Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


PATROLOGIJi 

CURSUS  COMPLETUS, 

SEU  BIBUOTHBCA  UNIVERSALIS,  INTEGRA,  UNIFORMIS,  GOMMODA.OBCONOillCA. 

mm  SS.  PATRUI.  DOCTORIJ»  SGRIPTORUXQllE  ECCLESUSTICORV». 

tlVB   LATIHOROM,   81VB   «RACORUM, 

QUI  AB  MTO  APOSTOUCO  AD  TKMrOHA  CONCILU  TnjDENTlNllANNO\m)  PKO  UTIAflS, 
MT  COnCiUl  IfLOREHTlNl  (ANN,  t4S9)  PRO  GKMCIS  FLOJiiUERUNt : 

RECUSIO    CHRONOLOGICA 

OMNItlM  QVM  EXSTiTEUE  IIONUMENTQRUII  CATIIOLlCilS  TRADITIONIS  PEIi  QUINDIlCIM  rUIU.V 

ECCLESIiE  SidCULA  ET  AMPLIUS, 

IflTA  K»mOPIL«  4CGUIlATIMIifA8,  INTER  SC  COMQOB  NOmitJLLIS  CODICIBUS  llANUSCRiPTIS  C0LLATA8,  PCRQUAH  DILIGKMr 

TCR  CASTIOATa;   DIS6KRTATI0N18U8,  C0IIMKNTAR1I8,  VARIISQUB   LCCT10N1BU8  CONTINKNTER  ILLUSTRATa;   0HNIIIU8 

0PKR1RU8  P08T  AMPLISSIIIAS  BDIT10NB8  QUA  TRIBUS  NOVISSlMIS  SiBCULIS  DBBCNTUR  ABSOLUTAS  DCTRCTI8,  AUGTA  ; 

INblUBUS  PARflCULARlRUS  ANALVTICI8,  SIN6UL0S  SlVB  T0H0S81VK  AUCT0RB8  ALICUJU8  HOHCNTI  80B8CQUBNT1- 

8U8,  DONATA;  CAP1TUL18  INTRA  IP8UH  TCXTUH  RITB  D18PO8ITI8,  NCGNON  CT  TITULIS  SINGULAROH  PA8INARUH 

dAROINKM  SIIPKRIOHKH  DI8TIN6UKNT1BU8  8UBJCGTAHQ0C  HATCRIAH  SlGNlPlCANTltlUS,  ADORNATA  ;  0PCRIBU8 

CUM  DUBIIS,  TOH  APOCRYPHIS,  ALIQUA  VCRO  AUCTORITATB  IN  ORDINE  AD  TRADITIONKM  CCGLESIA8TI* 

CAH   POLLENTIRUS,  AHPLIFICATa; 

DINXNTIS  KT  AMPLIUS  I.OCUPLCTATA  INDICIBUS  AUCTORUH  8ICUT  ET  OPEROH,  ALPUABBT1CI8,  CBR0N0LOGICI8,  81ATU 

STiat,  8VNTHETIC18,  ANALTTICIS,  AMAL0G1C18,  IN  QUODQUB  RBL1GI0NI8  PUNCTUH,  DOGHATICUH,  UORAUK,  LITUR- 

GIGUH,  CANONICUH,  DISCIPLINARB,  BI8T0B1GUH,  BT  GUNCTA  ALIA  8INB  ULLA  BXGBPTIONB ;  8B»  PBJDWBTIH 

DU0RU8   INDICIBU8  IMMKN8I8   KT  GRNRRAL1BU8,   ALTKRO  SGILIGKT  UEUUM ,  QUO  C0N8ULT0,   QUIDQCID 

mM  80LUM  TALI8  TALISVB  PATBR ,  TKRUM  KTIAH  UNU8QUI80UK  PATROH,   NR  UNO  QCIDBH  OHIBiO, 

IN    QUODLIBKT   TNKHa   8CRIP8BRIT,  UNO    INTUlTU    C0N8P1CIATUR ;    ALTERO    SCUll^TUUA 

SACUiS,  KX  QUO  LRCTORI  GOHPKRIRB  81T  OBVtUH  QUINAH  PATRR8  KT  IN  QUIBU8  OPBHUM 

8U0RUM  LOCIS  81N6UL08  SINGULORUM  LIBRORUH  8.  8CR1PTURJI  VER8U8,  A  PRIMO 

GKNR8E08  U8QUE  AD  N0VI88IMUH  AP0CALYP8I8,  COHHBNTATl  8INT : 

BDITIO  ACCURATISSIHA,  CATCRMQUB  0HNIBU8  FACILB  ANTBPOMBNDA,  81  PBRPBMDANTUR  GBABAGTBROH  MITIDITA8«. 

CMARTJS  QUALITA8,    INTBGBITA8  TBXTU8,   PBRFBCTIO  C0RRECTIONI8,  OPBRUH  RBGU80RUH  TUH  VARIBTA8, 

TOH  MUHBRU8,  FORHA  TOLUHINUH  PBRQOAH  GOHHODA  8IRIQUB  IN  TOTO  PATROLOGI JC  DBGUR80  GONnAMTBB 

Smu.lS,  PRKTII  KXIGUITA8,   PRiBSERTIHQUE  ISTA  COLLECTIO,  UNA,  MBTUODtCA  CT  GBRONOLOGia, 

8BICRNT0RUH    FRACMEHTORUH    OPUSCULORUHQUE  MACTBMUS    UIC  ILLIG    8PAR80RUH » 

PBIHUH  AUTBH  INN08TRA  BIBLlOTBEa,  EX  0PER1BU8  ET  H88.  AD  OHNESnATBS, 

L0C08,  LIM6UA8  F0RHA8QUB  PBRT1MEMTIBU8,  COADUNATORUM» 

SERIES  LATINA   PRIOR/ 

IN  QUA  PRODBtJNT  PATRES,  DOCTORES  SCRIPTORKSQUK  BCCLK8IA  LATIRiB 
A  TERTULLIANO  AD  INNOCENTIUM  lU : 

AGGURANTE  J.-P.  MIGNE. 
BIMIoihcciD  Clerl  mlTtairoie, 

fllTB  CUR8UUM  COMPLKTORUM  \}H  JSI^4UL0ll  SklSEHTtJI  KCCLB^U^nCJl  RlMOB  KDITORK. 

,      .  ..,n "  .1^^  ^: 

PATB0L06IA.  AD  IN8TAR  1P8IU8  RCCLRSIJt,  IN  DUAS  PARTB8  DlVIDtTUR,  ALIA  MRMPR^  LJkTIMA,  ALIA  ORACO-LATIHA. 
LATIMA,  iAM  PENITUS  BXARATi^^ail*9M»/8I^MLJi^9r^  VlGlfCrP-QUlN^SS  «BT  «UCtMTIS  VOLUMINIBUS  MOLB  &UA 
8TAT,  HOBVB  P08T  PBRACTOS  iNlHPCES!  Sr.^h-Vlo:  QUlNCfDE-VIG^NT)  CBPTUM  «T  MlfcLB  PBAMCI8  VBNIT.  BR^CA 
BOPLICI  RDITIONB  TVP18  MANDATA  *.&»?.  TRlOK  GRiBCUM  TKXTUM  UNA  CUM  VRRSIONK  LATINA  LATBRALI8  AMPLB- 
CTITBR  ,  BT  AD  NOVRH  RT  CKNTUH  VOLUMINA  PERVeNIT,  SED  8INE  INDICIDUS  ;  POSTERIOB  AUTBH  UANC  VEK8I0NBM 
TAMTUH  KHHIBBT.  lUROQUK  INTRA  QUINQUB  BT  QUINQUAGINTA  VOLUHINA  RRTINRTUR  ;  UTJIAQUB  VIGESIHA  QUARTA 
BIB  DECCHDRIS  1860  OHNINO  APPARUCRAT.  UNUIIQUODQUR  VOLUHBN  GRilCO-LATlNUH  OCT0  ,  UNUIIQUoDQUE  HKRB 
LATIBUH  QOIRQUR  FRaMCIS  8OLUMH0DO  KHlTUR  :  UTR08IQUB  VRRO,  UT  PRRTII  UUJU8  BKNCFlCIO  PRUATUR  RH- 
PTOB.  COLLRCTIONRH  IMTRGRAH  8IVK  GRiBCAH  8IVR  LATINAH,  326  V0LUM1NIBU8  PRO  AHPLfOBl  EDITIOMB  BT  ^1% 
rBO  ■INORl  ARSQUB  1MDICIBU8  GOMSTANTEH,  COHPARET  MBCR8SE  RRIT,  8RCU8  RMIM  CBJUSQUB  V0LUHINI8  AHPLI- 
TDBIRCH  NRCNON  RT  DIFF1CULTATR8  VA«I^  PAETl^^  l^QyABUKT.  A^XABKN^^SI  QUI8  EHAT  INTBGRK  BT  8K0R8IH 
COLL8CTIOMKM  6R«C0-LAT1MAH,  VCL  KAHnC«  KX  r.RieCy  RiPPINB  VKSA^,:r^  QUODQUK  TOLOHRN  PRO  NOVKH  \eL 
PBO  8BX  41IANCI8  OBTINBBIT.   I8TJB  CONDlTtOtlBS 'mnCBOS^PrrkOfcOGli  NGND^i:  CXCU8I8  Ar^LlCANTUR. 


PAtnQLQOn^  LA  tJN^  TOHVS  C  P. 

LIBER  DIURNUS  ROMANORUM  PONTIFICUM,  THEODULFUS,  S.  EIGIL, 
ERMOLDUS  NIGELLUS,  AMALARIUS,  ETG, 


KXCUDKHATUR  KT  VKNiT  APDD  J.-P.  MIGNK  KDITORKM, 

IN  VIA  IMCTA  D^AMBOISE,  OLIM  PROPE  POUTAM  LUTETIiK  PAUISIOHUM  VULCO  DENFEBi 

NOMINATAM,  SEU  PETIT-MQ^TRQVCE,  NUNC  VEUO  INTUA  Mdi^NIA  PARI81NA. 

1864 


Efl 
Lo 


AVIS   IMPOBTANT. 

D'apret  nne  deslola  providentielles  qa\  r^gisseDl  1e  Bfionde,  rart^iiient  ks  <»uvres  av-dessos  de  rordinslre  te  ronl 

^ns  contradictioD&  pV$s  ou  moins  fortea  ei  iM*mbreuses.  Les  Ateliers  CQ^otUiues  ne  DCKivaient|«^ro  ^chappcr  k  ce 

cacbet  dfvin  de  leur  aiilltS.  Taaldt  on  a  ni^  leur^xisl^nce  ou  lenr  inipArtaAce;  (aittolon  a  dit  qo'il»  etalent  fermds 

ils  allaienli*4lre.  (ependant  ils  ponrsuivpnt  leur  carri^re  depuis  2  i  ans ,  et  les  produclions  qoi  eu  siirteul 

^  fenuent  de  plus  en  plus  graves  et  solgD^es  :  aassi  paraH-ii  ceriain  qu*ii  BotRs  d*^v4eemenis  qu*aurnne  prttdence 

bumaine  ne  saurait  pr^voirnt  emp^cher,  ces  Atelieri  ne  se  fermeronl  que  quand  la  BibUothiaue  du  Clerqi  sera 

terminee  en  ses  2,000  volomes  in-4*.  Le  pass^  parait  un  silr  garunl  de  raveoir^  pour  ce  qu*il  j  a  k  ^MStirerou  k 

craindrc.  Cependaut,  parmi  les  ralonuiies  aoxqueiles  ils  se  sont  irouv^  en  botte,  ii  en  est  oein  qoi  ont  ^i^  conti 


que  les  Gltera-<i*opuvre  du  Cathoiicisme  rocomius  poor  tels  dans  tonsles  temps  et  daus  tous  lea  pavs,  il  fallait  bien 
tie  rejeter  syr  la  forme  daus  ce  qu*elle  a  de  plus  serteux ,  la  correctiou  el  Vimpression ;  ea  elTet ,  tes  chefsHd^ffiuvre 
oidme  n*aunitent  qn*nne  demi«va!eur,  si  le  texle  eu  ^UtM  ioe\acl  ou  iliisilile. 

llest  tr^s^vrai  que,  dansle  prinripe,  un  succ6siuoui  daus  les  fastes  do.  la  Typof^raplile  ayanl  forci  rEditeur  de 
recouriraux  ro^caniques,  alin  de  raarrher  plus  rapidemeot  etde  donner  les  ouvrages  ii  n.oindre  prix,  quatre  volumes 
du  double  Cows  d'Kcriture  sainte  ei  de  TlUoloijie  lurenl  tlr^s  avec  la  correciion  iusutlis;inte  donn^e  daus  les  impri- 
meries  k  presque  toul  ce  qoi  s*^dite;  il  est  vrai  aussi  au*un  ceriain  nombre  d*aulres  voiumes,  appartenaut  Ji  diverses 
fttblications,  turent  imprlm4s  ou  trop  noir  ou  trop  Dlanc.  Mais ,  depois  ces  temps  «^loi^Mius,  les  mdcaniques  out 
oedS  ie  travail  aux  presses  \  bras,  el  rimpr&ssiou  qui  eu  sort,  sans  ^tre  du  luxe.  aiifndii  que  le  luxe  jarerail  dans 
des  ouvrages  d*une  telle  nalure,  est  parraitemeut  convenable  sous  tous  les  rapporls.  Quaut  si  la  correcUon,  il  est 
de  fail  qu^ile  n*a  jamais  4td  port6e  si  loin  dans  aucune  ddiiion  aDcienne  oo  contemporaine.  Etcommeni  on  serail-il 
aiitrement ,  apr^  toutes  les  peines  ei  toutes  les  d^penses  que  nous  subisJtmis  pour  arrtver  I  purger  nos  ^preuvrs  de 
loutes  faotesf  L*liabitode,  eu  typographie,  m^roe  dans  les  meltleures  maisions,  est  de  ne  corriger  que  deux  <'preuvrs 
et  d*eD  conferer  uite  troiai^me  avec  la  seeomle,  sans  avoir  pr^piir^  en  rien  le  manuscrit  do  I  auteur. 

Daos  les  Ateliers  C/Uholiques  la  diflfereDce  est  presque  incoiBmensurable.  Au  moyeo  de  correctenrs  blanchis  sous 
le  haroais  et  dont  1e  coup  d*(Fil  typogiaphiquo  esi  sans  pilid  pour  les  fautes,  on  commonce  par  preparer  ia  cople  d'un 
boul  k  rauire  sans  en  excepter  un  seul  mot.  On  lit  ensuite  en  premi^re  dpreuve  avec  la  copie  aiuAi  prtfpanSe.  On  lit 
en  seconde  de  la  mime  manlire,  mais  en  col.ationnanl  avec  la  premi^re.  On  fait  la  m^me  chose  en  tierce,  eu  colla- 
lioitnaDt  avee  la  seeonde.  On  agit  de  m^me  en  quarie,  en  collalionnanl  avec  la  lierce.  Ou  reuonvelle  la  m^iue  opt'< 
ratieo  e»  qninte,  en  eoHationnant  avec  la  qoarte.  Ces  collationnemenis  onl  pour  but  de  voir  si  aucune  dcs  fauies 
signal^s  sn  bureaa  par  MM.  les  correcteurs,  sur  1a  raarge  de^^prettves,  n'a  ^chappS  h  MM.  les  corrigeurs  ^ur  le 
marbre  etle  in6lal.  Aprte  ees  cinq  leclures  enti^rss  contrAlees  i'une  par  Tautre,  ei  en  debors  «9e  la  preparatii  n 
ci-dessus  meotionn^,vient  one  r^visieu,  ei  souvent  il  en  vieut  deox  oii  trois;  puis  Ton  cliche.  I  e  clichage  opere.  par 
cons^quent  la  porel^  do  (exte  se  trouvant  immohilis<ie,  oo  fait,  avec  la  copie,  Hoe  nouvelle  leclure  d*un  bout  de  V^" 
preove  k  raulre.  on  se  livre  k  une  nouvelie  rovisioii,  et  le  tirage  n*i(rrive  qu'apris  ces  iunombrahles  pr^cautions. 

Aqssiya  t-il  a  Montroiigedes  correcteurs  de  loutes  les  nations  et  eu  plus  grand  nomlire  que  dans  vingi-cinq 
lnipriDienes  de  Paris  r^uoies !  Ausst  encore.  1a  correciion  j  codle-t-elle  aiitan:  que  la  composition,  tandis  qirai:Ieurs 
elle  ne  coAteqne  le  dixi^me  I  Aus^ienfin,  bien  qoe  rassertion  puisse  paraitre  t^meraire,  rexactitude  obienue  par 
lant  de  l^ais  et  de  eoiiiSy  fiil-elle  qoe  ia  plapart  des  Eiiitions  des  AleHers  Cniliotiques  taissent  bien  loin  derri6re  ellcs 
oeiles  m/kut  des  c^l^bres  lleB^diclins  MabilloD  et  Moulfaooon  et  des  eel^bres  Jesaites  Petau  et  Sirmoad.  <^ie  rou 
compai^e,  en  efltel,  o*iinporte  queUe»  feuilles  de  Jeurs  ««btions  avec  ceiies  des  n6ires  qui  (diir  correspondcMHl,  eii  gree 
eomme  en  lalio»  oa  se  convaincra  que  l*invraisemhlable  est  ooe  r^alit^. 

IVailieurs,  ces  savanls  ^minenls.  plus  pr^ccup^s  do  sens  des  lextes  que  de  la  partie  typograpbique  et  n^i^lant 
poiiit  correcteors  de  profession,  lisaient,  non  ce  que  portaient  les  epreuves,  muis  ce  qui  devail  s*v  trouver,  leur 
liaute  intelilgence  soppleiml  aux  fautes  de  r^dltion.  De  plos  les  Bi^n^iliciius,  commc  les  J^sMites,  op^raient  prrsque 
loujourssur  des  manuscrils,  eanse  perpitoelle  de  !a  maitlplicit^  des  fiiutes,  pendanl  qiie  les  AieUers  CalhoUqueSn 
dont  le  pnipre  esi  surlout  de  ressusi-iter  la  Tradltion,  D'opereot  le  plus  souveol  que  sur  drs  imprinies. 

Le  K.  P.  De  Buch,  Jesuite  P.oIlau^iste  de  Braxeltes,  ooos  ^erivaft.  M  y  a  quelque  tcmps,  iravoir  |iu  trouver  eu 
dix-bait  mois  d^6tade,t  i<^  uulefeule  daos  ootre  J^trologie  Mne»  M.  Denzioger,  professenr  de  Tb^ologie  a  rUui*- 
versitd  de  Wiinibourg,  et  M.  Reissmaon,  Vicaire  G^o6ral  de  1«  mdne  ville«  nous  mandaient,  II  la  dale  du  I9juillet, 
Q*avoir  pu  ^galemeni  siirpreiidre  une  seule  faute,  soitdans  1e  latin  soil  dans  le  grec  de  notre  double  PtUrolotfie.  EuUn, 
ie  savant  P.  Pitra,  B'nudiclin  de  Solesar»e,  et  M.  Bonetty,  direcieor  dcs  Anuales  de  phiiosophie  chritiemie,  mis  au 
d^n  de  nous  Cfmvaincre  d*une  seule  erreur  lypographique,  ont  M  lorces  d*avoucr  que  noiis  u*avlons  pas  tmp 
presumS  de  nolre  parfaite  correctiOn.  ^n^te  Clecftt  sq  |To^veiit  de  bons  kHmsies  et  6*^  bons  he.l^nisies.  et,  ce  qui 
--.  ..I ._.  1 X •!-.*_ -..i.xf  __«..^* — t.-i^.__-.-_t.^  -^ .. —  ...j^  prinje  de  2IJ  eenlimcs 

I  grecs. 

ce  ei  mftme  la  o^cessiie 
d'«ne  correeil(>ii  (Mrfiiite  pour 
«al  r«se4«  dese  iWcr  jusqo*( 
«aiveraelJe  de  aesisuuimbn 

est  corrigd  rooti  peur  mcu  4    _  ,  -  __  ,  . 

suinme  qui  oe  saurait  6tre  iDoiodre  d*un  demi  piillion  de  fraocs  est  coosacree  di  cei  importanl  oonlrAle^  De  ceite 
maniere,  ies  Publications  des  Aleliers  CalhoUques,  qui  d^j^  se  distiutfuaieuL  enire  toules  par  la  sup^riorit^  de  leur 
correciion,  n*aiirontde  rivales,  sous  ce  rapport,  daiis  aucun  temps  nl  dans  aucun  pays;  car  quel  est  r^dileur  qui 
poorrjit  et  voodrait  se  llvrer  APBES  COtP  k  dcs  travaux  si  giganlesques  et  diin  prix  si  exorbltant?  II  faut 
certes  dire  bien  o^ndtrc  d*une  voceiion  divtne  h  cei  efl^t,  p«iur  ne  reculer  ni  devant  ta  peine  nl  devant  la  di^pense, 
Huriout  lorsque  rfiurope  savavle  proclamequejamais  volumes  n*ont  utA  Mit^s  aveo  laoi  d*exactitude  que  ceux  de 
la  ^ioihique  universeUe  du  Clergi,  l.e  prisent  vnlume  cst  du  nombre  de  ceus  r^vis^s,  et  tous  ceux  qut  1«  seroul 
k  Taveuir  porteroiit  celte  note.  En  coq^^qpeiipe,  {«wr  jiiger*les  prodfifl|ion»  des  Aieiiers  CaUwUqu»  sous  ie  rapport 
de  la  correcUon,  il  ue  faudra  prenilp^i  ^iK^ioi  qai  pOaeJoiAVn  liie^Hivlssici  lrac6.  Nous  ne  retoDnaiHSOiM  qiie  cette 
^dilion  et  celtes  quL  auivroni  su^aes*  pl^nc$<;^tl^.Oi^lsO.£A^i«ioi'»ii^e8t  Ou  croyait  autrefois  oue  la.sl*^reotvvpie 
immohillsaU  lesfauies,  atteuduqirun*clich6de  mi*tal  n>sl  poiiil  elasliaue;  pasdu  loul,  il  inlroduit  la  Derfectiou, 
car  00  a  trouv^  le  moyende  le  corriger  jjsqu'^  extinclioii  flp.  /autp^  X'lfeUreu  a  6t6  revu  par  M.  Drach,  le  Grec 
par  des  Grecs,  le  fjitln  et  le  l'Vaif9Bi»Vo<tIife^«jlrrs  cen-eetef^*tlfC  I)  ^pflate  en  ces  langues. 

Noiis  avons  la  consolalion  de-ifoidoir5iOfi5cel»fl»^>  par^les^rc^lpSnDDs  ^itsmilis  :  Enfin,  nolre  exemple  a  Oni  par 
dbranler  les  Krande»  pabliraH*«sVfi  lUrie:  rti  illeAagne,*en  Belgique  ei  en  France,  par  les  Cmwns  grecs  de  Rome, 
le  Gerdil  de  Naples ,  ro  Smv^  Tiumuu  de  Parme,  VnucgdopMie  religieuss  de  Municb,  le  recuaii  de*  dielaraUons  des 
riles  de  Bruxelles,  les  BoUandistes,  le  Suttret  ei  le  SpiciUge  de  Paris.  Jiisqo*ici,,on  ii'avait  su  r^imprimer  que  des 
onVra«es  de  courte  haleine.  Lcs  10^4",  oO  5'engloullsseni  les  in  folio,  faisaieot  peur,  el  oo  n*osait  y  toncber,  par 
«rainle  de  se  iiover  dans  ces  ablmes  sans  foiid  et  saiw  rivcs;  liiais  on  a  lini  par  se  risquer  k  nous  imiter.  Bien  plus, 
souH  uoire  impulsioo.  d*aiilfea  Editeivfr se  prt'pareDt  an  BuUaire  uoiversel,  aux  Dicmcm  de  loutes  jes  Cpugr6Katioiw, 
a  une  fiiograpkie  et  a  une  Uisloire  giuerale,  etc,  eic.  Maibeureuseroeni,  \m  plopart  des  «itiona  d*ji  faites  oaqoj  so 
loiit,  sout  sans  aulorit.^,  parce  qu^elles  sont  sans  exactilude-;  (a  correclion  semMe  en  avoir  eie  faite  par  des  avcugies, 
anii  qu*on  n*eD  ait  pas  scnli  la  gravise,  soll  qu*on  aii  rerul6  ilevant  les  frais;  mafs  patiencel  une  reproduciion 
ronerlc  surgira  bionldt,  ne  fdi-ce*qira  !a  liiinitre  des  §colcs  qiii  sc  sont  faitesou  qui  se  fcront  eiicore 


TRADITIO  GATHOLlGAi 

SJECULVM  IX.  A^m  821-836. 


THEODULFI 

AURELIANENSIS  EPISCOPI, 

SANCTI  EIGILIS 

•  ABBATiS  FDLDENSIS, 

DUNGALI  RECLUSI,  ERMOLDI  NIGELLI, 

STnPBOsn  AnAiiABn 

PRBSBTTERI   MBTBNSIS, 

OPERA  OMIVIA 

«X  G(MuLBCT10NlBUS  HEMORATISSIMIS  JACOBl  SIRMONDI,  MABILLONU, 
MCRATORII,  DOMINICI  MANSI ,  BIBLIOTHECA  VETERUM 
PATRUM     MUTUATA     ET    CURA  OUA  PAR  BRAT    EtiENDATA. 


INTBHmSCENTUR 


BKRNOWm  CLAROHONTAfn,    ALDRia   SEN0NENSI3 ,    ADALHARM    ABBATIS    CORBElQfSn 

SCRIPTA   aVJE,   SUPERSUNT    UNIVERSA. 

SIMUL  AD  PRELUM  REVOCATUR 

LIBER  DIURNUS 

ROMANORUM  PONTIFICUM 

JCXTA  EDITIONEM  JOANNIS  GARNERII  90CIETATIS  JESU  PRESBTTERl 

XCiJOftArrTEvf.^P.  •  Mf^NE , 

SlVlB      •    '  ^     *       •     -' 
mm»V9m   COmPhnOBVm    m   tUIUULOS   SCIBIITliB  LCCLESIASTICiE   RAMOf »  BDITOMT. 


I  9  B  I   '    M 


:;;::t6mus.unjcju§, 


•     «    •    -^     ♦  •*,    * 


EXCUDl^BATUH  BV  VliiNIT  AI^UD  J.-P.  MKjNK  EDtTOREir, 

iS  VU  DICTA  D^AUDOISkl,  OLIM  PKOPE  1'ORTAM  LUTKTIie  PARISIOUUM  VUUiO  D^KyFEH 
»OMINATAM,  SVA)  PETIT  MOSTROVCE.M^C  VLRO  LNTRA  IIUENIA  PAHISLNA. 


n 


TRADITIO   CATHOLICA. 


SJECULUM IX.  ANNI  «1-836. 


KLENCHUS 


AUOTOAUM  ET  OFBmUM  QUI IH  BOG  TOMO  QV  OONnHBimnL 


J:  Carnerii  PrigfaltQ  ad  LlBROil  MilBSiVM  Roii\- 

flORCM  P0!f TiriGDM.  1 1 

I^V  Anl.  Zacearia,  S.  J..  Prmfatio  ineumtiem 
Librum  in  fine  votuminii  repoiita  quia  uriui 
iu  wanui  noilrai  venil.  1361 

Lilier  Diiiriius  Roiiiannruiu  PontificDm.  21 

Ad  Librum  IHurnum  J,  Garnerii  Diaertalionei.  119 
8uppli'iiien  uiii  Libri  Uiurni  ex  Mabilteuii  Mu- 

•:iM)  lulico.  179 

Jndex  ih  Librum  Diumnm^  183 

TIIEODULFUS  AURELIANENSIS  EPISGOPUS. 

Capiiula  ad  presltyierog  parochiae  jiuae.  191 

«^iipitula  ali»  aJ  eosdeiii.  207 

De  ordine  Bjpiisuii  ad  Hagnum  Scnonoiiaein.  223 
De  Sp  rilu  sancto,  quod  a  Patre  Filioque  pro- 

ceilat.  259 

FragMienia  terniooum.  275 

Cariuin:!.  283 

Speculiiin  de  Scriptursi  sacn  (exHai  inler  opera 

S.  Auguitim,  Pair.  lom.  IXXIV,  col.  857). 

S.  EIGIL,  FULDEMSIS  ABBAS. 

Vfia  S.  EgilU^  OMcton  Candiio  monacho  Fui- 
demi.  58| 

ViU  S.  Stiirmli,  Fnlderi6if  abbatia  pritti,  au- 
ciore  S.  EKilt*.  421 

BERNOWINUS  GLAROMONTANUS  EPISCOPUS. 
Cahnina.  /•  ::  :.*:i4S7' 

DUNGALUS  RECbini^s!*****'  *:••:.' 

Epistdla  de  dupnci  solia  eclipsi.auiii  810.  ed.     . 

G»r»lum  Magnuni.  :  .*  *.  {  \  :.:  *  tt^: 

Lilier  adYersusCl.iyJium  TauriiMftifcin;afl  lA*.-  '•• 

doYicum  et  LoikariuiD  Augg.  457 

Caruiiim.  529 

S.  ADALHARDUS  ABBAS  GORBEIENSIS. 
SiaittU  pro  abbatia  S.  Pelri  Gorbeiensi.  535 

ERMOLDUS  NIGELLUS  ABBAS. 

•  •;  ;•••    • 

Caniien  elegjacuiD  de  rebus  gestis  Ludpyipt^ri*:    : 
ab  anno  781  uaque  ad  anuum  82et    *  •  *  *    BSf 

EUGENIUS  II  PONTIFEX  ROHAfiWSt  :  •**.• 

• .  .  •  :  •••    .  I 

Epistola  ad  clerum,  opiimates  et.pleheiirtfva-*  '*'  ' 
rifp  el  Moraviae.  Gratulatur  eis  ob  ipsorum 
iii  GlirlstiaDa  conversatione  processum.         611 

Epistola  ad  Bemarduut  Vieniiensem  arcbiepi-   ^ 
scopum,  de  praescriptioiie  40  aunorum  locis 
sacris  compctenii.  643 

Decreu  in  eoncilio  Remensi  laia.  643 


VALENTINUS  PONTIFEI  ROMANUS. 
Notitia  ea  Conciliis  Maost.  645 

H^LITGARIUS  GAMERAGENSIS  EPISCOPUS. 

Liher  poBnitentialis.  651 

Liber  pceniteutialis  aliusi  ei  scrliiio  Roman» 
Eccie&i».  695 

Appbnoii. 

Aiionynii  Liber  poeniteDiialis.  717 

JEREMIAS  SENONENSIS  ARCHIEPISCOPUS. 

Epistolae.  735 

S.  ANSEGISUS  ABBAS  FONTANELLENSIS. 
Constitutio  pto  inonachis  FonUnellensibus.       746 
FREDEGISUS  ABBAS  S.  MARTINI  TURONENSIS. 

Epistola  de  nibilo  et  teoebris,  ad  proeeres  pa- 
latii.  751 

HAIMINUS  MONACHUS  S.  YEDASTI 
ATREBATENSIS. 
Epistohe 

HILDERICUS  CASSINENSIS  ABBAS. 

*:  Efilsuria  iifelijcp»*: 

>. .  ...     • » •.•  *.. 

•  *••  **  VAYTO-BiSlLEENSIS  EPISCOPUS. 

Capiiula.ad.j>Ba8byli*^s  dicecesis  sii». 
L(tenMs.;fiBrJr8iroi4:et*obitu  Wetini,  monacbi 
Augtensls'  •••••.  759 

iESSE  AMBLANBNSIS  EP;SCOPUS. 
Episioia  de  Baptismo.  78| 

S.  ALDRICUS  SENONENSIS  ARGHIEPISCOPUS. 

•^ju^.  :jj.::::  809 

^.^••ilJlibAinU^P^ESBTTER  METENSIS  £T 
_  ..CHORia^SCOPUS. 

^.^i^orftjk  qisifeiitienifr  C^iMeiicoram  et  fanclimo- 
•    ntaliulo 'diinonice  viveniium.  815 

De  ecclesiasticis  Offlciis  libri  quatuor.  985 

De  ordine  Antiphonarii.  1243 

Eelogae  de  officio  Missae.  1315 

Epistolae.  1533 


757 


761 


765 


Parisiis.  -•  Ei  Typis  J.-P.  Mlf.NE. 


LIBER  DIURNIJS 

ROMANORLM  PONTIFICUM 
OPERA  ET  8TUDIO  J.  GARNERII 

SOCIETATTS  JESU  PRESBYTERI 

EXANflQDISSIMOCODlCEMS.CDMNOTISETDISSERTATIONiBUS  ANNO  MDCLXXX 

PRIMUM  IN  LUCEM  EDITUS. 


EPISTOLA  DEDICATORIA. 

II.LUSTRISSIMO    DOUINO 

DOMINO    JACOBO     NICOLAO    COLBERT    ABBATI    BBCCEN«I 

J.    GARNERILS    PnBSBYTBR    SOCIETATIS    JESI}. 

Offero  tibi,  ABBA  iLLUSTRissiME,  LibruDd  Diurnum  Romanorum  Pontificum,  qui  post* 
qiiam  cliu  latuil  in  Bibliothec«  tenebris  ,  emergit  nunc  in  lucera,  ab  eniditis  hacleniis  , 
aut  cupide  expetilus  ,  aut  studiose  conquisitus. 

Elsi  vero  laluil  hominibus  de  vulgo  tamdiu  ,  non  tamen  antiquis  Canonum  Colleclori- 
Inis  :  hunc  enim  vidit  Yvo  Carnotensis  ;  viderunt  Anselmus  Lucensis  ,  Cardinalis  Deus- 
dod  t ,  et  Gratianus,  imo  et  recentiores  quidam  ,  sed  miiiima  particula  ;  qu®  nihilominus 
locit  tantum  desiderium  totius ,  tantumque  pretiuna  ,  ut  docti  pjures  retineri  tamdiu  edsve 
fVrtent  atque  etiam  indignarentur. 

Ecce  nunc  prodit  tot  tantisque  votis  evocatus  ,  nec  aliud  ,  ut  securus  fauivd  prodeat ,  pa- 
Irocinium  quaerit  quam  tuum.  Primum  ,  quoniam  ea  es  indole  erga  litleras,  qua  Parena» 
llluslrissimus,  cujus  nomini  propter  effusam  in  litteratos  beneficenliam  ,  debetur  lanquam 
tribulum  ,  quidquid  erudit»  elucubrationis  in  lucem  emittitur. 

Deinde,  quia  cum  sis  Ecclesiasticae  antiquitatls  amans ,  assiduusque  et  curiosus  inda- 
gator,  potes  fiBstimare  pro  merito  vetera  illi  monumenta,  (^um  alii  ,  aut  pr®  insolentia 
minoris  pendant ,  aut  praD  inanium  novitatum  amore  fastidiant.  Quidquod  ex  eo  Collegio 
]>rocedit,  in  quo  prima  posuisli  pietatis  ct  doctrinae  tyrocinia,  cuique  grato  animo  favere 
i:ergis ,  atque  ita  acceptum  habes  quidquid  inde  eruditionis  ad  Dei  gloriam  et  Ecclesi(B 
bonum  nromovendura  cdilur. 

Acceclat  etiara  ,  si  quid  tamen  momenti  habere  queat,  quod  ab  oo  Notis  Dissertationi- 
busque  auctus  sit ,  qui  te  semper,  tuamque  Illustrissimam  Farailiam  singulari  venoratione 
coluit. 

Uanc  mihi  Familiam  animus  non  est  ambitioso  praeconiorum  apparatu  verbose  laudare. 
Quid  enim  opus,  cum  ipsam  appellare,  laudationem  quamlibet  antecellat  ?  H^jusmodi 
nempe  cst,  cujus  Patrera  Ludov  cus  Regum  Maximus  et  prudentissimus  merilo  diligat , 
sumrais  jue  rebus  pio^ticiat,  et  vicloriarum  omnium,  magnorumque  consiliorum  ,  propter 
providentiara ,  adjutorera  habeat. 

Cujus  Filius  natu  pnmus  vincat  eelatem  virtute,  Patrisque  vestigiis  insistens ,  m«uoribas 
Regni  administris  par  sit. 

Cujus  tu  seciindus  Filius  natu  ea  dignitate  fulgeas  in  Ecclesia  ,  quae  ad  maximas  certus 
sit  grodus ;  siquidem  merilis  innititur,  (^uibus  nihil  non  possit  deberi.  Faqilise  enim 
decora ,  pietate,  virtute ,  doctrina,  humanitate  sic  au^es  ,  ut  magnam  tui  exspectationeui 
concites,  et  quantum  augurarilicet,  superaturus  sis. 

Id  vero  facies ,  si  meis  precibus  Deus  annuerit.  Precor  enim ,  ut  eum  te  praestct  in 
Ecclesia,  gui  Pater  in  regno,  ministrum  scilicet  fidelem  ,  actuosum  ,  magnanimum,  for- 
tem,  providum  ,  amantem  illius  ,  cui  servis  ;  dignum  vicissim  ,  qui  redameris  ,  et  am«> 
plissimis  honoribus  juste  augearis. 


Pathol.  CV. 


Ml-H^- 


II 


LIBER  DIURNU$ 


13 


PR^FATIO  AD  LECTOREM. 


1.  Qui  dia  laluitLiber  Dinmas  [lomaiiorom  ponti- 
llcom,  in  lucem  {Hrodit  :  cor  eDim  latere  pergeret, 
eumuihileosit,aotopportaniu8  ad  studiosorum  cupi- 
ditatem  ei^endam ,  aul  utilios  ad  veterem  Histo- 
riani  Ecclesiasticam»  aut  necessarium  magis  ad  ma- 
ledicorum  ora  obslruenda ,  aut  houorificentius  ad 
sedis  Apostolicae  dignitatem  adyersus  Honorii  calum- 
niatores? 

il.  Romani  Diurni  nomine  aj^tfator  Codei»  in 
quo,  praeter  formulas  scribendi,  quibus  sexlo  septi- 
moque  et  octaTO  saeculo,  atque  etiam  nono,  summi 
pontifioes  uti  solerent  :  continentor  insuper  ordina- 
tiones  summl  pontificis  et  episcopi  suburbicarii, 
eum  suisomnibus  adSunctis;  professiones  fidei;  pri- 
vilegia,  praecepta,  eoncessiones»  aliaque  ht^uscemodi 
non  pauca. 

ni.  Ignotus  non  fuil  vetertbus  recentioribusque, 
sive  canonum  coilectoribus ,  sive  aliis  illustribus 
Scriptoribus.  Olim  certe  memineront  Yvo  Gamoten- 
sis, Gratianus,  Anselmus  Lucensis,  cardinalis  Deus- 
dedit :  meminerunt  etlam  nostra  patrumque  aetale 
Antonius  Augustinus,  Baronius,  Labbeus,  et  qui  ab 
Ipso  acceperunt. 

IV.  Yvo  €amotensis  parle  tv  sui  Decreti  eapite 
cxxxii,  quod  inscribitur  de  octo  mmriolibut  Con- 
eilm,  refert  ex  Libello  Diumo  partem  professtonts 
fidel  Romani  pontificis  :  c  Sancu  octo  universalia 
Ckmcilia,  id  est,  I.  Nicasnum,  H.  Constantinopolita- 
nom,  IU.  Ephesinom,  lY.  Chalcedonense,  Y.  item 
ConstantinopoKunom,  VL  item  Nicaenom,  YU.  ei 
VIU.  qooqueConsUntinopoliUnum,  ad  unum  usque 
apicem  immutilaU  servare,  et  pari  honore  et  vene- 
ratione  digna  habere,  et  quae  praedicarant  et  sia- 
tuerant,  oiimimodis  sequi  et  pFasdicare;  quaeque 
condemnaveraDt,  ore  et  corde  condemnare  profl- 
leor.  > 

T.  Eadem  babentur  lib.  ii.  Panormlas  eaplte  citi. 
atqoe  etiam  apud  Gratianum  distinct.  xvi.  ubi  in 
notis  legitur :  i  Integram  professionem  fldei,  quando 
quis  in  Romanum  ponlificem  promovebatur,  refert 
Deusdedlt  cardinalis  in  Collectione  Canouum ,  quae 
servalur  in  Bibliotheca  Yaticana.  > 

VI.  Hunc  locum  cum  vocaret  ad  examen  dial.  20. 
Antonius  Augttstinus,  hasc  addit :  J$  Uber  (Diuraus 
Romanus)  noii  exBtat^  quod  telam,  hoc  tUulo^  profee- 
domtamen  mdi  aiiquot  exempla.  Qmn  etiam  in  Epi- 
lome  juris  ponllficii  veteris  iibro  v.  til.  x.  cap.  54. 
maximam  ejusdem  professionis  partem  exhibet.  In- 
legram  ex  cjuadem  Augustini  chartis  Baronius  in 
Annales  ad  annum  869.  contniit,  muitis  Umen  in- 
terpolatis»  quibus  etsi  carei  in  Dhirno ,  opus  erat 
nihilominus»  ut  ad  noni  saeculi  usum  aplaretur. 

VU.  Vetoslissimi  Codlcis  quatemionem  unum,  aut 
altenim  viderat  erudif  us  Labbeus ,  fragmenlumque 


A  inde  cum  illustrissimo  Marca  ei  Joanne  Launoio 
eommunicaverat ;  eratqoe  Marca,  quod  acceperat» 
inserturus  Disserutioni  quam  de  Honorio  scribere 
mediubatur.  Lannoiusaccepio  usus  esl  in  Epistolis, 
aliisque  passim  scriptis. 

VIU.  Jamdudum  expetitus  est  ab  eraditis,  quam* 
vis  ex  minima  parle  notus  :  pars  nempe  desiderium 
totlus  fecit,  et  iilud  quidem  eomi^us,  quodneque 
levi ,  neqoe  teineraria  opinionc  creditom  est,  ex 
monomento  Unli  momenti,  Unique  eelebrato  et 
antiqoo,  erai  posse  plora,  qoae  Ecclesiasticaiu  Hi- 
storiam  yiuslrent,  remque  Fldei  juvare  possinl. 

IX.  Nunc  primum  in  lucem  nostra  qualicumque 
opera,  inleger,  meo  quidem  judicio,  producitur.  Cor 
diu  suppressus  slt,  fecit  vehemens  aliunde  occupa- 

B  tio,  qua  sum  impeditus  :  cur  Undem  prodeat,  fecit 
haec  una,  vel  sola,  vel  potissima  causa,  ut  motam 
de  Honorio  quaestionem ,  magnaque  animoram  con- 
tentione  non  tam  agiUUm,  quam  vexaUm  osten- 
derem  iu  componi  posse,  vel  ipso  centum  fere  sum- 
moram  pontificum  judicio,  Ul  neque  sedis  Aposto- 
licae,  cujus  meum  colendae  studium  nuUi  velim  esse 
impar,  fides  unquam  viliau  dlcatur;  neque  incredi- 
biles  finganlur  actoram  sexlae  synodi ,  alioramque 
veterum  monumentorum  corruptiones ,  quod  ab 
historiea  doctrina  miramquantum  abhorret;  neque 
sexu  synodus,  cui  legati  sedis  Apostolicae  praefuerint, 
erroris  arguatur;  neque  Honorius,  quamvis  omnino 
fuerit  puras  Monolhelisini ,  cuipa  caruisse  puUn- 
dus  sil. 

C  X.  Manuscriptns  porro  Codex,  unde  accurator 
editio,  pneterquam  quod  oplinue  nolae  est,  suam  in- 
super  nongentoram  circiter  annoram  aeutem  pro- 
prio  Latini  caracteris  modo  loquitur;  et  ut  caracter 
sileret,  suadenl  Umen  reliqua;  nam  cum  recensen- 
tur  summi  Pontifices,  Concilia  et  Imperatores,  in  eo 
sislitur,  unde  facile  aetas  Innoteseat.  Inter  Pontifices 
postremi  appellantor  Martinus  I.  et  Agatho,  ex  qui- 
bus  ille  anno  665.  iste  anno  682.  obiil  :  inter  gene* 
ralia  Concilia  ullimum  memoratur  sexlum ,  quod 
habitum  ani|0  680.et8i  aUoram  meminisse  opus  erat, 
vel  maxime,  si  jam  exstilissenl.  liiler  imperalores 
ConsUntinus  Pogonatos  exiremum  locom  oecupaly 
diciturque  nuper  ooegisse  sextom  concilium ;  Pogo- 
natus  vero  obiil  anno  085* 

XI.  CoUectus  est  igitur  Diumus  post  annum  685. 
sed  quo  lempore  ?  cum  de  ordinalione  summi  pon- 
tifids  imer  formulas  numerentur  duae ,  quibns  ad 
exarchum  acribebaiur.  Cumque  exarchi  inslituti 
sinl  anno  567.  paki  amio  75i.  neeesse  est  faleri, 
colleclum  esse  eo  temporis  inUrvaUo,  qood  ab  anno 
567.  ad  annum  752.  effluxit. 

XU.  Si  vera  essent  duo,  quae  fiaronias  ex  Anasla- 
slo  hibliolhecario  prodil;  alteram   a  Constanlino 


i-^i^ 


« 


R0B1AN0R13M  PONTITIGUII.  -  PRiEFAm 


14 


Pv^ftto  restiiuum  fuisse  Ecdeuam  Komanam  in  A  solent,  ^leetot  exparieDtiaf  re|eetu  precut  a  textu, 


jus  saum  eligendi  ac  ordinandi  pontiftcts^  remis- 
sumqne  debilum  petendae  ab  imperatore  et  exar- 
cho  assepsionis  ;  alleram,  Joannem  V.  aliosque 
eonseqaentes  successores,  ea  libertate  postmo- 
duni  ad  usque  lempora  Caroli  Magni  consecratoa, 
affirmandnm  esset,  collectionem  hano*  factam  asse 
ante  annura  685.  quando  quidem  Joannes  Y.  In  se- 
dem  Apostolicam  ascendit  anno  685.  die  22.  aut  25. 
Jultl.  Yerum  quae  Baronios  tradit,  ezpiicalione 
egent ,  et  epocba  inde  coDecu  a  Yeriute  Hiatoriffi 
abborrct :  nam  fidei  profesaiones  duas  ConsUnttni 
|am  defuncti  meminerant.  Defunetus  vero  eat  anno 
685«  mense  Seplembri,  duobna  fere  mensilMis  post 
Joannis  ordinationem. 


aui  laboriose  legi,  atqve  iu  leelorero,  vel  exopfataui 
frvctum  ooA  capere,Tel  cnm  obsenra  otMlt,  fiuti- 
diose  libnmi  abficere. 

XYIII.  Yisa  auiii  amen  Hto  m  Mtla  potlaaiflMim 
exponenda,  Historica,  Dogmatlea,  et  quae  dicuntor 
Critica.  Hiatoriea  dico,  quscnnqoe  ad  aflerendam 
Historiae  locem  conducunt;  Dogmatica,  quae  lldem 
Apostolic»  sedis  conceptis  expressisque  verbis  ex- 
ponunt;  Crillca,  qu»  ad  Intelligentiam  vocura  ri- 
tiramque  velenim  ooolBnwi. 

XIX.  Tam  pitlloaia  lam^na  ■llltb«a  vieoeranda 
antiquiutis  monumeaiia  aaaiM  eal,  «I  qaidem  auspi- 
Gor,  interpolator  aliquls  laeeniion  qmsdam  el  vilia, 
aut  inserere,  aut  aallem  ad^.  Hujusmodl  sunt 


XIH.  Nibil  probabilius  diei  posse  reor,  niliil  defi-  B  aliqaa  AposUlic»  aoctoriutla  privilegia,  non  long< 


niri  certius,  quam  quod  ad  Gregorii  II.  prima 
pora  pertineat,  sitque  compoaitus  paulo  post  an- 
num  714.  td  enim  si  ponatur  ,  congrnent  omnia  , 
eonsenUeolqoe  tum  inter  se,  tnm  Historiae,  ut  in 
o'!servationibu8  annoUbitury  prout  sese  res  et  tempo- 
ris  BOtaB  oObrent. 

XIV.  Estiste  porro  Liber  Harculfl  Formults  aetale 
poslttrior,  si  modo  vere  aOlrmeliir  Hareulfus  anno 
660.  scripsisse;  argumento  tamen  praestat  :  nam 
fonmilaa  conlioet  MarculiiaHis  regalibus  el  pagensi- 
bus  eo  commendabiliores ,  quod  ccclesiasticse  sinl, 
qnod  pontiiiciaet  qnod  ad  hlstoriam  condncibilio- 
res,  qnod  ooo  contrabautor  angusiiis  untus  regni, 
quod  Latiniutis  niagnam  partem  melioris,  qood 


disuntia  ab  iia,  quae  erodilia  Ma  adnodnm  pioban- 
lur  :  nam  inUrminatlones  damnalionis,  cnm  SaUmm 
^uu^e  PoMpts,  m  praiiifonr  Juda^  bcl»  a  sammis 
ponttAcibos,  advorsna  Ipsoa  qnoqae  sedis  ApostoUc» 
aaecessores,  pro  rakua  non  gravisalaiia,  vel  sopposl- 
tlUae  sunt,  vel  aequioris  aevi.  Sed  de  slngnlis  sigilla» 
lim  In  noiis. 

XX«  Gompiecliior  Uber  Dhuroaa»  qoam  inte- 
grum,  (^inor,  edimus ,  tltulos  omnino  eentam  el 
qnatoor.  In  €odiee  manoaeripio  deacribuutur  illi 
continua  serie,  sine  nlla  veidivlsione  operis  in  par- 
lea,  vel  distributione  partium  in  capiu,  vel  capi- 
tom  distinctione  pro  diversis  argumentia.  Id  vera 
non   mirum,  siquidem  veteribus  ^usmodi  rabos 


cx  antiquioribus  exceiptae.  Pbires  eoim  desumptae  C  non  raro  accldit  :  quis  enim,  ut  sUeam  eonAisls- 

«*■"*  plnrimas  canonom  collectiones ,  quis,  in- 
quam ,  in  Harculflanis  Formulis  ordo?  quae  disposi- 
lionis  ratio? 

XXI.  VeramUmen  qnl  videtur  ordo  deflcera,  fa- 
cile  potesl  sap|rferi,siDiurnasioios  dirisaafaerit,  ut 
levera  est,  quamvia  noo  Indieetar,  in  doas  par- 
les;  parsqoe  prior  sex  capiu  complecutur ;  posle- 
rior  uoam,  sod  praUxom,  aifoe  iu  aq^  omoino 
capiu  existant 

Primum.  Be  mj^nerli^imu^  tt  mA9mpHQMm$, 
snb  quo  doodectm  titoli. 

Secundom.  Ik  ordkuuhM  $wmmi  fomifm^  sub 
quo  undecim  tllnli. 

Tertium.  De  •rdimUme  tpi$e^  «  aamnw  panii- 
^cty  sub  quo  tituli  novemdecim. 

Quartom.  ih  oio  ptMii,  aid»  qoo  litatt  qoalnor. 

Qulntom.  i^epmoaisalMa  aocfii,  aobqoo  oo- 
vemdeeim  poriler  iNali. 

Sextom.  De  rebn$  EecUdm  praeurandie  H  alit- 
aaRdts,  sub  qno  tliali  onaa  el  vigiay, 

Septimum.  De  drnrm  pritik^n^  mpoMoHea  muio- 
Hufts,  alve  de  esamendie^  detandi$^€oncedewH$^  coa- 
firmandk,  adunaMdi$  manaateriio  $i  lm$  piia^  de 
priepo$iiatU9t%0. 

XXO.  Ad  id  aotom  qaod  dixi  de  eoolinna  serie, 
qua,  sine  idonea  parlitione,  formulse  in  MS^  Co- 
dioa  deseribuAtor,  adiendum  esl,  mafoa  eliam  oon- 
fosioiiG  permisceri  plura,  quae  quod  nullam  habeanl 


suntex  episloUs  Gregorii  Magni  alioramqoe  pon- 
tificum»  aiiquando  integrae,  aut  paucis  immoU- 
tis ,  ayqoaodo  ex  parte  Uotuin :  qood  in  notla  iodi- 
cabimus. 

XV.  Qood  aoiem  dixi  de  formulis,  quoad  locum 
uode  baostae  sunt,  non  perinde  intelMgi  debet  de  pro- 
(essioni])U8  fidei,  aliisque  ad  ordioationem ,  tum 
ummi  poDlifids,  lum  episcopi  perlinentibus  :  id 
eoim  aul  fere  totum,  aut  magnam  partem,  de- 
umptom  videtur  ox  iis,  quae  lu  ordinatione  pon- 
tificom,  paolo  post  scxUm  synodom,  eontigerunt : 
nam  professlones  fidei  a  aupeiioribas  pontiftcibos 
emissae,  eom  pontificatum  capesserent,  moUum 
difierant  ab  iis ,  quas  edimos,  ut  ex  colUtione  pa- 
lebiL 

X¥LQaanlam  laborispooi  debuerit  in  emendando 
Codtce,  quem  imperiu  manus  describendo  viliave- 
rst,  vix  ego  Ipse  oubi  credo;  raliglose'  umen  cavi, 
ae  qnid  oorrigeram»  prasUr  soloecismos,  inepiasque 
vocam,  vel  transpositiones,  vel  distractiones ,  vel 
co^junctlones,  vel  rapetitiones,  vel  eiiam  omissio- 
nes  :  corraxi  vero,  quoUes  licuit,  non  aUnade 
qaam  ex  Uliria,  nnde  ibrmuke  deson^lae  sunl,  prae- 
aertim  ex  Regesto  Gregorii  Magni  aliorum^ue  po»- 
tificom  epialolia. 

X¥H.  Kolas  ad^di,  qoibus  orat  opos ;  qood  Neom 
qni  legerit  non  esi  faciie  fiissuras  :  eaa  vera  non 
r<']eci  in  alteram  voluminis  partem,  qnod  qiiidam 


15  LIBER 

aflUul Alem,  raiio  juliel  separari ,  iuoque  ordiui  re- 
gUlui  :  id  vero  i»ra8tare  oonatns  sum,  nec  uUus , 
opinor,  improbabit  factum,  qui  perturbationem  fue- 
rit  intuitus:  eavero  ut  pateat,  diios  ezhibeo  diversos 
pugnantesque  libri  Dianii  syllabos ,  alterum  Romani 
Godicis,  alterum  nostri. 

XXUl.  Apographum  ex  Urbe  multis  abhinc  annis 
transmissum  sic  se  habet. 

INDEX  FORMIJLARUM  CODICIS    M8.    ANTIQCISSIMI. 

Priucipio  quatuor  folta  corrosa  perierunt;  prin- 
cipium  tamen  in  reliqniis  adhue  agnoscitur. 

indiculum  epistols  faciend» 

Superscripiio  ad  princip 

Domino  piissimo,  etc 

Viclori  ac  triumphat. . . . 

Gaeterorum  capilum,  aut  formolarum  vestigia  noUa 
supersunt. 

incipit  deinde  folium  quintum  ab  hisce  verbis. 

Ordineipmtendentes  nuUa  ratione  suscipiant,  elc., 
quaB  videtur  esse  forma  vei  indiculum  de  officio 
episcopi. 

Sequuniur  deinde  ordine  hic  infrascripu  capita. 

Formata  quam  accipit  episcopns.  IUi$  pre$byteri$ 
diaeonibu$f  etc. 

Synodale,  ut  episcopus  alterius  civilalis  in  aiia 
Eoclesia  possit  incardinari. 

Prxceptum  de  adunandis  Ecclesiis.  Po$tquam  lio- 
sit/ti,  etc. 

.  Peillio  dedicationls  oraiorii.  Domino  $ancto  et 
beati$$imOy  etc. 

Responsum  oralorii  dedicandi.  ///.  petitorii  nob.$ 
tNiiittuilione. 

Uesponsum  de  sperando  sancluaria.  ///.  sanctua- 
ria  beati ,  etc. 

De  levandis  sanGtuariis.  iU.  in  aratorio, 

De  dando  beneftcia  S.  Angeli.  ///.  ut  Benefi- 
eia. 

Responsom  de  dedieandooratorio  intra  roonaste- 
rium  monachorum.  ReUgio$i$  de$iderii$, 

De  condendis  reliqaiis  intra  monaslerium.  ReU- 
gio$i$  de$iderii$,  etc. 

De  recondendiB  reliquiis  inira  episoophim.  Quo- 
tiiam  dilectio  tua* 

Petitio  episoopi.  Ad  iaudem  eummi  certum  ett  per- 
tifuret  etc. 

Responsom.  Baeilieam ,  quam  dileetio  tua,  elc. 

Item  respottsom.  &biaii&nem  dUectiani$  tute,  etc. 

Episcopo  &t  levandis  sancUiariis.  Naverit  fratemi- 
ta$  tua,  ctc. 

Item  responsom.  Ba$iiieam  quam  dUeetio,  etc. 

Item  responsom.  ///.  et  ///.  in  $olo  $ibi  eonces- 
10,  elc. 

iiem  responsom.  Peiiiiomem  dUectiome  tuee ,  etc« 

De  aliari  dedicando.  Relatiome  im,  ete. 

De  reeondendo  corpore  Sanctoniro.  lUe  fUiu9  no- 
flor,  etc. 

Baailica  qo»  post  incemliom  reparator.  BaeUieam 
quam ,  etc. 


DiURNliS  fb 

A     Basilica  quae  post  ruinam  juxla  ipsaui  alia  cou- 
strucla  esl.  Quoniam  beati ,  elc. 

Petitio  de  dedicando  Baptislerio.  Votiva  lo/emvi- 
loi,  elc. 

Responsom  dedicandi  Bapiisierium.  lUe  fUiu$  na* 
itor,etc. 

Ilem  responsom. //iefieit/ona  no6ti,  etc. 

Privilegium.  Quoniam  $emper  $unt  concedett' 
daj  etc.  ^ 

Prseceptum  de  commutando  loco.  Quanifuam  rei 
eommutatio,  etc. 

Praeceptum  auctoritatis  de  faciendis  chartulis. 
Quopcunque  ad  Eccleeiam^  etc. 

Item  aliud  de  facienda  chartula.  Quamm  m,  ques 
tegaUtery  elc. 
^     Praeceplum  de  commutando  mancipio.  lUe  abba$ 
mona$terii^  etc. 

Pneceptum  de  donando  puero.  NihU  sibi  ^ubtra- 
hit ,  etc. 

Praeceptum  libertatis.  Domino  credimue  Deo  no- 
ilro,  etc. 

Episcopo  de  ordinando  presbylero.  Presbyter  qni 
BaeiUcWf  etc. 

Item  de  orduiando  presbytero.  Fjlttii  Uie  noeter 
poilti/avfl,  etc. 

Invitaioriom  ad  eplscopum  in  natale  pap».  Dei 
nostri  misericordia^  etc. 

Excusaioria.  Scripta  fraternitatis  Itier,  etc. 

Excusaloria  quando  episcopus  infirmatur.  Et  na- 
taUs  nostri,  etc. 

De  usu  pallii.  Si  pastores  oviumy  etc. 

Item  aliud.  Officium  $acerdoti$  a$sumere,  etc. 

llem  aliud.  PaUii  uium,  q\tem  ad  $acerdotali$,  etc, 

Item  aliud  episcopis  Sicilias.  Apo$tolicee  $edi$  be- 
nevolentia^  etc. 

Tractoria.  Ecclesiasticos  causce  non   recepit^  elc. 

Item  Tracioria.  Priesentium  tatores  pro  $ua  devo- 
tione,  etc. 

Pneceptum  cunie  ordinatore  in  pairimonio.  Saiu" 
bri  providentia^  etc. 

Item  aliud  eunie  rectore  in  patrimonio.  Quoniam 
in  ordinandOj  etc. 

Colonts  et  famili»  massarum,  sive  fundonim,  in 
provincia  illa  conslitut».  Ad  eolUcitudinem  vo$  U- 
D  liu$  $edi$  no$treg,  eic. 

Praeceptum  commendatiiium  eunte  rectore  in  pa- 
trimonio,  ad  judicem  provindse.  Qui  in  actione  po^f 
itts,  etc. 

Item  ad  Patriclum.  Qui  Uto$  protegU,  etc. 

Item  ad  Episcopos.  lUi  notario  $aneue  nonror  Ee- 
cle$iw,  etc. 

De  ordinattone  Pontificis.  P$aUimt  $ecnndum  con- 
$uetwlinemy  eic. 

De  eiectione  Pontificis  ad  Principem.  Cum  rok 
$ine  divin<p^  etc. 

Nontius  ad  Exarchnm  de  transitu.  Superscriplio. 
Domtno  esceUenti$$imo,  NovU  humatsi$  rebue^  elc. 

JudicibosRavenn».  Superscriplio.  Domino  eminen^ 
ti$$imo*  Si  beneficia^  eic. 


47  ROMANOEUM  PONTIFICUM.-  PRiEFATlO. 

Ad  Apocrisiarium  Ravennae.  Superseriptio.  Diie'  A     Item     Prtvilegium. 


EccUnMicm 


citMtxmo  fratri.,,.  Dudum  o^tl«m,  eic. 

Praeceplum.de  concedendo  Monasterio.  ConvenH 
Ap9$io(ieo^  etc. 

Item  aliod.  Semper  in  reiigiom^  etc 

Praeceptum  de  concedendo  Xenodochio.  Peien' 
tium  desideriis,  etc. 

Item  aliud.  Qui  in  eommisM  st6t,  etc. 

Praeceptura  de  Praepositatu.  Quantum  noi  fide" 
/tffm,  etc. 

Pneceptum,  quando  fiet  absens  Sabregionarius  ac 
Regionarius.  Qui  in  commiMiSf  etc. 

Pncceptum,  quando  laicus  tonsuratur,  et  ttt  Re- 
gionarius.  Quos  bonee  vitWy  etc. 

Praeceptum  de  concedendo  pnero  in  Monasterio. 
yihii  credimus  minui,  etc. 

Praeceptum  de  concedendo  puero.  Exempio  pasto- 
Tolis  benigmi,,  etc. 

Promissio  fldei  Episcopi.  tn  nomine  Dominit  etc. 
Promitto,  elc.  Ego,  etc. 

Cautio  Episcopi.  /n  nomine  Domini  Dei  saivaioris 
nasirif  etc. 

Indicnlum   Episcopi.    In  nomine  Domini.   Impe- 
ranie^  etc. 

Indiculum  Episcopi  de  Langobardia.    /n  nomine 
Dominij  etc. 

PriTilegium  Monasterii  in  alia  proTincia  constiluti. 
St  semper  tunt,  etc. 

Decretale,  quod  legit  Diaconus  quando  Episcopus 
discutltur.  Destitutis,  etc. 

Diaconus.    Electio   in 


Tanio    pius 
Dittnu  nos  mtlubarrim  pren^- 


Item  alifid,   quod   legit 
^iM,  etc. 

Item  aliud  ejusdem.  Desideria  venerandorum  ca- 
monum,  etc. 

Praeceptnm  aliud  de  concedendo  puero.  Credimus 
ad  augmentumt  etc. 

Decretum  PontiOcis.  Inter  cmtera  qua  summte  du» 
rtmlnfts,  etc. 

Indicuium  Ponliflcis.  liie  misericordia  Dei  diaco- 
nus  et  elecius,  etc. 

Sic^  hoc  capite  contineniur  aiia  duo  sine  litulo, 
Primum  continet  professionem  fidei.  Ilie  episcopus 
sanctcB  CathoiiccB,  etc. 

Ad  hoc  Apostoiicije  sedis  oficium,  diieclissimi  fi- 
In,  elc.  D 

Alterum  continet  sermonem,*  sive  alloquium.  liie 
Episeopus  sanctm  Caihoiic<e,  etc. 

Hodierni  diei  festiva  jucunditas  invital  nos ,  diis'' 
ctissimif  ete. 

DiTersa  priTilegia  Apostolicx  auctoritatis.  liie 
Episcapus  servus  servorum,  etc. 

Priviiegium  Monasterii.  Creditm  specuiationis  im- 
peiiimur,  etc. 

PriTilegium.  Spiritaiium  prcemiorum  munificen- 
fiff,  etc. 

PriTilegium.  Cum  magna  nobis  soiiiciiudine  insistit 
\ura,  etc. 

Privilegiuni.  Convenif  Apostolico  moderamini,  ctc. 


res,  elc, 

Aliod  PriTilegium. 
pta,  etc. 

Privileginm.  Cum  pim  desiderium  valmniaiU^  ete. 

Prologum  judicatum  PriTilegii.  Dtfitt  prtf  exequen- 
disjusiHtUB,  etc. 

PriTilegium  de  Diaconiis.  Dum  pro  adipiseen^ 
dis,  etc. 

Privilegium.  SupenuB  muerationis  respectu,  etc. 

Privilegium.  Stftinnaiii  gerentes  soUicUudinem,  etc. 

PriTilegium  confirmationis.  Quofqwijiniuitu  pieta- 
iis  gerimus,  etc» 

PriTilegium.  Ctim  exarandis  Dei  iaudibus ,  etc.  us- 
que  ad  ea  Tcrba,  cti»  propriis  congregaiionibus  qute 
B  reguiariter  in  Psaimis. 

Gaetera  desunt,  nihil  autem  pneter  liitimum  iliud 
folium  deesse  Tidetur. 

/n  codice  nostro  Jf  S.  sic  iegUur. 

Incipit  superscriptio  ad  Principem.  Domino  piis- 
simo,  etc. 

Superscriptio  ad  AugusUm.  Dominee  piiuimcs 
filiee,  etc. 

Superscriptio  ad  Patritium.  Domino  exceiientis- 
simo,  etc. 

Subscriptio  ad  Comitem  Imperialis  obsequii  et 
Exarcfaum.  Incoiumem  exceUetUiam,  elc. 

Superscriptio  ad  Gonsulem.  Domino  eminentissimo 
fiiio^  etc. 
^     Superscriptio  ad  regem. 

Superscriptio  ad  Patriarcham.  DUectissimo  fra- 
tri,  etc. 

Superseriplio  ad  Episoopum  forensem.  Diieciis' 
simo  nobis,  etc. 

Superscriptio  ad  Arcbiepiscopum  RaTcnnse.  /fe- 
verentissimo  ei  sanctissimo  frairi,  etc 

Superscriplio  ad  Episcopum,  ut  supra,  elc. 

Superscriplio  ad  Presbylerum,  Diacomim,  Primi- 
cerium,  et  Seciittdieerittm.  DUeetissimo  fiiie,  ele. 

Subscriptio  constituti.  ///.  Episcopus  sanctce  Ec- 
ciesiw^  ele« 

Decretum  de  electo  Episcopo,  quod  leget  Notarius 
Regionarius.  Domiuo  saneia  merUo^  etc. 

Decretale,  quod  legil  Diaconus  designato  Episcopo^ 
Domino  beatissimo  Papte,  etc. 

Item  aliud.  Desiderio  faciie  credimus,  etc. 

Item  aliud.  PaschaUs  feuivitas,  eic. 

Synodale,  quod  accipit  Episcopus.  Ciero,,Ordini 
et  Piebi  conmlemt,  elc 

Formata,  quam  accipit  Episcopus.  Ui,  Pfesbfte- 
ris,  Diaconibus,  elc. 

Synodale,  ut  Episcopus  aIterio8*ciTilatl8  iia  alia 
Ecclesia  possit  incardiBari.  Ciero,  OrdUd^  H  Ple- 
bi,  etc. 

Pneeeptnm  de  adunandis  Ecdesiis.  PosO/uam  ho^ 
sliiis  impietas,  etc. 

Petitio  dedicationffi  oratiHii.  Domino  saneto  e$ 
beatissimo  Patri  Putrum,  ctc. 


19 

ho&pmumm  oralorii  dedicandi. 
fUMhnuitione  tuggtigii^  etc. 

RcipoiMBB  de  iperaBdift  saBCloariis.  SamammrU 
ktMi  IIL  MaU  pMimie^  elc 

Pe  daodli  lif  f  ifiii  In  oraiorie  o^  lU.  imuinh 
cfo,  elc 

De  dando  beaeAGio  Aofeii.  BemefUim  Mocft  ir- 
ekmtgeH^  ete. 

RespoDsio  de  dedicaiido  imtorio  intra  Mooasto- 
riuin  Monadiorain.  EeUffi^  dailderrts,  etc 

Do  raeoMlendis  leK^piiis  Intn  Monasterinm.  Rel^ 
yiesii  desidirij^  elc. 

De  recondendis  reliqoiis  inlra  ElpiseopinB.  Qmo- 
mam  dHeeiie  imi^  ele. 

Petitio  Epnoopl.  ild  iMitai  iiMNni  Oiffnai  cic  pff- 
lincre  Pemifidt^  elc. 

Uem    TCipona] 
faa,  etc 

Item  respiuom.  /(/. 

It«m  responsum.  PetHionem  dt/ec<ionf s  f ««,  eto. 

Do  altari  dedieanda.  ReMoots  fnir,  eie. 

De  recondendo  oorpore  S^cloram.  IUe  /Eftns  no- 
hter  lU.  elc 

BasillGa,  quaepost  incendium  reparator.  Bost/t- 
emn  fno»  tn  cosfra  if/.  elc 

Basilica,  qnc  post  rainaaa  jamta  ipsam  oiWlracU 
cil.  Qnonto»  ^t  ///.  elc 

Peiiiio  de  dedicando  Bapliaterio.  yoriaa  so/enuii- 
Uu  ttmmorum  emgii,  etc 


LIBER  DIURNUS  «0 

Peiiiann  lU.  mekie  A     Inviutoria  ad  Episcopnm  in  natali  Piq^.  Dm  mh 

sf n  aitserieon/ta  favenie^  etc 
Excmatoria.  &r^o  fraiermiaiu  inm^  eic 
Exenaatoriaqnando  Episeopns  infirmalnr.  Ei  no» 

fo/ts  nosf  ri  feuitiiae^  mc 
De  Usn  paUii.  St  pasforesostmnyelc 
llem  allnd.  Ofieimn  eaeerdoiie  adtmnere^  elc. 
Ilem  allnd.  Paltii  nemn^  gnem^  etc 
Item  alind  Episcopls  Siciliac  Affoetolicee  tedis  be- 

newUeniia^  etc 
Tracloria.  EceksiaMiicas  canees,  eHc 
llem  Tractoria.  Prteseniium  Uuoree^  etc 
Prxceptom  ennte  Ordlnatore  lii  patrimonium.  Sot 

/ain  prorideniia^  elc 
Item  aliud  fundi  Rectod.  Qaommn  in  ordinan". 
B  do^  elc 


jroif//rani  f    onom     dj/esf te 


tn  ///.  ai/o  stM  coneet- 


Cokmis  el  famili»  massaram ,  siTe  fundorum,  lii 
provincia  constitolse.  ild  eoUickndinem  ros  ///.  etc 

Pneoepuim  ad  commendatiottem  ennlis  Recloris 
in  patrimonium ,  ad  judicem  proTincix.  Qtu  in 
ac^one  postfns»  etc 

Ad  patricinm  proTinciae.  Qtu  iUa  prolegit^  etc. 

llem  ad  Episcopos.  Notario  lU.  eamctm  noetne  Ec- 
ctesue^  etc 

De  ordinalione  Pontificas.  PsaUnm  eeenndnm  con- 
tnetndinem^  etc 

De  electione  Ponlifids  ad  Principem.  Cnm  noa  line 
dieinw  misericordia  nnfn,  etc 

Nuntius  ad  Exarchum  de  iransltn  Ponlificis.  Sn^ 
perscriptlo.  Domino  exceUentissimo.  Qnanquam  non 
Baptislerii.  Filios  noner  tn  ^  wte  gravi  gemtu^  eic 

De  electloue  Pontificis  ad  Exarcbum.  Soperscri- 
piio.  i>omino  exc^enlis^mo.  Hotii  humams  re- 
^tts,  eic 

Ad  Ardiiepiscepnm  RaToniuc  Soperscriptlo.  Do-. 
mino  sanctissimo.  Inter  cietera  qute  snmmte  dtriaif o- 
fis  const/io,  etc 

Judicibos  HaTennse.  Superscriptio.  i>oaitJio  exee/<: 
/ealissf mo,  Si  benefactaf  elc 

Ail  Apocrisiarium  RaTenn».  Superscriptio.  Dilc'. 
ctissimo  fratri.  Dudum  obitum^  etc*. 

Incipil  decretum  de  dectione  Poolificis.  Inter  cce- 
fero,  gme  iumm^e  divinUatis^  etc 

Indicolnm  Pontificitf.  In  nomine  Domtnt  Dd  So/- 
toforts  nostrif  etc. 

liem  alia  professio  fidd.  ///.  Episcopus.  Hoe  Apo- 


fmido  lU.  etc. 

Rmn 
dnnmione,  etc 

Pri?ilegium.  Qnontom  semper  snnf»  olc 

Praeceptio  de  sanclo  mntando  loco.  Qaaaifnoin  rst 
commtifaito,  elc, 

PfieecpiBm  anclorilaiii  da   Ikoiendis   ekartnlis. 
Qnofennfne    o^   fce/siiaaHeornni    rarapi    /oeofio- 


Item  aliud  de  faciendis  ch^krtnlis.  Qnomifs  eo,  fnm 
/ifo/tier  fernnf  nr,  elc 


mandpio.  Abbae  Jfo-  ^ 


Praeoeptnin  do 

Item  alind  de 
nasterH  lU,  etc 

Praeceptdm  do  donando  pneiai  NlkU  tiki  sn*fi«- 
lit,eic 

Iicm  pneceptum  oe  coneedmido  pnoraw  Eaempin 
pmimaUs  *em*fn/iofts»  eto. 

Item  preceplum  de  concedendo  pnerat  Credimns 
adanmnenimn^  elc 

ftmefymfi  lilMrlaiii.  Jomini  ererfimns  Dea  no- 
sfro,  elc 

£|fiieeiO  l^  Cjtdiimiido  frisbjliroi.  Prss^pier'  qm 
BasUieeg,  elc 

Dnoffdinwida  VtmllpmOk  FUim  noHir///.  posi^ 
(orif,  efC| 


stotiae  sedis  o/ieiumf  elc 

Item  alia.  ///.  Eptscppfis**  Eodlemee  diet  fesfiMi 
jacnn4iias^  elc 

PromissiQ  fidei  Episcqil.  /n  nomtne  i>on|im,  elc 
pfomilto  ego  ///.  fptieopns,  etc 
,     Cautio  Episcopi.  /n  nomine  Domini^  etc  /nfer  ce^ 
fero  satubris  instituia  docirince^  elc. 

Indiculum  Episcopi.  Jn  nomtne  Domim^  e(c  pro- 
mitto  ego  ///.  £ptieoptts,  etc 

Indiculum  Episcopi  de  Langobardla.  /n  nomtne 
i>omtnf ,  etc  prointrio  ego  lU.  Episcopus,  etc 

DiTcrsa  priTilegla  Apostollcs  aucioriUiis.  $t  ^ufl  4 
oafem,  fuo4  non  oj»famns,  ^tc. 


21                                            ROMANORUM  P0NTIF1GUII.  —  CAP.  I.  t\ 

MTikgium  Moaaftterii.  Crtditm  tpecuUaionii  tm"  A     PriTileeiain  flnnftUonis  lod.  Quwcumqu$  iniuitu 

ptUimur  cura^  etc  pktoHs,  etc 

teni  privilefimn.  Sf^ritualium  prcnmorum  mutU-  Privilegium,  qnando  sno  proprio  looo  coneodHor. 

(kmfJM,  eie.  Dum  magna  nobin  eufUf  ecc. 

heni  privil^aro.    Cum  uutgna    orbi$  ioUieiiu-  Privilegiam  ad  eonflrmallonem  Monasterii.  D«ti- 

tftM,  eAc.  derium^  quod  ad  religiosum^  ele. 

Ilem  Priviiegiam.    Convenit  apostoiico  modera-  Privll^um,  qaando  loca ,  quae  ablata  aont  a  No> 

«nii,  etc.  nasterio,  in  nsuspriatinos  reatitnuatar.  DMMvprir- 

Ilon  privllegiom.  Ttnto  ptui  Eecletiaiticte  m,  elc.  ceptione$  monent,  etc. 

Item  privilegium.  IHvina  no$  ac  $aluberrima  pra-  Securitas.  Ju$titim  con$entaneum,  ete. 

€epUj  elc.  Securitas.  Constat  magmtudini,  etc. 

Item  privilegiam.  Cum  pim  deaderium  volunta-  Epistola  ad  Episcopum  adbortandum.  Miratmr  m- 

;M,eCc.  mts,  etc. 

Prologas  in  ladicatom.  Cum  pro  exequendis  ju^ti^  Epistola  consolatoria.  Apo$toUci  urmoni$  $umeute$ 

tiee,  etc  principium^  etc. 

Privilegiam.  Cowfenit  Apo$tolico  moderamim ,  etc  B     Epistola  vocatoria.  Dilecti$$imis  fratribus, 

Item  aljud.  Semfer  rWt jrioiis,  etc  .  Si  tanla  est,  quanta  hic  exhibetur,  atriusqoe 

Privilegium  Monasterii  in  alia  provincia.  Si  sem-  exemplaris  discrepantia  ,  si  lanta  etiam  atrinsqae 

per  $unt  concedenda^  etc  propria  pertorintio,  fuit»  opinor,  nooesse.ex  ea  con- 

Praeceptam  de  concedendo  Xenodochio.  Petentium  fusione  evadere,  et  natoTaro  seqol  docem,  qa«  et 

dendefiut  etc  singulis  titulis  ordinero  iribuil,  et  ad  quae  capita  sint 

Item  aliud.  Qm  in  tfommiMissi^t,  etc  quique  revocandi,  praemoostrat :  idque  praestilimus, 

Pnseqitnm  de  Prsepositura.  Quantum  nobi$  fide"  nisi  fallor,  probabiliter,  eapitibos  sqitem  qns  espo- 

Jinm,  ctc  sita  sunt,  complexl. 

Praecepturo,  quando  Clericus  Aet  absens.  Qui  in  Ea  porro  conlusio  nibil  detrahit  de  pretio  llbri, 

C4immus$i$  $incerUer,  elc  quandoquidero  antiquae  onines  fere  oollecliones  cjus* 

PraDceptum,  quando  la  cns  tonsuratur,  et  fltRcgio-  modi  rerum  hoc  vitio  laborant.  Marcolphi  fbrmakp 

narius.  Quo$  bonm  mtm  opinio^  elc  vix  habent  quidquam  ordinis,  vix  oodices  Ganonum, 

PraBoeptum  de  ooncedendo  puero  In  Moiiasierio.  sive  qni  Ecdesiae  universac  vulgo  dknntur,  sive  qai 

fiUiU  credimu$  minui,  etc  Romanae.  In  eo  cerlOt  qai  nuper  editus  ett ,  ot  pro 

PrivUegiom  Diaconias.  Dum  pro  adipi$cendi$y  etc  C  antiqnissimo  suppositus,  nuUus  fore  est  ordo  tempo- 

Item  privilegium.    Supemm  mi$erationis  respe- ^  ris,  non  magnus  rernm  delectos,  indocta  nonnuA- 

ciu^  elc  qiiam  titulorum  ratio  ,  ul  videaiar  meriao,  qnod  niC 

Item  privilegium.   SnmMom  gerentes  soltUUudt'  Edilor  pag.  670.  ii.  tom.  Rudior  imperiH  eomarei'^ 

MMy  elc*  natori$  opera, 

,  ...... 

LmER  DIURNUS 

ROMANORUM  PONTIFICUM. 


CAPUT  PRIMUM. 

I!IDICI;LU!II   SGRlBENDiB   BFISTOLiB 


1  AmcimuiTiiH.  —  ki  epistolis,  qoas  summns  PonllleK  icrilMt,  obaenranda  tant  Irii :  soperaeriptio,  snb- 
scriplio,  et  compellatio.  Superscriptio  prfleflgitnr  litteris ;  subscriptio  subjungitur ;  compellatio  inseritur. 
Forma  prim»  et  secunds  habetnr  in  Diumo,  deest  tertia ;  sed  facile  poiest  vel  ei  prioribus  aliis  duabus, 
Td  ei  hteris  PonUfieum,  praesertim  Gregorii  Magni,  suppleri.  —  Epistolas  slimmi  Pontificis  sont  vel  ad 
aenlares,  vel  ad  ecclenasticas  personas.  Inter  saecniares  eminent  Imperator,  Aagusu,  Rex,  et  qni 
priroas  in  anla  tenent,  cujnsmodl  Patridi,  Exarchi,  Gomiles,  Gonsules.  Inter  ecdesiasUeas  censebantur 
id  aetttis  Patriarcha,  Archiepisccmas  Ravennae,  Episcopi  turo  forenses,  tom  qui  ordinationi  sedis  Apo- 
surficae  snlnacebant,  Presbyieri,  Diaeoni,  Primicerii  et  Secundicerii.  Ad  hos,  quorum  nomero  melen  % 
comprehenduntnr,  scribendl  lormnlie  snnt  nndecim  ;  aocedit  dnodedraa,  qva  sobscribilar  eonstitnlo.  -* 
Quoad  istas  voces,  indiculum  seribendm  tpi$tolm ;  observa  veteres  fomralas  inseriptiofiom  ot  sobscriptii>- 
nnm  fmstra  ex  e£to  Gregoril  Magni  Regesio  aperari,  onde  tamen  spes  videri  poterat  aliqna  esse :  col- 
lector  enlm,  praetermissis  honorifids  titvlis,  Id  unum  fere  episiolae  fronli  inaeripslt,  quis  ooi  srTibeiet. 
Reperinninr  tamen  veteram  anctoram  libris  insertae  Gregorii  epistolae,  qo«  inlegram  el  aolenm«n  fur- 
mulam  prseferant :  ex  qno  apcrtum  est,  non  a  PoiUiricc  omissain,  qnod  ex  Joomie  Diacoiio  intellivitur » 


iZ 


LIBER  DILRNUS 


s; 


-.»'(!  n  coElcctorc  neglectam,  non  parvo  antiquhalis  bisloricae  dispendio.  idipsnm  conlij^it  epistolis  Leonts 
Magni :  quare  non  sunt  audicndi,  qui  non  aliier  inscriptas  utriusque  Poniilici^i  epistolas  ausi  suut  asserere, 
quain  quoaiodo  in  codicem  coUectae  sunt. 

A     Item  alia.  Incolumem  serenitatem  vestram  diviua 
conservet  majestas,  domina  filia. 


TITULUS  L 

«  Ad  Principem. 

.    i>  SupericHptio,  ^  Domino  ^  piissimo  et  serenis- 

simo,  Ticiori  ac  triumphatori  filio,  amatori  Dei  et 

Domini  oostri  3  ^^^  Christi,  «  111.  Augosto,  lii. 

Episcopus  '  servus  servorum  Dei. 

Et  >  iubicriptio  ejus»  Piissimum  domini  imperium 

gratia  supema  custodiat,  eique  omnium  ^  gentilium 

coUa  auhfiternat. 

TITULUS  11. 

i  Ad  Auguitanu 

Superscripiio.  Doniinue  piissimje  Glix  III.  Augu- 
st»,  111.  Episeopus  serviis  servorum  Dei. 

Et  subscriptio  ejus.  Veslrx  pielatis  impcrium  gra- 
tia  superiia  custodiat,  domit.a  filia. 


4  TITULUS  IH. 

i  Ad  Patricium. 

Superscriptio,  Domino  excellentissimo,  alque  pra*- 
celleotissimo  fiiio  111.  Patricio,  111.  Episcopus  servus 
servorum  Dei. 

item  subscriptio  ejus.  Incolumem  e.\ce!]entiam 
vestram  gratia  superna  custodiat. 

TITULUS  IV. 

^  Ad  Comitem  imperialis  obsequii,  et  ^  Exarehum. 

Subscripiio.  Incolumem  excellcntiam  vestram  gia- 
tia  superna  custodiat,  domine  fili. 


•  Ad  Priitcipem.   Orientalis  Imperii  :  jamdudum  ^  propter  dominantes  in  Itulia  Reges,  non  gentiliuni 

tantum,  sed  eliam  haereticorum  aul  hosUuin  mc:hi- 
nisse. 

i  Ad  Augustam.  Inviderunt  ma^na  ex  parte  iio!ms 
collectores  epistolarum  SS.  Leonis  et  Gregorii,  for- 
ra\ilam,quainsciiberentur  subsciiberenturque  iitiera? 
Pontificum  ad  Augustns,  nuMus  tamcn  dubito,  quin 
eadem  foret,  aut  non  admodiim  dissimilis  ei,  qiiani 
colligo  ex  epistola  Gre^orii  Magni  ad  Constantiam 
lib.  III.  epist.  50.  quse  incipit :  Serenitas  vesirce  pie- 
tatis.  Et  postea :  Sed  quia  sereHissimoi  domin(e  reti- 
giosum  desideriumj  etc.  vel  qucmadinoduin  est  in  I . 
part.  Conc.  Chalced.  Gloriosissimw  et  humanissimx 
filiiB  Pulcheriw  Leo  Epiicopus.  Inde  enim  confici  po- 
tcst  insciiptio,  Domiiix  piissim»  ac  screnissimx  fi" 
liae  Augusix  Constantlae. 

i  Aa  Patricium.  Eo  nomine  appellatur,  non,  ul 
olim,  qui  ex  senatore  parente  orlus,  sed  qui  post 
magistratus  illustriores  gestos  vocaretur  ad  sanctius 


eiiim  Occidentale  a  barbarii»  excisum  fuerai,  et  Ro- 
lua  tunc,  cuin  Liber  Diurnus  collectus  est,  pulsis 
burbnris,  sub  Orlcnlis  iinperio  cum  exarchatu  et  in- 
sulis  erat. 

1»  SuperscrifUie.  Usurpaia  est  ante  VI.  Condlium 
a  Leone  Magno  scribente  ad  Theodosium  juniorcm, 
a  Gregorio  Magno,  a  Martino  1.  ab  Agalhone,  etc.  et 
post  uoncilium  VI.  a  Leone  U.  eic. 

«  Domino.  Usitata  pristinis  teinporibus  compel- 
lalio  cireiter  nooum  saeculum  desuevit.  Joannes  Dia- 
conus  lib.  iv.  vite  S.  Gregorii  M.  Omues  Cregorius 
sacerdotes  fratres  et  comminlstros ;  clerieos  aulem 
diversi  ordime  dilectissimos  filios  :  at  vero  laicos  vt- 
ro«,  dominoft,  et  feminas  dominas,  in  suis  lileris  no- 
minabat. 

^  Piissimo,  etc.  Ratio  hujusce  appcllationis  alia- 
rumque  occorrentium  ex  eo  petenda  est,  qnod  in 
Ptincipe  chriatiano  auscipiatur,  et  dignitas,  qua  dici 


lur  augu^lus  ;  etpotestas,  qua  dominus;  et  sliidium  C  Imperatoris  consiiium 


religionis,  quo  dilector  Dei  et  Chrisli ;  ct  alTcctus 

erga  ecclesiam,  quo  filius  ;  ct  potentia  adversus  ho- 

stea,  <)ua  victor  et  triuinphalor ;  et  amor  in  subditos, 

ifuo  pitts,  quod  iJem  ac  pater  palriae ;  et  gubernandi 

modus,  qiio  serenus  seu  tranquillus,  id  est,  pacifi- 

cus,  et  traDqoillitatis,  quae  pacem  consequilur,  largi- 

tor.  Add&tur  aliquando,  a  Deo  dilcctus  et  coronatos, 

atquc  etiam  gloriosus,  ut  imperandi  jus  vit;eque  mo- 

dus  pnedicetur.  Veruni  si  consldcreUir  popnlorum 

affeclus,  omnibus  noiuinibus  prsocellunt  duo,  piissi- 

inus  nerape  et  serenissiinus  :  unde  hi  nuromis  tam 

crebra  mentio  patris  patrix,  et  tranquillitatis,  pa- 

cisque. 
•  lU.  Ita  veteres  pro  eo,  quod  nunc  N.  ponitvr, 

cum  locum  nominis  indxare  placet. 
t  Servus  eervorum  Dei.  Hxc  loquendi  formula  non 

fuit  a  summis  Pontificibus,  qiiod  sciam,  usurpata 

ante  tempora  Gregorii  Magni,  qui  ea  usns  est,  cum 

vellet  ConstantinopoIitaiii^Episcopi  se  universalem  ^  de  electione  Pontificis.  Fuit'vero  tankie  polenlix*, 

Ep'8Copum  dicentis  fasium  humilitatis  snae  exemplo  ^  tantaeque  ex  polenlia  nascentis  arrogautiai  causa»  I . 

1 I..  I 1%:^-^ — «  i:w  ..   „:.-.  ci       q^^^  Exarchi   longe  ahessent  Constanlinopoli  ab 

urbe  regia.  %.  quod  copiosuni  coutra  barbaros  exer- 
citum  haherent  in  poleslatc.  3.  quod  facile  possent, 
si  modo  aliquid  ab  linperatore  timerent,  foedus  inire 
cnm  harbaris^»  e<ique  se  tueri.  4.  quod  diulurnus 
esset  ille  magistratus,  adeo  ut  Isaacus  Exarcboruni 
octavus  et  aerarii  ecclesiastici  sub  Honorio  Papa  di- 
reptor,  viginti  quinque  annos  dominalus  sit ;  Theo- 
dorus  Calliopas  sancli  Martini  perscciitor,  trigiiitu 
quiuque  auletiain  sex.  Spatio  certe  185.  annor\tni, 
quo  exarchatus  cxstilit,  non  plures  qiiam  dccem  ct 
octo  hoc  magistratu  functi  suni,  ul  piXjbabilior  fert 
opinio. 


k  Ad  Comitem,  etc.  Una  eademque  cst  superscri- 
bendi  formula  iii  litteris  ad  Patricium,  Comitem  im- 
pcrialis  obsequii,  et  Exarchum,  propter  dignilalis 
paritatem.  Generali  porro  noniine  Comitis  imperialis 
obseqiiii,  comprehensi  sunt  omnes,  qui  primas  iu 
aala  dignitatcs  tenerent,  ut  Magistri  militum,  Magi- 
stri  officioruni,  Comites  S.  L.  et  alii. 

1  Ad  Exarchum.  Praefectum  Imperatoris  Constan- 
tinQpolitaui  iu  Italia;  ea  porro  dignitas  ducenlis 
ferme  annis  mansit :  Longinus  ontro  primus  a  Jusii- 
no  juniore  institutus  est  Exarchus  anno  567.  Postre- 
mus  Eutychius  ab  Aistulpho  Loiigohardorum  Regc 
pulsus  anno  752.  Tanta  fuit  Exarchorum  poienlia, 
ut  in  lyrannidem  aliquando  evaserit :  quod  ex  littcris 
sanctl  Gregorii  manifestum  est.  Ad  eum  certe,  sicut 
ad  Imperatorem,  Apocrisiarius  a  sede  Apostolica 
mittebatur,  ut  constat  ex  cap.  2  hujus  Diurni,  in 
quo  est  foriiia  litterarum  ad  Apocrisiariugi  Ravenna: 


ftomprimere.  Ita  ioannes  Diaconus  lib.  u.  vilac  S. 
Greg.  cap.  I. 

fi  Subecripiio.  Haee  ipsa  legitur  in  litteris  Martini  I. 
Agatbouis  et  Leonis  11.  ad  Constantinum  Pogona- 
tiim,  etc.  Observandum  porro  suhscriptiooem  manu 
Pontificis,  inscriptioneni  et  epistolam  manu  Notarii 
rncaratam  :  quare  ez  snbscripiioiic  inagis  qiiam 
ultunde  conalat,  quai  foret  PootificiB  erga  eum,  cui 
8*Tibebat,  affectio.  Loco  apprecationis,  quxsubscri- 
plione  otim  oonUnebatur,  nunc  nominis  appositio 
Nubjicitur.  Observandua  etiam  summorum  Ponii- 
fietim  mo6  antigiras,  ejiis  cui  scribebant,  noinen  prac- 
punendi  sno,  siiie  discrimine  personaruro. 

b  Cenitium  colla.  Non  erat  (utum  illis  temporibus 


»  ROMANORUM  PONTIFICUM.  —  CAP.  I.  tQ 

5  TITULLS  V.  A      Et  subscripiio  ejus,  lk\us  le  iircoUniiein  ciislodiati 

a  Ad  Consulem,  reverealissime  et  sanctissiiue  frater. 

Superscriptio.  Domiuo  eniiuenlissiiiio  iilio  111.  Con-  m  TiJijLr};^  ^ 

setfi,  lit.  Episcopus  servus  scrvorum  Dei. 


Et  subictipiio  ejus,  Deus  te  iocolumem  custoJiat, 
'ti:uine  fili. 

TITULUS  \L 
^  Ad  Regem. 
TITULLS  YIL 
«  Ad  Patriarcham. 
Superscriptio.  Dilcclissimo  fratri  lU.  IU. 
£t  subscriptio  ejus,  Deus  te  incolnmem  custodiat, 
dilectissime  fi-at^r. 

6  TITULUS  VIII. 
^  Ad  Episcopum  forensem, 
Superscriptio,  Dilectissimo  nobis  111. 111.  B 

Et  subscriptio  ejus.  Deus  te  incolumem  custodiat, 

dilectissime  nobis. 

TITULUS  IX. 

•  Ad  Archiepiscopum  liavcnnce, 

Superscriptio.  Reverentissimo  el  sanclissimo  fra- 

Iri  lU.  coepiscopo  111.  scrvus  servorum  Dei. 

•  Ad  Consuiem,  Ea  lempcstate  consulatns,  qui 
fnerat  olim  apex  dignitatum,  co  usque  depressus 
erat,  nt  inanis  fere  litulus  foret.  Suppressus  pene 
fnit  a  Justiniano  ;  scd  a  consequcntibus  iniperalo- 
ribus  etsi  quoqno  modo  restitutus  est  ,  pristinum 
taroen  splendorem  non  recuperavit. 

1»  Ad  Regem.  Nulla  vel  inscriplio  vel  suhscriptio 
apposita  esl :  ne^juc  vero  opus  fuit,  cuni  eadern  foret, 
«piae  ad  patricium.  Sic  eniin  apud  Bedam  lib.  ii.  hist. 
Angl.  cap.  17.  Uonorius  Eduiuo  Regi  Anglorum  :  ^ 
Domino  eicellentissimo  alaue  privcellenlissimo  filio  ^ 
Eduino  Regi  Anglorum  itonorius  Episcopus  servus 
serrorum  Dei.  Subscriptio :  Incolumem  excellemiam 
testram  gratia  superna  custodiat,  £t  apud  eumdera 
lib.  III.  bis!.  cap.  24.  ^ilalianus  Ozuvio  domino  ex- 
cetlentissimo  filio  Regi  Saxonum,  clo.  et  eadein  sub- 
scriplio.  Leo  IL  eadem  formula  Ervigio  Regi  inscri- 
bit  et  snbscribit  epistolara.  IlaJrianns  1.  eadem  fere 
utitur  forma  ad  Carolum  Magnum  Regem. 

^  Ad  Patriarcham,  Eadem  fult'  a  primis  usque 
temporJbus  ioscribendi  subscribendique  forma.  Quin- 
to  certe  &eculo  C^)  Caelestinus  datas  Cyrillo  Alcxan- 
drino,  Joanni  Antiocbeno,  et  Nestorio  C.  P.  literas 
inscripsit,  ditecto  fratri :  subscripsit  vero  posleriores 
duas,  Deus  te  incolumem  custodiat,  frater  carissimet 
Tcl  honorandissime,  Leo  Magmis  Flaviano  Constan- 
linopofilano  :  Dileclissimo  -{ratri  Ftaviano  Leo  Epi- 
tcopus.  In  eamdem  formam  Simplicius  Acacio  Con- 
stantinopolitano,  Gelasius  Euphemio  ejusdem  urbis 
Episcopo,  Gregorius  Blagnus  Joauiii  Constanlinopo-  D 
liiano,  aliisqne  Patriarchis. 

^  Ad  Episcopum  forensem.  Quis  hic  Episcopus  fo- 
rensis  dicatur,  dubitare  possit  quispiam.  Coujicio 
p.irtim  ex  originatione  vocis,  partim  ex  tiluli  ordine, 
quo  forensis  collocalur  Patriarcham  inter  et  Arcbi- 
episcopum  Ravennae,  magn«  tunc,  cum  Liber  Diur- 
iitts  lierel,  auctoritatis  intelligi  vel  Episcopum  civi- 
tutis  extra  Ilaliam  posilrc,  vet  Exarcbuin,  id  est, 
Antistitem,  qui  nulli  Episcopo  sit  obnoxius,  et  jus 
tamen  halieat  iii  Episcopos  eliam  metropolitas , 
ct^usmodi  Carlhaginensis  in  Africa,  Ciesariensis  in 
CappaJocia,  Ephesinus  in  Asia,  Thessalonicensis 
iii  lliyrico.  Nam  vox  ista  forensis,  vel  a  fyris  sive 


'  Ad  Episcopum, 
Superscriptio ;  ut  supra, 

Subscriptio  ejns,   Deus  te  incolumcm  cnstodiat, 
reverenlissime  fratcr. 

TiTULUS  XI. 

^Ad  Presbglerum^  Diaconum,  Primicerium  el  Secun- 
dicerium, 

Superscriptio,  Dilectissimo  filio  111.  III.  servus  ser- 
vorum  Dei.  ^ 

£l  subscrtptio  eju$.  Deus  te  incolumem  custodiat, 
diiectissime  fili. 

TITULUS  XII. 
Subscriptio  constituti. 
111.   Episcopus  sar.ctaj  ccclesiic  catliolice  alqiie 
aposlolicae,  urbis  Romx,  111.  *»  cunstituto  a  noLis  fa- 
clo  subscripsi. 


n  I  l«rt  couc.  E,  hes.,  cap.  15, 18, 10. 


extra,  vel  a  foro  sive  jurisdictione  dednoi  polest. 
In  priorem  cunjecturam  magis  inclino,  quia  origina- 
tio  vocis  usitatior  est,  et  Ravenna  Ilalise  civilas  est* 
Posleriorem  suadct  ordo  dfgnilatis,  «jui  videiiir  ser- 
vatus  inter  personas,  quibus  Pontifices  scrihunt. 
Conjecturam  juvat  aliquatenus,  quod  Lco  lileras 
suas  ad  Anastasium  Thessalonicensem  inscribit  per- 
inde  ac  Palriarchis  d.ttas,  dilectissimo  fratri.  Vcnim 
nec  hoc  argunientum  iirmissimum  est,  cuin  cl  aJ 
Episcopos  eadein  forma  .scribcret. 

c  Ad  Archiepiscopiun  Ravenna:,  Magnae,  ut  dirtuni 
est,  tunc,  cuin  Dinruus  liber  fierel,  aisclorilalis  eral, 
partim  propler  selcin  Exarchi  Ravcnnai  posiiain  : 
partim  quoniam  ipsiu«met  Archiepiscopi  interces- 
sione  in  negotiis  ccdesiasticis  promovendis  apud 
Exarchuin  opus  crat  :  parlim  denique  quia  Exar- 
chorum  exemplum  secuti  Ravennse  Pnesules  inipune 
sibi  visi  sunt,  posse  Roinanis  injuriain  inferre,  quip- 
pa  quibus  Exarcbi  impolenler  dominabantur. 

Porro  autem  observai  da  sunt  duo:  allerum,  Ra- 
vennx  Praesulem  non  dici  Episcopum,  sed  Archi- 
episcopum  ;  alterum,  hoiiorilicentius  quani  ipsuni 
eliam  Patriarcham  coinpellari,  bic  enlin  ditectissimus 

(rater^  ille  reverenlissimuSf  et  sanctissimus  frater, 
Jirumque  fecit  miserabilis  conditio  teinporuin,  qui- 
bus  adiilari  prudentiie  fuit,  et  de  rigore  saiicti  Gre- 
fforii  nonnihil  remittere,  oeconomic^e  necessilalis. 
inde  vero  urbis  iliius  Praisules  tantuin  sibi  assuiu- 
pseruut,  ut  prae  arrogantia  Romanis  Pontilicibus» 
Christi  vicariis,  Pelri  successoribus,  el  ecclesia^  ca- 
pitibus  noUent  subjici,  vixque  potuerint  toto  sum« 
morum  Ponlificuin  annisu  ad  ofllciuin  reduci. 

f  Ad  Episcopum.  Fomvila  hxc  prioribus  sxculis 
inusitata  post  editum  Diurnuin  soleninis  fuit :  sic 
enim  Gregorius  secundus  teriiusque,  et  Zacharias 
sanctum  Sonifacium  Germanorum  Apostolum  com- 
pellant,  iino  et  alios  Episcopos. 

s  Ad  Presbyterum.  Sic  Leo  Magnus,  et  Eutychem 
cpist.  6.  el  Faustum  episL  98  coinpellat ;  sic  Gre- 
gorius  Magnus  plures  non  Presbyteros  tautuin,  sed 
etiam  Diaconos,  Subdiaconos,  Notarios,  Defensores- 
que  et  Curatores  patrimonii. 

^  Constituto.  Ita  Gregorius  Magnus  ann.  59i.  Gre- 
gorius  secundus  ann.  721.  Zacbarias  ano.  'US.  iu 
sua  quisque  Synodo  Romana  subscribunt. 


87 


UD£R  MURiNLS 


SCAPUT  II 

DB  ORDIHATIONB  SUMIII  PONTIFICIS. 


ilAGuiiEif Tuv .  —  Sexto,  septiiDoque,  et  octato  sfficalo,  in  ordinattone  siimmi  Pontificis  haec  obsembantur. 

I.  tibi  primum  summus  Pontifei  excesserat  viu,  niintius  ad  Exarchiim  rottiebatur  ab  iis,  qui  sedis 

Apostolicse  vicem  servabanl.  —  II.  Post  justa  defuncto  persoluta,  indictumque  tridui  jejunium,  elige- 
batur  Pontifex,  convenientibns  cleri,  oplimatum  et  populi  votis,  decreluroque  condebatur,  quod  ab  eli- 
gentibus  siibscriberetur.  —  UI.  De  eleciione  mox  rererebatur  ad  Principem,  id  est,  Ck>nstantinopoIiuniim 
froperatorem,  postulabaturque  eiectionis  approbatio.  —  IV.  Referebatur  etiam  ad  Exarchum  Ravennx, 
cum  precibus  ut  electtonem  vel  nomine  Principis  confirmaret,  vel  confirmandam  coraret.  —  V.  Scribc- 
baiur  pariter  ad  Judices,  Archiepiscopum  et  Apocrisiarium  Ravennae,  et  ut  cerium  videtur,  ad  Patri- 
cium,  Antistitem,  et  Apocrisiarium  Constantinopolis,  a  paribus.  —  VI.  AccepU  confirmatione  electus 
solemni  ritu  deducebatur  ad  confessionem  sancti  Petri.  —  VII.  lilic  nondum  orJinatus  ad  jorpus  Aposto- 
lonim  Princtpis  profitebatur  fidem.  —  VUI.  Hox  ordinatus  eamdem  iterum  exponebat.  —  ix.  Denique 
de  fide  concionem  in  urbe  babebat,  et  ad  universam  Dei  ecclesiam  mittebat.  Singula  haec  suas  habenl  iii 
Diurno  fornmlas.  Desiderari  possent  duae,  allera  ImpL'ratoris  rescribentis ;  altera  Exarchi :  verum  nn- 
spiani  reperiunlur,  quod  quidem  meminerim  me  legere.  Qux  formulae  iindecim  hoc  cnpite  coiuineniur, 
desumpUe  sttnt  ex  iis,  quae  contigerunt  in  ordinationibus  quatuor  Poutificum  9  Bunifacii  V.  anno  617. 
Leonis  II.  ann.  ^2.  Gononis  ann.  686.  et  Gregorii  II.  ann.  714.  quantum  conjcctura  assequi  fas  esl. 

TITULUS  I. 

JVttfiliiM  •  ad  exarchum  ^  de  traniiim  poitli/icM. 

Superscrifftio.  Domioo  excellentissimo  atque  pray 
cellentissimo,  et  a  Deo  nobis  longaeviter  in  prineipa- 
libus  ministeriis  feiiciter  conservando,  lU.  excousuli, 
patricio  et  exarcho  ltaU.'e,  111.  archipresbyter,  Ili. 
archidlaconus,  lU.  primicerius  notarioram, «  servan- 
les  locum  sanctae  sedis  apostolicae. 

10  Quamvis  non  sine  gravi  gemitu  et  vere  flebili 
vode,  a  Deo  servatae  excellentiae  Domini  nostri,  per  has 
iiostras  innotescimus  bumiles  syllabas,  Dei  judicio, 
eiijus  dispensatione  ttniversus  regitur  orbis,  ab  hac 
luce  fuisse  stibtractum  dominum  lU.  sanctissimum 
nostnim  pontlficem,  ciiyus  cancti  vere  ,  et  si  dicen- 
dnm  est,  etiam  lapides  ipsi  fleveruBt  exitvm.  ^  Die 


A  nait,  ut  dixlmus,  funere,  omnes  grandi  tristitiae  pre- 
mimur  mole^  ad  solam  GhrisU  Dei  nostri  cordis  ocu- 
los  roiserationero  attoUeotes,  ut  ipse  digiietur  sub- 
venire  desperaUs,  et  snae  providere  dignum  recto- 
rem  ecclesiae ,  a  quo  fuadala  est,  qui  etiam  est 
poUicitus,  non  ei  prmalere  porioi  inferi  {Matth.  xvi, 
V.  18).  Post  divinum  auxilium  ad  vestram  excelleii- 
Uam,  domine  lil.  excellenUssime ,  et  a  Deo  nobis 
mulUs  temporibus  eoncedende,  omnes  babemus  fidu- 
ciam.  Ecce  eventum  lugubrem  indicavimus,  quia  ad 
uostram  consoIaUonem  humanam  alU)i  non  habemns 
coufugium. 

TITULUS  n. 
«  Decrelum  de  electione  '  pantificii. 
hkVer  caetera,  quae  sttroime  divinitaUs  consilio  dls- 
enlm  lU.  inslantis  roensis  obiit,  pro  cujus  conster-  B  ponuntur,  ponUficalis  promoUouis  sublimitas,  ipso. 


•  Ad  exarchum.  Si  modo  vera  sint  ouae  dictnri 
sumus  ad  consequentes  titulos,  exarcnus  ilie  ad 
guem  scripta  est  epistola,  quae  evasit  in  solemnem 
jormnlam,  fiiit  Scholasticus,  cujus  meiitio  fit  in  vita 
Constantini  papae  apud  Anastasium. 

>»  De  tramitu  pontifidt.  GonstanUni,  qui  Grcgo- 
riuro  II  prsecessit.  Nam  nunUus  ille  de  obitu  ponUficis, 
totus  quantus  est,  respondet  relationi  ad  exarchuui 
lie  electione.  Relatio  vero  pertinet  ad  decUonem 
Gresorii  secundi,  ut  postea  declarabitur.  Accedat 
quod  ingens  iUe  fletus  funeri  Gonstantini  conveuiat, 
ttt  qtti  fuerit,  si  Anastasio  Bibliothecario  credimus, 
et  miUssimus  erga  omnes,  et  adversus  Romauos  li- 
beralis. 

«  Sertanies  iocum  eedn  apotiolicas.  (Jbserva  penes 
quos  ea  aetate  fuerit,  vacante  sede,  rerum  gerenda- 
ruro  potestas  :  fuit  eniro  penes  archipresbyterum, 
archidiaconum  et  primicerium  notarionim ;  nunc 
«liis  moribos  vivitor.  Non  vacante  tantum  sede,  sed  ^ 
etiam  absente  supiroo  pontifice  summa  renim  fuit 
penes  Ulos  tres  qui  dicti  sunt.  Id  scimus,  cum 
aKunde,  tum  ex  epistola  xv.  MarUni  I.  ad  Theodorum 
de  suis  calainitaUbus  scribentis,  antequam  in  ipsius 
locum  subro^atus  esset  Eugenius.  <  In  absenUa  pon- 
tiflcis  archidiaconus,  et  archipresbyler,  et  primice- 
rius  locum  praesenlant  ponttficis.  i  Aniroadverie  ar- 
chidiaconum  priore  loco  a  Martimi  appellatnm,  cum 
liic  aecundo  tantum  censeatur.  Similis  fere  in- 
scripUo  legitur  inter  epistolas  Joannis  IV.  ad  eptsco- 
p<)selpresnyteros  ScoUae.  c  Dilectissimis  et  sancUs- 
simis,  etc.  Hilarius  archipresbyler  scrvans  locuro 


sedis  apostoUcae,  Joannes  diaeonus,  et  in  Dei  nomino 
electus,  item  Joannes  primicerius  et  servans  locum 
scdis  apostoUcae,  etc.  >  Qoa  in  inscripUone  nota, 
Joannero ,  licet  electuro  in  Romanum  pontificem » 
secttddo  tamen  post  archipresbyterum  loco  inscribi, 
unde  quatuor  constaut.  Prirouro,  eiecto  nihU  fuisse 
Juris  ad  res  gerendas  donec  ordinaretur.  Alterum,. 

guando  aetate  exarchorum  atque  etiaro  antea,  cum 
lothl  regnarent,  dlcitur  aliquandiu  vacasse  aposto- 
lica  sedes,  tempus  non  ab  obitu  pontificis  ad  efecUo- 
neui  successons,  sed  ad  ipsius  ordinationem  compu- 
tandttm  :  tIx  enim  electio  post  triduum  protracta 
est,  cum  schismata  non  fuenmt.  TerUum,  peculiare 
fuisse  privilegium  Gregorii  Hagni  et  consequenUum 
noonuUoram,  quod  clero  annuente  res  adminislra- 
verint  ante  ordinationem.  Postremum,  tonc  electum 
in  litteris  non  se  ponUficem  Roroanum  inscripsiase, 
sed  electum. 
j  d  Die  lll.  imtantii  mensis.  Die  nona  AprHis,  ut 
'  constat  ex  Anastasio  Bibliothecario  ann.  713,  indict. 
13,  Anastasio  seu  Artemio  imperante. 

•  Decretum  de  electione.  Observa,  qni  dicanlur 
decreto  a  se  facto  subscripsisse,  et  inde  aestima,  a 
quibus  elecUo  tunc  temporis  fleret.  Sunlne  hae  aliae- 
que  subscribendi  lorroae  honunum  laicoram,  qtii 
consenUant  tantum  laudentque  elecUonem,  an  qui 
revera  eliffaiit  cum  clericis? 

'  Pontificis.  Si  non  temere  accidit,  ut  sub  formGl.T 
finem  mentio  fieret  mensis  et  indicUonis  alicujus 
certae  ac  definitae :  quod  vix  opiner,  cum  in  aliis 
Ibrmulis  non  certus  mensis  certaque  indiclio,  sed 


t& 


R0MAN0R13M  PONTIFiCUM.  —  GAP.  11. 


50 


a  quo  procedit  omne  quod  bonum  esl,  praedesti*  A  dici  est,  aparvo  usque  ad  magniim,  in  personam  iU. 


naote  ac  largieiile,  H  conceditur  :  nimirum  •  no- 
vit  humaiiis  rebus  providentia  divina  soecurrere, 
et  moepeDtiam  fletus  ae  gemttns  ia  exsulutionem 
cooverCere,  nt  qui  noper  eonslemabantttr  afliicti, 
poslmodom  apporeaot  mmium  coosolati.  Canentis 
enim  Regis  sont  dicta,  qu»  sanctos  Spiritus  de 
lemplo  prophetaiis  cordis  insonnit.  Ad  ve$perum  tfe- 
moroHtur  fleius^  ei  ad  maluiinum  Uelitia  (Pm/.  xxix» 
V.  6).  Qiii  et  iterum  gratias  referens  Deo,  beneiicio- 
mm  ejus  magniflcentiam  canit  et  dicit  :  C<moerti$ii 
planetum  meum  in  gaudium  mihi^  conddieti  Mccum 
meum^  et  ^meinxisti  me  Imtitia^  ut  eantei  HH  gioria 
IRM,  ef  noR  compungar  {Ibid.^  v.  12  et  15).  Ipei  enim 
eura  de  nobis  e$t  (I  Petr»  v,  9.  7),  ut  vaa  electionis 


sanctissimi  hujus  sanctae  aposlolicae  sedis  Romaiue 
Ecclesix  presbyieri,  Deo  cooperante,  ct  beatorom 
apostoiorum  annisu  ooncurrit,  atque  coDsettsit 
eiectio. 

Gijus  Deo  amabilis  viri  tantom  meruit  apad  om- 
Aium  conscientias  lK>n»  et  pudicse  conversationis 
profectio,  ut  nulhis  in  ejus  electione  dissiderel,  mI- 
lus  abesset,  nuiiosve  seipsum  subtrafaerei,  qnen 
nempe  ad  hoc  aposldic»  vicis  olBcinm  incompara- 
bilis  atque  indeflciens  Dei  nostri  providentia  prae- 
deslinatum  habuerat.  Quomodo  non  et  huroanis 
mentibns  onanimis  consonantia  conveniret  in  id 
quod  procol  dubio  fn  Dei  praeseotia  lenebatur  afOxam  ? 

Cujus  et  decretum  solemniter  facientes,  et  desi> 


et  verae  fldei  monet  integritas.  Quippe  quae  sunt  tri-  B  deria  cordium  circa  ejus  electionero  roanuum  sub- 


9tiliae,  ad  gandium  miaerando  perducit,  quod  et  nc^is 
exignis  et  peccatoribus  opem  de  cjos  miserioordia 
praeaiolantibns  dignatio  cadestis  exhibnit. 

Eleoim  pontificalis  memoriae  dorouo  111.  papa  de 
praeseolibos  curis  ad  aBlemam  reqoiem  evocato,  ut 
assolet  homaois  rebns  acddere,  ^  magna  nos  tristi- 
liarom  rooies  obstrinxerat  12  pvoprio  dispensatore 
destitoios;  sed  «  non  dio  in  afiliciione  persistere 
consueta  Dei  nostri  benignilas  sperantes  iit.  se^ei^  - 
liipiit.  Divina  enim  nobis  in  oratione  mabentibus, 
nt  cxlestis  dignatio  demonstraret,  quem  dignnro  ad 
anccessionem  apostolicx  vicis  jobeat  eligendiim*,V?<i« 
gralia  snflragante,  el  omnium  animis  iii8pirante,"in 
I  oonvenientibos  nobis,  ^  ut  moris  est,  id  est, 


scriptionibus  conflrmantes,  proniemur  ipsum  Iko 
amabilem  uostrum  electum,  casturo,  pudicuni,  so- 
brium  ac  benignum,  et  m  omnibus  13  piis  opcri- 
bus  esse  perfeclum,  atque  orlliodoxae  rKici  etsancto- 
rum  Patrum  traditionis  defensorem  et  fortissimum 
observatorem. 

Hunc  omnes,  ot  profeclo  «mitissimam  virum,  pro 
ejus  suavissima  ac  bonaR  volunlatis  constantia  una- 
rikn2t^*aoJ)is*eh&gfmus'  pastorem  atque  pontificem, 
unde  obejus  piae  conversationis  integritaiem  imiuen- 
^as  Redemptori  oostro  lau<les  referimus,  consona 
!;un|^'  Propb^  cah<$niei^  v^e  :  Magnue  es,  Domine 
beu$  no$ier^  et  magna  vtrlna  tua  (P$al,  gxlvi,  v.  b), 
Qui$  enim  toquetur  potentia$  tua$,  Domine ,  et  aur 
conctis  sacerdotibus  ac  proceribus  ecclesiae,  et  uni-  ^  dita$  faciet  omnes  laudes  clementias  tuai  ?  ( Ibid. 
wrso  dero  atque  optimatibus,  et  universa  militari  cv  ,  v.  2. )  Quoniam  vota  petentium  le  ex  aur 
praesemia,  seo  civibus  honestis,  et  cnncta  generali-  diens,  pium  nobts  coniullsti  pasiorem,  qut  san- 
Ute  popoli  istius  a  Deo  servatae  Romanae  urbis,  si     plam  tuam   universalem   Ecclesiam ,    et    cunctas 


pro  more  tantom  men$.  i7/.  indid.  ili.  apponatur ;  si 
id,  inquam,  temere  non  accidit,  in  neminem  aptius 
cofljectura  eonvenire  polest,  quam  in  Ronifacium  V. 
qni  sedere  cffipit  anu.  617,  mense  Decerobri,  ul 
habel  Raronius  ex  Anastasio,  postquam  sedes  prae- 
oessoris  Deusdedit  vacasset  mensem  unum  et  dies 
#.  aul  16.  Ronifacii  enim  Y.  ordinationi  videntur 
eongruere,  quae  septem  meroorantur.  i.  Quod  ele- 
ctos  foeril  presbyter.  ii.  Quod  virtutibus  omnibus 
oniatns  ac  mitissimus.  iii.  Quod  concordi  sententia 
electus.  IV.  Quod  post  magnum  defuncti  desideriom. 
▼.  Qnod  sedes  diu  non  vacaverit.  vi.  Quod  roense 
Nofembri  electio  peracta  sit.  vii.  Quod  indictione 
qaarta.  Nam  Roniiacius  ex  Ecclesiae  Romanae  pre&-  D 
hylero  pontifex  factus  est,  vir  mitissimus  misericors 
ei  liberalis»  nulla  dissensione  parlium,  post  prae- 
eessorein  sanctissiroum  et  cunctis  carissimum,  roox 
ah  obitu  praedecessoris  ordinatus  mense  Decembri, 
alqne  adeo  electus  meose  Novembri,  die  U.  aut  ii, 
Deoembris,  indictione  quidem  i|uinta,  ut  est  apud 
Aoastasium,  verum  facile  fiiit  ut  in  aiterutrum  locum 
error  imperet,  et  praesertim  in  Diurnum  inerudita 
manu  descriptum.  Quae  de  Ronifacio  V.  diximus  con- 
stantex  Yita  ipsius  ab  Anastasio  scripta,  et  epitapbio 
qood  Honoritts  suo  praecessori  posuit :  sic  enim  posl 
aex  versus  doloris  testes,  sequitur : 

Hlc  Tir  ab  exorto  est  FeUi  Innutriins  orlti, 
Sed  inemH  sancti  Paslor  adesse  gregis. 

Para  fid^s  bominis  TOtis  muodala  l>enlgni8, 
Exolut  Christi  caolibos  bvHinisonis, 

Simplicitas  saplens,  viVax  aolerlia,  slint4ex. 
^erpeoiioa  fuit  sifnpltcitate  yigens. 


ConMfiie  qnater  deoos  compleret  Presbvier  annos, 
Sera  seneciutis  mens  tanjeTi  alma  fufi. 

Culmen  ApostoUcum  GolnltlTfs  ferme  per  annos, 
Perreaom  numerum  tcrqne  quateri|oe  gereos. 

Hoc  tibi  pro  merUis  soccessor  Hooorios  amplis, 
Maraiore  conatmxlt  nniiiiis  epiuphii. 

•  Novit  humani$  rebue,  etc.  Hxc  et  alia  qnae  se- 
quuntur  ad  ea  qsque,  subscriptionibus  confirmantes, 
totidem  verbis  leguntur  in  reiatione  de  electioiie  pou- 
tiiicis  ad  exarcbum,  titulo  iv,  hoc  uuo  discrimine, 
quodhicpresbyter,  illic  archidiaconus  electus  dieitur. 

I»  Jfa^no  nos  tristitiarum  moles^  etc,  Deusdedit  Bor 
nifacii  praecessor  magnum  sui  desiderium  reliquit, 
propter  eximiam  sanctitatem  etiam  miraculis  illu- 
strem  effusamque  in  clericos  liberaliutem.  Fit  ejus 
memoria  in  Martyrologio  Romano,  die  octava  Nor 
vembris :  gua  die  probabiliier  creditur  vita  functus. 

«  lion  diUf  etc.  Vacavit  sedes  duntaxai  mensem 
unum  et  dies  6  aut  16,  variant  enim  Anasusii  lectio- 
nes  :  unde  consUt  paucis  nost  praedecessoris  obiluin 
diebus  electnm  esse  Bonifacium  :  modicutn  enim  est 
breveque  admodum  iiiud  vacationis  tempus,  ut  Roii^a 
Constantinopolim  decretum  electionis,  Honiam  Con- 
stantinopoii  approbatio  principis  deferretur. 

'  Ut  mori$  est.  Nondum  ad  solos  cardlnales  con- 
tracU  fuerat  potesUs  eligendi  pontilicis,  qui  toti  Ec- 
clesiae  pneesset :  contracU  est  primum  a  Nicolao  II. 
ann.  1039.  deinde  ab  Aiexandro  111.  Grjegorio  1.  et 
Glemente  Y. 

•  ifi/tMtmttm.  Anastasins  :  f  Erat  beatissiuiua 
Bonifacius  mitissimus  super  omnes  bomin^s,  et  mtso- 
ricors,  I 


51  ^  .  LIBER  DIIHNUS  S^ 

dotXHiiieas  ac  ralionales  sibi  commissas  oves  regere  A  disarchidiaconi,  15 <>")<)>"'"*  Deo  volenle,  declinavil 


atqae  gubemare,  le  Doniino  Deo  el  Salvalore  noslro 
protegenie,  valeat. 

Hoc  vero  deerelum  a  nobis  facturo  subter,  ut  prae- 
fatum  est,  manibus  propriis  roboranles,  in  arcbtvo 
doninieo  noslrae  sanctae  Roman»  Ecdesise,  scilicet 
iii  saero  *^  Lateranensi  scrinio>  pro  futurorom  tem- 
porum  cautela,  recondi  fedmos  in  meirse  Novem- 
brio,  indictione  quinta. 

lU.  bumilis  presbyter  sanctae  Romanae  Ecelesise 

huic  decreto  a  nobis  facto  in  lil.  sanclissimom  pres- 

byterum  consensi  ^    subscripsi    :    similiter  lotus 

clerus,  optimales  et  mililes  seu  cives  subscribuut. 

14  TITULUS  RL 

Relatio  de  electione  pontificis  ^  ad  principem. 

Cum  non  sine  divinas  misericordix  nutu  sit,  ita 
post  mortem  summi  pontiGcis,  in  unius  electionem 
omnium  vota  concurrere  et  convenire  consensum, 
ut  nullus  penitus  invenirclur  qui  discors  posset  exi- 
slere.  Necessarium  cst  ut  serenissinio  ac  piissimo 
domino  petitionis  uniUe  lamulanter  debeamus  preces 
effiindere,  quem  certum  est,  et  de  subjectoruni  suo- 
rum  gaudere  concordia,  ct  clemenier  unitati  postu- 
lata  concedere.  •^  :::•*:    :•*:.•:  .•. 

Obeunte  itaque  beatissimttVitiniftriSonfe  jfop^n^-*- 

stro  Ul.  e  in  electionem  lU.  venerabUis  apostoUcae  se- 

!  •••   •••  !  !  •••  •••      •    ••• 

•  Larerflwmi«crmip,:lU.4'fe4>t3e:oa3^efis  ins^n-: 
mentis  ecciesiasticis,  electionum  decreta  professio- 
nesque  fidei,  sive  quse  a  summis  pontiflcilms,  sive 
qu3e  ab  aiiis  episcopis  edebantur  in  ordinatione,  si- 
mnlque  cautiones  sponsionesque  inreriorum  pne- 
sotum  asservabanlur  :  unile  apnd  Anastasium  in 
Vita  Gonstantini  papx  de  Feiice  Ravennensis  Eccie- 
siic  pra^sule  :  c  Noluit ,  secundura  consuetudiuem 
priorum  suorum,  solitas  in  scrinio  caulioncs  facere, 
sed  per  potentiam  judicum  exposuit,  utvoluit.  i 

^  Ad  principem,  Iniperalorem  ConstantinopoHta- 
num,  ut  diximus  in  nolis  ad  c^iput  i. 

^  In  etectionem  ///.  Non  aberrabit  procul  a  vero, 
ut  quidem  mihi  videliir,  qui  fonnulam  hanc  conje- 
cerit  esse  libeUum  a  Romanis  Anastasio  sive  Arte« 
luio  imperatori  ann.  7U.  oblatum,  pro  consonsione 
in  electionem  Gregoriili.obtincnda  ;  nain  omuia  ele- 
ctionis  adjuncta  buc  appriine  conveniuut. 

Sunt  nia  auiem  sex  :  1.  Qui  electus  dicitur,  eral 
archidiaconus.  2.  Electus  ille  est  qui  diu  antea  ex- 
petitus  esset.  3.  Suinma  fuit  onmium  in  electione 
coiisensio.  4.  Ab  ineunle  a^tiite  Ecclesice  Romanae 
omnit)us  ministeriis  mancipatus  est.  5.  AJhxsil  slu- 
diose  prsedecessori.  6.  Fuit  doctriux  eximiae  atque 
eliam  eloquentise. 

Constans  vcro  est  scriptorum  opinio,  Gregorium 
secundum  ex  archidiacono  factum  pontificem,  ctim 
diu  id  omnes  optarent  atque  adeo  propensissiiue  in 
clectionem  consensissent  :  fuit  etium,  si  Anastasio 
credimus,  f  a  parva  setate  in  palriarchio  nutritus, 
sub  sanctac  memoriae  domuo  Sergio  papa  subdiaco- 
nus  atqne  sacellarius  faclus,  biLiiothec;e  prxfectus, 
deinde  ad  diaconatus  ordineiu  provcclus.  Cum  viro 
sancto  Gonstantino  pracdecessorc  ad  regiam  profe- 
ctus  est  urbem.  Erat  vir  castus,  divina  Scriptui-aj 
eruditus,  facundus  loqucla  et  coiislans  animo,  Ecclc* 
siasticarum  rerum  defensor,  et  contrariorum  fortis- 
«mns  impugnator.  i 

Yideri  possunt  obslare  duo.  Alterum,  quod  Ana- 
Stasius  tradit  in  Vita  Benedicti  11.    <  eum  nempe 

"cepisse  divales  jussiones  cieincnlissimi  Conbian- 


assensus,  propterea  quod  ita  ab  ineunte  aetate  san- 
Gtae  idem  Ecclesise  miUtavit,  atque  sic  se  in  onmibus 
soierter  exhibuit,  ut  ecciesiastico  regimini  non  im- 
merito,  divioa  suifraganie  gratia,  sit  pr^ponendus ; 
prassertim  cum  taUs  oiiin  fuerit  instituti,  ut  eUam 
pra^dicti  l)eatissimi  IH.  pontificis  assidua  couvcrsa- 
tione  sua  ad  tantorura  ineritorum  insignia,  quibus 
isdem  sanctae  recordalionis  antistcs  fuisse  cogno- 
scitur  adornatus,  fecerit,  Christo  adjuvante,  profe- 
Gtum,  ut  verbis  suis  desiderantes  ad  superna  gaiii!ia 
aftimos  semper  accemierit,  ut  quidquid  boni  in  iilo 
amisimus,  in  boc  nos  iuvenirc  iudubitabiliter  conti- 
damus. 
Ideoque  iacrymabiliter  cuDCti  famuli  supplicamni, 
^  ut  dominorum  pietas  servorum  suorum  obsecraiio- 
iies  dlgnanter  ezaudiat,  et  ooncessa  pietatis  su(c 
jussione,  petentium  desideria,  pro  mercede  imperii 
sui,  ad  effectum  de  ordinatione  ipsius  pnecipiat  per- 
venire.  Quatenus^per  sacros  clementiae  suae  apices, 
sub  pastore  eodem  constituti ,  pro  vita  imperio- 
que  serenissimorum  doniinorum  nostrorum,  omni- 
potentem  Dominum,  et  beatorum  apostolonim  prin- 
(^Pj  cujus  Ecclesiae  dignum  ordinari  gubernato- 
Mn?4fiiM£dit,  jugiter  exoremus. 

*  'Snbscriptio  tacerdotum.  *  Ego  111.  misericordia  16 

•  •••••    ••   •• 

•  •  ^  •  •  •   •  •  •  • 

:  {Jhj  JlSgnf  K^cipis  ad  venerabilem  cler-um  ct  popu- 

luin,  et  felicissimnm  exercitum  Romaoae  civiiatis,. 

per  quas  concessit  ul  persona  quae  eiecta  fuerit  in 

G  seJein  aposlolicain,  e  vestigio  absque  tarditate  pon-* 
tifex  ordinaretur.  »  Hinc  enini  conciudi  poiest  ad 
principem  de  Gi-egorio  II.  non  fuisse  rclatom  poslu- 
latuuique  ipsius  in  electionem  coiisensum  :  ordina- 
tus  eiiiin  est  Gregorius  post  irigesiuiuia  ferine  aiinuui 
abo!)ilu  Benedicli  H.  Verum  Conslantini  iinperatoris 
concessio  valuit  tantntn  annos  tres,  quo  teinpoiis 
spalio  Joannes  V.  et  Conou  onlinati  sunt ;  nam  in 
scliismale  obitum  Coiionis  consequenle  ,  tmnultua- 
tum  esl,  rcsqne  ad  cxarchuni  delata,  qui  non  prius 
pontificeni  ordinari  permisit  quam  peconiam  exlor- 
sisset,  ut  ex  Anastasio  colligitur.  Inde  vcro,  ad  pul- 
sos  usque  exarchos,  hoc  esl,  usque  ad  annum  752 
vexatio,  qu:e  inducta  fiierat  a  Gothis,  remaiisit ;  nec 
videtur  Binius,  cum  totus  esset  in  vcstigiis  Baronii 
pn^mendis,  ad  hisloriam  rerum  gcslarum  attendisse, 
alioquin  non  scripsisseta  temporibus  Benedicti  II. 
Ecclesiam  Romanam  ab  hac  tyrannide  liberam 
fuiss**. 

|x  Videlur  pariter  id  alterum  pngnare,  quod  in  rela- 
tinne  flt  nientio  plurium  imperatornm ;  regnabal 
enim  solus  Anastasios,  cum  creatus  est  Gregorius  II. 
Sed  observiin.Ium  imperatorum  nomine  ipsos  eliam 
filios  Anastasii  appellatos.  Quin  etiam,  post  iinpera- 
torem  Justiuianom ,  dominorum  nominc ,  imo  et 
imperatorum,  ips;»  quoquc  Augostae  comprehende- 
banlnr. 

d  Per  sacros,  etc.  Quae  jussio  concessioque  hic  di- 
citur,  a  nonnuilis  consensio  et  approbatio  tantuiti 
nominatnr,  quanquam  Joannes  Diaconus  lib.  i  Vit» 
S.  Gregorii,  cap.  40.  prseceptionem  vocat.  Proba- 
bile  est  solemncm  fnisse  ea  de  re  forroiilam,  sed 
nescio  an  extet  uspiain. 

c  Ego  ill.  Non  subscribebat  electus,  imo  nec  priva- 
tas  dabat  litteras,  ne  speciem  ambitionis  praeferret. 
Grcgorius  Magnus  a  Nauritio  imperatore,  provelere 
ainicitia,petiit  enlxe  ne  in  electionem  siiam  consctil:' 
rel  :  non  obtinuit  tamen. 


55 


ROMANORIM  PONTlFiClM.  -  CAP.  H. 


?^i 


I^  preshyter  sancla  Ecclesix  Romana  huic  *  de-  A  mcntilHis  cu-lcslls  dignalio  demonslraret ,  qucm  di 


creto  a  nobls  facto  iu  Ili.  venerandum  arcliidia> 
ronum  sanctx  sedis  apostolicx  et  electum  nostrum 
^onsentiens  subscripsi. 

Fa  tubtcrii.tio  laicorum»  Ego  111.  pietalis  veslne 
scrvus  huic  dccreto  a  nobis  facto  in  \\\.  veneran- 
d  um  archidiaconum  sancta:  sedis  apostolicse  et  ele- 
ctum  nostrum  conscntiens  subscripsi. 

TITULUS  IV. 
De  electione  pontificii  ad  exarchum, 

Supericriptio.  Domino  excelientissiiuo  atque  pnc- 
cellentissimo,  et  a  Deo  nobis  longxviter  in  principa- 
libus  ministeriis  feliciter  con&ervando,  lU.  exconsuli, 
patricio,  et  exarcho  llalia;,  ^  preshyteri,  diaconi  et 
familiaris  universus  clcrus,  ^  axiomati  etiam,  seu 


gnum  ad  successionem  apostolicse  vicis  jubeat  eli- 
gcndum,  ejus  gratia  suirragantc,  et  omnium  animis 
inspiranle ,  '  in  uno  convenientibus  nobis ,  ut  moris 
cst,  K/amiliaribus  cleri  et  plebis,  ^  procerum  etiain  e* 
miiitaris  pnesentix,  si  dici  est,.  a.  parvo  usque  ad 
magnum,  in  personam  111.  sanctissimi  hujus  sancuc 
feposlolicx  sedis  Romanae  Ecclesiac  archidiaconi,  Deo 
cooperante ,  et  beatorum  apostolorum  annisu,  18 
concurrit  atque  consensit  electio. 

Cujus  Deo  amabilis  viri  tantum  mcruit  apud  om- 
nium  conscientias  bonse  et  pudic»  convorsationis 
perfectio,  ut  nulius  in  ejus  electione  dissideret ,  ac 
nullus  abesset,  nullusve  seipsum  subtraheret :  quem 
cnim  ad  hoc  apostolic»  vicis  officium  incomparabilis 


excrcilus  el  populus  hujus  Romanx  urbis  supplices.  B  *^"^  indeficicns  Dei  nostri  providenlia  destinatum 


^  Novit  humauis  rebus  providentia  diviua  succur- 
rere,  ct  moerenlium  fleius  ac  gemitus  in  exultatio- 
nem  convertere,  ut  qui  nuper  consternabantur  af* 
flicti ,  postmodum  appareaut  nimium  consolati. 
Caoenlis  enim  Regis  sunt  dicla,  qu»  sanctus  Spiritus 
de  templo  propbetalis  cordis  insonuit :  17  ^^  vespe- 
ram  demorabxtur  fletus,  et  ad  matutinum  liFtitia 
(Psal.  XXIX,  V.  6).  Qui  et  iterum  gratias  referens  Deo, 
beneficionim  ejus  magnificentiam  canit,  et  dicit : 
Convertiiti  planclum  meum  in  gaudium  mUiif  conci' 
disti  saccum  metim,  et  prcecinxisii  me  la^tiiia,  ut  canlet 
tibi  gloria  mea^  et  non  compungar  {Ibid.,  v.  ilet  15). 
Ipsi  enim  cura  de  nobis  est  (/  Petr.  v,  v.  7),  ut  vas 
elecvjonis  et  verae  fiJei  nionet  integritas,  quippe  qwe 


habuerat,  quomodo  non  et  bumanis  mentibus  conso- 
nantia  conveniret  ?  Quod  procul  dubio  in  Dei  prae- 
sentia  tenebatui*  adfixum. 

Cujus  et  decretum  solemniter  facientes,  et  desi- 
deria  cordium,  circa  ejus  electionem,  manuum  8ub- 
scriptionibus  confirmantcs ,  per  harum  latores  III. 
sanctissimum  cpiscopum,  III.  venerabilem  presbyte- 
rum,  111.  notarium  rcgionarium,  III.  adaeque  subdia- 
conum  reglonarium ,  ill.  et  111.  viros  honestos  cives 
et  de  florentissimo  atque  felicissimo  Romano  exer- 
cilu,  111.  emincnlissimum  consulcm,  seu  III.  et  ill. 
viros  magnificos  tribuno^  mililix  confamulos  nostros 
dircximus,  supplicanles  alque  communiter  impcn- 
sissirae  exoranles  a  Deo  conservandx  prxcclleniix 


snnt   trislilia;,   ad  gaudium  miserando  perducit :  Ci  vestroc  consueUim  bonitatem  piis  votis  concurrere  : 


quod  et  nobis  exiguis  et  peccatoribus  opera  de  eius 
misericordia  pi-^cstolanlibus ,  dignatio  c;rlcstis  ex- 
hitv.iit. 

Etcnim  pontificalis  momoriae  111.  de  prsesentibus 
fiiris  ad  ^eternam  requiem  evocato,  ut  assolet  hu- 
manis  rebns  accidere,  magna  nos  tristitiarum  molcs 
ohstrinxera4«  proprio  dispcnsalore  fruslratos:  scd 
non  diu  in  afllictione  persistcre  consueta  Dei  nostri 
benignitas  spcrantes  in  se  dcreliquit :  «  triduo  enira 
nobis  exiguis  in  oratione  mancntibus,  ut  omnium 

a  Deereto  a  nobls  faeto.  Eligebant  igitur  ipsi  etiam 
loici  :  quiil  enim  est  facere- decretum,  nisi  eligere 
esi?  Et  vero  non  alia  forma  subscribii  laicus  ille 
quam  presbyter. 

^  Presbyteri,  etc.  Non  sttbscribelutelcctus  inejiis* 


quia  talis  a  noslro  famulatu  coucordiicr  electus  osl, 
in  quo,  quantum  ad  honiinum  scientiam  respicit, 
nullius  niacula  reprehcnsionis  apparebit. 

Et  ideo  supplicantes  quxsumus,  ut  iuspirante  Dco 
celssc  cjus  dominationi,  nos  famulos  voii  compoies 
celeriler  fieri  prascipiat :  prxsertim  cum  plura  sini 
capitula,  ct  alia  ex  aliis  quotidie  procrecntur,  qux 
cunc  soUiciiudinem  et  pontificalis  favoris  expcctani 
remedium.  Provinciales  vero  curae ,  vel  quaecunque 
suni  subinde  causarum  uiilitates,  perfectae  autori- 

Pelri ,  m  qua  sedenint  episcopi  septuaginta  dno, 
presbyteri  Romani  tnginta  quatuor,  et  diaconi  e< 
oronis  clcrus,  sub  aiialhemaie,  ut  nullns,  pontifice 
vivente,  aut  episcopo  civitaiis  siiae,  pnesumat  loqni 
de  snccessore,  aut  partes  sibi  facere,  nisi  terlio  die 


niodi  liitcris,  ne  ambitionis  vitio  iaborarevifleretfir.  ^  depositionis  ejus,  adonato  clero  et  filiis  Ecclesiae, 


Gregorius  Magnus  litieras  dedil  Coustantinop.it m, 
qnibns  ab  amicis  (conciliaverai  sibi  piurimos,  cum 
npocrisiarii  munere  fungeretur  apud  imperalorein) 
lustaftlios  peleret  eonsensionem  impediri.  Dixi  ejus- 
iiioJt  Uileris,  nam  de  aliis  ad  res  ecclesiastieas  per- 
UneHtiiiiisconinriura  eoAstal  ei  epistob  ioannis  IV. 
de  qiift  dieinn  antea. 

«  Axiomati.  In  dignitate  conslituti,  sive  Optimates, 
iil  ooostai  ex  formnia  decreii  electionis  airiue  innn- 
merts  qosmodi  inscripiionibus.  Honoratos  vocat 
Leo  Magniu,  episi.  Si.  Gregorius  Magnos  Nobiles, 
iib.  nr.  ep*  47. 

^  Novit  humanis^  elc.  Yerba  ha^c  desumpta  sunt 
Qsque  ad  isia,  confirmantesy  ex  formuia  decrcti  de 
eleciione  sofDm»  pontificis. 

«  Triduo  enim,  etc.  Bonifacnislfl.  anno  606.  ut  re- 
fert  Anastasius,  <  fecit  constitoijim  in  ecolcsia  S. 


iiroe  eleciio  fiat,  ei  qnem  quisqoe  voluerit,  habebit 
lieenliam  eligendi  sibi  sacerdotem.  »  Tridni  porro 
.  lempore  jejunio  et  precifcos  poblicis  vacal^iur. 

t  /n  uno  cowenieniibuSf  ete.  Eadem  fere,  qii»  in 
relatione  ad  principem,  ot  evidens  sit  de  ono  eodem- 
qoe  eleclo  otramque  relationero  esse  inteliigendam, 
et  proinde  de  Gregorio  II. 

s  Fmniliaribns  cleri.  Hoo  Bonifacios  In  constitalo 
Tocat  fUios  Eeciesiw. 

^  Procerum  e/iam,  etc.  Inde  constat,  non  ea  tan« 
ium  de  causa  convenisse  tunc  temporis  pn^ceres 
aKosqoe  bicos ,  eum  pontifex  eiigeretur ,  oi  vel  as- 
sensum  darent  eiectoribus  clericis ,  vci  testiinoninm 
ferrent  de  probitate  eligendi ,  sed  iit  vere  eiigerent. 
Unde  Lco  Mngnus  enisi.  89 :  Qui  pnrfulums  est  om- 
nibus,  ab  omnibus  eligatur.  Qua  senlentia  Grcgoriui 
Magnos  usus  est  non  semel. 


33 


LiBER  DIURNOS 


S6 


talis  censurain  expecianl.  •  Propinquanlium  qnoqiic  A     Sub$eriptio  Mcerdolnm.  Ego  11!.  humills  arcliipros- 


Inimicorum  ferociUs,  quam  nisi  sola  Dei  aiqnc  19 
apostolorum  principis  per  suum  vicarium ,  hoc  f*sl , 
Romanse  urbis  pontificem,  virtus  aliquando  vero  fle- 
clit,  ei  morigerat  hortalu,  singulari  interventu  indi- 
gei,  cum  hujus  solius  *  pontificallhus  monitis ,  ob 
reverentiam  apostolorum  principis ,  parentiam  oflTe- 
rant  volunlariam,  et  quos  non  vlrtus  armorum  hu- 
miliat,  pontificalis  increpalio  cum  obscrvatione  In- 
ciinat. 

Cum  hacc  ita  sinl,  iterum  atque  itcrum  impensius» 
prxcelse  et  a  Deo  servate  domine,  supplicamus,  nt 
celerius,  Deo  operante,  vestrisquc  praecordiis  inspi- 
rante,  apostolicam  sedem  de  perfecta  ejusdem  nostri 
Pairis  atque  pastoris  brdinatione  adomare « proecipia- 


byier  sanctae  Romanie  Ecclesiae  huic  decreto  iu  Rl . 
sanctissimnm  archi>iiaconum  et  electum  nostrum 
consentiens  suhscripsi. 

Subicriptw  laicorum.  Ego  lU.  in  Dei  nomine  con- 
Bul  huic  decreto  a  nobis  facio  in  III.  sanctissimuni 
archidlaconum  et  electum  noslrum  consentiens  sul  - 
scripsi. 

TITULUS  V. 
De  electione  pontificit  •  ad  arehiejHeeopum  Ravenno!  ^ 

Superteriptio.  Domino  sanctissimo  oobis  spirilualt 
Patri  111.  archiepiscopo,  111.  arcfaipresbyier,  IH.  ar- 
cfaidiaeonos,  et  ill.  primicerius  notariorum,  servan* 
tes  locvffl  sanctae  sedis  apostolics. 

Inler  caetera,  quae  summae  divinttalis  consiUo  dis* 


tis,  ut  pote  per  gratiam  Chrisli  ministerium  impe-  B  pouuntur,  pontificalis  promotionis  sttblimhas^  ipso. 


rialis  fastigii  feliciter  atque  fideliter  peragentes: 
quatenus  et  nos  exigui  famuli  desiderium  nostrum 
maturius  eiplericernentes,  incessabiles  Deoet  im- 
periali  dementuB  atque  eximiae  ac  Deo  placitae  domi- 
nalioni  vcstrae  gratiarum  actiones  valeamus  exol- 
vere,  et  cum  promoto  apostolicae  sedis  poiUifice , 
spiriuli  nostro  pastori  juges  preces  effundere  pro 
vita  atque  incolumiute  perfectisque  victoriis  tran- 
quillissimonim  atqueChristianissimorom  dominorum, 
nostromm  111.  et  III.  magnoram ,  victomm ,  impera- 
tomm,  ut  regalibus  eorum  virtutibus  misericors 
Deus  multiplices  concedat  victorias,  et  de  snbjectione 
omaium  gentium  Christianam  rempublicam  faciat 
triumphare,  deque  restituta  plenius  Romani  imperii 
prisca  devotione  laeiiiiam  cordis  impertiat. 

Scimus  enim,  quod  oratio  ejus,  quem  ad  pontifi- 
caiis  dignitaiis  culmen.  Dei  nutn  eligimus ,  divinam 
omnipotentiam  20  s^^s  preeibos  fiectet  atque  com- 
placabit,  et  optatae  felicitalis  incrementa  Romano 
imperio  praeparahit,  vestramque  a  Deo  cnstodiendam 
poiestalem,  ad  dispensalionem  hiyus^  servilis  Italicae 
provinciae,  nostmmque  omninm  famuioram  praesi- 
diom  et  subventom  longaevis  armoram  aclts  Con» 
aenrabit. 

»  Pr^ptnquantium  ^m^,  elc  Longobardts  in- 
lelligit  urbi  insidiatttes,  a  qutbos  ot  Romam  tuereiur 
Gregorius»  iuitio  pontificalus  sui  muros  reficiendoa 
curavit,  deeociie^  ut  ait  Anastasius,  calcariis.  Resii- 
Itttus  est  porro  a  nobis  locos  lam  pertarbatos,  «I 
scnsu  carereL  Sic  eaim  se  faabebal :  c  Propinf  uaa- 
liom  quoqoe  inimicorum  feroeiUiem,  f  oam  oisi  sola 
Dei  virttts,  alque  apoaioioriim  principis ,  per  sttum 
vicariom,  hoc  esl,  urbis  pooltficem,  ul  omnibus  att- 
qiumdo  v«ro  et  fleciit  ac  morigerai  horuui »  siogii- 
lari  interventtt  indigeanil,  cujua  solkMi,  etc. j 

^  Pontificalibus  mamtis^  ete.  Quantom  se£  ajMH 
stolicas  cultum  exfaiberent  Longobardi,  qoamvis  Ro- 
mani  imperii  faoatea,  idqpe  propler  reverenliam  erga 
S.  Petrum,  consut  pluribus  ex  flisloria  Longobftr- 
doram  exempUs. 

«  PrtBcipiatia,  etc.  Yideniur  preces  exarcfao  ferri, 
perinde  ac  si  res  toU  ex  ipsius  unius  ntttu  peoderet, 
totaque  in  ipsum  inipNeriabs  pote&Us  traducu  essei : 
nec  enim  fit  nlla,  nisi  obscttra,  mentlo  hoc  in  libello 
precum,  vel  de  imperaioria  eonsensiotte,  vel  de  exar- 
cbi  apud  imperaiorem  intercessione  ac  insiamia. 
Crediderim  facile  temporibtts  Gregorii  secondi  exar- 
cbos  tyraniiide  qoadam  suam  imperatoris  nomine 


a  quo  procedit  omne  bonom ,  praedestinante  ac  lar- 
gienie  conceditur.  Quod  quia  iu  dabium  non  est, 
sanctae  et  paternae  beatltodinl  vestrae  indicarc  cura- 
vimos,  qttod  pontificaHs  memoriae  domno  III.  de  pra^ 
seutibus  coris  ad  aeteraam  requiem  evocalo,  21 
consoeU  Dei  benigniias  tristiliarum  molem ,  quae 
nos  de  praeieriii  dispensaloris  frastratu  ad  paululum 
obstrinxerai ,  absteTsii  atque  inlinivit.  Etenim  ne 
diu  ictus  aiBictionis  nos  sattciaret,  providum  ac  Dro 
placitnra  aposloUcae  vicis  soccessorem  condonare  di- 
gnaia  est. 

in  onum  qoippe '  post  triduum,  ut  moris  est,  eoti- 
vcnientibus  nobis,  id  est,  saccrdotibus,  et  reliquu 
omni  clero,  eminentissimis  consulibus  et  glorioss 
C  judicibus  ac  universiute  civium  et  fiorentis  Raniani 
exerdtus,  fn  personam  amatoris  vestri  ac  oratoris 
domitti  nostri  111.  sanctissimi  hujus  apostolica:  sedis 
archidiaconi,  elcctionis  voU  contulimus.  In  cujus 
Deo  deditae  electionis,  nullus,  gratia  sancti  Spiritua 
iUustrante ,  defuit ,  sed  omnium  voU  concorditer 
convenerant :  inque  ejus  sanctiutls  persona  decreU 
solcmniter  facientes ,  per  haram  portitores,  '  san- 
clissimnm  episcopum  Ul.  venerabilem  presbyterwn 
ni.  npUriom  III.  regionarium ,  lU.  adaeque  subdia- 

consenaionem  peoinia  vendidlsse,  ideoqoe  famBmims 
precibtts  quasi  rei  dominos  exoratos  Ansse. 

^  ServiliL.  Ll  est,  et  tibi  obseqoentis,  et  inegnn 
ex  parte  servitutem  sub  Longobardorum  doiniuattt 
patieniis.  Eadem  voce  utitttr  Agatho  papa  i«  epistola 
D  ad  Conslattiinttm  Pogonatom,  ubi  de  iegaiis  ait,  c  se 
iiM|ui8ivisse  personas,  quales  secttndum  temporift 
bujus  defeGlum,  et  servUis  provinciae  quaUUiem  po- 
Urani  inveniri.  » 

«  Ad  archiipiee&puw^  elc.  Eodem  leiBpore,  de  dtta» 
dem  declione  viranqne  epltloiam,  ad  esMCBVtti 
adlicelei  aridnepiaeopttitt,  imo  ei  coiiseqtteBles  dmaa 
esse  scriptas,  nemo  inficias  ieril,  qni  oronas  vel  le- 
viier  iegerii. 

f  Patt  tridwm,  «1  moris  «sf,  etc.  Mos  ille  inilittoi 
acoepit,  ant  eerte  ooDfirmatioBem,  a  decreio  Boai* 
fadi  lU.  ante  annos  iiS.  edito.  Cnm  aulem  obierii 
Conslantinus  papa  die  9  Aprilis,  necesse  est,  ui  Gre- 
gorii  facu  sit  quidem  posi  tridottm  electio,  sed  ordi- 
nalio  in  diem  i2.  Maii  proiracU ,  donec  consensio 
principis  ac  exarchi  advenissei.  Nam  Gregoritts  dt* 
citur  die  2%.  Maii  sedere  coepisse. 

'  Sanetitsimtim  epkcapum ,  etc.  Qhservanda  lega« 
tioiiis  amplitodo  :  non  solom  enim  propter  dignila* 


57  ROMANORUM  POMIFlCrM.  —  CAP.  U.  58 

conum  regkmarium,  111.  el  lU.  viro»  honeslos  dves,  A  titOTibuB  111.  el  111.  quos  b  cum  decreUiibus  paginis 
et  de  exercitali  gradu,  lU.  eminentissimum  Gonsolera, 


lU.  et  Hl.  magnificos  tribunos,  ad  praBcelsi  et  a  Deo 
tervati  (11»  vestri  exardii  vestigia  demandavimus : 
iropensius  obsecrantes,  ot  celerius,  Deo  bujos  ani- 
mura  insplrante,  banc  apostolorum  principis  sedem, 
praesenim  pro  diversis  imminentibus,  et  ad  subven- 
tura  provinciae  eiigentsbus,  simul  et  ad  imperiale 
servitinm  respicicntibus ,  de  perfecta  ordinatione 
decti  apostolicam  sedem  adomet,  quatenus  insit  in 
apostolicae  sedis  specola ,  qni  et  Gbristi  regat  Eccle- 
siam ,  gregemque  rationabilium  salubriter  dispenset 
22  ovium,  et  pro  stabiliiate  a  Deo  decreti  Romani 
fmperii,longaevaque  sospitate  ac  teroponim  prosperi- 
tate  praedicti  eximtl  domini  exarchi  indesinenti  prece 
exoret.  B 

Elftbora  itaque,  quaesumus,  sanetissime  ae  beati»- 
strae  Paler,  ut  cum  harum  portitoribos ,  veneratorl- 
bas  et  flUis  vestris,  ^ipud  praefatum  domiiiom  exar- 
dium  impigrios  intervenias ,  vicem  gratiae  propriae 
bcato  Pctro  fautori  tuo  reddens,  totisque  nisibus  im- 
minens,  ut  optataB  ordiqationis,  Deo  jubente,  acce- 
leretur  negotium,  quatenus  de  praesuiaribns  paiemae 
vestrae  beatttudinis  adminiculis ,  e€  haec  aposiolica 
tetetur  ac  exsultet  Ecclesia,  et  nos  gratiarum  actio- 
nes  agamus,  et  cbaritas  denominati  domini  nostri 
ekcti  futurique  apostolici  pontificis  opulentina  erga 
vestram  praesularem  sanctitatem  dilatetur. 


et  cum  impensa  soppHcalione,  pro  celeri  promoiiono 
ontoris  veslri  ac  amaloris  domini  nosln  lU.  archi- 
diaconf  et  deetit  apud  praeceisum  el  a  Deo  aervatum 
domnum  exarcbom  deslfaiavimus,  cum  els  conveniai, 
el  ad  precanduro  Deo  optatis  apud  denorainalum  do- 
ninum  exarchura  subveniat :  nt  com  effectu ,  Deo 
propHio,  eis  qni  missl  sunC,  remeantUMis ,  et  de  vo> 
strae  a  Deo  servatae  eminentiae  bonitate  prospera 
praefato  domino  nostro  decto  nuntianlibns ,  non  so* 
Inm  affectiorem  ejus  sanctitalem  ei^  vestram  eini- 
nentiam  dOciant ;  verum  et  boni  ministerii  merccs 
atque  vidssitodo  ab  ipso  apostolonim  principe,  cui 
spedaUter  concnrritis,  el  In  praesenti  viu  raultipU- 
eetn^,  el  in  regnis  caeiesllbos  rependainr. 


TITULUS  VI. 

De  elutiQM  pontificis  a  ad  judices  RaveHniF, 

Superscripiio.  Doniino  emrnenlissimo  et  no!.is  In 
Christo  fratri  Ul.  consuU,  lU.  archiprcsbyler ,  et  Ul. 
affcludiaconHS,  Ul.  primicerius  nolariorum.-servantes 
locnm  sanctae  sedis  apostolicx. 

Si  benefacta  saecularibus  impensa  negotils  digna 
mioime  vicissitudine  defraudautur,  nuUus  profecto 
esi  qoi  dultitei,  quin  ea,  quae  pio  intuitu  peraguntur, 
«lcmae  vilae  remuneratione  rependantur. 

Qoae  cum  iu  sint,  licet  inclytac  eminentiae  vestrae 
proposUom  documeniis  pinribus  agnoscamus,  toUs 
nisibus  spirituaU  raairi  kuiie  sacrosanclae  apostoUcae 
Dei  Ecdesiae  utilitatibus  ad  concnrrendum  suffragari : 
fralerua  tamen  dulcedine  hortari  alque  poscere,  con- 


nTULus  vn. 

Ih  eleetiom  pomifiei»  u4  •paeritianMm  Ra»ennm. 

Superecriptio.  Dilcctiasimo  fratri  lU.  presbyiero  ct 
apocrisiario,  ni.  arohipresbyter ,  m.  archidiaoonus, 
el  lU.  priraiceritts  notarionira,  servanles  locum  san- 
clae  s^is  apostoiicae. 

Dudum  dUectissimam  fralernitaiera  veslrara  obi- 
lura  sancUe  memoriae  domni  111.  agnovisse  pontiflcis, 
satis  scimus :  cul  post  Iransituro,  ut  moris  est,  die 
lertia  convenientibus  nobis,  id  est,  clero,  axiomallds 
eliam,  et  gcDeralis  raiUtiae  ac  civinm  oniversitate, 
In  personam  domni  lU.  sanciissimi  archidiacoui,  Dei 
graiia  suffragante,  dectionis  vota  contolisse  nos,  in- 
dieainus.  Ciijus  et  sdemne  decretum  facientes  sub- 
C  srripiioiie  omnium  roboratum  apiid  eximiuro  et  a 
Deo  scrvatiim  dominuro  exarchum,  per  barum  porti- 
torcs  Ui.  ei  lU.  direximus,  cum  quibus  dUeci  issima  fra- 
teruitas24v^^i'^  convenial,  etprocderi  promotione 
pontiflcalis  ordinaUonis  deposcenda  aptid  deooroiiia- 
tuiu  doiniuum  exarchum  interveniat,ni  valeanl  li, 
qui  raissi  sunl,  Chrislo  coraite,  cnra  elfeclo  ad  nos 
repedare,  et  de  prosperis  nuntils  aposlolicara  Christi 
£<^clesiam,  omniumque  nostrum  aniraos  magnaiil* 
miier  reievare. 

TiTULus  vm. 

«  Ritmi  ordinandi  ponHfieie, 
'  Psalluol  secundmn  consueludinem.  Procedltcfo- 


gruum  duximus*  ut  convenieniU)us  23  i^arum  por-     cnis  de  secreUrio,  •  eom  cereosuiis  septem,  ct  venil 


iem  Uttns,  ad  qnem  mitierelur,  sed  etiam,  vel  roa- 
xlme,  ad  audorilatem  fidemque  dectioni  concordl 
iaeiciidMB,  dirifebatur,  eplscopus  nempe,  provinclae ; 
presbyter,  cleri;  bonesti  viri,  dvilaiis.  Consul  et 
Irihiini^  nUitlaB  legatlone  fungebantur. 

•  Ad  judicee.  Aut  emendandus  titulus,  nl  (iODsen- 
lial  iascripUoni,  singularlqoe  numero  legendnm,  jai- 
dici.  Aoi  jiiuribus  a  pari  scripiom  esl :  aul,  qood 
magis  reor,  loU  judlcoin  consedsui  dirccU  epistola» 
apocnaio  eo  tanlum,  qui  praesideret,  nempe  consnle. 

1»  Cimi  decretalibus  pagime,  etc.  Inde  coUige  do- 
cretom  deciionis  exarcho  missiim,  atqne  etiam  iiih> 
peratorif  ui  subsoribereMir :  quae  fuit  approbaiioois 
nou. 

«  Ritus  ordinamii,  ToU  haec  formula,  si  Umen 
Ibrmnla  esl,  et  nonpoUns  rubrica,  coiitine  or  iisdem 
verlns  in  vetusttssimo  Ordine  Romano  Bibliotb^ae 


Gorbdensis,  tesu  D.  H««me  Menardo  Benedictlno. 
Lq^ilur  etiam,  pmeis  addiiis,  in  Ordioe  Romano 
edtto. 

'  PeaUmnt  eecundnm  comueiudinim.  Qnae  nempe, 
cnm  agilur  de  ordinatione  episoopi ,  babelur  in  Or- 
dine  Romano :  Post  proeesmnem  a  seeretario  od  or^ 
dinationis  iocum  Sc/Mia  introiium ,  ut  loquuntur^ 
decantat :  Etegit  te  Dominus  sibi  in  pontificem  ma- 

Sam,  el  a^riens  thesaumm  suum  opUmum,  abun- 
re  le  fiieiel  omnibns  bonis.  Psat.  Exaudiat  le  Do- 
minus  in  dio  tribulationis ,  proiegal  le  nomen  Dd 
Jacob. 

«  Cimi  eereostatis  septem.  Snnt  qul  myst^riiNn  hi 
seplenario  numero  latere  pulent,  cum  umen  ex  Or- 
dine  Romano  discainus,  septem  fulsse  ceroferarios, 
pro  iromero  repoanm  Urbis. 


39 


fJBEK  MURISUS 


40 


a  ad  conressionem,  el^  post  litaniain  <^  asccnduntad 
sedem,  simul  epi^icoiM  et  |u*esbytori.  Tvnc  episoopns 
Albanensis  dat  ^  orationem  primam  :  dcinde  episco- 
pus  PortHensls  dat  «  orationem  seciindam :  '  posl- 
modum  ^dducuntur  Evangelia,  et  aperiiwtur,  et  te- 
nentur  super  caput  elecii  a  dlacooibus.  Tunc  ^  epi- 
scopus  Ostiensis  ^  consecrat  eum  poniificenu  ^  Post 
.  hasc  archidiaconus  annectit  ei  palliom,  deinde  i  as- 
cendit  25  ad  sedem,  et  dat  pacem  ommbus  sacer- 
dolibus,  ^  et  dicit,  Gloria  in  excelsis  Dea. 

TITULUS  IX 

[Qnod  indiculum  hoc  in  loco  dicitqr,  professioncni 
fiflei  vocant  Ivo,  Gratianus,  Antonius  Augustinus, 
et  Baronius,  locts  in  pnefatione  cimis.  £am  om- 
nes  illi  professionem  acceptam  traduol  ex  libro 
diurno,  sed  nemo  tamcn  referl  puram,  ut  hic  esi, 
sed  ad  usum  noni  saBculi  auctam  aique  intcrpola- 
tam.  Visum  est  operaj  pretium,  utramque  ira- 
p0uOinX&)c  eiLbibere,  nt  quiaqne  factiius  et  varietn- 

»  Ad  confessionem,  Ubi  ad  corpiis  S.  Petri  profcs- 
sio  fidei  primaemittitur,peragiturqiie  teta  ordinatio : 
qua>  prxrogativa  summi  pontificis,  ex  dccreto  Gre- 
gorii  Magni. 

^  Et  po8t  titaniam.  1d  cst,  post  Introitum  missse  a 
Schola  decantalum,  dictumque  de  more  Kyrie  etetson^ 
fit  ordinatio  ponliitcis  :  qna  peracta ,  pontifex  didi, 
Gloria  in  excelsis  Deo,  missaM|ue  cselera  absolvit. 

<:  Ascendunt  ad  sedem,  Non  suromi  ponlificis  pro- 
priam,  sed  ordinatoris  antislitis ,  ad  qnem  scilicet 
episeopi  Albanensis  et  Portuensis,  pre^yterique  or^ 
dinanaum  more  solito  deducunt. 

d  Orationem  primam.  Addit  Ordo  Romanus:  Super 
j^omificem.  Adesto  supplicationibus  nostris  omnipotens 
Dens,  et  c^etera,  quae  habentur  in  ordinaiione  epi-  q 
scopi,  ut  et  aliae  duse  orationes  sequentes. 

^-  Orattonem  secundam.  \M\i  Ordo  Romanus : 
Piopitiare^  Domine ,   supplicutionibus    nostris,  elc, 

f  Postmodum  aperiuntur  Evangetia.  In  ordinatione 
Episcopi,  non  a  Diaconis,  sed  ab  Episeopis  duoboa 
teneri  Eyangelia  super  caput  Electi  Qrdo  Romanus 
traJif,  quem  adlocum  Alcuinus :  f  Qiiod  duo  Episco- 
pi  lenent  codicem  Evangeliorum  snper  caput  ejus, 
et  uno  (tmdenle  soper  eum  benedictiooem,  reli^ui 
qui  adsunt  Episcopi,  maoibus  suis  super  caput  eju6 
l:\ngunt,  non  reperitur  in  auctoritate  veteri  ne^ue  no- 
va,  sed  ncque  in  Romana  traditione.  i  ' 

6  Episcopus  Ostiensis.  Erat  boc  Ecclesiae  Ostien- 
sis  privilegium,  antequam  ulli  Episcopi  in  numero 
Cardiiialiuin  censerentur ;  nuhc  vero,  cum  inter  eos 
pluies  sinl  Episcopi,  <iui  tres  aliis  aetate  prxeunt» 
consecrandi  Ponlificisjuregaudent.  Osticnsls  porro, 
quo  die  Pontificem  ordinabat,  utebatur  paliiOft  cx  de- 
croto  Marci  Papac.  j^ 

*>  Consecrat  Pontificem.  Ordo  R.  Detts  bofiorum 
omnium,  etc.  In  qua  oralione  h%c  addi  debent  ad 
locum  :  Et  idcirco  fanuUo  tuo  N.  quem  AposioUcte 
sedis  Prffsulem^  et  PrimtUem  ^JHatum,  tftU  iu  orbe 
tcrrarum  sunt  Sacerdotum^  ac  unlversalis  Ecclesim 
Doctorem  dedislit  et  ad  summi  sacerdoHi  miniMerium 
eiegisti,  hanc^  quoisumu»^  Domime^  gratiam  lofgians, 
Itcm  post  pauca  :  Tribuas  ei  Cathedram  PontificaUm 
ad  regendam  Ecclesiam  universamj  etc. 

i  Posl  kfvc^  el4^  Si  Diacoims  electus  sit,  <)ons(*- 
cratur  in  Preshylerum :  hu>usce  enim  coDsecfatianis 
suot  bsec,  quae  leguntur.  -r-  io  libro  rituum«acroriim 
Auffustini  Patritii  (per  errorem  Christophoro  Miir- 
cello  tribuitur),  rilus  iile  describitur  :  Dictis  orationi' 


buSf  Papa  eiiani  siae  mtra  accedit  ad  oltare^  etprior 
Diaconorum  secundo  adjuvante^  cajnt  paliium  de  aU 
tariy  et  imponit  Pontifici,  dicens  :  Acviite-paHium,  etc. 


J  Etascendit  ad  sedem.  SummiPontificispropriam, 
aU{ue  EccleFice  univcrsse  Thronum,'  indeque  lum  ad 


A     tem  obscrvct ,  et  quaft  ex  ambarum   cplhtione 
concludi  del)cant,  minore  negotio  intelligat.l 

Indiculum  »  pontificis.         P  Professio  pontificia. 

In  nomine  Domini  Dei  In  nommesanctse  et  in, 

Salvatoris    noslri    Jesu  dividuseTriniialis.Amcn. 

Chrisli,   etct   Indictione  Ego  N.  sanctie  Roman^ 

III.  mense  III.  Ego  III.  mi-  Ecclesiae    Diaconus    vei 

sericordiaDei^preshyter  Presbyter,  vel  Episcopus 

et  n  Electus,  futurusqne  Cardinaliselcctus,utfiam 

per  Dei  gratiam  huroilis  per,Dei    gratiam  hujus 

AposloIicaB    sedis   Anti-  sanclae  Aposlolicae  scdis 

stes,  tibi  profiteor,  heate  humilis  minister  :  profi* 

Petrc  Apostolorum  Prin-  teor  tibi,  beatePetre Apo- 

c?ps,  (*>  cui  claves  regni  sioloruro  Princeps,  (cui 

caelorum  ad  ligandum  al-  claves  regni  «elesiis  ad 

qne  solvendum   in  ca;lo  ligandum   atque  solven- 

etinterra,creator  atque  dum  iaedeio  et  in  terra 

rederoplor  omnium  Domi-  crcator  et  redemptor Do- 

B  nus  Jesus  Christus  Iradi-  minus  noster  tradidit,  in- 

dil,  inqniens  :  Qucecum'  qiiiens :  Qua*cumque  tiga- 

que  ligaveris  super  ter-  verie  euper  terrttm,  eruni 

ramy  erunt  tigata   ei  in  ligata  et  in  ceeto ;  etqsue- 

peragendum  Missae  ofliciom,  tnmin  actionem  gratia- 
rum  hymnum  angelicum  incboat. 

^  Eirdicii^  Gloria.  Innocentius  III.  Cap.  Quod  sic- 
ut.  De  Etect.  §  Siip^r  eo.  i  Cum  sofus  Pontifex 
Romanus,  (qui  anle  hyronum  angeiicum  consecra- 
tfir,  et  ftostmodiim  ipse  Missarum  solemnia  incipit 
et  perficlt  coasecratns)  in  die  consecrationis  6u» 
valeat  ordines  celebrare,  i  etc. 

1  Pontificis .  Cononis  opinor,  qui  post  Constantini 
Pogonati  obitum  creatns  est ;  aut  Sergii,  qui  Cono- 
nem  excepit ;  uterque  enim  electus  est,  et  cum  fo- 
ret  Prcsbyter,  ct  post  Constantini  mortem,  qui  duo- 
characteres  in  Indiculo  habentur.  Qiiod  haec  porro 
fides  edita  sit  postGregorii  Magni  xtatem,  iude  li- 

Suet,  quod  aliam  longe  divcrsam,    quam  Joanncs 
iaconiis  Symbolum   vocat,   in  consecratione  sua 
cmiserit. 

m  Presbyter.  Nondum  Cardinalis  nonien  ad  enii- 
nentiam  dignitatis  ostentandam  assumebainr  ;  as- 
sumptttm  vero  est  nono  saeculo,  ut  ex  collata  pro- 
fes^ione  constat  :  nam  prius  in  Ecclesia  iton  alius 
Cardinalis  nomine  appellabatur,  quam  qui  addictus 
esset  uni  loco  pio  curando,  ut  diccmns  in  notis  ad 
caput  tertium,  ubi  sermo  erit  de  incardinando 
Episcppo;  et  ad  caput  quintum,  cum  de  praeficiendo 
Presbytero  Cardinali  agctur. 

n  Eiectus.  Nempe  profitebatur  orlhodoxam  fidem, 
velnt  unns  fidclium,  antcquaro  in  cathedra  Petri 
doctnrus  Ecclesiam  sederet.  Profe«sio  haec  videtur 
fttisse  lotius  ceremoniae  initium.  Brevior  porro  est, 
quam  quse  edebalur  ab  ordinato :  fuit  enim  haec  pro- 
filentis,  altera  docentis. 

®  Ciit  ctaves^  etc.  Prolixa  parenthcsis,  nisi  at- 
lendatnr,  pefturbat  sensum,  qiiemadmodum  etcon- 
seqnens,  etsi  brevior  :  in  altera  vero  professione 
vcrba  biec  quae  uncinis  duoims  incHiduDtiir,  vel 
delcnda  suiit,  vel  resiituendum  verbum  quod  deni» 
V.  g.  profiteor^  nepeccetur  in  ieges  grammaticss. 
Quid  enim  sibi  vult  infinitivns  modus,  cwstodire^ 
post  conjunctionem,  guod,  et  sabjujictifum,  no» 
deseram  ? 

p  Professio  Pon^fkia.  Et«i  refennr  a  Csrdmftle 
Baronio  ad  annum  ^9,  hon  foit  Umen  eodem  modo 
quorefertur,  usurpata,  nisi  de<fimo  saeculo  jsm  pro- 
veete  :  fitenim  menfio  Episcopi  Cardinatis,  quiele* 
cttis  in  summum  Pontificem  fbret,  et  idqnidem  com- 
muni  quodam  jnre.  At  Episeopum  in  Btnnmum  Pon- 
iiflcem  provehi  jas  nonslvlt,  msidiQ  post  tempora 
Formosi,  cui  fuit  nefario  crimini  datum,  quod  ex 
Episoopatu  Portnensl  ad  summam  sedem  transis- 
set*,  obiit  vero  Formo-^os  nono  wcchIo  pene  in- 
cipienlf. 


l\ 

ctio;  et  ifnacutiufue  Mol^ 
9efi*  superterram^  erunt 
jo/Kfa  et  fn  OBin)  sancta^- 
qae  tas.Ecciesi»,  quani 
bodie  tnoprxsidio  regeih- 
dani  suscepi. 


ROMANORUM  PONTinCLM.  —  CAP.  H. 


Uanc  vene  fidel  recii 
Uidinein  (qiiain  Cbristo 
antore  iradente,  per  suc- 
«rssores  tiios  alque  dis- 
ciputos,  usque  adexigui- 
tatem  mcam  perJatam,  in 
toasaiicui  Goclesia  repe- 
ri,  tolis  conatiinis  nieis, 
Qsfjue  ad  aniinam  el  san- 
fBinem  custodire,  iempo- 
nsiqne  diflicultates,  cum 
tnQadjatoriOy  toleranter 
sofferre.) 

Tam  de  sanctsR  ei  indi- 

Tidnae  Trinitatis  niyste- 

rio,  qoae  unus  est  Deus  ; 

<|Qani  de  dispensatione, 

qine  secundiiin    cameni 

facta  est,  Unigeniti   lilii 

Det  Domini  noslri  iesu 

Cbristi,  et  de  c;uleris  Ec- 

«Hesixdogmalibiis,  sicnt 

in  «  universalibns  Conci- 

iris,etGonstitutisApostoii- 

eonim  Pontificuni  uroba- 

Ussiinonim,  alque  bocto- 

nimEcdesiaescriptis  28 

SDntcommendata;  ^  item 

qvKuoiqtte  ad  rectitudi- 

wffl^esirae  nostnequeor- 

tMoisQdei,a  te  tradiUR, 

Rspidant,  conservare. 

'  Sancta  nuoque  uni* 
venafia  Concilia,  Nicae- 


cumque  tokeri»  superler' 
ram,  eruntsointaetince^ 
Ih  {Malth,  XVI,  491) 
saucta»que  tu»  Eccle  - 
siae,  qoaui  hodie  iuopnc- 
sidio  regeodam  suscipio, 
^  quod  quamdiu  in  hacmi- 
sera  viia  censtitutus  fue- 
ro,  ipsam  noo  deseram, 
non  relinquam,  nonabiie- 
gabo,  non  abdicabo  aliqua- 
tenus,  nec  ei  quacumquc 
caosa,  cujuscumqiie  me 
lus  vel  pericuii  ocx^sione 
dlmiltam,  nec  me  segrega- 
bo  ab  ipsa. 

Sed  vene  fidei  rectilu- 
dinem,  /<(iiam  Christo  au- 
torc  ti^ndente  per  lc,  et 
beatissiinum  iuum  co;«po- 
^tolum  Paulum,  et  per 
discipukos  successoresve- 
stros  usque  ad  exignila- 
tem  meam  prolatam  in  tna 
sancta  Ecclesia  reperi  t»- 
tis  conatibus  usqiie  ad 
saoguioem  custodire.) 

Tam  de  sanctseet  indi  vi- 
duas  Trinitatis  myslerio, 
quaeestunusDeus;  quani 
dc  dispensatione,  qux  sc- 
cundum  carnem  facta  est, 
unigenili  FiJiiDei  Domini 
nostri  Jesu  Christi,  et  de 
cxteris  Ecclesiae  dogmati- 
bus,  siciit  in  universali- 
bus  Conciliis,  et  C<msti- 
tHtionibus  Apostolicorum 
Ponlificum,  probalissimo- 
rumque  Ecclesiae  Doc- 
torum  scriptis  sunt  coin- 
mendata,  id  est,  quae  ad 
reetitudinem  nostrae  ve- 
straeque  orlbodoxae  fidei^ 
a  te  traditae,  respiciuiit, 
conservare. 

Sanctaque  oclouniver- 
salia  Concilia,  id  est,  Ni- 


A  0(1  m ,  Gonstantinopolitn- 
num ,  Epbesinum  pri- 
miim,  Chalcedonense,  et 
secondnm  Constantinopo- 
litanum,  quod  Jiistiniani 
pias  memoriae  Priiicipis 
temporihus  ceiebraium 
est,  « us4|ue  ad  unum  api- 
ccm,  imiiiHtiUita  servai^e, 

Etuna  cum  eis  pari  ho- 
noreet  veneratione  san- 
ctum  seitum  ConciliunH 
(^uod  f  nuper  ^  Constaii- 
tino  piae  memoriae  Prin- 
cipe,  Agathone  Apostolico 
praedecessore  meo  29 
coovenit,  medulUtus  et 
plenius  conservare,  qnx- 
que  vero  praedicaverunt, 
^  praedicare ;  quaeque  coii- 
demnaverunt,  ore  et  cor- 
de  condemiiare. 

Diligentius  autemetvi- 
vacius  omnia  ^  decreta 
praedecessorum  Apostoli- 
corum  nostrorum  Poiitifi- 
cum,  quaeque  synodaliter 
statueruni,  et  probata 
sunt,  confirmare,  et  iiidi- 
minute  scrvare,  et  sicut  ab 
eis  statutasnnt,  insui  vi- 
goris  stabilitale  custodi- 
re  ;  quaeque  vel  quosque 
simili  autoritatis  senten- 
lia  condemnaverunt,  vel 
abdicaverunt,  simiii  au- 
toritatis  sentenlia  con- 
demnare. 
C  ^  Disciplinam  ei  ritum 
Ecclesia".,  sicut  inveni,  et 
a  sjiictis  praecessoribus 
ineis  traditum  reperi,  in- 
iibatum  custodire. 

Et  indiminutas  res  Ec- 
clesia^  conservare,  et  ul 
indiiTiinutae  custodiantur, 
operain  dare. 


caennm,  Constantinopuii- 
tanum,etEphesinum  pri- 
nium  ,  Chalcedonense, 
quintum  quoque  ei  sex- 
tiim  item  Constantinopo- 
litana,  et  septimum  item 
Nicaenum,2  octavumqiio- 
qne  Constaniinopolila- 
num,  usque  ad  unumapi- 
cero,  immuiilate  servare. 
Et  pari  honore  et  vene- 
ratione  dij^na  habere,  et 
quae  prsedicaverunt  et  sta  • 
tiienint,  omuimodesequi 
et  pnedicare,  quaeque  con- 
demnaverunt,  condemna- 
le  ore  ctcorde. 


Diligenliusautem  ei  vi- 
vaciiis,  quaindiu  vixefo, 
omnia  decrela  canonica 
pnedecessorum  Apostolt- 
corum  nostrorom  Ponli- 
ficum,  quaecuinque  ipsi 
SyiiOilaliter  siatucrunt  et 
pfohatasnnt.  coiitirniaie 
et  indiminuta  ser^are,  et 
sicut  nb  eis  statuta  suot, 
in  sui  vigoris  slabilitate 
custodire;  quseque  vel 
quoscuniquc  coiidemna- 
verunt,  vel  abdicaverunt, 
simili  sententia  condein- 
nare  vel  abdicare. 

Disciplinam  ei  ritum, 
sicut  invenimus  a  sanclis 
praedecessorihus  meisca*- 
nonice  traditum,  quamdiu 
vita  in  istis  comes  fuerit, 
illibate  custodire. 

Et  indiniiiiutas  res  Ec- 
clesiae  conservare,  neque 
alicnare,  seu  in  feudum, 
censum,  vel  emphytheu- 


*  Hmerudihus  Cottcilii».  Adverte  ordinem  regu- 
lannB  fidei  a  summis  Pontificibus  coram  Ecclesia 
cMSlitolom. 

^  Item  quascun^ue,  etc.  Videtur  probatior  alterius 
lertio,  id  est,  qucs,  eic. 

«  Sancta  quoque  Concilia.  Gregorius  Magnus  re- 
cens  ordinatus,  epistola  synodica  ad  alios  quatiior 
Ecclesiae  Patriarchas,  idem  fere  habei  de  universa-  j^ 
fibus   quinque  Conciliis  ante  suam  ordinationem 
habitis. 

'  Quod  quamdiu  in  hac  mi»era  vita,  Promissio  tain 
expressa  de  Ecclesia  non  dimittenda,  quaecumque 
landemcausa  extiterit,  et  quantuscumque  iiijiciaiur 
raetuSv  pertinet,  ut  manifestuni  est,  ad  ea  teropora 
qoihos  summi  Pontifices  a  potenlioribus  Italiae  Ty- 
i-aiinis  ei  iDimdebanUir  et  extrudebantur. 

«  V»que  ad  unum  afneem.  Omnes  igitur  Canones 
qaintae  Synodi,  atque  adeo  undecimum,  qui  adver- 
sos  Tbeodoreli  scripla  editus  est,  Pontifices,  prius- 
qoam  ordineiitur,  se  conservaturos  sine  ulla  mutila- 
tioiie  spotideliani :  qua  ratione  igitur  Theodoretus 
purus  erroris  semper  fuisse  probari  queai? 

'  Nuper.  Id  est,  quod  ultimum  habituin,  et  qui- 
deni  ante  annos  quinquey  si  modo  haec  professio  Co- 
EKMi*r5  sit :  nam  ordinatus  est  Conon  aiino  686,  die 
SO  Octobris  :  Coustantinus  Poconatus,  cujus  de- 
fuDCti  menlio  fit,  obiii  ann.  685.  mcnse  Septcm- 

Patrol.  CV. 


bri :  Sexto  Concilio  datum  initium  die  iO  Novem- 
bris  anni  680.  Finis  impositus  die  i6  Septembris 
anni  681. 

8  Con»taniitto  pi(e  memorite,  etc.  Edita  igilur  pro- 
fessio  est  ab  Eleclo,  post  defunctum  Constantinuni 
Pogonatuin,  hoc  est,  posi  anni  685  mensepi  ^p- 
tembrem,  atque  ita  vel  a  Conone,  qui  primus  po^t 
Constantinum  electus  est,  vcl  a  Sergio,  aut  altero 
uon  longe  post  consequente. 

^  Decreta  pra:deceuorum.  De  fide  scilicet  ac  mo- 
ribus,  ui  ipse  contextus  docet;  nam  qu»  ad  disci- 
plinam  pertinent,  ut  aliaaliistemporibus  conveniunt. 
ita  subinde  mulantur. 

i  Di»ciplinam  et  ritum  Ecclesia,  Utroque  nomine 
intelligitur  ratio  universalis  sacrorum,  de  qua  iii 
sequentibus  professionibus,  non  item  forma  vivendi, 
judicandi,  etc. 

i  Octavum  quoque  Con»tantinopolilanum,  Celcbra- 
tum  est  anno  869,  sedente  Adriano  II,  in  causu 
Ignatii  et  Photii.  Vide  Baronium  ad  annum  jam  di- 
cium,  et  Raderum  in  notis  ad  istiid  Concilium  :  e'x 
quibus  disces,  quam  necesse  fuerit  consequentibus 
temporibus,  ad  laudem  orthodoxiae,  octavain  banc 
cccumenicam  Synodum  recipere  :  cecumeiiicam  di- 
co  :  fuerunt  enim  ali;e  duae  a  Schismaticis  habitae, 
quae  nomen  ociavae  Synoiii  ementiri  conatae  sunt. 


43 


Ja  Nihihle  tradiiione, 
a  probatissimis  pra> 
ecessoribus  mcis  serva- 
tum  reperi,  diminucrc  vel 
muUre,  aut  aliquam  iio- 
viiatem  admittere;  scd 
fervptiier,  ut  vere  eornm 
^  disctpulusetsequipeda, 
totis  viribus  meis  connii- 
Imsqnc  tradilaconscrvarc 
ac  vcnerari. 

Si  qua  vero  cmcrscrint 
contra  disciplinam  cano- 
nicam,  emendare ;  sacros- 
que  Ganones  et  Gonstitu- 
laPontificum  nostrorum, 
«  nt  divina  et  coelestia 
roandaia,  custodire,  utpo* 
te  tibi  redditurum  me 
sciensde  omnibas,  qu» 
prorueor,  districtam  in 
divino  judicio  rationem, 
cijuslocumdivina  digna- 
tioneperago,  etviccni  in- 
lerccssionibus  31  ^"i^ 
adjutus  impleo. 

Si  prxter  hsec  aliquid 
agere  presumpsero,  vel 
ut  prxsumaiur,  f^rmise- 
ro»  cris  mihi,  in  illa  lcr- 
ribili  die  divini  judicii, 
depropittus. 


LIUER  DIURMS 


sim  dare,  quomodolibet, 
ox  quacuroque  causa,  et 
ut  indiminut»  custodian- 
tur,  operam  dare. 
Nihil  de  traditione,  quam 
9  probatissimis  praedeces- 
soribus  meis  canonice  tra- 
ditain  et  servatam  reperi, 
di  minuere  vel  routare,  au  t 
aliquam  novitatem  admit- 
lere;  sed  fervenler,  ut 
eomm  discipulnset  sequi- 
peda,  totismentismeaeco- 
natibus,  qux  tradrta  ca- 
nonicereperio,  servare  et 
venerari. 

Si  qua  vero  emerserint 
contra  canonicam  disci- 
plinam,  communicatione 
d  filioruni  meorum  san- 
ctae  Romanx  Ecclesia) 
Cardinaliumcumquorura 
consilio,  directione,  et  re- 
memoralione  ministe- 
rium  meum  geram  et  per- 
agam,  emendare,  aut  pa- 
tienter,  excepta  fidei  et 
christianaeReligionis  gra- 
vi  offenstone,  tuaetbea- 
tissimi  lui  «  coapostoli 
Pauli  procurante  inler- 
cessione,  tolerare,  sacros- 

Juecanoneset  sacrorum 
ontificumdecreta,  utdi- 
vina  et  ccelestia  maitda- 
ta,  Deoauxiliante,cu$to- 
dire  :  utpote  Deo  et  tibi 
sciens  me  redditurum  de 
omnibus,  qnxproffteoret 
quarodin  vixero,  egero» 
vel  obiivlsear,  districtaro 
in  diviuo|udicio  rationem, 
ciijus  sanctissimae  sedi  di- 
vina  dignatione,  te  patro- 
cinanle,  praesideo,  et  vi- 
cem  intercessionibiKtnis 
adimpleo. 


A  Haec  conanti  et  diligen- 
ter  servare  curanti,  in  hac 
vita  corruptibili  constitu- 
10,  adjutorium  quoque  ut 
prxbeas  obsecro,  ut  ir- 
reprehensibilis  appaream 
ante  conspecturo  judicis 
omnium  DominiDOslri  Je- 
su  Ghristi,  dum  terribili- 
ter  decommissts  advene- 
rit  judicare,  ut  faciat  me 
dcxtrae  partis  compotem, 
et  inter  fideles  discipulos 
ac  successores  tnos  csse 
consortem. 


32  Qmimproressionem 
meam,  ut  supra  contine- 
n  tur,  per  III.  Notarium  et 
Scriniarium  me  mandante 
conscriptam,  propriama- 
nttsubscripsi,ettibi,  bea- 
te  Petre  Apostole  et  Apo- 
stobrum  omnium  Prin- 
ceps,  pura  nienie  ct  con* 
scientia  devota,  rorpora- 
li  jurejuraudo  sinceriter 
obtuli. 

Subtcripiio.  Ego  qui  sn- 
nralil.  indignus  presby  ter 
Dei  gratia  electus  hu|iis 
Apostolicae  sedisRoman.^ 
Ecclesiae  Episcopus,  hanc 
professionem  meam ,  sicut 
supra  conlinet,  fac:en& 
jusjurandiim  coruoraliler 
p  tibi ,  bea  te  Petre  Apostolo- 
^  rum  Princeps,  pura  men- 
te  et  conscienlia  obiuli. 


4i 

Erisautem  roibi  in  illa 
terribili  die  haec  conauli 
et  diligenter  servare  co- 
nanli  propilius. 

Adjutoriuro  quoque  ut 
praebeas  obsecro  in  huc 
corruptibili  vita  conbtitii- 
to,  ut  irreprehensibilis 
apparearo  anie  conspe- 
cturo  judicis  omnium  Do- 
mini  nostri  Jesu  Ghrisli, 
dum  lerribiliter  de  com- 
missisadveneriijudicare, 
ut  faciat  me  dextne  parti& 

I»artici|>ero,  ei  inter  fide- 
es  discipulos  et  successo- 
res  tuos  essc  consortein. 
Hanc  autem  professio* 
nemroearo,  perNotariun 
ei  Scriniarturo  sauctae  Ro- 
roanx  Ecdesiae  me  jube»- 
tescriptaro,  propnaroa- 
nu  subscrlpsi ,  el  tibi, 
Aposlole  Petre,  et  Aposlo^ 
lorum  oroiiiuro  Prineipi, 
pura  meuteet  devota  con- 
scientia,  super  sanctuin 
corpus  tuuro,  et  altare 
tuum  sinceriter  obluli. 
Actum,  eic. 


»  Nil^l  de  tradUione.  Non  ea  intelligitnr,  quae  a 
Christo  vei  Apostolis,  sed  quse  ab  Imminibus  pro- 
fccu  est,  aliudque  nihil  est,  praeter  laudabiles  con- 
ftuetudineset  constituta. 

Totam  lianc  porro  irtotxoirnv  Ivo  Ganioleiisis  re- 
fert  his  verbis :  in  /f6ro  ^tio^titf  Pontificum,  pii  diei' 
luT  DiurmUt  Ha  contineiur  de  profenione  Romani 
Pontificis,  Nihil  de  Tradkione,  quam  a  probatissirois 
prsedecessoribus  mcis  traditam  et  servatam  reperi, 
diminucre  vcl  mutare,  aut  aliquam  noviiatem  ad- 
mittcre ;  sed  ferveiHer,  ut  eonim  discipulns  et  se- 
quipeda,  totis  rocBtis  mese  conaiibus,  quaetradiia  ca- 
iionicc  coroperio,  observare  ac  venerari  profitcor. 
Beatui  quoque  GregonuSy  ete. 

Ejusdem  loci  meroinit  epist.  57  ad  Bernardum 
Majoris  Monasterii  Abbatero.  i  Ipse  enim,  inquit, 
siummns  Pontifex,  anteouam  consecrationisgr.diam 
conse(|uaUir,  consueludines  Romanae  Ecclesise,  et 
constituia  pncdccessoniro  suorum  se  InvioIaMliler 
servaturum  proiheiur.  Ex  his  dnobos  locis  apertum 
est,  summos  Pontlllccs,  ipsa  etiara  Ivonis  aetaie,  id 
est,  circiter  «nn.  lliS  professionem  fidei,  quae 
prlma  in  Diumo  ponitur,  ante  consecrationem 
emisisse. 

1»  Vtducijmlu$et$equipeda.  Forma  ]<N]uendi  illis 
leroporibus  usltata.  Lco  11  ad  Constantinum  Irope- 
nUMm,Vteorump€di8eifuum,eic.  Agatho  in  epi- 
stoia  ad  Gonstantinum  Imper.  Quoncm  prtrcessorvm 
puiiUitas  mea  pediseQua  cupit  exisiere. 


f  Secunda  profestio  fidei, 

s  7//.  Episcopus  sanctae  Gatholicae  et  Apostolicai^ 
Ecciesiae  urbis  Romae,  reverentissimis  fratrilHis, 
et  dilectissimis  flliis,  seu  univers»  plebiw 

^  Ut  divina  et  ealcstia  mandata.  Spiritus  sancti 
Ecciesiaro  r^eniis  affiatu  coiistitula. 

^  Filiorum  meorum  ,  etc.  Scribenduro  videtnr 
fratrum,  partim  quia  sic  Pontifices  loqui  solent,  par- 
tim  quoniam  tunc  temporis  inicr  Gardinales  nonuulli 
Episcopi  censebantur. 

«  Coapostoti  Pauli,  Sapit  id  posteriora  tempora^ 
prioribus  enim  solius  Petri  roentio  fiebat. 

f  Secunda  Professio,  Praefert  illa  tres  cbaracteres^ 
j^  quibos  non  iinprobabiliterauclor  dignoscainr.  I.  Qui 
^  profitetur,  electus  est  concurrentibus  votis,  II.  Pro- 
fessio  adroodum  erudita  cst,  fidemqne  caiholicaro  iii 
Conciliis  Iraditaro  ita  dilucide  exponit,  ut  vix  ulla 
pur  reperiatur  in  veteribus  inonumentis.  III.  Ediu 
est  post  obitum  Gonstantini  Pogonaii  et  anie  coUe- 
ctum  Diurnum.  Obitus  Gonstantini  contigit  sub*  fi- 
nem  anni  685,  coliectio  Diurni  ann.  715.  Ab  obitii 
igitur  Gonsianiini  ad  coUectionem  usque  Diumi 
effluxerunt  anni  triginta,  quo  temporis  intervallo» 

GonsUtuii 

*  ///.  episcopus.  Gum  ista  professio  fidei  hal^at 
formam,  et  concionis,  qood  initium  ostendit;  e% 
epistolae,  quod  ex  inscriptione  dausulaqiie  apparet  : 
videri  potest  ita  se  habuisse,  quomodo  homiliae  Pa- 
scbales  Alexaiidrinorum  Pouiificoro  :  nimirun  pro 
concioiie  primum  edita  esi  in  Romana  Ecclesia  ,. 
deinde  seripto  transmissa  ad  Ecciesias  omnes,  sal- 
iero  ordinationi  Sedis  Apostolicx  suhjeetas. 


<S  ROMANORUM  POiNTlFICCM.  —  CAP.  H.  46 

.^postoSc^  wiris  o|ndnm>   diiectissimi,  ad  quod,  A  destraen;,  et  TeHtateni  oppognanlcs  mcntcs,  ooniiB 
^^  et  pnesidio  et  autoritate  pro$t<>nicre. 


snpenia  33  gratia  ila  proTidente  ac  suffragante, 
penrenimus,  cum  tanto  cordis  stupore  ac  humilitate 
Dossosciperedeliereperpcndimas,  quanium  ad  cjus 
accessom  nostram  pusiUitaiem  inoomparabiltter  im- 
parem  esse  cognoscimus  :  quia  neque  pro  meriiis 
pneoedentibus  hoc  nobis  oollatum  advertirous,  ne- 
qoe  propter  solerliam  gubernandi  commissum  fuisse 
permitiimus.  Sed  clemeiitissimt  Dei  iiostri  miseri- 
corditer  inclinata  sublimilas  hoc  fieri  Tcstris  obse- 
crationibus  annuit,  et  etigeulium  nos  atque  concur- 
rentium  sententiam,  tauquani  jugum  pix  nobis  dis- 
pensationis,  impressit. 

Idcirco,  carissimi,  pasillanimitatem,  quam  in  no* 
bis  aspicitis,  crebris  orationibns  a(J|iuTate,  pro  nobis 


apad  Dei  dementiam  34  cnm  fletibosintercedite,  ut  B  s^c  derenderunU 


Uorum  traditiouibus  juita  capacitatem  instnicti, 
devou  menle  ^  omni  Ecclesi;c  proGtemur,  et  eoram 
Deo  conscfenttarum  teste  satisfacirous,  quseuroquc 
ad  stabititatem  Christianae  rriigionts  et  rectitttdineni 
Catholicae  fidei  congruuni,  quotl  et  flddinm  de  nobis 
expeciat  op!atus,  et «  audire  dciignat  iniuilus,  nos 
facturos. 

Cognoscal  itaque  Tcslra  dileciio,  ci  integra  nos 
satisfactione  praedicare,  leoere,  ac  dcfendere,  pra&- 
dicaturosque  esse  confldat  fidem  Christi,  quam  Apo- 
stolt  tradiderunt,  Apostolorum  discipuli  docuerunt, 
eoromque  successores  Aposioiici  35  Rosiri  ac  proba- 
iissimi  praedecessores  ^  imrootabililer  serraTenini 


impoteiitiani  quae  in  nobis  est,  Dci  noslri  omnipolentia 
roborei,  ei  qui  omnes  filii  sui  pretioso  sanguine  di- 
Snalos  esl  redimere,  eiiam  nosine  fragiliiatis  olfi- 
dom  i^caius  dignetur  aspicere. 

Yenini  eisi  Tirlulnm  indoles  nequaquam  in  nobis 
est,  Evangelicae  tamen  atque  Apostolic»  fidei  salu- 
uns  ioiegritas  inlibata  alque  perfecta,  Cbristo  aii- 
Boenie,  ei  nunc  in  nobis  est,  et  cadem  fioe  tenus 
permanebii. 

Qnamquam  eigo  meriu  Pontificnm  prxdecesso- 
nim,  nec  imtUri  possumus,  nec  condignc  pensare ; 
honim  umen  spiritales  regulas  meduliitus  conserva* 
iiius,  ei  saiutiferis  banctoriim  Patrnm  docLrinis  in- 
iiiiinMir,  hisqoe  Unquam  inexpugiialuli  muro  prae- 


Etenim  hujus  Apostolicae  traditionis  normam  In- 
Tioiabiliter  cusiodiemus,  quam  Tenerandum  sancto- 
rum  Ireceniorum  deccm  et  octo  Patrum  Concilium, 
quod  in  Nicxa,  sub  magno  Principe  Constaotlno» 
conTcnil,  Dei  gralia  reTclante,  rcdegit  in  Symbolum» 
et  coDSubstantialem  Patri  Fiiium  pncdicaTit,  et  Ver- 
bum  Dei  Deom  verum  esse  conflrmans  Dominum  no- 
strum  Jesom  Chrislum ,  Arium  deiutem  bla^be- 
inantem,  cum  suis  consortibus  expulit,  ei  ui  diaboli 
roinislros  aeiemo  anaihemate  condemnavit. 

Dehinc  secundum  ConsUniinopolitanuin  adscqne 
sanetnm,  centum  quoqiie  quinquaginu  Pairum,con- 
rilifim,  sub  Imperialis  memori»  majore  Theodosio, 
in  Regiani  urbcm  conciirrens,  •  quod  Symbolo  deesse 


cancii,  <^  coofidirons,  cuncu  inimicorum  fiJei  tela  ^  puubatur,  exposuit,  et  gratia  Spiritus  sandi  iolu- 


constitoii  sunt  in  sede  Anostolica  Pontifices  omnino 
sepiem,  Conon,  Sergius  1,  Joannes  VI,  Joannes  Vli, 
Sisuiniiis,Conslantinus,etGregorius  II.  Priinus  cba- 
rMter  osiendit,  uni  de  septem  Pontificibus  profcs- 
siooem  iribqendam  esse  :  eam  secundus  Conoiii  ei 
Seijiio  aijodical,  quorum  siquidcmeiectionem  atrox 
schisioa  pncoessit :  tertitts  non  improbabiliter  Gre- 
forium  II  fadi  auctorem.  Nam,  et  posi  ConsUniini 
Pogooati  moriem  ann.  744,  et  conTcnientibus  Totis, 
ordinatus  est,  et  singularis  doctrioie  facundiaeque 
laude  pne  aliis  quatuor  celebralur.  Adde  quod  epi- 
stoia:  Gregorii,  praeseriim  qu»  ad  Leonem  Impera- 
torem  scciplae ,  proprias  quasdam  voces,  quse  hic 
reDenuator^eumdemqne  slylum  et  qiiasi  spirrium 

Habei  haec  porro  formula  partes  duas  :  aiteram, 
qvB  condo;  alleram,  qus  fides.  In  priore  Pontifex  D 
soan  latetur  Untae  digniuti  iniparem  virtuUm,  gra- 
tias  agii  Deo  ac  elecloribus,  et  se  precibus  postulai 
a4avari,  ad  imtpiendum  oQicium. 

Saocios  Leo  in  ipso  suae  assumplion.s  die  serroo- 
nem  huic  concioni  similem  fecit,  nisi  quod  fidem 
iennont  non  perinde  suhjunxit;  fonasse  tunc  noii- 
dnm  uao  reeeptum  eral  alteram  professionem  ederc, 
qoam  qoae  acf  corpus  S.  Petri  fiebat :  forUsse,  quod 
magis  reor»  fldes  omissa  fnit  a  collectore  sermooum 
l^eonis,  propterea  quod  forma  communis  erat ,  et  a 
Sjmboio  Apostoiicae  Roroaoo  non  diversa.  Verum 
de  Sernioiie  S.  L«*Ottis  vide  appendicem  noUrum. 

•  Csn/MtmiK,  eic.  Coiifidentia  ejusmodi  non  fuil 
temeriutis,  sed  fiducix  in  Christo,  qua  factum  est, 
Di  Leoni»  hauro  scriberei  zelo  incensus  adversus 
lconomachom ,  cui  cum  sanctos  Patres  com:nemo- 
rassei  TeriUtis  catholicaB  tesies,  exprobrassetque 
tanlonim  lesiium  opnteinptum , «  Audi ,  iiiquit,  hu- 


miliiatem  nostram ,  luiperator ,  el  cessa.  Sancum 
fidem  sequere,  prout  invenisti  atqiie  accepisli.  Non 
sunt Imperatorum  dogmau^sed  Pontificum;  qoo- 
niam  Chrisii  sensum  no$  habemus,  Aiia  est  £ccle- 
siaslicarum  constituiionum  institutio,  etaiiussensus 
saecularium,  etc.  > 

-  Omni  Ecciesiw,  Pelagius  I,  cum  suam  fidem 
Tellet  omni  Ccclesiae  probare,  scripsit  ad  umver$um 
poputum  Dei  epistolam  isti ,  quein  edimus,  sermoni 
non  absimilein,  ut  ex  mutua  duorum  collaiione  con- 
slare  potesi. 

^  Audire  desigwU  intuitue,  Inde  consUt  profes- 
sioiiem  hanc  fidei,  etsi  videatur  habere  formam  epi- 
stolae,  in  Ecclesia  Uroen  dicum  :  neque  enim  haee 
verba  ad  alios  pertinere  possunt,  qnain  auditores  , 
qui  pnesenti  suuin  tesieniur  nulu  desideriura. 

<i  Immuiabiliur^  eic.  Observanduin  esi,  id  dictum, 
primo  |K)si  Honorii  obitum,  deinde  in  eo  sermone, 
quo  recipitur  sexU  Sjrnodus,  deniqiie  cum  expressis 
Tcrbis  Honorius,  dicitnr «  praTis  hxrelicorum  as- 
serlionibus  fomenturo  impendisse.  1  Non  igitur  Un- 
tus  Pontifex  Telut  MonotheliU,  quod  impcrite  a  qui- 
busdam  occinitor ,  sed  unqiiam  HonotheliUnim 
fautor  perstringitur :  fautor,  iiiquam,  non  ut  qui  ad- 
juTeril ;  sed  ui  qui  non  represserii,  ut  par  erat ;  id 
est,  non  qui  approbalione,  sed  qui  dissiroulatione  et 
imprudente  oeconomia  usus  sit. 

•  Quod  Symbolo  deesse  putabatur,  De  Spirilu  san- 
cUi  dixerunt  Nicaeni  Patres  id  unura,  et  in  Spiritum 
sanctum.  Aliquid  amplius  exponendum  fuit  adTCrsus 
Hacedoninm  et  Apouinareiu  cum  Haccdonio  consen- 
tiuntem.  Haac  porro  expositionero,  quasi  iuuoTatio 
foret  fidei,  atque  additio,  et  non  expiicatio  luera* 
exprobraveruni  Ariani  Catholicis.,  ut  est  in  dla- 
iogo  I  Theodoreti  adversus  Macedonianum. 


47 


LIBER  DILRNUS 


4S 


sinmte,  Deiim  csse  Spiritura  sancium,Patriqucel  A  cuiiibealoCyiilloAlexandrin»Ecclesise37Prasttle, 


Filio,  uipole  consubsLinlialem ,  coadorandum  anne- 
xil  :  undc  Maceioniuni  rebellem  Spiritus  sancli,  et 
ApoUinarem  cum  suis  sacrilegis  compUcibus,  perpe- 
tui  anathematis  censura  proslravit. 

Per  hsec  duo  sacra  Concilia  •  sanctam  et  insepa- 
l)Hem  Trinitatem,  unum  Deum,  unamque  TriniUtis 
substantiam  esse  cognoscimusyTrinitaiemque  in  uni- 
tale,  et  unitatem  in  Trinitale  palam  praedicare  didi- 
cimus,  ut  unum  Deum,  propter  unilatem  esseniiae, 
fateamur,  et  Triniutem  inseparabilem,  38  propter 
substantiarum  atque  personarum  differeutiam,docea- 
mns;  dum  de  Patre  Filius  aaternaKter  naBcitur,Spi- 
1U8  sanctus  de  Patre  procedere  confirmatur,  eumdem 
Dei  Ftliusife^tto  aecipere  perbibet,  et  in  nomme  suo 


prius  in  Ephesinam  urbem  convenit ;  in  quo  nnllAO 
in  Christo  convenientium  naturanim,  id  est,  deitaii<s 
atquo  oumanitatis  in  Christo  connexio  secundum 
subsistentiam.  salubriter  pRcdicata  est,  et  profanus 
'  bominicola  Neslorius  dominicae  dispensationi  iiire« 
stus ,  utpote  qui  adorandae  incamationis  arcaiium  , 
Deum  ab  homine  separando,  dtsjunxerat,  et  sanclani 
virginem  Mariam  Dei  genitricem  blasphemis  vocibus 
objurgabat,  >  per  duodecim  veneranda  capitula,mul- 
tiplici  anathemate  in  perpetuam  condemnationem 
cum  sociissuis  d^ectus  est,  confiteri  verjciter  itoleQs, 
quod  Verbum  caro  factum  e$t^el  habHavit  in  nobis  {Joan, 
t,  12) ,  td  est,  Deus  Verbum,  idemque  Filius  Dei ,  pro 
nobisfaetusest  bono,  ^  idquoderat  manens,  faclusest 


mittt  a  Patre  Spirilum  sanctum  manifestat,  et  insuf-  B  quod  non  erat  :  et  quia  simul  caro,  simul  Verbi  caro 


fiandodiscipulis,  AccipHe  Spiritumsanctum{Joan.JYi^ 
V.  14),  ut  potei»  de  se  proeedenlem,  adnuntiat :  et  in 
cselos  ascendens,  uipromiserat,  Paraditum  ad  disci- 
pulos  mittit. 

Ex  hoc  ergo  vivaciter  edocemur,  el  unicam  divi- 
uitatis  essentiam,  et  propter  inconfusas  subsistentia- 
rum  proprielates,  Trinitatem  prscdicare  perfeclaim. 
Patris  igitur  et  Filii  et  Spiritus  sancti,  sicut  una  vere 
esl  divinitas ;  ita  una  est  gloria,  imperium,  majestas, 
virtus,  atque  potentia ,  una  quoque  eorum  naturalis 
voluntas,  et  una  est  operatio. 

Quibus  duobns  universalibus  venerandisque  Con- 
ciliis  Tertium  generale  *  dueentorum  sanclorum  Pa- 
tnim  accessit  Conciiium,quod  subprincipalisquidem 
vmnoTkt  ^  Theodosio  Augusto  factum  est,  «  ex  au-  C 
ctoritate  tamen  Coelestini  Apostolicsc  sedis  Antislitis, 

•  Sanetam  et  imeparabilem  Trinitatem^  ctc.  Nu- 
splam  reperire  est  pleniorem  dilucidioremque  wj- 
sterii  Trinitatis  expositionem ;  ut  merito  Anastasius 
Bibliothecarius  Gregorium  nostram  dixerit,  divince 
Seripturo!  eruditum,  et  facundum  loqutla, 

^  De  u  procedentem.  Quod  in  hac  professione  m>- 
nus  expresse  dieitur,  in  consequente  clarius  expHca- 
catnr,  c  Spiritum  sanctum  nec  genitum  nec  ingeni- 
tirni,  sed  de  Paire  FHioque  procedentem.  >  Qiix  verba 
sunl  in  Symboio  Gregorii  Magiii,  non  ilem  in  Fide 
Pelagii.  Porro  autem  in  utraque  Diurni  professione 
continetur  traditio,  qoam  c  ab  Apostolicis  el  proba- 
tissimis  prasdecessoribus  Immutabiliter  servatam  ac 
d^fensam  i  summi  Pontiflces  vii  sneculo  docebant. 
In  Ordine  Romano,  uhi  agitur  de  ordinandi  Episcopi 
iiiterrogatione  :  t   Credis  etiam  in  Spiritum  san- 


animata  anima  rationali,  in  Verbo  quippe  boc  ipsum 
subsistere  habuit. 

Pro  hu|usmodi  ergo  dc  incarnalione  Dei  Yerhi 
regiilis  explanandis,  etiam  Qiiarluipi  sanetun  scxcen- 
torum  triginta  Patrum  sanctorum  ConeiHum  ,  sob 
augustae  roemoFiae  Marciano  Imperatore,  in  Chalce- 
dona  concorrit,  eui  Apostolicus  Papa  Leo  per  Legato» 
et  Vicarios  praefuit,  cujus,  Dei  gratia  reserante,  t  ve- 
nerabili  tomo  firmatiPalres  sententialiter  SSpi^"'^"'* 
gaverunt,  ex  duabus  et  in  duabus  natnris,  sive  suIh 
stantiis,  id  esl,  deitate  atque  humanitate,  unum  eum* 
demque  Filium  Dei  Dominum  Jesum  Clvistum ;  et 
quod  in  nuUo  perempta  sit  differentia  natttrarum, 
magis  autem ,  salva  proprietate ,  utraque  natura  in 
usam  persouam  atque  subsistentiam  concurreril : 
etenim  ex  quibus  eum  veraciter  subsistere  credimus, 

ad  Theodosium  et  Synodum  datis,  partim  missis  Le- 
gatis  tribiis ,  Arcadio  ei  Projecto  episcepis,  ac  Phi- 
lippo  presbjtero. 

^  liomimcola.  idem  eVJieit  passln»  Cyrilius  Ne- 
storio. 

>  Per  duodecim  eapitula,  etc.  De  his  ista  observa. 
I.  Jussione  Cielestini  summi  Pontiflk^is  edita  esse  a 
S.  Cyrillo  in  iEgyptiaca  Synoda,  missaqite  per  qua- 
tuor  episcopos  Constantinopolim  ad  Nestorium,  cum 
epistolis  Synodoriiin  Romanse  et  i£gvptiac;e,  quibus 
jubebatur  subscribere  intra  decem  jies,  nisi  veilet 
deponi.  II.  Neslorii  artibus,  imo  precibus,  impugnata 
ab  Andrea  Samosateno,  et  Theodoreto  Cyrensi.  III. 
Reiecta  postmodum  in  Ephesino  Conctiio  et  appro- 
bata.  IV.  Post  Dionysii  Exigui  tempora  pro  deflni- 
tione  Synodi  Ephesinse  recepta.  V.  Cum   de  fide 


ctiim,  plenuin  et  perfectum  verumque  Deum,  a  Pialre  D  S.  Cyrilli  ageretur,  nec  in  Chalcedonensi ,  nec  in 
"*"'  "       ■   '  '  V  Synodo,  aliave  altera  consequenie,  iecta  esse, 

sed  aiias  domiaxat  epistolas  duas,  secuntlam  iiinii- 
rum  ad  Nestorium,  et  pacificam  ad  Joaniiem  Antio- 
cheniim. 

^  Id  quod  erat  manen»,  etc.  Hanc  Catholieonizn 
sententiam  maligne  carpit  Eutherius  ilie  Nestorianus 
Tyaiiorum  Episcopus,  qui  cum  a  Concilio  Maximiani 
exauctoratus  csset,  non  potuit  in  sedem  resiitui , 
quamvis  Paulus  Emesenus,  inter  gerendum  pacis 
Ecclesiarum  negotium,  toiis  viribus  anniterelur. 
Huic  Eutherio  tribuendi  sunl  Sermones  de  variis 
pro(K)sitionibos,qui  inter  Opera  S.  Atbanasii  tomo  ii 
editi  sunt,  nt  ostendimus  in  Auctario  Operum  Tbeo- 
lioreti  :  communis  enim  opinionis  Iribaentis ,  vcl 
Athanasio,  vel  Maximo  Monacho,  falsitatem  demon- 
strat  M.  Mercator. 

t  Venerabili  tomo.  Epistola  dogmatica  ad  Fiavia- 
num  adversus  errores  deliri  Eutycheiis. 


et  Filio  proeedentem,  etc.  » Idem  babetur  in  ser- 
nKme  de  fide,qui  interrogaiionem  coiisequitur  in 
eodem  Ordine. 

^  Ducetaorum.  Marius  Mercator  ducentos  septua- 
ffinta  quatuor  nuinenit»  habelque  astipulatorein 
S.  CTrillum,  qui  aniptiiis  quam  ducentos  exstitisse 
scribit.  Positus  est  igitur,  ut  vulgo  solet ,  numerus 
plenuB,  omissis  addiiamentis. 

<i  Theodosio  Augusto.  Augustum  dicit,  ut  a  Magno 
distinguat,  id  est,  juniorem  a  seniore,  nepotem  ab 
avo. 

•  Ex  auetoritate  tamen  Ccelestini,  eic.  Non  indixit 
Caelestinus  Concillum,  sed  indictionem  approbavit : 
indictum  enim  est  ab  Imperatore  Theodosio,  ariibns 
Nestorli  declinare  sedis  Apostolicae  sentenliam  vo- 
lenlis  deluso.  Ca^Iestinus  vero,  etsi  nescierit  indi- 
ctioiiem  Concilii,  ut  constal  ex  iitteris  Ncstorii  ad 
ipsuiti,  dici  lamen  potest  npprohasse,  parlim  litteris 


«d 


ROMANORUM  PONTIFICUM.  —  GAP.  U. 


50 


iiteisdevi  inconfuse  inseparabililer  et  indivise,  et  A     InbocSeverus  Acephalus,  citm  Petro  etZoara« 


csse,  et  contcnipiari  nihilominus  prjcdicamus.  Qui- 
bos  acquiescere  nolenles  biaspliemus  Dioscorus,  si- 
mulci  delirus  Eutyches,  anatliematis  ju5^ti  censura, 
ciira  •  fautoribos  siiis,  percussi  snnt. 

II9PG  igitur  sancta  alqiieuniversalia  quatuor  Gon- 
rilia,ctiam  sanclum  Qnintum  Conciiium  veneranduro 
»<(secutiim  cst,  ct  sub  piae  roemoris  Justiniano  Prin- 
( i|ic»  apiid  Conslanlinopolitanam  urbcm  est  congre- 
i:jlitni,cujns  salutari  consuUu,  >>  unus  esse  dc  sancta 
Trinilate  Doroinus  noster  Jcsus  Christus  veraciter 
prn^icalus  est :  et  confundentes  ac  dividentes  sacrae 
rjtis  incamationis  arcanum,  isiius  vocis  spirituali 
iiiiicrone  prostrati  sunt. 

«  In  hoc  Origencs,  cum  impiis  discipulis  et  scqua- 


cxterisque  eorura  impix  confusionis  consortibus 
atque  sequacibus,  perpetua  condemnaliooe  prostrati 
sunt,  et  omnes  qui  ex  duabus  ct  in  duabus  naturis 
sive  substnnliis ,  cuin  earum  proprietatibus,  unum 
eumdemque  Oominum  nostrum  Jcsum  Qiristum 
Filium  Dei  cognoscere  renuunt.  ^  Qui  cum  Deus  sit 
consulislantialis  Patri  alque  co%ternus,  proplcr  no^ 
nostramqne  salutem  descendit  de  csclo,  et  incarna- 
tus  esl  dc  Spiritu  sanc^o,  id  est,  operaiionc  saneti 
Spiritus  virgo  Dci  filiuin  cuncepit ,  carne  animam 
habentc  rationalera  atque  intellectualem  :  in  qua 
camc  ct  crucifixus  est,  et  moriuus  est,  el  teriia  die. 
sicut  Yohilt,  resurrexil  a  morliiis,  inortis  iiostnr  dit- 
solvens  iiHperium  :  in  qtia  came,  quam  ex  nobis 


cibtis,  DidynM)  et  Evagrio,  ct  qui  creatorcro  oiuaiuro  B  as»umpsil  absqiie   solo  peccato,  scilei  ad  dexteram 

Patris,  in  ca  vfntnms  judicare  vivos  et  inortuos  : 
cnjus  regiit  noii  erit  finis. 

«  luter  hxc  veneranda  universalia  quinque  Con- 
cilia  etiam  sanctum  Sextum  Conciiiuia  universale 
centum  scptuaginta  quinque  venerabilium  Pncsuluro 
predicanuis,  quod  favente  Dco,  et  votum  '  piae  nie- 
moriic  magni  Principis  noslri  Domini  Constanlini 
clementer  implente,  in  Urbe  regia,  >  eo  pnesideiile, 
celcbratum  esi»  cui  Apostolicse  rccordalionis  40 
Agailio  Papa  t*  per  Legatos  suos  et  Respousalos  pnu- 
fuit,  cujus  venerabiiem  tomum  celebriter  assequcn- 


Dcunt  ei  omnem  ratioiiak*in  ejus  crealuram  gcntili- 
Ims  fabulis  proseculi  sunt,  aeternx  sunt  condemna- 
lioiii  submissi. 

Iq  eo  Tbcoiloras  Mopsuesteniis  autor  Nestorii, 
pariierqiie  Diodonis,  ct  oinncs  exccrandx  divisionis 
«tiscipoli,  qui  et  Semi-Ncstoriani  vocati  sunt,  sub 
aiiaiheinaiis  xtema  censiira  ab  Ecclcsia  Dei  projecti 
suni.  Cnm  his  ei  cpistola,  39  qu»  \hx  dicitur  ad 
Marim  Persain,  ct  scripta  Thcodoriti  adversus  bea- 
lissimom  Cyrillum,  cum  condemnatione  projecta 
sant. 

•  Fautorlbns  $uis,  Sequebalur  in  Ms.  codice  : 
<  Ciioi  his  ct  cpistola,qii9R  U)X  dicitur  ad  Marini 
Persam,  ci  scripta  Tlicoilorcti  advcrsiis  bcatisstmiini 
Cyritiani  cum  condcmoatione  projecta  siint.  >  Sed  C  grare.. 


Impcrator  Constantinus.  Veruni  rcfellitur  egregie  a 
controverslarum  fidei  iraciatoribus ,  ut  non  sit  ne» 
ccsse  nos  pugnam  jain  dudum  confectam  redinte- 


r^ecia  est  in  suoin  locum  isUi  ittpuowi,  unde  fier 
iRCnriain  Notarioruiii'  diutota  fucrat  :  pertinet  eniin 
a4  locuui,  iibi  lit  nieiitio  de  Y  Coiicilio. 

^  UnM  de  iaucia  Triuilate,  Spcctani  hxc  verba 
camNieiu  iv  quiutic  Synodi :  i  Si  quis  non  confltetnr 
onitaiem  Dci  Vcrbi  ad  carncin  animatam  aninia  ra- 
iionabiltei  inteUeetuali,  secuiidum  conipositionem, 
sive  seciindum  siilisisteiitiaui ,  factani  csse,  siciit 
ftancti  Patres  dociicnuit ;  ct  ideo  niiain  cjns  subsi- 
slcniiain  coin|H«sitain,  qui  esl  Doininus  nostcr  Jesus 
Cbristus,  ttiius  dc  sancta  Trinilatc ,  tahs  aiialheina 
sit.  1 

«  In  hoe  Origenes^  etc.  Vi<lc  Dissertationem  de 
Qiiinia  Syiioda  subjnnctam  i.iberati  Breviario  a 
nobis  edito. 

<t  Qmi  eum  Dens  <i/,  etc.  Locns  liic  rcspondet  ca- 
uoiii  II  Concitii  Latcranensis  sub  Martino  I.  Obser- 
Taiidani  vero,  hanc  ct  cousef|nentem  confessionem, 


b  Perlegatos  et  Respomates  $U08.  DehisitaS.Aga- 
tlio  ad  Constantinuni  Imperatorem  :  i  Secunduin 
piissimam  jussionem  mansiietudinis  vesinc,  pro  obe- 
iltontia  quam  debuiraus,  non  pro  confideiitia  eomm 
sci^ntia^,  dirigunus  prassentes  confamuios.  nostros, 
AliundantiunuJoaimem,  ci  Joannem,  reverendissi- 
inos  fratres  nostros  Episcopos;  Thcodorain  et  Geor^ 
gium,  dilectissimos  filios  nostros  Presbylcros,  cum 
dilectissimo  filio  nostro  Joanne  DiacoaOy  et  Constan- 
tino  Subdiacono  saneta;  hiijusspiritalis  matris  Apo- 
siolicsc  sedis ;  necnon  et  Theodorum  Presbyierum , 
Legatum  sancts  liavennalis  £(^lesias ,  el  reiigiosos 
servos  Dei  Munachos,  etc.  i 

Circa  hunc  locum  observanda  quinque.  1.  Theodo- 
rain  et  Georgium  Presbyteros ,  Joannemqne  Dboo- 
num,  tcnuisse  locum  Agatlionis  sumroi  Pontittcis; 
Abundantium  vero  ei  utrumqne  Joannem  EpiscofK)s^ 
Occidenlalis  Coiicilit  legaiione  functos  esse  :  amte 


qiieniadiuoduni  et  c^iix  ab  £piscopo  editur ,  acccptas  j)  iili  ante  Palriarchas,  isti  post  Patriarcba^  censeuiur. 


esse  ex  Sfuodis  Quinta  Lateranensi  ei  Sexta ,  atque 
ex  enisiola  Agathonis. 

•  iafer  ha;e  teneranda,  etc.  Locum  honc  nsquc  ad 
isia  verba ,  nexu  perfetui  anathemati$  derinxerunt» 
Laifiioiiis  cum  acccpissei  a  Patre  Labbeo  ex  Diurno 
nosivo,  insemit  epistoLe  ad  Raymiindum  Formenti- 
Mim ,  qua  contra  Cardinalem  Cajetaiium  de  suinini 
Pontificis  dignitale  disputat 

f  Pue  memoriof,  Post  obitum  igttur  Constaiitini 
Pogonati  professio  baH!  ediia  est. 

s  Eo  prmndenie,  \\  est,  principalem  locum  te- 
nente  ei  moderanie,  inslar  supremi  cujusdam  Co- 
giiitoris,  quoroodo  Gregorios  il  Iroperatorem  dccere 
ncribii  in  litteris  ad  Lconem  Isauram.  In  veteri  Bre- 
vhirio  Ecdesiae  Roman»  legitur  re$idente,  in  novo, 
pritienie.  AU)erUi8  Ptghius,  vir  cxteroquin  bene 
ineritos  de  Ecelesia,  Sextam  Synodum  contendit 
f  :l^  politicaro  dorotaxat  conventum,  cui  pncfuerii 


Sic  enini  habent  acta :  i  Convenientc  sancta  et  uni- 
Tcrsali  Synodo,  etc,  id  est,  Theodoro  et  Georeio  ve- 
nerabilibhs  Prcsbyteris,  et  Joannevenerabili  diaooiio 
vicein  ap^entibus  Agathonis  sanctissimi  el  beatisstmi 
Archiepiscopi  antiquse  Roma;,  et  Georgio  venembUi 
ac  sanctissimo  Archiepiscopo  magiise  Conslantin<>- 
poieos  novae  Roma^,  et  Peiro  Deo  amabiii^Bresby^- 
iero  et  Monacho,  lociim  servante  sedis  masnae  civi- 
tatis  Alexandrix,  et  Macario  venerabiii  Arehiepi- 
scopo  Theopoleos  Antiochix,  et  Georgio  religioso 
Presbylero  Monacho ,  et  Apocrisiario  Theodori  ve- 
nerabilis  Vicarii  sedis  Hierosolymoram,  Joaiine  Epi- 
scopo  Portuensl,  Abundantio  Episcopo  civitalis  Pa- 
lernensis ,  Joanne  Episcopo  civitatis  Rbegithans, 
locum  prresenlantibus  centum  viginti  qiiinqne  vene- 
rabilium  EpisooporamsanctiConcilii  antiquasRomae.i 
II.  Conslare  inde,  quaram  civitatum  Lpiscopi  fne- 
rint  Abundantiuseiuterque  Joannes  :  quarum  vgdq 


51 


LlBER  DIURNUS 


52 


tes,  eot  qvi  wm  e(  baereUco  dogmate  immfteahtaiii  A  peccato,  quia  in  se  salvare  lonaii  bomihem  Tenerat ; 

Dcl  Ecdesfam  pollncre  niiebaDlur,  et  errasaemani- 

fesUos  probateniBl,  et  cun  soi  erroris  •  antoribos, 

atqae  faatoribus»  perpeluo  anatbemate  damuaTe- 

nint. 

Recte  atqaeveraciter  statuentes,  sicut  duasanius 
Dominl  nostri  lesu  Cbrisli  naturas,  id  est,  deitatem 
et  bomanitftiem,  cujus  duas  naiiviiates  esse  cogno- 
sdmas,  de  Patre  videlicet,  ex  aetemo;  de  matre,  de 
qaa  bamanilas  ei  accessit,  ex  teropore  :  ita  duas 
qooqoe  sobslantias  unius  ^usdemque  personx  coii- 
lilemiir,  jiiiUi  sobsistentiam  unitas,  ex  quibus  et  in 
qalbas  idem  Dominus  noster  Jesus  Cbristus  Filius 
41  Dei»et  adnuntiatur,  et  creditur :  qala  totus  Deus 
tolus  facttts  est  bomo,  et  in  suis  Integer  manens, 


iia  quoque  et  duas  natarales  babere  voluntaies,^ 
duasque  naiarales  operationes,  secondum  sanciornia 
Patrum  doctrinam,  decreverunt. 

^  Autores  vero  novi  bscretici  dogmatis  Sergium* 
Pyrrbum,  Paulum,  et  Pelrum  Coiistantinoporilanof , 
•  una  cum  Honorio,  qni  pravts  eonim  assertionibus 
foinentum  impendit ;  parilerque  ct  Tbeodorum  Pba- 
ranitanum,  et  Cynim  Alexandrinum,  cum  eoram 
imitatoribus,  simulque  et  bos,  qui  haeretica  dogmala 
contra  veritatem  fidei  synodaliter  dedaratam  4S 
atque  praedicatam,  pertinaciter  defcndebant. 

Pessimum  etiam  et  Deo  odibilem  ^  llacarinm 
(cum  ejus  discipulo,  et  maglstro  impieutis,  •  Ste- 
pbano,  '  et  Poiycbronlo  deliro  sene,  >  novo  Si- 


ellam  hi  nostris  perfectus  apparuit,  absque  solo  B  mone)  cumomnibus  baereticis  scriptis  atqae  sequa- 


Ecelesiaram  Cardinales  Presbyteri  fuerint  Tbeodo- 
rus  et  Georgius  :  cujus  Diacouiae  Joannes,  ignotum 
est.  Joannes  autem  quinque  abbinc  annis  successit 
Benedicto  11  euin  Agatbonem  Leo  II  Leonem  Bene^ 
dktus  exccpisset. 

IIL  Honacbos ,  quorum  mentio  iit  a  Pontifice,  re- 
renseri  in  aciis.  Sunt  auiem  illi  :  <  Tbeophanius 
Prest^ter  et  Abbas  vencrabilis  Monastcrii  Sictliae, 
qood  eognoroinatur  ad  Bajas,  Georgius  Presbyter  et 
Monacbus  Monasterii  Reiiati  posili  in  antiqua  Roroa, 
Cooon  et  Stepbanus  Presbyieri  et  Monachi  Monaste- 
rii,  quod  cognominatur  Domus  Arsicia,  positi  simi- 
liter  m  seniore  Roma.  > 

IV.  NuUam  fieri  ConslanUni  Subdiaconl  mentio^ 
■em  io  actw,  quoniam  in  Conciliis  nuilus  erat,  nisl 
Episcopls,  Presbyteris  et  Diaconis  locus. 

¥•  Ex  bis  qui  missi  sunt,  Pontiflcatom  gesslsse 
ircs,  Joannem,  Cononem,  et  ConsUntinum,  quam- 
quaun  de  Conone  Monacho  subdubito.  Tbeodorum 
bis  fulssc  schismatis  causam,  semel  cum  electus 
€onon,  iterum  cum  Sergius. 

•  AuclOTibus  at^e  fautoribus.  Ipsis  eliam,  si  licet 
Ha  loqaiy  ncgativis,  qui  nempe  silent  ubi  vodferan- 
dam,  ct  se  prae  iffiiava  prudcntia  continent,  cum 
pcrrampcnda  est,  Djo  jubente,  iniquitas.  Innocen- 
tius  L  «  Non  midtuni  iiiteresse  arbitror  inter  connl- 
vcntis  animom  et  consentientis  favorem.  >  Et  post 
ca : «  Pcfspicicnduin  est ,  iie  permittendo  iupos, 
ncrccnaril  magis  videamur  esse  quam  pastores.  > 
Episi.  ad  Conc.  Miievit.  Caelcstlnus  l  ad  Episcopos 
€aliia& :  « In  lalibus  causis  non  caret  suspicione  ta- 
citurnttas,  cui  occurreret  veritas,  si  falsitas  displi- 
ccret :  merito  namqac  causa  nos  respicity  si  silentio 
fovcamns  errori.  > 

k  Awiore$  novi  dopnaiii^  ele.  Dogma  inteUigit  de 
onlca  voiuntate  Cbristi,  quod  licct  reipsa  non  difier- 
rct  ab  EatycbianOy  sc  taiuen  aliena  sub  forma  dissi^ 
nnlabat. 

«  Vtut  eum  Honofio.  De  Honorio  ita  Hadrianus 
II  fa)  Synodo  Romana^  quae  refertur  in  Ylll  Conc 
Gcncr.,  act.  7.  <  Intolerabilis  est  isla  prssumpiio,  et 
banc  praecordiorum  aares  frrre  non  possunt.  Quis 
«oqnam  vestnim  lale  ({uid  audivit  ?  vel  quis  bujus 
tcmcrilatls,  saltem  lectione»  immensitatem  invenit  ? 
Siquldem  Romauum  Pontificem  de  omnium  <Ecclo- 
siarum  Praesuiibus  Jndicasse  legimus ;  de  eo  vero 
qacmqaam  judicasse  non  leginius.  Licet  enim  Ho- 
norlo  post  mortcm  anatbema  sit  dictum  ab  Orien- 
ulibnSt  sciendum  tameu  est,  quia  fuerat  super  bae- 
resi  accusatus,  propter  quara  solam  iicitum  est  mi- 
uoribus  nuyorum  suorum  moribiis  rcsistendi,  vel 
pravos  senstts  liberc  respueiidi.  Qnamvis  et  ibi  ncc 
Pairiarcharum,  nec  caeteromm  Praesolum  cuipiam 
dc  co»  quamlibct  fas  fucrit  profcreiidi  sententiam, 
nisl  ^utdcm  primae  seiis  Poniificis  conscnsus  pra:< 


cessisset  auctorilas  >  Sic  se  babet  Anastasii  versio» 
Cnccus  teitus  paulo  aliter. 

Observandum  Hadrianum  II  Pontificalom  inivisse 
anno  8G7,  atque  adeo  banc  ipsam  professlonem  fidei 
edidisse,  curo  priroum  sedere  coepit. 

Observandum  pariter  ex  Hadrianl  verbis  posse 
componi  altercationes  onines  hac  de  re  nioveri  soli- 
tas :  quts  enim  Papam  asserat,  aut  tantae  causae  igna- 
rum  ruisse,  aut  temere  sententiam  dixisse? 

^  Macarium,  Anliochenum  Episcopum,  adversus 

guem  act.  8.  Sexta  Synodus  exclamavit :  «  Novo 
lioscoro  anathema,  bnjnsmodi  deponatur  :  iiovuin 
Dioscorum  foras  mitte :  iiovo  Apollinario  malos  aii- 
nos  :  merito  ab  Episcopo  alienetur,  iiudetur  circum- 
posito  ei  pallio.  i 

«  Stepkano,  Fuit  ille  Monachus  et  Aiiliochenns 
Pre^yter,  Macarii  discipulus  et  Syncellus,  pertinax 

C  in  errore,  adversus  quem  conclaniavit  Synodus  act. 
9. «  Haereticum  foras  mitte :  novo  Eutycbeti  roalos 
aniios :  novo  Apollinario  malos  annos :  baereticuni 
f(iras  mitte :  et  impulsus  est  Stepbanus  discipiilus 
Macarii,  et  foras  missus.  >  Habuit  porro  et  ipse  di- 
scipulum  Tyrannum  Bardanem,  utestin  peroratione 
Agallionis  Diaooni. 

f  Et  Polychronio  deliro  sene.  Dcliros  dlciliir,  non 
tantiim  propter  nomen,  quod  multae  aetalis  horoinem 
significat ;  sed  etiam  proplcr  aetatcm :  erat  enim 
tunc  octogenario  major.  Senex  porro  didtnr,  et 
quidem  deurus :  nam  in  sna  ad  Imperatorcm  epistoln 
iiarrat  visa  deliriis  et  somniis  similia. 

s  Novo  Simone.  Inde  corrigas  vetns  Breviarium 
Romanum,  in  feslo  S.  Leou.  11,  in  quarla  Lectione, 
ubi  lcgitur,  Polychronius,  iVovns,  et  StiNOn,  qiiasi 
tres  fiierint  homines,  ct  non  trcs  tantum  voees  uiti 
convenientes.  Porro  dictus  cst  a  popuio  novus  Si- 
mou,  Magus  scilicct,  post  dciectam  imposluram,  (|ua 

j)  tentavit,  velut  ille  autiquus  Simon  Magus,  prodigio 
fidem  suam  probarc :  sed  utnimque  sua  spes  fefetiit. 
Neque  enim  Simon  voiavit  iliaesus,  qaod  promise- 
rat,  ad  suam  divlnltatem  oontestandam ;  nequc  Poly- 
cbronios  mortunm  suscitavit,  ouod  suae  fidei  spopoii- 
derat  testimoniam.  Res  ita  refertoract.  16  Synodt 
Sextae :  «  Egredientibus  tam  gloriosis&imis  judicibtis 
ct  sancto  Concilio,  et  phirimo  popuio  congregatu  in 
alrio  publici  lavacri,  quod  dicitur  Zeuxippus,  appo- 
situs  est  el  in  argenteo  exequiali  feretro  morttius, 
similiter  coram  gioriosissimis  judicibus,  et  hisqul 
erant  ex  sanclo  Concilio,  plurimo«|tte  Christo  ama- 
bili  populo  ibidem  invento,  superassislens  idem  Poly- 
ciironius  posuit  supra  ipsum  mortuum  hujusmodi 
fidei  suae  chartolam,  perqoc  plures  boras  perscvc- 
rans,  et  insusurrans  ei,  niliii  borom,  quae  abeo  slo- 
lide  ac  blaspbeme  promissa  fuerunt,  valens  peRigcrc, 
i.iem  Pol]rchronius  dixit  nnllaienns  se  posse  nior- 
tuum  suscitarc.  Populus  itaquc  qiii  ibidem  aderat» 


55  ROMANORUM  PONTIFICUM.  —  CAP.  U.  5i 

cibus  nexu  peipetui  inatboniatis  deTinxerant,  qui  A  iiter  statueranty  cum  toto  mentis  stuilio  et  puritate 


ujuohexecrabiliter  asserebaut  voiuDtatem»  et  unam 
>  operatiooem  io  Christo ;  quam  neqoe  diviaam,  ne- 
qne  humanam,  neqoe  inccmditani,  neqae  oonditam 
poteraDt  demonstrare,  sed  velut  confusam  alque 
^tmgregniam.  Sicut  de  natnris  impius  Eutychcs,  ita 
de  naturaltbus  voluntatibus  atque  operatiunibas 
i^hnsti,  juxta  hsreticorum  pnesligias,  uiiebanlar 
«iefendere. 

4^  Sed  et  eos,  qui  unam  simul  ct  duas  voluiitates 
ei  operationes  in  Chrislo  dicere  praesumeLant,  sive 
nec  unam,  nec  duas ;  vel  qui  proprietates  naturarum 
Chrisli  Gonfundere  vel  exlinguere  nisi  sunt,  vel  ni- 
t  jnior,  pari  cum  els  anathemate  muliavemnt. 

Propterea  quosquos,  vel  quaeqiie  sanct;!  sex  tmi- 


nos  esse  conservaluros ;  et  ad  defeodendam  rectap 
fidei  puritatem,  eorumdem  praesidio,  coram  homi- 
nitms  esse  sequipedam. 

Unde  et  dislricti  anathemaiis  inierdictioni  sub- 
jicimus,  si  quis  unquam,  scu  nos,  sive  est  altus, 
qui  novum  aliquid  praesumat  contra  hujusmodi  evan- 
gelicam  traditionem,  et  orlhodoxse  fidel  Christianae< 
que  reiigionis  integritatem,  vel  quidquam  contra- 
rium  annilendo  imiuutare,  sive  subtrahere  44  ^^ 
iiitegriute  fidei  nosirae  tentaverit,  vel  ausu  sacrilego 
hoc  praesumentibus  consentire. 

Ut  sinceritas  perfectae  nostrae  fidei  vestrae  cari- 
tati  manifestiiis  clareat,  pnesentcm  nostrae  profes- 
sionis  paginam  per  111.   Notarium  scriptain,  cuni 


Tcrsaiia  Concilia  abjecerunt,  sim'ili  etiam  nos  con-  B  nostne  manus  subscriptione,  coram  omniims  rcle- 


demnatione  percelliinus  anathematis, 

Cum  supra  fatis  haereticis,  Sabellium,  Paulum 
Samofiatenum,  "  Marim  Persam,  Montanum,  Dona- 
tiSD,  Eunomiuin,  Novatum,  Sabbatium,  Acacium, 
Aoihimom,  ^  Julianum  Halicarnasseum,  Tbeodo- 
siam,  Gaianum,  Priscillianum,  Pel;)gium,C3elestium, 
ct  Julianum  eorum  discipulum,  et  cum  eis  simul  om- 
iies  hsreiicos  eorumque  simul  sequaces  execramur 
ac  cQodemnamus. 

Quosque  vero,  vel  quaeque  eadem  sex  sancta  Con- 
ctUa  suscq[>erunt,  ot  rectoi  fidei  consortes  suscipi- 
bcis,  et  cum  eadem  reverentia  ore  et  corde  vene* 
rjmor. 

Sed  et  hoc  vestrac  caritati,  Christo  annuentc,  pol- 
liremur,  cnncta,  quae  hnjus  Aposlolica;  scdis  pra^fiiii  Q 
riintificcs  Apostolici  pnedecessores  nosln  syr.oda- 

fidamavit  dicens  :  Novo  Simoni  anathema,  Poly- 
rbronio  sechiciori  populi  anathema. »  Missi  porro  ab 
iinperatore  Macarius,  Stephanus,  Polychroiiius  Ro- 
mam  ad  fjconem  II,  cum  errorem  pertinaciler  reti- 
tiereot,  detrusi  sunt  in  Monasteria,  et  impoenitenles 
laierieront. 

•  Marim  Per$am.  In  Synodo  Lateranensi  sub 
Ibrtiiio  I,  can.  18  dicitur,  Theodulus  Persa,  quem 
opinor  euoKlem  esse  cum  Theodolo  Tlieodori  com- 
nientaioris,  id  esl,  Mopsuesteni  discipulo,  cujus  me- 
mioit  Hebed  Jesu  in  Catalogo. 

^  Jutianttm,  etc.  Eclanensem  Episcopnm,  qut  a 
Caeleslio,  quem  Pelagius  corruperat,  haeresim  didi- 
cit,  factos  postmodum  ex  discipulo  ma^ister  tolins 
laciionis.  Marius  Mercator  de  ipso  tradit,  quae  nul- 
ios  aiios  distincte.  Yide  nostras  ad  primam  partem 
llarii  Mercatoris  Operum  notas,  et  dissertaiionem 


ctam,  in  confessione  beati  Petri  Apostoionim  Prio- 
cipis,  deposuimus ,  tanquam  ipso  testificante  do 
puritate  conscienliae  nostr»,  cui  ciaves  ligandi  alque 
solvendi  in  terra  et  in  caelo  omnium  Salvator  et 
Dominus  tradidit. 

III.  gratia  Dei  Episcopus  sanctae  cathoiicae  et  Apo- 
slolicae  Ecclesiae  urbis  Romae  huic  professionl  recta: 
et  orthodoxae  fidei,  sicut  superius  legitur,  sabscrt- 
psi.  eamque  ad  corpus  tuum,  beate  PeCre  Apofitoie» 
obtuli  consolidandam. 

Tertia  Profenio  fidei^  post  ordimUioitem. 

«  ///.  Episcopus  sancise  cathoUcae  atqve  Aposto- 
lioe  Ecclesiae  urbis  Romae,  '  dilectissimis  eidolcis- 
siinis  filiis  in  Domino  salutem. 

45  "  Hodiemae  diei  festiva  jocunditas  invitat  nos» 
dilectissimi,  vestram  in  Christo  fraternam  humili 

AUiui  Sexta  SynoJus  absoluta  est  anno  681  die  16. 
Septembris.  Obiit  Constantinus  anno  685  mense 
Septembri,  uuatuor  annis  post  Synodum  solutani. 
Hoc  intervallo  temporis  creati  suiit  tres  oninino 
summi  Ponlifices,  Leo  11,  Benedictus  II,  Joanues  V. 
E  tribus  illis  duo,  Benedictos  et  Joannes,  statim  electi 
narrantur,  Leo  non  iiemt  sed  Agathoni  successit, 
imstquam  vacasset  diu  sedes.  Nec  dubiuin  quin  po- 
tissima  vacationis  causa  extiterit  dissidentium  lii 
eligendo  Pontifice  animorum  pugna.  Necessc  esi  igi- 
tur  fateri  professionem  hanc  a  Leone  II,  anno  6i<!2, 
editam,  siquidem  Agatho  defonctus  est  viia,  aut 
ccrte  sepultus  die  10  Janiiaril  anno  681,  vacavitque 
sedes ,  ut  habet  Barooius  cx  AnasUsio,  aDOum 
unum,  mensMss  7,  dies  7. 

^  Dilecliisimii  et  duici$$imi$  (Uii$.  Quod  fratrum 
non  meminit,  sed  filiorum  dumtaxat,  signum  esl  ad 


de  primis  aucloribus  et  defensoribus  haeresis  Peia-  D  universum  Dei  populum  directam  fuisse  lldei  profes- 

sionem,  cnm  antea  Romae  apud  popiilum  cssei  emis- 
sa.  Sic  Pelagius  1,  cum  fidem  suain  unrversae  Eccle- 


gianae. 

c  /d.  Ejn$copu$^  etc.  Ipsa  per  se  professio  fidei 
ridetor  dicere,  a  quo  sii  prinium,  et  quo  tempore 
edtta :  habet  cnim  ^ualuor  nolas,  quibus  ulnmique 
dignoscatur.  I.  Fit  in  ea  mentio  Scxtae  Synodi,  cujus 
dpfinitio  recipiiur.  II.  Appellatur  nonien  Const  ntini 
Imperaloris,  qui  Synoduin  coegit.  III.  Iniperatoris 
nomini  non  additur,  quoJ  solet  post  moriein,  quod- 
quein  aliisduabus  non  omittilur,  pia:  memorice ,  sed 
iUud  potius.  quod  a  Deo  coromtti$,  lY.  ExorJium 
ikidtur  ab  exhortatione  ad  concordiam  mutuanique 
injurtarum  condonationem.  Iiinotescit,  ex  prima  i{ui> 
d^  et  secunda  nota,  fidcm  esse  editam  post  solu- 
tam  S\  Synodum :  ex  tertia  vero,  non  fuisse  edi- 
tam  posi  mortem  Constantini,  aiioquin  pice  memoria: 
dictos  fuissei :  ex  postrema  denique,  edilam  post 
dbsensiones  in  electione  alicnjus  Pontificis  exortas. 


siae  populo  iniUeret,  non  fratrum,  sed  Uliorum  tan- 
tuin  meininit :  neque  difiicullatem  crearc  poiesl, 
quod  qu:e  de  caritate  dicuntur,  oflensisqiie  comlo- 
nandis,  Romano  populo  conveniant :  fuit  cnim  id  in 
more  positum,  ut  cum  toius  orbis  docendus  esset  de 
re  aliqua  magnl  momenti,  sermo  habitus  pro  concioiie 
in  Ecdesia  mitteretur  Inde  ad  universos.  Videndae 
super  ea  re  homilix  paschales  sancli  Cyrilli  Alexan- 
dnni. 

0  Hodierme  diei.  Sermonem  hunc  habuit,  iain 
non  ad  Clerum  et  Episcopos  tanlum,  cum  suae  fidci 
spccimen  daret  ante  ordinationem  ;  sed  ad  Ecclcsiain 
orbe  toto  difiusam  post  ordinationem,  cum  sederet 
in  Cathedra  Petri  doctorus  Ecclosiam. 


K 


LIBEH  Dir:RNCS 


TfC 


voce  exborCari  concordiatir.  Qiiatenus  taro  alacer  A  non,  quod  absit,  quoliLcC  argumento,  a  satana^  iri- 


vestr»  devotionis  concursus,  nou  ad  favorero  h^^mi 
>  num,  sed  ad  laudem  potcntissimi  proficiat  Grealoris, 
qui  dum  votis  vota  ubertim  accumulat,  gaudiis  ea^ 
lestibus  nostne  bumiHlatis  gaudia  ampliiicare  digna- 
bitur. 

Qttii  nam^e,  ut  ait  Proplieta,  loquetur  potentia$ 
Domtiti,  aut  quiB  omnes  ejun  auditai  valehit  facere 
laude$  {P»al.  cv,  v.  2)  ?  vel  quis  digne  poterit  magna 
et  mirabiiia  eju$  opera  etmrrare  (EccL  xvii,  t.  8)  ? 
Neqiie  CHim  hoc  mea  merila,  carissimi,  quae  nuila 
sunt,  sed  vestrae  christianitaiis-vota  apud  Altissimum 
promememnt,  quod  in  me  iodignum  desuper  cer- 
nilis  eiultantes,  ut  nimirum  Omnipotens  de  terra 
inopem  ei  de  $iereore  pauperem  $ublimaret  (P$al.  cxii. 


mico  pacis  dissensionisque  autore,  circumreniammr 
(II  Cor.  ii,.v.  il).  Finianturqusso  simultates  etdis- 
cordijs,  ut  non  regnet  in  veslro  casto  corpore  odii 
fomes,  sed  pax  el  caritas^  quam  diligit  Deus :  ut  $itis 
obedietues  filii  Patris  veUri,  qui  in  ca^lx$  e$t  (Matth. 
V.  v.  45).  Scriptum  quippe  est :  Beati  pacifici^  quia 
filii  Dei  vocabuntur  (Ibidem,  v.  9).  Et  itcrum  :  Pacem 
$equimini  et  $anctiwoniam  $ine  qua  nemo  videbii 
Deum  (Hebr.  sii,  v.  24).  Dimittite,  inquit  Dominus 
in  Evangelio  ,  et  dimittetur  vobi$  (Luc.  vi,  v.  57), 
In  hoc^  ait,  cognouent  omne$^  47  1^*^  *nei  c$ti9 
di8cipuli,$i  dilectiouem  invicem  con$erveti$(Joan.  xiu, 
v.  35),  ut  pax  Dei,  quw  exuperat  omnem  $eu$um,  cu- 
$todiat  corda  et  inleUigentia$  ve$tra$,  in  Chri$to  Je$u 


V.  7),  praerogativam  sacerdotii  concederet,  dispen-  B  Domino  no$iro  (Phili;).  iv,  v.  7).  Quatenus,  sicut 


satoremque  su^  constitueret  famiiiae. 

Quapropter,  carissimi,  hujus  diei  pneclara  solem- 
niias  geminam  apud  vestram  Deo  placitam  cariia- 
tem,  per  banc  meae  mediocritatis  ■  paginam  com- 
pulit  b  persolvere  functioncm. 

46  '^  ^  primcim  omnium  quidem,  couciecei  palcr- 
no  affectu  meos  dulces  deposcere  natos,  ui  pro  mc-e 
fragiUtatis  inopia  Cbristum  Dominum  convenienter 
deprecemini,  ut  hoc  olBcium  pietalis,  quod  largiente 
Domino,  vestris  precibus,  indepius  sum,  suorum 
intercessionibus  Apostolorum,  concedat  inculpabi- 
Uter  adimpiere,  quatenus  non  de  cuimine  prxsulatus 
temeritatis  pcena  condemner ;  sed  dc  fideli  oflicio  ac 
sedulo  pietalis  ministerio,  in  die  adventus  Domini, 


mex  exiguitatis  promotione  Ixtitiae  •  gaudia  vobis  bo- 
die  cnmulavit  Altissimus  ;  ita  profeclo,  et  mibi  de 
vestRC  unanimitatis  et  pacis  concordia  mentis  jo- 
cunditas  uberius  multiplicctur,  ut  condecenter  pari 
asscnsu  <  liymnum  glorise  cum  sanctis  angelis,  anle 
veuerabiie  Apostolorum  Principis  corpus,  possimus 
concordi  modulamine,  etiam  cum  interno  mentis 
adsensu,  alacriter  exclamare,  Cloria  in  excel$i$  Deo^ 
et  in  terra  pax  hominibu$  bonce  voluntati$  (Luc.  ti, 
V.  14). 

Quibus  praemissis,  carissiiiii,  ad  illud  singulare 
spci  nostrae  remedium,  meae  humilitatis  b  alioquium 
summopere  curro,  ut  ad  quod  vestram  desiderium, 
per  afflatum  Spiritus  sancti,  indesinenler  esse  sol  - 


merear,  una  cam  animabus  ab  eo  mibi  creditis,  im-  C  licitum  atque  adlenium  in  meis  oculis  habeo  con- 


marcescibilem  glorix  percipere  coronam 

Deinde  alia  mibi  ad  vos,  o  dileclissimi,  pro  vobis 
est  ^  amplissima  carilatis  adhortatio,  qnaienus  si 
quis  vestrum  adversus  aliquem  babuit  vel  habet  huc 
usque  querelam,  meae  obsecraiionis  interventu,  pro- 
pter  eura  scilicet,  qui  autor  pacls  et  carilaiis  est, 
invicem  ex  cordibus  relaxetis.  Donante$  vobi$met- 
ip$i$  {Colo$$.  iii,  t>.  13),  secundum  apostolicam  ex- 
hortationem,  $icut  Deu$  in  Chri$to  donavit  vobi$^  ut 

«  Paginam.  Inde  liquet  nou  fuisse  banc  concin- 
nem  tantum,  qnae  voce  diceretur ;  sed  episloiani 
quoque,  quae  scripto  poslea  mitteretur. 

b  Per$olvere  functionem.  Pontifices  Romanos,  sta- 
tim  atque  In  sedem  Apostolicam  conscenderant,  so- 
litos  esse  roonere  totam  totam  Ecclesiam  de  ordi- 
natione  et  fide  sua ,  constat  pluribus  PontiUcurn 
ipsorum  testimoniis  et  exemplis.  Gelasius  epist.  2, 
ann.  493,  ad  l.aurentium  Lignidensem  :  c  Quia  mos 
est  Romanae  Ecclesiae  Sacerdoti  noviter  constituto, 
formam  fidei  suae  ad  sanctas  Ecclesias  proro^arc, 
haec  eadem  eompendiosa  nimis  brevitale  studui  revo- 
care,  nt  siib  c^ua  lide  vivendum  sil,  secunduin  sta- 
tuta  Patrum,  m  hac  noslra  cpislola,  per  brcvitatem, 
sine  fastiilio  lector  advertat.  Confilemur  ergo,  etc.  > 

c  Et  primum  quideni^  etr.  Morc  pnedecessorum 
precibus  se  adjuvari  poslulat.  Ita  Leo  Ma^tnus  in 
sermone  habilo  die  ipso  su.t  nssumptionis,  Pela^ius 
I  Epistoia  ad  oniversum  Dei  poptiluni,  Greprorius 
Magnus  in  epistola  synodica  ad  Pnlriarcbas  Orien- 
talis  Ecclesi;e,  et  alit,  a  quibus  scriptum  ali(|ui(l  i!c 
«ua  promotione  ad  nos  penenit.  Quin  et  llilariis 
scribens  de  suae  ordinationis  primordiis,  epist.  5, 
ad  Leontium  Arelatensein,  postquam  petiit  omnibus 


spcctum ;  illaque  meac  humiliuilis  professione,  ail 
vestram  aedificalionem,  libenter  invitor  depromere, 
qiia:  a  me  inhianter,  suspensis  auribus,  fervore  ca- 
tbolieac  atque  ortbodoxae  fidei,  christianae  religioD 
dediia  vesira  devotio,  per  meae  miuisteriom  linguae 
convenienter  cupit  audire. 

Propterea  christian»  simul  et  evangelicse  doctrinae 
discipuli,  paternaeque  traditionis»  per  Dei  gratiam, 
a;mulatoros,  et  onhodoxx  fldei  seetatores  existentes» 

per  universam  provinciam  Episcopis  de  sede  Apo- 
slolica  sibi  commissa  reiiuntiari,  addil,  i  ut  sup- 
plicaturi  Domino  nostroJesu  Christo,  sicut  extdlatio- 
nis  gaudia,  ita  profutura  nniversali  Ecclesiae  oratio- 
num  suarum  vota  conjungant.  > 
y.  ^  Ampli$$ima  caritati$  adhortalio.  Hortatur  Ponli- 
^  fex  Clerum  populunique  ad  deponendas  inimicitias, 
(|i:as  intcr  dissidendum  de  eleclione  atroces  conce- 
nerant,  foverantque  per  viginti  fero  menses,  nec  ad- 
buc  tamen  omni  ex  parte  deposuerant,  licet  in  Leo- 
iiis  eleclionein  consensissenl. 

«  Hodie.  Ipso  igitur  die  assumptionis  habitos  oftt 
Romae  serino,  qui  scrioto  postea  in  provincias,  sai- 
tem  ordinationis  Pontinciae,  directus. 

f  Hymnum  gloritp.  Nondum  hymnus,  qtii  dicitur 
Ambrosii  et  Augustini,  canebatur  Romse  in  solem- 
nem  gratiarum  actionem.  Romae  dixi,  nam  in  Galliis 
antea  decanlatum  fuisse,  non  obscure  coiligitur. 

s  i4//o(7t(tum.Locuin  miserabilitercomiplumemen- 
davi.  Sic  etiim  se  habebat :  i  Ad  locum  summopere 
curavi,  ad  (]uod  vestrom  desiderium  pcr  afrecluin 
sancti  Spiritus,  indesincnter  sollicitum  esse  atqiie 
adtentum,  immacnlatis  ab  eo  confertum,  illa  qua.' 
meae  homilitatis.  etc. « 


67  hUMMNUhtM  FOIM  liMLUM.    —  tAF.  II.  hS 

ra,  quae  per  sanclos  Apostolos,  hujusque  Apostoliene  A  pultum  carnc,  resurrt^xis<<'  et  «scendisse  in  corios 


Sedis  Praesiiles,  praetlicanda  su&cepimus,  queniad- 
moduui  corde  creditnus  adjuittliam  {Rom.  x,  tr.  iO), 
i!a  nos  condecet,  ad  vestne  salutis  «dificationeui, 
uieute  deTota  proprie  ac  veraciter,  «  in  conspectu 
totius  £cclesiaR,  liLera  profiteri  voce. 

48  ^  Credimus  in  unum  Deum,  Patrem  ct  Filium 
etSpiritnm  sanctum,  Trinitatem  inseparabilem  :  Pa- 
trem  scilicet,  ex  quo  omnia :  Filium  per  quem  om- 
nia  :  Spiritum  sanctum,  in  quo  omnia.  Palrcm  qui- 
«km  iogenitum,  Filium  autem  ex  Patre  uuigenitum, 
c  ^iritum  vero  sanctum  nec  genitum,  nec  ingeni- 
luro,  sed  de  Patre  Filioque  procedentem.  Unam  san- 
ctae  Trinitaiis  essentiam,  unam  virtutem,  unam  do- 
ininationem  ,   unam  uaturalem  voluntalem  atque 


carnc,  unde  nunqnam  divinitatc  disccssit,  sedentoin 
ad  dexteram  Palris  in  eadem  came,  et  ita  venturuui 
judicare  vivos  et  mortuos,  et  sic  scmper  in  eadem 
carne  mansumm. 

^  Propterea  delestamur  eos  atque  condemnamus , 
quicumque  ante  adunationem  duas  natiiras  et  post 
adunationem  unam  Ciiristi  naturam  erranies  adseve- 
rant ;  necnon  et  iilos,  qui  in  duas  personas,  vd  duos 
filios,  unum  Dominum  nostram  Jesum  Ghristam 
dividentes  blasphemant. 

Nos  igitur  in  omnibus  sequentes  sanctamm  quin< 
que  Synodonim  institiita,  necnou  et  probabilium 
calholicae  Ecclesix  Palrum  atque  Doctorum  vene- 
rabiies  traditiones,  confltemur,  atque  pnedicamus 


(iperationem    unam.  Trinilatis    nomine  credentes  ^  unitas  duaram  Christi  naturarum  proprielatcs,  il;i 


bapiizati  sumus»  et  credendum  fideliter  praedicamus. 
Unum  igilur  sanctae  Trinitatis,  hoc  esl,  Deum 
Verbom,  qui  natus  est  de  Patre  ante  oronia  saecula, 
eumdem  in  ultiinis  temporibus  descendisse  credimus, 
incarnatum  esse  de  Spiritu  sancto,  et  de  semper  vir- 
gine  beata  Dei  geniirice  Maria,  et  inhumanatnm : 
Gonsabstantialem  Patri  secundum  deitatem,  et  con- 
subsianiialem  eundem  nobis  secunduro  humaniki- 
lem  :  de  Patre  quidem  natum  sine  tempore  et  aeter- 
ne  «  de  matre  autem  absque  semine  in  tempore : 
unde  et  duas  ejus  nativitates  pnedicamus,  et  unum 
enmdemque  Dei  Filium,  eumdemque  hominis  filium 
c\  duabus,  et  in  duabus  naturis,  hoc  est,  divina  et 


nibilominns,  ut  duas  naturales  voluotatcs  atquc  ope- 
rationcs  unios  ejus;!emque  Domini  noslri  Jesu  Chri&ti 
fatearour. 

Ad  haec  quoque  profitemur  etiam  cuncta  decrela 
Pontificum  Aposlolicx  sedispncdecessoram  meoruni, 
praesertim  qtiae  a  sanctae  memori?e  •  Martino  uni- 
versali  papa,  ad  confirmationem  pnedictaruin  quiii- 
que  Synodorum,  definita  50  sunt  atque  decreta,  in 
omnibus  custodire,  maitme  quae  adversos  novas 
promulgatasuntqttaestiones,qttibus  zizaniorum  scau- 
dala  huc  atque  iUuc  disseminata  sunt. 

Quoram  sanctoram  Patram  et  ApostoIicaR  sedis 
Pontificum  autoritatc  muniti  ac  frcti,  qiiae  vcl  sy- 


buoiana,  incondila  et  condita,  impassibili  et  passi-  q  nodice  susceperunt,  vel  pradicaverant,  sine  aliqua 


biJi,  in  unam  personam  atque  substantiam  concur- 
rentibus,  et  in  sua  proprietate,  inconfusis  et  iminu- 
tabiiiier  eisdem  naturis  manentibus,  ex  quibus  inef- 
fabilis  adunaiio  facta  est,  et  Deus  unitus,  49  me- 
diante  rationaii  anima,  carni,  quam  de  sancta  el 
iramaculata  virgine  assumpsil. 

Quare  vere  ac  proprie  eioroxov,  id  est,  Dei  geni- 
iricem  sanctam  semperque  virgincni  praedicamus,  eo 
qiiod  onum  eumdemque  Deum  ei  Dominum  nostram 
iesum  Christum  genuit,  non  in  doas  personas  duos- 
Te  fiiios  parlitum,  sed  eumdem,  deitate  quidem  tm- 
passibUem ,  passum  aulem  carne,  cracifixum  el  sc- 

•  In  eompectu  totius  Eecle$i(e.  Non  Roroanae  tan- 
lom,  sed  totius  Metropolitanae,  aut  Universae,  et  orbe 


diminulione  suscipimus  et  praedicainus.  Simili  iuodo 
et  quaccunque  damnaverunt  cum  suis  autoribus  et 
sectatoribus,  sub  anathemate  damnainus. 

Profitemur  etiam  nos,  seciinduni  iila,  quae  a  pra?- 
decessoribus  meis  statuta  sunt,  nunquam  aliquid  uovi 
contra  catholicam  atque  Orlhodoxain  fidein  susce- 
pturos,  nec  talia  temerarie  pncsumentibus,  si  oppor- 
tunum  fueril  etiam  mori ,  Dei  gratia  nos  corrobo- 
rante, '  qooqiio  modo  consensum  praebituros. 

Ad  baec  vero  suscipio  et  amplector  et  veneror 
definitionem,quam,  Deo  auspice,  fecit  sancia  et  uni- 
versalis  ac  ma.^na  Sexta  Synodus,  quae  nuper  in  regia 

Deum,  a  Patre  et  Filio  procedentem,  elc.  > 
<i  Propterea  detestamur^  ele.  Eulychtanos  simnl  ct 


tolo  diflusae :  atque  hinc  concludo,  sermonem  non  D  Nestorianos  adversus  popularem  sexti  sasculi  erro- 

rem,  quo,  ut  tradit  Facitndns,  credebatitr,  ntillam 


soiom  ad  Romanos  habitom,  sed  ad  omnes  orbis  Ci' 
deles,  aul  saltem  ad  Occidentis  totius  Ecclesias,  aul 
ad  ordinationi  Apostolicae  subjectas,  missum  csse. 

^  Cr^imtif,  etc.  Si  conferatur  fides  hxc  cum  ea 
parte  epistolae  secundae  Agathonis  ad  Impcratorein 
Constaniinuin,  qua  continetur  catholici  dogmatis 
expositio,  coniinuo  videbitur  allerius  cum  altera 
uota  consouanUa,  ut  bxc  ab  illa,  si  non  verbts,  sal- 
lem  sensu  desumpta  videatur.  Nec  te  moveat  quod 
in  Agathonis  episiola  Spiritus  sanclus  dicitur  de  Pa- 
treproeedere,  nec  additur  FUioque^  quod  in  hac  lamen 
fidelerilur :  nam  id  deletum  a  Graecis,  cuin  Latinam 
msiobim  in  Graecam  linguam  verierent,  in  Conciiio 
fflorentino  conquesti  soni  Latini. 

«  S]^Uum  vero,  ctc.  In  Ordine  Romano,  ut  jam 
dicluro  est,  ordinandus  Episcopus  de  flde  SpiriUis 
san^i  inlerrogatnr  in  hunc  modum  :  <  Credis  etiam 
Spiritum  sanctom.  plenum  et  perfectum  >^ruroqiie 


esse  mediam  inter  utramque  errorem  viam ,  quain 
catholica  fides  insisleret. 

•  Martino.  Martyrio  coronatus  excessit  e  vivis 
anno  655.  Ilabuerat  ante  sexennium  Romae  synoduai 
Lateranensem  105  Episcoporum  adversus  Monothe- 
litbas,  ediderat(|ue  professionem  lidei,  quam  Sexia 
Synodus  recepit,  atque  secnla  est  act.  18.  Sed  ita 
nihilominus,  ut  damnatis  alils  Patriarchis  propter 
haeresim,  annumeraverit  Houoriom ,  quod  Mariinus 
non  fecerat. 

'  Quoquomodo  comensum  pra^bituros»  Id  esl,  neqtic 
expressum,  assenliendo  erroribus ;  neqoc  tacilum, 
connivendo  :  nam  utramque  sincera  fides  el  officium 
Doctoris,  pradenliaqne,  Honorii  exemplo  edocta, 
vetat.  Ad  Honorium  porro  hic  respicitor,  unde  slatim 
flt  roentio  Sextae  Synodi. 


$9  LIBER  DIURNUS  €0 

Cmtantinopoli  urbe,  in  qua  et  Apostmicac  sedis  A  boc  sacralissimum  el  venerabile  bcaii  AposU>lonim 

Legatospraesidere  manirestumest,  quaeetpcrdecre-  Prindpis  corpus,  fixis  genibus,  Dominum  Jesum 

tum  cbristianissimi  ac  piisslmi,  a  Deoque  coronati  Christum   impensius  eiorare,  ot  fidelissimum  a^ 

Conslantini  Principis  congregata  esl,  et  qute  susce-  christianissimum  Romanum  a  Deo  consiitulum  Prin- 

pit,  sttscipio   et  quac  vel  quos  abjecit,  abjicio,  simi-  cipem,  cum  vita  et  victoria,  *  rdigionis  cultu  pol- 

liter  et  qnos  anathematizavit  atque  damnavit,  ana-  leiitem,  ^  longaevae  aetatis  curriculis  in  suo  sancto 

tliematizo  et  damno.  timore  conservare  et  custodire,  longe  lale((ue  re- 

Et  hanc   denique,  dilectissimi    ortli?doxac  atque  gnantem  p'cifice,  dignetur,  una  com  fldclissimis 

Apostolicae  fidei  normam  in  omnibus  tenentes,  atque  atque  fortissimis  Roman»*.  reipublicae  Italiae  exerciti- 

spiritalium  Patrum ,  lucidissimis  vcluti  sacculi  lumi-  bus,  rebelles  iniinicos  imperii,  praeviantibus  lieatis- 

naribus,  sacris  inhaerenles  doctrinis,  oportet  nostrae  simis  Apostolorum  Principibus,  subjugare  ac  prosler- 

bumiiitatis  religiosa  devotione,  quae  eorum  magiste-  ncre,  uon  mucrone  ferri,  sed  prudentiae  consiliis,  et 

rio,  illustrante  superna  gi-atia,  corde  concepimus,  absque  dispendio  florentissimi  exercitus ,  sua  virtute 

ore  etiam  libere  confiteri,  ul  in  dle  adventus  et  Do-  dignetur  :  deeorum  feriiate  tam  «  in  regiam  urbein, 

minietsalvatorisnostri  JesiiCbrisli  adextrls  51  con-  quam  circumquaquc  adversantium,laudabilesdecur- 
sistentes,  illam  desiderabilem  de  Evangelio  merea-  B  rant  triumphi,  ut  omnis  sexus  et  dignitas  de  ejus- 

mm  \(Hxm  2indm  ^icenU^m  :  Venite,  benedieti  Patri$  modi  victoriis  exultantes,  uno  ore  Deo  nostro  ct 

mei,  percipite  regnum,  quod  vobis  prtrparatum  est  ab  Domino  Jesu  Christo  dignas  invitenlur  landes  et  gra- 

originemundi  {Mattli.  xxv,  v.  34).  tias  persolvere,  cum  quo  est  Deo  Palri  Spirituique 

His  igilur  prxlibalis,  oporlet  nos,  dilectissimi,  ad  sancto  gloria  per  omnia  saecula  saeculoruin.  Amen. 

*  Religiioni$  eultu  poUentem,  Fuit  ea  laus  propria  peros  transiisset. 

Constantini  Pogoiiati,  palre  Constante  Typi  auclore,  «  In  regiam  urbem,  etc.  Vide  Zonarain  in  Conslan- 

ei  proavo  lleraclio  Eclheseos  approbalore,  religio-  lino,  ubi  narrat  Bulgaros  urbi  regiaj  et  exerciiui 

«ioris.  Gonstantini  imminenles  non  alia  ratione,  quam  iri- 

^  Lonpmvof  ceiatis,  etc.  Non  respondit  eventus  buti  pensione,  compressos  :  quod  hic  dicilur,  €  non 

Pontificiis  volis  :  nam  tres  tantum  annos  supervlxit :  mucroneferri,  sed  prudentiae  consilio,  absque  dispen- 

Pogonatus  quippe  defunctiis  est  vita  anno  685,  mense  dio  florentissimi  exercitus. 
Septembri,  cum  Leo  Poniifex  anno  superiore  ad  sn- 

58    CAPUT  IIL 

DE  ORDIN^TIONE  EPISCOPI   8UBURBIGARII  A  SUMMO  PONTIFICB. 


ARGtHENTUif  —  L  Ubi  e  vita  excesserat  Episcopus    aliquis  eorum,  qui  sedis  Apostollcae  ordinalioni  sub- 
erant,  de  obitu  statim  monebatur  Pontifex,  sive  Cleri  el  Plebis  Ecclesiae  viduae  literis,  sive  a  defensoribus 
patrimonii  iliic  positi.  —  II.  Monitus  Pontifex  scribebat  Clericis  et  Plebi  Eccleske  viduae  de  electionc 
t^copi.  —  III.  Scribebat  et  vicino  Episcopo,   cui   commendaret  Ecclesiae  curam,  donec  pastorem 
haberet.  —  IV.  Fiehat  eleclio,  concurrentibus  Cleri,  Ordinisque,  et  Plebis  votis,  decretumque   oronium 
subscriptione  firinabatnr.  —  V.  Electionis  decretuin  deferebator  ad  Pontificem,  cum  precibus,  ut  electio- 
neni  probarct,  ordinaretque  Episcopum,  quem  sibi  delegerant.  —  VI.  RespondebaC  Pontifex,  Episcopum- 
otie,  quem  proliasset,  evocabat  Romam  ad  consecrationem.  —  VU.  Electo,  cum  se  conierret  ad  sedeui 
Apostolicam,  Archidiaconus  Ecclesiae  viduae,  aliique  Honorati  comilabantur,  secumque  deferebant  alias 
Cleri  Plebisque  liieras,  quibus  instantius  ordinalio  urgebatur.  —  VIII.  Peragebatur  solemni  ritu  ordinatio 
Romac,  pracvio  examinede  fidc  etmorihus,  monitaque  inter  ordiuandum  Eptscopo  dabantur,  quibus  ad 
regcndam  suam  Ecdesiam  juvaretur.  —  IX.  lu  ordinatione  Episcopus  professionem  fidei  ad  corpus  sancli 
Petri  ciniltehat. — X.  Dabat  etiam  cautionem,  qua  disciplinam  Ecclesiasiicam  observaturum  se  poiliceba- 
tur.  —  53  ^l*  Addebat  et  indiculum  dc  obedienlia  erga  summumPontificem,  et  fidelitale  erga  Priiicipeni 
servanda.  —  XII.  Post  ordioationem  accipiebat  a  Pontifice  ad  Clericos  et  Piebem  dvitatis  suae  lileras, 
quibus  monebantur,  quid  Episcopus,  et  in  mandatis  accepisset,  et  spopondisset ;  aua  etiaui   deberet 
observantia  a  suis  sul)ditis  coli.  —  XIII.  Accipiebat  quoque,  cum  dimilteretur,  ab  Arcnidiacono  Romanae 
Ecdesiae  formatam,  ut  constaret,  a  quo  fact:i  essel  ordinatio,  qua  die,  quo  mense,  qua  indictione,   quo 
imperante,  elc.  —  XIV.  Si  Episcopus  Ecclesiam,  ad  quam  erat  ordinatus,  projiter  feritatem  barbarorum 
amisisset,  nec  recipicndae  spes  foret,  a  suinmo  Pontifice  per  literas  pr;eficiebaiur  vidu£  alleri,  quod 
incardinari  dicebatur.  —  XV.  Qiiod  si  conlra  e  re  foret,  nullum  viduae  alicui  Ecclesiae  prencere,  vicinus 
Episcopus  literasa  summo  Pontifice  recipiehat,  quibus  adunabantur  Ecclesiae,  unusquc  ambabus  praefi- 
ciebatur.  — XVI.  Iii  Ecdesiasua  sedentem  Episcopum  invitare  solebat  literis  suminus  Pontifex  ad  natalem 
sttuni  Romae  soleinnius  celebrandum.  —  XVII.  Qui  invitatus  fuerat,  si  prohibcnte  infirmitatc,  alioque 
tfravis  momeoti  iiegotio,  venire  non  'possei,  lilerisque  se  excusaret,  rescribebal  Ponlifex  excusaloriani , 
id  est,  epistoUim,  qua  excusalioncm  probaret.  —  XVIH.  Statis  debebant  icmporibus  sistere  sc  Pontilici 
Episcopi,  qui  sedis  ApofiloUcae  ordinationi  suiijacebant.  Si  quaiido  id  ofilcii  omitterent,  accipiebant.a 
Puniifice  exhortatoriam,  qua  moranles  nionerentur,  alque  etiam  minis  terrercntur.  —  XIX.  Quod  si 
adversi  a!iquid  paterentur,  consolatorias  Pontifex  literas  dabat  :  quae  fuit  illorum  temporum  humanilas 
alqiie  benignitas.  —  Fuerunt  igilur  circa  ordinationem  suburbicarii  Episcopi,  ordinatique  instructionem 
uovemdedtn  formulae  :  undecim  pertinebant  ad  scribentem  Poniificem  ;  tres  ad  Episcopum;  rcliquae  ad 
alios.  Ex  Pontifidis,  neque  exhortatoria  Cleri  ad  electionem ;  54  neque  commendatoria  Ecclesiae  vidua? 
in  Diumo  reperitur ;  sed  ubiquc  passiin  utraquc  inter  Epistolas  Uregorii  Magni  obvia  e!>t. 

Kon  reperitur  etiam  forma  decreti  post  electionem  :  verum  ilb  in  Ordine  Romano  legilur.  Quac 
«lesunt«  post  Notas,  appcndicis  instar,  apponentur,  ut  temporum ,  de  quibus  agimus,  iiianifcstior 
sit  usus. 


61  ROHANORUM  PONTIFIGUM.  --  CAP.  Ifl.  G2 

TITCLUS  1.  A  conibus,  Clericis,  HoDoralis,  Posscssoribus,  et  conctae 

Deentmm  m  Mcfo  Epiuopo,  quoi  U§et  «  Naiawu 
Regionariu$. 

SuperMerifftio,  Domino  sancto,  merito  Aposlolico, 


ec  divina  benedictione  decorato,  lil.  ^  Papae  Painim, 
sumnuesedisPraesuli,  famuli  mtri  Clerus  ct  Plelis 
Ecclesi»  lil. 

Ad  huidem  Apostolatas  vestri  nihilominns  creJi- 
mus  pertinere,  si  Ecdesia,  qns  Poniificis  ofDclo 
desiituta  Tidetor,  Testrts  fuerit,  Deo  favente,  deco- 
rata  temporibus  :  proinde,  sancte  meritis  Apostolice, 
qnaesumos  «  Apostolatum  vestrum,  uti  faniulum  ve- 
stmm  111.  Tirum  venerabilem,  Diaconuro  Ecclesiae 
Dostrae,  cujus  vitam  et  honestos  roores  apud  nos  ha- 
bemns  bene  et  oplime  comprobatos,  hunc  nobis 
Apostohtus  vesler,  divina  gratia  praeveniente,  Epi-  B 
scopum  consecrare  dignetor  :  qoatenus  Ecclesia  Dei 
et  vestra,  dum  vestris  foerii  decorala  temporibn&, 
Deo  et  Apostolatui  vestro  iusufllcientes  graiias  re- 
feraU 

55  Et  Sttburiptio  ipsoTum,  II!.  hulc  decreto  a 
Aoto  facio  in  111.  viro  venerabili,  Diacono  et  electo 
nostro»  consensi  et  subscripsi,  etc 

TITULUS  n. 

d  Vocaloria, 
Dilectissimis  «  fratribus  et  flliis  Presbyteris,  Dia- 


Plebi  III.  EccJesiae «  simnlqoe  vocato  lU.  EpiscopOt 
auxiliante  Domino ,  futuro  111.  sanct;e  Ecclcsiae. 

f  Dilectionem  vestram  salubriter  alloquimur,  quia 
praedictum  111.  a  vobis  electum  Episcopum  vinini 
venerabilem  ordinare  oompellimur.  Gaudcmus  et 
oraraus  Christum  iesum,  ut  qui  vobis  devoiionem 
eieclionis  dedil ,  nobis  quoque  perliciendi  tribuat  po- 
tcstatem.  Jam  fatum  virum  religiosa  violentia  tenete, 
et  ad  sanctam  nostram  sedem  perducere  fcstinate, 
qui  forte  dignior  eo  erit,  si  se  '  occultare  voiucrit. 

56  TITULUS  Dl. 

^  Deeretale^  quod  legit  t  Diaconus  detignalo  Epi- 
uopo. 

Domino  beatissimo  Papae,  sanctae  Ecdesiae  Hl.  Pro- 
sbyteri,  Diaconi,  et  Plebs  consistens. 

Item  alia  manui.  i  Cum  adjacentibus  Parochiis» 
in  Domino,  salutem 

Pontificii  vestri  est  destitutis  Ecclesiis  siibvenire, 
ne  Plebs  Deo  devota  diu  sine  pruprio  vidcatur  esse 
rectorc  :  el  ideo,  Doroine  Leaiissmie  papa,  precamur 
Apostolatum  vesirum,  uti  nobis  ill.  virum  venerabi- 
lem,  ^  Diacimum  nostrum,  57  ^i^  ct  moribus  com- 


Notariue  Uegionarius.  Sui  erant  stngnlis  Romae 
Regionibas  addicli  Notarii,  qui  per  vices  sumroo 
Pontillci  obsequium  praestabant.  llli  de  suburbicaria- 
mm  regionum  sibi  attributarum  rebus  referebant.     Q 

^  Papte  Patrum,  Jam  inde  ab  aetate  Constanlini 
Magni  nsurpata  est  hsec  apiicllaiio,  sed  non  itn  fre- 
quenter  :  fuit  vero  frequeutior  solemniorque  poste- 
noribos  temporibus. 

«  Aposlo/iiliim  uettrum,  Etsi  appellatio  haec  perti- 
nere  videiur  ad  summae  et  A|K)stoiicx  sedis  Praesu- 
lem,  unde  et  Romanus  Poniif<^x  sxpius  reperitur 
dictus  Apoitolicus;  atlributa  esl  tamen  aliquando 
inferioribus  Episcopis,  atiribulionis  exemplum  ubi- 
que  passim  occumt. 

'  Vocatoria.  Episloh  185  Joannis  VIII  vocatoria 
est :  noo  tamen  inscribiiur  Episcopis  et  Presbvie- 
ris»  elc.,  sed  ipsimet  Electo,  qui  oe  soa  electione 
lileris  Pontificem  monuerat.  Fuit  is  Theodosius  No- 
neBaU  EcelesuB  in  lUy  rico  sub  iaderensi  Metropolita, 
Diacoous,  et  in  Episcopum  ejusdem  Ecclesiae  electus. 
Haec  porro  epistola,  ut  mulia  continet  Ecclesiasticae 
Historis  ottUa,  ita  lecto  dignissima  esl.  -. 

•  Fralri6ti«  et  /i/iu.  Videtor  haec  vocatoria  perti- 
nere  ad  Electom  Metropolitanae  Ecclesiae  :  sic  enim 
vox,  frairibus^  ad  Episcopos  Proviociae;  vox  /i/tta,  ad 
Pres^rlcros,  eic.,  spectabit. 

t  Dileetionem  vestram,  Similis  epistola  legitur  In 
Ordine  Roroano,  nisi  qood  habet  ctausolam  hanc 
omnino  soperfloam  :  Ob  quam  rem  hane  direximus 
admomtionem,  guia  dudum  ptacuit  sanctce  Synodo 
Epiuopum  sine  vocatoria  suscipi  non  debere,  ne  ob- 
uuriias  dubim  ordinationis  incurrat, 

s  Oeeuitare  voluerit,  Id  fecil  Gregorius  Magnus ; 
coiisule  lU>rum  VitaeS.  Gregorii,  obi  JoannesDiaconos 
cap.  ^  et  seqoentibos,  exponit  pias  artes,  rniibus 
vir  sanctus  dedinare  tentavit  supreroam  orbis  Eccle- 
siasticam  dlgnitatem. 

k  Decretale.  Videri  potest  decretale  hoc  a  decreto 
noB  difEnre,  nisi  verborum  tenos  t  qno  uno  discri- 
Bine,  qbae  seqoontur,  formulae  duae  a  decretali  di- 


versae  sunt.  Verum  in  contranmu  facit.  Primum, 
quod  diversa  sit  utriusque  inscriplio,  ncc  pcrincie  ac 
consequentibus  formulis  inscriptumsit  a/ttm.  Deinde, 
quod  non  a  Notario,  ut  praecedens  decretnm,  sod  a 
Diacono  legi  deberet.  Postea ,  quod  decrctum,  post 
elecium  Episcopum ;  decrelalc ,  |K)SI  dcsignatum, 
mitteretur.  Deniuue  quod  decreuun  nflerret  roissus 
aliquis  ad  Ponlinccm  minister  Ecclesi»  viduae,  ut 
approbaretur  eleciio ;  decrelale,  Diaconus,  Episcopi 
futuri  comes,  defprret,  ut  ordinalio  fieret.  Nam  inter 
electum  et  designatum  id  intercedil  discriminis, 
qnod  electus  sit,  in  quem  Clerus  el  Plebs  consense- 
runt;  designaius,  qui  a  summoPonUfice  approbatus, 
et  ad  ordinationem  venire  jussus. 

Alcuiuus  j^rro  Ubro  de  Ofllciis  divinis  meminit 
decretalis  hujusce,  cum  ait :  <  Cum  Episcopus  civi- 
taUs  fuerit  defunctus,  eligiiur  alius  a  clero  seu  Po- 

fmlo,  fitque  decretum  ab  ilUs,  et  veniuni  ad  Aposto- 
icum ,  cum  suo  Electo,  deferentes  secum  suffffeslio* 
nem  seu  rogatorias  literas,  ot  eis  consecret  Episco- 
pum. 

t  Diaconus,  Non  uUqoe  Komanae  Ecclesiae,  sed 
vidoae,  coi  praeficiendos  Episcopus  :  neqoe  enim 
scrmo  estde  lectione  decreti,  qoae  fieret  in  ipsa  or- 
dinatione;  alioouin  non  Diaconus  tanlum  dicerelQr 
qni  legit,  sed  Archidiaconus  :  bi\ius  enim  erat  de 
clecUone  referre. 

I  Ctim  adjaeentibus  parochiis,  Ecelesiis  adjacen- 
tium  civitatum  r  Ecclesias  enim  significat  vox  Paro- 
chiaruro,  ui  ex  pluribus  Diurni  verbis  constai.  Deinde 
alia  nianus  ostendil  Parochias  diversas  esse  a  vidoa 
Ecclesia,  ciqos  in  dero  censebantiir  omnes ,  qoi  in 
pagensibos  Ecciesiis  ministrahant. 

k  Dfacofinm.  Hns  erat,  ot  ex  veterum  inonimentis 
eo  peninenUbiis  maniresium  est,  Diaconos  poUus 
quam  Presbyteros  eligere,  idque  muIUs  cle  causis^ 
Primo,  quia  Diaconi  Ecclesiae  res,  non  temporale , 
tanium,  sed  etiam  spirituales  peniius  noverant :  esl 
enim  Diaconus  Episcopi  oculus  et  adjutor.  Deinde, 
notiorcs  erant  oronibus  civitaUs  Ordinibus,  proptcr 


G5 


LIBER  DIURNUS 


a 


probatuoi,  et  ab  ■  UDiversitate  electum,  dignemini  A  Ecclesiarum  SSconsistitomatusretideoquxsumus 

apostolaium  vestrum,  domine  beatissime  Papa,ut  ill. 
virum  venerabiIeni,Diaconum  noslrum,  vila  et  mori- 
bus  comprobatum,  et  ab  univcrsitate  electum,  nobis 
dignemini  consecrarepastorem.cnm  quo  venerandnni 
Pnscha,  aunuenle  vobis  Domino,  celebrare  pos- 
simus. 

TITULUS  VI. 

«  Promissio  fidei  ^  epitcopi. 
In  nomine  Domini,  et  cailera.  Promitto  ego  III. 
cpiscopus  sanctas  Ecclesire  ili.  Domino  meo  sanciis- 
siinoet  ter  beatissimo  ill.  summo  Ponlilici,  «  sca 
univcrsali  Pap;c,  el  59  P^r  vos  sancto:  vestnc  catho- 
lico;  Ecclesi»  et  apostolic»  sedi,  devota  mcnlis  in- 
tcgriiate,  et  puni  conscientia,  firmoque,  ut  oporiet. 


consecrare  Pastorem. 

Item  alia  manti.  Optamus  te  per  multos  annos 
bene  valere,  Domine  beatissime  Papa. 

ill.  4rchipresbyier  subscripsit,  Ili.  presbyter  sub- 

^cripsit,  III.  archidiacoDus  snbscripsit,  III.  diaconus 

s!ibscripsil ,  III.  subdiaconas  subscripsit ,  111.   pri- 

tnicerius  sabsrripsil,  111.  aoolytus  subscripsit,  IIL 

ieclor   subscripsit,  cantor,  et  caeteri  subscripse- 

runt. 

TITULUS  IV. 

Item  aliud, 

Desiderio  facile  credimus  anfiuendum,  quanJo 
id  pelilur,  quod  Ecclesiasticai  convenit  disciplin». 
Ecclesia  igitur  nostra  proprio  est  desliluUi  pastore. 


ctti  a  vestro  apostobtu  est  consulendum  :  et  ideo,  ^  proposito,  ea  qux  pro  flrmamento  sive  rectitudine 

catliolic»  fidei  ct  orthodoxas  religionis  conveuiunt , 
rae  profitcri. 

Et  ideo  promitlo  atque  spondeo  vobis,  sanctis* 
simo  et  beatissimo  domno  meo  Papac,  et  |ier  vos 
bealo  Pelro  principi  a|K)stolorum,  ejusque  sanctus 
Ecclesiae,  illam  fidem  tencre,  praedicare,  atque  de- 
fcndere,  quam  ab  apostolis  traditam  habemus,  et 
quam  per  successorcs  eorum  custoditam '  veneranda 
Kicxna  synodus  treccntorum  decem  et  octo  Pa- 


Doinine  beatissime  Papa,  precamur  apostolatuni  vc- 

sirum,ut  ill.  virum  venerabilem  Diaconum  noslrum, 

vila  moribusque  pcrspicuum,  ct  judicio  universi- 

tatis  electum,  antistitem  nobis  coDsecrare  digne- 

niloi. 

TITULUS  V 

Ilem  aliud. 

^  Paschtlls  festivitas  nos  hortatur,  ad  vestri  Pon- 
tificii  remedia  convolare,  in  cujus  potestate  omnium 

renim  administrationem.  Postea,  cum  haberent  om- 
iiia  in  potestate,  devinciebant  sibi  facile  Clericorum 
animos.  Denic^ue,  ut  plurimum  di^nitaiis  plus  aficre- 
bant  quam  alii,  siquidem  Archidiaconi,  qui  nomine 
Diaconorom  hic  intelligendi,  si  bene  se  gessissent, 
oslenderant,  omnibus  se  animi  dotibus  ad  aliorum 
regimen  utilibus  excellere 

«  Ab  univeriitate  electum,  Clero,  ordine,  et  plebe, 
id  est,  sacris  ministris,  optimatibus  sive  honoralis 
et  plcbeiis. 

i>  Patchafii  fe$tivita$,  Imminente  Paschate  Ecde- 
sia  vidua  egebat  episcopo,  non  tantum  propter  ce- 
lebritatem  festi  maximi,  sed  etiam  propter  haec  tria» 
confectionem  chrismaiis,  solemnem  bapiismum,  et 
reconciliationem  poenitentium.  Vide  Sacramenta' 
rium  S,  Gregorii. 

e  Promi$$io  fidei,  Exhibet  quidem  Ordo  Romanus, 
quo  ritu  consecraretur  illis  temporibus  a  Poniifice 
{^piscopus  :  non  exhibet  tamen  professionem  fidei  et 
ludiculum,  quae  hic  habentur;  sed  loco  professionis 
interrogationem,  quae  ab  ordinante  Pontifice  fieret. 
Unde  colliffere  est,  Ordinem  Romanuni  cujusmodi 
legilur  in  libris  editis,  esse  diurno  posteriorem :  pro- 
lessioni  enim  inCerro;^tio  successit. 

Habei  vero  forma  ista  fidei,  prout  hic  legitur,  tres 
notas,  quibns  seutem  suara  oslendat.  Fit  enim  in 
ea  mentio  MarUni  I,  qui  ann.  655  obiit ;  Sext»  sy- 
iiodi,  ouae  absoluta  aniio  68i,  et  Constantini  Pogo- 
iiali  adhnc  viventis,  qui  obiit  anno  685.  Edita  est 
igitur  ante  annum  685,  atqae  iu  pertinet  ad  tempus 
quod  inleroessit  inter  annum  682  et  685,  imo  ad 
Leonem  11  auctorem  refefenda,  qui  sedere  ccepit 
ann.  683. 

Dixi  praut  hic  legilur^  id  esi,  cum  additamentis, 
qu(e  corpori,  nt  iu  loquar,  acoessemnt.  In  ea  enim 
distinguendas  puto  paries  duas  :  alteram,  velut  coi^ 
pus  :  alteram,  quae  addiUmenU.  Illud  ad  vicina  Chal- 
oedonensi  Concilio  tempora  forUsse  revocari  poiest : 
istorum  facU  est  variis  temporibus  succedentibas 
varia  aoceasio.  Sic  primas  Pontificiae  professioni 
suecedentibus  tcmporibus  addiu  est  mentio  septimi 
et  ocuvl  Concilii. 

Asserui  vero  editam,  viventc  Pogonato,  propterca 


quod  imperatoris  nomine  appellato,  non  fuerit  addi- 
tum  piw  memorite^  et  ipse  taiuen  piissimus,  christia- 
nissiinus,  et  a  Deo  coronatus  dictus  sit  :  qu.x  epi- 
theu,  saltem  postremum,  non  iilsi  viventibus,  homi- 
nes  illius  setatis  Iribuebant. 
C  ^  Epi$copi.  Non  quarumcunque  re^ionum ,  sed  il- 
larum,  quarum  epi!>copi  sedis  apostolicx  ordinatioui 
subessent :  suberant  vero,  qui  nulii  alteri  Metropo- 
lilae  subjacebaut,  cujusmodi  Latiui,  Brutii,  Lucaui, 
ApuU,  Siculi,  etc. 

«  Seu  univer$aH  Papte,  Idcm  est,  si  poteslas  vo- 
cum  aitendatur,  summus  Pontifex,  quod  universnlis 
Papa.  Ah  hac  tamen  universalis  Papx  appellatione 
abhorruit  Sanctus  Gregorius,  ut  consUt  ex  epist.  30» 
lib.  VII  ad  Eulogium  Alexandrinum.  Non  periode  ab- 
horruerunt  consequentes  Pontificcs,  postquam  Boni* 
facius  III  consecutusestaPhoca,  utprobibereinr  epi- 
soopus  ConsUntinopoliUnus  assumere  sibi  appella- 
tionem  soli  Romano  Ponliflci  debium,  et  ab  ipso 
concilio  Chalcedoiiensi  delatam. 

Quod  dixi  de  consequentibus  summis  Pontifiribns, 

nolum  est  ex  inscriptionibns  plurium  litterarum  ad 

ipsos  daUrum,  in  quibus  cum  universales  Papae  ap- 

peliarentur,  noii  illud  negotium  facessiveruni  scri- 

jQ  bentibiis,  quod  Gregorius  Eulo^io. 

Gregorius  porro  vocem  universalis  Papae  inter- 
pretatus  est,  pro  suo  admirabilishumilitatis  afiectu, 
paiilo  aliter  qnam  qui  utereutur :  neque  euim  illi 
volebant,  quod  opinatus  videtur  Gregorius,  unicuni 
es.se  totius  Ecclesise  patriarcham,  unumque  episco- 
pum,  quem  universalem  dicerent :  sed  quod  Roroa- 
nus  Papa  postesutem  haberet  nullis,  ut  alii  patriar- 
chx,  ftnibus  definium.  Consule  laudaUm  epistolam, 
alias^pie  plurimas  eodem  argumento  scripus  ad 
Mauritium  iroperatorem,  Coiistantinam  AugusUm, 
Alexandrinum,  Antiocbenumque  episcopos,  alque 
etiam  ad  Joannem  ConstantinopoliUnuni,  boc  sibi 
nomen  supcrbe  arrogantem,  et  Sabmianum  Apo- 
crisiarium,  etc. 

'  Veneranda  Niecena  Sifnodu$.  Ab  bis  verbis  ad 
isu  usque,  Tomu$  appeUaiur^  maxima  pars  fidei  iii 
epistola  Pelagii  11 ,  ad  Eliam  et  Episcopos  Istri», 
paucis  admo(lum  immutatis,  coniinetur. 


65 


ROMANORUM  PONTtFICUM.  -  CAP.  IIL 


(tG 


tram,  sanclo  Spirilu  sibi  reTelaole,  sascipieos  re-  A  est,  diviDa  ct  humana,  iii  unani  personam  aique  sub- 


degit  in  symbolum. 

Deiade  tres  alias  sanctx  synoJi,  id  est,  Consun* 
tinopolitana  centum  quinquaginta  Patrum,  sub  pue 
menaorix  Tbeodosio  seniore  principe  facta,  et  Ephe- 
sina  prima,  cui  beatae  memoriae  Papa  Caeleslinus 
apoatolie»  sedis  pontifex,  et  beatus  Cyrillus  Alexan- 
drinusepiscopus  pResederunl.  Sed  et  Cbalcedonensis 
sescentoniro  triginta  Patruni,  quae  sub  pias  memo- 
rix  liartiano  imperalore  conyenit ,  cuique  sancts 
recordationis  papa  Leo  per  legatos  suos  vicariosque 
praesedit,  prout  diversaruro  hxresum  damnanda  exi- 
gebat  00  diversitas,  eamdem  fidem,  uno  eodero- 
que  sensu  atque  Spirim ,  deciarantes  laiius  edide« 
ruot. 


sistentiam  concurrentibus,  ei  in  sua  proprietate  dif- 
ferentiaque  manentibus,  esse  prxdicaiidum  :  non  in 
duas  personas  atque  in  dnos  filios  pariilum ;  sed,  ut 
dictum  est,  unuro  eurodemque  Filium  Dei,  Deuro  et 
Dominum  noslruro  Jesuro  Chrislum,  quem  credimus 
in  utero  virginis  sanctx  Marias  geniiricis  suae,  dc 
eadem  sancia  sempcr  virgiue  Maria  sumpsisse  veram 
camem  ariimatain  anima  raiionali,  ac  sibi  univisse, 
et  ita  ex  uiero  virginis  Dei  genitricis  Mari»  nalum 
eumdem  Deum  verum  carne,  eumdero  passum  carne, 
cruciflxuro  et  mortuum  came,  resurrexisse  cum  se« 
cundum  camem,  ascendisse  eumdero  in  eadem  in  cce- 
los,  unde  nunquam  divinitate  01  discessit :  et  ita  iu 
eadem  carne  venturura  Judicare  vivos  et  mortuos : 


Eos  aulem,  quicunque  ab  eisdem  sanciis  Patribns  B  et  sic  semper  in  eadem  carne  mansuram. 


in  menioratis  quatuor  synodis,  vel  quinta  sub  pi» 
memorix  instiniano  confecta,  dlversis  vicibus  dam- 
oati  legnntur.  ego  meaque  Ecclesia  eoramdem  ve- 
aerandam  Palram  autorilatem  sequentes,  insolu- 
bili  danmatione  percellimus ;  necnon  et  omnes,  qnos 
bcais  noordationis  Romae  urbis  PontiOces  propter 
diveraoa  errores  vd  haereses,  damnaverant ,  dam- 
Damos. 

niadeiiam,  spiritali  snffragante  gratia,  profitc- 
Bur,  Dos  sanctae  et  beatae  recordalionis  Leonis  apo- 
stolicae  sedis  antistitis  episiolam  ad  Flavianum  Con- 
stantinopolitanum  episcopum  datam,  qu»  el  Tomiis 
appellator ;  sed  et  omnes  ejus  epistolas  de  fidei  flr- 
mitate  perscriptas,  per  omnia  ct  in  oronibus  invio- 


Et  quarovis  ad  orthodoxae  fldei  sinceritatem  ah- 
unde  superius  dicta  sufficiant :  tamen  quia  ^  hoc  spe- 
cialiler  a  nobis  profitcndum,  sicut  eondecet,  volui- 
siis;  deleslamur  etlam  eos  el  abomiuamury  atque 
damnamus,  quicunque  in  Domino  Deo  et  Salvatore 
nostro  Jesu  Christo  ante  adunationem,  duas  naluras, 
et  post  adunationem,  unam,  deltrando  dicere»  vel 
credere  praesumpserunt. 

Profitemur  eliam  cuncta  decreta  Pontificnro  apo- 
stolicae  sedis,  id  est ,  sanclae  recordaiionis  «  Sevc- 
rini ,  Joannis,  Theodori ,  atque  Martini ,  custodirc, 
qui  adversus  novas  quaestiones  in  urbc  regia  exorlas, 
et  pro  propria  docirina  cuncia  zizanioram  scandala 
amputasse  nosctintur,  profitentes  juxta  duarum  na- 


labiUter  cnslodire,  et  seroper  libcre,  sicut  praedica-  C  turaruro  molum,  ila  el  duas  nalurales  operatioues : 


tis,  praedicare. 

In  quibus  inler  caetera  evidentissime  continelur, 
•  unum  eumdemque  Dcum  Dominum  et  Saivatorem 
nostnim  Jesum  Christum  Filium  Dei,  eiimdemque 
boniinis  filium,  ex  duabus  el  in  duabus  nalurls,  hoc 

•  Vmum  eumdemquef  elc.  Hxc  irfpixoina  ex  deflni- 
tioneConciliiChaicedonensisdesumpta  est,et  iisdem 
pene  verbis  legilur  in  definitiooe  fidei  a  Sexta  Sy- 
aodo  compositae. 

t>  Qtua  hoc  epecialiler,  Inde  stabililur  opinio,  quam 
antea  innui,  pmfessionem  factaro  esse  slaiim  post 
Cbalccdonensc  Concilium  advei*sus  Eutycbis  deliria  : 
tnnc  enim  temporis  opus  erat  uuicuiuiie,  ad  ortho- 
doxiaro  suam  probandam ,  detestari  Eutychis  deli- 
riQifl  deduabus  ante  adunationem  naturis,  eiuna  post 
adanationei».  Quod  ni  b;ec  opinio  de  professionis  D 
aetate  probabiUs  est,  dici  dcbent  c.xtera,quae  sequuii- 
tar»saltem  qua  pertinentad  fidem,a  Leonell,addita. 
e  Severim ,  etc.  Cum  ab  Honorio,  quo  sedente, 
ortae  sunt  novae  quxsliones,  et  Eclhesis  impia  no- 
mine  Ueradii  prodiit,  usque  ad  Leonem  II,  sub  quo 
formubiu  banc  aul  edilam,  aut  saliem  additaroento 
aiictam  ponimus,  summi  Poniiflces  novem  Ecclesiae 
pnefoerinl,  Ssverinus,  Joannes  IV,  Tbeodorus,  Mar- 
tinos  I,  Eugenius,  Vitalianus,  Adeodalus,  Donus  et 
A^tlM),  quaeri  merito  potest,  cur  priores  (^uatuor 
meroorentur,  silealur  de  aiiis  quiuque?  cur  in  pri- 
rois  mentio  non  fiat  de  Agatboiie,  qui  post  coactam 
Romae  Synodum  125  Episcoporuin,  de  fide  pnpcla- 
ras  doas  epistolas  scripsit?  Verum  causa  in  promplu 
est :  adversus  Eclhesiin,  qua  operatio  una  Cbristi 
siatuebatur,  Severinus  decretum  edidil,  otio  eain 
condemnaret  et  analhemalixaret.  Joannes,  Exarclio 
kacio  nec  quicqnam  exsiliis  Ciericorum  sa  vieiitc^ 


et  qusconque  damnaveraut,  sub  anathemale  dam- 
namus  :  quaeque  susceperunt,  suscipimus,  el  tota  fl- 
dei  integritate  veneramur. 

02  -^^  haec  vero  suscipio  et  ampleclor  et  vene- 
ror  definitionem ,  qoam ,  Deo  auspice,  sancla  unl- 

Concilium  Ronix  coegit,  quo  MonolhelitarHm  hwre» 
^m  proicripiit.  Coegit  pariter  Theodorus  adversas 
eamdem  Ecihesim  Typunique  Constanliis  episcopo- 
rum  conventum,  iinde  synodicas  duas  ConsiantiiitH 
polim  transmisil.  Martinus  celebrem  illam  Lalora- 
nensem  svnoduin  coilegit,  ubi  haeresin  MonoUieli- 
tarum  editis  canonibus  viginti  daainavit.  Atqui  hi 
qualuor  Pontiflccs  taiito  generosius  adversus  Mo:iu- 
thelitas  invecti  sunt,  quanio  .Tgrius  ferebant  faclum 
Honorii,  qui  per  imprudenlCiii  oecoiioiiiiam  aiquc 
conniventiam ,  c  Apostoiicam  Ecclesiam  aposloUcas 
traditionis  doctrina  non  illustravit;  sed  profana  Ira- 
ditione  immacuialam  fidem  maculari  promisii,  i  ut 
ait  S.  Leo  II. 

Jam  vero  Eugen«u8,  cum  perturbalis  lemporibus 
in  locum  S.  Marlini  Chersonam  deportati,  indiictus 
fueril,  nihil  qunRStiouis  roovere  aut  poluit,  propter 
exarcbi  lyrannidem;  aut  debuit,  post  tam  accura- 
tam  fidei  cxposiUonem  in  concilio  Laterauensi  tra- 
dium.  Quae  secunda  raUo  facil  eUam  pro  Vitaliano, 
Adeodato  el  Do.iO,  pracseriim  cum  tranquillior  vi- 
dereiur  £k:clesiae  staius,  aut  poUus  silcret  tempcstas, 
qua  recrudescente  Agalho  conciliuin  centum  et  vi- 
ginti  quinque  episcoporum  collegit,  ex  quo,  post 
damnatos  Monotheliiarum  errores,  epistolas  duas 
Constaniinopoiim  misit,  quas  sexia  synodus  xorec 
ffo3ac  secuta  esl.  Quare  sexlam  synodum  recipere 
aliud  nihil  est ,  quam  AgaUionis  decrelis  mhae- 
rere. 


67  LmER  MLR^US 

vcrsalis  ac  magna  seita  synodus,  qii:c  in  regia  Con-  A  indignus  preabyler  ^nctae  Ecclesix  111 


G8 


stanlinopolilana  Hrbe  convenit,  et  in  qna  apostoiics 
sedis  domni  Agalhonis  legatos  praesidere  manife- 
Htum  esi,  qnx  et  per  decretoin  Cbristianissimi  ac 
piissimi  «  et  a  Deo  coronati  Constantini  Magiii  prin- 
cipis  congregata  est :  et  qa:ecunque  susceperunt, 
susoipinius :  et  quos  vel  quse  abjecerunt,  abjiciinus  : 
siniililer  et  quos  anathematizaverunt  atque  damna- 
venmt.  anathematizamus  ac  damnamus. 

Prolltemur  etiam  nunquam  nos  aliquid  novi,  quod 
Gontra  catholicam  fldem  et  orlhodoxam  religionem 
esse  claruerit,  suscepturos. 

^  Prsterea  promiuo  nunquam  me  parochiam,  ant 
jura  alterius  cujuscunque  Ecciesiae  pcrtinentia,  sub 
jurisdictione  cpiscopatus  mei  usurpare. 


hnic  pro- 

missioni  sponsioiiique  orthodox»  lidel  factae  ab 
111.  sanctissimo  episcopo  meo,  omnia,  quae  aupc- 
rios  professa  sunt,  relegens,  oonsentiensquc  sub- 
scripsl. 

TITIILUS  VU. 

«  Cautio  episcopi. 

In  nomine  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jesa 
Christi,  imperante  iU.,  etc. 

Inter  caetera  salubris  instituta  doctrinx,  quibiis 
me  ill.  episcopum  vos  Dominus  iU.  beatissimus  at- 
qoe  apostoiicae  scdis  Papa,  ad  accipiendum  regen^ 
diimque  episcopatom  Ecclesiae  iil.  perducere  aique 
informare  dignali  estis :  boc  me  quoque  admonui- 


Et  ut  nostr»  ftdei  vestro  aposlolatui .  sanctaqne  B  sUs,  saccrdotium  '  nallo  praemio  concedi.  6ft  «  es- 


4Jus  catholicae  Ecclesise,  integritas  ac  puritas  mon- 
straretur,  praesenlis^  promissionis  noslrae  paginnm 
per  iU.  notarium  scribendam  dictavimus,  «  et  sacro 
scrinio  sanctae  apostolicae  sedis  beatitudinis  vestrac 
contradimus. 

Et  tubseriptio  episeopi.  lU.  indignus  eptsropus 
sanciae  Ecclesiae  111.  huic  promissioni  sponsioniqiie 
orthodoxae  fidei  Adeliter  a  roe  factae,  omnia  rele- 
geiis,  quae  superius  continentur,  consentiensque  snl>- 
scripsL 

'  Et  $ubseriptio  taeerdotum  ejuidem  Ecclesia:,  III. 

■  £i  c  Deo  eoronati,  Nenio,  nt  opinor,  lejgerit  us- 
piam,  hoc  cpitheion  altcri,  quam  vivenli  adjini- 
cium.  Yivenli  aulem  tributi  exenipia  passim  occur- 
ruiit.  ^ 

b  Praterea  promitto.  Hnic  loco  aCferre  potest  non- 
nuUam  luoein  testimonium  Gregorii  11,  scribentis  ad 
Sercnum  Forojuliensem.  i  Dum  ad  cuniulum  lui  ho- 
noris  precibus  eximii  fllii  nostri  regis  flexi,  et  recti- 
ludine  Odei,  quam  te  tuamque  Ecclesiam  amplecti 
cognovimns,  provocali,  palUum  libi  direximus,  in- 
terdicentcs  ct  inter  caetcra  prohibentes,  ne  unquani 
aliena  jura  tnvaderes,  aut  temcritatis  ausu  usurpa- 
res  jurisdictionem  cujuspiam,sed  his  esses  contentns, 
(\nx  usque  bactcnus  possedisii,  nunc  vero  Gradensis 
patriarcn:e  nlieris  invadere  jura,  etc.  i  Inde  enim 
consiat,  id  imperatura  fuisse  episcopis  forensibos, 
cum  mitteretur  paUium ,  quod  ordinatione  soburbi* 
cariis,  ut  suis  se  finibos  continerent. 

«  Saero  $erinio,  etc.  Lateranensi,  de  qno  diximus, 
cap.  li,tit.  2,  ad  finein. 

<  Subtcriptio  sacerdotum,  Unus  conctonim,  imo 
totios  Ecclesix  pariicolaris,  nomine  subscribit. 

•  Ctmtio,  Caotionis  nomine  inleUigitor  instromen-  i 
tom ,  qoo  qnis  fidem  soam  scripto  obligat  ad  im- 
plendom  proinissom,  uode  chirographum  vocat  Za- 
charias  Papa  can.  4,  synodi  Romanae  ann.  745  hn- 
bitae.  Ut  autem  isthaec  cautio  facilius  inteUigalur, 
componenda  est  cum  synodali,  quod  accipit  episco- 
pus,  cnm  ordinatnr,  et  cum  extioriatione  ordinan- 
tis,  cvjusmodi  reperilur  in  Ordine  Romano.  Haec 
porro,  maximam  partem,  videtur  ex  epistola  9  Ge- 
iastt  confecta.  Continet  vero  tredecim  capita,  qoae 
omnia  fere  Grcgoriani  temporis  disciplinam  sapiunt. 

f  Nullo  prcemio^  etc.  De  gratuita  episcopi  ordina- 
tione  sermo  est ,  quam  ut  praestaret,  quid  non  mo- 
lita  Ecclesia?  Fuerunt  porro,  qui  commodi,  pa- 
steUi,  pnemiique  nomen  praetexerent  simoniae,  ne 

Erctii  vox  horrorem  crearet :  sed  Gregorios  Magnos 
anc  larvam  detraxit ,  dum  vetoit ,  ne  pro  paltio 
quidem ,  eisi  mos  inoleverat ,  coromodum  recipe- 
retur. 


ceptis  olficiis,  quibos  ex  aniiqua  consuetiidine  dari 
solel :  qoia  dignom  est,  ut  quod  gratis  accepi,  gratis 
debeam,  Deo  juvante,  conferre. 

k  Spondeo  me  de  ordinatione  clericorum,  ab  os- 
tiario  osqoe  ad  presbylerom,  noUom  praemiom  esse 
acoepturum ;  sed  eos,  quos  Dei  consideratione  ad 
offlcium  clericaios  elegcro,  gratis  me  esse  ordina- 
torum. 

Idemqoe  fateor,  t  nec  de  baptizandis  conslgnan- 
disque  cathoUcis,  unquam  me  aUquod  praemium  in 
qoaUbet  re  vei  specie,  pro  quacunque  persooa  po- 

'  Exceptis  oficiis.  Totus  hic  locus  de  praemio  el 
officiis  lucem  accipit  ex  epistoia  44  iib.  iv  Gregorii 
Magni,  si  tamen  epistola  est,  et  iion  potius  decretuni 
in  Goncilio  Romano,  a  Gregorio  aiin.  595 ,  sanci- 
tum  :  €  Antiquam  Patrum  regulam  seqiiens,  nihti 
unquam  de  ordinantihus  accipicndum  esse  constituo, 
ncque  ex  dationc  pallii,  neque  ex  tradiiione  chariii- 
rum,  neqne  ex  ca,  quam  nova  p^r  ainbitionem  si- 
roulatio  invenil,  appeiiatione  pastelli.  Quia  enim  or- 
dinando  episcopo  pontifex  manum  iinponit,  evange- 
iicam  vero  lectionem  minister  legit,  confirmatioiii^ 
autem  ejus  epistolam  nolarius  scribit :  sicut  pontifi- 
cem  non  decet,  manum,  qnam  imponit,  vendere,  iti 
ministrum  vel  notarium  non  decet  in  ordinatione 
ejus,  vel  vocem  vel  cbariam  venundare.  Pro  ordina- 
tione  vero,  vel  pallio,  seu  chartis,  atqoe  pasteUo, 
eurodem,  qui  ordinandus  vel  ordinatus  est,  omnino 
aliquid  dare  prohibeo.  Ex  qoibus  praedictis  rebos  si 

3ois  hinc  aliquid  commodi  appeitatione  exi|;ere  vel 
eferre  forte  praesumpserit,  in  dtstricto  Dei  omoi- 
potentis  examine  reatui  subjacebit.  Is  autem,  qui 
ordinatns  fuerit,  si  non  ex  pkicito,  neqne  exactus, 
^  neque  expetitus,  post  acceptas  chartas,  ei  paUiom 
aliquid  cuiUbet  ex  dero,  ^ratiae  tantummodo  causa, 
dare  voluerit,  boc  accipi  nullomodo  prohibemos, 
qoia  ejns  oblatio  nuUam  culpae  maculam  ingeril,  qu;e 
ex  accipientis  arobltu  non  processit  > 

^  Spondeo  me  de  ordinaiione,  etc.  Halum  pene  oum 
Ecciesia  natuni,  semper  impugnatum  a  bonis,  saepe 
varia  rationum  specie  occultatum  ab  alns,  otioam 
aliquando  expugnandiini. 

1  Nee  de  baptitandis.  Primis  saecoUs  solebaol,  qoi 
baplisnium  susciperent ,  presbyteris  aliisque  mini- 
sfris  pecuniam  largiri :  id  vero,  quod  oiUcii  gratia 
primum  tribuebatur,  cum  prae  avaritia  miiiistrorom 
postea  exi(;eretor  quasi  jure  debitom,  Ecclesia  $a- 
lubri  oonsilio  dari  omnino  veioit.  Unde  Gregorios 
Nyssenus  nonnullos  diflbrentes  baptisma,  donec  ha- 
berent,  qood  lanrirentor,  increpat  veheraenter,  ort 
^ione  adversos  durerentes  baptisma. 


69  ROMAiNORUM  PONTIFICOM.  —  CAP.  m.  1^> 

smlaiurom,  ncc  acccpUinim,  sub  diviDi  obtestatioms  A  singiiHs  sine  aliqna  imminntione  spondoo  prxsU- 


judicii  pTomilto. 

Spoodeo  eUam  ecclesiastica  pnedia  urbana  rel 
nisliea,  universasquc  res  immobiles,  seseqne  mo- 
ventes,  vel  ornamenta  Ecdesiae,  niinistenaque  sa- 
crata  diligenter  et  fideliter  servalunim  :  si  qun  pi- 
gnora  a  quibuslibet  obligata  sunt,  aut  indebite  de- 
tinenlur,  meo  annisu,  laboro  et  sumplu  proprio,  ut 
lemporis  necessitas  largieiur,  atque  meo  studio  re- 
\oc:»nda,  Q5  ^^  ^  ^^  alienanda  quolibet  titulo  esse 
promilto. 

Ecdesiastica  vero  negotia,  qu9K  proponenda  aut 
exdpienda  fueriiit,  me  sine  respectu  griitiae,  conlu- 
dii,  vel  venalilatis  aut  fraudis,  agendi  contra  deten- 
latores,  vel  esdpiendi  contra  pulsantes,  efBcaciter 
atqiie  Bdeliter,  consider.'.ta  tamen  in  omnibus  justi- 
tia,  qu»  universis  utilitatibus  praeponenda  est,  Deo 
Xuvanie,  a  me  peragenda  confirmo. 

Nallum  me  ecclesiastici  juris  praedium  urbanum 
Tel  rusticum ,  cujnslibet  meriti ,  ant  idoneum ,  aut 
nimium,  vel  mancipia  cujuslibet  sexus  vel  aBtatis, 
Episcoiiatus  mei  promitto  alienaturum  esse  tempo- 
ribus,  quatenus  Ecdesia  ,  in  qna  ordinalus  sum, 
nullum  dispendium  patiatur. 

Quariam  Clericis  vel  fabricis  portionem  me  annis 

•  Sarta  tecta  vero,  Portio  illa  bouorum,  quae  fa- 
brids  addicta  erat,  per  totam  Parochiam  penes  Epi- 
SGopos  tunc  fiiit,  nondum  crectis  in  beneficium  con- 
tribulis  Ecclesiis. 

b  Prwtereapromitto.  Promissionis  duae  simt  parles. 


tunim,  nec  pro  gratia  uUam  ,  cujusUbet  meriti  sit, 
personam  Ecclesiaslicis  officiis  aggregare. 

•  Sarta  tecta  vero  per  omnes  Ecdesias  meas,  sub 
omni  diligentia  vel  sotlicituiiine  ,  me  profiteor  annls 
singulis,  pront  expensas  hnbuero,  esse  faclnniin, 
nec  ullerius  Episcopatus  mei  tempore,  pro  quali- 
bet  causa,  ministeria  supradicta  loco  pignoris  obli- 
ganda. 

k  Praeteren  promitto,  me  «  sine  sedis  Aposlolicas 
jussione  ad  QQcomitatum  niillntenus  proficisci,  ncc 
perdiversas  provincias  aut  civitales  discurrere,  qun- 
tenus  Ecclesiam  meam  vidcar  sine  gravi  occasione 
deserere. 
B  Promitto,meeliam  ^  ad  nntalcm  Apostolonim,  si 
nulia  necessitasimpedierit,  aiinis  singulis  occursu- 
runu 

Quod  si  contra  h.xc,  qure  superitis  continentur,. 
aut  contra  quodlibct  eorum,  ine  egisse  vel  fccisse 
convictus  fuero,  tunc  uoii  solum  ea,  qua'  Ecclesi;» 
mes  compctentia  amiserim,  vel  forte  i^jnste  per- 
ceperim,  a  me  hereiiibusqiie  ineis  resiiluenda  coiw 
firmo  :  verum  etiam  honoris  me  pariculuin  spondeo> 
subiturum. 

ceplus  :quodliberDiurnus  innnit,aper(e  probatGre- 
gorii  Magni  epistola  70  libri  primi.  <  Quia  fratres  et 
Coepiscopos  noslros  inSicilia  insula  commorantes  ad 
benti  Petri  Aposloli  nataliliuin  convenire  voluiinus,  • 
etc.  Mox  ubi  impeditos  jusia  de  caiisa  dixit,  <  jubct 


alteradenonadeundocomitatusinejussionesedisApo-  n  venire  quamprimum,  non  tamen  ante  hicmem.Quod 


slolicxe ;  altera  de  non  discurrendo  per  alias  civilales 
aut  provincias,  Ecclesia  sua  deserta.  Utraque  ad  r&> 
sidentiam  coiiservandam  facit  ;  sed  prior  insuper  ad 
IKacem  et  cnritatem  fovendam',  fraenandamque  ambi- 
lionein,  et  sanctitatem  monim  retinendam  :  nam  ad 
comitatum  Episcopos  paucos  necessitas  et  in  Christo 
carilas ;  plures  accusalio  fratrum  ,  vitae  sxcularis 
studiom,  el  honoruin  cupiditas  trabebal. 

<  Sinetedis  Apo$toUea\eXc.  Inde  constat  cautionem 
hanc  ad  solos  Episcopos  ordinationis  seJis  Aposto- 
licj£  pertinere :  aiios  eniin  a  Metropolitis  suis  ve- 
Diam  poposcisse  certura  est.  Vide  epistolas,  quibus 
Greporius  Magnus  pallium  Metropoiitis  mittit ,  ob- 
noxiosqoe  Episcopos  missi  monet :  nam  in  singulis 
memlnit  Ecciesiasticx  iliius  reguia;,  quia  retineban- 
lar  inEcclesia  sua.  Memeuto  eliam  Metropolitas  da- 
larum  subjectis  formatarnm  raiioiiem  in  Synodis 
proviociae  reddidisse. 


cgo  interpretor  de  alio  concur.su  ad  dedicationem 
basilicae  sanctorum  Apostoiorum  die  18.  Novembris. 
Quo  etiam  de  concursu  inielligenda  sunt  verba  Va- 
lentiniani  ,  Gallae  Placidia;,  et  Eudoxias  ad  Theodo- 
sium  Imperalorem  et  Pulcheriam  Augustam  ,  qua; 
contra  nperlam  Historiie  ralionein  afiqui  de  nataii 
Apostolorum  die  29  Jiinii  acceperunt. 

Quo  primuin  tcmpore  impositum  sit  hujtismodi 
praeceptum  Episcopis,  qui  Mdis  Apostolicx  ordinatio- 
nisubjacebant,  non  ita  manifestum  esl.  Zacharias 
quidem  in  Synodo  Romana,  quam  habuit  an.  745, 
eap.  4,  sanxit,  ul,  i  juxta  sanctornm  Palrum  ei 
Canonnm  slatuta,  omues  episoopi  qui  Apostolic» 
sedis  ordinationi  sutjacerent,  qui  propinqui  sunl 
annue  Idibus,  aut  circa  Idus  Maii,  sanctoruni  Prin- 
cipum  Apostnlorum  Petri  el  Pauli  liminibus  pne- 
sentarentur.  Qui  vero  de  longinquo,  joxta  suum  chi- 
rographum  impieant.  Nam  qui  hiijus  constitutionis 


<i  Ad  nakUem  Apostolorum.  Convenerunt  episcopi  ^  conteinptor  exliterit,  praeter  si  aegritudine  valida 
aliisque  Romam  ad  solemnitatem  Apostolorum  tri- ^  fuerit  detentus  , 


bus  lemporibus,  in  Nat»li  SS.  Petri  et  Pauli,  in  de 
dicalione  Basilicae  Apostolorum,  et  circa  Idus  Maias. 
De  naUli  luculentum  est  testimonium  Paulini  epist. 
13  ad  Severuin  :  t  Bomam  ad  venerabilem  solemni* 
laUs  Apostolicae  diem  profecti  sumus ,  concursom 
DObis  ilfic  tuum  debita  quidem,  sed  tamen  festiva 
mediutione  promittentes.  i  Et  epist.  16,  ad  Delphi- 
num  de  AnasUsio  Papa  :  t  Nosmetipsos  Romae,  cum 
solemni  coosiietudine  ad  beatorum  Aposlolorum  na- 
laiem  venissemus  ,  tam  biande  quam  honorifice  ex- 
cepit.  Postea  quoque  interposito  tempore  etiam  ad 
naulem  suum,  quod  consacerdotibus  suis  Untum 
deferre  soiet,  inviure  dignatus  est,  nec  ofi^ensus  esi 
excttsatlone  nostra.  Et  postea  :  Si  Dominus  com- 
meatom  donaverit,  ui  ad  eum  ustUlo  solemniter  no- 
bis  tempore  recurramus,  etc.  i 

Cpnvenlos  ille  arbitrarius  fuit  Episcopis,  qui  ordina- 
tiouisedisApostoUcaenonsubjacerent;  subjectis  prae- 


sciat  se  Canonum  suiijacere  sen- 
tentiis. 

Verum  quae  sint  illa,  quorumque  Patrum  etCano* 
Dum  sututa ,  non  satis  inde  edocemur ,  ot  quaeslioni 
praesenti  satis  fieri  possit.  Non  loquitur  enim  Zacha* 
riasde  naUli  Apostolorum,  qui  dies  29  Junii,  se.i 
de  Idibus  Maii :  quo  tempore  cur  convocarentur 
Episcopi  nullus  scio,  nisi  forte  ad  obsequium  Primati 
exhibendum,  tunc  cum  neque  maximi  calores  essent, 
neque  absentia  noceret  Ecdesiis,  explelis  nempe  so^ 
leiiinibus  Penlecostes  ritibus,  qui  quam  citissime  al)- 
solvuntur  circa  Idus  Maias* 

Uoc  praeceptum  dixi  impositnm  fuisse  Episcopis* 
qni  sedis  Apostolicae  ordinationi  subjacebant,  id  est, 
qui  a  summoPontificeordinari  debebant  :  debebant 
vero  qui  suburbicariis  Ecdesiis  praeerant.  Snburbi* 
carias  inteUigo  Rufiini  more  :  nuUi  enim  tiinc  lem'*- 
poris  Primates,  praeter  Romanum  Anlislitem  ,  Ec* 
desiarum  Qusmodi  Praesolibos  pneerant. 


71 


LIBErt  DICRNUS 
prseter  cunctas  A  poDdi.  Actam 


7a 


07  *  Inwper  etiam  proraitto 
iiiihl  propinqiias  aiit  afllnes  persoiias,  si  quis  pro 
atiimae  su»  judicio,  me  heredem  inscripserit,  aut 
per  donalionem  aliquid  mihi  forsiun  largitus  fueni, 
boc  melll.  £piscopum  sanct»  Ecclesiae  111.  spondco 
coUatunim.  Quod  si  miuime  fecero,  sit  superscriptic 
sanctae  Ecclesiae  licentia,  vcl  sacerdoUbus  cjus ,  Lin- 
qoam  si  ab  eis  universa  sibi  acquisita  fueriut  vel 
collata,  ex  hac  mea  professione  et  sponsione ,  indu- 
bitabilitcr  vindicare. 

)>  lllud  eliam  pr»  omoihus  spondeo  atque  prorait- 
to,  me  omni  tempore ,  per  singulos  dies,  a  primo 
.gallo  usque  raane  ,  cum  omni  ordine  Clericorum 
meorum,  vigilias  in  Ecclesia  celebrare,  ita  ut  roinO' 
ris  quidem  iioclis,  id  est,  a  Pascha  usquc  ad  xqui- 
noctium  ,  vigesiina  quarta  die  mensis  Septembris, 
c  tres  Lectiones  el  tres  Antiphonae,  atque  tres  Re- 
sponsorii  dicanlur  :  ab  hoc  vero  aequinoctio  iisque 
ad  aliud  vernale  asquinoclium,  et  usque  ad  Pascha, 
quatuorQS^^^^ioi^^s  ^um  Responsoriiset  Antiphonis 
SUis  dicantur.  Dominico  autem,  in  omni  tempore, 
novem  Lectiones  cum  Antiphonis  et  Responsoriis 
sais  persolvere  Deo  profitemur. 

<i  Litanias  vero  bis  in  mense  omni  tempore  a  me 
faciendas  spondeo.  Qux  tamen  omnia  com  timore  et 
disciplina ,  ut  Deus  placari  possit,  roe  in  Ecdesia 
mea  instituturum,  atque  diebus  vitnc  meae  conserva- 
turntn,  ipso  auxiliante,  proroitlo. 

Quani  cautioncm  raeam,  per  111.  Notarium  Eccle- 


Romx  die  ili.  Imp.  III.  Consiiie  III. 

Et  Subseriptio  Efn$copt,  III.  indignus  Episcopus 
sanctx  Ecclesiae  III.  huic  cautioni  sponsionique  me:r, 
Ofiinia  soprascripta  relegens  consentiensquc  snb- 
seripsi,  et  testes,  qui  subscriberent,  rogavi. 

Subtcriptio  tettium,  111.  Tribunus  huic  eautioni 
spoiisionique  factae  ab  111.  Episcopo  sanctac  UI.  Ec- 
clesiae  rogatus  ab  eo  lestis  sobscripsi,  etc. 

69  Subicriptio  scriptorii,  111.  sanctae  Eodesix  Ul. 
Notarios,  qui  et  scriptor,  teslimoiiium  sobscriptione 
supplevi. 

TiTULUs  vni. 

•  Indlculum  Epiicopi. 


Betc. 


In  nomine  Dominl,  Imp. 


Promitto  e|;o  III.  Epi- 
scopus  Ecclesiae  IIL  vobis 
beato  Petro  Apostolorum 
principi,  Yicarioque  tuo, 
beatissinio  Papae  Domino 
III.  successoribus(]ueejus, 
perPatrem,  et  Filtum,  et 
Spiritum  sanctum.  Trini- 
tatem  inscparabilem ,  t:t 
hoc  sacratissiinum  cor- 


..      .       ^.       .    .  .  pus  tuum,  me  omnem  fi- 

8i?e  raex  scribendam  dictavi,  m  qua  et  ego  subter     Jem  et  puritaiem  sanct;© 
».«..»  ».^n..u  c.,i.«^.:««i  iki  .-.ei^e  «1  .«^i^..«.i   ^  Li  jj^ljgj  Catholicae  exhibiere, 

etin  unitate  ejusdeinfi- 


mauo  propria  subscripsi,  eitesles,  ulscriberent,  ro- 
guvi,  exhortatlone  Domini  et  beatissimi  Papse  III  sti- 
pulanlibusvobisnomnolll.  Primicerio,  seuDomnoUL 
Secondicerio  sanctae  Sedis  Aposlolicae ,  hi  omnibos 
superios  comprehensis,  in  verbis  solemnibus  spo- 

•  Insuper  efiom  proiiiillo.  Quae  Episcopo,  non  sne- 
cesstone,  sed  legato,  obveniebant ,  ea  non  personae 
privalae,  sed  Ecdesi»  capiti  censebantur  dari,  atqiie 
adeo  in  Ecdesiae  jura  cedere :  imo  i  sacris  Cauoniim 
legibiis  noscitur  esse  definilum,  ut  in  his  qua;  anli- 
stes  Episcopatiis  tempore  acqnisierit,  non  alius ,  sed 
sola  succedat  Ecclesia.  Greg.  Magnus  lib.  ix,  epist. 
14,  ad  Schohsticum  Defensorem. 

^  lUmd  etimii,  eic.  Inde  constat,  qois  fuerit  Eccle- 
siae  sensos  de  obligalione  Episcopi,  oronisque  Cleri- 
comna  ordinis  ad  viffilbs  cdebrandas  omcinmqiie 
divuiom  obeondom.  Conslat  pariter,  qoae  foerit  offi- 


dei ,  Deo  operaule ,  persi- 
stere,  in  qoa  omnis  Chri- 
stianorom  salus  esse  coni- 
prohator,  et  nuUo  modo 


Indiculus  Bonifacii  Mo' 
guntinensi** 

!o  nomine  Domini  Dct 
et  salvatorisnostri  iesu 
Christi.  ImperanteDomMo 
Leone  a  Deo  corouaio 
magno  Imperatore,  anno 
VI  post  Consulatum  ejus : 
sed  etConstanlino  niagno 
Imperatoreejus  filio,  anuo 
111,  Indictione  vi. 

Promilto  ego  Bonifa* 
cius  Dei  gratia  Episcopus 
tibi  beato  Petro  Aposiolo- 
rum  principi,  Vicario.|ue 
tuo  beato  Gregorio  Pap:^, 
et  successoribus  ejus,  per 
Pairem,  el  Filium,  et 
Spiritum  sanctuni,  Tri* 
nitatem  inseparabilem  , 
et  sacratissimuro  corpns 
luum,  me  omnem  fi. Jeni 
et  purilatem  sanctte  fidei 
catnolicas  exhibere,  et  in 
unitateejusdem  fidei.  Deo 
operanie ,  persistere,  iii 
qua  omnis  thrislianoruni 
salus  sine  dubio  esse  coni- 
probator,  noUomodo  nie 


signa.  Celebris  Litania  Prodi  Constantinopoliuni 
Episcopi  qointo  saeculo  ;  celebriores  consequentibus 
sasculis  meroorantur,  sed  qus  fiereiit,  prout  necessi- 
tas  postularet.  Hortatos  est  oliro  Gregorius  Magnus 
Siciiiae  Episcopos  ad  Litanias  cdebrandas,  adversus 
hostes  insokeimminentes(/t6.  ix,  epfsl.45).  <  Hortor, 
fratres  carissimi,  ol  omni  hebdoroada  quarta  et  sex- 
ta  feria  Litaniam  inexcusabiliter  indicalis,  et  contra 
barbaric;e  crodelitatis  incursus  snpemae  prolectio- 
nis  aoxilium  imploretis.  i  Quae  exhoriaiio  primuin 
fuit,  hanc  e^o  p<istea  in  praeceptum  evasisse  credo  : 

r .  1 ^  opinor  simul  frequentiam  imminutaro,  ot  bis  jam 

cii  pro  diversitate  teropeslatum  ratio ,  ut  aUa  niijo-  D  non  in  una  hebdomada,  sal  in  mense  tantum  Litani.-e 


ribos  noctibus,  alia  minoribus  responderet.  Majores 
tlicehantur  nocles,  qua;  ab  acqninoclio  aotumnali  ad 
Pascha  ;  minorcs  ,  quae  a  Paschale  ad  autumnale 
oiquinocliuro. 

•  Tr«s  I^iomes,  etc.  Nihll  sancilor  de  Psalmis, 
ooi  dicebautor  doodecim,  pro  veteri  inore,  orto,  tit 
aicitnr,  ex  angeUca  revelatione,  qnod  tradit  Cassia- 
iios  lib.  II  lusiiu  cap.  5.  Qure  de  Antiphonis  et  re- 
sponsoriis  dicontor,  sapinnl  Gregorii  Magni  aelalem : 
mllona  enlm  antiqoiorem  Gregoriano  Ubrom  Anii- 
pbonariom  haben  sdo.  Qoid  si  sanaos  Pontifex 
Anliphonariom  suom  ab  Episcopis  ordinalionis  suo» 
servari  voloit,  servandique  cautionero  exegit  ? 

'  UtmmaSj  elc.  Lilaniae  ad  placandora  Deom  et 
nverienda  mala  instilotae  sont.  A  qoo  primom ,  et 
ifao  primnm  leiiipore ,  incertom  est.  Suot  qui  refe- 
nnt  ad  tempora  Consuniini,  qoibus  Ecdesia  Chri- 
lUf  a  capliviiaie  solula  ,  pobUca  dedit  sux  pictaiis 


fierent.  Verum  nuspiam,  quod  qoidem  noveriin, 
praeoeptom  exlat.  Quid  si  pro  mense  annus  poiia- 
tur,  Lilaniaeoue  inlelligantor  sdemnes  doas,  mjjur 
et  minor?  Res  fadUos  conflcietor:  ambx  enini 
pneo^ilo  Aposiolico  quoiaiinis  fadendae  sanciebantur ; 
reliouae  aot  pro  re  nata  solum,  aut  particolaris  Sy- 
nodi  canone. 

•  Indiculmm.  Hac  se  formola  S.  BonifSidiis  Mogon- 
tinensis  Antisles  obligavit  sedi  AposloUcae  :  nam  in- 
ler  epislobs  Gregorii  II  habetor  Indiculms  sacrmmttt- 
ff ,  ^uod  Bomfacius  Hom/r,  cum  Episcopms  ordinmre- 
tmr^  edidit ,  et  nuinu  sua  subscriptum  obtuHt.  Hoiir 
operae  pretiom  fuit  exhibere  ,  el  formolae  mm(mMl»% 
opponere,  ut  alieni  ex  aliero  emendetnr,  alqoe  etiam 
ex  ambabos  et  aUa  conseqoente  inielUgatur ,  qoitl 
discrimiuis  interessei  in  ejusmodi  sacraroenlo,  chiii 
vel  ab  llalo ,  vd  a  Longobardo,  vd  ab  alio  exti  j 
llatiam  posito,  pnestaretor. 


1i 

ooatn  UMCalem  cooiinti- 
nis  etuDirersalis,  suadeu- 
te  qnopiain  coasentire  : 
$ed,ttldix^Ad€raeiparita* 
tem  mcani  alque  concur- 
sum  Uhi  et  utililattbas  Ec- 
clesi»  tuae,  cui  a  Domino 
Dee  potestas  ligandi  tol- 
Tendtque  data,  et  prmdic- 
to  Yieario  tuo  atque  suc- 
cessefribus  ejns,  per  om- 
nia  exhii>ere. 

Sed  et  si  cogBOvero  An« 
tistites  contra  instUuta 
antiqoa  sanctorum  Pa- 
tmm  t!onTersari,  cum  els 
nuUaraliabere  cemfflniiit^- 
nem  aut  coiyoiictionem : 
sed  raagis.si  valuero  ][»ro- 
Mbere  ,  profaibebo:  sin 
minns-,  fldetiter  statim 
Dosino  meo  ApostoUco  re- 
nuntiabo. 


IftOMAMORUM  HMTIFICUM.  -  CAP.  m. 


cooira  nnitatem  oorarau-  A 
uis  et  ulilversalis  Eccle- 
sittsuadentienipiam  oon- 
sentire :  sed  ,  ui  dtxi,  i* 
dem  et  puritaiem  raean^ 
ouae  Ecclesix  tuae,  cui  a 
uomino  Deo  potestas  )i- 
gandi  soivendiqoe  data,  ec 
prediolo  Vicario  tuo  al- 
que  successoribus  ejus, 
per  omnia  exhU)cre. 


Indicuium  Ep$eop%  •  de  Lui^Miu 
)ii  nomineDomini  Dei  Salvaloria  no^  ieia  Cliri- 
sti,  Imp.  elc. 

Proraitto  ego  Hl.  Episeopus  saneim  ficcleaic  BL 
vobis  beato  Petro  Apostolorum  PrlBeipi,  Yicariofno 
mo  beatissimo  Paps  Domino  meo  Ui.  <jos§ne  aoo* 
cesaorJbos,  per  Patrem,  ei  FiUum,  et  Spiritum  saa- 
otam,  Trinitatem  insqHirabilera ,  eC  hoc  sacratlssi* 
raom  corpus  tunn,  me  omnen  fldem  et  pnritalara 
aaDCt»  fldei  catholicm  exhlbere,  ot  in  iiniuie  fldei, 
Deo  (^eranle»  persistere,  hi  qna  (muiis  Cbrislianoi» 
mm  aahis  esse  sine  dubio  eomprobalttr,  et  nuUo 
Bodo  cootra  imitatem  communis  oi  universalis  £c- 
clesim  suadenti  cuipiam  cooaentire  :  sed,  nt  dixi,  A- 
dem  et  puritatem  meam  atque  eoncnrsnm  tibi  ae 
B  utUiUtibus  EccIesiaB  tus,  cni  a  Domlno  Deo  data  est 


Quod  si,  qnod  absit, 
eontra  hsyua^remissionis 
meae  seriem  aiiquid  face- 
Te^wlibei  modo,  seu  in- 
genio  vel  occasione  ten- 
tavero  *  reus  inveniar  in 
aetemo  ju4ieio ,  ultionera 
AAaiu»etSanbyrae  iiieur- 
ram  :  qni  vobis  etiam  de 
rabos  ^ropriia  Irandem 
(4cere  "vel  falaum  dicm 
pnraunnpsenmt. 

710uacautemhidicu- 
lam  saemaenli  ogo  Boni- 
kcttts  exiguus  Episeopua 
■nan  propria  scripsi,  at- 
que  poooHS  supra  sacra-^ 
UssimuHi  eorpusbeati  Pe- 
In,  ita  ut  perscriptma 
est,  Deo  leste  et  jndioe, 
pnesliti  aaoramontnm  , 
qaodet  eervape  proroittoi. 


Promitlo  pariler,  iinodsi 

quid  contra  rempi^ticam, 

vel  piissimum  Principem 

nostrora  a  queUbet  agi 

cogoovero,  minime  eou- 

senUre  :  sed  in  quantum 

vlrtus  sufrragaverit ,  ob- 

tiafre,  et  Vlcario  tuo  Do- 

inino  moo  Apostolico  nM^         ,,,...,,.  ^         ^.       „.     , 

dis  quibus  potoero,  nun-  poUsstas  hgandi  solvendiqne  ,  el  pimdieto  Vicarhi 
tuo  atque  sncGefisoribos  cjus,  per  onia  exhihere, 
Promttlo  pacilMr  reatinare  omni  aMuaa,  nt  aeaa^ 
per  paix,  72  quam  Dem  diUgit,  Imerrempnhlicamoi 
nos,  hoc  est,genlemLangobardoram»conaervetar,el 
nullo  modo  contra  agere  vel  facere  quidpiam  adver- 
snm,  quatenns  fldem  meam  ia  omnjhna  sinoariaai- 
mam  exhibeara. 

Qnod  si »  qnod  absit ,  conto^  hiQns  promlssionis 
meae  seriem  aliqiud  facere  quolibet  modo ,  aul  Inge- 
nio,  vel  occasione  tentavero,  contra  calhoUean  le- 
gem,  rens  inveniar  in  aetemo  Jndiclo  ,  et  ultionen 
Ananiae  et  Saphyrae  Incurram :  qui  etiam  tibi  beate 
Petro,  de  rebns  prq>riis  frandem  facere  et  iaka  di- 


tiare,  et  id  agere  velface- 
re,  quatenus  fidem  roeam 
in  omuibusstneerisslraam 
exhibeam. 

Quod  si  ,  quod  absit , 
oootra  bujnspromisslonis 
nieae  seriera  aliquid  facere 
qnoUbet  modo,  seu  inge- 
nio,  vel  occasione  tenta- 
vero ,  reus  inveniar  in 
tttenm  indleio,  vei  ultio- 
nera  AoaDiae  et  Sapbyrae 
incurram  :  qui  etiam  tibi 
beato  Petro,  de  rebuspro- 
priis  fraudem  faoere  et 
falsum  dicere  praeaump- 
serOnt. 


Hoc  antem  Indlcnlnm  ^  cere  praesumpsemnt. 


sacramemi  ego  111.  Epi- 
scopus  manu  propria  suh- 
scripsi,  atque  posoi  su* 
per  sacratissimum  oorjras 
tuom  ,  ae  sicut  superius 
iegilnr,  Deo  tesieet  jodl- 
ee,  pnestiti  sacramen- 
tum,  qnod  et  servare  pro* 
mitto. 


Hunc  autem  Indiculum  sacramenti  ego  ni.  Epi- 
scopos  manu  propria  scripsi,  atque  posni  sopra  sa* 
eraUsairoum  corpua  tunm,  beate  Petre  ,  ac  praAui 
jnaiuTandum,  qnod,  ul  snperhis  legilur,  Deo  leola  d 
JuiUce,  cooservare  promluo. 

TITULUS  IX* 
b  Stfmdaie^  quod  accipit  Epi$€opu9. 

Clero,  Ordini  et  Plebi  conslstenf i  iU.  dUedSsaimia 
fiUis  m  Domhko  salotem. 

ProbabiUbna  desideriia  nlhil  attntimus  lorditaliSi 

ratur  magna  ex  parte  ab  Anselmo  Ub.  6.  cap.  39.  et 
a  Grattano  12.  quaest.  2.  cap.  26.  Sed  ex  Gelaaio» 
non  itcm  ex  Gregorio. 
Appellatur  porro  Synodale,  partim  qoia  mittdMH 


De  Langobardia.  tlabet  haec  formula  cbaracteres 
doos,  ex  qnibus  utcumque  possit  coqjici,  i]uo  pri- 
fliom  tempore  edila  stt.  Nam  primo  simUls  est  ei, 

qoa  sanctus  Boniracius ,  suam  sedi  ApofitoUc^e  obli-         __^ ^         ^  ,, 

gavii  fidem  ann.  Cbristi  722.  erat  ergo  jam  tum  in  ..  tur  ex  Synodo  Romae  jyimMuva  asummoPontifioe  ; 

usu.  Deinde  edita  est,  quo  tempore  Longobardi  non  ^'  ~»««t;i«  «••!»  lAflrAKatnp  in  ftvnmiA  UnAtHd»  Mti  nr». 

tantom  dominatum  obtinebant  in  eam  Italiai  par- 

tera,  cojns  Episcopi  ordtnationi  sedis  Apostolicae 

satyacebant ;  sod  etiam  servabant  pacem  cum  Ro- 

manis.  Id  vero  maxime  conUgit ,  quamdiu  Regina 

Theodoiinda  vixit,  id  est,  ante  annum  fi26.  quo  de- 

fuocta  creditur.  Quare  videtur  Gregoril  Ma^iii  seta- 

lescriota,  aut  salteiO  usurpaia,  cum  jam  diu  In  usu 

foret.  Crediderim  ego  facile  ad  priora  tempora  corpus 

ipsum  perUnere ;  ai^endieem  de  Loogobardis  ,  ad 

Cregonana. 

^  Synodate.  Formola  haec  non  nno  in  loco,  qni- 
bnsdam  tamen  Ucet  paucis  immutaUs  ,  occurrit. 
Renerilnr,  ante  confectura  quidem  Diurnum,  inter 
epistolas  Gelasli  I.  qni  ann.  498.  obUt,  et  apod  Gre- 
gorium  Magnum  lib.  2.  epist.  25.  Post  confectum 
vero  Diumum,  apnd  Gregorinm  R.  scribentem  ad 
Thiiringios  ann.  725.  etapod  Hincmarum  in  epislola 
ad  plcbein  Laudunensem.  Onutto  dicere,  quod  refe- 

Pataol.  CV. 


parUm  quia  legebatur  in  dynouo  Ecclesi;e,  cni  pnn- 
positus  erat  Episcopus :  n^m  conveni2»se  EpiscoDoo 
ad  ordinaUonem  Romae  fMCUm  ,  intelligimus  ex  Oiw 
dine  Romano  ;  convenisse  pariterEpiscopos  vicinos, 
cum  Clcro  et  plebe  Ecclesiai  Episcopum  exceplurae , 
ad  celebrationem  natalis  diei ,  ex  Diumo  et  mo  re 
tempordm  scitur. 

Observa  autem,  curo  ejusmodi  Ulterae  mitlerenttt  r 
e  Synodo  summi  PonUficis,  PontUicem  solum  sub  - 
scriipsisse ;  cum  e  Synodo  alicujus  MetropoUtani, 
non  solum  Metropolitanum  ,  sed  omnes  ciiam  Epir 
scepos,  qui  interfuerunt,subscriptioiies  suas  addidia- 
se.  Primum  de  summo  PonUfice  solemoe  esl,  ol 
cuUibet  notum  ;  alteruro  de  Metropolitanis  aliis,  di- 
sciaius  ex  laodata  mox  epistola  Hincmari,  posK^uew 
Odo  Bellovacorum  ,  Raginelmus  Noviomagensium, 
Joannes  Cameracensiuro,  WiUebertus  Catalaunoram« 
Hildebaklus  Suessionum,  Geroldus  Ambianorom,  el 
HadebertiB  Silvanectensium,  Episoopi  subscripaeranl. 


76 


LIBER  DIURNIS 


76 


fralrcm  7J  Jam  el  Cocpiscopum  nostnim  III.,  vobis  A  nomm  non  nisi  primi,  quarii,  sepilmi  el  deefmi 


ordlnavimQS  Sacerdotcm  ,  cui  dcdimus  in  mandatis 

1.  Nc  unquam  ordinationes  praesumat  llllciias. 

2.  Ne  bigamum ,  aut  qui  ▼irginem  non  est  sortitus 
utorem,  neque  inttteratum ,  tcI  in  qualibci  corporis 
parte  vitlatum,  aut  expoenitcntem,  vel  coriae  aut  cul- 
libei  conditleni  obnoxium,  notsilumque,  ad  sacros 
ordmes  permittat  excedere,  scd  si  quos  bujusmodi 
Ibrtc  rcpercrii,  non  audeat  promoverc 

3.  •  Afros  passfm  ad  Ecclesiasticos  ordines  proce- 
dcntes  nulla  ratlone  suscipiat,  qiiiar  aliqui  eorum 
Manichaei ,  aliqui  rebaptizati ,  s^epius  sunt  probati. 

4.  mnlsteria  atque  omamentum  Kcclesi»,  vel 
quidquld  est  in  pairimonio  ejuadem ,  non  minuere 


mensls  jejuoiis ,  sed  74  ^^  ^^  ingressu  quadragesi- 
niali  atque  mediana ,  vespere  Sabbati  noverii  cele- 
brandas. 

7.  ^  Sancti  autem  baptismi  sacramcntum ,  nonnisi 
ia  Paschali  fesliViiate  et  Pentecostes ,  noverit  ease 
praebendum ,  exceptis  his  qui  mortis  ufgenlur  peri- 
culo ,  qnibus  ne  in  setemum  pereant ,  talibus  opor- 
tet  remediis  subvenire. 

S.  '  Litanias  vera  per  triduum  ante  diem  Aseai- 
slonis  Domini  ceiebrare. 

Uuic  ergo  sedis  noslraB  precepta  servajiti  devoiis 
aninis  obaeqoi  vos  oportet ,  ui  Irreprehenslbile  pla* 
dtumque  flat  corpus  Ecclesiae,  per  Cbristum  Do- 
minum  nostrum,  qul  vivlt  et  regnat  cum  Deo  Paire 

SMilll 


stndeat,  sed  augere.  ,  , 

5.  De  reditu  vero  Ecclesiae  vel  oblatione  fldeliuai  B  omnipotanii,  el  Spirilu  aaiiclo,  per 

quatuor  Mat  portiones,  quarum  unam  sibi  ipse  re-     saeculorom. 

ifneai ;  alteram  Clericie,  pro  ofllctorum  suoram  se- 

dMlitate,  lilslrlkuat ;  terttam  ptnperibns  et  pcregri- 

nls;  quartam  ecdesiaaiicls  ftibricis  noverit  reser- 

vandam ,  de  qulbes  dlvino  erit  red<filuras  Jadido 

rationem. 
••  ^  OrdiMlloiies  vero  Presbyterorum  seu  Diaco- 


Et  $ub$cripth  eju$,  Deus  vos  incolumea  cuslodiat « 
dilecti  nobia. 

TmiLUS  X. 
•  FomaUi ,  quam  <  Mtcipk  EpticepUM^ 

111.  Presbyteris  Diecoeibus,  el  Plebi  ( 


<i  AfroA  pa$um.  Idem  cavel  GrMorius  Magnus  de 
Afris  lib.  11.  epist.  25  ad  Joanncm  Episcopum  Lyssi- 
tan»  Ecclesi»  a  barbaris  captivatse,  quem  Squilia- 
dnaa  Ecdeske  viduat»  incardinat,  ut  loquunlor. 
Ittde  auteia  verbo  ad  verbum  deacripu  lunl,  quae 
hic  leguntur  de  ordinationibus.  Sic  cnim  habet : 
t  Praecipiinus  autem ,  ne  unquam  illicitas  ordinatio- 
Aes  fadas ;  ne  bigamum,  aut  qui  non  virginem  sor- 
fitus  est  uxorem,  aut  ignoraniem  lilteras,  etc  >        G 

b  Ordimlione$  vero.  Xocus  hic  de  tempore  ordina- 
tionum  videiur  desumptus  ex  epistoia  9  Gebsii  ad 
Episcopos  Lucanias,  Brutiorum  et  Siciliae,  cap.  xi : 
•  Ordinaliones  Prcsbvterornm  el  Diaoonoram ,  nisi 
WitiA  lemporibBS  el  diebus  exerceri  non  debenl ,  Id 
est ,  quarti  mensis  jejunio ,  seplimi  et  decimi ,  sed  et 
etiam  quadragesimalis  tnitii ,  ac  mediana  quadra^e- 
simoe  die,  Sabbati  jeiunio  circa  vesperam  novennt 
celebrandafK» 

e  Sancii  autem  bapti$mi^  etc.  Et  isie  pariter  loeus 
c\  eadem  epistola  suroplus  est  cap.  x. :  c  Baptizandi 
sibl  quisquam  passim  quocumque  iempore  nuilam 
credal  inesse  itmieiam ,  prsler  Paschale  festam  et 
Pentecostes  venerabile  sacramentum ,  excepto  dun- 
laxal  gravisslmi  languoris  incursu ,  in  quo  verendum 
est,  ne  morbt  crescente  periculo,  sine  remedio  saln- 
tari  foriassis  xgrotans  exitio  praeventus  abscedat. » 
Fuit  aiter  Orientalis  Ecdesi»  mos,  solemois  enim 
erat  Gpipfaaniae  baptismus.  :  j^ 

^  Litama$  vero ,  etc.  Mandatum  istud  non  contine- 
tnr  in  epistola  Grcgorii  11.  Yideri  potest  prxtermis- 
sum,  vel  librarioram  incuria,  vel  quoniam  scribeba- 
tur  ad  poj^ulos  exira  Italtam  positos ,  apud  quos,  aut 
nondum  ritus  ille  introductus  fuerat,  aut  certe,  quod 
ma^ls  reor,  vigebal  constanter.  Qnid  si  Episcopis 
itahse  id  ea  tempeslate  imposltum  est  mandatum , 
quia  laudabilisconsueludocum  obsoiesccretpastoram 
negligentia,  Apostolica  Jussione  exciiari  debuit. 

•  Pormaia,  De  formalls  Ittleris  scripseranl  virl 
doclisslmi  tres,  Baronius,  Sirmondus,  Ferrarios, 
quibus  accesslt  fivftr  Priorius.  Disseraerunt  illl 
miika  de  Utleraram  ejusmodl  nomine  et  forma :  quin 
ei  plura  protulerant  exempla ,  praecipue  Sirmondus 
lom.  n  CondHoram  Galliae.  Veramumen  de  ftnr- 
roatis  Eplscopo  datis  a  sommo  Pontiflce  post  ordhia- 
lionein ,  non  memmi  me  legere  apud  ipsos  quidqnam 
huic  Dinrai  ibrmulse  reapondens.  Dari  nihilominus 


aolitas  dubiiare  non  lieel :  nam  primfle  sedis  exeoiplo 
a  Pairibus  Africanis  anno  Cbriili  48S  sanditia  esl  blc 
canon :  <  Piacuit ,  ul  quicumque  deineepseh  Epiaco- 
pis  ordinantur  per  Provincias  Africanasy  Htteras  ac 
cipianl  ab  ordinatoribas  suis  BMmu  eoram  conseri-' 
ptas,  coBlinentes  Consulem  el  diem,  ul  nDlta  alier- 
catio  de  posterioribus  et  anterioribus  oriaUtr.  > 

Bernardinus  Ferrarius  referi  quidem  ex  Ordlne 
B^mano  formam  ejusmodi  Ulteraram,  qean  fnox 
exhibebimus  :  sed  nihil  habet  de  Archldiaconi  sub- 
scripiione ,  cum  dimitieret  Episcopum  ;  nifail  de  die 
Paschatis  iis  ipais  fonnatis  adseribendo,  qeamTis 
Palres  Africani  sanderiat  ean.  lOti,  c  ui  fenDaiaei 
ouae  a  Primatibus  vd  a  quibtiseamqiie  Episoople, 
iJericis  propriis  daBliir,habeaot  diem  Pascb».  Cfuod 
si  adhucejusdem  anni  Paschaadies  incertns  esl,  ille 
praicedens  adjungaiHr,  quomodo  ao&el  posi  Gensula^ 
tum  publicis  gestis  adacribi.  >  De  formatia  lamen , 
quae  Episcopo  post  ordinationem  darentur,  non  pe- 
rinde  jubent :  quod  ad  diem  Paschae,  servaium  nibil- 
ominus  in  his  etiam  communem  morem  discimus  es 
libro  Diurno. 

Sed  juvat  ex  OrdiBC  Bomano  formatam  describere, 
ut  ex  ambobus  exemplis  inier  se  coliatis,  aliisque 
iam  dictis,  id  toium,  quod  est  de  ejusmodi  liltenst 
inteUigatur. 

Formata  Epi$c&po  danda^ 

Diiectissimis  fratribus  et  filiis,  Prcsbvtcris,  Diaco- 
nibus,  Clericis,  Honoratis  et  Possessoribus ,  vel  cun- 
ctx  Piebi  HI.  Ecclesiae  III.  auxiliante  Domioo  Archi- 
episcopus  sanctae  Sedis  Gatbolicae. 

Electionem  vestram  Deo  acceplissimam  oompro- 
bantes,  virum  venerabilem  III.  in  primo  ordine  vobia 
consecravimus  Sacerdotem ,  ideoque  dilectionem  vc- 
stram  sollicitc  commonemus,  ut  prsedicium  tali  ve* 
neraiione  colatis,qua  eum  vobis  voluistis  consecrari 
Pontiflcem :  quamobrem  talem  Missum  sedis  nostne 
direximusy  ut  opiime  placuii  saucias  Syoodo,  Epi- 
scopum  sine  formata  susclpi  non  debere,  mm  ob- 
scura  aut  dubia  nola  ordmationis  Incurrat. 

Tlfi  Ego  Ilt.  recognovi.  Ul.  In  ordinatioae  UL  Ee- 
clesise  Eoiscopl  conscripserani. 

Ego  Itl.  Ecclesi»  lil.  subscripsL 

f  Accipit.  Non  a  Metropoliiano  ipso,  ut  in  formaia 
Ordinis  Aomani  ^  sed  ab  Archidiacooo  Ecdesiae  Ro- 


r 


71  ROMANORVH  M»mnCDH*  -  CAP 

III.  fralfibttfl  stialeiil)  •  per  ctrissfnHiin  nostrun  III.  A 
IpiSGO|Niffl ,  9S  saiotomvs  to§^  caiiwliiii  nMlri : 
Tos  etbm  nostri  sthitaut 

£t  tittoHpito  efM.Bene  lfftleie,fnrtre8»  in  nonrioe 
Domini.  Dominicum  erit  Pasclia  die  Ul.  meneis  Ifl. 
Indictione  111. 

Subicriptio  Arckidiacom,  111.  Archidiaconus' san- 

ctae  sedis  Apostolics  subscripsi  et  dlmtsi.  Dala  die 

lU.  mensis  lU.  ^  imperante  III.  post  Goiis.  lU.  Indi- 

ctione  DL 

TltULUS  XL 

StfmM€f  U  msJMjPiM  odtfriiM  d«ti«lts  t»  MUm  Ec^ 
cietia  poi9it  «  incardittoH^ 


Qeto,  Ordini ,  ef  I>lebi  eonsisienti  Hl>  dlloeiMmie 
iliis  itt  Donino  saloieHh 

Et  temporis  neeessi  tas  nos  perernei ,  et  immifiiilio 
exigit  personnmm ,  nt  deslHntn  Bcclesi»  Testrae  sa- 
liibri  MMamns  97  dlsposltione  snecnrfere,  et  ideo> 
secundam  desiderinm  Testmm ,  fratrem  et  Coepisco- 
pum  nostrom  Ul.  cujns  Eoclesia  esi  ab  hostibas  oecu- 
pau,  ^  GardJnaiem  TesiM  Eodesis»  sicut  petiistis, 
ewMlitnimmSacemoiMi :  ^teimTos,DeopiopMo> 
el  ordioando  ei  Tigllando  sotliciee  Slndeat  fnbernaret 
•  eol  didiMus  In  mandaits»  *e  «mnam  ordinatlonet 
»,  ete.  ocenndwn  morem. 


Iir.  7S 

TITOLUS  XI. 

Pntceptmn  '  de  eiliiiMndis  EccUmc 
^ostqaioi  hostUis  impietas  difeisaMn  ekHalMn , 
im  peccntia  faeiailibQS,  deaolaTii  Beeleslna,  «l  re- 
parandi  eas  spes  nnUa,  pofttlo  deicianto,  reman- 
serit :  mi^ori  Tnldo  eam  consarlngiaHir  eegitara,  nn 
defouelis  oamm  Saeevdoiibns ,  reUqn«  plebb  nnUo 
pasloria  modemmtee  •  gnberaatm,  ^  per  famrldia»» 
fldei  hostis  caUidi ,  tfnod  abaU»  rapiantiir  inaidlia. 

riiyus  ergo  rei  aolUeilndino  sapo  ^  commoniUsy 
sedit  cordi  7S  eonsUium ,  ul  Ticiois  eas  i  mandare 
debeamos  Antistitibus  gnbemandas»  ideoque  fraior- 
nitati  tua  curam  gubemationemqne  ^  lU.  Ecclesia 
i  proTidimas  committendamy  quaid  etiam  lasd  Ec- 
clesiae  »  aggregatam  esse  constituimus  ac  unitam » 
H  quatenus  utrarumque  Ecclesiarom  Sacerdos  recle , 
Christo  acQufore,  possis  exlstere,  et  quxcumque  tibi 
de  ejus  patrimonio,  Tei  de  Cleri  ordinaUone  seo 
promotione,  TigilanU  ae  canonica  Tisa  fuerint  cura 
disponere,  qnippe  nl  proprins  Episeopns,  Kberani 
babens»  et  pnnenti  nosim  >  nnetoritale  UeenliMi. 
Qnapraptor,  fraier  eharissbne»  doaMnieonim  ra- 
mlBiseens  salnbdler  mandaloraBs,  Im  in  < 


^,  qui  Episcopum  consecratum  dimictens  dabat 
per  enm  htteras  ad  Cleram ,  ut  de  ordinatione  snr 
Prjpsnlis,  ordfaiattonisque  adiuncUs,  certiorem  fa* 
cerel. 

•  Per  carisHnmm  noifmm.  Sf  Tcra  esset  lectlo ,  r 
notanda  ibret  mira  illa  carismmi  a^peUatio :  osten- 
deret  enim ,  qnantae  fuerit  di^itaiis  Archidtaconns 
ftomae,  qnlqnem  summus  Pontifex  di/^citMfmiim  fra* 
trem  Tocarel  ctfrusincttm  miim  dicere  contentos  sit : 
sed  procnl  dubio  corrupia  est ,  et  librarius  pro  eo , 
qnod  reipsa  scriptom  erat  de  more,  teHrtndissimum 
tesirum  cpvs^opiim,iDiendenslemere  ocnbs  lo  sob- 
aegnentem  iuieam,  in  qna  est  cari$$imi  no8tri,p(h 
smt  cartfxtmam  notirwny,  Qoid  euim  absnrdius,  Epi- 
scopnm  non  bonoriftcentius ,  quam  Qericos  inferio- 
ris  ordints  ^mpellari  ? 

k  Imperante  lll*  pofl  Contulatnm  ItL  Formata 
igitnr  haec  usitata  folt,  cnm  adfaoc  In  notis  tempo- 
ram  adhiberetur  Consalatos ,  aul  certe  Postconsula- 
tns.  Adfnberi  tcto  desiit ,  indinante  setto  sseculo  -, 
qnare  taaec  formula  ante  Gregorii  Magni  aetatem 
osnrpabatnr :  imo  Tidetur  fuisse  antlquissima ,  pro- 
priaqne  omnibus  temporibus  Ecclesiae  Romanse  :  etsi 
Tarias  consignandi  notas  Tariis  a^tatibns  babuerit.     ^ 

«  Incardinari,  Idem  est  hoc  in  toco,  qood  cum  ^ 
ordinaria  potestate,  et  Tclut  proprium  Sacerdotem 
praefici  Ecclesiae  Tidoae  eum ,  qui  suam  iuTadentibus 
barbaris  amisit  Di\i ,  hoe  in  loco  :  nam  incardinari 
proprie  est  aficui  Ecclesiae  tanquam  propriuro  Sa- 
eerdoiem,  PresbTterum,  Diaconum  ataue  etiam 
Sabdiacnnom  a<fatici;  esl  aotem  incardinationis , 
ceatmendatfonis  et  ordinationis,  non  parra  affinitas : 
interoedil  tamen  hec  discrimen,  quod  fncardina- 
tio  Taleret  untnm,  donec  Ecdesia  incardinati  a 
barbaria  oebopata  Ubemretor ;  commendaUo,  donec 
Episcopns  aut  ordinaretury  aut  remittereUir ;  ordi- 
naUo  perpetttom  jus  afl^rret,  perpeiuumque  Tfclssim 
debttVRU  Id  oonstat  tnm  ex  natura  ordinationis » 
qnod  sacram  quoddam  est  conJDgium,  stmile  ei 
«ood  in  Ghrialo  et  feedesik  est ;  tum  ex  litteris  S. 
GroniRii  Incafdinantts  et  commendantis.  Sic  ille  igitur 
ad  lonnaeni  LTssltans  Ecdesise  a  barbaris  oceupats 
;  c  Prepmrea  le  Joanneta  ab  bostibns  ^ 


•nimdemplori 
qno  touaipoaals 

ntiTalae  Lyssianae  ciTitaUs  Episcopum  in  SqnUUtana 
Ecclesia  Cardfaialem  necesse  duximus  eonstitnere 
Sacerdotem ,  ui  sosceptam  aemei  animamm  comm 
intuiiu  fotorai  retrUNiUoois  Impleas :  et  licet  9  tua 
Ecclesia  sis  hoM  imminente oepolsns,  aliam,  qoai 
pastore  Tacat,  Ecclesiam  dcbes  gubemare :  ita  ta- 
men ,  ut  si  driuiem  iUam  ab  bostibus  Uberam  ef^ 
i!ci ,  et  Domino  protegeote  ad  priorem  siatom  con- 
Ugerit  reTocari ,  ad  eam ,  ui  qua  prius  or^nalus  es » 
Ecctesiam  roTerUris;  sln  antem  praedicU  ciTitas 
continua  captiTiUtis  calamiute  jirematur,  hi  hac,  fai 
tfua  A  nobis  Ofdinatus  es^  vel  laeardlnatus,  debeaa 
Ecclesia  permanere.  Prxcipimus  autem ,  etc.  1 

IncardiQationis  formula  est  a]Hid  Gregorlum  lib. 
n,  parU  I,  epfst.  25,  ci^us  corrigendum  argumen- 
tum ,  quod  sic  legilur,  Visilalfon^m  cujusdam  iniun'^ 
ait  Ecctesio! :  noii  eniin  vlsiUlio  ad  tempus,  sed  gu- 
bernatio  injungilur  incardinato.  Tide  lib.  i ,  eplst.  77» 

'  Cardinalem  ve$tra  Eceiena.  Yide  emat.  15,  Ub,  u 

•  Cui  dedimus  in  wmndaiiif  elc.  roioioia  coro- 
nMinls,  qnoHes  aiiqois  ad  regendam  Ecelosiam  mil- 
Umtur. 

t  De  adunandis  Eecletiu.  Voribo^  few  nd  TorlNini 
foraMila  bsec  mperilar  apud  Grefiorium  lib.  II,  eplst. 
59,  ad  Gmtiosam  fipiaoooam  flaaioolnnam,  0010» 
Ecdeslae  unit  eam,  quae  S.  Antheaiii  in  Garinm  6a* 
liinorum  Urritorio  erat.  Reporilur  otiam  Ub.  V» 
epiat.  19. 

s  Cubematm.  Apnd  Gregorinm,  gabemnole. 

k  P)0rtnvMinm,  elc.  Greg.  per  deria  flM,  efe. 

«  Comm^mils  udit.  Greg.  mius  ergo  f^  solUci- 
taiUne  eommotl,  boc  nostro  sedit,  ete. 

i  Mandare  debeamus  amiuHibus*  Gragor.  mand»- 
remns  Ponllfldbua. 

k  IIL  EedetUe.  Greg.  sancU  Anthemii  Ecolesiae  In 
Cnrium  Sabinoram  terrltorio  constitutae. 

1  Prov^iimue.  Greg.  praeTidimus. 

^Aggre^aikm  eae  conMtUuimut  ac  umtam»  Greg* 
aggrc^ri  unirique  necesse  est« 

B  Auetoriiate.  Greg.  permissfame. 

«  Oi  redemoiori  nottro^  etc.  Gresi  nt  ante  tri* 
bnnnl  astemi  Judlcis  consiltuius  fructum  bonae  opo- 


79  L»ER 

mULUS  XIH. 
/iivtMfoHa  ad  £fn$eojimm ,  «  in  na$aU  Papa. 
M  nosiri  miMrioordUi  faveiiie,  lU.  diet  in  <|00 
fiplscopsitas  inei  eol  airtalis,  adpropent,  ad  qiimB 
ex  more  minis  a  me  liueris  inTitaria  :  dooet  enim , 
limter  cliariBsime,  70  ut  ^asdem  paraceps  festivt* 
tatis  existas ,  et  fratemjs  cotteregatioyi  prassentiam 
toKdilectloBisaocemoiodeSy  utea  inter  nos,  quas 
mos  Eedesiasticus  exigit,  conirmemus. 

80  TITULCS  XIV. 

^  Excusaaoria. 

Scripu  fratemitalis  tux,  qnx  transmisisl»,  oblaU 
nobis  relegimus,  yeniaroque  imbecillitati  ac  sene- 
cluti  fratemitatis  tuae,  quam  expetiisti,  ob  id  quod 
venire  non  potuit ,  concessimus  :  cognoscentes,  qnia 
non  stuilto  cxcusaiionis  peracium  est ,  ut  ad  nos 
minime  fraiernitas  tua  pervenisset. 
TITULUS  XV. 
ExeuMioriaf  quando  Episcopm  infirnuUur, 

Et  natalis  nostri  festivitas  et  consnetiidiBis  solem» 
nitas  exigit ,  ■!  de  proleetn  nostro  omnipoleBti  Deo, 
qam  debentnr  gratiafr,  sub  canctomm  Sacerdotum 
freqnenlatione  et  praBsentia  redderentw :  aed  qma 
ebarilaiaai  Miam  ad  devotionis  oocuffSMi  inaeqnaU* 
late  corporis  perbibes  impeditMn,  Moesse  esl  ut 

rationis ,  qui  ad  tnam  raercedem  pertineat ,  eidem 
TCdemptorf  nostro,  in  qua  laeiari  possis,  exhibeas. 

«  In  natali  Papce.  Conveniebant  Episcopi  Italiae 
ad  dlem  natalem  summi  Poutificis.  De  Auastasio 
Paulinus  ^ist.  16  ad  Deiphinum  :  c  Interposito  tenH 
pore  etiam  ad  nataiem  suum ,  quod  consacerdotibus 
auis  tantum  deferre  solet ,  invitare  dignatus  est ,  nec 
offensns  est  excusalione  nostra ,  etc.  >  Hinc  observa, 
consacerdotes  tantnm ,  id  est,  Episcopos  jure  ordi- 
nario  vocatos ,  reliqoos  privilegio. 

Sixtus  in  epislola ,  qua  gratulatur  Cvrilb  iilltam 
tnter  Eoclesias  dissidenles  pacem.  <  Aa  bealum  Pe* 
Iram  fraternitas  universa  convenit :  ecce  auditorium 
conveniens  auditoribus ,  convenieus  audiendis ,  ha- 
buerunt  Goepiscopi  nosiri  congratulationis  testem , 
quem  babemns  honoris  exordium  :  sanctae  namque 
et  venerabili  Syno«Io,  quam  natalis  mihi  dies  favenle 
Domino  congregarat,  quia  sic  ^redendum  est,  ipse 
praesedit,  etc.  •  El  in  epistola  ad  Joannem  Antio- 
chennm.  Audimt  umurta  fraiermta»^  tfum  ad  natalit 
nm  convenerat  diem ,  eic.  Observa  ooncursnm  Epl- 
scoporam  appellari  Synodum ,  ei  In  ea  de  rebiis , 
qnae  inciderent,  Iraetatum. 

S.  Leo  Sixti  snecessor,  in  sermone ,  qoi  volgo 
diclinr  secundtts  in  anniversario  assomptionis  suae. 
c  Venerabilium  quoque  fratram  et  consacerdoiom 
meorum  desiderala  mibi  eibonoranda  praesentia  hinc 
sacratior  cst  atqoe  devotior,  si  pietatem  hujus  offi- 
cii ,  in  qno  adesse  dignati  sunl,  ei  principaliler  defe- 
ranl,  quem  non  solum  hiyus  sedis  Praeaulem,  sed 
et  omnium  Cpiscoporam  noverunt  esse  Primatem.  i 

Hitarius  Leonis  socoessor  episiola  prima  ad  Asea- 
ninm :  <  Lectis  io  conventu  tratram ,  quos  naialis 
mei  festivitas  congregarat,  litteris  veslris,  elc  Ei 
epist.  8.  Praesidente  iratrom  numeroso  conciilo,  et 
ex  diversis  provinciis  ad  diem  natalis  nostri  in  bo- 
norem  beali  Peiri  Aposloii  per  Dei  gratiam  congre- 
gato,  etc.  • 

Observanda  bic  tria  :  mos  conveniendi ,  mos  Invi- 
landi ,  el  forma  invitationis.  Discimus  veterem  mo- 
rem  oonveniendi,  tom  ex  his  testimooiis,  tum  ex 
Diumo :  morem  invitandi  per  litteras,  ex.<^st.  16. 


MURNUft  «0 

A  concedamus  veniam ,  quidquid  infimiilas  exigit  cor* 

poris :  quia  ubi  necessilas  inlerest»  volontas  non 

vocatur  ad  culpam :  cnpimos  tamen »  recuperata 

saniute^  pro  tempore  ea,  qoae  oportel,  aflectione 

pensetur. 

TITULUS  XVI. 

EpiHola  ad  Episcopum  exkorlandum 
Miramur  nimis  frateraitatis  tuae  reverentiam , 
quod  immemor  «  poUicitationis ;  quam  temporibus 
consecrationis  Sl  ^"®  >  ^^K>  ^^^  Apostoloram 
Priacipi  praebuisti ,  huic  Apostolicae  sedi  post  bien- 
nium  adAiluram ,  ut  tuo  te  Pontiflci  praesentasses. 
Ecee  qoot  lapsa  sont  tempora ,  el  minline  advenisti  t 
sed  in  praesenti  rooneo  reverentiam  tuam ,  ut  mox 
sosceperis  prasceptionis  nostRM  lilleras,  absqoe  aiii- 
]|  qua  excusatioiie  celerius  apud  nos  eonvenias :  qnod 
si  dislnleris,  supesbiae  fastu  elatus,  scias  te,  ex  au- 
ctoritate  Domini  md  ^mmi  Apostoiorum  Principis 
beati  Petri,  a  Missarum  solemniis  esse  suspensnm, 
quoad  usque  tuam  nobis  praesentiam  exbibeas. 

TiTULus  xvn, 

Epittoia  coneolaioria* 

Apoalolid  sermonia  sumentes  prineifMUB  rlniMi 

mus :  Qm  infirmmtur ,  ei  ego  non  infirmor  (/  Cor. 

XI,  *•  27)?  Alio  eliam  inqoil  loco  :  Si  unum  mem" 

brum  paiiturtcompaiiuniur  et  ctHera  membra  (I  Cor* 

Paulini  ad  Delphinum ,  et  longe  clarius  ex  bis  Diurni 
verbis ,  ex  more  mitsit  a  me  litterit  invitarit :  for<- 
mam  litteraram ,  ex  Diiirno  sofo. 

Quare  formula  baec  singularis  cst :  neaue  enim 
G  apud  curiosos  litterarum  Edesiaslicarum  indaffato- 
res,  Baronium,  Sirmooduro,  et  Ferrarium,  reperitur, 
quemadmodum  iiec  excusatoriae  duae  :  quamquam 
possent  omnes  ad  traclorias  non  absurde  revocari ; 
siquidem  convcntus  ille,  ad  quem  fnvitabaniur,  Sy« 
nodus  erat,  in  qua  de  rebus  Ecclesiaslicis,  si  quae 
ur|[erent ,  agebatur.  Id  partim  exemplis  Sixti  et  Hi.- 
lari ,  partim  Diurni  verbi  edocemur. 

Etsi  vero  soU  illi,  quos  dixi,  Episcopi  ordinationi 
sedis  Apostolicae  sub^ecli  evocarcnlur,  ex  omnUms 
tamen  Italiae  provinciis,  iroo  ex  aliis  remotiorihus 
concurrisse  Praesules,  discimus  ex  epistola  utraque 
Hilari  :  respiciunt  eniin  arobae  Coucinum  Romanum 
anno  46o ,  babilum  xv  Kalend.  Dccembris.  Huic 
vero  inteifuerant,  praeter  suburbicarios ,  Ingenous 
Ebredunensis,  Sabinus  Avenionensis,  Maximus  Tau- 
rinensis ,  et  ex  Africa  Restitutus  et  OcUvius. 

Quorsum  vocarentur  Episcopi ,  docet  non  solum 
Diurnus,  sed  etiam  S.  Leo  :  neinpe,  ut  in  coetu  Sa- 
]>  cerdotum  PonUfex  de  sua  assumptione  ageret  Deo 
gratias  :  deinde,  ut  quae  Ecclesiasticus  exigit,  com- 
muniter  confirmarentur :  denique  ut  ejusmodi  obse- 
quio  suum  Episcopi  Priucipem  agnoscerent. 

Primates  alios  id  eliam  habuisse  in  more,  ut  vo- 
carent  ad  sui  natalls  fcstivitatem  Coepiscopos ,  con- 
jicere  licet  ex  alloculione  Aueustini  ad  populum 
Carlhaginensem  ( S^rm.  32.  deVerbit  Domini) :  post 
concionem  enim  absolutam,  <  Quod  novit  charitas, 
veslra,  inquit,soggerimus,  dies  anniversariusDominl 
seuis  Aurclii  crastinus  illucescil :  rogat  et  admonet 
per  liumititatem  meam  charitalem  vestram ,  ut  ad 
basilicam  Fausti  dcvotissime  venire  dignemini. 

t>  Excutatoria.  Non  qua  invitatus  Episcopus  ae 
excusei,  sed  qua  summus  Poniifex  imbeciUitatis  ac 
seneclutis  excusalionem  accipiaL 

«  PoUicirationit.  Vide  caulionem  Episcopi»  qua 
narte  agitur  de  occursu  ad  naialem  Apostolurum* 
Consule  et  notas  lid  buoc  locum. 


81  ROMAMORUM  ^(mnilCUM.  —  GAP.  lY.  tt 

iii,  *  l«).  Nam  Ipsi  nos  tuis  condoTentes  doloribus,  A  phete  canentis :  Eunies  ibM  ei  fttbant,  mKtMet  w- 

oontioaa   qnasi  Taletndine  laborainus  :  qaod  qnia 

opportanilas  esi,  reluti  praesenies  cbaritaiis  fervore 

sanciitatem  alloquimar  tuam,  et  stylo  exarante,  illud 

ad  animam  Apostolicae  consolationis  reducimus,  quo 

consolatnr  moerentes  :  Omne  gaudium  exislimate^ 

fraires^  eum  in  tentationes  varias  incideritis  {Jac,  i, 

V.  2).  Ipsa  qaoqae  Yeriias  docet :  Beati  eritis,  cum 

«0t  oderinl  hamines^  et  persecuti  fuerha^  atque  dixe- 

rint  advertum  vos  omne  malum  {Matlk,  y,  v.  il),  et 

reliqna.  Pro  qao  poIUcetur,  mercedem  eis  recondi* 

iam  esse  copiosam  in  coelis.  Qaia  vero  in  secolo  exer- 

citium  tribaiatio  esi,  ai  aeqttanimiler  toleres  eten- 

los,  ioam  ananimem  cbaritalem  admonemus,  ne  iste 

Ifbi  casos  aliqaam  ingerat  pasiUanimiiatera.  Labor 


mina  eua,  venienles  autem  venient    in  exsuitaiUm 
portantes  manipulos  suos  {Psat,  gxxt,  v.  6). 

Hisdenique  praelibatis,consolare,sancte  frater,  ei 
estogS  robustus :  illins  enim  pra^sidioie  conflffimnt 
ad  propriam  redire  sedem,  pro  cajus  amore  ianiam 
peregrinationis  contumeliam  snsiioes.  Nam  nostra 
apad  Gbristum  indesinens  esi  deprecaiio^  ni  ipse, 
compressa  insania  saevientium ,  ad  propriara  ie  re- 
Tocet  sedem.  Laborare  nisibus  toiis  non  qoiescimas, 
ui  modis  quibas  potuerimus,  ejus  auxilio  fnlit,  te  toie 
redttcamus  sedi,  ei  in  aliqno  nou  bssites,  nee  te  so- 
perflua  opprimai  iristitla  :  ?oiis  enim  nosirls  €hri- 
stum  Dominum  nosirum  favere  cito  confidimas,  at<- 
qne  credimas,  quod,  eo  miserante,  laeius  concessam 

«lim  esi,  per  quem  fracium  te  credimns  spiritalem  B  recipiasad  regendam  Ecclesiam,  at  laeta  jam  mence 

fecipere  a  Qirisio.  Ilhid  namque  reode  dtcium  Pro-     Gbristo  feramas  laudes. 


CAPUT   IV- 

BE  UatJ  PALLII. 


AaGimiiTiJM.  —  Pallium  suromi  pontiflces  aliouando  praestntibus  dabant,  aliquando  mittebant  absentfb&s. 
Dandi  pnesentibus  antiquum  ntumexbibei  Ordo  Romaims.  Liiterarum,  qaibas  miiiereiar,  formabeqmst- 
laor  bfo  coDtiiientur. 


TITULUS  L 

•  Si  pastores  oviam  solem  gelnqoe  pro  gregis  sui 
custodia  die  ac  nocte  ferre  oonlenti  suni ,  ci  ui  ne- 
quaqaam  ex  eis,  aui  errando  pereant,  aut  ferinis  la- 
niataemorsibusmoriantar,ocaIis  semper  vigilaniibus 
dreamspectant,  83  quanlo  sudore  quantaque  cura 
debeamns  esse  peryigiIes,nos  qui  pastores  animaram 
diciroar,  attendamas :  susceptum  officium  exhibere 
erga  castodiam  dominicarum  ovium  non  cessemus, 
ne  in  die  diTini  examinis,  pro  desidia  nosira ,  ante 
summara  pastorem,  negligentia  reaius  nos  excradet, 
aode  modo  honoris  reverentia  sablimiores  inler  cae- 
ternsjadicamur. 

PaUiam  autem  fralernitaii  tuae  ex  more,  ad  mis« 

•  Si  paetores.  ^nfloB  plane  dubiio,  quin  haec  for- 
mula  desumpta  sii  ex  Gregorio  Magno ,  non  tamen 
fortasse  icita  ex  uno  loco ,  sed  ex  diversis  hinc  ei 
inde.  Id  fraffroenta  quaedam  variis  epistolis  inserta 
prodont :  ia  suadei  stylus ,  qui  totus  Gregorianus 
esi :  suadeni  et  Gregorian»  senlentise.  Quod  cnm  per 
se  clareai,  elucere  tamen  polest  manifestius  ex  col- 
laiioue  cum  epistolis,  quas  S.  Pontifex,  cum  {)allium 
mitteret,  aut  episcopos  recens  ordinaios  moniiis  in- 
siruerei,  ad  diversos  scripsit,  praesertim  vero  ad  Ma- 
ximnm  Saionitannm  episcopum. 

Formolam  hanc  magna  ex  parte  Joannes  YIII  ad- 
hibnii,  cum  anno  878.  Walloni  Metensi  episcopo  pal« 
llam  mitterei :  descripsii  enim  verbo  ad  verDuro  ad 
baec  osque  ,  indis^etus  inveniat.  Adbibuit  etiam 
Leo  \li,  ann.  955,  cum  pallium  tribueret  Gerardo 
Lauriacensi :  sicui  ei  Alexanrier  II  anno  lOOS  cum 

Jariter  paQinm  Peiro  Dalmatiae  episcopjo  dirigeret. 
uvat  Joannis,  Leonis  et  Alexandri  epistolas  cum 
formula  Diurni  componere ;  inde  enim  et  usus  ma- 
qifestior  fiei»  ei  ecclesiasticae  eradiiionis  nonnihil 
exisiei. 

In  ordine  Romano ,  cum  ordinaiur  episcopos,  in 
cxhorutlone  ordinantis»  habentur  hsec  exordio  Jfor- 


sarum  solemnia  oelebranda  transmishiMs,  qoo  non 
aliter,  Ecclesiae  iuae  privilegiis  in^sao  statu  raaaeni»- 
bas,  uti  largimur,  quara  decessores  prsdeeesaores- 
Q  que  tuos  asos  esscineegniiam  nen  habes. 

Cnjus  quoniam  indomenti  honor  raodesta  aciiittn 
vivaciute  servandus  est,  horiamur,  at  ei  raoram  iao- 
ram  oraamenia  consentiani,  quatenus  aoctore  Deo, 
recte  uirobique  possis  esse  consplcaus. 

lUque  TiU  taa  filiis  iuis  sit  regala  :  in  ipsa,  si 
qua  iorpilado  illis  invecU  est,  se  erigant .:  in  ea  qood 
ifflitentur,  aspiciani:  in  ipsa  semper  considenindo 
proficiani,  ui  iaumt  post  Deum,  videatar  esse,  beoe 
quod  vixerini. 

^  Cor  ergo  neque  prospera,  quae  temporaliler  $4 

mulae  nostrae  adinodum  similia :  c  Si  pastores  ani- 
malium  pro  commodo  temporaU,  Unto  semetipsos 
labore  afficiunt,  ui  oves  dominoram  suorulfi  abuBque 
damno  cuslodiant,  et  lucram  acquirerepossint :  quid 
nos  e  conlra  in  die  districti  judicii  dicturi  sumus , 
D  quando  apparaerit  paslor  pastorum,  e(c.  • 

>>  Cor  ergo  neqne^  eic.  Adeo  similia  sunt,  quae  Gro- 

gorius  Magnus  scribit  ad  Maximum  SaloniUrium 
b.  VII  epist.  i30,  ut  quae  habel  Diurnus ,  non  alind 
esse  videantur,  quam  Gregorianae  exboruiionis  ex- 
plicatio.  I  Paliium  ad  sacra  Missarum  solemnia 
utendum  ex  more  transmisimns,  cujus  vos  voiumus 
per  omnia  geniura  vendicare :  hujus  enim  indumenti 
honor  humilius  atque  juslitia  esi  :  tota  ergo  meote 
frateroius  veslra  $e  exhibero  festinet  in  prosperis 
humilem,  et  in  adversis ,  si  quando  eveniunt ,  cum 
justitia  erocUm,  amicam  bonis.  Ei  pervcrsis  con- 
irariam  nuliius  unmiam  faciem  nro  veriute  loquen* 
tis  promens,  misencordi^  operibus  juxu  virtutem 
subsuntiae  iiisistens;  ei  Umen  hisistere  etiam  ultra 
Tiriutem  cuniens,  infirmis  compatiens»  bene  valenii- 
bus  congauaens,  aiieua  damna  propria  depuUns,  do 
alieniis  gaudiis  Unquam  de  propnis  exsulians  .  in 
eorrigcnals  autem  viills  saeviens,  Ut  fbvendis  viriu- 


et  LIAER 

tondiiuiliic»  exlolUttt,  neque  adversa  diiiiciaoi ;  sed, 
^dqvid  Uliid  faerit,  Yirtate  patieoti»  deviocatur. 

Nuliiim  aj^d  tt  loGam  odia,  ouUum  favor  iodisr 
crettti  ioveDiat :  beoigoom  le  boni  seotiaot,  di^i- 
cium  mali  ccf  noscaot :  iosootom  apud  te  sugf estio 
mala  ooo  faciat,  ooceotem  gratia  ooo  excuset :  re- 
misaum  te  delioguentibus  qoo  ostemlas ,  ne  qiiod 
ullus  ooo  fueris,  perpetrari  perroiltas. 

Sit  io  te  et  boni  pasioris  dulcedQ,  sit  ^t  judicis  se- 
veri  dislrictio  :  uoi|msciUcet,qaodioQOceDiesviven^ 
tesfoveat;  aUud,  quod  inquietos  ferieodo  a  praviU^e 
compescat.  Sed  quoniam  noonunquam  prgepositorum 
zebia,  dnm  districtus  malorum  vult  vindei  exislere, 
Uansit  iii  (^rudeUtatem  correctio ,  iram  judicio  re- 
fcaeoa,  e|  ceosura  di^ciplinae  sic  utere  ,  ut  el  colpas 
ierias,  et  ^  dilectiooe  persooarum,  quas  porrigis,  ooo 
reoedat. 

Misericordem  te,  prout  virtus  paUtqr,  pauperibus 
eibibe.  Oppressis  defensio  tua  subveniat:  oppri- 
ment|bu8  Biodes(a  ereclio  contradicat :  nuUius  far 
ciem  contra  Justitiam  accifuas.  NuUam  querentem 
justitfa  despiciat:  costodia  in  te  aeqaitatis  exoeUat, 
ut  nefi  diviti  potentia  sua  aliquid  apud  vos  extra 
viani  «ladeatratiofiis  audere;  nec  paupcrem  da  se 
sm  AiciiM  bamilitaa  desperare :  quatenus,  Deo  mi- 
serante ,  talis  possis  existere,  qualem  sacra  lectio 
pnpcepit  dioeos  :  Opoflet  episcoimm  irreprehetmbi' 
ifin  «m  (/  Jtift.  III,  V.  2). 

Sed  Ims  amnibus  uti  sabibriter  poteris,  si  magi- 
stram  cbaritalem  habueris,  qaam  qoi  seputus  fue- 
fit,  a  reclo  tramite  noo  recedit. 

fijcce,  (niler  cl^arissime,  inter  mnlta  aUa,  ista  sont 
jtaoerdotii;  is(asaotpalUi.  Qa»  si  studiose  servavet 
l-is,  quod  foria  a4)eepisi(e  ojstenderis,  intus  habes. 

9S  *  PUem  aaiem^  quam  m  tois  epistoUs  breviter 
idaerifMMati ,  lieet  latios  explaoaro  debuera»,  redem- 

tibas  adjutorum  animos  demulcens,  in  ira  judicium 
ftine  ira  lenens,  In  tranquiUitate  aalem  severitatia 
suae  censuram  non  deserens.  Haec  est,  frater  oharis- 
siine,  paUii  ^ccepti  ratio ,  quam  si  soUicite  servave- 
ris,  quod  foris  accepisse  ostenderis,  intus  habes.  > 

•  Fidem  oiifan,  In  sequenti  forofiula  fit  pariter 
mentiofidei  minus  expUcate ,  quam  deceret,  expo- 
siue.  Ex  utraqiie  oonstat.  I.  Fidem  miiti  sqlilam  ab 
episcopis  ad  sedem  apostoUcam,  cum  pallium  scripto 
peterent.  II.  tltramque  formulam  pertinere  ad  epi- 
scopos,  aui  sedis  apostolicae  ordinaUoni  non  subja- 
cel>ant :  ni  enim  el  qrdinabanlur  Romae ,  et  fidem 
in  ordinatione  nrofitebaptur.  lU.  Ambas  etiam  paulo 
post  synodam  Qaintam  esse  pomposiias :  tunc  enim 
opus  erat  enucieatiusfldemsuamexponere,proptcr- 
ea  quod  sdiisraatipi  plores  Quintam  synodum  noo 
admittereot,  atgue  ila  eani  recipere ,  testimonium 
foret  orthodoxfae.  IV.  IJtriusque  auclorem,  aut  in- 
formatorem  poUus,esseGregorium  Magnum :  nuUus 
enim  fbit  curiosior  fidei  prolessionisque  V  Synodi 
exactor  :  unde  io  professionibus  fldei ,  quas  ve| 
summi  ponUflcea  vd  episcopi  emitterent,  tam  cx- 
pressa  utriusque  mentio  fiebat. 

Ad  honc  locnm  iUustrandum  valet  plnrimum,  quod 
a  Qratiano  refertur,  cap.  Optatum.  D.  G.  ex  epistola 
Joannis  YQI  ad  WiUb^rtum  Goloniensem.  <  Optatum 
tifoipanium  noncconferre nequivimns, quia fidei tux 
paginam  minus,  quam  oporteat  reperire,  comperi- 
IrKs  :  (um  vi^e]ke^  io  e^  onUTtm  sanc(aruip  uni; 


DHJHNVft  U 

A  plon  lameo  noatra  graiias  figiioaa,  qood  eani  io  ipsa 
eUam  brevitale  rectam  esse  cogopvimus. 

^  Sancta  Trioitas  (raterniuiem  vestram  gratije  so» 
protectione  cir(mmdet,  atque  ita  in  timoris  sui  vii| 
nos  dirigat ,  ut  post  vitae  unius  amaritudines ,  ^d 
a^ternam  simul  pcrvenire  dulcedinem  mereamun 

TITULUS  II, 
Item  aUwl. 
<^Officium  saoerdolis  assumere,  81  oleriou  vigi.< 
lantia  perpendamus,  plus  est  oneris,  quam  honoria; 
86  4*1^^^  <^u^  P^P**^  curarenon  suQicit»  nisi  el 
sahibriler  gesserit  aUeaa.  Nam  ad  hoc  pastoralis  rer 
giminis  cura  adgradilur,  ut  aUorum  in  se  soIUcilUY 
dinem  pia  provisione  sascipial  ei  in  eorum  se  cu- 
alodia  vigihmter  disponal,  ot  Inpos  insidiaQs  possi-r 

^  bUitatem  io  eo  irmmpeodi  oon  habeal ,  oec  kesiof 
oem  ovUras  ioferat.  Sic  qaia  oimirum  ouram  suscer 
pimus  assiduam  debemus  soIUcitudinem  exercere , 
ut  oaUido  antiquoque  humani  generis  inimico  aditum 
praecludamus,  et  totis  contra  ejus  voracitatem  viri- 
bus  obsistamus  :  ne  nos^ra  forte  desidia ,  rabida  , 
qnod  i^sit,  quemquam  fauee  degiutiat :  quatenus  ad 
Dostram  oon  immerito  apolioelur  poenam ,  perdiUo 
dirae  negligentiae, 

Exhibeamua  ei^  quod  dicimus.  Divini  dispensa- 
lione  oonsilii  praeesse  nos  contigil,  prodesse  qoaiiiam 
possumus,  festinemus,  ul  dam  creditor  rationes  no- 
biscom  posilurus  adveneril,  lucrum  nos  fecisse  re-' 
periai,  elsqa  nos,  sicul  promisit,  remuneratione  hc* 
lificet. 

C  Hoc  itaque,  frater  cbarissime,  considera,  et  lo* 
eum  quem  adeplus  es,  non  ad  requiem,  sed  ad  lalx>- 
rem,  le  soscepisse  cognosoe.  Adhortationis  ope 
corda  fideUum  oorrobora,  infidelium  converte  :  quod 
ut  faciUus  adsequi  merearis,  ^  pnedicationem  tuam 
viia  commendet ;  ipsa  eis  instnicVio,  ipsa  magistra 

versalium  Synodorum,  in  quibus  fidei  nostrae  sym- 
botum  conUnetur,  nec  decretaltum  Roroanorum  pon- 
tificum  consUtulorum  ,  secundum  morem,  feceris 
iqentioqem;  sed  nec  iUam  propria  subscripUono 
inunieris,  nec  aliquem,  qui  hanc  jurejurando  flrmar 
ret,  miseris.  > 

^  Sancta  Trimtai^  etc.  Hflec  clausula  superiorem 
Ecclesiae  setatem  sapit :  nuUa  porro  bac  in  formula^ 
sicut  neque  in  consequenUbus  iribus,  fit  meniio  ple* 
nitudinis  poteslati»,  ouUa /ide/trolis  et  obedientio!  pe- 
cvliariserga  sedem  Apottolicam^  nulla  vich  Apostohca 
P  alque  auctoritatis  in  episcopos^  nulla  denique,  nisi  in 
tertia,  petitionis  vehementis ;  sed  tantum  omatus,  el 
incitamenti  ad  sanctius  vitam  instituendam. 

9  OKiciutn  sacerttotis.  Quin  secundahaec  formula 
ex  Gregorio  Magno  accepta  sit,  nullus  est  dubilandi 
locus  :  id  aperte  stylus,  id  senienliae,.  id  media  fere 
pars  quatuor  in  locis  apud  Gregorinm  toUdem  verbis 
repetita  docet.  Pnefatio  ad  hsc  usque  vertn  remu* 
nerat\on^  lastificet,  lcgitur  in  ep^stoia  xf  Leonis  noni 
ad  Joannem  Salernilanum. ' 

d  Prwdicationem  tuam  vtln,  etc.  Locus  affinis  apnd 
Gregorium  epist.  !i3,  tib.  vii,  ind.  %  cum  Siagrio 
Augustodunensi  pallium  mitteret :  c  Oportet,  uteni- 
xius  in  cuncUs  se  siudns  fratemitas  vcstra  exerceat, 
et  circa  subjectorum  actus  cura  sit  vigilans ,  ut  ve- 
strum  Ulis  exemplum,  instructio ,  et  vita  magisi^^f^ 
sit.eic.  I 


80^  ROMANORUM  PONTIFiGUM.  —  CAP.  IV.  U 

fit :  ad  deuderium  aiUm  vits»  doccnte  te  ,  suspi-  A  sUuUiaJem  sibi,  per  impositionem  mamiiim  liomioi-^ 

reiit :  tuo  viYentes  exemplo ,  ad  eam  perveniaDt : 

tci»pof9lin  despiciant,  et  quse  traaailura  ftunt,  con- 

teameatefl,  ad  ea  semper,  qa»  nuUo  lloe  daudanUir» 

aslMleBt. 

In  lua  igitnr  studium  adJiibe,  in  bis  tou  mentis  in- 
lentioiie  persiste :  quatenus  dum  tua  praedicatione 
atque  S7  iuiitatioDe  baec  fiierint  eonsecuti ,  tanto 
uiajora  a  Deo  nostro  reci|Has,  quanto  eongrua  solii- 
dtudiae  iocrandis  ei  anunabus  oiGcii  tui  esercere 
opera  minime  desiiteris. 

iPaHium  prseterea,  jiixia  aatiquameoBsuetudineni» 
fralersiiati  tvmtransmisimus.quo  ila  uti  memiaeris, 
skai  praedeeesaoreaaoslri  tms  pnedeeessoribus  coa* 
ccseere,  •  priviiegionrai  iBorum  scilicet  integritata 
serrata.  ] 


Fidem  aHteai  fratemitatis  tu«,  quamvis  in  epistola 
quam  direxisti,  subtiliter  debuisses  oxpooere;  ve- 
rumtainen  hetamur  in  Domino,  qni  eam  rectam  esse 
ex  solemiii  symboli  confessione  didicimus. 

^  Praeterea  pervenit  ad  nos,  quod  sacri  ordines  in 
illis  paritbiis  cara  datione  eoimaodi  eoDieranlar: 
qoodsi ita  est, flens dico, gemens denuntio, qnia,  cum 
sacerdotalis  ordo  intus  cecidit,  foris  quoque  diu  stare 
aan  poterit :  seimus  quippe  ex  Evaageiio,  quid  lie- 
demptor  noster  per  semetipsum  fecerit,  quia  ingres- 
sus  templam  cathedras  vendentium  columbas  ever- 
iit  {Maith.  XXI,  v.  12).  Golumbas  eaim  vendere»est 
de  ^arHa  sancto,  qoem  Deos  oronipoteas  consob- 

•  Prtvtl^^toram  integritate  urvata.  Gum  milteretur 
pallium,  aut  concedebantur  primum,  aut  concessa 
pridem  confirmabantur  privilegia.  Gregorias  Ma- 
gous  concedit  primum  Siagrio,  c  cujus  indumenti  ne 
magniflcentiam  nudam  videamur  modo  conlulisse, 
hoc  etiam  pariter  prospeximus  concedendum.  i  Et 
postea  :  c  Omnino  rationis  ordo  nos  admonet ,  ul 
cnm  asu  pallii  aii(|ua  largiri  privilegia  debeamus.  i 
Gonfirmationis  olim  concessorum  ubiqoe  passim 
cxeayAz  occurrunt. 

>>  Prteterea  pervenU,  etc.  Tolns  hic  locus  de  simo- 
aiaca  ordinum  coliaiione,  desumptus  est  ad  h^c  us- 
que  verba ,  pro  qua  re  adtnoneo ,  ex  lib.  iv  epist. 
Gregorii  Ma^ni  epist.  50  ad  Yirgilium  Arelalensem, 
cnm  ei  paUium  mitteret;  et  epist.  55  ad  Joannem 
Gorinthiorum  episcopiiro,  sed  praesertiro  ex  epislola 
e|iisdem  libri  lti  ad  episcopos  Graecicc,  in  qua  pau- 
cis  immntalis  conlinetur  clausula  exborlaloria,  uux 
iD  aKis  duabus  desideratur.  Reperilur  qiioque  lio.  v 
epiatola  7  ad  episcopos  Eptri ,  usqoe  ad  baec  verba, 
Ormaif,  ele. ,  eui  lamea  clausulae  alia  fere  par  r^ 
spondet. 

Inde  vero  colligere  est  quanlum  Simoniaca  Ines  ca 
lempestate  grassaretur  ,  quantumque  sanctissimus 
Poatifex  ia  ea  ai)oIenda  iaboraverit.  Quid  porro  Si- 
ntoniae  nomine  comprebenderet,  salis  aperte  docet 
epistola  44,  lib.  iv.  jLocuin  consule,  et  si  vis ,  inde 
ocolos  in  nosira  tempora  reflecte.  Insertus  est  locus 
Idem  episiolae  94  Joannis  VIII  qua  Rostagno  Arela- 
tensi  paliium  mittit,  iom.  IX,  cohc.  Gen.  novae  edi- 
lonis. 

c  Oromiw,  etc.  idem  fere  est  apud  Gregorium  opi- 
logus,  in  epistola  ad  Yirgilium  Arelatensem. 

^  Pallii  u$um.  Uac  formula  Symmacbus  ann.  5M 
paflium  misit  Tbeodoro  Laiireacensi  episcopo,  ui  ha- 
l)ciur  io  nova  coUectione  concUiorum,  inter  episto- 
las  Symmachi  epist.  11,  quse  ex  appendice  chronici 
KeicherspergensiS,  ct  Mciropoli  Salisborgensi  liondii 


l»s  triboit,  commodum  temporale  percipere:ex 
quo»  at  praedixi,  maio  jam  inauitur,  quid  subsequa* 
iur :  quia  qui  in  templo  Dei  columbas  Toadore  pras- 
sumpseront,  eorum ,  Deo  judice ,  cathedrae  eecide- 
lunt,  quia  videlicet  error  ia  subdiios  cum  augmeoto 
propagatur  :  nam  ipse  quoque,  qui  pretio  ad  sacrum 
honorem  perducilur,  jam  in  ipsa  provectus  sui  ra- 
dice  vitiatuSy  paraius  cst  aliis  venundare  quod  emit. 
Et  ttbi  est  quod  scriptum  esi :  Grati$  acctpi$ti» , 
graii$  date  {Matth.x^  v,  8). 

88  Gum  prima  conlra  sanctam  Ecclesiam  Simo* 
niaca  baeresis  sil  exorta,  cur  ooa  perpeadilis,  cur  noa 
videtis,  quoaiam  cum  quisque  cum  pretio  ordioat , 
pravehendo  agit,  ut  haereiicus  fiai? 
I  Pro  qua  re  admoneo  atque  obiestor ,  ui  omnino 
debeas  esse  soUiciiuSi  at  nihil  sibi  oommodi  dalio , 
nihil  graiia,  nihil  quarumlibet  supplicatio  persona- 
rum  in  sacris  ordinibus  vindicet :  sed  ille  ad  hoc  of- 
ficium  perducatur,  quem  morum  gravitas  commen- 
dat,  et  actiones  :  nam  si,  qnod  non  credimus,  flcri 
tale  aliquid  senserimus,  canoniea  iilud  ,  ui  digaum 
est,  severitate  corrigemus. 

« Oramus  omnipotentcm  Deum,  ut  sua  te  munitione 
oircumtegat,  et  sacerdotii  suscepiam  officium  operi- 
bus  implere  concedai. 

TITULUS  in. 
Item  atiud. 

^  Paiiii  ueam,  qaem  ad  sacerdotolit  oikii  deco- 

r  desumpta  dicltur.  Legltor  etiam  apnd  Goldastnm 
in  appendice  documentorum. 

Ikc  eadem  forma  Gaesario  Arelatensi  missum  ao 
eodem  Symmacho  pallium  dubitare  vix  licet.  Quam- 
vis  igitur  Svmmachi  ad  Gaesarium  litteras  periisse 
doleat  vir  dociiSBiams  ThomasittOB,  opiaor  «amen 
jaetoram  inde  posse  sarciri. 

Missum  porro  pallium  Ga^sario  a  Symmacho,  di- 
seiroas  ex  litteris  Vigilii  jpapse  ad  Auxanium  Arela- 
iensem  datis  ann.  543.  c  Quia,  inquit,  digna  credi- 
mus  ratione  compteri,  ut  agentl  vices  nostras  pallH 
non  desit  omatus,  usum  tibi  ejus,  sicut  decessori  tuo 
praedecessor  noster  sanct»  recordationis  Symma- 
chns  legitur  contulisse,  beati  Petri  sancta  auctori- 
tate  concerlimus.  i 

Sunt  qui  credant,  ante  Symvachum  a  nullo  pon- 
tifice  datum  pallium  ulli  episcopo,  praeterquam 
Osliensi  a  Marco  j^apa  ann.  S3^  ui  eo  summi  ponti- 
ficis  ordinator  insigniretur  :  in  cnmque  sensum  in- 
*.  terpretantur,  quod  Yigilius  solius  Symmachi  memi- 
^  nit,  non  item  praedecessorum  aHorum.  ¥erum  verba 
haec  formulae,  t^joriiiii  mMv,  et  ^emndum  morem 
tum  eccle$iaf^  credulilatem  hanc  evertunt :  fit  enim 
meniio,  ct  ma^orum^  qui  plures;  etmorfs,  qiii  facto 
uno  non  indnciiur. 

Hac  etiam  forma,  paueis  imrautalis,  usas  est 
Paschalis  i  cum  Bernardo  Vienaensi  episcopo  palf 
lium  mitteret  ann.  817.  Paucis,  ioquam,  immulaiis: 
nam  quinque  linearum  prxfaiionem  praeposuit,  ei 
solcmnem  temporuro  illorum  clausalam  subjnnxii, 
faoia  meniione  noiarii ;  ei  oenfirmatioaom  privile- 
giorum  addidit,  de  quibus  formula  haec  suet;  ei 
pauca  quaedam  anliquae  formulae  verba  prselermisit» 
quae  rclineri  satius  erat.  Yide  appendicem  Tomi  VH 
GonciUorum  generalium  postremae  ediiionis|>ag*  iM9 
ei  observa  (miier,  formulam  lianc  diarni  trecentis 
saltem  anois  usitaiam  fuisse,  nempe  ab  ann.  SOl 
quo  Symmaobus  viveiaif  ad  81T  quo  scribebat 


n  LIBER  DIUIlNUtS 

rein,  et  ad  ostendeodaoi  imanimitatem  ,  qoam  cnm  A 
beato  Petro  apostolo  univefium  gregem  dominiea- 
nim  ovimn,  qu»  ei  commise»  sont,  babere  non^du- 
biom  esty  ^ApostoKcam  sedem,  sieut  decait,  po- 
posoisti.ot  pote  ab  cisdem  aposlolhAindataeEcclesiae 
episcopos,  ma}oram  pelilioni  libenter  indulsimus,  et 
ad  osiendendam  in  te  tuamque  Ecclesiam,  ejnsdem 
sedis  Aposiofic9B  charitatem,  ex  nostri  etiam  ttbi  uso 
palUi,  quo  secondum  tuae  moremnti  possis  Ecdesiae, 
illud  destinasse  aignificamua.  FnHemitatem  loam 
congrue  ac  necesse  commonentes,  ot  et  crediue  tibi 
Ecdesiae  opos,  et  ApostolicaB  in  te  sedfs  benevolen- 
liam  affeetnmque  eonsiderans ,  ita  Deo  regente  cor 
tnom,  commissam  exsequi  gubemationem  stndeas , 
ut  adepta,  cijus  omaris  oflicio,  dignitate,  et  probi 


90  TITULUS  tV. 

item  allwi  Epiuopls  Sidlia, 
^  Apostolicae  sedis  benevolentia,  et  ^  aniiquaison* 
suetudine  provocati,  frateraitati  tuae,  qnam  in  IIK 
iScclesia  guberoationis  suscepisse  constat  offlcium, 
pallii  ttsmn  praevidimus  concedendum,  iliis  videlioet 
temporibus  atqoe  eo  ordine,  quibos  decessorefli 
quoque  tuum  usum  ease  «  non  ainbigis. 

Hoc  nibilominus  admonentes,  nt  sicot  a  nobi» 
bojnsce  decoris  usum,  ad  sacerdotalis  ofiicii  bono* 
rem,  accepisse  te  gaudes :  ila  etlam  moram  atqoo 
aduum  probltate,  ad  gloriam  Ghrlsti,  nostra  so- 
sceptom  auctoritate  sacerdolale  adoraaie  oonlenda» 
officium.  Sic  etenim  altemo  eris  invicem  lioMm 
conspieons,  si  ad  faiquscemodi  eorporls  habiliMa» 


ute  moram,  et  vivadtatis  soUidtodfne,  et  custodila  B  mentis  quoque  tuae  bona  concordent 


integriuie  idd,  an^HS  sludeas  adomari. 


Paschalia.  Saltem  disu  :  nam  nt  slmplicissima  est, 
primaque  omnium,  quae  ad  nos  cum  expressa  pallii 
mentione  pervenenint,  ita  antiauissima  videtar  : 
suiit  enim  additamenta,  quae  in  aliis  cerauntur,  po- 
sterioram  temporam  a  pnstina  simplicitate  receden- 
lium  indicia. 

•  Aposro/te<r,  etc.  Tota  qnanta  est,  irerbo  ad  ver- 
bum  contine tur  lib.  v,  cpisi.  8,  Gregorii  Magiii  ad 
dominum  episcopum  Messanensem  scribentis  ann. 
595;  continetur  etiam  epistola  ejusdem  libri  18  ad 
Joannem  Syracusanom.  Pneratio  ad  haec  usque 
verba,  frmmimmt  cMeedendmmf  posita  Aierat  in 


Omnia  etiara  prlvilegia,  qoae  tuae  pridm  concesaa 
esse  constat  Bcdeslae,  nostra  auctoriiale  firmamos» 
et  inlibala  deceroimos  permanero. 

epislola  54,  lib.  iv,  ad  Marinianom  Ravennatem. 

^  Anii^a  eotteueiudine,  Apud  Gregoriom,  anti^n(g 
eoneuetuaime  crdine.  Inde  vero  eonfirmantur  tria. 
I.  Etiam  ante  Symmacbi  tempora  a  summis  ponti- 
flcibus  niissa  esse  episcopis  pallia ;  neque  enim  esset 
antiqua  consuetudo,  qtiae  centum  annos  non  sopera- 
ret.  II.  Missa  esse  pallia  non  roelropotitis  tantom» 
sed  etiam  episcopis  quibuscumque :  temporibus  enim 
Gre|[orii  nullus  erat  in  Sicilia  prxsul,  qui  metropo- 
litae  lus  baberet.  III.  Quibus  incrementis  Hessanen- 
sis  civiras  in  archiepiscopalem  evasit. 

•  Non  ambigii.  Apud  Gregorium,  noii  mnHfinmu 


WCAPUT  V 


poimncis  AD  BPiacoposs  sui^  oaiuNATioNis,  db  sace»  Locts  irr 

SAlfGTOmUM   MUOUIiS 


Aa«infBiiTini.-^Pormulis  hoe  capite  comprebends  describnntur  praecq^u  sununi  pontifids  ad  epbeopos  aiHe 
ordinationia,  de  locis  sacris,  sanctorumque  reliquiis.  Mandat  vero  loca  sacra,  id  est,  basilicas,  oralo- 
ria,  baptisleria  et  altaria  ccmsecrari,  sanctuaria  coUocari,  r^liquias  concedi  vel  recondi ,  levari  corpor^ 
aanctorun^,  et  bonestiore  loco  reponi;  praeOci  presbyletps  oratoriis  et  basilicis.  Sunt  hic  porro  non  pr»-i 
ceptorum  tantum,  sed  etiam  petiUonum  formuls^. 


lHTfJLUS  I.  I 

Epie^apo  s  d^  ordjmmido  pre^bffero* 

Preabyler,  qui  baaifieia  Maasm  ni.  praeAierat,  prae- 
•antia  sncoli  dtdiar  viu  privatoa,  in  ci^os  locom 
ab  hii,  qoorom  interslt,  lU.  Diaconos  sobstiioi  po- 
atolauir;  cojos  vitam  et  conversationem  charitas  to^ 
dyigenli  examinatione  perquirat :  el  si  vitae  meritis 
irenerabilimn  canonom  per  omnia  soflhigatnr  aocto- 
ritas,  •  vespere  Sabbali,  aine  soffragationet  eom 
preabyterom  solemniter  ordinabis  :  qoatenus  sub 
eoelesiaalic»  diaciplin»  obaervatione  dignos  sit,  qoi 
inemoratam  incolpabiiiter  |[oberiiare  possit  Ecde- 
aiam. 


89  TiTULua  n. 

llem  aiiud, 
Filios  noster  111.  postuUTit,  in  oratorio  instantia 
soa  consecrato,  debere  sibi  ordinari  presbylerom ; 
et  ideo  sl  fratemitas  tna  videt  expedire,  aot  qoae 
^onata  sont,  possunt  servientibus  sioe  querela  solB- 
cere.  Soprascripti  desiderii  pnebentes  effectom, 
praesenti  praeeeptione  cenaemos,  oi  in  eodem  loco 
ordinare,  tempore  cOmpelen^,  charitas  toa  de- 
beat  preabyl^m,.  qoi  sit  dfgnis  moribos,  et  fide 
perfectus. 

TITULUS  IIL 
Petiiio  dedieationii  oraUmu 
Domlno  sancto  et  beatissimo  Patri  Patrom  m. 
papae  Cunulus  Te$ter. 


•  TeepereSakM.  Gongruis  nenqie  lemporiboa  «  etiam  prima  pars  did  Bominlcae,  d  ad  eam  usqoo 
Monlorom.  Yespera  aotem  sabbau,  si  more  anti- ^  nrotraberetor  jeionlum.  Ylde  eirist.  S.  Leonis  ad 


quo  iBteyigaHir,  aKod  nlbil  est«  quam  pars  ilhi  diei, 
i|ua  MiHhim  MoBiom  sohiaoB  essot :  atqoe  adeo 


Dioscorom. 


«9  ROMAiNORUM  PONTiFICUM.  •-  GAP.  Y. 

Ad  aufpneDtQDi  catholicae  religioiiis  pertiDet,  qno-  A  9(  TITULUS  V. 


90 


tie»  Ib  hoDore  sancloram  loca  ▼enenbUia  diTiDo 
cultni  consecrantur. 

In  praedio  quidem  III.  juris  mei  basilicam,  snmptu 
proprio»  me  snggero  censtruxisse,  quam  in  honore 
sanctomm  Hl.  el  111.  martyrum  desidero  consecrari : 
cui  basilicae  ad  luminaria,  tei  ad  allmoniam  ibldem 
senrientibas  offero  lil.  et  111. 

Qnapropler  quaeso  apostolalom  restnim,  nti  detis 
prsceptiones  yestras  ad  ID.  tenerandum  cfyiutis  ni. 
Antistitem,  quaienns  sopra  memoratant  basilicam 
debeat  sacrosanctis  mysteriis  conseerare,  ut  hoc 
facto,  beatiladinis  TestRB  temporibos  sancta  vene- 
ratlo  sninat  augmentum. 

Promitto  pariler,  nifatl  mlM  de  eodem  loco  ulte- 


BiipoMum  de  $perandii  sanctuarHi. 
^  Sanctuada  beali  HI.  III.  oblala  petitione  sibi  po- 
stulat  debere  concedl,  quatenus  in  ejus  nomine  basl- 
lica  proprils  consirucla  sumpUbos  solemniter  con- 
secrari  debeat :  et  ideo,  frater  charisshne,  prajfaii 
desideriis,  ex  nostra  te  prseeeptione  convenit  obe- 
dire,  uti  deTOtionis  suae,  in  coosecratione  quam  po- 
stolat,  j>oliatur  eSectu. 

TITULUS  VI. 

De  dandis  tanctuarUs, 

In  oratorio  ab  111.  constructo,  quod  jubeofce  do- 

cessore  nostro,  in  honorem  beatoruro  III.  et  Hl. 

dicitur  consecratum,  beati  Martyris  itt.  aceepla 

sanctuaria  dilectio  tua,  sub  congrua  devotionet  re- 


rios  vindicandum,  nisi  processionis  gratiam,  qu»  B  stituat,  ut  supradicti  sancta  reiigiosa  petiiio,  per 

^" operam  sacerdotalis  oflBcii,  mereator  elfectum. 

TITULUS  VH. 

De  dando  bene/icio  $an,eti  angelt. 

lU.  <  beneficia  sancti  Archangeli,  oblaU  petlikMio, 

sibi  postulat  dobere  eoncedi,  qualenus  in  cjus  no^ 

mineoratorium  95  propriis  constructum  suraptibut 

possit  solemuiter  consecrari :  et  idee,  fraler  oha« 

rissime,  praefati  desideriis,  ex  nostra  te  praeceptioDO 

convenit  obedire,  ui  devotionis  so£,  ia 

tione  qoam  postuiaty  potiatur  efTeclu. 

TITULUS  Vffl. 


Christianis  omnibos  hi  commune  debetur. 

93  Patri  Pi^^  deposco,  ut  daUs  affatibus  vestris 
ad  III.  Y^DeraDdum  III,  civitatis  episcopum,  qnateous 
possit  mihi  reliquias  supra  memoratoruffl  saoclonim 
soleniniler  contradere. 

TITULUS  IV. 
Responeum  oratorii  dedicandi, 

•  Petiloria  lU.  nobis  insinuatione  snggessit,  quod 
babelor  ia  snbditis :  in  fondo  111.  juris  III.  orato- 
HwB  se  pto  sua  defolione  fondasse,  quod  in  bono- 
rem  sancti  III.  desiderat  consecnrri. 

El  ideo  fratemitas  tua,  si  in  tuac  parocblae  memo- 
rata  constraetio  jure  consistit,  et  nnllum  eoipus  ibi 
coDsUt  liomatum,  percepu  primilus  donatione  legl-  p 
tiina»  id  est,  III.  et  Dl.  vel  lll.  praestantes  liberos  a 
nscalibus  titulis,  solidos  tot,  gestisque  municipalibus 
allegatis,  praedictum  oratorium  absque  missis  publi- 
cis,  soiemniter  consecrabit,  iu  ut  in  eodem  loco, 
oee  faturis  temporibos  baptisteria  coBstmaotor,  nec 
presbytemm  constituas  eardinalem. 

Sed  etsi  missas  fieri  sibi  Ibrte  maluerit,  a  dile- 
ctioDe  toa  noverit  presbyterara  postulandom,  qua- 
tentts  nihil  U)e  a  qnolibet  alio  sacerdole  nullatenus 
praefonatur.  Sanctuana  vero  suscepUy  sui  cuin  re* 
Terentia,  coUocabis. 


Responsio  de  dedicando  oratorio  intra  monatterium 
monackorum, 
^  Religlosis  desideriis  sine  difficulUU  praestari 
decet  e£Gsctum.  Quoniam  lU.  SancU  111.  in  loco,  in 
quo  monaphi  habitant,  oratorium,  pro  voto  suo 
dixit  esse  fundatum,  dilecUonem  tuam  prgesenUbus 
Jussionibus  duximus  admonendam  ,  quateous  ad 
prsedlctura  locum,  com  postulaverit,  ingravanter 
accedas,  veneranda  solemnia  dedicationis  Iropen* 
dens,  ut  quoUens  necesse  foerit,  a  presbyteris  Ec- 
clesiae  in  supra  scrlpto  loco  deservlentibus  celebren- 
tur  sacrificia  veneranda  missaram  :  iU  ut  in  eodem 
monasterio,  neqne  frateraius  tua,  neque  presbyleri, 
praeter  diligentiam  dlsciplinae,  aliquid  molestiarum 


«  Petitoria.  Hac  formula  bis  usus  reperitur  Pela- 
gios  I,  semel  EleiHlierio,  itenim  Alterio  eptscopo 
Kribeii8>,  si  credimus  Holstenio,  qui  ex  coilecUone 
cardinalis  Heusdedit  epislolas  iUas  dnas  cum  aliis 
excerpsit. 

Usos  est  deinde  Greaorius  Maffoos  tribus  in  locls, 
lib.  VII,  epist.  85,  indict.  2;  lib.  viii,  epist.  63  ad 
Decium  LilybeUnum,  et  lib.  xi  q[>ist.  20  ad  Passi- 
rom  Firmanupa. 

V  Sanetuaria^  ^tc.  Tota  h»c  formola,  quemadmo- 
dum  et  oonsequentes  duae,  desumpU  est  ex  epist. 
M,  lib.  IK  S.  Gregorii :  habetur  eUam  lib.  7,  episU 
107. 

Saoctuaria  porro  sunt  vel  ipsae  sanctoram  reli- 
qutae,  vel  potiua  reUqularam  thecae»  vel,  ut  aiunt, 
reliqularia. 

c  Benefieiq  sancti  archangeli,  Beneficioram  nominc 
inlelligi  reliquias,  discimus  ex  S.  Greg.  epist.  72, 
lib.  3,  nbi  menUo  fit  de  crace  a  summo  pooUfice 
missa  ad  Dynaroium,  in  qua  benelicia  eatenm  S.  Pe- 
f H,  ei  crmulee  S.  LaurentH  inserta  erant.  Sed  qme- 
{ierit  aliquis,  ooae  tandem  cogluri  possiiit  beneficif 


et  reliquiae  S.  Micbaelis  :  nomine  enim  angeli  si- 
gniflcari  Miehaelem,  oerium  est.  Responderi  ptn 
test,  fuisse  forUsse  ramentum  ex  lapide,  in  quo 
T%  olim  archaiigelus  apparait,  aut  in  Gar^ano  monte» 
aut  alibi  uspiam.  Credibilius  tamen  videtur  fuisse 
paiiium  aluri  seu  memoriae  sancU  archangeli  im- 
positnm,  et  pro  benedicUone  petenUbus  doao  da- 
tum. 

Hanc  conjectnram  auget,  et  vlx  non  indnbiUUm 
reddit,  quod  mihi  a  V.  G.  Stephano  Bahiaio  ooia- 
municatum  est,  Excerptum  ex  Uistoria  ms.  monasle- 
rii  S.  Michaeiis  Cuxauensis  in  dicecesi  Helnensi, 
(]ham  Garsias  €jusdem  loci  monachus  composuit 
circa  annum  mxxx.  Sic  enim  habet :  Sunt  reli^ief 
ipjsius  gloriasi  archanffeii  Miehaelis^  ex  pallia  sotlicet 
ejus  sanctcB  memorice. 

^  Religiosis^  etc  Habetur  toUdem  verbis  apud 
Gregorium  lib.  vii,  episu  49.  Inde  vero  oousUt, 
quod  fuerlt  jus  eniscoporam  et  presbyterorum  in 
consecraU  oratona  :  quod  monachoram  in  oblao 
Uonea* 


Si  LIM» 

Intetnl»  ot  81  <i«id  pro  dt  wsanim  devotkMie  com- 
moditatia  accesserit»  aibi  ^eatimeot  Tiadicandmn , 
cum  monachis  in  eodem  loeo  desenrientibua  debeat 
proQcere,  quidiiuid  offerri  constiterit. 
M  TITULU8  IX. 
De  r€Condendi$  reiiqmis  intra  motuMerium. 

•  Religiosis  desideriis  sine  difficultate  pnestari 
decet  effectum  :  atque  ideo,  qooniam  III.  abbas  mo- 
nasterii  lU.  vel  lU.  qui  est  supradict4  monasterii, 
oratorium  pro  TOlo  suo  dixit  esse  fundatum,  postu- 
lans,  ut  dedicari  debeat :  dilectionem  tuam  prae- 
senttbos  jussionilNis  duximus  admonendam,  qoate- 
nns  ad  praedictom  locom,  com  posloIaTerit,  ingra- 
Tanter  aceedas,  Teneranda  solemnia  dedicationis 
impendens,  ot  quotiens  necesse  fuerit,  a  presbyteris 
eeclesise  in  eodem  loco  deservientibus,  cdebrentur 
sacriflcia  Teneranda  missarum. 

Ita  ut  in  eodem  loco,  neqoe  fratemitas  tna,  neque 
presbyteri,  preter  diligenttam  disciplinae,  aliqoid 
raolestiarum  inferant;  aot  sl  qoid  pro  diTersorom 
doTotione  commodHatis  accesserit,  sibi  aestiment 
vindicaudum  :  cum  monacbis  in  eodem  loco  de- 
serTientibus  debeat  proflcere,  quidquid  constiterlt 
ollerri. 

SaBCtoaria  Tero  soscepta  sui  com  reTereotla  col- 

locabis. 

TITULUS  X. 

De  reeondendie  reliquiis  ^  intra  episeopium. 
Quoniam  dilectio  tua  sanctuaria  beati  lU.  sibi  no- 
stra  Tolontate  concessa,  in  oratorio,  quod  in  nomine 
eiosdem  97  ^^^  martyris  intra  episcopium  clTi- 
tatis  80»  asserit  construxisse,  postulat  recondenda, 
nt  in  ejns  honorem  locus  ipse  debeat «  consecrari, 
firaternitati  tuac,  si  tamen  nullum  iUic  humatum 
corpus  esse  claruerit,  quae  postulas,  indulgemus, 
quatenus  desiderii  tui,  Deo  auctore,  potiaris  ef- 

fectu. 

TITULUS  XL 

Petitio  Episcofn. 

Ad  laudem  summi  certum  est  periinere  Pontiffcis, 
quotiens  sanctamm  BasiUcarum  copia  vidctur  accre- 
scere.  In  fundoIU.  in  nostro  territorio  censlituto,Ba- 
siUcam  me  propriis  sumptibus  certum  est  fabricasse, 
qoam,  Deo  auctore,  Tobis  propitiis,  in  honorem 
sancti  lU.  marlyris  consecrare  desidero,  ^  cui  Basi- 
Ucae  ad  sarta  tecta ,  vel  ad  alimoniam  custodum,  de 
ipsius  foodi  IU«  et  Bi.  offero  :  ideoqoe  oro  apostola- 

•  Reli^otie  desideriis,  ete.  Desumpta  formula  ex 
lib.  II,  epist.  98,_  S.  Gregorii  scribentis  ad  Fortu- 
natom  NeapoUtanum  de  roonasterio  Gratiosae  Ab- 
batlssae  consecrando.  AfBois  est  etiam  eplstola  5i, 
libri  I,  qox  est  ad  loannem  episcopum  Sorrenti* 
num. 

^  Intra  epitcopinm,  f^oVk  disciplinam  temporls, 
per  quam  Ucebat  quidem  episcopo  ciTitatis  snnurbi- 
cariae  domesticom  faabere  oratoriom,  sed  quod  rite 
eonsecraretur :  nec  nrius  tamen ,  qoam  a  summo 
pontiflce  induHom  niisset.  Unde  Gelasios  epist.  9 
ad  episcopos  Loeaniae,  etc.  cap.  IV,  Ba^ilieat  fiovt- 
ter  iiislflfttliis,  tion  peltlis  ex  more  prwceptionibus 
dedicare  non  audeantn  Qoibos  tx  Tcrfois  id^  ab  anli- 


DiURNUS  n 

A  tum  Testrora,  oti,  data  Jussione  Testra»  io  pimdlcti 
sancti  lU.  manyris  lionorem,  BasiUcam  poisim  de- 
dicare. 

TITULUSXn. 

Ftem  Responsum. 

Basilicam ,  quam  dileciio  tua,  in  bonorem  beato- 

roffi  AposU)iorom  III.  et  III.  nuper  fabricasse  com- 

memorat,  facultatem  tribuimus  dedicandi,  praec^ue 

si  ea  spatia  Ecclesiae  tuae  juris  esse  testaris,  in  qui- 

bos  eadem  est  fundata  constractio,  in  quaeliam  l)ene- 

dictienes  de  sanctuariis  9B^postoiicis,  id  est, «  pal- 

liolade  eoramoonfessionibus,  tradidimos  coUoeanda. 

ProTidi  quoque  Pontificis  dcTOtione  pi^Tidebis,  ut 

possessionem  serrientibus  ibidem  profotoram,  qoam 

de  propriis  facoltatibus  deputasti,  solemni  dcTotlone 

B  transcrUias. 

TITULUS  XIII. 
Jtem  RMsponmm. 

10.  in  soio  sibi  eoncesso  ab  III.  et  in  in.  Aindo, 
petltione  eblata,  dodum  se  asserlt  Monasteriom  con- 
didi^se,  in  quo  nuper  oratorium,  qood  deerat,  esse 
commemorat,  pelens  hoc  In  bonorem  Sancti  UI.  de- 
bere  dedicari. 

'  £t  ideo,  frater  carissime,  si  in  tue  dieecesis  jore 
coosistit  antedicta  fundnlio,  pivesenti  praeoeplioM 
SQScepta,  oratoriom  memoraiom  soUta  benedictione 
sacrabiii.  Sic  tamen  ot  non  iUod  publiea  processiooe 
a  conditore  aliqualenus  teneatur :  congregaiioni  tan- 
tommodo,  quae  iUic  esse  noscilor,  aacni  mysleria 
r  oeId)rabls ,  qnalenus  relig iosa'  amgregallo ,  citra 
strepitum  plebis,  Domioo  die  noetuque  Taleat  sup- 
pUcare. 

TITULUB  XIY. 
ileoi  Jl^apofMimt. 

Petliionem  diledionis  tuae,  boni  operis  perfectione 
gaudentes,  congma  gratufaitione  suscepimus :  et  ideo 
Basillcam,  quam  dudum  asseris  Arianae  haeresis  spe- 
inncam  fuisse,nunc  soUicitodinis  toae  opera  cathoUcae 
fldei,  Gbristo  Deo  nostro  ac  Salvatore  nostro  re- 
gnante,  aptaveris  concedendam,  qnam  postulas,  ut 
in  honorem  beatorum  iU.  atque  lU.  Marlyram  debeat 
consecrari. 

98  ^^  '^^*  frater  cbarissime,  ti  in  tuae  parocbiae 

memorataoonstractio]ureconeistit,et  nollum  corpos 

D  ibidem  constat  hnmatnm ,  praedictam  BasUicam  re- 

oonciliandi ,  atque  consecrandi,  tU)i  nostris  praece- 

ptionUMis  facoitatem  noveris  attriboum. 

qnis  jam  inde  temporibus,  senratum  coUigitur. 

«  ionsecrari.  Nondom  inTaluerat  usus  cubicula- 
rinm,  ut  ita  loquar,  clanculariumqoe  oratorioram. 
Suum  singula  oratoria  lapideum  altare  fixum  habe- 
bant ,  soam  a  domus  profanae  tecto  sejunctam  fa- 
bricam. 

*  Cui  BasUicm,  etc.  Nota  rorsus  temporam  morem, 
quo  quisquis  Basilicam  aediflcaret ,  deberet  sin)ul 
conferre,  qnod  ad  sarta  tecta,  alimoniam  custodum, 
atque  etiam  Inmtnaria  opus  esset. 

«  Patdola.  Brandea  Vocat  etiam  et  Tclamina  san- 
ctus  Gregorius. 

t  Fa  tdeo,  Solemnls  forma  pneceptionis,  qu«  in 
eonscqucntibus  tituHs  osorpator. 


»3 


ROMANORUM  PONTIFICUM.  —  CAP.  Y. 


B 


TITULUS  XY. 
De  aliari  dedicando. 

Rehtionis  tU2e,  sed  et  petitionis  oblatae  ab  111,  te- 
iiore  decorsOy  necesse  fuit  rationabililer  respondere : 
iileoqoe  in  altare,  quod  in  Qasilica  Sancti  III.  olim 
dedicau  Gonstructum  dicitnr »  dilectionis  tux  con- 
secralio  aptau  perveniat  :  quatenus  aediflcatoris  de- 
rotio  desiderii  sui  plenum  sortiatnr  efTectum. 
TITULUS  XVI. 
De  reeondendo  corpore  Sanetorum, 

Filiiis  noster  Hl.  suis  nobis  suggestionibus  indi- 
cavit,  partibuslll.  corpus  Beati  III.  noviter  ftiisse  re- 
pertum,  etqnod  IIL  gloriosus  genitor  ejus  in  Basi- 
Hca,  qnam  noviter  aedificavit,  idem  corpus  statuit 
eoUncandnro,  petitque  ut  eadem  Ecclesia  •  solemniter 
dd)eat  consecrari, 

Ideoqne,  frater  cbarissime,siin  tuaeparocbiss  me- 
DioraU  constructio  jnre  oonsistit,  nullumque  eorpos 
ibi  ooosUC  hnmatum ,  percepU  ppimitos  a  prsedicto 
vtro  donatione  legitima,  qux  in  lumioariis  ejusdem 
basilicae  digpe  possit  sulBcore,  eamdera  Ecdesiam, 
convocatis  aliis  fratribus  et  Coepiscopis  noslris  libi 
Ticinantibos,  stude  solemniter  dedicare»  quatenus 
devoiionis  suae  in  conaecratione,  quam  postulat,  po- 
tiatur  effiBCtu. 

100  TITULUS  XYH. 
BatUUa  qwB  post  incendium  reparatur, 

RasHicam,  qnam  in  castro  III.  diiectio  toa  post  in- 
eendinra  asserit  reparaum ,  et  in  honorem  beati  III. 
babiutnres  locl  ipslns  desiderant  oonsecrari,  dedl-  q 
cationis  tibl  in  eo  praecq)tionis  nostrae  serie  faculta- 
lem  tribaimns,  ot  fidelium  devotio  competentem  sor- 
ilalar  effiectom.  ^  Scias  sanctuaria  noviter  missa  : 
«uiclnnria  ▼ero  soscepU  sui  cum  reverentia  collo- 
cabia. 

TiTULus  xvm. 

tmMiea  qum  poit  ruinam  aiterius  juxta  Ipsam  con- 
ttrueta  eU. 

Qooniam  beali  Ul.  Basilicam  lateribus  aljquando 
coBSlnieum  ftuidilos  perhilMS  corruisse,  et  iu  roina 
ipiia  Td  tiiia  aqualoribos  esse  repleum,  nt  ranndavi 
(filBGiliiia  foeril,  qoam  sBdifieari :  te  antem  in  vlclno 
DoiBino  ^osdem  looo,  Basilicam  aliara  in  honorem 
pnedicti  Martyris ,  non  de  laleribns ,  sed  de  calce 


»1 

AMqae  afOioinlnBiiMCMiunamoraa,  sedoi  inn»- 
liova»  loQgo  auiam,  qoara  illa  ftierat,  sufreiiase. 
Nuoe  aniom  Iteiduten  lifoi  ejnsdem  BaailicaB  trlitai 
desideras  dedicaniJae,  et  nt  de  praBdictis  rulnis  ad 
novam  Basilicam  ipae  reliquiae  transferantur. 

Ideoque ,  nt  pia  el  jusu  sunt,  quae  a  tua  fraUmi- 
tate  poscuntur,  dedicandi  tibi  prsedicti  locum  oon- 
cedimus,  Deo  propiliante,  licenliam ;  sed  et  reliquias 
cnm  honore  debito  ^  transferendi ,  atqoe  in  ea  quae 
a  te  construcU  est,  101  Basilica  collocandi.  Haec 
enim  ad  filiorum  Ecdesiae  gaudium,  el  ad  tux  opi- 
oionis,  vel  etiam  mercedis,  uiiliutem  noscuntur  pcN 
tinere. 

TITULUS  XIX. 

Petitio  de  dedicando  Baptiiterio, 
Yotiva  solemniUs  animorum  exigit  augmenU  Ba- 
silicae,  quatenus  in  bonum  religionis  popuU  devotio 
msgor  adcresoat.  Ergoquia  inBasilica  Sancti  III.  et  in 
fundo  Hl.  juris  mei  <  Baptisterium  collocavi ,  iu  ut 
reUquias  in  eodem  loco  sanctomm  Martyrum  III.  et 
III.  desiderem  introduei :  idcirco  provolotus  Aposto- 
latns  Testri  roeriUm  obtestor,  el  per  sedem,  quam 
regitis,  diviniutis  sorle  Yicarii,  nt  datis  ad  nostmm 
Tetierabilem  lU.  Episcopum  jussionibus,  in  cujus 
dioecesi  videtur  esse  eonstractum,  dedieationem  Ba- 
ptisterU,  praedictis  Martyribus  propitiis,  fieri  censea- 
tis,  ut  in  fide  cathoUca,  adcrescenu  populo,  et 
agente  beatitudini  Testrae  gratias,  reliqiiitt  coUocen-' 
tur  :  cui  •  BasUicae  fticU  donationis  eartula,  fundoo 
lU.  et  Ul.  me  collocatoram  esse  promitlo. 

102TITULUSXX. 

Besponsum  dedicandi  BaptisteriU 
^FiUus  noster  in  fnndo  lU.  juris  sni  Basilicam  du«> 
dumdicaum  oblau  asseritpetitione,  et  sepraedicU  in 
BasiUca  Baptisterium,  quod  deerat,  suggessit  condi- 
disse,  quod  solemni  benedictione  sacrari  desiderat, 
alqoe  in  eodem  Baptisterio  Sanctoram  III.  et  III.  san- 
otuaria  debere  collocari. 

Idcirco,  diarissime  frater,  sl  in  tnae  dioecesis  me» 
BoraU  fondatio  jore  consistit,  praeceptione  susce- 
pu,  desiderns  satisfaeies  conditoris  :  sic  tamen ,  ut 
obkiurara  reram  primitias  <  donatio  solemnis  prae- 
Teniat ,  denontiaturas  ex  more,  nlhil  illic  juris  fim- 
datori  ulterins  jam  deberi,  nisl  prooessionls  gratiam. 


MernnHief,  etc.  ObserTa  gemmum  consecratio-  D  bat  imaginibus  baplismoram  in  Novo  TesUmf^nto 

— • —  .  ^^ j : celebrium,  Cbrisli  a  Joanne,  Eumichi  a  Pbilippo, 

etc.  Ornabalur  quoque  Sanetorum  slatuis  atqne  rcli- 
quiis  :  imo  et  suum  etiaro  habuit  ^im  aitare.  Haec 
partim  cx  veteribus  Scriptoribus  conslat,  pariim  ex 
reliclis  antiquae  reiigionis  Tesli^iis. 

«  Ba*Hic€e.  Ubicunque  constitutum  erat  Baptistc- 
rium,  suam  habuil  plebem,  atque  iu  ficbat,  ut  more 
noslro  loquamnr,  parochlalis  :  undc  Zacharias  pap.i 
prohibuit,  ne  Baptisteria  in  priTatis  oratoriis  coiisii- 
Uierenuir.  Unde  etiam  in  formula  dtciUr,  quatenus 
populi  devotio  major  adcrescat. 

t  Filiui  noster ,  etc.  Hinc  accepla  est  magnn  c\ 
parU,  unde  et  consequens,  paucis  quibusdam  verbis 
iiUunde  assumptis. 

6  Donatio  solemnis.  Quae  alondo  Pre^yUro  Car- 
diuaU,  id  est,  titulari,  snfBceret :  (^^tdina  dicitur 
a  Pelagio  I  et  S.  Gregorio;  a  neutro  summa  cxpressc 
tradiiur^ 


eoramunem  unnm,  de  quo  superiores 
fonwilae;  alienun  solemnem,  aid  quem  Ticmi  Epi- 
scopi  convocantur  :  Ulis  fuit  dedicatio  BasUicac,  quas 
Synodo  seenndse  Arausicanae  occasionem  dedit. 

^  Sciof  sanctuaria,  Roma  mittebantnr  reliquiae, 
aut  certe  accipi  alionde  ^peciaU  praecepiione  man- 
dabantur.  Sic  enim  Pbntifei^  aliqua  ex  parte  videba- 
|nr  ipse  locum  sanctnm  constrnere. 

c  Transferettdi.  Ut  sine  raissis  Roma  sanctuariis 
consecrare  non  licebat  Basilicam,  iu  nequeea  es 
OBO  loco  in  alteram  consecrationis  gratia  ti'ans.ferre. 

^  Ba09$ltrium»  Non  est  fons  ipse  sacer,  sed  aed^s 
Basilicae  addita,  quare  dieitur  Aumentum  Baeiliete^ 
rotonda  ut  plurimum  instar  tesluoinis,  in  c^jus  me- 
dio  fooasacer.  In  nonnuIUs  Ecclesiis,  prxsertim  ca- 
liiedralibitt ,  cjosinodi  xdes  conspicitur  etiamnum, 
quae  ut  noo  est  sub  eodera  Ucto  cum  Basilica ,  tta 
*>mpriuii^  habct  coasecrsitionis  ritiun.  Dt'.pui^  tolo- 


9n  LfBER  DtURNUS  W 

qm  ChrisliaDiftoaiiiilNis  in  oomiBone  dibolvr :  qoo-  A  babotur  in  subdiiis,  in  looo  111.  juris  sui  Baptistoriam 
leniw  el  desideria  oondtloris  is  ottnibos  oonipleaii-     se  asserit  consiraxisse. 

lor  9  el  per  saontni  laTacmm  regeoomndii  iUie  poc-         Et  ideo,  frater  charissime ,  prsesenti  praeceptionc 
catonim  maeulae  deleantiir.  suscepla,  desideriis  satisracies  conditoris  :  quatenus 

TIT13LUS  XXL  per  renerandum  laTacnim  peccatorum  illic  maculae 

Item  Responsuth.  deleantur. 

•  Petitoria  III.  nobis  suggessit  insinuatione,  quod 

•  PeiUoria ,  etc.  Formula  desumpta  ost  pancis  immutatis  ex  lib.  xi   S.  Gregorii   epistola  ti  ad  Ho- 
norium  Episcopum  Tarentinum. 


103  CAPUT  VI. 

de  rebus  ecglesiib  phoccrandis  bt  alienandis. 

Abgoiieiituv. 

deinde  i 

pariter, 

ciendi  lcgitimas  locaiionis  carlulas,  ^t  coramuianai  sive  •unuw.  ^-?^rf"^^ 

cedendi.  Dcnioue  post  raliones  administralionis  gesiae  redditas ,  tribuitur  .... 

K,te  bfc  hTbentur,  el  tres  insuper  ali^nempe  liberlalis  qiia  ,don«i«r„^'^^ 

Tol  qui  mittonlur  ad  negoUa  sodis^posloUc»,  vel  qui  redeunt.  in  patnam,  post  Iimina  Apostolonim 

rite  salutata,  inslrounlur. 

TITULUS  I  B  benefidi  existens  memor,  tu  quoque  meliora  valeas 

Pra^cefium  guamio  laiau  tomuralur,  ei  fil  Regio^     «c  festines  demonstrare  servitia. 
ttanus.  TITULUSm. 

Quos  bon»  vitac  opinio  et  optimsB  conversationis  Prwceptum,  eunte  ordinatore  in  patrimomum. 

meritum  commendal,  bos  et  nos  intra  Ecclesiasticum         Saiubri  providentia ,  quidquid  Ecclesiastica  roqoi- 
ovile  aggregare  non  despicimus.  rit  ulililas,  Ulis  committendum  credimus  esse  perso- 

Et  quia  ei  narratione  plurium  sumus  salisfacU  j^^  quas  fidei  puritas,  vel  placitas  actiouis  studiuni 
de  conversaUonis  tu»  modesUa,  quod  elegantis  vitx  laudabiU  opinione  commendat  :  quapropter  Ubi  lU. 
sis,  dignum  consuimus  inter  Glerum  bujus  Aposto-  quoddivinagraUasuffragantedictum  sit,  omnepatri- 
licse  Dei  Ecdesiae  te  connumerari ,  ac  inter  Notarios  moniumjuris  sanctae  Romanae,  cui  Deo  auctore  deser- 
Regionarios,  per  hvyus  praeceptionis  pagioam,  ex  vimus,  Ecdesiae,  perinsulam  105  UL  consUluluui, 
auctoritate  beaU  Petri  Apostoloram  Prindpis,  cujiis  pncsenti  prsecepUone  peraequandum ,  sive  ordioaa- 
Ucet  impares  meritis  ,  Deo  lamen  dignante ,  vices  duro  conimitlimus  :  iiyungentes  ol  colonoram  vires, 
gerimus,  ab  jiac  die  poveris  te  esse  ascripium,  qua-  subdivinijudiciicontempiatione,  consldores,  etqiuiii- 
tenustatisbeneficii  vel  promoUonis  memor  existens,  tum  pensionis  nomine,  a  praesenU  lU.  indicUone, 
\0i  diebus  vilae  tuae,  in  his  quae  iiyuncla  fuerint  a  ^  ioforre  debeant,  soUidla  provisione  disponas,  no 
proceribus  luis,  fideU^r  ac  sinceriter  deservias,  el  in  quisquam  eoram  ullra  quam  sulBdi,  exigi^oarctelor, 
cuncUs  obedieotiam  el  recliludiuem  exhibeas ,  ul  aul  ampUos  quam  inferre  convenit,  minusve  persot- 
Dieo  beatoque  Pelro  Apostolo  auctori  el  proteetori  val;  et  quidqoid  Ubi,  cnm  Dei  Umore,  provld»  deli- 
nnstro  acceplus  appareas,  et  apud  noo  oommendatior  beratione  eonsUteril,  ^usdem  creatoris  noslri  dex* 
de  fldeU  servilio,  atque  laude  digoos  proberis.  lera  prolegente,  disponaa :  ol  cui  praevideris  aliquid 

TITULUS  n.  relaxandum  pensionis,  levigaUonem  iovenlat;  el  cni 

Praeeptum,  ^n4a  absens  Subregtonanue  fit  Regia^     addendum  esse  credideris.  quod  juslum  esl,  eogatar 
narimt^  exsolvere  :  qui»  id  quod  pauperibus  erogalur,  longe 

Qui  in  commissis  sinccri|er  fidem  suam  illibatam     **  •  merccde„  si  in  his,  a  quibus  infertnt,  noo  fueril 
exhibei,  unde  Apostolorum  Priocipi,  ejusque  Vicario,     i^  ^^  misericordiier  dispensatum. 
possit  esso  aceepttts,  merito  ad  inoreioentnm  pixH  TITULUS  (V. 

vebitur  dignlUUs,  et  Ibrtiori ,  nbstro  in.tervenient6  ^^^^  ^^^^f  (^^  Rectori. 

praeceplionis  annisu,  diuiur  hooore.  Quonkan  in  ordinando,  sive  discuUendo  patrimo- 

Et  iddrco.  de  fliis  fidelibns  servitiis ,  qnanquam  D  nio  sanctae  Roraanae,  cui  Deo  autoi^  desommns, 
dudum,  lamen  et  in  praesenti  ex  suggestione  lU.  sa-  Ecclesiae,  in  provinda  Dl.  consUtulo,  pnesenU  UK 
UsfacU,  promoUonis  munificeoUam  Ubi.  concodimns  ;  indiclione,  jubemus  te  rectorem  accedere :.  le  viddi- 
et  ideo  ex  aotoriuie  beaU  Petri  Prindpis  Apostolo-     cet  bene  agente,  et  absque  colonoram  gravamino 


ram,  cuiusKcet  impares  meritis,  Deo  tamen  dignan-.     conversante,  ol  divini  consideraUone  judidi, 

te,  vices  gerimus,  noveris  te  ab  hac  die  inter  Re-     quoque  commouiilonis  memor,  Ita  te  efllcadter  el 

giooarios  NoUrios  esse  adscriptum ,  quatemn  taUs     fideltter  exhtl»eas,  ut  nunius  ncglectus,  vd  fraudis». 


^7  AOMANORUM  PONTIFICUM.  -^  CAP 

qqod  absit»  alicujus  ia?eniari6  sustinere  periculam  :  A 
magis  autom  id  agas,  quatenus  de  flde  et  industria 
tua  dinaft  possis  gratiae  eommendari.  Ad  lamilias 
quoque  ^uadem  potrimoiiii,  secundum  mofem,  prae- 
cepta  direKimiis,  ut  nihil,  quod  ad  peragenda  ea, 
quae  tibi  injuncta  snnty  in  aliquo  vaieant  impedire. 

106  TITULUS  V. 
CVoiiif,  et  FamHicB   mauarum   iive  fundorum  m 
^romncia  consliluta. 

«  Ad  sollicltudinem  vos  Dl.  seJis  nostrae  Notarii  et 
Rectoris  dispositio  liostra  pertinere  constitiiit.  Jube* 
mns  enim,  ut  ejtts,  pro  Ecclesiae  utilitatibus  et  cultu- 
ra  agrorum,  mandatis  parere  properetis,  et  salu- 
brloribus  obedire  prxceptis  :  coi  talem  dedimus  po- 


VI.  9S 

TITULUS  VII. 
•  Ad  Patrieium  ProrMcur* 

Qai  iUa  protegiii  uuda  atiquid  acoedere  cogno* 
scitur  pauperibus  aUmentvm,  quid  atiod  agil,  qiiam 
de  proprio  ^entibus  eteemosynam  sabminiftlrat? 
Quod  et  quia  ita  esse  exoeUentiae  vestrae  iiidklum 
non  latet,  iibenier  scribimua  ea,  qa«  laoere  vos 
sponte  confldimus. 

Proinde,  honore  debito  salutantes,  latorem  fnt* 
sentinm  111.  cui  patrimonii  Ecclesiastici  in  illis  par- 
tlbns  constituti  cura  commissa  est,  scripiis  praeseuii- 
bus  commendantes,  petimns,  ut  ei  aniilli  yestri  sa- 
lus  dignanterassistat,  atqne  illum,  quaeeumquecausa 
poposcerh,  adjovet :  quatenus  pro  impensis  patroci- 


niorum  bonis,  et  nos  orare  pro  excellentlae  vestrae 

le«attm,Bteo8.qai  cooUim.cesex8Uter.nt,d.siricta  » i„eoIumitaie  enixius  provocemur,  et  lieatus  Petm. 

sevenlaie  cornpiat.  NoTeritis  cnim  sub  hac  condi-     Apostolorum  Princeps,  c«i  vestrum  ol>sequium  < 

tfone  vos  esse  comrolssos,  ut  manopia,  si  qua  forts 

latitant,  vel  fines  pervasos,  sna  instantia  juri  Eccle- 

aiasiico  revocare  non  diflSsrat :  pariter  etiam  periculo 

sno  fulsse  commonltnm,  ne  aliquando  violentiam 

rebu^alieniS)  yel  raptumforsitan.facereprKsumatis. 

TITULUSVI. 


Praceptum  ad  commendaiionem  euniU  Rectoris  in 
patrimoniumy  ad  Judieem  Provindw*, 

1»  Qui  in  actione  positus  bonis  se  omnipotenti  Dco 
commendare  sludet  operibus,  viam  sibi  profecto 
steniit,  per  quam  salubriter  ad  desiderata  perveniai, 
et  admajora  semper,  Christo  adtjuvanle,  prpficiat. 

Itaqne  prscmisso  salutalionis  alloquio,  111.  Notarium 
portitorero  pnesentium,  quem  ad  regimen  palrimonii  ^ 
Eccleslastici  in  111.  insula  constituli  Iransmisimus, 
vestraemagnitudini  107  commendamus,utbonitatis 
veslrse  iUi  affectum  et  gratiam  in  causis  pauperum 
libeniissime  commendeiis  :  atque  ita  eum,  sicut  re* 
vera  cbristianos  decet,  in  omnibus  aiyuvctis :  qua- 
tenus  dum,  vobis  concurrentibus,  utilltatcm  com- 
missam  peregerit,  ante  omnipoleotis  Dei  oculos,  in- 
lercedente  beato  Petro  Apostolorum  Principe,  actio- 
num  vestrarum  mercedem  invenire,  et  ejus  semper 
debitricm  habere  Ecclesiam  vaieatis. 

•  Ad  goUidiudinem,  etc.  Descripta  est,  paucisadmo- 
dom  immuiatis,  ex  lib.  7.  €regorii  ejNstola  52,  ad 
colonos  Syracusaoos :  habelur  vero  totidem  vert)is  in 
codice  Thuanaeo. 


k  Qui  ffi  actione,  Habetur  in  codice  Thuanaeo  hac  ^  9um,  Qua  de  re,  eic. 


modatis,  dignam  vobis  et  hicelinfhturumretrilmllo- 
nem  compenset.  Nec  enim  novum  vobis  est,  ista, 
quae  poscimns,  agere :  nam  multl  exinde  venlentcs 
lanta  de  vobis  lestati  sunt,  ut  majorem  de  subliml- 
tatis  vestrae  boiiilate  flJiiclam  capere,  quam  olim 
babuimus,  debeamus :  IdS  quoniam  postulalus  ra- 
tioai  sioe  dubio  creditor  exhibere,  qiiae  coDSoevit  eiiam 
non  postulalus  pnestare. 

Omnipotens  Dena  ab  omni  malo  vos  prolegal,  el 
de  vestra  nos  semper  faciat  salute  gapdere. 

TITULUS  VIIL 

Item  ad  Epiuopou 

^  iVolana  111.  saoctae  noetrae  Ecclealae  patrimobiiim 
in  insiila  111.  a  praesenti  111.  indiclione,  Deoauxiliantei 
peragendum  noveriiis  esse  commissum :  quare  di- 
lectio  veslra  memorato  Notario,  ubieunqne  necesae 
hahuerit,  solatia  festinel  impendere :  qoatenns  ad- 
jutus  vesiro  aexilio,  quaeei  Injnnximus,  alne  Impo* 
dimento  valeat  explicare :  in  dum  nobisdeobodientia 
vestra  reiulerit,  apud  noslroa  animos  posdlis»  Deo 
piopitio»  melios  commendari* 
TITULUS  IX 
•  Tractoria. 

Ecclesiasiicae  causae  noa  recepitniilitastardiutem, 

9C0pi$  a  paribus.  Et  postea  :  Nqtariui  lU,  sanctcB  np  • 
Mtras  Ecctesite  patnmonium  in  insuta  lU.  siium  ab 
hoc  pra^senti  anno  dominic<g  Ineamationis  M»  Itl» 
Deo  auxitiante^  fubernat^dum  noveritis  eme 


inscripiiooe :  ///.  Episcopns^  servns  servorum  Dei^IU. 
Insulee  Itt.  glorioso  Judici,  In  fine  adduniur  aliquoi 
lineae,  quae  in  forroula  sequenti  tDtidem  verbis  le- 
gnntur,  ul  suspicari  roeritb  liceat,  exscriptorem  co^ 
dicis  Thuanaei  formulas  duas  in  unam  conlraxisse 
prae  oscitaniia. 

c  Ad  Patricium.  Praefectos  Provinciae  intellige  sive 
qul  abimperaioribaa  GonataniinQpoHlaniS'  mitteban- 
inr  in  Occideniem,  ad  regendas  Provincias,  ijuaa 
nondam  alii  Beges  occuparanl  :«ive  qoi  a  Regibna 
Gallianim  in  auisditionibusconsltUiebantur.  Ett  apiid 
Gregorium  noo  una  apistola  ad  Pairtciam  Sicilise  : 
suni  ei  episloL-e  plures  ad  Pairicios  Galliamro  Art- 
giom,  DyoamRim»  eic.  Sum  aoiem  epistolae  Hhe  ita 
simllea  buic,  ui  oiuim  omnes  aotoram  habcvo  me- 
rito  diei  qneiMii.. 

4  Mof ario.  la  eodiee  Thuanaeo  habotiir  haec  inscri- 
pilo  :IU.£jitiscopu$^9ervi$$9emrum^Dei,  M.  Epc- 


•  Traetoria.  Ante  novem  annos,  cum  ad  M.  Mer- 
caloris  Coramonitorium  notas  adderem,  ulramq<:e 
edidi,  occasione  epistolae  illius,  quam  Zozimus  Papa 
ad  orones  orbis  Episcopos  de  condeninatione  Peh^gii 
et  Coelestii  misit,  quanique  Mercator  Tractorlam  Ui- 
ctam  iradir.  Eo  loci  Jacobum  Gotbofrednm  co.licls 
Tfaeodoalani  commeniatorem  notavi,  qood  ubi  fier- 
nardinmn  Ferrarium  arguere  voluit,  Episcopos  scri- 
pslsset,  cum  iractoriis  ad  Svno  lum  a  Pontirtclt;ns 
evocareniur,  Aiisse  <f uldem  a  ffdelibns  chrisUana  ca- 
ritate  acceptos  in  via  :  sed  id  Iraetortis  neqtie  prae 
cepium,  neque  comprebensn»,  tmo  nec  Id  ex  ollo 
adnnc  locoprobari.  Dixieiifmet  bis  dtialras  iracto- 
riis,  qiiibus  iitferiorisdignltalis  hominibus  providetar, 
exhoriolione  et  proecMilo  ad  fldeles,  non  improbabi- 
liter  «olMgi  |ioeae,  qmd  de  vocatis  ad  Synodara  Epi- 
scopis  sentire  oporterei.Non  probavit  autor  dfaarT- 
taiiottis  dc  Litierbomonids»  notaria  me  Gotbofredaili: 


?6 

Ideuqueapud  ciecUeiilissimmn  fliium  noslnim  III. 

Regem  111.  Notaiiam  sanctae  nostne  EcclesiaB  desti- 

navimus.  Exhortamor,  nt  ei  cabaUos,  cum  quibus  ad 

vicinam  109  civitatemfecilepossitoccnrrere,chari-' 

tas  vestra  sinemora  fedat  procumc:  qnatenns  aciio, 

qua  ei  injuncta  est,  cum  dirino  ftiYorc  vcstiwiucso- 

latio,  celcriter  mereatur  elfectnm. 

TlTlJLUS  X. 

•  Jtem  iractoria. 

Praesenlium  latores  pro  sua  devotione  liminibus 

beatorum  Principum  Apostolorum  praesentati,  petie- 

runt,.ul  a  nobis  relaxati,Yaleant  adpropriarcmeare: 

ideoque  praecipimiiB,  quatenus  sine  impedimento  so^ 

latium  eis  ac  consultum  impertientes,eos  ^  absolvere 


LlBfiK  bltRNt)9  »30 

A  TITULUSXH.- 

llem  aHud,  de  faciendit  eartuli$ 
QuamTis  ea,  quoe  legaliter  geruntur,  milki  Vileaiit 
rcfragatione  Convelli,  ne  qua  tamen  possit  esse  cen* 
irahendi  dubietas,  neoessario  nostra  intervenire  de- 
bet  autoritas. 

111  QuiaigiturlU.  vineatitabulasplusminustotju- 
ris  sanctae  Romanae,  cui,Deoautore,deservimus  £c- 
clesiae,  in  patriroonio,  quod  curae  tuae  commissum 
est,  constituus»  silH  factis  cartulis  postdat  debere 
conduci,  atque  ipsam  condnctionem  multis  deaiderftl 
annis  extendi :  experientia  \mn  bac  no&lra  autoritate 
suffultaf  praedictam  vineam»  cum  omnibus  ei  perli- 
nentibus^  factis  sdemniter  cariuUs,  sub  unius «  aurei 
solidi  pensionem  fationibus  Ecclesiasticis  annis  sia- 


^'^l'!!^.  ?!-^ J!^^!!^^!!!!!'!!*^ ^  »  ««»«5  persolvendam»  dare  ixm  differat. 

..-^«-.^  -^^  «^  Qiiatenus  hoc  modo  interveniente  locationis  coo* 


sospites  valeant  et  insontes  ad  propria  repedare.  Ad 
eorum  vero  sustentationem,  itineris  adliumeBtma 
atque  vires  impendite,  vicissitudinem  vobis  a  remur 
neratore  omnium  bonorumDeoimpertiendam  absque 
dttbio  praestolantes. 

IIOTITULUSXI. 
Pfffeeptum  aulorilatiB  de  fadendii  cartmU. 

Quaecumqne  ad  Eedesiasticamm  rerum  locationes 
contractusque  respiciunt,  sicut  salubre  est,  Pentifl- 
cale  providere  c<)n8uUum  :  iu  providae  cjus  antori- 
tatis  inieresse  censuram,  necessc  est,  nt  non  tantnm 
iegaltter,  sed  etiam  regulariter^  possil  res  Ecclesis 
bei  committi  poscentibnsi 

Quia  igitur  vineas  atque  easaies  Jnris  sAnctae  Ro'- 
maoae,  cui,  Deo  autore,  deservimus  Ecclesiae,  tn  pa- 
trimonio  111.  quod  cune  tuoe  commissum  est,  consti'' 
tous,  diversi  sibifactis  eartulis  postulant  debere 
conduci,atqueipsam  conductionem  mnltis  desidmnt 
SHinis  extendi :  experlent»  tna,  hacautoritate  suful-' 
ta,  praediclas  viiieas  et  easales,  cum  omnibus  eis 
peHlnewt^,  ftcils  mlemnlter  cartulls,  sub  }nsu 
pensione,  rationibus  ecclesiasticis  anals  singuUs 
persolvenda,  dare  non  difierat. 

Ita  sane,  ut  nulla  ratione  praesnmas,  colonos  san- 
ctae  nostrae  Ecelesiae  emittere,  neque  locum  eis  perti- 
iientem  uUa  ratione  usurpare,  et  alii  cuilibet  condu- 
cere  vcl  locare :  nam  sunt  omnia  irrita  et  vacua^ 


dnctiooisque  contractu,  et  iUis  suus  labor  sit  utUis^ 
et  sanctae  noslrae  Ecclesiae  proeuretur  ulilitas. 

TITULUS  xai 
Ptaeeptia  de  eonmmiandi»  fmido. 

Quanquam  rei  commutaUo  ex  ipsa  corporali  tra- 
ditione  possit  firma  consistere^  vel  ea  quae  l^Iiter 
geruntur,  nulla  yaieant  refragatione  convelU  :  ne  qu^ 
tamen  possit  esse  contrahendi  dubietas,  nostrae  dc* 
bet  intervenire  autoritatis  annisus. 

Etquoniam  lU.  fundum  lU.  positum  in  loco  Tlli 
jurls  sanctae  Romanae,  cul,  Deo  anctore  deservimns 
Ecclesiae,  poposcit^  atqiie  desiderat  commutare,  ad 
cujus  vicem  fundum  111.  positum  in  loeo  IH.  juris 
proprii  concedere  velit :  experienlia  tua,  hac  nostra 
sdffulu  autoritate,  praedicium  fundum  lll.  in  integro 
Jnris  sanctse  Romanae  Ecclesiae)  ut  prxmissum  est| 
existentem,  a  praescnti  III.  indictione  denominato  Di. 
contradat  atqne  commutet,  suscipiens  ab  eo  uimi- 
rmn  ad  invicem  ejusdem  fundi^  In  jus  dominiumque 
sanctae  nostrae  Romanae  Ecclesiae,  denomlnatum 
fondum  111.  In  integro,  et  omnibus  ei  pertlnentibus, 
vel  quaecunqnel|2  sunt  nomina  ejusdem  fundi,  quse 
in  Ectlesiastlco  nostro  Scrinio  pro  futuri  temporiscau- 
tela  contradere  Scriniarils  sanctae  Ecclesifi  nostfe 
convenlt. 

Quateuus  hoc  modo  intervenienUi  et  ilie  smepeti* 
ttonis  potiatur  effectu,  et  sanctas  nostrae  Eoclesiae 


qoffi  feceris,  si  exstiteris  temerator. 

Qoatenus  faoc  modo,  Interveniente  locationis  con*  j^  procuretur  indemniUs. 
duaionisque  contractu,  et  iUis  eorum  labor  sit  utilis,  TITULUS  XIV. 

ct  sancta  nostr»  Ecclesiae  procuretur  utUitas  atqiie  Prweeptum  de  commutando  manci^. 

hidemriius*  Constat  sirenuiiatem  tuam,  juris  sanctae  Roflsanac, 


sed  Ht  cursim  loferat,  qnae  scripsl,  ita  cotttrarinm 
atque  dixi,  mihi  imposuit.  Yofuit  me  loGutum  de 
tractorus  Imperatoris,  cum  de  Pontificiis  agerem,  et 
negare  praecepttim  de  fiereada  ope,  cum  expresse 
affirmarem  quae  fuit  iocuria  legeodi :  absit  enim  ut 
aliud  quidquam  eoglum. 

▲Ifinis  quaedam  est  ioler  epistolas  Pelngii  L  ab 
Holslenio  ex  coUectioiia  Cardinalis  Deusdedit  exeer- 
ptas*  qoas  Joanai  Gomili,  malim  Cwrai^ri^  Patri* 
nooii,  LiMNnosiim  Presbf  tenim,  ad  gtrmidini  ali* 
quod  sedis  ApostoUcse  Befolinm»  directttm 


EatapttdltareQlfiMa  llb.t, 


II,  eelebris 


quaedam  tractoria  Regis  evectionem  Legalo  decer- 
neBfis. 

*  Jtem  rradoHtf .  Hnic  nostrae  traetori»  affiirfs  est, 
qttaeinterfofmnlasveteresdeclffla  mimerainr,  qtia- 
qoepmoitens,  dmn  expiandl  sceleris  graila  perc^- 
naodo  loca  saoeU  tnviait,  fldeKbus  commendalnr,  ut 
roan^em,  foeam,  panem  et  aquam  ab  iis  aedpnt. 

^  Abiolm^.  Uberos  dimiture. 

«  Aurei  $aiM.  St  aarsius  soltdos  RoManns  sex 
miUilMiadeaariorttm  asstimetHr,  foed  wlt  Caseloik^- 
rus,  et  singttU  denarii  Romani  tnbos  asiilNieet  flemi, 
ut  habet  eominBift  opinio,  aoretts  solidos  mHle  11- 
bras  GaHicas  et^aolo  asipUmi  voleL 


<«*  ROMANOniM  POKTIFICUM.  —  CAP.  VI. 

Ctti,  OeeMiloff€,  deaervinuift  Eoclesise,  pnenun  ne-  A  114  TITULUS  XVil. 

Item  <i  prmveptum  de  cmwedemio  pnenu 


m 


uiiae  U.  fiHtriviflte,  ipemnqtte  in  oMBiscertani  uiae 
doinas  per  loi  ennoB  etiam  Imbaisse,  qnain  tiue  sftve- 
nuiuiiprecatnseenoftcoininutare,  ad  ciytts  Ticem 
111.  puenun  natione  III.  juTenem  tribuere  poposcisti. 
Tuis  denique  precilNis  flexi,  per  hiijus  nostr»  prae- 
ceptionis  atque  commutationis  paginam,  antefatum 
paerum  in  jura  nostrae  sanctae  Ecclesiae  suscipientes, 
sitk  Ipii  Mpra  lii.  a  pnewnti  Hl.  indictione,  piienim 
anle  dictnm  iU.  iore  irrerocabili  concedimns,  aiqne 
daBnmns,  noUam  joriediciiottis  partem  sanctaenostrae 
Ecdeflis  in  eom  de  caelero  babere  decernentes. 

in  eojvs  idem  pneceplionis  atqoe  commotationis 
poginam  manu  nostra  roboratam  libi  tradidimos. 
TITULUSXV. 
tiem  aind^  de  cemmutando  mmeipto. 

AbiMis  Mooaalerii  IH.  propria  nobis  relatione  sog- 
gessit,  roemorati  Monatlarit  queradam  senrom  in  pos- 
aessioBeMLflinMlamMiiraeEGdesimftiisseAsortitnm. 

113  Pro  qoibos^  toai  eiperientiae,  praesentis 
praeceplionis  noilre  aotorilale  injongimos,  ol  acce* 
dens  apod  ioeom  Ml.  in  patrimonto  iU.  tibi  com- 
mioao,  pio  predicia  ficclonai  llimola  Ticnriam  susci- 
pino  a  praadielt  Monaalerii  hominlims<  el  cominola- 
prspriam  Eeelesi»  emiltas,  eo  qood  colomim 
esl  iortila,  «l  deinceps  in  possesslone 
MoBieierii  abeqno  oUn  repetiiioM  deboal  deeervire^ 

Fro  ei^ns  lei  peragende  Miitaie,  prmsenlem 

pgmccplioaem  noslram  inlerTeBiro  censoimus,  nl 

pnedicu  oommnlatio  omne  in  poslerum  slabiKfatfs 

rebor  obilaeot.  C 

TITULUS  IVt. 

«  Prafeejirtum  de  donando  puero* 

Mihal  »bi  sobtrahit,  qui  sedole  sibi  ministranlibus 
aKqBld  InffilBr,  Domino  Deo  nostro  dicente :  Bea- 
tus  servui  Ute^  quem  etm  venerit  DominuB,  invenerit 
(Lue.  xji,  V.  37). 

ex  ApostoUca  autoritate  libi  puenim  no^ 
mine  in.  et  jure  lenodochli  111.  largimur  ad  scr- 
Tiendiffliy  compassionis  modo  a  nobis  tibi  impenso, 
pro  gratitudinibus  tuis,  atque  fldeli  scrvitio  nobis 
exhibito,  quem  in  tuo  dominio,  sub  ea  condilione 
stainimus  esse,  nt  post  tui  diem  obitus,  si  bcnc 
lerrieril,  jogo  servituUs  absolvaiur,  libertate  a  te 
mnnitns. 

Qoam  nostram  auctorttatis  praeceptionem  qiiicon- 
qneroalnerilTiolare,  sit  aeternae  condemnatiouis  in- 
nodatus  yinculo. 


•  SoftUum.  Vel  optare,  Tcl  eilam  duxisse  uxorem. 
^  7iMe  experieniiiB.  Ad  Cnratorem  patrlmonii  di- 

rigt  praeoeptam,  constal  ex  appellatione,  qua  ubique 
paasira  apnd  Gregorlnm  Bl  Gnraiores  patrlmonii  ap- 
peHantor. 

«  Prtteeptmm  de  datumdo^  ete.  Similes  dose  sunt, 
ant  certe  non  admodom  diTereae,  apnd  Gregorlnm 
Magniim :  altera,  lib.  i.  eptsl.  57,  qoa  Theodoro 
Conuiiario  Acosimum  paeram ,  allera,  lib.  10,  eplst. 
52«  <pM  Joaiioompuenim  Feiici  PortuoBsi  Episcopo 
per  »istoiam  dono  dat. 

*  Prtecgatum ,  etc.  Itaec  et  alta  conseqnens  a 
priove  diflen,  ^aod  priqr  largiendm  MlameBlo  l^ 


Exemph)  pnsloraUs  benignilatis  aeeeBdBalnr  ide- 
Uom  animae,  et  maxime  miBiitrorttm  Bodeiinsycae 
digniUUs;  nt  fiddia  serTiiia  in  commissls,  non  ao- 
Ittm  ipsi  exerceanly  Temn  aUos  adhUieio  oommo- 
morent. 

Quapropler  ftdeUbns  senriUis  tois  saUslhcti,  dl- 
leclioni  tuae  lil.  paerom,  qni  ex  colonatn  massoe  iU. 
patrimonii  Ul.  juris  sanctae  Romanae,  cui,  Deo  ao- 
Uire,  deserTimos  Ecclesiae  cognoscitor,  eoUocata 
Ubi  rounificenUa,  Apostolica  aoloriiate  donamos, 
cedimus,  atque  largimor,  el  iuri  aique  dominio  tuo 
eumdem  III.  puerum  conferirous.  Ita  ut,  ab  bac  die 
nt  proprius  dominos,  ejns  senriUo  peiliaris ;  et  qnld- 
B  qoid  de  eo  iMore  Tohieris,  lii)emm  ex  nostra  auto- 
riuie  habeas  faculuiem  :  qoatenna  boe  beneAcio 
poUlui,  eUam  meliora  nohii  ac  fideiiora  obsequia 
exhibere  inTiieris. 

TiTULus  xvm 

item  prteceptum  de  concedendo. 
Credimtts  ad  attgmentom  et  laudem  sanct»  Ec- 
desiae  perthmre,  si  ex  donis  beaU  Pelri  Aposiolomm 
Prindpis,  cojas,  Ucet  Impares  meritis,  vices  tamen, 
Dei  dignaUone,  gerimus,  ejus  utilitatibos  Odelia 
exhUieiilibni  sorvitia,  aUqaid  largianrar  :  non  enim 
respidt  ad  dispendium,  qnod  eis  irrogatnr,  dnm 
hirgiutis  Apostolicae  miroificentia  InTitantor  migorl 
sludio  alquo  alacriuie  In  eommlssis  inTif^lare  minift 
steriiSi  01  soierti  cora  erga  crotUUs  utiUUies  impen* 
^  dero  derou  mente  ceruminaj 

115  H(i^>'  ^uls  fldelibus  aiqHe  slnceris  protocaU 
scrvitiis,  ad  aliquantolam  tuae  puriuUs  remunera- 
tionem,  ex  iargiute  beali  Petri  Aposioloram  Princi- 
pis,  in  praesenti  III.  indlctione,  donamos  tibi  atque 
largimur  puerum  nomiDefn.  nalione  111.  ex  famUia 
sauctse  Romanae^  cui,  Deo  aulore,  desenriiBtts  Ec- 
desiae,  in  loa  iransferenteB  jura,  iu  ot  in  eo  ]us  at- 
que  domlnium,  ut  in  propriis  famolis  habere  dc- 
beas :  nec  liceuUa  sit  cuiUbet,  a  tuo  aliquando  jore 
auferre,  quidquid  tuonim  ad  aiiquantulam  recom- 
pensationem  serviUorum  bona  volunute  dignosci- 
mur  contulisse. 

Quam  donationis  paginam  manibus  nostris  robo- 
raUm  tn«  dilectioni  tradidimus  pro  futan  cavtela. 
TITULUS  XIX- 
«  Securitae, 

JusUUae  consenUneum  esse  dignoscitnr,  nt  ii, 

berUUs  c(Aiditionem  apponat,  posteriores  imllam. 

•  Securitae.  Non  est  Unium  acceplilatio  vel  apo- 
cha,  sed  rationum  rite  redditarnm  lesUmoniom,  quo 
mmiiti  Procnratores  rerum  Ecciesiasticarum  sccuri 
Tivebant.  Vox  isU  sic  accipitur  epist.  42,  Hb.  I, 
Gregorii  Magni. 

Suqiicor,  sccoHtaUs  formulas  iiUs  doas  ad  poste- 
riora  tempora  pertinere:  nam  sobscribendl  fbrmam, 
qoa  NoUril  noinen  fai  utraqoe  apponittnr,  tIx  reperi- 
tur  anie  noBam,  a«i  etiam  decimam  smeufaim  ;  ei 
acli<inarla  portarum  urbis,  cvjus  menUo  fit,  in  po- 
steriore  specut  tempos,  qno  summi  PontiOces  jflfm 
dominabaotor  Romae.  Accedit,  qood  UrrihiUs  Itlt 


m 


LIBER  DID^Nb& 


qui  Ecdesiastidt  uUlitatibas  fldeMler  serYianl,  per-  A  rism  secaritatem  daximas  raiiMeiidAm,  quam 
fecU  ddMMt  seeariute  maniri,  fafttenas  aullam     "  — '    -.«_*._._    _,,  ,.u„^ 

imposteram  a  qaoquam  patiantur  jacluram. 

fit  qaoniara  patrioionittffl  iU.  juris  saoct»  Room- 
MS,  eai,  Deo  anloie,  deserrtmos  Eoelesi»,  eurae  ta« 
coramissum  est,  cujos  exactionem,  per  nostram 
disposilum,  fecisse  dignosceris,  praesenti  lU.  indi* 
ctione  de  nunliatica,  ?el  de  aUis  accidentilMis  cau- 
sis,  praedicta  Ul.  indictione,  pro  qoo  tradidisli  nobis 
de  suprascripto  palrimonio  in  auro  sdlicet  solidos  x 
boves  numero  pari  x,  caballos  t,  Taccas  x,  porcos 
acoepiuri  tui  tenorem. 

116  TITULUS  XX. 
Securitat, 

Constat  nos  magnitudini  vestne  commisisse  acUo» 


Notario  et  Scrinlario  sedis  nostne  seribendam  pr»- 
dpimusv  cuiqoe  nianu  nostra  subscripsimus,  et  vobis 
coBtradidimaSk  sub  die  iU.  Imperv  Domino,  ftiioqao^ 
et  caeterav 

TITCLUS  XXl. 
^  PriBcepttm  Ubertatis» 

itomtno  credimns  Deo  nestro  plaoere,  qood  piett^ 
tis  intuitu  discreu  prosequitor  compassio,  eo  dr» 
cente  117  •  Miiericordiam  vo/o,  et  nou  saerifidmm 
(Ose.  VI,  6;  Mattk.  ix,  13).  Ipse  namque  in  snis  le^ 
gitur  eloqoiis  oonductis  <^>erariis  tribuisse  mer- 
cedero« 

Ad  cvyus  imiutioneib,  nos,  qni  pastoris  vices,  to 


naria  de  diversis  portis  hiyus  Romanae  arbis  ad  per*  B  dispensante^  gerimus,  fiddia  exhibentUHis  servitia. 


agendum  in  fide  •  dominicale,  de  hac  Iransacu 
indictionet  ciqus  exactione  fedsse  dignosceris  fide^ 
liter,  quodcunque  exinde  abstollere  exigereqpie  va^ 
luistis,  sine  uUa  fraade  praesenUre  atque  adsignare 
in  integro  visi  estis,  et  in  oronibus  a  vobis  completi 
sumus  de  eadem  actionaria  :  nibiique  apud  vos  re- 
mansisse  manifestum  est,  dum  omnia  pariler  fiddl- 
Urque  cum  omni  integriuu  manifestum  esi  vos 
praesenUsse. 

Suuentes  Apostolica  censara,  et  autoriuie  beati 
Petri  Prinoipis  Apostdoram,  at  nuHas  unquam,  sii 
Ucet  magna  parvaqoe  persona,  pnBSUHNit  qaoqoo 
Diodo  vos  hseredesque  vestros  pro  eadem  actiooaria 
molesUre»  aui  qoamUbet  requisitlonis  controver- 


praemialaborum  reddera  debemns,  ut  iill,  qood  liti- 
serendo  fecerimusi  sit  accepUbUev 

Igitur  servitiis  exhU^itis^  prona,  in  quaniam  vo> 
ittisti,  roonto^  qoibus  nostro  in  commissts  animo  sa- 
tisfedsU,  te  Ul.  sanctae,  cui»  Deo  aatore,  'sorvimus 
Ecdeaitt^  fafflolom»  aotoriute  beaU  Petri  Apostolo- 
ram  Prindpis,  per  hsjns  «osine  praeeeptionis  pagi* 
nam,  recompensationis  ffluaore,  a  praeseoii  iU.  ind^ 
aione^  «  camalo  lilierUtis  largiio,  ab  onwi  servUi 
foriana  oi  conditione  Uberam  esse  oense»as,  eivem- 
qne  Romanum  solaluffl  i^  oauii  salyoctionis  noxt 
decemimas :  nec  aUod  canetis,  nid  solam  saluUtio» 
nem  debere,  ai  porieclo^  absokitas  jago  serviU,  rila 
possis  degere,  qaibus  advtxeris  diebas,  ei  more  li» 


siam  vobis  vestrisque  ha^redibas  inferre  :  ande  am'-  ^  beroruro,  Deo  agens  gratias,  pro  ctjas  hoc  amore  Oi 
pttsslaui  vobis  haeredibusque  vestris  cautela  plena-     raandato  U  constat  promerais8e< 


oomminatlo,  quae  ddem  posteriori  formulx  sobjun- 
gitar,  fervorenn  noni  saeculi,  decimiqiie  genium  sa-^ 
piat :  adde,  si  voluoris,  corruptiorem  Laimitatem. 

•  Domimcale.  Jus  domini. 

^  Pfwceptnm  libertatis.  DesnmpU  videri  potesi 
aUiJlttatenas  haec  formala  ex  eplst.  i%  lib«  5,  €re- 
goni  Mamii,  obi  Monunaei  Thomas  UberUU  do- 
nanUir,  uuntque  dves  Romani. 

Porro  auicm  plures  sunt  ui  collectione  V.  C.  Bi- 
gnonU  ingenuUaiis  forroulae  :  plures  quoque  eruditae 


ad  eas,  sive  quae  apod  Marcnlfum,  sive  qnae  in  iri- 
bns  allis  veteram  lormahiram  coUectioatbus  hnbon- 
tur,  ttoiae.  NoUa  tamen  huic  noaino  conforeoda,  qom 
cui  cumulum  iibertatie^  largitur^  civem  AomanMm  dO' 
clarat ;  nec  jUre  cuiquam  debere  a/md,  nisi  solatA 
ealutationemy  perfectoque  ritu  posee  defete :  qoibas 
omnia  inf^enuiUtis  jura  comprebeiidi  aperiaffl  esi. 
Merito  igilur  haec  singularls  forma  observanda  est% 
e  Cumulo  Ubertalis.  Id  est,  plenissima  illa  libertatc, 
qaae  jusU  appelialar,  Instit.  de  likertinis^  tU*  5. 


CAPUT  VIL 

BITBMl   PRIVILBGU   APOSTOLICiB  AUCTOmiTlTIS  GO?ICBSSA   VONASTBBtlS,   BIACOIfllS  BT 

XENODOCHIIS. 


AaooHEMTOM . — Coroprehenduntur  hoc  capite  diversa  privilegia  ApostoUcae  auctoriutis  HonasUriis,  Diaconiis, 
et  Xenodocbiis,  ahisque  piis  lods  118  concessa ;  neque  visus  esi  debere  ullus  aUus  ordo  sutwradas 
quam  qui  reperilur  in  codice  MS.  in  c|uo  perlurbate  omuia  permiscentur  :  ponilur  tamen  in  froole,  pro- 
pter  siogularilatem,  Prologus  in  Judicalum.  —  Non  praesto  aeUtem  omnium  ^'usinodi  fornmlarum  :  sa* 
spicor  enim  id  accedisse  coUeclioni  isti»  quod  Ordini  Romano,  qui  cum  simplicior  esset  primum  brevior- 
que,  addiumeiitis  auctus  esu  Opinor  ab  audaci  manu  inserta  esse  Imic  parii  quaedam  sequioris  aevi : 
neque  enim  pr^cedeniis  aeialis  leniori  spiritu  plcna  sunt,  sed  terribUiter  minaniur;  qui  genius  novi  ded- 
miqoe  sscuii.  —  Paudssiroa  qaoMiam  observavimus  ad  singulas  formulas,  quoniam  nihil  admodom 
EcciedasUc»  veiusutis  habent,  nihil  recondiiioris  dociriiue  :  voces  autem  inclinatae  LaiiniUljs,  si  qura 
occurrant,  ex  Glossario  V.  Ciar.  Gangaei  facUe  inieUigeniur. 

PROIiOGUS  IN  JUDiCATUM.  S  nos  vebemenier  provocare  dignoscatnr  sOlUdiado 

Cum  pro  eiequendis  jastiiiae  profectibus,  et  al-     curae  :  idcirpo  vi(^2antius  insistimus,  ui,  si  qua  inler 

tereanliaffl  sopiendis  tergiversaUonibas,  pastoralis     partes*  deeeptio  eioritarr  Uqoida  pniinas  iodacia» 


m 


ROMAT^ORUM  PONTlFiCUM.  -   GAP.  VIL 


106 


jus  perscrutari,  el  aequilalis  iiMdeniintne,  quoad  A  parvaxquc  personn  auferre,  ul  profeclo  isdem  vcnc- 


cancia  congruant,  limari  queat. 

£t  qnoniam  constat^  etc. 
K 
Privilegium, 

•  Quoniam  aemper  sunt  concedenda,  qus  ratio- 
nabilibus  congniunt  desideriis,  oportet  ut  devotio 
conditori  pix  constroctionis  oraculi  in  priTiiegiis 
praestandis  minime  deiiegetur. 

Igiuir  quia  postulasti  a  nobis,  quatenus  Monasle- 
rium  Sancti  lil.  situm  in  loco  lil.  privilegiis  sedis 
Apostolics  decoretur,  119nt  subjurisdictione  san- 
clx,  cui,  Deo  auiore,  deservimus  Ecclesiae,  constl- 
tutom  ,  nullius  alterius  Ecciesis  jurisdictionibus 
submittatur. 


rabilis  locus  jusu  id  quod  120  solqectus  Aposto- 
lici  constituti  atque  priviiegii  lenor  coosisUt,  ineon- 
cussedotandus  permaneat. 

Si  quis  auiem,  qiiod  non  optamus,  nefarlo  ausu 
presumpserit,  hscc  quae  a  nobis  ad  laudem  Dci  pro 
siablHtate  jam  dlcti  Mooasterii  statuta  sunt,  refra- 
gari,  aut  in  quoqoam  tranigredi,  sciat  se  anathema- 
tis  vinculo  iunodatom»  et  cum  Diabolo  et  ejos  atro- 
cissimis  ^  Pompis,  atque  Juda  traditoro  Doniini  no- 
sui  JesQ  Christi,  aetemi  inoendii  supplicio  concre- 
mandum  deputari.  At  veroqui  pio  inloittt  observator 
in  omoibusexiiterit,  custodiens  hujus  nostri  Aposto- 
iici  constituti  ad  cultnm  Dei  respicientis  praeceptio- 
nem,  benedictioniB  gratiam  a  misericordissimo  Do- 


Pro  qua  re  piis  desideriis  faventes,  hac  noslra  B  mino  noslro  muHipliciter  consoqualur,  et  vil«  aeter- 
autorilate,  iJ  quod  exposcilur,  effeclui  mancipamus:      "«  particeps  effici  mereatur. 


el  ideo  omnem  cujuslibct  Ecdesioi  Sacerdotcm  iii 
praefalo  Monasterio  dilioncm  quanilibct  habere,  vcl 
auloritatem,  prseter  sedem  Apostolicam,  prohibe- 
mus  :  ita  ut  iiisi  ab  Abbate  Monasterii  foerit  invita- 
lus,  nec  Missarum  ibidem  solemnttaiem  quispiam 
praesoniat  celebrare,  omnimodo  constituentes  per 
hiqus  decreti  noslri  paginam,  alque  interdicentcs 
oninibus  omnino  cujusUbet  Ecclesiae  Praesulibus,  vel 
cajnscumque  dignitatis  potestate  praeditis,  sub  ana- 
Ihemalis  interposilione  :  qui  praesumpserit,  praesen- 
lift  coQStituti  a  nobis  pncfato  Monasterio  iodulli, 
quolibet  modo  exislere  lemeralor,  elc. 

n. 

Privilegium, 

i>  Quoniam  semper,  ut  tuftra  usque  ad  httc  vetbat 
eiistere  temerator. 

Statuentes  insuper  Apostolica  censura,  sub  divini 
judicii  obtestatione,  et  validis  atque  atrocioribus 
anathematis  interdictionibus,  ut  neque  ullus  Sacer- 
dos  unquam  praesumat,  vel  quispiain  alius,  quae  in 
eodem  sancto  loco  largita  atque  oblata  sunt,  et  in 
postmodnm  illic  concessa  fuerint,  vindicare,  sed 
drma  stabilitate,  juris  ipsius  praelati  Monasterii  exi- 
steiida,  atqiie  in  perpetuo  pcrmanenda  statuimus. 
Nec  licentia  sit,  ut  dictum  est,  ex  ejus  vel  omnibus 
eidem  Monasterio  pertinentibus,  cuiquam  magnae 


Ul. 

Privilegium  Mona$terii, 

Credilae  specnlationis  iinpellimur  cura,  atque 
elinni  ardorc  chrisliuiiae  religionis,  et  studio  divini 
cuUus  promovendi,  pro  venerabilium  locorum  atque 
Deo  scrvientium,  cogilare  siabiliialc,  ut  hoc  prove- 
nicnte  pio  labore  ct  animae  Chrislo  dicatae,  qiix  se  in 
illis  diebus  vitae  earum,  senituras  decreverunty 
perseverent  imperturbatae ,  121  necnon  illa  ma- 
neant  fine  tenus  flrma,  quae  a  christianis  in  Dci  lau- 
dem  constmeta  sunt. 

Quia  igitur  mofiaslerium  sancti  Christi  martyris 
p  A  Stephani,  quoJ  intra  atrium  beaii  Apostoli  Pauli 
fundatum  est,  omnino  constai,  jam  elapso  tempore, 
congregatione  scrvorum  aul  ancillarum  Dei,  nuda- 
tum  et  solitudlni,  nullo  Prxposito  in  eo  aiit  mona- 
chis  habitanlibus,  traditum  :  pcrmoti  proinde  com- 
passione  tanti  piaculi,  ac  compulsi  dolore,  aposlo- 
lica  autorilate ,  provldimos  monasterio  tibi  com- 
misso  idem  monasterium  sociare,  quatenns  a  prae- 
senti  lU.  indictione  aique  in  perpetuum,  a  te  tuisque 
successoribus,  cum  sibi  omnibus  subjacentibus,  iii 
integro  di^ponatur,  atque  cum  Dci  timore  rcgatur, 
ut  veslro  conjunctum  subsistat  monasterio  :  iia  ut 
in  eodem  venerabili  loco  Domino  Dco  noslro  laudcs 
exsolvere  debeaiis,  nullam  vos  rationcm  exinde  vel 


A  Quoniam,  etc.  Zacharias  Papa  hac  furmula  privi-      more  Scripturae  :  Cum  Diabolo  et  Angetis  ejus  per- 
legiuin    Bonifacio  fundalori    Monaslerii   Fuldensis  D  petuo  incendio  cremandum. 
coitcessit  anno  circtter  750.  "*      ^'  ' 

b  QtfORtAm,  etc.  Hac  formula,  pluribus  iutcrpola- 
tis,  iisus  cst  Stepbanus  II,  anno  757,  cuin  Fulrado 
Abbnt)  S.  Dionysii  diploma  milteret  de  libcrtate  Mo- 
naslerioriiin,  quae  vel  ipse,  vel  successores  per  Fran- 
ciam  condituri  essent. 

«  Pompis,  Leo  IX,  undecimo  sxculo  epistola  1 1 , 
nd  Episcopuni  Saleruiianum  :  c  Si  quis  auteni  contru 
tinjiis  nostrae  pnecepiionis  privilegium  agcre  prac- 
suiiipserii,  aut  praesumentibus  consenserit,  aut  fau- 
ii»r  exLiterit,  etc.,  sciat  sc  autoritale  beaii  Pelri 
Aposioloruni  Principis,  coiloruni  regni  cliivigeri.  no- 
siroqne  anatheinatls  vinculo  iniiodauun,  et^a  regno 
b^\  alienatum,  alque  cum  Diabolo,  el  ejus  alrocissi- 
niis  Poinpis  transgressoruni  Sanctorutn  i^alruin  ca- 
iionica  tradilione  dcpulatum,  etc.  > 

Joiiines  Ylll,  anle  iluceulos  annos  in  privi^gio 
M  ):nsu»rii  Tornuticusis  proPompis  Ang«*los  dixcral: 

Patbol.  CV. 


Si  paleretur  hic  locus  reconditioris  doctrinae  ali- 
quivt  comminisci,  diccretur  forsan  emeiidanda  leclio, 
lcgenduintiue  Pompa^is,  Sunt  enim  Pompxi  dcducto- 
res  animorum  ad  inferos,  fuitquc  olim  irofiivaioi  Mer- 
curii  cognomen  apiid  Sophoclem  in  Ajace  *  quam- 
quam  relineri  potest  vox  Pompi$,  ui  sigailicct  satel- 
lites,  ei  ut  ioquitur  Scriplura,  Diaboli  Angelos  : 
nam  Ponipie  nomine  tnlellcxcruni  vcte:cs,  iion  spe- 
ctiicula  iantuin,  sed  et  siipatores  aique  gesiatores 
speclabitium  rerum  ;  uiide  Ciccro  dixit  liclorum 
pompam, 

*i  Siephani.  Leo  IV,  qui  creaius  cst  ponlircx 
ann.  847,  collapsum  S.  Slephani  Proloiiiariyii:» 
monastcrium  resliluisse  scribiiur  :  vcruiii  cuin  ino- 
naslerium  illud  vicinuin  basilicjj  saucli  Laurculii 
fuisse  dicalur  ;  islud  vero,  de  quo  hic  agilur,  iiilra 
sancli  Pauli  alriuin,  neccssecslut  sildiversiiin. 


107  LIBER 

ei  pcrlinenlibus,  nisi  soU  l)co ,  solvcre,  hac  noslra 
antoritatc  slatuimus  :  fabrica  aulcm  scu  lumina- 
riomm  concinnalio  indiffercnlcr,  vobis  slne  dubio 
procurantibus,  cfficiatur. 

Nulla  proinde  in  exsolvcndis  Dco  laudibus,  yd  in 
tuminariis  concinnandis  mora  proveniat :  sed  devota 
sinccritalc  peragerc  festinate,  ac  ne  per  incautas 
clcsidiae  culpam  judicii  vos  futuri  metus  conculiat, 
potius  elaborare  stndete,  ut  divina  placetur  vcstro 
conatu  clementia,  possitque  manere  hoc,  qnod  a 
nobis  justa  deliberaiione  decretum  cst,  futuris  In- 
convulse  perpetuisque  temporibus. 

IV. 

PrivUegium. 

Spiritnaliam  praemiorum  munificentiam  religiosis 
viris  caslamque  vitam  degentibus,  cnm  mittit  prsesu- 
laris  128  autoritas  ad  futurae  prorsus  vicissitudinis 
cumulum  proficiens,  laudabili  poterii  apud  omnium 
ronJitorem  mcrcimonio  aejcrnam  obtinere  memo- 
riam. 

Ilinc  proinde  cerlam  habentcs  sollicitudtnis  tuac 
rcligiosac  constantiam,  piis  scmper  studiis  inbae- 
i^ntis,  et^bria  conversatione  poUentis,  praefata 
vcnerabiUa  loca  111.  bcatorum  111.  posita  in  loco 
111.  nimia  cgesiate  obnii  rcperta,  pra^decessorum 
incuria  ,  tibi  pcr  hujus  nosln-c  prnDCcptionis  pa- 
ginam  omnibus  dicbus  vita5  Ina;,  ad  rcgcndum  ac 
dispensandum  committimus,  Inx  rcligiositati  ct  suc- 
ccssoribns  tuis  in  pcrpctuum  donantcs  monaslc- 
rium  III.  situm  in  loco  111.  cum  qno  paritcr  conso- 
ciantcs  ei  ct  diclo  111.  qui  ponilur  in  loco  III.  cum 
omnibus  ad  cadcm  venerabilia  loca  pertincntihus 
urbanis  vel  nisticis  pncdiis  in  inlcgrum  :  ca  pror- 
sus  rationc,  utomncm,  qua  indigcnt  prxfati,  f!ibri- 
cam  ac  rcstaurationem,  seu  luminariorum  concin- 
nationem,  omni  seposito  ncglectu,  perficere  studcas, 
ut  hxc  pcrficicns  nuUo  mo<Io  a  quopiam  cjicl,  aut 
alicnari  dubites.  Imo  magis  omnium  eorumdcm  ve- 
ncrabilium  loc^rum,  ut  pncfatum  est,  augmcntum 
ct  compendium,  fiibricnm  ac  meliorationcm  pcrfi- 
ccre  studeas,  sub  divina^  reiributionrs  intuitn.  Nos 
autcni  omnibus  omnino  indicinius  nostris  posteris 
ac  successorlbus  hujus  piac  disposltionis  censuram 
tlnc  tcnus  inviokitam  servare. 

V. 

Pmilegium, 

Cnm  magna  nobis  sollicitudine  Insistat  cura  pro 
untversis  Ccclcsiisac  piis  locis  vrgilandi,  nc  ali- 
quam  neccssiUttis  jncturam  susllneant,  sed  magis 
propria  uiiiitatis  slipcndia  consequantur  :  ideo  con- 
venit  nospastoraU  tota  mentis  iutegrttate  eorumdem 
vcncrabilium  iocorum  maximas  stnbilitalis  integri- 
tatem  procurare,  ct  sedule  eorum  utilitaium  subsi- 
dia  conferre  :  ut  Deo  nostro  omnipotenU,  id  quod 
pro  ejus  sanclimoniis,  honorc  etiam  et  laudc  atque 

A  Convenil ,  etc.  Agapctus  II  hujus  formitlx 
cxordium  nsurpavit,  cum  ann.  9-i9  Aymardo  Ctu- 
niaccnsi  ahbati  privilegium  concederet :  usurpavit 
etiani  Joannes  Xi;l,  cum  Bcrcngario  Virduncnsi  0|u- 
s«opo  scriberet  de  monasicrio,  quod  idcin  BciTnga- 


DIURNUS  m 

A  193  gloria  ejus  divinx  m^icstnlis,   vcncrabilibus 

nos  cerlum  est  contulisse  locis,  sil  acceptabile,  no- 

bisque  ab  ejus  locuplctissima  manu  digna  hujusmodi 

pii  operis  in  sidereis  conferatur  arcibus  rcmunc- 

ratio. 

Igitur  quia  petiistisa  nobis,  quatcnus  fundosIIK 

atque  IIK  sitos  in  loco  UL  tnae  religiositati  ad  tc- 

ncndum,  emissa  praeceptione,  in  perpetuum  concc- 

dere  dcbcremus  :  ita  sane  ut  a  vobis,  etc 

Statuentes  apostoUca  censura  ,  autoritatc  beati 

aposlolorum  principts,  sub   divini  judicii  oblesta- 

tione  et  analhemaUs  interdicto,   ut  nuUi  unquam 

nostrorutn  successonim  ponUficum,  vcl  alii  cuilibct 

magn;c  parvneque  personx,  ipsa  prxnominaia  loca 

a  poteslate   et  dilione  jam  praefati  monastcrii  au- 

B  feiTC  vel  alienare  sit  licitum,  sed  ik>Uus  in  propi  io 

suo  consistant. 

Si  qua  auicm  temerario  austt  parva  magnaquc 

pcrsona  contra  hoc  nostrum  apostoliciim  decrctuin 

agere  prxsumpscrit,  sciat  se  anathemaUs  vinculo 

es-e  innodatam,  cta  regno  Dci  alienaia,  ctcuni 

omnibus  impiis  xtcrno   inccndic  ct  supplicio  con- 

demnalara  :  at  vcro  qui  observator  cxsUterit  pr.x- 

cepti,    gratiam    atque    misericordiam,    vitamque 

xtemam  a  miscricordissimo  Deo  nostro  consequi 

nu^rcatur. 

VI. 

Privilegium, 

n  Convenit  apostoHco  moderamini  pia  rcligionc  po- 
r.ccntibus  bencvola  compassione  succurrerc,  ct  po- 
r  scciilium  aniinisalncri  devoUone  impcrUri  asscn- 
sunt  :  tuncenim  poUssimum  prxmium  apud  condi- 
lorcm  omnitim  rcponitur  Deum,  qnando  vcnerabilia 
loca  opportune  ordinata  124  ^^  meliorem  fnerint 
sinc  dnbio  statum  perducta. 

Igiair  quia  peUi<iUs  anobis,  qnatemis  fundnm 
III.  ctc. 

Statucntcs  bcaU  Petri  principis  aposlolonim  au- 
toritate,  citjus  nos  etsi  imparcs  meriUs,  divina  ta- 
men  gratia  suffragante,  vices  gcrimos,  sub  4nath&- 
matis  interdictionc  et  divini  jndicii  obtcstatione, 
hxc  qux  a  nobls  compaslionls  moifo  decrcta  sunt, 
qucmplam  in  quoquam  convellerc,  sed  poUos  finna 
slnbilitatc  inconvulsa  pcrpctuis  permanerc  temp»- 
ribus  definimos. 
D  VII. 

Pr.vilegium. 

Tanio  phts  ccclcsiasUcac  rcs  protcnsiori  incrc- 
mento  proficiunt,  quantum  ex  eiSi^  stUiUo  pieiatis, 
cgenUbus  aliquid  fuerit,  vel  Christo  servientibus, 
aut  locis  vencral  ilibus  commodnlum.  Unile  cniin 
crcdita,miscranlcDco,  su?ccpimns,  opUma  dispon- 
satione  ejus  [lotentix  resUtui  nou  du'jilamus,  atquo 
nos  fidueiam,  de  olilincn:!o  pmcmio  futuro,  le- 
nemus. 

rius  in  suo  cpiscopio  construxerat,  privilegils  spo- 
stoUcis  conlirmando  :  usurpavit  deniqttc  Lco  IK, 
cum  anno  1019  Ilugoni  Cluniaccnsi  immunilairsu 
largirelur. 


!09  UOMANORUM  PONTIFICUM.  —  CAP.  Vn.  ^         i«0 

IgiloT  qiiia  petiisli$  a  nobis,  qnatenus  funtlum  A  libus  vcl  univcrsis  sibi  perlinenlibus,  aposlolicae  so- 

,.  ^MZ^m     MM,SMall AMtt #»      «r«,^wAM«ktt.4«n       ^Av^HMMAAmA    ^AlanAv\jin       dA_ 


m.  etc. 

Statncntes  quaproptcr  apostolica  autoritate,  sub 
interminatione  futnn  judicii,  nulli  liccre  nostrorum 
successorum,  vel  alii  cuiiibet,  hxc  qnx  a  nobis  in'- 
tentione  decreta  snnt  pia,  in  qooqnam  conveliere^ 
potius  ftrma  stabilitate  inconvulsa  manere,  atque 
sub  anathematis  vinculo  perpetois  temporibus  ob- 
servanda  definimus. 

Privilegium, 

Divina  nos  ac  saluberrima   praecepta,  et  sancto- 

mm  Canonum  ac  venerabilinm  Paimm  tnstraunt 

efficaciter  docomenta,   omnitim  ecclesiarara  Dei, 

pio  considerationis  intuitu,  imo  et  apostolici  modc- 


dis  privilegiis  poposcitis  con6rmarc  detincnda,  sic- 

uti  inferius  ascripta,    cadem  loca  alque  agrorum 

prsedia  continere  roonstratur,  scilicet,  etc. 

X. 

Privilegium. 

GoDvenit  apostolico  moderamini,  pia  reiigionc  |K)- 
seentibns,  benevola  compassione  snccurrere,  et  po- 
scentium  animis  alacri  devolione  impertire  assen- 
sum :  ex  hoc  cnim  lucri  potissimum  prxmium  a 
couditore  omnium  Deo  procul  dubio  promcremuri 
dum  venerabitia  loca  opportune  ordtnata  ad  mclio- 
rem  fuerint  sine  dubio  statum  perdocta. 

Igitur  qoia  petiisti  a  nobis,  quatenus  monaste- 
rium  Saneti  III.  positum  in  loco  Ili.  juris  sanct» 


raminis   anniso,  utilitatum  commoditatem,  atqne  ^  Romanae,  cni ,  Deo  antore,    deservimns  Ecclesiac, 


firmitatis  perficere  ISS  integritaiem,  qualenus 
procnrata  earom  utllitatum  subsidia  existunt,  incon- 
cnssa  permaneant,  atque  personx  divino  cultui  de- 
dicalae  in  laodibos  Dei  diutissime  persolvendis  va- 
leant  proficere. 

Nam  profecto  inter  caetcra  pasloralis  congroos 
operationls  certamina,  quae  indeficicnter  siudemus 
procorare,  hoc  procul  dubio  coromissa  sollicitudo 
nos  provocat,  pia  consideraiione,  sancire,  nt  nullam 
indigentiae  inopiam,  quoecunque  ecclesia,  quae||^b 
cpiscopali  regimine  constituta  est,  quoquomodo 
perpetl  debeat.  Ei  ideo  fas  exigit  aequanimiter  nos 
tiniuscnjusquc  ccclcsiae  privilegia,  juraque  parochia- 
nim,  ac  dicecescon,  el  monasteriorum  apostolica 


tibi  ad  regendum,  ac  cum  Dei  timore  dispensandum, 
emissa  prseceplione,  concedere  dcbcremus  :  incli- 
nali  precibus  tuis,  per  hujus  praiccpti  seriem,  snpr:i 
scripturo  monasterium  integrum  cum  omnibus  per- 
linentibus,  a  pncscnti  III.  indiciione,  et  donec,  Deo 
jubenle,  advixeris,  tibi  concedimus,  cum  Dci  timo- 
re  regendum  atquc  dispcnsandum  :  ea  dumtaxat 
ratione,  ut  servos  Dei  monachos,  qni  in  eodem  mo- 
nasterio  sunt,  vel  qaos  aggr^gare  potueris,  sub  ca- 
stitate  et  modestia,  sub  regulari  atque  monachica 
disciplina,  ut  paterfamilias,  foveas  ct  gubernes,  ita 
ut  quotidianis  diebus  ac  noctibus  juges  Deo  laudcs 
canere  debcant :  et  ut  luminariorum  concinnatio- 
nem  atque  restaurationcm  omnero  sinc  mora  pro- 


icnsura  promulgare  possidenda,  ut  ex  hoc  et  san-      cures.  Loca  etiam  monasterii  urbana  vel  rastica. 


ctonini  Canonum  institnta  illibata  permaneant,  et 
nobis  lucri  potissimom  prxmiom  a  conditore  om- 
nium  Deo  conferatnr. 

igiUir,  etc, 

IX. 
PrivilegiKm, 

Cam  piae  desiderium  voluntatis,  et  laudanda  de 
bonis  intentio  apostolicis  sit  semper  stodiis  adjovan- 
d.i,  cura  est  sollicitudinis  adhibcnda,  ut  ea  quae  le- 
piliter  geruntur,  et  aeqnitatis  form»  conveniunt, 
iiulb  valcant  rcfragatione  pcrturbari,  sed  irrefraga- 
bili  jore,  Dco  autore ,  debeant  permanere  :  et  ob 
hoc  apostolicis  promulgatis  sanctionibus,  propria 


si  forsitan  ab  aliquibus  ablata  vcl  perversa  cogno- 
veris,  ha;c  tno  stndio  juri  127  venerabilis  mona- 
sterii  elabores  reducere :  ut  juxta  quod  a  nobis  es 
institutus,  in  omnibus  et  erga  omncs,  soUicitudi- 
nem  pii  stodii  gerens,  possis  a  Deo  mcrcedem  su- 
scipere,  at^iue  id  qiiod  a  nobis  decretum  est,  conctis 
diebus  vite  tua;  inconcussa  firmitate  valeat  sub- 
sistere. 

XI. 

Privilegium, 

Scmper  religiosis  castamque  vilam  viventibus  li- 

bcnter  in  his,  qux  postulant,  annuimus  :   ideoqne 

pctentc  te  a  nobis,  cum  tua  congrcgationc,  roona- 


nnicaiqite,  quae  suppetunt,  rationis  fas  exigit,  pos-  -^  slerium  beati  III.  juris  sanct»  nostra;  Ecciesia;  con 


sidenda  oonflrmari  > 

Et  ideo,  qnoniam  constat,  exccUcntiam  vestram 
plnrima  monasteria  tam  constraxisse,  quam  acqui- 
sivisse,  ei  cnncta  in  honore  et  nomine  fautoris  ve- 
strt  beati  Petri  constituisse  dedicare  :  quibus  et  di- 
versa  agroram  praedia  ac  possessiones,  et  famnlo- 
ram  multitodinem  videmini  contulisse  :  qnse  omnia 
sob  tox  excellentiae  ditione,  vel  conjugis  tn»  III. 
regin»  et  natoram  vestrorum  genealogi»,  in  perpe- 
tuam  eadem  monasteria  et  agfrorum  possessiones, 
cjm  126  omnibus  originalibus  famulis  ac  manen- 

•  Paschalis  1  ad  Petronacinm  Ravennatem  epi- 
5c<^um  ntitur  tolo  hoc  exordio  ad  ea  usque  verba, 
ct  tdeo,  quoniam  xoyistat :  sed  voces  in  Conciliorum 


stilutum  in  hac  Romana  civitate,  regione  Hi.  qnalc- 
nus  ibidcm  commancntes,  el  jugitcr  piis  opcribus 
vacanles,  quotidie  Dco  laudes  decaniarc  dcbcaiis. 

Ob  hoc,  per  hujus  nostne  praiccptionis  sericm, 
tibi  tuicquc  congrcgationi  ipsum  monastcnum  pe- 
rennilcr  conccssimns,  vidclicetut  nunquam  le  licoal 
tuamquc  congregationem  exinde  egrcdi,  sed  scnj- 
pcr  ibidcm  inliabitare  :  qni?,  nt  dictnm  cst,  a  no- 
bis  pictatis  intuitn  compaticntibus  veslra;  pcrcgri- 
nationi,  ipsum  monastcrium  vobis  cst  concossun». 

Sed  sicul  sutuimus  vos  cxinde  minime  cgredi, 

generalium  tomo  VII,  pag.  1502,  iti  mntilatre  sunt, 
itaque  corrapUe  ac  perturbalce,  ul  omni  sonsu  ca- 
reanl ;  liinc  tamen  eincn  ^ari  possunl. 


111 


UnVSi  DIDRNUS 


lU 


tu   finuauius,    alque    deccriiiuius,  nullum   liaberc  A  obedicnlia;  linea  bcnc  servicnlcs  e\Iiibeanl  lenipo- 


(!e  noslris  successoribus  licenliam,  vos  exinde  dcji- 
cieudi ;  sed  semper  csse  monasleriuni,  in  quo  Do- 
mino  nostro  Jesu  Chrislo  humani  generis  redem- 
plori  laudes  decaniare  omnibus  diebus  congregatio 
veslra  debeat. 

In  qua  praeceplionis  nostnc  pixque  menlis  dispo- 
silione  subterscripsimus,  et  tibi  proinde  alque  tuae 
congregalioni  pro  aelerno  rounimine  vestro  tradidi- 
nius. 

128  ^n- 

PrivUegium  monasterii  in  alia  provincia, 
Si  semper  sunt  concedenda,  quae  piis  desideriis 
congruunt,  quanto  potius  ea  qnse  pro  divini  cuUus 
pr-erogativa  poscuntur,  non  sunt  omni  modo  abnc- 


ralia,  et  ad  gaudia  cxlcslis  patriae  pervcniant  seni- 
pilcrna.  Et  hsec  quidem,  qux  ad  soliicitudincm  |)cr- 
tinenl,  dixissc  sufficiat. 

Anta  omnia  vero  Redemploris  nostri  miscriror- 
diam ,  cui  ingemiscimus  redemptionem  nostram  ex- 
pcctanles  ,  enixius  cum  singultibus  et  gemitiLus 
expcctcmus,  ut  ca  qua"  piclas  flagitat,  fragililas 
humanae  conditionis  suflicienter  alque  confidenlpr 
de  sui  autoris  suffragatione,  adimpleat. 

XIII. 

Prceceptum  de  concedendo  Xenodochio, 

A  Petentium  desideriis  ita  dos  convenii  impertire 
assensum,  ut  tamen  sequcntibns  teroporibus,  nullis 
Ecclesiastica  utililas  valcatsubmilli  dispendiis  :  nam 


ganda,  nl  quoe  sunl  a  largitoribus   non  solum  po- B  ^yn^.  p^jj^j„,^  postulatio  congruiim  vidclur  siisci- 


sccnda,  sed  etiam  vi  cliaritatis   procul  dtibio  exi- 
gonda. 

Pelis  nos  igitur,ut  monastcrio  III.  sanctilll.  in  loco 
III.  constituto,  in  quo  pncesse  dignoscens,  privilcgia 
scdis  Apostolicae  largiamur  :  quatcnus  sub  jurisdi- 
clioiie  sanctae  nostrae,  cui,  Dco  autorc,  deservirous 
tolesiae,  constiluturo,  iiullius  ccclcsiae  jurisdictio- 
nibus  subihillatur. 

Pro  qua  rc  piis  votis  faventes  hac  nostra  auto- 
ritate,  id  quod  a  tua  religione  exposcitur,  eflcctui 
roanciparous :  et  idco  oronero  cujuslibet  ecclesiae 
sacerdolem  in  praefaturo  monasteriuro  jurisdiclio- 
nero  quamlibel ,  auloritatemvc  eitendere ,  alquc 
sua  autoritale,  nWi  a  Praeposito  monasterii  fuerit 
in\itatus,  misShruro  soleronitatem  celebrare,  omni-  ^ 
inodo  inhibemus. 

Gurae  ergo  tuac  sil,  monasterii  fratres,  inquo 
praees,  egregiis  moribus  ac  vila  irreprehensibili 
cxomare,  ut  charilas  tua,  quos  subjcclis  apostoiicis 
privilcgiis  roaluit  inconcusse  dotandos,  desideret, 
aut  potius  anhelet,  inviolabili  ccelestis  afllucntiae 
luunere,  diumis  saiictae  disciplinaR  prccibus  deco- 
raudos. 

Sit  profecto  coinrounis  et  sincera  vita,  sit  sobria 
comrounionis  sinccritas,  ut  quibus  roundus  est  mor- 
tuus  ac  sepuUus,  per  incentiva  contcntionis  vitia 
uiinime  suscitelur  :  quia  incassum  quis  et  frustra 
laborare  cognoscitur,  si  superbiae  vitioruro  auctrici 


pere  effcctum,  quando  vencrabilia  loea  opportune 
ordinata,  ad  mcliorem  fuerinl  sine  dubio  slatuin  por- 
ducla. 

Igilur  quia  peliisti  a  nobis,  qualenus  Xcnodo- 
cbinro,  quod  appellatur  III.  constituturo  in  Romana 
rcgione  lil.  juris  sanctae  Romanae,  cui,  Deo  autorc, 
descrvirous  Ecclesix,  libi  ad  rcgenduro,  emissa  prj*- 
ccplione ,  conccdere  debercrous  :  inclinati  precilms 
tiiis,  per  bujus  prxcepti  scriero,  supra  scriptuni  Xe- 
nii^chium,  cum  omnibus  ci  pertinentibus,  a  prae- 
sctiti  III.  indiclione  ,  dicbus  vitae  tuac ,  sub  infe- 
rius  ascripla  conditione  concedimus  dispensan- 
dum. 

130  E^  prorsus  ratione,  ut  in  eodem  venerabili 
loco  lecti  curo  stratis  suis  tuo  studio  prxparentur,  iii 
quibus  aegros  seroper  suscipias  et  egenos,  eisquc  cu- 
rain  adhibcas,  et  necessaria  tribuas,  confectionem 
idoncam  inflrroantibus  atque  indigenlibus  annue  fa- 
cias,  atque  praepares,  vel  omnia,  qtiae  infirmantium 
necessilati  sunt  utilia  :  inedicos  introducens,  ct  cu- 
ram  aegris  impendens,  ut  taU  tuo  studio  Christus 
Deus  Doster  possit  placari,  atque  praescns  praeceptio 
cunctis  diebus  vitae  tuae  mancat  iinperturbala,  ne,  si 
negleieris,  divinam  indignaiionem  incurras,  ct  jiista 
mercede  tu»  dispensationis  frustreris. 

XIV, 

Jtem  aliud, 

Qui  in  commissis  sibi  fidero  propriam  iUibate  es- 


colla  submitterc  senliatur.   Sit  excelsa  in  Deo  hu-  j^  iiiberc  festinanl,  roaxime  ex  quibus  pauperum  po- 


inililas,  quia  per  banc  clecti  arcem  caelestium  inu- 
neniro  possidebunt. 

Sit  igitur  ante  oculos  mentis  et  corporis  traditio- 
nuro  regiila  paternaram,  ut  unusquisque  Praelatus 
noverit,  quaUter  129  debeat  iroperare  subjeclis, 
ne  dum  aspera,  ct  non  unicuique  fratri  apUssima, 
videntur  iroponi,  usque  ad  cooteropturo  prorumpant 
de  imperantis  indiscretione  subjecti. 

Sit  itaque  modcrata  vivacitas,  sit  solliciludinis  su- 
pereminens  in  fratribns  strenuitas ,  ut  duro  regula- 
riter  omnes,  qui  se  Deo  integerrime  conferunt,  pro 

•  Petentium,  etc.  Tota  hxc  pnefatio  ad  ista  usquc 
verba,  Igitur  quia  petiisti,  legitur  in  diplomatc,  quo 
Stephaaus  11  Fulrado  Abbali  Hospilalc  et  tionuiro 


test  provenire  consultum,  ab  iis  nihil  aliud  agi  cre- 
ditur,  quaro  si  de  proprio  egentibus  elcemosynam 
adminislrent. 

Quod  quia  ita  esse  non  est  ambiguum ,  libi  lU. 
sanctae  nostras  Ecclesix  Nourio,  cum  Dei  auxilio, 
Xenodochium  111.  omnibus  diebus  viiae  tuae  providi- 
mui  comroittenduro  :  ea  videlicet  ratione,  ut  oroni- 
potenlis  Dei  prae  ocuUs  habens  judiciuro,  pure  ac 
fidelitcr  conversaiis,  nuUius  horoinuin,  pro  fideli  et 
pia  operis  conversatione ,  hiyus  rei  cautelaro  ha- 
bens  prae  ocniis,  ita  te  in  coromissis  ejusdem  Xeno- 

Romae  concedit,  anno  772,  Indict.  10,  mense  Ja- 
nnario. 


#13  ROMANORUM  PONTiFlCUM.  -  CAP.  VU.  11* 

dochii  ulilitatibQS  geras,  ut  cunim  iiinrmoruni  ibi-  A     Nec  licenlia  sil  cuiquam  aliquem  sublraherc,  aut 
dem  jacentium  solertem  ac  fldelem  aecnon  cfltca 


cem  exhiberc  Testiues;  quatenus  apud  hominum 
opiDiones  laudem  acquiras ,  el  omnipotenti  Deo  nul- 
lis  de  neglectu  repireheDsionum  maculis  submit- 
taris. 

Conslituentes  videlicet  haec,  quac  a  nobis,  per  prx- 
sentis  nostrsepraeceptionis  autoritatem,  decreta  sunt, 
Doslros  etiam  in  futuro  successores  inconcussa  m(v-  ' 
dis  omnibus  conservare» 

XV. 

131  Praceplum  de  PrieposHatu. 

Quatitum  nobis  Gdelium  moderata  siuceritas ,  ct 
dispensatorum  discieta  kelifieat  puritas,  tantum  pa- 
storalis  providentki  cura  nos  soUicitat,  iu  subjec|i& 
meriUmim  cumulare  suffragia  :  hinc  eiiim  et  pietatis  B 
iategritas  compendium  suslinet ,  et  Apostolica  Dci 
Gcdesia  digne  commissa  meliori  tanlum  fkigravit 
slatn. 

Idctrco  cerlis  verisque  indiciis  experti  dc  sinceri- 
laiis  iuae  certissima  eflBcacia ,  quod  Deum  pnc  ocu- 
Its  pneferas,  per  bujus  nostr»  pneceptionis  pagi- 
nam,  Praepositnm  te  in  memorata  Basillca  Beati  111. 
qu»  sita  est  in  loco  111.  esse  cunctis  diebus  vitae 
loae,  a  praesenti  IIU  indictione,  decernimus. 

Et  vero  ratione  servata  ,  ut  si  qua  expensa  aut 
mercede,  in  quacumque  re  prsdicta »  necesse  ha- 
buerit  Basilica  seu  luminariorum  concinoatioBe,  a 
tiia  industria  expendalur :  ita  videlicet,  ut  summam 
suniciiudinem  el  curam  erga  eandem  sacrosanctam 
Basilicam  nihilominus  exhibeas ,  quatenus.  valeas  C 
Deo  omnipoieiili  cjvsque  Hartyri  complacer^. 

Slaluentes  per  hujus  noslroe  pneceptionis  pagi- 
nam,  el  sub  divini  Judicii  obleslatione  prohibentes, 
si  sladiose  e|us  a  te  fueril  in  omnibus  utilitas  pro- 
curau,  nulli  licere  diebus  vitse  tux  de  eodem  Prae- 
posilatu  le  suadere ,  potius  quod  a  nobis  decretum, 
servari  devote  sialuimus. 

XYI. 

Praeeptum  de  concedendo  puero  in  monasterio, 

Nihil  credimus  minui  ab  Ecclesiae  jure,  quuties  ex 
bonis  Apostolicis  aliquid  piis  locis  fuerimus  largiti, 
pra&cipue  tamen  eis,  providentia  favente,  qui  in  no- 
mlne  Jesu  Chrisli  Dei  nostri  laudes  jugiter  sol- 
vunl. 


alicnare,  sed  jure  perpetuo  loco  venerabilis  Moiia- 
sterii,  vcl  Diaconisc  scrvire  subjaceant  in  omnibus 
ser>itia  exhibentes  ,  in  quibus  fuerint  imperati ,  et 
ordinati  a  congregatione  illic  conslituta ,  ut  certc 
propriae  dominationis. 

Quod  si  quisquam  contra  hujus  nostrae  praeceptio- 
uis  atque  donationis  paginam  venire  tentaverit,  sit 
autoritate  beali  Petri  Apostolorum  Principis  ana- 
themalis  vinculo  innodatus,  et  perpetuas  condemua- 
tioni  summissus. 

Quam  prseceptionis  paginam  a  nobis  subscriplam 
tibi  Abbali  lU.  luoque  Monasterio  conlradidimus, 
pro  futura  oautela.  * 

Privilegium  Diaconia$. 
XVU. 
Dum  pro  adipiscendis  coelestis  regni  gaudiis  xter- 
nis  sunt  procul  dubio  ad  cultum  divina^  majestatis 
conferenda  slipendia,  omnino  fas  exigil,  eo,  quo  va- 
lemus,  annisu,  quxcumque  ad  stabilitatis  inlegrita- 
tem  et  profectum  venerabilium  perlinere  noscuntur 
locorum,  enucleate  perficere,  maxime  in  quibus  om- 
nipolenti  Deo  laudes  referuntur,  et  scdula  fratribiis 
nostris  subministralur  alimonia,  quatenus  oganium 
iudigenlium  ,  inopum  etiam  proselytorum ,  copiosu 
proficianl  subsidla :  et  ex  hoc  Redemptori  noslro 
hdc  ipsum,  quod  ad  gloriam  saDCti  nominiscjus  di- 
gnoscimur  prociirasse,  sit  acceptabile,  nobisquc  ab 
eodem  133  omniumcreatore  Domiiio  Deo  nostro  iu 
aelbereis  arcibns  conforatur  rerauneratio. 

Igilur  quia  postulat  a  nobis  lua  fidelitas,  quatenus 
fundum  UL  etc. 

Eum,  apraesenti  lU.  indiclione,  tuae  maghitudini, 
el  per  te  in  eadem  venerabUi  Diaconia,  in  perpe- 
luum  coDcedimus  deUnendum.  Sed  dispeusator  qui 
pro  lempore  fuerit  in  eadem  venerabUi  Diaconia, 
id  est,  •  quando  lucina  perficilur,  in  eadem  Diaco- 
nia  pro  remissione  peccatorum  noslrorum ,  omncs 
diaconites  et  pauperes  Chrisli ,  qui  ibidem  conve- 
niunt,  Kyrie  eleison  exclamare  sludeani  :  ita  saue  ; 
ul  singulis  quibusqiie  Indictionibus  pensio  ratioui- 
bus  Ecclesiasticis  ter  a  lua  magniludioe,  succcsso- 
ribusque  luis  dispensatoribus,  difficultate  postposila, 
in  perpetuum  persolvatur,  omnisque ,  qua  indigct 
defensio ,  seu  melioraUo ,  indifferenter  vobis  sine 


,  —  ,  

IgitnrUbi  lU.  Abbati  Presbytero,  ct  per  le  ante- ^  dubio  procuranUbus,  efliciatur,  nuUaque  praelcrea 


fato  venerabili  Monasterio  irrevocabili  jure  pro  Mo- 
nachorum  Fratrum  132  congregalione,  et  sUpendii 
victusqne  iiecessitate  procuranda ,  a  praescnti  111. 
indiclione,  donamus,  cedimus,  atque  largimur  juri 
dominioque  Monasterii ,  iil  prsemissum  cst ,  possi- 
deodos,  ex  palrimonio  lU.  vel  Monasterio  Itl.  seu  in 
suprascripla  familia  lales  nalione  111.  ita  ut  cunctis 
diebus  vitae  eorum  in  eodem  deservianl  Monasterio, 
ei  omnes  obedientiam  vobis  exhibeani,  vel  qui  ex  cis 
foerinl  procreaU ,  sicut  certe  servi  propria^  domijia- 
llonis. 


ad  dandam  aunue  pensionem  a  tua  magnitudinc 
successoribusque  tuis  dispensatoribus  mora  provc- 
niat,  scd  uiiro  actionariis  sanclae  nostrje  Ecclesix 
aplo  tenipore  persolvalur. 

Statiientes  autoritate  beaU  Petri  Principis  Apo- 
stolorum,  sub  divini  judicii  obtcstatione,  et  anaUic- 
maUs  interdicto ,  ul  nuUi  unquam  nostrorum  suc- 
cessorum  Pontificum,  vel  alii  cuilibet  magnae  par- 
vaeque  personae ,  liceat  ipsum  praenominatum  fun- 
dum  quoquomodo  auferre,  vel  alienare  :  poUns 
autem  in  propria  utilitate  ,  usu  ct  poteslate  venera- 


«  Qnando  Lucina  perficHur.  Id   est ,  quo  tempore  luminana  accenduntur,  atquc  adeo  scroUnse  prccci 
complcntur. 


115 


LIBER  mURNUS 


itG 


hilis  Diaconix,  pro  sustcnlaUone  ct  alimoniis  fra-  A  cia,  pro  iuipctranda  vcuia  dciicloruni,  xtcrnam  pic 
irum  nostronim  Chrisli  pauperum  perpetuis  maneal     tatem  audcmus  implorare. 


teniporibus. 

At  vcro  qui  observaverit  hoc  nQslrum  Apostoli- 
cum  prxceptum,  habcat  gratiaro  maximam,  Yitam- 
que  xtemam  a  misericordissimo  Domino  Dco  nostro 
consequi  mereatur. 

XVIU. 
134  i^nvUegium, 

Supernx  miserationis  respectu  ad  boc  regiminis 
curdm  suscepimus,  ut  juste  precantium  votis,  et 
libramine  aequitalis,  cunctis  in  uecessitatibus  subve- 
nire  debeamus,  praeseriim  iis,  qui  pro  nomine  rc- 
demptoris 'Domini  Jesu  Christi,  totis  se  vitae  teni- 
poribus,  ad  exhibenda  sedula  servitia ,  et  canendas 


Igilur  improbitate  quorumdam  petentium  conii<> 
gil,  elapsis  jam  annis ,  ut  loci  antedicli  Praeposito 
avaritia  devicto,  fundus  111.  et  111.  pttpillorom,  quo 
illorum  alimentorum  necessilas  sustentabalur ,  lo- 
caretur ;  ipsaquc  dum  extenditur  annonim  conditio, 
luors  acciderit,  et  a  jure  jam  dicli  Orpbanotrophii 
pnemissa  alienarentar  loca,  et  Domino  proprio  fru- 
slrarentur,  dumque  necessiute  victus  arctatur  locus, 
frequentia  cessavit  infantium ,  quibus  deerat  ex- 
pensse  providentia. 

Ne  ergo  •  Canlorum  deficeret  ordo ,  atqne  binc 
Dei  Ecclesiae  contumelia  irrogarelur ,  cadem  curioso 
inquirentes  loca,  a  quibus  ultra  rationem  detineban- 


potentias  ejus,  sub  religtonis  habitu,  seplis  mona- ^^  tur,  pnecipientes  venerabiii  restituimus  loco:  ju- 


sierialibus  contulerunt :  nain  pontificalibus  meritis 
dccoramar ,  dum  ex  mandato  divino,  exigente  ra- 
tioue,  jure  pertineniia  cuique  restituimus,  et  com- 
passione  pastorali,  si  quos  arctat  qecessitas,  con- 
solamur. 

Quia  vero  plurimis  transaclis  anuis,  Monaslerium, 
cui  prscest  toa  reiigio,  111.  Abbas,  coram  synodali 
Collegio,  porrecta  petilione ,  innotuisti ,  possedissc 
jure  inconcusso  fundnni  III.  et  III.  et  quod  talis  san- 
ctae  recordalionis  prjccessor  supra  scriptum  fundum 
tuae  congregationi  restiluisset  :  ju&tum  fore  decer- 
niinus,  autoritate  beati  Pctri  Apoatolorum  Princi- 
pis,  cujus  Ucei  meriiis  impares ,  dignaiione  tamen 
diviua,  vjcesgerimus,  ut  a  pnescnli  lil.  indiciione 
aique  perpetuls  tomporibns,  eumdem  fundum  111.  et 
111.  Mun^sterium  tuum,  tuaque  congregalio,  absqiie 
qualibet  annuali  possideat  funciione,  suoquc  jurc 
defenddt,  propriisque  usibus  vindicet,  nullusque  tc^ 
meritaiis  ansu  a  vobis  auferre ,  quovis  ingenio  ant 
occasione,  teniet  vel  temerei,  sed  perpetuo  jurc  ei 
proprietate  maneani  venerabilis  loci. 

Si  quis  autem,  quod  non  oplamus,  hujus  nosiri 
fucrit  aiisus  dccreti  paginaro  conira  ire,  vd  mole- 
stiam  inferre  conaius  fuerii  parii  vestrae,  vineulo 
anathematis  innodetur ,  ei  Judae  perccUatur  maledi- 
ctione  iraditoris ;  ai  vero  observantes,  ex  meritis 
atque  precibus  Apostolorum,  necnon  Christi  Con- 
fessoris  Mariini,  vitae  futurae  prasmiis  pcrfruantur. 

XIX 

135  PrivUegtum, 
Summam  gerepies  solliciiudinem  venerabilium  io- 
corum,  quantum  ex  divlno  adjutorio  possibilitas 
datur,  de  eorum  atabilitate  satagere  studcmus  :  hoc 
iiamque  siudio,  ei  divina  placatur  clementia,  et  laus 
Chrisii  acEcdesiae  procuraiur,  ci  nos  poiiori  fidu- 

«  Cantorumordo.  Inde  addiscimus  Canioram  scho- 
lain  ex  Orpbanoirophiis  fuisse  suppleiam.  Sancivii 
porro  S.  uregorius  in  Synodo.  Romana,  ne  Presby- 
tcri  Diaconive  in  Ecclesia  canerent,  scd  Subdiaconi 
tantum,  minoresque  Ordiiics  ac  pucri  laninm.  Non 
(iiu  obiinuii  mos  ille,  quamvis  a  sancio  Pontificc  non 
itiiirma  ratione  stabilitus  :  alia  aliis  temporibus  di- 
nciplina  Ecclesix  est. 

•>  Prmlegium  /irmfl/io/iw.    Fpiscopus    condidcrat 


stum  fore  cernenies,  ui  pro  laude  Dei  pnpillos  mi- 
irieniibus  ministrareut ,  quae  usibus  excolebantur 
exterorum. 

Praecipimus  proiiide,  ui  a  praesenii  111.  indlciionc, 
ei  fuiuris  perpeiuisque  temporibus,  ex  autorilaie 
beaii  Petri  Apostolorum  Principis,  cujus,  licei  meri- 
tisimpares,  vices  lamen  gerimos,  Deo  miserante, 
jam  dieius  fundus,  cum  omnibus  ejus  juribns  redo- 
iiaius,  Orphanoirophii  saepius  dicii  permaneat  pro- 
prius  sub  inconcussa  firmitate,utilitati  qus  136^^1 
Infanlium  minisiraturus  :  nee  liceai  cuiquam  magno 
vei  parvo  euni  conducere,  aui  ab  utilitaie  ejus  alie- 
narc ,  sed  ci  sempcr  uslbns  locl  venerabilis  et  nc- 
P  cessitatibus  conservetur. 

Si  quis  itaque   cxtiterit  tcmcrator,  vel  contra 

hujiis  decreli  paglnam  venire  tenlaverit ,  anaihe- 

inatis  vinculo  insolubiliter  iniiodetur,  aiquc  JudoQ 

iradlioris  maledictioue  condemneiur. 

XX. 

^  Privilegium  /irmatioms  loci. 

Quxcumque  intuitu  pietaiis  geruntur,  inconvulsa 
debeni  firmitate  manere :  atquc  ila  convenit  stu- 
dere,  ui  omnium  jura  perenni  subsistant  stabllita 
iempore,  pnesertim  cum  pro  laude  Doniini  Dei  no- 
stri  devota  sinceritaie  pauperibus  Christi  providcr.- 
tur  subsidia  vitac,  eo  nempe  dicente  :  Beali  miieri- 
cordes^  quoniam  ipsi  misericordiam  consequentur 
(Matttu  5.  V.  7) ;  aique  iu  se  diccnle  rcdigl,  quoil 
]>  uni  fuerii  cx  loinimis  factum. 

Hac  spc  freius,  condldisse  Diaconlam  in  bonoreiu 
sanctac  Dei  geniiricis  semperque  virginis  Mariac  Do- 
mina;  nosirae,  in  loco  III.  venerabilis  frater ,  digno- 
sceris,  opportune  certus,  quod  mercedis  prscmia  ob- 
tineas  in  fuiuro :  ibique  ob  id  conlulisti,  atque  alii 
pro  amore  omnlpoientis  Dei  nostri,  fidellum  oflerre, 

Dlaconiam,  et  quidem,  ut  credibile  esi,  in  fundo  di- 
tionis  swB  :  peiit  Id  tpiod  contulerat  In  susientati<>- 
nem  pauperum,  privilecio  sedis  Apostolicae  firmari, 
nc  quis  aliquando  fraudaret  paupercs.  Si  fuii  Epi- 
scopus  llle  ordinaiionis  Apostolicae*  nlhll  inde  CQni^ 
gitur ,  nisi  quod  arctissimis  fuit  liiniiibus  coercita 
ojusniodi  Prxsulum  potcstas.  Si  forensis  eral,  in- 
tclliKere  licei,  quae  fuerit  illis  tcmporibus  Praesuluni 
rie  Koniani  pontificis  auloritatc  npinio. 


117  UOMANOUUM  POMIFICUM.  —  CAP.  Vll.  118 

pro  adniiiiislralioiic  pauperum  ejus,  et  proplcr  re-  A  auloritalis  cxpuscitur  pra^sidiuiu,  ullro  i^cuignitaii.s 


dimenda  peccata,  st4idcni< 

Ne  ergo  aliquis  adnulatione  qnadain  contra  salu- 
lem  temerator  existens,  ex  rebus  semel  Deo  dicatis, 
af  iditata  devictus,  abstnhat  aut  defraudct,  nosinc 
ut  antoriutis  137  pneoepto  tenerabilis  loci  im- 
munitas  procuretur,  sperasti. 

Qnaikropter  praecipimus,  lieati  Pelri  apostolorum 
principis  autoritale  ,  |)er  bujus  decreti  paginam , 
omnibus  oroniuo  qualibet  dignitate  pnfiditis  et  pofe- 
aate,  ut  es  rebns  ejusdem  venerabilis  diaconiai  ne- 
(jio  prxsumal  quidquam  auferre.  Sed  quidquid  iilud 
cva,  suo  semper  possideat  jure,  et  omnia  sibi 
viodioet  concessa,  vei  si  qua  fuerint  obiata,  ita 
ut  sub  luitione  et  regimine  ac  dispensatioue  loci 
UL  maneai. 

Sub  judicii  metu  aeterni  slatuenlcs  pontiAcali  cen- 
sura,  atque  sub  anatbematis  interdicto,  nulium  exi- 
siere  temeratorem. 

XXI. 

PrhnUgium^  quando  tuo  proprlo  loco  concedUur. 

Dum  magna  nobis  cura  insistit,  pro  stabilitate 
omnium  locoruin  sanctorum  cogitare,  ut  eorum  dc- 
votisumae  commoditatis  proficiat  integritas,  conve- 
ui  t.  Gerte  nos  pro  Ecclesia  tam  Hl.  quam  IIL  maximam 
gerere  8oUicitudinem,ne  minus  illic  luminariorum  con- 
ctnnatio  babere  videatur,  ob  hoc  de  cjus  propriis 
praediis,  scilicet  loca  III.  subter  via  III.  in  prvfatove- 
nerabili  litulo,  pro  usu  et  utilitate  ejusdem  sancti 
loci,  atque  presbyteri,  qui  omni  tempore  ejusdeni 


intuitu  nosconveniat  subvcnirc,  cljura,  pro  integm 
securitate,  ex  ralione  solidare;  ut  ex  hoc  ipsiu^ 
venerabilis  loci  III.  silus  et  inidemnitas  proficiscatur, 
et  nobis  quoque  lucri  potissimum  pRemtum  a  con  - 
dilore  omnium  Deo  in  sidereis  ardbus  pnescriba- 
tur. 

Convenit  reverentiae  III.  nos  tmplorasse,  ut  prxra- 
tum  monasterium  sancti  III.  autoriutis  seric  mu- 
niamus,  etomnia  ei  pertinenlia  perennijure  ibidciti 
inviolabiiiter  permanenda  confirmemus. 

Propterea  flcxi  precibus  tuis,  per  hHJus  praccc- 
ptionis  paginam  statuentes,  deoernimus  ut  cuncta 
loca  urbaua,  vcl  rustica,  id  est,  massas,  casales, 
diversa  pnedia,  culta  vel  inculta,  colonos  vel  fami- 
B  lias,  qu»  praeeepto  per  lU.  et  Ili.  et  III.  in  eodem 
vcnerabili  nioBaslerio  concessa  sunt,  vcl  etiam  per 
alias  moniiiones  in  eodem  pio  looo  advenerint,  sicuti 
omnia  pnefaium  tuum  monasterium  detinuit  lcmpo- 
ribus  saucue  recordationis  III.  atque  III.  prxdecesso  • 
ris  nostri,ex  139nunc  cuin  magna  sccuritalc,  quic- 
tos  debeas  possidere :  ct  per  teetiam  venerabili  tuo 
monasterio,  vel  successoribus  tuis  abbatibus,  sit  fa- 
cultas  possidendi  ac  tenendi;  ut  jurisdictione  in 
perpetuum  fruentes  dcfendant,  et  in  utllitatibus 
ejusdem  pii  loci  percnniter  proflciant. 

Pro  quo,  sub  diviui  judicii  obtestatioue  promui- 
ganles,  decemimus,  ut  nuUo  modo  cuiquam  pubiica; 
actionis  vlrorum  vel  etiam  cujuscunque  sit  dlgnitatis 
magnae  vel  parvas  personae,  cuilibet  liceat  haberc 


▼enerabilis  tituli  curam  gesserit,  perennibus  ac  pcr-  ^  jurisdictionem  in  dicto  monasterio,  massis,  fundis, 


petujs  temporibus  permausuros  confirmamus  supra 
scriptos  III.  fundos,  et  prxscnti  III.  indictione,  et  in 
perpetuum  in  usu  et  utilitate  praefati  tituU,  ut  di- 
aum  est,  permansuros. 

Slatuentes  aposloUca  censura,  sub  divini  judicii 
obtestationibos,  et  analhcmatis  inierdictionibus, 
Bl  nullus  noslrorum  successorum  pontificum,  vel 
quxlibet  magna  parvaque  persona,  ipsos  praenomi- 
natos  fundos  ab  eoJem  veuerabili  titulo  et  usu  pres- 
bjtcri  aoferre,  vel  alienare  138  pnesumat.  Sed  nec 
presbyteri,  «  aut  Yisitalores,  qui  ejusdem  sancti 
loci  in  tcmpore  curam  gesserint,  audeant  cartulam, 
aut  aliud  quodUbet  munimen,  exiude  cuiquam  einit- 
tere ;  potius  autem,  ut  prxfati  sumus,  flrma  siabiU-  r% 
tale  in  usu  ct  uliUtatc  ipsius  sancti  loci,  vel  om. 
nium  cjus  prcsbylcroruin ,  perpetuis  perinaneant 
lcmporibus. 

XXII. 
Privilegium  ad  confirmationem  monasterii. 

>  Desiderium  quod  ad  religiosum  proposituui  ct 
sanctonim  locorum  stabiUtatem  pertinere  monslra- 
tur,  sine  aUqua  est,  Deo  autore,  dilatione  pcrficicn- 
duDi,  ut  quoties  in  quibusdani  ejus  ullUtatibus  et 
commodis  nostrorum  assensuum,  etsoUlxaposloUcx 

•  Aut  mitatores.  Ut  Ecclesiic  cpiscopo  orbata",  ita 
loci  pii  presbyieris  commendabantur  visitatoribus  : 
&tque  Iiinc  fortussc  ori^o  prima  conuucndaruiii, 
qiias  Yocaiif,   mandalo   m   corucbsinncin   <lo{;r*nc- 


casalibus,  praediis,  cultis  vel  incuitis,  vcl  aliis  pos- 
sesslonibus,  colonis  etiam  et  familiis,  vel  diversis  re- 
bus,  ubicumque  detinere  videmini,  nec  quispiani 
horum  cx  eodem  pio  loco  auferre,  aut  diriperc  pr£- 
sumat,  neque  uUam  laesionem,  aut  conlrarietatcni 
malam  inipsobeatiUI.  monasterio,  atque  omnibus 
annexis  ei  pertinentibus,  pro  quovis  tngenio  aut  ar- 
guroento,  inferre  audeat,  potius  autem  jure  perpe- 
tuo  in  eodem  venerabUi  monasterio,  ut  superius  af- 
fatum  est,  proficiat,  ct  in  potestate  alque  ditione 
religiositati  tuae  vd  omnibus  successoribiis  tuls  ab- 
batibus  perenniter  permaneal  disponendi  atque  pos- 
sidendi  licentia. 

Si  quis  autem  temerario  ausu,  contra  hujus  no- 
strx  apostoUcae  pneceptionis  seriem,  pie  a  nobis 
promulgatam,  venire  vel  agere  tentaverit,  sciat  sc 
Domini  nostri  el  apostolorum  principis  Petri  ana- 
tbcmatis  vinculo  innodatum,  ct  cum  diabolo  ct 
ejus  atrocissimis  pompis,  atque  cum  Juda  tradilore 
Domini  Dei  elsalvatoris  noslri  JcsuChrisli,  in  xter- 
num  igne  concremandum,  simulque  in  cbaos  dcmcr- 
sus  cum  impiis  deficiat. 

Qui  vcro  intuitu  pielatis  custodes,  et  obedientcs, 
atquc  observantcs  higus  nostnc  salutifcnc  proerc- 

raiilc. 

^  Dcsiderium.  etc.  Pnefatio  hxc  ex  parlc  legiim 
iii  rpiblola  70  PaschaUs  11,  ad  IIu};oueui  Cluuiaccii' 


119 


AD  LIBRUM  DlURNrM 


m 


plioois  cxlilerinl,  benedictionis  graliam,  el  ccelesUs  A 
relribulionis  aetema  gaudia  a  justo  judice  Domino^ 
Deo  nostro  consequi  mereantur. 

XXIH. 

140  PriviU^um^  quando  ioca  quce  ablata  sutU  in 
monasleriOy  in  usus  prislinos  restituuntur. 

Divinae  {ineceptionis  monent  cunctos  eloquia,  ut 
quoties  res  aliena  contra  rationis  ordinem  a  quo- 
quam  detinetur»  aequitate  debeat  imminente  re- 
stitui. 

Gonstat  siquidem  fundum  111.  in  loco  111.  constitu- 
tum,  qui  dudum  a  tuo  monasterio  detinebatur  ab 


111.  ei  IH.  fuisse  iliicite  invasum,  et  usque  hactcnus 
delenlum. 

Nunc  igitur,  quoniam,  supernai  pietatis  gratia 
suiTragante,  praedictum  monasterium  tanm^  nos  si- 
cut  ex  antiquitus  fuit,  denuo  conflrmamus,  statui- 
mus,  ut  hoc,  quod  suum  est,  debeat  sine  cuncla- 
tione  reciperc. 

Ea  de  re  hujus  privilegii  autoritate  confirmantes, 
ante  dictum  locum  in  praefato  monasterio  consti* 
tuimus,  quatenus  ad  jus  cjusdem  monasterii,  de  quo 
aUatum  fuerat,  revertatur,  et  in  ipsius  domiiiio 
sine  ambiguitate  permaneat. 

Statuentes,  etc. 


DmTATIONES  AD  lIBRrH  DIURNUI. 


DISSERTATIO  PRIMA. 

APPENDix  AD  NOTAS  GAPiTis  PRiMi,  dc  Ifidiculo  scribendcB  epistolce. 


143  1-  Dtibitare  non  licet,  litteras  pontificias 
ita  aliquando  inscriptas  fuisse,  ut  nomen  suum  pon- 
tifex  postponeret  nomini  iilius,  ad  quera  scriberet : 
id  enim  plurimae  pontificum  epistolae  apcrte  docent. 

II.  Quo  primum  tempore  usus  iste  coeperit,  defi- 
niri  non  potest,  quando  quidem  epistolae,  quae  cir- 
cumferuntur  datae  ante  Damasi  Siriciique  aetatem, 
aut  dubiae  sunt,  aut  certo  supposititiae,  praeter  pau- 
cas,  quae  probatorum  ScEiplonim  libris  inseruntur. 

lil.  Quamdiu  manserit,  ex  eo  constat,  quod  a  Da- 
masi  Siriciique  temporibus  deduci  potest  ad  nonum 
saeculum  traditio,  qua  tam  diu  servatus  ostenditur. 

IV.  Traditio  eo  certior  est,  quo  infirroiora  sunt 
,argmnenta  duo,  quae  in  contrarium  afierri  queunt. 

Primum  est,  referri  epistolasuniuscjusdemque  papae 
utroque  modo  inscriptas.  Alterum,  regesta  Leonis 
Magni,  Gregoriique  pariter  Magni,  quibus  nuUa  fue- 
ruiit  primis  saeculis  nuroerosiora,  plena  esse  episto- 
lis,  in  quibus  nomen  pontificis  priore  ioco  pouitur. 

V.  Fatendum  est  sub  finero  quarti  saeciiii,  quin- 
lique  iiiitium,  utriusque  modi  inscripliones  usitatas 
csse  :  sed  fatendum  simul,  a  Leone  Magno,  qui  anno 
UO  Pontificalum  inivit,  nsque  ad  Joannem  YIII,  qui 
aiin.  872  sedere  ccepit,  unicum  morem  invaluisse, 
postpouendi  ncmpe  nominis  poiitificis. 

YI.  Neque  credendum  regestisLeonisGregoriique, 
proplerea  quod  a  coliectoribus  neglectae  sint  solcm- 
nes  epistolarum  iiiscriptiones  ac  subscriptioncs, 
quas  probati  auctores  alii  suis  scriptis  inserucrunt. 
Gum  eniro  coUcctores  velleut  parcere  fustidio  lecto- 
ruro,  quod  perpetua  ejiisdero  formulae  rcpetitio  pa- 
reret,  contenti  sunt  diccrc,  quis,  cui  scriberet,  et 
qua  de  re  :  scd  liusc  postea  prolixius.  Nunc  te\ciida 
traditioiii  serics,  pncmissis  tamen  cautiouibus  scx. 

144  ^^^-  Piinia.  Blos  ilic,  de  qiio  loqnimur,  iiO!i 


B  repente  inductus  est,  sed  paulatim,  aliis  aliter  epi* 
stolis  ejusdem  pontificis  inscriptis,  donec  quisito 
tandem  saeculo  penitus  invaluerit :  idem  videtur 
fuisse  desinendi,  qui  incipiendi  modus. 

Secunda.  Non  sunt,  ut  jam  monui,  consulenda 
super  ea  quaestioue  regesta  pontificum,  qui  a  quarto 
saeculo  ad  nonum  sederunt :  collectores  enim  solem- 
nes  inscriptiones  subscriptionesque  praetermiserunL 
Epistolx  igitur  S.  Leonis,  quae  in  recentiori  editionc 
Operum  solemnem  formubm  prxferunt,  aliuiuie 
acceptae  suntabeditore  nupero,el  adjeciae  coUcctioiii 
veteri. 

Tertia.  Quorum  pontificum  epistolae  suis  a  colie- 

cloribus  detruncaUe  sunt,  minutaeque  quasi  capite 

et  pedibus,  iUae  si  quando  apud  probatos  auiores 

C  aliis  iosertae  scriptis  rcperiuntur,  integrae  sunt,  ut 

plurimuro,  et  hinc  idcirco  petendae. 

Quarta.  Gum  pontifices  vel  senientias  damnalio- 
nis  in  aliquos,  ut  VigUius  in  Ruslicum  ct  Sebastia- 
num,  vel  ad  bomines  communione  privatos,  ut  Fc- 
Ux  ad  Acacium,  scribuot,  (unc  nomen  suum  prxfe- 
runt,  quod  ralio  et  judicii,  et  fidei  jubet. 

Quinta.  NonnulUs  vidcntur  pontifices,  cum  pr;c- 
ccUentibus  quibusdam  personis  scriberent,  nomeo 
suum  postposuisse ;  cum  inferioribus,  praeposuisse. 
Id  uta  vero  abesse  demonslremus»  in  lexenda  tradi- 
tionisscrie,  exempUs  utemur  epistolaniro  ad  impe- 
ralores,  episcoporum  coetus  et  privatas  personas 
dataruro. 

Scxta.  In  traditionis  seric  servabitur  ordo  succe- 
dentium  sibi  pontificura ;  ncc  uUiis  omittetur,  cujus 
hat)cantur  cpistolx,  vel  gcrmanac,  vel  honorificam 
inscriptionem  subscriptioneinqiie  contincntes.  iXxa 
enim  uola  docet  epistoias  a  coUecloribus  rclaloribus- 
qnc  non  fiiissc  rouiilaias. 


121 


DISSERTATIONES.  —  DiSSEUTATIO  I. 


%ti 


SifiCULO  IV. 

Daniasiis  sedere  caepit  anii.  567. 

DiUeiiuimU  {ratrilnu  Acholio,  Eurydico,  Sevcro, 
Vrttmo^  Pkiiijfpo  et  Joanni,  Damastu, 

DiUctiuimo  fratri  AchoHOf  Dama$us. 

Siricias  anD.  385. 

Dt/edtMtmo  fratri  Any$iOf  Siriciui. 
SiECULO  V. 

Innooentius  ann.  402. 

DUectiuimo  fratri  Anymo,  Jnnocentiui, 

145  JHleclissimo  frairi  Rufo,  JnnocetUiut. 

Bdni&cius  I.  ann.  418. 

DUectisnmo  fratri  Rufo^  Bonifacius.  Eadem  in- 
scripcione  aliae  duae  sunt  ejusdem  ad  eumdem  epi- 
siolae. 


filio   Zenoni  ^ 


,     Felix  ann.  483. 

Y^QGloriusissimo  ac  serenissimo 
Felix  episcopus,  in  Domino  talutem. 

JHlectissimo  Fratri  Zenoni,  Feiix, 

Gelasius  ann.  492. 

Dilectissimo  fratri  Euphemiano  ,  Celasius.  Eadcm 
inscriplione  bis  ad  Honorium  Dalmatiae  episcopum  , 
semel  ad  JSonium  Areiatcnsem  ,  semel  paritcr  ad 
Rusticum  Lugdunensem. 

Dilectissimis  fratribus  universis  episcopis  per  Dar- 
daniam  constitutis,  Gelasius  episcoput.  Eadcm  inscri- 
ptione  ad  episcopos  per  Lucaniam  ,  Brutios  el  Sici- 
liam,  et  ad  Orienlales. 

Anastasius  ann.  496. 

Gloriossimo  el  clementissimo  filio  Anastasio  Au- 


Dilectissimis  fratribus  universis  episcopis  per  Thes-  ^  gusto,  Anastasius  episcopus. 


saliam  constitutis,  Bomfacius. 

JHUclissimis  fratribus  Rufo,  et  cateris  episcopis 
per  Macedomam  ,  Achaiam,  Thessaliam  ,  Epirum  ve- 
lerem,  Epirum  novam ,  Prasvalem,  et  Daciam  consti- 
tutis,  Bonifacius, 

Celestinus  ann.  423. 

JHlectissimis  fratribus  Perigeru^  Dynato,  etc.  £>t'- 
ipiscopis  per  lUyricum,  Celestinus, 

DUeetisnmo  fratri  Nestorio,  CeUstinus, 

Xystus  Ul.  ann.  432. 

IHUcisssimis  fratribus  umversis  episcopis  Synodo 
apud  Thessalomcam  congregandis,  Xystus, 

JHUetissimo  fratri  Proelo,  Xystus. 


Symroachus  ann.  498. 

DUectissimo  fratri  jEonio  Symmachus.  Est  et  iilia 
ad  euudem  eadem  inscriplione.  Sunt  alix  dux  ejus- 
dem  ioscriplionis  ad  Coesarium  Arelatcnscm. 

DiUctissimo  atque  charissimo  fratri  Laurentio  Me- 
diolanensis  EccUsioB  archiepUcopo,  Symmachus  epi- 
scopus,  in  Domino  salutem. 

JHlectisiimu  fratribus  episcopis  Afris,  Symmachus. 
Eadem  inscrlptione  ad  Episcopos  per  Galliam  con- 
sistentes. 

SiECULO  YI. 

Hormisdas  ann.  514. 

DUectifisimo  fratri  Remigio,   IJormisda,  Eandetn 


J>Uectissims  fratribus  universis  episcopis  per  lUy-     inscriptionem  praeferunt    epislolae  ad  Dorothcum 


\  consUtentibus,  Xystus 

Leo  I.  ann.  440. 

J>iUctissimo  fratri  Anatolio ,  Jjeo.  Eadem  inscri- 
ptionc  adis  duae  sunt  ejusdem  epistolse  ad  eumdem. 

JHUctissinns  fratribus  episcopis  Metropolitanis  per 
Ulyricum  constitutis ,  Leo.  Eadem  inscriptione  est 
alia  ad  Metropolitanos  pcr  Achaiam. 

Glariosissimo  et  cUnuntissimo  Theodosio  Augusto, 
Leo  episcapus,  et  sancta  Synodus  Romte  coUecta. 

GhriosissinuB  et  clementissinue  fiUce  PuUherios  Au- 
qnstay  JjCO  episcopus  ,  etc. 

DiUctissimis  fratribus  universU  episcopis  per  Vien- 
mnsem  provinciam,  JjCO. 

JHUcttssimis  fratribus  Constantino ,  Audentio,  etc. 
Leo  papa, 

DiUctistimo  fratri  Ravennio^  JjCO. 

Hilarus  ann.  461. 

JHlectissimo  fratri  Aseanio,  UUarus  episcopus. 
Eadem  inscriptione  sunt  aliae  quatuor  ad  Leontium 
AreUtensem* 

DiUctisshnu  fratribus  episcopis  provincice  Vien- 
junsis,  Lugdunensis,  Narbonensis  primce  et  secundce, 
et  Alpium  Penninarum,  Hilarus  episcopus,  Est  ad 
eosdem  eadem  inscriptione  altera  epistola. 

JHiectissimis  fratribus  Victuro,  Jngenuo,  etc,  //i* 
Urus. 

Siroplicius  ann.  467. 

DUectissimo  fratri  Zenoni,  Simplicius.  EaJcui  iii- 
scripUone  ad  Aeacium  binas  lilteras  dcdit. 


Joannem,  Sallustium. 

J>iUctissimis  fratribus  universis  episcopis  per  Hispa- 
niam  constitutU  ,  Hormisda.  Ejusdem  moJi  esl  cpi- 
stola  ad  episcopos  pcr  Boeticani. 

DUectissimo  fratri  Ca^sario  ,  vet  his  qui  sub  dile- 
ctionis  lum  ordinaiione  consistunt,  Ilormisda. 

Felix  IV  anu.  526. 

DUectissimo  fratri  Casario,  Felix. 

Bonifiicius  H  ann.  530. 

JHUctissimo  fratri  Ca:sario,  Bonifacius. 

Joannes  II  ann.  533. 

GUriosissimo  et  cUmentissimo  filio  Justiniano  Au- 
gusto,  Joannes  episcopus  urbis  Roma:. 

DiUclissimis  fratribus  universis  episcopis  per  Gat- 
-Q  lias  constitutis,  Joanties. 

DUectissimo  fratri  Ca^sario,  Joannes, 

Agapetus  ann.  535. 

147  Dilectissimo  fratri  Cmario,  Agapetus, 

Diteclo  fratri  Petro,  Agapetus, 

Yigilius  ann.  5i0. 

Ditectissimo  fratri  Cwsario ,  Vigitius.  Eadem  cst 
inscriptio  ad  Eutherium,  et  iterum  ad  Caesarium. 

Cloriosissimo  et  ctementissimo  fitio  Justiniano,  Vi- 
gitius. 

Ditectissimo  fratri  Mennce  episcopo ,  Vigilius  epi- 
scopus.  Eadem  inscriptio  cst  trium  epistolarum  ad 
Auxanium  Arelatentem  ,  cadem  el  ad  Aurelianum. 

DiUctissimis  fratribus  univcrsis  episcopis  omnium 
provinciarum  per  Gattias,  qui  sub  rctjno  vet  potestate 


ii3  AD  LiBUUM  DiURNUM 

gloriosissimi  /i/ii  noslri  Childcbcrti  l\c(jh  Francorum  A 
consliiuli  sunt  :  sed  ct  tiiSf  qui  ex  antiqua  consuctu- 
dine  ab  Arelatensi  consccrati  suntf  vel  consecranlur 
episcopo,  Vigilius, 

Eadem  iuscriptio  cpislolac  ad  cosdem  de  Aureliano, 
cui  suas  vices  commiltil :  uno  vcrbo  nulla  cst  Vi- 
gilii  epistola,  ne  ipso  quidem  Gonstitulo  excepto  , 
quos  non  eamdem  inscriptionis  formam  pracferat , 
praeterquam  qus  excommunicationis  scntenliam  ad- 
versus  Rusticum  et  Sebaslianum  continet,  qiixque 
ad  universam  Ecclcsiam  dirigitur  :  in  illa  euim  ju- 
dex  reis ,  in  isla  caput  membris  scribit. 

Pelagius  I  ann.  555. 

Dilectissimis  fratribus  Gaudentio,  Maximiano,  Ce- 
rontio^  Justo,  Terentio,  Yitali  et  Laurentio,  per  Tus- 
ciam  annonariam ,  Pelagius,  B 


424 

Et  ad  Rcgcm  Kdllbeituni  ,  Domin$   gloiioiissimo 

atque  pra*cctlen:issimo  filio  Edilberto  Anglorum  Rcgi, 

Gregorius  episcopus.  Et  in  fmc  :  Incolwnem  excei- 

lentiamveslram  gratia  superna  custodiat^  Damine  fili. 

SiECULO  Vli. 

Bonifacius  IV  ann.  607. 

Domino  excellentissimo  atque  prwcellcntissimo  litfji 
Anglorum  Athelberto  ,  Bonifacius  episcofus,  servns 
servorum  Dei, 

Bonifacius  V  ann.  617. 

Dileciissimo  fratri  Justo  ,  Bonifacius. 

Viro  giorioso  Edwino  Hegi  Anglorum ,  Bonifaciut 
episeopus,  servus  servorum  Dei, 

Domince  gloriosa:  fitiie  Edetburgw  Reginw ,  Boni- 
facius  episcopus  ,  servus  servorum  Dei, 

llonorius  1  ann.  626. 


Dilectissimo  fratri  Sapaudo  ,  Pelagius.  Sunt  aliae 
tres  ad  eumdem  eadem  inscriplione. 

Domino  filio  gloriosissimo  atque  prwcellentissimo 
Childeberto  Regi,  Pelagius  episcopus.  Sunt  alix  tres 
pariter  ad  cumdem  eodcm  modo  inscript;e. 

Pelagius  U  ann.  577. 

Dilectissimo  fratri  Annachario ,  Pelagius  urbis 
liomce  episcopus. 

Dilectissimis  fratribus  Eiim  ,  aliisque  episcopis  , 
universis  filiis  in  Istrice  purtibus  constitutis ,  Peiagius 
episcopus  sanctm  Ecciesia:  Cathoiicce  urbis  Romce. 
Sunt  alix  dux  ejusdcm  modi  ad  eosdem. 

Gregorius  I  ann.  590. 

Nulla  estintoto  ipsiusRege8toepistola,qusc  non  sit 


Domino  excelientissimo  atque  prwceilcntissimo  filio 
Edwino  Regi  Atiglorum,  Honorius  episcopus ,  scrvus 
servorum  Dei.  Et  in  Qne  :  Incoiumem  exceHeiittam 
vestram  gratia  superna  custodiat, 

Ditectissimo  fratriHonorio,  Honorius.  Subscriplio. 
Deus  te  incolumem  custodiat^  dileclissime  frater. 

Martiuus  I  ann.  649. 

Domino  piissimo  et  serenissimo  victori^  triumplm- 
tori^  fiiioy  dititfenti  Deum  et  Dominum  nostrum  Jc- 
sum  Christum  ,  Constanti  Augusto,  Martinus  episco- 
pus  servus  servorum  Dei.  Subscriptio.  Piissimum 
Domini  Imperium  superna  gralia  custodiat ,  et  oni- 
nium  genlium  cervices  ei  subdat. 

149  ^^^^^0  spirituali  consensu  cathotica:  Cartha- 


a  collectore,  suis,  quashaberet,  solemnibus  formulis  C  ginensium  Ecclesim ,  et  omnibns  qui  ei  subsunt,  cpi- 


spoliata :  habuissc  tamen  omues,  vel  ex  eo  uno  aper- 
tum  est,  quod  ad  sxculares  viros  feminasque  multx 
datx  sint,  nec  ulla  tamen  Domini  Dominxque  nomen 
in  epigraphepraeferat,quamvisidnumquam  omissum 
Joannes  Diaconus  tradat.  Accedit ,  quod  cum  Gre- 
gorius  in  epistolls ,  eodem  Diacono  teste,  post  Joan- 
nis  Gonstantinopolitani  insolentem  arrogantiam,  se 
semper  servum  servorum  Dei  inscriberet ,  nullfle 
tamen,  ut  nunc  habentur,  148  ^^^^  inscriptionem 
praeferant;  deinde  cum  epistolas  Pelagii  II  ad  Istrix 
episcopos  scripserit,  usitatamque  formam  in  iis  ser- 
vaverit,  credibile  non  est  eum  a  more  pnedecesso- 
ris  recessisse.  Quid  quod  alienum  a  ratione  videtur, 
cum,  qui  se  prse  humilitale  servum  servorum  Dei 


scopis  ,  'Clericis ,  Popuiisque  Christi  amantibus  , 
Martinus  servus  servorum  Dei ,  ejus  gratia  episcopus 
sancta:  cathoiicce  et  apostolicw  romance  Eccicsicc. 

Joanni  episcopo  Philadetphiw^  Martinus  servus  scr- 
vorum  Dei,  sanctoe  ejus  catholicm  et  apostoiicas  Ec- 
ciesios  Romanorum  episcopus.  Eadem  forma  inscri- 
bilur  epistola  ad  Theodorum  ,  Esbrutioram  episco- 
pum,  Antonium  Bocathorum,  Paulum  Thessalonica^ 

Georgio  Archimandritce  y  Martinus  $ervus ,  elc, 
ut  supra. 

Eodem  modo  inscribitur  epislola  ad  Pantaleoneiu, 
Petro  iiiustri^  Martinus  servus  servorum  Dei,  etc. 

Dilectis  fralribus  qui  sanctce  Christi  Dei  nostri  ci- 
vitati ,  nempe   Hierosolymitancc  sedi  saeerdotaiitcr 


dixerity  nomcn  suum,aut  jubenlis  Imperatoris  more,  ^  subsunt ,  orthodoxis  episcopis,  presbyterU ,  Diaconis, 

$iut  edicentis  Pnetoris  modo,  praeposuisse.  Denique 

epistob  ad  Elherium  Arelatensem    commcndatitia 

Augustini   in  Angliam  proflciscentis ,  qux  in  Rc- 

gesto  caret  omni  forma,  refertur  a  Beda  lib.  i  Hist. 

cap.  25,  cum  idonea  inscriptione  et  subscriptione  , 

Reterendissimo  et  sanctissimo  fratri  Etherio  Coepi- 

scopo ,  Gregorius  servus  servorum  Dei.  Et  in  line  : 

Deus  te  ineoiumem  custodial ,  reverendissime  frater, 

Ejusdem  formae  epistola  ad  Virgiiium  Etherii  suc- 

Ccssorem ,  et  ad  Augustinum  Eboracencem  episco- 

pum  ab  codcm  Beda  referlur  cap.  28  ct  29.  Quin 

etiam  cap.  50,  ad  Mcllitum  Abbatcm ,  Diieciissimo 

fiiio  Mellito  abbaliy  Gregorius  servus  scrvorum  Dei. 


Praifectis  Monasteriorum ,  Monaehis ,  Ascetis,  Po- 
puiis  Christum  diligentibus  :  simititer  et  iis  qui  cen- 
scntur  sub  Antiochena  sede,  MatXinus,  etc. 

Christum  diiigenti  Clero  et  Populo  sanctce  Dei  ca- 
thoiicm  Thessalonicensium  Ecciesiw ,  Martinus,  etc. 

Vitalianus  ann.  655. 

Domino  excdlentissimo  fitio  Oswio  Regi  Saxonunij 
Vitalianus  episcopus,  servns  servorum  Dei. 

Adeodalus  ann.  667. 

Dilectissimis  fratribus  universis  episcopis  in  GaUiaf 
partibus  commorantibus,  Adeodatus. 

Agatho  ann.  678. 

Dominis  piissimis   et  s^enissimist  victoribus  ac 


125  DISSERTATIONES.  - 

iriump&aiorihus,  charissimU  filut^  amatoribus  Dei  et  A 
Dowitti  noUri  Jtsu  Ckristi ,  CoHStanlino  Majori  Im- 
peratorif  Heractio  et  Tiberio  Augustis^  Agathoepi' 
uofus^  sertus  urvorum  Dri,  Subscriplio.  PiiuimO' 
rum  Dominorum  Imperium  graiia  superua  custodiat, 
eique  omttium  gettiium  coUa  substemai.  Ejasdem 
modi  est  sequens  altcra  epislola  ad  eosdem. 

Leo  U  ami.  683. 

Piissimo  et  tranquillissimo  Domine  ,  victori  et 
trimmphaiori ,  fUio  ,  ditecto  Dri  et  Jesu  salvatoris 
ttostri  Jens  Christi ,  ConstantittO  Imperatori ,  Leo 
episcopuSf  servus  servorum  Dri.  Subscriptio.  POssi- 
mum  Domitti  Imperium  gratia  supemacustodiat^elc.^ 
utsuim. 

DUeclisehmis  fratribus  nniversis  Ecdesiarum  Prtc- 
sulibua  per  Bispaniam  cotistilutis^  Leo.  Subscriptio.  B 
Deus  90S  incolumes  custodiat,  ditectissimi  fratres. 

DUectissimo  fratri  Quiricio,  Leo. 

Domitto  glorioso  filio  Simplicio  Comili,  Leo  servus 
serromm  Dri. 

Domitto  excelletttissimo  filio  Ervigio  ,  Lco.  SuL- 
scrtptio.  Ittcoiumem  150  ^xcellcntiam  vestram 
gralia  superua  custodiai. 

S.€CULO  VUI. 

Joaimes  TII  ann.  705. 

Domims  eminentissimis  Etelredo  Regi  Merciorum  , 
et  Alfrido  Regi  Decrorum  et  Berniciorum,  Joannes 


Gregorius  U  aon.  714. 

Donutto  glorioso  fUio  Carolo  Duci ,  Cregorius 
papa.  C 

RevereiUissimo  et  sattctissimo  fratri  Uomfacio  co- 
T^se&po^  Gregorius  servus  servorum  Dei, 

Gregorius  IQ  aun.  731. 

Beverentisrimo  et  sanctissimo  fratri  Donifacio  co- 
tpiscopOf  ad  iUuminatiottemgentis  Germaniof,  vel  cir- 
iumtfuaiiue  in  umbra  mortis  morantibus  gentibus  in  ' 
errore  cottstiiutis  »  ab  hae  Apostolica  sede  directo  , 
Cregorius  servus  urvorum  Dei. 

DiUaissimis  uobis  episcopis  in  Provincia  Bajoa- 
riorum  ei  Akmuinttia  constitutis  Wigoni^  Lindoni  , 
Rodulpho^  Yitnlo  seu  Adda^^  Cregorius  papa, 

Domino  excellerUiuimo  filio  Carolo  Subregulo  , 
Cregorius  papa.  lyasdem  modi  est  allera. 

lUverettlisstmo  ei  sattctissimo  fratri  Bonifacio  Cre-  ^. 
g^frius  servus  urvorum  Dei* 

Zacbarias  ann.  741. 

Revereuiissimo  ei  sanctissimo  fratri  Bonifacio,  Za- 
charias  servus  servorum  Dei.  Sunt  et  ali;e  scplem 
f-jas<lem  ad  eumdem  part  inscriptione. 

DUeciissimo  nobis  Burchardo  sanctoB  Ecclesia: 
Wirtriburgettsis  episcopo^  Zacharias  papa. 

Dilectisrimis  nobis  Reginfrido  Rotomagensi  epi- 
scopOf  (tum  recensitis  aliis  andecim)  et  catcris 
emantiuimis  eoepiuopis  ,  presbyteris  etiam ,  et  Dia- 
cottU^  eunciisque  orthodoxU  eccUsiarum  Dei  Cieruis 
^posioikam  docirinam  tenentibus  ,  Zacharias  divina 
gratia  pradiius^  apoitoiicce  sedis  Pontifex,  servus 
autem  urvorum  Dei  >  in  Domins  salutcm  dicit. 


-  DISSERTATIO  I.  lio 

Slephanus  H.  ann.  75:2. 

Domino  exceltentissimo  fUio  Pipino  rcgi^Stcphanns 
papa.  Ejosdem  fonnx  est  iiiscriptio  aiicrius  episloljc 
ad  Pipinum,  Garolum  et  Carolumannuni ,  nisi  quoil 
Pipinum  Yocat  suum  spirituaicm  eompatrem. 

Panlus  I  ann.  757. 

Domino  cxcelUntissimo  filio^  et  nostro  spirituati 
compatri^  Pipino  Regi  Francorum ,  et  Pctricio 
Romanorum^  Paulus  papa*  Alix  sex  epistoke  ad 
eumdem  eamdem  prxferunt  inscriptioncm  ,  atque 
eiiam  subscriptionem.  Incolumem  excelUniiam  ve- 
stram  gratia  superna  custodiat* 

151  Stephanus  lU  ann.  767. 

DomnvB  Religiosce  filite  Bertradm ,  Deo  sacrata  , 
seu  Domno  filio  regi  Francorum ,  ei  patririo  Roma- 
ttorum^  Stephanus  papa.  Subscriptio.  Incolumem 
religiositatem  vestram  ,  atque  excelleniiam  tuam  gra- 
tia  superna  custodiat. 

Dominis  exceUeniissimis  filiis  Carolo  et  Carolo- 
manno  Regibui  Francorum,  et  Patriciis  Romanorum, 
Stephanus  papa*  Subscriptio.  Incoiumemy  etc. 

Hadrianus  I  ann.  770. 

Domino  excelUntissimo  filio  Carolo  regi  Franco- 
rum  et  Lottgobardorum,  atque  Patricio  Romanorum  , 
Hadrianus  papa.  Subscriplio.  Incolumcwy  ctc.  Suut 
aliac  tredccim  ad  eumdem  eadem  forma  inscriptio- 
nis  et  subscriplioiiis. 

DiUcto  fratri  Tarario  Pairiarchof ,  Iladrianus 
servus  servorum  Dei. 

Leo  lU  anu.  795. 

Domino  excelientissimo  filio  Keuulpho^  regi  Mer- 
ciorum  provincioi  SaxoniWf  Leo  papa.    * 

Domino  piissimo  et  urenisrimo,  vietori  ac  trihmpha' 
tori,  filioy  amatori  Dc\  ac  Domini  nostri  Jesu  Christi, 
Carolo  Augusto ,  Leo  epiuopus ,  servus  servorum 
Dei.  Subscriptio.  Piissimum  Domini  /mpenicm,  etc. 
Sunt  aiia;  novem  ad  eumdem  ejusdem  form». 

Gregorius  IV  ann.  827. 

DUectissimis  fratribus  universis  coepiuopiSf  per 
Galliamt  Germaniam^  Europamy  et  per  universas 
provittcias  eonstitutis ,  Gregorius  urvus  servorum 
Dei. 

SiECLLO  IX. 

Post  Crcgorios  Ircs,  11,  UI,  ct  IV,  qni  conslanlcs 
non  fueruttt  iu  rctincndo  uno  scribendi  modo,  so:l 
aiiquando  hunc,  aliquando  istum  usur)Kirunt ,  con- 
stauler  Leo  IV  tionien  suuin  praeposuit»  Leonisquc 
exemplum  consequcntes  Poniinces  seculi  sunt.  Semel 
tameii  Formosus,  semcl  etiam  Benedictus  VU  nomen 
soum  subjunxit :  iile  ,  cum  ad  cpiscopos  Anglia; , 
iste  ,  cum  ad  GaUos  ct  Cermanos  scril)erct.  Verum 
utraque  epistola  nou  maguam  facit  fidem :  nam  quaa 
Formosi,  vulgo  dicitur  vitio  non  carere ;  qme  Beuc- 
dicli ,  non  ita  pridem  e  latebris  prodiit :  et  cum  id 
restituat ,  quod  oiim  Symmachus  constituisset , 
ettam  inscriptio  Bencdicli  Symmachi  inscriptioiiem 
itnitata  dici  potest. 

Quiu  et  tunc  lcniporis  abstinucrunt  Poiitilice»  ab 
iippcllaliuric  Donuui   Domia:vquc,  ruin  sajcularibus 


;;.  B 


427  AD  LIBRUM 

lileras  darcnt,  eliam  Impcraloribus  atque  Ueginis  :  A 
quamquam    Joannes  VIII  semel  epistolam  9i  ita 
inscripsit  :   DHeciimma  filicB  Domnce  Angelbertw 
Jmperatrici ,  pice  memoriae  152  Ludovid  invictis- 
simi  Imperatoris  conjugi,  sereniisimie  Augusta, 

Imo  Nicolaus  I  passim  praetermisit  solemnem 
subscriplionem  ,  qua  praedecessores  utebantur  , 
nec  jam  incolumem  custodiri  a  supcrna  gratia  eum 
precabatur ,  cui  scribebat  :  sed  vel  optamus ,  etc, 
apposuit ,  Ycl  bene  vale  ,  vel  aliud  simile.  Acceptum 
tamen  a  roajoribus  roorem  epistola  56  et  67  relinuiu 
Nicolaum  imitali  sunt  successores  ,  nisi  quod  Joan- 
nes  YIII  veterem  morem  semel ,  aui  iterum  obser- 
vavit. 

Gregorius  YII  induxit  in  morero,  qui  postea  ob~ 
iinuit ,  ut  salutem  ei  Apostolicam  bonediclionem  iis 
impertiretur ,  quibus  lileras  darel. 

Ex  his  quae  haclenus  allata  sunt,  possunt  condu- 
cibiiia  quaedam  ad  historiam  Ecclesiasticam  con- 
cludi. 

I.  Circa  noni  saeculi  inilia  formulas  Diurno  Libro 
comprehensas  paulatim  desueraclas  esse. 

II.  Id  eo  tempore  conligisse,  quo  magnx  conver- 
siones  Terum  faciae  suni,expulsisqueUaliaExarchis, 
el  everso  Longobardorum  regno,  non  mediocre  do- 
roinium  Apostolica  sedes  obtinuit. 

III.  Noii  repente  consuetudinem  veterem  abolitam 
esse,  sed  quasi  per  parles ,  ne  roiraretur  orbis ,  ei 
forsan  reclamaret. 

IV.  Mirum  videri ,  quod  Bernardinus  Fcrrarius  q 
refert  lib.  n  de  aniiquis  Ecclesiaslicis  epislolis ,  de 
salnie  et  Apostolica  benedictione  a  summis  Ponti- 
ficibus  in  fronte  litlerarum  imperlita  iis ,  quibus 
scriberent.  €  Hanc  consuetudinem ,  inquit,  qucm- 
admodum  a  Gleto  Romano  Pontiflce  primum  inve- 
ctam  tradunl  Polydorus  Virgilius  de  Invent.  rerum 
lib.  viii,  cap.  %  et  Gilbertus  Genebrardus  iu  Chro- 
uolog.  lib.  III,  ad  ann.  Chrisii  93  in  Cleto;  ita  ab  eo 
mutuatos  reiiquos  deinde  Pontiflces  constanter  re- 
iinuisse  affirmant.>  Id  vero  quis  non  mireiur,  cum 
ante  Gregorium  VII,  qui  saeculo  undecirao  sedit , 
aur  nuUus  ,  aut  vix  ulius  ea  salutatione  reperiatur 
usus.  Unde  vero  asseri  possii  Cletus  fuisse  hujus 
salutaiionis  autor ,  nullus  scio ,  cum  nullae  habean- 
iur  ipsius  epistol^e ,  neque  scriptores  Polydoro  Vir-  j) 
gilio  Genebrardoque  majores,  monimenits  litlerarum 
hac  de*re  quidquam  tradiderint.  Quod  ille  salutem 
precatus  sii ,  graiiamque  Dei  more  Apostoioruin  iis, 
ad  quos  scriberet ,  admodum  credibile  esi.  Venim 
non  de  saiute,  sed  de  Apostolica  benediciione  agitur, 
quam  se  imperiiri  nullus  Aposiolus  suis  lilteris 
praefaius  est. 

Erii  forte  qui  optet,  ut  posiquam  expositum  est, 
qua  forma  Poniifex  inscriberei  subscriberetque  li- 
ieras,  quas  aliis  darei,  osienderetur  deinceps ,  quae 
forma  inscripiionis  essei ,  quae  subscripiionis  lite- 
rarum,  quas  ah  aliis  acciperct.  Verum  id  qnoniani 
non  periinei  ad  Diumum  Librum,  in  quo  qu?c  agcnda 
Pontifici  pracscribuntur ,  non  qua»  ab  aliis ,  omini 


DIURNUM  12S 

jurc  posset  :  pracsertim  cum  ad  arbitrium  quisque 
suum  scripsisse  153  videator,  nec  constantcr  idem 
modus  ab  omnibus ,  etiam  unius  dignitatis ,  puta 
Imperatoriac,  Augustae,  eic,  observalus  reperiatur. 

Non  erii  lamen  alienum  ab  argumento  breviter 
referre,  quid  superea  re  sub  finem  sexti  sxculi, 
quando  sedit  Gregorius  Magnus,  aliisque  duobus  sc- 
quentibus  iotis,  a  Principibus,  Augustis,  Patritiis, 
etc.,  usurpalum  sit :  quamquam  pauca  admodum  rc- 
perianlur,  sive  in  collectionibus  pontificiarum  lite- 
rarum,  sive  apud  Annalium  Ecclesiasiicorum  scri- 
piores  exempla ,  aliunde  vero  curiosius  inquircre 
operac  pretium  non  est. 

Imperator  ad  summum  Pouiificem,  ann.  682.  Fla- 
lius  Constantinus  fidelis  in  Jesu  ChristoDeolmpera- 
tor  Leoni,  sanctissimo  et  beatissimo  Archiepiscopo 
veteris  et  elarissimas  urbis  Roma:^  et  ceeumemco  Pa- 
pa\  Subscriptio  piissimi  imperatoris  :  Deus  te  in 
multa  tempora  eustodiaty  sanctissime  et  beatissime 
Pater, 

Ann.  687.  Imperator  Ccesar  Ftavius  Justininnus 
fidelis  in  Jesu  Christo^  pacificuSy  ptiis,  perpetuus  Au- 
guslus ,  Joanni  sanctissimo  ac  beati^simo  antiquos 
almos  urbis  Rom(e  atque  universali  Papx.  Et  diva 
manu  :  D\vin\tas  te  servet  permultosannos,  safictissi- 
me  ac  beatissime  Pater, 

OEcumenica  Synodus  :  Sanctum  et  universale  Con- 
cUiumf  quod  per  Dei  gratiamt  et  piam  sanctionem 
piissimi  ac  fidelissimi  magni  Imperatoris  ConslatUim 
congregatum  estj  in  hac  a  Deo  conservanda  et  regia 
ConstantinopoU  nova  Roma,  in  secreto  sacri  palatii 
dicto  TruUo,  sanctissimo  ac  beatissimo  Papa:  scnioris 
Romx  Agathoni  in  Domino  salutem, 

Synodus  Africana  universalis  ad  summum  Ponli- 
ficem  :  Domino  beatissimoj  Apostolico  culmine  suh- 
limatOy  Palri  Patrum  Theodoro  Papce,  et  sutnmo 
omnium  Proisulum  Pontifici,  Columbus  printo!  sedis 
Episcopus  Concilii  Numidia^  et  Stephanus  primw 
sedis  Episcopus  Concilii  Rtjzaceni^  et  Reparatus  Epi- 
scopus  primoe  sedis  ConcUii  Mauritanias,  et  universi 
Episcopi  de  tribus  Conriliis  antedictis  Africanm  Pro- 
rincitr. 

Patriarcha  ad  summum  Poniificem  ann.  714  :  San- 
ctissimo  et  beatissimo  fratri  et  comministroj  Domino 
ConstantinOj  Joannes  indignus  Episcopus  in  Domino 
salutem,  Subscriplio.  Fortis  in  Dominoom  pronobis^ 
sanclissime  et  beatissime  frater. 

Primas  Africae  ad  suinmum  Poniificem  :  Domino 
beatisiimo  et  honorabili  sancto  fratri  Theodoro  Papw^ 
Victor, 

Episcopus  ad  summum  Pontificem,  ann.  741. 
Domino  carissimo,  summi  Pontificatus  infulaprcedito^ 
viro  Apostotico,  Zacharias,  Bonifacius  servus  servorum 
Dei, 

Reverentissimo  Patri,  dilectissimo  Domino,  cum 
timore  et  tremore  venerando  Magistro^  Apostolici  fco- 
noris  privUegio  praditOy  Pontificatus  infula  Apostoli- 
cw  sedis  sublimato  Znchnria*,  Ronifacius  exiguus 
scn'n$\^Hve$ter,  (iccl  indiguusct  utHmu$,tamen  Le^ 


i  -29  DISSEUTATIONES. 

ynlus  (*ermaiiicus  devolhsimus,  optabilem  in  Chrtsio 
itnmarccscibilis  carilatis  salutem, 

Observa  1.  Coiistantinuin  Pogooatuin  ct  Juslinia- 
luioi  II  nomcn  suum  nomini  Lconis  11  PontiAcis 
pracpoiiere,  nec  sccutos  Marciani  in  lilteris  ad  Leo- 
nein  I  exemphim  :  Leoni  reverendissimo  Episcopo 
Kcclesiae  gloriosm  eititatis  Rom<e,  Marcianus ;  seculos 
tamcD  foitnam  Justini  et  Jusliniani  I.  11  ie  enim  ad 
Hormtsdam  :  Yictor  Jusiinns,  pius,  felix,  inclytus, 
triumphator^  semper  Augustus^  Hormisdw  sanctissimo 
ac  beaiissimo  Archiepiscopo  aimw  urbis  Roma,  ei  Pa^ 
triarckw.  Hic  ad  Joannem  11.  Vicior  JustinianuSf 
pitu,  felix^  inelyius ,  iriumphatorf  semper  Augustusy 
Joanrn  sanciisnmo  Arehiepiscopc  almw  urbi  Ronue 
ei  Patriarcha.  Et  ad  Agapctum  :  Imperator  Casar 
Fiaviau  JusiiniamUy  AlemannicuSy  Gothicus^  i  ran- 
eicus^  Germameus^  Anticus,  Alanicus^  Vafidaiicus^ 
Africanus,  pius^  felix^  inclytus,  victor  ac  iriumphaior^ 
semper  AugustuSy  Agapeto  saMtissimo  Archiepiscopo 
alm€B  urbis  RomWy  et  Patriarchce, 

Observa  U.  neque  in  collectionibus  ponliflciarnro 
opistolamm,  neque  apud  Baroniuin  reperiri  .ullius 
Aagustae  epislolam  ad  summum  Ponlincem  cum  so- 
lcmni  forma,  praeterquam  Pulcherise  ad  S.  Lconem, 
qii;e  ejasdem  modi  cum  forma ,  qua  Marcianus  usus 
<*st. 

Observa  ID.  oecumenicam  Synodum  sextam  noroen 
Pontificis  poslposiiisse  soo,  inquoexemplnm  quartx 
referentis  ad  S.  Leonem  1,  de  rcbus  actis  Chalcedo- 
ne,  imitata  est.  Relatio  enim  sic  inscribitur  :  Sancta 
ei  magna  el  universaiis  SynoduSt  quwperDei  gratiam, 
ft  sanctionem  piissimorum  et  amatorum  Chrisii  Im- 
peratorum  nostrortmcoilecta  est^  in  Chaleedonensium 
Uetropoli  Provinciae  RithyninBj  sanctissimo  ac  beaiis- 
simo  Romanorum  Arehiepiscopo  Leoni, 


-  DISSERTATIO  II.  130 

A  Inccrtum  cst  an  Cliulcctloucnsi  prxivcrit  Ephesi- 
na  :  variant  ciiim  in  variis  cudicibus  relalionis  iu* 
scripli(»iies. 

Neutrius  Synodi  patres  siimmum  Ponlinccm  cx- 
presse  fratrem  PatremqueelDominumvorant,quam- 
quam  Chalcedonenses  in  ipsa  rclationis  serie,  modo 
se  fratres,  modo  filios  appellent.  Unde  viderint,  qua 
raiione  se  tueantur,  qui  e\  eo,  quodChalccdonenses 
Leouis  se  filios  nominaverint,  multa  sibi  argumcn- 
tnri  videntur. 

Observa  IV.  Patriarcbas  quatuor  majores,  Alexnn- 
drinum,  Antiochenitm ,  Conslantinopolitnnuni  et 
Hierosolymitanuni,  atque  cliam  Episcopum  Cartha< 
ginensem,  qui  lolius  Africano:  DiccccsisPrinias,  cum 
litteras  dantad  suinmumPonlificem,  fratrem  et  com- 
D  minislruin  dicere,  sed  simul  Doniinum  vocarc  :  qua 
Domini  appellalionc  vicissim  non  utitur  Pontifex, 
cum  suas  ad  ipsos  lileras  inscribit. 

ybserva  V.  Provinciales  Syno.!os,  quiLus  nfque 
Palriarcha;  prjvsiinl,  ncque  Paliiarchissuppar  Afri- 
canac  Dioccosis  Primas,  in  epistolis  155  &ummum 
Ponlinccm,  et  Dominum  et  Palrem  vocare,  inquo  ab 
ascumciHcis  Synodis  difTcrunt.  Id  ex  anliquo  siTva' 
tum  :  nam  anno  416.  Milevitani  Concilii  Patres, 
quibus  praeerat  Silvanus  Numidi»  propter  aetatem 
Primas,  datam  ad  Innocentium  I.  Synodicam  sic  in- 
scribunt;  Domino  beatissimo^  meriloque  venerabHi^et 
in  Chrisio  honorando  Papm  Innoceniio^  Silvanus^ 
ValeniinuSf  Aurelius,  Donatus^  Restitutus,  Lucianus^ 
AlipiuSy  Augustinus,  elc.  Carthaginensis  tainen  Sy- 
C  podi,  cui  pra^sidcbat  totius  Africa;  Primas,  epislola 
sic  se  hal  ct :  Domino  beaiissimoy  ei  honorandissimo 
fratri,  sancto  Innocentio  Papa;,  AureliuSf  Kumidius^ 
eic. 


156  DISSERTATIO  II. 

APPBNDix  AD  NOTAS  cAPiTis  II,  dc  OrdinatioTie  summi  pontificis. 


Caput  secnndam  tres  in  partes  iribuitur  :  com- 
ptectitur  vero  prima  literas,  quibus  ante  ordina- 
tiooem  elecU  Ponlificis,  vel  nuntiabatur  obitus  prae* 
cessoris,  vel  electionis  decretum  continebatur,  vel 
decreti  approbatio  pelebatur  :  secunda  ritum,  quo 
peragebatur  Pontificis  consecratio  :  terlia  profes- 
siones  expositionesque  fidei  catholicse.  Ad  singulas 
id  observandum  superest,  quodhrevitasratioqneno- 
tarum  vetflit  textui  Diurni  subjungere. 

I L  De  literis  periineniibus  ad  ordinaiionem  sum- 
mi  Pontificis, 

I.  Dixi  in  uotis,  non  Ravennam  tantum,  sed  in 
urbem  quoquc  regiam  missas  fuisse  a  Romansc 
Ecelesiae  Clero,  Populoque  Romano  literas  ad  Prin- 
cipem,  ut  Electi  approbatio  obtineretur ;  et  ad  An- 
titistem  Patritiosque  et  aulae  Principes ,  necnon 
scdis  Apostolicx  Anocrisiarium,  ut  de  negotio  apud 


Principem  promovendo  monerentur.  Id  facile  iniel- 
ligitur  ex  Gregorii  Magni  epistolis,  tum  ad  Joannem 
D  Constantinopolitanum  Episcopum,  tum  ad  alterum 
Joannem  Exconsulem  ac  Patritium,  tum  denique  ad 
Philippum  Comitem  Exciibitorum.  Cum  enim  illi, 
qua  valebant  apud  Imperatorcm  autoritate,  id  prxs- 
titissent  quod  rogati  fuerant,  utique  a  Clero  per  li- 
teras  Roma  scriptas,  de  violala  amicitia  sanctus 
Pontii^x  cum  ipsis  conqueritur,  et  cum  Joanne  qui- 
dem  Episcopo  {Epist.  k)  :  c  Quo  studio  Episcopa- 
tus  pondera  fugere  volucriUs  scio;  et  tamen  hsec 
cadem  Episcopatus  pondera,  ne  mihi  deberent  im« 
poni,  non  restiUsUs.  Constat  ergo,  quia  non  me,  sic- 
ut  vos,  diligiUs,  qui  illa  me  voluistis  oncra  suscipere, 
quae  vobis  imponi  noluistis.  i  Cnm  Joanne  aulem 
PatriUo  (Epist.  30)  :  i  Contra  amorem  non  modice 
contristor,  quia  quielem  mc  quaererc  cognovistis,  ct 


13i 


AD  LIBRUM  DIURNUM 


I3i 


ad  inqiiieliidiucm  pcriiuxislis,  ctc.  i  Cum  Philippo  A  paHium,  cl  nsccndil  ad  sedem.  y  Paliium,  pleniUidi- 


denique  Excubitonim  Gomite  (Epist.  31)  :  c  Indi- 
gnus  ego  157  ^^  suscipienda  Episcopatus  onera, 
jussieni  omnipotentis  Dei,  veslneque  voluntati  me 
siibdidi,  cui  me  praeesse  iargitate  magis  graliae, 
qiKim  judicii  sestimatione  voluistis.  i  Dubium  non 
est,  qnin  HonoratoDiaconosedis  Apostolicae  Respon- 
sali  in  eandem  sententiam  scripserit. 

II.  Dixi  etiam  suspicari  neminem  debere ,  ejus- 
modi  litterarum  formulam  Diurnum  deficere  :  datas 
snnt  siquidcm  proportione  a  paribus,  paucis,  ut  flt, 
immutatis;  e^emnempeConstantinopolilano  Antjs- 
titi,  qu»  Ravennati,  etc.  Id  utasseram,  efiiciuntduo : 
alterum,  quod  eadem  fuerit  scribendicausaadCons- 
tantinopolitanos  ac  Ravennates,  idem  argumentum. 


ncm  polestalis ,  htOpwtfrfioc  pra^sidenliam  significa- 
bal,  nonduni  nlla  coronationis  menlio,  Roma  ser- 
vientc  adhuc  saM^ulari  poteslatib 

lY.  Supremoi  in  universam  Ecclesiam  antoritaiis 
indicium  fuit,  non  praecise  acceptio  pallii :  commu- 
nis  enim  fuit  cum  omnibus  Pairiarchis;  sed  acce- 
ptio  ex  altari  S.  Petri,  cui  Deus  ovile  suum  pascen- 
dum  commisit ,  ciqusqne  in  locum  soccedit  Pon- 
tifex. 

V.  Quem  servaverit  olim  Ecdesia  orientalis  ritum 
in  ordinandis  suis  Patriarchis,  non  est  expresse 
traditum  in  Ritualibus  Grxcorum  Libris.  Liberatus 
Diaconus  de  Alexandrino  haec  tradit :  c  Consuetudo 
est  Alexandriae,  illum,  qui  defuncto  succedit,  excn- 


eadem  necessitas  :  alterum,  qnod  consneludo  obti-  ^  bias  super  defuncti  corpus  agere,  manumque  dexte- 

ram  ejus  capiti  suo  imponere,  et  sepuito  manibus 
suis,  accipere  collo  suo  beati  Marci  pallium,  et  tunc 
legilime  sedere,  >  id  est,  inthronixari  posse.  Qu» 
non  perinde  accipienda  sunt,  ac  si  solo  ejusmodi 
ritu  quis  ex  Presbytero  fieret  Episcopus ,  nfic  alia 
consecratio  adhiberetur,  quod  nonnullis  temere  venii 
in  mentem;  sed  quod  praeter  communem  ordinandi 
Episcopi  ceremoniam,  hsec  solemnis  forct  consti- 
tuendi  Patriarchae  ratio,  cujnsmodi  aliquid  in  ele- 
ciione  summi  Pontificis  nunc  contingit,  etiamsi 
Episcopus  nondum  fuerit. 

VI.  Nam  quod/aliqui  dicunt,  Presbytcros  Alcxan- 
drinae  Ecdesiae,  de  quibus  loquitur  Hieronymus, 
fttisse  omnes  Chorepiscopos,  et  eos  qnideni  Episco- 
^  pali  characlere  pnBdiloa»  vix  ego  possin  adnitfm ; ' 


nucrit  illis  temporibus,  literas,  cum  de  eadem  re 
pluribus  mitterentur,  similes  omnibns  dari,  qiiod  a 
pari  dicebatur,  id  est,  argumento  pari.  Id  ex  epi«ta- 
iis  Gregorii  Magni  constat. 

IIL  Addidi  nusquam  rcpcriri  formam,  qua  vel 
Exarclius,  vel  linperator,  clcclione  probaui,  pcr  sub- 
scriptioncm,  ut  opinor,  decreti  ad  seallati,  ordinan- 
di  Pontificis  poteslatem  faceret.Id  ncmorevocaverit, 
credo,  in  dubium,  qui  libros  ea  tempesf ate  confcctos 
lcgorit;  quamquam  apnd  Marculfnin  lib.  i.  reperitur 
gemina  Regis  de  ordinando  Episcopo  pncceptio,  qua 
rcspondot  plcbi  iioscenti  sibi  Episcopum  concedi. 
Tres  ilte  rorinule,  qiwe  corniplissimas  sunt  in  Edi- 
lioneBignonii,  emendatae  a  Sirmondo  subjnnguntur 
lomo  II  Conciliorum  Gallie. 

IV.  Est  ctiam  apud  Cassiodornm  cpistola  Atha* 
iarici  ad  urbis  Scnatum,  qna  gratissimnn  animo 
suo  profitctur,  quoJ  TbcfKlorici  avi  sni,  Felicem  IV 
eligcntis  in  Pontificero,  jndicinm  probassenl,  con- 
tcntioquc  pristina  Clerieonim  laicorumque  in  partes 
scissornm,  reccptionc  Pontificis  a  Prtncipe  electi, 
posuissct. 

§  11.  De  riiu  qno  summus  Pontifex  OTdinabatur. 

I.  Ritus  iste  varius  fuit  variis  temporibus  :  nam 
aliiis  iii  Diurno  Ordincqiic  Romnno  vctcre  describi- 
tiir;  aliiis  a  Ccncio  Camerario  in  coronalione  Celes- 
tini  III ;  alius  ab  Augusltno  Palritio  in  Libro  Rituum 
Ecclesiasticomm ;  alins  paulo  diversus  nunc  obser- 
v;Uur.  . 

II.  An  servatus  sit  antc  septimum  saeculum  altcr, 
<Itinm  qui  solitus  in  consecrationc  aliorum  Mctropo- 
iiinnnrum,  imo  et  Episcopomm,  non  apere  conslal. 
En  certc  tempestate,  uon  ex  Episcopis  summi  Pon- 
tificcs  fiebant  :id  enim  tentatom  primo  inFormoso; 
seil  ex  Dtaconis  ut  pUiriinum,  et  Presbyteris  Ecclc- 
%\x  Romanae,  ut  Historia  Pontificum  docet.  Qnarc 
itinc  trcs  nlkbconjnngi  siinul  conligit,  quibusnempe 
continuo,  qui  eiecius  fucrat,  Presbyter,  Episcopus, 
ei  sumnius  Pontifex  crearetur. 

158  Ili-  Ficbat  vero  Presbytcr  ct  Episcopusalio- 
mm  morc ,  summos  aulem  Pontifex  impositione 
pallii  acccpti  cx  aitari  S.  Pctri,  et  ivOoovi^ub).  Id 
usicndunt  haec  vciba  :  i  Archidiaconus  anncctit  ei 


liceteDiia  fatear  in  saburbiis  Alexandriae,  locisqoo 
vicinis  plures  extitisse  Episcopof ,  scio  tamen  tem- 
poribus  Alexandri,  qni  Arium  ^ecit,  et  Cyrilli  qui 
Nestorium  profligavit,  multos  fuissc  in  Ecclesia 
Alexandrina  Presbyteros,  cujusmodi  erat  Eulogius, 
ad  quem  Commonitorium  Cyrillus  scripsit,  terti;e 
parti  Concilii  Ephesini  insertum. 

§  lil.  De  professionlbus  fidei  a  summi$  Ponliftcibns 
in  ordinalione  suu  enmxis,  in  geuere, 

I.  Summos  Ponlifices,  cuin  ordinarentur,  siine 
fidci  professionem  cmisisbe,  indubitatum  est ,  neque 
enira  solum  a  catechumenis,  cum  Baplismum,  sed 
eiiam  a  fidelibus,  cum  Presbyterium  ac  Episcopatum 
susciperent,  faclam  fuisse  fi<]ei  confessioiiem,  disci- 
inus  cx  variis  Scriptorum  locis,  et  iii  priinis  ex  cpi- 
stola  Eu&ebii  Cacsariensis  ad  suos ,  apuil  Theodorc- 
tum  Irb.  I.  Ilist.  Ecclesiast.  cap.  xii.  Quod  aulem  ab 
Episcopis  singulis  prxstari  oportuit,  quouiam  debetit 
esse  Ecclesiae  siias  dootores,  id  159  ^^  Episco- 
pus  Romanus ,  cum  totius  Ecclesire  sit  doctor,  non 
omisit. 

II.  Noii  perinde  certnm,  saltem  non  ita  vulgo  no- 
tum,  qua  forma,  qui  ante  sepUmum  saeculom  elige- 
bantur  ad  summum  Pontificatum ,  fidem  professi 
sint.  Conducibile  igitur  esl  ad  Ecclesiasticam  liisto- 
riam  iiUislrandam ,  in  id  inquirerc  :  sed  ne  inter  iii- 
qnircnduni  fallat  incautos  error,  oporiet  initio .  pro- 


ir,->  DI6SERTATI0NES.   ~ 

fessiones  duas  Jistinguore  :  alterani ,  qii:v  ab  or Ji>  \ 
iiando ;  alCeram,  qax  ab  ordinato  ederetnr. 

lil.  Ulramqne  dlscrcYit  loannes  Diaconns  iti  Vita 
S.  Grcgorii,  ill«qne  Symbolo  nomen  feeit,  hiiic  Sy- 
nodicx  :  illud  priYati  erat  hominis ,  hsec  Ecclesine 
«loclorls  :  Electus  illo  fldem  profitebatur,  ista  Ponii- 
fes  exponebat ,  qnid  credi  deberet  ab  omnibus  »  at- 
qnein  sede  PctridocebatDeipopolum.Prioris  mentio 
▼lE  reperttor  ante  Gregorium  Magnum ;  posterioris 
non  pauca  exempla  extant. 

lY.  De  Symbolo  Gregorii  ita  Joannes  Diaconus  : 

f  In  specnla  sanctae  universalis  Ecclesiae,  Yir  totiiis 

tiomanitalis  aut  autoritalis  orthodoxx,  nnde  videri 

et  aodiri  clarius  Evangelicus  pracco  valeret,  consi- 

siens,  oris  sui  divinissimo  gladio,  et  rectam  fldero 

ronnrvit,et  conctas  hxrescs  uno  Symbolo  dissipavit :  B 

']no(l  videlicet  sacrae  confcssionis  Symboium  ita  se 

iiabet  :    f  Crcdo  In  unnm  Deum  omnipotentcm , 

i  Pairem  et  Fiiium  et  Spiritum  sanctum  tres  pcr- 

(  sooas ,  unam  substanUam  :  Patrem  ingenitum , 

I  Filium  genitnm,  Spiritnm  vero  sanctum,  nec  gcni- 

I  tnm,  nec  ingenitnm,  sed  coaetemum,  de  Patre  et  Filio 

4  procedcntem.Gonflteornnigenitum  Filium  consiib- 

«  siantialem,  et  sine  tempore  natum  de  Patre ,  om- 

t  niom  visibilium  et  invisibiliom  conditorem,  lumen 

t  cx  Inmine,  Deom  verum  de  Deo  vero,  splendorem 

(  glorkc,  flgnram  snbstanti»  :  qui  manens  Vcrbum 

c  anie  sscula ,  perfectus  homo  creaius  est  juxta 

(  6flem  sxculomro ,  conceptos  et  natus  ex  Spiritn 

'.  sancto,  et  de  Maria  virgine ,  qui  natiiram  nostram 

I  «^uscepit  absqiie  peccato  :  et  sub  Pontio  Pilato  cm-  ^ 

c  cifixus  cstet  scpultns,  tertia  die  resurrexit  a  mov- 

I  inis  :  die  autem  quadragesimo  ascendit  in  c^Ium , 

I  ei  aedet  ad  dexteram  Patris,  inde  ventums  est  ju- 

I  dicare  vivos  et  mortuos  :  positnras  anto  oculos 

c  omnium  omnla  occulta  singnloram  :  datums  justis 

•  perpetoa  praemia  regni  csclestis,  iniqnis  autem 

•  snpplicia  ignis  aeterni  :  innovaturas  saeculum  per 
(  ignem ,  et  earois  resurrectionem.  Confiteor  unam 
I  fidem,  nniim  Baplisma,  unum  ^postolicam  ct  uni- 
(  versalcm  Ecclesiam,  in  qua  sola  possunt  laxari 
t  peccata ,  in  nomine  Palris  ct  Filii  ct  Spiritus 
t  sandi.  » 

V.  De  Synoilica  Iiajc  scribit :  €  Synodicam  quoquc 
suam  Grcgorius ,  secunOam  priscum  deccssomm  j) 
snonim  morem,  Joanni  Constantinopolitano,  Eulogio 
Alexandrino,  Gregorio  Antiocheno ,  Joanni  Uicroso- 
lymitano,  et  Anastasio  Patriarchx  Antiochcno,  dcsti- 
navit,  qux  ila  se  habet :  c  Consideranli  mihi ,  quod 
t  impar  roeritis,  ac  toto  animo  reniicns,  pastoralis 
t  10Ocunc  pondcra  portare  compulsus  sim,  caligo 
c  moeroris  occurrit,  eic.  Triste  cor  nihil  aliud,  nisi 
t  eas ,  qnx  videri  nil  sinunt ,  tcncbras  vldet  :  nam 
c  qnid  Anlistes  ad  Dominum,  nisi  pro  dclictis  populi 
c  rotercessor  cligitur?  Qua  ilaque  fidncia  ad  eum  pro 
c  peccatis  alienis  interccssor  venio,  a^ud  qucni  dc 
c  propriis  secnms  non  snm?  Si  forlasse  quispiam 
(  npud  polcntcni  virum,  qui  ci  sibi  iratus,  ct  inibi 
c  esset  incognilus ,  iniercessorcm  snum  me  fieri 


DISSERTATIO  H. 


1.-S 


t  qtiaircrcl,  protiuus  rcspoiidorcm  :  AJ  iiilerocilc»- 
c  duro  venire  ncqueo,  quia  ejiis  notiliani  c\  scdnl.i 
f  familiariiate  non  habco.  Si  igitur  rccte  homo  apnd 
f  horoinem,  de  quo  ininimc  pnnsumpsissem,  fieri 
c  intercessor  embesccrcin,  quant^  hoc  audacitc  est, 
f  quod  apud  Deum  pro  populo  iocum  intcrcessoris 
f  obtinco,  cui  familiarem  me  esse,  per  vitae  mcri- 
€  tum,  non  agnosco?  Qoa  in  re,  est  mihi  adhuc  nliud 
f  gravius  formidandum ,  quia  sicut  cuncti  liquido 
c  cognovimus,  cum  is,  qni  displicet,  ad  interccdcn- 
c  dum  miltitur,  irati  animus  ad  detcriora  provoca- 
c  tur,  et  valde  pertimcsco,  nc  commissa  mihi  plebs 
c  fidelium,  reatns  mci  additamento,  dcpcrcnl,  ciijus 
c  nunc  usquc  Dominus  a^qnanimitcr  delicla  lolcra  • 
c  bat.  Cum  vero  utcumquc  hnnc  timorcm  supprimo, 
«  et  consolatam  mentom  ad  Pontificalis  opcris  stii- 
c  dia  accingo ,  consiilcrata  ipsa  rei  imincnsiiatc, 
c  deterreor.  Perpendo  quippe,  quod  omni  cura  vi- 
c  gilandum  cst,  ut  rcctor  cogitalionc  sit  mundus, 
c  operalione  praecipuus  ,  discretusin  silcnlin,  iitilis 
c  in  vcrbo,  singulis  in  compassionc proximns ,  prn> 
c  cunctis  contcmplatione  suspcnsiis,  henc  agontibus 
c  per  humilitalem  socius,  contra  dclinqucntium  vitia 
c  pcr  zelum  justitige  crectus,  elc.  i 

c  Prastcrea ,  qnia  corde  creditur  adjustitiam  ,  ore 
auiem  confesiio  fit  ad  saiutem  :  sicut  sancti  Evan- 
gdii  quatnor  libros,  sic  quatuor  Concilia  suscipcrc 
et  venerari  mc  fateor  :  Nicxnum  scilicct,  in  quo  pcr. 
versum  Arii  dogma  dcslruilur  :  Conslanlinopolila- 
num  quoque,  in  quo  Knnomii  ct  Maccdonii  crror 
convincitur -.  Ephcsinum  eliam  primum,  in  quo  Nc- 
storii  impictas  judicatur  :  Chalccdonensc  vcro,  in 
quo  Eulychetis  Dioscorique  pravilas  rcprobalur,  tota 
dcvotionc  complcctor,  intcgcrrima  approbatione  cii- 
stodio  :  quia  in  his,  veUit  in  qnadrato  lapidc,  sancUe 
fidei  stmctura  consurgit,  et  cujuslibet  vitx  atquo 
actionis  norma  consistit  :  quisquis  eomm  solidita- 
tem  non  tenet,  etiamsi  lapis  essc  ccrnilur,  tamcn 
cxtra  xdificium  jacct.  Quintum  quoquc  Concilium 
pariter  veneror,  in  quo  cpistola  qua;  Ibae  dicitur,  er- 
roris  plena  reprobatur,  ei  Theodoms  pcrsonam  me- 
diatoris  Dcl  ct  hominum  in  duabus  substantiis  sepa- 
rans,  ad  impietatis  perfidiam  cccidissc  convincitur. 
Scripta  quoque  Theodoriti,  per  quae  beati  Cyriill 
fides  rcprehenditur,  ausu  dementix  prolata  refutan- 
tur.  Cnnctas  vcro,  quas  prsefata  veneranda  Concilia 
personas  respuunt,respuo ;  quas  vcnerantur,  ample- 
ctor  :  quia  dum  universali  sunt  conscnsu  constituta, 
se  et  non  illa  destmit,  quisquis  prxsuinit,  aut  sol- 
vere  quos  161  religant,^aut  ligare  quos  solvunt. 
Quisquis  ergo  aliud  sapit,  anathema  sit.  > 

TI.  Hsec  Joannes  de  Symbolo  et  Synodica  S.  Gre- 
gorii,  qnae  ut  ad  rem  noslram  exponantur  ntilius  et 
clarius,  obscrvanda  duo.  Primum»  unius  rei  tria 
fuisse  nomina,  Fidem,  Symbolum,  Indtculum  :  Fidci 
nomen  ab  argumento  factum  esl;  Symboli,  ab  arii- 
cuiomm  ordine,  brevilalc,  ct  tcsserje  similitudine ; 
Indiculi  a  forma,  quic  scripto  tradebatur,  velut  in 
slruincntum  suis  omnibus,  pcrsonae,  temporis  et  te- 


133 


AD  LIBRUM 


siium,  adjunctis  niuniluin,  el  in  arcliivo  asservan-  A 
dum. 

Alterum,  fulssc  pariteralteriusnomina  tria,  Eipo- 
sitionem  fiJci,  Scrraonem,  et  Synodicam.  Dicia  est 
Exposilio  fidci,  quia  explanatio  quaedam  fuit  Sym- 
bolo  proUxior,  et  ad  haereses  damnandas  accommo- 
dalior  :  Sermo,  quoniam  pro  concione  fidelium  fie- 
bal :  Synodica,  quoniam,  el  e  Synodo  Romana  mil- 
lebatur  ad  Patriarclias,  et  in  Synodo  Patriarcharum 
legcnda  fuit,  ut  tota  ecclesia  sui  doctoris  fidem  agno- 
sceret. 

YII.  Dc  forma  fidei,  quam  symbolum  diximus, 
(|uaque  Electus  ante  ordinationem  utebatur,  occur- 
runt  qusestiones  dux.  Prima,  cujusmodi  fuerit  pri- 
scis  lcmporibus  :  prisca  dico,  quaj  Gregorii  Magni 
anatcni  prj3ccsserunt,  fuitne  dumtaxat  Symbolum,  B 
qiioJ  Apostolicum  vocatur,  et  illud  quidem,  quale 
iisurpainiis,  an  quomodo erat  olim  in  usu  Roma2?Se- 
cunda^  cpiale  fuerit  priscuia  Romanae  Ecclesix  Sym- 
bolum. 

Vlil.  Ut  prima  quaeslio  plane  solvatur,  prisca  pri- 
nium  tcmpora  dividcnda  sunt,  tum  Romana  Symbola 
distingucnda.  Prioribus  tcmporibus,  id  est ,  ante 
annum  400,  quando  Rufinus  Aquileiensis  Presbyter 
niltil  dum  additamenti  factum  fuisse  scribit  Romano 
Symbolo,  non  aliam  puto  emissam  ab  Electis  pro- 
fessionem  fidei,  quam  quae  Symbolo  Romano  addi- 
tionis  puro  coniinebatur  :  posterioribus  vero,  id  e^, 
ab  anno  circiter  400,  ad  Gregorium  Magnnm,  reci- 
tattim  arbitror  ab  iisdem  Electis  Symbolum  idem 
Apostolicum,  sed  cam  additamentis,  modo  paucio-  ^ 
ribus,  modo  pluribus,  prout  exigebat  ratio  tempo- 
rum,  et  propius  ad  septimum  saeculum  accedebatur, 
quo  tempore  ea  fidei  professio  emissa  est,  qu«  Li- 
bro  Diurno  continetur,  et  ad  decimum  quintum  us- 
que  sxculum ,  aut  etiam  ulterius,  in  usu  fuit. 

IX.  Qu-ne  ut  manifestiora  fiant,  soWenda  est  allera 
quacstio,  quale  fuerit  Romx  Apostolicum  Symbolum, 
cui  nihil  adhuc  additum,  Rufinus,  paulo  ante  qua- 
dringentesimum  Christi  annupi,  scribebat.  Ex  vele- 
ribusmonumentis,]ta  sehabuisseintelligitur.  f  Gredo 
in  Deum  Patrem  onmipotentem,  et  iii  Jesum  Chri- 
stum  filium  ejus  unigenitum  Dominum  nostrnm,  qui 
conceptus  est  de  Spiritu  sancto,  natus  ex  Maria 
Tirgine,  passus  sub  Pontio  Pilato,  crucifixus,  mor-  ^ 
tuus  et  sepultus  162  tertia  die  resurrexit,  ascendit 
adcoelos,  sedetad  dexteram  Dei  Patris,  indeventurus 
est  judicare  vivos  et  mortuos.  Credo  in  Spiritum 
sanctum,  sanctam  EcclesiamCatholicam,  Sanctorum 
communionem,  remissionem  pcccatorum,  camis  re- 
surrectionem.  i  In  eo  dcsunt  tria,  qux  in  vulgari 
continentur,  Creatoremcceli  et  terros,  descenditad  tn- 
feroi,  vitam  wtemam. 

X.  Inde  oritur  tertia  qu;cstio ,  quando  contigerit, 
ct  quorsum,  addi  hxc  tria?  Nemo,  quod  sciam , 
id  inquisiiril,  ulile  tamen  est  nossc,  vcl  per  conje- 
cttiram. 

XI.  Videturj^onnuIIum  Rufinus  conjiciendi  locum 
darc,  cum  tradit,  nomanum  Symbolum  additamcn- 


DIURNUM  136 

lis  tunc  caruissc,  cuin  scriberct ,  f  propterea  quod 
nulla  illic  hxresis  suinjisisset  exordium ;  in  cxteris 
autero  locis,  quantum  intelligi  datur,  propter  non- 
nullos  hsereticos,  addita  quaedam  videri,  per  qnx 
novellae  doctrinse  sensus  credereiur  exdndi.  > 

XII.  Inde  enim  videormihi  non  improbabiliter  con- 
cludere,  uecessitatem  accessionis  faciendas  Uinc  ex- 
tilisse,  cum  capitales  tres  hsreses  Origenis,  Mani- 
cbaei,  et  Arii  in  Romanam  Ecclesiam  irrepere  co- 
naUe  sunt.  Conatae  sunt  vero,  et  cam  liber  Origenis 
iripc  apx«^v  Romx  visus  est,  et  cum  Manichsei  clam 
latentes,  certis  indiciis  deprehensi,  producti  sunt  in 
publicum,  et  cum  Eutychianus  error,  Ariani  sobolea 
quxdam,  percrebuit. 

XIII.  Liber  9r«/9c  «^x^  temporibus  Anastasii  1 
Romam  venit ;  Manichaeos  insectatus  est  Leo  Magous 
«nn.  445.  Eutychiana  haeresis  sub  eodem  Pontifice 
turbas  ubique  inovit,  occasione  Latrocinii  Ephesini. 
Advmos  Origenis  temporalem  etmntabilembeattta- 
dinem  sanctonim  vUa  atema  credita  est :  adversus 
Manichaeismum  de  mundi  sensibUis  a  dsemone  con- 
ditione,  factor  cibU  et  terrm  :  adversus  Arii  errorem, 
quod  nulla  fuerit  in  Christo  anima,  descennfuad  m- 
fero$  animae,  cum  corpus  jaceret  in  sepulcro. 

XIV.  Haec  sola  quidem  triplex  additio  accessit  ad 
Symbolum,  prout  tradebatur  calechumenis,  et  in  ba- 
ptismo  reddebatur  :  sed  longe  major  videtur  facta, 
cum  ab  ordinandis,  ut  fidem  suam  puram  erroris 
probarent,  profercbatur.  Id  constat  ex  symbolo  Gre- 
gorii  Magni,  quod  quam  diversum  sit  a  vulgari , 
nemo  non  videt. 

XV.  Septimo  saeculo,  cum  summi  Pontifices  ordi- 
narentur,  jam  non  symbolum,  quod  antea  fiebat;  sed 
pro  Symbolo  fuit  forma  fidei,  cujusmodi  exhibetur 
in  Diurno.  Obtinuit  illa  vero,  non  tantum  ad  decimum 
saltem  saeculum,  quo  vivebat  Yvo  Carnotensis,  sed 
etiam  ad  tempora  Basileensis  Concilii,  ut  postea  di- 
cetur  :  Yvo  cnim  aperte  satis  innnit,  suis  eliam 
temporibus,  summos  Pontifices  in  ordinationeprofes* 
sionem  illam  emisisse,  cujus  non  mediocrem  partem 
ex  Diurno  refcrt,  et  Basileenses  hanc  exigunt  ab  or- 
dinando  Ponlifice. 

163  ^^I*  Oritur  etiam  quarta  quaestio,  quo  tcm- 
pore  commutalio  Symboli  in  formam  fidei  Diumocon- 
tentam  facta  sit?  Factam  opinor,  postquam  prioribus 
sex  Conciliis  oecumenicis  religionis  Christianae  prin- 
cipia  duo,  consubstaniialilaspersonarum  divinaruro, 
ct  Incarnationis  veritas,  constituta  essent  :  lunc 
eniro  Concilia  rccipere,  et  haereses,  quas  proscri- 
psissent,  execrari,  indulilata  fuit  opOoSoSieef  nota. 

XVII.  Orituret  quinta,  an  sinediscriroinc,  sumtni 
Pontifices  aliique  Episcopi,  sallcm  qni  Roma'  con- 
secrabanlur,  sivc  forcnscs  essent,  sive  ordinationi 
sedis  Apostolicae  siibdili,  suam  pronterentur  fidem. 
Fuit  illud  vcl  maximum  discrimen,  quod  Pontifices 
sancto  Pelro  a.aio-wc,  Epir  copi  si^cccssori  sfancti  Pe- 
tri,  fidem  sncramento  oblignrerit. 

XVIII.  Oriliir  ct  hxc  poslrema,  i^uam  verum  sit, 
autpolius  qiio  ex:imine  egoat,  qiiod  Rnthyroius  Zy- 


1-7 


IHSSERTATIONES.  —  DISSERTATIO  U. 


iSR 


gabeiius  tit.  xu  suse  Panoplix  refert ,  ex  Pbotii  Gon-  A  autem  vestra  dilectio  etiam  ad  contiguas  sibi  quas- 


siautinopolitanl  dissertatione  de  Splritus  sancli  pro- 
cessione,  f  osque  ad  tempora  Sergii  Constantiuopoli- 
uni  (ordinatus  est  anno  608),  Romanos  Ponlifices 
in  episcopatus  sui  exordio,  fidei,  quam  proflteban- 
lur,  literis  canonicis  ad  scdes  omnes  Patriitrchales 
iransraissis,  Symbolum  stoe  mutatione  inseruisse.  i 
Primo  enim  mutalio,  de  qua  loquitur,  ea  sola  est , 
qna  Spiritus  sanctus  a  Patre  Filioque  procedere  di- 
cereinr.  Deinde,  quod  ait,  summos  Pontifices,  et 
Symtralum  suis  canonicis  adjunxisse  usquc  ad  tem- 
pora  Sergii  Gonslantinopolittni,  et  in  suo  Symbolo 
non  posuissc  processionem  Spiritus  sancti  a  Patre 
et  Filio,  refellilur  exeniplo  Gregorii  Magni,  qiii  se- 
dere  coepit  ann.  590,  siquidem,  ct  in  Symbolo  suo 


que  Provincias,  vicinosque  Pontifices  faciat  perve- 
nirc,  ut  Ecclesiarum  Praesides,  universae  veritatis 
inslruclione  percepta,  mortiferam  declinare  valeant 
falsitatem.  i 

XXI.  Sed  quando  Ecclesiastica  haec,  quaefuit  apud 
Patres,  vetus  regula  initium  acceperit,  obscurum 
est :  iicet  tamen  veritatis  aliquid  videre ,  si  modo 
distinguantur  duo  in  ejusmodi  Htcris,  alterum  quod 
renuutiarent  de  ordinatione,  alterum  quod  fidei  ex- 
positionem  oontineret.  Opinari  siquidem  non  impro- 
babiliter  quispiam  possit,  primum  fuisse  semper,  in 
eamque  rem  utiliter  proferri  testimonium  Gypriani 
ad  Gonielium  recens  ordinatum  rescribentis  :  se- 
cundum,  hiyus  licet  mentio  non  reperiatur  aate  Ge- 


professusestSpiritum  sanctum  a  Patre  etFiJio  pro-  B  lasji  tempora,  extitisse  tamen  longeantea,  ortum 


cedere,  et  suis  ad  Paftriarchas  iiteris  Symbolum  non 
adjunxit. 

XIX.  Quod  pertinet  ad  Synodicas  literas,  quaa 
suBimi  Pontifices,  statim  atque  Apostolicam  sedem 
ascendissent,  ad  Pairiarchas  Patriarchisque  suppa- 
res  Antistites,  dabant,  prster  ea  quae  dicla  suul  in 
nfHis,  DOB  abs  re  quaeri  possunt  ista  septem  :  quam 
aaiiquus  foerit  ilic  mos,  quando  coeperit,  ad  qnos 
Synodicae  mitterentur,  quid  continerent ,  quis  mit- 
tendi  finis,  quando  desieront  mitti,  quorum  Ponii- 
fidun  Synodicae  ad  nos  pervenerint? 

XX.  Veterem  Ibisse  morem  docet  Gelasius  epi- 
stola  I  ad  Euphemium ,  n  ad  Laurentium  Ligoiden- 


que  duxisse,  jam  iode  a  temporibus  Aureliani  linpe- 
ratoris,  id  est,  circiter  annum  Ghristi  270. 

Nam  Gelasins  anno  495  leslaiur  f  morem  Ailsse 
Romanae  Ecclesiae  Sacerdoti  noviter  constituto,  for- 
mam  fidei  suae  ad  Sancta8Ecciesiaspraerogare.i  Mos 
iUe  igitur  jam  dudum  obtinuerat.  Testalur  etiam , 
fnisse  velerem  apud  Palres  regnlam  :  ergo  obti- 
nuerat  ex  longo  tempore.  Sed  ex  quo?  Non  sane  ab 
origine  Ecdesiae,  neque  primis  duobus  saecuiis,  si- 
quidem  nec  ullum  extat  vestigiom  ,  nec  ulla  coqjl* 
dendi  ratio,  cum  tunc  iaterel  Ecdeua,  minitantibtts 
«odique  Imperatoriis  mucronibus. 

Restat  ergo,  ut  mos^ille  tunc  ortus  sit,  cum  fides 


nem  Rrassolem,  et  m  ad  Dardaniae  Episcopos.  Ad  q  EccIesiaeRomanaepatefieripotuitpublice,  ipsisetiam 


fiophemium  enim  Gonstantinopolitaoum  eonqoeren- 
sem,  quod  synodicam  nondum  a  Gdaslo  accepisset , 
respoDdetPontifex  inhaecverba :  f  Apostolicam  sedem 
jnsttlutom  sibi  noviter  Sacerdotem,  praeeuntihus 
oporloisse  dixisti  literis  indicare.  Fuit  quondam  Ec- 
desiastica  yetus  haec  regula  apud  Palres  nostros, 
qolbos  OBa  Gatbolica  Apostolicaqoe  commonio  ab 
«■idI  praevaricatorum  libera  pollulione  conslalMt : 
184  ^^"^  autem  com  societatem  praeferre  malitis 
cxtnoeam,  qoam  ad  beati  Petri  porom  redire  illiba  • 
looiqQe  consortiom,  qoomodo  cantabimos  canticum 
DomiBi  in  terra  aliena  ?  fpiomodo  dispositionis  Apo- 
stolicae  antiqua  fcedera  pradMsamus  hominibus  com* 
■Moiioois  extraneae?  i 
Ad  Laurentium  in  Macedonia  Episcopum  :  c  Quia  D 


;  esl  Romanae  Ecdesiae  Sacerdoti  noviter  constl^ 
tnio,  formam  fidei  suae  ad  sanctas  Ecclesias  praero- 
gare;  baec  eadem  compendiosa  nimis  brevitate  stu- 
dui  renovare,  ut  sub  qua  fide  vivendum  sit,  secun- 
dnm  slatota  Palrom,  in  hac  nostra  epistda,  propter 
brevilalem,  sinefaslidlo  lector  agnoscat.  i 

Ad  Episcopos  Dardaniae  :  c  Regimen  Apostolic» 
sedls  adepti,  strepitu  pubiico  retardante,  commissum 
nobis  sacroe  dtspensationis  ofBcium,  propriis,  ut  mos 
erat,  bteris  nequiviroos  indicare,  quo  vestra  frater- 
nitas  de  communionis  Domini  munere  nobiscum 
gralnlctnr.  >  Tom  adversus  grassnntom  haeresim  Eu- 
tychianam  exponit  fldem,  et  sub  fincm  addit :  c  Uxc 

PAtHOL.    CV, 


volenUbus  Iroperatoribus,  ut  esset  credendi  norma  et 
orthodoxiae  reguki.  Id  vero  contigit  sub  Aureliano 
primum,  deinde  sub  Gonstantino  :  nam  Anrelianus, 
quamvis  ethnicus,  adversus  Paulum  Samosatennm 
ab  Synodo  *  II  Antiochena  exautoralum  sand- 
vit,  ut  illi  Ecdesise  Antiochenae  domus  tribuere- 
tur,  cui  Romanae  Ecclesiae  Episcopus  Iribuendam 
censeret ,  quasi  165  diceret ,  enm  haberi  de- 
bere  Gatholleum  Ecdesiae  Antiochenae  Praesolem , 
ctQos  fidem  Romanae  Ecdesiae  Episcopus  probaret. 

Gonstantinus  vero,  qui  Ecdesiam  a  servitule  cri- 
puit,  fecit,  ut  quod  habet  a  Ghristo  Ecdesia  Romana 
docendi  fidem  orbis  privilegium,  in  actum  libere 
erumperet,  et  ab  omnibus  agnosceretur. 

Haec  igilur  opinio  menii  meae  insedit,  jam  inde  ab 
aetate  Aureliani  Episcopum  Romanum,  cum  primum 
succederet  in  sedem  Petri,  qui  jussus  esi  fraires  soos 
confirmare,  ad  omnem  Dei  populum  formam  fidei 
suac,  id  est,  catholicae,  misisse. 

XXII.  Mittebat  vero  ad  Patriarchas,  ut  antea  dixi- 
mus,  supparesque  Patriarchis  Praesuies  autocepha- 
los.  Id  constat  partim  ex  Gelasio,  partim  ex  Gregorio 
Magno  :  nam  ille  ad  MacedoneSi  et  Dardanos  episto- 
las  dedit,hicad  Joannem  Gonstanlinopolitanum,  £ur 
logium  Alexandrinum ,  Gregorium  Antiocheniim  , 
Joannem  Hierosolymitanum,  et  Anastasium  itidem 
Anliochenum  literas  a  paribus,  quibus  suae  fldei  pro- 
fessionem  eomplexos  est  (Ltfr.  1  tp.  24). 


i:o 


Ai)  LIBRUM  DltUNUll 


Observandum  porro  ex  Gelasio  el  Gregorio,  Pon-  A  nali  et  corporis  susceptione. 
liflccs  Synodicas  suas  ad  Prtesules  scbismale  divi- 
sos  non  misisse;  misisse  vero  ad  eos,  qui  etsi  deje- 
cti  per  vim  et  injuriam  forent  de  tbrono,  manebant 
tamen  in  communione  sedis  Apostolicae  factum  im- 
probantis.  Nam  Gelasius  neque  ad  Joannem  Coustan- 
finopolitanom  scripsit,  neque  ad  Tbessalonicensem 
Episoopum,  propterea  quod  uterque  erat  Acaciano 
sdiismate  impeditus;  scripsit  lamen ,  et  ad  Darda- 
hos  sobjectos  Gonslantinopolitano  Patriarcbse,  et  ad 
Laurentium  Lignidensis  Ecclesiae  Praesulem  Tbes- 
salonicensl  subditum,  ut  ne  carerent  communione 
fldei,  qul  suis  Primatibus  schismalicis  non  consen- 
tiebant. 

Dedit  literas  Gregorius  ad  Anastasium  illum  no- 


^.0 

homousion  Patri  sc-» 
cundum  Deitatem,  et  homousion  nobis  secundum 
humaniiatem  :  duarum  enim  natorarum  perfecta- 
rum  unitas  facta  est  ineffabiliter,  propter  quodunura 
Ghristum  eumdem  Filium  Dei  et  hominis,  unigeni* 
tum  a  Patre,  et  primogenitum  ex  mortuis  conflle-' 
mur  :  scientes  quod  quidem  coxternus  sit  suoPatri 
secundum  divinitatem,  secundum  quam  opifes  est 
omnium,  et  nasci  dignatus  sit,  post  consensioncm 
sanctissimae  Virgtnis,  cum  dixit  ad  Angelum  :  Ecce 
andlla  Domini^  fiat  mihi  secundum  verbum  tuum.  » 

c  Ineffabiliter  sibi  ex  ipsa  aediflcayit  templum,  et 
sibi  univit ,  quod  non  coaeternum  de  sua  substantia 
e  coelo  detulir  corpus,  sed  ex  massa  nostne  substan- 
tiae,  hoc  est,   ex  'Virgine  hoc  accipiens,   et  sibi 


bllem,  qui  dicitur  Sinaita,  ex  Antiochena  sede  per  B  uniens,  non  Deus  Yerbum  in  ^mem  versus  est , 

i^iuriam  expulsum,  perlnde  ac  ad  alios  Patriarcbas, 

licet  in  ipsius  locumindnclusesset  Gregorius;  imo 

parilem  epistolam  dedisse  non  contentus,  aliam  mi- 

sit,  ubi  po6t  alia:  c  Praeterea,  sicuti  Patriarchis  aliis 

paribus  vestris,  Synodicam  vobis  Epistolam  direxi, 

quia  apud  me  seroper  hoc  eslis,  quod  ex  omnipoteiH 

tis  Dei  munere  accepistis  esse,  non  quod  ex  volun- 

tate  bomtnum  ptttamini  non  esse.  i 

XXIII.  Synodica  porro  continebat  tria  vel  qua- 
tnor :  nunlium  de  ordinatione  summi  Pontificis,  for- 
aiam  fidei,  precum  expostulationem,  atque  etiam 
exbortationem  ad  munus  iraplendum.  Id  constat 
partim  ex  Synodica  Gregorii  Magni,  partimexDiurni 
formulis. 

XXIV.  Ex  his  apparel,  quo  fine  miiteretur,  nimi- 
nUD,  ut  Ghristi  ovile  foret  unum,  ut  oves  pastoris 
8oi  vocem  audirent  et  sequerentur,  ut  Ecclesiae  uni- 
taSy  cujus  viaculum  est  fldes,  ac  m^mbrorum  capi- 
tisque  consensio,  integra  servaretur :  nam  literis , 
et  pastor  oves,  106  cum  darentur ;  et  otcs  pasto- 
rem,  cum  reciperentur,  agnoscebant. 

XXV.  Obtinuit  mos  ille,  quaroditt  Ecclesia  Orien- 
talis  ab  Oocidentali  non  reoessit.  Postqaam  vero  di- 
rum  scbisma  alteram  ab  altera  distraxit,  jam  non 
fuit  opportunum,  neqjie  scribere  fidei  formam  ad  ho- 
miues,  qui  sedem  Apostolicam  erroris  arguerent  : 
ueqoe  caritatis  patemse  vinculo  complecti  eos,  qui 
per  superbiam  amplexus  pateraos  repellerent. 


neque  ut  pbantasroa  apparait,  sed  inconvertibillter 
et  incommutabiliter  suam  conservavit  essentiam , 
primitiasque  hatnrae  npstrae  soscipiens,  sibi  uni- 
vit. 

c  Nam  Deus  Verbnm  bas  nostrsB  naturae  priraitia» 
multa  sibi  bonltate  unire  dignatns  est,  qui  non  per- 
mixtus,  sed  In  utriusque  substantia  unus  et  ipse  ti- 
8US,  secundum  quod  scriptum  est :  Solvite  templum 
Mltttf ,  et  in  tribui  diebus  re$iu$citabo  Ulud,  Solvitur 
enim  Ghrlstos  Jesus,  secundom  meramsobstantiam, 
quam  soscepit,  et  solotom  susdtat  proprium  tem- 
{dum,  hoG  Ipse  secandom  divinam  sobstantiam,  se^ 
cundum  quam  et  omnium  artifex  est. 

c  Nunquam  auiem  post  resorrectionem  onitionis 
'  ixMtrae  nalorae  discessit  a  proprio  templo,  necdisce- 
dere  potest  propter  ineffabilem  soam  benignitatem, 
sed  est  ipse  Dominos  JesosGhristns  passlbilisetira* 
passibilis ;  167  psssibilis  secundum  humaAitaten , 
impassibiiis  secnndum  divinitatem. 

c  Suscitavit  igitur  suum  templum  Deus  Veibum , 
et  in  se  natnrae  nostrae  resurrectionem  et  renovalio- 
nem  operatus  est,  et  banc  DominusGhristus  noster 
Deus,  postquam  resurrexit  amortois,  discipolis  sois 
osteudebat  dicens  :  Paipate  me  6l  videU  quomam 
Spiriitu  eamem  et  oua  non  habetf  quefMtdmodmm 
me  videtit  habere.  Non  dixit,  qoemadmodnm  me 
dicitis  esse,  sed  habere  :  ot  et  qoi  babet,  et  qoi  ha- 
betor  considerans,  non  permixtionem,  non  cooTer- 


XXVI.  Paocorom  porro  pontificom  Synodicae  ad  ^  sionem,  non  motationem,  sed  onitatem  factam  re- 


nos  pervenerant.  Guriose  inquisivi,  nec  inveni  plu- 
res  extra  Diurnum,  qiiam  quatuor  Geiasii  I,  Pelagii 
I,  Gregorii  Hagni,  et  Leonis  IX,  si  tamen  hxc  po- 
strenia,  exacte  loqoendo,  Synodica  dici  debet.  Istas 
honc  in  locom  referre  operae  preiium  est :  collatae 
enim  cum  his,  quas  Diurnus  exhibet,  non  mediocri- 
ter  ad  ecdesiasticam  doctrinam  conducunt. 

XXVIl.  Gelasius  igitur  in  epistola  roox  laudata  ad 
LaurentiumLignidensem  :  c  Gonflleniur,inquit,Do- 
minom  nostrum  Jesum  Ghristom  Filium  Dei  unige- 
Ditom,  acte  omnia  qoidem  sxcula,  sine  principio , 
exPatrenatum  secondum  deitatem;in  novissimis 
autem  diebus  de  sanctl3slma  Virgine  Maria  eumdem 
incamatum,  ef  perlectum  hominem  ex  anima  ratio- 


spicias.  Propterea  et  flxuras  clavoram,  et  fixionem 
lanceae  demonstrayit,  etcum  discipulis  mandocavit, 
ot  per  omnia  resorrectionem  nostrae  uatorae  in  se 
renovatam  doceret. 

c  Et  qoia  secondom  beatam  divinitatis  sobslan- 
liam  iHConvertibilis  est,  incommutabiUs,  impassibH 
lis,  immortalis,  nullios  indigens,  perflciensomnia, 
passiones  permisiit  proprio  inferri  templo,  quod 
virtute  propria  suscitavit,  et  per  propriam  perfe- 
ctionem  templi  sui ,  renovalionem  iiosirae  oaturac 
operatos  est. 

c  Qui  autem  dicunt  subtilem  bctminem  Ghristum, 
aut  passibilem  Deum,  aut  in  carnem  versum,  aut 
congenilum  Iiabuisse  corpus,  aut  de  coelo  boc  detu- 


\iV 


mSSERTATlONES.  -  DISSfiRTATlO  U. 


\lt 


lisse,  aut  pbantasma  csse,  aut  mortalem  dicentes.  A  veniase  FiliumDei,  sed  sieQt  scriptom  eat :  Sapientia 


Deuro  Yerbum  indiguisse,  ut  a  Patre  susciUretur  , 
sine  anima  corpus,  aut  sine  sensu  hominem  susce- 
plsse,  aul  duas  substantias  Christi,  secundnm  per- 
mistlonem  confusas,  unam  factam  liiisse  substan- 
tiam ;  et  non  confitentes  Dominum  nostrum  Jesum 
Christnmduas  esse  natnras  tnconfusas,  unam  autem 
personam,  secandum  quod  unus  Christus,  unusidem 
filius,  istos  anathcmalizat  Catholica  et  Apostolica 
Ecdesia.  i 

Expositio  ista  fldei,  tota  qnanta  est,  pertinet  ad 
▼eritatem  incarnalioQis  adversus  hsereses  ea  tem- 
pestate  grassantes,  quas  inler  ApoUinariana,  Ncsto- 
riana,  et  Eutycbiana  eminebant. 

XXym.  Pelagius  I  in  epistola  ad  Regem  Childe* 


aediflcanteubi  domum,nioi  carnem  inuiero  Yirgini$« 
mox  Verbi  Dei  caraem  factam,  exindeque,  sine  uiia 
permutatione  aut  eonversione  Yerbi  carnisque  na* 
turae,  Yerbum  ac  Filium  Dei  fadum  hominem,  unnm 
in  Qtraque  natura,  divina  scilicet  et  kumana,  Chri* 
stum  Jesum,  Deum  verum,  eumdemque  verum  ho* 
minem  processisse,  id  est,  natum  esse,  servata  inie- 
gritate  mateniae  virginitatis,  quia  sic  eura  virgo  per- 
manens  genuit,  quemadmodum  virgo  concepit.  Pro- 
pter  qudd  eamdem  beatam  Yirginem  Mariam  Dei 
genitricem  verissime  confltemnr  ;  peperit  enim  in- 
carnalum  Dei  Yerbum. 

f  Est  ergo  unus  alqiie  idem  Jesus  Christus  verus 
Filius  Dei,  et  idem  ipse  verus  fllius  homuiis,  per- 


bertum,  apud  quem  calumniose  accusatus  fueral ,  B  f^ms  jn  deiute,  ei  idem  ipse  perfeclus  in  horaanl 


qoasi  de  Incaruatione  Yerbi  divini  non  perinde  sen- 
lirel,  ac  S.  Leo,  post  laudatum,  quem  aliis  literis 
receperat,  Leonis  tomum,  prioramqoe  qualuor  Sy* 
nodoram  bonoriflcam  mentionem. 

c  Credo,  inquit,  in  unum  Deum,  Patrem  elFilium 
et  Spiritum  sanctum,  Patrem  scilicct  oronipotentem, 
sempiteraum,  ingenitum  :  Fiiium  vero  ex  ejusdem 
Pairis  substanlia  genitnm,  ante  omne  omnino  vel 
temporis  vei  cojusquam  initium,  de  omnipotente  om- 
nipoteniero,  aequalem,  consempiternum,  el  consuh- 
siantialem  genilorl :  Spiritam  quoqne  sanctum  om- 
nlpotentem,  utrique,  Patri  scHicet  ac  Filio,  aNiua- 
lem,  consempiternum  atque  consubstantialem,  qui 
ex  Patre  intemporaliler>cedens,  Patris  est  Filiique 
Spiritus.  Hoc  esi  tres  personas,  sive  tres  subsisten- 
lias  onius  esSentiae,  sive  natorse,  nnins  virtutls, 
unlus  operationis,  unius  beatitudinis,  IQS  ^^<m^ 
miius  polestatis,  ul  irina  sit  unitas,  et  una  sit  Tri- 
oilas,  juxia  vocem  Dominicae  veritatis,  dicentis  : 
ite,  docele  omnei  gtnles,  bapttMntes  eo$  in  nomine 
PatriM  et  FUii  ei  Spiritai  taneti» 

c  In  nomine,  inquit,  non  nominibos,  ut  el  unum 
Denm,  per  indistinctum  divinse  essentiae  nomen  os- 
tenderet,  et  personaram  discrelionem  suis  deroon- 
slraura  proprietatibos  edocerel  :  quia  dum  tribus 
unum  deltatis  nomen  est,  aequalilas  oslendilur  per- 
aonaram,  el  rarsus  aequalitas  personaram  nihil  ex- 
Iraneom,  nihil  acddens  in  eis  permittitinteliigi :  ita 
ui  el  oausquisque  eoram  verus  perfectusque  sil 
Deos,  videlioet  ez  pleniladine  divinilatis,  nihil  mi- 
DQS  in  sittgulis,  nihil  ampHos  inlcUigatur  in  Iribus. 

c  Ex  hac  aotem  sancia  el  beallssima  alque  con* 
sobsianliali  trinitate,  credo  atque  conflteor,  unam 
perimiauD,  id  est,  Fllium  Dei,  pro  salute  humani  ge> 
neris,  Bovissimis  leroporibus  descendisse  de  coeh), 
nec  palriam  sedem,  nec  mondl  goberaacola  relin- 
queniem,  el  S.  Spirif  o  superveniente  in  beata  Yirgtne 
Maria,  atqiie  obnmbrante  ei  virtute  Aliissimi,  eum- 
den  Verbora  ac  FlUoin  Dei  in  utera  «gosdem  san- 
etae  Yirgiiils  Mariie  ekmienler  ingressom,  el  de  carne 
e)us  aibi  onisse  caraem  anima  rallonali  et  intelle- 
etoali  aniraalam. 

c  Mec  aole  creaUra  esse  carnem,  et  poslea  super- 


D 


Uie,  ut  pote  lotus  in  suis,  el  idem  ipse  lolos  in  no« 
slris  :  sic  per  secondam  nativiutem  somens  ex  ho- 
mine  matre  qood  non  erat,  ul  non  desisterel  esse 
quod  per  primam,  qoa  ex  Patre  nalus  esl,  eral. 

c  Propler  quod  eum  ex  duabus  et  in  doabos  maDen- 
libos  indivisis  inconfosisqoe  credimos  esse  naloris. 
Indivisis  quidem ,  quia  et  posl  assomptionem  nalii- 
Tx  iiostne  unus  Christus  Filius  Dei  permansil  ci 
permanet :  inconfusis  autem,  quia  sic  in  unara  pei- 
sonam  atqoe  subsislentiam  adonatas  credimos  esse 
natoras,  ut  utriusque  proprieute  servaU ,  neoira 
converleretur  in  alteram.  Ac  propterea,  sicut  s£pe 
diximus,  unum  eumdemque  Christum  esse  verum 
Fillom  Dei,  el  eumdem  ipsum  veram  flliom  hominis 
confiiemur,  consubstantialem  Patri  secundura  dei- 
tatem,  consubsUnlialcm  nobis  eumdem  seconduni 
humaniutem,  per  omnia  nobls  similem  absque  pec- 
cato,  passibilem  carne,  eumdem  ipsum  impassibi- 
lem  deiute. 

1G9  *  Qncm  sub  Pontio  Pilalo  sponte  pro  salute 
nostra  passum  esse  carne  confitemur,  crucifixum 
earne,mortuumcarae,resurrexisse  lertiadie,  glorifi- 
caU  et  incorraptibili  eadem  carae,  etconversaiom  posi 
resorrectioncm  cum  discipulis  sois  ac  multis  ihodis 
evidenler  eis  ostcndisse  sui  corporis  veritatem,  ei 
quadragesimo  die  videntibus  eisdem  dlscipulis  ascen- 
disse  in  coelos ;  sedere  etiam  ad  dexteram  Patris, 
credo  et  conflieor,  secundum  testificationem  ange* 
lorum,  sicut  ascendit  in  coelos,  iU  venturam  jodi- 
care  vivos  el  mortuos.  Omnes  enim  homines  ab 
Adam  usque  ^d  consummationem  sseculi  natos  ei 
morluos,  cum  ipso  Adam  ejusque  uxore,  qul  non  ex 
aliis  pareniibus  nati  sunt,  sed  alter  de  lerra,  alterHi 
autem  de  cosu  viri,  creati  sunt :  tonc  resurrecturos 
esse  cooflteor,  ei  adsUre  ante  iribunal  Christi,  iit 
recipiat  unosqoisqoe  propria  corporis,  proot  gessii, 
sive  bona,  sive  ma)a ;  el  justos  qoldem  per  largiss?- 
mam  gratiam  Dei,  ot  pole  vasa  mis^ricordiae  tn  |^o- 
riam  praeparau,  aeteraae  titae  praemlis  donatoram, 
In  socicuie  videlicet  angelorum,  absqoe  ollo  jarn 
lapsus  sui  metu,  sine  flnc  victuros  :  iniqnos  aot^m. 
arbilrio  voluntatis  proprix,  vasa  irae  apu  in  interi- 
lum  permanentes,  qui  viam  Domini,  aul  non  agno^ 


ll% 


AD  LlBRtJM  DIIRISIM 


lU 


vcninl,  aut  cognitam  dlvcrtl»  capti  praevaricationi-  A  slicorum  observandi»  riiibus  aUigari.  Eapropicr  ui 


buft  rcUqucnint ,  poenis  aelcrni  atqoc  incxtinguibilis 
ignis,  ut  sine  flnc  ardcant,  justissimo  jodicio  tradi- 
turum. » 

Nuilus  scrmo  fit  dc  Y  Synodo,  quoniam  adhuc  in 
Galliis  male^audicbat,  quasi  Calchedoncnsi  rcpugna* 
ret :  fit  autem  de  praedcstinaiionc  ct  vasis  miscri- 
cordiae,  proptcrca  quod  quaestioncs  ca  dc  re  adhuc 
movcbantur  in  rcgno  Ghildcbcrti,  quamvis  Arausi- 
cana  II  Synodus  habita  ann.  529  scntcntiam  dixisp 
sct,  eamque  Bonifacius  II  conftrmasset. 

XXIX.  Gregorius  1  ad  Patriarchas  scribcns  more 
luajorum ,  post  cxpositas  proiixe  oneris  pastoraiis 
dilBcuItakes,  impioratasquc  fratrum  preccs,  quibus 
ad  impicndum  munus  juvetur,  sic  hai>et :  €  Praeterea, 


iu  futurum  Romani  pontificis,  in  suae  creationis  prl- 
luordiis,  singuiari  splcndorc  iuccal  piena  fidcs,  sta- 
tuimus  ct  ordinamus,  quod  deinceps  quilibet  in  Ro- 
manum  pontificem  eiigendus,  antcquam  sua  clcctio 
pubiicelur,  coram  suis  ciectoribus  pul)Iice  confcssii^ 
ncm  cl  professloncm  faciat  infra  scriplas. 

c  In  nomine  sanclae  et  individuae  trinitatis,  Pa- 
tris,  ct  Filii,  et  Spirilus  sancti.  Amen. 

I  Anno  a  Nativitaie  Domini  millesimo,  ctc^  Ego 
N.  eleaus  in  Papam,  omnipotenti  Deo,  cojus  Eccie- 
siam  suo  praesidio  rcgendam  suscipio,  et  bcato  Pe* 
tro  Apostolorum  Principi ,  corde  ct  ore  profiteor, 
quamdiu  in  hac  fragiii  vita  conslitutus  fuero,  mc  fir- 
mitcr  credere  ct  lenere  sancum  fidem  catbolicam. 


ao  impicnaum  munusjuveiur,  siuiiii«cii.i«^ra;w;*ca,      — -— 

auia  corde  creditur  ad  iu$titiam,  ore  autem  confessio  B  secundum  iradiaoncs  Aposlolorum,  generaLum  Cou- 


^i  ad  taluiem,  sicut  sancti  Evangelii  quatuor  Jibros, 
sic  quatuor  Coiicilia  suscipcrc  ct  vcncrari  me  fa- 
teor....  f  Quintuip  quoque  Concilium  paritcr  vene- 
ror,  •  elc,  quae  pag.  160  aiiata  sunt. 

XXX.  Qttinque  Synodorum  susccptio  fuit  his  tem- 
poribus  plena  ccrtaquc  fidci  Catbolicae  cxposiUo. 
Quinkequc  idcirco  facU  est  distinctior  expressiorque 
mentio,  quoniam  a  multis  nondum  rccepla  fucrat,  et 
in  ipsa  quoqoe  Itaiia,  vicinisque  locis  schismatici  ad- 
huc  movclMint  lurbas,  a  quibus  se  discemerc,  Catho- 
licorum  intererat. 

§  IV.  De  prima  professwne  fidei. 

XXXI.  Hactenus  deprofessionibus  fidei  gcncraliter, 


ciliorum,  ct  aiiorum  sanclorum  Patrum,  maxime 
autcm  sanctorum  octo  Gonciiiorum  generalium,  vi- 
deiicet  primi  Nicaeni,  secundi  Constantinopolitani, 
tertii  Epbesini,  quarti  Calchedonensis,  quinti  et  sexii 
Constantinopolitanorom,  septimi  item  Nicaeni,  octavi 
quoque  Gonstantinopolitani ,  necnon  Lateranensis, 
Lugdunensis,  ct  Viennensis,  generalium  eliam  Con- 
ciliorum ;  ct  illam  fidcm  usque  ad  unum  apicem  im- 
mutiiatam  servare,  et  usquc  ad  animam  ct  sangni- 
ncm  confirmare,  defensarc,  ct  praedicare.  Rilum 
pariter  Sacramentorum  Ecclesiasticorum  catholicae 
Ecclesiae  traditum  omnimodo  proscqui  ct  obser- 
vare. 
171  €  Hanc  autem  professionem  meam  pcr  no- 


nunc  de  singulis  :  et  de  prima  qnidem  observa\imus  C  tarium  Scriniarium  sanctaeRomanaeEcclesiae,mc  jn 


duo :  alterum,  170  ^^  cir^a  septimum  saeculum 
successisse  Symbolo,  quod  eo  usque  in  usu  fuerat, 
pro  temporibus  tamcn  additamenta  quaedam  passum : 
altcrum,  suis  et  ipsam  accessionibus  afiectam  fuisse, 
prout  a  scptimo  saeculo*  quo  usurpari  coepit,  reces- 
sum  esl  iongius  ad  tempus,  quo  desiit :  utrumque 
abundc  in  notis  probatum  cst. 

XXXn.  Restat  inquirerc,  pro  tempore  desicrit : 
erat  adhuc  in  usu  aetatc  Yvonis  Garnotensis,  ut  in 
praefalione  diximus,  id  est,  ann.  1115,  imo  et  anno 
1294,  quo  anno  Bonifacius  VIII S.  Gelestino  V  succes- 
sit :  eam  enim  in  ordinatione  sua  emisit,  ut  est  apud 
Bioviura,  ex  Ms.  Vatic.  Libet  initiuro  huc  adducere : 
c  In  noroine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Amen. 
Anno  Dominicae  Incarnationis  miliesimo  duoente-D 
simo  nonagesimo  quarto,  Indictione  octava.  Ego  Be- 
ncdictus  Cajelanus  S.  R.  E.  diaconus  cardinalis,  et 
clectus,  ut  fiam  pcr  Dci  gratiam.  >  Caetcra,  quae  sc- 
quimlur,  sunt  cadcm  omnino,  quae  in  Baroniana. 

XXXIU.  Vidclnr  dcsiissc  saeculo  scqucnti :  nam 
eoosuntienses  eam  vdut  antiquatam  aliquatenus  re- 
yccare  vellc  ad  usum  visi  sunt,  cum  scss.  39  slatue- 
niat,  qua  formula  summus  pontifex ,  antequam  ipsius 
clectio  publicarctur ,  fidem  suam  profiteretur.  Sic 
enim  cdicunt : 

c  Quanto  Romanus  pontifex  eminentiori  inter  mor- 
tales  fungitur  potestate,  tanto  clarioribus  ipsum  de- 
cet  fuiciri  fidei  vinculis,  ct  sacramentorum  ecclesia- 


bcnte,scriptampropria  manu  subscripsi,  et  tibioroni- 
potenti  Deo  pura  roente  et  devola  conscientia  super  tali 
aitari,  etc.,  sinceriter  ofiero,  in  praesentia  talium, etc 
Datum,  etc.  > 

XXXiV.  Idem  decreverunt  Basiieenscs,  carodem- 
que  statuerunt  forroam  consensus,  ut  loquuntnr,  nisi 
quod  conciliis  addidcrunt  Basilcense,  et  confessioni 
poliicitationcm  atque  juramentum.  c  Polliceor  etiam 
fideliter  laborare  pro  tuitionc  fidci  cathoiicae,  ct  cx- 
tirpatione  haeresum  ac  errorum,  reformationc  mo- 
rum,  ac  pacc  in  populo  Ghristiano.  Juro  etiam  piro- 
scqui  celebrationem  Cunciliorum  gcncralium,  ct  con- 
firmaUoncm  cicctinnum,  juxta  decreta  sacri  Basi* 
Icensis  Conciiii.  Uanc  autcm  profcssioncm ,  elc. » 

Ad  haec  formam  a^junxcrunt ,  qua  singulis  annis 
summus  pontifcx,  annivcrsario  dic  suae  cxaltationis, 
inier  missamm  soicmnia,  a  primo  cardinali,  dc  ofli- 
clo  monerclur :  quae  forma  nonnihil  habet  simile  mo- 
nitis,  quae  rcccns  ordinatus  q^iscopus  a  summo  pbn- 
tifice  accipiebat,  ut  cst  in  capitc  iii  Diurni,  tit.  ix. 

XXXV.  Cum  ab  ordinatione  Bonifaicii  VIII  ad  de- 
cretum  Gonstanlicnsc  effluxcrint  anni  circitcr  123, 
necesse  est,  co  tcmporis  intervallo  antiquatam  cssc 
vetercm  formulam.  Incertum  vero,  qua  dcfinitc  in* 
tervalli  partc :  inccrtum  ctiam,  qoam  ob  causam. 
Neque  enim  audiendi  sunt  sedis  apostolicae  impor- 
tuni  quidam  obtrectatores,  qui  quae  somniant,  temere 
effutiunt,  desiisse  usum  formulne,  in  qua  roentio  fit 


145  DISSERTATIONES. 

Goiiciliorum,  cum  moTeri  coepit  qu^tio,  de  pontifi- 
mm  el  coodliorum  autoritate  comparata. 

XXXVI.  Non  alia  porro  emissa  est  in  ordinatione 
forma  professionis  a  S.  Ceiestino  Y,  quam  qus  aBo- 
nifacio  successore  :  quare  ea  etiam  verlKi  protulit 
ianctissimus  ponlifez,  qvtx  in  forma  fidei  habentur  : 
€  Profiieor  tibi»  beate  Petre  Apostoiorum  Princeps, 
sanctaeque  tuse  Ecclesiae,  quam  hodie  tuo  praesidio 
regendam  snscipio,  quod  quamdiu  in  hac  misera  vita 
eoDStitutus  fuero,  ipsam  non  deseram,  non  relin- 
quam,  non-  abnegabo,  non  abdicabo  aiiqualenus,  nec 
ex  quacumque  causa,  cnjuscumque  metus  vel  peri- 
cnli  occasione  dimiitam,  nec  me  segregabo  ab  ipsa.  > 

XXXVn.  Atque  hinc  praesertim  argumentum  sup- 
petebat  Bonifacii  octavi  hostibus,  cur  S.  Celestini 
9bdicationem  iHegitimam  js^tarent :  quippe  factam 
contra  solemnem  promissionem  Deo  Ecclesiaeque  fa- 
ctam.  Verum  hujus  quxstionis  nihii  superest,  quod 
pnidenter  tractari  possit,  post  Bonifacii  constitulio- 
nem  Corporis  Juris  Canonici  insertam,  et  iEgidii  Ro- 
mani  aliommque  libros. 

172  §  ^*  ^^  secunda  profeisione  fideL 

XXXVIII.  De  secunda  vero  id  nunc  tractandum, 
quod  attigimus  in  notis,  lectore  ad  honc  locum  re- 
masso»  si  de  sermone  S.  Leonis  in  die  ordinationis 
habito  edoceri  vellet. 

XXXIX.  Sermonem  hunc ,  qu!  primus  omnium 
a  gancto  Pontifice  dictonim  numeratur,  editi  Codi- 
ces,  etiam  qui  nuper,  factum  dicunt  in  die  anniver- 
fario  assumptionis  ejus  ad  Romanas  sedis  cultnen  ei 
onm.  Irrepsisse  vocem  hanc  anniversario ,  sermo 
ipse  docet ,  seque  habitum  in  ipso  assumptionis  die 
evidenter  ostendit;  quod  quia  nonnullius  est  ad  hi- 
storicam  veritatcm  momenti ,  et  apprime  congruit 
loco,  in  quo  versamur,  exponendum  est  manifestius, 
ac  comprobandum ;  sed  prius  proferendus  sermo 
totos  : 

c  Laudem  Domini  loquatur  os  meum,  et  nomen  san- 
cium  ejus  anima  mea  ac  spiritus,  caro  et  lingua  bene- 
dicat  {PsaL  cxliv,  v.  21).  Quia  non  verecundse,  sed 
ingratae  mentis  indicium  est,  beneficia  tacere  divina ; 
et  satis  dignum  est,  a  sacrificlis  Dominicae  laudis  ob- 
sequium  consecrati  Pontificis  inchoare ;  ^uia  fit  hu- 
militate  nostra  memor  fuit  nostri  (PsaL  cixxv,  o.  25) 
Dominus,  et  benedixit  nobis  ;  quia  fecit  mirabilia 
ma^na  solus  (Ibid.  v.  5) ,  ut  praesentem  me  cerneret 
vestrae  sanclitalis  afi*ectio,  quem  fecerat  necessitas 
longae  peregrinationis  absentem. 

c  Ago  igitur  Deonostro  gratias,  et  semper  acturus 
sum  pro  omnibus  quus  tribuit  mihi  (PsaL  cxv,  v.  5)  : 
vestri  quoqne  favoris  arbitrium  debita  gratiarnm 
actione  concelebro,  evidenter  intelligens,  quantum 
mihi  possinl  reverentise,  amoris  et  fidei,  studia  ve- 
stnc  dilectionis  impendere,  animarum  vestrarum  sa- 
kitem  pastorali  solicitudine  cupienti,  qui  tam  san- 
ctuin.de  me,  nullis  admodum  prxcedentibus  meritis, 
judlcium  protuiistis. 

4  Ohsecro  igiUtr  per  miscricordias  Domini,  juvale 
^tis,  quera  desidcnis  expeliislis,  nl  et  Spiriliis  gra- 


-  DISSERTATIO  U.  M 

A  tiae  maneat  in  roe,  et  Judicia  vestra  non  fluctuent« 
praestet  in  commone  nobit  oraBibus  pads  bonuui, 
qui  vobis  unanimitatis  studia  infudit :  ut  omoibui 
diebus  vitae  mex  in  omnipotentis  Dei  servitiom,  et 
ad  vestra  paratus  obsequia,  cum  fiducia  possim  Do- 
minum  deprecari :  Pater  sancte,  eonserva  eos  in  no- 
mine  tuo,  quos  dcdisti  mUn  (Joan,  xvii,  v.  44),  sem- 
perque  proficientibus  vobis  ad  salutem,  magnificet 
anima  mea  Dominum  (Luc,  i,  v.  46) ,  et  in  futuri  re- 
tributione  judicii  ita  mihi  apud  justum  judicem  sa- 
cerdotii  mei  ratio  subsistat,  ut  vos  mihi  per  bona 
opera  vestra  sitis  gandium ,  vos  corona  (/  Thess.  n, 
V.  49),  qui  Imna  voiuntate  sincerum  prsesentis  vitae 
testimonium  praestitistis. 
c  Honorabilem  igiturmihi,  dilectissimi,hodiemum 

B  diem  fecit  divina  dignatio,  quae  dum  huroilitatem 
meam  in  summum  gradum  provehit,  quod  neminem 
suorum  spemeret,  demonstravit :  unde  elsi  necessa- 
rium  173  ^t  trepidare  de  merito,  reiigiosum  est 
tamen  gaudere  de  dono,  quoniam  qui  mihi  oneris  est 
autor,  ipse  mihi  fiet  administrationis  adjutor  :  et  ne 
sub  magnitudine  gratiae  succumbat  infirmus ,  dabit 
vlrtutem,  qui  contulit  dignitatem. 

c  Recurrente  igitur  per  suum  ordinem  die,  quo  me 
Dominus  Episcopalis  officii  voluit  habere  principium, 
vera  mihi  in  gioriam  Dei  causa  est  laetaodi,  qiii  mihi, 
ut  multnm  a  me  diligeretur,  multa  dimisit ;  et  ut 
mirabilem  faceret  gratiam  suam,  in  eum  munera  sua 
contulit,  in  quo  meritorum  suffragia  non  invenit. 
Quo  opere  suo  Dominus ,  quid  cordibus  nostris  insi- 

C  nuat,  quidve  commendat ,  nisi  ut  de  justitia  sua  nemo 
praesumat,  et  de  ipsius  misericordia  nemo  diffidat  ? 
Quae  tunc  evidentius  praeeminet,  quando  peccator 
saiictificatur,  et  abjectus  erigitur.  Neque  enim  de 
qualitate  nostroram  operam  pendet  coelestium  men- 
sura  donomm,  aut  in  isto  sxculo,  in  quo  (ota  vita 
tentatio  est  (Job  v»,  v.  4),  hoc  unicuique  retribui^ 
tnr,  quod  meretur,  ubi  si  iniquitates  Dominus  obser- 
varet^  nullus  judicium  suum  sustineret  (Psal,  cxxix, 
r.  3). 

c  Magnificate  ergo,  di]ectissimi,Z)ommttm  mecufh^ 
et  exaltemns  nomen  ejus  in  invicem  (Psat.  xxxiii, 
V.  4),  ut  tota  ratio  celebritatis  hodiernae  ad  laudem 
sui  referatur  autoris :  nam  quod  proprie  ad  affectum 

^  animi  mei  pertinet,  confiteor  me  plurimum  de  om<^ 
nium  vestmm  devotione  gaudere ;  cumque  hanc  ve- 
nerabilium  consacerdotum  roeorum  splendidissimam 
frequentiam  video,  angelicum  nobis  in  tot  sanctis 
sentio  interesse  conventum.  Nec  dubito  nos  abun- 
dantiore  hodie  divinae  praesentiae  gratia  visitari , 
quando  simul  adsunt,  et  uno  lumine  micaut  tot  spe- 
ciosissima  taberaacnla  Dei,  tot  membra  excellentis- 
sima  corporis  Christi. 

c  Nec  abest,  ut  confido,  ab  hoc  coetu  etiambeatis- 
simi  apostoli  Petri  pia  dignatio  et  fida  dilectio :  nec 
vestram  devotionem  ille  deserait ,  cnjus  nos  reveren- 
lia  congregavit.  De  vestro  itaque  et  ipse  gaudei 
affectu,  et  in  consortibus  honuris  sui  observantiam 
Dominicx  institutir  nis  anr^I«;ctitur,  probans  ordinar 


UJ  AD  LIBRUM 

UMimam   olius  Ecclesi»  charitatem,  qua  in  Pctrl  \ 
9cde  Petnim  forte  suspicil,  et  a  lanti  amorepaatoris, 
uec  io  persona  lam  imparis  tepescil  hseredis. 

Ut  ergo  haec  pietas«  dileclissiml,  quam  erga  bu- 
luiliuiem  meam  unanimiter  exhibetis ,  fructum  sui 
stuslii  consequalur,  misericordissimam  Dei  nostri 
clementiam  supplices  obsecrate ,  ut  in  .diebus  nostris 
vxpognet  impugnantes  nos,  muniat  fidem  Tcstram, 
multiplicet  devotiooem  ac  diiectionem,  augeat  pa- 
rem,  meque  serTuIum  suuro,  quem  ad  otlendendag 
dmiiiu  gratia  iuiB^  gubernaculis  Eeclesiae  voluit  prse- 
sidere,  sufficientem  tanto  operi,  et  utilem  veslrx  de- 
fcnsionl  dignetur  eiXicere ,  et  ad  hoc  tempora  nostrac 
serVitutis  extendere,  ut  proficiat  devotioni,  quod 
fuerit  Jargitiis  asuti,  per  Gbristum  Dominum  no- 
strum.  Amen.  B 

174  ^^XX-  Si  atleQtius  sermo  consideretur,  sin- 
gulaque  ipsius  diligentius  perpendanlur,  confectum 
fatebiturquisque,  id  quod  intendimus.  Quorsumenim 
verba  bsbc  :  c  Dignum  est  a  sacrificiis  Dominicae  lau- 
dis  obsequium  consecrati  pontificis  incboare,  etc.,ut 
pnesentem  me  cerneret  ve&trac  sancliuitis  affectio, 
quem  fecerat  necessilas  iongae  peregrinalionis  absen- 
tem,  etc. ;  vestri  quoque  favoris  arbitriumdebilagra- 
tiarum  actione  cx)nceIehro,  etc.  Obsecro  igitur,  ju* 
\ate  votis ,  quem  desideriis  expetiistis ,  ut  et  Spiritus 
gratiae  in  me  maneat,  et  judicia  vestra  non  fiuctuent, 
vlc.  Honorabilem  igitur  mihi  hodiernum  diem  fecit 
divina  dignatio,  quae  dum  humilitatem  meam  in  sum-. 
pium  gradum  provehit,  etc.  Recurrente  igitur  die, 
quo  me  Dominus  Episcopaiis  olficii  voluit  habere  ^ 
oflicium,  etc.  i 

XXXXI.  Quorsum,  inquam,  haec  verba,  si  anui- 
versarius  dies  significari  debeat  et  non  ipsemet  na- 
talis?  Quorsum  dicitur,  obsequium  consecrali  Pon- 
sifieis  inchoari  ?  Quorsum  mentio  reditus  a  longa  pe- 
regrinatione  f  Quorsum  actio  gratiarum  pro  eie- 
ctione?  Quorsum  praesentis  temporis  verbum  pro- 
vehit^  si  jam  unum  saltem  annum  totum  in  Pontifi- 
cali  sede  transegisset  ? 

XXXXIl.  lis  igitur,  a  quibus  tituli  sermonibus 
Leonis  additi  sunt,  imposuerunt  hae  voces,  Recur- 
tente  igitur  die,  quo  me  Dominus  Episcopalis  oficii 
votuit  habere  principium,  Yisae  sunt  enim  recursum 
anniversarii  diei,  et  non  solios  feriae,  post  septem  j^ 
bebdomadas,  innuere. 

XXXXUI,  Adde  quod  a<yuncta  omnia  historica 
clcctionis  assuroptionisque  idipsum  ostendunt :  nam 
tum  Sixtus  prsecessor  exiisset  e  vita  die  28  Martii, 
Leo  qui  procul  in  Galliis ,  ad  reconciliandos  Aetium 
ei  Albinum  dissidentes ,  versabatur ,  unanimi  studio 
clecttts  est,  missaque  lcgatione,  Romam,  quo  post 
quadraginta  dies  venit,  ad  pontificatum  ineundum 
revocatut ;  quo  temporis  intervallo  et  mira  quadam 
pace  omnia  iFansacta  sunt,  et  plurimi  Praesules  ad 
ordinationii  lestivitatem  confluxerunt ,  et  maximo 
omnium  plausn  peracu  consecratio,  recurrente  ele- 
ctionis  die,  ut  sdlicet,  qui  electus  fuerat  feria  6  quae 
dics  20  Marti^,  ordinaretur  eadom  fcria,  qux  dies  10 


DIUitNUM  i4S 

Maii,  cum- vacasset  nimirum  sodes  anq>lius  40  diebus, 
ut  est  in  Chronico  credito  Prosperi,  ve|  ut  habetur 
apud  emendaium  Anastasium,  42  diebus. 

§  VI,  De  causa  BonorU  summi  PwUifiek^  ei  VI 

Synodis  generalis. 

Attigimus  etiam  innotis  ad  hanc  professionem , 
panca  de  Honorio  papa,  qui  tamen  in  ea  damnaittr : 
operaeprelium  est,  de  causa  tanta  disserere,  quoniam 
a  variis  varie  agitatur,  et  ex  eo  loco  175  i>^  quo 
\ersamur,  definiri  potest,  quomodo  diximus  in  Prae- 
fatione,  id  est,  salva  sedis  Apostolicae  et  CPcumenioD 
Synodi  reverentia. 

L  Anceps  visa  est  in  hunc  usque  diem  dilBcilisquo 
illa  causa,  non  ipsa  per  se,  opinor,  sed  quoniam  ani* 
moruni  aflectio  autores  in  partes  divisit :  omnes 
enim  fere  ad  disputationem  afferunt  praejudicaiam 
sentenliam ,  aliis  Honorium  nolentibus  a  sexta  Sy^' 
nodo  damuatum,  aliis  aliquid  contrarium  vebemenr 
ter  volentibus.  Qui  nolunt  damnatum,  illi  ut  pluri^ 
mum  contendnnt  acta  Synodi,  quae  balientur,  esse 
corrupta ;  sunt  tamen  ex  iis  qui  Synodum  errasse 
pugnent.  Qui  damnatum  volunt,  hi  partim  affirmant 
Synodum  errasse,  partim  Honorium  Monotheli^mi 
insimulant  :  atqui  tria  liaec  corrupta  esse  acta,  er- 
rasse  Synodum ,  Honorium  Monothelitam  fuisse , 
difficilia  credilu ,  imo  improbabilia  nierito  videri 
queunt :  nam  corrupta  esse  acta,  nemo  nunc  affir-t 
manter  defenderit,  qui  bona  fide  rem  agat;  reliqua 
autem  duo  offendunt  animos  eorum,  qui  vel  Syno- 
dum,  cui  praesedit  Spiritus  sanctus ;  vel  sedero  Apo» 
stolicam,  in  qua  fides  Petri  immobiliter  manet,  ve- 
nerantur  et  colunt. 

11.  Operae  pretium  est,  incredibilitatem  bonim 
trium  demonstrare,  ut  discussis  vanarum  commen- 
tationum  nebulis,  veritas  affulgens,  et  actorum  in* 
tegritati,  et  Synodi  seotentiae,  et  sedis  Apostolicae 
puritati,  honorince  consulat. 

ni.  Ut  id  vero  pnestetur,  probandum  est  primo, 
adultcrata  non  fuisse  acta  sextae  Synodi,  tum  ab  ea- 
dem  Synodo  Honorium  re  ipsa  darauatum,  postea 
nec  illam  errasse,  nec  illum  Monothelitanim  haeresi 
infectumfuisse;  sed  prius  de  Monothelismo  allquid 
breviter  praelibandum. 

IV.  Docet  tria  fides  catholica,  i.  duas  esse  inChrr- 
sto  naturas,  divinam  et  humanam ;  ii.  eas  substantia- 
liter  conjungi;  iii.  conjunctionem  hanc  substantia- 
lem  esse  tantum  bypostaticam.  Substantialem  *na- 
turarum  unitionem  aliqui,  cum  assequi  non  valerent, 
Nestorianismum  de  duabus  in  Ghristo  personis  ex- 
cogiUrunt;  alii  cum  intelligere  non  possent  substan- 
tialem  unionem ,  quae  bypostatica  tantum  esset,  - 
haeresim  de  una  in  Ghristo  natura  pepererunt.  Pec- 
carunt  hi  et  illi ,  sed  priores  per  defectum,  solam 
unionem  ax^uxi^  agnoscentes ;  posteriores  per  ex- 
cessum ,  fingentes ,  aut  Verbum  informasse  camem 
instar  animae  ac  mentis,  aut  naturas  duas  confbsas 
fuisse,  aut  ineffabilem  quamdam  allerius  in  alteram 
contigisse  conversionem,  qua  fieret,  ut  cum  ante  uni- 
tionem  dux  cxlitissent,  post  unitioncm  unica  rcma* 


149  DiSS£ETAT10N£S.  —  DISSeATATlO  II  m 

nerel,  sed  qiiae  UiaeD  alterius  speciem  reUnerel,  ea-  A  iogeUco  ed  Theodosium,  UDiri  siibkUiiUeliier  uon 


i|ues«  iuduerei. 

V.  Primns  error  fuit  Arianorum  el  ApoUiDarii ; 
secuadus  Polemoais;  postremus  £utychis,  aut  Ai^ 
uieDorom  poUus  Monachorum »  qui  deliro  sODi  iilu- 
serunt. 

TI.  Eutyches  igitur  iDcamatiooem  eo  fere  modo 
laetam  asseruit,  176  ^^  soleDt  Cathoiici  coDsecra- 
liooemEucharistiae,  cooversioDe  sciiicet  aiierius  sul)* 
stanliaein  alleram,  specieiiiius  quaeconverUtur,  rema* 
nente  allerique  adhaereDte  :  dicebat  Dempe  DaUiram 
hamauam,  cura  Verkum  caro  facium  tti^  ooDversam 
ita  iu  Yerburo,  ut  remaneret  umen  humana  species, 
qiia  iDdnlum  Verbum  perlDde  iDCurreret  io  oculos. 
ac  Ghrisii  corpus,  specie  pauis  posl  peractam  cod* 
Tersionem  remanente  obvelatum,  ferit  sensus. 

VU.  Inde  vero  consequebantur  piorima ,  sed  Iubc 
maxime  sex :  i.  unicam  esse  reipsa  post  unitionem 
naluram»  cum  antea  fuisscnl  duae,  iuque  interpre- 
labatur  £uiyches  Cyrilii  dictum  de  uua  post  uoiiio- 
nem  iacaraau  Verbi-DaUira ;  ii.  Christum  esse  Deum 
•vtfcAi^w;,  homiaem  specie ;  iii.  Verbum  vere  esse 
naiom  ex  Virgiue ,  vere  passum  ac  crucifixum  ;  iv. 
nnicam  fuisse  ChrisU  operaUooem ,  unam  volun- 
taiem ;  v.  adhaesisse  Eutycbem  Docelis  haereiicis , 
qua  paiie  uegabat  humanain  uaturam  reipsa  maoere ; 
Ti.  coDseosisse  ex  parte  Ario  ei  Apolliiiario,  perfe- 
ciain  DOD  agooscentibus  in  Christo  humanitatem. 

VUI.  Error  ille,  ut  poteDUssimis  duobos  niteba- 
Inr  praesidiis,  auctoriute  Cyriili ,  ementiU  quidem, 


posse,  sed  9x*^<^ff  untum,  quse  siDguia  perCecu 
esseul,  alque  iu  eo  requiri,  ut  aliquid  uoi  desil,  quod 
abaliero  suppleatur :  cumque  iliud,  quod  177  deesse 
deberet,  io  ueulra  Datura  reperire  posseut;  utraquo 
euim  iDtegra  ei  perfecU  inerat  Christo,  diviDa  qui- 
dem,  quia  simplex  est;  bumaDa  vero,  quooiam  cami. 
Deque  aoima  humaua  deerat,  neque  mens.  Id  in  ope« 
raUone  ponendum  censuenint,  atque  iu  unam  dixe- 
runi  esse  ChrisU  operaUooem  ei  unam  6iWiv,  seu 
voiunutem,  eamque  divinam;  unde  etiam  oacU  sunl 
appeliationem  Monothektarum. 

Xll.  Fueruot,  fateor,  argumeDU  alia,  quibus  se 
postmodum  hacresis  sUbiiire  conaU  est :  sed  erat 
praecipuum  in  eo,  quod  dixi,  praosidiumt  si  modo , 
B  quod  visum  omnibus  fere  communiler  Palribus, 
MonolheUtas  inter  Eulychianos,  aut  ApolinarisUs 
poUus  censeolur  :  nam  alia  iiia,  quae  protuierunt^ 
adducere  pro  se  ipsi  quoque  polueruot  NestoriaDi » 
qoi  revera  MoDOtheiitae  exUteruot,  autequam  hoc 
DomcD  audirelur  :  defiDiebaDt  scilicel  Christum  ho- 
minem  a  Verbo  Jvi/Byovficyov,  aiebaDlque  homlDem 
divioi  Verbi  merum  esse  iuslrumeDtum,  iliudque 
simiie  ferrameoiis,  quibus  artifex  utitur,  quibus- 
que  molum  imprimit,  cum  a  se  nuilum  prorsus  hai- 
beaot. 

Xlil.  Inde  factum  est,  ut  iu  epislola  AgathoDis 
papae  ad  CoDSUDUDum  imperatorem,  qux  iu  scxU 
Synodo  act.  i  relecU  est,  ioler  receDseoda  i^siimo- 
nia  haereUcorum  pro  uoa  operaUone,  de  Neslorio. 


sedcrediU;  elveraEutychisforinidolosaque,propter  C  haec  habeantur.  c  Item  ex  libro  iv  I^estorii  homini- 


Chrysaphiuiu  Eunuchum,  potenUa,  ita  exiguo  Um- 
pore  incredibiliter  invaiuii :  nam  et  iEgyptum  fere 
loiam  obtiuuit,  propter  CyriUi  uomeii ;  ei  ConsUn- 
iiiiopoli  dominau  est,  propter  Chrysaphium ;  et  apud 
Monachos  Orientis  aius  egil  radices,  ob  Eulychis 
Honachi  faniam,  ac  speciem  sanclitaUs. 

IX.  Damnatus  est  ConslantinopoU  primum  a  san- 
clo  Flaviano ;  deinde  Romae  a  Leone  Magno ;  denique 
talcbedone  a  sexceniis  et  IriginU  Patribus :  extin- 
clusqne  videri  Iudc  poluit,  et  revera  eral,  oisi  alte 
animis  hominum  de  vulgo  msedisset  vana  quaedam 
opiniOv  inler  Eulychis  el  Neslorii  partes  nihii  esse 
luediura,  el  eum  qui  duas  naturas  fateretur,  adha»- 
rere  Nestorio ;  qui  unam  personam,  Eutychi :  natu- 
nm  enim  a  persona,  hoc  in  negoUo,  vulgus  non  dis-  '' 
eemebal. 

X.  Posl  concilium  Calchedonense  Oriens  tres  in 
paries  scissus  est :  nam  Conciiii  deflnitionem  alii  om- 
nino  r^ecerunt,  alii  omnino  receperunt :  nouDuIli 
parUm  rejecerunt ,  parUm  rcceperunt  :  receperunt 
omni  ex  parie  Cathoiici,  Eutychiani  omni  ex  parte  re- 
jecemnt;  lerUam  viam  ingressi  sunt,  qui  a  Grxcis 
3Maep»6/xivoi,  a  Latinis  Haesitantes  dicU  :  ex  his  or- 
tum  Monolheiilae  habuerunl. 

XI.  Nonnulli  enim ,  cum  autoriute  Concilii  co- 
gerenuir,  duas  fateri  in  Chrisio  naturas,  xaO*  uTro^ra- 
cry  unitas,  nec  adhuc  Umen  deposuissent  animo  pnc- 

i :  iicium  illud  ApoUinarii,quod  Cyrillus  refert  in  Apo- 


coiae,  quem  inscripsil  praeciarae  iniliationis  (cirifa- 
vouc  ftvsicriu;).  Incoufusas  custodimus  naturas,  non 
secundumsubsUntiam  unius,  sed  volunute;  propter 
quod  earum  unam  voluntatem,  operationeiu,  et  do- 
minationem  slatuimus,  diguiutis  aequalitate  ostensa. 
Deus  enim  Verbum  assumens,  quem  prsedesUnavit 
hominem,  per  potesUtis  raUonem,  ad  eum  non  est 
secreius,  propter  praesiitutnm  aifeclum.  > 

XiV.  Quam  vero  voluotatem  Monotheliiae  iDtelli- 
gercDt,  et  hnmaoae  Dalurae  detraherent,  faculuieni 
ipsam  voiendl,  an  solam  operationem,  dispuUnt  rcf- 
cenUores  tbeologi ;  sed  immerito,  ul  mihi  quidem 
videtur  :  conlroversiam  enim  fidei,  eamque  maxt- 
maro,  iroprudenler  revocanl  ad  levem  illaiu  phiioso' 
pborom  quaesiionem,  utrum  faculuies  animae  re- 
ipsa  diiferant  ab  ipsius  sul>sUnUa ;  si  enim  non 
difTerant,  qoi  possit  abesse  volendi  faculUs ,  ubi. 
auima  est? 

XV.  Voiebanl  igitur,  m  quo  erant  haeretici,  hu- 
roanam  in  Christo  naluram  esse  instrumentum  di* 
vinae  personae  :  inslrumentum,  inquain,  non  quod 
ageret  cum  agerelur,  ut  senUt  Ecciesia ,  sed  quod 
agereiur  Untum,  aul  potius  pateretur,  instar  in- 
strumentorum  vitae  experUum,  quae  ex  se,  suoqno 
proprio  motu  agunl  nibii,  sed  pure  paUontur  ab  ar- 
UHce. 

XVL  Ua  vero  si  consiituia  sit  MonotheliUrum 
lucrosls,  consonaiit   mirificc  oiunia,   qua  vcl  ipsi 


m 

pro  se  aflferufil,  vel  iptis  Galholici  objictunt.  Pro-  A 
feraiit  illi  pro  se  duo  potissimnin,  neinpe  quod,  cum 
ita  178  senliunt,  et  a  damnatis  in  concilio  Ghalce- 
donensi  hsereticis  recedanl  longe,  et  Gbrlsti  digni- 
lali,  ut  qui  maxime,  consulant. 

XVH.  Damnall  sunl,  inquiebant,  in  Coocilio  Gal- 
chedonensi  Arius,  ApoUinarius,  Nestorius,  Euty* 
dies ,  el  confusionis  autor  Polemon.  Ab  bis  rece- 
dimus  longe,  el  ab  Ario  quidem  ac  ApoUinario, 
quoniam  iu  Gbrislo  iialttras  duas  intagras  perfe- 
ctasque  falemur;  ab  aliis  autem,  propterea  quod , 
cl  unitionem  bypostaticam  natnrarnm  admittirous, 
oonlra  Neslorium;  el  posl  unilionem  naluras  duas 
agnoscimus,  adversas  Eutychem;  el  confasionem 
natiirarum  rejieirous,  conlra  Polemonem. 

XVIII.  Ad  dignilatem  Ghrisli ,  quod  huc  aitinet,  B 
faciunl  prdesertim  duo,  unit^s,  alque  impeocabililas. 
Unilati  consulere  sibi  Monothelit»  videbantur :  pri- 
mum,  quod  uni  eidemque  Verbo  tribuerenl  omnia  , 
qux  dicunlur  de  Ghrislo,  humana  et  divina.  DeindCt 
quod  non  dividerenl  voces  Evangelicas  el  Apostoli- 
cas  de  Ghristo.  Denique,  quod  Deum  vere  uatum 
de  Virgine  assererenl,  vereque  passum  et  mortuum. 

Xlii.  Impeccabililalem  Ghrisii  illxsam  servare  se 
jaclabanl,  cum  peccaii  i^adicem  omqem  evellerent , 
pugnam  scilicel  judiciorum  el  voluntatum.  Neque 
cnim  duas  in  Ghristo  operationes  volontatesque 
ponebanl ,  sed  unicam  ,  quae  Dei  foret :  sic  enim 
raliodnabanlur.  Volunlas  eo  ipso  quod  creala  sit, 
peccabllis  esl  :  si  qua  igitur  ejusmodi  in  Ghristo 
ponatur,  Gbristus  peccabilis  dicilur :  non  est  autem  C 
Mcccabilis  Ghristus  :  non  esl  Igilur  in  eo  voluntas 
creata.  Deinde  ubicumque  sunt  vokmtates  duae ,  et 
lllae  quidem  duarumdifferentiumnaturarumpropriae, 
potest  esse  pugqa;  sic  enim  in  homine  voluntas 
carnis  ei  voluntas  spiritus  pugnanl.  Pugnare  vero 
voluntatem  homanam  cum  divina,  peccare  est  : 
peccare  igilur  possel  Ghristus ,  si  humanam  habe- 
rel  vohinlalem  :  peccare  autem  npn  potest ,  non 
habel  igitur  bumanam  voluntatem. 

XX.  Haeq  pro  se  haeretici,  Gatholici  vero  pneter 
varios  Scriplurae  locos,  quibus  bumana  in  Ghristo 
anlma  voluntasque  probatur,  objiciebanl  potissimum 
quatuor.  i.  Quod  unius  voluntalis  asserlores  cum 
Ducetis,  Apoliinarianisque,  el  Nestorianis,  ac  Luty- 
cbianis  sentirenl.  ii.  Quod  repugnarent  Apostolo  ^ 
Gbristum  docenli,  fralribus  per  omnia  similem  fa- 
ctum,  praeter  peccalum.  iii.  Quod  Incarnationis  per- ' 
fectionem  toUerent  iv.  Quod  perimerent  veritatem 
redemptionis  bominum  per  Ghristum. 

XXI.  Objiciebant  ista  Gatholici,  paradoxe  quidem 
in  sfieciem,  sed  reipsa  vere :  quaniumvis  enim  ver- 
bis  cathoUcis  baeretici  errorem  dissimularent,  re- 
vera  tamen  sentiebant,  el  cum  Docelis,  saltem  ex 
parle,  videbatur  enim  esse  humana  in  Ghrislo  vo- 
luntas,  qux  nuUa  eral :  et  179  ^^  ApoUinaria- 
nis,  quia  ubi  est  natara  rationis  parliceps,  necesse 
cst  etiani  esse  naluralem  ipsius  operalionera :  et  cum 
^utychianis,  quoniam  ut  omnes  Patres  adTersus  Tri- 


AD  LIBKUH  DUlhNUII  1.^2 

nitatis  ofioovffUv  impugnalores  asgumont,  ubiuiui  est 
operatio,  una  quoque  natura  esl :  el  deniqae  cum 
Nestorianis,  bumana  siquidem  Ghrisli  nalura,  si  vo- 
luntale  propria,  quae  libera,  careal,  meruro  esl  Verbi 
diviiii  instrumentum,  operalionis  naluralis  expers ; 
Ghristusque  aUud  nibil  est,  quam  bomo  a  Verbo 

XXII.  Deinde  clamal  Apostohis  debume  Chmtum 
per  omnia  fratribut  mmlari  (Heb.  ii,  v.  17),  exeeplo 
peccato,  ul  interprelantur  Palres  :  non  potuil  vera 
lanu  simiUludo  inlercedere,  si  Gbrislo  defuil,  quoHi 
in  aliis  praeslanlissimum  esl  wxtfy^am »  id  est, 
operalio  animae  rationalis  propria. 

XXIII.  Posiea  IncarnatiQ  peracu  esi  eo  fine,  u| 
liberarelur  homo  a  serviiute  peccati  :  si  ergo  Ver*: 
bum  volunlatem  humanam  non  assumpsit,  eam  certo 
non  liberavil,  cum  tamen  ea  vel  maxime,  ve|  Sjola 
per  se  serviret,  quippe  quae  proprie  sola  rea  est ; 
Verbum  enim  non  liberavil  nisi  quod  assumpsil,  U- 
beralio  sicuidem  efGcilur  xaTa  tq  ffufAovtf •  ut  docen^ 
Palres. 

XXIV.  Denique  redimere  Gbristus  homines  noi^ 
potuil,  nisi  merilo  et  salisfactione ;  nullum  vera 
est  meritum,  nuUa  salisfactio,  ubi  nuUa  operatioi 
creata  Ubera  :  nam  mereri  el  saiisfacere  inferiori^ 
est,  qui  (ibere  actiones  passionesque  idoneas  supe- 
riori  offenso  exhil)eat^ 

XXV.  Ex  his  conslat,  quae  f  uerit  Monotheliunim  bae^ 
resis;  negabanl  scilicet  ullam  esse  in  Ghristo  volun- 
tatem  liberam  praeter  divinam,  quae  humanam  mo: 
verel,  ut  purum  instrumeotum  artifex. 

XXVI.  lUa  vero  haeresis,  a|  salulis  humauae  c^ipul 
pelebai,  iu  GatboUcorum  animos  vehementer  com-r 
roovil :  senserunt  enim  cf)ntinuo  agi  de  summa  to- 
lius  salulis,  el  id  occulte  moliri  daemonem,  ut  per 
minislros  suos,  speciem  Gat)ioUcorum  Galchedonen- 
sem  fidem  proQlentium  emenlitosy  persuaderet  po-r 
pnUs,  aul  piam  esse  itnius  operalipnis  sententiam , 
aut  quaeslionem  de  una  vel  du^busvoluatatibusessQ 
levem,  quae  silentio  sopiri  deheret  pptiusf,  quam  ver- 
bis  agiuri. 

XXVn.  Inde  faclum,  ul  Ghristianus  orbis  Ires  ii^ 
partes  scinderelur;  aUis  duas  operailiones  singur 
larum  Gbrisli  naturarum  proprias  defeiidentibus ; 
aUis  unicam  reipsa,  eamque  Dei  propriam  dicenti- 
bus;  aUis  denique  ab  unius  aul  duarum  appeUa^ 
liono  abstineri  volenlU)us,  quasi  ad  opGo^oSiffv  sufli- 
cerel,  simpUciter  operaiionem  Ghrisli  Dei  et  horoi- 
nis  profiteri;  cselera  enujclealius  exponere,  super- 
fluum  atque  etiam  noxium.  Duas  volunlates  opera- 
lionesque  GaihoUci  dicebant,  unicam  Monolbelitae  : 
nec  unam,  nec  duas  dici  debere,  edixit  Gonstan- 
lius  in  Typo,  causatus,  eam  fuisse  Honorii  papoe 
sentcntiam.  Quo  jure  id  causatus  sitt  nunc  viden- 
dum. 

180  XXVIII.  Parentum  aetate  multi,  cum  audi- 
rent  haereticos  Uonorio  crimen  haeresis  Monotheli- 
tarum  objicere,  el  iroportune  congerere  testimonia, 
falsa  quidem  rcipsa,  sed  probabilia  Umcn  in  spce 


155  D1SS£RTAT10NES.  —  DISSERTATIO  H.  \H 

cieiu,  €redfderttnt  temere  rem  ita  se  habere ;  opi-  A  <  Unam  voluntatem  dixiiuus  in  Doroino,  non  Divi- 

nitatis  ejus  et  humanitaiis,  sed  humanitatis  solins. 
Gum  Sergius  scripsisset,  quod  quidam  duas  volun- 
tates  in  Ghristo  contrarias  dicerent,  rescripsimus, 


nioque  velut  contestata  obtinuit.  Nunc  vero  post- 
quam  agitata  est  diligentius  sanctiusque  eausa,  pauci 
uttmeTO,  iiqne  vel  suspectae  aliunde  (idei,  vel  non 
maximai  aaetoriutis,  Honorinm  Monothelismi  dam- 
nant,  reiiqni  bene  multi  absolvunt. 

X3UX.  Quam  illi  inconsfderate  sentiunt,  tam  illi 
circnmspecte  ;  neque  enim  aliter  de  qnaeslione  scri- 
psif  Honorius,  quam  S.  Leo,  nisi  quod  fidci  dogma 
saiDClus  Leo  brevius  pressiusque,  prolixius  Honorius 
exposuit.  Ita  S.  Leo  :  c  Agit  utraqne  forma  cum  al- 
teiius  cmnmunione,  quod  proprium  est ;  Yerbo  sci- 
licet  operanle,  quod  Verbi  est ;  ei  carne  exeqnente, 
^pKMlcamisest.  >  Uonorius :  f  Utrasquenaturas  in  uno 
Christo  nnitate  natnralicopulatas  cumalterius  com- 


Ghristum  uon  dnas  voluntates  contrarias  habuisse. 
carnis,  inquam,  et  spiritus,  sicut  nos  habemus  post 
peccatnm,  sed  unam  tantum,  quae  naturaliter  huma- 
nitatem  ejus  signabat.  > 

XXXIV.  Joannes  IV,  vel  Joannes  idcm  Abbas 
ipsius  nomine :  c  Prxdictus  ergo  decessor  meus  do- 
cens  de  mysterio  Incaruationis  Ghristi,  dicebat  non 
fuisse  iti  eo,  sicut  in  nobis  peccatoribus,  mentis  et 
carnis  conirarias  voluntates  :  quod  quidam  ad  pro- 
prium  sensum  convertentes,  Divinitatis  ejus  et  hu- 
manitatis  unam  eum  voluntatem  docuisse  suspicati 


monione  operanies,  atqueoperatrices  confiteri  debe-  ^  ^""l»  Q^od  veritati  omnimodis  est  contrarium.  > 


mos :  et  divinam  quidem,  quae  Dei  sunt,  operantem 
ei  hnmanam,  quae  camis  snnt,  exsequentem^etc.  > 

MX.  Videtur  ergo  fere  superfliium,  diutius  in 
iioc  argnmento  versari ,  prxsertim  cum  episiolx 
Joae  Honorii,  qu»  in  sexla  Synodb  prolate  sunt 
met.  12  et  13,  si  conferantur  cum  ipsa  defiiiilione  H' 
dei  ab  eadem  Synodo  composita,  nulla  in  parte  in- 
veniantnr  diiferre,  nisi  quod,  et  in  priore  fit  mentio 
■nias  volootatis,  et  in  utraque,  per  quamdam  ceco- 
nomiam  ,  ad  coercendas  animorum  contentiones , 
probibetur,  ne  nnius  vel  duarum  operationum  voces 
inler  prxdicandum  usurpentur. 

XXXI.  Verum  prior  differentia  nullius  esl  mo- 
m^li,  posterior  parvi  ad  rem,  qua  de  agitur  :  nam 
nna  illa  volonlas,  ciyus  meminit  Pontifex,  nihil  ad  ^ 
qcaestionem  Monothelilarum  pertinet  :  fuit  eniin 
hnmana  et  spiritus  propria,  excludens  eam  dum- 
taxat,  quae  carnis  dicilur,  quseque  in  nobis  originis 
peccaio  infectis  adversus  rationem  rebellat.  Nega- 
vit  id  nnnm  scilicet  Honorius,  quod  et  omnes  Galho- 
fici,  assumptam  esse  a  Verbo  naturam,  in  qqa  pu- 
gnantes  inier  se  forent  volunlates,  et  existeret  fo- 
me»,  ul  aiont,  peccati.  Istud  aperte  ostenduul  hsec 
verba  :  c  Unara  falcmur  volunlatem  Domini  noslri 
Jesa  Ghristi,  quia  profeclo  a  Divinilate  assumpta  esl 
noslra  natura,  non  culpa ;  ilia  profeclo,  qua  ante 
peccatom  creata  est,  non  qnae  post  prxvaricationcra 
viliata.  >Etpostea  :  c  Non  est  itaque  assumpla,  sicut 
praefaii  snmus,  a  Salvatore  vitiata  natura,  quae  re- 
pognaiet  lcgi  mentis  ejus ;  $ed  venil  qumere  et  sal-  ^ 
imre  quodperierat,  id  est,  vitiatam  hominis  naturam : 
Bam  lex  alta  in  membris,  ant  voluntas  diversa  non 
ftiil,  vcl  conlraria  Saivatori,  quia  super  legem  natns 
est  hnmanae  conditionis,  etc.  > 

XXXU.  Hunc  in  sensum  accipi  debere  verba  Ho- 
Dorii,  diicent  tres  locupletissimi  testes  :  Joannes 
Abbas,  qni  epistolam  nomine  Honorii  l%\  com- 
posoll :  Joannes  IV,  Honorii  post  annum  medium 
SQccessor,  io  Apologia ;  et  sanctus  Haximus  mar- 
lyr,  utriusqne  tesUmonio  sanctum  Poniificem  de- 
fendeos,  partim  in  disputatione  cum  Pyrrho,  par- 
tim  in  epi^cola  ad  Marinum. 

XXXIU.  Abbas  igitur  Joannes  apud  Maximum : 


XXXV.  Observandum  obiter  ad  haec  teslimonia , 
valere  ipsa  plurimum  ad  evertendam  conjecturam 
nuperi  Histonse  Monothelitarum  scriptoris.  Quae- 
renti  enim  qua  ratione  posset  objectionem  repellere, 
venit  in  mentem  opinari,  corruptionem,  quam  a 
Graecis  faclam  in  literis  Honorii  querllur  Maximus, 
in  eo  fuisse  positara,  quod  pro  nova  voluntate  , 
quam  dixisset  Honorius,  unam  substituerint ,  cum 
Latinas  voces  intcrpretarent  Graece.  Verum  si  res 
ita  se  haberet,  nec  idonea  foret  interpretationis  ra- 
tio,  qua  nterque  Joannes^utitur;  ncc  tolerari  possel 
amborum  patientia,  de  corruptione  tacentium;  imo 
ncc  ferri  Joannis  Diaconi  socordia  qui  Graecam  epi- 
stolam  cum  authentica  Latina  conlulit  in  Synodo  , 
Bcc  de  fraude  tanii  momenti  Patres  inonuit. 

XXX VI.  Quid  ergo,  inquies,  sexta  Synodo  fiet? 
an  erravit  ct  quidem  sciens,  cum  post  utriusque 
Joannis  solemnem,  datis  ad  Imperatorem  litteris , 
expositionem,  Honorium  dainnavit,  velut  unius  vo- 
luoiatis  assertae,  reumque  ex  suis  ipsius  epistoUs 
pcregit?  Non  erravit  procul  dubio  sancta  Synodus , 
cum  foret  oecumenica  :  ex  suis ,  faieor,  epistolis 
damnavii  Honorium;  sed  quod  unius  voluntatis  as- 
sertae  reum  fecerit,  id  enimvero  nego;  imo  con- 
lendo,  non  posse  quidquam  ex  Synodi  actis  afferri 
unde  id  concludi  queat,  quod  mox  demonstrabitur, 
ubi  de  integrilate  aclorum  cum  Baronio  disserue-  ^ 
rimus. 

XXXVII.  Diximus  orbem  Ghristianuiu  scissum 
fuisse  Ires  in  partes,  propter  motam  de  una  Ghristi 
vel  duabus  voluntatibus  a  Monothelitis  quaeslionem. 
Ut  pax  Ecclesiae  redderetur,  et  orbi  concordia,  col- 
lectum  estsextum  GonciliumGonstantinopoli,  in  quo 
Gatholici  prae  zelo  et  ardore  veri  dogmatis  defen- 
dendi  uno  eodemque  anatbemate  182  perculerunt 
Ecthesim  Heraclii  et  Typum  Gonstaniii,  hoc  est, 
unius  operationis  defensores  Monothelitas,  et  Mono- 
thelitarum  fautores^qui  de  una  et  duplici  operatione 
laceri  vellent. 

XXXVIU.  Hoc  anathemate  implicatus  reperitur 
Honorius  in  actis  Goncilii,  qualia  nunc  habentur  : 
opinatur  Baronius  non  baberi  sincera,  opinionem- 
que  suam  ita  probnbiiibus  (H)njeCiUris  confirraat,  ut 


155 


kL  UBRUM  DIURNLM 


i^G 


Tiris  eiiam  doctis  eam  persttiserit.  Siocera  esse  qux  A  que  Legatis  sedis  Aposiolicae,  alioromque  Painar- 


babentar,  contendunt  alii,  multisque  et  gravibas 
arguroeniis  pugnant. 

XXXIX.  Ad  opinionem  suam  firmandam  Baro- 
nius  argumentis  quatuor  utitur  :  ait  enim,  nec  Ho- 
norii  ex  parle  quidquam  fuisse  causx ,  cur  damna- 
retur;  nec  potestaiem  habulsse  Synodum,  qua  pri- 
mam  sedem  judicaret;  nec  fuisse  taciluros,  qui 
aderant,  sedis  Apostolic»  Legatos,  si  quid  ejusmodi 
attcntatum  fuisset ;  nec  adulleratorem  denique  adul- 
terandique  causas  latere. 

XL.  Primum  ex  eo  conficit :  i.  Quod  epistolae  duae 
Honorii  nihil  Monotbeiismi  conlineant,  nee  dam- 
nent  ullo  modo  duas  voluntateSf  nisi  quae  mutuo  pu- 
gneut,  ut  caro  et  splritus  :  quod  calholicum  cst. 


charuro,  exemplaria.  Id  vero  facinoris  quis  lentare 
ausus,  nisi  is,  cujus  maxime  intecerat,  fueratque 
in  Romanos  Pontifices  vetusDdium,  at  qui  ab  Im- 
peratore  importunis  precibus  obtinuerat,  ne  Yita- 
liani  nomen  sacris  diptycbis  inderetar.  Perflcere 
vcro  potuit  quod  tentare  ausus,  quoniam  cum, 
defuncio  Georgio,  restitutus  esset  in  sedem  Con- 
staniinopoiitanam  anno  682  in  potestate  haboit  acla 
ipsa  authentica ,  priusquam  ex  urbe  regia  Legati 
Romani  recederent  :  ipsis  igitor  ac  aliis  vitiata 
tradidit. 

XLIV.  Qui  aliter  quam  Baronius  de  .tanta  causa 
senliunt,  iili  ut  duum  sunt  generum,  ita  diversas 
ad   primum  Cardinalis  argumentum  responsiones 


11.  Quod  in  suis  literis  Agatho  Honorii  successor  ^  adhibent.    Qui   Honorium    credunt    Monotlielismi 


afDrmet  praecessores  suos  integros  fide  purosque  er- 
roris  exstitisse.  iii.  Quod  literarum  Agathonis  mo- 
menlum  per  se  gravissimum  augeat  Synodi  oecume- 
nicx  auloritas,  cum  eas  quasi  ab  ipso  Petro  con- 
scriplas  recepit. 

XLI.  Goncludit  alterum  eo  maxime  argumento , 
quod  prima  sedes  a  nemine  judicetur,  eamque  juris 
canonici  regulam  iraditione,  usu  et  auctoritate  mul- 
torum,  sive  summorum  Pontificum,  sive  Patrum, 
confirmat. 

XLU.  Jam  vero  tertium  probat  conjecturis.  Le- 
gati,  ait,  si  quid  contra  sedis  Apostoiic»  honorem 
lentari  vidissent  in  causa  Honorii,  restitisscnt  certe 
eodem,  aut  eliam  majore  studio ,  quam  quo  calum- 
niam  Vigilio  in  cadem  Synodo  iliatam  repulerunt :  ^ 
neque  enim  par  tantum,  sed  etiam  longe  major  ratio 
impellebat,  siquidem  Vigilii  memoria  remotior  fo- 
ret,  Honorii  paene  praesens.  Deinde  id  unum  Cardi- 
nales  Legati  sedis  Apostolioe  Presbyteri  duo,  et  Dia- 
conus  Joannes  habuerunt  in  mandatis  ,  f  ut  nihil 
praesumerent  augere,  vel  minuer^  aut  mutare ,  sed 
Iraditionem  hujus  Apostolicae  sedis ,  ut  a  praedeces- 
Boribus  Apostolicis  Pontificibus  instituta  est,  since- 
riter  enarrare.  >  Missi  vero  ab  Occidentali  Synodo 
Episcopi  in  aliud  nihil  damnandum  consentire  pote- 
rant,  qnam  qnod  ipsa  Synodus,  cujus  erant  vicarii , 
prius  damnasset ;  alioquin  peccasscnt  in  religioncm 
sui  muneris,  el  in  observaniiam  sedis  Apostolicsc , 


reum ,  negaut  indulgendum  humanis  hac  in  parle 
coujecturis,  sed  standum  judicio  oecumenicae  Sy- 
nodi,  quippe  cui  praesedit  Spiritus  sauctus,  Legali 
sedisaposlolicaeinterfuerunt,  summi  Pontifices  eum- 
dem  honorem,  quem  aliis  quinque  universalibus , 
pareroque  venerationem  exhibent ,  oniversa  Ecele- 
sia  Catholica  consensum  prxbuit,  et  Ecclesia  Ro- 
mana  suum  cultum  ad  initium  usque  nostri  sae- 
cuH  testatum  esse  voluit  publicis  suis  prccibos,  dum 
in  festo  S.  Leonis  H  legendam  prsescriberet  tertiam 
hanc  quartamque  Lectionem,  ad  matutinum  O^ 
ficium.  c  Hic  suscepit  sanctaro  sextam  Symkdum» 
quse  nuper  per  Dei  providentiam  in  regia  urbe  ce- 
lebrata  est,  Grxco  eloquio  conscriptam,  exequente 
ac  residente  piissimo  ac  clementissimo  magno  Prio- 
cipe  Constantino  intra  palatium,  quod  appeibtur 
Trullus  :  simulque  cum  eo  residebant  Legati  sedis 
Apostolicx,  et  duo  Patriarchaef  Constantinopolila- 
nus  et  Antiochenus,  atque  centum  quinquaginta 
Episcopi  :  in  qua  Synodo  condemnati  suntCyrus, 
Sergius,  Honorius,  Pyrrhus,  Paulus  et  Petrus,  nec- 
non  Macarius  cum  discipulo  suo  Stephano ;  sed  et 
Polychronius  novus  Simon,  qui  unam  voluntatem  et 
operationem  in  Doroino  Jesu  Christo  dixerunt ,  vel 
praedicaverunt,  etc.  > 

XLV.  Nunc  aliler  ista  breviosqoe  legontur.  c  Pro* 
bavit  acta  sextae  Synodi,  quae  Constantinopoli  cele- 
brata  est,  prxsidentibus  Legatis  sedis  Apostolicae  » 


ciiyus  integritas  et  fides  videbatur  laedi,  vel  ipsa  ca-  jv  praesente  quoque  Constantino  Imperatore,  et  doo- 


pitis  accusatione.  At  Synodus  Occidentalis  nihil  sta- 
tucrat  in  Honorium,  nihil  Pontificis  tam  sancii  cuU 
paverat. 

XLUI.  Quartum  denique  sic  conficit.  Theodorus 
damnatus  est  1S3  ^^  ^^  Synodo,  nec  usquaro  acto- 
rum  ipsius  mentio  fit :  adulteravii  igttur  acta ,  et 
quidem  priusquam  ederentur,  nomenque  Honorii , 
deleto  suo,  substituil.  Damnatum  probat ,  partim 
quia  Monothelita  fuit,  Macariique  Antiocheni  fidem 
subscripsit ;  partim  quod  nemini  Synodus  parcitum 
voluerit,  qui  in  ea  haeresi  fuisset.  Adulterasse  acta, 
ex  silentio  colligit,  insertosque  posl  ii  actioncm 
«|ualerniones ,  quibus  damnatio  Ilonorii  continere- 
Itir,  factamque  adulterationcoi  anle  »cta  edita  data- 


bus  Patriarchis,  Constanlinooolitano  et  AntiocfaeiiOy 
ac  centuro  et  septuagmta  Episoopis,  quam  et  in  La* 
tiniim  iranstulit.  In  eo  Conciiio  Cynis ,  Sergiug 
184  ^^  Pyrrhus  condemnati  suot ,  unam  tanUun- 
modo  votuntatem  et  operationem  io  Chrislo  prae* 
dicantes.  i 

XLVI.  Qui  vero  Honoriom  erroris  pnrum  arbi* 
traniur,  aliam  ob  causain  damnatum  defendont  , 
ncmpe  quod  cauctorum  novi  haeretici  dogmatis 
pravis  assertionibus  fomentum  impenderit ;  >  quod 
c  hasreseos  fautor,  concursor  atque  coofirmalor  ejL« 
titerit ;  i  quod  c  ApostolicamEccIesiam  non  Aposlolicae 
tradilionis  doctrina  lustraverit ;  sed  profanaproditio- 
nc  immaculatam  maculari  pcrmiscrrt ; »  qnod  «  flam- 


|,'7  D1SSERTATI0NE8,  - 

ntam  hxrUici  dogmsjiis,  noa  ul  decull  Apostolicam  A 
siutoriuiem,  iucipieDtem  extinieril,*sed  negligentia 
eonfoTerit ;  i  quod  iimmacuialam  Apostolica&^traditio- 
nis  reKolam,  quam  a  pnedecessoribas  suis  accepit, 
maciilari  consenserit.  i 

XL\n.  Ad  alterum  Baronii  argoinentam,  nihil 
melios  aflerri  potest  testimonio  Adriani  II,  Pontift- 
eis^  de  sao  praedecessore  dicentis,  in  Synodo  Ro- 
mana,  qnod  in  Viil  Synodi  aclion.  7  refertur.  c  In- 
talerabilis  est  ista  prssumptio,  et  hanc  aures  pr»- 
cordiornm ,  fateor ,  sustinere  non  possuui.  Qais 
aoleiD  Testrnm  tale  qaid,  precor,  andivit,  vel  quis 
hajusinodi  temeritatis,  saltem  iectione,  immensi- 
tatem  invenit?  Siquidem  Romanum  Pontificem  de 
omniom  Ecclesiarum  PraeBulibos  jadicasse  iegi- 
Bois,  de  eo  vere  quemquam  judicasse  non  legimos.  B 
Uoet  enim  Honorio  ab  Orientalibas  post  mortem 
anatbema  sit  dicium,  sciendum  tamen  esf,  qoia 
loerat  super  h»resi  accusatus,  propter  qoam  soUm 
licitam  est  niinoribus  majorum  suonim  motibus  re- 
sisieodi,  vel  pravos  seosus  libere  respuendi,  qoam- 
vis  ot  ibi  nec  Pairiarcbanim,  nec  caeterorum  Anti- 
stitum  cuipiaro  de  eo  quamlibet  fas  fuerit  profe- 
rendiseotentiam,  nisi  ejusdem  primae  sedis  prxccs^ 
sisset  aotoritas. 

XLVni.  Uood  pertinet  ad  Legalus,  facilis  est  so- 
lotio  rationis,  quam  Baronius  ex  ipsorum  silentio 
desamit.  Nam  primo,  sunt  qui  eos  tiniiditalis  accu- 
seot,  Qt  qui  meticulose  cesserint  Orientalibus,  Ser- 
gii  soi,  quem  mirifice  colerent,  nec  subducere  pos- 
sent  anathemati,  dedecus  communione  damnationis  ^ 
cnm  Romano  Pontiiice  minuere  volentibus.  Deindc, 
saat  qai  prudentem  (economiam  laudi  dent,  siqui- 
dem  coramunem  universae  Ccclesiae  pacem  uuhis  ho- 
minis  honori  praetulerint.  Terlio,  non  improbabililer 
aliquiideisinmandato  datum  credunt,  quod  et  testi- 
monio  Adriani  mox  allalo  probant.  Quarto  ,  nibil 
aliad  forsan  in  Concilio  factam  Honorio,  quam  quod 
in  Synodo  Romana,  et  in  Agalhonis  iiteris;  nisi 
quod  Constantinopoli  patentius  et  expressius  actum, 
quod  in  Synodo  Romana,  ipsisque  Agathonis  literis 
impiicite  et  subobscure. 

XLIX.  Jam  quod  dicitur  de  Theodoro  actorum 
oorraptore,  iidem  fere  omnem  omni  ex  parte  supe- 
tat.  Nam  primo,  quod  propter  Monotbelismum  de-  j^ 
posiias  sit,  et  quidem  paulo  ante  Synodum ,  nemo 
veterom  tradit,  nemo  ante  Baronium  :  quamquam 
snspicio  Baronii  \SS  ^^^  improbabilis  videtur  : 
nara  et  Hacharii  Anliocheni  fidei  subscripsit ;  et  eo 
(acto  depositionem  meruit,  qua  Macarius  mulctatus 
esi.  Deinde,  elsi  consenserit  Macario,  quemadmo- 
dom  et  Georgius  successor,  at  pertinax  non  mansit, 
sed  Georgium  imitatus,  resipuit :  quamobrem  de^ 
foncto  mox  successit,  restilutus  in  sedem  prius  reli- 
cum.  Synodos  vero  neminem  proscripsit ,  nisi  aut 
defuoctum  aut  pertinacem. 

L.  Veram  etsi  ficte  professus  dicatur  catholicam 
fidcm  cupiditaie  sedis  recipiendx,  etsi  retinuerit 
animo  non  tantum  errorem,  scd  etiam  odium  in 


•  DISSERTATIO  li.  iVg 

sedem  apostolicam,  qua  ratione  tandem  potmt, 
quamvis  maxime  tentaverit,  toties  acta  vitiare, 
quoUes  Honorii  mentio  facta  est?  quomodo  iicuit 
homini  uni  professionera  fidei  Episcoporum  manibus 
subscriptam,  ipsasque  Constantini  imperaloris  li- 
teras  adulterare?  Annon  erat  fides  sigillis  obsignata? 
Ajinon  suas  iiteras  Conslantinus  apprime  Catholicus 
manu  sua  subscripsit?  An  praecipiti  imprudentia, 
et  non  matura  polius,  ut  in  re  tanti  momcnii  par 
erat,  leclione  recognovit,  quod  subscriberet  ?  An 
ipse  etiam  Imperator,  quem  Constantino  Magno 
Synodus  parem  dixit,  venit  in  societatem  facinoris 
cum  Theodoro?  Quis  sibi,  quis  aliis  pcrsuadeat,  id 
tentatum  a  Principe  tam  pio,  tamque  ardenter  Ca- 
tholico,  ut  ipsiusmet  parenlis  Typum,  avique  Ec- 
thesim  proscripserit  ? 

LI.  Baronius  igitur,  etsi  pie  totam  ingenii  do- 
etrinaeque,  quibus  valebat  plurimnm,  vim  adhibuerit, 
ad  eam  moniendam  Honorii  deiendendi  rationem, 
quam  unicam  valere  credidit,  paucis  tamen  eruditis 
fecit  utciimque  satis  :  maxima  pars  auscultare  non 
destilit  anliouis  Scriptoribus,  quibus  nunquam  in 
mcotem  venit  arguere  vitii,  imonec  indubium  revo- 
care  acta  VI  Synodi,  malto  minos  alia  pubiic»  fidei 
inslrumenu  supposilionis  damnare.  Quare  aliam 
inierunt  viam,  aliamque  defensionem  Honorii  moliti 
sunt. 

Lli.  ioannes  V,  qui  duodecimus  ab  Honorio  Pon- 
lificatum  gessit,  unusque  fuit  Legatorum  Agathonis 
ad  sexUm  Synodum,  cum  Romam  Constantinopoli 
reverleret,  atlulit  acU  Synodi,  quae  cum  iiieris  Im- 
p.  ratoris  deferenda  Romam  accepit.  Quaiia  vero 
accepit?  integra,  an  vitiau?  Si-integra,  cur  revo-i 
cantur  in  dubium,  quae  scripsit  Leo  il  integris  actis 
de  Honorio  cdnsona?  Si  vitiaU,  quomodo  facinus 
non  agnovit,  cum  rerum  pars  magna  fuerit?  Si 
agnovit,  quomodo  non  admon.uit  summum  Pontifi- 
cem,  qoestusque  est  de  nefario  sceiere?  quomodo 
summus  ipse  Pontifex  in  re  tam  infanda  conticuit? 
quomodo  corruptorem  non  postulavit  nefandi  scele- 
ris  apud  imperatorem  ?  quomodo  consentanea  actis 
et  iinperator  scripsit,  et  ipse  pontifex  rescripsit? 
quo  crimine  vir  sanctissimus  acta  vitiaU,  sedi  Apo- 
stolicae  injuriosa,  plenaque  caiumniis  in  Honorium, 
non  approbavit  Unlum,  sed  etiam,  retento  vitio. 
Latina  fecit,  Hispanisque  recipienda  186  pariter 
ac  Gallis  misit?  quomodo  vitium  islud  in  professio- 
nem  fidei  a  summis  Pontificibus  emittendam  indu- 
xit?  Si  hsec  incredibilia  non  sunt,  qualia  Undcm 
sunt? 

Llfl.  Jam  vero  quid  faciemus  aliis  aliarum  sedium 
magnarum  Legatis?  rctulenintne  ct  ipsi  suas  in 
Provincias  acU  vitiaU,  an  integra?  Si  integra, 
quoinodo  ex  iis  emendaU  non  sunt,  quae  vitium 
passa  erant,  maxime  cum  septima  et  ocuva  Synodi 
cogerentur  ex  orl)e  toto?  Si  vitiaU,  qui  fieri  potuit, 
ut  de  vitio  nullus  ex  septuaginU  quinque  supra 
centum  Episcopis,  nuUus  e  Presbyterorum  infinita 
penc  muUitudine  verbum  diceret  scribcrelquc?  .\i\ 


i59  AD  LIBRUM  DIUHNUM  ICO 

totu8  orbis  ea  lempcstate  obstupnerat  eo  usque,  ut  A     LYIU.  Quod  pertinet  ad  prlmam,  sex  omiiiDO  in 


et  vitinm  et  facinus  agnoscere  non  posset,  tot  Epi- 
scopis,  totque  Glericis  actoruro  Synodi  consciis,  et 
accusare  valentibus ,  vel  si  agnosceret,  uni  hoinini 
neque  polentissimo,  neque  optimae  famae,  neque, 
gratiosissimo  Principibus  adularetur? 

LIV.  Quid  piura  persequar?  quid  con^quentium 
saeculorum,  quid  summorum  Pontificum,  Concilio- 
rum  generalium,  illustrinm  Scriptorum,  autHonorii 
Gondemnationem,  aut  de  corruptione  actorum  silen- 
tium  ?  quid  Ecclesise  ipsiusmet  Romanae  tam  diutur- 
nam  in  Olltcio  S.  Leonis  II  confessionem?  quid  in- 
flnita  ejusmodi  argumenta? 

LY.  Constans  igiiur  cum  sit  actorum  integritas, 
constans  pariter  Honorii  o/^GoSo^ta,   inquirendum 


locis  actorum  afferri  videuir  causa,  curHonorius 
damnetur.  Act.  xiii,  pag.  novae  Edilionis  944»  quod 
ejus  epistola  ad  Sergiam  dissentanefi  sit  Patribus. 
Ibidem,  quod  Sergii  mentem  in  omnibus  sequalur 
et  dogmala  confirmet.  Act.  xiv,  pag.  97%,  quod  ejus 
episiola  in  unam  eamdemque  impietaiem  cum  scri 
ptis  hsereticorum  concurrat.  Act.  xviii,  pag.  1024, 
quod  per  eum  perinde  atque  peralios  dsmon  dis- 
seminaverit  haeresim  unius  voiuntalis  et  operatio- 
nis,  etc.  Aet.  eadem  pag.  1044,  qnod  prafidicaverit 
unam  voluiitatem  et  operationem.  Eadem  Act  pay. 
1053,  quod  secutus  sit  Tiieodorum,  Sergium,  Pyr- 
rbum,  etc. 
LIX.  Ex  his  locis  contendo,  si  modo  referantor. 


est,  quse  fuerit  tantx  damnaiionis  jusla  causa  :  nam  ^  «*  se  habent,  concludi  non  posse  Honorium  a  Sy- 


sextam  Sjmodum,  aut  rejicere  vehit  spuriam,  quod 
fecit  Albertus  Pighius;  aut  damnare  erroris,  in 
quxstione  facti,  quod  visum  quibusdam;  aut  lisur- 
pabe  auctoritatis  in  judicto  Honorii  accusare,  quod 
ab  aliis  tentatum ;  non  est,  ut  ego  quidem  reor,  ho- 
minis,  qui  conscntanea  loqui  velit :  nam  si  valeant 
exceptiones  ejuscemodi  tres  adversus  sententiam  in 
Uonorinm  a  YI  Synodo  latam,  merito  quaesierit 
aliquis,  quod  faclum  antea,  cur  his  non  sint  usi, 
qui  post  Synodum  vixerunt,  veteres  Honorii  defen- 
fiores;  cur  consequentes  Synodi  oecumenicae,  se- 
ptima  et  octava,  sextam  aut  velut  spuriam  non 
rejecerunt,  aut  tanquam  errantem  secutse  snnt;  cnr 
summi   Pontinces   non 


nodo  perculsum  anathemate,  propterea  quod  uni* 
cam  in  Chrislo  voluntatem  docuisset,  sed  tantum 
quod  docenlibus  faverit,  docendique  opportunilaiem 
Buppeditaverit. 

LX.  Primus  locus  sic  se  habet.  c  Retraclantea 
dogmaticas  epislolas,  qnae  tanquam  a  Sergio  qoon- 
dam  Patriarclia  hujus  regiae  urlis  scriptae  sunt,  tam 
ad  Cyrum ,  qui  tunc  fuerat  Episcopus  Phasidis, 
quam  ad  Honorium  quondamPapam  antiquaeRomse; 
similiter  et  epistolam  ab  illo,  id  est,  Honorio  re- 
scriptam  ad  enmdem  Sergium  :  hasque  invenienles 
omnino  alienas  existere  ab  Apostoiicis  dogmatibns, 
et  a  definitionibus  snnclorum  Conciliorum,  el  cun- 


modo  non  reclamaverunt  ^  ctoruin  probabilium  Palrum,  sequi  vcro  falsas  do 


adversus  illegitimi  judicii  ream ,  sed  eam  polius 
pari  cum  quinque  praecedentibus  veneratione  pro- 
secuti  sunt;  cur  in  eam  jurarunt  Episcopi  Episco- 
porum,  cum  in  sedem  Apostolicam  ascenderent; 
cur  cum  in  eam  jurarent,  non  modo  definitionem 
fldei  laudarunl,  sed  etiam  damnati  Honorii  nomina- 
lim  meminerunt? 

LVI.  Omiito  dicere,  non  solum  de  sancto  Leone  II, 
qui  Synodum,  etiam  qua  parte  accusatur  Honorius, 
Latinis  et  legendam  et  recipiendam  exhibuit,  sed 
etiam  de  Gallicanis  Hispanisque  Praesulibus,  qiii 
exhibitam  recepere;  imo  et  de  CoIIectoribus  Cano- 
num  doctissimis  Yvone,  Anselmo,  Deusdedit,  ct 
Gratiano,  qui  sextam  Synodum  137  accensucrunt 


ctrinas  haereticorum,  eas  omnimodo  aljicimus,  el 
lanquam  animae  noxias  execramur.  i  Alqui  eo  toci 
nullus  sermo  fit  expresse  de  una  Christi  voluntate, 
sed  tantuin  generatim  de  falsis  doclrinis  abhorren- 
tibus  ab  Apostolorum  traditione.  Abhorrent  quidem 
Sergii  et  Pyrrhi  doctrinse  ab  Apostolorum  de  fide 
traditione  :  abhorret  vero  inconsulta  Honorii,  igna- 
viter  nolentis  obsislere  haereticis,  oeconomia  a  ge- 
nerosa  fortitudine  Pauli,  aliorumque  Aposlolorum, 
contestantium,  Deo  magis  quam  hominibus  obse- 
cundari  oporiere. 

LXI.  In  secundo  loco  Synodus,  postquam  nomeu 
eorum  proscripsit  ,  188  qi^onim  Agatho  Papa 
menlionem  fecerat   in  epistola,  id  est,  Theodori 


aliis,    sine   excepiione  ulia    aut   animadversioiic.  j)  Pharanitani,  Cyri  Alexandrini,  Sei^ii,  Pyrrhi,  Pe- 


Annon  eral  utraque  maxime  opus,  si  vel  spuria  sit 
sexta  Synodus,  vel  erroris,  usurpatseque  autoritaiis 
rea? 

LTII.  Ut  justa  damnationis  causa,  quam  inquiri- 
mus,  manifeste  appareat,  videntur  mihi  tria  osten- 
denda.  Primum,  quod  antea  assertum,  non  posse 
concludi  ex  actis,  imo  neque  eorum,  qui  actis  vel 
conficiendis  inteifuerunt,  vel  recognoscendis  im- 
pensius  studuerunt,  testimonio,  damnatum  a  Synodo 
Ilonorium,  quod  unius  in  Christo  voIunUitis  assertor 
esset.  Alterum ,  damnaiionis  aliam  causam ,  et  a 
Synodo  indicari,  et  ab  aliis  ejusdem  aetatis  con- 
stanter  concordanterque  tradi.  Postremum,  jiistam 
fuisse,  quam  illi  tradunl,  damnationis  causam. 


tri  et  Pauli  Constanlinopolitanorum ,  eosque  f  ui 
pote  contraria  rectae  (idei  sentientes  anathemali 
submitli  defmivit.  i  Pergit  in  haec  verba  :  <  Cum 
his  vero  simul  projici  a  sancta  Dei  Catholica  Eccle- 
sia,  simulque  analhemalizari  pnBvidimus  et  Hono- 
rium,  qui  fuit  Papa  antiquae  Romae,  eo  quod  inveni- 
mus  per  bcripla,  quse  ab  eo  facta  sunt  ad  Sergium, 
quia  in  omnibus  ejus  mentem  seculus  est,  tmpia 
dogmata  confirmavil.  i 

Verumenimvero  locus  hic  tantum  abesl,  ut  pro- 
bet,  Ilonorium  unius  voluntatis  assertse  damnatum, 
nt  in  contrarium  alTerri  queat :  mentem  enim  Sei-gii 
sccutiiin  essc,  non  esl  de  dogmatc  conscnsisse,  sod 
adlixsissc    consilio  de  silcntio   indicendo;    Gt^ece^ 


ICt  DISSERTATiONES. 

eniin  legitur  rn  U%vitu  T^f^V  cSaxoAouOnffavra,  iJ  est, 
coosiiio  faniulatum,  quo  facta  impia  ejus  dogsrala 
eonfirinayit,  non  conseDUendo,  sed  connivcudo. 

Observo  ad  liunc  locum,  projici  ab  Ecclesia  mor- 
tooruoi  nomina,  eosque  anatbemaii  submilti,  aliud 
nibil  esse,  quam  coram  nomina  ex  sacris  dipiycbis 
deleri»  et  inEcclesia,  \el  omnino  nou  appellari,  vel 
aon  sine  infanii  dogio  atque  dedecore. 

Tertias  locos  continet  sententiam  Synodi  dc  1i- 
bellis,  cartis,  et  oposculis,  quae  a  Cbarlopbylace 
prolaia  fuerant,  et  coram  Patribus  lecta,  inter  quae 
Honorii  epistolx  duae  fuerunt,  tuv  tidnartv  >«^6vTcr, 
r^fVMucv  c<V  fttflcv  xoci  nQV  «vnov  utriStioc»  tftpiaQat,  xocc 
wit&iZaiuv  TovTa  cic  /Sc^nXcc  xat  yffvxofQopx  7roicaj(^piifAti 
%pQS  TcXciov  9ifentfffM*  nCp  irapa$oGf«v«c.  Hi$  penpe- 
cli$9  cognotimu$  in  umm  ip$am  eamdemque  impie' 
tatem  lendere^  et  velui  profana  ac  ammi$  pemiciosa 
toniinuo  igni  tradenda  cen$uimu$,  Sed  cum  in  eam- 
dem  dispari  modo  impietalem  tendere  possint  scri- 
pta  duo;  alterum,  quia  dogma  :  alterum,  quia  dissi- 
iQttlationcm  dogmatis  conlinet :  concludere  non  licet 
inde*  Epistolis  Honorii  coutineri  defiuiie  bsereticum 
dogma«  sed  alterutrum  dumtaxat  indefiniie. 

LXll.  Nibilo  plus  yalet  quartus  locus :  ait  enim 
Synodus,  c  daemonem  per  organa  sua,  id  est,  Tbeo- 
doram,  Sergium,  Pyrrbum,  Petrum  et  Paulum,  et 
floooriom*  ac  Gyrum,  atque  Macarium,  et  Slepba- 
■•m  Ecdesiae  continenter  erroris  scandaia  excitare, 
miios  Tolantatis  et  operationis  in  duabus  naturis 
Qirisii  haeresim  in  populum  Catbolicum  spargendo.i 
Yenmi  haeresis  et  docendo  et  docentibus  connivendo 
^argitur.  Qaare  condudi  ex  boc  loco,  quo  Synodi 
defiailiYa,  ut  loquuntur,  sententia  continetor,  nibil 
altud  legitime  potest,  quam  quod  aiterutro  modo 
sd  haeresim  spargendam  Honorius  contuLerit. 

LXIII.  Qointus  locus  babet  in  speciem  plus  ali- 
fnid  momenti.  Synodus  enim  cum  interrogaretur 
ab  Imperatore,  an  omnes  definitioni  sponle  subscri- 
pseriot,  exelamat,  in  baec  verba  :  c  Nestorio  et  Eu- 
tydii,  et  Discoro  anathema.  ApolUuari  et  Severo 
aoatbema.  Consentaneis  189  eorum  anatbema. 
Tbeodoro  Pbaranitae  analbema.  Sergio  et  Houorio 
natbema.  Pyrrbo  et  Paulo  anatbema.  Macario  et 
StepbanoetPolycbronio  anatbema.  Omnibus  bacre- 
tids  anatliema.  Qui  pKedicaverunt,  et  pnedicant, 
et  doceot  ac  docturi  sunt  unam  voluntalem,  el 
i!Bam  operationem  in  dispensatioue  Domini  nostri 
kssa  Cbrisli,  anatbema.  >  Videntur  enim  omnes  qui 
aiipellati  sant,  c  dici  baeretici,  qui  quidem  praedica- 
f  eriol  onam  vobmtatem.  >  Verum  distinctione  pan- 
ctoram  evanescit  omnis  argumenli  vis  et  species: 
nara  anatbema  dicitar  bominibus  nominatim  appel- 
Uiis,  onam  eamdemque  ob  causam  in  exclamatione, 
ob  qnam  in  definitione,  de  qua  mox  actum.  Tum 
ad|ecto  punclo  subjangitur ,  i  Omnibus  baereticis 
aoaibema.  >  Iteram  adjecto  puncto,  c  Qui  pnedi- 
cavermit  el  praedicant,  et  docent  ac  dociuri  sunt 
ofiam  volontatem  et  unant  operationem  in  dispen- 
f Mioiie  Qiristi  J>ei  nostri,  anatbema.  > 


-  blSSERTATIO  H.  162 

A  LXiV.  Postremus  locus  in  prosphoneiico  ad  Im- 
peratorem  parum  admodum  valet,  ad  Honorium 
unius  voluntatis  assertac  reum  pcragcndum,  multum 
ad  absolvendum.  Sic  enim  se  babet :  c  Superfluas 
vocum  novitaies  et  barum  adinventores  procul  ab 
ecclesiasticis  septis  abjicimus,  et  anatbemati  me- 
rito  subjicimus,  Tbeodorum  Pharanitanum,  Sergium 
etPaulum,  Pyrrhum  simul  et  Petrum,  qui  Constan- 
tinopoleos  Prasulatum  tenuerunt,  insuper  et  Cyrum 
qui  Alexandrinorum  sacerdotium  gessit,  et  cum  eis 
Honorium,  qui  fuit  RomaePnBSul,  ut  pote  qui  eos  in 
bis.secutus  esl.  >  Gncce,  »c  cxccvoe;  cv  toutocc  «xo- 
XovGniravTa.  Observandum  auiem,  Honorium  ab  aliis 
sejungi,  quasi  disparis  condilionis  esset,  et  damna- 
tum  dici,  quod  aliis  famulatus  obsecutusque  sit, 

B  boc  enim  significat  vox  dxo^ouGiiffavTo;.  Perversis 
vero  consiliis  aliorum  famulatus  est,  non  resistendo, 
ut  par  erat,  sed  per  imprudentem  sileutii  jussioneni 
favendo  :  quo  silentio  abusi  baerctici  dogma  Catboli- 
cum  de  duabus  voluntatibus  popuios  sensim  sine 
sensu  dedocere  tentabant.  Nou  igitur  baeresis  as- 
sertae  reus  fuit,  sed  fotae;  non  consensionis  cum 
haereticis,  sed  inconsultae  dissimulationis. 

LXV.  Quoad  secundum :  Imperator  Constantuias, 
qui  Synodo  inlerfuit,  et  sumnius  Poniifex  Leo,  qui 
acta  e  Grsecis  Latiua  fecit,  Honorium  non  baeresis 
causa,  sed  alterius  factnoris  damnatum  tradunL 

Constantinas  igitur  in  Edicto,  t  Anatbematizamus 
eos,  inquit,  qui  novoram  dograatum  autores  et  faa* 
r  tores  sunt  i  Tbeodorum  dicimus«  qui  fuit  Pbarani- 
tanus  Episcopus,  et  Sergium,  qui  fuit  bujus  urbis 
AntisteS)  moribus  Tbeodoro  et  impietale  parem,  at- 
que  etiam  Honorium,  qui  fuit  antiquae  Romae  Papa, 
boram  fautorem,  adjutorem  et  confirmatorem  bae- 
re8is,>  etc.  Homines  qui  damnantur,  duum  generaro 
facit^  dogmatum  autores  et  fautores :  Tbeodoro  et 
Sergio  velut  autoribus,  Honorio  tanquam  fautori, 
dicit  anatbema. 

Synodi  porro  «lentem  nemo  melius  inicllcxit, 
qoam  Imperator,  190  ul  qtii  rebus  Theologicis 
apprime  erat  eraditus,  Synodique  actionibus  inde  • 
fesse  interfuit,  imo  etiam  pars  optima  extiiit.  Cum 
paulo  ante  dixisset  de  Sacerdotibus,  qui  pcrverse 
Ecclesias  guberaarant.  c  Hi  sunt,  inquit,  Tbeodo- 
^  rus,  qui  fuit  Pbaran  Episcopus,  Sergius,  qui  fuit 
nostrae  a  Deo  conservandae  regiae  urbis  Antistes,  ad 
baec  Honorius,  qui  fuit  antiquae  Romae  Papa,  bujus- 
modi  baereseos  confirmator,  qui  etiam  sibi  ipse 
pugnat,  >  etc.  Vocat  confirmatorem  baereseos,  pro- 
pter  inconsultam  oeconomiam  :  arguit  qood  pugnct 
secum,  quia  cum  catbolice  reipsa  sentiret  in  literis, 
non  tamen  spiritu^  quo  ad  prufligandam  baeresim 
opus  erat,  et  locutus  est  ei  egit. 

LXVI.  Leo  II.  In  epistola  ad  ConsUntinam  Impe- 
ratorem.  c  Anatbematizamus  novi  erroris  inveulo- 
res,  id  est,  Tbeodorum  Pbaranitanum  Episcopum, 
Cyram  Alexandrinuip,  Sergium,  Pyrrbum,  Paulum, 
Petram,  ConsUntlnopolitanae  Ecclesiae  subsessores 


.^ 


!C3 


Ab  LIBUIjM  DiUUNUM 


m 


jiagis,  quamPraesuleft;  necnon  el  Honorium,  qui  ATypus  porro  damnatus  est  a  Martino  I,  vchil  im- 


hanc  Apostolicam  Ecclesiam  non  Aposiolicae  tradi- 
tionis  doctrina  illustraVft,  scd  profana  prodilione 
immaculatam  maculari  permisil.  • 

In  epislola  ad  Episcopos  Hispanias.  c  Condemna- 
tione  mulciati  sunt  Theodorus  Pharanitanus,  Cyrus 
Alexandrinus,  Sergius,  Pyrrhus,  Paulus,  Petrus, 
Constantinopolilani ,  cum.  Honorio,  qui  flammam 
harelici  dogmalis  non ,  ut  decuit  Apostolicam  au- 
torilatem ,  incipicntem  exlinxit ,  sed  negligeniia 
confovit.  I    ^ 

In  epislola  ad  Ervigium  Regem.  t  De  Ecclesiae 
Catholicae  adunalione  projecli  sunl  Theodorus  Pha* 
ranitanus  Episcopl»,  Cyrus  Alexandrinus ,  Ser- 
gius,  Paulus,  Pyrrhus  et  Petrus,  quondam  Constan- 


pius,  et  a  tota  Synodo  LateraDensi  r^ectus,  allatis 
rationibus,  qux  ut  sancta  Synodo  dignae,  ita  inela- 
ctabilis  sunt  momenli. 

LXVIH.  Facile  nunc  conficitur,  quod  fuerat  in 
partitione  tertium  :  constat  cnim  peccasse  Honorium 
sua  illa  oeconomia,  qua  voiuit,  de  una  vcl  gemina 
operationc  taoeri,  cum  tamen  religionis  causa  exi- 
geret,  apertc  gcminam  dcfcnderc  :  ne  scilicet  ab 
Eutychianorum  reliquiis  fldcs  dc  duabus  naturis  in- 
confusis,  impermixtis,  et  indistinctis,  quae  oblique 
petebatnr,  nutarcl.  NuIIum  vero  pcccatum  est, 
quod  fldei  Catholicae  noceat,  quin  ab  Ecclcsia  me- 
rito  vindicari  queat ;  nequit  autem,  si  cxcmptus  sit 
c  vivis  qui  peccavit,  nisi  eraso  de  sacris  tabulis 


tinopolilani  Praesules,  ct  nna  cum  cisHonoriusRo- B  nomine,  infamata  mcmoria,  et  combustis  libris 


manus,  qui  immaculalam  Apostolicae  tradilionis  re- 
gulam,  quam  in  pnEdecessoribus  suis  accepit,  ma- 
culari  consensit.  i 

LXVH.  Ul  tanli  teslimonii  momenlum  perpenda- 
tur,  observandum  :  i.  A  nemine  eruditorum  nunc 
audiri  Baroninm,  qui  advcrsus  Imperatoris  Summi- 
quc  Pontificis  littcras  quasi  supposititias  reclamat. 
II.  Lconcm  summa  diligentia  pcrlcgissc  acta  quae 
transtulit.  <  Geslorum  synodalium,  inquit,  scriem 
reccnscntcs,  curiosaquc  diligentia  singula  quaeque 
gesla  flagitantcs,  eadem  quae  Apostolicae  sedis  Le- 
gati  narraverant,  scriptis  consonantibus  convenire 
reperimus.  Compcrimus  cnim,  >  ctc.  ui.  Legatos 
sedis  Apostolicae  non  interfuisse  tantum ,  sed  ctiam 


quae  triaSynodus  advcrsusHonorium  exercuit:  eradi 
porro  nomen  de  sacris  diptychis  id  ipsum  est ,  si 
agitnr  de  mortuis,  quod  ab  Ecclesia  projid ;  infa- 
mari  memoriam  nihil  aliud,  quam  propter  nocu-»^ 
mentum-  iliatum  fidei  damnari ;  comburi  libros,  est 
indignos  dici  qui  legantur. 

LXIX.  Nihil  vero  mirum,  eadem  poena  erroris 
fautorcs ,  etiam  negativos,  si  licet  ita  loqui,-  qua 
antores  ipsos,  afiici ;  eadem  enim  utrosquc  cnlpa 
teneri  docent  summi  Pontifices. 

Innocentius  primus  ad  Patres  Milevitanos :  <  Ca-» 
veat  pastoraiis  cura  ne  dnarum  ovium  dira  contagia 
serpant  forsitan  per  vulgus  incautum,  rapacique  lu-» 
pus  corde  laetetur  intra  ovile  domlnicum  :  tantas 


prsefuisse  acUonibus  ConciUi,  in  quibus  aclum  est  ^  ovlum  fusas  calervas,  dum  a  custodibns  dissimulan* 


de  Honorio  :  imo  definitioni  et  prosphonctico,  in 
quibus  damnatur,  subscripsisse  primos  omnium,  at- 
que  ita  fieri  non  potuissc,  ut  sincrcnt  sc  actis 
snppositis  illudi,  illusique  Pontificcm  in  crrorem 
dttcerent.  iv.  Legatonim  nomine  non  eos  tantum  in- 
telligi  dcberc,  qui  locum  Agathonis  tencrent,  scd 
etiain  qui  a  Concilio  Romano  missi  cum  Monachis 
in  191  Concilio  censentur,  eosquc  omnes  nec  ru- 
des  fuisse,  nec  imperitos  doctrinae  fidei,  scd  erudi- 
tos  apprimc,  licet  saecularis  eloqucnliae  cxpertes; 
quare  non  poiulsse  tam  supine  falli,  ut  neque  scn- 
tenliam  Concilii,  quam  Ipsi  praesidendo  tulissent, 
tteque  actorum  integritatem,  quae  subscripsissent, 
satisque  Pontificcm  curiosc  interrogantcm  docerent.  «. 
T.  Non  aliud  objectum  fuisse  Honorio,  quam  quod 
Sergio  consentiret ,  atque  adeo  foveret  haercsim. 
Conscnsit  vcro  tantum,  qua  parte  Scrgius  ficto  pa- 
cis  nomine  dissimulandum  censebat,  uterque  Igitur 
coiicordiae  studio  fovil  hicresim  :  sed  Honorius  alie- 
nam,  quia  non  pcremit;  suam  Sergius,  quia  dissi- 
mulavit.  Subscr»psit  uterque  similia  reprobalis  duo- 
bns  scriptis  Imperatorum ;  sed  Honorius,  Typo  Con- 
stantis,  quo  nibii  impcrabatur  prxlcr  silcntium; 
Sergkis,  Ecthesi  Heraclii,  qua  praeter  silentii  indi- 
ctionem  continebatur   nnius  voluntatis  professio. 


ler  habctur  vulnus  duarum.  Prospiciendum  est 
crgo,  ue  pcrmittcndo  lupos,  mercenarii  magis  vi- 
deamur  esse  quam  pastores.  > 

Caelestinus  I  ad  Episcopos  Galliamm :  <  Tlroeo 
ne  coniiiverc  sit  hic  tacerc  :  timeo  ne  magis  tpsi 
loquantur,  qui  pcrmiltunt  illis  talitcr  loqui.  In  uli- 
bns  causis  non  caret  suspicione  tacitnrnitas,  quii 
occurrcret  veritas,  192  si  falsitas  displiceret :  mC- 
rito  namqnc  causa  nos  respicit,  si  silcntio  faveamus 
crrori.  i 

Leo  I,  epist.  93,  ad  Turibium  :  c  Si  profanis  er> 
roribus  Sacerdotum  corda  non  rcsisttmt,  qua  con- 
scientia  honorcm  sibi  debitom  vendicant,  qul  pro 
animabus  sibi  credilis  non  laborant?  Bestiae  imiunt, 
ct  ovium  septa  iion  claudunt  :  furcs  insidiantur, 
ct  excubias  non  prsetendunt  :  morbi  crebieseunt, 
et  remedia  nuUa  prospiciunt,  >  ctc. 

Foelix  U  ad  Acacium  ConstantinopoHtanum.  <  Nc- 
gligere,  cum  possis  deturbarc  perversos,  nihil  est 
aliud  quam  fovere;  nec  caret  scmpulo  societalis 
occullae,  qui  evidcntcr  facinori  desinit  obviare,  i  elc. 

Synodus  Latcrancnsis  sub  Mariino  I,  de  Typo 
Constantis  agens.  t  Stmiliter,  inquit,  malum  est, 
pejus  amplecti,  ct  cum  ipso  melhis  indiscrele  i>roji- 
ccre.  > 


i-jH 


DISSERTATIONES.  —  DISSERTATIO  Ul. 


I«6 


IM  DISSEaXATlO  III. 

APPENDix  AD  noTAS  GAPiTis  lYy  Z>e  u$u  pallH. 


1.  Pallii  nomine,  quai  signiflcatiooe  hic  snroilar,  A  ^ien»»  Eplacopo  permisil  paUium  geiera,  tanc  eum 


genus  quoddam  sacri  vestimenti  inteliigltur,  quo 
Patriarcto  amiciebantur  quidem ,  cum  ordinaren- 
tnr;  exuebantur  vero,  si  deponi  contingeret. 

II.  Cojasmodi  fuerit  in  Ecclesia  Orientali,  non  est 
hvjiis  loci  disserere  :  ad  solam  enim  Occidentis  Ec* 
clesiam  pertinet  Liber,  qiiem  illustramus;  nec  linjus 
^uoque  loci  est  dicere,  qnls  modus  nostra  setate  sil, 
quis  ritus  cooferendi,  et  quis  usus  atque  aotoritas ; 
oemo  siquidem  id  non  potest  facile  discere  ex  Juris 
Poulificii  interpretibus.  ad  titulum  de  uiu  et  autori- 
iaie  paliiL 

III .  Ad  sola  igitur  priora  saecula  spectat  haec  qoa- 
liscDmque  est  nostra  Disserutio,  si  tamen  Disserta* 
lio  est ,  et  non  poiios  compendiosa  qusedam  obser 
Tatio* 


IV.  Vox  pallii  apud  Latinitatis  autores  Testem 
illam  iongam  significal,  qu»  aiiis  indomentis  ita  im- 
ponitur,  ol  subinde  assumatnrf  cum  prodeundum  in 
poblicum;  deponator,  quando  qnisque  domi  apod  se 
esu 

V.  In  sacris  omamentis  vox  iila  ambiguam  liabet 
sigotflcationem  :  sumitor  enim,  aliquando  pro  Teste 
sacra,  quae  superinduitur,  ut  quod  pluTiale  dicitur, 
qnodque  cappa  et  casula ;  aliquando  pro  insigni  qoo- 
dam  digniiatis  eximiae,  quod  ipsi  etiam  cappse  caso- 
Ixque  imponitur  :  atque  idcirco  pallii  nomen  sorti- 
tar,  quoniam  Tel  paliio  imponitur,  sicut  paliium 
reliquis  vestibus,  Tel  estpaliiiornamentum  qooddam 
ei  decas :  frustra  eniro  sunt,  qui  super  ea  nomina- 
lione  anxie  quserendo  se  cruciant. 

VI.  Poa»lrema  bac  potestate  nooc  acclpitur,  atqiie 
ila  signlficat  idipsum  proportione  in  Ecclesia,  quod 
lorqais  in  miiitaribus  regiisque  194  Ordinibus,  ni- 
nirum  insigne  dignitalis  ci^usdam  praecellentis,  et 
laeDiam  pallio  sacro  circumadditam. 

VD.  Qaoniam  vero  nuUa  est  in  Ecclesia  dignitas 
Fatriarcbali  mjgor,  idcirco  omatus  ille  Patriarcba- 
ram  proprius  extitit,  et  iilhis  praesertim,  qui  reliquis 
omnibos  anteceiiit,  quique  jure  divino  praeest,  idest, 
Himmi  Ponlificis,  sive  Episcopi  Romani. 

VUI.  Com  autem  in  Ecdesia  dignitati  potestas  re« 
fipondeai,  paUiaro,  de  quo  loquimur,  una  cum  dignt- 


Eiectum  a  Glero  Romano  in  Bommom  Pontificem 
more  majoram  ordinaret. 

X.  Non  recedit  igilur  procul  a  vero  sententia  illo- 
rom,  qui  Linum  Pelri  successorem  hojus  ornamentl 
aotorem  faciant.  Faciant  vero  Ruperlus  Tultiensis, 
et  Augustinus  Patritius  :  iUe  ia  \ib.  i  de  divinis  Ofli' 
ciis  cap.  «7,  iste  lU).  i  sacroram  rituura,  sect.  de 
pallio. 

XI.  Mirabile  porro  est.  quod  scribit  Rupertus,  Ma- 
lerDum,  qui  ad  Trevirensem  Ecclesiam  fundandam 
a  B.  Petro  Apostolo  missus  est,  basrodiutem  pallli 
suis  successoribus  reUquisse  :  id  enim  si  veram  sit, 
fateri  oporlet,  S.  Peiram  usam  fuisse  paUio,  eoqoe 
Materoum  donasse,  aique  adeo  ab  exordio  nascentis 

B  Ecclesiae  summos  Pontifices  et  gessisse,  et  conces- 


sisse  paUium.  Veram,  ui  sine  lestimouio  veieram, 
autor  iUe  duodecimi  dumtaxat  s«cuti  taraanUquam 
pallii  concessiooem  fiicit,  iia  fidem  vix  obtinero  valet, 
saltem  apod  homines  non  vebemenier  credulosi 

XII.  Accepit  a  Ruperio,  quae  scripsit  Augusunug 
Pairiiius,  auior  Ubrorum  de  sacris  Ecdesiae  Romaiiae 
riiibus,  quos  qui  tribuanl  Christophoro  Marceilo 
Corcyrensi,  videntur  MarceUi  pnEfationem  ad  Leo- 
nem  X  inter  iegendum  prastermisisse  :  scribcbat 
enlm  praefationem  MarceUus  anno  I5I6,  sedenle 
Leone  X,  cui  librum  dicavit :  composuit  Ubrum  autor 
aiino  U73  aot  4474,  sedente  Sixto  IV,  et  regnante 
Federico,  ut  manifeste  ostendit. 

XII.  Quemadmodum  vero  summi  Pontiflces  po- 
^  testatem  soam  aUquando  Pra^sulibus  inferiorum 
Eccle^iaram  communicaraBi,  eosqne  in  Provinciis 
remotis  Vicarios  soos  crearont,  ita  coromunicako 
potestatis  insigne  contuierunt,  qoae  ipsa  est  conces-' 
sio  paUii :  undefaclum,  195ut  pristinis  temporibus. 
quotiescumque  coUalum  esl,  laiia  sit  mentio  con- 
cessae  autorilatis  illius,  qux  per  se  summo  Pontiflci 
Gonvenit,  nempe  cogendt  Synodos ,  exercendi  do 
Episcopis  rebusque  fidei  judicia,  faculuiem  Episco- 
pis  faciendt  longius  a  sua  Ecclesia  recedendi,  etc. 

XIV.  Quia  porro  vicaria  potesus  cum  pailio  Iri- 
buebatur  a  summo  Pontifice,  jus  xquitasque  exige- 
bat,  ut  qui  paUium  accipiebanl,  obUgarmit  vlcissim 


taie,  plenitodinem  potestatis  signiflcat,  pro  modo  i  wmmo  Pontiffci  pecoliarom  fidcm.  Verum  quas  angu- 
laroen  personae,  a  qua  gerilor  :  nam  tn  samroo  Pon-  ^  stis  vicarii  muneris  lerminis  obligatio  fldei  coerce- 


tifice,  jn  Ecclesiam  universam ;  in  aliis  Patriarcbiis, 
iii  siiigolas  suas  dioeceses,  potestatein  deroonslrat. 
IX.  Bicol  inOrienlali  Ecclesia  miliom  designari 
poiest  tempus,  quogeri  a  Palriarcbis  casperit,  sic 
neqae  in  Oecidemali :  qaare  perpetuus  merito  d  ci 
poiest  usus  in  summis  Pontificibus,  cum  sacris  ope* 
rarentor,  aot  munia  sibi  propria  obirent.  Fuit  certe 
US09  aole  annum  336,  quo  anno  Marcus  Papa  Os- 


batur  primuro,  laliuspostea  extensa  esl. 

XV.  Prirois  lemporibus,  curo  paUiam  pcr  Uleras 
a  Poniifidbus  mitteroior,  Uierse  conUnebanl,  nou 
tantum  exbortaliooem  ad  vilam  sanctius  instiluen- 
dara,  munusque  paslorale  digne  vlcaria  poteskite 
implendum ,  sed  etiam  aliquando  mandata  de  extir 
pandis  b^resibus,  zizaniisque  In  agro  Ecclesiae  sue- 
crescenlibus.  Verum  de  peculiari  obedientia  subja 


i67  AD  LlBMJM  DlUhNUM  m 

clioneque  millus  tunc  crat  sermo,  fiiii  posieriore  A  Praesulibus  pallii  usus  ^ril)»wctur,  n      item  Hlspa- 
jetate,  si  non  seinper,  saliem  ut  plurimum.  Id  quod        '     "  "  "*     ™— - 


dixi  de  primis  temporibus,  constat  et  epistolis  Sym- 
machi,  Pelagiique  II,  et  S.  Gregorii,  atque  eliam  ex 
formulis  Diiirni. 

XVI.  Non  (^iffilcor  tamen,  quin  pallii  sacrique 
illius  torquis  communicatio  fuerit  arctior  quaedam 
accipieniis  Episcopi  cum  dante  summd  PontiGce  con- 
junctio,  ita  ul  per  Episcopum  Ponlifex  videretur 
potestatem  suam  exercere  in  Provinciis  longius  re- 
motis,  et  ubique  Ecclesiae  adesse  potestate,  ut  qui  or- 
b^m  Christianum  Yicarii  Chrisli  regendum  susce- 
pissent.  Id  Pelagius  1  mittens  Sapaudo  Arelatensi 
pallium  innuit.  Vices  enim  suas  idcirco  traditas  si- 
gnificat  more  majorum,  f  ul  slahilis  illius  petrse 


nis.  Temporibus,  inquit,  Vigiiii  et  Gregorii  Magni, 
Gallix  Constantinoilolitani  Imperatoris,  aut  dominio 
adhuc  aliquatenus  subjacebant,  aut  certe  autoriutem 
ognoscebant^  Hispania  vero  jam  omnino  Romani 
Imperii  jugum  excusserat  :  quare  Gregorius  Magnus, 
ait,  cum  Leandro  Hispalensi  pallium  mitteret ,  con- 
sensus  ab  Imperatore  obtenti  non  meminit :  meminil 
vero,  cnm  Siagrio  Augustodunensi. 

XX.  Tota  hsec  commentatio  vanitate  sua  corniit. 
Un  le  enim  novit  ilie,  non  postuiatam  fuisse  a  Mau- 
rilio  potestalem,  cum  Gregorius  l<eandro  paliium 
mitteret?  An  quia  silent  literae,  factum  noo  est? 
Silent  et  literx,  quibus  paliium  rolttit,  aut  Pelagiut 
Sapaudo  Arelatensi,  aut  S.  Gregorius  Virgilio  pari- 


sempiterna  soliditas,  supra  quam  Dominus  Salvator  ^  ter  Arelatensi :  an  inde  fit  consequens,  ut  nec  ille. 


noster  propriam  fundavit  Ecclesiam,  a  solis  ortu 
usque  ad  occasum,  primatus  sui  apicem  successorum 
suorum  autoritate,  tam  per  se,  quam  per  Vicarios 
8U0S,  flrmiter  obtineret,  eic.  Sic  participata  solici- 
ludine  sanclam  Dei  universalem  Ecclesiam  nostri 
per  Dei  graliam  rexere  majores,  k  etc. 

XVII.  Quoniam  vero  sexto  septimoque  saeculo  mit- 
tebatur  pallium  Episcopis ,  etiam  extra  Imperii  ditio- 
nem  positis,  factum  est,  ut  quo  tempore  summi 
Pontiflces  pene  servirent  sub  Exarchis  Imperatori- 
busque»  eoque  suspicaciores  forent  Exarchi  ac  Im- 
peratoreS)  quod  vix  Romoe  dominatum  retinerent, 
adversQS  invadentes  aliarum  gentium  Reges:  factum, 
hiquam,  est  ut  Pontifices^  cum  pallium  mitlerent)  ^ 
consensum  Imperatoris  expeierent ;  ne  ea  dc  causa 
oriretur  suspicio  affectatlaliunde  praesidii.  Ita  Vigi- 
lius  Justiniani,  ita  Gregorius  Magnus  Mauritii  con» 
sensum  poposcit :  gemebat  enim  sub  Theodorae  Ju- 
stinianique  serviliter  uxorii  tyrannide  Vigilius ,  et 
Gregorius  Exarchi  calumnias,  convitiaque  Imperato- 
ris  patiebalur.  Neuter  scilicet,  196  Pi^  ^"^  prudentia, 
volebat  auimos  horoinum  quaerentium  rixas  tangere» 
vel  levissima.suspicione  societatts  initae  cum  Regibus 
Childeberlo,  Theodorico,  et  Theodeberto  :  neuter 
cniffl  ignorabat,  quae  calumnia  simili  specie  Silverio 
structa  esset»  quamque  dira  inde  summos  Pontifex 
pertulisset. 

XVUL  Ex  his  conficiontnr  duo :  altenim,  nec  esse 
opus  laboriose  qoaerere  generalem  aliqoam,  et  qoae  j^ 
ad  omnes  Pontifices  pertineat,  caosam  consensus 
Imperatorum,  qui  a  Pontificibus  dumtaxat  duobus 
expetitos  scitur  :  ueque  rationi  consentaneom  esse 
eaosaro  illam«  etsi  generali  quadam  opus  esset,  inde 
afferre,  quod  pallium  omatos  Imperialis  foret,  qui  ut 
esset  sommis  Poatificibos  ab  Imperatoribus  oonoes- 
sus,  ita  commonicari  non  posset  aliis  sine  Imperatc^- 
rom  venia .  nam  Imperialium  haee  vestiom  concessio, 
onde  facta  Oricntalibus  Patriarcbis  habetor,  unde 
RGA|umis,  nisi  forte  ex  conclamata  illa  donalione 
Gonstantini  facta  Sylvestro? 

XIX.  Altenim,  speciem  veri  non  habere,  quod 
iniperos  quidam  scriptor  commcntos  est,  de  causa 
expetitae  ab  Imperatoribus  potestatis,  ut  Galltcanis 


nec  iste  peiierit  ab  Imperatore  consensionem?  Si  lit 
consequens,  ruit  ratiocinium  hominis,  cum  qoo  res 
est,  qua  spectatGalliarum  Episcopos.  Si  non  fitcon- 
sequens,  ruit  pariler,  qua  Ilispanos  attinet.  Dicere 
vero,  quod  venit  in  mentem  viro  doctissimo,  posto- 
latam  non  fuisse  a  Pelagioconsensionem  Imperatoris, 
cum  Sapaudo  pallium  concederet,  quia  jam  consoe- 
todo  concedendi  obtinoerat;  non  valet  admodom,  ot 
respondealor  Hispanorom  Patrono.  Si  enim  valeret» 
nihil  erat  caosae,  cor  haec  eadem  consensio  peteretor, 
cum  Vigilius  Auxanio,  Aurelianoque  pallium  daret : 
antea  enim  Arelatensi  Caesario  Symmachos  dederat. 
Verom  inde  opinio  nostra  stabilitor  :  Pelagios  eniin 
consensionem  Justiniani  non  postulavit,  quia  ipsi 
cum  Justiniano  bene  erat;  postuUivit  Vigilius,  quia 
male. 

XXI.  De  personis,  qoibus  conferebatur  paUiom, 
pristinis  iilis  197  temporibos»  in  qiiibos  versamor, 
non  ona  est  constansqoe  omnium  sententia.  Sunl 
qui  opinentur»  lege  qoasi  cominoni,  Metropolitis  da- 
tum,  inferioribus  aliis  tantum  privilegio.  Sunt  qot 
contra  existiment,  promiscue  tributum  omnibos, 
proot  visom  unicuique  sommo  Pontiflci.  Nonnulli 
dividunt,  aiunique  omnibus  quidem  tributom,  prool 
Pontifici  visum,  hoc  tamen  discrimine,  quod  Metr»- 
politis  solis  cum  potestate  vicibos  sedis  Apostolicae 
fongendi;  inferioribus,  c\im  minoribos  quibosdam 
privilegiiS)  ad  ornatum  nempe  atqoe  bonorificam 
praesidentiam,  aliaqoe  ejusmodi. 

XXn.  Primi  opinionem  soam  oso  et  ratione  eon- 
firmant :  vjces  enim  sedis  Apostolicae  soUs  Metropo- 
iilis  coDcessae  reperiuntur,  idqoe  factom  convenien- 
ter,  ot  nempe  et  aotoritas  summa  miou&  qoasi  d^ 
scenderet,  et  qui  parere  delierent  nedis  Apostolicae 
Vicariis,  minos  asgre  id  pcaestarent,  non  insctoites 
obedientiae  Metropolitis  exbibeiidae. 

XXIil.  Secundi  otontor  iisdem  argumenlis,  usu 
nempe  et  ratione  :  nam  ipsis  etiaro  Diaconis  Presby- 
terisque  autoritas  sedis  Apostolieae  credita  ea,  et  in 
negotiis  quidem  gravissirois.  Certe  Pauluro  Patriar- 
charo  Alexandrinum  Pelagiiis  Vigilii  Diaconus  de 
tbrono  df jecit,  et  Philippus  Presbyter  in  Bphesiiia 
Syriodo  Goelcstini  locuro  teouit.  Neqoc  vero  Id  roiruf n 


*^^  DISSERTATIONES 

siqtiidein  beneficioruiu  iiaic  esi  coiidiUo,  ut  a  Priii- 
cipe  pro  arbilrio,  quibus  placilum,  IribuanUir. 

XXIV.  Poslreini  pro  se  afferunt.  i.  Quod  episco- 
pis  inferioribus,  quibus  concessum  legitur  palliura, 
ul  Maximo  Osliensi  a  Marco  ann.  356,  Siagrio  Au- 
gustodunensi  a  S.  Gregorio  ann.  599,  et  Aigilberto 
Ceaomanensi  a  Joanne  V,  ann.  685,  aliisque,  ul  Pa- 
piensi,  Lucensi,  Bambergensi,  etc,  vicaria  sedis 
Apostolicx  potestas  tribula  non  reperilur,  sed  privi- 
legia  dumlaxat  minora.  2.  Quod  nullus  Metropolila 
reperiatur  donalus  pallio,  sine  vicarialu  sedis  Apo- 
stolicae.  Ita  wjigo  illi. 

XXV.  Ego  vero  sic  existimo,  nullis  unquam  de 
Clero  pallium  concessura  esse,  nisi  Episcopis,  elsi 
aliquaiido  Presby teris,  imo  et  Diaconis,  sedis  Aposto- 
licae  vices  niandatae  sint  :  neque  enim  in  veteribus 
mouunicntis  uilum  legilur  conlrarii  facli  exemplum ; 
legQutur  tamen  passim  vices  Apostolicae  sedis  tribu- 
1«,  et  Presbyteris,  ut  pracessent  Synodis,  eliam  ge- 
■eralilMis,  sic  Philippus  Presbytor  iii  Coucilio  Epbe- 
sino  locum  tenuit  sedis  Apostolica; ;  el  Diaconis,  vel 
ad  samnKfi  autoritatis  actum,  sic  Pelagius  noraine 
Vigilii  Papae  deposuit,  adjunctis  sibi  Palriarcbis  diio- 
bas,Paulum  Alexandrinnm  Antisiilem.  Hujusautem 
rei  causa  vix  afferri  potest  ulla,  praeler  Ponlincum 
volaolatem  :  nam  si  dicalur  incongruum  esse,  quod 
Piiesbyler  Episcopis  alque  eliam  Metropolilis  prassit, 
cum  autoritate  illa  plena,  cujus  insigne  est  pallium, 
excipieuir  slatim,  et  praesidentia  Presb)  lerorum  a 
Papa  missoruro  IQg  ad  Concilia,  ct  Diaconi  Pelagii 
jodidum  de  Patriarcha  Paulo,  et  Abbalis  in  Anglia 
jns  ordinarium  in  Episcopos.  Quod  si  rursus  cause- 
turaiiquis,  pnllii  nomine  intelllgi  extremam  orani 
pallii,  qoo  Ponlifex  in  sacris  faclendis  ulerelur,  atque 
adeo  non  decere  Presby terura,  sed  solura  quasi  regem 
sacrorom,  responderi  polest,  non  aliam  esse  niinc, 
foisseqiie  olim  sacra  facieniis  Pontiflcis ,  aliam  Pre- 
sbytcri  vestem,  de  qoa  possit  esse  hic  quastio,  atque 
ita  pallioro,  cujus  est  inter  Missarum  solerania  vel 
uDicQs,  vel  frequentior  usus,  non  minus  Presbytero, 
quam  Episcopo,  convenlre,  si  hujus  unius  conve- 
nientis  raUo  habeatur.  Quod  si  urgealur,  alias  esse, 
prxter  Missam,  functiones,  inter  quas  obeundas  pal- 
lio  Episei^us  utatur,ut  ordinare,  etc,  id  ego  fatebor 
lubens :  sed  quemadmodom  ordinant  Episcopi  sine 
pallio ,  qaidni  Presby  teri  pallinm  gerant  sine  ordina- 
tfoiie,  etc. 

XXVI,  Existimo  pariter,  imo  certns  sum,  non  so- 
Ih  Mctropolilis  concessum  esse,  sed  inferioribus  etiam 
Episcopis.  Id  conslat  exemplis  pluribns  anlea  rela- 
tis.  quibus  adde  factum  Joannis  VUI  pallium  mitleii- 
lis  VaJIoui  Metensi  Episcopo,  quod  jam  prascessores 
quatuor,  nec  quicqnam  reclamantibus  Melropolitis, 
ohiinuerant.  Mos  iste  non  ita  obsolevit,  quin  iioslris 
temporibus,  curo  Rex  Chrisiianissimus  Ludovicus  XIII 
inst^ret  siimrao  Pontifici,  ul  Ecclesiara  Parisiensem, 
propter  dignitatem  civitatis,  qua  imperii  caput.  in 
Arcbiepiscopaiom  erigeret,  diflicultatem  senliens 
Ponlifex,  obSenonensis  MetropolilT  conlradictio- 
Patrol.  CV, 


-  DISSERTATIO  III.  |,,j 

A  nem,  pallium  obtiileril  Parisionsi  Episcopo,  ue  Regis 

vidcreturanimum  repulsa  laedere.  Deinde  nuper  Au- 

gusiodunensi  ab  Innocentio  XI  nunc  scdenle  conces- 

sum  est. 

XXyil.  Ex  eo  quod  sanclo  Odiloni  Cluniacensi 
Ahbati  missuni  a  Bencdicto  IX  pallium,  ex  Glabro 
i-eferl  Ilallerius  de  sacris  Ordinibus,pag.  257  posset 
qtiispiara  opinari,  non  solis  Praesulibus  hoc  dignita- 
tis  msigne  coHatura  fuisse  :  sed  id  faceret,   rcpu- 
gnante  ipso  Glabro.  Nara  raissura  quidem  est  Odiloni 
palbum  cum  amiulo,  non  quo  tamen  uterelur  Abbas 
sed  quod  gereret  factus  Antisles  Ecclesia  Lugdu- 
nensis,  quam  regere  jubebaiur  a  Ponlifice.  Audieii- 
dusGIabcr,  qui  poslquam  recensuil  dissensioiies  dc 
electioneEpiscopi,BurchardoinsedemLugdunenseiii 
B  successuri,  relalionemquePontifici  de  dissensionibus 
factam,  iu  pergit :  t  Pontifex  protinus  raitiens  eidem 
Palri  pallium  simul  et  annulum,  imperavit  eumdem 
proHlictae  civitatis  fore  Archiepiscopum ;  sed  vir  re- 
bgiosus,  suae  humilitatis  atiendens  proposilum,  om- 
nimodis  renuil  fieri ,  pallium  ei  annulum  suscipiens, 
illi,  qui  Deo  dignus  existeret,  reservavit  futuro  Pon- 
tifici  ejusilem  sedis. 

XXVUI.  Fateor,  ut  plurimura  Melropolitis  conces- 

sum  cum  vicaria  sedis  Apostolicas  poieslaie  •  sic 

Arelatensibus  Vigilius,  Pelagius  Grcgoriusque  pal- 

liura  conccsserunt.  Verura  ex  eplstolis  Ponlificum 

199  paHia  milientium  intelligere  oportct,  quid  pri- 

Tilegii  tribueretur.  Symmachus  Theodoro  Laurea- 

censi ,  Paschalis  Bernardo  Viennensi,  cum  pallio  vi- 

t- ces  Apostolicae  sedis  non  demandarunt,  Theodorus 

taraen  et  Bernardus  Metropolitae  erant.  E  convcrso 

Melropolitis  aliquando  vices  Apostolicai  sedis  de- 

mandatas  sinepallio  intelligimus  ex  epistola  Horrais- 

dae  Papae  ad  S.  Remigium  Remensera  Antistiiem 

data  ann.  514. 

XXIX.  Par  est  credere,  prioribus  temporibus  da- 
tum  esse  solis  Occidenialibus  a  Pontifice  :  nullnm 
enim  reperilur  exemplura  dali  Orienialibus,  ante 
constiiulos  in  Oriente  Pairiarcbas  Lalinos  :  nam 
quod  de  sanclo  Cyrillo  narrant  Theodorus   Balsa- 
mon   et  Photius,  eum  accepissea  S.  Calestinocum 
vjcaria  potestate  exercendi  in  Ephesina  Synodo  ju- 
dicii  de  Nestorio,  Phr>gium,  quod  interpretautur 
j^  pallium,  infirmofundamentoinnitilur:siquidem  nul- 
lum  depoieslate  praesidendi  Concilio  demandata  exstal 
In  litteris  S.  Caeleslini  aclisqueConciIii  verbum,  nullum 
et  de  pallio;  imo  ccedilur  a  nonnullis  haec  fabula  a 
Con8tantinopolitanis,lunccumab  Ecclesia  Latina 
se  abstraxissent,  eo  consilio  conficta,  ul  Alexandri- 
norum  dignitatem  deprimcrent ,  vclut  a  Romanls 
profeciara,  aut  cerle  auctam. 

XXX.  In  velerum  monumentis  nullum  reperitur 
vcstigium  dali  Africanis  ullis ,  sallem  quamdiu  Afri- 
cana  Ecclesia  reiinuit  aliquid  pristini  splendoris;  imo 
datum  omnlnonon  fuisse,  ralio  convincit :  nam  cun- 
palllo  tribuebalur  Archiephcopi  nomen,  a  quo  ifa 
abhorrebat  Africana  Ecclesia,  «t  in  Condlio  ann5 
597  sanciverit,  t  nc  priraa  sedis  Episcopus  appel- 

6 


AD  UBBUM  DHJRNUB 


174 


171  ^  ,       *      ••  -..««.i  iTnjfiftAnfls  eximius  et  sanctiuie  iBorum, 


frrpErqulbus  vices  sedis  Apostolic»  eomm..^ 
irr^  ad  inferiores  eUam  Episcopos.  qui  paU.o 
'r=L^;lepriviieg.is^"«»<><»i  nonnihil  disqu,- 
t^^  Fierunt  iUa  ve«.  aUquando  Eccles.i.  ,ps. 
Tn^t^.  aliquando  soU  person»  :  dlf»™^^";™" 
Sa^  adLpus.  SiagrioAugustodunens.  a  Cre- 
«!. «Mamo  concessa  est  vocandi  ad  Synodnm  om- 
frEp"  c^^os^uHfione  TUeodoriclet  TheodoberU 
Z2  auloritas.fuii  hoc  personale  pnv.leg.um: 


et  nobilitate  gener is,  qna  forsan  de  causa  in  al«o  m- 
stnimento  appellatus  est  princeps  Episcoporum? 

XXXIY  Quod  si  hac  probabilia  sint,  ut  cerle  simt, 
et  eo  quidem  magis,  quod  faciunl  contra  inauditura 
quoddam  facinus .  et  incredibilem  appeUalionem, 
roit  lola  de  pallio  Aigilberti  conject^jra,  quippe  no» 
alio,  quam  nominis,  fundamento  mnixa. 

XXXV.  Accedat,  quod,  qu»  praerogaliva  conjici- 
tur  Aigilberto  esse  concessa  cum  paUio,  utprimu» 
inter  Episcopos  Lugdunensis  teriiae  post  Metropoli- 
tam,  aut  reipsa  scderet,  aut  cerle  censerctur,  longc 
ante  Aigilberti  atatem  Cenomanensi  civilaU  conTO- 
niebat :  siquidcm  in  notitia  Provindarum  et  civila- 


;si«^7utV.tas.fuithocpersonaJjP^^^^^ 

Lcessa  quoque  inter  EP'"*!^*'.,^»^;'^;^^^^^  pn«ponitur.  q«eqne  eruditissimo  Sirmondo  visa  est 

primapostPrimatemsedes..ds.b  coUatumEcclesa     P    J^  '^^^^1  hnperatoris  pertinere,   a^ue 

Au«ustoJm.ens.sretinuiweUam8.nepalUo.  ««  "5™P» ... .k....-^ 

XXXIl.  Sunl  qui  putent,  tributum  .sUs  quoque 

interioribus  Episcopis  nomen  Archiepiscopi.  etad 

dprobandum  afferunt  exemptom    tum  A.g.U)erU 

i^manensis.  qui  Archiepiscopus  Jctus  leg.U.r  .u 

diplomate  Theodorici  Regis;  tiim  Chrodegang.  Me- 

MTsi»,  aique  etiam  ^Ar^V^^mi  P»""»' *»««"- 

sis  imo  et  Theodum  AureUanensis.  qu.  propter  ac- 

cepimn  paUium  Archlepiscoporum  nomen  sd».  arr^ 

Sant,mttmTlsEpJscopie8sentMetropol.Usobnox..: 

5ua en maU* de causa.  lnquim.t.  tanUim  nomen ac- 

Ipissen.nlslquiapro.^racc^^^j;^^^^^^        :Z:.;r^;T"tu7du;:e;;;iprima  pos.  Metro^ 

Txff"e'ruSK:J^^^^ 


ad  tempora  Honorii  hnperatoris  pcrtincre,   alquc 
ita  AigiU)erti  ordinationem  ssecuUs  pene  tribus  prae- 
cessisse ,  iu  recensione  Provincia  Lugdunensis  201 
teriiaepost  Turonensem  civitalem  Cenomanensis  nu- 
raeratur.  Wem  dicendum  de  civiute  Metensi,  qua? 
post  MetropoUm  Trevirorum  prima  censetur  in  ea- 
dera  noUlia  :  quamquam  notitia  h»c,  sicul  est  civi- 
Ubus  rebus  aecommodaia,  ita  in  Ecclesiasiicis  non  fa- 
cit  certam  fidem  :  nequc  enim  consequens  csl,  ut 
si  quem  certum  civHas  in  ordinc  poUtioo  locum  ic- 
net,  eumdem  in  EcclesiasUco  relineat,  alioquin  quod 
Siagrio  Augusiodunensi  conferre  sc  dicit  S.  Crego- 


«,li«  GaUis  nooen  Arcbiepiscopi  trUmtoittlep.  nc« 
aUte  cwascumque  altertas  genlis  PrwuUbus,  ete. 

pluresTallio  ^^"^  «*"»•  ^^^^T  """"^' 
Calli»  uS-tam,  q«s  enim  Id  dc  SU.gno  Aogostodu- 
Densitegerittq«sdeParislen8itTertto,quau.orJlos. 

«ui  dlconuir  ArcUeptecopi  nomen  ^ssc.  fo.Me 
viros  aul  nobiUtaUs  generis,  aut  pnncipum  graua 
BoUeiles.  aot  ArchicapeUanorom  aotedignitete  pne- 
suntes,  quUjos  iddrco  adolaUo  prajceUentia  nomen 
tribue«t.Q«arU..  nuUamU.  ^^^^^-^^.^J^' 
tenttum  Episcopis  palUa  menuonem  flen  Archtept- 
uoni  nominis,  cum  umen  aUquando  fiateipressa, 
cum  ad  Melropolius  scrAitur :  quare  si  qu.  hoc  no- 


doquidem  iEduorum  civius  in  memoraU  notitia 
post  Lugdunensem  conUnuo  ponitur. 

XXXVL  Aliud  privilegium  palKi  nonnuHl  alferunt, 
istud  nempc,  quod  qui  donaiua  esset,  a  sola  scde 
Apostolica  judicari  posset.  Sed  quid  ili  facienl  Theo- 
dulpho  AureUanensi,  qui  paUium  dicitnT  a  Stepha- 
no  accepisse ,  vocaius  tamen  in  suspicionem  con- 
spiraUonis  adversus  Ludovicum  Pium,  ab  Episcopi* 
depositus  est,  et  in  Monastcrium  detrusus?  Conque- 
ritur  ille  quidem,se  ab  alienis  judicibus  damnaium. 
SoUns,inquil,  iUud  opas  Romani  Pr»8ulis  exsUl, 
Cujus  ego  accepi  pallit  saacU  mano. 

Verum  cpiscoporum  facto  ostendUur  privilcgittm 


^  ^A  UAimnoUus  scrU)  tur :  quare  si  qui  noc  uo-         verum  cpibwrMu».  .-^.- ^        - 

"  ^iZT  W  armasse  L.  non  aecepisse.  j,  hojusmodi,  si  quod  fuil.  non  receptumusu  m  CaU,.s 
men  gcssermt,  '«'•"^_'     ,.„    aLio.     ivinA,  auomodo.  si  res  iuse  habea^  concessron, 


fasuis  gratfai.  noa  digniuti»  pnmgattva.  Qumto, 
eiempla  higosmodi  qoataor.  si  onom  Ang.lranm 
torte  excipias ,  desoml  ex  carUs  minos  nou»,  qose 
unli  procol  doblo  non  sunt,  ot  qnod  InsolenUs».- 
mum  est,  pi«bare  valeant.  Qnldni  enun,  ot  in  nno 
AigaberthJCenomanensi»  exempto  hseream?  qmdw, 
inqoam,  error  Irrqeit  in  Theodorici  Regis  diploma, 
amv>«cn«l«vel  Imperitia,  vel  amica  erga  Regis  am.- 
com  adolationet  Qoidni  ArchUspiscopus  dictus  est, 
aiuayrimompost  MetropoUlam  Inur  Lugdumsnsjs 
tertbe  Eplscopo»  tocom  tenet!  ipxA  enlm.  onde 
&.y<..««n<iro(  Tocattir,  et  princlpifflB  el  aotoriuum 
2toU!cat?  QoidBi  per  hyperbolem.  non  insofcsntem 
iacamimmiteniione.  nom.n3Ui»  sU  Archicpiscopus, 


UmU9UIV«Mf  w»  m^— '.r— V  . 

Deinde  quomodo,  si  res  iU  se  habeat,  coiwessione 

paUu  facU  infcrioribus  EpiscopiSr  violatum  noa 

esset  jus  MetropoUUrum,  quod  salvum  Pontifex  ex- 

pressis  verbis  esse  vult?  Deiiique,  si  quod  occurral 

privilegii  hujusce  exemplum,  non  pertinei  illud  ad 

tempora,  inquibus  versamur,  sed  ad  posteriora  qui* 

hns  commune  jus  privaUs  bencficiis  arclatum  csU 

XXXVIl.  Ex  his  condudo  non  aperUssime  con- 

sure,  qu«  privilegia  fuerint  inferioribus  Episcopis, 

cum  pallio  trUiuta.  Quare  non  improbabUem  vidcri 

corum  opinionem  qui  senserunt,  hoc  insigni  pienir 

tudinis  potesuUs  donatos  a  summo  Pontificc  aliquos 

in  provlnciis,  ut  cssent  velut  ocuUet  manus,  quibu» 

res  procul  remous  videret  et  iracurel :  a^ue  ila 


175  WSSERTATIONES. 

peculiari  sacramento  obligatos,  pro  concessae  auto- 
rtlalis  modo,  Yocaret  io  partes  summi  regiminis,  ju- 
tiereiqne  de  causis  nascentibus  ad  sedem  Apostoli- 
cam  referre,  et  si  quando  foret  opus ,  mandaia  sua 
exeqni.  Huic  opinioni  favel  non  Pelagii  taotum  tesii- 
noniom  jam  allatum ,  sed  toia  S.  Gregorii  ad  Sia- 
griom  epislob,  si  paulo  aitenlius  perlegatur. 

IXXVQI.  Quam  obscururo  est,  quod  modo  dixi- 
tam  et  istud  forsan  dubitabile,  in  quo  positac 
,  rices  illfle  sedis  Aposlolicas,  quae  Metropoliiis 
femntor  concesa»  :  nara  Gr^orius  Magnus  eas  ad 
tria  jcapita  rcTOcat,  ad  causas  Episo^rum,  imo  et 
lidei,  judicandas,  ad  cogendas  Synodos,  et  ad  dandas 
Episcopis  ioRgittS  abitoris  formatas.  202*^m"i  ^^ 
praprio  jnre  ad  Metropoiilas  pertinent :  nam  ex  prae- 
scripto  Condiii  Nic«ni  bis  in  anno  evocarc  debent 
Episcopos  ad  Synodum  in  qua  communi  consilio  de 
Epiacopisjudicia  exerceantur,  ctcaus»  fidei,  si  qo» 
oriantarhaerese8,agitentnr.  Debent  ei  Episcopis  for- 
matas  dare  :  id  Africanorum  Gallorumque  eiemplo 
coastat,  id  Ycterum  testimouio  firmatur,  buic  nemo 
coAtradidt.  Qoid  ergo  siogulare  tributum  curo  pal- 
lio?  IKIficiiitatem  anget  quod  additur,  Metrapelita- 
naruM  jnreteTvato  :  si  eoini  servetur,  quid  reliquum 
eol  de  tribos  a  Gregorio  Magno  memoratis  ? 

XIXIX.  Dicendom  pulo,  proprio  quidem  Jure 
Mecropolius  potoisse  iria  haec  exercere,  sed  in  suos 
damuxat  provinciaies,  potiiisse  vero  io  alios,  etiam 
Metropoiitas,  au)oritate  sedis  Apostolicx,  cujus  po- 
testas  amplissima  est;  idcirco  Yigilius  in  onmes 
Childeberti  Regis  ditionis  Episcopos  Auxanio  Arela- 
leasi  polestatem  contulit.  Servutum  porro  est  Metio- 
poliumffi  jns  in  eo,  quod  et  in  suis  provinciis  li- 
bere  sua  illi  munia  obirent,  et  inferioribos  Episcopis 
non  daretnr  licentia  superioruro  mandau  spemendi. 

XL.  Cum  sammi  pootifices  soliti  sint  E^iscopos, 
qnos  pallio  donabant,  sedulo  monere,  ut  eo  inter  sola 
Missamm  solemnia  uUntur ;  imo  Gregorius  Magnus 
IlaveDoatera  E^iscopom  in  ieUniis  gerentem  gravi- 
ler  redaignat,  quanquam  postea  fatigatus  importunis 
precibtts  id  indoisit,  qoaeri  non  immerito  potest, 
ipuB  foerit  Um  expressi  Umqoe  instantis  rooniti 
cansa.  An  dignius  paUii,  ne  osu  Tilesceret?  Aa 
pnerogatiTa  semmi  Pontificis  quotidie  uteniis,  ut  a 
rdiqois  E^iscopis  distaret  ?  An  quod  casulae  sacne 
qos  inier  Missas  solom  induitur,  sit  proprius  orna- 
tos?  An,  qood  probabilios»  omnes  liae  causae  con- 
cnrmni?  Inde  vero  fit  consequens,  utpretiosae  vesti, 
dfasniodi  sacra  casula ,  preUosus  olim  omatiis  ad- 
dmlar,  non  ilem  lanea  taenia  et  vile  qooddam  addi- 
Umenlum. 

XLL  Neqoe  oijid  potest ,  quod  posUrioribos 
lemporibiis  eadem  adroooitio  perseverarit,  eui  la- 
neom  omperit  esse  paHiiun ;  nam  vel  mos  antiquus 
admooendi  reteotos  est,  quia  retenlae  pariter  mit- 
lendi  pallii  veleres  formolae ;  vcl  desinenu  Urtia 
ratiODe*  aiiae  priores  dnae  visae  sonl  adhuc  suum  ha- 
bere  momentum. 

XLIL  Ex  dictis  nonnallapoUstoriri  hisiorica  qiiae- 


—  DISSERTATIO  10;  174 

A  slio  de  materia  pallii.  Fuilnc  somiter,  qits  nunc  est, 
an  pretiosior  quondam  alia  ?  OrienUlc  laneum  fuisse 
quinto  saeculo  tesUlur  Isidonis  PelusioU  episi.  136, 
lib.  I,  nec  videiur  dubiuro  quin  semper  fucriL  La- 
neum  quoque  nunc  esse  in  Occidente  consUt,  quan- 
quam  crucibus  sericisnibris  distinguilur ;  irooquibus 
ex  lanis  fiat,  quove  ritu,  tradit  Augustinus  Patritius 
in  libro  rituum  Ecclesiasticoruro. 

203  ^IU.  Sed  quxritur  an  ex  altera  quondam 
materia  confectum  sit.  Quxstioni  locum  facit  Joannes 
Diaconus,  cum  scribil  lib.  4  Vitae  S.  Gregorii,  bysso 
candente  contexlum  fuisse  pallium,  quod  Gregorius 
Magnus  gessit,  quodque  adhuc  anno  875,  quo  tem- 
pore  Joannes  florebat,  in  sepulcro  sancti  Pontificis 
cerncbaiur.  Sive  autero  byssum  inteipreteris  tenue 

^  liuuiii,  ut  melioris  Latinitatis  Aqtores ;  sive  sericum 
filuui,  ut  Ecclcsiastici  tractaiores  sequioris  aevi,  la- 
neuui  certe  non  fuit :  unde  fit  consequens,  ut  neque 
^priorlbus  temporibus  laneum  fueril,  siquidem  me- 
rito  credi  possit,  Untum  virum  Umque  noviuti  in- 
fensum,  noluisse  a  decessoruro  usu  discedere,  pracser- 
tim  in  re  adeo  palente  oculisque  omniuro  exposiU. 
XUY.  Qui  de  pallio  Archiepiscopali  non  ita  pri* 
dem  opus  edidit  vir  eruditus  et  diligens,  praevidit 
boc  argumentum,  duoque  excepit,  ut  suam  de  lanea 
maurie  senUntiam  tueretur.  Alterum,  deceptum 
fuisse  Joannero  Diaconum,  cum  pallium  S.  Gregorii 
inspiceret ,  linumque  credidisse,  quod  reipsa  fuit 
lana :  deceptionis  causaro  pnebuisse  obscunim 
utriusque  maUriae,  praescrtim  vetusum  xUtero  pas- 

^  sae,  discrimen.  Aiterum,  si  deceptos  nou  fuit  Diaco- 
nus,  ut  certe  vix  potuit,  infioiu  multitudine  idem 
cernente,  si  pallium  revera  lineum  fuit,  fecisse  pro- 
pter  modestiam  Gregorium  contra  majorum  morem. 
Utrumque  ex  Joannis  Diaconi  verbis  confici  posse 
opinatur  :  et  primuro  quidem,  ex  eo  quod  ille  bysso 
candenie  conlexturo  palliuro  dical,  byssus  autem 
non  candeat,  sed  (lavescat  potius^  cum  sii  Uni  par$,  ut 
quidem  ipsi  videtur,  QrossiQr ;  secundum  vero,  ex 
co  quod  Diaconus  dicat,  ex  pallii  materia  medioeri" 
tatem  habitus  a  viro  sancto  gestati  reprasentari . 

XLV.  Ut  ego  simpliciter  et  nude  aperiam»  quod 
sentio.  Primuro,  non  intelligo  satis  ,  quoroodo  li- 
neum  paliium  eo  usque  sit  laneo  vilius,  ut  ejus  usu 

jx  vir  aniiquitatis,  nt  loquitur  Joannes,  voluerit  mode- 
stiae  causa  a  decessonim  more  discedere  :  nam  bys- 
sus  longe  pretiosior  est  lana,  nt  conficiUr  ex  iJlo 
Proverbionim  loco,  ubi  mulier  fortis  laudatur»  quod 
stragulatam  vestem  fecerit  sibi^  quodque  bjfssus  et 
purpura  foret  vestimentum  ejus,  Mulier  iila,  opinor, 
cujus  vir  nobiUs  in  portis  sederet  cum  Senatoribus 
ierroff  id  est,  rem  publicamadministraret,  a  rnsticana 
non  valde  distaret,  si  parte  lini  grossiore  uUretur. 
Deinde  videtur  mihi  Joannes,  cum  depallio  sancti 
Pontificis  loquilur,  niliil  laudare  pneUr  antiquiuiem 
viri ;  mediocriutem  vero,  cqjus  memmil»  ad  ta^ 
niam  referre,  ex  qua  dependebat  argentea  reliquia- 
rum  custos  :  cum  enim  scripsisset,  veneratione  gra- 
iiisima  eelebrari  tria,  qua  pernoctantes  in  anniversa' 


I7S  AD  LIBRUM  DIURNUM  I7B 

ria  festi  die  osciilarentur,paUium,2lOi  pltyiacieriam,  A     XLIX.  Niliilo  plus  valct,  qiiod  Graeci  habenl,  aut 


et  balleum;  mox  subjunxit :  c  Quac  sigiliatim  consi- 
derata,  et  antiquitatem  yiri,  et  mediocritatem  habi- 
lus,  et  speciem  regularis  propositi  signis  perpetuis 
rrprjescntant  :  nam  in  eo  quod  ejus  pallium  bysso 
candente  contextum,  nullis  cemitur  acubus  perfora- 
tum,  sic  ipsum  crrca  scapulas  obvolutum  fuisse,  non 
autem  confixum  dignoscitur,  sicut  vetustissimis  mu- 
sivis  vel  picturis  ostenditur.  Quod  autem  pbyla- 
cteria  tenui  argento  fabncata,  vilique  pallio  de  collo 
suspensa  fuisse  videatur,  habitus  ejus  mediocri- 
tas  demonstratur.  Porro  in  exiliiate  baltei,  quse 
unius  pollicis  mensuram  nunquam  excedit,  speciem 
propositi  regularis  olim  a  sancto  Benedicto  statuti 
eum  servasse,  luce  clarius  manifestat.  > 


potius  Graecoruro  unus,  Isidorus  Pelusiota,  de  pallio 
Orientalis  Ecdesiae  Praesulum  :  pro  Lalinis  enim« 
de  quibus  agimus,  non  facit,  ut  postea  ostendetar* 

L.  Neque  videtur  etiflm  ab  asu  hodiemo  idonea 
ratio  desumi,  quasi  id  semper  nsurpatom  dici  de- 
beat,  quod  nune  in  usu  est,  et  jamdudum  fuit,  et 
quo  tempore  esse  coeperit,  demonstrari  non  potest : 
nam  locus  Joannis  Diaconi  non  temere  creditur  pu« 
gnare  in  contrarium,  et  satis  probare,  ante  sextum 
sacculum  non  obtinuisse  morem,  qui  nunc  viget. 

LL  Neque  argumentum  a  ratione  petitum  saU» 
habet  momenti ,  ut  historicae  quxstioni  solvendas 
sufQciat.  Nam  quod  affertur  de  paUii  lanei  roystica 
significatione,  perinde  ac  si  repnesentet  pellem  ovis 


Adde ,  quod ,  nisi  fallor,  ex  Diaconi  verbis,  contra     deperditsc,  quam  bonus  pastor  repertam,  cum  emt* 


id  quod  eruditus  vir  asserit,  nonobscureconcluditur, 
Gregorium  in  usu  pallii,  quod  byssinum  foret,  non 
recessisse  a  majorum  consuetudine  :  docet  enim  ille 
quinqne  de  pallio,  quod  ex  bysso  candente  contex- 
lum  foret ;  quod  nullis  acubus  perforatum  ;  quod 
circa  scapulas  obvolutum,  quod  idem  in  musivis  ope- 
ribus  antiquissimis  picturisque  ostenderetur ;  quod 
hxc  antiquitatem  viri,  id  est,  mea  sententia,  studium 
antiquiutis  retinendae ,  quo  tenebatur  vir  sanctus, 
repnesentarent.  Materies  igitur  pallii  modusque 
ntcndi  antiquitatem  sapiebat ;  atque  ita  tantum 
abest,  ut  Gregorius  priscos  suos  decessores  in  musi- 
vis  operibus  depictos  deseruerit ,  ut  studiose  potius 
eos  imitatus  sit. 

Denique,  si  Gregorlus  in  eo  sit  antiquitatem  se- 
cutus,  qnod  pallium  bysso  candente  coniextum  ges- 
serit,  confitendum  est,  veterum  pallia  bysso  paritcr 
candenle  contexta  fuisse,  ipsaque  adeo,  si  byssi  no- 
mine  intclligatur  linum  tenuissimum ,  ut  habent 
omnes  dictionum  interpretes,  linea  extitisse,  non 
lanea.  Quod  si  eo  quis  nomine  significatum  velit, 
non  qiiod!ibetIinum,  sed  byssinuni  illud,  cujus  me- 
ininit  Plinlus  lib.  19  hislorisc,  pretiosa  fuisse  vete- 
rum  pnflia  necesseest,  siquidem  i  quaternis  denariis 
scripula  ejus  permutata  ut  auri  i  Plinius  tradit.  Et 
vero  decuit  esse  preiiosum  id  ornamenti,  quod  im- 
poneretur  pretiosis  vestibus,  quibus  summi  Pontifi- 
ces  inter  sacra  facienda  uterentur. 


l^t,  humerisque  impositam  reportat  in  ovile,  nequo 
ad  rem  nostram  est,  neque  gravis  per  se  moroenti ! 
roystic»  enim  illius  significationis  aotor  Istdoras, 
primuro  de  Orientalium  pallio  loquitur,  cum  sit  quae^ 
stio  de  Latino.  Deinde  ea  dicit,  qune  in  alium  seDsnm 
non  violenter  (rahi  queunt.  Denique  rationes  royBti^ 
cas  tam  varias  varii  excogitarunt,  ut  nemo  non  pos-* 
sit  aliqua  pro  seuti. 

LII.  Sed  quoniam  Isidori  testimonium  magni  fit 
a  recentioribus,  imo  unicum  fere  est  volgaris  praeju- 
dicii  praesidium,  illud  paulo  accuratius  ad  exameil 
revocandum  est,  imo  tota  epistola  cxxxvi  describenda* 
f  Hermino  Comiti, 
Q  I  Quantum  inexplebili  discendi  cupiditale  flagras» 
tantum  ego  ad  ea,  quae  quaeris,  explieanda  prom<> 
ptus  ac  proclivis  sum  ;  dummodo  Deus  precibiis  toift 
commotus,  inventionem  mihl  Ccxlitus  concedat, 

I  Linteum  illud,  cum  quo  Diaconi  in  sacris  royste- 
riis  munus  suum  obennt,  humilitatem  Domini,  qnt 
discipulorum  pe<ies  lavit  et  extersit.  nobis  in  me- 
morfam  redigit. 

€  Id  autem  amiculum,  quod  Sacerdos  bomeris  ge- 
stat,  atque  ex  lana,  non  ex  lino,  contextuni  est,  ovis 
illius  quam  Dominus  aberrantero  quaesivit,  inventam- 
qoe  homerts  suis  sastulit,pellem  designat.  Episcopus 
enim,  qui  Ghristi  typum  gerit ,  ipsim  munere  fuogi- 
tur,  atque  ipso  etiam  habttu  iltud  omnibus  ostendit, 
se  boni  illius  ac  magni  pastoris  imitatorem  esse,  qoi 


XLVI.  Ex  his,  qux  hactenus  dicta  sunt,  apparet  n  gregis  infirmitates  sibi  ferendas  proposuit 


non  temere  quxri  qux  primis  temporibus  fuerit  ma- 
tcries  palliorum,  quibus  summi  Pontifices  utebantur. 
An  lana,  quoe  humilitatem  pastoris  ?  an  pretiosius 
quiddam,  quod  dignitatem  sacriflcantis  deceret? 

XLYII.  In  neutram  partem  solvi  posse  videtur 
qnsestio,  nisi  quatuor  argumentis,  si  commune  prae- 
judicitim  excipias,  veterum  nempe  scriptorum  testt- 
monio,  traditione  sive  usu,  consensione  utriusqueEc- 
clesiae,  et  ratione  pctita  ex  mystica  lanae  signiflcatione. 

XLYin.  Verum  autorcs  Latini  Joanne  Diacono 
majores  nihil  ea  de  re,  quod  sciam,  litteris  tradide- 
runt  :  quare  nullnm  ab  autoritate  puto  205  ai^- 
mentumpeti  potest,  onde  fiat  pro  Ecclesia  Latina  in 
alienitram  partem  prapjudicium. 


c  Ac  diligenter  animaro  atlende  :  naro  cum  tpse 
veros  pastor  per  adorandorum  Evangeliorum  aper- 
tionem  accedit,  tum  demnm  Episcopus  assurgit,  au 
que  imitationis  habitum  deponit :  hinc  nimiram 
Dominum  ipsum  pastoralis  artis  ducero  ac  Deom  et 
heruni  adesse  significant.  i 

206  ^l^*  Observandnm  primo,  totaro  tn  eo  esse 
Isidorum^  utrerumsacrarum  mysticas  significationes 
exponat,  qoo  argumento  nnllnm  est  vanttati  confe- 
ctiirarum  opportunius.  Deinde  Isidorum  ab  Hirmino 
Comite  rogatum,  quid  mysterii  significaret,  vel 
linteum ,  quod  Diaconi,  vel  superbumerale ,  qnoi 
Episcopi,  in  sacris  mysteriis  ferrent ;  de  linteo  Dia- 
(onorum  id  respondisse,  qnod  vix  probetur  a  rcrum 


177  DISSERTATIONES. 

sacrarum  disquisitoribus  :  ail  enim ,  co  revocari  in 
memoriam  humilitatem  Christi,  disdpulorum  pedes 
lavantis  et  tergentis.  Al  rerum  cjusmodi  interpre- 
tes  aliter  sentiunt,  iiqae  probabilius  qut  simplicius, 
scilicct  ministrantium  mensae  vulgareid  signum  esee. 
Denique  nihilo  probabilius  esse,  quod  de  superho- 
merali  Episcoponim  commentatur,8i  tamen  superhu- 
meralis  nomine  intelligatur  id,  quod  in  hac  quae- 
stione  pallium  vocatur. 

LIV.  HsBc  cum  ita  sint ,  non  video  qua  ratione 
possit  perpetuus  ille  lanei  pallii  usus  in  Ecclesia  La- 
tina  defendi  :  nolim  tamen  opiiiionem,  qinaB  longin- 
qoa  decem  sseculorumselate*  et  non  mediocri  aulo- 
nim  multitudine  conlirmalur,  non  modo  non  eoo- 
veUere,  sed  ne  labcfactare  quidem.  Qaominus  enim 
iii  parte^  Joannis  Diaeoni  plane  concedaro,  retinent 
me  adhuc  aliquantulum  trla  :  usus  a  ssecnlis  decem 
conlinuus ;  dffficultas  ostendendi,  quo  tempore  cos- 
perit,  et  qua  de  causa  ;  muititudo  xtasque  Automm 
pro  lanea  materie  consentientium. 

L  V.  Quamquam  trinm  ejusmodi  argumentorum  vim 
iiirringi  posse  video  :  nam  multitudo  Autorum  non 
veheroenter  iirget,  cum  nniverst  qui  laudari  solent 
scripserint,  qoid  usurparetur  suis  temporibus,  non 
quid  pristinis.  Qui  enim  res  Litorgicas  attigemnty 
partiro  veteres  sunt,  partim  recentiores.  IHi  totos  se 
dederant  mysteriis  excogitandis  et  pandendis;  hi 
veteribDS  adhaesernnt,  sine  ullo  coriosiore  examine. 

Deinde  usom  lanei  pallii  tncoepisse  circiter  inilia 
iioni  saeculi,  ex  Joanne  Diacono  non  obscure  quis 
coiijiciat :  videtur  enim  fecisse  byssini  pallii  Grego- 
riani  mentionem,  et  simul  anttquitatem  viri  laudas- 
se,  qiio  lacite  novitatem  suis  aequalibus  objiceret : 
qua  enim  atia  de  causa  utrumque  praestitisset? 

lam  qaod  ex  tempore  muutionis  remanserit  per- 
petnus  laiMB  osus,  id  ego  tribuendum  puio  ceremo- 
niis,  qiiibus  propter  analogiam  nominis,  annlver- 
saria  celebritate  bona  gens  noni  sxculi  virgini  A- 
gnett  oflferre  coepit  agnos,  qoorum  ex  lana  confice- 
rentor'  palKa  :  nihil  enim  constantius,  quam  quod 
soIeronilNis  cjusmodi  cereroonits  addicitor. 

LVL  Ui  hnnc  fere  in  modum  quae  dixi  tria,  infir- 
mari  possint,  sustineo  tamen  judicium,  contentus 
proposnisseeraditisqusestionem  com  207  ^^^^  nio- 
mentis :  ferant  itli  aententiam,  quam  rationi  conve- 
nientiorend  putarint,  sed  post  attentius  perpensa  duo. 

LYO.  Altemra  Gregorium  Magnum  lanse  nun* 
qiiam  memioisse,  eum  de  pallio  scriberet  ad  eos, 
qnibus  mittebat :  meminisset  tamen  absque  dubio 
61  per  veritatem  licuisseL  Ut  enim  erat  allegoriaram 
ineredibiliter  amaos,  ex  materia  pallii  sumpsisset 
argumentiim  prsBcycandse  humilitatis,  ad  quam  tan- 
topere  pallio  donatos  hortabatur  ;  non  sumpsit  ta- 
men,  cum  (^iportunissimum  foret,  et  tunc  maxime 
cuiu  Maximo  Sakmitano  pallium  mitteret.  Fallium 
ad  $acra  Miisarum  $olemnia  utendum  ex  more  trans- 
misimuSf  cuju$  vo$  volumu$  per  omnia  genium  vendir- 
care :  kujus  enim  indumenti  honor  humilitas  attfve 
juuitia^  etc. 


—  DISSERTATIO  lU.  I7d 

A  LVIIL  Altemm ,  paliium  dici  ptemtudinem  et  com- 
plementum  pote$tali$,pleni$$imcBpote$tati$  eignum^inn- 
gnedecorie^eUgi  credimus  nonnullis,  lmperiali$ paUH 
a  Con$umiino  Imperatore  doH  S^ve$tro  ora  et  tiMtfla. 
Quis  vero  credat  haec  laneae  taenia^  convcnire? 

LIX.  Antequam  imponatur  flnis  huic  Disscrtatio. 
ni,  solvenda  qosstio,  cojns  oecasionem  prebet  Gre- 
gorins  Magnos,  praescribens  Mariniano  Ravennati, 
quoraodo  deberet  nti  pallio,  siqnidem  secnndura  edi- 
tionem  postremam  Gonciiioram  hasc  babet  :  Quo 
non  aliter  te  «It  meminerie ,  m$i  in  propria  lua  civi- 
tati$t  dimi$$i$  jam  /l(tl«,  Ecclemo^  procedene  a  $alu' 
taiorio  ad  $acra  Mi$$arum  $olem«ia  celebranda  :  per- 
ocftf  vero  Jftwtj,  idem  in  $almatorio  ncrs«m  cmrabi$ 
deponere. 

B  LX.  Priusquamproponaturqusestio,  emendanda 
est  vocom  dispositio,  qom  perturbata  est :  qaid  enim 
sibi  vnlt  ista  phrasis ,  dind$^$  jam  filik$^  EccMa, 
etc.?  Sunt  qni  legant,  ntti  tii  prof^a  tua  civitate,  ^i- 
mi$ii$  jam  filii$  Eccletke ,  ete.  iiaec  etian  lectio  vi- 
tiosa  est  :  non  cohaeret  eoira  cum  sequentibus,  si- 
quidem  salutatorium,  cojosmentio  fit,iion  eivitatis, 
sed  Ecclesia^  pars  est.  Restiluere  licet  ex  lib.  iv  Vit» 
Gregorii,  cap.  5,  ubi  totam  Gregorii  ad  Marinianom 
epistolam  Joannes  Diaconus  refert,  legitque,  iiist  tn 
propria  tuce  civitatie  Eccle$iaj  dimi$u$  jam  /idif, 
proeeden$y  etc. 

LXL  Quaeritur,  qui  sint  ilii  filii ,  quibus  dimissis, 
procedit  a  salutatorie  ad  altare  palliatus  Episeopus. 
Vir  eraditus  opinator  fuisse  laioos,  qoi  bonoris  causa 

C  saiutatum  venirent  Episcopum ,  unde  et  loco  factom 
sahitatorii  nomen,  qooram  in  eonspecta  paUiam 
Episcopus  vetabatur  somere ,  sed  cum ,  ipsis  dimla- 
sis,  solus  remanerel  Gleras. 

LXII.  Opinionem  eraditi  viri  confirmant  tria.  Pri- 
mum,  quod  de  Proclo  legimus  apud  Soeratem  lib.  7, 
cap.  47,  eum  ex  primoribns,  qui  ante  Missaram  so- 
leiunia  Episcopi  salutandi  causa  de  more  venerant, 
comprehendisse  Thalassium,  Episcopumqiie  C»sare» 
Cappadoci»  208  ^^  Praefecto  Illyrici  ordinasse.  Al- 
terum,  quod  laici  solerent  Ecclesi»  fitii  dici.  Postre- 
mum ,  quod  Gregorius  eo  loci  vellet  nsum  pallii, 
quem  insoienter  Joannes  Mariniant  doeessor  exten- 
derat,  quam  maxime  restringere. 
Vir  alter  emditus  sentit,  filiorom  Ecclesiae  noffiine 

^intelligi  posse  Glericos,  quibus  ex  saluiatorio  Jam 
egressis,  pallium  sumeret  Pontifex,  et  procederet. 
Istam  quoque  conjeoturam  adjovat,  quod  in  hoc  no- 
stro  Diurno  summi  Pontifices  filioram  nomine  Gle- 
ricos  compellent,  in  secunda  et  tertia  fidei  profes- 
sione. 

Probabilis  est,  fateor,  doctaqoe  haec  utraque  con- 
jectura  :  vcrum  simplicius  quiddam  afferri  posse 
puto ,  filiorum  nempe  nomiiie  appellatam  Gautorom 
Scholam ,  qusc  cum  proccderet  ad  altare  Pontifex 
sacra  facturus,  signo  dato  dimiltebatur  ex  salutato- 
rio,  pneibatqoe  eo  modo ,  qui  describitur  in  appeii- 
dice  ad  Sacramentariutn  S.  Gregorii  pag.  461  edi- 
tionis  Domni  llngonis  Menardi. 


179 


LIBRI  DIURM 


m 


SUPPLEMENTUM 

LIBRI   DIURNI  ROMANORUM  PONTIFICUM, 

[Apod  IfabiUoo.,  HMeiim  Italicoim  ton.  I,  ^rto  ii,  ptg.  SS.] 


Reip&fuim  ad  petitionem  ejpiicop. 
(Adpag.  97.) 
Badlfcam,  Hmm  dilectio  taa  in  hOfK»reip  ssncti 
111.  a  le  saggerit  esse  perfectftm,  consecrandi  tibi 
per  praBceptioma  nostrae  seriem  fjicaltaiem  noveris 
attribtttam :  quatenas ,  fraler  «barissime,  facta  pri- 
mitus  donatione,  quae  petitorlo  tenetur  adnexa,  to* 
torum  dcTOllonis  tua  desiderium  complens,  celebri- 
tatis  perfectione  gratuleris. 

Ilem  Reiponium. 

Oblationem  dllecUonistua.boni  operis  perfectlone 

gaudentest  oongroa  gratulatione  suscepimus.  Ei  ideo 

basiltcare  quam  in  beati  ill.  nomine  snggeris  esse 

constractam,  pReceptionis  nostrm  serie  quaniocius 


nnnBKSA  pritilicu  apobtolicc  aoctoritatis. 
I. 

lil.  episcopos  servus  servorobi  Dei  ill.  reUgtosc» 
abbati  venerabills  monasterii  sanclae  Dei  genitricis 
semper  rirginis  Marite  dominae  nosf  rae,  et  per  enm 
idem  venerabili  monasterio  in  perpetoum.  Cum 
summ»  apostdicae  dlgnitatls  apex  In  hoc  divini  pro- 
q^ecius  nitore  dignoscltur  praefulgere,  cum  In  exer- 
cendis  Dei  laudibas  sui  impensius  stadebit  laboris 
exhiberi  certamen,  ob  hoc  debila  nos  ^usdem  apo« 
stolicae  pasioralis  compulit  soUicitudinis  cura,  qiiae- 
que  ad  stabilitatem  piorum  pertinere  dignoscttnr 
locornm  ubertim  promulgari,  et  apostoiicae  instiiu- 
tionis  censura  confirmari.  Igitur  quia  postiilasti  a 


consecrabis :  utprincepsapostolorumclariiasuniver-     nobis  quatenus  monasterium  sanctae  Dei  genllricis 
sitatis  frequentatione  pro  sui  revereniia  consecre*  "  seraper  virginis  Mariae  domiBoe  nostrae,  situm  in  loco 
tor;  el  circumjecta  plebs  babeat,  cujus  inlerventu 
petittonis  soae  ciio  mereatur  efifectum.  Gura  tu  ut  ea 
quae  ad  ordinatum  ejus  collau  dicis,  vel  a  te  sug* 
f eris  ecMiIerenda,  sine  dilatione  perficias. 
Decretale  quem  legit  diaconui^  quando  epiicopni 
diicutilur, 

(Ad  pag.  5i.) 

Deslitotls  ecclesiis  proprii  rectorls  oflicio  sic  al- 
imtas  vestra  subveiiire  consuevit,  in  qua  et  sacerdo- 
tii  principatus  exislit.  Ideoque  provolnti  quaesumus 
apostolalum  vestrum ,  domine  l>eatissime  papa ,  ut 
nobis  paslorem  quaerentibus  ill.  talem  episcopum 
eoAsecrare  dignemini,  cujus  merita  in  eodem  postu- 
liado  omnium  nostrorum  praestatur  asseiisus.  Opta- 
mus  te  per  muilos  annos  l>ene  valereydomine  beatisr 
iime  papa» 

Itmn  aliud  quod  legit  diaconui. 

ElecUo  in  qua  nemo  dissentit  desideratorem  per- 
gralulatur  affectu.  Jam  diu  igilur  episcopali  oOicio 
destituli  in  iil.  tali  omnium  nostrorum  vota  contu- 
Knuis,  ut  annuentlbos  vobis  in  ^us  locam  qui  de- 
functus  est  subrogetur.  Proiode  precamur  aposiola- 
tumvestrum,  doraine  l)eatissime  papa,  ut  iil.  pro 
vestra  benigniuie  annuere  dignemini,  quod  religio- 
nis  studio  oognoscitur  postulari. 

Item  aliud  ejuidem* 

Desidena  venerandorom  caoonum  tradilione,  non 
discrepant  beatitudinis  sibi  poscenlibus  judicio  sut>- 


qui  vocatur  Plombaric^o,  terriiorio  AquineDse,  pri- 
vilegiis  sedis  apostolicae  infuhs  deooretor,  ut  sub 
jurisdictione  sanctae  nosirae,  ^ui  Deo  auctore  deser- 
vimus,  Ecclesiae  oonstitutum,  nuiiius  allerius  Eccle» 
siae  jurisdictionlbus  submitlalur :  pro  qua  re  piis 
desideriis  faventes ,  hac  nostra  aoctoritate  id  quod 
exposcitur  eflrectui  mancipamuS.  Et  ideo  omnem  cu- 
joslibet  ecclesiae  sacerdoiem  in  praefato  inonastcrio 
ditionera  qoaralibet  habere  hac  aoctoriljate ,  praeier 
sedem  apostolicam,  proUbemos :  ila  ot  uisi  ab  al>- 
bate  n)pnasterii  foerit  invitatua,  nec  missarum  so- 
lemnitatem  ibidem  qoispiain  praesamai  oelebrare, 
omnimodo  statuentes  aposlolica  censora  sob  divini 
p  judicii  obleslalione ,  et  validis  atqoe  aiFOcioribus 
anathematis  inlerdictionibus,  ot  neque  uUus  unqnaro 
praesumai  qulspiam  alius,  eujuseonqoe  sit  dignilatis 
praediiu&  polestale,  vel  etiam  qu.-ecunque  magna  par- 
vaque  persona  in  eodem  monasterio,  vel  cjus  causis 
incumbere,  aut  de  rebos  el  possessionibus,  vel  qu\&. 
quid  de  his  quae  ei  periinere  videntor,  qooqoo  modo 
auferre,  aut  alienare :  sed  oee  quamlibet  malitiam, 
aot  jacturae  molestiam,  ibidem,  sive  pads,  sive  bar- 
barici  temporis,  qooquo  modo  inferre;  dum  profe* 
cto  eum  perenniter  tam  (ui  dictom  esi)  pacis,  qoain 
barbarico  tempore  firma  stabililaie  decemimos  sub 
jurisdictione  sanclae  nosirae  Ecclesiae  pennanendum. 
Promulganies  nempe  et  boc  auctoriiale  beati  Petri 
apostolonim  principis ,  coram  Deo  et  terribili  cjos 


veniri.  Igitur  com  ecdesia  nuslra  diu  proprio  sit  de-  j^  foturo  examine,  per  bt^os  nostri  apostolld  desiderii 


siituta  rectore,  ad  pontificii  vestri  jura  confugimns  , 
de  cujos  sede  omnis  houor  proficiscitur  sacerdotuiu, 
ei  ideo  precamur  apostoiatum  vestrum,  dominesau- 
cte  et  veoerabiiis  papa,  ui  ill.  ial.  prcsbyierum  no- 
sirum,  quem  consensus  universitatis  elegit,  episco- 
pmu  consecrare  dignetur.  Optamus  te  per  mullos 
auuos  iienevalere,  domine  beatissime  papa.  Et  sub- 
$cripierunt , 


alque  oonstituii  sancimus  alque  decemimos,  nt  loca 
qoae  ab  abbate  eojuslibei  cmnobii  in  eodem  pnefato 
sanclae  Dei  genitricis  moitaslerio  Plmnbariolo  com- 
mutata  vd  etiam  concessa  sunt,  nec  non  oi  alias  lo- 
coruin  posiessioiies  qoae  a  regibus,  vd  ducibus,  vei 
gastaldiis,  et  a  caeleris  Christianis  in  eodera  saucio 
loco  largita  atque  oblata  sunt ,  aut  in  posimoduro 
Ulic  concessa  fuerint,  firma  slabilitale  iurc  Ipsius 


131  ROMANCMiUM  PONTIFICUM  SUPPL£M£NTIIM.  m 

praelaii  monasterii  exislenda ,  atque  in   perpetuo  A  talem  ptorum  dignoscilur  perlinere  loooniro,  ober- 


permanenda  statuimus.  Nec  licentia  Mt,  ut  dictum 
est,  ex  cjus  vei  omnibos  eidem  nionasterio  perti- 
iieDtibos ,  cuiquam  magnae  parvsDque  personse  au- 
ferre,  ut  profecto  juxta  id  quod  subjectus  isdem  ve- 
nerabilis  iooiis  apostolici  constituti  alque  privilegii 
consistit ,  inconcttsse  dotandus  i^ermaneat.  Si  quts 
aulem  (quod  non  oplamns)  nefario  ausu  praesumpse- 
rii  baec  quae  a  nobis  ad  laudabilem  Dei  pro  stabilitate 
jatm  dicli  monasterii  statota  sunt,  refragare ,  aut  in 
qooquam  transgTodi,  sciat  se  anaihematis  vincolo  in- 
iiodatnm,  et  cum  diaboloet  atrocissimis  pompis  ^us, 
atqne  Juda  tradilore  Domini  nostri  Jesu  Ghri« 
sti,  aetemi  incendii  supplicio  concremandum  deputa- 
luoi.  At  vero  qni  pio  inluilu  observator,  et  omnibus 
exsiiterit  cuslodiens  bujus  nostri  apostolici  constitutt  ^ 
aul  cultum  Dei  respicientibus,  benediclionis  gratiam 
a  misericordissimo  Deo  Domino  multipiiciter  conse- 
quatar^  et  vitae  aeternae  particeps  efOci  mereatur. 
0. 
PrivUegium. 
Com  in  eiarandis  Dei  landibus  debita  pastoraiis 
cofDpulsit  sollicitudinis  cura,  ot  quaeque  ad  stabili- 


tim  promulgari  et  apostolicae  institotionis  in  privi- 
legiis  atqne  decretis  censura  confirmari  eonvenit. 
Nempe  nos  apostoltco  moderamine  snprascripta  ve> 
nerabilia  loca,  qu»  dudum  fuerant  in  ruinis,  magna- 

que  inopia  ac  paopertate  degentes,  et  a  nc^is 

iter  a  solo  aedificau  ,  et  nndiqae  ditata  opportune 
ordinari  s.  . . .  ad  meliorem  sine  dubio  statom  re- 
ducere:  pnesertim  nbi  illa  petuniar  quae  non  ad 
commodum  temporale,  sed  ad  perpetoam  providen- 
tiam  pertinen  tDeo  servieQtiom  animamm,  ut  pnedicta 
scilicet  venerabilia  loca,  qnae  a  nobis  in  imo  cooglo- 
bata  atque  adnexa  sunt,  cnm  propi. . . .  sanctoram 
congregationibus  quae  regulariter....  Ccelera  deiunt* 

01. 

EptBcopo  de  iewindis  ianetuariit. 

Noverit  fratemilas  lua  pro  reliquiis  nobis  beati 
martyris  ill.  necessario  opus  esse  ut  in  loco  qoi  vo- 
uerationi  ipsins  dedicandns  est  colloceniar.  Atque 
ideo  praesentibus  affatibus  UI.  sedia  noslrae  secundnm 
Gonsueuro  reverentiam  levatas  reliqaiaf  oonlradere 
non  omittas :  ut  ad  nos  secundnm  quod  el  injunctam 
est,  quantocius  valeant  deportari. 


MABILLONII  OBSERVATIONES 

IN  UBRUM  DIURNUM  ROMANORUM  PONTinCUM. 


I.  Liber  Diornas  Romanorom  pontiflcom,  tantae  Q 
qnondam  apod  eos  auctoritatis ,  etsi  modo  oenitas 
obsdetns,  non  tamen  insuper  habendus  est  oo  anti- 
quitatis  commendationem.  Quapropter  cum  in  manus 
nostras  incidisset  vetustissimura  annorum  octingen- 
torom  exeifiplar ,  quo  usus  est  Lucas  Holstenius  in 
adoroaoda  illa,  quam  meditabatur,  biyusce  libri  edi- 
tione,  aliquod  operae  pretium  nos  facturos  existima- 
vimos,  sipraedictum  exempiar  cumeditione  Garne- 
riana  conferemos.  Exemplum  codicis,  qnem  Hilario 
Rancatos  monachus  Gisterciensis  Holstenio  ad  unam 
itociem ,  ot  in  Itinere  nostro  diximus,  commodave- 
rat,  habuit  Garnerios,  qui  Romauum  codiceiii,  enm- 
qae  anti^uissimum  vocat,  ejusque  capitula ,  paucis 
ooiissis,  m  s«a  pnefalione  refert.  Exciderunt  ipsi , 
nescio  qua  causa,  forte  ob  exempli  defectum,  non- 
uolla  capita,  quse  mox  retulimus. 

4.  Pnccipuum  est  privileg^um  de  monasterio 
PlurobarioJensi.  Tasia ,  Ratchisi  dncis  oxor,  et  fiUa 
eorum  Rattruda,  moDasterium  pueilarum  non  longe  -^ 
a  Casino,  in  loco  qui  Plumbarola  vocatur,  proprus  ^ 
sumptibos  exstruxerunt,  te&tante  Leone  Marsicaoo 
in  Chronici  Casinensis  lib.  i,  cap.  8,  ubi  sub  magna 
cautela  et  disLriciione  regulari  vilam  agentes,  ulti- 
raum  diem  ciauserunt.  Ibidem  S!inctam  Scbolasti- 
cam  vixisse  atque  decessisse  traduot.  Monasterium 
pueilarumLeo  appellat,ettamen  superius  priviiegium 
reli^oso  abbati  venerabilis  monasterii  sancloe  Dei 
genitricis  Maris  inscriptum  est.  Forte  duplex  ibi 
monaslerium  erat,  ut  in  frequenti  ioco.  Certe  mona- 
slerium  virginum  apud  Piumbariolam,  non  Virgini 
Deiparae,  sed  sanctae  Petronilise  nuncupatum  legi- 
Uir  in  ms.  codice  Casinensi,  signalo  n.  219,  in  haec 
verba :  c  Bernardus  abbas  Casinensis  boc  missaie 
mitlit  sororibus  monasterii  nostri  Sanctae  Petronillae 
de  Plombarola ,  ut  orent  pro  eo ;  i  et  in  codem 
iodice  ad  mensem  Junium  :  Obitui  Beatrici»  abba- 
(iMff  moruuterii  Sancta  PetroniHaf  de  Plumbarola. 
Nonc  praedium  est  coenobii  Casiiicnsis. 
I    S.  Non  desunt  in  Romano  exemplari  varix  leclio- 


nes  et  emendationes,  qaibas  Garooriana  editlo  roiil- 
tis  in  locis  exornari  potesU  Insigniora  qnxdam  loca 
hic  apponere  juverit.  Col.  29,  Im.  26  :  Ditina  enim 
ttobii  tn  oralione  manentibui ,  «I  eo/eit j<  dignaiio , 
etc. ;  rectius  in  Roroaoo»  Dta  enim  nobii  in  oratione 
wumentibui ,  ut  omnium  meniibui  cmleuii  dignatio , 
etc.  Ibid.,  lin.  54  :  Si  dici  at;  codex  noster,  ii  dici 
licitum  eit;  qu»  correctio  etiam  ool*  34,  lin.  6,  ad- 
hibenda  est.  Item  coU  30,  lin.  3 ,  preibyteri^  In  co- 
dice  Romano,  diaconi,  nti  in  flne  ejusdem  formuke, 
in  iilo  $anctisiimo  diacono  et  deeto  noitro  comeniiet 
iubscripsi,  Similiter  totui  clerus  cum  optimatibui  et 
miiitibus  seu  civibu*  swbscripserunt.  Col.  31,  lin.  2i, 
pro  petitionis  unitce ,  tegendum  petitionii  noitrw.  Et 
col.  d2,lin.  23,  beatum  Petrum  apostolorum  principem. 
Col.  35,  lin.i,ita  restiluendum^propmi^ttan/fttmfuo- 
tfue  inimicorum  ferocitas,  quam  uiii  ioia  Dei  trirtui  at- 
aue  apostoiorum  prineipis  per  iuum  vicarium,  koc  est 
nomancB  urbis  ponlificemf  ut  omnibus  notum  est^  o/t- 
quando  monitis  comprimitf  aiiquando  vero  et  flectit  ac 

morigerat  ftortatu cum  otfsecratione,  CoI.40,Iin. 

S,presbyter;  in  noslro,  diaconus;  ilemque col.  48» 
lin.  i6,  simut  verbi  caro^  simul  caro animata,  rationalis^ 
Col.  53,  lin.  32,  posl  synodaliter,  codex  addit,  at- 
gue  decretaliler,  Col.  57,  lin.  22,  inftumanatum  ^ 
legendum  Itumanatum.  D>id.,  lin.  41,  f«6<lamtam, 
lege  iubsistentiamj  quod  grave  mendum  emendat 
codex  noster.  Col.  50,  liii.  4,  Constantiiti,  noster  ad- 
dil,  Magni,  quod  ad  formulam  vulgarem  necessarium. 
Gol.  60,  iin.  iO,  prwviantibus^  adde  ac  comitantibus. 
Gol.  66,  lin.  24,  post  prossumpserunt  ^  adde  itidem 
pr<esumunl  atqueprmsumpserintAind.f  lin.  29,  Icge 
per  proprias  docirinas.  Item,  lin.  3^) ,  juxta  duarum 
naturarum  modum,  ita  et  duas  voiunlates  naturaies^ 
atque  duas  naturales  operationes.  Col.  73,  lin.  4,  pu- 
ritalem  meam  atque  concursum  tibi  tUiiitatibttsque 
EcclesioB,  etc.  Col.  76,  lin.  iO,  litanias  vero  per  trt- 
duum  ante  diem  ascensionii  Domini  ceiebrare^  totuni 
deest  in  codice  Romano,  ut  et  in  episiola  Gre^ii  II. 
Col.  84,lin.  17,  7ttia  nmtfrttm  ,  legc<y«i  ammaraiii 


m 


INDEX  RERUM  ET  YERBORUM. 


184 


IbiJ.,  lin.  22,  pasideglutiat,  ila  cmenda,  et  ejus  ad 
noitram  non  immerito  applicetur  pcenam  perditio^qui 
commissos  soUieita  custodire  cautela  negligimus ,  et 
liuea  25,  posl  dicimus^  et  quibw  divim,  etc.  Gol.  90, 
liii.  31,  lege  in  loco  tU. ;  et  lin.  55,  post  fundatum^ 
adde,  postulans  ut  dedicari  debeaty  diteclionem  tuam^ 
ctc.  Col.  91,  lin.  44,  iege  in  UL  nquidem  fundo,  iU, 
lerrttoriOf  et  iin.  47,  t/i.  martyris  eam  censeatis  de- 
dicari  honorem:  ut  Deo  propitio  salvis  orationibus 
vestris  desiderium  meum  gaudeam  adimplesse.  Caetera 
levius  percurremus. 


A  Col.  409  habelur  privilegium  reginae  cuidam  con- 
eessura  in  gratiam  monasterionim  ab  ea  coudito- 
rum.  Editi  reginae  nomen  haud  exprimunt  :  codex 
Romanus Cynedrfdam  vocat.lin.i  privilegii  laudanda 
de  bonisy  lcge  laudando!  devotionis,  liem  lin.  11, 
quce  juste  acquisisse;  et  Lin.  15,  constituiue  ac  de- 
dieasse.  Lin.  16,  tuw  iU,  CynedridiB  regin(B;  qu» 
Anglonim  regina  haud  dubie  fuit,  aut  cerie  regis 
Angiiae  filia.  Col.  112,  lin.  54,  idoneam,  codex  babet 
oleorum ;  ct  col.  115,  lin.  11,  post  vo/is,  addit  faveas. 
Haec  pauca  ex  multis. 


INDEX  RERUM  ET  VERBORUM. 


Numeri  Arabici  respondent  numeris  erassioribus  textui  insertis. 


Adaoatio  Ecdesiarum.  77.  Formula  aduoalioDissamiita 

ex  Greg.  M.  ibid, 

Agaiuo  papa  prssedit  conr..  YI,  per  legaios  et  respoa- 

sales,  de  quibus  inuUa  oi)servaDlur,  40.  Obilus.  44 

Aigilbertas  Cenomanensis.  SOO 

Afiocrisiarius  S.R.  E.  in  comitatu  exarchi  Ravennx.  23 
Arcbidlaconus  tnte  archipresbyterum  appellaius  ali- 

quaodo.  9 

Archiepiscopi  Raveno».  6 

AugusUuus  iovitat  popuium  ad  diem  oatalem  Aurelii  ce- 

lebrandum.  79 

Aureus  soiidus.  1 1 1 

Axiumati  iidem  qui  nobiles  et  bonoraii.  16,  23 

B 

Ba|'tistertum,  qua  forma.  quo  in  loco.  101  • 

Barooii  o|»iuio  oe  actis  Vl  Syoodi  adulteratis,  182,  re- 
fellilur.  185,  efsM. 

BiisiUca.  91, 92,  97,  98,  99, 100 

Benedictus  II.  15 

BeneOcia  S.  archangeli.  H 

Biniiis  perstricius.  15 

Bouifacius  V.  10 

Boniiaclus  Germ.  apoat.  7 

C 

Ca^Iesttoi  V,  cur  abdicatio  visa  faerit  oonooUis  inegj- 
lima.  171 

Caelestlus  damoatur  a  S.  P.  io  fidei  professiooe.  43 
Caniorom  ordo.  155 

Cardiuales  qui  dicereolDr  7  mbc.  26 

Caulio  episcopi  qa»,  63.  Cootioet  tredecim  caplta. 

ibid. 

0>roes  imperiali;  ofBcii  auls.  4 

Coocil.  Mcsnum  318.  FP.  35,  59.  Consiantinopolita- 

num  1, 150.  PP.  36,  59.  Epliesioum  200.  PP.  36,  59.  M. 

Mercator  poiiii274,  ibid.  Vide  not,  de  intticl.,  eic.  Chal- 

rhedonense  630.  PP.37,  59.Quinlum.  38, 60.  In  boc  dam- 

natusOrig.  Theod.  Mops.  Diodorus,  ibe  episiola/iheodo- 

rcti  scripia,  ibid.  ei  39.  Seitum  173.  PP.  39,  50,  62. 

Ociavum.  31 

Coooo  papa.  14, 126, 128 

Coostaoiious  papa.  9 

Consuolious  Pogooalos,  28,  59, 50, 51.  Obitus.      Ibid. 

Conslituti  subscriptio.  7 

Consulaios  post  temfiora  Justiniaol.  4 

Cor{K>ra  SS.  cum  recooduntur,  advocantur  vicioi  epi- 

scopi.  99 

Cjrilli  Alezaodrini  capltula  12.  37 

D 

DAcretale  quid,  56.  Dicllor  suggeslio  el  rogatoria  ept- 

siola.  Ibid. 

Dedieaiionem  (adjaoleniDem  Basilice  vicini  episcopi  vo- 

candi.  99 

Deusdedit  papa.  10,  12 

Diaconl  solebanl  eligi  io  episcopos .  56 

Diligeotia  disciplinas.  95 

Diuroas  liber  romanonim  pootificum.  Prwf.  num.  i. 

Quis,  titmt.  n.  Noo  fuit  ignoius  antlqais,  num.  iii.  Meminii 

Ivo  Carnoteosis,  num.  iv.  Gratianus,  nimi.  v.  Anionius  Ao* 

Kuslioos,  num.  vi.  B»ronius,  ibid.  Marca,  Launoius,  Laln 

btfos,  nicm.  vn.  Diu  expetiius,  mmi.  viu.  Nunc  editur  in 

lucem,  cur,  num.  ix.  Ex  vetusiissimo  MS.  num.  x.  Quo 

£nno  compositus,  nvm.  xui.  Pra>staniior  Marculfi  tormu- 

iis,  num.  xiv.  Laboriou*.  cmeniJutus,  num.  xvi.  Ouse  ob- 


servata  in  notis,  ntim.  xviii.  Quot  in  capita  dlTlsns,  et  qu» 
ratlo  ordiiiis,  num.  xxi.  Apograplium  Roma  inlsKsum.  num. 
XX III.  CuJHsmodi,  ibid,  Klenchus  mauuscripti,  ex  quo  edt- 
tio  accurau  esl.  Rtim.  xxiv. 

Donalio  solemais.  i02 

E 

Ecclesi»  fllii,  207.  Corruptus  locns  emendaiur. 

Elfctioois  paps  decretum,  10.  Decreii  rnrmula  unde 
sumpta,  ibid.  Elertio  pp«t  tridouro,  17,  21.  Eligebaoi 
etiam  Laici,  16,  17,  23.  Electus  in  papam  et  noodum  «r- 
dluatos,  post  arcbipresbyierum  appeilatur,  9.  Electiooe 
noQ  finiiur  sedis  vacatio,  sed  ordinatione  successoris,  9. 
De  electidne  scriptum  periode  Coostaotinopolini  ac  Ra- 
Teooam,  156.  Electioois  relaiio  ad  exarchum,  16.  De 
electiooe  ad  archieplscopum  Ravenoie,  20.  Ad  Jadices 
Raveon»,  22.  Ad  apocrlsiarlom  Kaveone.  25.  Eieetioois 
decreiales  pagioae  missae  ad  prineipem  et  exarcburo  sot>- 
scribeode.  Ibid. 

Eligendi  papam  potestas  qnando  ad  cardinales  contra- 
cia.  12 

Episcopos  forensis,  6.  Eplscopi  obligailo  ad  figilias  et 
officiuin  ecclesiasticoro,  67.  Ordinatio  episcopi  suburbica- 
ril,  52.  Quae  io  hac  ordioatiooe  conlingerent,  Und.  Qa» 
formui»  super  ea  re.  53.  Decretnm  de  eiectiooe,  5t.  Vo- 
caioria,  55.  Decretale,  cum  iret  electus  ad  ordiuaiionero, 
56.  Aliud,  57.  Aliud,  Ufid.  Promissio  fidei  episcopi,  ^. 
Cautio  episcopi,  65.  Indiculom  episcopi,  69.  Indiculum 
episoopi  de  Langobardia,71.  Sjoodale,  quod  acdpll  or- 
dinaius  episcopos,  72.  Formata  ouani  aocipit  episeopus, 
74.  S^ikoaale  incardinationis,  76.  Praceptuin  de  adaiiao- 
dis  ecclesiis,  77.  Episcopi  Aleiandrioi  orJioaiio,  154. 
Qae  legantur  testamenlo  episcopis,  su.it  ecclesiae.       67 

Epistolaa  pootificom  superscriptio.  Nomen  suum  ponli- 
fex  aote  v  ssculuoi  aliquando  praeposuil,  aliquaudo  iwst- 
po.suit  nomlni  personae,  coi  scriberet,  auie  Leooem  llag. 

143.  A  Leonis  magoi  tempore  ad  Joaonem  VI H,  constan- 
ter  posti>osuit,  145.  Tradiiio  dpducitor  a  i^nmlnnfr' 

144,  etseqg.  usque.  ad  151.  Palluut  regesia  Lcoois  ei 
Gregorii  IIM.,  14i.  (*P.;ciim  ad  reos  aul  schismailcos  scri- 
berent,  nomen  suum  pr»()08uefunt.  ibid.  Co^e  pelenda 
vera  iuscriptio  epistuUrum  Lcoois  et  Gre^(vrii,  141, 147. 
GregoriUH  magous  saeculares  quostibei  Do  uino^  vocat,  1 17. 
Haec  appellaUo  desiit  usurpari  ix  saecuto,  151.  Grcgo- 
rius  yii  induxii  lo  morem.  Salutm  et  bened.  apost-^  152. 
Pormulae  Dioroi  quando  desuefactae,  ibid.  Qua  ioscnptio- 
ne  scrilierelur  ad  sommoro  pontificem,  ibid.  Ab  Impera- 
tore.  153.  Ab  aecomeoica  syiiodo,  ibid.  A  svoodo  uoiver- 
sali  Africana,  ibid.  Ab  Africaoa  parlicuUri,  155  ApatrUr- 
cha,  155.  A  primate  Africae.  ibid.  Ab  episcopo.         ibid. 

EpistolaB  poutiticum,  2  Ad  priocipein,  vide  not.  Au- 

gustam,  vide  not.  ibid.  Patricinm,  4.  Cotiiitem,  ibid.  Exar- 

diuro,  ibid.  Consulem,  5.  Regem,  ibid.  Patriarcliam,  ibid. 

Episeopum  forensem,  6.  Arcliieplscopom  Ravennip,  ibid. 

Episcopum,  7.  Presbyterum,  ibid.  Diacooum,  ibid.  Prinit- 

cerioni,  ibid.  Secuodicerium.  ibid. 

Eugenius  papa.  62 

EuUierius  rieslorianos.  37 

Euibymius  Zigabeous  de  symbolo  RR.  PP.  perslrictus. 

163 

Exarcbi  qaando  cicperint  et  desierint,  4.  Nnotius  ad 

exarclium  de  transilu  papas,  9.  L»*gatio  ad  exaichum  am- 

plisstma.  18, 21. 

F 

Familiares  cUtI  et  plebis,  17 

Fclix  Ravennie  episropus.  13 


185 


INDEX  REAUM  £T  VERBORUM. 


486 


Filfi  ecd«iiae.  17 

Forma  I  fklei,  qiic  Dioroo  cootiiielur,  qaando  {nc<£f»it 

ei  desiiL  102,  163 

Formau,  quaai  acdpii  episcopus  ordinaUis,  ciijus  »uh 

tis,  74, 76w  Ou>  de  ronnaiifi  scripseriut,  ibid»  FontiSlx'  tbr- 

iiiiiia  ei  orJine  Roui.,  75.  Ardiidiaeouus  ftoinaiius  dat 

luriDatam.  76 

G 

Gregorios  inagnuSp  16, 28,  K5.  Fugit  ne  ordinetur,  S5. 
Detrectat  suuununi  pontiScalom,  156.  Syuibulum  (irego- 
rii  M.,  159, 161.  Synodica  Greg.  M.  159,  160 

Gregoritis  11.  9,  13, 21 

H 

UadriaDus  11,  de  Honorii  dainnaiione.  41, 18i 

HoDorii  causa,  174.  Uonorius  Monoihelifa  non  fuit,  180, 

187.  Danuiaius  tameu  propter  imprudentem  oecoDomiam, 

\HU  i9±,  189,  190.  Velus  breviarioin  KomaDorumde  Ho- 

uorio,  183.  Defenditur  Uon.  adversus  objicienies  bairesim. 

187,  188, 18X 

Imperator  a  Deo  ooronatus.  50 

Incardiiiatio  quid.76.  Difiert  a  cnmmenJatione,  ibid,  Et 

Yisitaliooe,  77.  iiaoein  iucardinaiis,  quae  ordinats  dar:tur 

Biaiidjta,  tWc(.  Formula  iucardioalionis,  eic,  76.  Desum- 

|Ai  ex  Greg.  mag.  77 

Indkoluiii  epiaeopl  de  LaDgobardta,7i.Cu]us»tati8,  itid. 

fodicolos  S.  BooifacU  XoguutineDSls  episc  69 

Italica  provincia  serviiis.  20 

ho  Carooleosis  memioil  llbri  Dinrnl.  50 

J 

Jacobos  Gotborredos  Dotatus.  f  09 

Joaooes  IV.  61 

ioannes  V.  14 

Juliaimi  PeJagii  et  Cslestii  discipulus  danualur  a  S.  P. 
in  professiooe  fidei.  43 

LsleraDeose  scriuium,  13,  63.  LateraneDse  conciliuin 

«b  Martiuo  I.  61 

Lectionea  ofiicii.  07 

Leo  Hagoua,  33.  Ejus  Tomus  ad  Flaviaoum,  57.  Sermo 

ia  die  soa:  asMimptiouis,  172.  Perperam  iDJicribiiur  io  dle 

auoiversario.  174 

Libertatis  comulns.  |  j  7 

LtiaoiaB  bis  iu  meuse.  68 

Longobardi.  18, 19 

Ucioa*  133 

H 

Haearios  ADliocbeniu.  42 

HarUDoa  1.  4^,  61 

Mercator  (M.)  scribit  de  Pelaglanis  qua?  Dcmo  alius  dia- 

liDne.  43 

Mouotbelitarum  lisresis  io  quo  posiia,  el  uude  orta. 

173,  176,  177,  178, 170. 

N 

NaUlis  dies  summl  ponltrfcis,  78.  Invitatio  eplscopl  io 

oatali  rape,  ibid,  Forinula  Diurul  est  sioguiaris,  79. 

Mempla  iDviulioiiunt,  78,  79,  Qui   iuviureiitur,  ibid. 

Quorsum  invitatio  lieret,  ilrid.  Excusatiouem  accipieoUs 

l^P^JojrttMlti  tiuplei  sitigularis  80.  Natalis  dies  pauae, 

i»,  79.  Conveoiebant  episcopi  enam  non  inviiati,  79.  Ha- 

Dcbatur  syiiodus, ibid.  Excusatoria,  80.  Exliortaioria  ne- 

gli^eui»,  tbid.  Cunsoljloria,  81.  Coaveotus  ad  n^Ule  ano- 

stiibnim.  (56^  8t 

Ilounus  regionanus.  54 

0 

Oblaiiooes  pertincntes  ad  monachos.  95 

Oiaioria  inira  mnuaMeria,  93,  96, 98.  Oratorla  in  «di- 

dibus  Sfficulariuin,  9i,  93,  Ui,  95.  Oiaioria   iutra  CDisco- 

|)ium.  ^lj 

Ordinatlo  S.  pontidcis.  g 

P 

Palliola  de  coofessione  apostoli.  gs 

Palliom  sacrum  quid ,  193.  Quorum  proprlum,  194. 
Qnando  gesUri  coBpil,  ibid.  Pallii  millendi  lormula  I,  Hi 
Soropta,  ut  videtur  ex  Greg.  M.,  ibid.  et  83,  85.  Qui  usi 
siot,».Quid  contincat,  85.  Fonmib  11,85.  Sumpia  videlur 
ex  Crpg.  M.,  85,  86,  87.  Intcrdicitur  simonia,  87,  88. 
^awexparte  JoaonesVill,  88.  Foriiiula  III,  88.  Auior 
bymmachus,  tMd.  Qui  usi  sitil,  hU.  FoimulalV,  pro  epi- 
sco^ns  Siciliae,  90.  Suu:pta  e<  Greg.  M.,  ibid.  ralliuiti  si- 
giMini  conimunitai»^  a  p^pa  lou-stalis,  I9i.  Qiii^l  in  lilierls 
cum  (lallio  mlssis roanilarHii  p-.miti.es,  lO:;.  Ad  (|uid  obli- 


garentor,  qul  acciperent,  ibid.  Qui  pontifices  petieiiot  ab 
Imperatoribos  polesuteoi  mitiendi  \^U\\,ibid.  Quibusmii- 
teretjiur,  an  soiis  metropolllis,  an  aliis,  eliam  noii  episco- 
ois,  197.  Que  potestas  concederelur  cum  pallio,  198, 199 
201.  Ao  niissum  olim  solis  OccidenUlibus,  199.  An  ali- 
quaiido  Afrts,  ibid.  Que  olim  maieria  pallii  in  occidentalt 
ecclesla,  202.  Non  videtur  fuisse  semper  lauea,  203.  De 
Pallio  S.  Gregorli  M.,  ibid,  Quaudo  iucocpit  esse  laneum, 

206,  207 

Patrlcius  4.  Pairlcius  provlnciae,  ibid.  et  107.  Augusil- 

nus  patrilius  aulor  iibrorum  de  s;icris  Hitibus  eicles.  Kom. 

Pelagius  I.  45 

Pelagias  monacbus  damoalur  a  S.  P.  in  professiooe  fl- 
del.  43 

Polychronlus  delirus  seoex  .  4^ 

Pompa;  Saian».  f  ^q 

Poiitlfex  (summus)  servos  servorimi  Dei,  3  Universalis 
pap:i,  49,  58.  Paler  patrum,  92.  Papa  palrum,  54.  Apoaio- 
licus,  ibid.  Electus  papa  ordinabalur  presbyler,  et  epi  co- 
pos  ut  alii,  summns  pontifex  imposiiioue  pallii  et  Mm- 
•i0}ta,  1.S8.  S.  PoutiUcis  ordinaiio,  8.  Riius  ordinaodi  pap:u 
aliiifi  aliis  temporibos,  157.  Ordinandi  S.  PontiOcia  riius 
24.  Ordiiiat  o^iieosis  episcopus  assisleuiibus  Aibaoensi  et 
Poriucnsi,  2i.  Ordinationis  die  osiiensis  ulilur  paliio,  25. 
Orcllnatnr  papa  anie  h.>inDttm  angelicum,  25.  Nullus  papa 
•X  episQopo  electus  auie  Formosum,  157.  Indiculttui  S 
poolillcis,  seu  prolessio  poniificla,  1.  S.  ponliflces  siaLiai 
orUiiiatione  peracta,  moDeot  Ecclesiam,  45.  ServaDles  lo- 
cum  sedis  apost.  qui.  9 

Prxcepta  summi  poDtificis  ad  eplscopos  sus  ordinaiio- 
nis,91.  Formula  1  et  u.  De  ordlDandd  preshytero,  ibid,  et 
9i.  Formula  lu.  Petitio  dedicatioois  oratorii.  Formula  iv. 
RespoDsum,  etc,  93.  Qui  bac  formiila  usl ,  ibid.  Condi- 
Uoues  quibos  oratona  cooceJuuiur.  tbid.  Formula  v.  He- 
spOQsum  de  sperandis  saDctiiarils,  94.  Formula  vi.  De  dan- 
dis  sanctiiariis,  ibid.  Formula  vu.  De  dando  beueficio  S, 
Aogell,  ibid.  Forniula  vii .  Dededicaiido  oratorlo  iulra  mo- 
nasterlum,  95.  Desumpu  ex  Greg.  M.,  ibid.  Formula  ix. 
De  recondendis  reliijuiis  iotra  mouast.,  96.  Desumpu  ex 
Greg.  M.,  ibid.  Formula  x.  De  recondendis  reliquiis  In- 
tra  episcopium,  ibid,  Formuia  xi.  Petitio  episcopi  de  Ba- 
silica  dedicanda,  97.  Forraola  xu.  Responsum  pootliicis, 
f^.  Formub  xui.  Allud  responsuiii,  98.  Formula  xiv. 
Allud  respoosum,  ibid.  Formula  xv.  I)e  altari  dedfcaado 
iu  Basilica,  99.  Formula  xvi.  De  recondeodo  corpore  sao- 
morum.  ibid.  Formola  xvii.  Ue  Basilica  coosecraoda,  100. 
Formula  xvin.  De  Basillca  dedicanda,  ibid.  Formuia  xix. 
Petitionis  de  d**dicando  baptlsterio.  101.  Formula  xx. 
Responsl  de  dedicando  baptislerio,  102.  Accepia  ex  Gre- 
gorio  Magno,i'6td.  Pormota  xxi.Respoiisl  de  eodem  ibid. 
Desumpu  ex  Greg.  M.  ibid. 

Preceptorum  de  rebus  Ecclesi»  procurandla  et  alienao- 
dis,  103.  Formula  1.  nuaodo  laicu^  toosuratur,  et  tit  re- 
giooarius,  ibid.  Formula  u.  Quando  absous  subregiooa- 
rius  Qt  regiooarius.  101.  FormuU  111.  Quando  ordinaior  it 
lu  patrimouium,  ibid.  Formola  iv.  Quando  rector  luodi 
miuiiur,  1^5.  Formula  v.  Scrlptum  ad  Colouos,  elc ,  106. 
Desumpia  ex  Greg.  M.,  ibid.  Formula  vi.  ommeodaiona 
recloris  a<l  Judieom  proviDcie,  ibid.  Formida  vii.  Com- 
oieiidatoria  ad  patricium  proviocic,  107.  Formuia  vui.  Ad 
episcopos  proviociae,  108.  Formula  tx.  Tractoi  ia  data  00- 
lario,  eic.,  ibid.  Forinuia  x.  Tractoria  dala  redeuntibus  iu 
palriam,  109.  Formuia  xi.  Autoiiutis  de  fjciendia  cartu- 
lis,  110.  Formula  xii.  Alia  de  eadem  re.  ibid.  Formula  xui. 
De  commutando  puero,  1 11.  FormuUxiv.  De  (i)mniuiaii(Jo 
manciplo.  112.  Formula  xv.  De  eadem  re,  ibid.  Formuta 
XVI.  De  donanio  puero,  113.  Simills  apud  Gieg.  M.,  ibid. 
Formulaxvu.  Decoocedendo  puero,  111.  Formula  xviii! 
De  eadem  re,  ibid.  Formula  xix.  .Secoriiatis,  115.  For- 
mulj  XX.  Securitalis,  116.  Foriuula  xxi.  Lihertaiis,  ibid. 
Desmoi  ta  qu  .damtenus  ez  Greg.  M.,  ibid.  Siuijularis  esi. 

Praeceptio  regisde  ordinando  epi^copo  apud  Marcu- 
fum.  i^i-j 

Presbyteri  Alexandrlni.  15^ 

Priuceps  cur  dicuis,  2.  Augustus,  ibid.  DomiDHS,  ibid. 
Dilector  Dei  et  Chrisii,  ibid.  Vicior,  ibid.  Triumpha:or, 
ibid.  SereuQs,  ibid.  Trauquillus,  ibid  Pius,  ibid.  A  Di  o 
coroiiaitis.  md, 

Privilegiorum  dlveniorum  sedis  apostolicae  formule,  23, 
]\1  ei  teq.  Pro  locis  piis,  132.  Pro  diaconia  coucedenda, 
ibid.  Pro  dlaoonia  contiriuauda,  tbid.  iM^lesia  coucedenda, 
137.  Monasierio  adunando,  121.  Coucedeiide,  127,  134. 
Cuurtrmaodo.  138,  1&0.  Dolaiido,  122,  123,  121  ei  125. 
Kxlmendo.  118,  119,128,  131.  Regendo,  121,  126.  Or- 
|lMn(*tro|ih>o  (oncedendo.  153.  Prs^piisitura  cuucedeuiia, 
lol.  .VenudochiocommiUcndo,  129,  130.   Priyitcgii  prioi/ 


187 


THEODULFUS  AURELIANENSIS  EPISC. 


1£8 


forfiiula  asus  Zacbarias  papa»  ttS.  Secnndl  Stephinas  II, 

119.  Sexli  Affnpflus  II,  Joaones  XHI,  Leo  IX,  125.  Nonl 

Pasclialis  I,  W.  Decimi  terlii  Siephaoas  It,  129.  Yige- 

» iin i  9eca odi  Paschalis  II.  1 39 

Processionis  gralia:  92, 102 

Profe&slo  (prima)  tldei  emfssa  a  S.  Ponliflce,  qiiando  )n- 

cuM)U,  170.  Qiiando  dpsilt.  170,  171 

Profeasio  Udei  secunda,  31.  Ediia  prlmuan  a  Gregorin  II, 

itid.  Edebatur  verbo  et  scripio,  51,  47.  Professio  Qdei 

terUa,  U.  Oux  Leouia  II,  ibid.  Professio  i,  fidei  flt  ab 

«lecio  lo  papam  ad  eorpus  S.  Petri,  158.  Qua  forma,  159, 

Prologus  io  indicatum.  1 18 

Ptomoslo  fldel,  ut  es(  io  BiorDO,  cojos  «UUs.  S8 

S 

Sanctoaria.  94, 100 

SffaolasticQs  exarelms.  9 

Seeoricas.  H5 

Severinus  papa.  61 

Simonia  inierdicta.  65,  64 

Spiritus  a  Paire  et  Fitio  procedens.  36, 48 

titepbtnus  Blacaril  discipuhis,  42 
Syinbokira  vetus  Romaoorom  cajusnodi  olim,  61,  62. 

iQttaodo  aucium,  ei  qua  de  causa.  162 


Synodale  qold,  72.  Qui  sabaaribereat,  coio  ordinai^r 
S.  ponUfex  eplsc  suborb ,  iM.  Com  melropoiiu,  Und. 
Syoodale  cootinet  8  maodata,  75.  De  illictlis  ordioaUooi- 
bos.  De  bigamis,  etc.  De  Aft-is.  De  ministeriis  et  oroa- 
meoUs  ecclesiae.  De  reditii  ei  oblatiooibas  parUendis.  De 
lempore  ordinationom.  De  tempore  soletnois  baptismi.  De 
liiauiis.  Forniula  desiimpia  panim  ex  C.reg.  Mag.»  75.  Par- 
lim  ez  Gelasio.  „«  .*J* 

Synodicas  ordioatioois  soae  mitteodi  Yetos  mos  RR.  PP., 
165.  Ouando  ioccepit,  164.  Quaodo  desiit,  166.  Ad  qiios 
Hvnodice  miiierentur,  165.  Quid  io  ib  eonlioereiur,  ibid. 
Otio  ttne  mitterentur,  ibid.  Quorum  pontiQcom  habeau- 
lur,  166.  Synodica  Gelasii,  ibid.  Pclagii  1, 167.  Greg.)- 
rii  i.  189, 169 

T 

TbeodonM  papa.  ._  •  ,    ^^ 

Tracioria  data  ministro  Eeciesla  Romane,  108.  Redeoo- 

tibiisiop.iiriam.  109 

Trioiutis  perfecUssima  expoeiUo.  35 


Visiutores  ecdesiamm.  '158 

Vocaioria  eiecii,  55.  Yocatoria  Joao.  YIII,  lecto  difois- 

sima.  iW^*» 


iNNO  DOVINI  DGGGXXI. 


THEODULFUS 


AURELIANENSIS  EPISGOPUS  «. 


NOTITIA  HISTORICA  IN  THEODULFUM, 

(Fabric,  Bibl.  med.  ei  iof.  Lat.) 


Tbeodiillus,  epi«copu8  AurelianeDsis,  sacculo  ix. 
Patm  cjus  incerta  est.  Yulgoltalum  statuunt,  quia 
In  TCteri  Chronico,  apud  QuerceiaDuin,  lom.  I,  pag. 
56,  Carolus  Manras  iUum  ex  IlaKa  in  Gallias  ad- 
duxisse  legilur.  QuaBfsenteniia  saiis  inflrma  est.  Non 
roeltor  est  altera  qua  MabtUonius,  Nic.  Atitonius  et  Ee- 
cardus,  rerum  Francicarum  xxxviii,  1 69,  ipsum  Hispa- 
Bum  faciunt,  quia  Tbeodulfus  Geiici  populi  reliquias 
in  llesperia  sive  Hispania  eoMangutneo*  Shos  voca- 
vit.  Nam  conianguinei  vox  metaphorice  posiia  esse 
poiuit,  pro  ejusdem  ildei  ac  reliffionis  coDSorie.  Igi- 
tur  pairia  ejus  certo  uondum  esi  cognita.  Antequam 
in  GalUam  veniret,  uxorem  habuit,  ex  eaque  Gis- 
lam  fiUam,  ad  quam  carmen  4  libri  iit  scriptum  esi. 
Fuii  autem  primum  abbas  Floriacensis,  tesle  Cala- 
logo  abbatum  Floriacensium,  tom.  I  MisceUaneorum 
Baluzii,  pag.  499,  posi  episcopus  Aurelianensis.  In- 
terfuii,  aono  794,  concilio  Francofuriensi  conira  Fe- 
licem ;  anno  811  lesUs  fuit  in  iestamento  CaroU 
Magni.  Apud  Ludovicum  Pium  primum  in  graUa 
fuit,  posi  cum  Bemardo  lialiae  regi  magis  favere  vi- 
deretur^  anno  818  sede  sua  ejecins,  ei  in  urbe  An- 
degavensi  carceri  inclusus  fuii;  quia  vero  innocen- 
liam  suam  constanter  iuebatur,  anno  821  restitutus 
est,  quo  eilam  obiii.  Epiiaphiura  ejus  edidit  Mabil- 
ionius,  Analect.  tom.  1,  pag426,  ubi  vide  adnoia- 
tiones,  mig.  455-454;  in  editione  recent.  pag.  377, 
578,  ei  Eccardum  1.  c. 

Opera  ejus  conjunciim  edita  snni  a  Jacobo  Sir- 
iiiondo,  Paris.,  1646,  8%  posl  In  Operibus  bujus  re- 
|)eUia,  sequenii  ordine  : 

1.  Capitula  ad  presbyteros  parochia  sua;  ediia 

•  Recndimos  juxia  editionem  Jacobi  Sirmondi. 


A  sunt  primum  a  Baronio  ad  annum  855,  num.  5,  ile- 
Inde  a  Joanne  Busspo  cum  eplsiolis  Hincmari  Rhe- 
mensis,  Mo^ntiae,  1602,  8«,  porro  a  Sirmondo 
tomo  II  Conciliorum  GalUae,  pag.  211,  qui  longe  ac- 
curatius  ad  annum  797,  aut  circiier  reierenda  esse 
censei,  Spelmanno  iomo  I  Conciliorum,  pag.  584 ; 
Harduino  tom.  lY,  pas.  911.  Canones  9concUiivi 
oecumenici,  qui  iom.  Iil  Concilioruro  Hardiiini  ha- 
bentur  p.  1719,  suppo^i  sunt,  et  fere  toU  ex  his 
capUuUs  exscripti. 

2.  De  ordine  baptismi^  qui  liber  anno  812  eon- 
scriptos  est,  cum  Carolus  Magnus  de  hac  re  cogitas- 
set.  Eccardns  Remra  Francic.  xxviii,  18.  Inscriptus 
esi  Magno  Senonensi  archiepiscopo,  in  uno  vero  co- 
dice  Corbeiensi,  ex  quo  Menardus  ad  libram  Sacra- 
menioramGregorii  Magni  (Paris. ,  1642, 4*)  pag.  1 15. 
edidii,  Joanni  Arelaiensi,  quod  Sirmondus  mendose 
facium  crediderai,  Mabillonius  vero  iom.  I  Analect., 
pag.  2i  (edii.  novae  pag.  76)  rem  sic  expedivit,  ut 
n  diversa  exempla  nirique  inscripla  esse  contendat. 

5.  De  Spirtlu  sancto  liber,  anno  809  edilus  eiCi- 
rolo  Magno  inscriptus.  Nam  iUo  anno  in  concUio  Aquis- 
granensi  de  processione  Spiriius  sancti  aciam  fue- 
rat.  Yide  Eccardum  xxvii,  65. 

4.  Carmina  in  libros  vi  distincla,  de  <juibus  accu- 
rate  satis  agit  Polyc.  Lyseras  in  Histona  poetarum 
roedii  aevi,  pag.  225  seqq.,  ita  iamen  ut  quaedam 
suppleri  debeant.  Paranesin  ad  Judiees,  quae  libniro  I 
consliiuit,  sed  iniiio  destiiuiuro  edidii  Luieiiae  Pet. 
Daniel :  posi  Gey.  Elraenhorsiius  Lugd.  Bat.  1618, 
4« ;  porro  Andr.  Rivinus  cum  quibiisdam  carmifiibus 
ex  Canisio  ct  Bibl.  PP.  Coloniensi  Lips.  1655,  8», 


m 


PROLEGOMEN^ 


m 


UU2  cuiu  Dre|Hinio ,  Floro  el  atiis.  Poftlea  Carmna  x 
inedita  priinus  dedlt  Mabilloniuft  Annal.  lom.  I,  pag. 
376  seq«(edit.  novaBpag.ilO).  EpiqramnuUadMo  6a- 
luzlus  MiscelL  lib.  i,  |>ag.  492,  41^3.  Hymnos  autem 
duos  de  Naiali  Domini  et  ad  $aneto%  martyrei  Ser- 
gium  et  Bacehum^  iu  editione  Sirmondi  omissos  esse 
obserrat  Christianus  Daumius  in  Syllabo  poelarum 
Cbristianorum ,  aui  taraen  Jam  ante  in  Bibliothecis 
Patram  et  in  edittone  Riviniana  excusi  fuerant. 
Carmen  de  tota  VeUri$  et  Novi  Tettamunti  inMtru- 
ctione  legilur  in  Goldasti  Manuali  biblico,  pig.  54; 
in  Operimis  lib.  ii,  earmen  I,  inscribitur  sic :  Ver* 
eu9  tn  fronte  Bibiiorum^  ame  tpee  deeeriki  feeit.  Car- 
raen  brere  de  luxuria  edidemnt  Martene  et  Darand. 
Thesauro  novo  Anecdoct.,  tom.  I,  pag.  599. 

5.  Fragmenta  urmonum  duarum^  nec  non  frag* 
mentum  aliud  'operie  de  saerit  Interpretibus  edidit 
Lacas  D«icberius  Spicil.  tom.  V,  pao.  117  (in  edit. 
recenl.  tom.  I,  pag.  254).  Oxc  vero  Tbeodulfi  esse, 


A  tam  stylus  docet,  tam  quoqoe,  quia  initium  capito» 
larium  ejus  sub  flnem  adjeclum  est. 

.  6.  Annaies  CaroH  Magni  et  Ludoviei  PH  scripsisse 
Tfaeodulfiun  ait  Arnoldus  Wion  in  Ligno  Vitae,  et 
post  ipsum  Y6ssius  de  Historicis  Latinis ,  pag.  7S7 ; 
el  adest  biyusmodi  fnigmentnm  Annalium  sab  no- 
mine  Tboodalfi  in  bibl.  Vatieana.  Bem.  de  Mont- 
faucon,  Bibl.  Bibl.  mss.  pag.  55.  ForUssis  est  unus 
ex  illis  annalislis  anonymis,  qoaies  de  ilUs  tempori- 
bosphiresexstant. 

**.  In  Caulogo  abbitnm  Floriacensium  supra  me- 
Oionito   Ipsi   quoqoe  Iritaitur  Exptieatio  SgmMi 

lAaNasiafit  et  exptieatio  myetiea  mieem^  quae  duo 


eliam  in  ms.  Codice  Floriaoenii  habentur. 

S.  Bpee^um  locorum  Biblicoraro  ipsl  qooqoe  tri- 
bultur,  quod  alias  inler  Opera  Aogastini  lom.  Ufl, 
pa{.  mo,  exsut. 

Plura  dabtt  Hisioria  litieraria  GalU;e  lomo  IV, 
pag.  459. 


]>E  THEODULFO  EPISGOPO 

EJUSDEM  iEYI  SCRIPTORUM  ALIQUOT  TESTIMOMA. 


AicuinM  tit  tpietoia  ad  Carolum  regsm^  cum  ab  eo  li- 
bmm  Felicis  UrgeUitani  refutandum  aecepieset. 
Sed  obsecro  ot  exemplarium  illlns  libelli  doinno 
dirigatur  apostolico ;  aliud  quoque  Paulioo  patriar- 
cbae;  simihter  Richbooo  et  Tbeudulfo  episcopis, 
doctoribos  et  tnagistris,  ot  singoli  per  se  respon' 
deant. 

Eginhardus  in  Vita  Caroli  Magni,  enumerans  episco- 
pos  qui  ejus  testamento  suhscripserunt. 

Episcopi  HilJebaldus,  Ricbolfus,  Arnoldos,  Wiri- 
farius,  Bemoiims,  Laidradus»  Joannes,  Thcodolfus, 
Jesse,  Hetto,  Waltgaudus. 

Binemarus  de  divortio  Lotharii  et  TethergcB  ad  intet' 
rogationem  6. 
Et  hinc  ex  sacris  Scripturis  et  catholicorom  dlctis 
qaidam  orlhodoxus  et  insignis  poeta  ioler  alia  scri- 
pserit  dicens : 

Atii  joraQdi  te  eaosa  pemrget  et  arcial, 
Id  puris  verbis,  id  gere  meote  pta. 

ei  caetera  quae  leguntur  m  Panenesi  ad  Judices, 
¥ersnS33. 

Lupus    abbas   Ferrariensis  in  epistoia   30 ,   ad 
Alcmnum, 

Nondinas  in  Tbeodulfi  carmine  legi  producta  pe- 
nuliima.  Quod  ulnim  ejus  an  praeceptornm  auctori- 
tatepenes  illnm  fldes  fiabeatur.  (Versum  tnniit^  557 
r.  5,  indfV  Palmarum,  lib.  ii.) 

Aucior   Vitm  Ludorici  Pii  imperatoris  ad   annnm 
Christi  814. 

(Apitd  Andream  du  Chesne,  tom.  II  Hist.  Franc.) 
Uefunclo  patre,  missus  est  Rampo  ad  eiim,  ut  et 
moriem  ejus  mature  cognosceret ,  adventuingue 
suom  nonomodo  comperendinaret.  Qui  com  Aoreiia- 
nam  devenisset  ad  orbem,  Theodolfus  ejusdem  urbis 
episcopus,  vir  nndecunque  doctissimus,  causam  <>jus 
adventos  persensit,  et  velocissime  misso  perlatore 
tmperatori  innotescere  studuit.  Idem  ad  annum  816 
de  Stepkani  papcs  adventu  loquens  :  Imperalor  ad» 
vcnluin  ejus  Rherois  sustinere  sialuit ;  cai  etiam 
olrviam  Hildebaldum  archicapelia!>um  sacri  palatii, 
Theodulfum  episcopum  Aurelianensem ,  Joannem 
Arelatensem ,  alioromque  ministrorum  copiam  pro* 
cedere  jussil  infolis  indolos  sacerdotallbus.  Idem 
rutsns  ad  atifmm  8i7  de  conjuratione  agens  Bernardi 
Itelim  regis.  Erant  hujus  sceleris  conscii  quamplures 
cierici  seu  laici ;  inier  qnos  aliquos  episcopos  hnjus 


B  lempestatls  proeella  involvlt«  Anselraom  scilicet  Me- 
diolanensem,  Wlfoldom  Gremonensem,  sed  et  Tbeo- 
dolfum  Aorelianensem.  Et  post  alia.  Episcopos  porro 
hac  constrictos  immanitaie  ab  episcopis  reliqois  de- 
positos  monasleriis  mancipavil. 

Ckronieom  Vetue 

(Apod  eumdem,  lom.  IH,  p.  366.) 

Flomll  etbm  bis  temporibos  apod  orbem  Aore- 
lianensem  Theodulfus  episcopus,  qui  propter  scien- 
ti»  prseroffdtivam  qua  pollebat,  a  memorato  iiupera- 
tore  Carolo  Magno  ab  Italia  in  Galiias  addoctiis,  el 
Floriacensein  ab  eo  abbatiam  et  Aorelianensem 
simol  meroit  episcopatom. 

Ex  tibro  Miracutorum  sancti  Maximini  abbatis  Mi- 
ciaeennSfauetore  lMatdo,monacho  Miciacetisi^  qui 
sn^  finem  sceeuti  x  florere  cetpit. 

(MabiU.  Act.  SS.  Beoed.,  saec.  I,pag.  60i.) 

r  Temporibos  divaB  memoriae  Caroli  Angosti,  dispo- 
oenle  rerom  omiiiom  Domino  eumdcm  locum  pri- 
siinae  reddere  nobilitati,  Theodulfus  nobilissimus  et 
moribus  et  genere  acerrimique  Ingenii  Aurellanensis 
Ecclesiae  episcopus  subrogatur.  Uic  iuqoe  molta 
indostria  certans,  qoatenos  idero  locus  in  anliquum 
revocaretiir  bonorem,  duro  in  conti^uis  regionibus 
minus  idoneos  Invenisset  ad  id  efflciendom  mona- 
chos,  ex  Septimanix  partibus  asclvit,  qnibos  et  lo- 
eum  dedit,  et  res  illi  loco  attribuias  de  suo  insiqfter 
addens  contradidit.  In  qna  rc  non  poBoituit  eum  facti 
sui;  quippe  cujus  lemporlbus  in  tantum  ejus  loci 
gloria  euituit,  ut  veteris  ignomini»  dedecus  honestas 
superveniens  obumbraret,  et  pneieritorum  dispendia 
lucra  sequenlia  compensarent.  Tbeodulfus  i([itnr 
episcopus  inter  c^tera  suomm  operum  basilicam 
miri  operis,  instar  videlicct  gas  ouae  Aquis  est  con* 
stituta ;  aedificavit  in  villa  quae  dtcitur  Germlniacus 
{Germigny)f  quo  etiam  his  versibus  sul  memoriam 
eleganier  expressit. 

Ha»  io  bonore  Dei  Tbeodolfos  tempU  saeravt 
Qq«  dam  quiaqoki  adii,  eeo,  memenlo  met 

Hic  itaqoe  venerabilis  sacerdos  insimotalns  confo- 
rationis  apud  regem  de  episcopatu  dejectus,  et  mul- 
tis  diebus  custodiae  maocipatus  est ;  postmodum  mi- 
rabili  rerum  conversione,  et  crimen  promptissime 
abhiit  et  regis  gratiam  consecutus,  cathedram  pri- 
stinae  dignitalis  non  diu  victunis  reccpit.  Fcrtur 
enim  vi  vcneni  ab  liis  exslincios  qut  dum  exsuhret, 


191 


TIlEODULn  AURELIANENSIS  EPISC. 


192 


|U«ertate  poiiti  bona  ejus  invadendi  jam  hauserant  A 
cupiditatem. 

Theodulfi  Efntaphium  ^. 
(Mabill.  Analect.,  1. 1,  ex  pervetusto  cod.  Vitoniano.) 

lllius  cineres  saxo  servantur  in  isto 
Qui  quondam  populis  prssul  et  abba  fuit. 

«  Tbeodulfum  natione  Italum  fuisse  iradunt ,  hoc 
est  (uti  Sirmondus  opinatur)  ex  Gallia  Cisalpina. 
Speriam  seu  Hesperiam  ipsi  patriam  tribuit  epila- 
phium  :  sed  aequivocum  est  nomen  istud,  aliquando 
Italiam ,  aliqnando  Hispaniam  significans.  Vetus 
chronicon  a  Chesnio  editum  in  Historix  Franciae 
tomo  III  rem  definit  pag.  356  bis  verbis  :  i  Floruit 
eiiam  his  temporibus  apud  urbem  Aurelianensem 
Theodulfus  episcopus,  qui  propter  scienliae  pneroga- 
tivam  qua  pollebat,  a  memorato  imperalore  Carolo 
Magno  ab  Italia  in  Gallias  adductus,  et  Floriacensem 
ab  eo  abbatiam  et  Aurelianensem  simul  meruit  epi- 
scopatom.  i  At  his  obstat  quod  Theodulfus  ipse  se  B 
ex  Hispania  ortum  esse  non  obscure  innuit  in  Parse- 
nesi  ad  judices,  his  versibus  : 

Mox  sedes,  Narboua,  taas  orbemque  decoram 


Non  nosler  genitus,  noster  habe.itur  alumnus : 
Protulit  hunc  Speria,  Gallia  sed  nutriit. 

Urbs  populosa  satis  Ligerim  super  Anreliaois, 
Quae  olim  laeta  fuit  hoc  residente  Patre. 

Proh  dolor !  hunc  pepulit  propria  de  sede  maiignus 
Moenibus  his  traditur  exsul  et  exsul  eraL 

Tangiinus,  oecQrrft  qao  roihl  leta  cobors. 
Relliquise  Getici  populi.  slmol  Hespera  turba 
Me  coDsaagoiaeo  flt  dQce  laeta  sibi. 

I3bi  Theodulfus  consanguineos  vocat  Hesperiae  popu- 
los  in  Septimania  degenies,  qui  ex  Hispania  eo  con- 
floxerant.  Nisi  si  consanguineos  dicit  hoc  nomine, 
quod  ex  eadem  gente  tam  Gothi  illi  Septimaniae 
populi,  quam  Ostro-Gothi  in  Italia  degentes,  ex 
qnibns  procreatus  esset  Theodulfus,  f>rocessissent. 
Moriuus  est  Theodulfos  anno  82i,  exsilii  7,  veneno 
necaius,  sive  in  reditu,  ut  in  chronico  praecitaU)  le- 

Situr,  sive  post  reditum  Aurelianos,  ut  apud  Leial- 
um  Mitiacensem  Monachum  in  libro  de  Miraculis 
sancli  Maximini  abbatis.  Theodulfi  obitus  in  Necro- 
logio  nostro  monasterii  Sancti  Germani  Pratensis, 
aute  annos  800  exarato,  reponitur  xiv  Kal.  Octobris. 


-  THEODUU^I 

AURELIANENSIS  EPISC. 

*  CAPITULA  AD  PRESBYTEROS  PAROCfllJE  SUiE. 


TuEODULFUs  fratribus  el  compresbyleris   nostris  Aurelianensis  parochi©.  saccrdolibus, 

in  Domino  salutem. 

coelestia  pergere  certetis.  Veraciter  nosse  debetis 
ei  semper  meminisset  quia  nos,  quibus  regendaruni 
animarifm  cura  commissa  est,  pro  his  qui  nostra 
negligcntia  pereunt,  rationem  reddituri  sumns  :  pro 
hisTero  quos  verbis  et  exemplis  lucrali  fuenmus» 
pncmium  «iernse  vit»  percipiemus.  Nobis  enira  ai 
Domino  dictum  est,  Vo$  ettis  ial  terra:  (Matth,  v, 
43).  Quod  si  populus  fidelis  cibus  est  Dei,  cjus  ctbi 
condimentum  nos  sumus.  Scitote  vestrum  gradutn 
nostro  gradui  secundum  ei  pene  conjunctum  essc. 
Sicut  enim  episcopi  AiH>stolorum  in  Ecclesia,  ita 
nlmirum  presbyteri  csBterorum  disdpulorum  Domiiit 
viccm  tencnt ;  et  illi  teneutgradum  summi  ponUficis 
Aaron,  isti  vero  filiorum  ejus.  Unde  oportet  vos 
semper  memores  esse  tantae  dignitaUs,  memores 


I. 

Quod  $ubditarum  plebium  profectum  curare  debeanJt^ 
ei  de  dignitate  sacerdotum, 

Obsecro  vos,  fraires  diiecUssimi,  ut  erga  subdiia- 
rum  plebium  profectum  et  emendationem  vigilantis- 
sima  cura  laboretis  :  quatenus  illis  viam  salutis 
ostendentes,  et  oos  verbis  et  exemplis  insiraentes, 
et  vos  de  eorum  profcctu,  et  nos  de  vestro,  Domino 
iioslro  Jesu  Christo  auxiliante,  fructuosos  illi  mani- 
polos  reportemus.  Obsecro  eUam  fraternitatem  ve- 
stram,  ut  haec  capitula,  quae  ad  emendaUonem  vitae 
breviter  digessi,  assidue  legaUs,  et  memoriae  com- 
mendeUs,  et  eorum  sive  sanctarum  scripturarum 
leciione  m(»res  componaUs,  vitam  emendetis,  et 
cum  subditis  plebibus,  opitulante  Domino,  ad  regna 

1 

^  Tlieodulfi.  Theodulfum  tradunt  ex  Iialia,  hoc  est, 
ut  opinor,  ex  Gallia  Cisalpina  in  banc  nostram  a  Ca- 
rolo  maguo  translatum  luisse,  donatumque  episco- 
patu  Aurdiaiiensi.  Hoc  vcro  ex  Theodulfo  ipso  con- 
suu,  et  Missi  dominici  amplissima  praefectura  Caroli 
eiusdem  benevolenUa  functuni  esse  in  ulraque  pro- 
Yincia  Narbonensi,  et  familiarem  ipsi,  quoad  vixit, 
inter  inUmos  perseverasse.  Post  Caroli  excessum, 
non  dispari  primis  annis  in  gratia  fuit  apud  Ludo- 
vicuin  nlium ;  a  quo  et  Stephano  papae  in  Galliam  ve- 
nieniijussus  esi  obviam  honoris  causa  procedere. 
GaOerum  delalus  ut  particeps  conjuratioins  Bemardi 
regis  advcrsus  patruuni,  episcopatu  spoliatus,  atque 
in  nionasterium  rclegatiis  est  apu  1  Anfcgavos.  QuoJ 
ille  criuien  ut  constanter  usiiuequaque  porueguvit, 
ita  iion  dcfucruiit  qui  per  invidiani  conllatuin  afiir- 
marent.  Absolutus  tandcm,   dum  ad  suos  rcilit , 


mortuus  dicitur,  anno,  utapparet,  821.  Caetera  libri 
ejus  docebunt :  in  quibus  si  qua  erunt,  in  versibus 
prxserUm,  quae  tanquam  ab  usu  communi  abhor- 
rentia  minus  arrideani,  meminerit  lector  verboruin 
naevos  csse,  qui  mulUplici  rerum  fruclu  et  uUUiaie 
compensantnr. 

i>  Capitula  ad  presbyiero$,  Librum  hunc  Theo- 
dulfus,  et  post  illum  similes  alios  Herardus  Turo- 
nensis  etRiculfus  Suessionensis,  eo  quod  capitulaUoi 
conccpti  distinctique  essent,  capilula  et  capitularia 
nuncuparunt,  quemadmodum  et  legum  rcgiamm  co- 
dices,  ut  iisdem  nominibus  eam.Iein  ob  causam  ap- 
pellarent,  temporum  quoque  Ulorum  mos.obUnuit. 
Sic  ciiim  ei  apud  Gr;ecos  xc<p«eX«(a  siinilitcr  dicta 
sunt,  Marci  verbi  gratia  ercmitai,  Diadochi,  Nili, 
aliorumqiic  opuscula  ascclica,  et  Agnpeii  paraenc- 
lica,  cl  ceicra  id  gcnus  Sca  xsra^atuv  cumposiui. 


idS 


CAPITLLA. 


m 


vesine    consecrationis,  memorcs  sacrae  quam  in  A  ai  sexus  imbccillliatis,  et  idcirco  sancta  quxlibet 


manibus  suscepislis  unctionis,  ut  nec  ab  eadcm  di- 
gnitate  degenerelis,  nec  vestram  consecralionem 
irritam  faciatis,  necmanus  sacro  unguine  delibutas 
pcccando  polluatis,  sed  cordis  et  corporis  mundi- 
tiam  consenrantes,  plebibus  exemplum  bene  vivendi 
pnebentes,  his  quibus  pneestis  ducatum  ad  coelestia 
rsgoa  praebeatis. 

n. 

Quod  lectiom  et  oralioni  assidtte  vacattdum  $it, 
(^rtet  vos  et  assiduitatem  habere  legendi,  et 
instantiani  orandi,  quia  vita  viri  justi  lectione  in- 
sMiUir,  omatur,  et  assiduitate  lectionis  munitur 
bomo  a  pcccalo,  juxta  iilum  qui  dicebat :  In  corde 
meo  abteondi  eloqma  tua^  ut  non  peccetn  tibi  (PiaL 


in  ministerio  Ecclesiae  contingere  perttmescant ; 
quae  etiam  laici  viri  pertimesccre  debent,  ne  Oz» 
pcenam  subeant,  qui  dum  arcam  Domini  extraordi- 
narie  contingere  voluit,  Domino  percullente  interiit 
(11  Reg.  VI). 

VII. 
Ut  sacerdos  missam  solus  non  cetebret. 
Sacerdos  missam  solus  neqnaqnam  celebret,  quia 
sicut  illa  celebrari  non  potest  sine  salutatione  saccr- 
dotis,  responsione  plebis,  admonitione  sacerdotis, 
responsione  nihilominus  plebis,  ita  nimirnm  nequa- 
quam  ab  uno  debet  celebrari.  Esse  enim  debent  qui 
ei  circumstent,  quos  ille  salutet,  a  quibns  ei  respon- « 
deatur,  et  ad  memoriam  illi  reducendum  est  illud  Do- 


cxTiii,  11).  Haec  sunt  enim  arma,  lectio  videlicct  et  B  vninicum  lUbicunquefuerintduoveltresinnominemeo 


oratio,  quibus  diabolus  expugnalur :  haec  sunt  in- 
stramenu  quibus  aeterna  beatitudo  acquiritur :  his 
armis  Yitia  comprimuntur  :  his  alimentis  virtutes 
fiiitriuntor. 

Ul. 
Quod  lectioni  succedere  debeat  operatio. 
Sed  et  81  quando  a  lectione  cessatur,  debet  ma- 
Dimm  operatio  subsequi,  quia  otiositas  inimica  est 
aninue,  et  antiquus  hostis,  quem  a  lectione  sive  ab 
oratione  vacantem  invenerit,  facile  ad  vitia  rapit. 
Per  Qsnm  namqne  lectionis  discetis  qualiter  et  vos 
TiTaiis,  et  alios  doceatis  :  per  usum  orationis,  et 
Tolns  et  his  qnibus  in  charitate  conjuncti  estis  pro- 
desse  Talebitis;  per  manuum  operationem  et  cor- 
poris  raacerationem,  et  vitiis  alimenta  negabitis,  et  G 
Testris  necessitatibus  subvenietis,  et  habebilis  quod 
necessitateni  patientibus  porrigatis. 
IV. 
Quo  apparatn  ad  synodum  venire  debeant. 
Qoando  more  solito  ad  synodnm  convenitis,  vesti- 
maita,  et  libros,  et  vasa  sancta,  cum  quibus  vestnim 
mintsterium  et  injunctum  officium  peragitis,  vobis- 
eam  deferte;  nec  non  dnos,  aut  tres  clericos,  cum 
qaibns  missarum  solemnia  celebratis,  vobiscum  ad- 
ducite,  ut  probetur  quam  diligenter,  quaui  studiose 
Dd  servitium  peragatis. 

V. 
QuiB  eura  esse  debeat  panis^  vini,  et  aquce^  xn  missis 
cetebrandis. 
Panes,  qnos  Deo  in  sacrificium  offertis,  ant  a  vobis  D 
ipsiSy  am  a  vestris  pueris  coram  vobis,  nitide  ac  slu- 
diose  fiant,  et  diligenter  observetur  ut   panis,  et 
linuin,  et  aqua,  sine  quibus  missae  nequeunt  cele- 
brari,  mundissime  atque  studiose  tractentur,  et  ni- 
hil  in  his  vite,  nihil  non  probalum  inveniatur,  juxta 
tUod  qnod  ait  Scriptura :  Sit  timor  Domtnt  vobiseum^ 
tt  cum  dUigentia  cuncta  facite  (11  Par.  xii,  9). 

VI. 
(fl  feminte  ad  altare  ,  dum  missm  celebrantur,  non 
aceedant. 
FeoiiBae  missam,  sacerdote  celebrante,  nequa- 
qoam  ad  aUare  aecedant,  sed  locis  suis  slent,  et  ibi 
sacerdos  earum  oblationes  Deo  oblaturus  accipiat. 
Memorss  enim  esse  debent  femina;  infirmitatis  sux 


congregatiy  et  ego  in  medio  eorum  (Matth,  xvui,  20). 

Vlll. 
Ut  in  ecciesiis  prwter  res  sacras  alia  non  recondanlur, 
Videmus  crebro .  in  ccclesiis  messes  ei  fenum 
congeri,  unde  volumus  et  hoc  penitus  ob8ervetttr,ut 
nihil  in  ecclesia  prxter  vestimenta  ecclesiastiea,  et 
vasa  sancta,  et  libros  recondatur  :  Ne  forte,  si  alia 
ibi  quam  oportet  negotia  exerceantur,  a  Domino 
audiamus  :  Domus  mea  domus  oratiords  vocabitur ; 
vos  autem  fecistis  eam  speluncam  latronum  (Matth. 
XXI,  13) . 

nt. 

Ut  nemo  deincepSf  prwter  paucos  qui  id  meriti  sini^ 
in  ecclesia  sepeliatur» 

Antiquus  in  his  regionibus  in  ecclesia  sepeliendo- 
rum  mortuorum  usus  fuit,  et  plerumque  Ipca  divir.o 
cultui  mancipala ,  et  ad  offerendas  Deo  hostias  pre- 
parata  coemeteria  sive  polyandria  facla  sunt.  Unde 
volumus  ut  ab  hac  re  deinceps  abstineator,  et  nemo 
in  ecclesia  srpeliatur,  nisi  forte  lalis  sit  persona 
sacerdotis,  aut  cujuslibet  justi  hominis,  quae  per 
yitx  meritum  talem  vivendo  sao  corpori  defuncto 
locum  acquisivit.  Corpora  vero  quae  antlquitus  in 
ecclesiis  sepulta  sunt  nequaquam  projiciantur,  se4 
tumuli  qui  apparent  profundius  in  terram  mittantur, 
et  pavimento  desuper  facto,  nullo  tumulorum  ve- 
stigio  apparente,  ecclcsiae  reverentia  conservctur. 
Ubi  vero  tanta  est  multitudo  cadaverum ,  ut  hoc  fa- 
cere  difficile  sit ,  locus  ille  pro  coemeterio  habcatur, 
ablato  inde  altari  et  in  eo  loco  constructo,  ubi  relt- 
giose  et  pure  Deo  sacrificium  ofTerri  valeat. 
X. 

Ut  vamloquia  et  profanm  actiones  in  ecclesia  prohi^ 
beantur. 

Non  debetis  ad  ecclesiam  ob  aliam  causam  con- 
venire,  nisi  ad  laudem  Domini  et  ejus  servitium 
fadendum.  Disceptationes  vero,  et  tumulius,  et 
vaniloquia,  et  caeterae  actiones  ab  eodem  sancto  loco 
penitus  prohibendae  sunt.  Ubi  enim  Dei  nomen  in- 
vocatur,  Deo  sacrificium  offertur,  angelorum  fre- 
quentia  inesse  non  dubitatur,  periculosum  est  tale 
aliquid  dicere  vel  agere  quod  loco  non  convenit.  Si 
enim  Dominus  illos  de  tcroplo  ejecii  qui  victimas 


f95  TIIEODULFI  AURELIANENSIS  EPISC. 

qnsB  sibi  oflerreQlur  emebaDt  vel  vendebant,  quanto  A 
mtgis  illos  Iraius  inde  abjiciet  qui  mendaciis,  vani- 
loquiis,  risibus  el  biyuseemodi  nugts  locum  divino 
culttti  mancipatum  foedant  (Maith,  xu,  12)  ? 

XI. 

Vt  mi$$a  td$i  in  eecle$ia  non  celtbreniur. 
Missarum  solemnia  nequaquam  alibi  nisi  in  eo- 
clesia  celebranda  sunt ,  non  in  quibuslibet  domibus 
et  in  vilibus  locis ,  sed  in  loco  quem  elegeril  Domi- 
nus,  juxta  illud  quod  scriptum.  est :  Vide  ne  o/fera$ 
holocausta  tua  in  omni  ioco  quem  wderi$,  $ed  in  loco 
quem  elegerit  Dominu$9  ut  ponat  nomen  $uum  ibi 
{Deut,  XII,  13). 


19$ 


XVL 


Xll. 


De  hi$  qui  aliena$  eccle$ia$  muneribu$  ambiunl. 

Si  quis  presbyter  inventus  fucrit  alicui  clerico 
aut  laico  munera  dare,  aut  dedisse,  ut  ecclesiam 
alterius  presbyteri  subripiat,  sciat  se  pro  bac  rapina 
et  sseva  cupidilate,  aut  gradum  amissuram,  aut  in 
carceris  aerumna  longo  tempore  poenitentiam  agendo 
detinendum. 

xvu. 

Vt  parmU$  aliarum  parochiarum  a^otantibus  ba 
pti$mum  non  negent. 

Si  parvulus  aegrotans  ad  quemlibet  presbyterum 

bapiismi  gratia  de.  cujuslibet  parocfaia  allatus  ftierit, 

ei  baptismi  sacramentum  nuilo  modo  negetur.  Si 

quis  boc  munus  petenti  concedere  detrectaverit,  et 


Vt  feminm  cum  pre$bytero  non  habitent.  .,,  ,        ^  ... 

NuIIafeminacumpf«8byteromonadomohabllet.Bf  .["""•r*^"«  bapusmau.  gral.a  mortons 


Quamvis  enim  canones  matrem ,  et  sororem ,  et  hn- 
juseemodi  personas,  in  quibus  nuUa  sit  suspicio,  cum 
illo  habitare  concedant,  hoc  nos  modis  omufibus 
idclrco  ampvUmas ,  quia  in  obsequio  sive  occa- 
sione  illaram  veiiiuiit  alis  femine  quae  non  sunt 
ei  affiniute  eenjuiict»,  et  eum  ad  peocandum  11- 

liCMint. 

XUI. 

Vt  pre$byteri  ab  ebrietate  et  taberm$  ab^lineant,  n^c 
temere  cum  quibu$Hbet  cowfiffentur. 

Obscrvandum  vobis  est,  ut  et  vos  ab  ebrieUte  abs- 
tiiieatis,  et  ut  plebes  subdk»  abstineant  praedicetis, 
et  neque  per  ubemas  eatis  bibendo  aut  comedendOi 
neque  domos  aut  vicos  curiosiute  qualibet  peragre- 


fuerit ,  noverit  se  ille  qni  eum  non  baptizavit ,  pro 
ejus  anima  rationem  redditoram. 

xvni. 

Vt  va$a  $acra  in  atio$  u$u$  non  detorqueant, 
Nullus  presbyter  seu  laicus  praesumat  callcem,  aut 
patenam ,  aut  quaelibet  vasa  sacra  et  divino  cultui 
mancipau,  ad  alios  usus  retorquere.  Nam  qulcunque 
de  calice  sacralo  aliud  bibit  pneier  Ghristi  saogui- 
nem  qui  in  sacramento  accipitur,  et  paten:im  ad 
aliud  officium  habet  qiuim  ad  aluris  mioisterium , 
deterreodus  est  exemplo  BalUssar  qui  dum  vasa  Do- 
inini  io  usos  communes  assumpsit,  vium  pariter  cum 
rcgno  amisit  (Dan.  v). 

XIX. 


tis,  neque  cum  feminis  aui  cum  quibuslibet  impuris  C  Ad  ^,  uhoUu  miUere  eon$anguine0$  $uo$  po$mnt. 


personisconviviaexerceatis.  Nisi  forte  paterfamilias 

quiUbet  vos  ad  domum  suam  invluverit,  et  cum 

«ua  coipige  et  prole  velit  vobiseum  spiriuli  gaudio 

Itttari,  et  verborum  vestroram  reCectionem  accipere, 

et  vc^is  refectiooefn  carnalem  cbariuUs  officio  exhi- 

bere;  oportetenim»  ot  $i  quando  quilibet  fideiium 

earnalibu»  vos  refictt  C|iuli8»  a  vobis  reficiatur  epuli^ 

spiriulibus. 

XIV. 

JVe  a^rain  eeete^rmn  pdeU$  ad  $uam  eccieeiam 
pertrahere  nitantiir, 

Nulius  presbyter  fidelibus  sanctae  Dei  Ecdesiae  de 

alterius  presbyteri  parochia  persuadeat,  ut  ad  suam 

ecdesiam  concurrant  relicU  propria  ecdesia,  et 


tt  velint, 

Si  quis  ex  presbyteris  voluerit  nepgtem  suum , 

aut  aliquem  consanguineum ,  ad  scbolaiu  mittere» 

in   eeciesia  Sanctae  Grucis,    aut  in   mooasterio 

Sancti  Aniaoi»  aut  Sancti  Benedicti»  aut  Sancti 

Lilardi,  aut  in  caeteris  de  his  coenQbiis  qoae  pobis  ad 

regeodum  concessa  sunt,  ei  liceotiam  id  faciendi 

concedinius. 

XX. 

Vt  $ehola$  ip$i  habeant  in  quibue  fidelium  parmilo9 
grati$  erudiant. 

Presbyteri  per  villas  et  vicos  scholas  habeant,  et 
si  qnilil>et  fidelium  suos  parvulos  ad  discendas  littc- 
ras  eis  commendare  vult ,  eos  suscipere  et  docero 


suasdeclmassibideiit;  sedunusquisqpesuaecclesiaD  nQQ  reouaot,  sed  cum  suomia  chariute  eos  do- 


et  populo  cootentus,  quod  sibi  oon  vult  fieri  alteri 
nequaquam  faciat,  juxta  lllud  Evangdicum :  Qm- 
ctin^iM  vultie  ut  faciant  vobi$  homine$^  hac  eadtm 
faciu  Hli$  {Matth.  vii,  12).  Quisqub  autem  cootra 
liaec  coostitttU  veoerit,  aut  his  mooitls  nostris  re- 
niti  tenUverit,  aut  gradum  se  sciat  amissurum,  aut 
In  caroere  longo  tempore  detinendum. 

XV. 

Ne  alieno$  item  clerico$  ^oUicitent. 
Hoc  quoque  modis  omnibus  prohibemus,  ut  nuUus 
vestram  alurius  clericum  sollicitet  aut  recipiat, 
qoia  gravis  de  hac  le  in  sacris  c;inonibus  sententla 
est. 


ceaot ,  atUndentes  iUud  quod  scriptum  e$t :  Qui 
autem  docti  fumtu  fulgebunt  qua$i  $piendor  firma- 
menti;  et  qm  ad  ju^titiam  erudiunt  multoeJulgebuHt 
quaei  siellm  in  perpetuae  enemitatee  {Dan.  xii » 5). 
Gum  (urgo  eos  doceiit,  nlhil  ab  eis  pretu  pro  hac 
re  exigant,  nec  aliqiiid  ab  eis  accipiaot,  exoepto 
quod  eis  paraifes  chariutis  studio  sua  volunuto 
obtuleriot. 

XXI. 

VUa  Chrieiiame  eamfkendio$a  in$titutUf. 

Gum  ergo  omnuim  sanctarum  Scripturaruiu  pa- 

ginae  uistramentis  bonorum  operoinjvfieri»  snit.  et 

per  sancuram  Scripturaram  campos  posiint  inyeoiri 


157 


CLiPITULA. 


m 


qaibus  Titi»  comprimantiir  el  virlutes  nutrian-  A  recompensabitar,  quam  ipse  piXHniatt :  Qm4  m:ulu» 


tur,  libuit  nobis  huic  nostro  capitulari  inserere  sen- 
tciitiam  cujusdam  Patris  de  instrumentis  bonorum 
ftpenim ,  io  qua  magna  brevitate  quid  agi  quidve 
vitari  debeat,  continetur.  In  primis  Dominum  Deum 
mom  dHigere  ex  toto  corde ,  tota  anima ,  tota  vtr- 
tote ,  deinde  proximum  tanquam  teipsum.  Deinde 
noa  occidere,  uon  adullerare,  non  facere  furium, 
■on  eoBCupiseere,  non  falsum  testimonium  dicere, 
honorare  omnes  bomines ,  et  quod  sibi  quis  fieri 
non  Talt,  alii  ne  factat.  Abnegare  semetipsum  sibit 
vt  sequatur  Cbristum.  Corpus  castigare,  ddicias 
noo  amplecti ,  j^onium  amare ,  pauperes  recreare , 
nudum  veatire,  inOrmam  visitare,  nmrtuum  sepe- 
lire,  in  tribulatione  subvenire,  dolentem  consolari. 


non  vidil ,  nec  auri$  audimt ,  nsc  tn  eor  komint$ 
ascendiiy  quce  prcepafavit  Deu$  his  qui  diligunt  eum 
{hai,  Lxiv,  4 ;  /  Cor,  ii,  9). 

XXII 

Vt  omne$  fideles  orationem  Dominicam  et  symbolum 
di$cant. 
Commonendi  sunt  fideles  ui  generaliter  omnes,  a 
minimo  usque  ad  maximum,  orationem  Dominicam 
et  symbolum  discant;  el  dicendum  eis,  quod  in  bis 
duabns  sententiis  omne  fldei  Chrislianae  fundamen- 
tum  incumbit,  et  nisi  qiiis  has  duas  sentcntias  et 
memoriter  tenueril,  et  ex  loto  corde  crediderit,  et 
in  oraUone  sxpissime  frequentaverit,  catholicus  esse 
non  poterit.    Constitutum   namque  est  ut  nullus 


A  saeeoli  actibus  se  facere  alienum.  Nihil  amori  B  chrismetur,  neque  baptizetur,  neque  a  lavacro  fontis 

CbrisU  pneponere,  iram  non  perficere,  iracundise 

lempas  noB  reservare,  dalum  in  corde  non  teoere, 

pacem  Cslaam  non  dare,eharitataD  nondereliuquere. 

Noo  jonire,  ne  forte  peijures.  Veritatem  ex  corde 

et  ore  proferre,  malom  pro  malo  noo  reddere,  inju- 

riam  Don  facere,  sed  et  factam  patienler  sofierre. 

faiimicos  diligere,  maledicentes  non  maledicere, 

sed  magis  benedicere.  Perseciitionem  pro  justitia 

SBStioere.  Non  esse  superbom,  non  vinolentum,  non 

■ulmm  edacem,  oon  somnolentum,  nonpignim, 

noo  murmnrosum ,  non  detractorem.  Spem  suam 

Deo  comraittere.  Bonom  aliquid  in  se  cum  videril, 

Deo  appKcet,  non  sibi :  malum  vero  semper  a  se 

factom  sciat » et  sibi  reputet.  Diem  judicii  timere, 


gebenoam  expavescere,  vitam  xternam  omnl  concu- 
piseeolia  spiritaii  desiderare,  mortem  qootidie  anie 
ocolos  sQspeetam  habere.  Actos  vitae  suae  omni  bora 
costodire.  In  onmi  loco  Denm  se  respicere  pro  certo 
scire*  Cogilationes  malas  cordi  suo  advenientes  mox 
ad  Ckrialua  adlidere,  et  seniori  spirilali  patefacere. 
Os  SQOBH  a  malo  vel  pravo  eloquio  custodire,  mul- 
uun  loqui  noo  aoiare,  verba  vana  ant  risui  apta  non 
loqui,  risom  multum  aut  excussum  non  amare. 
L4sctiones  sanclas  iibenter  audire,  orationi  frequen- 
ler  iocombere,  ouda  sua  praeterita  com  lacrymis  vel 
geoiito  qoottdie  in  oratiooe  Deo  confiteri.  De  ipsis 
oialis  de  caelero  emeodare,  desideria  carnis  ooo 
perfieere.  Voiuntatem  propriam  odisse,  praeceptis 
sacerdotis  et  praeeeptoris  in  omnibus  dbedire,  etiam 
81  ipee  aliier,  quod  absit,  agat,  memores  iliius  Do- 
oHnici  pnecepti :  Qwb  dicunt  faeitef  quw  autem  fa^ 
ciuni  faeere  noliie  {Maitk.  xxiii,  5).  Non  velle  dici 
sanclom  aotequam  sit,  sed  prius  esse  quod  verius 
(ficalnr.  Pneeepla  Dei  factis  quotidie  adimplere, 
casiilatem  amare,  nnllum  odisse,  zelum  el  invidiam 
non  habere,  contentionem  non  amare,  elationem 
fngere ,  et  seniores  venerari ,  juniores  diligere.  In 
Christi  amore  pro  inimicis  orare.  Com  discordao- 
tibns  aote  solis  occasum  in  pacem  redire ,  et  de  Del 
misericordia  nuiiquam  desperare.  Ecce  liaec  sunt 
inslruioeou  arlis  splritalls,  quae  cum  fuerinl  a  oo- 
bis  die  Doctuqne  ioeessabilller  adioipleu,  et  in  die 
ioJScti  reconsignata ,  iHa  merces  nobis  a  Domino 


illios  suscipiator,  neque  coram  episcopo  ad  confir- 
mandum  qu^mlibet  teneat,  nisi  symbolum  et  ora- 
tionem  Dominicam  memoriter  tennerit,  exceptis  his 
quos  ad  loquendum  aelas  minime  perduxit. 

XXIU. 
Ul  omnes  bit  saltem  quotidie^  mane  et  vesperi,  Deum 

orent^ 
Dicendum  illis  ut  singulis  diebus  qui  ampHus  non 
potest,  saltem  duabus  vicibus  oret,  mane  scilicet  el 
vespere ,  dicens  symbolum ,  vel  oraiionem  Domini- 
cam,  vel :  Qui  plasmasti  me,  miserere  mei,  vd  etiam : 
Deus,  propitius  esto  mihi  peccatori,  el  Deo  gratiaa 
pro  quotidianae  vilae  commealibus,  et  qoia  se  ad  ima- 
ginem  suam  creare  dignatus  slt,  et  a  pecndlbuo 
segreg^re.  His  actis  el  solo  Deo  crealore  suo  ad- 
orato,  sanctos  Invocet,  ut  pro  se  intercedere  ad  mst- 
jestaieni  divinam  dignentur.  Haec  fadanl  qoibua 
basilicae  locus  prope  est ,  in  basiliea  :  qni  vero  io 
itinere ,  aut  pro  quaUbet  eccasione  in  silvis  aut  io 
agris  est ,  ubicunque  enm  ipsa  hora  matotina  vel 
vespertina  invenerit,  sic  faciat,  sciens  Deum  ubique 
praesentem  esse,  dicente  Psalmista  :  Jn  omni  loeo 
dominationis  efus  {Psal.  cii,  i3) ;  et,  Si  ascendero  in 
cotium,  tu  ihi  es  {Psal.  cxxxviu,  8),  etc. 

XXIV, 
De  okser9Mn$ia  did  Domsnici^ 

Diei  vero  Doniinici^  quia  in  eo  Deos  lucem  condi- 
dit ,  In  eo  maiMia  in  ereoio  pluit,  in  eo  Redemptor 
jy  humani  generis  sponte  pro  sahUe  nostra  a  mortoia 
resurreut,  ui  eo  Spiritom  sanctum  ipper  discipulos 
infhdit,  lanU  esse  debet  diiservantia,  ut  praeter  oro- 
liones»  et  mlssarum  solemnia,  et  ea  qoae  ad  vescen- 
dum  pertinent,  nihil  aliud  fUt.  Nam  et  si  necessltaa 
fuerit  navigandi»  sive  itinerandi,  licenlia  datur,  iu 
dunUxal,  ut  h<Mrupii  occasione  missa  et  orationes 
oon  praetermittantor.  Conveniendom  eat  sabbato  die 
com  lummaribus  cuilibet  Christiauo  ad  ecclesiam, 
oonveniendum  esi  ad  vigilias  sive  ad  matutinum  ofii- 
dum.  Concorrendum  est  eliam  cum  oblationibus  ad 
roissarumsolemnia.  Etdum  ad  ecclesiam  conveniiur. 
nuUa  causa  dici  debet  vel  audiri,  nulla  jiii^gia  stint 
babeoda:  sed  untummodo  Deo  vacandum  est,  iii 
eelebratione  videlicel  sacrorum  officiorum,  el  exbi« 


m  THEODULFl  AURELIANENSIS  EPISC.  300 

bitione  eleeniosynarum,  ctin  Dei  laudibuscum  ami-  A  (Matth.  xvt,  26)  ?  quippe  cum  alils  videatur  piu» 
crs,  proximis  et  percgrinis  spirilaliter  epulandum. 


XXV. 

Ut  ho$pilaUtatem  omnes  diligant  et  gratis  exhibeant, 

Admonendi  sunt  ul  hospitalitatem  diligant,  et  nulli 
liospiiium  praebere  detrectent»  et  si  cui  forte  hospi- 
tjum  praestiterint,  nullam  ab  eo  mercedem  accipiant, 
nisi  forte  ille,  qui  a  te  recipitur,  sponte  sua  aliquid 
det.  Dicendumque  illis  qualiter  muUi  per  hospitali- 
tatis  otticium  Deo  placuerunt,  dicente  Apostolo ,  Per 
hanc  enim  placuerunt  quidam  Deo ,  angeiit  hospitio 
$uscepti$  (Hebr,  xiii,  2).  Et  iterum ,  Hospitales  sine 
murmuratione.(I  Petr,  iv,9).  Et  ipse  Dominus  ad  judi- 
cium  diclurus  est,  Hospes  eram,  et  coUegistis  me 


existere,  sibimei  crudelis  existat. 

XXVIIL 

Vt  presbyteri  ad  docenda$  plehes  sint  paraii^ 

lloriamur  vos  paratos  esse  ad  docendas  plebes. 

Qui  Scripturas  scit ,  praedicet  Scripturas :  qui  vero 

nescit,  saltem  hoe,  quod  notissimum  esl,  plebibus 

dicat :  Ut  declinent  a  malo,  effaciant  bonum  (P$aL 

XXXIII,  45);  inquirant  pacem,  ct  sequantiir  eain« 

quia  oculi  Domini  super  justos,  et  aures  cjus  ad  pre- 

ces  eoruro,  etc.  NuUus  ergo  se  excusare  poterit,  quod 

non  habeat  linguam ,  unde  possit  aliquem  aedificare. 

Mox  enim,  ut  quemlibet  errantem  Tiderit,  prout  po- 

test  et  valet,  aut  arguendo,  aut  obsecrando,  aut  in- 


/mr  «.L           •zK\    c  •    .                           ■      ••  r       crcpando,  ab  errore  retrahat,  etad  peragendum 
(Matth,  XXV,  35).  Sciant  sane  quicunque  hospitah-  n^*^  .  ^  »v... 

..,. .   A_:.* j^  z^  u i.iK t *•  bonnm  opus  hortetur.  Cum  vero, Doraino  opituhintc, 

ad  synodum  in  unum  convenerimus,  sciat  nobis  unus- 


talem  amant,  Christum  Eie  in  hospitibus  recipere. 
Nam  ille  modus  hospitalitatis  non  solum  inhumanus, 
sed  etiam  crudelis  est,  quo  nunquam  hospes  in  do- 
inum  ante  recipitur,  nisi  pnus  dandi  hospilii  merces 
compensetur,  et  quod  Dominus  agere  jussit  pro  per- 
ceptione  regni  eoelestis,  pro  acquisitione  terrenarum 
rerum  agatur. 

XXVI. 
Ut  a  perjurii  crimine  fidele$  caveant. 
Praedicandum  est  etiam  ut  peijurium  fideles  ca- 
veant,  etab  hoc  summopere  abstineant,  scientes  hoc 
grande  scelus  esse,  et  in  lege,  et  prophetis,  sive  Evan- 
gelio  (Matth,  v,  33)  prohibitum.  Audivimus  enim 
quosdam  parvipendere  hoc  scelus,  et  levem  quodam- 


quisque  dicere,  quantum  Domino  adjuvante  labora- 
verit,  aut  quem  fructum  acquisierit.  Et  si  quis  forte 
nostro  indigeta^jutorio,  nos  cum  charitale  admo- 
neat,  et  nos  cum  eharitate  nihilominus  ei  pro  viribiis 
adjutorium  ferre  non  dilleremus. 

XXIX. 

Quonam  orandi  modo  fideles  uti  debeofU^ 
Admonere  debetis  fideles ,  ut  assiduitatem  et  stu- 
dium  habeant  orandi.  Ipse  autem  orandi  modos  talis 
esse  debet,  ut  primum  dicto  symbolo,  quasi  fidei  suae 
recensilo  fundamento,  dicat  quisquis  est  tribus  vici- 
bus :  Qui  plasmasti  me,  miserere  mei,  et  tribus  vici- 


modo  peijuris  poenitentle  modum  iroponere.  Qui  g  *>"8-^««8»  P^pitiusesto  mihipeccatori,etcompIeat 


iiosse  debent,  talem  de  peijurio,  qualein  et  de  adul- 
terio,  de  foruicaiione ,  de  homicidio,  et  de  caeteris 
criminalibus  vitiis,  poenitentiam  imponendam.  Si 
quis  vero  perpelrato  peijurio,  aut  quolibet  criminali 
peccalo,  timens  piBnitent'ae  longam  aerumnam,  ad 
coufessionem  venire  noluerit,  ab  ecclesia  repellendus 
est,  sive  a  communione  et  consortio  fidelium,  ut  nul- 
lus  cum  eo  coniedat,  neque  bibat,  neque  oret,  neque 
in  suam  eum  domum  recipiat. 

xxvn. 

Vt  a  falso  testimanio  fideles  ab$tineata, 

Dicendum  est  eis  ut  a  falso  etiam  testimonio  abs- 
tineant,  scientes  et  hoc  gravissimnm  scelus  esse,  et 
ab  ipso  Domino  in  monte  Sinai  prohibitum,  dicente 


orationem  Dominicam.  Si  ergu  locus  aut  tempos 
exegerit,  depreoetur  sanctos  apostolos  et  martyres, 
nt  pro  eo  intercedant.  Et  armala  fronte  signo  crucis, 
elevalis  cum  corde  et  manibus  et  oculls,  Deo  gratias 
agat.  Si  vero  tempus  ad  haec  omnia  peragenda  aiinus 
sufficiens  fuerit,  sufficiat  tantum  :  Qui  plasmasti  me, 
roiscrere  mel ;  et,  Deus,  propitlus  esto  mlhi  peccatorl« 
et  oralio  Dominica  tantum  cum  gemito  et  confri» 
tione  cordis. 

XXX. 

De  confe$$ione  peccatorum  Deo  quotidie  fadenda. 

Omni  etenim  die  Deo  in  oratione  nostra,  aut  se- 

mel,  aut  bis,  aut  quanto  amplius  possumus,  confiteri 

debemus  peccata  nostra,  dicente  Propheta,  Delictum, 

meum  eognitum  tibi  feci^  et  tnju$titiam  meam  non 

me  inJMStitias 


eodem  Domino ,  Non  fal$um  te$timonium  dixeri$  ^  ab$condi.  Dixi ,  Confitebor  adver$u$ 

(Exod,  XX,  45) ;  sive,  Testis  fal$u$  non  erit  impuni- 

tu$  (Prov.  XIX,  5).  Sciatse  etiam,  quisquis  hoc  per- 

petraverlt,  aut  tali  poenitentia  purgandum,  ut  supe- 

rius  dictum  est  de  peijurio,  aut  tali  damnatione,et 

excommunicatione  damnandum ,  sicui  superius  in- 

sertum  est.  Dicendumque  iliis  est  quod  summa ,  non 

dicani  stultitia,  sed  nequitia  est,  pro  cnpidltale  ar- 

genti  et  auri,  aut  vestimentorum ,  aut  cujuslibet  rei, 

aut  quod  creberrime  contingere  solet,  propler  ebrie- 

tatem,  in  tam  grande  sceius  corruere,  ut  aut  septem 

annis  in  arcta  aprumna  sit,  aut  ab  ecclesia  sii  repul- 

sus,  dicente  Domino,  Quid  prode$i  homini  $i  tucretur 

totum  mnndum^  et  animas  $um  detrimenlum  faciat 


mea$  Domino^  et  tu  remimti  impietatem  peccati  mti 
(P$al.  XXXI,  5).  Facta  elenim  confessione  cum  ge- 
miiu  et  lacrymis  Domino  in  oratione,  recitandus  esi 
psalinus  quiuquagesimus,  sive  vigesimus  qqartus, 
sive  trigesimus  primus,  atque  alii  ad  rem  pertinentes, 
et  sic  complenda  est  oratio.  Quia  confessio  quam  sa- 
cerdotilHis  facimus,  hoc  eliam  nobis  adminiculum 
affert,  quia  accepto  ab  eis  salulari  consilio,  saluber- 
rimis  poenitentiae  observationibus ,  sive  routuis  ora- 
tionibus,  peccatoruro  maculas  diluimus.  Confessio 
vero,  quam  soli  Deo  facimus,  in  hoc  juvat  quia  quanlo 
nos  memores  sumus  peccatorum  nostroruro ,  tanto 
horum  Dominus  obliviscitur :  et  e  contrario,  quanio 


204  CAPITULA.  ^ 

Dos  lioniin  oUhiscimur,  lanto  Dominus  reminisci-  A  Si  in  biijus  vit»  via  videt  sc  laborarc,  cl  vitiorum 
lur,  diaaitc  Propheia,  Et  peceatarum  tuornm  hoh 


mem»rabor  (Jerem.  ixxi,  54).  Tu  autcro  memor  esta 
quod  David  propheta  se  fccissc  tcstatur,  cam  dicil , 
Quomam  imquitatem  meam  ego  cognosco^  et  peceatum 
meum  c4Mra  me  est  semper  {Ptal.  l,  4). 

XXXI. 

Qui  ad  eonfessionem  veniunt  omnia  confiteri ,  et  de 
omnibus  examinari  debent. 
Confessiones  dandae  sunt  de  omnibus  peccatis  qunc 
sive  in  opere,  sivc  in  cogitatione  perpetrantur.  Ccto 
sont  principalia  vitia,  sine  quibus  vii  uUus  inveniri 
polest.  Est  enim  gastrimargia,  hoc  est  ventris  inglu- 
vies,  secundo  fomicatio,  tertio  acedia  sive  tristitia , 
quarfo  avaritia ,  quinto  vana  gloria ,  sexto  invidia ,  B 
sqttimo  ira ,  ectavo  superbia.  Quando  ergo  quis  ad 
confessionem  venit,  diligenter  debet  inquiri  quomodo 
aut  qua  occasione  peccatum  perpetraverit  quod  pcr- 
egisse  se  oonfitetury  et  juxta  modam  facti  debet  ei 
IKeniteittia  iodicari.  Dcbet  ei  persuad$ri  ut  et  de  per- 
versis  cogitationibus  faciat  confessionem.  Debet  ei 
etiam  ii^ongi  ut  de  oclo  principalibus  vitiis  faciat 
snam  confessionem,  et  nominatim  ei  debet  saccrdos 
vnamquodque  vitium  dicere,  et  suam  de  eo  confes- 
siooem  accipere. 

XXXU. 

Quod  nnusquisque  opera  misericordia  qua  in  atios 
exercet,  in  seipso  spiritaliter  agere  debeat. 

Esorientes  saliandi  sunt,  sitientes  polandi ,  nadi 


procella  quasiquadam  aeris  intemperie  inquietari, 
et  receptaculum  bonorum  operum  non  habere,  sciat 
se  in  itinere  positum  hospitio  egere :  at  st  se  ad  vir- 
tutum  domum  deducai,  et  sese  in  earam  totamine 
recipiat,  hospitem  quidem  suscipit.  Quae  omnia  cam 
sibi  spirilalitcr  exhibet,  Cbristum  in  se ,  cujus  ipse 
membrom  est,  pascit,  potat,  vesUt,  visitat  ac  sus- 
cipit. 

xxxm. 


De  officio  filiorum  erga  varentes , 
filios. 


et  parentum  erga 


Admonendi  sunt  fiiieles  sancUe  Dci  Ecclesise  ut 
niios  suos  et  iilias  suas  doceant  parcntibus  obedien* 
liam  exhibere,  dicentc  Domino,  Fili ,  honorifica  pa- 
irem  tuum  (Eecli.  vit,  29) ;  nam  et  ipsi  parenies  erga 
filios  suos  ac  fllias  suas  modeste  debcnt  agere ,  di- 
cenle  Aposlole :  Et  vos,  parentes,  nofite  ad  iracundiam 
provocare  filios  vestros  {Ephes.  vi,  4).  Nam  ct  hoc 
dicendum  est  eis  ut  si  illi  genitali  afflsctu  parcere  ve- 
lini  injnriis  filiorum,  non  has  impune  Dominus  sinit» 
nisi  forte  digna  poeniientia  exhibealur,  et  quia  levius 
est  filiis  parentnm  quaelibet  flagella  suscipcre  quam 
Dei  iram  incurrere. 

XXXIY. 

Yera  charitas  quamam  ti\ 

Adffionendus  est  populus  quod  hxc  sit  vera  cha- 
ritas  qu»  Deum  diligit  plusquam  se ,  et  proximum 
tanquam  se,  et  quae  nihil  vult  alii  facere  nisl  qnod 


, r ,  — ^ ,  — .       —     ^ 

perieodi,  infirmi  etquiin  carcere  sunt  visitandi»  et  ^  sibi  vult  fleri;  et  plura  qus  recensere  longum  est. 


l:<^iles  coliigendi,  dicente  Domino,  Esurivi  emm^ 
et  dedietis  mihi  manducare :  sUivi ,  et  dedistis  mihi 
bibere^  etc.  {Hatth.  xxv,  35).  Nam  h;cc  omnia,  et  in 
se  ((uisqae  debet  spiritaliter  agere,  et  in  aliis  corpo- 
raliier  adimplere,  quia  pene  nibil  prosunt  bxc  omnia 
a4  Titam  xternam  coinpensnndam,  si  luxuriose ,  su- 
pcrbe,  invide,  et,  ne  singula  replicem,  si  vitiosc  et 
inorcfinate  quis  vivat ,  et  a  cxeieris  bonis  operibus 
vacet.  Qui  ergo  videt  se  Chrislum  non  habcre ,  qui 
dixit,£jfo  sum  panis  vivus  qui  de  ccelo  descendi  (Joan^ 
vt,  41),  et  charilatcm,  quae  esl  pastus  animse,  non 
babet,  esurit  qoidein  :  sed  si  per  l)ona  opera  Christo 
adjungit  se,  et  chariiaiis  dulcedine  replet,  estirien- 


Nam  et  quicunqne  in  potu  et  cibo ,  et  dandis  atqne 
accipiendis  rebas,  charitatem  tantum  putant,  non 
mediocriter  errant ,  dicenie  Apostolo ,  Regnum  Dei 
non  est  cibus  et  potus  (Rom.  xiv ,  47).  Naro  et  ipsa 
quando  cum  charitate  faciunt,  bona  sunt,  el  inter 
virtutes  computanda. 

XXXV. 

Quid  cavere  mercatores  debeant  qui  negoliantur. 

Admonendi  sunt  qui  negotiis  ac  mercallonibus  re- 
ruui  invigilant,  ut  non  plus  lerrena  lucra  quam  vitam 
cupiant  sempiternam.Nam  qui  pius  de  rebus  terrenis 
quam  de  aninue  suae  salute  cogitat,  valde  a  via  veri- 


teui  omnino  se  pavit.  Qui  doctrina  Spirilus  sancti  et  ^  taiis  aberrat,  et  juxta  quemdam  sapientem ,  in  vita 


Scriplurarum  sauctarum  fluentis  caret,  siiiens  est ; 
seil  si  se  Puentis  verbi  Dci  irriget ,  et  mentem  suam 
spiritalis  poculi  dulcedine  ebrict ,  iste  se  sitienlem 
poiat.  Qui  videt  se  justiiia ,  sive  cxteris  bonorum 
ofKsram  exhibtiionibus  nudaium,  et  induit  se  justltia, 
sive  caeteris  virtutibus,  nudum  se  procul  dubio  vcstit. 
St  in  lecto  viliorum  suoruin  jacet,  et  morbo  iniqui- 
tatis  sux  laborat ,  et  funibus  peccaiorum  suorum 
eonstrictas  cst,  et  vitiorum  suorum  obsitus  pariete  in 
teiiebris  iniquitalis  suac ,  est  infirmus  quidem  ;  sed 
si  dc  luio  vitiorum  per  confessione:u  egreditur,  et 
per  pcenitentiae  lamenta  vinculis  peccatorum  absol- 
ritur,  et  ad  luceui  bonorum  operum  egreditur,  inPtr- 
nmra  etin  carcere  positum  sc  prociil  dubio  visilai. 

Patroi.  CV. 


sua  perdidil  iniima  sua.  Sequendus  est  enim  in  hac 
parte,  sicut  et  in  cseteris,  apostolicus  sermo,  qui  ;>ii, 
Et  ne  quis  supergrediatur^  neque  circumveniat  in  ne^ 
goiio  proximum  suum(l  Thes.  iv,  6);  vindex  esi 
enim  Dcus  de  his  omnibus.  Sicu  t  enim  ab  his  qui  labori 
agrorum  et  oeteris  laboribus  victum  atque  vestitum 
et  uecessaria  usibus  humanis  acquirere  inhiantes 
gtant,  decimae  et  eleemosynae  dandae  sunt :  ita  his 
quoque  qui  pro  necessitatibus  suis  ncgoiiis  insistunt, 
faciendum  est.  Unicuique  enim  homini  Deus  dedit 
artem  qua  pascatur,  et  unusquisque  de  arte  sua ,  de 
qua  corporis  necessaria  subsidia  habet,  auiiuae  quo- 
que,  quod  magis  necessarium  est,  subsidium  a4mini- 
Htrare  debei. 

7 


f53  TIIEODl  LFI  AUREUANKNSIS  EPISC.  2r4 

XXX  VI.  A  sig<>rc  dehemus.  Niilla  iii  liis  oceasio  sil  rcsoIveRiU 

Quid  eunmdttm  sil   ante  Quadrageiimam ,  et  quod 

septetn  modis  peccata  dmittantur. 


Ilebdoniada  ona  ante  Inittum  Quadragesini»  con- 
fessionis  sacerdolibus  dandae  sunt,  fMBnitentia  acct- 
pieoda,  discordantes  reeonciliandi,  et  omnia  jurgia 
sedanda,  et  dimtttere  debent  debiu  Inyicem  de  cor- 
dibus  suis,  ut  libenus  dicant,  Dimive  nobii  debita 
nostra,  sicut  et  nos  dimiltimus  debitoribus  nostris»  Et 
sic  Ingredientes  ia  bestae  QuadragesimsR  UMnpus 
mundis  ct  purincatis  mentibus  ad  sanctum  Pa- 
scba  acccdant,  et  per  pcenilentiam  se  renovent, 
qux  est  seeundus  baptismus»  Sicut  enim  bapti- 
smus  pcccata ,  ita  pcenilentia  porgat.  Et  qoia 
poot  baptismum   peceator  denuo  non  potest  lia- 


jcjunii,  quia  alto  lempore  solet  jejuniom  charitaiis 
caitsa  dissolvi,  isto  vero  noHatenus  debet.  Qoia  in 
alio  jpjunare  in  voluntate  et  arbitrio  cujuslibet  posi- 
lum  est,  in  hoc  vero  noo  jejunare,  prseceptum  Det 
transcendere  est.  Et  in  alio  t«'mpore  jejunare,  pnc- 
mium  abstinentl  acquirere  cst :  in  boc  vero,  prxtcr 
infirmos  ac  parvolos,  qnisquis  non  jejunaverit,  pov 
nam  sibi  acquirit,  quia  eosdem  dies  Dominus,etper 
Moysem,  et  per  EUam,  et  per  semclipsum  sacro  je- 
junio  consecravit. 

XXXVlIL 
Quod  cum  jejun:o  eleemosyna  jungenda  sii. 
Diebus  vero  jejiinii  elecmosyna  fadenda  est,  et 
clbum  vcl  potum,  quo  quisque  uti  debuit  si  noo  je- 


plizari,  boc  medicamentum  a  Domino  poenitentix  "  junarel,  paiiperibus  eroget,  quia  jejunare  et  cihos 


dalom  est,  ot  pef  eam  vice  baptismi  peccata  post 
baptismum  diioantur.  Septem  enim  modis  peccala 
dimitti  Scripturae  sanctai  demonstraut.  Primo,  in 
baptismate,  qui  propier  remissiooem  peccdtorom 
dutos  est.  Secondo,  per  martyriom,  joxta  iUod  qood 
ait  Psalmista,£ea/t(s  cui  non  imputavil  Dominuspec- 
catum  {Psal.  xxxi ,  2).  Quia  juxta  ^usdem  David 
sententiam,  Beatiquorum  remissce  sunt  iniquitates^ 
et  quorum  tecta  $unt  peccata  (/6td.,  v.i).  Remittuntur 
peccata  per  bnplismom,  tegontor  per  pcenitentiaro, 
non  impotaotor  pcr  martyriom.  Tertio,  per  eleerao- 
synam,  joxta  Danielem,  qui  profano  Nabochoduno- 
sor  regi  ait,  Peecata  tua  eleemosynis  redinie  in  mi- 


prandil  ad  coenam  reservare,  non  mercedis,  sed  ci- 
borom  est  incrementum. 

XXXIX. 

Quod  jejunium  ante  vespertinum  ofictum  «o/t»  non 
debeat, 

Solent  plures,  qut  se  jcjunare  putant,  mox  ut  6t- 

gnum  audiuot  ad  nonam,  manducarc,  qui  nullateniis 

j^unare  credendi  sunt,  si  ante  manducaverint  quain 

vespcrtinum  celebretur  officium.  Concurrendum  esl 

enim  ad  Missas,  et  auditis  missarum  solemnibus, 

sive  vesperlinis  ofliciis,  largitis  eleemosynis,  ad  ci- 

bom  aceedeodom  est.  Si  vero  adiqnts   neeessitate 

constrictos  facrtt  ot  ad  missam  conveuire  non  va- 


sericordiis  pauperum  (Dan.  iv ,  24) ;  et  illod, /jitcm      |eal,  jestimata  vespertina  hora,  corapleta  oratiotie 
ardentem  exstinguU  aqua,  et  eleemosyna  exstinguit  ^  gua,  jejuniom  absolvcre  debel. 
peccatum  {Eccli,  iii ,  35).  Et  Domious  in  Evangeiio, 


Verumtamen  date  eleemosynam,  et  ecce  omnia  munda 
sunt  vobis  (Luc.  xi,  41).  Quarto,  si  remitut  quis 
peccanti  io  se  peccata  sua ,  juxta  illud,  Dimittite  et 
dimittelur  vobis,  date  et  dabitur  vobis  (Marc.  xi,  25) ; 
ct  illud,  Sic  et  Pater  vester  dimittet  vobis  peccata  vs- 
stra ,  si  remlseritis  unicuique  de  eordibus  vestris 
(ibid.).  Quinto ,  si  per  pra^dicationem  suam  quis  et 
per  l)onorom  exercitium  alios  ab  errore  suo  coovcif- 
tat,  joxta  iilod  qood  ait  Aposlohis,  Quomam  si  con- 
verti  [ecerii  quis  peccatorem  ab  errore  vice  suoPi  sal^ 
vablt  animam  ejus  a  morte ,  et  operiet  mult.tudinem 
peccatorum  (Jacob.  v,  19).  Sexlo  per  cbaritaletji, 
juxta  illud,  Charitas  Dei  cooperit  muUitudinem  pec- 
catomm  per  Jesum  Christum  Dominum  nostrum 
{I  Petr.  iv,8).  Septimo,  pcr  poenitentiam,  juxta  illud 
quod  ait  David,  Conversu:»  sujn  in  cerumna  mea^dum 
configitur  spina  (Psal.  xxxi,  4). 

XXXVII. 

Quodjejunium  Quitdragesimw  summa  cufn  obset' 
vandum  sit, 

Ipsa  autcm  Qoadragesima  com  soimna  observa- 
tioue  costodiri  debet,  oi  J^oniom  in  ea,  pneter  dies 
DominicoB,  qoi  abstioentiae  subtraeti  sont ,  nuUate- 
iiiis  resolvaior,  quia  ipsi  dies  decimae  soot  anoi 
uodtri,  qoos  com  omni  religione  et  sanctitate  tran- 

•  Deosse  videtor  a  vino. 


XL. 

A  quibusnam  abslinendum  sit  cum  ytjunatur, 
Abstincntia  vc-ro  in  his  dicbus  oronium  delicia- 
ruin  csse  debet,  et  sobrie ,  ct  caste  vivcndum.  Qui 
vcro  ovis,  caseo,  piscibus  el  vino  abstinere  polcsf, 
magnx  virtulis  esl :  qui  autcm  bis,  aut  iniirniit^ite 
intervenientc,  aut  quolibet  opere,  aLstinerc  non 
potest,  utalur  Tantuin  ut  jejunium  usque  ad  vespe- 
rum  so!emniter  celebret :  et  vinum  non  ad  ebrieta- 
tcin,  sed  ad  refectionero  corporis  soi  sumat.  A  casco 
vero,  lacle,  bulyro  et  ovis  abstincre ,  et  non  jejur 
nare  «,  demenlissiroum  est ,  et  omni  ralione  seuio- 
tum.  Vini  enim  ebrietas  ct  hixuria  prohibita  sunt, 
D  non  lac  et  ova.  Non  ait  Apostolus  :  Molite  comeilere 
lac  et  ova,  sed,  f^olite  inebriari  vino^  in  quo  est 
luxuria  (Epbes.  v,  28). 

XU, 

Quibus  diebus  in  Quadragesima  commnnieare  deheani 
fideleSf  et  de  paschatis  Itebdomad^e  eeiebrilate. 

Singulis  diebus  Dominicis  in  Quadragesima,  prx- 
ter  hos  qut  escoromunicati  sunt,  sacrameiita  cor- 
poris  et  sanguinis  Cbristi  sumenda  sunt,  et  in  Cceua 
Domini  et  in  Parascevc,  in  vigilia  Pascha),  ct  in  die 
Resurrcctionis  Domioi  penitus  ab  omnibus  coituuu- 
nicandum,  et  ipsi  dies  paschalls  hebdoinadse  oomes 
seqoaii  religione  colendi  sunt. 


105 


XLIL 


CAMTULA. 
A 


^06 


XLVI. 


fluod  jfjnmorum  diebu$  eesiare  debeant  lite$  ei  eon- 
teniione$, 

In  h!s  jejuniorum  diebus  nuUae  liles,  nuihe  con- 
tentioiies  esse  del)ent,  sed  in  Dei  laudibus  el  in 
opere  necessario  persistendum.  Arguit  enim  eos  qui 
conlenliones  et  liies  Quadragesimae  tempore  exer- 
cent,  et  qni  defoita  a  debitoribos  exigiint,  Dominus 
per  prophetam  dicens  :  Ecce  in  die  jejurm  ve$tri  inve- 
niuniur  voiuntates  veslra:,  et  omnes  debitores  vestros 
repetitis,  Ecee  ad  Utes ,  et  contentiones  jejunatis^  et 
percutitis  jpugno  impie  (/«a.  lviii,  5). 

XLIII. 
Quod  diebusjejuniomm  abstinendumsit  a  conjugibus. 

Abstinendum  est  enim  in  his  sacratissimis  diebus  3  egredi,  sed  claustris  monasterii  conlineri 
a  conjugibus,  et  caste  et  pie  vivendum ,  ut  sanctifi- 
cato  corde  et  eorpore  isti  sancli  dies  transigantur, 
ei  sic  perveniatur  ad  diem  sanclum  Paschae,  quia 
pene  nihii  valet  jejunium  quod  coujugali  opere  pol- 
laitur,  et  quod  orationes»  vigiliae  et  eleemosyn»  non 
eomaiiendanu 

XLIY. 

De  sacra  commumone^  quo  modo^  et  quam  frequenter 
usurpanda  sil. 


Ut  omnes  ad  matrem  ecclesiam  missarum  solemnia 
et  priedicatorem  audiluri  conveniant^  neque  anle 
peractum  o$cium  cibum  capiant. 

Admonendus  cst  populus  ut  ante  pubiicum  per- 
aclum  officium  ad  cibum  non  accedal,  ct  omnes  ad 
sanctam  matrem  ecclesiam  missarum  solemnia  et 
praedicalionem  audiluri  convcniant ,  et  sacerdotes 
peroraloria  nequaquam  miss.is  nisi  tam  caule  ante 
secundam  horam  celebrent ,  ut  populus  a  publicis 
solemnitatibus  non  abstrahatur.  Sed  sive  sacerdolcs, 
qui  in  circuitu  urbis,  aut  in  eadem  urbe  sunt,  sive 
popuius,  ut  prxdiximus,  in  unum  ad  publicara  n:is« 
sarum  celebrationem  conveniant,  exccpiis  Deo  sa- 
cratis  feminis,  quibus  mos  est  ad   publicum  non 


Admonendus  est  populus  ut  ad  sacrosanctum  sa- 
erameiitam  corporis  et  sanguinis  Domini  nequaquam 
iDdiffereoier  accedat,  nec  ab  hoc  nimium  abstiueat : 
sed  Gum  omni  diligentia  eligat  teropus,  quando  ali- 
qoandia  ab  opere  conjugali  abstincat,  et  vitiis  se 


i>  Dilectissimi  fratres,  sanetissimi  consaeerdolcs, 
et  nostri  ministerii  adjutores,  obseero  vos  supplici 
animo  in  praesentia  Domini  noslri  Jesn  Ghristi  rt 
sanctonim  ^us,  ut  digni  Deo  in  omni  rdigione  eha- 
ritatia  et  castitatis  deservlatis,  et  sitis  populo  Dci 
doctores  et  ductores  in  omni  exemplo  bouo,  ut  ptH 
pnlos  Dei  utmmque  et  per  vestram  sanctam  convcr- 
sationem  et  devouro  praedieationem  erddiatur  in 
laadem  et  in  gloriam  sancti  nominia  Domini  nostrl 
Jesu  Christi,  et  in  saiutem  semplternam  animanmi 
vestrarum.  Gonversamini  corara  Deo  et  coram  omni 
populo  in  casiute  corporis  vestri  et  bumilitatc 
animae  vestnc,  et  sanctam  charitatem  ad  omnes, 
nihil  nicientes  unde  sacerdotium  sanctitaiis  \-e8tRE 


porgct,  virtutibus  exomet,  eleemosyms  et  orationi-  C  ^rehensibile  fiat.  nec  aliquid  in  vestra  reperialisr 


bas  ioslstat,  et  sic  ad  tantum  sacrameutum  accedat. 
Quia  sicut  periculosum  est  impuram  qucroqne  aJ 
tantum  sacramentum  accedere,  ila  etiara  periculo' 
sum  est  ab  hoc  prolixo  tempore  abs!inere.  Salva  ra- 
lione  eoraro,  qui  excommunicati,  non  quando  eis 
iibety  sed  ceriis  temporibus  communicant,  et  reli- 
giosisquibuseunque  sancte  viventibus,  qui  pene  omni 
die  id  Caciunt. 

XLV. 

Vt  dieku»  Dommicis  poputus  per  missas  pecutiares  a 
pttblicis  non  abstrakatur, 

|]1  Iftssae,  qu;e  pcr  dies  Dominicos  peculiares  a 
sacerdoiibos  lunt,  non  ita  in  publico  fiant,  ut  per 


vita  quod  juste  a  quolibet  detrahl  possit.  Sint  morcs 
vestri  sine  cupiditate  mala,  sine  avaritia,  sine  co- 
messatione  et  ebrieiate,  sicot  decet  sanctos  Del  sa- 
cerdotes,  qui  populo  Dei  prseesse  debcnt  et  guber* 
nare  ecelesias  Ghristi.  Discite  fidcm  catholicam, 
pr«dicate  diligentissime,  et  eam  populo  praedicaic, 
unosquisque  in  ecclesia  veslra ,  et  facite  ofllcia 
vestra  in  Dei  omnlpotontis  honore  statutis  lempori- 
bus,  ut  Deus  omnipotens  honoriflcetur,  et  nomen 
ejus  sanctum  ab  omnibus  laudetor,  qui  vos  viden; 
lionorihce  ftieere  sacerdotium  vestrum,  el  servitium 
omnipotentis  Det.Digne  praedicatc  populo,ut  confcs- 
sionem  faciant  peccatorum  soorum  et  poenitentlarr 
eas  populus  a  poblicis  missarom  solemnibus,  qoie  q  accipiant  qualiter  a  Deo  i^mtssionem  habere  noi 


faora  tertia  canonlce  flunt,  ahstrahatur  :  quia  pessi- 
mos  ostts  est  apud  quosdam,  qui  in  diebns  Domini- 
cis,  sive  in  quibuslibet  fesliviiatibus,  mox  ubi  mis- 
sam  eelebrari,  etiamsi  pro  defunctis  sit,  audierint, 
aliseediMt,  atper  totom  diem  aprimo  maiie  ebri&- 
UU  et  comessationi  potius  quam  Deo  descrvianl. 

•  Qai  hos  Theo<lulfl  canones  primos  in  locem 
dedit  cardinalis  Baronios,  com  de  tempore  qoo 
fccripti  sunl  certi  nihil  haberet,  in  annom  Ghrisli  855 
eos  conjecit,  serios  omnino  quam  par  fuil;  quia 
Tlieodulfum  ad  ea  tempora  noii  pervenissc  cstendit 
Jon;is  cjus  in  Aurclianensi  oatbedra  successor,  qui 
a  L.ulovico  Pio  post  synoJum  Parisiensein  aJ  Eu- 
gctiitim  papam  missiis  est  anno  8^4.  Nobis  etsi  dc 
auuo  c.mipiM'luni.iiihil  eral,  npiius  tamen  refcrri  ad 


possunt  delictoram  suorum,  nisi  pnram  faciai.t  con- 
fcssionem  et  poenitentiam  justam,  et  absiineant  se 
a  peccaiis  quae  ante  fecerant,  quia  faxc  est  vera 
poenitentia  et  certissima  indulgentia,  ut  iteram  ea- 
dem  non  laeiat  homo  delicta  pro  quibus  veniam  po- 
poscit.  Abstineant  se  a  fornicatione;  et  qui  feminas 

hace  tempora  visom  est,  rmae  propius  abcrant  ah 
exordio  pontiflcatus  Theodolfl;  quein  per  hos  an- 
nos,at((ue  ante  synodum  Francofordiensein,  c|)i- 
scopumjam  fuisse,  Alcuini  ad  Garolum  reffcro  epi- 
slofa  declarat. 

b  Quae  sequuntur,  in  editione  Sirmondi,  prool 
scrius  rccensita,  ad  calcem  Opcrum  Thcodulfl  recusa, 
huc  revocamus*  Erix. 


597 


TlILODLLFl  ALRELIA.^ENSIS  EriSC. 


m 


habeiil,  legilime  lcinporiba^  sliitulis  cis  ulnntur,  et  A  (iia,  ul  {n<iulgeat  iilis  omnia  delicla  sua,  et  aeteriia 


lioffoffdee  liabesHit  feniinassuas,  et  sic  fidom  casti- 
tatis  conservent  uxori!>iis,  sicut  vclinl  qnod  uxoies 
8U£  illis  custodiant.  Filios  vd  filias  quas  babcnl, 
enidiant  illos  in  timore  Dei  cl  in  sanctitatc  sua,  nt 
iion  sint  fures,  nec  lalrones,  ncc  fornicalores,  ncc 
nlias  quaslibct  immunditias  faciant  in  corpore  siio 
ad  implcndam  libidincm  :  ut  sint  obedientcs  paren- 
libus  suis  in  omni  bono,  ul  digni  sint  benediclioncm 
accipere  a  Domino ;  ct  prxdicate  omnibus  veritatem 
arnare,  benigiios  esse  ad  panperes,  peregrinosque  et 
miseros,  de  substantia  quam  illis  dederit  Deus,  non 
solum  nliena  non  excipiant,  sed  eliam  sua  benigne 
tribuant.  Si  velint  benedictionem  Dei  haV.ere,  non 
falsiiin  teslimonium  dicant,  ne  pcrjuria  faciant,  quia 
falsos  tesles  et  pervcrsos  Dcus  dansnat  in  »lernum;  B  populus  cas  uudire  queat,  el  pnfilerea  a  pnblicis 


gandia  illis  perdonare  cnm  sanctis  suis  dignelHr. 
lT:cc,  sanclissimi  sacerdotes  Christi,  ad  aetemaiii 
vilam  cum  sanctis  episcopis  et  apostolis  convocali 
pncdicatc  populo,  et  vosmetipsos  dignos  facite  ia 
omni  religione  el  eastitate  in  conspectii  omnipotentrs 
Dei,  quatenus  concedat  vobis  cum  midlipiici  laboris 
vcstri  fiiictu  .'Rternse  beatitudiuis  gloriaro  recipere. 
Omnipotens  Dcns  vosproQcere  faciat  in  operc  bone, 
dilectissimi  fratres. 

ADDITIO  AD  CAPITULARE  THEODULFl. 
Duo  posteriora  capilula  redifunturin  unum  in  eodiee 

Sutsiionico,  auctiora  eduis^  qute  taiia  ttinl. 

Sancitum  ut  missx  quae  per  dies  Domiuicos  pecu- 
liares  a  sacerdotibus  fiunt,  ne  ita  iii  publico  iianl  ut 


et  admonete  eos  ut  faciant  fldeliter  quxcunquc  do- 
miiiis  suis  debeant  facere  in  omni  lal:ore  et  opwe 
qiiod  in^uiictiim  siteis;  ut  KBptus  ad  ecclesias  ve- 
niant,  inaxime  festivis  diebus,  ad  oralionero,  ad  au- 
dienduui  verbum  Dei,  et  non  otio&is  veiiiis  ibi  raa- 
neant  in  orationero  :  puraro  et  sanctam  haiieant 
huniilitatem  inter  se,  et  patientiam  et  charitatero, 
Cix  est  totius  boni  caput  et  flrmamentuni.  Praedicate 
fis  qued  est  unus  Deus  omnipotens  creator  coeli  et 
terras  qui  in  Filio  suo  Domino  nostro  Jesu  Chrislo 
mundum  redemit,  regnumque  coelorum  oronihns 
iiilelibus  aperuit,  in  quo  judicaturus  est  mnndum. 
Pnedicale  illis  de  futuro  judicio,  de  poeiiis  impio- 
rum  perpetuis,  confessionem  et  pcenilentiam  faeere 


missarum  solcmniis,  quoc  hora  tcrtia  canonice  flant 
se  abstrahat ;  nam  pessimum  usuni  quidam  in  boc 
habent,  quando  in*  diebus  Dominlcis,  sive  in  aliis 
solemnibus  dlebus  niissas,  licet  pro  defanctis,  sive 
alias  quascunque,  qux  familiariter  a  saccrdotibns 
flunt,  audire  respiciant,  et  a  primo  mane  pcr  totura 
diem  ebrietatibus,  et  connnessationibus  atque  vani- 
loqniis  potius  qnara  Deo  deservlunt.  Proptere a  pro- 
videndum  esl  ut  omnes  ad  puHicam  sanctam  ma- 
trem  ecclesiam,  ad  niissamm  solemnia  et  praedica* 
iionein  attditori  conveniani.  Siroul  et  hoc  stalutum 
est  ul  in  civitate  in  qua  episcopus  coostitutus  est 
oimies  presbyieri  et  populi,  taro  civiiatis  quain  et 
suburbani,  revesliti  in  ipsa  missa  usque  ad  beiie- 


de  peecatis  suis,  vcl  eadem  dimitlerc  peccata.  No-  ^  diclioncm  episcopi  et  comrounionem  devota  mcnte 


luinaie  illa  peccata  quac  beatus  Paulus  doctor  gen- 
liurti  enuroeravit,  dicens  :  An  nescitis  quoniam  ini- 
qui  regnum  Dei  non  po$$:debunt  f  Noltte  errare ,  quo- 
niam  neque  lornicarii ,  neque  idoli$  sertietUes,  neque 
adulteri,  neque  moUes ,  neque  ma$culorum  concuhi' 
tores,  neque  fures ,  neque  atari ,  neque  ebriosi ,  ne^ii^ 
'  maledicit  net/ue  perjuri^  neque  rapaces^  regnum  Dei 
possidebuttt  (I  Cor,  vi,  9) ;  qui  vero  hstc  vel  his  simi- 
lia  agnnt,  si  confiteri  et  poenitentlam  agere  negii- 
giint,  xternis  tormentis  et  flammis  cum  diabolo  con- 
deninabuntur  :  qui  vero  regnum  Dei  intrare  cupiunt, 
faciant  justitiam,  misericordiam ,  veritalem,  beni- 
gniiatem,  obedientiam,  necnon  et  eleemosynam 
prout  habeut  facultatem  :  jcjunia  quoque  et  oratio- 


D 


sUire  debent,  et  posten  si  voloerint,  cum  licentia  ad 
siios  titulos  bencdiclione  et  communione  percepta 
revertantur.  Et  hoc  summopere  cavendom  est  sa- 
ccrdolil.us,  ut  per  oratoria  neqne  per  suborbana  mo- 
nasteria,  vel  ecclesias  suborCanas,  roissas  ne(|ua- 
quam  nisi  tain  caute  ante  secundam  horam ,  fori- 
busquu  reseratis,  celebrare  prxsuroant,  ut  populus 
a  publicis  solemnitatibus  tali  occasione  aecepta,  a 
mlssa  sive  a  prxdicatione  episcopi  se  minime  sub- 
trahere  pbssit^sed  oinnes  tam  saccrdotes  suburbani, 
quametin  urbe  constituti,  et  populus  cunrtus,  ut 
pnediximus,  una  cum  illis  ad  publicam  missaruiu 
celebrationem  conveniant,  et  uulli  extra  parvulos  et 
inflrnios,  licel  missaro  aoditam  habcant,  tam  in  ci- 


iies  exerceant,  habentes  charitatem  Dei  omnipoteu-  viutibus  quam  et  in  parochiis  edere  el  bibere  pnc- 

tis,  et  boQum  facientes  omiii  homiiii,  prout  possint.  sumant  ante  publlcum  peractum  officiiim.  Si  quis 

Vivant  in  castitate  et  pietate,  in  humilitate,  et  obe-  hsec  statuta  transgredi  tentaverit,  canonico  judicio 

diciitia,  et  fide  hona,  et  confluanl  in  Dei  misericor-  usqoe  ad  satisfactionem  subdatur. 


THEODULFI    CAPITULARE  AD   EOSDEM. 

(Ualuz.,  Miscell.,  tom.  II,  pag.  99.) 


A  priuH)  hominls  lapsu,in  quo  bonuni  natura!  vel-      fli  qitod  cum  labore  discimus ,  stne  labore  ohlivtsci- 
i  ipsa  radix  generis  humanl  vitiata,  usque  nuiic  se-      mur,  difllcile  ad  virlules  assiirgimus,  facile  in  viiia 

i^iomtini  vliiAriim  nftiiiriP  Siicprliinn  niilluhit .  XUV.lp.       ilihiliimiir-niiainAtirAin  Amiii  mjmii&nir<>iimcn.'wti:A»iA 


ut  ipsa  radix  generis 

iiuiarium  viliorum  natunc  inserlum  pullulat ,  un:lc 


dilabimur.  Oiiamobrem  omni  montis  circumspccttone 


«>09  CAPIT 

salagendum  ,  dilecli ,  o  sacerdotes ,  ut  in  discendo 
laborem  adbibeamos  et  in  retinendo  quod  didicimus 
usum  impendamus,  roaxime  nos  qui  regimini  locum 
tenemus  et  similes  ejusmodi  ordinis  nostri.  Itaque 
Tos ,  o  sacerdotes  Domini ,  admonemus  ut  fldem  ca- 
tholicam  et  memoriter  leneatis  et  corde  inteUigalis, 
boc  est,  CredOf  et  quicunque  vult  $alvus  esse,  ante 
omnia  Ofms  esi  ut  teneat  catholicam  fidem.  Disculiendi 
autem  sunt  omnes  Domini  sacerdotes  utrum  cano- 
n«m  missae  et  secretam  ant  Te  igitnr  niomoriler  lc> 
neant  et  bene  dislinguant ,  et  nomma  mortuorum  ct 
\ironira  suis  in  locis  ordfnabiliter  et  cum  omni  de- 
Tollone  recitent,  baptisteriumque  rite  peragant  et 
rertis  verbis  enuntiare  possint ,  et  de  negligentia  in 
bapUzandis  inflrmis ,  ne  aliquem  sub  obtentu  inflr- 
nMnnm  sanam  baptizare  prxsumant  nisi  diebns  sta- 
tuiis  Pascbatis  et  Pentecostes.  Admoncndum  illis  ut 
pro  minlsterio  baptizandi  nihil  exigant,  sive  a  bapti- 
zandis,  sive  a  parentibiis  illomm ,  nihil  munusculi , 
nihil  pretiiomnino,  s^  cum  gratiarum  actione  et  cnm 
Mifluna  devotione  boc  peraganl.  Quod  si  forte  paren- 
U»  «oruin ,  aut  qui  eos  a  sacris  fontibus  suscipiunt , 
sponte  et  gratuito  aliquid  muneris  vobis  dare  volue- 
rint ,  aecipite  nihil  hxsiCanCes. 

Instruendi  sunt  sacerdotes  pariterque  admonendi 
qoaliler  noverinl  decimas  el  oblaliones  quas  a  flde- 
libus  acctpiunt ,  peregrinorum  ei  paupenim  esse  sti- 
pendla,  et  non  qoasi  suis»  sed  quasi  commendatis  uti ; 
de  qoibus  omnibus  sciant  se  rationem  posituros  et 
eondemnationem  passuros.  Qualiier  vero  dispensari 
debeant  saeri  canones  inslituunt ,  scilicel  ut  qoatuor 
paries  inde  fianl ,  una  ad  fabricam  ecclesiae  rele- 
vandam ,  allera  pauperibus  distribuenda ,  tertia  pre- 
sl^lero  com  suis  dericis  habenda ,  quarla  episcopo 
reservala ,  ut  quidquid  inde  jusserit  pnideoli  lcon- 
siiio  fiat. 

Inhibendom  modis  omnibns  inlimandumque  ul  nul- 
ius  sacerdns,  diaconus,  subdiaconus,  personas  femi- 
Darom « sicol  in  canooe  inserlum  oontinetur,  de  qui- 
bus  sospectio  esse  polest ,  in  domo  siia  habeai,  sed 
neque  illas  quas  canones  concedunt,  quia  instiganle 
diabok)  eliam  in  illis  scdus  frequenler  perpetratum 
iavenilor  aut  eiiam  in  pedisequis  earum.  Nec  igitur 
mairem ,  neqne  amilam ,  neque  sororem  permitlimus 
ulira  babiiare  in  domo  una  cum  sacerdote.  Sed  si 
quis  de  his  habuerit  talem  nccessitalem  paticiiteni 
cui  sit  necessitas  sustenlalio  presbyteri ,  diaconi , 
Tcl  snbdiaconi ,  habeat  in  vico  aut  in  villa  doinum 
longe  a  conversatione  presbyteri ,  ubi  ei  administret 
quas  necessaria  sunt. 

Sed  etiam  boc  secundum  auctorilatcm  canonum 
modis  omnibus  prohibeodum ,  ut  quando  missa  ce- 
lebralur,  nuUa  femina  ad  altare  prsesumat  accedere 
aui  presbylero  ministrure  aot  inlra  cancelios  stare 
aul  sedcre. 

Commonendi  sont  ot  diebus  Dominicis  pro  captu 
iiigenii  unusquisque  sacerdos  ad  plebem  sermoncm 
jtrjedicationis  faciat ,  primum  admonens  plebcm  ut 
iuvicem   sc  diligant,  churitatcm  fralcrnitntis  ha- 


LLARi:.  210 

A  beant,  diligant  Doiinimm  plus  qiiam  se,  proiimum 
lauquam  se ,  deinde  ut  ab  omni  innlo  opere  absti- 
neant ,  ct  quod  sibi  nolunt  fieri  ab  aliis,  hoc  illi  aliis 
non  facianl ,  ct  quod  vohiut  ut  sibi  hoinines  facianlf 
b»c  eadem  faciant  illis. 

Deinde,  si  Dominus  dat  intellcclum ,  hoc  qiiod  sa^ 
ccrdos  Ycraciter  fntelKglt  de  Cvangelio ,  dc  Epislola 
sandi  PaiHi ,  qnantum  polest  dicat  iltis ,  admoneat 
ut  ad  ecclesiam  s»pe  currant,  oblaciones  suas  flde- 
liler  oflfcranl ,  conDest^iones  Deo  ci  sacerdotibus  fa- 
ciant. 

NuIIns  sit  inter  eos  qui  confessus  non  sit  a:!n1le- 
rium ,  nec  incestuin ,  nec  foniicationem  cum  fcmi- 
nis ,  masculis ,  cnm  pecudibus  inter  se  non  consen- 
tiant :  sed  si  quis  inter  eos  sil  qul  in  his  sceleribus 
B  lapsus  sit ,  corriganl  et  publice  cum  suo  sacerdote 
emendent. 

His'et  aliis  quantum  potest  singulis  diebos  Domi- 
nicis  plebem  suam  inslruat. 

Admoneat  ellam  ut  omnibus  noctibus  sabbali  et 
omnibus  Dominicis  diebus  cum  suis  noclibus  sequcn- 
tibus,  similiter  et  in  solemnitatibus,  in  jejuniis,  abs* 
tineanl  se  a  carnali  voluptatc  ;  ut  mundi  corpore  et 
corde  ad  ecdesiam  acceJant ,  et  solemnitatein  cele- 
brem  impuritate  voluptatls  foedare  non  praesumant. 

Praecipiendum  sacerdoiibus  Domioi  secundum  ca- 
nonicam  auctoriiatem  de  sepulturis  cl  hoiuinibus  sc- 
pdiendis  nihil  muneris  exiganl ,  nisi  forle  qui  sepcli- 
tor  viveus  jusserii  ecdesix  in  cujus  airio  sepelilur 
C  de  suis  rebus  aliquid  tribuere ,  aul  eiiain  posl  mor- 
lem  iUius,  quibus  commissum  est  cjus  elecmosynam 
facere,  de  illius  rebus  aliquid  sponte  dare  voluerint. 
Tamen  nullatenus  a  presbyterts  aliquid  ab  illis  cxi- 
gatur  nec  ab  illis  qui  locis  el  vicis  pnesunl  vd  quo- 
rum  possessio  esi  ipsa  ecclesia  vel  haerediiario  vel 
bencficiario  jure. 

Prohibendum  eliam  secondom  ms^jorum  institula 
ul  in  ecdcsia  nullatenus  sepdianiur,  sed  io  airio  aut 
in  poriicu  aul  exedra  ecdesiae.  Inira  ecdesiam  vea> 
prope  altare ,  ubi  corpus  Domini  et  sanguis  confici- 
tur,  nuUatenus  habeant  licentiam  sepdlendk 

AduUerum  aut  adulteram  si  presbyteB  in  domo  soa 
retiiiuerit  et ,  qood  nefas  esi ,  eonsenserit  in  domo 
sua  adulterium  fieri ,  sciat  se  sui  gradqs  bonore  pri- 
^  vaiidum.  Si  vero  hoc  iu  plebe  sibieommissa  repero- 
rii,  nisi  statim,  si  vires  suppeiuni,  non  emendave- 
rit,  scd  aut  propter  polentlae  timorem  aul  propler 
beueficiom  ct  lucrum  et  amidiiam  illonim  consen- 
serit  adulteris,  cum  depalaium  fuerit  excoromuni- 
candum.  Si  vero  ille  quantum  poiuii  excoromoiiica- 
verit  ei  non  poiuii  maium  illud  vetare,  animam  soiim 
liberavii.  Verumlamen  cum  omni  studio  debet  archi- 
diacono  suo  et  archidiacooos  episcopo  denontiare. 

De  incestis  omni  siudio  perquirendum  sacerdoti- 
bus  per  homines  veraces  et  timorem  Dd  ante  ocolos 
babenles.  Et  si  repertum  fuerit,  statim  aut  ipsi  emen- 
dare  studeani,  ut  cum  adjntorio  archidiaconi  aut 
cpiscopi  cmcndarccl  essiirparc  salaganl,  nc  lanto 


911 


THEODULFl  ALBELIANENSIS  EPISC. 


2i2 


Oagilii  scelere  illi  polluantur  el  pereant  et  alioruni  A  tn  oMivione  erutu.  PceDitentiae  quippe  modus  in  sa- 


vicinitate  omnipotentis  Dei  iram  incurrant. 
.  Admonendi  sunt  sacerdoles  et  insimendi  ut  pri- 
mum  ipsi  ab  omni  stlmulalione  camis  sint  alieni ,  et 
nunc  piebibus  sibi  subjectis  el  verbis  prsediceut  et 
exemplum  ostendant  ut  ab  omni  se  foruicatione  ct 
ab  omni  irrationabili ,  veluti  peeudum,  luxuria  et 
pollutione  abstineant.  Mundo  se  corpore  et  mente 
Doo  prseparent  de  confessionibus  fidelium  accipieu- 
dis  et  dijudicandis,  eonsiliis  blandis;  quia  licet  pro 
modulo  quantitate  peccati  se  poenitentiae  tempus  in- 
stituendum  et  longum  vel  breve  vel  districtum  vel 
leve  vel  mediocre  sacerdoii ,  cum  accipit  cujuslibet 
fidelium  confessionem  peccatomm ;  quia  Ucet  ipsum 
peccatum  perpelratum  sit ,  aut  si  postea  iteratum 


cerdotis  pendet  arbitrio.  Qui  sacerdos  diligentissime 
sanctorum  Patrum  instituta  discutiens  et  intelligens, 
secundum  eorum  auctoritatem  contileBtibus  pcBni- 
tentiam  indicere  debet.  Est  quippe  auctoritas  cano- 
num  et  sanciorum  Patmm  firmissima  instilutio. 

Homicidium  si  quis  voluntarie  vel  per  insidias  fe- 
cerit,  jugi  se  poenilenlix  suhmittat ;  et  si  hoc  pubiice 
actum  constat,  si  laicus,  dep^nat  arma  et  omnem 
saecularem  militiam ,  et  publice  satisfaciat ,  ita  ut 
quadraginta  diebus  extra  ecclesiam  foris  ad  ostium 
oret ;  quibus  in  pane  et  aqua  exactis,  a  communione 
orationum  quinquennio  removeatur,  post  quiaquen- 
nium  tantum  in  oraiionum  communionem  recipiatur, 
non  offerat,  non  corpus  Domini  omnino  auingat;  in 


aut  frequenter  perpetratum  sit,  si  sponte,  si  coacte,  B  quo  perdurans  quatuordecim  annos,  tunc  ad  plenam 


si  per  ebrieiatem  et  per  quodlibet  ingenium  factum 
sit ;  ut  cum  invenerit  unde  radix  iUius  peccati  pro- 
ecssit ,  tunc  congmaro  adhibeat  medicinam. 

Qualiter  vero  peccati  adhibenda  sit  roedicina,  se- 
cundum  canones  authenticomm  sanctorum  Patrum 
esse  debet,  et  non  secundum  placitum  hominis,  nec 
secundum  volunlatem ;  nec  in  hac  parte  voluntas , 
aut  gratia  hominis  sectanda,  sed  vOluntas  Dei  in 
omnibus  exquirenda  in  Scripturis  sanctis ,  quatenus 
digiiis  precibus  et  poenitudine  digna  placari  possit 
omnipotentis  Dei  vindicta,  quam  homo  suo  vilio  pro- 
vocavit.  Ad  poenitentiam  vero  populus  taliter  admo- 
ncndus  cum  fragilitatis  nostrae  casus  sxpe  constet 
invitiaproclivis;  quanquam  subventum  sit  in  Chrisli 


communionem  cnm  orationibus  recipiatur,  circa  ex- 
iiumviiae  hancconsequalur  humanitatein  ut  viaticuni 
accipiat  eucharisliam.  Abstineniia  illius  sit  in  arbi- 
trio  sacerdotis ,  secundum  personan  et  possibiiiia- 
tem  sic  ei  imponatur  abstinentia  ciiK>rum.  Si  autem 
occultum  sit,  occulte  similiter  agat  sicut  superius 
insertum  tenetur, 

Horoicidium  qui  casu  non  volens  perpetraverit , 
prior  quidcm  regula  per  septem  annos  poenilentiani 
communioinis  sociavit  sectuidom  gradus  constitutos. 
UiecveroAncyraniconcilii  definitio  qutnqnennii  teoi- 
poris  poenilentiam  tribuit ,  ut  quadraginta  diebus  fo- 
ris  ad  ecclesiae  ostium  stet ;  quibus  peraclis,  biennio 
ab  oratione  caeterorum  fidelium  segregetur,  non  com- 


passione  ut  quod  meritum  peccati  exigebat,  Christi  ^  municet,  non  offerat ;  post  biennium  recipiatur  iii 


passio  redimeret.  Et  cum  salutaribus  institutis  sacro- 
sancto.  bapttsmate  in  remissionem  omnium  peccato- 
ram  concesso  abluamur,  tdmen  quia  per  modum 
istius  vitae  cursum  sine  vmomm  turbine  nequaquam 
degere  et  subripientibus  nostrso  imbecillitatis  flagitiis 
vitam  sine  peccaii  macula  ducere  non  possumus,  con- 
eessnm  est  clementissimiDei  pietate  remedium  verae 
eonfessionis  et  poenitenti^e  ablutio  peccatnrum ,  Do- 
mino  praecipiente  per  prophetam  :  Noto  mortem  pec- 
catoriSf  $ed  ut  revertatur  et  vivat.  Et  iUud  Evangelii : 
Facite  fructus  dignos  panitentia;,  Et  Apostolus  :  Con- 
ftemini  atterutrum  peceatavestra,et  orate  ad  invicem^ 
«t  salvemini,  Est  quippe  verae  confessionis  fractnosa 


communione  or&tionum  et  offerat,  non  tamen  com- 
municet ;  post  quinquennium  ad  plenam  communio- 
nem  recipiatur.  Abstinentia  ciboram  in  arbitrio  sft* 
cerdotis  mavebit ,  secundum  personam  et  qualilatem 
liominis ,  sic  et  pondus  et  abstinentia  eriL 

Si  quis  egrediens  per  viam ,  et  aut  in  domo  sua , 
aut  in  plalea  civitalis  aut  vills ,  subito  aut  ab  alio 
sqpervenUis,  autlitis  contentione,  volens  se  defen- 
dere ,  non  habens  contra  iilum  antea  odium ,  inter- 
fecerit  hominem ,  septem  annos  secondum  canoniiin 
institutionem  poeniteat ,  tribus  a  communione  prive- 
tur,  quatuor  in  communione  orationnm  et  oblatio- 
num  susceptus,  in  saoerdotis  pendebit  art>itrio  otnini 


poenitentia,  pxnitenda  non  admittere,  adroissa  curo  -^  sit  corpus  Christi  dignus  accipere  aut  usqoe  ad  ple- 

^^.^.!.M      A^aK^Sa      illAftAMM  AMfSo  At  Af  (AMA     «fA.l*n     «V/Vkm  *  ^An  t  SnA     ^*^        !a J* ^_      _x^..2.^-^.S— _.        .<>V        ^^         ^^mm.^.^^—1  A   I«i<.AS_^.a_>*2^ 


gemito  cordis  deflere ,  satis£actione  vera  pcenitentiae 
causas  excidere^nec  earam  suggestionibus  adiium 
indulgere ,  nec  iteram  in  vitils  perpetralis  delabi. 

•Capitalia  el  mortalia  crimina  publice  deflenda  sunt 
sccundum  canonum  et  sanctorom  Patrum  inslitutto- 
nem.  Sed  et  secreta  satisfactione  solvi  mortalia  cri-. 
mina  non  negamus,  mutata  tameh  prius  animi  inten- 
tioue,  et  sxcolari  jaclantia  simui  deposita,  pise  reli- 
gionis  confesso  studio,  per  vitae  correctionem  et  jugi, 
iuio  pcrpetuo  iuctu  se  submitteute.  Nec  deliet  tanien 
quisque  desperare  de-onmipo(entis  Dei  miaericordia 
ct  inouinera  pielate ,  quia  scriptum  est :  Peecator 
quocumque  die  conversus  fuerit  ab  errore  vias  sua* ,  et 
deciinarerit  ab  operibus  maiis,  omncs  iniquitates  ejus 


nitudinem  poeuitentioe  ab  eo  separari.  Abstinentia 
ciborum  in  pradentia  erit  sacerdotis  secundum  pos- 
sibilitatem  pcenitentis  et  de%'otionem  et  affectionem 
lacrymanim. 

Muiieres  quae  foraicantur  et  partos  suos  necant  ^ 
9ut  secum  agont  ot  otero  conceptos  excotiant,  anti- 
qua  quidem  definilio  usque  ad  exitum  vltae  eas  ab 
ccclesia  removit.  Humanius  autem  nunc  secundum 
Ancyrani  concili  definitionem  decem  annoram  tem- 
pus  poeniteniiae  submittunfur,  ita  ut  quadraginta  di^ 
bus  foris  ad  ostlom  ecclesiae  orent ;  quibus  peraclis, 
per  annoruffl.quatuor  spatia  a  communione  fiddium 
et  oblationom  removeantor,  deindc  in  commonionc 
orationum  rcceptae  deccnnii  tcmpus  implcanti  ci 


215 


CAPITLLARE. 


2f4 


pn)pler  liumaiiiUleiii  cucharisliam  tM)^l  aclain  pccni-  A  tum  fecerit,  levigetur.  Bicil  enim  Suloiiion  :  Non  et 


tentiani  accipianl.  Erit  tamen  inarbitrio  sacerdolis 
an  anle  perfeelionem  poenitentiae  ad  corpus  Christi 
accedere  debeant,  secondum  quod  viderit  eaa  com- 
punctas  et  in  lacrymis  consttmplas  et  devotionem 
maguam  habeiites.  Ciborum  abslineniia  erit  in  sa- 
oerdolis  providenlia  secandum  quod  eas  viderit  poe- 
niiere  et  pro  personanim  qoalitale. ' 

Mulicr  quae  dnobus  fratribus  nupserit  abjici  dcbel 
usque  ad  dtem  mortis.  Sed  propter  humanilalem  in 
extremis  suis  sacramenlis  reconciliart  oporlet ,  ila 
ktmen  ut  prius  solvatur  conjuginm  ei  roaneat  in- 
nnpla ,  el  vir  ejus  absque  uxorcMiimili  pcenitentiae 
subdatur. 

Quod  81  duo  fratres  cum  una  femina  fornicati  fue- 


grandh  cuipa  eum  quis  furatus  fuerit.  Furatur  emm- 
ut  ewrientem  impleat  animam. 

Qui  peijuraverit,  simiiitcr  scplem  annos  pceiil' 
leat. 

Qui  falsum  tesLimonium  dixoril,  el  c}us  Cestimtw 
nium  alicni  nocneril,  septem  annos  poBniteal,  ila  ta- 
roen  ul  ille  qui  testimoniiim  dixit  damnuro  rcstitual 
oinne  eui  per  suum  falsum  lestimoniura  nocuit.  Ei 
tunc  poterit  ad  veniam  per  poenitentiam  per^enire. 
Si  autem  hoc  focere  n^luerii,  sciat  sie  se  in  vanum 
poemtentiam  agere. 

Qui  irralionabifiter  versantnr,  de  his  agatur  quod 
in  canottibttsconiinelur  if  tiluio  in  qno  €npca  ver- 
ba  sunl,  quae  in  Latinam  versa  sunl  do  oonsilio 


rinl,nescientesalteralteriusfomicationem,  statim  B  Ancyrano,  cap.  16,  in  quo  sensu  triplcK,  hoc  ost. 


nl  CQgnoverint  aduUerium ,  qui  hanc  habet  uxorera, 
diHiitlal.  £t  iUe  quidem  posl  aclam  poenitentiam ,  si 
uior  defuncta  fuerit,  potesl  alteri  sociari,  illa  vi- 
vente  nequaquam.  lUa  vero  nunquam  ulterius  pote- 
rli  in  conjugium  assomi ,  et  jugi  posniientiae  subniia- 
sa,  ad  ciitum  vitae  communionis  gratiam  percipial. 

Ifiilier  quae  dormiens  iilium  suum  oppresseril,  el 
mortuns  fuerit,  sex  annos  poeniteal.  Vir  ejus,  si  in 
domo  illios  fuerit,  qualuor ;  si  vero  in  uno  lecto  si- 
miU  inodo  poeniteat,  duos  in  pane  et  aqua,  reUquos 
qnaluor  secundum  qiiod  sacerdos  illos  viderit  posse, 
ita  els  imponajt  absiinentiam  ciborum.  SimiUter  et 
vir  habens  uxorem,  si  aduiterium  perpelraverit,  fa* 
dat,  post  Iriennium  coinmunicet. 

a  Si  cnjus  uxor  adulterium  perpetraveril,  el  a  viro  ^ 
deprehensum  fueritei  publicatum,  dimittat  uxoran, 
fii  vohierit,  prq>ler  fornicatiouem.  lUa  vero  secun- 
dam  quod  superius  insertum  est  agat  poenitentiam. 
Vir  vero  ejus  lUa  vivente  nuUatenus  habeat  iicen- 
tiam  aliam  ducere  uxorem.  Aui  si  voloerit,  adul- 
leram  sihi  recondUare  Ucentiam  habeot,  ita  tamen 
ut  pariler  cum  illael  poenitentiam  agat,  et  exacla 
po*Biteniia  ad  communionis  gratiam,  sioul  superius 
babelur  insertum  accedant.  SimiUs  forma  ct  in  mu- 
liere  servabitur.  Sl  vir  ejus  eam  adulteraverit,  ha- 
beat  polesUtem  dimitlendi  virum  propter  Ibmicatio- 
nem,  maneal  innupla  quandiu  vir  qjus  vixeril;  quia 
nec  iUe  habet  potestatem  accipere  aliam  prlma  vi- 
venle,  nec  ilh  aUiira  virum  docere  vivente  adhuc  |^  Sicut  autem  plus  abominabile  miseeri  eura  jomento 


de  his  qui  cum  pccoribos  commixli  sunl,  ol  de  his 
qui  nK>re  pecorum  incesta  comniiserunl  cum  con- 
sanguineis,  et  de  bts  qui  cum  mascolls  eoncuboe- 
runt.  Qnotquol  igitur  ante  vigesimnm  setatis  suae 
annum  tale  crimen  admiserinl,  quindedm  annis  la 
poenitentia  exactis,  oralionibus  tanlom  incipiant  par- 
licipari,  el  in  quinquennio  altero  In  commoniooe 
simplici  perdorantes,  post  vigesimom  com  oblatione 
ad  coinmonionem  suscipiantor.  Discotiatur  autem  d 
viia  eorum  quae  Iberit  tempore  poenltentia!,  et  iia 
hanc  humanitatcra  oonsequantnr.  Quod  si  qui  pcr- 
severantes  in  ipsis  criminlbud,  prollxius  tempus  ha- 
bcant  subroissionis,  et  tales  nunquam  poterunt  ad  sa- 
ccrdolium  provehi.  Qnolquel  exaets  viginti  anno- 
rum  aitale  et  iUi  qui  oxores  habent  in  ha^c  scdera 
inciderint,  viginti  quinque  annls  poenitentia  acta  ad 
communionem  solummodo  orationum  recipianlur, ' 
altero  vero  quinquennio  pcrdorantes  plenam  com. 
oblatione  rccipiaut  communionem.  Quod  si  nxores 
habentes  el  exeedentes  quinquagesimum  su»  ftlatis 
annura  in  his  peecaverinl,  ad  exitum  vltas  lanlum 
communionem  mereanlur.  Hi  vero  qni  sicot  mola 
vixeront  animalia,  el  .se  et  alioa  hujusmodi  peccalL 
scabie  containinaveniBt,  id  esl,  in  consanguineis,  in. 
pecudibus,  in  mascuUs,  staiuto  lempore  poeolientia) 
non  inler  alios  quam  inter  eos  slare  el  orare  debere 
qni  tempestatc  lunatica  jaclantur  elisi  ad  tcrrani 
spiritu  iramundo  vexati,  id  est,  cooi  energumenis. 


primo.  Uabent  tamen  potestatem  semelipsos  recon 
csliare. 

Si  qua  muUer  non  habens  virum ,  aul  vir  non 
habens  ux«rera,  fortticali  fueriiil,  quinque  annos  poe- 
oiteant. 

Qttod  si  vir  non  haiiens  uxorem  cura  alterios  uxo- 
re  adulteraverit,  aot  si  qoa  muUer  non  babens  vi- 
rnm  cum  alterios  viro  adolteraverit,  adglier  erit  oter- 
qiie,  el  secnndum  quod  superius  continelur  inserlura 
poenitentiam  agaal. 

FiiriBra  81  quis  iboerit,  sepicm  annos  popniteal, 
tres  in  puie  ei  aqoa.  Secundura  furti  quaUlatero,  ita 
ci  fno^5  eril  poBniienlia.  Si  pcr  ncccssitatem  fur- 

«ConcU.  Naunct  ,cap.  12. 


quam  cum  masculo  ,  iia  phis  irratienabilo  cri- 
men  cum  masculo  quani  ciira  nuiliere.  Cum  con- 
sanguinea  et  cum  sanctimoniaU  peocare  asqoale 
crimen,  Id  lex  Moysi  morte  raori  Judicat.  Ei 
cum  jumento  et  masculo  et  cuin  consangumca 
coeonles. 

ifiqoale  autera  crimen  feminam  cum  feroina  pecr 
carc  sicut  roasculam  com  mascnlo,  el  asqualis  essc 
debet  poenilentia.  De  taUbus  ait  Aposlelus :  Nam 
femiaa^  eorum  immutaverunt  naturalem  uwm  tti  eum 
usum  gui  eontra  naturam  est.  Similiter  et  masculij 
relicto  naturali  usu  femineOf  exarserunt  in  desideriis 
suis  invicem,  mascnli  in  masculos  turpitudinem  opc-^ 


&f5 


THEODULFl  AI]R£LIAN£NS1S  EPISC. 


216 


ranlei.  Quod  auiem  siipra  di\iinus  de  his  agalur  qui  4  re  debeal  ab  itk»  niiiiistcrio,  aD  permauenspossit  di- 


publioe  ad  confessionem  venorint  et  publice  poeni- 
•tentiam  egerint.  Quod  si  occulte  actum  esi,  et  oc- 
culle  ad  sacerdotem  venerint,  et  puram  confessio- 
ncm  fecerint,  occulte  poenitere  secundum  aslalis 
modum  quod  superius  conlinetur,  ita  videlicet  ut  si 
ante  vigesimum  annum  aut  per  ignorantiam  hoc  egU, 
aut  forte  ignorabat  non  taie  esse  crimen,  levius  erga 
iilum  agendum,  et  hoc  in  sacerdolis  pendebit  arbi- 
trio.  Discutere  deket  qualiler  iu  boc  scelus  delapsus 
sit,  aut  quam  longiori  tenipore  in  hoc  scelere  ver^ 
satus  sit ;  et  secundum  quod  ab  ilio  confessum  fue- 
rit,  ita  iUi  modus  poBnitentiac  adhibeatur.  Yidelicet 
si  per  ignorantiam  boc  egit  semcl  aui  bis,  id  est, 
cum  masculo,  eum  ]umenlo,  ei  cum  consanguinea, 


gnam  saiisftkctionem  Domino  exinde  facere  :  Quod 
si  ille  se  lacrfmis  et  oraiionibus  deTotisshne  quotidie 
laverii  ei  eleemosynarum  exhibitione  peccata  sua 
exsiinguere  curaverit ,  si  occultum  esi,  poterit  oc- 
eulle  in  suo  permanens  gradu  agere  posniteniiain. 
Fomicationem  si  perpelravent,  eodein  roodo  purga- 
Litur  septem  aiinis.  Si  vero  sodomilice,  id  esl,  cum 
roasculo  collapsus  sil,  eodcm  modo  15  annis  expia- 
bitur. 

Similis  forma  ei  de  diaconis  ei  de  his  qui  in  sa- 
cris  ordinibus  consiituli  snnt  observanda,  ita  videli- 
cet  ui  diaconus  septem  annts  pcpniteai  pro  adulte- 
rio,  pro  fomicalione  vero  quinque  annis,  pro  sodo- 
mitico  decem  annis,  pro  aduiterio  quinque  annis. 


statim  cum  cognoverit  hoc  grave  esse  scelus  dimisit,  "  pro  fornicatione  annis  iribus,  pro  sodomitico  sepiem 


ut  huroanius  loquamur,  septem  annos  poeniteai,  iri- 
hus  absiineai  a  carne,  ei  anno  non  communicet, 
necad  ipsum  diem  Paschae,  nec  offerat,  ei  omni 
se  mente  subjicial,  ui  spiriius  salvus  Gai  in  die  Do- 
mini»  caeierosque  secundum  modum  fragiliiatis  in 
arbitrio  sacerdoiis  faciai  in  abstineniia  ciliorum. 
Quod  si  longiori  tempore  io  hoc  crimine  versatus, 
^l  postquam  novit  illiid  sceius  magnum  esse  pecca- 
iiun  commoniiusy  iterum  aique  iterum  hoc  perpetra- 
vit,  sicui  superius  coniinetur  insertum  iia  paeiiiiebit. 
Primum  quinque  annis  ab  oroni  communione  se- 
gregaius,  posi  illos  quindecim  annos  non  offerat, 
non  communicet  ad  orationero,  cum  cseieris  Chri- 
siianis  in  ecclesiam  non  iniret;  quibus  exaciis,  tan- 
tum  ad  communionem  oraiionis  suscipiaiur.  Deinde 
in  poeniteniia  viginii  annis  expleiis,  si  beiie  et  cum 
lacrymis  ei  com  omni  devoiione  popniteniiam  egit, 
ad  plenam  communionem  ei  reconciliationem  susd- 
piaiur.  Similiter  ei  de  caeieris  teroporibus  supra 
inseriis  observandum.  Si,  quod  absti,  in  locis  san- 
ciis  tale  crimen  admiserit  aliquis,  duplicelur  illi 
poeaitentia.  Vocaiur  autem  in  Scripturis  crimen 
pessimum  iaro  de  jumento  quam  de  masculo  quam 
de  consanguinea.  Yocatur  antem  in  mondo  immun- 
diiia  vel  deiesiabile  poccainm  cum  femina  non  na- 
luraliter  concumbere,  cum  unde  Onas  Olius  Juda  a 
Deo  percussus  fuii  quia  fundebai  in  (erram  semen 
ingressus*  ad  mulierero.  Simul  eiiam  vocaiur  im- 


annis.  Secuudum  praeflxos  gradus  usque  ad  uliimum 
gradum  ecclesiasiicum  observanlia  taiishabeatur.  Ne 
quis  autem  se  excuset  sacerdotum  ex  eo  quod  aii 
Paulus  apostolus :  Propter  fornicatiottem  autem  unui' 
qniiqtie  wcorem  habeat^  scianl  his  tantum  esse  di- 
ctum  qui  in  laicali  ordine  consiiiuli  soni,  vel  qiii 
uecdum  ad  subdiaconatum  accesserani.  Nuilo  modo 
euim  ad  subdiaoonatum  permiliuni  canones  acoedere 
uisi  eos  qui  perpetuam  continentiam  casiitalis  pro- 
miserini  se  deinceps  servaturos.  Nam  saoerdotes 
Judaeorum  a  Domino  jussi  suni  per  Moysem  ducere 
uxores,  ei  de  nulla  tribu  nisi  de  Levi  fiebani  sacer- 
dotes,  ui  progenics  una  custodlretur  per  successio- 
I  ncm. 

Nunc  autem  de  oronibus  gentibus,  sicoi  ad  ba- 
piismuro,  sic  ad  sacerdoiium  permitiuniur  acceJe- 
re;  nullaque  necessitas  uxores  ducere,  qui  non  per 
camis  successionem,  sed  per  moruro  imitationem  in 
sacerdotio  subrogantur.  Ipsi  iamen  Judaeorum  sa- 
cerdotes,  non  hai>enies  tam  sanclum  sacriflcium  sicui 
nos  habemus,  (empore  vicis  suaelonge  erania  doino 
soa,  ei  a  conjogaii  opere  remoil  juxta  templum  in 
eoniineniia  casiiiaiis  excubabani  donec  tempus  mi- 
nisterii  sui  explereni.  Nunc  autero,  sicui  semper  mi- 
nistrare  debeni,  ila  seirper  coniinentes  esse  oportet 
sacerdoies.  Traciani  enim,  non  viciimas  pecudum, 
sed  ipsum  iromaculaiom  corpus  et  sanguinem  Do- 
mint.  Ejusdem  coniinentise  ei  diaconi  ei  snbdiacooi 


mundiiia   roolliiies  vel  propter  tacium  vet  visum  D  ^^  >»  Domino  et  ipsi  in  iraciaiione  tanii  sacramentl 
vel  recordaiionem  mulieris,  ut  aliqua  delectatione      roinistri  acceduni  aliaris. 


acciderii  vigilanii,  vel  qui  inter  femora  sua  impti- 
ritatem  solus  cum  se  ipso  vel  cum  alio  exercet;  de 
quibus  ait  Paulus  apostolus :  Neque  immimdi  reqnum 
Dei  posiidebunt.  liem  :  Nee  omnis  tmmunditia  nec 
nominetur  in  vobis.  Ci  alibi  :  Neque  moUes  regnum 
JM  possidebunt,  Qoi  in  his  incidit,  ita  poeniteat 
quasi  de  criinine  quod  de  regno  Dei  excludit. 

Aduiteriom  si  qui»  presbyter  perpeiraverit,  sivc 
palalum  ei  pubiice  cogntium,  ab  ordine  sacerdotii 
cessabii,  ei  pul)lica  poenitentia  decem  annoram  pur- 
gabilur.  Quod  si  occulte  hoc  fecerit,  ei  occulte  ad 
coufessionem  venerit,  occulte  ei  poeniteniia  impona- 
lur.  Relinqiia(ur  aulem  in  suo  arbitrio  utrum  ccssa- 


Laicis  vero  vel  qui  nequaquam  ad  aliaris  mini- 
sterium  accedunt  praecipiiur  ab  Aposiolo  ui  qui  se 
non  continent  nubant :  Metiusenim  nuberequam  uti. 
Iloc  est,  mdius  est  uxorem  legitime  duccre  quam 
exardescere  per  opera  foroicaiionis  ei  adulterii  sive 
sodomiiici  et  imrounditise. 

Admonendi  sunt  presbyieri  ui  charitatem  inier  sc 
habentes  muiuaro,  procul  ab  oroni  faslu  supcrlM» 
et  invidiae  mordaciiaie  sanctum  exemplum  aubdiiis 
donent  lam  clero  quam  iaicis.  Non  sini  rapaces, 
non  cupidi,  noii  vinoienti,  non  procaces,  non  rixooi, 
non  calumtiiam  cuiquam  facienles,  seJ  in  orouibiis 
sc  ipsos  irrcprehcnsibiliier   custodicntes,  foruLiiu 


«17  CAPITULARE.  218 

salulls  dero  el  plelibus  ministrent ,  qualenus  eonim  A  gesslt  ncc  priorcs  cicalrices  vulneribus  aliis  resau- 


exemplis  ad  seternam  viiam  el  morum  probitatem 
proficientes  bumilitate  subleveniur. 

Admoaendi  sunt  ut  usnras  nequaquam  exerceant, 
et  plebibus  sibi  snbjectis  et  ciero  prsedicant  ut  ab 
hoc  yitio  omnibus  modis  abstineant  secundi&in  ca- 
noDum  institutionem.  Quisquis  per  quolibet  ingc* 
nium  magis  acciptt  quam  praestat,  sciat  se  usuram 
fecisse.  Nam  si  quis  triticum  aut  aliam  speciera  fru- 
gam  oommodat,  et  non  eamdem  speclem  accipit, 
sed  aut  denarios,  quantum  tum  venundari  poterat 
qiiaodo  illa  commodavity  aut  aliquid  aliud  accepil, 
absque  dubio  usuram  perpetravit.  Si  quis  vero  ex 
ordine  clericorum  hoc  agere  pnesumpserit,  sciat  se 
soi  gradus  pericnlnm  subiturum.  Si  vero  laicus  fue- 


ciace. 

Prima  aulem  hebdomada  ante  initium  Quadrage 
siniae  confessio  danda  de  omnibus  peccalis  qnae  si- 
ve  opere  sive  locniione  perpelraniur.  Et  sic  nomi- 
natim  debet  eis  sacerdos  dicere  supradicla  octo  prin- 
cipalia  vitia.  Primum  guln,  de  qua  diabolus  dccepit 
Adam,  per  quam  Christuni  lentavii  cum  dixil :  Si 
Filiui  Dei  e«,  dic  ut  lapides  i$ti  panes  fiant.  Et  per 
abstinentiam  sananda.  Secundum  vitium  principule 
fomicalio,  de  qua  ait  Salomon :  Fovea  profumla 
meretrix  et  puteus  angu$lut ;  et  idem  doctor  :  Qui$ 
fortior  Sansonef  Qui$  $apientior  Salomone?  Hic  fi^ 
liis  mulierum  deeiptatur,  et  castilate  sananda.  Ter- 
lium  principale   vitium  acedia,  id  est,  instabililas 


rit,  sciat  se  eicommunicandum.  Unde  convenit  ut  ^  ^®^*'  ^^  "^"  sinit  horolnero  perseverare  in  bono. 
primom  omnes  in  clericali  ordiue  constituti  ab  bis 
absiloeant  et  admodum  plebibus  iiyungant  ut  uullus 
hoc  facere  omnino  audeat. 


Sacerdos  cum  a  fldelibus  confessionem  accipil, 
inicr  cxter^  debet  donfltentem  admonere  ut  de  octo 
principalibns  yltils  confessionem  faciat  et  emenda- 
tionem  promittat  et  pcenitentiam  medicinam  anim» 
yue  suscipiat.  Yittorum  antem  principalinm  oclo, 
sicnli  continentur,  nnmina  per  singula  Interroget, 
et  ille  coofiteatur,  et  de  omnibus,  sicut  praemissnm 
est,  confessionem  faciat.  Et  tunc  ei  med^a  poeniten- 
tiae  adhibeatur.  Principalia  autem  vitia,  sine  quibus 
vix  ullus  inveniri  pot^sl,  ba;c  sunt.  Primom  gastri- 
niargia,  boc  est,  venlris  ingluvies.  Secondum  forni-  C 
catio.  Tertinmacedia  sive  tristitia.  Quartum  avaritia. 
Qnintnm  yana  gloria.  Sextum  invidiar  Septimum  ira. 
OctaTum  superbia. 

Si  qaem  autem  verecundum  vjderit  sacerdos  ct 
erubescentem  confiteri  et  disCooperire  peccata  sua 
quae  gessit,  admoneat  illuro  dicens  :  Frater  mi, 
faepios  nos  Dominus  hortatur  ad  medicamina  vene 
coufesslonis»  non  quod  Deus  indigeat  noslrae  con- 
fessionis,  qui  omnia  [novit]  quae  agimus,  loquimur, 
cogiunius.  Sed  aliter  salvi  fieri  non  possumus  nisi 
confiteamur  pcenitentes  quodcunque  gessimus  ne- 
gligentes.  Dolet  diabolus  quando  cpnfitelur  pec- 
cata  sua,  et  desidcrat  nos  celare  qua;  fecimus  :  quia 
qui  se  ipsum  accusat  in  pcccalis  suis,  hunc  diabo- 
lus  non  babei  ilerum  accusare  in  die  judicii ;  si  ta- 
inen  confitens  poenitendo  diluil  qux  fecit,  nec  ile- 
rum  renovat  quae  egit.  Unde  Jucobus  apostolus  ait : 
Confitemini  alterutrum  peccata  ve$tra,  Et  Paulus  : 
Ore  confe$$io  fit  ad  $alutem.  Et  Salomon  :  Qui 
abuondit  $celera  «ua,  non  dirigelur.  Qui  autem  con- 
fes$u$  fuerit  el  reliquerit  ea ,  mi$€ricordiam  con$e^ 
qmetur.  ioannes  quoque  evangelista  :  Si  confite- 
mini  peccata  ve$tra^  fideli$  etju$tu$  Deu$  ut  remittat 
robii  peccata  ve$tra  et  mundet  vo$  ab  omni  iniqui- 
tate,  Similiter  Psalmista  ait  :  Dixi  :  Pronunliabo 
adv€r$um  me  injii$tilia$  mea$  Domino ,  et  tu  remi^i- 
$ti  impietatem  peccati  mei.  Scicndum  autcm  boc 
ma^uro  salutti  mcJicamen  non  Iterarc  qiicc  impie 


D 


Hxc  per  persevcrantiam  boni  operis  sananda,  quia, 
sicutaitGregorius,  c  incassum bonum  agitsi  ante  ter- 
minum  vil»  deseratur.  »  Quartum  principale  vi- 
tinm  avaritia,  per  quam  vir  avarus  inferno  similis 
est.  Avaro  viro  nihil  scelestiiis.  Hxc  eleemosyna- 
rum  estlargltate  sananda;  quia  slcut  avaritia  in  in- 
fernum  mergit,  ita  largiias  in  coelum  elevare  con- 
snevit.  Quintum  princlpale  vitium  vana  gloria.  Ha^e 
omni  bono  opere  caret ;  quia  sicut  lap's  missus  non 
pervenit  ad  coelum ,  slc  orallo  cum  vana  gloria 
non  pervenit  ad  Deum.  Hrcc  dilccltone  Dei  sanun- 
da.  Sextum  principale  vitium  invidia,  de  qua  ait 
Salomon  :  Invidia  diaboli  mor$  intravit  in  orbem 
terrarum.  Hxc  cbaritale  sananda.  Chari(as  non 
aemulatur,  omnia  sufiert.  Septimutn  principale  vitium 
ira,'de  qua  Christus  ail  :  Omni$  qui  ira$citur  fratri 
$uo,  reu$  erit  eoncilio,  Et  Paulus  :  Sol  non  occidat 
$uper  iracundiam  ve$tram,  Nolite  toeum  darediabolo. 
Et  itcrum  :  Non  vo$  defendente$,  $ed  date  locum  irce. 
Ha^c  palientia  sananda  :  Beati  pacifici,  ait  Dominus, 
quoniam  filii  Dei  vocabuntur,  Et  iterum  :  Diligite 
inimico$  ve$tro$,  benefacitfi  hi$  qui  vo$  per$€quuntur 
et  calumniantibu$  vobi$,  Et  allbi :  In  patientia  ve$tra 
po$$idebiti$  anima$  ve$tra$,  Non  ipsum  autem  proprie 
trislitia  quod  ira.  Tristitia  ad  acediam  perlinct,  tri- 
slitia  saeculi  gcnerat  mortem.  Tristilia  mala  despera- 
tionem  operatur  et  inslabilitatem  locorum.  Unde  et 
acediosus  dicitur  trislis.  Apostoli  irati  non  fuerunt, 
trisles  autero  fuerunt.  Tristitia  eoruro  versa  est  in 
gaudiuro.  Et  trislitia  siveacedia,  quae  est  vitium 
supradiclum,  gaudio  spirituaii  sananda.  Octavura 
principale  vitium  superbia,  de  qua  Christus  ait  : 
Omni$  qui  $e  exaltaverit  humiliabitur.  Et  Salomon  : 
Ubi  fuerit  $uperbiay  ibi  erit  contumelia,  Jesus  filius 
Syrach  :  Odibili$  coram  Deo  et  fiominibn$  $uperbia^ 
Augustinus  :  <  Quid  lanla  in  nos  superbia ,  quae  an- 
gelos  decepit  ?  Quanto  magis  humines  secum  mer- 
gere  cupit?  i  Inde  angeli  facti  sunt  daemoncs.  Sicut 
supcrbia  origo  omnium  criminum,  sic  ruina  omnium 
virtuturo.  Sanctus  Grcgorius  ait :  «  Fructus  putre- 
faclus  inutilis  agricolis,  ei  fructns  snpcrbi  inutjlis 
Domino.  •  Sicut  pondus  frucliium  frangil  ramum, 
sic  suporbia  decorem  cverlit  auimarum.  Supcrbia 


m 


TIIEODLLFl  ALRELIANENSIS  EPISC. 


2:0 


dcposuit  archangelum  ct  laiiquani  fulgur  rccil  (ieci- A  negligerc  sacrificiuni  ut  non  fuciat  cum  diligeuiia 


(lere  in  lapsum.  Hasc  humilitate  sauanda,  qula  Im- 
militate  boraines  angelis  adasquantur. 

Hxc  oclo  principaiia  vilia  et  ilix  quae  de  raJicibus 
illorum  oriunlur  nisi  mundaverit  quis  hic  per  con- 
fessionem  ei  poenilentiam,  non  possunt  mundari  in 
die  judicii,  sed  deducunt  homines  iu  inlernum.  Quid 
crubcscit  homo  confiteri,  qui  peccatis  non  erubuil 
coiuquinari?  ConOt^ndo  diluilur  quod  peccnndo  con- 
trahitur.  Quomodo  potest  medicus  vulnus  sanare 
q  od  a!grotus  erubcscit  ostendere?  i£grolus  pecca- 
tor,  sacerdos  sapiens  medlcus. 

Qui  autem  contitetur,  floctat  genua  cum  sacerdol^ 
coram  Deo,  et  tunc  confitcatur  quidquid  a  juventute 
recorJari  polest  ex  omnibus  modis  quee  gessit.  El  si 


qua  deb^.t,  bibere  malencium  vcl  immundam  rem  , 
usuras  dare ,  res  alienas  lollere  parvas,  sacrilegium 
facere  in  parvis  rebus,  id  est ,  de  Ecclesia  furari 
aliqnid,  pccuniam  ecclesiasticaip  furarl  vel  fraudare, 
domum  cremare  sine  damno  magno,  alios  causa  I:e- 
tiliae  inebriare,  morticina  manducare,  id  est,  morti- 
ficalum  abestia,  velavibus,  vel  de  morbo  morlua.  De 
his  et  talibus  ejusmodi  similibus  episcopus  tii  heb- 
domadas  poeniteat ,  presbyler  quinque ,  diaconus 
quatuor,  subdiaconus  tres,  Clcricus  duas,  laicusnnam. 
Si  in  majori  crimine  in  ipsis  rebus  vel  atiis  invcni- 
tur,  secundum  levitatem  vel  a^stimaiionem  peccati 
moJus  poenitentio!  vel  ampliabitur  vel  lcvigahitur* 
OJire  vero  fratrem ,  in  quo  odio  quanto  tcmpore 


ilic  tola  facinora  sua  recordari  non  possit,aut  si  for-  ^  fuerit,  tanto  spatio  in  pane  ct  aqua  vivat. 


sitan  crul)escit,  sacerdos  debet  eum  interrogare 
qui Jquid  in  poenitentiali  constilulum  esl,  si  in  iilud 
vel  in  aliud  crimen  cecidit.  Sed  tamen  non  omnia 
crimina  dcbct  ei  innotescere,  quia  multa  vitia  reci- 
tantur  in  poenitentiali  quae  non  decet  hominem  scire. 
Ideo  non  debct  eum  sacerdos  de  omuibus  inlerro- 
gare;  ne  forte  cum  ab  illo  recesserit,  suadente  dia- 
boio  in  aliquod  crimen  de  his  quac  anle  nesciebat 
cadat.  El  postquam  omnia  peccata  sua  confessus 
fuerit,  faciat  ei  Symbolum  dicere  et  omnibus  qui  in 
se  peccaverunt  dimittere  et  emendationem  promii- 
tere  Deo,  nec  iterum  ad  illa  peccata  redeat.  Cum 
hxc  omnia  fccerlt ,  considerabil  sacerdos  magniiu-* 
dinem  culparum,  et  juxta  modum  imponat  ei  tempus 


Adroonendi  etlam  sunt  sacerdotcs  de  unctione  in- 
firmorum  et  poenilentia  ct  viatico ,  ne  aliquis  sine 
viatico  moriatur.  Sed  el  si  qois  poeniitentiam  in  in- 
firmitate  quserit,  dum  saoerdos  ad  eum  venerlt ,  si 
contigerit  eum  officio  linguae  privari,  eonstitntum  est 
Ut  idonei  viri  illi  qui  cum  ab  eo  iuitlo  inrirmitalis 
fuerunt  vera  testimonia  dicant  quae  ab  iI)o  audieruni 
duui  loqui  poterat,  sive  de  poDnitentia,  sive  de  barba 
tondenda,  sive  de  monachatu.  El  tunc  sacerdos  com- 
luouitus  officium  circa  eum  adimpleat ,  et  fidejus- 
soribus  cjus  poenitentiam  ejus  pro  eo  imponai,  et  iili 
pro  eo  adimpleant. 

Episcopus  vero  si  ita  fuerit  innrmalus  ut  cnni 
ungi  liceat,  et  alter  episcopus  non  sit  prxsens  qui  ci 


poeniicntix.  Deinde  supcr  eum  septem  psalmos  poe-     olTtcium  adimpleat  unctionis ,  presbytero  lioet  cuid 


nitcniiales  cum  orationibus  quae  sunt  in  sacramen 
tario  dic(\ty  et  absolvat  eum  in  pace. 

Sciendum  autcm  quod  si  quis  episcoporum  in  aii- 
quo  de  octo  principalibus  inquinalus  sit,  quatuorde- 
ciin  annis  poeniteat,  presbyter  duodecim ,  diaconus 
octo,  ciericus  sex,  laicus  quatuor. 

Mulier  qux  partum  suum  necat,  xiv  annis  poeni- 
tcat.  Si  fiiium  suuin  ucciderit ,  xv  annis  poeniteat. 
Si  in  utcroante  parlum  occiderit,  vji  aonls  pceniteat. 
Si  infans  sine  baplismo  mortuus  fuerit ,  pareutcs 
cjns  annum  integrum  poeniteant,  et  nunquam  sine 
aliqua  pcenitentia  fiant. 

Sunt  aliqua  peccala  qux,  sicut  Isidorus  ait,  igne 


unctionis  ofllcio  consecrare.  Nulla  enim  in  primo 
tempore  praedictionis  apostolorum  distaniia  fuit  in- 
ter  episcopos  et  presbyteros ;  nec  adhuc  esset ,  nisi 
causa  dissensionis  hsereticorum  diversa  docebant  ct 
contraria  sibi  mulli  presbyteri. 

Primitus  autem  infirmo  poeniteritia  detur.  Deinde^ 
si  permiserit  infirmitas,  abiuto  corpore,  albis  vestl- 
bus  induatur,  et  in  ecclesiam  deportctur,  et  jace^ii 
in  cilicio  supeijecto  cinere.  Portetur  ibi  crux  et  aqua 
ben6dicta,  ut  cum  venerint  ad  eum  ,  videlicet  tres 
presbyleri ,  dicant  capitulum  :  Pax  huie  domui  et 
omnihuB  habitantibus  in  ea,  Pax  ingredientibus  ei 
egredientibus  in  nomine  Domini.  Beinde  fundat  sa- 


purgatorio   purgari  possunt ;  qux  est  superfluilas  j^  cerdos  de  oleo  sacrato  in  aquam  benedictam  ,   cl 


manducandi  et  bibendi,  pausandi,  loquendi,  et  tar- 
ditas  infirmos  visitandi,  adecclesiam  veniendi,  eiec- 
mosynam  dandi,  ira  repentina,  quae  non  tenetur  in 
corde,  ebrietas,  si  non  frequenter.  Nam  ira  quae 
manet  in  corde  et  odium  generat  et  desiderat  vindi- 
ctam,  et  inter  principalia  reputatur. 

Quidam  dixerunt  mioora  peccata  esse  hujusmodi , 
i  I  cst  parvum  peijurium,  si  non  frequcnter  solitiim, 
loquentes  inter  jocando  vel  irascendo  parva;  rci 
furtuiu,  nubere  cum  uxore  quam  polluisti  in  somno, 
pcrcutere  hominem  ut  sanguis  fluat,  truncare  mem- 
hnim  hominis  ut  non  rooriatur,  coirc  cum  uxore  in 
die  Domiiiico,  velin  diebus  quibus  non  licet,  vioiare 
iuortuorum  sepiilcra  causa  ibi  nibricandi  donium, 


spargat  eam  dicens  antiphonam  :  BenediCf  Domine , 
domum  istam  et  omnes  habitantes  in  ea  ;  quoniam  tu^ 
Domine^  dionsti :  Pax  huic  domui,  etc.  Benedic,  Do- 
mine,  timentes  te,  pusillos  cum  majoribus.  BenedicH 
vos  a  Domino ,  qui  fecit  coelum  et  terram.  Et  itenim 
dical  antiphonam  :  Aspergesme,  Domine^hyssopo feic. 
Et  dala  oratione  cinerem  sacraiuni  impouat  capiti 
et  pectori  infirmi  in  crucis  modum  dicens :  In  tti- 
dore  vultus  lui  vesceris  pane  luo  donee  revertaris  in 
terram  de  qua  iumptus  es,  Pulvii  es ,  et  in  pulverem 
reverteris.  Deinde  incipiant  septem  psalmos  poeui- 
tentialcs  pro  eo.  El,  si  potest,  inflrmus  stet  genibas 
fiexis  et  capite  inclinato  sivc  omni  corpore  prostra- 
tus.  Post  lilaniam  dicta  oratione  incipiat  uuctioncai 


^l 


CAPITLLAR€. 


«ii 


canenUbus  caeteris  psalinos  el  anliphonam  congruen-  A  t  Amenlibus  quascunque  sunl  pietaiis  eonferantur. 


tes,  et  factat  de  oleo  super  eum  duodecim  signa  cru- 
cis,  hoc  est :  primnm  inter  scapulas  magnam  cnicem 
usquead  coUum  etex  transverso  usque  super  scapubs 
ciira  oratione,  deinde  tn  coUo  usque  ad  cervicem ; 
tertiam  supertraput  usque  ad  fronlem  in  transverso 
ab  aure  usque  ad  aurem ;  deinde  quartam  et  quintam 
iD  visQ,  hoc  est,  in  superciliis  oculorum;  sextam  in 
oUactu,  id  est,  in  naso  sive  in  naribus  *  septimam  in 
gastti,  boc  est,  in  labiis  ;  octavam  et  nonam  cmcam 
111  auditu,  id  est,  in  auribus  deforis ;  decimam  in 
gattore,  undecimam  in  peclore,  doodecimam  et  de- 
cimam  tertiam  in  tactu/  id  est,  in  unaquaque  manu 
deforis,  reir<|uas  duas  ia  pedibus.  Hoc  aiitem  oumero 
«luindeoario  facimos  cruces  de  oleo  sanoto  auper  ho- 


£t  ritc  in  hora  quia  subiio  obmutcscens  baptizari 
aut  pcenitentiam  accipere  potest,  si  voluntatis  pne- 
terit»  testimonia  justa  fuerint.  Sic  quandiu  viu  ap- 
paret  in  infirmo,  commendari  omnibus  ofllciis  pie* 
tatis  poterit,  etiamsi  testimonia  voluntalis  ejus  de- 
fuerint.  Pro  fide  lainen  amicorum  omnia  ei  debcnt 
impendi  sacraroentorum  adjutoria,  exemplo  evange- 
lico,  ubi  Jesus  non  ad  paraly tici,sed  ad  illorum  qui 
eum  portabant  fidem  respiciens  ait :  Homo,  dimii- 
tuntur  iiki  peecata  tua.  Hoc  autem  omnibus  modis 
observari  oportet,  ut  post  mortem  communio  eu- 
charistiae  in  os  cadaveris  [non]  immittatur  aliquo 
luluitu  misericordiae,  quod  prohibent  valde  canones. 
Sola  posnitentia  ab  amicis  pro  mortuo  potest  post 


rainem  infirmum  propter  Trinilatis  mysterium  et  ^  morlem  ejus  accipi,  si  tanla  in  eis  fuerit  cbarilas. 

qniaque  sensum  siguificationem.  Terni  enim  quio- 

quies  quiujccim  perficiunl.  £t  quia   per  imparem 

numeram  s»pius  sanctificare  solitum  est ,  quidaoa 

▼iginii  cruces  facere  super  infirmum  volunt,  quidam 

es  quatuor,  id  est,  tres  inter  scapulas ,  tres  super 

scapulas,  tres  in  collo,  in  cervice,  in  cerebro;  tres  ip 

fronte  el  superciliis,  tres  in  naribus  et  labiis,  duas  in 

aaribos,  duas  in  gutuire  et  pectore,  duas  in  mani- 

bus,  daas  in  pedihus.  Quidam  addunt  duas  in  tem- 

poribos,  duasinmanibus  interius  faciunt.  Quidam 

ia  fronte  uilius  nec  in  manibus  sacerdolis  inlerius 

crucem  de  oleo  facere  oportere  dicunt.  Sed  tamen 

nil  obest.  £piscopus  enim  non  oleum  infirinorum,  sed 

chrisma  frontibus  omniun)  bapti^alorum  et  manibus 


Ipsis  quoque  pueris  necessaria  est  inunctio,  cum 
legamus  nonnullos  virorum  sancturum  oleo  membra 
puerorum  unxisse  sacrato  et  ad  sanitatem  pristlnam 
revocasse.  Nam  poBiiitentia  pueris  adeo  videtur  ne- 
cessaria  qt  legamus  quosdam  pueros  pro  roeritis 
peccatorum  ministris  Satanx  traditos ,  et  absque 
poenitentia  interierunt. 

Sicut  autem  Jam  diximus ,  l(a  licitum  csl  presby- 
teris  episcopos  ungere  in  infirmitale,  ut  Carthngi- 
nense  coucilium  presbyteris  concedat  fideles  chris- 
mate  confirmare  more  episcopomm,  si  tamen  iu  pe- 
riculo  mortis  aliquem  viderint  qui  ab  episcopo  chri»- 
mate  sancto  (Vierit  conflrmatus.  Sirailiter  de  reconci* 
lialione  poenltentium  in  periculo  morils  eis  conccdi- 


saeerdotam  imponit.  Nam  pectus  et  inter  scapulas  ^  tur.  Presbyteri  enim,iicet  -pontificatus  apicem  non 


baptizatis  crucero  faciendo  de  oleo  exorcizalo,  non 
de  oleo  iofirmorum ,  presbytcr  tangit  ante  bapiis- 
mum.  Itaque  nil  obesse  videmus  cadem  loca  tangi  in 
onctione  infirmi  de  oleo  infirmorum.  Apostoli  au- 
tem  angentes  oleo  infirmos  non  aniplius  quam  tres 
cruces  cum  oleo  super  eos  faciebant.  Unde  Graeci , 
qui  ipsam  tradiiionem  apostolorum  imitantur,  simi- 
iiter  tres  tantum  cruces  cum  oleo  faciunt,  fundentes 
cum  ampulia  oleum  infirmorum  in  crucis  modum  su- 
per  caput  et  vestimenta  et  totum  corpus  infirmi , 
incipientescrucem  acapiteusque  ad  pedes,  in  trans- 
yerso  a  manu  dextera  usque  ad  brachia,  et  pectus 
osque  ad  sinistram  manum,  semel  diccntes  ad  ipsas 
trcs  cruces  :  Ungo  te  in  nomine  Patris,  et  Ftlii,  et  i^ 
SpiritM  tanc/t,  ut  oratio  fidei  &alvet  te ,  et  alleviet  te 
DominnSj  et  it  in  peccatis  ns,  remittantur  tibi,  Illa  au« 
tem  vestimentaoleo  superfusa  quibus  infirmandus  (stc) 
non  sepeliuntur,  et  si  convaluerit,  abluuntur  in  ioco 
mundo,  et  iterum  utitur  eis.  Non  sohim  autem  cle- 
ricis,  sed  ctiam  laicis,  nec  Untum  viris,  sed  ct  fe- 
niinis,  unctio  talis  tribuenda,  &i  necesse  fuerit ;  quia 
quosdam  sanctos  viros  les;inius  puellas  paralyticas 
oleo  sancto  onxiftse  et  sanasse.  Energumenos  etiam 
legimasoleo  aancto  peronctoset  sanatos.  Ideosi  infir- 
nius  in  amentiam  versus,  tamen  juxta  concilium  Arau- 
sicense  omne  oflicium  pietatis  exhibcatur  ei,  et  ipsa 
communioy si  tameu  in  sua  saiiilatc  caUiolicam  fidein 
creJcbat.  Sic  enim  in  eo  concilio  habctur  scripluin  : 


babeant,  tainen  secuudi  episeopi  sunt. 

Uncto  vero  infirnio  cum  orationlbus  ,  ut  dictum 
c^t,  Jnbeatur  a  sacerdote  orationem  Domiiiicam  et 
Synibohim  dicerc  et  spiritum  sunm  inmanusDei  com- 
mendare  et  signaculo  cmcis  se  munire  et  viventlbus 
valedfcere.  Tunc  sacerdos  det  ei  pacem  et  communi- 
cet  eum,  dicens  :  Corpus  et  gangui$  Domini  nt  tibi 
remissio  omnium  peccatorum  tuorum^  et  cuitodiat  U 
in  vitem  cDtemam.  Tunc  data  oratione,  in  fine  dtcat 
sacerdos  :  Benedicamus  Domino.  Et  respondeant  ooft- 
nes  :  Deo  gratias^  et  expletum  est.  In  crastino  et  u»- 
que  ad  septem  dies  visitet  eum  sacerdos ,  et  fundat 
siiper  eum  orationes  ad  hoc  congraentes. 

Dicendum  etiam  sacerdotibus  ut  quando  poeniten- 
tibus  imponunt  modum  et  tempus  poenitenlix,  dicant 
pis  haec  verba  :  Frater,  in  hoc  omnis  poenitentia  ra- 
let,  prxter  ita  crimina  poenitere,  et  a  fnturis  ahsti- 
ncre,  dare  studium  in  laboribns,  !n  Tigtliis,  in  ora« 
tionibns,  in  jejuniis,  in  eleemosynis,  in  indulgentiiak 
inimicorum :  quia  non  requirit  Deus  longa  spatia 
poDnitentta^,  sicut  per  prophetam  dicitur :  Cum  con-^ 
versus  ingemueris^  twnc  salvus  eris.  Et  ilerum  :  Cotk^ 
vertimirn  ad  me  ,  et  ege  revertar  ad  vos.  In  hoc  mi» 
sericors  Dominus,  ct  non  vult  mortem  peccatoris  » 
sed  ut  convertatur  et  vivat.  Et  in  Evangelio  ait : 
Caudium  eritin  aeio  super  uno  peccatore  pcmtentiam 
ngente  magis  quam  super  nonaginta  novem  qui  iwn 
indgent   panitcniia,  El  itcrum  :  Qua  die  contfcrsus 


m  THEODULFl  AURELlANENSiS  EPISC.  ^l^ 

fuerit  peceator  eoram  me,  omne$  ejut  iniquUates  de-  A  gemitus  assiduus  quam  loiiga  et  tepida  poeiutentta. 


tebo,  Vide  ergo,  Tratcr  mi ,  quantis  tesl'moniis  re- 
media  peccalorum  didi(  isti,  el  scias  non  aliler  ve- 
niam  promereri  posse  nisi  -^x  toto  corde  conversus 
fueris.  Fac  ergo  tibi  unam  sarcinam  ex  pmnibus 
peccatis  luis,  quae  nunqnam  ab  oculis  tuis  recedere 
possit,  quia  acceplabiltor  Deo  est  Jugis  oratio  ac 


Sciat  autcm  sacerdos  quod  confitentium  singubs 
culpas  invcsiigare  non  debet.  Quando  majorem  inve- 
neiit,  de  ejus  causa  judicabit. 

De  ovibus  Chrisli  lucrandis  vobis  sacerdolibut 
hasc  dicere  sluduimus  auxiliante  Domino  icsu  Chri- 
8to,  cui  gioria  in  saecuia  saeculorum. 


THEODUIiFI 

AURELIANENSIS  EPISCOPI 


m  ORDINE  BAPTISHI  AD  lAGNIl  SERONENSIl  UBBR. 


Revercntissimo  alque  cbarissimo  fratri  Magno 
episcopo  TheoJulfus  salutem. 

Praeceptum  tuum,  vir  venerabilis  Bfagne,  peregi, 
el  si  non  solerli  eflicacia,  plena  tamen  obedientin. 
Praecepisti  cnim  mibi ,  imo  per  te  charitas  praece- 
pil,  ul  quibusdam  quaestionibus  de  ordine  baplismi 
a  domino  et  glorioso  imperatore  Carolo  tibi  trans- 
nihi&is  breviter  et  cito  responderem.  Coaretantibus 
iuque  me  hinc  brevitate,  qua  cogcbar  brevi  sermone 
res  magnas  expedire,  illinc  teroporis  angustia,  qua 
cito  quod  Jusseras  adimplere  volebam,  explevi  quod 
iussisii.  Quod  opus  o  ulinam  esset  tam  efiicaciier 
i;xplelum,  quam  est  libenter  susceptum  !  Quanquam 
ergo  mibi  spatiose  tractandii  ct  Patrum  volumina 
revolvcndi,  quibusdam  occupationibus  praepedienti- 
bus,  facultas  nulla  suppeteret,  et  me  ad  jussionem 
implendam  charitas  permoveret  :  de  singulis  quae 
miiii  occurrere  potuerunt  celeri  cursu  scripsi,  et 
vestrae  fraleruitati  nisi,  ut  si  non  habuerint  responsa 
emolumeiitum ,  saltim  obedieptia  habeat  fructum. 
QuaestioHea  interea  isUe,  ut  ego  te  nosse  certus 
6um,  a  regali  necessitudine  non  sunt  faciae  necessi- 
late  discendi,  sed  studio  docemii  :  oec  ut  ipse  liis 
absoltttis  de  iiescitis  vaieat  imbui,  sed  ut  alii  de 
s«rano  desidiosi  torporis  ad  rerum  absolvendarum 
uiiiitatem  valeant  excitari.  Quippe  cui  hoc  semper 
i^uniiiare  est,  ut  exerceai  praesules  ad  sanctai-um 
Scripiurarum  indagationem ,  et  sanam  sobriamque 
doclrina^i,  omnem  clerum  ad  disciplinam,  pliiloso- 
plios  ad^  rerum  divinarum  humanarumque  cognitio- 
ncm ,  monachos  ad  reiigionem,  omnes  generaliter 
aJ  sanctitatero,  primates  ad  consilium,  judices  ad 
justitiam,  milites  ad  armorum  experientiam ,  pra&- 
latos  ad  humilitatem,  subditos  ad  obedientiam,  om- 

•  De  ordine  baptismi.  Ex  quatuor  hojus  libri  exem- 
plaribos,  quae  in  manus  meas  venerunt,  tria  sunt 
quae  ad  Magnum  episcopum  missum  docent,  Virdu- 
iiense,  Divionense  el  VaLicaniim,  miarlum  Corbciense 
pro  Magno  Joannem  habet,  mendose  nt  opinor.  Ex- 
slat  sane  apud  nos  Magni  ejusdem  Senonensis  cpi- 
scopi,  De  mffiterio  bapti$matis,  sic  enim  appeilat, 
brcvis  iibeiius,  nondum  edilus,  ad  Carolum  imp.,  iii 
qiio  se  adscribendum  regio  jussu  impulsum  tcsLalur! 
Exstat  ct  inter  Alcuini  0[>cra  liljcr  de  sacro  itein 


B  nes  generaliter  ad  prudentiam,  Jusiitiam,  fortitudi- 

nem,  temperantiam  atque  concordiam.  His  et  hfs 

similibus  rebus  ilie  virorum  optimus,  Deo  sibi  pro- 

pitio,  sanctae  Ecclesiafe  fastigium  accnmulare  iion 

cessat,  et  admirabili  in  rerum  ecclesiasticarum  sive 

civilium  administratione  strennus,  et  sapientiae  fonto 

redundat,  et  virtutis  exhibitione  triumphat. 

I 

Cur  infan$  eateehumenus  egieiiur, 

Quod  modo  tnfantes  catechumeni  eOiciuntur  anli- 

quus  mos  servatur.  Quicunque  eiiim  ad  apostolos 

credentes   baptizandi   adveuicbant ,  in>.triiebantnr 

et  docebantur  ab  eis,  et  instrucli  et  docii  de  sacra- 

mer.lo  baptismatis  el  de  casteris  regulis  fldci,  acci- 

piebant  sacrosanctufli  mysterium  bapiismatis.  Unde 

C  ait  Apostolos :  An  ignoratis^  fratret^  quia  quicunqne 
baptizati  eumus  in  Christo  Jesu,  in  morte  ipsius  6/i- 
ptizati  sumus  (Rom.  vi,  5)  ?  In  quibnsverbis  osten- 
ditur,  non  eos  ignorasse  sacramcnti  baptismatis  ar- 
caiSa  qui  baptizabantur.  Sed  et  Dominus  non  ut- 
cunque  ait,  Ile,  baptizate ;  sed^  Ite,  et  doccte  omnes 
genteSf  baplizantes  eos  (Matth.  xxviii,  19).  Ul  nossc 
possimus,  primum  instniere  et  docere  debere  eitm 
qui  baptizandus  est,  et  postea  baptizare.  Infantes 
ergo  et  audientes  et  catechumeni  fiunt,  non  quo  In 
eadem  aetale  et  instrui  et  doceri  possint,  sed  nt  an- 
tiqutts  mos  servetur,  quo  apostoli  eos  quos  bapliza- 
turi  erant  primom  docebant  et  instruebant,  sicut 
jam  dictum  est. 

II. 

Quid  sit  catechumtnus* 

Catechumenus  autem  andiens,  sive  inslrnctns  in- 

terpretatur.  Genus  enim  humanum  audit  et  instrui- 

tur  antequam  ad  baplismum  veniat.  Et  quod  per 

baptismatead  Carolum  eumdem,  falsa  conjeciura« 
quod  titulo  carcret,  Alcuino  ascriptus,  cum  auctor 
revera  sii  Amaiarius  episcopus,  quemaflmodum  ex 
codice  Petaviano  didicimus.  Et  vero  quas  sub  ejus 
lii)ri  flnem  leguntur,  c  Dixisti,  serenissime  Auguste, 
velie  vos  scire  quaiiter  nos  el  nostri  sufl^raganei  do- 
ceremus  popuuim  Dci  de  Iiapiismi  saorainenlo,  » 
ejusmodi  sunt,  qurc  in  Alcuinum,  qui  episcopus  iion 
fuit,  cadere  non  possint,  apprimc  autem  conveuiunl 
Amalario  episcopo  Trevireusi* 


225 


UllEW  DE  OUDIXE  BAPTISMI. 


«26 


Uojseci  qoondam  audierat,  Audi,  Urael,  Domfniis  a  emplo  poDnac  suas  alios  condiant,   debeni  accipere 


Deui  tuu*  Deus  unus  est  (l>eut.  yi,  4),  el  per  leges 
et  propbeus  instruebatur  ad  onius  verl  Dci  cultum  : 
HMMloper  sacerdotum  ministerium  et  audienscflt- 
citur  ut  instnii  valcat,  et  relieto  ritu  qno  creaturae 
deserriebatt  soli  creatori  Deo  dcserviat.  Sic  cnim 
catccbnmeni  in  Christum  credunt ,  ut  adhnc  stia 
peccata  portent.  De  quibos  puto  in  ETangelio  dictum, 
Uui  dom  crederent'»)  Jesum,  ipse  Jetus  nen  $e  cre- 
debat  ei$  (Joan.  ii,  24).  Quicunqite  ergo  n  Joanae 
docebantor,  sive  instruebanCur  et  baptizabaulur, 
qnia  baptismus  ejuspeccala  detere  non  poterat,  ca- 
lechameDorom  typom  praetalisse  noscendi  sunt. 
UI. 
Cur  exsufiatur. 


salem  sapientix,  ut  quidquid  in  eis  flutum  et  flui- 
dum  est ,  verbi  Dei  sale  curetur,  ct  juxta  Aposto- 
lum  memores  sint  uxoris  Lot.  Et  sicut  Elisaeus  sa- 
lis  immissione  steriiitatem  aqux  curavit,  ita  nimi*- 
nim  vcrus  Elisaeus  Dominos  noster  Jesus  Cbristus 
verbi  sui  sapore  fluidam  gcneris  liumani  sterllitatem 
ad  dulcem  fiJei  et  bonorum  operum  saporem  per- 
dttcit.  Cnjus  lidei  firmilas  tunc  jam  clare  elucescit, 
cum  is  qui  audicrat  solius  Dci  cultum  esse  lenen- 
dum,  unde  audicns  vocatus  est,  et  instrui  coe[ierut 
de  vcrsc  religionis  cultu,  undc  catecbumenus  voca* 
tus  est,  et  pcr  exsudlationem  et  exorcizationem  a 
nialigno  spiritu  erutus  esl,  et  in  datione  salis  jain 
habcre   ccepit   guslum    divini    verbi,    tradalur  ci 


In  qnonim  etiam  facie  a  sac.erdote  per  exsuflla-  B  synibolum,  id  est  verx  fidei  integra  el  incoavulsa 


Uoneni  signom  crocis  fit,  ut  et  diabolus  fugetur,  et 

Cbristo  via  prseparetur :  ut  qui  illecebrosa  persua- 

sione  soa  generis  humani,  quod  in  primordio  sui 

splraciilum  vitae  atceperat,  habiiator  erat,  ^us  vir- 

tute  et  sacratissimo  signo  per  ministerium  sacerdo- 

tum  exire  cogatur,  qui  et  in  discipulos  suos  insuf- 

flasse,  et  spiritus  immundos  increpasse  legitur. 

IV. 

Cur  exorcizatur, 

Unde  6t  exorcizatur  idem  malignus  spiritus,  nt 

exeat  et  reoedat  ab  illo  plasmate,  quod  jam  dudum 

per  pcccatum  primi  hominis  possideSat.  Et  quia 

non  est,  juxta  Apostolum,  eonveniio  Christi  ad  Beiial, 

necsaeietas  lud  ad  %nebras  (I  Cor,  vi,  i5),  egrc- 


confessio,  ot  domus  prisco  habitalore  derelicto  Mq 
ometur,  et  de  qua  spinae  incredulitatis  evulsae  sunt, 
incipiant  in  ea  Terse  fidei  documenta  plantari.  Prius 
enim  eveilendae  sunt  incredulitatis  sive  vitiorum 
spinae»  et  postea  plantanda  sunt  fidei  et  bonorum 
operum  rudimenta.  Unde  et  Dominus  ante  facicm 
filiorom  Israel  septemgentes  typum  vitiorum  tencn- 
les  contrivit,  in  quarum  loco  iu  typo  virtutum  Is- 
raeliticum  populum  collocavit.  Et  ad  Jeremiam  pro- 
phetam  dicit :  Ecce  constitui  te  hodie  super  gentes  et 
super  regna,  ut  evellas^  et  dettruas^  et  dissipes,  et 
disperdas,  et  a^di/ices,  et  plantes  (Jer,  i,  10).  Prius 
enim  dixit  evulsionem,  ct  destructionein,  et  dissi- 
pationem,  et  dispersionem  ,  et  poslea  subjccit  asdi- 


dianiur  lenebne  et  lux  vera  Christus  ingreJiatur.  ^  ficationera  et  planialionem,  cl  per  eumdem  proplic 


Qui  et  in  Zacharia  typice  propter  peccata  nostra, 
quae  in  corpore  suo  portavit,  sordida  vestlmeiita  ha- 
tnisse  legitor  (Zach.  iii,  5).  Et  increpans  Satanam, 
Uicnisalem  clegit,  sanctam  videiicet  Ecclesiam,  quae 
cst  Visio  pacls,  quam  quotidie  prole  nova  fecundet^ 
Cui  per  prophetam  dicitur :  FHii  tui  de  longevenient^ 
it  filite  tuw  de  latere  surgent  (Isa,  lx,  4).  Exorcifr- 
mus  praeterea  cst  sernM  increpationis  sive  conjora- 
tionis.  Unde  et  in  Actibos  apostolorom  exorcisuc 
foisse  tegnntor,  et  sancta  Ecclesia  inter  gradus  ec- 
clesiasticos  exorcistarum  etiam  nMnisterium  Iiabet. 
Sciendom  namque  est  quia  cura  exorcizatio  fit,  ille 
procul  dobio  exorclzatur  qui  ct  baptismati,  et  sa- 


tam  ait  :  Sicut  vigUavi  super  eum,  ut  evellerem  et  de* 
molirer  et  diuiparem  et  dispergerem  et  affligerem^  sic 
vigiiabo  super  eos,ut  (edi/icvm  etplantem  (Jer.  xxxi, 
28).  El  hoc  ideo  quia  post  exorctzationem  et  exsuf- 
flationem,  symboli  seqniiur  traditio. 

VI. 

Qute  sit  interpretatio  Symboli  seeundum  Latinos. 

Quod  symbolum  Latineindicium,  velsignom,  vel 
collatio  interprcUtur.  Indiciuro,  quia  per  U  inJI- 
catur  fidei  iotegritas;  signum,  quodeo  bcne  retenlo 
et  intellecto  fldelesab  infldelilNis  dlscemantnr ;  colr 
latio,  qoia  in  eo  apostoli  omAem  fldei  integritateia 
coniulerunt.  Quod  autem  omnes  pari  Adei  sinceri* 


Inti  fidelinm,  et  omnibos  vlrtotibus  ejus  contrarius  ]>  tate  corde  retinebant ,  ore  confiessi  sont,  et  singuli 

proprias  senteniias  conferentes,  symbolum,  id  est 
totius  fidei  collationem,  edidenint.  IMscessari  enim 
ab  invicem  normam  ftitorae  pnedicationis  in  com- 
mnne  statuerunt,  ne  localiter  ab  invicem  disceden- 
tes  diversum  aliqoid  vel  dissonom  prsedicarent.  De- 
<!entissimum  namque>et  utileerat,  utquibuserat 
anima  una  et  cor  unum  in  Domlno,  et  quos  sancti 
Spiritus  afllalus  vegetabat,  nnius  etiam  fid<ii  con« 
fessio  exornaret.  Nec  enim  dirimi  in  aliqoo  vel  po* 
terant  vei  del)ebant ,  qui  onias  fidei  vinculo  nocte- 
baiitur.  Plerique  intcrea  verbum  abbreviatum  per 
Isaiam  prophctam,  in  Symbolo  ei  oratione  Doniiuica 
intcUigi  volunt.  In  altcro  cnim  fidei,in  altero  precum 
cohtinctur  integritas,  ul  el  in  duotlecim  verbis  duo- 


esi.  Itio  enim  exorclzato  sive  expulso,  divini  verbi 

condimentum  credentibus  datur. 

V. 

Cur  eatechumenus  accijnt  solem, 

Et  idclrco  hi  qui  baptizandi  sunt  salem  iu  sacra- 

nicnU)  accipiunt,  ot  ejus  gustu  condimentum  sapien- 

tia*  perdpiant,  neque  a  sapore  Cbristi  decipiantur, 

H  sint  insulsi  et  fatui.  Qui  enim  ail  discipulis  suis  : 

Voseslis  sal  terrte  (Matth,  v,  15),  ipse  dixit :  Nemo 

mittens  manum  suam  in  aratro,  et  respiciens  relro^ 

regno  ccelorum  aptus  esse  potest  (Luc,  ix,  62).   Ut 

aiitem  qoi  l>aptizanittr  regno  ccelorom  apti  sint,  et 

nepnelerita  pcccata  iterantes  respicianl  retro,  et 

cfficiautur  statua  salis,  ct  remanentes  insensali  cx- 


^27  TlfEODlJLFI  AUREI 

dccim apostolonim  doctrina, ei  \a  septem petitionibus  A 
omne  contineatur  qnidquld  ad  pnesenlis  et  TutunB 
vibe  pertinel  dispensalionem.  Quamvis  etiam  totias 
doctrinae  Yerbum  dici  possit  abbreviatam»  quia  qaod 
prius  lex  et  prophetae  continebant  in  latitudine  prae- 
oeptorum,  venicns  Dominus  prohuntiavit  el  dixit, 
Ditige$  Dominum  tuum  ex  toto  corde  tuo ,  et  ex  tota 
anima  tua^  et  ex  toti$  viribus  tuis^  et  proximum  tuum 
ianquam  teipium,  In  his  duobus  mandalis  tota  tex 
pendet  et  prophette  (Matth.  jlxiu  37).  In  quo  evi- 
dcnler  prophetas  et  legem  duobus  his  sermonibus 
breviat.   Hscc  de  Symbolo  et  nomine  eius  dicta 

siut. 

VII, 

De  credulitate^  quomodo  credendum  stt  in  Deum  Pa" 
trem  omniputentem  ,  et  in  Jesum  Christum  Filium  g 
^jus  et  in  Spiritum  sancttimy  sanetam  Ecdesiam 
eatholicamj  et  cmtera  quas  sequuntur  in  eodem  Synt^ 
boto. 

Ceteram  fides  qwe  in  hoc  symbolo  continetnr,  ita 
nb  bis  qui  baptizandi  sont  iatelHgi  debot,  at  oredant 
fn  Deum  Patrem  omnipotentem,  creatorem  omnium 
visibilium  et  iuvisibilium,  qni  sohis  qaia  non  est  do 
alio,  ideo  solus  appellatur  ingenitus»  El  io  iesttm 
Christum  Filium  ejus,  perquem  omnia  facta  sunti 
verum  Deum  unigenitum  Tcrumque  Dei  Filium,  non 
factom  aut  adoptivum,  sed  genitum  et  anius  cum 
Paire  sobstaniioi,  atque  ita  per  omnia  aequalem  Deo 
Patri,  ui  nec  tempore,  nec  gradu,  nec  potestate  esse 
possit  inferior,  tantumque  esse  iiium  qui  est  geni- 
lus,  quautus  est  ille  qui  genuit.  Credant  etiam  eum 
natum  de  Spiritu  sancio  ex  Maria  semper  virgine  : 
Id  est,  ut  Spiritu  sancto  cooperante,  verum  sibi  cor* 
pus  ex  virgine  idem  Dei  Filius  assumpserit,  ut  qui 
erat  iii  divinitate  Dei  Patrs  Filius,  ipse  factns  sit  in 
humanitale  hominis  matris  Filius.  Credant  etiam 
eum  descendisse  nltimo  tempore  pro  redemptione 
nmndi  a  Patre,  qui  nunquim  desiit  esse  cum  Patre, 
et  homiilem  v^m  factum,  uLbumanum  genusliomo 
liberaret.  £t  ipse  qui  absque  initie  eternitatem  cum 
Palre  et  Spiritu  sancto  possidet,  ia  fine  sxculoram 
perfectum  naturae  noslne  homtnem  susceperit,  et  Yer- 
bumcaro  factam  sit,  assumendo  humaDitatem,  non 
penuutando  diviniutem.  Credant  etiam  eom  periulisse 
passioaemet  mortem,  uon  iu  virtute  divinitatis,  sed 
in  infirmitate  humauitatis »  mortuum  vera  carnis  |\ 
luorte,  resurrezisse  vera  carnisresurrectione,  et  re- 
surrecttooesua  spem  nobis  resurrectioniscontulisse: 
iu  duntaiat  ut  sicut  ille  tertia  die  resurrexit  vivos  a 
inurtuis,  iu  et  nos  in  fine  smCulorura  resurgamus  in 
caJcmqoa  nuncvivimus  carne.  Gredant  etiameum  in 
codem  eorpore»  quod  de  virgine  assumpsit,  et  pas* 
sioneni  sustinuit  et  resurrexit,  ascendisse  in  coeluui, 
ei  in  codem  et  nunc  esse,  et  ad  judicium  venturuin 
csse,  ct  resuscitatisomnibos,  dare  aliis  pro  pecca^ 
tis  snpplicii  aetemi  senteotiam,  aliis  pro  justitise  me- 
ritis  :eternae  beatitodinis  praemium.  Credant  et  iii 
Spiritnm  sanctum,  Deum  venim  ex  Patre  Filioque 
procedentem,  scqualem  per  omnia  Patri  ct  Filio,  vo- 
luntaie,  potestate,  aeternitate,  suhstantia,  ncc  essc 


JANENSIS  EPISC.  228 

in  hac  sancta  Triuitatc  ulios  gradus  quibus  aliqiiis 
inferior  superiorve  dici  possit.  Credant  eliam  san- 
cUm  Ecclesiam  catholicam,  id  est  universalem,  non 
in  sanctam  Ecclesiam,  ut  credentes  in  Triniutem. 
Credant  ejusdem  sanctse  Triniutis  domum  esse  san- 
ctam  Ecciesiam.  A  cujus  communione  discedentps 
schismatici  et  haeretici  vocantur,  et  aeterna  damna- 
tione  puniuntur.  In  ejus  vero  communione  permanen- 
tes,  et  membra  Christi  esse,  et  remissionem  peccato- 
rum  percipere,  et  ad  vitam  a»ternam  pertlnere. 
Quia  crgo  parvuli,  nccdum  ratione  utentes,  haec  ml- 
nime  capere  possunt,  oportet  ut  cum  ad  ioteliigibi- 
leui  aiUtem  pervenerint  doceantur ,  et  fidei  saera- 
inentis,  ct  confessionis  suae  mysteriis,  ut  ea  vera- 
ciier  credant  et  diligenti  cura  custodlant.  Confessio* 
nem  suam  plane  diximus,  qoia  quamvis  illi  oecdum 
loqui  possint,  pro  illis  et  confitentur  et  loqouotur 
qui  eos  de  lavacro  fontis  suscipiont.  Nec  immerilo 
dignom  est,  ut  qoi  aliorum  peccatis  obnoxii  sunt, 
aliorum  etiam  confessione  per  mysterium  baptis- 
niatis  remissionem  originaiium  percipiaiit  peeca- 
toram. 

VUI. 
De  scrutinio. 
Qui  vero  illius  sunt  jam  aetatis  ut  rationem  cre- 
duliutis  suae  reddere  possint,  diligenti  examine 
scraUndi  sunt,  utram  veraciter  credant,  an  alicujuo 
falsitatis  in  eis  macula  celetur  :  ne  dum,  aut  timo- 
re  aut  favorc  terrenarum  potesutom,  aot  acquisl* 
tione  quaramdam  reram,  ad  bapttsmatis  sacranien- 
tum  ignorantibus  miuistris  Ecclesiae  perveninnt,  tra- 
datur  sanctum  canibus,  et  mitUntnr  margaritae  inter 
porcos,  et  lupi  ovina  pelle  vestlautur.  Huoc  eniiB 
morem  Ecclesia  servare  consuevit,  ot  per  aliqaot 
dierum  spatium  hi  qui  in  solemniute  Paschali  ba- 
plizandl  sunt  scratentur,  ut  instractis  et  doctis,  et 
simplici  corde  ad  fidem  veram  venientibus,  vILb 
sacramenu  irapertiantur.  Quibos  ut  aptiores  invc- 
niantur  baptismatis  sacramenlOf  et  eoram  fides 
probabilior  sit,  quaedam  fiunt  corporaliter,  qu.-n 
spiriuli  gustu  degusUU  mysticiim  quid  et  spiriiale 
sapiant. 

IX. 
Cur  tanguntur  de  sputo  aures  et  nares, 

Tanguntur  iiaque  de  sputo  nares  et  aores«  et  di- 
citur :  EfieU.  Nares,ut  Christum  in  odoreungoento- 
ram  seq^uantur  et  dicant:  Trahe  me,  posi  teeurremus 
(Cant.  1,5),  et  cum  Apostolo  profiteantur  dicentes  : 
ChrirUi  bonus  odor  sumus  Deo  (II  Cor.  ii,  45),  et 
illius  membra  cfliclantur  cui  dicitur  :  Ei  od^  m* 
stimentorum  tuorum  supsr  omnia  aromata  (Cani.  iv, 
10).  Quem  odorem  tunc  bene  habere  poterit,  si  cnui 
Maria,  quae  interpretatur  domina  sive  luminalrii, 
alabastro  unguenti,  hoc  est  sacrac  fidei  puriute  et 
lionae  operationis  exercitio,  ungant  pt?des  Jesu,  apo- 
stolorom  videlicet  luoitiu  complontcs  vel  praedica- 
loram  quorumlihet,  per  quos  Christus  inambulat, 
ct  domus,  mundus  videlicet  sive  universitas  san- 
cuc  Ecclesix,  coram  bona  opinione,  quasi  quodam 


929 


LlBER  DE  ORDINE  BAPTISMI. 


230 


(lulci  ei  soavi  odore  replcntiir.  Ei  quia  plenimquc  A  riiiis,  sivc  opera  fiiminis  c(  misericordia;,   cor.lis 


odoris  snavilas  et  4iivcr<;a  Ihymiamaia  dlssoliiiis  et 
ainatoribus  conveniunl,  isli  e  contrario,  cl  conii- 
nentes  et  Chrisli  amaiores  cflecti  illiiis  solummodo 
sahitiferum  semper  ampleciantur  odorcm.  Tangun- 
tur  et  aores,  nt  audientes  verba  Dei  et  racientes 
ea,  similes  slnt  secundum  Evangclium  viro  sapienti, 
qui  aedificavit  domum  suani  supra  pclram  {Matth. 
vii,  24),  et  spirilali  auditu  semp;  r  spirilalia  aus- 
cuUent  :  nt  cum  David  dicere  possint :  Audiam  quid 
loquatur  in  me  Dominus  Deus  {PsaL  lxxxiv,  9),  et 
cnm  Isaia,  Dominus  Deus  aperuii  mihi  aurenij  ego 
aulem  non  contradico^  retrorsum  non  abii  {ha,  l, 
5)  ;  ut  quae  spiritalilcr  dicunlur  spirilaliter  audien- 
tes  ^    ad   spiritalium  operum  eniolumenla    perve- 


locus  unctione  utrimque  munitur,  id  est  anterior 
el  posterior,  ct  undique  mens  Christiani  et  pingue- 
dine  sancti  Spirilus,  et  operibus  himinis  atqiiemise- 
ricordix  exuberet. 

XI. 
Quid  $it  abrenuniiatio  ? 
Quibus  bene  exuberat«  si  abmmntiando  dial;ola 
etopcribus  ojus,  dominalionetn  ilHus  aspernetur, 
et  jugum  quod  se  prcmebat,  illius  olei  unctione 
fatiscat,  ct  implcatur  illud  prophcticum  :  CompU'- 
trescet  jngum  a  facie  olei  {ha,  x,  27).  Abrcnun^ 
tiare  etenim  poni  solet  pro  eo  quod  esl  spemerc, 
rejicere,  cnntradicere,  sive  aliud  quid  quod  hoc 
verbo  in  boc  scnsu  exprimi  potest.   Quamvis  enini 


niant.  Cum  ilaque  Dominus  in  Evangelio  dicit :  Qui  B  mjus  verbi  quod  esl  nuntio  sensus  in  promplu  sit. 


habeiaures  audiendi  audiat  {Matth.  xi,  15),  el  Joan- 
nes  in  Apocalypsi  sua  :  Qui  habet  aures  audiendi 
audial  quid  Spiritus  dicat  Ecclesiis  {Apoc,  ii,  7) ;  hic 
non  aures  carnabs,  scd  spiritales  quxrunlur,  et 
per  aurium  nomen  interioris  hominis  auditus  dc- 
signatur.  In  sacro  eleniin  eloquio  plerumque  per 
membra  corporis  spiritales  animae  virtutes  inlelii'- 
guntur.  Quia  ergo  divinitas  homincm  assumens, 
qiioddain  ex  connexione  duaruin  subslanliaruin  in 
iina  Dei  filii  pcrsona  collyrium  fecit,  unde  genus 
bumanum  quoJ  cxcuni  a  primis  parentibus  natum 
er3t  illuminarct,  non  ab  re  spuio  aures  tangun- 
tur  et  nares,  ut  qui  expuens  linguam  muli  tetige- 


cum  sine  pnepositione  profcriur,  et  accepta  pnrpo- 
silione  interdym  a  sua  signiflcalione  non  longe  rc^ 
cedai,  ul  est  illud  :  Narrabo  et  renuntiabo  {Psal, 
Liv,  18),  inlerdiim  vero  in  alium  sensum  V(  rtalur, 
ut  est  illud  :  Sic  ergo  omnis  ex  vobis  qui  non  renun^ 
tiat  omnibus  qu(e  possidet^  non  potest  meus  esse  dis- 
cipulus  {Luc.  XIV,  55) ;  abrenunliare  taiuen  scmpcr 
in  eo  sensu  poni  cousucvit  quem  superins  dixinuis. 
Abrenuntiarc  etenim  se  fatetur  Salana;,  et  oinnibus 
operibus  cjus,  ct  omnibus  ponipis  ejus.  Qiiam  abre- 
nuniialioiiem  recte  confessio  sancue  Triniiaiis  sc- 
quilur,  ot  ubi  abundavit  peccatum  superabundet 
gratia,  el  ubi  compulruit  jugum  diaboli  a  facie  un- 


ral,  et  sputo  lulum  fecerat,  ei  oculos  cccci  nati      ctionis  Spiritus  sancti,   adveniat  illius  jugum  qui 


aperuerat,  nunc  per  miuisterimn  sacerdotum,  et 
aiiditum  spiritalem  his  qui  baplizandi  sunt  tribuat, 
et  recte  loqucndi,  id  esi  fidem  verain  confitendi 
facukatem  prasbcat,  et  nares  quibus  bonum  Christi 
odorein  capiant  aperiat.  Peclus  enim  illius  qui 
baplizaiur  referlum  scmper  esse  debct,  et  divini 
oJoris  nectare  el  spirilali  unclione  delibulum. 
X. 

CuT  ffeeius  oUo  mgitur^  vel  seapulce  signaniurj  vel 
liniunlur. 

Unde  etlam  hisqui  baptizandi  sunt  peclusdeoleo 
ei  scapuloitanguntur,  uiiilius  oleisancti  vidclicet  spi- 
rilus  unctione  ienlli,  de  quo  Apastolus  ait :  Sicut  unctio 
ejus  docet  nos  de  omnibus   (/  Joan,  xxii,  7),  ante 

ei  reiro  muniti,  id  est  conlra  omnia  prospera  sivc  j^  subjecit,  Doniinus  arniis 
adversii  sinl  circumspccti,  el  ca^lesliuin  animalium 
imitatione  ante  et  reiro  plcni  sini  oculis,  id  cst,  in 
pneteritum  et  fuiurum  respicientes  saluiis  sux  cii- 
stodiam  noii  amittant.  Tangiiur  eis  pcclus,  ut  cum 
David  dicere  possint  :  Et  misericordia  ejus  prwve- 
ttiai  me  {Psal.  lviii,  ii).  Tanguntur  scapulsc,  ut 
cum  codem  dicant  :  Et  misericordia  ejus  subsequa" 
tur  me  {PsaL  xxii,  6).  Id  csi  anlcriora,  ui  bene 
veliui;  posieriora,  ue  fruslra  velint.  Bene  aulem 
vrile  et  perftcere  ab  eo  nobis  datur,  a  quo  cst  omnc 
daium  optimum,  et  omne  donum  perfcclum.  Et  quo- 
niam  in  cordis  nominc  &£pe  mcns  designatur,  sicut 
est  illud  *  !n  lolo  corde  meo  exquisivi  te  (Psal.  cxviii, 
iOj,  et  in  olei  uoininc  inlclligitur  unctio  sancti  Spi- 


dixii :  Discite  a  me  quia  mitis  sum  ei  humilis  corde, 
et  invenietis  requiem  animabus  vestris.  Jugum  enim 
meum  suave  esi,  et  onus  meum  leve  (Matlh.  xi,  29). 
Satanas  enim,  qui  et  diauolus  nuncupaiur,  a  fideli- 
bus  abrenuntiatur  ui  Deo  Salvatori  liberius  servia- 
tur,  quia  juxla  ejusdem  Domini  voccin,  JVewio  potesi 
duobus  dominis  servire(Luc,  xvi,  15). 

XII. 
De   abrenuntiatione  Satanee^  ei   omnibus  operibus 

ejus   atque   pompts,   vel  qute   opera   diQboli  et 
•  pompis, 

Abrenuntiatur  eiiam  operibus  ejus,  quia  opera 
itlius  contraria  sont  operibus  Sahratoris;  et  quia 
ille  armis  suis,  id  est  viiiis,  genus  humanum  sibi 
suis,  id  esi  virtutibus, 
illum  debellavit.  bi  illius  enim  mililia,  id  esl  pec- 
catis  noslrae  servitutis  pcrmanens,  accepit  moriem : 
in  istius  mililia,  id  est  virlutibus,  accipimus  vi- 
tnm  aeternaro.  Sepiem  itaque  principalia  viiia, 
quibus  diabolus  gcnus  bumanum  infestat,  non  iii- 
congrue  opera  Saianae  dicere  possunius;  quibus 
opponuntur  septem  principales  viriutes,  qua;  ope- 
ra  sunt  procul  dubio  salutaria.  Nec  minus  inicrca 
pompis  cjus  abrenontiatur,  qua*.  utique  opcra  su]»i 
Salanac  :  sed  eo  quasi  discerni  videntur  a  cactciis 
operibus  cjus,  quia  in  eis  superbia,  cujus  illc  au- 
clor  esl,  et  quae  eum  dejccit,  quodammodo  desi- 
gnatur.  Pompae  igilur  cjus  sunt,  ambilio,  arrogan- 
iia,  vana  gloria,  et  cietera  h'  j:ismodi  qure  dc  fonte 


55<  TIIEODULFi  AURELIANENSIS  EPISC.  23« 

biiptMbiac  procedere  dignoscuntur.  Ponipam  enim»  A  Ecclesise  pnccipua  sacramenln,  ui  in  aliero  con- 


ambitionem  siYe  jactantiam,  et  bissimilia  inlel- 
ligi  debere  propbeticus  sermo  demonstrat  cum 
dlcit  :  Ym  qui  opulenti  esli$  in  Sion,  et  confiditis 
in  monte  SamariWf  optimatet,  capita  populorum, 
ingredientes  pompatice  domum  Israel  (/imos  vi,  i). 
Sed  ct  Clemens  Prudentius,  disertissimus  atqiie 
Cliristianissimus  poeta,  in  bac  significatione  pom- 
pam  posuit  in  libro  Psycbomacbia,  ubi  ait : 

Pompa  oslenialrix  vani  spleudorit  loani 
Exuiiur  Dudaia  peplo. 

Quamiris  ergo  omne  peccatum  supcrbia  dici  possit, 
iHiia  quamlo  quis  peccat,  Deo  qui  peccare  probi- 
buit  conlraire  videtur,  aliud  tamen  est  desidiose, 
aliud  malitiose,    aliud  scieotcr,  aliud  ignoranter. 


sccratio,  in  altero  mundaiio  ei  lem  iribueretur  £c- 
clesiap.  Regeneramur  namque  ex  lavacro,  ut  con- 
secramur  et  sanguine.  Unde  et  populus  mare  Ru> 
brum  transiil,  quia  baptismus  Chrisli  sanguine  con- 
£ecratur.  Quia  ergo  elcmentum  aquae  in  boc  mundo 
omnibus  elementis  pnrgandi,  viviricandi,  recreandi 
gratia  aptius  est,  non  immerito  ei  baptismi  digui- 
tas  confertur,  quia  et  regenerandorom  hominum 
cfficaciam,  cum  spiritus  Dei  in  mundi  primordio 
snper  id  ferebatur,  concipiebat,  et  purgandorum, 
cum  ex  latere  Chrisli  proflueret,  dignitatcm  capie- 
bat.  Per  boc  etenim  visibile  elementum  res  illa  in- 
visibilis  signatur,  ut  sicut  aqua  purgatur  exterius 
corpus,  ita  latenter  ejus   mysterio  pcr  Spiritum 


aliud    negligenter,   aliud  arroganter,  peccare.  Quo-  B  sanctum   purificetur  et  animus.  Invocato  namqne 


libet  autem  modo  quis  peccet,  si  poenitere  contcm- 
nit,  in  magnum  se  superbise  baratrum  immergit, 
de  quo  non  nisi  per  confessionem  peccalorum  suo- 
rum,  et  emendationem  morum,  et  salutaris  pceni- 
tcniiae  admlniculum  egredi  potest.  Duobus  enim 
mo.iis  ho  no  Deo  superbit,  cum  aut  pr.xceplis  ejus 
inobediens  existit,  et  ea  qux  probibita  sunt  com- 
mitlit,  aut  commissa  pcenitere  negllgit.  Unde  sive 
bi  qui  baptizandi  sunt,  sive  nos  qui  baptismi  sa- 
cramentum  jam  percepimus,  ante  oculos  ponere 
debemus  pactum,  quod  cum  Deo  in  baptismate  flt, 
iibi  abrenuntiatur  Saianac,  et  operibus  ejus,  et  pom- 
pis.'  Quod  pactum  tunc  irritum  iit,  si  aut  in 
fide  qiiis  permanetido  vitiis,  aut  a  fide  exhorbt 


Deo  descendit  Spiritus  sanctjs  de  coelts  et  san- 
ctificatis  aquis  tribuit  eis  vim  purgationis.  Ir.dc 
homo  ad  imaginem  reparatus  sancto;  Trinitatis,  a.I 
qiiam  conditus  fuerat  expellitur,  et  qui  vetus  in 
eas  pcr  peccalum  primi  hominis  intraverat,  novus 
ex  cis  per  Cbristi  gratiam  egreditur,  et  spiritu  grali:c 
in  melius  immutatus,  longe  aliud  quam  fucrat  efti- 
citur.  Foedus  enim  erat  deformitate  peccatorum  : 
ibi  reducitur  pulcher  dealbatione  virtutum.  Nulla- 
tenus  itaque  baplismi  mysterium  perfici  potest, 
nisi  sub  invocatione  sanctse  Trinitalis,  quia  et  Do- 
minos  ad  apostolos  dixit  :  Ite^  docete  omnes  gentes, 
bapiizantes  eos  in  nomine  Patris,  et  Ft/tt,  et  Spiritus 
sancti  (Matth.  xxvih,  i9).  Et   idem  Dominus  hoc 


t:mdo  idoiorum   cullibus,  aut  hxresum  erroribus  ^  sacramentum  firmavit,  cum  in  suo  baptismate  Pa- 


subdatur. 

xni. 

De  sacramenlo  baptismt. 
Quia  igitor  constat  pacliones  credentium  esseduns, 
iinam  in  qua  abrenuntiatur  diabolo  et  pompis  ejus, 
ct  omnibus  operibus  ejus,  alteram  qua  se  crcdere 
confitentur  in  Patrem  et  Filium  ct  in  Spiritum 
sanctum,  oportet  bas  inconvulsae  mentis  intentione 
teneri,  et  ut  intemerate  custodiri  possint,  illius 
semper  adjutorium  quxrere,  qui  baptismi  sacra- 
mcntum  ad  salutem  generis  bumani  coniulit,  cu- 
jus  mysterium  ct  in  Yetcri  Tcstamento  per  Bloysem 
pr.Tfiguratum  est,    cum  populus  in  nube  et  in  mari 


ter  declaratus  est  in  voce,  Filios  in  corpore,  Spi- 
ritus  sanctus  in  colnmbae  ostensione.  0  pneclarum 
et  admirabile  sacramentum,  quod  de  filiis  irae  fa- 
cit  filios  Dei,  de  veteribus  novos,  de  foedis  pulchros, 
in  quo  et  regeneramur,  et  purgamur,  et  exemplum 
roortis  Cbristi  imilamur.  Qoomodo  ergo  hoc  exero- 
plnm  imitemur  dicat  Apostolus.  An  ignoratit^  in- 
quit,  quia  quicunque  bapltzati  sumus  in  Christo  Jesu, 
in  morte  ipsius  baptizati  sutKusf  Cvnsepulti  ergo 
sumus  cum  illo  per  baptismum  in  morte,  ut  quem- 
admodum  resurrexit  Christus  a  mortuis  per  gfo- 
riam  Patris,  ita  et  nos  in  novitate  wtos  ambulemus 
{Rom.  VI,  5).  Morimur  ergo  peccato,  quando  abre- 


bnptizatus  est,  et  in  Novo  nobis  per  mediatorem  Dei  ^.  nuntiamns  dial)olo  et  omnibus  qwe  ejus  siml;  con- 


ct  hominem  apertissime  demonstratum.  Ipse  enim 
ail,  quoniam  Nisi  qui$  renatus  fuerit  ex  aqua  et 
Spirilu  iancto,  non  polerit  introire  in  regnum  ccelo- 
rum  {Joan.  ni,  3).  El  Joannes  de  eo  ait :  Ego 
bapiizo  in  aqua  in  pcenitentia  ;  medius  autem  ve- 
slrum  stat,  quem  vo$  nescitis,  ipse  vo$  baptizabit  in 
Spirittt  sanelo  et  igni  {Matth.  iii,  ii  ;  Joan.  i,26). 
Per  boc  qui  nascimur  mundo,  renascimur  Deo; 
rt  qui  per  pcccatum  eramus  filii  irae,  per  gratinm 
efiicimur  filii  Dei.  Ilac  enim  tinctione  et  boc  lava- 
cro  Ecclesia  vegetatur.  Ex  osse  dormicntis  prolo- 
plasli  mulier  ?edificala  cst,  ex  latcre  Chrisii  in 
cnicc  dormicnlis  Ecclesia  formata  esl.  Profluxcnint 
Cni:n  cx   cjus  lalere  saiignis  cl  aqua,  duo  sanclx 


sepelimur  Christo,  cum  sub  invocatione  sanctae 
Trinitatis  sub  trina  mersione,  in  fonte  lavacri 
qiiasi  in  quodam  sepulcrum  descendimus;  consur- 
gimus  Christo,  cum  exuti  omnibus  peccatis,  de 
ronte  qiiasi  de  sepulcro  egredimur.  Sed  neque 
mystcrium  trium  dierum  ac  noctium,  quibus  in 
sepulcro  Dominus  fuisse  legitur,  praeteritur,  cum 
invocata  sancta  Trinitatc ,  qnx  utique  vcra  lux 
est,  iti  fontem  descendimus.  Lux  est  enlm  Pater, 
Gt  in  lumine  cyus,  quia  est  Filius,  lumen  vide- 
mus  Spiritum  sanctum.  Facimus  autem  ct  tres  no- 
cies,  cum  tcnebranim  et  ignorantisepatri,  una  cum 
niendacio,  quod  cx  eo  natum  cst,  et  mendax  est 
sicut  ct  paior  ej::s,  et  cum  loquitur   mendaciumt 


233 


LIBER  DE  ORDINE  BAPTISIH^ 


2:4 


de  siiis  propriis  lo«|iiitQr,    canlradiciinus.  Sed  ei  A  meus  in  Deo  meo*  Quia  indnitme  vesiimenio  salutis^ 


(erlio  loco  spirilum  erroris  destniiiBus,  qui  in- 
spirat  pseudoprophetas,  ut  dicant.  Hsec  dicit  Do- 
Diious,  quos  Domiuu»  non  misit.  Destruimus  enim 
hoec  et  conculcamus,  si  eonsepulti  sumus  Ghristo 
eiiam  secundum  illud  quod  ipse  dicit  :  Ecu  dedi 
tohis  potestaiem  caicandi  super  serpentes  et  uor- 
fiones^  eisuper  omnem  virtulem  inimlei  {Luc.  x, 
19).  Qoae  siogula  ita  sunt  contraria  saucue  Trini- 
tali  ut  nox  diei^  ut  tenebrae  luci,  ut  mendacium 
Teritdti.  Fons  quoque  baptismi  simililudinem  gerit 
ftepnlcri  Cbristi,  quod  noTum  fuisse  legilurtquia 
qoieunqae  in  eo  consepeiitur  Ghristo  et  ei  consur- 
git  secundum  eumdem  Apostolum,  in  novitate  viue 
deambulare  debet.  Cujus  foiitis  septcm  gradus,  tres 


et  indumentum  justitia  cireumdedit  me  {Isa.  lxi,  iO). 
nie  vestimenta  istn  nos  custodire  faciat  qui  ea  dodit, 
ut  de  nobis  dici  possit  quod  in  Apocalypsi  scriptum 
est  :  Beatus  qus  vigilat  et  custodit  vestimenia  sua 
{Apoc.  XVI,  15).  Quia  ergo  omnia  in  bapiismi  ra- 
tione  redolent  mysteriis,  et  eiuberaut  sacramentis, 
opporlunum  erat  ut  novus  homo  nova  acciperel 
vestimenta  et  purgatus  veteris  noxae  coUuvtone^ 
candidarum  vestium  induerelnr  nitore.  Moyses  enini 
Aaron  et  filios  ejus  prius  aquis  lavit,  et  post  linteis 
induit  vestimentis,  quia  et  noster  venis  Moyses, 
qui  populum  de  ^gypiiaca  servitute»  de  gentililatis 
videlicet  errore  liberat,  qui  est  mediator  Dci  ot 
hominum^  sui  nos  inenarrabilis  sacramenti  uuda 


in  dcscensu  tres  noctes^   et  tres  in  ascensu   tres  B  puriflcat,  et  bonorum  operum  Indumentis  exomat. 


dies  significare  videnlur,  de  quibus  superius  di- 
ctum  esl.  Septimus  vero,  qui  et  quartuS)  ilie  esi 
de  quo  qnidam  ait  :  Et  aspectus  quarti  similis  filio 
bei  (Dan,  iii,  92).  Qui  fornacem  ignis  exstinguil, 
qui  est  stabilimentum  pedum,  fundamcntum  aqusc; 
ia  quo,  juxta  Aposldtum^  Inhabitat  omnis  pUnitudo 
dhfiniiatis  corpordliter  {Coloss.  11,  9).  Idcirco  autem 
baptismas  non  iteratur,  quia  et  Christus  non  am- 
plios  quam  semel  moritur.  Peccata  enim,  quae 
post  baptismum  committontur,  poenitentiae  lacry- 
ttiis,  dcemo&ynis,  et  ca^ieris  bonorum  operum  exhl- 
biiionibus,  non  baptismatis  iteralione  delentur* 
l>offlinico  interca  corpori  sepeiiendo   mundissima 


C^|us  facies,  manifestatio  videiicet  diviniiatis  (jus, 
lestimonio  legis  et  prophetaruni  in  moiHe  Ecclesias 
ul  sol  resplendet ,  ct  vestimenta  ejus,  id  est  sancli 
omnes^  efiiciuntur  sicut  lana  alba,  vel  sicut  nix. 
Gui  cum  Apocalypsi  gratias  agamus^  qui  lavii  nos 
a  peccatis  nostris  in  sanguine  suo-,  et  fecit  nos  regnum 
et  sacerdotes  Deo  Patri  suo^  cui  est  gloria  in  soBcula 
sceculorum  {Apoc,  i,  5,  6).  Hoc  etenim  regnum  et 
sacerdotium,  et  visibiii  chrismatis  unguento  per 
ministerium  sacerdotum^  et  invisibili  Spirltus  san* 
cti  gratia  a  Dom:no  linitur. 

Cur  sacro  ehrismate  capul  perungitur. 


lioleaniina  et  aromata  adhibenlur»  quia  et  is  qni  ^     g„j„s  unguenti  sacramentum  a  Moyse  primum 


Christo  consepellri  dcsiderat,  si  jam  aetas  permil- 
tii,  quamvis  mortuus  sit  per  originale  peccatum, 
qaod  adhuc  portal,  debet  tamen  bonorum  operum 
eihibitione  flagrare,  et  mundis  indui  vestibus,  de 
qoibus  propheta  sacerdotes  indui.orat  cumdicit: 
Sacerdoies  tui  induaniur  jusiitiam  (Psal.  cxxxi,  9). 
Si  ergo  aatequam  renascatur,  et  originali  peccato 
purgeior,  et  Christo  consepeliatur^  aromatibus  de- 
bet  fragrarey  odorem  praestare^  et  mundissimls 
Testibus  iadui,  quanlo  magis  renatus,  purgatus, 
Chrifto  coniivificatus,  in  novllale  vitx  ambukins 
nova  ereatura  effectus,  et  odoris  fragrantia  cxube- 
rare,  el  candidorum  vestimentorum  clarescere  de- 
bet  nitore? 

XIV. 
Cuf  albis  indttitur  vestibus, 
Ut  ergo  nosy  qui  mundo  morimur,  Christo  con- 
sargiains,  bononim  operum  nitore  induamur,  et  coe- 
lestiam  gaodiorum  spe  confirmemor,  decentissima 
ratione  angeins,  qul  ejus  resurrectionem  nuntiat, 
io  albis  vestibos  sedere  describitur,  et  qui  ejus  re- 
ditum  apostolis  nuntiant  in  albis  vestibus  apparent, 
el  nos  allMS  posl  baptismum  induimur  veslibos,  nt 
moDditiam  teneamus  in  opere  quam  accepimus  in 
regeneratioae,  servanles  et  nostram  innovaiionem, 
et  augelici  tplendoris  decorem,  et  dentur  nobis  sin- 
gulis  slolae  alb»,  spes  videlicet  immortalilatis  et 
aeiernae  felicitatis,  ut  cum  propheta  dicere  possimos: 
Gaudens  gaudebo  in  Domino^  et  exsultavit  spiritus 
Patrol.  CV, 


jubente  Domino  in  Cxodo  Icgitur  coropositum,  et  m 
Novo  Testamenlo  a  Domino  veraciter  declaratum, 
qui  unctus  est  a  Patre  oleo  laelitiae  prac  consoriibus 
suis  ;  cui  non  ad  mensuram  dat  Deus  spiritum, 
quonlam  in  ipso  habitat  omnis  pleniludo  diviuilatis 
corporaliter.  Ipsi  cnim  Ecclesia  dicit :  Oleum  effu- 
sum  esi  nomen  tuum ,  ideo  adolescentulo!  dilexerunt 
te  {Cant,  1,2);  quia  videlicet,  et  a  chrismale  Christi, 
et  a  Christo  Christianorum  nomen  exortum  esi. 
Aute  adventum  etenim  ejus,  reges  solummodo  un- 
gebantur  et  sacerdotes,  qui  eiiam  Christi  voca- 
bantur  ;  post  adventum  vero  ejus,  non  jam  soluin 
reges  et  sacerdoles,  sed  oinnis  hac  unctione  conso- 
,  crotur  Ecclesia,  quia  constat  eam  esse  rcgnum  et 
D  saoerdotium,  et  filios  cjus  reges  et  sacerdotes.  Ba- 
ptizatorum  itaque  capita  chrismate  liuiuntur,  ut  in 
regno  et  sacerdotio  Ecclesla)  delibuti,  et  Chrisltani 
nominis  praerogativam  accipiant,  et  ejus  membra 
qui  eos  redemit  et  eorum  caput  est,  efflcivaleant. 

XVf. 

Cur  mystico  tegitur  velamine, 
Quia  igitur  idem  Redemptor  noster  rex,  cui  per 
prophetam  dicitnr :  Regnum  tuum^  DonUne^  regnum 
omnium  saseulorumf  et  dominatio  tua  in  omni  gene" 
ratione  et  generationem  {Psat,  cxuv,  15),  qui  dlabo- 
lum,  mortem,  et  mundum  mirifice  triumphavit :  et 
sacerdos,  cai  per  eomdem  propbetim  dlcilur :  Tu 
en  sacerdos  in  ffternum  seeundum  ordinem  Melchi- 
sedech  {Psal,  cix,  4),  qni  se  Deo  Patri  in  sacriticiiiro 

8 


255  TBEODULFI  ACRELIANEKSIS  EPISC.  256 

obluUl :  dccciuissinnmi  esl  ul  sancU  n»%  Ecclesla,  A  Domini  Jeiu.   Tunc  imponebant  many^  tuper  tUos 
<|oae  uiiquc  corpus  ejus  csl,  el  regimin  sil  et  sacer- 


doliuiii,  cl  nos  in  ea  regenerati,  qwl  ejns  roembra 
sunms,  regcs  siinus  cl  saccrdoies;  reges,  ut  ei  con- 
tra  diabolum  virilitcr  dimicemus,  et  adffllolslraiio- 
Tiem  vitae  nostrse  admirabili  dispensatione  gubcrne- 
fiiuft :  ct  sacerdotcs,  ut  In  templo  Dei  sancto  quod 
somus  nos,  aliare  fidei  sBdiftcanles,  bonorum  ope- 
rom  el  hpstias  pacilicas  offeramus,  el  cum  Aposlolo 
dicamus  :  Benedkm  Deu$  et  PaHr  Domini  nostti 
Jesu  C/imrt',  qui  benedixit  nos  in  omni  benedictione 
spiritali  in  coelesUbus  in  Christo  {Ephes.  i,  5).  Dc 
quo  allari  fnmus  orationum  nostrarum  ci  quotidie 
ascendat,  juxta  illud  quod  ait  prophela :  Dirigatur 
oratio  mea  sicut  incensnm  in  conspectu  tuo  {Psat 


et  accipiebani  Spiritum  sanctum.  Dcniqnc  scien- 
dtim  cst,  quia  sicut  cu^tera  baptismatis  sacra- 
menia  per  sacerdoics  vistbiliter  fiunt ,  pcr  Deura 
ihvisibililcr  conseciantnr ,  ita  niminim  ct  Spi- 
ritus  sancii  gratia  per  impositlonem  maduum  et  ^ 
ministerium  episcoporwm  fidcUbus  traditur  :  prc- 
sby teri  vero,  licct  sint  sacerdotes ,  pontiflcatus  tn- 
mcn  aplcem  non  babent.  Hoc  autcm  soHs  pontinci- 
bus  deberi,  ut  vcl  slgnent,  vcl  paraclelum  Spiritum 
tradani,  non  solum  consuetudo  ccclesiasiica  dc- 
monf^trai,  verum  eliam  superior  lUa  lectio  Acmnin 
Aposiolorum,  quse  asserit  Petrum  ct  Joannem  essc 
directos ;  ^ui  jam  baptizatis  iraderent  Spiritnro 
sanclum.  Nam  presbyieris,  sive  absentibus,  sive 


CXL< 


,  %).  Capita  llaqoe  eorum  qul  regenerantur  ex  B  priesentlbus  episcopis,  bapllzarc  et  baptizalos  cbri- 


siqua  et  SpirUu  sancto  myslico  velamine  teguntur, 
ut  els  pcr  Petrom  dicatur  :  Vos  eslis  genus  electum^ 
regale  sacerdotinm,  gens  sancta,  populus  acquisitionis 
{1  Pet.  II,  9);  ut  hoc  velamine  et  diadema  regium 
.ct  sacerdotaUs  capitis  velamentum  significctur  :  et 
quia  per  capot  mcns  plerumque  in  sacro'  cloqnio 
accipi  solct,  juxta  illud  :  Respicite  et  levate  capita 
vestra  {Luc.  xxi,  28),  raens  renatorum  ct  regiae  di- 
gnitatis  ornamcnta,  et  sacerdotaUs  verticis  babeat 
tegumentum,  ul  et  contra  vitia  sacerdotaU  velamine 
luuniatur,  et  virtulum  gemmis  spiritaUter  cxornctur, 
ct  uiictione  sacrosancti  chrismatis  Uniatur.  Quibus 
eliaiii  septiforinis  graUae  spiritus  per  chrismatis 
iinclionem  conceditur,  ut  non  solum  spirilus,  qui 


smaie  ungere  licet,  scd  quod  ab  episcopo  fueril 
consecralum  :  non  lamcn  frontein  ex  eodem  oloo*^ 
signnre,  quod  soUs  debe^ur  cpiscopis  ctim  tradunt 
Spiritum  paraclelura.  Qui  Spiritus  paraclettts  sepli- 
formis  ctiam  gratia;  dicitur,  propter  septcnarii  mi- 
roeri  mysteriuin,  in  quo  summa  perfeclio  inleUigi^ 
tur.  Esi  enlm  composttus  cx  loio  primo  pari,  et  ex 
toto  primo  impari  :  ex  toto  prima  pari  qui  dividi 
potcst,  et  cx  toto  primo  impari,  qul  dlvidi  non  po- 
test.  Habet  enim  in  temario  mysterium  trinitatis, 
in  quatemario  Evangelii.  Sive  enim  tres  per  qua- 
tuor,  sive  quatuor  per  trcs  muUipUcemur,  ad  duo- 
denariom  numerum  surgitur,  quia  mysterium  san> 
ctae  Trinitatis,  et  doctrina  Evangelii  per  xn  aposto- 


sanctae  Trinitatis  habitaculum  efiici  mcreantur. 
XVII. 


uuius  est  cum  Patre  ct  Fillo  substantiae,  sed  totios  C  los  in  quatuor  mundi  partes,  orientem  videUcet  et 

occidctitcm,  sepicntrionem  et  meridicm  derivata  est. 

Hic  enim  numems  in  sacro  eloqoio  pro  perfectione 

poni  consucvit.  Consummatis  enim  Deus  operibus 

suis  scptirao  die  requievit,  et  Enoch,  qul  septfmu» 

cst  ab  Adami  cum  Domhio  ambulavit^  ct  ejus  trans- 

latio  spem  nobis  setcrnse  requlei  contolit.  Undc  et 

Jubilaens  annus,  in  quo  pienaria  requics  signatur, 

septem  hebdomadibus  eonflcitur.  Septies  enim  .se> 

ptem  fiunt  49,  qiil  monade  adiUta  nostnc  adunatio- 

nis  impletur.  Hujus  numeri  perfecUonem  prophcta 

commendat  cum  dicit :  Septies  in  die  laudem  dixi 

tibi  {Ps*  cxvitt,  464).  {^wyd  in  alio  psalmo  quasr 

exponens  aperit  cum  dicit :  Semper  laus  ejus  in  ore 

meo  (Psal.  xxxiii,  2).  Nam  et  Joanncs  in  Apocalypsi 

^  sua,  quod  scptem  scribit  ecclesiis,  generaUlcr  uni- 

versas  catholicae  crediiur  scripsisse  Ecclcsfx.  Cnde 

et  ipse  att .  Qui  habet  aures  audiendi  audiat  qnid 

Spiriius  dieat  EcctesUs  {Apoc.  ii,  7).  De  septenario 

Interea  numero,  qui  in  quibosdam  Scripturae  loci» 

unlversilatem  sive  perfectionem,  In  quibasdam  vcn) 

scptiformis  graliae  Spiritum  signlfieat,  mnita  el  ti^ 

Yeteri  et  in  Novo  Tcslamento  babefitur,  qiiae  per» 

sequi  iongum  est.  Nunc  videamiis  qualtter  Isaias 

propheta  ejuadem  Spiritus  septif»niii»  dona  enu- 

weret.  Cum  enim  de  Christo,  qni  ett  tirga  vfrtiiii» 

Domini,  prophelaret,  ail:  Egredietur  virga  de  radice 

Jesse,  et  fios  de  radice  ejus^  ascendel,  et  requiescef 

iuper  eum  spiritus  Dofiuiti»  spiritus  sapientiie  et  iit- 


Ctir  ab  episcopo  ron/irmatus  per  manus  Impositionem 
accipiat  sepliformis  gratioB  spiritum. 

Quod  ergo  prcsbyicris  baptizatos  chrismate  uih 
gucre  licet,  Spirltum  vero  sanctum  pcr  manus  im- 
positioncm  tradere  non  Ucet,  antiquus  iste  mos  ab 
apostolis  Ecclcsiae  est  traditus.  Sic  enim  acrtbitur 
iii  Aaibus  Apostolorum :  Factum  est  amtem^  cum 
Apello  esset  Corintki ,  ut  Paulus  peragratis  superio^ 
fibus  partibus  veniret  Ephesum^  et  imemret  quosdam 
VtiseipuloSf  dixitque  ad  eos  :  Si  Spiritum  sanctum 
auepistit  eredentes  ?  At  iUi  dixerunt  ad  eum  :  Sed 
neque  si  Spiritus  satsctus  est  audivimus.  Itle  vero  ait : 
Jn  quo  ergo  baptutati  estis?  Qui  dixerunt :  Joannis 
baptismate*  Dixit  autem  Paulus :  Joannes  baptizavit 
baptismo  pmnitentim  popti/ttm,  dicens,  in  eum  qui 
venturus  est  post  ipsum  crederent^  hoc  est  in  Jesunu 
His  audilist  baptisuiti  sunt  in  nomine  Domini  Jesu ; 
et  cum  imposuisut  illis  manus  Paulus,  venit  Spiritus 
sanctus  super  eos,  et  ioquebantur  linguis  et  propheta- 
bant  {Act.  XIX,  1).  Item  in  aiio  loco  :  Cum  audissent 
apostoli  qfii  erant  HierosolgmiSt  quia  recepit  Samaria 
verbum  Dominif  nuserunt  ad  eos  Petrum  et  Joannem  ; 
qui  cum  venissent^  oraverunt  pro  ipns  ut  acdpereni 
Spiritmn  sanctum.  Nondum  euim  in  quemquam  Hlo- 
riun  venerat^  sed  baptixati  tanlum  erant  in  nomine 


257  IJBER  DE  ORDlISE  BAPTISJn.  2r»« 

teliecius,  spmius  cotUiih  et  foriiiudmis,  spiritus  scien-  A  qiianquara  ex  unius  spirilus  ronte  procodaiii,  viJon- 


tia  et  pietatis ,  et  replebit  eum  spirilus  limoris  UO' 
mini  (Isa.  xi,  f ).  Super  hunc  florem,  qui  de  virga 
Jesse,id  esl  beatacltari»  seinper  virginis  partu  egres- 
sas  esl,  requi^vit  spiritusBonTini,  quia  in  ipso  com- 
placuit  omnem  plenrludinem  divinitatis  babitare 
corporalitcf.  Nequaquam  per  partes,  ut  in  Cicleris 
sanctis,  quibud  alii  datur  sermo  sapientiae,  alii  senuo 
scienti:e,  alii  gratia  virtutum,  et  caelera,  quibus  uni- 
caiqne  datur  secuiidam  mensnram,  sed  plenissime. 
(Jude  et  apostohis  ait  :  Non  ad  mensuram  dat  Deus 
spiritum  {Joan,  iii,  34) ;  et  propheta  :  Ecee  puer  meus 
queni  elegif  electus  meus  tn  quo  complacuit  anima: 
mea*,  P6nam  spiriittm  tneum  super  eum ,  judiciutA 
ffentibtts  prdferet  (Isa.  XLit,  I).  Ut  enlm  in  eo  per- 


tur  quodammodoquasdam  haberc  propriet.itefi.  Aliiul 
enim  esLjsaperc,  alindinteingerc  :  quia  multl  ^['tern» 
quidem  sapiunt,  sed  haec  Inlelligcre  minime  possunl. 
Sapientia  ergo  mentem,  quam  inseJcril,  dc  astcrho- 
ruui  spe  et  certitudine  replet :  et  intcUectus,  eo  qud.l 
Fecreta  pcoetral,  cor  quod  tetigerit,  reficiendo  cjus 
tenebras  iUustrat.  Consifium ,  duni  esse  aliqiicui 
praecipileiii  problbet,  rallone  anfmum  replet.  Pvrti* 
tado  vcro,  cdnt  adversa  noo  meiuit,  tre|$idanti  roenil 
confldentiim  praebet.  Scientia  ,  cum  Ignorantiam 
fugal,  Irnninc  suo  quem  rejWcverlt  fllustrat;  Pleia» 
miserfcordi;t!  opcribus  cum  qucm  repleveril  exube- 
rare  concedit.  Timor,  dum  premH  meulem  iie  do 
praesentlbus  Superbiat,  de  ftjturis  lllam  spei  refe- 


petna  habitatione  requiesceret,  ad  eum  Tenit,  jaxia  fi  ctione  confortat.  Slc  enntt  quodam  admliiiculo  suo 


Joannis  BaptlstB  testimonhim,  ctni  ait,  fidi  Spiritum 
descendentem  qUad  coltttiibam  de  easlo^  et  mansit  sur 
per  e«m,  et  ego  nesciebam  f//nitt,  sed  qtti  misit  me  ba- 
ptizare  in  aqua,  il(e  mihi  dixlty  Super  qnem  videris 
Spirifum  de$cehdenteiA  et  manentem  m^er^tfm,  ipse 
est  qui  baptiitat  in  Spiritn  saneto  (Joan.  t,  52).  Qtri 
spiritQS  Domini  appellatur  et  spirkut  sapienti» , 
quia  de  Christo,  qui  est  sapierHia  Dei,  scriplum  est: 
Omnia  per  ipsum  facta  iunt,  et  iine  ipso  factum  ett 
mhil  (Joan.  i,  5) ;  et  In  Psalmis  eanitur :  OiMm  fiM^ 
qnificata  sunt  opera  tua^  Bomine,  amnki  in  sapientia 
fecisti  {Psal.  cin,  S4).  El  io  alio  loeov  M  TritiiM 
aperte  nMnistrafur,  seriptttm  est :  ¥er§d  Donmm  cmH 
firmaii  mnty  et  wpiritu  oris  ejwi  omniB  vkims  eormn 


Invicem  sibl  succurmnt,  ut  dnm  aRa  alire  snffbga- 
tnr,  Tits^  ordo  et  statu^  dedsntissltne  coinponatur. 
Minor  qnippe  est  saptentia  dt  intelfectii  careat,  9i 
Talde  Inntilis  Intelleetoa  est  sl  ex  «aplentift  hdn  sol^- 
sistat :  qttia  cnm  aki^ra  sfne  iaplentt^  ptmdtri^ 
penetrai,  sna  ifhtm  letitas  gravtns  rmtnrum  leVaK 
Tile  est  bonsflitlm,  cii!  rolrar  fortitiidlnid  #eeM,  qiilt 
qnod  traetando  lAreneriti  eafcml  Tiriba»  nwpd  ii 
perfef tlonem  eiperis  nob  perdncil.  Et  ralde  fbftHado 
d<istrdhnr,  uisi  per  fonsiliirm  fnleiatur,  qitia  qoo 
plns  se  posse  consfioit,  e»  rlrtiHi  slfie  ratioiite  nio- 
deramine  detertus  in  praeceps  rait.  NaHa  e^  scfien- 
tia,  81  ntHifat^  pietatis  Mit  habel :  qnfs  dmii  hont 
cognita  exseqe)  negfigit ,  seaa  td  Jndfefiin  treitas 


[PsaL  xxtii,  §).  Qnit  per  Christnil,  qnl  eslTerlmm  C  sirittgit.  Et  yalde  iantlttt  C9f  pietas,  ii  ftcientlx  dis- 


IkMniiM,  Id  est  Patrls,  de  quo  scriptuni  osl,  In  prtn- 
cipio  erat  Verbum  {Joan,  i,  1)^  c<eH,  YldeUocl  ftaii- 
cti  pnedicat<NPet,  ftoi  enarrant  ^toriam  Det,  £acti 
suni,  ei  Sf  irittt  $»octo,  qui  eet  eoroai  eoDfftbtttii- 
titlis,  qui  tb  uirot«e  pnM^l,  einiiis  Virtos  e^ran; 
quit  omnium  staetoruia  ornatut  el  yirtot  Spiriliis 
stncti  iospirttioBe  subeislit.  El  ApMoUit  scribit , 
Cliristus  Dei  virtus  et  Dei  $»pien$ia  (/  Car.  i,  fti).  £t 
in  Proverbils  legilor,  Deus  in  sapientia  nm  [undavU 
terram,  et  paravit  ccelos  in  pmdentia  (Prov.  iii,  19). 
El  qaomodo  iden»  seriiio  DeiOiBt  voetlar  las  et  Tilt 
et  resurrectio,  sic  spiritus  sapientiae  et  intellectus  i 
ciMisilii  et  fortitudinis,  et  scientiae  et  pietalis  ae  t(- 
moris  Domini  nuncupatur;  non  quod  diversus  sit 
juxta  differentias  nominum,  sed  quo#  OfM  ttqMe 
idem  concttrnm  ▼irtulam  fons  sit  atqoe  principiam. 
Absqne  Cbristo  igitnr  n^  sapiena  quit  esse  poleit ; 
nec  inteliigens,  nec  eOnsiHarftfB,  nec  mih^  nec  efu- 
diUis^  nec  plenus  timore  Doroini.  Et  hdc  sciendum 
est  qood  spiritus  Domhil,  n^\cM»  et  itterteetue, 
consiUi  et  fortitudinis,  scientiae  et  pietatis,  ae  limo- 
ns  Dooiiiat,  uk  eol»  scfilfliitriw  nwienit,  qos  sepMm 
ocoH  tn  uno  lapide  dkoBlHr  Ztehariie  (Haeh.  m^  9), 
requittcat  aii|ler  vi#gtflK  et  flerem  qui  de  Jes ae,  ic 
per  hoc  tt»nM)  Dtfid  «trieuU  lltt»e  enu  spiriXMm, 
i|ui  a  Patre  Filioque  proctdit,  idcm  Domioos  aposto- 
Ut,  et  per  tpettolenim  el  eonMi  suecessomio  miiiir 
—  sierium  sanet»  soie  trilMiU  Ecclesise.  €u|u$  dooa  -, 


creiioiie  etreti,  qoit  dum  mittt^  btne  •eientia  Hlu- 
■lintt,  qooAOdo  niaeretiur  ifiMitttto  Tlmtt  qimiiue 
ipse,  htt  elitm  virtutes  li  oon  ktbiierili  td  in^m 
opiis  procvl  dobio  bena  thiMNHi  Mirgil :  qd  <lm 
ad  cuocla  tfepldtli  iptt  aoi  fnrmidkit  t  boois  omiii- 
bottorpeos  vtetk  SomaiopeieHtqoeohserttodflm 
esi,  et  ipsiea  ttocii  Spiritot  t^oloriom  imfienHt- 
doni»  iie  stpieoiit  elevet;  oe  inleUeetotf  dom  tubll- 
liter  currii,  tberrel;  ne  coDsiliunt,  dum  se  ipoUipli- 
cat,  confundat ;  nc  fortitudo,  dum  fiduCiam  pncbet, 
praecipitet;  ne  scientia,  dom  norit  et  noii  dttfglt, 
inflet ;  ne  pletad,  duni  se  extra  rectiiudinem  liicli- 
nti,  hit^rqneat;  ne  timor,  diim  ptus  jusio  trepidal , 
-^in  disperaiionis  foveam  mergat.  S<^iendum  sane 
qoeAlMedQfborum  spiritaliuih  distributiones  in  cor- 
pore  Christi^  quod  esi  Ecclesit,  his  fuicitntiir  tdmi- 
i^utff .  to  to  tero  qiii  est  f^s  laminis  et  origo  bo- 
nkaltef  plcnealqte  pe^cte  idcoolptrabiliter  atque 
Ineffabiliier  regneni.  Siipieniia  ntmqoe,  qos  et  in 
^irginlft  nMre  iWi  do#tW8)  el  in  mondo  Ecdesiam 
aBdificavit^  hab6t  spiritom  sapienti»  qoo  omnia  sa- 
pienuytgii;  Uiieii^^eiiiia^^  qot  coocta  tretiM  secic- 
torom  rimaior :  oMNii»  foe  emeu  com  magna  dis- 
pensatione  feriii  qiut  eat  mtgoi  eenslUi  Aogtlus ; 
fortiludinis,  fuio  tUiogii  omoit  t  iae  otqoe  td  fi- 
neoiiQrliier,  eia  nullo  vinci  potest :  scienliae,  qnia 
nibil  ignorti,  etcepiis  his  (yiibus  dicioros  c&^  : 
Nescio  va$  (Mattki.  iiv,  19);  pieutls,  qirit  homU^em 


439 


THEODULFI  AURELIANENSIS  EPISC. 


ilO 


qttem  boailale  creaTit,  jusUtii  damoaTit,  pietate  re-  A  (Jodn.  vi,  55).  Est  enim  sacrificium  salotare,  quod 


ilemit ;  timoris,  propter  eos  <[oi  timore  Domini  indi- 
1(601  quu  parvuli  sunt,  quibus  per  Propbetam  dicit, 
yemu^  (tln^  audite  me^  tiwMrem  Domini  docebo  vo$ 
(PiaL  ixxiii»  f  i).  Ihiia  eff  0  ille  ad  inOrma  nostra 
descendens  exinanivit  semeirpsom  formam  servi  ac- 
Cipiens»  bumiliavit  semelipsum  usqoe  ad  mortem» 
ti  inolinavit  semetipsum,  ut  nos  jacentes  ad  se  eri- 
Jcret,  non  ineonvenienter  spiritus  Domiui,  qui  super 
eum  requiescit,  a  sapientia  incipit,  et  per  decentis- 
simos  gradus  ad  timorem  usque  descendit  Nos  vero 
a  timore,  quem  foras  cbaritas  mittit,  venienles  ad 
timorem  castum  qui  permanet  in  saeculum  saeculi, 
;pervenimus  ad  pietatem,  ut  pietatis  operibus  exor- 
iiati  veniamus  ad  scientiam,  non  quae  inflat,  sed 


et  in  Yeteri  Testamento  Melcbisedecb  rex  Salemia 
typo  corporis  et  sanguinis  Domini  obtulit,  et  in  Novo 
idem  mediator  Dei  et  bominum  antequam  traderetur 
adimplevit,  cum  accipieos  panem  et  calicem,  et  be- 
nedicens  eis,  et  tradens  discipulis  suis,  bxc  in  sui 
commemoralione  fieri  pnecepit.  Uoc  ergo  ii^sic- 
rium  sacrincii,  derelictis  ac  finitisveleribus  bostiis, 
Ecclesia  celebrat,  offerens  panem  propter  panein  vi- 
vum  qui  de  coelo  descendit,  vii^um  pro  eo  qui  dixit « 
Ego  $um  vitii  vera  (Joan,  xv,  1) ;  ut  per  visibilem 
sacerdotum  oblationem,  et  invisibilem  sancti  Spiri- 
tns  consecrationem,  panis  et  vinum  in  corporis  et 
sanguinis  Domini  transeant  dignitatem.  Cui  san- 
guini  admiscetur  aqua,  sive  quia  de  btere  Domini 


ifuam  cbaritas  «dlficat;  a  scientia  ad  forlitndinem,  B  cutn  sanguine  flnxit,  sive  quia,  ut  mijores  ioteiiigi 


'  ut  soientiae  deeere  exomaii  fortiter  contra  vitia  di- 
micemus :  a  fortitudine  ad^nsilinm,  <it  ea  qose  for- 
4iter  agimus,  consilii  gravitate  mttniamus :  ut  actibus 
'Mostris  ooMilio  obtemperatis,  ad  arcana  inteUectiis 
4ntraiiles,  odeam  veniamus  sapienUam,  quae  iniiiufn 
*lud)et  timorem  Domini;  ut  sapienler  omnia  com- 
.pientes,  et  inlellectum  bonum  (aciendo  babenies, 
^lii  sapienti»  admitti  valeamus,  per  quam  facta  sunt 
omiiia  :  qiiae  et  anle  saecula  a  Patreineffabiliter  ge- 
-«ita  esty  et  in  flne  saeculorum  eamem  nostrae  sain- 
lis  cansa  dignala  esl  accipere ;  quamcaraem  fideli- 
•boa  snis  edendam  tribuic  cum  dixit :  iVtJt  manduca" 
ver\ii$  earnem  fUU  homlmt,  ei  biberigi$  ejus  eanguh- 
M»,  nam  kabe^ii  tntam  in  vobu  (Joan.  ^h  ^i  S6}. 

xvin. 

<lw  earporeei  ianguine  Dominicoeonsummetur. 

■Propler  banc  vilam  adipisoendam  et  baptizamur , 
«I  4^  enme  pasdmiir,  et  ejus  sangoine  potamnr, 
qnla  neqnaqimm  poasiimus  In  ejns  corpus  transire , 
«ftisi  hls  oncramenlis4ilibiiamnr.  Sic  enlm  ipse  ait : 
'Caf^wea^vere  esl  cUfue^^  eanguis  meme  vere  eet  po- 

'**  5*^'  ^'*  ^^ '  *' '  *'"'  manducai  meam  eamem 
oi  kikii  meum  smHjwt nem,  in  me  manei  et  ego  in  Ulo 


volunt,  sicot  per  vinum  Gbristus,  ita  et  per  aquam 
popuius  significatur.  Yinum  enim  et  aqua  insepara- 
biliter  in  calice  miscenlur,  quia  et  Ecclesia  capiti 
suo  Cbristo  inseparabiliter  Juncta  cobaeret.  Moreui 
ergo  accipiendae  Eucharistiae  a  Domiiio  tradiium 
Ecclesia  tenet,  ut  cum  ex  aqua  et  Spiritu  saucto 
quis  renascitur>  corpore  Domini  pascatur,  el  san- 
|[uine  ejus  potetnr  *  ut  in  corpore  Cbristi  tr:gecto, 
et  iUe  in  Cbristo  maneat,  et  Cbristus  in  eo  :  ut  isUus 
^ibi  Ibrtiludine  roboratus,  exemplo  Elix  veniat  us- 
que  ad  montem  Dei,  Chrlstum  videlicet,  qui  est 
mons  domus  Demini  praeparatus  in  vertice  moniiumy 
et  €jus  dono  ad  aeternae  lieatiludinis  gioriam  ^rac- 
eedat,  ubi  satieUir  in  bonis  desiderium  ejus,  et  cum 
G  Propheta  dicere  .possit :  Ego  auUm  cum  juetitia  ap^- 
^Mrebo  in  conepectu  tuoy  tatiabor  cum  tnamfeetabiimr 
gioria  tua{Peai.  xvi,  i5)v 

•Ecco,  vlr  vederabiils ,  quod  pmdenierJBssisil» 
bnmiiiter  implevf,  depreCans  sanctiutem  vestmiu , 
utcum  de  his  Inlerrogalionibns  allioresiresponsidues 
Inveneritls,  lilis  adhibitis,  istas  non  rcjiciaiis,  duiii- 
modo  apostollca  auctoritate  omnia  sunl  ^banday 
et  quae  bona  snnt  retinenda. 


Eece  tir  vOterabiHe.  Cbosiilam  banc  addttnl  uia  exemplaria  qu«  dixi :  in  solo  deeslt  Corbdenti. 


THEODULFI 

AUKELLkNENSiS  BPISGWI 

*  DE  SPIRITU  SANCTO 

Veierum  Pairum  eeniefUiw^  ^d  a  Paire  Filioque  procedai. 


KLEFATIO  AD  CAROLtnk  MAGNUM 
IMPfiRATOREM. 
tmperii  veetri,  rex  inclyie,  Josm  seouius, 
Defero  TboiMlullus  hoc  documenla  iibens. 

•  De  Sjriritu  iancto.  Hunc  quoque  libmm  Caroli 
Hagni  Jussn  a  Tbeoduiro  scripinm  docei  pnefatiQ; 
lA  qna  de  litulo  eliaoi,  qui  in  exempiari  nostiodeii- 


D  Qttis  Palre  seo  Nalo  procedere  Spirilus  almoi 
Aslruitur,  legis  hoc  reboanle  Inba. 
Hoc  Evangelium,  boc  promil  Apostohis  aodor, 
Uoc  canlt  nnanimis  vox  pia  sacra  Patmm. 

derabatur,  conjecimus.  Potult  enim  et  aliter  con- 
cipl,  qualem  in  altero  ijusdem  argumenti  et  note» 
sed  incerti  auctoris  iibro  ad  Caroiumenmdem  scriplo 


i(l  MS  SPIRITU  SANGTO» 

Perge,  libeHe,,  celer  CaroU  ad  vestigia  celsi  A  Vlfilius  Afer. 

Regis,  el  o  pie  dic  indaperator  ave. 
Stralas  bami  plantis  da  busia  grata  decoris 

llinc  sargens  digna  roox  pete  sorte  genu. 
Ei  si  in  te  rutilos  oculonim  flxerit  orbes, 

Et  te  ciem^nter  sumat  am(Baa  inanus , , 
El  roget  UQde  y^is,  quid  vis,  quo  tendis» 


V» 


Pnideiiclos. 


B 


es  ani 
[quis, 

Protinus  buic  supp^ex  lali^^dicia  dat^is. : 
Qiii  duce  Tbeudulfo  per  plurima  prata  cucurri, 

(loribus  en  ailsum  ceniis  onustus  ego. 
QuQd  Patre  proceJat  seu  prole  Spiritus  ahnus, 

Asiruere  studeo  doi^matibus.QJei. 
Cuinque  illis  venio  dextrapi  cpnrerre  paratus, 

Qui  secus  incedufit,  bancquc  viam  fugiunt. 
Sictu  :  si  mox,,non  poteris,  pius  inferat  ille  : 

Sic  p^tero,  potero,  rex,  Deus  addet  opem. 
Ipcijia  sanctorum  mecum  est  sententia  vatum, 

Quos  bene  spiramen  flaminis  bijus  agit 
Tuque  manum  injicies,  vegetat  quem  spiritus  ille, 

•  Causa  tuo  cujas  teinporc  coepit  agi. 
Qui  decus  es  mandi,  lux  regnf,  tutor  et  aequi, 

Catholicoe  et  fidei  murus  et  arma  simul 
Jnsia  jubes,  injusta  vetas,  largiris  bonores. 

Artibus  ingenuis  rite  alimenta  paras, 
llas  et  amas  et  amare  jubes,  r^creasque  (^vesque, , 

Gurgite  de  illarum  pocula  larga  bibis. 
Quid  rc^feraoi?  virtule  ckiis,  pietate  redundas,^ 

Inque  bonis,con<;tis  te,.scip,  nemopnsil. 
l^  libi  si  dical,  dextram  impositure  duellq, 

^Qre  vii:tutis  amodo  si  quid  bab^. 
Xu  fflox,  arma  patrum  vasto  de  gurgite  sumpta 

Cemito,  quae  docuil  lex  nova  sive  vetus. 
Uis  dum  noslra  acies  munita  faliscerenescit, 

Cum  vero  vinces  cujus  es  ipse  sequax. 
Fulgida  splendifluis  aderil  victoria  pannis,  ^ 

Et  voti  sancti,  rex  pie,  compos  eris», 

IRDICULUS  AUGTORyM  QUl  GIT^NTUR. 

Atbanasiu;..  Crregprius. 

Cyrillas.  I^idorus. 

Hilarius.  Prosper. 

A|nbrosiu$«  Folgentius. 

Didymas.  Hormisda. 

Ajugastiiius.  Leo. 

vidimas  bis  verbis,  TeHimonia  ex  ioeris  volummhiM 
coHeeta^  ex  quibus  a^erte  ostenditur  quod  Sjnritus 
Mnetus  a  Patre  et  Ftlio  procedit,  et  qualem  sancti 
(Jypriani  prxferunt  tres  libn  Testimonionim  adver- 
siis  Judaeos.  Faerunt  eliam  qui  bujusmodi  Testimo- 
nionitn  libros,  quod  baec  excerpta  et  collecta  essenl 
ex  variis,  Eclogas  nominarent,  al  de  Pelagio  narral 
Gennadius,  cap.  42  :  c  Pelagius,  inquit,  ao^qua^i 
proderetur  haereticus,  scripsil  pro  actuali  conversa- 
lione  Edogaramex  divinisScripturis  Hbniniunum.  > 
Sic  enim  ibi  legunt  optimi  codices ,  non  Euioqiarum* 

•  Causa  ccejrit  agi.  Tempua  dcsignat  qMO  Ubruin 
aonscripsit,  annuiii  videlicet  809,  ciim  Garolt  jussv 
celebrata  est  Synodus  Aquisgranensis,  in  eaque  a^i- 
tari  coapta  quocstio  de  processione  Spirtliis  sancti : 
cujiis  definiend»  caiisa  legatio  Rpmam  ad  Lconcin 
Papam  missa  cst,  ut  Eginbar«ltis  ct  casteri  annalium 


PfocIos. 

▲gnellus. 
^  Atharasids,  qnod  Spiritui  oanetuo  a  PatroFiHomte 
procedat,  in  Ixhro  auem  uriprii  comtrm  AH(um  iaf' 
reticos  tic  dicit  {Ltb.  vu^  : 

Ego  credp  Filium  in  ?pAre  el  PatieoK  in  Filip,  Spi- 
ritum  quoque  p^rHcljtum,  qui  procedit  i^  Pa^re,  el 
Filii  esse  et  Pa^ris,  qula  et  a  Filio  procedil,.sicul  in 
Eyangelio  scriptum  est  quod  per  insufllalipnem  suam 
dederit  discipulis  suis  Spiritum  sanclom,  dicens :  Ac 
cipite  Spiritum  sanctum:  cujus  remiseritispeecata  r«- 
missa  sunt,  et  cujus  retinueritis  retentq  sunt  {Joam. 
XX,  22).  Et  ideo  inseparabilem  confiteQr,TriuiUlem« 
necextorremFilium  aulSpiritum  sancluqi^u^l  bae.- 
relici  loquuntur  :  a  Deo  Patre  dico,  quoniam  FiliaSt 
qui  est  Dei  sapieulia  Patris,  igse  esi  et  vobiBtas  l^alria, 
qoae  semper  in  ipso  fu^,  el  ipi^  e^.n^gna  ctfMUii 
angelus. 

Item  idem  M^eodem^  opere  {Uk*  vui). 

De  Spiriiu  vero  sancto  dabium  non  esl  qood  aihil 

ignorei,  neo  sii  exlorris  a  Patre  cam  aine  Spirta 

sanctoPatrem  fuisse  aliqotndo  samBMedemenii»  esl 

difcere,  qooniam  ipse  urutatur^  secandum  Aposlolom, 

sicoi  saepe  dletumresl,  profunda  et  atta  Iki  (/  Cer. 

II,  iO),el  qood  idemSpirilos  Filii  sil,iiiollisScripto- 

rarom  tesliinoniis  probalum :  el  qood  tol^  imuieil 

in  Filio,  el  sicul  procedil  a  Deo  Paltei  ila  proeeM 

a  Filio,  ol  lota  Trinilas  onos  oredaOir  fteos..  NHrii 

estergoquod  facialveldisppiialPalersiottana  aapioA- 

Q  lia,  nibil  qood  noverit  vel  disponat  sine  soo  sapcto 

Spiritu,  de  quo  Propbeta  sic  ail :  Spiritus  paraelUus^ 

spiritus^sapientia  et  inteHectus,  spiritus  eonsiiii  et  «tf^ 

tutist  spiritus  sdentite  et  pietatis  {Isa.  xi,  2),  qoaeoni- 

uia  in  Deo,  qui  esl  TriniUs,  oonsislunt. 

Item  in  eodem  libro  {Hb.  viii),'  quod  in  Patrerit  Filins 

et  Spiritus  sanctus^  et  quia  Spiritus  Mficliui.a  Iko 

procedat^  ubi  non  excluditur  nomen  FUU, 

Serviendnm  ilaqoe  eslCbniMolllio,  qoia  el  pfii- 
feclus  Deus  el  verus  est  FMips  ;  el  qui  fldeliter  sev 
vii  Filio,  Palri  servii,  et  ^piritm  saqclo  qal  la  eo  eaV: 
el  qui  adoral  Palrem,  in  ipso  adpnil  Filiom,  ei  Spi- 
ritom  .sanctum,  qaia  in  l^lre  esl  (ilips  el  Spirkos 
sancius,  quia  Deo  Pf  Ire  procedl|«  ipso  Domino  4i« 
cenle,  Ego  in  Patre  et. Pater  in  me  est  (/ooff „xiXt  M ) ; 
jj  de  Spiriui  quoqi^  sancto  ait,  Spixitm  amem.  pera' 

nostronim  auctores  Iradunl. 

^  AtlMnasiuseontraAriama.  QUae  hicleslimaiiia 
SYib  Atbanasii  nomine  proferuptiir»  ea  unico  deraplo 
desuinpla  sunt  omnia  ex .  lijiiris  xi  de  xrinitate, 
qui  Latino  tantum  sermone  inter  Atbanasij  opera 
erroumfenintur.  lamqulppe  inoleverat  nt  Athanasio 
Iribuerentur  :  cujus  ilein  nomine  citantttr  passi»  ab 
Hlqcmaro  Qonlra  Golbe&catcum  Denon  <nM  dritfOe. 
Gxtenim  suppositos  omnes  essepersptpium  est  Nec 
errabit  fortasse  qul  ab  illo  ipso  Yigilio  concinnatos 
exislimarit^  a  qoo  Atbanasii  qiioque  citm  Ario  dispci- 
tatio  conficia  est.  Conjecluram  ceBie  firmabil  ami- 
quiis  ct  probi3D  nptsc  cpdex  Flpniacensis,  in  quo  cuni 
Yigilii  libris  adversus  Neslorium  ei  Eutycbem»  n 
cum  Dispulatione  qunm  di\l,  undecim  etiam  bi  li* 
liii  conjunguqtur,  quaslad  eumdem  auctorem  peC\ 
tineunt. 


m  THEODULFI  AUREUAWENSIS  EPISC.  Ul 

^litus,  qu}  a  PM4  i#eo  procedii  (/•«ib  »¥•  SWlj.  El  A  J«nx»l  ^e  l^ewona  sancli  SpiriHw,  Chiii  «enerk  advo^ 


(.iim  Filiuoi  qaw  ftiofat,  in  eqPairem  ajdorai,  tt  Spi- 
riiam  sanctum,  quia  in  ipso  est  Palar,  diceAte  ^o, 
Qu  mevHUi,  «Kfel  et  Patrem  meim  {Jqmh.  xiv,9)  $  e« 
iterum»  Pater  mUfim  in  memauen$,  ipu  faeil  apara 
ijbid,  V.  10).  De  Spiritci  vqiro  feancto  slcait,  i//e,  in- 
quit,  me  ctarilicabit^  quia  de  meQ  acciplet^  et  annun' 
tiabit  vt>bi$  (Joan.  Tfi ,  14)  ;  et,  Omnia  qutecut^que 
fihbet  Patery  mea  sutit^  propterea  dixi  vobit  quia  de 
peo  accipiet  (fWrf.T.xv).  Spirilns  Itaque  Palri8,Spi- 
rltnsFilii  est,  Apostoto  dicente,  Qupnlam  autem  estis 
idi  Bei,  miiit  tfeus  tfpiriium  Fttii  tui  in  corda  noilra 
(Ca/.  IV,  6) ;  ct  itenim,  Si  quh  autem  spiritum  Christi 
non  habet,  hk  non  est  ejus  (Rom.  viii,  9) ;  et  itenrni, 
Scro  enim  qnia  hoc  mihi  proveniet  in  salutem  per  ve- 


catus  illey  quem  ego  mittam  vobis  a  Patre  meo  Spiri- 
tum  veritatis^  qtii  a  Patre  procedil,  Ule  testilicabitur 
de  me  (Joan.  xv,  26).  Itane  non  alter  eat  qui  mitlit, 
et  ai;us  est  adaeque  in  persQna  de  quo  procedit,  e| 
aitei*  est  hic  ipse  qui  venit  ?  Denique  si  una  essei 
personf^,  a  quo  roiueretur.yel  a  quo  procederet?  Sic- 
iit  Apostolus  hxc  in  salutfitione  ad  Corintbios  con* 
ftrmabat  dicens  :  Gratia  Domini  nottri  Jesu  Christi^ 
et  charitasDei^  hoc  esl  Patris,  et  communicatio  sancti 
Spiriius  cum  omnibus  vobis^  amen  (II  Cor.  xiu,  15)* 
Ifonne  aperte  per  singuia  nomina,  sicut  et  ^uperiu^ 
conlinetur,  singulas  personas  ines^  distinxit?  tta- 
que  aiter  est  Paler  in  persona  qiii  genuit,  et  alius 
Filius  qui  unigeiiitus  ab  ipso  est,  et  alius  Spirilus 


$tfamoYatidnemetsnbmini$tratipnem\piritusDominij^pancn^^^   qui  de  una  natura  procedil.  Sed  dici^ 
<J/imH  iPMlipp.h  19).  In  EvangeUoqiMque  ipseDo-  '  rtibi,  Ijaeretice,  quemadmodum  Spiritus  de  unica  na- 

tura  consistit  ?  Ecce  Filius  testatus  est  de  eo  quod 
a  Patre  procedit^  et  sic  prosecutus  est,  et  4e  meo  ac^ 
cipiet  (Joan.  xvi,  U). 


wfinis  ait,  ParacHtus  Spiriiw  sancius,  quem  mittet 
Pater  in  nomine  meo  (Joan,  xiv,  ^6).  Et  in  Actibus 
apostoiojrw  ita  legiftur ;  Trmtseuntes  aptem  Phrtjgiam 
€t  £a/aftam«  veM  Mifil  a  Spirku  saoatotoquivethim 
«»  Ji§ia;imnvems90m  Mutem  m  Mesopotamiamj  ten* 
Mmni  in  Bithymam.  at  non  permtiil  eos  l^rkus  Aa- 
imtHJUl^  XVI*  i$).  Manifeaaaskiiis  igiliir  iestimonif 
yM4>aturquo4^^"ii^*s»^i«»t  ^I»i^^  paracliiaa, 
aiju^m  qiii  a  Patre  |^io«edii>  apiriius  ait  Filii,  apiri* 
aoa  CiiriMi,  spminsJe^ii.  TeU  enim  TriDitat  inaepa- 
jrabiUter  in  uo4  «ubftUntia,  d|viaiute  atqpe  poteniiai 
adorapda»  eol^Mia,  pn^icanda  esletaiiuuida. 
lim  Mm  ht  i^dem  Ubn  (Ub.  i)>  Qu^  Spiritui  san- 


Item  idem  in  libr(f  de  professione  Regulee  catholicm 

(iib.  vii)* 

Verbo  Domini  ccbU  firmati  suht^  et  spiritu  oris  eju^ 

omnis  virtus  eorum  (P<a/.xxxii,6).  Utique  Verbuiu 

Filium  dedaravit,  Dominum  autem  Patrem  ejns  in-r 

dicavit,  et  spiriUim  oris  ejus  principalem  spirituiii 

esse  demoostravit.    Yides  quam  breviter  singulas 

signiflcationes  in  personis  esse  distlnxit,  id  est* 

yerbum^  et  Dominum,  et  Spiritum.    Sed  et  unain 

operationem  in  bis  esse  ostendit.  Nam  si  te  adhuc 

Uusnic  Pater^t^necyiUus:  se4  Deisin  natura  fi  ambiguitas  tenet,  eadem  ipsa  repeto  :  ubi  ait  Yerbo 

j_  p.ii        ?„„.  Domini,  non  sonum  vocls  Insubstantivum  esse  acci- 

pias,  quem  si  vnlidus  quis  emiseiit,  solet  rcsonaro 


exM/e^,  de  Patre  procedat^  de  Filio  accipiat 

£t  hu;  ^piritus  fanctus,  qiii  n«c  Pater  nec  Filius 
p#t,  prxteirea  qui  neo  g^nuit,.  nec  natua  est,  cumaRer 
sit  in  persona  qiii  genuit,  aUer  yero  in  persona  qni 
uiiigcnitus  ab  ^)so  e$t;  ct  alii»  adscque  iii  persona, 
«t  iiixi,  socundMn  Seriptnras,  qul  nee  Pater  nee  Fi- 
liusest :  hie  est  Splritm  sanCiod,  sed  pilane  de  unica 
aaiura  est.  Idee  hi  deltaie  una  eoiiimune  noroen 
eis,  Bicui  ih  ciarilate  evang^cse  Scripinne  de  Spi^ 
tHn  pafacllto  Fllfus  leeiatar  <Mcens,  De  Patre  proce- 
M  (Joon.  XV,  24t),  ei  sie  proseeiHtis  est,  ef  de  meo 
aa^piit  {jom,  xvi,  li).  fiiideo  «bi  personse  requt- 
MRtur,  proprfia  n#mina  perhaee  dlsiingaaniur.  Ubi 
aotem  ddu»  poscltiir,  aniemn  nomen  in  his  indka- 


echo,  cuju$  tantnm  in  pbantasia  auditus  esl  resonan- 
tis,  et  ^ctus  nnllus.  Sane  de  hoc  verbo  Domini  no- 
8ti*i  Patris,  qui  est  salus  nostra,  sicut  ubiqiic  Scri- 
ptura  divina  tesiatur,  Filius  Dei  est  substantivus^ 
per  quem  omnia  fbcia  sunt.  Ergo  qola  dixit,  Verbo 
Domini  cali  firmati  sunt,  et  ^piritu  oris  ejus  virtus 
eorum,  cognosce  hunc  Yerbum  substantivuin  iion 
aliunde  quam  de  Patre  proprie  natum  fVii^se,  etSpi- 
ritum  oris  ejus  eum  spiritum  dixit,  qui  de  ipsa  unita 
sobstantia  procedft,  "sicut  cautum  invenfmus ;  non  ex 
alia  natora  qoan  de  ipsa ;  ac  per  hoc  unita  et  Pa* 
iriset  Filii  ei  sancti  Spiritus  substantia,  quam  Gneci 


inr,  qvoiilam  iumu$  ai  noiiihia  personarum  plnralt-  D  dicunt  d(iov<riov,  sed   et  unita  et  ejusdem  Trinitaiis 
ter  dictum  demonstratur,  ac  per  hqc  in  deitatc  unum     operatio  in  factura. 


siiai,  ei  in  nominibui  per^oparum  trea  sunt, 

hem  idem  in  fibro  «  otiem  scripsit  contra  objectiones 
'  cujusdam  (Potentirii), 

Sicut  Filius  ad  Patrem  damat,  Pater^  hpnorificq 

Moman  tuum,  et  venit  V9X  de  cmiis :  Ei  honorificavi^  et 

itifum  honorificabo  (Joan.  xii,d8),  nam  et  alio  in  loco 

idem  ipse  repetit,  Ego  a  Patre  exivi  et  veni  (Joan, 

XVI,  ^).  Nunquid  utique,  si  ipse  Pater  eral  in  per- 

•ona  qui  ei  Filius,  sicdeboerat  intimasse,  Ego  a  me 

Ipso  exivl  ei  veni  ?  dum  procul  duhio  alter  sit  qui 

e\ivit,  eialius  sit  de  quo  cxleiit.  Sed  ad  hacc  sub- 


Item  idem  in  libro  quem  scripsit  adversus  hcereticos 
(Lib.  w)^quod  Spiritus  sanctus  inspiratio  sit  Patris 
et  Filiij  et  filius  fons  Spiritusjancti ;  unde  coliigitur 
et  a  Fi7tp  procedere^ 

Lux  Domim  inspiratio  est  krnnfnum^  quce  serutatuf 
intema  ventris  (Prov,  xx,  27).  Et  maoirestum  est 
quia  gpiritus  omnia  scrutatur,  quemadmodum  scri* 
bit  Paulus  (1  Cor,  ii,  10),  et  quod  a  prineipio  formaio 
Adam,  in  faciem  ejus  spiravit  Deus  Spiritum  san- 
ctum,  sicut  Moyses  ait,  Et  inspiravit  Deus  in  faciem 
Adw  inspirationem  vitic^  et  factus  est  homo  in  animam 


.   *  In  cdH.,  de  nni!a  Deitate,  lib.  iv  de  singulis  nominibus. 


us 


BE  SPIIUTI]  SANCTO. 


2t« 


tiuiUem  {Cen.  u,  7).  Neque  eDiroidquod  inspiratum  A  f^^o  ^  hominum  (  Prov.  »,  27);  el  a  Moyse  in- 


esi  a  J)eo»  ajiiina  est  secuDduin  fabulaiores  Judaeos, 
alioqaiD  quomodo  boc  quod  a  se  iuspiratum  est  Deus 
igni  aeteroo  oondeninat  ?  sed  viyificatts  Spiritus  est, 
de  qoo  Paulus  ait,  Spirilus  vero  vivificaL  Et  tfupi- 
revii^  inqoit,  Deus  in  faciem  inspirationem  vitcBy  el 
faaus  est  homo  in  animam  viventem  (II  Cor,  iii,  6). 
Iiaqoe  Spiritus  safldus  et  spiritui  vitae,  a  quo  exci- 
dentes  ooniMilli  vi^oies  mortui  sunt,  sicut  Paulus 
Kripsil,  Nam  qwB  in  deliciis  agit^  viven»  moriua  esi 
{li  rim.  V,  6).  Alioquin  quomodo  eliam  audiendus 
esl  SaloQNm  diceus,  Lux  Domini  itispiraiio  est  hom- 
t  quee  seruHUur  inierna  ventrist  si  non  aiiimas  bo- 
1  lumenDeiesse  dicitis?  nisi  Spiritum  sanctum 
iumea  Domini  confiteamioi,  ei  inspiralionem  Filii 


strucli,  quia  inspiravit  Dominus  ia  faciem  Adoe  intpi- 
rationem  vitce^  et  facius  est  homo  in  animam  viventem 
(Gen.  n,  7).  Audientes  veroel  Salvatorem  dicentem, 
Ego  sum  vita  (Joan.  iiv,  6),  et  Pauliim  scribentem, 
Lex  enim  spiritm  vit(e  (Rom,  vin,  2),  et  rursum,  mi- 
sit  Deui  Spiritum  Filii  sui  in  corda  nostra  clamuntcm 
(GaL  IV,  6);  videntes  etiara  Unigenitum  inspiran- 
tem  in  faciem  apostolorum  et  dicentem,  Accipite 
Spiritumsanctum  (Joan.  xx,S2),  inspiralionem  Filil, 
iu  propria  vita  et  substantia  manentcni,  Spiriium 
sancuim  csse  doceamur,  et  ncquc  genilum,  neque 
creatum  esse  a  Filio  credamus,  et  quod  non  sil  Ver-- 
bum  Filii,  genituin  vero  a  Dco  csl  Verhum  suum 
in  propria  viia  el  substanlia  permanens  Filius  Dei, 


credatis,  dicente  Moyse,  Inspiravit  Deus  in  fa-  B  cum  ipse  sit  vita  :  propierea  vero  non  est  genitus  ab 


demAdee  inspiraiionem  vitce;  et  FiLius  Dei,  Ego  sum 
vUm  f  (Joan.  xiv,  6.)  Sed  et  sapientia  Salomonis 
introdiioeDsSaivaiorem  dicentem,  Ecce  proferam  ro- 
bis  mem  inspirationis  professionem  (Prov.  i,  23).  Sic 
enim  in  ProTerbiis  aii  :  Sapieniia  in  exitu  canity  in 
pUteU  vero  fiducialiur  agii,  in  portis  auiem  potentior 
assisiiit  in  mwris  quoque  civitatis  confidenter  agii. 
Quento  iempore  simplices  obtinent  jusiitiam^  non  eru^ 
keseenS^  imprudenUs  auUm^  cum  sint  contumelice  cu- 
fHi ,  impii  efecii  odio  habuerunt  sensum^  et  obnoxii 
(eaisunt  increpationibus.  Ecce  proferam  vobis  tnece 
iaspirationis  professionem^  docebo  vos  meum  sermo^ 
nm  (Prov^  i,  20  uq.).  £t  Isaias  Spirilus  sancti  pro- 
vissionem  prxdicans,  sic  ail,  H(ec  dixit  Dominus 


eo  Spiritus,  quia  non  est  verbuni  ejus,  Creatum 
vero  dicere  Spiritum  sanctnm  nefas  est  :  venim- 
tamenin^iralioncmFilii  Dei  eum  esse  sanclis  Scri*- 
pturis  edocti  sumns.  Fontem  vero  Spirilus  sancti 
Filium  Dei  esse  dicimus,  ipso  filio  in  Jeremia  dicente : 
Quia  duo  nequam  fecit  populus  iste,  me  deretiquerunt 
fontem  aquos  vivce^  et  e/foderunt  sibi  lacus  detriios^ 
qui  non  poterant  aquam  portare  (Jer.  ii,  13).  Aqua 
vero  viva  Spiritus  sanctus,  sicut  Joannes  docuil  di- 
xisseSalvatoremad  Samaritanam  muUerem,  Sisctrei 
donum  Dei,  ei  quis  est  qui  dicit  iibi,Da  mihi  bibere, 
tu  utique  petisses  eum,  et  dedisset  tibi  aquam  vivam 
(/oan.  IV,  10) ;  et  rursum,  Quicunque  biberii  ex  aquu 
quam  egodabo  «t,  non  sitiei  in  ajiemum  (Ibid.).  Nam 


qfii  fecit  ccelum  et  affixit  illud,  qui  soUdavii  terram  ei  G  et  in  medio  iempli  clamal,  Si  quissitUy  veniat  ad  me 


^MT  in  ea  «ttnl,  ^ut  dat  inspirationem  populo  qui  est 
sepeream^et  spiritum  calcaniibus  illam  (Isa.xLU,  5). 
Dicile  quis  esl  populus  qui  accipii  inspirationem. 
Noaquid  ei  bic  iospirationem  animam  esse  dicitis  ? 
aut  dabitis  sine  anima  populum  super  tcrram  con- 
stitisse  ?  Sed  non  est  :  promissionem  namque  Spi- 
riuissancti  pncdicans  prophela,  hacc  ait.  Denique 
completam  promissionem  super  fidelcs  qui  sub  illo 
tenpore  erani  scripsit  Lucas  :  Ei  cum  complerentur 
dies  PenUcostes  quinquagesimce,  erant  pariter  emnes 
iu  unum^  et  factus  est  subito  sonus  de  cxlo  tanquam 
si  spirilus  vehemens  ferretur,  et  implevit  iolam  do^ 
mm  ubi  erant  sedentes^et  vis(S  sutU  eis  divisce  linguce 
lamiuam  ignis,  et  sedit  super  unumquemque  eoriim, 
ei  cceperunt  loqui  aliis  linguis,  prout  Spiritus  dabat  ^ 
eloqtU  illis  (Aci.  ii,  1).  Siinili  modo  et  magnus  ille 
Job,  advei*sus  amicos  suos,  cum  esseiit  Spiritu  sancto 
privatj,  et  nibil  verum  dicerent,  neque  opinarentur 
8e  ame  Deum  loqui.  Aiebat  ergo  Job,  Nonne  ante 
Deumloquimini?  ei  rOrsuin,  Cui  annuntiaslis  verba? 
inspiratio  vero  cujus  est  quce  procedit  a  le  (Job  xxvi, 
4)  ?  Ex  quibus  unus  magna  loquens  dicebat,  Sptri- 
tus  est  qui  pro  mortatikus  iniercedH,  inspiratio  vero 
omnipoUns  est  qme  me  docet  IJob  xxxu,  8).  Omnipo- 
lenssiaiim  Filius  Dei,  de  quo  Zacharias  ait,  Propter-- 
ea  stc  dicit  Omnipoiens,  post  gloriam  misit  me  super 
Qcntes  quce  vos  depradatce  sunt  (Zach.  ii,  8).  Audia- 
iQus  etiam  Salomoncm  dicentemy  Lux  Domini  inspi- 


et  bibat ;  qui  credil  in  me,  sicut  dixit  Scripiura^  flumina 
de  ventre  ejus  fluent  aquie  viva:  (Joan.  vti,  37) ;  et  in- 
terpretatum  est  sic,  Hoc  autemdicebat  de  Spiriiu  quem 
accepturi  erant  qui  crediderunt  in  eum  (Ibid.).  It^ 
etiam  ei  haias  Dominum  dixisse  ait,  quia  ego  dabo 
in  sili  aquam  his  qui  in  sicco  iter  feceruni^  ei  ponam 
spiriium  meum  super  semen  tuum,  el  benedictiones 
meas  super  fUios  iuos  ;  ei  orientur  tanquam  in  aqua . 
fenum^  ei  velui  satix  iiUer  (luxus  aqua^  (Ina.  xliv,  3). 
Ergo  manifeste  Scripturis  sanctisprofitenlibus  aquam 
vivamSpiritum  sanclunicsse  cognoscimus.  Doininus. 
se  fontem  esse  spiritus  dixit  sic,  Me  dereliqueruni 
fontem  aquee  vivte  (Jer.  ii,  13).  Sic  ct  David  cantat 
in  iricesimo  quinto  psalmo  (vers.  10)  dicens  ad  Do- 
ininum,  Quia  apud  te  esi  fons  vitce.  Igitur  pncter 
Dominum  ostende  alium  fontem  esse  viUe,  qui  apud 
eum  sil.  Non  enim  dixit,  quia  tu  es  fons  vitx,  sed  . 
quiaapudje  est  fonsvitce:  apud  ie  est  vero,  apud 
Deum;  etest  Filius  fons  exisiens  spiritus,  de  quo 
Paulus.ad  Romanos  scribit,  Spiritus  vero  vitaspropter 
justitiam  (Rom.  viii,  10).  Ita  non  aljenum  sed  pro- 
prium  Patris  esse  eum  dicit.  Nam  cum  professus 
fuisset,  quia  apud  ie  est  fons  vitoe,  adjunxii,  in  lu- 
mine  tuo  videbimus  lumen  (Psal.  xxxv,  10) ;  id  est, 
in  Filio  iuo  videbimus  spirituin.  Nec  non  ettain  in 
noroine  virtutis  Dei  appellatur  spiritus,  et  viia  ct  sa^ 
pientia  esse  monstralur.  Audivimus  enim  Salvalo- 
rcm  inEvangeliopromiltentem  disapuUs  suis  missu- 


747  TIIEODULFI  ALRELIANENSiS  EPIS€.  U% 

rttiii  sc  cssc  Spirituni  sanclum,  quibus  dicHt  Eeee  A  Tero  participatione  aiterius  idem  spintas  sapiena 

aut  potens  dlcitur,  qula  per  omnia  perfectus  est,  et 


ego  nii.  tam  promi$shnem  Palris  mei  niper  vos,  vos  vero 
scdele  in  eivitate,  donee  induamini  ex  alto  virtute  {Lne. 
xxiv).  i9.  In  Aclibusapostolorum  idem  Dominus  ait, 
Accipieth  virtutern  supervenientem  super  vos  SpirHum 
sanctum  {Act.  i,  8).  IIoc  quoque  }mplelumesse  post- 
inodum  comperimus.subdie  Qulnquagesim»  consurn- 
matae.  Ant  ergo  Ti^tutem  Domini  Spiritttm  sanctum 
esse  profitemini,  aut  sicut  Sabellius  Spiritum  para- 
clitum,  cum  sit  Yirlus  Dei,  eumdem  Filium  Dei  esse 
pracdicate ;  et  audientes  Paulum  dicenlero,  Spiritus 
vita:  propter  justitiam  {Rom,  vni,  10),  fontein  ilerum 
s(iinUis  inslruimur  ess^  Filium. 

Uc^i  idem  (/n  Synxbolo),  auod  Spiritus  sanctus  pro^ 
cedat  a  Patlre  ei  FHio. 


nullo  prorsus  indlgens  bono.  Nam  patemae  Tirtutis 
et  S9pieniiae  idem  Filil  spiritus  creditur,  et  ideo 
ipse  et  substanlia  virtutis  et  sapientia  comprobatur. 

It^  idem  in  diatogo  cum  Theodorito  Cyriano  episcopo 
habito  {Anathematismo  ix ,  ad  EvopHum),  quod  Spi- 
riius  sanctus  a  Pa$re  procedat  et  a  FHio, 
Nemintmus  enim  dicentem  Gbristttm  palam  dc 
Spirilu  sanelo,  lUe  me  elarificaini  {Jean.  xvi,  14), 
novimus  ad  haec  saneti  Spiritus  operatioBem  conte- 
rentem  nequissimas  immundasque  virtutes.  Sed  non 
ita  dicimus  eum,  sicnU  denique  unnmqueroque  san- 
ctonim,  tanqaam  aliena  per  Spiritum  sanctum  uten- 
tem  virtute.  Fuit  enim  et  est  ejns  spiritus,  sicnti  de- 
•  Palcr  a  nullo  est  faclus,  nee  creatuSt  nec  geni-  B  nique  et  Patris,  et  hoc  nobis  bene  satis  explanal  scri- 


iiis.  Filius  a  Patre  solo  est,  non  factus,  nec  creaius, 
sed  geiiilus.  Spiritus  sanctus  a  Patre  et  Filia  non 
fr.clus,  ncc  creatus,  nec  genitus,  sed  procedens. 
Vinis  ergo  Paier  non  tres  patres,  unus  Filius  non 
|res  fllii,  unus  Spiritus  sanctus  non  tresSpiritus  san- 
cii.  Et  \\i  h^c  trinitale  nihil  prius  aut  posterius, 
niliil  mr^us  aut  ipinus,  sed  tot»  tres  personae  co- 
actemx  sibi  sunt  et  coaequales.  Ita  ut  per  omnia,  sic- 
ul  jam  supra  dictum  est,  el  Trinitas  in  unitate,  el 
unitas  in  triniiate  veneranda  sit.  Qui  vult  ergo  sal- 
vus  esse,  ita  de  tnoitate  sentiat. 

Epistola  ad  Nestorium  {Epist.  5  de  excommunicatione) 
sic  dieit  Cyrillus  quod  Spiritus  sanctus  a  Patre 
procedat  et  FHio. 

De  Spiritu  quoque  cum  dicit,  liie  me  clarificalfii  C 
{Joan.  XVI,  U],  hoc  rectisshne  sentientes,  unum 
Christum  et  Filium,  non  vehit  aherius  ^entem  glo- 
ria,  confitemur  ab  Spiritu  sancto  gbriam  consecu- 
lum,  quia  spiritus  ejus  nec  superior  iHo  est.  Sed  quia 
inira  opera  fociens  ad  demonstrationero  suae  deitatis 
vlrtutc  propria  sphritus  utebatur,  ab  ipso  gloriflcari 
dicilnr,  quemadmodum  st  quis  de  bominibus  asse- 
veret,  qubd  viriute  sua  vel  disciplina  unumquemque 
clariflcet.  Quamvis  enim  in  sua  sit  substanlia  Chri- 
stus,  et  ejus  inteliigatur  in  persona  proprietas  Juxia 
id  quod  spiritus  est,  et  non  fllius,  attamen  alienus 
imn  est  ab  ijlo;  nam  Spiritus  appeUatns  est  veritatis, 
ei  veritas  Christus  est,  unde  et  ab  isto  similiter  sicut 
cx  Dco  Paire  procedit.  Denique  hic  ipse  Spiritus, 


bens  sacratissimus  Pauhis,  Qui  autem  tii  earne  SMff#, 
pixicere  Beo  non  possunt,  vos  autem  non  estk  tn  came^ 
sed  in  spirttu^  si  iamen  spiritus  Dei  haMiat  in  voto. 
Si  quh  aulem  spirHum  Chruti  non  habet ,  hit  non  e$t 
ejus  {Rom.  viii,  8).  Procedit  enim  ex  Deo  Patre  Spi- 
ritus  sanctus  secundum  Salvatoris  vecem,  sed  non 
est  alienus  a  Fitio :  omnhi  enim  habel  eum  Palre,  el 
hoc  ipse  docuit  dicens  de  Spirito  sancto,  Omnia  qucf' 
cunque  habet  Pater^  mea  sunt.  Propterea  dixi  vobie^ 
quia  'de  meo  accipietf  et  annuntiabit  vobis  {Joan.  xv», 
15).  Ergo  gloriflcabil  quidem  Jesum  Spiritus  sMic  iiie 
inopinabilia  operantem.  Yerumtaroen  sie  spiritos 
ejus,  et  non  aliena  virtus ,  et  eo  superior  seciindvm 
^od  intelligitur  Deus. 

Docet  Hilarius^  quod  unum  Spiritui  sancto  a  Pmtre 
procedere  et  a  Filio  accipere  eit  emitti^  in  lidfro 
oetavo  de  Trinitate  sie  : 

Cum  venerit  advocatus  ille^  quem  ego  mittam  vabh 
a  Patre  Spiritum  veritatis^  qui  a  Patre  meo  procedit^ 
ipse  testi/icabitur  de  me  {Joan.  xv,  26).  Advocatus 
veniet,  et  hunc  mittet  Filius  a  Patre,  et  Spiritos  ve- 
ritatis  est  qui  a  Patre  procedit.  Excutiat  ingenii  sui 
aculeos  oronis  haereticorum  schola,  et  qnaerat  nunc 
i|uud  vel  (nentiri  ignorantibus  possit,  et  doceal  quid 
sit  hoc  quod  Filius  mittit  a  Palre.  Qui  miitit,  pote- 
statem  suam  in  eo  quod  mittit  ostendit :  sed  qood  a 
Patre  mitti^quid  intelligimus?  Utrum  accepturo,  ant 
dimissuro,  aut  genituro?  Nam  horum  necesse  esl 


etiam  per  sanctorum  manus  apostolorum  miracula 
gloriosa  perficiens,  Deum  glorificavit  Jesum  Chri- 
Ktum ,  postquam  ascendil  in  coelum.  Nam  credrtus 
ost  Christus  natura  Deus  exislens  per  suuro  spiri- 
turo  virlutes  efficlens  :  ideoque  dicebat,  de  meo  acct- 
piet^  et  annuntiqbit  vobis  {Joan.  xvi,  14).  Nequaquam 

•  Pater  a  nuUn  est  factus.  Yerba  sunt  ex  Sym- 
bolo  Athanasii,  si  tamen  jam  luro  hoc  illi  noiiien 
erat  Solebajl  eniro  polius  appellari  Fides  Athanasii^ 
vel  Sermo  defide,  aot  Expositio  fidei  Atiianasii.  In- 
certus  aiictor,  quem  dixirous,  hoc  ipso  ulens  testi- 
monio,  c  Beatus,  inquit,  Athanasius  in  expositione 
catholicse  fidei,  quain  ipse egregius  doctiir  conscii- 
pjtit,  el  quam  universalis  confitetur  Ecclesia ,  pro- 
ccssionem  Spiritus  sanclt  a  Patr(;  et  fiUo  dcclarat 
ite  dicers :  Pater  a  nuHo  est  factus,  clc.  >  Atque 


^  unum  aliquid  signiflcet,  quod  a  Patre  missurus  est, 
et  missurus  a  Paitre  e$t  eum  Spiritum  veritatis  qui 
a  Patre  procedit.  Jam  vero  non  esl  acceptio,  ubi  de- 
monstrata  processio  est.  Sqperest  ut  confirmemos  in 
eum  sentenliaiq  nostram,  utrum  in  hoc  consistentis 
egressioncm ,  an  g^nili  processionem  existimeroos. 
Neque  ^i  boc  mundo  nunc  caluronior  libertati  inlel- 

hanc  priscam  ot  voram  fuisae  appellationem  osten- 
dunt  Gra^ci,  qui  ixGcorcv  vel  oftQAoymv  tqc  xai9o>cirnc 
vivzitae  iutcrpretati  sunt.  Lalini  postea  syrobolum 
vocanint,  atqne  hnud  scio  an  ommhm  prinuis  Hiiic- 
inarus  contra  Gothcscaicum,  cap.  35.  Taiiti  namqiic 
apud  Gallos  syniLoIiim  hpc  fuit,  ut  una  cuni  sjn\Udo 
apostolorum  incmori.T  commendari  presb]ftcris  pnc- 
cipiat  niiicmarus  idcm  in  capitulis,  clcricis  omnibu^ 
synodus  Augustodunensis.. 


if9 


K  arauTU  SANCTa 


sso 


ligeulue,  olmm  ex  Palre  an  ei  FiHo  Spirimm  psira-  A  /^ni  idem  iu  eodem  iHro  (In  expoMone  ejnUem 


cliiuin  poleBt  esse.  Non  enim  in  inoerto  Hominos 

reiiqnil.  Nam  8ub  ilsdemdictis  ila  haec  ioculus  esl: 

Adkuc  mulia  kabec  dieere  tobis^  ud  non  polesth  Uta 

modo  portare.  Cum  autem  venerit  ille  Spirttue  verita^ 

tU^  diriget  vo9  tft  omfif  verilate,  Non  enfm  ioquetur  a 

umetipeo :  $ed  quwcuntfue  audterit  toquetur,  et  fu- 

lura  annuntiakit  vokis,  Hle  me  honorijieabii ,  quia  de 

meo  aeeipietj  et  annunHabil  vobr$,  Omnla  qwtcunque 

kabet  Fater  mea  euni,  propterea  dixi,  De  meo  accipiet 

et  annMntiabH  vobi$  (Joan^  ZTf,  IS).  A  Filio  igilnr 

accipii,  quia  el  ab  eo  mitlilnr,  et  a  Patre  procedit. 

Ei  intemgOf  utnim  td  ipsom  sit  a  Ftlioacciperequod 

a  Patre  proeedere.  Quod  si  niliii  differre  creditor 

inter  aeeipere  a  FiUo,  el  a  Patre  procedere,  certe  id 

iysum  atqoe  nnom  esseexistimabitnr  a  Filio  acdpere 

quod  sit  aecipere  a  Patre.  Ipse  enim  Dominus  ait, 

Quomam  de  meo  aeaput  et  annuntiabit  vobi$,  Omnia 

quaeunqme  kabet  Pater  mea  $unt :  propterea  dixi ,  de 

meoaeeipiet  et  annunUabit  vobi$  (Joan.  xti,  14).  Hoc 

qood  accipiet,  siTC  potestas  est,  sive  virtiis,  sive  do- 

ctrioa,  Filios  a  se  acdpienduro  esse  dixil,  et  rorsom 

boc  ipsom  signifioat  accipiendum  esse  de  Patre  : 

cum  enim  ait ,  omnia  qoaecunque  habet  Pater  sua 

esse,  et  iddrco  dixisse  se  de  sne  accipiehdum  esse, 

doeet  eliam  a  Patre  aecipienda,  a  se  tamen  acdpi, 

qaia  omnia  qoae  Patris  sont,  soa  sunt.  Noii  habet 

luBC  onitas  diversilalem ,  nee  differt  a  qoo  acc^ 

piam  sil,  qood  datom  a  Palre ,  datom  referatur  a 

Fiiia.  Nunquid  el  hio  voluntatis  unitas  asserttur  ? 


Si  qnis  Spiritum  sanctnm  paraditom  dieens  in- 
nasdbilem  Deum  dicat,  anathema  sil«  AiJ|jectio  iinnc 
paracliii  anathemali  obnoxiam  ladt  innascibilis  i» 
eum  Dei  praedicalionem.  Implissimum  enim  esl,  inr 
uasdbilem  Denm  eum  did,  qoi  ad  eonsolalionem 
iiostram  sit  luissus  a  Filio.  Si  qois,  sicoti  nos  do^ 
coit  Dominos,  non  alium  dical  Paraditum  a  Filio.; 
dixit  eniin,  Et  alterum  Paraeliium  mittet  vobie  Pater^ 
quem  rogabo  eum  (Joan,  xiv,  16),  anathema  sit:  A 
Filio  Paraclitum  missum  meminimus,  et  in  principio 
hoc  fides  ipsa  exposuit.  Sed  qnia  freqoenier  FlUns 
per  indifierentis  natone  virtotem  opera  soa  opera 
Patris  esse  dixit,  dicens,  Ego  opera  Pairie  mei  faeio 
p  (Joan,  X,  37),  missunis  quoque  Paraclilnm,  siculi 
fre^^ucnter  spopondit,  interdum  eom  ei  millendnm 
dixit  a  Patre,  dom  omne  qnod  ageret,  pie  referre 
est  solitus  ad  Patrem.  Ex  qoo  haeretici  occasionem 
frequeDter  arriplunt,  ot  ipsum  esse  Filiiim  Paradi- 
turo  dics^nt :  cum  in  eo  quod  aliiim.  Pacaditom  milr 
tendum  a  Patre  sit  precatoros»  dilTerentiam  missi 
rogantisqne  significel.  Si  quis  Spiritum  sanclom 
partem  dicit  Patris  vd  Filii,  analhema  sil.  SMiililia 
haeretici  furoris  hxc  coegit  scripto  referr^,  non  qu»r 
stio,  Nam  cum  Spiritus  sancti  nomen  habeat  suam 
significalionem,  et  Spiritus  saoctos^paraclitos  habeat 
substantiae  suae  el  ofliciom  et  ordioem,  et  com  uh 
demutabilis  Pater  et  Filius  ubique  praediceiar,  qoo- 
modo  pars  esse  aot  Patris  aut  Filii  Spinlus  sanctos 


Omnia  qn»  habel  Paler  FiUi  sunt,  et  omnla  quae  C  ^««retHr?  Sed  quia  sicul  inter  «leleni  inMnianim 


¥M  sont  Patris  snnl.  Ipse  enim  ait ,  Omnia  mea 
tua  wn/,  et  tua  mea  (Joan,  xvi,  15).  Nondnm  K)ci 
6st  Qt  demonstrem  cur  ita  dixerit ,  Qteoiiram  de 
vuo  oceipiet,  Futnri  enim  temporis  significatio  est 
nbi  acceptums  oslenditur  :  none  certe  fteo  a  se 
acceptorom  ail,  quoniam  omnia  Patris  sua  essenu 
Disseca  natnrae  hujus ,  si  potes ,  unilatem ,  el  ali- 
qQam  dissimUitndinis  infer  necessitatem,  per  quam 
Filiosnon  sil  in  nnitale  naturae.  A  Paire  enim  proce- 
dii  Spiritos  veritatis,  sed  a  FiUe  mittitor  el  a  Patre. 
Omnia  qpx  Patris  sunt,  Filji  sunt,  et  idclrco  qpid- 
qoid  accipit,  a  FUio  accipit  iUe  miitendos ,  quia  Fi- 
lii  sant  universa  quae  Patris  sunL  Natura  ilaque  in 
omnUras  tenet  suam  legem ,  et  qnod  unom  ambo 
«int,  ejosdem  in  ntroque  per  generationero  nativi-  ^ 
talemque  diTinitatis  significatio  est,  com  id  qood  ac- 
cipit  a  Palre  Spiritos  veritaU ,  id  FiUos  dandom  a 
se  fatea(ar. 

hcm  idem  de  nu$$iQne  Spiritu$  $aneti  a  Ft/io,  tn  tibro 
(de$ynodi$)  quem  $crtp$it  in  Germaniam^  Galliam 
belgieamf  Lugdunen$em^  Narbonen^em^  Novempo- 
mUanam^  Toloeam^  e$  Britanniam, 

Credimos  in  Spiritum  sanc(um,  hoc  esi  paracli- 
cjin,  qnem  promiltens  ^postoLis  sjuis  post  reditum 
In  ccelos  misil,  docere  eos  ac  meroorari  omnia,  per 
qiicra  sancUficantur  sincerc  in  eu|ii  creilcuUum 
ai\|inaR. 


genera  etiam  hoc  qooqoe  proferri  ab  impiis  solet» 
iddrco  a  sancUs  ddMiil  improbari..  Si  quis  Patrem 
et  Fiiiuro  ct  Spirilum  sanctum  tres  didt  deos,  ana- 
thema  sit. 

Am6rotftii,  quod  Spiritu$  $anetu$  non  tran$eal  do 
toco  ad  tocum  cum  a  Patre  et  Fiiio  procedit^  in  /i- 
bro  primo  quem  $crip$it  ad  Gratianum  imperatoren^ 
(Cap,  x)  $ie  docet : 

Etenim  si  de  loco  procedil  Spiritns,  et  ad  locum 
transit,  et  ipse  Pater  in  loeo  invenltur,  et  FiUus,  si 
de  loco  exit  qnem  Pater  mittit  aot  FiUos,  oUqoe  de 
loco  transiens  Spiritos  atqoe  progredlens,  et  Patrem 
sieut  corpus  secundum  impias  interpretationes  re- 
linquere  videtur  et  fiiium.  Hoc  secundum  eos  loquor 
qul  putant  quod  habeat  Spiritus  descensoriom  mo- 
tum.  Sed  neqoe  in  loco  aHquo  Pater  circumscribt^ 
lor,  qui  est  super  omnia,  non  solum  corporeae  na- 
torae,  sed  eUam  iovisibilis  creatorae.  Neqoe  Filhis 
suorum  opemm  locis  temporibusque  conchidilur« 
qui  snper  omnem  esl  creaturam,  toUus  opifex  crea- 
turae.  Neque  spiritus  veritatis,  ut  pote  Dei  spiritus, 
circumscribitur  aliquibus  finibus  corporalilNis,  qul 
cum  sil  incorporeos,  omnem  inleUigibilem  sulwtan- 
Uam^  creaturae  inenarrabiii  divinitatls  plenltndlne 
supereminet,  spirandi  obi  velit,  et  iospirandi  quo- 
modo  velit,  habens  soper  omnia  potestalem.  Nou 
crgo  qoasi  ex  loco  mittitor  spirilus,  aot  qnasi  ex 
loco  prucedit  qoando  procedil  ex  FHio ;  sicnt  ipse 
Vilioscoro  dicil,  de Patre proceui  et  veni  (Joan.  mi. 


851  THEODULn  AUa^NENSIB  EPISC,. 

42),  oainea  iQterfioit  opioioaes  quae  ex  loco  ad  lo-  j^  item  idem  in  Ukro  teriio  (Cap,  i)»  q^od  Spi 
^,.n.  nn««.nt  i^ir.it  in  ^ilinnibus  corooniiibus  SBSli-         ctus?  Patre  $it  mis$mel  Fitto,  iiii  nnuio 

tntelhgxtur. 


cuni  possunt  sicut  in  aliquibus  corporalibus  aesti 
uiari.  Siniiliter  eum  «oC  intus  aut  loris  legimus 
Ueuiu  esse,  non  utjque  Deun,  aut,intra  aliquod  oor- 
pus  iaclttdimus,  anl  ab  aliquo  eorpore  separamus  : 
sed  alta  hoc  et  inenarrabiJi  sestimatione  pensantes, 
divinae  natuRB  inteHiglmus  arcanom»  1>entque  ita 
Sapientia  ex  ore  Altissimi  prodiisse  se  dicit,  ut  non 
extra  Patrem  sit,  sed  apud  Patrem,qaia  Verbum. 
erat  ajmd  Deum  (Joan,  i,  i).  Nec  solum  apnd  Pa- 
trem,  sed  etiam  ex  Patre  ;  dicit  enim,  Ego  in  Patre, 
et  Pater  in  me  (Joan.  x,  58).  Sed  neque  cum  de  Pa- 
ire  exit,  quasi  de  loco  recedit,  aut  quasi  corpus  a 
corpore  separatur;  neque  dum  in  Patre  est,  quasi 
in  corpore  tanquam  corpus  includitur.  Spiritus  quo- 


452 

ritns  MR- 
proce9$io. 


Spiritum  quoquc  et  Pater  misil  et  Filius.  Pater. 
lui^il,  quia  scriptum  est,  Paraclitue  antem  itle  Spi- 
ritu9,  quem  miuet  Pater  in  nomine  m0o  (Joan,  xiv, 
^6).  Filiusmisit,  quia  clixit,  Ct|m  venerit  autem  Pa" 
raclUuSi  tfuem  ego  mittam  vobis  a  Patre  meo  spitilum 
veritatis  (Joan.  xv,  26).  Si  ergo  se  invicem  Filius  et 
Spiritus  miUunt  sicut  Pa^r  mitiii,  non  subjectioDis 
injuria,  sed  communltas  poi^tatis  est  (Cap,  2).  Nec 
solum  misit  Paler  Filium,  8ed  etiam  dedit,  sicut  ipse 
SQ  Filius  dedit.  Leclum  est  euim,  Gratia  vobis  et  pax 
a  Deo  Patre  nostro,  et  Domino  Jesu  Ckristo^  qui  se 
dedit  pro  peccatis  nostris  (Gai.  i,  3).  Si  sul^ectuia 


que  sanctus,  cum  procedit  a  Patre  et  Filio,  non  se-  B  '»  ^®  putant  fuisse,  quia  missus  est,grate  esse  ne- 


paratur  a  Patre,  non  separatur  a  Filio.  Quemad- 
modum  enim  separari  potest  a  Patre  qui  spiritus  oris 
ejus  est?  quod  utitpie  et  xternitatis  iiidicium,  et  di- 
vinitatis  expnmit  unitatem.  Est  ergo  et  manet  sem- 
per  qui  oris  est  spiritus :  sed  descendere  videtur 
etiam,  cum  illum  reeipimus  ut  habitet  in  nobis,  ne 
1106  simus  a  gratia  ejus  alieni.  Nobis  descendere  vi- 
detar,  non  qood  ille  descendat,  sed  quod  ad  illum 
animus  noster  ascendat.  De  quo  plenius  diceremus, 
nisi  meminissemus  in  libris  jam  snperioribus  posi- 
tmn  quod  et  Pater  dixerit,>  Vemr^,  descendamus,  et 
cionfutidamus  Unguas  eorum  (Gen.  xi,  7) ;  et  Fillus 
dixeritf  Qift  dpUgit  me,  sermonem  meum  servalntf  et 
Pater  dHiget  «inn,  et  ad  eum  veniemus^  et  apud  eum 


gare  non  po6Sunt,.quia  datus  esi.  Datus  est  auteni  a 
Patre,  ut  Isaias  dixit^  Pueruatus  e$t  nMs,  fUms  datus 
est  nobis  (Jsa.  ix,  6).  Datus  est  aolem,  audeo  dtcere, 
et  4  Spiritu  qui  miaBUsestaSpiriiu.Cumeoim  non  de. 
finierit  a  quo  datus  sit,  ostendit  datum  gratia  TriDt- 
tatis.  Cum  autem  ipse  se  Filias  dederit,  utiqae  oon  po- 
tuit  ipse  sibi  secuodum  divioitaiem  esse  subjectus^ 
Ergo  non  potuit  divinae  subjecUonis  esse  quod  datus 
est.  Datus  est  autem  et  Spiritus  sanctus,  quia  leclum 
est,  Rogabo  Patrem,  et  alium  Paractitum  dabit  vobis 
(Joan.  XIV,  16),  et  Apostolus  ait,  Quapropter  qui  iuec 
tpemit^  non  hominemspemit^sed  Deum  qui  dedit  iSywrt- 
tum  suum  in  nobis  (l  Thess.  iv,  8j.  Isaias  quoque  et 
Spiritum  datum  ostendit,  et  Filium.  Sic,  inquit,  d<- 


man^onem  faciemus  (Joan,  xiv,  25).  Sic  igitur  venit  C  cU  Dominus  qui  fecit  aglum  et  fixU  illud,  qui  tolida' 


Spiri^s,  quemadmodum  venitPater;  quia  ubi  Pa 
ter  est^  ibi  est  et  Filins,  et  ubi  Filius  est,  ibi  est  et 
Bpiritos.  Non  ergo  discrete  venire  sestimandus  est 
Spiritus  sanctus..  Yenit  autem  non  de  loco  ad  locnm, 
aed  a  dlspositione  constitutionis  ad  salutem  redem- 
ptionis,  a  gratia  vivtficationis  ad  gratiam  sancti- 
ficationis,  ut  de  t^rris  ad  coelum,  de  injuria  ad  glo- 
riam,  de  aervitio  ad  regnqm  transferat.  Sic  ei^o 
venit  Spiritus,  quemadmdum  venit  Pater.  Dixit 
eBiffi  Filius,  Ego  et  Pater  veniemus^  et  mansionem 
apud  eum  fadenm.  Nunquid  corporaliter  Pater  ve> 
iiit  ?^c  ei^o  et  Spiritus  venit,  in  quo,  cum  venit,  et 
Patris  et  FiUi  plena  praesentia  est.  Quis  autem  potest 

a  Paire  et  Filio  Spiritum  s^arare,  cum  vel  appellare         ^^  ^^ ^ „.„^  .  „„„^^ 

Palrem  et  Filium  sifle  Spirilu  non  queamus?  Nmo  ®  igitur  quod  habet  Deus,  quia  omnia  quae  habet  Pa- 


vit  terram  et  qute  in  ea  sunt,  et  dat  poputo  qu^uper 
eam  spiritum^  et  spiritum  caicaruibus  eam  (Isai,  xlii, 
5) ;  et  ad  Filium,  Ego  Dominus  Deus  qui  vocavi  te  in 
equUate,  et  tenebo  manwm  tuam,  et  confortabo  le  et 
dedi  te  in  testamentum  generis  md,  in  lucem  gentium, 
aperire  oculos  cacorum^  educere  de  vincuiis  aliigatos 
(Ibid.  V,  6).  Cum  engo  Filius  missus  et  datus  sit, 
Spiritus  quoque  dalus  et  missus  sit,  habent  utique 
unitatem  divinitatis,  quia  habent  operis  anitatem. 
Unde  etiam  digitus  Dei  appellatus  est  Spiritos. 

Item  idem  in  eodem  Hbro  (Cap,  20),  quod  fluviue  de 
sede  Dei  et  apm  procedens  Spiritus  santtus  sU^  ubi 
intelligitur  ejus  a  Patre  Fitioque  proeeuio, 

Habet  ergo  Spiritus  qood  habet  Christns  :  habet 


enim  dicit  Dominum  Jesum,  tusi  in  SpirUu  sancto 
J  Cor,  xu,  3).  Ergo  si  appeliare  Dominum  Jesum 
sine  Spiritu  non  possumus,  utique  sine  spiriUi  prae- 
dicare  non  pxissujiuis.  Si  autem  et  angeli  praedi- 
cant  Domifittm  Jesuro,  quem  nemo  potest  sine  Spi- 
ritu  pnedicare,  et  iu  ipsis  ergo  saocti  Spiritus  mu- 
iius  operatur.  Probavimus  igitur,  unam  prxsentiam 
esse,  uiiam  gratiam  esse  Patris  et  Filii  et  Spintus 
saiicti,  qwe  tam  coelestis  atque  divina  est,  ut  pro- 
ptcrea  agat  graiias  Filius  Patri  dicens :  Confiteor  tibi, 
Pater  Damine  ceeU  et  Urrce^  qui  abscondisti  hoec  a 
sapientibus  et  pmdenlibus,  et  revelasti  itla  parvulis 


ter,  habet  et  FiKus,  i(j|poque  dixit :  Omnia  quw  ha- 
bet  PaUr^measunt  [Joan,  xvi,  45).  Nec  illud  mcdio- 
cre,  quod  de  throno  Dei  exjre  fluvium  legimus.  Sicut 
enim  babes  dicente  Jpanne  evangelista  :  Et  ostendit 
mihi  /tumen  aquw  vivce,  splendidum  tanquam  crystai- 
inm,  procedens  de  sede  Dei  et  agni,  et  in  medio  piatete 
ejus,  et  ex  utraque  parte  iignum,  vU<e  faciens  fruetus 
duodecim  per  singulos  menses  reddenies,  fructum 
^suum,  et  foiia  iigni  ad  medicinam  omnium  gentium 
(Apoc,  XXII,  i).  Hic  est  utique  fluvius  de  Dei  sede 
procedens,  hoc  est  Spiritus  sanctus,  quem  bibit  qui 
oredil  in  Christum,  sicut  ipse  ait,  Si  quis  sitU,  venial 
ad  meet  bibat ;  qui  crcdit  in  m^,  sicut  diiil  Scriptnra, 


253 


DE  SPIRITU  SAMCTO. 


254 


jlumt^a  de  tenlH  eju^  ffuent  Mqna  vivw :  hoe  autem  A  neque  eoiiii  Pater  Filio  milCeoie  aoB  laiitiu   cum 


dicekal  4e  Spkilu  {Joam.  vu,  57).  Ergo  flumcn  esl 
Sf^irilos. 

Jiinm  iicnt  et  n  Patre  proeedere  HieronfmMe  in  iibro 

Did^  (Lib.  ii,  emb  imt,)^  quem  de  Grmco  in  La- 

tittum  tranetulitt  quod  Spiritu$  eanctus  a  Patre  egre^ 

diatur  et  a  Pilio  mittatur,  non  secundum  angelorum^ 

prqfketarum  et  ofmtoi&rum  mtnfsfmtiiii,  sed  uta 

lapu^ia  D^  Spiritum  Dei  mitti  deeet,  sie  docet ; 

ex  quo  eonficituf  et  a  Filio, 

Cum  er|o  Sj^ritus  sanctuf ,  «imiMter  ut  Pater  et 

fHiiii,  txmnem  et  inleriorem  komiBW  tiilmiNiftre 

doceatur,  non  «iieam  liiepfiMii  sod  im|Hiim  est  eum 

^ieere  emtmfn.  Disciplinas  ^ippe,  virlttles  dico 

et  ftrtes,  et  IHs  eoatniriss  perturtniiones,  et  impori^ 

tias,  et  atfBcttis,  in  «ilmabus  tiabitare  possibHe  es«» 


eadem  Toluntaie  Patris  et  Fiiii  Spirilus  v^t;  Sal- 
valore  quoque  per  prophetam  loquenle,  sicut  nmnl- 
festum  esse  poterit  ei  qui  lotum  perlegerit  locum^ 
Ei  Dominus  misit  me,  et  Spiritus  ejus  {Isa.  xlvui, 
16).  Siquidem  non  solum  Filium,  sed  Spiritum  misit 
Dens.  Sed  et  aposlolus  loquitur,  Quce  nunc  annun" 
tiata  sunt  vobis  per  eos  qui  eeangeliiaverunt  vos  san^ 
cto  Spiritu  miuo  de  coslis  (/  Petr.  i,  12).  £t  in  Sa«« 
pientia,  quae  inscribitur  Panarelos,  ab  his  qui  divina 
charismata  consecuti  sunt,  vox  gratias  I>eo  referens 
destinatur:  Quwautem  in  cceiis  sunt  quis  inveuigabitt 
voluntatem  autem  tuam  quis  cognovit,  nisi  quod  tu 
dedisti  sapientiam,  et  SpirUum  sanctum  tuum  misisti 
de  exeelsis,  et  sic  correctas  sunt  eemit<K  eorum  quisu- 


mw  tmen  nt  subslantivas  [aliqui  libri,  sabsUnlias],  B  per  terram  erant.  et  placita  tibi  edocti  sunt  homines 

(Sap.  IX,  16).  Et  in  praesenti  siquidem  leclione,  non 
sola  sapientia  Dei,  id  est  unigenitus  Filius  ejus,  da- 
tur  a  Patre»  sed  et  Spiriius  sanctus  roittitur.  In  ipso 
qnoque  Evangeiio  dari  praedicaiur  a,  Patre,  et  roitU 
Spiritus  sanctss,  SalvalorB  dicente :  Et  ego  rogabo 
Patrem  meum,  et  alium  Paraclitum  dabit  vobis^  ut 
sit  vobiuum  in  alemum^  spiritum  veritatis  (Joan.  xiv» 
16) ;  et  iterum  :  Paraclilus  auUm  Spiritus  sanctus^ 
guem  mittet  Pater  in  nomine  meo^  iiie  vos  docebit 
omnia  (Ibid.  v,  26).  Naro  etin  his  sermonibus  alium 
Paraditum  dare  didtur  Pater,  non  aotem  alium  ab 
eo  qui  a  Filio  miititur,  secundum  illud,  Cum  autem 
venerit  ilie  Paraciitus^  quem  mittam  tobis  a  Patre^ 


$ed  lii  aeeedeiiCes :  creaiam  vero  natairam  la  sensii 
bablure  iaipossibao  esi.  Qnod  si  verum  esi,  ei  Spi* 
ritus  sanclM,  abeqne  uHa  ambiguitale  snbsislens» 
anim»  «ni  habitaldr  «t  cordis^  nuUi  dnfaittm  est,  qnin 
.cttm  Patfv  ei  FIUo  credl  liebeai  incfeaius.  Ex  omni- 
bns  igltnr  quae  praecedeos  sermo  disseroit,  laeorra» 
piibills  ei  seropiterans  seciiadiim  aataram  Patrisai 
Filii  Splrilas  sancttts  dtemonatratns,  «liversaai  da 
se  arabiguiutem  abslnifl,  et  saspicionem  neuaos 
de  creatis  snbstaaiils  exisHmetnr  is  qui  Spirilus  De{ 
sit,  qnem  exii«  de  Patve  Salvatoris  in  EvaageKo 
veri>a  dedarant.  Cum  9ea«rit,inqnii,  eonsolator^  quem 
ego  mittam  vobis,  Spiritum  verHatis  qui  de  Patreegre^ 


4itur,  ipse  testimonium  dabU  de  me  {Joan.  xv,  26),      Spiritum  verUatis  (Joatt.  xv,  26),  quem  alium  para- 


Consoiatorem  autero  venientem  Spiritum  sanctum 
didt,  ab  operatione  d  nomen  imponens,  quia  non 
M>k«i  CQosolaiur  eos  quos  se  dignos  esse  repererii, 
et  ab  omoi  iristitia  et  perturbatione  reddit  alienos, 
Temm  incredibUe  quoddam  gaudinm  et  bilaritatem 
ds  tribuii,  in  iantum  nt  possit  quis,  Deo  gratias  re- 
feiens  qood  tali  hospite  dignus  habeatur,  dicere, 
Ikdisti  Ugtitiam  in  eorde  meo  (Psal.  iv,  7).  Seropi- 
lema  qulppe  tetitia  iu  eonim  corde  versatur,  quo- 
ram  SpUritas  sanctus  liabiiator  est.  Isle  Spiritus  con- 
SDlator  a  Filio  mittitur,  non  secondum  angeloruro, 
et  prophelaram,  ei  apostolorum  mlnisterium,  sed 
utffliiti  decei  a  sa^ontia  ei  veritate  spiritum  Dei, 
iniiiviaam  babeotem  cum  eadem  sapientia  et  veri* 
U(e  [aiifriN  tt^rt,cumPatreei  Fiiio]  subsUotiam.. 
Item  idem  in  eodem  Ubro^  poet  pauca. 
Lieet  ente  ex  Deo  firequenler  se  dicai  exisse  Sal- 
mor,  pmprietatem  iaaiea,  et,  ui  iU  Aicam,  llMBilia" 
ritatero,  iu  qaa  sspe  iracUvimns,  ex  vocabulo  ma- 
gis  sibi  Patris  assamaas  did&i,  Ego  in  Patre^  et  Pa* 
Hr  in  me  {Jaem:  xtv,  11),  et  alibi,  Ego  et  Patir 
axttm  svmtts  (/oan.  x,  50),  et  mulia  his  similia,  quae 
Hi  fivaagalio  obsorvaas  loctor  inveaiei.  Iste  ergo 
Spirilns  sancioa,  qai  de  Paire  «igrediinr,  tes^^ca- 
frilur,  ioqaii  Dominas,  de  me  {Joan,  xv,  26),  tesii- 
inonium  simila  ferens  ei  Patris  iestimonio,  de  quo 
»t,  f«iitmoaiam  didt  demeqwime  mitit  Pater  {Joan. 
VIII,  18).  Miliente  antem  FUio  Spiriiura  veritaib, 
quem  coosolatorem  vocavit,  simul  niittit  cl  Palcr : 


diium  nominavit,  non  juxia  naiurae  diflerentiaro, 
sed  juxta  operaiionis  diversitalem. 

Irem  idem  in  eodem  opere  {lAb.  ii),  po$t  pauca, 

Quia  ergo  Splritus  sanclus  in  nomlne  Filii  a  Patrc 
roittitur,  babens  Filii  proprietatem  secunduro  quod 
Deus  est,  non  tamen  filietatem,  ut  filius  ejus  sit, 
ostendK  qua  uniiate  sit  junctus  ad  Filium ;  unde  ei 
Filii  dictus  est  spiritus,  per  adoptionem  suain  filios 
faciens  eos  qui  se  recipere  voluissent.  Quia  enim 
estis^  inquit,  filii  Z)et,  mf«l  Pater  spiritum  Filii  sui 
in  corda  vestra,  clamantem  abba  Pater  {Gai.  iv,  6). 
Istc  autem  Spiritus  sanctus,  qui  venit  in  nominc  Filii 
missus  a  Patre  docebit<omoia  eos  qui  in  fide  Ghristi 
perfecU  sunt.  Omnia  autem  illa  qux  spiritalia  sunt 
et  iutelLeclualia,  et  ut  breviler  universa  concludam, 
omnia  veritalis  et  sapientiae  sacramenla.  Docebit 
vero,  non  quasi  doctor  et  magister  disdplinae,  quam 
aliunde  est  conseculus  :  si  quidem  boc  eorum  est, 
qui  sapientiam  et  artes  aliquas  industria  studioque 
didicere :  sed  quasi  ipse  ars  atque  doctrina,  et  sa- 
pientix  veritatisque  spiritus,  invisibiliter  menti  insi- 
nuans  scientiam  divinorum. 

liem  idem  ta  eodem  opere  {Lib.  ii),  post  pauca. 

Deinde  inierpretaiioaem  Inferens  quomodo  dixis- 
set,  de  meo  aedpiett  protinus  suivedi  :  Omnia  quas 
habet  Pater  mea  sunt :  propterea  dfact,  de  me»  acci- 
piet  ei  annuntuAU  vobis  {Joan.  xvi,  15).  Quodain 
modo  loqucns,  Licet  a  Patre  procedat  spiriuis  vcii- 


255  TQEODULFI  AIJRELIANENSIS  EPISGi  250 

tatis,  et  det  Deus  Spiritum  sanctum  p^tentibas  se,  A  non  dicat,  nisi  Deum  Patrem  esse  Salvatoris,  et  Fi- 


tanieti  qaia  omnia  quae  babet  Pater  mea  sunt,  et  iste 
ipse  spiritus  Patris  meus  est,  et  de  meo  accipiet. 
Oave  autem,  cum  ista  dicuntur,  ne  prava  tnteHigen- 
tia  tebaris  in  vitium,  et  putes  rem  esse  aliquam  et 
possessionem,  qux  a  Patre  habeatur  ac  Fi(io.  Ve- 
rum,  qux  habet  Pater  juxta  substai^tiam,  id  est 
seternitatem,  iromutabilitatem,  incorruptionem,  im- 
mprtaiitatem,  bonitatem  de  se  et  in  se  subsisten- 
tem,  haec  eadem  habet  et  Filius  :  et  ut  plus  inferam, 
quidquid  Filius  ipse  subsistit,  et  qua^cunque  sunt 
Filii,  hsec  eadem  habet  et  Pater. 

Iiem  idem  in  eodem  oper^  (Lib,  n  $ub  finem), 
Vos  autem,  ait,  haad  dubium  quin  dlscipuHs  Ghri- 
stl,  qui  sapientiam  Spiritus  suscepistis,  et  vitam  et 


lium  generatum  esse  a  Patre,  hoc  tantummodo  debe-. 
mos  sentire  qood  scriptum  est»  et  ostenso  quod  Spi- 
ritus  sanctns.increatus  sit,  conseqaenter  inteUiger» 
quod  cujjuis  Tiop.  est  creata  substantia,  recte  Patri 
Filioque  SDciipMur.  flliecjuxta  eloquii  nostri  pauper- 
tatem  ip  praBsenti  diou  sufficiant. 

Augu8tfnu$t  quod  Spiritug  sanctus  a  Patre  Filiogue 

procedat^  in  libro  quem  tcriptit  contra  Maximinum 

hofreticum  (lAh.  iii,  cap.  17,  in  fine),  $icait  : 

Magnum  aliquid  sane  tibi  dioere  videris,  quia  di  - 

ois,  Filius  erat  in  principio  antequam  aliquid  esset, 

Pater  vero  ante  principium.  Ubi  legisti  ut  lioc  cre- 

deres^unde  praesumpsisli  ut  hoc  diceres  abi  necau- 

Gtoritas  ulla  nec  ratiowest?  Quid  est  enim,  ante 


pacem,  non  «aVin  carne  (Rom.  vni,  9),.  id  est  in  ^  Principium?  qutndoquidcm  quidquid  ante  esset,  hoc 


carnis  operibus,  neque  enim  ejus  opera  perpetratis, 
siquidem  spiritiim  Dei  habetis  in  vobis.  Idem  aulem 
spiritus  Dei  et  spiritus  Ghristi  est,  adducens  et  co- 
pulans  eum  qui  se  habuerit  Domino  Jesu  Ghristo ; 
iiiide  in  sequentibus  scribitur  :  Si  qui$  autem  <ptW- 
tum  Chri$ti  non  habet,  hic  non  e$t  eju$  (Ibid.).  kar- 
sum  in  prxsenti  discimus  societatem,  quam  habet 
Spiritus  sanctus  ad  Christum  et  ad  Deum.  Sed  et  in 
epistola  Petri  Spirilus  sanctus  esse  Christi  spiritus 
comprobatur,  Scrutante$^  inquit,  et  exquirente$t  id 
est  prophetx  de  quibus  ei  fuerat  sermo  superior,  in 
quod  aut  quaie  tempu$  ngnifieabat  i$  qui  in  ei$  erat 
$piritu$  Chri$ti,  te$tifican$  in  Ckrx$to  pa$$ione$^  e$  ea 
qu(e  po$t  erant  $ecutura  decreta,  in  quibus  revelatum 
e$t,  quia  non  st6t,  $ed  nobi$  mini$trabant  ea  quce  nune  ^ 
annuntiata  $unt  vobi$  per  Spiriium  $anetum  (I  Pet. 
I,  11).  Iste  antem  Spiritus  sanctus  dictus  est  et  spi- 
ritus  Dei  nou  in  praesenti  tantum  sermone,  sed  et 
in  aljis  locis  quamplurimis,  ut  ibi :  Ea  qwje  Dei  $unt 
nemo  novit  ni$i  $piritu$  Dei  (I  Cor.  ii,  li).  Deiude 
sequitur  ppst  1|0C,  quod  ait :  Si  qui$  autem  $piritum 
Chn$ti  non  habet,  hic  non  f$t  eju$  (Rom.  viii,  9),  et 
tnfertur,  $i  autem  Chri$tu$  in  vobi$^  et  manifestis- 
sinie  demonstratur  inseparabilem  e^se  Spiritum  san- 
ctum  a  Cbristo,  quia  ubicun^ue  Spiritus  sanctus 
fuerit,  ibi  et  Christus  est,  et  undecunque  Christi 
spiritus  discesserit,  inde  pariter  recedit  et  Gbristus. 
Si  qui$  enim  epiritum  Chri$ti  non  habet^  hie  non  e$t 


esset  principium.  Si  ergo  Pator  ante  principium  est, 
ante  seipsum  est,  quia  et  ipse  principiam  est.  Qoid 
est  autem,  Inprindpia^eratVerbum  (Joan.  i,  1),  nisi 
in  Patre  erat  Filius?  at  ipse  Filius  interrogatos  m 
Judseis  quis  esset,  respondit,  prtiidpttim  qm  et  io* 
quor  vobi$  (/oait.  viii,  25).  Pater  ergo  principiam, 
Don  de  principio,  Filius  principiuni  de  principio,, 
Sed  atramque  simul^  non  duo  sed  unam  principium. 
Sicut  Pater  Deus  et  Fiiius  Deus,  ambo  autem  simub 
non  duo  dii,  sed  unas  Deus.  Nec  Spiritum  sanctuui^ 
de  utfoque  procedentem  negabo  esse  principium.^ 
Sed  haec  tria  simul  sicut  unum  Deum,  ita  anam  dicQ; 
esse  principiam. 

Item  idem  in  eodem  libro  (Lib.  iii,  eap,  9); 
Quaeris  a  me,  si  de  substantia  Patris  est  Filius, 
de  substantia  Patris  est  etiam  Spiritus  sanctas,  cur 
unus  Filius  sii,  et  alius  non  sit  Filius?Ecce  respon- 
deo,  sive  capias,  sive  non  capias.  De  Patre  est  Fi- 
lius,  de  Patre  est  Spiritus  sanctos :  sed  ille  genitus, 
iste  procedens  :  ideo  ille  FiKus  est  Patrts  de  tfuo 
genitus  est,  iste  autem  Spiritus  utriusque,  quoniatn 
de  utroque  procedit.  Sed  ideo  cum  de  illo  loquere- 
tur,  ait  de  Patre  procedit  (Joan.  xv,  26),  quoniaui 
Pater  processionis  ejus  est  auctor,  qui  lalem  Filium 
genuii,  et  gignendo  ei  dedit  ut  etiam  de  ipso  proce- 
deret  Spiritus  sanctus.  Nam  nisi  procederet  et  de 
ipsb,  non  diceret  discipulis  :  Acdpite  Spiritum  satt- 
ctum  (Joan.  xx,  22),  eumque  insufflando  daret,  ut  a 


eju$ :  cui  conjuncto  si  quis  contrarium  assumat,  di-  j.  se  qaoque  procedere  signifieans»  aperte  ostenderet 
cere  potest :  Si  quis  Chrisii  est,  ita  ut  Chrislus  in  eo  ^  flando,  quod  spirando  dabat  occulte.  Quia  ergo.  si 


sit,  in  hoc  spiritus  Dei  est.  Ho<;  autem  idem  et  de 
Deo  Patre  siniiliier  usurpandum.  Si  quis  spiritum 
pei  non  hal)et,  iste  non  est  cjus.  Cui  rursum  contra- 
rium  quis  assumct  di.cens.  Si  quis  Dei  est,  in  hoq 
fipiritus  Dei  est ;  unde  scribitur  :  Nesciti$  quia  tem- 
plum  Dei  e$ti$,  el  $piritu$  Dei  habitat  in  vobi$  (I  Cor. 
III,  16)  ?  Et  in  Joannis  Epistola,  in  hoc  cognoscitur 
Deus  habitans  in  quibusdam,  cum  manserit  in  eis 
spiritus  qoem  dedit  eis.  Ex  quifous  omnibos  indisso- 
ctabilis  et  indiscreta  Trinitatis  sobsuntia  demon- 
ftratar. 

It^m  idem  in  eodem  op§re  {Lih.  m  in  fine),  po$t  pauca. 
Guin  igitur  sancta  Scriptura  amplius  de  Trinitate 


nasceretor  non  tantam  de  Patre,  nec  taoMmi  de  Fi- 
lio,  sed  de  ambobas  utiqae  nasceretur,  sine  dobio 
Filius  diceretup  •amborum  :  ac  per  hoc,  quia  FiUos 
amborum  nuUo  modo  est,  non  oportoit  nasci  eum  de 
ainbobus :  amborum  est  ergo  Spiritus  sanctus  pio- 
cedendo  de  ambobus.  Quid  autem  inter  nasci  et 
procedere  intersit,  de  illa  excellentissima  natora  lo- 
quens  explicare  quis  potest?  Non  omne  <iaod  proce- 
dit  nasdtur,  qoamvis  omne  procedat  qood  nascitnr : 
sieut  non  omne  quod  bipes  est,  homo  est,  quamvis 
bipes  sit  oomis  qoi  homo  est.  Haec  scio,  dislingacre 
autem  inter  illam  generationem  e%  hanc  proecssio- 
nem  nescio,  non  vat^o,  noa  sufllcio:  ac  pcr  boc^ 


257 


DE  SPIRITU  SANCTO. 


2Ji« 


quia  et  illa  et  ista  esl  loeffabiLis,  sicut  propbeta  de  A  unus  est  Deus  Pater,  qui  solus  esseDtiuiiter  de  se 


Filio  loquens  ait :  Genprationem  ejus  quis  enarrabit 
{Isa,  Liii,  8)  ?  iu  de  Spiritu  sancto  verissiine  dici- 
tur,  processionem  ejus  quis  enarrabil?  Satis  sil  ergo 
nobis,  quia  non  est  a  se  ipso  Filius,  sed  ab  illo  de 
quo  natus  est :  non  est  a  se  ipso  Spiritus  sanclus, 
sed  ab  iilo  de  quo  procedit,  et  quia  de  ulroque  pro- 
cedit,  sicut  jam  ostendimns,  unde  et  spiritus  Patris 
dicias  est,  ubi  legitur :  Si  autem  spiritus  ejus  qui 
nucUatii  Christvm  a  morttus  habitat  in  vobis  {Rom» 
Tiii,  II).  Etspiritus  Filii,  ubi  legitur:  Qui  autem 
s^riium  Christi  non  hahet,  hic  non  est  ejus  {Ronu 
Tiii,  9).  Non  enim  duo  sunt  Spiritus  sancti,  tan- 
quam  singuli  singulonim,  unus  Patris  et  alter  Filli, 
sed  uous  potius  Patris  et  Fiiii,  de  quo  uno  Spiritu 
scripUim  est :  Etenim  in  sfdritu  uno  nos  omnes  in 
unum  corpns  baptizati  sumus^  siveJudwi^  sive  Gr(Bci^ 
Me  s^m,  nve  liberi,  et  omnes  unum  spiritum  pota- 
timus  (/  Cot,  XII,  13} ;  et  alio  loco  :  Vnum  corpus^  et 
unus  spiritus  {Ephes.  it,  4).  Quid  ergo  hxc  TriniUs, 
nisi  uiuas  ejusdemque  sul>stanliae  est?  quandoqui* 
dem  non  de  aliqua  materia,  vel  de  nibilo  est  Filius, 
sed  de  qao  est  genitus :  ilemque  Spirilus  sanctus, 
tton  de  aliqua  materia,  vel  de  nihilo ,  sed  inde  est 
unde  procedit. 

lum  idem  in  libro  de  Jnearnatione  Domini  ■• 
Spiritum  quoque  sanctum,  non  ingenitum,  neque 
genitiuD,  sed  ex  Patre  Filioque  procedentem,  eo 
quod  Patris  et  Filii  sit  spiritns,  et  ipse  consubstan- 


ipso  unnm  Filiom  genuit,  et  unus  Filius,  qui  de  uno 
Patre  solus  est  essentiaiiler  genilus,  et  unus  Spiri- 
tus  sanctus,  qui  solus  essentialiter  dc  Patre  Filioque 
procedit :  boc  autem  totum  una  persona  non  pos- 
set,  id  est  et  gignere  se,  et  nasci  de  se,  et  proee- 
dere  de  se.  Qnia  igitur  aliud  est  genuisse  quam 
natum  esse,  aliudque  est  procedere  quam  genuisse, 
vel  natum  esse,  manifestum  est  quoniam  alius  est 
Pater,  alius  Filius,  alius  Spiritus  sanctus. 

Jtem  idem   similiter  in   eodem   opere  {cap.  2  in 
princip. ). 

Neque  enim  In  iila^Triiiitate  proprium  esset  so- 
lius  Patris,  quod  non  est  natus  ipse,  sed  unum  Fi- 
p  lium  genuit :  neque  proprium  solius  Filii,  quod  noo 
genuit  ipse,  sed  solus  de  Patris  essentia  natus  est : 
neque  proprium  Spiritus  sancti,  quod  nec  natus  est 
ipse,  nec  genoit,  sed  solus  de  Patre  Filioque  iooom- 
nutabill  aetemitate  i>  procedit. 

Jtem  idem  in  eodem  opere  {cap.  II). 
Firroissime  tene,  et  nuHatenus  dubites,  eumdcm 
Spiritum  sanctum,  qui  Patris  et  Filii  unus  spiritus 
est  de  Patre  et  Filio  procedere.  Dicit  enim  Filius  : 
Cum  venerit  epiritus  veritatis,  qui  a  Patre  procedit 
{Joan.  XV,  26) :  ubi  soum  esse  spiritum  docuit,  quia 
ipse  est  veritas.  De  lilio  quoque  procedere  Spiritum 
sanctum,  prophetica  atque  apostolica  nobis  doctrina 
commendat.  Isaias  enim  dicit  de    filio :  Percutiei 


tialis  et  ooaeternus  ambobus ;  nec  alium  fuisse  Spiri-  ^  terram  virga  oris  sui^  et  sipiritu  labiorum  suorum  tn- 

. — «._.  u^j.*  .*  ^i: /€r/idel  tmptiwn  (/m.  XI,  4),  dc  quo  et  Apostolus  ait : 

Quem  inUrficiet  Dominus  Jesus  spiritu  oris  sui 
(//  Thess.  II,  8).  Quem  etiam  ipse  unicus  [Edd. 
add^  Dei]  Filius  spiritum  oris  sui  esse  significat 
[Edd.^  significaos],  post  resurrectionem  suam  in- 
Bufilans  in  discipulos  soos,  Accipite^  ait,  Sptniiiiit 
sanctum  (Joan.  xx,  22).  De  ore  vero  Domioi  Jesu 
ait  Joannes  in  Apocalypsi,  quiii  gladius  utrinque  acu^ 
tus  {Apoe.  1,  16).  Ipse  vero  sptritus  orls  ejus,  ipse 
est  gladius  qui  de  ore  ^us  procedit  [Edit.^  gladius 
utraqne  parte  acutus  procedebat] 


tam  saoctum  quem  insufilans  dedit,  et  alium  quem 
posl  asoensionem  suam  misit.  Unus  enim  spiritus 
Dei  spiritus  Patris  et  Filii  Spiritus  sanctus,  idem 
Dens  qoi  operatur  omoia  io  omnibus,  ita  ut  perfecta 
credatur  Trioitas  propter  proprietatem  personarum, 
et  onas  Deos  propter  ioseparabilein  Trinitatem. 

Jtem  idem^  in  librolS.  Fulgentiij  expositionis  fidei 
ad  Fetrum  (cap.  I). 

Sieot  ergo  nec  Filius  posterior  aut  minor  est  Pa- 
tre,  nec  Spiritus  sanctus  posterior  aut  roiuor  est  Fi- 
lio ;  aetemum  quippe  et  sine  initio  est  quod  Filius 
de  Patris  natura  natos  exstitit,  et  aeteroum  ac  sine 
initio  est  qood  Spiritos  sanctus  de  natura  Patris  Fi- 
liiqoe  procediu  Ob  hoc  ergo  tres  unum  recte  credi- 
mos  et  dicimas  Deum,  quia  uoa  prorsos  «teroitas,  j) 
oiia  immeositast  et  ooa  oatoraliter  est  trium  per- 
soDanim  divioitas.  Teneamus  igilur  Patrem  et  Fi- 
iium,  et  Spiritum  sanetum  anum  esse  naturaiiter 
DciiBi :  oeque  tameo  ipsom  Patrem  esse  qui  Filius 
est,  neque  Filiom  ipsum  esse  qui  Pater  est,  iieque 
Spiritum  saoctom  ipsom  esse  qui  Pater  aut  FUius 
esl :  itoa  eolm  est  Patris  et  Filii  et  Spiritos  sancti 
esientia,  qoam  Graed  ouriov  vocant. 
Jtem  idem  tii  eodem  opere^  post  pauea  (eap.  i  in  fine). 

lo  llhi  igilor  sancta  Trinitate,  qood  ideo  a  nobis 
lepetitur  toties,  ut  vestro  cbrdi  teoacius  infigatur, 

•  lo  Aopendice  ad  tom.  lY  S.  Augustini  sunt  libri 
dao  de  liicaniatioDe  Yerbi ;  at  in  ils  non  legunlur 
bsec  qax  a  Theodulfo  citantur. 


Uem  idem,  in  disceptatione  (i  18,  tnr«r  ^stolas  Au^ 
guslim)  quam  habuit  conlra  Paseenlium  conUtem 
Arianorum^  praunte  iMurenlio  judice  ab  utrisque 
partibus  electo. 

Ecce  quid  est  dfiovffiov,  quod  exprobratur  iiuusie. 
Non  enim  verbum  solum,  sed  et  res  in  verbo  est : 
nec  solus  serino  sooaos  auribus,  sed  substaotla  uoa 
est  Dei  credeoda  io  mentibos.  Si  eoim  in  homioibus 
credentibus  io  se  totos  Deos  credendos  est  habitare, 
quomodo  Filium  totum  io  se  Pater,  aut  FiliusPatrem 
non  credatur  excipere?  ac  per  hoc  ipse  in  Patre,  et 
Pater  in  eo  manet,  et  ex  Patre  vel  Filio  [Editi  Aug.^ 
Patre  ex  Filio]  sanctus  credendos  est  Spiritns  noii 
solum  processisse,  sed  semper  ad  peragenda  open 
Trinitatis  omnino  procedere. 

>>  Editi  Folgentii  omiuont,  incmmMMU  ceter^ 
nitate. 


m 


THfclODlILFl  AURELiANENSlS  EPfSC. 


%C 


Item  idem,  quod  Spjritui  $anctu$  in  Palrc  et  Fi-  A  dere,  non  ideo  minorem  Palre  Pitiufn,  qnia  ille  misii. 


llo  stl»  $ie   dicii  in  libro  (fuem  $crip$il  conira 

Pagano$j  Judao$^   Mahichao$y  Saheliiano$t  €t 

Artano$. 

Di\imus  de  Palre  et  Filio  quod  potuimus,  et 
quantum  potoimus,  si  tamen  aliquid  digne  potui- 
mus :  de  Spiritu  sancto  tacuimus,  sed  non  eum  pr»- 
terivimus  [Edd,^  separavimus].  Ou>dquid  enim  de 
Palrc  et  Filio  diximus,  etiam  de  Spirilu  sancto  di- 
ximus.  Est  enim  in  iliis  et  cuni  illis  aequalis  unus  et 
venis  Deus,  non  minor  aut  teriius  Deus.  Quid  adhuc 
[Nova  edit.  Aug.,  alind|  dicam  faligatis  fatigntus? 
Qut  Spiritum  sanctum  a  Patre  6i  Filio  xternilate  et 
substantia  vel  commonione  separat,  eumqne  ncgat 
Spiritum  esse  Patriset  Filii,  plenus  cst  spiritu  im- 
mnndo,  vacuus  est  Spirito  sancto.  fdeo  enim  dicilar  n 
Deu$  charitas  (IJoan.  ir,  8),  quia  partibns  non  di- 
vidit  unitatem,  sed  ineffabiliter  coagulat  trinitalcni. 
Ip»a  ett  enim  Trimias  um|S  Deus,  torris  fortitudinis 
a  facie  inimici ,  qui  in  se  credcntes  cti^todit  in  sse- 
cula  sseculoruni. 

liem  idem^  qnod  Spirtliu  $anctu$  et  Patris  $it  et  Filii, 
et  Patri  et  Filio  co(equali$,  con$ub$tantiati$^  et  c»- 
wternu$,  in  libro  primo  (Cap.  k)  de  Trinitate  qncB 
Deu$  e$ty  $ic  doeet, 

Omnes  quos  kgere  poftoi,  qal  ante  me  seripsermit 
de  Trinitate,  quae  Dens  est,  divinorum  lil>rorum  ve- 
terom  et  novonun  catholici  tractatores,  hoe  tnten- 
derunt  secuAdnm  Scriptura»  docere^  quod  Pater,  et 
Filius,  et  Spiritttd  sanctus  onius  ifjosdenique  sob^ 
suniiffi  inseparabtll  «qoaiitate  divlnaHi  insinuent 


hic  missus  est,  nec  ideo  minorem  ntroque  Spirituiii 
sanctum,  qiiia  ct  ab  illo  et  ab  illo  missiis  in  Evan- 
gello  legitor,  suscepimus  hoc  quaerere,  curo  iliuc 
missus  sit  Filins  ubi  erat,  qula  in  hunc  mundum 
venit,  et  in  hoe  mundo  erat,  cum  illuc  etiam  Spiriins 
sanctusubiet  ipse  erat,  quonlam  $piritui  Domini 
replevit  orbem  terrarnm,  et  hoc  quod  eontinet  omuia 
scientiam  habet  vocis  (Sap.  i,  7). 

Item  idem  aperte  edocet  quod  SpiritH$  $anctu$  et  a 
Filio  $icut  et  a  Paire  procedat^  in  eju$dem  operis 
iibro  quarto  (€ap.  SO). 

Patcr  cum  ex  terapore  a  quoquam  cognosciUir; 
non  dtcrtur  mrssns  :  non  enim  habct  de  quo  sit,  aui 
ex  qiio  proccdat.  Sapientia  quippe  dicit  :  Ego  ei 
ore  Alti$$imi  prodii  (Eccli.  xxiv,  5),  et  de  Spiritu 
sancto  dicicur,  a  Patre  procedit  (Joan.  xv,  26),  Paler 
vero  a  nuHo.  Sicut  ergo  Pater  genuit,  Filius  geniUis 
est,  ita  Pater  misit,  Fitlus  missus  est.  Sed  queni- 
ftdmodum  qui  getiuit  et  qul  geiiitus  est,  ita  et  qui 
toisit  et  qui  missos  est ,  unum  sunt,  quia  Pater  et 
Filias  rnium  sont :  ita  etiam  Splrllus  sanctus  utuim 
eom  eh  est,  quia  hsec  tria  unum  sunt.  Sicut  etiiiii 
natum  esse  est  Fffio,  a  Patrc  csse,  ita  mitti  est  Fi 
iio,  cognosci  quod  ab  ilio  sit :  et  sicot  Spiritdi  san- 
cto  donum  Dei  essc,  est  a  Patre  procedere,  iia 
mitti,  est  cognosci  quod  ab  Itto  procedat.  Ifee  pos- 
somos  dicere  qiiod  Bpfritus  sanetus  et  a  Fitlo  non 
procedat;  neqiie  enhn  frustra  idftm  Splritns  et  Ps- 
tris  ct  Filii  spiritns  dicilnr.  Nec  video  qnld  allud  si- 
OBitatem,  ideoqHe  non  sini  trcs  dH>  sed  unus  Deus,  C  gnlOcare  voloerit,  com  sufftans  in  ilacicra  (fisciporo- 


quamvis  PaterFiUiun  genuerit,et  idea  Filius  non 
sit  qui  Paler  est,  Filiasqoe  a  Patre  sf t  genitns,  et 
ideo  Pater  non  6it  qni  Filios  est,  Splritqs  sanetns 
nec  Paler  sit  nec  Filius,  sed  tanUun  Psiris  ei  FiHI 
Spirilus»  Patri  et  Filio  eliam  ipie  coeqonlis,  et  lid 
Trinitatis  periinens  nnilaleni. 

Item  idem  in  eodem  tibro  (Cap.  8),  quod  Spiritus  sare- 
ctu$  in$eparttbiliter  Patri$  et  Filu ,  quod  eum  iia 
$it,  magnat  demenlias  e$t  iilum  a  Patre  et  Filio  pro- 
cedere  non  profiteri, 

Denique  propter  ipsam  inseparabilitatem  suffi- 
cienter  aliquando  nominator,  vel  Pater  solus,  vd 
Filius  solus  adimplelurus  nos  laetitia  cum  vulto  soo ; 
nec  inde  scparatur  utriusque  Spiritus,  id  est  Patris 

et  Filii  spiritus.  Qui  Spiritus  sanctus proprie  dicitur  j^  w^c^latem^Palre^rm^ 
spiritue  viritati$,  qnem  hie  mundus  aceipere  non  po- 
test  (Joan.  xiv,  i7).  Hoc  est  enim  plenum  gatidium 
noslnimy  qno  amplios  non  est,  frai  Trinitate  Deo, 
nd  ciqos  ioMginem  faeti  sumus.  Propter  hsc  ali- 
qnsndo  its  loqultnr  de  SpiriUt  sanoio,  tanqoam 
aolus  ipM  soffictal  ad  beaiitadioem  nostram  :  et 
ideo  Bohis  soMeil,  separari  a  Psire  et  Fllio  non 
peiest ;  skQtPater  solus  sufBeit,  qiiis  separari  s  FfHo 
el  SpiHla  ssiicio  non  potest :  et  FHias  ideo  sufBcit 
mIos,  qnis  sepahiri  a  P&tre  et  Spiritn  sancio  non 
potest. 

Item  idem  tn  Ubro  tertio  (In  premmk)^  quod  Spirifu$ 
$anctu$  a  Patre  Filioque  mi$$u$  $it. 

Gum  enim  ad  id  ventum  esset^  ut  vellemus  osten- 


rum  ait :  Accipite  Spiritum  $anetum  (Joan.  ix,  2i). 
Ncque  enim  flatus  iHe  corporeus,  cum  ^nsn  cop- 
poraliter  tangendi  procedens  et  corpofe,  substantia 
Spiritus  sancli  fuit,  sed  demonstratio  p^r  congmam 
significationem,  noii  tantum  a  Patrc^  sed  et  a  Fitid 
procedere  Spiritum  sanetum.  Qais  eiinD  demeniis- 
Simus  dixerit,  alhim  fuisse  Spirilum  sanctom,  quem 
sufilans  dedit,  et  alium  qucm  post  ascensionem  suam 
misit?  Unus  enim  spiritus  est,  spiritus  Dei,  spiritus 
^atris  et  Filii^  SpitituS  sanctus,  qui  operatur  omnia 
in  omnibus. 

Item  idem  in  libto  $exto  (Cap.  10),  qkod  SfMlub 
$anctu$  Filii  Patri$que  $uavita$  :  unde  qui  negai 
enm  ab  utroque  pr^edere^  eon$equen$  e$t  ut  neget 


hki  ergo  dtleclio,  delectstio,  felidtas  vd  beatitndo; 
its  si  taraen  aKqoa  hnmana  vbce  digne  dlcitor,  nsus 
sb  iilo  appeHstus  esf  breviter»  et  est  Is  Tririitatfe 
Spiritus  sanctus,  non  g^nitus,  sed  genitoris  genltiqoe 
Soavilasf  ingenil  largiCate  atque  ubertate  perfundens 
omnes  ereatoraspfecapto  earom^  ut  ordinent  sonm 
teneant,  et  locis  snis  scqnfescant.  Haec  igftar  omnia 
qoae  srte  divina  Iscls  nmt,  et  «nittUMi  qutmdsni  ki 
90  oslendonl,  et  apsciSBi,  et  srdMMB.  Qiiidquld  enlm 
bftRiini  esl,  et  unum  sliqpiid  est 

Item  idem  in  (ibro  dechmo  quiato  (Cap.  17),  quod  Sft- 
ritu$  $anctu$  a  Patre  t^ilio^s  froeedat» 

Nescio  cor  non  sicot  sapientia  et  Pater  dicitui  et 


m 


DE  SPIRITU  SANCTO- 


2Ci 


Fitiiis,  et  Spirittis  sanctns,  et  simul  6mhes  non  tres,  A  qua  jam  parta]  scti  geiiica  voluntas  itla  perflcilur,  eo 


sed  nna  sspientla :  ita  et  ctiaritas  et  Pater  dicator 
et  Filiiis  et  Spiritus  sanctas,  et  slmul  omncs  una 
eharita«.  Sic  enim  et  Pater  Deus,  et  Filius  Deus,  et 
SpiritttS  sanctus  Deus,  et  simul  omnes  unus  Deus. 
Et  tamen  non  rmstra  in  hac  Trinitate  non  diciiur 
Yerbura  Dei  nisi  Filius,  nec  donum  Dei  nisi  Spirllus 
sanctns,  nec  de  quo  genitum  esl  Verbum,  el  dc  quo 
procedil  principaliler  Spiritus  sanctus,  nisi  Dcus 
Pater.  Ideo  autem  addidi,  principaliter,  qnia  el  de 
FUto  Spiritns  sanctus  procedere  reperilur  :  scd  lioc 
«|uoqne  llli  Paier  dedit,  non  jam  existenti,  et  non- 
dum  babenU,  sed  quidquid  unigenilo  Vcrbo  doilit, 
gignendo  dedit.  Sic  ergo  eum  genuit,  ut  etiam  de 
iUo  donum  commune  procederet,  et  Spiritus  sancius 


finc  requiescens,  ul  qui  fuerat  appetitus  quxrcnlisy 
sit  anior  fruentis  :  qui  jam  de  ulroque,  id  est,  de  gi- 
gncnte  mente,  et  de  gcnita  nolione,  lanquani  de  pa* 
rente  ac  prole  procedat.  Non  possunt  prQrsus  ista 
ibi  quaeri,  ubl  nihil  ex  tempore  iiichoatur,  ut  conse- 
quenti  perficiatur  in  (empore.  Quapropier  qui  potest 
inlelligere  sine  temporc  generalioncm  Filii  de  Patre, 
intelligat  sine  tempore  processioncm  Spiritus  sancli 
de  utroque  :  et  qui  potcst  inteUigcre  in  eo  quod  ait 
Filius  :  Sicut  habet  Pater  vUam  in  $emetipsOt  «c  de- 
dii  Filio  vitam  hahere  in  semetipso  {Joan.  v,  2G),  noii 
sine  viia  existenli  jam  FUio  vilam  Patrera  dedisse, 
sed  ila  cum  siiie  lcmpore  genuissc,  ut  vila,  quam 
Paier  Filio  gignondo  dedit,  coaclerna  sit  vita  Palris 


spiritus  csset  amborum.  Non  esl  igilur  accipienda  ^  Q"'  ^^^^  -  Inlclligat,  sicut  habet  Pater  io  semetipsc» 

ulde  illo  procedal  Spiritns  sanctus,  sic  dedisse  Filio 
ut  de  Ulo  procedal  idem  Spiriius  sanctus,  et  utmm' 
que  sine  tempore,  alque  ila  dictum  Spirilum  san- 
ctiim  de  Pttre  proccdere,  ul  inteliigalur  qiiod  eiiam 
procedit  de  Fiiio  de  Patrc  esse  el  Filio.  Si  eiiim 
quidquid  habet  de  Palre  habet  Filius,  de  Patrc  ba- 
bet  utique  ut  dc  illo  procedat  Splriius  sanctus.  Sed 
nuUa  ibi  tempora  cogiUntur,  qu£  babent  prlus  aut 
poslerius,  quia  omniiio  ibi  nuUa  sunt.  Qiioraodo  ergo 
non  absurdissimc  Filius  dicerelur  amborum,  cum 
sicnt  Filio  praestat  essentiam  sinc  initio  temporis, 
sine  ulla  mutabiliiate  natura  de  Patre  generalio,  ita 
Spiritui  sancio  prajslct  csseniiam  sine  uUo  ioitio 
temporls,  sine  ulla  mutabUiiate  naturx  de  utroqiie 


transennter,    sed  diligenter  intuenda   inseparalulis 
Triniiatis  isia  distinclio. 

Item  idem  in  eodem  libro  {Cap,  26). 
DcinJe  tn  iUa  summa  Trinitalc  quae  Deus  est,  in- 
lervalla  temporum  nuUa  sunt,  per  qux  possit  os- 
tendi  aut  saltem  rcqniri,  utrum  prius  dc  Patre  natus 
sit  Filius,  et  postea  de  ambobus  processerit  Spiritus 
sancCiis,  qnoniam  Scriptura  sancta  spirltuni  cum 
dictt  ambomm.  Ipse  est  enim  de  quo  dicit  Aposto- 
los :  Quoniam  autem  estis  /iUi,  misit  Deus  spiritum 
Ft/it  sui  in  corda  nostra  (Ga/.  iv,  6) ;  et  ipse  cst  de 
quo  dicit  idem  Filius  :  Non  enim  vos  estis  qui  lo-' 
qyiimini,  ied  spiritus  Patris  vestri  qui  loquitur  in  vo- 
bis  (JfanA.  x,iO};  et  moltis  alils  divinorum  elo- 


qnioTum  tesUmonlls  comprobatur  Patris  et  FiUi  esse      processio.  Ideo  enim  cum  Spiritum  sanctum  genitum 

noR  dicamus,  dicere  tamen  non  audemus  ingenitum, 
ne  In  hoc  vocabulo  vel  duos  patres  in  illa  Trinitate, 
vel  duos  qui  non  sunt  de  alio  quispiara  suspicetur. 
Pater  enim  solus  non  est  de  alio,  ideo  solus  appel- 
latur  ingenitus,  non  quidem  in  Scripturis,  aed  in 
consuetudine  disputaotlum,  et  de  re  tanla  senno- 
nem  qualem  valuerinl  proferentium.  FiUus  autem 
de  Patre  natus  est,  cl  Spiritus  sanctus  de  Patre 
principaliler,  et  ipso  sine  ullo  intervallo  temporis 
danle,  communiter  de  utroque  procedit.  Diceretur 
autem  fllins  Patris  et  Filii ,  sl ,  quod  abhorret  ab 
omnium  sanorum  sensibus,  eum  ambo  gcnuissent. 
Non  igitnr  ab  ntroqne  est  genitus,  sed  procedit  ab 


spiritum,  qui  proprie  dicitur  in  Trinltate  Spiritus 
sanctus.  De  quo  item  dicit  ipse  Filius :  Quem  ego 
mitto  vobis  a  Patre  (loan.  xv,  26) ;  et  in  aUo  loco, 
quem  mittet  Pater  in  nomine  meo  {Joan.  xiv,  26). 
De  utroque  autem  procedere  sic  doceiur,  quia  ipse 
FiUus  ait:  de  Patre  procedil ;  et  cum  resurrexisset 
a  moriois,  et  apparaisset  discipulis  suis,  insufflavit 
et  ait :  Accipite  Spiritum  sanctum  {Joan.  xx,  22) ,  ut 
eom  eiiam  de  se  procedere  ostendcret  :  et  ipse  est 
tirtut  qwB  de  iUo  ejdbat^  sicut  legitur  in  Evangelio, 
<f  sanabat  omnes  {Lue.  vi,  19).  Quid  vero  fuerit 
eans£,  ui  post  resurrectioncm  suam ,  et  in  terra 
prius  daret,  et  de  ccelo  postea  milteret  Spiritum 


sanctum,  hoc  ego  existimo,  quia  per  ipsum  donum  j)  "^roque  amboram  spiritus.  Veram  quia  in  illa  co- 


Uei  diffunditor  charitas  in  cordibus  nostris,  qua  di- 
Ifgiinas  Deum  et  proximum,  secundum  duo  Ula  pnc- 
eepta,  in  quibus  tota  lex  pendet  et  prophelx.  Hoc 
signiflcans  Dominiis  Jesus  bis  dedit  Spiritum  san- 
etnm,  semel  in  terra  propter  dilecUoncm  proximi , 
et  iteram  de  ccrio  propter  dilectionem  Dei 

Item^  idem  in  eodem  libro  {Cap,  eod.)  post  pauca. 

Nunquid  ergo  possumus  qu^rere  ulrura  jam  pro- 
eesscrat  de  Patre  Spiritus  sanctus,  quando  natus  est 
Filios,  an  nondum  processerat,  et  illo  naio  de  utro- 
qoe  processit,  ubi  nulla  sunt  tempora  :  sicut  potui- 
mus  quxrere,  ubi  invenimus  tempora,  voluntaicm 
prius  de  humaoa  mentc  procederc,  ut  quxrator  quod 
inventnm  proles  vocetur  :  quia  jam  pnrta  [Edd., 


asterna,  et  xqiiali,  et  Incorporali,  et  ineirabiliter  im- 
mutablH  atque  inseparabili  Trinitate  difficiUinnm 
est  generationem  a  proccssione  disUnguere,  suOicial 
inlerim  eis  qu^exlendi  nou  valent  in  anplius,  iil 
quod  de  hac  re  in  sermone  quodam  proferendo  ad 
aurcs  popuU  Christiani  diximus,  dictunque  conscri- 
psimus.  Tnter  cxtera  enim ,  eum  per  Scripturaruni 
sacraram  tesUmonia  docuissem  de  ulroque  proce^ 
dere  Spirltum  sanctum  :  Si  ergo,  inquam,  et  de 
Patre  ct  de  Filio  procedit  Spirilns  sanctus,  cnr  Fi- 
Uus  dixit  de  Patre  procedit  {Joan.  xv,  26)?  Cur  pn- 
tas,  nisi  quemadmodum  solet  ad  eum  referre  el 
quod  ipsios  est,  de  quo  ct  ipse  est.  Unde  illud  esl 
quod  ait :  Mea  doctrina  non  pt  mea^  sed  eyus  qui  m» 


ft63 


THEODULFI  AUREUANENSIS  EPISG. 


m 


«tMil  [Joan.  Yii ,  i6),  Si  i^itur  hic  inteliigitur  ejus  A  talem,  Sicut  voeati  estis^  inquit,  tn  una  9pe  voeatuh 


doctrina,  quam  tamen  dixit  non  suam,  sed  Patris, 
quanto  magis  iUic  intelligendus  est  et  de  ipso  pro- 
cedere  Spiritus  sanctus,  ubi  sic  ait,  <<e  Patre  proce- 
dtt,  ut  non  diceret  de  me  non  procedit?  A  quo  autem 
habet  Filius  ut  sit  Deus,  est  enim  de  Deo  Deus,  ab 
tllo  habet  utique  ut  de  illo  etiam  procedat  Spirilus 
saiictus :  ac  per  hoc  Spiritus  sanctus,  ut  etiam  de 
Pnio  procedat  sicut  procedit  de  Patre,  ab  ipso  habet 
Patle.  Hic  utcunque  etiam  illud  intelligitur,  quan- 
VXttk  a  talibus  quales  nos  sunius  intelligi  potest,  cur 
noA  dicatur  natus  esse,  sed  potius  procedere.  Spi- 
ritus  s^nctus,  (juooiam  si  el  ipse  Filius  diceretur, 
ambt>rum  utique  filius  diceretur,  quod  absurdissi- 
mum  est.  Filius  quippe  nuUus  est  duorum,  nisi  pa- 


ni$  ve$trig^  unus  Dominus.  Hic  utique  Christum  in- 
teiligi  voluit»  restat  ut  etiam  Patrem  noniineC.  Se- 
quitur  ergo  :  Una  fide$i  unum  ifaplisma^  unu$  Deu$  et 
pater  ommttm,  ^ttt  $uper  omne$  ,  et  per  omne$i  et  in 
omnibue,  Cum  ergo  sicut  unus  Pater  et  unus  Domi- 
nus,  id  est  Filius,  ita  sit  et  unus  Spiritus,  profecto 
amborum  est :  quandoquidem  dicit  ipse  Cbristus  Jc- 
sus  $piritu$  Patri$  vestri  qui  loquitur  in  vobie^  et  di- 
cit  Apostolus  :  Mi$it  Deus  $piritum  Filii  tui  in  coT' 
da  nostra  {Matth.  x,  20;  Cal.  iv,  6).  Habes  et  alio 
loco  eumdem  Apostolum  dicentem  :  Si  autem  spiri^ 
tus  ejus  qvi  suscitavit  Jesum  ex  mortui^^  habitat  in 
vobis.  (ifiom.  VIII,  li).  Hic  utiqiie  spiritum  Patris  in- 
telligi  voluit,  de  qub  tamen  allo  loco  dicit :  Quisquis 


tris  ti  m^tris  :  abslt  autem  ut  inter  Deum  patrem  "  autem  spiritum  Christi  non  habet^  hic  non  esi  ejus 


et  Deum  filium  tale  aliquid  suspicemur,  quia  nec 
filius  hOminum  simul  et  ex  patre  et  matre  procedit : 
sed  cum  in  inatrBm  procedit  ex  patre,  non  tunc  pro- 
cedit  ex  niatfe,  et  tum  in  hanc  lucem  procedit  ex 
matrte,  hon  tunc  procedit  ex  Patre.  Spiritus  autem 
sanctui  non  de  Patre  procedit  in  Filium,  et  de  Fiiio 
procedit  ad  sanctificandam  crealuram,  sed  simul  de 
utroque  procedit,  quamvis  hoc  Pater  Filio  dederie, 
ut  quemadmodum  dift  se,  ita  de  illo  quoque  procedat. 
Neque  enim  possumus  dicere  quod  non  sit  vila  Spi- 
ritus  sanclus,  cum  vita  Pater,  vita  sit  et  Filius  :  ac 
per  boc  sicut  Pater  ciim  habeat  Vium  in  semetipso, 
dedit  et  Filio  vitam  habere  in  semetipso,  sic  ei  de- 


{Rom.  viii,  9).  Et  multa  alia  sunttestimonia,  quibus 
hoc  evidenter  ostenditur,  et  Patris  etl^^ilii  ipsumesse 
spiritum,  qui  in  Trinitate  dicitur  Spiritus  sanctus. 
Nec  ob  aliud  existimo  ipsum  vocari  propri^Spirituni, 
6um  eiiam  si  de  singulis  interrogemur,  non  possimus 
nisi  et  Patrem  et  Filium  spiritum  dicere,  quoniam 
spiritus  est  Deus,  id  est,  non  corpus  est  Deus,  sed 
spiritus  {ioan.  iv,  24).  Quod  ergo  communiter  vo- 
canlur  et  singuli,  hoc  proprie  vocari  oportuit  enuu 
qui  non  esl  unius  eorum,  sed  in  quo  commuuitas 
apparet  amborum.  Cur  ergo  nou  credam  quod 
etiam  de  tilio  procedat  Spiritus  sanctus,  cum  Filii 
«luoqne  ipse  sitspiritusf  Si  enim  non  ab  eo  proce- 


dit  vitam  proeedere  de  illo,  sicut  et  procedit  de  ipso.  p  deret,  non  post  resurrectionem  se  rq)raesentans  di- 


Uacc  de  illo  sermone  iii  hunc  librum  transtuli ,  sed 
fidelibus  non  hnfidelibus  loquens.  Verum  si  ad  hanc 
imaginem  contuendam,  6t  ad  videnda  ista  quam 
vera  sint,  ^nae  in  eorum  mehte  sunt,  nec  Iria  sic 
sunt,  ut  tres  personae  sint,  s6d  6mnia  tria  hominis 
sunt,  quae  una  persona  est,  mioiis  idonei  sunt :  cur 
non  de  iila  summa  Triniute,  quae  Deus  est,  credunt 
potius  quod  in  sacris  litteris  iinvenilur,  quam  po- 
scttnt  liquidissimam  reddl  sibi  rationem ,  quae  ab 
humana  mente  tarda  scilicet  infirmaque  non  capi- 
tur?  Et  oerte  cum  inconcusse  crediderint  Scripturis 
sanctis  tanquam  veracissimis  testibus,  agant  oran- 
do,  et  quaerendo,  et  bene  vivendo,  ut  intelligant,  id 
est,  ut  quantum  videri  potest,  videatur  mente  quod 
tenetur  flde. 

Item  idem^  in  homilia  super  Joannem  (Tract,  99 
in  Joan.). 

Hic  aliquis  forsitan  quaerai,  utrum  et  a  Filio  pro- 
cedat  Spiritus  sanctus.  Filius  enim  solius  patris  est 
filius,  et  Pater  solius  fiiii  est  pater  :'Spiritus  autem 
sanctus  non  est  unius  eorum  spiritus,  sed  amborum. 
Habes  ipsum  Dominum  dicentem :  Non  enim  vos  estis 
qui  toquimim^  sed  spirUus  patris  ve$tri  qui  loquitur 
in  vobis  {Matth.  xix,  20);  habes  et  Apostolum,  Misit 
DeuSf  inquit,  tptrtfttm  Filii  sui  clamuntem  in  corda 
nostra  {Gal.  iv,  6).  Nunquid  duo  sunt ,  alius  Patris, 
alius  Filii?  Absit,  C^n«m  enim  eorpus  ait,  cum  signi- 
ficaret  Ecclesiam,  moxque  addidit,  et  unu$  spiritus 
{Ephes.  IV,  4) ;  et  vide  quomodo  illic  jmpleat  Trini- 


scipulis  suis  insufllassel  dicens  :  Acdpite  Spirilum 
Sanctum  {Joan.  xx,  ^).  Quid  enim  aliud  significavit 
illa  insuifiatio ,  nisi  quod  procedat  Spiritus  sanctus 
et  de  ipso?  Ad  hoc  pertinet  etiam  illud  quod  ait  de 
muliere,  quae  fluxum  sanguinis  patiebatur  :  Teti' 
git  me  atiquis^  ego  enim  sensi  virtuiem  de  me  exisse 
{Luc.  vili,  46)  Nam  virtutis  nomine  appellari  eliam 
Spiritum  sancUim,  et  eo  loco  clarum  est,  ubi  Ange- 
his  dicenti  Mariae,  Quomodo  fiet  istud  quoniam  virum 
non  cognoscof  respondit :  Spirilus  sanctus  superve- 
met  in  fe,  et  virtu$  Altissimi  obumbrabit  tibi  {Luc.  i, 
34)  :  et  ipse  Dominus  promittens  eum  discipulis  ait : 
Vos  autem  udete  in  civitate^  quoad  u$que  induamini 
virtute  ex  atto  {Luc.  xxiv,  49);  et  iterum,  Accipietis^ 
j)  inqnit ,  virtutem  Spiritus  sancti  $upervenientem  in 
vo$f  et  eritis  mlhi  teetes  {Act.  i,  S). 

Item  idem^  in  libro  de  Civitate  Dei  dedmo  lertio  {Cap. 
24),  quod  Sjnrilu$  sanctus  Patris  sit  et  Unigeniti^ 
et  unus  amoorum  :  quod  eum  ita  sit^  non  eU  du- 
bium  illum  ab  utroque  procedere» 

Quapropter  in  eo  quod  Dominus  fecit,  quando  in- 
suSlavitdicens  :  AcdpiteSpiritum  sanctum  {Joan.  xx, 
22),  nimirum  hoc  intelligi  voluit,  quod  Spiritus 
sanctus  non  tantum  sit  Patris,  verum  etiam  Uuige- 
niti  ipsius  spiritus.  Idem  ipse  quippe  spiritus  est  et 
Patris  et  Filii,  cum.quo  est  Trinitas  Pater  et  Filius 
et  Spiritus  sanctus,  non  creatura,  sed  creator.  Ne- 
que  «liiB  flatus  ille  corporeus,  de  camis  ore  prooe- 
dens,  substantia  erat  Spirilus  saiicti  atque  natura. 


165 


DE  SPliUTU  SAJCm 


SpiffitMB  ftncMini  Patri  eme  Filioqve  eoMHMicm, 
qata  Mtt  mH  ci6  aiogiAs  Mfvli,  icd  wi«c  uobo- 
nmenL 

FnlQentius ,  ^icc^  tc/iM  Paier  ifeimerit  FUUm^  §olu$ 
rUhu  a  Paire  feHUm  $k ,  $olu$  Sfriritu^  $anetu$  a 
Patre  FUtaqae  procedat,  im  tthra  teHio  quem  $eri- 


scd  podos  cigniicafio ,  qua  iiitelligercmuft,  ut  dixi,  A  In  illa  cuim  naiura,  ubi  est  summa  et  vcra  simplici- 

taa,  in  co  Filius  videt  quod  Paler  facit,  Spirilut 
sancU»  audit  qiiod  cum  Pa:re  Filius  dicit  :  quia 
communionc  naturalis  esscntiae,  et  Filias  dc  Patrc 
natus  exstiiit,  et  Spiritus  sanctus  dc  Patro  FiJioqiic 
proccdit.  Hoc  igitur  cst  Spiritni  sancto  aodiie,  qood 
est  dc  natura  Patris  Fiiiiquc  proccdcrc,  el  boc  cst 
loqui,  quod  cst  per  gratiam  nostris  cordibus  incfiii- 
biiitcr  intimare. 

Item  idem  tn  eodem  iibro. 
Et  non  rapit  ea$  qui$quam  de  manu  mea,  Pater 
meue  quod  dedit  mihi  majue  e$t  ommbu$^  et  mmo  po- 
feH  rapere  de  manu  Patri$  mei.  Ego  et  Pater  unum 
JMMM  (Joam.  X,  38)«  H«c  cst  crgo  tox,  quam  oves 
C|us  audiont;  qu»  sdlicci  in  coquod  ncmo  rapit  de 


Vcfatiicf  qiiippc  proAtciiMir  sdui  Patrcm  gc- 
nutsse,  solmn  FifiiMi  dc  Patrc  natum  cssc,  Tcracitcr 
etiam  diclmvs  sohm  Spiritnm  sanctnm  ile  Patre 
FHIoqucpraccdere. 

Jtem  idem  in  libro  fuinto  eontra  emmdem  Fa' 


Kooe  ego.ln  qnantum  potoi,  licet  breriter,  rcddidi 


rationcm  qoaunum  Beum  dicamus  Patrem  ctFilinm  •  manu  Filii,  ncque  dc  manu  Patris,  unam  virlutem 


ct  Spiritam  sanctnm,  et  in  ipsa  I>ei  imagine  ostcndi 
qooddam  dlTiiue  agnltionis  indicium,  in  qua  quidcm 
hnagiiic,  ncmoria,  InlclKgenlia,  et  To1ontas,non  ha- 
bcttl  singnlaa  propiiasquc  pcrsonas.  Imago  quippc 
est  Isla,  non  nata  scd  focta,  non  genita  scd  creata  : 
ad  boc  ufiquc,  ut  sicot  in  ista  una  imaglnc  inrcnitur 
qnaodam  discrctio  Tocabnlomm,  sic  in  iOa  uiia  diTi- 
mtatc  discrctio  pcrsooamm  cognoscalur,  et  nalora- 
Ks  iHiilns  oBlondal  mram  fteom  cssc  Patrcm,  ct  Fi- 
Hmn,  ct  Splrilttn  sanctnm  :  pcrsonamm  Tcro  pro- 
prielas  dcnMmstrct  alinm  essc  Patrem,  alinm  Filinm, 
altiuB  Spirllamsanctvm;  aHun  anicm  Patrem,  non 
co  qnod  Hens  csl,  scd  oo  qood  Patcr  cst;  et  allbm 
Filiom,  noB  co  qnod  cst  Bcus,  scd  eo  qnod  FHius 
esl  :  aiinm  qttoqne  Spiiitutt  sanctom:  non  co  qnod 
Dcvs  csl,  scd  00  qnod  et  Patris  cl  Filii  spiritns  est. 
AHnai  crgo  Patrem  quia  genuit,  allum  FiKum  qoia 
dc  Pairc  natos  cst,  ct  alium  Spiritnm  sanctum,  qoia 
dc  Patrc  Filioqnc  proccdil :  non  tamcn  altum  Dcom 
Patrem,  el  alium  Deum  Filium,  el  alinm  Dcum  Spiri- 
tam  sancioffi,  sed  unum  Deum  Patrcm  el  Filiiim  et 
SplritQm  sanctum.  Non  cnim  conrundit  unitas  Trini- 
tatcm,  ncc  Trinitas  scparat  nnitatem  :  quia  qnod 
io  pcrsonarum  proprietale  disceraitur,  boc  nnuni 
natnraliler  cssenti»  nnius  communione  monstra- 
toir. 

Item  tdem  in  libro  $eptimo  eju$dem  operi$. 
Non  enim  loqueiHr  a  $emetip$o,  $ed  qwecunque  on- 


Filii  et  Palris  intclligunt,  cl  audientcs  ab  co  quia 
ipsc  et  Patcr  onuro  snnt,  unitatem  Tcram  in  Palrc 
ct  Filio  csscttti»  naturalis  agnoscunL  Haeccsl  Tot 
Filii,  haec  csl  ioculio  Spiritos  sancti,  quia  de  natura 
Palris  nattts  csl  Filius,  ct  cxindc  proccdii  Splrilus 
sanctus  :  hoc  ctiam  a  Patre  ct  Ftlio  Spirilus  san- 
ctus  audit,  quia  dc  Palrc  cl  Filio  commuois  divini- 
taiis  squalilalc  pBoccdil.  Non  crgo  Spiritus  sandus 
loquilur  a  so  ipso,  qnia  nbn  a  sc  ipso,  sed  dc  Palre 
cl  Filio  hdbcl  natiiralem  iocuUoncm,  unde  natnrali- 
ter  proocdcBS  liahct  originis  vcritatcm.  Ad  hoc  nti- 
fttc  perliacl  qood  ait :  Ille  me  elarifieabit^  quia  de 
meo  aedpiei  ei  annuniiabii  vobi$  :  omnio  qute  kabet 
Q  Pater  mea  ettmi :  propierea  dixi  quia  de  wteo  aecipiei 
(Joott.  xTi>  44).  Quam  bcnc  Tcriuiem  doctrine  su» 
Tcritas  ipsa  scnraTitl  Si  enim  koe  dixissct,  quasi 
sonm  csse  tanUtta  spirilom  ostcndissel :  scd  diccns 
omnia  qnm  habcl  Paicr  Bsea  sunl,  proptcrca  dixi 
quia  do  mco  accipict,  ipsam  Spirilom  saacUim  uuum 
cssOiSStSittlHolMiiact  swMn;  csfjos  iniclUgcniiae 
lenofttHi  ioco  qaoqno  sttperlorc  scrraTlt  dioens  :  Pa- 
i«c/<Nia  ottlm  SpMnm  $anem  quem  wtittet  Pater  in 
ttomjnc  meoj  Uia  oot  doeebU  ommia  qmatemmque  dixero 
tobis  (Joan.  xit»  16).  Paler  asittit,  scd  ia  nomino 
Filii  mittit :  Spirilns  missus  a  Palrc  docet»  sed  Fi- 
lins  dicil.  Hoc  ctiara  iilo  «^mottstrator  loco  obi  Do- 
■Muis  dicit :  Cum  amtem  venerU  Paraeletms  tptem  ego 
mittam  in  vo$  a  Paire  $pirUum  «ertlolis,  qui  a  Patre 


diet  toqmetur^  et  qum  venimra  eunt  anwuntiabit  vobie.  j.  procedU  (Joan.  it,  96).  Ecec  hic  Paradctttm,  quem 

lUe  m^e  etarifieabU^  q$da  de  meo  aecipiei  ei  anmmniia-      —-—=•»* • :-^  ««mss  t -.:..!•  oiu 

bU  vobie  (Joam,  xTi,  15).  Ecce  primum  ostcndit  non 
esse  alia  Spiritos  sancti  qnam  quae  sunt  Filii ;  deindc 
ni  osleodorct  omnia  sna  csse  qn.x  Patris  sont,  adge- 
dt :  OttMia  qmetemnqme  habet  Pater,  nua  nml,  proptor- 
ea  dion,  qmim  de  meo  aedpiei  ei  anmumAabU  vobi$ 
(IM.  xTi,  15).  lHad  igitnr  primilos  alMdamtts, 
quod  ail  :  Non  emkm  loqmetmr  a  $maefip$at  eed  qmm- 
emmqme  amdki  (oqttcfvf .  Qois  oulcm  fompiohsndat 
qttafis  sil  ifiias  sftnspUcis  ttoioni  looolio,  Td  (pmlls 
svdliio,  ttbl  BOi  oal  aiM  a«diae  qttom  osso.  Attdil 
itaqttc  Spirilas  saBolHi  qamcttBqoe  Palor  M  Fifitts 
dicaBl,  ci  hflec  cadom  simiUtcr  didi,  sicul  TldsC  Fl- 
litts  qom  Palcr  iscU,  ct  baec  eadem  shntliler  facH. 

PATttOt.  GV. 


fflitlit  Palcrin  ttooune  Filii  ipsnm  millil  Fiiias  a 
Patre;  aiiltll  antom  a  JPalre  spirltam  Torilniis  : 
millii  crgo  a  Pairc  spiritam  s««m,  qoia  ipae  csi  to- 
ritas :  miltil  o«m  Paler  in  noariac  Filii,  qnia  nnus 
spiritos  cst  Patris  «I  Filii :  HMilil  com  Fitius  a  Palre, 
qnia  sic  proccdlt  a  Flfio,  sicol  proccdlt  a  Palre. 
Idcm  qooqoo  ^irilas  Pairis,qtti  spiritns  csl  TcrUaiis. 
J^  FUio  «r^  aoesptt,  oi  onattia  qom  nabcl  Paicr  F1- 
Kl  sottl»  fttm  Spiriltts  sanctns  accepii :  qoia  noB  do 
soto  Palro,  boc  do  solo  Fillo»  sod  simnl  de  anoqlio 
poo^t.  Hoc  aoiom  TOCttholttm  proccsslonis  dc  Pa- 
ire  noUi  cvaatttm  hiTOBilttr  hidBllttm,«spropricia8 
isto  procossioBis  sofins  osse  demottslrslur  ossonii» 
natoralis.  Lcgiaras  cnim  Filinm  dc  Patrs  gonitmn  : 

9 


567 


TIIEODULFI  AUREUANENSIS  EPISC. 


^GS 


etquamvisin  eo  quod   unigenilus  dicilur.in  ««'<> A /'-j J«. j||j^»*'- Ji^Sg';«^^^^^ 


nalaralis  gcneralio  demonsirelur  :  lamen  propier 
gratiam  adoplionis,  nos  quoque  Dcus  Paler  volunla- 
ri^  genuil  verbo  veritatis.  Unigenitns  igltur  uAus  ct 
solus  est  de  Patris  essentia  Filius  natus  :  sed  cl  iios 
per  adoptlooem  et  filii  Dei  dicirour,  ct  dc  Deo  nati, 
bcalo  Evangclista  dicente  :  Quotquot  autem  recepe- 
runt  eum,  dedit  ei$  potestatem  fitios  Dei  fieri,  hi$  qui 
credunt  in  nomine  eju$,  qui  non  ex  $attguinibu$,  ne- 
que  ex  voluntate  carm$^  neque  ex  voluntate  »irt,  $ed 
ex  Deo  nati  $unt  {Jodn.  i,  12).  Cum  ergo  nos,  ct  Dei 
filios,  ct  de  Deo  genitos,  et  dc  Deo  natos,  dMnis  os- 
tendatur  eloqniis,  processionis  tamen  de  Dco  voCaAu- 
lum  nemo  potest  crealurae  cuiquam  docere  ccAccs- 
sum.  Quid  ila,  nlsi  quiaunigenitum  Filitim  posset  na^ 


«I  a  FUio,  et  tUUm  tkFMf^t  Sp»t9te  «Mtfttf-fius' 

$um  e$$e,  testatur  in  libro  $ecundo  (lib.  u  ad  Mo- 
mmum,  cap,  6),  quem$crip$it  ad  Tra$emundum  re- 

ffllK 

lam  nunc  eiiatt  illa  nobi^  esl  de  Spiritus  «ancii 
missione  quaestio  pev«ilveDda,  our  seili«ei,  siomiii 
TrlDilatL  saicr^liciiuD  ofierlur^  ad  sa&ctificandam 
oblationis  no$lnfi  muAUS  sancti  Sf  tritus  tantum  mis- 
&io  ppstuletur,  Quasi  vero,  ut  ita  dicam,  ipse  pater 
Deus,  a  quo  Spiritus  sanctus  proeedit»  «acrificiiiia 
sibi  oblsitum  sanctificare  noo  possit  :  aut  ipse  Filiits 
sanctificare  ncqueat  sacrificium  oorporis  sui,  quod 
offerimusnos,  cum  corpus  suum  ipse  santftificayerit, 
quod  obtulit  ut  redimerct  nos  :  aut  ila  Spiritus  san- 


turalis  nalivitas  verum  Deum   ostendere,  etimque  B  ctus  ad  consecrandum  Ecclesi»  sacrificium  mUicn' 


non  adoptivum,  nccdiversoe  naturae,  sed  consubstan- 
tialem  Patri  sine  dubitatione  monstrare?  Procedcre 
autem  de  Deo  ideo  nulia  creatura  dicitur,  ut  illc  qui 
proceditdePatre  et  Filio  sic  esse  cred&tur  Deus, 
sicat  est  Pater  et  Filius.  Soltus  est  enim  Spiritus 
sancti  de  Patre  et  Filio  proprietas  isfa  processionis, 
cujus  est  cnm  Patre  et  Fitio  natura  communis.  De 
Patre  qntppe  ac  Filio  procetfit,  sed  non  rccedit,  nec 
est  in  aliquo  minor  aut  subdltos,  qul  de  immenso 
Patre  ac  de  immenso  Filio  iBseparablfHer  et  unus 
procedil  et  totus.  Slc  Igftitr  ei  non  potest  imperari 
quod  loquitnr,  sicut  einon  potest  itisperaTi  qood 
mirablliter  opcralur. 

Itm  idem  in  Ubro  octavo  eju$aem  opms. 

Filtus  est  igftttr  a  Patre  mitans ,  non  Pater  a  Pilio, 
quia  Fllios  cst  a  Patre  natus ,  non  Pater  a  FiKo.  Si- 
miKter  etiam  Spiritns  sanctus  a  Patre  et  Filio  iegi- 
tnr  mfsstts  /  qnia  a  Patre  FHioque  proeetfH.  Sed  qaia 
noD  nno  nodo  in  Seriptitpio  sanctis'  dleitar  misBlo, 
propterea  in  sacrameiito  iBcafiiatlottis  no»  soiiini  a 
Palre,  verum  etlavi  ab  Spfrlfo  amcfo  nrissu»  est 
Filius,  quia  modtator  Dei  et  faominQm  hofno  Gbrfmis 
Jesus  totfais  est  Trinitatli  oj^ratlone  plasmatos  : 
alio  autem  modo  mHtftnr  a  Patre  et  Filio  Splritus 
sanctus,  qui  naturaliter  a  Patre  Filioque  procedlt. 
Mittitur  enim  a  Patre  et  Fiiio  Spiritus  sanctbs,  curm 
'  ab  ipaa  Trinitate  uno  Deo  grati»  spiritalis  dimtur 
cCTectus. 

Item  id$m  in  iibro  nono  eju$dem  operis, 

Deitm  Itaquc  Patrero,  non  totlBB  Trlnitati8«  sed 
Filit  et  Spfaitus  sancti  fatemor  aBctOPCin  :  oe  qno 
liabet  OBigeBitus  Filnis  aetenue  natfvitatis,  et  Sptri- 
tus  «aBctus  setemn  processionis  origfncm.  Unitas 
autem  Bataralis,  ci^atorcm  Filium  de  cre^tore  Pa- 
tre  naturali  naltvftate  infihiiiat  exstitlss^  et  creaio- 
i^em  "Spiritum  sBBctmi  de  Pitf^  Filioqoe  procedere. 
Hem  idem  in  libro'  deehne  e]u$dem  opeH$.  ' 

fispleta  veni  eonfesslone  vetae  di^ntlalls  terseqae 
^faiMlMnfftitls  aniel  Filll  Dei ,  oonfltenliir  nos  crcdct^ 
fa  Hplrittim  sanetM,  qoi  est  mHfn  s)iiritos  l^tris 
ot  WH,  do  Patre  Mtoqoe  pi«eeden«,  in  Patne  FHIo- 
qootMrturailier  maDons,  de  Patre  ac  Ffiio  nnius  di- 
vinitatls  haben^  nat«ratiter  veritatem. 


dus  sit,  lanquam  Paler  aut  Filius  sacrilTcstnlibus  do< 
sit.  Primo  itaque  meminisse  nos  convenit|  in  hi^us 
vocabulo  missionis,  nec  iHferiorem  accipi  dcbcro 
Spiritum  sanclum,  nec  minorcm  :  quia  si  minory 
utique  inferior  :  et  si  inferior,  utique  minqr.  Hoc 
aulem  prarnionuimus,  scienies  ab  baereticis  quani 
maxime  fidci  noslrx  frequenter  ob^ectum,  ideo  san 
ctum  miaorem  credendum  Patre  ac  Filio»  quia  ^t  a 
Patre  missos  e$t  et  a  Filio.  Porrp  autem.si  misso 
mittQps  potior  est  credendus ,  cognoscent  io  ^  boc 
suam  convinci  perfidiam ,  quia  sieut  a  Palre  ei  Filio 
missus  legitur  Spiritus  sanctus,  sic  a  Patre  et  Spi- 
ritu  missus  invenilur  et  Fllius«  Qpod  ipse  Filius  et 

p  per  prophetam  multo  antequajn  mitleretur  dixit,  et 
postquam  missus  est  pro|>ria  tesiificalione  firmavit. 
Nam  vcniens  in  Nazareth,  et  synagogam  ingressus, 

,  cmu  tradito  sibi  ad  legendum  libro  Isaiae  propbelae, 
'  illum  locum  revolyeret,  ubi  scriptum  est  :  Sptriitfs 
Domini  $uper  me ,  propter  quod  unxit  me,  ewngelizare 
pauperibu$  misit  me  [Luc,  iv,  18;  J$ai.  lxi,  1)»  red- 
dito  volumine,  veritatem  prophetiae  illius  pncsenti 
testatus  est  eflectu,  compieiam  dicens,  Jtottie  im" 
pleta  est  hosc  scriptura  inauribus  ve$tris  {Luc.  iv,  21J. 
5ed  et  alio  ejusdem  prophelai  loco,  a  Domino,  atque 
ab  cjus  se  spiritu  se  missum  his  verbis  ostendit : 
Et  nunc  Dominus  mi$it  me ,  et  $pjiritu$  eju$  {Isain 
XLvni ,  16).  A  se  quoque  sanctum  Spiritum  mitti, 
dlsciputis  ante  passionero  suam  hoc  modo  pronun- 

])  tiat  :  Cum  autem  venerit  Paraclelu$,  quem  ego  mittem 
tobts  tpiritum  veritatis,  qui  a  Patre  procedit ,  ille  /e- 
$timoniufn  perhibebtt  de  me  {Joan.  xv,  26).  Superius 
autem  cuhidem  spiritum  etiam  a  P4tre  niitti  docne- 
rat ,  Paracletu$  autem ,  inquicns,  Spiritus  ianctus 
quem  mittet  Pater  in  nomine  meoy  ille  v'o$  dbcebit  om^ 
nia  {Joan:  xiv,  26).  A  Palre  ergo  et  ab  SpiHtu  mls- 
sus  est  flTiuis ,  et  a  Patre  et  Filio  missus  est  Spiri- 
tos.  T^rumtamert  necTiiri  nec  Spirilus  sancti  mis- 
sionem  localiter  factam  quisquam  debet  Christianus 
accipeise  :-sed  Hh)  mfssionis  hominc  opus  intelligamas 
mahifestationf s  indulta^!  SIc  ^nlm  non  fo^^aliter  mis* 
sus  est  Filitrs,  nec  localitct  tfifttitor  Spiritus  sanctus, 
slcttt  nec  ipsius  Patrls  cst  quoquam  locafis  advcA- 
lus. 


2G9 


DC  SPIRITU  SANCTO. 


«70 


Ilormisda  Romanu$  efriscopui ,  quod  Spiritui  ianctwt  A  nunc  cum  pcr  insufilattonem  pcrdpitur ,  et  postmo? 
a  Patre  Filioque  procedit,  vc  dicit  in  epUtola,  quarn  j^^  ^^j^  ^^  ^obIo  veniens  in  linguis  variis  demon- 
ad  JusHnum  imneratorem  mtsff,  adwrsus  aestoru       .     .        ^  -•..••«., 

--       •    -  \.f".*  .  »  straiar.  Cur  ergo  pnus  m  terra  discipulis  datur, 

postmodum  de  coelo  miltitur ,  nisi  quod  duo  sunt 
praecepta  charitatis,  dilectio  videlicet  Dei,  et  dileciio 
proximi?  fn  terra  datur  Spiritiis,  ut  diligatur  proni- 
mus  :  e  coelo  datur  Spiritus,  ut  diligatiir  Dcus.  ^i- 
ou4  ergo  iina  est  cluirUas ,  et  duo  praBeepta,  iu  unus 
Spiriius  et  dao  4ata»  prius  a  cansialeote  Domkio  ii> 
terra*  postmedum  e  oeslo  :  ^ia  in  proximi  amero 
disciuir  quaiiter  perveoiri  delieat  ad  amorem  Dei. 

Itmidem  in  Hbro  Moralium  secundo  {eap.  28). 

Si  prophetis  spiritus  prophetis  semper  adessct, 
David  rcgi  de  construciione  templi  consulenti  ne- 


el 

Adbremus  Patrem  et  Filium  et  Spiriium  sanctum, 
indlstinctam  [indivisam]  distincte,  incomprehensi- 
bilem  et  inenarrahilem  substantiam  Trinitatis  :  ubi 
risi  admltlit  numerum  ratio  personarum,  uniias  ta- 
nien  non  amittit  essentiae  separalionem ,  ita  tamen 
ut  scrvenius  divfnae  propria  nalune,  servemus  pro- 
pria  unicuique  personoD ,  ut  nec  personis  divinitatis 
^liignlaritas  denegetur,  nec  ad  essenliam  hoc  qiiod 
c.u  proprium  nominum  transferatur.  Magiium  cst 
$anct:B  ct  incomprehcnsibile  mysterium  Trinitatis, 
Dcus  pater,  Deus  filius,  Deus  spiritus  sanctus,  Tri- 


iittasindivisa:et.tameaw)taraeel.  qiiiapwptiumB'*"^'»"^"'  ^^^*"*"  P^^***'^^*^  concederet  quod  post 

paulnlum  negaret.  Unde  bene  in  Evangelip  scripiuia 
est  :  Super  quem   videris  Spiritum  descendentem  et 


est  patris  generare  filium ,  proprjum  filii  Dei  ut  ex 
pntre  patri  nasceretur  scqualis,  proprium  Spiritus 
sancli  ul  de  Patre  et  Filio  procedcret  sub  una  sub- 
stantia  deitatis. 


f^o  Romanus.episfiopu$^quod  Spirkus  sanetusn  Paire 
Filioque  procedit,  uc  dicit  in  epistola^  quam  misit 
ad  Turibtum  Asturicetisem  episcopnm. 

Primo  itaque  capitulo  demonstiatury  quam  impie 
sentiant  de  Trinitate  divina,  qui  Patris  et  Filii  ct 
Spiritus  sancti  unam  atque  eamdem  asserunt  esse 
persenam  :  tanquam  idem  nunc  Pater,  nunc  Filias, 
nunc  Spiritus  sanctus  noroinetur  :  nec  alius  sit  qui 
genuit,  alius  qui  genltus  est,  alius  qui  de  utroque 
prooedlt^  m#  singi^ans  anilas  in  trtbns  ^idem  vo- 
c^MiB^  sed  noii  m  Wilm  sft  aocipienda  persofiis,  ^ 
qiied  Maephemiw  geiMMde  SaMllt  ^oplnione  ibm- 
paernDL 

G  regorius  Romanus  episcopus,  quod  Spiritus  sanctus 
aPatfeFtiioqne  procedat,  in  aafhiHa  vigesima  sexta 
sic  dkit. 

Ilaqiie  recte  dicitiir  :  Sient  mhit  me  Pater,  et  ego 
mitto^os  (foan.  xx,  31);  id  est,  ea  vos  charitate 
diligo,  cam  inter  scandala  persecutorum  mitto,  qna 
me  cbaritate  Pater  diligit,  quem  venire  ad  toleran- 
das  paaeioiieafeelt.  QaamvisntttietiamjinCanatoram 
4ivioiNrtis  possil  inteUigi.  Eo  enira  ipso  a  Patre  FHias 
mitli  dicilor,  qno  a  Patre  generatiir.  Nam  sanetam 
queiiiie^SpiriHnn,  qiii  eam  slt  acquafis  [EdH,  €reg, 
eenfoeiie]  ¥9M  el  FiHe,  iramemen  incarnatns  est,  j^ 
Hkm  ae  Fiiiin  mittere  perbibet  dttens  :  Cttm  venerit 
PatmUius^  quem  ego  mttam  vobis  a  Patre  {ioan, 
XV,  ili).  Si^nim  mitii  solumraode  inca^nari  debet 
ialeUigi ,  saacloe  preeel  dabie  SpirHue  nuHo  medo 
«iiceffelvr  autli,^i  ■eqoaqiiam  inamaiasiesl ,  sed 
^iift  mJMin  ipsa  preeeasie  esi;  qua  de  Patre  procedlt 
«I  Kilie.^iosl  iteqne  Spiftot  nfHi  dlcitnr,  qufa  pre- 
cedii«  isa  etfVius-aHra  iiicoDgnte  roltli  diclttir,  qq|ia 
g^neralaa.  Boc  enm  cbiiissel ,  insuAaTii  et  diirtl 
^i  Adtspii^  SpMium^mmmm  ^Joan.  xx,  f2). 
Qu«raMimR  neUs  esi,  fuid-eel  quo^ €pirkiiiii  san- 
ctum  Dominus  eoeler,  e|  senel  dedit  io  terra  eensl* 
^tensy  et  semel  cceio  praesidens.  Neque  enim  alio  in 
J0ri>d9M)s  ^pjiilus  ^anctus  aperte  monstratur ,  nisi 


manentem  super  «wm,  hic  est  quibaptizaS  {Joan,  i,  33). 
In  cunctos  namque  fideles  [Edit,  in  cunclis  oamque 
fidelibu&]  sj)iriius  veoit,  sed  in  solo  mediatore  sem- 
per  singulariler  permanet  :  quia  gus  liumanitateii|i 
nunquam  deseruit,  ex  Oijus  divinitale  procedit.  In 
illo  igilur  manet,  qui  solus  et  omnia  etsemper  potest. 

Item  idem  in  eodem  Hbro  {cap*  29),  post  pauca. 

In  his  igilur  donis,  sine  quibus  adTitam  pervc- 
niri  non  potcsi,  Spiritus  sanctus,  sive  in  prxdicato- 
ribus  suis,  seu  in  electis  omnibus  semper  maoet :  in 
illis  autem,  quibus  per  osteosioncm  iUius  nou  nostrj^ 
vila  servatur,  sed  aliorum  qjuxritur,  ncquaquan^ 
scmper  in  prxdicaloribus  permaoct  ;  quia  semper 
quidcm  eorum  cordi  ad  bene  vivendum  praesidct  ^ 
nec  tamen  pcr  cos  virtutum  sigiia  semper  osteudit : 
sed  aliquando  se  eis  a  signorum  ostensionibus  sub- 
tiahit,  ut  eo  bumilius  virtutes  ejus  habeantur,  quo 
habitx  teneri  non  possunt.  Mediator  autem  Dei  et 
hominum  homo  Ghristus  Jesus,  in  cimctis  eum  et 
semper  continue  habet  praesentem ,  quia  et  ex  illo 
idem  spiritus  per  substantiam  profertnr.  Recte  crgQ 
et  cum  in  sanctis  prscdicatoribus  mapeat,  in  mediar 
tore  singnlariter  manere  perhibetnr  :  qaia  in  isti$ 
per  gratlam  manet  ad  allquid,  in  illo  autem  per  sub- 
statitiam  manet  ad  cuncta. 

Item  idem  in  (ibro  quinto  ycap,  26) ,  quod  Spiritu^ 
sanetus  a  Patre  procedit ,  et  deeo  quod  est  FtlH  ac^ 
eipiai ,  uH  intoiigHttr  ^ab  eo  pr6oedere, 

Et  voeem  quasi  aurm  tenis  audivt  {JoS.  iv,  16) ; 
qitodenimpervocem  aurae  lenis,  hisl  cbgnltlo  SpiHtu^ 
-«aiictl  designatnr,  qul  de  Patre  procedens,  et  de  eo 
qnod  esC  Ftlii  accipiens,  nostr»  tenulter  notiflae  in- 
llrmitarlls  ihrundfturT  Qui  tamen  sqper  apostolos 
venieos,  per  exteriorem  sohnm  tanquam  pervehe- 
mentcdl  spirHum  demonittatiir ,  cum  dicitur  :  Fa- 
etns  «sf '  repetUe  de  tcAo  sonus  tanquam  advenientis 
ipiritus^veftementis  (Act,  n,'^.  Sahctusenim  Spiriius, 
tmra  se  notftiae  humSma^  inflrmitatfs  insinuat,  et  so- 
nita  vehementls  spiritul,  et  voce  aunc  ienis  expri- 
mitor  :  qufa  Tidelieet  veniens  et  vehemens  cst,  e( 
le^s.  Lonis,  ^ua  notiiiara  seamqMeirai   cqpipifij 


i7l 


THEODULFl  ALRELIAN£NSIS  EPISC. 


rrai 


otcttnque  valeat,  noslris  sensibus  leinperal :  vehe-  A  vero  sanctas  procedendo  non  nascilur;  quoaioda 


inens,  quia  quanlumlibet  hanc  lemperct,  adveniu 
tamen  suo  infinnitatis  nosirse  csecitateni  iiluminando 
pertaii>at. 

Jsidoru$  in  libro  ieplimo  Elumologiarum  (cap.  Z), 
quod  Sjnritui  $ancius  a  Patre  t  ilioque  procedat , 
,   iic  diek. 

Spiritns  sandiisidee  pradicatur  Deiis ,  quia  ex 
Palre  Filioque  proeedil  :  idoo  non  dicitur  genllus, 
.  ne  duo  in  Trinitale  «lii  suspicentur  :  ideo  non  piw- 
dicatur  ingenilus,  neduo  patres  in  ipsa  Trinilate 
credaiitur.  Procedens  autem  dtcitur  testimonio  Do- 
mini  dicentis,  Multa  adhue  habeo  vobi$  dicere^  $td 
non  pote$t%$  portare  modo  [Apud  Isid.,  (fUjii  vobi$  /o- 
$ed  non  pote$ti$  iila  modo  audire  ].  Vemei 


Paler  nunquam  sine  Fiiio,  et  tamen  sine  Filio  Pater 
genuit  Fiiium;  quomodo  Filias  nttnqaamsine  Spi- 
ritn,  et  tamen  ait :  iVtfi  ego  abiero  ,  paracUtui  ncn 
veniet  ad  vo$  {Joan.  xvi,  7).  Quomodo  Filius  noa  de 
se,  sed  de  Patre  est,  nec  tamen  ei  est  posterior  de 
quo  est ;  quomodo  Spiritus  sanctus  de  Patre  proce- 
dit  et  Fiiio,  nec  lamen  ab  eis  praeceditur»  a  quibus 
procedit ;  quomodo  tria  unum  sunt ,  et  anum  tria ; 
quomodo  ad  se  invicem  relative  tria  sunt ,  esseniin' 
liler  unum  sunt ;  quis  ista  consideret,  qois  ista  com- 
prehendat ;  si  enim  humanx  nativitatis  Cbristi  se- 
crela  non  capimus,  divins  natune  mystcria  quomodo 
eapiemus? 


Z^tLii  ^Mtiiii'wrUati$'quia  Patre  procedU ,  et  de  ^    Jiemidem  in  ii*ro  SenUniiamm  {Ub.  u  cap.  47.) 

Spiritus  sanctus  creator  est ,  sicut  Pater  et  Ver- 
bum,  teslante  propheta,  Sfdritue  Domim  feek  me^  ei 
inepiraculum  [Edit,  $piraeulum]ommpotenti$vitilica'' 
vit  me  {Job  xxyhi,  4).  Spiritus  sanctus  Patris  et  Filii 
•81,  et  inde  anum  sunt  Pater  et  Filtos,  qoia  aibil 
habet  Paier  qaod  nou  habeat  Filius.  Non  eniQi  res 
una  et  duorum  consubstantialis  poterit  simul  ab  eis 
precedere  et  simul  ine»e ,  iiist  nnam  fuerint  [Edi$, 
fuerit]  a  quibus  procedit. 


meo  aecipiet,  iUe  doeebit  vo$  omtda  (Joan.  xxi,  *4). 
Hic  autem  non  soluin  natura  proccdit ,  sed  semper 
ad  peragenda  divinitatis  opera  indesinenter  proce- 
dit.  Hoc  autcm  intcrest  inter  nascentem  Filium,  et 
procedentem  Spiritum  sanctum,  quod  Filias  ex  uno 
nascitur,  Spiritus  sanctus  ex  inroqoe  procedit.  Et 
ideo  dicit  Aposlolos ,  ftui  autem  $piritumChri$ii  non 
habet,  hic  non  e$t  eju$  (R(m.  vin,  0). 

Item  idem  in  eodem  opere  (cap.  4),  po$t  pauea. 

Pater  igitur  et  Filius  et  Spiritus  sanctus  Trinitas 

et  unitas.  Idem  enim  unum,  idem  et  tria  :  in  natura 

unum,  in  personis  tria  :  unnm  'propter  majesutis 

eommunionem ,  tria  propler  personarum  proprieta- 


Promer  in  libro  de  Vita  contemj^atha  (JJb,  i,  atp. 
48),  quod  Spiritu$  $anctu$  a  Patre  et  FUio  proce- 
dat,'  $ic  doeet: 

At  cun  noB   soIimi  secandam   ApoBlelam  ms 


lem.  Nam  alius  Paler,  alias  Filius ,  alius  Spiritaa^  ^^^^  ^^^^^  ^^^^^^  Melibas,  sed  eiiafli  eoe 

sa&etus  :  Sed  alius  quidem,  non  diud,  quia  pariter 

simplex,  pariterque  incommuubile  bonum  et  coacter- 

num.  Pater  sohis  non  est  de  alio,  ideo  solus  appcl- 

latur  ingenittts  :  Filius  solus  de  Patre  est  natns, 

ideo  solus  didtur  gcnitus  :  Spiritus  sanctus  solus 

de  Patre  et  Filio  procedit,  ideo  solus  amborum  nun- 

cupatur  Spirilus. 

Jtem  idem  in  libro  Differeniiarum  (JAb,  ii,  cap.  5). 
•  Inter  personam  Patris  et  Filii  et  Spiritos  sancti 

iu  secemitur,  quod  Pater  nec  factus  nec  oatus  est, 
'  Filius  natus  non  factus,  Spirilus  vero  sanctus ,  nec 

natus,  nec  factas ,  sed  ex  Patre  Filioque  proce- 

dens.  Proinde  Pater  aetemitatcm  babet  sine  nativi- 

laie,  Filltts  nativiutem  comsteraiute,  SpiDtas 

veio  saadiis  pfoeesaioneB  sine  iMiivlUle.  Paler  ex  ^  sua  vivUite  levaverit»  00»  reamrffocliOAis 

Ballo  exordlam  telt,  Filios  ex  Patre  ori^oem  so- 

mit,  %ririttts  vere  saneius  exPatre  Ftlioqtteprocediu 

ttsM  umea  a  oobls  qna  dicuntar  de  Trioitaie,  ai 

iEdU*  atcangiie]  polesl  ioieUigeniia  baBianscapeie. 

Kam  qiris  faniidflnse  saHciai  ipsias  Trialuiis  io- 

uraa  ngrsleiia?  foeiaodo  Psier  el  Filias  ei  Spirilas 

saiielas  Ipss  persooM  saal,  ttaa  oalnra; 

Paler  Ingenilas,  Fillos  geniuis,  4^irilas 

cHis  oec  feaiOM  oes  lOieaiiae »  nec  ereottMra 

▼ideaiar,  sed  increalDs;  qaomodoFilius  dePitie 

natus  est,  Spiriius  vero  aanctus  de  Patre  pvoeedit. 

ei  Filio;  qaomodoFilias  Daacendo  procedil,  Spirius 

»QattdamlN(|aseap.  o^  ia  edkis.  Isid.  leguntar. 


ipsos  fldeie&,  qoi  boIhs  diviiiiUis  inslilaeadi  4 
sttnt ,  inslrnere  debeamas  de  Patre ,  qaomode  1 
accipiatur  ingenius,  de  Filio,  quomodo  solas  dico- 
tur  genitus  [Edii. ,  qaomode  ex  ipso  sit  genitns],  ei 
de  Spiritu  sanclo ,  quomodo  ex  Patre  ac  Filio  pro- 
cedens,  nec  Ingenitos  possit  dici  nec  genitas,  qaaii- 
ter  isU  tria  unum  sunt,  et  hoc  onttm  oon  dividalor» 
sed  dislingttator  in  tria ;  qvemadmodum  nec  Pater 
nec  Spiritus  sanctus,  sed  8<^us  Fiiius  de  selo  Paire 
inetUuUler  natus ,  hominem  tetttffl  sioe  aUa  ohIU- 
tione  sttbsUnli»  sua  suacqperit,  ae  se  Deo»  ei  he- 
miocm  vemm  per  virttttes  possioQesqpe  pr^ovefil, 
comprehoDdi  permiserit,  oecidi  veittorii»  terlie  die 
resorrexeril,  In  coslos  beiiiiBe»  de  oobls  ( 


Bolus  regeneralis  in  se  spem  feiieiler 
prffsiiteril,  membra  sua  oos  Isceril,  non  ePodeBti- 
btts  sibi  9  vel  a  se  reeedeoiibas ,  1 
nelns  aii,  el  adhmteBlihas  sibi  1 
mlaeril.  {Cap,  19.)  Hase  et  atts,  ei 
dsbei  ai  deeeoi,  ei  pepite  erstoe  oi  ea  fam  de- 
esaiar  ioleliigal,  diseBU  AposUto:  NieienMiertik^ 
oea  lBisWf<lis  (Im.  vii,  9).  Uode  dalBr  MsHlgi, 
qood  BSB  idss  ex  IbIsUsoib  ,  sed  ei  llde  ialeMseias 
SKislel,  aec  qai  lalcAKgll  eredm,  sed  foi  effedll  kh 
leBlgat,  ei  eai  iaiellexerii  bSBe  egai* 


«73 

•   VifiSms  Affkmm  t^/fUcofm  S^ritum  Baaetim  a  X 
Paire  FUioque  procedere  Au  terhu  demoMria  in   • 
iiM$ (Uh.  I  ;mt medkm)qu0$  eeriipeU €omimf9i 
MpMK  tii  dafemsiomm  Lemm  fmpm  «oMmi  Eui§' 
ektqmstae. 

Simililer  nobis  et  de  TriDiUte  quaesiioneoi  ali- 
quuB  moTeent,  ut  quia  suot  quaedam  propria  Patris,  ] 
qnae  nec  ad  Spiritum  sanctum  [Edit.^  nec  ad  Fiiium» 
aee  ad  Spiritum ,  etc.]  pertineant «  et  suDt  quxdam 
propria  Filii»  quae  nec  ad  Patrem  nec  ad  Spirilum 
fr!^ff4>ti^in  penineant,  et  sunt  eliam  Spiritus  aancti 
noonuJla  propria,  quae  nec  ad  Patrem  nec  ad  Fi- 
Uuoi  pertioere  mona4rantur,  tres  a  se  inTicem  se- 
pnratot  eriminentnr  catholicoa  colefe  deos.  Sed  ne 
forsitan  ioopinata  qoaestione  turberis,  audi  per  sin- 
fula,  waoqMi  Iwminis  dispensationem ,  nec  ad  Pa- 
irom ,  nec  ad  Spiritom ,  sed  ad  solum  pertinere  ^ 
[EdiL^  adverte  per  singuia.  Susceptae  caruis  dis- 
pensationecadPatrem  pertinet,  etc.]  Filium  :  pro- 
prie  enim  Filius*  non  Patery  de  yirgine  natus  est ; 
rursus  iim  quae  sspe  audita  esl  yox  [Edit.^,  soper 
eom],  Hie  'eet  filitu  meue  dilecttte  (Matth.  iu,  17),  nec^ 
ad  Fiiium,  nec  ad  Spiritum  sanctum',  sed  ad  Patrem  - 
pertioet  soium;  i4em  ooiumbae  species  quae  in  Jor- 
daiie  appafiiit ,  et  igoearum  linguarum  muitipertita' 
dislributio  proprie  ad  sancti  Spiritus  penonaro  per- 
tiiiere  menstratur.  Sed  ne  adbuc  de  his  proprietati- 
bas  dobiles,  aiidi  manirestius.  Proprium  Palris  esl 
gosoiose,  01  propriom  Filii  esl  naiom  foisse,  pro» 
priom  Tero  est  Spiriloi  saocto  de  Palrb  Filioque  pro- 
cedere  :  oec  omnino  recipfooalor  io  aiiam  perso- 
naro  qood  esl  onieoique  persooaB  speeialiler  pro- 
priom.  Si  ergo  lue  Ires  peraonae ,  baboAtes  singulae 
proprielales  suas,  quibos  sigoibeanlios' distioguao- 
lur,  non  qoibos  separentur,  unus  esl  Deos;  quo- 
modo  Filius,  saiTa  ulriusque  naUirae  proprietale,  non 
unosestCbrislus! 

Proelut  ConstantinopolUanue  episcopue^  ad  Armemos 
tn  efdslola' adversus  hmreticos  destinaia^  Sjnritum 
sanetum  ab  essentia  divimtatis  inseparabUiter  frroce- 
dere^  Ats  verins  edoeet. 

Fogiamas  ilaqoe  eonsilia  seduolionis,  iloeiila  hae- 
reiieonira  dieo  pemioiosa,  Oeoque  inimka  conlagia, 
Arii  yesaniamv  qni  Trinilatem  inseparabiiem  sob- 
slamiis  diTidil,  Eonomii  aodaeiamv  qoi  natoram  in- 
eomprelienslbiiemiorra.seieiitiam  humanilatis  io- 
chidil,  Manichaei  [Edd.  om.  Manich»i],  Macedomt  D 
ralnem,  qoi  sequestrat  ab  eseentia  deiialis  Spirilom 
saoeiom  inseparabiliter  procedenlem. 
^  Agneihu  in  gristola  ad  Nenium ,  quod  Spiritus 
sanetus  a  Patre  procedat  et  Filio^  sic  docet. 

Ideo  ex  Palre  Filios,  ex  Palre  el  Filio  procedil 
Spirilos  sandas,  nec,  ot  qoidam  dicont,  doos  habei 
Deos  filios,  Ghrislom  el  Spirilom  saocium,  sed  babel 

•  fifiiius  Afrieanus  episeopus.  Hinc  palet  error 
illonnn,  qoi  hos  libros  bacienus  sub  nomine  Yigilii 
Tridenlini  ediderunt.  Qoio  el  in  codice  S.  Eogendi, 
ot  aodio,  yigilios  hic  episcopvi^  Thapsensis  inscribi- 
lur,  qoae  ciTitas  erat  Arricae  in  provincia  Byzaoena. 
El  in  Motilia  qoam  odidimos,  inler  episoopos  siosco 
proviooiae,  qui  ad  Honericum  fldei  causa  Yeneruot, 
poslremo  loco  recensetur  Vigilins  Thapsitanus,  de 
qoo  idemoe  an  alius  a  noslro  sit,  Chiiiletio  nostro 


M  SPIRITO  SANCTO.  tll 

Filium  invisibilem  sicut  ipse  invisibilis  esi ;  qoi  ut 
esset  visibilis,  corpus  noslrae  fragilitatis  assumpsit : 
non  ut  inyisibilis  esse  cessarel,  sed  ut  in  ipsb  Chri- 
sto  invisibilis  incredulis  pennanerei.  Nam  cum  dicit : 
Beati  oculi  qui  vident  qua  vos  videtis  (Luc.  i,  45), 
ergo  l)eati  erant  Judaei  omnes,  et  hi  qoi  eum  cnicl- 
ilxerunt,  de  quibus  per  David  dicitur :  Ipsi  vero 
eonsideraverunt  el  conspexerunt  nie  {Psk.  xxi/  19).' 
Vides  ergo  quia  iuvisibilis  perseverat,  et  mente  cor- 
nitur  pura  et  credula  :  ergo  si  invisibiiis  Pater,  in-| 
visibiiis  Filius,  invisibilis  Spirilns  sanctus.  Etutad 
hoc  te  revocem ,  uade  factum  esi  ut  hoc  de  fragili 
bomine  doceamus,  Tria  haec  invisibiiia,  et  indivisa, 
et  in  unum  congiomerala,  ei  viriutis  efficacia  redon- 
dantia,  id  est  vocem  genilricem  verbi,  ok  reibo  vero> 
simul  cum  voco  procedenle  efficaciam,  qoae  faciat- 
alterum  coosukm  fieri,  alterum  trucidari,  dic  mihi,^ 
Ariane,  ista  tria  uoum  sunt,  an  non?  Si  onum  non 
sunt,  divide  vocem  a  verbo,  el  efficaciam  a  voce  ei 
verfoo.  Quod  si  hoc  in  fragili  homine  ita  unom  sont . 
Iria,  yox,  el  verbum,  etefficacia ;  tresquidem>personas 
sont,  sed  ooa  subsisteodi  potentia.  In  homine  fragi- 
lissimo,  ut  diximus,  baec  sit  tanla  poleotia,  qoanto 
magis  in  omnipolentia  Dei  ita  est,  ol  sil.Paler  om- 
nipotens  geniior  Filii,  et  ex  Patre  el  Filio  proce- 
dens  virtos,  qoi  esl  Spiritus  sanclus. 
Cassiodorus  in  exposiiione  psalmi  t,  quod  &tiritus- 
sanctus  a  Patre  Fitioque  procedat,  sic  dicfl, 
Redde  mihi  littitiam  saiutaris  (ut,  et  spiritu  princi- 
pali  eonfirma  me  (Psai.  l,  ii).  Nec  Incassum  pute- 
mos,  qood  vir  sanclus,  ei  cordis  Uluminationo  ra- 
diatos,  lertio  Spiritom  nominavit,  nisi  quia  indi- 
viduae  Trinitati  deyotus  concedi  sibi^  ab  ea  veniam 
postulavit.  Spiritus  enim,  quantum  ad  essentiam 
dTviniuiis,  et  Pateret  Fiiiiis  el  Spiritus  sanctus 
recte  unus  dicitur  Deus  :  sed  pro  distinctione 
personarum,  proprium  est  Patri  quod  naluraliter 
sine  initio  ante  saecub  genuit  Fiiium,  proprium  esl 
Filio  quod  naturaliler  a  Patre  genitus  est,  propriom 
esl  Spiriloi  sancio  quod  a  Patre  et  Filio  procedit.  Qua 
ineflabili  charitale  atque  cooperatione  eorum  con- 
substantialis  aeterniias  et  potestas  omnia  facit  qoae 
vult  in  coelo  et  in  lerra.  Sed  quamvis  baec  incoropre*. 
hensibilia  alque  inexplicabilia  ita  sunt  nobis  nunc 
e^se  noscantur,  umen  a  nounuliis  patribus  corpora-. 
iium  etsimulexistentiumrerum  tailis  simiiitudo  pro- 
ponltur.  Inveoimus  enim  in  sole  tres  istas  proprieta- 
tes,  prima  ipsa.  est  substantia  corporalis  quod  sol 
est,  deinde  splendor  ^us  qui  in  ipso  permanei,  lertio 
calor  qoi  ab  splendore  ejus  usque  ad  nos  pervenit. 
Quae  hoc  ssodo,  sl  lamen  tanlae  rei  simililudo  polest 
aliqua  reperiri ,  arbilror  aestimanda ,  nt  qood  esl  io 

pro  ipslos  sludio  et  solertia  discutiendum  relinqui- 
mus,  a  quo  Yigiiii  opera  brevi  emendatiora  et  au- 
etiora  sperarous. 

^  Agneilus  in  epistota  ad  Nemum.  Edita  primum 
est  Basileae  boc  titulo,  Agneili  episcopi  ad  Amunium 
de  ratione  ftdei.  Ailjectum  est  poNBlea  ex  alio,  ot  reor, 
exemplari  nomeo  Ravennatis,  qur  sedem  illam  rexil^ 
postremis  temporibus  Justiniani. 


^75  THEODULFI  AlJRELIANENSIS  EPISC.  276 

sole  SQbstanU.i  cbrporalls,  ita  iutelligatur  in  Trini- A  hoc  calholica  proffleidr  Ecdesia.  Bene  iia<|iie  IJi- 


tate  quodammodo  persona  Patris,  et  quod  est  in  sole 
splendor  ejus  ,  hoc  sit  in  Trinitate  persona  FiTii^ 
sicut  Apostolus  dicit  :  Splenddr  glorio!  ejus  (Hebr, 
1,  3),  quod  autem  est  in  sole  caTor,  hoc  sit  in  Trini- 
tate  persoha  Spiritus  sancti,sicut  legitur,  Qui$  $e  ab$- 
tondet  aealore  eju$  {Psat.  xvm)?  Daturetiam  atiud 
exemplam  incorporalium  rerum ,  hoc  est  de  anima, 
(pnB  ad  imaginem  et  similitudinem  Dei  facta  cognos- 
6itur.  Anima  igiturest  Ipsa  substantia  incorporea  ra- 
lioQillSyin  qua  tnest  intellectus  et  vitsi  ejas.  Quod ergo 
est  iir  anlma  substantia,  hoc  intelligalur ,  si  dici  fas 
est,  in  Trinitate  persona  Patris ;  quod  autem  est  hi 
anima  Tirtus  et  scientia,  hoc  intelligatur  in  Trinitate 
FiKus,  qui  est  Dei  virtas ,  et  Dei  sapientia,  et  quod 


tlmi  D«o  aubdiium  i£  esse  pnofiteris,  a  quo  in^c&tijDa- 
bile  ben«lleiiim  te  flaseepisse  leataHs.  Sed  vt  sMictum 
verbum  una  atque  aequabili  veneratione  coleretai, 
Intende  quid  sequitur  :  Etenim  ip$e  est  Deu$  nieu$ 
etsalutarismeus  :  adjutor  meuifnon  movebor  ampiiuf 
(Ibid.  iii).  Dixerat  superius  a  Patre  genitom  salutis 
auctorem;  nunc  qui  si  iste  salutaris  trina  confes- 
slone  complectitur.  Primo  ne  mintfrem  crederes, 
dlcit :  Ip$e  e$t  Deui  meus ,  sicut  supra  de  patre  Deo 
[Edd.,  Deum]  dicit;  acqaalitas  enim  summt  nominis 
8»bstaniiam  et  poientiam  unitatis  oslendit.  IJndc 
pater  Augustinus  in  libro  qdinto  deeimo  (eap.  5) 
de  Trinitate  Ita  didt :  Ratione  etiam  reddila  intelli- 
genlibas   ciarum  est,  in  substantia   Teritacis  noit 


est  in  anttaia  TlTificandl  proprietas ,  hoc  et  in  Trini-  B  solnm  Patrem  Filio  non  esse  majorem ,  sed  ncc 


tate  Intdligatnr  Spirltas  sanctos,  per  qaem  viTifl« 
candi  opus  muhis  locis  praedicatur  iinpleri,  sicut  ait 
Petrus  Apostolusin  eplstola  dua  :  Mortificatus  carne, 
ffof/lcaftw  autem  spiritu  (/  Petr.  iii,  18).  Item  Apo- 
stolus  :  Liitera  octidit ,  spiritu$  autem  vivificat  (II 
Cor.  III,  6) ;  et  in  Evangelio  Domiuus  ait  :  Spiritus 
est  qui  vivificat^  nam  caro  non  ptodest  quidquam 
(Joan.  Ti,  64).  Haee  autem  quao  diximus,  tria  singu- 
lariter  sequestrata  nuUalenus  inveniunturj  quanivis 
intellectos  nosUsr  ea  distincta  posisit  advertere  :  sed 
ita  iiataratiter  sunt  nnlta,  ut  dum  unum  horum  se 
bbtulerit,  simul  tria  semper  occurrantj,  Sic  per  has 
^imilitadines  tantae  rei  aliqua  nobis  iroaginatio  veri- 
tatls  aperitur.  Sunt  et  hsec  et  alia  Patrum  disputa- 
lione  similia.  Sed  quae  nunc  carnis  inflrmitas  ad  li-  ^ 
quidam  telat  intelligi,  tunc  praestantius  poterunt 
comprehendi,  quando  in  majestate  sua  divinitalem 
viderint  quicunque  beati  sunt.  Quod  qui  desiderat 
plenius  agnoscere,  sancti  Hilarii,  sancti  Ambrosii  et 
^aiicti  Augustini  libros  [Apud  Cassiod.,  libros  trinita- 
tis]  non  desinat  lectitare.  Haec  enim  res  ad  dispu- 
tandum  quam  magna  tam  longa  est.  Nam  et  beatus 
Hieronf  mus  adversus  haereticos  in  hoc  psalmo  lucu- 
ictiter  et  breviter  de  Trinitate  disseruit. 

hem  idem  psalmo  sexagesimo  primo. 

Ab  ipso  enim  salutare  meum  (Psul.  Lxi,  1),  id  est 

tinigenitus  Filius,  qui  recte  credentibus  salutaris 

isxistit;  ab  ipso  enlm  cum  didlur,  Filius  signiflca- 

lur.  Haec  enim  propria  unus  Deus  sancta  Trinitas 


habet,  quod  Pater  ingenitus,  Filius  genitus,  Spiritus 
saiictus  a  Patre  et  Filio  procedit :  hoc  fides  integra. 


D 


ambos  simol  aliqdid  esse  majus  quam  solam  Spiri- 
tum  sanctnm,  aut  quoslibet  duos  in  eadem  Trinitatd 
majus  esse  aliquid  quam  anum,  aut  omnes  simul 
tres  majus  aiiquid  esse  qnam  siogulos.  Sic  perfe- 
ctam  atque  singularem  natnram  sanctae  Trinitatis 
mirabili  veritate  demonstravit. 

Prudentius  in  libro  contra  Marcionistas  (Uartnarli'- 
•  geniOf  v.  931),  metro  heroico. 

0  Dee  cunctiparens,  animae  dator,  o  Dee  Chrihlis 

Cujus  ab  ore  Deus  subsislit  Spiritus  unus. 

Item  idem  in  libro  Hymnorum  {Caikemerinonf  idymitfi 
6,  V.  5),  metro  iambico* 

0  Trinitatis  hujus 
Yis  una,  lamen  vmm\ 
Deus  ex  Deo  perennis , 
Deus  es  utroque  missus. 

Item  idem  in  libro  Hymnorum  (humno  S,  v.  5),  mc 
tro  choriambieo^  quod  Asetepiaueum  nominatur. 

Inventor  rutili  dux  bone  luininis, 
Qui  certis  vicibus  tempora  dividis , 
Uerso  sole  chaos  ingruit  horridum « 
Luroeh  redde  tuis,  Christe,  fidelibus.  - 

(Ibid.f  V.  \!S1)  Per  Ghristum  geiiitum,  sunne  Pa- 
In  quo  visibiiis  stat  tibi  gloria,  [ter,  tuuni, 

Qai  noster  Dmious,  qui  Uitts  Unictts, 
Spirai  de  patrio  cerde  Paraclitom* 

Per  qoem  aplendor^  honor,  tous,  sapientia, 
MiQestas»  booius,  et  pietas  tua 
Riiginiffl  coBtiniiat  Domiiie  (riplici, 
Texens  perpetuis  saecula  Sflsculis. 


THEODULFI 

AURELIANENSIS  EPISG. 

FRAGMENTA  SERMONUM  ALIQUOt. 


Ad  virtutes  difficile  consurgimus ,  ad  vitia  sine 
laliore  delabimur.  Ista  eoim  prona ,  illa  arclua  sunt. 
KSraiides  cnim  sudores  peipclimur  ut  kd  ccelum  con- 


scendere  valeamas.  Quemadmodiira  ad  virtntum 
tendentes  culmen  non  a  summis  inchoant,  scda 
modicis^  ut  seosim  ad  altiora  pertingaot;  ita  ct^ui 


dilaliiMtfttr  a4  vilia  utttk  Mliffl  a  fiMfais  oniiuQkbiu  A  QHaodo  wtgo  imputsu  daemonum  meos  ad  delecUiio- 


inctpiBiit»  led  a  modkia  assuoa«uit>  et  sic  inma- 
xtaiis  pronittJii.  Nibii  ^roik&l  admisio  malo  agere 
bom»  ,  sed  prjna  eU  «ohtbeBdttm  a  laaloy  deinde 
exereettdttiD  JMnuro^  Bi)c  eoim  ittdicat  pcopbeta 
cam  dieit  :  Qnietciie  m^tre  ftervene^  4i$cite  benefa' 
cere  {I$a.  i,  16^.  Priua  vitia  exstirpaBda  suBt  in  ko- 
otiiie,  deiiide  insereiidas  virtutes.  Nam  eotorere  ct 
conitti^  Boo  potest  veritascum  meodacio,  pudor 
cun  ^ulaiilia,  fides  cum  perfidia»  caslilascum 
luxaria«  Lttxnria  vero  carius  ideo  notabilis  est  ooi- 
uilHis,  qttoniara  stotim  per  ae  turpis  est :  et  taroeu 
peuaante  Deo,  superbia  miiiorest.  Sed  qui  detine- 
lnr  aaperbia  ^et  non  sentit ,  labitur  carois  luiuria, 
ui  pio  bac  bumiiietur»  et  a  confusione  surgat  ei  a 


nem  foroicalionis  iinpellitur»  divini  judicii  clium  et 
aeterni  tormenta  incendii  anle  oculos  proponantur  : 
quia  oimiruQ)  omnis  poena  tenlationis  gravioris  sup- 
pUcii  formidine  coercetur;  recordatio  ardoris  ge- 
hcnn^e  ardorem  excludit  luxurix.  A  Deo  datur  con- 
tinenlia,  scd  petile  et  accipiclis.  Tunc  autcm  tribul- 
tur,  quaodo  Deus  gemilu  intcrno  pulsatur.  Amanda 
est  pukhriludo  castitatis,  cujus  gustata  dclectalio 
dulcior  inveoiUir  quam  carnis.  Castilas  eniin  rru- 
clus  suavitatis  est,  pulcbritudo  inviolau  sanctorum, 
sanitas  corporis,  securitas  meulis.  Nam  qui  se  con* 
tineotiam  babere  confidit ,  ct  ab  aliis  terrenis  dcsi- 
deriis  se  non  subirahit,  quamvishunc  luxuria  car- 
nis  000  poUuat,  diversa  tamen  mundans  conversa- 


soperbia.  Oraois  peccans  superbus  esc,  eo  quod  fa-  B  lioois  operatio  maculat.  Oraoe  tameo  peccatum  per 


cie&do  vetita ,  contemptim  babeat  divioa  pnecepla. 
Reele  ergo  initium  omiiis  peccati  superbia,  quia 
nisi  pracesserit  joaodatarum  Dei  inobedieotia, 
trattsgressionis  oon  sequitur  culpa.  Superbia  sicut 
origo  es4  orooium  eriminum  ,  ita  ruina  cuoctarum 
vjrttttiim.  Ipsa  est  eoim  io  peccato  prima ,  ipsa  in 
cottfliclu  posireiojk.  Haec  enim  aut  in  exordio  men- 
teiu  per  peccatum  prosternit»  aut  novissiine  de  vir- 
iuiibiis  dejicit.  lode  et  omoium.  peccat^rum  ^est  ma- 
xima,  quia  tam  per  virtutes  quam  per  vUia  huma'- 
nam  meotem  extermioat;  ex  culpa  superbi;je  ple- 
ruinque  to  abomioandaro  carois  immunditiam  itur, 
Btni  alteruffl  peodet  ex  altero.  Sed  sicut  per  super- 
biajo  meotis  itur  io  prostitutionem  libidinis ,  ita  per 


pceoitentlam  recipit  vulneris  sanitatem.  Non  potest 
quisquam  ^iritaila  bella  transire,  oisi  prius  edoiua- 
verit  ardorem  cupiditatis.  Noo  potest  ad  conlem- 
plandam  Deum  mens  esse  libera,  quo:  cupiditatibus 
hujus  ipttodi  iocumbit.  Omoi  peccato  pejor  est  ava- 
rixia,  et  amor  pecuDiarum.  Uode  et  per  Salomooeni 
dicitur:  NilUl  est  sceleslius  quam  amare  pecuniam 
{EccU.  X,  10} ;  eupiditas  omolum  criminum  materia 
est.  Unde  ct  Apostolus  ait :  Radix  omnium  malorum 
est  cupiditas  (/  Tim,  vi»  10).  Si  ergo  succiditur  ra- 
dix  criminum^,  non  pullulant  cacterae  soboles  pecca- 
toruiiu  Cupiditas  eoioi  Christum  vendidit,  vendidit 
vitam»  comparavit  mortem  :  nec  niirum,  quia  mo- 
rientes  iufemi  igoibus  deputaotur,  qui  viventes 


bumilitalem  mentis  salva  fit  castitas  carois.  Deus  ^  flammam  cupiditatis  sux  ooo  exstioxeruot.   Utilc 


autem  ooooiuiquam  d^icit  occultam  mentis  super- 
biam  per  camis  manifestam  ruioam.  Libidiois  nasci 
ifflnmiditiam  de  animi  occulta  superbia,  exemplo 
pnmi  bominis  aperitur ;  qui  mox  ut  per  superbiam 
coatra  Deum  tumuit,  statim  carois  libidioem  seosit, 
et  pndeoda  operuit.  Noonuoquam  gemino  viiio 
Cbristiaous  a  diabolo  appetitur,  et  ooculto  per  ela- 
tiooem,  et  publico  per  libidinem ;  sed  Dei  servus 
discrete  utrumque  peosans  sic  cavet  iibidinem ,  ut 
000  iocurrat  elatiooem,  et  sic  treroit  elationem,  ut 
non  resolvat  animum  ad  libidioem.  Luxuriosis  at- 
que  superbis  dxmones  plus  fautores  existunt ,  dum- 
quein  calerii  viliiaspirilos  maligni  dessrmint ,  liis 
tamen  majori  familiaritale  junguotur,  eisque  am- 
^Uusjoxta  desiderium  famulaotur*  Priocipaliter  liis'' 
duobiis  vitiis  diabolos  bumapo  geoeri  domioatur, 
id  esty  per  soperbiam  mentis  et  luiuriam  carois. 
Uode  et  Dominus  ad  Job  ioquitur  de  diabolo  dicens: 
Sub  umbra  dormit^  in  secretc  calami^  in  locis  humen" 
tibus  {M  tL,  16) ;  per  calamum  enim  ioaois  super- 
jbia,  per  loca  bumeotia  carois  demoostratur  luxuria ; 
per  b«e  eoim  duo  vitia  diabolus  bumaoum  possidet 
geoasy  vel  dum  meotem  io  superbiam  erigit,  vel 
dum  per  loxuriam  carnem  corrumpit.  Ex  corde 
euini  primum  foroicatiooes  suot  auferendae ,  ut  non 
)irorumpant  ia  opere.  Hinc  est  quod  per  prophetam 
dicilur :  Accingile  lumbos  vestros  super  ubera  vestra 
{Isa.  11X11«  It) ;  hoc  est  in  cordc  libidines  resecate. 


est  cavere  gulam  ciborumque  concupiscentiam.  Quid 
enim  Uim  noxium  quam  ut  animus  serviat  ventri  et 
escis,  qux  sunt  destruenda,  testante  Apostolo  :  Deu» 
autem  et  Imnc  et  iuec  destruet  (/  Cor,  vi,  1.3).  Non 
ad  luxuriam  oecad  satietatem,  sed  tantummodo  ut 
corpus  susteotetur  ad  opus  Dei ,  epulis  est  utendum. 
Sicut  eoim  omoes  caroales  cupiditates  abstinentia 
resecantur,  ita  omnes  aoimae  virtutes  edacitatis  vi- 
tio  de&truuntur.  Neque  enim  potest  quispiam  virlu- 
tum  perfectiooem  attingere,  nisi  prius  edomaverit 
veotris  ingbiviem.  Nemo  potest  dominari  caeteris 
viliis»  nisi  priusrestrinxerltvitium  gulae.  Nonpotest 
quisquam  a  semetipso  facile  spiritus  immuodos  ex- 
pellere,  oisi  per  abstineniiam  gulae.  Tuoc  enim  ho- 
aies  qui  extra  oos  sunt  a  nobis  fortius  superantur, 
cum  prius  qu£  intra  nos  suot  vitia  exstinguuntur. 
Nam  frustra  fpris-  agit  beUum,  qui  intus  habel  peri- 
culum.  EsciB  crapulam ,  potus  ebrietatem  generat. 
Ebrietas  autem  perturbationem  gignit  mentis,  furo- 
rem  cordiSi  flammam  libidinis.  Ebrietas  ita  mentem 
alienat,  ut  ubi  sit  nesciat.  Unde  etin  Proverbiis, 
Potentes,  ioquit,  iracutHii  sunt :  vinum  non  bibant,  ne 
cum  biberint,  obliviscantur  sapientiam  {Prov.  xxxi,  5). 
Plerisque  laus  est  multum  bibere  et  non  inebriari. 
Audiant  hi  adversum  se  prophetam  dicentem  :  V^ 
qui  potentes  estis  ad  bibendum  vinum,  et  viri  fortes  a£ 
miscendam  ebrietatem  (Isa.  v,  22).  Vino  mullo  dedi- 
tos,  et  luxuriose  vivcntes,  Isaias  sic  arguil  diceos  : 


Sf9 


traiODOLFI  AUfteUANENSftS  EHSC. 


}fa  ^in  c9iKiir^s  mant  ad  ibri^tlem  $^undmn,  A  pnQeoctt|n(t.  Coitiiere  SaloBioMB  per  ollufii  Mfcift 


er  potandim  ntque  ad  ve$peram,  «f  vffio  ee$tue$tt 
(J$au  ▼,  14).  De  uHbos  aUo  'in  loco  dtdiar :  Yag 
tibU  elmta$,  cMju$  rex  fnum$  e$t,  et  ciiJM  prineipee 
mane  camedunt  (Eeeli.  x,  i^.  Multi  etiam  a  maDe 
ufique  ad  solis  occubitum  ebrieuti  et  guls  Tolopta- 
tilras  aerviont,  nec  intelliguDt  cor  naii  sunt,  sed 
cofisoetttdine  belluina  detenti ,  luxuriae  tanuim  toU 
die  epolisque  insenriunt.  Clamat  loel  propbefa  his 
qui  ebrieuti  senriunt ,  dicens :  Exper^cimim  ebrH 
et  flete ,  et  ululaie  omne$  qui  bibiti$  vinum  in  dulce- 
dine  (loel.  i,  5).  Sollicite  igitur  cum  discretioDe 
moderanda  est  camis  cura ,  ne  quid  nimis  :  nam 
quidquid  nimis  et  ultra  modum  est,.peniidosum 
est;  quidquid  antem  cum  modo  et  temperamento  fit. 


fnniicatiottibiis  InvolQtum ,  et  per  fomicalionis  vi> 
ti«m  osque  in  IdoMatriam  lapsam.  Bi  TOffO  qti  pro 
Dei  ttmore  sscnlo  renuntiant,  et  tamett  eurte  rerttni 
sacttiariiim  iroplicaBlttr,  qaonto  se  reron  studiis 
implicant,  taolo  se  divln»  subtrabnnt  diaritati.  Qoi 
simol  et  terrenis  parere  euris  et  divinis  se  exercore 
student,  vtnimqoe  oomplecti  non  valent,  sicot  Cbri' 
stus  ait :  Nemo  poteei  duobue  domm$  ^ervire  (MaUh* 
VI,  ^).  Nlsi  enim  prltts  a  secreto  cordls  expellatar 
importona  saDcolarium  mohttudo  curarom  ,  anima 
qtt»  intrinsecus  jacet  nequaquaai  resurgii.  ArguiCMr 
eorom  tepor  qoi ,  Deo  vacare  volenies ,  mundoque 
reoontianl,  et  curas  proprias  aspemanlor,  sod  dora 
propinquoram  otiliutes  procurant ,  a  Dei  amoro  se 


saluUre ;  in  omni  opere  ergo  modum  et  tempera-  B  separant.  Tir  spiritnaiis  prodesse  debet  suft  prophi- 


-nentum  oporiet  babere.  Ideo  alia  soni  praecepu 
qU2  dantur  fldeltbus  communem  in  saeulo  vium 
degenlibus,  atque  aiia  sae^uli  bujus  renuntlaioribus. 
Itlis  enim  dicilur  ut  sua  omnia  bene  gerant,  isUs  ul 
sua  omnia  derelinquanl  :  ad  perfectum  enim  non 
sulBcit  abnegatis  oronibus  suis,  nisi  et  seipsnm  abne- 
get  secuifdnm  Evangelium ,  id  esi,  nisi  voIonUtes 
proprias  relinquat  ac  moribus  pravis  renuntiei :  ut 
qui  erat  superbus ,  sit  bumilis ;  qni  erai  aduiter,  sit 
castus;  qui  erat  iracondus,  essestudeat  mansuetus; 
qui  erat  animosds,  patiens  esse  contemlat;  qui  ava- 
ms,  sii  largus;  qui  conlra  proximum  suum  odio 
vel  invldia  fabescit,  dilectionem  Dei  et  proximi  pu- 
ram  in  corde  retineat.  Sicque  singulis  vitiis  singtt- 


qoilali,  Umen  cavere  ne  dtim  illis  graliam  camis 
praesure  stodet,  ipse  a  spiritaali  proposito  non  de- 
ctinel.  Muhi  enim  monachorara  amore  parentom 
BOB  sohim  terrenis  curis,  sed  etiam  forensibos  jvf- 
gits  involuli ,  et  pro  suoram  temporali  salote  svas 
animas  perdiderunl.  Sicnl  noslra  nobis  non  odienda 
est  anima,  sed  ejus  camales  affectos,  iu  nec  pareB- 
tes  a  nobis  odiendi  sunt,  sed  eoram  irapedimettU, 
qu£  nos  ab  klnere  recto  praepediunl.  Dom  tottien 
Dommos  lu  praeeepit  a  nobis  parentes  odtri  sicnl 
animas  nostras.  Nemo  enim  perpendere  potesi, 
quanU  sit  ponderis  declinare  a  bono  et  Ihcere  ma- 
lura ,  nisi  priu»  loto  mentis  annisu  convertitor  ad 
Denm.    TriperUtum  describitor  esse  uniuscojusqoe 


las  virfutes  contrarias  opponat ,  et  bonis  se  morlbus  ^  conversi  profectum ,  id  est,  primum  corrigendl  a 


adoraare  studeat ,  ui  de  vlliis  veniam  et  de  bonis 
aciibus  praemiom  merealur.  Namque  Dominus  ail : 
Qtii  vttU  venire  po$i  me  abnegei  $emefip$um  (Matth, 
ivi,  24).  Ergo  qui  non  rigida  inUntione  professio- 
nem  monachi  secUntur,  qnanto  soperni  amoris  pro- 
posilnm  dissolute  appetum,  Unto  prodivius  ad 
Oivndi  amorero  denuo  reducnntur.  Nam  professio 
non  perfecu  pnesentis  vitae  riepetit  desideria,  in 
qnibtts  elsi  nondttm  se  opere  jam  alligat,  umen  co- 
giutioiils  amore :  ideo  malis  est  bonom  cogiutioni- 
bus  ferHier  repugnare.  Qui  enim  ad  hoc  professio- 
nem  sancUutis  praetendii  ut  aliis  quandoqoe  praeease 
desiderei,  iste  non  discipolys  Christl,  sed  praviutis 
seoutor  elistit,  qoia  non  pro  Deo,  sed  pro  ssecoK  , 
amore  porure  siudet  cracis  Christi  laborem.  Qoi 
mondum  deserant,  sed  Uraen  virtutes  praaceptoram 
sine  cordis  httmiliuie  sequunlarT  istl  quasi  de  ex- 
celso  graviter  corraaoi ,  qoia  deterios  per  virtotiim 
elaiionem  d^iciuntur,  quam  per  viUa  prolabi  potuis- 
sent.  Omuis  Dei  servus  de  suis  meritls  non  debet 
attolli,  dum  posse  videat  ex  inferioribos  slbi  praela- 
tiores  alios  fieri.  Semper  consdentia  servi  Dei  ho- 
milis  esso  debet  et  trislis,  scilicet,  ui  per  homilita- 
tem  non  soperbiat,  ei  per  utilem  mcerorera  cor  ad 
lasdvlam  non  dissolvat.  Dei  servum  sine  intermfs- 
sione  legere  et  operari  oportet,  ne  forie  meBlem 
otio  dedium  spiriius  foraicationis  subripiat.  Cedit 
euim  labori  voluptas ,  animuro  autero  tacantera  cito 


mato ,  secundum  faciendi  bonnm ,  terlium  conse* 
queudi  boni  operis  praemium.  Ideoque  festinare  <fe- 
^t  ad  Deum  poenilendo  nnusquisque  dum  potest,  nc 
si  dum  potest  noluerit ,  cum  urde  volnerit,  onmino 
non  possit.  Proinde  propheU  aii :  QuemU  Domi- 
num  dum  inveniri  poteet,  invocale  eum  dum  prope 
e$t  (I$a.  Lv,  6).  Et  ubi  inveniri  potesl,  nid  in  bac 
vita,  in  qua  etiam  prope  est  oranibns  invocantibos 
se  In  veriuie  Jesus  Christns  Dorainas  noster,  qoi 
omoibos  in  se  veradter  fldoliurque  credentibos  vi- 
lam  et  gloriam  sempitemampraeparabii? 

DE  mmWS  OIU>INttlJS  huius  sjbcuu. 

Qttonlam  peccatam  quodcunque  ddecUl  aut  sub- 
ripuit,  sit  nobls  in  memoria ;  quod  ]am  ddeU  smK 
peccau  nostra,  non  perdamns  praemiam  saDguiflis 
Christi,  nec  maculomus  stolara  aniraae  periniquiu- 
iom,  aui  rapinam,  aut  concupiscentiam.  Jacuimns, 
jam  erocti  sumus;  vulnerali  feeramusy  jamsumos 
sanati :  non  eritexcusatio.  Qaalescttnqne  diabolos  ad 
malom  potest  inviuro,  non  poteal  Irahere;  dde- 
cUllonem  infert,  non  potesutem ;  conaiKura  ing»- 
rii,  non  confltctura.  Nonc  ergo  propter  psrittm  bea- 
tae  Mariae,  sit  mihi  serroo  ad  virgines,  sive  ad  vlros, 
sive  ad  feminas,  sive  ad  viduas,  sive  polenies,  sive 
pauperes,  sive  servos,  non  esl  apod  Denm  Bisi  mo- 
ritoruiu  discrotio.  Audite  me  iUque  qtticnnqtte  deno 
Christi  in  corpore  virglnes   estis,  generaUier  lo« 


«8t 

^uer  ft^oniMS.  Awftle  me  Mi^ 
mgotmdi  esie  qaod  dtco,  stndeat  ul  et  eerde  sil 
vlrgo :  f»c  gaodeat  de  hicro  corporis,  ut  aoe  bibeat 
AanfPiii  animae :  gmdeet  taneii  de  Imd  iMretiofiO 
dOBO  Chriaii,  gandeat  enm  iiumilitale,  fleat  com 
pielate,  agat  gralias  qvia  tantam  feiicitalem  ki  in-* 
tegfiute  portat,  laetetar  qnia  seeatnnis  est  Agnum 
qoocaMine  ieril :  si  Umen  in  ore  i|iie,  sieat  legi- 
mos  in  Apocalypsi,  mendaciom  non  ioTeniatur» 
orel  pro  perseverattlia,  ut  non  illi  qaaliscunqoe  de- 
lecialio  saeculi,  ant  invidia  diaboli,  lantum  donnm 
lollal,  tanum  clariutem  innnbilet,  tantum  nitorem 
Inftiacel,  leneat  fortiter,  noo  perdat  rem  irreparabi- 
lem,  non  nno  momento  delecUUonis  amitut  gra- 
liara  corporis :  non  contrabat  turpitodiaem  animae 


nucMEiiTA  mmmM. 


fS% 


soAliii 


iKlitiam  el  dolor  yeater  in  gaudiom.  Mon  Tobis  stt 
ingraiam  quod  mendicalls,  nec  ideo  in  corde  vesiro 
aliqaid  coRlra  ftominum  dicalis.  Quia  ille  Jaslus  el 
pius  est  in  omnibus  operilms  sais,  el  te  ideo  fecil 
panperem,  ul  suflbrendo  inopiam,  aeternam  yium 
acqiiireres,  el  divilem  ideo  fecit,  ut  dura  tibi  super- 
,  ina  darel,  remediam  peccatis  acqnireret :  et  ideo 
patientes  estote,  exspecute  Dominum.  Etiam  ad  vos 
mibi  sermo  est,  senri,  quicunque  dominos  carnales 
habetis,  quiconque  servitii  conditionem  babetis, 
obedite  dominis  yestris,  diligite  ex  corde,  non  ad 
ooulum  ser?ientes,  sed  mlnisterium  ex  amore  fa- 
cientes.  Quia  et  inos  Deus  constitait,  ut  vobis  domi- 
nentur,  et  vos  ut  serviatis;  bene  servite,  quia  de 


per  palchritudinem  fermae  corruptaB;  non  illum  con-  *  ^  acrvitio  mercedem  babebitis;  si  boni  fucritis. 


cnpiscentia  vincat.  Si  me  audierit,  permanet;  quod 
81  non  andieril,  amissurus  est  quod  nunquam  repa- 
ralOTas.  Ilerum  ild  vos  mihi  sermo  est.  Qui  conjuges 
habeHs,  moneo  nt  caste  habeaiis.  Nam  Elisabetb, 
qom  loogaevis  temporilMis  casU  cum  marito  yixerat, 
ei  nanbo  fldeles  aote  Deum  ftierant,  meruit  jam  de 
morloo  seraioe  habere  filium,  qui  et  sanctiutem  pa- 
KBlia  omafel  et  praedicatione  multos  inAdeles  con- 
verterei.  Ilernm  vobis  loqoor  qoae .  estis  viduas»  ea- 
slodlle  viduiuum,  non  estote  verbosse,  sed  eom 
dleolio  exspectate  Dominom,  qni  popHlam  el  vi- 
dnnm  soscipiet.  Sed  bona  vidua  illa  quae  in  ora- 
lione  eat,  et  bumiliUU,  in  deemo^fois  prompu.  Si 
eerie  nnde  fisdal  non  habel,  volnnUtera  booam  et 


mdiores  erills  domihis  malis.  Qoia  apud  Dominum 
anima  unioscujusqae  non  esl  de  nobiiitate  discer- 
nenda,  sed  opere ;  nec  genere,  sed  aetione.  Ideo 
nunc  ad  omnes  mihi  sermo  fuit,  quia  Christos  pro 
noliis  mortuas  est :  et  ideo  servate  quae  dixi  ^ot  de 
vd>is  frttctum  babeam,  el  vos  omnes  in  ccelestibus, 
ubl  fmmenu  congreganda  sdnt,;miserieor8  Dominus 
inlromitlal,  qii  vivit  et  regnat  in  sascula  saecolo- 
mio*  Amen* 

«  Vis  nonc,  eharissime  frater  Desideri,  01  tibi 
quasi  de  himinaribtts  fintfamenti,  quae  toto  mnndo 
relblgeant,  panca  de  scriptoribus,  qni  nobis  mulu 
de  obscuriutibtts,  quae  propter  camaiem  intc^igen- 
tiam  impedittnt  ad  splendorem  considerationis  ^i- 


fliieeram  co^uUonem  babeat.  Mulieres,  non  male-  C  riiualem  proferre  potuemnt  manifestisslme?  Dieam. 


diciU,  non  jnraU,  non  estote  promptae  ad  loqoen- 
dom.  Forte  dicilis  importttnom  esse  qnod  isU  dico : 
Don  milii  facere  [Forfe,  tacere]  licet;  plus  timeo 
iHnm  q«i  jubet  quam  iilum  qui  detrahit*  Ego  dico, 
qoi  agnoacit,  emendet ;  qui  in  se  non  recognoscit, 
gnadeat,  et  teoeat,  ut  aliis  pm  sahite  dicere  possit. 
None  jam  ad  vos  loqoor,  pceniUnles,  qai  pceiilieo- 
linlli  m  ecclesia  accepistis  et  agitis,  perseverate  in 
flcSv,  in  componctione  docte  plangite.  Quid  est*  do- 
€leplangile?non  qoaerite  in  oratione  temporalem 
rem,  sed  aetemam  beatitodinem,  remissionem  pee- 
eatoram  :  qui  sic  orat,  ipse  docte  piaugit.  Noo  ca- 
danl  ad  torrara  inanes  lacrymae  vestrae,  quia  verax 
esl  llle  qui  per  PropbeUm  dicit :   Po$ui  Ucr^fmoi 


ut  vereor,  Susannse  Helci^  fiiiae  iu  me  sententlam» 
iuiqno  jiidicio  presbyUmram  dioentis  ne  implealar : 
angustte^  sontmihi  audiqae,  et  mihi  simflicer  sunt 
angttstlaet  Si  enim  volttem  ex  his  reprehendere,  ad- 
versarios  atqoe  inimicitias  nblqae  concitabo;  si 
aotem  volaem,  qood  poslalasti  nunquam  Invenies, 
sed  eoius  tam  vdttnutem  condemnari ,  qoam  moito* 
mm  oonttliam  transire,  vd  despicem  esse  videur. 
Qtti  ttnnsqttisque  eoram  in  Scriplttris  saneiis  dili- 
genter  laodare  meniit  Sed  omnes  leniler  ievilerqoe 
com  omni  amom  tanquam  nt  utramque  pacifice 
impleam  aagnsilsslnHis  episeoptts  volatts  per  mon- 
linm  Cttlmina,  qoasi  aqafla,  ea  qnae  In  monliam  m- 
dicibtts  flant,  iion*  considerans  muha  ceeloram  spa- 


tn  eompectu  tuo  (P$at.  lv,  9).  Vos  modo  satis  ^  tia,  terrae  rilos,  el  aquaram  eircakim,  daro  ser- 

mone  pronnnlielt  Qui  enim  in  lignnm  fraclaosttm 
aacendem  tvh,  pauUtim  ad  superlora  ei  majon 
carpeie  feslinai;  mmos  antem  pmximos  parralis 
mlinqoont  [Fertr,  felinqoit].  Nos  aatem  panmli 
soratts.  Obsecro  vos,  fretres  dilectlsilmi,  nl  erga 
sabdiUram  plebium  proredam  el  emendilionem  vi- 
gilantlssiina  eora  laboretls. 


debelis  Denm  amare,  et  de  timore  jara  ad  diloctio- 
mem  iranske.  QnU  legimos  in  Evangelio  de  pecca- 
ttiee  iHa,  eui  mulium  dimttUur  ^  muttum  dilexU 
(iMe.  VII ,  47),  et  ideo  mollum  debetis  diligere 
qui  vos  exspectando,  el  non  puniendo,  ad 
i  perdocem  dignatus  est.  Nnnc  vero  ad 
vaa  sermo  esl,  paoperes.  Yos  dico  paoperes  qai 
■BondiGnlis,  qni  de  eleemosynis  Chriatianoram  vivi- 

*  Qnod  sequitnr  amanacnns  oscitantia  Tbeo^ 
diilfo  alhmdevidetttr  asaalom.  Sermo  quidem  ipse 


legiuir  inter  sermones  sando  AugusHno  soppositos, 
n.  117.  EoiT. 


s^ 


TIlEODDLFt  A4}ftKLUNeMtt&  iFISC. 


Sdi 


THEODULFI  CARMINA. 

LIBER  PRIMUS 

^  PARJEiwsis  AD  ivmcm. 


ludicii  callem  censores  pfrendite  justi, . 

£t  Testri  spernant  avia  curva  pedes. 
tloc  iter  ad  coelum  ducit^  trahit  illud  ad  umbras, 

Hoc  pia  Tita  tenet,  mors  habet  iUud  bians* 
Ergo.caveie  viri  scatebra»  Acherontis  adire, 

Quo  Styx  Gocyti,  qao  furor  omnis  inest. 
At,  paradise,  tuis  mi  gratius  sedibus  exstat, 

Quo  mala  nulla  insunt,  quo  bona  cuncta  manenL 
6i  mibi  mille  forent  centeno  in  gutture  iingux, 

i£rea  vox  cuncti^  ferrea  verba  daret, 
Mon  possem,  fateor,  tot  promere  sedis  amoen» 

Gaudia,  quae  capiunt  qui  bene  jura  tenent. 
Sed  neque  peenarum  percurrere  monstra  loquendo 

Possem,  quae  patitur  fraudis  amica  cobors 
Juclicio  pietas,  pieUli  industria  delur, 

Quo  teneani  nullum  munera  sseva  locum. 
lloC  yeteris  clamat  peragenJum  pagina  I^is, 

Nullius  boc  vatum  lingua  beata  tacel. 
Uoc  evangelicus  liluus  per  compita  roundi 

Mugii,  apostoiiais  boc  quoque  serroo  tonal. 
llasc  patriarcbarum  re%  veiit  ad  ardua  nomen» 

Inde  propbetarum  sancta  caterva  cluit. 
Qaique  ducum  ac  regum  hoc  sanctum  limite  callem 

Obtinuit,  potitur  omnibus  ille  bouis. 
At  qui  errore  duce  scabrosa  per  avia  vecii 

Hanc  iiquere  viam,  bos  bona  cuncla  sii^ul. 
Kitminis  interpres  Moses  fidissimus  almi 

Gonloquio  fruilur  plebe  stupente  Dei. 
lUe  quaterdetiis  eremi  per  devia  lustris 

Divitem  opum  populum  rexit  bonore  Dei^ 
Semper  aman&  squum»  semper  fera  praemia  tem^ 

[nensi 

Exemplo  ei  verbis  Borma  saluiis  erat.. 
Matornis  Samuel  natus  voiisque  lideque»  ^ 

llliiis  et  dono  qui  bQna  cuncta  creat. 
Iiemptti  qui  ante  lacit  qux  tempore  condila  mon^ 

(slrat,, 

Ciii  Mmul  esl  praeaens  qood  fuit  el  quod  isarit* 
Omue  geaus  firaudis  spvevit  booa  cuncia  fecuius. 

Nec  pretio  est  usus,  vilis  aselle,  too. 
Quid  refenun  resono  moduiantem  carroiM  r^em, 

Qui  toia  siuduit  moBte  placere  Deo  ? 
€ui  beue  cuncta  simul  parent  in  laude  tonantia» 

Ars,  caro,  mens,  plectrum,  vox,  Iyra,corda,  cbo^ 

[rus? 

«  Parmneth  ad  judicei,  Tltulum  bunc  de  suo 
eOlnxit  Petrus  Daniel,  qui  primus  boc  poema  in  fu- 
cem  dedit  ex  acephalo  exemplari  quoa  titulo  care- 
bat.  In  codice  Auae-SilVie,  et  in  Petaviano,  in  qui- 
bus  poema  iulegrum  exstat,  simplicior  est  inscri^tio 


A  Cantibos  et  gestis,  et  tolis  nisibus  istc' 

Probra  cavenda  mbnet,  jura  tenenda  dooetV 
luslus,  ait,  Dominus  moderati  juris  amator, 

Gnjus  ovans  vdltus  omnia  justa  videt. 
Ric  ita  censores  pravos  bis  vocibus  hiscens 

Admonet,  et  monllis  talibus  ora  movet. 
tJt  quid  judiciis  totiens  instatis  iniquis, 

El  fera  peccantum  suroitis  ora  siraol  T 
Pauperis  ad  causam  concutrite,  sive  pupilbV 

Et  miser  et  pronus  justificatus  eat. 
Vos  inopes  manibus  peccantum  demite  dlris^ 

Huic  prolixa  stylo  talla  plura  canit. 
flujus  in  immensum  vencranda  potentia  leudjl,^ 

Quivit  heri  felix  qui  pater  esse  sui. 
Hic  adversorum  crebra  est  forriace  recoclus. 
B     Hinc  virtute  clui(,  exsuperat  vitia. 
His  ejus  qudniam  canilt  clarissima  proles, 

Hinc  laeva  dextrum  mente  reliquit  iter. 
Quo  roage  vomer  buroum  subjectam  sauciat  uncus, 

Est  hinc  spina  minus,  hinc  mage  parla  seges. 
Rex  fberat  sapiens,  leguro  et  moderamine  Justus» 

Femineis  caplus  niforet  hic  laqueis. 
Heu  boua  tot  linquens  tanta  est  ab  probra  Yolutu», 

Nectar  duTce  mer!  sic  male  perdis  acor. 
Crevit  et  Ezechiae  venerandi  gloria  regis, 

luslitix  meritis  et  j^ietatis  ope. 
Cui  tria  Cunctipater  voluit  superaddere  lustra, 

Mortis  et  occasu  cui  pia  vita  redit. 
Edocet  hic  populum  patrias  edicere  leges, 

Et  fugere  erroris  impediroenta  roali. 
,  Fregit  in  excelso  composturo  inonte  Chelydrump 

Vita:  hic  causa  prius,  postmodo  ihortis  erat. 
Sic  medici  scalpro  qui  se  iransfigit  dcuto, 

inde  salus  aliis,  huic  vehit  aira  lues. 
H«c  tibi  Josias  fuit  observantia  princeps, 

Haecque  celebre  tulit  nomen  ad  aha  tuumi 
Impia  qui  sceleris  demis  monumenta  vetusti) 

Et  patrias  leges  qua  poles  us<|ue  novas. 
Qui  decedenti  datus  ei  pia  gloria  regno, 

Quem  vespertini  lemporis  ordo  dedit. 
Sic  ostrum  limbus,  sie  claudit  prandia  vinumi 

Post  froctus  anni  pinguis  oliva  viget. 
logens  turba  patrum  quibus  hoc  opus  inslituendum 

[est, 
])     Quos  pia  lex  retinet,  quosque  referre  mora  est. 

Conira  judieei.  Nqs  retenla  inscripllone  Danielis, 
eorufiideift  codiciHn  iipe  Tersos  undetrigtnta,  qni 
principio  deerant,  ei  alios  aliis  locis  restituimus, 
multaque  passim  quae  viiiosa  erani  correximus« 


K5 


CAIIMINA.  LfB. 


28* 


B 


S.epe  ego  pollicitis  censorcs  (inquere  cerno 

Jan,  aoranque  avido  gultare  et  ore  seqni. 
Sa^pe  ego  ne  capiant  studeo  revocare  voienteS. 

SoDt  mage  qtiis  veire  est,  cui  modo  nolie  minus, 
In  rivos  dnm  quis  spatiosnm  difil)et  amneih, 

Pars  minor  in  rivis,  major  in  amne  fluit. 
Saepe  ego  dom  pravos  de  talibus  argoo  rebus, 

Uac  sibi  clam  dicunt  me  quoque  sorte  parem. 
Saepe  etiam  tales  com  n<$n  sint,  suspicor  esse  : 

Com  mibi  sint  plures,  hac  lue  liber  ero. 
Kon  potis  est  morbis  artarier  omnibus  segcr, 

Saliem  ona  e  multis  pestis  abesse  poiest. 
*  Pnefectora  mibi  fuerat  peragenda  tribnta, 

Resqoe  actn  grandes,  officiumqoe  polens. 
Nulli  vi,  studiisque  piis,  annisque  secundus 

llei  dedit  banc  Carolus,  primus  adomne  bonum. 
Cui  parent  Walis,  Rbodanus,  Mosa,  Rhenus  etOEnus, 

Seqaana^  Tlsurgis,  Wardoi  Garumna,  Padus, 
Rura,  Mosella,  Liger,  Vultumus,  Matrona,  Ledus, 

Ister,  Atax,  Gabarus,  Olitis,   Albis,  Arar. 
Quo  syoodus  derum,  populum  lex  stringeret  alma, 

Duxque  foret  cunctis  regula  calle  suo. 
Ecclesix  sanctos  matris  quo  cresceret  ordo, 

Irbibus  et  validis  mosque  decorque  pius, 
Quas  Arar,  et  Wardo,  Rbodanus  quas  alluit  acer, 

Elaoris,  sive  bis  connumerandus  Atax, 
Quasqae  AlpesLatio,  Libya  discriminat  xquor, 

Qaasque  Pyrenxus  orbe  ab  tbere  tuo, 
Seo  qaas  Lugdunum  Arcturo  aut  Aquilone  revellitt 

Resqae  Aquitana  tnis  pulcbra  Tolosa  locis. 
Ilxserat  bac  nobis  Laidradus  sorte  sodaiis , 

Cederct  ot  magnus  bac  reievante  labor. 
^oricus  bunc  genuit,  bunc  tu  Lugdune  futueum 

Pootificem  speras  relligionis  ope. 
Arte  dait,  sensuqoe  vigett  virtote  red^ndat. 

Coi  vita  ad  soperam  transitus  ista  manet. 
ym  Logdune  tuis  celsis  post  terga  reUctis 

Hoenibus,  aggredimur  caosa  quod  optat  iter. 
Saxosa  peiimos  constroctam  in  valle  Yiennam , 

Qoam  scopoli  inde  arctant,  hinc  premit  amnis 

[bians. 
Inde  Yalentinis  terris  orbiqoe  jacenti , 

Rapee  nos  dedimus  hioc  Morenate  tibi. 
Post  et  Arausinas  terrasj  et  Avennica  ror;k 

Tangimos,  et  fines  qoos  tenuere  Gelae. 
lode  Nemausiacas  sensim  properamus  ad  arces , 

Qao  spatiosa  orbs  est^  resqoe  operosa  satis. 
Hinc  Vadalona  baboit  Ixvam,  Sextantio  dextram  : 

Hic  scabris  podiis  cingitur,  illa  mari 
Qais  bene  transilis ,  Agathem  mox  parte  sinislra 

«  Prtefeciura  miki.  Le^ationem  intelligii  quam, 
Caroli  rqps  mandato,  missus  dominicus  obierat  in 
Gallia  Narbonensi  ona  com  Laidrado  postmodum 
episoopo  Lugdunensi.  Qoo  nomine  ^es  ejosdem 
pmvindae  tlen|U6  suom  LugdiuiO  Narbonem  us^e 
poetieo  more  describit.  Oincii  autem  bujus  quam 
aiDpla  fuerit  ootestas,  declarant  verba  episcoporuin 
ad  Carolum  Galvum  in  Yerno  palatio  :  c  QuaBStimus 
at  sceiermn  patratores,  ^t  apostolica;  discipUn» 
tMitewptores,  .missis  a  latere  vestro  probaUe  fidei 
Iqptisi  absque  respectu   pcrsonaruro  et  cxcaecatio- 


^     Liquimus,  el  nosmet  lccia  Belcrris  habcnl. 
Mox  sedes  Narbona  luas,  orbeniquc  dccorara 

Tangimus,  occurrit  quo  mihi  Ijcla  cohors , 
Relliquiae  Octici  populi,  simul  *>  Hespcra  turba 

Me  consanguineo  fit  duce  laeta  sibi. 
Inde  revisentes  te  Carcassona,  Redasquc, 

Moenibus  inferimus  nos  cito  Narbo  luis. 
Undique  conveniunt  populi  clerique  calerva;, 

Et  synodus  clerum,  lex  regit  alma  forum. 
Quis  bene  compositis,  nos  tandcm  oputenta  rcccpitr 

Urbs  Arelas,  cives  qnam  statucre  sui. 
Urbs  Arelas,  aliis  qux  pluribus  urbibus  exsl:U, 

Prima  gradu  tamen  est,  Narbo,  secunda  lliii. 
Quo  synodo  cleri,  legum  moderanilne  plcbis 

Pectora  contudimusjuns  etarlis  ope. 
Massilia  Argolica  nOs  cepit  condita  genle ; 

Arvum  et  Aqulnie  urbis,  sive,  Cavcllc,  tiunn. 
Ast  alias  lustrare  vctat  per  singula  casns , 

Quarom  nos  populus  quo  sumus  omnis  ailit. 
iEquoris  insani  fera  quas  vicinia  L-edit , 

Aere  corrupto  et  tabidus  efflat  odor. 
Quasque  levant  colles,  aut  vallis  strangtilat  iina, 

Quas  fSra  pulsat  hiems,  grando,  pruina,  nives. 
lllic  et  dumis,  et  acuKR  slramine  cautis, 

Abruptisque  cavis  conlinuatur  iter. 
Ima  teneut  vallcs,  tendunt  ad  nubila  monles, 

Praecipites  amnesmontis  ab  arce  ninnt. 
Magna  catervatim  nos  concio  sscpe  freqncntat , 

illtas  quos  dicat  sexus  et  omnis  ha!!Ct , 
-,  Parvulus,  annosus,  juvenis,  pu^,  innuba,  cxlchSj 

Major,  epbebus,  anus,  masque,  marita,  uiinor. 
Quid  moror?  instanter  promiltit  munera  pleLcs  , 

Quodque  cupit,  factum,  si  dabit,  esse  putaL 
Hoc  animi  murum  tormento  frangere  certant , 

Ariete  quo  tali  mens  male  pulsa  ruat. 
Hic  et  crystallum,  et  gemmas  promiliit  Eoas, 

Si  faciam  alterius  ut  potiatur  agris. 
Iste  gravi  numero  nummos  fert  divilis  auri« 

Quos  Arabum  sermo,  sive  characier  arat, 
Aut  quos  argento  Lalius  stylus  imprimit  albo , 

Si  tamen  acquirat  proedia,  rura,  domus. 
Cla^i  nostrqm  quidam  sobmissa  voce  ministruni 

Evocat,  ista  sonat  Verba  sonanda  mihi  : 
Est  mihi  vas  aFiquod  signis  insigne  veiustis , 
3)     Cui  pura  et  vena»  et  non  lcve  pondus  inest 
Quo  caelata  patent  scelerum  vesligia  Caci  > 

Tabo  et  stipitibus  ora  soluta  virum. 
Ferrati  scopuli,  varia;  seu  signa  rapinae , 

Humano  et  pecudum  sanguine  tactus  ager. 
Quo  furor  Herculeus  Yulcanidis  ossa  retundil , 

ne  munerum  coerceantur.  >  Ab  iiac  ergo  legatioikA 
Theodulfo  nata  est  occasio  ut  de  judicum  ofiicio, 
quid  potissimom  cavere,  quid  prsestare  debeant,  hoc 
caroime  docendum  existimaretk 

i>  Hespera  twrba  me  c0n$anguineo*  Quod  Italoram 
consanguineum  se  dicit,  videndum  an  referri  eo 
queat  quod  de  Theodulfo  ex  cbronicis  quibusdam 
pnoditnm  sopra  rettfKmos,  ittttm  ab  ItaHa,  propier 
scientiae  praerogati?am  qua  poUebal,  a  Carolo  Magno 
abductom  fuisse  inGalliamk 


i&7  TBfiOnCLFl  A«RELiANKr<9l«  EPISC.  ^  llt* 

lire  f«ro  pa^rioB  ructal  ab  ore  focoft.  .    a  ^^CP*  «^  majores,  sic  promuntparva  mioorea « 

Quove  genu  stomachum»  seu  calcibus  Uia  rumpit » 


Fumifluum  clara  gutior  et  ora  q^aiiii. 
Ulic  rupe  cava  viJeas  procedere  tauros. 

Et  pavitare  iterum  post  sua  terga  trahi, 
lloc  in  parte  cava,  plaous  cui  circuius  ore  est » 

Ncc  nimium  latus,  signa  minuta  gerens, 
Percuiit  ut  gemiubs  iofans  Tyrintbius  aogues», 

Ordine  sunt  eiiam  gest^  notata  decem. 
At  pars  exterior  crebro  nsu  rasa  politur  , 

EHigiesque  perit  atteouata  velus , 
Quo  Alcides  Galydonqiie  amnis,  Nessusque  diformis 

Cerlant  pro  specie  Dejanira  toa. 
lulita  Nessxo  feralis  sanguine  vestis 

Cemitor,  et  miseri  fata  pavenda  Lycluie. 
Perdit  et  Antaeas  dura  inter  bracbia  viira, 

Qoi  solito  sternimore  vetatur  bumo.   . 
Hoc  ego  sum  doroino  (domlnum  roe  Ibrte  vocabai) 

Latorus,  votis  si  favet  ille  raeis. 
Pars  numerosa  sobest  populi,  matrum  atffue  viro* 

Irjim, 

Infantum,  jovenum,  sexu  ab  otroque  simul  :        , 
Qvos  pater  et  genilrix  sob  libertatis  bouora 

Liquere,  ex  illo  libera  turba  maneiit. 
QuoruB  si  chartas  vitiem,  vase  ille  vetuslo , 

His  ego,  tu  dofiis  mbx  potiere  raeis. 
Aiter  ait,  mihi  sont  vario  fucata  oolore 

Pallia,  qo»  misit,  ot  poto»  lorvos  Arabs. 
Quo  vitolus  matrem  sequitur,  qoo  bucula  taunun  , 

Concolor  est  vitulo  biicub,  bosque  bpvi.  n 

Spiendorem  spectes*  jonctamqne  colorilms  arlem,   > 

UU|ue  rotis  magnis  joncta  sitarte  minor. 
Est  mihi  com  quodam  de  arnientis  qaaBsUo  polchris, 

Pro  qoibus  ista  paro  congrua  dona  dare. 
Pro  vitolis  vitolom,  pro  tauris  offero  taorom « 

Pro  vacca  vaccam,  pro  bove  dono  bovera. 
Pocola  promittit  quidam  se  polchra  datorom , 

Si  modo  qoae  posdt  noo  sibi  danda  darem  2 
iDleriosqoe  aorom  exterios  nigredo  decorat, 

Coui  color  argenti  solphure  lactos  abit. 
Qois  l>ene  folcra  nitent,  ei  pulchra  toreomata.  Pan- 

Inos. 

Alter  ait,  dabimos,  qoae  rogo  si  dederis. 
'Vitibos  atqoe  oleis,  herbis  omatos  ct  hortis , 

Inrigoos  patris  est  morte  relictos  ager.  j) 

Inde  mihi  partes  fratresque  sororque  reqoirunt , 

Consorte  hunc  nullo  solus  habere  velim. 
Toti  Goropos  ero,  tibi  si  mea  vota  placdlmnt, 

Qoae  do  si  capias,  qoe  rogo  rite  dabis. 
Subripere  ille  lares  socii  cupit,  iste  novales. 

Arabo  aliena  quidem,  hic  lenet,  ille  cupit. 
Aller  01  acqoirat,  ne  perdat  adoritur  aller, 

tete  ensem  et  gaieam,  hic  dare  scota  paraU 
Res  patris  omis  habet,  fraler.eopit  alter  babere, 

Et  4m  voU  Bolos  aller,  et  aller  eqobs. 
Haec  pan  dives  opom,  pars  inslat  caetera  plebls , 

Qood  qosraot  oraiies,  qoodque  qoeraattir  liabeBl* 
IM  nec  eb  deeral  daodi  lamen  apta  volunUs». 

Diversis  qms  virtbns  «sos  erat. 


Dom  fore  quae  cupiuut  hac  sibi  sorte  putant. 
Iste  tuo  dictas  de  nomine  CordulM  pelles , 

Hic  niveas,  alter  protrahit  inde  rubras. 
Linea  qui  potis  est,  qui  non,  fert  lanea  dona , 

Tegmen  et  hict»pitis,  hic  pedis,  ille  manus. 
Quo  facies  bumore  levi  paimasqne  solemus 

Tergere,  qpis  dandum  textile  munoshabet. 
Scrinia  danda  parant  alii,  nec  defuit  iUe , 

Cereolas  rotulas  qui  dare  vellet  ovans. 
Singola  quis  referat?  fidebant  munere  cuncti , 

Nec  se  quis  quiddam  ni  det  habere  putat. 
0  scelerata  lues,  partes  diffu^  per  omiies , 

0  sceliis,  0  furor,.  ores  truculeiita  nimis , 
Quae  sibi  captivum  totum  male  vindicat  orbeoL, 
B*    Nec  deest  qui  det,  nec  qui  male  capta  ferat! 
Flectere  sic  properanl  me,  nec  tamen  esse  puiareaL 

Talem,  ni  lalis  ante  fuisset  ibi. 
Neroo  in  aquis  apros,  in  siivis  squamea  dona^ 

Inqoe  rogos  undis',  in  face  quaerit  aquas. 
Thura  Saliaeus  ager,  Gangetis  eburnea  monstra, 

Grippes  [Grypbes]  et  Hyrcanus,  balsama  Syrus 

[habet. 
Singola  lege  soa,  assiaoo  qoaerontor  et  oso, 

Et  fore  raortales  quod  fuit  anle  pulanL 
At  sua.  cum  cemunl  verborum  spicuia  frangi^ 

Et  nil  promissi  lela  valere  sui, 
Meque  veiut  fortem  post  pnelia  firmiter  urbem 

Stare,.atquearte  soa  non  potuisse  capi, 
Rem  mox  quisque  suam  quaerit,  sua  quisque  recepit 

Jura,  nec  insidlis  meqoe  suosque  premunt. 
Sic  quicunque  videns  aditum,  quo  saepe  solebat 

Furari,  obstmsum,  spe  sine  transit  iter, 
Sed  ne  actus  nostros  discretio  linqoeret  alma, 

Resve  polarentiir  hi  simulanter  agi. 
Neve  forem  multis  novitate  notabiiis  ipsk, 

Horreretque  bomim  proximitate  mafi: 
Speraere  eontempsi  qux  dat  concordia  priuceps» 

Quaebl  societ  meDtes  datqoe  capitqoe  libens, 
Et  commune  (kcit  cujus  bene  postulal  usos, 
'  Moltaqae  cum  habeat,  nil  docet  esse  suuiu. 
Haec  ego  pertracuns  sumebam  parva  libenter, 

Qoae  non  saeva  manos,  chara  sed  illa  dabat. 
Scilicet  arboreos  ftuctos,  bortique  vireotfs, 

Ova,  memm,  panes,  cornipeJuroque  cibos. 
Sumpsimos  et  teneros  pulios,  modicasque  volocrc»» 

Corpora  sont  qoarum  parva,  sed  apu  cibis. 
0  felix  omnis  virlos,  discretio  si  qoam 

Tiriotum  nutrix  temperat,  oraat,  alit ! 
Qiiae  erralraoda  meos  paulo  est  dlgressa  pcr  actus, 

Ad  coeptum  redeat  nostra  Camoeiia  melos. 
^qoa  tibi  Jostae  sint  jodex  ponderar  librae, 

Ut  soa  qoisqoe  libens  hac  triboente  ferat*. 
Nec  sil  avara  loes,  nec  amor,  aelosqoe»  timorquer 

Qoae  lorbenl,  fimos  siet  tibi  menlis  apex* 
Proh  dolor,  his  rolms  pielas  cito  peilitor  aeqoiy 

E4US  et  invadonl  frausqoe  dolosqoe  locom. 
Qooltaor  hae  soules,  tribos  esl  nam  aoolior  ona,. 

Qoae^^esi  radix  eonctis  dtra  eopido  malia. 


m  CAHMNA.  LIB 

Muiieris  iandidas  accepiio  ▼ertere  meiitefi 

AtlMlet,  a  mo  iwqve  fogtf«  liiM. 
Nen  selim  «rgente  res  Iwe  feMleMH  el  mrD, 

Pnepelis'  aut  caiBipos  miigve  esraMs  eqoi, ' 
Miirice  ird  nit9o,  genmis,  aoi  synnate  poldire, 

Attt  rebos  TSflis  qoas  veia  fme  scAet. 
Sfld  levttnis  ^erys,  parilHisque  iFeianlilms  auris, 

Bbnditi»  Tento  mens  qoilws  ncta  tamet. 
Testis  hoiios  eoler  est,^  marsnpia  pondere  gaudent, 

In  tenoes  venlos  aora  faroris  abit. 
Sdlicet  liis  saHim  terreni  gioria  ioeri, 

Ittis  econCra  nil  nisi  Tentbs  Inest. 
Jsdicis  ingeniom  eito  tnrbal  munere  dives, 

Hoc  qola  ferre  neqdit,  It  tfemebondus  inops. 
Hie  magis,  iHe  magfs  spondent  se  ssppe  daturos,    -'' 

Hic  tamen  acq«ireiqQi'poliora^'dabitJ 
Est  fiem  nec  Sesies,  nec  tex,  nec  dmrtula  flilcN, 

Siefoe  feram  conctis  bfs  spotiatos  adlt. 
Oa»ia  fert  secntt,  si  com  iibet'Accipe  dieil, 

Oionibas  est  fketos,  si  dare  piura  queat. 
Parciiecensores  fanic  snccensere  labori, 

TeUere  qoi  crimen  non  adhibere  parat. 
NoB  ^  qnoromdam  difftlhdo  crimen  in  omnes, 

Ciiiqae  slt  ek  merito  lausve  pudore  suo. 
Hea  scelns  esl  uDb  pro  rebns  iinqoere  verum, 

Teodere  sen  gralis  qood  dare  qaemqne  decet. 
Nslo  dolo  reri  vel  aeerlia  fraode  carere, 

Et  si  pro  ionto  mimera  ]nre  feras. 
ArUter  csl  mqoom,  est  et  iniqoom  vendere  eertans, 

Nam  scdns  inc  onum  perpelrat,  IHe  doo. 
ffic  qoia  Jos  vendit,  qood  debet  dedere  gralis, 

lOe  qoia  id  temnit,  sed  tamen  inde  capit. 
Qoi  Ibm  Jodicio  pro  recto  praemia  quaerit, 

lOe  toom  peragit,  fraos  inimica,  nefa^  : 
Qui  dare  qos  debet  gratis  pia  munia  Juris. 

lodigni  pretil  pensat  avargs  ope. 
Te  si  forte  foror  pervasit  pesUs  avane, 

Stet  ralio,  et  dodii  sic  tibi  vo<^  canat : 
Ceme  qood  Altithronus  temet  speculetur  ab  alto, 

Qnaeque  fiacis  summa  singula  mente  noiet. 
Qni  jadex  lestisqiie  simol  vindexque  malorum  est, 

Qqi  dare  dignai  Iwnis  scil  mala  sive  malis. 
Si  lamen  e  contra  Cape  munus  personet  illa, 

Qood  modo  des  sociis,  postmodo  temne  capi. 
C<u  Tictrix  ratio  contra  stans,  Improba  dicat 

Pestis  abi,  et  totam  se  tibi  reddat  agens. 
^on  sltis  hstc  explenda  tibi  est,  qua  fervidos  ardes, 

Qoo  magis  bac  bll>eris,  hinc  tlbi  roajor  erit. 
iEsinat  inde  magis,  quo  plus  ligoa  aecipit  ignls, 

Sic  el  habere  copit,  quo  mage  quisqois  hab<?t. 
Sangame  Hl  m^gor  congesto  semper  birundo, 

Etmagls  Inde  sUit,  qoo  magis  iDa  bibit. 
Crfo  slndelo  preoor  foriosom  pdlere  mofbnm, 

He  medicante  fero  vafaiere  sanos  eris. 
Iliios  alma  manos  eom  le  sanaverit  aegrom, 
hi  le  haee  regael,  eat  pestis  acerfoa  procul. 
€om  te  caosarum  vocat  ad  fora  turbida  clangor 

Cstqoe  asinisleni  res  peragenda  tui, 
I^riiiciplo  loca  sancu  libens  adeunda  require, 


A     Qu»  peie,  doihqne-peits  fer  pb  T«la  ^, 
Et  supplex  ezposee  toos  ul  dlrigat  aetos, 

fiec  aioai  oNageri  ni  pladtora  syii. 
Nam  modos  est^epMli^-seffTandos  4n  actibos  iste, 

Cum  resqmdibeteaiineipiemlalibi. 
Jus  regnnmqne  Dei  eensemvr  qnerere  prtmnm, 

Omnia  ol  hae  nobis  adticiantor  ope. 
Mannore  si^loii  jada»  fandamiiia  ^rima,  < 

Firmius  omne  piom  bine  bene  snrgit  opus. 

0  semel,  o  qoater,  o  nomeri  sine  lege  beatum, 
Qood  tibi  Christe  lapis  inclyte  adbaecet  opns. 

Mox  demoreforieder  appete  claustra  sonori;  ~ 

Qoo  ie  fbfs  speetai  iitlgiosa  eohors. 
Dom  redls^  isqoe,  sonei  si  verba  precantia  pauper, 

Qoi  seposl  dieat  non  tlbl  posse  loqui. 
K  Com  pop^  siipalus  eas,  foribasve  soperbls,, 

Flebe  inliiante  Ibrls ,  ipse  recepios  eris. 
Te  pAqieftdas  eai  jastusqae  piusque  minisler, 

Quo  duce  post  tibimet  pauper  adesse  queat. 
Cui  dlcas,  hominem  conspectibos  addito  noslris, 

Magna  queireldiBis  qui  dabat  orsa  sonis. 
Et  residens  ejus  primum  bcne  discute  caosam, 

Ordlne  post  currant  slngula  quteque  sno. 
Ad  fora  forsqnaeHs  venlendi tempus et  horam. 

Accipe  consilium ,  mane  venito,  meom. 
Perque  diem  telaffl  non  te  labor  iste  gravabit, 

Htnc  seges  est  major,  qao  mage  qnisqols  arat. 
Qni  Jegem  ot  caperet  {cjunia  magna  peregit, 

Fertnr  in  hoc  actucontimmsse  dles. 
Tidi  ego  censores  ad  Juris  mnnia  tardos, 

Monera  nam  faleor  ad  capienda  cltos.         * 
Hora  adsunt  quinta,  norunt  disccdere  nona, 

Tertia  sl  addiieat,  sexta  reducit  eos. 
Nam  dare  si  debent,  nona ;  si  prendere,  prima 

Adsnnt ,  esiqne  dtus  qui  modo  serus  erat. 
Sic  sna  dum  sonipes  fraenaHer  orainpatis 

Senserit,  exsfliet,  pabula  sponte  petct. 
Laedere  ^  qui  semper,  nunquam  prodesse  paratus 

Sat  cilo,  cum  nunquam  debeat,  ille   venit. 
Crapula  vitelnr  semp^r,  plus  tempore  eodem, 

Quo  pia  Justitix  lora  regenda  manent. 
Nam  qni  se  nlmiis  eptilis  somnoque  sepelit, 

Corporis  alque  anim»  vim  sibi  demit  hebes. 
Cum  venit  ad  causas  nudatus  acumiue  sensus, 

1  Marcidos  et  segnis  et  sine  mente  sedet. 
Dum  sit  in  ambiguo  causae  solertia  habenda, 

Qoaestioet  altema  sit,  vlce  versa  diu. 
Ille  piger,  madidus,  mcUns,  temulentos,  anbelos^ 

0Bciiat,  emarcet,  nauseat,  angil,  hebet. 
Ei  modo  Jonclnras  didt,  modo  viscus  inesse, 

Et  modo  tota  shnol  mendbra  gravata  sibt. 
Infldt  hnnc  primom  somnns  post  vina  dapeSqne» 

Proximos  esl  ilH  laxnriare  labor. 
Ergo  eavelocibos  nimios,  carchesia  Bacdil, 

Somnos,  hasc  mentem  slngnb  s»pe  premnnt. 
Hasc  ot  parva  fdvent  sloinachum,  sic  plura  gravabuni. 

MulU  aqua  forra  necai,  eum  mediocris  alat. 
EiMias  a  popolo  furtim  ridebere  cuncto, 

Innuit  hlc  mi,  moxqoe  notatns  erls. 


C 


m 


THfiODULFl  AimEiM^iENSfS  EPISG. 


1299 


Sobrius  •!•  aovefis  a  plebe  veMlMie  cuacta, 

Ceruiiim  eft  facieiit  (|Bae  faeiMidaMMS. 
<2;ios  pia  comjneBdfti  firabiUt,  ^tm  aciie  j«su« 

Introdttc  proyie iieaH»e' qneBifnf  vocmw^ 
Ili  tecam  ingeiiti  e»va  ftMteat<fiie  legviU|ye, 

VeeiigeDftfue  viem  quaa  adtteliera  voaai. 
Janttor  interea  Uirbam  cooipeaealiiiaBten^ 

Ne  ruat  interiuft  pleba  siiie  le«e  fdfens. 
Ncvc  querelifero  deosenlur  tecto  tumuUu, 

Qui  minus  auditur,  quo  magis  iUe  boat^ 
Praemia  ne  quaerat  monealur  |anik>r  ipsOv 

Saepe  capi  ^a  pc^Hilo  quae  veaieDte  soieitt 
Est  scelns  a  populo  pcetium  sperase  quepeBti^ 

Ale  misevmii,  aeelua  hoc  jaBilor  omBis  amat.    » 
Jnnitor  omnis  anijtt,  ao»  hoc  Umea  arbiler  o^ift» 

Mx  de  miUe  unus  qui  bonreat  iJJad  erii. 
Suiit  varias  virea,  amor -091  tamea  umia  babendii 

Qui  potius  furor  eal»  quam  vocii^iidaa  amof!* 
Uxc  nocitura  lues  totum  cir cumvolat  orbem, 

&Iagnam  honMnum  partem  quae  furiosa  vorat. 
Tabe  fatigaUir  bac  »tas  omnis  et  ordo, 

Virgo,  puer,  velulus»  sexus  ulerque  simuL 
Magna  veiut  magni  cupiuoty  sic  parvula  parvi» 

Musio  mure  facit  quod  leo  torvus  ove. 
•Compositis  igilur  cunctis  per  singula  rebuSy 

Poscit  ut  officii  tempus  et  ordo  sui, 
Sedibus,  ordiuibus  pc^^uli  residente  senatu, 

Cum  te  susceptum  sella  cyruiis  habet : 
Hos  circumspiciens  adfare  liinc  talibus  orsia« 

Sicque  pio  hos  tecum  mentis  amore  mooe.« 
Pisoite  justitiam,  coeiestia  discite  jussa, 

Quae  Pater  aititbronus  saoxit  ab  axe  poli. 
Hanc  Deua,  hanc  vatcs^  banc  leges,  banc  quoqoe 

[princ^s 

Perccnseut,  hxc  vis  pectora  aostra  regat. 
6i  Dos  illa  regat,  populos  nos  rite  regemus» 

Mens  beoe  cuncta  regit,  quam  Deus  ipse  regit. 
{lis  aliquantisper  moniiis  verbisque  morare, 

Gustumque  egregium  legis  ab  amne  dabis. 
Ai  si  forte  levi  ventosa  superbia  nisu 

Te  petere  afleaet,  te  iacerare  velil, 
Torva  oculis,  horrenda  manu^  fcedissima  rictu, 

Yipereumque  caput  corpus  et  omne  lumens, 
Mens  tumefacta  cui,  Icvis  actio,  turgida  vox  est 

Cui  ctbus  et  potus  atra  venena  manent, 
Tro  gressu  salUis,  pro  plantis  pinna  volucris, 

Remige  quo  labi  quivit  ab  axe  poii,    . 
Et  memor  antiqui  sceleris  super  scthera  facti, 

Utens  arte  sua  qua  petit  ima  Slygis  : 
4}ua  te  sublimem  qua  cel^um  sibilel  inlus, 

Plebibus  ut  misci  dedecuisse  putes : 
Ecce  humiiis  plebis  fleri  pars  un^  labpras, 

Dum  pius  et  clemens  omnibus  esse  cupis. 
Ordo  gradusqiie  tuus  levat  ad  sublimia  tcmet, 

Cur  te  sponte  premis  qui  loca  celsa  lenes? 
^am  si  perspicias,  non  bic  mediocriter  erras, 

Cum  te  degenerem  simplicitate  facis. 
€um  tibi  nemo  queat  obsistere,  nemo  reniti, 

De  capite  in  c^udam  cur,  malesane,  ruis  ? 


A  Cosperit  ut  oeciuasub  pectore  vivere  vulnus, 

Aut  quod  erit  pcjua  jam  fiuilare  foras, 
Vis  humiMs  atatim  exsiiiatj  poideDtia  ci^ua 

Sit  coUega  piis  viribus  ^rma  iei:eiis. 
Spli^or  iu  ore  quibua«  radianies  luauoie  vestes, 

Voltus  erit.comis,  siDfula  pulchra  satis. 
Nobiie  par  tanuua  borreadum  insurgat  in  Imfttem^ 

Et,  procul  biqc  pestia  improba  6k»t  ahi. 
Improba  dicatabi,  socijis  te  Mayiibaa  adde« 

Quorum  sors  sorte  est  adcumulata  tua. 
J,  pete  Cocytum,  Phl^jUmtis  loergere  fuodo». 

Quo  tuuft  inveator  tnvi  crpciaadiis  erit. 
Quique  Dei  tecumyolait  coasceade^e  sedem» 

Sedepia  tecum  lapsus  ia  imaieeet» 
^tio  nieinfgl  tQCOfn  sine  te^  quo  scaadene.poaaet^ 
H     Dom  flrmaoi^iia  sede  maneret»  erat. 
Sarcina-tagrafisesdigniSygestaiAeaioiquift.  . 
-  Esque  auriga  maiis^  poadus  inorma  boois,, 
Quos  petis.  infelix,  quos  laedere  nileris  aegMy 

Non  tua«  sed  Christi  est  bem  turpa  seqi^s. 
iOihere  qui  veoiens patefecitad aethera calleai* 

Quo  via  dausa  diu,  nunc  adaperfta  patet. 
Qui  de  terrenis  trahit  ad  cooleslia  semper, 

Cum  tu  de  superis  semper  ad  ima  tra.bas. 
lUe  locat  prQprios  coelesti  in  sede  sequaces^ 

Tartara  tu  mergis  in  metuenda  tuos. 
His  jaculis  correpta  hies,  hac  cuspide  abact^ 

Cedat,  ut  absceduat  sole  fugante  nives. 
Hinc  fera  vulniQci  fugiaat  .vestigia  moofttri» 

Vulnus  et  hoste  daium  saiiqt  ^ica  m^ou^. , 
C  Haec  abigat  ferro  hostem,  qua:  medicamiae  qiorbuiv* 

E;jus  et  hs^  delur  voce  medela  tibi. 
Aspice  ne  vitiel  lumidus  praccordia  fastuS| 

Dum  loca  sublimis  editi  ora  tenes. 
Dumque  favent  popoli,  vallaris  pluribus  uniis 

Undique  te  sr-ptum  prosperiute  putas. 
Neve  quid  es  demant  oblivia  segoia  meati, 

Ultima  sit  scmper  conspicienda  dies. 
Ut  valeas  omni  vitionim  sorde  carere^ 

Hoc  quod  es  aspicito,  non  tamcn  id  qyod  habes. 
Ipse  iicet  sedeas  gemmis  ornalus  et  ostro, 

Pust  camis  putridus  tempora  pulvis  eris, 
Corpus  enim  fulvo  quod  nunc  acciugitur  anro, 

Serica  qupd  variopalla  colore  tegit, 
Squalenti  squalens  olidum  gelidumque  putentij, 
p     Proh  dolor!  iptectum  veste  premelur  humo. 
Quod  mare,  quod  terra,  quod  et  aer  gestat  edendum, 

Poclaque  pulchra  cui  tu  tribuenda  paras, 
Eheu  I  tabiflca:  putredinis.  ore  vorandum  est, 

Eheu !  sordidulqs  post  chiis  illud  erit. 
Et  caro,  quae  musco  redolenti  et  f^agrat  amomo, 

Quxque  peregrini  lergore  muris  oIet« 
Nidorem  labcfacta  dabit,  sanieque  raadebit,* 

Omne  quod  ofl^endat,  nll  quod  ametur  babens. 
Quemque  tegunt  celsis  laqueata  palatia  tectisy 

Parvaque  cbnquereris  culmlna  magna  satis, 
Clausus  in  angusla  modicaque  teneberis  urna, 

Vixque  domus  tibimet  corpore  major  eric. 
Qocmque  catcrvatlm  popidiiS  hinc  inde  fre^pieiita/ji, 


Plel»  pmrere  pmt  Ista  Tel  llla  ttlir, 
Posunodo  sohis  eris  babiiator  soliiis  antri : 

Gansa  Tfdendf  te  ()iiae  ntel  luctMnerftT 
Sed  nec  ennit  sodl,  nisi  qtii  tna  yiaoera  rodatil, 

Qais  cibus  est  genilrii,  qnasine  tita  brevfs. 
Mille  gfeges  redeani  tibl  quaoqaaniy  armentacine 

[mflle, 

Fioittmosqve  tann  nemo  coaretet  bonram  : 
Omoibus  ipsecarens  inamati  tegmina  bnsti 

Hebos  Inops  remm  panperiora  petes. 
Gorpora  «ifflciaift  nee  ad  umim  phira  TelieAdinn, 

Par  oolor  elfgttor ,  oorpua  et  ^mnt  deeem. 
Bis  bioa  es  oerrice  tamen  tmn  Ibrte  Tebendos, 

Ciun  jam  eitremos  erit  et  laeryinosnB  honor« 
Ferreos  ot  getldos  sommis  dlS0oN<erllsrfns, 

Camquelmf e  arripies  non  redltures  iter/ 
Pfaira  qnld  enumercm?  Tisn  qnod'  ^emttsr  aptiini« 

Yisibas  bmams^gnod  fmt  tiiqne  phwei, 
Post  Titafm  wmls,  ^poet  yermem  polvis  habdliit, 

YoceTonaniB  ertt«  cum  redtt«  «nde  Tonit. 
Gorporis  hmc  lex  est  terrestri  ftffmineereti, 

Altera  visnnimae  est,  aether  origo  cni» 
Carcere  qn»  tnisa  est  tandem  generosa  cadneo, 

Terrea  qsamqoe  domns  oomprimit  atque  grayat. 
Hac  doo  sic  jnngtt  clemens  eiemonta  ereator, 

Ot  maneal  titus  ac  moribundus  bomo. 
Jonctasimul  Titam,  mortem  r^issa  miiustranl^ 

Yirere  ade^  sibi.hi&.est,  et  abesse  n^ori. 
Dispare  sedcunai»  repeiuot  terrestria  terram, 

Cslica  nam  sese  rcddit  origo  suis. 
li  cceUs  aer,  teilus  huic  iniima  cedit, 

Sic  aoifflae  corpus  del)et  ubique  su^. 
Hea  qaautum  scelus  e^t  animse  prseponere  corpus, 

Et  rem  morlalem  non  moribunda  tibi, 
AnciUam  dominae,  piperi  praeferre  cicutaip« 

Plumbum  auro,  gemmis  sordida  saxa  bonis. 
Praesideat  menti  Deus,  baec  quoque  proYida  carni, 

lixc  re^etante  anima  yivat,  et  illa  I^, 
Ordioe  qao  tali  probus  ad  sublime  traharis, 

Et  loa  roens  fugiat  inflma,  celsa  petat. 
Ciimque  erit  illa  dles  quse  nil  nisi  corpora  quassat, 

Terra  tegat  corpas,  spiritus  astra  peial. 
Hanc  statue  ante  oculos,  hanc  seraper  toiente  voluta, 

Ct  quidam  ^uondam  rex  sapienter  aft : 
lliima  nam  tua  snnt,  careas  peccamine  uC  alro, 

Aclibas  in  conctis  commemoranda  tibi. 
Nam  tua  si  quid  eris  meditatio  sedala  tractet, 

liaris  aut  nnllis  inflciere  malis. 
Rxc  si  perpendas,  post  mdrtem  vita  perennis, 

Parte  eris  et  vives  mox  meliore  tui. 
Cumqae^gravis  ittui  clangor  concussferit  orbem, 

Prodierisque  urna  jairr  redivivus  homo,  * 
Sedibas  et  rursos  dederit  se  mens  tua  priscis, 

Ccetfbas  angelicis  connumerandus  eris. 
rinierint,  propria  tn^statiin  in  mente  tilbunai ' 

Jussa  peracturus  sponte  parabis  eis. 
Conscendaftt^  lodeanfqpip  stinnl,  iiocoMilqne«  oagant- 

.(qnor 

Omnem  animi  moluia-  mooiifr  ah  aroe  tnse. 


GAftMINA.  LfB;i.  991 

A  Hne  ope  nrnnHv»,  Inli^  j«vanhi#Mlns, 

Gnrrat  inoffenso  pes  tibi  calle  celer. 
1  cito,  l^m  pnor,  do  phirihus  eHge  ^noodam, 

Qui  loca  flnitknis  mm  proplora  eohmi* 
Proque  suis  tMsfs  isHe  vooore,  vei  iNos, 

Qui  quamrvivprope  skit,  plebs  tanmn  oxsmi  hiops. 
^Juis  si  mf xtns  erlt  proprios,  ne  profioe  -cives, 

Ejus  causa  sonet  «piolibet  intnv  erlt. 
T^e  si  pr^icias,  redlras  ▼enientibosobatet^ 

Atque  slbi  impodiant  dnm  hie  it  et  llle  redit. 
Discute  cunetomm  vigilanti  indagine  causas, 

Quo  finlre  qneas  ordhie  quamqoe  suo. 
Has  bene  dfiK»  prins^  qnantum  has  diseere  dehes, 

Job  tibi  fn  exomphinf  veriHa  parontur^  ait, 
Lumen  eram  eseeo,  gfnssus  moderatio  elaudo, 
B     Pauper  ei'  hiv«nio  me  pafre  totos  erat. 
Qoaarebam  Ignolaft  «oleraslnnamina  eavue, 

Qois  poieram  slndifs,  qne  mihinoin  fiMrel. 
Nec  cito  festlnesad oanss' tondcro ftnem, 

Nec  lenlo  ant  Bhnhim  hane  pode  Tofvepifor. 
Nec  lentnm  lorpor,  celeram  te-nnhileterror, 

Inter  ntminque  malom  pes  libi  tntos  ott. 
Finge  aHnd  dnm  cansa  HilQt,  mox  eaoaa  pal^cet ! 

Ne  male  failaris,  In  bene  falle  prins, 
Nex  falsa  infanHs  Ihls»  nmdacia  mnirfs 

Propulit,  et  oaram  vora  rooepit  onns. 
Hsec  SaUmionlneam  ros^veiH  a#  ardnnAinwmt 

Fitque  thnor  popolf»,  et  via  laodio  ei. 
Saepe  snas  semperqfoe  soient  eonvohnm  caosat 

Magni,  eum*  proprfa  re  «Ine  pauper  eat.  ^ 

^  Hos  tibi  tn  sodos  hi  cansls  adde  minomm, 

PosqKMitisqae  snis  te  heae  qnisque  jnvel. 
Qni  patre  sen  matm  orbatur,  vel  si  qna  HMrHo^ 

Isltiram  eausas  sit  loa  onm  soqui. 
Horum  cauiHoqnn»,  homm  tnleki  maneto, 

Pars  hase  le  «alrem  noifeilt,  iihi  vfntm. 
Debiiis,  hMlldns,  poor,  aegtr,  annsve,  senexre, 

8i  veinant,  fer  opem  M»  mlserando  plam. 
Fac  sedoat  qni  stare  neqidt,  qnf  snrgere  prende, 

Gui  cor  Yowiue  ivemit,  pesvnmarfOsve,  Juvst 
Dejectum  TOiiib  releva,  sedalo  minaoem, 

Qui  limet,  hoic  vires,  qni  ibrH,  ndde  meinm, 
Tnrba  oioi  Itlos,  multaram  el  prseH»  voenm, 

*  Acri  perstringes  voce,  sonoqne  gravi. 
Anseribus  raneis,  corafcibns  aiqno  nigelHs, 

Qui  ut  rocioant  omnes  mossoiol-ease  almol, 
Ni  taceant,  impono  mioast  taoMn  nsqnoenveio 

Ad  fera  ne  faoilea  sint  tiblvovba  manns. 
Corporia  n»n  plano,  no  isqcIo  peciofa  snmo^ 

Pulsa  tnaboonlo  tone  alieafne |bi« 
Disparo  oonmnieni  vartas  vi  more  «aiafvas) 

Hic  neqniif-iUo  vaiet,  polai  hic,  ilio  mlal  i 
Tu  rege  solonliaasias  ■aodtianiiito^nmlua»  -  * 

Qoldfaff-enj  oapadial  ^OTidnft-n^dn  ioBBb..   - 
Conprimo  ai  vninni  si  taidiQr  aifne  inrdnm»  • 

QttBT  ut  hic  sit,  tardior  ille  tamen. 
Instrue  si  stolidust^  oaliidns  ^rtlralie  ffcn%     ^ 

Hio  ann  no  poadaty  hie  no  aMonji  pelnl. 
Tardiluqniim  moderareiibons,nimiuinqae  toquaaem* 


1) 


TlEODULn  AVRSU^MBNSIS  EPISG. 


Conferal 


l*-. 


Ne  sua,.ai  ttMNbft,  relioemlo  iM|ttlia  pcrda^ 

Anplius  aBlinilo  ii«ve  alieMi  ROM. 
Vel  oeterlmiit  ^entoMB  lorbiM liafpw 

Obniai  ineeplMi  Mmpie  medomqiM  rei. 
Dumqiie  slaift  faoais  nodios  semooilMM  korM 

Ire,  sine  effeetn  resfoo  (Kosque  moeal. 
Est  sua  qui  nei|aeai  esplore  oofotio  faado* 
Et  male  rem  matilai  inscla  tiaptt  suam. 
Ac  velttti  si  quis  teaso  carvamiiio  eonM, 

Dum  niavuU  bosiem,  seqoo  aoMquo  fonl : 
Sie  lUicilura  sibt  4«b  promk  ftoipa  talls. 
Figitur,  boaVjacnlo  bmz  miaar  ifM  mm* 
Hujus  remi«ium  ▼eibis  1«  probe  saliibv«» 

Ne  rual  bunc  retiiie^  si  rttH  ipso  leM. 
Cum  perplei&f6rwai  iMOOidbilMMoper  oflsne, 

Lassol  iH  amblino  toqim  sooaqueaiio, 
Indie  causidioia  ab  mraqM  sileiilia  pane, 

Ne  jM  pofMibeol  dom  aua  quiafuo  boitt. 
Cumquo  tiria  paneis,  oauM  reiicente  Mtarva, 
Rem  beiio  volire  UboM  atque.reyotve  dio. 
QuatenM  inioBto  tandem  siae  erimine  caAo, 

Lis  fera  sedetiir,  jos  sm  cuiqoe  ferat. 
Adspice  prartocea,  prope  te  qntemiqae  aodebil, 

Nepieco  loa  doois  jm  vUiaio  veUl. 
Cujus  foM  aaiia  jam  leni  uela  wsnrro  est, 
Cui  caltts  .binc  qoiddafa  ionait,  inde  vafer. 
Hic  oealia  Dignam,  mantbM  vel  oonlerat  ille» 
Aut  modtts  bac  in  re  quilibal  esM  potest, 
Hisque  fefore  velit,  sese  tibi  prodere.nbijil» 

Flnctnol  hinc  anceps,  dum  capit  atqoe  timel. 
Haod  alilor  quam  cum  moditatur  aduUera  atupram, 

Hinc  soelos  affecUit,  iodo  Qagella  timet, 
Saepe  maU  aoou  socium  oontagia  bednni,  . , 

Lasditnr  ol  pocoris  proximicolo  pocM. 
Temne  paUre  m^pMun  qi»i  som  oelai  iniqttum» 

Ne  te  dum  nMcia  ad  sua  prohra  Irahal* 
Sic  se  fur  socium  siouilal,  nodlaras  ,al  ialMl^ 

Sicque  latent  dulei  mixU  venena  nmro.  . 
Esto  et  soUicittta  paopriae  de  parte  iOfaUtf, 

No  memem  oMCulet  ioliciendo  tuam. 
Oscula  qum  gemboat  manibus,  coUoqoe;,  ftMiisqua 

Blanda  dali^  miaoet  lenia  verba  qoibuSv 
Soe;a  proees  uU  proprias  arasafe  venano, 

Armalal  areileaona  impigra  tela  auo. 
Si  tM  nMoa  feoril  nmniu  casside  Ibrti, 
Tela  ut  oonspieial  binc  resillM  sm» 
Inde  gemaM  redial»  licU  el  saspiria  daado» 

Flensque  suaa  pondus  non  babaassa  preces* 
llox  puer»  aM  Balrix,  aal  fera  aaciUala  mendax, 

Cur  dominiff,  dieel,  dospicis  otm  mom  ! 
Hm  vullB  osMO  taoiu  dabil  IsU 
Qni  modo  nnipliluii  eai  mlbi 
Qugquo  paiuM  nim  lafarunl »  praaunlque, 

▼oU  uuiUus  asl  ego  compas  m. 

llla  rofet  demum,  diaaM,  M  ad 
fii  libi,  ear  paUria.MM  molestus  ei  ? 


«16 

]  A  Al  lua  mcM  pafuel^  radeunti  obaialat  ut  beali, 
Bettaqae  ue  vincanl  le  recidiva  timo. 
Neve  mall  quid  agai,  tefM  id  juasisM  loqualur, 

Sia  vigU,  atenM  quapotM  osquecave. 
IgnoranU  viro^ndimi  regina  peregit, 

Insontomal  pwmerel  saxea  grando  virom. 
Nec  minor  in  proprtis  cura  est  adhibenda  ministris. 

Quis  comiuua  ines»  sunt  prope  qoiqpie  tibi : 
Ne  fera  pestis  eoa,  iUi  Ua  pedora  Imdani» 

Et  toa  commacnlenl  inlima  tabesM. 
Qui  ol  capiaBt  capiaa»  ul  posauil  sameM  sumav 

Cogcaal  si  poUfunl,  tu  vigtt  eaMatude. 
Qoxlibel  0  luriia  u  rM  aeeedeie  coge^ 

SeaedaM  alii,  |moi«Mu  unus  eril. 
EsM  UHpoiyinr  qiMannqae  videbliur  ilUs 
•     Horumeieonsittiahactibi  vorbadnbil. 
Ne  rogo,  apetne  preeM  mihi  foanUa  aal  ega  vobia, 

He  audaMm  piolas  nnm  fMH  eoM  ua. 
Si  f aveas  voUa,'  eai  ^ui  dafepimmia  quairilt 

Sunl  bona  fnm  dantar,  qui  dai  MipM  bomm. 
lOa  vel  Watibi  darepca^rat  Ule  vel  Ule, 
Qu»  slne  pecoati  pondere  habeie  valea. 
Addel  ul  inliciat  vafer  hic  suasoria  verba, 
Ci:dM'iam  nnmmis  est  oneraU  manua. 
Hunc  hydrum  ,  bune  ceochrin  ,  hanc  eviUU  oem 


ific  seps,  Bic  dlpMs,  hic  tlfol  pnester  erit. 
Censor  hi^re  solet  torvcftqae  tmcesqoe  ministros, 

Qul  umen  et  pios  est  et  pieute  viget. 
Q  Sic  tibi  ScyUa  ferant  fedes  hamana  videUr, 

Sed  canibus  horreni  higalna  sseva  ferls. 
Res  stat  In  ambiguo,  persut  hic,  denegat  Ule, 

Est  et  non  reboant,  quae  doo  plura  movenl. 
Semine  de  quoram  humanas  agiuntia  caras 

Germlrfa  causaram,  seu  seges  ampJa  subil. 
Qusrantur  testes  ut  causse  nobila  demant, 

Et  vero  dubium  qui  subeunU  fugenU 
Horam  tu  solers  famamque  gemisqite  require, 

Nomina  seo  mores,  el  ioca  sive  fldem. 
Acclpe  si  probus  est,  si  r^robus,  exime  prorsiis : 

Poma  ut  acerba  cibo  reicia,  ut  apta  capis. 
NoB  hM  suspicio,  vel  res  audiu,  vel  auram 

Fulciat,  haec  referant  quae  sibi  visa  manent. 
Ulqae  fldem  elicias,  scjunciim  discote  eosdem» 
S     Et  qoai  qnlsqoe  canat  singula  verba  nou. 
Si  duo  sont,  ambos ;  si  phirM,  dissice  plorM; 

Si  Ires,  scjunctis  lex  sit  et  IsU  tribus. 
Prttscfais  arcani,  Utor  casti,  almus  ephebM 

Hoc  In  Achaemenio  rare  peregit  opas 
Inde  aeBM  reprobos  compressit  saxens  imbery 

QuM  naba  nequitias  presMmt  ante  uigim, 
Diasoeiau  nmlM,  cerU  sociare  benignoa, 

IH  mbMM  ma  obait,  piebs  juvol  iau  asa^ 
1)1  mabi  qum  mage  sunt,  ma|^  ctoint,  ale  bona 

[proaant: 

maus  us  ovm  |Huvaa  lae,  laa  Manna  mpi . 
Hse  mediuu  priM  u  horam  pdlam  vincat, 
Aspieo  neu  feliua  sermo  sed  uBua  eat. 


w 


CARMINA.  LIB.  1. 


198 


Quos  beuedeprcbcadens ,  iieruinquc  itenimqne  re-  A  Et  nisi  qui  jurat  peragit  peijnria  nullus, 


[quirens 

Ambage  etTerbi  si  ▼ariando  trabas, 
Temnite  falsa  loqui  testes,  reticereque  vera, 

QuamYis  diversa,  qux  duoparte  nocent. 
Vera  lacens,  el  Talsa  loquens,  duo  nequiter  errant, 

Uic  quia  non  prodest,  hic  quod  obesse  cupit. 
Et  mahis  est  unus,  minus  est  tamea  ulilis  alter, 

Etquanquam  dispar,  error  utrumque  tenet. 
Nam  muras  hic  quamvts  delinquat,  et  amplius  illc, 

Non  errore  procul  distat  uterque  sibi. 
Deicit  hic  stantem,  hic  temnit  relevare  jacentem, 

Iste  nocendo  premit,  ille  sinendo  nocet. 
Saepe  potestatam  causa  male  linquitur  aequum, 
Et  faTor  atque  roetus  vera  tacendo  premunt. 
Unde  paTcnda  manet  coelestis  judicis  ira, 

Cam  Tidet  humanas  res  super  esse  suis. 
Si  vigil  interea,  ne  dum  vis  promere  vera , 

Qnilibet  intereat  proditione  tua. 
DigDos  morte  manet  sons,  noli  prodere  sontem, 

Ncc  toa  vox  pandat  sanguinis  ejus  iter. 
Felii  qoi  potuit  miseros  a  clade  levare, 
Actuqoe  et  lingua  ferre  salutis  opem. 
Ad  mala  damnandi  si  quaedam  sentiat  insons, 

Credolus  et  judex  testis  et  ater  erunt. 

Esttribos  infestus  personis  testis  iniquus, 

Censori,  insonti,  seu  tibi,  summe  Deus, 

Qoem  male  jurando  sua  per  penuria  temnit, 

Cojos  et  in  vanum  nomen  herile  petit. 
fiioc  qooque  censori,  sua  quem  mendacia  fallunt. 

Etligat  erroris  nexibus  iile  sui. 
Postremo  insonti,  quem  dictis  laedit  iniquis, 

Coi  parat  ingenio  damna  pavenda  malo. 
Hilvus  at  ad  carnem  piscis  festinat  ad  bamum»  • 

Adque  favos  ursus,  ad  loca  salsa  pccus, 
Sicruit  ad  munus  capiendum  testis  iniquus« 

Proque  malo  maguo  praemia  grata  capit. 
Teodere  si  yerum  scelus  est,  quid  vendere  falsum  ? 

Tis  scelus  et  sceleri  jungere  testis  airox? 
Pardte  vestra  precor  mendacia  vendere  tales , 

GraU  baec  ingratis  si  mibi  detis  erant. 
Qoae  nec  emenda  l>ona,  nec  erant  vendenda  moneta, 

Hercandus  vano  pulvere  pulvis  erat. 
0  merces,  merces,  mercede  nocentior  omni, 
Dantem  et  captantem  quae  oecat  una  duos. 
Oincpeijorandi  pestis  succedit  iniqua, 

Dom  quis  Tolt  falsis  rebus  inesse  fldem. 
Qoi  prece,  qoi  lacrymis,  qui  falso  murmure  fallunt^ 

Sont  qneis  saepe  venit  bac  quoque  parte  fides. 
Quisqnis  es«  assidue  ropneo,  jurare  caveto, 

Res  quia  jurare  est,  crede,  pavenda  satis. 
Noo  qnia  res  mala  sit,  vel  ab  alma  lege  remota, 

Sed  crebro  dum  fit,  in  scelns  itur  hians. 
NoD  nisi  qni  loquitnr  poterit  mentirier  ulius, 

Sonmia»  ni  stertas,  cemere  nemo  vales. 
Noo  cadei  in  beUo  nisi  qui  fera  prselia  tenlat, 

Nec  nisi  tentet  aprom  dente  feritur  apri. 
Naufragus  est  nullns»  nisi  sulcet  puppibus  undas, 
NuUus  in  igne  peril,  si  sit  ab  igne  procul. 
Patrol.  CV. 


Quod  nisi  quis  mctuat,  bac  lue  captus  erit. 
Com  capit  auditor  durus  tua  verba  vel  anceps, 

Est  est,  et  non  non,  haec  ca  cuncta  ligent. 
Sunt  ct  qux  excusant  jurandi  pondera  vcrba, 

Quis  uti  culpac  fors  slne  sorde  valcs. 
Si  perstat  mussans,  exemplis  et  ratione, 

Atque  ai^mentis  huic  adhibeto  fidem. 
Si  nec  sit  credit,  si  saxea  pectora  gesut, 

Sit  tibi  linquendus,  mox  bene  tutus  abi. 
At  si  jurandi  te  causa  penirget  et  arctat, 

Id  puris  verbis,  id  gere  mente  pia. 
Nec  verbi  arte  puta  te  fallere  posse  Tonantcm, 

Cui  nibil  abstrusum  est,  cui  bene  cuncta  palcnl. 
Qui  non  ut  jnras,  sed  ut  isjurasse  putavit 
B     Cui  iuras  audit,  sicque  es  utrique  reus.' 
Nempe  Deo,  in  vanum  cujus  vis  sumere  nomcn :     . 

Seu  socio,  quem  atra  Callere  fraude  paras. 
Si  scelus  ut  facias  jures,  vota  irrita  sunto : 

Hoc  illo  est  gravius,  vulnus  utrumque  tamen. 
Vulnera  prava  minus,  magis  et  majora  faiigant, 

Felix  qui  nullo  vulnere  laesus  abit. 
Si  censura  prius,  pietas  post,  praemia  nunquam 

Sint  in  judicio,  est  quoque  Cbristus  ibi. 
Lex  auferre  jul)et  capita  scelerata  reoram. 

Cras,  genitale  decus,  lumina,  terga  manus, 
Membra  cremare  rogis,  ori  perfundere  plumbum, 

Yel  si  qua  humana  condita  lege  manent. 
Fscta  coercendis  probrosis  actibus  illa  est, 

Temperet  hanc  pietas  per  mediocre  bonum  : 
^  Ul  nec  probrosis  sit  conniventia  rebus, 

Nec  yitam  aut  artus  auferatatra  manus. 
Esto  reis  talis,  tibi  vis  qualem  esse  Tonanlem, 

Parcere  qnis  tandcm  qua  potes  usque  studc. 
Et  forsan  lecto  dicet  quis  carmine  noslro, 

Iste  jubet  nulli  fraena  tenere  malo. 
Me  tibi  consilium  legat  boc  in  carmine  dantem, 

Quo  tua  mens  instans  vitct  utrinque  malum. 
Neve  remissus  eas  sat,  neu  truculentus  et  ater, 

Proderit  ancipili  lata  medela  malo. 
Non  jus  cradelem,  non  det  miseratio  segnero, 

Namque  aequo.si  sit  plusve  minusve,  nocct. 
Saepe  latet  vitii  virtutis  imagine  pestis, 

Et  magis  inde  nocet,  quo  minus  illa  patct. 
Sdlicet  ut  quidam  crudelia  gesta  peregit , 
^     Justitiae  ratus  est  se  tenuisse  viam. 
Corripe  tu  vinclis  sceleratos,  corripe  flagris, 

Teque  sibi  durum  plebs  vitiosa  sciat. 
Atumen  in  misero  chalybem  ne  tinge  craore, 

Hostibus  et  chalybem,  prome  flagella  rcis. 
Ne  si  dissimules,  Titiis  dicare  favere, 

Si  gladio  utaris,  trax  tibi  nomen  eat. 
Cum  veniant  alii  leges  defendere  prompii, 

Atque  reos  variis  dilaniare  modis, 
Et  dicant,  Non  nos,  sed  lex  hos  prisca  tracidpt, 

Utilis  haec  nex  est,  quae  mala  plura  vetat, 
Nostra  ministerii  leges  complerc  securis 

Debet,  et  obsequium  non  scelus  illud  erit. 
Ille  ego  sim,  redimam  miseroram  qui  agmina  multa» 

10 


m  THEODULFI  AjURELIANENSlS  EPISC. 

Ille  ego  slm^  plures  qui  crucc,  clade  levcm,  A     Hic  male  mentitur,  Iiic  rapil  atquei^  clepU. 


30O 


Ouem  turba  infelix  lacrymosis  spectel  ocellis, 

Cernere  quemque  tremens  coctus  anhelet  inops, 
Qao  viso  repelanl  prope  morlua  corpora  vires, 

Spes  Tisu  crescal  hls  et  utrinque  calor. 
Submissurus  eram,  peliturus  littora,  vela, 

Quo  tibi  grata  quies  fessa  carina  foret. 
Sed  tamen  apparet  transacto  gurgite  nobis 

Parvula  pars  magni  prasteKCunda  freti. 
Est  merito  jungenda  tibi  de  paupere  turba, 

Divite  quae  premilur,  cura,  libelle,  brevis. 
Naflique  inopum  curam  recioat  pars  ultima  haben^- 

[dam, 

Cui  prior  artis  erat  jura  tenenda  cani. 
Pauperibus  quicunque  pnees,  mjtissimus  este^ 

Teque  his  natura  noyeris  esse  parem. 
Non  bos  couditio  tibimet,  sed  culpa  subegit^ 

QiitB  dedit  ut  bomini  subditus  esset  fabmo. 
Horum  te  sudor,  horum  solatia  di(ant, 

Pluribus  bis  Junclis  ditior  unus  ipes. 
Fiumina  concursu  crescunt  majora  minorum, 

Proficit  et  dives  pauperis  auctus  ope. 
Corpora  pinguescunt  alleno  corpore  pasta, 

Yivit  et  alierius  morte  refecta  caro. 
Fortior  invalidum,  pusillum  comprimit  ingens, 

Crescit  et  binc  m^jor,  deficit  unde  minor. 
Hoc  capus  accipilerque  gerunt  per  litlora  curva, 

Hoc  lupus  in  silvis,  piscis  in  amne  facit. 
Sic  fera  sxpe  fera,  scrpens  scrpente  necatnr, 

Sic  imbelle  manet  nil  nisi  praeda  pecus. 
0  genus  exemplum  fugito  mortale  ferarum, 
'    Nec  homo  sit  homini  quod  fera  torva  ferae. 
Non  opibus  spolietur  inops,  non  crimine  falso 

Addictus  censum  det  miser  ipsesuum. 
Ah  !  quoiies  it  avara  lues  sub  nomine  recti, 

Incipit  el  aomen  legis  babere  furor ! 
Quodque  miser  perdit,  perhibetur  perdere  juste  : 

Quodque  rapitdives,  tollerejure  putat. 
Est  fur,  estque  fugax,  huic  frau^is  conscia  mens  est, 


Hic  male  servitium  studuit  conlemnere  Doslmniy 

Proximus  est  nostcr  quem  fugit  iUe  diu. 
Stipes  eis  plantas,  connectant  vincla  lacertos»  '; 

Facta  ut  iniqua  canant,  lorea  flagra  ferant^ 
Talla  persultant  miseros  cum  laedere  malunt, 

Cum  re  non  vitiis  hos  spoliare  i^olunt. 
Flebilior  sed  iniqua  gerens  qui  sustiiiet  iHo  mU 

Hic  quod  agendo  perit,  Ille  fer endo  viget. 
Sicque  bono  prosnnt  crudelia  facta  nialigni, 

Sic  auri  fero  dite  politnr  opus. 
^amque  juvare  solet  pravorum  saevfer  usm 

Justos,  quo  afflicti  coelica  regna  petnnt. 
Quo  premit  Hebra^am  mage  plebs  MempfaHieft  gniH 

B     Ad  promissa  magis  tendere  rura  parat. 
Ne  violentus  eas  miseris,  sed  biandior  este, 

Vota  quibus  forsan  sunt  mdiora  tuis» 
Ho9  nec  operla  frans,  nec  aperta  lieentia  I»dat, 

Securi  et  tuii  sinl  ab  ulroque  malo, 
Ne  reputa  diras  sed  certa  ignoscere  culpas, 

Quis  siue  in  hac  vita  Tivere  nemo  valet. 
Debita  qui  semper  tibimet  laxanda  precaris, 

Hoc  inopi  facito,  quod  petis  ipse  Deo. 
Ne  tua  si  miserum  levet  Indulgentia  nuHum, 

Cum  petis  banc,  ejusdestituaris  ope. 
Sic  dum  conservo  contemnit  parcere  servus, 

Iram  iu  se  justi  mox  retocavit  faeri. 
Parcere  mortalis  mortalibuHs  ego  parato, 

Cum  quis  naturx  lex  manet  una  tibi. 
^  Quisque  tuo  dispar  si  sit  per  prospera  cursna» 

Ortus  et  occasus  qui  tibi,  par  et  eis. 
Fons  sacer  hos  lecum  beat,  inlinit  unguen  afvitiim> 

Atque  agni  satiat  bos  caro  sive  emon 
Ut  pro  te  vitae  est,  pro  his  quoque  mortuns  auclor^ 

Quemque  et  pru  meritis  ad  sua  dona  vocat. 
Hic  iubmittantur  transacti  earbasa  Ubrj, 

Littore  in  hoc  tenet  andiora  jacta  ratebi. 


LIBER  SECUNDUS. 


■  VERSOS   IN    FRONTE    BIBLIORCM    QCiE   IPSE    DESCRIBI 
FECIT. 

Qaidquid  ab  Hebraeo  stylus  Atticus  atque  Latinus 
Sumpsit,  in  hoc  totum  codice,  iector,  faabes. 

Quo  loca  prima  tenet  Genesis,  piimordia  mundi 
Diluviuroque  canens,  gestaque  magna  patrum, 

Exodus  «Cgyptum  spoliat,  secataequora  Rubra, 
Pandit  iter  eremi,  lympha  ibi  lexque  datnr. 

Inde  sacerdotum  gentem  Leviticus  ornat, 

•  Versus  in  fronte  Bibliorum.  Perstat  hodieque 
iu  Memmiana  bibliotfaeca  egregii  operis  illustre  mo- 
nuinentum,  idem  ipse  Btblioram  codex,quefn  Theo- 
dulphus  olim  exarandum  curarat,  cum  iisdem  iosis 
vcrsibus  quos  in  libri  froote  aureis  characterious 
exprcssos  coUocarat,  quosque  nunc  indidem  multo 


D     Et  typica  exponit  dona  saoris  typicis. 
Bella  virosque  liber  Nuraeri  dMcribit  et  acluft, 

Queis  Moyses  fregit  idola,  stupm,  duceB. 
Post  repetit  legem,  populo  beneiUctt,  H  aloui 

Jura  dat,  ac  dicto  carmine  victor  obit. 
Dividit  hinc  proprioterram  NavegiuB  beroa 

Libro,  deletis  urbibuB  atque  locls. 
Pridem  Judicibus  qois  et  erdo  cuoarrit  et  iciva« 

Continuante  stylo,  concinit  inde  sequMis. 
Moxque  sedent  qu»  Ruth  MoablUs  feminii  eeaait, 

quam  hactenus  emendaliores  damus.  Ex  fals  verd- 
bus,  et  ex  operis  prnfatione,  quam  snbjician  ^^ 
ipsum  cflwwo),  cujusmodi  Ctteriat  BibUa  Tbeotblft. 
sacronmique  in  his  Ubporum  Quis  Qumeru»  et  ordo, 
perspicere  est. 


301 


dm  piis  merHis ,  dara  «epole  pto 
Psalmicanique  actus,  et  iniqni  gestaSanlis 

Prime  seqaensqne  liber  fainc  Samuelis  hales. 
Tertius  et  qaartns  ,  Malachim  queis  noraen  inluMit, 

Regnm  Uebraeorum  ex  ordioe  gesta  cannni. 
Hinc  sedet  Isaias,  Cbristnm  de  virgine  iiasci 

Qui  canit,  et  gentes  ad  pia  jura  vocal. 
Bunc  prope  Jeremias ,  qni  virgam  ofiamque  tnelHry 

Ordine  qnadmpliei  flebile  texit  opus. 
Partibus  Ezediicl  sumrais  obscurus  el  imis, 

Hinc  est  stitps  qui  hominls  more  toeatur  heru 
Post  doodenus  inest  'vatum  pius  ordo  minoram, 

Longe  aliud  signans  quam  smi  verba  sonenl. 
Namnxechametprolem  Joseph  creber  intonaiOsee, 

Samariamy^felibraim  ,  Gesdrahel  [Mi.  Itegr.»  Ges- 
[rahel]  et  viduam. 
Hinc  Jod  eversum  prius  atris  eladibus  orbem, 

Flaminis  adventumconciolt  iode  pii. 
Qaatu<^  aeqne  tribus  probris  regna  increpat  Amos, 

Se  et  vidisseboatfflyfttiea  plura  satis. 
Percntil  Abdias  Edon  almi  cospide  rtM^ 

^muhis  et  fratris  itliuB  ore  rait. 
Manfragio  Jona^  slgnalur  passio  Christi, 

Niniris  eC  vitam  nomine  mwidns  habet. 
Filia  latrottis  vastatur  raraine  llieha&, 

Quod  dods  Israd  laeserit  itki  genas. 
Yoce  Naora  polsat  {MKistaBiis  sangninis  «rbem, 

Pacicanosque  boat  montis  in  arce  pedes. 
Ilabbacuc  interno  in  crace  Cbristum  spectai  oeeHo» 

Comibtts  his  yis  esl,  ^os  operta  sonaifJfM  Big,^ 
[CM.  €t  Mem.^  tonai]. 
Promit  SopiMMiias  a  porta  et  oolle  qood  audiiy 

Plangorem  indigeais  fert  qioqae  piia  inls. 
Aggens  instavrat  tempiura ,  oelsnmqne  Tonautem 

MoUiram  rectnit  aeqnora,  rara,  pohim. 
Ujniea  Zacharias  postquam  videt  ordine  plura, 

Sessorem  Dominum  dicit,  aseHe,  tuum. 
Hooera  Malachtas  p6pttli  loquit  abacta  prioris, 

Agnrina  cnmque  suis  gentium  araata  Doo. 
Job  qooque  verba  tenens  cnra  gestis  inde  libellus 

Ponitur»  hie  parvus  pondera  magna  vebiL 
Mox  dnlcis  dukem  deprorait  cantio  Christom 

Psaimoram,  Ijrrici  quos  stainere  pedes. 
Protinus  Ididi»  resldent  Ires  ordioe  IM, 

Cal  nomen  Saiomon,  slve  Colielei  inest. 
Alloquitor  prirans  sub  proKs  nomine  euncios, 

Corriglt  et  mores  ethica  lege  taa. 
Omnia  vana  canii  ruiilo  sub  sole  seeundus, 

Cuiresest  physicas  enumerare  kbor. 
Tertiiis  Ecdesis  thalamnm  Cbristique  peroraai, 

Rebos  elin  loglcis  vertitur  ejus  opus. 
Inde  phillslorieiis  Daniel  est  totius  orbis, 

Oronia  qnl  lapldem  frangere  regna  eanii. 
Hinc  duo  ponnnlnr  ,  qneis  nomen  Verba  dienun  est, 

Promere  sive  labor  gesta  gonusque  doeum. 
Ponitur  hine  Esdras,  legem  templumqne  reformaas, 

Et  reditum  Israhel  ad  sua  regna  [Mt$.  Re^.^  et 
[Cotb.f  rara]  canens, 
Eccleslaeque  typum  referens  mox  scribitur  Esther, 


CARMINA.  LIB.  11. 

A     Qua;  plebl  extorri  lausque  decusqne  fuit, 


3m 


B 


Post  laber  est  positus,  cui  dai  Sapientia  i 

Quod  Christi  adventus  morsque  palesdt  ibi. 
Prolinus  aputur  liber  Ecclesiasticus  istl, 

Quo  pia  jura  sonant,  lausque  beaia  patrum. 
Hinc  pia  pauperies,  pietas  et  opima,  bcaic  ' 

Cst  Tobi  libro  rile  notata  tuo. 
Scribitur  insignis  Judith  mox  femina  facti , . 

Incestus  cecidit  qua  feriente  furor. 
Hinc  gemini  iibri  ponuntur  Macfaabmrara , 

Gesia  quibus  fratram  qnaituor  ahna  sedeni.  . 
Promil  i^rta  novae  Christum  hinc  [Jft.  Colb.  Wnc 
{hincj  buccino  logis, 

Tegmine  que»  typioo  prompsit  opera  veius. 
Matthaeus,  Marcus,  Lucas,  sanctusque  loauies, 

Yox  tonai  hnnc  horam  quatiuor  una  simol. 
Primus  ab  bumana  quiacoBpii  promere  fenle, 

Humani  kinnam  schematis  inde  velut. 
Avia  lerribiliperstringiivocesecuiidua, 

Scribitur  et  species  inde  leonis  ei. 
Estque  sacerdotii  quia  rebns  terihis  orsus, 

Forma  juvoBcalts  liinc  sibi  riie4aMir. 
It  quia  verborum  pennis  super  aeihera  quarlus, 

Hinc  aquike  spedmon  celaa  petefiiis  habet. 
Quatuor  atqoe  decem  hos  Pauli  scripta  sequimtur« 

Qux  orbi  misit  ovis,  qui  iapus  anle  fuii. 
Romulidas  revocai  a  legis  poadere  prima, 

Atque  evangelicam  censet  habero  fldem. 
Arcades  iUectos  diverso  errore  secunda 

Ad  veram  scriptis  conrocai  alma  ideas. 
^  PxBnitm'sse  placet,  soiator  teriia  eosden, 

Laudansque  hortaiur  ad  melion  simni. 
Ad  fideiOalatas  deducit  quarta  vigorem^ 

Qua  spreta  pronos  grande  premebai  onns. 
Quinta  Ephesi  popdos  venerandis  landibus  cffeit, 

Quod  sanciam  haiidqnaquam  deseraere  idem. 
Sexu  Philippeiises  6olatur«  landat,  et  ornat* 

Constanter  ftdei  qnod  tenoero  decus* 
Moxque  Colosaensas  prmvontoo  sepiima  faiaia 

Vaiibasinsiiiuii,  corrigii,  atqoe  docei. 
Thessala  quam  gennii  (avet  hinc  octava  eatervae» 

Tempora  quod  com  essent  nubila,  flrma  sieiii, 
Extima  qoeis  etiam  pnedicii  lempora  nona, 

Quove  sH  atra  lues  dejicienda  modo. 
At  decimffi  textos  Timotheum  unformai,  ei  ^itat 
^     Ecclesiae  in  rebus,  ordinibosque  sacris. 
Temporis  undedma  snpremi  prcdira  cannntmr, 

Insiraiturque  viis  omnttms  iUe  bonis. 
Inslruit  inde  Titnm  dodmaB  snbjuneu  seeundn^ 

Quo  vitei  h»reses,  presbyter  eaia  qoeai. 
Tertio  posi  deciraam  pio  dai  tibi  verha  PfaUeuion, 

Quae  Romavincuis  misii  ab  nrbe  pater, 
I31tima  per  legis  vatoo^ve  oracnla  ChriHnm 

Hebrxisprolera  praMlleat  esse  Dei. 
His  sunt  catholicas  snb|onctm  ex  ordino  soplera 

Paginae,  apostolico  quas  rapii  oro  stflus. 
Sciliooi  una  pii  Jacobi,  Peiriqno  goraoliaB, 

Suni  tros  Joannis,  una  ibi  Inda  tua  oai. 
Complcntqne  Ecdesiam  generall  4ogni«te  totam. 


303 


THEODULFJ  AIIREUANENSIS  EPISC. 


304 


iDStiiannUiDe  6iSein,  jusque  salutis  habenl. 
Hinc  ad  apostolicos,  quos  Lncas  protulit  Actus, 

It  sijlos,  Ecdesi»  qui  aoTa  gesta  caDunt. 
Visto  sancta  libros,  qux  sanclo  visa  Joanni  esl, 

Clandit,  et  arcano  limite  signat  eos, 
Hoc  testamenti  Veterisqoe  Noviqne  sub  uno 

Calle  patens  bivium  dncit  ad  alta  poli. 
Hic  cibas  flstemo  satiat  praecordiapastu, 

Jostitiaeque  famem,  qno  mage  habetur,  alit 
Hic  paradisigeno  Teuiens  de  gurgite  potus, 

Quem  quo  plus  quis  adit^  plus  sititomne  tMnum. 
Haee  tuba  terribilis  mugit  per  compiu  mundi, 

Mittilierrigenum  ad  coelica  regna  genns. 
H«e  lux  horrendas  erromm  decotit  umbras, 

Qua  retinent  mentis  te  via  recu  pedes. 
Sunt  bic  Jnra  Bei  tenebris  nudantia  mundom , 

Splendidiora  astris,  candidiora  nive.    ^ 
Jusu  jubent,  injusU  veUnt,  mala  cuncU  recidunt, 

Yirlutes  gignunt,  probra  fngant  yilia. 
Lex  preliosa  Dei  est,  quid  enim  pretiosius  illa, 

Quam  darfoDSirit»,  luz  et  origo  boni? 
Esl  doctrina  potens ,  soperansque  scientia  cuncUs 

[Ms.  Reg,f  cuncU], 

Cni  valel  sequari  nnlla  sub  axe  poli. 
Cui  sl  qnam  cupias  sensu  conferre  vel  arte, 

Uicoelo  tellus,  haec  iu  cedet  ei. 
Quidquid  in  ingenuis  mnndana  discitur  arte 

Artibus,  hiccurrit  liberiore  via. 
Quod  ratione  viget,  vel  quidquid  amatur  in  ilii8« 

Hoc  a  foMe  meai,  hDJus  abanme  floit. 
Cumque  his  in  cuactis  yincat,  fandi  ordine  vincit, 

Quod  sermone  uno  moiu  noUnda  docet. 
Verborum  atque  unum  non  rauuns  tramite  callera, 

Slc  plures  unus  res  bene  sermo  ionat. 
Sic  narrat  textum,  tamen  ot  mysteria  prodat, 

M^ora  insinuat,  dum  modo  magna  canit. 
Magnaque  sic  parvis  componit,  parvoia  magnis, 

Actum  ut  per  viiem  tum  preliosa  sonet. 
In  re  praeteriu  monstrat  narrando  futuram, 

Hsec  referens,  miro  pnedicat  illa  modo. 
AcU  iu  descrilHl,  nt  agendi  conferat  artem, 

In  re  ceo  facu  te  facienda  monet. 
Pondere  de  reram  uceo,  qois  singula  fando 

Expediat,  decos  hoc  quels  duit  atqne  viget? 
Quse  Don  clauaa  metum,  fastidia  non  dat  aperU  : 

Non  hic  deterret :  non  ibl  vtlis  inest. 
Hic  spes  quaeriteam,  tenet  IHic  prompu  facultas, 

Quo  latet  exercet,  qno  patet  isU  cibat. 
Fortium  in  obseoris  exercet  pcaelia  dictis, 

Te  sermone  humiii  parvula  turiia  fovet. 
Fortibus  est  panis,  pusiilis  lacteus  humor, 

Hos  solidis  daptbus,  hos  ope  lactis  alit. 
Curat  more  meri,  ritu  demulcet  olivi 

Multimodo  aputu  sic  datur  una  salus. 
Haee  etiain  assldoo  fastidia  derogat  usu, 

Quoque  magis  capitur,  quaeritur  inde  magis. 
Pluraque  cum  soleant  mediutu  horrescere  graudi, 

Hujtts.  amor  quo  pius  haec  mediutor  adest. 
Adjovat  haee  animttm  humiii  sermone  legentis. 


A     Sensibns  et  celsis  ad  potiora  levat. 
Mam  se  lectoram  mdium  bene  nosse  caterva 

Hanc  ratur,  at  doctis  haec  nova  semper  inest. 
Quid  quod  ad  aethereas  populi  vocat  agmina  sedes, 

Et  viu  associal  non  peritnra  tibi? 
Qua  mnndanus  amor  refugit,  crescitqne  snperous, 

Vertiiet  ad  melius  corda  legentis  opns. 
Adde  quod  exemplis  mundanos  instrait  actus, 

Et  via  consiliis  hac  tribuente  patet. 
Scilicet  hic  quisquam,  didicit  dum  gesU  priorom, 

Quid  viure  qneat  qnidve  sequatur  habet. 
Eradit  exterais  proprios  sic  actibus  actus, 

Nonque  suis  sua  sic  dicU  vel  acU  regit. 
Singula  quis  referat?  numero  transcendit  arenani, 

Et  pluviae  guttas  legis  opimus  honos. 
B  Cui  qiii  lecturam  totis  te  nisibus  addis, 

Quisquis  es,  intenU  poscito  mente  Denm. 
Ul  tua  clementer  cum  hoc  necUre  corda  revisaU 

Cumque  hoc  inhahitet  pectoris  antra  tui. 
Hac  veniente  tuae  pandatnr  janua  mentis, 

Qua  niiidanu  omni  sorde  carere  queat. 
Hospittum  quo  praestet  ei  qui  condidit  illam, 

Cum  lege  haoc  adeat  legis  et  ipse  dalor. 
Non  te  pervadatfastus,  non  gloria  fallax, 

Non  vanae  ant  vacnae  sit  tibi  laudis  amor. 
Spiritus  effugiet  sanctns  fera  pectora  ficti, 

Nec  habiutor  adit  corpora  pressa  malis. 
Si^tibi  mens  humilis,  cor  prudens,  actio  mundav 

Sit  florens  studium,  sit  pieUlis  opus. 
p  Crebra  sit  in  sancU  tibimet  mediutio  lege, 

InsUto  monitis  nocte  dieque  suis, 
Hanc  gere  corde,  manu,  proprio  non  desit  ab  ore» 

Tuque  alioram  actns,  corrigat  illa  tuos. 
Haec  in  parte  tori  sedeat,  hanc  lumina  ceraant, 

Hanc  coUa,  hanc  genna,  hancbrachia  curva  veiiani. 
Ad  caput  haec  sedeat,  solito  dum  lempore  stertis, 

Dumque  fugit  soranus  te  petat  illa  celgr. 
Nec  solum  ut  doctns,  sed  et  ut  sis  justus  aroaio,  ^ 

Eminet  unum  alio,  cum  sit  utramque  bonnm. 
Nam  tibi  Cunctipotens  actus  non  verba  requirct. 

lili  in  utroque  tamen  ipse  piacere  vales. 
Disce  legenft,  assuesce  frequens,  faciendo  doceto, 

Sitque  tibi  hic  trames  l^s  in  arte  piae. 
Quatenus  eradiat  mentem  libi  lectio  crebra, 
])     Detque  tuis  pulchram  sensibus  illa  viam. 
Ne  cito  labatur,  vires  sibi  colligat  usu, 

Lectio  crebra  tenet  mens  quod  acuta  capit. 
Semiu  sic  caeso  dumosae  robore  silvae, 

Dum  teritur,  crebro  fit  via  laU  pede. 
Sancu  ferant  sanctis  verbis  exempla  vigorem, 

Quac  canis  et  facito,  quae  facis  ipsa  cane. 
Non  verbis  actus,  non  illis  verba  repugnent, 

Nobile  par  tecum  currat  utramque  simul. 
Quod  bene  mente  capis,  humtli  sermone  profare, 

Ne  fastu  amitUs,  quod  studiosus  babes. 
Plura  referre  mora  est,  in  pauds  colUge  mulu» 

Leetor,  cui  fulvum  mentis  acumen  inest. 
Semine  sic  messor  proviso  plurima  parvo 

Grana  vehit  voto  fertiliore  cloens. 


m 


a\RMINA.  LiB.  11 


50G 


DiMiqueopttidcerDis,  reKegisdunicaraiiDanostra.  A^lislinguitur,  id  esl  iii  historia,  iii  moribus   et  siilc- 

goria.  Rursus  ista  Iria  multifarie  diyiduDtur,  id  est, 
quid  a  Dco,  quid  ab  angclis  vel  homiuibus  gestum 
dictumque  sit,  quid  a  prophetis  pronuutiatum  de 
Ghristo  et  corpore  ejus,  quid  de  diaholo  et  membris 
ipsius,  quid  de  yeteri  >  et  novo  populo,  quid  de  prae- 
senti  saeculo  et  futnro  regno  atque  judicio.  Libros 
aulem  saoctarum  Scripturarum,  quos  praeseDs  bi- 
bliotheca  contiDet,  subsequens  breviculus  ordiue 
pandit.  * 

Ordo  libroruro  Veteris  et  Novi  Teslamenti  qui  ab 
Ecclesia  recipiuntur,  et  in  hoc  corpore  generali* 
ter  continentur. 

Primus  ontQ  Leffis,  in  quo  $uni  iibfi. 
Genesis. 
Exodus. 
Leviticus. 
Numeri. 
Deuteronomium. 

U.  Propheiarumf  in  quo  suni  Hbri* 
Jesu  Nave<r 
Judicum. 
Samuel  IL 
Malachim  II. . 
Isaias. 
JeremiaB» 
Ezechiel. 
Duodecim  prophetanim. 

111.  Hagiographorum ,  in  quo  $unt  librL 
Job. 

Psalterium. 
Proverbiorum. 
Ecclesiasles. 
Gantica  canticorum. 
Daniel. 

Paralipomenon. 
Ezras. 
Eslher. 


Thtodulfi  demens  sis  memor  oro.  Vale. 

PftJSFATIO 

Aiirm  liiieri$  proffixa  Bibtii$  Theoduifi. 
VeHia  Testameotom  id6o  dicitur»  quia  veniente 
Novo  cessavit,  de  qiio  Apostolus  meminii'dicens : 
Vetera  iraiutenmr,  eeee.  nova  facia  $uta  onmia  {JI 
Cor,  V,  17  ).  Testanentum  autem  Novum  ideo  nun- 
cupatnc»  qHift  innovat.  Non  enim  illom  discunt  nisi 
homines  renovati  ex  vetuslate  per  gratiam,  et  per- 
lineales  jam  ad  Testamentum  Novum,  quo4  est  re- 
gpiQm  coelorum.  Hebraei  aulem  Vetus  Teslamentum 
Esn  auctore  juxU  numemm  litterarum.suanim  in 
viginti  dttos  libros  accipiunt,  dividenle&  eos  in  tres 
ordmes,  Legis  scilicet,  et  Prophetarum»  etHaglo- 
graphorum.  Primus  ordo  legis  in  quinque  libris  ac-  B 
cipitar,  qttomm  primus  est  Bresit,  quod  est  Gene- 
sis;  secundus  Eilesmot,  quod  est  Exodus;  tertius 
Vasicra,  quod  est  Levilicus;  quartus  Vagedaber, 
qoodest  Numerus ;  quintus  Elleaddabarim,  quod  est 
Deoteronomium.  Hi  sunt  quinque  libri  Moysi»  quos 
Hebrad  Torath,  Latini  Legero  appellant ;  proprie 
aolem  Lex  appellatur  quae  per  lloysem  data  esL  Se- 
cundus  ordo  Prophetaram,  quo  continentur  libri 
oclo,  qQorom  primusi,  Josue  ben  Nun,  quL  Latina 
Jesu  Nave  diciMii^  secuQdus  Oblim,  quod  est  iudi- 
oom;  tertius  Samuel,  qui  est  Regum  primus;  quar« 
uis  Malacluni»  qiU  est  Regum  secuodus;  quin(ju& 
Isaia,  sextus  Jeremias,  seplimus  Ezechiel,  octa- 
Tus  Jorsera^.  qut  diciiur  duodecim  Prophelarum; 
qui  .libri  quia  sibi  pro  brevitate  adjuncti  sunt,  pro  ^- 
imo  accipiuntur.  Tertius  est  ordo  Hagiographorum, 
id  est  sancta  scribentium,  in  quo  sunt  libri  novem, 
qoonim  primus  Job,  secundus  Nabla,  qpod  esl 
Psalterium,  tertius  Masloth,  quod  est  Proverbia 
Salomonis,  quartus  Gohelet,  quod  est  Ecclesiastes, 
qnioUis  Sirasirin,  quod  est  Gantica  canticorum, 
sextus  Danjel,  septimus  Dabreiamin,  quod  est  Verba 
ifiennn,  hoc  est  Paralipomenon,  octavus  Ezras,  no- 
nos  Esther.  Qui  simul  omnes,  qoinqne  oclo  et  nat 
vem,  flunt  viginti  et  duo,  sicut  superius  comprehon- 
som  est.  Quidam  autem  Ruth,  et  Ginoth,  quod  La- 
tine  dicitor  Lamentatio  Jeremix,  Hagiographis  ad- 
jichmt,  eiyiginti  quatuor  volumina  TesUmenti  Ve« 
teris  laciunt  jnxta  viginti  quatuor  seoiores  qui  ante 
eoospectum  Dei  assistunt.  Quartus  est  apnd  nos^ 
ordo  Veteris  Testamenti,  eorum  librorum  qui  in 
canone  Hebraico  non  sunt,  quorum  primus  Sapieii- 
tisliber  est,  secundus  Ecdesiastieum,  teriius  Tobi, 
quartos  Judith,  quintus  et  sextus  Machabseorum, 
quos  libros  Judaei  inler  apocrypba  separant,  Eccle* 
sia  tamen  Dei  inter  divinas  Scripturas  et  honorat  et 
praedicat.  In  Novo  autem  Testamento  duo  sunt  or- 
dines.  Primus  evangelicus,  in  quo  sunt  Matthxus, 
Marcns,  Lucas  et  Joannes ;  secundus,  apostolicns, 
iu  quo  sunt  Paulus  in  quatuordecim  Epistolis,  Pe- 
tins  in  doabus,  Joannes  in  trihus,  Jacobus  et  Judas 
iu  singulis;  Actus  apostolorum ,  ct  Apocalypsis. 
Summa  autcm  utriusque  Testamcnti  divisio  trifaric 


IV.  Librorumy,qui  tn  BebrceorMm  canone  non  hth 
bentur. 
Sapientia. 

Ecdesiasticumi 

Tohi. 

Judith. 

Machabseorum  lihri  ii. 

Ordo  evangelicu$,  in  quo  $uni  libri. 
Matthaeus. 
Marcus. 
Lucas. 
Joannes. 

Ordo  apo$toiicu$,  in  quo  $unt  Hbn» 
Pauli  epiUolw  xiv. 
Ad  Romanos  i. 
Ad  Gorinlhios  ii. 
Ad  GalaUs  i. 
Ad  Ephcsios  i. 
Ad  Philippenses  i. 
Ad  Golossenses  i. 
Ad  Thessaloiiicenses  iv. 


307 
Ad  Tiffloibeuni  ii. 
Ad  Titam  i. 
Ad  Pbilemonem  i. 
Ad  Qebneos  i. 
Pctri  n. 
Jacobi  I. 
Joannis  m. 
ludae  I. 

Actus  apostotorom. 
Apocalypsis. 


TEKSCf  MtArni 


BRETI    •    CUBOflieO 
ikDJECTDIl  FUIT. 


Godicis  bnjtts  opns  straiit  TbeodnlAis  a^^re 

lUias,  bic  eujus  lex  benedicta  tonat. 
Nam  foris  boc  gemmis,  auro  splendescit  eiosHOy 

Splendidiore  tamen  intus  bonore  micat. 
Quo  post  catbolicae  veneranda  yolamina  legis^ 

Parva  tenet  modicum  scriptio  ceme  tocom» 
Scilicet  initis  ftUBWBft  exordk  ab  ipso, 

Per  patrum  et  regum  nomina  texit  opiis. 
Et  notat  annorum  numerum,  notat  ordine  regna. 

Heradi  princeps,  tempus  ad  usque  tuum. 
Gestaqoe  dat  paucis  reminisci  plurima  Terbift  i 

Sic  modico  in  nutu  grande  notatur  opus. 
Hinc  adaperta  sedent  Hebraeae  nomina  lingQ»». 

Qttse  sacrae  lioguae  inclytus  usus  babet. 
Attica  post  resident^  fldei  qi»e  prlsGa  yetiistas. 

Gontulit  Ecclesiae  queis  Yocitantur  opes. 
Cooiicitor  Latio  de  nomine  silvula  parva, 

Quae  magni  fructus  pondera  digna  vebit» 
Cofpore  sub  parvo  mysteria  magna  retentant.. 

Hae  res»  quas  limes  codicis  btqus  babeut. 
His  fluvium  legis  poterit  lustrare  lucernis,^ 

Quaerere  qui  pisces  legis  in  amne  cupit. 
Retibus  bis  poterit  pretiosam  pnendere  praedam» 

Ars  est  cui  in  sancta  quaerere  lege  cibum. 
Non  bas  lector  ovans  quasi  quaedam  vilia  temne  i 

Vilis  rem  polchram  capsa  tenere  solet. 
Ferrea  nam  clavis,  de  vili  facta  metallo, 

Argenti  atque  auri  dal  penetrare  locum. 
Quxque  est  servanti  seu  sarcina  parva  ferenti,. 

Quo  gravis  est  pretii  sarcina  monstrat  iter. 
I^ec  tibi  displieeant  quoniam  sunt  corpore  parva^ 

Tegmine  sub  parvo  pondera  magna  latent. 
Nam  modicia  davis  grandis  stractura  lenetur, 

Harculus  et  parvus  magna  metaUa  poUt. 
Slc  segetes  magnae  nascuntur  semine  parvo» 

Pondus  et  arboreum  germine  deque  levi. 
Obslrusa  aperiunt,  pandunlque  iatentia  phura. 


THEODULFi  AURELIANERSIS  EPfSC.  Zm 

A     Famque  velamen  virgobi  [Jli.  €#<#.,  unguki) 

[graode  ievat. 
Quosque  tenent  flores  iibrorum  grandia  prata, 
En  simni  liic  calathus  dat  tilii,  eaf|^  naanttk 
Ulfire  sea  felix,  qno  [Id.  mu^  at]  sis  feUcior  ipn. 

Gnm  tua  perpetuas  vita  capeaaet  <^es. 
Et  memor  ease  mei  dignare  per  omnia  qttssOy 
Dum  iegift  et  relegis,  daaqae  adis  istud  opos. 
Damqtte  adiB  istiid  epoB,  ^Md  oondidil  aeiaB  noBlpa, 

Mereedem  stodii  tn  milu  redde  mei. 
Hanc  rage  mereedem  pro  nse  deposce  Toaanteai» 
0000  KBLMS        Vt  mihi  det  veiilam»  8e«  pius  adilat  opeBi, 
Noxia  dqieiiat,  eoneedat  prospeia  qoaeque, 

Participem  et  faciat  vita  bcala  tibi. 
GoHaponat  inoves»  irnset  spera»  corrigat  actns^ 
B     Atqoe  aiiimaB  adveniat  hoe  iriboeBie  salnft. 


«  ChroMieo  quod  adjectum  est.  Superiores  versus 
in  fronle,  bi  ad  calcem  codicis  positi,  quibus  eorum 
utilitatem  commendat,  quae  Bibliis  adjici  jusserat, 
Ghronicum  videlicet  Isidori,  et  opuscuium  Eucherii 
de  interpretatione  Hebraicorum  nominum  el  Graeco- 
ruro,  cum  clave,  ul  nonuullis  visum  est,  MeHtonis 
cpiscopi  Sardensis. 

b  /ft  die  Palfnarum.  In  ore  omnium  est  lioc  car- 
Rien,  sed  mutiium  hactenus  et  incboatum,  pleuum 
deinceps  atque  integrum  exit  in  lucem.  Apud  Ande- 
gavos  scriptum  fuisse  res  loqnltur,  et  Ludovico  Pio 


Utque  ita  me  demeiis  peccamine  porgei  ab  omnly. 

Ut  mibi  post  mone»  det  soper  astra  loeoHB, 
Goetibas  angehcis  et  jungat,  nronere  ci(|m 

Terrea  progenies  sqindit  ad  astra  poK. 
OUtichum. 
yi%^  Deo  fdix  per  plurima  tempora,  lector, 

TbeuduUi  nec  sis  immemor  oro  tai. 
Aiiod. 
Finift  adest  operi,  bis  quibos  est  peiageiitibVB  actMD» 

Sit  pax^  vita,  sahis,  et  tibi,  lector,  ave. 

ffl. 

tEltSOS  FACTl  OT  A  PCERIS  ^  IN    DIB  fALIIABmi  Ci!l- 
TABENTfTB. 

^  eioria,  laus  et  honor  tibi  sit,  rex  GhrislB  rsden^lor* 
'     Cui  poerile  decus  pron^t  bosanna  pinro, 
Israel  es  tn  rex,  Davidis  et  inclyta  proles» 

NoBUie  qui  in  Domini,  rex  beBedicte,  tboIb. 
CostuB  in  excelsis  te  laudat  cceliciiB  oaBnis, 

Et  BUkrtaha  bomo,  et  cvncta  creata  simuL 
Plebs  Hebnea  tibi  CBm^Milmis  obvia  venit; 

€am  preoe,  voto,  hyranis  adsumus  ecce  tibi» 
Hi  lihi  pasBoro  solvdnnt  immia  las^s, 

NoB  tiiil  regnanti  pangimns  ecce  melos. 
Hi  phicoere  libi,  j^aceat  devotio  nostBa, 

Rex  pte,  rex  elemens,  cui  bona  cnncta  piaoBnk 
Feeerat  HebEaeos  bos  gioria  sanguinis  aiti> 

Nos  ihcit  HdiraeoB  traasitas  eoee  pins. 
ladyta  terr^s  traaBitar  ad  athera  victis. 

Virtns  a  viliis  nos  eapit  afana  tetris. 
Neqoitia  simos  pneri,  virlitie  vieti, 

Qaod  temere  palres,  da  teneaans  Iter. 
0efenerefti{tto  patmm  ae  saauB  ah  arte  pionnii» 

Nos  ftaa  post  iiios  gratia  sancta  trahat 
Tu  pioB  aaeensor,  twu  et  nos  sinms  aBelias 

reffnante  conditum  scriptores  consentiunt.  At  qnia 
hujus  carnnnis  meminit  Akuinus  de  divints  oHciis, 
cap.  14,  et  Aicuinum  cerium  est  ad  Ludovici  lem- 
IK>ra  noB  pervenisse,  satis  binc  argumenti  babere 
sibi  nuper  visus  est  vir  doctus  ut  a  Theodulfo  com- 
positum  negarct.  Gxterum  quin  Theodulfl  revera 
sunt  hi  versus  arobi^ere,  ut  alia  dosint,  non  licet 
post  Lupi  Ferrariensis  aevo  proxhni  tesiimonium, 
qni  diserte  bos  illi  asserit  epistola  20.  Libruro  autcm 
illom  de  divinis  OiBciis  Alcuini  non  esse  jam  alii 
<^8ervarunt. 


l^  CARJHNA. 

TecusF  wm  CApni  mbs  ?eiieranda  Dei.  A 

Vesiis  apostoUcae  rattlo  iHlgore  (egamur, 

Te  beQ6  tecui  oi  ea  iioslra  calerva  vehat, 
Tqpnina  sic  aoMfe»  sloroaniaft  eor^ra  iM)«ira, 
)   Qqo  penmsenperaiCTiaiulalilH. 
Sil  pia  pro  padnis  inAis  YitloriQ»  raoHB, 

Ut  tibi  victrici  f&M  eaaanMe  it*. 
Castaqae  pio  panio  salicio  praecordia  nmto, 

Nos  openan  diKaa  pralai  ad  aaiQaMt  viror. 
Pro  ramis  okarpwtast  ktx  ilogma<|ae  sanctt 

FlamiaialB  ■obis  tit  tibi  rile  placenah 
Arbore  delopa  e»daiiiiia  degmala  ^uaedara, 

Qneia  TenieBdr  ad  ooa  stl  vla  iola  iil»t. 
Nosiraquo  sk  pfSMem  celebrel  devolto  fesUiro, 

Continao  ol  valeant  annaa  fesla  sefui. 
UibemeicuttramiseilaadibasiHMisad  iatanf        ^ 

Celsa  poli  meriiia  fac  ita  adiropiis. 
Hanc  in  amore  too  coUeeiaNi  reapice  plebon», 

Soscipe  ei  iiiias  vola  preeesiine  Hbeaa. 
Ecce  saeerdolnai  iurbss»  popvlaris  ei  aia» 

CoDdnie  ei  bodes  sexas  oteffqtie  iibiw 
Qoos  faabet  Aodegavia  veaerabilis  aHri^ilus  urbis, 

Qui  pia  devota  cafitina  menCe  canttnt. 
Qaam  M edoana  morans  fsTet,  ei  Llger  aureus  orn9t, 

Qaa  rate  cum  laevi  Sarta  decora  jiuvai. 
Fnige,  ope*  nundinis»  pulchris  ei  rebos  abiUMkuis» 

Obsiia  sea  saaciis  est  bene  tota  locis* 
(lebs  venit  Albini  sancta  hm  ds^  sede  Na«i, 

Gum  vols-ei  ramis  carmina  digaa  f^mm* 
Ubque  Baptisiae  ooficurric  ab  aroe  loaiinia,  ^ 

Gonsocians  ram^  dlcta  eanora  suis. 
Nec,  llartiae,  colior»iaa  serior  alme  recurrit, 

Fertqoe  amni  rmo^  mence  ei  ore  raelee. 
TQrt»  SataMiei  veniibis  sodafo  beati, 

Qoamerfni  ei^rMii>  iaos  et  adomat  evans. 
Et  Peftpe  eelln  tud  voeiMa  e  nomiae  8a««to, 

Qaos  qoil,  snI  lioe  fcittdum  mHtere  gesiit  opai. 
Sergius  d  proprins  martyr  v«neraodaa  atoinos 

MKtit  adofficii  gesfa  bcata  pil. 
liis  tua  Ifauriti  conjungttay  alme  caierva , 

Ei  prece,  laude,  sono  sic  pia  vota  canit. 
Tardior  Aniani  noa  currii  Uirba  beati , 

Islas  ui  laudes  rez  tibi  Giirisle  canat. 
Plebsque  salutiferae  pVocurrit  ab  aede  Mariae, 

Ruc  quam  iransmillil  pons  Bleduana  tuus.  j) 

Plebs  quoque  Germani  venit  buc  de  sede  beati, 

Praesulis  eiimii ,  pontiOcisque  sui. 
Scandimus  en  sanclura  nrchaelis  ad  atfia  cllvuiu , 

Christe  iuus  dulcis  nos  ubi  Jun^it  amor. 
Qttosua  pontfflci  jungatur  turba  benigno, 

A  capite  et  membris  laus  sonct  ista  Deo. 
Hinc  pia  Mauricii  veniamus  ad  atria  sancii , 

^iinMil  et  kodu»  et  vox  sonel  istof  precum. 
BHc el  fftoU»  nm nwKer  eoWgal  nna, 

Qux  caput  ei  spechnen  istius  urbis  ttabet. 
Noilra  oM  BOS  prex  ei  l^enedictio  praesuiis  omet. 

Com  laode  ae  niltat  ad  sfoa*  qaemqne  loea. 


IM.  \W 


5i0 


IV. 


DB  EO  QUOO  TtawmiS  STATBS,  ST  LOCUS,  KT  CASSa^ 
ET  MOTIU     IIIGENIUH   TRACTATO&IS  AOJUVAT. 

Temporis  ergo  slatus,  locue,  aura  et  motio,  gest;e 

Sive  rei  modMS  aptom  a^ovat  ingenjQm. 
Vespere  Oorigera  peceantem  hi  sede  i^qairii,  , 

Acqot  «bi  sU  fogitat  condfum  erbis  heras. 
Temporis  hic  sUHffs  esf,  dRei  quiar  loee  reltciav 

In  tenebras  noctis  jam  revolutus  erat. 
Quem  scit  ubi  «luasrii,  ^a  no»  ibi  noveral  illum, 

Quo  bene  prmeepfo  jusserai  esse  dato. 
Nescius  ut  quo  s*t  qu»rit,  sed  Beseto  laadem. 

Quid  nescire  I>ei  ni  reprobare  velii. 
Nec  minus  inierea  sapidum  sensum  iMra  loousqae 

Eloquio  ia  sacro  dedere  saepe  soleui. 
Montis  Oliveii  veoiens  Je  vertico  Gbristua, 

Mane  adiit  iempli  limtna  sancla  DeL 
Liberat  oblaum  mcecham  fallacibus  iliis, 

Qoam  pius  et  jusUis  slt  docet  almus  in  hac 
Nam  pius  hanc  salvat,  damnat  peccamina  justus : 

Vade,  ait^ei  noli  oil  mage  taie  sequi. 
Mons  oleae  namque  est  Domini  roiseratio  celsa, 

Quo  nos  inquirens  venit  ab  arce  poii, 
Qua  delibutos  recreat  nos  unguine  sancto, 

Luminis  ei  Uribuii  ei  pietatis  opem. 
Mane  diem  revocans  advenit  nocie  fogala, 

Quo  nova  lux  adiii,  legis  et  umbra  abiii. 
Saepe  eiian  seasas  aperii  bene  mobilis  aer, 

Nam  calw  eifrigusmysiica  multa  moneuL 
Exstiterani  quondam  Solymis  cncaenia  facta, 

Teste  basc  Scripiura  dira  premebai  hiems. 
Frigora  soot  hiemis  Judaese  ineredula  corda 

Piebfts,  quas  (idaei  nuda  ealore  inerani 
Hoc  quo^  frigus  erai  geritur  cum  passio  Ghri&ii« 

Pelre  negagdo  rigea,  flens  recaloido  viges. 
Sessio  seu  siaito  Doraini,  seu  molio  sensus 

Producunt  vivos,  cum  bene  visa  manent. 
Siare  Ulum  Stephanus»  Marcus  residere  profatur  : 

Nil  hic  diversum  est,  unus  utrumque  gerit^ 
Sessio  regnantis,  statio  pugnaniis  habet  vim  : 

Pco  bis  pugnai,  regii  hos»  complet  utrumque  si- 

[mul. 
Angelus  hanc  stando  nascentem  nuntius  almuSt 

Huncque  resurgentem  jam  residendo  canit. 
Hic  pugnaiorum ,  regii|iiufuint  indicai  illic , 

Nascitur  ad  pugnam^sorg^tad  imperium. 
Stare  est  poottiicia  summi,  residere  mjigistri : 

Pro  nobis  pairis.esi  hostia,  nosque  docet. 
Geruit  dtndo  duos,  quos  ca^cos  stando  resanat : 

Sii  iransire  hominis,  dummodo  stare  Dci. 
Si  modu»  in  gestis  Domini  aspiciuntur  et  ordo , 

incipiet  sensus  crescere  magna  segcs. 
Denique  celsa  petit  roontis,  descendft  ad  imo , 

Esse  Deum  se  itlic  edocet,  hic  Domincm 
Quosque  prius  sanat,  satiat,  post  nectare  magno  'i 

Ante  fide  sanai  quos  bene  lege  cibaL 
Nosqoe  super  fragile  studuil  discurobere  fenum , 

Mpritferae  ut  carnisjure  preniaiur  opus. 


311 


THEODULFI  ilURELIANENSlS  EPISG. 


'At 


Discipulisque  dapes  tribuit,  dant  pld^ibus  illi, 
Quod  lii  docti  iUa,  plebs  pia  constet  eis. 
V. 

•  m  ALTABE  SANGTl  ARUNU 

Hanc  tibi  Gelsitonans  aram  Tbeodulfus  adorno,, 

At  faveas  votis  rex  Deus  ipse  meis. 
Quisquis  es  banc  ceraens,  et  tu  sanctissime  pneaul 

Aniane»  exigui  sis  memor  oramei. 
VI. 

b  kS>  MONACHOS  8ANCTI  BBRBDICTU 

I,  mea  charta»  celer  Benedicti  ad  tecta  b^tiv 

Hocifue  salutato  tecta  revise  patram. 
Huic  salveque  vateque  meum,  boic  singula  narra, 

Prospera  quae  nobis  sunt  tribaente  Deo. 
lude  rder  multas  misso  pro  munere  grates, 

Utque  libenB  mittat  plura  precare  libens. 
Utque  pium  consurgat  opus  fundamine  jacto, 

Quod  me  jam  mulcet,  jam  mea  corda  fovet : 
Sit  melins  culmen,  bonus  est  [F,,  et]  fundaminis 

[ordo , 

Quem  gemini  numeri  sorsque  decusque  sacrat. 
Ecce  duo  monachi  duo  sunt  praccepta  salutid, 

Divino  ut  junclus  sit  quoque  fratris  amor. 
£st  intellectns  qni  sese  operatio  jtmgit^? 

Sic  ditant  famulum  bina  talenta  bonum.  . 
Snntque  duae  vit»,  quas  actio  bina  sororam 

Innuit,  ac  etiam  lex  nova  sive  vetus* 
Jamque  operare  lil)ens,  nec  fundamenta  limeto» 

Quod  superaddideris  stat  solidante  Deo. 
Addere  plura  potes,  poterit  nescire  rainam 

Fabrica,  quam  numeras  sustinet  iste  sacer. 
Semina  tu  nostros  misisti  parva  per  agros, 

Plurima  mitte,  seges  hinc  tibi  grandis  erit. 
Quod  fuit  Ausoniis  Benedictus  rector  in  arvis, 

Hoc  modb  In  in  nostris  es,  Benedicte,  locis. 
Non  distes  merito  cujus  non  nomine  distas , 

Nominis  et  meriti  sors  beet  una  duos, 
Ut  cerebro  Euphorbi  Samius  satus  esse  potatur, 

SicNursrpatris  in  te  revocatur  opus. 
}}i  per  Theodulfum  Theodulfi  verba  precantis 

Imples,  cumque  una  it  hine  prece  nomen  idem  : 
Sic  Benedictns  ei  per  te,  Benedicle,  quod  optal 

Conferal,  el  vott  In  mediafor  eas, 
Quodque  fuit,  Gasine,  tifoi  pius  hic  pater  olim, 

Hoc  modo  sit  cellae,  urbs  Anreliana,  luae. 
Quam  bene  Mitiacum  vocitavit  prisca  vetnstas, 

Quas  fuit  auspicium  mitibus  ante  choris. 
Maximinus  ibi  fratram  veroante  corona 

Praefuit,  his  scandit  junctus  ad  astra  pofi. 
Corpora  sunt  quorum  variis  lumnlata  sepulcris, 

Sont  animae  in  sinibos  sed,  patriarcha,  tuis. 

•  /a  aUare  tancti  Afuauu  Quo  in  loco  non  liquel. 
Ab  eodem  in  vioo  Germiniaco  conditam  fuisse  ba- 
ailicam  docet  inscriptio  : 

H»c  lo  honore  Dei  Theodolphac  templa  sacravt, 
Qa«  dum  qaisqais  adis  oro  memeoto  mei. 

i>  Ad  monachoB  iancii  Benediau  Gollapsam  in  Mi- 
tiaceusi  sancti  Maximini  coenobio  disciplinam  ut 
resiituerei  Tbeodulphus,  monachQS  postularat  e  Bc- 


A  Has  fera  barbaries,  exempto  munere  paciav 

Dijecit  sedes,  destitoitque  locum. 
Qui  praprios  tenuit  cineres,  utqoe  ales  Eoa^ 

De  cineram  I.apsu  tendil  ad  alia  capul. 
His  ita  flnitis,  fratram  pele  conciu  caelomv. 

Quos  circumspiciens  cernua  flecu  geno. 
Pauca  locuturam  primom  benedicier  ora,. 

Inde  morando  prius  accipe  voce  somim. 
Me  tibi  Theodulfos  transmisit,  tnrba  beaUf 

Qui  oratus  vestri  sumere  poscil  opem. 
Vestra  suis  crescal  planUlio  qnaerit  in  arviSy 

De  qua  odor  ambrosil  nectaris  aslra  peui. 
Rivulus  hanc  veslrae  crebro  precis  irrigel  almos^ 

Tendere  qno  radix  bracbia  firma  qoeati 
Desieris  cum  forte  loqui,  lunc  tecu  iicenter 
F    Narralnra  Patram  concu  revise  mihi. 
Qoo  dormit  pia  torba  vide,  qoo  aosciplt  esoas^ 

Qoo  iegll  et  spallit,  qoove  operator  adii 
Cernito  pislrinum,  nec  despice  tecU  coquinae-, 

Quove  jaoent  membris  qui  bene  mente  vigenl. 
Hospitii  mox  cerne  locum,  quemque  incolal  ille 

QuF  Rova  nunc  primum  miles  in  arma  venll. 
Quo  tibi  quaBsitl  deerit  praesenlia  fratris, 

Honc  iier  boe  pnlcbram  pertimoisse  dole. 
Inde  salutandi  ft*atrem  pieUU  revise, 

Sum  cui  junclus  ego  nomine,  non  merito*. 
Hinc  pete  Nebridii  Patria  venerabiUs  aedes« 

Mox  elDonati  sit  libi  visa  domus. 
Sed  nec  pnetereaa  sancti  loca  fralria  Atili, 

Anianiqoe  mei  tecu  verenler  adi. 
C  Nam  pios  aspicial  dantem  sibidona  salotis 

Atula  te  videai,  dicqoe,  (Memonde,  vale». 
Al  si  forte  vales  mondanas  ire  per  orbes» 

Singola  perlostrans  oppida,  rora,  casas^ 
Prssulibos  nostras  In  carmine  pande  salutes^ 

Atque  omni  clero,  quosqoe  referro  mora  esL 
Attila,  Clarinos,  Teutfredos,  Leobilla,  el  omnl» 

Torba^Patram  noslram  senlial  abna  vale. 
Qnid  tibi  plura  canam  ?  cnnclos  ex  voce  salaU» 

Hisque  salnutis  te  mihi  redde  cilam. 
VII. 

VERSUS   8CRIPTI   LITTERI6  AUREI8    MB  SUICTOl 
QUIHTINO. 

/n  prima  tabula, 

|v  Cum  denis  lustris  teraos  minus  incly tus  annos 
Rex  ageret  Carolus  sceplra  tenendo  pia : 

Rebus.  et  humanis  exempius  culmina  regnl 
Linqueret  ingentis»  rex  Ludovice,  tibi ! 

Dalque  octingentis  Christi  incarnatio  felix 
Addero  curricnlis  quattuor  alque  decem : 

Condere  ccepit  opus  hugus  venerabilis  aulae 

nedicto  Ananiensis  monasteril  abbale  in  imvincia 
Narbonensi,  qui  cum  duos  primnm  misissei  qui  reni 
feliciter  inchoarant,  nunc  plures  mitti  rogai  ul 
coepta  perficiant.  Qua  de  ro  paucis  auctor  Yitas 
sancti  Maximini  :  i  Cum  apud  Mitiacum,  Uiquii, 
collapsa  essel  disciplina,  Theodulpbns  episco|Nis 
eam  restiiuit  acceptis  ex  Septimania  provincia  ino* 
nacbis.  > 


m 


a  Abbas  FalMas  DobiliUte  chiens. 
N^unqae  huit  Hieronymus,  Carolaspater  exslilttiilU 

Qoi  propri»  specimen  gentis  ad  alta  tulit. 
BeHa  gerens  pacemqae  tuens,  qui  culmina  regni 
Ad  prolera  misit  auxiliante  Deo. 
VUL 
In  ueunda  tabuta, 
Uaitfris  egreglS  Qnintini  hic  membra  qaiescunt, 

Mens  haeret  Ghristo  cujus  in  arce  poli. 
Hajos  boDore  pio  yeteri  fundamine  templum 

CoBslractum  hoc  foerat,  cOnstitit  atque  dki. 
Sed  dura  sdssa  dares  parles  fera  signa  ruinse, 

Sorgendi  causas  ad  meliora  dabas. 
!(anupie  piis  yotis,.  Domipo  tribuente,  peregi 

Hoc^o  Fulradus  ut  forel  istod  opus. 
Sdlicet  n^  major  studioque  operosior  oinai 

A  fundamentis  surgerel  ist»  domus^ 

Qoam  dum  quisquis  adis  Domino  lua  vota  datoruv 

Votis  me  et  precH>as  jungito  quaeso  tuis. 

IX. 

/n  tertia  tabula. 

Hxc  domus  alma  l>ei  est  via  qua  itur  ad  atria  coeif, 

Hie  patet  ecce  bonis  porU  serena  poli. 
Uaec  yia,  yiu,  salus.  €hristus  sua  templa  revisil, 

lustorum  acceplans  mnnia,  vota,  preces. 
Hic  beoe  Qointini  requiescunt  ossa  laeati, 

Qai  staduil  Domino  rite  placere  suo. 
Sangaine  qui  proprio  est  mercalos  ccelica  regna 

Atqoe  locom  sibimet  emit  in  arce  poU. 
Ciqiisraartyrium  devoU  menle  frequentat, 

Plebs  vivens,  quaerens  et  peregrinus  opem. 
Quos  raemores  nostri  Fulradus  cernuus  opto 
Ut  veslri  semper  sil  memor  ipse  Deas* 
X. 

1>  ni  SEraLCRO  SANCTl  NAZARBNK 

Martyr  araoBne,  luos  hic  Ghristas  condidit  artus 

Et  taa  mens  centri  scandit  ad  alu  volans. 
Ta  Tiberina  luis  histrati  Httera  gestis, 

Et  nanc  Rhenicolas  ossis  honore  beas. 
Roma,  faveBle  Deo,  vidiaii  in  martyre  signa, 

Maoc  Geraiana  oohors  cernis  id  istud  opus* 
Aoliea  uWeslri  delubra  in  rure  locasti 

Martyr,  et  ia  vacuis  syrtibus  aula  mical. 
Hazariom  vociUl  huac  fkirem  natio  concU. 


cARimiA.  ufi.  ir. 

A     Nam  nazar  Hebraea  flos  bene  lingva  vocaSv 


3M 


Hunc  ego  WangioDum  veniens  festintts.ab  oibe 
Dum  peterem,  vidi  mhe  nivem  cadere. 

Pisciflui  Rheni  Iransivi  in  robore  ripas» 
Ut  cilius  possem  cjus  adire  locum. 
XI. 

«  EPITAPniUM  FA8TRADJS  REGINA. 

InclyU  Faslradae  reginae  hic  membra  quiescant^ 
De  medlo  quam  mors  frigida  flore  lulit. 

Nobilis  ipsa  viri  Ihahmo  conjuncu  potentis, 
Sed  modo  coelesti  nobilior  thalamo. 

Pars  animae  melior  Garolus  rex  ipse  remansil , 
Cui  tradal  nitis^  tempora  larga  Dens. 

XII. 

2  W  FROIfTE  DOmJS. 

Qui  sUs,  quive  sedes,  qui  mra  et  tecla  peragras, 

Tem[>ora  consmnis  actibus  et  variis. 
Nii  gere  turpe,  quod  hoc  ceisa  quis  specletab  mde^ 

Esl  hoc,  est  altud  quod  mage  tu  timeas. 
Est  super  asira  Deus :  quid  agat  humana  propagp 

Lalunis  librae  pondara  jusu  videi. 
XIH. 

CUR  MODO  CARMINA  NON  SCRIBAT. 

Carmina  saepe  mihi,  fralres,  pergrau  tulislis : 

Ei  nunc  quae  fertis,  credite,  valde  placent. 
His  delector  enim ,  vestri  studiumque  laboris 

ConhMido,  el  moneo  vos  poliora  sequi. 
Grescitis  in  melius»  nobis.  hinc  gaudia  crescunt : 

Ul  magis  atque  magts  id  faciatis  amo. 
C  Qui  ex  fadii  pridem  poteram  depromere  versus, 

iEstuo,  nec  condo  ut  volo  dulce  melos. 
Quaeritis  hoc,  quando  novus  hic  successil  liabeudu& 

Usus,  nostram  Erato  qui  retieere  facil. 
.  Sunl  mibi  nunclacrymis  potius  deflenda  piacla, 

Garmine  [F.,  Guhnina]  quam  lyrico  nempe  boan* 

[da  pede. 
Non  amor  ipse  meus  Ghristus  mea  carmina  quaerel» 

Sed  mage  commissi  grandia  lucra  gregis. 
Pro  quo,  proque  meis  orare  erralifius  opto  : 

Carmina  ni  pangam,  crimina  nulla  gero. 
Ludite  vos,  pueri,  metrica  sat  lusimus  arte : 

Prima  quae  cupitis  jam  mihi  parU  manent. 
Discite  sic,  fratres,  docti  ul  possitis  haberi, 

El  fieri  socii  civibos  aethereis. 


Abbas  Fulradus»  Duo  hi^us  nominis  darissimi 
ates  inerunt.  Prior  abbas  S.  Dionysii,  Pippini 
Rgis  capeUanus,  rebus  sub  illo  el  Carolo  in  Italia 
gestis  nolissimus,  quem  viU  functum  annales  tra- 
dunl  anno784.  Alter  hicnoster,  abbas  S.  Quintini 
apod  Yiromanduos,  Garoli  Martelli  ex  Hieronymo 
Pippiai  regis  fralre  nepos.  Ab  boc  ergo  renovatani 
ailiMiaiticam  S.  Qointini,  eoqne  anno incboatuni 
opos,  quo  regnare  coepil  Ludovicus  Pius,  Christi 
iraddieet  814.  liec  dubium  est  quin  inde  sit  Fulra- 
dos,  quem  cum  aliis  abbatibus  synodo  Noviomensi 
eodem  ipso  anno  interfiusse  narrai  Flodoardus,  lib. 
0  Historiae,  cap.  18. 

^  /n  tejmlcro  S.  NatariL  In  Laureshamensi  nem- 
ue  mooasterio,  quod  S.  Nazarii  exinde  nomen  ob- 
unuiL  Paolus  Diaconus  de  Episcopis  Bietensis  Ec- 
clesiae  io  Cbrodegango  :  <  Expetiit  denique  a  Paulo 
I^Dmano  pontifice  tria  corpora  saiictorum  marty- 


ruro,  id  est  B.  Gorsonii,  quod  in  Gorzia  reguiescil ; 
et  B.  Naboris,  quod  in  Hilariaco  monasterio  condi- 
lam  esl;  et  B.lNaaarii,  q«od  ultra  Rbenuro,  in^mo- 
nasterio  quod  vocatur  Lorisbaim,  aedificaU  in  ho- 
norem  jpsius  martyris  miri  decoris  basiHca,  eollo- 
cavil.  > 

«  Epitaphium  Fatiradm  regince,  Fastradam  posl 
Hiidegardis  obitnm  uxorem  Caroli  Masni  fuisse 
scribunt  omnes.  Francam  nationefuisse,filiam  Ko- 
dolfi  comilis,  docet  Eginbardus,  idemque  auclor  esl 
eamdem  Francofurti,  cam  ibi  synodus  essel,  mor- 
tuam  ac  Mogunliae  scpulum  apud  S.  Albanum.  Se- 
puicro  inscuiptum  fueral  hoc  carmen  Theodulphi : 
sed  S.  Albani  »de  flammis  consumpta,  translatis- 
que  in  metropoliUnam  ecdesiam  Fastradae  cineri- 
bus,  aliud  longe  diversuni  deterioris  notae  apposi- 
tam  est  epHaphium,  quod  apud  Serarium  nostrum 
in  Historia  Moguntina  videre  est. 


3IS 


THEODULFI  AUBEIlAMBMSiS  EPISG. 


316 


En  yeDeranii  pUs  taotl  80l«inDb  festf, 

No8  iBOdo  n&n  msMun  vmlfleaie  Hmai. 
His  iu  praeniiasis,  fdsnnn  boc  ceU^remm  fjFnmnts^ 

Aptios  edendi  carmina  tenipttfreric. 
Anuua  sic  eUam  veneraiiter  fe«la  colaan»» 

Gontinaa  ut  nobis  det  sine  fine  Deus. 
•  Nam,  Wulfine;  tibi  debentur  pnBmia  laudnm, 

Cvim  ab  anne  fionnt  meiriea  doeta  bem^ 
Hinc  tibi  miiltiplices  agimos,  duuriasime,  grales : 

Praemia  pro  meritia  rex  Dens  ipse  dibit. 
XIV. 

Ilf  OBfTC  DAMASI. 

Qui  gradiens  pdaft  floetus  compressit.amaroe, 
Yivere  qui  praestat  morientia  seroina  terrae , 
Solvere  qut  potuit  legalia  vincula  mortis, 
Post  Umebras  fratrem,  post  tertia  lumioa  solis, 
Ad  superos  itenim  Marthae  dooare  sorori, 
Poot  cia^aea  Damaswn  £aiciet  qaia  surgere  credo. 
XV. 

^  llf  rALDAORC  BPISCOPIU 

Sessio  Theodulfi  placeat,  pree4>r,  oinivis  ei  actus» 

•  Nam  Wulfine  tibu  Dubiiim  noii  est  quin  Wlfl- 
nus  hic  grammalicus  ille  sit  Aurelianensis  poelicos 
laude  clanis,  ad  quem  edita  dudum  ost  a  Morelio 
epistola  incefti  aoctoris,  qsn  Hitim  horiafar  iit  re^ 


scribat. 


Wlfino  granmuaico  Attrelianensi. 


A     Rex  Deus  alme  tibi,  cni  bona  euneta'  pboeni. 
Quo  sine  milla  geri  bona,  cum  qno  plorima  posaunl, 

Velle  et  posse  mifai  tn  da^o  gnasso  bonnm. 
Cum  te  ma^or  adit,  slet  piebs,  tibi.  laBiof  adsii, 

Et  circumstantes  famifle  posee  pio. 
Sit  tibi  mens  humilis,  prudens  cor,  et  actio  munda» 

Sessor  et  assiduo  mente  tuere  Deum. 
Quisquis  es  bic  a&tans,  bominem  na  detrabe  quemr 

[qoam^ 

Absentum  vitam  rodier  est  facinus. 
Parcite  qai  statis  vanis  inslardloquelis» 

Ne  vos  qui  residet  ceaseai  ire  foras. 

XVI. 

DE  CONTEMPtU  IIimDr. 

"  Perpetuos  ignes»  ^uos  factor  jare  miaaturi^ 
Si  paveas,  ^nn  pnpmia  qoiaqaia  amas. 
Tokias  haee  fragtlis  vilesdl  gioria  muadi, 
Interius  tibimet  peUet  et  almus  amor^ 


€aeremoniaIe ,  de 


qui  celebraturus  est , 


Quld  rogo,  fracer,  agis  lan  loaji»  sileati»  servaast 

Qoove  tibi  nostri  lam  cilo  pulsus  amor? 
Certe  taDta  iiub  tam  florida  carrolna  mus» 

Haud  parva  at  lateaai  Indigaere  aiora. 

^  Jn  fMoone  epmcofpk  \n  sede  seu  eatbedra  epi-  n 
scopali.  Ab  codem  enira  rontefaldistorium  prosede 
passim  legitur  in  Ritualibus  Ecclesise  Romanae,  ut  in 


^«ncujvHMH» ,  M«  episcopo 
I  Inde  venit  ad  paratam  siui  sedem,  sea  faldfstorium 
ad  comu  epistolat*  positmn.  t  Sed  foMlsCoviaift  ab 
episoopali  sede  dntiagaebaBt.  <  PFOprhis^  inquii,  epi- 
scopus,  non  ia  faldistorio,  sed  in  propria  episcopali 
sede  stare  et  sedere  debct.  i  De  propria  ergo  sede 
Theodulfunl  loqui  arbiiror ,  in  qua  scifieei  Ims  ver- 
sus  incidendos  corarat,  sicol  h&  meBsa  sn»,  Possidio 
teste,  nofi  diss&milis  pro  parte  seatentiae  disticbum 
Augustinus  : 

Qolsquif  amal  dioija  abacBtam  rodere  vilaaw 
Haao  mensam  Ixidigpaai  DOYerit  ene  sibi. 


LIBER  TERTIUS, 


1. 

•  An  CAftOLVM  mssea. 
Te  totus  laudesque  tuas,  rex,  personaf  ofbis, 

Multaqiiecnradicat,  dfcerecuncta  netfjin, 
Si  Mosa,  Rhcnns ,  Arar,  Hfaodanus,  TH^ertaque,  Pa- 

[dBsque 

Meliri  po^unt,  lavs  quoque  metisa  tua  esl. 
Res  salia  immensa  esi  toa  laus,  immeasa  manebit» 

Dum  pecori  atque  homlni  pervius  orbts  erit. 
Quaro  bene  si  nequeo  studlis  explere  loquendi, 

TaatiUus  tanlam  temno  tacere  tamen. 
Ludricis  hsec  mixta  jocis  per  ludicra  currat,* 

Saepeque  tangatur  qualibet  ilie  maaa. 
Laude  jocoque  simul  hunc  illiCa  charta  revisat, 

Quem  tribuente  celer  ipse  videbo  Deo. 
0  facies,  facies  ter  cocto  darior  aoro, 

Fetix  qui  potis  est  sempcr  adcsse  tibi  f 
fil  diademali  sai  dignam  pondere  frontem 

*  Ad  C&rolum  re§em,  Ex  iis.  qu»  de  receas  alla- 
lis  Hunaonim  gazis ,  deque  illius  genlis  ad  Cbristi 
fiJem  nupera  conversioae  sfgnillcat,  scriptum  car* 


Cerncfre,  quae  siraili  caneta  per  arva  cacel. 
Egregiumque  caput^  menlun,  seaeolla  decora, 

AureoiaBque  manus  paoperiem  <|^abaieiit. 
Pectora,  crura,  pedes»  est  noa  laadabile  eui  nii. 

Omnia  pulcbra  vi^nt,  euacta  deeora  niienl. 
Atque  audire  mi  per  pnlchica  aSHaina  sensaai 

Quo  super  ea  cnKtis»  eaC  tibi  nemo  super« 
^  Est  tibi  nemo  super,  solers  prudentia  ci^us 

Tania  cluit,  nnllus  cui  puto  flnis  incsL 
Lalior  esl  Niio,  glaoiaii  grandior  Utro, 

Hajor  et  Eopbrale  csi,  non  ^oquefiaago  i 
Quid  mirum  aetemus  si  talem  pastor  alendis 

Pastorem  gregibus  coadidil  ipse  suts  ? 
NoDiine  reddis  avam,  SalomoMem  stemaaale  aentin» 

Viribus  et  David,  sive  losepb  specie* 
Tutor  opum  es»  vindex  seelerum,  largitor  bononim^ 

Alque  idao^  daninr  boee  baott  euncia  labt. 
^  Percipe  muliiplices  laetanti  pecaMre  gazaa, 

men  inlelllgimus  sub  annum796,  adqoem  baecgcsta. 
rcrenmi  annales  nostri. 
b  Percipe  muUipHces  gazat.  Dc  pra^la  Hunlco  bella. 


5!T 


CAAIUNA.  UB.  IB. 


318 


Qa»  tilM  PakMmico  mitlit  ab  orbe  Deus. 
Inde  pias  celso  grates  persolfe  Tooauti, 

Coi  aelel  al  semper  sit  toa  larga  maous. 
•  AdTeBiunl  geutes  Ghri&to  servire  parat»» 

Quaa  dexira  ad  Ghri6lom  soUicitaDte  vocas. 
Pone  Tenit  texliaad  Chrisliim  crioihus  Huuuus, 

Eslifae  iHimiiis  fidei,  qui  fuii  ante  feros. 
Hoic  sodelor  Arahs»  populus  crinitus  uterque  csl, 

Hic  lexius  crines»  iUe  solulus  eaL 
Coidoba,  prolixo  ooUedas  tempore  gazas 

Miite  celer  regi  qoem  decet  omne  decens. 
^  1H  Teniont  Arabes,  Arabes  nomadesfue  venite. 

Regis  et  anle  pedes  lleclite  coUa  genu. 
Nec  minos  hi  quam  yos  saeviqiie  trucesque  fuere, 

Sed  boo  qui  domuil  ¥0S  dooMlttnis  erii. 
Scilicel  in  coelo  residens,  per  tartara  regnans, 

Qni  mare,  qai  terras»  qui  regil  aatra  polum  [F.  »poU]. 
Ter  venit  ecce  novum,  cum  qoo  felicia  coneta, 

Teqae  Inosqoe  adeam,  rex,  Iriboente  Deo. 
£n  renovalar  ovans  aelemis  legibus  annus» 

Et  sna  nunc  mater  germina  promit  humus. 
Silvx  fronde  virent,  ornanlur  floribis  arva« 

Sioqoe  viees  servanten  eiementa  suas. 
/  Undiqoe  kgati  veBiant  qoi  proapera  narrenl : 
Praemia  sinl  pacis,  omois  abeslo  furor. 
llox  oeolis  cum  mente  simnl  manibusque  levalis 

Ad  eaelnm,  grates  fertque  refertque  Oeo. 
CoDsUu  celelirelur  honos,  oretur  in  aula 
Qoa  miris  snrgit  fabrica  pulchra  tholis. 
Inde  palatinaB  repetantur  culraina  sedis, 
Pidbs  eal  el  redeat  alria  longa  lerens. 

iamia  paoidatur,  multisque  volentibus  intrenl 
Panci,  qoos  sorsum  quiUbet  ordo  tuliu 

■  Circandel  pnlchram  proles  eharisshna  regem» 
OimidKis  emineal,  sol  ut  in  arce  solet. 

Biiic  astenlpoeri,  cifcomstent  inde  pueUae, 

parla  elc^nter  el  gmviter  more  suo  Egittbardas  in 
Viu  Caroli,  alii  quoque  omncs  memkierunu  Saxo- 
nictts  eUam  poeta  his  versibus: 

IVam  spoliaia  foit  Hnoorain  regia,  HriDgiioi 
Qnm  Tocitant  Haoc  dux  Ericus  hoc  ceperat  anno, 
MaKiDodos  eiiam  cegl  devexerat  iode 
TbstNrw,  aevo  qoos  eollegero  veliisio 
laanaeffls  crebt  spoUatis  genlibns  IlaBL 

«  Advemunt  gente$  Christo.  I>e  Hunorum  ad  Chri- 


A     Yinea  ketificel  sicque  novella  patrem. 
Stent  Carolus  Ludovicque  simul ,  quorum    unu^ 

(.epbebus. 

Jam  vehit  alterius  os  juvenale  decus. 
Corpore  pnevalido  quibus  est  nervosa  juventa, 

Corque  capax  studii,  consiiiique  tenax. 
Mente  vigeut,  viriute  cluunl,  pietate  redundant» 

Gentis  uterque  decor,  dulcis  uterque  patri, 
Et  nunc  ardentes  rex  acies  flectat  ad  illos, 

Nunc  ad  virgineum  flectat  ulrinque  chonim, 
Virgineum  ad  coetum,  quo  non  est  pulehrior  altefr 

Vesle,  habilu,  specie,  corpore,  corde,  fide. 
Scilicel  ad  Bertam ,  et  Rodtrud ,  ubi  sit  quoque 

[Gisla,^ 

Pulchrarum  una  soror  sii  minor,  ordo  trium. 
B  Esl  sociata  quibos  ^  Leutgardis  pulchra  virago» 

Qoae  micat  ingenio  cum  pietaUs  ope. 
Pulchra  salis  cultu,  sed  digno  pulchrior  acUit 

Cum  populo  et  dncibus  omnibus  una  favet, 
Larga  manu,  clemens  animo,  blandissima  verbis» 

Prodesse  et  cunctis,  neAoini  obesse  parat. 
Quaebene  discendi  sludiis  studiosa  laborat, 

Ingenuasque  artes  mentis  in  arce  locat. 
Prompta  sit  obsequio  soboles  gratissima  regis, 

Utque  magis  placeat  certel  amore  pio» 
Pallia  dopla  celer,  manuum  seu  tegmina  blanda, 

Suscipiat  Carolus,  etgladium  Ludoich. 
Quo  residente,  suom  grata  inter  basia  munus 

Denl  nalse  egr^ias,  del  quoqoe  charas  amor. 
Berta  rosas,  Cbrodlnidh  violas,  el  IHia  Gisla^ 
^     Nectarfs  ambrosii  praemfa  quaeque  ftrat. 
Rothaidbpoma,HiitrodhCererem,  TeldradaLyaeiaa» 

Quis  vana  apecies,  sed  decor  onus  inesl. 
Ista  nttet  gennms,  anro  iHa  splendet  et  ostro, 

Haec  gemma  viridi  prsmilet,  nia  rubra. 
Fibnla  componit  hanc,  illam  limbus  adomal. 

«  Cireumdet  ffroUi  Regtm.  ProgenienGaroliMagiii 
tom  mascvlam ,  lum  Kminearo,  qose  vel  nata,  vel 
soperstes  eral  com  scriberel ,  universam  demeeps 
enumeral  nneter  Pippinum  Italise  re^em  qui  aberal, 
cnm  caeten  omnes  patri  adessem.  Ad  Tbeodotfi  au^ 
lem  versus  lucem  afferent  verba  Eginbardi :  c  Hil^ 
degardem,  inquit,  de  gente  Soevorum,  prseripoe 
nooilitatis  feromam  in  matrimoniom  acceptL  De  qoa 
tres  filios ,  Carolum  videlicel,  Pippinum  el  Ludovi- 
cum,  totidemque  filias  Retgnidim,  Bertam  et  Gis- 


iU  Gdem  aocessu  Carolo  gratulatur  Alcuinus  eplst.  7  :  jj^  \^^  gemiit.  Habolt  et  alias  tres  fiiias,  Tbeodndaro, 


« Genles,  inquit,  popnlosqne  Hnnonim ,  anttona  fe- 
rilale  el  (brtitudine  formtdabiles ,  tuis  suo  honori 
militanlibtts  subdidil  sceptris  Cbristus  ,  prxvenien- 
leqoe  cratia  coUa  diu  saperbissima  sacrae  fideijugo 
(kmnul,  ei  caecis  ab  antiquo  tempore  mentibus  lu- 
men  veriutis  inAidil.  t  De  Avarum  vere  conver- 
sione,  nominatim,  auctor  Engolisroensis :  <  ipso,  in- 
quit,  anno  Tudtun  cum .  multitudine  AvaroniiQ  ad 
regem  venit,  et  se  ei  dedit  cum  populo  et  pacria  sua, 
et  ipse  et  populus  ^us  Christiani  factt  hapUzati 
sont,  I  anno  797. 

b  Ct  veniurU  Arabe$.  Res  cxiKit  ut  pro  Arabe» 
legaroos  Abare$  seu  Avare$,  quod  liquet  tum  cx  iis 
qos  proxime  dlcta  sont  deAvarum  convcrsione,  tura 
quia  inanis  alias  hoc  loeo  et  sine  sensu  foret  Ara- 
bom  ilerata  repeiitio.  Hortatur  quippc  ut  Avarum 
6MtnpIuni  sequantnr  Arabes  sivo  Saraccni,  quorum 
iK:(ia  tunc  apud  Ilispanos  Gorduba. 


Hildrudem,  et  Lothaidem,  duas  de  Faslrada  «lore, 
qnae  de  orienlalium  Franconim,  Germanoram  vide- 
licet,  genteeral ;  tertiam  de  concobina  (}uadam,  eu-> 
jus  nomen  modo  memori»  non  occurrit.  Defoneta 
Fastrada  Luidgardim  Alamannam  doxil,  de  qu*  ni- 
bil  iiberorum  tulil.  i 

^  Leutgardispulchra  vt raoo. Uior Caroli postrema» 
ol  dictum  est.  Ubi  et  quando  baec  nupserit  nemo  do- 
cet :  Turonis  defunclam  alfirmaul  omnes  anno  SOU 
Eius  porro  formam  et  raores  laodant  etiam  alii,  nl 
Aicuinas  de  Leuuis  Papas  adventu  ad  Carohim  re* 
gem  : 

Procedit  nmlta  eircom  coaiitaole  caiarva 
LuitgirdosCaroli  pttlcherrima  Domioe  conjux : 

et  poeu  Soioiiicas  de  ejas  obilo'  loqaens^ 

Morlbus  et  vit»  merito  bodabllls  omai, 
Coi  nomen  Luitgacdis  erat. 


519  THEODULFI  AURELIANENSIS  EPISG.  Si5 

Amiinae  banc  ornant,  bancque  monile  decet.         A  *  Sit  prxsto  et  Flaccus  noslrorum  gloria  valum^ 


Huic  fermginea  est,  apta  huic  quoque  lutea  vestis, 

Lacteolum  stropiam  haec  vehit,  illa  rubrum. 
Dulcibas  h»e  verbis  (^veat  regi,  altera  risu, 

Ista  patrem  gressu  mulceat,  illa  joco. 

Quod  si  forte  soror  fuerit  sancUssima  regis» 

Oscula  det  fratri  dulcia,  frater  ei. 
Taiia  sic  plaeido  moderetur  gaudia  vultu» 

Ut  sponsi  aetemi  gaudia  mente  gerat, 
£t  bene  scripturse  pandi  sihi  compita  poscat : 

Rex  illam  doceat,  quem  Deus  ipse  docct. 
^  Adveniant  proceres,  cilrcumstent  undique  laeti, 

Complere  studeat  munia  quisque  sua, 
•  Thyrsis  ad  obsequium  semper  sit  proroptus  herile  y 

Strenuus  et  velox  sit  pede,  corde,  mana, 
Pluraque  snscipiat  hinc  inde  precaniia  verba, 

Istaque  dissimulet,  audiat  illa  libens. 
Hunc  intrare  jubens,  hune  exspectare  parumper 

Censeat,  hunc  intus,  hunc  tamen  esse  foris. 
Rcgalique  throno  G^Ivus  hic  impiger  adstet, 

Cunclaque  pnidenter,  cuncta  verenter  agat. 
d  Adsit  prat^ul  ovans  animo  vultuque  benigno, 

Ora  beata  ferens,  et  pia  corda  gerens. 
Quem  sincera  fldes,  quem  tantus  culminis  ordo, 

PectuB  et  innocuum  rex  tibi,  Christe,  dicat. 
Stet  benedicturus  regis  potumque  cibumque, 

Sumere  quin  etiam  rex  velit,  ille  volet. 

•  Quod  ti  forte  $oror  sanetiisima.  Gisla  Deo  de- 
vota.  Eginhardus  in  Vita  GaroU :  c  Erat  ei  unica  so- 


Qui  potis  est  lyrico  malta  boare  pedie. 
Qaique  sophista  potens  est ,  quique  poeta  melodus, 

Quiqoe  potens  sensu,  quique  potens  opere  est. 
Et  pia  de  sanctis  Scripturis  dogmata  promat, 

Et  solvat  numeri  viitcla  favente  joco. 
Et  modo  sit  faciils,  modo  scrlipea  quaestio  Flacci, 

Nuocmundanam  artem,  nunc  redibens  superam, 
Solvere  de  muUis  rex  ipse  volentibus  unus 

Sit  bene  qni  possit  solvere  Flaccidiea. 
Yoce  valens,  sensuque  vigif,  sermone  politas, . 

f  Adsit  Ricuirus,  nobilis  arte,  fide. 
Qui  et  si  longinqua  fuerit  regione  rooratus , 

Non  manibas  vacuis  jam  tamen  inde  redit. 
Dulce  melos  canerem  tibi,  ni  absens,  dulcis  Homere^. 
^     Esses ;  sed  qaoniam  es,  hinc  mea  Husa  tacet. 
8  Non  Ercambaldi  solers  praesentia  desit, 

Ciyus  fidam  armat  bina  tabeUa  roanpm. 
Pendula  quae  lateri  manuum  cifo  membra  revisat,^ 

Verbaque  sascipiat,  quse  sine  voce  canat. 
Lentulus  intersit,  laturus  dulcia  poma. 

Poma  vehat  calathis ,  cordis  iu  arce  fidem. 
Cui  sunt  arguti  seusas,  alia  omuia  tarda,. 

Ocior  esto  prohus  Lentule  voce,  pedci 
Nardulus  huc  illuc  discurrat  perpete  gressu, 

Ut  formica  tuus  pes  redit  itqae  freqaens. 
Cajus  parva  domtis  habiutur  hospite  mogno, 

eadem  synodo,,  se  a  sede  apostolica ,  Adriano  ponti- 
fice,  licentiam  habuiss^,  ut  Angilramnum  archiepi- 


rop,  nomine  Gisla,  a  pueUaribus  annis  reliffios»  r.!*^?^""™ '?  ^i^lf?^^^*^.^*^**^^^  haberel  propier  utiU- 
conversationi  mancipata,  quam  similiter  ut  raatrem     ^^  ecclesiasticas.  Deprecatas 


magna  coluit  pietate :  quae  etiam  paucis  ante  obitum 
iliius  annis  in  eo  guo  conversata  est  monasterio  de- 
ces^t.  f  Hoc  est,  in  coenobio  S.  Mariae  Suessionensi. 
Hinc  Dei  sponsa  dicta  est  a  poeta, 

Quid  Gisla  egregii  sponsa  praepulchra  Tonanlis? 

Decennio  junior  erat  Garolo.  De  hac  enim  accipien- 
dom  puto  quod  est  in  vetere  chronico  757  :  Kaiivi'' 
ta$  Gtilarue,  De  eadem  quoque  affunt,  el  Gisilam  vo-. 
cant,  Paulas  papa  epist.  5,  ad  Pippinnm ,  et  Adria'- 
nus  epist.  4,  ad  Caroium. 

^  Adveniant  frocerei.  Palatii  proceres  partim  suis 
nominibus  designat,  partim  tralatitus,  more  inter 
Caroli  familiares  usiuto.  Sic  enim  apud  Alcuiuum 
rex  ipse  passim  David  appellaiur,  et  Homeri  nomen 
Ansilberto  affingitur  Dametae  Riculfo,  Macarii  Ric- 
bodo,  alia  aliis.  Quinet  Thyrsis  hoc  loco,  et  Len- 
tulos,  et  Menalcas,  et  pleraque  alia,  non  propria  «k 
sed  ascititia  sunr  nomina.  n  Sed  Tbeodulphus  ple-^ 
rosque  ex  officiis  quae  gerebant,  vel  ex  aliis  adjun^ 
clis  sic  depingit,  ntagnosci  facile  possent. 

«  Th^sis  ad  obseauium,  In  iisdem  Thyrsis  et  Me- 
nalcae  nominibus  ludit  etiam  Alcuinus  carm.  221 . 

Perpetoiim  yaleat  Ibyrsissimul  atque  Henalca, 
Etealldas  habeai  Flaccus  per  fercula  pulles. 

Qua  autemde  Tbyrsi  a  Theodulfo  dicuntur,  came- 
rarium  innuere  videntur;  quae  de  Menalca,  regiae 
mensae  prsepositum,  seu  maffislnim. 
^Adstt  prasul  ovans.  Hildeboldus  arAicapellanus ; 
ad  hunc  enim  spectabat  inter  caetera  regiae  mensie 
benedictio.  Successerat  autem  tn  hoc  olUcio  paucis 
ante  annis  Angilramno,  Metensium  episcopo,  Hilde- 
holdos  episcopus  Coloniensis.  Synodus  Francofor- 
diensis,  canone  56 :    c  Dixit  eliam  domnus  rex  in 

C)  YidesU  Alcttini  carmtna  »1,  m,  m 


est  eamdem  syuo- 
dum,  uteo.modo  sicut  Angilraiqjmm  habuerat,  ita 
eliam  Hildeboldum  habere  debuisset,  quia  de  eodtun 
sicut  et  de  Angilramno  apostolicam  licentiam  habe- 
bat.  Omnis  synodus  consensit,  et  placuit  eis  eum  in 
paiatio  esse  debere  propter  utilitatea.  ecclesiasii- 
cas.  i 

•  Sit  prwsto  et  Ftaceus.  Alcuinus,  de  qao  tterum 
poslea  sub  Albini  patris  nomine  jocatur.  jPoetam  sp 
Alcainas  quoque  ipse  vocat,  ut  carm.  itOl.  Angit- 
bertum  alloquens, 

Dnlcis  Homere,  precor^FIacci  memor  ^to  poetae. 
et  carm.  209 

Jusserat  Albinus  rates  bec  tecta  parare. 
Quod  vero  sophistam  quoque  appellai  Theodulfas,  sa- 
CRB  sophiae  peritum  ex  Alcuino.ipso  interpretari  U- 
cet,  qui  de  suo  in  Galiiam  adventu  sic  loquitiir 
carm.  211. 

Albians  Tenleas,peregrino  vatis  ab  orbe» 
Bis  qnem  direxlt  prsclara  Brllannia  terris, 
Sosrfpit  hunc  Caroius  hnjus  res  inclytos  orbis, 
Cum  pietate,  sacr»  sophi»  tnm  propier  ainorem. 
f  Adsit  RicMlfus,  Duo  hujus  nominis  insignes  erant 
ia  Caroli  palatio,  quorum  uterque  ipsius  testameuto 
snbscriblt  apud  Ei^inhardum  :  Riculfus  episcopos 
Moguntinus,  et  Riculfus  comes,  de  qno  hicpoiius 
agi  puto.  De  Homero  autem,  id  est,  de  Angilberto, 
suus  erit  postea  locus. 

»  Non  frcambaldi.  Elsi  nomen  non  efferret,  noU-. 
rium  tamen  et  commentariensem  tabellae  designa- 
rent.  Sed.Erchambaldi  summi  cancellarii  crebra  in 
annalibus  est  mentio.  Atque  hoc  illum  munere  per 
bos  annos  functum  ostendit.prxoeptum  Caroli  Masnl 
pro  ecclesia  Cenomanensi  anno  794  Aquisgrani  da- 
tum  subnotatumque  his  verbis ,  Genesius  ad  viceni 
Erchambaldi;  et  alterum  dc  ecclesia  S.  Carileplii 
cum  eadem  subscriptione  anno  798. 


3il 

Res  magna  et  parri  pectoris  antra  colit.  « 
Et  nouc  ilfe  libroa  Qperosus,  nunc  ferat  et  res, 

Spiculaque  ad  Scotli  nunc  paret  apla  necenK 
Coi  dum  Yita  comes  fuerit  haec  oscula  tradam » 

Trux  aurite  tibi  quse  dat  aselle  lupus. 
Anle  canis  Iqtores  alet ,  aut  lupus  improbns  agnos, 

Aut  timido  muri  musio  terga  dabit, 
Qoam  Geta  cnm  Scotto  pia  pacis  foedera  Jnngat, 

Qus  si  forte  velit  jungere,  ventus  er4t. 
Hic  poenasTe  dabit  fugietne  simillimos  Auslns 

Utque  sit  bic  aliud,  nil  nisi  Scottus  erit. 
Coi  si  littenilam  quae  est  ordine  tertia  toUas, 

Inque  secunda  suo  nomine  forte  sedet, 
Qox  sonat  in  coelo  prima,  et  quae  in  Scando  sccunda> 

Tertia  in  Asccnso,  quarta  in  AmiciUis^ 
Qoam  satis  offendil  pro  qua  te  liltera  Salvi. 

Utjtor,  baud  dubium  •  quod  sonat  hoc  et  erit» 
^  Stet  I^evita  decens  Fredegis  sociatus  Osolfo, 

Gnanis  uterqoe  artis,  doctus  uterque  bene. 
<  Nardus  et  Ercambald  si  co^jungantur  OsuIfOy 

Tres  mens»  poteruni  unius  esse  pede. 
Pingnior  blc  illo  est,  hic  est  quoque  tenuior  illo, 

Sed  mensora  dedit  altior  esse  pares. 
Pomifloa  solers  veniat  de  sede  Menalcas, 

Sodorem  abstergens  frontis  ab  arce  manu.     ' 
Quam  sappe  ingredicns  pistorom  sive  coquorum 

YaHatus  coneis  jus  synodale  gerit. 
Pnidenter  qui  cuncta  gerens,  epulasqoe  dapesque 

Rc^  honoratom  deferat  dnte  thronom. 
Adveniat  pincema  potens  Eppinus,  et  ipse 

Pakhraqoe  vasa  manu ,  vinaquo  grata  vehat.         ^ 
Jam  circomsedeant  regalia  prandia  jussi, 

Laetitlae  detor  munus  ab  axe  poli. 
Et  paier  Albinus  sedeat  pia  verba  daturus. 

Somptorusqoe  cibos  ore  manuque  libens. 
Aot  81,  Bacche,  toi,  aut  Gerealis  pocla  liqnoris 

Porgere  pnecipiat,  fors  et  utrumque  volet. 
Qoo  melius  doceat,  melius  soa  fisiola  cantet, 

Si  doctrinalis  pecloris  antra  rigeU 
£st  procul  poltes,  et  lactis  massa  coactit 

Sed  pigmentati  sis  prope  mensa  cibl. 
Participent  mensas  epolis,  et  dolcia  somant 

Pabnla,  vina  lubent  stansque  sedensqoe  simol. 
flis  bene  patratis,  roensis  dapibosque  rerootis, 

Pergat  hetitta  plebs  comitante  foras. 

•  Q»Mf  MM  hoc  et  erii.  Stolidos  videlicet.  Scof- 
los  enim,  si  e  litteraro  esiroas,  fit  sottus,  ouse  vox 
jam  toro  barduro  et  stolidum  significabat.  Carmioe 
3  hojos  libri  ad  Angllberturo,  Bic  Scottus  $ottus.  Quo 
genere  cavilli  appetituro  similiter  a  Carolo  Calvo  fe- 
mnt  Scottum  alteruro  Joannem  Erlgenam ,  sed  Eri- 
genam  acoto  responso  elusisse.  De  hoc  autero  Scolio 
sive  ScoteUo,  quero  iterum  postea  vexat,  fueritne  is 
Joannes  Scottus ,  quem  una  cum  Alcuino  in  Galliam 
venisse  traduut,  non  habeo  quod  aflirmem. 

^  Stet  levita  decens  Fredegis,  Exsiat  Alcuini  ad 
Frede^isum  huuc  Hbellus ,  in  quo  propositis  ab  eo 
de  Tnftitate  ouaestionibus  respondet.  Fuerat  enim 
ipsius  disdpuius,  ut  et  Osoifus.  Exstat  Fredegisi 
quoqoe  ipsius  diaconi  de  Nihilo  et  de  Tenebris  epi- 
stola  iioodum  edita,  cojus  hoc  est  exordiuro,  Omni- 
bu»  fidelibui  et  domra  nottri  $erem$dmi  principie  Ca^ 


CARHINA.  UB.  UI.  zn 

A  Hacqoe  intos  remanente ,  sonet  Theodidfica  M usa» 

Qu«  foveat  reges,  mulceat  et  proceres ; 
Audiat  hanc  forsan  membrosus  Wibodus  heros.» 

Concotiat  crassom  terqoe  qoaterqoe  eapot. 
£t  torvom  aspiciens  vultuque  et  voce  minetur« 

Absent^qoe  sois  me  obroat  ille  minis  : 
Quem  si  forte  vocet  pietas  gratissima  regis, 

Gresso  eat  obliquo  vel  titubante  genu. 
Et  sua  prsBcedat  tumefactus  peclora  venter, 

Etpede  Yulcanum,  voce  Jovem  referat. 
Uanc  ita  dum  fiunt,  dum  carmina  nostra  lcgnnHtr, 

Stet  Scottellus  ibi,  res  sine  lege  furens, 
Res  dira,  hostis  atrox ,  hebes  horror,  pestis  acerba, 

Litigiosa  lues ,  res  fera,  grande  nefas. 
Res  4era,  res  tuipis,  res  segnis,  resqoe  nefanda, 
B     Res  infesta  piis,  res  inimica  bonis. 
Et  manibos  corvis,  paolom  cervioe  reflexa, 

Non  racta  ad  stoliduro  brachia  pectus  eant. 
Anceps,  attonitus,  treroulus,  foribondus,  anhelus, 

Stet  levis  aore,  manu,  lumine,  mente,  pede, 
Et  celeri  motu  nunc  hos  nunc  compifmat  ilios, 

Nunc  gemiius  tantum,  nunc  fera  verba  sonet. 
Nunc  ad  lectorem,  nunc  se  convertat  ad  omnes 

Adstantes  proceres,  nil  ratione  gerens. 
Et  reprdiendendi  studio  feros  aestoet  hostis, 

Coi  sit  posse  procol.  jam  qoia  velle  prope  est. 
Pluriroa  qui  didicit,  nil  fixum,  nil  qooque  certunit 

Quae  tamen  ignorat,  omnia  nosce  putat. 
Non  ideo  didicit,  saplens  ut  possit  haberi, 

Sed  contendendi  ut  promptus  ad  arma  foret. 
C  Multa  scis  et  nuUa  sapis,  plura,  inscie,  nosti, 

Qoid  dioam  inde  magis?  non  sapis,  atque  sapis. 
Rex  sua  fuJcra  petat,  habeat  sua  mansio  quemque  : 

Rex  bene  laetus  eat,  plebs  bene  lata  meet. 
At  tu  posce  pio  reditum  mea  flstula  regi, 

Et  cunctis  veniam  quos  ciet  iste  locus  [F.,  jocut]* 
Qui  ne  quem  offendat,  placeat  dilectio  Christi, 

Omnia  quae  suflert,  cui  bona  cuncta  placent. 
Hac  ope  qui  vacuus,  qni  tanto  est  munere  nudas* 

Sit  licet  infensos,  est  mihi  cora  levis. 
Qoi  te  mondani  regni,  rex,  extoIiC  arce, 

Praemia  perpetui  det  nieliora  tibi. 
II. 

d  StJPER  SErULCRUM  ADRIAIfl  PAPiC. 

Aurea  funereuro  compleclit  littera  carroen, 

roli  in  $acro  eju$  palatio  con$i$tentibu$ ,  Fredegims 
diaconu$,  Aaitatam  diuti$$ime  a  quampluribu$  qwe^ 
$tionem  de  NihUo,  etc.  Abbatero  postea  fuisse  mona- 
sterii  S.  Martini,  et  cancellarium,  ex  variis  Ludovici 
Pii  diplomatibus  compertum  est. 

e  /fardu$,  Qui  supra  Nardulus  ob  brevem  stata* 
raro.  Alcuinus  carm.  256  : 

Janua  parva  qiiidein,  et  parTUS  babitalor  in  sde  est ; 
Non  spernas  Nardum,  lector,  in  corpore  parro. 
Nam  redolet  nardiis  splcato  grainine  miiliam, 
Me  lapis  egregium  poriai  Ubi  corfiore  parvo  : 
Parva  qul(J«m  res  esl  oculortim,  cerne,  pupilbi, 
8ed  rpgit  imperio  vivacis  corporls  ar.ins. 
Sic  re^ii  ipse  domum  totam  sibi  Nardulus  istam. 
Nardule,  mc  lector  pergens,  tu  parvule,  salve. 

*  Suner  $eputcmm  Adriani  papce,  Non  videtnr  t»> 
men  Aariani  sepulcro  impositum  hoc  carmen  fuisae» 


3V5  THEODULFI  AURELIANENSIS  EF1S(>. 

Yertift  ton&l  fultus  et  bcrymosa  color.  A 

Promere  qax  Garolum  eompeHil  amorqoe  dolorque 

Me  C0U8,  AMane  praewil  amate  nlmis. 
PontiAcom  Bpecimeii,  lox  plebis,  norma  salnfift, 

Vir  pie,  vir  sapiens,  Tir  venerande  satis. 
Mcnte  nileDs,  formaqae  decens,  sensafnie  renidens, 

Inclyto  amore  vigeos,  speqne  fideqtie  claens. 
Tu  decus  Eoclesi»,  fax  splendens  artiis  ei  «bia, 

Gharior  egregie  ta  miht  luce  Pater, 
Quem  cum  dira  dies  non  exhibilara  sequentom^ 

Eripttit  Tivis,  res  pataitqae  mihi, 
Protinus  agnori  Teteris  vestigia  iuctas, 
.  Morsqne  parentum  oculis  est  revoeata  meis. 
Taedia  Pippini  sensi  ▼enientia  morce, 

Beriradamque  dolor,  proh  dolor  1  iftte  refert. 
Camque  tai  aspectas,  smelissime  papa,  recoHor, 

Gorqne  oenlosque  meos  nil  nisi  loctas  babet. 
Miinera  grata  iibi  inoolumi  mitlenda  parabam, 

Tristia  nanc  mcesto  pectore  dona  paro. 
Marmora  pro  tunicis,  proqoe  a«ro  fld>ile  carmen, 

Qtts  geral  urna  capax  jam  taa  parra  domus. 
Quam  qtiis  ab  occasu  properans  vel  quisquis  abortu 

GoDspicis,  hic  manus  quod  venereris  babes. 
Sextts  uterqae,  senex,  javenis  puer,  advena,  chris, 

Quisquis  es,  Adriano  dic  sit  amoena  quies. 
Pnesulis  istius  semper  ta,  Roma,  memento, 

Qui  tibl  totor  opum,  mvros  et  arma  fuit. 
Tu  quoqae  successor  residens  in  sede  sacrata, 

Sis  memor  oro  hujos,  si  Deus  ipsc  tui. 
floic  prece  grala  quics  detur  Paulique  Petrique, 

Hunc  quoqae  ccelicolum  cancta  caterva  juvet. 
Ruic  lucem  concede  piam,  concede  qnietem, 

Rex  I>euB,.aique  operis  ta  miserere  tai. 
En  est  qood  fuerat  pulvis  de  pulvere  sumptos, 

Sed  putres  dneres  tu  reparare  vales. 
Credo  quod  hie  pulvis  transacta  morte  resurget, 

Nec  jam  post  tumalum  sic  moritarus  erit. 
IIos  apioes  qtticttoqae  tegis,  te  nosce  futanim 

Hoc  qood  bic  est,  omnis  hoe  caro  pefgit  Iter, 
Inde  tnam  mentem  venturis  casibas  optans 

Orata  et  precibos  sis  memor  hii|a8.  Ave. 


314 

in. 

»    AD    A?(GIlBERTf:M. 

Quiil  cycnt  faciant,  resonant  dam  taHa  corvi^ 

Et  tectis  strcpitant  carmina  mtrtta  melBT 
Nunc  fallax  simulat  hominis  rea  pica  loqaebin, 

Despiciens  volucres,  fercula  sacra  sedet. 
Psittacus  et  varias  imitalur  voce  camoenas, 

Gonimaculans  mosas,  ^  vatis  Homere,  taas. 
Mergultts  atque  niger  Ligeri  piscator  m  ondls 

Brigenses  silvas  nunc  habitare  solet. 
Et  pennis  pulchrum  sese  putat  esse  pavonem, 

Quse  landes  Lamuel  addidit  eccetuas. 
Vox  reor  a^qua  sonat,  fallit  sed  penna  colorenu 

Nec  varium  nitilat  hic  decus  in  specie. 
Nunc  monstrat  cucutus  vernalis  lumina  Phoebi, 
B     Ralbula  vox  resonat  gatture  rancisono. 
Nanc  plaviam  peodens  ramis  vocat  inqmri^a  comix« 

Se  fallax  vitas  jaclatbabere  novem. 
Vox  merobe  taceat,  qaatit  anser  plectra  paliistris« 

Yerliee  sabmerso  sordida  quaeqne  vorans. 
Veniaiis  sileat  dalces  acredula  cantus, 

NoctomoB  reboal  bubo  iniimca  sonos. 
Increpat  en  Itenim  vates  Maknsls  aseHnt, 

Insaetosqae  ciet  voce  radente  Bonos. 
Vertltar  et  snbito  stadia  in  conlraria  reram. 

Rldeal  Orpbeum  Tityras  aarisoottm. 
Orpheas  in  silvis  patridas  to  pasce  capellOB, 

Tityras  aalenses  delicfas  seqaitttr. 
David  in  arce  manet  paoeis  cum  forte  poeBii» 

Pieriam  sufflat  carmina  qosque  lobank 
C  In  primis  ratilat  Ftaectnai  Mlo  musas, 

Post  ali^e  pariter  organa  saera  boaiit. 
DeliaThreiciam  jam  pangit  polllce  chordaH^ 

FIoriboB  atqoe  oraat  lempora  saera  novis 
Vinnola  melliflttaB  rimatur  flstttla  MusaSt 

Gttttere  ter  qoiiMM  perBonat  ooee  lonoB. 
Flaccus  abit  senior  paoriB.oomilatiiB  ab  arlio, 

Dam  hix  plena  redil,  lunc  vedlt  ipse  < 
Ille  habet  aetatem,  pro  se  respomleat  Hle, 

Pro  se  proqno  saiB  verba  dabit  poeris. 
Attt  inflare  leves  oalanoB  mandaverit  iUiSv 


sed  alteram  ex  Garoli  qaoqne  persona  scriptum  ab 
Alcaino.  Qood  hodieque  Koaat  in  marmore  incisum 
videre  est ,  singulare  argumentum  regi»  benevolen- 
tiae  erga  pontificem,  c  prxcipuum,  ut  Eginhardus  te- 
stalur,  amicuro  suum ,  cnjus  nuntiato  sibi  obitu  sic 
llevir,  ac  si  fratrem  aut  charissimum  filium  ami- 
sisset.  > 

•  Ad  Angilbertum.  Abbatem  ,  Caroli  regis  secre- 
tariam  el  capeHse  mi^istram,  inter  familiares  praecl- 
pue  cbarum.  Abbatem  omnes  vocani^  et  ioter  abba- 
tes  tfui  Garoli  Magni  testamento  adtueront,  Angil« 
berti  qaooue  nomeo  ascriptum  est.  Abbas  autem 
fuit  S.  Richarii  Gentuleosis,  quod  monasterium  opi- 
bus  suis  renovavit,  ut  docent  Alcuini  carmina  116 
et  177.  Aariculariam  sive  secretariom  Garolus  ipse 
appellat  epistola  83  inter  Alcuinianas ,  et  epistola  84 
manuaUm^  quod  est  amanuensem.  Gapetiae  denique 
ministrum  Adrianus  papa  Garoli  capitulari  rcspon- 
«lens.quod  per  Angilberlum  acceperaL  Huju6pr«e- 
terea  in  annalibus  mtimorantnr  Romanae  duae  aliae  le- 
fationes.  Prior  anno  792  cum  Felicem  Urgellita- 
Buni  ad  Adrianam  eamdeoi  adduxil  at  bfleresim  ite- 


ram  ejorarel ;  altera  ^  Leonom  anno  796 ,  a«iaiido 
ei  ei  Hunico  thesauro  muiiera  obtulit^  ott»  AJrtOM* 

nisi  obiisset,  fuerant  destinatav  de  quibos  in  sope- 
l^  riori  cpilaphio, 

HHOora  graU  tiU  loootiBi  nittooda  | 


i>  Tatii  Bomere.  Jam  monui  Angilbertum  jocu- 
lari  nomine  Homeram  vocitatum.  luqtto  Carolus 
rex,  cum  ad  eum  de  profectione  ad  Leonem  scribe- 
rei,  episiolae  titolum  fecit,  Bomero  auricolario^  ean»- 
demque  bis  verbis  conclusit,  Vade  revenunu  ewn  aa- 
luUj  Bomeriane  puer,  Sic  et  Alcuinus,  tum  In  efii- 
stolis,  tum  in  carminibus  sa^pissime,  scd  (aoete  in 

f^rimis,  et  elegaoter  1n  epistola  92  in  Ovidiano  versu 
udens, 

Si  nihit  attolerlSy  ibts,  Homere,  foras. 

Refertnm  est  totum  boe  TheodnlA  carmen  ejosuMidl 
nominom  mutationibus,  quae  ab  iis  IbrUaBe  q«i  au- 
diebant  inteltigl  polerasit,  nonc  inextricobiies  vi- 

denhir. 


Si5  CARMINA.  LIB 

Yertice  Sileiii  aot  terta  ligare  senis. 
Ras  pavcas  Oavid  oeniit  psaliiHSla  eamo&nas, 

Regales  ialer  jaai  resoiiaiis  epiilas. 
Subjvcteot  paiMM  lnter  qaeqive  Mda  lela 

Delia  feminees  Virgtliaiia  pe^. 
Beselel  at^oa  Lopnm  aolNCa  roapexH  Inertem, 

QoaproptertacBit  saa>via  vei^a  fimens. 
Dum  Lopus  anfogiet,  redil  in  ipi«ooi>dia  sensas, 

Carminibas  complet  flamina,  rura,  domos. 
Ct  qaeciiflfan  die  cresoont  In  vertiee  tliyrsi 
Jam  ratihB  criiies»  tonc  canet  Ipse  quoqoe. 
Dom  Lupus  in  scrinis  qomff  t  sna  carmina  caimsv 

Inveniet  fersao  ni  Mani  tmc  reaonal. 
Lucius  ipse  brevi  depingit  cannina  netos, 

Taiia  nec  eorTBS  discere  Csrte  valet. 
Scoitulus  accinctoaciadin  ie  speetal  acute, 

Perfofel  «t  peekia,  GpnNlniano,  lunm. 
Non  timet  bte  corvoa,  Tolucri  nec  pareerel  nUi, 

Si  roodo  Dammlam  sperat  abesse  procnl. 
Non  pius  est  Seollos  noaler  DaHMSla  poela, 
Vertitur  in  IucIwb  ludns  ab  orc  proeax. 
Atumen  arma  minans  Scotlns  jam  praelia  tenut ; 

Getuiom4Me  eapnl  enie  ferire  volens. 
Ilic  Scottus  aoUiis  eotbm  tnnomen  babebli, 
^  Guttere  gentiliipum  clamai  et  ipse  cavo. 
Carniine  versiQco  ftimoso  et  diatkfaon  orey 

Uoc  cecioU  nobis  ecce  Uenaka  Buo. 
Exanimis  vivum  risii  percossil  kilqao, 

Sed  taiaen  haec  piieris  pnelia  proflciant 
Tres  poeri  circom  Danieiis  £ercoHi  gandenl, 

Qui  svporanjlflammasnnbilltaievflde. 
Nunc  Job  immm  nomero  fulgescit  honoris, 

Psalteriumqna  ocolfs  fuigei  amore  piis. 
In  medio  David  sceptn)  regit  mnpia,  largaa 

Disponens  epalas  ordioe  pacifico. 
Et  pius  Aaron  benedicit  cuncta  per  aolamt 
SaDCtiflcans  verbis  fercpia  cuncta  sacris. 
Et  Nemiaa,  Solymam  qni  jana  revnvaveral  mbem, 

Bacchipotens  calvas  dulda  vlna  feret. 
Qui  locos  est  corvo  baec  Uiter  cimvivia  nigr»? 

Iq  silvis  maneat  ioier  ct  ipse  lupne. 
Ni  tameo  Elias  d^i|^t  crimina  corvi* 

Ck>nvocet  ^tqoe  itenim  ad  fercola  sacin  aibi* 
nispani  potus  Hardberd  aarvaior  avanm, 

Armatas  Gerere  iQtus  iii  «4e  aoa. 
Ei  calidum  sceptro  veraat  cafiaffe  eulinls, 

Ut  bibat  boc  geliduni,  qnod  movet  hii^  calidum 
[;ra€iilus  et  Putifar  invlsus  forte  puellis» 

Araiatu^  frusijra  pi:»iia  nuUa  gerena. 
Hiiem  seoii  fariler  Bagao  eomitanlar  et  iCgens  f 

Kx  iribiis  bis  truncls  non  eril  unus  homo. 
3i  reor  in  cameris  non  annl  jam  sponle  fideles : 


UL 


320 


A     S«va  manus  medlci  cogit  babere  fldem. 
Filius  et  viduae  Uiram  bene  construit  aedem 

Altitbrono  Christi  auxilietur  opus. 
Hos  inter  Nembroth  gigas  venabula  quassat, 

Qui  ielis  corvum  fronte  ferire  parat.    ' 
Et  mare  velivolom  turbans  Polyphemius  ingens» 

Mergulus  ut  neqoeat  eflogere  aot  pelago, 
Hi  doo  disparHes  membris,  sed  mente  minaces» 

Ille  pedes  corvi  franget,  et  iste  caput. 
Pygmalet  tantum  cupientes  qdserere  pacem, 

Propter  bella  groum  Corvule  nigre  tibi, 
Haec  tibi  safllciant  venienti,  trispeda  tantum 

Verbis  sufliciant  hiems,  sitis,  atque  fames. 
Nos  nostros  nobis  nostra  teneamus  in  aula 

Trispedicos  fratres,  sit  libi  turba  brevis. 
B  Uos  tantum  teneas  acerrime  Corvnle  versus : 

Saepius  atqne  legens  pectore  conde  tuo. 
Doui  veniet  Flaccas  pueris  comitatus  et  odis: 

Tunc  sperare  licet  jam  potiora  tibi. 
Tdnc  tlbi  tot  salve,  quot  snnt  in  vertice  erines 

Albentes,  sie  ta,  Corviniane,  vale. 
IV. 

*  AD  GISLAM. 

Gisla,  favente  Deo,  venerabile  soscipe  donum, 

Qood  llbi  TeudulftB  dat  pater  ecce  iuus. 
Nam  tibi  Psalterium  praeeepi  scribier  islud, 

Argento  atqoe  auro  qnod  radiare  vides. 
Quo  prior  Hebraeo  concordat  pagina  vero, 

Ediiio  ol  prisca  est  moz  habet  inde  sequens 
^  Quas  bene  Hieron  jmus  hanc  transrert,  corrigit  illam 
^     Sensibus  egregiis  utraque,  crede,  micat. 
Assidoa  quod  tn  et  studiosa,  mente  frequenla, 

Sensibus  atqne  <jus  strenua  subde  tuos. 
Orgaoom  boc  in  gremio,  modulamina  mente  teneto» 

Hoc  pleeiro,  b»  sistris  sit  taa  plena  manus. 
ffoe  le  dulce  melos  reoreet,  haec  tympana  plecte, 

Haec  sonet  harpa  tibi,  perstrepat  ista  lyra. 
Hoc  modo  cantando,  modo  pertractando  recurre, 

Quo  mage  divinus  hinc  tibi  erescat  aroor. 
Assidiie  si  ores,  tibl  sit  si  lectio  crebra, 

Ipsa  Deo  loqaeris,  et  Deus  ipse  tibi. 
8il  tibi  larga  manos,  mores  compti,  actio  prudens, 

Unde  creatori  rite  pfacere  queas. 
Sitlanee  stodlom,  iH  cura  domestica  semper, 

Mens  tua  q«o  famulos  mulceat,  atque  vlrum, 
^  Actibus  in  cunetis  teneat  discretio  regnum, 

Hac  omare  libens,  hac  duce  vita  manet. 
Sperne  mala,  sectare  boaBm»  gere  eoncta  decBnter, 

EITerat  ot  prorsns  te  generosa  salus, 
Casia  vige  coiyux  longum  cum  coi^uge  <mU>» 

Et  vos  effectus  laeUficet  sobolis. 
Suaveqoe,  Gisla,  tuo  felieiter  <  ntere  rico. 


•  A4  Cislamn  Filiam  auamt  ui  mox  indicai, 
Quod  Libi  TliendvlAis  4si  patisr  ecee  taoa. 
HilM  nimirum  (siclos  ante  saseeptam  episeepatam. 

1*  Qtm0  b€ne  Kufomfnuu.  Duo  circa  Psaiteriom 
treeBftileral  liieroBymas :  priseam  Jnxia  septi^aginta 
«aiinbBJQQ  vevsioBam  cmendarat,  et  novam  alteram 
jxta  HdiraicBm  prMvdenH.  Utrinsqne  operis  sui 
leiiiiiili  aub  flnem  librl  i  adwsM  Rufinom :  i  Psal- 


terium  quoqBe,  qood  eerle  emendatissimaffl  Joxta 
Septua|;mta  interpretes  nostro  labore  dndum  Roma 
suscepit,  rursum  juxta  Hebraicuro  vertens  praefd- 
iione  miiiilvi.  r  Uiminqoe  TbeodolAis  Ib  hee  suo  co- 
dine  coiyHoetom  signiflcat. 

•  Vtere  rke.  Sic  legendum  ex  manoscnpto,  non 
efieo.  GisIaB  enim  inariium  inquit  fuisse  Suavaricum^ 
cojas  nomen  meiri  caosa  dividii.  Quare  sBavegar, 


3S7 


Gamque  illo  felix  dante  senesce  Deo. 
SUis  aTi  et  proaTi,  pelat  ut  vos  turba  nepotnm: 

Det  donum  hoc  Tobis  qui  dedit  hoc  patribus. 
Spes,  decus,  ordo»  fides,  pieUs,  concordia,  virtus, 

Graiia,  paxque  Dei  sint  tibi  semper.  Ate. 
V, 

»  AD  «EGINAII. 

0  regina  potens,  o  magni  gloria  regis, 

0  populi,  0  cleri  luxque  decusque  vigens, 
Te  Pater  altithronus  longum  conservet  in  xvum. 

Et  prosis  populis  Ecclesiaique  Dei. 
Tu  lux  et  spendor,  tu  regni  insigne  decusque, 

Tuque  decore  cluis  cum  j»ietatis  Qpe. 
Et  sociata  pio  et  meriti  data  munere  rcgi, 

Quem  Deus  exaltat,  cui  bona  cuncta  parat. 
Ejus  in  auxilium  lu  nocte  dieque  laboras, 

Illius  et  semper  nomen  ad  alta  levas. 
Gorpore  pulchra  manes,  mente  es  sed  pulchrior  ipsa, 

In  dubio  est  hinc  sis  prorsus  an  inde  prior. 
Pulchra  es  verborum  sensu,  sed  pulchrior  acUi: 

Tu  tamen  esvictrix  sola  in  utroque  tui. 
Qui  bona  veUe  tibi  concessit  tanta  crealor, 

Perficere  hic  donet,  te  et  sine  fine  juvet. 
Balsameum  regina  mihi  transmitte  liquorem, 

Quo  bene  per  populos  chrismatis  unguem  eat« 
Inde  seges  crescet  tibimet  meroedis  opimae, 

Ghristicoium  nomen  cum  dabit  unguem  Jdem. 
Det  tibi  Gimctipotens  vitam  et  pia  dona  saluti», 

Utque  memor  nostri  sis  sine  flne.  Vale. 
VI. 

AD  REGEII. 

Rex  benedicte,  vale,  valeas  per  tempora  longa, 

Detque  tibi  summus  prospera  cuncta  bonus. 
Nam  tua  prosperitas  decus  est  et  gloria  plebiii 

Chrisiicolae,  cui  tu  tutor  es  atque  pater. 
Tutor  opum  es,  vindex  scelerum,  iargitor  hooonim, 

Quaeque  facis  fiuut  haec  moderante  Deo. 
Arma  es  pontificum,  spes  et  defensio  cleri, 

Per  te  pontifices  jura  sacrata  tenent. 
Mentior,  «  expertus  si  non  Leo  praesul  id  ipse  est, 

Quod  recinet  modulo  fistula  nostra  brevi. 
Quem  male  dejecit  sua  gens  urbe  atque  cathedra » 

Quem  letho  potius  qiiam  tibi,  vita,  parat. 
Qiiem  bene  suscepit  tua,  rex,  miseratio  demens , 

Solatur,  mulcet,  perfovet,  omat,  alit. 
Quem  furibunda  manus  spoliavit  lumine,  lingua , 

GUla^  fHojetictter  utere  rico^  per  tmesim  dictum  est, 
ut  apad  Virgiltom,  septem  $ubjecta  triom.  Fuerat 
auiem  apud  Aurelianos  non  ante  plurimos  annos 
Suavaricus  alter  episcopus,  quocum  ut  nomine  ixa  et 
^enere  conjonctum  hunc  fuisse  verisimilis  est  con- 
jectura. 

a  Ad  reginam.  Luitgardim,  de  qua  jam  dictum  est. 
Ab  hac  balsamum  petit,  unde  flat  chrisma  quod  no- 
men  dat  Ghristianis.  Hoc  enim  est  qaod  ait, 

Christicolum  Domeo  com  dabit  ungaen  ideffl. 

Suscepto  enim  chrismate  christi  sant,  id  est,  uncti. 
Qtio  ailudens  Gypriauus  epist.  70  :  t  Ungi  quoque, 
ait,  necesse  est  eum  <]ui  baptizatos  sit ,  ot  aecepto 
chrismate,  id  est  unctione,  esse  unctus  Dei,  et  ha* 
bere  iu  se  gratiam  Ghristi  possit.  » 


THEODl^LFI  AURELIANENSIS  EPISC  "m 

A     Yestibus  et  wcris,  ordimbusque  pKs. 
Reddidit  haec  Petrus,  quae  Judas  abstolil  ater « 

Hic  qui  confessor,  proditor  ille  Dei  esL 
Seditiosa  cohors  Judam  est  hac  parte  aoeaCa» 

llle  necem  Domini,  praesalis  isla  volens. 
Reddita  namque  negat,  negat  h»c  abkila  fiutse^ 

Haec  auferre  tamen  se  voluisse  caak. 
Heddila  suot,  nMnim  est,  miram  «sl  auferre  ne- 

[qoisse , 

Est  tamen  in  dubio  hinc  mirer  an  inde  magis. 
Nam  salvare  Petras  cum  posset  in  orte  Qoirina^ 

Hostibus  ex  atris  insidiisque  feris, 
Hoc  tibi  salvandum,  rex  cleroentissime,  misiCv 

Teqoe  sua  voluil  ftmgier  iUe  vice. 
Per  se  reddit  ei  membronim  damna  paTenda, 
B     Et  per  le  sedis  officiique  decus. 
Goeli  habet  hic  claves,  proprias  le  jossil  btbere,    ' 

Ttt  regis  Ecclesiae ,  nam  regil  ille  poii 
Tu  regis  ejus  opes,  clerum  populumqoe  gobennlv 

Hic  te  ccelicolas  ducel  ad  nsqoe  choros. 
Ergo  sede  tuta  saoate  in  sedesacerdos, 

Et  regi  a  Domino  posce  libenler  opeok 
Ut  det  ei  Ghristus  vitam,  Iribuatqoe  salnleili , 

lllius  et  regnum  semper  ad  alta  levet. 
Te  pater  akithronus  rex  salvel  tempore  loogo , 

Et  tibi  del  vitam  sive  salutis  opem. 
Pro  vobis  sancti  Dominom  orentque  petantque , 

Quorum  aninias  ccelum,  corpora  lerra  teneL 
Te  plebs«  te  derus  siliunl  in  partibos  istts 

Gemere,  sim  voii  compos  el  ipse  mei. 
^'  Atque  utinam  Dominus  te  istasdeducal  ad  arces  • 

Et  videat  dominum  urbs  Aureliana  suum. 
Sit  tibi  viUv  salus,  pietas,  benedictio  Ghrisli, 

Rexpie,  rex  sapiens,  rex  satis  apte  Deo. 

vn. 

QUiE  8INT  DICBm>A  AVICO  CDII  CONSPICIT  BONA 
▲MICl. 

Comqne  toas  coospectal  opes  libi  dolcis  amicos , 
Verba  b»c  lo  laeto  laetus  et  ipse  dabis  : 

Haec  booa  quae  cemis  libi  sint  commonia  mecum  ; 
Qui  bonus  est,  boram  hic  quoque  compos  eriu 

Nec  dare  te  pigeat,  dare  res  roihi  credito  pulchra  est : 
Nil  dansnil  capies,  si  dabis  ipse  feres. 

Plena  falce  metel  qui  grandia  semina  sevit : 
j^     Sic  dominum  cultos  iaeliflcabit  ager. 


Gumque  vides  aliqoem  facie  oon  nomine  notum , 

i>  Expertu$  e$t  Leo  pnetul,  Quippe  qui  a  Romanis 
sede  sua  dejectus ,  cum  ad  Garolum  regem  eonfo- 
gisset,  in  sedem  soam  ab  illo  reslitulus  est  Dejedos 
esi  anuo  799,  sequenti  restitulus.  Oeoloram  llh  era- 
loram  linguaeque  amputatae  meminit  eiiam  Eginhar- 
dus  in  Annalibus,  et  Poeta  Saxonicus  aliique.  Alcoi- 
nus  vero  de  re  certior  a  Garolo  factus,  in  haec  illi 
verba,  quae  Tbeodulflcis  consonant,  respondil  episl. 
il :  c  Ecce  in  te  solo  tola  salus  Ecclesiaram  Christi 
indinata  recombiL  Tu  vindex  sceleram,  tu  rector 
errantium,  tu  consolatio  rooerentium,  lu  exallatio 
bonoram.  Nonne  Romana  insede,  obi  reyglD  ma- 
xime  pietaiis  quondam  daraerai,  ibi  extrema  im» 
pietatis  exempla  emerserool?  Ipsi  eordibos  suis 
exaai  excaecaverant  capul  proDriom.  »  Eodemqoe 
etiam  pertioent  seqoentes  epistoue  i%  el  13. 


3» 


CARIIINA.  LIB.  III. 


3S0 


B 


Kc  sl  iD  tttroque  iiene  sU  tibl  uolus,  ams. 
Necdare  te  pigeai  pia  verba,  aul  oscula  grala  : 

Ihimqoe  laeis,  esran  ooDiinis  ^iis  habe. 
Ui  solet,  id  Tocitante  alio  fors  nosse  Talebis, 

Am  casu  sese  nominat  ipse  aliquo. 
Si  latet,  est  enror,  pudor  at  si  Toce  requiras , 

Si  discas  daro,  error  et  podor  omnis  abest. 
Qui  tibi  se  notum  pulat,  autfors  exslitit  oiim, 

Ni  proprio  ?ocitas  nomiBe,  tristis  erit. 
^omina  seii  aores  docturus  discito  plebis  : 

DDniqpie  doces,  proprio  nomine  quemque  Toca » 
Cnm  magDis  raagDus,  cnm  parvis  parvulus  esto , 

Onmibus  ut  factum  se  quoque  Paultts  ait. 
Actibus  est  etiam  in  multis  modos  iste  tenendos, 

Nos  qu»dam  ut  lateant,  publica  plura  fluut. 

»E  VULPECULA    IHVOLAKTB  0ALLI1«AII. 

Est  locos,  «hunc  vocitant  Carroph  eognomine  Galli, 

Quopatet  electis  aulica  porta  poli. 
Qoo  Salvatoris  sob  nomine  praenitel  aula, 

Qoove  monasterii  clauslra  decora  roanent. 
Eiiitet  hic  rutilo  sanctorum  pignore  fretos , 

Vivil  et  eiimie  turba  fidclis  ibi. 
Deniqoe  Rolharius  [liotgarius]  comes  ingens,  incly- 

[tusheros, 
Gonjuge  com  Eufrasia  condidit  istud  opus. 
Hoc  fulvo  argento,  gemmisciue  exomat,  et  auro, 

Affluit  et  libris,  vestibus  alqne  sacris. 
Pracdia,  prata,  domos,  silvas,  vineu,  colonos , 
Et  peeora,  et  pecudes,  et  booa  quseque  dedit. 
Largis  dira  qoibus  manibus  pellatur  egestas , 

iEthereo  fructus  suscipiente  penu. 
Ut  Dens  bonc  sumrous  peccamine  purget  ab  omni , 

CQclicolisc(ne  pius  jungat  in  arce  choris. 
rariifous  ex  alris  sludet  bunc  defendere  Chrislus, 
Qiiero  propruim  ad  cuJlum  consecret  ipse  locuni. 
Sueveral  infestis  vuipis  captare  rapinis 

Qu;eque  paranda  forent  quis  alimenta  viris 
Et  quae  mille  trahcns  pennas  expansa  colores 

Gigoit,  versuta  liaec  quoquc  fauce  vorat. 
Nescia  tunc  mansit  roonacborum  digna  catcrva , 

QiuB  ferret  pesiis  talia  damna  sibi. 
Protinus  aiigeram  rapuil  peliacia  vulpis 

Gallinam,  hinc  patuit  fraudis  operta  via. 
Barbara  praedatrix  pariter  cum  pondere  pncd» 

SUpitis  iD  parte  sponte  pependit  hebes. 
Sponte  pepeodit  bebes,  cunclis  viduata  meandris , 

Fraudibiis  et  variis  undique  Gnis  erat. 
Alitb  illa  caput  recavo  consumpseratore, 
Mansere  intacta  caetera  membra  simul. 
Arbore  namque  minor,  virgis  erat  altior  alnus, 

Artificis  qua  tu  pes  retioendus  eras, 
Altius  ul  possit  pcFlingere  dextra  levautis 
Sasa  quibus  paries  surgat  ad  al(a  celer. 


•  Hunc  vocitani  Carroph.  Locuscsl  in  dioecesi  PicU- 
vica«  ubi  conditum  est,  de  quo  hic  sermo,  S.  Salva- 
lorift  monasterlum,  quod  Carroncum  Fulbertus  epist. 
117  Uonasterium  Carroflnii  dicitur,  si  roendum  non 
eat,  in  Constituto  Aquensi  de  Monasteriis  quo:  milt- 

PiTBOL.  CV. 


A  llac  pendebat  atrox  prsedatrix,  pestiset  inde 

IIuc  illuc  torsit  cdta  caputque  tremens. 
His  visis,  gaudet  monachonim  turba  fidelis , 

Adiniranda  videns  signa  favente  Deo. 
Fur  procul  atque  procul  hinc  omnis  abesto  prolane, 

Daemonis  error  abi,  angelus  alme  veni. 
Invidtae  pressis  habitet  ooncordia  telis, 

Inqne  isto  regnet  spesque  fidesque  loco. 
Prospera  qusque  Deus  tribuens  adversa  repelbt , 

Pascantur  mentes  neclare,  Christe,  tuo. 

IX. 

DE  QDODAM   MILITE  ,   QU1   PERDITtJM   EQUUU    IMGRMO 
REPBRIT. 

i>  Sxpe  dat  ingenium  quod  vis  conferre  uegabat, 

Compos  et  arte  est  qui  viribus  impos  erat , 
Ereptum  furio  castrensi  in  turbine  quidam 

Accipe  qua  miles  arle  rccepit  equum. 
Orbus  eqao  fit  praM»),  cielquc  ad  compila  voce , 

Quisquis  babet  nostrum  reddere  cerlet  equum. 
Sin  alias,  lanta  faciam  ratione  coactus, 

Quod  nosler  Roma  fecit  in  urbe  pater. 
Res  movet  baec  omnes,  et  cquum  fur  sivit  abiri^ 

Dum  sua  vel  popuU  damna  pavenda  timcl. 
Hunc  berus  ut  reperit,  gaudcl,  potiiurque  rc|»crto, 

Gratanturque  illi  quis  metus  ante  fuit. 
Indc  rogant  quid  equo  fuerat  facturus  adempio, 

Vel  quid  in  urbc  suus  egcrit  ante  pater. 
Sellae,  ait,  adjunclis  collo  revehendo  lupalis 

Sarcinulisque  aliis,  ibat  onustus  inops. 
Nil  quod  pungst  habens,  calcarla  calce  reportans, 

Olim  eques,  inde  redil  ad  sua  tecta  pcdes. 
Hunc  imitatus  ego  fecissem  talia  tristis, 

Ni  forct  isie  mibi,  crede,  repertus  equus. 


QUOD  POTESTAS   IIIPATIENS  COMSORTIS  SIT. 

Fabula  Geryonem  tnplicem  regnasse  canit,  quod 

Unum  cor  potuit  fratribus  esse  tribiis. 
Pagina  veridico  recinit  sermone  beata, 

Figmenta  exsuperans  omnia  lege  pia, 
Terrea  germanos  ob  regni  culinina  regcs 

Crudeli  quosdam  fraude  dedisse  iieci 
Omnibtts  hoc  votis,  omni  est  hoc  arle  cavendvm. 

Ne  nostro  io  saclo  tale  qoid  esse  queat. 
Gentibus  uuus  erat  pridem  ferme  omnibas  usds, 
X)     Unus  ut  e  fralrum  oorpore  sc^ra  gerat, 
Cxtera  nitatur  magni  pars  esse  scnatos, 

Ut  regni  soUdus  continuetur  apex. 
Assyriis»  Phariis,  Hebrasis  mos  foit  iste, 

Genti  et  Achaemeniis  quae  fuit  ante  loc^ 
Norem  buDC  Parlhus  babei,  htuic  Attieas,  atque 

[Qiiirites, 

Decolmr  hunc  Indus,  honc  Agareniis  habet. 
Mos  fuit  isle  Getis,  Hunis,  Maurisque  nigellfs, 

Et  roor  iEthiopas  mos  habel  Hle  iietro^. 

tiam  vcl  dona  debent,  aut  non  debenU 

*>  Swpe  dat  ingenium,  Ediderat  Inter  vctera  poeuia- 
ta  boc  epigramma  Pelrus  Piihoeus,  sed  slne  anctoris 
nomine,  ac  mutilum  quatuor  versibus,  quos  e%  co- 
dice  noslro  siipplevimus. 

11 


:SZ\  THEODyLFI  AUffELUNENSrS  EPfSC. 

Thraclboset  Phrygibos,  Ubi  seu  Lacedscniona  tellns,  A  Impius  aniiqnam  gladius  consomeret  urfoero, 


55« 


Gens  si  (Hia  aut  moioferl  scelitra,  vel  ante  tnlit. 
XL 
IX  riio?(Tc  Dosres. 
Qni  liomam  Roma  TuromHn  Tmroiioive  calerva» 

Ire  redire  cupis  scandere,  eeniet  vide. 
Hinc  suta  speciabis,  vkes^  el  claustra  fcrarun, 
Finmina,  prata,  vias,  poimferun^  nemiM. 
IIjcc  dum  conspicies,  dum  phirima  grata  videbis^ 
Auctorisiiorum  sis  memor  ipse  Dci. 
XH. 

ITISUBRARIDII. 

Moi  taincn  imbclles  petit  inde  profectio  nostra 
Lemovices,  popolos  omnes  servire  paraios. 
Ilorum  opolenta  fuit  nobis  urbs  hospita,  doncc 
IJsibus  humanls  novies  sol  astra  fugaret. 
Auredusque  exspectanti  se  jungeret  ala^. 
Iliie  abbatom,  cleri  seu  e^era  lurba 
Nos  bene  deiicits  crebra  bonttate  ref)^cit. 
('.um  mulU)  in  iiostros  plebes  inadefaGia  Ly»o 
ItMTuit,  et  nostri  sese  defendere  certdnt. 

•  Pemcoidta  teHu$.  Petrocorica.  Neque  hic  solum 
ho€  modo  tnterpolatum  id  nomen  occurrit.  Nam 
idem  ipsnm  in  antiqais  etiam  exemplaribus  Paulini» 


Me  miseram,  et  nobis  atrox  jactura  vonlrei, 
Ni  foret  Ephraim,  seo  Manciopresbyteriret, 
Quo  prohibente  furur  cessavit  mortts  utrinque. 
Sagmatibus  tandem  hls  qn»  postolat  usus  onnslift, 
Nos  biiic  digressos  cepit  «  Petrlcordia  tdlus. 
Inde  tuas  refluas  petimns  Dordonia  ripas. 
Vii  ubi  deflexis  elemenli  roole  fluentis, 
Ulteriora  jubis  patuernnt  littora  eqninis. 
Quos  ter  fiomineis  celeres  injecimns  iiiriis« 
Vocibns  tnslantes,  hpijura  sen  jactibos  ipsts, 
Ter  tamen  fnvalidos  fluviali  pondere  jactos, 
Per  vacia,  per  ropes,  per  saltus,  pcrque  cavemas, 
Sollicita  invcnit  qucerentum  tofbo  tremenles. 
Hos  trepidare  reor  monstrum  miserabile,  IHtos 
B  Fecerat  ulterius,  terrasque  pavere  jacentes. 
Pallida  namqoe  Amies  nommonim  forte  redundans, 
Qose  Popoiana  tvas  vastabat  Galiia  terras. 
Hxc  post,  undivagos  cymbis  trajecimos  amoes. 
Gornipedes  udis  trahimos  nectendo  ca|Hstris, 
Obvia  sese  uUro  noslris  aspectibos  ofl^rt. 

qoi  libros  vi  carminum  de  S.  Marlini  Viu  scripsil,  In 
operis  tltulo  adfixom,  aoctoris  nos  patriam  docuic. 


LIBER  QUARTUS, 


L  C 

N  LIBftlS  QOOS  LESBBE.  SOLKBAMy 

Et  qttaliter  fabulw  poslamm  a  pkihwpkli  m^atce 
pertractetUur» 

Namque  ego  soetus  eram  hos  libros  legisse  frequen- 

[tcr, 

Exslitit  Ule  mihi  nocte  4teqoe  labor. 
S;rpe  et  Gregorium,  Aogastinum  periego  scepe, 

£t  dicla  Hilarii,  seo  tva,  papa  Leo. 
Ilicronymum,  Ambrosium,  isidMiim,fulvo  ore  Joan- 

[nem, 

Inclyte  sco  martyr  le,  Gypriaoe  Paler. 
Sive  atios  quonmi  describere  nomina  loiigvm  est. 

Quos  bcne  doctrin»  vexit  ad  alca  deeos. 
Legiiiiiis  el  crdiro  gentilia  scripta  sophorom, 

Rebos  qni  tn  variis  eminnere  satis.  D 

Gura  decens  patnim  ncc  eret  posMma  pioram, 

Quonim  sunt  subter  nomina  seripta  vide. 
•  Sedulius,  Rolihis,  Paalinos,  Arator,  Avitos, 

Et  FortwMliis,  tw|oe  invenoe  loaans. 
Oiversoqne  potens  prudenter  promere  plora 

lietror  0  Pnidenti,  noster  et  ipse  parens. 
Et  modo  Fon^im,  raodo  te,  Donate,  leg^bam. 

Et  modo  VirgiliiMn,  le  Diodo,  Naso  kMfoax. 
In  qnorum  4ieii8  qaaaqoam  sint  frinrfa  matta, 

Pliirima  sob  falso  tegmine  vera  latent 
Falsa  poctarum  stylos  aflert,  vera  sophorom, 

•  ^UMni^,  RuiUue*  Quem  Rutllnm  poetam  in- 
Idligat  dieere  non  habeo,  prster  Rutilium  Numatia- 
num.  Sed  mlrum  sit  inter  poetas  Cbristianos  numc- 


Falsa  horum  m  verum  vertere  «epe  sofenc. 
Sic  Proteus  verum,  sic  jostom  Virgo  repingit, 

Virlutem  Alcides ,  fortaqoe  Gacus  inops. 
Verom  ot  Cftllatar,  mendacla  mille  palescunl» 

Finuiter  hoc  stricto  pristina  forma  rodit. 
Virginis  in  morem  vis  jusii  itlsesa  renidet, 

Qoam  neqoit  injosti  eommacolare  loes. 
Gressibus  it  fuiium  fallentera  insania  versis, 

Ore  voinunt  fumum  probra  negando  tetrunu 
Vis  sed  eos  menlis  retegit,  premiique,  quatitqtie, 

Nequitia  iliorum  sic  manifesta  patr L 
Fingitur  alatus,  nudu^,  puer  esse  Gupido, 

Ferre  arcum  et  pharelram,  toxica,  tela,  facem. 
Quod  levis,  aialns,  quod  aperto  est  crlminc,  midusv 

Solertiqoe  caret  <fuod  ratione,  poer. 
Mens  prava  in  pharetra,  insidis  signantor  ia  arca, 

Tda  prius  vlros,  fax  taus  ardor  amor» 
MobiKos  levios  qoid  enim  vel  amantibns  esse 

Qoit,  vaga  mens  qoomm  seo  Ieve>corpas  inest  ^ 
Qois  facinos  celare  potest  quod  amor  gerit  aeer» 

Gujus  semper  erunt  gesta  retecta  mata? 
Quis  rationis  eam  spiris  vindre  valebic« 

Qui  est  poer  effrenis  et  rattone  carens  T 
Quis  pharetrse  latebras  poterit  penetrare  maligM% 

Tela  latent  otero  qool  truculenia  malo? 
Qno  face  eoojunclus  virosos  prosilit  ictos « 

Qoi  volat,  et  perimens  volnerat,  orit,  agit? 

rari  enm  qui  Ghristianus  non  ftiit.  luqoe  Fortnnatits 

Siii  lib.  1  de  ViU  S.  Marttni  septem  alios  receiiscc 
lutilhim  omittit. 


335  CARMINA.  LIB.  IV. 

¥M  seeleralos  cuim  moechix  dxmon,  et  atrox,         a     Fecerai  arliads  qii»  Lcne  docta  maiius. 

Ad  luius  miseros  saeva  baraihratraheos.  Verborum  levjtas  alis,  virtusquc  leonis 

Deeipcre  est  proui^s,  semperque  nocere  paratus, 

DauBonis  est  quoniam  vis,  opus ,  nsus  ei. 
Somnushabet  geminas,  referuntutcarminatportas, 

Altera  vera  gerit,  altera  falsa  tamen. 


^U 


Coraea  vera  trahit,  producit  ebumea  falsa  : 

Vera  vident  oculi,  falsa  pcrorameant. 
Itasile  nam  coniu,  tener  et  translucet  oceUus, 

Obtunsvmque  vehit  oris  biatus  ebur. 
fioo  splendorem  ocuiis,  non  sentitfrigora  corno 

Par  denti  atquc  ebori  visquecolorque  manet. 
Est  portis  istis  virtus  non  una  duabus, 

Os  fert  (al^,  oculus  niJ  nisi  vera  videt, 
Pauca  hxc  de  multis  brevibus  constricta  catenls 

Exempii  €«isa  sitposuisse  satis. 
U. 

«  DB  SEPTElf  LIBCBAUBUSISfQUAOAM  PICTUBA  DEPICTI6. 

Discus  erat  tereli  forraatus  iroagine  mandi, 

Arboris  nnios  quem  decorabat  opus. 
Ikijos  grammatica  ingens  io  radice  scdebat, 
Gtgnere  eam  semet  seu  reiinere  monens. 
(Inmis  ab  hac  ideo  procedere  cernitur  arbos, 

Ars  quis  preferri  hac  sine  nulia  valet. 
ilnJQs  Ixva  lenet  flagrum,  seu  dextra  macha^m, 

Pigros  hoc  ut  agat,  radat  ut  kec  vitia. 
£t  qoia  prinntum  sapicntia  gcstat  ubique» 

Compserat  iliius  binc  diadema  caput. 
£t  qoia  te  sensus  l)onos,  aut  opinatiogigmX 

Amke  hic  assistunt  celsa  sophta  libi. 
Arboris  Ulius  recto  de  slipite  rami 

Hodique  consorgont  e  regione  sibi. 
Dcxter  Rhctoricam  habei,  et  Dialectica  tcmet, 

VirUites  Ixvos  quatUior  alque  gerii. 
libetorica  atqoe  foro  dextram  protensa  seJebat, 

Turritae  atque  urbis  fabrica  stabat  ci. 
Jiira  quod  eloquio  pcragit  civilia  magno, 

Litibns  et  populi  dedere  frena  solet. 
Corporis  ari  alas  revehit,  caput  atque  leoois, 

*  De  iejHem  likeralihuB,  De  his  ex  codke  Yaiicano 
incerU  aitetopis  sed  Tbeodulfo,  ni  faUor,  aniiquio- 
ris,  tetrasticha  olira  exscripsimus,  non  indigna  qM» 
boc  locoproponantur. 

Sapientia, 

Ife  paler  ingenitos  genuit  sermone  coaevam, 
Qoam  nec  corpus  alit,  nec  locos  uiius  habet. 

Ast  e^  terrigenasepuUs  addojso  fMilerms, 
Soli  namque  carcnl  quos  simui  ire  ptgei. 

AttroHomia. 
Minfc  mthi  facies  animusque  volubilis  instat, 

Tol  gero  quippe  oculos,  quot  capit  astra  polus. 
Mammas  qoinque  tenehs,  unani  lamen  igne  pcr- 

[usUni, 
£t  binas  placidas,  atque  duas  geUdas. 

Mu&ica, 
Lseiiti»  de  fonte  fluo  dulcedinis  aocirix, 

P«rs  quoque  nuUa  mea  estsine  Ixiitia, 
Harnioniomqne  melos,  lenio  m^Muoim  disUns. 

Dum  sine  me  rehesi,  uiUiiate  caret. 

Gtomeiria. 
(ftti  mea  forte  cupit  siudio  penetrare  secreta, 
lUe  prius  varias  debet  adire  seras. 


C 


in  capile  eloquii  congrua  signa  dabant. 
Sic  rapile  et  pedibus  gestans  caJucifer  alas, 

lu  verbis  cursum  signat  incsse  lcvem. 
Ilaud  procul  hinc  sedit  scnsus  Dialectica  mater  : 

Illavidcbaturslans,  erat  ista  sedcns. 
Par  quibus  in  sensu,  dispar  in  pluribus  actus 

Stando  qnod  illa  boat,  ista  sedcndo  Icgit. 
lUa  tumuliifluas  sedes  petit ,  isla  remotas : 

llla  forum  jugiter  appetil,  ista  styluin. 
Oribus  illa  modum  componit,  moribus  ista, 

lUaque  fons  verbis,  scusibus  ista  raanci. 
Lx-va  caput  monslrat,  corpus  lamcn  occuUt  angiiis, 

Dum  nU  d^xtra  tcnet  quis  pctlt  ilia  pctat. 
B  Quae  proponit  et  assumit,  concludit  acute, 

Incaulum  ut  solers  mox  petat  angue  suo. 
Ha3C  vcra  a  faliis  sludio  disct^rnere  magno 

iEstuat,  et  veri  scit  reperire  viam. 
HocLogica,  ast  alio  conscderat  Etbka  ramo  : 

Hxc  ratione  viget,  moribos  innprobls. 
Hac  in  parte  locum  retinetpmdciiiia  priratnn, 

Qux  sanctx  vitx  perdere  nescit  iter. 
Stabat  ibi  graviiate  pia,  libromque  tenebat, 

Ut  qucai  imbutus  hoc  sousesse  seqoax. 
Proxima  vis  iUt  subat  forlissfma  virtus, 

Insignita  armis,  officiisqoe  snis. 
Altera  namqne  manus  sicam  tenet,  altera  f  armaa 

Tectum  erat  et  cono  cassidis  omne  caput. 
Quo  queat  horrendas  villorum  vincere  larvas, 

,£t  pia  libertas  quo  bcne  tuta  fiat. 
Ilanc  propejustitia  gladium  palmamqoe  lenebat, 

Libra  crat  in  cujus  sive  corona  mann. 
Quis  tormenta  ferat  non  justis,  praemia  Jiistis, 

Pondere  seo  joste  dicta  vel  acta  probel. 
Hanc  prope  tempcriem  pracbens  modehitio  slabai 

Fortia  froena  vebens  sive  flagella  mann, 
Quis  pigros  stimulct,  veloces  temperet,  el  qni« 

i€quiis  ut  xquatis  cursibas  ordo  meeL 

Luininibus  senis  niteo,  ternis  faciebus, 
Cum  radioquc  plagas  mollor  exagonas. 

AritUmetica, 

Sum  ten«is  facie»  multisque  fugacibos  alis  : 
Qui  me  nosse  velit  semper  amando  colat. 

Nasoor  inaequalis  mira  positura  flgoras, 
Germanisqne  tnbus  isns  et  erigo  manciis. 

Rtutorka. 

Lingoa  pcrita  mrbi  nomen  dedtt  atqoe  loqitela, 
Sed  iamen  indoctos  visilo  sa*pe  viros. 

Nam  per  mesuperart  4|ui  me  non  viderBi  onqanm. 
Quam  magis  ille  facit  qui  mea  jura  sapit? 

DUUectiau 
Nil  dubte  coneedo  ioqui,  sed  certa  redit^o. 

Famina  lala  ciiis  stringere  docta  locis. 
Quippe  in  quinque  modis  totnm  determino  qnod  est 

Nec  minns,  aut  majos,  esi  sed  «i  omae  caaeus. 

Grammaiica, 
Pulchra  medela  flo  balbis  dom  reddo  loq;uelas, 

Oris  enim  vitiis  snm  medicina  poiens. 
Sex  eiiam  foliis  gustutn  compono  salubrem^ 

Postea  mille  loodis  addo  salutis  opes. 


D 


333 


THEODULFI  AURELIANENSIS  EPISC 


539 


Arboris  aC  magnae  siirsum  tcndcbal  imago, 

Ibat  et  in  celsum  stirps  bene  rectus  ei. 
Qneni  numerorum  olnis  ars  amplexata  tenebat  : 

Starc  videbantur  ramo  in  ntroque  pedes. 
Isia  manus  numeros  relinebat,  et  illa  Tolumen, 

Quam  constat  matrem,  Physica,  inesse  tuam. 
Hanc  guper  ex  primis  geminse  procedere  ramis 

Cemunlur,  similes  e  regione  sibi. 
.Musica  in  unius  residcbat  parte  sonora, 

Arte  videbalur  flla  movere  lyrae. 
Ct  cui  disparlbus  calamisestfistula  septem, 

Qui  numcrus  celebris  mystica  multa  gerit. 
Siabat  et  acclinis  lacva  in  Geometrica  parte, 

Dcxtra  manus  radium,  laeva  vebit  roiulam. 
Et  radius  terciem  metitnr  comminus  orbem, 

iEiberias  zonas  et  rota  quinque  tenet. 
E  quibus  cxtremse  geminae  sunt  frigore  pressae, 

Torrida  per  medium  temperat  uoa  duas. 
In'br  quas  medius  stirps  surgens  ibat  in  altum, 

Ars  et  ab  astrologiB  culta  retentat  eum. 
Hiiic  caput  alta  petens  onerabat  circulus  ingens, 

Qucm  manibus  geminis  brachia  tensa  tcnent. 
Ctrcnlus  astriferi  formatus  imagine  coeli, 

Quem  signorum  implet  flammeus  ordo  decens. 
Signa quatcr ternahunc,  sive astra  erranlia  septem, 
.Lcge,  vice,  exoraant  cursibus,  orbe,  locis. 
Hinc  Arics,  Taurus,  Gemini,  Gancerque,  Leoque, 

Virgoque  curo  Curru,  Libraque,  sive  nepa 
Axcitcncns,  Capricomus,  Aquarius,  et  duo  Pisces, 

Circumdant  orbem  per  sua  signa  poli. 
fy-Aj  Luna,  et  Mars,  Cylleni,  Jovis,  et  Cytberea, 

Et  Saturoe  gravis,  itis  in  orbe  dies. 
Nec  iLbi  dispHceant  gentiiia  nomina,  lcctor. 

Istc  vcliislatis  mos  datur  a  patribus. 
Sepicnis  astris  ct  signis  his  duodenis, 

Dirigitur  roeosis,  annus,  et  ipse  dies. 
Ilia  diebus  eunt  aptata,  et  roensibus  isla, 

Ilebdoraades  istis,  constat  et  annns  eis. 
Arbor  babebat  ea,  ct  folia,  et  pendcntia  poma, 

Sicqiie  venuslatem  et  mystlca  plura  dabat. 
In  foliis  verba,  in  pomis  intellige  sensus, 

ILtc  crebro  accrescunt ,  illa  bene  nsa  cibant. 
Ilac  patala  nostra  exercetur  in  arbore  Tita. 

Scmpcr  nt  a  parvis  edltiora  petat : 
Scnsns  et  humanus  paulatim  scandat  ad  alta, 

Hnncqiie  diu  pigeat  Inferiora  sequi. 
Ethica  Grammtic»,  Logica  et  mox  jungitur  illis, 

Pbysica  cum  sociis  artibiM  atque  sedet. 
Qtinrum  snprema  sedem  sibi  legit  in  arce 

Qum  legem  astroram  continet  atque  poli. 
Eloquium  Mores,  Logica  illas  alma  sequatur, 

Ut  naturales  res  bene  nosse  qiieat. 
£t  convexa  poU  cantus  terrnsqne  pcrngret, 

De  mnadi  et  relms  aeftiera  cclsa  petat. 

•  Imago  terrw.  Magna  Dea  eadem  qnx  Tellus. 
Idcirco  quffi  Magnae  De^e  afflngi  solebant ,  eadem  ad 
Tcrram  physica  rationc  alii  aliler  refcrcbant.  Qua 
de  re  Augiistimis  ex  Varrone  muita  iib.  vn  de  Civitatc 
Dei,  et  Isidoras  Origlnum  vni,  cap.  De  diis  gentiutn. 
De  Tellure  antem  Dea  vctus  Roiuae  nondum  opinor 


ni. 


ALIA  PlCTUaA    IN  QUA  ERAT  «  ISIAGO  TBIdlJE  IN  MODtJM 
0RBI8  COmEnENSA. 

Quo  terrae  in  speciem  perstabat  pulchra  virago, 

Quae  puerum  lactat,  fruge  replet  calathum. 
Turritumque  caput,  magni  et  sinnamiois  angoem, 

Inque  mann  davem,  cymbala,  et  arma  rehens. 
Hac  coram  galli,  pecudes,  torvique  leones 

Submlssi  stabant,  sella  et  inanis  erat. 
Mobilis  huic  magni  suberat  vertigo  vehlclr, 

Atque  rotae  teretis  circulus  ibat  el. 
Hxc  pneram  lactat,  quoniam  nascentia  pascH, ' 

Tellurisque  fovet  cuncta  creata  simuL 
In  calathis  frogcs,  magnas  in  turribos  urbes, 

Agricolae  ingenium  signat  in  angne  vafram. 
^  Panditur  aesUte,  in  broraa  quia  claudftnr  annus, 

Gestamen  clavis  haec  vehit  inde  manu. 
Cymbala  sont  sonitus,  Aunt  qui  agrestibus  arml», 

Factitat  aot  opitex  quilibet  arte  sua. 
Et  quia  pro  patria  cuncti  conflignre  debcnt, 

Efiigies  tellus  hinc  vehit  arma  tua. 
Orbis  stemma  rotae,  signabant  scmina  galli, 

Orbis  concepto  semine  multa  dabit. 
Olli  subduntur  pecudes,  quia  pabula  ab  illa 

Sumraunt,  nll  et  opis  hac  sine  habere  qiieuni. 
Quodque  subest  illi  rabies  inlmica  leonum, 

Hoc  est  quod  tellus  terrea  cuncta  domat. 
Omnia  cum  sinl  mota,  tamen  nequit  ipsa  rooverj, 

Hinc  fingebatur  sella  perennis  ei. 
Per  sedes  etiam  mundi  signantur  honores, 
'     Perpetuo  quod  eos  neroo  habitoras  adit. 
Alter  iu  alterios'gaudct  residere  cathedfa, 

Hic  sedet,  hic  sedit :  hic  it,  ci  ille  redit. 
lude  vehebatur  curru,  quod  in  aere  pendct 

Tcllus,  et  levibas  sustineator  aquis. 
Hinc  est  de  Domino  verax  qnod  lectio  promit, 

Illius  laudes  enumerare  studens, 
Qui  super  immensum  Borean  extendit  inane , 

£t  terra  appendit  te  soper  ipsa  nihil. 
Quodque  rotis  vehitur,  mundi  vertigo  notatur, 

Qui  vdhicri  carsu  Tohritur  atqoe  roodo. 
Stare  videbatur  terrenae  sortis  Imago, 

Semper  habet  quoniam  rura  colens  quod  agaU 
Hoc  opus  ut  fieret  Thcodulfus  episcopus  egi , 
])     Et  duplici  ofllcio  rite  vigere  dedi. 

Scilicet  ut  dapibus  pascantor  corpora  laeti», 

Inspccta  et  roentem  orbis  imago  cibet. 
Plns  epulas  animae  quam  corpus  dilige  visor, 

Vivida  mens  iUis,  hls  caro  poHet  hebes. 
Coelica  verba  sonent,  dapibus  haec  roensa  redufutet, 

Et  teneant  nuliuro  livida  dicta  locuro. 
Totins  orbis  adest  breviter  depicu  figura : 

Rero  roagnam  in  parvo  corpore  nossc  dabit. 
Hic  ampliitrite  tcrraram  marglnc  longo 

in  Incem  fvolata  restat  inscrifiitio : 
DEX  TRLi.oai . 
s.vcRcy 

II.   AURELIUS 

THREPTLS 

FECIT. 


537  CARMLNA. 

Bnchia  proieudil  fluinina  cuncla  voraiis.  A 

lnlbtis  boccis  discordes  UDdique  fraires, 

Insisluiii  orbi,  sunt  soa  cuique  loca. 

IV. 

•  AD  AIULFCH  EPISCOPUH. 

Hoc  Aiulfe  tibi,  praesul  sanctissiine,  mitla 

Teodulfus  carmen  exsul  ab  exsilio. 
Mobilis  et  pulchr»  fueras  puer  indolis  oHm^ 

Nunc  Yir  es  ornains  uobilitalis  ope. 
Quae  fnit  in  puero  docilis  solerlia  par\'o, 

Nunc  manet  in  magno  dante  Touante  viro. 
Stgna  poer  magnae  semper  virtutts  habebas 

Magna,  docens  magnum  te  forte  sorte  Tirum 
Sic  sata  promittunt  fecund;»  pnemia  messis : 

Sic  tanrt  in  vitulo  forma  patet  tenero.  B 

Ingenoas  artM  stadinm  tibi  discere  tandem 

ExstilU,  et  cuUum  bis  pectus  habere  satis. 
At  nunc  divini  tibi  tradere  dogmata  verbi 

Est  labor,  et  populis  jura  refoUe  poiL 
Qu2  tuBC  grammatico  sumebas  pocula  fon  e, 

Ambrosio  mentes  nunc  bene  rore  rigas. 
\iTere  te  sancte  rumor  dispergit  ubiqne, 

Magna  per  ora  vimm  sat  tua  fiama  volaU 
CuDCta  quia  expediet  laudis  praeconia  vesirae, 

Quae  Suitegaqiltts  iste  referre  solet? 
Suitegaudns,  ubi  probitas,  verumque,  fidesqne^ 

Et  bona  cuncta  simul  consociata  manent. 
Hunc  Deus,  et  probitas  vitae,  atqne  electio  fratrum 

Prxlulerat  sancto  me  mediante  gregi. 
Sed  mile  livor  edax,,  dolus,  et  peUacia  fallax,  C 

Praesulis  a  propria  sede  cemovit  eum. 
Est  Deus  in  coelo,  proprio  hunc  qui  reddal  ovili, 

Cura  sit  et  proprii  qux  fiiit  ante  gregis. 
Ilic  de  parle  tulit  vestra  mihi  verba  benigna, 

Et  mihi  prxsentem  te  dedit  ore  suo. 
Doffl  bona  vestra  mihi  narrat,  me  perfovet  a^rum 

Actibus  eque  luis  mens  mea  Ixta  manet. 
Ilic  vice  res  sludet  a  nobis  hac  quxrere  quasdam 

Yeslra,  et  responsum  quod  tibi  porlet  habet. 
Rettuht  ille  mihi  stodiumque,  decusque,  modumque, 

Quo  vehis  officii  pondera  digni  tui. 
Qualiter  exeroplis  et  verbis  ferre  ducatum 

Non  cessas  populis  ad  pia  regna  poli. 
£s  bona  niagna  gerens,  ut  agas  majora  precamur,     ^ 

Poscimns  optatam  ut  det  tibi  Ghristus  opem. 
Snnl  exempla  tibi  palrnm  sectanda  priorum, 

Exeraplo  et  verbis  ut  doceare  tuis. 
Ei  tua  continuis  crescat  doctrina  diobus, 

Atqoe  ut  qui  caput  es  per  pia  membra  meet. 
Es  patriarcbali  primae  praelatus  honore 

«  Ad  Aiulfum  epiuopum.  Aguilfum,  sive  Aigulfom, 
Btturicensem  pnmx  sedis  patriarcham ,  sic  enim 
appeilat.  Vir  fuit  etiam  dum  viveret  sanctitatis  fama 
cunspicuus.  Judex  cum  allis  episcopis  electos  ab 
Eboue  Rhemensi  anno  835.  Ex  hac  vero  epistola 
iiquel  episcopum  jam  fuisse  cum  Theodulfus  Ande- 
gavis  exsularet,  hoc  est  ante  annum  8:20  contra 
qoam  vulgo  traduut  qui  de  episcopis  Bituricensium 
^cripseront. 
^      ^  Crede  mcit  verbis,    Lisimulabatur  Theo:!ulfus 


Lltt.  lY.  »« 

Scdis,  et  alma  patrum  c&t  subdita  turba  tibi. 
Inde  mancre  tibi  pmdeus  solertia  debet, 

Omnibus  ut  specimen  sis,  decus,  ordo,  modus. 
Quo  magis  es  celsus,  humilis  magis  essc  incmcnlo, 

Gratia  te  aUi.hroiti  ditet  ut  ahaa  Dci. 
Esio  bonis  agnus,  leo  fervidus  cslo  uialigiiis» 

Pars  amet  ista  patrcm,  ut  illa  pavcscal  hcnin), 
Cumque  piis  fucris  pius,  et  dislrictus  acerlis, 

Te  pars  hxc  matrem  sentiat,  ilia  patreni. 
Sit  tibi  larga  manus,  placidum  cor,  dulcia  verba  : 

Sis  probus  ct  solers,  promplus  ad  omne  bonum. 
Sed  quid  ago,  vel  quo  me  nunc  mca  fistula  ducit? 

Doctoris  simiiis  sum  modo  faclus  ego. 
Te  precor  interea,  nostrae  meuior  csto  ruiuu^, 

Oratu  et  precibus  fors  mala  noslra  Lcvcs. 
Forsan  te  orante,  fratrumque  juvantc  calcrva, 

Omnipotens  veniam  det  miscrando  mihi. 
Et  nos  exsilio  relevel  iniseratus  ab  islo, 

Joseph  qui  exemil  carccre,  sive  Pclrum. 
Ipse  Deo  fateor  peccamina  multa  per  gi, 

Quae  supemnl  numero  lemet  arena  maris, 
£t  pluvi»  guttas,  maris  undam,  sidera  coeli, 

Herbarum  frutices,  germinacuncta^soii. 
Uxc  sunl  aerumnas  ego  cur  sum  missus  iu  istas, 

Esse  nec  ul  debeol  sunl  mala  tanta  mibi. 
Non  regi  aul  proli,.  non  ejus  crede  jugali 

Peccavi,  ul  meriiis  haec  mala  lanla  vcham. 
)>  Grede  meis  verbis,  fraler  sanclissime,  crede, 

lle  objecli  haudquaquam  criminis  esse  rcmu. 
Perderet  ul  sceptrum»  vilam,  propriumque  ncpouun, 

Haec  tria  sum  nunquam  consiliatus  ego. 
Addirous  el  quartum :  mihi  nou  fuil  illa  voluats, 

Utcunque  ut  rerum  hcec  mala  tanta  foreut. 
Hoc  ego  clamavi,  clamo,  clamabo  per  acvura, 

Hxc  donec  anim»  membra  liquor  veget;U. 
Qui  modo  non  crcdil,  cogctur  credere  tandem, 

Yentum  erit  ut  magni  judicis  aute  thronum. 
Qul  mihi  testis  erit  pius  ct  jusli&sigius  ultor, 

Omnia  cui  semper  nuda  et  aperta  manent. 
Qui  non  acceptal  personas,  munera  sive 

Diligil,  aequum  aequus  diligil  omne  boaiiuu. 
Ei\is  in  aspeclu  falsissima  cuncia  peribuni  * 

Hic  meus  allerius  non  ope  lesiis  eget* 
Me  tua  chare  fovet  dulcis  compassio  fcaier, 

Tristitiaeque  meae  pars  tibi  magua  manct. 
Del  Paler  altithronus,  coelum  lerraroqoe  gubemans,, 

Lxtitiae  nostrae  ut  postmodo  compos  eas. 
Tc  scio  cunctorum  redimitum  flore  bonoruui, 

Lampade  virtutom  seu  rutilare  satis. 
Sit  tibi  vita,  salus,  elChristi  gratia  rcgis, 

Exstet  et  omnipotcns  fautor  ubique  libi, 

tanqoam  partSceps  conjuralioni^  Bernarda  vegis  ad- 
versus  Ludovicum  pairuum.  Pemegat  ille  se  huio 
crimini  affinem,  nec  in  hac  tanlnm  epislola  verum 
etiam  in  sequenti. 

Ifon  est  eoofessos  prssiil,  et  ipse  perlt. 
Et  quanquam  ei  spes  venix  ostendebatur,  si  annue- 
rel,  flecti  tameo  non  potuit.  Quare  cxcipiendus  er;il 
Thc^ano ,  cum  episcopos  in  lioc  xu;iicio  sua  in  ccn- 
fcssione  deposilos  aifirroavii. 


859 


TfiEODULFl  AURELIANENSIS  EnSC 


3i0 


Ibrt  Deo  Mkt  per  tempora  longa  saoerdos, 
Deque  bono  bi  nelhis  profiee  rite,  Ytle. 

?. 

•  A»  II0DUI5CJ1I  EPISCOPUX. 

Tbeodulfbs  Modoino  suo  salutem. 
lloc  Modoine  tibi  TbeudQlfus  dirigit  exsul 

SaDimo  ponlificum  ceniuus  ecce  melos. 
Ito  Thalia  celer,  celcri  transcurre  volaiu, 

Nec  mora,  ncc  tibi  sit  nlla  in  enndo  qaies. 
Donec  perrenias  Modoini  ad  tecta  beali, 

Praesulis  eximii,  pontificisque  pii. 
Ad  quem  mox  Teniens  genibus  reTolula  Jacelis. 

Jusserit  et  si  te  surgere,  surge  celer. 
ISasia  conresiim  manibus  donabis  araicis, 

£t  spectans  patulam  fbssa  tacebis  bumum. 
Al  si  te  rogitet  qnx  sis,  et  cujus,  et  undc, 

Fae  age,  prome  animo  singula  dicta  tuo. 
Sum  Theudulfl  Erato,  veniens  de  carceris  antro 

Ejus,  ubi  immensus  huoc  tuus  iirit  amor. 
Eisd,  inops,  pauper^  tristissimus,  anxius,  angens, 

Sprctus  et  afllictus  est  ubi,  sive  dolcns. 
Forsan  et  ipse  roget  quid  agam,  me  vivere  dices 

Tita,  qua  melior  mors  bona  forte  foret. 
Aut  legiti  aoi  docet,  aut  laudum  pia  munia  compict 

Cunctipalri  Domino,  qui  regit  arva,  polum. 
Uunc  pro  le  poscit,  pro  se  sivc  ordine  cieri, 

Pro  popQfi  ct  regis  proque  saluie  ducum. 
Me  tibi  iransmisit,  hujus  libi  dico  salutes, 

Subdlu  sunt  cujus  veita  caHcnda  tibi. 


A     Qnod  faotum  est  mihimel,  esse  polest  alii. 
Est  commune  malum,  conuBunis  cun  petenda  est : 

Quod  nostrum  est  hodie,  cras  erit  aiterius. 
U;cc  non  quis  frater  Umeat  contagia  demens. 

Ne  illi  qux  nobis  inrepat  ista  lues? 
Fcbre  solet  febris,  seu  vulnere  crescere  vuhios  : 

Sic  multa  ex  uuo  fonie  toenia  fluunt. 
Ilacc  mea  si  placidam  sit  nacta  plaga  medeiam, 

Pristinus  et  veniat  morho  abeunte  vigor. 
Tale  quid  ulterius  non  pars  miraiea  valebit 

Appetere,  ct  scelus  boc  non  leve  prorsus  erit. 
Scrvus  habet  propriam  et  roendax  anciUub  legein, 

Oppilio,  pastor,  nauta,  snbukcus,  arans. 
Prok  dolor !  amisit  hanc  solus  episcopus,  ordo 

Qiii  labefactatur  nunc  siue  lege  sua. 
B  Debuit  et  qui  aliis  legalia  promere  jura, 

OiTicii  perJitjus  sinejuresui. 
Culpa  facit  saevum  confessa  perire  Iatro;iem  : 

NoQ  est  confessus  pnesul,  et  ecce  peril, 
Cumque  suis  egeant  mundana  negolia  rebus, 

Causa  quibus  justum  possit  bal)erc  moJum  : 
Nostra  eguitjiteto  rationis  pondere  causa, 

Sxvitia  excepta,  nulium  habet  ista  modum , 
Non  ibi  testis  inest,  judex  nec  idoneus  uttus , 

Non  aJiquod  crimen  ipse  ego  fassus  eram. 
Eslo  forem  fassus,  cujus  censura  valeret 

Dedere  jodicii  congrua  frena  mibi  ? 
Solius  iilud  opus  Bomani  pnesuii&exstat, 

Cujus  ego  ^  accepi  pallia  saucta  manu. 


Obsecro,  frator  amans,  nostri  roemor  esse  memeuto,  p  Mittere  chare  mihi  libult  tibi  camuna  quseJam 


Frater  pars  animi  poriio  magna  mei. 
Mens  tua  slt  semper  nostros  miserata  lal)ores, 

Noilr»  est  nota  tibi  quod  bene  causa  rei. 
Quo  mage  res  nota  est,  magis  inde  adhibeto  iabo- 

[rem : 

Sie  medieoB  morbom  dom  videt,  arte  Ibgat 
Fumea  prssentls  pereunt  scis  gaudia  mundi : 

Nunquam  frateraos  sed  perit  almus  amor. 
Mtt  modo  plurisamas,  quanquam  mesemper  amasses, 

iEgntffl  aliis  naium  plus  pia  maier  amat. 
Fesiis  oplo  Hbeos  certa  suecurrere  rebus, 

Kt  fratrom  mentes  sollicitato  pias. 
Ubos  cgo  qoamvls  sim,  non  est  unius  haec  res  : 

•  Ad  Moduinum  episcopum,  Episcopum  Auguslo- 


Nostra  quibus  lusit  musa  jocosa  parum. 
Tempore  praeterea  hoc  qnxdam  miracuia  visa 
Dieuntur,  breviter  e  quibus  ista  canam. 
VI. 

•  DE  FLDVIO  QUI  8ICCATCS  EST. 

Est  fluvius,  SarUim  Galli  dixere  priores, 

Perticus  hunc  gignit,  et  Meduana  Libit 
Fiuctibiis  ille  ^is  penetrans  Ccnomanica  rura , 

Moenia  qui  proptcr  illius  urbis  abit. 
Quo  cives  transiro  solent  prope  Hntribus  illum , 

Illic  portentum  non  leve  fecit  eis. 
Denique  roscidulas  tencbras  cum  aurora  fugarct , 

El  solito  pcterent  more  fltienta  homincs : 

vico  Pio  ftierat,  cum  venirct  in  GaUiam.  Scd  inter 
dunensem  ,  qui  judex  item  efeclus  ab  Ebone  cum  v%  utriusque  pallium  hoc  discrimen  qnod  Syagrio  ita 
abdicaret.  AdhunceistaiFIoriLugdunensisepistoIa      datum  ut  traasiret  ad  successores,  TbeLdoifo 
typis  olim  Morelianis  excusa.   Sunt  et  ali»  duee 
l>lori  cjusdem  in  codice  Petaviano  791,  una  pro- 
lixior  pro  Ecclesia  Lugdunensi ,  Egregio  Modoino 
virOf  etc,  altera  brevior,  in  qua  quia  dunum  veterc 
lingua  Galiorum  moiitem  siguifical,  Modoiuum  Au- 

gisti  montis  episcopum  vocat.   Sic  cnim  ilium  af- 
tor. 

Salve,  «mcte  ptfeiis»  Christl  veDerande  sacerdos, 

Aiigusii  moiilis  pasior  In  arc<»  poteiis. 
QueiB  saeer  ai«iiiir<it  merKis  splendealitnis  ordo, 

DocUriiMB  et  stttdium  loliil  ad  Sbtra  pic. 

^  Accepi  pallia,  Pallium  arcJiiepiscopis  tribui  pro- 
prie  solet.  Gonceditur  tamtin  inlerdum  ciiam  cpi- 
Bcopis  non  metn^iitanis ,  quemadmodum  Syagrio 
Angastodimeusi  a  Gregorio  Magno  conccssum  c&t, 
et  Theodulfus  ipsios  papae  manu  sc.  acccpissc  tcsta- 
lur.  Stei^bani  lY  opiiior.  coi  obviam  mii>sus  u  LMdo- 


noa 
ita. 

c  De  fiuvio  qui  Mccatus  esL  Id  factum  anno  Cbristi 
820,  die  8  Februarii.  QuoJ  utrumque  Tbeodulfus  ver  - 
sibus  suis  signiflcat.  Annuin  quidem,  cum  Ludovici 
Pii,  qiu  814  inierai,  septimum  bunc  numerat.  Diem 
vero,  cum  solem  ait  in  vigesimo  secundo  Aquarii 
gradu  tunc  fuisse.  Nam  cum  solis  ingressus  in  Aqua- 
rium  Thcodulfl  s%cuio  ex  die  18  Januarii  subdiici 
soleret,  consequcns  erat  ut  vigesimus  secundus  ab- 
hinc  dies  octavus  essct  FebruariK  Quod  aotent  qoar- 
tum  exaiKI  sui  annum  componit  cum  septiroo  Ludo- 
vici,  sic  accipiendum  videtur,  ut  exsilio  suo  imputet 
iii  teinpus  quu  prinmm  cum  aiiis  detcnsus  est  sub 
rineni  anm  817.  Aiioqui  sequeiiti  tantum  anno,  post 
Pascba ,  gradu  dejectus  atque  in  exsiiium,  hoc  est, 
i;i  monasterium  i^elegaius  cst.  Quo  tempore  Llxdovici 
aiinus  agebatur  non  soptimus,  scd  ociavus 


5W 


Esl  propriis  spoliatas  aquis  locus  illc  reperlus , 

Qui  rate  seu  remis  pervius  ante  fnit. 
StaDtibas  atque  undis  populus  hinc  inde  stupebat « 

Aiyeus  et  plebem  ad  intefiora  vocat. 
Neino  ratem  qnrcrit,  nullus  te^navila  poscit , 

Miranti  populo  sic  stat  aperta  via. 
Et  meius  atque  rei  noviias  intrare  Tctabat 
Primitus,  et  sensim  ccepit  abire  metus. 
fncipit  esse  yetus  nova  res,  intratur  alrinque , 

Aiterutram  ripam  plebs  pelit  atque  pecus. 
Pes  Yel  els  siccns,  modicum  vel  planta  madescit, 
Dnm  populus  gradiens  itque  redilque  frequens. 
Si  otifli  tale  vadum  juyenis  Lseandrus  iiabcret , 

Non  foret  insignis  tam  tibi  luctus  Ero. 
Niin  ad  piscandum  quisquam  fert  rete  vel  hamum : 

Saltibus  atque  manu  qui  volet  illud  agit. 
Tir  lumnlandus  erat  ripae  ulterioris  iu  agro , 

Flenilbas  evehltur  per  loca  sicca  suis. 
tUa  sat  arbs  timuit,  peteret  ne  se  unda  tumescens, 

Obrneretque  simul  compita,  rura,  domos. 
Saxa  patent  igaota  polo ,  polus  ipse  palcscit 

Saxis,  cum  propriam  linqueret  humor  humum. 
Quo  vada  nulla  dabas  pediti  illic,  Sarta,'  dedisli 
Grande  Tadum  caligas  cum  tua  saxa  stupent. 
Sarta  aliis  vicibus  faoc  ipsum  est  passa  duabus, 

Nec  hoc  nec  procol  hoc  tempore,  sive  loco. 
Qais  negel  antiqui  Dominum  meminisse  tropxi , 

Quo  fluTium  scindit  et  Hierichunta  qualit  ? 
K  prima  in  quartam  modus  bic  defluxerat  horam : 

fode  saas  repetit  post  celer  unda  vias. 
Nomina  non  ideo  narrantum  scripsimus  istic, 

Sont  qaoniam  plures  qai  cecinere  mihi. 
At  si  nosse  rei  vis,  lector,  tempora  gest» 

Accipe,  promemiis  sub  brevitate  tibi. 
Septimus  bie  agitar  decurrens  lubricus  annus , 
Qaod,  Ludovice,  tibt  regna  paterna  manent. 
Eisilii  quartus,  meritis  noo  denique  nostris » 

YolTliur  infoustus  seger  et  ecce  mei. 
Forsan  oosse  diem  Tis»  lianc  quoqoe  disce,  canemus, 

Ut  res  ambiguum  possit  habere  nihil. 
Bis  partem  undenam  solidi  rota  solis  Aquari 

Scanderat,  in  sexta  lunaque  Piscis  erat. 
Tale  qnid  aaseTeranl  te  flumen  Idonea  passum, 

Ilac  qaod  ab  urbe  fluens  sat  prope  Sarta  bibit. 
Quxre  locom  ex  aliis,  diei  libi  terapora  dicam , 

Crastina  praefat»  res  fuit  ista  rei. 
Ilunc  quoque  defectom  quod  passa  sit  Angera  dicant, 

Sed  locos  atque  dies  sunt  mibi  nota  minus. 
Nam  grandi  studio  perquirimus  ista,  quod  illi 

Qui  narrant  per  me  nosse  futora  volunt. 
Non  id  aperta  canit,  nec  erit  tox  semper  operta : 
Tempore  uamque  manent  ista  canenda  suo. 

vn. 

DE  POCNA  ATICM  IN  TEaRA  TOLOSA. 

Rebiis  et  exempUs  qmedam  bene  nosse  Talemus : 

Cum  non  dlviuem,  haec  scio  res  quid  agat. 
Miraque  sint  per  idem  tempus  cum  plurima  visa , 

■    Pr<P9ul  mantio.  Tolosani    hujus    episcopi 
I    loct*uiy  nuUa  cjus  hactenus  rcpei  ta  csi  mentio. 


CARMINA.  LIB.  IV.  Sit 

A     Hoc  etiam  Tisum  esl  quod  recitaie  paro. 
Quod  mihi  Gairardus  retulit,  Paschastus  UK : 

llic  audita  mihi,  Tisa  sed  ille  refert 
Ncmpe  Tolosani  locus  est  rurisque  Catnrci 

Extimus,  boc  fiult  pagus  ulerqoe  loco. 
iUic  campus  inest,  cujus  sunt  extima  sylvis 

Cincta,  hominesqne  manent  non  satis  inde  proc ul. 
Quem  votucres  magno  compterant  Impete  mnltx. 

IHanitie  inque  ejus  multa  resedit  avis. 
Quas  fluvius,  qnas  nenius  habet,  quas  squaUda  rura, 

Quae  scopnlis  nidos  composuisse  solent , 
Quis  cibus  est  Tarius,  cantus,  color,  alqoe  Tolatus, 

Penna,  ungues,  rostram,  mos,  locus,  officiumv 
Nam  zephyrl  pars  has,  aquilonis  Tcxerat  iUas, 

Partem  et  ntramque  pntes  signa  habuisse  sua. 
B  Sedernnt  campis  acies  altrinsecus  liKs, 

Et  spatium  exstabat  inter  ntrasque  aUqnod. 
Inter  utramqoe  aciem  legatos  ire  putares , 

Qul  pugnse  ant  pacis  jara  referre  parent. 
Inlerea  alteratre  paucae  ex  ntraque  Tolabant 

Parte,  vices  compient  Ista  vel  IHa  suas. 
Egerit  illa  nihil  quod  tunc  legaUo  pacis 

Sorte  patet,  posthancgrandia  bella  cient. 
Utque  dlu  Pcenos  iuter  populumque  Quiritum 

Currant  legati  donec  in  arma  raant : 
llaod  secus  inter  eas,postquam  sat  atrlnqaeTolatum, 

Vi  qaa  qaasqoe  Talet  hi  fera  beUa  raunt 
Ardent  ad  pugnam  Totacram  htnc  Inde  manlpU, 

Cumque  ala  ala  coit,  camque  cohorte  cohors. 
Vis  est  mUiti»  dlTersa,  sed  una  Toluntas, 
^     Quod  major  mUes,  tuU  quoque  parTus  idem. 
NuUum  opus  aut  curras,  nulium  aut  haliet  usus 

[equoram, 

Usos  abest  chalybis,  spicola  nuUa  volant. 
Pro  galea  crista  est,  pro  cuspide  rostra  vel  ungues» 

Et  sna  pro  lituis  carmina  quaeque  sonant. 
Aki  lcTis  parmani,  Tolucrb  fert  pinnula  sicam » 

Et  thoracis  babet  pluma  minuta  locunL 
Jamque  dies  sextus  conTentus  fluxerat  hiyus: 

Certatim  in  beUum  parte  ab  utraque  raant. 
Inque  Ticem  hiniant  se  hinc  morsibns,  ictibus  Ulin? 

Ingenli  beUum  surgit  utrimque  animo. 
Hinc  Rutulos,  iUine  Tideas  oonsargere  Teneros ,  ■ 

SacTire  et  Martem  parte  ab  atraque  feram. 
Q  Glans  cadit  autnrono  Tcluti  de  stipite  queraa, 

Matnram  et  folium  jam  Teniente  gela. 
Non  aUter  aTium  moriens  exercitus  Uiie 

Decidit,  et  magna  strage  replevit  bumum. 
Nam  teres  aestiTis  impletur  nt  area  granis, 

Campus  ita  exstlncta  sic  aTe  plenus  erat. 
A  Borea  in  Boream  Tcniens  pars  parra  rcTcrsa  est, 

Tota  in  atraque  cohors  parte  pepenpU  jacet. 
Rc5  sonat  ista,  Tenlt  popaloSy  famuniime  siupe- 

[scunl : 
Miraniur  Tariae  mcmbra  jacentis  avis. 
Ipse  Tolosana  •  praesul  quoque  vcnit  ab  urbe 

Blaulio,  plebs  rogat  haec  ales  an  esca  flat. 
notiliam  uni  Theodulfo  debemus.  PnEter  huuc    enim 


uz 


TIIEODULFI  AURELIANENSIS  EPISC. 


Ulicilis  spretis  liciUs  assumite,  dixit, 
Plaustra  onerant  avibus,  in  sua  quisque  reJiL 
VIIL 

DE  PUGNA   AVICM  SIHILI   SUPERIORI. 

Tale  quid  hoc  cliain  patratum  tempore  nobis 

Fama  dedit  veiox  muUa  per  ora  volans. 
Qui  Roman^  Romaque  meant  remeantque,'  canunt 

[lioc: 

Inter  quos  mulier  bic  bona  testls  inest, 
Oratum  baec  Turono  Romam  pelit,  inde  reversa 

Fresbytero  Arbaldo  rem  canit,  ille  mlhi. 
Denique  drca  Ararim  pigrom,  Rbodanumque  rapa- 

[cen^ 

Ut  supra»  volucrum  pugna  peracta  fuiL 
Otio  rigidas  inter  cautes,  densasque  palu Jes. 

Pauca  patenl  pianis  obsita  rura  locis. 
liltc,  ut  perhibent,  venit  genus  omne  volanium, 

Quos  Enropa  tuus  nutrit  opimus  ager. 
Pars  sedet  in  scopulis,   residct  pars  plana  per^arva, 

Arboreis  ramis  pars  quoqoe  multa  sedet. 
Mililiae  in  gemiuam  partem  distincta  juventus 

Utraque  conflictum  pars  meditatur  bians. 
Q  laltuor  accipitres  veniunt  binc,  quattuor  illlnc, 

Qstattuor  ct  toiidem  parte  ab  utraque  capi. 
Piimo  hi  congressu  perimuiit  se  binc  inde  vicissim, 

Accipiirem  accipiter,  seu  capus  ipse  capum. 
Itostra  inslant  rostris,  confligunt  unguibus  ungues» 

Quo  paria  srma  vebunt,  binc  mage  se  perimunt. 
Egit  id  i£mathiis  populus  Romanus  in  ar\1s, 

Gum  fera  bella  gerunt,  binc  socer  ,  inde  gener. 
Cum  rrater  fralrem  perimit,  vel  amicus  amicum, 

Quaiido  pares  aqoilas  et  paria  arma  vebunt. 
Neinpc  dux  volucres  magnae  evasisse  feruntur, 

Qux  non  pugnarunt :  caetera  turba  jaccL 
Ulraqiie  pars  vincit,  mulcetvictoria  neutram, 

Utrimque  oppletam  strage  reliquit  bumnm. 
Ul  furor  Annibalis  complevil  funere  Cannas, 

Funere  sic  avium  baec  rura  replela  manent. 
Singuia  quis  referat,  qux,  quo,  cur,  quando,  vcl 

[undo, 

Monstrata  iiaec  crebro  tcmpore  signa  patent? 

Quandoerit  illa  dies,  cum  nostrum  intrabis  bi  hortuiu, 

Atque  leges  nostras  ungue  libenle  rosas? 
£t  tua  magna  sitis  mage  seu  mage  crescere  glis;  et, 

Dum  quod  seinper  amas  carmine  plenus  eris? 
Si  qua  islis  fuerint,  ut  erunt,  vitiosa  camenis, 

Parce  precor,  scriptor  non  miiii  doctus  iiiesi. 
Qu;cso  tuum  nobis  fldum  transniille  minislruni, 

Qtii  tua  grata  milii  perferat  orsa.  Vaic. 

IX. 

HODOnil  AD   TEUDULFVM  EXSCLEM. 

Modoinos  tadignus  episcopus  Tbeoduifo  suo. 

Ludere  nemo  potest  versu  sine  lege  polito, 
Nempe  loqui  rectc  nec  valet  artc  carens. 
Sed  prius  accipiter  nec  tentat  vinccre  in  arinis, 

•  Ivse  Severinus»  Boctios.  De  causis  exsilii  Boe- 
li'js  ipse  paucis  In  Consolaiionc  sua.  I)e  iisdcm,  ct 
de  supplioio  ejus,  piura  et  cntenus  inaudila  voius 


341 


A     Quam  instruQtus  pro;)rii  hoc  uiore  parentis  agat 
Ulililef  puer  In  primis  non  miliut  annis, 

Digna  sed  expcrlus  praeraia  tiro  capit. 
Non  audct  nam  naula  ratem  intrare  absque  parato 

Tentans  navigcras  Tiphys  in  armis  aquas. 
Arle  rudis  cum  sim,  sic  me  quoque  posse  negalo 

Respondere  tuis  versibus  eximiis. 
Yilis  apud  doclos  namque  est  mea  musa  poelas  : 

Condcre  ob  boc  nullum  carmine  nitor  opus. 
Sed  ine  cunctantem  compellit  epistola  vestra 

Carmina  jam  numeris  scribcre  disparibus. 
Et  moin  durum  nunc  cerx  inducere  ferrum 

Cogor,  et  insueto  texere  verba  raodo. 
Quiu  imino  immodicus  dicendum  est  rile  libelius 

Attulit  en  missus  quod  mihi  vester  opus. 
B  Audisli  antiquos  verbis  ita  ludere  amicis, 

Sxpe  etiam  didici  boc  et  ab  ore  tuo, 
Mosarum  qiiod  inops  uorit  non  antra  poeta  : 

Sed  dici  de  me  hoc  qnoque  jure  potest. 
NoMiulli  afllrroant  etiam  insanire  poetas, 

Carmina  dum  statuunt  roente  carere  sua. 
At  nobis  intc|^ra  manet  mens  ipsa,  nec  audet 

Longius  amisso  ordine  abire  suo. 
Scandala  sed  propler  viianda  nec  appetit  alta, 

ConteAta  est  modico  nam  moderata  loco. 
Fac,  Theodulfe,  meos  versus  adverte  benigne, 

Nec  sint  despccia  carmina  nostra  tibi. 
Nolo  venenalo  nostra  unquam  dente  lacessas, 

Sed  sint  JHdicio  carmina  tuta  tuo. 
Si  qua  meis  fortasse,  ut  erunt,  errata  camcenis, 
^     Cemuos  hxc  aequis  respice  quaeso  oculis. 
Soepe  querorcasum  dcflendo  insontis  amici, 

More  fluunt  lacrym»  amnis  ab  ore  mco. 
Sxpe  tuam  ingeminans  luxi  flens  ipse  ruinam  : 

Proh  dolor !  ainisso  pnesul  bonoroperis. 
Exsiliom  innocuus  pateris  pertristc  sacerdos, 

Inclytus  expertus  pnesul  inorme  mahim. 
Nonnullis  prodesse  solet  prudentia  multa  : 

Lxsus  ab  ingenio  es  pater  ecce  tuo. 
Pnecipue  tua  magna  tibi  saplenlia  solt 

Obfuit,  quod  habes  triste  paravit  onus. 
Livor  edax  petit  alta  fremens,  oonsternere  tent^ins 

IJ  quod  ovans  simplex  pectore  turba  colit. 
Nescis  ob  invldiam  quod  longos  Naso  labores 

Pertuiit,  et  patria  pellltur  ipse  sna? 
«  ipse  Severinus  magna  est  dejectus  ab  urbe 

Consul  Romana  clams  ab  arce  procul. 
Magnus  ab  infesto  est  agitatus  milite  vates 

Virgilius,  propriis  exspoliatus  agrls. 
Vulnera  sxva  suo  fertur  sompsisse  tyranno 

Scneca  prxcipous,  c£de  Neronis  obit. 
Quid  memorem  ex  nostris  plures  sudasse  nefandom 

Pro  nostra  exsiiium  religione  pia? 
Qui  magis  a  niagno  colitur  pius  Ipse  magistro, 

Joannes  dirum  pertulit  exsilium. 
ll.iarius  scmisli  crgastula  tu  quoque  dira, 

auctor  in  Exccrplis  quac  pndem.cum  Ammiano  Mar- 
cellino  cx  schcdis  nostris  edita  sunt  ab  Henrico  \a- 
lesio  V.  C, 


D 


515 


CMiUiNA.  UB.  y. 


34 'i 


Miisas  in  tgnoCoin  rege  jubente  k>cum.  A 

Qaviger  ipse  Petros  naro,  nec  non  et  popuiorai» 

Doctor  erat  Paalos  carceris  in  gremio.        ^ 
Sed  tamen  hoc  egit  feritas  iDcalla  repugnans 

Gentilis,  fitJei  Nsmque  iniroica  piae. 
Addo  etiam  qnod  adbuc  rodis  ecclesiasticos  ordo, 

loformtsque  sua  lege  careret  iners. 
Deposiu  jaro  pace  frui  feritate  serena 

Deboit,  et  propriom  jaroque  tenere  raodum. 
Calpa  sacerdoCnm  facit  hoc,  quod  vilis  babetur 

OrdO  ministerii  maximus  ille  sacri. 
luler  eos  effectos  nollus  fidus  habetur, 

Commendat  sancto  gratia  quosqoe  loco. 
Nemo  gemil  miserans  alienao  incommoda  vit», 

Pro  fralrift  polsans  utilitatc  soi. 
Uousquisqne  stndet  terreno  incombere  lucro,  ^ 

Sectatur  fragiles  deliciosns  opes. 
Ei  qoonim  me  nolo  potes  nomero  taroen  esse, 

Qoi  locata  levi  pectore  verba  ferunt : 
Sed  qui  cessabo  nunqoam  certare  precando, 

Pro  reditn  vestro  quique  laboro  iibens. 
Ergo  ego  soUicito  veteres  tibi  semper  amicos, 

Proque  tois  daranis  ambitiosus  ero. 
U«c  te  oosse  reor,  quooiam  cito  spargitor  orbe 

Fama  celer  toto,  soiica  dicta  gerens. 
Sis  qood  ab  infausta  hac  demom  regione  movendus» 

Caesaris  ad  nitidum  limen  iliirus  item, 
Uliosante  ocolos  Tenies,  Tsetomqoe  videbis 

iam  dodom  voliom  qui  tibi  trisifs  erat. 
Commissum  seelus  omne  tibi  dimittere  mavult,        ^ 

Si  peccasse  lamcn  te  meroorare  velis. 
Nam  prodesse  tibi  confessio  pura  valebit, 

Si  le  voce  probas  eriminis  csse  reum. 
Si  le  dissimulas  de  qno  tibi  crimine  dicam 

Scire,  oota  pro  qoo  huic  [F.  hic]  situs  ipse  forcs. 

"  Ajm$sum  rur$u$  adire  gradum.  Utsuprap 
Prob  dolor!  aniisso,  prssul,  hoonre  peiis. 
Dgxttili  enim  fueranl  episcopi  hujus  conspirationis 
rei.  Eginbardus  Annal.  an.  818  :  c  Eptscopbs  syno- 
dali  decreto  deposttos  mouasteriis  mancipari  jiis- 
fiil.  » 

*  Matfredum.  Comitcrn,  prxclpuum  luncimperii 
mioistrum  sub  Ludovicu.  Ad  hunc  enim  spectal 


Elige  sed  quid  ages,  et  qood  tibi  cunque  videtor 

ConsiUura  neUos,  raente  teneto  precor. 
Sed  mibiraet  raeUos  visom  est,  ot  sponte  faletor 

Qoodqoe  negari  oUo  oon  valet  ingenio. 
NuUo  aliosoperare  roodo  puto  principis  irara 

Potae,  probes  nisi  te  erimini»  esse  reom.     ' 
Promitlit,  si  te  peccasse  fateberis  ipse, 

ConsiUum  Caesar  dedere  velle  libi. 
Nam  tibi  proraittit  veniet  quod  pristina  virtus, 

•  Amissuro  ot  possis  rorsos  adire  gradom. 
Nescio  fratemmans,  mage  qoid  tibi  scribere  possini, 

Com  sint  haec  tota  non  tibi  nota  minus. 
Loce  mihi  magna  to  solis  charior  exstas, 

Nii  fateor  quod  amem  le  mage  roondus  balH?t. 
t»  Hatfreduro  crehris  appeUat  epistola  diclis, 

Lectaque  sunt  veslra  verba  frequenter  ci. 
lUe  valet  lapsis  optataro  adhibere  medelam, 

Naofi^agioqoe  pium  ferre  patrocinium. 
Flebilis  exbausto  resonat  viz  carmine  Musa, 

Dicere  quid  possit  nU  habet  iUa  magis. 
Sed  mandare  aliquid  dobitaret  epistola  vestra 

Hirabar  vestri  cur  roihi  servilii. 
NuUom  unquam  obsequium  tibi  nam  mihi  cre.li;  ue- 

[gaLo, 

Sed  qoodconqoe  jobes  ipse  Ubeuter  ago. 
Idcircb  honc  nosirom  missum  direximus  ad  te, 

QusBCunque  ut  roandas  iUe  roihi  referat. 
Quiqoe  procol  dobio  salis  est,  ut  credo,  fi  lclis, 

CiiU<is  ^  ^^  nQCA  correre  verba  vides. 
Ipse  tibt  quaecunque  roges  sine  fraude  recensci, 

Absqoe  dolo  nostra  cuncta  vice  expediei. 
Imber  habet  liquidas  quot  guttas,  flumina  pis(  rs, 

Emittit  frondes  quot  nemus  omne  vireiis, 
Area  grana  solet  quol  habere  aestate,  salutcs 

Tot  tU)i  mitto,  vale  semper  ubique,  Pater. 

Agobardi  epistola  cui  titulus,  Virorum  prwstdHtis- 
timo  atque  illustrissimo  Matfredo,  cx  qua  iiilelligiMt^ 
est  quanta  ejus  esset  apud  imperatorem  aiicloritus 
et  ^atia.  Quanta  vero  ejusdem  postea  in  illuiH  ptT- 
fidia  fuerit,  docuit  duplex  filioruin,Pippinj  primuni, 
deinde  Lolharii,  advcrsus  patrem  conjuratio,  iii  qua 
ulraqueinler  prsecipuos  inccntores  a  Tbegano  et  uliis 
numeratur  hic  Natfredus. 


LIBER  QUINTUS. 


I.  D 

COKSOLATIODE  OBITU  CUJUSDAM.  FRATRIS. 

Si  nova  nonc  fierent  tantarum  exordia  rerum, 
Jam  novos  osos  eis  nonc  adhibendns  erat* 

Sed  quia  triu  rei  jam  dodum  est  seroita  tantae, 
Erga  hanc  roajorum  prisca  tenenda  via  est. 

Nundos  ab  osqoe  cbao  varius  hoc  ordine  eoepit, 
£l  consommandus  hac  quoque  sorle  manet. 

Flerigcrae  sedis  habilator  maxirous  Adaro 

•  Rex  nomine  justus,  Melcbisedech,  cujus  nomen 
jusUtiae  regem  sonat.  Ex  eorum  ergo  seiitentia  lu- 


SustuUt  hi^usce  conditionis  oous 
Ignibos  aethereis  quanqoam  Abel  hostia  capla  cst. 

Fratemps  ictus  hic  moriendo  tuUt. 
Aspera  quanquam  Enoch  sibi  mors  miretur  adein- 

[ptomt 

Quamvis  sera,  illum  est  appetitura  tamen. 
Uortuus  est  Noe,  spes  orbis,  pater  atquc  secundus 

Qoi  vixit  moltas  incly  tos  inter  aqoas. 
Sero  quoque,  routato  &  rex  est  qui  iiominejiisius, 

quilur,  cui  cum  Ilehraeis  Sciu  ipsum  Noe  liliuni 
fuisse  ccnsuerunt. 


5*7 


THEODULFl  AUAELIANEMSIS  EPISC. 


«•*S 


«  Verique  obbtor  rile  sacrtficii. 
IgiiSs  Achaenienii  ▼inoens  laoeBdia,  victus 

MortouB  est  Abrtham,  norma  decas  ftd^ 
Atqae  Isaac  sancUis,  sierili  4e  matre  creatus^ 

Inqoe  tjpo  olilatus  rex  Ijone  Gliriste  tuo. 
Nec  minus  et  Jacob»  Domiai  luctamioe  dignus 

Qnl  patris  atque  Dci  fil  benedictus  ope. 
Nobilis  atque  ejns  proles,  magnusque  senatus, 

Quonim  iogens  Josepb  gloria  justus  erat. 
Post  mala  qu»  pcndit,  pro  quis  bona  plura  repenJit. 

Exlremum  moriens  clausit  el  ipse  diem. 
Lot  Sodomam  vitans  mortem  vitare  nequivii, 

Tulum  el  sulpbureis  ignibus  iila  voral. 
lio  tuus  Hoyses,  quo  non  fuit  apiioraller 

Legem  ferreDei,  colloquioque  frui. 
Sacricola  et  frater,  redimilus  muricc  et  auro, 

Cui  frous  et  saiKtum  sancta  vebebat  onus, 
Nun  sacra  seu  proles,  pollens  Jordaois  ad  amncm, 
*  Partitur  populo  qui  pia  rura  pio. 
Aspera  judicibus  iion  est  incognita-  sors  h»c, 

Quorum  actu  popuius  liber  ab  hoste  fuit. 
Nec  fuit  exiinius  Samuel  hoc  fenore  liber, 

Qiii  cluit  a  puero  dogmate,  lege,  fide. 
Mortuus  est  David  qui  stravit  cxde  Goliath, 

Gomptus  regao,  arrais,  carminibusquo  sacris, 
£t  Saiomon  sapiens,  sancti  constructor  asyli, 

Post  decus  immensum,  divilias  et  opes. 
Nccnonet  regum  etvatom  pius  onlo  priorum, 

Post  sceptra  et  verbi  Camina  sancta  Dei. 
Pontifices  cdebres,  et  vatum  summus  Isaias, 

Post  sancta  oracla  hanc  arripuere  Tlam. 
Tu  Pharii  regis  Josias  tela  tulisti, 

Qui  cultu  in  Domini,  proh  dolor  I  aptus  cras. 
Yectus  et  Elias  quamvis  consceodit  ad  alta, 

Mors  dilata  lUj,  n6n  sit  adempta  tamen. 
Mortuus  Elisei  quamvis  ex  osse  resurgat, 

Mortuus  hic  surgit,  mortuus  ille  jacet. 
Ne  moriaiur  habct  Jonas  vitalc  sepulcrum, 

Quam  sorgens  vincil,  morlem  obeundo  snbit. 
Tangere  qtiemqoe  truces  sanctum  timuere  leoties, 

Appetere  hunc  mortis  non  timet  atra  dies. 
l;^ne  sacrae  fiilei  pueri,  exstinxere  caminum, 

Sed  letbi  nequeunt  exsuperare  rogum. 
Ezecbiel  moritur  post  visum  sedis  heriiis, 

Postque  arcana  Dei  mystica  plura  videt. 
jusque  sacerdotii  retinens  cum  prole  beata 

Esdras,  qui  templum  restruit  ornat,  amat. 
Et  Uierusalis  instaurantes  moenia  sanctas, 

Zorobabel  jostus,  NeemiMqoe  pluB. 

«  Veri  oblator  saeri^cii,  Qiiia  panem  et  viinim 
offerens,  typum  tfessit  obiationis  Chrisii,  ejiisque 
measaB,  in  qoa  sub  |)anis  et  viiii  figiira  ejus  carne 
pascimur,  et  sanguine  potamur.  Tilulus  altaris 
Lugduni  ab  Agobardo  positi  : 

H»e  Chrislt  mensa  est,  hic  coelica  sumiiQr  esca, 

Hic  bibttur  roieu^  agni  cruore  lainx. 
Ullitir  hts  dapihut  Christi  plebs,  (|oain  or«iirie  miro 

Unda  cruor,  lorpns,  diiuii,  emii,  alii. 
Anlfstes  opus  boc  Agobardus  supplice  voto 

Froiulil,  et  ('hristo  rite  sacraudo  dedit. 
Argi^ntum  ruUlo  ceitaiim  ubi  ftilgurat  auro. 

Maruioce  cuui  vario  picUcuprcs.u>  olet. 


A  Atque  iostaurandae  texunt  qui  oracula  gentis, 

Zacharias  vates,  Aggeus  atque  sacer. 
Esther,  et  exsuperans  Anian  Mardocheus  iniqoum , 

Israelitarum  qui  populum  eripiunt. 
Casibiis  horrendis  Raphael  Tobimque  nurumque 

Eximil,  haudquaquam  mortis  ab  ore  tamen 
Incestos  Judilh  compescuit  ense  furores, 

Te  non  compesdt  mortis  iniqua  lues. 
Zacharias  et  anus  superant  facunda  qucrelas. 

NoivAuperant  ictus  mors  sed  acerba  tuos« 
Nec  homo  coelestis,  terreausque  angelus,  apiaos 

Promptus  iler  Doroino,  bac  sorte  alienus  inest. 
Ssd  fera  mors  quid  ages,  aliis  trux,  improba,  oa^vn, 

Cum  vlta  auctorem  perniciosa  petis? 
Qui  te  inorte  sua  pressit,  curvavit,  abegit, 
B     £t  viiae  surgeas  qui  patefccit  iter : 
Auctoremque  tuum  tenebrosa  io  tartara  uicrsit, 

Mentibus  exemptuiacoUegiisque  piis. 
Petrus  apostolici  princeps  veneraiidus  bonor is  , 

Quo  bene  davigero  coelica/egna  patent. 
Dogmate,  Paule,vige8  penetrans  secrela  poloruni, 

Quem  ingeiis  exornat  poena,  labor,  studium. 
Pectore  de  Domioi  dat  pocola  sumpta  Joanoes, 

Quem  pia  virginitas,  ejus  et  ornat  amor. 
Fulget  apostolicus  sublimis  et  inclytus  ordo» 

Cum  doclis  sociis  discipulisqtte  sais. 
Martyrum  et  insigfMi  splendescens  lampade  coetiis. 

Turbaquo  coafestrix,  virgtneusque  chorus. 
Qiiamvis  celsge  aaimai,  aiortali  stirpe  creati 
^     Debila  persolvunt  mors  inamala  tibi. 
Momina  difficile  est  cunctorum  posse  referri, 

Qui  sont,  qui  fuerint,  qoos  fore  det  Domious. 
Siut  meriti  cujuscunque,  horum  nullos  ab  sevo 

Hac  tamen  immunis  conditione  manet. 
Denique  rex  magnus  David  saoctwque  prophetcs 

Afllatus  sancto  carmine  cantat  ita. 
Est  quis  homo  vivens,  qui  te  non  pcsshna  rerum 

Mors  trahat,  et  visu  possit  abesse  tuo? 
Eruet  aut  animam  propriamquis  manibus  imts, 

lllonim  et  saeva  quit  caruisse  manu? 
Mos  hic  ab  usque  chao  mortalia  geniiina  prcssii, 

Atque  sua  munduro  lege  subegit  atroz. 
Conditionis  enim  hujusce  debita  solvit 

Frater,  pro  ctijus  carniina  morie  danius. 
D  M- 

BE   b  SEPTEM  VITIIS  CAPITALIB^IS. 

(c  Dtiunt  plurima.) 


Coutrili  ct  cordis  sacra  parare  Deo. 

Et  in  corporali  pallula. 

Convivis  CbnsU  ccelestis  mensa  paratar, 
Sumi!ur  bic  vivus  divino  mnnere  panis, 
Mlxta  eliam  bibitur  sgni  cum  saoguiae  i.vmph», 
Sic  nos  uoda  Uvat,  redimit  cruor,  et  caro  pascit. 

b  De  $eptem  vHiit  capilalibus.  Acephalo  poeinali 
quistitulus  fuerit  ne.>cimus,  nos  temere  buiic  indi- 
di  nus,  tum  ne  nullus  esset,  tum  quod  ab  argumenlo 
reipsa  non  abhorrct.  De  his  cnim  septein,  ut  vocai, 
rladibus  disserit. 

c  Desnnt  pbrima.  Hiatus  hic  dcrectum  iiotat  qua- 


349    ^  CARMLNA. 

Trttitlia  baK  ratione  viget,  haec  lege  teneiur,  A 

Mentjkus  baic  sanctis  ({auJia  magna  parat. 
Felices,  inqwt  Dominus.rex,  qui  modo  fletis, 

Egregius  vi^is  post  quia  risus  erit. 
Cor  sapientis  ubi  sapiens  moestissima  dixit 
Res  esty  et  stnlti  sunt  ubi  lacta  quidem. 
Nempe  ait  et  miseri  Tenerandus  Apostolus  este , 

Et  veslris  sedeat  piangere  flere  animis. 
Susdpiat  loctug  risus  et  gaudia  mceror 

Vestra,  sed  liaec  satagens  dogmata  sancta  dabat 
OfflDia  qiiis  propriis  poierit  describere  chartis, 
Qux  de  faac  ro  sparsim  pagina  sancia  cqnit? 
Aliera»  ipaaa  gignit  furor  et  confusio  mentis, 

Segnitiesque  nocens  nil  rationis  babens. 
Non  a&iaKim  haec  purgat,  sed  iniquo  turbine  lurbat : 

Qttera  turbare  valet,  emaculare  nequit :  S 

llanc  fiffvet  anxietas,  hanc  desperatio  gigoijt, 

Deque  sui  nigri  ftumine  lactis  alit. 
Tertius  borrenila  eioritur  modus  improbus  ira  : 

Gigoere  quin  etiam  damna  caduca  solent. 
Cum  desiderio  est  mens  aut  perculsa  Umore, 

Carpitur  aut  caeco  desidiosa  rogo  : 
Est  plemmque  soo  sic  excaecata  furore, 

Ut  sit  quid  dicat  nescia,  vel  quid  agat. 
Est  et  d  sine  elade  dolor,  sine  nomine  moeror, 

Intinui  sed  cordis  nubiius  error  babet. 
liaae  nodo  somuas  habet,  modo    tarda  silentia 

[prensaat 
Ambulat  et  stertit,  murmorat  atqne  tacet. 
Somniat  hic  ocuiis  residens  ignavus  apertis, 

Milqoe  loquens  sese  diecre  muUa  pulat.  ^ 

Acttts  hebes  aecessus  iners,  obiivia  pigra 
Sont,  et  nil  fixum  mente  vel  ore  vebit. 
It  ratis  in  pelago,  cui  non  eet  navita,  certa 

Ad  ioea  milla  volat,  sed  vaga  oberrat  aquas. 
Sic  mens  tristitis  ignava  caligine  pressa, 

Per  pelagtts  scnsus  itque  reditque  sui. 
CoHoquiis  fratrum  crebris  haec  noxa  fatiscit, 
Oraodi  assiduum  hanc  quoque  pellit  opus. 
Etfugateloquium,  fugat  banc  et  lectio  sancta, 
Sodum  hiyus  jubaris  nubs  tenebrosa  fugit. 
Marcida  non  vitii  perstabunt  txdia  tanti, 
Yirtutum  si  harum  sunt  agitata  manu. 

lemionis  unius,  qut  aa  nos  non  pervenil(*).  In  eo,  ^ 
ul  cooipcri,  priiicipcm  lucum  tenebat  vulgatum  car-  ^ 
mea  de  Plioenice, 

Est  locus  io  prlmo  feltx  Orieale,  elc. 
ita  ot  hojns  aactorem  qui  ignorabatur,  Tbeoduifum 
deiiiceps  laudare  liceat. 

(•)  Qtti  Theodalfl  efNseopi  Aurelisnen&is  Opera  publici 
jurn  tecit  Jacobus  Sirmonilus,  socieiatls  Jesu  presbyler 
eruditos.  sei  ipshis  Canninom  ltbr«)8  ediilit,  HKyioruui  ii- 
liro  f ,  qoi  eot  de  ieptem  viiii*  capitalibm,  plunnia  iniiio 
Moe  deMderaotur,  maximo  orctirenle  liiilu,  sed  aliquau- 
tulom  repleri  pocest  his  Tersibiis,  qur  ad  illtid  earmen 
pertliMre  ¥ideauir.  llAnTci.,  TActwir.  anecd.f  lom.  V, 
pag.  400. 

Oui  eopis  eiAe  bonus,  qnl  vllam  quaeris  honeslam. 

Dtlige  mundlliam  corporisatqtie  anim». 
Hiinda  d<>mns  inundi  Domiuum  retinere  valebil : 

Naai  lali  seivper  liosi'ile  so  pcs  eriu 


LIB.  Y.  550 

Ignibus  ut  cene,  glacies  ut  sole  liqucscunt, 

Igne  liquor  modicus,  ut  perit  amne  rogus. 
Desidis  haud  aliter  labefacta  pcricula  inorbi 

Tabescent  penitus  vi  perimente  pia. 
Si  mentem  ratio  vegelet,  componat,  et  ornct, 

Mox  vitiorum  inient  larvea  monstra  fugam. 
Corpofis  in  membris  hebes  est  substantia  noslra, 

In  ratione  viget,  est  ubi  imago  Dei. 
Ira  furens  sequitur  spumanti  fervida  rictu  , 

Luminaque  intorquet  felle  cruenta  tetro. 
Impia  cui  dirum  tribuit  Bellona  flagellam, 

Quo  mentes  hominuro  iiijnrgia  sxva  movet. 
Alque  lacessitis  sociis  hinc  inde  miitistrat 

Arma,  quibus  periinat  pacis  amara  boiiurn. 
Qiiis  inolescat  atrox  scelus,  et  discordia  crescat, 

Cl  male  fraternus  oppetat  almus  amor. 
Sieva  quibus  dentur  viliis  alimenta  cruentis, 

£t  clnat  omne  nefas  cum  legione  sua. 
Et  virtutum  eadem  cuneus  veniente  fatiscat, 

£l  praecepta  fiant  irrita  sancta  Dei. 
Quae  nisi  pacatae  nequeunt  insidere  menti, 

Haudquaquani  esse  valent  est  furor  ater  ubi. 
Lex  videt  iratum,  hanc  cernere  negligtt  ipse, 

Vull  illa  ulciscl,  hic  caecus  oberrat  iners. 
Hac  abeunt  veniente  modestia,  pax,  pietasquo, 

Omiie  haec  pnecipitat  mentis  ab  arce  ttonum. 
Ut  maris  atra  movent  ventorum  praclia  fluctus, 

Nec  tranquilla  ejus  esse  elementa  sinunt. 
Aut  nemos  ut  placidum  Zephyro  turbatur  et  Euro, 

Atque  arbusta  sonant,  robora  pulsa  ruunt. 
Haud  i^ecus  ira  movet  huroanas  perflda  mentes, 

Esse  nec  infelix  corda  quieta  sinit. 
ItHns  In  praeceps  mentes  insania  ducit, 

Nec  patilur  proprium  bas  retinerestaturo. 
Amputat  et  sensus,  pfareneses  imitata  cei^bri, 

Qnid  gerat  aut  dicat  nosse  maligna  vetat. 
Ilinc  livor  ora  tegit,  tremor  hinc  et  concutit  artus, 

Lumina  Gorgoneo  ssevius  Igne  micant. 
Ore  fremit  nianibusque  ferit,  furit  impete  grandi. 

Omnia  qux  gesstt  nec  meminisse  valel. 
Jungitur  Eumenidum  stygiis  male  sana  choreis, 

Et  Phlegetontxis  eflera  virginibus. 
Cxlicolis  aliena  choris,  ubi  principe  Cliristo 

Cernitur  Oinnl|M)>ens  a  miindo  corde  bcalts, 

Cernere  sordiduli  non  meruere  Dcum. 
Luxuriam  fugito,  si  vis  conscendere  celsa, 

Ndm  peill  iiiferoa  htxurionas  homo. 
Lnxuria  proc<»res  muUos  Ueiraxii  a-J  igneiu 

Proh  doior !  el  miuimossemper  ad  ima  iiahil. 
Luxuria  prorsus  sensus  delruucal  acunoeo, 

Iniicit  et  meuiem«  sauciat  atque  Kravai. 
Diviiias  animi  pariier  delexit  ul  aiirum, 

Enerval  vies,  sordidat  ai  |tto  premii. 
Semper  amat  miseros  piceas  dernergere  Hamiuxi, 

Semper  ainat  socics  subderc  d.emonibui. 
Erf^o  cave  pnideas  itoctuira  libidloiri  arnia, 

Sciiicet  iuKiuviem  musiiceamque  luein. 
Craptila  cum  InlHili  crassam  repleverii  alvum, 

Ad  joca  sordidulam  luxurios:!  trabit. 
Se.Kper  amat  risus,  somper  e  Ispare  cachiniios, 

Semper  luxuri.im  venlerobesus  amal. 
Ardua  rttgna  pelis?  veniris  roodereniur  h^beiiac. 

Ne  stomachi  currens  frenarernissa  ca^ias. 
Si  vU  ergo  |)oli,  fraler,  conscpndere  rogua, 

Dillije  inundiliam  corporis  aiq-JC  aniniAi 


561 


IndyU  pro  merilis  praemia  miles  habet. 
Pax  ubi  regnat  ovans,  amor  inclytus,  ordo  bealus, 

Emicat  xtheriis  arx  ubi  sancla  Ibolis. 
Est  etiam  interdum  zelus,  qni  dicilur  ira 

Provida,  pro  recti  quando  adhibetur  ope 
Pcr  qnam  constanter  vitiis  obslstitur  atris, 

Ejus  et  instinclu  res  mala  pulsa  fugit. 
Estque  favere  malum  vitiis,  obsistere  dignum, 

Hxc  fugat  ifatus,  desidiosus  alit. 
Si  lamen  iratus  cupit  emendabilis  ut  sil 

Is  qui  corrigitur,  hoH;  manet  ira  levis. 
At  bona  si  taedent,  delectant  pessima  qiioeqne, 

Est  hxc  ira  gravis,  res  et  acerba  niniis. 
Mergit  in  hxc  odii  coenosa  barathra  maligni, 

Quod  ducit  miseros  ad  Stygis  ima  virus. 
Est  namque  ira  odium,  quando  inveterata  senescit, 

Dcque  nialo  in  pejus  discit  abire  malum. 
Cernis,  ait  Dominus,  festucam  in  lumine  fratris, 

Inque  trabem  proprio  negligis  aspicere. 
Ira  levis  festuca,  trabes  odium  cxslat  ioornio, 

Hxc  cito  transcurrit,  id  remorando  gravat. 
llla  sonat  ieviter,  tacito  illud  corde  gravescit, 

llla  cupit  plagas,  illud  et  exitium. 
Iram  animi  levitas,  odium  creat  illa  malignum^ 

Garduos  herba  prins  postmodo  spina  gravis. 
De  sermone  levi  exoritur  grave  crimen  et  atnim^ 

Ovo  ita  de  tereti  sit  basiliscus  atrox. 
Sic  nutrita  diu  rerum  mala  semma  keduiU^ 

Exstirpata  nocent  protinus  orta  nihiL 
Si  sit  amor  fratrum,  sxvam  non  itur  ad  iram, 

Haec  si  defuerit,  nuHa  maoent  odia.  ^ 

Temperat  flcquanimis  vilium  boc  rationis  hone^taft, 

iEqui  amor  illius  conterit  ora  caput. 
Hocque  modesta  scetus  perimit  patientia  dirum» 

Qu»  est  tutela  boni,  perniciesque  roali. 
Virtutum  genitrix,  nutrix,  defensio,  solers 

Adversa  haec  inter  basjuvatatque  fovet. 
Frangere  quse  novit  vitiorum  spicula  saeva, 

Atque  suis  borum  arma  pavenda  terit. 
Parma  fidcs,  thorax  spes,  cui  diiectio  cassis 

Est,  quibus  illisi  mucro  perit  chalybis. 
Qui  impaclus  resilire  solet,  acieque  retusa, 

In  partes  ferus  et  frusta  minuta  jacet. 
Cui  major  quo  ictus,  major  fractura  patescit 

Longius  et  sparsim  frusla  caduca  volant. 
Postquam  amisit  homo  immortalis  gaudia  vilae, 

Cepit  et  hunc  roiserse  mortis  acerba  lues, 
Donec  ad  antiqoae  redeat  primordia  vitae, 

Sempcr  et  est  nobis  hinc  labor,  Inde  tiroor. 
Quo  nos  aUna  twe  refovent  palienlia  vires. 

Atquc  tois  armis  tula  caterva  sumut. 
Inclyta  h:ec  sanctig  trlbuit  solatia  cunctis, 

Quis  ut  tuti  essent  urbs  veneranda  fuit. 
Quos  nuroerare  vetat  brevitas  en  istius  od», 

Qui  patienter  opes  promeruere  poli. 
E  quibus  unus  erat  comcs  huic  ridissimns  lob, 

Haeserat  atquc  illi  vis  ea  fida  coines. 
Virtntes  in  co  viguere,  ct  copia  rerum, 

Pollebatquc  cluens  omnibus  illc  bonis. 


THEODULFI  AURELIANENSIS  EPISC.  55i 

A  Prole,  domo,  pecudum  scrvorumque  agmine  fSelix 

Atqoe  quod  his  magis  est  jure,  timore  Dei. 
Invidus  armat  in  hunc  sua  splcula  commiiras  hoslis, 

Et  murum  mentis  ihachina  magna  ferit. 
Temporis  in  puncto  cunctis  spoliatus  ademptis, 

Destilit  et  dominus,  destitit  esse  pater. 
Prosperitas  fugit  hunc,  fugiunt  pia  dona  salntis, 

Quod  ferat,  aut  habeat,  nil  nisi  morbus  ines* 
Pro  famulis  verroes,  pro  rebos  tabo  reroansit*, 

Pro  sobole  stercus,  proqoe  peplo  sanies. 
Hinc  tormenta  premunt,  ferlt  os  hunc  conjiigis  iHiiic 

E}us  amicoruro  spicula  rourus  habet 
0  roeroor  antiqui  sceleris,  per  cofjugis  os  tn 

Rebare,  ut  primum,  hunc  viiicere  posse  viruni. 
Sed  juvat  hunc  ratio,  juvat  fti  patientia  mater, 
B     Quis  bene  mens  ejus  tuta  duabns  erat. 
Prospera  quem  jostnm,  patientem  adrersa  tulcie, 

Hinc  bona  componit,  destniit  inde  mala. 
Cui  ratio  galeam  praebet,  patienlia  pannam» 

Quis  labefactatus  sit  furor  ira  tuus. 
Haec  sequitni*  vitia  seelerata  superbia  roaler, 

Et  regma  mali,  dux  et  origo  doU. 
Qu»  quanquam  viliis  cunctis  alimenta  mlfiisirei, 

Quod  peccare  valet  hac  sine  nullns  homo : 
In  geminuro  doplicata  taroenconsurgithiulcum, 

Atque  biceps  forroas  res  habet  una  duas. 
Priroa  manet  probrosus  aperta  soperbia  morbus^ 

Altera  ventosae  laudis  inane  scelus. 
Seu  soror  est  ejus,  seo  neptis,  fiiia  nve» 

Trux  natura  taroen  una  doabus  inest, 
C  Gloria  vana  tibi  quadrnpiex  jactantia  gliscit, 

Quatuor  et  plagis  percutls  atra  plagas. 
Sunt  quibns  est  doniim,  sed  dantt  nescia  tuc^  a 

Detrectant  grates  reddere  rite  Dea 
Et  sunt  qui  sibimet  meriloFom  insignta  ringniiL, 

Atque  illis  tribuuiit  non  sua  dona  Deo. 

Ast  alji  domim  nec  habent,  nec  Iiabere  valehiinl, 

Sed  tnniido  sese  corde  habere  pulant. 
Nulla  reor  homini  est  major  Jactantia,  (^uain  qni 

Se  solum  quiddam  posse  vel  esse  putnt. 
Angdus  inde  ruit,  quoniam  se  solius  unum 

Esse  potestatis  cst  ratus  et  jubaris, 
Proque  polo  sudo  tetrum  est  mercatus  Avernum, 

Exter  et  angelico  est  factus  honore  miser. 
Scinditur  in  partes  inflata  superbia  ternani^, 

Sicque  triceps  trino  Cerberus  ore  vorat 
Denique  prima  in  eis  quibus  est  tranf^gressio  logis, 

Qoam  dum  quis  temnit,  Jure  superbos  ioest. 
Linquitur  et  toties,  quoties  obsistltur  illi, 

Tunc  peccat  quis  cum  quod  veut  iUa  fadt. 
Idcirco  initium  peccaii  lex  canit  illam, 

Linquere  jussa  Dei  hac  quod  sine  nemo  valet. 
Qu9e  jubet  ergo  fiant,  vetat  ct  quae  exotiea  sunto 

Lex  pia,  tunc  procul  est  omne  opus  honorificum 
Porro  alii  aHlctant  soclos  eontemnere  cunctos» 

Et  quod  habent,  solos  semet  habere  putant. 
Esique  secunda  lioruro,  legis  custodia  qiionim 

Protinus  inflari  corda  superba  facis. 
Uiide  forcnt  hnmiles,  certant  indc  essc  sttperbi» 


3*5  CARMINA 

MercantarqQe  bono  munere  grande  ma.iim. 
Hoc  Pbariseae  sacri  facis  in  testndine  templi» 

Me  miaenim,  plnrcs  hoc  modo  prorsus  agunt. 
Ut  gaaa  tyta  manet  docto  custode  reposta, 

Servat  mens  hnmiiis  sic  opos  omne  bonum. 
Tertia  para  homm,  quibus  est  inflatio  morum, 

Quos  taroor  elatae  mentis  ad  alta  Jevat. 
Sub<Jier  imperio  qni  dedignantur  honeslo, 

Speniere  majorum  et  dicta  vel  acta  student. 
Et  quia  diacipuli  probitatis  inesse  recusant, 

Idcirco  erroris  turba  magistra  flunt. 
Nosseque  q«Me  ignorant  nequeunt,  quia  posse  pu- 

[tant  se. 

Sic  male  praecfpites  mens  vaga  fallit  eos. 
Naroque  unos  coBCtts  exstat  modus  iste  super!Js, 

Se  pretii  at  magmsemper  inesse  putent. 
Fratemis  nooquam  assensum  praebere  loquelis, 

Omnibus  et  reri  se  meliora  loqui 
Sensibus  ingeniisque  suis  non  ulUus  uti, 

Speroere  consilii  seu  melioris  opem. 
Falsaque  ferre  suis  laudum  praeconia  rebus, 

Despicere  alterius  dicta  vel  acta  simul. 
Despectis  paribus,  mlnimir,  majoribua,  atque 

Jam  sibi  sive  suis  nil  sociale  putant. 
Nil  pJacida  ratione  gerant,  sic  avia  curva 

Carpentes  rectam  deseniere  viam. 
Sed  medicina  Dci  morboa  escludit  iniquos, 

Et  radt  ot  redeat  ofiiciosa  salus. 
Dnrn  Umet  ergo  anlmus  virtutom  luce  carere, 

Et  Titiorum  aegre  nube  nigrante  tegi : 
Pelliuir  eitemplo  tous  o  jaeUntia  morbos, 

Nonqne  animum  lUectum  gloria  vana  linit. 
Morbida  seuve  abicit  metos  et  eontagiapestis, 

Sic  sordes  edfs  aspera  scopa  aMgit. 
Teqae  soperba  lues,  furor  et  ventose,  repeHit 

ExeoiplHm  humilis  regis,  et  ejus  amor. 
Et  metos  angelic»  ccelesti  ex  arce  ruina;, 

Unde  raiser  praeceps  corde  Inmente  rait. . 
Ille  superba  loquens,  de  coelo  in  tartara  mersus, 

Horridus  est  dsemon,  qoi  angelus  ante  fuit. 
AlDoroinus  homiHs  veniens  ex  aetheris  arce, 

Agmina  coelicolis  terrea  consociat. 
Teiteat  ergo  hominom  genus  illius  atra  ruina, 

Hulceat  ascensos  et  redimentis  heri. 
Jilens  elata  cadlt  hominis,  prostrau  resorgit, 

Quo  mage  jnncta  solo,  sic  mage  juncta  polo. 
Descendendo  sofoit,  patitor  scandendo  minam, 
Per  nomeros  et  eunt  cuncta  gradosque  soos, 
Omnia  jodicio  sont  dispensanda  superno, 
Qood  premit  elatos,  erigit  et  humiles. 
Qude  per  prata  param  vitioram  Musa  measti. 

In  tepidi  fibri  sistito  ftne  graduro. 
Cladibos  his  septem  totom  vaslaverat  orbem, 

Hisqoe  triumphator  totius  orbis  erat. 
His  genus  hamannm  vitiis  feras  hostis  habebat 

Captivom,  his  armis  subdideratque  sibi. 
PeTcuUt  et  primum  probrosus  ut  ille  parentem, 

Itttas  in  totam  sic  movet  arma  genus. 

*  Ouarte  Ubelle.  Partem  hane  operis  sui  Theo- 


LIB.  Y.  55  i 

A  Et  quibus  hunc  armis  scclerata  mente  subqsit, 

Ilis  sibi  progcuiem  subdere  certat  atrox. 
£st  gula  namque  vorax,  sequitur  hanc   moechia 

[turpis, 

Fraus  et  av2|ritiae,  seu  scelus  invidiae, 
Tristilia  hinc  segnis,  furiosai  morbus  et  ine, 

Duxquc  harum  his  superest  inde  superba  lues. 
Arma  sed  haec  posuit  Deus  his  contraria  larvis, 

Haram  adnuiletur  quis  sapienter  opus. 
Sic  adhibet  sapiens  medicus  contraria  morbis 

Arma  e  diverso,  detur  ut  alma  salus. 
Frigida  componens  calidis  humenlia  siccis, 

Mollia  cum  duris,  lenibus  hirta  etiam. 
Sancta  gulse  ingluviem  superant  jejunia  foedam, 

Quae  mortale  genus  afBcit,  artat,  agit. 
^  Yirgo  pudicitia,  specioso  compta  decore, 

Exstinguit  flammas,  tetra  libido,  tuas. 
Vincit  avaritiam  felix  operatio  dandi, 

Dextera  larga  gerit  cum  pietatis  opus. 
Invidiam  superat  Doraini,  et  dilectio  fratrum, 

Uujus  et  actu  cjus  omne  fatisdt  opus. 
Tristitiamque  fugat  fraterna  locutio  segnem, 

Orandi  et  studium,  lcclio  sive  sacra. 
At  secura  iram  frangit  patientia  diram 

Lenis,  et  illius  spicula  saeva  terit. 
Frangitur  exemplis  iuflata  superbia  Ghristi, 

Hancque  metus  pcense  solvit,  et  alraus  amor 
Sic  medicus  hic  per  contraria  ssepe  medetur, 

Fert  et  ab  oppositis  saepe  salutis  opem. 
Saepe  etiam  per  res  similes  conferre  medelam 
^     Yulneribus  bujus  assolet  alma  manus. 
Longaque  dat  longis,  adhibetqoe  rotunda  rotundis 

Emplastra,  et  modulo  vulneris  aptat  ea. 
Ligno  mors  subiit,  redit  et  vita  inclyta  ligno, 

lilam  gustus  agit,  hanc  crucis  altus  honos. 
Yirgo  vetus  mortem,  retulit  nova  virgo  salulem,    ^ 

llaec  suadendo  virum,  hoec  generando  Deum. 
Prisca  virago  viro  lethum  fert,  atnova  Christum 

Yivere  discipulis  nuntiat  ecce  piis. 
Angue  loquente  subit  morbus,  pendente  fatiscit, 

Hoc  squamosus  atrox,  sereus  illud  agit. 
Esca  dedit  mortem,  vitam  concedit  et  esca  : 

Tunc  dabat  Eva  nocens,  das  modo  Christe  potens» 
Yirga  abit  in  colubrum,  redit  hiuc  in  virgea  mem- 

[bra: 

Cbristus  it  in  mortem,  vivus  et  inde  redit. 
Yirga  potestatem  signat,  mortemque  chelydras  : 

Uinc  bene  succedunt  ista  vel  illa  sibi. 
Dividit  illa  solum,  peragit  seo  signa  pavenda, 

Quam  retines  legis  Indyte  Mose  typo. 
Convenit  et  mortis  queat  ut  gesUre  figoram 

Serpens,  quod  pcr  eum  raors  maledicta  subit. 
Quae  per  prau  param  vitioram  musa  raeasti, 

Tempus  adest,  isto  sistito  fine  gradum. 

m. 

PARiENESIS  AD  EPISCOPOS. 

■  Qoarte  libelle  tribus  jam  nunc  succede  peractis, 

Praevius  et  fratram  quo  vocat  ordo  subi. 
dulfus  in  quatuor  libellos  diviserat,  quorum  slnguil 


353 


B 


Famiiia  qui  mulis,  qui  dalvesligia  clandis, 

Qui  his  tulll  auxiitum,  hic  libi  poscc  feral. 
ITis  gcnerale  fuil  fundendum  dogma  per  omncs, 

Ast  opus  istud  crit  jam  speciale  tibi. 
Prinms  habet  sanctsc  quaedam  documcnta  fldei, 

Resqnc  quibus  notns  est  pius  e]us  apcx. 
Qiio  sit  hal)enda  modo  breviter  canit  ipsa  secundus, 

Quaj  loca  sint  reprobis,  quaeve  parata  piis. 
Tertiiis  horrcnda  bellum  cum  gentc  gerendum 

Edocet,  et  socios  qua  valet  armat  ope. 
Fundamen  fidei,  fabricae  incremcnla  salubris, 

ni  bene  componunl,  dant  pia  jura  loco. 
Obsistunt  viliis,  cives  virlutibus  armant, 

Gomponuntque  nrbem  milite,  lege,  fide. 
Ipse  saccrdotes  ad  moenia  nostra  vocato, 

Horumque  obseqnii  sit  tibi  cura  pii. 
Ilorum  te  primum  genibns  prostrare  memcnto, 

Ut  benedicaYis  cernuus  inde'roga. 
C.im  fueris  sanctfs  manibus,  gremiisque  receptus, 

Oribus  et  collis  oscula  ferre  para. 
Oscula  cum  dederint,  supplex  tamen  oscnla  sume, 

Teque  locuturum  scilicet  esse  cane. 
At  tibi  cum  fuerit  concessa  licentia  fandi, 

Excusa  auctorem,  qua  potes,  usque  tuum. 
Quod  rcm  congressus  non  sim  temerarios  istam, 

Mens  nec  praesumptHx  cogat  ad  tstnd  opus* 
Nec  me  praesulibus  doctorem  prsefero  sanctts, 

Quorum  vita  mihi  norma  salulis  inest. 
Parva  sed  *  in  magna  cum  sim  Lentide  turba 

Pars,  placet  ut  patres  qna  qiieo  sorte  javem. 
Qutque  pio  cupio,  soleo,  vel  debeo  voto, 

llis  servire  hnmilis,  hisqne  favcre  Kbens. 
1)1  bene  sella  sok>  emincat,  polviilus  el  ilH, 

Est  cura  ut  votis  sit  patris  apta  satis. 
l/mea  crusque  pedesque  tcgant  talaria  ut  apte, 

Qui  super  addatur  campagus  ipse  decens. 
Fundere  aquam  palrois,  mautilia  ferre  stademus 

Impexo,  tanicis  instita  loiiga  damus. 
Candida  ut  extensis  niteat  dahnatica  nigis, 

Fimbria  neve  erret  haic  sine  lege  levis. 
Pullia  ul  omate,  chlamys  ut  bene  pendeat  ipsa 

Certo,  manusque  caput  seduia  comit  ei. 
Ksi  labor  el  digitis,  si  qaae  sinl,  toilere  sordes, 

Plantts  ac  toto  subnitidare  patrem. 
i^umine  de  accenso  si  cera  aut  hamor  olivi 

Defluit,  haec  digitis  vesle  fugantor  icem.  ^ 

Occupat  et  faciem  si  sodor,  tergiimis  illam, 

Si  pnlvis  vestes,  excatiendus  erit. 
Frigos  at  abscedat,  sabstramas  pallia  plantis : 

Fervorem  falsl  AamfBis  »ani  fugat. 
Tentel,  ait  Dominas,  si  cscat  ducere  decon, 

Corrael  in  fbveam  lapsos  alerqae  shiral. 
Pravos  et  indocloB,  com  mt  probiiieMlos  nterque, 

Hic,  qood  iniqua  geril,  hic  qula  gamcta  taeei. 

quid  continerent  initio  quarti  nunc  explicat.  Ex  his 
qiialuor  primi  doo  desiderantar  cam  parte  tertii. 
Tertil  enim  pars  allera,  opinor,  ea  esl  quae  de  con- 
flictu  vitiorum  pnNLime  axilecessit.  Caeierum  cum  in 
veteri  codice  nulla  usquam  in  caeteris  librorum  e&- 
oci  distliiciio,  m  sex  iysi  HbitK  poemata  omoia  di- 


THEODLXn  A13RELIANEN9IS  EPISC. 

A  Adsolet  ambabus  constringi  pedibus 


351 


Recior,  si  rector  jore  vocandus  eriu 
Qui  nooet  exen^lo,  qai  non  jiival  arte  docendi, 

Quo  neqoit  aut  sua  roens,  aat  aHeoa  regi. 
Improbal  indocles  his  verbis  sanclus  Esaiaa 

kectores,  Domini  verba  saerata  canens. 
Paslores  ipsi  non  te,  prudentia,  nomnl, 
Sed  speculatorum  concio  lucis  egeas. 
Cxcaque  quos  graviter  premit  ignoranUa  cuBdot, 

Turbaque  latrandi  est  viribus  orfoa  canam. 
Ileu  facinus,  heu  granile  nefas,  cuia  Morma  sdalta 

Qui  fore  debuerat,  fit  via  duxqae  nMdi. 
Ipsius  exemplo  quotquot  periece,  malignis 
Pro  cunctis  pxnas,  ut  reor,  ipse  dalHl. 
Sontior  hic  fiire  est,  praedoiie  el  soalior  alroi» 

liic  quia  plus  rebus,  meoltUis  ipse  oecel. 
Externas  hic  lollit  opes,  bic  inlima  vaalat, 

Namque  aniinan  cami  quis  aaper  ease  oegei  ? 
Est  etiam  qui  recu  decet,  sed  iotqua  gerende 

Destruit  hoc  actu,  qood  slnitt  oris  ops. 
Hic  se  perverso  demens  jaculatur  ab  acio, 

Dum  mala  quae  geetis  perpetrat,  ore  ieril. 
Ilic  altis  prodesl,  sibimel  predesse  recusal, 
Atque  aliis  vivens  mortuus  ipse  sibi  esU 
Hic  monet  esse  alios,  sihi  fil  sine  menle,  sed  inde 

Cerea  lux  alHs,  fls  dnis  ipse  ttbi. 
Est  eliam  grivis  iHe  modus,  quo  peHere  probra 

Rile  valet  nullua,  dummode  probra  gent. 
Qua  rogo  sone  queat  sordeos  abatergere  sordes 
Evigilare  aiios  qoem  aepor  allos  habel? 
€  Quaevejaceos  facies  smdeal  relevarejaoeDiea, 
Ant  curare  parel  voUiera  vuloos  babens^ 
Cessat  ab  ioghivie  praesol  compe6<^e  veoiria 

Plebes,  si  dapibus  pressas  et  ipse  jaeei. 
Ilaud  veiat  hic  vioom,  si  sese  ingiv{(ilel  ilio, 

Ebriiis  haud  popirio  sobrius  esto  caoel. 
Non  vitia  spemeikda  monet  qoibus  ipsegravauur 

Virtutumque  expers  uon  iier  aplal  ei6% 
Compos  avariti»  non  cjus  voce  fatiscil. 

Qiiem  ligat  islias  pestis  adoiica  manus. 
Non  odii  poleril  siordaces  solvere  nodos« 
Ciyos  mens  odil  nienstra  nefanda  geril. 
Plebem  Iranqoilla  nequit  bic  coBiponere  pace, 

Qni  nulla  ^lebi  paee  ligalos  inesl. 
Aut  irje  alimolosqoibos  armis  fraogere  quibit, 
^     Lorida  qoem  pnedam  Xecerii  ira  saam  ? 
An  sedeal  vacoum  qoem  vaoa  soperbia  venlun 

Perflat,  si  teosos  flaiibus  ejus  eat  ? 
Quove  modo  poterit  contemplum  suadere  nniuidi? 

Ilunc  nisi  cootemait,  lemnilur  iste  moDeQS. 
Quem  favor  hamanas  docuil  uuilcere  potenieSy 

Quando  hic  jodicibos  |ura  lenere  cauel? 
Aiit  dicel  miseros  pietatis  iege  tueudoSy 
Hos  si  qoaque  valct  sorlegravare  gravat? 

gesslmus.  Tituhim  etiam  iMric  opuacolo,  qoo  caie- 
at,  de  nostro  adjeciHMis. 

•  /a  leviHde  turba.  Diaconum  se  dantaxat,  cnm 
hsec  scrfberet,  aut  infbrioris  gratlns  clerit!om  foisss 
significat.  f deoque  excfusat  quod  oflkm  sui  ataenere 
aiideat  episcopos. 


^u 


Q(iem  levalaerio  pendensjacCatitia  fune, 

Fertqne  iii  delcrius  ambitiosa  lues, 
Vivere  jaclaiitem  jactans  haod  ille  coercet, 

Nec  cuidani  dicet  ambitione  care. 
Qua  sorte  examen  magnum  canet  iste  timeniUuB, 

Me  miscrum,  qood  non  forstlan  iste  timet? 
Cajns  lingua  operis  proprii  est  frenata  lupatis, 

Probra  aliena  tacet,  ne  ferat  aore  sua. 
nicbona  non  suadet,  quae  non  fortasse  perefit, 
Et  mala  non  proliibet,  quae  miser  ipse  gerii, 
Non  ego,  pontiiicnm  dom  vitam  scribo  malorom,  . 

Antdecns  ipsepits,  aut  mea  musa  tibi. 
Palchra  nec  nrticis  exnro  lilia  scabris, 
Ncc  segetes  domis  tmx  paliore  Inis. 
Mollibus  in  pratis  mtscentor  moUia  dnris, 

No\ia  com  nitidis  settioa  gesui  ager. 
Hortus  aromaticis  redolenspolclierrimfus  berbia, 

Gesiat  mderen  ssepe  dcota  toom. 
Nam  mala  mista  bonis,  bona  pravis,  ire  per  9^m 

Qois  ncget,  aot  dubitans  diffatealor  bomo  ? 
Namqae  revelleRdom  viiioso  semtne  porum 

Crcseere  messis  faerus  teinpos  in  osqae  jubet, 
Chrisli  in  ovile  manent  agnis  com  tenibos  hsedi, 

Exspectatque  pios  dextra,  sinistra  reos. 
Uysiica  permisloft  ceperunt  (erlia  pisces : 

Pars  bona  lecta  viget,  pars  mala  jacta  perit. 
Gedesis  qood  ager,  qood  ovile  et  retia  gestant, 

Cor  non  gestabit  carminis  liujas  opus? 
Auieor  moltorHi  omi  ceriet  pingere  moree,      . 

CoBdarom  mofes  emaieulare  porans? 
iUios  insignis  radiabat  iumine  vestis, 

Bfandiliasque  homioum  visibos  illa  dabat. 
Ai  libi  virtotom  denl  ornamenta  decorem, 

Atqneoculis  cordis  qoa  potes  osqoe  fave. 
lUi  erai  in  sacro  pollens  reverentia  cuUu, 

El  decos  in  habitu  pontificalis  opis. 
Sancla  est  in  sancta  tibimet  reverentia  mi^, 

Et  vils  atodiis,  actibua  inqoe  piia. 
Aorea  ponl^la  cingebat  kmtna  fironteBi,   ^ 

Qoa  bis  binos  apex  nomeu  herile  dabat. 
At  tibi  froBS  mentis  cingator  seasibos  abnis, 

Chrisiam  evangelice  vox  et  ab  ore  tonet. 
Sinl  manifesti  actos  fidci,  probitatis  et  aeqoi. 

Qai  sit  virtotiim  qoattuor  ordo  ttbi. 
Hi  specuiaalor  enim  ewictorumcomminns  actos, 

Pravidas  ot  pro|Nnum  paslor  ovile  solet. 
Sicqne  bonos  et  amant,  ct  amandos  jure  fatenUir, 

Quosque  ita  flrmaios  ad  meKora  vocant. 
Ai  contra  viiii  jr^rii&ii  quos  pondos  inorroe, 

flos  qoaeooque  valeBl  serte  levare  levant. 
At  si  quoa  aeqileont  vitioriin  fasce  levare, 

Portandos  adhibent  lios  patiendo  sibi. 
Quis  aut  vita  borom,  aot  soadet  patientia  fnielom, 

Dom  hos  emendant,  hos  tolerare  parant. 
Torba  haec  est  felix,  o  quanlum  disut  ab  lau, 

Qu£  soa  non  Domini  lucra  inhianter  adit ! 
Qose  prodesse  negat,  tanlom  prKCsse-laboral, 

Roc  ad  opos  stertit,  pervigil  iliod  agit. 
Qoam  lara  coatrislBiii  popoli  peccamiaB  mmqtiam, 


GAR^nNA.  LIB.  T. 

A     Ncc  bona  Ixtiflcant  plebe  peracta  sua. 


S5S 


Ut  sua  deplo)*cnt,  qu9e  nunquam  crimioa  pravis 
Adfore  qasB  nonquam  soliicitando  beat. 

Dilior  ut  sit  hiat,  nam  sancitor  esse  recusat, 
Donaque  militiae  percipit,  arma  fugit. 

Non  opus  Bcu  sed  opes,  nec  opus,  sed  hoaor  placei 

[illi, 

Et  bene  }uncU  secans,  hsec  teaet,  illa  jadt, 
Qui  sua  non  popoii  pcrqoirunt  oommoda,  tantnm 

Diei  et  pastores,  noo  tamen  esse  volunt. 
Sed  neqoe  cora  gregis  pascendl,  sive  luendi, 

Sed  rapidi  inlendunt  quod  queat  ille  capi. 
Mentior  egregius  si  non  canit  ista  prophetes,. 

Cum  modo  dlvmis  vocibos  ista  sonet. 
Israelitarum  pravis  pastoribus  eheu, 
B     Qui  sibi  molta  parant  pascoa,  nolla  gregi. 
Lucteos  humor  enim  prxbebat  pabola  vobis, 

Lanaque  dedocto  vellere  vestis  erau 
Si  quod  crnt  crassnm,  looiabat  turba  voralrix, 

Nec  fuit  iaflrmom  OQOSolidare  labor. 
ilugroto  pecori  medicamina  iralla  tulistis, 

Et  fractum  sprevil  vestra  ligare  manos. 
Nemo  redox  studuit  dejectom  reddere  caolis, 

Perdita  nec  vobis  qoaerere  cura  fuii. 
Dura  sed  jmperio  imposoistis  jnssa  maligno, 

Et  trox  sive  polens  torba  fnislis  eis. 
AfBiina  soat  ideo  balanlura  sparsa  raearom, 

Haod  qoia  qoi  pagtor  pascerel  nU«ft  erat. 
Devorat  atque  illas  rabies  inimica  ferarom, 

Praedaqne  flt  monstris  quos  vehit  ori>ls  ager. 
^  Necdum  deposilo  vitiorum  poBriere  diro, 

Ponderis  egregii  qui  pctiere  locum. 
Tramite  qui  vits  ncqueunt  pnecedere  sanctae 

Sobjectos,  quibus  baec  non  bene  nota  via  esL 
Quo  rogo  quis  pacto  sociis  quit  praevius  esse, 

Qui  modo  quod  tcneat  hic  quoque  nescit  iter? 
Si  calor  est,  uinbram,  si  frigus  qoxrimus  igneni 

Quoque  juvare  qoeo  certo  juvare  n  odo. 
Quis  velet  interius  verbis  ornare  raagistnim , 

Quem  solet  exterius  comere  nostra  manus? 
Yitae  et  munditiem  cur  non  adhibere  parabo, 

Cum  modo  si  sordem  non  fero  veslis  habetf 
Cur  non  optabo  aetemae  adcommoda  vita*, 

Cum  modo  quanta  queo  commoda  l^re  paro? 

^  Ecclesiae  huic  debet  populus  se  subdere  totum, 

Quse  laudanda  aevum  turba  per  omne  manet. 

Qiiae  decus  et  splendor,  fuadatrix  ^us  et  altrix, 

Nomina  magnorum  post  duodena  vlrom. 
Ipse  columnarum  in  Christo  firmissimus  ordo 

Fixus,  cui  incumbit  sedula  rite  cohors. 
Hiijus  sidereae  resplendens  janoa  sedis , 

Per  quos  ad  Christum  qui  cupit  intrat  ovans. 
Cura  regeadBrom  qiilb«s  eat  concessa  aniflaBfum 

Sortiios  populi  pondera  magna  feronl* 
Quique  iBcensa  precam  danl  pro  peccamine  piebis, 

Et  mala  deplorant  mista  alieba  sois. 
Judicis  avertnnt  Immensi  a  plebibos  iram, 

Cum  proprio  hoc  Moyses  fratre  gerel»al  Bpna. 
Uie  voluntaifs  ctionts  est  narrator  heriHs, 


859 


THEODLXFl  AUR£UAN£N$IS  EPISC. 


m 


Gredula  quo  duee  plebs  scandil  ad  alla  poii. 
Asserlor  veri,  perversi  dogmatis  hostis, 

Hoc  vocat  et  retinet,  id  fugat  atque  abigit. 
Conscia  quac  pravi  metuet  plebs  visibus  ipsis, 

Quae  bona ,  mellifluuai  sentit  inesse  stbi. 
Oppressi  est  tutor  populi^  vindexque  benignus, 

Calholica  hunc  vocilat  concio  cuncta  patrem. 
Prxmia  lucifloi  promittunt  ardua  regni, 

Quo  chorus  angeUcus ,  quo  pia  turba  patrum  est^ 
Qiiae  capit  et  sanctus  qui  sudat  miles  in  armis » 

Hosteque  ab  horriflco  victor  ad  astra  volat. 
Dant  pia  dum  faciunt  operum  documenta  bonoran, 

Suntque  Dei  populo  norma  decusque  pium. 
Hic  est  sediluus  cOetus,  qui  clavibns  almis, 

Et  scrat  et  reserat,  et  ligat  et  religat. 
Regis  et  inde  sacra  quo  dispensante  supreoio, 

Turba  nitet  gradibus  ofBciosa  suis. 
Quos  non  ambitio,  sed  vits  gloria  vexit 

Ad  loca  sublimis  editiora  gradus. 
Quos  non  humani  provexit  penna  favoris, 

Sed  tulit,  a]me.Deu8,  rounus  ad  alta  tuum* 
Qui  sibi  primatus  proprio  de  eulmine  nunquam 

Applaudunt ,  humtiis  roeiis  quibus  atque  pia  est. 
Quos  honor  acoeptus  non  inflat  flamine  vano, 

Sed  premft  imposilo  pondus  herile  jngo. 
Cum  non  primatus,  sed  sarcina  mente  tenetur, 

Nec  qoam  celsus  honos,  sed  grave  quam  slt  odim. 
Sic  equus  ornatus  phaleris,  buHisque  superbis, 

Ingemit,  ascensordum  sibi  calcar  agit. 
Res  bona  s»  pateat ,  procul  ac  simulatio  si  sit, 

Saape  juvat  qui  dat  se  quoque  rite  sequi. 


A  Namque  opera  inspeclent  praicepit  vestra  Redem- 

[ptor» 

Vestrum  ut  gloriA<fbnt  qui  est  super  astra  Patrem. 
lllius  ergo  caput  resplendens  mitra  tegebat, 

Contegat  et  mentem  Jus  pietasque  tuam. 
Corporis  arx  caput  est,  animae  mens,  si  haeret  amori 

lila  Creatoris,  quid  horao  magus  habet? 
In  qua  divinse  exprimitur  boiiitatis  imago, 

Moribtts  in  sanctis  si  hoic  bene  juncta  manet. 
Scilicet  exemplum  de  rebus  suroere  parvis, 

AnAuIus  effigiera  si  tibi  cera  premiL 
Sit  tibi  secretum  pro  pulchro  pondere  dogma, 

Quod  circumscriptae  balteus  aplet  opis. 
Piurima  si  rudibus  paodantur  meniibus  obsunt, 

Aura  suo>  ni  siot  ordioe  dicta,  noceot. 
B  Sic  alimenta  |uvant  plures ,  fuae  pluribus  ob&iuu, 

Tempos  et  ordo  coique  est ,  sunt  sua  cuique  loc). 
Dogmatis  hic  tuoicam  libi  circttmspectio  cingal, 

Yirtutum  omnioolor  haec  super  ephod  eat. 
Pura  sit  ahoa  chlamys  cuoclos  fugiendo  sed  arUis, 

Virtutumqoe  aliis  sit  variata  bonis. 
Namque  sacerdotes  David  saoctissimus  heros 

Justitiae  vestes  orat  habere  pias« 
IV. 

QUOD   DECS  RON  LOCO  QO^RENDirS   SIT ,    8KD    raTATft 
COLBNDUS. 

Non  tantum  tsae  javat  Romam,  bene  virase  quantum» 
Vel  RomSy  vel  ubi  viia  agitur  hominis. 

Mon  via  eredo  pedum,  sed  monim  dttdt  ad  astra, 
Quis  quld  ubique  gerit  spactat  ab  arce  Deiis. 


LIBER   SEXTUS. 


I. 

DB  CRlTfA  DEI. 

•  Tanta  Dei  bonitas  fragiles  nos  inslruit,  ornat, 

Ut  sua  de  propriis  noslra  gerat  merita. 
Et  slne  qua  bona  nolla  flunt,  quseque  eflicit  ejiis 

Gratia ,  sint  nostris  adnomeranda  bonis. 
Dal  bene  vclle  pius,  peragi  quoque  donat  et  ipsum, 

Prsevcnit  hic,  scquitur  nos  opus  ejus  ibi. 
Hinc  fil  ut  inilium,  pcrfectio  delur  et  illinc, 

Sic  capiCe  et  cauda  est  hostia  grata  Deo. 
Proque  bonis  propriis  clemens  soa  praemia  donat, 

Concordet  noster  si  bene  nisus  ei. 

n. 

DB  HIS  QUI  ALIUD  CORDB  RETIlfENT ,  AUUD    ORE    PRO- 
MUNT. 

Nec  malus  atteodit  qood  vates  indytus  orat, 

•  Tataa  dei  bonttas.  Eamdem  sententiam  incerius, 
sed  antiquos  auctor  non  insulse  his  rbythmis  Deum 
alioquens  expressit : 

De  too  servimos  Ubi  oos  luis  vemaoolia, 
De  luo  sumus  robusli,  et  de  luo  fer? idl, 
Portaflnis  poadtis  diel  el  esius  non  minimi. 
OBuila  t«  DobUdooas  bic  paier  lamiliM. 


Dum  s^e  ereptum  talibus  esse  cupit, 
Ne  des  una,  inquii,  me  cum  peccante  tumultamt 

Nec  perdas  com  his  qui  semper  iniqna  gemnt. 
Quorum  paciflcos  aflGitus  proximus  aodit, 

Cordibns  inqne  homm  plurima  aaiva  latent. 
Da,  Deus,  his  operam  jnsia  fncrementa  snomm, 

Juxta  et  nequitiae  diram  reperta  su». 
Congraa  pro  manuum  his  sint  gestis  vota  saarum, 
D     Pro  roeritis  merces,  obseoro,  dctur  eia. 
El  quod  opus  Domini,  soa  nec  pia  facta  sderant, 

Perde  illos,  et  non  aedificabis  eos. 
Inclyta  ceu  legis  jobet  hoe  censura  beatae, 

Com  vox  terribilis  taKa  dicU  tonat. 
Non  roensura  duplex  libi  sit,  non  pondus  uiiqnnm« 

Jura,  ut  simplicitas  roente  sit,  ore  sonet. 
Et  niodius  tibi  sit  justus,  sextarius  aequus, 

Seiiicet  ut  nos  non  occupet  uUa  fraus. 

Tu  ad  laborandum  vocas,  ire  vplle  fncius, 
Rt  bImhI  poase  iDsplras,  vir«!a  ibl  reparas. 
Et  cum  isia  nobis  agas,  Ua  post  remaoeras, 
£.x  DODis  quasi  volontas  alque  possibilitas 
Foisset  ad  aaiveraas  rerendum  molestias. 
fct  siiebimos  haiic  Uniam  Dei  indiKni  gratiam? 
Quaerentes  nosTam  non  tuam  Infclicem  gloriauiT 
Prwttcabimaa  nee  Istaio  Qmoibus  cleneoUam? 


361  GARMINA.  UB.  VI 

IHsplicet  Allilhnmo  duplex  pellacia  semper; 
Cor  recuim  et  simplex  arbiter  aequas  amat. 
Ul. 


58S 


B 


QCALE  JUDKXUIf    ET    QVM    PARCIMONIA    DEO    ACCEPTA- 
BILIS  SIT,.£T    POSSIT   IMPETRARE    POSTLXATA. 

Namqoe  per  egregium  jejunia  sancla  prophelcm 

Haec  accepta  sibi  rex  Deus  ipse  probat. 
Soivite  Yiiictoras»ait,  impietatis  iniquae  : 

SoWiie  Casciculos  qui  male  saepe  premunt. 
Fac  nt  eat  liber  consirictus  qui  fuit  ante, 

Disroptum  sit  onus  prorsus  et  omne  tibi. 
Quem  manet  esuries,  panem  ne  frangere  terone, 

Sit  Tagos  et  sit  egens  ductus  in  aule  tua. 
Vesiito  nudom,  el  propriam  ne  despice  carnem, 

Ejosdem  qooniam  conditionis  ines. 
ToDC  ut  mane  tux  prornmpet  gloria  lucis, 

Et  celer  exoritor  m«x  toa  certa  salos. 
Prscedentqoe  toam  faciem  pia  jnra  Tonantis , 

Colliget  et  temet  gloria  sancta  Dei. 
Tonc  cum  poscis  heri  pietas  te  exaudiet  almi. 

Adsom  damanti  dieet  et  ipse  tibi  >. 

IV. 

CONTRA  SIMDLATORES  ET  SUBDOLOS. 

Nil  boTom  flxe  geris,  hxc  tamen  omnia  ficte 

Fers  simulator,  habes  qui  simulacra  Loni. 
Qoi  mala  certa  gerit,  bona  seu  siroulata  malignas, 

Odit  qni  quod  amat,  quod  Deus  odit  aroat. 
QDae  Deus  odit,  ait  sapiens  rex  ^,  denique  sex  sunt , 

Qnod  detestator  mens  sua  septimum  inest 
Snblimes  oculos,  mendacis  famina  lingoae, 

SaDguinis  insontis  quis  fluitunda,manas. 
Corqne  quod  immundum  meditalio  prava  frequentat, 

Pemicesqoe  pedes  in  mala  quxqne  grndi. 
FaHacem  testem  mendacia  soeva  canenfem> 

Elqoi  inter  fralres  jurgia  dira  serit  K 
llxc  malacuncta  gerlt,  gessit,  gerct  iroprobns,  arocns 

Est  saa  mens  probris  usque  repleta  malis. 
V. 

KEO  QDOD    AYARUS    AGGLOMERATIS    DIVERSIS    OPIBUS 
SATIARI  NEQUIT. 

Qoidqoid  habet  variis  completus  gentibus  orbis, 

l^n  sibi  suflicerent,  si  sua  cuncta  forent. 
Rajas  erit  promptus  capiendi  semper  Avemus, 
Nec  Stygis  impleri  tetra  baratbra  queont. 
Qnod  Cbryse  atqoe  Argyra,  et  quod  Taprobanicus  p 

[orbis, 
QQorum  sobiimes  esse  feruntur  opes. 
lodos  babens  gemmas,  pigmenta,  et  ebornea  mon- 

[stra, 
Obryzt  atque  aori  dives  Opbir  regio. 
Assor  odorato  veniat  si  plenos  amomo, 
Divitiasqoe  saas  Penis  el  ipsa  ferat. 
Comqoe  soo  prope  sit  longinqous  thore  Saboeos, 

Atqoe  Eudaemoiiicos  monera  porlet  Arabs. 
Si  veniat  Bagatat  Agarenis  rebos  onosta, 

Urbs  et  Achaemeniis  qusB  foit  aita  locis. 
Tigris  et  Euphrales  qnod  faabet,  Jordanis  et  ipse, 
Atqne  Palxstinos  fert  benedicUis  ager. 

•  Isa.  LVfii,  6  seq. 

Patrol.  CV. 


A  Bactraque  si  quod  habent  pulcbri,  et  Hireania  dlgni, 

Et  juga  Bosphoreus  qux  bene  temo  regit. 
Serious  oceanus  vehit,  et  quod  Caspia  regna, 

Quodque  ipso  Seres  vellere  dives  habet. 
Quod  Scytha  cnidelis,  Geta  trux,  et  Sarmata  doras, 

Quidquid  Hydaspis  babet,  quidquid,  Araxe,  tuum 

[esl.  . 
QuoJque  Gelonus  alrox,  quod  habel  RhodopeiBS 

[Ebrus, 

Arvaque  Riphaeo  semper  amicta  gelu. 
Et  quod  Hyperborea  gens  flxa  sob  Elicis  axe, 

Yel  Tanais,  vel  qood  Pontus  et  Ister  habent 
Quod  crinitus  amat  Danus,  flavusque  Suevus, 

Quxque  sub  extremo  gens  Aquilpne  jacet, 
Et  quod  habet  Moesus,  Dacus,  Thrax,  Atticus,  Arcas, 

Constantine,  toa  quidquid  in  urbe  viget. 
Graecia  quod  pnidens,  qood  fert  Germania  fortis, 

Qood  deformis  Abar,  Pannonicosque  Gipes. 
Inclyla  quae  patribos  dodom  est  promissa  bealis, 

Quidquid  Uierusales  urbs  habet  alma  Dei. 
Quod  Pelusiacis  gens  osta  vaporibos  aptum, 

Quod  Trododita  niger,  quod  Meroensis  habet. 
Decolor  ^thiopom  soa  si  det  cuneta  caterva, 

Et  gens  sub  Gancri  sidere  quaeqoe  jacet. 
Quod  Nomadom  popoli,  quod  habent  tua  regna  Jo* 

[  gurtha , 

Quodque  secant  Syrtes,  Afraque  riira  vehunt. 
Orbis  quod  Libycus,  vel  quod  Maurusia  tellns, 

Quod  locus  Antaei,  horlali  et  Hesperidum. 
p  Qood  fortunatis  praestant  sua  mra  Galaulis, 

Quorum  multiplices  insola  gignit  opes. 
Praebet  Atlanliaci  qoidqnid  plaga  fervida  Maori, 

Et  gens  si  qna  ortus  conscia ,  Nile,  toi  est. 
Quidquid  habet  Latiom,  feconda  Calabria  qoidquid, 

Et  Yeneti  et  Ligores,  arva  et  amoena  Padl. 
(Jrbsque  prius  Daemon  tua,  jam  minc  dedita  Christo, 

Quod  capot  orbis  ovans,  qnod  pia  mater  babet. 
Fraterno  aspersos  qnae  temnens  sangoine  manes, 

Coelica  regna  petit,  fana  profana  fogit. 
Haodque  lopa  oolit  honc  alitnm,  sed  virgme  natom, 

Sutqoe  in  apostolico  robore  flxa  doens. 
Gallia  qooddives,  qood  fert  Hispanla  polehm, 

Fertilis  et  rerom  Cordoba  qoidqoid  habet. 
Quodque  Britannas  habet,  Scottorom  Hibenia  qood 

[fert, 

LHile  si  qoid  habet  si  ultima  Tile  ferat. 
Comqoe  bonis  propriis  veniat  fortissimus  Astor, 

Qoi  est  decos  Hetperidom,  oiiles  in  arma  vigens.- 
Galliciiqoe  soli  veoiat  si  caltor  opimos, 

Finitimis  praestat  qol  bona  polehra  sois. 
Omnia  si  sibimet  simnl  haec  oongasta  darentor, 

Non  sua  avara  manas  ditior  iode  foret. 
VI. 

DE  EO  QUOn  PLEKUUQUC  KEPROBIS  PAOSPEKA  SUNT. 

Eripe,  David,  aqois,  orans,  me  ex  plnribns,  inquit, 
Extemaqne  mann  proles  acerba  tna 

Qui  stant  vaniloquls  fQriata*mente  loqoelis, 
Dextera  et  cst  quorum  dextera  nequitiae, 

*»  Prov,  VI,  16  scq. 

12 


^T5  THEODDLn  AURELIANENSIS  EPISC 

Ceu  nova  n&torum  vcniat  phntalio  quorum ,  A  Degener  exlstit  ti  protef ,  wna  tnpeilMM 

Indolis  a  tenene  qun  vegetata  die  est. 
Composits  et  comptae  circumquaque  undique  nat» 

Ceu  templi  illustri8  aolica  forma  Dei. 
Horam  et  in  altenitrum  cellaria  plena  redundant, 

Atque  mero  exsnhat  nberiore  peno, 


5€l 


Simpliottas  redit  itque  iilis  fetosa  bidentum^ 
Corpora  sunt  borum  plurimum  obesa  boum. 

Nulia  parat  paries  praesentis  signa  ruinx, 
Res  nec  eorum  ullus  transitus  angor  agit. 

IIxc  sunt  qui  populum  multi  dixere  beatutn, 
Est  ISelix  Oijtts  res  Deus  ejus  berus  «. 
VII 

ns  CADEM  RB  IN  JEnEVIA. 

leremias  precibus  his  compellasse  Tonantem 

Gaudet ,  et  bac  in  re  taJia  verba  dare.  B 

Cur  via  peocantum  est  juBtissime  prospera  rector? 

Et  bene  nam  cunctis  qui  mala  quaeque  gerunt. 
A  te  plantati  polchra  radice  virescunt, 

Proficiunt  fructus  et  faetendo  suos. 
Ficto  sermone  illorum  es  tu  proximus  orl , 

Interiore  tamen  mentis  ab  arce  procul. 
Et  tu ,  summe  Deus,  cui  siugola  dausa  patescnnt, 

Et  bene  cognoscis,  et  bene  cemis  eos. 
Uo6  ita  congiomera ,  sicot  tibi  victima  grex  est , 

Sanctificans  juste  tempore  morlis  eos  i>. 
VIII. 

DE  EADEM  EE  Uf  iOB. 

lob  quoque  sic  recinit ,  tuus,  o  patientia  miles « 

Remque  banc  in  proprio  carmlne  promit  ita. 
Cur  ergo  ehia  pravorum  factlo  vivit ,  c 

Sunt  coofortati  gaza  tois  oplbns  ? 
Permaoet  infandum  coram  illis  semen  eorum , 

turba  propimioorum  et  ondique  eingit  eos. 
l^raesunt  securis  sincerisqae  «dibas  sti , 

Nooque  ivper  hos  est  rex  tua  virga  Deus. 
Partorit  horum  bos,  nocuom  nec  seniit  abortmn » 

Bucola  nec  fetu  fit  viduata  suo. 
Inque  gregum  moduiom  procedit  parvuh  tnrba , 

Exsultans  variis  lusibus  aique  jocis. 
Tympana  nempe  manu  retinent,  dtharasqne  aoiions, 

Orgaaeotque  sonus  gandia  praestat  eis. 
I^luribusinqoe  bonis  deducunt  tempora  vto, 

.Sed  Stygis  in  puACto  fetfa  barathra  petont «. 

IX.  ^ 

«QUOD  D0ai!flJ8  mVANDDS  SIT  NOBIS,  AC  PEVITIJS         ^ 
AilANnUS  £T  TmENDDS. 

Mamqoe  imitatorjeQiB  pielate  vel  aeiilRisolails, 

Qut  oobis  et  herus  et  Pater  almut  iaest. 
Cui  pietas  immensa  manet,  clemeDiia  dulda, 

Qui  precibos  dignis  aeniper  adesse  solet 
Non  tantom  hie  veniam  scelerum ,  sed  prseniia  donat 

Conversts  pladdus ,  parcere  semper  amans. 
Si  pater  est  et  heros  nobis  Deus  indytus ,  fjus 

Sectanda  estpietasy  aaio,  corde,  fide. 
Discet  amare  patrem  prdcs ,  et  Avema  timere , 

Uunc  amur,  ilium  aptct  ad  potiora  timor« 

«  Psal.  cxLiii ,  7  seq. 
^ier.  xu,  I  seq. 


DedecQS  immeBsom  fodat  otromque  sali)i. 
X. 

0£  SIHOLATOBUH  ET  STtJLTOBUH  SOCOBDU,  QUI  RESCICKT 
A  8CA  PBAVITATE  PEB  BONAM  EXflOBTATIOIieii  COfl- 
TEBTk 

fllum  noA  sal ,  non  istum  sapientia  eondit , 

Hunc  doctrina  nequit  viiicere,  sal  uee  eom , 
Doctrlnam  cujus  vanum  est  adhibere  medollis, 

Quoque  magis  doceas,  stnltior  inde  fiet. 
Sic  crudum  studeat  laterem  dum  quisque  lavare  * 

Quo  magis  eluerit,  plus  facit  inde  luii. 
Quid  bona  verba  juvant,  ubi  nil  habel  alma  vohintas? 

Aut  quid  in  urticis  semina  jacta  juvent? 
Flava  quid  borrendis  prosunt  data  meUa  lacunis? 

Quid  iitor  aut  old  stercore  mlstus  aget? 
Quid  juvat  aurito  lyra  si  persultet  asello, 

Cornigero  aot  litaos  st  strepat  arte  bovi? 
Sole  oriente  viget  quantum  tua  visto  cxoe , 

Tantum  ejns  sensus  post  bona  verba  solet. 
Carmina  plora  queunt,  nequeunt  tamen  omnia,  qoam- 

Littera  gentilis,  hoc  quoque  sancta  canit.       [  vis 
Dicitur  et  Circe  socios  insignis  Ulyssis 

Mutasse  in  varias  carmiuis  arte  feras. 
Plurima  cum  possint,  scabiem  saoare  nequibunt, 

Tinea  nec  horum  murmure  sana  fiet. 
Ut  tamen  illa  nihil  cui  manserlt  liiraia  prosunty 

Cumque  finnt ,  totum  perdilur  iliud  opus : 
Sic  deperdet  opus  tibi  qui ,  simulator  inique, 

Quiddam  nisus  erit  insinuare  boni. 
Denique  rex  sapiens  cum  plurima  dixerit  istinc, 

Hoc  unum  exempli  ponere  sorte  iibet. 
Si  Gontusus  erit  pilae  in  vertigine  stultus 

Ut  far,  segnilies  non  sua  linquet  eum  <>. 
Verba  ducis  posiii,  ponam  quid  rustica  plebes» 

Re  beue  de  tali  dicere  saepe  solet : 
Non  facere  boc  usu ,  non  verbere  quibis,  ut  onqaam 

Bubo  sit  accipiter,  qui  petat  ungue  grues. 
Utque  tuum  officium,  cape,  vulturpossit  habere, 

Est  quia  tardus ,  cdax ,  inque  vebendo  gravis. 
Discere  nulla  cupit  bona ,  sed  mala  discere  concta » 

Vis  cur  hoc  faciat  dicere?  stultus  inest. 
flic  Juda  pejor  melior  te  Petre  videri 

Vult ,  mala  muita  tegit  sors  simulante  peplo. 
Hic  bona  parva  putat  magna,  et  mala  plurima  noUa, 
I     Se  com  vult  alios  fallere  fallit  inops. 
U. 

OOAII  OB  BBII  CICATBICBS  ,  OOAS  DOMIKIJS  1N  PASSIOim 
SUSCXPIT,  llf  BESUBBECTIOME  OBDUCTiC  IfOX  SIITT. 

Mamque  dcatriees  Domioi  pro  homine  factae 

Martyribos  sanctis  eausa  decorls  erunt. 
Sic  PhlegetODtads  redit  ot  Salvator  ab  ombris , 

Signa  refert  cjos  pes ,  latus  atqoe  manus* 
Non  quod  ooo  poterat  cunctas  obdocere  plagaty 

Sxpe  ut  geniUis  somniat  eiror  hebes, 
Qui  potuit  cuiietDS  mortis  devinoeio  casiis, 

Gesu  sed  offidia  sunt  quia  plen»  piia. 

e  lob.  XXI ,  7  scq. 
dProv.  xxviiyiS. 


SeS  CARMINA. 

Qaauaor  mUi  vehQHC  «elebrM  nysteria  eansas ,         A 

Hoc  quod  vitas  aueior  stigraaU  monis  habel. 
Priinum,  ut  diseiputi  eorpus»Mion  aamiais  aarain, 

Se  vidisse  sci^nt,  oordis  et  arce  looeat. 
Certa  Ades  ut  eos  Domiiii  surgeaAis  a^met, 

Spemqae  resaqneiidi  saeda  perampki  canaDt. 
Proximum,  ut  humana  pro  nobis  sorie  precando, 

In  se  demonstret  vulnera.nostra  patri : 
Quosque  sit  humana  passus  pro  geate  laborcs, 

Assiduo  clemens  monstret  et  ofOcio. 
Vi  reminiscalnr  retinent  quem  oblivia  nuoquam» 

£t  miserescaUir  semper  id  aimus  agens. 
Adfflonet   instanter,  hominum  ut  memioisse  per 


Et  misereri  almo  semper  amove  velit. 
Qaorom  natune  sit  oonsors  unica  proles,  B 

Pro  quilMis  et  voluit  vohiera  tanta  pati. 
TcrUo,  ut  electi  desistant  reddere  nunquam 

Laudis  opuSy  tna  dum  passio  si|{Da  videal. 
Ijos  et  atra  suam  cerneotes  Aagra  salutem, 

Ad  styga  concmrsus  <jus  ad  aslra  suos» 
{jos  morte  suam  poUere  per  oiunia  vitam» 

Et  iribui  spinis  aurea  sejrta  sibi. 
Qoarlo,  ut  extremo  r^robonim  hiiBe  leB^poreeemeDs 

Factio,  tristetur  presaa  dolore  gravi. 
Ut  Scripbira  canit,  quem  transOxere  videlMiBl  •• 

Alieriusque  loci  pagina  rursus  ail : 
Omuis  cernet  eum  visus»  quas  et  turba  pupMgtii 

Se  et  super  hunc.  planget  omnis  iu  orbe  tribos  *# 
Ei  se  damnandos  noscent  examine  ju8U)| 

Proque  suis  meritis  ignea  flagva  pati.  C 

Mon  hsec  salva  manus  quae  ii\jecit  turba  m9ligBaS: 

hi  Dominum»  seu  qu»  temoere  jussa  oupii, 
Aot  suscepta  premens,  aut  suscq^tare  recusans» 

Aut  ui  eos  cernit  quos  retinere  fiirens. 
0  crudele  nefas  hominum,  o  vesania  demens» 

OfurorimmaniSt  o  sat  anile  malom! 
Quod  vel  non  colitur  Deus,  aut  quod  crimioe  grandi 

Impane  hoc  aon  est  quoniam  coliuur. 
XU. 

DB  nOB,  ET  8PB,  ET  CBABITITB. 

Alma  fides  tandem,  spes  ol  concordia»  regniim 

Mentibtts  io  plebis  coDtinet  ecce  simnl. 
flaic  Deos  Ecdesiae  fnndamiaa  jecit  avilse, 

Fabriea  qoo  ecoU  surgere  jure  queat 
Cuuiae  fides  Doa  dat,  spes  fert,  amor  indyUis  unit,  ^ 

Hooqoe  Irilorme  bonom  excital,  aptat»  agii. 
His  meous  noatrae  poUent,  vegeUnUir^  ahuiuir, 

Poscimus,  accipimus  haeo  patre  dante  Deo. 
Nunqoid,  ait  DomiBBS,  verso  in  oooiraria  voio,) 

Probra  quis  accipiel  grau  petendopaiTam?  . 
Num  pro  ope  qoia  panis  lapidis  tribiiendo  rigorera, 

Poacenii  iaciel  ia  sua  vota  saUs  « ? 
Namque  Deum  et  fffatrom  panis  deaigDai  aamrem» 

Quo  qaicimque  earet,  saxea  corda  geriu 
Num  propisce  dabii  sluuesa  ambage  cbelydrum» 

Cam  modo  piads  aki,  improbus  ilie  oecet? 

•  Joan.  xra,  57. 
1»  MalUi.  xviv  M. 


LIB.  VII.  S(!« 

IUe  fldem  slgnal,  rs^idlf  qu»  ereocii  ia  oodfs, 

Inque  procellaram  lurt)ine  laela  doit. 
Huic  incredBiitas  contraria,  sievQs  ut  angitis, 

Perfidiae  lingua  percnUt  atqae  necal. 
Aut  sl  oviHtt  quftrat,  dabitur  hoic  scorpios,  unde 

Ense  fcrit  caudoe,  sive  mhialar  atiY>x. 
Nam  pia  dona  spei  tereti  nignantor  in  ovo, 

Tegmine  obumbraium  quod  vehit  iotus  habens. 
Ut  pullum  ova  legunt,  sic  spem  praesentia  celani ; 

Hic  poret  emtus,  illa  fntnra  plirat. 
Huic  adversa  manet  nam  dfsperatio  l»dens, 

Quem  male  pone  ferit,  ire  nec  Hnte  Hinii. 
Si  quod  pone  ferit  soplant  oblivia  ^gna, 

Teque  ad  ea  exlendas  quo  anteriora  vocanti 
Cum  Paulo  superam  capies  super  aetlieria  pafmam, 

Serta  venostatis  Ixtais  in  arce  gerens. 
Gumque  fldcm  piscis,  spem  ovum,  aptet  panis  amo- 

[rem. 

Quisque  caret  tribus  hls,  sat  mlser  llle  manet. 
Gum  «Bnc  aeqaa  meeni,  remeent  et  iniqna  dolciiter, 

Haec  tria  cum  malUs  sOBt  tepefoda  bonls. 
Et  quonlam  imprebltas  valet,  i&sUI,  poUet,  abandat, 

Eheo  maltoram  saepe  refriget  amor. 
Xffl. 

PE  DlSPmATIOlfB    mVMA,    QOJB    SiEPB  OCCULTlk  rjtT, 
MJHQUAU  TABBlf  UUUSTA.  i 

0  vis,  0  decus,  o  exceisi  gloria  sensus, 

Quae  mirari  omnes,  noscere  oemo  valet^ 
Multa  regi  varie  qui  faumana  m  geote  videmos, 

Ignarij^e  sumus  cur  quid  et  unde  iiat. 
Nam  mala  saepe  booos*  reproboa  boMt  scfO'Se- 

[quoBlsur», 

Et  boaa  saepe  booos,  et  mala  asepe  malos.      > 
Saepe  bpnus  premitor,  aiahis  in  sabliB|e  loTalar, 

Decidit  atque  malus»  surgil  ad  aUa  boaoii,       • 
Omnia  judioila  soni  baec  moderata  aaporBis* 

Sunt  saepe  occulta  hffic«  raiaqoam  mbooeaGsi 

[lamen. 
Quae  suavi  ac  forli  disponlt  singala  aain 

A  fine  in  finero,  ei  coneia  gobernat  heroa. 
Judicat  ergo  Deas  noc  Bulla,  nec  omnia  semper, 

Improba  qoae  fiuBt  nanc  sine  lege  soa.  ' 

Tempore  judiciam  si  noUam  agiiarei  In  islo. 

Nonne  impaoe  foret  qaod  fohor  aier  agit  ? 
Mox  curare  Deum  morialia  nolla  putanieSy 

Eflrenes  irent4n  maki  cuneta  mali. 
At  si  peccaoles  mox  ultio  «figna  ferirei, 

lciaque  jodicli  cuBcta  secare  loreni: 
Irrita  supremi  remaDereBi  )ara  dielt 

Judicii  ei  nuUum  lemp^s^haberet  opus. 
Judicai  bioc  quaedamt  ai  nostra  hunc  i^are 

[sciamus, 

Et  qoia qaae  gerlmos /speelai  ab  aree  DeuB: 
Judicat  idcirconoB  oomia,  plura  reservaty 

Ui  quid  agat  habeai  uUima  magna  dies». 
Quam  lex,  quam  vaies,  Domlnus  quam  nanliat  ipse, 

Quae  nota  est  cunctis  qui  ralione  vigent» 

c  Luc.  XI,  it. 


w 


Quajtttto  ju8UmposUaru&  pobdere  librain, 

Subnixus  Teniftt  nube  nibenle  Deus. 
Qui  pia$  et  justni,  fovet  hinc^  deterret  et  inde, 

Qoem  metuo  jostum,  eogor  amare  pium. 
Quod  pius  in^ulget,  resecat  peccaU  quod  «quus, 

Mulcetet  liinc  oleo,  arguit  inde  mero. 
XIV. 

OnOD  HVLTIS  llfDIClIS    FINIS  PBOXIMUS  E88B 
HONSTRETUft. 

€ernere  inest,  ut  eat  mundus  signet^e  ruinam, 

Defectumque  sui  Tooe  tacente  canaL 
Mam  ioqoitur  relMis,  Uceamus  dogmata  quamvis 

Biyinx  legis,  qua$  id  fore  cuncta  boant. 
Non  ea  lemperies  byemis  prius  ut  fuit  exstat, 

Quse  nittrire  queat  gramina^  iigna,  saU. 
Copia  deest  soiis  torrendo  a^sute  labori, 

Vema  noc  oflicio  suni  modo  IxU  suo. 
Dulcibus  haud  adeo  muslis  autumna  redundant, 

Foetibus  arboreis  non  oneraU  vigent 
Nii  modo  ierra  booi  sic  fert  velut  anle  ferebat, 

Effxum  et  sterilem  semei  inesse  docet. 
Ei  miAor  existii  cunciis  opuleutU  rebus, 

Deiicit  inque  locis  plus,  ii  ubiqtte  minus : 
Rarior  of&cium  consistit  in  omne  minisUr 

Quam  priuSy  ei  fixum  nil  sut  ut  aoU  suiit. 
Cultor  agris,  caslris  et  miles,  naviu  ponto, 

Libra  in  judiciis,  inque  foropietas. 
£st  in  amicitiis  concors,  quis  in  nrte  peritus, 

Qoo  disciplina  in  moribus  alma  viget? 
l)on  Yiget,  ut  yiguit  dudum  yegetata  juvenU, 
«Cuncia  s^neeti»  atrox  ore  nigrante  vorat. 
Nam^e  necesse  manet  minui,  cui  proximus  exstat 

Finis,  ot  occasom  haud  procni  esse  vldec. 
.Datsol  ima  petens  radios  splendore  minore, 

Lunaque  decresdeas  cornua  fdsca  geriu 
Arbos,  qott  jvivenis  veniahaiaore  comisque, 

«Betormi  foBdil  gevmina  rara  «lu. 
.Foni*ol  laundanies  solitus  diducere  rivos, 

Sic  gutlam  lenoem  ssepefetastQB  babel. 
^cissns  «git  paries  venturae  signa  ruion,    . 

QiM  juvcnio  solidns  piclus  «t  arU  sUtil. 
Uique  senem  tsdeat  jam  cantica,  ludicra,  iudi» 

Sure,  eqttit^ure,  gradi^  verfaa  jocosa  loqui. 
Dumquequatit  iremolos  male  creber  anhelitns  arlus, 

Suspirat,  fundil  murmura  cnbra  gemena. 
Dulciasic  vetuhim  liqneninl  omnia  .mundum, 

Nec  manei  uiius  ei  qui  fuil  anU  vigor. 
Dira  cupido  vigel,  sordes,  peiittria,  luxtts^ 

Livor  edax,  falsttiOt  j«rgia,  rixa,  doitts. 
IV. 

«  mSTOLA   A»  COHINTBIOO  CARHnl,  AO  l»EBCBH 
CUIIJSDAM  HOMACBl  FACTUH. 

iSic  vegeuta  sedent  s&imel  pieroinqae  decenler, 

Quando  nnum  ex  variis  coniinHOiHr  opus. 
Pluribus  in  rd>as  habd  hoc  pttlcherrimns  ordo. 

Mac  etiam  eloquii  pollet  in  arto  satis, 
iUnpla  quihus  sacrm  seriptor»  prau  redunJani, 

Et  nemus  ambroseo  spirat  odore  piuni. 

•*iiCor.  VI,  i  seq. 


THEODDLIl  AURELlAiNEKSIS  EPISC.  S6g 

A  Haec  ego  dnm  luslro^  dnm  per  vidarla  cnrro, 

Quas  vehat  hic  caialhns  ungue  recldo  rosas. 
Hanc  sancto  sumpsii  sanctl  de  dogmaU  Pauii, 

lilius  misilquod  stjlus  Arcadicus. 
GomposiUm  sanctamqae  omal  serroone  loquelam, 

Postqoam  virtotes  enumeravii  iu. 
Quo  dictis  variis  aptantnr  dicta  decenter, 

Sensus  et  egregiae  panditor  ordo  vise. 
Vos,  ait,  horUmur  ne  a  vobis,  plebs  pia  fratmm , 

CapU  sit  in  vacuum  gratia  sancta  Dei. 
Ncmpe  ait  audivi  vaUs  U  tempore  gralo, 

Hincque  die  studui  ferre  salutis  opem, 
Nunc  nunc  ecce  paut,  patet  accepubile  tempus , 

Gratillcaeque  dies  ecce  salutis  adesL 
NuUius  et  nuUi  maculans  offensio  detur , 
B     Ne  merito  nostram  vile  sit  offlcium. 
ApUmos  sed  nos  sic  rebus  in  omnibus,  omnis 

Noslra  sit  ol  snmmi  turba  ministra  Da. 
Plurima  ol  in  nobis  vigeal  patientia,  qno  nos 

Turbo  proeella  mali  non  superare  qneal. 
Conditio  nosdura  premens,  angusth  Ixdens, 

Pravorum  impieUs  jnre  probando  beent. 
Carcerum  in  illuvie,  seu  seditionibtts  alris, 

Scandere  pargaus  eoslica  regna  deeet 
Noslra  lal)ori&uis  sit  mens  exerdu  curis , 

Simus  el  insomnes,  cor  sit  et  omne  vigil. 
Mundities  sit  nobis  casu,  sdentia  solers, 

Longanimes  simus,  el  sine  sorde  )uis. 
Honsque  jugiim  Domlol  referaf  traiiquilla  suave, 

Flaminis  ut  sancti  somere  dona  queat. 
^  Quo  non  flctos  anior  sit,  sed  dlleciio  vera, 

Ul  pessil  veras  mox  dare  vera  sonus. 
In  virloU  Dei,  qua  cuncU  creata  reguntur, 

Qtt»  convexa  poll,  rara,  Theiimque  leiiet. 
Incipit  oppositls  jam  nunc  opponere  qumdaro, 

Comere  et  eloqnium  sic  varianie  stylo. 
Arma,  ail,  ast  aeqni  dextra  laevaque  gerantur, 

Mlles  nt  altithrooi  victor  utrimque.clnat. 
Per  decus  hlnc  cbram,  per  dedecus  inde  repressom, 

Ceraimur  infames,  sil  hona  fama  bonis. 
Sit  seducUirom  lanquam  senUnlia  iau 

In  noa,  veraces  nos  umen  esse  decel. 
At  velut  ignoli,  tandemsumiis  agnlla  plebes, 

Ut  moribttnda  manus,  vivimus  eeoe  Umen* 
j^  Casti  grata  cohors  non  morliflcau  maflemas, 

Ceo  tristes,  semperlfftttla  lurba  SQmus. 
Flens  ui  egeas  aumus,  el  dilemns  in  agmlne  aiBllos, 

Nil  el  habeodo  ampiis  possideamos  opes  «. 
XYL 

OB  PBOCTU  CBHTEHO,  aBXiCCllO  KT  THCUCO* 

Est  ager  Eedeste  panes  diiliBCUs  in  iaUs, 
>  Semine  de  Domini  quae  esl  aaimau  hono. 
Pars  prima  esl  ceatom,  pars  sexagena  seoaada, 

Teitia  Irieenom  oontinei  mde  gradum. 
Et  primo  peremiu,  nequil  mox  ire  secandas, 

Sed  ratione  locom  Urlitts  ejos  adit. 
Tertius  eiprimum  seqniittr,  httoc  iade  i 

Sed  Uroen  ad  primum  nemo  redire  vaUL 


569 


CARMmA.  LIB.  VU. 


570« 


TerUttt  en  miseram  linquU,  petii  atque  secundus, 
Budquaquam  primus  sed  repetendus  erit. 

DE   EADEM   RB. 

Nam  bona  jure  bonum  cecidit  cum  semen  in  arva, 

Qnod  placldae  segetis  sevit  aroore  sator  : 
Frui  terdena,  et  sexdena»  et  centena  redundant, 

Adfert  quae  fidei  semine  mentis  ager. 
Terdena  in  nuptu,  in  viduis  sexdena  coruscat» 

Ista  duo  superat  tertius  ordo  boni. 
Et  data  virginibus  centeni  gloria  fructus, 

Martyrioque*sacer  congruit  bic  numenis. 
Quod  satis  in  numeris  digiiorum  inflexio  signat, 

Res  et  ab  antiquis  jure  reperla  viris. 
Namque  index  summus  leviler  cum  poliice  junclus 

Terdenum  in  numeris  scit  relinere  iocum. 
Moliis  et  ampiexus  digitorum  dulcia  signat 

Oscula  coi\jugii,  quae  sibi  grala  manent. 
At  pollex  curvo  curvatus  ab  indice  pressus 

Sexdenos  monstrat,  inque  typo  viduas. 
Ut  digilus  digitum,  bas  angor  sxpe  coarctat, 

Tarturis  ac  gemitus  inclytus  ornat  eas. 
Transitus  a  laeva  si  in  dextram  ex  ordine  fiat, 

Index  cumque  suo  poliice  junctus  erit, 
£4  placidos  tereti  formetur  circulus  orbe, 

Centum  sub  numeris  ista  figura  tenei. 
Serta  venustatis  typus  bic  fert,  quae  beue  sancUs 

Suot  data  virginibus,  martyribusque  piis. 
Transitus  iste  monet  praesentia  temnere  laeva» 

Dextra  futura  bonis  actibus  appetere. 
NuUa  caduca  sequi,  mansuris  figere  mentem , 

I^bentem  niundum  spemere,  amare  Deum. 
Gelica  sectari,  postponere  terrea  cuncta , 

Sanctum  opus  ore,  manu  prendere,  corde,  fide. 

XVUI. 

DE  HIPOCRITIS, 

Et  quod  apottolorum  temporibuSf  $ive  eorum  tucce^- 
torum^  ma^$  Eccluke  virtulee  vi^ueruni  quam  hi$ 
Hovi$nmi$  temporibut. 

Yirtus  ficia  viget,  nequidquam  vera  fatiscit, 

£xuilit  illa  caput,  baec  petit  ima  gemens. 
Nunc  probitas  ut  vera  juvat,  sic  falsa  nocebit, 

Consnlere  ista  parat,  fallere  at  Ula  inhiat. 
Tumque  sacerdotum  viguit  doctrina  piorom, 

Sermo  babttusqne  horum  norma  salutis  erut. 
Nuikc  siroulatorum  duplex  cor,  verba  dolosa 

Polient,  et  retinet  fictio  sola  locum. 
Pontificum  decus  et  specimen  tunc  curagerebat, 

Juris  apostolid  queis  dedit  ordo  thronum. 
Jura  quibus  data  sunt  solvendi  sive  ligandi , 

Clave  valenl  qoorum  regna  patere  poli. 
Qoeis  Gommendat  oves  pastorum  pastor  et  agiios, 

Qaodque  sui  tribuit  pignus  amoris  opus. 
Sic  tunc,  nnnc  alio  discurrunt  omoia  cursu , 

Pes  superest  capiii,  vergit  in  ima  caput. 
Pallia  apostolica  data  tunc  de  sede  vigebaut , 

Jusque  potestatis  vestis  et  ordo  fuit. 

•  Matth.  VI,  3. 


\  Nime  simulat*  venii  vestis,  simulacus  et  auelor, 

Qoae  bene  conveniant  mensque  habltusque  sibi. 
Fluxa  camilla  capot,  mentem  tegit  atra  voluntas » 

Aspera  laiia  artus,  vestis  ovina  lupum. 
Claena  dnplex  foris  est,  intus  praecordia  duplex, 

Simpllcttatis  bonos  est  ab  utroque  procul. 
Follicat  ampla  quibvs  turgenti  ealcia  panno, 

Velocique  pedi  vilis  inest  caliga. 
Pars  quoqoe  beva  vehit  cnltrum,  geminamt|ue  tn- 

[beHain, 

Ei  bene  tegmeo  el  et  graphios  esse  solet. 
Pallor  et  ora  tenet,  suspiria  pectus  anhela  , 

Et  lenui  sonitu  vox  gemebunda  sonat. 
Vox  gemebuBda  sonat  dans  ficta  et  dulcia  verba, 

Pura  m  eordn  boniinnm  post  sna  vola  Irahant. 
B  Piorare  ut  nequeant,  cnpimit  ptorasse  videri , 

Fallaci  inailtas  imbre  rigante  genas. 
Mituntur  justi,  sanetique,  piique  vidcri , 

Laudis  ut  bomanae  gloria  posslt  emi. 
Uoc  babita  vullnm  pieiatis  velat  imago, 

Plus  cerni  bi  sancti  quam  tamen  esse  volunt. 
Plura  nec  hoc  bomiiium  genns  ire  per  oppida  na- 

[scit. 

Lustrare  aut  cessat  compita ,  rura,  casas. 
Hoc  agit  nl  rapidis  queat  inferire  crumenis 

Turpe  lacrom ,  et  cupidos  rerum  onerare  siniis. 
Hi  bona  jacianter  peragunt,  mala  multa  latenter. 

Ista  palent  bominum  visibus,  illa  Der. 
Digoum  opos  humanis  quisquis  pro  laudibus  egit, 

Mercedem  recipit  heu!  miser  ille  suam. 
^  Verbi  evangelid  liluus  sic  intonat  ingens, 

El  bene  per  mnndi  compita  mugit  ovans  : 
Qood  tua  dextra  gerlt  facito  nescire  slnistram , 

Tune  erit  acceptum  quod  geris  omne  Deo  «. 
Scilieet  ut  laudis  humanae  nescia  mens  sit , 

Cuin  dextram  peraglt  inclytus  usus  opus. 
Per  bevam  pnesens,  per  dextramvila  nitura 

Signatar,  docet  boc  pagina  sancta  Del. 
Namque  sophista  potens  quidam,  rex  indyttis ,  olim 

Talibus  e  rebus  talia  verba  dedil. 
Ejns  longa  dies  est  deitra  in  parto  locata , 

Inque  ejus  laeva  gloria,  culmen,  qies  K 
Hllus  exstat  item  nostro  sob  vertice  hcva  , 

Et  dabil  amplexus  dextera  sancta  pios. 
Dat  quoniam  in  Iseva  praesentis  commoda  vitae, 

Perpetuae  in  dextra  seu  sine  fine  parat. 
Nam  duo  discipuli  laevam  dextramque  tenere 

Hoc  signanl  Dommi  qui  residendo  volunl. 
Sciiicet  in  dextra  pollens  sapientia  Christi  est, 

Baec  quae  aeterna  datur  spiritibus  reqnies. 
Permanet  in  laeva  istius  moderatio  vite, 

Donec  ad  aetemas  perveniamus  opes. 
DiViliae  verae  sunt  gloria  norma  fidei , 

Qu»  nos  exsilio  rite  taentttr  in  hoc. 
Nam  tua,  Christe  polens,  hujus  plerumque  sinistrao 

Vitae  praesentis  innuit  Ecclesiam. 
Dum  de  illis  cano  qui  sancii  spccie  tenus  csstant , 

Culpari  nollem,  dummodo  vera  canam. 

*  Prov.  111,  i6. 


TIIEODULPi  AURELIANENSIS  EPISC. 
hxc  recioeas,  iii#imchi6  ego  darogo  A 


}7I 

Non  UmeD 

[  justis , 

Qiiorum  cor  coeliim,  meiis  siUl  alma  Deum. 
Qiieis  dcTota  fides ,  pia  spes,  dilectio  diMcis, 

YiTere  qoeis  Ghristu6,  sapctAque  Incra  mori. 
Guncta  reliquerunt  qui  audita  voce  Tonantls, 

Decertant  Doininum  mentis  amore  sequi  : 
Atque  in  apostolic»  vitas  fundamine  stare, 

Perstet  ut  Ecclesi^e  qui  fiiit  ante  modus. 
Omnia  sunt  quibus  egregio  communia  voto, 

Mentem  animumqueunum  queis  Dcua  ipse  dedit, 
Plnraque  permixto  currunt  per  singula  cursu, 

Atque  malis  bona  sunt,  et  mala  mixia  bonis. 
Sic  Tino  fxx  est,  et  oUvo  turpis  amurea, 

Et  liquor  ambrosius  melUs  habet  abacum. 
Nempe  duos  in  agro,  totidemque  in  tegmine  lecii^ 

Inque  inola  Dominus  dixit  inesse  duas. 
E  quibus  est  alter  susceptus,  linquitur  aiter, 

Pars  hxc  sumpla  cluit,  illa  relicta  perit. 
Scilicet  Ecciesiae  gremium  genera  b£&  tria  gestat^ 

Ordine  diverso  qus  ligat  una  fides. 
Clericus  ordo  in  agro,  monachus  sub  sorte  quietis, 

Inque  moiae  gyro  piebs  popularis  inest. 
Iste  regit  plebes»  fruitur  sancia  iile  quiete, 

Mundanique  actus  currit  io  orbe  sequens. 
Et  tres  in  luvium  merito  scinduntur  hiulcum , 

Singuia  pars  partem  perditionis  habet. 
Pars  petit  adma  poium,  Stygias  pars  pergit  ad  .um- 

[broB, 

Et  diversa  iliis  sic  loca  vita  parat. 
i:ic  ordo  irious,  vitx  et  concordia  trin», 

In  tribos  est  sanctis  significata  viris. 
Nempe  Noe  specimen  rectoram  continet  almus, 

Qui  pecttdum  atque  homimuii  spem  legil  wHtr 

[aquaa. 
Coetebs  et  monachus  vigeiin  Daniele  choreas , 

Qui  luxum  atque  gulam  vincere  quivit  ovans. 
Job  sunt,  qaoflj  mundi  vel  agit  vel  poenitet  acUM, 

Actibus  in  saecU  qai  sine  labe  fuit. 


•  Epitaphium  Hermengaldi,  Huic  affine  boc  tem- 
pore  nomen  foit  Heiingandi  comitis,  qui  una  cutii 
Jesse  Ambianensi  ei>iscopo  legatus  a  tarolo  Magno 
Constantinopolim  missus  est  ad  Irenem  anno  802, 
quique  biennio  ante  judicium  Romse  cum  aliis  Ca- 
roli  proceribus  habuerat,  de  iis  qui  Lconem  IH  pa^ 
pam  fcedissime  vexarant.  Eumdem  tamen  hunc  esse 
iion  facile  affirmarim. 

b  Ad  Fardulfum  abbatem,  De  quo  Alcuinus  carm. 
117.  Quin  Farduifi  quoque  ipsius  nomine  dudum 
edili  sunt  versus,  magnincis  aedil)us,  quas  in  C^ 
loli  Magni  gratiain  struxerat,  insculpti,  quibjas  se 
Itaium  orlu  ac  gente  Longobardum  his  verbis  de-^ 
riarat : 

Yer$u$  Fardutfi  abbatis  a^dibus  sancli  Dionysii 
inscripti, 

Culmina  ceroenit  lectoii  littera  prome, 

Fardolfiu  Carolo  coodidii  isu  suow 
()oem  quoodam,  propria  fuerai  dum  sceplra  secutus 

Gentu,  in  adversas  fata  totere  vias. 
AtiaoieD  bic  fldei  dominis  aervavit  booorem, 

Bls  regni  quamvis  uUima  meu  furel. 
Taiidem  rector»  CkoU  fdicibin  armis 

Ccasit»  ct  ia  melios  fors  sibt  cessit  iler. 


57S 


B 


D 


XIX. 

•   BPITA1»HII7M    HELUENGALM. 

Hac  requiescit  humo  Helmengaldus  nobilis  beros, 

Gloria  qui  patriae  et  decus  omne  fiiit. 
Dives  opum  et  sensus,  seu  nobilitate  coruscns, 

Moribus  ornatus,  omnibus  alque  bonis. 
Consilio  pollens,  fors  armis,  viribus  auctus, 

Legibus  imbutns,  ore  maniique  ji»otens. 
Namque  palatina  fuit  hic  prxfectus  in  aula, 

Dum  regeret  Carolus  sceplra  screna  pius. 
Ecclesias  opibus  ditavit  pluribus  iste, 

Fecitquc  haercdes  rebus  inesse  suis. 
Pes  fuit  hic  claudis,  oculorum  gloria  cxcis, 

Solamen  habuit  debilis  omnis  eum. 
Iste  famemque  sitimque  simul,  seu  frigora  dira, 

Pauperibus  membris  pellere  suelus  erat. 
llierusalis  habct  hxc  ejus  tcrrca  corpus, 

Spiritus  at  supene  regna  beata  peiit. 
Qui  legis  hunc   titulum ,  tumulum   seu   conspicis 

[istum, 

Dic ,  Helmengaldi ,  sit  sine  Ane  quies. 
Hoc  etiam  faciet  monachorum  sancta  caterva » 

Dum  redit  itque  frequens,  dum  petit  istud  iter. 
lllius  ipsa  memor  mancat  per  sxcula  cuncta, 

Atque  oret  regna  ut  coelica  dentur  ci. 
XX. 

b  AD  FARDULFCll   ADBATEM  SANCTI    DIONTSlI. 

Sumito  qux  misi  \xi\is  munuscula  parva , 

Dulcis  amice  mihi,  dulcis  et  apte  nimis. 
Qusc  sint  parva  licet,  magna  haec  dileclio  miltit, 

Quse  non  compensat  res,  scd  amoris  opus. 
Sit  tibi  vita,  salus,  sint  et  felicia  cuncta,  , 

Et  tibi  dc  coclis  rex  Deus  addat  opem. 
Et  sic  te  clemens  ducat  pcr  prospera  mundi, 

Ut  pes  inofibnso  tramite  celsa  peiat. 
Et  qui  hac  in  vila  digniim  concessit  honorem, 

Uic  tibi  post  ohitam  det  super  astra  locum. 
XXI; 

SERIO  RESIPISCEXDCM. 

Quid  juvat  ad  tempus  nugarum  linquere  larvas, 

Huic  qooque^  dum  fidei  salvaret  monera  regi| 

Bex  sibi  praecelsus  plurima  doni  dedit. 
Inter  qu»  sanrti  l^ionvsi  rector  ut  anl» 

Fierut  iudni&il  paciucu^  Carolus. 
Hanc  lienefactori  consiruxil  providus  aedem, 

In  qua  cum  (^miilis  gauiieat  Ipse  suis. 
Ipse  suissprvis,  fldei  quos  ¥iucula  neciunt, 

Lstitiam  princeps  prsDbeal  arinipoieiis. 
More  tanien  vetemm  confmrgere.jnssii  avorum 

Cnlmioa,  prsfulgeot  regis  bonore  domus, 
Ut  quolies  regni  pr^>clara  palalia  luslrat, 

Fardoifi  rimuii  sit  memor  iile,  soi. 

Quod  vero  de  sua  in  Carolum  fide  connmemorat, 
ad  Pipnini  nothi  conjurationem  rererendum  est,  a 
Fardulio  detectam,  et  Dionvsiani  Annales  indicant, 
et  discrlis  verbis  in  Chromco  testatur  EginharJns 
anno  79i  :  (  Rege,  inquit,  ibidem  sestatem  agenle, 
facta  est  contra  eum  conjuratio  a  filio  suo  mi^K, 
iiomine  Pippino,  et  quibusdam  Francis  qui  se  cru- 
delitatem  rastradx  reginae  ferre  non  posse  asseve- 
rabanl ,  atque  ideo  in  necem  regis  conspiraverant. 
Qune  cum  per  Fardulfum  Longobarduum  detecta 
fuisset,  ipse  ob  meritum  fidei  servatae,  monasterio 
sancti  Dionysii  donatus  est.  »  FarduIAim  enim  non 
Arduirum  legi  eo  loco  deberc  palam  esl. 


hn 


CARMINA.  LIB.  Vlf. 


574 


Si  demttm  repeCit  qiiii  malaMims  eM  ? 
Surgere  quid  prodest,  ai  staiira  eemet  illa 

Qaa  jacait  segnis  quis  labebetus  haino  ? 
Feriur  ansoi  natus  matrem  eiorasse  puellus, 

Aique  ilU  tales  deposuisse  preees  : 
0  geoitrii,  Bostri  qoam  semper  eura  remordet, 

Cliarior  et  viia  tu  mihi  es,  ipse  tibi. 
Uex  dederit  eantum  lucis  praenuntitts  ales» 

Cenfestiiii  memat  erigilare  stude. 
la,  Geram  quod  araas,  sed  ages.qoid»  dic  mihi»  nate  ? 

Obdormire»  iuquity  forsaR  kem  potero. 
Nec  roinoriiiterea  dementia  ceperat  illum» 

Yenalua  retuHt  qui  bona  nuUa  sui. 
Deniqae  prudeoter  geritur  yenatio,  quando 

Aul  jocos,  aut  qnaestus  est,  vel  utrumque  simul 


A     £xplendum  ad  fiseiiins  asenliaul  inipoi  eal. 
Deque  roalo  pladdum  triboit  medicaMn  iaiqiio, 

Temperat  atque  bonia  damna  pafeBdn  anis. 
Scorpitts  in  iiilido  si  trux  periaaatof  oiive, 

Exsuperal  viraa  iUius  isle  tiqoor. 
Delibuta  reeens  islo  si  pkga  liquore  esl» 

Ne  possit  rims  laedere  viros  agit. 
Sic  vitio  villuffl,  sic  raorbo  morlNis  abibil, 

Unum  sic  nni  cedere  saepe  solet. 
Et  cuneum  euneus,  aeu  davura  elavas  abaclimiy 

Iinpullt,  hoc  illttd  mox  venienle  peril, 
Sic  lapis  et  lapadem,  seu  lignnra  ligna  letnndont, 

Atque  chalybs  cbalybem  cndil,  el  arte  polil, 
Hoc  repriniendo  malum  tribnsl  aolalia  Chrislus» 

Amicbriate,  luos  seu  breviando  dies. 


[^rensa  solent  lucnim  capreae  dare,  cervus,  et  alces,  B  Ne  ferale  malum  modulis  inolescerel  alris. 


Castor,  dama,  bisons,  bubalus,  ursus,  aper. 
Figere  nam  lepores  jaculis,  captare  molessis. 

In  modico  lucro  visos  amosnus  inest. 
Oiversa  duo  sorte  canbqoe  lepusque  volantes, 

Aiier  ubi  praedam  quau^it,  et  alter  opem. 
Jngue  cibum  canis,  ongue  pettt  lepm  ipse  saUitem, 

Diverso  et  voto  sic  labor  unus  eis, 
iorum  amor  et  studlum  delirura  invaserat  illum, 

Qui  nullo  capto  taliter  orsns  erat. 
>ui  jectas  valles  exiensaque  rura  peragrans, 

Est  lepus  inventua  sed  mihi  nullus  in  his  : 
am  sine  venatus  lucro  ad  mea  tecta  redibam  , 

Et  qola  nil  polui  prendere,  iristis  erara. 
bltus  inest  modicus,  quem  cingunt  undiqne  eampi, 

Qut  rarus  nostra  disiat  al>  mde  parum.  C 

Isse  feram  qois  ibi,  leporera  vd  crederet  unqoam, 

Cum  foret  a  villa  proximos  ille  locos  ? 
[ac  milil  cunque  die  leporum  spes  nnlla  roaneret, 

Ex  illisque  lucmm  rerer  abesse  mihi. 
ustro  locum,  mittoque  canes,  et  reiia  pono. 

Qois  stndio  gestis,  nuUum  ibi  reperio. 

xm 

BELU8A  EXSPECTITIO. 

rande  habet  tnitiam  cum  res  vllissima  dictu, 
Tunc  gignis  murem,  magne  elephanle,  brevem. 
c  patri  quidam  letuUt  sua  somnia  natus, 
DeproDoens  aniino  frivola  dicta  soo. 
pater,  in  somnis  dicam  quae  mira  vid^am, 
Moveninl  anlmum  lalia  visa  meum. 
)s  d.ibal  bumanas  noslras  hac  nocle  loqudas, 
Ilie   loquebatur,  nos  stupebamus,  ait. 
im  patar  attonitus  rem  sic  inquirit  ab  iilo, 
Dic  qitod  dicebat :  Intulil  iUe,  Nihil. 

XXIII. 

QCOD    PLEnOHQUE  HALI   MAL4  PATICKTCB ,   ET  DE 
TEMPOBE    ANTICURISTI. 

li  ▼irtule  regit  munduro,  pieute  gubeniat, 
Rebns  com  humanis  tunc  bene  gessit  ovans, 
m  lulit  infando  forali  hostiUa  monstro, 

«  Ad  Carolum  regem.  Non  regem,  sed  regis  fllium 
iltis  8ub  patre  bellicis  expemtioaibus  victoriisoue 
bilem.  Sed  qui  ante.patrcm  vita  excessit  anno  81  i. 
nc  mortuum  laudans  poeta  Saxonic*is  : 


Clottditur  anguslo  temporis  id  spalio. 
Temporis  iUios  probrosa  pericnia  prodil 

Vatidicus  lituns,  rex  pie  Chrisle,  tnus. 
Tunc  eril ,  atictor  ait,  rerum  Iribnlatio  raagna, 

Proh !  nec  eral  aec  erit  qualis  ab  nsqne  chao. 
Qui  breviabanlar  perfeclo  eiaraine  soles  : 

Sin  alias,  oranis  non  caro  salva  Ibrel. 
Hoc  bene  reapeelu  Domini  qifo  cuncta  geruotor, 

Congrua  di^Miaito  tenipore  carsoa  agel* 
Tertium  nl  eicedat,.quannm  non  iropleat  aiinuin, 

Irapra  tenq[iestas  el  truculenta  Ines. 
Tempus,  ait  Daniel,  sen  tempora,  semivagomque, 

Volvenda  iUius  tempora  sacva  maK. 
Sicqoe  quaterdenis  haec  mensibns  atqne  duobus 

Uoc  ipsum  narrans  explicat  atque  eanit. 
Unum  per  tempns,  geminos  per  lempora  signans, 

Per  serouro  roenses  sex  fore  rite  dooet, 
Suromaquesicraensnro  numerura  coneurritad  istum. 

Tres  anni  et  semls,  nil  mage,  nUve  minus. 
XXIV. 

MB  SOLBUlfl  INXIVEaSAaiO. 

Hic  popoUs  nostris,  cleroque,  sacrisque  ministHs, 
Annua  solenmis  reraearunt  gaadia  fesli. 
Nam  quis  non  tantae  thesaurum  rite  sophl» 
Laodibtts  ac  votis  venerari  gestiat  amplis? 
Ex  quo  perpetois  omantur  saecula  gasis, 
Aureus  unde  micat  coslesti  dogmate  sensMs 
Eioquiuro  argenti  superat  laeisqne  nitorem, 
Virtuliim  eonctae  fhscantur  luraine  geramae, 
^  Quis  Libjae  pollent  fines,  qnis  Francica  regna, 
Hesperiae  gentes  florent,  populique  Brilanni, 
Et  mundum  mundiquc  caput  sacra  Roroa  coruscat, 
Ac  toto  iUustris  pldbs  credula  fulgnrat  orbe. 
XXV. 

•  AO  CAaOLOM  REGEM. 

0  mea  magna  salos,  o  spes,  o  gloria  regni, 

Carle,  valeto  poU  rege  favente  tibi. 
Tu  patris  et  patriae,  lu  totius  ecce  senatus 

Caudia  multiplieas,  et  decus  omne  paras. 

Hic  patris  apquivocus  foerai,  oec  nomioe  solo, 
Indofe  sed  meDlis  clara  probluteque  mortjm  : 
Omnimodagiie  patrem  virtntom  dote  referret, 
Si  rectore  frui  meruisset  Francia  lali. 


S7I  TliEODULFI  AURELIANEN9IS  EPISG. 

NoD  UmeD  hxc  recipens»  m^Diichig  e^»  darogo  A 

[juatia , 

Qoonun  oor  caeluai,  meiis  silii  alnia  Deum, 
Qiieis  doTota  fides ,  pia  spes,  dilectlo  diikis» 

Yivere  qtteis  GhrisUi6,  sanctnqne  locra  raori. 
Goncta  reliquerunt  qui  andita  voce  TonanUs» 

Decertant  Dominum  mentis  amore  sequi : 
Atque  in  apostolic»  vitas  fnndamiae  stare, 

Perstet  ut  Ecclesi^e  qui  fait  ante  modus. 
Omnia  sunt  quibus  egregio  communia  voto, 

Mentem  animumque  unum  queis  Deus  ipse  dedit» 
Pluraque  permixto  currunt  per  singula  ouren, 

Atque  malis  bona  suni,  ct  mala  mixta  bonis. 
Sic  ¥ino  fxx  est,  et  olivo  turpis  amurea» 

Ct  liquor  ambrosius  mellis  iiabet  abacam. 
Nempe  duos  in  agro,  loiidemque  in  tegmine  lecli^  ^ 

Inque  mola  Dominus  dixit  inesse  duas. 
C  quibus  est  alter  susceptus,  iinquitur  alter, 

Pars  b3BC  sumpCa  cluit»  illa  reiicta  perit. 
Sciiicet  Ecclesiae  gremium  genera  b£&  tria  gestaii 

Ordine  divcrso  quae  iigat  una  fides. 
Glericus  ordo  in  agro,  monachos  sub  sorte  quielis, 

Inque  molae  gyro  plebs  popularis  inest. 
Iste  regit  plebest  fruiiar  sancla  iile  quiete» 

Mundanique  actus  currit  in  orbe  sequeos. 
Ct  tres  in  iUviom  mento  scinduntur  iiiuicuw , 

Singula  pars  partem  perditionis  babet. 
Pars  peiit  adma  polum.  Siygias  pars  pergit  ad  .uro- 

[bras. 

Ct  diversa  iUis  sic  loca  vita  parat. 
Ilic  ordo  trinus,  vitx  et  concordia  trinas, 

In  iribos  esi  sanctis  significata  viris» 
Nerope  Noe  specimen  rectorum  coniinet  almus, 

Qui  pecuduffl  atque  hominiuD  spem  legii  inier 

[aquas. 
GoBlebs  ei  monachus  viget  in  Daniele  choareus , 

Qui  luxum  atque  gulam  Tincere  quivit  ovans. 
job  suni,  qiHMj  mundi  vei  agii  vei  pcenitet  acius, 

Actibus  in  ssecli  qui  sine  labe  fuit. 


57« 


•  Epitaphium  Hermengaldi.  Huic  affine  hoc  tem- 
pore  nomen  fuii  Helingandi  comitis,  qot  una  cuin 
Jesse  Ambianensi  e|t>iscopo  legatus  a  Carolo  Magno 
Gonstantinopolim  missus  est  ad  Ireaein  anno  802, 
quique  biennio  ante  judicium  RorQae  cum  aliis  Ga- 
roli  proceribus  habuerat,  de  iis  qui  Leonem  m  pa*'  D 
pam  foedissime  vexarant.  Cumdem  umen  hunc  esse 
non  facile  affirmarim. 

b  Ad  Fardulfum  abbatem.  De  (juo  Alcuinos  carm. 
117.  Quin  Fardnlfi  quoque  ipsius  nomine  dudum 
edili  suDt  versus»  magnincis  aedibus,  quas  in  Ga- 
roli  Magni  gratiain  slruxerai,  insculpii,  quibus  se 
Italum  ortu  ac  gente  Longobardum  bis  verbis  dCf 
clarat : 

Ver$u$  Fardutp  abbatis  wdibus  tancli  Dionysii 
imeripti. 

Culmina  cerDenil  leciori  liitera  prome, 

Fardniruf  Carolo  condidit  isu  8UO. 
Qmm  quondam,  propria  fuerai  dum  sceplra  seculus 

Genlb,  in  adversas  fata  tolere  vias. 
Attaoieo  bicfldeidoaiinisaervavitbooorani, 

His  regui  quamvis  ultima  meia  furel. 
Taudem  reetorb  OroU  fellclbas  armis 

Ccasit,  ct  ia  melios  iors  sibi  cessit  iier. 


XIX. 

«   BPITiU^HIUM    HELUeNGAL»!. 

Hac  requiescit  humo  Helmengaldus  nobilis  beroSi 

Gloria  qui  patriae  et  decus  omne  fuit. 
Dives  opum  et  sensus,  seu  nobilitate  coruscus, 

Moribos  ornatus,  omnibus  aique  bonis. 
Gonsilio  pollens,  fors  armis,  viribus  auctus, 

Legibos  Imbutus,  ore  manuque  potens. 
Namqne  palatlna  fuit  hic  prxfectus  in  aula, 

Dum  regeret  Carolns  6ceplra  serena  pius. 
Ecclesias  opibus  diiavit  plurlbus  iste, 

Fecitquc  haercdes  rebus  inesse  suis. 
Pes  fuit  hic  claudis,  oculorum  gloria  csscis, 

Solamen  habuit  debilis  omnis  eum. 
Iste  famemque  sitimque  simul,  seu  frigora  dira, 

Pauperibus  membris  pellere  suelus  erat. 
llierusalis  babct  hxc  ejus  tcrrea  corpus, 

Spiritus  at  siipene  regna  beata  [leiit. 
Qui  legis  hunc   tilulum,  tumulum   seu   conspicis 

[istum, 

Dic ,  Uehnengaldi ,  sit  sine  fine  quies. 
Hoc  etiam  faciet  monachorum.  sancta  catenra , 

Dum  redit  itque  frequens,  dum  petit  istud  itcr. 
lllius  ipsa  memor  mancal  per  sxcula  cuncia, 

Atque  oret  regna  ut  coelica  dentur  ei. 
XX. 

1>  AD  FARDULFCa   ADBATEM  SANCTI    DIONTSII. 

Sumito  qux  misi  \xi\is  munuscula  parva , 

Dulcis  amice  mihi,  dulcis  et  apte  nimis. 
Qux  Sint  parva  Hcet,  magna  hxc  dileclio  miltit,. 

Quae  non  compensat  res,  sed  amoris  opus. 
Sit  tibi  vita,  salus,  slnt  et  felicia  cuncta, 

Et  tibi  de  coclis  rex  Deus  addat  opem. 
Et  sic  te  clemens  ducat  pcr  prospera  mundi, 

Ut  pes  inofibnso  tramite  celsa  petat. 
Et  qui  hac  in  viia  dignum  concessil  honorem, 

Ilic  tibi  post  obitum  det  super  asira  locum. 
XXI. 

8ER10  RESIPISCENDUU. 

Quid  juvat  ad  tempus  nugarum  linquere  larvas, 

Huic  quoque^  dum  fidei  salvaret  mimera  regi| 

Rex  slbi  praeeelsus  plurima  doni  dedit. 
Inter  qu»  aaacti  l^ionysi  rector  ot  anl» 

Fieret  iudni&it  pactiicu^  Carolns. 
Hanc  lienefactori  con^truxit  (>rovidu9  »dem, 

In  qua  com  f<iiniiiis  gaudeat  if«e  sois. 
Ipse  suissprvis,  fldei  quos  viucula  nectuot, 

Letitiam  princeps  prsbeal  armipoteus. 
More  tanieo  veterum  ooosargere.jnssii  avorum 

Culmina,  prsfulgeot  regis  lionore  domus, 
Ut  quoties  regni  prxciara  patalia  iiistral, 

Fardolfi  tinoli  sit  memor  iile  sai. 

Quod  Ycro  de  sua  in  Carolum  fide  conimemorat» 
ad  Pippini  noibi  conjuraiionein  referendum  esi,  a 
Farduuo  detectam,  et  Dionvsiani  Annales  indicaut, 
et  disertis  verbis  in  Chronlco  tcstatur  Egiuhardus 
anno  792  :  t  Rege,  inquit,  ibidem  sestatem  agenle, 
facta  est  contra  eum  conjuratio  a  fiKo  suo  mi^ovc, 
iiomine  Pippino,  et  quibusdam  Francis  qui  se  cru- 
delitatem  Fastradx  reginae  ferre  non  posse  asscve- 
rabanl,  atque  ideo  in  necem  regis  consplraverant. 
Qus  cum  per  Fardulfum  Longobarduum  detecta 
fttissei,  ipse  ob  meritum  fidei  servaUe,  monasierio 
sancti  Dionysii  donatus  est.  >  Fardulfum  enim  noQ 
Ardulfum  legi  eo  loco  debere  palaro  esl. 


575 


CARMINA.  LiB.  Vlf. 


574 


Sl  demiim  repelit  quis  iualeMiitt8  eas  ? 
Surgere  quid  prodesl,  si  statim  eerniei  ilJa 

Qoa  jacaii  segais  quis  labefaetua  liomo  ? 
Fertar  ansm  natas  matrem  exorasse  pueUus, 

Aique  ilii  tales  deposuisse  preces  : 
O  geaitrix,  oostri  qoam  semper  cura  remordet, 

Cbarior  el  ^iia  tu  mibi  es,  ipse  tibi. 
Mex  dederit  eantttm  lucts  praenunlitts  aies, 

Cenfestim  meroet  eTigiiare  stude. 
la»  Geram  qood  amas,  sed  ages  quid,  dic  milii»  naie? 

Obdormire,  inquit,  forsan  item  potero» 
Nec  minorinterea  dementia  ceperat  illum» 

YeDaios  retolit  qai  bona  BuUa  sui 
Deniqne  pnukmter  geritor  yenatio,  quando 

Aut  jocos,  aut  qoaesitts  est,  Tel  utrumque  simul 


A     £xplendum  ad  £MittQS  menlis  ut  impos  eat. 
Deque  malo  placidum  iriboit  medicatten  iaiqtto, 

Teroperat  atque  bonis  damna  pa?efidn  anis. 
Scorpitts  in  oitido  si  inix  perimatur  oiivo, 

Exsuperat  viros  iUius  isle  iiqoer. 
Delibuta  reeens  isto  si  piaga  iiquore  est, 

Nc  possit  viros  Isdere  vinis  agit. 
Sic  vilio  viiium,  sic  morbo  ro<»bos  abibtt, 

Unum  sic  uni  cedere  saepe  solei. 
Et  cuDCttm  cttneos,  seo  clavum  eiavos  abactoro, 

ImpoUi,  hoc  iUod  mox  venienie  perit, 
Sic  lapis  et  lapidem,  seu  Ugmim  Ugna  retondant, 

Atqoe  chalybs  cbalybem  cndit,  et  arte  pdit, 
Uoc  reprimendo  malnm  iriboit  solatia  Ghrisltts. 

Anticbriate,  toos  sett  breviando  dies. 


Prensa  solent  locrom  capree  dare,  cervus,  et  alces,  B  Ne  ferale  malum  moduUs  inolescerel  alris. 


Castor,  dama,  bisons,  bobalus,  ursos,  aper. 
Figere  nam  lepores  Jaculis,  captare  moiessis. 

In  modico  lacre  visos  amoenos  inest. 
Diversa  doo  sorte  canisqtie  lcpusque  volantes« 

Alier  ubi  praedam  quaurit,  ei  alter  opem. 
Uogoe  cibom  canis,  ongue  peiit  lepus  ipse  saitttem, 

Diverso  et  voio  sic  labor  onus  eis, 
Horum  amor  et  studinui  delirum  invaserat  Uium, 

Qtti  nuUo  capto  taUier  orsos  erai. 
Sttl  jectas  valles  exieDsaqoe  rura  peragrans, 

Est  lepas  inmitua  sed  mihi  noUas  in  his  : 
iam  sine  venatos  locro  ad  mea  tecia  redibam , 

Et  qoia  nil  potoi  prendere,  tristis  eram. 
Saiioa  inesi  modicus,  quem  cingunt  ondiqoe  campi, 

Qtti  raros  nosira  disiat  ab  nde  parom.  C 

Esse  feram  qois  ibi,  leporem  vel  crederet  onqaam, 

Cum  forei  a  viUa  proxlmns  Ule  locus  ? 
Hac  mihi  eunqoe  die  leporum  spes  nutta  maneret, 

Ex  Ulisque  lucrum  rerer  abesse  mihi. 
Lttstro  locttm,  miiioque  canes,  ei  retia  pono. 

(jois  stadio  geslis,  nuUnm  ibi  reperio. 
XXU. 

nELCSA  EXSPECTITIO. 

Grande  habet  iniiiom  cnm  res  vilissima  dictu, 

Tonc  gignis  murem,  roagne  elephanie,  brevem. 
Sic  patri  qoidam  retulii  soa  somnia  natus, 

I>epromens  animo  frivola  dida  soo. 
0  pater,  in  somnis  dicam  qu»  mira  vid^am, 

Moveront  anlmttm  talia  visa  meom. 
Bos  dabat  homanas  nosiras  hac  nocle  loqoelas, 

lUe  loqoebatur,  nos  stupebamus,  ait. 
Tam  paler  aiioniius  rem  sic  inquirit  ab  iilo, 

Dic  qnod  dicebat :  iniulti  iUe,  Nthii. 

xxni. 

QUOD    PLEaDMQIIE  HALI   M\L4  PATIDKTUB,   CT  DE 
TEMPOBfi    ANTICUBISTI. 

Qut  viriute  regit  mondom,  pietate  guberuat, 

Rebos  cum  bumanis  iunc  bene  gessit  ovans, 
Com  toUt  infando  ferali  hostilia  monsiro, 

•  Ad  Carolum  regem.  Non  regem,  sed  regis  fiUum 
rouliis  sttb  patre  l>eilicis  expediiionibus  vicloriisque 
nobilem.  Sed  qui  ante.paircm  vita  excessU  anno  8ii. 
Hinc  mortttum  laudans  poeta  Saxonic^is  : 


Claaditur  angusio  temporis  id  spatio. 
Tempoiis  Uiius  probrosa  pericola  prodil 

Vatidicus  Utuas,  rex  pie  Christe,  iaus. 
Tunc  erit ,  auctor  ait,  rerum  tribttiatio  magna, 

Proh !  nec  erai  nec  erit  qualis  ab  osqoe  chao. 
Qoi  breviabantor  perfeclo  eiamine  soles  : 

Sin  alias,  omnis  non  caro  salva  loret. 
Hoc  bene  respectu  Domim  qd6  cancta  geronuir, 

Congroa  disposito  tempore  oirsaa  aget* 
TerUum  al  excedat,quartum  non  impleat  annum, 

Imphi  iempestas  et  iruculenta  loes. 
Tempus,  ait  Daniel,  sea  tempora,  semivagnmque, 

Yolvenda  iUius  tempora  sxva  maU. 
Sicque  qnaterdenis  haec  mensibos  aiqoe  doobus 

Uoc  ipsom  narrans  explical  atque  eanit. 
Unum  per  lempus,  geminos  per  tempora  signans, 

Per  semum  menses  sex  fore  rite  docei, 
Summaquesicmensttm  numerum  concarrit  ad  istum. 

Tres  anni  et  semis,  nil  mage,  nilve  minus. 
XXIV. 

MB  SOLBUlfl  AN."flVEBSABIO. 

Hic  popuUs  nostris,  deroque,  sacrisque  minisiHs, 
Annua  solemnis  remearunt  gaudta  festi. 
Nam  qais  non  tantae  ihesaarum  rite  sophiae 
Laodibos  ac  voiis  venerari  gesUat  amplis? 
Ex  quo  perpetuis  omantur  saecola  gaais, 
Aureus  onde  micat  caUesti  dogroate  sensost 
Eloquium  argenti  superat  iQCisque  nitorem, 
Virtulum  eancts  fhscaniur  iomine  gemms, 
^  Qois  Libyae  pollent  flnes,  qais  Francica  rcgna, 
Hesperiae  gentes  florent,  populique  Briianni, 
Ei  mundum  mundiquc  caput  sacra  Roma  coruscat, 
Ac  toto  iUustris  plel>s  credula  fulgurai  orbe. 
XXV. 

•  AD  CABOLUM  REGEM. 

0  mea  magna  salus,  o  spes,  o  gloria  regni, 

Carle,  valeto  poU  rege  favente  Ubi. 
Tu  patris  et  pairiae,  lu  toiius  ecce  senatus 

Gaudia  multiplieas,  et  deeus  omne  paras. 

Hic  patris  arquivocus  faerat,  oec  nornine  solo, 
Indoie  sed  meDlis  clara  probiuteque  monim  : 
Omnimodaqiie  patrem  ▼irtuiom  dote  rererret, 
Si  reciore  frui  meruisset  brbncia  taU. 


5TU 


THEODULFI  AURELUNENSiS  EPISC.  CARMNA.—  APPENDIX. 


m 


Pfmt  dies  saedi  snbeas  Tonantis 
R«gna  lu  felix,  babeas  quletem 
Liter  elecios  iribuente  Christo 
Fine  perenni. 

m. 

De  biiingue. 

Ecoe  nuf^ax  labiis  filo  ({iiiflaAi  ecrta  susurrans, 

Nunc  joca,  nunc  fletus,  nuuc  quoque  turpe  eauit. 
Blanditias  tremolat,  ToUtat  nunc  niore  cieadis : 

Auribus  ingeminat,  quas  petit  ortivagus. 
Dura  satis  rostro  ceu  pulsat  pectora  cornix , 

Imbriferos  luxus  cum  vorat  ore  procax. 
Aut  rapidis  pressas  pennis  lustrare  lacunas 

Tentat  hirundo  c«ler  dulcia  voce  canens. 
Haud  secus  instabiies  percurrit  elluo  roentes 

Infestiis  juvenum,  quos  agit  aura  levis. 

IV. 

Ad  quemdam  dc  muneribus. 
Eia  roeuro  solito  noli  convertere  carmen ; 

Ne  vacuum  redeat,  more  caveto  luo. 
Aut  spuroaniis  equi  lua  ounc  vesligia  retro 

Inipatiens  calcet  ungula,  dona  refer. 
Ccu  rubicundo  ostro  Rom:»  de  nomine  vestis , 

Quam  vocitare  Patres,  fac  tibi  colla  premat. 
Veneris  ui  felix  donaius  rounere  pulchro , 

Recipias  [L,  Accipias]  grates  mille  suave  meas. 
Yeneris  at  vacuus  nostram  si  forsan  ad  aedem , 

Mille  flagris  caesus  ibis,  inepte,  foras. 
Y, 
De  Passione  Domini, 
Omnipotentis  opus  sacrum  sacer  ore  popellas 

Laudibus  efferri  tani  bene  taie  decet. 
lufima  quod  magni  dienatus  conditor  orbis 

Sponte  sua  paiier,  Taude  boare  decet. 
Pertulit  humanse  in  humano  deniuue  natus 

Corpore  quae  Cbristus  cuncla  salulis  erant. 
VI. 
/n  die  Returreetionis. 
Eia,  camena,  libens  nunc  dicitocarmjna,quaeso, 

Nunc  cane,posco,meloseia,  Camena,  libens. 
Fcsta  decora  salis  nunc  mecum  promere  certa , 

Postmodo  ut  acclpjas  festa  dccora  satis. 
Carmine  dignus  inest,  pangamus  carmina  concti : 

Iste  dies  rutilus  carmine  dignus  inest. 
Ilors  quia  victa  jacet  Cbristo  surgente  perempta, 

Lxtemur  cuncti,  roors  quia  vicia  jacet. 
Tartara  victa  jaceut ,  Christo  visente  bealos  : 

Principe  devicto,  tartara  victa  jacent. 
Expulit  inde  probos,  reprobos  diroisit  ibidem  ; 

Calcatoque  hoste  expulit  inde  probos. 
Ccelica  regna  petunt  post  tartara  dira  beali, 

Erepti  a  tenebris  coelica  regna  pciunt. 
Verte,  Camena,  gradum,  ne  taedia  fratribus  addas, 

Hic  [L.  Hinc]  tequaesocito  verte,  Camenagraduro 
Dicito,  Praesulave,  colloque  genuqu'  rcflexo, 

HiC  et  in  aeternum  dicito,  Praesul  ave. 

•  Quid  sit  talamasca,  seu  talamascae ,  jam  dudum 
tf^xplicarunt  viri  docti.  Vo  stus  in  lib.  ii  de  Vitiis  ser- 
monis,  et  praectpue  V.  C.  Slephanus  Baluzius  in  notis 
ad  Reginonem.  Huc  adducuntlocum  vetusti  concilii 
Rhemensis :  c  Larvas  d;emonum,  qnas  vulgus  tala- 
maficas  vocat,  sub  anathemate  profaibemus.  >  Hinc 


A  V«. 

De  tabella. 

Parva  brevh  gemino  potiorque  fruorque  tabellft 

Oflicio,  specie  intus  et  apta  foris. 
Oroatum  exterius  babitus  superaddo  fereoti , 

Inlerius  servo  verba  ligata  notls. 

vm. 

De  talamatca  a. 
Pusio  personae  cum  vultum  obducit  inanem , 

Qnod  tremit  hinc  terret,  quod  fugit  inde  fagat. 
Credo  et  prostratus  jncnit,  palmasqne  tetendft, 

Ante  Redemptorein  parvula  membra  movens. 

IX. 

Vertui  in  altari. 

Hoc  altare  tibi,  coeli  terraeque  Creator, 
Theudnlfus  voio  cemuus  orno  pio. 
B  Hoc  rogo  qiiisquis  adis,  revehes  [F.  referens]  sacra 

f  dona  precesve. 
Tu  roemor  esto  mei,  si  Dens  ipse  tul. 
Pastor  oves  Domini  dapibus  hinc  pasce  snpemis, 

Quis  quia  vita  datur,  quis  patet  aula  Dei. 
Est  super  astra  pius  pastor,  quo  pascimur  omnes : 
Quae  [F.  Quem]  dum  pastor  amas,  pars  es  et  ipse 

[gregis. 
Cemis  anhelantero  hoc  ad  prsesepe  catervara  ? 

Hinc  alimenta  Agni  sanguine ,  came  capir. 
Quem  draco  saeve  tremis,  ({ni  te  leo  perflde  vicit , 

Crimina  cen  mundi  qui  inveterata  inlil. 
Et  nos  aethereo  potuque  ciboque  sacrato , 

Hicque  suae  roensae  participare  dedit. 
Qai  est  via,  vita,  salus,  qua,  ad  quam,  in  qua  tutius 

[ilur  : 
Cum  qiio  est  regnandum  jam  sine  flne  piis. 


n  In  xenodockio. 

£n  patet  ista  domus  mediocri  exacia  paratu , 

Utcunqne  humanis  usibus  apta  tamen. 
Quam  Deus  arce  poli  famulos  miserando  reyisat, 

Cuncta  adversa  fuget,  prospera  cuncta  lerat. 
Hic  pudor  et  veruro ,  pielas  probitasque  redundent , 

Sit  praesto  alma  fides,  ei  procul  omne  ni^fas. 
Esuriens  epulas,  siiians  i)otuin,  hospes  honorcm , 

Nudus  operimenturo  hic  reperire  queat. 
Fessus  opem,  ianguens  medicaraen,  gaudia  moestus 

Hinc  ferat,  et  cunctis  consulat  ista  domus. 
Det  Pater  altithronus  donnro  hoc  habitantibus  istic, 

Civibus  ut  pateat,  et  peregrineHibi. 
Ut  fratrum  atque  Dei  regnet  dilectio  semper , 

Virtutesque  omnes  hac  duce  conveniant : 
Quas  miserantcDeomox  commoda  cunctasequanlur. 

Livori  et  saevis  sit  via  nulla  dolis. 
Jus  regat  hic  mentes,  maneatque  opulentia  reraro, 

Et  procul  atque  procul  sit  siiis  atque  fames. 
Qui  petis  has  sedes  Theudulfi,  qu^so,  inemento , 
D     Haec  qui  construxit  tecta  favcnte  Deo. 

vulgatum  apud  nostrates  Gallos  matque  pro  lar\'2 
Iino  etiam  occultae  litteraram  notae  vocantnr  taia- 
masoae,  ut  <d»ervat  Baloxius,  propterea  qiiod  aliiid 
praescferant  quam  significent.  Hic  ergo  Tlieodulfus 
agit  de  pusione  larvato. 


577 


CiAMINA.  ^  APPEMDiX. 


S7< 


APPENDIX. 


THEODULFI  CARMINA  NONNULLA 

Edita  a  J,  Mabillonio  in  vetiribus  Anaiectis. 

CanDina  TheodulA  a  Sirmondo  edita,  seique  librts  distincta,  exstare  eadem,  coDlinua  serie,  in  perye- 
tusto  monasterii  Sancti  Viionis  codice  curo  aliis  plnribas  quae  desunt  in  Sirmondi  editione  :  aliorum  eiiam 
versibu&  nonnullis  absque  auctorum  pomiue  insertis  ,  testatur  vir  darissimus  Joannes  Mabillonius  in 
primo  Veterum  Analectorum  tomo.  Tum  :  c  Ex  iis,  inquit,  quae  Theodulfi  esse  visa  sunt,  ea  tantum  se- 
legi  qux  rei  litterarix  prodesse  possunt :  alia  vero,  quae  de  rebus  moralibus  tractant,  soium  uotare  satis 
duii.  I 


I.  A 

•  De  adventn  Lndoviei  Augueti  Anrelianoe. 

En  adest  Csesar  pius  et  benignus, 
Orbe  qui  toto  ruiilat  coruscus, 
Atqoe  prae  cunctis  bonitate  pollet 

Munere  Christi. 
Cemuus,  pnidens,  sapiens^  modestus. 
Mitis  et  clemens,  moderatus  actu, 
Temperans,  fortis,  probus  et  honestus, 

Censor  et  judex. 
Hic  decus  (Sudam  Ecclesiae  paterque) 
Ornai  hanc  solers,  recreat,  lovetque, 
Erudit,  munit,  colit,  instruitque 

Dogmate  largo. 
Hic  potens  armis  Domino  favente, 
VirilMis  gentes  reprimit  superbas, 
Harum  et  hic  victor  subigendo  calcat  B 

Colla  triurophans. 
Cujus  adventus,  miserante  Christo, 
Et  nitens  multum  facies  serenat 
Civitas  temet  populosa,  nempe 

Aurehanis. 
Hinc  Deo  laudesagito  per  annos  [C,  perenues], 
Cnjus  hic  nutn  properavit  ad  te, 
Hujus  et  Yultum  tibimet  videndum 

Praebuit  ecce. 
Has  canat  cierus,  simul  omnis  et  plebs, 
Has  senex  pangat  puer  atque  parvus, 
Panper  et  dives  reboent  ovanter 

Pectore  puro. 
Hoc  chorus  cleri  popuUque  turba 
Saphicum  [C.  SuppUcum]  carmen   recinens 

[precetur, 
Det  Ludovico  Deus  operandi 

Tempora  longa.  G 

Prosperum  ciemens  ferat  omne  semper, 
PeUat  adversum  procul  et  repeUat, 
Hujus  et  vitam  tuealur  xvo 

Tempore  cieniens. 
Cxsaris  hujus  valeat  per  aevnm 
Nobilis  conjux  seu  clara  proles, 
Gaudeat  felix  populus  domusque 

Pace  perenni. 
Muniant  orbem  hanc  proceres  fideles, 
Qna  [C,  Qui]  pio  Chnsto  sua  dedicaruut 
Uostis  adversi  toleranda  beUa 

Corpora  casta.  ^ 

*  Carmen  primom  de  adventu  Ludovici  Augusti  in 

orbem  Aureiianos,  jam  typis  editum  est  in  tomo  Vi 

Canisi)  sub  nomine  Jonae,  Tbeodulfl  decessoris.  Ve- 

mm  potios  Theodulfo  auctori  tribuendum  est,  tum  «^ 

quia  io  ms.  Viloniano  inter  ejus  opera  metrica  re- 

fertnr,  tum  quia  adventus  isle  Ludovici  Augusti  in 

praedictam  civitatem  contigit  ponlificatu  TbeodulU, 

ut  discimus  ex  ipsius  Ludovici  Vita  ad  annum  8i4, 

ubi  de  Ludovico  liaec  leguntur  :  c  Qui  cum  Aurelia- 

nam  deveiiisset  ad  urbem,  Theodulfus  ejusdera  urbis 

episcopusi  vir  undecunque  doclissimus,  causam  ejus 


Hic  [C,  Hi]  duees  sancti  redocesqoe  sunto, 
Ut  tui,  Caesar,  faveantque  temet, 
Horum  et  obtentu  superes  duelles 

Poscimus  omnes. 
Actibus  [C,  Artibus]  cunctis  piaoeas  Tonantt, 
Et  Dei  If^es  mediteris  almas, 
Quo  [C,  Queis]  viam  vitae  valeas  tenere 

Tramite  recto. 
Temporis  bujus  spalio  peracto, 
Aita  conscendens  subeas  polorum, 
Te  pios  captet  chorus  angelorum, 

Et  sibi  jungat. 
0  decus  regnt,  iroperii  propago, 
Macte  tu  semper  vigeas  Lotbari, 
Et  patris  sedem  teneas  potenter  [C,  poteiH 

[tem] 

Saecla  per  ampla. 
Sit  Patri  et  Nato,  tibi  Spiritusque 
Splendor  aelemus,  bonor  atque  perpes , 
Nunc  et  in  praesens,  ita  et  in  futura 

Saecula  semper. 

n. 

De  eadem  re^ 

0  Pater  cleri  jK)puIique  decus, 
Caesar,  insigni  pietate  poUens , 
Ut  fores  nostras  adeas  Ubenter, 

Poscimns  omnes. 
0  Dei  cultor,  miscrorum  et  altor, 
0  pupiUorum  viduaeque  tutor , 
Somme  rex  clemens,  precibus  rogamus 

Annue  nostris. 
Ergojam  tandem  precibus  rogatus, 
Redde  te  nostris  domibus  paratis , 
Et  dies  Isetos  habeas  in  ipsis, 

Rex  benedicte. 
Te  saoerdotum  chonis  atqoe  cleri 
Totius  multum  popuiique  turba  ; 
Namque  te  major  pariter  minorque 

Cemere  gestit. 
•Rex  vale  prudens,  venerande,  saive , 
Rex,  ave  nostruni  capito,  precamur , 
Poscimus  Christum  ut  tibi  det  salutem 

PopUte  fiexo. 
Salvel  Albini  precibus  beati 
Te,  tuam  prolem  sociamque  vitae 
Sorte  felici  libi  mancipatam 

Christus  ubique. 

adventus  praesensit :  et  velocissime  misso  perlatore, 
imperatori  innotescere  studuit,  hoc  tantummodo  ei 
suggerendum  jubens,  utrum  praestolaretur  venien- 
tem  in  urbem,  an  itinere  aliquo  ei  occurreret  ven- 
turo  ad  urbem,  >  etc.  Qua  occasione  primum  carmen 
ac  secundum  Theodulfus  cecinisse  videtur.  Hic  recu- 
sum  est  primum  ob  varianies  lectiones  :  tametsi 
fortasse  polius  omittendum  fuisset.  Porro  primus 
versustertiae  strophae  mutUusest  in  codiceVitouiauo. 
Mabill. 


5:u 


THEODULFI  AUK£LUNENS1S  EPISG 

A 


fost  tHes  ssedi  subeas  Tonantis 
Regna  lu  felix,  babeas  quietem 
Liter  eleclos  iribuente  Christo 
Fine  perenni. 

m. 

De  bilin^. 
Ecoe  nugax  labiis  filo  (tuidati  ccrta  susHrraAs, 

Nunc  joca,  nunc  Hctus,  nuuc  quoque  turpe  canit. 
Blanditias  tremulat,  yolitat  nunc  roore  eieadis: 

Auribus  ingeminat,  quas  pelit  ortivagus. 
Dura  satis  rosiro  ceu  pulsat  pectora  cornix , 

Imbrifcros  luxus  cum  vorat  ore  procax. 
Aut  rapidis  pressas  pennis  lusirare  lacunas 

Tentat  hirundo  ceier  dulcia  Toce  canens. 
Haud  sectrs  instabiles  percnrrit  elUio  mentes 

Ihfestus  juvenum,  quos  agit  aura  levis. 

IV. 

Ad  quemdam  dc  muneribu$, 

Eia  meum  solito  noli  convertere  carmen ; 

Ne  ▼acuum  tedeat,  more  caveto  tuo. 
Aut  spumantis  equt  tua  nunc  vestiffia  retro 

Inipatiens  calcet  ungula,  dona  refer. 
Ccu  rubicundo  ostro  Romoe  de  nomine  vestis , 

Quam  Tocitare  Patres,  fac  tibi  eoUa  premat. 
Yeneris  ni  felix  donalus  munere  pulcbro , 

Recipias  [L,  Accipias]  grates  mille  suave  meas. 
Yeneris  at  vacuus  nostram  si  forsan  ad  aedem , 

Milie  flagris  caesus  ibis,  ineple,  foras. 
V. 
De  Passione  Domtni. 
Omnipotentis  opus  sacrum  sacer  ore  popellus 

LaudilHis  efferri  tani  bene  tale  decei. 
Iiilima  quod  magqi  diffnatus  conditDr  orbis 

Sponte  sua  patier,  Taude  boare  decet. 
Pertulit  humanx  in  bumano  deniuue  nalus 

Corpore  quse  Cbristus  cuncta  salutis  erant. 

VI. 

/n  die  Reiurrectionis. 
Ela,  camena,  fibens  nunc  dicitocarmina,qu»so, 

Nunc  cane,posco,meIos  eia,  Camena,  libens. 
Fcsla  decora  saiis  nunc  mecum  promere  certa , 

Postmodo  ut  accipias  festa  decora  satis. 
Carmine  dignus  inest,  pangamus  carmina  cuncti : 

Iste  dies  rulilus  carmine  dignus  inest. 
Mors  quia  victa  jacet  Christo  surgentc  percmpta, 

Lxtemur  cuncli,  mors  quia  vicia  jacet. 
Tarlara  vlcta  jaceiit ,  Cbnsto  visenle  beatos  : 

Princi|>e  deviclo,  tartara  victa  jacent. 
Expulit  mde  probos,  reprobos  dimisit  ibidem  ; 

Calcatoque  hoste  expulit  inde  probos. 
Coelica  regna  petunt  post  tartara  dira  beali , 

Erepli  a  tenebris  coelica  regna  pciunt. 
Verte,  Camena,  gradum,  ne  taedia  fratribus  addas, 

Hic  [L.  Hincj  te  quaeso  cito  verle,  Cameiia  jradum 
Dicito,  Praesulave,  coUoque  genunu-  reflexo, 

Uic  et  in  xlernum  dicito,  Praesui  ave. 


CARMINA .  —  APPENDIX.  5«0 

vn. 

De  tabella, 

Parva  brevh  gemino  potiorque  fruorque  labellft 

Officio,  specie  intus  et  apta  foris. 
Oroatum  exterius  babitus  superaddo  ferenti , 

Interius  servo  verba  ligata  notis. 

;         vm. 

De  taianuuca  «. 
Pusio  personae  cum  vultum  obdncit  inanem , 

Qnod  tremit  binc  terret,  quod  fugit  inde  fagat. 
Credo  et  prostratus  Jacuit,  palmasoue  tetendft, 

Ante  Redempttvrein  parvuta  membra  movens. 

IX. 

Veriui  in  altari, 

Hoc  altare  tlbt,  coeli  terrseque  Creator, 
Tbeudulfiia  voio  eemuus  orno  pio. 
B  Hoc  rogo  quisquis  adis,  revehes  [F.  referens]  sacra 

[  dona  preoesve. 
Tn  memor  esto  mei,  si  Deus  ipse  tui. 
Pastor  oves  Domlni  dapibns  binc  pasce  supemis , 

Quis  quia  vita  datur,  quis  patet  aula  Dei. 
Est  super  astra  pius  pastor,  quo  pascimur  omnes : 
Quae  [F.  Quem]  dum  pastor  amas,  pars  es  et  ipse 

[gregis. 
Cemis  anhelantem  hoc  ad  prsesepe  catervam  7 

Hinc  alimenta  Agni  sanguine ,  carne  capit. 
Quem  draco  sseve  tremiB,  qni  teleo  perfide  vicit, 

Crimina  cea  mundi  qui  inveterata  lulit. 
Et  nos  aetbereo  potuque  ciboque  sacrato , 

Hicque  sute  mensae  participare  dedlt. 
Qoi  est  via,  vlta,  salus,  qua,  ad  quam,  in  qua  tuiius 

[itur: 
Com  qiio  est  regnandum  ]am  sine  fine  piis. 

X. 

p  /n  xenodochio. 

£n  patet  ista  domus  mediocri  exacla  paratu , 

Utcunqde  bumanis  usibus  apta  tamen. 
Quam  Deus  arce  poli  famulos  miserando  reyisat, 

Cuncta  adversa  fuget,  prospera  cuncta  ferat. 
Hic  pudor  et  verum,  pielas  probitasque  redundent, 

Sit  praesto  alma  fides,  et  procul  omne  n^fas. 
Esuriens  epulas,  siiians  potuin,  bospes  honorcm , 

Nudus  opcrimentum  hic  reperire  queat. 
Fessus  opem,  languens  medicamen,  gaudia  rooestus 

Hinc  ferat,  et  cunctis  consulat  ista  domus. 
Del  Pater  altilhronus  donnm  hoc  babiuntibus  istic, 

Civibus  ut  pateat,  et  peregrine^libi. 
Ut  fratrum  atque  Dei  regnet  dilectio  semper , 

Virtutesque  omnes  hac  duce  conveniant : 
Qnas  miserante  Deo  mox  commoda  cuncia  seqnant«jr. 

Livori  et  sa*vis  sit  via  nulla  dolis. 
lus  regat  hic  mentes,  maneatque  opulentia  reruni, 

Et  procul  atque  procul  sit  siiis  atque  fames. 
Qui  petis  has  sedes  Theudulfi,  quseso,  memento , 
^     Usec  qui  construxit  tecta  favente  Deo. 


•  Quid  sit  talamasca,  seu  talnmascs ,  jam  dudum 
explicarunt  viri  docti.  Vo-sius  in  Ub.  ii  de  Vitiis  ser- 
monis,  et  praecipue  V.  C.  Slepbanus  Balutius  in  notis 
ad  Reginonem.  Huc  adducunt  locum  vetusii  concilii 
Rbemensis :  i  Larvas  dicmonum,  quas  vulgus  taja- 
maficas  vocat,  sub  anatfaemate  prohibemus.  »  Hinc 


vulgatum  apud  nostrates  Gallos  nuuque  pro  larva 
lino  etiam  occulUe  litteraram  notae  voeantnr  tala- 
masoae,  ut  observat  Baluzius,  propterea  qnod  aliud 
praeseferant  quam  significent.  Hic  ergo  Theodulfus 
agit  de  pusione  larvato. 


S8I  S.  EIGIUS  ABBATIS  FULDENSiS  ViTA.  —  liONiTUH  PRiEVlUM.  z»i 


SPECULUM  DE  SCRIPTURA  SACRA. 

{Hoc  opusculum,  a  nonnulHs  Theodulpho  nostro,  dubUanter  tamen,  ascriptum,  vidt  inter 
Optra  sanctlAugustmt  Patrologia  tomo  XXXIY,  col.SSl.) 


ANNO  DOUINI  DCnCXXII. 


SANCTUS  EIGIL 


FULDENSIS  ABBAS 


SAnrCTI  EIGILIS    VITA, 

Al  CTORE  CANDIDO  MONACHO  PLLDENSI, 
MOrriTUAI   PRiKVlUM. 

(MikbilU,  AcU  sincloruiu  onliols  sancii  Beoedicii,  tom.  Y,  p^g.  S26.) 


1.  Libros  duos  de  Viia  Eigilis  seu  idgilis  Ful-  A  ftietate  secnndum  praedicat,  et  quem  super  amr^  ma- 
^ensis  aibtRitis  qfnrti,  unuin  solata,  altenim  stri-  nere  canil  Ralianus  in  ejus  epitapbio,  quod  ip«e 
di  oratione  composuit  Gandidus  ejusdem  coeno-  composuit.  Abstinebo  lamen  a  sawd  ac  hemi  ap- 
tm  sab  ipso  Eigile  monachnst  quem  is  pio  patris  pdiatioae,  venerabiiem  appeUalums»  donec  certiori- 
alVecta  in  siiam  famiilarit^tem  et  .gaodium  introire  mis  argQmentis  cjas  sanctitas  mihi  cetotieBlaU  faeril, 
concessit,  ut  scribit  Candidus  ipse  in  Vitae  prosalo{e  ati  et  dies  obitus  bactenas  ignoratus,  de  qoo  agci»- 
oum.  25.  Notatida  est  Candidi  subscriplio  in  fine  dum  in  nolis  ad  Hnem  prosaici  libri.  Fuit  et  alius  eo 
praefationis  metricae  ad  Modeslum  sodalcm  suum,  fere  tempore  Eigil  abbas  Prumiensls,  dciii  Flavinia- 
ciii  utmmqae  Ubelium  ab  se  conditum  dedicavit :  censis ,  ac  demum  episcopus  Senonensis ,  ci^us  elo- 
Explidt jortefatio  Candidi  ad  Modestum^  qui  proprio  gium  fnferius  Oxhibebo. 

Romtne0n(Mtt  ei  Reecheo  nuncupatur,  L^gendum  vi-  3.  Antequain  Eigilis  Vitam  referam,  quxdam  prae- 

detiir  ploraii  numero  Rttnctipanitir,  ita  ut  Candido  mitlenda  sunt  dc  ejus  antecessoribus,  ut  planiora 

et  Modesfo  fuerit  nomen  dupiex,  Laiinum  et  Germa-  fiant  ea  qaae  de  ipso  hic  commemorantnr.  Monaste- 

nicum  ,  pro  mdre  ilHus  xtatis :  nimiruro  Candido  rit  Puldensis  abbas  primus  sanctus  StarmiOB,  cfijus 

Br««R,  sieati  apparet  ax  Vitae  metricae  cap.  17 ;  Mo-  Vitam  retuli  in  saeculi  superioris  parle  u»  succ^ssi^ 

desto ,  Raccbeo,  qui  junlor  dictus  est,  ex  ejusdcm  rcm  habuit  Raugolfnm  seu  Paugolfum  anno  779. 

Viix  cap.  7.  Erit  forsan  qui  suspicetur  Candidum  Bangolfus  vero,  nt  in  Fuldensibtis  Annalihus  tradi- 

boncnon  alium  esse  a  Candido  Alcnini  discipulo,  tnr,   t  anno  803,  relieta  quam  habtfit  potesttite, 

cvjos  Alcninns  ipse  meminit  non  ano  In  ioco.  Verom  Ratgarium  successorcm  accepit ,  >   ac  supersies  iu 
ot  alioro  fuisse  existimem,  movet  me  in  primis  AI-  j^  annos  tredeclm,  otiit  anno  815,  testaiile  Browero. 

eaini  pnefatio  in  Ecclesiasien  ,  Oniie  sacerdoti  et  Fallitur  Trithcinius,  qui  eum  anno  80i  obiisse  scri- 

Candiio  presbytero   inscripta  :  in  qua  eos  de  pa-  bit  in  Vita  Rabani,  ubl  Rau^ulfus  nomen  sanclitaHs 

(emge  pieiatis  nido,  non  in  claustvum  mona^lmrnm,  apud  Germanos  oranes  glortosum  oonseculus  fuisse 

sed  in  publicas  negotiorum  sa^cularium  auras  evo-  dicilur.  Certe  ipsum  longe  post  annum  a  Trithcmio 

lasse  scribit,  eosque  a  divitiarnih  cuDidilate  dchor-  signutum   snperfuisse  constat  ex   inscrfptionc  se- 

latur.  Movent  ctiam  epistolae  95  et  97 ,  in  quibus  quenti,  quse  exstat  apud  Browenim  in  lil».  ii  Anti- 

Candidnm  ex  Britannia  insula,  non  vero  cx  Ger-  quitatum  Fuidensium,  cap.  12:  Arro  812  dedicata 

nania  ortnm  esse  Significat.  In  ms.  indice  abbatum  est  ecclesia  in  Slilisse  rogatu  Baugolfi  a  JRicliolfo  ve- 

Fuldenshim  cujus  fragmentum  mox  referam,  Mode-  nerabili    archiepiscopo   moguntiacensis    ecclesia:  xii 

stus  et  Candidus  nosier  ad  Clementem  Scotum  gram-  Kal,  Octob,  in  honorem  sanctte  Margareta  virginis, 

nmicae  studendi  gratia  dicuntur  missi  a  Ratgario  DeeodemagitRuodoifusinActisRabani  iafra.  Vitam 

abbate.  Qui  Ciemens  io  Gallia,  teete  monacho  San-  ejusdem  Bau^olfi  jubente  Eigile  in  littcras  rclulit 

galleosi,  residere  jassus  a  Carolo  est.  Candidus,  cujus  hac  de  re  hicubratio  bactenus  in  te- 

2.  Eigiiis  memoriam  nullo  pnblico  testimonio  cul-  nebris  latet.  De  Ratgario  abbate  ita  scribiiur  in  in- 
tuve  bonoratam  lego  tametsi  Christophorus  BroMrc-  dice  abbaium  apud  Browerum ,  in  notls  ad  Rabani 
nis,  qui  ejus  Vitam  edidit  primus,  Eigilem  sanctum  poema  15.  €  Ratgarius  in  partibns  Germania;  paren- 
passim  appellat.  Rabanus  m  suo  Martyrologio  nus-  tibus  nobilihus  natus,  susceptus  est  a  saiicto  Stur- 
quam,  neque  alios  quisquam  veterum  Eigili  hoc  vo-  mione  in  monasterium  Fuldense,  et  successit  Bau- 
catulum  tribuit.  Quanquam  illius  xvi  hominibns  ffnlfo  in  regimine  abbatiae  anno  80^ ,  el  depositus 
persnasum  fait  Eigilem  in  coelum  receptum  a  Deo  C  fuit  anno  Domini  817.  Uic  nobilitcr  rexlt  monaste- 
luisse,  quem  Candidus  in  libro  metrico  Rii//t  vetcrum  rium  per  sexdecim  annos  ;  ct  ut  sapicns  archite- 


585 


Sw  QGILIS  ABBATIS  FULDENSIS 


384 


ctus ,  occidentale  templum  mira  arle  et  immensa  A 
magniludine  alteri  copuians,  unam  fecit  ecclesiam. 
Raoanum  et  Hattonem  Turonis  direiit  tid  AibiBum 
magistrom  gratia  lik^erales  diseendi  arie»;  Bnino- 
nem  ad  Einardum,  variarum  artium  doctorem  peri- 
tissimum  ;  Modesiuoi  et  Candidum  cum  aliis  ad  Ge* 
meutem  Scotum  grammaiicai  studendi  gratia.  Sed 
et  auro  et  ai^ento,  coronis  et  lucemis ,  et  oronibiis 
bonis  locum  gloriose  provexit.  Fecit  etiam  hie  ve- 
Berandas  Pater  rooiiasteriiim  iaudabilis  ei  discretae 
mensuRB  in  monte,  cui  pretiosus  marlyr  Boniracius 
episcopi  nomen  indidit,  ei  ab  Haistoiffi)  Mogunii- 
nensis  ecclesix  archiepiscopo  in  honorem  sanctae 
Dei  genitricis  Marise  dedicari  fecii ,  et  in  inlroiiu 
clauslraii  ipsius  ecclesiae  ad  dexiram  senex  et  ple-^ 
nus  dierum  bonorum  sepuliurae  tradiiud  est  :  cui 
successii  iEgil,  nimiruin  «imo  818. 

4.  Hoc  Ratgarii  elogium  videbitur  immodicum,  si 
consideres  ipso  abl>ate  quam  turbaius  fuerii  «(lona- 
sierii  status  ,  ei  quae  barumce  iurbarum  causa  :  ni-  3 
mirum  Ratgarii  dura  severiias  in  monachos  suos, 
quae  in  tantum  exarsii,  ui  ipsi  coacti  sini  Carolo 
Magno  porrigere  libellum  supplicem,  inferius  exhi- 
bendum  post  haiic  ?liam,  in  quo  apud  ki^eralorem ' 
querelas  suaft  deponuni,  posiulant^ue  moret  et  le- 
ges  inonasterii  in  pristiBum  resiiiui  siaium.  Ei  ne 
puies  has  iurbas  factione  ianium  nebuionom  quo- 
rumdam  excilatas  fuisse ;  probi  quique  ,  imo  tota 
qoanta  erai  congregatio  Fuldensium  monachorum, 
hac  procella  exagiuii  suni ,  Rabanus  in  primis,  ut 
ipse  fesiaiur  in  poemaie  30  De  transHu  monachorumf 
qui  a  Ratgario  abbate  secessionem  fecerunt.  Id  con- 
ti|i;isse  anno  8f  1  docet  nosChronicon  Saxonicum  ms. 
his  verbis  :  1  Eodem  quo  supra  diximus  anno  811 
facta  esi  Fuldae  conturbatio  non  minima  in  monaste- 
rio  sancii  Bonifacii :  et  fraires  duodecim  ex  ipsa  fa- 
milia  perrexerunt  pariier  cum  abbaie  Ratgario  ad 
judicium  imperatoris  CaroK ;  nec  iamen  commoiio 
illa  qoievit.  Posiea  Ricolfos  arcbiepiscopus  Mogim- 
iinuB,  et  fieniliarios  episcopns  civiiaiis  Wangiooum, 
61  HaitoepiacopusAugusiensis,  ei  Wolgariiis  episco-  G 


pus  Wirceburcensls ,  ad  eamdero  causam  cooTene-  | 
runi  jussu  imperaioris,  eamque  sanaveruni.  1  Eadem 
verba  soDi  Ghvonici  Hildenesheimettsis,  ei  Annaliom 
teierrimomm  In  anno  quarto  Lndoyici  Aogusii  de- 
sineniium,  quos  Petrus  Lambecius  edidit  in  tomo  U 
Bibliotheeae  Gsesareae,  lib.  n,  cap.  5,  ubi  baec  aono 
44  Caroli  Magni  accidisse  leguntur.  Garolo  mortoo 
cum  Ratgarius  a  suorum  vexaiibne  baud  desisier«t, 
Ludovicus  Augustus  Fuldensium  iteratis  moius  qoe- 
relis,  moMclioi  Oceidentalei^  id  esi  G^canoB,  eo 
misii;  ium  Raigarium  abjici  ac  relegari  jussit 
annu  817,  ei  alium  abbatem  in  ejus  locum  substitui. 
Eiectus  dein  Eigil,  qui  rerum.statum  in  meliusre- 
siiiuit,  et  Ratgarium  ab  exsilid  (qoae  pii  viri,  imo  et 
monecbonim  Foldensium  benignitas  ei  commiseratio 
fiiit)  cdmmunl  suofum  consensu  revocaviL 

5.  ElgiU  soccessii  Rjibanos  anno  822,  rexiique 
monasteriuro  annos  viginii ;  dein  cedere  compulsus, 
posimodum  factus  esi  arcbiepiscopus  Moguniinas, 
ciijus  Yitam  refererous  ad  annum  856. 

6.  De  Ei^ile  id  unum  mihi  observandum  snperest, 
euro  scripsisse  libellum  de  Yita  sancti  Sturmii  Ful- 
densis  abbatis  primi :  quem  libellum  Rabanus  lao- 
dare  videtur  In  fioeinate  14,  cui  tiOiIus  ad  Eigilnm, 
dt  lihrB  quem  scrip$it.  in  [xiemaie  sequenii  ^os  maii- 
sueiudinem  commendai  his  aliisque  versibus. 


Presbvter  aelaie,  meriiis  et  presbyier  1 

Eigii,  te  Christus  saWet  io  orbe  Deus. 
Sis  mibi  quod  posco;  quodqne  oplo,*  boc  eslo  beDigoas, 

'PrsBceptor,  pasior,  semper  amicus,  booor. 
Nec  me  conlnstant  tua  corripieDtia  verba, 

Cum  scio  quod  semper  pectora  amica  tenes. 
Yerum  dico  tibi^  uec  nie  sententia  faltit, 

Te  uDom  prs  muilis  corde  leoere  volo. 
Sls  mibi  semper  idem,  qoia  som  libi  semper  et  idem. 

Semper  amicus  amai :  semper  amaodus  erit. 

Eamdem  Eigilis  lenitatem ,  comitaiem,  et  affabilita- 
tem  praxiicai  Gandidus  in  sequenii  Vita.  Ex  quo  in- 
ieliigiiur  Eigilera  his  praediium  foisse  doiibos,  qos 
ad  corrigendam  Ratgarii  ferocitatem  neoessaris 
erani. 


PRiEFATIO  AUCTORIS. 


1.  Dileciissimo  frairi  ei  compresbytero  suo  Mode- 
sto  Gandidus,  perpeiose  pacis  ei  beaiitudinis  optai 
in  Gbristo  salutem. 

De  caeiero  quoque  noium  facio  tuae  charitati,  qood 
anno  pneterito  domnus  abbas  Rabanus,  cum  llli 
querebar  quia  non  halierem  quemquam  mecum  coo- 
sociorum,  cum  uno  in  divina  leclione  disputando  et 
legendo  proflcere  poiuissem  ,  tale  mihi  responsum 
referebat :  €  Exerce,  inquit,  temetipsum  legendo, 
ei  aliqiiid  utililaiis  adde  dictando.  Nam  dum  ego  ibi- 
dem ,  ubi  nunc  ipse  moraris  ,  quondam  commane- 
rem,  librum  prosa  et  versibus  in  laudem  sanctae  cni- 
cis  divina  gratia  inspirante  incoepi ,  atqne  fideiibus 
legendum  studioso  labore  consummavi.  1  Hac  igilur 
fraier,  licenlia  fretus,  duos  libros  de  Yita  Eigilis  ab- 
baiisnosirii  dictando  ei  scribendo  Dei  donoperegi: 


unum  prosa,  alierum  vero  versibus  explicavi :  quos 
iamen  ideo  in  onum  corpus  colligare  rogabam,  ot 
in  rerum  narraiione  alter  alteri  subsidia  ferret. 
In  quibus  niminim  Ludowici  serenissimi  Augusti 
demeniiaro  circa  nos  facuro  reverenter  expressi, 
cujus  coromonitionem  atque  docirinam,  etri  Ita  ui 
ab  eo  prolatae  sunt,  ad  integrum  explanare  neqnivi; 
benevolam  iamen  voluntatem  iliius  secundnm  legem 
Dei  et  sanciorum.dogmaia  Pairum  enodare  cnravi: 
D  quatenus  per  hoc  misericordise  bonum  ejus  memo- 
ria  suboluroque  illius  apud  nos  nostrosque  succes- 
sores  in  sancta  oratione  roaneai  semper.  Hoc  igitiir 
opus,  dilectissime  frater,  ad  profectum  et  oiilitatem 
legentibus,  Deo  donante,  congessi,  et  iibi>famulo  Dei 
oonsecravi,  ut  sit  in  roemoriam  aniiqui  praeeepioris 
iui  jugiter  apud  te.  Yale. 


385 


VITA. 


386 


INCIPIT  VITA. 


2.  Ei  eo  igltar  tempore,  qiio  me  Tenerabilis  Pa-  A  capitis  omnlum  jurgiorum,  surrexit  statim  cura  et 


ter  Eigil  Tium  BaugulA  •  cfaari  abbatis  nostri  jam 
de  ergastulo  corporis  absoluti  inlima  exbortatione 
persoasit  litteris  explicare,  ex  eo  me  libuit  bene- 
Tolentiam ,  stiidium  et  gravitatem  tanti  Patris  me- 
mori;e  commendare. 

3.  Hic  igitur  vir  parentibns  ingenuls  Norica  pro- 
Tinda  ortus,  non  longe  post  martyrium  beati  Bo- 
niiacii  translatus  est  gratia  servitutis  Dei  ad  mo- 
nasteriam  in  silva  Bochonise  constitutom,  secus  ri- 
para  fluminis  Fuldoc ,  ob  cujus  viclnitatem  hoc  mo- 
nasterium  usitato  nomine  Fulda  nuncupatur :  ubi 
martjr  Cbrisli  Boniracios  sacro  corpore  reqniescit ; 
ei  vir  venerabilis  Styrmi  cognatus  efus,  de  quo  lo* 
qmmtir,  eo  lempore  turbam  monacborum  dignls 


auxiKum  circa  nos  Lndovici  serenissimi  Augusti  : 
cojus  etiam  cor  nostra  miseria  adeo  eommoverat,  ut 
diceret  se  Untum  doloris  nunquam  expertnm,  ex- 
c^to  eo,  qoi  ei  acciderat  ex  morle  beatae  memorisB 
Caroli  genltorls  sui.  Hic  Igitur  misit  nontios  suo» 
Aaron  et  Adalfridum  cum  sociis  ipsorum,  mona- 
chos  sciiicet,  occidentales  <>,  qnl  nos  in  tentatione 
temporalis  miseriae  consolando  sublevarent;  et,  si 
qnse  de  regnlx  institntis  apud  nos  aut  incoepta,  ant 
dilapsa  •  ftiissenty  fratema  dilectione  praemonendo^ 
corrigerent. 

6.  Eramus  qnidem  multo  tempore  in  eoenobio 
degentes  vitam  quietam  snb  eomm  magisterio,  ad- 
dito  prsposito,  decanis  ab  eisdem  consiitulis.  Postr^ 


coDversationibus  regere  videbator.  Huic  nimirom  ^  modum  naaMpie  congregatio  fratrum  inito  oonsilio 


adbnc  paemlns  Elgil  de  patria  transportalns,  hono- 
rifice  a  pareotibus  praesentatur;  quem  pateraa  pie- 
tate  blanditiis  delinitum  scbol»  ^  congregatloni, 
ubi  lex  divina  jngi  exercitallone  discitnr  et  docetur 
enm  somma  indnstria,  cansa  litteraram  sociare 
mandavit  :  qnl  mox  divina  gratia  minlstrante  In 
tantom  proAdefoat  quotidle  in  roeditatlone  scientia- 
nun  Scriplnraram,  ut  etlam  apes  esurientes  in  coU 
ligradlafloribns  imitari  videretur. 

4.  At  vero  non  multis  post  ha)c  evolutis  annoram 
carriciilis,  eonfortatns  in  Del  servitio,  fit  monacbos. 
Abbati  siio  videlicet  cbarus  et  cunctae  congregationi 
soavis;  merooriam  habens  Juslitiac  Dei,qoam  docnit 
eum  Beos  a  juveniote  sua,  ot  annuntiaret  minibilia 
ejns.  Hinc  etiam  processu  teroporum,  divlna  dlspen- 
satioiie  promoCus^  ordinator  ab  Lullo  episcopo  Mo- 
fiantracensis  ecelesiae  presbyter,  qoi  post  sanctum 
Bonifacium  magnum  et  electum  Dei  pontiflcem  ejus 
orbis  episcopalum  tenebat  primus. 

3.  Interea  primos  Styrmi  primus  abbas  et  Ojnda- 
tor  monasterii  Fnldae,  quem  sanctus  Bonifacius 
pneceptor  ejns  eremitam  soum  vocitare  solebat, 
norbo  atqoe  senectute  lassatos  coepit  inftriiiari : 
qai  etiam  non  post  multo  temporum  intervallo,  se- 
aex  et  pleniis  dieraro,  in  pace  migravit  de  hac  luce 
teniporali  ad  lucem,  credimus,  sine  flne  dorantein* 
Coi  namque  successit  Baugolfns  Germanicns,  ^us* 
dem  inonasleHi  monacbus.  Hoc  nimiram  cessante 


com  Aaron  et  sooiis  cjus,  miserant  Adalfridum 
anum  ex  eis,  viram  (ut  nobis  videbalor)  bene  mori- 
geralom,  et  com  eo  fraires  nostros  ad  imperatorls 
dementlam,  si  fortie  dignaretor  quid  indignis  de 
abbatis  eleclioiie  praemonstrare.  (^uibus  sane  d^ 
menter  susceptis,  electionem  ooncessit;  et,  ntesset 
eadem  electio  secundum  regnlae  aoctoritaiem,  salia^ 
evidenter  edocuit,  saepe  commemorans  aosterilatem 
indlscreli  pastoris.  Com  autem  reversn  esset  haec 
eadem  legatio,  et  jntrasset  monasteriom  Fuldam; 
cottgregaiis  Fratribus  Iroperaioris  mandatom  expo- 
suit  hoc  modo  :  €  Fratres,  Ludovtcas  seranus  Aogo* 
sUis  remandavit  vobis  saluiero  :  electionem  vero' 
qoam  petistis,  hilari  vultu  perdonavit.  Insoper  etiam 
bocfreqoenti  adflMmitione  repetivit,  ut  bunc  talera» 
si  quis  stt,  in  hoc  opus  eiigatis;  qui  vobis  secondom 
Deum  et  sanctae  Regolae  aadoritatem  velit  esse  pa- 
ter,  et  posait.  i  His  aulera  fEatres  auditis  serrooni-- 
bus  proni  adoraveront,  gratias  agentea  ImperatDri. 
Postea  vero  a  senioribus  persoasom  esi  ciinctae  con- 
gregationi,  ut  boc  negotiuro  precibus  altis  Del  dis- 
positioni  commendare  slnderenii  el  invicem  coUo* 
qoendo  el  dispotando  semper  ad  ejo9  referre  volon* 
talem. 

7.  Hinc  laroen  Interea  qoaeslione  soborta,  lacta 
esl  non  modica  dissensio,  aicut  saepe  fieri  solet  in 
tqrba  diversae  volonlatls  :  quae  lurattUoando  et  flu- 
ctuando  non  valet,  nisi  onilalt  aoqniesoat,  portom 


qiio  jaro  •  decedente  ob  qoamdara  discordiain,  qoam 
secninaveraat  inler  *eora  ei  fralres  illius  rotn^ra 


RalgariaseIigiinrinpatremroiraconcordiafra(rum:])Capere  veriuils.  Crescebant  naroqae  faiter  (htlFes 

alleroaiim  serroones,  procedebant  in  poblicQm  ver- 
ba,  cepitts  in  abscondito  marmuratie :  quidam  hoiic» 

817.  Ratgariut  abbas  Fu(densi$  CcenobA  aecutatut  a 
fratribus  et  eonvictus  deponHur, 

A  M  est  Callicanos  :<naro  Gallia  GermanlaB  occi- 
dmilalis  est,  nova  Francia,  et  oi^cidenlalts  eo  tem[K)re 
dicta.  Aaron  el  Atlalfridus,  cnjus  monasterii  fuerint, 
divinare  nolim.  Inter  fratrcs  conscriptos  roonasteril 
sancti  GalH  recensetur  Aaron  nunmehus  de  cmiodio 
sancti  Petri  fontis  Boswe  in  Bargundla. 


•  Titam  banc  excHisse  sospicor,  cum  eam  non 
vi«Jerit  Brovvieros,  qui  roonumenta  Fuldensis  mona- 
sterit  excos»!.  Lege  observaiiones  praevias,  num.  5« 

^  Id  est  scholis,  uti  exigunl  sequentia,  non  cellae 
Novitiorom,  qu(c  icholce  nomine  aliquando  intelligi- 
tur,  nt  notavit  Menardus  noster  in  caput  1S  Concor- 
diae  Kegularam. 

•  Hoc  esl  dqecto.  Annales  Fuidenses  ad  annnm 


587 


S.  EIGiLIS  ABBATIS  FULDENSIS 


3S8 


quidam  vcro  illum  sihi  praeessc  contendunt.  Quem  una  A  hoc  modo,  licel  in  anguto,  snsnrrantes  :  t  Si  le  rel 


societas  appetebal,  altera  denegabat;  et  in  omnibus 
his  confabulationibus  semper  ad  exemplum  amissl 
abbatis  austeritas  yersabatur,  quem  non  tam  sua 
quam  adulalorum  et  accusatorum  subycrtebat  ne- 
qnilia.  Quidanri  autem  Fratnim,  de  nobili  genere 
abbatem  sibi  creare  cooati  sunt,  dicentes  :  <  Si 
hnnc  $u8cipimus,  defendit  nos  contra  comites  et 
potentiores  nobis;  quin  etimperatorem  uobis  sva  dU 
gnitate  propitium  focit.  Scitis  quare?  quia  babet  in 
palatio  generosltatem.  »  Hujus  itaque  assert&oni 
alius  obviabat,  dicendo  :  €  Quiescite,  fratres,  ab 
hac  alla  et  generosa  elecLioae,  quia  infirma  mundi  et 
coBtemplibiiia  elegit  Deus.  Iniirmitas  namque  in 
Deo  innoceniia  est,  ignobiiitas  aotem  hnmilitafi : 


te  nobis  praeflcimus,  dic  nobis,  oramus,  in  yeritate, 
si  velis  tunc  noliis  facere  foene :  putamus  sane,  quia 
yelis,  et  facias;  tu  enim  nosti,  cum  quali  tribuia- 
tione  corporum  et  animarum  periculo,  degebamus 
simul  in  hoc  miMiaslerio  sub  abbale  litigioso;  ac  per 
hoc  credirous,  qoia  nostri.miaereris.  Scis  enim  ubi 
ilie  errabat,  et  iu  illam  partem  non  declinabis.  Fob- 
dum  est  enim  apud  te,  ut  poslmodum  id  facias  quod 
aotea  in  odio  habuisti ;  et  qui  alium  quondam  in  pri- 
matu  constitutum  yitupcrabas  in  multis,  in  eodem 
primatu  postmodum  in  eisdem  reprehensibilis  iove- 
niaris  :  ao  per  hoc  maxime,  quia  nunc  nobiscum  de- 
testaris,  reprobas  rectoris  tui  et  judicas  actiones. 
Quid  dicis  ad  hjec?  fortasse  nolns  omnia  booa  pro 


humilitas  non  propter  Deum  ignobilitas  judicatur. 
Tali  etiam,  non  dioo  nohiliuti,  sed  igaobilitati  si 
colla  subjicimus,  quo  bos  yeriimus,  si  aversus  fue- 
rit  a  nobis  opprimens  nos?  si  ei  humiliter  auggeri- 
mus  ut  quiescat,  fortasse  majori  commotus  iracun- 
dla,  non  quiescit,  quia  confidenliara  habet  i»  propin* 
quis.  I  His  quoque  hoc  modo  aUereanlibus,  alius 
quidem  propius  sedens  affinnahat,  satios  eiigendnm 
patrem  doctrina  poUentem,  alius  jnyenem,  alius 
nieiiocrem.  Econtra  vero  alii  retrs|ctantes  dicd>ant : 
<  Si  doetum  et  nirais  doqoentem  proraoverimtts,  et 
postfflodum  sanam  doctrinani  postponens,  iraeuBdus 
et  obstinatus  contra  praeceptum  yrritatis  fnerit  ef- 
fectns ;  quid  faciemus  ?  scit  enim  mukiplijces  sylk^  • 
gismos,  et  deprtmit  nos,  cora  ansteritate  panca  sibi 
SNppliciter  suggerentes,  licet  justam  habeamos  qoe>- 
relara;  auiforte{quod  timendum,  quin  et  doleiidum 
est)  m  e|iis  obstinationi  paoIttI«m  necessarie  vespoa-' 
sttffl  dederiraus,  Ua  diserit :  Qoare  contendiiis  mn^ 
cum,  com  reguh  prohiheat  uti  raoDachas  com  nb- 
hatesuo  nencoDten<lat?  et  sic  csn  yduerii^etquo- 
tiescunqoe  yohierit,  necessariam  suggestionem 
dicet  esse  eonieiitionem ;  ae  per  hoc,  frala^s,  omnia 
iuta  timenies  formidaraus,  et  nesciraos  qno  nos  ver* 
taraus.  In  rattUis  siquidem  rebus  eonlerriti  sumus  : 
quia,  «t  yillgo  dicitur,  Hoine  ustulatus  ignem  timet. 
Nonae  igiiar  ista,  qua  protuiimds,  ita  nobis  jam 
fttisse  yei  deiaeeps  6eri  posse  yideatqr?  Nonnulli 
igilur  ex  nostris,  quos  bene  fraternitas  vcstra  novii 
ex  nomine,  sofo  pnetexiq  aUcqjfls  tttiliiatis  ad  alia 
monasteria  propler  qoamdam  parvissiraara  respon* 
sionem  Becessarle  dictionis  in  exsHitim  iransroissi  * 
proprio  loco  priviiniur,  el  (quod  eo  siqoidera  tem- 
poro  dictu  «et  visa  raiserabiie  foii)  senes  atque  de* 
crepiti  absqiie  nlla  raiseniiioDe  ad  diversa  ioca  tra^ 
hebMiur  inViii.  Sdtis,  fratres,  si  h»c  iu  siai?  Sci^ . 
mus  sine  dubio,  quia  scitis,  nec  vps  horum  quidquam 
latere  potcsi,  quorum  aoiitiam  loogo  tempore  penes 
fos  babuistls.  i  Sic  et  sic,  frater  Modeste,  qu»^ 
suborta  versabator;  ct  sie  de  hujnsmodi  personis 
diversa  senlientes  dicebani.  Sed  nec  quidem  aherant 
iii  hae  perrautaiioBe  veriionim  coaetaneis  ooBsocii, 

«  Scilicet  Ratgarii  abbatis. 


ad  ikoc  mgisterium,  quod  optamus;  timebiffias  no- 
bis,  ne  quando  eveniat  ut  obliviscaris  fraterniiatis 
et  humanitatis  iuae  circa  nos ;  et  effidaris,  ot  leo, 
n^ore  prioris  *,  in  domo  tua  everteos  domeaiicos 
tups,  et  opprimens.  subjecios  iibi.  Nostl  quoque  in- 
flrmitatem  morum  et  oorperuro  noHtrorum ;  uec  ie 
quidquam  latet  secreli  nostri :  quapropter  maxime 
suspicamur,  si  alieaatus  fueris  a  nobis,  ut  uogulas 
nobis  detractionis  in  dorsum  ponas,  et  prava  juveni- 
lium  aciiooura  sospicioBe  bos  deridendp  coeittBdas.  > 
Talis  quoque  fuit  coBfabttlatio  diversarum  meaiionti : 
et  taiiter  perTagatio  oordium  proeedebat  ia  pai- 
blicum. 

8.  Erat  igitur  eo  terapore  fratrora  nostronia  lar- 
'  ba  valde  coafusa,  nec  idliim  adhuc  tnter  fratres 
simplicilatis  apparait  documenUuB.  Facium  esi  au- 
tom  cuiB  b9c  orm  dissensio  ftairetur,  extollens 
vocem  pars  prima  patrum  aaniori  coosilio  dixii  : 
<  Oreraos,  fraires,  ia  prtmis  omaipoleBtis  Dei  boni- 
taiera,  ut  secund^m  volttntaien  suara  audiai  oos 
deprecantes ;  et  ui  Bohis  ea  coiioedai  postoiare  qose 
ipse  Bobis  «xpedire  oogBOseii :  quateBHs  secaadoia 
yoluntatem  ejus  onmtes,  salvari  mereamar  per  euni, 
qui  omnes  homines  vull  sahos  fieri,  ei  ad  agaitieaeBi 
verltaiis  veoire.  i  Po$t  hanc  igitur  sanctam  ei  sa- 
luhrem  patrum  doctrioam,  expleta  oraiione,  fraires 
cpngregati  coBsederunl  in  unum :  quos  etiam  iterum 
p^rs  prior  semorum  tali  k)Cutioae  roboravii  : 
f  ConfitHte,  inquii,  frairea,  oonlidite,  et  sit  vohis  in 
Dee  tor  unum  et  aairaa  uua ;  nee  quisquam  yeslnun 
propter  aoioreie  D6i  ei  proximi,  quid  si!»  soli  uiile 
sit,  sed  quod  mttHJs,  q«aerat :  ut  io  hac  dilectioae 
diRipiili  €hrisii  nomiaenmr  ei  simas.  De  c«iero 
iqaoque.  inspiniale  ae  denoastraale  Spiritu  sanGio 
visom  est  nobis,  si  mtrae  placoerii  voiaaiaii,  quod 
pater  Eigil  propter  setatis  soQe  mataritateai,  ino 
etiam  et  ^ravitatem  monim  suorum,  congnieaiius 
conveniat  Ia  locom  mioisterii  bujus,  de  quo  sublatas 
esi  iHe,  qm  aobit  aale  pnoerali  »  (kto  dklo,  «tatua 
universa  multitudo  raonachohjm  consensit  consilio 
eorum  et  aetu :  quamvis  pauci  propter  constaotiam 
mcntis  illius  de  hac  conventione  claudioareai,  tinore 


.«1 


nam  ionocentia  sine  Deo  iniirmitas  asstimatur;  el  ^  tua  possifoiUute  promittis?  sed  com  electas  Aieris       ^^'^ 


S9  TiTA.  soe 

corre^.  Ent  enim  constans  et  bene  oordalui,  duri  A  imperio  natns,  si  legem  Testram  atque  institalum 


0»rdis,  et  indiscipilnalis  duftis ;  miiibus  yero  et  l)ene 
nortgeratis,  ut  in  melius  proBcerent,  mitis  :  erat- 
({oe  hilarift  facie,  Isetus  mente,  discratus  in  opere, 
(wsentiens  in  utililaie.  Accusatomm  m^as  et  fri- 
Tola  Taniloquia  aodire  non  oonsentit,  soiens  se  inde 
nagis  t«iiMri«  quam  jucundari.  Suspiciooem  prorsus 
nenti  soae  quietis  amalor  non  permisit  dominari : 
Deque  angulosis  vir  simplex  delectabatur  insidiis. 
Noxia  quaeqoe  vetuit,  sed  maxime  furum  commissa 
persequebator,  et  aperta  mala  reonim  oonstanter 
igendo  dnmnabat. 

9.  Poslqoam  Tero,  nt  dlctum  est,  juniores  super 
ai)batis  electione  cum  senioribus  concordati  fuerant, 
rogabaturEigil  a  fratribus  manifesle,  ut  regimen  et 


vobis  infringere  voluissem,  quod  absit,  mihi  assen- 
sum  minime  dedisseiis  :  nondum  enini  usque  ad 
sanguinem  resiitistis.  Turpe  est  propter  onios  minas 
legem  Teritaiis  el  locum  sanclum  tam  facile  diiiut^ 
tere  :  cum  plurimi  sanctorum  pro  lege  Dei  sui  cer- 
tarint  usque  ad  mortero,  et  a  verbis  iniquorum  non 
limoerint.  Quare  hoc  Cecerunt?  quia  fundati  erant 
super  Ghristum  firmissimam  petram.  Yos  igitur, 
fratres,  habetis  notitiaro  divinarum  Scripturarun?, 
babetis  prsecedentium  exeinpla  sanctorum  Patrum ; 
tenetis  prxlerea  Regulam  vobis  specialitcr  insti- 
tutam  :  in  quibus  sine  dubio  vos  ipsos  quasi  in  quo- 
dam  specuio  considerare  potesUs,  qualcs  sitis,  ct 
quo  tcndatis.  Qucscunque  entm,  ail  apostolus  Paulus, 


coram  illius  monasterii  suscepisset,  sibiadpnemium,  B  ^cripta  iuni^  ad  nottram  doclrinam  $cripia  sunt^  ut 


fnu^ibtts  •  vero  ad  exeroplum;  otrisque  aulem  in 
commune,  divina  gratia  pra^veniente  atque  subse- 
quente,  ad  perpetuam  saniutem  :  quo  nimirom  mui- 
lirooda  uarratione  reluctante,  consolabatur  eum 
bbndis  sermonibus  concordia  Fratrum.  c  Noli,  in- 
qiiit,  timere,  ^ter,  quia  parati  sumus  Cascem  ho^ 
jos  laboris  tecum  sponie  suflerre;  et  non  dimittimus 
te  sub  tanto  pondere  sudasse  solum,  maxime  si  nobis 
nodo  io  hac  necessilate  spontanea  vokmtale  soo- 
airris.  > 

10.  Yix  igitor  precibus  fraimm  sufieratus  susce* 
pit  sailem  cum  magno  timore  impositi  sibi  regimi- 
ais  •  curam,  manifeste  pronuntians,  qoia  lugam 
Unti  laLoris  pro  humana  biude  non  fecerit;  sed  quia 


per  patientiam  et  consolationem  Scripturarum  gpem 
habeamui  {Rom.  xv).  Nam  priina  legis  in  monle 
Sinai  ordiuatio  hxc  ad  Moisen  data  est :  Diligee^ 
inquit,  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo^ 
et  ex  tota  mente  (aa,  et  ex  lota  virtute  tua^  et  ex 
tota  amma  tua  ;  iecundo  proximum  tuum  sicut 
teipsttm  (Deut,  vi).  Yacat  enim  dileclio  I>ei, 
nisi  subjungatur  et  proximi.  Plenum  ergo  pr»* 
ceplom  est  veritatis,  ut  maneat  in  sensu  indtvi- 
dua  regolacharitatis.  Guraergo  disciplinae  monacbo- 
mm  perfecta  dilectioest,  baec  vinculum  charitatis  et 
pacis  exhortatur  sine  avaricia.  Igitur  in  dilecUooe 
sinoera  modus  suiHciens  est  praesentibus ,  et  qui 
invicem  diligunt,  filii  regni  vocantur  perfecte  iuvi- 


seneclutis  et  infirmitatis  suae  causa  tam  diflicilemet  C  ^^  diligentes.  Ipsi  sunt  qui  manducant  panem  in 


regno  Dei ;  sine  macula  vivunt,  et  alieni  a  ruga  dis- . 
cordiac.  Studete  igitur,  fratres,  complacere  Deo, 
cpnversationem  spiritalem  habentes,  divina  man- 
data  <^us  conservantes.  Cum  sapientia  legis  praece* 
pia  in  tenebris  cordium  vestrorum  sint :  ncKiuidem 
amplius  aliquid  sapiatis,  praeier  id  quod  simplicitas 
allirmat  Scripturarum  Dei.  Multi  enim  aliter  de  Deo 
sentientesexciderunt  a  dilectione  Dei  et  proxiroorum 
suoram.  Dissensiones,  si  quas  liabetis.inter  vos,  pro- 
jicite  ab  invicem,  scieotes  Deum  non  esse  seditionis 
sed  pacis.  Ignoscile  invicero  et  diroittant  singuli  juxta 
praeceptum  Evangelii  debita  fratribus  suis,  et  trisii- 
tias  ac  simulutes :  et  si  quid  est  jui|fit,  a  choro  san- 
ctorum  abigatur.  Ltberate  corda  vestra  timore  Dei, 
lechidile  cliras.  Conversationem  vestram  secondum  ^  «t  f««a*o  mendacio  dominetur  veriUs,  et  cessanti- 


arduam  lem  decUnare  curasset. 

ii.  Non  muitis  igitur  post  haec  evoiotis  diebus, 
pater  isie  noviter  constitutus,  et  Aaron  presbyter 
primus  ex  monacbis  pccidenUiibus,  turba  frairum 
ooniiianie,  imperatorem  adierunt.  QoiiNis  sane  mi- 
sericordiier  saluutis»  his  siermonibus  aliocotus  est 
eos. 

«  Yos  igitor,  patres,  fratres  et  diiectissimi  filii  mei, 
iciiis,  scio  et  ego,  novit  etiam  pene  totom  regnum 
Deuffl,  qoanu  periciila  vos  circumsteterunt  ex  tem* 
pore  bealae  memoriae  Caroii  genitoris  mei  osqoe 
boc  Sed  quia  nunc  divina  miseratione  saivati  estis, 
erigite  oorda  vestra  in  Domino,  moestomque  metum 
tempesutis  et  diras   meotium    vestranim 


Dd  lifflorem  et  sancl;e  Regulae  anctoriUtem  conipo- 
siie;  ot  in  ea  permanentes  baeredes  sitis  regni  Dei. 
Si  enim  soscepistis  minimam  ineboationis  ^  Regn*- 
laio,etin  ea  confidentiam  haboistis,  joxu  pronus- 
nua  beati  viriDei  Benedicti,  viUm  perpeiuam  vos 
adipisci;  quare  neglexistis  tamum  iKmom,  dimitten- 
tes  propter  onius  conservi  obsilnationem  kicnm  ve- 
Hrom  et  legem  ?  Quis  vos  fasdnavit  in  tantttm  verl- 
lati  non  obedire?  Putabat  eoim  fpmndoque  paler 
\  nnperrime  nominalns,  arbilrabar  ei  ipse  in 


•  Nempe  anno  818,  ad  quem  annum  Annaies  Ful- 
deoses  :  Manasterio  Fuldenei  Eigil  abbae  etectus  et 
ordinatui  ««1. 


bus  i^is  pacis  tranquillit^s  redeat,  ot  in  ea  ambo- 
lare  possiUs  coram  Deo  et  liominibus.  Omnes  squa- 
liter,  moneo,  diligaUs  io  Cbristo,  ut  serviatis  Deo 
et  concordiae,  et  non  con^pisoentiis  variis  oculo- 
rum  vestrorum,  et  tumentis  scientise  (lauduleniiis 
carnisque  vitiis,  e  quibus  oriuntur  scbisraaU,  con- 
tempUis  iegis  Dei,  contentio,make  oogiutiones,  qu» 
igne  iracondi»  buUientes,  quasi  aqua  erompunt  fo* 
ras,  etdei^umant  in  corporis  vohiptalibiis.  Proptec 
peccau  siquidem  hoinines  famero,  pestilentiam» 

^  Sic  regulam  suaro  prae  roodestia  vocat  sanctua 
Benedictns  in  Regulae  capite  ultimo. 


391 


S.  EIGILIS  ABBATIS  FULDENSIS 


m 


mortaliUiem,  "beslias  perpessos  esse  Sipientiae  iiber  A  idem  pap*in  eodem  librooommemoraiis  ait  de  iaioi 


mantfeste  proel&mat :  quibas  nimirum  uaoommodis 
ab  initio  mundi  asque  nunc  hnmanum  genus  desn- 
dasse  digTtoscitur,  et  maxime  nunc ;  quia ,  ut  Apo- 
slolus  ait,  instant  tempora  periculosa,  ei  sunt  ho^ 
mines  se  ipsos  amantes,  et  coacervantes  sibi  magi- 
stros  secundum  desideria  cordis  eorum  {II  Tim.  vf), 
Quod  nefas  non  mediocriter  in  quibosdam  monaste- 
riis  neque  ialenter,  sed  patenter  et  inrelidter  re- 
gnare  videtur,  cum  quilibet  poientiores  in  congrc- 
gatione  personas  sibi  consentientes  praesumptuosa 
contentione  abbatcs  ordinare  conanlur,  quatenus 
illis  dominanllbus  ipsi  pariter  omnium  dominentur, 
cunctaque  monasterii  ministeria  eorom  tantummodo, 
qualecunque  sit,  consilio  disponantur.  Ex  bls^nimi- 


timore  quonnndam  pradatorum.  Saspe,  in^t»  no- 
viitaus  quod  plerumquequi  praesuot  inordinatnra  fibi 
metnm  asubdilis  exigunt;  et  non  lam  propterDo- 
minum  quam  pro  Domlno  yenerari  Tolunt.  Intos 
enim  se  tumorecordis  eitollunt,  et  cunctos  sabditos 
in  sui  oomparatione  despiciunt ;  nec  oondescendeado 
censoittnt,  sed  dominando  praosomunt :  qui  Tideli- 
cet  alu  cogiutione  se  erigunt,  et  aeqaales  se  iliis 
quibus  eos  pneesse  conligit,  non  agnoscunt.  Conira 
hunc  tumorem  per  Ecdesiasticum  librum  dicitur  : 
Ducem  te  cotutUuerunt^  noli  extolli^  $ed  eilo  im  iUis 
qua$i  unu$  ex  Uti$  (Eccli,  xxxviu).  Hunc  tumorem 
per  prophetam  Dominus  in  pa&torilws  increpans  ait : 
Yoiautent  imperabati$  ei$  cum  au$teritate  et  potentia 


rum  nascuntur  praesumptiones  in  socios,  iudignalio-  B  {Ezech.  xxxiv).  Quia  ergo  unusquisqne  rector,  quo- 


nes,  judicia  injusta,  consilia  mala,  accusationescaecae, 
susurrationes  et  c;etera  mala  quae  monasticae  vitse 
probantur  inepta.  Hinc  quoque  prorumpuiit  animo- 
sitates,  contradicliones,  inimicilise,  murmurationes 
assiduae  et  caetera  noxia,  quibtis  irretiti  periculo 
subjacebunt.  Scd  his  ita  ubicnnque  sint  maitifestaUs, 
currendum  est  et  agendnm  omnibus  in  Ghristo  fide- 
libas,  ut  zeio  juslitiae  corripiantur  auctores  dissen- 
stonis ;  et  tdlanlur  de  medio  fratmm  qni  eam  ope- 
rantur,  seeundum  Apostoli  prseeplum  dicentls  :  Aur 
ferte  malum  ex  vobi$  ip$i$  {I  Cor.  v),  doneo  digna 
satisfactione  ab  hujuscemodi  morbo  sanentur.  lise 
igitur  omnia,  fratres  mei  dilectissimi,  vobis  ad  cau- 
telam  et  salutem  antmarum  vestrarum,  proutpotul, 


ties  extollitur,  in  eo  quod  caeteros  regit,  toties  per 
lapsum  superbiae  a  summi  rectoris  servitio  separa- 
tur ;  et  cnm  aequales  sibi  subditos  despicit,  qus  su- 
per  se  dominium,  sub  quo  omnes  aequaies  snnt,  son 
agnoscit.  fii  tales,  fratres  mei,  dum  a  consentineis 
non  tam  prodesse  quam  congregationi  praeesse  co- 
gantnr,  simulata  impossibtlitate  repagnant :  ei  ta- 
men  ad  lioc  magisterium,  ad  quod  quasi  trahnniar 
inviti,  nec  non  perveniant  timeni;  et  cum  fone 
pervenerint,  quanta  hoc  prius  ambitione  mentis 
amaverint,  postmodum  dlversis  ^pecid>us  infor- 
mant.  i 

i^  Cumque  haec  et  alia  molta  benevola  voianus 
imperatoris  in  commune  fratribus  obtulisset,  ait 


ditigenter  explicare  curavi.  Idcirco  etiam,  fratres,  C  t  Producite  Patrem ,  quem  vobis  elegistis ,  ut  tI- 


estote  prudentes,  et  in  hac  electione  vestra  mentis 
inluitu  vigtilate,  ut  sil  secundum  Deum  et  sanctae  Re- 
gulae  fnstitutionem.  Quia  si  quis,  ut  ait  Cassianus 
{ln$t,  lib,  II,  cap,  3),  regularibus  institutis  sub  se- 
niore  non  fuerit  eroditus,  nunquam  poterit  uilo  modo 
fratrum  congregationem  praecedere  :  quia  quid  mi- 
noribus  obtemperaturis  imperare  oporteat,  obedlen- 
do  non  didtcit,  nec  quid  minoribus  tradere  debeat, 
senlonim  prius  assecutus  est  institutis.  Nunquam 
poterit  salutaria  praecepta  audientibus  d^scipulis 
dare,  nisi  qui  prius  universis  virtutum  discipllnis 
fuerit  eruditus;  nam  alios  bene  regere,  summum 
donum  et  gratiam  Spiritus  sancti  verissime  Patres 
nostri  dixeruht.  Pneterea  vero  singula  haec  mala 


deam,  et  sciam  quis  slt.  i  Quo  diclo,  statim  cam 
festinatione  Pater  Eigii  praesentabatur  cjas  obtntibus» 
vir  scilicet  et  matnra  aetatis,  el  gravis  aspectii  : 
quem  intuens  imperator,  Inquit  :  c  Istene  est  ille 
frater,  quem  slbi  tota  concoiv  congregatiosecundnm 
Dei  timorem  et  sanctae  ReguUe  uno  ore  prolMii  ac 
postulat?  I  Inquiunt :  t  Isle.  >  t  Istum,  inquit,  nunc 
vobiscoinmitto,fratres,  secuudum  Dd  timorem  et 
sanol^  Regulse  aucioritatem,  ut  sit  vobispater,  pa- 
slor  et  frater,  joxta  monasteriam  beati  fienedicii, 
qni  hanc  eamdem  Regnlam  monachomm,  Spiritu 
saocto  repletus,  cum  magna  discreiione  conscripsit» 
saisque  secom  servandam  mandavit  alumnis.  Vos 
aulem  fllii,  bunc  senem  Patrem  vestmm   sanctis 


sunt,  ut  beatttspapa  Gregorius  in  Libro  Pastorali  ^  conversationibus  Testrls  booorate,  sincero  amoT« 

diligite;  obedientiam  vcro  non  solum  illi,  Terum 
eliam  ad  omne  opus  Itonum  ceriaiim  vobis  itiTionB 
exhibere  curate.  Tu  vcro,  Pater  mi,  juniores  taos 
cum  omni  sUidio  et  sagacitate  secundum  Dei  voiiin- 
Utem  servare  eontende,  qualenos  io  hac  sancu  oon- 
cordia  perseverantes,  ad  eum  perveaire  mereamint» 
qui  ad  hoc  solummodo  descendtl  de  coelo,  at  mim- 
dum  DeoPatri  pacificaret  per  ipsum.  Yobis  %itor 
scientibus  legem  Dei  loquor,  de  qna  nlbil  alind  hor* 
tor,  nisl  ut  legatis,  el  juxu  possibiliutem  quam  Do- 
mmusdonaverit  verba  verilatis  hi  opera.  Immensa 
vero  aedificia.  Patcr,  et  opera  non  necessaria,  qui- 
bus  familiae  foris  et  iiitus  fratrum  congregatio  fati- 


commemorat,  quae  a  sobditis  saepe  In  praelatos, 
saepe  a  praelatis  in  subditos  commitlunlur  :  quia  et 
omnes  snbditos  hi  qui  prsesont  minus  quam  ipsimel 
sapientes  arbitrantur;  el  rursum  qiii  subjecti  sunl* 
redorum  suorom  actiones  Jadicant)  et  si  ipsos  regi- 
men  tenere  contingereti  se  poUiisse  agere  melius 
pount.  Unde  pleruihque  fit,  ut  et  rectores  minus 
prudenter  ea  quae  agenda  snnt  videant,  quia  eorum 
oculos  Ipsa  nebula  elalionis  obscurat;  et  nonnun- 
qoam  is  qui  subjectus  est,  hoc,  cum  praelatus  fuerit, 
faciat,  quod  dudum  fieri  subjectus  arguebat ;  et  pro 
eo  quod  illa  quae  judicaverat  perpetrat,  saltim  quia 
judicavit,  erubescat.  Sed  neque  hoc  prxtereo  quod 


55«  VITA.  301 

galur  •,  exhinc  penitus  ad  mensuram  dimille ;  el  A  buas  non  pauperibus,  cleemosynas  viJeliccl  laico- 

rum  fidelinm,  quas  pro  salolc  aninue  ipsorum  ad 


memenloquam  sa^pe  hujus  nimietatis  querimonia 
genitoris  mei  ac  noslras  aures  inquietabat.  Ad  hoc 
enim  me,  licet  minus  idoneum,  tamen  divina  poten- 
lia  in  faoc  subrogavit  imperium,  ut  essem  oculus 
cxco,  ei  pes  claudo,  pater  essem  pauperum,  et  cau- 
sam  quam  nescirem  diligeniisbime  investigarem ;  ac 
per  boc,  biyus  rdigionis  non  possum  utilitatem  non 
ioqui.  Joannes  vero  ilie  Chrysostomus,  de  his  qui 
martyria  sdificant,  et  ecclesias  ornanl,  eleganter 
commemorans  ait  {Hom.  55  in  Manh,)  :  Ecce  enim, 
inquit,  qui  marlyria  aedificant,  ecclesias  ornant,  bo- 
num  opos  facere  videntur ;  sed  et  siquidem  et  aliam 
justitiam  Dei  custodinnt,  si  de  bonis  eorura  pauperes 
gaudent,  si  aliorum  bona  per  violentiam  non  faciunt 


panperes  Chrisli  nutricndos  Domino  contulerunt  Sed 
ne  qiiidem  subjectis  tibi  consentias,  ut  res  pauperi- 
bus  Chrisli  coliaus,  cognalis  et  amicis,  sive  etiani 
(quod  pf  jus  csi)  sediiiosis  audeant  procaciter  exhi- 
bere  :  quia,  ut  scriptum  est,  non  solum  qui  faciunt 
mala,  sed  qui  consentlunt  facientibus  digui  sunt 
poBna.  Regulam  vero  vir  Dei  Benedictus  luculenlo 
sermone  conscripsit,  in  qua  nihil  doctrinae  htenlis, 
nihil  obscuritatis  comprehendit ;  quapropter  non  in- 
digel  exposilione,  sed  admoniiione.  Haec  est  enim 
angusla  porta  et  arcla  via,  qux  sequentes  se  dudt 
ad  Deum.  Hxc  sane,  in  lantum  discretionem,  men- 
snram,  el  charitatem  te  docet  habere,  ul  etiam  cum 


sua,  Bcito  quia  ad  gloriam  Dei  xdificant.  Si  autem  B  charitaie  hortalus,  pne^-aleas  ipsa  vitia  resecare, 


alias  justitias  Dei  non  servant,  si  de  bonis  eomm 
pauperes  non  gaudent,  si  aliorum  bona  faciunl  sua 
aut  per  vioientiam ,  aut  per  fraudem,  .quis  tam  in- 
sensalus  est  ut  non  inteliigat  quia  non  ad  gloriam 
i>ei  faciunl  aedificia  illa,  sed  propter  scstimationcm 
iiumanam?  Etjuste  aediftcant  martyria,ubi  pauperes 
violcnliam  passi  ab  eis  interpellent  contra  eos.  Non 
euim  gaudent  martyres,  quando  ex  illis  pecuuiis  ho- 
iiorantur  in  quibuspauperes  plorant.  Qualis  esl  iHa 
iustiiia  maaerare  mortuos,  el  i^liare  viventes?  de 
saoguifie  miserorum  toliere,  el  Deo  ofierre?  lUad 
non  esl  Domino  ofierre,  sed  velle  violenliae  sus  so- 
«ium  facere  Deum  :  ul  si  obiigaiam  sibi  pecuniam 
de  peccatd  libeDler  acciperet,  consentiat  in  peccato. 


agcre  cuncta  propterpusilianimes  mensurate,  discre- 
tionem  sancti  Jacob  cogitare,  et  semper  iu  his  om- 
nibus  fragilitatem  tnam  libimetipsi  ad  memoriam 
revocare.  Sed  timeo  ne  sicut  serpens  seduxit  Evam 
astutia  sua  in  deliciis  paradisi  Dei  commanentem, 
iu  per  adulatores  et  accusatores,  vasa  scilicet  in- 
telligibilis  serpentis,  corrampatur  sensns  tuus  (quod 
absil)  el  abjiciaris  cum  aninialibus  tibi  subjectis  in 
locnm  miseriae  et  calamitatis.  Quemadmodum  igitnr 
in  hoc  mundo  periculosissimo  vivimus  quasi  in  pe- 
lago,  ubi  nunquam  est  minus  tempestas ;  el  si  lem- 
pestas  interdum  non  fuerit ,  tamen  semper  timor 
tempesUlis;  sic  et  inhoc  mondo  viventibas  nunquam 
est  minus  tentatio,  ct  si  tenutio  interdum  facU  non 


Vis  doroura  Dei  aedificare?  da  fidelibus  pauperibus  ^  foerit,   Umcn    timor  tenUtionis  est  semper.  Idco 

undevivanl,  et  sedificasti  rationabilem  domun  Dei. 

laaedificiis  enim  hominesbabitant;  Deus  autero  in 

hominibtts  sanctis.  Quales  ergo  illi  sunl  qui  homi- 

iiesspolianl,  el  aedificia  martyrum  faciunt?hab]U- 

tiones  hominum  componunl,  el  babiUtiones  Dei  dis- 

inrbanl?  SubsUotiam  vero,  mi  Pater,  monasterii 

tibi  commissam  caveto,  ne  audaci  judicio  impruden- 

tereflundas,  nec  aliquid  injuste  jubeas,  aut  con- 

fitiUas,  qaasi  liberam  habeas  potesUtem.  Hierony- 

mos  quoque  te  docet,  scribens  ad  Paulinum,  ne  pau- 

pemm  Christi  res  efiundas.  Quae  utiliUs  est,  inquit, 

parietes  fulgere  gemmis,  et  Cbristom  in  pauperum 

fame  mori?  Jam  non  sunl  tua,  qaae  possides  :  dis- 


rogemns  divinam  clemenliam ,  quatenus  nobis 
conferat  auxilium  gratiae  suse,  ut  non  viucamur  a 
malo,  sed  ipsi  malum  omnc  vincamus.  i 

13.  HaEc  iu  coinroemorans  benevola  imperatoris 
volunUs,  commendabat  se  precibus  fratruni,  el  sic 
dimisit  eos  ire  in  pace.  Egressus  aulem  de  paiatio 
cum  sociis  Pater  Eigil ;  per  Mogunlram  fecit  iter. 
Qui  cnm  pervenisset  ad  urbem,  susceptus  est  hoiio- 
rifice  ab  Heistolfo  cjusdem  nrbis  archiepiscopo,  ct 
facU  orationc  conscderunt.  Postea  vero  praesul  civi- 
latis  sic  prior  incipiens  ait  :  c  Nos,  Pater,  in  pri- 
mjs  laudemus  Dominum  Deum  nostrum,  et  gratias 
illi  uberes  agamus,  qui  nos  soa  bcnigniute  conduxit 


peosatio  tibi  crediUest.  Memento  Ananiae  elSapbi-  |v  in  unum,  ac  mutua  collocutione  jucundos  esse  con- 


ne.  lUi  sua  tiraide  servaverunl  :  to  considera  ne 
Christi  subsUnliam  imprndenler  efiundas,  id  est  ne 
imrooderaU)  jndicio  rem  pauperam  tribuas  non  pau- 
peribas;  elsecundum  dictnm  prudentissimi  viri,  li- 
beraliuteliberaliUs  pereat.  Multienimmonachorum, 
juxta  cujusdam  Patris  sententiam ,  saecalaribus  acti- 
bus  et  forensibus  negotiis  involuti,  dum  propinqui- 
Uti  prodesse  cupiunt,  suas  animas  perdiderunt. 
Hiuc  igitnr  sunimopere  cavendum  tibi  esl,  ne  immo- 
derato,  imo  vero  audaci  judicio  rem  paupemm  tri- 

*  Hanc  senlentiam,  quae  sane  verissima  est  et 
olibervalu  digna ,  ex  libello  supplici  FuMcnsium 
fauc  adduxil  Candidus,  et  Ludovico  diccnli  apu- 
vit.   Neqnc   cnim  putandum  est ,  tam   vcrbosam 

Patrol.  CV. 


cessit.  De  caetero  quoque,  Pater,  dilecUm  familiari- 
Utem  tuam  commonere  curabo,  ut  in  hoc  suscepto 
regimine  vitam  luam  atque  doctrinam  iU  componas, 
ut  tibi  atque  omnibus,  qui  tuo  snbdunlur  imperio, 
ad  aetemam  proflciat  sanitatem.  Talem  te  filiis  luis 
patrem  exhibcre  contende,  qualem  tihi  et  fratribus 
tuis  tecum  paulo  ante  fieri  poslulabas  :  cujus  pcfitio- 
nis  et  optionis  exemplar  a  vobis  hoc  niodo  dicUlam 
ac  scriptum  Carolo  praesignabatur  Augusto.  ^  [Hoc 
igitur,  clemcntlssime  imperator,  qnod  maxime  no« 

fuisse    imperaloris   adhorUtionem.    De  modeslia 
servanda  in  aedibus  religiosis ,  noUnda  in  priinis 
opistola  Guillclmi  abbatis  ad  fralres  dc  Monle-Dci 
b  Hacc   pciiiio  yncinis   inclusa  habctur   in   nu- 

13 


3<V5  S.  EIGILIS  ABBATIS  FULDENSIS 

bls  iiecessarium  esse  pdicavimus,  prx  omnibus  op-  A  modo  :  Ecce  quam  bonum  et  jueundum  habitare  fra- 


ubamus;  id  esi  unitaiem  ei  concordiam  cum  abbate 
nostro  babere,  sicut  cum  anterioribns  nostris  ab- 
bavibus  habuimus;et  roisericordiam  et  familiarila- 
tem,  pietalem  et  modesliam  in  illo  senlire;  et  ut 
etiam  bcuignus  infirmis,  propitius  delinquentibus, 
affabilis  fratribus,  moestorum  cousolator,  laborao- 
tium  acQutor,  benevolonun  auxiliator,  bene  certan- 
tiiim  bortator,  lassorum  refocillator,  cedentinm  sus- 
tentator,  cadentium  restaurator;  omnes  fratres  araa- 
ret,  nuHum  odiret,  et  nullum  zeli  vel  livoris  dolo 
perseqnercl4ir;  fieretque  non  turbulentus  vultu,  non 
anxius  auimo,  non  nimius  in  judicio,  non  obstinatus 
in  consiiio ;  sed  htlaris  facie,  laetus  mente,  discretus 
in  opei^e,  consentiens  in  utilitate ;  el  quando  aliquis 


tres  in  unum,  Et  facta  est  laetitia  magna  in  ecclesia 
ibidem  iu  nomine  Domini  congregata. 

16.  Non  mullo  igitur  post  haec  temporis  inler- 
vallo  cccpit  hic  venerabilis  vir  magno  Dei  cultus 
amore  ecclesi»  mundare  loca ;  pavimenta  rerandi 
constituit;  altaria  nihilominus  locis  congruis  fieii 
demandavit,  in  suromo  lapidibus  eooperta  poliUs.  In 
eadem  vero  ecclesia  duas  cryptas  magnifico  opere 
collocavit;  unam,  qux  respicivsolis  ortum;  alterain» 
quae  solis  occasnm  intendit. 

17.  Gumque  hxc  et  alia  multa  diversarom  spe- 
cierum  ornamenta  in  templo  Dei  coilocasset,  accepto 
fratni  n  consilio,  misit  epistolam  ad  Heistolfam  ar- 
chiepiscopum,  ut  dignaretur  venire  ad  dedicandam 


de  fratribus  praeoccnpatus  fuerit  in  aliquo  delicto,  ^  ecclesiam  in  laudem  Dei  omnipotentis  constructam  : 


non  statim  tyrannica  vmdicta  illum  eicruciaret ;  sed 
misericordi  disciplina  corrigere  feslinaret,  conver- 
sumque  clementer  susciperet,  nec  prava  suspicione 
denuo  illum  fatigaret,  neque  perpeluo  odlo  exterml- 
naret.]  Quid  enim,  Pater,  aliius  vel  manifestius  de 
hujusmodi  personapoteritexplicari?  Enigitur,  cla- 
rum  est,  qualem  tibi  Patrem  prius  fieri  voluisti,  u- 
lisestonuuc  fratribus  luis,  et  habebis  laudem  ex 
Deo  et  bominibus  bonse  voluntatis.  i 

ti.  Cumque  autem  hsec  et  alia  moneret,  prascepil 
ministris  ut  refcctionem  dignius  propter  bospites  more 
solito  pra^pararcnt,  ipse  vero  laudes  Deo  interea  re- 
ferendas  ad  eccUssiam  repedabat.  Postea  quoque  ab- 


quatenus  per  hxc  piae  operationis  oiBcia,  iitrisque 
a  Deo  merces  maneret  in  futuro,  ac  benigna  me- 
moria  sanctse  orationis  apud  homines  frequentaretnr 
in  mnndo.  Yenit  igitur  archiepiscopus  joxta  pelitlo- 
nem  abbatis  tempore  sibi  condicto.  Yenenint  nibilo- 
minus  alii  quamplurimi  episcopt ,  abbates,  presbj- 
teri,  comites,  ab  abbate  monasterii  honorifice  inTi- 
tati.  Insuper  etiam  fama  vocante,  vulgus  ordinis 
inferioris  ad  templi  hnjus  dedicationem,  e  diverso 
veniens  confluxit  in  unum  ^.  Interea  quoqne  Tene- 
rat  alma  dies  dedicationts  illuslrata  solis  perpetui 
iuce  corusca.  Processit  pontifex  cum  omni  omatn 
eodesi»,  et  dedicavit  temphim  in  monasterio  Foldae 


batcm  cum  siio  comiutu  honorifice  suscepit  in  do-  ^  oonstructum  in  honorem  sancti  Salvatoris,  I>ei  vi- 


inum,  et  mensa  reposiu,  cum  gratiarum  actione 
sumpserunt  pariter  cibum.  Lectio  plane  legebatur  ad 
mensam  secundum  disposiiionem  sacerdotis  :  qua 
nimirum  finiu,  orU  esl  inier  eos.coUocutiospiriU- 
lis,  ut  cibo  sciliret  corporali  cibus  subveniret  spiri- 
talis;  et  utilitas  ecclesiarum  Dei  multifaria  narra- 
tione  disputabatur  apud  eos.  Erat  enim  uterque  las 
tus  in  Deo.  Gaudebat  quidem  speculator  {archiefn' 
scopus)  quod  Cliristum  suscipere  meruisset  in  hospi- 
te  :  Pater  vero  laetabatur  quod  in  minislro  Ghristi 
vera  Ghristi  susceptio  claruisset. 

45.  Poslquaiu  vero  se  diversis  utiliutibus  mutuo 
roborassent,  petiu  Ucentia  Pater  Eigil  a  pontifice 
•  benedictus,  profectus  est  Fuldam  :  quo  nimirum 


delicet  et  Domini  nostri  Jesu  Ghristi :  et  translatnm 
est  corpus  martyris  Ghristi  Bonifacii  in  locum  quem 
pra^araverat  ei  Pater  Eigil,  una  cum  fratribas  snis, 
sicut  in  scquenti  Ubro  manifesfissime  continetur 
{Cap.  17).  In  dedicatione  vero  templi,  popnlus  Dei 
decanUbat  Deo  laudero,  et  in  ore  eorum  dulcis  re- 
sonabat  sonus.  Et  erat  jucundiUs  magna  iii  ecclesia 
Dei  in  ejus  nomine  congregaU. 

18.  Gumque  igitur  opus  Dei  perficeretnr,  praesol 
inviubatur  ad  mensam,  ut  refectus  cibo  spirttali , 
propter  infirmiutem  corporis  reficeretvr  et  caitiali. 
Erat  enim  ibi  ad  mensam  reciUU  lectio  legls  Dei, 
et  interdum  intermisU  quaestio  lectionis :  qua  sane 
perlecta,  oriebalur  inter  eos,  sieut  eranl  graves 


veniente  obviam  ei  fuerunt  monachi  sui,  qui  cum  0animoque  insignes,  confabulatio  spiriuUs ;  et  di 


honore  condiguo  siiscipientes,  ad  orationem  duxe- 
runt.  ExpleU  namque  oratione  in  oratorio  prostrati 
solo  saluUvenint  abbatem  :  quU)us  clementer  et  bu- 
niiliter  resaluUtis,  osculabatur  eos  pacifice,  canuns 
pariter  cum  iUis  more  Patrum  cauticum  David  hoc 

mero  20  libeUi  suppUcis,  quem  Fuldenses  mona- 
cbi  Garolo  Magno  porrexerunt,  quem  integrum  posw 
ea  videbimus. 

«  Abbatis  benedictia  seu  ordinatio  sacratiove  per 
episcopum  aiitiqua.  Ejus  enim  mentio  fit  in  non- 
nullis  Grefforii  Maffni  epistoUs,  nimirum  lib.  vii, 
epist.  18,  indictionis  primae,  et  94,  indictionis  se- 
cunds;  et  in  Regula  Magtstri  cap.  95,  ilem  in  U- 
bris  primo  et  secundo  Bedae  de  Historia  monasterii 
sui,  in  coneiUis  ttecanceldensi  sub  finem  saecuU  se- 
ptimi ,  et  Geltcbiteusi »  cap.  8,  sub  inilium  noni 


versae  utiUutes  ecclesiarum  Dei  multiplictter  apud 
eos  agebantnr.  Post  rafectionem  vero  surgentes  a 
mensa  dixerunt  versnm  :  atqiie  hinc  vespertinis  laa- 
dibus  celebratis,  et  completorio  finito,  somno  capti 
quieverunt. 

apud  Spelmannum;  denique  etiam  in  Ordinc  Ro- 
mano; 

>>  Id  factum  anno  819,  teste  Rabano  in  carmlne 
ad  Heilstolfum ,  prxfixo  libris  de  Institutione  cieri- 
corum ,  qnos  ei  dedicavit,  et  qujdem  Kalendis  No- 
vembris  dedicatio  haec  facU  dicitur  in  ejusdem 
Rabani  Martyrologio.  Diem  et  annum  sijgnavit  ctiam 
Rabanus  in  denoUtione  (utvocat)  ^ns  rei  apud 
Browerum,  in  lib.  ii  Antiquiutum  Fuldcnsium, 
cap.  5. 


397  "^^  59S 

19.  Altera  qooqae  die ,  dim  ecdesi»   cryptas  A  nienter  coaptanlar :  ut  quiipie  quater  bina  haec  dicia 
Hambertos  chorepiscopus  •  jussu  archiepiscQpi  soi 


Heistolfi  consecrayity  atque  omne  opus  ipsius  diei, 
diriaa  sibi  auctpritate  commissa,  cum  summa  re- 
Terenlia  timoris  Dei  reverenter  explevit.  Cvjus  ni- 
mirum  dedicationis  dtem,  tempus,  numerum,  el  an- 
num,  simui  etiam  et  sanctonim  nomina,  quorum 
rehquix  ibidem  planlatae  sunt ,  disciplinabiliter  lit- 
teris  inserendo  Rabanus  magister  ^  memoriae  com- 
mendavil.  IIocc  igitur  saacta  et  sahitifera  solemnitate 
peracta,  reversus  est  poniifex  el  omnis  populus  gau- 
dens  in  tabemacula  sua. 

20.  Pater  namque  monasterii  dehinc  sedulus,  ad- 
discens  communis  Titse  gaudia,  cum  censilio  et  fra- 

tnim  consensu  ecclesiam  «  panrani  aedificavit  ro-      

tuodam,  ubi  defuncu  corpora  fratrum  sepullurae  B  "'^r"^;  ^^^^^^^^ 


Jesu  complentes,  in  hac  ecdesia  Christi  sustenta- 
^la  mereantur  haberi.  Girculus  vero  ecclesiae,  qui 
nuUo  fine  terminatur,  interius  habens  compendia 
vilae,  id  est  divina  sacramenta,  regnum  perpetu:» 
ma^iestatis  et  spem  vitae  aeleruae  ac  praenda  mansora. 
quibus  jusli  merilo  ceronantur  in  aevum,  non  incon- 
grue  significare  videtur. 

21.  Hoc  igitur  templum  quod  iste  vir  venerandus 
cum  magno  pietatis  amore  construxit,  Heistolfus 
Moguntiacensis  Ecclesiae  prxsul ,  Turingea  rura 
(ransiens,  de^cavit  in  honorem  Domini  nostri  Jesu 
Ghrisii  et  sancti  Hichaelis  arcbangeli  Ghrisli,  et  rc- 
4iquorum :  ciqus  dedicationis  nihilominus  diem,  nu- 
merum,  tempus,  et  annum,  pariterque  sanctorum 


tradita  requiescunt,  quam  coemeterium  vocant,  quod 
€Txce  dicitur  xocfjuini/xov,  Latine  vero  ^ormitorium 
interpretatur.  Cujus  etiam  OMiificii  structura  subtus 
terram,  ubi  pervium  circuit  aulmm,  ab  una  co- 
iumna  lapidea  in  medio  posita,  arcubus  hinc  et  inde 
in  earodem  compaginatis,  valenter  exsurgit :  supra 
Tero  octonis  subrigilur  columms,  atqueinsumou- 
late  operis  lapide  conduditur  uno.  lioc  siquidem 
xdiQdnm  Pater  iste  venerandus  ac  supra  comme- 
moratns  magister  cum  sociis,  nescio  quid  roagni 
fingentes,  divino  ma^isterio  docti,  quod  tamen  ipse, 
salva  fide,  Christi  et  Ecclesiae  puio  praesignari  posse 
figuram.  Paulus  namque  apostolus,  qui  et  ipse  vas 
electionis  a  Demino  appellatur,  de  Ecclesia  Christi 


magister  qui  supra,  versibus,  et  prosa  ^  eleganter 
expressit,  sicut  sequens  volumen  diligenter  legen- 
tibus  satis  evidenter  osteridit. 

22.  Postquam  vero  haec  quae  ad  cultum  divini 
operis  pertinebant  hoc  modo  peragebantur,  hic  idem 
veiierandus  vir,  licet  jam  seuio  morboqne  tricatu^ 
lassassel,  tamen  daustrum  roonasterii  ex  novo  con- 
siruere  cogiiavit.  Yocantur  ad  consilium  fratres. 
Quaesitnm  est  in  quo  loco  asdificatlo  daustri  con- 
grueatius  potuisset  aptari :  quidam  dederuat  consi- 
lium,  coolra  partem  meridlanam  basilicae,  juxta 
meren  prioris;  quidam  auiem,  Romaoo  more  *, 
€ontra  plagam  occidentalem  satios  ponl  confinnant. 


ex  lapidibus  vivis,  hoc  est  sanctis  hominibus  com- C  propter  vicinitatem  martyris,  qui  in  ea  basilic» 


paginata,  quod  sit  habitaculum  Dei,  suis  audiloribus 
manifeste  pronuntians,  ait :  Templum  emm  Dd  tan- 
ctum  tu  quod  eslis  vos  (I  Cor.  in).  Gujus  tecturae 
prince|>s  et  conditor  est  Ghristus  Jesus,  fundamen- 
tam  sciiicet  columnaque  manens  semper  immobiiis 
perpetuae  majestalis  virtute :  in  quo  omnis  aediO- 
catio  constrocta  cresdt  in  templum  sanctum  in  Do- 
mino.  Qoid  vero  significei  hoc  quod  in  summo  uno 
lapide  istius  aedificii  perfectio  consummatur,  idem 
doctor  insinuat,  qui  nos  intenta  menie  docet  orare, 
oi  ille,  qui  coepit  in  nobis  opus  bonum ,  perficiat 
■sqne  in  diem  Christi  Jesu  {PhUipp.  i) ,  quatenus 
euacta  operatio  nostra  a  Deo  semper  indpiat,  et  per 
eum  coepta  fioiatur.  Octo  igiiur  columnae  In  hoc 


parte  quiesdt :  quorum  consilio  assensum  praeboerc 
priores ;  concordabat  nihilominus  et  reliqna  pars 
fratrum.  Quibus  vero  iia  in  unum  coadunaiis,  ten- 
debatur  stalim  mensura  laboris/  effossaque  terra, 
operis  magistri  consequenter  fundamenta  ponebant. 
Erat  enim  in  hoc  opere,  ei  non  solum  in  hoc,  verum 
etiam  io  omnibus  utilitatibus  monasterii  par  cura, 
volunlas,  ac  studium  fratribus  ei  abbati.  Audiebat 
enim  libenter  consilium  fratrum,  et  eorum  col- 
locutionibus  saepissime  fruebatur.  Sciebat  enim 
scriptum  :  Omnia  fac  cum  consilio  (Prov.  xiii). 
Atqtie  ideo  non  se  sublimiorem ,  nec  pnidentiorein 
caeteris  aestimabat ,  neque  etiam  inani  tumore  tra- 
ctabat  se  consolatione  [Forte  consultatione]  alterius 


templo  Domini  stantes  octo  beatitudinibus,  quas  '^  non  egere.  Attamen  si  quandoque  minus  prudens 
Ipse  Domiaus  in  Evangelio  comprehendit ,  conve-     ia  aliquibus  errabat,  hoc  magis  aliorum  minus 


•  Maltm  coepiscopos ;  nam  boc  loco  intelligendus 
videtur  Humbertus  Wirtziburgensis  episcopus,  Mo- 
gnntini  archiepiscopi  sufflraganeus,  qui  rogante  Ra- 
bano  rdiqulas  martyrum  transiulit  in  monasterlo 
Holzkiricba,  teste  Rabano  in  epigrammate  03.  Hum- 
berto  episcopo  Rabanus  scripsit  epistolam  hoc  ar- 
^omentQ,  in  quota  generatione  licitum  Ut  connubium 
tnter  comanguineoi. 

^  Exstani  hi  versos  inter  poemata  Rabani,  uti  et 
alii  de  benedictione  ccemeterii,  de  quo  infra. 

•  Oratorium  Saocti  Joannis  in  coeineterio  fratrum 
itidem  eonstroi  jussit  Benedictus  abbas  Anianen- 
sis.  Et  hic  mos  ordinis  nostri  erat ,  ut  peculiare 
coBraeierium  haberetur  cum  sacelio  extra  clau- 
ttrom. 


d  Utromque  refert  Browerus  io  lib.  ii,  cap.  5,  in 
prosa:  cAnno  incamationis  Dominicae  822,  indi- 
ctione  15,  dedicaium  est  hoc  coemeterium  ab  Heil- 
stolfo  archiepiscopo  Moguntiacensis  Ecdesiae  mense 
Jan.  xvui  &i.  Febr.  in  honorem  sancti  Micbaelis 
ardianigeli  et   sancti  Joannis    evangdistae,  sancil 
Abuudi  martyris,  et  saocti  Amaodi  confessoris,  et 
aliorum  plurimovum  sanctorum    mart]|[rum  atque 
confessorum  Christi.  >  Renovato  oratorio  facta  est 
alia  dedkatio  a  Foleramo  Mindensi  episcopo  aniio  ^ 
1092,  IV  Noa.  Decembris,  rogante  Ruthardo  ab-  ' 
bale. 
•  Nota  morem  antiquum  Iialorum  obvertendi  clau- 
*^  slra  ad  ocddentem. 


599  S.  EIGILIS  A66AT1S  FULDENSIS  400 

prudenltum  inlrodocliotie  quam  propria  inveniione  A  fraires  sibi  invicem  servianl,  longe  posiii  non  dift- 
concepil. 


23.  Dilig-Aal  ergo  fratres  suos,  sicut  sanrla  Re- 
gula  docet  (Reg,  S.  Bened.^  cap,  2),  et  maxime  illos 
qnos  in  Dei  se^itio  atque  divina  leclione  studiosos 
csse  cognovit.  Inter  quos  sane  me  ipsum,  qnamvis 
indignum  ct  ullimum  servorum  Dei  servom,  tamen 
pio  Patris  alTectu  in  suam  familiaritatem  et  gau- 
dinm  introire  concessit.  Disputalionem  •  quoque 
sa^pius  cum  Rabano  magistro,  qui  ei  erat  speciali 
familiaritate  connexus,  excepit.  Et  frequenter  in 
dispulando,  ad  hoc  solummodo  nos  cum  ipso  in  ejus 
pnesenlia  concitavit,  ut  secundom  sententiam  Salo- 
monis,  audiens  sapiens,  sapientior  efficerelur  {Prov 


creparenl. 

25.  Simili  namque  consilio  atque  devotione  idem 
bonx  voluutatis  vir  anniversariaro  Styrmes  [Leg. 
Siirmis]  primi  abbatis  et  fundatoris  monaslerit 
FuIJac,  et  memoriam  omnium  fratrum  nostrorum 
de  hac  luce  defunctorum  in  natale  sancti  Ignatil 
martyris  Christi,  qui  paulo  inferius  ab  hac  annivcr- 
saria  numeratus,  propter  intercessionem  tanti  pa- 
troni,  in  missarum  celebratione,  psalmodiis  et  ora- 
tione  sancta  celebrare  ^  sancivit.  Hujus  rei  siquidera 
constitutio  dum  cunctx  congregationi  perlecta  es- 
set,  ac  deinde  si  placeret  interrogatum  faisset»  re- 
spondebatur  iib  omnibus,  Placet.  Sed  ne  cui  for- 


,    ^     .  •   I    .  •«  ^.       «^».  .^  I  u^    1  .     tasse  hxc  celcbratio  superstitiosa  et  cassa  esse  vi- 

i).  Omni  quoque  mdustria  et  sagacitate  laborabat  i>  ,  ,  ...  .  ^ 

'  ...  j.  •         •.  1    .        *•     ^  deatur,  legat  collocutiones  sanclorum  Patnim :  cl 

ibi  reperiet  hujus  festivitatis  «  exemplum.  Eadem 


ut  gregem  sibi  commissum,  divina  opitulante  gratia, 
in  Dei  servUio  custodiret.  NuIIum  zeli  vel  livoris 
dolo  perseqnebatur,  nec  quemquam  prava  suspicione 
fatigabat,  neque  perpetuo  exterminabat  odio.  Fuit 
quippe  in  diebus  ejus  fratribus  pax,  cor  unnm  et 
nnima  una  in  Deo ;  nec  erat  qui  perturbaret  roona- 
sterium  tn  tam  ddectabili  concordia  roboratum. 
Obedientiae  bonum  non  solum  abbati,  sed  et  sibi  in- 
vicem  cum  summa  rcverentia  exhibere  gaudebant, 
scientes  se  per  hanc  obedieniiae  viam  itures  ad 
Dcom.  Adeo  enim  hic  venerabilis  vir  sospes  et  ala- 
cer  in  boc  suscepto  regimine  usque  ad  finem  vitae 
soae  perdurabat,  ut  nunquam  illi  cougregatio,  nec 
ilie  congregalioni    monachorum  ullam   molestiam 


vero  die  ob  revereniiam  tantx  solemnitalis,  secun- 
dum  congruentiam  monastic»  vitae,  ad  victum  fra- 
ternum  cultius  quid  solito  jucundiusque  fieri  deman- 
davit.  Lectionem  quoque  libri  illius,  quem  de  Tita 
supradicti  abbatis  et  origine  monasterii  nuperricDe 
nominali,  Ghristi  gratia  largiente,  composuit,  fralri- 
l  us  ad  mensam  recitare  pnecepit :  quatenus  in  ea- 
dem  mirabilia  divinse  operationis  audientes,  gratias 
divinx  majestati  referre  sUiderent,  et  omnis  ju- 
cunditas  ipsius  festivitatis  in  gus  laudem  reso- 
naret. 
2G.  Inter  alia  vero  pictatis  opera,  hoc  misericor- 


perturbaUonis  videretur  inferre.  Quod  ideo  mirum  r  ^'*  *^^°"'"  probabiliter  egisse  laudatur,  quod  ante- 
^nncf  nnu  „1  cnnr.  Hinhim  .ct  .rn.  pjc  onr  nn„„.      ccssorcm  suum ,  qucm  quoBdam  cum  sociisquasi 

persecutorem  fugiendo  vitabat,  cum  esset  causa  il- 
lius  inquieludinis  ab  imperatore  in  exsilium  missus, 
una  cum  fratrum  suorum  petiiione  de  exsilio  libe- 
ravit.  Quorum  fiJem  atque  misericordiam  adeo  mi- 
rabatur  Auguslus,  ut  diceret  eos,  juxU  pneceptum 
Yeriiatis,  pro  persecutoribus  suis  veraciter  exo- 
rasse.  Hinc  igitur,  frater  Modesle,  secundom  Apo- 
stoli  commonilionem,  humiliamini  sub  potenli  maihi 
Dei,  ut  vos  exaltet  in  tempore  tribulationis;  omDcm 
sollicitudinem  vestram  projicientes  in  eum,  quo- 
niam  ipsi  cura  est  de  vobis.  Sobrii  estote  et  vigi- 
late,  quia  adversarius  vester  diabolus  tanquam  leo 
rugiens  circuit  quxrens  quem  devoret,  aijus  nc- 


non  est,  quia,  ut  supra  dictum  est,  erat  eis  cor  unum 
et  anima  una  in  Deo. 

^.  Hic  quoque,  sicut  semper  facere  consueverat, 
«um  consilio  et  consensu  fratrum  suorum  constituit 
atque  decrcvit  ut  fratrcs  qui  exlra  roonasterium 
ministeria  prxviderc  noscuntur,  fratribus  infra  mo- 
nasterium  commancntibus  per  singnlas  anni  septi- 
nianas,  juxta  ordinationcm  pi^posili  vcl  dccanorum, 
in  cibo  et  potu  alque  aliis  quibuslibet  commodis 
monastic»  vitse  congruentibus,  super  indiclam  sibi 
annon^,  ad  honestam  consolationero,  non  coacli, 
sed  ut  eos  suroptos  perroitteret,  spontanea  volun- 
tate  ^  servirent :  ita  taroen  ut  ipse  priroo  ^  omnium 


bujus  servitutis  initium  in  die  Natalis  Domini  ad  .  quissimae  voluntati  vos  resistere  concedat  auxiLium 
exempluffl  caeteris  cum  gaudio  suscepisset.  Haec  ideo  Dei,  sine  quo  nihil  potest  humana  fr.agilitas  boni. 
fratribus  sane  extra  manentibus  commisit  instituta,  Non  enim  lectori  supradicUc  inquietudinis  tam  cre- 
ut  pcr  bsec  charitatis  ofiicia  mercedem  conseque-  bra  menlio  catumnia  videatur,  dum  Petro  principi 
reutur  a  Deo,  et  a  pnecepto  Regul»,  quae  jubet  ut     apostolorum  nihil  obesse  dignoscitor  culpa  trinac 


•  Sic  corratioiicm  de  rebus  spiritalibus  appel- 
lant  nonnulli,  ut  alias  observatum.  Eodem  sensu 
Candidus  in  prsfatione  hujus  Vitse  queritur  quod 
sodalium  suorum  haberet  neminem  ,  cum  qno  in 
divina  lectione  diifnUando  et  "legendo  proficere 
posset. 

^  Sanctus  Benedictus  cellerarium,  infirmos  et  eos 
qai  forte  a  majoris  momenti  negotiis  occupantur, 
eximit  a  servitio  mensae  in  Regulas  cap.  35. 

'  Abbates  abbatissasve,  aut  vicibus  suis,  aut  ali- 
quot  sane  anni  diebus  in  coquina  subditis  suis  mi- 
uistrasse,  docent  nos  Vitae  sanctae  Salaberg»,  et 


alioruni;  et  Rcgula  sancti  Ferreoli,  qul  tcr  in  anno 
M  fleri  pnecipit  cap.  58;  uii  et  Rituale  Beccense  ms. 
Denique  abhas  et  cellerarius  Cluniaci  coquinam  in 
natalt  Domini  procurabant^  tcstc  Udalrico  in  Con- 
suetudinum  Cluniacensium  lib.  i,  c.ip.  46. 

'  Anniversarium  Sturmii  abbatis  et  conditorum 
roonasterii  jam  ante  Eigilis  re^imen  colebatur,  ut 
patct  ex  libcUi  supplicis  exordio.  Sed  Eigil  abbas 
illud  decreto  suo  resiituit,  et  solemmus  celebrari 
jussit,  nerope'  xvi  Kal.  Jan. 

•  Nerope  in  collat.  xix,  cap.  1. 


m  %V1TA  METRICLV. 

oegationis  sxpius  in  Ecclesia  rccilata,  quaiii  dtvina 

visiUtioDe  compuDCtus,  amarissiinis  lacrymis  abo- 

levit.  Quod  ideo  illi  evenire  non  dubium  est,  ut  sci- 

ret  se  confidentiam  non  habere  in  homine,  sed  in 

co  de  <|uo  Psalmista  dicebat :  Bonum  e»t  sperare  in 

Domtno,  quam  sperare  in  principibut ;  ef  ut  in  sua 

disceret  calpa  qualiter  postmodum  in  regimine  po- 

situs,  aliis  misereri  debuisset.  Paulus  quoque  apo- 

slolas  in  membris  Chrisli,  Christi  exstitit  persecu- 

tor :  et  qui  quondam  fuerat  magister  erroris,  divina 

Toce  correptus,  factus  est  discipulus  veritatis.  Lot 

igilur  uxor,  cum  incendia  fugeret  Sodomorum,  versa 

est  in  statuam  salis,  ad  condimentum  scilicet  fide- 

iiam,  qoia  punitio  rei  eniditio  est  justi.  Sed  et  ar- 

bori  siquidem  infructuosae  plerumque  stercora  cir* 

cumfusa  prodesse  noscuntur';  hoc  homini  videlicet 

circa  mandaUi  Dei  negligenter  agenli  commemoratio 

peccalorum  suonim  ad  a^ternam  plerunique  proficit 

sanilatem  :  dum  per  hoc  divina  miseratione  com- 

poDctus  reviviscit,  et  producit  ex  se  bonorum  ope- 

rom  fructus,  in  odorem  suavissimum  Domino  Deo. 

Hxc  namqoe  ideo  testimonia  divioae  leclionis  in  hoc 

liliro,  fraler  Modeste,  notavi^  ut  oon  sit  spes  sibi 

qaisque,  sed  fionat  tn  Deo  spem  suam ;  et  qui  se 

esisiimat  stare,  videat  ne  cadat :  et  qui  lapsus  per 

superbiam  cadit,  divina  lectione  correptus  studeat 

eum  Dei  auxilio  resurgere  per  humilitatem ;  et  ut 

omnis  peccator  in  Ecclesia  constitutus,  cum  fide 

recta  per  humilem  confe^sionem  veramque  poeni- 

tentiam  a  Deo  veniam  speret. 

27.  Cnm  aotem,  ut  supra  comroemoravi,  aediA- 
ciuffl  claustri  jam  ex  parte  in  altum  crescendo 
profecisset,  idem  venerabilis  Pater  correpius  morbo 
CQppit  acriier  infirmari.  Qui ,  cum  dehinc  mortis 
soae  lempos  cerneret  imminere ,  rogabat  se  ora* 
lionis  gratia  ducere  in  ccemeterioro'  cujus  supra  fe- 
cirous  mentionem.  Postea  namque  accepto  sarculo 
designavit  locum  sepulcri  ipsius  in  orientali  parte 
cQemeierii;  et  ut  valuit,  pro  infirmitate  ipse  primus 
lerram  percntiens  fodit.  Sarcophagum  vero  in  locum 

*  Annum  822  signant  Annales  Fuldenses  his  ver- 
bis :  I  Eigil  abbas  Fuldensis  coenobii  dcrunclus  Ra- 
I  anum  siiccessorem  accepit.  >  Dies  haclenus  ignora- 
los.  In  libro  ii  Tradilionum  Fuldensium  ,  pag.  527 
oi  528 ,  legitur  tradttio  quaedam  Eigili  abbati  facta 
«  VI  Non.  Augusti,  anno  9  regnautc  Ludovico  impe- 
ralore;  >  et  pag.  532  et  555  invenio  doualionem 


m 

A  monumcnli  aptavii ,  in  quo  se  post  obitum  ejus 
condere  huniili  supplicaiione  poposcit.  Inde  igitur 
cura  esset  reductus  in  doinum,  decidit  desperatns 
in  leclum,  et  cognovit  quia  moriturus  esl.  Quod 
oum  audissent  fratres,  venerunt  visitare  eum,  atque 
pro  exiiu  animx  iltius  preces  fundere  Deo ;  quibus 
conspeclis,  gratulabatur  in  adventu  eorum,  <M  in 
oratione  ipsorum  delectabatur  anima  ejus. 

28.  Interea  namque  rogabatur  a  fratribus  qi:o 
purior  de  hoc  mundo  migrasset,  quamvis  occulla, 
coufessione  et  digna  poeuitentia  pnrgaretur:  ut  si 
quem  laederet,  veniam  poslularet ;  vel  si  a  qnoquam 
lesus  fuisset ,  simpliciter  remissionis  indulgentiam 
daret.  Commonitionem  itaque  frairum  libenter  au- 
diens,  ait:  Si  quem,  inquit,  hesi,  humili.suppH- 

B  caiione  veniam  rogo ;  el  si  a  quoquam  Ixsus  fuis- 
sem ,  dimittat  illi  dicitur  [Leg.  Deus] ;  et  ego  vera* 
citer  illi  ex  intimo  corde  dimitto.  Curaqiie  enim 
hsec  verba  jam  moriturus  explesset,  commendabat 
se  Deo  et  precibus  fratrum  suorum,  atque  in  Icciuin 
corpore  congregato  spiritum  exhatavit«.  Quoviso 
perterriti  fratres  et  jam  tunc  in  angustia  positi , 
Patris  interituin  suspiral>ant ,  scientes  qualem  lia- 
buerant  Patrem ,  et  nescientes  qualem  acccpiuri 
fuissent.  Nemo  enim,  frater  Modeste,  cognoscere 
potest,  nisi  illc  solus  qui  hoc  experimeolo  cogno- 
vit ,  qualis  plerumque  fiiiis  miseria  est ,  qiiod  eis 
legitimus  Pater  aufertur,  et  vitricius  [Leg.  vitricus] 
consequenter  inferfur :  propria  mater  occumbit,  ct 
noverca  succedit.  Qnod  aperte  roanifcstabant  illx 

^  duae  mulieres  circa  infantem  vivum  litigantes  in 
judicio  Salomonis  regis  Hierusalem.  Fratres  vero 
post  haec  secundum  consuetudinem  Patrum  tnlerunl 
corpus  chari  senioris,  et  cantanles  atque  orantes 
in  ecclcsiam  deferebant :  et  ibi  orationc  completa 
levaverunt  corpus  ejus,  et  sepelierunt  in  sepulcro 
quod  ipse  sibi  paraveral  vivens,  fidem  habens  re- 
surgondi  in  die  adventus  Domini  nostri  Jcsu  Chrisli, 
cui  gloria  ct  poiestas  in  aeternum.  Amen. 

Rabano  abbali  faclam  •  anno  Donunicae  incarnatio- 
nis822,  indict.  15,  rcgni  Ludovici  anno  9,  mense 
Oclohri ,  die  v  Kal.  Novembris.  i  Ex  quibus  colligo 
Eigilis  diem  obitus  incidisse  in  illud  tempus  quod 
effluxit  a  die  vi  Non.  Auuusti,  quo  prior  traditio 
D  eidein  facta  cst ,  in  v  Kal.  Novembris,  quo  alia  Ra- 
bano  siicccssMri  fncla. 


VITA  METRICA 


Auctore  eodem  Candido  monacho^ 


PR.€FAT10. 
Ca.ndidus  frahi  suo  Modesto. 
Uoc  carmen  cecinii  Caiididus  ecce 
Fralri  quippe  suo  spontc  Modeslo, 
Lecu  commcmorans  inclyia  facla 


Patris  hic,  abitum  [transitom]  hincque  venusliim« 
Quapropter  rogitat  hic  quoque  glebo  [aratorl 
Promplosque  et  resides  quosque  legenies, 
Formicae  ut  tenuem  farris  acervum 
U"jus  non  tcmcre  dcnic  peroso 


405  S 

Hultam  diiaeerent.  Sed  magis  orat 
Sobmisso  capite  et  pectore  prono, 
Ut  frater  socio  ham:  riie  relegat^ 
Ursisque  alitibasque  abdicat  atris. 

Explieit  priBfatio  Candidi  ad  ^odestum,  qui  pro- 
prio  nomine  Bruun  e^  Reccheo  nuncupatur  [Leg.  ntiJi- 
cupantur]. 

INCIPIT  yiTA. 

CANDIDOS  AD  MODESTUIb 

Ex  qao  me  Pater  illesenex  fastigia  vitar 
EigilBaugolfi,  quondam  iabontibus  annis 
Communisque  Palris  olim  meroorabile  nomen,. 
Litterulis  mandare  jubet;  post  jussa  beati 
Voia  viri,  moresque  graves  animumque  virilem 
Ex  tunc  non  piguit,  nec  nunc  memilnisse  pigel  me* 
Hinc  juvat,  o  frater,  quo  non  prastantior  alter, 
llufus  namque  senis  ftlimosi  culmina  vit», 
Quae  juvenis  jani,  postque  senex  celeberrima  vtdi, 
Rebus  in  eximiis  quaeque  interdum  auribus  hausi, 
ReUigiosorum  ex  dictis  pia  facta  virorum , 
In  cumulum  oongesta  til)i  sacrare  Modesto. 

Cap.  L  Dudtur  puerEigil  ad  mona$terium  Fuldam* 
Hic  )uvenis  Norica  quondam  reglone  serena 
Nobilis^ezoritur:  illic  haud  multa  moratus 
Tempora,  progenies  patriisevectus  ab  oris 
Ducitur  in  silvam  fagt  de  nomine  dictam 
Buchoniam :  andisonus  serpens  ubi  labitar  amnis. 
Fttlda,.unde  iste  locus,  ubi  nunc  iugentia  cemis 
Alcenia,.prtma  oiim  nomen  ab  origine  sompsit. 
Ventum  est  interea  varia  per  compita  longe 
Aid  sajactum  lectumque  locum  tempiumque  dicatum,. 
Mart}^  ubi  pro  laud&  Dei  Bonifacius  almus,. 
Qai  pro  tege  Dei  duro  succumbere  marli 
Quoadam  non  timuit,  digno  veneratnr  honore.. 

Cap.  H»  Pratentatur  Sturme  abbati,  et  defertur  oA 

$cholam. 
Proditnr  hicce  piier  ventus,  pro  postibus  astans 
Eigil,  forte  viro  qui  tune  ditione  regebat 
Coenobium  Fiildense  humili  sub  mcenibus  higus. 
Quem  mox  biandiloquo  Styrmi  cum  mnrmure  visum 
Suscepit,.hiS8isque  suis  complectitur  ubis,. 
A.C  juveni  consanguineo  daf  basia  pastor. 

Talibus  auspiciis  primaevis  miles  ab  annis 
Christi  coepit :  abhinc  qui  sit  post  exitus,  atque 
Qui  sibi  jam  fuerit  juveuili  in  pectore  sensus, 
Quaeque  viro  succrescentt  constantia  mentis ; 
Si  mibi  vita  comes  fuerit,  si  sptritus  intus 
Corpus  alei^lingua  et  solitum  si  munus  habebit, 
Progressusque  dabk  summa  ac  veneranda  secundof 
M^estas,  eadem  paucis  superare  camenis 
Incipiam.  Abbatis  post  haee  subductus  ab  aede 
llic  puer  inberbis  scholae  defertor  ad  arcem » 
Lex  aetema  Dei  semper,  qua  munere  Christi 
Discitur  a  paeris,  seniorumque  ore  docetur. 

Nec  mora  continua  coepit  elementa  parare. 
Utque  apis  esuriens  primo  cum  tempore  veris 


«  Ratffarius  sdlicet,  quem  monoceroti  insiden- 
lem  appmxit  Modestos  hoc  loco  ia  primarioCan* 


EIGILIS  ABBATIS  FULDENSIS  «)4 

A  Enitens  paribus  voliut  per  gramina  pennis, 
Campigenosque  sibi  certat  decerpere  flores; 
Allius  inde  volans,  glaucas  slridentibus  aiis 
Nunc  saiices,  nunc  namque  pirum  platanumqae  nl- 

[tentem 
Floribus  ore  legit,  tiliam  fervore  recenti  hinc 
Mellifluam  satagit  caeco  sub  condere  tecto. 
Hiaud  secus  hic  juvenis  librorum  carmine  primuiD> 
Corticibus  veluti  rasis  quis  pascilur  acris, 
Donec  vi  quoque  non  propria,  sed  munere  Christi 
Proficiens  aetale  simui  sensuque  sagaci, 
Pasci  promeruit  umbrati  nectaris  haustu 

Cap.  m.  Fit  monachus  et  ordinaiur  presbyter. 

Hinc  eliam  monachis  jam  tunc  Fuldensidus  haerena 
g  Moribus  atque  habitu,  vitae  ooelestis  amore 
Succensus,  cum  consiiio  fratrumque  Patrisqae- 
Jungitur,  ac  nitidis  Christi  succingitur  armis 
Signifer  intrepidus  Christi  tutamine  freius. 
Fit  comes  interea  Patris  fidosque  minister,. 
Prospere  cuncta  gerens :  supplex  oracula  cujds 
Saepitts  una  cum  senibus  spatiatur  ad  alU. 
Saepe  etiam  ante  omnes  multa  exspectante  catervak 
Jussus  jura  dabat,  iterumque  infanda  vetabat. 
Ac  magna  ingenii  quaeque  discreverai  arte» 
Tempore  non  alio,  meritls  et  dogmate  clarus,, 
Felix  patre  satus  quoadam,  felicibus  aonis, 
Eigii  hoc  sortitus  erat  baptismate  nomen. 
Fungi  promeruit  ab  Lullo  praesaie  sacro 
Presbyter,  infestis  imindi  direptas  ab  undis. 
Q   Cap.  IV.  Catalogft$abbatum.monaiterii$upradi€itK 
Gontigit  interea  senio  morboque  peresom 
Styrmen,  qui  fuerat  primus  fundalor  et  abbas 
Goeuobii  Fuldensis,  ab  hac  quoque  luce  migrasse 
Credimus,  in  lacem  scmper  sine  fine  manenteiu* 
Cujus  post  obitum  concordi  voce  boantum 
Baugolf  eligitur  larga,  Germanica  proles, 
Rite  Pater  praecessoris  porrectus  ab  ore. 
Cap.  V.  Metaphoram  inducit  poeta, 
Hoc  nam  cessante  successit  Monoceros  >,  qui 
Forte  gregem  sibi  commissum  (res  foeda  referUir) 
Nescio  qua  fronte,  stimulis  agitabat  ineptis  : 
Donec  vi  nimia  paslum  fontesque  lluentes» 
Dulcia  namque  ioca  et  stabula  alta  coactos 
Deserit,  atque  fuga  regnis  decessit  avitis. 
Quid  majora  sequar  ?  tomi  dum  pondus  in  istis, 
Si  quis  ab  ore  velit  peragrans  haec  cuncta  ref erre» 
Congeritur  quodam  instinctu  grex  onmis  ab  uno 
Lanigero,  circumspecte  collectus  in  unum,  et 
Spem  sibi  direptam  saltim  viresque  recepit, 
Atque  iterum  insolilum  repedavit  concite  pastunu 
Cap.  VL  Regia  curacirca  fraire$  Fulden$e$. 

Hinc  quoque  sublato  silvestri  Monocerote» 
Improvisa  cito  surrezit  regia  cura 
Ludwici,  qui  semper  erat  roetioris  amator 
Vitae,  qui  monachos  casto  dile^ut  amore. 
Quem  Deus  omnipotens  sospem  de  sede  pateroa 

didi  exemplarii  notans  hoc  symbolo  impetiginem 
hominis. 


105  ^ITA  METRICA. 

CoUocat  et  [colloeel  in]  regaum  lucis  tedemque  bea-  A  CAP.  IX 


406 


B 


Misil  ab  occiduo  hic  itionachoft  qui  maxime  uostroS; 
Quin  el  fiaitimos  fratres  :  hincque  inde  cubanles 
Mores  et  studia  el  ieges  et  di^;maU  patrum 
lncaepU  incipere,  et  Upaa  renoTare  monerent. 
Cap.  VU.  Legatio  fratrum  ad  imperatoretn  direeta, 
Sobdimor  interea»  duro  cnstode  remoto, 
Sciiicet  extremis,  nsque  dum  frater  Adalfrtd, 
Unas  ab  occiduis,  nostris  comitatus  ad  alta 
Frabibus,  eximii  subiens  oracuia  regis, 
FmstraUque  loco  et  diro  spoliaU  magistro 
Fuld»  Patre  pio,  rursus  Testirier  orat. 
Cui  pia  progenies  contra  sic  ore  locutus  : 

Yade  age,  consiliumque  Toca ,  fratresque  saluU. 
Et  quemcunque  Tclint  Juste  riteque  repertum 
ExpeUto  patrem,  es  nobis  concede  labori. 
Dixerat»  et  laetnm  clara  dimisit  ab  aula. 
llle  nbi  percepit  regis  responsa  potentis, 
Auiue  haec  ipsa  suo  TolTcns  subpectore  Tersat, 
UorUtur  socios  crebcr,  jubet  esse  paratos, 
Cogit  inife  Tiam,  ct  celerem  per  opaca  locorum 
Conciie  ferre  gradum,  per  terras,  gramina,  limpbaSy 
Pfer  montes,  Tallesque  simul,  per  densa  ferarom 
Lttstra,  lupus  horrendum  uluUns  ubi  doTius  ore 
Sanguineo,  saepe  insidias  sub  corde  ToluUt. 
Nec  mora,  cumqne  dies  noctis  soperaTerat  uro- 

[bras, 
Titanisque  rubens  orbi  iqx  alu  refulsit; 
Sutim  cum  sociis  missus  de  rege  remissus, 
Ardna  cerUtim  pariter  ad  moenia  tendit 
Fuld»,  paru  quidem  secum  bona  dona  reportans. 

hiterea  latos  ToliUt  pennaia  per  agros, 
Ccenobii  Fuldensis  oTans  adUbitur  aures 
Frabnm  fama,  boni,  cursum  rumoribus  aptia, 
ForteTirom  ostenUl,  absque  discrimine  sospem 
Confectnm,  IsTiqoe  monet  nil  mente  Tereri. 
Hxc  adhuc  memorans  lictor  de  rege  TenusU) 
Missus  adit,  nostrique  simul  cum  principe  fratres 
Odilhoh,  Reccheo  •  et  senior,  jam  functus ;  uterquc 
Presbyter  et  monachus,  animo  Ixtique  roinores 
Jttssi  tecU  petunt :  neque  enim  post  tempora  mulU 
Frairibns  accitis,  regis  ita  nuntius  orsns. 
Cip.  VUI.  Responsio  imperatoris  fratribui  aperitur. 

Ludwicus  rex  pacificus  Caesarque  sercnus, 
Vobis  jam  propria  mandaTit  Toce  salutem, 
Et  quemcunque  cupit  Tcstra  concordia  conco.rs 
Rjte  patrem,  justeque  simul  dignequc  repertum 
L-jDsis  luminibus  Testro  concesat  amori. 

Dixit,  et  inlrorsus  oris  spiramina  saepsit. 
NuUa  niora  iu  medio  supplex  in  rebus  egenis 
Fratrum  congeries  responsa  ante  ora  ferentis 
Corpore  collapso  genibus  procumbit  huroi,  mox 
Grates  persolTcns  dignas  haec  roonera  danti. 

•  Fuere  ^us  nominis  Fuldenses  monachi  duo : 
imus  Reccheo  senior,  de  quo  hic,  qui  diaeonus 
Einhiltae  MiUiensis  abbatissae  litteras  donationis  pro 
monasterio  Fuldensi  scripsit  anno  800,  m  lib.  ii  Tra- 
ditionumFuidensium,  paff.5H,  ct  qm  jam  preifry- 
ter  aliam  scripsil  anno  819,  pag.  5ol ;  alter  Reccheo 


Increpatiopoeim  et  cxhortatio  ejuidem, 
[Um.  Quistibi  tum  fraterna  cohors  in  pectorc  sensus  ? 

Imo  talia  Tolveoli  quae  mente  voluntas  ? 
Quasve  tremcns  cieras  concreto  coi-pore  voces? 
Nonne  vias  simplex  fratrum  se  fleclit  in  ambas 
Discolor,  atque  subintravit  discordia  pone, 
Turbalaque  ruit  simpla  concordia  retro? 
Talia  si  subeas  ullra,  o  sociabilis  ordo, 
Concilia,  tenui  liceat  te  voce  monere. 
Parce  metu,  solique  Deo  confidere  disce. 
Posce  Deo  placiu,  si  scis ;  si  poscere  nescis, 
Aut  tibi  si  desit  veri  sapientia  verbi, 
Ahna  alUque  fide  regnanlem  cernuus  ora, 
Qui  bona  cuncU  dabit,  et  nulli  probra  rependit. 

Cap.  X.  Dalur  licentia  asj)irandi  euper  abbatis  ele- 
ctione^  el  coMilium  seniorum  et  abbatis  electio. 

Larga  quidem  super  hoc  cfincessa  est  copia  faudi 
Fratribus,  inque  vicem  debmc  respirare  poiesus. 
Fit  subito  fratrum  passim,  concursus  in  unum, 
Lougis  porticibus  cUustri  confessio  longa 
Cemitur.  Hinc  vario  varia  sermone  levala. 
Concite  prorupil  in  medium  res  dissona,  circum 
Fusa  rout,  acuens  variis  rumoribus  iras 
Infausu  genitrice  eaU  discordia  proles. 
An  loquar ,  an  sileam?  vulgi  sententia  fatur, 
Quod  quis  flammigero  Talide  conUctus  ab  igiie^ 
Ignm  flammigero  paTitanti  mente  Tcretuc 
Hicce  Patrem  petit  hunc,  iilum  namque  iile  reposcit» 
Quem  pars  una  cupit,  refugit  pars  allera :  longo 
Compellare  senem  juTenis,  audetque  virum  vir 
^  Vocibus  infestis  duroque  lacessere  verbo. 
Nec  jam  quis  proprium  flirtim  tesUtur  amorem. 
Curritur  ad  soliu  saltim  solatia  TOlis. 
Omnibus  in  commune  Deo  prex  alu  refertur. 
Supplicat  oboixe  ostendi  fraterna  ToiunUs. 
Dexteraquid  super  hoc  sUUiat  manus  OmniRoUntis. 
Perspice  ounc  precor,  o  confidentissimc  frater,. 
Ipsc  Deus  rex  perspicui  possessor  olympi, 
Fidis  quam  facile  miserans  in  rebus  egenis 
Consolit  omnipotens,  discors  et  futiulis  amens 
Ast  heresis  refugit,  subito  bipatentibus  intrat 
Laeu  quidem  comiUU  fide  concordia  portis. 
AtToro  interea  quatitur  densissime  sigimm  {cam- 

Ipana), 
jx  Quo  moniti  fortasse  animis  non  Tiribus  aequis, 
Ordine  permixto  fratres  glomeranUur  in  unum. 
Exin  more  quidem  solito  fit  lectio  Torsus, 
Inde  sequens  Undem  extemplo  prece  rite  peracu, 
Erupit  in  Tocem  grariter  pars  ardua  fratrum, 
Ac  salubri  dehinc  consilio,  sic  ore  ferebat. 

Nos,  0  fida  manus,  Tario  turbante  lumuIto« 
Saepe  sub  adTcrso  partim  sudasse  Ubore 
Contigit.  In  commune  umen  discrimioa  morbi 
Mixtim  nos  tolerasse  mali  contingeret  adhuc : 

ionior,  alio  nomine  Modestus,  cui  haec  Vila  nun- 
cupata.  De  Odilhoh  nihil  succurrit  adnoUnduM. 
nisi  ouod  ejusdem  fere  nominis  frater  OdiWeo»  no- 
minatur  in  Alcuini  epislola  64,  ad  Fratres  m  ecclesta 
sancli  Liudgatii  episcopi. 


407 


S.  EIGILIS  AfiBA.TIS  FULDENSIS 


m 


Celsi  fulmtnea  subito.ni  dextera  Palris 
Desuper  adveniens  noslri  miseresceret  uTlro. 
Sed  qnia  nos  Tohiit  magni  regnator  Olympi 
Haec  itcrom  loca  percipere,  non  Knquere ;  nosque 
Rursns  in  antiquam  noslrae  conducere  fonnam 
Vibe;  nunc  animae,  tolis  nune  viribusesto 
Quisque  suae  vitaeque  memor,  praesumite  Patrem 
Fralres  qui  valeat,  supplex  licet  ore  recuset : 
Non  hunc,  qui  cupit  alque  nequit,  licet  ore  reposcat, 
Moribus  insignis  pariber  cum  dogmate  sacro  ac 
Blente  pia,  digne  tantam  pra^edere  turbam. 

Haec  memorans  circumspecte  pars  ardua  Patrum 
Exlulerat ,  ea  dein  repelens  quoque  caetera  prona 
Contulit,  inque  yicem  spisso  sermone  reformat. 

Haud  mora  continuo  concordi  mente  velustua 
Poscitur  in  Patrem  Norica  regione  serena 
Nobilis  adveniens  olim  et  parvissima  proles 
Eigil,  tuncque  gravis  veterum  scruutor  avonim. 
Quove  reluctanti,  sedato  pectore  pauca  : 
Fraternum  ante  quidem  nobiscum  fcedus  inisse 
Te  meminisse  decet,  socium  miserere  tuorum,  et 
Si  quid  habes  virtutis,  ait  conoordia  fratrum, 
Gorpori&atqueanimse  precibus  neusubtrah^  noslris. 

Cap.  XI.  ExeuMtio  ejutdtm,  et  objectio  fratrum^ 
^  et  comeMUi  senis» 

Tunc  quoque  longsevus ,  commoto  pectore  coDtra» 
Nonne  vides  quod  hoc  corpus  efifeta  senectos 
Deprimit,  exagitatque  caput,  vestigia  torquet? 
Yisus  languescit,  lacerat  praecordia  tussis, 
Corporis  ac  totos  quatit  aeger  anbelitus  artus?- 
Solos  quapropter,  fateor,  subsistere  tanta 
Pondera  non  valeo.  Senior  sic  ore  repugnans 
Dijcerat^  et  luteos  lacrymis  perfudit  ocdlos* 

Desine  plurs^  Pater,  inquit,  ei  cede  petenti  buio^ 
Coenobio  :  non,  oro,  senem  tocura  refringat. 
Hujus  namque  operis  fratrnm  cbncordia  tecum 
Viribus  infessis  pariter  suflerre  laborem 
Sponte  subit,  nec  te  solum  sub  fasce  dolere 
SusUnet.  Uincce  senis  durum  raollescere  coepit 
Pectus;  et  hine  fratres  dictis  affatur  amicis. 

Non  me  velle  fogam  mihimet  pro  laude  paicisci 
Hiyus  profiieor  operis;  nec  terruit.hoc  cor 
Horridtts  iste  labor  :  sed  debilitata  senectus 
Terrebat,  morbusque  tumens,  et  pestifer  hostis. 
Nunc  jam  cedo  equidem  jussis,  ac  jussa  facesso. 
Tu  tamen  interea  pariter,  concordia  fralrum, 
Viribns  infessis  mecum  partire  laborem^ 

Cap.   XH^    Itur  ad   regem  super  abbatit  eonfirma- 
tione» 

Haec  ubi  dicta  essent,  verrat  fratema  potestas 
Fratres  ac  socios  proprio  de  corpore  lectos, 
Qui  cum  Patre  simul  noviter  seniore  recepto 
Regis  ad  eximfi  super  hoc  decreta  recurrant. 

His  qnoque  compositis  pergunt,  comitalur  Aaron 
Primus  ab  fais,  misit  solers  quos  regia  cura 
Ad  nostrum  commune  bonum  sub  tempore,  quo  nos 
Improbus  atque  minax  demum  furialibus  ausis 
Monoceros  jam  cessavit  terrere  fugaces. 

Solibus  hittc  etiam  nonnuUis  rite  relectis, 


A  yenit  ad  occidua  haec  eadem  legatio  rura, 
Caesaris  antiqui  supplex  oracnla  poscens. 
Tun^  namque  oceiduus  monachus  et  presbyter  aKi 
Regis  ad  adspeetam  prior  iaviiatus  Aaron 
Progreditur,  causasqne  vit»  fratresque  venisse 
Fulden^es^  humili  coram  sermone  patenter 
Rege  aperlt,  atque  ante  fores  adstare  reclusis 
Quos  cum  pro  foribus  Csesar  praesensit,  ut  uitreni 
Dicitur.  At  senior  fratrum  stipante  caterva 
Intrans  procidit  ad  genua,  genibusque  volutans 
(Ina  cum  sociis,  vullum  regoantis  honorat. 
Nec  mora  continuo,  dextra  innuit  ipse  nitenti, 
Atque  astare  jubct :  prior  et  sic  incipit  ipse. 
0  nati,  fratresque  mei,  lecliqne  parenles, 
Spes  patriae,  nostrique  decus  et  gloria  regni, 

^  Yos  horrcQda  nimis  ante  discrimina  pestis 
Lethiferae  urgebant :  saitim.nunc  erutacorda 
Erigite,  moeslumque  metum  secludite  :  ^eslra 
Reguhi  quod  doceat,  intento  corde  tenete. 
Ipsa  est  porta  atque  arcta  via,  quae  ducit  ad  alla 
Regna  poli ;  contendite  nunc  intrare  per  illam  ! 
Ut  per  eam  raodo  currentes,.  veniatis  ad  illum 
Qui  vos  de  tenebri&  miserans  et  carcere  caeco, 
Non  mecitis,  produxiUn  admirabile  lumen. 
Currite  nunc,  fratres,  vitae  dum  lumen  habetis, 
Neu  tenebrae  vos  praeripiant.  Ante  omnia  pacem» 
Veram  pacem,  inquam,  sine  qua  nec  munus  ad  altar 
Proficit  allatum,  (neque  enim  possessui  quemquam 
Pauperibus  profusa  juvat,  nec  martyr  ab  alto 
Judice  dona  tulit  unquam)>  servate,  monebo. 

Haec  dicens  aliaquQ  slmuL  longo  ordine  multa, 
Quem  vobis  optastis,  ait,  producite  Patrem 
Fratres.  Canitie  subito  conspersus  Eigil 
Pergitur  in  medium,  constAUti  mente  vetustus. 
Regis  ad  imperium  propius  processerat  ullra. 
Progrediens,  quem  ut  conspexit,  rex.  arduus  infii  : 
Islene  paslor  adesi,  quem  omnis  concordia  frairum 
Concors  provehit,  atque  probat  uno  ore  canoro  ?  at 
Regis  suppliciter  pauca  legatio  fratrum, 
Iste  est,  0  bonerex,  nuncinclinata  recumbit 
In  te  summa  eadem  :  ianium  deceme  tenendnm,  o 
Spes  nostra  nostraeque  decus  et  gloria  vitae. 
Cap.  XIIL  Confirmatio  regis  et  initruetio  ejusdem. 
Ecce  senex  iste  hic  prsesens,  quera  poscitis  astat. 
Hunc  habetote  Patrem,  hunc  fralres  servate  paren- 

liem. 
Tuque  tuos  addisce,  Paler,  servare  minores 
Omni  cum  studio,  inque  vicem  pia  foedera  solers 
Juugere  semper  ama  ;  retro  de  pace  ruente§ 
Corripe,  ne  pereani,  suavi  reducique  salubri 
Ad  pacem  repedare  doce.  Discretus  in  omni 
Re  quoque  causidicus  sunto  :  quod  condita  nomia 
Communis  doceai  intenU)  corde  teneto. 
Ecce  ibi  repperies  fixum  quid  pastor  ovilis 
Praevius,  alque  tener  quid  dcbinc  p(»st  terga  sequeus 

{grex 
Exsequitur  opcris,  pariter  qui  pastus  obests 
Lanigeris  prosit  tencris,  qui  congruat  agnis. 
Nec  mittus  ordine  composito  scrutator  avanis 


m  VITA  METKICA.  4(0 

Qux  sgris  debiiibus  maneat,  qune  cura  foTendis.       A  Saepe  quidem  slropha  mentem  conlliiidit  inanem, 


Hanc  Benedictus  ovans  sacro  spiramine  plenus 
I^m  oonstituit,  monachonim  rite  magister, 
ServandauHiue  suis  secum  mandarat  aiumnis. 
llauc  tibi  uunc  committo  equidem»  tu  percipe  nor- 

[mam. 
Atqae  in  ea  totum,  o  pastor,  sob  foedere  firmo 
Coenobinm  Fuldense,  bona  exhinc  omnia  circum 
Quaeqne  loca  ipsius  jam  decemoque  tuenda. 
IIxc  aii,  el  fratnim  precibus  rex  inclytus  almis 
Expeiitis,  in  pace  simul  dimisit  abire. 

C&p.  XIV.  Revertitur  per  Moguntiam  Pater  Eigil, 

Post  h»c  inde  means,  socium  comitante  caterva, 
Iste  Pater  laetns  gressum  direxit  ad  urbem, 


Hostis  perversi  retro  feriente  sagitta : 
Aut  ila  subripiel,  sensumque  interpolat  error 
Hunianum,  quia  nuUus  adest  in  carne  manens  vir, 
Ct  homo,  qui  nunquam  non  falli  possit  in  ista, 
Quamvis  magnifice  ingenio  quis  polleat  alto, 
Ulque  ille  interdum,  sophia  quis  acrior  exstat, 
Ingenio  majorque  manet,  quid  mente  relunsa 
Falsum  comcipiat ;  contra  et  quid  reclius  atque 
Verius  ille  minus  sapiens  merilique  minoris 
Cordis  in  hospitio  interdum  praesentiat :  inde  at 
Mullus  in  hac  viia  posilus,  sil  spes  sibi,  nec  se 
Consilii  allerius  tumide  non  dicat  egere ; 
Cujus  judicium,  etsi  non  zabolica  fallit 
Gannatura  ^,  tamen  laqueos  hirio  inde  tumoris 


Qnondam  opulentam  opibus,  opere  conslructa  ve-  B  Non  facile  superat  graviores.  Haec  ita  Patri 


[tusto 
Apparet  quae  namque  super  glacialis  aquai 
Ripam  Rheni :  in  quem  fluilaus  turgentibus  undls 
(iNon  [Forte,  Nam]  parte  ex  alia  castrum  qua  cer« 

[nilur  ingens, 
Haudprocul  a  ponte  a  sursum,  qucm  sospite  regno 
Olim  rex  Carolus  fecit)  prolabitur  amnis 
Mogoin,  ex  qno,  ut  fama  sonat,  Moguntia  dicta  est. 

Haistolfo  interea  venit  gratissimus  hospes 
Elgii  pontifici  sacro  Mogunliacensis 
Ecclesiae,  condigno  etiam  susceptus  honore. 
Primom  ducitur  ad  teroplum,  precibusque  peractis 
Pnesulis  occurrit  subito  conspectibus,  inque 
Oscola  pacis  iens  pronus,  dignanter  adorat. 
Postqoam  consedere  simul  provecius  uterque 
Temporis  aetatey  pariterque  in  dogmate  claro 
Legis  jostitiae  pnesul,  pastorque  vetustus, 
Adveniens  prior  urbis  apex,  sic  iucipit  ore. 

Mos,  Pater,  in  primis  laudemus  Cunctipolenlem, 
AtqoeoUi  grates  dignas  dicamus  ovantes, 
Qui  sU>i  nos  proprio  devolos  munere  vernos 
Una  cum  sociis  sospes  conduxit  in  unum. 
Praelerea  te  nosse  decet  quae  pondera  quondam 
Quaoique  importuna  temet  pressere,  tuosque 
Coosocios»  indiscrelo  regnante  lyranno,  et 
Haxime  nunc,  quia  te  voluit  regnator  Olympi 
^tis  praeficerc  vigUi  tutamine  mandris : 
Ne  qoandoque,  Paler,  subjectos  more  prioris 
Eiagitans,  ex  his  forte  indignatus  aberres. 
Non  te  decipial  faisa  et  fugitiva  potestas 
Sxcli  pompiferi,  nec  te  pomposa  virago 
Possideat.  Iram  cohibe ;  fuge  nomen  avari ; 
Omnia  fac  cum  consilio :  sic  Idida  quondam 
Uasileos  Solimae  repelens,  sic  lcgifer  ipse 
Vester  ait ;  et  post  factum  te  pcena  reorum 
Non  cruciet,  nec  verba  dehinc  tibi  dira  manebunt. 
Consule  quosque  tuos,  pastor,  pietate  patenia  ; 
Coosule  quosque  tuos  fratres  :  quia  sxpe  minori 
Optima  qusequebona,  rerum  qui  condila  pnesens 
Inspicit  Omnipotens,  pandit,  dignaque  revelat. 

A  De  illo  ponte  ligneo  quem  Carolus  Magnus  su- 
ptT  Rhenum  aedificari  jussit,  quiqne  supremo'  Ulius 
vitx  anno  conflagravit,    agunt  Eginhardus  et  alii 


Commemorans,  aliaque  simul  longo  ordine  prsesul, 
Slatim  jussit  adesse  viros,  qui  rite  ministrent 
Undam,  qui  Cererem,  fiacchum,  mensasque  repo* 

[nanu 
Ipse  autem  interea  sacram  spatlatur  ad  aram 
Cum  clericis  alta  acturus  modulamina  missae. 
Laudibus  expletis  Christi,  venerandus  honore 
Praesul  perspicuo  patulam  suscepit  in  aulam 
Abbatem  comitesque  suos ;  manibus  data  lympha 
Funditur,  et  coram  subito  fit  mcusa  reposta, 
Vate  atque  hospitibus,  epulis  onerata  venustis. 
His  ita  confectis,  successit  leciio  sacra, 
Quam  praesul  soUto  tetigit  summo  tenus  ore, 
iuterdum  satians  supera  dulcedine  cives. 

C  Hac  namque  expticita  mussabant  ora  virorum 
Dulcia  colloquia  :  resonans  pax  undique  circum- 
Fusa  volat,  penitus  fitlaetus  in  aula 
Urbis  apex,  pastorquesenex,  cunctique  minorcs. 
Amborum  quoque  tripudio  versanlur  in  alto. 
Hinc  Pater  iste  pius,  fratrum  gyrante  corona, 
Post  epulas,  post  coUoquia,  posl  pocula  laeta 
Submisso  capite  saltim  divortia  laetus 
Nota  potens,  a  pontifice  benedictus  abibat. 

Non  multi  fluxere  dies,  nec  tempora  mulla 
Praeteriere,  dehinc  fratrum  geniaUs  acervus 
Cum  Pater  unde  ierat,  iterum  remearat  eodem. 
Yentus  «  nanique  senex  famosi  nominis  Eigil 
Cum  sociis  digno  primum  coUectus  honore, 
Fratribus  a  propriis  aliam  defertur  in  aedem, 

^  Christi  martyr  ubi  compta  requiescit  In  arca, 
Qnondam  cum  sociis  telo  sopitus  acuto* 
Hinc,  prece  completa,  monachorum  couflua  turba 
In  parte  occidua  tempU  seniore  reviso 
StaUm  prona  ruit,  Patrem  de  more  salutat. 
Qua  resalutata,  propius  accedere  contra 
Namque  jubet,  pacemque  iniens,  atque  oscula  figens 
Congrua  ;  more  Patrum  pariter  cum  fratribus  ipse 
Davidicae  subito  cecinit  modulamina  Musas. 
En  quam  dulce  bonum,   fratres,   quamque  ardua 

[semper 

ojus  tcmporis  annaiiskc. 
b  Vulpinus  astus. 
«  Id  Cbt,  vemen$.  .   ^ 


m 


Laetitia  ionge  bilis  raocore  remolo, 
Horibus  in  sanciis  conununem  vivere  vitam ! 

Hoc  quoque  carmine  compieto,  divorlia  lassus 
Abbas  progrediens  adiit  optatus,  euntem 
Prosequitur  turba  mixtim,  juvenesque  senesque. 
Inspiciunt  gaudentque  simul,  ardentque  tuendo. 
lUum  namque  diem  Pater  idem  iaetus  in  omni 
Laetilia  cunctis  secum  disponii  babendum ; 
Fratribus  ostentans  penitus  praecordia  laeta 
Gorporis  eOigie,  liugua,  vultuque  micare. 
Gap.  XV.  Infecta  basUicce  opera  peraguntur. 

Uic  bomo  coepit  abhinc  magno  pietatis  amore 
Ecclesise  mundare  loca,  pavimenta  refundi 
Constituit,  quadrata  locans  allaria  circum. 
Fixerat  in  summo  petris  contecta  politis 
Arcubus  idem  Racbolfo  a  dictante  magistro 
Et  monacho,  fratrumque  simul  sine  felle  ministro. 
Gujus  te  meminisse  rogo,  cuuctosque  iegenies, 
Hoc  opus  ut  Domini  pietas  requietis  bonorem 
Ipsius  animse  tnbuat,  lucemque  perennem 
Conferat.  Ut  dixi,  boc  ipso  dictante  magistro, 
Arcubus  atque  interpositis  hinc  inde  columnis 
Binas  magnifice  erexit  pulcbro  ordine  cryptas. 
Quanim  prima  quidem  spectans  intendit  Eoum. 
Temis  luminibus  Oriens,  ubi  lucis  ab  axe 
Signifero  pluvia  tempestateque  sonora 
Disjecta  primum  radios  sol  aureus  orbi 
Terrigeno  spargit ;  unam  quae  continet  aram 
Interius  comptam,  sanctorum  rite  patronum 
Relliquiis,  quos  inferius  subnectere  mens  est. 
,  Nec  muius  hoc  speleum  capitis  in  vertice  gestat 
Altare,  sanctus  quod  jam  sub  temporc  prisco 
Goosecrat  ipse  suo  Bonifacius  Omnipotenti, 
Quae  super  addita  sunt,  alii  sacranda  relinquens. 

Ast  aliud  quoque  nobiliter,  libi  martyr  adest  uunc 
In  parte  occidua  constructum  cemitur  antrum 
Hultum  dives  ope,  interius  spoliisque  piorum, 
Ternis  prospiciens  fixis  post  terga  fenestris. 
Obscuratus  binc  atque  binc  clausisque  duobus 
Solis  ad  oceasum,  qua  Ptaoebus  more  recepto 
Hergitur  in  solitum  vergens  iux  aurea  caliero, 
Lustrandoque  rotat  iterum  tollendos  in  ortum. 
Hoc  summo  in  capite,  duris  prae  viribus  aram 
Fortiter  insistens  pedibus  nam  sustinet,  in  qua 
Christi  martyris  eximii  nunc  membra  locata 
Gum  sociis  quoque  sacra  manent  sine  iine  beatis. 

£ap.  XVL  JntUatur  pontifex  ad  didicandam  ec- 
cletiam. 

His  ita  constroctis,  mox  invitatur  ab  omni 
Fratrura  consilio  digne  fratramque  parente 
Haistolf  sacrandam  metropolitanus  ad  aedem. 
luterea  quoque  fama  volans,  mmoribus  altis 
Excitat  ad  laudem  Christi  muitoram  Christicolarum 
Gonciie  corda  pia,  veniendumque :  ecce  repentc 
Non  m<Nra  digreditur  propria  de  sede  sacerdos, 
Primum  progrediens  metropolitanus,  et  exin 
Turba  sacerdotum,  abbatum,  comilumque  poienium, 

•  An  idem  Racolfus  canceliarius,  qui  litteras  do- 
pationis  a  Waltone  quodam  Fuldensibus  facta:  scri- 


S.  EiGlLlS  ABBATIS  FULDENSiS  4ii 

A  Ordinis  atque  etiam  gaudens  bincque  inde  minoris 
Ad  tam  magnificum  et  sanctum  sub  tempore  festum^ 
Disposito,  cum  vi  multa  confluxit  in  unuro 

CAHDIDUS  AO  MODESTUM. 

Perspice  nunc,  frater,  quo  non  praestantior  ai|er» 
Hentis  luminibus,  mecumque  hxc  numina  firma. 


Cap.  XVU.  Dedicatur  eeclesia  ,  et  trantlatur  corput 
martyri»  Christi  Bonifacii. 

Venerat  alma  dies  radio  illustrata  corusco. 
Solis  perpetui  praesul  processit  ad  aulam 
Sacrandam ;  tunc  relliquiae  toUuntur  in  allum 
Condendae  interius.  Praecesserat  ordine  claro 
Pontificalis  apex,  rubra  vexilla  triumpbi 
Regis  magnifici  pariter  tolluntur  in  auram ; 

B  Lumiuibus  roseis  apte  stipata  deinde 
Turba  sacerdotum,  monacbum,  comitumque  poteu- 

[tum, 
Ordinis  atque  etiam  clamans  post  terga  minoris 
Consequitur,  Christumque  vocans  ter  voce  tonan- 

[tem.. 
Invitatnr  enim  Cbristus  virtute  potenti, 
Ipsaque  sancta  Dei  genitrix  virgoque  Haria. 
Compellantur  in  auxilium  coelestia  votis 
Agmina,  sanctoramque  dehioc  exercitus  omnis. 
Cumque  eliam  his  precibus  ternos  expleverat  orbes 
Praesul,  et  ipsa  sequens  pariter  laeto  agmine  lurba 
Protinus  ante  oculos  p1ebi$,  oraque  viroram 
Regi  virtutum,  regis  prxcone  jubente, 
Victorique  Deo  patuerunt  limina  tcmpli. 

C     Ingreditur  prsesul  divino  numine  ductus, 
Presbyterique  simul  intrant  araeque  ministri, 
Hore  suo  interius  acturi  jussa  potentis. 
Importantur  enim  laetis  vallata  cboreis 
Sanctorum  spolia.  Exterius  nam  caetera  turba 
Insistens  precibus,  altis  exclusa  respectat, 
Donec  cunaa  bonns  famulis  altaria  praesul 
Consecrat  altithroni  regis  praesentibus  absque 
Quinis,  qux  mibimet  iterum  memoranda  relinqao. 

Protinus  interea  rursus,  lictore  jubente, 
Panditur  alla  atque  alma  Dei  domus  omnipotentis. 
Irruit  agmen  ovans  plebis,  subito  quoque  semet 
Inque  vicem  valvasque  intro  pressere  ruendo. 
Dextram  namque  tenel  dextra,  inducitque  viram  vir, 
Hore  laicoram  porgentes  basia  buccis. 

D  Hinc  sopito  eiiam  et  turbis  clamore  remoto, 
Ecclesiasticus  liinc  atque  inde  collectus  in  unum 
Hartyris  ad  tumbam  extemplo  convertitur  ordo, 
Quae  tunc  noscitur  in  medio  consistere  teroplo. 

Plebs  quoque  testis  adest  pnesens,  fit  testis  et  ipse 
Conditor  omnipotens,  qui  majestate  perenni 
Semper  ubique  manet,  ejusque  exercitus  omnis, 
Quod  eadem  ipsa  bora  adventus  tunc  numinis  alli^ 
Qua  rapilur  Christi  martyr  de  sede  priore, 
Perspicue  in  sacra  multis  innotuit  aula. 

Praesulis  interea  insistit  veneranda  vetustas 
Haislolfi  precibus,  Christi  solamina  pos<tens, 

psit  anno  55  regni  Caroli  Hagni,  in  lib.  ii  Traditi(>» 
nunii  pag.  516. 


413 

Vt  ofHis  iDCiBptiim  diyino  munere  sacrum 

€am  eoctis  sacro  possit  condudere  line. 

At  post  haec  propius  Gliristi  tutamine  fretus 
fdem  praesul  iens,  tolli  Yenerabile  corpus 
histniut :  levat  ipse  prior,  hunc  voce  valenter 
tljmnum  magnifico  laudis  nidore  refertum 
Gignentis,  Genitique  simul,  ac  Spiritus  almi. 
Te  ergo  Deum  laudamus ,  te  Dominumque  fate- 

[mur» 
Te  genitorem  perpetuum  terra  veneratur. 
Gancta  tibi  angelicus  astans  mirabilis  ordo , 
Namqne  poli  cunctaeque  potestates  venerandae, 
Chenibin  qnoque  Serapbin  pariterque  verenter 
Jnre  tibi  soli  incessanti  voce  reclamanl : 
Sanctns,  sanctus,  sanctus  enim  Dominus  Deus  unus 
Sabaotb  :  coeli  magna  tellnsqae  replentur 
Dona  [Le^f  Doxa]  perpetoae  majestatis  :  qnoque 

[lemei 
Goetas  apostolicus  pollens,  atque  inclytus  ordo, 
Teqne  propbetarum  numerus  laudabilis,  aeque 
Te  nitidas  testum  laodat  exercitus  ardens. 
Ecdesia  te  sacra  canit  diflusa  per  orbem, 
Majestalis  enim  Patrem  immensae  venerandum, 
Aiqoe  tonm  proprio  vernm  de  pectore  Natum, 
Saoclnm  nam  Paracietum  aequali  numine  flalum. 
Tu  doxae  rex  ac  lucts,  lux  ardua  Christus. 
Ta  geniloris  es  aelernus  sine  tempore  natus. 
Tu  hominem  suscepisti  mundum  ad  liberandum, 
Virginis  atque  uterum  non  horroit  alta  potestas. 
^victo  mortis  stimalo  tn  victor  ubique 
Fidis,  nam  miserans  reserasti  regna  polorum. 
Ta  fiatris  in  dextra  regnas  virtute  perenni,, 
Desoper  adveniens  certus  namque  arbiter  orbis. 
Te  petimos  proni,  proprios  defende  colonos, 
Mandi  qoos  proprio  redemisti  sanguine  Soter. 
Sahom  fac  populum  hostis  de  fauce  reductnm. 
Atqoe  tnam  dignare,  Deos,  benedicere  soriem. 
Auxilioqne  toorege  soblimatoper  aevom,  el 
Omni  qoippe  die  temet  benedicimos  alte. 
Laodamosqoe  toom  concta  per  saecola  nomen. 
Hacce  die  nos,  Ghriste  potens,  dignare  toeri ; 
'  Neo  nos  oommacoient  sporcae  oontagia  vilae. 
0  nostri  miserere,  Deos,  nostri  miserere, 
Sitqoe  tua  circa  nosmet  miseratio  larga, 
Corde  qoidem  iixo  veluti  coniidimos  in  te. 
In  te,  somme  Deos,  spero,  non  torber  in  aevom. 
Honc  bymnom  sobito  trepidos  soscepit  ab  ore    « 
Pontificis  forte  simoi  ecdesiasticos  ordo, 
Altithrono  cantans  alto  modolamine  iaudem. 

Nam  feretrum  locuii,  sacra  quo  martyris  almi 
Membra  incinsa  jacent,  in  prima  fonte  gerentes 
Ambo  graves,  amboqne  senes,  Haistolfus  et  Eigil : 
9cilicet  a  tergo  pariter  monachosque  sacerdos 
Ercanberetns  Baugolfl  germanus,  et  abbas 
Tbeotgarios :  Broonwarqoe  *,  simoIRabanns  et  ipse 
Presbyter  et  monachos,  moltorom  jure  magister. 

•  Forsan  Brunwardos  chorepiscopus ,  ad  quem  ex- 
§Ut  Rabani  poema  42.  Browerus  putat  ipsummet 
(uisse  abbatem  Hersfeldensem ,  bamberto  memora- 


VITA  METBIGA.  iU 

A  Ibant  aeqoati  numero,  GhrisCumqoe  canebant. 
Gumqoe  qoibos  admista  pars  hioc  atqoe  inde  piomm  ' 
Presbyterom,  torbaqoepremenscum  lumine  circum, 
Vi  muita  locuium  gaudet  contingere  dextra. 
Regia  quippe  via  pannis  candentibus  apte» 
Regis  perpetui  magnum  quae  ducit  ad  altar, 
Strata  fuit  illuc  idem,  quos  ipse  sacerdos 
Ercanberctus  ovans  Christi  devotus  amore 
Martyris  exhibuit,  ostro  peplumque  rigentem 
Insuper  accnmulans  auxit  per  seque,  suosque. 
His  ita  percepiis  gressum  porrexit  ad  aram 
Pontificalis  apex,  magno  comitatus  honore, 
In  parte  occidua  Romano  more  pcractam. 
Elevat  interea  populari  voce  repente 
Advena  plebs  Kyrie  eleison  ;  fit  clamor  ad  astra. 
^  Gbristicolis  ardent  penitus  fervore  receoti 
Numinis  infusi.  Verum,  mirabile  dictu, 
Tu  scis  non  solito  laudis  vox  omnibus  aequa 
Elficitur,  lacrymas  profundunt  gaudia  mentis  : 
Lsctitiae  lacrymae,  et  cantus  miscentur  in  unom. 
Hinc  aliud  cecinit  simili  moderamine  carmen 
Sors  Domini,  magna  laudis  dulcedine  plenom 
Gignentis  Gcnitiqoe  simul  ac  Spiritus  almi 
In  celsis  Domino  gloria  magno 
Voti  sitque  lioni  terrigenis  pax: 
Laudamus  quoqoe  te,  et  sanctiflcamos 
Propter  magnificum  et  decus  altom* 
Hxc  tam  qnippe  dio  celsae  jubiiatio  vocis 
Personuit,  donec  saxoso  membra  sepulcro 
Includunt ,  clausaque  dehinc  pausanda  relinquunt : 
Hoc  namque  occiduae  martyr  tumulatus  lionore, 
Altithroni  regis  compta  jacet  altus  in  ara , 
Absida  qnam  super  exstruclanamque  imminetingens : 
Quamque  egomet ,  quondam  hac  Ghristi  notritosia 

[aola, 
Presbyter  et  monachos  Bmun  vilisque  magister, 
Depinxi  ingenio  tenui,  parvaque  Minerva 
Pormaus  expressi  varios  ferrugine  vuUus. 

CAP.  XVIII.  SuppUcatio  pictori»  et  p^a^. 

Cujus  quemque  rogo  meminisse  legeBteoi 
Hoc  opus,  orando  Dominom  pietatis  amoro 
Ut  sceiemm  veniam  fldens  merealnr  ab  illo, 
Qoi  non  vult  quemquam  peccali  morte  perire : 
|v  Sed  magis  ut  rediens  vivat  virtutibus  aimis. 
His  quoque  patratis  summae  ceiebratio  missse 
Laudibus  intonoit  dignis  :  qoa  rile  peracla 
Lassi  cum  sociis,  muita  crepitante  caterva, 
Haistolf  atqoe  Eigil  docti  sob  tecta  recurrunl 
Moenibus  en  altis  praesul  convivia  laetus 
Pastor  et  ipse  simul :  utroramque  inde  minorea 
Mox  adeunt,  Patris  celeres  turo  forte  ministrt 
Dona  ferant  Gereris  multo  sudore  canistris. 
Quaesita  ast  alii  vario  nidore  respersas 
Instant  ferre  dapes;  alii  namque  inclyta  vitro 
Ordine  composilo  miscebant  pocola  Bacchi. 

tum  ad  annum  846  Theotgarius  cu)us  loci  abba« 
fuerit,  Fritislariae  an  cmnobii  sancli  AlbMii ,  miht 
non  iiquet. 


4IS 


S.  EIGILIS  ABBATIS  FULDENSIS  VITA  HETRICA. 


416 


Nec  minas  intererat  epulis  simul  alma  pftternis 
Lectio  :  namque  cibus  fortis  solidusque  yiroruro, 
Intentos  satians  superi  pinguedina  verbi.  ^ 

CAP.  XIX.  De  crastina  dedicatione  et  reliqua. 
Crastina  cumque  dies  fuscas  dimoveral  alas 
Noctis,  et  umbrifera  nebula  concederat  arvis, 
Evolat  hospitio  solisjam  luce  retecta, 
Gum  sociis  jussus  Humberct  cborepiscopus  anira  ad 
Ecclesire  sacranda  duo,  quse  luce  reliquit 
Hestema  prsesul.  Primum  quod  spectat  Eoum, 
Pontificis  yice,  rigido  conspectus  in  ostro, 
Aggreditur  speleum  saliim  :  quo  nempe  sacrato 
Uno  cum  titulo,  simili  mo3i  ordine  sacrat 
Solis  ad  occasum  spectans,  quod  respicit  antrum. 
Eicipiuntur  enim  infecta  hinc  altaria  bina. 
Unum  qua  Martyr  me  Jia  testudine  teropli 
Ante  fuit,  aliud  qua  Slyrmi  corpore  quiescit 
AcdignaLiobgidpausansBonifacio  [Forte^  Bonifacia] 


Sola  jaoet  busto  mulierum  sorte  sepulta. 
Qux  rediens  uno  Jacobi  simul  atque  Philippi 
Cum  titulo  pnBSul  venturo  dedicat  anno. 

Ut  liceat  dictis  summam  comprendere  paucis, 
Hanc  aulam  Haistolf  praesul  Moguntia  censis 
Ecclesiae  Christi  primaevis  milcs  ab  annis, 
Gum  magno  studio  ac  magno  pietatis  amorc, 
In^uper  et  magno  sanctorum  sacrat  honore, 
Ordine  praedicto  complens  promissa  peienli. 

CAP.  XX.  Commemoratio  Rabani  magistriet  operis 
ejus. 


A  Nescio  quid  magni  fingentes  arle  fecunda, 
Quod  tamen  ipse  reor,  salva  meuteque  fideqne  , 
Istius  Ecclesiae  et  Ghristi  praeferre  figuram. 
Templum  quippe  Dei  sanctum  est ,  quod  Patilns 

[apcrte 
Christicolas  esse  Ghristi  vas  p<*rsonat  ipse. 
Gujus  tecturae  princeps  et  conditor  astat 
Arbiter  ipse  Deus,  fundamentumque,  colurana 
Inconcussa  manens  semper  virtute  perenni. 
Qua  fidei  merito  nunc  hic  plebs  advena  Christo 
Subrigitur,  templumque  Deo  conglescit  >>  in  almnin 
Quod  vero  in  summo  lapide  concluditur  ono , 
Edocet  ipse  monens,  intenta  mente  rogandum 
Egregius  doctor,  ut  qui  virlule  potenti  in 
Nobis  c<Bpit  opus  placitum,  dignetur  in  altum 

B  Perficere  Jesu,  donec  manifesta  micando , 
Ac  famosa  dies  Ghristi  procedat  in  orbem. 
Octonae  interius  stantes  hincque  inde  columnx  , 
Totque  beatitudinibus  aptantur,  ut  aple 
Quique  quater  bina  haec  complcntes  dicta  Tonaniis , 
In  hac  aede  Dei  fulcra  mereantur  haberi. 
Girculus  ecclesiae  qui  nullo  fioe  rolundus 
Clauditur,  interius  complectens  commoda  vitae, 
Spem  quoque  vitae  perpetuae  regnnmque  perenne,  ae 
Pnemia  mansura  post  banc  signare  videtur  , 
Yilam  quis  justi  merito  vittantur  in  aevum. 

Gap.  XXn.  De  ejusdem  ecclesice  dedicatione,  quam 
cemeterium  vocant,  etc. 
Hoc  igitur  templum  Domino  quod  condidit  ahno 
Impiger  iile  senex,  metropolitanus  ab  urbe 


Hujus  nempe  diem  numerumque  ac  teropus  el     Digrediens  Haistolfl*,  Toringea  rura  petendo  » 


[annnm, 
OflBcia  pariter,  sanctorum  et  nomina  partim, 
Quem  supra  tetigi,  Rabanusjure  magister 
Yersibus  obtitulat,  partim  sermone  retexit. 
Panso  eqoidem  cujus  nunc  hic  ordine  dicta 
Florigera  huic  operi  diguum  infigenda  putavi : 
Quatenus  in  libro  hoc  memori  narranda  relatu 
lllaesa  intactaque  simul  servenlur  in  aevum. 

Haec  tibi,  frater  mi  coram  solemnia  praesens 
Ut  vidi,  ui  sensi,  ut  super  haec  addiscere  quivi, 
Yersibus  exposui :  jam  nunc  hic  limite  facto, 
Quae  superaddita  sunt,  alii  scribenda  relinquo  ^. 

Gap.  XXI.  De  adificatione  hasUicas  rotundiSf  et  de- 
signatione  ejnsdem  structur(e, 
Haec  ubi  facta  at  sunt,  instat  prudenter  ubique 
Sedulus  addiscens  communis  gaudia  vitae 
Eigil,  subjectis  sacro  connexus  amore , 
Fratrum  consilio,  parvam  qua  corpora  fratrum 
Ilinc  defuncta  jacent  devote  namque  rotundam 
Gondidit  ecclesiam,  latitans  qua  pervia  crypta 
Sub  tellure  latet,  una  quae  rite  columna 
Incipit,  ac  supra  octonis  subrecta  columnis  , 
Praepulchre  in  summo  lapide  concluditur  uno. 
Hoc  opus  hoc  etenim  divino  munere  docti 
Pastor,  et  ipse  simul  infantum  doctor  honestus 
Cum  sociis  jaciunt  alto  sinuamine  mentis  , 

•  Rabani  vcrsus  et  prosam  hac  de  rc  habes  in 
lib.  II  Antiquiiatum  Fuldensium ,  cap.  5, 


Tempore  disposito  cum  ternis  dedicat  aris. 
Gujus  et  ipse  simul  infantum  doctor  opimus , 
Qoem  saepe  posui,  digne,  docteque,  pieque 
Oificii  numerum,  tempus,  annumque  diemqne 
Gum  sanctum  reliquis  varia  complectitur  arte. 

Cap.  XXUI.  De  claustri  structura ,   et  infirmi(ut€ 
abbatis, 

Ast  opus  ecce  novum  senio  depressos  acerbo 
Exorsus,  tandem  subito  fit  mentio  claustri. 
Gonsilium  subeunt  quidam,  dant  more  prioris 
Constitui.  Ast  alii  depromunt  more  Romano 
Solis  ad  occasum  satius,  ubi  martyr  opimus 
Pone  jacet.  Huic  consilio  cessere  priores  , 
Atque  huic  suppliciter  consensit  caetera  pubes. 

Quidnam  plura  loquar  ?  Statim  mensura  laboris 
Tendiiur,  efibssoque  solo  fundamina  ponunt. 
Fervet  opus,  animosque  simul  viresque  minislnii. 
Cunctis  par  cura,  atque  operis  concepta  voluntas. 
Quod  tumen  iufectum  post  se  compleverat  alter. 

Protinus  interea  magni  discrimine  morbi 
Gorripitur,  cessitque  cito  violentia  lassis 
Artubus.  Increpuit  mussans  concordia  frairum 
Gum  gemitu  Pairis  inviso  perterrita  morbc 
Et  tamen  ille  sibi  collectis  vinbus  ipse 
Gorporis  hospitium  tenui  virtute  dehiscens , 
Primus  uaroque  aperit,  propriis  manibusque  rccUisil 

b  Id  cst,  coaiescit* 


417 


AD  VITAM  S.  EIGILIS  APPENDIX. 


418 


Cap.  XXIV.  De  obitu  et  uputtura,  et  epUaphio  ipsius.  A  Insons,  sonsque  capit;  ncc  babent  discrimina  Anem. 


Iliiic  magis  atqtic  magis  fcrvet ,  morlemquc  mi« 

[nator 
EfTera  vis  morbi,  tandemque  urgente  dolore 
Ductus  ad  extrema  esl,  sistitque  in  iimine  lethum. 
Quem  circum  glomerali  omnes,  btuc  cominus  atqne 

[hinc 
NamqucsenesjuYenesquc  aslant :  prex  alma  referlur 
1d  couimune  Deo  chari  pro  flamine  Patris. 
Tuui  fraifum  precibus  saliim  commenditus  «,  ac  sic 
In  lectnm  moriens  lassos  protenderat  artus  , 
Undanlemque  animam  superas  proflabat  ad  auras. 

Hoc  obitu  concussi  animo,  altusque  per  omnes 
It  gemitus,  queritantur  bic  gcnitoris  amissa 
Gandia.  Sed  hujus  gerere  quod  [quid]    namqne 

[potes  vir, 
C!ira  sna  cuiqne  dies  atque  irrcparabile  tempus 
Certnm  jure  manet.  Solita  sic  lege  priorum 
Hic  obiit,  aliisque  k)ca  hxc  tulanda  reliquit. 
Ciin  more  Patrum  fratres  mox  quippe  cadaver 
Exanimum  teuipli  orantes  sub  tecta  ferebant. 
Inde  Ittterque  manus  sibimet,  qucm  fecerat  ipse  , 
Poscentes  requiem ,  Uimuli  sub  domale  condunt. 
Cujus  epitaphium  celebri  cum  dogmate  jam  tunc 
Versibus  expressit  nosler  Rabanus  ovando 
£t  Patcr  et  paslor,  merilis  et  doginate  celsus. 
Commemoratio  chari  Patris  et  pastorit. 

Ccrnis  quam  nihii  est,  cernis,mi  frater  amate  , 
SxcU  fluctivagi  vana  et  peritura  potestas. 
En  jacct  obtectus  tumulo,  quem  plurima  quondam 
Tarba  sennm  juvenumque  simul  stipata  tegebat. 
Sed  licet  ad  prxsens  careat  afleclibus  istis  , 
lii  fratrom  prccibus  semper  laelatur  honestis. 
Haec  nam  conditio  misera,  diraque  sub  aura 
Condila  fama  [Fortej  fata]  mancnt  cunctismortalibus 

[a^gris. 
Hanc  legem  jure  primi  meruere  parentes, 
Unius  ob  culpam  hanc  reges  proceresque  polentes , 
Dives,  inops ;  dominus,  servus ;  contractus,  egenus  ; 

*  Barbare  pro  tommendatus  ,  eum  ad  modum  quo 
Alcainus  uliUir  voce  commendite  pro  commendate  in 


Letiiifera  haec  rapidus  usqiic  dum  fortis  etardens 

Uliimus  illc  dies  nebulx  dangoris  et  inc 

!n  commune  rapit  totum  sub  tartara  mundum. 

At  Pater  hic  genitale  solum ,  patriamque  parentes 
Infans  postposuit,  Buchonica  rura  petivit. 
Justitiae  gradibus  paulatim  providus,  hicce 
In  hac  sede  locum  divlno  munere  celsum 
Promeruit ;  nulli  vetemm  pietate  secundus. 
Hunc  ita  nUtribat  geminis  discretio  mammis 
Mater  virlutum,  summo  sit  gratia  Christo , 
Ut  nec  sponte  suos  unquam  terrore  videntes 
Praeciperet,  nec  ab  his  unquam  conterritus  iret. 
Auribus  admitli  sprevit  pmdentia  Patris 
Frivola  vaniloquum  :  nec  huic  insomnis  et  alra 

^  Suspicio,  incautos  torquet  qua^  maxime  quosque» 
Praevaluit.  Sed  nec  facile  commotus  in  ira  , 
Dira  et  flammivoma  menUs  incendia  prompsil. 
Hic  acies  geminas  flectens  divcrtit  et  aufert » 
Hostis  pestiferi  prorsus  jaeu  vana  viderent. 
Poenituit  alte,  si  quem  conspcxit  inertem 
Vela  dare,  nimlumque  fugam ,  tctrumque  timorcm 
Ipse  sui  blando  saepe  compescuii  ore. 
Hinc  etiam  sopita  fuit  hincque  inde  maligna 
Infausla  genitrice  sata  discordia  proles. 
Nec  poterat  exhinc  fratrum  concordia  rumpi. 
IIuJus  strenuitas  Fuldetisis  coenobii  res 
Non  tulit  in  partes  raperc,  ncc  torva  potentum    • 
Lumina,  nec  proccrum  lumidos  horrebat  boiiorcs. 
Noxia  quaM]ue  vetans,  veluit  sed  maxime  fures , 

C  Insequitur  pansaque  mala,  constanter  agendo. 
Cacopragmones  ^  hic  rite  procul  expulit  a  sc. 
Hic  decus,  hic  nostrae  fautor  et  gloria  vitae 
Exstitit,  hic  operis  nostri  nostrique  laboris 
In  hac  aede  Dei  salubri  cum  dogmate  Noe. 

Hujus  te  meminisse,  rogo,  cuuctosque  legenles, 
Hoc  opus,  ut  Domini  magna  et  miseralio  larga 
Hunc  in  perpetua  requie  conservet  in  aevum. 


epigrammatibus  124, 164,267. 
^  Id  est,  maleficos. 


APPENDIX 

In  qua  refertu^  Eigilis  epitaphium  duplex^  et  libellus  supplex  a  monachis  Fuldensibus  Ca^ 

rolo  Magno  porrectus. 


I.  Hoc  ,tc^  referrQ  juvat  Eigilis  abbatis  epita^D 
phium  duplex ,  unum   a  Rabano ,  alterum  ab  ipso 
Eigile  compositum.  Candidus  utmmque  exscripsit , 
et  nabtnicum  quidem  cum  hoc  titulo  : 

Epitaphium  Eigili  abbati  ab  Rabano  dictalum. 
Iiigr^iens,  iector,  perparvi  domalis  antrum  , 

Gerne  legens  tituium,  nosceque  fata  viri. 
Abbas  iste  fuit  famosi  nominis  Eigil , 

Qui  jacet  in  tumulo,  sed  super  astra  ma.ict 
Hoc  qnoque  coenobium  rexit  feliciler  ipse , 

Miiltaque  facta  bona  rite  peregit  ovans. 


Martyris  ergo  sacra  cum  praesule  transtiilit  ossa  , 

Ac  binas  pariter  has  dicat  ecclesias. 
Post  haec  aha  petit,  animamque  ad  sideramisit , 

Corporis  inflrmi  membra  locavit  et  hic. 
Huic  quoque  Rabanus,  vilis  successor,  amando 

Conscripsi  hunc  titulum.  Christus  utrosque  jnret. 

Altemm  condidit  Eiffil  ipse  ad  modiim  epit:«phii 
Damasi  papae,  quod  ilidem  retulit  Candidus,  prout 
scquitur. 

Versus  quos  ipse  abbas  Eigil  dictaverat  sibi. 
Abbas  hic  Eigil  lumulntus  sorte  quiesco, 


419 


AD  VITAM  S.  EIGIUS  APPENDIX. 


m 


Qai  dadum  mullis  notus  in  orbe  fui. 
Iliccfue  mea  parvo  clauduniur  membra  ^pulcro  , 

Quod  vivens  ipse  construere  studui. 
llic  Dominum  exspecto,  qui  soivet  vincula  lethi  : 

Cum  vcniel ,  credo,  surgere  me  faciel. 

2.  Addam  etiam  iibellum  sapplicem,  qoem  fervente 
Ratgjrii  schismate  Fuldenses  monachi  obtulenint 
Carolo  Magno.  Quod  egreginm  antiquilatis  raonu- 
mentum  illustrandis  tum  Eigilis  abbatis,  tum  me- 
nastici  ordinls  rebus  non  panim  conducit.  Exstat  in 
4ib.  II  Antiquitatum  Fuldensium  cap.  15  modo 
subjecto. 
Supplex  libeUus  monaehorttm    Fuldensium  Caroh 

imperatori  porreclus. 
Haec  quoque  coenobium  totum  Fuldense  rogavit 

Augustum  Carolum  jura  novare  sibi. 
Quae  cuncta  honesta  censebat  Caesar  opimus , 

£t  votum  precibus  jussit  inesse  piis. 

In  primis  petirous  pietatem  tuam,  clementtssime 
imperator ,  quod  liceat  nobis  orationum,  psaimodi» 
et  'Vigiliarum  modum  tenere ,  ^uem  patres  nostri 
habuerunt  pro  amicis  nostris  vivenlibus  atque  de- 
functis,  id  est  quotidianam  precem  pro  te ,  domine 
Auguste ,  et  pro  iiberis  tuis ,  et  pro  omni  populo 
Christiano.  Quam  mane  quando  in  anum  oonve- 
nimus ,  et  capitulum  de  Reffula  coram  fratrilms 
legebatur,  exsurgentes  posl  lectionem,  ter  versum , 
Deus^  in  adjutorium  meum  intende,  adjuncta  Gloria 
Patri ,  cantantes  flexis  senibus  psal.  l  eecinimus  , 
simui  cam  versibus  et  ooUecta.  In  secanda  quaque 
feria  uniusci^usque  septimanae  ,  orationem  pro  oiii- 
siibus  eleemosynas  nobis  tribuentibus,  id  est  eumdem 
psalmum  l,  quem  tota  congregatio,  juxta  oorpus 
beati  martvris  simul  prostrata,  cautavit,  cum  ora- 
tione  Dominica,eiversibas.  Pro  defunctisergo  fratri- 
bus  nostris  commemorationem  illam,  quam  quoii- 
die  bis  habuimus ,  id  est  post  matutinam  celebra- 
tionem  et  vespertinam  ,  qax  est  antiphona  videlicet 
Hequiem  aternam  ,  et  pnma  parspsalmi ,  Te  deeet 
hymnus  Deus,  versus  et  coUecta.  In  Kalendis  vero 
•omnium  mensium,  unam  vigiliam  et  l  psalmos.  Pro 
Sturmi  quoque  abbate  et  fundatortbas  monasterii 
istius*,  in  anniversaria  obitus  die ,  unam  vigiliam  et 
unum  nsaiterium,  per  singulos  annos. 

U^  Quod  presbyteris  concedatur  missas  ssepius 
celebrare,  et  quod  spatia  eis  ad  hoc  dentur,  sicut  a 
maioribus  nostris  dabantur.  Quodque  iUi  ad  sacrum 
Ardinem  eUgantur,quierudili  sint  verbo,  et  sancta 
icooversatione  probati;  et  nec  fures,  nec  sceleraii,  et 
.<qui  sacerdotU  juris  penitus  ignari  sunt. 

JII.  jUt  «anctorum  honor  et  fesUvius  non  deteste- 
tur,  sed  in  vigiiiis  et  missis  eorum  digna  commemo- 
r^iio  fiat ;  et  quod  in  his  festivitatibus ,  quibus  ma- 
jor  veneratio  convenit,  fratribus  ab  opere  ad  iectio- 
jies  et  psalmodiam  vacare  Uceat,  sicut  apud  majores 
jAoslros  licitum  est :  id  est  in  festivitate  sanctae  Ma- 
ria^,  et  duodedm  apostolorum,  sancti  Stephani  et 
fiancti  Laurentii,  et  caeterorum,  ouoram  memori» 
apud  ecclesias  Germaniae  celebres  nunt  :  nec  non  et 
eorum,  quorum  corpora  in  his  regionU>tts  habentur. 

lY.  Quod  communicationem  fracli  panis  ante  ci- 
bum  quotidie  sumere  non  respuatur,  secundum  exem- 
pla  praecedentium  Patrum. 

V.  Quod  infirmonim  major  cura  sit  et  miseratio, 
eenum  ridelicet  et  debilium;  neque  penuria  victus 
siinigantur,  neqne  vestitus  paupertate  conterantur ; 
ei  nec  ineptiis  aiiquibus  vexentur ;  ita  ut  nec  bacu- 
lum  eis  pro  sustentatione  ferre  liceat,  nec  ad  incli- 
natorium,  quod  nos  [ormulam  dicimus,  morando  ha> 
rere  :  quia  caccus  et  claudus  non  possunt  sine  sus- 
tentatione  bacuH  bene  incedere ;  nec  decrepitus  sine 
formuJa  genua  fleclere.  Hoc  rogamus,  ut  tales  pro- 
ptcr  fastidium  de  monasterio  non  ejiciantur,  ne  forte 
in  cellis  sub  laicis  constituti,  sine  confessione  et  ne- 
cessario  vilx  viatico  moriantur. 

Yl.  Quod  omnibus  ad  monasterium  vitae  huius 


A  amore  venientibus  pietas  congraa  impendator;  ei 
nec  infirmi,  neque  seniores,  neque  delicati  duritii 
aufugentur  :  sed  omnes  cum  misericordia  suscipian- 
tur;  et  solatiom  quod  petierint  honeste  iufirmitatl 
eorum  inipertiatur. 

Yll.  Quod  nullus  ante  probationem  suscipiacar, 
neque  corpori  monasterii  societur ;  ne  forte  aliqois 
magis  propter  commoda  terrena  ,  quam  propter 
aeternae  vitae  amorem  se  monasterio  sociare  voluerit ; 
«t  receptus,  inhonesto  suo  more  conturbet  fratres. 

YIII.  Ut  nuUus  propter  pecuniam  vel  possessio- 
nem  terrenam,  flctis  suasionibus  sednctus,  et  blan- 
ditiis  deceptus,  postquam  in  monasterium  suscepios 
fuerit,  et  Don  habens  quod  sibi  promittebat,  tristitia 
et  poenitenlia  saecuU  pereat;  sed  veritas  unicaique 
ore  proferatur  et  opere  impleatur. 

IX.  Quod  nuUus  vi  monachos  fieri  cogator ,  nec 
ad  clerum  tondeatur,  sive  lU)er  sit,  sive  servas : 
quia  tales  in  monasterium  suscepti,  auctores  sunt 

B  scelerum  et  exsecutores  vitiorura. 

X.  Quod  victum  et  vestiium,  sicut  majores^nostri 
nobis  constituerunt,  habere  liceat :  qoia  primus  ab- 
bas  noster  Sturmis  in  monasterio  sancti  Benedicti 
per  aunum  conversans,  huc  postea  rediens,  secim- 
dum  electionem  saacti  Bonifacii  habiium  eoram  et 
victum  dgudicantts  nobis  istum  .constituit,  ciqas  rei 
plures  adhuc  testes  supersunt. 

XI.  Quod  eommune  magisterium  a  decanis  et 
pracposito  omnlbus  frairibos  fiat;  quia  hae  divisiooes 
quae  modo  factae  sunt,  occasiones  sunt  scandalerum, 
aissensionum  et  contradictionum,  Credimus  enim 
propier  pacis  charitatisque  custodiam  expedire,  se- 
cundum  priorem  cooslitutionem  communiter  fratri- 
bus  decanos  omnes  constitoi,  ot  oommoais  cam 
cauielam  praebeat,  et  dilecttooem  impendat. 

XII.  Ut  aedificia  immensa  atqae  soperfloa ,  et  cae- 
tera  iootilia  opera  omittantor,  qoibos  fratres  oltra 
modom  fatigantar,  et  familiae  foris  dispereont;  sed 
omnia  joxta  mensoram  et  discreiionem  fiant.  Fra- 

C  tribos  qooqoe  secondum  Regulam,  certis  horis  va- 
care  lectioni  Uceat,  et  item  certis  operari. 

XIH.  Quod  pere^norum  susceptio  et  lavatis  in 
eispedom  nonnegligatar,  sed  secondum  Regiiiam, 
et  seGondom  priorom  nostrorom  consaetodinem, 
qoandoconqoe  venerint,  misericorditer  soscipiantur, 
et  ab  omnibus  fratribus  lavatio  pedum  eis  exbi- 
beatar. 

XIY.  Qood  hospitalitas  antiqoa  non  obUviseatnr, 
sed  omnibus  hospitibus  congruus  honor  etomnis  h«- 
manitas  exhibeatur.  Quando  autem  plures  simul  ad- 
venerint,  ut  in  missa  sancti  Bonifacii ,  consolatieee 
undique  facta,  ab  his  qui  cellas  provident,  omnibus 
refectiopraebeatur. 

XY.  Ut  privata  negotia,  et  ssecolarii  beneficia,  el 
divisio  possessionum  atque  agrorum ,  in  ipso  mona- 
sterii  loco  non  fiant :  qoia  inde  exoriontor  jnryia , 
contentiones,  aemolationes,  irae,  rixae,  inimicitia^,  dis- 
sensiones,  invidiae,  fortivae  comessaUones  et  ebrieta- 
1)  tes,  et  pene  omnia  mala,  et  saloti  nostrse  contraria. 
Sed  omnes  agri  atqoe  cellae  in  communi  omnium 
fratrum  fiant,  et  omnes  homines  qoi  in  eodem  oio- 
nasterii  loco  habitant,  ab  ono  vestiario  vestitom  ao- 
cipiant,  proot  praepositos  sive  ceUarios  dispensave- 
rint ;  nec  mercimonia  aliqoa  ab  aliqoibas  ibi  venti- 
leutur,  sed  siiit  omnia  omnibos  commonia. 

XYI.  Ut  ipsa  monasterii  minisleria  per  fratres  or- 
dineiitor,  id  est  pistrinum,  hortos,  braciariom,  oo- 
qoina,  agricoltora,  etcaetera  ministeria,  sicut  apul 
decessores  nostros  foerunt ;  quia  devotius  et  dignius 
perfratres  omne  exercebitur  officiuin,  quam  per  lai- 
cum  aot  servom  malevolom. 

XYU.  Qood  malitiosae  et  foriosae  mentis  homines, 
et  ad  concta  flagitia  perpetranda  proinptissimi,  non 
colliffantor  intra  monasteriom,  sicot  factora  est  de 
ilio  nomicida  derico  qoi  monachom  interfecit,  qMi 
coiitra  omniom  fratrum  voluntatem  et  oonsensuiu, 
locatus  est  in  monaslerio :  quia  timemus.  ne  forie 


4^1 


VITA  S.  STURMU  AUCTORE  S.  EIGILE. 


m 


cognaii  ipsius  monaclii  diabollca  suasione  in  ultio-  A  sicut  cum  anterioribus  nostris  abbatibns  habuimus; 
zL^  ^:..»  CniiAmmAniiir     Ai  hAmirifiinm  aiiffAatiir.      Ai.  mtf&Arimrdiam  et  famiiiaritaiem.  oietatfim  et  mo- 


nem  ejus  inflammenlur,  et  homicidium  augeatur. 
Quodque  ipsi,  qui  propter  scelera  sua  et  imi>robita- 
tes  inter  saeculares  esse  non  poterant,  in  vicina  mo- 
uasterii  loca  gregatim  non  collocenlnr  :  qnia  furto 
mbnasteria  depnedant ,  et  proxima  quaeque  loca  ia- 
trocioiis  infestant.  ,     .     , 

XVIII.  Qnod  ipse  abbas  corrigatur,  ne  mstitutis 
sancti  Bonifacii  detrahat,  dicens  quod  decrela  ejus 
synodus  damnaverit ;  et  quod  majores  et  caelera  mo- 
iiasteria  non  reprehendat ,  quasi   regulariter  non 

vivant.  ,     .      ,.   V,.  ,      wx     . 

XIX.  Ut  Grucis  gloriatio  m  stngulis  diebns  Domi- 
nicis  fiat  ante  missam»  fratribus  omuibus  circa  vi- 
cioa  quspque  loca  monasterii  Crucem  sequentibus, 
hymnos  et  antiphonas  cantantibus ,  sicut  apud  majo- 
res  nostros  usus  erat ,  in  diebus  Dominicis,  Passio- 
nis  et  Resurrectionis  Domini  gloriam  celebrari.  Et 
quod  in  diebos  jejunionim  ab  episcopo  decretis  Gru- 
cem  portare  et  Litanias  facere  iiceat. 

XX.  Hoc  igitur,  quod  maxime  riobis  necessarium 
esse  judicavimus,  prae  omnibus  optabamus,  id  est 
ouitatem  et  concordiam  cum  abbate  nostro  bal)ere, 


et  misericordiam  et  famiiiaritaiem,  pietatem  et  mo 
destiam  in  iilo  sentire;  et  ut  esset  beni{;nu8  infirmis, 
propitius  delinqnentibus,  affabilis  fratnbus,  moesto- 
rum  consolator,  laborantium  adjutor,  benevolorum 
auxiliator»  bene  certantium  hortator,  lassorum  refo- 
ciliator,  cedentium  sustenlator,  cadenlium  restau- 
rator ;  omnes  fratres  amaret,  nulium  odiret,  et  nul- 
lum  zeli  vei  iivoris  dolo  persequeretur ;  fieretque 
non  turl)iilentns  vultu,  non  anxius  animo,  non  ni- 
mius  in  judicio,  non  obstinatus  in  consilio,  sed  hila- 
ris  facie,  laetus  mente,  discretus  in  opere,  consen- 
tiens  in  utiiitate ;  et  quando  aliquis  de  iratribus  prae- 
occupatQS  fuerit  in  aliquo  delicto ,  non  staiira  ty- 
rannica  vindicu  illum  excruciaret,  sed  misericordi 
disciplina  corrigere  festinaret ,  conversumque  cle- 
meoier  susciperet,  nec  prava  suspicione  denuo  iUum 
fatigaret,  neuue  perpetuo  odio  exterminaret. 
iris  et  Ulibus,  domine  imperaior,  apud  priores 
n  DOstros  abbates  usi  sumus;  el  de  hoc  istum  abbaiem 
saepissime  rogavimus,  sed  usque  in  praesentem  diem 
impetrare  non  potuimus. 


VITA  SANCTI  STURMII 

ABBATIS  FULDENSIS  PRIMl 

ArCTORE   SANCTO   EIGILE 

FULDENSI  ABBATE  QUARTO. 


MABILLONII   MONITUM, 


i  QuantaeauctoritatiscssedebeatKberdeViiasan- 
cUStormii,  quem  antiqui  Sturmin,  recentiores  qui- 
dam  Sturmiofiem  appellani,  nemini  dubium  esse 
noterit.  qui  auclorisgravitatem,  pieUlem  aetalcm- 
one  perspexerit.  Quippe  EigU  Fuldenws  abbas  quar- 
tiis  &  anno  818  ad  8fe,  vir  pius  ac  saoctus,  Iitteris 
roandavit  gesta  praecipua  praeceptoris  sui,  <  m  cujus 
disdpulatu,  i  ut  ipse  in  Prologo  suoaffirmat,  i  plus 
qnam  viginti  annos  conversatus  fuerat, »  cui  et  mo- 
rienti  adfoil.  Quin  etiam  opus  suum  censurae  Ful- 
densinm  monachorum  subjecit  non  semel.  c  Nam 
lecUoncmIibriilli;is,  quem  de  vita  supradicli  Abba- 
tis  et  origine  monasterii  Fuldensis,  Chnsli  gralia 
largiente  composuit,  fratribus  ad  mensam  recilari 
praecipit, » teste  Gandido  monacho  in  ipsius  Eigihs 
Aclis;  c  quatenushteadem  mirabilia  divin»  opera- 
tionis  andientes,  gratias  divinae  majestati  referrent, 
ct  omnis  jucundius  ipsius  feslivUaiis  m  eius  biude 

personaret.  »  .     „.  •  _ 

2.  Ubi  nominefMCtnlflitsinidhgcanniversariam 
pro  Sturmio  commemorationem,  quam  Eigil  abbas 
instiluit.  Sic  enim  Gandidus  rem  narrat  :  c  Sturmt 
primus  abbas  et  fundator  monasteni  Fuldae,  quem 
sanctos  Bonifacius  praeceptor  ejus  eremitam  suum 
vocitare  solebat,  morbo  atque  seneclute  lassalos 
coepit  iiifirmari ;  qui  etiam  non  postmulio  tempo- 
nim  intervallo  senex  et  plenus  dierum  m  pacc  mi- 
gravii  de  luce  temporali  ad  lucem,  ut  credimus, 
sine  fineduranlem.  Simili  consilio  atque  devotione 
idera  EigiI,bonae  volunlalis  vir,  anniversariura  btur- 
mis  primi  abbalis  fundaloris  monaslerii  Ifuldae  me- 
inoriam,  et  omninm  fratriim  nostronim  de  hac  Iiice 
disfunctorum,  innatalesanclilgnatii  martyris  Chn- 


C  sti » (xvi  Kalend.  Jannarii,  quo  Sturmius  decesserat)^ 
c  propler  intercessionem  tanti  Patroni,  in  missarum- 
celebratlone,  psalmodiis  etoratione  sancta  celebrare 
sancivit.  Hujus  rei  siquidem  constitutio  dumcunclae 
congregationi  perlecta  esset,  ac  deinde  si  placerot 
interrogatum  fuisset,  respondebatur  ab  omnibus  : 
Placet.  Sed  ne  cui  forlasse  haec  celebralio  supersti- 
tiosa  et  cassa  esse  videatur,  legat  GoIIationes  san- 
ctorum  Palrum ,  et  ibi  reperiet  hujus  feslivitafis. 
exeroplum.  »  Nimirum  in  Collaiionis  xix  cap..  1 ; 
qua  de  re  in  Praefatione  egimus.  Ex  hisintelligilur, 
lUas  annuas  precespro  Sturmii  aliorumque  fratrum 
salule  fuisse  institutas;  nam  scrius  in  sanctorum 
numerum  reLiius,  nec'festivam  celel)ritalem,  nec 
locum  in  anriquis  martyrologiis,  ne  quidem  Rabani 
Mauri,  habuit,  donecanno  1139  Innoceiilius  papa  II 
in  concilio  Lateranensi  solemnesipsihonoresappro- 
bau  sanciitate  decrevit  iitteris  ChuoDrado  abbati 
Fuldensi  scriptis. 


^  5.  Sanctl  Sturmii  mentionem  fieri  in  Bonifaciana 
epistola  47  puUnt  Browerus  ct  alii,  uBi  defuncto 
>Vigberto  abbate  Fritishiriensi  Bonifacius  ejusdeni 
coenobii  ministeria  iu  disponii,  ut  Stirmein  coqui- 
na  sit.  Et  quidem  sanctus  Sturmius  vilie  monasticae 
rudimenta  Fritislariae  hausit.  At  anno  747,  quo  san- 
ctum  Wigbertum  abbatem  decessisse  probaviinus,. 
jam  abbas  Fuidensi  raonasterio  praeerat  blurraius,  ut 
patet  tum  ex  ipsius  Aclis,  tum  ex  quadam  Boniracu 
cbarta  de  finibus  et  tcrminis  Fuldensis  nionasteru 
scripia,  apud  Browerum  in  Antiq.  Fuld.  Iib.  i„ 
cap.  4,  cni  Sturmi  abba»  subscribit  anno  Domimf/t? 
incarnationis  747,   mense  Martio,   ut  proinde  alin* 


433 


ViTA  S.  STURMU 


i-24 


ab  ipso  fuerit  Stirme  monaclias  Fritislariensis,  qaem 
Bonuacius  coquinx  pnefici  mandavit. 

4.  ExpKcari  oralione  non  [H>test,  miid  laudis  me- 
reaiur  sanctus  Slurmius,  qui  coenooium  Fuldense 
tam  religiose  inslituit  rexitque.  Ea  enim  erat  mo- 
nasterii  disciplina,  ut  teste  Bonifacio  Sturmii  adju- 
tore  in  litteris  ad  Zacfiariam  papam,  ineo  degerent 
c  monachi  sub  regula  sancti  Patris  Benedicti  viveii- 
tes,  viri  strictae  ooservaDtiae,  absaue  canie  et  vino 
ct  servis,  proprio  manuum  suarum  labore  contenti.  > 
Quod  inslitutum  Pippinus  rex  pauloposttemperasse 
dicitur  infra  num.  13.  Addit  Hudoirus  monacbus  in 
Vila  sanctse  Liol)»  superius  relata  laudabilem  islius 
coenobii  morem  :  c  quia  ioco  iiii  ex  quo  a  mona- 
chis  habiiari  cceptus  est ,  femineus  negabatur  in- 
gressus.  Tantum  autem  huic  Liol)ae  concessus  erat, 
quia  sanctus  Bonifacius  martjrr  senioribus  eam  com- 
mendarat,  corpusque  ejus  ibi  sepeliendum  decreve- 
rai.  Quod  caput  inde  majores  tam  sancte  coluere,  i 
iuquit  Browerus  in  lib.  i  Antiq.  Fuid.,  cap.  8,  c  ut 
privilegiis  a  Blartino  papa,  saeculo  ix,  abbati  Hada- 
inaro ;  et  a  Silvestro  saeculi  x  aetate  Erkembaido;  et 
a  Joanne,  Richardo  subinde,  aliisque  ab  aliis  ponti- 
ficibus  postea  concessis,  et  nominatim  insertum  sit, 
el  reiigiose  a  posteris  observatum.  >  Id  quod  nrobat 
tum  de  Lolharii  regis  uxore,  cui  die  sanclo  Penie- 
costes  sacris  interesse  in  primario  monasterii  tem- 
plo  non  licuit :  tum  eliam  de  conjuge  Friderici  im- 
peraioris,  c  cui,  quia  regina  in  comitatu  ejus  erat, 
urbem  Fuldam  intrare  non  iicuit.  >  Porro  adverlit 
Browerus,  emollita  semel  illa  disciplina  per  Boni* 
facium  papam  iX  rogatu  Joannis  Merlavii  abbatis, 
c  anno  898  templum  Fuldense  fulmine  de  cceio  ta- 
ctum  septimo  die  Junii  conflagrasse ;  id  <iuod  in 
poenam  violatae  disciplinse  accidisse,  posteri  credi- 
derunt.  > 

5.  Omnino  vero  laudabile  institutum  in  eodem 
monasterio  viguit  scholurum  scilicet  crectio  a  Stur- 
niio  facta  in  gratiam  juvenlutis  :  ex  quibus  tot  da- 
rissima  luroina  prodieruut,  ul  exhoc  capiie  repeten- 
dum  sit  praecipuum  avitae  Fuldensium  gloriae  oma- 
inentum.  Scholae  vero  jam  inde  a  Slurmii  astate  non 
obscunB  clarum  iii  Eigilis  abbatis  Vita  exempluui 
profcrt  Browerus ;  nam  Candidus  c  scholam  ait  fuisse 
congregationi,  ubi  lex  divina  jugi  excrcitalione  di- 
sceretur  et  docerelur,  >  nimirum  ex  S.  P.  Benedicti 
instituto,  cujus  xmulalione  Bonifacius  iu  Fritisla- 
riensi  aliisque  monasteriis  ab  se  constructis  ma^t- 
strot  infantium,  ut  ipse  in  epistola  17  loquitur,  in- 
btituit^  Porro  ex  Fuldensi  academia  ,  docente  ali- 
quandiu  islic  Alcuino,  prodiere  Uaimo,  Usuardus, 
non  tamen  Martvrologii  auctor,  Freculfus,  Rabanus, 
LiutberiGs,  Walafridus  Strabus,  ServaUis  Lupus, 
Kudolfus,  Aserchus  et  Buodi>ertus,  Modestus  et  Can- 
didus,  Gerungus,  Meginfridus,  aliiqueinnumeri :  irno 
ipsa  quanla  fuit  Hirsaugieusis  academia  a[>ud  Nc- 
inetas,  cui  Liutbertus  Aibini  Babanique  discipulis 
iniiia  dedit,  Gerungus  incrementa.  Legendus  Ghri- 
stophorus  Browerus  in  luculento  opere  de  Antiqui- 
tat.  Fuld.,  cap.9ei  seqq.,  ubi  diserte  ac  erudite  ira- 
ctat  hoc  ar^mentum :  quod  ctiam  in  Prafatione  no^ 
stra  hic  agitavimus. 

6.  Verum  nihil  aeque  Fuldense  ^monasterium  com- 


A  mendat  ct  illustratquam  pictas  ac  sanctitashominuni 
qni  istic  floruerunt ;  ut  interim  taceamus  viros  digni- 
tate  illustres  ad  infulas  exinde  raptos,  auonim  e  nu* 
mero  pontifices  novem  Ma^uniia  siqi  vindicavit.  Ibi  pie 
ac  sancte  vixerunt  Sturmius  caeterorum  dux  et  ao- 
tesignanus  sseculo  viii,  Eigil  et  Rabanus  Mauras 
saeculo  ix,  Bardo,  cof|[nomento  Chrysostomus,  uter- 
que  Magunlinus  archicpiscopus  saeculo  xi. 

7.  Perstat  etiam  nunc  vigetque  Fuldense  mo- 
nasterium,  oppido  ac  ditione  propria  auctum,  situm 
in  Buchoniae  pago  olim  Grapfetdt  appeiiato,  ad  am- 
nem  Fuidam  Aeu  lyuldam,  rranciae  orientali  ac  We- 
deraviae  contermino :  cujus  monasterii  abbas,  Au- 
gustae  archicancellarius,  abbatum  Gernianiae  primas» 
spiritalem  in  subditos  jurisdictionem  exercet.  Istic 
nuper  honores  cum  Lutheri  erroribus  deposuit,  ve*- 
stemque  monasticam  assumpsit  illustrissimus  mar- 
chio  Badensis,  alios  honores  brevi  accepturus,  jam 
Fuldensis  et  Campidonensis  abbatum  coadjutor.  AJ- 

D  bericus  in  Chronico  ex  Wilielmo  Malmesburiensi  el 
Helinando  monachis  observat,  Fuidensem  abbatem 
habere  istud  c  privileffium  ex  anUquo,  ut  in  maguis 
fcstivitatibus  sedeat  ad  dextram  imperatoris.  >  Lege 
discidium  hac  de  re  apad  Lambertum  Scafnabor- 
gensem  ad  annum  1065. 

8.  Complura  coenobia  Fuldensis  abbatia  sibi  sub- 
jecta  habuit,  servaique  etiainnunc  nonnulla,  quo- 
rum  indicem  exhibet  Browerus  in  lib:  ii  Antiq. 
Fuld.,  cap.  10.  In  eo  tamen  indice  quaedam  omisit, 
in  bis  parthenona  Milizensem,  cuyus  atiributio  Fui- 
dae  ab  Einhilde  abbatissa  facta  legitur  <  anno  800, 
Caroli  regis  Francorum  31,  >  ut  constat  ex  diplo- 
mate  lib.  ii  Traditionum  Fuldensium,  egregio  sane 
optimas  antiqOitaUs  instnimento,quae  traditio  or- 
duie  38  in  lib.  ii  reperitur.  Erat  haec  Einbildis  sea 
Emhiidis  abbatissa  conditrix  istius  monasterii  Mili- 
zensis,  id  quod  patet  ex  traditione  aoieceJente,  in 
qua  haec  verba :  c  Ego  Emhilt  abbatissa,  proprias 

p  haereditatis  mes  torram  in  diversis  locis...  concedo 
^  pro  animae  meae  remedio  omnipotenti  Salvatori  iio- 
stro  Deo,  et  sanctae  Dei  ^enitrici  Mariae  ataiie  ancii- 
iis  Dei  quae  in  monasterio  meo  ad  Milize  aie  noctu- 
que  Domino  Deo  sub  Re^ula  sancti  Benedicti  deser- 
viunt,  et  stabilitatem  ibi  habent  promissam...  cum 
monasterio  supra  posito.  quae  ego  ipsa  proprio  la- 
bore  construxi  atque  sedificavi,  omnia  ad  inteprum... 
sana  mente  sanoque  consilto,  ut  supra  dixi,  dono, 
trado  atque  transfundo  omnipotenti  Salvatori  nostro 
Deo  et  sanct;B  Dei  genitrici  Mariae  et  ancillis  Dci 

Suae-  in  isto  monasterio  recte  et  regulariter  secun- 
um  Hegulam  monachorum  Deo  fideiiter  sine  uiia 
faisitate  deserviunt...  quam  donationem  ego  ounc 
testibus  coram  astantibus  trado  Domino  Deo  et  san- 
ctae  Mariae  ad  illas  sanctae  Mariae  reliqnias  quae  pro- 
prie  meae  sunt,  quac  ego  ipsa  conquisivf,  t^t  quae  in 
ipsa  capsa  mea  propria  sunt  et  chrisraale,  ad  quas 
anciiliie  Dei  quae  in  hoc  eodem  monasterio  Domino 
Deo  deserviunt,  votum  primitus  sanctitatis  et  mona- 
D  8:icae  conversationis  et  religionis  ordinem  promise- 
runt,  etc.  Actum  anno  Inc.  783,  Qaroli  regis  Franc. 
16,  >  cui  dtplomati  sanctus  Willibaldus  Eisteteasis 
episc^pus  subscripsit. 


PROLOGUS  AUCTORIS  AD  ANGILDRUTHAM. 


I.  Assidue  et  amore  divino  accensam  et  sancto 
indesinenter  studio  repletam,  o  virgo  Angildruth, 
seniper  agnovi.  Idcirco  pelitionibus  tuis  parui.  Po- 
scebas  enim  ut  initia  et  Vitam  sancti  ac  venerabilis 
tbbatis  Sturmi  tibi  exponerem,  acprimordia  mona- 


sterii  Sancti  Salvatoris,  quod  ab  eo  fundalum  atque 
constitutum  est,  quodque  alio  nomine  appeilatur 
Fulda,  conscriberem  ;  causas  quoque  ejusdem  coc- 
nobii  coiijicercm,  et  sincere  narrarem.  Feci  secun- 
dum  parvilatem  ingenii  mei   quod  postulasti;    cl 


425  A13GT0RE  S. 

queniadiDodoiii  a  viris  satis  fidelibus,  imo  vasis  >  A 
Cbristi,  iHius  viri  priocipia  et  conversationem,  et 
fiindamina  praedicti  monasterii  agnovi,  buic  ut  po-^ 
lui  libeilo  ingessi :  nec  non  et  earum  rerum  diver- 
sttates,  quas  istius  sseculi  cursus  indesinenter  pati- 
%ur,  sicut  ipsonim  relatu  vel  meo  obtutu  ^xpertus 
Mtm,  similiter  inserui.  Nam  et  ego  Eigil  in  discipu- 
lata  illius  plus  quam  viginti  annos  conversatus 
eram,  et  sub  ipsius  coenobii  discipiina  ab  infantia 

^  Id  est  virginibus  seu  sanclimonialibus,  quibus 
forsiUD  ADgitdnitha  abbalissa  prxerat,  in  Biscbo- 
fheimensi,  an  Kizzingensi  partbenone  vicino.  Pau- 
lus  aposiolus  mulierem  vas  appeiiat  I  Tbess.,  cap. 
IV,  vers.  4.  Doiialus  Ycsontioiiensis  episcopus  Rc- 
gulain  ab  se  concinnatam  inscribit  sanctimoniaiibus 


.  EIGILE.  m 

usque  in  hanc  statem  nutrilus  et  eruditus  sunu 
Quapropter  nonnuUa  eorum  quse  scripsi,  vidisse  me 
testatus  sum.  En  habes  quod  posccbas  putativum 
nomini  tuo  dicatnm,  tibique  tuendum  dereliclum. 
Tu  invidorum  maledictis  responde;  tu  me  magisbe- 
nevolum  quam  pnesumptuosum  defende ;  tu  me  apud 
Ghristum  verum  sponsum  tuum  sanctis  orationibus 
tuis  sustenta. 


Jussanensis  coenobii)  quas  vata  Christi  pretioiiuima 
vocat;  et  concilium  Gabiloncnse  secuudum,  cap.  52, 
prxcipit  abbatissis  ut  se  virginesque  sibi  commissas 
ebservent  ut  vasa  sancta  in  miniUerio  Domim  pres^ 
paraia* 


INCIPIT  VITA. 


%.  Tempere  quodam  sanetus  ae  venerandus  ar- 
cbiepiscopus  Bonifacius  Noricam  «  regionem  ingres- 
«uft,  cum  saeerdoles  et  universos  Ecdesiae  ordines 
ad  catbolicam  imbueret  fidem,  cunctosque  ibidem 
lixreticorum  errores  ab  Ecciesils  repelieret ;  Gbristi 
popuios  quoque  gentis  illius,  licet  essent  Ghristiani, 
ab  antiquis  tamen  paganorum  contagiis  et  pervcrsis 
dogmatil)us,  veracibus  Gbristi  doctrinis  cohiberet; 
ciBpenint  ei  certatim  nobiles  viri  in  serviiium  Do- 
miiii  nutrieudas  suas  offerre  subules :  tunc  eUam 
puer  Sturmi  precatu  parentum  ab  eo  susceptus; 
qui  Norica  provincia  exortus,  nobiiibus  et  Gbristia- 
nis  parentibus  generaius  et  uutritus  fuil.  Qui  car^ 
nali  quidem  relicta  cognatione  nostrae  redemptionis 
secutus  [adde  consiliuro],  peregrinationis  viam  cum 
episcopo  pariter  a  quo  erai  susceptus,  flente  universa 
parentela,  gratanter  arripuil.  Gumque  pluribus  pro- 
vinciis  peragratis  ad  Frileslar  Hessionum  in  regio- 
ncm  sancti  viri  cocnobium  landem  pen'enissent,  no- 
bilom  piierum  suo  cuidam  presbytero ,  iiomine 
Wigbcrto  ^,  sanctus  commendavit  episcopus.  Adhi- 
hila  tunc  omni  diligenlia  presbyter  sanctus  puerutn 
Stunnen  ad  Dei  oiniiipotentis  servitium  insiitucre 
sttiiluit.  Psalmis  tcnaci  memorix  tradilis,  leclioni' 
biisquc  qtiainplurimis  perenni  commemoralioae  fir- 
matis,  sacram  ccepit  Ghristi  puer  Scripturani  spiri- 
tuali  inleiligere  scnsu  :  qualuor  Evangeliorum  Ghri- 
sti  mysteria  sludiosissinie  curavit  addisccre ;  No- 
vum  quoque  ac  Veius  Teslamentum,  in  qiiantum 
sufTiciebat,  icctionis  assiduitale  in  cordis  sui  thcsau- 
Tum  recondcre  curavit.  Erat  quippe,  ut  scriplum 
est,  mediialio  ejus  in  lege  Domini  die  ac  nocte ; 


B  profnndus  in  sensn,  sagax  In  cogilaltone,  prudens 
in  sermone;  pulcbro  aspectu,  gressii  composito,  ho- 
nestis  moribus,  vila  immaculata.  Gharitale,  buinili- 
tate,  mansuetudine,  alacritate,  omnium  in  se  Iraxit 
amorem. 

5.  Post  non  longum  temporis  presbyter  omniuin 
voluntate,  omniumque 'consensu  servorum  Dei  or- 
dinatus,  coepit  mystica  dicu  Ghristi  circumquaque 
temporibus  opportunis,  populis  instanter  prxdicare. 
Sacne  etiam  virtutes  per  divina  sancti  Spiritus  cha- 
risroata  fiebant  ab  eo  plurimx.  Quoties  per  sancta 
orationum  studia  in  Dei  nomine  immundorum  spiri- 
tuuffl  habitationem  a  pcccatoribus  Ghrislianis  expu- 
lit !  Quoties  per  impositionem  manus,  per  humilem 
orationem  ab  adversis  valetudinibus  sanavit  xgro- 

G  tos !  Quolies  serpentinis  infccla  corda  venenis,  do* 
ctrina  salutari  subveniens,  lethale  virus  quod  pcsti- 
fere  latebat,  medcndo  curavit !  Discordes,  pace  ru- 
pta,  ad  concordiam  chariiatis  redire  ante  solis  occa- 
sum  imperavit ;  patientiam,  animi  roan^ctudinem, 
spiritus  huniilitatem,  cordis  longanimilatem ;  fidem, 
spem  atque  charitatem,  omnes  babere  docuit. 

4.  Gumquc  pene  tribus  annis  sic  prcsbyleratus  sui 
praedicando  ac  baptizando  officium  gererct  in  plcbc, 
ccelesli  illi  inspiratione  cogitatio  incidit  in  cor ,  yt 
arctiori  se  vita  et  ereini  squalorc  conslringerct.  IIu- 
jus  cogitationis  jugcm  memoriam  singulis  inoinentis 
et  horis  gerebal  in  peclore,  doncc  diviiia  ndinoni- 
tione  iostructus,  viro  Dci  Boiiifacio  archiepiscopo , 
quod  animo  occulte  conccpcrat ,  spiriu.li  magislro 

^  revclavit.  Quo  comperto  vir  sanclus  a  Deo  hauc  in- 
spiratioiiem  desccndisse  inieliexit,  gaudensque  quod 


•  Bajoariam  scilicel ,  Tassiloni  duci  subjectain , 
Noricum  antiquis  appellatain.  De  ea  Paulus  Warne- 
/ridi  in  lib.  iii  de  Gestis  Laupobardorum,  cap.  51  :  - 
c  NoricQin  proviacia  guam  Bajoariorum  popiilus  in- 
habitabat,  habel  ab  oriente  Paunoniam,  ab  occi- 
dente  Suaviam,  a  meridie  Ilaliam,  ab  aquilonis  vero 
parte  Danubii  fliienta.  >  IlincGaruIo  Magno  occasio 
inillendi  Slurmii  ad  Tassiloucm  reformandae  pacls 

Patrol.  CV, 


graiia,  quod  id  facilius  exsccuturus  videretur  homo 
popularis.  El  Bajoarios  sxpe  invisit  Boiiifacius , 
Ilucbertum  ducem  fauiorem  expertus  in  redilu  ex 
Romana  pere^rinntione  facta  anno  752,  quo  forsitan 
sccuro  Slurmium  adduxit  in  Gennaiiiain. 

b  Nempe  sancto  Wigberto  abbad  Fritislariensi 
primo. 

ii 


427 


VITA  6.  STURMll 


42» 


L^ominus  ilUim  pcr  siiam  gratiam  aJmonere  dignatus  A  quaque  el  consiJeranlcs  lerram,  monles,  coll«:s,  sa> 


est,  lali  studio  devolissruius  fautor  gratanter  exsti- 
l(t.  Adjunclis  ergo  ei  duobus  comitibus,  omnibusque 
diligenler  instructfs,  oratione  facta  et  bene^liclione 
super  eos  data,  Pergite,  ait  episcopus,  in  hanc  soli- 
tudineraqus  Bochonia  nuneupatur;  aptumque  ser- 
vis  Doi  ad  inbabitandum  exquirtte  locom.  Potens  est 
enim  Deus  parare  servis  suis  iocum  in  deserto.  Per- 
rexere  itaque  ilii  tres  ad  eremum  :  ingressique  so- 
liiudinis  agreslia  ioca,  praeter  coBlum  ac  terram  et 
ingentes  arbores  pene  nihil  cernenles,  devole  Chri- 
stum  poscebant  ut  peJes  illorum  in  viam  pacis  diri- 
geret.  Die  tertio  pervenerunt  ad  locum  qui  usque 
hodie  Hersfeli  «  dicilur.  Visis  exploratisque  ibidem 
locis  circumquaque  positis,  Ghristum  sibi  iocum  ad 


periora  et  fnferiora  explorantes,  ubi  Domlnus  ser- 
vis  suis  in  solitudine  ad  inhabitandom  aptnm  do- 
moiisiraret  locum ;  tertio  demum  die  ad  locum  per- 
venerunt  ubi  flumen  quod  dicitur  Ludera  intrai  ia 
Fuidam.  lude  reversa  nave,  cieperuot  ad  propnam 
remeare  cellam,  nihii  tale  reperientes  quod  eomm 
placuisset  obtutibus,  prster  quod  paulisper  demorati 
sunt  in  loco  qui  dicitur  Rohenbah^  ubi  eis  visum  fue- 
rat  posse  serfos  Dei  utcunque  esse  :  non  tamen  per 
omuia  aestimantcsvenerandoepiscopo  placuisse.  Qui 
cum  per  ejustiem  fluminis  alveuro  renavigarent,  post 
non  longum  tempus  ad  sua  paupercula  pervenerunt 
habitacula  :  tum  Christum  ibi  omni  tempore  depre- 
cantes,  ut  eis  desideratam  ostenderel  eremi  habita- 


inhabiundum  benedici  poposcerunt :  atque  in  loco  B  tionem ,  ubi  secundum  pneceptum  sancti  Bonlfacii 


illo  ubi  nunc  monasterium  situm  est,  parva  arborum 
corticibus  tecta  instruunt  habitacula,  manseruntque 
illic  tempus  non  modicum,  sacris  jcjuniis  et  vigiliis 
alque  orationibus  Deo  servientes. 

5.  Post  aliquantum  vero  temporis  sancto  stiidio 
repietus  Sturmi,  egressus  de  eremo  ad  sanctum  ar- 
chiepiscopum  Bonifacium  perrexit ;  eique  et  loci  po- 
sitionem,  et  terrx  qualitatem,  et  aquac  decursum,  et 
Ibntes  et  valles,  et  onuiia  qux  ad  locum  pertine- 
bant,  per  ordinem  exposuit.  Quod  vir 'sanclus  Boni- 
facius  archiepiscopus  diiigenter  audiens  et  prudenter 
secum  pertractans,  ercmitam  suumi>omni  charita- 
iis  affectu  suscepil,  secumque  habitare  aiiquantisper 


episcopi  posseut  jugi^r  Doniinosecuri  deservire.  Stc 
in  Domini  senitute  die  noctuque  jejuniis,  vigiliis  el 
orationibus  perseveranies,  Domini  Dei  sui  memoriam 
non  amittebant,  dicentes  in  corde  suo :  Pramdebam 
Dominum  in  eonspectu  wuo  temper^  quomam  a  dex- 
tris  est  mihi^  ne  commovear  (Piol,  xv).  Laus  qnoqiie 
Christl  conlioua  in  ore  pariter  et  corde  ipsoram 
resonabat,  jmplentes  lllud  Psalmigraphi :  Benedi' 
cam  Dominum  in  omm  tempore^  semper  lau$  ejua 
in  ore  meo  {PsaL  xxxiii). 

6.  Tunc  sanctiis  episcopus  Bonifacius ,  memor 
oremit»  ^ui  Sturmi ,  quodque  de  inquisitione  locl 
habuisset  peractum  admirans ,  nuntium  misit  qul 


imperavit.  Post  colloquium  auiem  dulce  quod  habuit     jj,^,,^  ^^^^  ^^^.^^  ^^  ^  ^^^^.^  ^^^  ^^^    ^ 

cum  magisiro  ,  et  uberes  sacrarum  Scripturarum  t.  _^ .._  . ._^,     .. .^   , 

consolationes,  episcopus  taliier  lociitus  est :  Locum 
quidem  quem  rcpertum  habetis ,  babitare  vos  pro- 
pler  viciuiam  barbaric^e  gentis  pertimesco.  Sunt 
eiiim,  ut  nosli,  illic  in  proximo  feroces  Saxones. 
Quapropter  vobis  remotiorem  et  inferiorem  in  soU- 
tudine  requirite  habilaiionem,  quam  sine  periculo 
vestri  colere  queatis.  Tunavir  beatus  Sturuii  cogni- 
tis  omnibus,  quae  ei  fuerant  a  Beato  imperata  ,  ^- 
cris  ejus  docirinis  imbutus  animoque  confortatus, 
de  inquisitione  loci  soliicitus,  ad  eremum  alacriter 
perrexit.  Qui  cum  ad  suos  pervenisset  socios,  in 
prscdiciis  eos  reperit  habitaculis  suum  anxie  prae- 
siolari  adventum.  Quos  cum  vidisset ,  ah  episcopo 


nuntiHS  venisset ,  repent  euro  in  supra  memoratis 
insistere  habitacuiis.  Cui  honoriflce  salutaio,  Vene- 
randiis,  ait,  Paler  noster  episcopus  multnm  te  videre 
desiderans,  jogavit  ut  ad  eum,  si  non  graveris,  ve- 
nias  :  liabet  enim  necesse  multa  lecum  conferre.  Au- 
dilis  itaque  ejus  scrmonibus  virsludiosus  Sturmi  hu- 
mile  responsum  rcddidit,  dicens  :  Christo  Deo  gra- 
tias  ago  qood  mete  parvitatis  memor  taiitus  poutifex 
ad  me  in  hanc  solitudinem  suum  nuntium  destiDare 
dignatus  est.  Vocatisque  ad  se  fratribus  prsecepil 
adveaienii  nuntio  charitatis  officium  impendere.  Qui 
diligenter  ejus  praeceptum  impientes,  ei  mensam 
posuerunt,  cibos  quos  habucrunt  offerentes.  Quo  re- 
feclo  fratres  ei  abeundi  licenliam  poposcenint.  Tuoc 


verbis  pacificis  illos  saluuvit,  eosque  multum  et  de  j^  vocalo  ad  se  vir  Dei  nunlio,  graUas  ei  fatigatioids 


advehtu  suo,  et  de  episcopi  narratione  consolatus 
est.  Cumque  per  ordinem  eis  verba  sancti  exposuis- 
sci  episcopi ,  assumptis  secum  duobus  fratribus , 
ascenderunt  navein  superiora  petentes  loca :  per  al- 
vcum  Fuldae  fluminis  navigio  pergere  coeperunt, 
lustrantes  ubique  loca  ad  omnium  torrentium  vel 
fotiiiuraora.  Navini  egressi,  perambuiantes  circum- 

«  Hoc  loco  Christophorus  Browerus  immerito  ar- 
ffoit  Tritfaemium,  qui  Hersfelden^is  monasterii  initia 
Inllo,  regiraen  Slurmio  abbati  primo  tribuit.  lUad 
movet  Browerum,  quod  Uersfeldensis  basilieae  ad 
anduin  850  fundamenta  primum  jacta  sunt ,  teste 
Lamlierto  loci  domestico :  putatque  Ilersfeldensis 
abbatiiR  initia  serius  coaluisse,  Carolo  Masno  jam  flo- 
rente,  et  reliquiissancli  Wigberti  eoFritislaria  irans- 


suae  referens,dix]t :  Sanctum  Bonifacium  pontificeoi 
a  nobis  servis  suls  paciftcis  naiutalo  sermonibus,  ei- 
que  dicito  quod  post  te  quantocius  potero  properabo* 
Benedixitque  illum,  et  abire  permisit.  Sequenti  vero 
die,  petila  a  fratribus  benedictione  vir  Dei  Sturmi 
slatim  profectus  est ,  arreptoque  Itinere,  ad  Sc/e- 
heim^  ubi  sanctum  comperit  episcopum,  properaviu 

latis.  Verumipse  LambertusHersfeldensismonasterii 
initia  diserte  reponit  anno  736,  tametsi  angusUoris 
basilicse  fundamenta  in  honorem  saDcti  Wigberii  jacu 
sunt  anno  830,  post  annos  94  a  monasterii  origine. 
^  Sanctus  Bomfacliis  Sturmium  eremitam  <ti«m 
vocare  solebat,  teste  Candido  in  Vita  sancti  Eigilis 
abbatis. 


|29  AUGTORE 

Die  aut^m  secimdo  quo  profectus  est,  ad  episcopum 

'  ambuiaado  pervenit,  et  in  loco  eum  superius  dicto 
Fndtfiar  invenit.  Cumque  indicatum  sancto  fuisset 
episcopo,  eremitam  suum  Slurmen  adfuisse,  statim 

'  illum  prsccepit  ad  se  duci.  Gumque  adductu^  fuisset 
ante  eum,  ad  lerram  se  humiliter  prostravit,  et  sa- 
lutaio  poiitifice,  se  benedici  poscebat.  Gui  lienedicto 
et  resalutato,  ad  se  accedere  eum  jussit,  et  ^sculato 
eo.  juxta  se  sedere  prxcepit;  et  cum  omni  charilatis 
affectu  in  advenlu  illius  laetatus  est,  rogavttque  eum 
ot  aliquantulum  propter  q'u8  amorem  et  pnesentiam 
sibi  a  constituto  jcjunio  indulgeret.  Quod  vir  Dei, 
cum  magna  agens  di^cretione,  propter  reverentiam 
summi  sacerdotis  et  magistri  assensit.  Totum  san- 
ctum,  inquit,  credo,  quod  a  vobis  mihl  fuerit  impe- 
raium.Mensaposita  inpraesenlia  episcopl  fuit,susce- 
piis  coram  eo  cibis,  quos  ille  pnecepit  honeste  co- 
medere*  Cui  refecto  ferculoque  levalo,  surgens  epi- 
scopus  adduiit  secum  in  secretiorem  locum  solita- 
rium  suum,  ubi  diutissime  de  spiritalibus  tractavere 
rebnSfCt  de  conversatione  multom  disputavere.Erat 
quippe  pontifex  sanctus  nimium  animo  intentus 
(qood  postea  claruit)  monachicam  in  solitudine  in- 
siiiuere  conversationem.  Unde  eliam  tunc  inter  cae- 
tera  colloquia  percontaius  est  quid  de  e\ploratione 
bci  habuisset  actum.  Cui  adveniens  anachoreta 
Slarmi  respondit :  Navigavimus,  inquit,  sursum  per 
aheuro  fluminis  Fuld.-c ;  per  plures  dies  nihil  tale  re- 
perimus  quod  vobis  laudare  prsesuroamus.  Intellexit 
sanclus  episcopus  praed^linatum  a  Deo  locum  nec- 
dum  fuisse  revelatum.  [Stipp/e  ideo]  Pfophetica  voce 
locaios  est  ei ,  dtcens :  Locus  quidem  in  illa  solitu- 
dine  a  Deo  paratus  esl,  quem  quaudo  vult  Christus 
servis  suis  ostendet.  Quapropier  noli  de  ioquirendo 
cessare,  sciens  ei  credens  quod  eum  absque  dnbio 
ibi  reperies.  Sic  eum  cerium  de  loci  inveniione  fa- 
ciom,  el  ad  monasticx  vitae  amorem  incitatum  ,  et 
de  spiriiali  contra  zabuIumcertaminemuJtttm  \m\^ 
tum,addilecumremeare  permisit  eremu».  Qui  cum 
suam  pervenisset  ad  cellam  quae  In  loco  superius 
jaui  comprefaenso  llersfeii  fuerat  constructa  ,  salu- 
tatis  fratribus  quos  ibidem  rcperit,  pneccptum  ac 
pfouiiflsoro  saocti  exposuit  episcopi. 

7.  Cafloque  paruroper  penes  ipsos  fessus  respiras- 
set,  stravit  asinum  suum,  sumptoque  viatico  soius 
profectus  esl»  iler  soum  Chrislo  ^  qui  est  via,  veri- 
tai  et  vita,  commendanSt  solus  omnioo  sedens  super 
aunom,  per  vastissima  deserii  loca  pcrgere  coepit. 
Tunc  avidus  k>corum  explorator,  ubique  sagaci  ob- 
loiu  montuosa  aiqne  plana  perlustrans  loca,  mon^ 
tes  quoque  et  colles  vatlesque  aspiciens  ,  fontes  et 
torrentes,  atque  ftuvios  considerans,  pergebat.  Psal- 
mos  vero  in  ore  reUnens,  Deum  gemiUbus  ,  animo 
adccetum  levato.orabat;  ibl  tantumraodoquiescens, 
tibi  eiim  box  compulit  habiUre.  Et  tunc  quando  ali- 
eobi  Docubat,  cum  fem  qnod  nattu  geHabat,  se- 
pero  caedendo  ligno  in  gyro  composuit  ad  tnUmen 
awmalis  sai,  ne  feras  qnanim  perplura  ibi  muUitudo 
erat,  lilnd  devorarent.  Ipse  aulem  in  Dei  nomine  si- 


S.  EIGILE.  430 

A  gno  crucis  Christi  fronti  Impresso  securus  qulesce- 
bal.  Sic  vir  sanctus  armis  spiriiualibus  peromatus, 
lorica  justitiae  totum  corpus  induens »  sculo  fidei 
pectus  muniens,  caput  galea  saluiis  protegens,  gla- 
dio  verbi  Dei  accinctus,  ad  cerlamen  contra  diabo- 
lum  processit.  Tunc  quadam  die,  dum  pergeret,  per- 
venit  ad  viam  quae  ad  Turingorum  reglonem  mer- 
candi  causa  ad  Magontiam  pergentes  ducit,  ubi  pla- 
tea  illa  super  flumen  Fuldam  vadit :  ibl  magnam 
Sclavorum  multitudinem  rcpcrit,  ejusdem  flnminls 
alveo. . .  lavandis  corporibus  se  iinmersisse.  Quo- 
rum  nuda  corpora  animal,  cui  praesidebat,  perttme- 
scens,  tremere  ccepit,  et  ipse  vir  Dei  eorum  fetorem 
exhorruit.  Qui  more  gentUium,  servum  Domini  sob- 
sannabant,  et  cum  eom  Ledere  voluissent ,  divina 
^  potentia  compressi  et  probibiti  sunt.  Unus  autem 
ex  illis,  qui  erat  ipsorum  interpres,  interrogavit 
eum  quo  lenderet.  Respondit,  in  superiorem  partem 
eremi  se  Core  iturum. 

8.  Sicque  vir  Del  per  horrendom  solus  pergens 
desertum^praeter  bestias,  qnarumin  eo  fuit  abundan* 
tia,  et  avium  volatum  et  ingentes  arbores*  et  praier 
agrestia  soliiudinis  loca  nihilcernens,Undem  quarto 
die  praetergrediens  locom  ubimonasterlum  situm  est, 
superiora  petens,  ubi  flumen  quod  dlcitur  Gysilaha 
Fuldac  alveo  se  immiscet;  deinde  paulo  superius 
progressus,  ubi  semiu  fuit  quae  anliquo  vocabulo 
Orlessueca  dicebatur,  post  occasum  soiis  pervenit, 
ibique  se  et  asinom  suum  munire  propter  nocturnos 

p  incursus  saUgens.  Gum  autem  ibidem  se  nocturnis 
caatris  munire  curaret,  audit  procol  soniiam  aqiiae , 
quod  utrum  ferse  an  homo  fecisset,  igoorabat.  SUns 
silenier,  inientis  auribos  auseoltabat :  audit  itemm 
sonitum  aquae.  Tunc  quia  vir  Dei  clamare  noluit , 
cavam  ferro  quod  manu  ferebal  polsavii  arborem , 
intelligens  bominem  esse,  nuUi  Dei.  llle  vero.cum 
audissel  sonitum  pulsantis,  ilioc  properans  procla* 
maviu  Qui  cum  appropinquasset,  videnies  alieni- 
tmm  muluo  se  saluUveruiit.  Cumque  tom  bojno 
Del  inierrogassel  unde  veniret,  respondit  se  de  Wo- 
dereiba  venire ,  domini  sui  Orcis  eqiram  In  manu 
ducere.  GoUocantes  ilaque  se  Ibidem,  pariUr  nocte  iUa 
manserunl.  Erat  qnippe  ille  homo  iocomm  tn  soli- 
tudioe  peritissimus.  Gumqae  lili  vir  Domlni  qaod 

|v  animo  geslabatel  quid  gereret  revelasset,  eospit  oi 
looorom  nomlna  iodicare,  et  lorreiitum  el  foniiofli 
fluenU  deauBtiare.Qai  cum  lanc  in  lUo  fuisseDl  loeo 
qui  antiquo  vocabulo  Ahloh  mmoupatur,  mane  suf- 
gentes  inde,  alterairain  se  invicem  benedixerant;  ei 
stalim  vir  saeeularis  ad  Grttpfelt  per  viam  soam  per- 
gere  eo^it.  ^ 

9.  Servns  aotem  Domtni  sUlim  inde  revortos, 
Domino  Ghristo  itersoamet  spem  omnem  commen- 
dans  9  per  desertam  more  suo  pergere  coepit  solas» 
Qot  eom  Aiioha  gradiebalur,  et  ei  iUic  terra  dispU- 
ceret,  venit  ad  Urrentem  qui  usque  hodle  Grexihach 
dicitor :  visisque  iUic  loci  positiooibos  et  terrae-qaa- 
Uutibus,  pauUsper  remoralus  est.  lode  regMSOi 
paeiilum,  ad  benedictom  et  a  Domlno  jamdodum 


41         -  YITA  S. 

pnrparatum  pcrvciiil  locuni,  ubi  nunc  sanclum  silum 
csl  inonaslenum.  Quo  cuiii  iicrvenissel,  stalim  san- 
clus  vir  Slurmi  iinmenso  repletus  gaudio,  alacer  ct 
exsultans  ibat.  Inteliexil  enim  per  merila  et  oratio- 
nes  sancii  episcopi  Bonifacii  talem  sibi  locum  esse  a 
DomiDO  revelatum.  Tunc  circumquaque  iens  per 
siiigula  quae  aspiciebat,  Domino  gralias  referebat. 
Quaiito  longius  et  lalius  gradiebatur,  tanlo  amplius 
gratulabatur.  Cumque  ibi  loci  pulchritudin<e  dele- 
ctatus,  non  modicuin  diei  spatium  gyrando  et  explo- 
rando  exegisset,  beoedicio  loco  et  diligenter  signato 
gaudens  inde  profectus  est. 

10.  Igitur  vir  Dei  seciindo  ad  Henfelt  perveniens, 
socios  ibi  suos  sapctis  insistere  precibus  repcriebat : 
loci  reperlionem  quibus  referens,  eos  illuc  profeclu- 
ros  secum  properare  iuiperavit.  Subito  ipse  petita  a 
fratribus  oratione,  ad  Selehim^peihurus  episc6pum, 
profectus  est.  Ad  qucm  eum  ambulando  posl  dies 
paucos  pervenisset,  alqne  ab  eo  benigne  esset  susce- 
pius,  repertum  ei  locuin  laudando  referre  coepit. 
ifislimo,  ait,  dileclum  tibi  locum  nunc  esse  reper- 
tum.  Guroque  ei  loci  illius  stnium  et  qualitatem  lerrae 
et  a(|ua3  decursum ,  qu;B  usque  hodie  monasterio 
sufficittnl,  revelasset ,  satis  alacrcm  reddidit  episco- 
pum  ;  paritcrque  graluiantes  et  Domino  gralias  re- 
fcrentes,  suave  colloquium  inter  se  de  vila  et  con- 
versalione  moiiachorum  diutissime  babuerunt. 

il.  Pos(  dulces  sermones  sanclns  episcopus ,  re- 
tento  parumper  penes  se  solitario  suo  ,  diligenter 
cum  sanctis  instruere  curavit  sermonibus,  et  sacris 
.  Scripturaesenlenliis,  ad  monasticc  vitae  amorem 
incitarc.  Sic  enim  uberiore  docirinarum  fonte  irri- 
gatuin,  et  plurimis  sanctae  Scriptune  admoniiioni- 
bus  confortatui»,  ad  eremum  eremitain  suum  Stur- 
men  abire  sanctus  permisil  episcopus.  Ipse  vero  ob 
CQnfirroationem  reperti  io  eremo  ioci  ad  palatium 
regis  profeclus  e&t.  Sturmi  autem  postquam  ad  suos 
perveuii  in  solitudinem  socios,  ei  se  ad  locuro  quem 
repererai,  cum  frairibus  voluissel  conferre,  et  non  ^ 
jam  iunc  ex  quo  in  eremo  habitare  cceperat,  annq  ab 
Hetrsfdl  regressus  esi;  invidus  emnium  bonarum 
reruQi  diabolus  perUmescens  servorum  Dei  in  soli- 
ludine  conversaiionem,  malorum  hominum  mentes 
insiigatal,  ui  sancium  servis  Chrisii  coniradicereni 
lowra.  Sancti  vero  servi  Dei  cura  pravomm  honii- 
nivD  obstinaiiones ,  imo  zabuli  adversiiaies  ferre 
R€£4t*ii  possent,  divienernm  inde,  ei  aecesseruni  in 
locuro  q«i  dicilitr  Chrilhari, 

12.  Sanctus  quoque  Bonifacius  episeopus,  ut  pr»- 
fatus  suro,  ad  Carlroannum  Francoruro  regem  per- 
rexit ,  et  humiliier  sapienterque  ad  eum  locutus  esl. 
Ad  perpeiuaiBr  inquii,  ren«neraiioiieffl  vestram  co- 

«  Locuin  Amanaluirgo  et  monasterio  rriiillariensi 
in  IfA^sia  VicinMm  concesseral  Bonifacio  Adalgerus 
cl(vr4cu^  anud  Othlouiim  in  iib.  ii,  cap.  18. 

^  Lege^idiim  videiur  nono;  diu  siquidem  llersfel- 
dcp.sem  soIit.idinem  iucoluere  socli  Slurmii ,  dum 
iKio  res  s.iperius  memoratas  exseculus  est.  Unde 
satis  Qlis  fuit  «emporis  ut  monasterium  rudi  (ut 
i)aniurum  liomiuum  frugalitas  ferebat)  artificio  oe- 


STIJRMII  -  Vrl 

A  giio,  si  Dens  omnipolcns  volneiil ,  el  veslrum  adfjic- 
rit  auxilium  ,  in  orientali  rogno  vcstro  nionachoruin 
vitam  inslituere,  et  moiiaslerium  fundare,  quod 
prseteritis  temporibus  ante  nos  nemo  inchoavit.  Unde 
nunc  veslrum  in  hoc  pium  posciinus  adminiculum , 
quatenus  vobis  immarcescibile  munus  coram  altissi- 
roo  rege  Chrislo  in  futuro  ct  infinilo  maneat  regno. 
llabemns  enim  in  solitudinc  qiiae  Bochonia  nuncupa- 
iur,  juxta  fluvium  qui  dicitur  Fiilda ,  locum  aptnm 
servis  Dei  inhabitandum  reperlum ,  qui  ad  vestram 
pertinet  ditionem.  Nunc  vestram  pietatem  poscimus 
ut  nobis  locus  ille  donctnr,  quatcnus  in  eo  per  ve- 
stram  defensionem  Christo  servire  queamus.  Qiio 
audito,  rex  nutu  Dei  gavisus  est,  et  congregans  om- 
nes  principes  palatii  sui ,  pelitionem  episcopi  collau- 

B  dans indicavit,  atquecoram  eis  episcopo  sancto  iocum 
quem  postulaverai  tradidit ,  dicens  :  Locus  quidem 
quem  petis ,  et  qui\  ut  asscris ,  Eihloha  ( Aiclocba  ) 
nuncupatur,  in  ripa  fluminis  Fuldac ,  quo Jque  in  hac 
die  proprium  ibi  videor  habe  e,  tolum  ei  integrura 
de  jure  meo  in  jus  domini  trado ,  ita  ut  ab  illo  loco 
undique  in  circuitn ,  ab  oriente  scilicei  et  occidente, 
a  sepienirione  ei  meridie ,  marcha  {id  est  limes)  pcr 
quatuor  roillia  passuuro  iendaiur.  Porro  rex  jussic 
chartaro  su»  iraditionis  scribi ,  quaro  ipse  propna 
manu  flrmavit.  Et  misii  nuntios  suos  ut  congrega- 
reni  omnes  viros  nobiles  qui  in  regione  Grapfelt  « 
commorasseni,  ui  eos  regis  sermonibus  rogassenl, 
ut  omnis  quicunque  in  loco  illo  aliquid  propriura 
videreiur  habere»  quemadmodum  fecil  rex,  ita  et 

C  ipsi  Iradendo  facereni.  Cumque  ad  condicium  diera 
omnes  fuissent  congregati ,  advenientes  regis  nuntii : 
Omnes  vos,  inquiunt,  rex  suis  salutare  prsecepit 
sermonibus ,  poscebatque  et  Imperabat  ui  omnis  qui 
aliquld  proprieiaiis  visus  fuissei  habere  in  loco  qui 
dicitur  Eihloha ,  servis  Dei  inliabitandum  lotnm  tra- 
deret.  Qui  cum  hoc  audissent ,  nutu  Dei  statim  cum 
omni  diiigentia ,  quidqiiid  ihidem  habere  potuenmty 
viro  Dei  Sturmi  toium  iradideruni. 

45.  Igitur  hac  iradiiione  undique  firmafa  et  loco 
illo  de  jure  hominuro  in  ]us  Domini  tradiio,  beatos 
Sturmi  In  Dryhlar  (Chrichlar)  perrexii  ad  fratres. 
Inde  non  post  multos  dies  sui^ens,  assumptis  fratribus 
secum  septem ,  commigravii  ad  locum  ubi  nunc  san- 
ctum  situm  est  monasteriuro,  et  anno  IncamaUonis 

DChristi  septingentesimo  quadragesimo  quarto,  re- 
gnantibus  in  hac  gente  Francorum  duobus  frairilms 
Carlmanno  atque  Pippino,  indiclione  \%,  mense  pri- 
mo ,  duodccimo  die  mensis  ejusdem ,  sanctum  et  a 
Deo  dudum  prgedcsiinatum  ingressus  est  locuro.  Do- 
minum  Christum  illum  semper  iueri,  et  sua  invicta 
potentla  defcndi  l  defendere  ]  implorabant ,  sanct^ 

linearent.  Certe  ab  anno  736,  quo  a  Lamberto  initia 
f lersfeldensis .  ccenobii  locantur,  ad  744,  quo  Ful- 
dense  monasterium  constructnm  esi ,  novenorom 
iere  annontm  numeras  inlercedii. 

c  Sic  vasUE  solitudinis  Boconiap  exsiirpatOK^  aoco* 
ias  Graveldos  vocat  (ire^orius  II  in  epistola  ipsis  di- 
recta ,  apud  Othlonum,  in  lib.  i,  cap.  ^!). 


455  AUGTOR£  S.  EIGILE.  434 

Domioo  psaliuodijs  el  jcjuDiis  vigtliisque  et  oratio-  A  locimi  iUum ,  et  propriis  mambus  operari  sludebat , 

et  saepe  in  dilecto  sibi  monte  snperius  dicto  mjsticas 


cibus  die  noctuque  ramulantes»  silvas  caedere,  et  lo^ 
cuin  mundare  proprio  labore»  in  quantum  praevalue- 
runt,  studebant.  Expletis  aulem  duobus  mensibus « 
Tenerandus  ad  eos  ardiiepiscopus  Bonifacius  congre- 
gata  hominum  mullitudine  perrexit :  conspectis  cun- 
als  loci  illius  commodis,  el  utilitatibus  immensis  ex- 
ploratis,  in  Spiritu  sanclo.exsultabatr,  grates  Gbristo 
rererens  et  laudes  quod  servis  suis  talem  iu  eremo 
tribuere  dignalus  esl  hahitationem.  Hominibus  vero 
qui  cum  eo  venerunt  in  iocum  ubi  ei  et  servis  Dei  pa- 
riter  ciim  eo  visum  est  ecdesiam  pooere,  et  frutecta 
qo2cque  caedere  imperavit.  Ipse  se  in  montem  qui 
nsque  hodie  Hons  Episcopi  appeilatur,  contulit,  ubi 
jugiier  Dominum  orabat  et  ibi  sacris  iibris  scrutando 


acrutando  Scripturas  et  Gbristum  familiariter  orando 
insidebat. 

14.  Porro  cuih  fratres  Regulam  sancii  Patris  Bene* 
dicti  inhianter  observare  desiderassent,  et  ad  mona- 
sticae  disciplinae  normam  sua  corpora  mentesque  toto 
animo  inclinassent,  consilium  utile  iiiierunt,  quate- 
nus  aiiqui  e&  ipsis  ad  niagna  alicubi  mitterenlur  mo- 
nasteria ,  ut  fralrum  ibi  concordiam  et  conversalio- 
nem  regularem  perfecte  discerent.  Quod  cum  saucto 
fuisset  indicatum  episcopo,  prudeus  illorum  collau- 
davit  consilium ,  et  banc  legaiionem  studioso  Slurmi 
iiyunxit.  Qui  praeparatisitiDerisnecessariis,assumptis 
secum  duobus  fratribus,  quarto  ad  locum  praedictuui 


iosudabat ,  et  propicr  hoc  monti  vocabulum  indidit.  B  ingressionis  anno,  Aomam  profectus  est ,  atque  in  illa 


Pttsl  unius  septimanae  impletionem ,  dirutis  innume- 
ris  silvis  et  arboribus,  et  rase  •  ad  calcem  facien- 
dam  composita,  episcopus  benedictis  fratribus  et 
loco  Domino  commendato,  cum  operariis  cum  quibus 
venerat ,  inde  migravit.  Altero  autem  anno  sanctus 
qiiscopus  iterum  iUuc  properans ,  ad  noveUum  coe- 
nobium  pervenit  sunm ;  quod  Jam  tunc ,  propter 
meatum  fluminis,  Fuida  vocari  inchoaverat.  Yisis 
fraifdMis  salutatisque,  penes  ipsos  complures  exple- 
vit  dies :  in  quibus  noveUos  monachos  suos  instniere 
coravit,  et  monasticae  regulae  discipUnas  secundum 
sanctx  Scripturae  tradiiionem  statuere  apnd  ipsos 
non  cessabat.  Qui  cum  fratribus  sacras  exposuisset 
Scripturas,  et  quod  nusquam  vinum  monachorum 


terra  cunctis  monasleriis  lustratis  ^,  et  omnium  mo- 
res  ibi  fratrum  consistentium  traditionesque  mona- 
steriorum  ad  plenum  discens,  integrum  annum  apud 
iUa  monasteria  perseverans,  secundo  inde  anno,  re- 
pleius  quibus  viderat  virtutibus,  regressus  est.  Guia. 
ad  hanc  Domino  opitulante  terram  perveniret ,  cor- 
reptus  morbo  apud  ChiUzinga  ^  monasterium ,  heb- 
domadas  quatuor  aegrotavit.  Tunc  ex  infirmitate  oon- 
yaluit,  et  ad  episcopom  Bonifadum  ,  qui  tunc  forto 
in  Turingia  fuit ,  perrexit.  Quo  viso  nimium  episco- 
pus  gavisus,  et  Domino  adventus  sui  gratls  referens, 
multum  ab  illo  de  regiouibus  quU)us  venerat ,  per- 
contatus  est.  £t  dum  eum  prudenter  mores  gentis 
iUius  et  discipUnas  monachonim  referre  agnovit : 


kgeret  esse ;  consensu  omnium  decretum  est ,  ut  C  Yade,  inquit,  et  novellum  monasterium  Fuldam ,  ad 


apod  illos  nuUa  poiio  fortis  ^  quae  inebriare  possit» 
sed  leouis  cervisia,  biberetur.  Qiiod  post  plures  an- 
nos,  crescenie  familia ,  propter  xgrotos  et  imbecil* 
ies ,  lempore  Pippini  regis  synodaU  decreto  immu- 
talum  est.  Aliqui  tanlum  [Fortey  tamen]  ex  fratribus 
usqse  ad  finem  vitae  suac  se  a  vino  et  caeieris  fortibus 
potionibus  abstinnenint.  Post  non  mullum  secrete 
babilo  cum  Siurmi  coUoquio,  quo  eum  qualitcr  prae- 
esse  cxteris  dcberet  docuit ;  et  post  uberrima  docu- 
uenta  et  monita ,  quibus  fratres  qualiler  obedire  et 
iubef«e  deberent  iinbuit,  salutalis  ipsis  Gbristoque 
eis  commciidalis,  iiide  profectiis  est.  Sic  vero  solebat 
sxpe  illos  visitarc  ipse,  et  per  singulos  annos,  quan- 


iostar  morum  monachorum  quorum  ibi  vitam  con- 
templatus  es ,  quantum  quiveris ,  instituas.  Staiira 
vir  beatus  Sturmi,  petita  ab  episcopo  oratioue,  per- 
rexit  ad  eremum ,  gratusque  suis  ad  vivendum  fra- 
iribus  die  quario  advenit :  quibus  ea  qu»  in  ItaUae 
partibus  et  Tusciae  provinciae  monasteriis  a  sanais 
Patribus  didicerat,  et  verbis  prudentibus  prompsit , 
et  exemplis  in  semetipso  monstravit.  In  omni  enim 
disciplina  quam  fratribus  posuit ,  prius  seinetipsum 
exercere  curavit,  ne  forte  quispiam  de  illo  diccre 
potuisset :  Gur  h£C,  qua*.  doces,  ipse  non  facis?  De- 
siderium  lunc  ingens  inerat  fratribus,  ad  omnia  quas 
eis  dicta  vel  ostensa  fuerant,  sanctorum  exempUs 


Usvicibuslicuit,  propler  episcopakim  curani ,  quam      semelipsos  toto  adnisu  aptare,  et  Regulam  saiicii 
plurimam  habebat  in  populo,  venire  et  morari  apud     Benedicti,  quam  se  implesse  |  impleturos]  promise- 


*  Rate  Germanis  cetpesj  inqiiit  Browems.  Id  genus 
cespitis  GalU  nostrates  vocant  det  tr ott6/e<,  quod  ge- 
nos  sic  paraut :  Evulsos  c  pingui  solo  cespiles  ad  so- 
lera  desiccant ,  tumdesiccalos  igni  admolo  fomentum 
et  niateriam  adhibent,  sive  ad  calcem  faciendam, 
sivc  ad  domesticnm  usum. 

^  Hinc  Bonifacius  in  epislola  ad  Zachariam  papam , 
apnd  OthIor.uni  in  lib.  ii  dc  Vila  sancU  Bonifacii,  cap* 
ii :  c  Monasterium  conslruenles,  monachos  consti- 
luimus  sub  Regula  S.  P.  Henedicti  viventes,  viros 
slrictti  observanlia» ,  absque  carne  et  vino  et  servis, 
proprio  manuum  suanim  labore  contcntos.  ^L^^ge 
Zacharix  privilegium  ibid.,  capp.  1  et  14;  Pippini 
vero,  cap.  17.  Ex  his  paiel  monaslcriura  Fuldense 
ab  ipsis  priroordiis  Regute  Bencdtetinae  fuisse  addi- 
cium  :  ncc  aliam  causam  Italici  itineris  Sturmium 


habuisse  quam  ut  convertationem  reguiarem  perfecte 
ditceret ,  infra ,  quara  Fritislariae  jam  hauserat  ado- 
lescens. 

^  In  his  Casinense ,  quod  tum  Petronace  abUue  e 
rudoribus  emergere  et  rcflorescere  coeperat. 

d  c  Inter  monasleria  virginum  qua;  sanctus  Boni- 
facius  construxit,  iiiquit  Trithemius  in  fine  Ghronici 
Franc,  adbuc  eminet  monasieriuin  m  oppJdo  Kil- 
singen  juxta  Mogonum  (Moenum  fluvium,  infra  Moyn 
vernacule  appellatum) ,  cui  prsefuit  sancla  viigo  Ha- 
delonga,  ^uam  Teclam  nominavit,  ex  An;Ua  orlun- 
dain.  »  Trithemio  pneivit  Othlonus  in  Ub.  ii,  cup.  ^. 
VenMii  oppidum  hoc  Franciae  Orienlalis  in  uiaiius 
traditum  principis  novitix  religionis,  id  est  niaichio- 
nis  Ansbaccnsis,  hoc  dccus  eliam  virginitatis  ainisit, 
inquil  Browerus. 


455  TfTA  S.  STHRMII 

mt,  ad  omnit  obsmabaiK.  Annos  tic  ^rimos  In  A  cksferri  volutt 


aanctis  noribns  degentes,  moDasteriQin  adventatieoe 
vultorom  crescebat,  ifuonlam  midti  ad  serviendiim 
Domino  se  ibi  et  suas  possessiones  tradideniBt.  Cre- 
acente  iu  familia  Cbriati ,  et  looo  multlplicari  incho- 
ante,  fama  illias  bona  in  universas  provinclas  dilRin- 
ditnr,  et  rumor  eximlus  per  longe  posita  monasteria 
ad  omoinm  sanctorum  fratrum  pervenerat  aures. 
Camqoe  pluruaa  iHic  mooachomra  congregatio  sub 
sanctfle  Regul»  discipllna  districUm  duceret  vitam , 
aanctus  eos  visiUre  episcopus  per  plnra  studuit  teni- 
pora ;  raisertusque  illorum  pauperUtl ,  aliquas  ets 
villulas  ad  exquirenda  cibi  necessaria  tribuit. 

15.  Anno  deeiino  pestquam  ad  sanctnm  comml- 
gravit  locuro  sanctus  archiepiscopus  Bonifacius,  inito 
cum  rege  et  caeteris  Chrislianis  consilio ,  ad  nlle-  ^  transitu  ad  Mogontiam  urbem  pervenerunt.  Sacer 


156 

quod  sutim  chruit.  Quod  dum  vel- 
lenC  ad  alteram  fiorure  ecclesiam ,  et  ibi  fai  sarco- 
phago  ponere,  accedentes  manus  snas  tn  feretnnd 
mlaenint,  nec  levare  potuerunt  <>.  Mallo  piares  alil 
ae  adlittngenies ,  nec  sic  quideni  feretrum,  in  quo 
sanetnm  cadaver  jacebat,  movere  qaivemnt. 

16.  Intellexerunt  ergo  cjus  non  esse  volunutem 
at  iB  eodem  loco  manerei;  sed  eum  ad  Mogontlam 
dviutem  debere  deferri  pronantiabant.  Protiuus 
grabatum  absque  ulla  difficuliate  levantes,  ad  fla- 
menque  porUntes  et  pnppi  imponentes,  perRhenl 
alveum  navim  trahere,  et  superiora  petere  coepe* 
rnnt.  Quo  audito,  Sturmi  de  Fulda  coenobio  in  eremo 
constituto  cura  festinatione  obviam  venire  curavit, 
et  cum  eis  pariter  perrexit ,  donec  prospero  et  levi 


riora  Fresonum  loca  paganico  ritu  [ritiii],  dediu  in- 
gressus  est,  tngentemqne  ibi  multitadlnem  hominam 
Domlno  docendo  et  baptizando  acquisivif.  Inde  post 
muUam  lemporis  migrans ,  sospcs  ad  saas  in  Gcr- 
maniam  pervenit  Ecclesias.  Sequcntl  vero  anno  * 
iterum  ad  aqaosa  Fresonnm  pervenerat  arva,  c(B- 
ptnm  opus  praedicationis  inq^re  deslderans.  Quo 
cum  pervenisset,  et  die  quadam  ad  suam  doctrmam 
populum  convocasset ,  venerunt  unusquisque  de 
loco  suo,  non  quasi  humiliter  ad  verbam  Domini  aa- 
diendum ,  sed  spirilu  maligno  inflati ,  com  infestia 
armis  ad  sacra  sermonis  Domini  fesu  proruunt;  et 
sanctum  Christl  antistitem  ferro  trucidarunt,  om- 
nemqne  ejus  comitatum  gladiis  necaverunt.  Episcopo 


*dotes  staiim  et  omnis  clerus  urbis  illius  accedenies, 
sanetimartyris  corpus  assumentes,  in  basilicam  suam 
cmn  honore  posnerunt.  Universl  tunc  sacerdoics  et 
derici  et  popultis  oninis  eonsona  pariter  voce  dice- 
bant  fas  non  esse  ut  sanctus  Dei  martyr  alinm  de- 
feratur  in  locum ,  sed  ubi  episcopalem  scdem  vivens 
halmit ,  ibi  etiam  oportere  eum  corpore  quiesccre. 
Insiipcr  etiam  de  palatio  a  rege  nuntius  venit ,  qui 
dicit  regcm  imperasse  ut  sancii  martyris  corpus  in 
dvitate  eadem ,  si  ipsias  esset  volunUs ,  poncretur. 
Sturmi  vero  et  qui  cum  eo  de  eremo  eonvenemnt, 
conslanter  diseruut,  quod  sanctus  episcopus  plc- 
ramque  apud  eos  manens ,  et  locura  ds  ubi  corpr.s 
suum  posnissent  [poncrent]  demonstrarit ,  et  quod 


vero  et  caeteris  quampluribus  cum  eo  martyrlo  co-  ^  absque  dubio  ibi  in  solitudine  voluisset  corpore  quie- 


ronatis,  ex  snperiore  Fresonia,  a  ^  Trech  scilicec 
coenobio,  ftddes  venlentea  fratres,  rapnemnt  cor- 
pora  sanclomm  martymm ,  et  ibi  in  sepulcris  alla 
posuemnt,  alia  vero  assumentes  secum,  sancU  vide- 
licet  Bomfacli  episcopt,  et  sanctorum  qui  cum  eo  pa- 
rUer  passi  sunt  presbyieromm  etdiaconomm;  et 
nnius  episcopi  nomine  Eoban,  eujus  corpns  assu- 
mentes,  capnt  ejus  ab  hostfbns  absdsum  reperire 
non  poterant.  Qno  cum  pervenemnt,  sanctl  episcopi 
Bonifacii  in  minore  quse  eis  vicintor  erat  ecclesia 
cum  grabato  «  quo  a  navi  ferebatur  sUtnerunt;  cae- 
tera  martyrom  corpora  sepulturae  tradidemnt.  Tunc 
omnes  loci  illius  habitatonss  concilium  grande  inie- 


scere.  Interea  vero  dum  in  hnnc  modum  contende- 
rent ,  et  LuIIus  episcopus  civitatis  iHius  omnimodis 
Voluisset  prohibcre  ne  beati  martyris  corpns  ad  so- 
litudinem  pervenirct,  nocie  per  visionera  cuidam 
diacono  *  sanctiis  astitit  episcopus  :  Cur  nie,  in- 
quiens,  Urdatis  ad  locum  meum  Fuldam  deferref 
Surgite,  ait,  cito,  et  propcre  me  in  solitudinem ,  ad 
locum  quem  mihi  pnedestinavit  Deus,  perducite.  Qni 
consorgens,  visionis  qnx  ei  fuerat  ostensa  ordinem, 
primo  Sturmi ,  deiniie  priroatibiis  cnnctis  narravit. 
Nimio  tunc  omnes  terrore  correpli,  ultra  sancti  mar^ 
tyris  inde  transltum  contradicere  timuemnl.  Lullns 
Umen ,  qui  illic  erat  episcopus ,  revelationero  sanctt 


rant,quaienaspeneseosin  looo  illo  sanctl  marlyris  ^  martyris  crederf  prlus  nullatenus  voluit,  quam  ts 

Bonifacii  corpus  deinceps  omni  tempore  quiesceret, 

ibagiium  ut  pote  admiuiculum  sibi  fore,  si  tanti 

martyris  proteclio  tueretur.  Jejuniis  et  orationibus 

indictis,  ut  sanctus  martyr  apud  eos  sibi  manere  di- 

gnaretur  Dominum  orabant,  et  locum  ei  ad  quie- 

scendam  honoriiice  in  basilica  majore  praeparabant. 

Sanctus  vero  martyr  ad  locam  in  sotitudine,  quera 

ipse  sibi  nutu  Dei  digebat  fdegerat],  corpus  suum 


«  Id  est  anno  undecimo  a  jondito  monasterio  Ful- 
deusi,  qui  annus  aerae  Christianae  754  respondet ,  -.  i- 
quidem  ineunte  anno  744  Sturroius  locum  incolere 
ceepit,  supra  uum.  15.  £t  Umen  Willibaldus  sancti 
Donlfacii  roartyrium  iliigat  anno  Christi  755. 

b  Sic  corri^imus  libros  editos  in  quibus  legitur  ad 
frech^  caniobto,  etc. 


qui  visionem  viderat,  manum  sacro  aluri  imposiiia- 
set,  et  eum  juramento  hoc  quod  viderat  confirmas- 
set.  Tum  vero  secundum  Domini  potentiam,  ciQua 
volunuti  contrairi  non  potest,  beati  martyris  corpus 
cqm  summo  honore  levatum  est,  atqae  cum  spiritali 
carmine  ad  fliimen  porUtum  et  navi  impositom ,  et 
usque  ad  Hohheim  villam  quae  in  ripa  Moyn  conaistit, 
navigio  transvectum  est.  Inde  vero  post  dies  paa« 

«  Id  est  feretro,  uti  paulo  infra  mentem  auam  cx- 

Elicat  auctor ;  quo  sensu  haec  vox  passim  ab  anciori- 
us  mediae  aeUtis  usurpatur. 
^  Nihil  simile  a  Willibaldo  Othlonove  scripturo  in 
Actis  sancti  Bonifacii  legitur. 

«  Otpertum  vocat  Othionus  in  lib.  ii  dc  YiU  saneti 
Bonlfadi,  cap.  24. 


457 


AUCTORE  S.  BIGILE. 


458 


C06,  id  esl  tricesimo  passionis  fjus  dio,  ad  cmobium  A  gere,  alii  Jejuniis  el  oraliionibas  Deura  omnipoientcm 


Foldam ,  sanetam  sacerdolis  deportayenint  cadaver, 
et  in  iiOYum  sepulcrum  posuerunt.  Postera  die  Lul- 
lus  episcopus,  cum  clericis  et  reliqua  tuii>a  cum  qua 
▼enerat,  inde  migravit  Yenerandus  tunc  Sturmi  ab- 
bas  com  sois  fratribus  Christo  gratias  referebant, 
qood  lantum  patronum,  sanctum  Tidelicet  Bonifa- 
cium,  Oei  martyrem ,  ]uxia  se  babere  meruenint. 
Cosj^t  deinde  post  adyentom  sancti  martyris  sanctus 
et  electos  a  Deo  crescere  locus»  et  magnus  apud  om- 
oes  haberl,  et  monasterium  augeri :  ut  pote  quoniam 
multi  noiiiles  certatim  et  concite  properantes,  se  sua- 
qne  omDia  ibi  Domino  tradideront.  Bic  qootidie  san- 
ctos  monacborttm  numerus  crescens  •  in  Domioo 
confortabator,  et  sanct»  conversationis  disciplinam 


exorabant,  ut  ipse  els  per  soara  nriserleordiam  sub- 
venlret.  Tunc  rumor  eximios  omninm  aures  et  ora 
pariter  compleverat,  quod  beatus  Sturmi  abbas  a 
codnobio  Fulda  esset  per  consilium  LulU  episeopi 
ablatus.  Omnes  pariter  graviler  hoe  ferebant.  Non 
erat  In  ista  onentali  plaga  ecclesia ,  qu»  non  cjus 
plangeret  exsiKom. 

18.  Lulias  interim  obtinuil  apud  Pippiuum  regeni, 
munera  iujusta  tnbuendo ,  ut  monasterium  Fuida  in 
sunm  dominium  donaretur  :  acceptaque  superdi- 
ctione  [Forte  Jurisdiclione],  abbatem  ibi  qui  sibi  per 
omnia  obtemperaret,  consfituit  qnemdam  [Supple  fa* 
miliarem]...  suum,  qui  dicebatur  Marcus.  Sed  quo- 
niam  fratres  aniroos  suos  ab  illo  propter  Prioris 


indefessa  et  iucessabili  perseverantia  fratres  ibi  Do-  B  amorem  avertebant,  erat  eis  quasi  extraneus,  ct 

non  conveniebant  roores  ipsorum.  Qua  inconvc- 
nientia  monim ,  licet  conH)ribus  siroul  habitasscnt, 
mentibtts  ab  invicem  disjuneti  erant.  Cumque  in  lall 
discordia  degerent,  et  fratres  semper  meditareniur 
qualiter  iterum  per  Dei  gratiam  Sturmen  abbatem 
soum  asciscere  potuissent;  Marcom  quem  inviti, 
Lullo  faciente,  super  se  abbatem  accepenrot,  ejus 
olterius  controversiam  ferre  non  valentes,  Iionum 
conslliom  inienint,  et  etim  abjecemnt,  et  ne  iflomn) 
olteriosabbas  fleret,  onanimiter  contradixerunt.  Qiio 
amoto,  omnes  fratres  de  monasterio  voluemnt  exirc, 
el  ad  rcgis  Pippini  palatinm  pergere,  abbatem  suum« 
a  rege  Sturmin  postulare.  Qood  cum  Lullus  audiret, 
raitigare  eos  blandls  persuasionlbus  studuit,  promil- 


miDO  scrvlenies  tenoeront.  Quanta  vero  miracola  Ibi 
tonc  flebaot,  qoantaqoe  adhoc  quotidie  fiont,  alits 
plos  peritls  ad  scribendum  derelinqoo. 

17.  Storml  aijtem  amabilis  omnlbos  in  monasterio 
et  fons  in  popolis  mlrandus,  ministerinm  soum  sto- 
diosissime  exercoit,  prius  semper  semetiiiiSnm  ex- 
emplom  proponens  caeteris  :  quod  verfois  docoit,  fih 
ctis  anie  monstrabat.  LuUo  tantum  fama  ejus  bona 
displicait,  et  semper  propter  invidiam  ^  adversus 
enm  faciebat.  Qoi  com  verbom  Domlni  instanter  obi- 
que  praBdieasset,  et  eum  diligenler  omnes  auseoltas- 
seot;  hostis  homani  generis  invidus  tantam  in  plebe 
otiiitatem  non  sustineus,  discordlas  inter  fratres  se- 
minare  ccepit,  el  trium  falsomm  fralmm  mentes  in- 


slifabal ,  ut  fallaoes  causas  componerent :  Sturmeu  ^  tens  els ,  ut  ipsl  sibi  de  propriis  fralribus  inter  sa 


vero  Dei  servum,  et  fidelem  universis,  apod  regem 
Pippinom  accusarent.  Hi  com  talibus  snasionibos 
diabolt  essenl  sedoctl ,  malo  inter  se  consilio  inito, 
10  LoUi  episcopi  soffiragiom  conflsi  perrexemnt  ad 
regem,  ei  beatom  virom  apud  illom  accosabant, 
crimeD  nesdo  qood  de  Inlmiciiia  regis  ofajicientea 
ei.  Comqoe  vir  Dei  Stormi  illoc  essel  pncsentatoSy 
ttlorom  falsitatem  patienler  soslinens,  noluit  se  ma- 
goopere  lode  excusare;  sed :  Ecee  testis  meus,  ait,  ei 
coDsclos  meos  in  excelso;  et  Domlnus  Deus  auxilia- 
tor  meos ,  et  ideo  non  som  confusus.  Tunc  pravo- 
mm  praevaluit  voluntas,  Jussitque  rex  Pippinos  bea- 
lom  tollere  vimm ,  et  In  exsilium  cum  paucis  suis 
millere  clericis «,  id  est  ad  magnom  ccenobium  quod  ^ 
didtnr  Unnedica  ^ ;  ubi  ab  abbate,  qui  illi  monaste- 
rio  tunc  pncfuit,  et  ab  omnibus  rratribos  benigne  et 
honorabiliter  est  so&ceptus,  et  ibi  per  bienniom  aman- 
dus  omnibos  exsolabaL  Quod  curo  de  Fuldae  coemrtiio 
aodivissent  fratres,  et  eis  nuntiatum  esset  de  abbate 
suo,  qualiter  abstractus  erat  ab  eis;  nunium  per- 
moti ,  ei  oltra  goam  dici  possit  conflictati  sunt.  Ha- 
gna  quippe  tunc  erat  conturbatio  in  domo  Dei.  Alil 
▼olebanl  de  monasterio  exire ,  alii  ad  palatium  per- 

,«  Ante  sancti  Sturroii  obiluro,  c  qnadringentoram 
circitermonacbomm,  exceplis  pulsanltbuset  aliisroi- 
norilius  pcrsonis ,  quorura  numerus  multiplex  erat 
vatde  in  ipso  monaslerio,  Patercxstititet  pneceptor,  > 
inquit  Liudgems  in  Vita  sancti  Gregorii  abbatis  Tra- 
jccteasis,  num.  10. 


abbatem  qui  eis  placerel  consiitoerent.  Quod  cum 
omnibus  placuisset,  fratres  bonum  ex  ipsis  omuino 
fratrem,  et  vere  Dei  servum,  omniLus  bonis  moribus 
oroatum  degeranl ,  noinine  Preszoldum ,  quem  ab 
infantia  soa  beatus  Sturmi  edocuit,  et  muliuro  ama- 
vit  iihim ;  ipsom  super  se  abbatem  ordinaveront,  ad 
hoc  tantum,  ot  iili  com  ipso  et  ipse  pariter  cum  eis 
qoolidie  tractareht,  qnemadmodom  com  adjutorio 
sancti  martyris  Bonifadi  el  com  omnipotentls  Dei 
gratla  ad  hoc  pervenire  potoissent,  ntpristinum  snum 
magistram  Stnrmen  a  rege  Pippino  sibi  concedi  ix)- 
stularent.  Ipse  vero  Preszoldus  tempus  non  modlcum 
fratribus  prserult,  et  eos  cnm  charitate  aduna*tos  ha- 
buit,  cum  eis  pariter  die  noctuqne  mente  perlractans, 
quemadmodnm,  Christo  fiivente,  magislram  et  abba- 
lem  suum  Slurmen  revocare  ad  se  per  regis  Pippini 
voIuntatemjK>ssenl. 

19.  Porro  com  Preszoldos  de  Patre  et  magistro 
suo  Sturme  profunde  cogitaret,  et  sancti  fratres  cum 
eo  de  absentia  ^us  roolto  mcerore  afficerenlur,  Del 
omnipotenlis  praesidium  continuis  precibus  postula  • 
bant,  ut  ipse,  cui  nihil  impossibile  est,  per  suam  in- 
victam  potentiam  praestaret,  quatenus  ad  cos  illomm 

b  Id  paulo  asperius  dlctum  in  sanclum  Lullum. 

c  Id  est,  monachis. 

«t  Suspectani  habel  vocem  Browems,  cui  divinaro 
religio,  uli  el  nohis.  Venedica  Uinen  eilnda  atVuics 
voces  suggerit  :  ast  Indcnsc  moiiastcriuin  nucduia 
condiium  erai. 


439  VITA  S.  STURMII  440 

maglster  venirepermitterctur.  Quod  cuin  per  se  diu-  A  Fuldgs  quod  prius  faabuit,  ad  regendum  commend2i- 


tius  fecissent,  et  omnes  orienlales  ecclesias,  per 
omniaque  monasteria  servorum  et  ancillarum  Dei  in 
circuitu  orationes  incessabiles  essent  ad  Deum  pro 
eo,  consolator  liumilium  Dcus  preces  exaudivit  sup- 
plicantium.  Et  quia  boc  constiluit  ut  poslularetur, 
precibus  fidelium  annuens,  suscitavit  cor  Pippini  re- 
gis,  ut  de  beato  Sturme  cogitare  coepisset,  et  eum  de 
exsilio,  ubierat,  ad  palatium  suum  adduci  bonori- 
fice  praeciperct.  Qui  cum  adductus  ad  palalium  con- 
cite  fuisset,  et  ibi  in  Qjipella  regis  per  plures  esset 
dies  Deum  orans,  exspectans  quid  ei  rex  imperasset , 
contigit  quadam  die,  utin  venationem  rex  pergeret, 
ac,  ui  sotitus  crat,  ad  orationem  primo  diluculo  ve- 
niret,  et  cseteri  servi  &  Dei  post  vigilias  matulinas 


vit,  absolutumque  ab  omni  dominio  Lulli  episcopl« 
ad  coenobium  Fuld.ne  eum  cnm  omni  honore  ire  prav 
cepit,  et  cum  suo  privilegio  quod  bealus  Zachariaa 
papa ,  summus  apostolic»  sedis  pontifex ,  dudum 
sancto  tradidit  Bonifacio,  roonasterium  regerct 
(quod  privilegiom  usque  bodie  in  monasterio  fratrcs 
conservatum  habent)  :  quod  etiam  causam  suam  ei 
monasterii  defensionem  a  nuUo  alio  qusreret  nlsi 
a  rcge,  imperavit.  Accepta  a  doniino  rege  pote&late, 
cum  privilegio  supradicto  quod  de  manu  regis  «  ac- 
ceperat,  ad  suum  perrexit  coenobium.  Divolgatum 
tunc  statim  fuit  per  cunctas  has  provincias,  Siur- 
men  venturum  fore  ad  terram  hanc,  et  ubique  aer- 
vis  Dei  et  anciliis  per  universa  monasteria  mox  eju» 


quiescerenl.  Solus  Sturmi  vigilabat,  ct  ingressum  B  de  exsilio  reditus  innotuit :  qui  omnes  Christo  im- 


regis  observans ,  januas  ei.ecclesise  aperuit,  et  cum 
claro  lumine  ad  orationem  ante  eum  ibat.  Rex  vero 
cum  ad  sacras  aras  Deum  regem  humiliter  exorassct, 
erexil  se,  et  alacri  obtutu  Sturmen  intuilus  :  Domi- 
nus ,  dixit ,  congregavit  nos  modo ;  et,  quid  boc  fuit, 
quod  monacbi  tui  apud  nos  te  accusaverunt,  nesci- 
mus;  et  unde  iraii  fuimus  contra  te,  ignoramus. 
Siurmi  vero  constanter  ait :  Licet  a  peccatis  immu- 
nis  non  sim,  contra  te  tamen,  o  rex,  delictum  non 
feci.  At  ille  :  Sive,  inquit,  unquam  aliquando  contra 
me  nequiter  cogitaveris ,  aut  inique  aliquid  g^sseris, 
Deus  tibi  totum  dimittat ,  et  ego  ex  meo  corde  igno- 
ico;  el  deinceps  esto,  ait,  in  gratia  el  in  amiqitia 
mea  omni  tempore.  Tollensque  manu  sua  de  pallio 
8U0  filum,  projccit  in  terram,  et  dixit  :  Ecce  in  te- 
siimonium  perfects  remissionis  filum  de  pallio  meo 
projicio  ^  in  lerram,  ut  cunclis  pateat  quod  pristina 
deinceps  annuUetur  inimicitia.  Ita  pacati  firmiterque 
in  amicitia  fuadati,  rex  iter  quod  coeperat,  arripuit. 
20.  Igitur  post  tempus  breve,  Preszoldus  et  reli- 
qui  fratre^  de  mouasterio  Fulda,  coroperientes  quod 
amandus  illorum  magister  Sturmi  in  gratia  et  in 
amicitia  domini  r^is  esset  receptus,  cogitaverunt 
ad  palatium  ire,  et  regem  deprecari  pro  roagistro; 
miseruntque  ad  palalium,  postulantes  a  rege  abba- 
tem  suum  eis  dari  :  sicut  omne  quod  Deus  voluit 
fieri,  facile  et  absque  hibore  evenit.  Rex  vero  peti- 
tiones  fratrum  benigne  suscipiens,  venerandum  Stur- 


mensas  referebant  grates.  Fratres  vero  curo  appnw 
pinquasse  eum  monasterio  cognovissent,  sumpserunt 
cruc^m  auream  et  reliquias  sanctorum,  et  obvlam  ei 
a  roonasterio  longius  processerunt :  salutatoque  illo 
et  his  qui  cum  eo  venerunt ,  curo  spirilali  canniDe 
euro  ovantes  roonasteriuro  introduxerunt,  et  Domi- 
nuro  suum  laudaverunt,  qiii  eis  diu  optalum  dedit 
abbatem  :  et  facta  est  Isetitia  magna  inter  eos. 

2i.  Ipse  vero  Sturroistudio  roagno  deditus,  quem- 
admodum  initium  faceret,  coepit  fratrum  emendare 
vitam  et  mores  corrigere,  et  ministeria  iilorum  mo- 
nastica  constituere.  Templum,  id  est  eccleslam,quod 
tunc  habebant,  ornare,  et  doroos  orones  rooDasterii 
recentibus  columnis  et  grandibus  trabibus,  novisque 
tectorum  structuris  corroboravit.  Post  autem  non 
longum  teroporis  cogitans,  qnaliier  adimpleri  pc>- 
tuisset  quod  sancta  Regula  prsBfatur  (Cap.  66) «  nt 
artes  diversae  intra  monasleriura  continerentur,  ne 
forte  propter  aliquam  necessilaiem  foris  vagandi 
fratribus  opus  fieret;  congregatis  qi«aniis  potuit  fos- 
aatoribus,  et  ui  ipse  erat  acer  ingenio,  explorato 
passim  cursu  fluminis  Fuldse,  non  parvo  «palio  a 
monasterio,  ipsius  amnis  fluenta  a  proprio  abduxic 
cursu,  et  per  non  modica  fossata  monasterium  in* 
flum  fecit,  ita  ul  fluminis  impetus  lietificaret  coo* 
nobium  Dei.  Quantum  illud  opus  fpatribus  proruii, 
quantamque  utiliutem  adhuc  qnotidie  ministret,  ct 
cernentibus  et  utentibus  manifestum  est.  Super  se- 


men  abbatem  ad  illos  se  miltere  promisit :  quod  per  ^.  pulcrum  vero  beati  martyris  Bonifadi  auro  argen- 
multas  orationes  servonim  et  ancillarum  Dei  fieri  toque  compositam  statuit  arcam,  quam  nossolemns 
credirous.  Post  non  multum  teroporis  i^atiuro  rex  requiem  *  appellare,  quam  (ut  tunc  moris  erat)  pul- 
vocari  ad  se  Sturmen  jussit,  eique  monasteriura      chro  opere  condidit :  quae  usque  hodie  super  tumu- 


•  Id  est ,  monacbi  qui  in  palalio  degebant ,  quibus 
abbas,  palatinus  dictus,  praBerat. 

b  Insignls  locus  de  symbolo  oondonandi  injuriam, 
et  quidem  fere  singularis. 

c  Exsiat  Pippini  regis  hac  de  re  diploma,  sed  Bo- 
nifacio  superslili  inscriplum,  apud  Olhlonum  in 
iib.  II,  cap.  17 ;  Zacharise  vero  cap.  ii.  In  lib.  iii 
Anliq.  Fuld^,  cap.  8,  legitur  privilegium  Sturmio  a 
Stephano  papa  concetoum  in  confirmationem  immu- 
nltatis  Futdensis,  in  quo  Slephanus  praecipit,  ut 
Sturmtus  «  Fratres  suos  seoundum  Rcgulam  sancti 
Benedicti  diri^at.  i 

*  Hiuc  derivatum  videtur  GalUcum  vocabulum, 


Poi$le,  quasi  dicas  pausationem  seu  requiem ,  ad  <si- 
gnificandas  honorarias  umbellas,  quae  magnalum 
tumulis  imponuntur.  Et  quidem  verisimillimum  est, 
ciboria,  repas,  fredas  antiquorum,  seuaediculasqua» 
luor  columnis  nixas,  nonnunquam  ex  panno  aureo 
aliisque  id  genus  texlis  compositas  fuisse.  Quo  spe« 
ciatDedaelib.  III,  cap.  ii,  ubi  de  sancti  Oswaldi 
regis  Mcrciorum  agens  reliquiis, «  vexillum,  inquit, 
ejus  super  tumbam  auro  et  purpura  composilum  ap- 
posuerunt.  i  Siffiiantius  Gislcberlus  Lunicensis  epi- 
scopus  in  cpistola  30  inler  Hibcmicas  Usserii,  cib^" 
rium  attaris  umbeUam  interpretalur :  mendose  ici 
f.dilis  cimbqrium  legitur. 


4it  AUGTORE  S 

lom  ipsius  Chrisli  inartyiis  ciiai  altari  aureo, per-  A 
sererat. 

2i«  Veram  quia  vir  jitstus  ct  Dco  pcrfcctus,  apud 

QoiTersos  magiius,  el  niaxime  npnd  Pippinum  regem 

habeiMitar,  iinpetravit  suis  apud  ipsum  regem  ser- 

monlbas  (habebai    enim  locum  familiarilatis  non 

modicum )  ut  fiscom,  id  est  Omuntiat  «,  cum  omni- 

bus,  quae  in  illa  villa  antiqni  reges  possidebant,  ad 

snpradiciom  ssepius  monasterium  in  suam  eleemo- 

svnam  condonaret,  atque  per  conscriptam  cliartam, 

sicul  mos  fuit,  firmaret.  Horluo  aulem  Pippino  anuo 

ai)  incarnatione  Domlni  seplinf^eniesimo  sexagesirao 

oclavo,  sui  vcro  regni  vigesimo  lerlio,  Carlus  filius 

ejns  patri  successit  in  regnutn.  Cum  ergo  ipse  rex 

jtivenis  cunctos,  qui  patris  sui  prius  bonoribus  pne- 

diti  eranif  grandibus  muueribus  in  gratiam  soam  ^ 

provocaret,  accersivil  quoque  venerandum  abbatem 

Stdmien,  illumqnc  intimis  amicitiis  sibi  conjnnxit  : 

qoem  cum  multis  ssepe  faonoribus  atque  regalibus 

moniftcavit  donis.  Quodam  tempore  immisit  Pomi- 

Dus  in  Gor  ejus,  ul  pro  intuitu  retribotionis  aetemae 

tractare  ccepisset :  vocatoque  ad  se  Stnrme  abbate, 

consiliom  cum  eo  iniit,  et  Hamelenhurc  ^  ciua  om- 

nibosquae  ad  illum  fiscum  perttn^nt,  potesutiva 

■laon  de  jure  suo  in  jus  Domini  et  sancti  Bonifacii 

ad  ccenobiom  Fuldae  tradidit.  Quam  traditienem 

fratres  gratanter  suscipientes,  Domino  pro  Ulius  in- 

colamilate  preces  usque  hodie  fundunt.  Vixit  dein- 

eepssanctns  Sturmi  in  gratia  venerandi  regis  Caroli 

omne  tempus  vit»  sua^. 

23.  Illis  quoque  temporibus  suscepta  legatione, 
inier  Carolum  regem  Francorum  et  Thasilooem  No- 
rtcae  provincia^  ducem,  per  plures  annos  inter  ipsos 
amicitiam  statuit.  Regnante  feiiciter  domino  rege 
Carolo,  annos  qaatuor  Saxonum  gens  sseva  et  infe- 
stissima  ciinciis  fuit,  et  paganis  ritibus  nimis  de- 
dita.  Rex  vero  Carolus  Domino  semper  devotus,  cum 
ipse  Christianissimus  esset,  cogitare  coepit  qualiter 
geatem  hanc  Christo  aequirere  quivissei.  Inilo  ser- 
vorum  Dei  consilio,  poposcit  ut  precibns  Dominum 
votissuisannnereobtinerent.  Congregato  tam  grandi 
exercitu,  invocato  Christi  nomine,  Saxoniam  pro- 
fectas  est,  assumptis  universis  sacerdotibus,  abbati- 
bos,  presbyteris,  et  omnibus  orthodoxis  atque  fidei 
cnllorilus,  ut  genlem  quse  ab  inilio  mnndi  daemonum  j^ 
vincutis  foerat  obligata,  doctrinis  sacris  mite  et 
soave  Christi  jugum  credendo  subire  fecissent.  Quo 
com  rex  pervenisset,  partira  bellis,  partim  suasio- 
DJbus,  partim  etiam  muneribus,  maxima  ex  parte 

•  In  Tradilioniim  libro,  num.  21,  exstat  hujusce 
doaalionis  exemplum  iii  ldu$  Februarii  Aureiianit 
cititatis  factcs*  Inter  alia  Pippinus  inducitur  sic  lo- 
qnens  :  i  Donamus  nos  devoteque  contradimus  pro 
animie  nostne  remedio,  el  fratris  noslri  Carlomanni 
commenroratione,  ad.FuIdense  monasterium...auod- 
daro  praeJium  Oinenestat  nuncupatuin  In  pago  Moy- 
necgowe,  cum  omnibus  terininis  ^t  appendiciis  suis, 
etc.  »  U;ec  Browerus  in  hunc  locum. 

^  Charta  donationis,  teste  Rrowero,  exprimit  /o- 
cnm  ^tci  noitri  jnxta  fluvium  Sala  :  item  vicinam 
Yiiiam  Diclpach  el  llunfeldiam^  qiiae  jam  oppidulum. 


.  E1CILE.  4ii 

gentem  illam  ad  fiilem  Christi  convcrtit.  Et  posl  non 
longiim  teinpns  tolam  proviiiciam  illam  in  parorhias 
^  episcopalcs  divisit,  ei  servos  Domini  ad  docendum 
et  baptizandum  potestatem  dedil.  Tunc  pars  maxima 
beato  Starmi,popuIi  et  terr»  illius,ad  procurandum 
cnmmittitur.  Snscepto  igitur  pnedicationTs  olTicio, 
curam  roodis  omnibus  impendit,  qualiter  non  par- 
vum  Doniino  popuhira  acqiiireret.  Sed  temporibus 
instabnt  opportunis ,  sacris  eos  sermonihus  doccns, 
ut  idola  ei  simulacra  derelinquerent,  Christi  fidem 
suscipcrent,  deornm  suorum  templa  destmerent,  lu- 
cos  sncciderent,  sanctas  quoquc  basilicas  scdificarent. 
24.  Qno  cum  multum  tcmporis  pnedicando  et 
baplizando  cura  suis  presbylcris  percgisset,  et  per 
regiones  qnasqoe  singulas  ecclesias  coiistruxissct, 
iterum  postea  Saxonum  gons  prava  ct  perversa  a 
flde  Christi  devians,  vanis  se  erroribus  implicavit,  , 
congregatoqne  exercitn  ullra  fines  suos  egressa  est, 
ei  osque  ad  Rheniim  vastanJo  et  dcpopiilando  cuncta 
pervenit.  Cumque  inde  reversi  essent,  infesta  caede 
quoscunque  invenire  potuerunt,  tructdarunt.  Qnorum 
cum  exercitns  in  Loganacinse,  quod  prope  snpradi- 
ctum  coenobiiim  jacet,  consedisset,  conspiravemnt 
ui  lectam  virorum  muUitudinem  de  exercitu  ad 
ipsum  monasterium  mitterent,  et  cuncta  quac  repe- 
rirent,  igni  comburerent,  et  servos  Dei  fero  imci-^ 
dareni.  Quod  cum  comperissel  snnctus  Siurmi,  sta- 
iim  vocaiis  ad  se  fratiibn^,  periculum  quod  eis  im- 
minebat  innotuit,  et  consilium  dedil  ut  sancti  mar- 
fyris  corpore  assumpto,  ad  Hamelanburg  properas- 
seni.  Ipse  vero  vir  Dei  Sturmi  foras  hi  Wedereiba 
perrexit,  studium  habens  si  quo  modo  posset  pravo- 
mm  conspirationem  cobibere.  Nos  autem  fraires 
discipuli  ejus,  assumpto  sancii  mariyris  corpore  de 
sepulcro ,  in  qno  annos  ^  viginti  quatuor  porftum 
ftierat,  a  monasterio  cum  uniyersis  famulis  Dei  pro- 
ficisci  coepimus.  Mansimus  prima  nocie  ad  proximam 
cellam,  ubi  Fuldae  alveo  FledeiHe  fluenta  se  misceni. 
lade  surgentes  maoCyad  uUeriorem  pervenimus  Sin- 
nam,  ibique  fiximus  tentorium,  in  quo  sacratissi- 
mum  Christi  martyris  statuimus  corpus,  et  in  cir- 
cuitu  milites  Christi  caslra  metali  sunt.  Ubi  cum  in 
tabernaculis  ires  exegimus  noctes,  quarlo  jam  die 
legatt  nostri  venerunt,  qui  referebant,  de  parte  et 
gente  nostra  nonnuUos  congregatos  conlra  Saxones 
bellum  inlre,  eosque  victos  ad  proprias  aiifiigisse 
terras.  Quod  cum  audivissemus,  sacra  l)eali  Marly- 
ris  ossa  sustuliinus,  ct  gaudentes  ad  monasterium 
unde  digressi  sumus,  reverlebamur ;  et  Dei  martyris 

'^  &fctropolilani  provincia  iizupysio^,  episcopi  Trap- 
ocxta,  primarium  sedium  ut  Palii'archarum  $(otxi}(7cc 
olitn  didebatur  ex  conc.  Antioch.  can.  9.  Parochia 
antiquis  magis  placet  pro  dioecesi  episcopi,  quara 
parcecia.  Certe  parochos,  inquit  Nonius  Marcellus, 
c  a  Graeco  tractum  est  nomen,  quod  vehicula  pray 
bcat.  >  Nam  praebenda  omnia  irupoxoti  dicuntiir.  Nunc 
vul^o  Parocnia  strictius  sumitur  pro  qualibcl  dio&- 
cestsepiscopalisparticula,  cui  singulariscuriopraeesi. 

d  Concordant  huic  calculo  Annales  FuIdenseSi  qui 
id  factum  anno  778  referunt. 


M5  BERNOWINUS  CLAROMONTANUS  EPISC.  444 

■ancU  sepulcro  qno  prius  inerant  msa  hnmavimas  «,  A  cepto  proposilo  omnes  dies  vitac  testr»  perseTcnie. 


Christo  Doroino  gratias  referentes,  qnod  pace  con- 
cessa  nostro  monasterio  inhabitare  sineremur. 

25.  Tunc  itenim  rex  Carolus,  ad  confirmationem 
inchoat»  fldei  Chrislianx,  cum  exercitu  ad  iliam 
lerram  perrevit,  et  venerandum  Stumien  infirmum, 
}am  sbnectute  fessum,  in  Here$burg  ad  tuendam  ur- 
bem  cum  sociis  suis  sedere  jussit.  Dispositis  secun- 
dum  voluntatem  suam  universis  rex  cum  rediret, 
sanctum  vinim  paucos  dies  post  reditum  suum  in 
supradicla  urbe  sedere  imperavit.  Quo  expleto,  ad 
monasterium  vir  Dei  rediit,  babito  secum  medico 
domini  regis  Caroli,  cui  nomen  Wintams,  qui  ejus 
sabveniret  infirmitati.  Dum  vero  quadam  die,  artis 
nm  ei  nescio  quam  potioyem  inruderat,  com  qua 


Deum  aitissimum  pro  me  orale,  et  si  quippiam  prave 
apud  vos  egi,  vel  aliquem  injuste  offendi,  ignoscite 
mihi  :  et  ego  cunctis  ex  intimo  corde  omnia  convi- 
cia  et  omnes  contumelias  meas  ignosco,  oecnon  et 
Lullo,  qui  mihi  semper  adversabatur.  Post  isla  et 
alia  nonnuHa  bona  verba,  fratribus  vaiedieenSy  di- 
mislt  eos.  Egressls  ergo  fralribus,  coepit  vtr  sanctas 
acriter  languescere,  et  ad  soprema  pemrgeri.  Erat 
universis  moeror,  et  tristitia  magna  anlBKM  olwide- 
bat  fratram,  qui  solius  Dei,  lacrymablii  voce,  mi- 
sericordiam  implorabant,  et  obitum  sancti  ae  veDe- 
randi  abbatis  soi  Sturmi  maxlmis  Domino  comme»- 
dabant  precibus. 
26.  Altera  autem  die,  id  est  xvi  Kal.  ianoarii,  in- 


minuere  dcbuit  infirmitatem ;  sed  ita  auxit,  ut  vati-  B  graveseente  langoore  ad  extrema  dedoctus  est.  Cir- 


dius  et  acrius  ei  lues  acerba  aogeretur.  Et  anxios 
dicere  coepit,  quod  ei  medicus  qui  minuere  morbum 
debuerat,  maluin  grande  irrogasset.  Currere  citius 
ad  ecclesiam  jubet,  omnes  gloggas  ^  pariter  moveri 
imperavit^et  fratribus  congregalis  obilum  snum  cito 
adfuiurum  nuntiarepraicepit,et  pro  seenixius  orare 
postulavit.  Congregata  prius  omni  familia,  domum 
iu  qtia  ipse  jacebat,  eam  introduci  fecit,  atque  omnem 
congregationem  his  verbis  adorsus  est :  Yos,  Inquit, 
o  fraires,  studium  meum  cognovistis,  qualiter  usque 
in  hodiernum  diem  pro  vestra  utilitale  et  pace  Ial)o- 
ravi,  et  hoc  inaxime  curavi  qualiler  istud  monaste- 
rium  post  obitum  meum  perseverare  in  volwitate 
Christi  valeret,  et  vos  istic  Domino  servire  sincere 


cnm  cbaritate  quiretis,  o  filii.  Nunc  vero  m  con-  ^  maneit  reguum.  Amen. 


comstantibtts  vero  nobis  et  videntibas  ejos  oderem 
fore  exitum,  aliquis  e  nobis  exorsus  est :  Pater,  in- 
quit,  oos  non  ambigimos  te  ad  Dominom  migraCo- 
ram,  et  ad  vilam  pervenire  pereiinem ;  quapropter 
pateraitatem  tuam  deprecamor  ot  nostri  memorari 
digneris,  et  ibi  pro  diseipolis  tois  Domlno  preces 
fundere,  quomodo  justiun  confldimus  uobis  profulo- 
ram,  quod  talem  pRemittimus  patronam.  Qoi,  subito 
intuens  nos  :  Exhibete,  inquit,  vosmetipsos  dignos, 
et  tales  estote  in  vestris  moribiis,  ut  rite  valeam  pro 
vobis  orare  :  et  ita  faciam  quod  postulatis.  Post 
vero  verba  hxc,  sancta  illa  anima  carae  solota  est, 
et  de  ergastulo  corporis  erepta,  bonis  meritis  re- 
pleta  migravit  ad  Christum»  cujus  in  perpetoom  per- 


*  Et  tamen  arca,seu  ciborium»supersancli  Boni- 
facli  tumulumerecta  feceral  a  Sturmio,  supra  num. 
SO.  Non  erfgo  sanctoram  corpora  in  superaa  ciborii 
parte,  siquidem  fere  solidum  erat,  sed  in  ipso  tumulo 
humari  tum  solebant. 

b  Sic  campanas  vocabant.  WiUibaIdu^,etOthlonus 
in  Vita  saneti  Bonifacti  sub  finem  gloccan  et  clogga$ 


appellant :  et  Bonifacius  mse  in  epistola  9  doeeam^ 
tametsi  jam  campance  vocaoulo  usus  fuerat  Beda  in 
lib.  IV,  cap.  23,  ex  quo  aliisque  colligimus,  pene  sin- 
golare  esse  id  quod  bo«  loco  scribitiir  de  pulsatis  ec- 
clesise  signis  sob  extremos  Sturmii  eispirantis  ago- 
nes. 


AHlfO  DOMIHI  DCCGUIY. 

BERNOWmUS 

CLAROHONTANUS  EPISCOPUS. 

NOTITIA  HISTORICA  IN  BERNOWINUM. 

(Hist.  Franc.  liU.,  ton.  IT,  pag.48f.) 


De  Bemowino  episcopo  Claromontano  altum  diu  apud  omnes  scriptores  silentium.  Primusnomen  ejua  ei 
oblivione  eruit  Mabillonius,  qui  carmina  quaedam  ejus  nomine  inscripta  edidil  ex  manuscripto  bibliothecs 
Ottobonian;e.  Incertum  plane  quando  ad  sedem  Claromontanam  ^it  evectus  et  quo  anno  e  vivis  excesaerit. 
Caroli  magni  manificentia  adfutus  Bernowinus  magnam  ecdesiam  in  honorem  sancti  Alliri  aedificavit  in 
lua  civitate  epfscopali.  Bernowini  quatuor  tantum  carmina  exstant,  inter  qireejns  epitaphium. 


M 


CARMIMA. 


M 


BERNOWINI  GARMINA. 


GARMEN  PRlMljll. 
(MabillM  Annal.  Bened.,  tom.  II,  pag.  717.) 
Omnipotens  I>omiaus,  qiii  celsa  vel  iroa  gubernas, 

Majestate  polens  semper  ubique  Deus, 
Respice  de  solio  sano.ioruro  gloria  summo, 

Anxiliumque  tuis,  Rex  bone,  da  faoNilia. 
Principlbiis  pacem,  sobjectis  adde  saluiem  : 

Hostis  pelle  minas,  et  fera  bella  preme. 
Hrec  quoque,  quae  statni  fulgentia  culmina  lempll 

Remowinus  ego,  sint  tibi  grata  Deo. 
Auguslo  et  Garolo,  enjus  virtute  peregi, 

Concede  imperii  gaudia  magna  sui. 
Quisquis  et  binc  suromas  precibus  puls^verit  aures, 

Effectum  tribuai  seroper  habere  Deus. 
Hoc  eonstmxitopus^leclor,  quod  cernis  boneslam. 

Rernowinus  ovans,  ductus  amore  Dei : 
lllius  necnon  magni  pro  patris  amore, 

Gorpore  qoi  sanctae  pausat  in  arce  domus. 
In  qua  multa  Deus  jam  jam  miracula  mitis 

Sfcpius  oslefldit,  iirius  db  merituro. 
Si  veniet  quisquis  fidei  de  munere  dives, 

Quod  peiit  inveni>,  quod  cupit  ecce  Cenet. 
Yos  fratres,  veniae  pelitores,  obsecro  vobis 

Poscite  factori  dona  supema  domus. 
Hxc  tibi  constitui,  lUidi  magne  sacerdos, 

Quae  nitet  bic  Domini...  clara  domus. 
Reroowinus  ego,  sanetomm  parvns  amator, 

Qui  tibi  praecipnc  vota  precesqne  fero : 
Te  rogo  soppliciter  pro  me  prece  posce  Tooanlem* 

Ui  pui^et  venia  crimina  cuncta  mea. 
Et  Carolo  Angusto,  eujus  pietate  fovemar, 

Praebeat  aetherel  praemia  larga  soli^ 

CARMEN  H. 

(Mabill.  ibid,) 
Qui  cupiat  rerum  studiosus  forte  viator 

Auctorero  scire  carminis,  autoperis; 
Cum  rediit,  quseso,  modicum  subsistat  eundo, 

Et  legathunc  tituluro,  qui  sibi  cuncta  referU 
Remowinus  ego  nam  dicor  humillimus  epns 

Culroina  quae  feci,  carroina  quae  ceoini. 
Qul  veniet  veniaro  scelerdm  deposcere  fletu, 

Transeat  bas  portas,  ad  loca  sancta  situs, 
Gorpore  Itlidius  celsa  qui  pausat  in  anla 

Eximius  meritis  et  pietate  potens. 
lilic  inveniet  solatia  certa  salutis, 

Et  quam  cum  lacrymis  poscet,  habet  veniaro. 

CARMEN  m. 

Bemowim  epitaphium. 
(Mabill.  ibid.) 
Hxc  qui  sacra  petis  venerandi  culmina  templi, 

Eiimios  coltos  quae  pietatis  habent ; 
Hoc  relegas  carmen  nostri  miserablle  casus, 

Ultima  qnem  vitae  contulit  hora  mihi. 
Divcs  eram  quoadam,  iato  famosus  in  orbe, 


A.     Prlncipibus  multo  charas  amore  piis. 
Gloria  me  reram  mage  referebat  opimay 

Sed  regum  solita  pluris  amicitia. 
Propterea  populi  largo  venerabar  honore, 

Muneribus  nimiis  alque  favore  precis. 
Sed  subita  ereptus  tanto  de  culmine  sortOf 

Angusti  reqoies  me  tenet  isU  loci. 
Haec  tibi  daat  nostr»,  lector,  exeropla  ilgora 

Totins  hoe  vltae  qoo  gradiaris  Iter  : 
Quo  nec  divitias,  nec  turpla  lucra  seqoaris, 

Nec  periturus  eas  caeca  talenta  pelens. 
Quae  dum  servantur  tenebris  imroersa  profundla, 

In  baratram  mittuntanlra  sacrata  suos. 
Quid  delicatis  prodest  assuescere  mensis? 

Quidve  laborata  purpura  ab  arte  libi? 
B  Nam  datur  infelix  corpus,  cui  tanta  parantur 

Adfore  mox  polvrs  vernibus  esca  siroul. 
Sed  Jam  posco  vicem  reddas  mihi  carminis  bujos» 

Atque  illius  dic  tu  miserere  Deus. 
Honc  concede  mihi  quisqais  succeJis  honorem, 

Nostro  deposui  qui  mea  mcrobra  loco. 
Quem  peto  nuila  manus  violet,  duro  dicat  ab  alto 

Omuipotens  :  Surge,  jaro  tuba  nostra  jubet. 
Vila,  sains,  reqoies,  spes,  gloria,  graiia,  virtus, 
'     Da  yeniam  famulo  tu  mihi,  Christe,  tuo,  etc. 
Beraowino  des  pius  alme  micantia  regna, 
Natis  qoi  mittis  hominum  per  lumina  luroen, 
Gratis  concedis  cui  grandi  mole  sobaclo,  etc« 
Sic  pro  te  tuisque  cunctis  redde  vota  Domino, 
Et  saoram  memorare  sopplico, 
C  Aulam  islam  quam  ftodavit  triumphante  Garolo. 
Qui  copit  domom  ingredi,  bonisque  vult  perfrui » 
Dicat  vadens  oro  supplex,  Pax  huic  sit  domoi, 
Quam  Jussit  servare  Ghrislus,  ejusque  discipuli. 
His  peractis  exeuntes  supplex  posco,  diciie : 
Miserere  Rernowino,  rex,  Deus  altissiroe, 
Gonstraxit  qui  domuro  isiaro  ornavitque  carmine. 
Hac  in  doroo  fulget  alma  Ghristi  crux  mirabliis, 
In  qua  salus,  lux,  et  vita,  victor  ineffabifis 
Pendens  plebem  liberavit  hostis  ab  insidiis. 
{Habentur  ejuidem  Bemowini  epiicopi  versui  ad  cru* 

cem.  Item  ver$u$  incaliceet  patena,  qui  $ic  habeni :) 

Rernowinus  humilis  sua  reddit  voCa  Tonanti. 
Hoc  corpus  huniilis....  praestat  vita  beata. 
GARMEN  IV. 
Ver$u$  ad  erucem. 
(Marten.,  ampli$$.  Cotleet.  tom.  YI,  pag.  820.) 
Conditor  aeterae,  quem  laudo  versibus  istis 
Rex  requiem  Rerowino  da  pater  piusque  redemptor 
Virttts  virtutam,  victor,  victoria  Jeso 
Chrisle,  tu  Jnstus  judex,  miserere  roei  iam  rex ; 
Omnipotens  Dominus  mundi  formator  et  auctor, 
Sis  phis  et  clemens,  mihi  sis  spes  unica  vitae. 
Suspice  hoc  munns,  te  snpplex  accipe  rngo» 


447  DUNGAU  REGLUSl  M 

%  .  S==SSSSSSS=SSSSSSSSSSSSS=SSSSSSSSSBSSSS^^ 

4NN0  DOMISII  DCCGXXyi. 

DUNGALUS  RECLUSUS. 


NOTITIA  HISTORICA. 

(Apod  Fabriciuin,  BiblioUi.  med.  et  iaf.  Lattqilatit.) 


Dungaliis  Reclusos,  sive  monachiis  solitariam.vitam  ducens,  scrip&it  epistolam  ad  Garolam  Magnum  de 
ouplici  eclipsi  solari,  qu»  dlccbatur  conligisse  priore  anno  810.  EdidilLucas  Dacherius  tomo  X  Spicilegii, 
page  145  (editionis  novac  lom.  III,  png.  524;  ubi>liani  Ismaelis  Bullialdi  censura,  ret>etita  ex  prasiatione 
tomi  dccimi  editionis  prioris).  Idem  an  alius  diaconus  Parisiensis  circa  annum  828  lilirum  coinposnit  Resr 
ponsionuin  adversus  Claiuiii  Taurinensis  Scntentias  cultum  imaginum  dissuadentes,  ad  Ludovicuui  iinpe- 
ratorem  et  LoLb^^rium  fliium  ejus  Auguslum.  Primus  ediJil  Papyrius  Massonus  Parisiis  1608,  unde  mser- 
tusBibliolhecis  Patruni,  Parisiis  IGS^i,  tom.  IV ;  Colon.,  tom.  iX,  el  Lugd.,  tom.  XIY,  pag.  196. 


DUNOALI  RECLU8I 

EPISTOll  DE  DDPIICI  SOLIS  ECIIPSI  ANNO  810. 

AD  CAROLUM  MAGNUM. 

(Bx  Spicileglo  DaclieHi,  tom.  III,  pag.  814.) 


In  noiiiine  Patris.  et  Fiiii,  et  Splrittts  sancti.  Do-  A  vcster  fidelis  famulus  et  orator,  doh  immemor  qnod 

mino  gloriosissimo  Garoio  serenissimo  Augusto »  vos  Waldoni  abbati  direxistis  epistolam,  ut  per 

omnium     antecedentium    Romaoorum    principum  illam  me  ipse  ex  vestris  verbis  ioterrogaret  de  ra- 

cunctis   nobilibus   honestisque  regalium  virtutum  tione  defectus  solis,  quem  anno  praeterito  ab  incar- 

donis  el  exercitiis  studiosissimo,  vita  longsva,  fida  natione  Domlni  810  bts  evenisse  plurium  relatu  vo- 

salus,  eontinua  benevolentia,  pax»  corona  imniar-  bis  fuisse  compertum  dixistis,  et  quem  sicut  vus 

cescibllis,  gloria  sine  fine.  legisse  memorastis,  non  solum  antiqui  gentilium 

Audivi  ergo,  Domine  dilecllssime,  ego  Dungalus  philosophi ,    sed  et    quidam   CoustantinopoliUnus 

•  Epiilola  Dunaali.  Hiijus  epistolac  auctor  est  Dun-  ducto,   scd  non  fact.im  (  addo  et  non  visam  Euro- 

galus  Reclusus,  hoc  est,  soiitarius,  inonasticam  vi>  picis  nostris  hominibus).  Chronologi  nihilomintis, 

Uelicet  ageus  vitam  procul  a  consortio  tum  inona-  IJrsamque  visain  iii  suis  Chronicis  scripsenmt,  opi- 

chorum  tum  sxcularium.  Qua  in  epistola  cuin  sale-  nionem,  vel  polius  crrorein  vulgi  secuti.  Addentliim 

bras  aliquot  reperissemus,  V.  C.  Isniaelem  Bullial-  mihi  videtur,  calculatorem  anni  illiiis  810  in  boc 

dum  consuluimus ,  ut  pote  in  ntathcnmticis  rehus  aiiucinatuiu  faisse,qiiod  non  monueritillameclipsim 

nppriine  versatum,  sicut  el  in  omni  genere  solid;c  in  locis  lineai  ^quinoctiali  suhjectis  aut  meridiona- 

lilteraturae,  ut  de  illa  quid  sentiret,  nobis  exponere  lij>us  apparituram  fuisse,  et  visendam  in  hemispbx- 

dignaretiir.  Scripsit  itaque  observatiunculam,  quam  rlo  australi.  Non  est  enim  possibilc  ut  in  locis  ab 
hic  exscribendam  opemc  protiiim  duximus.                B  aequinoctiali  linea  paulo  remotioribus  intra  semeslre 

c  Haec  epistola  Dungali ,  quamvis  nec  perite,  ncc  spatium  biux  eclipses  solis  cernantur,  quod  sob 

clare  respondeat  quxstioni  ab  imperatore  propo-  linca  a^quinoctiiii,  vel  iu  locis  subjaccntibus  paraN 

sit£,  nc(|ue  demonstret  quoe  osiendere oportuil,  uti-  lelis  ab  ea  non  longe  descriptis  accideie  potest : 

lis  nihilominus  in  eo  esl  quod  arguat  tunc  teinporis  intra  vero  quinquemestre  spatium  in  eodem  beini- 

plures ,   ipsumque   Imperatorem   dubitasse    de  eo  sphaerio  boreali  vel  austrino  binffi  eclipses  solares 

quod  a  quibusdam  teinere  et  inani  jactantia  impulsis  conspici  queunt :  qua^  omnia  demonstrari  possunt, 

asserebatur,  duas  eclipses  solis  anno  ChrisU  810  utpote  vera.  Sed  hujus  epistoUe  auclor  Dnngalus 

factas  ac  visas  fuisse  in  nostra  Europa,  qui  quidom  has  differentias  ignorasse  vldelur.  CuAique  prulie 

ratione  fnHi  dubitabant.  Cum  possibile  non  fuerit  Kal.  Dccemb.  ejiisdem  anni8i0ecHpsis  solis,  anim- 

hoc  anno  810,  vii  IJ.  Jun.,  solem  defecisse,  aut  de-  adversa  ab  Gnropseis,  priorem  illam  vii  Id.  Ji>n- 

fectum  illius  in  Europa  adnotatum  fuisse.  Optime  factam,  ab  antoecis  nostris  et  antipodihus,  aut  sal- 

ad  hunc  annum  adnotavit  Calvisius,  ct  rectissimo  tem  in  hemispbserio  australi  visam  fuisse  asscrece 

judicavit  hanc  eclipsim  solis  die  vii  Id.  Jun.  ab  ali-  dehuit,  iit  qusestioni  plene  satisfaceret.  i  Hitc  iisquc 

qno,  qui  Kalendarium  scrtpsH,  pnedictam  fuisse,  hmael  Bullialdus.  Dungali  epistolam  coUegit  nosici 

calculo  ex  tabulis  astronomicis  impcrfcclioribus  de-  ioanncs  Mabillon  c  scripto  codicc  ^anremigiano. 


449 


EPIST.  DE  DUPLICI  SOLIS  ECUPSI  ANN.  DCGCX. 


450 


episcopas,  qnasi  naturalcro  concursionis  elemento-  A  non  possont,  sed  pro  diversilate  citcutnspicieiuis 


ram  effeclttm  usitatae  et  ccrue  cxploratiouis  peritia 
cognitum  prius  dixere,  quam  fieret. 

Inde  vestne  beatbsimae  et  clarissimae  serenitati 
Tisum  est  mandare  ut  de  dicta  causa  ego  quasi 
sectator  sapientiseinlerrogarerquiJ  sentirem,  et  quld 
scirem,  elquid  sentiremproferendoet  respondendo  fa- 
larer,  exceptnmscriberetur,  scriptumque  vobis  defer- 
retur.  Non  differam  igitur,  neque  dissimulabo  vestro 
secundum  vires  sanctissimo  et  utilissimo  parere 
praecepto;  et  utinam  tam  cfGcax  quam  voluntarius 
eiisterem,  ui  non  solum  velle,  sed  el  compole  voto 
issequi  cupita  valerem ,  licet  apud  summum  Reclo- 
rem  pronus  et  alacris  affectus  pro  re  effecta  et 
adimpleta  reputatur. 


habilantisve  variantur  :  quae  omnia  transilive  noiui- 
naia  et  numerata  in  hoc  loco  non  cst  opus  expo- 
nere.  Duo  ergo  praedicta  lumina,  hoc  cst  sol  ct 
luna,  et  quinque  stell»  quae  appellantur  vagse,  sep- 
tein  memoratas  sphseras  maximae  splixne  duo.'ecim 
signa  conlinenti,  quse  aplanes  vocatur,  subjectas 
dispertiverunt,  et  occupatis  regionibus  quasi  pro- 
prias  et  speciales  hsereditates  singulae  singulas  ob- 
tinuerunt. 

In  prtma  autem  sphaera  de  septem  ilia  est  stella 
quae  dicilur  Saturni,  in  secuuda  Jovis,  in  tcriia 
Martis,  in  quarta  hoc  est  me;Ha,  sol,  in  quinta 
stella  Yeneris,  in  sexta  Mercurii;  septiihatn  qusc 
est  oronium  extima  et  infima,  luna  tenel.  Ita  Cicero 


Qoia  ergo,  domine  mi,  hujus  rationis  investigatlo  B  describit,'  cui  Archimedes  et  Chaldxorum  ralio  con- 


el  peritia  ad  philosophos,  hoc  est,  physicos  proprie 
et  specialiler  pertinet,  sicut  vestri  continent  apices, 
qnonim  libri  compositiores  et  diligentiores  quamvis 
mihi  non  suppetant,  qoibus  de  his  rebus  et  de  tali- 
bos  exercitatiori  sermone  et  enudeatiori  expres- 
sione  Iractaverunt ,  et  per  quos  vobis  plenius  et 
emditius  de  ioquisitis  respondere  me  posse  credi- 
derim.  Secundum  simplices  tamen  et  leves  compen* 
diososque  libellos  qui  inter  manus  sunt,  in  quan- 
tom  de  ipsis  lorpor  obtuiifti  cordis  et  tardus  sensus 
Tix  lento  conamine  pigroque  nisu  reptans  et  mo- 
vens,  praelibare  qoiTerit,  ne  vulgari  proverbio  lupus 
in  fabola,  pavido  stupidoqne  silentio  reprimi  viilear, 
otcanque  respondebo ;  sciens  indubitatissime  vestram 


sentit.  Plato  vero  a  luna  sursum  secunclum,  hoc  est, 
inter  septem  a  summo  locum  sexium  solem  tenere 
confirmat,  secutus  iEgyptios  omnium  philosophiae 
disciplinarum  parentes,  qui  ita  solem  inter  lunam 
et  Mercurium  Jocatum  volunu  Quamvis  autetn  ista 
persuasio  Tutlii  et  auctorum  ejus  quibusdam  edictis 
et  cr^dibilibus  rationibus  fulta  convaluit,  et  ab  om- 
nibus  pene  in  nsum  recepta  est,  perspicacior  tamen 
Platonis  observatio  veriorem  ordinem  deprehendisse 
yidetor,  quam  praeter  indaginem  visus  haec  quo(iiie 
ratio  commendat,  quod  lunam  quae  luce  propria  ca- 
ret,  et  de  sole  mutuatur,  necesse  esl  fonti  luminis 
8U1  esse  subjectam ;  haec  enim  ralio  lunam  facil  non 
babere  lumen  proprium,  cxteras  omnes  stellas  lu- 


serenissimae  el  piissimae  longanimiuiis  indulgibilem  C  cere  suo,  quod  ilke  supra  solem  locatae  in  ipso  pu- 

clementiaai,  si  quid  minus  aot  aliter  dixero,  faci- 

lem  mibi  veniam  donatoram,  et  paterna  correctione 

rae  veluti  pneier  induslriam  studiumve  per  fragili- 

tatem  infirmitatemque  delinquentem  modeste  casti- 

gatnram. 
Hujus  autem  qnaestionis  origo  repetenda  est,  ut 

ab  initio  sicut  m  caeteris  solet  disputalionibus,  per 

ordinem  ratio  explicanda  procedens,  congrua  red- 

datttr  de  inlerrogalis  responsio.  Macrobius  igitur 

Ambrosius  in  expositione  Ciceronis  inler  caetera 

cofflraemorat  de  novem  circulis,  qui  aplanen  illam 

aMDbiunt,  boc  est  maximam  sphaeram  in  qua  duo- 

decim  sigoa  videntur  infixa,  et  cui  subjectae  septem 
alis  spliaerae  per  quas  duo  lumina  sol  et  luna  et  vaga 
qnfnque  diseumint.  Orbium  aulem,  hoc  est  circu- 
iorom  pRediclorum,  primns  est  gaiactias,  quod  la- 
line  lacteos  interprelatur,  qui  solus  subjacei  oculis, 
cxteris  eirculis  magis  cogitatione  quam  visii  coro- 
prehendendis.  Secnmlus  zoJiacus  circulus,  hoc  est 
fli^ifer,  signa,  id  est,  stellas  et  sidera  ferendo  et 
continendo  dictus.  Quinque  alii  clrcuii  parelleli  vo- 
cantur,  dieti  hoc  noinine,  quod  neque  in  omnibus 
aeqirales  sunt,  neque  inaequales;  de  quibus  Virgi- 
lius  memorat  in  Georgicis. 

Prxter  hos  alii  duo  sunt  Coluri  quibus  nomen 
dedlt  imperfecta  convcrs'o  :  duo,  qui  numero  prae- 
dicto  soperaddunlur,  Meridianus  et  Horizon  non 
teribontur  in  sphnera,  qnh  ceriuin  locom  liabcrc 


rissimo  aethere  sunt,  in  quo  omne  quidquid  est,  ut 
verbis  Philosophi  loquar,  lux  naluralis  et  sua  est, 
quae  tota  cum  igne  suo  iUi  spbxrae  solis  incumbit,  ut 
coeli  zonae  quae  procul  a  sole  sunt  perpetuo  frigore 
oppressae  sint;  luna  vero,  quia  ipsa  sola  sub  sole 
est,  et  caducorum  jam  regioni  luce  sua  carcnti 
proxima,  lucere  non  poluit.  Denique  quia  lotius 
mundi  ima  pars  terra  est,  aetheris  autem  ima  pars 
luna  est,  lunam  autem  terram  sed  aethcream  voca- 
veront,  immobilis  autcm  ut  terra  esse  non  potuit, 
quia  in  sphaera  quae  volvitur  nihil  manet  immobile 
praeter  centrum;  mundanae  autem  sphaerae  terra 
centrum  est,  ideo  sola  immobllis  perseverat :  rursus 
terra  accepto  solis  lumine  clarescit  tantummodo, 
^  non  lucet ;  iuna  speculi  instar  lumen  quo  illustratur 
emittit,  quae  quamvis  densius  corpus  sit  quam  cae- 
tei^  coelestia,  ut  mulium  tamen  terreno  purius,  fit 
acceptae  luci  peneirabile,  adeo  ut  eam  de  se  rursus 
emittat,  nullum  tamcn  ad  nos  pracferentem  sensum 
caloris,  quia  lucis  radius  cum  ad  nos  de  origine 
sua,  id  est,  de  sole  pervenit,  naiiirarm  secum  ignis 
de  qno  nascitu»  devehit ;  cum  vero  in  lunae  corpus 
infunditur,  et  inde  resplcndet,  solam  refundil  dari- 
tudinem  ,  non  calorem  :  nam  ct  speculum  cum 
splendorem  de  se  vi  oppositi  eminus  ignis  immittit, 
solam  ignis  similitudinem  carenlem  sensu  caloris 
ostendil. 
llis  illud  adjicicndum  est,  prseter  solem  ct  lunam» 


451 


DUNGAU  RCCLUSI 


m 


et  stellas  quinque  qux  appellantur  vagae,  reliquas  A  quoque  ipse  non  aliter  qnam  ab  occasn  in  orientem 


omnes  alias  inQxas  coe\o,  neiw  nisi  cum  coelo  moveri 
Alii,  quoruni  asseriio  vero  propior  est,  has  quoque 
dixerunt  suo  motu ,  praeter  quod  cum  coeii  conver- 
sione  ferunlur,  accedere,  sed  propter  immensiutem 
exUmi  globi  excedentia  crediliilem  numerum  ssecula 
mulia  una  cursns  sui  ambitione  consumere,  et  ideo 
nullum  earum  motum  ab  homine  sentiri ;  cum  non 
suflTiciat  bumanae  vitae  spatium  ad  breve  saltem  pun- 
ctum  tam  tardae  accessionis  deprehendendum.  Solem 
autem  ac  Iiinam  et  stellas  quinque,  quibus  ab  errore 
nomen,  pneter  quod  secum  trahit  ab  ortu  in  occa- 
suni  cqbH  diuma  conversio,  ipsa  suo  motu  ia  orien- 
tem  ab  occidente  procedere,  argumentis  ad  verum 
ducentibus  comprobatur  ,  moveri  enim  coeloque  nou 


movetur,  et  nirsus  recedens  paulatim  semper  in 
orientem  regrediendo  relinquit  occasum;  sol  qooqne 
ipse  natiiraliter  quam  ab  occasu  in  orientem  mo- 
vetur.  Et  licet  lardius  recessum  suum  quam  luna 
conficiat,  quippe  quod  tanto  tempore  signuia  unam 
emetiatur  quanto  totum  zodiacum  luna  discarrit, 
manifesta  tamen  et  subjecta  oculis  motus  sui  prae- 
stat  indicia :  hunc  enim  iii  Ariete  esse  ponam,  quod 
qula  aequinoctiale  signum  est,  pares  horas  soroni  et 
diei  facit.  lu  hoc  signo  cuin  occidit,  Libram,  id  esi, 
Scorpii  chelas  mox  oriri  videmus,  et  apparet  Taurus 
vicinus  occasui :  nam  Vergilias  et  Hyadas  partes 
Tauri  clariores  non  multo  post  solem  mergentes  vi- 
demus.  Sequenti  mense  sol  in  signum  posCerius,  id 


esse  inGxas  el  visus  et  ratio  aflirmat,  dum  modo  in  B  estin  Taurum  rece<Jit,  et  ita  fit  ut  ncque  Vergitiae, 


hac,  modo  iii  illa  coeli  regione  visuntur,  et  saepe  cum 
in  unum  duae  pluresve  convenerint,  et  a  loco  in 
quo  simul  visae  sunt,  eta  se  postea  separantur, 
quod  inGxae  stellse  non  faciunt,  sed  in  iisdem  locis 
semper  videntur,  nec  a  sui  unquam  se  copulatioiie 
dispergunt,  ab  ortu  vero  ad  occasum  iu  contrarium 
moiu  propiore  volvi  non  solum  manifestissima  ra- 
tione ,  sed  oculis  quoque  approbantibus  demon- 
stratur. 

Considerato  enim  signorum  ordine,  quibus  zodia- 
cuin  divisum  vel  distinctnm  videmus,  ab  lUio  signo 
quoUbel  ordinis  ejus  sumam  exordium :  cum  Aries 
exorltur,  post  ipsum  Taurus  emergit;  hunc  Gemini 
sequuntur,  hos  Cancer,  et  per  ordinem  reliqua.  Si 
istae  ergo  in  occidentem  ab  oriente  procederent,  G  Scorpius  ortus  appareat;  Gemini  vero  vicioi    lunc 


neque  alia  pars  Tauri  iHo  mense  videatur  :  sigaum 
entm  quod  et  cum  sole  occidit,  semper  oecuirtur, 
adeo  ut  et  vicina  astra  solis  propinqiiitate  celeotur  : 
nam  et  Canis  tunc,  qiiia  vicinus  Tauro  est,  non  vi- 
detur,  tectus  lucis  propinquitate.  Et  hoc  est  quod 
Virgilius  ait : 

Candidas  auratis  aperit  cum  comibas  annum 
Taarus,  et  adverao  cedens  Canis  ocddit  astro. 

Non  enim  vidt  inteiligi  Tauro  oriente  cum  sole  mox 
in  occasu  fieri  Canem,  qui  proximus  Tauro  esl,  sed 
occidere  eum  dixit  Tauro  gestante  solem,  quia  tune 
incipit  non  videri,  sole  vicino.  Tunc  tamen  occi- 
dente  sole  Libra  adeo  superior  invenitur,  ut  tolus 


non  ab  Ariete  in  Taurum,  qui  relro  iocatus  est, 
nec  a  Tauro  in  Geminos  signum  posterius  volveren- 
tur  :  sed  a  Geininis  in  Taurum ,  et  a  Tauro  in  Arie- 
tem  rectae  et  mundanae  volubilitatis  consona  acces- 
sione  procederent.  Cum  vero  a  primo  signo  in  se- 
cundum,  a  secundo  ad  tertium ,  et  inde  ad  reliqua 
quae  posteriora  sunt  revolvuntur,  signa  autem  infixa 
coelo  feruntur,  sine  dubio  constat  bas  stellas  uon 
cum  coelo,  sed  contra  coelum  moveri.  IIoc  ut  plene 
luceat,  astruam  de  luiiae  cursu,  quae  et  claritate 
sua  et  velocitate  notabilior  est.  Secundo  fere  die 
circa  occasum  vldetur,  et  quasi  victna  soii,  quem 
nuper  reliquit,  postquam  ille  demersus  esl,  ipsa 

coeli  margiuem  teiiet  antecedenti  super  occideiis ;         -  .^ ,  , „ ^ ^ 

tertio  die  tardius  occidit  quam  secundo;  et  ita  quo-  ^  videntur,  et  dum  ad  haec  quo  sole  mergeate  videri 


videotur  occasui;  rursus  post  Tauri  mensem  Ge- 
mini  non  videnlur,  quod  in  eos  solem  mignisse  si- 
gnificat.  Posi  Geminos  redit  in  Gancrum,  ei  tum 
cum  occldit  mox  Libra  in  medio  coeio  videtur  :  adeo 
constat  solem  tribus  signis  peractis,  id  est,  Aricte 
et  Tauro  et  Gemiuis  ad  BMdietatem  hemisphsrii 
recessisse. 

Denique  post  tres  menses  sequentes,  tribiis  signis 
quae  sequuutur  incensis,  Cancrum  dico,  Leonem  el 
Virginero,  ihvenitur  in  Libra;  quae  rnrsus  aequat 
noctem  diei,  et  dum  in  ipso  sigiio  occidit,  mox  ori- 
tur  Aries,  In  quo  sol  anle  sex  nenses  ocddere  sole- 
bat.  Ideo  autem  occasum  ejus  qnamortum  elegimas 
praepoiiendum,  quia  signa  posteriora  post 


tidie  longius  ab  occasu  recedit,  ul  septimo  die  circa 
solis  occasum  in  medio  cceio  ipsa  videatur ;  post 
alios  vero  septem  cum  ille  mergit,  haec  oritur,  adeo 
media  parte  mensis  dimidium  coelum ,  id  est,  unum 
hemisphaerium  ab  occasu  in  orienlem  recedendo 
metitur ;  rursus  post  septem  alios  circa  solis  occa- 
Bum  latentis  hemisphaerii  yerticem  t^net,  cujus  rei 
iDdlciom  est  quod  medio  noctis  exoritur :  postreroo 
toiidem  diebns  exactig,  additis  insuper  plus  miausve 
aliis  dnobus,  solem  denuo  comprehendit,  et  vicinus 
vldetur  ortus  ambonim  ,  quandiu  soli  succcdens 
rursus  moveatnr,  et  rursus  recedens  paulaiim  sem- 
per  in  orieotem  regrediendo  relinquat  occasum.  Sol 


solent,  solem  redire  monstramus,  sine  dubio  eum 
contrario  rootu  recedere  quam  CQsIam  moveiaf , 
ostendimus.  Uaec  autem  quae  de  sole  ac  luna  dixi* 
mus,  etiam  quinque  stellarum  recessum  assignaire 
sufficient  :  pari  enim  ratione  in  posteriora  signa 
migrando,  semper  mundanae  voIubHitati  coatraria 
recessione  versantur,  quarum  cursos  recursusque 
ipso  sole  moderari  perhibetur ;  nam  ceru  spatit 
definitio  est,  ad  quam  cum  aaaqoaeqae  erratica  stella 
recedeas  ad  solera  perveoerit,  taaqoam  nltn  prohi- 
beatur  accedere,  agi  retro  videtur  -  et  rursos  cam 
certam  partem  recedeado  conUgerit,  ad  directi 
cursus  consueta  revocatur ,  ita  soUs  vis  et 


kSS 


EPIST.  DE  DUPLICJ  SOLIS  ECLIPSl  ANN.  DCCGX. 


4S4 


ttoUtt  rdiqdonim  lumiDam  oonsUtala  demensione  A  pat,  duabus  lineis  limitaturo  est,  et  terlia  dueia  per 


moderatur. 

Gircus  ergo  sive  circulus  intelligitur  uniusciqus- 
que  sleliae  una  integra  ei  peracta  conversio,  id  esi, 
ab  eodem  loco  post  emepsum  sphserae  per  quam 
iDovetur  ambitum  in  eumdem  iocum  regressus.  Esl 
sutem  bic  linea  ambiens  sphaeram  ac  veluli  semi- 
tam  faciens,  per  quam  sol  et  luna  diseurrit,  et  intra 
quam  vagauiium  stellarum  error  legitimus  coerce- 
tur.  quas  ideo  veteres  errare  dixeninl,  quia  el  cursu 
sno  feraolur,  et  contra  spbsrae  maxiroae,  id  esl, 
ipsius  coeli  impetum  contrario  molu  ad  orienlem  ab 
occidente  volvunlur,  el  oomium  quidem  par  celeri- 
tas,  motus  similis,  idem  esl  modos  meandi,  sed  non 
omnes  eodem  leroporis  spalio  circos  suos  orbesque 


mediom  ecliplica  vocalur,  quia  com  corsom  soom 
in  eadem  iinea  pariier  sol  et  luna  conflciunl,  aiui- 
rios  eorum  necesse  esl  eveoire  dereclum;  solis,  si 
ei  tunc  luna  succedal;  lunae,  si  lunc  adversa  sil 
soli.  Ideo  nec  sol  unqnam  deficit,  nisi  com  triceai* 
mus  luna:  dies  esl;  el  nisi  quinto  deeimo  coisos 
soi  die,  nescil  luua  defeclum  :  sic  enim  evenil  ut 
aut  lunae  contra  solem  positae,  ad  muiuandum  ab  eo 
solidum  lumen,  sub  eadem  linea  inveotus  terrae  co^ 
nus  obsislal,  aut  soli  ipsa  succedeos,  o!  Jecto  suo  ab 
humaiio  aspeciu  lumen  ejus  repellal.  In  defeciu  ao- 
lem  sol  ijise  oihil  paUlor,  sed  noster  fraodator  aspe- 
clos,  luna  vero  circa  proprium  defeclum  laborai, 
non  accipiendo  solis  luroen,  cigos  beneficio  uoctem 


foufiduQl.  Causam*  vero  sub  eadem  celerilate  di-Bcolorat;quodscjensVirgUius,  disciplinarumomnium 
versi  spalii  inaeqoalilas  sphaerarom  efllcil ,  qoas     peritissimos,  ait : 


singulx  slellae  periustranl :  a  Salonii  enim  sphaera, 
qnae  esl  prima  de  septem,  usque  ad  sphaeram  iovis, 
a  summo  secundam  interjecii  spatii  lanta  dislanlia 
esl,  ui  zodiaci  ambitom  soperior  Iriginta  anois, 
doodeeim  vero  sobjecu  conflcial,  rorsos  lanlom  a 
Jove  sphaera  Martis  recedil,  ol  eomdem  corsom 
biennio  peragat.  Yenus  aotem  lanto  esl  a  regione 
Martis  inferior,  ol  ei  annos  satis  sil  ad  zodiacom 
pengrandom. 

Jam  vero  ita  Veneri  proxima  esl  stella  Mercorii, 
ei  Mercurio  sol  propinquus,  ut  hi  tres  aelom  suum 
|Kiri  temporis  spalio,  id  est,  anno  plus  minusve  cir- 
cDmeaut;  ideo  et  Gicero  ho«  ^^ws  cursus  eomites 


Defeetos  solis  varios,  lunapqne  labores. 
Qiiamvis  igitor  iriom  Hnearom  duclos  zodiacum 
el  claudat  et  dividai,  unum  tamen  circum  auctor 
vocabulorum  dici  voluil  antiquitas,  secundum  vero 
qoosdam  philosophos  laliludo  zodiaci  doodeciro  li- 
neis  roensuralor,  ex  qoibos  joxta  paris  nomerl 
natoram  doas  haberi  medias  necesse  esl,  quas 
laniommodo  a  sole  luslrari  conOrmanles,  lunam 
per  omnes  discurrere  dicunt.Quapropter  ultro  cilro- 
que  vagata  eclipsim  fieri  singtilis  mensibos  non 
sinil.  Omnibos  Umen  aonis  uiriosqae  sideris  defe- 
olus  sUUilis  diebos  horisqoe  evenire  eomprobant, 
qoamvis  non  semper  appareant,  ideo  quia  aliquando 


solis  vocavil,  qoia  in  spatio  par;  ionge  a  se  nun-  ^  fiunl  subtus  terram  in  parte  iatentis  hemispbaerii. 


quam  recednnl :  luna  autem  tanlum  ab  his  deorsum 

recessit,  ul  quod  illi  anno,  viginti  octo  diebus  con- 

ficiau  Sed  Cicero  cum  quarUim  de  septem  solem 

velit,  quarlus  autero  inlcr  seplem  non  fere  medius, 

sed  omnimodo  medius  el  sil  et  habeaiur,  non 

abrupie  medium  solem,  sed  fere  medium  dixit  his 

verbis :  i  Deinde  de  ieptem  mediam  fere  regionem 

$ol  obtinet.»  Sed  non  vacat  adjectio  qua  hasc  pit>- 

Dufliiatio  temperalur;  nam  sol  quarlom  locoro  obli- 

nens,  roediam  regionem  tenel  numero,  sed  noo  spa- 

tio;  Satumi  enim  slella,  quae  suroroa  esl,  Zodiacum 

(riginU  anuis  peragral :  sol  medins  anno  uno;  luna 

aliiroa  uno  mense  non  integro.  Tantum  ergo  inlcr- 

est  inter  solem  el  &aturnuffl,  quanturo  inter  unum 

el  triginU;  lanlum  inter  lunam  solemque,  quantuin 

inter  duodecim  el  unum;  unde  apparei  totius  a 

siimmo  m  imum  spatii  cerum  ex  meJia  parte  divi- 

sionem  solis  regione  non  fieri.  Sed  quaotum  ad  no- 

merum  perlinel,  veloti  iater  seplem  qoartoa  medios 

dicilur,  qoamvis  propter  inaeqoaliutem  spaiiorom 

aiyectioiie  fere  particolae  temperalor.  Zodiacos  ergo 

circiilus  esl  unos  ex  undecinf  supradiciis,  qoi  solos 

poloit  latitudinero  hoc  roodo  quem  referimus,  adl- 

pisci.  Nalura  cmleslium  circolorum  incorporalis  esl, 

lineaqoe  iu  mente  concipitur,  ut  sola  longitudine 

censeator,  laloro  babere  non  possit;  in  Zodiaco  km* 

gUudinem  signomm  capaciUs  exigebat.   Quantum 

igitur  spalii  bu  dimensio  porrectis  sideribus  occu- 


aliquando  supra;  sed  propter  nobila  el  propier 
globosiutem  el  convexiutem  terras  neqne  ubiquey 
neque  eisdem  horis  ab  omnibus  cerol  possont; 
nnde  certissimom  esl  saepius  Isu  fleri  qoam  videri, 
nec  aequaliter  cunctis  apparere  eom  videntur;  unde 
vesperlinos  solis  ac  lonae  defeclos  OrienUles  non 
sentionl,  neqoe  maiulinos  Occidentales,  «^Unle 
ceno  lerrae  atque  visora  arcenie.  Lunae  autem  defe- 
cioro  aliqoando  qoioto  mense  a  priori,  solis  vero 
seplimo  ejusdem  bis  in  Iriginu  diebus  super  tenras 
occoliari,  necnon  ab  aliis  visum  esse,  quondam  in 
duodecim  diebus  ulrumque  sidus  deficere  probabili 
ratione  et  Iradilione  eognoviraus. 

Respondi  ergo,  ul  mlhi  videior,  beatissime  Au- 
guste,  secondum  veslraram  esociionem  liltenHrom, 
ei  dixl  ex  eorumdem  aocioriuie  qoemadmodum  an- 
tiqol  philosophl  el  scierani  el  prsscieranl,  qoomodo 
fiml  defeclos  solis,  el  qoando  flerei  r  illi  enim 
omnioro  diadplinaram  perilissimi,  el  nollios  seelaa 
ioscii  veteribos  approbaiae,  iugacissima  ellmalae  el 
defaecatae  menlis  inienlione,  el  peRspicacissima  por- 
galissimaqoe  inlerai  sensos  acie  praeflza ,  omniom 
reram  nalnras,  raliones,  caosas  el  erigines  sobti^ 
lissime  el  instantissiroe  natorali  investigatione  qoae* 
siverunt,  accoralissime  el  efilcacissime  illo  a  ^ao 
onme  dtUum  i^ptimum  e$t  eit  omne  dcnnm  perfeefum 
oflerente  qnaesiu  inveneranl,  inveau  el  deprehenst 
diligenlissime  el  inlentissime  observaveruDl :  inda 


4»  DUNGALI  RECL13SI  4XJ^ 

physici  astronoini»  specialitcr  sLudenics ,  eadem  A  tanio  enliu  terapore  coclura  circuit.  Jovis  aulem 
diuiissima mediiatisstmaque  diiigentia  ortusetobitus      «***"*  Himii*»p!m   ai  (^ifnrni  frSflrim^  *«««c  i-  ^..»«-. 
stellarum  inluentes  et  intuendo  e\perientes,  soiis 
ei  iun»  et  reliquaruni  quinque  vagantium  cursus 


et  recursus,  accessus  et  recessus  plenissime  explo- 
raveruDt,  iu  tantum  ut  expiorando  indubitatissime 
scirent  quantas  iineas  zoJiaci  circuli  unaquseque 
slella  erratica  lustrarct,  et  per  quam  proprie  et  spe- 
cialiter  de  ipsis  lineis  in  pr^esenli  cursum  dirigeret, 
et  in  qoo  signo  et  in  qua  parte  ipsius  signi  esset. 
Qui  ergo  ita  de  subtilioribus,  licet  veris  et  naturali- 
bas,  aliarum  slellarum  motibus  cenissime  et  stu* 
diosissime  cegnoverunt,  cur  solis  et  lunse  cursus, 
qui  vere  nolabillores  et  faciliores  sunt  ad  cogno- 
scendum,  iguorarent,  ut  eos  lateret  quomodo  vel 


stella  duodecim,  et  Saturni  triginta  annos  in  eadem 
circumitione  consumit. 

Haec  de  sole  et  luna,  ac  vagis,  ut  ante  retalimos, 
jam  nota  sunt :  annus  vero,  qui  mundanus  vocatur 
qui  vere  vertcns  est,  quta  conversiooe  plcnae  uni 
versitalis  efficitur,  largissimis  sxculis  explicalur, 
cnjus  ratio  talis  est.  Stellae  omnes  et  sidera,  quae 
inflxa  coelo  videntnr,  quorum  propriam  molum 
nunquamvisus  humaRus  sentire  vel  deprebendere 
potest,  moventur  tamen,  et  practer  coeli  volubiiiia- 
tem  qua  semper  trahuntur,  sno  quoque  accessa  lam 
sero  promovent,  4it  nuUius  hominum  vita  Um  louga 
sit,  quse  observatione  continua  factam  de  loco  pc^ 
mutationem,  in  quo primum  viderat,  deprehen- 


quando  per  eamdem  zodiaci  circuli  ecliplicam  11-  ^  dat.  Mundani  ergo  anni  finis  est,  cum  stellx  omnes 

omnlaque  stdera,  quae  aplanes  habet,  a  cerio  loco 
ad  eumdem  locum  ita  remeaverint,  ut  ne  una  qai- 
dem  coeli  stella  in  alio  loco  sll  quam  in  quo  fuit, 
cum  omnes  aliae  ex  eo  loco  moUe  sunt  ad  quem  re- 
veraae,  anoo  suo  iioem  dedemnt,  ita  ut  sol  et  luna 
cum  erraticis  quinque  in  iisdem  locis  et  partibus 
sinl,  in  quibus  incipienle  mundano  anno  fueruRt: 
boc  auiem,  ut  physici  volbnt,  post  annorum  quin- 
decim  miUia  peracta  conlingit. 

Ergo  sicut  annus  \nnvi  mensis  est,  et  annas  solis 
duodecim  menses,  et  aliarum  stcllarum  hi  sunt 
anni  quos  supra  retulimus;  ita  mundanum  annum 
quindeclm  miliia  annorom,  quales  nunc  computamus 
p  efliciunt.  iUe  ergo  vere  annus  Tertens  vocandos  est, 
quem  non  soUs,  id  est  unius  astri ,  reditus  meiilur, 
sed  quem  stellarum  omnium,  quae  in  quocunque 
coelo  sunt,  ad  eumdem  iocum  reditus  sub  eadem 
coeli  totius  descriptione  conclndit;  unde  mundanai 
dicitur,  quia  mundus  proprie  coclum  vocatur.  Igitar 
sicut  annum  solis  non  solum  a  Kalendis  Januariis 
usque  ad  easdem  vocamus,  sed  et  a  sequeote  post 
Kalendas  die  usque  ad  eumdem  diem,  et  a  quocun- 
que  cujuslibet  mensis  die  usque  in  diem  eumdem 
reditus,  annus  vocatur ;  ila  hujus  mundanl  anni  ini- 
tium  sibi  quisque  facit  quodcunque  decreverit,  ut 
ecce  nunc  Cicero  a  defectu  solis,  qui  sub  Romuli 
flne  contigit,  mundani  anni  principium  sibi  ipse 


neani  currerent,  et  illam  unam  eamdemque  lustran- 
tcs,  in  unum  signum  el  in  unam  partem  coirent, 
et  in  eamdem  partem  coeuntes,  lunaque  in  ipsa 
soii  succedente  ecUpsis  fieret  soUs. 

Non  solum  ergo  praedicti  philosophi  eclipsim, 
hoc  est  defectum  solis  praescielMiut,  et  praescientes 
pnedicebant  quando  post  unum  mensem  futurus 
esset;  sed  quando  per  annum,  aut  xx  aut  c  n  annos 
sequeretur,  per  supradictam  sagaoem  explorationem 
el  diligentem  ol>servationem  longe  ante  experti 
pn^ignabanl.  Sed  ut  plus  miremini,  usque  ad  quiiH 
decim  miiUa  annorum  talibus  argumentis  proteude- 
runt.  Inde  Gicero  visionem  Africani  referens,  ita  di- 
cil :  c  Homines  populariter  annum  tanlummodo  soUs 
unius  astri  reditum  meiiuntur ;  re  autem  recta  cnm 
td  idem  unde  semel  profecta  sunt,  cuncta  astra  re- 
dierunl,  eademque  tolius  coeH  descriptionem  longis 
intervaUis  retulerunt :  lunc  ille  vere  verlens  annns 
appellari  potesl,  inquo  vlx  dicere  audeo  quam  multa 
hominum  saecula  teneantur.  Namque  ut  olim  deA* 
ccre  soi  hominibus  exstinguique  visus  est,  cum  Ro- 
muU  aniiims  haec  ipsa  in  tempia  penetravit,  quando- 
que  ab  eadem  parie  sol  eodemque  lempore  iterura 
defecerit,  tum  signis  omnibus  ad  idem  principium 
stellisque  revocalis,  expletum  annum  habeto ;  cujus 
quidem  anni  nondum  vicesimam  partem  scilo  csse 
cooversam.  i 

Quae  verba  TuIIii  Ambroslana   expressio  aperit 


constituit,  et  Hcet  eliam  ssepissime  postea  dcfectus 
boc  modo  atque  pandit  :  Annus  non  is  soius  est  j^  golis  evcnerit,  non  dicitur  tamen  mundanum  annum 
quera  nuoc  communis  omnium  usus  appellal;  sed      repetita  defeciio  solis  implesse,  sed  lunc  implebilur 


singulorum  seu  luminum,  boc  esl  solis  et  lunse,  sive 
steliarum,  emensoomni  coeU  circuitu,  a  certo  loco 
in  eumdem  locum  reditus,  annus  suus  est :  sic  men- 
sis  iunx  annus  esl  intra  quem  coqU  ambitum  lustrat: 
nam  et  a  luna  mensis  dicilur,  quia  Graeco  nomine 
luna  [inTm  vocatur. 

Virgilius  denique  ad  discretionem  lunaris  anniy 
qui  brevis  est,  annum,  qui  cursu  soUs  eOiciUir,  si- 
giiificare  volens  ait : 

iQterei  magDumsol  circnmvoUiturannDm. 
Annnm  magnum  vocans  solis  comparatione  hmaris ; 
nam  cursus  quidem  Venerts  atque  Mercurii  pene 
par  soUs;  Martis  vero  annus  fere  bicnnium  tenei: 


cum  sol  dcGciens  in  iisdem  locis  et  partibus  et  ipse 
erit,  et  omnes  coeli  stellas  omniaque  sidera  nirsus 
inveniel  in  quibus  fuerant  sub  Romulo,  cum  post 
anilomm  quindecim  millia  ^icut  asserunt  philoso- 
.phi,  sol  denuo  ita  deOciet,  ut  in  eodem  signo  ea- 
demqne  parte  sit,  ad  idem  prindpium,  in  qoo  sob 
Komulo  fuerant,  steUis  quoque  omuibus  sigiiisqu^ 
revocalis. 

Anno  ergo  praeterito  810  ab  incamalione  Doroiiii 
non  est  mirum  eclipsin  solis  evenisse,  sicut  vcsir» 
indicant  IHterae ;  septimo  Idui,  Junias,  prima  tiinc 
initianle  luna,  et  rursus  in  eodem  anno  pridie  Ko' 
lendai  Deccmbrts^  trigeslma  incipiente  luna,  cl* 


ir.7 


LIB.  ADVERSUS  CLAUDIUM  TAURIN.-  PR.€FAm 


m 


priore  defcclu  scpiiino  mcnse,  hoc  estDcccmbre  in-  A  populo  donet  el  Iribuat  muliis  annis  de  tali  et  taiiio 


choante;  qui  sic  defectus  solis  deflnilur  novissima 
primaTe  luna  fleri,  et  seplimo  mense  a  priorc  defe- 
ctu,  quamvis  aliquando  penilus  non  appareat,  cum 
rerte  sit  factus,  aut  si  apparuerit  non  semper  ubique 
eemalnr»  aat  si  ubique  conspiciatur,  uon  eisdeni 
boris  omnes  acqualiler  Tideant  evenisse  propter  su* 
pradictas  causas. 

Sl  qDis  ergo  etiam  in  boc  teropore  tanto  senstis 
acnmine  praeditus,  tanta  instantix  diutiiniitale  ni- 
S11S,  tanta  eiplorationis  et  observationis  diligeniia 
inlerilus,  eadem  otiositate  et  curiositate  sicut  priori 
xiate  gcniti,  soUicitus  tantum  studium  erga  astro« 
nomio*  aut  cujuscunque  discjpUnas  assectationem 
adbibneril,  nonne  idero  facile  credendus  est  ad 


principo  et  magistro  gaudere,  qui  oronibus  xquatitcr 
omnium  bononini  operum  et  virtutum  et  lioncsta* 
rum  disciplinanim  doctor  pnccipuus,  ct  pcrrectuni 
babelur  cxeniplar  rectoribus  ad  suos  subjcctos  beiie 
regcndos,  militibus  ad  suam  excrcendam  legitimo 
militiam,  clericis  ad  universalis  Chrislianx  reiigionis 
rilum  rccie  observandum,  philosopbis  el  scholasticis 
ad  honeste  de  humanis  philosophandum  et  sapien- 
dnm,  reverenterqae  atque  orlhodoxe  de  divinis  sen- 
tiendum  et  credendum.  Quid  plura  de  nostri  domiiii 
Augusti  Caroli  summis  virtutibus  ct  excelientibus 
dicere  nitor,  cnin  ticet  mullum  elaborare  velim 
totas  rcferre  non  potcro?  Hoc  tantum  veracitcr  di- 
cimus,  quoJ  omnes  uno  ore  conclamant,  quia  in  isla 


eaoHkm   antiquorom    scienliam    et    prascientiam  *^  ^»'';»' ^«  ^"*  n«n<^  P«>  <^«nan^/"."^^ 


posse  pcrtcnire?  Voluntas  enim  dispar,  non  uatura, 
qure  uua  et  «qiialis  cst,  homines  tantuni  a  se  distare 
facit,  qoanquam  in  priinis  hominibus  propter  mundi 
adolescentiam  et  vim  corporum,  et  sensuum  vigo- 
reni  magis  voluisse  comperimus. 

Uic  ergo  nunc  de  eclipsi  solis  sit  finis  dicendi, 
non  quod  dixisse  forsitan  sufllcienter  arbilrer,  sid 
quia  ad  prxsens  proprii  ingenioli  exigiiiias  amplius 
memorare  non  quiverit :  Plinius  cnim  secundus  et 
aiii  libri,  per  quos  aestimem  hacc  me  posse  supplcre, 
non  babcnlur  nobisciim  in  bis  parlibus,  curo  de 
taGbns  per  me  ipsum  nihil  audeam  excogitare  ne- 
que  praesamam.  Vos  auiem,  domine  piissiinc  Augo- 
ste,  quibus  prae  omnibus  aflinentiam  sapicntix,  sicut  q 
et  cxterarum  saiictarum  virtuium  Dcus  distriboit, 
rof^  suppUciter  ut  in  quo  Tobis  de  hac  caosa  igno- 
rare  videar,  aot  aliler  xstimarc  quam  rectum  est, 
instraere  et  dirigere  digiieroini :  Stulia  enim  mundi 
tUgii  Deui :  Et,  Non  e$t  ajmd  eum  personartm  acce- 
piiOf  ut  non  soluin  vestra  purisslmsc  et  clarissimx 
snpicntix  Inx  bis  qui  prope  sunt  luceal,  sed  et  bis 
qui  longe;  et  non  solum  per  aperta  caroporum  dis- 
carreutes  illustret,  verum  etiam  Reclusos  licet  per 
riuias  et  juncturas  vestri  serenissimi  splendoris  ra- 
dius  exerens  perfundat.  Oronibus  ergo  valde  necesse 
est  attentis  et  assiduts  precibus  rogare  et  postulare, 
ul  Uominns  et  Salvalor  noster  Jesus  Christus  suo 


ab  initio  ronndi  talis  rex  et  talis  princeps  nunquam 
visns  cst,  qui  sic  esset  fortis,  sapicns,  el  reiigiosus 
sicot  noster  dominus  Augustos  C^arolos.  De  caetero 
aotero  per  sua  sancta  et  subliroia  nierita,  forsitan 
de  suo  semine  talts  oriatur.  Hoc  solum  superest  nt 
Dos  emnes  Christiani  allissimis  vocUnjs  et  devotissi- 
rois  cordibos  onaniroiter  claroerons  ad  Doroinuro  et 
rogerous  ut  nostri  optimi  doniini  Augusli  Caroli 
Iriumpbos  inuliiplicct,  imperium  dilatet ,  sacrain 
eonservet  progeuiem,  sanitatem  confirmet,  vitaro  in 
mullos  extendat  annoruro  curriculos.  Exaodi,  exaudi, 
exaodi,  Christe. 

Sicot  ergo,  domine  revercntisshne  atqoe  dulcls- 
Biroe,  Deo  et  vesiro  fideli  firooloWaldoni  abbati  roan- 
daslis,  ut  roe  de  talibus  ex  vcstris  verbis  commo- 
nendo  interrogaret,  et  exigendo  comrooneret,  qni 
sicot  vobis  fidelis,  ita  roibi  dc  hac  re  gravis  et  im- 
portnnbs  exaclor  quarovis  modcrate  exstitit,  ita 
per  illum  vobis  remitto,  ot  indeei  gratlas  referatis» 
si  qoid  in  his  bene  dixerim,  qose  pei*  (*jus  orgentem 
exactionem  volens  nolens  solvi :  si  aotem  aliqoi  I 
male  propter  roeoro  proprium  neglectum,  mibi  pav 
nitentiam  qoam  velitls  clementer  imponatis.  Opto 
vos  bene  semper  valere  in  Deo,  optime  domine,  et 
non  tantnm  optime  domine,  sed  et  piissime  atqu^ 
amajitissiinc  Palcr. 


DUnrGALI  BECLUSI 

IIBER  ADTERSDS  (HADDIUI  TACUNINSEI 

AD  LUDOVICUM  ET  LOTHAIUUM  AUGG. 

(Ex  nibtio*lieo»  vetenim  Patnioi.) 


PRiEFATIO. 

Antistitibus  et  clero  Gallioe  Papiriins  Momomb. 

llhid  ini%  r  ertera  prudentissime  a  L.  Floro  Roma-  D  mortiferos  essc  solerc  morsus  morieiiliumbestfanim; 
iiae  liiston.'c  scriptore  dictiiro  piilo,  qnafn  maxime      i:ei!  dubilo  qttin  rect(*  hoc  rtominp  appollnrl  h:Brcsii 

PiTROL.   CV.  Id 


459 


DUNGALI  nECLUS! 


im 


debeal,  spcroqiic  rulunim  \\\  calliolica  Ecclcsia  ex  A 
nwrte  bestirc,  poslquam  iHa  senuerit,  solnlium  ol 
iinieicm  sil  aliiiuanilo  liabiliira  :  niajores  cnim  vcslri 
hoc  seniper  creiUdere ,  banc  pestem  sen  vencnuiii 
nim  diu  uocuerit  desilurum,  lunc  cum  saccrdolcs 
Domini  se  et  gregos  sibi  commissos  dillgenlcr  ex- 
cnsserint,  statuerintqoe  sic  vHam  componcre,  ut  rc- 
prelieiidi  ampiius  non  possint.  Sanc  sui^rioribus 
saeculis  plurimae  iiacreses  regnaverunl,  cjuaruiu  ne 
noroina  quidcm  receusere  possis,  ita  evenict  iis  quas 
nnnc  orbem  afnigunl ,  ei  cum  diu  sxvicrint  cvancs- 
cenl.  Claudius  quideni  Taunnensis  cpiscopus  olim 
pessime  de  imaginibus  sentiens,  fecit  ut  Jonas  Au- 
relianensis  antisies  adversus  huTCsini  illara  scribe- 
ret,  quod  ab  co  prxslituin  est  Caroh  Calvi  lcmpori- 
bus,  multa  in  co  opere  de  Carolo  Magno»  multa  (te 
Ludovico  patre  pio  principe  sancl:»  Doi  Ecclcsi;c  niio 
ndvei*sus  presbyterum  naiione  llispanumt  noiuine 
Claudium  dicuntur.  At  Dungnlus,  qtiein  vobis  nunc 
suppHces  offerimas ,  et  ipse  exccllens  tlie:)logus  sub  ^ 
eodem  Ludovico  imperatore  ejusqnc  rilio  nobilissimo 
Augusto  Lothario  vixit.  Hic  libeUnm  suum  voc^it  rc* 
sponsiones  ex  auctoritatc  et  doctrina  sanctoruin  Pa- 
Iruni  deOoratas  et  exccrptas  conlinentcm,  stib  no- 
mine  et  honore  gloriosissimorum  principum  Gliri- 
stian&ssimorum  sancte  EcclesiiB  rcctorum  domiiiMm 
LuJovici  maximi  ac  serenissimi  impcraioris,  cjusque 
fllii  Augusti  Lotharii,  contra  insanas  blaspbeinas([uc 
Claudii  Tanrinensts  naenias.  In  quo  libello  illa  impri- 
niis  DuDgali  senientia  notjinda  esi  :  c  Qualis  el 
quaiila  esl  iiisana  elatio,  ct  vana  tcmeritas  nt  quod 
:i  prim:€vo  lenipore  Christianilatis  pcr  annos  rcrme 
SiO  aut  co  aniplius  a  sanctis  ac  beatissiinis  Patribus 
et  reUgiosissimis  postroodum  principibus  ad  gloriaiii 
ct  laudem  Domini  in  ccdesUs  ct  in  quibuslibct  Chri- 
slianorum  domibus  flcri  concessum,  consiitutam,  et 
jussum  est,  unus  homo  blasphemare,  reprehcndere, 
Gonculcare,  pro|icere  ac  saulare  prxsnniat?  quasi  in 
lanlo  jam  dicto  spatio  nuHus  sic  saucius  vcl  sapiens  ^ 
in  Ecclesia  Dci  cxstilisset  auctor,  qui  tam  ardentissi-  ^ 
mum  in  corde  suo  zelmn  vel  subtilissinuim  haberel 
inlellectain  sicul  isie  ifui  audel  oppugnare  qiiod  csc- 
teri,  quasi  formidolosi  ausi  noo  sunt,  vei  vitupcr»rc 
quod  alii  esse  vituperandum  quasi  stulti  nou  intcl- 
lexeniiit.  i  Sed  antcquam  Claudius  Taurinensis  in- 
surgeret  in  Ecclesiam  Dei,  Felix  Llrgellihinns  tem- 
pore  Caroli  Manii  Ecclesiam  vexabat ,  ut  hic  Dtin- 
gali  locus  ostendit :  c  Dominus  beatissimx  jncmoriae 
Carolus  florentissimus  vigilantissimusquc  catholicse 
fldel  lutor  et  propngnntor,  ncquissima;  capiit  vipens 
in  magislro  Iiu|us  erroris  Felice  contra  sibilantis 


iinitalcm  Eoclesiic  aposloIic;c  aucioritaiis  pra»vali<ta 
rcrreaqne  confrcgcrit  virga. »  Clarissima  aiitcm  Ec- 
itlesi:c  Inniina,  ut  Ambrosium,  llicronyimim,  Augu- 
slinnm,  Gregorinm  Nysscmim,  Joannem  Clirysosto- 
niuin,  Grcgoriiiin  Romnnum  poiitinccm.  fnluiis  ille 
Taurinciisis  cpiscopus  ob^^irucrc,  si  possd,  coiiarc- 
tiir;  scd  iUi  vita  ct  inoribus  ct  scicnlia  longe  snpe- 
rim*cs  uno  sanctitatis  nominc  salis  tiiti  siint  adversiis 
rabidi  canis  calumnins.  Utilur  pRcterca  Dung:ilii9 
lcstimoniis  Panlhii  Aquitani  ct  Nolcnsis  cplsoopi,  de 
qiio  D.  Angiistiniis  lib.  i  dc  Civilalc  Dci  :  Paiiruiiis 
iiosier,  ait,  Nolcnsis  cpiscopiis  cx  opuk^iHissinio  di- 
vitc,  voluiitnte  paupcrriimis  ct  co|>)Osissimc  snnctus 
fuil;  ct  Dungnhis  dc  coilein:  Sanctilatc  d  snpieiitia 
pnvditns,  ct  quasi  qH:c.!ani  pliarus  cl  turris  tiicxpa- 
gnabilis.  Ulilur  ctiiini  aucloritatc  ci  tcsliHionioAii- 
leiii  Clcmcntis,  Prudenlii  viri  coiisiiinris  ci  llieroriiiu 
eruditissimi ,  ciijiis  pocmnta  lcmporibiis  ThcoJosii 
jiinioris  ct  Honorii  iimiinn  laiidc  dignissinia  visa 
sunt.  Utitiir  ct  Prisciani  auctoril«tc,  dequo  iileni 
Dimgalus,  PriscianDS,  nit,  pioplcr  iiobiiissinii  clari- 
lateni  ingcnil  lumcn  Uoirtnii:c  r:icundi:c  nicruil  voci- 
Inri.  Cassiodorus  iii  libcllo  dc  Oriliogrspliin.  Ex 
Prisciano  modcrno  aiiciorc  Ikvc  dcccr|Hn  suiit  ct 
diiodccimo  capitc  cjusdcin.   Kx  Prisciano^  iiiquil, 

Srammalico,  qui  nostro  tcmpnrc  ConsLinliiuipoli 
octor  fnit,  ista  coIlccUi  sunt.  Scdiiliuiu  qii0(|tic  cl 
Forlunatuni  poctas;  huiic  qnidctn,  |H>«tca  coiseopiiiii 
Ptctavienscm,  pro  siia:  causse  dcfciisiono  Dtiii^liis 
cital.  Itaqnc  liunc  auctorcm  vciuii  singnlarc  ntuuitf 
amplectimini  in  quo  plurimas  rationcs  cx  snucu 
Scripturn  congcrit  qiiibns  prol>cl  non  nhs  rc  nh  Kc- 
clcsia  cultuiii  saiictoruni  probari,  i|is«iin  auiein  Deuin 
adorari  a  Christiano  populoi  siippjieilcrqne  coti  ul 
xlcrnum  omnium  conditorcin?  l>ung.iliis  vrro  ipsc 
sc  aliundc  ndvenisse  in  hanc  tcrraiii  iiiiiio  liiiii  sui 
plane  lcstainr  ingciiiicqnc  i^ilclHr;  scd  unde  ailvciic- 
ril  in  dubio  csl;  liL»er  quidciacjus  videlur  scriplus 
in  inonastcrio  bcnti  Dionysii  ad  Scquanaiu  llmiien, 
ubi  in  manibus  Yelii  ncncdicliiii  ordiiiis  cl  iMblioilic- 
caiii  nobtlis  ct  doeti  viri  a  niuliis  visiis  cst.  Yciiil 
taudcm  in  manus  Pault  Pctnvii  scnaioris  Parisiens» 
cgrcgii  viri,  in  mcmbranis  velcribus  sciic  iierscri* 
ptus,  qui  utmihi  illiini  bcnignc  ostcinlit,  iia  paribe- 
iieflcio  uletur  in  cos  qiii  iticnilirnnas  ipsas  cupiiiit 
vidcrc.  Excmplaris  autciu  copiani  antc  qiiiii<lcdiii 
annos  mihi  fccii  Nicolaus  Faber  civis  Parisicnsis : 
qiios  idcirco  noininandos  putavi,  iic  quis  niciMtacii 
nie  rcum  suspicctur  adco  vcrilatis  amuiilcm  iit  pro 
ea  luori  nialiin.  Dcnc  valete.  LutcliiC  ParisioniM 
vm  Kal.  Augttsti  iG08. 


APOLOGETICUM  ATQUE  RESCRIPTUM  CLAUDII   EPISCOPI 
ADVERSUS  THEUTMIRUM   ARBATEM, 


fclpistolam  luani  cum  ailt^iiciis  ftttbler  eapftulis 
plenain  garrulitate  atque  stoliditale  per  quemdam  ac- 
cepi  ruslicum  ponitorem:  inqnib«scapiiiiliB  (icniir- 
Uas  te  cssc  luvbattiin ,  co  quod  ruiiior  abierfl  e% 
}l'd\li  dc  roc  pcr  ouines  Gallias  usque  ad  fincs  Hi- 
sp.>niXt  quasi  cgo  sectam  quamdam  novam  prxdica- 
verim,  coiitra  reguiam  fidei  cathoUcac :  quod  omntno 
falsissimum  csl.  Ncc  mirum  est  si  de  me  isia  dixe^* 
runt  diaboH  mcmbra,  qui  ipsnm  caput  nostrum  et 
scductorem  el  dxmoniacum  prociaroaverunt.  Cgo 
enim  non  scGlam  dooeo,  qui  unitaiem  teiieo  et  veri- 
laiem  prodanio.  Sed  sectas  et  scblsmata  et  super- 
sUtionesatque  Imeses  in  quantum  valui,  compressi. 


DcontriYt,  et  pngnati  et  expugnavi,  ct  cxpngiiarcin 
quantum  vnico  prorsus  Dco  adjiivnntc  non  ccss^ 
Hoc  autcra  idctrco  provcnii ,  quia  postquam  conctiis 
sosoepi  sarcintim  pastoralrs  olftcli,  missus  a  pioprin* 
cipc,  satictae  Dainiiii  Ecclesia!  catholicx  filio,  Luiio- 
vico,  ct  veni  in  Italii^m ,  civitatem  Taurinis.  inrcui 
omnes  biisiiicas  conira  ordiiiem  veritatis  sordilMis 
anathemalum  imaginibus  plenas,  et  quia  quod  oiuncs 
eotebant,  ego  destruere  solus  cuepi ,  et  idcircoape- 
ruerunt  omnes  ora  sua  ad  blasphemandum  me,  ti 
nisi  Dominus  adjuvisset  me,  forsilan  vivum  degtu- 
tisseni  me. 


(Gl 


LIB.  ADYEBSUS  CUUMUM  TAURIN. 


40i 


Ilem  ad  locum. 


A  cein  pictam  aiqtic  iu  ejos  hoydore  iinaginalam  coli- 
IDU8,  venerannir  atqoe  adorainus ;  quibus  nlbil  alitid 
placet  in  SaWatore  nostro,  nisi  quod  el  impils  pla- 
cutt  opprobrium  passionis  et  irrisio  mortis.  Hoc  de 
lUo  credunt  quod  et  ioipii  homines,  sive  ludaBi,  sive 
pagani,  qui  euro  resurrexisse  diffiduni,  et  non  uove- 
runl  de  illo  aliud  oogitare  nisi  eum  tortum  et  nior- 
tuum  et  ^niper  in  passione  posilum  in  corde  suo 
credunt  et  retinent ,  et  non  auendunt  neque  intelii- 
gunt  quod  ait  Apostoius  :  El$i  uQ^eramm  secundum 
tarnem  CkriBtum^  ied  nunc  jam  soa  novimui. 

Iiem  ad  tocum 

Contra  quos  respondendum  est »  quia  si  poine  li- 
gnum  schemale  crucis  factum  volunt  adorare»  pro  eo. 


Gaiii  emin  disiincte  dicatur  non  faciendara  siintli- 
tadiuem  onnium  qasa  in  coeio  sunt  aut  qus  In  terr* 
rel  qo»  sshterra,  non  de  solis  similitudinibiu  aiie- 
nomm  deorum  intelligitar  dictum,  sed  et  de  coelesti- 
btts  cfeaUiris,aut  qux  in  honore  Greatoris  humanos 
seasas  potoil  escogilare.Adorare  est  laudare,  vene- 
rari,  rogare,  precari,  supplicare,  invocaie,  precem 
eflundere.  Colereveroest^ttbemare,  obseivare,  oflS- 
ciam  (acerCt  frequent^re,  veoerari,  amare,  diligere. 
lum  ad  locum* 

Dicunt  isli ,  conlra  quos  Dei  Ecclesiam  defenden- 
dam  suscepimns  :  Non  putamus  imagini  quam  ado- 
ramus  aliquid  inesse  divinum.  Sed  tantummodo  pro 
honore  cjus,  cujus  eifigies  est,  tali  eam  vcneratione 
adonHnos.  Cui  respondemus,  quia  si  sanctorum  Ima-  B  quod  Cbristus  in  cruce  pependit,  et  alia  multa  ilUs 


gines  bi  qui  dsemonum  cultum  relfqnerunt  veneran- 
tur,  non  idola  reiiquerunt  sed  nomina  mutaverunt. 
Si  enim  scribas  in  panete,  vel  piiigas  Imagines  Pctri 
et  PauU,  Jovis  et  Saturni,  sive  Mercurii,  nec  isti  dii 
«int,  nec  illl  apostoli;  necisti,  ncc  illi  homines,  ac 
per  hoc  nomen  muutur.  Error  tamen,  et  lunc  et 
nuRc  idem  '^ipse  permanet  semper.  Certe  si  adorandl 
fuissenl  homines,  vivi  potius,  quatn  morlui  adorandi 
esse  debaeronl :  id  est  ubi  stmiiiludineni  Dei  habent, 
non  uLi  pecorum,  vei  quod  verius  esl,  bpidum,  vel 
Ugnorom  vita  sensu  el  ratioue  carcntem.  Ex  qua  re 
summopere  pensandiua  esl ,  quia  si  opera  manuum 
Dei  non  sujil  adoranda  et  colenda,  quanto  magit 
opera  mamium  homxnum  non  sunl  adoranda  et  co- 


convenit  qu»  Cbristus  egit  per  camem. Vix  enim  sev 
boris  in  cruce  pependit,  el  tamen  novem  mensibus 
lunaribus  et  supra  undeeim  dies  in  utero  virgiois 
fuii,  qui  sirool  sunl  dies  solares  ducenti  sepiuaginta 
sex :  id  est  novem  menses  et  supra  dies  sex.  Ado- 
rentur  ergo  pueUae  viigines,  quia  virgo  peperit  Chri- 
stom.  Adoreotur  elpraesepia,  qqia  mox  est  ut  Dalos 
in  prassepio  est  recUnalus.  Adorentur  et  veleres 
panni,  quia  conliouo  cum  natus  est,  pannis  Tcteribus 
est  involulns.  Adoreniur  el  naves,  quia  frequenter 
In  navibus  RAvigavit,  et  de  navicula  tarbas  docuit,  et 
in  navi  dormivil ,  et  de  navi  ventis  imperavit,  et  in 
dextera  navigU  rete  raitlero  jassit,  quando  propbe- 
tlca  Ula  raagnfi  captora  piscium  RiGta  est.  Adorentitr 


lenda  prorsus ,  nec  in  honore  eorura  quonim  simiti-  C  asini,  quia  ascUum  sedendo  ad  Jerusaleiu  usqpc  per- 

venit.  Adprentur  agni,  quia  de  iilo  scnptuq»  est :  Ec^ 
Agnui  Dei^  ecce  qui  toliU  peccaiu  mundi.  Sed  isii 
perversorum  dogroatum  cuUores  agnos  vivos  volunt 
vorare,  ci  in  pariete  piclos  adorare.  Adoreotur  et 
ieones,  quia  de  iUo  scriptum  est  :  Vicit  leo  de  trihu 
Juda  rtt<Ux  David,  Adorentur  el  petne,  qiija  qttaado 
de  cruce  est  depositus,  in  saxeo  sepulcro  est  posi* 
lus,  et  de  Uio  Apostolus  ait :  Petra  autem  erai  Chri- 
$iu$;  sed  Cbrislus  petra,  agnus,  et  ieo  Iropice  non 
proprie  est  diclus  per  significaniiam  non  per  sub- 
staotiam.  Adorentur  et  spinae  ruboruro,  quia  exindo 
spinea  corona  tempore  passtonis  eapiU  ejus  imposiia 
esl.  Adorenlur  et  arundiiies ,  quia  ab  eis  colaphis  a 
mUHU)us  cs^ot  ejus  caesum  est.  Poslremo  adoreutur 


tndinesesse  dicnntur;  quia  si  imago  quam  adorat, 
Deus  non  esl,  neqnaquam  veneranda  esl  pro  bonore 
saDctorum ,  qui  neqoaquam  divinos  sibi  arrogant 
honores. 

Ad  locum. 

£t  ideo  sclendum  est  summopere,  quia  non  solum 
qoi  visibiUa  figtnenla  alque  imagines  colit,  sed  ellam 
quamlibet  sive  coilestem,  sive  tcrrenam,  sive  spiri- 
laJem ,  sivc  corporeani  creaturam  vice  nominis  Dci 
coiit,  et  saluiem  animoQ  sux  qux  de  solo  Deo  est,  ab 
Uiissperat :  de  iUis  est,  de  quibus  dicit  Apostolus  :  Et 
coluerunt  et  iervierunt  creaturas  potiu$  quam  Creatori* 
Ilem  ad  locum. 

Quid  te  ad  faisas  imagines  bumilias  et  incllnas? 


Qaid  ante  inepia  siinulacra  el  figmenla  terrena  cap-  ^  el  lanoe»,  quia  unas  raiUtum  ia  cruce  laocea  iatus 


tivum  corpus  incurvas?  Kectum  te  Deus  fecit,  qI 
cum  cxtera  animalia  proua  et  aJ  terratn  sint ,  tibi 
sublimis  status  et  ad  coelum  atque  ad  Deum  vuUus 
crcctus  est ;  illtic  intuere,  iUuc  oculos  tuos  erige,  in 
snperois  Denm  quxre,  ut  carere  inferis  possis.  Ad 
alta  coelestia  suspensum  pectus  altolle.  Quid  te  in 
l^ipsum  mortis  cum  insensata  imagine,  quam  coUs, 
stcrnis?  Quid  in  riiinam  diaboli  per  ipsam,  et  cum 
ipsa  cadis?  Sublimiuteni  scrva  qua  nalus  es,  perse- 
vera  talis  qualis  a  Domiiio  factus  es. 
De  cruce  ad  locum, 
Sed  dicunl  isli  falsae  religionis  atque  supersUUonis 
cultorcs :  Nos  ob  recordationero  Salvatoris  nostri  cru- 


qus  aperuit,  unde  fluxU  sanguis  et  aqua*  sacvainonta« 
uodeforioalar  Ecdesia.  Ridicuiosa  ista  oraoia  sunt, 
el  lugonda  potius  quam  scribeoda.  CogkoHrquo 
cootra  siultos  stulu  pncpooere»  el  cootra  lapidca 
corda  oon  verbi  sagittas  vel  senientias,  scd  iapideus 
projicere  ictus.  Rcdiic  prasvaricatores  ad  cor,  qiii 
reccssistis  a  veritate,  el  diligitis  vanitatem  el  estis 
vanl  facli;  qui  rursuin  crociOgiUs  FiUum  Dei,  ci 
ostentui  habeUs,  et  per  hoc  catervalim  animas  mise- 
ronira  sodas  facias  da^.monom  habetis.  Alienando 
eas  per  nefanda  sacrilegia  slmulacroniin,  a  Creatore 
suo  habetis  eas  dejectas  et  projectas  in  damnaUoncm 
perpeluam. 


m 


hm  ad  ideuM. 


btNGALI  RECLUSl  l^ 

A  debitum  mortis  rcddideiiut,  alii  succedunt  loco  ipso- 


AUud  cnim  Deus  jussit,  aiiiid  Isii  faciunt.  Deus 
fussit  cruccm  p*)rtare,  non  adorare  :  isli  volnnt  ^de- 
rarc ,  quam  nolunl  nec  spiritdliler  nec  corpofaliier 
Bccum  portare.  Taliter  enim  Deum  ctolei^ ,  ab  ilft> 
recedere  cst;  ille  enim  dixit :  Qui  vtili  post  ine  venlfe 
alneget  iemetipsum,  et  toUat  crueem  suam  et  «c^iitf- 
SMr  me.  Quia  videlicet  nisi  qui  a  semetipso  deficiat, 
ad  cum  qui  super  ipsum  esl,  non  appropinqual; 
nec  valtt  apprehendere  quod  uilra  ipsum  esl,  si 
iiescierit  ma£taYe  quod  est 

Ad  locum, 

Quod  vero  ais,  quod  ego  proliibeam  homines  poe- 
niteinire  cansapergere  Romam,  falsum  tu  loqueris. 


rum,  qui  eamdem  obtinent  judiciariam  poieslateni, 
sicnt  scriptum  est  :  Propatribu$  tuis  nati  iibi  sunt 
/iHi>  constUues  €0$  principe$  $uper4>mnem  terram- 

item  ad  locum. 
Rediteca^i  adlumen  vemro,  quod  ittumioat  om- 
neKia  hominem  venientem  in  hunc  muiulum ;  qnod 
lumen  in  tenebHs  iucet,  et  tend^rae  ittud  non  conH 
pi^hendunt;  qui  isiud  lumen  non  aspicieodo  fn  te* 
nebris  estis,  et intenebils ambulatis,'etnescltis  qm» 
eatis,  quia  tenebrae  obcaecavenintoculos  vestros. 

Item  ad  locum 
Audite  et  hoc  insipientes  in  populo,  el  sluiti  aii' 
quando  sapite,  qui  intercessionem  aposloli  Romam 


E|o  enim  Iwr  lHud  nec  approbo  «ec  improbo,  qoia  j„        ^Us .  quid  contra  vos  dical  idem  sxp^ 


sctoquod  nec  otnnibus  obest,  nec  omtiibus  prodest, 
nec  omhibus  proficit,  nec  omnibus  officit.  Te  ipsum 
primum  interrogare  volo ,  6i  poBnilentlaTn  dgere  Ro- 
mampergefe  nosli  esse.  Cur  tu  lanto  tempore  tan- 
us  animas  pcrdidisti,  quas  in  monaSterio  retinui«ti, 
eipoenitentide  cau^  In  monaslefium  recepisti,  et 
uon  cas  Romam  misisti,  seJ  poiius  tibi  servire  feci- 
sli.  Dicis  enim  te  habete  cAtervam  monachorum 
cent\im  qoadraginla ,  qui  omUes  poenitentiae  causa 
ad  te  venerunt,  et  se  monasterio  tradiderunt,  ex  qui- 
bns  neminem  Romam  ire  permisisti.  Si  haec  ita  se 
habent,  ut  tu  dicis,  pcenitentiam  agere  Romam  per- 
gere  est ,  quid  acturus  es  de  sententia  illa  quam  Do- 
ininus  didt  :  Qui  $candaUzaverii  iknum  de  pu$itli$ 
tafis  qui  fn  me  cfedunt^  expedit  ei  ut  $u$pendatur 
mola  annaria^in  coito  fiju$,  et  demergatur  in  profun- 
dum^  quam  ut  scandaiizet  iinum  de  pusiHis  istis  qni 
in  me  credunt.  Nuttum  scaudadum  niajus  est  qif&m 
hominem  iUam  prohibere  pergere  tfam,  per  quam 
.possit  ad  gaudia  pergere  sempitema. 
Item  ad  iocum. 
Scimus  enim  quod  non  intellecta  evangelistu;  verba 
Domini  Salvatoris,  ubi  ait  beato  aposlolo  Petro :  Tu 
e%  Peiru$  et  $nper  hanc  Petram  <edificabo  Eccle$iam 
meam,  ei  iibi  dabo  clave$  regni  calorum.  Propier  ista 
tjam  dicta  Domini  verba  iraperitum  hominum  genus 
pro  acqnirenda  vita  seterna,  postposita  omni  sptritali 
faitelligentia,  volunt  pergere  Romam,  et  post  pauca  : 
Qnt  boc  modo  ut  supradictum  est  Haves  regni  coelo- 


dictus  beatissimus  AugustinuSi  in  libro  enim  de  Tri- 

niiate  oclavo  inter  caetera  sic  dicit :  c  Redi  crgo  me- 

cum  el  consideremus  cur  diligamus  apostolum.  Nun- 

quidnam  propter  humauam  speciem,  quam  notissi- 

mam  habemus,  eo  quod  crediinus  eum  boroineiu 

fuisse?  Non  utique ;  alioquin  nunc  non  est  qnem  dili- 

gamus,  quandoquidem  homo  ille  jam  non  est?  Anima 

eoim  ejus  a  corpore  separata  est ,  sed  id  quod  in  illo 

amamus  etiam  uunc  vivere  credimus.  • 

Item  ad  locum. 

Promittenti  Deo  debet  flJelis  quisque  credere» 

quanto  magis.iuranti.  Quid  est  dieere  :  Si  fuerint  in 

medio  ejus,  Noe,  Daiiiel,  ct  Job?  Id  esl«  si  tautae 

sancUtatis  ,  tantae  justili» ,  tantique  meriti  sit, 

C  quanti  illi  fucrunt,  non  liber-abont  filium  neque  fi- 

liam.  Haec  idcirco  dicil  ut  aemo  de  merito.vel  iuter- 

cessione  sanctorum  coofidai,  quia  nisi  eamdem  fi- 

deui,  ^'usliliam«  veritatemqiie  teneat  quam  ilU  te- 

nuerunt,  per  qiiam  Uli  placuerunt  Deo,  salvus  essc 

uon  poterit. 

Item  ad  tocum, 

Quinta  lua  iii  me  objeciio  est,  et  displicere  tii)i 

dicis,   eo  quod  dominus  apostolicus  indiguatus  sit 

mihi.  Hoc  dixisti  de  Paschali  Ecclesia^  Roman.nE 

episcopo,  qui  prxscnte  jani  caruit  vila.  Apostolicus 

autem  dicitur  quasi  apostoli  cusios,  aut  apostoli 

Aingens  officium.  Certe  non  iUe  dicendus  est  apo- 

stolicus  qui  in  catbedra  sedens  aposioli  ,  sed  qtii 

aposloUcum  implel  oilicium.  De  Ulis  enim  qui  euro 


rom  inidligil  intcrceMiowm  be.(i  *etri  locriilcr  ^  ^^„„  ^„^„,   ^  „„„   .^p,^„j  ^^^^^^  D„^.„„, 


non  requirit,  quia  si  proprietatem  verborum  Domini 
inbtUiler  oonsideramus,  non  est  et  dictum  t-^odcon- 
qne  solveris  in  coelo  erit  soiutum  et  in  lerra,  et  quod- 
cunqneligaveris  tn  coelo  erit  ligatum  super  terram ; 
tc  per  hoc  sciendum  est>  quod  tandiu  antistibos  Ec» 
clesi»  iBtud  minlstcrium  concessum  est,  usque  dum 
Sp*iperc(rinantnr  in  hoc  mortaU  coiporc :  cumTcre 


dixil :  Super  cathedra  Mo^$i  $ederuni  Scribw  ei 
Phari$a!i»  Omnia  er^o  qucecunque  dixerinl  vobis  set- 
vate  et  faciie  :  $ecundum  opera  vero  eorum  noHte  fn-^ 
cere;  dicuKt  enim  et  non  faciuni. 

{Liber  de  quo  i$ia  excerp$imu$  tanl<s  magniiudini$  e»i, 
quantum  liber  P$almorum  ei  guinguaginia  P$ntmi 
pht$.) 


4« 


LIB.  ADVfiRSUS  CLAUDllM  TAl  UL>. 


4«*^ 


OUNGALI    RESPOmSA 

GONTRA  PERV^RSA?  CLAJJDII  TAURINENSI3  EflSCOPI  SENTENTrA^ 


HiiBC  iia4|U€  UbeRam  respoastDnes  cx.  auctocitaie 
ac  dQctriaa  sanclornni  PatiruQn  deflaratas  et  excer- 
pias^  c^ntiiieatein,  sub  nomine  et  honore  gloriosissl- 
moniin  prioapum,  Cb.ristianissimonim  sanct»  Ec- 
clesix  Tectonim  domini  Ludovici  maximi  ac  sere- 
nissiml  imperatoris  ejnsqoe  Qlii  nobiiissimi  Augusti 
LotbarJit.  egoi  Dungalus  in  Dei  et  eonim  obsequio 
esse  dicandnm.  componcndumque  devoyi,  contra  in- 
sanas  blaspbemasque  Claudii ,  Taurinensis  episcopi 
nxiiias ,  non  quod  ante  jam  dudum  ex  quo  in  hanc 
terram  advcnerim  occasio  mihi  copiosa  hac  de  re 
redamandl  conquerendique  assidue  non  occurreret, 
dom  Dominlcam  ubique  messcm  maiignis  zizaniis 
lolioque  infelici  horrere  cernendo  suspirarcm,  sed 
ne  conatus  nostri  aerem,  ut  diciiur,  Tcrberando, 
Incertaye  pro  certls  alBrmando  deluderentur,  sub 
silentli  diutina  anxiaquc  ol^^ervaiione  ora  continul, 
moerens  dolensque  murmur  multum,  aiitiquamque 
conteationem  de  corpore  Cbristj,  hoc  esl  Ecclesiaf 
passlm  In  turbis  fie^i,  quae  quonda$n  praecessit  de 
capite.  Quidam  enim  tpnc,  ut  ait  ioaone^,  dicebanii 
quia  honut  e$i ;  alii  autemj,  yon,  ted  Medueit  iurbai. 
Simlli  modo  etla^  nunc  sequestrato  ab  Invicem  ii|. 
bac  regioni?,  ac.diviso  in  duas  partes  popvlp,  de  ob- 
senratlpnlbus  ecclesiasMcis»  hoc  est  de  imaglne  Do- 
minicx  p;^ssionis,  et  sancta  pictura  murmorantes  et 
conteodentes  calholid ,  dlQunt  bonam  et  utilem  esse 
pictoram,  et  pene  tantumdem  proOcere  ad  emditio- 
nem,  quantum  ct  sacrae  littene;  haereticus  e  eontra 
com  parte  a  se  seducta  dicunt :  Non,  sed  sednctio 
esl  erroris  et  idololatria.  Talis  de  cruce  contenlio 
habetur,  catholids  dicenlibus  quod  bona  et  sancta 
sit ,  Tcxillumque  tnumphale,,  et  signum  pi^rpetuie 
saluiis;  pars.adve^sa  c.um  suo  magistro  e  contra 
respondet :.  Non,  sed  opprobrium  tantum  passionis 
et  irrisio.mortis  in  ea  continetur,  el  ostenditur ,  ac 
rocmpratiir.  Pari  ratione  de  memoriis  sanctorum , 
causa  oiptjonis  adeundis,  ct  reliquiis  eoru:n  vQne- 
randis  oboitunliir  :  aliis  airirmaulibus  bpnam  et  re- 
ligiosam  esse,  consuetpJinem  basilic^s  mnrty.runi 
frequcntare,  nbi  eprum  S2|cri  cincrcs  et  sancta  cor- 
pora,  quasi  quasdam  vencrabilia  vasa  a  Dco  acpc- 
ptabilia,  ia  quibus  omnigena  pro  fide  Chjisti  tor- 
mcnta.sunt  nsque  ad  mortem  perpessi,  cpm  houQre 
eutuni  meritls  congruo  coodi^  habcntur».  ubiqne 
ipsis  iMt^nrenientibus  .corporales,  ac  spirilales  quo- 
lldie  langiiorQS  divin^  operante  manu  ct  gratia  co- 
niscanle,  copiosissime  et  prxscntissimc  sanantur  : 
nlii  vcro  rcsistont  dicentes  sanctos  ppst  obitum  niil- 
Itiin  aJjuvarc,  iiuUiqiic  |K>sse  intcrccdcndo  succur- 
rcio,  nibil.  eorun)  dunt;ixat  scicntcs,  (iMi^  in  tecris 


Ajeruntur,.iIIorunxque  reliquias  nullum  alicpjus  ro- 
Terentlae  gratiam  comitari,  sicut  nec  ossa  vilissima « 
quoromlibet  aiiimalium,  reliquamve  terram  commu- 
nem.  Unde  Augustinus  in  expositione  sancti  Evan- 
gelii  sccundum  Joannem  ait  :  c  De  omnibns  scrvis 
^us  hoc  dicitur  modo,quicunqueeminuerit  in  aliqua 
gratia,alii  dicunt :  Bontii  e$t;  aliiy  Non,  sed  seducii 
iurb^s.  Unde  hoc?  quia  vita  nostra  abscoudlu  est 
cum  Chrislo  in  Deo.  Idco  licet  dicere  hominibus  : 
Per  hiemem  moctua  est^i;»ia  arbor,  verbi  gratia  ar- 
bor  ficj, .  arbor  pyri  et  hiyusnM>di  ppmorum,  similis 
est  aridae ;  et  quandiu  hiems  pst  non  apparet :  aestas 
probat,  judicium  probat;  xstas  no^lra  revelatio 
Christi  est.  Deut  manife$tU9  veniei^  Deut  noaer^  ei 
npntitebit;  igmsanUeumpranbit:  isteignisfn/famma- 

R  bii  inimicos  ejus;  aridas  aii>ores  ignis  comprehen- 
det.  In  alia  vero  parte,.  boc  est  in  dextera,  appare- 
bit  fecundltas  fnict^ium,  dignitasque  folionim  :  ^i- 
riditas,  deternit^  erit.  lilis  ergo  tanquam  aridisdi- 
cetur :  Jte  in  ignem  jBternum.  Ecce  enim  securis  ad 
radicem,arborttn\posUa  est,  Omnis  ergo  arbor  quce  non 
(acit  fructum  excid^tur  et  intgnem  miiieiur.  Do  ipso 
ergo  toto  corpore  Christi  hpc  dicitor,  Corpus  Christi 
adhuc  in  area  :  vide  quemadmodum  blasphemetur  a 
palea.  Simul  quidem  iritnrantur»  sedpale»  eoote- 
runlur,  frumenta  purgantur.  •  Rogamus  vcro  sup- 
pliciter  nostros  dominos  Christianissimos  ac  religio- 
sissimos,  ut  zelo  Dei  commoti  siiae  sanct»  matrl  £c- 
clcsia;  gementi  et  periditantl  opportune  dignentur 
succorrere,  eamqiie  diris  serpentum  morsibua  diu- 
tius  non  sinant  laniari.  Cum  enim  dominus  beftis- 
sinuc  memoris^  Carolus  ferven^isslmus  vigilantissi- 
musqpe  catholicx;^  fldel  tutpr  et  proj^ignator,  ne- 
quissimae.  caput  vipcne  in  magistro  b»>tts  erroris 
FelicCy  coiitra  sibilantis  unitatem  Ecclcsise  aposlo- 
iic»  auctoritatis  praevalida  Cerreaque  cofifiegerit 
vii^a,  rcctum  quidem  est  quin  ab  ^iis  beuedlcta 
generaiione  supradictae  caud%J>estia  diro  cuncta  suo 
inficiciis.iiitorc,  eo^m  CQ^tundatur  hastili;  eaque 
aJ  nocenJupi  10  quaiUum  viget  maligno  jse.  verbere 
niovens  taiidiu  lerendo  et  caedendo  com|winuitor, 
quapdiu  cou&ymptis  nisibus  desidat  palpilare.:  ut 
quia  p?rv(ji-sus  discipul|is  perversum  p^erunique 
magiUruni,  non  solum   xquipnrare,  Tcrum  etiam 

0  depravando  et  Llasphemando  excdiei£  contcnderit 
sicut  scripium  cst :  De  rad.ce  co^ubri  egredietur  re- 
gulus;  validiori  ctiam  casiigaiipne,  quam  suus  an- 
tea  auctor  fucrat,  corripiaiur,  quo  cxteri  timorem 
babeant :  ne  amplius  nialignissimo  snperbiae  spiritu 
Inflaii,  lalem  andcutcs  cxcogitarc  pravitatem,  »p<vi- 
&am  Cbristi  Ecclcsiajn,  cuius  vos  DjLMis.provi^tfjs, 


i07 


DUNGALI  RECLUSI 


4jS 


dcfensorcfMiue  consliluii,  diffamare  violareque  prae-  A  eleclonifii  quos  et  ipsos,  liccl  longe  iiircrius .  diH. 


suroanl,  ut  ait  Auguslinus  in  exposilione  Evangclii 
secundum  Joannem.  Si  crgo  (piando  rull  De«s  con- 
cilare  polestalcs  advcrsus  hsercticos ,  adversus 
scbismaticos,  adversiis  dis8'patores  Ecclesiac,  ad- 
versiis  cisuftalores  Christi  ,  adversus  blaspbe- 
niatores  sanctorum  ejus  ,  non  mirentur ,  quia 
Deus  concitet,  ut  a  Sara  verbcreiur  Agar,  cogno- 
scal  80  Agar ,  ponet  cervicera  suaiii ,  miraii- 
inr  antcm  qula  commoventur  potestates  Chrislianae 
adversus  detestandos  disslpalores  Ecclcswe.  Si  ergo 
non  movcrcntur,  quomodo  reddcrent  ralionem  de 
iinpeno  suo  Deo?  inlendat  charitas  vcstra  quid  di- 
cam,  quia  perliiiet  hoc  ad  reges  saeculi  Christianos, 
ut  temporibus  suis  pacatam  velint  matrem  soam 


gunt  tamen  et  honorant,  quia  priiis  a  Deo  electi  ac 
dilecti  snni,  eo  qnod  sibi  in  vita  stia  fidcliter  deser- 
vierunt,  ct  pro  eo  omnia  de^^otissime  iis<iue  ad  mor- 
tem  pertulcrunl,  in  nullum  aiium  credentes  nisi  in 
unum  Deum  Palrem,  ct  Filium,  ct  Spirttum  san- 
ctum,  sicut  in  sancto  symbolo  ct  ftde  conliiieiurca- 
thoUca.  Item  crucem  Domini  dicit  esse  aljjicicndam 
et  conculcandam,  quasi  opprobrium  passionis  et  ir- 
risioDcm  morUs,  et  eos  qui  oam  lionorant  aut  pln- 
gunl,  vel  fabricando  adornant  falsae  religionfs  alque 
superslHionis  cuUores,  tnsuper  stultos  et  lapideos  et 
praevaricatores  nominat  ac  reprehendlt.  lilos  eiim 
detestatur  qui  Romam,  hoc  est  beatorum  gloriosis- 
sima  apostolorum  et  casteroram  innumerabilium  ibi- 


Ecclesiam,  unde  spiritaliter  nati  sunt.  Legimus  Dsh  B  dem  jaccntium  sanctorum  loca»   orationis  adeunt 


^rielis  visiones,  et  gesta  prophetica.  Tres  pueri  in 
igne  laudavenmt  Deum ;  miratus  est  Nabiichodono- 
8or  rex  laudantes  Deum  pucros,  ct  circa  eos  tgnem 
innocentem,  et  cum  admiralus  esset,  quid  ait  Na- 
buchodonosor  rex?  Non  vcl  Jud»us  vei  circumcisus 
qut  ille  statuam  8uain  erexerat  et  ad  cam  adoran* 
dam  onines  coegerai?  Tanicn  budibiis  trium  pue- 
roram  commotus,  at  obi  majestatera  Dei  pnesen- 
tis  in  igne,  quid  ait?  Et  ego  proponam  decretum  om- 
mb^  trihubut  et  linguiM  in  omni  term.  Quale  decre- 
ium?(2iitctiii^e  dipcerit  btafpliemiam  iuDevm  Sidrac, 
Mitae^  et  Abdenago  in  interitum  eruiit,  et  domus  eo- 
rum  tfi  perdtiionetii.  Ecce  qnomodo  sxvit  rex  alieni- 
geua  ne  blasphemetur  Deus  hrael,  quia  potuit  tres 


causa,  (ide  ccrti  non  titubante,  quod  divina  prx- 
stante  cletnentia  ob  laborem  arrepii  proplcr  Doum 
itineris  majorem  et  praecipue  per  pilssimorum  quos 
dcYoli  aieunt  inlervejitione:»  patrononim,  quasi 
plus  a))ud  Deum  nierentiom  et  pnevalentium  quiJ- 
qutd  rccte  et  jusie  peiicrint  facilius  et  ciiius  im- 
petrabunl :  quos  illc  vocat  imperitum  ho^iinum  ge- 
nus,  csccos ,  insipientes  et  stultos.  De  bac  ig.Uir 
fmaginum  pictarum  ralione,  de  qua  istc  iu  exordio 
800  proponlt  epistolic,  inqoisitio  diligentius  anic,  ui 
reor,  bieuuium,  apud  gloriosissimos  et  religiosissi- 
nios  princlpes  habita  e8t  in  palatio  :  ubi  divirui; 
Scriptune ,  sanctorum  librorum  et  probalissimonitu 
qui  eos  scripserunt  virorum  eJLcinplis  atque  aucio- 


pueros  de  igne  liberarc;  et  noluntut  sasviant  regcs  C  riiatc,  cum  qnanU  et  quali  moderatione  ac  disci^e- 


Ctiristiani,  quia  Christus  exsufflatur,  a  quo  non  tres 
puen,  sed  orbis  terrarum  cuni  ipsis  rcgfbus  a  gehen- 
iiarum  igne  iibenintur. 

Expddt  Protogui, 

Er%^  ambiguitas  qu»  nos  Unto  reticere  tempore 
coegit  ei  ob  quam  oertuni  aliquid  respoiidere  vcl 
rttcribere  usque  modo  non  potuimus,  e  medio 
quasi  quoddam  est  obstaculum  ablala,  accepta  sce- 
dula  a  Qaudio  Taurinensi  episcopo  composita,  qitae 
excerpta  est,  ut  in  ejus  fine  continetur,  de  libro 
quem  iile  Apologeticum  vocat,  adversus  Tbeutmi- 
rum  scripto  abbatem,  cum  apologta  secundum  pro- 
prieutem  Graeci  sernionis  contrarietatts  carens 
semu  f  non  adversus  aiiquam  personam  scd  ad  eam 
UmtttUMnodo,  dici  soleat. 

w.icet  auiem  incondito  ac  rustico,  ut  polc  ab  ho- 
miae  doctriiuiiis  experte  scientiae,  sit  basc  cdiu 
coniextu  epistoia ,  umen  non  magnopere  de  hoc  cx- 
cutiendo  Tel  inqnirendo  curavi,  sed  tantuni  seiisus 
dispar  et  eatliolie»  contrarius  6dcl  adeo  me  niovit 
et  conturbavll.  Dicit  enim  tantnmdem  crrarc  et 
uuo  similiter  nomine  idololatras  esse  vocandos  eos, 
qnl  idola  et  simulacra  gentllinm,  diabolo  instigante 
«9l  pereadecipteirte,adorantet  colnnt,crcdentesdcos 
ac  deas  esse  a  quibus  cuncU  reguntur,  vel  prs^- 
KUntur,  et  Christianos  qni  imaglnem  Chrisli  ct 
sanctorutu  ejus  pingunt  ct  venerantur  pro  amore  ct 
honore  Salvatoris  et  Rcdemptoris  mundi,  et  soorum 


iione  sint  babendue  inventum»  confirmatHm,  salis- 
qoe  evidciiter  dKRiiitum  est,  nt  nemo  posl  kac 
qnanivis  stolido  et  obtuso  deslpicns  sit  corde  nec 
angelis  nec  hominibus,  licct  sanclis,  nec  eoram  ima- 
glnibos  nec  cuipiam  penitus  in  mundo  creaturx  ex- 
cusabiliter  divinum  possil  honorem  deferre,  alsi 
soll  omnlom  Crcatori  uni  DeoPatri  et  Filioet  Spi- 
ritui  saticto.  Ncque  etiam  e  contrario  aliquis  bos 
prxdictos,  hoc  est  vcl  sanctos  angelos,  vel  sancios 
bomines  aut  eorum  imaglnes,  vcl  quidquid  in  hono- 
rcro,  laudem  et  gloriain  unius  veri  et  summi  Dei  fi- 
deliler  componitur  destroerc,  aut  delere,  dcspicpre, 
vel  abomliiari  prscsumat :  sicut  de  hoc  sanclns  Grc- 
gorins  Serenum  Massilienscm  cpiscopom  corripuii 
^  et  reprebendit  iu  dicens :  c  Perlatum  quiilcfli  adnos 
fuerat,  qnod  inconsiderato  zelo  succensus  sanctorom 
imagincs,  sub  hac  quasi  excusatione  ne  adorari  de- 
buissent,  cbufregeris.  Et  quidem  quiu  eas  adoran 
vetuisses  omnino  iaudavinius,  fregissc  vero  repre- 
hendimus.  Dic,  fraler,  a  quo  factum  sacerdote  aii- 
quando  audrtum  est  quod  fecisti  ?  Sl  non  alind,  vel 
ilhid  te  non  debuit  revocare  ut  dcspcctis  aliis  fra- 
tribus  solum  te  sanctum  et  esse  credcres  sapienieni . 
Allud  est  enim  picturam  adorare,  alind  pcr  picturx 
historiam  quid  sit  adorandum  addisccre.  Nam  quod 
lcgentlbus  Scriplora,  hoc  idiotis  praesut  picturs  ccr- 
ncntibus,  quia  in  ipsa  ignorantes  vidcnt  quod  sccim 
dcbcant,  in  ipsa  Icgunt  qiii  lilteras  n?sciani.  luJc 


m  LtB.  ADYEBSUS  GLAUDfUM  TAURiN.  470 

ei  imecifme  icenlibus  pro  leciioiie  pictura  est,  quod  A  perrimus  et  copiosissime  saactus.  i  Hic  lcre  totas 


inagnopere  a  le  qiii  iuler  gentes  habitas  attendi  de- 
cuerat,  ne  dum  recl^  zelo  incaute  succenderis,  fe- 
rocibos  animis  scandalum  generares.  Frangi  ergo 
noo  debuit  quod  non  ad  adorandum  in  ecdesiis,  sed 
ad  iBstraendas  sohimroedo  meotes  fuit  nescientium 
coHocainm.  Et  quia  in  iocis-  venerabiiibus  sancto- 
nun  depingi  historias  nen  sine  raiione  vetastas  ad- 
inislt,  sizehimdiscretioneefmdiisses,  ^ine  dubio  et 
ca  quae  intendebas  sabibriter  obtinere  et  colieotum 
gregem  non  dispergere,  sed  dispersum  poiius  poie- 
ras  congregare»  ut  pastoris  in  te  merito  nomen  ex- 
ceiierefty  dob  cuipa  dispersoris.  incumberei.  Ha^c 
aotem  dnm  in  boc  animi  tui  incaule  nimis  motus 
exsequeris»  ila  tuos  seandalizasse  filios  perhiberis» 
ot  maxima  eomm  pars  a  Uia  se  communione  sns-  ^ 
peaderet.  Quando  ergo  ad  ovile  Domieieum  erran- 
tes  eves  adduces»  quod  quas  habes  retinere  non 
praevaies?  i  Qualis  aulem  et  qoanta  est  insana  ela- 
tio,  et  vana  temeritas  ut  quod  a  primoevo  tempore 
ChrisiianiUtis  per  annos  ierme  820,  aut  eo  amplius 
a  sanclis  ac  beatissimis  Patribos  et  religiosis«mis 
postffiodum  principibus  gloriam  ei  landero  Dei  in 
ecdesiis,  et  in  quibnslibetChristianonim  domibus 
fieri  ooncessnm,  constitutum,  et  jussum  est,  nnns 
homo  i>lasphemare,  reprebendere»  conculcare,  pEOJi- 
cere,  ac  sufilare  pra»umat?  quasi  in  lanto  jam  di- 
cto  spatlo  nollus  sic  sanctus  vel  sapiens  in  Ecclesia 
Dei  exstitisset  aoctor,  qui  tam  ardentissimum  in 
corde  suo  zelam,  vel  sobtilissimum  haberet  intelie- 


Veteris  ct  Novt  Testaroenii  bi&lorias,  per  suas  pi- 
ctas  habebat  ecclesias,  qoas  per  ordinem  sancto 
Nicenas  Daconim  cpi>-copo  dcmonstrabat.  Hinc  di- 
cit  in  lib.  ix  quem  de  virtutibus  sancti  martyris  F^ 
Ucis  metrico  lextn  composuit  : 
Nunc  volo  picturas  fucatis  agmine  longo 
Porticibus  videas,  pauluroque  supina  faliges 
Colla,  recHnalo  dum  perlegis  omnia  vultu. 
Qui  videt  haec  vacuis  agnoscens  vera  figuris, 
Non  vacua  fidam  sibi  pascit  imagmc  roenieni ; 
Omnia  namque  tenel  serie  pictura  Qddi, 
Qnae  senlor  scripsit  per  quinque  volumina  Moyscs. 
Qiix  gessit  Doroini  signatus  nomine  Jesiis. 

Et  po$t  pauca, 
Forte  rcquiratur  qnanam  ratione  gerendi 
Sederit  baec  nobis  sentcntia  pingere  sanctas 
Raro  more  domos  aniroantibus  asslmiiatls. 
Accipite,  et  paucis  tentabo  cxponcre  caosas. 
Qnos  agat  huc  sancti  Fellcis  gloria  coelus 
Obscurum  nulli ;  sed  turba  frequentior  his  cst, 
Rusticitas  non  cassa  flde,  neque  docla  lcgendi : 
Haec  assueta  diu  sacris  servire  profanis 
Ventre  Deo  tandem  convertitur  advena  Chrislo, 
Dum  sanctorum  opera  in  Christo  miratur  aperta, 
Cemite  quam  multi  cocant  cx  omnlbus  agris, 
Quanique  pie  rudibus  dcceptl  menlibus  errent, 
Longinquas  liquere  domos,  sprevere  prnlnas» 
Non  gclidi  fervente  fide  :  et  nunc  ecce  freqnenles 


clom.  sicnt  iste  qui  audet  oppugnare  q-iod  c»teri  ^  P«'/otam  et  vigiles  extendunt  gaudia  noctem 


si  formidolosi  ausi  non  sunl;  vei  viluperare  quod 
alii  esse  vitoperandnm  quasi  siulti  noa  intellexe- 
roBl.  Qnidam  aulem  e  eontrario  de  antiquis  Patri- 
bos  non  solum  sanctorum  in  Cbristo  dormientiuro , 
sed  et  amicorum  viventium  imagines  pingerc  stu- 
duenuit.  Sleat  sanctus  Severas  episcopus  non  tan- 
tom  beali  Martini  de  hoc  ad  Deum  niigrantis  s»cu!o, 
sed  tl  saneti  Pauiini  Nolani  episcopi  adhuc  supersti- 
lis  imagioem  iu  sua  depinxil  ecclesia,  cum  essent  hi 
ambo  sameti  episcq»!,  ambo  spiritales  pliilosopbi; 
sed  nibii  horum  sunt  lenufe  conati.  Audiens  au- 
wm  hoc  Pauiiiius  bumiliando  exeusavii  nolens.  se 
qnasi  iasparem  assiiniiari  Martino,  sed  seiens  dc- 


Laetltift  somnos  tenebras  funalibus  arcent. 

Item  in  eodem, 
Propterea  visum  nobls  opus  utile  tolis 
Felicis  domibus  pictora  ludere  sancta, 
Si  forte  altonitas  haec  per  spectacula  mentes 
Agrestum  caperet  fucata  coloribus  urabra 

Idem. 
Dum  fallit  pictura  famem  :  sanctasque  legenti 
Hisiorias  castorum  operum  subrepil  honestas 
Exemplis  iiiducta  piis,  potatur  liianti 
Sobrietas,  nimii  subeunl  oblivia  vioi. 
Dumque  dlem  ducunt,  spatio  majore  luentes, 
Pocula  rarescunt,  quia  per  roiracula  tracto 


Toum  ecga  se  saneti  cliaritateiD  amici  consensil ,  ^  Tempore  jam  paucae  superanl  epulantibus  hone. 


hiuc  hnmili  comparatione  icersus  hoc  mqdo  coro 
posuil  : 

Dif es  opam,  Cbiis*o  paope&8ibi  polchra  Se? erus 

(.oimiDa  sacraiis  footibus  ipsiituit. 
£l  qnia  ccelestes  aulam  condebat  io  aoiiui, 

Qiia  renovarentQr  ronle  Deoque  lioiiiifips, 
Dtgua  sacraroeotis  ffemiaa  sub  imaffine  pinxU, 

Disceret  ut  riia  doaa  renaiiis  homo. 
M  rtiuum.  Tenerenda  viri  lestatiir  iiiiaffo, 

Altera  l*auHnuiM  forma  refert  humileni.     . 
lU^  fiJein  exemplis,  el  dictis  fortilius  armat, 

Ul  meriii  palin.-«s  iitlemerata  ferat. 
I^p  docet  fuals  redtmeus  sua  erimiaa  niimmis, 

\  ilior  ut  sit  rcs,  quum  sua  cuique  salus, 

De  quo  sanctus  Augustinus  meroorat  In  libro  piimu 
de  Civitatc  Dei :  c  Unde  Pauliiius  noster  Nolensis 
rpiscopus  ex  opuienlissirao  diviic,  voluntale  pau- 


Sanctus  Gn^rios  Ityssenos  episcopos  inter  cas- 
tera  de  Abraham  sermonam  iasliittil.  c  Vidi,  inquit, 
imaginem  passionis  et  non  sine  iaerymis  vlsioneni 
pRBterli  opere  ad  laiciem  dedueens  hisloriam.  >  His 
ergo  admoniti .  cxemplis  credimus  sanclas  picturas, 
ui  Paulini  loquar  verbis,.  ad  honorem  Dei  formarc 
non  esse  cuipiam  Gbrlstiano  culpam,  sed  magis  re- 
Ilgionis  indicium..  Verba  epislolae  :  c  Cum  enim  di- 
t  stincte  dicalur  non  faciendam  simllitudinem  om- 
f  nium  qu»  in  coelo  sunt  aut  qoai  in  tcrra,  vel  quss 
<  sub  terra,  non  de  solis;  similitudinlbus  ailenorum 
(  deonim  intelligitur  dictum,  sed  de  coelestibus 
(  credtitris  aut  quas  in  honore  Creatoris  humanus  ^ 
(  scnsus  poluit  excogliarc.  i  £jiuclcaii(i.s  ista  do.-* 


n  DUNGALI 

bucral  exprimcre  et  expjiierc  veracius.  Sifuilitudi-  A 
1)«"«  enim  qu»  non  ad  divinum,  sed  ad  alienum, 
Loc  est,  non  ad  Crealoris,  sicul  in  epistola  depra- 
vaium  esl,  sed  ad  creatune  liunt  honorcm,  babcre 
InterdicunUir.  Proinde  sciens  Dominus  populnm 
durae  esse  cervicis,  et  ad  idola  pronuni  colenda,  ci- 
tofpie  esse  pneraricalurum,  et  siroulacnim  a  se  co- 
lciidum  conflatnrum,  prohibuit  eos  aliquam  siroili- 
tudinem  eoium  quae  sunt  in  c(fIo  et  in  terra,  vel 
in  aquis  habere,  ne  eo  relicto  et  suo  honore  omisso 
Wtk  pro  se  adorarent  et  colerent.  Cxterum  ubi  ad 
siiiim  perlinere  vidit  honorem,  non  sohiro  non  vetavit, 
vcrum  etiam  sanctas  jnssit  fieri  similitudines.  Ilinc 
U^gilur  in  libro  Exodi :  Duot  quoque  cherHbim  au- 
reos  et  prodttclitci  faciei  ex  uiraque  parie  oracuti, 
Cfterubunut  ul  inlatere  unoet  alter  in  altero.  Utrum"  B 
quelatui  propiiialorii  tegant,  expandenles  alai  et  ope- 
r'etUet  oraculum^  respicianlque  $e  muluo  vertii  vulti- 
bus  in  propitialorium  quo  operienda  ett  arca^  in  qua 
ponet  tettimomum  quod  dabo  tibi.  Inde  pracipiam  et 
Ivquar  ad  te  tupra  propitiatorio^  tcillcet  a  medio  duo- 
rum  cherubim  qui  erunttuper  arcam  tettimomi  (Exod, 
XXV,  18).  Item  in  sequenlibus  cjus  libri  de  eorum 
factura  scriptuni  est  :  Duot  etiam  fecit  eherubim  ex 
uuro  duetilif  quot  potuit  ex  utraque  parte  propitia- 
iorii ;  cherub  unum  in  tummitate  uniut,  et  cherub  at- 
terum  in  tummiiate  partit  alteriut.  Duot  cherubim 
in  tingulit  tummitatibut  propitiatorii.  Extendentet 
alat  et  tegentet  propitiatorium  teque  mutuo  el  illuc 
retpectanlet  (Exod.  xxxvn,  8).  Item  in  libro  Nume^ 
rorum  :  Oravitque  pro  populo  et  locutut  ett  Dominut  ^ 
ad  eum.  Fac  terpenlem^  et  pone  eum  pro  tigno  ;  qui 
pereuttut  atpexerit  eum,  vivet.  Fecit  ergo  Moytet 
ttrpentem  asneum  et  potuit  pro  tigno ;  quem  percutti 
atpiclentet  tanabantur  (Num.  xxi,  7). 

Ex  hoc  ergo  roprebendendi  non  siinl  qui  sanctas 
liabent  picturas  divinas,  per  eas  recolcnles  blsto- 
rias,  ad  laudem  et  honorem  Dei.  Hagis  ille  vanilo- 
quus  est  arguendas,  qui  falsa  Innocentibus  imputat 
eriinina,  qui  rairum  in  modum,  ul  quidam  lethargi- 
cus,  cuncu  pene  Terba  suae  epistolae  sibimet  con- 
tfaria,  el  inter  se  invicem  repugnantia  posuit.  Dixit 
enim  neminem  debere  aliud  quidpiam  adorare  aut 
colere  pneter  solum  Deum  ;  et  quia  nullum  certum 
sensum,  propriumVe  horum  mlellexit  verborum,  id-  «. 
circo  mullipliclter  illa  Iractavit  dicens  :  c  Adorare 
est  budare,  venerari,  rogare,  precari,  supplicare, 
iiivocare,  precem  effondere  ?  Colere  vero  est  gnber- 
nare,  observare,  officium  facere,  frequentari,  vene- 
rari,  amare,  diligere.  Ergo  si  excutientes  persequa- 
ronr  et  reprehendamus  cnncta  qux  in  hac  exposi- 
tione  cxcutitmda  ac  reprehendenda  sunt,  nimis 
proIonga))itiir  ista  iiostra  responsio.  Ob  hanc  ergo 
cautam  et  alieram,  quia  hominibus  artis  gramma- 
tieaeexpertis  patenl,  illis  investiganda  reliquimus, 
boc  tantum  notandum  est,  quod  interpretationes 
quas  posuit  plurimis  et  diversis  pertinent  rebus  : 
ct  qua^dam  ex  eis  nullo  modo  Deo  convenWnt  con- 
tra   atictoris    propositum  et  inlenlionem..  Ueni  in 


HKCLUSI  172 

hicrelici  sequKur  voluniiue  :  f  Qnia  si  sattdoruni 
I  iinagineshi  qui  da^;nonuin  cultnm  roliqueruntvene* 
<  rantur,  non  idola  reliquenint,  seJ  nomiaa  miita- 
verunt,  si  euim  scribas  in  pariete,  vel  pingas  ima- 
gines  Petri  et  Pauli,  Jovis  et  Satumi,  sive  Mcr- 
curii,  iiec  isti  dii  sunt,  nec  illi  apostoli,  nec  isti, 
nec  illi  bomines  :  ac  pcr  hoc  nomen  motatQr ; 
error  tamen  et  tunc  et  nune  idem  ipse  pennanet 
semper,  i  et  quae  plenhis  liabeutur  in  exordiohu- 
Jus  scripta  libelli.  Taliter  antem  Eunarolus  et  Vi- 
gilantius  iK^ereticl,  eorumqne  sectatores  solent  a- 
tholicos  blasphemarc,  vocantes  eos  idololatras  e( 
roortuorum  hominiim  cultores,  sicut  et  pngani  eisti- 
tenmt,  eo  quod  reliqnias  roartynim  pro  Chrislo  pa- 
tientium  venerantur.  Oulbns  nos  e  coiiira  rcsposi' 
dcmus,  quia  nequc  sanctomm  iinagines  iii  parie- 
tibus  pxtns,  neqtie  eornm  cor|)ora  In  sepiilcris  eon- 
di(a  sicnt  Dciim  adoramus,neque  eis  sacrifleia  poni- 
miis,  quod  est  adco  aboininabile  sicul  scriptum  esi : 
Sucri/icant  d.it  eradicabitur  niti  Domino  toli  (Exod. 
XXII,  dO),  sed  tanUim  eos  quorum  eRigies  vel  cor- 
pora  sunt  in  Deo  veneramur,  ct  per  eoram  iiiter- 
cossioncs  diviiiuni  nobis  po^tulamiis  adesse  sntei- 
diimi.  Unde  Augustinus  in  libroirni  de  Civitate  Dei : 
c  13 1  vi(!el:cet  qui  hxc  legunt  atnimo  a  nobis  aveis) 
atque  perverso  potent  a  pagAnis  cultos  fiiissc  deos 
in  templis,  a  nobis  autom  coli  mortuos  in  sepoi- 
cris.  I  Idem  post  pauca  :  <  Neiiipe  spiritns  fal^y 
cujiis  instinctu  Hcrmcs  ista  dicebal,  per  enm  ipsooi 
coactus  est  conAleri  jam  tunc  terram  iUam  sepul- 
crorum  et  mortuornm  quos  pro  diis  colebant  foisse 
plenissimam.  Sed  dolor  dscroonum  per  eum  loqoe' 
batur,  quia  suas  futuras  poenas  apud  sanctontni 
niailyrum  mcmorias  imminere  mGerebant,  In  muhis 
enim  talibiis  locis  torqiientur  ei  conriientur,  ei  lic 
possessis  hominum  corporibus  ejiciuntur.  Nec  la- 
men  nos  eisdem  martyribus,  templa,  sacerdotia, 
sacra  et  sacriflcia  consUtoimus  :  quoniam  non  ipsi. 
sed  Deos  eoruin  nobis  est  Deiis.  Honoramos  sanc 
roemorias  corum  tanquaro  sanctoram  bominum 
Dei,  qui  usque  ad  niortem  corporom  suomropro  ve- 
riute  cerlarunt,  ul  innotesoeret  vera  religio  falsis 
flctisqne  convictis.  Quis  autero  aadivit  allquando 
fldeliom  suntem  sacerdotero  ad  alUre,  otiam  sQper 
sanctnm  corpns  roanyris  ad  Del  honorem  cnlinw- 
qiie  constriictum,  dicerein  precibus :  Offero  tibi 
sacriflciuro,  Petre,  vcl  Paule,  vel  Cypriime,.cum 
apud  eonim  ineroorias  oflcralur  Deo,  qui  eos  ei 
horoines  et  martyres  fecit  et  sanctis  angelis  e^esu 
honore  sociavit ;  ut  ea  cclebritatc  et  Deo  ^ero  de 
iilorum  victoriis  gralias  agamus  et  nos  ad  imitaiio- 
nem  talium  coronarum  atquc  palmarum  eodein  in- 
vocato  in  auxilium  cx  illonim  nK^morias  renovation» 
adhortcmur.  Quxcnnque  igitur  adhibenlur  religio- 
sorum  obsequia  in  martynim  locis,  ornamenta  suut 
memoriaruro,  non  sacra  vel  sacriflcia  mortiionin» 
tanquam  deororo.  i  Uiide  Hieronymus  ad  Riparimu 
presbyterum  scribens  contra  Vt^ilantium  : «  Acec- 
ptis  primum  Uttcris  tuis  non    rrspondcre  snFri»i« 


4T3 


UB.  ADVERSIjS  CLALDIUM  TAljRlN. 


4U 


eit :  resiKMMlere,  lemerilatis.  De  his  enim  rebus  in-  A  nostra  arma  iniquilaiis  peccato,  sed  amia  juatiij« 


lerrogaa  qiias  et  j^erre,  et  audire  sacriiegium  est. 
Ais  ¥lgilanUum  qui  Tsura  &vTtf/B«m,  hoc  vocatur 
BMnine  (ftam  Dormitantius  rectius  dicerelur),  os  fe- 
lidom  mrsus  aperire  et  putorem  sporcissunum  con- 
ua  sanctorum  martyruro  proferre  rdiquias ;  et  nos 
tfa  eas  sosoepimns,  appellare  cinerarios  et  idolola- 
Uas.  qui  mortuorum  bominum  ossa  veneramur.  0 
iufeiioem  horainem  et  omoi  lacrymarum  fonte  plan- 
gendum»  qui  haec  dicens  non  se  intelljgit  csse  Sa- 
uaritaDum  et  Judxum,  qui  corpora  morluorum  pro 
immmidis  babent  et  eliam  vasa  qu»  in  eadem  domo 
foerint,  poUui  suspicantur  :  sequentes  oeciUenlem 
lilteraro  et  non  spiritum  vivificantem.  Nos  aulem 
non  dico  martyrum  reliquias,  sed  ne  solem  qui- 


Deo,  sacriOcium  est,  ad  quod  exhortans  apostolus 
ait :  Obtecro  Uaque  voi,  fratres^  per  muerationem 
Deif  ut  exbibeatii  corpora  veHra  honiam  vivam^  ian « 
etom^  Deoptacentem^  rationale  obicquium  noUrum, 
Si  ergo  corpus  quo  iuferiore  tanquam  famulo,  vcl 
lanquam  instrumenlo  utilur  anima,  cum  ejus  bonus 
et  rectus  usus  ad  Dominuui  rererlur,  sacrinciiim 
est;  quanlo  magis  anima  ipsa  cura  se  refert  aJ 
Deum,  quae  amoris  ejus  accensa  formam  concupi- 
scentix  sxcularis  amitlat,  eique  tanquam  incommu- 
tabili  formae  subdita  reformetur,  binc  ei  placens 
quod  ex  cjus  pulcbritudine  acceperit,  sit  sacrificium. 
Qttod  idem  apostolus  consequenler  acfjungens  :  Et 
nolite,  inquit,  conformari  icpculo^  ied  reformamini 


dem  et  lunam,  non  angelos  ,  non  archangelos,  non  B  tii  novitate  meniii  veilrie  ad  probandum  vos,  quw  iit 


serapfaim,  non  cherubim  et  omne  nomen  quod  no- 
ininatur  et  in  prsesenti  sacculo  el  iu  futuro  colimus 
et  adoraraus,  ne  serviamus  creaUine  polius  quam 
Creatori  qui  est  benedictus  in  saecula.  lionoramus 
aotem  leliquias  martyrum,  ut  eum  cujus  stuit  mar- 
tyres  adoremiis.  Honoramus  servos,  ut  vcl  bonor 
servoium  redundet  ad  Domlnum,  qui  ait :  Qiii  voi 
sateipii,  me  iUicipit.  i  Item  Ilieronyinus  coiitra 
eamdem  Vigilantium  :  c  Q\i\s  enim,  o  insanum  ca» 
put,  aliqoando  martyres  adoravit  ?  Quis  boininem 
potavit  Deum  ?  Nonne  Paiilus  et  B:imabas  cnm  a 
Lyeaonibiis  Jupiter  et  Hercurius  putarentury  ut  eis 
veilent  bostias  immolare,  sciderunt  vestimenti  sua, 
(tsehomines  esse,  dixerunt?Non  quo  meliores 


voluntai  Dei^  quod  bonum^  et  benepiacitum  et  perfc" 
etum.  Nam  si  ita  viles  et  despectae  sunt  reliqui^c 
martyrum  babendae,  ut  in  nullo  a  cadaveribus  et 
ossibus  brutonim  distent  auiroalium,  Cbristiani  ii£- 
peratores,  et  omnes  episcopi,  cunctique  Ecclesiarum 
populi,  lam  stulte  et  sacrilege  convincentur  egisse» 
quantum  cas  aliqnando  cum  majori  ambiiione  reve- 
rentioriqne  dignitate  transtulisse  atque  honorasse 
videntur.  Hinc  sanctus  Hieronymus  contra  Vigilan- 
tium  :  c  Ergo  sacriiegus  fuit  Constantinus  inipera- 
tor,  qui  sanctas  reliquias  Andrcae,  Lucx,  et  Timo- 
ihei  transluUt  Constantinopolim,  apud  quas  dsemo- 
nes  rugiunt  et  babitatores  Vigilantii  illorum  se  sen- 
tire  pnesenliam  conlitenlur  :  sacrilegus  dicen  !us  et 


I  essent  olimmorUiis  bominibiis,  Jove  atque  Mer-  C  ^^^^^  Augustus  Arcadius,  qui  ossa  B.  Samuelis  longo 


corioy  sed  qoo  sub  gentilitatis  errore  bonor  cisJem 
Deo  debitos  deferretur,  quod  et  de  Petro  Icgimus 
qai  Comelium  se  adorare  cupientera  manu  suble- 
vavit,  et  dixit :  Surge^  nam  et  ego  liomo  tum,  i  Item 
vcrba  epistolae  :  c  Certe  si  adorandi  fuissent  bonii- 
ncsy  vivi  potius  quam  mortui  adorandi  esse  debue- 
rant.Idest,  ttbi  similitudinem  Dei  babent,  non  ubi  pe- 
comm  vel  quod  verius  est  lapiJum  vel  lignorum  vita 
seaso  el  ratione  carentem.  0  profundain,  rabidain, 
insanamque  stultitiam  et  dementissimara  ebrieta- 
tera  vanissimamque  prxsumptionem,  corpora  beato- 
rum  Cbristi,  apostolorum  ac  sanctorum  niartynim 
cadaveribus  pecorum,  lignis  lapidibusque  ea  xquare 
et  eomparare  per  quae  diviujs  vcrba  pr;edicationis 
qtiasi  per  sacra  organa  mundo  intonucrunl,  iii  qui- 
•bus  usque  ad  gloriosissimam  martyrii  mortem  et 
palmas  triumpbales  contra  diaboluni  ejusque  pa- 
Irera  pro  Cbristo  totis  diudcaverunt  viriljus,  unde 
vivae  hosUs  et  pLicidissima  acccpla!)ilissiraaque 
IH»  sacrificia  ess>;  meruerunl.  i  Hinc  sanctus  Augu- 
ttinus  10  libro  de  Civitate  Dei  :  c  Undc  ipse  bomo 
Dei  nomifie  consecratus,  in  quantum  mundo  mori- 
tur  ttt  Deo  vivat  sacrificium  cst.  Nam  et  boc  ad  mi- 
sericordiatn  pertinet  qiiam  quisque  in  sc  ipsum  fa- 
cit,  propterea  scriptum  est :  Miierere  animas  tuas 
l^acen^  Deo.  Corpus  etiam  noslrum  cum  teniperan- 
tia  castigamus,  si  boc  qucmadmodum  debcmus  pro- 
ptcr  Dcum  facinius,  u!   non  cxbibcimius  nicmbra 


D 


post  tempore  de  Judxa  transtulit  Thraciam.  Oinncs 
episcopi  non  solum  sacrilegi  scd  et  fatui  judicandi, 
qui  rem  vilissimam  et  cineres  dissolulos  in  serico 
et  vase  aureo  portavemnt ;  slulli  omnium  Ecclesia- 
rum  populi  qui  occnrrenint  sanctis  reiiquiis,  et 
tanla  lo^tilia  quasi  pi-xsenlem,  vivcntemquc  ccrnc- 
rent  susceperunt,  ut  de  Palx^slina  usque  Cbalcedo* 
nem  jungercntur  populorum  examina,  et  in  Cbri- 
sti  laiides  una  voce  rcsonarent  ?  Nempe  superna  co- 
mitante  gratia,  divinaqne  manu  quotidie  operantc 
in  illo  ilinerc  quibuscunque  locis  ipsa  sancta  onera 
deponebantur  vel  residcbant,  vel  manebant,  signa 
et  miracula  coelestium  cornscabant  virliitum,  in  qui- 
bus  omnibus  post  bac  basilicx  oraloriaque  sunt 
conslructa  qu:c  eadem  sanilatum  gratia  usque  bo- 
die  jugiter  nobilitat  et  decorosissime  exornat,  quin 
etiam  plurimi  comitantum  sancti  et  iideles  viri  epi- 
scopi  et  albates  caBteiique  religiosi  seniores  poslu- 
laverant  particulas  de  sanclis  sibi  tribui  corporibus, 
ut  unusquisque  sibi  ea  cbarissima  pretiosissiinaque 
pignora  accipiens  quasi  sui  mercedem  oMcii  pre- 
tuimque  laboris,  ad  suam  privatam  referret  domum ; 
quod  et  impetratura  est,  et  sic  deinceps  evenil  ut 
de  minutissimis  gultis  ingentes  spiriulis  gratix 
C[>ntes,  masimaque  vit;e  manerenl  flumina. 

Unde  Paulinui  ait  in  earmne  9. 
Nam  Constanlinus  propiii  duin  con5.erel  urbein 


473  f>UNGALl  RECLUSl  476 

Noininis,  et  primiis  Uo.iiatm  in  nomiue  rcgtim  A  ca%o  noclis  interpolal.  Ecce  veri  dies  pleui  iumiH 

Christicolam  gercrcl  divinnm  menle  rccepil 
Consilium,  ut  quoninm  Roinafue  moRivibus  urbis» 
iEmula  magniflcis  slnicrel  tunc  moenia  coeptis. 
His  quoqne  Romuleam  scqueretur  dotibus  urbom  t 


Ul  sua  aposlolicis  muniret  moenia  loetns 
Corporibus,  tunc  Andream  devexit  Achhris, 
TiinoUicumque  Asia  :  geminis  ita  turrihns  exsta 
Constantinopolis  magnae  caput  semula  Romse, 
Verius  hoc  .similis  Romanls  culmlne  muris 
Qiiod  Petrum  Paulumque  pari  Deus  ambitione 
Compensavil  ei,  meniit  quia  sumere  Pauii 
Discipuium,  aim  fratre  Pelri  jam  quantn  per  isiam 
Sanclorum  pcr  hmga  viam  divortia  terr» 
Crevcril  utilitas  ad  nosirx  munia  vitT. 
Ipsa  docent  hodieque  loca  in  quihus  ilfe  bculi 
Rheda  capax  oncris  posita  stalione  rcse.iil. 
Omnihns  in  spatiis  quacunquc   aut  mansio  sanctis 
Ci>rporiI)us,  requiesque  fuil  vcctantibus  illos» 
Sacralos  ciucres  miris  clamantia  signis. 
Nam  divina  manus  meJi;a  virtute  per  omnes 
Esl  illic  operata  vias,  qua  corpora  sanela 
Impresserc  sacro  vestigia  viva  meatu. 
Inde  igitur  suadente  (ide  data  copia  fldis, 
Tunc  comitum  stu Jiis,  qudcdam  nt  sibi  pignora  Tel* 

[lent 
Ossibus  e  sanclis  menitt  decerpore  rructnm  : 
Ut  quasi  roercedem  officii  prctiumqne  laboris 
Pnesidia  ad  privata  domum  stbi  quisqne  referrct, 
E\  illo,  sacri  cineres  quasi  semina  vitas 
Dtversis  sunt  sparsa  locis,  quacunque  ossc  minuta 
De  modica  sacri  stirpe  corporis  exiguus  ro3 
Decidit,  ingentes  illic  pia  gratia  fontes 
Et  Ouvios  viis  generavit  gutta  faviTIse. 

Sancto  etiam  Ambrosio  Mediolanensi  episcopo  ct 
omnibus  qui  prxsentes  aderant  catholicis,  non  tnm 
publica  exs!iItatio,  tamqne  celebris  foret  gloriatio 
pro  ossibus  boum,  ovium,  asinorum,  porcoram,  cTte- 
rorumque  animalium  reperlis,  quanlum  de  reliquiis 
sanctorum  Gervasii  el  Protasii  Domino  revdante  in- 
ventis  exsliterit,  cum  utraque  CiauJlus  asserat  esse 
xqualia.  UnJe  iJem  Ambrosius  in  libro  quem  de 
hac  re  ad  suam  scripsit  sororem  :  c  Invenimus  mii*9e 
raagnitudinis  viros  duos,  ut  prisca  xtas  ferebat; 
ossa  omnia  integra,  sanguinis  plurimum.  Ingens 


nis  ct  fuli$oris  a^ljemi,  qui  non  perfunctorto  ser- 
mone  verbum  Dei,  sed  intimo  corde  eniciarunl,  in 
confessione  conslantes,  in  martyrio  perseverantes. 
Allus  psalmus  lectus  esl  dicens  :  Quh  sicui  Dmhmi 
Den$  no^ter  qui  in  altis  habiiat^  ei  humHtt  resf^icit 
in  coelo  el  in  teira  f  Respcxit  sane  homiiia  Deus  mh 
ster  qui  latcntes  sob  ignobili  c^spite  reKquias  san- 
ctorttm  martynim  sude  Ecctefiiae  revelayit;  etquo- 
nim  anlina  in  coelo,  corpns  in  terra  :  tusdtat  a  lerra 
hunc  inopem^  et  de  ttercare  hune  eri§em  pauperem, 
qaos  videtis  ut  eos  cum  principibus  popaii  sui  col- 
locaret.  Principes  populi  quos  alios  nisi  sMclos 
martyres  aestimare  debemus;  quoram  jam  in 
numepiMn  diu  ante  i^orati  Protasius  GervasivsqB» 

B  referuntur^  qui  sterilem  martyribas  Ecclesiam  lle- 
dlolanensem  jam  plurimorun^  m  itrera  flliorum  Is- 
lari  passionts  propriae  fecerunt  et  titalisel  eiemplis. 
Nec  hoc  althorret  a  vero :  Diet  diei  eructat  verbmj 
anima  aninue,  vita  vitae^  resttrrectio  resnrreeUom 
et  nox  nocti  iniicat  tcientiam.  Hoc  esl  caro  Cimi, 
qiionimpassio  veram  fldei  scientiam  omnlbas  indica- 
vit.  Bon»  nocteSf.noctes  liicidaey.qu»  luibent  stelias: 
Sicui  enjim  tteUa  ab  ttella  differt in  claritaU.ka  et rt- 
iurreetiO'  najorlttorum.  Non  immerito  aotem  pleriqne 
hanc  martyrum  rosurrecliotieiii  appellant.  ViJebo 
tamen  iitrum  sihi,  nobis  eerte  niartyres  resurreie- 
nin|.  Cognoviatis»  mio  vidistis  ipsi  imiltos  a  dwno- 
niis  purgatos,  et  plarirao&  etiann  abi  Tesbsm  sancto^ 
ritm  manibos  contigenmt»  hk  qiilbus  latorabant 

C  debllilatibus  absolatos;  repara-la  vetHsU  temporis 
miracula,  quo  se  per  adveDtoni  Doraim  Jeso  gratia 
tcrris  major  infanderat  ambnir  q«ia4am  sanctorura 
corporum  plerosque  sanctos  oernitis.  Qaanta  oraria 
j^aciantur !  Quanta  indnmenta  super  reliquias  sacrar 
tissimas  et  tactu  ipso  medicabilia  reposcantur! 
gatident  omiies  extrema  linea  contlngere,  et  qnts 
contigerit  salvus  erit.  Gratias  tibi,  Domine  lcs!i, 
quod  hoc  tempore  tales  nobls  sanctornm.  marlynHH 
splritus  excitasti,  quo  Ecclesia  tua  praesidia  majora 
desiderat.  Cognoscant  omnes  quales  ego  propugna- 
torcs  r.quiram,  qui  propugnare  possont  impngnari 
nottsole$nl.  Hos  ego  acqmsivi  liln,  plebs  sancia, 
qui  prosini  omnibus,  noceant  nemint.  Tales  egoam- 
bio  dcfcnsorcs,  tales  milltes  habeo,  hoc  est  non  s.t- 


populi  pcr  tot  im  illud   biduum.  Qiiid  *^  culi  milltes,  sed  milites  Christi.  Nullam  de  talibns 

Invidiain  timeov  quorum  quo  roajora,  eo  luliora  [«- 
trocinia  ^int.  Iforuni  etiam  iUis  ipsi$  qut  mllii  «s 
invidenl  opto  praesidia.  Veniant  ergo  et  videanl  sii- 
patorcs  meos ;  lalibus  me  armis  ambfri  non  nego: 
Hi  in  curribut,  inquit,  el  hi  m  eqwt,  not  aulem  in 
nomine  Donuni  Dei  nottri  magnificabfmur*  Eranl  an- 
tem  clausi  nostri  oculi,  qaandm  obruto  sanctorum 
corppra  delltescebant.  Aperuit  oculos  nostros  Dotn»- 
nus;  viuiuius  auxilia  quihus  sumus  ssqje  defcnsi; 
non  videbamus  hxc,  sed  habebamus  tamen.  lu  irc- 
pidanlibtis  nobis,  quasi  dixerit  Domlnus :  Aspicite 
quaiilos  vohis  marlyres  dederim;  ita  rescralis  ocn- 
lis  gloriaui  Donilni  speculamur,  qua  csl  in  mariyruro 


concnrsus 

multa  condivimus,  inlcgra  ad  ordincm  transtuli- 
inus,  vcsperc  j-Jin  incuinbcntc  ad  hasilicaro  FausUc. 
Ibi  vigiliae  tota  nocie  ct  manus  impositio.  Serpicnti 
die  traiistulimiis  ea  in  basilicam  quam  appellant 
Amhrosianam.  Dum  traiisferremus,  cxciis  sanatus 
cst.  Talis  mihi  ad  poptilum  fuit  scruio :  Cnm  tam 
eflusam  tamque  inauditam  considcrarem  convcntus 
vestri  celcbritatem,  et  divina;  gratix  munera  qti%  In 
sanctis  martyribus  refulserint,  imparem  inc,  fateor, 
huic  mnncri  judicabam ;  ncc  fleri  posse  ut  sernione 
absolverem,  quod  vis  possem  animo  intendere.  i 
idcm  post  pauca.  c  Sed  veuiamus  ad  reliqua.  Diet, 
injjuil,  dieierucinl  verbtun.  Eccc  vcri  dics  quos  niilla 


All 


LIB.  ADVERSUS  CLAblDlUII  TAGRIN. 


m 


piissione  pneterUa  et  operatione  pncsens.  Evasi-  A  de  ipsa  resttrreciioiie  satis  evtdeater  lufiueretur  et 


inns,  fratres»  non  nedioerem  puderis  sarcinain- 
PatroROs  babebaBius,  et  neseiebamos;  iOTeninras 
unanboe  qoo  Yideamur  praestare  mn]oribus :  sancto* 
rum  nKinyrom  cogniiionem  qnam  iHi  amlserunt, 
nos  adepti  sumus.  ErouBtur  nobiles  reliquiae  de  se- 
pukroignobili,  oslendUntor  coelo  tropxa  :  Sanguine 
tumnlns  madet,  apparent  crooris  triumpbales  notae^ 
iimolat»  reliqniae  loco  suo  et  ordine  reperUe^ 
aTuIsum  Tiventis  caput.  Perdiderat  ciTilas  suos 
martyres  quae  raputl  aHenos.  Rt  si  lioc  Dei  mtinns 
est,  tamen  gratiam  quam  temporibus  sacerdotii  niei 
Dominos  Jesus  tribuit,  negare  noii  posswn;  qnia 
tpse  martyr  esse  non  mereor,  bos  vohis  martyres 
acqnisiTt.  Suceedant  Tietim»  triumpbales  in  locum 


dieeret :  Caro  H  tanffuw  reginum  Det  posskiere  non 
possunt,  neque  cormptio  incwrmptionem  possidebit^ 
Noveranus  ergo  Christuro  secundiim  cariiem,  id  est, 
sccundom  camis  morlalitateift  aniequam  resiirge* 
ret :  sed  nonc  jam  non  novimus,  quia  sicut  dicit 
idem  Apostolus :  Christus  remrgfins  a  morluis  jam 
non  merHwr^  et  mors  ei  uUra  nm  dBminabitur.  Mam 
si  ita  Aposlolus,  siciiti  ei  iste  fabjilicus  calumiiia- 
mr  HEKilev  sicut  soleat  hxretici^  ejus  in'erpretando 
sermoaem,  nihil  dignitatis  alicujus  re  vlrtntis  essa 
in  cruee  Cbristi  arlHtratur,  ntsi  tantiimmedotovpi^o- 
brium  passionis  et  irrisionem  morils;  el  si  ob  boc 
non  vult  eam  a  quopiam  honorari  vel  etiam  sciri» 
aot  meiiiorari,  cor  e  diverso  in  alio  ait  ioco :  Uihi 


ubi  Cbristos  esl  bostia.  Sed  ille  siiper  altare  qui  pro  B  autem  ahsit  §loriari  nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jem 


omnibaspassus  esl :  isli  sub  altari  qui  illius  redem- 
pti  sonl  passione.  Hunc  ego  locuin  pnedestiaaveraia 
mihi.  Dignum  eat  enim  ut  ibi  requiescal  sncerdoSf 
obi  offerre  consuevit;  sed  cedo  sacris  vicllmis  dex* 
teram  porlionem.  Locus  isle  marlyribus  debebalur. 
Condamus  ergo  reliqoias  sacrosanctas  ef  dignis  se- 
dibus  invebamus,  lolumque  diem  flda  devolione  ee*> 
l^remus.  i  De  bac  eliam  re  in  Mediolanensium 
nrbe  gesla  sanctus  Angustinus  commemorat  In  ii- 
broxxii  deCivilateDei.  i  Miraculum  quod  MeJiolani 
bctnm  esl,  com  tUic  csscmus,  qiiaiido  illtimluatus 
est  caecos,  ad  muUonim  notitiam  potuit  pervenire; 
qoia  el  grandisesl  civitas  et  ibi  erat  tune  imperator, 
et  immenso  populo  leste  res  gesla  est,  eoncnrrcnte 


Ckristi  per  quem  miki  mundus  erucifixus  est  et  ega 
mundo.  Hieronymus  :  c  Solus  potest  in  cruce  Chri- 
sii  gloriari  qui  lollit  caro  et  sequitur  Salvaloreni ; 
qui  cruciflxit  carnem  suam  cum  vitiis  et  concn* 
piscentiis;  qoi  mortnus  est  mundo  et  non  contem- 
plalor  ea  quaD  viJenlur,  sed  qus  non  videntur,  vi- 
dens  mundnm  eruciflxum  et  iranseunlem  figurara 
ejns;  cui  mnndus  mortuus  estveniiqiic  ei  mundl 
consummatio  et  dignus  elTectus  novo  coelo  et  nova 
lerra  et  Novo  Testamento,  canit  canticum  novum, 
et  acclpit  nomen  novum  scriplnm  in  calculo  quoi 
nemo  novit  nisi  qni  acceperit.  Scieiidum  est  aii* 
tem  quod  omnis  gloriatio  Apostoli  in  cmce  sit  et 
quidquid  dignum  in  virtutibus  perpelralur  boc  fieri 


adcorpora  martymm  Protasii  et  Gei-vasii;  qune  cum  ^  ob  Domini  passionem.  i  Noluit  enim  Dominus  snam 


lalereni  el  penilns  nescirentnr,  rpiscopo  Ambrosio 
per  somnium  revelala  rcperla  sunt.  Ubi  cxcns  ille 
depalsis  veleribos  tenebris  diem  vidit.  i  Iten  cjus- 
dem  secnnda  propositio  de  criice  Domini,  ciijus  ve- 
tteratores  falsae  religionis  alqtie  su|»erstitionis  cul- 
lores  exprobrai  olido  coenosoqtie  ractans  hiatu  gar- 
rienaqne  nil  sanctse  cmci  cujusliUet  honoris  vel 
dignitaUs  inesse  nisi  iantummodo  opprobrium  pas- 
sionis  et  irrisionem  mortis.  Et  quasi  ad  hoc  firman- 
dum  assumii  exemplnm  de  Apostolo  :  Et  si  novera- 
fnaa  secundum  cntnem  Ckrittum,  sed  jam  nunc  non 
novimuB^  incongrae  cerle  et  inconvcnienter  vclui 
ille  qui  non  inteirigil  abulens  Scriptora,  vel  si  intcl- 
Itgii,  cle  industria  velit  eam  depravare.  Aposlohis 
qnippe»  ut  att  Augusttnus  in  iibro  contra  Faustum, 
soo  more  ritam  nostram  ftiiuram  quge  jam  in  ipso 
bomine  medlatore  Cbristo  Jeso  capite  nostro  resur^ 
genie  completa  esi,  ita  spe  certa  meditatur  tanquam 
jam  sil  praesens  quse  tenealur ;  qux  otique  vita  non 
crit  secundum  camem,  sieut  jam  Chrlsti  vita  noii 
esi  secttndura  caraem ;  caniero  namque  boc  loeo  non 
ipsam  corporis  nostri  sobstantiam  quam  Dominus 
eiiam  |)Osi  resarreciionem  stiam  carnem  appellat 
dicens  :  Patpate  et  videte  quia  spiritus  ossa  et  car- 
ntm  non  kabet,  sicut  me  videtis  kabere  :  sed  corru- 
piionem  mortalitateniqne  carais  vult  intelligi  qux 
muc  non  crii  in  nobts  sicut  jam  iii  Chrislo  non  est. 
Itanc  ciiiin  proprie  cariiom  nominabat,  etiam  cuni 


U 


cmcem  vel  passionem^a  surs  nesciri  aut  abscondi 
fldellbus  qnasi  propter  contumeliam  et  ignominiani 
suse  niortis  eam  vcliet  esse  reiatam.  Nam  sl  ita  forei 
Gonseqiientcr  ctiam  soi  discipuli  pro  eo  pati  vel 
mori  erubescerent,  sed  magis  e  contrario  soam  quo- 
lidie  in  Ecclesia  passionem  cominemorari  et  cele- 
brari  pnccepit.  Unde  Apostolos  ait :  Eqo  enim  ac- 
tepia  Domino  qnodet  tradidi  vobis^  quoniam  Domi- 
nus  Jesus  in  qua  nocte  ttadebatur^  accepit  panem  et 
gratias  agens  fregtt  et  dixit :  lloc  est  corpus  meum^ 
quod  pro  vobls  tradetur;  koc  facite  in  meam  comme^ 
morationem,  Similitet  et  calicem  postquam  coenavitt 
dicens  :  Hic  eatix  norttm  testamentum  esl  in  meo  san- 
gnine ;  koc  facite  guotiescunque  hibitis  in  meam  com- 
memorationem  :  quotiescunque  enim  manducabitis 
panem  kunc  et  ealicem  bibetis,  mortem  Domini  an- 
nuntiabitis  donee  veniat.  Proinde  etiam  sancti  in 
adversis  el  afBictionibos  in  hoc  sieculo  pro  Domino 
loleratis,  gaudent  atqne  glorianiur»  unde  Apostolus 
In  Epistola  secunda  ad  Corintbios  :  Ubenter  igitur 
gfariabor  in  infirmitatibus  mets^  ut  inkabitet  in  me 
virtus  Ckrisli :  propter  quod  ptaceo  miki  in  infirtni- 
tatibus^  in  contumeliiSf  in  necessitatibuSf  in  persecU" 
tionibus^  in  angustiis  pro  Ckristo ;  eum  enm  infir- 
mor,  tune  potens  sum,  Idem  in  Epistola  ad  Philip- 
penses :  Scire  autem  vos  volo,  fratres^  quia  qua 
circa  me  snnt  magis  ad  profcctum  venerum  Evangelii , 
ita  ut  vincttta  mea   mauifesta  fierent  in  Christo  iu 


479  DUiNGAl 

omnl  ptirtorh  et  in  avterii  ommbus.  Idein  ad  Tliiio- 
Iheatn  :  Noiiitaque  erubeseeretettimonmmDomim  iw- 
Uri,  neque  me  vinctumejus,  ted  eoUaboru  Evangelio 
tecundum  virtutem  Uei  qni  no$  liberavit  et  voeavit  vo^ 
eatione  sua  utncta.  lleni  in  Aclibus  aposlolonim :  lUi 
quidem  ibant  gaudente$  ab  aepectu  conciUi,  quoniam 
diffni  habiti  $unt  pro  nomine  Jetu  contumeliam  pati. 
Verbum  emm  criccix,  ut  ait  Apostoins»  pereuntibu$ 
quidem  etuttitia  e$t :  At«  autem  qui  salvi  fiunt^  id  e$t 
nobi$,  viriu$  Dei  e$i,  Et  post  pauca  ^  Quoniam  Ju" 
dtvi  $igna  petmnt  et  Gra^ci  $apientiam  quwrunt :  no$ 
autem  pncdicamne  CAits/ttm  crucifixum^  Judrti$  qm^ 
dem  $candatum,  genfibu$  aulem  stuUitiam  :  ip$ia  au^ 
tem  vocati$  Judtvts  atque  Grwci$  Chri$tum  Dei  tirtn^ 
tem  et  Dei  sapieniinm,  IJem  post  panca  :  Kt  ego  cum 
venissem  ad  vos^  frnires^  veni  non.  per  subJimitatem 
urmoni$  aul  $apienli(e  anuuntian$  vobis  te$timonium 
Christi,  No9i  enim  judicavi  me  scire  aUquid  inter  vo$ 
nisi  Jesum  Christum  el  hnnc  crucifixum,  Apostoli 
ergo  et  omnes  homine^  linmiies  et  ildeles  eonim 
doctrioam  sectantes  cnicom.Glirisii  utpote  ejus  si- 
gnum  triumphale  per  qnoil  diaholnm  vicit  ct  ronni- 
duro  redenil  diliguiit,  hooeranl,  landant»  coiicele- 
hrant  ct  in  ea  giloriautnr.  ILcretici  vero  impii  9uper<.i 
et  increduli  dedi^nautur  cjus  humiliiatem  andire 
aut  aliqiuim  vlrtuiem  in  ea  esse  credcre  quos  plan- 
git  Apostolus  dicei  s :  MuUL  efiim  ambulant,  quos 
$wpe  dicebam  vobi$  nunc  autem  el  pen$.dico  iiiittiico$ 
cruci$  Christi  quorum  finis  e$t  interUus^  quorum 
Deus  venter  est  et  gloria  in  confunone  ipsorum,  Inde 
Augustinus  ait  ia  expositione  Evangelii  seciittduui 
Joannein  :  c  Ibat  ergo  ad  locum  ubi  fuerat  cruciflr 
gciidus  portaiis  criicem  suani  iesus :  gr;inde  specta- 
culum  :  aed  si  spcctet  impiei38,.grande  ludibrjuro^ 
si  pietas,  gnuide  mysterlum  :  si  s|>ectel  impietas, 
giaiide  ignominiae  doconientum;  si  pielas,  grande 
fidei  rottniinenturo  :  si  spectet  impiet;is,  ridct  regem 
pro  virga  regni  ligniim  sui  portare  suppHcii.  Si  pie- 
las,  videt  regem  bjijulantem  lignum  ad  semetipsum 
Agendum,  quod  fixurus  fuerat  etiaro  in  frontibus 
rcgiim,  in  eo  ^raendus  oculis  Iropiorum  in  quo 
erant  gloriatura  corda  sanctorum.  Dicluro  enim 
Paulo  :  Mihi  autem  ab$it  gloriari  m$i  in  eruce  Dor 
nuM  nostri  Jesu  Cliristi^  >  ipsam  crucem  suam  suo 
gestans  hiirocro  commendai  at,  et  lucenue  arsune 
qiige  snh  modio  poneoda  noverat  candelabrum  fcre- 
bat.  Ciaiidius  igitur  dnm  luillam  liberalium  didicerit 
disciplinarum  rationem,  litterarum  significationes 
proprieutesque  ignorans,  verborum  genera  generi- 
bus,  uumeros  numeris»  casus  casibus  jungere  ratio- 
nabili  nescit  cotistruclione  et  sic  maxiinos  iit  faina 
est  aiidel  tractatus  coiificcre,  quos  sui  proprii  labo- 
ris  el  industrue  esse  menlitur,  ciim  illos  glosario 
opcre  ei  aliorum  voluroinibus  transferendo,  imo 
dissipando  ac  depravando  eicerpit,  quosque  illorum 
expositionibus  auctorura,  e  qiiibus  eos  evellere,  fu- 
rariqoe  prxsomit,  roiserrima  atque  vanissiioa 
pnpfert  clationc,  ueqiie  pncter  illos,  alios  pcrmittit 
Ubros  in  siia  logi  civitatc,  auctoritalcni  sui  iio:niiiis 


I  RECLUSl  m 

A  frontibus  iiiscribens  slngulonim  boc  modo  :  lueipu 
commenlarium  aut  traclatus^  vel  expontio  Claudu 
Taurinen$i$  epi$copi,  De  antiquis  autem  saoctx  ma- 
gistris  ac  doctoribos  Epclesije  alios,  quos  vuU  judi- 
ciario  assumpto  gestamioe  laudat  et.  recipit,,  alios 
blasphemat  et  vituperat»  cum  miiruis  laroen  eoniin 
fide  et  doctcina  coocordat»  Augustinum  assumii  a 
ciyus  subtilitate  ingenii  Christianique  sensus  recii- 
tudine  longissime  dislat.  AUos  qoldem  prxter  eum> 
solum  pene  orones  abjicit,.  unom  vocans  magnum 
roentionaiium,  aliuro  coropilatorem,  alium  rusticum 
bruturo,  insensibilem,  i«ibilqiie  boni  scientem ;  qoo^ 
tamen  universos  uno  secum  tempore  unoque  esse  pa* 
riter  loco  solet  exoptarc,  scilicet  ut  omnibus  facil- 
liine,  cclerrimeque  ab  co  superatis  ejos  cicelleniia 

B  sapientiae  cuneus  apparcre  atque  clarescere  possel. 
Uieronjmum  roaximo  prae  caeleris  exprobat,  eique 
niinium  detrahit,  cui  si  co.Iem  aevo  fuisscnt,  acerr:- 
loum  se  infestissiinumqiic  ioimicum  fore  pcomiiiit. 
Propter  nullam,  ut  arbitror,  aliam  causam^.nisi  i\m 
o<^iovit  quod  ille  conlra  suum  vicinum  suseque  ar.- 
ctorein  insaniae  Yigilaotium  hxreticnm  scripscri:, 
caputque  ejusJem  strcnue  sicut  alios  tales  ferire  so- 
lebat  clava  catboUcne  doctrinx  coutuderit.  Hic  ergo 
accusator  fratrum.  ignorans  homro  usunitatioDCS.ver* 
borum,  hoc  est  adoro  et  colo»  et  q^ia  non  nisi  aJ 
Deum  solummodo  ca  existimat.  perliiiere,.niiuiuiii 
blaspheniat  Cbrjstianos,.  non  iutcUigens  secunilum 
Aposlolum  neque  qux  lcgitiir  uc:;uc  de  quibusaflir: 
mat.  Hoc  enim  modo  scriptum   in  sua  coniiueim 

C  epistola ,  coutra  quod  respoudendum  est,  Qm  ^ 
omjM  iignum  $clkemate  crucie  factum  volunt  adorart 
pro  £o  quod  Chrislus  in  crttce  pepenifit,  et  aliam^lta 
illis  convenit  quas   Ckri$tus    egit  per  c/irji«m.  Illc 
ergo  cujus  haec  oppositio.  et.  arguroentatio  talis  est 
ostenditse  hiyiis  salutiferi  ligni  virtutem.pemlus 
ignorare,  per  quod  vita  huniano  eat  generi  restitnu» 
quod  gustando  de  veliii.letlufero  ligni  fructu  pene- 
cat,  unde  Fortun^^lus  ait : 
Pange  lingua  gloriosi.pnclium  certaminis, 
Gt  siiper  crucis  trophoo  dic  triumphum  nobilem,. 
Qualiter  redemptor  orbis  immolatus.vicerit. 
De  parentis  protoplasii  fraude  factor  eondolens,. 
Qiiando  pomi  noxialis  morte  roorsu  corrait, 
Ipse  lignuiii  tunc  notavit  damna  ligni  ut  solycret 
Hoc  opiis  nostrae  salutis  ordo  depo^scerat 
Multiformis  pi'odilori&  ars  ut  artem  CaUerct 
Et  nicdelam.  ierret  uide-  bostis  unde  beserat,  eU*. 

Idem  in  altero  earmine, 
Viftiis  celsa  cru«is  totiiro  recte  occupat  orliem» 

H;cc  quoniaro  roundi  perdita  cuncta  refert 
Qiiodque  ferus  serpens  infecit  felle  veneni 
Christi  sanguis  in  hac  dulce  livore  iavat. 
Quaeque  iupi  fuerant  raptoris  prse.la  ferocis, 

In  croce  restituit  virginis  agnus  ovis 
Tensis  iu  his  ramis  cum  plantis  bracbia  pandens 

Ecclesiam  stabilit  pendulus  ipse  crucc, 
Hoc  pius  in  ligno  repirans  depordita  piidi.m 
Ijiiod  vcliti  iigiii  poiua  tulerc  botiL 


*»  LiB.  ADVERSUS  CI.ALDILM  TALIUN 

Hujotaatemjain  dtcuecansa  imperiUaeillc  pro  ido-  A 


iKi 


lolatriareimliitcraceia  Dmiinia  quoquam  adorari  vcl 
coli,  sicot  nec  snnt  adorandx  puellx  qnselibct,  innnptui 
pnesepia,  Yeteres  panni,  naYes,  asini,  agni,  leones* 
petrae,  spinae  roboram,  arundines,  lanceoe»  quia  his 
omnibuspro  tempore  usus  estCbristus.  Quasi  pr» 
iilis  nullom  Doroinica:  cruci  adhibendum  esset  pri- 
Tilegium,  sicut  supcrios  demonstravimus.  Citjus  ve- 
oeratores  graviter  lurpiterque  eerripiens  casligat 
et  increpat  his  verbis  :  c  Redite  prtnaHeatoret  ad 
t  rar,  qui  recessislis  a  veritate  et  diligitis  vanita- 
«  tem,  el  esiis  vani  facti ;  qui  rursum  cruciftgitis 
f  Filiom  Dei,  ei  oslentui  habetis,  et  per  boc  ca- 

<  tenratlm  animas  miserorum  socias  factas  d;emo* 

<  num  hal)etiii,  alienando  eas  per  nefanda  sacrilegia 

f  simolacrorum  a  Creatore  suo  babetis  eas  dejcctas  B 

<  ei  projeclas  in  damnationem  perpetuam.  i  Nulil 
ergo  dubium  cst  quin  spirilus  fallax  malignusque 
per  08  hu]ns  insani  calumnialoris  cructat  et  inspirat 
ail  ingerenda  alque  exprobraada  lidcUbus  inGdcnum 
crimina,  prxvarlcatores  eos  apostatasqne  a  veritate 
a  ama:«m^Tamitatis  app  Ikndo,  divinam  autcm 
cnieem  nefiuidum  ac  sacrilegiim  sirawlacrora  cun* 
eiam  prxieriii  cxcedeos  tempoiis  blasphemiam  no- 
mioal.  Ex  quo  evidenlissime  pervcrsissimus  catbo- 
licaj  dissipator  alque  etersor  fi Jei  esse  convincitur. 
Nos  autem  e  diverso  quibus  bas  tam  miillas  et  tam 
probrosas  inferi  calumnias,  contra  falsa  ipsius 
leslimonia,  divina  opitulante  gratia,  (olo  corde  cre- 
dimas,  et  ore  conntemur  hnmiliati  animo  et  corporis 
babita  substrati,  qiiod  Deus  solus  sit  adorandiis,  et  ^ 
colendtts  prout  doniinom  et  creatorem  omniuni  a 
soa  deeet  adorari  crcatura  ei  coli,  dum  in  eum  so- 
luin  credimos,  el  speramus,  eique  quoiidie  sacrifi- 
camns.  Crcaturam  eliara  Dei  sanctam  ct  bonam, 
bocest,  angelum  sanclum  vel  bominem  sanctum, 
aut  sanctam  crucem  pro  diversitale  digniiatum  ado^ 
ramus  ei  colimus,  hoc  est,  bumiliter  bonoramus, 
diJigimus,  ei  amplectimur  propler  Deum  et  in  Deo 
longe  dispari  modo,  quam  ilium  colimus  et  adora- 
mos:  hoc  autem  calumniatur  nesciens,  scireque 
ftnuens  rabii,  ei  indignando  sseviendoqiie  furii  ac 
bacchaiur.  Audiens  in  Ecclesia  saepius  cantari :  Ctu- 
eem  tuam  odoramHSf  Domine^  et  tanctam  resurre- 
ctionem  tuam  laudamut  et  giorificamut^  et  rdiqtia.  Si  v^ 
enim  bxc  verba  ereaf uris  Jungi  non  convenient,  jam 
iiec  legerentur  in  libro  Geneseos  de  Loth :  VeneruHt- 
que  duo  angeti  Sodomam  vetpere^  tedente  Loth  in  fo- 
ributcirilaiit,  Qui  cum  vidittetf  turrexit,  el  itil  obuiam 
m,  et  adorav.t  pronut  in  terram,  llem  in  eoJem  :  " 
Surrexlt  Abrakam  et  adoravit  populum  terro',  fidot 
tidelieet  Heth^  Item  in  eodem  de  Jacob :  Et  ipte 
egredient  adoravit  pronut  in  terram  tepliet,  donec 
appropinquaret  frater  ejut,  Idcm  post  pauca :  AccettU 
quogue  Liu  cum  Hberit  tuit  tt  cum  timUiter  adorattent 
titremi  Joaepk  et  Raekd  adoravtrunt.  Item  in  eodem : 
DixUfue  ad  eos,  lioc  est  Joseph  ad  fraires  soos : 
Audite  tomnmm  meum  quod  vidi :  Putabam  not  ti- 
gare  manipuht  in  agro  el  guati  conturgere  ttmm- 


putum  meum  et  ttare ;  vestrotque  maniputot  circum' 
ttantet  adorare  maniputum  meum.  Item  in  eodem  : 
Cumque  adorattent  eum  fratret  tui,  et  agnotistet  eos^ 
qnati  ad  atienot  durius  toquebalur,  Itein  in  eodcm  : 
Igitur  ingrestut  ett  Jotepfi  domum  tuam  obtuterunt- 
que  ei  munera  tenentet  in  nianibut  et  adoraverunt 
proni  in  terram,  Item  post  pauca  :  Qui  retponderunl : 
Sotpes  ett  tervut  tuut,  pater  noster  adtiuc  vivit;  et 
incurvati  adoraverunt  eum,  Iiem  iu  libro  Josue :  Ctitn 
autem  ettet  Jotue  in  agro  urbit  Jerico  tevavit  ocutos^ 
el  vidit  virum  stantem  contra  te  et  evaginalum  tenen- 
tem  gtadium  ;  perrexitque  ad  eum  et  ait :  Notter  et 
an  aivertariorum  7  Qui  respondit :  Nequaquam^  ted 
tum  princept  exercitut  Domini^  et  nunc  venio,  Ceci- 
dit  Jotue  pronut  in  terram  et  adorant  ait :  Quid  Do^^ 
minut  meut  toquitur  ad  tervnm  tuum  7  et  rcliqua. 
Itcm  in  libro  Psalmorum,  Et  adoratetcabettum  pedum 
ejut,  quia  tanctum  ett,  Undc  Ilieronymus  tractat : 
f  Quid  esi  hoc  scabellum  pedum  Jesu  quoniam  san- 
cium  est  ?Iegimus  in  alio  :  Cmtum  mi/ti  ttironut  ett, 
terra  autem  tcabettum  pedum  meorum,  et  niinc  di- 
citur  adorare  scabefluin  pedum  ejus.  Si  lerra  sca* 
bellum  pedum  Jesit,  diciuir  aolem  adorare  scabcl* 
lom  pcdum  ejtis  :  ergo  lcrra  adoranda  est.  QuomoJo 
legimus  in  Apostolo  qiiia,  cxcepto  Creatore,  crea- 
turam  adorare  non  dcl^mus?  Adorare  in  Scriptuns 
dupliciier  dicilur :  dicitur  enim  adoratio  quasi  in 
Deuin  et  diciiur  adorare  quasi  honorare.  Quando 
diciniur  aJorare  Doniinum  propric  adoratio  in  Deuni 
ponitur.  Quando  autem  in  boiiiine  dicitur,  verbi 
cansn,  adoravit  Sara  Abrabam,  et  adoravit  Elias 
Achab,  non  quasi  Deum,  sed  bic  adoralio  quasi  sa- 
lutaiio  poniliir.  Ergo  nnnc  videanins  lioc  quod  dicii 
et  adorate  tcabettum  pedum  ejut^  sccundum  qiiein 
modum  dicit  sicut  Deiim  adoramus  scabcllum  pednni 
Dci,  aut  adoramuset  salutamus  quasi  honiinem.  Le- 
gimus  et  in  lamentationibus  Jeremix ;  legitnus  et  iii 
alio  propbeia :  Quomodo,  inquil,  tanctificavit  Do- 
minus  tcabeitum  pedum  tuormn  ei  ibi  scabclhitn 
pedum  ejus  Hicrosolyma  dicitur,  sive  templuin.  Igi- 
tur  secnndum  historiam  legimus  et  in  alio  loco,  et 
ttdorate  scabettum  pedum  ejus.  Si  pciles  non  slani 
nisi  in  scabello  :  ergo  hoc  diciliir,  Et  adoravimut 
ubi  tteterunt  pedet  ejutj  de  scabeUo  dicitur.  Ergo 
seciintlum  litteram  possumus  hoc  dicere,  verbi  caii- 
sa,  uhi  naius  est,  ubi  crucifixos  est,  obi  resurrexit. 
Cielerum  scabcllum  pedum  Jesu  anima  credentis  esi. 
Felix  esi  ille  in  cnjus  peciore  pedes  quolidie  ponun- 
lur  Jesn.  Uiinam  ei  in  meo  pectore  ponantur  pedes 
ejus  ;  utinam  vesiigia  ejus  semper  haereant  in  corde 
meo ;  uUnam  et  ego  dicam  cum  sponsa :  Tenebo 
eum,  et  non  dimiltttm,  Spoosos  cito  offendilor,  sem- 
per  mundiiias  amai,  ubicunqoe  sordes  vidcrii  cito 
recedii.  Et  ttdorate  teabellum  pedum  ejut  quoniam 
tttnetum  ett,  non  omne  scabellum  pedom  ejus,  sed 
qnodcnnqne  sanctom  est,  qood  in  sanctitate  per- 
severat,  verbi  causa,  adorate  scabellum  pedom  ejus 
Peinim  ei  Paulum,  ei  cateros  apostolos  adorate,  hoc 
est  honorate  ;  sanctum  ett,  illos  adorate  qni  in  san- 


iS5 


DUNGALI  RSCLUSI 


«riitate  persevcrant.  Oeicruin  qui  seabeUum  ruenini,  A  de  hac  rallone  exompla  rcperiuDtur. 

ei  noii  sunt  sancti,  Jllos  ne  adoreiis  ;  verbi  caiisa, 

JuJas  proditor  scal>cHuni  Dei  fuii,  sed  quoniam  non 

est  sanclus  mm  eum  aJoretis.»  Secundum   auiem 

uimm  supradicii  verhi  iuieliccium  qui  ad  boinjiiem 

pcrtinei,  in  libro   Regum  scriptum  esl :    Vtdentei 

autcm  filii  prQphetarum  ^nj  erani  in  Jerico  e  eontra 

dixerunt :  Requievit  sjfirilus  Etia  $uper  Eti$a'uin  ;  et 

venienleM  in  occunum  e^us  adoraverunt  eum  proni  in 

terram.  Ilem  in  Actibus  aposloiorum  :  Et  faclum  eit 

enm  introi$9et  Petrus,  obviu$  ei  Cornctiu$  prociden$ 

adoravit ;  Petru$  vera  levavit  eum  dicen$  :  Surge  et 

€'jo  ip$e  homo  $um;  quodBeda  ciponit  diccns,  <  gesiu 

lorporis  demonslrai  Cornelius  quid  inttis  in  corde 

(ioYotionis  habuerii.  Obviam  cniin  suo  doclori  veuii 


iKi 
PsiuiifMis  in 
]ibro  IX  quera  de  viriuiihuft  sandi  FeHcis  nieirico 
texlu  eomposaii : 

Ecce  sacerdotis  rediluin  saiiaius  adoro 
Snscipiens  bnBiifi  meiaiitem  in  peclore  ChriHun. 

Idem. 
Et  licel  a  ▼eteri  inniiilis  absconditas  am 
Qna  mortalis  crai  tatnil  teUuris  operto, 
Yina  iamen  vegelanie  Deo  mcnibrisqae  svperstes 
Graiia^  ditinum  spiranUa  martyris  ossa 
Clarifieai  popuiis  merito  vivenle  sepnlti 
El  magni  solium  hreve  conlbssorts  adorat. 
lugiier  e  Tariis  congesta  frequciftia  lerris. 
Item  Prudenliu$  in  libro  qui  pra^titulatur  Apotheo$i$. 


n  idilor,  qui  mundo  peciore  et  inlenta  seJuIus  aurc,  B  ^^<^  rcspoosa  referl  Lybicis  in  Syrlibus  Hamruon. 


at(|ue  inbianli  dcsiderio  vcrbum  ridei  suscipii  ;  nam 
qui  tarde  ad  credeiidum  perirahitur,  quasi  a  dociore 
jacens  crigilur.  Sed  qul  de  sux  viiac  maculis  erif- 
bcdCens  prociJendo  in  faciem  humiliiaiis  pariier  ei 
pudoris  indicia  pr.cfert,  jure  a  suo  pnccepiore  me* 
retur  erigi.  Pctrus  vero  inquil^  ei  reliqua.  i  Commu<- 
uionem  quippe  aequaliialis  nicruii  sanciitas  aciiouis* 
Item  in  Apocalypsi :  Et  dixit  tmhi :  Vide  ne  feceri$ ; 
con$ervtt$  enim  tuu$  $nm  el  fratrum  tuarum  haben- 
iinm  tesiimomum  Je$u,  De  hoc  sancius  Gregorius 
iruciai  dicens  :  «  Quia  enim  coeli  rex  ierram  uosins 
ruriiis  assumpsii,  iufirmiiatem  noslraro  iUa  jain  an- 
g  lica  cehiiudo  non  despicii,  Ad  paccm  nosiram  ai^ 
gcli  re.lcuni,  inleiuionem  prioris  discorJia^  postpo- 


Ipsa  suis  Christuni  Capitolia  Romula  moerent 
Principitms  lucere  Deum,  desiniciaque  iempla 
Imperio  cccidisse  ducum  jam  purpura  supplex 
Sicrnilur  iEneadas  recloris  ad  atria  Christi 
Texillumque  crucis  summus  dominaior  adorat. 

Idtm  ad   Valerianum  §pi$copumde  posiioiif  9ancA 
Hippotyti, 

fifane  saiutalum  concurriiur,  omnis  a Jorai 

Pubes,  eunt,  redeuni,  solis  ad  usque  obiium. 

Atlerum  auiem  verbum,  qnod  esi  colot  Priscianus 

qut  pnipier  nobilissimi  clariiatem  ingenii  lumen  Ro- 

mana:  facundia:  mciuit  vocitari,  iripliccm  sensitirt 

habcre  demonsirat  fla  dicendo  :  Colo  qnoqne  pro  di- 

ligo,  et  habito,  et  aro  accipitur,  Hinc  Augiisiinus  in 


.uiii,etquos  infirmos  prius  abjectosque  despexe- ^  *''**'^  * '''^  ^^^'^•'**^ '^'''l '  *  ^''^'»^'"  ^^^^^ 


raiit,  jam  socios  venerantur.  lliuc  csl  eiiim  quod 
Luili,  vel  Josue  angelos  aJorani,  nec  iamen  adot^re 
probibciiiur :  Joanncs  vero  in  Apocalypsi  adorarc 
augcluin  voiult,  seJ  lamcu  Ldem  bunc  an|-eius  ne  se 
(lebeai  adorare  conipescit,  dicens  :  Vide  ne  feceri$^ 
con$ervu$  luu$  sum  et  fratnim  tuorum,  Quid  eslquod 
ante  Redein|>ioris  adveitlum  augcli  ab  bomiuibus 
adoraiiUir  el  laceiit,  postmodum  vero  adorari  rcfu- 
|[i(iiii,  iiisi  quod  naiuram  nosiram  quaiupri:is  despc- 
xerani,  postquam  hanc  stiper  se  assuinplam  con- 
s|jiciunt,  substralam  sibi  videre  perliincscuiit.  Nec 
jaiu  sub  se  velot  infirniam  coniemnerc  ausi  sunt, 
qiiain  super  se  videlicct  in  cetH  rcgc  vcuerantur. 
Ncc  babere  dcdignaiilur  boniiuem  socium  qui  super 


C!}nqne  sanclarom  Scfipturarum  positum  cst  intcr- 
pretati  suni  servUulem.  Sed  ea  scrvitjs  qiix  debctur 
liuminibns  sccunduro  quam  prrccipit  Apostolus  ser- 
vos  dominis  S!ns  snbditos  esse  debere,  alio  noniine 
Gr.rce  nuncupiri  solct.  Lairia  vcro  seciiniom  coii- 
soeiudincm  qua  locoii  sunt  qui  nobis  divina  eloquia 
condidenint,  aut  semper,  aui  iim  frcqueiiter  ut  pene 
seinper,  ea  dicitiir  scrvirus  quie  pcrtinet  ad  colrn- 
diitn  Dcnm.  Proinde  si  fantommoifo  ciirtus  ipse  di- 
c9tor,  non  soli  Deo  debcri  viJetur.  Dicimur  cnim 
coterc  egregios  homines,  quos  honcrifica  vel  recor- 
datiotte,  vcl  pnescnlia  fre^uentamus.  Nec  soluiii  ca 
quibns  nos  rcligiosa  humilitate  sufjicimus,  sed  «itiic- 
da:n  ctiani  qrise  siibjocta   siint  nobis,   pcrbi!)enfnr 


se  adoraiil  boniinem  Deum.  •  Neque  enim  bc^iius  ^  f^^**  ^*'"  ^^  ^'^  ^f*^  ^*  agricola»,  ct  coloni,  el 


ioannfcs  apostolus  cicvangcIisiaChrisii  dileciissimus 
spiritalibus  sibi  a  Deorevelaiis  visiittibus  alienari  a 
l>eo  voluit,  ci  hotiorcm  ipsi  soli  debiiuro  incongrue 
defereiido  sacrilogiuni  commitlere,  ei  conirarius  Deo 
licri  qui  se  t«'nio  exaltavit  boiiore.  Nec  cliam  angelus 
ianquam  divinus  sibi  ab  apostolo  cuJlus  essci  aliaius» 
iia  rccusavitr«d  lantummodo  per  hunjililalem  ilLm» 
ul  prxdir  tum  est,  humaiue  uaiurx  snlsLinliam  ^.m 
a  D<io  iu  uniiatcin  peisoKa;  cogiw^it  assumpiam,  sili 
iioluii  vencraiido  se  videie  t;ubsira!am  ci  inclinatam. 
1'icet  ui  soJcl  nuihijjicx  cssc  &ei:siis  Ecripluiae  ab  aiiis 
docioribus  hx'c  intelligi  cognovimus.  iloc  inodo  si- 
iiiililcr  iii  cxtcris  sancior^im  libris  auctorum  piurima 


ncoI;e  vocanlur,  cl  ipsos  dcos  non  ob  aliud  appel- 
lant  c  rlicolns,  nisi  quoJ  c(slnm  colant ;  iion  uli(|iie 
venernndo,  sed  inha*:iUtndo,  lanqtiam  ca-li  quosdam 
colonos ;  non  sicut  oppcllantur  coloni  qui  condilto-' 
netn  ('eVcht  genitali  solo  propter  agrictiliuram  s»It 
dominio  possessorum,  scd,  siciit  ait  quidam  Lntinf 
eloquii  magnus  an<*!^r  ( Virg,  J^neid.  i,  12/ : 
Urbs  ar.tiijua  fuit,  Tyrii  icouere  coioui, 

ab  ittcoienJo  euim  coUnios  vocaTii  non  ah  agricul- 
tura.  Ilinc  ei  civiiaies  a  maj^ribus  oivitaiibot  veliii 
popuiomm  e^aminilius  oondiiae,  ooSoni»  nuncupm- 
iur.  Ac  per  hoc  cuiium  quidem  non  dtbori  nisi  Deo. 
propria  qoadaro  raiiooe  verbi  hujus  QOMiiiio  Teritii- 


485  LIB.  ADVERSUS  CLALDiUM  TAURIN  48C 

laum  c&i ;  sed  quia  ct  alianiin  rerum  diciuir  culUiB,  A  l^^  (^^tis  $anclorum  colettdlt  Prudentius  4e  natalitui^ 
ideo  Lali^  uno  verbo  significari  cuUus  Deo  debilus 


non  polest.  >  Luce  vero  claiius est,  quod hoc  verbum 
non  solum  ad  Greaiorem,  verum  etiam  ad  creaturas 
rcferUir,  sed  dissimili»  ut  superius  dixiraus,  ratione; 
aliler  eiiiiu  colitur  Deus,  aliler  angelus,  vel  homo, 
alUer  lerra  pro  varietate  frugum  et  arborum  qux  in 
vjx  coHdeudo,  orando,.  seminando,  plantnudo^  irri- 
gaudo^  potando,  muittplici  et  laboriosa  exerccntur 
cura.  Aljtor  in  sancia  Ecclcsia  Dominica  crux,  ofU' 
cia,  et  festa  Christi,  et  sanctorum  ejus  a  Christianis 
colunUir  et  celebrantur.  In  tantum  isU  triu  et  om- 
iiibuspene  nota  sunt,  ut  exemplis  manirestari  vel 
approbari  paruin  egcant.  Sed  tamen  pauca  confir- 
niaiioniset  experientia!  causa  msgoris  sunt  subjicien- 


clt  marltjris  Uippolyli  commemorans  ait : 
Si  bcnc  coinmeniini,  colit  hunc  pulcherriina  Roma. 
Idibus  Augusti  mensis  ul  ipsa  voeat 

El  alia  mtilUi  qua'  proferre  longoni  est.  Sicut  ergo 
in  his  verbis  erravit,  undc,  nt  arbitror,  suae  ccepit 
origo  perversilatis,  iia  jiim  in  hoc  noinine  qtiod  esi 
Apo$t9lkiu  iicet  minuri  periculo,  simili  taiiien  est 
deccptus  imperitia.  Juxta  eienim  artis  professioiiem 
grammaticai  de  eo  traclnre  conatus  aniifiuorum  iiiore 
doctorum,  qui  cnm  omnibiis  sapientix  studils  erudili 
forcnt,quandoin  libris,vel  eorum  exposhionibus  ali- 
ci^us  de  iUiscausa,  ralione  rcperiri  contigisset,  plc- 
niteream  inlimafi  alqtie  cno.Iare  ;  ita  et  iste  eoram 
imitator,  aut  etiam  prxlalor  hujus  nomtnis  quod  esi 


da.  De  Doniini  cruce  colenda  Sedulius  in  libro  iv  B  apo$toiicu9  sensum  ralionemque  nitens  exprimere 


Paschalis  carininis  ait 
Pax  crucis  ipse  fnit,  violeniaqae  robora  membris 
liiustrans  prepriis^  pcenam  vestivit  honore, 
Soppliciuniqne  dedit  signiim  magis  esse  salniis, 
Ip^eque  sanctificaas  in  se  tormenta  beavii. 
Neve  quis  igiioret  speciem  crucis  esse  colendare, 
Qux  Domiimm  portavit  ovans,  ratione  poteuti, 
QuaUior  inde  plagas  quadrati  CDlUgil  orbis, 
Spleodidus  auc  oris  de  verticc  fulget  Eous, 
Occiduo  sacne  lumbunlur  sidere  plintx  ; 
Arclon  dextra  tenet,  medium  ixva  erigii  axcm, 
Canctaque  dc  membris  vivit  nalura  creantis, 
Etcruce  coniplexiimChristusrcgit  undique  inundum. 

Jlem  de  uaicta  Ecclesia  eoienda  Paulinus  in  1<K 
Nata  recens  opera  tocque  molibus  undique  celsis 
Gemiiig  emicuisse  pari  splendeBtia  cuUu. 

Jtem  po9t  pauca, 
^moia  consertis  jongvnt  fastigia  tignis 
Ei  paribus  variae  speciosae  euliibus  exstant. 
Idem  de  eadem  re  in  epistola  ad   Severum  de  Crute. 

Itaque  proropto  iilii  imperatoris  assensu  mater  Au- 
|usu  patefaciis  ad  epera  saneia  thesauris,  toto  abusa 
fisco  esi ;  qoanioque  sompiu  atque  culto  regina  po- 
terat,  et  religlo  suadebai  aedificaiis  basilicis  ooatexit 
omnes,  ei  excoluii  locos. 

De  Mffcfif  cotendis  Pmdentius  in  pauione  ApottO" 

lorum, 
Ecce  duas  fidei  summe  palre  conferenle  doics 
Urbi  eolendas  quas  de<iit  togai». 

Idem  de  drt.  roi. 
Germioc  nobilis  Eulalia, 
Mortis  et  indole  nobilior : 
Emerilam  sacra  virgo  stukm 
Uijiis  ab  ubere  progeuita  Csi 
O&iibiis  oruat,  amore  colii. 

Item  Fortunatut  ad  cierum  Parhiacum. 
<^euis  bimorifici  decus  et  gradus^ordinis  ampli 
tiuQs  colo  corde,  fide»  reiigione  paires, 
Jani  dodum  obliti  desueto  cannine  plecli 
Cotgitis  antiquam  me  redovare  lyram. 
Idm  de  euitu  EceietHS^  de  feztit  tanetorum  rolendi». 
Qii«  Placidina  sacris  ornavii  cvlmina  velis 
CertaBiesi|He  simul  hic  facit,  illa  colit. 


1> 


ac  si  iliud  ex  integro  et  corruplo  est  compositum, 
quasi  apottoii  cuttot  non  vere  nec  rationabiiiter  sed 
praesumptuose  audacierque  ineogniia  afiirmans,  ei 
de  iflcerits  certa  diffiniens.  Aposiolieus  enim  siin* 
plex  nomen  esi  ei  derivativum  a  nomine  quod  esi 
apotioiut^  ad  Jita  ciis  ({us  gcniiive,  ei  non  habct  ii- 
lum  sensum  qnem  iste  imperiie  excogitavit.  Nen 
enimdicitur  isalicus  fiallae  cu&tos»  Gallicus  Galli» 
custos,  Germanicus  custos  Germanioi,  sed  hxc  iio^ 
mina  ad  sensum  snorum  pertiiiciU  origtnaliutn.  De 
liis  antem  non  magnopere  curamus.  Nam  si  aliquis 
stodiosiiis  inquirerei,  cnncia  pene  incondite  vitio- 
s*que  deprehendissei  esse  dictaia.  Ad  ea  igitur  qiKc 
magis  necessaria  sunt  de  quibus  ante  disseraimu», 
reveriamur.  Qoomodo  efgo  nuUam  spem  evadendi 
prosperandive  potest  habere  ille,  tptl  inevitabiK  ne* 
cessitate  aliqnod  mare  valde  aestuosnm  et  perico- 
losuin  iransire  compellitnr,  non  habens  naveni  qua 
portetur :  ita  et  quicunque  perversus  ct  incredulus 
est,  almae  fiden  cracis  ienere  nolens,  et  perhoe 
ejus  carens  tuiamine,  de  mari  hujos  sxculi  ad  poriuni 
snperme  patriae  pervenire  non  poterit.  Hinc  Augn- 
siinus  in  exposiilone  Evangelii  secundum  Joanneni. 
Sic  est  enim  tanqnam  videat  qutsqtiani  de  longe 
pairiam ,  et  mare  interjaceat :  videt  quo  eat ,  scd 
iioii  habei  qna  eat.  Ui  ergo  essei  et  qna  iremus, 
venii  Inde  ad  qnem  ire  tolebamus,  ei  quld  fecit  T 
insiituit  ligmim  quo  mare  transeamos.  Nemo  enini 
potent  transire  roare  hujtis  sacculi  nisi  crucc  Christi 
porialns.  Hanc  cnicem  aKf|uando  amplectitur  ei 
inflrroiis  ociilis,  et  qui  rion  viJetlonge  qno  eatnon 
ahMlo  excedat;  et  ipsa  iiium  perducit  ad  patriam, 
iibl  jam  non  opns  erit,  quia  nnllum  mare  trans' 
ibitnr.  Melius  esi  ergo  non  videre  mente  id  quod  est, 
et  tamen  a  eroce  Ghrisii  non  reccdere,  quam  videre 
illum  mente  ei  crucem  Cbrisit  eontemnere.  Hoc 
ergo  sigfmm  salotifenim  iu  lege  et  prophetis  longe 
anie  prxfignraium  esi.  Unde  leglttir  in  Geiiesr  de 
Abraham  et  Isaac  filio  soe.  Tolit  quoque  ligna  ho- 
locausii  et  imposuit  super  Isaac  flrum  suifm.  Fascis 
enim  llgnerum,  qnem  Isaac  patre  imponente  ad  lo- 
curo  a  Deo  jussum  portavit ,  ui  super  eum  immol.v 
retur,  cruccm  signiflcat  qnam  mysticus  Isaac,  boe 


4117  nrNGAIJ  RECLLSl  m 

esi  thrislns  Dci  Palris  vohiiilalc  adlocum  bajuiavil  A  loram  :  scJ  iiii  sanabanttir  a  tswrlc  aJ  vium  lcni- 

poralem,  liic  autem  ait,  utbabeant  Titam  slemam. 
Uoc  enim  interest  inter  figuratam  imaginem  ct  rem 
ipsam  :  figura  prxstabat  \ilam  temporaiem,  res  ipra 


CSalvari».  Iliiic  Paurmus  in  9  : 

Uostia  viva  Deo  tanquam  piier  ofTerat  fsaac. 


Elmca  ligiia  gerens  sequar  ahiiuni  sub  crucc  palrem. 

Iieni  iu  Exodo  :  VoeavU  avtem  Moyses  omnes  se- 
niores  Israel  et  dixil  ad  eos  :  lle,  tollentes  animal  pet 
fttmilias  wstras^  iminolate  phase,  fascieulumque  hy$- 
sopi  lingiie  snnguinc  gui  est  in  Ihnite  et  aspergite  ex 
eo  super  liminare  et  ntrumque  postem  {Kxod.  xii,21). 
llnde  Augustiniis  in  expositioiie  Evangclii  secundum 
Joannem  :  <  In  sua  ergo  ling*  a,  Iii>c  est  in  llebnea, 
pasiba  transitus  dicitur,  propterea  qnia  tune  pri- 
ronm  p:iseba  celebravit  populits  Domini ,  qiiando 
iCgypto  fiigientes  Rubrum  Mare  transieninl.  Niinc 
crgo  figura  itla  prophotica  in  veritate  eompleta  est,  B 
aim  sicut  ovis  ad  immolandum  ducitur  Ghrislus, 
citjus  sangiiine  illitis  posiibus  nostris,  id  est,  ciijus 
signo  crucis  frontibus  nostris  a  pertlilione  biijus 
sxculi  tanqiiam  a  capiivitate  vei  interempllone  ^Egy* 
pUa  liLeramur,  el  agimus  sahiberrimum  transitum, 
cuui  a  diabolo  transimus  ad  Christum ;  et  ab  isto 
iusialili  sxculo  ad  ejus  fundatissimum  regnuin.  i 
Idem  de  faac  re  iu  Hbro  ii  de  Doctrina  Christiana  : 
c  Memineril  ergo  eorum  qui  pascba  ilio  tempore  per 
umbrarum  imaginaria  celebrabant,  cnm  signari  po- 
stes  sanguioe  agoi  juberentur,  byssopo  fuisse  si- 
guaios.  Herba  hstG  buroiUs ,  et  mitisest,  etnibii 
foriiusel  pcuetrabilius  cjus  radicibus.  EtincharP' 
tale  radieati^  et  fundaH  possemus  compreheudere  eum 


ciijus  iila  figiira  erat,  prsDstat  viiam  xteniam.    Item 
in  libro  Jasue  legilur  de  Raab  meretrice  qu.^e  explo- 
ralores  Israeiilas  suscipiens  per  cruenti  quoddam 
eoloris  signum  ,  hoc  est  fuiiiculum  coccineum  cum 
tota  sna  doino ,  a  morte  fueral  liberala,  signiflcans 
Ecclcsiam  de  gentibus  multimodis  idolorum  cultibus 
vioiatam ,   sigiio  postmodofn  almac  crucis  sangnine 
iliito  Christo  sahatam.  Inde  Paulinus  lib.  vtii. 
Sola  Raab  merctrix  casiam  qux  gessit  iniqua 
Gente  (Idem,  non  frela  suis  cvadere  muris, 
Sed  pietaie  Dei  nierituiu  pietaiis  adepla  est. 
Item  post  pauea. 

Pnniceo  proprium  signavii  vellere  tecturo, 
Excepitque  suam  patrla  pereunte  salutem. 
Signiflcans  illos  mundo  labenie  iegendos 
Quos  crucis  inTictse  signai  cnior.  liinc  capeqiiantaro 
Ipse  cruor  valeai  etijus  salvabat  iinago 

Item  Isaias 
Parvulus  natus  ezt  nobis ;  filius  datus  est  nobis^  et 
factus  est  prineipatus  ejus  snper  humerum  ejus.  Hic- 
ronymus  :  c  Licet  ex  eo  quoJ  supra  dixcrat  Emma- 
Duel,  id  est,  nobiscum  Dominum ,  illum  esse  mon- 
straverat,  tamcnnuncdicit  factum  iUiusprincipaium 
supcr  bumcrum  giis  velui  qiiod  crucein  suam  ips^ 
portavcrit,  vel  pcr  hunieruro  ostendens  brachii  for- 


<mtmbu$  .  sanctis  quw  $it  latiiudo^  et  longitudOf  ei  ^  litudinem,  eoclem  Isaia  dicenie :  Revelarii  Dominns 

altiiudo^  et  profundum  ,  id  esi,  crucein  Do.iiini.  Ei 

eiiain  in  byssopo  vis  purgatoris,  ne  inflanie  scienUa 

de  divitii&  ab  jEgypto  ablatis  superbe  aiiquid  pulmo 

iumidius  anhelei.  Asperges  me,  inqnit ,  hijssopo,  et 

mundabor;  lavabis  me^  et  super  nitem  dealbabor, 

Audiiui  meo  dabis  exsultaiionem,  et  twiitiam,  Deinde 

coiiseqiienlcr  annectii ,  ul  osiendai  purgationem  a 

sitperbis  signiflcari  hyssopo,  et  exultabunt  ossa  hu- 

miUala.  >   Augustinus  in   libro  x  de  Civitate  Dei : 

<  Qui  dicam  obvios  hosies,  iransiiuinque  prohibentes 

aiquc  prxlianies  orantc  lloyse  maiiibus(|ue  ejus  in 

iigura  crucis  exteniis ,    niillo  Hebrseorura  cadente 

prosiratos? »  Iteui  io  libro  Numerorum  :  Fecit  ergo 


Deus  brachium  sanctom  -suiim  omnibus  geniilas. » 
Itcm  Ambrosius  in  libro  quem  de  snncta  edidii  Tii- 
uitate :  «  Crux  Doniiui  est  priucipium  forlitudinis, 
qiia  via  sanctis  esi  reserala  martyribtis ,  ad  s^cri 
ceriaminis  passionein.  \idit  boc  principiiim  Isaias 
ei  ideo  ait :  Parvulus  naius  esl  nobis,  filius  datus  rsi 
nobis.  Yidenint  et  magi  ei  ideo  cum  parvuium  In 
pnesepio  ccmerent ,  adoraveruni  dicentes :  Pffrrii- 
tus  naht$  est  nobis ;  cum  stellam  consp:cerent  prx- 
dicautes,  filius  datus  est  nobis,  Aliud  rounas  e  terris, 
aliud  munus  e  calo  et  utrumque umim adoraverant, 
iidemque  munera  oliulenmt,  ut  ostendereni  ipsuni 
esse  coeii  Dominum ,  f]ui  in  pnesepto  videreiur.  • 


Blo^es  serpentem  ameum,  et  posuit  pro  $igno  :  qutm     liem  etiam  in  libro  Ezechieli»  :  Et  dixit  Dominits 


percuisi  a$picientes  sanabantur.  Augusiinus :  c  Di 
cium  est  ad  Moysen  a  Domino  ut  facerel  senenm 
serpentein,  et  exaltaret  in  ligno  iiKeremo  ei  adfino- 
ueret  pupulum  Christum ,  ut  st  quis  uiorsus  essei  a 
serpeute,  illum  serpeoiem  cxaltatum  in  ligno  atten- 
deret.  Factum  est.  Mordebaniur  homines ;  intueban- 
tur,  saAabaniur.  Interim  modo,  fratres,  ut  a  pec-» 
calo  saoemur,  Chrisium  crucifixuro  Intueamur,  quia 
sicut  Moyses,  iiiqnit,  exallavii  scrpentein  iu  eremo, 
sic  exaltari  oportet  Filium  liominis,  ut  omnis  qui 
credit  in  euin  non  percat,  sed  babeat  vitaro  o^ier- 
naoL  i  Quomodo  qui  iutuebantur  illuin  serpeiitem, 
non  pcribant  luorsibus  serpentum :  sic  <(ui  iniuen- 
tur  fiie  mortcm  Chrtsti  sananlur  a  inorsibus  pecca^ 


ad  eum  :  Transi  per  wediam  civitatem  in  medio  Je- 
rusalem  et  signa  thau  super  frontee  virorum  gewun- 
tium  et  dolentium,  super  cunctis  abomintitionibus  qua 
$uni  in  medio  eju$  (Ezech,  ix,  4). 

Quod  Hierouymus  exponit:  c  Exireina  than  Iitler& 
crucis  habct  simililudinem  qu?e  in  Christianonim 
froniiLus  pingitur  et  freqoenti  manos  InsGriplione 
signatur,  GeineDtes  igitur  dolentesqiie  salvaBlur, 
qui  non  solum  malts  non  conseotkint  operibus,  sed 
ei  aliena  plaogont  peecata ,  praeclpiturqne  box  viris 
ut  prseier  eos  qut  possint  dioere :  Signainm  e$t  m* 
per  no$  lumen  vuliu$lui^  Do^nine^  cauctos  inleifltjant 
nemini  eorum  parcentes  qoi  absqiie  Cbristi  signa- 
ailo  aliqiiid  csse  sc^  crcJur.t.  >  Quid  ergo  restat  ho- 


M 


m.  advcrsus  claumum  taurin. 


406 


«ku  eine  nave  saluUferae  crucis  proceliosom  faujus  A  v'  pottUis  tomptehendeTt  cum  immhu^  ManctU  qum 


laeenli  mare  inmseoDti?  Nihil  ut  esi  arbitrandum 
sliud  nisi  remsneat  in  mediis  necatus  fluctibus  et 
€001  terris  ^gyptiis  in  profundom  demergatur  in- 
feiai  ?  Et  quid  imminety  et  cujos  frons  eodem  non 
annatoT  neqoe  inscribitor  signo?  Nihii  pneter  hoc, 
ulsecondum  prophetam  com  praeTaricatoribos  Israel 
giadio  dii^ime  mactetor  oltionis.  Yeri  aotem  ac  sal- 
vandi  Israeiitae  doodeno  miliiom  numero  ex  duode- 
dm  tribubus  Israel  eiecti  hoc  est  universi  fideles  et 
orthodoxi  per  totum  orbem  sanctae  et  catholicae  ma- 
tris  Ecdesise  filii  recta  ^t  et  mundo  corde  Domi- 
num  inluentes,  sanamque  doodecim  doctrinam  ob- 
fiervantes  apostolomm ,  ab  angeiis  Domini ,  hoc 
gloriosissiroo  et  saloberrsmo  Dominicae  cnicis  signo 


ftl  tatitudOf  et  hngiiudo^  et  tuhiimitas  et  profunium; 
teire  etiam  iuperemitteniem  icientiee  ekaritalem  Chri-' 
$ti ,  et  knpleamini  in  omnem  pieniiudinem  Domini 
{Ephes,  III,  i4).  Unde  Augustinus  in  expositione 
Evangelii  secundum  Joannem  :  c  Quid  enim  de  ipaa 
cruce  dicturi  sumus  qusc  certe  siroiliter  ab  inimicis 
atque  impiis  Christo  facta  et  iropacta  est?  i  Et  ta- 
men  ea  significari  recte  intelligitnr,  quod  ait  Aposto- 
lus  quae  sit  latitudo,  et  longitudo ,  et  altitudo ,  et 
profnndom.  Lata  est  quippe  in  transverso  ligno  quo 
extenduntnr  pendentes  manus ,  et  significat  opera 
bona  in  latitudine  charitaiis.  Longa  esl  a  transverso 
osque  ad  terram ,  obi  dorsum  pedesque  figuntur,  et 
significat  perseverantiam  in  longitudine  teroporis 


suis  ioscribuntur  frontibus,  et  per  hoc  salvantur.  B  usque  in  flnem.  Alta  est  in  cacuroine  quod  per  trans- 


Quos  beatus  Joanoes,  ut  in  Apocalypsi  legitur  ante 
thronum  et  in  conspectu  agni  stetisse  con^exerat, 
hinc  ail :  Et  vidi  alterum  angelum  aecendentem  ab 
ortu  iolis  hahentem  ngnum  Dei  vivi ;  et  clamavit  voce 
magna  ad  quatuor  angelos  quibus  datum  est  nocere 
tmm  el  mari ,  dicens :  Nolite  nocere  terrce^  neque 
mari,  neque  arboribus ,  quoadusque  signemus  servos 
Domini  nostri  in  fronlibus  eorum,  Et  audivi  nume- 
rum  signatonim  centum  quadraginta  quatuor  miUia 
tignati  ex  omni  Iribu  filiorum  Israel  {Apoc,  vii,  2). 
IkHnioos  in  carne  nalus  qui  magni  consiiii  angelus 
est  patemx  scilicet  voluntatis  nuntius  visitavit  nos 
oriens  ex  alto,  vexilluro  crucis  quo  suororo  frontes 
signaret  aflerens.   Et  clamavit  voce  magna ,  et  reli- 


versum  lignum  sursom  versus  excedit  et  significat 
sopernom  finem,  quo  cuncta  opera  referuntor.  Quo- 
niaro  concta  latitudine  ac  longitodine  bene  ac  per- 
severanter  fiont,  propter  altitodinem  divinorom  fa- 
cienda  sunt  praemioruro.  Profunda  est  in  ea  parie 
quia  in  terra  figitur»  Ibi  qoippe  et  occulta  est,  nec 
videri  potest,  sed  cuncta  ejus  apparentia  et  eminen- 
tia  inde  consurgunt,  sicot  bona  nostra  de  profun- 
dilate  gratiae  Dei,  qoae  comprehendi  ac  iodicari  nen 
potest  universa  procedunt. 

Item  de  eo  qood  sopra  in  Apocalypsi :  Posthwt 
vidi  turbam  magnam ,  quam  dinumerare  nemo  pofe- 
rat^  ex  omnibus  gentibus ,  et  tribubus ,  et  populis^  et 
Unguis^  stantes  ante  thronum  et  in  conspectu  agnif 


qoa.  Itoc  est  pnedicatione  subliroi  :  Poenitentiam  q  amicti  stolis  albii^  et  palmm  irt  manibus  eorum;  et 


agite;  appropinquavit  enim  regnum  coslorum,  Nolite 
nocere,  'et  reliqoa ,  quoadusque  signemus  servos  Do- 
ktm  nostri  in  frontibus  eorum.  Ad  hoc  geotium  con- 
fractora  est  imperiom ,  ot  signo  fidei  coi  restiterant 
facies  saoctae  libere  notarentur.  Nam  et  ipsa  crocis 
figora  diiacatum  id>ique  Domini  significat  regnom. 
Sicot  vetos  distichon  probat : 

Respice  distinetls  qaadrstaai  parlibas  orbem, 
lit  sigouro  tidei  cuncta  tenere  probtit; 

Neqoe  etum  frostra  in  fronte  pontificis  nomen  Do- 
mini  tetragrammaton  scribebator,  nisi  quia  hoc  est 
signum  unicom  simul  et  qoadratom  in  fronte  fide- 
liom,  de  qoo  in  Psalmo  pro  torcolaribos  canitur  : 
Dcndne  Dominus  noster^  quam  admirabile  est  nomen 


ctamabant  voce  magna  dtcentes :  Salus  Deo  uosiro 
qui  sedei  super  thromuMf  et  agno  (Apoc.  vii,  45); 
conctis  et  in  frontibos  et  in  manibus  hoc  est  in  pro- 
fessione  et  actiene  signari.  Ita  eniro  Doroinus  in  ea 
forma  in  qoa  pro  nobls  pa|i  dignalus  est,  creditor 
esse  ventoros  ad  judiciom,  bayuians  crucem  suam 
omnibus  obscoratis  fldelibos  sdam  mirabilt  et  inef- 
fabili  folgore  coruscantem  sicut  in  Evangelio  legi- 
tur :  Sol  obseurabitury  et  luna  non  dabit  tumen  <tt«m, 
et  stella  cadeni  de  ce^o^  et  virtutes  ccetorum  eommo^ 
vebuntur :  et  tunc  apparebk  iignum  filii  hominii  in 
cmto  {Matth.  xxiy,  29). 

Inde  Joannes  in  Evangelio :  Yidebunt  in  quem 
transfixeruni  (Joan.  xix,'37).  Ita,  inquam,  Teoiet  et 


tuum  in  wiiversa  terra  {PsaL  tiii),  et  caetera  osqoe  D  numerosissimis  et  gloriosissimis  sopemorom  civium 


V 


doro  ait,  ut  destruas  inimicum  et  defensorem  Seqoi- 
tor,  amicti  siolis  albis  et  palmce  in  manibus  eorum : 
StoJis  iKiptisroum,  palmis  triorophuro  crucis  insi- 
nuat.  Pro  quo  roirabili  et  inefiiaibili  divinae  crucis 
sacramento  orat  Apostolus  sua  ad  Deum  flectens 
genua,  ui  donetnr  fidelibus,  hoc  intelligere,  dicens 
in  Epistola  ad  Ephesios. 

ttujus  rei  gratia  fleclo  genua  mea  ad  Patrem  Do- 
mifd  noitri  Jeiu  Christi ,  ex  quo  omnibui  paternitas 
ta  cMs  et  in  ierra  nominatur^  ut  det  vobii  secundum 
diidtias  gtoria  swb  virtutem  corroborari  per  epiritum 
ejui  in  interiore  homine  habilare  Christum  per  fidem 
ittcordibui  vestris,  in  chariiate  radicati  ei  fundati^ 
Patrol.  CV. 


et  omnium  fideliuro  vailatusi  et  comitatus  agmini- 
bus  singulis  eorum  hoc  triumphaie  vexitlum  in  suis 
ferentibus  humeris. 

Hinc  Joannes  Ghrysostomus  in  horoilia  de  cmco 
et  latrone.  <  Yolo  ut  aiias  rationes  cognoscas.  Crti- 
cem  solam  non  reliquit  in  terra,  sed  secum  eam 
levavit  ad  coelurok  Sed,  ais,  hoc  onde  demonstrator? 
Et  ideo  audi :  Cum  ipsa  veniet ,  cum  ipsa  secundam 
suam  prxsentabit.  Ideo  gloriosam  crucem  nunct!" 
pavi.  Ilem  post  pauca.  Et  tum  signum  videbitur  fiiV 
hominis  in  cmlo,  Yidisti  gloriam  signi,  id  est  cnicis ) 
solis  lumen  reddetur  obscurum,  Innae  non  dabitof 
gratla,  sed  illud  radiabit  et  lucebit,  et  sicut  iropera- 

16 


4tH 

torem  regalis  pompa  praecedir 
pneeQndo  ▼exiUa  humeris  portare  consueTil,  el  Ida 
qas  deciaratar  advenlas,  sic  Domino  de  coelo  TOi- 
niente  angelornm  coBlas,  et  archangelorum  multi- 
tudo,  lUad  signum  liumeris  portant  excelsis ,  el  re- 
galem  nobis  adTentum  denontianl.  i  Hinc  etiam 
Paulinus  in  lib.  ix  : 

Qui  cruce  purpurea  pretiosi  sanguinis  ostro, 
Arduos  ascensu  Toloerit  penetraTit  in  alta. 
Idem  in  carmine  \i  de  eadem  re. 
Alfa  iUdem  mihi  Christus  et  o»  qui  summa  supremts 
Finibus,  excelsi  pariler  coropiexus  el  imi, 
\ictor  el  inrema  et  pariler  coeleslia  cepit, 
Eff^actisque  abyssis  ccelos  penetraTit  apertos» 
^jclrioem  reierens  superau  morte  salutem. 
Utque  iUum  patrise  junxit  Tictoria  dexlrae 
VexiUumque  crucis  super  omnia  sidera  flxit. 
Corporeum  staluil  ccelesli  in  sede  Irophaeum. 
Quid  ergo  eril  facturus  in  Ula  die  inimicus  el  perse- 
cutor  crucis  Chrisli ,  quando  ea  omnis  exercitas 
Domini  signatus  ei  omatus  af^araeril?  Ilie  aulem 
ipsam  semper  exosus  el  persecutus  non  merebitiir 
cam  caeleris  consignari;  propter  hoc  lamen  non 
remanebil  non  signalns;  duo  enim  signa  eranl,  qai- 
bas  cuncU  in  iUa  die  pro  diversitate  meriloram  sl- 
gnandi  sunl.  Unum  ChrisU,  alteram  diaboli.  Unam 
ad  salTandum ,  alteram  ad  perdendum.  Unum  ad 
defendendum ,  alteram  ad  decipiendum.  Unnm  ad 
dirigendum »  aiterum  ad  seducendam  el  depraTan- 
dam.  Unum  ad  gloriflcandum  el  exaltandum ,  aU^- 


DUNGALI  RECLUSl  493 

el  mUilaris  ordo  A  dalum  sumpsil ,  unde  etiam  plus  debet  fieri  al  ho- 


norarelur.  Debuil  enim  lanlo  Dominos  ab  horoinibas 
dignius  honorandus  esse,  quanlo  pro  hominibus  ei 
indigna  susceperat.  Qnid  e»l  ergo  dicere  :  Beam 
qui  non  fuerU  seandalixatus  in  me^  oisi  aperfa  Toce 
al^eclionem  morUs  saae  humiUlalemqae  signare? 
Unde  AugusUnus  in  exposiUone  ETangelii  secandum 
Joannem  :  Oporlebat  enim  ul  contemneretur;  nist 
enim  contemnerelur  noncraciflgeretur;  ai  noncra- 
cifigerelur  non  funderet  el  sanguinem  ,  quo  pretio 
nos  redemil.  Ul  aatem  darei  pro  nobis  pretium 
cracifixus  est;  ui  crucifigeretur  contemptus  esl;  ui 
contemneretur,  humilis  apparait.  Unde  Apostoius 
in  Episloia  ad  PhiUppenses  :  Humiliant  temetipsKm 
factus  obedient  usque  ad  mortem ,  moriem  antem  cru» 
B  cis.  Unde  AugasUnus  in  libro  Quxstion.  cap.  78  : 
Cracifigi  ergo  se  permisit,  ut  passio  cjus  proflceret 
nobis,  ul  hinc  cum  signo  ejus  exeuntes  a  secunda 
morte  minime  teneremur.  Metuit  enim  mors  eUaro 
serTOs  ejus  a  quo  Ticta  esl.  Hoc  IriumphaU  tcxUIo 
inclyla  beUatrix  sobrietas,  placidam  Tiriutem  cater- 
Tam  cedere  seque  de  acie  molieniem  sublrahere  re- 
TocaTil  in  prseiium,  elde  hoste,  multoram  deceptrice 
lazivia ,  facilem  prosperamque  obUnuil  Ticloriam. 
Uude  PrndenUas  m  Ubro  qui  Psychomachiai  Utala- 
lor  figurate  ioqncns  ail : 

Ingemuit  lam  triste  nefas,  fortissima  Tirtus, 
SobrietaSy  dextro  socios  decedero  cornu, 
InTictamque  manum  quondam  sine  caede  perire, 
YexiUum  snbUme  crncis,  quod  in  agmine  primo 


mm  ad  coAdemnandam  el  in  baraUiram  ttteraae  ^  Du^  y^^^  prxlulerat,  defixa  cuspide  sisUt, 


morUs  prascipitandum.  El  quicunque  uno  signo  cam 
Cbristo  el  electis  sois  non  foeril  consignatos,  altero 
cum  Satana  el  cjus  sateUitibus  ipsius  signo  el  cha- 
ractero  nolalis  signabitar.  Hinc  legilur  in  Apoea- 
iypsi :  Si  qui$  adoraverit  bestiam  et  ima^nem  ejus  et 
aecefferit  characterem  in  fronte  sua  aut  in  manu  sua 
et  hie  bibei  de  tino  irm  Dei  qui  mixtus  est  mero  in 
caliee  iraiptius,  et  cruciabitur  igne  etsulphurein 
eonspectu  angetorum  sanctorum  ^  et  ante  conspectum 
agni  et  fumus  tormentorum  eorum  ascettdet  tn  stecuia 
saeulorum  {Apoc.  zit,  9).  Immanissimsb  Tcro  et  mi- 
serrimae  Tesaniae  est ,  certissimaeque  perditionis  in- 
dieiuffl,  hominem  Ghrisliano  Toeatum  nomine,  epi- 
seopalemqae  locum  occapantem.   Hoc  tale  signum 


Instauratque  IcTem  dictis  mordacibus  alam, 
ExsUmulans  animos  nunc  probris,  nunc  prece  ndxta^ 

Jdem  post  pauca. 

En  ego  sobrielast  si  conspiraro  paralis, 
Pando  Tiam  cancUs  Tirlatibas,  ul  malesvada 
Luxuries,  multo  sUpata  sateUite,  poenas 
Cum  legione  sua  Christo  sub  judice  pendat. 
Sic  efiala,  cracem  Domini  ferTenlibus  oflert 
Obria  quadri^ugis  Ugnnm  Tenerabile  in  ipsoft 
Intenlans  frenos:  quod  ut  expaTcro  feroces 
Comibus  oppansis  el  summa  fronte  corascum, 
Yertnnl  praedpildm  caeca  formidine  fusi 
Per  praerapta  fogam.  Ferlur  resnptna  roducUa 


despioero,  ei  asino  Tfliqoe  cm'libei  assimilare  ligno,  *^  Nequidqaam  ioris  aurlga,  comamque  madeotero 


ulTehiU  adulando  el  indiscrelo  laudando  Chrisii 
graliam  ob  hoc  merelor  suam  biasphemans  et  con- 
lemnens  cracem ,  quasi  de  ejus  iaude  ei  coromemo- 
railone  ipsi  esset  lgn<Hniniosa  el  contumeUosa  era- 
bescentia ,  sed  qai  hoc  sesttmal  pius  ei  dispUcet, 
^am  placel,  ei  magis  iofen  inftiriaro  qnam  hoiiO- 
rem.  Unde  Gregorios :  Sed  infidelium  mens  grave 
iu  Uh  seandalum  pertulit  cum  eum  et  post  tot  mir octi- 
ia  morientem  vidit.  Unde  et  Paoius  dieit :  Nos  au- 
lem  pradicamus  Christum  erucifixum^  Judaisqui' 
dem  seandalum,  gentibtu  autem  stuhitiam.  Stultum 
qnippe  hominibos  Tisum  est ,  ul  pro  hominibus  an- 
clor  Titae  morerotur,  el  inde  contra  eum  homo  scan- 


PnlTero  foedatur;  lune  ei  Tertigoroiaram 
ImpUcal,  excusat  dominam ;  nam  prona  sub  axera 
Labilar,  el  iacero  lardal  sufflamlDe  curram. 

De  quo  eUam  glortosissimo  et  sublimissimo  Tene- 
randae  el  colendae  cracts  signo,  simul  cnm  retiqaila 
sancloram  roTerendisslmis,  Pauilnus  ad  SeTeram 
scribens  ait :  c  Frater  'Victor,  inter  aUasoperam  too- 
ram  el  Totoram  narrationes,  reloUl  nobis  desido- 
rare  le  ad  basUicam  quam  modo  apud  Primoliu  com 
nostram  majorem  priore  condideris,  de  saeris  sa»- 
ctoram  roUquiis  benedicUonem,  qna  adoraetar  do- 
mestica  tua  ecclesia,  ol  flde  et  gratia  lua  dignnm 
esi :  Testis  esl  autem  Dominus  quod  si  toI  scmpQ- 


$  UB.  AbVfiRStJS  CLAUMUM  TAURIN.  m 

Qsacri  cineris  babuissemus,   supraquam  nobis  A  Ugni  uctom,  morte  profuga,  funus  excussum,  et 


basilicam  qus  proxime  in  nomine  Domini  co&- 
nmabitur  dcdicandam»  necessarium  erit,  misis- 
nus  unanimilati  luae.  Sed  quia  non  baboimus  ho- 
rouneris  copiam,  et  ille  se  spem  ejusdem  gra- 
copiosam  babere  dixit,  a  sancta  Silvia  qo»  illi 
multonimex  Oriente  martyrum  reliquiis  spo- 
idisset  inveniunt  quod  digne,  et  ad  basilic»  san- 
icationem  vobis  et  ad  sanctorum  cinerum  cumu- 
jam  benedictionem  mitleremus  partem  parti- 
e  de  ligno  divinae  crucis,  quod  nobis  bonum  be- 
icu  Melania  ad  Jerusalem  munere  sancti  inde 
copi  Joaonis  attulit.  Accipite  ergo  magnum  in 
lico  munus  et  in  segmento  pene  atomo  astulae 
iis  suroiierounimentum  prxsentis  et  pignus  aeter- 


corpus  erectum  est,  tremefactisque  viventibus  sle-» 
tit  mortuus,et  funebribus  ut  Lazarus  quondam  vin- 
culis  expeditos  illico  inter  spectatores  suos  redivi- 
vus  incessit.  Ergo  crox  Domini  tot  operta  setatibus 
et  a  Judaeisintempore  passionis  abscondita,  neqoe 
gentibos  in  aedificatione  fani  terram  sine  dubio  ad 
qisam  fabricam  egerentibus  revelata  est.  Nonne  di- 
vina  mann  Iatait>  ut  nunc  inveniretur,  cum  reli^ 
giose  quaereretur,  iu  ut  crucem  Christi  decuit.  Ei- 
perimento  resurrectionts  invenU  et  probau  crux 
Christi  est,  digneque  mox  ambitu  consecratur  con* 
diU  in  passioois  loco  basilica,  quae  auratis  corusca 
laquearibus  et  aureisdives  altaribus,  arcanorepo- 
siUm  sacrario  cnicem  servat.  Quam  episcopns  ur- 


salutis.  Non  angustetur  fides  vestra  carnalibus  ^  l>is  ejus  quoUnnis,  cum  Pascha  Domini  agitur,  ad- 


lis  parva  cementibos,  sed  interna  acie  toUm  in 
minimo  vim  crucis  videat.  Dum  videre  vos  co- 
tis  iignum  iliud  quo  saius  nostra,  quo  Dominos 
estaiis  affixus  tremente  mundo  pependerit»  ex- 
3tis  cum  tremore,  recordemur  et  petras  scis- 
ad  hujus  aspectum  crucis,  et  saltim  saxorum 
ilaiione  praecordia  nostra  findamus  tiroore  divi- 
Reputemus  et  velum  tempii  eodem  crucis  my- 
io  scissum,  ei  inteUigamus  illius  veli  scissuram 
uisse  pr^eteuUm,  ot  audientes  rocem  Domini, 
nysterium  pieUtis  immensae,  non  obduremus 
la  nostra,  sed  a  camalibus  dividamor  et  scin- 
us  infideliutis  velamen ,  ot  revelau  cordis 
i  salutarium  Domini  ronneram  sacramenU  vi- 

QUS. 

>n  autem  vobis  et  boc  scribimus,  ot  imitemini 
positionem  isum,  qua  tul)eUo  aoreolo  rem  Untae 
dicUonis  inclusimus;  magisenim  nos  Uli  para- 
dem  vestram  imiuti  sumus,  ut  vestram  formu- 
milteremus  in  specie  auri,  quia  scimus  vos 
irum  ignitom,  intra  vos  babere  regnum  Dei, 
est  fidem  crucis  qua  regnum  coeloram  invadi  • 
>  Idem  post  pauca  :  c  Sed  in  historia  cmcis 
)ite  magnum  et  vere  divinum  miraculum.  Regi* 
la  venerabilis»  ut  venit  Hierosolymam,  diligen- 
)t  pie  loci  illius,  et  circa  omnium  divinomm 
»sa  insigniom,  et  oculis  haurire  gestiens  fidem 
)  piis  auribus  litterisque  perceperat,  cmcem 
ini  studiosissime  inquirere  adorsa  est.  i  Item  ^ 
^uentibus  :  «  Sed  cum  tres  pariter  cruces,  ut 
dam  fixae  Domino  et  latronibus  steterant,  re- 
3  fuissent,  gratulatio  reperUrum  ccepit  anxia 
atione  confuiidi,  justo  piorum  metU|  neforsi- 
ut  pro  cmce  Domini  patibulum  latronis  elige* 
aut  saluUre  lignum  pro  stipite  latronis  abji- 
o  violarent.  Respexit  pias  fideliter  aestuantium 
»  Dominus,  et  ipsi  potissimum  qoae  lam  plae  sol« 
dinis  princeps  erat,  hujus  oonsilii  lumen  in* 
ut  aliquem  recens  mortuum  quaeri  et  inferri 
et.  Nec  mora,  verbum  faclum.  Cadaver  illa- 
;st,  deponitur,  jaceoti  una  de  cracibus  admo- 
;  sed  eorum  ligna  mors  sprevit.  Postremo  Do- 
ain  crucem  prodiit  resurrectio,  et  ad  salularis 


orandam  populo  princeps  ipse  venerautium  promit; 
neque  praeler  banc  diem  qua  cmcis  ipsius  myste- 
rium  celebratur,  ipsa,  quae  sacramentomm  causa 
est,  quasi  quoddam  sacrae  solenmitatis  insigne  pro* 
fertur :  nisi  interdum  reli^iosissimi  postulent  qui 
Untum  causa  illo  peregrin!i<iOnis  adveuerint,  ut 
sibi  ejus  revelatio  quasi  in  pretium  longinquae  pe* 
regrinationis  deferatur,  quod  solo  episcopi  lieneficio 
obtineri  ferant,  cojus  et  Untom  munere  de  eadcm 
cracebaecminuu  sacri  ligni  ad  magnamfideiet  beoe» 
dictionis  gratiam  bal)eri  datur. 

Qoae  quidem  crax  io  materia  insensaU^im  vi* 
yam  tenens»  iu  ex  illo  tempore  innumeris  pene 
qootidie  hominum  votls  lignuro  suum  coromodat 
ut  detrimenU  non  sentiat,  et  quasi  inUcU  perma- 
neat,  quotidie  dividua  sumentibus,  et  semper  to« 
tam  venerantibos;  sed  isU  imputribilem  virtn- 
tem  et  indetribilem  solidiutem,  de  illius  profeelo 
carais  sanguine  bibit,  quae  passa  mortem  noo  vidit 
cormptionem. 

Idem  Paulinus. 

Hinc  tUulus  imikat  depouta  iub  aitari  $aneia  «an- 
etorum. 

Hic  pietas,  hic  alma  fides,  hic  gloria  CbrisU  : 

Hic  est  martyribus  crax  sodau  suis. 
Nam  crucis  e  ligoo  magnum  brevis  astola  pignnSi 

Touque  in  exiguo  segmine  vis  cracis  est. 
Hoc  Melani  sancto  delatum  munere  Nolam 

Summum  Uierosolymae  venlt  ab  urfoe  bonom. 
SaocU  Deo  geminum  velant  aluria  faonorem 

Curo  crace  apostolicos  quae  soclant  cineres, 
Quam  bene  junguntur  ligno  crods  osaa  pioram» 

Pro  crace  ut  occiais  in  crace  sit  reqoies. 

Idem  de  $igno  Domini  $uper  ingreeeum  picto  hac  spe*' 
cie  <iua  vertue  indieani. 

Cerae  coronaUm  Domini  soper  atria  Christi 
SUre  cracem  doro  spondentem  eelsa  labori 
Praemia  :  tolle  cracem  qoi  vis  auferre  coronam. 

Iiem  dgxira  Imaque  crucibue  minio  euporpidk  hm$ 

epigrammata  tunt, 

Ardoa  floriferae  crax  dngitur  onhe  eorooset 
Et  Domini  fuso  tincta  craore  rabel. 


4m 

torem  regaKt  pompa  praecedit, 
pnmndo  yexilia  httmeris  porUre  consuevit»  el  hk 
Qus  declaratur  advenUis»  aie  Domino  de  coelo  y^ 
niente  angelomm  cobIus,  et  archangelorum  multi- 
tudo,  illud  signum  humeris  portant  excelsis ,  et  re- 
galem  nobis  adTentnm  denuntiant.  i  Hinc  etiam 
Paulinus  in  iib.  ix  : 

Qtti  cruce  purpurea  pretiosi  sanguinis  ostro, 
Arduus  ascensu  Yolnerit  penetravit  in  alta. 
Idem  in  earmine  11  de  eadem  re. 
Alfa  itidcm  mihi  Christus  et  »  qui  summa  supremia 
Fintbus,  excelsi  pariter  coraplexus  et  imi, 
\ictor  et  infema  et  pariter  coBleslia  cepit, 
Eilt^actisque  abyssis  ccelos  penetraTit  apcrtos, 
Yictricem  relerens  superata  morte  salutem. 
Utque  iiium  patriae  junxit  victoria  dextrae 
VexiUumque  cracis  soper  omnia  sidera  flxit. 
Corporeum  statuit  eoelesti  in  sede  trophsum. 
Quid  ergo  erit  facturas  in  illa  die  inimicus  et  perse- 
cutor  crucis  Christi ,  quando  ea  omnis  exerdtns 
Domini  signatus  et  omatus  apparaerit?  Ille  autem 
ipsam  semper  exosus  et  persecutus  non  merebitnr 
com  caeleris  consignari;  propter  hoc  lamen  non 
remanebit  non  signatos;  duo  enim  signa  eranl,  qni- 
bus  cuncti  in  illa  die  pro  diversitate  meriloram  ^ 
gnandi  sunt.  Unum  Christi,  alterum  diaboli.  Unnm 
ad  salvandum ,  aiterom  ad  perdendum.  Unum  ad 
defendendum ,  alieram  ad  decipiendum.  Unnm  ad 
dirigendum ,  aiteram  ad  seducendum  et  depravan- 
dum.  Unum  ad  gloriOcandum  el  exaltandum ,  ak^- 


DUNCALl  RECLUSl  493 

el  BiilitaHs  ordo  A  dalom  sumpsit «  ttitde  etiam  plus  debel  fieri  nt  ho- 


noraretur.  Debuit  enim  tanlo  Dominus  ab  hominibni 
dignius  lionorandus  esse ,  quanto  pro  hominibus  ei 
indigna  susceperat.  Quid  e»i  ergo  dicere  :  Beam 
qui  ROft  fnerU  uandalixatus  in  me,  oisi  aperta  roce 
ahjeclionem  mortis  soae  humililalemqQe  signare? 
Unde  Augusiinus  in  expositione  Evangeiii  seenndum 
Joannem :  Oportebat  enim  nl  contemneretor;  nist 
enim  contemnerelor  non  craciflgeretur ;  oi  non  era- 
eifigerelur  non  funderet  et  sanguinem  ,  quo  pretio 
nos  redemit  Ul  autem  daret  pro  nobis  preiium 
cracifixns  est;  ut  craciflgerelur  contemptus  est;  ut 
coniemneretur,  humilis  apparait.  Unde  Aposloius 
in  Epislola  ad  Philippenses  :  HHmiliavit  lemetipntm 
faciui  obediene  usque  ad  mortem ,  mortem  antem  cru- 
B  cit.  Unde  AugnsUnos  in  libro  Quscstion.  cap.  78  : 
Cracifigi  ergo  se  pcrmisit,  nt  passio  cjus  proficeret 
nobis,  ul  lunc  cum  signo  ejus  exeuntes  a  secunda 
morte  minime  teneremur.  Metuit  enim  mora  etiam 
servos  ejus  a  quo  victa  esl.  Hoc  Iriumphali  vexillo 
inclyta  beilatrix  sobrietas,  placidam  virtutem  catei^ 
ram  cedere  seque  de  acie  moiientem  subtrahere  re- 
Tocavil  in  praBlium,  etde  hoste,  multoram  deceptnce 
Inxuria ,  factlem  prosperamque  obtinuit  Ticloriam. 
Uude  Prudentius  in  libro  qui  Psychomachia  tituia- 
lur  figurate  loqucns  ait : 

Ingemuit  lam  Iriste  nefas,  fortissima  Tirlus, 
Sobrietas»  dextro  socios  decedere  corau, 
Invictamque  manum  quondam  sine  caede  perire, 
yexillum  sublime  cracis,  quod  in  agmine  primo 


mm  ad  eondemnandnm  ei  in  barathram  teterase  ^  d„x  f^j^^  prxtulerat,  defixa  cuspide  sistit, 


mortis  prxcipitandum.  Et  qutcunqueuno  signo  cnm 
Christo  el  electis  suis  non  ftierit  consignaios,  altero 
com  Salana  el  cjus  satellilibns  ipsius  signo  et  cha- 
ractere  notalis  slgnabitur.  Hinc  iegilur  in  Apoca* 
lypsi :  Si  quii  adoraverit  bestiam  et  imaginem  ejus  et 
acceperit  characterem  in  fronte  sua  aut  in  manu  sua 
et  hic  6t6el  de  vtfto  irm  Dei  qui  mixtus  est  mero  in 
caliee  irm  ipsius ,  et  cruciabitur  igne  et  sulphure  in 
eonspectu  angelorum  sanctorum ,  et  ante  conspectum 
agni  et  fumus  tormentorum  eorwn  ascendet  tn  swcula 
sacuiorum  {Apoe.  xiv,  9).  Immanissimse  vero  el  mi- 
serrimae  vesani»  est ,  certissimaeque  perditionis  in- 
didum,  hominem  Chrisliano  vocatum  nomine,  epi- 
acopalemque  locum  occupantem.   Hoc  tale  signum 


rnstanratque  leTcm  dictis  mordacibus  alam, 
Exstimulansanimosnuncprobris,nunc  prece  mixta. 

Idem  post  pauca. 

En  ego  sobTielast  si  conspirare  paralis, 
Pando  Tiam  conctis  Tirtolilms,  ul  naalesvada 
Luxuries,  multo  stlpala  satellite,  pcenas 
Cum  legione  sua  Christo  sub  judice  pendat. 
Sic  eflala,  cracem  Domini  ferventibus  oflert 
ObTia  quadri-jugis  lignum  Tenerabile  in  ipsoft 
Intenlans  frenos :  qood  ut  expaTere  feroees 
Coraiims  oppansis  ei  summa  fronte  corascuDy 
Yertottl  praecipildm  cseca  formi^ne  fusi 
Per  prmrapta  fogam.  Fertur  resnpina  redaeiia 


despioere,  el  asino  TDiqoe  cttilibet  assimilare  iigno,  *^  Neqnidquam  loris  anrlgaY  comamque  madeniem 


ulTduti  aduiando  el  indiscreto  laudando  Christi 
graliam  ob  hoc  meretor  suaro  blasphemans  el  con- 
lemnens  cracem ,  quasi  de  ejus  laude  el  commemo- 
nilone  ipsi  esset  ^nominiosa  et  contumeliosa  eru- 
besoentia ,  sed  qni  hoc  testimai  phis  ei  displicet, 
^am  placet,  ei  magis  infert  in}nriam  quam  hono- 
rem.  Unde  Gregorios :  Sed  in/idelium  mens  grave 
in  Uh  scandalum  pertulit  cum  eum  et  post  tot  miracu- 
4a  morientem  vidit.  Unde  et  Paulus  dieit :  Nos  au- 
Um  prwdicamus  Christum  crucifixum^  Judonsqui- 
dem  scandalum ,  gentibtts  autem  stuhitiam,  Slultum 
qnippe  hominibus  Tisum  est ,  ul  pro  bominibus  au- 
clor  intse  moreretur,  et  inde  contra  eum  homo  scan- 


PulTere  foedatur;  lunc  ei  Tertigo  rolaram 
Implical,  excttsal  dominam ;  nam  prona  sub  axem 
Labitur,  et  lacero  lardal  sttfflamine  curram. 

De  qtto  eiiam  gloriosissimo  et  sobiimissimoTen^ 
randae  el  colendae  cracis  signo,  simul  cum  rehqaiis 
sanctoram  reTorendissimis,  Pauiintts  ad  SeTenim 
scribens  ait :  c  Frater  'Victor,  inler  alias  operam  Uio- 
ram  el  Totoram  narratioues,  retulit  nobis  desido- 
rare  te  ad  basilicam  qaam  modo  apud  Primirfiu  cam 
nostram  majorem  priore  coodideris,  de  saerts  800- 
ctoram  reUquiis  benedictionem,  qna  adoractur  do- 
mestiea  tua  ecciesia,  ul  flde  el  gratia  tua  digmiffl 
est :  Testis  esl  autem  Dominus  quod  si  tcI  scrapn* 


m  UB.  AbVfiRSUS  CLAUMUM  TAURIN.  m 

lum  sacri  cineris  habuisscmus,   supraquam  nobis  A  Hgni  uaum,  morte  profuga,   fanus  cxcussum,  et 


ad  basllicam  quae  proxime  in  nomine  DomiDi  conr 
summabitur  dedicandam,  necessarium  erit,  misia- 
semus  unanimitati  luae.  Sed  quia  non  habuimus  ha- 
jus  muneris  copiam,  et  ille  se  spem  ejusdem  gra- 
lis  copiosam  habere  dixit,  a  sancta  Siivia  quae  ilU 
de  multorum  ex  Oriente  marlyrum  reliqoiis  spo- 
pondissel  inveniunt  quod  digne,  el  ad  basilicae  san- 
ciiflcationem  vobis  et  ad  sanctorum  cinerum  cumu- 
landam  benedictionem  mitleremus  partem  parli- 
culae  de  iigno  divinse  crucis,  quod  nobis  bonum  be- 
nedicta  Melania  ad  Jerusalem  munere  sancti  inde 
episcopi  Joannis  attulit.  Accipite  ergo  magnum  In 
modico  munus  et  in  segmento  pene  atomo  astulae 
brevis  sumitemunimentumprxsentis  et  pignusaeter- 


corpus  erectum  est,  Iremefaciisque  vivcntibus  sie-^ 
tit  mortuus,  et  funebribus  ul  Lazarus  quondam  vin* 
culis  expedilos  illlco  inter  spectatores  suos  redivi- 
vus  incessit.  Ergo  crux  Domini  tot  operta  aetatibus 
el  a  Judaeis  in  lempore  passionis  abscondita,  neque 
gentibus  in  aedificatione  fani  terram  sine  dubio  ad 
ipsam  fabricam  egerentibus  revelata  est.  Nonne  di- 
vina  manu  laluit,  ut  nunc  inveniretur,  cum  reli-^ 
giose  quaererelur,  ita  ul  crucem  Cbristi  decuit.  Ex- 
perlmento  resorreciionis  inventa  et  probata  crux 
Chrisli  esl,  dignoque  mox  ambitu  consecralur  con- 
dita  in  passionis  loco  basilica,  quae  auralis  corusca 
laquearibus  el  aureisdives  altaribus,  arcanorepo- 
sitam  sacrario  crucem  servat.  Quam  episcopus  ur- 


aae  saloiis.   Non  angustetnr  fides  veslra  carnalibas  ^  bis  ^jus  quotannis,  cum  Pascha  Domini  agitor,  ad- 

oculis  parva  cemenlibus,  sed  inlema  acle  lolam  in 

boc  minimo  vim  cracis  videal.  Dum  videre  vos  co- 

gitalis  lignum  illud  quo  salus  noslra,  quo  Dominus 

majestatis  afBxus  tremente  mundo  pependeril,  ex- 

sulletis  cum  Iremore,  recordemur  el  petras  scis- 

sas  ad  hqjus  aspectum  crucis,  el  saltim  saxorum 

emulalione  praecordia  noslra  findamus  limore  divi- 

no.  Reputemus  el  velum  lempii  eodem  cracis  my- 

sterlo  scissum,  ei  inteUigamus  illius  veli  scissuram 

€0  fuisse  pneleutam,  al  audientes  rocem  Domini, 

ei  mysterium  pietatis  unmensae,  non  obduremus 

corda  nostra,  sed  a  caraalibus  dlvidamar  et  scin- 

damus    infideliutis  velamen ,  al  revelau  cordU 

fade  saiutarium  Domini  muneram  sacramenU  vi- 

deamas.  ^ 

Non  autem  vobis  el  hoc  scriblmus,  ul  Imilemini 
compositionem  isum,  qua  tubeUo  aureolo  rem  Untae 
benediclionis  incluslmus;  magis  enim  nos  lali  para- 
tu  fidem  vestram  imiuti  snmus,  ut  veslram  formu- 
lam  milteremus  in  specie  auri,  quia  scimus  vos 
ut  auram  ignltum,  intra  vos  habere  regnum  Dei» 
hoc  esl  fidem  cracis  qua  regnum  coeloram  invadi  • 
lur.  >  Idem  posl  pauca  :  c  Sed  in  hisloria  cracis 
accipite  magnum  et  vere  divlnum  miraculum.  Regi- 
na  illa  venerabilis»  ul  venit  Hierosolymam,  diligen- 
ler  el  pie  loci  illius,  el  clrca  omnium  divinoram 
curiosa  Inslgnium,  el  oculis  haurire  gestiens  fidem 
quam  piis  auribus  litterlsqne  perceperal,  cracem 
Domlni  sludiosissime  inqulrere  adorsa  esi.  >  Item 
in  sequentibus  :  «  Sed  cum  Ires  pariter  cruces,  ul 
quondam  fixae  Domiiio  et  latronibus  steterant,  re- 
pertae  fuissent,  gratulatio  reperUram  coepit  anxia 
dobiutlone  confundi,  justo  piorum  metu,  ne  forsi- 
Un  aul  pro  crace  Domini  patibulum  latronls  elige* 
rent,  aut  saluUre  lignum  pro  stipite  latronis  abji- 
dendo  violarenl.  Respexit  pias  fideliter  aesUiantlum 
caras  Dominus,  et  ipsi  polissimum  quae  tam  piae  sol- 
liciludinis  prlnceps  erai,  hujus  oonsilii  iumen  In^ 
fudil,  al  aliquem  recens  moriuom  quaeri  el  Inferri 
Jaberel.  Nec  mora,  verbum  faclum.  Cadaver  lUa- 
lam  est,  deponitur,  jacenti  una  de  cracibus  admo- 
vetar;  sed  eoram  ligna  mors  sprevlt.  Postremo  Do- 
minicam  cracem  prodiil  resurrectio,  et  ad  salutarls 


orandam  populo  princeps  ipse  venerantium  promit; 
neque  praeter  hanc  diem  qua  cracis  ipsius  myste- 
rium  celebratur,  ipsa,  quae  sacramenloram  causa 
esl,  quasl  quoddam  sacrae  solemnitatis  insigne  pro* 
ferlur :  nisi  interdum  reli^iosissiml  postuleol  qul 
Untum  causa  iilo  peregrini<iOnis  advenerint,  ul 
sibi  ejus  revelatio  quasl  In  pretium  longinquae  pe* 
regrinationls  deferatur,  quod  solo  episcopi  lieneficio 
obiinerl  feranl,  cujus  el  tantum  munere  de  eadcm 
cracehaecminata  sacri  lignl  ad  magnamfideiel  bene^ 
dlctlonis  gratiam  liaberl  datur. 

Quae  quldem  cnix  io  materia  insensaU^im  rl- 
Vam  leoens,  iu  ex  illo  lempore  innumerls  pene 
qaotldle  hominum  volis  lignum  suum  commodai 
uldelrlmenU  non  sential,  el  quasi  inUcU  perma- 
neat,  quotidie  divldua  sumenlibus,  el  semper  Uh 
lam  veneranlibtts ;  sed  isU  imputribllem  virtn- 
tem  et  indetribllem  soUdiutem,  de  iUius  profeeto 
carals  sanguine  bibil,  quae  passa  monem  non  vidll 
corraptionem. 

Idem  Paulinus. 

Binc  tUului  imiieiU  depotita  iub  altari  $aueia  «aii- 
etorum. 

Hic  pieus,  hic  alma  fides,  hic  giorla  CbrisU  : 

Hic  est  martyribus  crax  sociau  suis. 
Nam  cracls  e  Ugno  magnum  brevis  aslula  pignas» 

ToUque  in  exiguo  segmine  vis  cracls  esl. 
Hoc  Melani  sanclo  deiatum  munere  Nolam 
j^     Summam  Uierosolymae  venit  ab  nrbe  bonum. 
SancUDeo  geminum  velantaiuna  honorem 

Cum  cruce  apostolicos  qu«  sochml  daeres, 
Quam  bene  junguntur  ligno  cruds  ossa  piorum» 

Pro  crace  ul  occiais  in  craoe  sil  requies. 

Idem  designo  Domini  iuper  ingre$8um  picto  hae  npe^ 
cie  qua  venui  indieani. 

Ceme  coronaUm  Dominl  super  alria  Christl 
SUre  cracem  duro  spondentem  eelsa  labori 
Prdemla  :  toUe  craoem  qui  vls  auferre  coronam. 

Iiem  daxtra  ienaque  crudbui  minlo  tuperpielk  kac 
epigrammaia  tunt. 

Ardaa  floriferae  crax  dngltur  Gtbe  eoronaa« 
Ei  Domini  fuso  tincia  craore  rubei. 


m  DUNGALI  RECLUSl  192 

toTem  regalit  ponipi  pnecedit ,  et  miUuHs  onlo  A  daliun  sumpsit ,  ui&de  ettam  plus  debet  fieri  ot  bo- 


prseando  Texilla  humeris  porUre  consuevtt,  et  his 
ejus  dedamtur  adventus,  sic  Domino  de  coelo  y^ 
niente  angelomm  cmtus,  et  archangelorum  multi- 
tndo,  ilJud  signum  humeris  porUnt  excelsis ,  et  re- 
galem  nobis  adTontnm  dennntiant.  >  Hinc  etiam 
Pauiinus  in  lib.  ix  : 

Qui  cnice  purpurea  pretiosi  sanguinis  ostro, 
Arduus  ascensu  Toluerit  penetraTit  in  alu. 
Idem  in  carmine  11  de  eadem  re* 
Alfa  itidcm  mihi  Christus  et  e*  qui  summa  supremis 
Finibtts,  excelsi  pariter  complexus  et  imi, 
\ictor  et  infema  et  pariter  ccelestia  cepit, 
ElRractisque  abyssis  coelos  penetraTit  apcrtos, 
Yictrioem  reierens  superaU  morte  salutem. 
Utque  illum  palriae  jnnxit  Tictoria  dextrae 
Vexillumque  crucis  super  omnia  sidera  flxit. 
Goiporenm  sUtuit  eoelesti  in  sede  trophaenm. 
Quid  ergo  erit  factums  in  illa  die  inimicus  et  perse- 
cutor  crucis  Christi ,  quando  ea  omnis  exerdtns 
Domini  stgnatus  et  omatus  apparaerit?  lile  autem 
ipsam  semper  exosus  et  persecutus  non  merebittir 
cum  csleris  consignari;  propter  hoc  umen  non 
remanebit  non  signatus;  duo  enim  signa  erant,  qni- 
bus  cuncti  in  illa  die  pro  dlTersiUte  meriloram  sk- 
gnandi  sunt.  Unum  Cbristi,  aiterum  diaboli.  Unum 
ad  salvandum ,  alteram  ad  perdendum.  Unum  ad 
defendendum ,  allemm  ad  decipiendum.  Unnm  ad 
dirigendum ,  alterom  ad  seducendum  et  depraTan- 
dnm.  Unnm  ad  glorificandum  et  exalUndum ,  alt^ 


noraretur.  Delmit  enim  Unto  Doininos  ab  bominibns 
dignius  lionorandtts  esse,  quanto  pro  bominilras  et 
indigna  susceperat.  Quid  est  ergo  dicere  :  Beairu 
qui  non  fuerit  »candaUzaiu$  in  me,  nisi  aperU  Toce 
abjectionem  mortis  soae  bumillutemqiie  signare? 
Unde  Angustinus  in  expositione  ETangeln  secnndum 
Joaniiem:  Oportcbat  enim  ut  conlemneretur ;  nisi 
enim  contemneretur  non  craciflgeretur;  ai  non  cra- 
ciflgeretur  non  funderet  et  sanguinem  ,  quo  pretio 
not  redemit  Ut  auum  daret  pro  nobis  pretium 
cracifixus  est;  ot  cracifigeretur  coniemplus  est;  nt 
eonteroneretur,  humilis  apparait.  Unde  Apostoios 
in  Epistola  ad  Philipiienses  :  Humiliawt  semetipsum 
factus  obediene  usque  ad  mortem ,  mortem  aulem  crn- 
B  cit.  Unde  Augustinus  in  libro  Qua^tion.  cap.  78  : 
Craciflgi  ergo  se  pcrmisil,  nt  passio  ^*us  proflceret 
nobis,  ut  liinc  cum  signo  ejus  exeuntes  a  secnnda 
morte  minime  teneremnr.  Metuit  enim  mors  etiaro 
serTos  ejus  a  quo  Tlcta  est.  Hoc  triumphali  Texillo 
inclyu  bellatrix  sobrietas,  placidam  Tirtutem  catei^ 
Tam  cedere  seque  de  acie  molientem  subtrahere  re- 
TOcaTit  inpraeiiom,  etde  hoste,multoram  deceptrice 
luxuria ,  facilem  prosperamque  obiinuit  Tictoriam. 
Uude  Prudentins  in  libra  qui  Psychomacbia  iitula- 
lur  flgurate  loqucns  ait : 
Ingemuit  Um  triste  nefas,  fortissima  Tirtus, 
SobrieUs,  dextro  socios  decedere  cornu, 
InTicumque  manum  quondam  sine  caede  perire, 
yexillum  sublime  cracis,  qttod  in  agmine  primo 


nm  ad  condemnandom  ei  In  barathram  ttteroae  t.  j^^^  jj^^j^  pratulerat,  deflxa  cuspide  sistit. 


mertis  pnccipitandum.  Et  qufcunquenno  signo  com 
Christo  et  electis  sois  ncm  ftierit  consignains,  altero 
cnm  Sauna  et  cjus  satdlitibns  ipsius  dgno  et  cfaa- 
ractere  noUiis  stgnabitur.  Hinc  legitur  in  Apoca- 
lypsi :  Si  qui$  adoraverit  bestiam  et  imaginem  eju$  et 
aceeperit  eharacterem  in  fronte  $ua  aut  in  manu  $ua 
et  hie  bibet  de  etfio  iree  Dei  qui  mixtue  e$t  mero  in 
calko  irmip$iu$ ,  et  crueiabitur  igne  et  euiphure  in 
eonwpectu  angelorum  eanctoruin^  et  ante  eonspectum 
agni  et  fumu$  tormentorum  eorum  a$eendet  m  $wcuia 
tcfcntorum  {Apoe,  xit,  9).  Immanissimae  Tcro  et  mi- 
serrim»  Tcsani»  est ,  certissimaeque  perditionis  in- 
didum,  bominem  Ghristiano  Toeatum  nomine,  epi- 
acopalcmqne  iocum  occupantem.   Hoc  tale  signum 


Instauratque  lcTem  dictis  mordacibus  alam, 
EislImulansanimosnuncprobris,nunc  prece  mixta. 

Idem  post  pamca. 

En  ego  sobrielaa,  si  conspirare  paratls, 
Pando  Tiam  cunctis  Tirtutibas,  ut  malesnada 
Luxuries,  multo  stipata  satellite,  poenas 
Curo  legione  sua  Christo  sub  judioe  pendat. 
Sic  efiaU,  cracem  Domini  ferventibus  offert 
ObTia  quadri-jugis  lignum  Tenerabile  in  ipsot 
IntenUns  frenos:  quod  ut  expaTcre  ferocea 
Coraiims  oppansis  et  somma  f ronte  corascum, 
Yertnni  praecipildm  oeca  formidine  fusi 
Per  prgerapu  fogam.  Fertur  resnplna  redactla 


despioere,  et  asino  TOique  cnilibet  assimilare  ligno,  *^  Neqnidquam  loris  anriga,  comamqne  madeniem 


ntTehiti  adulando  el  indiscreto  laudando  Christi 
graliam  ob  hoc  meretur  suam  blaspbemans  et  con- 
temnens  cracem ,  quasi  de  ejus  laude  et  commemo- 
ratione  ipsi  esset  ignominiosa  et  contumeliosa  era- 
bescentia ,  sed  qui  hoc  sestimat  plns  ei  displicei, 
qiuam  placet ,  el  magis  tnfert  injnriam  quam  houo- 
rem.  Unde  Gregorins :  Sed  infidelium  men$  grate 
in  Uto  $candalum  pertulit  cum  eum  et  po$t  tot  miracu- 
ia  morientem  vidit.  Unde  et  Paolus  dicit :  No$  au- 
iem  prardicamus  Chri$tum  erucifixum,  ludwiegui" 
dem  scandalum^  gentibue  autem  etultitiam.  Stultum 
qnippe  bominibus  Tisum  est ,  ut  pro  hominibus  an- 
ttor  Titae  moreretur,  et  inde  contra  eum  homo  scan- 


Pnlrere  fmdatur;  lunc  ei  Tcnigorouram 
Implieat,  exensal  dominam ;  nam  prooa  sub  axem 
Labitair,  et  lacero  Urdat  sufilamine  curram. 

De  qao  etiam  gloriosissimo  et  soblimissimoTeno* 
randae  et  colendae  cracis  signo,  simul  cnm  rebqniis 
sanctoram  reTerendissimis,  Paulinus  ad  SeTcram 
scribens  ait :  f  Frater  Yictor,  inter  aliasoperam  too- 
ram  et  Totoram  narrationes,  retulit  nobis  deside- 
rare  te  ad  basilicam  quam  modo  apud  Primoliu  cnm 
nostram  majorem  priore  condideris,  de  sacris  saiH 
ctoram  reliquiis  benedictionem,  qna  adoraetur  do- 
mestiea  tua  ecclesia,  ui  flde  et  gratia  tna  dignnm 
est :  Testis  esi  aulem  Dominus  quod  st  Td  scrnpQ- 


m  LIB.  ADVdRSUS  CLAUDIUM  TAUMN.  m 

lum  sacri  cioeris  babuisscmus»   supra  quam  nobis  A  ligoi  tactum,  morle  profuga,   funus  cxcussum,  el 


ad  basilicam  quae  proxime  In  nomine  Domini  oon- 
summabitur  dedicandam,  necessarittm  erit,  misis- 
semus  unanimitati  tuae.  Sed  quia  non  habuimus  hu- 
jus  muneris  copiam,  et  ille  se  spem  ejusdem  gra- 
liae  copiosam  habere  dixit,  a  sancta  Siivia  quae  iili 
de  muliorum  ex  Oriente  martyrum  reliquiis  spo- 
pondisset  inyeniunt  quod  digne,  et  ad  basilicae  san- 
ctiflcationem  vobis  et  ad  sanctorum  cinerum  cumu- 
landam  benediclionem  miileremus  partem  parli- 
culae  de  Hgno  divinae  crucis,  quod  nobis  bonum  be- 
nedicta  Meiania  ad  Jernsalem  munere  sancli  inde 
episcopi  Joannis  attulit.  Accipite  ergo  magnum  in 
modico  munus  et  in  segmento  pene  atomo  astulae 
brevis  sumilemunimentnmpnBsentis  et  pignusaeter- 


corpus  erectum  est,  trcmefaciisque  viventibus  sle- 
tit  mortuus,  et  funebribus  ut  Lazarus  quondam  vin- 
culis  expedilus  illico  inter  spectatores  suos  redivi* 
vus  incessit.  Ergo  cnix  Domini  tot  operta  aetalibus 
et  a  Judaeis  intempore  passionis  abscondita,  neque 
gentibus  in  aedificatione  fani  terram  sine  dubio  ad 
ipsam  fabricam  egerentibus  revelata  est.  Nonne  di- 
vina  manu  latuit,  ut  nunc  inveniretur,  cum  reli-^ 
giose  quaereretur»  ita  ut  crucem  Chrisli  decuit.  Ex- 
perimento  resurrectionis  inventa  et  probata  crux 
Christi  est»  dignoque  mox  ambitu  consecratur  con- 
dita  in  passionis  loco  basilica,  quae  auratis  corusca 
laquearibus  et  aureisdives  altaribus,  arcanorepo- 
sitam  sacrario  crucem  servat.  Quam  episcopus  ur- 


nae  salutis.   Non  angustetur  fldes  vestra  carnalibus  ^  bis  ejus  quotannis,  cum  Pascha  Domini  agitur,  ad- 

oculis  parva  cementibus,  sed  intema  acie  totam  in 

faoc  minimo  vim  cracis  videat.  Dum  videre  vos  co- 

gitatis  lignum  illud  quo  saius  nostra,  quo  Dominus 

majestatis  afOxus  tremente  mundo  pependerit,  ex- 

sulletis  cum  tremore,  recordemur  et  petras  scis- 

sas  ad  hiyus  aspectum  crucis,  et  saltim  saxorum 

flemulalione  praecordia  nostra  findamus  timore  divi- 

no.  Reputemus  et  velum  templi  eodem  cracis  my- 

sterio  scissum,  et  intelligamus  iUius  veli  scissuram 

eo  fuisse  praetentam,  ut  audientes  vocem  Dominl, 

et  myslerium  pietatis  immensae,  non  obduremus 

corda  nostra,  sed  a  caraalibus  dividamur  et  scin- 

damus    infideliutis  velamen,  ut  revelau  cordis 

facle  salutarium  Domini  muneram  sacramenta  vi- 

deamus.  ^ 

Non  autem  vobis  et  hoc  scribimus,  ut  imitemlni 
compositionem  isiam,  qua  tubello  aureolo  rem  tantae 
benedicUonis  inclusimus;  magisenim  nos  tali  para- 
tu  fidem  vestram  imitati  sumus,  ut  vestram  formu- 
lam  mitteremus  In  specie  aurl,  quia  scimus  vos 
ut  auram  ignitum,  mtra  vos  habere  regnum  Del, 
hoc  est  fidem  crucis  qua  regnum  cceloram  invadi  • 
tur.  9  Idem  post  pauca  :  i  Sed  in  historia  cracis 
acciplte  magnum  et  vere  divinum  miraculum.  Regi- 
na  illa  venerabilis,  ut  venit  Hierosolymam,  diligen- 
ter  et  pie  loci  iliius,  et  circa  omnium  divinoram 
curiosa  insignium,  et  oculis  haurire  gestiens  fidem 
quam  piis  auribus  litierisque  perceperat,  crucem 
Domini  studiosissime  inquirere  adorsa  est.  »  Item 
In  sequentibus  :  c  Sed  cum  tres  pariter  cruces,  ut 
quondam  fixae  Domino  et  latronibus  steteraut,  re» 
pertae  fuissent,  gratulatio  repertaram  coepit  anxia 
dubitatione  confundi,  justo  piorum  metu,  ne  forsi- 
tan  aut  pro  crace  Domini  palibulum  latronis  elige- 
rent,  aut  salutare  lignum  pro  stipite  latronis  abji- 
dendo  violarent.  Respexit  pias  fideliter  aestuantlum 
curas  Dominus,  et  ipsi  potissimum  quae  tam  piae  sol^ 
licitudinis  princeps  erat,  hujus  consilii  lumen  in« 
fudit,  ut  aliquem  recens  mortuum  qufleri  et  inferri 
Juberet.  Nec  mora,  verbum  faclum.  Cadaver  illa- 
tum  est,  deponilur,  jacenti  una  de  cracibus  admo- 
▼etur;  scd  eorum  ligna  mors  sprevit.  Postremo  Do- 
minicam  cracem  prodiit  resurrectio,  et  ad  salutaris 


orandam  populo  princeps  ipse  venerautium  promit; 
neque  praeter  hanc  diem  qua  cracis  ipsius  myste- 
rium  celebratur»  ipsa,  quae  sacramentoram  causa 
est,  quasi  quoddam  sacrae  solemnitalis  insigne  pro^ 
fertur :  nisi  interdum  reliciosissimi  postulent  qui 
tantum  causa  illo  peregrin^^toonis  advenerint,  ut 
sibi  cjus  revelatio  quasi  in  pretium  longinquae  pe* 
regrinationis  deferatur»  quod  solo  episcopi  beneficio 
obtineri  ferant,  cujus  et  lantum  munero  de  eadcm 
cracehaecminuta  sacri  ligni  ad  magnamfldeiei  bene* 
dictionis  gratiam  haberi  datur. 

Quae  quidem  crux  in  materia  insensata^im  vi- 
Vam  tenena»  ita  ex  illo  tempore  innumeris  pene 
quotidie  hominum  votis  lignum  suum  commodat 
ul  detrimenta  non  sentiat,  et  quasi  intacta  perma'* 
neat,  quotidie  dividua  sumentibus,  et  semper  to- 
tam  venerantibus ;  sed  ista  imputribilem  virtn- 
tem  et  indetribilem  soliditatem,  de  illius  profeclo 
camis  sanguine  bibit,  quae  passa  moriem  non  vidit 
corraptionem. 

Idem  Paulinus. 

Binc  tUului  indkat  depo»ta  «v^  altari  iantta  $an' 
ctorum. 

Hic  pieus,  hic  alma  fldes,  hic  gloria  Chrisii  : 

Hic  esl  martyribus  crax  sodata  suis. 
Nam  cracis  e  ligno  magnum  brovis  astula  pignoSi 

Totaque  in  exiguo  segmine  vis  crucis  esL 
Hoc  Melani  sanclo  delaium  munero  Nolam 
j^     Summum  Uierosolymae  venit  ab  urbe  bonum. 
Sancta  Deo  geminum  velantaluria  honorem 

Cum  crace  apostolicos  qu»  socianl  cineres, 
Quam  bene  jungunlur  ligno  crnds  ossa  piorum» 

Pro  crace  ul  ocoiais  in  crnoe  sil  requies. 

Idem  de  $igno  Demini  $uper  ingre$8um  plcto  hac  $pe* 
cie  qua  ffer$u$  indieant, 

Cerae  coronatam  Domini  snper  atria  Christi 
Sture  cracem  duro  spondentem  celsa  labori 
Pr^emia  :  toUe  cracem  qui  vis  auferro  coronam. 

liem  dexlra  iepvaque  crudbu$  minto  MuperpUtk  ktec 
epigrammata  $unt. 

Ardua  floriferfle  crax  dngitur  orbe  eoronaSf 
El  Domitti  fuso  tincla  craoro  rabeli 


4<H  DUNGALI  RECLUSI  192 

loTem  regaUt  ponipt  pnecedit,  ei  auUuris  onlo  A  dalam  sumpsil,  unde  etiam  plus  debeC  Oeriat  bo- 
prseando  texUla  homeris  portare  consueTit,  et  his 


ejas  dedaratar  adventos,  sic  I>omino  de  coelo  y^ 
niente  angelornm  cmtus,  et  archangelorum  multi- 
tudo,  iUud  signum  humeris  portant  excelsis ,  et  re- 
galem  nobis  adTentnm  denuntiant.  >  Hinc  etiam 
Pauimns  in  lib.  ix  ; 

Qui  cnice  purpurea  pretiosi  sanguinis  ostro, 
Arduus  ascensu  Toloerit  penetraTit  in  alia. 
Idem  tn  carmine  ii  de  eadem  re, 
Aifa  itidem  mihi  Cbristus  et  m  qui  summa  supremis 
Finibus,  excelsi  pariter  compiexus  et  imi, 
\ictor  et  infema  et  pariler  ccelesiia  ceptt , 
Effractisque  abyssis  coelos  penetraTii  apcrios, 
Yictrioem  reiercns  superata  morte  salutem. 
Utque  ilium  palriae  junxit  Tictoria  dextr» 
VexiUumque  crucis  super  omnia  sidera  flxit. 
Corporeum  statuit  eoelesti  in  sede  trophttum. 
Quid  ergo  erit  facturus  in  iUa  die  inimicus  et  perse- 
cutor  crucis  Christi ,  qnando  ea  omnis  exercitns 
Domini  ugnatus  et  omatus  apparaerit?  lUe  autem 
ipsam  semper  exosus  et  persecutus  non  merebitor 
cam  cacteris  consignari;  propter  hoc  tamen  non 
remanebit  non  signatus ;  duo  enim  sigiia  erant,  qai- 
bus  cuncti  in  iUa  die  pro  diTcrsitate  meriloram  sk- 
gnandi  sunt  Unum  Cbristi,  alterum  diaboli.  Unom 
ad  saWandum ,  alterom  ad  perdendom.  Unom  ad 
defendendum ,  alterom  ad  decipiendom.  IJnam  ad 
dirigendum ,  alterum  ad  seducendum  et  depraTan- 
dom.  Unnm  ad  gloriflcaudum  el  exaltandum ,  ak^- 


noraretur.  Debuit  enim  tanto  Dominus  ab  bominibos 
dignius  lionorandas  esse ,  quanto  pro  boroinilHis  et 
indigna  susceperat.  Quid  est  ergo  dicere  :  Bsatut 
qui  non  fnerU  »candalizaiu$  in  me,  nisi  aperfa  Toce 
alqectionem  mortis  snae  bumiUtatemqoe  signare? 
Unde  Augoslinas  in  expositione  ETangelii  secnndum 
loannem :  Oportcbat  enim  nt  contemneretur;  nisi 
enim  contemneretur  non  crocifigeretur;  si  non  cra- 
Ciflgerelur  non  funderet  el  sanguinem  ,  quo  pretio 
nos  redemit  Ul  aatem  daret  pro  nobis  prelium 
cracifixos  est;  ol  crocifigeretor  coniemptus  est;  ui 
eoniemneretur,  bumilis  apparait.  Unde  Apostoius 
in  Epistola  ad  PhiUp|»ensea  :  Bumiliavit  semetipsum 
facius  obediene  utque  ad  mortem ,  mortem  atOem  cru- 
B  ci$.  Unde  Aogustlnus  in  libro  Quxstion.  eap.  78  : 
Cradfigi  ergo  se  pcrmisit,  ut  passio  ^us  proficerel 
nobis,  ttl  binc  cum  signo  ejus  exeunles  a  seconda 
morte  minime  tenereroor.  Metoit  enun  mors  eiiam 
serTos  ^us  a  quo  Ticta  esl.  Hoc  triumphaU  TexUlo 
inclyta  beUatrix  sobrietas,  pkcidam  Tinntem  catei^ 
Tam  cedere  seque  de  acie  moUeniem  subtrahere  re- 
TOcaTit  in  praelium,  elde  bosie,  multoram  dec«5ptrice 
loxuria ,  facilem  prosperamque  obtinuit  Ticioriam. 
Uude  Prodentios  in  Ubra  qui  Psychomacbia  litola- 
lor  flgurate  loqocns  ait : 

Ingemoit  tam  triste  nefas,  fortissima  TirtoSv 
Sobrietas,  dextro  socios  decedere  cornu, 
InTictamque  manum  quondam  sine  caede  perire, 
TexiUum  subUme  cracis,  quod  in  agmine  primo 


ad  condemnandom  ei  ia  barathram  ttteraae  t.  j^^^  jj^^jj^  pratulerat,  defixa  cuspide  sistit. 


mortis  pnecipltandum.  Et  quicnnqoe  ano  signo  com 
Christo  el  electis  suis  ncm  feerit  consignalos,  allero 
cnm  Satana  el  cjus  sateUitibns  ipsius  signo  et  cfaa- 
ractere  notalis  signabitur.  Hine  legilur  in  Apoca- 
lypsi :  Si  qui$  ad&raverit  bestiam  et  imaginem  ejus  et 
acceperit  characterem  in  fronte  $ua  aut  in  manu  $ua 
et  hie  bibei  de  tino  iree  Dei  qui  mixtue  e$t  mero  in 
caliee  irm  ip$iu$ ,  et  cruciabitur  igne  et  euiphure  in 
conwpectu  angehrum  $anctoruin ,  et  ante  conspectum 
agni  et  fumu$  tormentorum  eorum  aecendet  m  $<ecuia 
gaeutorum  (Apoe,  xit,  9).  Immanissimae  Tcro  et  mi- 
serrimae  Tcsani»  est ,  cerlissimaeque  perditionis  in- 
dioium,  bominem  Gbrisliano  Toeatom  nomine,  epi- 
Bcopalcmqoe  locum  occupanlem.   Hoc  tale  signum 


Instauratque  leTcm  dictis  mordacibus  alam, 
EisUmulans  animos  nunc  probris,  nunc  prece  mixta. 

Idem  po$i  pauca, 

En  ego  sobrietast  si  conspirare  paratls, 
Pando  Tiam  cunctis  Tirtatibos,  ol  malesiiada 
Luxuries,  multo  stipata  sateUite,  poenas 
Curo  legione  sua  Christo  sub  judice  pendat. 
Sic  efiata,  cracem  Domini  fervenlibus  ofiert 
ObTia  quadri-jngis  lignum  Tenerabiie  in  ipsot 
Intenlans  frenos :  quod  ul  expaTcre  ferocea 
Coraibus  oppansis  el  snmma  fronte  corascuniy 
Yertont  praecipildm  oeca  formidine  fasi 
Per  prgerapta  Aigam.  Fertur  resoplna  redocila 


despioere,  el  asino  Tfliqoe  coiUbet  assimilare  ligno,  *^  Neqoidqoam  loris  aoriga,  comamqoe  madenlem 


otTeluti  adulando  el  Indiscreto  laodando  Christi 
graUam  ob  hoc  meretor  suam  blaspbemans  et  con- 
lemnens  cracem ,  quasi  de  ejus  laude  et  commemo- 
laiione  ipsi  esset  ignominiosa  et  contomeUosa  eru- 
bescentia ,  sed  qni  hoc  sestimat  plus  ei  dispUcei, 
qioam  placet ,  et  magis  infert  in}uriam  quam  hono- 
rem.  Unde  Gregorios :  Sed  infideiium  men$  grave 
in  ilio  ecandalum  pertulit  cum  eum  et  po$t  tot  miraeu- 
4a  morientem  vidit.  Unde  et  Paolus  dieit :  No$  au- 
iem  pra:d%camu$  Chri$tum  erucifixum ,  ludcfie  qui- 
dem  $eandalum^  gentibue  autem  stultitiam.  StoUom 
qnippc  bominibus  Tisom  est ,  ot  pro  bomlnibus  au- 
ctor  Titse  moreretur,  et  inde  contra  eum  homo  scan- 


PalTere  fodatur;  lunc  et  Tenlgorolaram 
ImpUcal,  excosat  dominam ;  nam  prana  sob  axem 
Labitor,  et  lacero  tardat  sufflamine  curram. 

De  quo  etiam  glorlosissimo  et  subUmissimoTeno- 
randae  el  oolendae  cracis  signo,  simul  cum  rebqoiis 
sancloram  reTerendissimis,  Pauiinus  ad  Sereram 
scribens  ail :  c  Frater  Yidor,  inter  aUasoperam  tno- 
ram  et  Totoram  narrationes,  retuUt  nobis  deside- 
rare  te  ad  basUicam  qoam  modo  apud  Primoliu  com 
nostram  majorem  priore  condideris,  de  saerts  san- 
ctoram  reUquils  benedictionem,  qoa  adoraetnr  do- 
mestiea  tua  ecdesia,  ul  fide  et  gratia  toa  dignnm 
est :  Testis  esl  autem  Dominus  quod  si  Td  scnipn- 


m  UB.  ADVdRSUS  CLAUDICM  TAURIN.  m 

lum  sacri  cineris  babuissemu8y   supraquam  nobls  A  Hgni  uctum,  morle  profuga,   funus  excussum,  el 


ad  basllicam  quae  proxime  in  nomine  Dominl  coa- 
summabitur  dedicandam,  necessarium  erit,  misia- 
semus  unanimitati  tuae.  Sed  quia  non  habuimus  hu- 
jus  muneris  copiam,  et  ille  se  spem  ejusdem  gra- 
liae  coplosam  habere  dixit,  a  sancta  Siivia  quse  illt 
de  muliorum  ex  Oriente  martyrum  reliquiis  spo- 
pondisset  inveniunt  quod  digne,  et  ad  basilicae  san- 
ctiflcationem  vobis  et  ad  sanctorum  cinerum  cumu- 
landam  benedictionem  mitteremus  partem  parU- 
cuiae  de  ligno  divinae  crucis,  quod  nobis  bonum  be- 
nedicta  Melania  ad  Jerusalem  munere  sancti  inde 
episcopi  Joannis  attulit.  Accipite  ergo  magnum  in 
modico  munus  et  in  segmento  pene  atomo  astulae 
brevis  sumitemunimentnm  praesentis  et  pignus  seter- 


corpus  erectum  est,  tremefaclisque  viventibus  sie- 
til  mortuus,  et  funebribus  ut  Lazarus  quondam  vin- 
culis  expeditus  iilico  inter  spectatores  suos  redivi- 
vus  incessit.  Ergo  cnix  Domini  tot  operta  aetalibus 
et  a  Judaeis  in  tempore  passionis  abscondita,  neque 
gentibus  in  aedificatione  fani  terram  sine  dubio  ad 
ipsam  fabricam  egerentibus  reveiata  est.  Nonne  di- 
vina  manu  latuit»  ut  nunc  inveniretur,  cum  reli-* 
giose  quaereretur»  ita  ut  crucem  Chrisli  decuit.  Ei- 
perimento  resurrectionis  inventa  et  probata  crux 
ChrisU  est,  dignoque  mox  ambitu  consecratur  con* 
dita  in  passioois  loco  basilica,  quae  auratis  corusca 
laquearibus  et  aureisdives  altaribus,  arcanorepo- 
sitam  sacrario  crucem  servat.  Quam  episcopus  ur- 


nae  saluUs.   Non  angustetur  fldes  vestra  carnalibus  ^  I>is  ejus  quotannis,  cum  Pascha  Domini  agitur,  ad- 


ocuUs  parva  cemenUbus,  sed  interna  acie  totam  in 
faoc  minimo  vim  crucis  videat.  Dum  videre  vos  co- 
gitaUs  lignum  illud  quo  saius  nostra,  quo  Dominus 
majestaUs  affixus  tremente  mundo  pependerit,  ex- 
sniletis  cum  tremore,  recordemur  et  petras  scis- 
sas  ad  hiqus  aspectum  crucis,  et  salUm  saxorum 
lemulatione  praecordia  nostra  findamus  timore  divi- 
no.  Reputemus  et  velum  templi  eodem  crucis  my- 
sterio  scissum,  et  intelligamus  iUius  veli  scissuram 
eo  fuisse  pnetentam,  ut  aadientes  vocem  Domini, 
€t  mysierium  pietaUs  immensae,  non  obduremus 
corda  nostra,  sed  a  carnalibus  dividamur  et  scin- 
damus  infidelitatis  velamen»  ut  revelata  cordis 
fade  solutarium  Dominl  munerum  sacramenta  vi- 
deamus.  ^ 

Non  autem  vobis  et  hoc  scribimus,  ut  imitemini 
composiUonem  isiam,  qua  tubello  aureolo  rem  tantae 
benedictionis  inclusimus;  magis  enim  nos  tali  para» 
tu  fidem  vestram  imitati  sumus,  ut  vestram  formu- 
lam  mitteremus  in  specie  auri,  quia  scimus  vos 
ut  aurum  ignitum,  mtra  vos  habere  regnum  Dei» 
hoc  est  fidem  crucis  qua  regnum  coelorum  invadi  • 
tur.  I  Idem  post  pauca  :  c  Sed  in  historia  cnicis 
accipite  magnum  et  vere  divinum  miraculum.  Regi- 
na  illa  venerabilis,  ut  venit  Hierosolymam,  diligen- 
ter  et  pie  loci  illius,  et  circa  omnium  divinorum 
curiosa  insigniom,  et  oculis  haurire  gesUens  fidem 
quam  piis  auribus  litterisqne  perceperat,  crucem 


orandam  populo  princeps  ipse  venerautium  promit; 
neque  praeter  hanc  diem  qua  crucis  ipsius  myste- 
rium  celebratur»  ipsa,  quae  sacramentonim  causa 
est,  quasi  quoddam  sacrae  solemnitaiis  insigne  pro* 
fertur :  nisi  interdum  reliciosissimi  posluleot  qui 
tantum  causa  iilo  peregrini^iionis  advenerint,  ut 
sibi  cjus  revelatio  quasi  in  preUum  longinquae  pe* 
regrinaUonis  deferatur,  quod  solo  episcopi  beneficio 
obUneri  ferunt,  cujus  et  tantum  munere  de  eadcm 
crucehaecminuta  sacri  ligni  ad  magnamfldeiei  bene* 
dictionis  gratiam  haberi  datnr. 

Quae  quidem  cnix  io  materia  insensata^im  ▼!* 
Vam  tenens»  ita  ex  illo  tempore  innumeris  pene 
quotidie  hominum  voUs  lignum  suum  commodat 
utdetrimenta  non  sentiat,  et  quasi  intacta  perma'- 
neat,  quotidie  dividua  sumentibus,  et  semper  to- 
tam  veneranUbus;  sed  ista  imputribilem  virtu- 
tem  et  indetribilem  soUditatem»  de  Hlius  profeclo 
carnis  sanguine  bibit,  quae  passa  moriem  oon  vidit 
corrupUonem. 

Idem  Paulinus. 

Hinc  tUulus  indieat  depwta  $ub  altari  ianeta  «afi- 
etorum, 

Hic  pietas,  blc  alma  fldes,  hic  gloria  Christi  : 
Hic  est  martyribus  crux  sociaU  suis. 

Nam  crucis  e  Ugoo  magnum  brevis  astula  pignusi 
Totaque  in  exiguo  segmine  vis  crocis  esL 

Hoc  Melani  sancto  delatum  munere  Nolam 


Doroini  studiosissime  inquirere  adorsa  est.  i  Item  ^     Snmmum  Uierosolymae  venit  ab  urbe  bonnm. 


in  sequenUbus  :  c  Sed  cum  tres  pariter  cruces,  ut 
quondam  fixae  Domino  et  latronibus  steterant,  re» 
pertae  fuissent,  gratulatio  repertarum  coepit  anxia 
dubitatlone  confuiidi,  justo  piorum  metu,  ne  forsi- 
tan  aut  pro  cruce  Domini  palibulum  latronis  eUge- 
rent,  ant  salutare  lignum  pro  stipite  lalronis  atiji- 
siendo  violarent.  Respexit  pias  fideliter  aestuanUum 
coras  Dominus,  et  ipsi  poUssimum  quae  tam  piae  soU 
licitudinis  princeps  erat,  hujus  consilU  himen  in-- 
fudit,  ut  aliquem  recens  mortuum  quaeri  et  inferri 
Joberet.  Nec  mora,  verbum  faaum.  Cadaver  illa- 
tum  est,  deponitur,  jacenU  una  de  crucibus  admo- 
▼etor;  scd  eorum  Ugna  mors  sprevit.  Postremo  Do- 
minicam  crucem  prodUt  resurrectio,  et  ad  salutaris 


Sancta  Deo  geminum  velant  altaria  honorem 
Cum  cruce  iqiostolicos  qu»  sodant  dAeras, 

Quam  bene  junguntur  Ugno  cruds  ossa  piorum» 
Pro  croce  ut  occiala  in  cruoe  sit  requies. 

Idem  de  iigno  Domini  tuper  ingreeium  picto  hac  epe* 
eie  qua  versut  indicant, 

Ceme  coronatam  Domini  snper  atria  Christi 
Sture  crueem  duro  spondentem  celsa  labori 
Pr^ia  :  toUe  crucem  qui  vis  auferre  coronam. 

liem  degAra  lemufue  erudbue  minio  Muperpkfk  kcet 
epigrammata  tunt, 

Ardua  floriferse  croz  cingitur  orbe  ooronaei 
Et  Domlni  fuso  Uncta  cniore  rubeti 


m 


DUNGALI  RECLUSI 


m 


loiem  regalit  ponipt  pnecedit »  ei  miliUf is  onlo  A  dalom  sumpsil ,  uiide  etiam  plus  debel  Aeri  ot  ho- 


pneeando  TeziUa  humeris  porlare  eonsuevit,  et  his 
qus  dedaratur  adventos,  sic  Ikmiino  de  coelo  y^ 
nieDte  angelorum  cmtus,  et  archangelorum  multi- 
tudo,  iilud  signum  humeris  portant  excelsis ,  et  re- 
galem  nobis  adventnm  denuntiant.  >  Hinc  etiam 
Paulmns  in  lib.  ix  ; 

Qui  cruce  purpurea  pretiosi  sanguinis  ostro, 
Arduus  ascensu  yoloeril  penetravit  in  alia. 
Idem  in  carmine  11  de  eadem  re. 
Alfa  itidem  mihi  Christus  et  m  qui  summa  supremis 
Finibus,  excelsi  pariter  complexus  et  imi, 
\ictor  et  infema  et  pariler  coelestia  cepit, 
EffVactisque  abyssis  coelos  penetraTit  apcrtos, 
Yjctricem  rcierens  superata  morte  salutem. 
Utque  illum  patriae  junxit  victoria  dextr» 
VexiUumque  crocis  super  omnia  sidera  flxit. 
Gorporeum  statuit  coeiesti  in  sede  trophttum. 
Quid  ergo  erit  factums  in  illa  die  mimicus  et  perse- 
cutor  crucis  Christi ,  qoando  ea  omnis  exercitns 
Domini  signatus  et  ornatus  apparoerit?  lUe  aolem 
ipsam  semper  exosos  et  persecotus  non  merebitor 
com  caOeris  consignari;  propter  hoc  lamen  non 
remanebit  non  signatos;  doo  enim  signa  enint,  qai- 
bos  concti  in  iUa  die  pro  diversitate  merilorom  sl- 
gnandi  sont.  Unom  Cbristi,  alterom  diaboli.  Unom 
ad  salvandom ,  altemm  ad  perdendum.  Unum  ad 
defendendom ,  allemm  ad  declplendum.  Unnm  ad 
dirigendum ,  alternm  ad  seducendum  et  depravan- 
dnm.  Unum  ad  glorificaiidum  et  exaltandum ,  akife- 


noraretur.  Delrait  enim  lanto  Dominus  ab  horoiniboB 
dignius  honorandus  esse,  quanto  pro  hominilHis  et 
indigna  susceperat.  Qoid  est  ergo  dicere  :  Beaiui 
qui  non  fuerit  ecandalixatue  in  me,  nisi  aperfa  tooe 
abjectionem  mortis  soae  homUitaiemqoe  signare? 
Unde  AugosUnos  in  expositione  Evangelh  secondom 
Joaniiem:  Oportebat  enim  nt  contemneretor;  nisi 
enim  contemneretor  non  craciflgeretor;  ai  non  em- 
cifigeretor  non  funderet  el  sangoinem ,  quo  pretio 
not  redemit  Ut  aulem  daret  pro  nobis  preiium 
craclfixns  est;  ut  crudfigeretur  coniemptos  est;  ut 
coniemneretur,  humilis  apparait.  Unde  Aposlolos 
in  Epistola  ad  PhUippenses :  Bumiliafnt  semetipsum 
factus  obediene  u$que  ad  mortem ,  mortem  autem  cru- 
B  cit.  Unde  Augostlnos  in  libro  Qua^tion.  cap.  78 : 
Craclflgi  ergo  se  pcrmisit,  nt  passio  gus  proficerei 
nobis,  ot  binc  cum  signo  ejus  exeuntes  a  seconda 
morte  mlnime  teneremor.  Metoii  enim  mors  etiam 
servos  ^os  a  qoo  victa  est.  Hoc  triomphaU  texiUo 
inclyta  bellatrix  sobrietas,  placidam  virtutem  cater- 
▼am  cedere  seqoe  de  acie  molientem  sobtrahere  re- 
▼ocavit  in  praeliom,  elde  hoste,  moltoram  deceptrice 
loxoria ,  facilem  prosperamqoe  obiinoit  victoriam. 
Uude  Pradentins  in  Ubm  qoi  Psychomachia  titola- 
lor  flgorale  loqoens  ait : 
Ingemoit  tam  trisle  nefas,  fortissima  virtosy 
Sobrietas,  dextro  socios  decedere  corno, 
Invictamqoe  manom  quondam  sine  caede  perirCr 
TexUlum  snbUme  crucis,  quod  in  agmine  primo 


"  _       «  v>...wM.    WWV....V    v.wwmw,   «|uwu    au   w|j.u.«aw   ^ 

nm  ad  condemnandum  et  In  baralhram  ttteraae  t.  ^^^^  Yioa2i  pnclulerat,  defixa  cuspide  sisUt, 


mertis  prscipUandom.  Et  qufcunque  ono  signo  com 
Christo  et  electis  sois  non  feerit  consignaios,  altero 
cnm  Satana  et  cjus  sateUitibos  ipsios  signo  et  cha- 
ractere  notaiis  signabitur.  Hinc  legitor  in  Apoca- 
lypsi :  Si  qui$  adwaverit  bestiam  et  imaginem  ejus  et 
aceeperit  charaderem  in  fronte  sua  aut  in  manu  sua 
et  hic  bibet  de  tino  irte  Dei  qui  mixtus  est  mero  in 
calice  iraipsiuM ,  et  erudabitur  igne  et  suiphure  in 
conspeciu  angetorum  sanctorum ,  et  ante  eonspectum 
agni  et  fumus  tormentorum  eorum  ascendet  m  swcuta 
saculorum  {Apoc.  xiv,  9).  Immanissimae  vero  et  mi- 
serrimae  vesani»  est ,  certissimaeqoe  perditionis  in- 
didoffl,  bominem  GhrisUano  vocatom  nomine,  epi- 
Bcopalcmqoe  locom  occopanlem.   Hoc  tate  signum 


rnstauratque  levem  dictis  mordacibus  alam, 
Eistimulans  animos  nunc  probris,nunc  prece  mixta. 

Idem  post  pauca. 

En  ego  sobrielaa,  si  conspirare  paratis, 
Pando  viam  cnnctis  virtotibos,  ol  malesBtda 
Loxories,  molto  stipata  sateUile,  poenas 
Coro  legione  sua  Christo  sub  judice  pendat. 
Sic  efiata,  cracem  Domini  ferventibus  oflert 
Obvia  quadri-jngis  lignum  venerabile  in  ipsot 
Intentans  frenos :  qood  ot  expavere  ferocea 
Corailras  oppansis  et  summa  fronte  corascuniy 
Yertoni  pnedpildm  oeca  formidine  fosi 
Per  prgerapta  fbgam.  Fertor  resnplna  redoctia 


despioere,  et  asino  vUiqoe  coilibet  assimUare  ligno,  ^  Neqoidqoam  loris  anriga,  comamqoe  madeniem 


01  vehiti  adolando  ei  indiscreto  laodando  Christi 
gratiam  ob  boc  meretor  soam  blasphemans  et  con- 
iemnens  cracem ,  qoast  de  ejos  laode  et  commemo- 
ratione  ipsi  esset  ignominiosa  et  contomeUosa  era- 
hescentia ,  sed  qni  hoc  sestimai  plos  ei  dispUcet, 
qioam  placet ,  ei  magis  tnfert  injuriam  qoam  houo- 
rem.  Unde  Gregorios :  Sed  infidelium  mens  grate 
in  iih  seandalum  pertulit  cum  eum  et  post  tot  miracu- 
4a  morientem  tfidit,  Unde  et  Paolus  diclt :  Nos  au- 
iem  pra^dicamus  Christum  erucifiEum^  Judcnsqui- 
dem  scandalum^  gentibus  autem  stultitiam.  Stultum 
qnippe  hominibus  visum  est ,  ul  pro  hominibus  au- 
cior  vitae  moreretur,  el  inde  contra  eum  homo  scan- 


Polvere  fodatur;  iunc  ei  venigoroiaram 
ImpUcat,  excosai  dominam ;  nam  prona  aoh  axem 
Labitur,  ei  lacero  tardat  sufflamiiKe  curram. 

De  qoo  eUam  gloriosissimo  et  sobUmissimo  veno- 
randae  ei  colendac  cracis  signo,  simol  com  rehqous 
sancloram  reverendissimis,  Paolinos  ad  Severam 
scribens  ait :  c  Frater  Yictor,  inter  aUasoperam  too- 
ram  et  votoram  namtioues,  retoUt  nobis  desido- 
rare  te  ad  basiUcam  qoam  modo  apod  Primoliu  com 
noslram  majorem  priore  condideris,  de  saerts  san- 
ctoram  reUquUs  benedictionem,  qua  adoraetor  do- 
mesiiea  toa  ecdesia,  ui  flde  ei  graUa  ioa  dignom 
est :  Testis  esi  aotem  Dominos  quod  si  vd  scrapn- 


m  UB.  ADV£RSUS  CLAUUCM  TAURIN.  m 

lum  sacri  cioeris  habuisscmus»   supraquam  nobis  A  Ugni  (aaum,  morle  profuga,   funus  excussum,  et 


ad  basilicam  quae  proxime  in  nomine  Domini  coo- 
summabitur  dedicandam,  necessarium  erit,  misia- 
semus  unanimitati  tuae.  Sed  quia  non  habuimus  hu- 
jus  muneris  copiam,  et  ille  se  spem  ejusdem  gra- 
lise  c<^iosam  habere  dixit,  a  sancta  Siivia  quae  illi 
de  multonim  ex  Oriente  mariyrum  reliquiis  spo- 
pondisset  inveniunt  quod  digne,  et  ad  basilicae  san- 
ciiflcationem  vobis  et  ad  sanctorum  cinerum  cumu- 
landam  benedictionem  mitleremus  partem  parli- 
culae  de  ligno  divinae  crucis,  quod  nobis  bonum  be- 
nedicta  Meiania  ad  Jerusalem  munere  sancti  inde 
episcopi  Joannis  attulit.  Accipite  ergo  magnum  in 
modico  munus  et  in  segmento  pene  atomo  astulae 
brevis  sumitemunimentumpraesentis  et  pignus  seter- 


corpus  erectum  est,  tremefaclisque  viventibus  ste^ 
tit  mortuus,  et  funebribus  ut  Lazarus  quondam  vin- 
culis  expeditus  iilico  inter  spectatores  suos  redivi^- 
vus  incessit.  Ergo  crux  Domini  tot  operta  aetatibus 
et  a  Judaeis  in  tempore  passionis  abscondita,  neque 
gentibus  in  aedificatione  fani  terram  sine  dubio  ad 
ipsam  fabricam  egerentibus  revelata  est.  Nonne  di- 
vina  manu  latuit,  ut  nunc  inveniretur,  cum  reli-^ 
giose  quaereretur»  ita  ut  crucem  Christi  decuit.  Ex- 
perimento  resurrectionis  inventa  et  probata  crux 
Christi  est,  dignoque  mox  ambitu  consecratur  con^ 
dita  in  passionis  loco  basilicay  quae  auratis  corusca 
laqnearibus  et  aureisdives  altaribus,  arcanorepo- 
sitam  sacrario  crucem  servat.  Quam  episcopus  ur- 


nae  salutis.   Non  angustetur  fides  vestra  carnalibus  ^  l>is  ejus  quotannis,  cum  Pascha  Domini  agitur,  ad- 


oculis  parva  cementibus,  sed  intema  acie  totam  in 
faoc  minimo  vim  crucis  videat.  Dum  videre  vos  co- 
gitatis  lignum  illud  quo  sains  nostra,  quo  Dominus 
majestatis  afOxus  tremente  mundo  pependerit,  ex- 
snltetis  cum  tremore,  recordemur  et  petras  scis* 
sas  ad  hiyus  aspectum  crucis,  et  saltim  saxoram 
flemulaiione  praecordia  nostra  findamus  timore  divi- 
no.  Reputemus  et  velum  tempii  eodem  crocis  my- 
sterio  scissum,  et  intelligamus  illius  veli  scissuram 
eo  fuisse  pnetentam,  ut  aadientes  vocem  Dominl, 
et  mysterium  pietatis  immensae,  non  obduremus 
corda  nostra,  sed  a  caraalibus  dividamur  et  scin- 
damus  infideliutis  velamen,  ut  revelata  cordis 
facie*  salutarium  Domini  munerum  sacramenta  vi- 
deamus.  ^ 

Non  autem  vobis  et  hoc  scribimus,  ut  imitemini 
compositionem  islam,  qua  tubello  aureolo  rem  tantae 
benedictionis  indusimus ;  magis  enim  nos  tali  para» 
tu  fidem  vestram  imitati  sumus,  ut  vestram  formu- 
lam  mitteremus  in  specie  auri,  quia  scimus  vos 
ut  aurum  ignitum,  mtra  vos  habere  regnum  Dei, 
hoc  est  fidem  cracis  qua  regnum  coelorum  invadi  • 
tur.  I  Idem  post  pauca  :  c  Sed  in  historia  cracis 
accipite  magnum  et  vere  divinum  miraculum.  Regi- 
na  illa  venerabilis,  ut  venit  Hierosolymam,  diligen- 
ter  et  pie  loci  illius,  et  circa  omnium  divinoram 
Guriosa  insignium,  et  oculis  haurire  gestiens  fidem 
quam  piis  auribus  Utterisque  perceperat,  cracem 
Domini  studiosissime  inquirere  adorsa  est.  »  Item 
in  sequentibus  :  c  Sed  cum  tres  pariter  cruces,  ut 
quondam  fixae  Domino  et  latronibus  steterant,  re» 
pertae  fuissent,  gratulatio  repertarum  coepit  anzia 
dubitatione  confuiidi,  justo  piorum  metu,  ne  forsi- 
tan  aut  pro  cruce  Domini  patibulum  latronis  elige* 
rent,  aut  salutare  lignum  pro  stipite  latronis  abji* 
ssendo  violarent.  Respexit  pias  fideliter  aestuantlum 
curas  Dominus,  et  Ipsi  potissimum  quae  tam  plae  soI« 
licitudinis  princeps  erat,  hujus  consilii  lumen  in^ 
fudit,  ut  aliquem  recens  mortoum  quaeri  et  inferri 
Juberet.  Nec  mora,  verbum  factum.  Cadaver  illa- 
tum  eat,  deponitur,  Jacenti  una  de  cracibus  admo- 
▼etur;  sed  eorum  ligna  mors  sprevlt.  Postremo  Do- 
minicam  cracem  prodilt  resurrectio,  et  ad  salutaris 


orandam  populo  princeps  ipse  venerautium  promit; 
neque  praeter  hanc  diem  qua  cracis  ipsius  myste- 
rium  celebratur,  ipsa,  quae  sacramentoram  causa 
est,  quasi  quoddam  sacrae  solemnitaiis  insigne  pro^ 
fertur :  nisi  interdum  reliciosissimi  poslulent  qui 
tantum  causa  illo  peregrin^iionis  advenerint,  ut 
sibi  cjus  revelatio  quasi  in  pretium  longinquae  pe* 
regrinationis  deferatur,  quod  solo  episcopi  l)eneficio 
obUneri  ferant,  cujus  et  tantum  munere  de  eadcm 
cracehaecminuta  sacri  ligni  ad  magnamfldeiei  bene* 
dictionis  grallam  liaberi  datur. 

Quae  quldem  cnix  in  materia  Insensata^im  vi- 
Vam  tenenB»  ita  ex  illo  tempore  innumeris  pene 
quotidie  hominum  votis  lignum  suum  commodat 
utdetrlmenta  non  sentiat,  et  quasi  intacta  perma'* 
neat,  quotidie  dividua  sumentibus,  et  semper  to^ 
tam  venerantibus ;  sed  ista  imputribilem  vlrtu- 
tem  et  indetribilem  soUditatem,  de  iUius  profeclo 
carnis  sanguine  bibit,  quae  passa  mortem  non  vidit 
corraptionem. 

Idem  Paulinus. 

Binc  tUului  indkat  depotUa  iuh  alturi  $aneia  tan- 
etorum, 

Hic  pietas,  hlc  alma  fides,  hic  gloria  Christi  : 

Hic  est  martyribus  crax  sociata  suis. 
Nam  cracis  e  ligoo  magnum  brevis  astula  pignas, 

Totaque  in  exiguo  segmine  vis  crucis  est. 
Hoc  Melani  sancto  delatum  munere  Nolam 
j^     Summum  Uierosolymae  venit  ab  uri)e  boonm. 
Sancta  Deo  geminum  velant  altaria  hoiiorem 

Cum  cruce  apostoiicos  quae  sochmt  dneres, 
Quam  bene  junguntur  ligno  cruds  ossa  pioram, 

Pro  crace  ut  oceiflis  in  craoe  sit  requies. 

Idem  deiigno  Demini  super  ingresBum  picto  hac  MpC" 
cie  qua  ver$ui  indicant. 

Cerae  coronatam  Domini  super  atria  Christi 
Sture  cracem  duro  spondentem  celsa  labori 
Praemla  :  toUe  cracem  qni  vls  auferre  coronam. 

Item  dexira  Imaque  erudbue  minio  Muperpktk  k(B$ 
epigrammata  sunU 

Ardua  floriferse  craz  cingitur  orbe  coroaae« 
Et  Domini  fuso  tincta  craore  rabeti 


4<H  DUNGALI  RECLtJSl  493 

lOTem  regalit  ponipa  pnecedit ,  et  miliUf is  ordo  A  dalmn  sumpsit «  uiide  etiam  plus  debet  fieri  at  bo- 


pneeondo  Tezilla  hameris  portare  consuevit,  et  his 
qos  declaratur  adventos,  sic  I>omino  de  coelo  y^ 
nieDte  angeloram  cmtas,  et  archangelonim  multi- 
tudo,  illad  signum  humeris  portant  excelsis ,  et  re- 
galem  nobis  adventam  denantiani.  >  Hinc  etiam^ 
Pauiinus  in  lib.  ix  : 

Qui  cruce  purpnrea  pretiosi  sanguinis  ostro, 
Ardutts  ascensu  Toloerit  penetravit  in  alta. 
Idem  in  carmine  11  de  eadem  re, 
Alfa  itidem  mihi  Cbristus  et  m  qui  summa  supremis 
Finibus,  excelsi  pariter  compiexos  et  imi, 
\ictor  et  infema  et  pariler  cmleslia  cq>it, 
ElRractisque  abyssis  coelos  penetravii  apcrtos, 
Yictricem  reierens  superata  morte  salutem. 
Ulque  ilium  palris  jnnxit  victoria  dextrae 
Vexillumque  crocis  super  omnia  sidera  fixit. 
Corporeum  statuit  coelesti  in  sede  tropbftum. 
Qoid  ergo  erit  factums  in  iiia  die  inimicus  et  perse- 
cutor  crucis  Christi ,  quando  ea  omnis  exercitos 
Domini  signatus  et  omatus  apparaerit?  Ille  autem 
ipsam  semper  ezosus  et  persecutus  non  merebitnr 
com  csteris  consignari;  propter  hoc  tamen  non 
remanebit  non  signatns;  duo  enim  signa  erant,  qai- 
bus  cuncti  in  ilia  die  pro  diversitate  meritoram  st- 
gnandi  sunU  Unum  Cbristi,  alterum  diaboii.  Unum 
ad  salvandum »  alterum  ad  perdendum.  Unum  ad 
defendendum ,  alteram  ad  dedplendum.  Omim  ad 
dirigendum ,  alteram  ad  seducendnm  et  depravan- 
dum.  Unum  ad  glorificandum  et  exaltandum ,  ak^ 


noraretur.  Debuit  enim  tanto  Dominat  ab  hominibns 
dignius  lionorandus  esse,  quanto  pro  hominibus  et 
indigna  susceperat.  Quid  est  ergo  dicere  :  Beaiue 
qui  non  fuerU  uandalizatue  in  me,  nisi  aperla  voce 
aljectionem  mortis  suae  humilitatemqoe  signare? 
Unde  Augustinus  in  expositione  Evangelii  secundum 
Joamiem :  Oportcbat  enim  ut  contemneretur;  nisi 
enim  oontemneretur  non  cracifigeretur;  si  non  cra- 
cifigeretur  non  funderet  et  sangainem  ,  qno  pretio 
nos  redemit  Ut  antem  daret  pro  nobis  pretium 
cracifixos  est;  ut  cradfigeretar  contemptus  est;  ut 
coniemneretur,  humilis  apparait.  Unde  Apostolus 
in  Epistola  ad  Philipiienses  :  Humiliawi  eemetipsum 
factus  obedient  utque  ad  mortem ,  mortem  aniem  cni- 
B  cis.  Unde  Augustinus  in  libro  Qaa»tion.  cap.  78  : 
Crucifigi  ergo  se  pcrmisit,  ut  passio  gus  proflceret 
nobis,  ut  liinc  cum  signo  ejus  exeuntes  a  seconda 
morte  minime  teneremur.  Metuit  enim  mors  etiam 
servos  ^us  a  quo  victa  est.  Hoc  triumphali  veullo 
inclyta  bellatrix  sobrietas,  placidam  virtutem  cater- 
▼am  oedere  seque  de  acie  molientem  subtrahere  re- 
vocavit  in  praelium,  etde  hoste,  multoram  deceptrice 
lazuria ,  facilem  prosperamque  obtinuit  victoriam. 
Unde  Prudentius  in  libro  qui  Psychomachia  titula- 
Inr  figurate  loqucns  ait : 

Ingemnit  tam  triste  nefas,  fortissima  virtus, 
Sobrietas,  dextro  socios  decedere  corau, 
Invictamque  manum  qnondam  sine  caede  perire, 
yexilluM  sublime  cracis,  quod  in  agmine  primo 


nm  ad  condemnandom  ei  ia  barathraro  ttteroae  t.  ^^^^  5^^^^  pnctulerat,  defixa  cuspide  sistit. 


mertis  prxcipitandam.  Et  quicunque  uno  signo  coro 
Cbrislo  et  electis  sois  non  fuerit  consignaios,  altero 
eum  Satana  et  cjus  satellitibus  ipslus  signo  et  cha- 
ractere  notaiis  signabitur.  Hine  legitur  in  Apoca- 
lypsi :  Si  qui$  ad&raverit  Ifestiam  et  imaginem  ejus  et 
aceeperit  characterem  in  fronte  tua  aut  in  manu  eua 
et  hic  bibei  de  tino  irte  Dei  qui  mixtue  est  mero  in 
calice  irmipeiui ,  el  erueiabitur  igne  et  euiphnre  in 
conwpectu  angehrum  sanctoruinf  et  anle  eonspectum 
agni  et  fumus  tormentorum  eorum  ascendet  m  swcuia 
ueeulorum  {Apoe,  xiv,  9).  Immanissimae  vero  et  mi- 
serrimae  vesaniae  est ,  certissimaeque  perditionis  in- 
diduffl,  bominem  Ghristiano  vocatum  nomine,  epi- 
acopalcmque  locum  occupantem.   Hoc  tale  signum 


Instauratque  levem  dictis  mordacibos  aiam, 
Exstimulans  animos  nunc  probris,nunc  preee  mixta. 

Idem  post  paucm. 

En  ego  sobrielaa,  si  conspiraro  paratls, 
Pando  viam  cunctis  virtutibos,  nt  maiesuHla 
Luzuries,  multo  stipata  satellite,  poenas 
Curo  legione  sua  Christo  sub  judice  pendat. 
Sic  eflata,  cracem  Domini  ferventibus  ofiert 
Obvia  quadri-jugis  lignum  venerabiie  in  ipsoi 
Intentans  frenos:  quod  ut  ezpavero  ferocea 
Coraibos  oppansis  el  somma  fronte  corascum» 
Yertuttl  praedpit^m  oeca  formidine  fusi 
Per  praerapta  fogam.  Fertur  resnpina  reductis 


despioero,  et  asino  vfliqne  cnilibet  assimihre  ligno,  ^  Nequidquam  loris  anriga,  comamqoe  madentem 


ut  vehiti  adulando  el  indiscroto  laudando  Christi 
gratiam  ob  hoc  meretor  suam  blaspbemans  el  con- 
lemnens  cracem ,  qnasi  de  ejus  laude  et  commemo- 
latione  ipsi  esset  ignmniniosa  et  contumeliosa  eru- 
bescentia ,  sed  qni  hoc  sestimat  phis  ei  displicel, 
qiuam  placet ,  el  magis  infert  injnriam  quam  hono- 
rom.  Unde  Grogorins :  Sed  infideiium  mens  grave 
in  Uh  scandalum  pertulit  cum  eum  et  posi  tot  miracu- 
ia  morientem  vidit.  Unde  et  Paulus  dicit :  Nos  au- 
iem  prardicamus  Christum  erucifixum,  lud^eisqui- 
dem  seandalum^  gentibus  autem  stultitiam.  StuUom 
qnippe  bominibus  visum  est ,  ut  pro  hominibus  au- 
rtor  vitae  mororotur,  et  inde  contra  eum  homo  scan- 


Pnlroro  fodatur;  lunc  el  vertigorotaram 
Imptieat,  ezcosal  dominam ;  nam  prona  aub  azem 
Labitur,  et  lacero  tardal  sufflamhKe  corram. 

De  quo  eliam  glortosissimo  et  snbUmissimoveno- 
randae  et  oolendae  cracis  signo,  simul  cnm  rebquiis 
sanctoram  roverondissimis,  Paulinus  ad  Severam 
scribens  ait :  c  Froter  Yictor,  inter  aUasoperam  too- 
ram  et  votoram  narrationes,  rotulit  nobis  deside- 
raro  te  ad  basilicam  quam  modo  apnd  Primollu  com 
nostram  majorom  prioro  condlderis,  de  saeris  san- 
ctoram  roliquiis  benedictionem,  qoa  adoraetur  do- 
mestlea  tua  ecdesia,  ul  flde  et  gratia  toa  dtgnQfli 
est :  Testis  esl  autem  Dominns  quod  sl  vd  servpi- 


iOS  UB.  ADV£RStJS  CLAUDIOM  TAURIN. 

lum  sacri  cineris  babuissemus,   supraquam  nobis  A  Hgni  taaum,  morte  profuga, 


494 
funus  excussum,  ei 


ad  baBllicam  qux  proxime  in  nomine  Domini  ooo- 
summabitttr  dcdicandam,  necessarium  erit,  misia- 
semus  unanimitali  tuae.  Sed  quia  non  habuimus  hu- 
jus  muneris  copiam,  et  iile  se  spem  ejusdem  gra- 
iiae  copiosam  babere  dixit,  a  sancta  Siivia  quse  iili 
de  muitorum  ex  Oriente  mariyrum  reliquiis  spo- 
pondisset  inveniunt  quod  digne,  et  ad  basiiicae  san- 
ctificationem  vobis  et  ad  sanctorum  cinerum  cumu- 
landam  benediclionem  milleremus  partem  parli- 
culae  de  ligno  divin»  crucis,  qnod  nobis  bonum  he- 
nedicta  Melania  ad  Jerusalem  munere  sancti  inde 
episcopi  Joannis  attulit.  Accipite  ergo  magnum  In 
roodico  munus  et  in  segmenlo  pene  atomo  astube 
brevis  sumitemunimentumpraesentis  et  pignusaeter- 


Gorpus  erecturo  est,  tremefaciisque  viventibus  ste* 
til  roortuus,  el  funebribus  ut  Lazarus  quondaro  vin* 
cuiis  expeditus  iilico  inter  spectatores  suos  redin- 
vus  incessit.  Ergo  crux  Domini  tot  operta  aetatibus 
et  a  Judaeis  in  tempore  passionis  abscondita,  neque 
gentibus  in  aedificatione  fani  terram  sine  dul)io  ad 
ipsam  fabricam  egerentibus  reveiata  est.  Nonne  di- 
vina  manu  latuit,  ut  nunc  inveniretur,  cum  reli-^ 
giose  quaereretur,  ita  ut  crucem  Chrisli  decuit.  Ex- 
perimenio  resurrectionis  inventa  et  probata  crux 
Christi  est,  dignoque  mox  ambitu  consecratur  con- 
dita  in  passionis  loco  basilica,  quae  auratis  corusca 
laquearibus  et  aureis  dives  altaribus,  arcano  repo- 
sitam  sacrario  crucem  servat.  Quam  episcopus  ur- 


nae  salatis.   Non  aogustetur  fldes  vestra  carnalibns  ^  bis  ejus  quotannis,  cum  Pascha  Domini  agitur,  ad- 


oculis  parva  cementibus,  sed  interna  acie  totam  in 
faoG  minimo  vim  crucis  videat.  Dum  videre  vos  co- 
gitatls  iignum  illud  quo  saius  nostra,  quo  Dominos 
majestatis  alfixus  tremente  mundo  pependerit,  ex- 
sailetis  cum  tremore,  recordemur  et  petras  scis* 
sat  ad  hiqus  aspectum  crucis,  et  saltim  saxorum 
femalalione  praecordia  nostra  flndamus  timore  divi- 
DO.  Reputemus  et  veium  tempii  eodem  crucis  my- 
sterio  scissum,  et  inteUigamus  illios  veli  scissuram 
eo  foisse  pneteutam,  ut  audientes  vocem  Domini, 
ei  mysterium  pietatis  immensae»  non  obduremus 
corda  nostra,  sed  a  camaiibus  dividamur  et  scin- 
damos  infideliutis  velamen,  at  revelata  cordis 
facie  salutarium  Dominl  munerum  sacramenta  vi- 
deamus.  ^ 

Non  autem  vobis  et  hoc  scribimus,  ut  imitemini 
compositionem  isiam,  qua  tubeilo  anreolo  rem  tantae 
benedictionis  inclusimus ;  magis  enim  nos  taii  para- 
tu  fidem  vestram  imitati  siimus,  ut  vestram  formu- 
lam  mitteremus  in  specie  auri,  quia  scimus  vos 
ut  aurum  ignitum,  mtra  vos  habere  regnum  Dei, 
hoc  est  fidem  crucis  qua  regnum  ccelorum  invadi  • 
tur.  » Idem  post  pauca  :  c  Sed  in  historia  crucis 
aocipite  magnum  et  vere  divinum  miraculum.  Regi- 
oa  Ula  venerabilis,  ut  venit  Hierosolymam,  diligen- 
ler  et  ple  loci  illius,  et  circa  omnium  divinorum 
curiosa  Insignium,  et  oculis  haurire  gesiiens  fidem 
quam  plis  aurilws  litierisqne  perceperat,  crucem 
Domioi  studiosissime  inquirere  adorsa  est.  »  Item 
in  seqnentibus  :  i  Sed  cum  tres  pariter  cruces,  ut 
quondam  fixae  Domino  et  latronibus  steterant,  re- 
perue  fuissent,  gratulatio  repertarum  coepit  anzia 
dubitatione  confuhdi,  justo  piorum  metu,  ne  forsl- 
tan  aut  pro  cruce  Domini  patibulum  latronis  elige* 
rent,  aut  salotare  lignum  pro  stipite  latronis  abji- 
«iendo  violarent.  Respexit  plas  fideliter  aestuanlium 
coras  Dominus,  et  ipsi  potisslmum  quae  tam  piae  sol« 
Ucltudinis  princeps  erat,  hujus  consilii  himen  in^ 
fudit,  ut  aliquem  recens  mortuum  qufleri  et  Inferri 
juberet.  Nec  mora,  verbum  factum.  Cadaver  illa- 
lum  est,  deponitur,  jaoentl  una  de  crucibus  admo- 
retur;  scd  eorum  ligna  mors  sprevlt.  Postremo  Do- 
mlnicam  crucem  prodiit  resurrectio,  et  ad  salularis 


orandam  populo  princeps  ipse  venerantium  promit; 
neque  praeter  banc  diem  qua  crucis  ipsius  myste* 
rium  celebratur,  ipsa,  quae  sacramentorum  causa 
est,  quasi  quoddam  sacrae  solemnitaiis  Insigne  pro^ 
fertur :  nisi  interdum  reIic:iosissiml  postuleot  qui 
tantum  causa  lllo  peregriniiionis  advenerint,  ut 
sibi  cjus  revelatlo  quasi  in  pretium  longinquae  pe* 
regrinationls  deferatur»  quod  solo  episcopi  beneficio 
obUneri  ferunt,  cujus  et  tantum  munere  de  eadcm 
crucehaecmlnuta  sacri  lignl  ad  magnamfldeiei  bene* 
dlctionis  gratiam  haberi  datur. 

Quae  quidem  cnix  lo  materia  Insensala^im  vl- 
Vam  tenens,  ita  ex  illo  tempore  Innumeris  pene 
qootidle  hominum  votis  lignum  suum  commodat 
ut  detrlmenta  non  sentiat,  et  quasi  Intacta  perma'^ 
neal,  quotidie  divldua  sumentibus,  et  semper  to« 
tam  venerantibus ;  sed  Ista  imputribllem  vinu- 
tem  et  Indetribilem  soliditatem,  de  illius  profeclo 
carais  sangulne  bibit,  quae  passa  monem  non  vidit 
corruptionem. 

Idem  Paulinus. 

Hinc  tUulus  indUat  depotUa  nA  altari  iancta  san- 
etorum, 

Hic  pietas,  hic  alma  fides,  hic  gloria  Christi  : 

Hic  est  martyribus  cmx  sodata  suis. 
Nam  crucis  e  ligno  magnum  brevis  astula  pignos, 

Totaque  In  exiguo  segmlne  vis  crocis  esL 
Hoc  Melani  sancto  delatum  munere  Nolam 
j^     Summum  Uierosolymae  venlt  ab  urbe  bonum. 
Sancta  Deo  geminum  velant  aitaria  honorem 

Cum  crace  apostolicos  qu«  sodant  ciaeres, 
Quam  bene  junguntur  ligno  crnds  ossa  {norum, 

Pro  crace  ul  occisis  In  craoe  sit  requies. 

Idm  de  signo  Domini  super  ingressum  plcto  hac  spe" 
eie  qua  ver$ui  indicani. 

Cerae  coronatam  Dominl  soper  atria  Christi 
Stare  cracem  dnro  spondentem  celsa  labori 
Pr^la  :  tolie  craeem  qul  vis  auferre  coronam. 

liem  dexlra  Imaque  erudbue  mwio  Muparpklk  kaec 
epigrammata  tunt. 

Ardua  floriferae  craz  clngitor  orbe  eoroaae« 
Et  Domlni  fuso  tincta  craore  rabet« 


l9B  DUNCALl 

Quaque  super  signum  resident  cceleste  columbx 

Siiuplicibus  produni  regna  palere  Oei. 
Item. 
Ilac  cruce  nos  mundo  et  nobis  interfice  mundum 

Interitu  culpae  viTificans  animam ; 
Nosquoqueperficies  placitas  tibi,  Christe,  columbas» 

Si  vigedt  puris  pare  tua  pectoribns. 

Super  medianum  arcum  hi  versus  iunt. 
LH  medium  valli  pax  nostra  resoWit  Jesus 
Et  cruce  dissidium  perimens   duo  fecit  in  unum, 
iSic  nova  distructo  vetcris  discrimine  tecti 
Culmina  conspicimus  portarum  foedere  jungi. 
Sancta  nilens  famulis  interluil  atria  lymphis 
Canlharus,  intrantumque  manus  lavat  amne  mini- 

[stro. 
Plcbs  gemina  Christum  FeUcis  adorat  in  aula 
Paulus  apostolico  quam  temperat  ore  sacerdos. 

Idem  in  lib.  viii  de  virtute  sanctce  crucis. 
Nos  crucis  invictae  signum  et  confessio  mnnit, 
Armatique  Deo  mentcm  non  quaerimus  arma 
Corporis ;  et  quanquam  membris  videamur  inermes, 
Arma  tamen  gerimus  quibus  et  sub  pace  serena 
Contra  iucorporeos  animis  decemimus  hostes. 

Ilem  in  10. 
Currimus  ergo  fide  tantum  et  prece  supplice  nixi, 
Ad  vicina  mei  Fdicis  limina,  et  inde 
Contiguam  paribus  volis  accurrimus  aulam, 
Atque  ab  apostolici  cineris  virtute  medelam 
Poscimus,  impositis  subjecti  altaribns  ora. 
Ipse  domum  remeans  modicum  sedgrande  saluti 
De  crucis  aetemae  sumptum  mihi  fragmine  lignum ; 
Promo  tenensque  manu    adversis  procul  ingero 

[flammis, 
Tt  dypeum  retinens  pro  pectore  quo  tegerem  me, 
Arceremque  hostem,  collato  umbone  relisum. 
Credite,  nec  donate  mihi,  sed  reddite  Christo 
Grates,  et  jusUs  date  laudes  Oranipotenti. 
Nostra  salus  eienim  crace  Christiet  nomineconstat : 
Inde  fides  nobis  et  in  hoc  crace  nixa  perido 
Profuit  et  noslram  cognovit  flamma  salutem. 
Nec  mea  vox  aut  dextra  illum,  sed  vis  cracis  ignem 
Temtit,  inque  loco  de  quo  surrexerat  ipso 
Ut  circumscriptam  praescripto  limite  flammam 
Sidere,  et  exstingui  fremitu  moriente  coegit, 
£t  dnere  exorura  cineri  remeare  procellam. 
Quanta  crucis  virtos  at  se  natura  relinquat ! 
Omnia  Hgna  vorans  ligno  «mcis  urliur  Ignis, 
Multa  manus  crebris  tunc  Qia  incendia  vasis, 
Aspergens  largis  cupiebat  vineere  lymphis. 
Sed  licet  exhaustis  pensarent  fontibus  imbres, 
Vi  msjore  tamen  iassis  spargentibus  omnem 
Viceral  ignis  aquam,  nos  ligno  exstinximus  ignem  : 
Quamque  aqua  non  poterat,  vicit  brevis  astula  flam- 

[mam. 

Idem  in  epistolis  ad  Severum  de  palliolis  : 

■     InUrvenianl  orationes  tuee,  ut  animam  meam  muUa 

eorruptione  descissam,  et  spinis  meorum  sensuum  te- 

mere  conserUm,  Dominicae  cracis  acus  inserto  ver- 

bi  salutaris  Hio  sarciat ;  fidem  euim  et  verbum  cru- 


RECLUSi  m 

A  cis  Christi  hanc  arbitroir  acOm  qua  vitae  nostrae  ha- 

bitus  innovatur,  mors  nostra  compungitar.   No8<|Qe 

Ipsi  Deoper  inierventum  ipsius  mediatoris  assuimur. 

Idem  in  carmine  ii,  laude  sanctoe  crueis  ipsumcon- 
cludens, 

Nunc  ad  te,  veneranda  Dei  crux,  verto  loquelas 
GraUntesque  tua  condudam  laude  profatus. 
0  cmx  magna  Dei  pieus,  cmx  gloria  coeii, 
Crax  aeierna  salus  hominum,  crax  terror  iniquis 
Et  virtus  justis,  lumen  fidelibns ,  o  crux, 
Qux  terris  in  carne  Deum  servire  saiuti, 
Inque  Deo  codis  hominem  regnare  dedisti. 
Per  te  lux  patuit  veri,  nox  impia  fugit. 
Tu  destraxisti  credentibus  eraU  fana , 
Gentibus  humanae  concors  tu  fibula  pacis ; 

B  Condlians  hominem  medium  per  foedera  Gbristi. 
Facta  bominis  gradus  es,  quo  possil  in  sthera  ferri. 
Esto  columna  piis  tu  semper,  et  anchora  nobis. 
Ut  bene  nostra  domus  maneat,  benedassis  agatur, 
In  cruce  fixa  fidem,  vel  de  cruce  nacu  coronara. 
Et'  canera  quam  plurima  quae  de  laudibus  et  praeco- 
niis  virtutum  hujus  divini  signi  in  scripturis  copio- 
sissime  continentur ;   quae  quia  percurrere  longum 
et  cuncu  comprehendere  impossibile  est,  in  hoc  in- 
terim  sinamus  articulo ;  ut   sUtim  cum  suifragio 
et  intervenlione  gloriosi  princlpisaposloloram,pro 
quo  nunc  decernere  sUtuimus,  ad  terliam  veniamus 
quaestionem.   De  trihus  enim  praecipue  causis  ille 
impudens  calumniator  in  sua  dlsputavit  epistola, 
hoc  est  primo  de  imaginibus  confringendis  ac  pro* 

^  jiciendis.  Secundo  de  crace  non  honoranda  ampliut 
quam  aslnus  quilibet,  aul  spinosa  rubus.  Novissime. 
id  est  tertio  loco,  memorias  sanctomm  et  spedali- 
ter  ecclesiam  sancli  Petrl  orandi  causa  prohiliei 
adiri,  dicens  hunc  laborem  vanum  esse  et  Inutilem 
sine  aliquo  proftctu,  vocansque  eos  qui  illum  ar- 
ripiunt  caecos,  insipienies,  et  stultos.  Affirmat  enim 
rdiquias,  id  est  ossa  faominum  quamlibet  sanctoram 
ossibus  pecorum,  vel  verlus  Ugnis,  et  lapidibus 
aliave  quapiam  terra  non  esse  reverentiora.  Cujus 
haereseos  Eunomius  primus  exstitit  auctor.  Dein- 
de  Vigilantius  istius  vicinus  el  affinis  de  gente  na- 
tus  Convenarum,  quos  per  Pyrenaei  juga  latroci- 
nantes  consul  Pompeius,  edomiu  Hispania,  Inde  de- 

j^  posuit,  et  in  unum  congregavit ;  unde  et  Convenanun 
TLThs  nomen  accepit.  Contra  quam  haeresim  sanctus 
scripsii  Qieronyraus,  et  ortbodoxa  eam  «anctae  ao- 
ctoriute  Scripturae  pleniter  superavit  et  confudil. 
Quod  autem  ille  sanctorum  omnium  l)asilicas  maxi- 
meque'  sancti  Petri  orandi  causa  visitati  abhorret, 
dum  eam  numerosior  populus  quam  alias  appetit 
ecdesias,  propter  excellentiam  sdlicet  apostoloram 
et  innumerabilium  martyrara  ibidem  requiesc«n- 
tium,  invidiae  ut  arbitror  et  cupiditniis  stimitlis 
agilatus  hoc  facit,  quod  voiiva  i)luc  plurima  coo- 
flnunt  donaria.  Nam  si  ad  Taurinensem  ecdesiam 
ita  deferrentur,  certe  crcdiderim  qvtoA  non  minus 
isti  consuctiiiiini  favendo  et  eam  laudando  desudas- 
set,  quam   nunc  biasphemando  et  dehortaado  lubo- 


W  LIB.  ADYERSUS  CLAUIHUM  TAURIN.  m 

rat ,  et  uon  remissiori  sUidio  libros  componeret,  A  eliam  in  soa  subjungit  epistob  dicens  :    c  Audlt^  ci 


ad  persuadendum  omnibus»  quo  sanctorum  Tauri- 
sensium  reliquias  colerent»  eorumque  se  interces- 
sionibus  commendarent,  quam  modo  contra  aposto- 
los  rebellando  congerit»  et  perverse  obloquendo 
depromit.  Idcirco  boc  teterrimo  infeclus  livore 
prommpit  dicens  :  c  Hunc  inde  inolevisse  erro- 
c  rem,  quod  imperitum  hominum  genus  non  intelli- 
c  gens  Domini  verba  quibus  ait  Petro  :  Tu  fs  Pe~ 
c  trus  et  super  hane  petram  adificabo  Eccleuam 
c  meam ;  et  tibidabo  elaves  regni  cce/ortfm^et  reliqna 
c  {Maith.  XVI  iS),  consuetudinem  assumpsit  adire 
I  Romanam  quasi  ibi  phis  quam  alibi  possit  profi- 
c  cere  :  cum  Petrus  nibil  inde  sciat  nec  vaieat  suc- 
c  correrey  neque  a^juvare.  Et  quia  non  dixerit  Do- 
f  minns  Petro  :  Quodcunquesolveris  in  cmio  ertl«o- 
c  lulum  et.in  terra,  et  quodcunque  iigaveris  in  coAo 
c  erit  iigatum  super  terram^  oh  bocPetrusde  ter- 
c  ra  migraus  ad  coelum  reliquil  illud  ministerium, 
1  qaod  ei  quandiu  ia  terra  habitaverat  concessum 
c  est,  et  aliis  succedentibus  est  traditum.  i  Sed 
ista  exoogitata  oppositio  tota  perversa,  tota  est 
vana.  Omnia  enim  in  ea  contraria  insinuantnr, 
scilicet  ut  scabellum  pedum  Dei  judicnm  iudicis 
aua  esse  sedes  decuisset;  et  hominum  terrigena- 
rom  propria  babitalio  ccelum  haberi.  Ut  ibi  judicia- 
rio  atentes  jure  ligent  reos,  et  solvant  emendatos ; 
et  hoc  Dominus  qoasi  in  terra  inferius  subsidens  as* 
sentiendo  et  perdonando  confirmet. 
Sed  hxc  ita  esse  non  deberi  neque  convenire  om- 


c  hoc  insipienlBS  in  populo  et  stulti  aliq^ando  aapite» 
c  qui  intercessionem  aposloli  Romam.pergendoquaB» 
c  rilis.  Ac  si  Juxta  sui.magistriac  propinqui  Vigilantii 
sensum,  dum  vivimus,  ut  ait  Hieronymus,  mutuo 
pro  nobis  orare  possemus.  Postquam  autem  mortui 
fuerimus,  nullius  sit  pro  alio.  exaudienda  oraiio : 
pnesertim  cum  martyres  ultionem  sui  sanguinis  ob^ 
secrantes,  impelrare  non  quiverint.  Si.  apostoli  et 
martyres  adhuc  in  corpore  constiluti  possunt  orare 
pro  caeteris,  quando  de  se  adhuc  debent  esse  solllr 
citi,  quanto  magis  post  coronas,  victoriaset  trium* 
phos !  Unus  homo  Moyses  sexcentis  miliibus  arma- 
torum  impetrat  aDeoveniam,  et  Stephanus  imitator 
Doroini  sui  et  primus  marlyr  in  Christo  pro,  perse- 
B  cutoribus  veniam  deprecatur :  postquam  cum  Cbristo 
esse  coeperint,  minus  vaiebunt  ?  Paulus  apostolus 
ducentas  septuaginla  sex.  sibi  dicit  in  navi  animas 
eondonatas,  et  postquam  resolutus  co^perit  esse  cum 
Christo,  tunc  ora  elausurus  est,  et  pro  his  qui  in 
toto  orbe  ad  snum  Evangelium  crediderunt,  mutire 
non  poterit  ?  >  Sancto  autem  Auguslino  lascive  bian- 
ditur,  et  adulatur  singulari  eum  praeferens  laude, 
quasi  suae  fautorem  vecordiae,  et  cuui  sit  omuium 
artium  inscius  i3)eralium  niiitur  procacissime  ipsiua 
dialectica  per  se  ipsum  sme  uUo  uti  magisterio,  et 
ad  ea  quae  afllrmare  maluerit  ipsam  imprudentissime 
detorquere.  Sicut  per  hoc  ejusdem  exemplum  quod 
pravo  sensu  ex  libro  de  Trinitate  viii  arripuit,  me- 
morias  sanctorum  non  esse  orationis  studio  appeten- 


nibus   recte   sapientibus  et  inteUigentibus  patet  ^  das,  eorumque  reUquias  despectui  atque  odio  esse 


Ipsius  ergo  potius  ac  suonim  parium  hanc  essm  po- 
testatem  solvendi  ac  ligandi  intercedendique  pro 
aUis  quandiu  peregrinantuc  io  hoc  mortaU  corpore, 
pronuutiat ,  et  confirmat  his  verbis ;  ac  per  hoc 
scienduro  est  quod  tandiu  antistiiibus  Ecclesiae  istud 
ministerium  concessum  est,  usque  dum  ipsi  pere- 
grinantur  in  hoc  mortali  corpore.  Cum  vero  debi- 
tttm  mortis  reddiderunt,  alii  succedunt  loco  ipsorum, 
qni  earadem  obtinent  judiciariam  potestatem  sicut 
scriptum  est :  Pro  patribus  tuis  nati  sunt  tibi  /iitt, 
conftitues  eos  principes  super  omnem  terram  (PsaL 
xLiv,  17).  Quasi  peregrini  quique ,  miseri  abjectis- 
simique  paupercali  plos  obtinere  atque  impetrare 
debnissent  ab  imperatore,  quani  sui  gloriosissimi 


babendas  vobiit  astruere,  dicens  :  c  Audite  et  hoc 
insipieni^  in  populo  et  stuUi  aliquando  sapite,  qui 
intercessionem  apostoU  Romam  pergendo  quaeritis, 
quid  contra  vos  dicat  ideni  saepe  dictus  beatissimus 
AugusUnus.  In  libro  enim  de  Trinitate  vin  inter  cae» 
tera  sic  dixit :  Redi  ergo  mecum  et  consideremus 
cnr  dsligainus  apostolum  ?  Numquidnam  propter  hu- 
manam  speciem  quam  notissimam  habemus  eo  quod 
credimus  eum  hominem  fuisse  ?  Non  utique  alioquin 
nunc  non  est  quem  diUgamus,  quandoquidem  faomo 
iUe  jam  non  est  (anima  enim  ^us  a  corpore  sepa- 
rau  est) ;  sed  id  quod  in  iUo  amainus  etiam  nunc 
vivere  credimus.  i  Cum  ille  non  intellexerit  quo 
sensu  Augustinus  dixerit  apostolum   non  propter 


principes  et  honoratissimi  scniores,  quia  secundum  ^  bumanam  speciem,   neque  ob  hoc  quod  homo  all 


istum  calumniatorem  apostoli  quasi  bnginqui  ae 
detenti  nt  pote  mortui  suppUces  suas  appelentes 
memorias,  scire,  vel  audire,  vel  pro  eis  intervenire 
nequeunt ,  cum  e  contrario  legitur  in  EvangeUo : 
Deus  Abrahamt  Deus  Isaac  et  Deus  Jacob^  non  est 
Deus  morluorum^  sed  vivorum  (Marc,  xii,  27).  De  qui« 
bus  dicitnr  Sequuntur  agnum  quocunque  vadit  (Apoc, 
XIV,  4).  Unde  Hieronymus  :  c  Si  agnus  ubique,  ergo 
et  hi  qni  cum  agno  sunt,  ubique  esse  credendi  sunt* 
Et  cum  diabolus  et  daemones  toto  vagentur  orfoe,  et 
celeritate  nimia  ubique  praesentes  sint,  martyres 
post  effusionem  sanguinis  sui,  quadam  custodia  ope- 
riuntur,  inclusi,  et  inde  exire  non  poterunt  ?  i  Hoc 


quando  fiierit  esse  diligendum.  Nemo  enim  aut  pro- 
pter  pukbritndinem,  aut  propter  camalis  aflectum 
cognationis,  voluntatisve  appetitum,  vel  aliam  quam- 
Ubet  caosam  hominem  debet  diUgere,  nisi  tantum- 
roodo  propter  Deom,  in  quo  et  ob  quem  totus  homo, 
qui  ex  duabus  substantiis  antma  et  corpore  constai, 
est  diUgendus  eo  modo  et  mensura,  qua  ufraroqoe 
convenit  dUigere.  Unde  idem  Augnstinus  in  libro  de 
Doctrina  Christiana  primo.  c  Sed  quaeritur  utruni 
propter  se  homo  ab  homine  dUigendus  sit,  an  propter 
aliud.  Si  enim  propter  se,  fruimur  eo ;  si  propter 
aliod,  utimur  eo.  Yidetur  autem  mihi  propter  aliud 
diUgendus.  Quod  enUn  propter  se  diligendum  esW 


499 


DUNGAU  REGLUSl 


500 


iii  60  conslitailar  beaU  vita :  cajas  etiamfti  nondani  A  sos  qaam  spiritos  concupiscit,  non  ut  interimat  cor- 


res,  umen  spes  ejus  nos  hoc  tempore  censohtar. 
M aledictas  autem  qui  spem  suam  ponit  in  homine. 
Sed  nee  seipso  quisque  frui  dd)et,  si  liquide  adTei^ 
tas  ;  quia  nec  seipsum  del)et  propter  seipsum  dili- 
gere,  sed  propter  illum  quo  fruendum  est.  Tunc  est 
quippe  optimus  homo»  cum  tou  Tita  soa  pergit  in 
IncommuUbilem  TiUm,  et  toto  alfectu  inhaeret  illi. 
Si  ergo  te  ipsum  non  propter  te  .debes  dUigere,  sed 
propter  iUum  iri>i  dilectionis  tuae  recUssimus  iinis 
est,  non  succenseat  homo,  si  etiam  ipsum  propUr 
Deum  dUigis»  haec  enim  regula  dilectionis  divinitus 
constitnU  esl:  iHUges^  inquit»  proximwntuum  tan- 
piamteifnum;  Deum  vero  ex  toto  eorde  etextota 
amma  et  ex  tota  menie,  nt  omnes  cogitationes  tuas 


pus,  sed  ni  concopiscentta  ejns ,  id  est  consuetu- 
dine  mala  edomiU»  faciat  spiritoi  subjugatum»  quod 
natnraUs  ordo  desiderat ;  quia  enim  hoc  erit  post 
resurrectionem ,  ut  corpus  omnimodo  cum  quiete 
summa  spiritui  subditum  immoruUter  yigeat ,  hoc 
etiam  in  hac  viu  mediundum  est ,  ut  consuetndo 
camalis  mutetur  in  meUus,  nee  inordinaUs  motibus 
resisUt  spiritui.  Quod  donecflat,  caro  concupiscU 
adversus  spiritum ,  et  spiritus  adversus  camem  : 
non  per  odium  resisteHte  spiritu ,  sed  per  principa- 
tum,  quia  magis  quod  diUgit  vult  subditom  esse 
meliori ;  nec  per  odium  resistente  carae,  sed  per 
consueiudinis  vinculum ,  quod  a  parentum  etiam 
propagine  inveteratum  naturae  lege  inolevit.  Id  ergo 


et  omnem  vium  et  omnem  intellectum  in  iUum  con-  B  agit  spiritus  in  domanda  carae,  ut  solvat  malae  con- 


feras  a  qoo  habes  ea  ipsa  qusc  confers.  Quisquis 
ergo  recte  diUgil  proximum  hoc  cum  eodebet  agere, 
ot  etiam  ipse  toto  corde,  toU  anima,  tou  mente  di- 
ligat  Deum.  Sic  enim  eum  diUgens  Unquam  se 
ipsum,  toUm  dUectionem  sui  et  iUius  refert  in  iUam 
dUectionem  Dei  quae  nnUum  a  se  rivuhim  dnci  extra 
patitur,cujus  derivationeminoatur.  Non  anteraomnia 
quibusutendum  est,  diUgenda  sunt,  sed  ea  sola  quae 
aut  nobiscum  societate  quadam  referaniur  in  Deum, 
sicoUest  homovel  angelus;  aut  ad  nosrelaU,  benefl- 
cio  Dei  per  nos  indigent,  sicnti  est  oorpus.  Nam  uti- 
qoeroariyres  non  dilexerant  scelos  perseqaentium  se ; 
qoo  Umen  usi  suni  ad  promerendom  Deum.  >  Idem 
in  eodem  lib.  t :  c  €om  ergo  quaiaor  sint  dUigenda, 


sueiudinis  quasi  pacta  perversa,  et  fiat  pax  consue- 
tudinis  bonae.  i  El  infra.  c  Diliges,  inquit,  Domi- 
num  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo,  et  ex  tota  anima 
Ua,  et  ex  tota  mente  tua,  et  ditiges  proximum  tuum^ 
tanquam  te  ipsum,  In  his  duobus  proseeptis  tota  lex 
pendet  et  omnes  prophetoe.  Finis  iUque  praecepti  est 
dilectio,  et  ea  gemina,  id  est  Dei  et  proximi.  Quod 
si  te  totum  inteUigas,  id  esi  animum  et  corpus,  ei 
proximum»  id  est  animam  ei  corpus  ^us,  (homo 
enim  ex  anima  consUt  ei  corpore)  nuUum  reram  di- 
ligendaram  genus  in  his  duobus  praeceptis  pneier* 
miwum  est.  Cum  enim  praecurrat  dilectio  Dei,  qus- 
que  dilectionis  modus  praescriptus  appareat,  iu  ui 
caetera  in  illum  confluani  de  dileciione  tua  nihil  di- 


onum  quod  supra  nos  est,  atteram  quod  nos  snmus,  ^  etom  videtof  •  Sed  com  dicium  esi,  diliges  proximum 


ieriium  quod  juxU  nos  esi,  qoarium  quod  infra  nos 
est ;  de  secundo  ei  quario  noUa  praecepU  danda 
erant.  Quantnmlibet  enim  homo  excidai  a  veriute, 
remanei  iUi  dilectio  soi  et  dilectio  corporis  sui.  »  Et 
post  pauca.  c  Nemo  ergo  se  odit.  Et  binc  quidem 
nuUa  com  aliqua  secta  quaesUo  fuii.  Sed  neque 
corpos  suum  quisquam  odit ;  veram  esl  enim  quod 
ait  Apostolus  :  Semo  unquam  camem  suam  odio  ha^ 
buU,  Et  quod  nonnuUi  dicnni,  malle  se  esse  sine 
corpore,  omnino  faUuniur.  Non  enim  corpus  suum, 
sed  corraptiones  ejus  ei  pondus  oderani.  Non  iuqoe 
nuUum  corpus,  sed  incorraptum  et  celerrimum  cor- 
pos  volont  habere.  Sed  poUnt  nuUum  corpus  esso 


luum  tanquam  te  ipsum ,  simul  et  tui  abs  te  dilectio 
non  praeiermissa  est.  lUe  auiem  juste  et  sancte  vL- 
vit  qui  reram  integer  aestimator  est :  ipse  est  autem 
qui  ordinaUm  habet  dilecUonemi  ne  aut  diligai  qood 
non  est  diligendum,  aut  non  dUigat  quod  dUigendum 
est,  aut  ampUus  diUgat  quod  minus  dUigendnm  est,. 
aut  aeque  dUigat  quod  vel  minus  vel  amplius  dUi- 
gendum  est,  aut  minus  vel  ampUus  quod  aeque  diU- 
gendum  esi.  Omnis  peccator  in  quantom  peccator 
est  non  est  diligendus ;  et  omnis  homo  in  quantum 
homo  est,  diUgendus  est,  propter  Deum,  Deus  vero 
propter  seipsum.  Et  si  Deus  omni  homine  amplius 
diiigendus  esi ,   aroplius  quisque  Deum  debei  dili- 


si  taie  fuerit,  quia  Ule  aUquid  esso  animara  pnunt.      gere  quara  seipsum.  Item  amplius  aUus  homo  diU- 


Quod  aotem  continentia  qoadam  ei  laboribos  perse- 
qoi  videnior  corpora  aoa,.  qoi  hoc  recte  fiicioni,  non 
id  agoni,  ni  non  habeani  corpos,  sed  oi  habeani  sob- 
jagaium  ei  paratum  ad  opera  necessaria.  Libidines. 
enim  male  ulentes  corpore»  id  esi  consueindines  in- 
clinationisanimaB  ad  fraendora  interioribosper  ipsins 
oorporis  LibQriosam  qnamdam  raaUUara  exsUnguero 
aliectant.  Nam  non  se  interimoni,  ei  cnrara  soae  va- 
lettidinis  gerant.  Qoi  aotem  perverse  id  agunt,  qoasi 
naturaUter  inimico  soo  corpori  bellom  ingerani.  In 
qoo  fallii  eos  qood  leguni :  Caro  eoneupiscit  adwrsus 
sptrtmm,  et  jpnnHcs  aivereus  eamim ;  hmc  enim  in^ 
¥kem  adversantur  {Gai.  v,  47).  Diciom  est  eoim  hoc 
propter  indoroium  caroalem  consaetodincm»  advet- 


gendos  esi  quam  oorpus  nostrum,  quia  propterDeom 
oraoia  isia  diligenda  sunt ,  et  potest  nobiscum  alios 
faomo  Deoperfrai  quod  non  potest  corpus,  quiacorpus. 
per  animam  vivit  qua?  fraimur  Deo.  Omnes  autem 
aeque  dUigendi  sunt.  Sed  eum  omnibus  prodesse  non 
possis,hispotissimum  consulendum  esi,  qui  pro  loco- 
ram  et  iemporam,  vel  quaramUbet  rerum  opporiunita- 
tibosoonstricUus  Ubi  qoasi  quadam  sarte  junguniur.  i 
Et  post  alia :  c  Omnium  autem  qui  nobiscura  frai 
possunt  Deo,  aliqoos  diUgimus  quos  ipsi  acyuvamus, 
partim  eos  a  quibus  adjuvamur ,  parUm  quorom  ei 
Indigemus  a^julorio,  et  indigenUae  subvenimus,  par- 
Um  quibus  nec  ipsi  conferimos  aliqoid  commodi^ 
nec  ab  els  ot  nobis  conferator  aiiendimos.  teUe  tar 


501  UB.  ADVERSUS  CLAUDIUM  TACWIi.  hO'2? 

meD  debemus  o(  omnes  'nobiacum  diligant  Deum,  A  AngusUnns  in  libro  xxii,  de  Civilate  Dei  refert,  satis 


ei  totam  quod  eos  Tel  adjuyamus,  vel  adjuvamur  ab 
ei8«  ad  nnum  illum  finem  refercndum  est. »  Si  aulem 
Augustinus  sanctorum  memorias,  oralionis  cai|^ 
non  esse  censuisset  appetendaSt  ob  boc  videlicet 
qaod  nulla  ibidem  copiosius  vel  praesentius  eorum 
meritis  a  Deo  suffragia  supplicantibus  praestarentur, 
inirum  Yidetur  cur  tantus  et  talis  auctor  tam  doctus 
et  verax  in  caeteris  suis  libris  omnia  sibimet  contra- 
ria  docere  et  confirmare  non  erubuerii ,  dicit  enim 
in  Ubro  de  Cura  pro  mortuis  gerenda,  ad  Paulinum 
episeopom  :  c  Alii  sunt  bumanarum  iimites  rerum, 
alia  divinarum  signa  virtulum.  Alia  sont  quae  natu- 
raliter,  alia  quae  mirabiliter  fiunt:  quamvis  et  na- 
tarae  Deus  adsit,  et  miraculis  natura  non  desit.  Non 


apparet,  dum  ejus  Claudius  suam  auctoritate  sectam 
a^stiroet  posse  esse  suffullam,  ei^us  verba  sunt  biec : 
c  YirtribunitiusHesperiusapud  nos  est.  Habel  in  ter- 
rilorioFuftsalensi  fundum  qui  Zubeli  appeliaiur.  Ubi 
cum  aflliclione  animalium  et  servorum  suorum  do- 
mum  suam  spirituum  malignorum  vim  noiiam  per- 
peti  comperisset,  accepit  ab  aniico  suo  terram  san- 
ctam  .de  Hierosolymis  allatam ,  ubi  sepultus  Cbrisius 
die  tertio  resurrexit,  eamque  suspenderat  in  cubi- 
cnlo  suo,  ne  quid  mali  etiam  ipse  paterelur.  £x 
tunc  domuB  cjus  ab  illa  infestatione  purgata  est, 
quid  de  illa  terra  fieret  cogitabat,  quam  diutius  in 
cubiculo  suo  reverenliae  cansa  babere  nolebat.  Forte 
accidit  ut  ego  et  collega  tunc  meus  episcopus  Sini- 


Igitar  ideo  putandum  est  vivorom  quibuslibet  rebos  ^  censk  Ecclesise  Maximinus  in  proximo  essemus,  ut 

interesse  posse  defunctos,  quoniam  quibusdam  sa- 

naiidis  yel  adjuvandis  martyrea  adsunt :  sed  ideo  po- 

tius  intelligendum  est  quod  per  divinam  potentiam 

martyres  vivorum  rdbus  intersont  *,  qooniam  defua- 

etl  per  Batoram  prq[>riam  vivorom  rebus  inleresse 

BOD  possunt.  Quanqoam  ista  qosestio  vires  intelli- 

genliae  mes  vincit,  quemadmodum  opitulentur  mar- 

tyres  hia  qoos  per  eos  certom  est  a^ovari :  utrum 

ipsi  per  seipsos  adsint ,  uno  tempore,  tam  diversifi 

iocis ,  et  tanta  inter  se  longinquitate  discretis,  sive 

obi  sonteorom  memoriae,  sivepraeter  soas  meraorias 

obi<»uqoe  adesse  sentiuntur ;  an  ipsis  in  loco  sois 

meritis  eongruo,  ab  omni  mortalium  conversatione 

Bemotis,  et  lamen  Deus  omnipotens  qui  est  ubique 


veniremus  rogavit,  et  venimus.  Cumque  nobis  omnia 
retulisset,  etiam  hoc  petivit,  ut  infoderetur  alicubi, 
atque  ibi  orationum  locus  fieret,  ubi  etiam  Chri- 
stiani  possent  ad  celebranda  quae  Dei  sunt  con- 
gregari.  Non  dissensimus ,  factum  est.  Erat  ibi 
Jovenifi  paralyticus  rusticanus ,  qui,  hoc  audilo, . 
petivit  a  pareniibos  suis  ut  illum  ad  eom  locum 
sanctum  non  cunctaiiter  aOerrent.  Quo  cum  fuis- 
set  allatus ,  oravit ,  atque  inde  conlinuo  pedi- 
bus  suis  abscessit,  Victoriana<  dicitur  villa  ab 
Hippone  Regio  minus  triginta  millibus  abest,  ubi  est 
memoria  martyrum  Mediolanensium  Protasii  et  Ger- 
Tasii.  Portatus  est  eo  quidam  adolescens ,  qui  cum 
die  medio  tempore  aestatis  equum  abluere^  in  flumi- 


praesens,  nec  concretus  nobis  nec  reraolus  a  nobisi  ^  nis  gurgite,  daemonem  incurrit.  Ibi  cuni  jaceret,  vcl 


exaodiens  martynim  preces,  per  angelica  ministeria 
usqoeqnaque  difiusa,  praebeat  bominibus  istasola- 
tia,  <iuibus  in  bujus  vitae  miseria  Judicat  esse  prae- 
benda ;  et  suorum  merita  mariyrum  ubi  vult,  quando 
Yolt,  qoomodo  vult,  maximeque  per  eorum  memo- 
Has,  qooniam  hoc  novit  expedire  nobis  ad  aedifican- 
dam  fidem  Christi ,  pro  cujus  illi  confessione  sunt 
passi,  mirabili  atque  inefiabili  potestate  ac  bonitate 
eoflaroendet :  res  est  baec  altior,  quam  ut  a  me  possit 
attingi,  et  abstrusior  quam  ut  a  me  valeat  perscru- 
tari.  Et  ideo  quid  horum  duorum  sit,  an  vero  fortasr- 
sis  utrumque  sit,  ut  aliquando  ista  fiant  per  ipsam 
praesentiam  martyrum,  aliquando  per  angelos  susci- 
IHentes  personam  martyrum,  definire  non  audeo : , 
niaUem  a  scientibus  ista  perquirere.  Neque  enim 
nemo  est  qui  haec  sciat,  nec  qui  sibi  sdre  videatur, 
et  nesciat.  I>ona  enim  Dei  sunt,  his  alia,  et  illis  alia 
largientis,  secundum  Apostolum  qui  dicit  unicuique 
dari  manifestationem  spiritus  ad  utilitatem.  >  Cujus 
gratia  revelante,  Hieronymus  certius  de  hac  diifiiu- 
y\l  ratione,  exprimens  illam  Apocalypsis  sententiam, 
hoc  est :  Sequuttiur  agnum  quocuntque  vadk  {Apoc. 
xiVt  4) ;  81  agnus  ubique,  ergo  et  ht  qui  cum  agno 
sunt,  ubtque  esse  credendi  sunt.  >  Quam  ergo  ma- 
goa  et  pene  innumerabilia  miraculorum  signa,  et 
inexbansta  corporom  animaromqoe  remedia  ad  me- 
morias  martyrum,  divina  per  eorum  orationes  ope- 
rante  manu,  quotidie  fiunt ,  ex  paucis  quae  santtus 


morti  proximus,  vel  similiimqs  roortoo,  ad  vesper- 
tinos  illuc  hymnos  et  orationes  cum  anciliis  suis ,  et 
quibusdam  sanctimonialibus  ex  more,  doroina  pos- 
sessionis  intravit,  atque  hymnos  cantare  coeperunt. 
Qua  voce  ille  quasi  percussus  et  excussus  est,  et 
eum  terribili  fremilu  aliare  appreliensum  roovere 
non  audens,  sive  non  valens,  tanquam  eo  fuerit  alli- 
gatos,  aot  afiixus  tenebat,  et  cum  grandi  ejulatu 
parci  sibi  rogans  confiiebatur  ubi  adolescenteni ,  et 
qoando  et  quomodo  invaserit.  Postremo  se  exitu- 
rum  esse  denuntians,  niembra  ejus  singula  noroina- 
bat  quae  se  aroputaturum  exiens  niinabatur,  atque 
inter  haec  verba  discessit  ab  horoine.  Sed  oculus 
eju8  in  nuxillam  fusus  tenui  venula,  ab  interiore 
quasi  radice  pendebat,  totumqueejus  mediuro,  quod 
nigellum  fuerat,  albicaverat.  Quo  viso,  qui  aderant 
(concurrerant  autem  etiam  aiii  vocibus  ejus  acciti, 
et  se  omnes  pro  illo  in  oratione  prostravcranl) , 
quamvis  eum  sana  mente  stare  gauderent,  rursus 
tamen  propter  ejus  oculum  contristati ,  medicum 
quaerendum  esse  dicebant.  Ibi  marilus  sororis  ejus, 
qui  eum  eo  detuierat :  Potens  est,  inquit,  Deus,  san- 
ctorom  orationibus,  qui  fugavit  daemonem,  lurocn 
reddere.  Tum,  sicut  potuit,  ocubim  lapsum  a*que 
pendentem,  loco  suo  revocatum  ligavit,  nec  nisi 
post  septem  dies  putavit  esse  solvendum.  Quod  cum 
fecisset,  sanissimum  invenit.  Erat  quidam  senex 
Florentius  Hipponensis  noster,  homo  religiosus  ct 


m 


DUNGALI  RECLUSI 


501 


paupcr;  frartorts  se  airte  pascebat,  casulam  perdide-  A  tamen  tunica  opemeruitt  cadaver  ejus  parentes,  et 


rat ,  et  unde  ubi  emerel  non  habebat.  Ad  Yipnti 
M  artyres  quorum  memoria  est  apud  nos  celeberrima, 
dara  voce  ut  yesiiretur  oravit.  Audierunt  eum  ado- 
lescentes  qui  forte  aderant  irrisores,  eumque  disce- 
dentem  exagitantes  prosequebantur.  At  ille  tacitus 
ambuhns ,  ejecium  grandem  piscem  palpitantem  vi- 
dit  in  littore ,  eumque  iillB  faventibus  atque  adju- 
vantibus  apprehendit,  et  cuidam  coquo  Cattuso  no- 
mine,  bene  Christiano,  ad  coquinam  conditariam  tri- 
buit ,  indicaus  quid  gestum  sit.  Trecentis  folllbus 
vendidit,  lanam  comparare  inde  dlsponens,  ut  uxor 
ejus  quomodo  posset  ei  quo  indueretur ,  efficeret. 
Sed  coquus  concidens  piscem,  annulum  aureum  in 
ventriculo  egus  invenit,  moxque  miseratione  flexus. 


recepto  spiritu  salva  facta  est.  Apud  Hipponem  Bas- 
sus  quidam  Syrus  ad  memoriam  ejasdem  martyris 
dtabat  pro  aegrotante  et  periclitante  fiiia,  eoque  se- 
cum  vestem  ^us  attulerat;  et  ecce  pueri  de  donio 
concurrerunt,  qui  ei  mortuam  nuntiarent.  Sed  cnra, 
eo  orante,  ilii  ab  amicls  e|us  exciperentur ,  prohl- 
buerunt  eos  dicere ,  ne  per  ptri)licum  plangeret.  Qui 
cum  domum  redisset  ]am  suorum  ejuiatibus  perso- 
nantem,  et  vestem  fitt»  quam  referebat  super  eam 
projecisset,  rursus  reddita  esl  vitae.  Ibidem  apod 
Bos  Irenaei  cujusdam  coliectarii  fllins  aegritudine  exs- 
tinctus  est.  Cumque  corpus  |aceret  exanime,  atque 
a  lugentibus  et  lamentantibus  exsequiae  pararentur, 
amicorum  ejus  quidam  inter  aliorum  consolantiuQa 


el  religione  perterriius  homini  eum  reddidit,  dicens :  ^  verba  suggessit,  ut  cgusdem  martyris  oleo  corpus 


Ecce  quomodo  te  viginti  martyres  vestierunt.  Eu- 
charius  presbyter  ex  Hispania,  Calamae  habitans, 
veteri  morbo  calculi  laborabat ;  per  memoriam  su» 
pradicU  martyris  quam  Possidius  illo  advexit  epi- 
acopus,  salvos  faclus  est.  Idem  ipse  postea  morbo 
aiio  praevalescente,  mortnus  sic  jacel>at,  ut  ei  jam 
poHices  ligarentur  :  opitulatione  memorati  martyris, 
cum  de  memoria  ejus  reportata  esset,  et  super  ja- 
centia  corpus  missa  ipsius  presbyteri  tnnica,  susci- 
tatos  est.  Fuic  Ibi  Tir  in  ordine  suo  primarius,  no- 
raine  Martialis,  aevo  jam  gravis,  et  muttum  a  reli- 
gione  abhorrens  Cluristiana.  Habebat  sane  fldelem 
illiam,.  et  genemm  eodem  anno  baptizatum.  Qui 
cum  eum  aegrotanlem  muitis  et  magnis  lacrymis 
rogarent  ut  Christianus  fieret,  prorsus  abnuit,  eos- 
que  a  se  turbida  indignatione  submovit.  'Visum  est 
^enero  qus  ui  iret  ad  memoriam  sancti  Stephani , 
et  illic  pro  eo  quantnm  possit  oraret,  ut  Deus  Uil  da- 
ret  in  Christum  credere.  Fecit  hoc  ingent^  gemitu, 
et  fletu,  et  sinceriter  ardente  pietatis  affectu.  Deinde 
absceden»,  aliquid  de  altari  florum  quod  occurrit, 
tulit,  eique  cum  jam  nox  esset  ad  caput  posuit.  Tum 
dormitum  est.  Et  ecce  ante  dihiculum  clamat,  ut  ad 
episcopum  curreretur,  qui  mecum  forte  tunc  erat 
apud  Uipponem.  Cum  ergo  eum  audissent  absen- 
tem,  venire  presbyteros  postulavit.  Yenerunt,  cre- 
dere  se  di;(it,  admirantibus  atque  gaudentibus  omni- 
bus,  baptizatus  est.  Hinc  quandiu  vixit  in  pre  habe- 
bat :  Chriite ,,  accipe  spiritum  meum  {Act,  vii,  19). 
Cum  liaec  verba  beatissimi  Stephani,  quando  lapida- 
tus  est  a  Judaeis,  ultima  fliisse  nesciret,  quae  huic 
quoque  ultima  fuerunt ;  nam  oon  multo  post  etiam 
ipse  defuncttts  est.  Audunis  nomen  est  flindi  ubi 
Ecdesia  memoria  martyris  Slephani  est.  Puerum 
quemdam  parvulum  cum  in  area  iuderet  exorbilan- 
tea  Iwves,  qui  vehiculum  trahebant,  rota  obtrive- 
runt,  et  confesUm  palpitavit  exspirans.  Hunc  mater 
arreptum  ad  eamdem  memoriam  posuit;  et  non  so- 
lum  revixlt,  verum  etiam  illsesus  apparuit.  Sancti- 
moniaUs  qnaedam  in  vicina  possessione  quae  Capa^ 
(iana  dicitur,  cum  aegritudine  iaboraret,  ac  despera- 
retur,  ad  eamdem  memoriam  tunica  ejus  allata  est; 
quae  antequam  revocaretur,  ifla  defoncta  est.  Hac 


perungeretur.  Factum  est,  et  revixit.  Itemque  apud 
nos  vir  trilKinitius  Eieusinus,  super  memoriam  mar« 
tyrum,  quae  in  suborbano  ^us  est,  aegritudine  ex- 
animatom  posuit  mfantulum  filium  suum,  et  posl 
erationem,  qaam  muftis  cum  lacrymis  ibi  fudit,  vi- 
ventem  levavit.  Quid  faciam  1  Urget  hujua  operi^ 
implenda  promisslo ,  ut  non  hic  possim  emnia  couk 
memorare  quae  scio :  et  procul  dubio  pleriii]ue  no- 
Btrorum,  cum  haec  legent,  dolebunt  me  praetermi- 
sisse  tam  multa  quae  utique  mecum  sclunt.  Quos 
jam  nunc  ut  ignoscant,  rogo,  et  cogitent  quam  pro- 
fBd  laboris  sit  facere,  quod  me  hlc  non  facere  susoe- 
pti  operis  necessitas  cogit.  Si  enim  miracula  sanita- 
tum,  ut  aiia  taceam^ea  tantummodo  vetim  scribere 

^  quae  per  hunc  martyrem,  td  est,  gioriosissimum  St&- 
phanum,  facta  sunt  in  cotonia  Calamensi,  et  in  m>- 
stra,  plurimi  conflciendi  sunt  libri.  Nec  tamen  om- 
nia  colligi  poterunt,  sed  tantum  de  quibus  libelK  dati 
sunt,  qui  recitarentur  in  populis.  Id  namqjue  fieri 
voluimus,  cum  videremus  antiquis  similia  divina- 
rum  signa  vlrtutum,  etiam  nostris  temporibus  fre- 
quentari ,  et  ea  non  debere  multorum  notitiae  depe> 
rire.  Nondum  est  autem  biennium  ex  quo  apud  Hip- 
ponem-Regium  ccepit  esse  ista  memoria ,  et  miilUs» 
quod  nobis  certlssimum  est,  non  datis  iil>ellis,  de 
his  quje  mirabiliter  flicta  sunt ,  illi  ipsi  qui  dati  sant 
ad  septuaginta  ferme  numerum  pervenerant,  quando 
ista  conscripsi.  Calamae  vero  ubi  et  ipsa  memoria 

j.  prius  esse  coepit,  ^  crebrtuQ  dantur,  incomparabiii 
multitudine  superant.  Uzall  etiam,  quae  colonia 
Uticae  vicina  est,  multa  praeclara  per  eumdem  raar- 
tyrem  facta  cognovimus,  cujus  ibi  memoria  longe 
prins  quam  apud  nos  ab  episcopo  Evodio  constliuta 
est.  Sed  libellorum  dandorum  ibi  consuetodo  noo 
est,  vel  potius  non  fuit ;  nam  fbrtasse  nunc  esse  jam 
coepit  Cum  enim  nuper  illlc  essemus,  Petronia  mar 
terhimilia$,  quae  ibi  mirabiliter  ex  magno  atque  diu- 
tumo,^  in  quo  medioomm  adjjntoria  cuncta  defeee> 
rant,  hnguore  sanata  est.  Quam  hortati  sumus  vo- 
lente  supradicto  loci  episcopo  ut  libellum  daret  quj 
recitaretur  in  populo ;  et  obedientissime  paruit.  In  quo 
posuit  etiam  quod  hic  reticere  non  possum,  quam- 
vis  ad  ea  quae  hoc  opus  urgent  festinare  comiietlarv 


505 


LIB.  ADVERSUS  CLAUIHUM  TAURIN. 


606 


A  qoodam  Jadaea  dijLit  sibi  fuisse  persaasaiii»  at  A  persomnittra  solelwt,  stupenlilKis  qui  sderant  atque 


aonuium  capiilatio  vincalo  insereret,  quo*sub  <imni 
vette  ad  nuda  corporis  cingeretur  :  qui  annulns  ha- 
beret  sob  gemma  lapidem  in  renibus  inventum  bovit. 
Hoc  alligata  quasi  remedio  ad  sancti  martyies  iimina 
veniebat.  Sed  profecta  a  Garthagine,  com  in  con- 
fittio  fluminis  ^grad»  in  sua  possessione  mansisset» 
florgens  ut  iter  perageret,  ante  pedes  suos  iUum  ja- 
centem  annaium  vidit^et  capiilatiam  zonam  qoa  fue- 
rat  aliigatas ,  mirata  tentavit.  Qaam  cnm  omnino 
suis  nodis  flrmissimiSy  sicut  erat,  comperisset  astri- 
ctam,  crqpuisse  atque  exsiluisse  annulum  suspicata 
est,  qui  etiam  ipse  cnm  integerrimus  fuisset  inven- 
tus,  fdturae  salutis  quodammodo  pignus  de  tanto  mi- 
racolo  se  accepisse  praesumpsit ,  atque  illud  vincu*- 


aiiis  paventibus,  aliis  doJentibus.  Gum  eum  quidam 
vellent  erigere ,  nonnuili  prohibuerunt ,  et  potius 
exitum  exspectandum  esse  dixerunt.  Et  ecce  sarre- 
xit,  et  non  tremeliat,  qooniam  sanatos  erat,  et  stabat 
incolumis,  intuens  intuentes.  Quisergo  intuentium 
se  tennit  a  laudibus  Dei?  Glamantium,  gratuian- 
tinmqoe  vocibus  ecclesia  usqueqoaque  compieta  est. 
Inde  ad  me  cucritnr  ubi  sedelMmA»  jam  processaros. 
Irruit  aller  quisque  posi  alteram,  omnis  posterior 
quasi  novum  qood  aiius  prior  dixerat  nuntiantes. 
Meque  gaudente,  et  apud  me  Deo  gratias  agente,  in- 
greditur  etiam  ipse  cum  plurimis,  indinatnr  ad  g»- 
nua  mea ,  erigitur  ad  osculum  meum.  Procedimus 
ad  popaIum,'piena  erat  ecdesia,  pers<mal>at  vocibus 


Inm  aolvens,  simul  cnm  eodem  annulo  projecit  in  B  gaadiorum,  Deo  gratias!  Deo  laudes!  nemine  ta- 


flumen,  Non  credant  hoc  qui  etiam  Dominum  Jesum 
per  inlegra  virginalia  matris  enixnm  et  ad  discipuios 
ostiis  dausis  ingressum  fuisse  non  credunf ;  sed  lioc 
eerte  qnaerant,  et»  si  verom  invenerint,  iila  credant. 
Clariasima  femina  est,  nobiiitfir  nata,  nobillter  mir- 
pta,  Carthagine  liabitat :  ampla  dvitas,  ampla  per- 
sona»  rem  quaerentes  latere  non  sinit.  Martyr  certe 
ipse,  qno  impetrante  iila  sanata  est,  in  Fiiium  per- 
maneotis  Yirginis  crediditi  in  eam  qui  osUis  dausis 
ad  discipuios  ingrcssus  est,  credidit :  poslremo,  pro- 
pter  quod  omnla  ista  dicnntur  a  nobis,  in  eum  qui 
ascendit  in  codum  cum  carne,  in  qua  resurrexerat, 
credidit;  et  ideo  per  eom  tanta  fiunt,  quia  pro  ista 
fide  animam  posuit.  Fiunt  ergo  etiam  ounc  muita 


cente,  hinc  atque  inde  damantiom.  Saiutavi  popu- 
lum,  et  rursus  eadem  ferventiore  voce  clamant.  Fa- 
cto  tandem  silentio,  Scripturamm  divinarum  sonC 
lecta  solemnia.  Ubi  autem  ventum  est  ad  md  ser- 
monis  locum,  dixi  pauca  pro  tempore  et  pro  iilius 
jucunditate  laetiti».  Nobiscnm  homo  prandit,.etd^ 
ligenter  nobis  onmem  soae  fratem»  calamitatis  indi- 
carit  historiam.  Sequenti  iiaque  die  post  sermonea 
redditum,  narrationis  «yus  iibeUum  in  crastinum  po- 
pulo  redtandum  promisi.  Quod  com  et  Dominico 
Pasclue  die  tertio  fleret  in  gradibus  exedras,  in  qna 
de soperiore  loquebar  loco,  fed  stare  ambosfcatres 
Gum  eorum  legeretur  libellus»  Intuebatur  populus 
imiversus  sexus  ntriusque ,  uniim  stantem  sine  de- 


miracnla,eodem  Deo  fadenteperquos  vultet  quem-  Q  formi  motn,  aiteram  membris  omnibus  coutreme&i- 


adoKidam  vult.  Unum  etiam  est  apud  nos  factum  non 
ma|iis  qoam  illa  quae  dixi,  sed  tam  darum  atqjue  iUu- 
$tre  miraculum,  nt  nullum  arbitrer  esse  Hipponensium 
qni  boc  non  vel  viderit  vel  didicerit,  nulhim  qui  obU- 
visd  olla  ratione  potuerit.  Decem  quidam  fratres, 
quoram  septem  sont  mares,  tres  feminas,  de  Caesarea 
Cappadocis  suorum  civium  non  ignobiles,  maledicto 
matris  recenti,  patris  eorum  obitu  destitutae,  quae 
iojuriam  sibi  ab  eis  factam  acerbissime  tuUt,  tali 
pceoa  sont  divinitus  ooerciti,  ut  horribiUter  quate- 
rentuT  omnes  tremore  membrorum :  in  qua  fmdis- 
sima  specie  oculos  suorum  dvium  non  ferentes,  qua- 
quayersom  cuique  ire  visum  est,  toto  pene  vagaban- 
tnr  orbe  Romano.  Ex  his  etiam  ad  nos  venerunt 


tem.  £t  qui  ipsum  non  viderant,  quid  in  eo  divina 
misericordiae  factum  esset,  in  cjus  sorore  cernebant. 
Yidebant  enim  quid  in  iUo  gratulandum,  quid  pro 
iUa  esset  orandum.  Inter  haec  recitato  eorum  libello 
de  conspectu  popuU  eos  abire  praecepi;  et  de  tota 
ipsa  causa  aliquanto  dUigentius  cceperam  disputave, 
cum  ecce  me  disputante  vooe&  aliae  de  memoria  mar- 
tyris  novae  gratulatioDis  audinntur,  Gonversi  snnl 
eo  qui  me  audiebant,  cceperuntqae  concurrere.  Ula 
enim  ubi  de  gradilius  descendit  in  qaibus  steteratt 
ad  sanotum  martyrem  orare  perrexeraL  Quae  mox 
ut  canceUos  attigit  coUapsa  simiUter  vdut  in  som* 
num  sana  snrrexit.  Dum  ergo  reqnireremus  qotd 
factum  fuerit,  unde  strepitus  laetus  exstiterit,  ingressi 


duo,  frater  et  soror,  Paulus  et  PaUadia,  muitis  aUis  ^  sunt  cnm  Ula  in  l>asiUcam,  ubi  eramus,  adducentas 

lods  miseria  diflamante  jam  cogniti.   Yenemnt  au- 

lem  ante  Pascha  ferme  dies  quindecim,  ecdesiam 

qnotidie  et  in  ea  memoriam  gloriosissimi  Stepliani 

fcequentaban^  orantes  ut  jam  sU>i  placaieiur  Deus, 

et  udotem  pristinam  redderet.  Et  iUic  et  quocunque 

ii>aot,  convertebant  in  se  dvitatis  aspectnm.  Et 

OoniMiUi  qui  eos  alibi  viderant,  causamque  tremoris 

eomm  noverant,  aUis,  ut  cuique  poterant,  indica- 

bant.  Yenit  et  Pascha,   atque  ipso  die  Dominico 

inane»  cum  jam  (requens  populus  praesens  esset»  lod 

sancti  canceUos  ubi  martyrium  erat,  idem  juvenis 

orans  teneret,  repente  prostratus  est,  et  dormienti 

^iaiUiious  iacuii,  non  tamen  tremensi^  sicut  etiam 


eam  sanam  de  martyris  loco.  Tnm  vero  tantns  ab 
utcoqoe  sexa  admirationis  damor  exortns  est,  ut 
vox  continuata  cum  lacrymis,  non  videretur  posse 
flniri.  Perducta  est  ad  eum  locum,  uIm  pank>  ante 
steterat  tremens.  Exsultabant  eam  simiiem  fratri, 
cai  doluerant,remansisse  dissimilm,  et  nondum  lu- 
sas  preces  suas  pro  iUa,  jam  tamen  praeviam  volun-» 
tatem  lam  cito  exauditam  esse  cemebant ,  exsulta« 
b^nt  in  Dei  laudem  voces,  sine  verbis,  tanto  sonitu» 
quantnm  aures  nostrae  ferre  vix  possent.  Quid  eral 
in  cordibus  exsufiantium,  nisi  fldes  Chrisli  pro  qua 
Stepliani  sanguis  eflusus  est  ?  »  «^ 

Quod  aotem  didt  sanctum  Petrom  caeterosqiM: 


6a7 


DUNGAU  RECLUSI 


m 


«postolos  a  miBisterio  solven Ji  ac  ligandi,  hoc  est»  A  fe  actioRis  ,  allerft  in  mereede  eontemplaf tonis. 


judicandi  in  Ecclesia  esse  remoios,  et  illam  aiiosque 
sui  pares  in  illorum  successisse  locum,  quasi  dignio- 
i«s  atque  efficaciores  pro  Jassatis  aut  de  aliqna  con- 
Ytctis  fulsitate  substitutos,  cnm  ilii  quod  semel  a  Do- 
mino  principaliter  cum  uniTersilate  Eeclesi»  atlribu- 
tum  sit,  faoe  est  judices  sanct»  iieri  Ecclesi»  nun- 
quam  esse  desierint,  aut  per  suam  corperalem  pra&- 
sentiam  judicaudo,  aut  per  suam  doetrtnsm  quam 
Tice  sua  posteris  reiiquerunt,  quid  enim  quispiam 
rector  Ecciesiae  a  semeiipso,  aut  per  se  ipsum  sine 
eyangeiica,  yei  apostolica,  canonicave,  qua  iiide 
emersit  anctoritate  judicare  recte  poterit,  aut  diffl- 
nlre  ?  Hoc  autem  subnectere  nititur  exemplo  de 
Psaimis  assumpto.  Pro  patribus  tuis  nati  iunt  Hbi 


hta  signiflcata  est  per  apostolnm  Petrum ,  illa 
per  Joannem.  Tota  bic  agitur  ista  usque  in 
hujus  sscoli  flnem  et  illic  inTeiiit  flnem  :  diflertar 
ilia  coraplenda  post  hujus  sxculi  flnem,  sed  in  fo- 
tnro  saeculo  non  habet  finem.  fdeo  dicitur  huic,  Se- 
quere  me;  de  illo  autem,  Siceum  volo  manere  donec 
venfom,  Quid  ad  teftu  tne  sequere  {Joan,  txi,  19, 
22).  Qttid  eniffl  est  hoc  quanturo  sapio,  quid  est  ?  nisi 
Tu  me  sequere,  per  imitationem  perferendi  tempora- 
lia  mala ;  iiie  maneat  donec  sempiterna  yenio  reddi- 
tarus  bona  :  qbod  apertius,  ita  dici  potest :  Perfecta 
me  sequatur  actio  informata  meoe  passionis  exem- 
plo,  inchoata  vero  contemplatio  maneat  donec  venio, 
perficienda  cnm  venero.  Nemo  tamen  istos  insignes 


liUi ,  constitues  eos  principes  super  omnem  terram  B  apostolos  separet,  et  in  eo  quod  significabat  Pelrus, 


{Psal,  XLiv,  17).  Gum  illud  et  de  apostolis  et  de 
sanctis  quibusqne  episcopis  eonim  scilicet  snccesso- 
ribus  recte  inteliigitur,  sicut  Apostolus  ait :  Patres 
nostri  eub  nube  fueruni  {I  Cor,  vi,  iO).  Et  in  Psalmo : 
iVtmts  honorati  sunt  amid  tui,  Deus,  nimis  conforta^ 
tus  est  prindpatui  eorum  {PsaL  cxxxviii,  17).  Falbr 
si  baec  ita  esse  Augustimis  non  aflfirmat  in  exposi- 
tione  Evangeiii  secundum  Joannem  dicens.c  Boc  agtt 
Ecciesia  spe  beata  in  hac  vita  aerumnosa ;  cujus  Eo- 
clesiae  Petrus  apostolus  propter  apostolatus  sui  pri- 
matam  gerebat  figurata  generalitaie  personaro,  quod 
enim  ad  ipsum  proprie  pertinet,  natura  unus  homo 
erat,  gratia  unus  Christlanus,  abundantiore  gratia 
unus  idemqne  primus  aposlolus.  Sed  quando  d  dl' 


ambo  erant;  et  in  eo  qudd  significat  Joannes,  ambo 
ftituri  erant :  significando  sequebatur  iste,  manebat 
ilfe ;  credendo  autem,  ambo  mala  praesenlia  hujus 
miseriae>tolerabant.  Ambo  futura  bona  illius  beatita- 
dinis  exspectabant.  Nec  ipsi  soli,  sed  universa  hoc 
fadt  sancU  Ecclesia  sponsa  Ghrisa,  ab  istis  tenta- 
tionibas  enienda,  in  illa  felicitate  servanda.  Slcut 
ergo  nomen,  bonor,  dignilas,  ofDcium  evangelistae 
ab  Joanne  non  tollitur,  licet  hoc  cum  eo  pariter  Pe^ 
trus  et  universitas  sancUe  Ecclesiae  sorliatiir,  ita 
nec  Petrus  primatum  Ecclesiae  et  potestatem  sol- 
vendi  in  ea  ac  ligandi  sibi  a  Domino  ob  indubitatae 
remunerationem  fidei  principaliter  traditam  amittlt, 
quamvis  eis  Joannes  cum  integritate  Ecdesiae   in 


ctum  est :  Tibi  daho  ciaves  regni  cedorum,  et  quod-  C  ]^  ministerio,  sicut  praedictum  est,  socielur.  Hinc 


Cttii^  Ugaveris  super  terram,  erit  liqatum  et  in  ceelis; 
si  quodcunque  solveris  s»per  terram^  erit  solutum  et  tti 
ceelis  {Matth.  xvi,  19) ,  universam  signiflcat  Eede- 
slam,  quae  iu  hoc  saecuio  diversis  tentationibus  velut 
imbribus,  fluminibus,  tempestatftus,  quatitur  et  non 
cadit,  quoniam  fundata  est  super  petram ,  unde  Po- 
trus  nomen  accepit.  Nob  enim  a  Fetro  petra,  sed 
Petrus  a  petra ;  jsicut  non  Christus  a  Ghristiano ,  sed 
Ghristtanus  a  Ghristo  vocatur.  Ideo  quippe  ait  Do- 
minus  :  Super  hanc  petrmn  mdificabo  Eceletiam 
mernn  {Ilrid.  18) ;  quia  dixerat  Petrus :  Tu  es  Christus 
FUius  Dei  vivi  {Ibid.  16).  i  Super  hanc  ergo,  inqult, 
Petram  quan  ooBfessos  es,  aedifleabo  Eedesiam 


Augustinus  :  Omnibus  igitur  sanctii  ad  Christi  cor- 
pus  inseparabiliter  pertinentibus,  propter  hujus  vi- 
tae  procellosissimx  gubemaculum  ad  liganda  et  so2- 
venda  peccata  claves  regni  coelorum  primus  aposto- 
lorum  Petrus  accepit,  eisdemqne  omnibus  sanctts 
propter  vitae  illius  secretlssimae  quieUssimum  slnum 
super  pectos  Ghristi  Joamies  evangelista  discobnit» 
quoniam  nec  iste  solus,  sed  universae  Ecdesiae  ligat 
solvitque  peccata.  Nec  ille  in  prihcipio  Terbum  Deom 
apud  Deum  et  caetera  de  Ghristi  divlnitate,  et  de  to- 
tins  divinitatis  Trinitale  atque  unitate  sublioiia,  quae 
in  iHo  regno  flacie  ad  faciem  coniemplanda,  nunc 
autem  donec  veniat  Dominus,  in  specuio  atque  m 


nieam;  petra  enim  erat  Ghristus,  super  quod  ftind»-  ^  aenigmate  contuenda  sunt,  quae  praedicando  ructaret 
mentum  etlam  ipse  asdiflcatus  est  Petnis.  Funda"  ^  de  fonte  Dominid  pectoris  solus  bibit,  sed  ipse  Do> 


menlicm  quippe  aliud  nemo  potest  ponere^  prmter  id 
quod  posUum  eil,  quad  est  €hrisius  iesue.  Ecelesia 
ergo  quae  fundatnr  in  Chrislo,  ciaves  ab  eo  regni 
coelomm  acoepit  in  Petro,  id  est  polestatem  ligandl 
8<Hvondiqoe  peccata.  Quod  est  enim  per  proprieta- 
lem  fai  Ghristo  Eodesia,  hoe  est  per  signtficationem 
Petms  in  petra,  qua  sigttiflcatione  iotdligitur  Chri- 
Btus  petra,  Petros  Ecdetfa.  Haee  igitur  Ecdesia 
doaa  vitas  sibi  divinitns  prae<ficatas  et  commenda- 
laa  novit ,  qaarum  est  una  in  fide ,  altera  in  spe- 
de;  ima  in  tempore  peregrinationis ,  aitera  In 
iMemitate  mansionis ;  ona  in  labore ,  altera  in 
fequie;  uiia  ia  via ,  altera  in  patria  ;   ana  in  ope* 


minus  ipsum  Evangellum  pro  sua  cujusque  capad- 
tate  omnibns  suis  bibendum  toto  terrarum  orbe  dif- 
tadlu  Gaute  autem  humiliato  et  submisso  oorde  ab 
episcopis,  bic  versus,  Pro  patribus  Ittts,  eic,  legeih 
dus  est  et  inteiligendus.  Imo  vero  vdat  indignos 
et  minus  idoneos  semetipsos  tanto  debent  censere 
ministerio  (^od  spiritales  et  excellentissimi  virl,  ac 
si  impares,  dedinando  et  fugiendo  accipere  recusa- 
nmt.  Nec  inde  snperbiendo  vd  insultando  conira 
sanctoa  apostolos  dd)enl  intomescere,  sicut  iUomm 
oppugnator,  adversarius,  et  contemptor  vaoissiaia 
inflatus  elatione,  et  nimia  temerilaie  praesooiens 
hianiter  |(Ioriatur,  cui  et  suis  pariter  simtUbosisaias 


509 


LIB.  ADVERSLS  GLAUDIUM  TAURIN. 


5ia 


cooiiniiiatur  diceos  :  Ym  vobi»  qui  iopientes  eitis  in  A  omniqae  diligentia  satisfecUoni  iB6istentes,  creUi* 


aculii  teitriSf  et  coram  vobismetipni  prudentes  {Isai, 
T,  21).  Item  Apostolas  :  Nolite  etse  prudentes  apud 
voimetipiOi  {Rom,  xii,  i6).  Inde  Gregorius  exponens 
lOam  sententiam  qua  Dominus  post  resurreciionem 
sais  ait  discipulis  :  c  Quorum  remiserilis  peccata^  rs- 
wiituntwr  eis^  et  quorum  retinueritis  relenta  sunt 
(Joan.  XX,  23),  lubet  intueri,  illi  discipuli  ad  tanla 
ooera  humiiitatis  vocati,  ad  quantum  culmen  gloris 
siot  perducti.  Ecce  non  solum  de  semeUpsis  securi 
fiaot,  sed  etiam  aliense  obligationis  potestatem  rd- 
laxationisque  accipiunt.  Principatum  superni  judicii 
sortioniur,  ut  Tice  Dei  quibusdam  peccata  retineant, 
qoibusdam  relaxent*  Sic  eos  a  Deo  decebat  erigi» 
quia  tantum  pro  Deo  concesserant  humiliari.  Ecce 


mus  a  Domino  per  suam  ineiTabilem  misericordiam, 
et  per  haec  exerciUa  posse  liberari.  Glaudius  ergo 
noYus  ac  mirabilis  philosophus,  ariium  expers  libe- 
ralium,  totam  suam  induslriam,  aique  sui  subUIiia- 
tem  ingenii  ad  dibiniandum ,  lacerandumque  Chri- 
sU  corpus  Ecclesiam  exercet ,  et  ob  hoc  jugiier 
certat,  instat,  studet,  yigilat :  dum  anUqui  magistri 
et  spiritales  philosophi,  unicum  et  singulare  studium 
hoc  habuerint,  laudare  apostolos,  hymnos  et  car- 
mina  in  honorem  martyrum  sensu  jucundo  ac  dulci* 
sona  modolatione  componere,  eorumque  loca  adire, 
suisque  se  intercessionibus  summa  cum  veneraUone 
ac  devoUone  commendare.  Quorum  unus  Paulinus 
episcopus  vir  erudiUssimus  et  sancUssimus,  sicut  et 


qui  districtum  Dei  judicium.metuunt,  animamm  ju*  B  muIU  de  eo  testati  sunt,  nobilem  librum  quindecim 


dlces  fiunt ;  et  alios  damnant  vel  liberant,  qui 
metipsos  damnari  metuebant.  Honim  profeeto  nune 
in  Ecclesia  episcopi  locum  tenent.  Solvendi  ac  li- 
gandi  auctoritatem  suscipiunt,  qui  gradum  regiminit 
sortiootur.  Grandis  honor,  sed  grave  pondus  istius 
est  honoris  :  durum  quippe  est,  ut  qui  nescit  tenere 
moderamina  vitae  su»,  judex  vitae  flat  alienx.  Et  ple- 
nunqoe  contingit,  ut  bunc  judicii  locum  teneat,  cul 
ad  locom  vit»  minime  coneordat.  Ac  saepe  agitur  ut 
vd  damnet  immeritos  vel  alios  ipse  ligatos  solvat ; 
fxpe  ia  solveodis  ac  ligandis  sabditis  suae  volunta* 
lis  motas,  uon  autem  causarum  merita  sequitur. 
Unde  ftt,  ut  ipsa  hac  ligandi  et  solvendi  potestate  se 
prifet,  qui  banc  pro  suis  voluntatibus,  et  non  pro 


carminibus  disUnctum  in  honore  et  laude  sancti  Fe- 
licis  martyris  edidit;  in  quo  quanta  miracula  et 
virtutes  per  ipsius  merita  et  iutercessiones,  divina 
largiente  clemcnUa,  ad  suum  fieri  quoUdie  tamu^ 
lujn,  et  maxime  die  natalis  ejus  anniversario  disse- 
ruit,  non  facile  a  quoquam  excerpi  aut  deflorari 
potest,  quia  cuncta,  flores,  aromata,  rosae,  lilia  sua- 
TeoIenUa,  ac  meHiflua  sant.  Hoc  autem  modo  pri- 
mum  ^sdero  inclpit  carmen  : 

Inclyte  coafessor,  meritis  et  nomine  Fetix, 
Mens  pietate  potens,  sumffli  mens  aecola  coeli, 
Nec  minus  in  toUs  experu  poientia  terris, 
Qui  Dominum  Christam  non  vincta  vooe  professus 


sobjectorum  moribus  exercet.  Proponit  etiam  exem-  C  Contemnendo  traces  meniisU  evadere  poenas, 


^om  de  Ezecliiei  propheta  ad  conflrmandum,  quod 
Dolti  supplicanti  ac  poenitendo  Ial>oranU  de  sancto- 
Tom  meriUs,  vel  interces^ionibus  coufldendum  sit 
(Ezech,  XIV,  i4).  Noe,  Daniel,  et  Job  non  liberabunt 
filiom  neque  filiam.  >  Ergo  perversitas  auctoritate 
sacrae  Scripturae  nonpotest  veraciter  esse  defensa  ne* 
qoe  firmata,  licet  ea  haereUci  adulterantes  verbum 
Dd  ad  favendum  suae  pravitati  abutantur,  et  ad  hoe 
eam  violenter  attrahere  conentur.  Dicit  enim  Pro- 
pheta  impios  et  praevaricatores  perdurantes  in  scele- 
ribos  suis,  nullo  modo  per  aliorum  quorumlibet  san- 
clorom  intercessiones  siiie  sna  propria  soIerUa  et 
bbore  a   tormentis  posse  Iil)erari.  Hieronymus : 


Devotamque  animam  tormenta  per  omnia  Gbrlsto, 
Sponte  tua  jassus  laxatis  reddere  membris, 
LiquisU  vacuos  rabidis  lictoribus  artus, 
Vectus  in  aeiberium  sine  sanguine  martyr  honorem ; 
0  pater,  o  domine,  indignis  licet  annue  servis, 
Ut  taiidem  hanc  fragili  trahimus  dam  corpore  Titam« 
Sedibus  opiaUs,  et  qua  requiescis  in  aula, 
Hunc  liceat  celebrare  diem,  pia  reddere  coram 
Vota,  et  gaudentes  inter  gaudere  tumulius. 
Sit  jam,  quaeso,  satis  merila  impietate  tulisse 
Hanc  poenam,  tot  jam  quot  te  sine  viximus  annis, 
Sede  tua  procul,  heu !  quamvis  non  mente  remoU. 
Jam  desideriis  immenso  tempore  fessis 
Gonsule :  jam  vel  sero  roemor  miserere  tuorum, 


c  Unde  nec  praevaricatorem  flUum  martyr  poterit  li-  ^  ^  .  .      .     .  , 

V  .  -.     .        /    • Ai^  D  Perque  orbem,  magni  qui  no^  procul  aequore  ponll 

berare,  nec  sanctae  conversaUonis  mater  impudicae     tv.         ,    i ,  .,.  .  .    :        ,    j    , 


filix  dabit  praemia  pudiciiiae.  Et  e  contrario  paren- 
tnm  TiUa  ^s  non  nocebunt,  sed  anima  quae  pecca- 
lerit  ipsa  morietur.  Non  solum  autem  sancti  non 
liberabuBt  impios  non  agentes  pceniteuUam  de  peo 
catis  ei  iniquitatibus  suis,  sed  nec  ipse  Deus.  Uade 
Apostolus  :  Ignoras  quoniam  benignitai  Dei  ad  pan^ 
leiUtam  ie  adducit  2  Secundum  duritiam  autem  iuam^ 
ei  cor  impaniteni  tkeiourizai  tibi  iram  in  die  iras  ei 
^eveUaiomi  justi  judicH  Dei^  qui  reddet  unicmqua 
seeundum  opera  ejus  (Rom.  ii,  4-6).  Poenitentes  ao- 
tem  et  conTcrMs  affligentes  se  in  fleta,  et  pSanctOy 
et  eleemosyws  soa  redimentes  peccata,  et  iadacen* 
tespresbjieros,  et  memorias  aanctoron  adeuntes, 


Disparat,  obtriUs  quae  nos  inimica  retardant, 
Pande  Tias  faciles ;  et  si  properaniibus  ad  te 
luTidus  hosUs  obest,  objecta  repagula  pelle 
ForUor  adTersis,  et  amicos  proTehe  cursus. 
Sea  placeat  teliuri^  iCer,  comes  aggere  tuto 
Esto  tais ;  seu  magna  tui  fiducia  longo 
Suadeat  ire  mari,  da  currere  mollibus  undis, 
Et  famnlis  famulos  a  puppi  suggere  Tentos, 
Ut  Campana  simuI,.Ghristo  duce,  littora  Tectl 
Ad  taa  mox  ahcri  rapiamur  culmina  cursu,. 
Inque  tuo  placidus  nobis  sit  limine  portus. 

Audiat  nonc  YigUanliMias  inimieus  cracisChristiw 
sacramm  Tiolalor  imagiooin,  qood  iliostres  Tici  sa^ 


Stl  ^  DUNGAU  RECLUSI 

pienlia  et  sancUtate  toto  orbe  eminentes,  cuncta  ool-  A  Aote  tuos  vuhus  ammas  vectare  paterno 


Z'A 


laudant  quae  ille  vituperat;  et  credentes  confir- 
mant  quae  ilie  incredulus  negat ;  et  jubcnt  exerceri 
quae  ilie  vetat  per  omnia  dissimilis  et  contrarius 
sanctae  orthodoxorum  religioni  et  sapientiae.  QtUB 
enim  etf,  ut  ait  Apostolus,  participatio  justitia  cum 
f fit^iftlale  f  aut  qum  societaM  lud  ad  tenebras  ?  Qwb 
auiem  conoentio  Christi  ad  Beliai  f  aut  qum  parsfideti 
€um  infideli  (I  Cor.  vi,  44,  15)?  Audiat,  inquam, 
sanctos  et  sapientes  viventes  adhuc  in  carne  orare 
et  rogare  studiosissime  ac  devotissime  sanctos  ob- 
itos,  corpore  deAinctos,  sed  viventes  cum  Christo, 
atque  regnantes,  nt  dignarentur  intervenire  pro  eis 
ad  Dominum.  Andiat  eos  sanctam  Domini  crucem, 
sanctorum  reliquias  congnio,  fldeli  et  religfoso  cultu 


Ne  renuas  gremio  Domini  fulgentis  ad  ora. 

Idem  tfi  4. 
Da  verbom  de  fonte  tuo ;  tua  non  queo  fari 
Te  sine  :  namque  tiii  laus  martyris,  et  tua  laus  est^ 
Qui  facis  Omnipotens  bomines  divina  valere 
Fortiaque  iufirmis  superans,  de  carue  triumphas. 

Idem  in  6. 
Longa  igitur  mihi  materies,  quantumque  erit  aevi, 
Tantum  erit,  et  verbi  super  hoc  quo  dicere  gesu 
Felicis  pateat,  si  copia  tanta  sit  oris, 
Quanta  operum,  meritique  manet :  nam  tempore  ab  illo 
Quo  primum  ista  dies  Felicem  fine  beato 
Condidit,  et  carnem  terris,  animam  dedit  astris: 
Ex  iUo  prope  cuncta  dies  operante  videtur 


laudare,  diligere  ac  venerari.  Hinc  beatum  Pauli-  B  Gonfessore  Dei,  probat  et  sine  corpore  vivum 


num  sanctiute  et  sapientia  praeditum,  quasi  quem- 
dam  pbarum  lucidissimnm  et  turrim  inexpugnabilem 
imprimis  praetendimus,  qui  phirima  de  hac  ratione 
luculentissimo,  atque  fecnndissimo  sermone  disse- 
ruit,  ita  inqoiens  in  sancti  martyria  Felicts  car- 
mlne2: 

Tempus  adest  plenis  gratea  tibi  fondera  votis. 
0  pater,  o  domine,  indignislicet  (^timo  ser^ 
Tandem  exoratum  est  inter  tua  limina  nobis 
NaUie  celebrare  tunm.  Tria  tempore  longo 
Lustra  cucurrerunt,  ex  qno  solemnibua  istis 
Coram  vou  tibi,  coram  mea  corda  dicavi, 
Ex  illo  qui  me  terraqae  marique  labore» 
Distulerint  a  sede  tua  procui  orbe  remota, 
Novisti;  nam  te  mibi  semper  nbiqne  propinquum, 
Inter  dura  via,  vitaeque  inoena,  vocavi. 
Et  maria  intravi,  doee  te :  quia  cura  peridi 
Gessit  amore  tui,  nec  te  sine ;  nam  tua  sensi 
Praesidia,  in  Domino  soperans  maris  aspera  Christo, 
Semper  eo  et  terris  te  propter  tutus  et  undis. 

Idem  in  eodem. 
Ecce  Tias  vario  plebs  discolor  agmine  pingit : 
Urbes  innumeras  una  miramur  in  urbe. 
0  felix  Felice  tuo  tibi  prassule  Nola, 
Inelyu  cive  sacro,  coelesti  firma  patrono : 
Post  quae  ipsam  titulos  Romam  sortita  secundos. 
Quae  prius  imperio  tantuni,  et  victricibus  armis, 
Nunc  et  apostolicis  terrarum  est  prima  sepulcris. 


Cliristus^  ut  ostendat  nujorem  in  morte  piorum 
Virtutem,  quam  vim  in  viU  superesse  malorum. 

Idem  in  eodem, 
N  Postquam  deposilum  tumuiandr  in  sede  feretruai, 
CerUtim  populus  pieUtis  circumfhsus 
Undtque  densato  coetu  sie  membra  coronat, 
Rdligiosa  pie  pugna  exeroetor  amantum  : 
Quisque  alium  premere  et  propius  consisterc  certat 
Relliqufis,  corpusqoe  manu  conUngere  gaodet. 
Nec  satis  est  vidisse  semel,  juvat  usque  tnorari, 
Luminaque*  expositis,  et  qua  dator  oscola  membris 
Figere ;  dat  merium  Ghristo  plebs  consona  laudeoL 

Idem  itt  eodem. 
FacU  igitor  raU  jusU  pium  texere  sepulcro 
(]  Funns ;  at  in  sanctis  divinitus  insiu  roembris 
Gratia  non  potuit  cum  came  moriqne  tegique. 
niico,  sed  positis  ex  ossibus  emicuit  lux, 
Quae  medids  opibus  meriti  dare  signa  potenti» 
flactenus  ex  ilio  non  unquam  tempore  pardu 
Et  toto,  qoo  mundus  erit,  fulgebit  in  aevo, 
Lbx  eadem  saocti  cineris  per  saecula  custos. 

Idem  in  eodem. 
Qoae  Umen,  ampla  licet,  vincuntur  culmina  turbis; 
Quod  crescente  fide  superundat  graiia  Christi, 
Quae  populis  medicaFdicem  munere  praesut 
Yivere.  Qui  persuns  etiam  post  corporis  aevum 
Praesidet  Ipse  suis  sacer  ossibus ;  ossaque  sancU 
Gorporis  e  tumulo  oon  obsita  pulvere  mortis, 
Arcano  aetemae  sed  praediu  semine  vitae. 


Sis  bonus,  0  Felixque  tuis,  Dominumque  potentem  d  Vivificum  spirant  animafvictrids  odorem; 


Exores,  liceat  placato  munere  Christi 

Post  pdagi  fluclus,  mundi  quoque  fluctibus  actis, 

In  sUtione  tua  pladdo  consistere  portu. 

Idem  in  carmine  3. 
Hunc,  precor,  aeterna  nobiscum  pace  serenom 
Posce  diem :  hoc  iterum  liceat  gaudere  reverso, 
Annuaque  hic,  et  vou  tuis,  et  carmina  festis 
Reddere  pkicati  tranquillo  numine  Christi. 
Hic  amor,  hic  labor  est  nobis;  haec  vota  [tuorum 
Suscipe,  commendaque  Deo,  ut  cum  sedula  cura 
Servitium  nostrum  loiigo  tibi  penderit  aevo, 
Touc  deiHQm  pladdos  pieute  bboris  alumnos 
Absolvat  mittente  mafin ;  posiuaqne  luoram 


Quo  medicina  potens  datur  exorantibus  aegris. 
QoanU  resorgentis  virtos  et  gloria  dnget, 
Conjecure  licet  com  gloria  tanU  sepultos 
Ambiat,  et  qoanto  rediviva  deoore  micabont 
Gorpora,  in  obscoris  com  sit  lox  unU  favillis! 
Quld  nobis  miseris  horam  praesUre  coronai 
Soflklent,  qoorom  et  dneres  dant  commoda  vitis? 

Idem  in  eodem. 
Namqoe  vides  qood  agas  tibi  adhoc  soperesse,  sed 

[itt  me, 
Qoi  prope  caecatis  ocolis  toa  eomlnas  asto 
Limina ;  nam  mollo  mersi  mea  lomina  fleto, 
Non  solom  damno,  sed  et  Hiler  gaodia  ploraos. 


MS 


LIB.  ADVERSUS  CL 


DempsisU  caosam  lacryroarunif  toHe  mo^  orta        A 
Vulnera  de  lacrymis;  miseralus,  sancte,  meorum 
Damna  boum,  miserare  itidem  modo  damna  ocu 

[lorum 
Donastis  reduces  peciides  mlhi,  rursus  et  illit 
Redde  meos  oculos.  Nam  quid  juvat  esse  reductos, 
Si  langoente  acie  praesens  praesentibus  absim  ? 
Talia  pnesentis  populi  risere  querentem 
Sedprocui  admot»  secreti  martyris  anres 
Suscepere  pias  ab  inepto  snpplice  yocesy 
Moxqoe  refecta  sacram  senserunt  iumina  dextram. 
Inde  domum  gaudens  oculis  bubusque  receptis, 
CoUaudante  Deum  populo  remeabat,  et  illum 
Laela  sequebatur  gemini  vicloria  voti. 

Idem  in  carmine  7. 
Sancte,  precor,  snccurre  tuo  :  scio  quia  proximus  B 

[aslas, 
Et  de  contigna  missis  hunc  auribus  sde 
Audisti,  Felix,  fletum  infelicis  alumni. 
Sive^modo  excelso  lateri  conjunctus  adhxres 
Ante  ibronum  magni  regis  confessus,  amicus, 
Paoperis  banc  venerande  tui  trans  nubila  vooera 
Accipis  aore  Dei,  neque  temnis,  sed  petis  illic 
Qoam  mihi  deportes  Christo  miserante  salutem. 

Idem  in  eodem. 
Ipse  opifex,  lux  nostra,  Deus,  Felicis  amici 
Katalem  tanta  voluit  decorare  medela ; 
l't  confessoris  merilum  sublime  potenti 
MuDere  monstruret,  non  ut  cumularet  bonorem 
Martjris  hoc  opere,  ingentes  cui  contulit  olim 
Nobilibus  titulis  benedicto  nomine  palmas,  G 

Quas  indefessis  in  eo  virtutibus  omni 
fempore  continuat  Domini  clementia  Cbristi. 
Sed  nobis  voluit  specialem  tempore  in  isto . 
Laetitiam  donare  Deus,  propriique  patroni 
Tale  aliquid  propriis  operans  signum  dare  servis. 

Idem  in  earmine  8. 
Forte  magis  pietas  nobis  dabit  ista  salutem, 
Si  nostras  ideo  libeat  deponere  curas, 
Ut  confessori  laetantia  corda  feramus, 
Cujus  honore  Deus  gaudet,  quia  martyr  bonorem 
Contempsit  proprium  Domini  pro  nomine  Ghristi, 
Vilior  ipse  sibi,  utChristo  preliosior  esset. 

Idem  ineodem. 
Ut  quondam  hos  habuit  vetus  aeias ,  si  modo  nosira 
Feltcem  sortita  salus,  petat  omne  quod  audet,  ^ 

Quodque  cupit,  tali  speret  confisa  patrono 
Sancte,  Deo  dilecle,  Dei  tn  dextera,  Felix» 
Esto  precor  nobis  tu  munitissima  turris. 

Idem  in  eodem. 
Sed  velut  aeternos  pueris  recinentibus  hymnos, 
Roscidus  accensos  discussit  spiritus  ignes 
Sic  nobis  placido  Feiicis  gratia  flatu, 
Aspirante  Deo,  beUorum  temperel  ignes, 
Orlaque  Rorouieis  reprimens  inccndia  terris, 
SoUicilos  placida  jam  pace  refrigcret  xstos, 
Fessaqoe  restinclis  absolvat  pcctora  curis. 

Idem  in  eodem, 
Quidaiu  homo  non  longum  lempus  tam  prodigiali 


AUDIUM  TAURiN.  S14 

Dxmone  distentus  fuit,  ut  jam  non  modo  notos 
IUe  cibos  hominum,  vel  si  congesta  daretur 
Multa  mensa  dape,  in  facili  consnmeret  hausto 
Verum  et  gaUiuas  habitantum  limine  raptas, 
Mox  ut  sustulerat  rabido  discerperet  ore, 
£t  pluma  incoctas  non  suffocante  voraret. 
Quin  et  funeream  saniem  sitiebat,  et  ossa 
Lambebat,  pecudum  projecta  cadavera  mandens, 
Obscenus  conviva  canum.  Hic  modo  daemone  tantOf 
Sobrius,  ecce  procul  conducium  exercet  agellum. 
Et  curante  Deo  sancta  Felicis  in  aula 
Redditus  ipse  sibi,  claro  satis  indice  monstrat 
Felicem  meriiis  et  Christi  nomine  fortem. 
Idem  in  carmine  9. 

Salve,  chara  dies,salve,  mihi  lox  mea,  salve, 
Semper  festa  mihi ;  sed  in  hoc  mihi  clarius  anno 
Orta  refulsisti,  qoia  cum  Felicis  honore 
Nicetam  revehis,  sanctorum  ut  amore  dnorom 
Rinom  habeam  natalem  hodie,  quo  corpore  sompti 
Martyris  excessum  celebrans  et  corpore  prompii 

Idem  in  eodem. 
Ipso  nonc  Felice  opos  est,  et  in  hoc  mihi  monos 
Somat,  ut  a  Christo,  mihi  qoas  impertiat  ipse, 
Ut  digne  sibi  grater  opes.  Et  nonc  mihi  veUem 
Viva  perennis  aquse  manarent  flumina  ventre 
Ul  non  ore  meo,  sed  Christi  monere  possem 
Laetitiam  enarrare  meam,  qoae  monere  Christi 
Uberius  soUto  placidum  mihi  pectus  inundat. 

Idemineodem, 

Nam  qoasi  contignata  sacris  coenacula  tectis, 
Spectant  de  superis  altaria  tuta  fenestris, 
Sub  qoibos  intos  habent  sanctorom  corpora  sedem , 
Namqoe  et  apostolici  cineres  sob  coelite  mensa 
Depositi,  placidum  Christo  spirantis  odorem 
Pulveris  inter  sancta  sacri  libamina  reddunt. 
Hic  pater  Andreas,  hic  qoi  piscator  ad  Argos 
MissosYaniloqoas  docoit  mfitescereliogoas. 

Idem  in  eodem. 

Hic  et  Nazarios  martyr,  qoem  monere  fido 
Nobilis  Ambrosii  sobstrata  mente  recepi, 
Culmina  Felicis  dignatur,  et  ipse  cohospes 
Fratemasquedomos  privatis  sedibus  addit. 
Quamvis  sancti  omnes,  toto  simul  orbe  per  unnm 
Sint  ubicunque  Deum  :  quo  prassentantur  ubique, 
Corporis  ut  sua  membra  Deo,  sed  dedita  sanctis 
Snnt  loca  corporibus  ;  neque  tantum  qua  jacet  ora 
Totum  corpus,  ibi  positorum  gratia  vivit 
Sedquacunquepii  est  pars  corporis,  et  manut  exslat 
Contestante  Deo  meriti  documenta  beati 
Magiia  et  in  exiguo  sanctorum  pulvere  virtns 
Ciamat  apostoUci  vim  corporis,  indice  verbo. 
His  igitur  vicinus  erit  quicunqoe  siipernis 
Castus  aget  tectis,  et  qoi  procol  advena  recto 
Percitos  afiectu  sanctas  properarit  ad  aedes » 
Coni  velil  oratum  Christo  secretus  adire 
Sive  die  seu  nocle  velit  sua  promere  voia, 
Impiger  attiguo  de  limine  prodeat  bospcs. 


DUNGALI  REaiSI  8*6 

X  AmbrosiuB  Lalio,  \incenlias  exsUl  lliberis, 
Gallia  Martinnm,  Delphinnm  AquiUnia  sumpail» 
Muliaque  praelerea  per  easdem  largiter  oras 
Semina  sanctorum  positis  diffusa  scpulcris 
Illustrant  totum  superis  Tirtutilms  oibem. 

Idemineedenu 
Sic  iUque  et  nostra  haec  Ghristi  miaeraatia  anmre 
Felicis  meruit  muniri  Nola  sepulcro, 
Purgarique  simul;  quia  cxcis  mixta  roinis 
Orbis»  et  ipsa  morieosin  noctejacebaL 

Idem  in  eodem. 
Personse  exululant  poenis  qui  numine  falso 
Dl  fuerant;  et  qui  mentito  nomine  viyos 
Ante  Dei  culuim  sibi  nil  coeleste  Tidentes 
Dedideranthomines,  bi  nunc  nbi  iumine  Ghrisli 
B  Vera  fldes  patuit,  non  possunt  ferre  sepullos. 

Idem  in  carmine  13  de  Gothorum  exereitut  cum  nro 
rege  interitu. 

Pluribus  baec  etemm  causa  est  curata  patronis, 
Ut  Romana  salus,  et  publica  vita  maneret, 
HicPetrus,  hicPaulus  proceres,  hic  martyresomnes, 
Qm  simul  innumerosmagnae  tenet  ambitus  Urtiis, 
Quosque  per  innumeras  diffuso  limite  gentes» 
Intra  Romuleos  veneralur  Eeclesia  flnes, 
Soilicitas  simul  impensoduxere  precatu 
Excubias.  Feiix  meus  his  Telut  unos  eorom 
In  precibus  pars  magna  fuit ;  sed  summa  peCiti 
Muneris  ad  cunctos  nulli  priTaU  refertur. 
Idem  in  44. 
p  Nunc  ad  te,  yenerande  parens,  aeteme  patrono 
Sttsceptor  meus,  et  Ghristo  cliarissime  Fdix, 
Gratidcas  yerso  referam  sermone  loquelas. 
Multa  mihi  yariis  tribuistl  munera  donis, 
t)mnia  praesentis  Titae  remspemque  futurae 
Quae  pariunt  tibi  memini  debere :  cui  me 
Mancipium  primis  donayit  Ghristus  ab  annis. 
Si  mihi  flumineis  facundia  curreret  undis, 
Oraque  mille  forent  centenis  persona  lingnls 
Forte  nec  his  opibus  collato  fonte  refectus, 
Omnia  Felicis  percurrere  munera  possem 
Quanta  suo  Dominus  donayit  Ghristus  amico, 
Et  milii  confessor  famulo  transmisit  alunmo. 

Idem  in  eodem. 
Si  prima  repetens  ab  origine  cuncU  reyolyam, 


Idem  in  eodem^ 
Quod  superest  ex  his  quae  facu  et  picU  yidemus, 
Materiam  orandi  pro  me  tibi  suggero  poscens^ 
Rem  Felicis  agens  ut  pro  me  sedulus  ores. 
Et  decet,  utquem  mente  pia  comiUris,  eumdem 
Et  menlis  facie  referas  animoque  sequaris 
Par  in  amore  mei ;  nec  enim  miser  ambigo  amari 
Martjre,  yel  modici  dignatus  amore  cateUi, 
Gum  mihi  yiia,  domus^  res,  gratia,  gloria,  panis, 
Sit  Felix  donante  Deo ;  quo  pncsule  posce 
Montibus  in  sanctis  mea  fundamenu  locari, 
Et  coeptam  peragi  irrupto  molimine  turrim. 

Idem  in  carmine  48. 
Sidera  si  coelo,  si  possuntgramina  terris 
Defore,  mella  fayis,  aqua  fontibus,  uberibus  lac; 
Sic  poterant  linguis  laudes  cessare  piorum 
In  quibus  et  yitae  yirtus«  et  gioria  mortis 
Ipse  Deus ;  pro  quo  yium  yoluere  pacisci 
Et  moriendo  piam  sancire  fldem  populorum. 

Idemineodem. 
Horum  de  nuroero  procerum  confessor  in  ista 
Urbe  datus  Felix  longe,  iateque  per  orl)em 
Nominis  emicuit  titulo  :  sed  Noia  sepulti 
FacUdomus,  tanquam  proprio  sibi  sidere  plaudit: 
Omnis  enim  quacunque  manet  mandatus  in  ora 
Martyr,  stelia  loci  simul  et  medicina  colentum  est. 
Namque  tenebrosum  yeteri  caligine  mundum, 
Languentesque  animas  miseratus  in  ort>e  Greator, 
Sic  sua  disposuit  terris  munimenU  pioromy 
Sparsit  ut  astrorum  nocturno  iomina  coelo. 

Idemin^odem. 
Hos  igitur  nobis  copiens  ayertere  mortms 
Omnimedens  Dominus,  sanctos  mortalibus  aegris 
Per  yarias  gentes  medicos  pietate  saiubri 
Edidit ;  utque  snam  diyina  potentia  curam 
Clarius  exereret,  potiorilras  intulit  illos 
Urbibus ;  et  quosdam  licet  oppida  parya  retentent 
Martyres,  ad  proceres  Deus  ipsos  moenilHis  amplis 
Intulit,  et  paucas  functos  diyisit  in  oras; 
Quos  umen  anteobitom  toto  dedit  orbe  magistros; 
IndePetrum  et  Paulum  Romana  flxit  in  urbe, 
Principibus  quoniam  medicis  caput  orbis  egebat. 

Idem  in  eodem. 
Sic  Deus  et  reiiquis  tribuens  pia  munera  terris, 
Sparsit  ubiqne  loci  magnas  sua  membra  per  urbes.  n  Quae  pieute  pari  yario  mibi  praestitit  acvo, 


Sic  dedit  Andream  Parthis,  Ephesoque  Joannem, 
Ut  simul  Europam  atque  Asiam  curaret  in  illis, 
Discnteretque  grayes  per  lumina  lanU  tenebras. 
Partbia  Matthaeum  complectitur,  India  Thomam, 
Lebbaeum  Libyes,  Phryges  accepere  Philippum, 
Greu  Titum  sibi  sumpsit,  et  Antiochia  et  Ostia 

[Lucam, 
Marcns,  Alexandria,  tibi  datos,  ut  boye  pulso. 

Idemtneodem. 
At  Garthago  potens  Gypriano  martyre  gandet, 
Gujus  ex  ore  simul  profusi  et  sanguine  fontes 
Fecundayerunt  Libyae  sitientis  arenas. 

Idemineodem. 
Nec  minor  occidois  effulsit  gratia  terris, 


Ante  queam  capitis  proprii  munerare  capillos 
Quam  tua  circa  me,  Felix  bone,  dona  referre. 

Idem  in  eodem. 
Incolumi  solio  et  nunquam  rimante  sepulcro 
Undique  yallatum  solido  munimine  corpus 
Martyris  et  meriti  nuUis  partuisse  piacUs: 
Et  dignom  retinere  suae  pia  carnis  lionoran 
Ossa,  quia  sanctis  nunquam  dedstit  adesse 
Spiritus :  unde  piis  sUt  gratia  yiya  sepulcris, 
Quae  probat  in  Ghristo  cunctos  sine  morte  sqMilioi 
Ad  tempus  piacido  sopiri  corpora  somno. 

Idem  in  45. 
Yer  age  carminibus :  fluat  articulaU  modestis 
Vox  numms;  ades,  o  diyes,  mihi  caasa  loquemK 


517 


LIB.  ADVERSUS  CLAUDILM  TAURIN. 


M 


Felix,  et  Ucilo  inea  corda  illabere  flaiu. 
Spiriius  ore  meo  curret  tuus ;  esto  raeis  foos 
Eloquiis ;  ego  Tero  tuis  ero  flstula  rivis, 
Quos  mihi  praebueris  divini  a  flumiae  Terbi. 

Idem  in  eodem, 
Snrge  iKitnr,  blandoque  meum  spiramine  pectus 
InRredere,  o  Fellx  pater,  et  domine«  atque  patrone ; 
Ta  domns  et  medicina  mibi,  et  sapientia  FeUx: 
Ta  nunc  obtusam  mibi  longa  per  otia  mentem 
Exacue  Ignito  TCgetans  mea  lumine  corda. 

Idem  %n  eodem, 
Sed  mihi  non  isto  fundcndus  in  aequore  sermo  est, 
Ui  per  ftanctorum  merita  aut  miracula  corram, 
Et  qoae  per  sanctos  omnes  ab  origine  rerum 
Pracstat  agitque  Deus,  versu  pertexere  coner, 
Qox  nec  mens  humana  capil,  nec  lingua  profari 
Et  quid  in  boc  mirum,  si  cbarta  Tolumine  toto 
Non  capiat  qux  nec  mundus  capit,  omnia  lotus? 
Major  enim  mundo  mundi  sator,  ipse  Deus  ret, 
Qui  terram  cceiumque  implet ,  quera  non  capit  Iste 
ifundus,  eum  capiuni  sancti  non  corporis  amplo 
Sed  pietate  humiies,  et  mundo  corde  capaces. 

Idem  in  eodem, 
Nnnc  itaque  ut  dlvina  mei  bene  gesta  patroni 
Feilcis  referam  ,  vel  qux  mihi  commoda  vit» 
Coniulerit,  vel  quse  muliis  ope  cociite  praestans, 
lluneribus  conferre  piis  non  desinit  omni 
Pene  die,  variis  tribuens  pia  munera  signis  : 
Christum  laudari  meritorum  postul^t  ordo. 
Mon  liominem,  sed  eum  potius  laudare  videbor , 
Quo  Felix  auctore  potens,  venerabile  nomen 
Obiinet,  et  medicas  dat  opes,  quibus  segra  revisit 
Corpora,  captivasque  animas  vi  dxmonis  atri 
Absolvit  superante  Deo  :  nec  in  hac  ope  tantum 
Munificus  Felix  operatur  munera  Cbristi , 
Et  de  vipcreo  fortissimus  hoste  triumphat. 

Itein  tit  magis  mlretur  lividus  accusator  ,  imo  ut 
fremat  et  tabescat,  audiat  Pauiinum,  ut  ait  Augu- 
stlnus,  Nolannm  episcopum,  ex  opulentissimo  divite 
voluntate  pauperrimum ,  et  copioslssinie  sanctum  , 
de  sapientige  scientia  uon  inflatum,  sed  humiliatum : 
quia  eboritaiis  ardore  erat  flagratus  et  ejus  ornatu 
aedificatus.  Audiat ,  inquam ,  talem  Paulinum  ita  di- 
centem  in  sua  episiola  ad  Sulpitium  Severam  : 
t  Eritne,  quxso,  teropus  iUud,  et  illucescet  ille  ali- 
quando  dies,  quo  fratemitatem  tuam,  comite  electo- 
rum  Dei  coborte,  venienlem,  in  gremio  jam  commu- 
nis  patroni  dominedii  raei  Felicls  exdpiam  ?  >  Idem 
ad  eamdem  in  epistola  de  paliiolis:  c  Tugurium  vero 
notftinm,  quod  a  terra  suspensum  coenacub,  una 
portica  ceilulis  hospitalibus  interposita,  longius  ten- 
ditiff,  qnasl  dilalalum  gratia  Domini  non  solum 
sanctis  qnt  illam  plnrimi  oomitabantnr,  sed  eliam 
divitum  iUormn  catervis  non  capaees  angnstias 
praeboit;  in  quo  personls  paerorum  ac  virginum 
cboris  vicina  dominaedii  nostri  Felicis  cnlmlna  re- 
sultabant*  >  Uem  ad  eumdem  de  sancto  Claro  pres- 
Lyiero  comtie  sancti  Martini :  •Itaque  sanctae  ipslus 


A  memoriae  versus,  non  quia  alSquld  divinis  <yus 
ritls  dignum  loqui  possem,  sed  ut  studium  pluriaue 
in  illius  anima  charitalis  exprimerem,  ausus  sum 
facere  et  unanimitati  tuae  miitere.  Quos  tu  corain 
Domino  sanctse  et  cobospitanti  tecum  semper  in 
Domlno  anlmx  ejus  recitans,  excusabis  audaciam 
meam  et  commendabis  obsequium.  » 

Preshyter  bic  situs  est  meritis  et  nomine  Clarua  , 
Martino  studiis  comes,  et  meriti  modo  consors» 
Digna  pio  domus  est  altaria,  sub  quibus  arlus 
Conditur  exanimos ,  nam  spiritus  xtbere  gaudet, 
Discipulumque  pari  sociat  super  astra  magistro. 
Ciare  fide,  praeclare  actu,  clarissime  fructu , 

Qul  meritis  titulum  nominis  sequiparas, 
Casta  luum  digne  velaut  altaria  corpus  , 
^     Ut  templum  Christi  coutegat  ara  Dei. 
Sed  quia  tu  non  hac  qua  corpus  sede  teneris » 

Qui  meriiis  superis  spirilus  involitas. 
Slve  patram  sinibus  recubas,  Doiuinive  sub  ara 

Conderis,  aut  sacro  pasceris  in  nemore ; 
Qualibet  in  regione  poli  situs  aut  paradisi , 

Clare,  sub  seieraa  pace  beatus  agis ; 
Haec  peccatoram  bonus  acclpe  vota  rogantum , 

Ut  sis  Paulini  Therasiaeque  roemor. 
Dilige  mandatos  inlerveniente  Severo 

Quos  Ignorastl  corporo  sic  merilos. 
Uuanimi  commiinis  amor  sit,  fomes  utrisque 

Perpetui  summo  fcederis  in  Domino. 
Non  potes  implicitos  divellere ;  si  trahis  unum  , 

Unus  adbaerentem,  qua  rapitur,  rapiet. 
C  Ergo  individuos  pariter  complectere  fratres , 

Ulque  sumus,  sic  nos  dliige  participans. 
Sic  Deus  accivit,  sic  nos  llartinus  amavit ; 

Sic  et  tu  pariter,  Clare,  luere  pares. 
Non  meritis  sed  amore  pares;  tu,  sancte,  valebis, 

Exorare,  pares  et  meritis  fieri. 
Si  cum  Martino  socia  pietate  labores  , 

Ut  vincant  vestrae  crimina  nostra  preces. 
£t  simul  in  vestri  ducamnr  sorte  Severi , 

Vestraque  nos  ambos  protegat  aU  sinu. 

Idem  de  his  tribus  pariter  in  unum  ooUectis,  hoe 
est  de  sancta  pictura,  et  divina  cruce ,  sacrisque 
sanctoram  reliquiis  ,  de  quibus  blasphemator  quask 
aiter  immanior  tartareus  Cerberus  rabida  tria  guC* 
tura  pandens  trifauci  perstrepit  lairatu,  et  velut  8%^ 
tiger  olidusque  hircus  vitem  amoenam  Christi  et  soae 
Ecclesiae  discerpere,  et  cicatricem  ei  foedam  infli- 
gero  venenoso  dente  eonatur,  ita  disseruit  :  c  Quod 
si  Dominusdesiderium  animae  vestrae  (ecerit  secun* 
dum  fidem  vestram,  ad|iiciens  ornatul  et  sanctifica- 
lioni  operam  vestroram,  ut  sacroa  cliieres  de  bene- 
dictis  gloriosoram  apostoloram  aut  mariYram  roli- 
quiis  adlpiscamini  ( quia  hujus  votLpraesumptione 
vos  aiiam  apud  Primullacum  nostram»  et  prlore 
ma|»rem  basilieam  pneparasse  cognovlmus),dlgnttm 
opero  fidei  vestrae  ,  et  operis  fldeliter  elaboraU  de- 
dlcatlone  procul  dnbio  cdeberrima,.sanctoram  qooque 
reliqaiis  decens  arbitramur ,  ut  hoc  etlam  qnod  de 
crace  mislmos,  pariter  depositom  sacratumaueve- 


{(19  bUNGAU  Ktcim  ^^0 

neremini.  Qnod  si  lu  placueril»  placllum  vestrum  A  vereussuamqueadhorlansattimam>ailiiipr«ltiioii^ 


hi,  si  Tidebltor,  Tersiculi  DmHiabunt.  i 

Divinum  veneranda  tegunt  alUria  foedus, 

Compositis  sacrum  cum  cruce  martyribns» 
Cuncta  salutiferi  coeunt  martyria  Gbristi , 

Crux,  corpus,  sanguis,  martyrls  ipse  Deus. 
Namque  Deus  semper  vobis  sua  munera  servat , 

Atque  ubi  Cbristus,  ibi  Spirilus  et  Pater  est. 
Sic  ubi  crux,  et  martyr  ibi ;  qua  roartyris  et  crux  , 

Martyrii  sanctis>  quae  pia  causa  fuit. 
Ilia  cibum  vit»  mortalibus,  ilia  coronas , 

Quae  Domino  famulos  participant,  peperit. 
In  cruce  fixa  caro  est,  qua  pascor,  de  cnice  sangnis 

llie  fluit,  vitam  quo  bibo,  corda  lavo. 
Christe,  tuo  coeant  siroul  haec  tua  dona  Severo, 

Portitor  et  testis  sit  crucis  iste  iu». 
Came  tua  vivat,  tuus  illi  pocula  sanguis 

Praebeat,  in  verbo  vivat,  agatque  tuo, 
Quaque  tuum  socio  Martinum  ascendere  Claro 

Vidit  et  ipse  tuo  munere  vectus  eat. 

ff  Si  vero  magis  placeat  vobis  hanc  de  cmce  be- 
nedictionem  ad  quotidiaoam  tutelam  atque  medid- 
nam  in  promptu  habere,  ne  semel  condita  in  allario 
non  semper  ad  manum  ,  ut  usus  exigit,  praesto  sit , 
sufGcit  et  illa  ad  basilicae  consecrationem  gratia  , 
scilicet  Dominus  cum  apostolis  et  martyribos ;  quo- 
ram  venerandus  cinis  ,  si  sine  cmcis  consortio  sub- 
jiciatur  altaribus,  hic  opertos  titulus  indicavit : 

Pignora  sanctoram  divinae  gloria  mensae 

Yelat  apostolicis  edita  oorporibus  , 
Spiritus  et  Domini  medicis  virtutibus  iustat , 

Per  documenta  sacros  viva  probat  cineres. 
Sic  geminata  piis  aspirat  gratia  volis, 

lufra  martyribus  desuper  acta  sacris. 
YoU  sacerdotis,  viventum  et  commoda,  parvo 

Pulvere  sanctoram  mors  pretiosa  juvat.  > 
Idem  de  eiidem  ternU  saerU. 

Veram  hanc  quoque  basiliculam  de  benedictis 
apostoloram  et  martyram   reliquiis  sacri  cineres 
fn  nomine  Christi  sanctoram  sancti ,  et  martyram 
martyris,  et  dominorum  Domini  oonsecrabunt :  ipse 
enim  tesutus  est  se  vicissim  confessornm  suoram 
confessorem  futuram.  Ideo  super  hac  praeter  pictu- 
ram  gratia  geminatus  est  tltulus  de  pictura  : 
Sanctoram  labor  et  merces  sibi  rite  cohaerent, 
Ardua  crax  pretinmque  crucis  sublime  Corona. 
Ipse  Deus  nobis  princeps  atque  corona 
Inter  floriferi  coeleste  nemus  paradisi 
Sub  cruce  sanguiuea  niveo  sUt  Christus  in  agno, 
Agnus  ut  innocua  injuslo  dalus  hostia  letho. 
Alite  quem  placida  sanctus  perfundit  hianlem 
Spiritus,  et  rutila  Genitor  de  nube  coronat. 

Item  Aurelius  Prudentius  Clemens,  vir  consularis 
ac  Hiberoram  erudilissimus,  eodem  fldei  ac  devo- 
tionis  studio  flagrans,  mulu  de  sanctoram  laudibus 
intercessionibusque  postulandis  metrico  textu  oom- 
posuit.  Hinc  mira  humilitate  substeraendo  ad  se  oon- 


libri  ufiioftiptmut. 

Atqul  fine  sub  uUlmo 
Peccatrix  anima  stultitiam  &auU 
Saltem  voce  Deum  concelebret,  si  meritit  nequit. 
Hymnla  continuet  dies, 
Nec  vox  uUa  vocet,  quin  Dominum  canat. 
Pugnetcontra  haereses,  catholicam  dlscatlat  fldem^ 
Gonculcet  sacra  gentiumi 
Labem,  Roma,  tuis  inferat  idolis. 
Carmen  martyribus  devoveat,  laudet  apostolot. 
Haec  dum  scribo  vel  eloquor. 
Yinclis  utinam  corporis  emicem. 
Liber,  quo  tulerit  lingua  sono  mobilis  ultimot 
Idem  in  Romani  manyrii  carmine, 
B  Yellem,  sinister  inter  haedoram  greget 
Ut  sum  futuras,  eminus  dignoscerer 
Atque,  hoc  precante,  diceret  rex  optimus : 
Romanus  orat :  transfer  huncbaedum  mihi; 
Sit  dexter  agnus,  induatur  vellere. 

Idem  in  htfmno  ianctorum  martyrum  Emitkern  et 
CheUdonii  Calagurritanorum* 

ScripU  sunt  coelo  dnoram  martyram  vocabnla, 
Aoreis  quae  Christus  illic  adnoUvit  litteris, 
Sanguinis  notis,  et  idem  scripU  terris  tradidit. 

PoIIet  hoc  felix  per  orbem  terralbera  stemmate» 
Hlc  locus  dignns  tenendis  ossibos  visus  Deo, 
Qui  beatoram  pudicus  csset  bospes  corporam. 

Hic  calentes  hausit  undas  caede  tinctus  duplid. 
niiUs  craore  saincto  nunc  arenas  incote 
^  ConfrequenUnt  obsecrantes  voce,  votis,  munere. 

Exteri  nec  non  et  ori)is  huc  colonus  advenit ; 
Fama  nam  terras  in  omnes  percucurrit  proditrix, 
Hic  patronos  esse  mundi,  quos  precantes  ambiant 

Nemo  puras  hic  rogando  frastra  oongessit  preces ; 
Laetus  hic  tersis  revertit  supplicator  fletibus, 
Omne  quod  Justum  poposcit  impetratum  sentiens. 

Tanu  pro  nostris  periclis  cura  SQffraganltnffi  est, 
Non  sinunt,  inane  ut  nllus  voce  nwrmur  fuderit; 
Audiunt,  sutimque  ad  aurem  regis  «teroi  fenmt. 

Inde  larga  fonte  ab  ipso  dona  terris  inflnunt, 
Supplicium  causas  petitis  quae  medelis  irrigant. 
Nil  suis  bonus  negavit  Christus  unquam  testibot. 

Idem  in  eodem, 
p     Caesaris  vexilla  linquunt,  eligunt  slgnnm  cracit» 
Proque  ventosis  draconum,  quos  gerobant,  palliis, 
Pneferant  Insigne  lignum,  quod  draconem  sabdidiC 
Idemin  eodem. 
His  modis  sporcum  latronem  martyrnm  virtns 

[qitatit; 
Haec  coercet,  torquet,  urit,  haeccalenas  incotit; 
Praedo  vexatus  relictis  se  medulils  exulL 

Linquit  illaesam  rapinam ;  faucibus  siccis  fugit « 
Ungue  ab  imo  usqoe  ad  capillum  salva  reddit  omnlAi 
Confitens  ardere  sese :  nam  gehennae  est  incola. 

Quid  loquar  purgaU  longis  alba  mort>is  oorpora? 
Algidus  cum  decoloros  horror  artus  concutit ; 
Hic  tumor  vultom  relinquit,  hic  color  veras  reddit- 
Hoc  bonum  Salvator  Ipse  quo  fniamor  praestititt 


5-21 


LIB.  ADYERSUS 


Marlyrum  cum  meiubra  nostro  consecravii  oppido, 
Sospitanl  qax  nunc  colOBOS  quos  Ibcrus  alluit. 
Idcm  de  iancti  Laureniii  paaione  verbis  orantis  ait 

Absierge,  Christe,  hoc  dedccus, 
dmilie  Gabriel  tuum, 
Agnoscal  ut  verum  Deum 
Errans  Julica  cxcitas. 

Et  jam  tencmus  obsides  • 

Fidissimos  faijas  spei ; 
Uic  nempe  jam  regnant  duo 
ApoBlolorum  principes. 

Alter  vocator  geniium, 
Alier  cathedram  possidens 
Primam,  redudit  creditas 
iEtemitatis  |anuas. 

Discede,  adulter  Juppiterv 
Stopro  soroHsoblite, 
Relinqae  Romam  liberam, 
Plebemqne  jam  Ghristi  Aige  > 

Te  Paulus  hinc  exterminat, 
Te  sangnis  exiurbat  Petri, 
Tibi  id  quod  ipie  armaveras, 
Factom  Neronis  ollicit. 

Idem  in  eodem. 

0  ter  quaterque  et  septies» 
Beatus  Urbis  incola, 
Qni  te  ac  tuorum  cominos 
Sedero  celebrat  ossium, 

Cui  propter  advolvi  licet^ 
Qui  fletibus  spargit  locum» 
Qui  pectus  in  terram  premit» 
Qui  vota  fundit  murmure. 

Nos  Vasco  Iberus  dividit 
Binis  remoios  Alpibus 
Trans  Colttanorum  juga, 
Trans  in  Pyrenas  ninguidos» 

Yix  fama  nota  est>  abditis 
Quam  piena  sanctis  Roosa  sit» 
Quam  dives  urbanum  soUun 
Sacris  sepulcris  iloreat. 

Sed  qui  caremus  bis  bonis 
Nec  sanguinis  vestigia 
Videre  coram  possumus, 
I  intuemur  eminus. 


Idem  iu  ejnsdem  fine  painonU^ 

Quac  sit  potestas  creditay 
£t  muneris  quantum  datum, 
Probant  Quiritum  gaudia, 
Quibus  rogatus  annuis. 

Qued  quisque  supplex  postulat, 
Fert  impetratum  prospere ; 
Poscunt,  litantur^  indicant^ 
Et  tristb  ant  oilus  redit. 

Ceu  praesto  semper  adsies, 
Tuosque  alumnos  urbicos 
Lactante  complexus  sinu 
Patemo  amore  nutrias. 

Hos  inter,  o  Christi  dccttSi 
Patkol.  CV, 


CLALDItJM  TAURIN.  522 

A  Audi,  et  poctam  rusticum 

Cordis  falentem  crimina, 
Et  facia  prodentem  sua. 

Indignus  agnosco  et  seio, 
Quem  Ckristus  ipse  exandiatv 
Sed  per  patronos  martyres 
Potcst  roedelam  consequL 

Audi,benignus,  supplicenk 
Christi  reum  Pmdentium, 
Et  scrvicntero  corpori, 
Absolve  vinclis  sxculi. 

Item  in  fine  hijmni  sanctiB  i£utaU^ 

Carpite  purpureas  violas, 
Sanguineosque  crocos  metite : 
2  Non  caret  bis  genialis  hiems, 

Laxat  et  arva  tepens  glacies, 
Floribus  ui  cumulet  calathos. 

Isla  comantibus  e  foliis 
Munera,  virgo  puerque,  date; 
Ast  cgo  serta  cboro  in  medio 
Texta  feram  pede  dactylico, 
Viiia,  marcida,  festa  tamen. 

Sic  venerarier  ossa  libet, 
Ossibus  altare  et  imposltum, 
Illa  Dei  sita  sub  pedibus 
Prospicii  hxc,  populosque  soos 
Carmine  propitiata  fovet 

Idem  in  panione  sancti  VintenHi  martyin. 

Felix  amoeni  littorls 
ii  Secessus  ille,  qui  sacra 

Fovens  arenls  viscera 
Viem  sepulcri  pra^lmtt. 

Dtmi  cura  sanctoram  pia 
Deflens  adoraat  aggerem, 
Tumuloque  corpus  creditum 
Vitae  reservat  posienb. 

Sed  mox  subactis  bosfiiNit, 
Jam  pace  justis  reddita, 
Altar  qtiietem  debitam 
Prxstat  l)ealis  ossibus. 

Idem  in  eadem  patsione. 

Adesto  nunc,  et  percipe 
Voces  precantum  supplices, 
^  Nostri  reatus  eflicax 

Oraior  ad  thronum  Patris.    . 

Per  te,  per  illum  carcerem^ 
Honoris  augmentum  tui, 
Per  vincla,  flammas,  ungulas» 
Per  carceralem  stipitem, 

Per  fragmcn  illud  testeumi 
Quo  parta  crevit  gloria, 
Per  qucm  trementes  posleri 
Exoscuiamur  lectulum. 

Miserere  nostrarum  precunlv 
Placatus  ut  Christus  sais 
ittclinet  aurem  prosperam, 
Noxas  nec  omnes  imputet. 

Bi  rii«  solemnem  dicm 

IT 


ti2l 


bUNGALI  RECLUSl 


Sii 


Veneramur  orc,  pectore, 
Si  8ub  tuorum  gaudio 
Ycsligiorum  stcrnimur. 

Paulispcr  buc  tu  illabere, 
Christi  faTorem  dcferens, 
Scnsus  gravali  ut  sentiant 
LcTamen  indulgentiae. 

!dem  de  hymno  sanctoruni  xtui  marlyntm  Caisar- 
*  Augustanorum. 

Bis  noTcm  noster  populus  sub  uno 
Martyrum  serTat  cineres  scpuloro 
Cscsaraugustam  Tocitamus  urbcm 

Res  cui  tanta  est. 
Plena  magnomm  domus  aRgclorum, 
Non  timc  mundi  fragilis  ruinam, 
Tot  sinu  gestans  simul  oiTcrcnda 

Bfunera  Christo. 
Cum  Deus  dexrram  quatiens  coruscam, 
Nuhe  subniius  Tcnict  rubente, 
Gentibus  justam  positurus  xquo 

Pondere  libram. 
Orbc  dc  magno  caput  excitata 
ObTiam  Cbristo  properantcr  ibit 
CiTitas  quxque  prctiosa  portans 

Dona  canistris. 
Afra  Cartbago  tua  promet  ossa, 
Ore  facundo  Cypriane  doctor ; 
Corduba  Ascisclum  dabit,  ct  Zoelhini, 

Tresque  coronas. 
Tu  tribus  gemmis  diadema  pulcbrum 
OITercs  Christo  genilrix  piorum, 
Tarraco,  intcxit  cui  Fructuosus 

Sutile  Tinclum. 
Nomen  hoc  gemmae  strophio  iliigatuoi  est; 
Emicanl  juxla  lapides  gemeili, 
Ardel  ct  splendor  parilis  duorum 

Igne  corusco. 
ParTa  Felicis.decus  eihibebit 
Arlubus  sanctis  locuples  Gemnda, 
Nostra  gestabit  Calagurris  ambos, 

Quos  Tcneramur. 
Barchinon  claro  Cucufate  ftreia 
Surget,  ct  Paulo  speciosa  Narbo, 
Tcque  pncpollens  Arehis  habebit, 

Sanctc  Gencsi. 
Lusltanorum  caput  oppidorum 
Urbs  adoralae  cineres  puellse 
ObTiam  Christo  rapicns,  ad  aram 

Porriget  ipsam. 
Sanguinem  Justi  cui  pastor  hdercl, 
Ferculnm  duplex,  geminumque  donum 
Ferre  Complutum  greroiojuTaliit. 

Membra  duorum. 
Ingeret  Tingis  sua  Cassianuro, 
Festa  Massylum  monumenta  regum, 
Qui  ciois  gcnlcs  domitas  cocgit 

Ad  Juga  Christi. 

Jdem  post  pauca. 
lloo  colunt  ciTCS,  velut  ipsa  mcmbra 


D 


Cespes  includat  suus,  ct  patcrno 
SerTCt  amplectens  tumulo  beali 
Martyris  ossa. 

Jdem  in  pne  ejusdem  passionis. 
Nos  pio  flctu,  date,  perluamus 
Marmorum  sulcos,  quibus  est  operta 
Spcs,  ut  absoWat  retinaculorum 

Yincla  meorum. 
Sterne  te  totam  gcnerosa  sanctis 
Civilas  mccum  tumulis,  deinde 
Mox  rcsurgentcs  animas,  et  artus 
Tota  sequeris. 

Jdem  tn  fine  passionis  sanctcB  Agneiis. 

0  Tirgo  felix,  o  noTa  glorla, 

Coelestis  arcis  nol^ilis  incola, 

Intende  noslris  colluTionibus, 

Yultum  gemello  cum  diademate; 

Cui  posse  soli  Cunctiparens  dedit 

Cum  Tcl  ipsum  reddcre  fornicera. 

Purgabor  oris  propitiabilis 

Fulgorc  nostrum  si  jecur  impleas. 

Nil  non  pudicum  est,  quod  pia  Tisere 

Dignaris,  almo  tcI  pede  tangere. 

Jdem  in  hymno  beatorum  martyrum^  Fructuosi  r;?j- 
scopi  TarraconensiSy  et  Avgurii  atque  Eulogi  tita- 
conorum. 

Tum  de  corporibus  sacris  favillae, 
£t  perfusa  mero  leguntur  ossa, 
Quae  rcplim  sibi  quisque  Tindicabat. 

Fratrum  tanlus  amor  domum  refcrre 
Sanctorum  cinerum  dicata  dona, 
Aut  gcstare  sinu  fidele  pignus. 

Sed  ne  relliqaias  resuscitandas, 
Et  mox  cum  Domino  simul  futuras, 
Discrelis  loca  dividant  sepulcris, 

Ccrnentur  niveis  stolis  amicti, 
Mandant  reslitui,  cavoqne  ciaudi 
Mixtim  marmore  pulverem  sacrandum. 

0  triplex  honor,  o  triforme  cnlmen, 
Quo  nostrae  caput  excitatur  urbis, 
Cunctis  urbibus  cmincBS  Iberis ! 

Exsultare  tribus  libet  patronls, 
Quorum  praesidio  foTentur  omnes, 
Terrarum  populi  Pyrenaearura. 
Jdem  in  passione  sancti  Cassiani  ForocomiHensis* 
Hic  mihi,  curo  peterem  te,  remm  roaxima  Romi, 
Spes  est  oborta  prosperum  Ghristum  fore. 
Stratus  humi,  tnmulo  adTolvebar,  quem  sacer  or- , 

[nal 
Blartyr  dicato  Cassianus  Gorpore. 

Dum  lacrymans  mecum  reputo  niea  Tuhiera,  et 

omnca 

Yitoe  labores,  ac  dolorum  acumina, 

Erexi  ad  coelum  faciem ;  stetit  obTia  coiitni 

Fucis  coloram  picta  iroago  martyris, 

Plagas  roiilc  gcrens,  lotos  lacerata  per  artos. 

Jdem  poU  pauca. 

^dilUus  consuttus  ait :  Quod  prospicis,  hospcs, 

Non  est  inanis,  aut  anilis  fabula. 


5«  LIB.  ADVERSllS  CLArDIUM  TALRlN 

ilistoriaiu  t>ictuta  refert,  qux  tradita  libris, 
Vcram  vetusti  temporis  nionstrat  fldem. 
Idem  in  fine  ejusdetn  passionis. 

Exc  sunt  qux  liquidis  eiprcssa  coloribus,  ho- 

[spcs, 
Uirarit :  isia  est  Cassiani  gloria. 

Siiggere,  si  quod  babes  justum,  vel  amabile  vo- 

[lum, 
Spcs  si  qua  tibi  est,  si  quid  intus  sestuas. 

Aiidit,  crede,  preces  martyr  prosperrimus  omncs, 
Katasque  reddit,  quas  videt  probabiles. 

Pareo ,  complector  tumulum  ,  lacrymas  quoque 

[fundo,  ' 
AHar  tepescit  ore,  saxum  pectore. 

Tunc  arcana  mei  percenseo  cuncia  laboris; 
TuDC  quod  pelebam,  quod  timebaro  murmuro. 

Ei  post  terga  domum  dubia  sub  sorie  relictam, 
Ei  spem  fttiuri  forte  nutantem  boni. 

Aodior,  Urbem  adeo,.  dextris  successibus  uior ; 
Domom  revertor,  Cassianum  pnedico. 

Forioiifttus  similiter  sanctos,  ei  eorum  meraorias 
laadando  et  honorando,  suis  devole  et  fldeliter  se 
oralionibus  commendantes  posse  adjavare  et  credi- 
dit,  el  docnii.  Ilinc  de  basilica  sancti  Grcgorii  enar- 
mns  ftii : 
Qai  virioie  potens  Orientis  in  axe  sepohns, 

Eeee  sub  occiduo  cardine  pnebet  opem. 
Erfo  memento  preces,  ei  reddere  vota,  viator, 

Obiinei  hic  meritis  quod  petit  alma  fides. 

idenn  di  sancto  Jf afinct o,  et  $uis  commilitonibut. 
ForlQnatus  enim  per  fulgida  dona  Tonantis 

Ne  tenebris  crucier,  quxso,  feratis  opem. 
Idem  de  snncto  Medardo, 
llxc  pie  pauca  ferens  cgo  Fortunalus  ainore, 

Anxilium  posco,  da  mihi  vota,  precor. 

Idem  in  epitaphio  Gregorii  episcopi  civilatis  Lin- 

gonica:, 
Si  quxras  meritum,  produnt  miracula  rerum , 
Per  qoem  debiiibus  fertur  amica  salus. 


h'2e 


Idem  in  epitaphio  Caletrici  Chartetici  episcopi  civitatu 

Carnotence, 
Hxc  qui,  sancte  Paler,  pro  magnis  parva  susurro, 

Pro  Fortunato,  quxso,  precare  tuo. 

Idem  de  Gregorio  episcopo  Turonensc, 
Mariini  meritis  iier  tempora  longa,  Gregori , 

Turonicum  foveas  pastor  in  urbe  grcgcm; 
Conciliis  sacris  sis  norina  et  vita  priorum , 

Exemploque  tuo  crescat  adeptus  honor. 
Luoien  apostolicum  populis  tua  iingua  ministret, 

£t  coeli  donum  te  radiante  micet. 

Lcgimus  eliam  electos  Domini  per  priomm  meriia 
saoctorum  Doniinom  exorasse,  sicut  in  Daniele  me- 
nioralitr  de  Azaria  iia  orante  :  IVf ,  ^ircFnrfiiiM ,  /ra- 
dat  ROf  ifi  perpetuum  propier  nomen  liutm,  et  ne  dts- 
sipes  testamentum  /utim,  neque  auferes  miteriearttiam 
Itums  m  uMt  propter  Abraham  ditectum  tuum,  et 
itmactemm  tnum^  et  Itraet  tanctum  tuum,  qnibut 
iecuiut  et ,  poliieent  quod  multipliearet  temen  tarum 


A  »tcut  stelias  coeii ,  et  sicut  arenufn  qnos  eU  in  titton 
maris  (Dan.  iii).  Quod  procul  dubio  nullatenus  fe- 
cisscnt,  nisi,  divino  rcvelantc  Spiritu,  ccrtissime  co- 
guovissent  plus  apud  Dominum  valerc  sancios,  de- 
posita  corruplibilis  el  roortalis  sarcina  carnis,  ^i 
inseparabiliter  adhaircnles,  quam  alios  in  hac  adhuc 
aerumnosa  vita  dCo'culcs,  ubi  caro  concupiscit  adver- 
sus  spirilum,  ct  spirilus  adversus  carnem  ;  quos  licct 
pcrfecti  sint,  tcrrena  lamcn  a^^gravat  ac  deprimit 
habitatio,  et  de  seraetipsis  scrapcr  dcbcnt  esse  soU 
licili.  Unde  Aposlolus  querilur,  quamvis  eum  spcs 
futurae  consolatur  liberUtis,  dicens :  Condelector  enim 
iegi  Dei  secundum  interiorem  hominem.  Video  autem 
aliam  tegem  in  membris  meis  repugnaniem  legi  mentis 
mece^  et  captivantem  me  in  iege  peccati  qum  ett  in 

B  membris  meis.  Infelix  ego  homo ,  quis  me  tiberaini  de 
corpore  mortis  hujus?  Gratia  Dei  per  Jesum  Christutn 
Dominum  nostrum  (Rom,  vn).  Non  solum  autem  di- 
versis  vivorum  necessitudinibus  intercessione  san- 
ctorum  a  Domino  mirabiliter  el  praesenti.tliter  succur^ 
ritur,  verum  etiam  defunciis  fidclibus,iuxta  eonim* 
dem  memorias  humatis,  divina  credimus  et  legimus 
prxstari  suffragia ,  his  videlicet  qui  hoc  per  corpus 
ante  paraveruot  et  promerucruni,  ut  et  sacrificia  et 
orationes  atque  elcemosynae  quae  pro  eis  ab  Ecclcsia 
vel  ab  amicis  quibuslibet  superslitibus  fiuni,  ipsis 
post  obitum  valeant  proficere.  Unde  AugustFnus  in 
libro  de  cura  pro  mortuis  gerenda  ad  Paulinum  cpi- 
scopum.  c  Scripsisli  niilii  quxrens  a  mc  utrum  pro- 
sU  cuique  post  mortem  quod  corpus  ejus  apud  sancti 

C  alicujus  memoriam  sepelitur.  i  Et  post  pauca  :  c  Nam 
dicis  videri  tibi  non  esse  ioanes  moius  animorum 
rcligiosorum  atque  fidelium  pro  suis  ista  curantium. 
Adjungis  cliam  vacari  nou  possc,  quod  univcrsa  pro 
defunctis  Ecclesia  supplicare  consucvit :  ut  hinc  ct 
iilud  conjici  possit,  homini  prodcsse  poat  mortcm  si 
fiJe  siiorum  huniando  cjus  corpori  talis  providcatur 
locus,  in  quo  apparcat  opitulalio,  etiam  isto  modo 
quxsita,  sanctorum.  Sed  cum  haec  ita  sint,  quomodo 
huic  opinioni  contrarium  non  sit  quod  ait  Aposto- 
lus  :  Omnes  astabimus  ante  tribunat  Christif  ui  refe- 
rat  unusquisque  secundum  ea  quce  pcr  cotpus  gessii, 
sive  bonum  sive  maium  (II  Cor,  v,  10),  non  te  saiis 
vidcre  significas.  Hxc  quippe  apostolica  scntentia 
ante  mortem  admonet  fieri ,  quod  possit  prodcsso 
post  mortcm;  non  tunc  quandojam  rccipiendum  cst 
quod  quisque  gesserii  ante  morlcm.  Yeruro  hxc  ita 
solvitur  quo^stio,  quoniam  quodam  vit»  gcncre  acqul- 
rilur,  dum  in  hoc  corpore  vivitur,  ut  cliquid  adjuvcnt 
ista  defunctos;  ac  per  hoc  secundum  ea  qusc  per 
corpos  gesseruot ,  eis  quae  per  corpus  reiligiose  pro 
illis  facu  fuerini,  adjurantnr.  Sunt  enim  quos  nihil 
omoino  aiQovani  ista ;  sive  pro  eis  fiant  quorum  tam 
mala  toni  merita ,  ot  neque  talibus  digni  sifit  adju- 
vari :  sive  pro  eis  quorum  iam  lona,  ut  laHbns  non 
iodigeani  adjuraentis.  Genere  igitur  vitx,  quod  ges* 
sii  quisque  per  corpus ,  efficitor  ut  prosint  vei  non 
prosioi  quaecunque  pro  tllo  pie  fiunt ,  cum  rcliqueril 
corpus.  Nam  meritom  per  qood  ista  prosini,  si  noK 


ri7  DliNGALl  UECLUSl  62$ 

luin  comparalum  est  in  Iiac  viu ,  Iruslra  post  banc  A  ram  adhrenarlus  ct  blasphemator ,  inimicns  emcii 

qua:ritur  vitam.  Ita  fit  ut  ncqoe  inaniler  Ecclcsia  vel 

suoruro  cura  pro  defunctis,  quod  potuerit,  religionis 

impendal ;  et  tamen  ferat  unusquisque  secundum  ea 

qu;e  per  corpus  gessit,  sive  bonum  sive  malum,  red- 

dcnte  Domino  unicuique  secundum  opera  ejus.  Ut 

enim  boc  quod  impenditur ,  possit  ei  prodesse  post 

corpus,  in  ea  vita  acquisitum  est  quam  gessit  in  cor- 

porc.  I  Et  post  multa  :  c  Provisus  scpeliendis  cor- 

poribus  apud  memoriam  sanctorum  locus,  bonae  affe- 

ctionis  human«'e  est  erga  funera  soorum :  quoniam 

si  nonnulia  religio  est  ut  sepeliantur,  non  potest 

nolla  esse  quando  ubi  sepeliantur  attendilur.  Sed 

cum  talia  vivorum  solatia  requiruntur,  quibus  eorum 

piu8  in  suos  animus  appareat ,  non  vldeo  quae  sint 

adjumenta  mortuonim,  nisi  ad  hoc  ut  dum  recolunt  B  perbolicisque  efierente  prxconiis.  Hic  igilnr  taDtum 


Christi,  sanctjiMiuc  ejus  deslructor  el  conflator  i 
ginis,  ac  per  hoc  gradatim  ascendens,  incarnationis 
et  passionis  ejus  derisor  et  conlemptor.  Ubicuiiquc 
euim  Cruciflxi  sacram  intuetur  efligiem,  suos  strin- 
gens  oculos  osque  buccis  contorquens  tumentibus 
subsannando  ct  cacbinnando  perslrepit  alqoe  clamat : 
Ecee  Christus  mortuus,  et  tortus.  Quem  ob  hoc  Ju- 
dxi  pne  caeteris  in  hac  regione  coUaudaiit,  orani- 
busque  proferunt ;  et  quia  in  nullo  ab  eonim  Iradi- 
tione  et  religioae  dissonat,  sapientisslmum  emii  Cbri- 
slianorum  vocant ,  quoa  veluti  imperilos  et  iadcios 
ab  eo  discere  et  suos  fieri  discipulos  deridendo  et 
insultando  exhortantor;  ipso  nihilomiDUS  vicissim 
eos,  et  maxime  suos  affines  Saraeenos,  njmiis  by- 


ubi  sint  posita  eorum  quos  diligunl  corpora,  eisdem 
sanctis  iilos  tanquam  patronis  susceptos  apud  Domi- 
num  adjuvaiidos  oraudo  commendenl.  Quod  quidam 
faccre  posseut,  etiamsi  talibus  locis  eos  humare  noii 
possent.  I  Et  roox :  c  Cum  ilaque  recolit  animus 
ubi  sepulium  sit  charissiroi  corpus,  et  occurril  locus 
nomine  martyris  venerabilis,  eidem  martyri  animam 
dilectam  oommendat  reeordautis  et  precantis  affectus. 
Q4ii  cum  defunctis  a  fidelibus  charissimis  exhibetur, 
eum  prodesse  non  dubium  esl  iis  qui,  cum  in  cor- 
pore  viverent,  talia  sibi  post  hanc  vilam  prodesse 
merueruQL  i  Idcirco,  ut  arbitror,  Ambrosios  suum 
fratrem  Satyrum,quem  nimium  dilexerat,  juxta  san- 
ctumraariyrem  Yictorem  sepelivit,  de  quo  tres  libros 


et  laliter  sanclae  et  caiholicae  fidei  et  sanae  d^ctrina! 
obstinatissime  resistens,  el  c<»tra  hanc  proeaciasime 
garriens  et  conlendens »  ut  perversissimus  scbisma- 
Ucus,  pravissimusque  haerelicus  corripieodvt ;  et 
quasi  vas  inulileamarissimofeUe,et  veoeiio  leilulero 
plenum,  apostoUcae  el  oanonicae  aucloriialis  praeva- 
Uda  conterendus,  imo  confringendus  esi  virga.  Ut 
enim  ca^tera  omittam,  quomodo  aul  qualiier  qiisco- 
pus  crucem  Domini  abborrens,  conculcans,  vlokiis, 
ac  destruens  ecdesiastica  ofiicia,  hoc  est  bapliiave, 
chrisma  cQnficere,  raanus  impbsiiionera,  benediclio- 
nemve  aliquam  dare,  aut  quaslUjel  facere  eonsecia- 
tiones,  aut  missam  celebrare  sine  iUius  uiaeriplsene 
salutiieri  potest  signacuU,  sine  quo  ista  omnia  sacra 


edidit  egregios :  unum  de  ejus  pianctu ,  alteros  duos  ^  "ie  ac  illibate  peragi  nequcunt?  Hinc  sancluft  Ango- 
consokitorios  de  resurreclione  et  paradiso.  Cujus 
epitaphium  hoc  dictatur  telrasticho : 

Uranlo  Satyro  supremum  frater  bonorem 

Martyris  ad  laevam  detuUt  Ambrosius. 
Haec  meriti  merces  ut  sacri  sanguinis  huQior 

Finitimas  penetrans  alhiat  exuvias. 

Concordat  autem  huic  ralioni  quod  legilur  in  Ubro 
Regum,  cadaver  cujusdam  hominis,  ut  ossa  Elisaei 
propbetae  leiigerit,  slatim  fuisse  resuseilalum.  ita 
enim  ibi  continetur :  Mortuus  esl  ergo  Eii$wHs  et  se- 
pelierunt  eum,  Latrunculi  quoque  de  Moab  ^enetunt 
in  terram  in  ip$o  anno.  Quidam  autem  sepelientet  ho- 


stinus  ait  in  exposilione  EvangeUi  secundum  leaa- 
nem  :  c  Postremo  quid  est  quod  omnes  noverunt  si- 
gnum  Christi ,  nisi  crux  Christi  ?  Quod  signiim^nisi 
adhibeatur  sive  frontU)us  credentium,  sive  ipsi  aquae 
ex  qua  regenerantur ,  sive  oleo  quo  cbrismate  un- 
gantur,  sive  sacriflcio  quo  ainntur ,  nihil  eonin  rfte 
perficitur.  Quomodo  ergo  per  id  quod  maU  faciunt, 
nihil  boni  sigoificalur ,  qnando  per  crucem  Christi 
quam  fecerunt  mali  in  celebraiione  sacraraenloruin 
ejus,  bonom  nobls  omne  sipatur  ?  i  Quomodo ,  iii 
quam,  inter  Chrislicolas  veraciier  poterit  r^tari, 
dum  ea  quae  cathoUca  exercet  Ecclesia  refutal  ac 
delestatur  ?  In  Utanus  enim  et  in  cxteris  Ecdesiae 


minem  viderunt  latrunculos  et  projecerunt  cadaver  in  r^  officiis  nullum  sanctonim  vult  raemorare,  aut  norai- 

sepuUrum  Eliscei^  quod  adhccsit^  et  tetigit  ossa  Eliswif  ' 

et  revixil  homo,  et  stetit  super  pedes  suos  (I V  keg,  xiii). 

His  ergo  omnibus  superius  compr.  hensis,  certissirae 

el  evidentissime  patet  picluras  sanctas ,  et  sanclam 

Domini  cruccm,  et  sacras  eleclorum  Dei  reliquias 

dignis  et  congruis  honoribus  a  cathoUcts  et  orlho- 

doxis  in  Deo  et  propter  Dcum  venerari  oporlere,  non 

ut  sacrificando  eis  divimis  honor,  et  cuUus  soU  Deo 

oranium  creatori  debilus  sit  a  quoquara  deferendus, 

sed  ut  in  ejus  amore,  bonore,  laude,  et  gloria  sua 

saucta,  insignia,  et  venerabiHa  vasa,  proul  decel, 

singula  eorum  ab  oranibos  fidelibus  et  religiosis  saWa 

Ade  et  non  ficu  honorenlur  ei  amplectantor.  lUe 

veio  EunomlanuA  et  Vigilautianus,  omniura  sanclo- 


nare,  vel  eorum  anniversaria  celebrare  festa ,  sed 
velut  vanara  obscrvationcm  et  inutiiem  consuetudi- 
nem  dcspiciens,  oinnia  prxtermittit.  Ne  quasl  per 
eorum  intercessiones  aliquid  a  Deo  postolare  vldtea- 
lur,  quibus  scipsum  pncfert,  illonim  reUquias  ossi' 
bus  pecorum ,  aridisque  lignis  ac  lapidibus  compa- 
rando,  lampades  cereosque  in  Ecdesia  per  diem 
Ittcere,  oculosque  orando  ad  lerram  incKuare  prohi- 
bel,  qoaai  Deus  ubique  non  esset ,  el  quasi  Iroe  bu- 
militalis  ac  devolae  orationis  indicium  forenon  vide- 
retur.  Cum  in  Evangclio  dc  publicano  legitur  :  Kec 
oeulos  audebat  ad  ccelum  ievare  {Imc.  xviii,  M).  Sie- 
pbanusque  pro  iapidantibus  se  oraiw  gemia  posnit  iu 
lerram  (Act.  vii,  60).  Sed  et  Pauius  Slmone  Mago  a 


h^ 


CARMINA. 


530 


in  aera  subTeclo  pronus  ad  terram  orasse  A  hsec  diutiiis  dissiinularc  non  debucranl ;  nequc  ad 


descrlbitar.  Haec  autem  interiro  diiisse  surflciat.  Cs- 
tera  Tero  qoam  plarima  qnae  per  alios  fldeles  homi- 
nes  et  veraces  ab  eo  prolata  audientes  et  nobls  rc- 
nuntiantes  didicimns,  Um  iropia  ei  tam  sacrUega 
habentar,  ut  animus  CbristianuB  vel  ea  Utteris  tra- 
dere,  Tcl  aliis  referre  rocuset  et  cxpaveat.  Idcirco 
ilia  scribere  omittenles  ad  verba,  tantummodo  suse 
epistolae  respondere  curavimus.  Propter  istam  autem 
insanissiroam  perversitatem  renuit  ad  convenlum 
occttrrere  episcoporom,  vocans  illoruro  synodum 
cougrcgationem  aainorum.  Sed  illi  nimium  patieBtes« 


damna  animaruni  cumuhuuia  ct  cancrum  mortiferam 
mitriendum,  tali  crat  parcendum  homini,  qni,  ut  ait 
Apostolus,  Dco  non  placet,  ctomnibus  hominibus  ad- 
versatur.  Ego  vero  ob  divinae  crucis  contemptam 
zelans ,  et  zelando  commotus,  blaspheroiamque  san- 
ctorum  surda  aure  transire  nequiens,  quia  membro- 
rum  despectus  ad  capitis  sui  redundat  injuriam,  eo 
dicente:  Qui  vo$  $pemU,me  $pernit  {Lue.  x,  46).  Haec 
pauca  de  sanclis  librls  assumcns,  collegi ,  si  necesse 
fuerit  ad  resistendum  diabolo ,  Ghristo  opitulante, 
his  alia,  proat  ipse  dederlt,  ai^juncturus. 


DUNGALI  CARMINA. 


(Ifarten.,  tmplisi.  Collect.,  tom.  YI,  pag.  Btl.) 


CARMINA  I,  H,  111,  IV. 

DE  GAROLO  MACNO. 

{Vide  Pairologio!  iom.  XCVHI,  col.  1445.) 
V. 
Ver$u$  ad  eccle$iam. 
lUc  est  mira  domus  vario  depicta  metailo, 

Nobilis  in  dero,  dogmatc  clara  pio. 
Auro  tecta  nitenti  paries  argenteus  albct, 
Ex  nitido  presaa  marmore  terra  gemit. 
Iliec  formosa  domusi  victor  cognoscere  debes, 
Corpora  sandorum  continet  una  trium. 

VI. 

Ver$u$  ad  fonte$. 
Hic  fons  irriguus  vitalia  dona  ministrat, 

Et  renovans  popalos  mittit  ad  astra  Deo. 
En  ibi  Christus  adest,  qui  primi  fontis  origo 
Ablnit  omne  scelns,  purgat  ct  omne  ncfas. 
Ciirrite  nunc,  pueri,  ad  laticcs  undasque  sacralas 
Sordibus  immersis  munera  ferte  Deo. 
VII. 
Ver$u$  ad  fene$tram. 
Ne  Davld  grabatum  tentator  callidus  intret, 

Signetur  Domini  ista  fenestra  manu ; 
Qnadrus  evangelii  defendat  nnmerus  omne 
Corpos  et  interias  ciioctipotens  aniroam. 
VIII. 
Ver9u$  ad  oitium. 
Qui  ^gyptios  agni  dadom  de  sangaine  postes 
Signavit,.  nostros  signet  et  ipse  Deas. 
FK. 
Vef/tu$  ad  mini$lerium. 
Qui  cx  daro  Iaiic.es  jussit  producere  saxo, 
nic  jubeat  purum  fundere  saepe  merum. 
Sit  tibi  snmma  salus  semper  sine  flne  beata, 
lloc  optat  Martin  vestrsequc  salulis  amator, 
Assiduis  Dominum  precibusque  poposcerit  almum. 
iCiemamqne  simul  faciat  te  samere  palmam 
Pcctore  nam  puro  Dominum  portare  meroento 
Ui  illum  valcas  rcctorcm  scmpcr  babcrc,  clc. 


B  1. 

Epitapkium  Folradi  {abbatit  S.  Dionff$ii). 
Felix  tlla  hominam  est  mors  et  pretiosa  boiioranii 

Gloria  qaam  sequitar,  vita,  salusque,  qaies. 
Qui  patriam  repetunt  linqaentes  extera  mundi, 

Post  miseros  loctus  gaadia  longa  tenent. 
Ex  quorum  numero  clarus  ]am  jure  sacerdos 

Corpore  deposilo  boc  jacet  in  tumulo. 
Clarus  qui  meritis  vitae,  spe,  nomine  fulsil» 

Virtutum  radiis,  splendor  nbiqae  sais. 
Qui  probitate  pater  fuit  omnibas  atque  magister, 

illos  arte  monens,  hos  pietate  regens. 
Ecclesiae  cultor,  fautor  peregram,  ultor  egentam. 

Proderat  ore  cunctis  hlc  pietate  pari  : 
p  Eloqulo  dulels,  factls  probus,  ore  serenus, 

Pectore  nectareo,  promptus  ad  omne  bonum. 
Sed  quia  certum  est  te  pahnam  meraisse  patrone, 

Pro  pcregrino  me  posco  precare  tuo. 

Xf. 

Epitaphium  Fardulfi  {ahbaii$  S.  Dioiiyitt). 

Qui  pielate  pater,  pastor,  curaqae  roagister, 

Tranquillus,  placidus,  promptus  adomne  bonum, 
Ecclesiae  cultor,  largus  miserator  egenam 
Fardulfus  foerat :  hoc  jacet  in  tumulo, 
1n  hac  aede  Dei  tolli  qui  nomine  claro 
^ternis  meruit  laudibus  et  precibus. 
XU. 
Alii  ver$u$. 

D  Egregii  proceres  Clotharios  ac  Dagobertus, 
Filius  ct  patcr  bic  memorantur  laude  perennl.  * 
Sed  magis  ccclesiam  ditavit  hanc  Dagobertos 
Gum  Nanthildc  sua  quem  exornant  aurca  busta. 
XIII. 
Item  alii  ver$u$. 
Efligies  regum  hic  ct  nomina  clara  refulgcut 
Prsecipai  Caroli  et  Pippini  fortis  alumni, 
Optimus  Augustus  summo  quo  patrccoruscut 
Cxsar,  quein  pcpcrit  Rcrta  pulchcrriraa  matcr. 


XIV. 
EfniapfUum  Pippitn  regis  Italiag. 

Iloc  jacet  in  tumalo  Pippinus  rex  Tenerandus, 

Hesperiam  rexit,  hoc  jacet  in  tnmulo. 
Francia  quem  genuit  pulcbra  pietate  repletum, 

Nunc  tenet  Hesperia  Francia  quem  genuit. 
Nobiiis  in  gfinere,  pulchra  de  slirpe  coruscanSj 

Quem  genuit  Carolus  nobilis  in  genere. 
Nubila  cuncta  fugans  mundi  properavit  ad  xthra, 

Nunc  sine  flnc  Tnanet  nubila  euncta  fugans. 
Deque  sua  facte  superabat  lilia  pulchra, 

Fulsit  clara  dies  deque  sua  facie, 
Nobilior  meritis  quam  quis  Talet  ore  referre , 

In  specie  pulcher,  nobilior  meriiis. 
Vnas  amor  populi,  virtus,  pax  omnibus  una, 

Dileiit  cunctos  unus  amor  populi. 
Hex  bonus  et  placidus,  nulli  pielalc  secundus, 

Jure  alios  rexit  rex  bonus  et  placidus. 
"Cujus  ab  ore  pio  populus  sua  vota  metebat, 

Suavia  cancta  bibit  cnjus  ab  ore  piOb 
Raptnft  ab  orbe  foit  cito  pasOor  largus  egentum 

Rapttts  ab  ore  fuit. 

XV. 

Epiiaphium  Motharii, 

Qui  manibus  Itbruip»  iector,  coraprenderis  isium 

Hic  pnecepla  Dei  discere  sacra  potes. 
Scriptorem  forsan  operis  si  noscere  curas, 

IIUus  nomen  noio  iatere  tibi. 
Eiidit  hunc  lihrum  Motharius  ipse  sacerdos, 

Gonscripsit  digitis  hoc  opus  ex  propriis. 
Atque  in  honore  dedit  sancUe  sacer  ille  Marix, 

Ut  possel  requiem  prendere  perpeiuam. 
Qnisquis  es,  o  leclor,  libruin  qoi  legeris  istum, 

Pet  sibi  dic  Dominus  perpetuam  requlem. 

XVT. 
Item  aliud. 

Iloc  recubat  tumulo  Hotharius  ille  sacerdos, 

Qui  prius  in  mundo  vixit  amore  pio, 
Fdlx  ille  fuit,  mundi  terrena  reliquit, 

Eligit  et  sanas  discere  litterulas, 
Plenius  ut  Domini  poluissct  dicere  jussa, 

Ante  fuit  humilis  plenus  amore  Dei. 

XVII. 

Epitaphium  Dungali, 

Q  lisffuis  es  hunc  cernens  tiiulum,  dic  pectore  puro, 
S>it  requies  iiii,  iector  opime,  precor. 


B 


DUNGALI  REGLUSI  GARMINA.  539 

A  Te  precor,  omnipotens  quadrati  conditor  orbis, 

Dungalus  nl  vigeat  miles  ubique  tuas, 
Atque  suum  jugiter  defendas  corpns  in  aevom, 

Ne  iupus  incautum  dilacerare  queat. 
Sidereum  ut  valeat  rite  comprendere  Olympam, 

Gum  sanctis  vitam  participare  queat. 
Quserere  divinum  non  cessat  nocte  dieque 

Auxiliuro,  ut  poscit  vincere  cuncta  mala. 
Divitias  varias  temnit  mundi  perituri^ 

A  mundi  curis  lil)era  corda  vehit, 
Atque  regit  propriam  justo  rooderamine  camcm» 

Pro  carnis  vitio  ne  pereat  anima. 
Horliferasque  rogat  roundi  contemnere  pompas, 

Coelestis  legni  quxrere  lucra  rogat. 
In  Domini  medltans  toto  conamine  lege, 

Et  servit  Domino  mens  pia  jure  suo. 
Discipulos  proprios  illustrat  lumine  sacro, 

Ceu  posita  in  celso  clara  Incerna  loco. 
Scripluras  promit  casto  de  pectore  sacras, 

Edocet  infirmos  et  validos  paritcr. 
Lacte  rigans  pueros,  et  dat  capientlbus  escam, 

Hlnc  lac  ut  capiant,  inde  cibum  pariteh 
Geu  pia  mater  alit  natos  cum  mente  benigna, 

Escam  grandaevis,  lac  rudibus  tribuens. 
Plura  quid  enumerem  sanctis  virtutibus  isUs? 

Dicere  quas  nequeo,  scribere  nec  valeo. 
Pectore  si  fluerent  verba  ceu  flumina  nostro, 

Nec  sic  suflicerem  digna  referre  tibi. 
Sis  sanus,  vigcas,  opto,  per  tempora  longa, 

Perpetuam  requiem  det  tibi,  posce  Deo. 
Solvitur  incertis  mundus  cum  casibus  iste, 

El  genus  humanum  pessima  mors  perimit, 
Gum  venit  extremum,  nil  prosunt  tempQra  longa, 

De  mortis  nuUus  lege  soiutus  adest. 


C 


xvin. 

Epitaphium  Authelmi  monachi. 

Authelmi  monachi  busto  sunt  membra  sub  isio, 

Mors  inimica  annis  quem  tullt  in  teneris. 
Princlpio  viue  felix  terrena  reliquit, 

Despexit  mundum,  nunc  super  astra  micat. 
Nobilis  in  genere,  placidus,  bonus,  omnibus  aeqnui. 

Nobilior  meritis,  quam  valet  ore  loqui. 
D  Atque  fuit  sapiens,  humilis,  pietate  repletus» 

Ingenio  fortis,  fulsil  in  orbe  potens. 
Quisquis,  o  iector,  titulum  qni  perlegis  istum, 

Perpetuam  reqaiem  det  sibi,  posce,  Deus» 


ANlfO   DOMI?II    DCCGXKVI. 


8.  ADALHARDUS 


ABBAS  COhBElENSIS  IN  GALLIA. 


NOTITIA   HISTORICA  IN   S.  ADALHARDUM. 


(Mabilt.  AcU  SS.  Ord.  S.  Deaed.,  tom.  lY,  p.  :06 ) 


1.  Adalhardus  patrem  habuit  Bcrnortuqi  seu 
Bemardum,  Caroh  Biartclli  filium ,  Pinpini  regis 
fralrem,  patnium  Caroli  Magni ;  quem  Bernardum 
quidam  ex  legitima  conjuge,  alii  ex  concubina  pro- 
genitum  aiuiit.  Ilorum  fundamentum  cst,  quod  Ca- 
rolus  Martellus  in  regui  divisione  uullam  ralionem 
habuit  Disi  Carolomanni,  Pippini  et  Grifonis;  habi- 
tunis  etiam  Remigii,  Hierouymi  et  Bernardi,  si, 
xque  ut  illi,  legitimi  fuissent.  'Hic  est  Bernfaartus, 
Caroli  Magni  patruus,  mii  una  cum  Carolo  ipso  in 
Ilaliam  c  per  montem  Jovis  cum  una  parte  exerci- 
ttts  >  proiectus  esl  coutra  Desiderium  Langobardo- 
rtim  regcm  anno  775y.lestanie  E^inhardo :  ouique 
inter  fralres  couscriptos  nionasterii  Sancti  Gafli  nu- 
meratur.  Uxoris  nomen  genusque,  ex  qua  iilios 
tres,  Adalhardum,  Walam  et  Bcrnarium;  et  (ilias 
duas,  Gundradam  et  Theodradam,  susccpiX,  hacie- 
nus  (liscere  non  licuit.  Saxonicam  eam  fuissc  inde 
colligo  quod  Radbertus  in  lib.  i  de  Yita  Walx  ab- 
hatis,  cap.  12,  Iradit,  Walam  (quod  etiam  de  AdaU 
hardo  diceodum)  c  ex  genere  Saxonum  >  fuisse  : 
quod  cuin  de  paterna  stirpe  dici  non  possit,  de  ma- 
tema  inlcrpreiandum  est.  Eorum  fratres  patrueies 
ex  Hieronymo  fuere  sanclus  Folcuinus  Morinorum 
episcopus,  ct  Fulradus  abbas  monasterii  Sancli 
Quintini.  De  sancto  Folcuino  infra  suo  loco. 

2.  Adalhardum  io  Belgii  vico,  vocabuio  Hustia 
(Huise)^  natum  esse  iraduut  Mejerus,  Molanus,  Joan< 
nes  Cosinus,  et  si  qui  alii.  Qui  locus  exstat  in 
dioecesi  Tornacensi  prope  Aldernandum  {Audenarde) 
oppidum,  sancti  Adalhardi  fonte  et  cutlu  celebratus. 
lilud  tamen  roovet  quod  Uustix  non  per  Adalhar- 
dum,  sed  per  Conradum  comitem,  in  possessionem 
Corbeiensis  monasterii  venisse  inemoratur.  Nam  in 
quodam  reccnliori  chronico  ms.  ejus  monasterii 
lego,  Odoncm  ex  abbate  Corbeiensi  Bellovacensera 
episcoporo,  pactione  facta  cum  Aginelmo  Torna- 
censi  ^iscopo,  c  ecclesiam  de  Husiia  construxisse 
amio  S74,  in  hoiiorem  aposlolorum  Petri  et  Pauli, 
ea  conditione  ut  Corbeicnsis  juris^ictionis  rcmane- 
ret,  sacrumque  oleum  et  chrisma  singulis  annis 
episcopus  Tornacensis  donaret.  i  Tum  subduntur 
ba.'c  verba  :  c  £t  hanc  villam  de  Hustia  quidam  Cou- 
rjdus  comes  superiori  anno  ecclesia!  Corbeiensi  do- 
narat.  i  Et  tamen  sancti  Adalhardi  patrimonium  in 
liclgio  plurimnm  fuisse  docet  nos  idem  chronicon, 
ubi  de  Hildeberlo  abbate  :  cujus  tempore  Nort- 
manni  anno  882  Corbeiense  monas^rium,  quod  luni 
apud  omnes  celeberrimum  erat,  in  multis  diruisse ; 
totoroque  patrimonium  beali  Adalhardi,  videiicet  Bi- 
ringuas,  Montero-Aquarum,  Gomplas,  et  Molas, 
cum  adjacentibus  castellis  combussissci  feninlur; 
qu<T  viike  omnes  in  Belgio  siUB  sunt.  Biringuae, 
viilgo  Beriniihen^  in  pago  Leodiceosi,  utl  et  MQnles- 
Aquanim,  Montenac ;  Goroplae  et  Moia3  in  Bral.aniise 
1^;;»  diclo  Campinensi.  Alia  plura  in  illis  partilius 


A  ad  sanctum  Adalharduro  pertinuisse  dicuntar  :  qnas 
omnia  superiori  saeculo  alienata ,  nescio  an  brevi 
redibunt  in  possessionem  abbatiae  Corbciensis.  Certe 
Adelhartus  inter  comiles  et  primates  Carolomanni 
in  Austria  regnantis  ab  Eginhardo  recensetur  ad 
annum  771,  quoi  argumento  est  Adalhardum  no- 
slrum,  qui  tum  comcs  ^rat,  subfuisse  rcgno  Au« 
strasiano ,  ad  quod  Belgica  provincia  pertinebat. 

3.  Yarias  dignitates  pie  ac  feliciter  gessit  vir 
sanctus,  facta  monasticae  vitae  professionc.  Fuit  in 
primis  abbas  utriusque  Corbeiae,  antiquaescilicet  in 
Gallia  et  novae  in  Saxooia,  cujus  praecipuus  auctor 
fuit  cum  Wala  fratre  suo.  Exstat  in  vetusto  codice 
roembraneo  catalogus  abbatum  ejus  loci,  desinens 
in  Ratoldo  abbate,  cui  alii  abbates  secunda  nianu 
addili  leguntur. 

4.  Ad  haec  primus  e  nostris  Adalhardus  ad  rcgni 
administrationem  a  Carolo  Magno  vocalus  est,  c  ut 
rcgnum  Ualice,  quse  sibi  commissa  fucrat,  et  ejus 

Q  regem  Pippinum  juniorem  ad  statum  reipubllcx  et 
ad  religicnis  cullum  utiliter,  jusie  atque  discrcte 
honestius  informaret.  Ubi  lantam  promeruit  lau- 
dem,  ut  quibusdam,  ita  ul  fcrtur,  iion  homo,  sed 
pro  virtulis  amore  angelus  prscJicaretur,  i  inqnit 
Radbertus,  qui  etiam  egregium  papx  Leonis  eto- 
giuro  de  eo  refert.  Idcm  mumis  exccpit  Wala  fraier. 
Adalhardi,  eo  missus  a  Ludovico  Augusto  una  cum 
Gerungo  ostiarioruro  magislro,  c  quorum  consilio  et 
in  re  famiiiari,  cl  in  negotiis  ad  regni  coromoda 
pertinentibus  uteretur  i  Lotharius  ejus  Glius.  Ada- 
Ihardus  ex  Italia  reversus,  c  primus  inter  eoiisiUa- 
rios  I  CaroH  Ma|[ni  habitus  est,  ut  ex  Hincmaro  pa- 
tet,  caroque  dignitatcm  retinuit  Ludovico  imperante, 
teste  Paschasio  in  Vitae  num.  52. 

5.  Praeterea  Romam  a  Carolo  Augusto  roissus  est 
ad  Leonem  papam  anno  809,  una  curo  Bemario 
Warroatiensi  el  Jesse  Ambianensi  episcopis,  quibus 
socius  etiam  datus  Sroaragdus  abbas  roonasterii 

P  Sancti  Michaelis  In  pago  Yerodunensi :  ut  contcntio 
^  de  processione  Spiritus  sancli  auctore  Joanne  mo- 
nachoHierosoIymiUmoexorta  finiretur.  Hapc  constant 
tum  ex  monumeQtis  Conciliorum  Galliae,  tum  ex. 
collatione  hac  de  re  habiu  Romae,  quam  coUationem 
scriptis  mandavit  Smarag'Jus,  lum  ox  cpistola  Lco- 
nis  ad  Riculfum  episcopum.  Inlerfult  etiam  abbas 
noster  synodo  Noviomagensi  ad  GEsiam  anno  814, 
ex  Frodoardi  lib.  ii,  cap.  48. 

6.  Denique  litterarum  studiis  non  humanioribus 
modo,  in  quibus  maxime  pro  tempore  excelluit,  sed 
etiain  sacris  addictus  fuit.  Qua  in  re  erat  c  Patris 
AugustinL  velul  pediseqnus  operum  clarissimus 
imitator;  i  ob  id  Aureliui  Augustinus  appellatus,  iit 
memorat  Paschasius  in  Vitae  num.  14  et  21 ;  qiii  et 
num.  18  adducit  Cffregium  speciiuen  ejus  eIo(jueu^ 
tiae  et  intrepidi  zeli,  fragmeulum  sciiicet  uiiiiis  e 
inultis  cpistolis  AdalhariTi,  quas  omncs  cxcitlii^^ 


V^fS 


S.  ADALHARDl  ABBATIS  GORBEIENSIS 


oOU 


«iolemus.  Ejiiadein  librum  de  ordine  palalii,  eliam  A  carnathnis  Domini  822,  mense  Januarioj  indictione 


deperditum,  Jaudat  Hincmarus  Rhemorum  antisies 
iin  epistola  de  recta  novi  ac  iuvenis  regis  Instilu- 
tiohe,  cap.  12,  liis  verbis  :  c  Adalbardum  senem  et 
sapientem,  domni  CaroU  tmpenitQfis  e^ffie  profiin* 
quum,  et  monasterii  Corbeia^  abtiatem,  ioter  prioioi 
consili^nos  primum  in  adolescentia  mea  vidi  :  co]us 
libellum  de  Urdine  palalii  legi  et  scripsi.  >  Exstat  in 
Spiciiegii  tomo  |Y  liber  de  statntis  imooaslerii  Cor- 
beiensis  Adalhardi  maadato  conditus,  in  editis  im- 
porfectus  inlerpolatusque  sub  hoc  titulo  :  BreviSt 
ifuem  A4alhardu9  ad  Corbeiam  regressus  anno  tn-! 


15,  imperii  vero  §loriosi  Ludovici  Augusti  8,  fieri 
jmsit,  In  eodem  codice  membraneo,  ex  quo  hxc 
staluta  descripta  sunt,  habentur  Capitula  domni 
A4alh$rdi  a^atn  de  admonUionibus  in  eongrega^ 
tione^  id  est»  ut  qvidem  iatf  rpretor,  summaria  re- 
rum  quas  iKionachis  suis  inter  concionandum  sole- 
bat  incuicare.  Postremo  FroJoardus  in  Historis 
Rhemepsis  iib.  iii,  cap.  23,  testatur  Hincmanim 
Odoni  Belvacensi  episcopo  scripsisse  ipro  ratione 
hinae  paschalis,  et  lectione  quam  Adalhardus  abbas 
inde  composiiit.i 


STATUTA  ANTIQUA  ABBATIjE  S.  PETRI 
CORBEIENSIS 

QiyE  JIONAGHIS  SUIS  PRiESCRIPSIT  SANCTD9  ADAiHAROUS  ABBAS, 

(Apud  Canisiom,  Splril.) 


CANfSII   MONITUM   PBiBVIURI. 


Fragmeata  Statutorum  vetcris  Corheix ,  qure  no-  B 
bitissimus  Adalhardds,  abbas  saiictissimiis ,  olim 
tuis  monachis  cum  ab  exsilio  reversus  fuisset  anno 
Christi  822  prscscripsit,  e  schedis  membranaceis 
ejusdem  abbatiae  chartarii  eruimus,  ea  quidem  tem- 
pestate  exaratis  ,  sed  silu  et  iKiucore.aiiqnantulom 
fabefactatis ,  visum  subinde  fugtebant  characteres , 
adeo  ut  fere  milii  divinandum  fuerit.  Verba  exsoleta 
et  triviaiia,  quae  ilia  ferebat  »tas,  elucidare  operas 
pretium  putavi,  ne  quid  leclorem  moraretur.  Cseto- 
rum  biographus  S.  Adalhardi  B.  Ger^rdus  in  ca- 
pite  8  illorum  cum  laude  meminit  Statutorum,  ad 
nunc  modum :  <  Quam  eflficax  fuerit  (Adalhardus)  in 
dispositionibus  ordinationfs  suae  qui  nosse  voluerit, 
In  fibro  qui  de  his  conscriptus  est ,  legere  poterit 
Don  sine  grandi  admiratione  :  ubi  etiam  prospiciet 

(a)  Exddit  libcr  de  quo  bic  Hinemarus. 


auam  sapienter  a  sapiente  disposita  fuerit  domus 
CQfbeiensis  ecclesiae.  *  Porro  pncier  ca  qiia;  a  tenc- 
bris  ac  situ  vindicavi  fragmenUi-,  snperest  duntaxal 
Iiidex  capitum  numero  61.  Edidit  et  alium  libruni 
c{;rcgiiis  ille  abbas  ad  regis  animum  Christianis  mo- 
rihus  ipibuenduin,  et  aul»  ministros  in  sui»  quosqno 
oflficiis  recte  ac  prudenter  instituendos  continendos- 
que,  Hincroaro  teste  oculato  m  episfolae  i4  cap.  12  : 
f  Adalhardum  senem  et  sapientcm ,  i  ait  ipse , 
f  domni  Caroli  Magni  imperatoris  propinqnom,  et 
monasterii  Cori)ei.ne  aiSbalem,  inter  priinos  consilia- 
rios  primum  in  adolesceniia  roea  vidi.  Cujus  libellum 
de  Ordine  palatii  legi  et  scripsi ;  in  quo  inter  cxtera 
continetur,  duabus  principaliter  divisionibus  totius 
regni  statum  constarc,  anteposito  semper  et  uSjique 
omnipotentis  Dei  judicio  (a),  etc.  > 


PREVIS  quem  Adalhardus  ad  Corbeiam  regressus  anno  incarnalionis  Domini  dcccxxii, 
mensis  Januarii ,  indictione  xy »  imperii  vero  gloriosi  Ludovici  Augusti  viii ,  Geri 
jttssit. 


CAPUT  PRIMUM. 
Isti  snnt  provendarii  •  qui  Dmni  tempore  xqnali- 
ter  et  pleniler  in  nostris  diebus  essc  debent.  Et  si 
UDus  ex  eis  mortuas  fuerit,  staiim  alier  restituendus 
esl,  nt  ilie  numerus  semper  sit  plenus,  et  nullus 
amplius  in  illo  numero  addatur.  El  quamvis  modo 
sint  alii  clerici  soperflui ,  sicut  est  Savaricus ,  cl 
aUqnaati  alii  ad  iUam  cellum ;  vel  laici  altqui ,  sicut 
ihi  ad  ipsam  ceUam,  et  sicut  iili  Wiuedi,  et  Geriola, 
et  Bruningus  Saxo,  vel  Germanus  Bituradi ,  vcl  si 
aiii  adbuc  mittantur  clerici ,  vcl  laicj ;  non  tainen 
:id  illom  Dumeniffl  cl  adjungendi  sunt ;  sed  sempcr 


C  separatim  habendi,  et  tunc  itberandi  sunt  secundum 
quod  temports  ille  qui  praMSt  eis,  singulis  dare  jus* 
serit.  Isti  vcro  cl  iino  semper  tenore  in  nostris  die* 
bus  liberandi  sunt,  sicut  hodie  per  singolas  oflicinas 
liberantur;  aMi  sie,  alii  vero  sic,  quod  ideo  bic 
scribere  necesse  non  fuit,  quia  ex  usu  qootidiano 
tam  dantibus  quam  accipientibus  notissiroum  est;  et 
ipsi  mlnisteriales  habent  inde  skignli  breves  suos ; 
id  est,  camerarius,  cellerarius  et  senescalcus. 

De  dericis,  Pulsantes  xii ,  alii  clerici  vii.  Ex  bis 
ad  cellerarium  ii ,  ad  lavendariam  ^  fratmm  udus  , 
ad  cnrticulam  abbatis  unos,  ad  domum  iRfiniKHini 


•  Provendarii.  Si  Acherio  credas,  ita  dicti  sitnt  a      bendarios  vocant. 
pi'Ovidendo,iiquc  sunl  qiios  vcrnacula  lingua  dicimiis         b  I^vendariam.  Lavncmm  ,  tavoir^  9iit  Acherios  : 
poKrvojfetcrs;  sedntuItorectiiisBaluzius,  dum  hlcagi      cnrlicula  vero  a  cohorte  derivatur,  id  est  horlo, 
runteodit  de  ccrlo  canonicorum  nuniero,  qiios  prse-  D  Cal.  courtil. 


557  STATUTA  PRO  MOiNACHIS  SUIS.  538 

ires.  Aliae  yero  necessiutes  qnas  deriei  facere  de-  A  Domini,  S.  Tbeoplisnte,  Missa  domnae  Ballhildae  , 


bent,  per  pulsantes  flant.  £t  ideo  necesse  est  ui 
tales  ibi  ponantar,  qai  omnes  necessilates  interiores 
facere  possint,  et  de  familia  nostra  sint;  nec  contra- 
dieere  qaidqnam  audeant,  et  juxla  quod  esse  polest 
utoffieides  sint,  et  de  ipso  ofRcio,  vel  religionc  sua, 
post  praepositum  et  decanum ,  ad  custodem  saitcti 
Joannis  respiciant :  nec  omnino  sine  custodia  relin- 
qoantur,  ne  propter  aliquam  tarpitudinem  illorum 
relifilo  raonasterli  blasphemetur. 

Itm  de  lmei$,  Matricularii  •  daodecim ,  laici  tri- 
ginla.  Ad  primara  cameram  sex ,  sutores  tres ;  ca- 
▼alarii  dno;  fullo  unus.  Ad  secqndam  cameram 
qttatoordecim.  Ex  bis  ad  cameram  unus ;  fabri  gros* 
sarii  sex;  aarifices  duo;  sutores  duo;  scutarii  duo ; 
pergaminariasnnns;  saminator  unus ;  fbsarii  tres. 
Ad  tertiam  cameram,  tres :  ad^cellarium  et  dispensam 
portarii  duo;  ad  domum  infinnorum  nnus,  gararii 
dno;  ad  lignarium  in  pistrino  unus;  ad  portam  mc- 
dianam  onns;  carpentaril  qoatuor;  mattiones  qua- 
toor;  medlcidno;  ad  casaro  Tassallorum  duo.  Isti 
snnt  infra  monasterium. 

Itti  tero  extra  monasterium.  Ad  molinum  duode- 
cim :  ad  piscariam  sex ;  ad  stabulum  duo ;  ad  hortos 
octo;  ad  Buriam^  scptem ;  ad  arborctam  novam  duo; 
berbicarii  dno ;  ad  vivarium  quinque. 
CAPIJT  n. 

Isti  autem  sunt  dies  tredccim ,  in  quibus  eis  pro- 
pter  amorem  Dei  et  bonorcm  sanclonim  dlerum  , 
cxcepto  proven  'a  sua ,  si  non  amplius ,  vel  talls 


Purificatto  S.  Maria; ,  Primo  die  jejunioram  Qua- 
dragesimae  ,  adeo  ut  spatium  habeant  confessiones 
suas  renovare;  Goena  Domini,  Parasceve,  Sabbato 
sancto,  Quarta  feria  in  Pascba,  Rogationes,  tri- 
duo ;  Ascensio  Domini,  S.  Joannis  Baptistx,  S.  Petri, 
S.  Marcellini,  S.  Firmini,  S.  Martini,  S.  Andreae, 
Yigilia  Natalis  Domini.  Et  illi  dies  de  quataor  lem* 
poribus. 

CAPUT  in. 

Haec  sunt  qux  clcricis  nostris  canonicis  snpra 
scriplis,  qui  specialitcr  pulsantes  dicuntur,  dari 
dchent.  De  vestimenlo :  tunicas  duas  albas  et  tertiam 
de  alio  colore  :  et  caligas  quatuor,  femoralia  duo, 
soccos  fiUrinos  ^  duos,  calcearios  quatuor  cum  solis 
B  novis ,  exceptis  denariis  octo  ad  calceamentnm , 
vnantos  duos ,  mulfolas  duas.  Hxc  omnia  anno. 
Gappam  vero  dc  sago,  et  pelltciam  ,  cotliim  aut  le- 
ctarium ,  sivc  sagum ,  in  tcrtio  anno  accipiant.  Ista 
omnia  dc  illo  vestimcnto  debcnt  accipcre,  qnod  fra- 
tres  rcddunt  dum  accipiunt  novum  ,  et  talia  de  bis 
elignntur  illis  qualia  inveniri  possunt  utiliora.  Csete- 
rum  capeUo! ,  hroccus ,  sive  cuculla  de  sngo  unde 
hroecns  fleri  possit,  ad  arbilrium  prioris  erit. 
GAPUT  IV. 

Constituimus  ad  bospitalem  paupcrum  quofidie 
dare  panes  de  mixtura  •  factos,  quadraginta  quinquo, 
librarum  trium  et  dimidix,  ct  dc  frumento  vel  spcUa 
panes  quinque ,  qnaies  vassaUi  accipiunt,  ut  liai.t 
simul  quinquaginta.  Ipsi  vcro  pancs  isto  niodo  par- 


consolatio  danr'a  est :  id  est  inter  duos,  panis  unus  ^  tiantnr,  ut  duodccim  paupcres,  qui  snpra  noctom  ibi 


vassallorum  talis  qui  fiunl  ex  modio  nno  Iriginta ; 
ct  onicuique  cujuslibct  generis  pulmenti  media  li- 
bra :  et  unicuique  plenus  calix,  si  fucril  unde,  dc 
vino,  sin  autcm  dc  cervisa  fratrum.  Nativitas  Do- 
mini,  Theopbania,  Missa  domnae  BaUhildx;  et  ipso 
die  de  ministerio  camerarii ;  PuriQcatio  sanctx  Ala- 
rix,  die  Dominica  initium  Qnadragcsim.-c ,  Cccna 
Domini,  Pasclin,  Ascensio  Domiiii,  Pcntecosle,  Missa 
sancti  Joannis  Baptistac,  sanctiPetri,  sancti  Martini, 
sancti  Andrex. 

SimiUter  eliam  isli  sunt  dics  quihus  cis  ab  opcre 
Dominlco  ^  parcendum  est  (excepto  illud  ad  victuin 
prxparandum  pertinet) :  Nativitas  Domini,  S.  Ste- 
phani ,  S.  loaqnis  ,  Natale  Iiinoccntiura  ,   Octaba. 

•  Malriculariu  Nomina  obscura  expUcare  pergit 
Acherius.  Matricularii,  marguillicrs,  ccclesiarum  cu- 
slodes.  aut  administralores,  sivc  cliain  qui  curnin 
eemnt  panperum.  Cavalarii,  eqnitcs  aut  aurigc. 
Pergamifianus,  qui  pcrgamcnum  aptat.  Saraiuator, 
aut  samiator,  qui  cote  acuit.  Fusarii  iidem  qui 
fnsores.  Gararii ,  qiios  diciraus  gruyers,  qni  nerao- 
ribos  secandis  pncsunt.  &lattiones,  qui  cdulia  pric- 
parant. 

^  Buriam-  Buria,  pergit  Acherius,  locus  ubi  lintca 
dcalbantur,  seu  lixivio  sordcs  abluuutur,  Gal.  Bue- 
tie,  Arboreta,  locns  arboribus  consitus.  Berbicarii, 
Rastores  ovinni,  bcrger$,  Vivarium  ubi  pisces  nu- 
triuntor,  vivier. 

^  Overe  dominico.  Obscquip  dominis  dcbito ,  ut 
tidit  Acherius. 

«*  Socco$  (iUrinos,  Qunc  hoc  capitc  oijscuriorn  no- 


manent,  accipiant  singuU  unnsquisque  panero  suum, 
et  in  crastinum  unusquisquc  ad  viaticum  dimidiuin. 
Hospitalarii  autera  duo,  qui  ibi  descrviunt,  de  supra 
scripto  numero  unusquisque  panem  unum  :  nam 
panes  quinque  fruracntacii  del)ent  partiri  inter  pc- 
regrinos  clericos  qui  in  refectorium  ducuntur  ad 
viaticum ,  et  infirmos  qui  ibi  sustentanlur  :  Ipsam 
tamcn  distributionem  panura  arbitrio  coramittimus 
hospilalarii ;  ea  videlicel  ratione,  ut  si  venerit  m:gor 
numenis  pauperum ,  aut  plus  aut  minus  indigentes, 
sicut  sunt  inedia  defccti ,  aut  pueruli  parvuli ,  ipse; 
discernat ,  juxta  quod  oportet.  Quod  si  contigerit 
aliquo  tempore  minus  venirc  paupcrcs,  ipse  Iiospi- 
talarius,  et  magister  ejus  seiiior  portarius ,  in  mc- 

mina  occurrunt,  ita  interpretatur  Acfaerias.  Socci « 
gcnus  calceamenti,  Gal.  toques  :  ii  dcbent  esse  ex^ 
fiitro,  lioc  esl,  grossiori  paniio,  quem  feutre  vocant. 
Sola^,  pantoupes.  Vuanti,  sivc  gnanti,  gants,  lisdem 
adjnnguntur  muifoUe,  aUas  mulfulae,  quas  dica^ 
mouffleSf  aut  miiaines,  et  sunt  cbirothecae  ampliorcs. 
Sequitur  nef/icia,  qux  vidctur  aut  vestis  e  pellibus, 
vulgo,  petlisson,  aut  qu.ne  dicilur  aumnsse.  Cottum 
vero,  qiiod  idem  dicitur  lectarium  sive  sagnm,  pal« 
lium  est  quadratuni,  sive  coopertorium  leclis  iuser- 
viens.  Gapella,  cappoi  diminutivum.  Hroccus,  sivo 
cuculla ,  vestis  esl  suprema ,  qusc  totum  a  capite 
corpus  tcgit,  atque  inde  factum  esl  rochetum. 

«  De  mixtura.  Quos  dicimus  de  meteil ,  misrellos 
panes.  Spclta  vcro  fnimenti  gcnus;  qiiidam  vician^ 
nppoUant. 


S39  S.  ADALHARDI  ABBATIS  COBBEIENSIS  540 

iiioriaiD  omniaiodi&  babeant,  quanto  de  supra  scripto  A  menta  fratrom  vetera  ,   panperibus  Iribuenda  se- 


Htimero  propter  paucitatem  venientium  minus  dis- 
pensatur,  ut  iterum  cum  plures  venerint,  quod.re- 
uiansit,  dispeusetur. 

Cxteris  vero  pauperibus  venientibus ,  et  eadem 
die  recedentibus,  solet  dari  quartarius ,  vcl ,  sicut 
diximus,  juxta  quod  hosptalarius  prseviderit  in  ma- 
jori  vei  minori  numero  aut  necessitate  compedirOt 
companaticus ,  aut  secundum  consuetudinem ,  tri- 
buatur. 

De  potu  autem  quotidie  detur  modius  dimidius , 
id  cst  sextaria  viii,  de  quibus  dividuntur  sextaria 
quatuor  intcr  ilios  duodcciin  supra  scriptos,  ita  ut 
unusquisque  accipiat  calices  duos.  Ex  aliis  quoque 
qoatuor  sex  dantur  clericis,  quibus  pedes  lavantur 


cundum  consoetudiocm.  Obseci-amns  igitur  orane» 
quibus  ordinatum  fucrit  ofGcium  in  hoc  mona- 
sferio,  ut  in  largitate  ac  distributione  Dei  potius 
attendant  voiuHtatem,  quam  nostrae  parcitatis  exem- 
plum,  quoniam  unusquisque  est  pro  se  reddilurus 
ralionem. 

CAPUT  VI. 

Ratio,  vel  numerus  annonae,  seu  panis,  qnaliler, 
vel  unde,  vel  quantum  ad  moDasterium  debeal  annis 
singulis  venire ;  vel  qualiter  custos  panis  itlud  debeat 
dispensare. 

Yolumus  ut  annis  singulis  veniant  de  ^lta  bene 
ventilata  atque  mundata  corbi  dccl  ,  unusquisque 
corbus  habens  modia  xii,  bene  coagitata.et  rasa,  ad 


a  fratribus,  unicuique  calix  unus,  et  Willeranno  ser-  ^  islum  novum  modium  quem  dominus  impei-ator  po 


viiori  calix  unus :  quod  residuum  fuerit,  in  arbitrio 
hospitals^iii  rclinquimus  quomodo  iliud  sive  infirmis, 
sive  aliis  pauperibus  dividat.  De  vino  autem  erit  in 
arbitrio  prioris  «.  Infirmoruin  autem  necessitatem 
scnior  portarius  debet  juxta  possibilitatcm  providere, 
sive  in  cibo,  sive  in  potu ,  in  his  rcbus  qux  hospi- 
talario  desunt  ad  opus  infirmorum . 

Si  contigerit  venire  peregrinos  de  longinquis  pro- 
vinciis ,  qui  supra  scriptum  numerum  excedant , 
portarius  provideat  eis  qu2C  necessaria  sunt ,  ita  ut 
lion  minuatur  quidquam  de  his  quae  quotidianis  die- 
bus  deputata  sunt. 

CAPUT  V. 

Addimus  etianvde  companalico  in  cibos  paupcrum 


suit.  Ct  veniat  ipsa  aniiona  de  ipsis  villis  quas  prx 
positus  specialiter  in  ministerio  habet,  et  si  necessc 
fuerit  de  omnibus ,  sin  autem  de  illis  quibus  ipse 
cum  abbate  consideraverit.  Istum  numerum  ideo 
taliter  ordinavimus,  ut  pcr  dics  singulos  anni ,  qui 
sunt  cccLXv,  semper  duos  corbos  habeat ;  qui  simul 
sunt  corbi  dccxxx.  Ideo  autein  xx  addere  fecimus , 
ut  antea  snpercrescat  quam  dcficiat.  Et  quarovis 
ipsa  annona  iuterdum  nielior»  interdum  deteri<ir, 
ct  aliquando  amplius ,  aliquando  minus  de  faiina 
reddere  soleat;  nos  tamen  mediocriter  xstimantes, 
speramus  quod  de  illis  duobus  corbis  semper  decem 
habcri  modii  possint.  Sic  ergo  singula  modia  xxx, 
panes  ccc.    Qnia  autcm  certi  sumus  quod  oumi 


ad  pensas  xxx,  quae  dantur  inler  caseum  et  lardum,  ^  lempore  non  minus  quam  trecenti ,  et  aliquid  am 


et  modios  xxx  de  leguminibus,  quinlam  partcm  de 
dccima  quam  accipit  portarius  a  cellcrario  de  an- 
guillis,  vel  caseo  reconle,  qui  conslitutus  est  dare 
de  decem  berbicariis,  ncc  noc  et  de  illo  qui  dc  villis 
dominicis  datur  iu  dccimam.  Similiter  oninem  quin- 
tam  decimx  de  pccudibus,  id  est,  in  viiulis,  in  berbi- 
cibus,  vel  omnibus  qu:e  dantur  de  grcgibus  porlario, 
etiam  in  caballis. 

lusuper  disposuimus  dare  ipsi  supra  commemorato 
hospilalario  de  omni  argcnto  quidquid  ad  portam 
venerit  quintam  parlem,  per  manus  portarii  senioris. 
Dc  quo  argento  talcm  volumus  ficri  dispositioncm; 
ut  non  minus  quotidie  quam  quatuor  denarii  dcntur ; 


piius ,  senipcr  intus  assidue  manentcs ,  ct  super- 
venicnlcs  in  monaslerio  crimus,  cum  tamen  modo 
non  magis  quam  trccenii  quinquaginta  simus;  nos 
tamen  quia  aliquando  minus  ,  aliquando  amplius 
quam  quadringenti  fortasse  sumus,  ita  ordinare  vo- 
lumus  ac  si  omni  tempore  quadringenti  simus,  ut 
ex  eo  quando  minus  qunm  quadringenli  sumus, 
supercrescit ,  habeat  unde  abundanter  dari  possit 
quando  amplius  sumus.  Raro  tair.en  fit ,  quoJiim- 
plius  simus ,  cum  hoc  saepissime  fiat  quod  uiulio 
minus  quam  quadringenn  simus. 

Addamus  ergo  ex  eo  quod  de  molinis  venit  quo- 
tidie  modia  quatuor,  et  fiunt  panes  centum  viginli, 


ct  si  minor  fuerit  numerus  de  ipsa  quinta  ,  quam  t^  junge  simul ,  et  sunt  panes  ccccxx.  Ecce  babemus 


sufficere  possit  ad  hanc  distributionem  quotidianam 
facicndara,  abbas  si  vott  suppleat  aliunde ;  et  si 
ultra  creverit,  non  subtrahalur.  Ligna  aulem  provi- 
ieat  portarius  paupcribus  secundum  consuetudinem, 
vel  caetera  quse  hic  scripta  non  habentur  :  sicut 
sunt  panni  in  leclulis ,  vel  vasa ,  et  caetera  quKque. 
Hxc  omnia  supra  scripta  de  his  qux  ad  portam  ve- 
niunt ,  propter  illud  supplementum  argenti ,  sicut 
snpra  commemoratum  est,  dentur.  Insuper  accipiat 
liospitalarius  a  camerario  vestimenta ,  vel  calcea- 

•  Prioris.  Tn  allero  codice  addilnr :  €  De  lafcis 
auteni,  qui  pro  benelicio  quod  tcnent,  abbati,  aut 
priori,  aut  praeposilis  intus  vel  foris,  vel  equilando, 
vel  servitiuin  facieiido  scrviuut,  coiistituimus  ut  Na- 
tali  Doaiiui  ct  Pasclia  luibcant  aut   duo  se\laria 


non  solum  ad  quadringcntos  qui  raro  sunt,  sed 
etiam  quotidie  ad  viginti  supra,  qui  rarissime  fiunt. 
Sed  quia  omnis  subslantia  nostra,  qux  per  ministros 
nostros  dispensanda  est ,  scmper  inagis  volumus  ut 
supercrescat,  quam  defitiat :  addimus  adhuc  ex  eo 
quod  de  molinis  venit  roodium  unum ,  et  fiunt  quo- 
tidie  panes  ccccl,  de  molinis  xv.  Collecto  igilur 
numero  per  siugulos  dies  fiunt  in  tolum  in  amio  mo- 
dia  V.  cccclxxv  ;  addamus  ctiam  xx  dc  illis  rooliois, 
et  fiunt  V.  D.  Ex  quibus  iii.  dcl  de  speita ;  reliqua 

cervisx,  aut  unuin  sextarium  vini ,  non  hxreditario 
jure,  sed  pro  charitale,  vcl  loci  hoaore.  Hoc  tamen 
sit  in  voluntate  abbatis,  et  prioris,  et  pnpposito- 
ruiu.  I 


5.1 


STATUTA  TRO  MONACHIS  SUIS. 


m 


Tcro  I.  DCCCL  de  moliuis  venire  debent.  Quia  ergo,  A     Bloncmus  etiam  ut  hoc  considerare  non  negligat. 


sicul  supra  diximus ,  magis  ut  supercrescat  quam 
dcficiat,  Tolumus  :  idcirco  primo  corbos  xx,  et  insu- 
per  quotidie  panes  supra  illos  cccc  provendarios,  et 
adbiic  modia  xxv  addere  fecimus;  cum  tamen,  sicut 
Hipra  diclum  est,  ssepius  minus  quam  aut  cccc,  aut 
certe  ultra  cccc,  esse  soleamus. 

Etquia  ad  ipsum  molinum,  boves,  porci,  aves 
divers»,  canes  et  interdum  caballi  pascendi  suut, 
addamus  adhuc  de  ipsis  molinis  modia  cl,  et  fluni 
in  toUtm  quod  de  molinis  venire  debet,  modia  du- 
centa.  Haec  inlerim  Ita  dicta  atque  servata  sint, 
quousque  pariter  considerare  valeamus,  uirum  ad- 
dere  aut  subtrahere  aliquid  necesse  sit.  Verumtamen 
monemus  atque  obsecramus  custodem  panum ,  ut 


quoil  pauis  ille  qui  datur,  non  ad  unam  mensuram 
omnibus,  sed  quibusdam  major,  quibusdam  vero 
miuor  datur.  El  ob  hoc  necesse  est,  ut  de  shigulls 
mensuris  panum  consiileret,  quanti  de  majoribus, 
mediocribus,  vel  miuoribus,  de  uno  modio  Geri  pos- 
suut.  El  spcramus  quod  hoc  facto  ei  cuncta  aperte 
palebunt. 

Ecce  ut  potuiraus,  non  ut  ila  semper  tenendo  flr- 
memus,  sed  ut  incipiendo  probare  valeamus  qualiter 
inantea  tenere  d^beamus  hoc  qiiod  ad  monasterium 
de  annona  venire  debet,  sub  has  divisiones,  quas 
supra  posuimus,  hoc  bene  invenire  posse  ^eramus : 
i  I  est,  prima  famulorum  nostrorum,  vel  matricula- 
riorum,  qui  semper  neqiialiter  habendi  sunt;  secunda 


quidquid  exinde  per  mensuram  vel  numerum  die-  ^  fratnim,  terlia  vassallorum,  quarU  hospitum,  quinU 


njm  septimanarum,  vel  totius  anni  mensium  sciri 
potest,  cum  omni  diligentia  scire  non  negligat, 
qiieuadffiodnm  cum  tempus  mutationis  venerit , 
nobis  renuntiare  sciat  qualiter  praesentero  annum 
administraDdo  transeat.  Et  ut  hoc  levius  scire  pos- 
sit,  separet  inde  primo  illos  provendarios,  qui  per 
pensas  semper  aequaliter  et  habentor  et  iiberanlur, 
quorom  numerus  semper  xqualis  esi ;  nisi  forte 
aliquaDdo  minor :  naro  nunquam  iit  major.  Deinde 
perpendat  panem  fratrum,  quando  semel  vel  quando 
bis  in  die  manducant,  et  ponat  seroper  semotim 
ilium  qui  ad  iilorum  opus  deputatus  est,  etconsi- 
deret  quantum  eo  tempore,  quando  semper  semel. 


pulsantiom  vcl  scholariorum ,  sexta  singulorum  huc 
illucque  provcndariorum :  ex  quibus  tamen,  ut  dixi- 
mus,  nullum  qui  semper  sequaliter  habeatur  deflnire 
numenim  possumus. 

CAPUT  YU. 

De  molinis  vel  cambiis  talis  volumus  ut  sit  ratio. 
Primo  ut  unicuique  molinario  mansus ,  et  vi  bonua- 
ria  «  de  terra  dentur,  quia  volumus  ut  habeat  unde 
ea  quae  ei  julientur  perflcere  valeat,  et  illam  moltu- 
ram  salvam  faciat :  id  est,  ut  boves  et  reliquam  pe- 
cuniam  habeat  cum  quibus  laborare  possit,  unde  et 
ipse,  et  omnis  familia  ejus  possit  vivere,  porcos,  au- 
cas,  et  pullos  nutrire,  molinum  componere,  et  omne 


quantum  eo,  quando  semper  bis  in  die  manducant,      matriamen  ,  quod  ad  illud  molinum  emendandum 


et  qaantum  in  una  septimana,  in  ulroque  temporc 
quando  minime,  et  quantum  in  una,  quando  maxi- 
me  impendit;  et  arbitremur  prope  eum  invenire 
posse,  de  quanto  valeat  pane,  vel  modiis  ad  eorum 
opus  transire. 

In  isto  numero  ponendi  sunt  omnes  qui  panem 
fratrum  accipiunt,  cxcepto  hospites  qui  hunc  quoti- 
die  non  accipiunt.  Observet  autem  ne  tantum  paritcr 
de  paoe  fratrum  faciat,  ut  remanendi  nimium  obdu- 
rescat;  quod  si  fecerit,  eo  temporc  quando  ille  illum 
numerum  probat,  ipse  panis  tollendus  est,  et  aller 
pro  eo  ponendus.  Quia  vero,  ut  diximus,  modo  so- 
mel,  modo  bis  in  die  manducamus,  et  nunc  plure3, 
nnnc  pauciores  sunius,  et  numerum  nostrum  quanti 


pertinet  adducere,  sclusam  emendare ,  molas  addu- 
cere,  et  omnia  quae  ibidcm  ad  habendum  vel  facien- 
dum  necessaria  sunt,  et  habere  possit  et  facere:  et 
ideo  nolumus  ut  uUum  alium  servitium ,  nec  cum 
carro,  nec  cum  caballo,  nec  manibus  opcrando,  nec 
arando,  nec  seminando,  nec  messes  vel  prata  colli- 
gendo,  nec  braces  faciendo,  nec  humionem,  nec  ligna 
solvcudo ,  nec  quidquam  aliud  ad  opus  dominicum 
faciat,  sed  lantum  sibi  et  suo  molino  serviat.  Porcos 
autem,  aucas,  et  pullos  quos  de  suo  molino  incras- 
siare  debet,  de  suo  nutriat ;  et  ova  solvat,  et  ea,  ut 
diximus,  qux  vel  molino  necesse  est  facere,  vel  quae 
de  moliuo  debet  exire,  illa  tantum  studeat  procurare. 
Quod  vero  supra  diximus ,  ut  ii  modiorum  ad  opus 


esse  debeamus  deflnire  nunquam  possumus  ;  si  ipse  ^v  nostrum  de  molinis  ad  monasterium  venire  debuis- 


aliam  rationera  nicliorera  a.l  hoc  probandum  inve 
i.ire  poiest,  cum  Dci  gratia  faciat. 

Siniiiiter  de  vassallis  nostris;  similitcr  cliam  ad 
portam ;  quorum  numcrus  certus  csse  non  potesl,  si 
codem  sensu ,  quem  supra  diximus ,  pcr  dics ,  per 
septimanas,  per  mcnscs,  quando  minimc,  quando 
lucdiocriter,  qoando  maxime  dat,  :cslimare  cojperit, 
putamus  eum  omnino  invenire  possc,undc  pcr  totum 
annum  vaieat  transirc.  Nam  de  puls^iniis,  de  scho- 
lariic ,  dc  reliquis  clericis ,  seu  laicis  nostris ,  vel 
extraneis,  facile  sciri  potcst  qualiter  eos  liberare 
potest. 

*  Bonuaria,  Obscura  vox,  quam  non  nisi  ex  con^ 
jcclura  quis  inteiiigat.  Acherius  suspicatur  iegendum 


seni,  non  hoc  ideo  diximus  ut  illam  aliam  molturam 
ab  illo  granario  scparemus,  sed  ut  ipse  hoc  anno 
probare  studcat,  utrum  addere,  vcl  subtrahere  ne- 
ccsse  sit,  et  ad  tantos  provendarios,  et  ad  ea  opera 
qux  omni  anno  in  monasterio  fiunt :  ut  sunt  vende- 
miae,  horti,  prata,  et  his  similia,  cum  tanto  numcro 
per  totum  annum  transire  valeat.  Yolumus  etiam  ut 
illa  modia  anteriora  coram  illis  molinariis  ad  istum 
novum  roodium  aestimare  faciat,  cum  omni  acquali- 
tJte,  quanta  modia  de  illis  faciant  ista,  et  seeundum 
hxc  modia  quantum  eis  convcnit,sic  solvant  in  antea 
eorum  ceusum,  sive  de  annona,  sivc  de  brace.  Volu- 

$ex  bavariajhoc  cst,  spalia  qux  boves  sei  inlra  dieui 
ararc  possuni. 


5i3 


S.  ADALIIARDI  ABJATIS  CORBEIENSIS 


C4i 


mus  ul  ipsi  molinarii  singuii  intcgram  causam  ha-  A  dum  sive  ad  alias  necessiiales  explendas  fossorios  b 

bcanl  ad  providendum  cum  rolis  vi.  Quod  si  nolue- 

rint  habere  vi,  si  roedietalem  de  illa  causa,  id  sunt 

rotx  III,  non  habeat  nisi  medietatem  de  illa  terra , 

qutie  ad  illum  mansum  pertinet,  id  est  bonuaria  iii , 

et  socius  ejus  alia  iii ,  et  inter  illos  duos  et  integram 

moituram  reddant,  et  integrum  servitium  faciant, 

quantum  ad  illum  unum  molinum  pertinet  de  opere, 

vel  de  sclusa,  vel  de  ponto,  vel  de  omnibus,  quantum 

singuiis  molinis  deputatum  est. 


LIBER  IL 

EfBC  est  ordinatio  bortorum. 
CAPUT  PRIMUM. 

Ut  fratres  qui  eos  laborare  debent,  sine  molcstia » 
vel  aliqua  incommoditate  inhonesta  possint  in  eis  of- 
ftciura  Aibi  coromissum  ad  communem  explere  utili- 
tatem,  constituimus  nt.  mansiones,  qu»  ibi  necessa- 
rlae  sunt,  et  sepes  faciant  quandocunque  necesse 
fuerit,  et  emendent  majores  de  his  viliis :  ad  priinum 
ostium  quod  est  juxta  vivarium,  de  Waniaco,  et  Ci- 
pfliaco;  ad  secundum  de  Villa ;  ad  tertium  de  Albi- 
niaco  et  Cerisiaco :  ad  quarlum  de  Vernis,  ct  Taziaco. 
Et  idem  ipsi  dent,  unusquisque  ad  hortuni  cui  deser- 
ril  in  tertio  anno,  aratrum  I  jugum  cum  amblacio  et 
conjanclis,  quando  necesse  fuerit ;  et  in  quarto  er- 
ptiam  •  in  hortnm  excolendum  semper  ad  Missam 
sancti  Marcellini :  et  postqnam  tempus  venerit  qiio 
necessarium  fuerit  hortos  a  noxiis  purgarc  herbis,  id  q 
est  a  medio  Aprilis  ad  medium  Octobrium ,  omni- 
roodis  absque  negligentia  vel  aliqua  substractione , 
semper  flnitis  viginti  diebus,  veniat  unusquisque  de 
fpsis  majoribus  ad  illum  fratrem  hortolanum ,  cul 
Ipse  adjutorium  facere  debet,  videre,  et  interrogare, 
quando  necesse  fuerit  sarculatores  in  iUo  miUere. 

Porricini  autem  et  porri  postquam  transplantati 
fuerint,  ascalcmiae  qnoque,  allta  atque  cepe ;  haec  tan- 
tum  debent  majores  qnandocunque  necesse  fuertt, 
sicut  dictum  est,  purgare ;  et  quandocunque  famiiia 
ad  eamdem  convenerint  purgationem,  major  ipse  per 
se,  tfrve  decanus,  nnus  ex  illis  duobus  omnimodis  ibi 
sit  atd  providendum  nt  studiose  et  utiiiter  operarii 


VI ,  bessos  II ,  secures  ii ,  dolatoriam,  taratra  ii .  ma- 
jusetminus;  scalprum  i,  gulbium  i,  ct  falciliaii, 
falcem  i,  tnincos  ii,  cuUmm  i,  sefram  i.  CaBtera 
antem  vasa  ad  ipsum  oflicium  pertinentia,  sicut  sniit 
vanni,  banstx,  vel  alia  quaclibet  hujusmodi,  qunn- 
docunque  vetera  defccerint,  dicat  hortolanus  ab- 
bati,  et  ipse  det  ei  adjutorium  unde  possit  alia  ac- 
quirere. 

Constituiinus  etiam  illis  dare  ad  conducendos  bo- 
mines,  qui  areas  levent  in  antumno ,  et  pliintationes 
primo  tempore  facere  adjuvent :  necnon  et  sarcohre 
herbolas  lu  aestate  curo  necesse  foerit,  Qnicaii(Qe 
fratri  hortolano  per  vfces  panes  c  proTendtricios, 
quos  panes  debet  dare  frater  qui  panem  providel 
B  fratrnm ;  et  non  simul,  sed  juxta  qnod  honotano 
necesse  fuerit,  sic  distrihuat  dispensator  llll  ipsnni 
panem,  donee  numerus,  si  necesse  fnerit  hortobuio, 
completus  fiat.  Detur  etiam  unicaiqne  hortolano  a 
cellerario  de  cervisa  roodium  nnnm,  eodem  modo 
sicut  et  panis  datur,  id  est  non  simul,  aed  per  partes, 
quando  et  qnantnm  hortolano  necesse  fnerit,  et  ipse 
eam  reqnlsierit,donec  raensura  praedlcta  compleatur, 
et  debet  anusquisque  modium  unum  accipere  de  le- 
gnmine,  et  nnicaique  debcnt  dari  ab  abbate  solidi  v 
per  annum  ad  conduccndos  bomines»  sicat  diilmus; 
%ui  conductitii  non  sunt  necessarii  qaaerere  aliobi, 
nisi  infra  monasterium.  De  caetero  anasqoisqoe  fra- 
ter  quidquid  de  horto  suo  potuerit  aeqalrere  supra 
servidas  «,  quas  fratribas  facere  dehent ,  pleniter 
absque  atiqua  deroinoratione  deferant  oppoflonotem- 
pore  abbati.  Bovem  disposuimos  habere  anamqaeni- 
que  suum,  ut  sine  impedimento  hoc  sohim  exeolaoi 
qiix  ad  hortos  nccessaria  snat.  Hoc  praecipae  eoBi- 
ntonemas  hortolaDOs  ut  lucri  facere  aliqaid  taipiler, 
aut  petere  vicinos,  omnimodis  decUnent, 

CAPUT  II. 

De  tneim  ^  in  fettivitatibu$  ianctorum. 

In  nativitale  Domini  iii,  in  S.  8tephani  ii ,  in  S. 
Joannis  ii,  in  natale  Innocentium  i ,  in  S.  Silvestri  i, 
Octava  Domini  i,  in  Theophania  ii,  Octava  Epiphanixi, 
sanctae  Agnctis  i,  dedicatio  S.  Joannis,et  Balthildis  i, 
Purificatio  sanctae  Mariae  ii,  S.  Agathae  i,  S,  Vedasti  i, 
S.  Crcgorii  i,  S.  Bcncdicti  i,  Annuntiatio  S.  Marix  i« 


expleant  opns  suum.  Carra  vero  accipiant  bortolaui 

de  bura  omni  anno  sccundum  consuetudinem.  Omnia  J)  Pbilippi  ct  Jacobi  ii,  S.  Joannis  Baptistx  i,  S.  Petri  ii 

ptensilia  ferrea  debent  accipere  a  camerario,  qui  fa-      S.  Pauli  i,  S.  Marliiii  i,  S.  Jacobi  i,  Dedicatio  S.  Petri  i, 


})ro8  providet  secundum  consuetudinem  comrannem. 
Idem  si  fracta  fuerint ,  ostcndat  illa  camerario ,  et 
ipse  faciat  illa  reparare,  ant  det  lili  aliud  ferramcn- 
tum,  etVecipiat  illud  fractum.  Similiter  quocunque 
tiiodo  necesse  fucrit  reparari  ea,  a  camerario  requi- 
rantur.  £t  unusquisque  habeat  ad  hortum  excolen- 

•  Ervtiam,  Sive  erpicam^  instrumentum  ad  teren- 
^as  fflebas,  gal.  her$e. 

^  ro89orios.  Id  est,  ligones.Bessos,  ligones  planos, 
f|tios  biehes  vocamus.  Taratra,  tarieres.  Scalpra,  ra- 
tissoires.  Culbiuin,  sive  gurbium ,  fcrramentum  quo 
rxtrabuntur  quae  impedimento  sunt.  Falcilia,  faucil- 
les.  TruncoSj  areas  ligneas.  Sequimtur  baustcp,  hoc 
esl  fttstcs  triturae  apii,  fl^aux. 


Dcdicatio  S.  Stephani  i,  S.  Laurcntii  i,  Assumptio  S. 
Marise  i,  S.  Bartholomaei  i,  S.  Joannis  i,  Nativitas  S. 
Mariae  i,  S.  Matthxi  i,  S.  Mauritii  i,  S.  Firmini  i,  S. 
Michaelis  i,  S.  Dionysii  i,  Simonis  et  Judae  i,  Omniuro 
sanctorum  ii,  S.  Quintini  i,  S.  Martini  i,  S.  Ceciliae  i, 
S.  Andreae  i,  Fusciani  et  Victorici  i ,  S.  Thomae  i , 

«  Servidas.  Sive  servias ,  serla  vel  fasciculos  ex 
berbis  floribusve. 

d  De  meiris.  M/ms  sic  Acherins  interprctatnr :  id 
qnod  interimob  mercedcm  obseqnio  praKtito  Dorri- 

Situr.  Gal.  mereaux^  scrupus,  vel  calculus;  «kinde 
ata  opportuniute  reddito  calculo  pecunia  namc- 
ratur. 


.45  STATUTA  PRO 

ifiCoena  Domlni  ii,  in  Sabbato  sancto  i«  in  sancto 
Pascba  in»  e(  per  bebdomadam  lotam  ii,  in  Asceii- 
sione  Domini  ii,  in  Pmitecoste  iii,  post  vindemias  i, 
()ies  Dominici  iLYiii,8abbatnm  similiter,  festivitates 
sancloram  l. 

GAPUT  III. 

Commemoratio  de  refectionibus  qaas  cellerarins 
debet  facere. 

De  carttlis  unam  pro  Hiimerado  episcopo,  et  fratre 
suo  Hengario  xti  Kal.  Junii.  Altera  autem  pridie 
Nonas  Junii  pro  Herirardo  et  Gundradone  xiii  Kal. 
Maii  a  Anniversarius  Judit.  Idibus  Junii  Nativitas 
Caroli  regis  xii  Kal.  Julii  anniversarius  Ludovici  im- 
peratoris. 

!n  administratione.autem  refectorii  interim  qno- 
usque  aliter,  sicut  et  in  cxteris  habitaculis  nostris 
diximus,  melios  aliquid  invenilnr ,  talis  fortasse  non 
inconvenienter  debet  servari  ratio.  In  primis  celle- 
rarias  janior  omnibus  fratribus  geminam  suam  sub 
sqnali  mensora  anleponat.  Deinde  si  propter  aliquain 
necessitatem  cujuslibet  tcmporis,  hospitum,  et  inae- 
qualiiatem  aerts,  necesse  fuerit,  deputelur  ei  talis 
fraier  roatnms,  de  cnjus  conscientia  omnes  secori 
sinl,  ttt  nuUi  quidquam  debeat  nisi  legitima  mensura 
addere,  vel  sublrahere.  Si  vero  domnus  abbas ,  aut 
prvpositos ,  vel  decanus,  propter  cujuslibet  infirmi- 
tatem,  die,  doobus » tribus  vel  aliquanto  amplius  ei 
poiam  motare  praeceperit,  non  tamen  ulio  modo  ipse 
junior  cellerarius ,  aut  ille  qui  ei  solatium  pnestat, 
atit  alteri  dare ,  aut  ulira  dcnominatos  dies  eidem 
idipsam  dando  protendere  prxsumat.  Gaetera  autem 
omnia  ad  legitimam  bonestalem  pertinentia,  quse  vel 
caosa  bospitum,  vel  mensa;  seniorum,  vel  generali- 
ler  fratrnm  omnidm,  administranda  vel  procuranda 
uni,  ad  ejnsdem  caram  junioris  cellerarii  pertinere 
delieot,  ne  aliquid  ibi  intrantes,  exeuntes ,  aut  com- 
oiorantes,  sive,  ot  dictum  est,  supervenientes  tn  usu 
vel  qnalibet  minus  digna  procurala  munditia  oifen- 
daL  Ea  aotem  qoae  specialiter  ad  cocos  pertinent , 
ipsi  qnidem  cum  summo  studio  eadem  providere  de- 
bent ;  tamen  pnefatos  cellerarius  ncquaquam  praefa- 
tam  soUicitodinem  postponere  debet,  sed  sempcr 
eaute  providere  ct  admonere,  ne  praefati  coci  ea  quae 
sibi  commissa  sunt  nullatemts  praesumant,  qaO' 
usque  hebdomada  expleta ,  secnndum  quod  Regula 
prxci|Nt,  vasa  ministerii  sui  munda  et  integra  re- 
siitoant. 

Senior  antem  cellerarius  tam  interius  quaro  exte- 
rios,  id  csi,  vcl  in  refectorio,  vel  in  coquina,  vel  in 
bis  habitaculis,  qux  ad  coquinam  pertinent,  in  om- 
nibtts  et  pro  omnibus  solliciludinem  gerat,  ne  quis 
ibi  aliter  agendo,  loquendo  intemperanter,  vel  se, 
vel  ea  qu»  agit,  tractare  praesumat,  nisi  sccundum 
qiiod  religioni  nostne  omnino  conveniat.  Nec  quae- 
rendum ,  nec  exigendum  ab  eodem  cellerario  esl , 
■t  ipse  ac  ai  propria  dcvotionc  in  prxparandis  pulr 
mentis  se  ingerat,  et  pnefatam  soUicitudiuem  ob  hoc 

*  Anniversarius  Judit.  Legcbatur  wdU.  Haec  pro- 
^clo  Adalhardi  esse  non  possunt,  quippe  cui  non 


B 


MONAGHIS  SUIS.  tM 

A  in  aliquo  postponat ;  sed  potias  secondom  llegulaa 
auctoritatcm  allud  solatium,  si  opirs  foerit,  requi- 
rat,  ut  ipse  quidem  super  hinc  et  inde  ad  ea  qu» 
Dei  sunt  providenda  liber  remaneat.  Haec  non  ideo 
dicimus,  ut  ejus  devotionis  quando  absque  ofleiidi- 
culo  pnefatse  soUicitudiois  fleri  poiest,  obsistamus, 
sed  ne  dum  se  in  his  quae  ad  eum  tempore  non  per- 
tinent,  ac  si  devotius  immergit,  certam  sibi  impo- 
sitam  providendi  necessitatem  postponere  praesomat. 
Sed  ne  ceUorarius  dicat  nescire  se  de  quibas  et  fn 
quibus  praefali  coci  admonendi  6int,ut  agant,  vel  non 
agant. 

GAPCT  IV. 

Hxc  inter  caetcra  principaliter  observanda  sunt. 
In  primis  de  omni  re,  qux  aJ  hoc  ollicium  eo  tem- 
pore  non  prodcst,  ut  sUentium  leneatur.  Deinde 
ut  ipsum  silcntium  cum  fructu  alterius  mercedis 
ab  omnibus  iUis  ibl  servari  possit,  psalmi  sine  inter^ 
missione  canlandi  sunt :  el  quandiu  duo  ex  iUis  ad- 
sunt,  nunquam  iidem  psalmi  prxtermittendi :  et  cum 
contigerit,  ut  aliqui  ex  ipsis  propter  quamUbet  ne- 
cessitatem  administrandam  longius  discesserit,  etob 
hoc  solus  fortasse  inchoatum  psalmum  cantare  non 
poterit,  mox  ut  reversus  fuerit  in  loco  in  quo  cae- 
teros  psallentes  invenerit,  iugrediatur,  et  cum  eis, 
quandiu  cum  ipsis  est,  cantare  studeat.  SiiuiUter 
quoque  alter  teriius,  si  inde  decesserit,  revertens 
psallentibus  se  conjungal.  Quod  si  etiam  taUs  eve- 
nerit  causa,  sicut  nonnunquam  fieri  solet ,  ut  om- 
nes  quidem  ita  occupentur,  ut  nuUus  mcmoria  cau- 
^  (ando  percurrere  Uccat,  mox  ut  quiUbet  vocaverit 
iutermissum  psalmum  in  loco  quo  eum  dimiserit, 
repetat ,  et  caeteri  omnes  quibus  vacat  cum  eo  pa- 
riter  in  laude  Domini  ora  permoveant.  Scd  et  si  ita 
forte  evenerit,  ut  nulli  occurrat  quo  loco  Inchoa- 
tuin  psalmum  dimiserit,  ubi  vicinius  retro  cecinisse 
memoria  occurrit,  ibi  incipiat,  et  opus  coeplum 
non  negligant,  quousque  consummatis  omnibusr 
cum  quibus  et  in  quibus  idem  studium  servari  po- 
tuit :  et  tuuc  singuli ,  prout  ratio  docet,  ad  ea  qua& 
restant ,  servato  semper  quautum  possibile  fuerit  si- 
icntio,  redeant.  Sed  nc  cui  hsc  propter  prioreia 
sermonem  a  mcnie  cecidcrint;  idcirco  brevitcr  re- 
petimus  tria  essc,  in  quibus  constant,  id  est,  ut  aut 
a  necessariis  tacerc,  aut  necessaria  dicere,  aut  psal  • 
mos  cantare.  Sed  et  hoc  nequaquam  quasi  proptcf 
servandum  ordinem  negligendum  est,  cum  fortasse 
idem  orJo  juniores  omnes,  aut  etiam  minus  sapieii- 
tes,  vel  constantes,  in  coquina  mittere  poposceril^ 
ut  praetermisso  eodem  loco  aUquem  junioribus,  se* 
nior  constans  addatur,  qui  etse,  et  caeteros  zclo 
Dei  ductus  cuslodire  studeat;  ct  transacto  servitu- 
tis  suae  tempore,  itenim  ilie ,  qui  tunc  propter  ta- 
Icm  ralioncm  transitus  est,  mixtus  com  senioribus 
ingrcdiatur,  ac  sic  omni  tempore  omnimodis  obser- 
vctur,  ut  nunquam  tantummudo  sive  propter  de- 
fessamxlatem  fatui,  sive  propter  juveniutem  minus 

Judit  solum,  sed  etiam  Ludovicus  Pius  diu  sopersii-' 
tes  fuere. 


5i7  S.  ADALHARDl  ABBATIS  CORREIEiNSlS  •1« 

perfecli,  ilii  solummodo  miUaniiir,  dc  quibus  in  A  scindenda,  vel  congrue  praeparanda  soiit,  per  fene 


nuilo  ejusmodi  conservandi  juBtillam,  riducia  ha- 
beatur,  sed  semper,  ut  prxmissum  est,  unus,  aut 
duo  ita  maluri  hebdomadis  singulis  mittanlur,  ut 
ct  inlerius  voluntas  Dei,  ul  Clii.  et  exterius  condigna 
semper  sobrielas  custodialur. 

At  si  quis  docere  voluerit  non  ita  oporlcrc  lier  , 
scd  secundum  ordinem  quomodo  per  mensas  sc- 
dent,  ita  semper  ordo  tenendus  est,  nequaquam  illc 
audiendus  est,  sed  forliter  cur  aliter  sentiat  o>jur- 
gandus,  et  si  non  ab  hac  temeritatc  quicscerit,  et 
patienter  obediens  fuerit,  acrius  coerceatur,  quo- 
usque  saniori  consilio  obediat.  Ilaec  idcirco  pro- 
pler  simpliciorcs,  vcl  quod  majus  cst  ut  ita  dicam, 
sluUiorcs,   sic  aperte  et  nmlliplicilcr  dicimus,  ne 


stram,  ut  diximus,  aut  per  opportunum  inlroitum  ila 
abundanter  immittantur,  ut  nec  iilis  introire  ad  fra- 
tres,  nec  fratrcs  ob  boc  ad  eos  exire  necesse  sit : 
forsitan  enim  ncc  lixc  alicui  tam  multipliciter  di- 
cta  increscunt,  ut  si  nos  magis  eligiinus  singub, 
prout  neccssaria  vidcnlur,   singulariler  ordinando 
dicere,  quam  alicui ,  ac  si  nesciat  quid  faccre  cic- 
beat,  occasionem  cxceJcndi  rclinqucre.  Cellerarius 
aulem  h;ec  omnia  proul  ci  vacaverit  diehus  singulis, 
ne  quod  ibi  vilium  nascatur  providere  studeat,  quo- 
usque  Deo  auctore,  quidquid  ibi  riteet  honcste  agen- 
dum  est,  in  consuctudincm  vcniaf,  ut  nulius  quam- 
libet  novilius  propter  ignorantiam  cxcedat.  1  Jciico 
autem  hsec  omnia  ad  providenliam  cellerarii  flccli- 


quis  se  de  ignorantia  excuset.   Ut  autem  hxc  ita  B  «mus,  quia  ci  nuUum  in  ipso  ofiicio  vel  officina  rcl  el 

servari  possini,  scraper  dccanus  ct  ccllcrarius  pcr     '  "  ^  ' 

pUircs  dies  anlca  proviJeant  quomodo  ista  disposi- 

tio  uuliatcnus  turbclur,_ncque  per  occasionem  in- 

firmilatis  aiicujus,  neque  propler  causam  itincris, 

si  evenerit,  vel  propler  quamlibct  novam  surgcntem 

nccessilatem,  vel  eliam  proplcr  doniini  abbatis  aut 

prscpositi  quamcunquc  jussionem.  II is  ita  propter 

pcrpctuam  cuslodiam  pracmissis,  illud  quoquc  post- 

ponenduiii  non  cst,  ut  ccllerarius  scraper  quando 

ei  vacat,  illas  adminislralioncs   manu  propria  sin- 

gulis  anteponat;  nc  altcr  ei  majus  minusve  quam 

dcbeat  propter  cujusUbet  gratiam  dando  cxccdat ;  ct 

ipse  qux  singulorum  inGrmitatcs,  vel  necessitalcs, 

scire  debct,  proul  cerla  et  rccta  nccessitas  poposce- 


lem,  aut  contradicentem  csse  volumus,  aut  pcrrait- 
tiinus  :  scd  ct  si,  quod  absit,  contigcrit|  ut  ipse 
cellerarius  senior,  aut  junior,  haec  et  bis  simiUa  qux 
ad  hoc  pertinent,  cautc  non  scrvaverit,  et  secundo 
admonitus  non  se  correxerit,  ipse  quidem  si  ad  per- 
manendum  dignusnon  fueritcum  condigna  invcctione 
excat :  ordo  vero  inconfusus  et  imperturbatus  pcr- 
maneat. 

CAPUT  VI. 
Hxc  quoque  brevltcr  dc  bis  quae  infra  ecdc- 
siam  horls  quibus  opus  Dei  celcbratur  striciiiQ 
commemoratis,  salva  ut  scmper  et  antcjposita  dili- 
gcntiore,  scu  prxslantiore,  cui  Dominus  dederit, 
ratione  vel  ordinc,  hxc  non  ab  re  adjungenda  vidcn- 


rit,  distribual.  Si  vcro  ei  non  vacaverit,  tunc  illc,  C  tur.  Si  aeslivum  tcmpus  fuerit,  peractis  bis  horis. 


cui  ipse  jusscrit,  vicc  sua  hoc  faciat,  cavens  scmper 
ne  aUquod  vitium  ibi  oriri  incipiat. 
CAPUT  V. 
Dc  laicis  autem  bxc  cst  una  et  definita  senten- 
tia,  ut  quandiu  ibi  aut  pulmcntaria  pncparan- 
tur,  aut  prxparata  ministrantur,  sive  quandofra- 
tres  prius  gcneraUter,  sive  quando  posimodura  re- 
ficiuDtur,  nullus  ingrediatur.  Si  vero  talia  aliqua, 
aut  prius  prxparanda,  aut  postmodum  mundanda 
Ycl  curanda  fucrint,  qux  laicis  deputata  sint,  fe- 
ncstra,  aut  ostium  aut  locus  cxtra  coquinam  talls 
constitulus  sit,  ubi  fratres  vei  prseparanda  susci- 
piant,  vel  mundana  rcrerant,  ubi  ca  iUi  vel  po- 


post  quas  continuo  iu  rercclorio  generaliter  eundufii 
est,  oportei  ut  omncs  cum  sileiitio  io  ecclosla  sub- 
si^tant,  quousquc  audilo  signo,  caule  reverentiam 
Dco  dantes  exeanl,  et  cum  prxfato  silentlo  intran- 
tes,  et  residentes,  et  exeuntes  de  refectorio,  singuli 
ad  ca  qux  tunc  secundum  tempus  ralio  docuerit, 
vel  jussum  fuerit,  atlendant.  Si  autcm  bicms  fuerit, 
et  calefaciendi  ncccssiias  ingruerit,  prout  ei  qui 
prceest  visum  fucrit,  sive  ante,  seu  post  peractuiD 
ofliciumaUquodinlervallum  fiat,  quandosecalefacerd 
possint;  sin  autem,  in  ccclesia  exspectent,  ut  supra. 
Hacc  eliam  de  bis. 
De  dormitorio,  in  hoc  omnia  apud  eos  qui  boc 


nerc,  vcl  posita  recipcre  possint,  ut  tamen  nullam      digne  inleUigere  volunt,  complecti  possnnt,  quoii 

tf\/»n<kci/\iiArrk       •\t>/\     /111.1     /irkri  iil  nim      tntvi*A/f  i<mtii»        ti«\_  .«iitl/v   fAn>*\/\«i/\     <kli/itii/1    il«i      inli/\nnctti*n       vaI     tnn/kni''^'' 


occasionem,  pro  qna  coquinam  ingrediantur,  ha- 
bcant.  De  quibus  ha^c  interim  memorix  occurrit, 
ot  sunt  hcrhx  cujiislibct  gencris ,  unde  pulmonta- 
rium  fieri  dcbeat,  aflercndx ,  mundandac,  ordinan- 
d-je.  Similiter  pisccs  qu.fido  opus  fucril  cxcntcran- 
di,  exquamandi ;  lcgumina  divcrsi  gcncris  lavan 'a 
vel  prxparanda,  sive  caetcra,  vcl  his  sir.nlia,  qwx 
taroen  omnia  cxtra  coquinam  in  locis  sibi  deputa- 
tis  plenissime  ct  honestissime  quotics  necessc  fucrit 
agcre  studeant,  et  in  loco  apio  ubi  a  fralribus  con- 
grue  suscipipossint,  stadiosissime  poncre  vel  com- 
|M>nere  studeant :  ct  tamen ,  ut  dictum  est,  ab  in- 
gressu  coquinnc  pnedictis  temporlbus  funditus  absti- 
ucant.  Ligna  quoque  similiter  qn»  comportnn(!n, 


nuUo  tempore  aliquid  ibi  inhoncstum,  vel  inbonc- 
ste  fieri  debct  :  et  ut  aliqua  ex  his  ad  memoriam 
reducantur,  per  qux  cxtera  his  simiUa  nequaquam 
oblivisccndo  contemnantur.  Quando  loqui  iicci« 
quia  locutio  semper  ibi  servanda  est,  sive  duo« 
seu  trcs,  seu  etiam  plures,  sicuii  fic ri  solet  qum^ 
de  capitulo  surgunt,  conjungantur.  Quando  ver^ 
dormiendi  tcoipus  fuerit,  sivc  in  dic,  sive  in  noct^* 
sicut  silcntium  fiindilus  in  orc,  ita  iii  inccssu,  ut 
nullus  injuriam  paliatur,  summa  cautela  essc  ocbet- 
Ncino  vestimcnfa  sua  excutcre,  nemo  incaute  a$€e:>' 
dere,  vel  descendcrc  de  lccto  dcbet,  vel  cxion  bi> 
simiUa,  quait  strcpitu,  vel  ctiUusUbet  incommodo  st>^ 
nitum  reddant,  incaute  agere  debet;  sed  ct  om>*' 


SI9 


STATUTA  PRO  MONACHIS  SUIS. 


K>0 


tenipore,  ul  pnBdicium  est,  omnis  ibi  caulela  ser-  A  «^<ie  provcndariisqui  ibi  senrire  debent  eerta  diacrc- 

\anda  esl,  vel  propter  hORCstatem,  vel  propter  inflr- 

Diorum  requiem,  ne  si  forle  aliquis  ibidem  necessi- 

tale  coactus  requiesc^re  optat,  alterius  improbitate 

turbetor.  Quod  si  aliquis  etiam  ad  legendum  in  lec- 

tiilo  ftuo  resederit,  nequaquam  alterum  sibi  ibitiem 

ad  colloquium  conjungat  :  sed  si  necessitatem  lo- 

qaendi  diutius  habuerint,  exeant  foras,  et  ibi  lo- 

quantur.  Nam  longe  allerum  ab  altero  positum  pro- 

pter  sonum,  nec  duos  consedentes  vel  stanles  pro- 

pter  domus  ipsius  honestatem  vel  coosuetudinem, 

colloqutum  habere  nequaquam  oportet.  Uxc  eliam 

inlcrplurima  caetera  qux  in  dormitorio  servanda 

sont  breviler  dicta,  ne  quasi  pro  nihilo  a  quibusli- 

bcl  insipientibus,  vel  ultra  quam  debent  prementi 


tio  servetur,  ut  et  sufficienter  sint,  et  ultra  quam 
necesse  est  nullo  modo  sint,  quia  ipsi  de  eadem  de- 
cima  et  pascendi  et  vestiendi  sunt  ea  mensura  qnas 
eis  competit;  ita  ut  nec  penuriam  paliantur,  nec 
aliqua  superfluitate  distendantur.  Yisuni  est  igilur 
nobis  in  decem  provendariis  ad  eos  qui  hospites 
suscipcre  et  eis  servire  debcnt  sufiicere  posse.  Si- 
militer  ut  ipsi  provendarii  eadcm  qualitate  ct  quan- 
titate  cibi  et  polus,  sicut  caeteri  provendarii  nostri, 
sustententur  :  id  est,  ut  pensam  secundum  ca^lero- 
rum  consuetudinem  per  mensem ;  similiter  panem 
et  potum  secundum  eorumdem  consuetudinem  ac- 
cipiant :  vestimenta  autem  et  calceamenta,  sicul  su- 
pra  diclura  cst,  mensurate  accipiant :  ita  ut  nec  nu- 


bus  contemnantur,  non  solum  a  praeposito.  decano,  ^  <*>*«'«»  «ec  aliqua  lurpitudine  squaleant :  nec  tamen 

e  contra  oltra  mensuram  suam  exigere  prxsumant. 
Haec  de  provcndariis. 

Yidetur  igitur  nobis  si  omnis  decima  de  omni!>us 
et  in  omnibus,  sicut  constitutum  est,  datur,  ut  oni- 
ninoadomnes  hujusmodi  necessitates  divitum  vel 
pauperum  sufficere  debeat :  id  est,  vel  de  his  quas 
ad  monasterium  eleemosynae  causa  ecclesiis  vel  fra- 
tribus  in  diversis  corporalibus  specicbus  vel  mobi- 
libus  rebus  sponte  condonamur.  Similiter  quidquid 
in  diversis  laboralionibus  quolibet  modo  acquiritury 
vel  in  variis  peculum  generibus  enutritur,  vel  in 
ipsis  peculiis  Deo  dispensante  sine  humana  pro- 
videntia  sponte  producitur,  ut  est  lac  et  lana.  Si- 
roiliter  fenum ,  vel  quse  in  arboribus  gratis  nas- 


sco  cxteris  decanis  omnf  tempore  non  mediocriter, 
sed  ab  ipsis  etiam  circinnatoribus,  horis  quibus  va- 
cantfratres  lectioni,  obsorvandn,  et  inventa  arctius 
rasliganda  sunt.  In  piselo  vero,  tempore  quan:!o 
iUo  uti  uecesse  est,  eadem  pene  in  omnibus,  exceplo 
qood  ad  dormiendum  pcrtinet,  cautela  et  honcsti  s 
senranda  est,  quse  de  doniiitorio  diximus,  et  si  for:e 
quaedani  ad  eamdem  domum  specialiler  pcrtinent, 
nt  est  depannis  infusis  qui  suspendnntur;  de  pigri- 
tantibus  et  somnolentis,  et  propter  caloris  suavita- 
tem  minns  attente  legentibus,  et  si  qua  his  si- 
miiia,  ex  usi^quotidiano  quid  exinde  faciendum  sit 
nullas  ignorat ,  qui  hujusmodi  ad  providendum 
soUicitodinem   impositam     quantulamcunque  por- 


tat  Cnm  verbo  horae  incompetenles  transierint,  et  ^  cuntur,  ut  est  paslio,  vel  diversi  generis  fructug. 


tam  coHoquendi  quam  conjungendi  tempus  licitum 
advenerit,  semper  tamen  ibi,  sicut  et  in  caeleris  om- 
nibos  locis,  sive  pauciores  sive  plores  fuerint,  in 
loqoendo  et  agendo  seepe  commemorata  honeslas 
servandaest;  necnnquampostponenda,  autcontcm- 
Dcnda. 

De  provendariis, 
De  porta  aotem  monasterii,  vel  quae  ad  eam  per- 
tineot,  idcirco  inter  hxc  quse  superius  complexa 
sont,  nil  inserere  voluimus,  quia  quxcunque  ad 
eun  vdministros  ejus  pertinent  de  decimis,  Domino 
insiouanlc  per  se  semolim  disponendum  judicavi- 
Uos.  Unde  primo  loco  illud  commemorandum  est. 


quantum  possibilitas  admiltit,  data  fuerint,  sectm- 
dum  qualitatem  vcl  qiiantitatem  singularum  rcrup!, 
juxla  quod  tempus  permiserit,  sufficere  possint. 
Et  ut  manifeslius  quod  dicimus  elucescat,  primo 
de  nostris  villis  quae  in  Amblanense,  Atrapaticn  c 
seu  Belvacense  sitae  sunt,  pleniter  omnia,  sicut  fu- 
pra  commemoratum  est,  dentur.  Deinde  si  forte 
propter  longiorem  viam  possibililas  adducendi  fa- 
miliae  non  fuerit,  bonum  exinde  restat  Domino  insi- 
nnante  consilium,  ut  propter  boc  nec  decima  re- 
maneat,  nec  ullum  in  pauperibus  genereior  pec- 
catum. 


8ANCTI  ADALHARDI  EPITAPHIUM 

(//tt/.  tiu.  de  la  Franee,  lom.  V,  pag.  4i6.) 


Hic  jacet  eximius  merilis  venerabiUs  abba 

Noster  Adalhardos  dignus  honore  senex. 
Regia  prosapies,  paradisi  jure  colonus, 

Vir  charitate  probas,  moribus  alqne  fiJc, 
Quem  sub  tumulo  recolis  lo  quisque  viatoi , 

Ceme  quid  es,  quid  eris,  mors  quia  cuncta  rnpit. 
Nam  post  octavas  Domini  hic  came  solutus, 

Succedente  die  astra  petivit  ovans . 


g^l  ERHOLDI  NIGELU 


CHARTiE    CORBEIENSES. 


(Vide  tom.  CIY Pairologicp,  inter  Ludomci  Pii  Diplomata.) 


AIINO   DOMINI   DCCCXXVI 


ERMOLDUS  NIGELLUS 


ERnOIiDI  NIGELU 

GABIM  ELEGIICUI  Dl  BEBUS  GESTIS  lUDOTICI  PIl, 

AB  ANNO  781  USQUE  AD  ANNUM  826, 

Quod  primtm  tdidit  Ludov.  Antonim  Muraloriut  ex  vetuttissimo  eodice  Catarttt  Vindo- 

bonensis  bibliotheca. 


IN  ERMOLDI  rOEMA  MONITUM  BOUQUETL 


Legcram  apnd  Petrum  Lambeciuro,  Commentar.  A     lUud  poema  enidilissima  praefatione  notisque  do- 

de  Bibliotheca  Cxsarea  Yindobonensi  lib.  ii,  cap.  5,  ctissimis  ornavit  Muratorins.  is  in  prxfatimio  phiri- 

fo  eadem  bibliotheca  exslare  ms.  codicem,  Ermoldi  bos  ostendere  nitilur,  Ermoldum  Aniaoeusis  mona* 

Nigelli  derebus  gestis  Ludovici  Pii  poema  contineo-  sterii  abbatem  fuisse.  Optitne  quidem  animadYerlit 

tem  :  quod  quidem  poema  ipse  Lambecius  se  cdittt-  monasterium,  a  quo  avnlsus  fuerat.  et  ad  quod  re- 

rnm  pollicebatar.  At  ejus  coosilium  morsperemiU  verti  posiulat  Ermoldus,  adPippini  regnum  sev  ad 

Audiveram  quoque  Joaunem  Benedictum  Gentilot-  Aquitaniam  spcctare ;  Aoianense  vcro  monasleriom 

tum  ejusdem  bibliotbecx  prxfectum  id  niuneris  in  perperam  collocat  in  AquUania  ;  nam  illud  ia  Sep- 

se  recepisse;  sed  cum  preio  paratum  csset  opus  tlmania  situm  esse  patet  ex  constiiutione  Ludovici 

enm  Romam  evocatum  esse  ut  auditoris  Rotse  munus  Pii  de  monasteriis  quae  regi  dona  et  miiitiam  faccrc 

obiret,  ac  demumvix  rennntiatum  episcopum  Tri-  debent  (a).  Porro  Pippinum  in  Septimania  ifihii  ha- 

dentinum,  supremum  dicm  obiisse.   Cum  jam  nuila  buisse  pneler  Carcasfiensem  paciim    idem    lacii 

spes  superesse  viderelur  fore  ut  tam  cito  prodiret  cbarta  divisionis  iroperii  inter  tUios  Ludovici  Pii 

in  lucem  NigelKanum  carmen  toties  proniissum,  tot  anno  817  faclae  (6).  lucertum  igilur  manetquam  ab» 

volis  expeiitum,  qnodque  nostrse  Collcrtioni  maxt-  baliam  rexerit  Nigelins,  si  tamen  abbalis  digiiitatc 

mo  futurum  essei  ornameiito  :    tuuc  nibil  inUcturo  potitusest :  nam  ex  toto  poemate  nihii  aiioderui 

rclinquere  decrcveram,  ul  ejus  niihi  copia  fierei.  potestquam  illum  moiiachum  fui^e,  quia,  iti  ipse 

Jam  D.  Bernardum  de  Montfaucon  rogaveram  ut  per  arbitratur,  ad  militiam  procedere  munus  erat  abba- 

SU09  amicos,  quos  maltos  habet  in  Germania,  vel,  tum,  non  moDachoram.  Si  vereabbas  fuerit  Ermol- 

si  necesse  foret,  per  Augustissimum  irof»eraiorem,  g  dus,  quod  inficiari  noiim,  nihii  obstat  quomimis 

cujus  humanitatein  ac  beiievoluro  in  se  anirouro  roul-  idem  dicatur  esse  atque  Ermoldus  ablias  quem  anoo 

iotiesexpertusfuerat,  hiijuspoeroatisexeroplarroibi  834'ad  Pippinuro  missum  esse  a  Ludovico  Pio  te^ 

iranscribendum  curaret ;  cum  ecce  vir  doctissimus  statur  Asironomus  in  Yita  ipsios  T^udovici.  Nam  fn]" 

Phitippus  Argdatus,  prsecipuus  inter  Palatinos  so-  stra  est  quod  ait  Mabillonius,  ncquaquam  vertsi- 

cios,  qui  Ludovico  Ant.  Muratorio  in  colligendis  et  mile  esse  Loiharianaruro  pariium  rautorcm,  atquc 

iliustraudis  Reruro  Ilalicaruin  scriptoribus  routuam  ideo  in  exsiliuro  trusuro,  legali  honore  postea  a  Lu* 

prael>ent  operaro,  Muratorianx  Coilectionis  tomi  se-  dovico  aOccturo  fuisse  :  siquidcro,  ut  recte  probat 

cundi  partem  alteram  ad  me  transmisit.  Ychcmcnlcr  Mnratorius,  jam  exsul  erai  Ermoldus  anno  8i6,  quo 

sane  gavisus  sum,  curo  hunc  toroum  aperienli  pri-  carmen  suuni  lucubrabat :  filioraro  vero  in  Ludovi- 

mum  se  mihi  obtulit  Errooldi  Nigelli  oarroeii  elegia-  cum  Pium  coojnratio  nonnisi  anoo  830  coppii  erum- 

cuin.   Yeruro  multo  majori  perfusus  suni  gaudio,  pcre. 

cuiu  eo  atientc  pcrlccto,  res  eximias  deprebendi,  Muraiorii  editionero  sequirour,  sirouiqoe  eiUiuul 

qus  illius  temporis  hisiorix  pluriroum  locis  esacAi  cj^usdem  praefeiionem  et  notas. 
allaturai. 

(«)  Vide  Pairologire  tom.  XCVII,  col.  -423.  (6)  Yide  ibid.,  col.  373* 


m 


DE  REBUS  GESTIS  LUDOVICl  PH.  --  PROLEGOMENA. 


m 


MURATORII  PRiEFATIO. 


PjtnisLambwius,  Osare»  Vindobonensi  fciblio-  A  Magni,  et  Ludovici  Pii  manuscriptis  oodicibussimil 


Ihec»  olim  praefectus,  vir  magni  nominis  et  de  lil 
leraria  republica  suis  libris  optime  mcritus.  etpotis- 
simum  quod  Commentariis  suis  ejusdem  bibliolhec® 
Ihosauros,  Augustissimo  oiim  Leopoldo  Romanorum 
imp<'ratore  jubcnte,  in  omnium  utilitatem  exposue- 
nt;  Lambecius,  inquam,  is  fuit  qui  primusErmoldi 
Ni^elJi,  ^usque  poematis  nunc  edendi  justam  ali- 
qoam  erudito  orbi  notionem  dedit.  Nam  quod  Mar- 
qaardus  Freberus  aliquot  ex  ejusversibus  antea  pro- 
didisset,  atque  ignotum  plane  scriptorem  aliqua  ex 
parte  detexisset,  adeo  tamen  jejune  dc  eo  locutus 
est,  ut  nullum  apud  litteratos  viros  reliquerit  homi- 
nis  ac  poematis  desiderium.  Ad  haec  Gerardus  Joan- 
nes  Vossius  ante  Lambecium  auctoris  hujus  mcntio- 


lima ;  ideoqueafBrmareausim,  hunc  vel  illum  ipsum 
esse  autbeniicum  codicem,  qui  iniperatori  Ludovico 
Pio  oblalus  est,  vel  saliem  eodem  aevo  ex  ilio  esse 
descriptum.  Fuit  is  olim,  priusquam  in  Augustissi- 
mam  bibliothecara  Csesaream  trauslatus  esi,  V.  cl, 
Wolfangi  Lazii,  ut  apparet  non  solum  ex  propria 
ipsius  manu,  quae  nonnuUis  locis  in  margine  cerni- 
lur,  verum  eiiam  ex  lestimonio  Joannis  Jacobi  Fri- 
sii,  quod  in  bibliolheca  Gesneriana  ab  illo  auclius 
edila,  exslat  his  verbis  :  Ermoldi  NigelU  exsulit  ad 
Ludovicum  primum  imperatorem  de  rebus  ab  eo 
gestis  iibri  guatuor^  elegiaco  carmine  conscripti,  ex- 
stant  Yienrus  Austrias  apud  Wolfgangum  Lazium.  > 
Sed  et  chiriss.  vir,   ac  insigae  Benedictini  ordiuis 


ncm  injecerathb.  iii,  cap.  4,  de  Historicis  Latinis,  B  decus,  Joannos  Mabillonius  in  Annalibus  Benedicti- 


SiXl  fugientis  ad  instar;  «gens  enim  de  Ermenoldo, 
sive  Ermenrico  diacono  et  monacho,  qui  Yiiam 
sancii  Soli  abbatis,  circiter  annum  840,  litteris  con- 
signavit,  editam  a  Canisio,  ac  subinde  a  Mabillonio, 
baec  habet  f  «  Si  idem  Heniienricus  et  Ermenoldus, 
idcm  quoque  fuerit  Ermoldus  is  qui  elegiaco  carmi- 
nc  cccinit  panegyricum  Ludovici  Pii.  >  Quamobrem 
^^ns  £rmoldum  nostnim,  quippe  sibi  vix  de  no- 
roine  notnm,  ne  intuht  quidem  in  censum  Historico- 
nim ;  quod  certe  in  posterum  non  erit  omiitendum. 
Verum  Lambecius  Commentar.  lib.  ii,  cap.  5,  nnm. 
85,  pag.  395,  de  eo  sermonem  ex  professo  instituit, 
describensms.  codicem  Hist.  Latin.  bibliothecseVio- 
dobonensis  i49,   ubi  postquam   nomen,    aetatem, 


nis,  ut  infra  palebit,  ErmoIJi  noslri  mentionem  fe- 
cit.  Praeterea  non  illum  tantummodo  memoravii , 
sed  ^us  etiara  aucloriiaie  usus  est  celeberrimus  vir 
Godefridus  Guilielmus  Leibniiius,  qui  ms.  \indobo- 
nensem  codicem  legcrat,  ut  suam  de  Origine  Fran- 
coruro  sententiam  connrmarel;  cujus  dissertaiio- 
ncm  cum  doctissimus  vir  Joannes  Georgius  Eccar- 
dus  recuderet  ac  illustraret,  in  notis  et  ipse  anim- 
advertit,  Ermoldura  adhuc  luce  carere,  editioner;i 
vero  illius  sperandaro  fore  a  praestantissimo  viio 
Joanne  Benedicto  Gentilotio.  qui  tunc  imperiaU  bi- 
bliothecae  praeerat. 

Venim  amplificata  in  hunc  modumErmoIdifama. 
quid  aliud  tandem  praestitit,  nisi  eruditorum  sitiin 


«siliura  el^poema  Ermoldi   recensuit ,  poematis  C  accendere  acrius?  ac  mcam  polissimum,  ubi  consi 


ciiafft  ipsius  principium  et  rinem  speciminis  loco 
cxhibuit,  integri  optris  deiiide  edendi  spe,  imo 
^ponsione  adjecta.  Proinde  avide  ab  amatorihus 
Utteranim  exspeciabatur,  ut  Larobecius  evulgato 
tandem  libro  lidem  suam  liberaret :  quod  sane  fac- 
tnnim  iliuTn  fuisse  non  dubito,  nisi  invida  mors  an- 
Bo  1680  egregium  et  clarissimum  virum  nobis  eri- 
picns,  omnia  quoque  iliius  litteraria  consilia  abru- 
pisset.  £x  bis  clarescere  in  dies  magls  ac  magis  cc»- 
pit  Ermoldi  nomen,  atque  illum  propterea  Guiliel- 
QQs  Cave  ip  Hist.  litterar.  ad  annum  834  caUlogo 
^oaxii  Scriptorom  ecdesiaslicorum,  Ernoldum 
Pfo  Efmoldo  appellans.  Joannes  quoque  Hallervoi^ 
dias  fai  Spicilegio  de  Historic.  Latin.  Jdem  prxstitit, 


liura  cepi  colligendae  in  unum  Italicae  Historiae,  si- 
mulque  depromendi  qnidquid  hactenus  ejusceargu- 
menli  temporum  injurias  effugerat,  atqne  in  com- 
mune  bonum  conquirere  mihi  liccrcl?  Conlinuo 
enim  obversabatur  animo,  quam  bene  hnic  loco  se- 
deret  exopiaia  Ennol Ji  edilio,  qnantumque  Ludovici 
Pii  gesu  cum  Historia  nostra  convenireni,  quando 
pene  universa  Italia  sub  cjus  dltione  forei,  imo  con- 
8tet,  ad  Italicum  ccelum  peculiari  eo  litulo  spectare 
Aogustos  quoslibet,  quod  reges  Iialiae  slnt,  acRd- 
manorum  imperatores.  atquehinc  magnlfieam  prsp 
oaeteris  appeliationero  ad  eos  defcrrL  Ad  curiam  Ro- 
manam  interea  sese  contulerat  supra  laudatus  llla- 
strissimns  Gentilottus,  audltoris  In  Rota,  ut  ainnt. 


..      ,  .         .  ^ — " •       o"W3i*Mua   urenuiouus,  auaitOriS  in  Rotfl    iit  ASnnt 

«mul  memorans  qua.  de  hqjusmodi  Iibn>  poUicitus  D  Romana  munus  pn>  Gennanica  natiooe '  obiiJ^ 
luerai  Lambeciitt.   Nanii«  nmUi^n/i...  a^.i.^i /       wsnuanica  naiiooe  Obittiros, 


fuerai  Lambecius.  Neque  omittendus  doctissimus 
*ir  DanieJ  Nesselius,  qul  in  Sciagraphia  roagnX 
Corporis  Hislorici,  anno  1692  Viadohonae  ediia,  ho6 
ipsum  opos  una  curo  aliis  bene  roultis  nondnro  vul- 
latis  se  puhlicis  usibus  benevole  communicaiurum 
Wlicebatur.  Haec  vero  addit  ille  de  ms.  codice  uni- 
^,  ubipoema  hocdelitescebat :  t  Scriptura  codicis 
Perantiqua  est,  el  caeteris  temporum  imp.  Caroli 
PiTnoi.  CV. 


atque  ad  bibiiothecae  Caesare»  praefectunim  assum- 
pius  fueraidoctissimusacpraestantlsslmo»  virPius 
Mcolaus  Garellius,  eques  oniinis  Christl,  consilla- 
riusaique  archiairusAugustissiml  Romanorum  im- 
peraloris  aique  Hispamanim.regis  Caroli  VI.  IIIiis- 
trissimuro  Carellium  ergo,  cujus  in  me  benevoleo- 
tiam,  quotiescunque  res  poposcit,  singularem  sem- 
per  sensi,  crcbris  litteris  adortus  sum,   ut  homilU- 

18 


5r,x 


ERMOLm  racELU 


SC6 


swU  prccibus  mcis  ad  clementisslmi  Casaris  aures  A     <  Pius  Nicolaas  GaTdlius  clanssimo  alque  erudl- 

tissimo  viro    D.  Ludovico  Antonio  Muraiorio  se- 
reuissimi  Hulinensium  ducis  bibliolhecario  S.  P.  D. 


deductis  ita  ageret,  ut  Hermoidns  per  me  deroum 
revocari  posset  ad  Tium,  neque  sineret  erudium 
gentem  diutius  iilius  exspectatione  fatigari.  Et  sane 
facilem  votis  meis  se  praebebat  Augustissimi  prin- 
cipis  ad  cuncta  Utteranim  commoda  atque  incre- 
menU  acdinis  promptusque  animus ;  sed  cum  Her- 
moldum  Gentilottus  non  solum  in  se  recepisset 
«vulgandum,  sed  integnim  etiam  in  spissos  commen- 
Urios  intulisset,  quos  ad  Caesaream  bibliothecam 
amplius  illustrandam  instruxerat,  et  prelo  parabat, 
Caesar  in  omniavel  minimaofficia  intentus,  itapoe- 
ma  hocce  mihi  elargiendum  sutuit,  dum  Gentiloltl 


<  ^quum  postulas  Y.  cl.  ut  cum  pridem  atqne 
iteratis  vicilms  de  Nigellio  repulsam  tuleris,  ex  eo 
quod  a  Gentilotto  suum  in  catalogum  esset  illatus, 
breviqne  in  lucem  edendus  speraretar,  nonc  ipse, 
qui  resiiterim,  tuas  ai)ud  Caesarem  Augustissimum 
preces  reviviscere  faciam.  Optimo,  inquam,  jure 
postulas,  quando,  at  fert  miscranda  huraanarum 
rerum  vicissiludo,  Unti  viri  jacturam  litteratorum 
orbis  passus  est,  atque  ea  jam  deciderit  spe,  ul  sal* 
tem  tam  cito  exoptalis  Gentiiotti  iaboribus  frui  pos- 
sit;  nam  profecto  et  vastum  hoc  opus  est,  et  non 
pauca  in  eo  contenU,  ab  ipso  auctore,  ut  qai  ad 
sui  Gaesareaeque  bibliotheca^  usum  id  confeceratt 
censoriam  notam,  si  edenda  forent,  desiderabant, 
ne  forte  tencriorcs  quorumdam  aures  oiTenderentur. 
Quae  enim  antiquorum  temporum  memoriam  susci- 


quoque  consensus  accederet.  Terum  sibi  praKripi 

scriDtoris  huius  editionem  minime  is  Inbens  patie-  .     u  -    *  . 

^■■pw  a     j  .... „  «,««^u:.*  n  lanli  nosira  hac  aeUte  non  omnia  omnibus  nlacent. 

batur ;  et  quanquam  amphssimi  proceres  marchio  B  ^j^.^  .^^  .^  ^.j^.  j^^^^  ^^.^^  ^^  litieras  nonTsil 
dc  Rialpe,  abintimisAugustisecrctisalqueconsilhs,  mel  innuit,  demendique  ea,  quae  viderentur,  pro 
«t  Hieroiiymus  Colloredus,  egregius  tunc  Insubrum  *  -  -- 

moderator,  deinde  vero  ad  Caesareae  aula».  honores  ac 
.iMiulo  post  ad  superos  translatus,  pro  suo  erga  col- 
lectionem  hanc  magnanimo  studio  causam  roeam  ju- 
"vaient;  imo  Palatini  ipsi  socii  pari  mecum  zelo 
dacti  supplicem  hac  ipsa  de  re  libellum  Augustissi- 
ino  CaRsari  per  ipsum  comitem,  Coiloredum  obtulis- 
sent,  ezciutis  ettam  in  eam  rem  officiis  iilustrissimi 
viri  comltis  Caroli  Pertusati  Mediolanensis  senato- 
riB,  et  in  Maximo  Hispaniarum  consessu  regentis, 
non  mitttts  legum  quam  eniditionis  ezimii  cultoris ; 
adhoc  Umen  in  anciplti  relicU  est  sors  Ermokli 

Nigelli.  Cum  ecce  inopinatus  casus  nodum  hunc  ,  .„„^„,  ,„  ^...«..«^....^,  ^  „  »re/wo-,  quac 
eolvit;  nam  egreglttsvir  Gentilottus,  vix  renuntia-  ^  GentilotUani  operis  ediiionein  morari,  mortuo  prae- 


sua  in  me  humanitate,  amplam  dederat  faculiatem, 
si  editionem  maturare  Caesari  in  animo  esset.  Ye- 
rum  ut  id  oneris  meo,  ut  ita  dicam,  periculo  in  me 
susciperem ,  viveiite  praesertim  auctore,  roulu  ea- 
demque  gravissima  argumenU  dissuadebant,  quas  et 
divinare  facile  potes,  et  proiixius  hicobtrodere  mi- 
nime  necessarium.  Accedunt  gravissimae,  quibiis  as- 
sidue  distineor,  curae  ^  alienus  praeterea  ab  odiosis 
animus,  atque  tranquilliutis  amantissimus  :  quoti- 
die  enim  versantur  ob  oculos  praeclarissimorum  vi- 
rorum  fata,  qui  iii  edendis  aliorum  operibas  mi- 
quum  sane  morosorum  iudicium  experti  sunt :  ne- 
que  nostris,  qui  a  biblioiheca  suut,  tantum  olii 
nunc  suppeiit,  neque  si  suppeteret,  um  brevl  um- 

2ue  temere  id  effici  posset,  si  haiic  eis  velim  deman- 
arejprovinciam. 
fl  Habes,  vir  ornatissime,  e^    h  m/^oSM,  qnae 


tuB  episcoptts  et  princeps  Tridentinus,  Romae  non 
«ine  omnittm  benorum  moerore  postrerao  fato  subla- 
ius,  anno  proxlme  praeterito  i72§,  magnum  erudi- 
iioois  amatoribus  sui  desideriam  reliquit.  Tuncergo 
rurstts  in  spem  erectos  fore  ut  voti  mei  compos  fie- 
rem,  ab  httmanissimo  Garellio  petii  ut  quando  pro- 
missa  toties  Ermoldi  editio,  longe  qnam  antea  ex 
Centilotta  obittt  difficttior  atque  remotior  evasisset, 
ab  Augustissimo  Caesare,  Collectionis  etiam  meae 
patrono  clementissimo,  ejus  mihi  edendi  veniamde- 
xiique  impetraret.  Quid  plura?  vicerepreces  meae, 
«it  donum  Garellius.impetravit :  magnanimus  enim 
finpeFator,  ac  feliciuti  temponim  nostrorum  natus, 


sertim  auctore,  quadamtenus  valebunt.  Venirota- 
men  ea  sum  sententia,  ut  quidquid  vel  ad  antiqoi- 
Utem  illustrandam,  vel  ad  levandam  studiosorum 
curiositatem  faciat,  id  nullo  pacto  in  bibliothecis 
perpetuo  ita  asservati  velim,  ut  blaltis  tlneisque 
annosae  suppetant  epulae;  sed  in  lucem  omniam 
tttiliuti  proferri,  quanu  potero  accuralione  et  dlli- 
gentia  studebo,  saUgamque  ut  quod  promovendo 
aropliandoque  litteratorum  commodo  a  virUms  in- 
genii  deest,  prompu  saitem  et  ingenua  voluiitate 
pensetur.  Ita  semper  fui  animalus,  neque  posthae, 
ubi  usus  venerit,  uliro  suadere.desistam,  pnesertim 
cum  bujus  institnli  adeo  fautorem ,  quinimo  dicam 
auctorem,  ipsum  Auguslissimuni  clementissimam- 
que  dominum  meum  quotidie  experiar,  at  naoqiULm 
vota  precesque  meas,  ^ua;  rei  litierariae  augmentum 
respiciant,  inanes  ab  cgus  munificentia  cecidisse  vi- 


quique  non  Um  belli  quam  pacls  artibos  gloriam  ».  ?®"*"-  0»®""«»  Jslhac,  inquies,  quasi  quisqnaDi 
...    .       .  .  1..  .  .  .  D  lain  caecutiat,  ut  de  inaximi  orlnciDis  ertt  litieras 

..bi  atqoe  immortahutem  nomm.s  parere  nonquam      largjuie  dubilei,  ubi  tot  monUe.ua  etiSaehS 


(lesiuit,  Ermoldum  mihi  dimittendum  jussit,  ei  prae- 
oipue,  cum  sive  per  commentarios  Gentilotti,  sive 
per  me  respnblica  Illteraria  Ermoldttro  accipiat,  ad 
unam  semper  gloripsissimi  Augustl  Caroli  VI  libera- 
liutem,  atque  ad  illius  ditissimam  celebremque  bi- 
bliothecam,  quae  una  Ermoldi  poema  ms.  asservat, 
beneflcittm  ^usmodi  sit  referendom;  ipsam  vero  be- 
neficiiim  eo  pluris  faciendum,  quo  citittg  eoUatum. 
Qttid  ea  occasione  ad  me  pferscripseHt  eniditissimas 
CscsareaB  bibliothec»  praefectas  GareUius,  operae 
pretittm  dttco,  grati  etiam  animi  gratla,  hle  palam 
faccre. 


!;loriae  supersunt?  Non  aiia  de  causa,  quam  ot  ine 
faleor  eniro)  expurgem,  si  forsan  morosiutis  incB- 
saveris,  quod  mandatis  antehac  tuis  obsequi  iteralo 
renuerim ;  modeste  namque  nec  sine  diserimioe 
Caesaris  liberalitate  uti  in  more  habeo  :  modo  au- 
lem,  quando  tempus  ratioque  suadebant,  acceptis 
Utteris  tuis,  illico  Caesarem  adii ,  exposoi,  et  expo- 
suisse  exorare  fuit.  Qui  enim  tibi  optimo  vin>,  un>- 
que  bene  de  re  litteraria  merito,  id  unqoam  abnue- 
ret,  quod  nulla  causa  prohiberet? 

« Habeas  igitur  Nigellianoram  carmlnuro  exem- 
plum,  optiroa  fide  exscriptum,  diligenterqiie  coUa- 
tum,  eoaemque  mterea  priscarum  hisioriaram  ca- 
pidi  Insur  arrhae  tai  gratia  recepto,  de  caeteris  Au- 
gust»  bibiiothecae  roonnmentis  spero  concipiant, 
vetusqoe  adeo  de  hoc  scriptore  desiderittro  soleutur^ 
Hac  taroen  id  tibi  lege  praestatur,  ut  nih.l  de  Geuti- 


placaret  Errooldus,  qus  laudes  cariiiiue  isio  canen- 
«Jas,  egregiaque  iilius  gesta  narranda  susuepii,  iden- 
tidem  misericordiam  pii  principis  implorans,  et  ex- 
silii  finem  deprecans.  Pnecipue  vero  io  Calcecjrmi. 
nis  ait: 

H<^  iibi,C«Mr  opussiolida  croeitaDte  cicuu. 
Porrigit  fcrmoldus,  exsul,  cgenus,  ioops. 

Christum  deinde  rogat  ut  Ludovicum  ad  propiu» 
cognoscendam  pensandamque  ejus  causam  inducal 
haec  subdens :  ' 

Verldlcu  poteris  for^n  eognosoere  verbl?, 
Lriminis  objccli  ine  minus  esse  reom. 

WOD  tanien  excuso  me  illins,  credp,  reaUis. 
infeiix  quo  sum  trusus  io  exsiiiom. 


^^  ^E  REBUS  GESTIS  LUDOVICI  PIL  -  PROLKGOMENA.  ^ 

lotti  nostri    lucubrationibus  intercidat;   sed  quod  A  Strazbure  Doet»  aDiiHlIatiim    n.,^  «. 
ipsehuicopell:eprxposueratjudicium,eareligione.      .^^^^^  ^      appeUatum,  quod  nomen  adhuc 

qua  ex  Augusta  bibliotheca  commentariisqne  Genii-  _f  *»«™anos  retinet.  Ut  autem  iraium  Cacsarom 
lottianis  emittirous ,  purum  putum  praefationis  loco 
lypis  mandeiur.  Hoc  inim  modo  per  Augustissimi 
CcTsaris  munifuentiain  nihil  de  Gentilotti  dignitate 
atque  gloria  imminulum,  factuinque  lilterari»  rei- 
publicae  per  me  satis  censeo.  Codex  hic  oliin  qui- 
dem  inier  hisloricos,  numero  249  situs  eral ;  nunc 
aotemjuxraGentilottianam  recensionem  inter  histo- 
ricos  profaiios  992  locum  obtinet. 

€  fcst  praeierea,  quod  le  paucis  rogatum  velim. 
Cum  a  Forlosia  nostro  audiverim  te  Francorum  Aii- 
nales,  qui  a  Lambecio  editi  fuerant,  recudere  consli- 
luisse,  eretua  fore  judicarem,  ut  iisdem  Genlilotli 
quoque  judicium  una  cum  variantibus  lectionibus 
ajungeres :  qu»  omnia  eo  fine  exscripte  Nigellio 
adjeci,  ita  enim  commode  et  tibi  ipsi  parces,  et 
amicissimi  ampiissimique  antistitis  raemoriae,  mihi 
a?lernuni  colendae  ( ne  quodcunque  id  Liboris  eva-  n 
nescal)  consoltum  erit.  Cajlerum  ut  me  ames, 
enixe  nigo,  ac  si  quid  hoc  amplius  eflicere  tibi  pos- 
wm,  jube  et  vale. 
,.,lP****™  Vindobonaj  a.  d.  xviii  Kalend.  Decembr. 

l7ZD.  > 

Prodit  ergo  jam  Undem  Ermoldi  Nigelli  degia- 
camCarmeD  de  Rebus  gestis  Ludovici  Pii  nunquara 
antca  editum;  quo  ex  opere  si  colleclionis  meae,  ac 
prxsertim  hujus  tomi,  prelium  maxime  auclum  iri 
dixerim,  neminem  fortasse  contra  sentientem  repe- 
riam.  Scd  antequam  profitear  quid  de  ipso  poemale 
sentiendum  sit,  exigit  res  ut  primum  proferam  quis 
rjus  auctor  fuerit.  Ermoldum  Nigellum  ille  se  diser- 
tis  vcrbis  appellai  in  prjefatione ,  ubi  per  duplicem 
acrostichum  in  principio  et  fine  versuum  hpnc  no- 
bis  versum  offert : 

Ennoldos  cecinit  Hludovicl  Desarls  arma. 

IW  quoque  aliero  versu  alterum  suum  nomen  prodit, 
inquiens  : 

Suscipe  gratioter  proferl  qu»  dooa  Nigellos. 
Doplex,  inquam,  nomen  ilU  fuil;  quod  si  cui  pla- 
ceat.  aitenim  polius  appellare  agnomen  facile  me 
consentientem  habebit.  Sic  iis  temporibus  floruere 
Flaccixs  Albinus,  quem  Alcuinum  dicimus;  Amala- 
rio8rorlunatu8,Lupus  Senratus,  Walafridus  Strabo, 


Sed  quis  iste  Ermoldus  Nigellus  fuerit,  nusquam 
legitur,  adeoque  ad  eum  dignoscendum,  reliquum 
est,  ut  conjecluris  tantum  agamus.  In  Vita  Ludo- 
vici  Pii  ab  Astronomo  scripta  ad  annom  834  hac  le- 
giintur :  f  Mandavit  (imperator)  fllio  Pippino  per 
Ermoldum  abbatem,  res  ecdesiasticay  quae  in  regno 
^us  erant,  quas  vel  ipse  suis  attribuerat,  vei  ipsi 
sibi  praeripuerant,  absque  cunctatione  ccclesils  res- 
tiluerei.  i  Ad  haec  respiciens  clarissimus  Mabillo- 
nitts  In  Annalibus  BenedicUnis,  ad  annum  Christi 
818,  ubi  de  Nantuacensibus  abbaUbus  agit,  proferl, 
Ermoldttm  abbatem  Nantuacensem,  qui  anno  833 
florebat,  Tum  hsec  subdit :  t  Forte  hic  estErmoIdiis 
abbas  per  quem  Ludovicus  Augustns  anno  sequenii, 
C  id  est  tricesimo  quarto,  mandavit  filio  suo  Pippino 
ut  res  ecclesiasticas,  etc,  restitueret.  i  Tum  idem 
ipsc  Mabillonius  in  aliam  sententiam,   et  quidcm 
justiore  tiiulo,  declinare  visus  est,  ad  annum  834 
haec  scribens  :  t  Quis  sit  ille  Ermoldos  ahbas  ad 
Pipplnum  missus,  haud  satis  compertum,  nisi  illo 
811  Ermenaidns  abbas  Anianensis,  qui  anno  sequenti 
priviIegiumaLudovicoimperatore  obtinuit.  Neque 
vero  hnnc  esse  existimem  Ermddum  Nigellum,  in 
exsilium  aLudovico  ipso  ablegatum,  qui  carmen  de 
^us  laudibusquatuorlibriscomposuit,  a  Lambecio 


wntor,  quorum  postreinum  laniummodo  proprium 
eorem  nomen  /oret;  qux  vero  pnecederenl,  ascitiUa 
MTcluti  prxnomiiia  essent.  Sed  quod  iUe  de  Enno- 
dii  ac  Sidonii  temporibus  recie  pro  guo  more  anim-. 
»d»erlii,  Tereor  ne  bxc  ad  tempora  Caroli  Hagni 
apun  possinl :  yerique  Tidetur  siroilius,  Albinnm, 
SUabonem,  Serratum,  Maurum,  NigeUnm,  aliaqoe 
qosmodi,  agnomina  fuisse  addiu  post  proprium  uo- 
wa.  Sed  progrediamur.  Non  solum  ipsi  Ludovico 
Ko,  cujus  gesta  canit,  Ermoldom  fuisse  syochro- 
«'m  liquet,  sed  ipsum  etiam  Augnsti  illins  Jnssu 
proptcr  aliquod  crimen  in  rem  politicam  eisiiio 
""sse  mulctatum.  Loons  exsllil  Argentorainm  fuit. 


qnamvis  in  libertalem  asserlus  fuerit,  haud  veri  vl- 
detur  Bimile  eum  ipsum  poslea  legati  bonore  a  Ln- 
doTico  affectum  fuisse. .  a-ec  Mabillonius,  quem  dl- 
Tinare  Tolentem,  «t  diTinationi  sna>  aperte  adver- 
8antem,egonihiIomlnn8  InTenimimpegisse  conJlcio, 
M  dicam  persaasum  habeo.  Rem  inUme  perscrul.. 
«nor.  quuMld  snb  oenlis  nostris  integrum  est  Hof- 
flwWipoema,  quo  Mabillonius  ad  rectum  judidum 
rerenaum  ov«bai. 

F»i«8«  Bermoldum  NlgeHum  monacbum  BeneJI- 
cnno  institttlo  addlctum,  obniinuo  inlelllgat  qui- 
«««l«e  <4u8  carmen  legat;  ncque  enlnt  Ibi  ullus 
pnrlenniitllor  locus,  qiio  poet»  calamus  iii  fieoa- 


SnO  ERMOLDl  MGELLl  551 

aictini  oriUnis  vjtibque  ubLaluni ,  monasterioniin ,  A  quod  ad  Nii^elluni  fluvium  siUtm  essel ,  tnde  me  ad 
el  Regake  laudes  non  excurrai ;  nt  mittam  eccle- 
siasticam  ilUus  erudiUonem ,  qinB  bominem  minime 


laicum  prodit,  et  quae  iis  temporibus  in  monachis 
ssepius  quam  in  saecularibus  clericis  spectari  con- 
suevit ;  abbatem  quoque  fuisse ,  ea  indicant,  ni  fal- 
lor,  quse  is  habet  lib.  iv,  ubi  eipedititmem  adversus 
Britannos  rebelles  anno  8^  enarrat.  Inquit  enim  : 

Huc  egomet  sculam  humeris,  easemque  revincluQi 

Gessi.  sed  iiemo  me  ferienle  dolet. 
Tippin  Doc  as|iicieiis  risil,  miraiur,  et  iufit : 

Gede  armis,  frater  :  titleram  amalo  niagis. 

Ex  his  primo  conlirmatur  Ermoldum  nostrum  mo- 
nasticam  vitam  fuisse  professum ;  non  alia  quippe 
de  causa  Pippinus  rex  eum  iutuens  in  risum  crupit, 
nisi  quia  armis  accinctum  ccrnebat  hominem  a  mili 


alias  conjecturas  converti.  Mea  ergo  sition  senten- 
tia,  cerle  conjectura,  bonis,  ut  arbitror,  Xunda- 
mentis  innixa  esi ,  nempe  nuilum  aiium  fuisse 
Erinoldum  nostrum,  quam  Ermenaldtim  abbatem 
monasterii  Anianensis  :  quod  nuper  a  veri  similitu- 
dine  abesse  supra  laudato  Mabillonio  videbatur. 
Quod  ut  osiendam ,  norint  lectores ,  Anianense  mo- 
nasterium ,  cui  ab  Aniano  amne  inditum  est  nomen , 
situm  ad  orara  maris  Mcditerranei  in  Occilania, 
iiunc  le  Languedoc ,  in  dioscesi  Montis  Pessulani » 
anuo  822  paruisse  Trutesindo  abbati^  uti  Mabillo- 
nius  idem  palam  fecit  in  prsefatione  ad  Vitam  san- 
ai  Benedicii  abbatis  Anianensis  saeculi  iv  Benedict. 
parte  i,  pag.  49i.  Ludovici  Pii  diploma  in  hanc 


lari  prolessione  adeo  alienum,  et  arma  monasticae  ^  ^®*»  *"^  ]^"^-'*|-  '^"*»  ^^^^  monente,  ad  annom 


vesti  tam  male  aptata.  Proinde  eum  ridendo  hor 
tatus  est  ut  a  militia  abscederet ,  et  litterarum  stu- 
diis ,  quod  monacbum  decebat ,  eique  iu  more  erat, 
vacaret.  Praeterea  illum  fratrem  appellavit  :  istud 
vero  oomen ,  a  quo  nunc  monacbi  lantopere  abhor- 
rcnt,  et  reljgiosis  duntaxat  mendicantibus  servatum 
volunt  9  olim  monachos  potissimum  designabat ,  uti 
eorum  temporum  monomenta  evincunt,  imo  hoc 
ipsum  poema  non  uno  in  loco  fidem  facit.  Secundo 
liinc  elucere  etiam  potesi  Erinoldnm  alicui  mona- 
sterio  abbatis  titulo  praefuisse.  Pluribus  ostendit 
doctissimas  Thomassinius,  parte  m ,  lib.  i ,  cap.  40, 
de  BeneOc.,rcgnante  Garolo  Hagno,  ejusque  succes- 
soribus,  consuevisse  tum  episcopos,  tum  abbales 


835  et  857,  tria  ab  ipso  Ludovico  privilegia  con- 
cessa  fuere  Ermenaldo  abbati  Anianensis  monasterii : 
ita  ut  nihil  obstct  quominus  arbitrari  possimus, 
post  annum  822  Ermenaldum  hunc  praeesse  ccppisse 
eidem  inonaslerio.  Porro  Ermenaldum  et  Ermoldum 
idem  nomen  fuisse ,  ne  ipse  quidem  Mabillonius  ne- 
gat ,  quando  suspicatur,  uti  supra  adnotavi ,  eum- 
dcm  hunc  Ermenaldum  fuisse  atque  Ermoldus ,  qoi 
anno  85 i  a  Ludovico  Augusto  ad  Pippinum  regein 
missus  fuit.  Nam  Ermenatdus  atque  Ermenoldus 
unum  nomen  erat  olim  ;  eaque  de  causa  apud  Lab^ 
beum  tom.  I  Biblioth.  manuscriptorum  in  Hislor. 
episcopor.  Anlissiodor.  occurrit  etiam  comes  pagi 
Antissiodorensis  Ermenoldus  nomine ;  et  apud  Bol- 


ad  mniliam  et  jpsos  accedere,  suosque  milites  in  ^  ^*'*"^"."*  ^^  diem  6  Januarii  in  Act.  Sanctor.,  Viia 


regis  servitium  ducere.  Erat  id  munus  abbatum , 
non  monacborum.  Et  quanquam  Garolus  Magnus, 
aJiique  Francorum  reges  ab  hujusmodi  ouere  eccle- 
siasticos  interdum  proceres  absolverint,  nti  in  eo- 
rum  Gapitularibus  legitur ;  et  quamvis  monasteria 
forenl  quse  a  suppeditandis  regi  militaribus  copiis 
immunia  haberentw,  atlamen  ubi  gravissima  pa- 
blicae  rei  necessitas  exigebat ,  quivis  episcopi  et 
abbates  ad  expeditiones  militares  confluere,  aat 
saltem  suas  turmas  cooferre  cogebantur.  Hoc  au- 
tem  praestitisse  Hermoldum  nostrum  hinc  discimus, 
qui  etiam  profitetur  se  ab  omnium  snnguine  absti- 
nuisse,  neque  arroa  se  detulisse  in  alicujus  pemi- 
tiem  :  quibus  verbis  militiam  suam  a  crimiue  pur-  . 
pt ,  seque  irregularitatis ,  ut  nunc  dicimus ,  vincu- 
fcim  evitasse  prodit. 

Sunt  ergo  qua;  Ermoldum  abbatem  monasterii 
aliciijus  nobis  exhibent.  Superest  nunc  ut  inquiia- 
mus  cuinam  ille  prxfuerit.  Guni  legerem  apud  Du- 
cbesnium  et  Baluzi^im  in  Gapitulari  Ludovici  Pii  spe- 
rtante  ad  annum  817,  inter  monasteria  quw  dona 
et  mUitiam  facere  debent^  recenseri  monaaterium 
Nigeili,  occurrebat  oiihi  dubitatio  num  snb  NigelU 
nomine  venire  potucrit  Ermoldus  no§ler  agnomento 
NigeUns.  Fuisse  cnim  monasteria  quae  ab  institu- 
tore  suo  denominationem  acccperint,  minime  diili- 
cile  erat  ostendere.  Sed  cum  Mabillonius  in  Anna- 
libus  contendat  monastfrium  hoc  ita  nttncnpatiim 


sancti  Ermenotdi  sive  Erminoldi.  Qua  ratione  etiam 
in  antiquis  libris  aeque  legitur  Arnaldws  et  Amot' 
dus ,  Rainaldus  et  Rainoldus ,  Bertaldus  et  Berihol- 
dus ,  Hunaldus  et  Hunoldus ,  Athelbaldut  et  Adel' 
boldus,  et  caetcra  e}usmodi  nomina.  Age  vero  exe- 
rantur,  quae  me  ad  suspicandum  impellunt ,  unnm 
eumdemque  bominem  fuisse  Hermenoldum  abbatem 
Anianensem^  et  Hermoldum  nostrum,  Jam  iiomin.) 
concordare  vidimus,  dignitatem  et  tempus.  Nune 
addo  elucere  ex  ipso  poemaie,  monasterium,  a 
quo  avulsus  fuerat  poeta  Doster  et  in  exsiiiam 
actus,  ad  Aquiianiam  spectasse,  hoc  est  ad  re- 
gnuni  cui  tunc  Pippinus  Ludovici  Pii  filius  prseerat 
Sub  finem  lib.  i  baec  sibi  optat  Ermoidus : 

Letus  ut  exsul  eat  Pippioi  in  regna  poteDtit, 
CoDferat  Aititonans,  Cesar  el  ipse  poteos.  . 

Itidem  anteciuam  claudat  librum  iii  ita  canit : 

H»o  eadem  pieus  (pcsco  et  rpposco  fiJelisj 
Memet  Pippino  reddat  opima  pio. 

Yiden  ut  Ermoldo  nostro  fuerit  non  solum  sedes  in 

Aquitanico  regno,  sed  etiam  apud  Pippinnm  ibi 

regem  plurima  gratia  1  Statim  igitur  occurrit  nobis 

Anianense  monasierinm  in  Aquitania  positom,  cui 

tunc  praefuisse  Ermenoldum ,  sive  Ermoldura  abba- 

tem  nuper  vidimus.  Accedit  quod  ipsius  monasterii 

conditorem  Benedictom  virum  sanctitatecelebrem, 

ibique  primum  abbatem ,  ac  postea  ad  monasterimn 

Indense  translaltiro ,  et  Ludovico  Pio  supra  cxteros 


851  DE  RESrS  GESTIS  LUDOVICl  PH.  —  PAOLEGOMENA.  m 

moDacho8  chartti»,  firmoldus  noster  sub  fiDero  li-  A  hoc  ipso   poamale  salis  iDteUeierimus  Ermolduui 


bri  II  pluribus  comroendai,  pariterque  in  ipsius 
Anianensis  ccenobii  laudes  excurrit.  Pnjeterea  in 
calce  libri  iii  ejusdem  sancti  Benedicli  niorlem  re- 
fcrty  qnx  anno  8il  conligit,  quinque  Tidelicet  an- 
Bis  antcquam  Hermoldus  noster  suum  poema  confi- 
rcret.  Ibi  vero  ad  ipsum  sanctum  virum  conversus 
ksc  habet : 

Tertiu»  in  vestro  finpm  lenet  ecce  libeDus 
Noniioe»  ut  £rmotdi  sis  meroor  aline  tui. 

€ar,  amabo,  Benedictum  olim  Anianensem  abbatem 
rogat,  xiVErmoldi  sui  sil  memor,  nisi  quia  Ermol- 
dus  in  ejusdem  ccenobii  regiminc  Benediclo  et  ipse 
sttccesserat ,  ejusque  fortassis  etiam  discipulus  fue- 
rat?  Qus  omnia  eo  tandem  coUineant,  ut.nimium 


nostrum  Pippino  ipsi  potissimum  studuisse  eiquc 
cbarum  fuisse,  simui  etiam  ad  clarius^  per&picica- 
dum  dedocimur  quare  Ludovicus  Caesar,  cxteiis 
ipsum  pracferens ,  eo  uti  maluerit  ad  significandam 
filio  mentem  suam ,  aplioremque  ilium  censuerit  ad 
pertractandam  cum  Pippino  ipso  rei  ecclesiasticae 
restitutionem  in  Aqoitaniae  regno. 

Aique  tisec  sunt  quae  de  auctore  carminis  mibi  di- 
cenda  succurrunt.  Pauca  nunc  de  ipso  carmine  ad- 
damus.  Habet  profecto  ad  ea  tempora  Francorum 
bistoria  probatos  ct  fidos  scriptorcs.  Altamen  iiiod 
animadvertendum,  non  esse  bistoricorum  autmunus 
aut  consuetudinem,  minuta  quxque  persequi.  Idquo 
praeseriim  in  oculos  incurrat  It^genlibus,  magni  ccrte 


verisimili  ralione  ducti  agnoscamus,  scriptorem  ^  faciendos,  jejunos  tamen ,  Francorttm  Annales.  Ve 


DOStram  unum  cum  Ermenaldo  Anianetue  abbate 
rensenduro  esse,  eumque  ipsum  Ermoldum  abbatem 
ftiisse ,  qui  a  Ludovico  Pio  ad  Pippinum  filium  anno 
834  legatus  est  roissus.  Nam  quod  Mabilbnius  ad- 
versus  hijusmodi  opinionem  objecit ,  nempe  verisi- 
mile  neqoaquam  esse  a  Ludovico  Augusto  id  mu- 
veris  ei  commissuro  qui  Lotbarianarum  partiura 
pridem  fuisset,  nutlo  nititur  fundaroento ;  idque 
optioie  sensisset  egregius  ilie  scriptor,  si  ei,  ut 
BaDC  DObis ,  totum  Ermuldi  poeroa  legere  licuisset. 
Saronie  abominanda  fiiiorum  conjiiralio  in  Ludovi- 
coa  Pium  veluti  ex  ovo  tandem  erupit  anno  S30. 
Attente  autcm  tegenti  carmen  Ermoldi  nostri  facile 
constabit  illud  anno  826  confectum  fuisse ,  et  con- 


rum  poelas,  non  solum  decet,  sed  etiam  artis  sux 
institutum  plcruroque  cogit ,  ita  reruro  eventus  aut 
veros  aut  fictos  describere ,  ut  ad  singularia  etiam 
mlnutissima  descendant.  Quam  legero  ab  Ermoldo 
Dostro  non  raro  impleri  videas,eaque  ratione  llloruui 
temporuro  ritus  ac  roores  graphice  delineari.  Hine 
autero  erudilionis  pcnus  habet  unde  augeaiur,  sup- 
plentibus  poelis  ea  quae  in  bistoriograpbis  fere  dc- 
siderantur.  Exemplis  parco :  iiia  eniro  per  se  oolli* 
gere  anicuique  in  proroptu  erit.  Gaeteruro  poema 
habes  ,  rudi  profecto  Minerva  confectum  ,  alicubi 
etiam  caliginosum  atque  orationibus  interseptum . 
quae  nibil  delectationis,  taedii  etiam  aliquid  interdum 
afTerant.  Et  profecto  nemini  ad  illud  accedendum  , 


8equenter  aucloris  delictum  atque  exsilium  longe  ^  Quasi  ad  eximium  quoddam  poelicx  arlis  exemplar 


praccessisse  funestissiroaro  illaro  Francoruro  tragce- 
(.iam.  Quae  is  narrat ,  in  eodero  anno  826  consi- 
slunt ;  turo  iis  enarratis  continuo  subjungit  in  flne 
nperis  : 

H.TC  qooqae  dum  canerem,  Strazburc  cusiode  tuebar, 
DeilcU  proprii  couscius  aique  reos. 

Frgo  eodem  anno  8i6  is  carmen  suum  lucubrabat. 
Accedit  quod  Ermoldus  Lotharium  y  Pippinum,  Au- 
giisti  filios,  Matfridum  et  Hugonem  comites,  aliov 
que  comroeroorat  passim ,  laudat ,  eorumque  bene- 
Tolentiam  captare  nilitur ;  qui  tamen  primas  egere 
in  tot  turbis  contra  piissimum  imperatorero  exci- 
Litis.  Si  duro  baec  scriberet  Errooldus ,  teterriroa 
illa  auimoram  cororootiojaro  accidisset,  eideroque 
immistas  et  ipse  fuisset,  ab  hisce  principibns  taro 
Kcpe  laudandis  profecto  abstlDuisset ,  quandoqui- 
i^em  ad  Liidovicaro  tam  male  ab  iis  habitumhaec 
«cribebat,  et  ab  ipso  Ludovico  poscebat  criminis 
veniam  et  libertatem  pristinam.  Non  est  ergo  miscen- 
dtts  poeta  noster  cum  gravissimis  anni  830  et  subse- 
quenUum  tumultibus ;  atque  ex  alio  plane  crimine  in 
cxsiKum  fuerit  ille  trusus  ante  annuro8i6.  Nunc  vero 
coiucctare  rite  possumus  euro  vix  post  oblaturo  poe- 
nia  hoc  Ladovico  Augusto  restiluturo  fuisse  iii  gra- 
liam  principis,  ac  deinde  anno  834  ejus  integritatem 
ac  fidem  adeo  perspectam  fuisse,  ut  eum  Ludovictifi 
dt  Uijerit  legalum  ad  ftlium  Pippinnm.  Imo  cum  cx 


Nihilo  tamen  secius  ad  institutum  meum  quod  alti- 
net,  cgregium  historicum,  fidum,  syncbronnm  pro- 
fero ;  neque  enim  lectores  fauc  volo  ad  poeticos  flo- 
res,  sed  quidem  ad  unam  historiae  veritatero  assc- 
quendaro.  Hanc  autem  luculenter  accipias  ab  £r- 
moldo  nostro,  idoneo  suoram  temporaro  testo,  et  in 
hoc  praesertira  a  melioribus  poetis  dissiroiti,  quod 
nullas  usquaro  fabulas  narrationi  suae  interinisceat. 
Ad  haec  praicipuos  palatinos  proceresque  aulae  Cse- 
sareac,  aliosque  illustres  viros  ea  tempestate  fiorenics 
nobis  ille  commeroorat,  si  Walaro  abbatem  exclpias. 
quem  is  fortasse  sibi  infensum  senserat.  Singulorimi 
autem  eo  eonsilio  meminisse  videtur  ,  at .  omnium 
gratiaro  iniret,  et  queroque  propitiuro  sibi  apud  Aii- 
gusturo  Ludovicum  ad  recuperandam  libertalem 
haberet.  Sed  prae  caeteris  imperatrlci  Judlth  blan- 
dienlem  animadvertas,  quam  laudibus  onerat,  et  cu- 
jus  puerum  Carolum,  postea  Calvum  appellatum, 
Gratiifl  cbarissimum  exliibet.  Ludovicum  pncierea 
ipsum  eo  virtutam  ac  potissimum  retigionis  atquc 
pietalisconccntu  illustrem  ita  pingit,  ul  plane  appareat 
quam  justo  titulo  Pii  appellatio  in  eum  translata.vcl 
eo  tempore  faerit.  Uno  verbo  est  cur  Italia,  Germa- 
nia  et  Gallia,  quibus  tunc  pius  ille  princeps  domina- 
batur,  gratias ,  easque  pluriroas  habcant  Auguslis- 
siroo  Cxsari  (*<arolo  VI,  nnlli  praecedentium  impcra- 
torum  pietaie ,  fortitudine  et  prudcniia  sccundo, 
qnod  coiiccsserit ;  ilhistrissimo  Garellio ,  quod  ini- 


m 


EHMOLDl  NIGELLI 


sa 


peirarit;  ficeat  adbac  dddere  ef  mihi,  quod  deni-  A  Mollum  tibi  debeo  ob  pium  ailoquium  in  boc  dh» 


que  ediderim  auclorem  rei  litterari»  perquam  uti- 
lem  ,  et  diutios,  quam  par  erat,  hactenu»  altero 
exsiiio  damnatum. 

Ex  Joannis  Senedicti   Gentilotti  Catalogo 

manuscriptorum  codicum  Historiw  profa- 

nee  numero  992,  olim  2i9, 

Membrancns  constans  foliis  66,  qui  eodem  sseculo 

quo  auctor  vixil,  aut  cerie  non  muilo  posl,  scriptus 

esse  videtur;  quique,  ut  coustat  ex  Bibliotheca  6es- 

Fiero-Simleriana  perFrisium  aucla,  ad  bibliothecam 

Wolfpngi^  Lazii  olim  perlinuit.  Continetur  eo  Er- 

nioldi  NigelH  poema  de  rebus  geslis  Ludovici  Pii,  in 

libros  IV  iribulum.  De  auctore  uiiiii  expioraium  ba- 

beo,  prxterquamquod  ipse  meminit  se  militasse  in 

expeditione  Britannica  anno  824.  Argentoraii  eum- 

dem  exsulasse  liquet  ex  iis  qua  narrat  prope  flnem 


hictn,  quem  fero  patienler,  certus  omnia  a  Deo  bo- 
nis  iramitti  in  bonum.  Arabem  nostrum  si  remiseris, 
copia  mox  libi  fiet  alterius,  quem  pelis.  De  calalogo 
librari:!?  aTsarene  raajestatis,  quod  dignatus  es  eum 
mecum  communicare,  plurimum  leamo,  plorimum 
debeo.  Livius  meus  quidcm  prodiit,  sed  non  etiam 
noUR,  quibus  reddo  ralionem  emcndalionum  lextiis. 
Ilaque  si  exslaret  apud  vos  exemplar  bene  vetuslom, 
aul  quod  descriptum  ex  aulographo  velnsio,  haud  id 
abnuam,  quemadmodum  nec  Julium  G;esarem,  in 
quem  jain  molior  variantes  lectiones.  Sed  in  primis, 
si  Martialis  qiiis  notae  bonae  ibidem,  eum  cupiam  ; 
mihi  submiltere  ne  graveris ,  dnmmodo  i<l  fleri 
commode  possil.  Ermoldo  quid  fieri  velit  Freherus 
cognosces  ex  hac  ipsius  schedula.  Wegenmyeriani 
pertinaciter  lacenl»  quod  silentium  interpretor  pro 
ahnutu.  Cansam  ejus  non  expiito,  nisi  si  est  diver- 
sitas  religionis,  quam  iili  forte  pertinaciter  urgent , 


tNiusam  00  quam  exsibo    muUaius  fuit  nusquam  n  et  exercent  odio,  quo  minime  deberent.  Etiaro  ul- 

inemornt .  ni^r    rnimtat   an   Hp    ph    rt^At\rtt%a  riiA«.:i         tlirt^Kk  :cf.n  ».!«»  a»^:»»».::  :»  ^....i :--:j a j?.. 


memorat,  nec  constat  an  de  eo  reductus  fuerit, 
quanquam  si  propierea  in  exsilium  ejectus  fuit  quod 
iu  Ludovicum  imperalorem  cum  aliis  facliosis  con- 
spirasset,  vix  dubium  esse  possit  quin  cum  reliquis 
qui  earuin  fuerant  partium  ,  quibusque  Ludovicus 
ignovit,  ab  exsilio  ruerit  revocatus.  Memlnit  equi- 
dem  Aslronomus  in  Vita  Ludovici,  Ermoldi  abbatis, 
nimque  ab  imperatore  ad  Pippinum  fllium  missum 
iiarrat  cum  mandatis,  i  ut  res  ecclesiasticas,  quae  in 
regno  ejus  erant,  quas  vel  ipse  suis  allribuerat,  vel 
ipsi  sibi  prxripuerant,  absque  cunclatione  ecclesiis 
restitueret.  i  At  diversum  hunc  esse  ab  Ermoldo 
biiius  poematis  auctore  existimat  eruditissimus  Ma- 
billonius  in  Annal.  Benedictin. ,  lib.  xxxi,  num.  22. 
Cui  ego  libens  asseiUior,  tametsi  argumentum  in  tolo 
opereinveniamnuUum,quo  revincipossit  is  qui  eum- 
dem  esse  opineiur.  Nam  poetam  nostrum  Benedi- 
rtin%  famili;£  aut  abLatem  aut  monachum  fuisse , 
suadent  cum  ea,  qu;c  in  commendalione  Reguls  ac  p 
inonaslicae  discipjlinae  afifert ,  tum  Pippini  ad  eum  ^ 
verba,  cum  in  Britannica  expeditione  iilum  vidisset 
armatam  : 

Cede  apiiiis,  fraler,  litleram  amato  magia. 
Militasse  autem  eo  tempore  tam  monachos  quam  ab- 
bates,  id  omnibus  notura  est.  Nec  videtur  indulgen- 
lissimi  principis,  (jui  pcenarum  ioco  beneficia  quan- 
doque  tribuebat»  faciliiati  ac  clemenliffi  repugnare , 
ut  homiuein»  qiii  ab  eo  errati  veniam  impetraverai, 
legarel  ad  fllium  Pippimim  ,  cum  quo  magnuni  ei 
'isum  fuisse  ex  ipso  poemaie  non  obscure  percipitur. 
Ututsit^ac  quiscunquedemum  fucriihujuspoematis 
auctor,  id  profecto  publica  luce  dignissimum  est,  et 
ub  omnibus  eruditis  jam  diu  expetitum.  Neque  enim 
quod  Mabilloniiis  loco  paulo  ante  memoratd  innuere 
videlur^  integri  quatuor  Lbri,  sed  duntaxat  operis 
tirologus,  iuitiuni  et  finis,  edtti  Aierum  a  Lambecio 
iib.  u  Comment. ,  a  pag.  559.  Suspicabar  equidem 


tiinae  istx  tuae  emissarii  in  oculos  inciderunt,  sed  ita 
ut  caltide  alteri  imponere  potuissent  hand  etiam 
mihi.  Itaque  Memneso  Apistein.  Nescio  an  Hetnsios 
pergat  in  emaculando  Nonno ;  nam  alioquin  et  nobis 
vetustissimi  ejus  auctoris  codices,  quos  tamen  nun- 
quam  desideravit :  indicabo  ei  tamen  hodie  mentem 
Uiam  benevolanu  Baec  babebam  breviter  ad  tnas. 
Vale  et  salve,  mi  domine,  una  cum  animo  meo  cba- 
rissimo  capite  domino  Bloiio. 

c  Ueidelbergae,  30  Januarii  1608. 

c  T.  T.  Janus  Gbuterus.  ^ 

Inscriptio  :  Amplissimo  ciarissimoque  viro  domino, 
domino  Sebastiano  Tengnagelio  S,  C.  majestatis  H- 
bliothecario. 

Schedula  Freheri^  cujus  Gruterus  memittil  in  supe- 
riori  epistola, 

c  S.  P.  Quis  non  obviis  ulnisamplectatur  honia- 
nitatem  et  comitatcm  viri  amplissimi,  qui  inslitutura 
nostrum  ultro  it  adjiitum,  oQerens  de  Ludovici  Pii 
imperatoris  Vita  libellos  coapquu^vi  scriptoris»  hacte- 
nus  nec  fando  mihi  auditi,  eoqne  impensius  cJeside- 
randi?  Quare  cum  ad  eum  scribes,  quaeso  multam 
salutem  ei  a  me  ascribas,  studia  et  omcia  mea  pro- 
lixo  deferas,  petasque  ut  quidquiJ  est  libri  arche- 
tvpum,  ad  muidinas  proximas  nobis  videndum  et 
describendum  mitlatur,  rediturum  bona  fide  ad  do- 
minum  cum  fenore  graliarum,  quo  par  cst.  Yale  et 
salve,  amicorum  potissime.  i 

T^  Frehero. 

i  Ejusdem  aevi  scriptor,  Rabanus  Maurus,  abbas 
Fuldensis  et  archiepiscopus  Moguntinus,  condidit 
etiam  de  Ludovici  imperatoris  ejusque  filiorum  gestis 
libros  aliquot  carmine.  Quid  si  et  de  illis  vir  ille  cla- 
rissimosinaudierit?  i 

Inscriptio  :  A  Monsieur,  Monsieur  de  Grutenu. 


lim  totum  poema  vutgo  exslare,  cum  iegerem  do-  D  Marquardi  Freheri  Epistoia  ad  Sebastianum  Tengna- 
4'lissimas  Marqiiardi  f  reheri  notas  tn  formulas  fce-  — /.•— 

deris  Lud^viei  Germaniw ,  et  Caroli  Gdiiae  regum  » 
Ludovici  Pii  fiiiorum  apud  Arffentoralum,  anno  842 
pcrcussi,  et  in  iis  versus  quosdam  ex  ErmoLIo,  taii- 
qtiam  ex  alio  quovis  obvio  auctore  adduci  animad- 
verterem,.  donec  in  epislolas  J.ini  Gruteri,  ejusdem- 
que  Blarquardi  Freheri  ad  Sebastianum  Tengnage- 
bum  autographas  incidi:  ex  quibus  didici  quemad- 
modum  Freherus  in  poematis  istius ,  cujus  quod 
sciam  unicum  exemplum  hoc  Csesareum  est ,  noU- 
tiam  dcvenerit,  et  ex  ilk)  versus,  quos  aflert ,  de- 
prompscrit.  Eas  epistobs  visum  cx  Ermoldo  pra)- 
niittere,  nt  res  tota  in  meliori  lumine  collocetur. 


Jafu  Gruteri  Epistola  ad  Sebastianum  Tengnagelium. 

<  S.  P.  Vir  clarissmie»  el  ignosce  si  paucis  aiua- 

Mlissimae  tu;e  epistolx  respondeo.  Alio  avocor,  et 

volo,  si  ftcri  potest,  has  pervenire  ad  le  tempori. 


gelium, 
i  S.  P.  D,  A  multis  annis  nuUa  res,  ut  minus 
e.\spectata,  ita  magis  aiiimo  meo  grata,  studiis  meis 
apta  mihi  obvenit,  quam  ista  a  te,  vir  nobilis  et 
amplissime.  Dicis  saluiem  per  D.  Gruterum  nostmm 
homini  ignoto :  ofiers  juvandis  studiis  nostris  copiam 
libri  veteris  non  vulgati  manuscripti  e  biblioUieca 
Caesarea  :  mox  mittis  eumdemarchetvpum  quantivis 
pretii  anctorem  rarum,  et  haclenus  iiec  fando  nobis 
auditum,  tamen  proaevo  suo  non  iilepidum,  et  omni- 
no  dignum  qui  inter  Frandcos  nosiros  avfxdsTmic  in 
publico  non  t»ine  notis  atiquibus  compareat.  Excedit 
admirationemtantahumanilas:superat  vires  nostras 
beneficii  magnitudo,  vincimur  olucii  promplitudine 
et  opportunilate.  Tandem,  qaod.  possum,  gratias 
sumnias  habeo,  agoque  libens  merito;  paratus  qua- 
cunque  licebit  redhostire.  Agam  et  publjce,  cum 
edain  jncundissimum  Icctu  libellum,  h?s  quideni  qni 


5W 


DE  REfiUS  GESTIS  LUDOYIU  PH.  —  PROLEGOlfENA. 


»U6 


Ejutdem  ad  tumdem  eplttoUi. 


omniuni  teinponini«  omnium  gentium  monumentis 
delectantur :  mter  quas  Bane  Francicum  nomen  et 
ImpeNi  amplltudine  et  gestanim  rerum  gloria  non 
postremum  iQcum  tenere  videtur.  Quam  multa  pul- 
cherrima  et  rarissimae  observationis  ex  eo  jam  subiegi 
et  notavl !  nam  pridie  quam  domo  discederem,  ac- 
ceplum  oomitem  iilnerls  ad  Danubium  assunipsi,  et 
Inler  media  negotia  ac  taedia  Tacivis  boris  mea  roanu 
ezscripsi.  Quoties  Inlerea  beneficium  tuum  tacilis 
grata  mente  aestimavi,  optima  qineque  tibi  vovi  : 
referendae  graliae  vicem  libi  destinavi  t  Et  quidem 
Ipse  codex  religiose  a  me  babitus,  cum  graliarum 
cnmulo  ecce  ad  te  tuto  redit.  Gaeierum  perieulum 
est  ne  isU  proroj^litudo  tua  deinceps  ad  petendum 
plura  aniroum  nobis  addat;  tibi  pluscuium  negotii 
facessat.  Etiam  est,  quod  vix  teropero  emendicare 
eo  quidem  audacius,  ({uod  nou  mea  id  causa,  sed  pu- 
byca.  De  ejusdem  eniro  Ludovici  primi  filiorum  dis- 
sensione  intestina  scripsit  iibrum  neroo  carmine  Ra- 
banus  Haurus  archiepiscopusMoguntinus,  utGesne- 
rus  et  alii  indiciuni  laciunt,  quem  multis  votis  diu 
expelitum,  nulla  hactenus  indagine  nancisci  potui, 
ut  jam  de  eo  penitus  desperemus,  nisi  Auffusta  illa 
bibliotbeca  suppeditet.  Libet  sperare  quod  iDi  exstet.. 
Quid  euim  in  tanto.numerodesit,  ubi  isteErmoldus 
i709  censetur  (a)  ?  Yide,  quieso,  vir  amplissiroe,  an 
desiderio  nosiro  subvenire  possis,  et  de  publico 
simul  bene  mereri  perge  i 
Sic  tlbi  dent  superi  quse  istbac  pietatemereris : 
Sic  sil  amicitiae  jus  mihi  dulce  tuum. 

f  Valc  V.  C. 

f  Ex  Augusta  Ylndellcorum,  uite  nobis  patria, 
et  post  mulu  iustra  tandem  revisa  ziii  Decembris 
160K. 

fl  Marquardus  Freberus.  I 

(a)  Juzta  veterem  coHocationem ,  in  qna  ma-  jus  de  Feudis  libros  ti  ex  msto  cod.  bibliotheca 
nuscripti  cum  excusis  permlsti  erant.  In  Tengnage-  regiae  Parisiensis  edldit  Joannes  Schilterus «  com^ 
Mano  mss.  Caulogo  estbodex  bistoric.  249.  C  codice  feudali  Alamannioo  Argentorati  anno  199fk 

{b)  Est  is  Antonius  Minuccius  de  Prato  Yeteri,  cu-     in-4*. 


fl  5.  P.  Litterae  tu(E,  vir  amplissime,  Francoftirti 
mihi  redditae  sunt,  cum  multis  nominibus  aratae,  tom 
eo  maxime  quod  mstum  codicem  Ermoidi  recte  tibi 
redditum  intellexi,  de  quo  nonnihil  soHicitus  eram. 
Spero  illnro  cum  id  genus  aliis  plusculis  forevi  pro- 
ditnmm  non  sine  notis  quibusdam  atqne  iu  ad  te 
cum  fenore  rediturum.  Ad  te,  inquam,  nam  ei  quod 
caveudum  mones,  cavebitor.  Neque  dubiio  plura 
ejusmodi  avcx^oTa  ibi  haberi,  quae  si  communices 
reipublicae  litterarifts  non  minns  ouam  meis  studiis 
commodabis.  Cuspinianus  in  Frederico  TII  meminit, 
nisi  fallor,  ejus  iussu  libros  fendorum  per  quemdam . 
jurisconsnltum  (b)  in  alium  meliorem  ordmcm  di- 
gestos  fuisse.  Viae,  quaeso,  loctim,-  et  dispice  qua 
ratione  ille  liber  in  lucem  protrahi  possit.  Ego  stu- 
dium  in  edendo,  notls  lllustrando  offero.  Audio  et 
Sambuci  Laziique  collecta  antiquitatum,  nuniroorum, 
signorum  et  talium  reruro  jienes  haeredes  residua 
B  venalia  esse,  et  vix  idoneum  emptorem  reperire.  Si 
ita  est,  forte  aliquid  istuc  impenderem,  modo  qu» 
et  qualia  sint,  ccnstarel.  Responde,  quaeso,  comroodo 
tuo.  Et  tomos  isios  Gerroanicarum  rerum  a  me  boni 
consule. 

<  Dabam  raptim  Francofurti,  21  Aprilis  1610.  i 

Inscriptio :  Nobili  clari$iimoque  viro  D.  Sebattiano 
Tengnagelio  /.  C*.  Ceet.  reg.  bibliotheem  prmfecto, 
domino  et  amico  oburvando, 

Yiennm  Atutrug, 

Hactenus  epistolae.  lam  Ermoldi  poema  Yidea- 


itJMhlQ  9  I 


507  ERMOLDI  N!GBLL1  US 

^S^mCHMEN    CHABA  CTEPJJM 
POEMATn  ERMQLDI  NIGELLL^ 

eig  Codtce  amtjcjuo     peraame^no^^^ 
BJBLLQTHEOMc^SlAiBJE::^  PWDOBONENSIS^ 

>Vli  CAtSAIUSAljcym  fR.MOiDl  Ht 

iiBER.THciPfT  paui^s 


M  JStit%(lignirft^4fc|  tarijJTMk^  polofv     At 
<)ttccmc1t^failp»p»fiemi/}vtiem        0 

iWwp/Ktmifiatfii4^pri^2^owcartnfn^^     D 

5kn9i/uturOfaqt^mp^  ^i(^^M»,iueteS 
^Pern^fhcuiociuo  po(]imcA^i^nho  C 
hctttmoug-uo  modaU^vxerp^yfiuo  rtt'     l 
p^nffic3c^U]o<|iu  nrmphiifndepocfnfiuQ 

in/onic]t«ond&tcr^ya/ecae  penx      i 
W«r^c  picnf^nec^toe^ity^tmt^jg^ 


M9  DE  REBUS  GESTIS  LUDOVICI  PII,  —  LIB.  l  570 


ERMOLDI  NIGELLI  PROLOGUS. 
REGIA  ERMOLDI  \ 


E  ditor  i>,  actherea  splendes  qui  Patris  in  arc  E 

R  egnator  mundi,  fautorque,  Redemptor,  et  aucto  R 

II  ilitibus  dignis  reseras  qui  r^na  poloru  M 

0  lim  conclusos  culpa  parientis  Ayem  0 
L  uminis  aelerni  revehis  qui  Ghriste  tribuna  L 
D  avid  psalmicanus  pnesaga  carminis  illu  D 

V  oce  prius  modulans,  dudum  miranda  relat  U 
S  acra  futurorum  qui  prompsit  dogmata  vate  S 
G  onfer  rusticulo,  quo  possim  Gaesaris  in  ho  G 
E  ximii  exiguo  modulanter  poscito  «  rit  E 
G  armine  gesta  loqui.  Nymphas  non  deprecor  istu  G 

1  nsani  quondam  ut  prisci  fecere  perit  I 
N  ec  rogo  Pierides,  nec  Phaebi  tramite  ^  lime  N 
I  ngrediar  capturus  opem,  nec  Apollinis  alm  I 
T  alia  cum  facerem  «,  quos  Yana  peritia  lusi  T 
H  orridus  et  teter  depressit  corda  Yehemot '  H 
L  imina  siderei  potius  peto  luminis,  nt  So  L 

V  erus  justitix  dignetur  dona  precat  U 
D  edere :  namque  mihi  non  flagito  Tersibus  hoc,  quo  D 

0  mnia  gestorum  percurram  pectine  panr  0 

1  n  quibus  et  magni  possunt  cessare  ^  magistr  I                           , 
G  aesaream  fiecunt  aciera,  sed  cantibus  huc  hu  G 

1  ncipiam  celebrare.  Fare  modo,  Ghriste,  precant  I 

C  armina,  roe  exsilio  pro  quis  nunc  principis  ab  ho  G 

A  uxilium  miserando  levet,  qui  celsus  in  aul  A 

E  rigit  abjectos,  parcit  peccanlibus,  atqu  f 

S  pargit  iu  immensnm  clari  vice  lumina  soli  S 

A  Ita  regis  Ghristi  princeps  qui  maxime  sceptr  A 

R  ex  Ludovice  pie,  et  pietatis  munere  Gaesa  R 

I  nsignis  meriti,  praeclarus  dograate  Ghrist  I 

S  uscipe  gratanter,  proferl  qux  dona  Nigellu  S 

A  usttbus  ^  acta  tamen  qui  tangere  carmine  vestr  A 

R  egis  ob  aeterni  vestro  qui  pectore  seinpe  R 

M  ansit  amor.  Gaesar  famulum  relevato  cadentf  M 

A  Ititonans  Ghristus  vos  quo  sublimet  in  aethr  A. 

*  Inscriptio  a  secunda  manu  apposita.                    A  grediar  subsequentis  versus. 

^  Teneoroso  verbo  sua  exorditur  Ermoldus.  Pro  ^  Imo  facerent ,  ut  sit  sensus  :  cum  etbnid  hoc 

eonditor  usurpata  vox  videtur  ,  quanquam  potius  faccrent,  eorum  corda  obtenebravit  Satan. 

suspicor  pro  editor  scripium  fuisse  a  poeta  edittu,  '  Pro  Behemoth^  id  est  diabolus  :  ita  enim  banc 

^at  edite^  pro  natut,  sive  nate.  Is  enim  Ghristum  al-  besliam  a  Scripturis  sacris  memoratam  veteres  aile* 

toquitur.  gorice  sunt  ihterpretati. 

«  Pro  po$tulato.  Infra  habet  pectine  parvo^  ita  ut  ^  Pro  deficere.  Scripsit  fortasse  Nigellus  certare. 

c\e  ea  voce  dubitem.  ^  An  potius  ausus^  quod  poscere  videtnr  subse* 

'  Lambecius  edidit  inmen.  At  ms.  codex  manifeste  quens  tangere? 
Iiabet  limen  :  neque  aiiter  legendum  persuadet  in- 

ERMOLDI  NIGELLI 

CARMINIS  IN  HONOREM  LUDOVICI  CHRISTIANISSIMI  CiBSARIS  AUGUSTI 
LIBER  INCIPIT  PRIMUS. 


A  ugustos  opibus  celebres  praeeellis  et  armis,  B  Principis  opto  loqui  pRcconia  promptulus  alroi ; 

Scd  LtDOvicE  Dei  Gsesar  araore  mngis.  Gonferat  Omnipotens,  qui  valet,  arma  mihi. 


Caesaris  armigeri  conor  descril)ere  gesU, 

Quae  recitat  merito  mundus  amore  pio. 
Forte  foret  satius  co^ptis  insistere  rebus, 

Plangere  delicti  gesta  nefanda  mei. 
Cum  sim  rusUcuiuSt  norim  nec  clausira  Camen», 

Nec  possim  complos  promere  in  arte  modos. 
Sed  me  cunctantem  refovet  clementia*  Regis, 

Qui^potius  voturo,  munera  quam  recipil. 
Cogil  et  exsiliuro,  fateor,  nos  taiia  nostrnm; 

Muneribusque  carens  porrigo  quae  mihi  sunt. 
Non  cgo  gestorum  per  singuia  quaeque  recurram  : 

Nec  fas,  nec  potis  est,  nec  valet  ingenium. 
Si  Maro,  Naso,  Cato,  Flaccus,  Lucanus,  Homerus, 

Tuilius,  et  Macer  «,  Cicero,  sive  Plato; 
Sedulius^  nec  non  Prudentius,  atque  Juvencus, 

Scu  Fortunatus,  Prospet  et  ipse  foret : 
Omnia  famosis  vix  possent  condere  chartis, 

Atque  suum  celebre  hinc  duplicare  melos. 
Ast  ego  lintre  rudi  rimoso  navita  remo 

Immensi  pelagi  hoc  ^  xquor  adire  volo. 
Dexiera  quae  Petrum  fluctu  soperante  fldelem, 

Ne  pereat,  relevat,  addidit  atque  rati, 
U-jdc  me  praecipitem  servet  miserando  per  undas, 

Conferat  ad  portum,  Caesar  opime,  tuum.* 
Jam  mihi  carmen  eat  Ludovici  promere^festa, 

Paucaque  de  multis  pagina  nostra  legat. 
Tempore  Francorum  Caroli  dum  sceptra  vigebant, 


ERMOLDI  NIGELLI  S7i 

A     Quem  celebrat  totus  orbis  honore  patremr 
Francia  dum  latos  sparsisset  ubique  fragores, 

Atque  suum  celebre  ftomen  in  orlie  foret : 
Tum  Carolus  sapiens  sceoArorum  insignia  proll 

Divisit  c,  procerum  coDSitiante  choro. 
Scilicel  aequivoco  '  cessisset  Francia  sorte, 

Suceessor  tandem  si  valet  esse  pairis. 
Italiae  regnum  Pippino  ^  cessit  amato. 

At,  Ludovice,  tibi  regna  '  Aquiuna  dedit. 
Parllbus  a^quatis  crebrescit  fama  per  orbem, 

£t  Ludovicus  ovans  credita  regna  petit. 
Prodigium  fuerat  sic  hunc  vocitasse  parentes, 

Quod  foret  insignis  roarle,  potensque,  pius.. 
Nam  Ludovicus  enim  ludi  de  nomine  dictus 

Ludere  subjectos  paciflcando  monet. 
B  Seu  quis  Franciscam  mavult  reserare  loquelam» 

Nominis  ut  possil  noscere  nolitiam, 
>  Nempe  sonat  Hluto  praeclanim^  Wigch  quoque  Mar»- 

[est: 

Unde  suum  nomen  composuisse  patet. 
Jam  puer  ^  excelsus  sacro  spiramine  plenns, 

Auxit  honore  locum  Marte  fideque  suum. 
Christicolum  celerans  ditavit  munere  culmen ; 

Reddidit  ecclesiis  munera  prisca  sacris. 
Ordine  composito  recreavit  subdita  regna, 

Legc  regens  populum  cum  pieutis  ope. 
Yascones  ^  rabidos  dom\iit  pius  arte  magistra,. 


•  Innuit  jEmilium  Macrum  antiquum  poetam,  cu- 
jus  carmina ,  nunc  dei>erdiu  •  forUsse  Nigelli  aevo 
adhuc  vivebant.  Sed  vidc  licenliam ,  seu  potius  in-  ^ 
fantiam  poetx  scribenlis  Tullius,  et  Macer  Cicero  :  ^ 
quasi  alter  a  Cicerone  TuIIius  foret.  Poeticum  florem 
certe  hoc  non  dixeris.  ^ 

i>  Recenti  manu  additum  manuscripto. 

«  Anno  781,  uti  legitur  in  Annalibus  Francorum 
Eginhardi,  Bertinianis,  et  aliis,  cum  Romam  Carolus 
Magnus  una  cum  filiLs  profeetus  fuisset,  ibi  c  Adria- 
nus  pontifex  bapiizavit  fllium  ejus  Pippinum,  unxit- 
que  in  regem.  Unxit  etiam  et  Ludovicum  fratrem 
ojus,  ouibus  et  coronam  imposuit.  Quorum  major, 
id  est  Pippinus,  in  Langobardia,  minor  vero  in  Aqui- 
tania  rex  constitutus  est.  >  luque  ab  eo  anno  poeu 
suam  narrationem  orditur.  Neque  enimdivisionem 
regnorum  a  Caroio  factam  anno  806  designari,  ea 
quae  sequuntur  evincunt» 

<t  Id.est  Carolo  primogenito  ipsius  Caroli  Macni, 
quem  ei  HUdegardis  regina  pepererat  anno  772.  Sci- 
licet  huic  pater  regnum  Francorum  destinaverat, 
camque  divisionem  confirmavit  anno  806  postremis 


Quod  extra  controversiam  puto.  Carolus  in  Testa- 
mento  nuper  memoralo  portionem  ditionis  Lttdovko 
ipsi  ampliflcavit. 

s  Duos  hosce  versus  poetae  nostri  ex  ms.  Caesareo, 
quem  Vindobonae  legerat  celeberrimus  Leibnitias, 
affert  Cl.  V.  Joannes  Geoi^ius  Eccardus  in  Hist. 
studii  Etymol.  edita  Hannoverae  anno  1711,  cujos 
seQtemia  est ,  per  nomen  Elutoungch  significari  ce- 
lebrem  betlaiorem.  Et  revera,  uti  me  per  litteras  do- 
cuit  jam  clarescens  ex  eraditione  sua,  atque  ex  re- 
centi  tutela  jurium  imperiaiiom  in  Etruriam ,  Gode- 
fridtts  Philippi ,  Otfrido  vetustissimo  scriptori  Uuihi 
est  /tt.t,  iuceo.  Wiych  vero,  ut  annoUvit  Joannes 
Goropius  Becanus  m  Hb.  Orig.,  beUieogum  sonat. 
Qaam  in  rem  consulendus  etiam  est  supra  laudatos 
Leibnitius  in  Archaeol.  Teut.  lit.  W,  pag.  189.  Hoc 
autem  nomen  Latine  expressum  Ludottcut  Errooldus 
noster  explicandnm  sibi  sumit ;  poetica  tamen  iicen- 
tia  lusuni  nobis  pro  veriute  propinat. 

1*  Utique  puer;  nam  uti  scribit.Astronomus,  sive 
anctor  anonymus  Vitae  ipsios  Ladovici  Pii  apod  Do- 


libttfis  suis,  qux  apttd  Baluiium,  et  in  part.  ii  tomi  l  D  Chesnium,  lom.  II  Scriptor.  Rer.  Francic.  idem  Lu- 


(iollectionis  bujus,  pag.  425,  prosUnt.  Sed  is  e  vivis 
ante  patrem  sublatus,  cousilium  et  spem  patemani 
fefeUuT 

«  Alteri  nempe  ejusdem  Caroli  filio,  qui  lulicura 
regnum  din,  vivente  patre,  rexit,  nti  Leges  Lango- 
bardicae  in  hac  eadem  CoUectione  editae,  ac  innnmera 
alia  monnmenu  testantar.  Sed  et  illom  immatura 
niors  ante  parentem  suum  rapuit. 

'  Non  facile  sutuas  qaam  partera  regnorom  soo- 
niro  Ludovico  filio  Carolus  Magnus  vivens  resendam 
titolo  regio  dederlL  Certi  enim  erant  AquiUmae  fines 
aJ  occidentem,  ntsmpe  Hispania :  non  vero  satis  noti, 
qui  ad  orientem,  cum  ex  antiquis  alii  Garumnam,  alii 
Ligerim,  terminttm  orienUlem  ei  sUtoiint.  De  Marca 
in  libro  de  Marca  Hispanica,  tibro  iii,  cap.  14,  buic 
regoo  c  tribuit  AquiUniam  primam  et  secundam, 
yasoomam,  pagum  Tolosanom,  Septimaniam,  et  di- 
tiunes  omnes.  «luae  tum  erant  iu  Marca  nisnanic;!.  > 


dovicus,  cunarum  adhuc  utens  geHatorio^  Romae  co- 
rnnatus  est,  annoscilicet,  uti  jaro  supravidimus,  781, 
ac  deinde  a  Carolo  Magoo  patre  tJi  Aquitamam  reguQ- 
turu$  est  missus,  ^t  usque  Aurelianam  civiialem  cu- 
fui/t  ett  eveclus  geitamme.  Sed  cur  ^csutus  cants 
Ludovicus,  non  amplius  lactens,  com  jam  anao  778, 
in  locem  prodiisset?  Quia  apud  bellicosam  genteffl 
Francorom  eboi  erant  quidem  In  quotidiano  uso, 
quibus  Umen  infans  uti  non  poterat.  Et  contra  tunc 
niinime  adhibebantur  bigae,  quadrigae,  curros,  et  id 
genus  vehicula,  sive  fomenU  ignavix,  quje  Unto 
sunt  in  honore  et  uso  teroporibos  nostris. 

i  Nonc  la  Gascogne.  Henricos  Yalesius  in  Nolitia 
Galliarom  jam  adnoUvit  AqoiUnos  improprie  apud 
veteres  Francos  fuisse  etiam  nnncopatos  Vwom^ 
ea,  ot  opinor,  raiione,  qood  Aaoitanioi  regnum  tonc 
Vasconiam  coinplecteretor.  Ludovicus  'mse,  teste  au- 
clore  ejus  Vilae,  ciiciler  annum  786,  Clarnlo  Magna 


575  DE  REBUS  GESTIS 

Deqae  lapis  forvls  progeneravit  oves. 
Deoiqoe  ad  Hispanos  convertens  ooncitas  arma, 

Finibas  a  propriis  expalit  ipse  procal. 
Culmina  terrarum,  yel  quot  castella  peragraos, 

Subdidit  imperiis,  arma  ferente  Deo, 
Siint  mihi  nota  minus;  ycI  si  modo  nota  folssent, 

Non  poterat  stolidus  cuncta  notasse  stylus. 
Sed  qaae  fama  recens  stupidas  perrexit  ad  auies, 

Incipiara  canere  :  caetera  linquo  catis. 
Urbs  erat  interea  Franconim  inbospita  turmiSf 

Maororum  yoUs  associata  magis, 
Quam  Barchinonam  ^  prisci  dixere  Latini, 

Romanoque  fuit  more  polita  nimis. 
Hxc  Maororum  aderat  semper  tutela  latronum, 

Ilostibns  armigeris  alque  repleta  salis. 
Quisqiits  ab  Hispanis  Teniens  rediensque  silenier 

Hanc  ingressus,  erant  omnia  tuta  sibi. 
Suela  fuit  nostros  semper  populare  maniplos, 

El  redocum  spolia  hxc  capiebai  oTans. 
Uulii  uamque  duces  rario  hanc  conamine  belll 

Obsedere  diu :  sed  Tolutsse  ^  fuit. 
Armis,  ingento,  seu  quis  cnm  qua  arte  Talebat, 

Sed  pognae  stadia  compulit  illa  procul. 
Namqne  erat  insigni  murorum  pondere  fulta, 

Marmore  praeduro  structa  velusta  nitnis. 
Janius  albentes  cum  ducit  in  SBlbera  messes, 

Et  matara  Ceres  falce  secanda  Tcnit, 
Francos  babet  muros,  celerans  per  rura,  per  sedes, 

Et  sata  praeripiens  munera  Tastat  agri, 
Sen  c  cnm  Tiuetis  solili  praedalcia  Bacchi 

G)gere  Tina  :  suus  nec  labor  istud  eraL 
Ac  Teloii  aotumno  densato  miliie  tordi, 

Aut  Tariae  Tolucres  quis  cibus  uTa  manet, 
Per  Tineta  Tolant,  rapiuntque  ieruntque  corimbos, 

Ungaibas  et  rostris  oTa  Tenosta  perit. 
Vinitor  infelix  neqaidquam  cymbala  tristis    ^ 

patri  oecurrit  ad  Patri$brunam  habitu  Vaseonum  cum 
comis  mbi  pueris  indutus, 

•  Circiier  annum  711.  Saraceni,  siTc  Arabes,  post 
Arricaro  occupatam,  irruDtione  facta  in  Hispaniam, 
plerosque  ejns  regni  populos  tI  et  armis  sensim  suae 
diiiont  sobdiderunt.  Eo  etiam  tempore  Barcinonem 
a  profana  gente  captam  Teri  Tidetur  simile.  Ibi  Tero 
ineubabant  ac  ilommabantur  Mauri ,  cum  LudoTicus 
Pins  adTersus  illos  expediUonem  hic  enarratam 
lUtluit. 

^  Ohscarus  sensus.  Fortasse  htc  fuerit :  sed  eo- 
ram  conatus  in  desideria  tantom  se  soWit :  nunquam 
vero  civitas  capla. 

<  Id  esl,  non  messis  tantum  tempore  Francl  Bar- 
cinoneiisem  agrum  populantur,  sed  etiam  Tindemi», 
quo  Saracenos  labore  ac  onere  colligendi  UTas  lcTa- 
bani :  ipsi  enim  Franci  pReripiebant. 

'  Pro  agro,  comitatu,  sive  districtu,  ul  nunc  di- 
cimus  :  quo  eliam  sensu  ab  antiquis  eadem  tox  in- 
terdum  usurpata  occjrrit. 

«  Sic  Caesareus  ms.,  pro  soiita^  aut  soUmniaf  ni 
opinor.  Vemo  quippe  tempore  arma  parantur  ac 
milites,  lum  ad  tuendos  proprios  flnes,  tum  ad  in- 
vadendos  aiienos,  cum  b^li  metus  aut  neoessilas 
iaslai. 

f  Nhnirum  Kalendis  Martii  aniiqnis  Francorum 
regibus  mos  fuii  soleronia  regni  comitia  peragere, 
coiiiltientibas^iUac  proceribus,  oomitibus,  aliisque 
reipiibliC(e  niinistris.  Etectoi  poptUi,  seu  culmina  re- 


LUDOVia  Wl.  —  UB.  I.  574 

A    Arce  quatit  summa,  seu  ciet  arte  SJnos ; 
Nec  facilis  prohibere  labor,  quin  agmine  denso 

Infesli  ooeant,  diripiantque  dapes. 
Haad  aliter  Franci,  cum  primo  iempora  frugum 

Adsmit,  et  pagi  ^  munera  diripiuni. 
Nec  iamen  haec  duros  potuit  res  frangere  Mauros, 

Nec  Tarii  CTenius,  armaque  crebra  ducum. 
Vlz  quoqne  lot  Tolucres  tollebant  munera  Franci, 

Quoi  sibi  nauta  celer  per  mare  misit  opes. 
Temporibus  multis  res  hxc  se  contulit  anceps  : 

Parte  ab  uiraque  ferunt  aspera  beUa  fore. 
Tempore  Temali  cum  rus  tepefacta  Tirescit, 

Bmmaque  sidereo  rore  fugante  fugit, 
Pristinus  ablatos  remcans  fert  annus  odores, 

Aique  humore  noTO  fluctuat  herba  recens  : 
^  Regni  jura  moTcnt,  renoTantque  solentia  •  reges, 

Quisque  suos  fines  ut  tueantur  adit. 
Nec  minus  accitu  Francorum  more  '  Tetusto 

Jam  satns  a  Garolo  agmina  nota  Tocat. 
SciUcet  electos  populi,  seu  culmina  regni, 

Quorum  consiliis  res  peragenda  manet. 
Occurruni  cderes  primi,  parentque  Tolendo, 

Quos  seqniiar  propius  Tulgus  iuerme  saiis. 
Considunt  monili.  Solium  rex  scandit  aTitum ; 

Caetera  turba  foris  congnia  dona  *  parai. 
Incipiunt  fari.  Coepii  iunc  sic  Carolites, 

Haec  quoque  de  proprio  pectore  Terba  dedit  : 
Magnanimi  proceres,  meriiis  pro  munere  digni, 

Limina  ^  quos  patriae  praepo&uit  Carolus, 
Ob  hoc  cunctipotens  apicem  concessit  honoris 

Nobis,  ni  populo  rite  feramus  opem. 
Annnus  ordo  redii,  cnm  gentes  geniibus  instant, 

Et  Tice  pariita  Martis  in.arma  ruunt. 
Vobis  nota  satis  res  hac,  incognita  nobis  : 

Diciie  consilium,  qno  peragamos  iter. 
Haec  rex ;  aique  Lopus  t  faiur  sic  i  Santio  contra, 

gtU  poeta  appellai  optimates  Hlac  acciios.  Fredega- 
rius  in  Chron.  c  EtoIuU)  anno  praefaios  rex  (Pippi- 
nus)  a  Kalendis  Martii  omnes  Francos,  sicut  mos 
Francomm  esi,  Bernaco  TiUa  ad  se  Tenire  praece- 
pit.  »  Mitto  reliqoos  hujus  rei  testes  aniiqnissimos ; 
id  solum  addens ,  Langobardorum  quoque  regibus 
in  more  fuisse ,  ad  Kalendas  Martias  punlica  regni 
Gomiiia  habere,  ibique  leges  siatuere,  beUum  indi- 
cere ,  uii  potissimum  constat  ex  praefationibns  Le- 
ffum  Dntprandi  regis  pari.  ii,  tom.  I  Collectionis 
l^  hujus. 

^  >  Ab  antiquis  eilam  temporibns  mos  iste  inTaluc- 
rat,  ut  Kalendis  Maritis,  dum  regni  comitla  haberen- 
inr,  populi  dona  conferreni  ad  regem.  In  Annalibus 
Fuldensibus  et  Lambecianis  ad  annum  750  haec  ha- 
bentnr  :  c  Certo  die  semel  Inanno  in  Mariis  campo 
secundnm  aniiouam  consoetadinem  dona  iUis  regi^^ 
bus  a  populis  onerebantur.  i 

^  Sensus  exposceret,  limimbus,  Imo  tin^ibus^ 
Scilicet  proceres,  quos  Carolns  Augustns  genitor 
meus  ad  tutandos  regni  (Ines  praefecit. 

i  Uti  infra  apertfydicitnr,  nic  lupos  Wasconum 
princeps  fuit.  In  Vlta  CaroU  Magni  per  monachum 
EngoUsmensem  scripta ,  idem  Carolus  anno  769  ex- 
peditionem  fecii  in  Unaldom,  siTo  HoDOldom,  qiit 
Aqnitaniae  dncaium  inTaserat;  ejasqae  exercitum 
daxii «  Lupus  Wasco  princeps,  slcai  sclehat  locos.  » 

CaptiiSi 

)  Additum  cst  ms.  codlci  manu  recentiori. 


575 


Saitito»  qai  propriae  gentis  agebat  opus, 
Wasconum  priDceps,  Garoli  nulrimine  ^  fretus, 

Ingenio  alque  fide  qui  superabat  avos. 
Rex,  censura  libi  nobis  parere  necesse  esi, 

Ilaustus  consilii  cujus  ab  orc  fluit. 
Si  tamen  ^  a  noslris  agitur  modo  partibus  haec  res, 

Parte  mea,  testor,  pax  erit  atque  qiiics. 
Duxque  Tolosana  fatur  Vilbelmus  ^  ab  urbe, 

POplite  ^  flexato  lambitat  ore  pedes. 
0  lux  Francorum,  rex,  el  pater,  arma,  decusque, 

Qui  meritis  patres  vincis  el  arle  tuos, 
Virtos  cdsa  tibi,  et  rector  sapientia,  magne, 

Goncordi  voto  patris  ab  amne  mcant. 
Rex  age,  consiliis,  si  dignor,  consule  noslris, 

Atque  meis  votis  rex  pielate  fave. 
Gens  est  tetra  nimis  Sarx  de  nomine  dicia, 

Qu»  fines  nostros  depopulare  solet , 
Fortis,  equo  fidens,  armorum  munere  nec  non, 

Qu»  mihi  nota  <>  nimis,  et  sibi  notus  ego. 
Moenia,  castra,  locos,  seu  caetera  saepe  nouvi  : 

Ducere  vos  possum  tramite  pacifico, 
Est  quoque  praeterea  saeva  urbis  '  in  fiuibus  illis, 

Gausa  mali  tanti  quae  sociata  manet. 
Si  pietate  Dei,  vestro  faciente  iabore, 

Haec  capiatur,  erit  pax  requiesque  tuis. 

Gaptns  est  Hunoldus,  et  Eginhardo  teste  in  eiusdem 
Caroli  Vita,  rex  c  Lupo  Wasconum  duci  per  legatos 
mandat,  ut  perfugam  reddal.  >  Paria  leguntur  in 
Annalibus  ipsiuB  ^inhardi  ac  Bertinianis.  An  idem 
tuerit  Lupus,  qui  a  poeta  nostro  hic  inducitur  lo- 
quens,  certo  amrmare  non  ausim  :  namque  ab  anno 


EBMOLDl  NIGELLI  576 

A  lUuc  tende  gradum  rex,  infer  munera  massis  *, 

Et  Viihelmus  erit  prxvius,  alme,  tuus. 
Tum  rex  arridcns  verbis  ita  fatur  aroicis, 

Amplectens  faraulum,  oscula  daique  capit  : 
Gratia  uostra  tibi,  Garoli  sit  gratia  patris; 
.  Dux  bone  ,  pro  meritis  sempcr  habebishonos  ^. 
Uxc  quoque  quae  recinis ,  jam  dudum  pectoris  mcu 

Ponere  cura  fuit :  nunc  recitata  placenL 
Gonsulo  consiliis,  ut  poscis,  consulo  votis  : 

Adventum  citius  credito,  France,  meum. 
Namque  unum,  fateor,  cogor  tibi  dicere,  Vilhelm». 

Tu  moi\o  mente  avida  suscipe  verba  mea  : 
Si  mihi  vita  comes  Domino  tribuente  supersit, 

Ut  reor,  atque  meum  prosperet  ipse  itiner, 
Possim  aut  Barchinona  tuos  fera  cemere  muros« 
B     Qu»  tot  bella  meis  Letificata  canis , 

Testor  utrumque  caput  (humeris  fortasse  recumbrns 

Vilhelmi  comitis,  hasc  quoque  dicta  dabat) 
Aui  mihi  Maurorum  contra  stet  turba  profana 

Seque  suosque  tegens  prselia  Marlis  agat, 
Aut  tu  Barchinona  volens  nolensque  velata 

Pandere  daustra  jubes  t ,  et  mea  jnssa  petes^. 
Hoc  dicto,  proceres  vario  sermone  fremebant 

Almificis  pedibus  basia  stricta  dabanL. 
Tum  rex  i  Bigonem  verbis  compeUat  amatum». 


nius  vero  censet ,  minime  dueU  appellationem  m 
esse  denegandam  •  cum  ejus  antecessor  eodem  tU 
tulo  frueretur.  Et  recle.  En  ut  disertis  verbis  a 
poeta  nostro  appellptur  dux  Tolosanus, 

^  Ritum  hunc  animadverte  deoscutandi  pedes  re« 
gum  tam  sxpe,  cum  ipsos  allocuturi  erant  regnl 


usque  ad  annum  799  quo  suscepta  est  obsidio  Q  primates,  cujus  etiam  alia  exempla  infra  occurrent. 


Barcinonis,  lioc  loco  descripta,  roultum  temporis 
iutercessiL  Venim  si  idem  non  fuit,  procul  dubio 
fuerit  ejus  filius,  qui  propterea  duplici  nomine  hic 
sippeUari  videtur,  nempe  Lupu$  Sanlio,  ut  a  patre 
(tistinguatur.  Atque  is  dicitur  ingenio  et  fide  Bupe» 
rasu  avo$  :  quse  verha  indicant  ejus  quoque  majores 
Wasconiae  pnefuisse.  Sanlio  autem  nihil  aliud  cst 
quam  Sancius,  alque  UaUce  Sancio,  nomen  apud  ve- 
teres  Uispanos  usitatum.  Come$  $anciu$  $anciom$t  id 
cst  filius,  occurrit  in  epistola  Eulogii  Gordubensis. 

«  Id  est  oui  nutritus  fuerat  in  aula  Garoli  Magni 
a  pueritia.  Eo  enim  sensu  vox  ista  apud  antiquos 
occurrit;  ac  proinde  ipsius  regis  GaroU  famiUaris 
ac  domesticus  crat :  quae  res  ei  maxiroam  in  dicendo 
tidentiam  praebebat.  Atque  hinc  intelligere  possu- 
mus,  non  de  Lupo  in  Annalibus  E^inhardi  memo- 
rato  hic  agi,  sed  quidem  de  ejus  filio. 

^  Hoc  est ,  siquidem  a  partibus  istis,  quibus  pra&- 


Ilanc  notitinm  poetse  debeas,  minutos  sui  temporis 
mores  describenti,  quam  historicus  vix  ant  nunqaain 
annotasset. 

^  Nempe  ille  anno  795  a  Saracenis  Hispaniam 
jugo  prementibus  fuga  salutem  quaerere  coactus  ftiit, 
ut  annales  Moissiacenses  tesiantnr.  Rursus  vero  ei 
ipse  variis  c;edibus  eosdem  Saracenos  prostraTit 
anno  f94  et«sequentibus,  uti  nos  docet  auclor  Vitae 
supra  memoratae  apud  Mabillonium. 

I  Id  est  Barcino,  Maurorum  piratanim  ac  praedo- 
num  as^Ium. 

s  Qnid  sit  inferre  munera  ma$$i$  GEdipus  «fxpli* 
cct.  Ma$$a  nihil  aliud  significabat  iis  temporihus. 
<|uam  pagos ,  vilias ,  praedia.  Fortasse  munera  beiii 
intcllexit ,  qua  voce  non  semel  infra  est  usus. 

^  Pro  honorem,  cum  bona  Prisoiani  venia.  Iiifra 


etiam  occorret,  neque  semeL 
i  Vrojuhehi$, 
sum,  agendum  est  belluqi*»  profecto  aucior  sum,  ut  |v     i  Non  alium  hunc  puto  fuisse ,  quam  qui  postea 
pax  beUo  praeferatur.  Ludovico  ipso  Pio  imperante  crealus  est  Lutci» 

e  In  Ludovici  Pii  Vita  ab  Astronomo  scripta ,  ad      Parisiorum  comes ,  et  mqnasterij  Fossatensis  insli- 


annum  789  haec  leountur  :  i  Ghorsone  a  ducatu  Tho- 
losanosubmoto,  WiUelmus  proeo  subrogatusest.  Qui 
Vasconum  nationem,  ut  sunt  natura  leves,  tam  actu 
«luam  viribus  brevi  subeffit.  >  Id&m  vero  est ,  qui 
|K)st  varia  bellicae  fortitudinis  experimenta,  post  va- 
rias  de  Saracenis  victorias,  parta  sibi  ingentis  glo- 
riae  saecularis  aura,  mundo  tandem  renuntians ,  mo- 
uasterium  Gellonense,  a  se  conditum,  ingressusest 
anno  806,  ibique  tanta  virtutum  copia  reliquum 
vitae  peregit,  ut  inter  sanctos  viros  annumeretur. 
iijus  Yitam  ab  anonymo  scriptam  iion  longe  ab  dus 
obitu ,  et  a  Garolo  Stengelio  editam,  clarissiihus  Ma- 
biilonius  rursus  evulgavit,  atque  iUustravit  inter 
Acta  sanctorum  Ordin.  Sancti  Benediai  Keculo 
quarto,  pag.  70;  quam  consule,  si  plura  petis.  Sunt 
incmumentn,  qu;c  iUiim  comit^m  appcUanl.  Mabilio- 


tutor  fuit.  la  diplomate  Garoli  Galvi  Franciae  regis 
anno  844  apud  Baluzium,  tom.  II  Gapitiilar.,  pag. 
1454,  legitur  monasterium  Fossatense  ad  petiiionem 
Bigoni$  quondam  iUu$tri$  comiti$ ,  suscepturofuisse 
$ui  $uo  mundeburde  atque  defen$ione  a  Ludovico  Pio 
imperatore.  Ejusdem  Bigonis  mentionem  facit  clariss. 
Mabilionius  in  Annal.  Benedictinis  ad  annum  816, 
quo  idem  comes  e  vivis  excessit,  dtio  ejusdem  Ludo- 
vici  diplomata  referens  pro  Fossatense  roonasterio, 
in  quibus  idem  Bigo  ittu$tri$  come$  memoratur  : 
eum  vero  Mabillonius  Begonem ,  seu  Biegonem  ap- 
pellat.  Quantopere  eum  Ludovicus  dUigeret,  hinc 
etiam  habes,  cum  eum  poeta  nominet,  Bt^ii^ 
amalum,  Quare  nii  mirum ,  si  Ludovicus  \x)st  Ca« 
roli  patris  mortem  eum  constitnerit  Parisionim  i  o« 
milcm.  Istius  obilus  infra  narratur. 


«7 


D£  Cl£BL'S  C£STIS  LUDOTICI  PII.  —  LIB.  I. 


578 


Auribus  in  ciyus  dulcia  verba  sonat. 
Ito  celer  Bigo  :  luec  nostrorum  edicito  turbis, 

Atque  tuo  nostra  pectore  Tcrba  sonat  ^. 
>  Virginis  ut  prjinum  Titan  conscenderit  astrum, 

Et  soror  in  propria  sede  sequetur  iter, 
Agmine  densato  prasfatae.exercitus  urbis 

Moenia  nostcr  ovans  occupet  arma  tenens. 
Bigo  facessit  agens  doctus  mox  orsa  beiiigni, 

Itque  reditqnet  ferens  inclyta  jussa  celer. 
Rex  pius  interea  Christi  succensus  amore , 

Dat  pia  Chrislicoiis  moenia  «  digna  satis. 
Namque  fenint  multas  monachorum  rile  catervas 

bistituissc  Deo  sub  ditione  sua. 
Quod  quis  nosse  cupit,  rogo,  regna  Aquitana  per* 

[agret, 

E  quibos  en  unum  chartula  nostra  canit.^ 
Est  locus  insignis  cultu  seu  rciligione, 

Coi  Concas  ^  nomen  rex  dedit  ipse  prior, 
Olim  namque  feris  avibusque  canoribus  «  aptus, 

Ignotusque  homini  pro  feritate  fuit. 
Nunc  qooqne  Christicolum  respiendens  agmine  fra- 

[truBi, 

Quorum  fama  modo  latius  xthra  petit. 
Baec  quoque  cella  ^  pii  constructa  esi  munere  regis : 

Fundavit,  coluit  rebus,  et  officiis. 
^alle  sedet  magna ,  praecincta  flumine  '  amoeno, 

Vinetis,  pomis ,  seu  dapibus  variis, 
Rapibus  excisis  valido  sudante  labore , 

Quo  pateat  locus  hic,  semita  rege  datur : 
Dictns  erat  quondam  fraier  cognomine  Datus  ^, 

Quem  refemut  primo  ilium  incoluisse  locum. 
Hic  quoque  dum  patrias  servaret  ab  hostibus  ^  asdes, 

Sospite  matre  sibi  consociante  domo. 
Protinus  heu  pagum  nimio  vallanle  tumuUu 

Rotinicum  i  Hauri  destituere  ^  nimis. 
Prxvalidae  praedae  hujusce  inter  fore  matrem 

ARIrmant,  cunctas  exuviasque  domus : 
Hostibus  egressis  profugus  sua  visere  tecta 

Cerut,  et  ad  notos  quisque  redire  lares, 
Datos  nt  agnovit  propriam  matremque  domumque 

Direptam,  varium  pectore  versat  onus. 

•  Librarii  error.  Sic  enim  in  ms.  legitur.  Scribe 
ma, 
^  Hoe  est ,  quamprimum  remissis  caloribus  aesti- 


A  Prorsus  equum  phaleris  ornans ,  se  nec  mlnu. 

[niis 

Conjunctis  socils  apparat  ire  sequax. 
Forte  fuit  castrum  vallo  seu  marmore  firmum, 

Quo  reduces  Mauri  curo  spoliis  remeant. 
Huc  celer  et  socii  Datus,  cunctusque  popelius 

Certatim  coeunt,  frangere  claustra  parant. 
Ac  velut  accipiter  pennis  per  nubila  lapsus 

Ungne  rapit  voJucrem,  notaque  ad  antra  fugit : 
At  sociae  crocitant,  raucasque  per  sethcra  voces 

Nequidquam  recinunt,  atque  sequuntur  avem. 
Ipse  sedens  tutus,  praedam  stringitque  feritque, 

Vcrsat  et  in  partes  quas  sibi  cumque  placet. 
Mon  aliter  Mauri  vallo  praedaque  potiti, 

Dati  bella  timent,  spicula,  sive  minas. 
B  Tum  juvenem  muri  quidam  compellat  ab  arcc, 

Voce  cachinnosa  dicta  nefanda  dabat. 
Date  sagax,  nostras  modo  quae  res  vexit  ad  arces 

Te,  sociosque  tuos,  dicito  namque  precor. 
Si  modo,  quo  resides,  tali  pro  munere  nobis 

Dedere  mavis  eqnum,  quo  phaleratus  akis. 
Nunc  tibi  mater  eat  sospes,  seu  caetera  praeda, 

Sin  autem,  ante  oculos  fanera  matris  babes. 
Reddidit  orsa  sibi  Datus  non  digna  relatu  : 

Funera  matris  age  :  nec  mihi  cura  saiis. 
Nam  quero  poscis  equom ,  non  unquam  dedere  di- 

[gnor  : 

Iroprobe,  haud  equidem  ad  tua  frena  decet. 
Nec  mora  :  crudelis  mairem  consistit  in  arce, 
p     Et  nato  coram  dilaceraviteam. 
Namque  ferunt,  ferro  primo  secuisse  paptlias, 

Et  capite  abscisso,  heu  t  tna  mater,  ait. 
Frendet  enim  infelix  Datns  pro  funere  mairit, 

Nunc  huc,  nnnc  illuc  flucluat  atque  gemit. 
Nec  patet  illi  aditus,  nec  vim,  qua  vindicet  artus 

Matris,  habet ;  tristis,  mente  carensqne  fugit. 
Omnibus  amissis  sumptis  melioribus  armis , 

Incola  mox  eremi  coepit  inesse  pius. 
Durior  ut  quondam  fuerat  ferus  in  nece  matris, 

Firmior  hinc  remeat  ad  juga,  Christe,  tua. 
Tempore  nam  multo  haec  secum  solus  agebat 

«  Pro  canoris. 

'  Erudite  pro  more  Mabilionius  etiam  auimadver- 
tit  ad  annum  812  Concbense  monasterium  fuisse 


vis  autumnus  accedet ,  tunc  Barcinonensis  obsidio  ^  quamdam  veluii  cetiam  Frigiacensis  Monasterii  , 
erit  inchoanda.  Ne(]ue  enim  ui  recione  a  sole  adusta  ^  quippe  eidem  suberat,  aut  commendatum  saltem  fue- 
fnilitibus  satis  patientiae  est  obsidioni  patenti  insi- 


slere,  dum  aestas  ferveL 

«  Primointuitu  le^cndum  videtnr  mun^ra.  Attamen 
numiorum  nomine  significari  hic  intelligirous  mona- 
ftteria  et  ecclesias,  quas  Ludovicus  Pius  excitavit. 

'  MabillQnius  in  Annal.  Benedictin.  ad  annum  768 
Bcribit  fuisse  qui  tradiderint  coqdltum  a  Pippino 
Francorum  reffc  Cotichense  monasterium  in  Aquita- 
nia,  situm  in  Rutbenensi  dioccesi.  Tum  ad  annum 
812  de  origine  ejus  coenobii  disserit,  incertus  et 
conjectans,  Ad  Pippinum  supra  memoratum,  ant 
ad  Ludovicum  Pium ,  aut  ad  Pippinum  Aquitnnise 
regem,  Ludovici  ipsius  iilium,  insiilutioiiem  loci  rc- 
ferri  posse.  Haberons  nuuc  Nigellum,  idoneuro  te- 
stem,  tribuentem  illius  coenobii,  sive  cell:c  origiiiem 
Ludovico  Pio,  tunc  Aquitaniae  regi.  Idem  quoque 
antea  nos  docuerat  auctor  antiquissimus  ViUc  ipsiiis 
Ludovicj  ad  annum811. 


rat. 

B  Uli  e.\  diplomate  Lndovici  Pii  constat,  quod 
datum  fuit  anno  819,  idem  Augustus  Conchense  mo- 
nasterium  m  pago  Ruienico ,  super  rivulum  Dordu- 
num,  vocabulo  Concas^  sub  suam  tutelam  admittit. 

h  Recte  omnia  congruunt  cum  Dipiomate  Ludo- 
vici  Pii  Au{;ust|,  spectante  ad  annum  8i9,  quoJ 
protulit  clarii^s.  Baluzius  tom.  II,  pag.  Ui6,  Capi- 
tularium,  ubi  primus  Concbensis  monasterii  rector 
appellatur  vir  religiosus  Dudo  quodam  nomine,  qui 
nostris  temporibus  locum  illum,  quo  nonnulli  Chri- 
siiani  propter  metum  Saracenorum  confugerant, 
inbabitare  coepit. 

i  Id  est  Saracenis,  qui  Aquitaniam  crebris  incur- 
sionibus  ailligebant. 

j  Sive  Ruthenicum,  nunc  La  Rouergue. 

^  Pro  vastavere ,  ingenti  praeda  abducta. 

1  An  potiiis  :  en  tua  matcr,  cit  ? 


570 


Hic,  quia  maDdanuin  teropseral  omne  nefas. 
Ihec  dum  fama  pii  regis  perrenit  ad  aures, 

Mox  Domini  famulum  ad  sua  tecU  Tocat. 
Namque  diem  totum  parili  sermone  trahebant 

Rex,  famulusque  Dei,  reHigione  pares. 
Tum  rex  et  Datus  primo  fundamina  Goncis 

Infigunt,  monachts  castra  futura  parant. 
Nuper  quo  valido  recubabant  agmine  belvae, 

Redditur  inde  Deo  nunc  quoque  graU  seges. 
Interea  regis  proceres,  populique  phalanges 

Dudum  commoniti,  jussa  Hbenter  agunl. 
Undique  couyeniunt  Francorum  more  calervse, 

Atquc  urbis  '^  muros  densa  corona  tenet 
Convenit  ante  omnes  Carolo  satos  agmine  pulchro  : 

Urbis  ad  exitium  congregat  ^  ille  diices. 
Parte  sua  priiiceps  Vilhelm  lentoria  figit, 

Heripreth  «,  Linthard  ^,  Bigoque  •,  sive  Bero  ', 
Santid  *,  Libulfusi*,  Hilthibret  s  atque  Hisimbard  i , 

Sive  alii  plures,  quos  reciure  mora  est. 
Cxiera  per  campos  subuiat  diflusi  juventus» 

Francus,  Wasco,  Geiha,  sive  AquiUna  cohors. 
It  fragor  ad  ccelum,  resonat  clangoribus  sether ; 

Ciamor  in  url)e,  pavor,  fletus  et  omnis  adest. 
Haec  quoque  dom  geritor,  reduces  fert  Hesperus 

[umbras, 

Barchinona,  tuas  possidet  hostis  opes. 
Lticida  namque  homines  ut  primum  aurora  reyisit, 

Commoniti  comiies  regia  tecU  petunt; 
Ordine  quisque  suo  prorsos  restduntque  per  her- 

[bam, 

Auribus  attentis  regia  dicU  rogant. 
Tum  soboies  Caroli  sapieoti  hasc  edidit  ore :' 

Accipile  hoc  animis  consilium,  proceres. 
Si  gens  isU  Deum  coleret,  Christoqoe  placerec, 

•  Id  est  Barcinonensis. 

b  Eginhardus  in  Annalibus  ad  annum  Christi  801, 
lisec  scribit  :  i  ipsa  aesUtecaptaest  Barcinona  civitas 
in  Hispania,  iam  biennio  obsessa.  i  Ergo  ccepu 
obsidio  anno  7S)9.  Paria  iegas  in  Annal.  Fuldeos., 
Be.rlinianis  ac  Loiseiianis. 

c  In  Viia  Ludovici  Pii  a  synchrono  auclore  Astro- 
nomo  scripu  ad  annuni  808  haec  verba  occurrunt  : 
€  Ludovicus  rex  per  semetipsum  Tortosam  repelere 
siatuit,  habens  secum  Herii>ertum,  LiuUrdum  Isem- 
bardum  ,  validumque  Francix  supplementum.  » 
Euuidem  esse,  qui  hic  Heripreth  pro  Heriperth  ap- 
pclbtur ,  nemo  inftcias  ierit.  Circiter  ea  tempora 
vixit  Ilereberlus  comes  Vivariensis ,  ab  isto  forusse 
diversus. 

d  Qui,  ut  nuper  yidimus,  ex  Yita  Ludovici  Pii, 
ipsi  reffi  Tortosam  versus  comes  fuit.  Antea  vero 
quam  Barcino  deditionem  faceret ,  teste  ejusdem 
\itae  anctore ,  i  LudoYicus  rex  coacto  populo  regni 
sut  Toiosae  de  his,  qusagenda  yidebantnr,  tractans, 
deliberabat.  Burgundione  naroque  mortoo ,  comiu- 
tos  €JU8  Fedentiacus  Liourdo  est  attribntos.  > 

•  Qoem  sopra  yidiroos  prae  aliis  Ludovico  Pio 
charomy  ac  deiade  Gonstitotom  comitem  Parisien- 
sem. 

f  Uli  Eginhardos  in  TiU  Caroli  Magnl  aoclor  est, 
inter  caeteros  qni  postremis  tabolis  inclyti  hojos 
imperatoris  sobscripsere ,  fuit  Bero  comes.  Post 
capum  quoque  Barcinonem,  in  Vita  Ludovici  Pii 
dicitur,  Bera  comes  ibidem  ad  custodiam  relictus.  Et' 
ille  quidem  primus  Barciuonensis  conics  creatus, 
uii  Jam  animadvertit  Petrus  de  Marca  lib.  iii,  cap. 


ERMOLDI  NIGELU  SSO 

A     Baptismique  foret  unguine  tincu  sacri , 
Pax  firmanda  esset  nohis,  pax  atque  tcnenda, 

Conjungi  ut  possit  relligione  Deo. 
Nunc  vero  exsecraoda  manet ,  nostramque  salutein 

Respuit ,  et  sequitur  daemonis  imperia. 
Idcirco  hanc  nobis  pieUs  miseraU  Tonantis 

Servitii  ^  famulam  reddere  namque  valet. 
Nunc  nunc  actulnm  muros  properemus  et  arces , 

P  Franci,  et  redeat  pristina  vis  animis. 
i€olico  monito  rapidi  ceo  mormure  venti 

Per  rus,  per  slivas,  per  freta  cuncU  volant. 
Diripiuntque  lares,  segetes,  silvaeque  tremescunt ; 

Uncis  vix  pedibus  ales  aprica  tenet 
Nauia  miser  subilo,  velo  remoque  relicto, 

Per  mare  fluctivagum  lintea  laxa  trahit. 
B  Non  aliter  jussu  Francoruro  exercitus  oranis 

Urbis  in  exitiuro  itque  reditque  frequens. 
Curritur  in  silvas,  passim  sonat  acu  secnris, 

Caeduntur  pinus,  populus  alu  cadit. 
flic  scalas  operatur,  agit  hic  ordine  sudes, 

Hic  fert  arma  celer,  contrahit  hic  lapides. 
Spicula  densa  cadunt,  nec  non  et  missile  fcmim  - 

Ariete  claustra  tonant,  fundaque  crebra  ferit. 
Nec  minus  interea  Maurorum  spissa  caterva 

Per  turres  residens  castra  tenere  parat. 
Princeps  urbis  erat  Mauros  cognomine  Zadnn  ^ , 

Urbem  qui  hanc  validis  rexerat  ingeniis. 
Currit  hic  ad  muros  moesu  c^miUnte  corona  : 

Quis  sonus  iste  novos,  o  socii  ?  rogiUU 
Reddidit  ast  illi  contraria  dicta  roganti 
€     Quidam  de  sociis,  omina  dura  canens : 


Praelia  non  miscet  hero  «  princeps  >  ille  Golho* 

[mm, 
Quae  totiens  pepulit  lancea  nostra  procnl. 

17,  Marcae  Hispanicae,  et  infra  confirmabitor  lib.  iii 
Poematis  hiyus,  ubi  de  ipso  sermo  recurret.  Baia- 
zius  tom.  n  Capitularinm,  pag.  1490,  judicium  pro- 
fert  habitum  anno  869  in  quo  nominatus  hic  ident 
Bera  coroes,  jaro  diu  viu  functus,  et  Rotrodis  ^us 
filia. 

B  Cujus  supra  facta  est  roentio.  Is  erat  Wasconi:» 
princeps. 

^  Nuiluro  hujus  roihi  vestigium  apud  vetercs  occor- 
rit ,  nisi  quod  in  Annalib.  Benedictin.  ad  annum 
828.  Mabillonius  roemorat  l/eybulfum  qucmdam  11- 
lustrem  virum,  beneftcium  in  monacbos  Lirinenses« 
cui  nihii  rei  cum  isto  Lfbulfo  forusse  fuit. 
D  >  Pro  Hiltibertht  ut  infra,  sive  HUdiberto^  qocia 
'    comiiem  foisse  censeo. 

J  Uti  supra  vidimus  cx  Vita  Lndovicl  Pii,  tdem 
Augustus  anno  808  scciim  Tortosam  duxlt  Heriber* 
tum,LiuUrduro,  Iserobardum.  AtqoeanteaannoSOS 
Isembardom,  Hademarum ,  Beram,  Burrellom  cora 
reliqnis  adversos  Saracenos  dtrexit.  Et  honc  fuisse 
comitem  puto,  ac  fortassis  pairem  Isembardi  comi- 
tis ,  qui  in  Gapitulari  Caroli  Calvl  rcgis  anno  855 
memorator. 

k  Hoc  est :  eos  in  servitotem  nobis  Deos  aiogolos 
tradet. 

1  Ab  Astronomo  in  Vlu  Lodovicl  Pii  appcllatnr 
Zaddo  dux  Bareinonentis.  In  Annalibos  Bertinianis» 
et  Metensibos  ad  annom  801  dicitur  capu  c  Barci- 
nona  civius  HispaniaR,etZatun  praefectus  cjus.  » 

"  Puto  pro  heros. 

B  Nempe  Wilhelmus  dux  Tholosonus,  qnem  su- 
pra  innuimus  incbruisse  ex  bellicis  actibus  adrcrsus 


^l 


DE  REBDS  GESTIS  LUDOYICI  PD.  —  LIB.  I. 


582 


Sed  LadOTicus  adest  Gaioli  clarlssima  proles, 

Ordinat  ipse  duces,  et  gerit  arma  mauu. 
Ni  eelerans  snbeat  miseris  ntmc  Gordoba  •  nobis« 

Et«nos,  et  populus,  uibsque  vereuda  cadet. 
IHe  qnidem  trisles  submisso  pectore  Yoces 

Jactat,  et  e  turri  haud  procul  arma  videt : 
Eid  agite  socii,  muros  servemus  ab  hoste  ; 

Auxilium  nobis  Gordoba  forte  feret. 
At  mihi  roente  sedet  multum  quod  displicet,  o  gens, 

Turbat  et  attonitis  quod  recitare  paro. 
Haec  gens  celsa  vid4>s,  qux  nostras  obsidet  arces, 

Fortis,  et  armig^  est,  duraque,  sive  celer. 
Ecce  fatebor  enim  vobis  nunc  aspera  dictu , 

Aut  tacearo,  aut  recitem,  non  placitura  tamen. 
'Sskm  quemcunque  suo-congressa  est  indita  bdlo, 

Kolens,  stve  volens,  servitio  subiit. 
Romuleum  ^  sibi,  quod  quondam  hanc  condidit « 

[urbem, 

Subdidit  imperlum  cum  ditione  sua.  * 

Arma  ferunt  semper,  beilis  est  sueta  juventus ; 

Bajuiat  hxc  juvenis,  hoc  agit  arte  senex. 
T<¥amque  ipsum  noroen  Franconim  horresce  recen- 

[sens  : 

Francus  habet  nomen  ^  a  feritate  sua. 
iQuid  jam  plura  loquar  tristi  cum  pectore,  cives? 

fleu  mihi  nola  satis,  nec  reciUta  placent. 
Firmemus  muros  vaiido  custodc  tenendos  : 

Portarum  custos  credulus  atque  sagax. 
Inlerea  juvenes  spissa  comitanle  caterva 

Ariete  daustra  terunt ;  undique  Mars  resonat. 
Pulsantur  muri  quadrato  marmore  septi, 

Spicula  densa  cadunt,  et  feriunt  miseros. 
Tam  Maurus  Dorzaz  turri  condamat  ab  alta 

IToce  cachionosa  bombica  dicta  canens  : 
O  gens  dara  nimis,  latum  diffusa  per  orbem, 

Gur  pia  castra  quatis,  inquietasque  pios  ? 

Arabes  Hispaniae  tyrannos.  Ideo  Gothorum  princeps 
appelbtur,  quia  Occitaniam  regebat,  nunc  le  Lan- 
guidoCf  quae  Gallia  Gothica  appellabatur,  aut  sallem 
ejus  poriio,  quae  ad  Hispanos  contingebat.  In  Testa- 
inento  Garoli  Magni  Pippiuo,  si  defecerit  Ludovicus, 
adjudicatur  c  Provincia,  et  Septimania,  sive  Gothica 
usque  ad  Hispaniam.  i  Et  quidem  in  veteruro  Fran- 
corum  monuroentis  Gothia  ssepe  merooratur,  quod 
ifi  ea  Galliarum  parle  olim  Gotbi  fuerunt  dominati. 

•  Suberat  tunc  et  Gorduba  Saracenls ,  ibique  do- 
niinabatur  Abbaca  rex ;  sed  quod  ei  bellum  foret 
curo  patruis  suis ,  a  Barcinonensibus  tuendis  ab«ti- 
nere  coactus  est.  Rodericus  Toletanus  in  Histor. 
Arab.,  cap.  25  :  <  Dum  Albacan  beila  cum  suis  pa- 
tmis  exercerel,  Ghristiani  Barcinonam  acquisierunt, 
ei  Arabes  vaslationes  et  incendia  sunt  perpessi.  > 

^  £t  quidem  nuper  contigerat,  ut  Garolus  Magnus 
Romanorum  imperator  raiuntiaretur,  hoc  est  die  Na- 
lalis  Domini  anno  800  quo  Barcinonensis  obsidio 
pcrdurabat,  et  in  annum  sequentem  est  protracta. 

«  Diifidle  ostendas  Barcinonem  a  Romanis  con- 
ditam.  Imo  ab  Ausonio  appeilatur  Funica  Barcino : 
qo»  verba  Garthaginensibus  polius  iliius  originem 
triboere  videntur.  Goloniam  qnidem  illuc  a  Romanis 
deductam  fuisse»  extra  controversiam  est.  Plinius 
lib.  111,  cap.  3 :  <  In  ora  maris  colonia  Barcino, 
cognomine  Faventia.  >  Id  quoque  nos  docent  la- 
pides  adhuc  superstites. 

^  Francos  populos  non  aliud  significarc  quaro  ii- 


A  Nonne  putas  subito  has  evertere  funditus  aedes, 

Quas  Roroanuro  annis  mille  percgit  opus  ? 
Aufuge,France  fer^x,  te  aspecttbus  abstrahenostris, 

Nec  visu  faciiis,  nec  tua  jussa  placent. 
Rcddidit  e  contra  non  verbis  dicta  nefandis 

Hillhiberth  :  arcnm  corriplt  ecce  roanu. 
Denique  damanti  contra  stetit  ocius  hosti, 

Gornea  plectra  tenens,  et  trahit,  atque  plicat. 
Acta  sagitta  votans  cerebro  se  contulit  atro, 

Inque  os  vocifenim  mersit  arundo  nocens. 
Ille  cadens  muros  invitus  deserit  altos, 

Et  moriens  Francos  sanguine  fcedat  atro. 
Glamores  tollunt  laetantj  pectore  Franci ; 

E  contra  Mauros  fletus  habet  miseros. 
Tum  varii  varios  deroittunt  funeris  Orco  : 
B     Wilhelm  Habirudar,  at  Liuthardus  Uriz. 
Lancea  Zabirizun,  ferruro  forat  actile  Uzacuro, 

Funda  ferit  Golizan,  acer  «  arundo  Gozan. 
Non  aliter  bello  poterant  accedere  Franci, 

Sed  nunc  roissilibus,  nunc  quoque  fundibulis. 
Jusserat  acer  eis  Zadun  nec  credere  bello, 

Nec  castris  vellent  forte  referre  pedem. 
Haec  quoque  bis  denos  res  per  contraria  soles  ' 

Accidit,  evenlus  contulit  in  varios. 
Macbina  nulla  valet  muroruro  frangere  postes  : 

Invenit  haud  adituro  hostis  in  insidias. 
Non  tamen  a  coepto  cessat  certaroine  belluni, 

Quin  muri  crebro  obice  claustra  terat. 
Interea  soboles  Garoli  praedara  potenUs 

Sceptra  raanu  gestans  it  comitante  choro, 
C  Hortalurque  duces,  horlatur  rtte  catervas, 

Et  patrio  more  Martis  in  arma  vocat. 
Gredite  nnnc  juvenes,  proceresnunc  credite  cuncti, 

£t  maneant  vestro  pectore  verba  mea  : 
Antea  non  sedes  Domino  tribuente  paternas 

Viserecura  manet,  aut  mea  regna  mihi, 

beros  contendunt  multi ,  atque  in  primis  Gluverius 
iib.  iji,  cap.  20,  German.  Antiqu»,  atque  Adrianus 
Valesius  in  notitia  Galliarum  ad  vocero  Francia. 
Veruro  Sigebertus  Gemblacensis  in  exordio  su» 
Ghronographix  haec  habet :  <  Valentinianus  Francos 
Allica  lingua  appellavit,  quod  Latina  lingua  inter- 

t treMnr  feroces.  >  Eadem  est  sent^nlia  Pauli^mi» 
ii,  atque  anonymi  Erpbesfordensis  in  GoIIect.  Pisto- 
rii.  Gontra  idem  Gluverius  pro  suo  roore  in  aliorom 
castigalione  impavidus  clamat :  <  Ddiraverunt  Pau^ 
D  lus  iSmilius,  et  Sigeberlus ,  et  quicunque  curo  his, 
vel  ex  horum  flde  talia  prodiderunt.  >  Bona  verba 
Gluveri.  Ut  ot  Valentinianus  hinc  sitarcendus,en  tibi 
vetustissimum  teslem,  vd  sub  Ludovico  Pio  Augu- 
sto  fuisse  vulgo  creditum,  Francos  a  feriiate  $ua  no* 
men  accepisse.  Illi  utique  melius,  quam  recentibus 
perspecta  erat  Germanicae  eorum  temporum  linguae 
vis. 

e  Secunda  manu  additum  loco  prioris  vocabuli 
erasi. 

'  Id  est  viffinti  die$ :  ita  enim  Io(iui  poetis  antiquis 
in  usu  fuit.  Temperare  tamen  mibi  non  possum  quin 
suspicer  Nigdium  pro  solibus  voluisse  menfet  si^ni- 
ficare;  uti  enim  Francorum  Anuales  habent,  in  bien» 
nium  protracta  est  Barcinonensis  obsidio;  et  (|u» 
sequuntur  satis  innuere  videntur  diu  jaro  perstilisse 
Francos  in  eadem  obsidione,  curo  Ludovicus  rcx 
proceres  est  allocuius. 


Quam  haec  url»,  populusque  suus  belloquc  ranieque  A 

Viclus  eai  supplex  ad  mea  jura  ccler. 
Tunc  ilerum  quidam  spargebat  iif  alhera  voces; 

Tuta  lenens  muri,  ludicra  dicu  dabat. 
France,  quid  insanis?  cur  moBnia  noslra  lacessis  t 

Haec  urbs  non  poteril  ingeniose  capi. 
Nobis  esca  satis,  carnes,  seu  mellea  dona 

Urbe  manent;  vobis  est  quoque  dira  famcs. 
Reddidil  c  contra  verbis  contraria  verba 

Vilheim ;  dedignans  talia  voce  tulil : 
Concipe,  Maure,  precor,  haud  mollia  dicla  superbe, 

Nec  placitura  tibi,  veraque  credo  satis. 
Cernis  equum  maculis  variisque  coloribus  aptum. 

Quo  vehor,  intendens  moenia  veslra  procul. 
Ante  equidem  nostris  indignis  morsibus  escis 

Occidet,  et  noslro  dente  terendus  erit, 
Vestra  vetaU  nimis  quam  moBuia,  nosira  caterva 
Deserat :  baud  unquam  prselia  ccepta  cadent. 
Is  nigra  mox  nigris  percussii  pectora  pugnis 

Ora  uncis  foedans  unguibus  aira  miser ; 
Et  cadit  in  faciem  percuisus  corda  pavore, 

Inftlix  pulsans  vocibus  aihra  poli. 
Deseruerc  arces  socii,  magnoque  slupore 

Miranlur  Francos,  verbaque  dura  nimis. 
Zado  per  inmensos  currit  furibundus  acervos  : 

Quo  fugilis  cives,  quove  lcnelis  iler  ? 
Zalo,  libi  Franci  haec  nunc  responsa  remitlunt : 
Stat  placitura  «  modo,  quse  tamen  ante  cape. 
Attte  suos  mandent  probroso  dente  caballos, 

Quam  tua  castra  unquam  deseruisse  volent. 
0  miseri  cives  jafn  dodum  haec  ego  vobis 

Prasdixi,  cum  quis  praelia  agenda  forent. 
Nunc  quoque  consiUttm  quodcunque  est  utUe  vobis 

Diciie,  quo  valeam  caetera  perficere. 
Undique  uamque  vides  densatim  rumpere  muros, 

Atque  tuos>ferro  dilacerante  mori. 
Cordoba  nuIU  tibi  promissa  juvamina  mittit ; 

Undique  turbamur  Marte,  fameque,  siti. 
Quid  Jam  restat  enim,  nisi  Francis  pace  petenda, 

Mittantur  missi,  qui  celeranter  eant? 
Ule  quidem  frendens  vestem  conscindit,  et  atros 

Disrumpit  crines,  dilaceratque  oculos. 
Et  seqnitur  verbis,  ilerumque  iterumquc  profana 

Cordoba  voce  vocat,  iilacrymatque  diu. 
0  Mauri  celeres,  quo  nunc  fidncia  cessit? 
Promite  nunc  vires,  nunc  solitas  socii. 
Unum,  per  si  quid  noslri  jam  cura  remansit, 

Depreoor  :  hoc  uno  munere  betus  ero. 
Ipse  ego  conspexi,  muro  qna  castra  remittunt 

Densa  locum,  conslant  raraque  linteola  i>. 
Me  potero  iusidias  illaesus  ferre  per  illas : 

Fors  «  socii  noU  currere  ad  auxilia. 
Vos  Untum  porias  summo  servate  labore. 


EUMOLDl  NlGELLl  *^* 

Haud  timidi,  fratres,  huc  ego  dum  rcdeam. 
Nulia  quidem  fortuna  arces  vos  linquere  cogat, 

Nec  campis  hortor  pergere  in  arma  foras. 
MulU  etiam  mandaU  suis  dans  cessit  ab  urbe, 

Et  latitans  furtim  prxterit  agmen  ovans. 
Jamque  teucbat  iter  per  IxU  silentia  noctis : 

Infelix  nimium  proiinus  binnil  equus. 
Quo  clamore  movent  custodes  agmina  castris 
Vocis  ad  hinnitum,  moxque  sequuntur  eum. 
llle  pavore  viam  linquens,  vertitque  cavallum, 

Sese  praecipitem  in  agmina  densa  dedit. 
Conspicit  invisas  haud  IxU  front^  catervas, 

Infelix  nec  habet  quo  eruat  ingenio. 
Mox  capitur  ^ ;  merito  vincitur,  haud  mora,  loris  ; 
Ducilur  ad  regis  lintea  tecU  tremens. 
B  Fama  volans  toum  turbat  terroribus  nrbem, 
£t  regem  captum  nuntiat  ore  suo. 
Ingeminant  luctum  matresquepatresquejuvendi, 

Hoc  puer  exiguus,  hocque  pueUa  geriL 
Nec  minor  in  castris  passim  sonus  aethera  put&at, 

Laetitiaque  fremit  unanimi  populus. 
Interea  nox  atra  cadens  aurora  reporUt 

Alma  diem  :  Franci  regia  castra  petunt. 
Tum  CaroU  soboles  pacato  pectore  fatur, 

Atque  suis  famulis  dicU  benifna  dedit : 
Zadun  ad  Hispanas  cupiens  properare  catervas, 

AuxUium  poscens,  armaque,  sive  pares, 
Capius  adest  nolens,  vinctusque  tenetur  inermis 

Ante  fores  nostros,  non  fuit  ante  oculos. 
Fac  Vilhelme  suos  possit  quo  cernere  muros, 
^     Et  jubeat  nobis  pandere  claustra  celer. 
'  Nec  mora  :  Zado  manura  sequitur  religatus  hai« 

[benis, 
Et  procul  cxpansam  sustulit  arie  manum. 
Nam  prius  abscedens  sociis  praedixerai  ipse 
Seu  fortuna  neqnam,  prospera,  sive  cadat, 
Nescio  :  si  casu  Francorum  incurrere  «  turmis, 

Vos  tamen,  ut^ixi,  castra  tenete  precor. 
Tum  manus  ad  muros  tendens  vociubat  amicos  : 

Pandite  jam  socii  claustra  veUU  diu. 
Ingeniosus  item  digitos  curvabat,  et  ungues 

Figebat  palmis,  hxc  simulanter  agens. 

Uoc  autem  indicio  siguabai  castra  tenenda» 

Sed  umen  invitus  PandUe  voce  YOcaL 

|v  Hoc  vero  agnoscens  Vilhelmos  concitus  illum 

Percussit  pugno,  non  simulanter  agens. 

Dentibus  infreiidens  versat  sub  pectore  caras* 

Miratur  Maurum  sed  magis  ingenium. 
Credito,  ni  quoque  regis  amorque  timorque  ireta- 

Haec  tibi,  Zado,  dies  ultima  forte  foret. 
Interea  Zadun  Franco  custode  tuetur, 
At  socii  f  fleutes  castra  lencre  parant. 


<i  Num  sat  placUttm  ?  an  potius  stant  jflacitura  f 

^  Sensus  est  :  locum  animadverti,  ubi  rara  sunt 
hostium  tentoria,  atque  aditus  patet,  per  quem  eva- 
dere  per  hostes  possim. 

«  Ac  fortasse  mihi  Ucebit  ad  Cordubensem  Sul- 
tanum  penetrare,  ejusque  impeirare  praesidia. 

•*  Eadem  tradil  auctor  Vitx  Ludovici  Pii  his  ver- 


bis  :€  Zaddo  dux  Barcionennsis  suasus  est  a  quodana. 

sibi,  ul  putabat,  amico,  Narbonem  usque  procedere. 

Qui  comprehcnsus,  Ludovico  regi  esl  adducius.  » 
•  Scriberem  incurrero^  quod  sensus  posciu 
'  I J  est  Barcinonenses  Saraceni  civilalem  lueri 

pergunt. 


DE  REBUS  CESTIS  LLDOVICl  PII.  —  LIB.  L 


r:« 


Altera  Iiina  suos  complcbai  in  ordine  solis, 

Uex  Francique  simul  castra  vetala  pelunl. 
Machina  densa  sonat,  pulsantur  etundique  luiiri, 

Mars  furil,  ante  cui  non  fuerat  similis. 
Crebra  sagitta  cadit,  vi  funda  retorta  faligal ; 

Kex  agit  iilud  opus,  accelerando  duces. 
Jaro  Mauri  miseri  nec  muros  scandere  cel.^os 

Audent,  nec  turri  cernere  castra  volent. 
Ac  velut  in  parvo  volucruro  fors  turba  nalaiituia, 

Cum  residet  pavitans  flumine  flsa  male,- 
Armiger  ecce  Jovis  coelo  descendit  ab  alto, 

Inventas  circum  pervoJitatque  diu. 
Ex  caput  in  fundum  mittunt,  relevantqne  sub  auras, 

Ista  algis  recubat,  illa  repressa  luto 
Instat  at  ille  super  pennis,  tremuiasque  fatigat : 

Qux  caput  in  ventos  sublevat,  ille  rapil. 
^on  aliter  Mauros  timidos  fugitando  per  urbem 

Insequitur  gladius  undique,  morsque,  pavor, 
Turo  rex  ipse  pius  crispans  hastile  lacerto, 

inqne  urbem  adversam  compulit  ire  celer. 
Hasta  volans  media  ventis  se  contulit  urbi 

Marmore  subjecto  flgitur  acta  nimis. 
Itoe  signo  Manri  turbati  corde  pavore 

Mirantur  fernim,  plus  jacieniis  opus. 
Quid  facerent?  Jain  rex  aberat,  jam  pugna  te|>ebat ; 

Maurorum  primos  absiulerat  gladius. 
Tandem  jani  victi  nimium  belloque  fameque. 

Consilio  uuanimi  reddere  caslra  volunt. 
Panduntur  porUe  «,  penetralia  cuncta  patescuni, 

Serviiio  regis  urbs  labefacta  venit. 
Protinus  oplata  slernuniiir,  hand  mora,  in  urbe 

Franci  victores  hostibus  imperitant : 
Sabbatum  erai  sacrum,  cum  res  esi  ista  peracta, 

Quando  prius  Francis  urbs  paiefacta  fuit. 
Namque  sequente  die  festo  conscendit  in  urbem 

Rex  Hludowicus  ovans  solvere  vota  Deo. 
Munda\itque  locos  ubi  dxmonis  alma  colebani, 

El  Chrisio  grates  reddidit  ipse  pias. 
Missis,  daiite  Deo,  remeat  custodibus  aedes 

Ad  proprias  victor  rex,  populusque  suus. 
Dociiur  interea  ad  Carolum  longo  ordine  pneda 

Maurorom  spoliis,  muneribusque  ducum, 
Arma,  ei  loricae.  vestes,  galeaeque  comantes, 

Parthusequus  phaleris,  aureafrena  simul. 
^  Zado  iremens  niminm,  nolenscrne  revisere  Fran- 

[eos, 

Peq^ii  et  ipse  pigro  consocianie  gradu. 

A  In  deditiooem  Ludovici  Pii  Barcino  venii  anuu 
801,  uii  concordes  Francorum  annales  testnntur. 
Pagius  vero  jamdiu  animadvertii  deceptum  fuisse 
Asironoroom  auctorem  Vitae  Ludovici  Fii,  duro  se- 
rius  ereptam  Saracenis  urbem  scripsit. 

i>  Accipe  paria  ex  Eginhardi  Annalibus,  qu»  in 
deteris  repetuntur  :  c  Zatus  pracfecius  ejus  (nerope 
Barcinonis)  et  alii  complnres  Saraceni  comprehensi. 
Zatus  ei  Roshelmus  una  die  ad  prxsenliam  iniDcra- 
ioris  dedocii,  et  exsilio  daranati  ^unt.  > 

c  Pairiarcha  Aquileiensis,  vir  &ancti8simus,  nti 
«ppellatur  a  Continnaiore  Pauli  Diaconi  apud  Fre- 
herum.  In  Vit.  patriarchar.  Aquileiens.,  quas  edidi 
icm.  IV  Anecdot.  Latin.,  pag.  240,  de  ilio  scribiiur  : 
c  Ad  gloriosum  Carolum  Magnum  impcraiorenn  pro 

Patrol.  CV. 


A  Bigo  catus  properans  autevolat  ngrocti,  cl  aul.  m 

Prirous  adest  Caroli,  iiuntia  Ixta  fcrens. 
Fama  recens  totam  commiscuil  ocius  aulaiii, 

Ciesareas  aiires  mox  pcnetravit  ovans. 
Bigo  vocatus  adesl,  plantis  dat  basia  cclsis> 

Et  sequitur  verbis  ordine  jussa  sibi  : 
Fitius  ecce  pio  Iransmiltii  munera  palri 

Augusto  Carolo  rex  Ludovicus  enim, 
Blunera,  quai  gladio,  scuto,  proprioque  lac  rto 

Exiulita  Mauris  victor  habcnda  sibi. 
Regem  eliam  vobis  urbis,  quam  cepit  in  arrais. 

Misii,  adest  Zadun  Gesaris  anie  oculos. 
Urbs,  qu»  Francorum  multos  populaverat  olim, 

Vicla  jacet  bello,  regia  jusla  petens. 
Tum  Carolus  Caesar  placido  h«c  edidit  ore, 
fi     Ad  coelnro  tendens  luroina  curo  manibus  : 
Gratia  Celsithroni  comitetur  roaxiroe  prolem 

Dilectam,  maneat  graiia  nostra  sibi. 
Rlunere  pro  iali  quas  possum  solvere  grates, 

Proles  digna,  Deo  pro  merilis  propriis  ? 
0  soboles  praeclara  nirois,  quain  semper  amavi, 

Corde  tenens,  relulit  quod  patriarcha  mihi 
Paulinus  «  quondam.  Fama  esl,  patriarcha  bcni^nus 

Venerat  ad  sedt^s  rege  jubcnte  pias. 
Cumque  die  quadam  ecclesia  resideret  io  alma, 

Attonitus  Christo  psalleret  ille  roelos, 
Contigit,  ut  Carolus  ^  soboles  praeclara  parenti 

Oratu  procerum  pergeret  auctus  ope. 
isque  aram  properans  cum  processissei  ad  illam, 

Quo  sacer  antistes  mnnia  digna  dabat, 
C  Paulinus,  quis  at  ille  forei,  mox  flagiiai  ultro. 

Intendens  famiilus  reddidii  orsa  •  sibi. 
lUc  ut  cognovii  primam  sobolero  hunc  fore  regis, 

Conticuii ;  coeptum  ille  peragrat  iter. 
Deniqoe  post  spaiium  Pippinus  '  venerat  heros 

Magnanimum  juvenum  cuin  coroitante  choro, 
Paulinus  celerans  famulum  compellat  eumdetu, 

Ei  rogat :  ille  iterum  vera  referrc  parat. 
PrbsuI  ut  agiiovit  nomen,  regique  ^  recordans, 

Mox  caput  inclinans  :  pergit  at  illc  celer. 
Ullimus  ecce  venii  Ludovicus,  et  ocios  araro 

Aroplectens  supplex  siernitur  atque  sok). 
Illacrymansque  diu  precibus  poscebat  Olympi 

Regnaniem  Chrisium,  quo  sibi  ferret  opera. 
tloc  sacer  ^  aspiciens,  sella  se  sustulit  ardens 
^     Compellare  sacrum  curo  pietate  vinim. 
Antea  naro  Pippin,  Caroloqne  abeunte,  sedili 

juribus  Ecclcsiae  cmpruindis  profectus  est.  Et  vir 
iste  mine  sarictitaiis  ab  imperatore  Carolo  multa 
privilegia  obtinuii.  i  De  eo  legenda  etiam  qu£  habet 
UgheUus  lom.  V  Ital.  Sacr. 

d  Videlicet  Caroti  Magni  filios  primogenitus,  qni 
anno  811  anie  pairem  e  vivis  ereptus  est. 

«  Ita  quoque  alibi.  Apud  Virgilium  ,  lib.  xi 
^neid.,  occurrit  orsa  referre,  pro  verba  cc^ta  rc- 
ferre,  ui  Servius  explicat.  Inde  nosier  desumpsii. 

f  Secundus  Caroli  Magni  fllius,  Italias  rex,  qucni 
anno  810  immatura  mors  suslulit. 

s  Potius  regemque.  Scilicet  recoraatus  eum  esse 
Italia;  regem,  mox  ei  caput  aperuit. 

k  Pro  sacerdos.  Eadera  voce  muUis  aliis  in  locis 
ulitnr  pncla  noster. 

19 


1^1 


llxscral*  e(  nuIHs  Yodbus  orsa  dabat. 
Denique  rex  •  Talem  prostrato  corpore  adorat, 

Paulinus  regeni  suscipit  ecce  pium. 
Ilymnica  dicta  dedit  vario  sermone  referta  ? 

Perge,  ait,  ad  Carolum  pro  pielate.  Tale. 
Caesaris  ut  primo  vates  pervenii  ad  aurenr, 

Ordine  cuncta  suo  haec  recitavit  ei : 
Si  Deus  ^  e  vestro  Francorum  semine  regem 

Ordinaty  iste  tuis  sedibus  aptus  erit. 
Haec  paucis  sapiens  Garolus  pandebat  alamnis, 

Quorum  causa  «  sibi  credula,  sive  placens, 
Hissum  iterum  revocat,  quaerit  quoque  in  crdinii 

[cuncta, 

Qualiter  insignis  urbs  dominata  foret. 


ERMOLDI  NIGELU  m 

A  Quo  rex  ingenio  Zadun  comprensus  adesset, 

Quosque  duces  bello  straverat  ipse  fero. 
Bigo  bonus  recitans,  narratque  per  omnia  vcr.^, 

Gujus  verba  pius  Gaisar  honore  coliL 
Caesar  Isetus  ei  pateram  ^,  qua  forte  blbebat 

Porrigit,  ille  bibit  impiger  haosta  meri, 
Mox  famulum  donis  variisqne  honoribus  omans^ 

Misit  et  ad  sobolem  munera  magaa  suam. 
Laudibus  et  donis  pergit  celeranter  onustus, 

Laetus  et  ad  regem  pervenit  ecce  suum. 
Laetus  ut  exsul  «  eat  Pippini  in  regna  potentis,  ' 

Gonferat  Altitonans,  Gaesar  et  ipse  potens. 
LaHitiaeergo,  libelle,  habeas  sub  nomineflnemr 

Fratribu»  ul  ternis  consociatos  eas. 


<i  Id  est  LudovkuB,  Vatem,  hoc  est  patriareham. 

i>  Yaticinium  istud  de  Ludovici  Pii  post  Garoli 
Magni  parentis  sui  mortem  successione  ad  impe- 
fium*  Aicuino  abbati  ceieberrimo  tribuit  auctor  ejus 
Yitae  fere  aequalis,  cap.  10,  part.  i,  pag.  156,  sx- 
cqIo  IV  Benedictin.  faiterrogatus  enim  sanctus  abbas 
a  Carolo,  quem  successorem  i^e  iu  imperio  esset 
habiturus,  respondit :  «  Habebis  Ludovicom  humi- 
lem,  successorem  eximium»  »  Tum  ad  assistentes 
conversus  ait :  •  Gernitis  Ludovicum  fratribus  suis 
humiiiorem?  certe  videbitis  hunc  patri  celsissimum 
successorem.  >  Utri  ex  hisce  seriptoribus  potius  adhi- 
benda  sit  fldes,  alioraro  esto  judiciura.  Fortassi» 


n  ntrimie. 

'^     «  Nescio  an  hic  adhibeatur  eaiua  pro  res.  Obaco*- 
nis^  sensus  ita  expHcandus  videtur :  Carohis  hace 

gandebat  familiaribus  suis,  quibus  ma|orem  habebat 
dem,  auique  sibiprae  caeteris  placebant. 
^  Viae  Anonymum  SalemiUnum,  enarraotem  ▼!- 
num  a  Liidovico  II  Auguslo  propinatum  Landuifo  epi- 
scopo  Gapuano.  Id  honoris  causa  in  usu  fuit. 

«  Id  est,  ii)se  Ermoldus  Nigelhis  poeta  exsol  de- 
precatur  ut  sibi  libertate  data  iiceat  reverti  in  regna 
Pippini,  Pippinus  hic  eratLudovici  Pii  fdius.  Ejus  re- 
gnum  Aquiiania.  Vide  Praefationem  meam  ad  hoe 
poeroa. 


LIBER  SECUNDUS. 


^mque,  favente  DeO',  Francos  pai  unJique  liabebat, 

Stravcrat  adversos  Marsque  Deusque  viros. 
Namqqe  senes  Garolus  Caesar  venerabilis  orbi 

Concilium  •  revocat  ad  sua  tecia  novum. 
Aurato  residens  solio  sic  coepit  ab  alte, 

Electi  circum  quem  resident  coroites : 
Audite,.oproceres,  nostro  nutrimine  fireti,. 
gnita  narro  quidem,  veraque  credo^satis. 
Dum  mihi  namque  foret  juvenali  ^  in  corpore  viriufti 

Vii-ibos  atqne  armis  ludere  cura  fuit. 
Mon  torpore  meo,  turpique  pavore»  faHebor,. 

Francorum  fines  gens  inimica  tulit. 
lam>quoque  sanguis  hebet,  torpescit  dira  senccUM^ 

Florida  canitiea  iactea  colia  premit» 
Dextera  beUatrix  quondam  famosa  per  orfoetn,. 

Sanguine  frigente,  jam  tremebunda  cadii» 
Pfoles  ^  nata  mihi  superis  abscessit  ab  oris, 

Ordine  functa  suo,  heu  I  tumulata  jacet,. 
Sed  quoque  quae  potior  Dominoque  placentior  olfm 

•  Eginhardus  in  Annalibus  ad  annum  813 :  c  Ba- 
bito  generali  conventu,  evocatum  ad  se  Aquisgrani 
filium  suum  Ludovicum  Aquitaniae  regem  excipiens 
coronam  iUi  imposuit,  et  imperialis  nominis  sibi 
consortem  (ecit.  »  Hxc  laiius  ad  eumdem  annum 
813  narrantur  ab  auctore  Vitae  Ludovici  ipsius. 

^  Ita  in  ms.  pro  jttvenili. 

«  Nimirum  ei  mors  praematura  anno810  Pippi- 
vum,  anno  aulem  81  i  Garolum,  ambos  ^jusdem  Ga- 
roli  Magni  filios,  sustulerat. 
,  ^  Id  est,  relieta. 

•  tUra  meusuram  excurrit,  quia  septem  pedibut 


G     Visa  futl,  semper  esC  mihi  eessa  <  nMxfo 
Nec  vos  deseruil  Gbristus ,  qui  germine  nMr^ 

Servaret,  Franci,  nunc  sobolero  placilam. 
Illa  meis  semper  delecuns  Inclyta  jussis 

Paruit,  atque  menm  edidit  imperinm. 
Semper  amore  Dei  Eeclesiarum  jura  novavil,. 

GredtU  regna  sibi  contulit  in  melius. 
Vidistis  quae  dona  •  ollm  Maurorum  fhnere  misii 

Regem,  arma,  et  vinclos,  nagna  tropsea  simuL 
?os  mihi  consilium  fldo  de  pectore,  Franci, 

Dicile  ;  nos  promple  mox  peragamus  idem. 
Tunc  Heinardtts  '  erat  Caroli  dileelus-Mnore, 

Ingenioqoe  sagax,  et  bonilatc  vigens. 
Bie  cadit  anle  pede»,  vesUgia  baslal  alna, 

Doctus  consillis  incipR  ista  prior : 
i>  O  Caesar  famose  polo,  terraque,  marique» 

Cdesareum  qui  das  nomen  habere  txu^ 
Addere  consiliis  nil  nostrum  est  posse»  nec  olli 

MortaM  potius  Christas  habere  dedit* 

constal  hic  versus,  Delendum  lUud  dona^  vduli  sii- 
perfluum,  et  a  qnopiam  sciolo  adljectom ;  legendnro 
vero  :  Vidistii  quce  oUm. 

'  Qui  hic  poelae  nostro  nominatur,  idemest  atipie 
EginharduSf  vir  celeberrimus,  ab  aUis  guoque  anti- 
quis  Heinardus  appellatus,  auctor  Vitae  Garoii  Magni^ 
afcpie,  ut  multi  arWlrantur,  etiam  Annalium  Fraii- 
corum,  uotarius  et  farailiaris  ipsius  Aogusti,  eique 
inier  paucos  charus,  ut  Ermoldus  ipse  tesUtur.  Iiiv 
mam  quoque  ipsius  Garoli  filiam  duxisse  Inditur : 
quod  Uinen  non  aeque  cerUim. 


58?  DE  REBUS  CEST1S  LXIDOVICl  PD.  —  LIB.  IL 

Quae  tibi  corde  Deus  miseralus  contulit,  horior  A     Conferat  ipse  ttbi  posse  placere  sibi. 


hm 


Quantocius  parens  omnia  perficias. 
Filiits,  almc,  libi  prsedulcis  moribus  exstai, 

Pro  meritis  qui  quit  regna  teiicre  tua. 
Hunc  pelimus  cuncti,  majoiriue  niinorquc  popellns, 

Ilunc  petit  Ecclesia,  Cbrislus  et  ipse  faveu 
Ilic  valet  imperii  post  tristia  funera  vestri 

Jura  tenere  armis,  ingenioquc,  fide. 
Annoit  at  Cssar  Ixtus,  Christumque  precatur. 

Mittit  ei  ad  sobolem  mox  cclerando  suam. 
Tempore  namque  itlo  Ludovic  iionus  Aquitanorum 

Ut  siipra  cccini,  regna  teuebat  ovans. 
^uid  moror  ?  exiemplo  patris  pervenit  ad  aulam  : 

Gaudei  Aquis  •  clerus,  plebs,  proceresque,  pater. 
Incipit  b«c  iterum  Carolus,  per  singula  vert>a, 

Dilectffi  proli  narrat  ei  exposuit : 
Nate  Deo  cbare,  et  patri,  populoque  subaclo, 

Quem  mihi  solamen  cessit  habere  Deos, 
Cernis  at  Ipse  meam  senio  properanlc  senectam 

Deficere,  et  lempus  mortis  ^  inesse  mibi. 
Prima  meicnra  regni  moderamina  consiant, 

Qos  immerito  mihimet  contulii  ipse  Deus. 
Non  favor,  aui  levitas  huraanae  mentis  adurguet « 

Qux  tibi  crede  loquor,  scd  pietatis  ainor. 
Franda  me  genuit,  Cbristus  concessit  honoreir«, 

Regna  patema  mihi  Chrisius  habere  dedit. 
ilaec  eadem  tenui,  nec  non  potiora  reccpi, 

Cbristicoloque  fuit  pastor,  et  anna  gregi. 
Csesareum  primus  Francorum  nomen  adeptus, 

Francis  Romuleum  nomen  habere  dedit. 
Haec  ait,  et  capiti  gemmis  auroque  corouam«  ^  ' 

Imposuit  p'gnus  imperii  sobolis. 
Aeeipe,  iiate,  meam,  Chrisio  iribuente,  coronniUj 

Imperiiqoe  decus  suscipe,  nate,  simul. 
Qii  iibi  concessit  culmen  roiseratus  honoris, 

•  Scilicei  Aquisgrani,  qnam  scdem  sibi  prarci- 
fvuaro  delegerat  Carolus  Magnus. 

b  Qu®  revera  eum  sosiulit  anno  proxime  seqnenti 
814. 

^  Pro  adnrget.  In  PandecUs  quoque  Florc^iiinis, 
in  veiustissimis  Virgilii  codicibus,  ei  in  nonniillis 
lapidibns  iegi  urguere^  Dausquius  in  Orthograph. 
animadveriit. 

4  Consentiuni  annales  omnes,  non  tantum  cun- 
dorum  consilio  totius  regni,  et  imperiatis  nomtnis  con- 
9ortem  consiituium  a  Carolo  Angusto  Ludoviciim 
filiam ,  sed  etiam  imjferiaU  diademaie  coronatnm  : 
quam  tamen  coronationem  postea  Stephanus  Ro- 
inanus  pontifex  repeiivit,  ei  conQrmavit,  ut  infra 
faabetur. 

•  Id  est,  supra  cxteras  urbes  prsesiantissima.  Ita 
Tero  iitulus  hic  insequeutibus  temporibus  invaluit, 
m\  in  sigillis  Augusiorum  adhlberetur.  Diploma  Ot- 
tonlsl  anno  972  scriptum,  prseferi  sigillum  plum- 
b€iim  pendens,in  cujus  antica  visitur  capui  cum 
epigrapbe  acrea  roha  ;  in  postica  vero  p.irie  otto 
iFERATOR  RoyxNOR.  Eadcm  atii  similia  legas  in 
ffM>nnullis  aliis  C:csarum  sigillis. 

'  Hoc  cst,  dat  liceiitiam  sive  vcniam,  atque  eum 
ginii  ad  rcgna  propria,  sive  io  Aquitaniam,  rc^redi. 

s  Anno  8U,  ui  supra  innui,  tinem  vivendi  fccit 
gloriosissimus  ioiperator. 

^  In  Vita  Ludovici  Pii  ea.icm  legunlur  his  vcrbis  : 
e  Peruncto  patre  p  x  recoidationis,  missus  est  Ram- 
pho  ab  eis  qui  s<'i>ul:uram  cjiis  curarunt,  ul  et  mor- 


Tum  pater  ei  soboles  pnesiandi  munere  lacil, 

Prandia  magna  colunt  aim  pietate  Dci. 
0  festiva  dics  multos  memoranda  per  annos  ! 

Angustos  geminos,  Francica  ierra,  ienes. 
Francia,  plaude  libens:  plandat  slmul  aurca  •  Roma. 

Imperium  speclani  caetera  regna  tuum. 
Tum  Carolus  snpiens  multis  suadebat  aluromim, 

Diligat  ut  Chrisium,  Ecclesiamque  colat. 
Ikmplexans  nimium  libabat  et  oscula  polchra; 

Dai  licitum  ^  ad  propria,  vcrba  suprema  sonat. 
Tempore  non  multo  senio  matarus  ei  annis 

Yisitat  antiquos  funere  Caesar  avos  >. 
Funera  digna  parant,  mandantur  mcrobra  sepulcro 

Rasilica  in  propria,  qnam  sibi  fecit  Aquis. 
B  Hitiiiur  interea  narrei  qui  funera  nato 

Patris  ;  adest  Rampho  ^  qui  celer  ire  parat. 
Nocte  dieque  volai,  ierras  perlabitur  amplas, 

Pervenit  iandem,  quo  Lndovicus  crat. 
Trans  fluvium  Ligeris  locus  est  quiiipc  uber  oc 

[aplus ; 

Cingilur  hinc  silvis,  hinc  quoque  planitie; 
At  medius  placldo  fluvionim  gurgitc  vernat, 

Piscibus  est  habilis,  esi  locuplcxque  feris. 
Quo  Hludowicus  ovans  praecelsa  palalia  struxii. 

Quseris  ?  inesi  Thedwai  t  nomcn,  amlce,  sibi 
Huc  pia  subjeciae  ccnsebai  mtinia  plebi, 

Clerum  seu  populum  cum  pietate  regens. 
Cum  subito  peneirans  toiam  comroiscuii  aulam 

Rampho,  ferens  Caroli  funera  mcesta  pli. 
Haec  ui  fama  boni  pervenit  regis  ad  aurest 

Ulico  iristatur,  flet,  lacryinatque  patrem. 
Inter  cunclantes  concurrit  Bigo  ministros  : 

Sueius  erai  dominuin  visere  manc  snum. 
Horiatur  siccare  genas,  deponere  fletus  s 


tem  ejiis  Ludo^nros  roalure  cognoscerct.  •  Ramp^ 
autem  ei  Rampho  didiur  ea  licenila,  qua  olim  Cam" 
pio  et  Camphio  scribebaniur.  In  prsecepio  Ludovicl 
Pii  ad  annum  823  spectanle,  apud  Baluzium  tom.  H, 
pag.  i4i5,  Capitular.  le{[itur :  Qualiler  tir  illuttrig 
Rapo  comtz  nottram  ttdtit  $erenitatem ,  privile^um 
poscens  pro  monasterio  Babieolensi  in  dioecesi  Ge- 
lundensi,  quod  ideni  comes  multis  praediis  ditave- 
rat.  Sed  legcndum  Rampo ;  id^ue  ex  allero  diplo- 
mate  CaroU  Calvi  constat ,  ubi  is  anno  844  piura 
confirmai  cidem  monasterio,  quod  Domnulus  abbas 
D  uma  per  (icentiam  Rampom  marchiomM  jfroprHt  ma- 
nibus  construxit.  Siquidem  unus  ei  idem  fuerii 
Rampo  comes,  et  Rampo  marchio  (pater  enim  et 
filius  esse  potuerunt)  nunc  dlscimns,  eom  Gerunden^ 
sem  comitem  fuisse ,  ac  subtnde  marchion»  tiiulo 
aiicium,  quod  marcae  Hispanicae  fines  contra  Sara* 
cenos  tuereiur. 

i  In  pnclaudaia  Ludovici  Pii  Yita  tradliur,  quo 
tempore  Carolus  Magnus  e  vivis  excessii,  a  Ludo- 
vico  indictum  fuisse  i  concilium  generale  in  loco  co- 
jus  vocabuluffl  est  Tehotvadus.  >  Situm  crai  (ei  ad< 
buc  superessc  dicuniur  ^us  vestigia)  ejusmodi  pala- 
tium  iii  dioecesi  Andegavensi.  Nnnc  Doadum  scti 
Dove  appellatur,  variis  nominibus  memoraium  ab 
Eginhardo,  Thegano,  Hincmaro ,  annalisU  Tiliatio^ 
et  aliis.  De  eo  plur^  habes  in  Notitia  Galliarum 
Adriani  Valesli,  ct  in  Diplomatica  MabiUoDil  lib.  iv. 
cap.  i4Si. 


5»!  EUMOLDl  MGELLI 

Allera,  ail,  caiisa  esl  minc  peragemU  libi.  A     Cacsaris  advenlum,  danlc  Toiianlc,  vivlrs. 


502 


Haec  ut  nola  manent  veslro  sub  pectorc,  pnncips, 

Kumani  gencris  sors  tenet  ista  viros. 
Nos  omnes,  faleor,  porro  properabimiis  iliiic  ; 

Non  lamen  ex  illis  qiiis  repedare  valct. 
.Siirgile.elccclesiam  cunctiproperemus  in  almam: 

llymnica  vota  Deo  psallere  lempus  arlest. 
Auscultans  famulum,"  tandcm  surrcxit,  ct  onines 

Hortatur  seeum  solvere  vola  Deo. 
Nox  fuil  illa  quidem  psalmis  hymnisquc  rcferta, 

Missarum  modulis  atque  peracta  dics. 
Tcrlia  jamque  dies  claro  surgebal  OlympO; 

Resplcndetque  suisPhoebus  in  orbe  comis. 
Cum  undique  lurba  ruit  Francorum  concila  rcgnis, 

Regis  in  occursum  plebs  pelit  omnis  ovans. 
Et  Caroli  proceres  prorsus,  regnique  priores, 

Atque  sacerdotum  currit  amica  cohors. 
Densanlurque  viae,  replcntur  clauslra  domorum  ; 

Non  capitur  tecto,  scaudil  iu  aita  domus. 
Fl;i  I  ina  non  relincnt  trcpidos,  nec  horrida  silva, 

Ncc  glacialis  hiems,  ncc  pluviosa  dies. 
Qni  rale  non  valuit,  satagens  hic  forle  iiatalu 

Trans  fluvium  Ligeris  cerlal  abire  prior. 
0  quantos  populos  celsa  de  rupe  videres 

Absqiie  rate  in  fluvhim  se  dare  pra^cipiles  ! 
Aurelianenses  '  ilios  risere  natantes : 

Turre  vocant  summa :  littus  amate,  viri. 
linus  amor  cunctis  erat,  omnibus  una  voluntas, 

Cernere  quo  faciero  regis  ad  usque  qucanl. 
Conveniunt  tandcm ,  recipit  quos  rcx  pius  omnos 

Ordine  quemque  suo  cuni  pictalis  opc.  ^ 

Aurelianis  ovans  Cxs:ir  mo.v  visitat  iirbem, 

Quo  vexilla  crucis  ^^  •'>ive  Anianc  mancs. 
Heburti  feiix,  qiii  primo  hanc  pcrficis  arccm, 

Seu  Maximine,  sancleve  Avite,  micas. 
Inde  Parisiacas  properant  cito  visere  sedes, 

Quo  Stephanus  ^  martyr  culnMna  sutnnia  tenet, 
Quo,  Germane,  luum  colitur  sanctissime  corpns, 

Quo  Genuvefla  micat  virgo  dicata  Deo. 
Irintno  ^  plaude  libens,  quod  sxpius  ecce  rogasti : 

aPraeclaraAurelianensisurbs,  Orl^ans,  sedetetipsa 
ad  Ligerim  (la  Loire),  sed  supra  Andegavensem,  sive 
Angersy  quo  Aquisgranensi  et  Parisiensi  ex  urbe  po- 
tissimum  populi  confluebant  ad  invisenduui  uovum 
Augustum.    Uti 


Nec  tua  pncteriit,  Dionysi,  culmina  marlyr, 

Quin  adiens  tibiract  posccret  auxilium. 
llinc  iter  arripiunt,  Francorum  regna  pcragrn?il, 

Tramite  pacifico  rex  Aquis  ingredilur. 
Eia,  Camocna,  Deum  precibus  pulsare  suplnis 

Rcslat,  quo  nobis  conferat  eloquium. 
Quid  prius  incipiam  ?  cum  qua;  gerit  orania  piiiiia, 

Constcnl,  alque  raiccnt  gcsta  bcnigna  viri. 
Dcnique  limitibus  firmalis  ordine  regni, 

Finibus  impcrii  disposilisque  simul, 
Prolinus  cxpendit  thesauros  largus  avilos 

Pro  mercede  palris,  atque  animae  rcquie. 
Quxque  patrum  virtus  Carolus  congesscrat,  ipse 
.    Pauperibus  tribuit,  ecclesiisque  sacris. 
B  Aurea  vasa  dedit,  vestes,  seu  pallia  multa  . 

Argenii  cumulat  ampla  talenta  ineri. 
Bpargit  opes  varias,  arma  innumerandaqoc  vnlifc  : 

Munera  distribuit  pauper  habenda  tibi. 
0  felix  Carolus,  sobolem  qui  liquit  in  orbe, 

Qui  satagit  coeli,  quo  pater,  inlreloter. 
"    Carccris  antra  aperire  jubet,  trusosque  relaxnf, 

Exsiiio  relevat  pro  pietate  viros. 
Mira  facit,  prorsus  memori  narranda  relahu 

Unde  sui  fama  nunc  super  astra  rnanet. 
Elijit  extcmplo  missos  «^,  quos  iniltatin  orbem, 

Quorum  vita  proba  sit,  gencrosa  fidcs. 
Muncra  quos  nequeant  flecti,  nec  s^va  polenlum     • 

Blandities,  favor,  aut  ingeniosa  iues. 
Qui  peragrcnt  ccleres  Francorum  regna  pcran:pl:i, 
C     Justitiam  faciant  judiciumqiie  simul. 
Quos  pater,  aut  patris  sub  tempore  pres«cral  ur- 

[g.!jr...i 

Servi.ium,  relevent,  muncre  ^  sive  dolo. 
0  quantos  qualesque  viros,  quos  aspera  jura 

Lexque  aurata  premit,  atqiie  potens  pretFo, 
Libcrat  ipse  potens,  ei  libertatis  honorem 

Praestat  habere  sui  Cxsar  amore  patrts  \ 
Atque  suis  manibus  prxfirmat  munen*  char:as  ^, 

Degere  quis  cuncto  temporc  jure  queaut. 

hardo  et  iste  abbas  subscripsit  postremis  tabulis  Ci- 
roli  Magni.  Nonnulia  ejus  acia  memorat  Mabillonius 
in  Annal.  Bonedictin.  ad  annum  8i5. 

«  Egregium  hunc  morem  veierum  Francoruro  rc- 
gum  saiis  norunt  eruditi,  sed   non  satis  laudani. 


adnotatiim  iu  Yita  Ludovici,  ipse 
quoque  Rampo  ,    antet^uam    pervcniret   Thedwat,  tv  I^empe  deligebantur  eximii  viri  ,  qui  vice  regis  \\\ 
c  Aurelianensem  devenit  ad  urbem.  >  gentique    cum   auctoritate  provinrias 

^  Ibi  adbuc  visitur  omnium  amplissimum,  illud- 

Sue  cathedrale  templum  sub  titulo  Saitct»  Grucis 
leo  Opt.  Max.  dicatum.  Anianui^  Heburlius,  Maxi^ 
minus  et  Avitus,  sancti  viri,  sub  quorum  nomine  in- 
signiores  aliae  basilic»  in  Aurelianensi  civitate  ma^ 
iore  cultu  frequentabanlur. 

«  £t  bic  enumerantur  prsecipua  Parisiorum  tem- 
pla,  quae  pius  Augiistus  tunc  visitavit.  Rcs  nola  nil 
aliud  exposcit,  nisi  quod  liinc  discere  possumus,  ba- 
silicam  Sancli  Stephani  paucis  posi  Clodovei  regnum 
annis  conditam,  atque  anno  4610  a  Margariia  re- 
gina  restitutam,  olim  inter  praecipuas  fuisse  Parisiis, 
ne  dicam  prxcipuam. 

^  Seu  Hirmino,  Erat  Is  abbas  celeberrimi  mona- 
sterii  Sancti  Gcrmani  de  Pratis,  cujus  gloriain  mi- 
rum  auxerunt,  et  adhuc  augere  pergunt  clarissimi 


monachi  e  Congregatione  Sancti 


Hauri.  Tcstc  Ej-in- 


gentique  cum  auctoritate  provinrias  peragrabr.nt 
ad  singulorum  hominum  causas  audiendas  ac  delilf  - 
randas,  ui  ipsimet  profitebantur.  Eorum  proinde  vi> 
tute  et  cura  abusus  tolieb^ntur,  lites  dirimebantnr, 
praepoteiilibus  tcrrores  ac  poenx  inculebantur.  Pitt- 
rima  inentio  istorum  occurrit  inler  Lcges  Langobar- 
dicas  et  in  Capitularibus  reguin  Francorum,  aiq^:^ 
apud  alios  vetustos  auctorcs.  Piurima  eliam  illorii:  i 
piacita  habentur  cum  eJita,  tum  inedita  ;  atque  » i 
lis  scligendis  potissimum  emicuit  Ludoyici  Pii  pr  • 
dcntia  et  chantas. 

'  Rcfertur  hxc  vox,  iiti  et  doto^  ad  servitiuin. 
Neinpe  multos  liberorum  hominum  poteittes  viri  iii*- 
ciue  sJbi  clleccranl  ser\'os,  aut  pecunia  dati,  ji 't 
uolo,  sive  ingeniose,  ut  Leges  loquuotur.  De  hi><'c 
non  una  est  iex  inter  Langobardicas,  atque  ii^t^^r 
Capitularia  rcgum  Francoruin. 

s  Manumissionum   velcrum   diartix;   plures  cxi- 


m 


BcIIiger  ipse  pater  cum  regna  acquireret  armis, 

lutentus  bellis  assiduusque  forel, 
Tum  yitium  •  boc  passim  spissis  succrevit  aristis, 

Sed  taroen  adTcniens  moY,  Ludovice,  secas. 
Oiialia  per  mundum  conlregit  gcsta  ccHdri  ^  ! 
Christicolis  cessit  munera  quanta  quidem  ? 
«IIxc  canit  orbis  ovans  lale,  vulgoque  resultant ; 
Plus  populo  resonant,  quam  canat  arte  melos. 
€ui  «  clarescens  crescit  doctrina  per  orbem : 
Commissum  imperium  ordinat,  armat,  alit^ 
Tum  jubet  acciri  Romana  ab  sede  patronum, 
Cui  Stephanus  ^  nomen  sxcula  lasta  dabant. 
Taret  amore  Sacer  ^,  jussisque  obiemperat  almis, 

Francorum  properat  visere  regna  libens. 
C;esareum  ^  Rhemis  kctus  prospcctat  ab  urbe, 

Quos  ibi  >  concUium  jusserat  ante  fore. 
Concurrunt  varii,  redeuntque  sub  urdine  missi 

Caesaris,  atque  Sacri  vota  benigna  ferunt. 
N.intius  aute  volat,  narret  qui  prxsulis  arJens 

Romani  adventum,  concelerante  gradu. 
Tum  Ludovicus  agens    clerum  ,  populumque  se- 

[nalum, 
Ordinat,  instituit,  praeparat,  atque  locat. 
Deitram  qui  teneant  partem,  teneantque  sinistram, 

Qui  prior  accedat,  quiquc  sequatur  iter. 
lurba  sacerdotum  destram  tenet  agmine  longo , 
Psallentes  spectant  relligione  patrem. 
.    pjrte  alia  proceres  lecti,  primique  polenles 
Consistunt ;  populus  posteriora  tenet. 
At  medius  Caesar  gemmis  auroque  refulgens, 

Veste  licet  radid,  plus  pietale  micat. 

Conveniunt  tandem  diversis  partibus  ambo  ; 

Ilie  gradu  ^  poliens,  hic  boniute  vigens. 

Alter  in  aiierius  conspectum  ut  iumina  fixit, 

Curfit  in  amplexus  mox  celerando  pios. 


DE  REBUS  GESTIS  LUDOYICI  ril.  —  LIB.  IL  594 

A  I^ex  tamen  ante  sagax  flexato  *  poplite  adorat, 
Terque  quaterquc,  Dei,  sive  in  honore  Pelri. 
Suscipit  hunc  supplex  Stephanus ,  manibusquc  sa- 

[craiis 
Sublevat  a  terra,  basiat  ore  libcns. 
Nunc  oculos,  nunc  ora,  capul,  nunc  pectora,  colla 

Basiat  alterutri  rcxquc,  Sacerque  pius. 
Tum  manibus  palmas  digitos  digitisque  tcnentes, 

Caesar  cum  St  phano  candida  tecta  peiit. 
Ecelesiam  peragranl  priuio,  precibusque  Tonanl^^in 

Compeliant,  grates  volaque  danda  canunt. 
Mox  aulam  repetunt,  a:l  prandia  magna  voUndo : 

Considunt,  manibus  dant  famuli  latices. 
Praudia  digpa  colunt,  pnicgnstant  muncra  BiKclii, 
Et  sermone  pio  jam  super  ora  movent. 
^  0  sacer  antistis  i ,  Romani  pastor  ovilis, 
Qui  vice  apostolica  pascis  ovilc  Pclri 
^  Qux  te  causa  tulit  (C;£sar  sic  orsus)  ad  islum 

Francorum  patriam?  reiide  responsa  mihi. 
lllc  ut  erat  placidus,  pacalo  pcctore  fatur, 

Porlustrans  regem  vuUiLus  assiduis  : 
Qiiae  reginam  Austri  quondam  sapie.itis  amorc 

Per  varias  plebes,  per  freta,  perquc  nivcs , 
IIxc  mecausa  tuas,  Cxsar,  perduxilad  arces, 

Qui  Salomoniacas  fers  mihi  rite  dapes. 
Fama  meas  dudum,  princcps,  pcrvenit  ad  aurcs , 

Quanta  Dci  populo  fers  pati^r  auxiiia , 
Quantaque  per  mundum  rcspletident  dogmata  vestra, 

PKecellis  *  tuos  arie  rLieque  palrcs. 
Non  tamen  obsislens  poiiut  res  ulla  volentcm 

Frangere,  quin  possim  cerncre  gesta  tua. 
Sermo  quidem  nullus  valuit  mihi  tanta  rcferre , 

Quanta  meis  confers  gesta  benigna  oculis. 
Reginx  ergo  libi  illius  nunc  verba  renarro , 
Qux  Salomoniacis  auribus  ipsa  tulit. 


btunt;  easque  singuli,  dum  iiberlate  donarenlur, 
sibi  a  dominis  manumiltenlibus  conquirebant,  ut,  si 
opus  foret,  exinde  libertatem  eamdem  in  judicio 
tuerentur.  Chartas  ingenuitatig  tunc  appcllare  in 
nsu  fuit.  Quod  prx  cseteris  summe  pius  imperator 
Lidovicus pnestitit,  ipse  manu sua propria manumis- 
borum  chartas  signare  consuevit. 

*  Dbique  invaluerat  mos  sub  Carolo  Magno,  et 
spi$sis  aristist  hoc  est  per  mullos  annos,  vitium  hoc 
buccreverat,  ut  liberi  homines ,  eorumque  conjnges 
itliberi  in  servilutem  traherentur,  neque  taiiiuin 
ex  hostibus  deviclis ,  sed  ctiam  ex  ipsis  regno  Fran- 


c  pro  confirmanda  pace,  et  unitate  sancUe  Dci  Ec- 
clesix.  »  Reliqua  vero  illic  ab  eo  gesla  prxterit,  qu£ 
a  Francorum  chronologis  sunt  pctenda. 

•  Pro  sacerdos,  Pluries  infra  eadem  vox  oc- 
currit. 

'  Lego  Ctgsar  eum.  Et  reapse  Ludovicus  Augustus 
Stephano  papae,  uti  Eginhardus  scribit,  c  Rhemis  oc- 
currere  statuit.  »  Sive,  ut  habet  auctor  ViUe  ipsius 
Ludovici,  c  adventum  ejus  Rhemis  sustinere  sla- 
luit.  I 

8  Restituo  quo  sibi.  Id  est,  guo  in  loco  ad  ponti- 
ricem  excipiendum  coacti  anle  luerant,  Ludovico  ju- 


corum  subjeclis.  Ejusmodi  morbo  pnesenlissiinum  D  bente,  clerus  et  proceres  re^ni. 


.  ijmcdium  adhibuit  Xudovicus  Pius.  Vide  inter  Le- 
^i:s  Langobardicas  cjusdem  Augusti  legem,  Primum 
omnium. 

b  Sive  chelydri,  sciiicet  Satanae. 

«  An  potius  cujus  ? 

d  Hujus.nominis  auartus,  quem  alii  ^utnfum  appel- 
l,*re  consueverunt.  Eum  a  Ludovico  Pio  in  Franciam 
;ccitum  auctor  est  poela  noster.  Theganus  vero 
secus  sentire  videlur,  haec  de  eodem  papa  scribens : 
<  Statim  postquam  pontiflcatum  suscepit,  jussit  om- 
nem  populum  Romanum  fldelitatem  cum  juramento 
promittere  Ludovico ;  et  dirigens  legatos  suos  ad  su- 
pradictum  principem,  nuntiavit  ei,  ul  libenter  eum 
videre  voluisset  in  loco  ubicunque  sibi  placuisset. » 
Neque  dispar  esse  videlur  Eginhardi  sentenlia  in 
Anna).  Francorum.  Anastasius  in  ejus  Vila  nihil 
lliud  habet,  nisi  cum  arripuisse  itcr  in  Franciam, 


^  Scilicet  Stephanus  ponlifcx ,  dignitate  rcgi  pra>- 
cellens. 

i  Non  solum  flexo  genu  Ludovicus  Augustus  Ste- 
phano  obsequium  exnibuit ,  sed  cliam  plus  fecisse 
videtur  ex  hisce  The«ani  auctoris  synchroni  verbis : 
«  Descendit  uterque  de  equo  suo,  et  princeps  sc 
prosternens  omni  corpore  in  terram  tribus  vicibus 
ante  pedes  tanti  pontiucis,  et  lertia  vice  erectus  sa- 
lutavit  pontiflcem,  »  etc. 

i  Pro  Anlistes,  Iia  in  ms. 

k  Antea  nos  monuit  poeta,  atque  iterum  infra  re- 
pelet,  accitum  fuisse  pontificem  a  Ludovico  Pio  iii 
Franciam.  Nunc  Ludovicum  inducit  sciscitanteni 
causam  cur  ille  se  in  Caliias  contulerit.  Nou  bene 
ista  cohsDrent.  Et  quidem  posirema  haec  cuui  reli- 
quis  eorum  temporum  chronologts  concordant,  pro- 


dentibus  Stephanum  IV  sponte  illuc  profeclum 
1  Scripserit  forlassc  Nigcllus  prcccellisque  tu 


tUOL, 


593 


ERMOLM  XIGELLI 


b^ 


Cerncrct  at  regem,  famalos^  sive  ordioe  vestes, 

Pinccrnasqiie  suos,  sive  domos  varias : 
Fcliccs  famuli,  felices  desique  servi , 

Qui  stant  ct  cernunt  im^lyla  gesta  tua. 
Ilaurii  et  aure  pia  qoi  dogmata  yestra  beatus, 

£i  populus  felixy  regna  beata  simul. 
Sit  Deus  excelsus  toto  recolendus  amore , 

Qui  tibi  concessitdogmala  tanta  pater ; 
Cui  placet»  atqse  thrDuum   qui  dat  retinere  pa- 

[teroum , 

Dilexitque  suo^  te  super  tnstituens. 
llis  rcgina  Saba  est  Salomonem  alTata  potentem  : 

llis  ego  te  supplex  ausus  adire  fui. 
Tu  lamen  es  potior,  tu  rite  potentior  exstas  : 

llle  umbram  retinens,  tu  quia  yera  colis. 
Ille  fuit  sapiens  nimium,  sed  cessit  amori; 

Tu  sapiens  caste  vivis  amore  Dei. 
Israel  ille  fuit  regnator  solius  arcis  : 

Tu  pius  Europae  regna  potenter  habes. 
Ergo  Deum  cuncti  precibus  pulsemus  opimis, 

Ut  te  eonservet  sxcla  per  ampla  suis. 
His  aliisque  Sacer  quam  pluribus  insupcr  alroum 

Compeliat  regem,  Csesar  ct  ipse  Sacrum. 
Pocula  densa  iFoIant,  tangitque  volenlia  Baccbus 

Corda,  fremit  populus  Ixtilia  unanimi. 
Transactis  epulis  surgunt,  mensisque  relictis 

Caesar  cum  Stephano  lecta  secreta  petit. 
Noctem  illam  curis,  variisque  sub  ordine  rebus 

Dimitinnt :  oculis  somnus  at  ipse  fugit. 
Hane  novo  Caesar  Slephanum  proeeresqoe  senaiom 

Convocat :  ast  illi  regia  jussa  colunt. 
C:csar  in  cxcclsa  consedit  sede  togatus, 

Multa  tencns  animo,  qux  parat  incipere. 
Anrca  sella  Sacrum  latcri  sociavit  amico, 

At  proccrcs  resident  ordine  quisque  suo. 
Tnm  pius  hxc  Cxsar,  Sacro,  famulisque  subaciis 

Edidit  ore  prior  aurca  verba  sonans  : 
Audite  haec,  proceres,  et  tu,  sanctissime  pnesul, 

IIoc  commune  bonum  susctpite  unanimcs. 
En  mihi  cunctipotens  miseratus  regna  paterna 

Cessit  habere  Deus,  et  decus  omne  simol. 
NfMi  mcrilis,  ut  credo,  racis,  sed  palris  honorem 

Ilunc  miserans  Christus  cessil  habere  mihi. 
Ergo  precor  (Idos,  et  te,  praeclare  saeerdos , 

Ut  mihi  consilii  rite  feratis  opem. 
Ei  fcrte  auxilium  qui  mecum  regmina  nostra 

Servatis,  famuli,  tuque  beate  Sacer , 
Quo  derus,  populusque  meus,  pauperque,  potcnsque 

Jura  paterna  sequi  me  faciente  queant. 
Regula    •  sancta  Patrum  constringat   in    ordiite 

[clerum , 

•  Innnit  poeta  librum  de  Yiia  elericorum,  sive  de 
Inititutione  canonicorum,  qunm  tunc  pius  isle  C«aesar 
meditabatur,  et  ipsocurunie  subinde  ipso  anno  816 
iii  concilio  Aquisgranensi  staluerunt  episcopi.  Quod 
piuni  institutum,  in  paucas  antca  ecclesias  inve- 
cinm,  deinde  per  univcrsa  rcgna  Francorum,  atque 
a:leo  per  ipsain  Italiam  propagari  coeptum  cst.  Hacc 
de  Luilovico  habet  Ademarus  in  suo  Chronico  : 
<  Jussit  fleri  Ro^ulain  canonicis,  cxcerplain  de  di- 
^erslsPatrum  scnj^luris,  dccrevitque  eara  observan- 


A     Et  populum  societ  lex  veneranda  Patnira. 
Et  monaehorum  ordo  Beoedicti  dogmate  cresc;i^, 

Moribus  et  vita  pascua  sancta  petat. 
Divcs  agat  legem,  pauper  teneatur  eacem , 

Nec  personarum  sit  iocus  atque  modus. 
Hunera  sacva  locum  nullis  redimita  metallis 

llaud  teneant,  cedant  dooa  maligna  procul. 
Si  quoque  jure  gregem  Domini  nospascimus  aluioin, 

Quem  inihi,  sive  tibi,  pastor  amate,  dedit : 
Corrigimus  pravos,  donamus  munere  jusios» 

£t  f;icimus  populum  jura  patema  sequi : 
Tum  Deus  excelsus  nobis,  populoque  ^equaci 

Pi^aestabit  miserans  regna  beata  poli, 
Atque  in  pnesenti  nostrum  servabit  honorein^ 

lufestos  hostes  hic  procul  ^  ire  facit. 
^  Nos  simos  clero  exemplum,  seu  norma  popclli : 

JustiUam  doceat  praesul  uterque  suos. 
Israel  ille  Dei  populus  dilectus  amore, 

Qui  pedtbus  siceis  per  maris  ivit  iter, 
Cui  Deus  in  eremo  tantis  labcntibus  annis 

Manna  cibum  tribuit,  rupe  volucre  dapes; 
Cui  fuit  arma  Deus,  gtadius,  scntumque  viator, 

Ad  repromissum  vexH  honore  locuro; 
Quo  pnecepta  Dei  servavit  adusque  docentis, 

Justitiam  coliiit,  judiciumque  dedit; 
Dumque  in  amorepio  Domiaum  dilexit  eumdem» 

Non  aliena  sequens,  sed  pia  dicla  Dei  : 
Adversas  il.i  prostravit  numine  gentes, 

Prospera  cuncta  dedit,  atque  inimica  tulit. 
0  felix  seniper  Domini  si  jussa  secutus 

Adforet,  aetemum  regna  teneret  ovans. 
Divitiis  incaute  ut  primo  indulsit  opimis, 

Justitiam  liquit,  et  simul  omne  bonum, 
DeseniitqueDeom,  coluit  mox  idola  vana  : 

Idcirco  passus  tot  mala  rite  fuit. 
Sed  Pater  architenens  plagis  variisque  flagcUls 

Correxit.  docuit,  pristina  jura  dedit 
Ut  miser  afilictus  Domini  meminisse  volebat , 

BIo\  pius  altor  enim  suscipiebat  eum. 
Ilaec  gens  sola  Deum  norat,  partimque  Tonantis 

Parebat  dictis ,  atque  colebat  eum. 
Caetera  turba  quidem  servabat  jussa  celidri , 

Factorem  ignorans,  daemonis  orsa  sequens. 
Hic  per  trinquadrum  «  regnabat,  proh  dolor  I  orbem» 

Et  genus  humanum  in  sua  regna  dabat. 
Jamque  sacerdotes,  reges,  solemnica  jura 

Cessabaot  prorsus,  hostia  sive  sacra. 
Tum  pius  indoiuit  genitor,  Yerbumque  salutis 

Transmisit  mundo,  ut  nos  ptus  erueret. 
Ule  lavit  proprio  miserans  de  sanguine  mundum» 

DogmaU  clara  dedit,  justitiam  docuit. 

dam  a  canonicis,  ut  sicut  monachi  respiciunt  ad 
librum  Regulae  sancti  Benedicti,  sic  perlegant  cano- 
nici  inter  se  librum  Yitac  clerlcorum.  i  Nibil  halipt 
hic  poela  de  sanctimonialibiis,  quibus  tamen  regu- 
lam  quoque  praescribendam  Ludovicus  curavit. 

^  Fortassis,  hinc  procul. 

e  Pro  triquetrum,  hoc  est  per  tres  pirtesorbis,  s:fe 
per  toium  terrarum  orbem,  quem  in  tres  paru>s 
tniic  dividebant,  America  nempe  tunc  temporis 
olane  ic^uota. 


C 


S97  DE  REBUS  GESTIS  LUDOYICI  PU.  —  LIB.  H. 

l»rernique  potcus  courregU  oumioe  vaivas,  x  ^^  ^  causa,  Saoer,  qua  te  accersire  rogairi. 


Eniil  electoSy  dsemonis  arma  tuiit. 
Inde  snperna  peiens  conscendii  ia  astbera  victor, 

Christicolum  nobis  nomen  babere  dedit. 
Quisque  cupit  Chrisli  nunc  nomen  babere,  Decesse 

[est 

Quo  caput  abscessit,  f  rendere  certet  iter. 
Quamvis  dante  Deo  totus  nunc  mundus  abundet 

Cbristicolum  turbis,  EccleslTque  fide , 
Ncc  sit  opus  Domini  famulos  pro  nomine  cxdi , 

Cum  passim  Chrii^ti  nomen  in  orbe  boet ; 
£t  male  ilda  cohors,  Domini  qwe  dogma  refutat, 

Cuspide  Christicolo  ]am  procul  acta  fugit ; 
Quamvis  Ecclesia'  Palres,  nnstrosque  priores 

Mors  tulit  atra  quidcm,  nunc  teiiet  aula  Dei : 
Morte  licct  neqoeamus,  cos  certeiuus  ovautes 

Corde  sequi  puro,  justitiaque,  fide. 
Diligatomnis  homo  fralrcm,  moniiante  ioanne, 

Q  lem  videt,  utCbrislum  cernere  meniequeat. 
llic  ait  ad  Petrum  :  Simou,  me  diligis,  an  non? 

TiT  cui  Peirus  ait :  Scis  quia  temet  amo. 
Si  me,  Chfistus  ail,  hortor,  tu  diligis»  agnos 

Pascc  meos,  Pctre,  cum  pietatis  ope. 
£rgo,  Sacer,  plebem  nostn  est  curare  subactam , 

Nobis  quam  Dominus  pascere  cunsti;uit. 
Tu  sacer  aniislis,  ego  rex  sum  Christicolarum.' 

Sjrvemus  popuium  dogmatc,  lege,  fiJe. 
A Jdidit  at  Cxsar  paucis  hxc  insuper  ore , 

Qu£  sacer  antistis  suscipit  aure  pia. 
Si  tua  jura  •■  manent,  Pelri  qui  regmina  curas, 

£t  vice  partita  pascis  ovile  suum. 
Sin  aliud,  penilus  moneo,  ut  oubi  cuncu  sacerdoa 

Edicas :  faciam  mox  tua  verba  libens. 
Ut  niea  progenies  Pctri  servavit  honorem, 

Sic  ego  servabo,  prxsul,  amore  Dei 
Mox  vero  famulum  revocat  Heiisachar  ^  amatunit 

Aure  sonans  cujos  hxc  pia  dicla  dabat  : 
Excipe,  vade  cito,  et  firmis  haec  insere  chartis  «, 

Quse  volo  pcrpetuo  fixa  mancre  quidem. 
Censeo  per  regnum  nostro  rooderamine  septum, 

Atque  per  imperium,  dante  Tonante,  meum. 
Ut  res  Ecclesite  Petri,  sedisque  perennis , 

lllcsx  vigeant  semper  hooore  Dei. 
Ut  prius  Ecclesia  bxc  pastorum  munere  fnlta 

Summum  apicem  ^  tenuit,  et  teneat  volumos. 
Crescat  honor  Petri  nostro  sub  tempore  :  crevit 

Temporibus  Caroli  patris  et  utque  mci. 
Addimos  at,  pnesul,  tantum  est  ut  supra  loculum, 

Justitiam  recolat  qui  sedet  arce  Pctri. 


Adjutor  fortis  eslo  beate  mihl. 
Tum  Sacer  ad  coelum  palmis  cum  lumina  tendoM 

Orabat,  recinens  hxc  quoque  >*erba  Deo  : 
0  Dee  celsitonans,  qui  regmina  cuncta  creasti 

Nate  simol  Christcr,  Spiritos  atque  sacer; 
Tu  Petre,  qui  cceii  pneclarus  claviger  exstas, 

Rete  trahis  populum  ad  ccelica  regna  tuo; 
Et  voscoBlicoke,  quornm  nonc  corpora  Roma 

Servat,  et  oflida  sedola  digna  parat : 
Ad  popoli  regimen,  regni  EccIesiaBque  decorena 

Servate  hunc  regem  sseda  per  ampla  precor. 
Dogmate,  marte,  fide  mores  pnecdlit  avitos» 

Curat  et  Ecciesiam,  imperiomqoe  regit. 
Et  sedem  Petri  sommo  praeditat  honore , 
B     Et  Pater,  et  Sacer  est,  altor,  et  arma  sois. 
Hoc  diclo  cderans  amplexibos  hxsit  amicis, 

Laetos  honore  soo,  monere  sive  Petri. 
hichoat,  et  conctis  monitans  dat  jossa  silendi; 

Ore  benigna  refert  hxc  pios  orsa  pio : 
lloma»tilH,  Caesar,  transmittitmoneraPetri, 

Digna  saUs  digno,  conveniensque  decos. 
Tom  jobet  aiferri  gemmis  aoroque  coronam, 

Qoae  Constantioi  «  Caesaris  ante  fuit. 
Accipit  ipse  mano,  verbts  benedtcit,  et  orat, 

Sleromata  '  clara  teocns,  iomina  pansa  poio. 
Qoi  regis  imperiom  mondi,  saeclomqoe  gobcnias^ 

Qoi  Romae  ^  censes  orbis  habere  caput, 
Exaodi,  precihosqoe  meis,  peto,  flecte  benignam » 

Christe,  aorem;  votis  rex  pie  qoxso  fave. 
C  Adjovet  Andreas,  Petros,  Paolosqoe,  Joannes, 

Atque  Maria  Dei  mater  opiroa  pii. 
Induperatorem  hunc  Ludovicom  tempora  longa 

Servate  :  abseedant  tristia  concta  procol. 
Prospera  concta  date,  nec  non  peto  noxia  longe 

Peilite :  sit  fdix,  silqoe  potensqoe  dia. 
Uxc  ait,  et  cderans  sese  convenit  ad  ipsam, 

Atque  mano  tangit  verticis  alta  sacra. 
Conferat  Omnipotens,  aoxit  qui  semen  Abrahae,. 

Ut  videas  natos,  unde  voceris  avus. 
Dedat  progeniem,  duplicet  tripUcetque  nepotcs» 

Semine  ut  e  vestro  crescat  opima  segcs, 
Quique  regant  FrancoSy  nec  non  Romamque  po« 

[tcntem». 
II     Donec  Christicolum  nomen  in  orbe  sonat. 
U«)guine  suffuso,  hymnisque  ex  crdine  dictis , 

Cxsareo  capiti  mox  decus  imposult. 
IIoc  libi  Petrus  ovans  cessit  mitissime  donum ». 

Tu  quia  justitiam  ^  eedishabere  sibi. 


•  Scilicet  :  Dic  roihi,  sanctissime  pontifex,  num 
]ura  (scilicet  temporalia)  sancti  Petri  intacta  sint, 
an  vero  quisquam  ea  minuerit  aut  usurparit. 

t»  Fuit  is  Ludovici  Pii  cancdiarius,  multaque  pro- 
stant  ejusdem  Augusti  diplomata,  queis  subscribit 
Durandus  diaconus  ad  vicem  HeliBackar.  Appdlatur 
autem  ab  Eginbardo  et  Agobardo  presbyter  et  abbas. 
Lt  «ane  multis  coenobiis  ea  aetate  pnefuit  tituio  abba- 
/fs,  ot  mirari  desinamos  nostrorom  temporom  roores, 
ab  iis  roinime  absimiles. 

<  Qoas  dolendom  est  ante  molta  ssecula  periisse. 

^  Primatom  pontiflcis  maximi  in  Ecciesia  Dci, 


atqoe  illios  archieratica  }ora  a  sancto  Petro  in 
successores  derivata,  confirmal  etiam.  Lodovicos 
Pius. 

•  Describitor  hic  coronatio  Lodovici  Pil,  quam  et 
rdiqoi  Francorom  annales  memorant  ad  annom 
816.  Nemo  autem,  prxter  poetam  nostrum,  ebronam 
tunc  a  Slepbanopapa  adhibitam  triboit  Constantino 
Blagno. 

>  Id  est,  coronam  manu  tenens. 

>  Qui  destinasti  Romaro  esse  caput  mondl. 

^  Scilicet,  Hoc  tibi  donum  Petrus  mkttit,  qoia  et 
tu  cjns  successoribus  concedis  exercere  Jura  ac}u- 


t99 


ERMOLDl  MGELLf 


600 


Tiiiii  viJel  induperairiccm  sociamque  jugalem 

Irmingat  «  prorsus  suscipit,  atque  tenet. 
Perspiciensque  diu,  b  capiii  dat  mox  decHS  almo, 

Et  benedixit :  Aye,  femina  amata  Deo. 
Sii  tibi  vita,  salus  longos  distincla  per  annos, 

Conjugis  observes  semper  amata  thonim. 
Mdltjque  praeterea  cumulavit  munera  praesul, 

Aurum,  seu  vestes,  quac  sibi  Roma  dedit. 
Dona  dat  Augusto.  Augusta&,  soboUque  venustae, 

Et  famulis  triUuit  ordme  dona  suo. 
Cxsar  ei  grates  sapiens  persofvit  opimas; 

Muneribus  Stephanum  mox  onerare  jtibet. 
Pocula  bina  dedit  gemmis  auroqne  polita, 

Cum  quibus  is  Bacchi  hauriat  hausta  Sacer. 
Cornipedum  glomerat  prseslantia  corpora  necnon, 

Qualia  Franeorum  gignere  terra  solel. 
Anrea  dona  ferunt,  argentea  vasa  sequuntur, 

Pallia  rubra,  simu}  candida  linteola. 
Piura  quitl  hinc  memoreni?  nam  centuplicnta  recepH 

Munera  Romanus  ^  qux  arcibus  extulerat : 
llxc  Saero;  at  famulis  Caesar  bonitate  repletns 

Congrua  dona  dedit  pro  ptetate  sua. 
Paliia  tincta  quidem,  nec  non  et  corporis  apta 

Tegroina,  Prancorum  roore  peracta  bono. 
Donat  equos  varios  praeslanlia  cella  fercntes, 

Quorum  vix  poterant  scandere  dorsa  sui. 
Hoc  Sacer,  et  famuK  laetantcs  nHinere  dont 

Cuin  libiiu  Uomam  mox  rcpedare  parant. 
Missi  quin  etiam  fccti  milUmtur  honore, 

Qui  rovehant  Steplianum  »n  sna  regna  sacruin. 
Csesar  at  ipse  pius  Compendia  ^  tecta  revisit 

Lxtus  cum  propria  conjnge,  seu  sobole. 
Bigo  «  fideli^  obii;  narrantur  funera  rcgi, 

Inviiusque  suum  deserit,  heu!  dominum. 
Divisitqne  dapes  ',  nec  non  partilur  bonorem 

Iii  sobolem  propriam  Cxsar  amore  pairis. 
Df^nique  fama  sonat  latam  vulgata  per  orbem, 
Qiiod  piiis  iniluperans  regna  novare  cepit  K 
Ordinat  electos  cleri,  notosque  ftdeles, 
Quorum  viti  sibi  cognila,  sive  placens, 

stitiam  in  populum  Romanum  :  quo  nomiue  designa- 
ri  arbitror  temporalem  auctoritatem,  quam  impera- 
tores  Frand  pontiflcibos  concessere  in  Urbem. 

«  Scriberem  Imiingart :  utique  enim  Irmingardam 
video  appellatam.  Scilicet  hxc  prima  fuit  Liidovici 
Pii  conjux. 

^  Audi  Theganum  paria  scribentem  :  c  Irmingar- 
dam  regina.m  appeUavitAugustam,  etposnitcoronam 
auream  super  caput  ejus.  >  De  hoc  nihil  apud  Egin- 
hardnm,  neque  apud  auctorem  Yitae  Ludovici  Pii. 

^  Scribenaam,  st  quid  video,  Romanis ,  ut  copule- 
tur  cum  areibus,  Munera  quac  inter  Stephanum  pa- 
pnm  el  Ladevicum  Pium  mtercessere,  memorarunt 
relicfai  etiam  rerum  Fnmcicarum  scriptores,  sed 
nemo  tam  aflluenler  ac  poeta  noster.  De  pontiflce 
isto  Agnelhis  in  Vita  Martini  archlepiscopi  Ravenna- 
tis  haec  scribit :  c  Et  hic  in  Franciam  papa  ad  Ludo- 
vicum  iniperatorem  [supple  prolectusj,  quidquid 
postulavit  ab  eo,  obiinuit.  > 

^  Ilisce  peraclis,  si  Theganum  audiamus,  impera- 
torRhemis  recedens,  c  venitAquisgranipalalium. » 
Sed  aceuratius  aiictor  Yitje  Ludovici  scribit :  c  Im- 
p<'rator  ad  Compendium  (nunc  Compiigne)  secessit , 
nc«  Moratus  autem  ibilcm  viginti  vcl  eo  amplius 


A  Qui  peragrent  urbes  regni,  coenobia,  castra, 

Cuncta  sui  implentes  jussa  benigna  viri. 
Eia,  ait,  o  famuli  nostro  nutrimine  freti, 

Sive  patris  Carofi  quoa  bene  dogma  docet, 
Intenti  nostris  omnino  insistite  jussis, 

Et  mea  verba  pio  pectore  suscipite. 
Kes  equidem  peragenda  manet  satis  ardua  vobisv 

Sed  bona  credo  quidem,  aptaque  Christicolis. 
Ecce  operante  Deo,  patrumqae  labore  fldeli, 

Limina  regnorum  inviolata  manerit; 
Famaque  Francorum  hostes  procul  expulit  atros ; 

Vivimns  en  laeti,  paciflccque,  ple. 
Sed  quia  non  beilis  certandum  est,  dncimus  aptum» 

Ut  nos  subjectis  congrua  jura  demus. 
Nam  prius  Ecclesiae  culmenque  decusque  requiram, 
B     Unde  mei  patres  nomen  in  aslra  ferunt. 
Nam  mihi  mentesedet,  dederim  quod  nuper  in  orbeio 

Legatos,  populos  qui  pietate  regant. 
Nunc  nunc,  o  missi,  certis  insistite  rebus, 

Atqiie  per  knperium  currite  rlte  meum, 
Canonicumque  gregem,  sexumque  probate  virilem, 

Femineum  i^  nee  non,  quae  pia  castra  colunt 
Qualis  vita,  decor,  quatis  doctrina,  modasque, 

Quantaque  relligio,  quod  pietatis  opus. 
Pastorique  gregem  qu:e  convenientia  jtmgat,  ' 

Ut  grex  pastorem  diligat,  ipse  ut  oves. 
Si  sibi  claustra,  donios,  pottim,  tegimenque,  cibumr» 

[que 

Prwlati  iribuant  tempore,  sive  loco. 
llaiiJ  aliter  complere  queunt  ex  ordine  cultum 
C      Dlvinum,  nisi  haec  det  pia  cura  patru.ni. 
Se.I  tamen  ccclesiae  vires  pensentur,  et  arva 

Congrua,  sive  loca  ferlifiora  minus. 
luvenia  prorsus  rotufis  committite  cordis, 

Et  mihi  solHcite  cuncta  referre  phcet, 
Qui  bene,  quive  minus,  medieque,  nifailque  (qnod 

[absil) 

Vivant,  seu  teneant  dogmata  prisca  patrum. 
Ilaec  ego  perpaucis  vestris  nunc  insero  verbis 

Auribns ;  ast  vosmct  quaerere  phira  decet 

diebus,  Aquisgrani  hiematurus  petiit.  i 

«  Ut  supra  vidimus ,  comes  Parisiensis,  atqne  ita 
Ludovico  Augusto  eharus,  ut  fiiiam  imperaloris  ipsius 
duxeril  uxorem ,  sicuti  fldem  faciiint  Annales  Lam- 
beciani,  el  Hildensheimenses  ad  hnnc  ipsum  annum 
T>  816,  ubi  is  Piccopinus  et  Bieqo  appellalur  :  fllia  vcro 
imperatoris  Etnhcid.  Hanc  Alpaidem  nobis  nominare 
liccat,  ut  aliis  licuit.  Teste  poeta  nostro  coroiti  huic 
Bigo  nomen  fuit.  Si  pressius  Theutonicorum  more 
vox  ista  pronuntietur,  inde  exsnrgit  Picco,  alque 
adeo  inteliigns,  Biqonem  et  Piccopihum  unum  idem- 
que  nomen  fuisse. 

f  Pro  substaniins^  et  non  scmel  ?pud  hunc  poetani 
oocurrit.  Partitur  honoremf  ut  subinde  legitnr,  satis 
ostendit,  dignitates  Bigonis  divisas  fuisse  ioter  ejus 
filios.  Ergo  ex  iis  onus  constitutus  fuerit  comes  Po- 
risiensis, 

s  An  potins  cupit  ?- 

^  Hoc  cst  sanctimoniales ,  qnarum  etiam  mores  et 
claustra  cognoscere  ac  emendare  Caesarei  mtssi  olitn 
consuevere,  non  secus  ac  monachornm  et  canonico- 
rum.  Vide  Cnpitularia  regum  Francorum ,  ult  et  Le^ 
ges  Langobardicas,  ubi  atiae  siiuiles  admonitioi^es  ad 
tnissos  occurrunt. 


601 


DE  REBUS  GESTIS  LUDOYICI  PU.  —  LIB.  U. 


GOi 


Le^tos  etiain  monachorum  »  ex  ordine  leclos 

ilsesa^T  adesse  jabel,  qui  sua  jussa  colant, 
Q.ios  itenim  mitlat  per  sacra  roonaslica  castra, 

£t  rogat  inquirant,  ut  pia  viia  meet. 
Vir  Benedictus  ^  erat  cognomine  dignus  eodem, 

Tir  quamplures  ^  yexit  ad  astra  viros. 
Ijc  eral  in  Geticis<^  regi  prius  agnitus  arvis, 

l)e  cujus  vita  pauca  referre  iibet. 
Uic  fuil  Anian»  •  merito  praelatus  oviii, 

Pastor,  el  abba,  gregi  regula  blanda  suo. 
Regis  ui  alraus  amor  compierat  pectora  sacri, 

Quo  monachorum  ordo  vitaque  proflceret. 
Hic  fnit  adjutor,  norma,  exemplumque  magisler, 

Qno  faciente  placent  nunc  pia  castra  Deo. 
Moribus  in  sacris  regnabat  pulchra  voiuntas  : 


A     Accidit,  e  qufs  nunc  ista  referre  volo. 
Cernis  ut  impcrii  gravllas  mca  peclora  pressat 

Molesua,  rerum  granilia  jura  niiuis. 
Illuc  nam  poleram  8  requiescere  forle  paiump.M-, 

Yolaque  praeplacita  ferre  secreta  Deo. 
Altera  causa  nionel,  quouiam  tu  naiu  ipsc  falcris, 

Ingratum  voto  hoc  opus  esse  luo; 
Nec  deceat  monachos  ^  civilihus  inrorc  rcluis. 

Resque  palatinas  ferre  libenter  cos. 
Illuc  sed  poleras  ^  fratrum  curare  iubores, 

Obsequia  hospitibus  cura  papre  pia. 
Atque  ilerum  nostras  rciiovatus  viserc  seJes 

Fratribus  et  solito  ferre  patrocinia. 
Tertia  i  namque  patet,  nobis  nostrisque  stibactis 

Qualia  lucra  forenl  hxc  loca  propler  Aquis  : 


Quantum  horoini  iicitum  est  cernere,  sanctus  erat.  ^  Si  subilo  flnis  humani  corporis  esset. 


Dulcis,  amatus  erat,  blandus,  placidusque,  modestus, 

Regula  cujus  erat  pectorc  flxa  sacro. 
NoR  solum  monachis,  sed  ctmctis  proflciebat, 

Omnia  factus  erat  omuibus  ipse  pater. 
Ob  hoc  ergo  pins  Csesar  dilexerat  ipsum, 

Yexerat  et  secum  ad  Francica  regna  simul. 
Hrjns  discipulos  rex  per  coenobia  mittit, 

Fratribus  exemplum  normaque  sive  forent. 
Et  jobetemendent  quidquiJ  polis  est;  nequeunt  qux, 

Ad  se  se  rcferant  cuncta  notata  stylo  ^. 
Rex  pius  interea,  Benediclus  el  ipse  saccr.los 

Pectore  versabant  munia  amala  Di^o. 
Mox  prior  induperans  blandis  compellat  eumdem, 

Ut  solitus,  verbis  semper,  amore  pio  : 
Scis,  Benedicte,  reor,  qualis  mibi  cura  sit  hujus 

Ordinis  a  primo,  quo  roihi  notus  erat ; 
Propterea  cupcrem  propriumque  dicare  sacellum 

Haod  procul  a  noslra  sede  in  amore  Dei. 
Tres  ergo  ob  causas,  roihi  crcde,  hxc  corde  vo- 

[luntas 

•  Duos  missos  simul  per  provincias  mittere  mos 
fuit,  quonim  unus  laicus,  after  clero  addictiis.  Epi- 
scopi  ergo ,  aut  abbates  ad  id  muneris  eiigebaiitur, 
quoruni  etiam  nomina  in  placitis  eorum  tomporiim 
legiintur.  Episcopos  tantum  et  comites  exliibet  noLis 
Capilulare  ejusdem  Ludovici  specians  ad  aiinum 
8*^,  tom  I,  pag.  640,  Baluzii.  Sed  haic  spectant  ad 
annum  816  el  8 17,  alque  ad  tempora  conciiioruui 
Aquisgranensium. 

b  Piissimus  ac  celeberrimus  abbas  .\niaiiensis,  ac 
nostea  Indensis,  cujiis  Yilam  habes  in  Actis  sanctor. 
Jknedictin.  Ssecul.  iv^  parte  i,  pag.  494.  l^^jiis  mona- 
^tcrium  situm  fuit  in  Gallia  Narbonensi,  siveOccila- 
nia,  atqne  in  di.icesi  olim  Magalonensi. 

c  Ita  in  codice  ms.  Legendum  vir^  qui  quam- 
pfures. 

^  lacm  Benedictus,  ut  in  ejus  Yita  ab  xquali  sori- 
pti  habeiur,  c  ex  Getarum  ^enerc  partibus  Gotix 
oriundus  fuil.  >  Ita  quippe  ohm  appcllata  Occiiania 
provincia,  nunc  ie  Languedoc,  quia  illic  sedem  flxe- 
rat  Gothorum  gens,  in  Hispanias  qiioque  ditfiis:k. 

«  Monasterium  olira  insigne,  situm  ad  Aiiianum 
fluvium,  nunc  in  dioecesi  Montis  Pcssulani.  Ab  eo- 
dein  sancto  viro  Bencdicto  conditum  fuit. 

'  Atictor  Yila»  Ludovici  Pii  ad  annnm  817  :  «  lii- 
dem  consiiluit  idem  Deo  amabilis  imperator  Beiie- 
dictiim  abbatem,  et  cum  eo  monachos  strenu%  vitae 
per  omnia.  qui  per  omnia  monasteria  monachorum 
cuntcb  rcdcunlcsquc  uniforrocm  tradcicnt  cunctis 


Hoc  roandarentur  membra  sepulta  loco. 
IIIuc  conversi  ^  caperent  mox  munia  Christi, 

Atque  volens  placitum  consilium  acciperet. 
Ilis  Saccr  aoditis,  pedibus  revolutns  amicis, 

Laudat  honore  Dcum,  Cssaris  atque  fldem. 
II;cc  mihi  semper,  ait,  nota  est  tua,  Magne,  voUin- 

[tas, 

Qoam  Deus  affirroet,  qui  dedit  omnc  honom. 
Dicitur  Inda  ^  lociis,  dudum  coiistructus  ab  ipsis, 

Nomen  aqux  rctinens,  quae  fluit  antc  fores. 
Millibus  hic  ternis  regali  distat  ab  aula, 

Quae  modo  perlale  nota  vocatur  Aquis. 
Cornigeris  quondam  sedes  gralissima  ccrvis, 

Ursis,  scu  bubalis  apta,  feii.squc  cr.pris. 
Sed  Ludovicus  ageus  purgavit  I.istr.i  rerarumy 

Atque  Deo  gratum  con  Jidil  artc  bcuiu. 
Fundavit  satagens,  rebus  ditavit  opimis, 

Quo,  Benedicte,  tua  Hegula  sancto  viget. 
^anique  idem  Beneiliclus  erat  patcr  illius  a;dis, 

£t  Ludovicus  adcst  Ca^sar,  et  abba  simuL 

monastcriis,  tain  viris  qiiam  sanctimnnialibus  feml- 
nis,  vivendi  secundum  Regtibm  sancti  Benedicli  iii- 
commutahilem  inorem.  >  Sed  haec  fusius  in  Yita 
ipsius  saiicti  Benedicti  Anianens  s  apud  Mabiilo- 
nium. 

8  Fortasse  poeta  scripsit  potero, 

^  Hoc  adnolandum.  Nam  eo  sseculo  regiam  aularo 
frequentabant  abbates ,  atque  ad  munia  palatii  non 
inviti  adhibebanlur.  Sed  neque  ipseBenediclus  Ania- 
nensis  aJiter  se  gessit;  diu  nempe  versatiis  in  Aula, 
D  Palaiinns  terebat  fores,  Hinc  tamen  discimus  non 
sponte  id  ah  eo  factum,  quando  is  iraprobat  mono' 
ehos  civilibus  rebus  inmixtos, 

»  Pro,  poteris. 

i  1.1  esl,  lertia  cansa  patet  cur  mihi  etpopulo  uti* 
lissimum  foret  monasterium  habere  Aquisgrani  vici- 
num. 

^  lllis  videlicet  qui  abjurare  sxculum  constituunt, 
vitamque  monasticam  eligunt ,  prsesto  erit  coeno- 
bium,  quo  sine  mora  conferre  se  possint. 

^  De  sediflcatiofte  hujiis  monasierii  hsec  habet  nn- 
ctor  Yitae  sancti  Benedicti  Aniancnsis,  num.  48: 
i  Vallis  erat  vicina,  qiia;  a  palatio,  ut  reor,  sex  non 
amplius  millibus  distat.  >  (Poelae  nostro  distare  tau- 
loin  dicitur  miUibus  ternis)  «  Quae  viri  Dei  placuit 
oculis:  ibique  imperator  jussit  construere  roiro  ope- 
re  monaslerium  quod  vocaturlnda,  muluato  de  ri- 
vulo  ejusdeni  valiis  nomine.  > 


G03  ERUOLDI  NIGELU  604 

Xler  loca  8xpe  coHt,  properatque  rctisere  caulas,       x  Sistc,  Camoenay  melos :  celerans  fratri  ecce  Ubellaa 
Ordinat  et  sumptus,  munera  larga  parat.  Gonsociandus  adest,  fine  jocanda  suo. 


LIBER  TERTIUS. 


Csrsaris  arroa  Dei  crescebant  munere  celsi, 

Gentibus  et  cunctis  pax  erat  aucta  Ade. 
Fnroaquc  Francorum  Ludovici  niunere  magni 

Trans  freta  cuncta^volat,  et  petitsethra  poli. 
More  Uraen  prisco  regnorum  limina  ■  Gxsar, 

Eleciosque  duces,  adfore  priroa  jul^et. 
Gonveniunt  omnes  placito,  parentque  jubenti, 

Partibus  xquc  suis  congrua  vcrba  sonant* 
Nobilis  inter  quos  Francorum  germine  Lantpreth  ^ 

Venit  ct  ipse  sua  parte  volendo  citus. 
Pi  ievidet  hic  fines «  ,  quos  olim  gens  inimica 

Trans  mare  Hntre  volans  ceperat  insidiis. 
liic  populus  veniens  supremo  ex  orbe  Britanni  <>  , 

Quos  modo  Brittooes  Francica  iingua  vocat. 
Nani  telioris  egens,  vento  jactatus  et  imbri, 

Arva  capit  prorsus,  atque  tributa  parat 
Temporenempeiliohoc  ros  quoque  Gallus  «  habebat, 

Quando  idem  populus  fluctibus  actus  adest. 
Scd  quia  baptismi  fuerat  hic  tinctus  olivo, 

Mox  spatiare  iicet  ' ,  et  colere  arva  simul. 

•  Eos  innuere  videtor  qui  eodem  sscculo  appellari 
cocpcrunt  marchiones  sive  marehUi  a  custodia  li- 
miium  reffni. 

^  Pro  Lantperlo^  sive  Lamberto.  Fuit  is  Andica- 
venBiHt  sive  Andegavensis  comes.  si  Mabillonium  in 
Annal.  Benedictin.  auscultamus,  ac  propterea  Bri- 
tanniae  minori,  de  qua  infra  acitur,  sua  ditione  con- 
terminiis.  Hunc  auctor  Vitre  Ludovici  nudo  nomine 
Lantbertum  appellat  ad  annum  8i5.  Tum  ad  annum 
8i9,  comitem  Lambertum  noininat.  Ego  Namneten- 
sem^  non  Andicavensem  comitem  fuisse  arbitror  ex 
iiifra  adnotandis. 

c  Hinc  ergo  habes,  Lantberto  demandatam  vicinae 
BritannitB  finium  tutelam.  Egihhardiis,  ad  annum 
826,  memorat  Britanmci  limitii  custodes,  Adrevol- 
dus  Floriacensis  in  Lihro  Miraculorum  S.  Benedi- 
cti,  cap.  33,  hxc  habct,  acta  post  o!)ilum  Lndovici 
Pii  :  c  Marchisis  Britannici  Umitis  inter  se  dissiden- 
tibus  beltum  oritur.  Quamvis  enim  Rainoldo  oc- 
cumbente  victor  Lambertus  exstiterit,  noii  adeo 
lameu  viririeia  ab  hoste  retulit  signa,  >  etc. 

^  Id  est  Britannix  majoris,  Anglias  nonc  ;  qnam 
deserensillepopuius,  et  in  Galliain  Cehicam,  sive 
Arrooricam  delatus,  ibi  se;!em  ac  subindc  domina- 
tioncm  statuit.  Eginhardus  in  Annalibns  ad  annuro 
786,  velerem  comniemorans  historiam,  ait :  c  Ciim 
ab  Anglis  et  Saxonibus  Britannia  insula  fuissei  in- 
vasa,  niagna  pars  incolarum  ejus  mare  trajiciens,  in 
ultimis  Galliae  finibus,  Venetorum  et  Coriosotitarum 
regiones  occupavit.  i 

•  Iloc  est  cum  nondum  Franci  Gallias  sibi  siib- 
|ecissent.  Et  quidem  saeculo  Christi  quinto  accidisse 
irruptionem  hujusmodi,  satis  innuunt  Sidoniiis  Apul- 
linaris,  Joruandes  in  Uistoria  Gothorum,  Gregorius 
Turonensis,  et  alii. 

'  In  ms.  codice  legebatur  ex  priore  manu  tamen^ 
pro  quo  secunda  manus  posuit  iicet.  Mihi  rt* tinere 
vocem  hanc  sensus  gratia  placuit. 

'  Ita  sensum  instruendum  puto :  pro  jure,  hoc  esl 
pro  Juslitia  facienda  hospitittus  Gallis,  iis  oflertur 
«b  advcnis  Britanni?  munus  dueltif  hoc  cst  singnlare 


Ut  reiiuies  sibi  cessa,  movent  mox  horrida  bella, 

Et  custoJe  novo  rura  rcpiere  parant 
Lancea  pro  ceiisu,  monus  pro  jure  duelii  > 

Rcdditur  nospitibus,  pro  pietate  tumor. 
Francia  in  alterius  ^  puisabat  regna  triumpbis, 

Asperiora  qoidem  qu»  sibi  visa  forent. 
Idcirco  baec  lantos  rcs  est  dimissa  per  annos, 

Gens  magis  atqoe  magis  crevit,  et  arva  replet. 
''  Jamque  superba  nimis  Francoruro  regna  lacessit  t  • 

Nec  contenta  soio  quo  peregrina  fuit 
Infeiix,  ignara  simul,  coniendere  sueta, 

Sperabat  Francos  exsuperare  agiies. 
Hunc  vero,  ut  dixi,  Lantpreth  compellat  avito 

Caesar  more,  rogans  cuncta  referre  sibi. 
Ut  gens  illa  Deum  recokit  cultuque,  fideqoe, 

Ecclesiisque  Dei  qualis  abundet  bonor. 
Qui  sit  plebis  amor,  quae  sit  justitia,  qu.e  pax 

Regis  honor  quaiis,  quod  pietatis  opus. 
Insupcr  ad  i  nostros  quae  sit  salvatio  fiiies : 

Ordine  cuncta  soo  dic,  volo,  France,  mihi. 

certamen.  Infra  etiam  habes  beUi  munera  more 
vehit. 
p  ^  Supplcndum  videtur,  partis^  gentis^  aot  ciuid 
^  simile.  Sensns  est :  Franconim  populus,  dimissa 
BritanniGe  cismarinx  cura,  studiuro  orone  colloca- 
bat  in  vincendis  aliis  regnis,  quae  sibi  acrius  obslare 
aut  obesse  posse  putabat. 

i  Sub  ipsa  Merovingicomm  regum  stirpe  Brilanni 
Cismarini  rebellionero  pluries  fecere,  testibus  Cre- 
gorio  Turonense  et  Fredegario  in  Chronicis.  Aono 
quoque  786  Carolus  Magnus  t  perlidae  gentis  con- 
turonciam  mira  celeritate  compressit,  >  uti  auclor 
est  Eginhardus ;  cujusetiam  sunl  verba  ad  annum  799 : 
€  Wido  coroes  ac  praefectns  Britannici  limitis  cum 
sociis  comitibus  lolam  Brilonum  provinciam  periii- 
slraverat,  arma  diicum  oui  se  dediderunt,  inscripiis 
singulonim  nominibus,  aetulit.  i  Eadera  prefcrunl 
et  alii  Francorum  annales.  Auctor  vero  anonymus, 
sed  synchronus,  Vil:e  Caroli  Magni,  apud  fiucbe- 
snium,  iiaec  ita  narrat.  t  Guido  comes,  qui  in  mar- 
cam  Britannix  praesidebat,  una  com  sociis  ingressus 
Britanniam,  tDtamqoe  perlustrans,  in  deditionem  ac- 
D  cepit;  et  regi  arma  ducum  qui  se  dedideranl,  inscri' 

Eiis  nominibus  sinj;nionim,  praesenlavil . . .  et  lota 
ritannorom  provincia,  quod  nunquam  antea  » ( id 
quidem  facile  credere  nos  non  sinunt  Gregorius  T»- 
ronensis,  aliique  supra  iaudati  rerum  Francicaniin 
scriptores),  ca  Francis  subjiigata  est.  >  Quae  vcrba 
satis  ostendunt,  marckisis  iliis,  sive  pr<efeciis  Bri- 
tannici  limitiSf  ex  qiieis  unus  erat  Lanlbertos  Naro- 
netensis  comes,  nihil  juris  fiiisse  in  Brilanniani 
minorem,  sed  iis  duntaxat  datum  Fraiiconim  fines 
sive  limiles  a  Britannis  toeri,  quos  sui  comiles  aul 
duces,  nuiicupati  etiam  reges^  oliro  regere  consue- 
verunt,  a  supreroo  lamen  jure  Francorom  regum 
non  oronino  absoluli. 

i  Ergo  Francici  regni  ditio  tunc  in  Britanniam 
minime  penetrabat;  sed  ad  fines  Britaunorum  con- 
sistebat,  eo,  ut  reor,  de  causa,  quod  rursos  gens 
iiia  rebellans  Francorom  iraperiom  contemnerei. 


605  DE  REBIS  GESTIS  LUDOYJCI  PII.  —  LID.  III  606 

OUi  re?pondlt  ildo  de  pectore  Lantpreih,  A  ^unc,  niinc  leinpus  aJest,  nec  se  infolixqiic  suos<|«e 

Cxsareum  acclinis  Iwsial  ore  genu  «.  Decipial :  Francos  pace  rogando  pelat. 

Gens,  ail,  illa  quidem  mendaiquc  suporba,  rebellis      Sin  aliud,  tii  perge  celer,  rediHisqne  renarra 

Hactenus  existit,  et  bonitate  carens  Cuncla  mihi.  Cxsar  hxc  pius  orsa  dabat. 


Christicolum  retinet  tantummodo  pcrfida  nomenv 

Namque  opera,  et  cultus  sunt  procul,  atque  fldes. 
Cura  piipillonim,  yidu»,  sive  ecclesiarum 

Nulla  roanet :  coeunt  frater  et  ipsa  soror. 
L^xorem  fratris  frater  rapit  aller,  el  oinnes 

Incesto  vivnnt,  atque  nefanda  gerunt. 
b  damis  habitant,  lusirisque  cubilia  condnnt, 

Et  gaudent  raptu  degere  more  fenc. 
Justiliae  virtiis  nulbro  sibi  vindicat  aularo, 

Linea  judicii  hinc  fugit  acta  procul. 
Rtrx  b  Miirmanus  ^  adest  cognomine  dictus  eorum, 

Dici  si  Itceat  rex,  quia  nulla  regit. 
Sxpias  ad  nostros  venerunt  tramite  fines, 

Sed  tamen  illxsi  non  rediere  suos. 
ll£c  Lantbertus  ait,  reddit  cul  talia  Cxsar, 

Insignis  meriti,pacificusque,  pius: 
Est  rea  dura  nimis  haec,  est  et  inepta  relatu, 

Qux,  Lantperte,  meis  auribus  ore  sonas. 
l-t  peregrina  mecuro  ^  gens  gratis  ineolat  arvuro, 

Atque  superba  roovet  improba  bella  rocis. 
En  decet,  et  liclluro  facinus  hoc  Marte  revelll, 

Ni  mare  subsidium,  quo  petiere,  ferat. 
Prxstat  ut  ad  regem  roissus  mittatur  eumderoy 

Qiii  bene  nostra  sibi  perferat  orsa  prius. 
Est  qaoqMe  rex  i.Iero  sacro  baptismate  tinctus : 

Idcirco  hunc  primo  nos  monitare  decet. 
Wiicharinmqiie*  vocat,  qui  forte  adveneral  iiluc, 

Yir  bonus,  atque  sagax,  et  ratione  capax. 
Uo  celer  Wichart,  nostra  hdec  mandata  tyranno 

Qaud  dubitanda  rcfer,  ordine  jussa  tibi. 
Eo  mea  rura  colit  late,  qnibus  exsul  oberrans 

Ponto  vectus  adest,  et  genus  omne  suum. 
Nempe  tributa  vcut,  nec  non  et  pnelia  tentat, 

4lqae  minas  Francis  roandat,  et  arma  parat. 
Nanipost,  danteDeo,  quam  regnapaterna  rccepi, 

Iinperiique  decus,  plebe  petenle  simul, 
HuDC  ex  parte  tuli,  opperiens  si  forte  fldelis 

Adforet,  et  nostra  quaerere  jura  velit. 
Jau  magis  atque  magis  mens  improba  nutat,  eC 

[arrois 

Insaper  extentis  bella  nefanda  negat '  . 

•  Non  semel  supra  vidimus,  obtinuisse  illum  lao- 
rem,  ut  proceres  regem  allocuturi,  anlea  ejus  pede$ 
deosciibrentur.  \idesis  Lantberturo,  qiii  genu  tan- 
tummodo  bamU  Fortassis  id  praerogativx,  pruv 
sianiiorisqne  diffnitatis  caosa  quibusdam  induitum  : 
quod  et  nunc  laciunt  S.  R.  E.  cardinales,  genu 
fh^ntificis  maximi  deosculantes. 

b  En  appellatum  regem^  qui  teropestate  illa  Bri- 
tannis  Annoricis  prxerat.  Et  quidem  non  recens  .ip- 
pellatio.  JorJaiii  in  Hislor.  Get. ,  cap.  45,  memora- 
lur  Riothimus  rex  Brittonnm,  uti  et  Gregorio  Turo- 
ncnsi  in  Epiiome  Fredegarii  secundum  editionein 
Fi-eheii,  Cunobertus  rex  Britannorum,  qui  tamen  co- 
me$  duntaxat  appeUatur  in  aliis  codicibus.  Apud 
ipsum  Fredegariuro  ad  annuro  635  occurrit  Judacaile 
rex  Britannarum.  Iroo  et  post  Ludovici  Pii  tempora 
iu  Annalibus  Bertinianis  ad  annum  8(>6  memoratum 


Wltchar  equo  parat  ire  celcr,  pia  jussa  f;icessit ; 

Notus  erat  sibimel  rcx,  dorous,  atque  locus. 
lllins  ast  propter  fines  Wiccharius  ahba 

Regis  habebat  opes  rounerc  G;esarco. 
Est  locns  hinc  silvis,  hinc  flnmine  cinclus  amopno, 

Sepibus,  et  sulcis,  atqne  palude  sitns. 
Intns  opima  domus,  hinc  inde  recnrscratnrmis, 

Forte  repletns  erat  milite  seu  vario. 
Hxcloca  praecipue  semper  Murmanus  aroabai, 

Illi  ceru  qnies,  et  locus  apliis  erat. 
Forte  celer  Wicchar  cnrsim  devenerat  illuc, 
^     Alloquiisque  pelit  regis  ut  esse  queat. 
Murman  ut  agnovit  Luilovici  Cesaris  ahni 

Adfore  legatum,  illico  niens  refugit. 
Utque  rei  lantae  evenlum  cognosccre  possit, 

Spero  simulat  vuUu,  conte^il  alque  meiuin. 
Fit  Ixtus,  vi  mox  l;eios  juliet  esse  so  laies, 

Taniem  Witcharium  in  sua  lecla  vocat. 
Salve,  Witchar,  ait,  Mumian  ii::i  dico  saluiero 

Cxsaris  armigeri,  pacificique,  pii. 
Suspiciens  prorsus  reddit  cui  talia  Murman, 

Oscula  roore  dedit,  Tu  quoque,  Wiccbar,  ave. 
Pacifico  Augusto  oplo  salus  sit,  vitaque  perpes, 

Et  regat  iinperium  ssecla  per  ampla  snum. 
MoxresiJent,  cunctosquejubentprocul  esse  ministros: 
^      Vocibu^  alternls  mutua  verba  sonant. 
Inchoat  ore  prior  Wicchar,  sibi  jussa  renarrnt ; 

Pectore  in  amblgiio  Murman,  et  aure  capit. 
Me  tibi  transmisit  Ludovicus  Caesar  in  orbe, 

Gloria  Francorum,  Christicoiiimque  decns, 
Pace  fidequeprior,  niilii  qiioque  Marte  secunJus, 

Dogmate  prxcipnns,  el  pietaiis  ope. 
En  sua  rura  colis  late,  quibu»exsul  et  errans 

Ponto  vectus  ades,  et  genus  omiie  tuum. 
Nempe  tributa  veias,  nec  non  et  praelia  tentas, 

Arma  paras  Francis  insuper,  atqne  roinas. 
Nunc  nunc  teropus  adcst,  nec  te  infelixque  tuosquQ 

Decipias,  iiluc  pace  pelendo  veni. 
CTsaris  h.xc  ego,  sed  noslris  de  partibus  ista 

Atfjiciaro  paucis,  Murman,  aroore  tuo. 
I^  Si  nunc  sponte  tua  regalia  jussa  facessas, 

videas  Uerispojum  regem  Brittonum,  Coetenim  ii  ple^ 
rumqiie  appellati  comiies,  seu  luces,  Certe  iion  reges» 
sed  reguli  dicendi. 

«  A  Tliegano  Murmannus  BritannifB  dux  appclla- 
tur.  Ac  proinde  cjus  nomen  emendandum  videtur  in 
Vila  Ludovici  Pii  ab  A^tronomo  scripta,  ubi  lixc  ad 
anoum  818  le^untur:  <  Nuniiatur  imperatori  proler- 
via  inobedicntiutu  Brillonuro,  qui  in  taiitam  insolen- 
tiam  cruperanl,  ut  unum  suoruro  Marmomum  no- 
roine  regem  appellare  ausi  sint,  siibjectionemque 
omnimodis  recusarint.  >  In  alio  codice  Duchesnius 
addit  legi  Marmanum, 

^  Et  sensus  et  prosodiae  leges  poscunt  hic  metrm. 

« Is  infra  appellatur  abbas,  Vixit  iis  teroporibus 
Wicardus  abbas  Indensis.  Sed  vereor  ne  diversasini 
noroina  Witebarius  et  Wicardus, 

'  Errorcm  hic  scntio.  Scriberero  mout* 


607 

Ul  prior  ipse  monelpro  pielate  siia  ; 
l.l  ciipis  ad  Francos  paccm  relincre  peicnnem, 

Ul  dccet,  atque  opus  esl  sat  libi,  sive  luis  : 
TcTgc  ccier,  regisque  pii  pia  suscipe  jura  ; 

^on  tua,  sed  potius  debita  redde  soli, 
C  msule,  heu  !  patrix,  populo  rogo  consule  cunclo, 

Consule  seu  proli,  conjugiique  iboro. 
Praecipue  cum  vana  colas,  nec  dogmata  servcs, 

Avia  curva  pelas  lu,  populusque  tuus. 
Il!e  pius  forsan  proprium  te  mittcl  ad  arvnm, 

Et  majora  tibi  munera  forle  dabil. 
Fsto  esses  magnus,  magni  rcgralor  ct  arvi, 

Kt  libi  multa  nianus  Lelligeniniqut!  (lei^u.^ 
Aiixilioque  tuo  gentes  populique  venirent, 

Ut  Rutuli  Turno  sive  Gamilla  ceier, 
li;ili;i^que  cohors  cuncti  venerc  Latini ; 

Non  tamen  ^neam  vincere  posse  fuit. 
Si  libi  Odysseos  Pyrrhus,  scu  durus  Achilles, 

Ponipeius  socerocum  quibus  arma  pantt, 
rson  tamen  in  Francos  fas  cst  tibi  tendero  bello, 

Q:iorum  arvis  resides,  et  pielate  niaiies 
Nunique  seinel  quiounque  duello  hos  experiari  ^ 

Coeperit  ipse  Hcet ,  et  genus  orane  suum , 
(i^ns  est  Francorum  nulli  virlule  secunda, 

Yincit  amore  Dci,  exsuperalque  fide. 
Paccm  semper  amat,  nolens  quoque  corripit  arnia, 

Quis  tamen  arrcptis  nullus  adire  volet. 
Il!orum  quicunque  tldem  quaesivit  et  arma, 

Laetanter  vivit,  pacificeque,  pie. 
Eia  age ,  rumpe  moras ,  nec  te  in  diversa  perer- 

[rans 

Mens  inimica  feral  insidiando  libi. 
liie  soio  vultus  jam  dudum  intentus,  et  ora, 

Fixa  lenet,  terram  percutit  atque  pede. 
Jam  jiim  cunctantem  Wicchar  sermone  poliio 

Ca^peral,  atque  minis  fleclere  rite  datis. 
M^ute  venenata  thalamo  cum  perfida  conjsix 

l^lurman  aJ  amplcxus  more  superba  pctil. 
Cscula  prima  genu  libabat,  el  oscula  collo, 

Oscula  dal  barbis,  basial  ora,  manus. 
Il({ue  redit  gyro,  tangitque  periia  partcm  ^ , 

OfTiciumque  cupit  insidiosa  dare. 
S  iscipit  ilie  miser  tandein  hanc,strinxitque  lacerto, 

Dalque  locum  voti ;  conjugis  acta  placcnt. 
El  pelit  infelix  aures,  longeque  susurrat, 

Averlil  sensus  moxquc  mariti  animuin. 
Ac  velul  iu  silvis  pastoruin  frigoris  anno 

Turba  foco  cclcrat  ligna  recisa  dare. 
lilc  fert  apla  citus,  prsesicco  fouiite  sliauieu 

Isle  vehit,  flatus  ingerit  ille  libens^ 
Jam  rogus  insiliens  flammas  dabat,  altaque  tangit 

Sidera  :  pastoruiu  frigida  membra  calent. 
Cum  subito  tonitru,  grando,  pluviacque,  pruina; 

Ecce  fragore  ruunt,  et  nemus  omne  tonat. 
liubribus  ast  crebris  invitus  concidit  ignis; 

Yeucrat  unde  calor,  fumus  el  inde  redit. 


ERMOLDl  MCELLl  ClS 

A  Wiccharti  haud  aliter  mulier  funesta  restlnxil 

Ycrba,  maritali  pectore  fixa  boni. 
Atque  eliam  missum  torvum  despectat  euradem 

Sublimc  aspicicns,  et  rogat  arte  sua  : 
0  rex  atque  dccus  Brittonum  gentis  opima;, 

Dexlera  cujus  avi  nomen  in  athra  rcfeil. 
Unde  tuas  talis  conjux  pervenit  ad  arces, 

liospes  ail,  pacem,  bellave  sive  canit? 
Olli  subridens  finxit  mox  talia  Murman  : 

Mittitur  a  Francis  nuntius  iste  mibi ; 
Se;i  pacem,  seu  bella  feral,res  isia  viroruni  csL 

Oiiiciuai  perage,  femina,  rite  tuum. 
>Yicchar  ut  audivit  verbis  cohtraria  verba, 

Protinus  ore  tulit  hxc  quoque  verba  suu: 
Murmaii,  ait,  regi  quaevis  mandata  remiac  : 

Jani  nunc  tempus  adest  jussa  referrc  mitii. 
lllo.qiiiilcm  tristes  volvens  sub  pectore  cur  s  : 

Tenipora  sintplaciti  «^  ha:c  niibi  noclis,  ai:. 
Ruricolas  terris  somnus  perfuderal,  et  jam 

Aui-oram  revehunt  culroine  solis  equi, 
Murmanis  anle  fores  cclerans  >Viccharius  abba 

Mane  venit  primo,  poscit  ei  orsa  dari. 
Ecce  miser  landem  potu  sonu:0(iue  sepulius 

Murman  adest,  oculos  vix  aperire  valens. 
Ebrius  haec  ructans  labris  vix  orsa  remotis. 

Voce  sonat,  nunquam  post  placitura  sibi  : 
Perge,  tuo  rcgi  celerans  haec  verba  renarra  : 

Nec  sua  rura  colo,  nec  sua  jura  volo. 
Ille  habeatFrancos,  Brittonica  regmioa  Murman 

Rite  tenet,  censum  sive  tributa  vetat. 
Bella  cienl  Franci,  confestim  belia  ciebo 

Neve  adeo  imbellis  dexlera  nostra  inanet. 
Wicchar  ad  hxc :  Semper  nostros  dixi:>sc  ^Miorti 

Fama  fuit,  quae  nunc  mens  niea  certa  ferci, 
Instabiles  animos  motus  mutantia  prorsu^ 

Pectore  consilia  gentis  habere  tu;e, 
Feiuina  sola  virt  potuit  roollescere  mentem^ 

Atque  susurrando  vertereconsilia. 
Sic  Salomonis,  ait,  teslantur  dogroata  regis, 

Quae  iegit  Ecciesia  ssepius,  atque  coiit. 
Abstrahe  ligna  foco  :  confestim  deficit  ignis. 

Sicque  susurro  procui,  jurgia  cimcta  cadunt 
Scd  quia  jam  nostris  non  vis  parere  suadelis, 

Vera  cauam  vates,  sumque  propbeta  tuus. 
Francia  cum  primo  sermonis  dicta  ncfandi 

Audierit,  frendens  roox  tua  regna  petet. 
Tum  millena  tibi  concurrent  scuta  viroruiu, 

Cuspile  Fraucisco  forte  repletus  eris. 
Et  tua  densatim  complebunl  milite  rura, 

Teque  tuos  captos  in  sua  regna  ferent. 
Aut  moriere  miser,  bibulaque  jacebis  arc.-^a, 

Solus  et  arma  tua  victor  hal>ebit  ovans. 
Nec  tc  decipiant  saltus  tremui;Rque  paludes, 

Cum  ncmore  et  vallo  sit  tua  septu  domus, 
Oili  respopdit  furiato  pectore  Murman; 

Sc  sulio  altollens  Britto  superba  caoit : 


D 


*  ProexperirL  Sed  lalere  mendum  potius  pulo: 
epetialurt  aut  quiJ  siiniie,  restituenduui. 

^  Non  ila  scFi()SCrit  poeta.  Dlviiiarc  lantcii  uulini 


quiti  ille  scripscrit. 
'^  Ivl  e.st,  cjnsilii  a:que  cxaminis. 


6. '9 


Dt:  Ri:iu:s  gkstis  j.udovici  pii.  —  lib.  iii. 


C!0 


Missilibus  millena  mancul  niilii   piausira  pDraU», 

Cum  quibus  occurram  concilus  accr  eis, 
Scuia  milii  fucala,  tamcn  sunl  oanJiila  vobis, 

Multa^nanenl,  bclli  non  limor  ullus  adest. 
Hec  iiilt^r  scse  refercbaut  vocibus  ambo, 

Non  lamen  ambobus  mens  crat  unanimis. 
II  vc  responsa  ferens  Wiccbar  pioperanter  abibat, 

Nuntial  el  regi  dicla  nefanda  pio 
Inierea  C:csar  Francorum  regna  reccnsei, 

El  jubcl  instanter  arma  parare  sibi. 
VM  urbs  fixa  maris,  Ligeris  quo  fluminis  unda 

i^Eqtior  aral  late,  ingrediturque  rnpax. 
Veneda  «  cui  nomen  Galli  dixere  priores, 

Piscc  rcpleta,  salis  est  quoque  divcs  ope. 
S;cpius   infestans  Briltonum  hanc  turba  noccntum 

Yisital,  et  belli  munei*a  morc  vebit. 
Ergo  iUuc  Cxsar  Francos,  gentcsque  subaclns 

Esse  jubet  placito,  pergit  el  ipse  sinnil. 
Conveoiunt  prisco  Franci  sub  nomine  primo, 

Assueti  bellis  arnia  parala  fcrunt. 
Alia  Suevorum  veniunt  Irans  fluniina  Riicni 

Miliia  cenlenis  accumulala  viris. 
El  Saxona  cohors  patulis  prxcincta  pharelris, 

Atque  Turinga  manus  consociala  vcnit. 
M  diimodam  pubem  Burgundia  miltli,  el  augcl 

Francoruro  numerum  consociando  viros. 
Europx  referens  populos,  gentesque  relaxo 

•  Andi  auctorem  Yitie  Ludovici  Pii  :  c  Habitoqu\j 
Venedis  gcnerali  conventu,  provinciam  ingrcdiiur.  » 
roeta  noster  satis  aperte  prodit,  urbeni  hanc  ad  Li- 
gcris  fluvii  fauces  ct  ad  oram  maris  sitam  fuisse. 
Hnjusmodi  orliem  quxre  nunc  in  tabuiis  geograpbi- 
eis  :  nullaui  invenies.  Excisam  fuisse  binc  inlelligis. 
(juare  f.:lluntur  Baudrandus,  Brictius,  et  alii,  qui 
Veneiias,  seu  Vcnetorum  urbem  anliquain  in  Gallia 
(^^llica  sitam,  eamdcm  putanl  aique  urLem  nuuc 
Vannes  appellalam;  neqiie  Vannes  divcrsam  a  Da' 
riorigo  velcri  scribuirl.  Equidem  video  in  l.il)ulis 
Pciiiingerianis  Yenetos  ionge  a  Ligeri  positos.  SeJ 
provinciam,  non  urbem  iliic  designari,  vcri  similc 
eu.  Darioriyum  ihi  ad  Ligcrim  staluitnr.  Adii.iiio 
Yalesio  potius  adhxrcndum,  qui  hoc  vctiss  nonicn 
ciritatis  Venelorum  fuissescribit  inNotitia  Galiiarum. 

^Celeberrlmus  vir  sub  Hilduini  nomine  no2ior,ar- 
chicapellani  dignitate  functus  sub  Ludovico  Pio, 
abhas  sancti  Dionysii  Parisiensis,  Sancli  Germani  a 
Pratis,  alioromque  in  Gallia  monasteriorum.  In  re 
nota  progredior. 

«  Nnnc  Vitry,  Non  unus  in  Gallia  nominis  hujus 
locns  fuisse  Iradilur  ab  iis  qui  Victoriacum  et  Vi- 
ciriacum  idem  putant :  qnod  tamen  facile  non  aflir* 
mariin.  Duplex  autem  Victriacum  in  Aurelianensi 
^itva  statuitur  ab  Adriano  Yalesio,  et  Blabillonio  iii 
bipliimat.  pag.  340;  sed  unntn  appendix  alierius. 
iiii  olim  palatium  regum  Francorum ,  quod  Vdla! 
noininc,  hoc  esl  Vill(e  regiw  poeta  noster  dcsignat. 

0  Fnit  is  comes  Aurelianensis  cujus  non  una  men- 
(io  in  Annalibus  Francorum  apud  Thegannin,  ac  in 
>ila  Ludovici  Pii  ab  Asironomo  scripta.  Ejus  aulem 
pt^ifldia  adversus  ipsum  piissiniumAugustuin  postca 
ettipit. 

Nondum  iis  temporihus  invecins  fucrat  mos 
(tncc  signandi,  qui  expeiliiioncm  l)eliicain  pro  Chri- 
!>'iana  rcligioiie  suscipiebant.  Atlamcn  nliqnjd  si- 
luile  jam  tnin  pi-xslilnni,  cx  hisco  verbis  clncere 
qu(Klammodo  viileinr.  Ihcc  ?ta  construcnda  pulo : 
9««*n/  se  armari  mnnere  et  ope  crucis. 

f  Episcop'.is  Aurelia:icnsis,  ex  hisloria  Franco- 
fuju  alqr.e  cx  rjiis  scripiis  tclc.crriniub. 


A     In  incnsas,  clandi  qux  numero  nequeunt. 
Cxsar  iter  tutum  pcr  propria  regna  gerebai, 

Usque  Parisiaca  quo  loca  cclsus  adit. 
Jam  tua  marlyr  ovans,  Dionysi,  tccta  rcvisil , 

Hilthuin  abba,  b  poteiis  quo  sibi  dona  par:.j, 
ilinc,  Gemiane,  tui  transivit  cnlmina  tecli, 

Mariyris  ct  Slephani,  seu,  Gciiuvefa ,  ini. 
Aureliancnses  scnstm  dehinc  visitai  agros, 

Yictriacum  c  villamjam  pius  ingreditur. 
Quo  Matfride  ^  sibi  pulcherriina  tccia  parasli, 

Muncra  magna  dabas,  alque  placenda  sibi. 
Sxpius  inde  mcans  niox  dictam  visilal  urbcin, 

Se  crucls  armari  muncrc  e  qnxrit  ope. 
Obvius  ecce  vcnis  pncsul  sanciissime  Jona  % 

Reddcrc  digna  paras  debitor  alque  volcns. 
BJamque,  Anianc  ^,  tuam  properando  revisitai   nr- 

[ceiii, 

£t  sibi  prxslari  flagilat  auxiiium. 
Tum,  Durande  •»,  frequens  currisque,  rccurris,  n 

[oflers 

Quac  tibi  Cxsareo  munere  cessa  roanent. 
Inde  Turonus  adit  M.irtini  culmina  celsi, 

Yiscre  Mauricii  martyris  aique  pii, 
Eia  age  tempus  adest,  Fridugise  ^  maglsterf  el  in- 

[sui, 

Cxsaris  adventam  gr.«lulabande  vides. 
Muncra  i  magna  olTers  :  Martinus  flagitat  almus, 

s  Scilicet  monasieriuro  Sancti  Aniani,  posituni  in 
Aureliancnsi  urbe,  cuius  etiam  supra  meminerai, 
nuiic  Sainl-Aignan  (tOrUans. 

^      ^  Clarissimns   Mabillonius  in  Annal.  Benediciin. 

L>  ad  annum  82G  coininemurat  diploma  Lurfovici  Pii, 
ejusque  fllii  Loiharii,  concessum  Durando  abbati 
pro  monasterio  nnper  a^diflcato  in  pogo  Narboncnsl 
t/i  honorem  beatissimi  Aniani  confessoris  Christi.  Ad 
hxc  Mahiilonius  :  c  Qni  fuerit  ille  Durandns  abbas, 
haud  compertum.  Non  vidctur  ulli  monaslerio  addi- 
clus  fuisse,  sed  potins  unus  ex  illustribus  illis  abba- 
libus  qui  in  comilalu  imperaloris  erant.  i  Ego,  si 
quid  video,  ex  poeluc  nostri  vcrbis  elicio,  abbalcm 
hunc  fuissc  monaster.i  Anrclianensis  Snncti  Aniani, 

3ui   sub  ejusdcm  saiicti   confessoris  noinine   alia 
einde  monasleria  pro  consuetudine  illorum  teuipo- 
rum  aedincavit,  aut  a^diOcanda  curavit. 

i  Fuit  ille  abbas  monasterii  celcbcrrimi  Sancti 
Martini  Turonensis,  qni  posiremis  tabulis  Caroli 
Magni  subscripsit,  Eginhardo  testc;  vir  in  Annali- 
bus  Benediclinis  sa*pe  memoraius ;  anno  82i  et  din* 
tius  insigni  niuncre  cancellarii  operam  Ludovico  Pio 
navavil;  ila  enim  iis  tcmporibus  mira  facilitatc  aut 
D  advocabanlur,  aut  irrcpebant  inonachi,  seu  potins 
abhates,  in  anlam  reguin  et  Augustorum.  Magizter 
appellatur,  qua  raiione  etiam  Aldricus  episcopus 
Senonensis  in  ejus  Vila  sorcuL  iv  Bcnedictin.  insti- 
tuius  dicitur  a  Lutioviro  Pio  pra-ceptor  paiatinuSf 
hoc  est,  qui  prjccepta ,  seu  diplomala  regia  scribe- 
bat,  uii  Mabillonius  interpretatur. 

I  Aiiimadverte  singulos  abba:cs  atque  cpiscopos 
dona  adduxisse  ad  Ludovicum  Angustum.  Ad  eoruin 
temporum  mores  id  sp?ctabat.  Duchesnius  toni.  II 
Rer.  Francic. ,  fragmentum  adfert  de  monasleriis 
regni  Francorum,  qnse  anno  817  in  regno  vel  im- 
perio  Lndovici  Pii  <  dona  el  militiam  facere  possunt, 
quse  sola  dona  sine  militia,  qux  vero  nec  dona  nec 
militiam,  sed  solas  orationes  pro  salute  in>peratorig 
vel  filiornm  ejus  ac  stabilitaie  imperii.  i  Vide  ctiam 
Vitam  Walx  abbatis ,  iis  tempuHhus  cclel>crriini, 
v;uem  poeta  nostcr  nescio  cur  onniserit.  llluni  for- 
lasse  iurensum  sibi  scnserat. 


$\\ 


ERMOLDl  MGEIXI 


6!i 


Ui  sibi  lutnm  iliner  «  pncstet  habcrc  Deus. 
Aiidegavensis  ^  ovans  Gxsar  pervenit  in  urbem, 

Sacre  Albine,  tuum  corpus  honore  petit. 
Obvius  occurril  kelanti  pectore  charus 

flelisachar  ^,  validas  sedulus  auget  opcs. 
Namnelensis  enim  Gaesar  se  mitlit  in  arbem, 

Oraiu  et  precibus  culmina  ^  cuncta  petit. 
Jam,  Lantberte  «,  tuis  optatum  denique  votis 

Suscipis  en  rcgom,  dasqne  potenter  opes. 
Poscis  ad  invisos  Gaesar  properare  Bntannos, 

Dignetur  tibi  se  miltere  in  auxiliuro. 
G:ctera  turba  latet  comitum,  necnonque  potentum, 

Cttomm  nec  oamems,  nec  mmerantar  opes* 
Yeneitam  adit  tandem  praeclarus  Gaesar,  aviio 

Pru^lia  more  parat,  ordinal  atque  duces. 
Inierea  Hurman  satagebat  Brilto  superbus 

Bella  parare  armis,  ingenioque  suo. 
Gaesar  agens  itenim  solitne  pietatis  amore, 

Actutum  mittit,  qui  sibi  cuncta  fcrant. 
Dic,  ail,  0  misero,  quse  se  demenlia  torquet, 

Quidve  struit,  cogit  bella  parare  hibt? 
I^on  nieniorai  jurata  fldes,  seu  dextera  Francis 

Saepe  data,  et  Garolo  scrvitiaexbibita? 
Quo  ruit,  insanusqne  volens  sibi  prodiior  exstat, 

Atque  suae  proli,  exsulibusquc  siraul ! 
Pnecipue  sit  eum  '  uoa  fides  nostrisque  snisque. 

Dante  Deo  periet,  proh  dolor !  absque  fide. 
|1ic  finiSf  si  praestat  >  :  agat,  quae  jussio  nostra 

Suadet  eum,  capiat  mox  mea  frena  ccler. 
Ghristicoloque  gregi  jungatur  pace  fidrque, 

Linquat  amore  Dei  daemonis  arma  miser. 
Sin  aliud,  nam  invitus  agam ,  sed  belia  ciebo 

Densa  satis  nimium,  atque  verenda  sibi. 
Itqne  reditque  celer  missus,  pracstantia  regis 

Verba  canit  jussus,  increpat,  aique  rogat. 
IUe  miser  merito  pesti  devolus  iniquse 

Nescit  habere  fldem,  sed  pia  jussa  fugit. 
Mandat  acerba  magis  coufixus  mente,  snperbae 

Gonjugis  oratu  fervida  corda  gerit. 
Bella  cupiique,  vocat  cunctos  in  bella  Britannos, 

Ordinat  insidias,  pneparat  atque  dolos. 
Inlerea  Gacsar  Brittonis  dicta  superbi 

Aure  capit,  Francis  et  rocitanda  jubet. 
Hls  accensa  cohors,  jam  dudum  Marte  parato, 

Gastra  movent,  sonitum  dat  tuba  terribilem. 
Se<f  pms  induperans  custodes  ponit  opimos 

«  Pro  Uer,  Neque  desunt  veierum  Latinorum 
exeiiipla. 

^  Fro  Andeguvenum ,  qnod  el  poeta  scripserit. 
Apud  eonim  teniponim  scriptores  occurrit  civiiat 
Andegavii,  Foriassis  etiam  uon  Andegaveneie,  sed 
Andeaacis  ovans  in  autographo  Nigelli  fuit. 
^  c  De  illo  jam  supra  egimus.  Gancellarius  nempe 
Aiit  Ludovici  Pii,  et  pro  ejus  saeculi  consueludine 
uiiiliis  monacborum  monasteriis  tilulo  abbalie  pra- 
fuit.  Hinc  facile  deprebendas,  coenobium  Anuica- 
verise  Sancti  Aibim  (nunc  SainiAubin  d'Anger$)  ei~ 
dem  Ilclisachari  commendatum  fuisse. 

^  Id  est,  templa  pnecipua  Naronelensis  urbis. 

\  De  quo  suura  iuK  sermo.  Eum  Mabillonius  pu- 
tuvit  comitem  Andicavenum.  Sunt  hlc  ()U;b  evincuul, 
ip«»um  Namnetenscm  comitem,  cm\  illic  Cxsarem 


A     Omnibus,  el  maiulat  hacc  in  amorc  Dci : 
Ecclesias  servate  viri,  nec  lecla  sacrata 

Tangile,  et  ecclesiis  pax  sit  amore  Dei. 
Salpicibus  ^  jam  rora  sonant,  nemus  omne  resultat» 

El  cava  per  campos  buccina  pulsa  gemiu 
Itur  ubique,  vias  populis  dat  silva  remotas, 

Milite  Francisco  rura  repleta  manent. 
Quaerunturque  dapes,  lustrisque,  palude  repostae, 

Atque  solo  sulcis  ingenioque  datae. 
Pnedantur  miseri  hominesque,  pecusque  jnveoci. 

Res  quoqiie  nulla  laiet,  nec  latuere  doii. 
Nulla  palude  salus,  nec  dumis  abdita  servant 

Giaustra  viros  :  Francus  undiqtic  vastalopes. 
Ecclesias,  ul  Gaesar  eis  testalur,  amabant  : 

Gaetera  flammivomis  lecu  dedere  focis. 
fi  Scd  tamen  in  campis  Francis  occurrere  aperds 

Nulia  fides  :  bellum,  Briito  superbe,  fugis. 
Per  duinosa  procul,  felicum  per  densa  reposti 

Apparent  rari,  praelia  voce  genmt. 
IJt  solium  veniente  gelu  cadit  arbore  qnema, 

Ut  pluvia  autumno,  rosque  calente  die, 
Ilnud  aliter  miseri  complebant  slrage  feraram 

Brittones  lustra,  sive  paludis  agros. 
Bella  per  angustos  agitabant  improba  calles» 

if]dibus  inciusi  praelia  nulla  dabant. 
Jam,  Murmane,  tuae  passim  peragrantur  arenx, 

Avia  lustra  patent,  atque  superba  domus. 
Intrrea  Murman  dumosis  valiibus  iustans, 

Acer  equos  agitat,  armaque  nota  capiL 
AflTaturque  suos  laetus,  proprioque  superbt 
C     Pectore  verba  dabat,  increpltatque  diu  : 
Vos  servale  domum,  conjux,  prolos,  famulique 

Ilaud  timidi  vestras  frondigerasque  casas. 
Asi  ego  cum  paucis,  quo  tutior  aginina  lustrem, 

IIIuc  ire  paro,  concomitando,  viris. 
Gredo  quod  indutus  praeda  spoliisque  refertas 

Ad  mea  lecta  celer  memet  equo  referam. 
Armat  pqnum,  semel,  fidos  armatqiie  sodales. 

Aiiibas  inissilibus  .nrmat  et  ipse  manus. 
Scanditequum  veiox,  stimulis  pracfigtt  acutis 

Frena  tcnens;  gyros  dat  quadrupes  varios. 
Et  salitante  fores  polus  prxgrandia  vasa 

Ferre  jubet  solito,  suscipit,  atque  bibll. 
Gonjugis  amplexus,  prolis,  famuiosque  per  omnes 

More  petit  hilaris,  oscula  lenta  dabat. 
Tum  manibus  crebro  crispans  hastile  profatur : 

exceperiL  Eo  autem  tempore,ut  supra  vidimus,  An* 
dicavensibus  prjeerat  Matfridus  comes.  Nam  quod 
in  libro  Miraculorum  sancti  Dionysii  apud  eumdeia 
Mabilionium  saecuL  Benedictin. ,  tom.  III,  part.  n, 
pag.  826,  occurrity  Lambertue  cames^  si  attente  in- 
Siiiciatur  locus,  non  Andegavensis  pagi ,  $ed  vicini 
Fi»ci  comitem  significat. 

f  Num  commune?  id  est  una  co$a  comune. 

K  Scripium  prorecto  a  Nigello  fuerilpers/n/;  iJ 
est,  si  obfirmato  animo  in  suo  consilio  perstat,  bic 
eril  illi  finis. 

^  A  GrsecoadXniYSmedii  aevi  scriptoresdeduxere 
ealpix,  quae  tubnm  seu  Ituccinam  significat.  Jam  Yos- 
sius  lib.  in,  cap.  45,  de  viiiis  sermon.  et  Docangiuj 
in  Glossario  Latin.  exempla  congessere  ex  AicuiuO, 
Althelmo,  et  Fulcherio  Garnotense. 


615  DE  REBUS  GESTIS  L 

Gonjux,  aare  cape  quoe  libi  verba  dabo. 
Lanceolas  quas  cernis,  ait,  manibusquc  rcflexal 

Blurman,  amata,  tuus  ixtus  equo  residcns  : 
Si  mibi  certa  fides,  Franconim  sanguine  tinctas 

Aspicies  hodie  me  redeunte  domum. 
Crcdo  quod  incassuni  nullam  Murnianis,  amata, 

Dextera  mittet :  ave,  femina  amata,  vale. 
flis  dictis  celerans  silvis  se  condit  apricis, 

Ebrios,  infeiix  te,  Ludovice,  pelens. 
Ilortatur  socios  firmato  pectore  in  arma. 

Ire  juTat,  cuncti  Martis  aroore  ruunt. 
Cemilis,  o  jovenes,  Francorum  exercitus  omnes 

Yaslat  agros,  bomines,  et  pecus  orone  trabit. 
0  patrix  virtus,  o  quondam  fama  parenlum 

NoUilis,  heu  frustra  jam  memoraia  pudet. 
Cerniiis  en  miseros  silvis  confi Jere  cives, 

Nec  eampis  audent  boslibus  arma  dare. 
Nasquara  iuta  fides  :  ubi  nunc  promissa  per  annum 

Dextera?  aune  Francos  nuilus  adire  volet. 
En  iate  regnant,  Ixtique  furuntque  trahuntque 

Munera  Brittonum  tanta  parala  diu. 
Si  fortuna  foret,  possim  quo  cemere  regem» 

Namque  sibi  ferrum  missile  forte  darera, 
Proq^:e  Iributali  haec  ferrea  dona  dedissem, 

Oblitusque  mei  pergerem  in  arraa  celer. 
Memei  sponte  mea  morti  dare  nempc  juvaret 

Pro  patrite  iaude,  proque  salute  soli. 
Olli  respondit  quidam  socia  arma  secntus, 

Vera  canens  nimium,  non  tamen  apta  sibi  : 
0  rex,  vana  cadunt  trisli  de  pectore  verba  : 

Pius  retlcenda  valent,  quam  recinenda  modo. 
Millia  inulta  vides  Francorum  plana  tenere, 

Inoumeri  silvas  lustra  per  alta  ruunl. 
Rex  idem  vario  stipatus  miliie  celsus 

Totus  iler  tritum  per  tua  rura  gerit. 
Eben  f  geiis  nimium  quadrum  diffusa  per  orbem, 

Imperiis  cojus  subditur  omnis  homo. 
Si,  Munnane,  placet,  raros,  quos  cemis  euntcs, 

Pcrsequere  :  ad  regcm  tendere  nulla  fides. 
IUc  caput  Toivens,  tandem  profatur,  et  infit  : 

Gerta  canis  nempe,  inplacitura  tamen. 
Non  carncre  geme  lacrymis,  non  conla  (!olore ; 

In  yariaspartes  mens  male  sana  ruil. 
Mox  quoque  in  adverso  sese  dedit  ocius  hosiis  : 

Ter^  rerit,  ferro  pectora  lata  forat. 
Nunc  buc  nunc  illuc  armis  furit  anle  paratis, 

llore  parentis  agens  nunc  fugit,  atque  redii. 
Turba  subulcoram  jam  Murmanis  icta  furore 

Multa  jaoet  passim,  opilioque  miser. 
Qtialiter  ursa  rapax  catnlos  amissa  i^ovellos, 

Per  ms,  per  silvas  itque  reditque  fremens. 
Coslus  erat  quidam  Francisco  germine  natus 

Non  iamen  e  priroo,  nec  generosa  manus. 
Francus  erat  tantum,  fama  minus  antea  notus, 

Postea  cui  nomen  dextera  cclsa  dedit. 


IDOYiCI  P;i.   -  UB.  III.  611 

A  Hunc  Murmanus  agens  procul  aspicit,  ocius  et  mox 
Fisus  equo  contra  fervidus  ire  parat. 
Nec  minus  ilie  quhlem  fidis  confisus  in  armis 

Hunc  celerando  petit :  acer  uterque  nimis. 
Prolinus  hunc  Murman  verbis  compellat  acerbls  : 

France,  tibi  primo  hsec  mea  dona  dabo. 
Hxc  servata  tibi  jam  dudum  munera  constant, 

Quae  tamen  accipiens  post  memor  esto  mei. 
Hoc  dicens,  fenrum  vibrans  longe  et  jacit  hastara ; 

Ille  sagax  clypei  banc  procul  egit  ope. 
Coslus  ad  hxc  armis,  animo  praestantior,  atqno 

Exsultans  verbis,  bscc  tnlit  ore  suo  : 
Brilto  superbe,  tur^  suscepi  muuera  dextrac  : 

Nunc  decet  accipias,  qualia  Francus  habet. 
Calcibus  astringens  ferratis  comipedem  roox 
^     Murman  in  adversum  -concitus  ire  facit. 
Non  hoc  roissilibus  certandum  est  tempore  panris* 

Cuspide  Francisco  tempora  lala  forat. 
lUe  caput  ferro  seu  caeiera  membra  parato 

Vestierat;  Francus  sed  tamen  arte  ferit. 
Concidit  ad  terram  confixus  cuspide  Murman '«, 

TrisUs  et  invitus  corpore  pressat  humum. 
Coslns  equo  cadens  stricto  caput  abslnlil  cnsef 

Yitaque  cum  geroitu  mox  fugit  acta  procul. 
Murmanis  ante  comes  Coslum  percussit  eumdem, 

Victor  et  incantus,  eheu !  Cosle,  peris. 
Cosli  namqne  puer,  domini  prsevinctus  amore» 

Actutum  latera  perforat  hostis  arri. 
llle  dolens  plaga  pueram  confixit  eumdem  : 
p     Aller  ab  alterius  ^iilnere  flexus  obit. 
Quattuor  hl  campo  ccrtabant  Marte  snperbo  . 

Viciori  et  victo  sors  fuit  una  qnidem. 
Interra  castris  pauluni  crebrescil,  et  auras 

Fama  replet  lonues,  gesta  novelh  canens. 
Scilicct  infcstom  Murman  cecidisse  superbom 

Sorte  sua,  casiris  fertur  inesse  capnt« 
Circumfusa  rait  Francoram  hinc  inde  caterva 

Yisendi  studio  Ixlificata  satis. 
Mox  caputaffertur  collo  tenns  ense  revulsum, 

Sanguine  foedatum  absque  decore  suo. 
Witchar  ade<ise  jubent,  prorsus  orantque  refcrri, 

Vera  an  falsa  canant,  eligat  ipse,  rogant. 
Is  caput  extemplo  latice  perfundit,  et  ornat 

Pecline  :  cognovit  mox  qnoque  jussa  sibi. 
Tx  Murmanis  hoc  caput  est,  inquit,  mibi  credito  cud* 

^cti  • 

Cervix  ista  roihi  sat  bene  noia  manet. 
C:£sar  at  ipse  pius  telluri  more  cadaver 

Imponi  miserans  pro  pictate  jubet. 
Corpora  Francorum  mandantur  namque  sepulcro 

More  pio,  hjmnis  munere  rite  datis. 
Altera  fama  furit  Brittonum  luslra  pererrans 

Voce  tonat,  regem  sors  tulit  atra  nimis. 
Heu  miseri  cives  concnrrite,  Cdesaris  almi 

Qnxrere  jura  decct,  dum  roodo  vita  dalur. 


a  Anno  Christi  818  Britannicum  bellum  coepluni 
esl  et  peractum.  Ad  eum  annum  Eginbardus  in  An- 
nalib.  auctor  est,  «  Mormanum,  qui  in  Brltannia 
pr:etcr  soiitum  Brillonibus  morcm  regiara  sibi  vin- 


dicaverat  potesLitem,  ab  exercitn  occisum  fuisse.  » 
Supra  vidimus  alios  qiioque  regalera  titolum  antea 
usurpasse. 


615 

Murman  noHlcr  obii  Francisco  cuspide  lacliis, 

Credulus  cn  niminm  conjugis  ailoquiis. 
Rcgia  frena  pctunl  BriUones  namque  coacli, 

J:im  sobolesque  gcnus  Murmanis  omne  vcniu 
Mox  Ludovicus  ovans  rccipilBrillonica  jura, 

Dat  jus,  dalque  fidem  :  pax,  requiesque  dalur. 
Inde  Deo  grales  viclor  persolvit  opimas, 

Imperio  sociat  pcrdila  regna  diu. 
L«tus  al  indc  redil  Casar,  paucisque  relictis 

Ardua  regna  pelit  auxilianle  Deo. 
Legati  »  interea,  quos  dudum  miserat  orbi 

Caisar,  ul  Ecclesi»  crescerel  almus  honor, 
Jussapalrala  pii,  perfectisque  ordine  rebus, 

Undique  conveniunl,  orsa  parala  fcrunl, 
Uibes  innumcras,  seu  caslra  moDaslica  cuncta, 

Canonicosque  greges,  seu,  Benedicte,  luos, 
Rite  peragrantes,  Caesar  quo  maitimus  iilis 

Jusscrat,  adveniunt :  ha3c  quoque  dicla  canunt. 
Multa  favente  Deo,  vestroque  ialore  fideli 

Yidimus  ornaU  sive  peracla  pie. 
Rcbus,  et  exemplis,  cunctoque  ex  ordine  cullu 

Currere  directo  tramile,  dante  Deo. 
Piiirima  namque  minus,  neglectis  rebus  et  actu, 

Officiumque  minus  currere  rite  Dei. 
Quis  tamen  obnixe  vestri  sub  pondcre  verlii 

Jussimus,  implerent  ordine  quisqne  suo. 
Mensurasque  sibi  vestro  moderamine  dantes, 

Quls  Taleant  semper  pergere  jure  Tiam. 
Seu  eliam  libnim  *»,  quem  Pairum  vcslra  potcstas 

Dogmate  decerpsit,  atquc  peregit  ope. 
Urbibus  el  caslris  sexus  quod  eget  uterquc 

Linquimus  :  adfantes  bxc  legilate  viri. 
Ulum  pastor  aroat  placide,  grex  sedulus  illuro 

Perlegit,  hunc  seniper  sedulu  lurlia  coiit. 
liluc  inveniunt  juvenesque  senesque  magislri, 

Quid  teneant,  doceant,  quidquid  amore  colant. 
Addimus  ast  Caesar :  post  Christi  tempora  nostri, 

Cum  prius  Ecciesia  crevit  in  orbe  sacra, 
(\era  quidem  canimos)  nuUius  tempore  regis 
Creverat  Ecclesia  «,  seudecus,  alque  fides, 
Temporibus  vestris  ut  nunc,  miserante  Tonante, 
Crcscit  amore  Dei,  sivedecore  sui. 


EiniOLDl  MGLLI.I  C16 

A  Dextcra  vcsira  facil  cunctos  proeul  esse  nocentes, 

Protegil  ct  faumlos  dextera  vestra  pios. 
Munia  vcslra  (loccnt  quidquid  docuere  priores, 

Ei  lacis  ussidue  ha;c  rccolere  ipse  <^  tuis. 
Tcrrililis  Inrvis,  pius  et  mansuetus  alnmnis, 

Inquc  tuis  nicritis  mundus  aljundat  ope. 
Reddidit  ast  iliis  Cxsar  mox.  pectore  grates, 

Munificis  douis  munerat  hos  pariter. 
Mos  erat  antiquus  Francoriiro  semper,  et  instat, 

Dumque  manebit,  erit  gentis  honorque  dccus, 
Ut  quicunquc  fidem  regi  servare  pcrennem 

Abnegat  ingenio,  munere,  sive  dolo, 
Aut  cupit  in  regem,  sobolem,  sm  sceptra  misellus 

Arte  inferre  aliquid,  quae  sonat  absque  fide  : 
Tum  sl  frater  adest,  qui  se  super  •  b»c  qaoqne  di« 
B  |cat, 

Tunc  decet  ut  bello  ceriet  uterque  fero 
Regibus  et  Francis  coram,  cunctoque  senatu  : 

Detestatur  enim  Francia  hocce  nefas. 
Nemque  fuit  dictus  quidam  Bero  '  nomine  quon- 

[dara 

Dives  opum  niniium,  prae  quoque  sive  potens, 
Qni  Parchinonam  ^  Carolo  tribuente  tenebat, 

Teinporibus  multis  credita  jura  regens. 
Ilunc  super  infestans  alius,  cui  Saniio  ^  noroen 

Propria  terra  dedit,  alteruterque  ^  Gothus. 
Ilic  venit  ad  regem,  coram  populoque  senatu 

Verba  nefanda  canit,  qux  Bero  cuncta  negat. 
Prosiiiunt  pariter,  pedilms  volvuntur  honestis, 

Aiqne  precantur  eis  martia  tela  dari. 
C  Tom  Bero  primus  ait :  Cxsar,  pietatis  aroore 

Deprecor,  ut  liceat  ista  negare  mihi. 
More  tamen  noslro  liceat  residere  caballum» 

Armaque  ferre  mea  :  ssepius  ista  rogat. 
Cxsar  ait :  Francis  hanc  rem  finire  iicebit : 

Sic  fas,  sicque  decet,  nosque  jubemus  idcin. 
Judicioque  dato  Francorum  ex  more  vetustn  i 

Arma  parant,  trepidi  currere  in  arma  voluiii. 
Caesar  amore  Dei  paucis  compellat  eosdem, 

Certa  canens  illis  pro  pietate  sua. 
Quisquis  ail,  veslruin  mihi  quippe  fatebitur  uliro 
Dclicti  istius  protinus  esse  reum, 


•  Id  esl  missi  regii,  quos  Ludovicus  per  sua  regna 
miserat  ad  justitiam  faciendam,  el  componendos 
deri  utrius<iue  mores.  B 

>>  Nempe  de  Yita  clericorum  et  Sanctimonialium^ 
quem  Aquisgranensis  concilii  Patres,  ita  juhente 
piissimo  Augusto,  ex  sanctorum  Patruin  sententiis 
confecere,  editum  in  collcclione  Conciliorum  Lab- 
beana. 

c  Meiius,  Ecclerite. 

^  Alia  manu  textui  superimpositum. 

•  Obscurus  sensus,  quem  tamen  ita  explices  :  Mos 
est  Francis,  ut  si  quis  infidelitatis  in  rc^cm  suspi  • 
cionem  moveat,  eamque  illi  quisquam  ol^iciat,  tunc 
singulare  certamen  ineundum  sit  coram  rege  et 
Francorum  proceribus. 

'  Idem  qui  supra  lib.  i  memoratus  est,  Bera  comes 
qiioque  appellatus. 

6  More  Teutoniconim,  qui  b  pressius  pronuntian- 
tes  in  p  convertunt.  Jam  Ccinhardus  et  alii  tradi Jere, 
atque  ego  supra  innui,  Beram  hunc  Barcinonensi 
ciyitati  comitis  dignitate  pncfuisse. 


^  Astronomus  auctor  VitxLudovici  Pii  ad  annum 
820  hsec  paucis  describit :  f  In  palatio  qnoque  Bera 
eomes  Barcinonensis,  cum  impeteretur  a  qnodam 
vocato  Sanila,  et  infidelitatis  argueretur,  cum  eodem 
secundum  legem  propriam,  ui  pote  quia  ulerqne 
Gothus  eral,  equestri  praelio  congressus  est,  et  vi- 
ctus.  I  Nosier  vero  diiellum  oblatum  ct  acceplnm 
scribit  more  etiam  Francortm^  apud  qnos  pariter 
exploratum  est,  in  usu  fuisse  singuiarta  certamiu). 
Sed  in  eo  tantum  Gothi  a  Francis  differebaiii. 
quod  ii  equites,  isli  vero  pediles  decertabant.  ViJe 
iiifra. 

i  Pro  uterque,  Et  quidem  Bcra  et  Sanilo  uterque 
Cothus  ex  Astronomi  fide. 

i  Non  Golhorum  more,  sed  Francorum^  hoc  e>l 
certnmine  pedestri  litem  h:nic  dirimendam  Lndovi- 
cus  imperat.  Fortassis  etiam  non  aliis  armis  iis  »ti 
posse  datnm  qnam  fustibus  et  sculis,  nli  slattiunt 
non  una  Franconnn  reguni  Gapitnlaria  :  quem  wo- 
rem  etiain  in  Italiam  invecturo,  Langobardica^  Lc^^s 
evincunt. 


CI7 


DK  REBlib  GL!&m  LLDOVia  IMl.  •-  LIB.  ft. 


Errorem  miaenns  dombo,  et  ciuicta  remUiam 

Debiu  peccaii,  Tinctus  amore  Dei. 
Credite  Damqne,  meis  prae&tat  parere  soadeliB, 

Quam  fera  pestiferi  pnetia  Martis  agL 
Ast  iUi  celeres  iterumqoe  iterumqae  precanlu^. 

Bella  pUeent  nobis ;  bella  parentar  enim. 
Caesar  eb  sapiens :  «  Francorum  jura  facessant 

Pnecipit;  astilii,  baud  mora,  jussa  colunt. 
Esi  iocus  insignis  regali  proximus  aal», 

Fama  sni  late,  quae  yociutur  Aquhf 
llamore  proBciactus  lapidum,  siye  aggere  septus^ 

Consitus  arlwribus,  quo  viret  berba  recens. 
At  iliivius  medium  praeiambil  gurgite  lento  { 

Hunc  volucres  vari»  incolitantque  fene. 
Qoando  placet  regi,  pancis  comltantibus  illoc 

Venandi  studio  saepius  ingreditur. 
Figere  oomigerom  praegrandia  corpora  feito 

Cervorum,  aut  dammas  percutere,  atque  capra^. 
Seo  gtacie  striogente  solnm  sub  tempore  brom» 

Unguigcris  volucres  exagitare  capis  ^. 
•  Ergo  lUuc  veniunt  tremuti  Bero,  Sanllo  nec  nofi^ 

Coniipedum  resident  corpora  magaa  vlri» 
Scota  gerunt  dorso,  maulbusque  hasiilia  portanti 

Exspectant  signom  regis  ab  arce  dari, 
Quos  sequitnr  propius  regalis  turba  vironmit 

Regall  jussu  scuta  gerendo  simol, 
Vt  si  fuis  sodum  (^dio  percusserit»  <  ilU 

Hoc  estt  Indul^  vobis  ut,  dlmlssa  franeo- 
rum  oonsoetudioe,  uotborum  more  oertamen  inea- 
lis. 

^  S]rffiodos  Tlcinensis  anno  850,  eanone  4 :  c  Non 
eaulH»»  aut  acdpitribus,  vel  cafiis,  quos  vulgus  ital- 
eooes  Tocat,  per  te  Ipsum  venatiooes  exereeaL  >  A 
capiendo  aves  ita  dicti  pulantur.  Alia  ekemda  ag- 
l^oiiierat  Du  Cangios  m  Glossario  Latino.  Ac  pro- 
pterea  Ginieu9  eajfi$  prcHgiuM^  cujus  est  mentio  in 
Viu  Ludovici  Pii  ad  annnm  815  recle  sutuendQs  est 
nmpiuB  regiae  aul:e  faltonariui.  Cene  intor  regios 
ministeriales  Carolo  Magno  in  epistola  ad  Pipplnum 
iliiiiB  falconaril  recensentur.  Eos  etiam  Hiucmarus 
MheaBensis  memoravit  inter  palatinas  digiiiutes  lo 
Ub.  de  Ordine  palatii.     % 

•  Certaminls  hujus  oescriptio  singuiaria  habet 
notatn  digna,  quae  apud  alloa  eomm  temporum  scri- 
ptores  frustra  requiras. 

^  Quando  abrogari  omnino  olim  non  potuit  abo- 
minandus  dnelionim  usus,  ea  lamen  pera^re  in 
eonspectu  omnium  opus  erat;  et  saltem  pietatem 
sapail,  victos  plerum({ue  eripere  morti.  At  sabcufis 
proxime  lapsis  in  abdito  certattatur,  neque  praesto 
erant  qui  victo  vitam  impetrarent :  tam  longe  pro- 
oi:sserat  bujusmodi  furor. 

•  Hos  attente  notandus,  iil  sl  quis  In  certamine 
eaderet,  slatim  cfferrelur.  Gratiae  sint  Nlgello,  qui 
veierum  Ritus  nobis  eJisserit.  Id  autem  facere  Gun- 
dolduM  iile  fuerai  solitui^ 

'  ProcornipeB. 

•  Id  ost  Bero  comcs.  Audl  Eginhardtlm  in  Annal. 
ad  «Miam  8M :  f  Bero  comes  Bardnom»  qni  jam 


A     More  pio  eriplant,  mortls  ab  ore  trahairt. 
Hox  Gnndoldus  adest,  «  feretrum  de  more  panilam 

Docere  postque  jubet,  ut  fuerat  soUtus. 
Annuitur  solio  :  mox  illi  bella  lacessunt 

Arte  nova  Fraiicis  antea  nota  minus. 
Et  jaciunt  hastas,  mucronibus  Insuper  actts 

Pnelia  tentabant  irrita  more  suo» 
Jam  Bero  figil  equiim ,  gyros  dare  comipedes  ^  mc< 

Incipit,  atque  fngit  prata  per  ampla  celer. 
nie  sequi  simulat,  tandem  dimittit  habenas, 

Et  ferlt  ense :  ille  '  se  canit  esse  reum« 
Concurrunt  juveiies  validi,  fessnmque  Beronem 

Eripiunt  morti  Caesareo  monitu. 
Miratur  Gundoldus  enim,  feretnimque  vemittil 

Absque  onere  tectis,  venerat  unde,  suum. 
B  Gxsar  ei  vitam  tribuit,  tribditque  salutem, 

Et  miserans  >^  proprias  cessit  habere  dapes. 
0  pietas  imniensa  nimis !  peccamlna  laiat, 

Cedit  opes,  vitam  cedit  habere  reis. 
Haec  eadem  pietas  (posco,  atque  reposco  8deHs) 

Memet  t  Pippino  reddat  opima  pio.  ^ 

lam,  Benedicte  i,  tuum  complesti  exordiOe  CilrMm» 

Servastique  Adem,  Paulus  ut  ofe  tonaL 
Nonc  paradisiaca  residens  Isetanter  in  auia 

^quivocom  ^  sequeris,  quem  hic  imitatns  erat. 
Tertius  in  vesiro  finem  tenet  ecce  libellus 

Nomiae,  ut  Ermoldi  ^  sis  memor  alme  tuL 

diu  fraudis  et  infldeUtatis  a  vicinis  suts  lnsimukiba« 
tur,  cum  accusatore  suo  i^queslri  pngna  coofligero 
oonatus,  vincitur.  i 
G  ^  Iterum  Egtnhardns :  i  bunftiu^  ut  reos  mi^ 
statis  capitaU  senlenlia  damnaretur,  parsum  est  dt 
misericordia  imperatoris,  et  Rothomagnm  cisiUo 
liroscripum  est.  >  Quafe  cum  nbster  ait,  iUi  permis- 
sum  a  LudOvico  kabere  proprias  dapet^  propria  tan^ 
tum  bona  dimissa  ei  fuisse  fntelligendum  est,  non 
autem  fiardnonensem  praefecturam.  In  Viu  Ludo* 
vici  ad  annum  8^  occurrit  Sanila  eomos.  Verl  vide- 
tur  simile  eamdem  fuis»e  atque  Berae  victorem* 
pnsmii  loco  dignitate  comitis  postea  auctum. 

I  Vide  Praefationem  meain  in  NigeUum. 

i  Nempe  BenedieiUi  Atdanensit^  el  postea  Indei^ 

i  abbae^  vir  sanctitate  morum  celeberrirous,  iaia 
upra  a  Nigello  memoratusk  Eum  mors  in  cublum 
iniuiil  anno  821,  uii  ex  ejus  Vita  apucJ  MabiUonium, 
6i£cuii  IV  parte  i  Act.  Sanctor.  Benediclin.  Ac  proin- 
de  vides,  iSigello  cbronologicum  ordioem  8er\ari  in 
bi^  narrationibus. 

^  Hoc  est  Benedietum^  Occidentaliom  monacho* 

J)  rum  palriarcbam,  quem  Benedictus  liidensis  abbas 

virtutibus  est  iinitaius.  Theodulfus  Aurelianensis, 

lib.  II ,  cap.  6,  ad  eumdein  scribeus,  ipsum  Gasiuatl 

Benedicio  comparjt  hisce  versibus : 

Non  distes  roerito,  cujus  non  nomine  disias  : 
Nominif  ei  merito  sors  beet  uija  duos. 

Quod  luit  Ausoniis  Benediciu:i  reclor  in  arvis, 
iloe  uiodo  iu  iu  no^is  es,  Ueaedicie,  locit. 

1  Vide  Praefationem  moam. 


^upi 


LIBER  QUARTUS.. 


Cnra  pil  passim  giiscebat  dcoiipie  regis, 
Patrol.  CV. 


Francorumque  fl.!es  creverat  usqiie  polos. 

30 


l)ndiqo«  «oneeiim  gealeft  popoUque  fluebant 

Cernero  Chriiiicdani  Caesatis  atqne  fidem  «. 
Cens  erat  interea,  anlifoum  cni  perAdus  angiiis 

Liquerat  erro^m»  sustuleratque  Deum. 
Qiue  pagana  diu  cuUus  servabat  iniquos, 

Pro  F;vctore  colent  idoia  vana  suo. 
IV(K|ue  Deo  Neptunus  erat,  Cbristi  retinebant 

Jiipitor  orsa  locum,  cui  sacra  cuncU  dabant. 
Uic  populiporro  veteri  cognomine  Deni  ^ 

Aiile  vocabanUir,  et  vocitantur  a<lhuc. 
Nort  quoque  Francisco  dicuntur  nomine  Manni  •, 

Veloies,  agiijes,  armigerique  nimis. 
Ipsc  quidem  popiilus  iate  pernotus  babetur, 

Linire  dapes  quaerit,  incoiitatque  mare. 
I^iilcber  adest  facie,  vuituquc  slatuque  decorus, 

Unde  geuus  Francis  <^  adfore  fania  «  refert. 
\ictus  amore  Dei*  generisque  misertus  aviti, 

Tentat  et  bos  Caesar  iucri&care  Deo. 
Indoluitque  diu,  nullo  monitante,  perisse 

Totgcntis  populos,  totquegreges  Domiui. 
Consilio  accepto  qusrit  quem  mitteret  iiiuc 

Quserere  lucra  Dei  perdita  tanta  diu. 
Miitiiur  ad  hoc  opus  Rhemensis  episcopus  Ebo  ' , 

Quo  faciente  queant  credere  ncmpe  Deo. 
Nam  Ludovkus  enim  puerum  nulrirat  eumdem. 


Dl  NIGELLI  ^O 

A     Artibus  ingenuis  fecerat  esse  cttnm. 
Hunc  ergo  alloquiUir  Catsar,  verbisque  eoroteat; 

Muita  canens  f aiiiulo  dai  pia  jussa  suo. 
Ito  Sacer,  populum  blando  seMbneferoeem 

Compeliato^prius  tempore,  sive  modo. 
Est  Deus  in  coelo,  mondi  plasoiator  ei  omnls» 

Qttidquid  rura  teneni,  quai  mare,  qoapqne  palvl 
Feceral  hic  hominem  primum,  nosirumqiie  parvn- 

[lem 

Prseposult  teropis  ^  et  paradise  tiiis, 
U^sibi  serviret  Isetus  per  soecula  cuncia, 

Ignarusque  mali,  dante  Creante,  foret. 
Sed  quia  peccavit,  cecidit  mox :  inde  nepotam 

Dacmonis  invidia  roox  gcnus  omne  cadtt. 
Crevit.at  inde  seges,  silvas  replevit  et  arva, 
j^     Non  coluere  Deum,  sed  simulaera  roanus. 
Diiuvii  hos  rapidis  sepeiivit  deniqne  flostris  ^ » 

Ni  pia  qnos  paucos  arca  redemit  aquis. 
Hinc  gekierosa  cohor»  parvo  de  semioe  crevit» 

Unde  Dcum  quidam  pereoinere  suum. 
Caetera  turba  qnidem,  variis  mfecCa  v^nenis, 

Avia  curva  petii,  idola  sxva  colens. 
nie  iierum  miserans  Natum  tran^misit  ad  arva, 

Consortem  regnt,  qui  tenet  alta  poIL 
Hic  hoqMois  mortale  suo  sociavit  hoaori; 


•  An  polius  Chrislicolum  atque  Caaaris  fidem  ? 

b  Id  est  Bafft.  Eorum  regio  Gerinanice  denmark^ 
ac  proindi!  eos  poeta  Deno^^  ut  a.ihuc  Germaui  lo- 
quuniur,  potius  quam  Dario$  appellat. 

•  Scilicct  Nortmanni^  sive  Nordmanniy  olim  ap- 
pellati  quicunque  populi  ad  septentrionem  Europ^iD  ^ 
positi,  pirslicairi  cxercentes  regna  Francorum  infe-  ^ 
subAiit.  Regnante  Carolo  Magno  cmersit  htijusmodi 
pcstis.  Eos  vero  modo  Dnnos,  modo  Nortmannos, 
Hppeibnt  reliqui  eorum  teinporum  scrlpiores. 

«  Clarissimns  Leibnitius  dissertaiio.em  edidit  de 
orixfine  Francorum,  quam  poslea  loannes  Gcorgius 
T^ccardos,  eruililione  siia  optime  baclentis  ilc  re  pu- 
Mica  meritiis,  aiiciiorem,  suisqne  nolis  illustralam 
TPCitrfiiaimo  ITiOad  calcem  Legis  Siiiicae.  Conicn- 
dit  ibir»Loibniiius  Francos  origincm  duxisse  «  ex 
Normannorum  patrin,  qua^  est  Danin  ab  antiqnis 
appellata,  i  eosqtrc  olim  trAns  Albim  fluvhim  con^- 
disse,  hxc  verba  niutuatns  ab  Anonymo  Raveniiate, 
quem  edidere  Porchcronlus  ei  Grdnovius.  Vennn 
non  ea  fortassis  cst  Anonymi  rilius  antiquitas, 
quam  slbi  Lcibnilius  pcrsiuisil;  ct  exquirendum  re- 
ntm  'nuni  is  planc  srt  Guido"  Havennas,  ex  cnjfks 
Cosmographiie  libris  exccrpla  ego  olim  legebam  in 
ms.  coJice  biblioihccn^  Ambrosiaiirc,  ubi  ejus  nomen 
aperte  ponitur,  alioqttin  antea  Raphaeli  Volaterrano  D 
flotum.  Nil  ego  hic  aflirmare  ansim ;  nam  ex  iis  cx- 
irerptis,  parum  alioqui  ca.sligalis,  nurlla  ocotirnnii 
in  Anonyino  Rarvennalo,  alia  vero  iltic  minimc  re- 
perio,  qualia,  ut  cxemplnm  profcram,  sunl  giipe  se- 
quuntur  :  c  Deindc  urbs  Lyclia  Idomenci  regis,  de 
qua  \irgilius : 

Et  SalentinoR  ofisedil  rnilite  canipns 
LycUiis  Idomeuetts. 

i>c  bac  thcatrum  tantummodo,  cxieris  moenibus 
soio  coxquatis,  olim  solt^mni  sludio  conditum,  re- 
Btal.  In  cujus  jam  incoLn  parvum,  pene  lapsum, 
nmuicipium  sibimet,  quod  noinen  anlique  reser\'at, 
fcccrc  culminc,  quod  liguram  luagis  uri>is  quam 
eamilcm  urbcin  exprimitt  In  hiuiis  suburbanis  n>onu- 
mtnta  antiquorum  inimmera  s!i!)  dio  cxposiia,  so- 
bdo  scuipia  ccrnuntur  lapide.  Cu;  conjuncla  civilas 


Rugx  dignoscitur.  Ab  hac  utique  Hydrontum,  mue 
in  littore  et  portu  ejusdem  Lyctix  sita  est  xxx  fere 
milliaria  suppMianlury  i  elc.  Romuaidum  qioqo«» 
Ronevcntanum  principem  Brundusii  et  Tarenli  poii- 
tnm  scribit,  easqiie  ab  illo  urbes  solo  squatas  trae 
dit. 

•  Non  una  Anonvini  Ravennatis  auctoritateiisu» 
est  sUpra  iaudatus  Leibnilius,  ut  anliquas  Franco- 
rum  sedes  apud  Baliicum  f^etum  statuerett^  ked 
etiam  poeUe  nostri,  quern  noudum  edilum  ui  Gesa- 
rca  Vindobonensi  bibliolheca  viriierat.  Ipsos  bos^ 
versus  afTert  Leibnitius  sux  opinioui  conioriues.  Et 
ccru;  non  contemnenda  fama,  quaro  Nigellus  tantai 
veiuslafls  auctor  de  origine  Erancorum  aflert.  Infra 
idcni  poela  scribit  Luiiovicum  Pium,  miserium 
aenerh  aviti,  boc  esl  Dauoruiu,adhucIalsonim  iiumi- 
num  cullui  addiclorum.  ^ .   .     ^ 

.  '  Rh^roenus  epi^copos,  \'ir  in  historia  ecdesia- 
stlca  ianxusus,  tum  ob  prsedicatam  inter  Djnonui 
populos,  tuhc  idolis  servientea,  Clmsti  fidem,  tnm 
p})  lurba^  deinde  ab  ^  moias  in  Ludovicam  Pinin 
Au;;ustum.  Pagius,  Baronium  secuios,  Ebonis,  sive 
Ebbonis  inissionem  collocat  ad  annom  8i3  earoqae 
in  rciii  Eginhariii  vcrba  afleri.  Sed  Eginhardus  anno 
8i2  scribit, «  Cbboncm  Rhemorvm  archiepiscopum, 
qui  consiiio  imperatoris,  et  Romani  poniificis  au« 
cl(  litatc,  pnedicandi  gratla  ad  temiinos  Danoruoi 
accesscrat,  et  aesiatc  pneterita  multos^ex  eis  ad  ft- 
dcm  venicntes  baptizaverat,  regre^um  fuisse.  > 
t'>g(t  Cbliouis  saera  exQCditio,  et  quae  hk  poeia  oo* 
sicr  aflert,  spectant  ad  annum  8i2,  neque  oorrtgeaili 
cum  Pagio,  sed  amplectendi  Annales  Fnhienses, 
q«ii  ad  aonum  8^'habent  :  c  Eiio.  Riiemonim  epi- 
^copus  gofiti  Noidmanoorum  evaagehaavii  vama 
Dei.  I 

s  Tempe,  amoenissima  Thessalise  regiuncuki,  apRui 
aiuiquos  poetas  perquain  Cbiebris.  Ilaaue  ad  signifi- 
canduin  ainoenuin  locuin  usi  sunt  subiude  ea  voco 
niinorcs  poctfe. 

h  Cx  Festo  accepit  Nigellus,  scribente,  /Inttw 
maris,  qtiando  quie^cuni,  sive  malacia  esi»  /fi»/ra 
ajtpeilari. 


m 

Delicfo  primo  Ubcrat  bic  hominem. 
Qiii  mundam  salvare  valcns  cum  Paire  polenlct 

In  lerris  voluit  pro  pietate  mori. 
In  cruce  confixus,  morii  se  tradidit  ullro, 
Utwa  militibtts  regna  benigna  darot. 
fiic  aedet  ad  Vatris  socialus  munere  dextram^ 

kivitat  famnlos  :  currite,  regna  dabo. 
Hjc  jubet  eleciis  omnes  revocare  bidentes, 

Et  sacra  bapUsmi  munia  rite  dare* 
Non  aliler  coeK  quisquam  conscendet  in  adam, 

Mi  quaejussit  agai  Filius  iUe  Dci.' 
Scilicei  amisftis  eulturis  dsemonis  airi^ 

Mox  sacra  baptfsmi  mnnera  percipiat. 
Ad  bMC»  Ebo,  lldem  gentem  revocare  studcto : 

Nosira  fides  faaec  est,  hanc  colit  Ecclesia. 
Liaquere  vsma  dccet :  sculptis  servire  metallis 

Heu !  Melos  est  hominl,  qui  raiione  vigcl. 
Jupiter,  aat  Nepmmis  eos ,  vel  quemque  scquuntur, 

Quid  juvac,  aot  roanibns  sculpta  metalta  suis? 
Yasa  «oloot  oifseri,  sordis  mutisque  precaniur, 

DaemonlbDsqoe  lilant  dcfiiia  danda  Dco. 
Non  pecadon  placare  Deum  fas  sanguinc  nostnim : 

Pluris  amat  bominis  vota  benignar  pins. 
Jam  s.iits  errori  lempos  trilMiere  probno  ; 

Culiibiio  iWciib  cedere  lempos  adest. 
Ulilma  bbeoiis  hos  jam  vocat  bora  diei, 

Vtneiis  Domini  porlio  restai  adhac. 
Oiia  lenta  decei  jam  buoc  quoqoc  mmpere,  dom  hix 

Alma  licet  homim  qwerere  dumque  Deum.' 
Ne  Mx  aira  caden»  mlseros  comprendai  inertes, 

Tradal  et  igoieomis  «  illioo  rite  focis. 
To  sacer  EIm  Umco  perlectis  aecipe  biMis, 

Testamerta  oovldDgnMitis  ac  veleris. 
Hoc  de  Iboie  aoero  fer  pocola  dulcia  primo, 

Quls  hausiis  recoiaat  dogmata  vera  Dei. 
Aspera  dede  loois  mox  eonvenientibQs,  atque 

Nosse  qooant  hatteoatorsa  coloni  \ 
His  breviier  resem  nostris  dc  partibos  Herdoli  * 

Af^redere,  et  dlclis  aoetra  referto  sibi. 
Nos  pietaie  Dei  pariter  nostraeqoe  fidei 

Dogmate  compoociiy  haec  sibi  dicta  damiis* 
Consiliis  modo  si  mavali  parere  benignis, 

Suacipiai  noslra  peciore  verba  pio. 
Prob  dolor !  aceelerans  errorem  tinqaai  avitum 

Poscimoft,  et  Ghrisio  det  pia  voia  pi(^. 


DE  REUUS  GESTIS  LUDOYICI  Pfl.  -  LIB.  lY. 

A  Offcrat  atquc  Dco  semet  promptissimus  ipsum» 


€il 


Cujos  factura  esi,  quiquc  creavit  eum. 
Monstra  nefanda  procul,  seu  Jupitcr  horridus  absil, 

Neptunum  linquat,  Ecclesiamque  colai. 
Dona  salutaris  capiat  de  fonte  sacrato, 

Atque  crucem  Chrlsii  freniibus  opto  ferat. 
Non  sua  regna  mibi  ui  cedant  hoc  consulo  credat> 

Sed  quo  plasma  Dei  lucrificare  queam. 
Si  cupit,  ad  nosiras  concurrat  concitus  arccs, 

Percipiai  vero  fonte  lavacra  Dei. 
Insuper  ablutus,  dapibusquc  juvatus,  et  armis, 

Mox  sua  rcgna  pelens  vivat  amore  Dei* 
Uxc  nos  vera  Gdes  divini  jussa  Tonanlis 

Dicere  quippe  nooneni,  qiias  volo  perficere. 
Mox  jubet  Ebonem  donari  munere  magno. 
B     Vade,  Deus  tecum^  Induperator  aii«  ^     . 

Nuntius  interea  Brittonum  ^  a  parte  robenum 

Ecce  venit  soliio,  nuntia  S£va  rerert. 
Scilicci  infectum  quod  nuper  Cxsar  ad  illos 

Firmarat  pignus,  insupcr  atque  ndeni. 
Acciiis  popuiis,  armis  quoque  riie  paraiis 

lliuc  Cx&AT  ovans  eonciius  ire  parat^ 
Francia  cuncia  ruii,  veniunt  gettiesque  subacf^s, 

Ei,  Pippiae  •,  tua  parte  veuirc  paras. 
Divisii  populum  iernis  sub  partibus  omnem 

Ductoresque  dedii,  ordinat  et  procercs. 
Parlem  uoam  x(]uivoco  ^  belli  commiilii,  oi  lua 

Halfridum  s  sodai,  mUiia  multa  simuL 
Pippino  regi  buc  Ucli^acbarque,  polcates 

Junguniur :  numcro  cffitera  turba  caret 
^  Agmen  ovans  Caesar  medium  sibi  vindicai  ipso 

Beiliger,  ei  s^iens  ordine  bella  novei> 
Hos  Lantpertus  ^  agit,  hos  dodl  i»  agoifM  Matfriil» 

Et,  Ladovice  t  poer  beila  paloimt  geris. 
Pippio,  sive  sui,  et  FmeonMo  nisla  calervo 

Arma  feraot,  miMit  «ndiqOe  geflltia  hooos* 
Caesar  ageo»  Fruices,^  eaHeB  (iirigit  amploo; 

Regmlno  Britlooiin  816  peragraiopalenl. 
lIoG  egomet  i  scoMo  huiBorle  enaemqiie  rerioeliim 

Gessi,  sed  nemo  no  ferieolo  dolek 
Plppin  hoc  asptciens  risii»  mirator,  et  inflt : 

Cede  armia,  (rater :  liiteram  amato  nagis. 
Tunc  peragrani  agros,  sUvas,  tienulasqae  poludes, 

Yasiatur  populns,  ei  pecut  onoe  peril. 
D  Ducuoiur  capti  miseri,  noriootor  ot  tmis; 


•  tta  in  ms.  oodice.  Alibi  vocabulo  ignivomis  uU- 
tiir.         j 

^  lu  in  m». ;  e\  ooo  vox  allqoa  intercidit :  Sensus 
cst,  n0$9e  queant  faUa^  qme  hmelenu$  or$a  eoiunt, 

«  Qnem  infra  Herordum  ei  Herotdum  appellai, 
ea  tempestate  Danorum  regem. 

^  Iwvos  ble  Britaom»  cismarinae  motus  spectat 
ad  annum  82i,  ei  de  eo  ab  Eginhardo  (sive  quisquis 
ille  sit  coias  Annales  Francornm  sub  Eginhardi 
noroinc  laudare  pergo)  h»c  inter  alia  traduntur  : 
« Inperator  ad  Britannic^m  expedltiooem  per  se 
fucientlam  animo  intento  Redonas  venii.  Et  indo  di*> 
Tiso  in  irea  partes  exercith,  doabusque  parUbus 
flVtis  siiis  Pippino  ei  Ludovico  iraditis,  Briiaonian 
higressus  toiam  ferro  ei  igoe  vastavil. » 

•  Pipplnom  signlfieai  Ludovicl  Pil  filiom,  et  tonc 


Aquitaniae  regem. 

f  Id  est  Livlovioo  filio,  Bijooriae  i^i. 

s  Quem  supra  adnoiaTimus  oomitis  digniioie  Au  • 
relianensibus  praefectum  fuisse. 

^  Nempe  Namnetensis  comes,  ot  snpra  vldlmus. 
Prse  cseteris  vero  delecii  comites  Aorelianensis  et 
Namnetensis  dnces  bcUi ,  quod  uierque  sua  ditione 
Britannts  coniermioos  foret,  et  utrtusque  tutelae 
commendaii  foerant  ad  eam  partem  Francorom  li*> 
mites. 

i  Is  erat  Lndovid  Pil  fllias,Jam  anno  817  li  pa- 
ire  constitutus  rex  Bajoariae.  Eum  quorme  expedi- 
tioni  Britannic»  anno  824  inierfuisse,  Eginhardos 
iiuper  nobts  indicaril. 

1  Vide  prsefaiionen  Geniiloiil  ac  meam  in  hoifo 
scriplorem. 


ess 


Tandem  reUiquix  Caesaris  arma  petunt  *. 
Cssar  namque  duces  custodes  ponil  opimos , 

Si  cupianl,  nequeunt  bella  moTere  magis. 
Ticlor  at  inde  pius  Caesar  remeavil,  el  omnet 

Yiclores  Franci  mox  sua  tecta  pelunt. 
Ebo  sacer  dudum  Norlmannica  regna  peragranf, 

Munia  clara  dabat  nominis  apU  Dei. 
lam  Herorde  *>  Uias  praesul  pervenerat  arces, 

Et  lua  de  Christi  dogmaie  corda  replet. 
llle  Dei  monitis,  regis  quoque  credere  verbis 

Coeperat,  et  populum  pnedical  ipse  suum. 
Credo,  Sacer,  dictis  tautum  si  gesta  sequantur : 

Perge,  ait,  ad  regem  :  baec  sibi  dicta  refer 
Cemere  namque  placet  Francorum  regna,  fidemque 

Csesaris,  arma,  dapes,  Cbristicoiumque  decus, 
Culturamque  Dei,  cui  servit  cuncta  potestas, 


ERMOLDl  NIYELU  ^ 

A     Tentat,  ut  illa  vinim  (angft,  ut  ipse  cU»am. 
Ut  Domino  veniente  tegunt  se  tegmine  ficus» 

Ut  pro  peccalis  jam  coluere  srloro. 
Frater  ob  invidiam  fratrem  pro  munere  primo 

Perculit,  haud  gladio,  sed  manibus  miseris* 
Inde  pcr  innumeros  pergit  piciura  sequacesi 

Ordine,  sive  modo  dogmata  prisca  refert. 
Dtque  laiex  totuni  merito  diffusus  in  i>rbem 

Crevit,  et  ad  fmem  traxil  ut  omne  genus. 
Ui  miseraute  Deo  paucos  subvexerat  arca» 

Et  corvi  meritum,  sive  columba  tuum. 
Inde  Abrake,  sobolique  «  suae  pinguntur  et  acta« 

Joseph,  seu  fratrum,  et  Pharaouis  opus. 
Liberat  ut  populum  ^gypto  jam  munere  Moses, 

Ut  perit  iEgyptus,  Israel  utque  neal. 
B  Et  le\  dante  Deo  geminis  descripla  tabetti»» 


Ut  canis,  atque  fides  firmiter  alma  tenet. 
Tum  itaihi  sl  vester,  recinis  quem  dogmate,  Chrlstus 

Cedat  opem  voti,  protinus  acta  dabo. 
Di  nuoqne  seryentur,  qnorum  sacravimua  aras, 

Usque  Dei  possim  visere  templa  lai. 
&i  Deus  ille  tuus  nostris  prsefertur  honore, 

Et  valet  oranti  munera  plura  dare, 
Linquere  causa  monet,  Christo  parere  }aVabit , 

Sculptaque  flammivomis  ferre  metalla  focis. 
Mooera  ferrejubet,  donat  quoquemunere  Sacrum« 

jliualia  DeDomm  rus  quoque  habere  vaiet. 
£b»  redit  gaudens,  Incrisque  propheta  ftituris 

^stuat,  «t  regi  vota  placenda  refert, 
Qualiter  Heroldus  Denorum  recior  opimus 

Sacra  Isvaera  Dei  fusciplenda  petat. 
Coesar  at  detnde  pius  graies  persoivit  opimas 

Cuuctipatri  Doinino,  qni  dedit  omneboiiuiii. 
£t  jubet  eilemplo  inperii  per  Jura  subaatf 

Omnibua  obqiio  solvere  vota  Deo. 
Sdiicet  ttft  Chrlaias,  qui  muadBm  sangutae  totum 

Salvavit,  rtdlfflat  boa  quoqiie  ah  hoste  malo. 
En0l%n  ipse  pios  plaekfc»  tunc  trafflite  hdm  « 

Advolai  iwluporaiis  eonjnge  cum  sofoole. 
Cst  iocus  iHesltQS  rapldt  prope  flumina  Rheni, 

Omatus  variis  eoltibos  et  dapibas. 
Qtto  domos  alma  palet  eenluin  perfixa  cohiinnls, 

Qiio  eeditas  varii,  tectaque  multimoda. 
UiUe  aAlus,  icdilos,  roiilenaque  claustra  domorum, 

Acla  magistrornm  arlificttmque  manu. 
Templa  Dei  «ommo  ^  consianl  operala  metallo, 

iErati  postes,  aorea  ostlola. 
Inclyta  gesta  Dei,  ser ies  memoranda  virorum, 

Piciura  insigni  qoo  relegenda  iMtent. 
Ut  primo,  ponente  Deo,  pars  bcva  recenset, 

IncoiiLant  honiines  te  paradise  novi. 
loscia  cordamali  serpens  ulpcrfidus  Evs 

«  Uoc  esi,  qui  a  ferro  et  vincuiis  immunes  super* 
(Jiieraot,  Luiiovici  Augusli  miiitibus  dedilionem 
foccro. 
b  idem,  quem  siipra  vidimus,  Danonim  rex.  • 
«  Scilicet  InfeUmmum,  nuiic  pal:iliriatus  Uhenani 
oppidum.  Ibi  palotium  nobile  a  Carolo  Magno  con- 
diium,  de  qio  Poela  Saxo  in  Annal.  Carofi,  caplte 
po^uraio; 


Flumina  de  rupe,  deque  vohicre  cibiis^ 
Et  promis^diu  quo  redditur  hospiia  teP^Ur 

Ut  Jesus  populo  dux  boous  eutiteraU 
Jamque  proplietarum ,  regum  praemagna  calerva 

Pingilur,  acta  simul  et  celebrata  nilenl. 
Et  Davidis  opus,  Saiomonis  et  aela  poteatis, 

Templaque  divino  aedificata  opere« 
lade  dttces  populi  quales  quantiqtte  liiefo. 

Atque  sacerdotum  ciilmina  seu  prooerom. 
Altera  pars  retinet  Christi  vilalia  gesU, 

Quse  terris  missus  a  Geniiore  d^. 
Angelos  ut  priroo  Maria  deiapsus  ad  anres, 

Utque  Maria  sonat :  Ecce  pueila  Dei. 
^  Nascitur  ut  Christus,  saeHs  longe  aole  prophatis 
^     Notus,  et  e  pannis  volvitur  ulqoo  Deus. 
Ut  pia  pastores  capiunl  mos  jttssa  Tonastis, 

Cemere  moxque  Deum  quo  meruoro  MagL 
Ut  furit  Herodes,  Christttffl  succedeve  OKdeas, 

Perculit  ut  pueros  qui  meruere  mori. 
Ul  fugil  iEgypio  Josepfa,  pttemmqoo  reporiai, 

Crevit  ut  ipse  paer,  sobdtias  ttifue  fttk. 
Ul  baptizari  voiuil,  qui  veoeral  omnes 

Sanguine  salvare#  qui  periere  dio. 
More  hominis  ut  tanu  lulit  jejunia  Ghristtti, 

Ut  tenutorem  perculit  arte  sttnm. 
Ut  pia  per  mundum  docuit  mox  muiila  Palris, 

Reddidit  infirmis  munia  prisca  pios* 
Mortua  quin  eiiam  ut  reparavit  corpora  vlta, 
p     Daemonis  arma  tulit,  expulit  utque  procuL 
Discipulo  ut  fradente  fero,  sxvoque  popelio 

Mare  homlnis  voluit  ut  Deus  ipse  mori. 
Ut  surgeos  propriis  apparuit  ipse  ministris , 

Utqoe  polos  pabm  scandit,  ol  arva  reglt 
llis  esi  aula  Dei  picturis  arte  referU» 

Pleniter  artifici  rite  poliu  manu. 
Regia  namquc  domus  iate  persculpu  nltesdt, 

Ingolenhem  dictos  lociis  Ml.  ubi  cQiididit  aaUa, 
iElas  cui  vJUil  iioslra  pareo)  uufoine. 

Eginbardus  non  longe  a  Moguntiaeo  viQam  hanc  re* 
gtam  statuit. 

«^  Lubeater  scribereih  $ummi;  atque  ita  a  poeta 
scripium  censeo. 

•  Re^litueKm  seMikfae. 


GSS 


DE  REBUS  CCSTIS 


Et  caDli  ingenlo  maxima  gesta  Tiriim. 
Cyri  gesta  canit,  necnon  el  tempore  Nioi 

Prxlia  muitimoda,  duraque  facta  nimis. 
nic  yideas  fiuvio  regis  sssvire  fororem, 

Vindicat  ut  cliari  denique  fnnos  eqoi. 
Deiiinc  mulieris  ovans  infelix  preiiderat  arva, 

Sangoiuis  utre  caput  ponitur  inde  suum. 
Impia  nec  Phalaris  relicenlur  gesta  nefandi, 

Utqoe  tnices  popuios  liic  necat  arte  fera. 
Ut  Pyrirlos  *  ei  quidam  faber  xris  et  auri 

Jungitur,  et  Falari  coro  impieiale  miser 
^re  celer  tanrom  nimio  fabrivit  lionore, 

Tnideret  u&  hominis  quo  pia  membra  fenis. 
Moxque  tyrannus  eum  tauri  conclosil  in  aivo, 

Arsque  dedit  morlero  ut  arlificique  suo. 
Romulus  et  Remus  Ronne  ot  fundamina  ponunt, 

Percnlit  nt  fratrem  impias  ilie  suum. 
Aniiil»!  ut  bellls  semper  persoetos  inlquis, 

Lumine  prlvatus  ut  fuit  Ipse  soo. 
Vi  quoqne  Aiexander  belio  sibi  vindicat  orbero, 

Ut  Romana  manus  crevit  et  usque  ^him. 
Parte  alia  tecti  mirantur  gesta  patema, 

Atque  pise  fidei  proximiora  magis. 
Caesarels  actis  Romanas  sedis  oplmae 

iongontur  Franci,  gestaque  mira  simuL 
Const&nlinns  ati  Romam  dimittil  amore, 

Cottstaotinopoliia  conslruit  ipse  sibl. 
Theodosios  felix  illuc  depictus  halietur, 

Actis  praedaris  addita  §^sta'suis 
Hinc  Carolos  ^  primos  Frisooum  Marte  magiater 

Pingitur,  el  secom  grandia  gesta  manus. 
Hioc,  Pippine,  micas,  Aqoitanis  «  jura^  remittens, 

Ei  regno  socias,  Harte  faveote,  tuo. 
£t  Carolus  '  sapieos  vultus  pra^tendil  aperioa, 

FerUfoe  coronatum  stemmate  ritc  caput. 
nine  Saxona  cobors  contra  stat,  praelia  tentat, 

Ule  ferit,  domitat,  ad  sua  Jura  trahit* 
His  aliisque  actis  clare  locus  ille  nitescit, 

Pascitor  et  visu,  cernere  quosque  juvat. 
Illic  ergo  pius  Caesar  dat  jura  subaclis, 

Ifore  suo  regni  rite  revolvit  opus. 
£cce  volant  centum  per  Rheui  flumina  puppes, 

Yelaque  candidolis  consociata  modis, 
Dcnorom  popolis  oneratae  monere,  necnon. 

Ileroldnm  iregero  «  priina  carina  vehit^. 
Te,  Lndovice,  petens.  Debetur  i^  tibi  monasi 

Qui  iacis  Ecclesise  crescere  pile  decus. 
Jamqoe  propinqaabant  ripae,  porlomque  tenebant 

Cmar  ab  excelsa  bxc  prospicit  lurce  pius , 


LUDOTici  Pii.  —  LiB.  rr.  W« 

A  Matfriduroque  jubet  Juvenum  comitante  calerva, 

Ocius  occorrat  pro  pietate  viris. 
Ililtit  equos  pbaleris  mullos  ostroque  paratos, 

Qui  revebant  bomines  ad  sua  tecta  novos. 
Francisco  suhvectus  equo  Heroldus  adibat, 

Conjux,  alquc  domus  cuncta  venire  parat. 
Desar  euro  gaudens  celsa  suscepit  ab  aula, 

Ordinat  expensas,  dislribuitque  dapes. 
Ileroidus  regcm  accHnis  afralur  opiraum. 

Incipit  ore  sua  vota  refcrre  prior : 
Caesar  opime»  tuas  qnse  res  n.e  vexit  ad  arces» 

Meque,  domumque  meam,  et  genus  omnesimul. 
Incipiam  narrare,  jubet  si  veslra  polestas, 

Caesareis  promptus  auribus,  atque  canam. 
Namque  diu  patrum  sectatus  jura  priorum, 
B     More  mei  generis  hactenus  usque  tuli, 
Et  mea  sacra  meis  semper  dis  atque  deabus 

Persolvi  supplex,  et  pia  vota  dedi. 
Scilicet  ut  horum  suflragia  regna  paterna 

Servarent,  populum,  praadia,  sive  lares, 
Auferrentque  famem,  scu  noxia  cuncta  pptentor 

Abstrabercntque,  darent  prospera  cuncta  sub. 
Ebo  sacer  vester  dudom  Nortmannica  rura 

Ingrediens,  aliter  pr^dicat,  atquc  probat. 
Namque  canit  coeli  terrceque  marisque  creantom 

Esse  Deum  verum,  quem  decet  oinne  decus. 
Qui  geminos  homines  luli  de  fomite  primo 

Fecerat,  unde  genus  crevit  in  orbe  virum. 
llle  Dens  summus  Natum  transmisit  in  arva, 

De  cujns  latere  sanguis  et  unda  fluit. 
^  Haec  lavit '  rauudum  miserans  mox  crimioe  ab  oniQj, 

Atque  renascenti  coelica  regna  dedit 
Filius  ille  Dei  Cbristus  vocitatur  lesus, 

Civus  chrisma  keat  nuac  genus  omne  phim. 
Hunc  nisi  confessus  fuerit  quisque  esse  Tonantem,. 

Et  pia  baj^tismi  monera  auscipiat, 
Tartarei  tnvitas  properabil  ad  ima  -pvefundi, 

Quo  male  dsemonibus,  consoolandos  erit. 
Asiquicunque  cupit  cccli  conscendcre  sedem, 

Qdo  manet  omne  bomim,  et  proonl  omae  ntlaiii^ 
lam  fatoatur,  eom  verom  esse  Deumque  homloem- 

[que, 

Exporget  nec  non  corpora  fonte  sacro. 
In  Patris,  ct  Nati,  seu  nomine  Flaminis  ahni 
l^     Blembra  saluiiferis  tcr  quoqne  mandet  aqnlr. 
fiic  Deus  est  unus,  quamvis  sint  noq4oa  trina» 

Par  honor  atque  dccos  est,  foil,  est,  quoqoe  erit. 
:      Caetera,  quse  manibus  constant  prseflcta,  metaila 

Idola  vana  vocat  prxso),  et  esse  nihil.  . 


•  Qoem  Periliwn  aUi  appelhirimt. 

b  Scilicet  MnruUuB,  avus  CaroH  Magni,  ctma- 
jordomos  Francix  :  is  nempe  ,  qui  Frisios  gentero 
dtirissimam.  celebri  expeditione  prostravit ,  suxque 
ditioni  ailjecit  anno  735  et  734. 

«  fieHum  Ai|iiitanicum  per  annos  plures  Pippinum 
/egem  exercuit,  eoque  vix  confecto,  natune  debi- 
tom  solvit. 

^  Id  est,  Magnos»  ex  bello  Saxonico  pracipoe  cla- 
nis. 

•  Tres  advenlas  Heroldi  Danorum  regis  ad  Ludor 
viciioi  Auirasttmi  statuendi  sunt.  Primus  ad  apnuro 


8U  spectatv  ut  infra  adnotal)o.  Scciiodtts  ah  &in- 
hardo  aliisqii&chjonologis  refertur  ad  annum  823, 
quo  is  ad  Ludoyicum  accesslt,  c  auxiUum  pelens. 
contra  iilios  Goilefridi,  qui  eum  pairia^pellere  mina- 
bantur.  i  Tertius  vero  ad  anuum  82G,  qup,  ut  idciu. 
Eginhardus  scribit,  c  Heriboldus  cum  uxore  et  ma-, 
mia  Danorum  nioiUtudine  veniens,  MogunciA/ci  9pud 
§ancium  Aibanum  liapiizatus  esu  »  VoeliK.  nosteo 
postremum  hunc  Ilcroldi  adventnm  agnovisse  ^Xr 
deUir. 
t.  Scripium.a  poeta  potius  Aieritt>ac  It^piiji, 


«27  ERMOLDI 

Uanc  mlbi  Gaesar  amans  pnesul  sancUssimus  F.bo     A 

Esse  fidem  yestram  ceosuit  ore  suo. 
Cujus  ego  exemplo  Terbis  recreatus  lionesiis 

Credo  Deum  verura»  respuo  sculpta  manus. 
I  icirco  ad  Testrum  propcravi  remige  regnum-». 

Ut  mihi  yesnra  fides  consociala  foret. 
Cxsar  ad  hscc  :  Herolde,  lil)i  qu»  poscis  amico 

Rite  dabo»  et  grates  inde  rependo  Dco. 
Quo  miserante  diu  sectatus  jussa  celidri, 

Christicolam  tandem  poscis  adire  fidem. 
Ecce  parate»  jubet,  cuncti  concurrite,  Cxsar» 

filuiiera  baptlsmi  rite  parate  decet «. 
Candidolas  vestes  quales  gestare  decebit 

Christicolis,  fontes,  chrismata,  seu  laticeSw 
Ordtne  bis  geslis,  sacris  quoque  rite  paratis,. 

Gaesar  et  Heroldus  tecta  sacrata  petunt.  B 

Cxsar  hooore  Dei  Heroktum  soscepit  ab  uitdis  ^^ 

Yestibu&  albiduUs  ornat  et  Ipse  manii. 
JUdkh «  regioam  Herokii  pulcbra  induperatrix 

Fonie  lev  at  sacro»  veslibus  alque  tegil. 
Hiutliarius  Caesar  Ludovici  ilUus  almi,. 

Heroldi  natum  sustulit  a  latice. 
Regis  honoratos  proceres  relevantque  decorant, 

Ast  alios  plures  turba  levavit  aquis. 
0  Ludavice»  Deo  qoantas  das  magne  catervas ! 

Quantus  odor  Christo  te  focientc  mrcat ! 
Uxc  tibi  lucra  diu,  princeps,  servata  inanebunt ; 

Alistrahis  ore  lupi,  quoe  facis  esse  Dei, 
Vestibiis  albatus  Herold,  seu  corde  renatusy 

Jam  patris  exiroii  caodida  lecta  subit. 
Cesar  ei  celsus  pracgrandla  munera  donat,  ^ 

Qualia  Francorum  gignere  rura  valent. 
Consertam  chlauiydem  '  gemmi^  seu  murice-ruhro» 

Aureus  in  gyro  quam  quoque  limbils  arat. 
Dat  latefi  tnsignem  Qesar,  quem  gesserat,.  ensem, 

•  FoTi2iSse,  parare  decei, 

^  Audi  Theganttin  de  Gest.  Ludovici  Pii :  c  Sc^ 
quenti,  ait,  anoo  >  (kl  esl  826)  c  erat  in  palatio  lii- 
gulenbeim,  el  ibi  a,d  eum  venil  Eriolth  de  Dania, 
quem  Dominus  imperator  elevavit  de  fonte  bapiis- 
matis.  I 

•  Idem  habet  Theganus  addens  :  c  Et  uxorem 
r|iia  elevavit  de  fonte  domna  Judith  Augnsta.  i  Ilc- 

/liqua  spectaculi  tam  celebris  nobis  servavit  unus 
Ernioldus. 

^  Expendenda  hsec  et  lllustranda  relinqoo  clariss. 
viro  doniBQ  Bemardo  de  Monifaucon,ex  congregat. 
sancti  Uauri,  cumio  Utterarum  nostrorumque  lem-  D 
porum  ornameoto^  qul  nuper  Antiquitates  Franeicas 
dcscribendas  suscepit. 

•  Afctts,  aui  pecten,  (|ao  cytharoedonim  fides 
pulsaiitur.  Haec  germaaa  signifieotio  vocis.  At  quid 
tiic  significet,  non  facile  asleudas.  Sipontino  teste 
plectrum  quoque  inlerdum  est  app^iatum  calcar 
a^neumf  quod  olim  addebatur  gallis  ^alUtiaceis  in- 
ter  se  pugnaturis  :  qui  mos  apud  Bntanaos  viget. 
Nnm  ergo  calcaria  hic  innuuntur?  An  pro  piectra  lo* 

Sendum  plata,  aut  aUquid  aUitd?  Calceamenta  hic 
esignah  vidco,.  qusc  mouackus  Sangallensis  lib.  i, 
rsip.  56,  Franconun  regibus  fuisse  (orinucus  aurata 
ftcribit. 

'  Id  est,  campana.  Vide  Ducangium  iu  Glossario 
tatino,  ibique  alia  vetenim  exempla  coaccrvala. 

•  Hoc  est,  templum.  SeJ  qnodnaro  hujusmoii 
templum?  Si  fides  .Astronomo  in  Vita  Ludovici  Pii, 
ci  ['«giuhardo,  n(quc  .\nuallbus  Fuldcnsibus  ac  Ber 


NIGELLI  619 

Aurea  quem  comuai  clngula  rite  data. 
Aurea  mox  gcminos  consirhignnt  vlncla  lacertos. 

Feinora  gemmatus  balteus  cjus  abii. 
£t  caput  insigni  donatur  rile  corona, 

Perstringuniqne  pedes  aurea  plectra  «  suos. 
Aurea  per  dorsum  resplendeni  tegmina  latunv 

Ornaniurque  manus  tegmine  candidnlo; 
&lunera  practerea  matronae  regia  luditb 

Congrua  namque  dodit,  gratiiteumque  decDS^ 
Scilicet  ez  auro  tunicam  genmlsfpie  ngentem,. 

Conficit  ast  qualem  arte  Minerva  sua. 
Aurea  vitta  caput  gemmis  redlmita  coronar» 

Atque  munile  tegit  pectora  grande  nova* 
Flexiiis  obtorti  per  c<^lum  it  circuhis  auri, 

Armillseqoe  lenent  bracbia  femhien. 
Femora  lenta  iq^unt  auro  gemmisque  peracta 

CingnUi^^rsa  legti  aurea  cappa  ftoum. 
Nec  minus  interea  Hkitharfii$.omal  aroore 

Heroldi  natum  vestibusaorigeris 
Cjstera  namque  cohors  Francisco  more  paraUur» 

Vestiroeata  sibi  Ga»ar  amdre  dedik 
Interea  miisaro»  aderaAt  jom  sacra  parata, 

Morevoeat  signum  '  ad  culmina  ^sacra  homtnes» 
Tecta  nltent  vario  clero  repleta  Gorosco, 

Ordine  mirifieo  vemat  amo&Oa  domus. 
Turba  sacerdotnm  Clementis  ^  dogmale  conslat^ 

Leviueque  micant  ordine  naroqoe  pii. 
Theuto  i  chorum  deri  disponit  rile  cafientfiiii^ 

Adhallvilus  adest,  fertqae  manu  feralam, 
Pcrcutit  instantesque,  vlsm  eempoiiit  honore- 

C;0saris,  et  procerum,  conjagis,  er  sobolk. 
Atria  Ca&saroTansperlata  petebat  in  auiam, 

Sodulos  oiOciis  adfore  saepe  saeris. 
Resplendens  auro  nimiuni  genHnisqoe  Mfulgena^ 

iDnixus  famulis  l»tus  abibat  iter. 

tiniauis  (ii  enim  paria  habent,  quippe  ab  uno  fonliv 
m:uiantes),  Moguntlse  apud  Sancfum  Albanum  ba* 
ptizatus  €8t  Heriolthut,  Ac  prdinde  MalNlIonias  ia 
Annal.  Benedictin.  ad  anniiro  826  veluti  rem  cerlam. 
id  statuit.  Et  quidem  eelebre  fuit  monasteriom  San- 
cli  Albani  Moguntiae  situm.  At  noster  nihil  de  Mo- 
guntia,  nihil  de  Sancti  Aibani  basitfca  habet;  nm^ 
salis  aperle  rem  tradil  per.ictam  in  pa^o  Ingelhet^ 
mensi,  atque  adeo  in  magnifica  iHa  basiRca,  quam 
ibidera  positam  Nigelius  stipra  descripsit.  Nequ& 
aliter  scripsit  Theganus,  ut  nnper  vidimna.  Hisce^ 
duobus  scriptoribus  sjmchronis,  ac  pcAissimum  Mi-- 

Sello,  qui  adeo  graphice  hicc  deseribit ,  ego  amr 
em  libentios  aduxrerem.  Qui  enim  E^inhardo  An- 
nales  Iribonntur,  non  tam  certo  auciore  fenftitur 
nti  poema  quod  prae  manibus  habemtis.  Atqne  hsec 
scribo,  nisi  idem  fuerit  teroplum  Sancli  Albani,  et 
basilica  Ingelheimensis.  Eginhardus  ipse  ad  annuni 
787  teslis  est,  <  viHam  qu?e  vocatur  Ingelheim  sltam 
fuisse  in  suburbano  Mof^ontiarensi.  > 

^  Poto  Romani  pontiftcis,  rn  cujus  snppoaititiis 
Kbris  plura  de  presbyieris  occurrunl.  Foruuials  et  ia 
subsequente  vertiu  innuitur  Pius  alter  Aomanus  poa- 
tifeXf  eui  diacono^om,  iiescio  quo  boiio  leale,  qoae* 
dam  insliiutio  tribuitnr. 

>•  AIiqui&  ex  palatinis  proeeribiis ,  ati  el  AAal>- 
vitus  subsequeiiter  positus.  Circiter  ea  tempora  fio^ 
ruit  Theoto,  qui  post  paucos  annos  cancellarii  digui- 
taie  iiiustris,  adhue  in  diplomalls  Lodovici  Pii 
memoraiur.  Fuit  el  Tbeolo  abbas  Majoris-Mona* 
sterii.  Sed  fortassc  nealar  ad  hmc  tocam  perluict. 


6«9 


Pfi  REDUS  Gfi&tlS  LUDOVIGI  Mi.  —  LIB.  i^. 


!»# 


iiiiduinui*  liabel  deitram,  Helisacharqud  iinUiiaai  A  Mirantur  clerum,  nHntntnr  dmiqae 


SusleuUt;  Gemog  ^  pergfl  al  ipse  prior, 
\  irgain  niore  gerit,  senrans  vesligia  regis, 

Aurea  cujus  babet  qulppe  corona  caput. 
llluthariusque  pius,  Herolduset  ipse  togatus 

Pone  sequuntur  eos,  munerillusque  micant. 
Ante  patrero  polcher  Carolus*  puer  indytus  anro 

LaHus  abil,  plantis  marmora  pulsal  ovans. 
Jui!ith  interea  regali  munere  folta 

Procedil,  renitens  munere  mirifico, 
Quam  proceres  gemini  summo  comitaoUir  honore, 

Malfridns  sive  hiif: '  consoeiando  gradnm. 
Alque  coronaii  •  domioam  veneraniur  honestam ; 

Yeslibns  aoratiroelsus  ulerqne  mical. 
Heroldl  seqnhnr  proplus  quam  deniqne  eongoi, 

fiidoperiilricis  munera  '  Isla  pise. 
£t  Fridogisos  <  abit,  seqoftnr  qucm  discipolonim 

Turba  sagax,  eandens  Teslibos,  atqoe  flde. 
Ordtne  composiio  seqnitor  dehinc  caMera  pubes, 

Yesiibos  omata  monere  €a»areo; 
Csesar  ul  ecdesiam  gressn  penrenll  honeslo, 

Cxposcit  volis  niore  sno  Dominum. 
Mos  tnba  Theutonis  clare  dat  rite  boalum, 

Quam  seqnitor  clerus  protinns  atque  chori. 
MtraUir  Berold,  conjux  mirantur  el  omnea 

Prdles,  el  socli  culmina  tanta  Del, 

•  Be  qno  supra  facta  est  mentio.  Yide  qnanto  in 
honore  esset  archfcapellani  di^nitas,  qua  ceiebris 
iste  abbas  tnnc  in  aula  I>odovici  Pii  fruebaUir.  De 
Helisachare  quoque  jam  snpra  e^imus. 

b  Fuil  is  summus  sacri  palatii  osUarius.  Eo  titulo 
donalnr  a  Frolhario  episcopo  Tullensc  in  cpislol.  2, 
apud  Duchesne,  tom.  II,  pag.  7{S,  Script.  Francic. 
in  Vita  quoqne  Lndovici  Pii  Aslronomus  auctorest 
ad 'Awium  822  Lotbarium  a  paire  io  Italiam  mis- 
sam,  el  una  cum  eo  Walam  monachiun  airincm  il- 
iius,  9ed  et  Geruntiutn  ostiarium.  Scribcndiim  est 
GerHnfmm ,  quem  eliam  ad  eumdem  annum  822 
Eginhardus  appeilal  Gerniigum  o$liariornm  magi- 
ttrum. 

c  Quem  Cahum  appellare  consiievimus.  Filius 
is  Dalu  minimus  Ludovici  Pii,  ex  imperalrice  Judi- 
tba  pfogenitus;  et  ouidem  anno  826»  quando  hoH; 
peracia  fuere,  puerulus ;  quippe  Idibus  iunii  anno 
8SS  iif  locem  ediius. 

A  CorHffO,  me  Hug,  auleliam,  eive  Ifiic :  nam 
Ifn^o  el  nuco  apud  veteres  ex  diversa  pron«in(ia- 
tione  occnrrnnt,  atque  idem  nomen  sonant.  Si  pro^ 
ceres  gemini  comitabantnr  Augustam,  ergo  pr^tcr 
Maifridum  comitem  Aureltanensem  alter  erat  me- 
morandos.  Is  autem  fuit  Hugo,  ot  conjicio,  conies 
iHe,  cufu»-  fiiiam  Irmingardim  LoM»arius  Ludovici 
Pii  primosenitus  uxorem  duxerat  anno  821.  in  Vita 
Ludovici  Pii  ad  annum  827  Lodovicos  ipse  traiH- 
Uir  iDisi^e  Kippinum  liliom  conira  Saracenos,  «  si- 
molqfue  missos  ex  latere  soo  Hugonem  et  Halfrldttm 
comiles. »  En  ambos  bosoe  comites  conjnoclos  iUic, 
p«rilerque  apud  poetam  nostrum  in  isla  solemnilate 
conjunctos.  Elt  cum  constet  io  iropia  oonjoratiooe 
advemia  ipsum  Lodovicom  Auffustum  primas  par- 
tes  sibi  tompsisse  Hngonem  el  llalfridum  comites , 
Tbeganos  vero  ab  Hogone  Lotharii  socero  jam  anno 
821  jacta  smiaa  tant»  infideiitalis,  scripserii,  su- 
pere^  ul  hic  inoui  intelligaroos  ipsom  Hugonem  Ir- 
iningardis  Aoguslaepalrem,  c  qoi  erat  de  stirpe  ou- 
jnadMi  4locia  nomine  Edlth ,  >  uli  Tbegaous  pro- 
dldil. 

•  Adttotarc  ne  pigeat,  cum  dicantur  et  hl  ipsi  co< 


.\tque  saoerdotcs,  ofliciumque  plom^ 
Rcgis  prxcipue  miranlur  prxmia  magni, 

'Tmperiis  cujns  currcrc  tanta  vldent. 
Dic,  Heroldc,  precor  jam  nunc,  qoflim  plaris  ama* 

[bis 

Cclse  fidem  regis,  an  lua  sculpta  nequam ?' 
Ftrque  {iibrita  focis  auri  argentique  metalia, 

Et  tibi  sive  tuis  inde  parctur  honos. 
Si  ferrum  fucrit,  fortassis  ad  arva  colenda 

Sufficil  et  cullros  inde  fabriro  jube: 
rius  tibi  vomcr  opes  telluri  infixus  babebit, 

Quam  Deus  ilie  tilii  conferat  arle  sua. 
Hic  Deus  cst  vcrus,  Franci  quero,  Cxsar  et  Ipia 
n     Rile  colunt  votis :  hunc  cole,  linqne  Jovem. 
De  Jove  fac  ollas  nigras,  furvosque  lebeics, 

Ignem  semper  amcnt,  auclcr  ul  ipse  suus. 
Neptuno  fahrioelur  aqp;«  gerulus  libi  jur» 

Urceus,  et  iaticum  seinper  habebii  honos. 
Interea  reverenter  opes  parabantur  Iieriles, 

Atque  cibl  Tarii,  mullimoduroque  merum. 
Pistorum  PclruB  ^  hinc  princeps,  hinc  Gunto  *  co- 

[quonia 

Accelcraiil,  nensas  ordioe  more  paranl. 
Candida  praqpomml  niveis  mamelia  i  villis, 

mites  coronam  in  capile  gesoisse,  diversam  (jurdem 
ab  impcriali,  sed  tamen  insignis  decoris  signum. 
Apud  €k>ntinuatorcm  Aimoini  occurril  Roso  rorona 
ducali  ornaiusi  Coronam  conntum  nescio  ao  quis- 
C  quam  veierum  mcmorarit.  Ili  tamen  Marchioni* 
etiam  munere,  licel  nondum  nomine,  fruebanlur.  Iii 
Mngna  Britaimia  adhucperdurat  ejusmodi  coronarum 
consuetudo,  cum  iuauguratio  regis  pcragitur. 

'  Lego  munere. 

«  Quem  supra  vidimus  cancellnrium  Ludovici  Pii 
simulqne  abbatcm  monastcrii  Turoncnsis  Saiuii 
Martini. 

^  Hic  appellalur  pistorum  princeps  :  quae  dignilas 
in  aula  rcgum  Franciae  olim  quoque  viguit.  Sa^cuii* 
subsemicntibus  mngnns  pistor  aut,  magister  paneta- 
rws  Franeim  appciiabatur,  qui  h^jiismodi   officio^ 
pracfectus  erat.  • 

>  II ic  vero  coquorum  princeps  dicitur.  El  hnnc  al- 
tera  fuit  in  palatio  Francorum  reaum  illustris  di« 
gpitas.  A  Theoduifo  Aurelianeose  lib.  iii  Carminum 
cxhibetur  ex  hisce  praefectls  coquinarise  lei  uiius, »» 
coquoruiu  vallatus  cuneis : 

Prudenter  qoi  cuncta  geroBs,  epalasqne  dapesque 
Rpgis  bofloratum  deferai  anto  tliroiina. 

AbHerimanno  quoque  in  lib.  de  RestaoKit.  S.  Mar- 
tini  Tornac,  in  Sjpicil.  Dacher.  Fulcherus  episco- 
pus  dicitur'/i/ius  principis  cocorum  regis  Ftancim. 

i  Quanquam  vulgo  scrilmre  solcamus  mamt/i«,at* 
tamen,  uti  jam  Dausqiiius  in  Orthographia  monoit, 
anti<|uissimus  Yirgilii  codex  Vaticanus,  atiique  tc- 
tnsli  codices  habent  mantelia.  Hic  peregrinum  for- 
tassc  tibi  videantur  mantelia  ista  villis  niveis,  boc 
est  pilosa,  adhibita  in  mensis.  Verom  poeta  noster 
cruditom  hic  agit,  mutuatus  ea:n  dicendi  formam  a*. 
Virgilio,  aot  ab  Ovidio  apud  quos 


D 


Et. 


.  tonsisque  feruol  maiilclia  villis. 
.    :  villis  mantele  soUiiis. 


Auctor  vcro  Servius  cst,  majores  mappas  ri7/o«  ha»- 
buis^e.  Iia  apud  Romanos  :  num  et  apnd  Francos, 
an  vcro  Inc  versus  gratia  dicatHr,  aliorum  tsto  |udi.« 
ebim. 


»1 


MarmaNO  •  disco  disposuere  dapet. 
Hic  Gcrcrem  BoliUis,  bic  camea  dona  Biimslrat. 

Anrea  per  discum  vasa  sedere  vides. 
I^ec  minus  Otho  ^  puer  pincernis  iroperat  ardens, 

Pneparat  et  Bacchi  muoera  lenta  merl. 
Cultibus  almtflcis  transactis  rite  verenter» 

Venerat  unde  prius,  Cxsar  abire  parat 
Aureus ;  et  conjux,  proles,  auratus  et  omnis 

Coptus  abit,  clerus  denique  candidolus. 
Inde  pins  Kioderando  gradum  pervenit  in  aedes, 

Quo  sibt  Caesareo  more  paranlur  opes. 
piscubnit  laptus  lateri  Juditb  quoque  palchra^ 

Jussa,  sed  et  regis  basiat « ore  genu. 
Hlutarius  Cassar,  nec  non  Heroldus  et  hospes 

Farle  sua  rcsident^  rege  jubente,  thoro. 
Miranturque  dapes  Deni,  mirantur  et  arma 

Cacsaris,  et  famulos,  et  puerile  ^  decus. 
|Ue  dies  Ixtus  Francis  Denisque  renatiB 

t^araque  ftiit  merito,  post  recolendus  erif. 
Alter  namque  dies  primo  veniebat  Eoo, 

Cedunt  astra  polo,  sole  calescit  bnmas. 
Venatum  ire  parat  C«sar,  Francique  solentes, 

Et  secum  Heroldum  Caesar  abire  jubet. 
Insoia  prQpter  adest  Rbeni  quoque  gnrgite  cincta, 

Quo  viret  berba  reeen»,  eat  nemuBttmbriftniQi. 
IHttc  quippe  ferae  roultae  variaeque  fiieniBV 

Ctl^te  silvis  turbajacebat  iners. 
Ijlanc  quoque  complerunt  v^aQtum  binc  inde  ma-. 

[Bipli„ 

Atque  molossorum  magna  caterva  simul.. 
Caesar  veloci  residens  terit  arva  cabalio» 

Wito  «  pharetratus  cui  comes  ibaiequo» 
Fhirima  turba  Ilttit  juvenum,  nec  non  poerorttBj 

Inter  Hlularius  quos  celer  ibat  equo. 
Atque  simul  Deni,  nec  non  Heroldus  et  hospes^ 

Spectandi  studio  buc  quoqne  laetus  adest. 
Jnm  pia  scandit  equum  Judith  pulcherrima  conjux. 

Caesaris,  ornau,  comptaque  mirifice. 
Quam  pvoceres  summi  dominam,  seu  turba  poten-. 

[tum 

•  Nota  vetenim  Francoruro  mores. 

^  lutor  palatinas  dignitates  olim  quoqne  ista  fuit. 
Qui  ea  donati  erant,  buticularii  ab  Hincmaro  aliis- 
que  eonim  lemporum  scriploribus  appellantur ;  unde 
nostram  boltigfiere,  Hermelandus  abbas  in  ejus  Yita 


EimOLDl  MGELLl 

A     Praeterit '  et  sequitur  regis  honore  pil. 


6.*SS 


Jam  nemusomne  sonat  crebris  latratibos  lctus» 

Hinc  hominnm  voces,  hinc  tuba  crebra  furit ; 
Dissiliuntque  ferx^  fugiuntqne  per  aspera  dumi. 

Nec  fuga  subsidie,  nec  nemus  estque  latex, 
Inter  coritigeros  cecidit  quoque  damula  cervot. 

Dentifer  ipse  cadit  cusplde  Gxus  aper. 
Caesar  laetusenim  dat  eorpor»  mulla  ferarum. 
'  Ipse  neci,  propria  perculk  atque  roantt. 
Hlutariusque  celerflorens,  fretusqne  juventa 

Percntit  ursoruro  corpora  multa  manit.    • 
Ca^lera  turba  virum  passiro  per  prata  tmcidait 

Diversi  generis  mulUmodafque  feras. 
Forte  cannm  infestanie  fogit  damella  catervi 

Per  nemus  ttmbrifervm,  perque  salicta  salit. 
'  Ecce  locum,  quo  turba  potftns,  et  Caesara  >  Judith» 

Constilerant,  Carokis  i>  eum  quibus  ipse  poer. 
Praeterit  instanler ;  pedibus  ^jies  coastat  Ib  ip»i9 ; 

Ni  fiiga  subftidium  conferat,  ecce  perit. 
Qnam  puer  aspiciens  Carolus  cupit  ecce  pareqtis 

More  sequi,  precibos  poslulat  acer  eqouro. 
1  Arma  rogat  cnpidos,  pharetram,  celereaqne  ta» 

-  Igiitas, 

Et  cupit  ire  sequax,  nt  pater  ipse  solet 
Irgeminatgtte  preces  precibus ;  sed  pnlchra  crea- 

[irix 

tre  vetat,  voip  nec  dat  habere  tiam^ 
Ni  paedagogas  eom  teneai,jmaterqne  volentem^ 

More  p«er  pueri  jam  volel  ire  pedes. 
Pergunt  ast  ali»  Jnvenes,  capiuntque  ftigaceii^ 

Qestiohim,  illaesam  mox  puero  revehunt. 
Arma  aevo  teneralunc  coiiveniitntia  sumit, 

Percnlit  atque  ferae  terga  tfcmenda  poer. 
Ihinc  puerile  decus  blnc  iqde  freqticntat  et  mMtt 

Hunc  pairis  virtus,,  nomen  et  oniat  avi*. 
Qnalis  ApoUo  micatgradiens  per  culmiaa  Ddi». 

Latonae  matri  gaudia  magna  ferens. 
J^m  pater  eximius  Caesar,  seu  caetcra  pubes 

Venatu  gravidi  tecta  subire  parant 
Sed  tamen  ip  medio  nemoris  viridantia  ehttstra- 

praefectum  arbitror,  quae  dignitas  in  palatio  recimi 
Francoruro  inter  pnmasi  annumerau  olim  roit, 
Hincmaro  teste  in  lib.  de  Ord.  palatii.  Yenatorei 
etiam  inler  suos  mm$uriale$  recenset  Carolus  Ua- 
snus  in  epistola  quae  edita  est  inter  le^  Lango- 


.ipud  MabilloRiiHn  dicitur  priroo  constitntus  a  rege  ])  bardicas  parte  ii  tomi  I  Collectionis  hiqus.  Cirdicr 


fkrineepi  pncernarum^  Vide  Ducaugium  in  Giossario 
Latino, 

«  Supra  vidimus,  proceres  quosdam  non  ad  pe- 
des,  sed  ad  genii  imperatoris  osculandvm  accessisse. 
Niinc  aniniadversione  ac  stnpore  dignum,  tunc 
ipsis  iroperaiorum  sive  regum  Francorum  uxoribus 
in  more  fuis^e,  deoscnlari  genoa  proprii  viri.  Unma- 
tita  tempora  suot,  inymutati  et  mores. 

d  Pro  puepi^  auQS  nenipenunc  pag^  appellamus. 
Neiftte  eoiin  dubito  quin  regihus  et  'imperatoribns 
olim  quoque  forent  pueri  bonorarii  atl  eorum  servi- 
tia  ascili.  Qui  nutrifi  in  aiila  regia  dicebantur,  ii 
pnccipue  ex  eorum  numero  fuerint.  Supra  in  lib.  ii 
occurrit  eliam 


WaficoDom  priacipla,  Caroli  outriniiDe  fretus, 
Ihfra  bis  recnrrit  idem  fmerile  deeue. 
•  Id^m  est  ac  Wido  el  Guido,    Himc  Tenatiool 


ea  tempora  floniere  Widoneij  sive  Guidonee^  seil 
incertum  an  aliquid  commune  cum  isto  bsdiue-. 
rint. 

f  Hoc  est,  preecedit, 

s  Nimla  baec  licentla,  bone  Nigelle.  Nemne  Gtf- 
eera  pro  uxor  Cassaris,  seu  Csesarea.  In  Historia 
Miscella,  Cepeara  uxor  Persici  regis  memoratur. 

i>  Ludovici  Pii  et  Judithae  Augustae  ^us.  Calwm 
appeilare  consuevimus. 

i  Acta  haec  sunt  anno  826.  Carelus  autem  ia  lo- 
cem  editiis  fuerat  anno  825,  ac  prointle  tunc  vix 
quadrimus.  Quin  puerulus  arma  petierit,  et  reram 
insequi  excupierit»  ncffare  nolim ;  at  simul  ferea* 
dum,  poetam  nostrum  hic  blandiri,  ac  dulcia  dicere 
Judithae  Augustae,  ut  per  earo  auoque  ab  exsilio  li- 
beretur,  atque  in  gratiam  Ludovid  restitfittar,  Lcge 
quae  sequuntur. 


633 


D£  R£BUS  GEStlS  LUDOVia  PII.  ~  L».  lY. 


634 


Judtlh  priidenler  coDslroit,  atque  tegit 
ViiDine  prxraso,  dcc  non  ct  tODsite  bnxo, 

Palleolis  cingit,  linteolisqoe  tegit» 
A;qu«  pio  regi  Tiridanti  mris  hi  herba 

Ipsa  sedife  parat,  ordinat  atque  dapes. 
Mox  maDibus  totis  Cxsnr»  seu  pulchra  jugalis 

Aarato  ccce  llioro  discubuere  simul. 
Blatharius  pulcher,  Heroldus  et  hospes  amatus 

Accombunt  roensoe,  rege  jubente  pio. 
Caetera  gramiDeo  residet  nam  mre  juventus, 

Per  nemus  umbrifemm  corpora  lassa  fovet. 
Piogoia  tosta  ferunt  Juyencs  mox  cxta  feraram  ; 

Cxsareis  dapibns  mixla  ferina  coit. 
Aufogit  acta  fames  dapibos ;  dant  pocola  boccis» 

Pellitur  alque  siiis  ipsa  liquore  pio. 
Laetiftcatque  bonus  mox  pectora  forlia  Bacchus. 

Ldetanter  repetuot  aulica  tecta  viri. 
Aulai  at  vcDere,  fovent  mox  corda  •  Lyaeo, 

Et  vespertiDis  pergitur  officiis  ^. 
liis  qooque  trtDsaetis  solite  digoeqoe  vercDter, 

Inde  palaiioas  jam  subiere  domos. 
Ecce  manus  joTeoom,  veoatos  munera  toUeos» 

Maha  fluit,  cupieos  regis  adcsse  oculis. 
MUltii  eerronim  pRBgraodia  cornua  necnoa 

Unoram  refemnt  lergora,  aaa  eapUa. 
Phntea  setigennB  revehuot  et  corpora  aproram, 

Capreolos,  damas  fert  puerile  decus. 
lUe  pios  prasdfira  lamulos  partilos  in  omnas 

More  soo,  dero  pars  <|ooqoe  magna  cadfl. 
(pterea  Heroldus  cum  talia  eemeret  hospea» 

Maitiffioda  veraat  peotore  eensilia, 
Keg in  jora  vfdens,  stopel  Imperiomqoe  fld^mqoe» 

Qfficiomque  I)ei  carrere  Jure  suo, 
Sed  taodem  mcertoa  tergit  de  peetore  motiia, 

CoDsiiittmqoe  capit,  qood  Deus  ipse  dedit< 
Ecce  fide  pleous,  regf  haec  quoque  Terba  profator, 

Sponte  sua  veoiens  proicidit  ante  pcdes. 
Caesaropime,  Dei  coUor,  rectoique  tuorom» 

Ouos  tibi  CUDctipptens  cootuUt  alme  Deos. 

•  Frequens  mentio  Bacchi  et  Lyaei  apud  nostrum 
Nigellum.  Ad  hsec  animum  adverte,  ne  lempora  no- 
stra  incuses,  quasi  olim  temperantia  mensis  asside- 
ret,  nunc  autem  inde  exclusam  non  raro  se  doleat. 

t»  Scilicet  ad  vespertinum  ofiiclum,  quod  per  cle- 
itim  in  templo  decaniabalur. 

c  Manibus  junctis  se  tradere  allcui,  rst  ei  fldeli- 
tatem,  subjectionemque  juramento  prseslito  polliceri.. 
Heroldom  se  ac  regniiin  Danis  supposuisse  Ljido- 
vico  Augusto,.  in  nnnalibus  eoram  temporaio  non 
reperio.  Nam  quod  in  Yila  ejusdem  iihperatoris 
Astronomus  scribit  ad  annum  814  :  c  Herioidus,  ad 
queni  sumina  regni  Danorum  pertinere  videhalur, 
el  qui  prideni  a  flliis  Godefridi  regno  pulsus  fuerat^ 
ad  imperalorem  Ludovicum  confugium  fecit,  et 
juxta  morem  Francorum  manibus  illius  se  tradidil ;  i 
non  saljs  aperte  nem  firmat ;  est  enim  verborum 
sensos  dubius,  pro  quibua  Egiphardus  habet :  i  et 
se  in  manus  illius  commendavit.  >  Atlamen  tantam 
Nigello  noslro  auctoritaiem  esse  futuram  arbitror, 
ut  rem  afi  eo  apenissime  uarratam  amplius  negare 
nemo  vclit.  Ac  proinde  emendandus  Hermanuus 
Conringlus,  qui  lib.  i,  cap.  4,  de  Finib.  imp.  Ger- 
nian.,  contendit,  nequa^uam  sub  Ludovico  Pio 
tjranaiatam  fuisse  Daniam  in  jus  imperii,  quanquam 


A  Cerao  quod  instgnls,  patleos,  forlisqae,  piaaque^ 

Armiger,  et  clemens  sts,  triboente  Deo. 
Dives  opom  nimhim,  aecnon  largitor  egentom^ 

Biandus  sobjectis,  atque  quietos  ades. 
Omnia  virtuium  video  tibi  credita,  Cxsar 

Flumina,  sidereo  pectora  rore  raadent, 
Colla  jugo  Christi  en  monitaus  mea  vestra  sobegit 

Suasio,  et  aeiernis  traxit  ab  usqoe  focis. 
Deque  errore  mato  mcmetque  domumque  sobactam 

Abstulit,  et  vero  pectora  fonle  rcplet. 
Insuper  en  donis  variisque  juvatus,  et  armts, 

Corde  Deo  plenus,  corpus  abundat  ope. 
Talla  quis  faceret,  ni  Christi  ignitus  amore 

Ingratae  plebi  munia  tanta  f^rens  ? 
Credo  qoidem,  in  terris  vos  nonc  caput  esse  Ihmkh 
B  [mm, 

ChristicoYom  fmperii  rite  teoere  decos. 
Idola  cuDCt;i  mifai  nt  ceduot  pro  noimne  Cbrittl» 

Sicqoe  potestates  nomine  quippe  tuo. 
Cedat  Jamqoe  poten»  antiqoi  gloria  saecN, 

Dom  Tiget  imperiom,  dante  Tonante,  toom. 
Forte  aliqots  aeqoandos  erat  tihi  monere  et  armb ; 

Pnecellis  coDctos  sed  qooqoe  amore  Dei. 
Sed  ^id  agam  jam  jam  ?  cur  me  mea  verba  ratar- 

{dant? 

Et  sermone  ImTi  prodere  tanta  toIo. 
Uox  manibos  jonctis  regi  se  tradldit  oltro  «, 

fit  secom  regnom,  qood  tfibi  jure  folt. 
Soseipe,  Cesar,  alt,  me,  nee  non  regna  aabicta  : 

Sponte  tois  memet  confero  servltib. 
Caeaar  at  ipse  raanoa  inanibos  ^  soscepit  bonestis : 

lungontor  Francis  Deniea  regna  piis. 
Moz  qooque  Caesar  ovans  Francisco  moro  Teterno  • 

Dat  sibi  eqottm,  nec  non,  ot  solet,  arma  '  simnt 
Festa  dies  ileram  surgit  renovata  niieseena. 

Francis  et  Denis  concelebrata  micat^ 
Interea  Caesar  Heroldom  jamque  fideiem 

Hooere  donat  opam  pro  pietale  soa. 
IUios  ast  propter  tribuit  sibi  ^  praelia  fines , 

liUdovicus  Hamburgens^m  episcopatum  soper  Da«. 
niam  quoque  inslituerit ;  sed  id  primum  facium  subk 
llenrico  I  Aucupe  Germnnise  rcge.  Abiit  quidem* 
brevi  leves  in  auras  Heroldi  fides ;  attamen  ab  eot 
datam  credere  cogimur. 

d  Quo  ritu  jurantis  sacramentum  a  recipiente  ra«^ 
«1  tum  habebatur.  Res  nota  eruditis,  ac  propterca 
^  mihi  non  illustranda. 

«  Heus !  bone  Hermolde»  atlud  est  veterno^  a1iu(t 
wtustQ,  (jtuod  unum  dicere  voluisti. 

'  Et  bic  \cierum  Francorum  mos  animadverten* 
dus.  Cum  quis  sua  reg|  sul)jiciebat,  fidelilatem  e) 
sacramento  obstringens ,  vicissim  et  rex  illi  dona 
confcrebat,.equ«m  praecipue  e(  arma.  TJno  exemph& 
contentusero.  Fredegarii  Conlfnuator  ad  aonum  761 
h;ec  habet :  c  Remistanus  ad  rcgem  veniens,  sacra* 
menta  multa  ct  fiJem  prsedicto  regi  Pi|)pino  pro-^ 
misit,  ut  semper  fidelis  t»m  prsediclo  regi,  quain  ei 
filiis  suis  esse  deberet.  Rex  vero  in  suam  diiionem 
eum  recepit,  et  multa  munera  auri  et  argenti,  et  prc-» 
tiosa  veslimenta,  equos  et  arma  largiendo  eum  dl-^ 
tavit.  > 

s  Seosus  parum  pcrspicuus.  Incertum  num  signi*- 
ftcet :  tribuit  $ibi  fines ,  id  est  regionem  contermN 
nam  Danico  rcgno,  pfopttr  iUius  prttiia,  hoc  est^c^ 


6H  lllliOLDi 

Ei  IM  YiQifkr>f  mnhiiiioduque  dap^.  A 

Offlciique  Dei  euUiiai  «M  riie  perorjiet, 

Dai  flilN  Qmmr  m^q  onmia  va»a  polens. 
Ordinibus  vero  <iat  vesiiipenU  sacrati;», 

Datqne  sacenfotes ,  catlioiic^sque  libros. 
lliuc  et  mopaeiios  *  mitiii  mi^aodo  voleples, 

Qui  rev^liant  popuios  ad  pia  regna  poii. 
Munera  quania  quidena,  seu  qualia  donat  liabepda, 

liigenium  viocont  e\superantque  meios. 
luterea  nautqe,  peiagi  qui  pignora  norant, 

Siipe  rates  onerant,  regi&cisque  cibis. 
Et  jam  vela  vocaut  aurae,  ventusque  morantes 

Arguii,  alque  Iftyeiiiis  signa  tremenda  monet. 
Navibus  aequatis  tandem,  veitsque  oovalis 

Gum  Hcitu  i>  Ueroidus  intrat  bonore  catem 
Filius ,  atque  nepos  tpsius  regis  in  auia  B 

Excubiis  «  vigiiant »  Francica  jur^  coiuQt. 
Ucroidus  dapibus  variisque  reliprUis  ei  ariuis 

Per  mare  fluoiivf^iii  propri^  regna  ^  peiii, 
U£C  Uludowioe  Deo  dasle  quoque  lucra  potenti« 

Et  spcias  regnis  irn^^ta  rc^oa  tuis. 
Arma  pairum,  nulio  qqac  npp  vaiuere  ^udlo, 

Sponte  sua,  capere»  tc  o^odo  regu^  p^tuot. 

quod  seditiones  hactenus  contra^  ipsam  fleroKlum 
in  regno  iliius  viguisseut,  et  aihuc  vigerent;  an  po- 
iius  prarmtu, .  qnam  pr<»^Mi  tegeiidHmbii;  qu»  doaa 
ei  Ludovicus  coutulerit  pnfpUr^  id  est  juxla,  seu 
prope  finet  Danio'.  Germanuni  scnsum  nos  Cginhar- 
dus  docebii  in  Annail.  att  annura  91i,  ubi  scrihU, 
Horoidta  c  per  Friskim  qiia  venefai  via  >  reversuiii 
fuisse.  <  li)  qua  provinciacomilf  UJS>  qui  ftbiMStri  xo- 
catur,  ei  datus  csl,  ut  in  cuoi  se  cum  rebus  suis,  si  C 
iiecessitas'  exigeret,  it^eipere  poiuisaet.  i  Pada  ba- 
hcnt  et  alii  Frapearufii  aaj»aies,  uti  oi  Astronomus  • 
io  Yita  Ludovici. 

•  Ac  pnticipiie  Anschnrium,  gentinm  scplentrio- 
nnlium  aposloluin,  ac  deinrfe  pnmum  iiamm:ihm-- 
gens»*m,  ac  postea  Brcmensein  episcopum,  virum. 
sanctilale  viUe  clarum,  ci^us  Yitam  liabes  apuJ 
iiollandum  iu  Acl.  sanctor.  ad  dlem  5  Fe'>)rn:irii. 

i>^ld  est  ffceniin  sive  venia  ci  ab  Atigtfslo  fsicta 
discedendi :  qua  voce  poeta  noaler  supra  quoque  est 

IISUS. 

«  Nempe  hi  obsides  ab  lleroltlo  rege  apud  Ludo- 
vicum  dimi^si  in  piguus  dalx  fitici. 

'  Petiit  quidem  sua  regna  :  venim  non  multo 
post  GbrWtiana  religione  ejurata  rursus  ad  pristi- 
nam  superstitiQnem  iran^iiL  S.ixo  Grainmaticus 
iil>.  IX  ilislorix  Danics,  inter  tol  fabiilas  Romanen- 
sea,  quibus  narrutionem  suam  saturavit,  Heroidi 
tamen  conversiouem  ad  Christi  tl  Jem,  Ludovico  Pio  D 
iiistanie,  agnovit.  Tum  addit,  ab  eo  primum  delubra 
diruta,  victimarios  proscriplos;  sed  deiode  is  a 
Regnero  pulsus,  <  fortunam  ad  sacrilcginm  traoslit- 
lit.  Nam  ut  pnrcipuum  inchoalae  religionis  speci* 
men,  ila  nrimum  ncglectsc  spcciacuium  (iiit,  atquQ 
ex  splendiJo  sanctilalis  auctore,  iufamis  ejusdciu 
descrior  evasit.  > 

•  Miraliilis  adeo  visus  est  olim  Francis  primas 
orgahorum  musicorum  in  Franciam  invectoriim 
as|>ectu8,  ut  rem  veluli  singnlarem  posieris  proden- 
d.ifn  censucrint.  in  velustissimis  eorum  AnnalU^ns' 
tom.  II  Du-Ghesnii,  pa^;.  4  et  8,  ad  annum  757  adno- 
lalur.  I  Yenit  organa  lu  Franciain.  i  illuit  vero  a  I 
rippinum  rcgem  a  Gonstanlino  iinperatorc  Gr.rc  >- 
ruiu  missum  (iunc  enim  tam  aniffciosac  machin.e 
Opiiices  soia  Graccia  dabat)  Esiobardus  ad  eum  an* 
vum  scribiC  Carolo  qmxiue  Biagno  missum  a  Grvcji 
Augusto  f  OiODe  geput  or|anorura  i  teslatur  Mo* 


Quod  nee  Roma  poieiis  f«uiii.  nec  rnwidca  Jura, 

Tu  reiiiies  Cbnsii  nonuoe  cuncia  paier. 
Organa«quin  etiam,quae  nuoquaai  FraiiciJtcrevii^ 

Unde  Peiasga  '  tumeni  regna  superbt  nimis, 
Ei  quis  te  soiis»  Caesar,  superasse  putabai 

Constantioobilis  >,  nunc  Aquis  auia  tenei. 
Fors  erit  indiciumt  qood  Francis  coiia  remittant, 

Cum  sibi  prsccipuum  tolliiur  inde  decus. 
Francia  plaude,  d^cet :  Hiudowico  fer  pia  gratos, 

Gujus  viriiite  mtinera  tanta  capis. 
Det  Deus  omiiipotens  Qoeii  terraeque  repertor» 

Saecia  perampla  suum  nomen  in  orbe  sonei. 
Uaec  quoque  dum  canerem,  Slrazburc  ^  custoda 

[tuebar, 

DeHcti  proprii  conscius,  atque  reus, 
Yirgo  Maria  tibi  quo  templa  dicau  niiescuni, 

Quo  tuus  in  terris  rite  yeretur  honos. 
Ssepius  has  equidem  dicuntur  visere  seJes 

Goelicoiae,  et  coBtus  has  coiere  angeliqus. 
Piuruna  mira  quidein  rcfQrunt,  sed  paiica  renar- 

[rans 

Sume  ThaUa,  favet  si  tibi  virgo  pia. 
Eccleslx  custos  Theutramus  *  npmiue  quoodajn 

nachus  San-Gallensis  lib.  tt,  eap.  10,  Viue  ^os- 
dcm  Garoii.  Ai  anao8;i6,  vli  Aaiialea  FoMeases 
traduni,  >  Georgius  quidam  presbytoc  do  YeiieiiaT 
cum  Baldrico  comite  ForojuUense  veniens  ,  or- 
ranum  hydranlicum  Aquisgrani  feclt.  i  Quanqnam 
organum  ktfdfmtUicmm  appeUari  kic  atidi^s,  eavo 
ne  suspiceris  aliud  siftaiiicari,  quamorgana  poeu- 
niatica ,  ({uae  nunc  in  u&ii  commupi  ecclesiarum 
sunt.  Eginhardus  ad  eum  nnmim  scribit,  venisse 
Gcorgium  illum  de  Yonetia ,  c  qiii  se  orgtnum  posse 
facere  asserebai.  Quom  inpperator  A^uasgraiH  cum 
Thencolfo  sacellano  misit,  et  ut  ei  omnia  ad  id 
iiistrumenlum  efliciendum  necessaria  pneberentur, 
imperavii.  >  Sopra  laudatus  momiehus  San-Gal- 
lensis  hae  expk^i,  tradofs :  «  liiud  aMisioorum 
orgmum  prx^tantissimnm  consiructum  luisse  e 
doTiis  ex  scre  confialis,  foilibusque  taurinis  per 
fislulas  sereas  mire  perflaotibus,  etc.  >  Caeterom 
vel  AuguaiiiM»  Istdori  ei  Gaasiodori  »vo  organa 
cognita,  atqi^e  in  usu  fuere.  Licuerii  mibi  in  bu- 
jusinodi  re  curiosis  lectoribus  pidra  dedisse. 

/  Yide  guam  sibi  pliin  plauderent  Grect  ex.  qr- 
ganorum  inventioiie,  eoninique  apud  e:os  tantum 
Tibrica.Sed  a  Georgio  Yenetico,  qui  pTopt?rca  t  rc- 
cior  monasterii  Sancti  Salvii  Fanomarten^is  i  a  Ln- 
dovico  Pio.constitutus  est,  invecta  in  Franciam  eju»- 
inodi  ai^ie,  detumuit  iste  ex  pncrogativa  Gneco- 
rum  tunaor.  WaUCridus  Strabo  in  dcscriptione  tem-' 
pli  Aquisgranensis  paria  scribft,  organa  memb-, 
ra:is : 
^     £n  queis  prvc? pae  JacUbtl  Grs^cia  sesa 

Or^aoa,  res  Uaguu»  ( id  eai  Ludoviciis )  oon  iiiler. 

(maxhna  pbiilt. 

s  Ita  In  ms.  pro  Constaniinopolis, 

^  Ut  omues  nonint,  olim  Ar^nrorvf um ,  mine 
Italis  Argentina,  H-jec  cirilas  Ermoldo  nostro  data 
fiicral  custodiaeseu  carceris  k>co,  fbiqueis  exsul,ciim 
hxc  caneret,  inorahatur. 

t  Qnare  saccr«h>iein  hunc  poeta  appellei  «ro  ito- 
mine  digrmm  ;  imficavit  mihi  doctiMnnus  vir  Go- 
defridiis  Philippi.  Nara  ex  Avenlino  TeutoesiWeak 
atqiie  rex,  et  ex  Lei.hnfiio  Theodo  sigOMieat  «rwM, 
heroem^  principem,  Rursus  finm  in  composUlone 
(^mofn  et  gloriam  son^t,  iit  ex  Aidrem,  Adalram 
coii^tare  potest.  inierpretari  ergo  Theotnrmipn  11* 
coai  eximffim  ac  ceMrem  nrum. 


037 


D£  REBUS  GESTIS  LUDOViCI  PO.  —  LID.  IT. 


(03 


Prxfalas  fuerat,  Domine  dignus  eo. 
Pervtgil  hic  solitus  noctoqne  dieque  sacratan» 

Yirginis  anle  aram  so^e  rogare  Deam, 
IJcirco  meruit  coelesti  monere  fretus 

JLngelicos  cives  cemere  saepe  Sacer. 
r<oele  quidem  quadam,  psalmis  h^nmnisqne  peractlSr 

Cum  euperet  roemfora  fessa  locare  thoro, 
Temptum  namquc  videt  subila  clarescere  luce 

Ut  sol,  et  accendi  sole  serena  dies» 
Surgit  ab  usque  thoro,  causam  eognosccre  nKmiH, 

Luminc  qtio  tanto  fulgeat  alma  domus. 
Forte  aquilrc  similis  pennis  prsetexerat  aram  ; 

Non  lamen  in^  terris  gigoitur  hacc  volucris. 
Rostrum  erat  ex  auro ,  gemma  pretiosior  unguis, 

Et  cotor  in  pennis  setbere  fusus  adest. 
Ast  oculis  lux  ipsa  micau  Slupet  ipse  sacerdos» 

Nec  valct  obtuius^  tendere  coDtra  suos. 
Stii-atur  vohicrem,  pariter  roiratnr  et  alas^ 

Lumina  prsedpue,  corpus  et  omne  simul. 
Tfiiroque  dia  residet,.  cnm  gadli  garrula  terna 

Voi  resonal,  fralres  excital  officio*. 
Imle  levans  miranda  fides  se  ^ponte  fenestra 

Obvia  reciudit,  laxat  •  et  ire  foras. 
Ipsa  abeunte  polos,  pariior  lux  ipsa  rccessil  i 

Apparet  civero  inde  fuisse  Dei. 
Tempore  nerope  alio  crevit  ^  didasculus  idem  ^ 

Mira  satis  cecinit  quae  mihi  lurba  fratrum. 
PMllerei  utMitito  prae£ii»  sedili  ad  «raniv 

Expendens  tenebras,  corde  petendo  Deum. 
Discipuli  secum,  quorum  custodia  noctis 

Servabaut  ^  signi  tempora  ppcvi^iles. 
Ecce  repenle   sonus,  tonitrus,  vkntusow  perv- 

tgcns 

Concnlit  instanler  ardua  tecta  domus. 
DiscipuU  cecidere  solo,  trepidique  per  aulam 

Corpora  prosternunt,  mensque  timore  fugit. 
Litrepidusque  Sacer  p^Iiuisiap  si^erapansfs 

Scire  cupit,  causae  quid  sonus  ille  ferat. 
Aspicit  alma  aperire  domus  mox  tecta  sacratae, 

Intrantesque  videt  trea  quoque  honore  viros. 
Lumiiie  perfiisos,  vestitos  vestilNifl  albla, 

Caodidiora  oive  corpora,  lacte  caput. 
Tertitts  ia  medio  senior  namqoe  ipse  duc^s 

•  Italice  minc  »i  lama  andat  fuoru 


B 


A     Fiilius  abit  famulis,  ingredilarqoe  ple. 
Utpcdibus  tenuere  solum,  mox  Vlrginis  aram 

Relligione  petunt,  et  prece  vota  canont 
Tramlte  more  hominis  nam.  ciilmina  ^  cgetera  po- 

[scQni, 

Ore  sonant  verba,  ordlne  dantque  preces. 
Dextera  pars  aedis  Paoli  nam  munere  gandet, 

Fulcltur  laevsi  noinSne  qiiippe  Pelri. 
Egregius  doctor  hinc,  claviger  imle  poloram ; 

Inter  utrosque  micat  Mater  opima  Dei. 
Michael  mediam  sibi,  sen  orux  vindicat  anlam, 

Uhima  loannis  unguie  « laeta  nilet. 
Ilos  quoqti^  coriicobe  terris  petiere  precatu, 

Quorum  animas  cemunt  saepius  ante  Deuni. 
Quis  nam  idiou  '  ferat  demenfr,  non  corpora  Pa* 

[  trum 

Sanctorum  merHo  rure  eotenda  fore , 
Cmn  Deos  in  fiinrolls  merito  venerelur  amalk, 

Quorum  oos  precibos  scandimiis  aka  poli  ? 
Non  Deus  esi  Petrus,  sed  Petri  credo  preCaiu 

Noxa  delicti  posse  carere  iiiei. 
Nam  tenns  «sque  viri  properant  per  templx  Mari:c» 

Semper  teeta  supcr  discooperia  pateut. 
Expleiis  votis  reaieaat  ad  sidera  sursum  : 

Snsoepere  smim  tecta  reelusa  locnm. 
Hoc  Sacer  aspieiens  pergit,  sociosqne  revisit, 

0«  fiiupeCacta  diu  peolORi  rure  ^  iencQt. 
Surgite,  aii  socii,  nam  qnae  ionuna  coesil    . 

Yos  dormire  modo»  dum  vigilare  decct? 
SingtAo  quatienle  valent  vix  proracre  verba , 
.    )gaotos(|iie  rQi  se  (ore  nempe  fierunt. 
I^a,  ait,  ipstapter  boram  tempusque  notate : 

Forte  feret  nobis  huec  quoque  res  alind. 
Qredpi^,  luit  vates,  pnesuique  drcatus  honore, 

Angelicus  revehit  quem  quoque  in  sMhra  chorus. 
Mira  fides  rerum !  Boncfacius  ^  alniiis  in  illo 

Tcmp^ce  decessity  quem  Bice^  ille  videt, 
Ferrea  Frisonum  Ghrisii  dum  dogmate  vctlet 

Frangcre  corda,  viam  ad  coeiica  rcgna  dare. 
Horbida  heu!  medicom    mox   gens  exstinxit  opi- 

[mnm 

Vulnere  quippe  suo  regna  paravlt  ei. 
Hic  properans  cmloft,  socio  comitante  gemello  i ,. 

est  glossemo  Theoliscum  Heimi  KUo§€mr.  Sensuai 


C 


k  Nitper  etiam  de  organis  dixerat,  auet  mwi^turm  D  est :  Quis  lam  demens  est  alque  indectus,  qnieorpor^ 
traneia  eretit,  Qutd  ergo  sibi  vwlt  hac  voce  Er-      sanct^ram  colenda  neget? 


tnoldos?  Pro  vidit  iUe  osus  est  voce  crevitj  de- 
ducta  nempe  a  cemo  :  idque  Prisciani  aucloritate, 
apvd .  qnero  verba  Titinnii  In  Gprainis  :  Sjmul  tu 
pueroi  ka$  nocin  iuipirare  crevi :  id  est  mdi.  Sed 
organa  antc  Ludovienm  Pium  Francis  omnino  in- 
eognita  fuisse,  jam  supra  vidimua  cam  voriute  mi- 
ttraie  comentire. 

<  PoUns  iervabat.  Quod  sequitur  iignum,  ut  supra 
monui,  campanam  signiflcat. 

^  Hic  pro  aliaribui  accipienda  snnt. 

•  iia  ia  ros.  G^esareo.  Pro  unguine  forsitan,  seu 
oleo  benedicto  ex  lipsanis  sancli  Joannis.  Hic  enim 
de  reli«iuiia  sanetorom  Ibi  asservaUs  agitvr,  ai  se- 
qneiitia  prodvat,  proditanaoe  etiam  oai  aupra  ter- 
bis  illis,  Pauli  munere  gamdet. 

^  Super  voeabulum  idiata  io  ws.  codice  scripium 


s  Pro  Attfnf ,  m  fallor  :  aut  roenduro  latet. 

1»  Id  est :  quaninm  esistlmo,  TenerabllU  llle  vir„ 
qoem  deferri  ad  coBlum  vidl,  est  aHquis  sacenlo» 
episcopaK  munerexam  fttgens^quem  angellio  pa- 
radisnm  vehunt. 

t  Nempe  celeberrimus  iMe  archieplscopns  Mogun- 
tinus,  ei  Germaniae  aposlotus  ac  martyr,  cujus  pre- 
iiosa  inors  conligit  in  Frisia  anno  Christl  155,  licel 
alii  ad  pracedeiilera  754  referant.  Ilujus  Acta  apnci 
clarissimos  BoIIandianos  ad  diem  5  lunii  prostant^ 
Ac  proplerca  habes  qoo  tempore  Argentor.iti  flo- 
riieritThcutramus  iste,  cujus  visiones  a  poeta  no- 
slro  descriptas  cordalorum  horainum  Judicio  dunis- 
sas  volo. 

j  Ncscio  an  qoempiaro  hojus  noroinis  socium  san- 
cti  Bonifacii  iniuiai»  ^uem  lanicn  Acta  i8.norant,  ani 


m  ELGG.>i:i  U  PONTIFICIS  ROMANl  M 

Virgo  KUria  tua  Yisere  templa  volel  *.  A     Atque  re^utidare  de  pietate  dedlt, 

Magnatibi  virtus  coeio»  lerraque  potestas»  Gonferat,  ut  Dostrainpropius,  rex  inclyte,  «ausam 

Qu»  Patrem  mundi  progenerasse  vaies.  Respicias,  aurem  accomodando  pie. 

Tu  mihi  confer  opem   immerito ,  conferque  me-      Veridicis  poteris  forsan  cognoscere  verbis 


[delam 

Exsilio,  cujus  limina  saepe  colo. 
Et  si  prxseniis  fugit  effera  gloria  sxcli , 

Tc  duce,  Virgo  pia,  coelica  regna  petaro. 
I!oc  tibi,  Csesar,  opus  stolida  crocitante  cicuta 

Porrigil  ErmolJus  cxsul,  egenus,  inops, 
Mimere  quippe  carens ,-  fero   carmina  pauca  po- 

[  tenti , 

Divitiis  liber  ofTerro  namque  melos, 
Regia  corJa  manu  Ciiristus  qui  stringit  et  omat, 

Vertit  et  in  partes  quas  sibi  cunque  placet. 
Qui  tua  praecipue  viriutum  flore  replevit,  ] 

potius  frfttrem  ejus  ono  parlu  eum  eo  natum.  In 
supplemento  Vitse  i^ancti  biyus  viri  pag.  476,  tom.  I 
ftaiictorum  Junii,  dicilur  c  post  eum  frater  ejus 
Habmnnt  dlacoiius  occubuisse.  > 

•  Pro  vo/tti/,  aut  voluerU.  i 

^  Desideratiir  ia  ros.  :  illud  ac|jccit  Lambecios. 
Pro  ex^iiium  ibidem  legilur  exsiliot 

c  Postquam  hoc  poema  legerint  erudrtl ,  jodicent, 
qonesQ,  num  jore,  an  ii^ria  P.  Jacobtis  le  Long  £r- 
moldum  oostrum  sibi  nunifuam  vi«vn  in  dasfwn 
fabulosorum  Hisloriae  Francics  scriptorum  retu- 
leriVr  quam  accu.rattssimo  catalogo  suo  haud  pri- 
dem  edito  attexnit  pag.  1099.  Si  enim  vaiet  ea  ratio, 


Criminis  objecii  me  minus  esse  reum. 
Non  tamen  excuso  me  iliius,  crede  reaius, 

Infelix  ^  quo  sum  irusus  in  exsilium. 
Sed  pietas  immensa,  reis  qux  debita  laxat, 

Deprecor  ut  nostri  sit  meraor  exsilii. 
To  quoque  digna  sibi  conjux,   pnlcherrima   Ju- 

[dith. 

Quae  sccum  imperii  culmina  jure  tenes, 
Confer  opem  i.tpso,  allisum  solare  misellum , 

Erige  labentem,  carcere  soive  reum. 
L't  vos  Allilonans  per  plurima  tempora  sxdi 
i     Sublimet,  salvet,  dilet,  honoret,  amet. « 

quod  is  vitara  LodoTici  oratione  metro  astricta  scri- 
pserit ;  quae  tamen  minime  valet  propter  Arisiotelis 
auctoritatem,  qni  in  libro  de  Arte  Poetica  docet 
bistoricum  et  poetam,  non  quod  alter  numeris 
astricta,  alter  soiuta  scribat,  inier  se  differre ;  cnm 
non  minos  historia  esse  possit  cum  numeris  quam 
aine  illis;  sed  quod  alter  qux  facta  sunt,  alter  qua- 
lia  fieri  oporteat.  aut  possint,  cominemorat.  Sed  si 
valet,  inqoam,  cur  non  et  poetam  Saxonea  ArnoA- 
phi'  imperatoris  aequaiem,  qui  Garoli  Magni  impe- 
raioris  Vitam  versibus  illigavit,  aiiosque  angiists 
fldei,  atqoe  adeo  fogiendis  scriptoritKts  annoioe- 
ravit? 


ANlfO  DOXIIO  DC€GXXiy-XXyiI. 

EUGENIUS  II 

MHTIFEl  ROMANUS. 


KOTITU  HISTORICA  IN   EUGENIUM  lU 

(Apod  Mansl,  coocil.  AmpU  Coll.»  p.  111.) 


(a)  Ettgenius  natione  Romanns,  ex  patre  Boe- C  mundo,  (6)  sedit  annos  quatuor  [tiYs], 


(a)  Eugenitti.  Deeime  ifiuirto  Katendas  lunias, 
anno  8St4,  Sttccesser  Paschalis  Eugeniusl)  creatusest 
in  scbismate  tali,  ad  quod  coniponenilum  Ludovicus 
imperaior  mtiitin  (Jrbem  Giiiim  sinjm  Lotbariom; 

2111  dum  in  Urbem  veHisset,  et  ab  Eugenio  bonori- 
ce  susceptus  fuisset,  <  statnm  populi  Romani,  inquit 
auctor  Vitae  Ludovici,  jamdudum  qiiorumdam  pne- 
siiium  perversiiate  depravaUim,  memorata  pouiiHcis 
benevoia  assensione  iia  corrextt,  ut  oinnes,  qui  fo- 
rum  suarum  direpiionegraviter  fuerant  desobti,  de 
resliuitione  bonorum  suorum,  i{nx  per  illius  adveo^ 
tum  Dco  donante  proveneranl,  magnifice  essent  con- 
solati.  I  In  Urbe  existens,  accedenle  consensu  pon- 
tilicis,  poliliciim  Urbis  imperiuin  primarium  haDen- 
tis,  de  elec  ione  pontificia  ablatisque  restiluendis 
edidit  constilutionein,  qu£  exsiat  apud  Sigonium  de 
Waswi  IlaliiB,  anno  8i5,  in  Ludovico,  his  verbis  : 
I  Yplumus  Qt  ad  eleciionem  poniincis  ncnio  audeat 
venire,  neque  liber  neqiie  servus,  qui  aliqiiod  impe-  j\ 
diraentum  inferat,  exceptis  illis  Unlum  Komanis, 
qnibus  aniiqua  fuit  consuetudo  concessa  per  consti- 
tntionem  sanctorum  Patniiii  eligendi  pontincem. 
Qtiod  si  quis  contra  nostram  jnssionem  faccre  ausiis 
lafinl,  exsilio  alBciatur.  Yolumusut  cnncius  populus 


Romanus  iiiterregetnr  <|ita  lege  vellt  vivere,  at  ea 
qna  proilessm  sit  vivere  veiie,  vivat,  eique  deraintie* 
tnr  ut  hoc  nnusquisque  sciat,  tam  duccs,  quam  jii- 
dices,  vel  reiiqiius  populus.  Quod  si  in  offensioaem 
suameontra  eamdem  iegem  ieceriot,  eiden  legi, 
qnaro  proAtentur,  ex  constiiutioiie  pontificis  et  no- 
stra  .sulijaoebmit.  De  rebus  eeelesianira  iigoste  oc- 
cupatisperocca^nem,  quasi  licentia  acoepta  a  pon- 
tifice,  et  de  iis  qine  needum  reddit»  sunt,  et  lameo 
fiienint  absque  potestate  pontilicum  occupaiaB,  vola- 
m»s  ttt  pef  le^atos  nostros  restituantur.  Placot  do- 
bis  ut  eunoti  judices,  sive  ii  qui  cuoctis  pneesse 
dcbent,  per  quos  jiidiciaria  potestas  in  bae  arbe 
Romaexercetur,,  aut  in  cxleriji  provinciis  exerceri 
de!)et,  in  pr.-esentiain  noaram  veniaut.  Yolumus 
ntimerum  et  nomina  eorum  scire,  et  siiig:ilos  de  niu- 
nere  sibi  credito  admonere.  Novisslnie  admonemns, 
ut  oinnes  homines  sieut  0ei  gratiam  et  nostram  lia* 

(6)  Sedii  Bnnos  qwauor,  Baroimis  aifirmat  Engc- 
flium  tri bes  taatum  amiis  sedisse,  et  qiiod  hic  qnar 
tuor  anni  Eugenio  attribuentar,  meodosoni  esse, 
idqne  Aimoini  atiorami|oe  scriptorom  litijus  lnnpa* 
ris  auctorilate  conftrmat.  Id. 


Mi 


t)IPLOUA« 


m 


dies  Tfginil  et  tres.  Rie  etenim  venerabiiis  et  praccla-  j^  non  per  modica  tempora  saum  miriflce  proposituia 

: «-.  .;„i;^u^*i.  ^.«..^k..«.;i;..»;»r^:.  n^       y^,jj  Posiea  a  Romanis  cunetis  pro  meritorum  pia 

relaiioiie  elecius  post  transitum  sattciissimi  domtui 
Pasctialis  papx  poniifex  factus  est.  Tenuit  autem 
presliyleraius  sui  tempore  ecclesiam  l)eaUs  Sabinae 
martyris ,  positam  in  Aventino  monle,  qttam  Deo 
dispeosanle,  post  pbntiOcalem  sibi  attributam  gr»- 
tiajii,  ad  meliotem  cultum  perduxili  el  fjicturis  un^ 
dique  decofavil.  Hujus  dieuus  Romani  judices,  qui 
in  Francia  tenebantur  capiivi,  retersi  sunt,  quos  in 
paffentum  propria  iiigredi  permisil,  ei  eis  non  mo- 
dicas  res  ce  patriarcbio  Lateraneiisi  pnebuit ,  quia 
erant  pene  omiiibus  facuiiaiibus  desiituti.  Fecit  au- 
tem  in  ecclesia  beatae  Sabinae  martyris  supradictns 
ciborium  ex  ar^enlo  purissimo  pensans  libras. . .  • 
Idem  venerabilis  praesul,  ubi  supra  obtulit* 


msvirmagn»  siroplicttatisaiqaehamilitatisfnit.  Do- 
ctus  scientia,  sermone  praedpuus*  forma  puicbrior, 
largns  petentibus,  mundum  rcspuens.  bola  quae 
Chnsto  erant  placita,  omnihus  diebus  ac  noctibiis 
cogflabat.  Uojos  praeiali  poniificis  tempore  nbertas 
non  modica  loiam  non  solum  Kowam,  sed  etiam 
pene  totum  invaserat  orbem.  Quia  quidquid  juslo 
percipiebat  a  subditis  poiidere,  non  solnin  pusillis 
ac  ▼idois,  sed  etiam  divitibos  incessanter  omnibus 
distribuebat.  liaxima  autem  pax  et  requies  ^us  die- 
bos  unlverso  fuil  in  oi*i)e  Romano.  Quippe  nam  ipse 
cum  loiius  esset  pacis  ainicus,  quid  aiiud  pertinen- 
tes,  nisi  quod  ipse  suis  honcstis  gerebat  moribus,  et 
ipsi  parHer  gerebant?  Archipresbyter  eniin  hujussa- 
cratissim^  atque  uuiversalis  Eccicsiae  fuit.  lo  qna 

bere  d^iderant,  ita  praestent  in  oronibus  obedien- 
tiam  ac  reverentiam  litiic  pontiflci.  i  Initio  pontifl- 
catus  Enfernl  a  liicbaele  imperatore  OrieDlis  missa 
est  legatio  ad  Ludovicum.  c  Inter  caelera  autem,  in- 
qaiunt  annales  Francortim  in  vila  Ludovici,  <  ad 
leiplionem  suam  pertinentia,  qnadara  de  iniaginam 
veoeraAioiie  promlerunt,  propler  ee  Romam  ire,  al* 
qoe  apostolicaesedisprsesuieui  Gonsulere  debere  dii^e* 
mnt.  Quos  cum  legalione  eorum  audiia  ac  responso 
reddito,  titse  vcile  dicebant,  Rumam  ducere  Jussit.  » 
Legati  (si  credendum  est  libello  pseodosyAodl  Pari- 
siensis)  perveneruot  in  Gallias  mense  Octcbri,  cum 
Ludovxus  imperator  adversus  Britones  in  expe- 
diltone  esset :  auditis  postea  mense  Novembri,  et  t 
se  diBlssis,  8U06  adjunxit  Lodoricas  imperator  lega- 
IQS  ad  ftomuum  pooiifieem,  qul  iion  syuodi  cogeo- 
dae,  sed  Untura  coaventus  aiicajus  instituendiiicea- 


tiam  peterent,  in  qiio  \  iri  docti  de  cultu  ima^inum 
inter  se  exquirerent  el  disputareiit.  £x  parte  LudO' 
^  vici  fuoctus  est  legationis  uiunere  lonas  Aurelianeo- 
sis,  qui  cuntra  Claudium  lcoiiomacbum  Feiicis  disci-* 
pulum  bis  teniporibus  tres  libros  scripsit,  qiiorum 
primo  inipugnat  fractionem  sacrarum  imaginum. 
decundo  conira  enmdem  sa(;et9e  crucis  adoratioiiem 
defieodil.  Terlio  sancl4Nrum  cultum  et  peregrioaitiH 
nera  Romam  ad  limiiia  bealorum  apostolorum  su^^ce- 
ptain  propugnat  et  tuetur.  MichHel  imperator  per 
obitum  Yheodori  Stodttse,  exemplo  ioannis  Bapllst» 
peeeanlcs  impovtde  monettiis,  seeurior  reddfttus,  Ku- 
phrosynam  mouialeffl  duxii  in  uxorem,  eoque  facto 
se  una  cum  toto  Orientan  imperio  In  sumniam  pef- 
niciem  indolit.  Danl  praedicatlotte  Ebbonis  Rheme n- 
•is  archiepiseopl  ad  lidem  cooverluntur.  CnuUxins 
in  Metrop.,  Ub«  i,  cap.  9,  Sst.  Bim. 


DIPLOMA  EUGENII  Vk?M  11. 

£x  Appendlci  variorum  diplotnatum  S,  R.  E.  pontificum  posi  chronicon  ReicherspefgeM 
(Mno  1611  Monackii  m  Mctaria  u  Gew>Ulo  edita. 


Eogenlus  episcopos  servus  servorom  Dei  Rath- 
JMo  sanctae  Favianensis  Ecdesis,  et  Methodio  ec- 
desi»  Speculi  Juliens.  qoas  et  Sorigiiturensis  nuncu^ 
patar«  atque  Alewiuo  sanctae  Nitraviensis  eccleslae  « 
parlque  modo  Annoni  S.  Vetuarensis  ecciesisp  epi- 
scopis,  simul  eUam  Tuttundo,  nec  non  Hoymaro  du- 
cibus  ei  opiimatibus,  exercitibusque  plebis  Hunix, 
quar  et  Avaria  dicitur,  et  Maraviae. 

Desiderio  salutis  animarum  vestrarum,  firil  In 
Christo  cbarissimi,  cum  audivimus  Cbristianissi- 
mam  conversationem  vestram,  et  sancue  fidei  bo- 
nommque  operura  vestrorum  processum,  summo 
gapdio  atqoe  laetitia  fuimus  exhilarati ,  quia  divina 
in  vobis  operante  clementia,  ut  Apostolus  ait,  ubi 
abnndavit  delictum,  ibi  superabundat  gratia,  atque 
quonaodo  sancta  Dei  Ecclesia  nostris  temporibus 
qaolidfanum  in  dectione  vestra  suscipit  incremeo- 
tnm.  Cujns  optabiiis  nimoris  index  fuii  reverendis- 
simus  Yroifus  sanct»  Lauriacensis  ecclesine  arcbie- 
plscopus,  et  sanctissimus  frater  noster,  vester  autem 
spiritualis  Pater,  qui  per  suam  sanctam  prxdicalio- 
nem  adoptivos  Deo  vos  genuit  filios.  Is  ilaque  ad 
apostolorum  Hmina  orationis  cansa  veniens,  novam 
ocdesiam  nostris  apostoUcis  benediciionibus  infor- 
maiidnin  subnixe  comoiefidaYit,  quia  Domino  auxi- 


C  lianle,  eathoKce  gutiernandam  suscepil.  In  quibus 
etiam  quondam  Romanorum  quoque  Gepidarumque 
aetate,  ut  lectione  certum  est,  in  ssfitcm  cpiscoi>o- 
rum  parocbias  antecessores  sui  jure  mctropolitano 
oblinuerant  dioecesio.  Qua  ex  justitia  et  lege  praef»* 
lus  Deo  dignissimus  arcbiepiscopus  debito  obligatnf t 
nt  iili  terrse  prius  Chiisticol.-e,  alqne  suorum  an* 
liquitus  antecessorum  creditae  providentis,  qunm 
nunc  Yos  Del  omnipotentis  occulto  medianie  Judi- 
cio  velut  haereditariam  possidetis ,  ipse  evangeliciis 
agricola  diu  negata  coelestis  spargal  semina  vitx, 
atque  in  lucrandis  Domino  Christo  animabus  rcdi- 
vivam  de  vobis  nutriat  segetem.  Quem  nos  doctis^ 
simum  divini  oraculi  mioistrum  saluti  yestre  ctK 
gnoscentes  per  oimua  necessarinm  fide  et  exempla 

D  probatum  merito  erga  illum  apostolicam  servantcs 
sentenliamt  qua  dicitiir,  quomcdo  credenl  $ine  ptff^ 
dkante^  aut  quomodo  pradicabunt  nUi  miHanlurf 
{Rom.  X.)  ab  sancta  Romana  £cclesia  matre  vobis*- 
cum  rectorem  transmisimus,  atque  in  prasralis  rc- 
gionibus  Hunni.xi,  quae  et  Avaria  appellatur,  sed  et 
Moravise  provinciarum  quoque  Pannoniae,  sive  Mcs- 
siae  aposlolicam  vicc  n  nostram  ei  dia»ccsin,  aique 
jus  ecdesiaslicum  exercendi,  ei  usum  ac  poleslaiem 
aiilecessorum  suoram,  videKcet  sanclx  LauriaceiiSiiS 


(-45  EyiSTOLA  AD  BERNARDUM  VIEN^-ENSEM.  C44 

'ecclesii&  mh'Mpi6e«fM>rum   sibi   successoribttsquc  A  (4ns  acternos  cnieiaUtts  ev»dere  inslnut ,  sc  ipse  in 


swts  ct^oriics  attcloriute  eommiulmos,  atqve  hujus 
coostiiutionis  oostnc  decretum  suscriptionis  privilc- 
gio  loiioramus.  PaUium  pnetereaiuxU  ooiisuetudi- 
BoA  amiqoam  sanclitaa  wm  dedimus,  quod  iu 
cohcessimus,  sicul  pnedecessores  nostri  suis  prae- 
decessoribus  concessere,  privilegiorum  suorum  sct- 
iicei  integriuie  senraU.  Ci^us  dilectioni  quanvis 
hoc  debHo  permiiteremus,  propier  veslras  aulem  pe- 
liliones  super  bac  re  flagilaiilit)us  ad  honorem  suum 
nosirmm  aposiolioam  vicem  el  iHicloriutett  insHper 
accumulavimtts,  quod  nunquam  suis  permissum  est 
prioribus.  Quatenus  et  vos  •conrratres  et  coepiscopi 
deinccps  ei  reverentiam  ani|4iprem  CKhibere  sciatis, 
et  in  sana  doctrina  ceelestis  eradiiioms  ad  aedifiea- 
tienem  vestrnm  ut  ini!  sapientes  obe  liatis,  atqne  B  poterunt  esse  prolcui,  si  ad  resUurationem  eccle- 


die  judicii  de  bonis  operibus  vestris  saeculenim  Do- 
mino  perpetua  remunerandos  gloria  pra&sentilMt. 
Ad  perfecum  auiem  ot  neoetsariam  emdittonis 
"vestrae  salolem,  ut  oomperimns,  non  suffidant  paoci, 
qni  medo  constituti  sunt,  vobis,  episcopi,  quia  plu- 
res  sont  adhuc  gentiUtatis  errore  ibidem  delettli, 
ad  qoos  propter  inopiom  pnBcottora  dMm  Ter- 
bi  nondura  pervenit  notitia  Chrisii.  Idcirco  enim 
ut  accrescal  turba  fidelium,  studeat  solcrlia  ve- 
stra  pro  meroede  et  remLssioae  peccatomin  v«- 
stroram  adrelnicttlflm  atque  juvamen  praebcve  rcve- 
reodissimo  Yrolpho  arcliiepiscopi>,  quaienos  dudujn 
Ulic  conslitulorum  episcoporam  aumerus  impleatur. 
qui  congme  consUtoti,  ot  vobis  pcisterisqoe  vestris 


vos  lalci  primatcs,  et  vulgus  saluborrlrals  pracceptis 
•ois  non  velut  homtoi,  sed  taDfttam  Oeo  huHiaiior 
ebtemperefis,  el  in  fide-callioKeas  qoom  per  Domi- 
num  lesum  consecuti  estis,  fortes  permaneaiis,  Naro 
lotius  doii  artifci  diabokis,  ciius  dominio  et  pompis 
In  bopiismate  abrenontiaiis*,  jactuwm  ei  danmom 
testrae  salburis  subreptionis  molesic  parttur,  ac  per 
varias  occasiooes  zisaaia  perftdiae  semioaodo  velut 
«Milte  ii^uria  baecfaator,  eiui  v«stra«  aiiqois  lerga 
verUt  sanctae  professidni  incessanter  molftur.  Qni- 
propter  sa^pe  dicti  archicpiscqpi  vtdoUcet  pastoris 
vestri  a  Deo  destinali  institulionibus  benignas  aures 
praebete,  qui  vos  etversutiam  Siiuhae  cavereatque 


siariim  propter  nomen  Domini  de  possessiouijus 
vestris,  quas  reditus  dolesqoe  earam  fiama  «Kvol- 
ganle  qnondam  fhisse  noveritls,  anernam  snflicten- 
,tiam  vobis  comparanVes  eisijem  ecclesiis  ipsi  con* 
feratio,  idoneis  viras  ad  hoc  lokiisleriom  electis, 
naxime  in  tl1is4ocis>  si  opportonitas  et  nttfiias 
c9mmendavent,ordlnenturantislites,  ubi  indicia  ec- 
desiaram  et  SMliiicioruro  sedes  pootificalea  oiin 
Attsse  deflMmstrant ;  sin  a«tem  illla»arMtrlor  ei  deH- 
berationl,  qui  vel  obi  dlsponantur  episcbpi  conccJi- 
mus,  cui  vicem  nostram  apud  vos  ecdesiastici  regi- 
roinis  per  omnia  commisnnus. 


a   £UGerfll  PAPM  II   EPISTOLA 

AD   BERiNARDUM    ^IENNENSEM   AHCHIEPISGOPUM. 


Eugeuius  episcopus  servus  senrorum  Bei ,  rc- 
verendissiroo  fratri  Beraardo  archiepiscopo  YieM- 
nensi. 

Congnudeo  valde,  quia,licetin  aliquibus  detcntus, 
tamen  pro  ma{;no  apostoli  Petri  ainore  nostroquc 
liitera)  vesirae  sanctiutis  nobls  rcddltas  sunt :  per 
qnas  mire  cognovimus  qualem  erga  nos  exerccre 
chariutem  desidcratis.  UnJe  immemor  nostri  fore 
non  debet,  quie  tuae  dilectlonis  aflfectus  in  visceribus 
nostris  resedit.  Et  ideo  quocunque  loco  fucris  profe- 
ctus,  ad  rem  ecdesiae  tuse  peragendam,  optamus  ut 
olavigeri  te  Petri  deitera  circumtegat  atque  guber- 
net.  De  causa,  frater  charlssime,  qtiam  nobis  per 
^eslras  syilabas  Intimare  curastis,  hoc  exinde  scire 
wos  volumos,  quia  quantom  potuimus  recufsu  16- 
Qiionis  Ulam  4n  scrintis  nostris  investignmus ;  et 
<inidqoid  post  auctoriutem  Romanam,  In  Justim*ana 
etlam  lege  comperimus,  tune  sanctiuti  per  noslr6s 
apices  inlimamus.  In  cap.  511  ejusdem  legis  ita 
ittvenimus.  Ul  descriptlo  [Pro  pnRscriplio.  llard.] 

•  Epistola  sub  nomine  Eueenii  papae  II  a  pseu- 
fioconveniu  Parisiensi  ad  Michaelein  imperatorem 
<le  culto  imaginoiH  rescripu,  exstai  in  illo  pseodo- 
lib:Uosynodi  Parisieosis,  qui  aooo  45Mi  sioe  oUa 
caeuiione  aucloris  et  lod  onde  acceplus  esset  emis- 


C  XL  annorum,  venerabillbus  lecis  competenter  apt^- 
tur ;  neque  xx,  vel  etiam  xxx  annoruin  pnescriprio 
religionls  domibns  apponatur,  sed  soIaTl  annorum 
cnrricula,  non  solum  in  legatls  et  rebus  exteriori- 
bus,  scil  etiam  in  haoredilatibus  sacris  valeat.  Ex 
qiio  per  auctoritaiis  nostrae  seriero  qaam  vestite 
dirigimus  charitati,  ut  si  causa  ita  csl  quemadmo- 
dum  vestra  nobis  denunliaVit  episiola,  vestrae  ecde- 
siae  eam  concessam  non  dubitetts  :  similiter  vcstnim 
plane  privilegium  vobis  redintegratum,  quoJ  prs- 
decessores  nostri  vestrx  scdl  concesserunt,  o^o- 
scatis.  Neque  enim  aliud  nos  velle  debemus,  quam 
quod  illi  irrefragabilibus  regulis  finnaverant.  Deos 
omnipolens  vestram  semper  et  ecdcsiac  vestrae  ab 
hostibus  honorem  cuslodiat.  Scriptum  per  manam 

jp  Agaibonis,  noUrii  et  scriniarii,  in  mense  iolio,  in- 
dict.  15»  J»  Bcne  valetc. 

DaU  VIII  Idus  Julii  per  manum  Ceorgfi  MUiotbe- 
carii  sancix  scdis  apostolicne,  inoperantc  domnopiis- 
simo  auguslo  Ludovico  imperii  ejus  anno  4  ^. 

sus  est  in  lucem  ex  typographia  Wcehdiana  Fiaii- 
cofurtensi.  Srv.  Din. 

>»  Falsa  ittdictio. 

•  Falsus  anofis,  cnm  Eogeoios  sedere  omperit 
anno  1 1  Ludovici. 


91* 


YALENTINUS  PONTffEX  ROMANUS. 


m 


•  DECRETA  EUGENII  PAP^  II. 

EX  CONCILIO  RHEMENSL 


L 

Qoi  cxcomiimfitcal»,  donee  aH  eo  qui  euM  ex- 
tMnmtuucaverat,  yel  ab  iJio  aiiclorilaie  eedi»  epo* 
•lolicae  «bsolTalnr,  seieBter  communicare  praeaum* 
paeril,  eieomiMMiicationis  senteaila  ipeum  tenori 
ccnMinHit 

U. 

Pneeipmiiia  obienrari  ut  qui  ia  ordine  sviMiiaco^ 
nama,  J(M  supca»  jiiofem  doxernit,  aut  eoBcnb»» 
nas  liabuerinty  oflQcio  ecclesiastico  et  beneicio  ttt^ 
leaiftl. 

iU. 

SiatuiflMis  ttt  aanelhnoniales,  et  milierca  qa» 
caoofiicai  nominaniur  et  irraguiariter  vitunt,  ioxia 
beatoran  Benedicti  et  AugBsliai'  R<$ulaiB  viiam 
suBoa  iB  »eliu9  €orrif;anl  et  emendeat,  sliperfluiia- 
temqBe  vestt«m  et  inboBestaiem  deseroni.  Qiiod  sl 
DOB  iBpiearerial»  si  qua  ipaantm  raortua  fuorii,  Cbri* 
itiBfiovum-eapeat  aepultarai  froiiibeiimB  elkm  no  ia 
carBiBdem  eoiieciis>  aftlciua»  «laifBa  i«s*iarileriiio« 
Qi  fioliM,  raoipiBtur. 

FT. 

f>eeretnnus  ut  laici  ecclesiastica  n^goila  termi- 
aare  non  praestifflant. 


>  aposiollesr  proftibeitios  m  millos  tfd« 
>  Jns  el  beoefleium  anti^uittis  aNqnil 
siIm  atripeKt  Tei  osofpafre'  praesamai.  Qiiod  sl  qofs 
contra  hoe  «tteMtoril,  Cbristianonim  careat  se- 
pBlmrai. 

•  Em  decreta  ad  Eagenlnm  III  magnn  ex  parte  spectani 


A  >!• 

Nuilus  in  decanum  vel  arcbidiaconuin,  nisi  diaco- 
Dus   vel  presbyter,  ordineiur.  Qui  si  ordinari  con- 
tempserint,  bonore  suscepto  priveniur* 
\H. 
Tcmerariam  muitonun  audaciaiii,  qui  ad  detesta- 
Biies  uunUiuas  ex  condilo  vcnire  soient,  ad  osteiiu- 
tionem   virium  suanim,  omnino  et  sub  analbemale 
fieri  prohibemus.  QuoJ  si  quis  ibidem  morluus  fuo- 
rity  poenitentia  et  \iaiicum  ei  non  negetur,  eccle- 
aiastica  tamen  careai  sepultura. 
VIIL 
Decrevimns  nt  ai  quis  in  clericBm  vel  in  roonak 
cbnm  violenlas  manns  injecerit,  anaibemati  suLja- 
ceat,  et  nuilus  episcoporum  illum  praBSumat  ali^oir 
^  vere,  nisi  moriia  uifeotc  periculo,  donec  ^stoiioo 
praeseateliir  aspeclui. 

IX. 

Innovamus  ut  si  quis  pro  vin  Hcta  vel  o  lio  igncm 
apposuerlt,  vel  apponi  feccril,  non  absolvalur^ 
nibi.  dainno»  cni  inlulerit,  sccuhiJum  faGullaicm 
8uamresarcito,juret  se  ulfeniis  ignem  non  appc- 
aiturum  :  et  poenitenlia  ei  detur,  ot  Ilierosoly- 
mis,  aut  in  Hispania,  in  scrviiio  Del  per  anuum 
poeniteat. 

*. 

Prscipfmus  ut  pro  chri^atis  et  olci  sacri  et  so^ 
piritor»  acceptione  nollain  preiiUm  exigatur. 
XI 

Prsecipiroas  ne  conductltils  presbyteris  ecclesisa 
committantur. 


AN?rO  DOlAtNI  MGCXXVII. 

VALENTir^US 

PONTIFEX  hOBlANUS. 


NOTITIA  HISTORICA   IN  VALENTINUM  PAPAM. 

(Apud  Hansi,  Coocil.  Coll.  Amplias.,  t  Xi V,  psf .  SOL) 


«  Valantinos  nationc  RomaBUS,  ei  patre  Petro,  D 
de  rei^ne  Via  lata,  sedit  dies  quadraginta,  magn» 
sanetitatis^  magnasque  beatitudinis  vir  isle  «re- 
pletus,  ei  Spiritus  sancti  perfusus  gratia  roaBsit 
.  Qoi  dum  iniiac  Romana  urbe»  quas,  Deo  anetore, 
snromi  socerdotii  et  rcgalis  excellentiae  retinet- 
dignitatem,  ab  ingcnuis  et  ptis  parentibus  genitus, 

•  Vaientinm.  Omncs  fcre  annales  Francorum,  ut 
snpra  dixi,  attestanlur  EM|^nium  anno  827  defua.' 
etum  esse.  Quo  mcnse  ohicrit,  inter  se  vartant.  Nos 
igitur,  Anastasium  sccuti,  initium  Valeniini  ad  an- 
UM  Cbrii&ti  837  alquo  undecimum  Augusti  refcron- 


et  ob  stiidia  elemftntotram  soierti  magistro  tfadiHiB 
esset,  sacroa  diviofe  legis  apices  capact  utHXlini 
seBso  rimabat,  et  iB|^ii  memoria  reUBebafi.  10»* 
nes  ac  turpes  piierorum  iudoo  more  Boiiiiium  evita* 
bat.  Nullas  ex  ore  prOprib  ineongniaa  avt  iBhoop^ta# 
fabnbis  proferebat.  NuHlsq^ie  iftlMitis  ^|>erum  aciic- 
Bibus  utebatur.  Sed  ab  ipso  priimcvo  intaiisa  flove 

dnm  esse  putamns.  Ob  virtutum  inRignia  enm  a  Pa^ 
srjiaie  pontiflce  ex  subdiaconu  creatuin  essc  archi- 
diaconum  refert  Anastasius.  Aiiis  quadraginla, 
aliis  vix  triginta  diebus  poutiflcatum  tenuit.  Scv« 


ni7  KOTITIA  HISTORICA.  fU 

pix  modesliae  ac  sobiiciali  dcdiiiis,  ci  pneciaro  di-  A  placau  msuestas  qaem  ei  saeerdQUll  eis  eatalogo 
vina   inspirationis  spiritu  plenns ,  Inler  cuncias 


verborum  atque  prudenlia'.  plialeras  labia  compta 
gerebat.  Praecipuis  quoque  dictionum  copiis,  et  lu- 
cifiuis  operum  roeritis  patefaciens  efeganiem  sui 
corporis  mentem.  Praesertim  cum,  juxla  eximiam 
docloris  gentium  vocem,  sine  offensione  se  omnibos 
ovanter,  animoque  praebebat  benfgno.  NemiAi  qulppe 
eontntrietatls  scandalum  ponens,  dobitum  perfectae 
dilectionis  impendere  proximis  animo  strenuo  pro- 
curabat.  Alque  juxta  I^ominicae  vocis  praeceptum 
lomboB  castltale  prsecinctos,  et  iucemas  in  manir 
bas  gesubal  ardentes,  verbo  sciHcet  iQCirienter  re- 
fulgens,  et  actu  doctrtnae  pariter  miinere  cuA 
magniflco  cxemplo  laudabilis  judicio  coniscabat. 


Supema  quoque  Dei  auxillante  virtule,  cum  j«m  B  raiidum% 


eligendum  arcano  suae  potentiae  nutu  ostenderet,  nisi 
eam,  quem  ab  ipsls  matris  uberibus  tot  supra  dictis 
virtutum  copiis,  et  pulcherrimo  doctrinanim  flore 
ornavefat,  atque  consunlem  et  fidelem  in  omnibus 
sibl  alumnum  niitrierat,  sacratissiraae  sedis  rectorem 
tribueret? 

Colleciis  Igitur  Ita  uiram  veneralHlitms  episoopis, 
et  glortosis  Romanorvm  proeerlbiis,  omiilqiie  aropbe 
urbis  populo  in  palatio  Lateranensi)  ut  quod  jam 
cordi  co^ms  rftvelatam  aBqoller  omies  teaebant,  in 
ono  muUorum  sonitu  resonaret»  unios  votonUiis 
consensu  fortiter  acclamatum  est  :  Valeoiinnm 
sanottssifflum  archldiaconnm  sedis  apostolle»  di- 
gnonit  Valentlnum  sanuni  ponCiAcau»  infnk  deeo»- 


perfecte  inilium  sumpsisset  aeutis,  et  Ipsius  boniu-» 
tls  atque  sagaciutis  favor  longe  lateque  thuris  odo- 
riferi  insur  flagmret,  et  aures  beatissimi  praesulis 
pie  memoriae  domni  Pascballs  ez  flddlnft  relatii 
verldtco  enudeanter  puhassel,  eumqoe ,  nt  popukis 
collandabat)  fore  in  omnibns  Ulustrem  et  inclytum 
veradter  didicisset,  mox  lUum  per  ecdesiasticoa 
gradus  ad  subdiaconatui  honorem  provexit  ex  I^- 
teranensi  paiatid,  et  Stbi  desertire  praecepit.  Cujus 
oonversationis  el  patientia6  vlum  ac  tnOres  Ipse 
ngnosceos,  valde  illum  pra^  caeteris  diligebat.  Prae- 
dlctus  autem  vir«  gratia  desuper  divina  favente,  cai 
se  tou  mentls  devotione  integraque  virtute  devov6- 
ft-aty  veritatis,  et  saplentiae  plenus  lumine  conisca 


His  itaque  meliiflue  dictis,  uha  mox  omnes  pocls 
conjunctioue  manentes  ad  tecdesiam  sanclae  Dei  ge- 
nltricls  semporque  vlrginls  Mariae  ilimlme  nostrae 
sacw  dericormn,  et  flomanorum  proCei^i  pnHtef 
cnm  popnlo  properantes  mdlipUoes  ettm  Domlno 
grales  ae  laodeo  rBddentem  nore  aolilo  in^enermt 
Qiiem  iilieo  mullum  nc  dintins  renitentem,  aequo 
lanlt  reglnHnia  fore  incongraum  voce  slrenna  proC»i> 
iisue  pldiis  el  lalto  nlrinsqttoinllliim  Ro* 
eieeina  eal  voelhns  in  sede  pootiiennii.  Ae 
deindecondignis  glorUe  laudibost  oi  Imnofia  ampfi* 
Indine  ad  Lateranense  palriarchlom  ab  ipaia  dedn- 
clos»  et  in  poniificali  eat  positns  throno.  Gqjua  ovan- 
ler  ab  omni  Romanonim  seoatu  pedibus  oaculaiis. 


bat.  Erai  enlm  sermone  afiabiib  ,  doctrina  cla*  G  ^  omnibns  quae  explenda  Brant  riie  ac  veneranlcr 
rus,  vulttt  conspicuost  et  Inier  fralres  pU  dnnn 
.  tione  modesios ,  proximisqoe  fideliSb  Nuilis  vero 
ae,  quibus  aliquis  vel  leviter  contrisUretur,  sagad 
pecUre  fullus,  negotiis  implicabat.  Cum  praeierea 
ciim  tot  boniSi  lantisque  operum  meritis,  prxsUntis 
corporis  formam  elegautem  jam  dictus  pontifex 
ornatumque  inspiceret,  leviura  sedls  suae  aposto-^ 
licae  consecravit.  Cttl,  ob  suae  vltae  meritum  qud 
splendide  ruiilabat,  et  ab  omni  ecdcsi»  plei)e,  aV» 
que  inclylo  Roroanorum  populo  cceiu  ingenti  dili- 
gebatur  amore,  bona  et  beneOcia  mulu  largifltie 
contulit,  euroque  postmodum  archidiacDnnm  fedf. 
Quo  sane  praesule  Cbristo  jubenle  culmina  scan- 


pnraclisi  magaa  aobrieina,  ma^ia  in  toHna  ■enna  a 
«Utia  popolo  laeiitla  maoaiu  EJnsqne 
die  sereno  jam  iiluceaoente,  com  kinine  Jnm 
antlsliitm  ad  beati  Petri  apoaioionMi  principia  ee* 
desiam  omnes  pariter  Romani  a  pabitio  deduoenles* 
eum  majesute  divina  auxiiiant^  in  allo  Ihrono  loni- 
mum  consecravere  pontiOcem, 

Qul  mox  almificae  sedis  culmina  scandens  beaa 
Pf  Irl  aposloli  et  coelestis  regnl  clavigeri,  dlvlnls  Deo 
laudilras  el  sacrificiis  pie  oblatls,  amplo  et  raagni* 
fico  Roroanorum  c<ftu  ad  palatium  cum  logeoU 
gaudio  remeavtt ;  atque  lautissirois  dapibus  sumpiis 
amantissiraorum  inultis  et  diversis  munemm  dooia 


dente  ccelestia ,  Eugenius  tunc  pontificali  est  ab     sacram  plebem  ct  senatum  popuiuroque  Roroanum 

nmnilMift  AlAvatiiB  in  ItAnAro    aI  nAoitna  in  oaAa  nvwv.  "  ^^ti^^  T^^t^^t    j:«....:«     c> *    : ^   j^ :i:....>  :..^ 


omnibus  elevalus  in  honore,  et  positus  in  sede  apo 
stoiica.  Qui  e«m  cundis,  qute  dixirous,  bonis  dcco- 
ralum  luculcnter  agnoscens,  omni  vHae  soae  lempore 
charissimoruro  vice  retinuit,  et  velut  paUr  proprlo 
iiio  eorde  oongaudebal  alacrl,  aniaque  aspeclibus 
Ulum  assidae  consialero  cnpiebal.  Peraclo  vero  ac 
divinitna  fioito  hvqna  pnesulis  Incis  transeunlis  ler- 
toino,  ad  sacr»  aedis  culmina  omnia  Romanomm 
emtus,  erebria  Dommnm  jejoniis  el  oraiionibns  de- 
prffcans,  olqnia  Untae  sedis  bonore  dignus  forei 
oomm  aensibtts  vevohre  dlgnaretur.  Sed  divlna 


optime  [opime]  diUvit.  Erat  qiiippe  dapsiliuie  iiH 
clytus,  acfione  praecipuus,  serroone  luculentus,  om- 
nlbus  compassione  proximus,  et  Inopiam  sustineoti- 
bos  opportunuro  insUnter  solatium  praebens. 

Qulbus  mulrtplidbos  bonis  omatus,  ad  coek*^ 
stla  Christo  vocante,  corpoHs  of^resssus  molesiia 
exitu  preiloso  transivit»  atque  cum  desiderablK 
bcatisslmlqoe  operls  frocto  ad  conspeclnm  somms 
m^esutls  laetus  ascendit,  regnans  et  etsohans  eaia 
Domino  semper. 


ANNO  DOMINI   DGGCXXXI. 


HALITGARIUS 

CAMERACENSIS  EPISCOPUS. 


NOTITIA   HISTORICA  IN   HALITGARIUM. 

(Apod  Leglaj  (a)  Cameracam  Chrislhnum.) 


Halitgarius,  vel  Halitcbarios,  auspicatus  episco- A  Quas  nimia  festinatione  collectas  detulerunt  ad  Lu-* 

pale  omcium  anno  817.  Anno  sequenti,  rogatus  ab  dovicum  Augustura,  ipse,  et  ^malarius  Trevirorum 

Elefante,  quem  Magnut  rex  Carolus  ejus  propinquus  arcbiepiscopus,  uli  docet  imperator  initio  sui  coro- 

monasterio  Cellensi,  seu  S.  Gisleni  prxfecenit,  con-  monitorii :  <  Yenerunt,  inquit,  ad  praesentiara  no- 

secravit  oratorium,  in  quo  jacebat ,  honoriiiceutius  strara  Halitgarius  et  Amalarius  episcopi  viii  Idns  De- 

nuper  aedificatnm;  quod  occasio  fuit  sacri  corporis  cembris,  deferentes  coUectioiies  de  libris  sanctorum 

e  terra  levandi.  c  Yeuiens  enim  episcopus  dixii  non  Patrum,  quas  in  conventu  apud  Parisios  habito  col* 

debere  illud  (oraiorium)  benedici,   manente  intus  legistis.  i 

alicojus  sancti  corpore,  aut  alianibus  sanctorum  Anno  828  idem  imperator  eum  legatnm  misit 

reiiquiis fieuedicta  est  itaque  basilica  in  bonore  Constantinopolira  cum  Ansfrido,  abbate  Nonanlulae 

apostoioruro  Petri  et  Pauli  atque  caeterorum  sancto-  ad  Micbaelero  Augustum,  a  quo  hi  legati  honorifice 

nim  VIII  Kalendas  Augusti,  tempore  Ludovici  regis,  sunt  suscepti,  ut  nos  docent  qui  gesta  Ludovici  Pii 

prolis  indyti   Caroli.    Sciscitato   deinde  episcopo  scriplis  mandarunt :  missos  vero  eos  putamus  ad 

abbas  quid  de  sacrosancto  cor^re  fieri  deberet,  fcedus  inter  utrumque  iroperatorem  confirroandum, 

respondisse  fertur  episcopus  :  Quiescat  illic  sanctus,  auod  etiam  iegati  Hichaelis  nuper  a  Ludovico  apud 

donec  Dei  pietas  dignetur  patefacere  ejus  meriia  Coropendium  postularaiit. 

manifeslius  cunctis  hominibus.  >  An.  829,  adfuit  concilio  Parisiensi  habito  viu  Idus 

Anno  822,  £bo,  Rbemensis  archiepiscopus,  Ro-  iunii  ab  eplscopis  provinciae  Belgioe  secundae,  Lug- 

mam  profectus,  a  Paschale  papa  obtinuerat  licen-  dunensis  secundae,  tertiae  et  quartx,  ad  corrigendos 
tiam  £vangeliiim  praedicandi  geutibus  septentriona-  g  et  reformandos  Christianorum  roores,  roaxime  ec- 

libus,  cum  Halitgario  Caroeracensi  episcopo.  Itaque  desiasticoruro,  virorum,  reffum,  el  prmcipuro.  Adfuit 

sub  inilium  bujus  anni  assuropto  socio,  c  cum  coa-  anno  831 ,  S.   Moaboli  oiim  S.  Fursei  discipuli , 

silio  Ludovici  imperatoris,  et  auctoritate  Paschalis  translationi ;  cujus  corpus  ipse  et  Achardus  Novio- 

Komani  pontificis,  praedicandi  gratia,  accessit  ad  mensis  episcopus  extulerunt  in  S.  Petri  basilic^ro ; 

terminos  usque  Danoruro,  et  roultos  ex  eis  ad  fidero  qua  de  re  Habiilonius  saec.  ii  Bened.  et  in  Annal.  ad 

venientes  baptizavit,  >  inquit  Flodoardns.  an.  650,  n.  4. 

Ebonem  eodem  anno  reversum  essein  Galliam,  et  Obiit  eodem  anno  831,  die  25  Junii,  conditusque 

mense  Novembri  adfuisse  conventui  Compendiensi  est  in  roonasterio  Moniis  S.  Eligii,  vir  non  solum 

narrat  annalista  Laureshamensis,  qui  tamen  de  reditn  rebus  optime  gestis,  sed  etiaro  scriplis  clarus ;  neropo 

Halitgarii  silet :  at  verisimiie  est  eum  a  coroitatu  sui  scripsit  apus  de  vUU$  et  virtutibus,  remedii$  pecca^ 

metropolitani  non  discessisse.  Ebonem  autem  paulo  torum  et  ordine  vel  judicii$  noenitentice  $ex  libri$  ab» 

post  aiiam  fidei  praedicandae  causa  peregrinatio-  $olutum»  Quinqiie  priores  libros  edidit  UenrLcus  Ca- 

nem  suscepisse  scriptores  iUorum  temporum  refe-  nisius  tom.  Y,  parte   ii,  legunturque  toroo  XIV 

runt.  Bibl.    Patruro,  pag.   906.    Sextus ,  qui  est  liber 

Postquaro  reversus  esi,  permisit  eievatlonem  S.  pcpniteniialis  Ecclesix  Rom.,  insertus  est  supple- 

(Jrsman  abbaiis  Laubiensis  e  veteri  tumulo.  An.  mento  Canisii,  auctore  Sievartio,  reperiturque  inter 

825,  in  conveutu  Parisiis  habito  de  cultu  sacrarum  notas  D.  Hugonis  Menardi  ad  libruro  Sacramento- 

imaginum  aderat  Halitgarius,  fuit(|ue  unus  ex  col-  rum  S.  Gregorii  Magui,  tom.  1U  ipsius  Operum  nov3 
lectoribus  sententiarum  Patruro  de  imaginum  cultu,  p  edit. 

(a)  Colligebat  doctissirous  Leglav  ,   Cameracum  mus  bibliothecarius  auod  e  Cameraco  Chri$tiano  no- 

Chri$iianum^  anno  1849.  Non  aegre  leret  illustrissi-  titiaro  historicaro  de  Halitgario  hauserirous.  Edit. 


OBSERVATIO  J.  BASNAGII 

DE  HALITGARU  SUBSEQUENTE  POENITENTIALI  LIBRO. 


I.  Poenitentialium  libeUoruni  frequens  fuit  usus  J)  peraroenturo  salubri  moderatione  librantes,   ita  ut 

fixculis  mediae  aeutis :  dicuntur  poenitentiales  libri  nec  in  totum  pax  lapsis  denegaretur,  nec  umeii 

qui  poenas  expticant  unicuique  crimini  secundum  censura  evangelica  soiveretur  :  ea  ratione  Cypriani 

canones  infligendas.  Curo  persecutio  Deciana  sae-*  epistoke  vdut  poenitentialero  libruro  conficiunt.  An- 

viret,  lapsi  Ghristiani  alii  ad  coromunionem  festi-  teriores  illos  multo  autumat  Morinus  quod  canoBes 

nabant,  alii  de  commissa  idololatria  vix  dolebant.  apostolorum  aut  vetustiores  aut  ab  ipsis  aposlolis 

Pace  restitata,  inunum  conveneruntepiscopi,  tem-  confectos  credat  :   quod  nequaquam  venim  est. 

Patrol.  CV.  21 


GSI 

Barbaris  Pontum  TasUiUibus,  nefftnda  cnm 
scelera  pcrpeiraveranl  Gbrisliani  :  consnllus  ea~  de 
re  Gregorius  Tbaumaturgus  epistolam  qua  pomi- 
tentiae  modos  doceret  ad  eos  mandavit.  pioclelianca 
persecutione  cessante  postulavit  eadem  ixece^sitas 
ut  episcopi  vel  concilia  jiovps  ieges  ^ncirent;  ifl 
fecit  Petrus  AlexandrinBS ;  poslea  lOoiiciUum  Ancj- 
ranum ;  subsecuta  sunt  «lia  ^  BaeUio  -ei  oeneiiliis 
decreta,  pro  libitu  Ecclesiarum  varie  observata.  Sed 
tamen  nuUus  fuit  liber  Poenitentialis  iittctorii,ate  pu- 
blica  sancilus. 

II.  Saeculo  septimo,  labascente  veteri  disciplina^ 
alix  leges  fuenint  promulgandsc  :  id  tentavit  beda, 
vel  Egbertus  Eboracensis  episcopus  :  id  ipsum  con- 
fecit  Tbeodorus  Gantuariensis,  qui  Graeca,  ut  poie 
Graecus,  intelligebat^^Sed  priores  illi  libri  Anglis  usi- 
tati  ab  aliis  forsan  et  Gallis  praesertim  desidera- 
bantur.  Habuerunt  nono  sseculo  presbyteri  GalU 
opuscula,  ad  quorum  normam  plectebantur  poeiiiten- 
tes.  Atlamen  ita  confusa  erant  judicia  poeniten- 
tium  in  presbyterorum  opusculis,  atque  ita  /diversa 
et  inter  se  discrepantia  etnullius  auclorilate  suffulta, 
ut  vix  possent  oiscemi  {u),  i  Movit  ea  necessitas 
Ebbonem  virum  tunc  temporis  celeberrimum,  ut 
amicum  sibi  Halitgarium  Gameracensem  episcopum 
impeUeret  ad  canones  veterum  describendos  et  velut 
novum  Poenitenliale  conflciendum,  ne  dum  dtversi- 
mode  de  uno  eodemque  peccato  slatuerent  presby- 
teri,  saepius  imperlli,  turbaretor  Ecclcsia.  Hoc  iffi- 
tur  o^us  in  gratiam  aipici  et  Ecelesiae  confecit  Ua* 
IKgarius. 

ill.  Anmim  ouo  scripsit  divinare  vix  possis.  Ante 
vel  circa  856  iuud  opus  edidisse  contendit  Morinus  ; 
quia  tunc  Ebbo  ob  nefandam  in  Ludovicum  impo- 
ratorem  co^jurationem  deposiius  est.  Aliud  exat 
invictissimum  argumentum,  Halitgarium  scilicet  e 
vivis  excessisse  anno  831,  ad  episcopatum  promotus 
est  anno  816.  Hac  ralione  fuiti  iUua  opus  multo  ci- 
tius  quam  credidit  vir  doctissimus,  proditum  fuisse 
arbitramur.  Halilgarius  aniio  .823  ad  Dauos  religionis 
propagandae  causa  profectus  est  cum  Elibone  :  eo- 
dem  anno  reversus  Gompendiensi  conventui  inter- 

{a)  £bbo«  epist.  ad  Halitgarium,  infra. 


HALITGARII  EPISGOPI  GAMERAGENSIS 


A  fuit.  Anno  825  a  synodeParisiensi  ddegatos  senten- 
tias  Patrum  de  imaginibus  coUegit.  Eodem  aniio 
forsan,  aut  superiori,  canones  de  poeniteutia  excer- 
psit,  excitante  Ebbone  Rhemensi,  cum  guo  amicitia 
jungebatur.  Saltem  \ix  potujtserius  iUud  elaborare ; 
ouij^  iD  Orienltim  abeotempore  missus  esl  aLa- 
xiovico  ad  Wiqhaelem  GraMierum  imperatorem.  Inde 
rediit  anno  8S9  ^  «biit  ftn.  831:  non  ergo  potuit 
circa  annum  835  huic  opusculo  incumbere. 

IV.  Sex  libros  de  Yitiis  el  Yirtutibus  HaHtgariom 
elucubrasse  testantur  tum  Flodoardus  Uistorix 
Rhemensis  1.  ii,  c.  49,  tum  Baldricus  in  Ghronico 
Gameracensi.  Sed  in  omuibuscodicibns  deerat  sextas 
Uber :  ideoque  quinque  taBlum  vulgavit  Ganisius : 
sed  post  editas  Hlius  Antiquas  lectiones  incidit 
Stewartius  io  sextum  iUum  librum,  Poenitentiale 
Romanum  contineoiem,  ediditque  eom  cum  prae- 
latione  Halitgarii.  Edidere  posiea  tum  Menardus, 
tum  Morinus,  et  nos  ad  calcem  HaUtgarii  ex  Ste- 

|v  warteio  et  Morino  reposuimus.  An  vero  abHalitgario 

"  revera  sit  descriptus  liber  ille,  merito  dubitamus  ; 

quinque  enim  a  se  editos  Irbros  ipse  profitetur. 

V.  Habei  HaUtgarius  in  libris  prioribus  prsecepta 
ad  virtutem  utilissima.  Sed  pro  more  sseeulorom 
iUorom,  nibU  ex  se  profert.  Ex  velenm  «cripiit 
compilatae  sunt  omnes  iiiae  seotentiae,  quas  in  ouom 
collegit. 

\L  Gomplectitur  P^enitentiale  Roroanum  leges 
quasdam  plectendis  peccatoribus  destinatas.  Yix  ta- 
men  credam  esse  genuinum  Ecclesiae  itomanse  Poe- 
nitentiale.  Saltem  plurima  ab  Halitgarii  temporibus 
addita  fuisse  nemo  negabit,  cum  aliqua  indicavennt 
scriptores  recentiores  qoae  in  eo  non  depreben- 
duntur :  nec  dicas  abbreviatum  foisse  ab  Haiitgario 
majus  opusculum ;  id  enim  non  innuit,  sed  poBni- 
tentialem  lUirum  qvalem  de  scrinio  EccUdm  Ramamw 
assumpserat  descripsit.  Deinde  codex  ex  quo  desom- 
ptus  est  iile  sextus  liber  HaliigarM,  teste  Morino 
qui  iUum  attenle  oculis  lustraverat,  non  superat 
C  quingentos  annos ;  unde  nova  de  auctoritate  lUios 
libri  oriuntur  dubia.  Deuique  in  eo  laudantor  decre- 
taies  falsae  quae  tunc  in  hicem  pro4ire  eoepennt. 


HALITGARII 

EPISGOPl  GABH^RAGENSIS 

DE  VmiB  ET  VIRTUTIBUS 

ET 

DE  ORDINE  PCENITENTIUM 


LIBRI  QUINQUE. 

(Apuil  Galland.,  BlbUoth.  vet  Palmm,  toro.  XIII,  pag.  S»t.) 


/n  nomine  Domini^ 

Reverevillssimo  io  Ghriato  firatri  o.c  iilio  Halitcario 
episeopo,  E^p  iodigBus  episcopus  salutem. 

Non^bito  tus  notum  esse  charitati,  quanta  nei>is 
efidesiasticae  disciplioae,  quantisque  nostrorum  ne- 
«^essilatibiis  subditQrmn,  et  insuper  mundalium  op- 
piessionibus,  quibus  quotidie  agiumur^  cura  con* 


D  stringat.  Idcirco,  ut  tecum  contuli,  ex  Patrum  dieiis, 
canonum  quoque  sententiis,  ad  opus  .consacerdotun 
nofltrorjBm  excerpere  Poeniteniialem  minloie  vaJui : 
quia  antmus,  dum  diTiditor  per  muha»  fit  miBor  ad 
singffla.  Et  hoc  est  quod  hac  jnre  me  ?alde  sollicil&t 
quod  iia  coAfusa  sunt  judicia  pccnitentiom  in  presby- 
terorum  nostronmi  opusciilis,  atfiie  ita  direrM»  el 


653  DE  POENITENTU  LlBRi  V.  - 

fafiieir  se  4i8crepQiiliB,  etnnilius  auctoritate  fiBffttlta,  A 
mn  m  prapter  diMeBaiiliam  possiiii  discerni.  Unde 
Qx  iii  cencttfreotes  ad  remedioiD  poeoiieniijB,  tam 
pvo  libaonun  ooaliisioiie,  quam  eliam  pro  ingenii 
urdiiale,  nullaieiiiis  cis  Taleaal  subvenire.  Qua- 
j^ropter,  charissime  fraler,  Doti  le  ipsum  nobisaegare, 
qm  acmper  io  divHHs  ardenli  animo  disciplinis,  ac 
soletci  cuca  Scriplaranim  mediutionftus,  perfectis- 
simo  oiie  flomisli.  Arripe,  quocso,  sioe  excusaiionis 
verbo  btqiis  sarcinse  pondtts,  a  me  ^juidem  libi  impo- 
siianQU  sed  a  Domiiio,  cujui  onus  ieve  eit^  levigan- 
dum.  Noli  timere,  neque  formides  bqius  operis  ma- 
gnttadinem,  sed  fidenter  accede ;  quia  aderii  libi, 
qai  dixil :  Aperi  o$  Iviim,  et  ego  adimplebo  iUud.  Scis 
eoim  oplime  parvis  parva  safficere,  nec  ad  mensam 
magnaloranh  paaperum  lurbam  posse  aceedere.  Noli  B 
tux  devotionis  nobis  subtrahere  scienliam.  Noli  ac- 
coisam  i&  le  sub  modio  ponere  lucemam,  sed  pne- 
celso  eam  saperponere  candelalMro,  uliuceai  omniboSy 
qai  in  dooio  Dei  sant  fralribus  tuis,  el  profer  nobis 
veloU  scriba  doctus,  quod  accepisti  a  Domino.  Aderit 
libi  bajus  laboris  ilinere  illius  gralia,  qui  duobus 
dtsdpulis  euutibuM,  teriium  se  iocium  addi<Ut  in  via^ 
et  i^rMkUlii  sensumtUt  sanctas  inteUigerent  Scriptu- 
ra$.  Spiritus  paraclilus,  omni  veriuiis  docirina^  el 


-  HALITGARII  PRiEFATIO.  d54 

perle4:ta  charitatis  scientia  tua  resplendcat  pectora, 
charissime  f rater.  Vale. 

Domino  el  venerabili  Patri  in  Ghristo  Eboni  archi- 
qiiscopo,  Hautga&ics  minimus  Ghrisli  famulusaa- 
lutem. 

Postquam,  venerande  Paler,  direclas  beatitadiais 
vestrae  accepi  liileras,  quibus  me  horlari  dignati 
eslis,  ne  mentis  acumen  inerti  torpeniique  otio  sub- 
milterem,  sed  cognilioni  ac  meditationi  quolidie  sa- 
crae  Scriplune  me  vigilanler  traderem,  et  insuper, 
ex  sanctorum  Palrum,  canonumque  senienliis,  Pob- 
nilentialem  in  uno  volumine  aggregarem :  diirum 
quippe  mibi  el  valde  dilDcile,  Iremendumque  hoc 
quoque  fuit  imperium,  ul  banc  susciperem  sarcinam, 
quam  a  pradentibus  cognosco  relictam.  Mullumque 
renisus  sum  voiuntali  vestrae,  non  velul  procaciter 
durus,  sed  propriae  infirmitatis  admoniius.  Hac  et- 
enim  cura  soUicilus  necessarium  duxi,  ut  aliquandia 
me  a  scribendi  temeritate  suspenderem.  Sed  quia 
sicut  perpendi  injuncti  operis  difficultatem,  ita  et 
iigungenlis  auctoriiatem ;  nec  volui,  nec  debui 
usquequaque  resistere  :  certus  quia  imbecillitaiem 
meam  multo  ampiias  vestra  adljuyarel  pnecipientis 
dignitas,  quam  ag^^avarel  mese  ignoranliae  difOcui' 
ias.Valeie. 


PRiEFATlO 

DE  PCENWENTLE  UTILnTATE. 


Qiiaflivis  origioaliaf  m  bapiispiaUs  lavnere,  gratia  C 
Medialoris  cunda  aboleri  veraciier  credantor  pec- 
cala  :  cpiia  sufficil  iila  sola  spiritalis  regeneratio; 
auameo  cum  venlum  fneril  ad  leiatem  qu»  prx- 
oepium  jam  capil,  el  subdi  potesi  legis  imperio, 
suBcipiendum  est  bdlum  conlra  vitia,  el  gerendum 
acriter,  ne  iterum  reducatur  ad  damnabilia  peccata. 
Paucissimi  autem  sunt  tantse  felicitatis,  ut  ab  ipsa 
ioeiuiie  adolesceniia,  nulla  damnabtiia  peccata  com- 
miiiaot,  vel  in  flagitiis,  vel  in  facinoribus,  vei  in 
bomicidiis,  vel  in  nefariae  ciyusquam  impietails  er- 
rore  :  sed  magna  spiritus  largitate  necessarium  esl 
opprimere  quidquid  in  eis  potest,  aul  potuitcamalis 
delectatio  dbminari.  Tunc  itaque  victa  viiia  depu- 
tanda  sunt,  cum  Dei  amore  vincuntur,  quem  nisi 
Deus  ips«  non  donat,  nec  aliter,  nisi  per  Mediato-  D 
rem  Dei  et  hominum  Jesum  Ghristum,  qui  factus  est 
pariiceps  mortalitatis  nostrae,  ut  nos  participes  fa- 
ceret  divinitatis  suae.  Yerumtamen,  io  gravijugo 
quod  positum  esi  super  filios  Adam,  a  die  exitos  de 
vcntre  matris  eomm  usque  in.diem  sepullurae  in 
matrem  omnium,  et  jam  hoc  malum  miserabiliier 
reperitur.  Ideoque  sobrii  simus,  atque  intelligamus 
hanc  vitam  de  peccato  iUo  nimis  nefario  quod  in 
paradiso  perpetratum  esl,  factam  nobls  esse  poena- 
lco9 ;  totumque  quod  nobiscum  agitur,  non  pertinere 
niM  ad  oovi  saeculi  haeredilatem  novam  :  ul  hic 
pigiiore  accepto,  illud,  ciijus  hoc  pignus  est,  suo  lem- 


pore  consequamur.  Sed  quomodo  iilii  Dei,  quandiu 
morlaliter  vivunt,  cum  morte  confligunt :  et  &ic,  spi- 
rita  Dei  excitantur,  el  tanquam  filii  Dei  proficiunlad 
Dominum :  ut  etiam  Spiritu  sancto,  aggravante  cq^ 
pore  corruptibili,  tanquam  filii  hominum,  in  qui- 
busdam  humanis  motibus  deficianl  ad  «seipsos,  ei 
ideo  peccent.  Interest  quidem  quantum,  neque  enim 
omne  peccatom  crimen  est,  sed  omne  crimen  pecca- 
tum  est.  Sanctoram  itaque  bominum  vitam,  qua  io 
hac  morte  vivitur,  sine  crimine  inveniri  posse,  sine 
peccato  autem  nunquam,  ul  ait :  Si  dixerimus  qwa 
peuatum  non  habemuSy  nos  ipsos  seducimus^et  veritas 
in  nobis  non  est.  Unum  tamen  pro  altero  consuevit 
ponere  Scriptura.  In  aclione  autem  poenilenUae,  ubi 
tale  commissum  est  crimen,  ut  is  a  Gbristi  corpore, 
qui  commisit,  separelur,  non  tam  consideranda  est 
ipensura  temporis  quam  doloris,  Cor  autem  contri- 
tum  et  humiliatum  Deus  non  spernit,  Sane  quia  ple- 
rumque  dolor  alierius  cordis  occultus  est  alteri,  recte 
constituuntur  lempora  poenitentiae  ab  his  qui  praesunt 
Ecclesiis,  ut  saiisfiat  etiam  Ecclesiae,  in  qua  remit- 
tunlur  peccata.  Ergo,  cum  tanta  est  plaga  peccati, 
ut  medicamenta  corporis  et  sanguinis  Domini  sint 
diflierenda,  aucloritate  antisiitis  debel  se  qaisque  ab 
altarioremovere  ad  agendam  poenilentiam,  et  eadem 
aucloriute  i:ecoociIiari;  hoc  est  enim  corpusel  san- 
guinem  Domini  indigne  accipere,  si  eo  tempore  ac- 
cipiat  quo  poenitentiam  debet  agere.  Nam  ipsa  poeni- 


655  TULITGARII  EPISCOPI  CAMERACENSIS  m 

teotia,  quando  digna  est  causa  at  secundom  morem  A     Secreu  quoque  satisfactione  aolvi  mortalia  cri- 
Eoclesiae  agatur,  plerumque  in6rmitate  non  agitur  : 


qnia  et  pudor  timor  est  displicendi,  dum  plus  dele- 
ctat  hominem  existimatio  qnam  justitia  qua  se  quisque 
humiliat  poenitendo.  Meminerit  ille,  qiiicunque  esty 
qnia  'Deu$  $uperbi$  re$i$tUt  humHibu$  autem  dat  gra" 
Ham,  Quld  enim  est  perversius,  quidve  infelicius, 
qiiam  de  ipso  vulnere,  quod  latere  non  potest,  non 
eruhescere,  et  de  tigatura  plus  erubescere?  Nemo 
arbitretur  propterea  se  consiiium  salubre  bujus  poe- 
nitenti»  debere  contemnere;  quia  advertit  forte 
novitque  ad  altaris  sacramenta  accedere,  quorum 
non  ignorat  talia  crimina  apud  se  retinere.  Corri- 
guntur  enim  multi,  ut  Petrus  :  multi  tolerantur,  ut 
Judas.  Multi  nesciuntur,  donec  veniat  Dominus,  ot 


mina  non  negem  ;  mutato  prius  sflecalari  hahitay  et 
indefesso  reiigionis  studio,  per  vit»  oorrecti<»em, 
et  jugi,  imo  perpetuo  luctu,  miserante  Deo,  tta  dun- 
taxat  ut  contraria  pro  his  quae  poenitet  agat.  QuoU- 
dtana  vero  leviaque  peccata,  sine  qnibus  haec  viu 
non  ducitur,  Dominica  oraUone  purgantur,  qnorum 
est.dicere  :  Pater  no$ter^  qui  e$  in  c€eii$^  et  reliqua. 
Ubi  dicitur  :  Dimitte  nobi$  debita  noetra ;  quia  ipsa 
eleemosyna  est,  veniam  homini  petenti  ignoscere. 
Unde  Dominus  ait  :  Date  eleemoeynam^  et  omma 
munda  $unt  vobi$, 

MuUa  igitur  genera  sunt  eleemosynaniro,  qoae 
cum  facimus,  adjuvamur,  ut  dimittaniur  nostra 
peccata ,  sed  ea  nihil   est  majus ,  quam  (qaan- 


illuniinet  abscondita  tenebrarum,  et  manifestet  cogi-  B  do)  ex  corde  dimittimus  quod  in  nos  quisque  pec- 
tationes  cordium. 

Nos  vero  quemquam  a  communione  probibere  non 
l)0ssumus,  quamvis  haec  prohibitio  nondum  sit  mor- 
talis,  sed  medicinalis  :  nisi  aut  sponte  confessus :  aut 
in  aliquo  sive  saeculari,  sive  ecciesiastico  judicio  ac* 
cusalum  atque  convictum.  Plerique  autem  attendunt 
mullos  in  fpsis  honoribus  ecclesiasticis,  praeposito- 
rum  et  mlnistrorum  non  congruenter  vivere  ser- 
monibus  et  sacramentis,  quae  per  eos  popnlis  mi- 
nistrantur.  0  miseros  homines,  quibus  «  intuendo 
Christum  obliviscuntur  :  qui  et  unto  ante  pncdixit, 
ut  iegi  Dei  potius  obtemperetur,  quam  imitandi  vi- 
deantur  illi,  qui  quae  dicunt  non  faciunt,  et  tradito- 
rem  suum  tolerans  usque  in  finem,  etiam  ad  evange- 


cavit. 

Sunt  autem  quaedam  peccata  quae  putantur  levis- 
sima,  nisi  in  Scripturis  demonstrarentur  opinione 
graviora.  Quis  enim  dicentem  fratri  suo,  Fatae, 
reum  gehennae  pularet,  nisi  Veriias  diceret  ?  Aiit 
quis  aestimaret  quam  magnum  esse  peccalum,  dies 
ol>servare,  menses,  et  annos,  et  tempora,  sicut  ob- 
servant  qui  certis  diebus,  sive  mensibus,  sive  annis, 
Tolunt  vel  nolunt  aliquid  iiichoare,  nisi  Apostolus 
dieeret :  Timeo  vo$ ,  ne  $ine  cau$a  laboraverim  in 
vobie^ 

Quam  multa  sunt  alia  peccata,  sive  in  loqnen- 
do  de  rebus  et  negotiis  alienis"  quae  ad  te  non 
pertinet :  sive  in  vano  cachinno,  sive  in  ipsis 


lizandum  cnm  caeteris  misit.  Aliquis  forte  desperatus  D  cis,  quae  ad  necessitatem  hiJijus  vitae  parantur,  in 

dicat :  Ego  jam  baptizatus  in  Christo,  a  qno  omnia 

peccatapneterita  mihidimissa  sunt,vilis  factussum, 

nimis  rterane  vias  meas,  et  canis  horribilis  oculis  Dei 

conversus  ad  Tomitum  suum.  Quo  abibo  a  $pirUu 

eju$t  et  a  facie  eju$  quo  fugiam  f  Quo  frater?  nisi  ad 

ejus  misericordiam  poenitendo,  cujus  potestatem 

peccando  contempseras.  Quidquid  enim  feceris,  quae- 

cnuque  peccaveris,  adhue  in  vtta  es ;  vnde  te  omnino 

anferret,  si  sanare  noliet. 

Oportet  igitur  ad  poenilentiam  accedere  cum  omni 
fiducia,  et  ex  fide  credere  indubitanter  poenitentia 
aboleri  posse  peccata,  etiamsi  in  ultimo  vitae  spiritu 
commissa  poeniteat,  et  publica  lamentatione  peccata 
prodantur  :  quia  proposttum  Dei,  qno  decrevit  sal- 


quibos  est  avidlor  appetitas;  sive  in  vendendis 
et  emendis  rebus  :  charitatis  et  utilitatis  vota  per- 
versa. 

Sunt  et  alia  hujuscemodi  peccata,  quae  finnt  ver- 
borum  offensionibus,  et  cogitationum,  Jacobo  di- 
cenle  apostolo  :  In  mutti$  enim  offendimu$  omne$. 
Oportet  quotidie  crebroque  exoremus  ad  Domi- 
num,  atque  dlcamus  :  Dimilte  nobi$  debita  no$tra , 
nec  in  eo  quod  sequitur  mentiamur :  $icut  et  no$ 
dimittimu$  debitoribu$  no$tri$  :  pro  quibus  etiam  sa- 
crificia  eleemosynarum  et  jejuniorum  proyiribus 
offerre  non  cesset. 

Pro  illis  ergo  peccatis  quae  legis  decalogus  conti- 
net,  et  de  quibus  Apostolus  ait,  quod  neque  avari. 


vare  quod  perierat,  stat  immobiie,  et  ideo,  quia  vo-  ^  neque  rapace$,  neque  adutteri,  neque  ma$eutorum 


hmus  ejus  non  mutalur,  sive  emendatione  vitae,  si 
tempus  i»nceditur,  sive  supplici  confessione,  si 
cominuo  vita  excuditur,  venia  peccatorum  fideliter 
prxsumatur  ab  ilio,  ^ut  non  vult  mortem  peceatort^^ 
ud  ut  convertatur  a  perditione  pmnitendo^  et$alvatu$ 
mi$eratione  Dei  vimt.  Certissimae  sunt  et  fidelissimae 
clares  Ecdesiae,  quibuequodcunque  in  terra  ^olvitur, 
eliam  in  eceio  $olutum  prondttitur, 

flsc  dicta  sunt  de  publica  satisfactione ,  qua 
quisqne  humiliando  se,  non  s<rfom  coram  Ecclesia, 
quae  habet  ciavem  regni  coelorum,  in  qna  Ht  remia- 
6lo  peccatorum. 

«  Forl£  qui  lio$^  vel  qui  atioe* 


cubitore$t  etc,  quoniam  qui  taiia  agunt,  regnum  Dei 
non  po$$idebunt.  IUa  actio  poenitenliae  subeunda  est, 
in  qua  majorem  in  se  quisque  severitatem  debeat 
exercere,  ut  a  $eip$o  judicattt$,  nonjudicetur  a  Domi^ 
no  :  quae  actio  poenltentiae  tunc  erit  perfecta  et  ac- 
ceptabilis,  si  ascenderit  homo  adversum  se  tribu- 
nal  mentis  suae,  et  constituerit  se  ante  faciem 
Buam,  ne  hoc  ci  postea  fiat,  sicut  comminatur  Deus 
peccatori,  atque  ita  conslituto  in  corde  judicio,  ad- 
sit  accusatrix  oogitatio,  testis  conscientia,  caraifex 
timor :  deinde  sanguis  animx  confitentis  per  lacry- 
ma^  profluat.  Postremo  in  conscientia  sua  se  indi- 


6S7  DE  P(£NITENTIA 

gnuoi  Judicet  pairiicipalione  oorporis  ei  sangaiDis  Do- 
nioi.  Tersetar  anle  oculos  imago  foturi  jadicii»  ut, 
cum  aiii  accedunt  ad  alure  Dei,  quo  ipse  non  acce- 
dit,  eogtiet  qaam  sit  contremiscenda  poena  qua,  per- 
cipieniibusaiiisvitamaeteniam,  aiii  in  mortem  prae- 
eipitantur  aeternam» 

Mensaram  autem  temporis  io  agenda  poenitentia 
kleirco  non  saUs  atiente  praeflgunt  canones  pro  uno- 
qaoqne  crimine»  sed  magis  in  arbitrio  antistitis 
relinquendum  statuunt,  quia  apod  Deunv  non  tam 
Talet  mensura  temporis  quam  doloris.  Nec  alisti- 
neniia  tantum  dborum,  sed  mortificaiio  poUus  vi- 
iiorum. 

Propter  qood  tempora  poenitentiae,  fide  et  conver- 
aaiione  poenitentium  abbrevianda  praecipiunt,  et  ne« 
gUgentiae  protelanda.  Exstant  taroen  pro  quibusdam 
culpis  modi  poeniientiffi  in  canonibus  impositi,  jnxta 
quod  caeterae  perpendendae  sunt  culpae :  cum  sit  fa- 
cile  per  eosdem  modos  vindiclamet  censuram  cano- 
num  aestimare. 

Hanc  aotem  epistolam  nemo  quidem  existimet 
ne  illi  pro  parviiate  nominis  mei  vilescat. 


•  In  ms.  sunt  nomina  auclorum  posita,  sed  non 
joniimus.  Ganis. 


LIBRI  V.  —  LIB.  T:  (5S 

A  Sed  sciat  a  majoribus  nostris  ex  sanctororo  seuten* 
tiis  esse  coilectam  :  a  me  qnidero  excerptaro,  ne  ni- 
mia  prolixitate  negligentibus  lectoribus  fasiidium 
generarei. 

Lil)eUuro  de  vitiis  ooio  principalibus,  eorumque 
remediis  :  quem  in  Ubris  Gregorii ,  Augustini, 
nee  non  Prosperi  exoerpsimus,  in  capite  prae- 
ponimns,  posi  praefatienem  hanc,  quam  excerpsio 
mus. 

Secundus  quidem  libeUus  continei  de  vita  activa 
ei  contempIaUva  pauoa  capiiula,  nec  non  et  priii- 
cipalium  virtuium  nomina.  Ipsa  qoidem  ex-  san- 
elorum  Pairum  dieUs  colleeia.  Quorum  nomina 
CGyiis  sunt  senteniise,  •  in  marginibus  posuimus, 
propter  proUxilatem  vilandam  rq>etendorum  nomi- 
B  num  :  et  ne  aUquis  invtdus  nobis  vocitarel  compila- 
iorem. 

TerUtts  de  ordine  poeniteniium,  curo  nominibu», 
unde  sumptus  est,  condliorum. 

Quartusvero  de  judidis  laicorom. 

Quintus  de  ordinibus  clericorum,  ei  de  regulis,  si 
deviaverint,  ipsorum. 

citaiiones  Ubrorum  vel  capitum,  quas    aUcubi   adr 


LIBER  PRIMUS* 


CAPUT  PRIMUM. 

De  octo  principatibui  vitiis,  et  unde  oriuntur. 

Paradisi  gaudiis  postquam  expulsum  est  genus 
bumanum,  •  octo  criminalia  in  fiUos  Adae  origina- 
liier  dominantur  vilia.  Qu»  nisi  per  gratiam  Salva- 
ioris  ac  baptismi  renovationis  minime  abolenda  cre- 
damus.  Unde  beatus  ^  Gregorius  in  exposiiione  Job 
loqniiur.  Yiiia  quippe  tentaniia,  quae  invisibili  con- 
tra  nos  praeUo  «  repugnanU  super  se  superbiae  miii- 
lani :  aUa  more  ducum  praeeunt,  aUa  more  exerci- 
ius  subsequnntur. 

Ipsa  namque  viiiorum  rcgina  superbia,  cum  de- 
vicium  plene  cor  ceperit,  moi  illud  septem  princi- 
paUbus  viUis,  quasi  quibusdam  suis  ducibus  deva- 
standum  tradit :  quos  videUcet  duces  exercilus  se- 
quitur,  quia  ex  eis  procul  dubio  importunae  viUorum 
mulUludines  oriuntur.  Qood  meiius  ostendimus,  si 
ipsos  duces  atque  exercitus,  ui  possumus»  enume- 
rando  proferanius. 

Radix  quippe  cuncd  mali  superbia  esl :  de  qua, 
Scripiura  attesiante,  dicilur  :  Initium  omnis  peccali 
iuperbia.  De  hac  quoque  virulenta  radice,  septem 
principalia  viUa  proferuntur :  scUicet»  inanis  gloria» 
invidia,  tristiUa,  avariUa,  ventris  ingluvies,  luxu- 
lia.  Nam  quia  his  septem  superbiae  vitus  nos  captos 
doluit,  idcirco  Redemptor  noster  ad  spirituaUs  libe- 

•  Octo  principaUa  vitia  numerant  Theodulpbus- 
epjscopus'  Aurefianensis  epist.  ad  clerura ;  Eva- 
grius  ad  Anatolium,  lib.  de  octo  viUosis  co^ita- 
iionibus;  S.  Nilus,  Ub.  de  octo  vitiosis  afTcclioiii- 


C  rationis  praeUum,  Spiriia  sepUformis  graiiae  plenas 
venit.  Sed  hal>ent  conira  nos  haec  singala  exerci- 
ium  suum. 

Nam  de  inani  gloria  haec  oriontur  :  inobedienUa, 
jactanctia,  hypocrisis,  conientiones ,  pertibaciae, 
discordiae,  et  novilatum  praesumpUoaes» 

De  invidia  nasciiur  odium,  stisarraUo,  deiraclaUo, 
exsultaUo  in  adversis  proximi^  afflicUoautemin  pro- 
speris. 

De  ira  proferuntar  rixae,  tumor  menUs,  contume- 
liae,  clamor,  indignatio,  blasphemiae. 

De  irisUUa  nascitur  maUtia,  rancor,  pusiUanimi» 
ias,  desperaiio,  iorpor  circa  praeeepiai,  vagaUo  men* 
Us  erga  iUicita. 

De  avaritia  oriuniarproditio,.fraas,  (aUada,peijtt- 
D  ria,  inquietado«  Ei  conira  misericordiam.obduralio* 
nes  cordis. 

De  ventris  ingluvie  propagatai^  inepia  iaeUiia, 
scurriUtas,  immundiUa  ,  muitiloquium ,  bebeiado 
sensus  drca  inteUigenUam^ 

De  luxoria  genepatar  caecitas  menUs,  inconsidera* 
Uo,  inconsiantia,  praecipitaUo,  amor  sui,  odium  Der, 
alfoctus  praesentis  sxcuU,  horror  autem  veldi^speraH 
tiu  futuri. 

Quia  ei^  septem  principatia.viUa  lantaro  de  se 
vitioruffl  multitudinem  proferunt  :  cum  ad  cor  ve* 

bus,  et  alii. 

i>  Greg.  Magn.  in  cap.  xxxix  Job,  lib.xxxi  Morai.» 
cap.  17. 

e  S.  Gregor.  Edilio  Kom.^regnantu 


659 


HALiTGABlI  EFISCOPi  CAHERACENSIS 


luinmquaslsubseqoenlise&erciloscatervaft  trahuai.  A  miciidtifii,  ct  ptr  peccaium  mm,  et  Ua  in  ammes  A«- 


£x  quiluis  videlicetsepteiDqttiaque  spiriUtalk,  duo- 
qoe  camalia  sunt.  Sed  unumquodque  eonim  taala 
sibi  cognatione  jungitur  ut  non  nisi  unum  de  altero 
proferatur.  Prima  nannque  soperbix  soboles  inanis 
est  gloria  :  qoae  dum  oppressan  mentemcormperit, 
mox  iavidiam  gigiiit.  Quia  nifliiiiim  dom  vani  oomi- 
nls potentiam  appetit»  ae  qoisbanc  alius  adipisci  va- 
leat,  tabescit. 

Invidja  quofue  iran  generat.  Qoia  qoaaloioter- 
no  iivorift  vuhiere  animoa  saociatur,  lanto  etiam 
mansttetodo  tranquilitatis  aoiittitar.  Et  qaia  qaasi 
dolenftmembrom  tangitur,  idcirco  oppositae  actionis 
manus  velut  gravius  pressa  seatitur. 

£x  iraquoquetFistitiaoritttr  :QaiataibaU  mens, 


aancs  jurtranwni.  i  Soperba  vohmlas  fadl  Dei  pr9> 
cepla  coalenmi,  et  ex  angelis  dsmoaes  fecit. 

Quapropter  aadianl  supertn:  qiua  sont  omnia 
Iransitoria  qose  ambiuntur,  et  stena  qu»  per» 
dunlur.  £t  illud  :  Omnis  qui  te,  exalUUy  hnmiliabih 
tuf,  £l  iierom  :  Qmd  snperbtt  lerra,  et  cinisf  El  U* 
hid :  Ante  minam  exaUakkur  tpiritms,  Et  :  i>«if 
alla  a  ionqt  cognotcU.  De  eorom  qooqoe  capile 
diaboh)  scriptom  esl :  Ipee  e$i  rex  $uper  omnee  fiHoe 
iuperbia. 

^  c  Jnm  minc  videaiatts  qttibiis  iadiciifi  possil  sa- 
perbia  deprehendi.  i  Unde  paolo  post  sequitur : « lla>- 
bitns  quoqoe  et  hicessus  pedam  superbos  osteodunt : 
quorum  erecta  cervix,  Cacies  torva,  troces  oculi. 


quo  in  ordJae  se  concatit^  eo  addicendo  confun-  *  ^  ^^  tcrribUis,  nudaai  saperbiam  clamanl;  hu- 
dit.  £t  cum  dulcedinem   tranquilliiatis    amiserii, 
nihtl  haac  nisi  ex  perlorbatiooe  subseqoens  mosror 
pascl;. 

Tristitia  quoqoe  ad  avaritiam  dirigttttr.  Quia 
dom  coafiisHm  cor  tiooum  keliti»  intus  amtse- 
rii,  unde  consoiari  debeat,  foris  qosrit.  El  tanto 
magis  exteriora  bona  adipisci  desiderat,  quanto 
gaodium  non  habet ,  ad  quod  intriusecos  re* 
currat. 

Posthaec  vero  duo  camalia  vitia,  id  est  ventris  in- 
ghivies  et  luxuria,  supersunt.  Sed  cunctis  liquet 
quod  de  ventris  ingiuvie  loxuria  nascitur,  dum  in 
ipsa  distributione  roembroram  ventri  genitalia  &  sub- 
nixa  videantur.  Unde  dora  onum  inordinate  re- 
llcitur,  aliud  pfocul  dabio  ad  contumelias  ex 
cilatur. 

Beaa  autem  duees  exhortari  dicti  sunt,  exercrtus 
tthiUre,  qjua  prima  vitia  docepl»  menii  qoasi  sob 
quadam  rationa  se  iaserunt ;  sed  innumera ,  qnx 
BeqnoBtar,  dum  hanc  et  omnem  insaniam  pertra- 
huot,  qoasi  bestiali  damore  cottftmdtiitt. 
CAPUT  II. 
De  ffiiio  $uperbiaf» 

Consideremuft  ergo  qaa  cattsoe  praecedant ,  quas 
vitia  sttbsequaatttr.  Ail  enim  Prosper  >> :  i  Quod,  ut 
credibilius  videatar,  Scriptura  diviaa  consalla  re» 
spondeat.  i  Unde  quaesita  protulit,  dicens  :  Iniiium 
omnie  peccati  euperbia.  Noo  alicujos,  sed  oomis 
peecaU :  qoomodo  non  sohim  peocatum  est  ipsa ;  jv  pensari,  quia  sxpe  quidem  humilitaiis  deciptuntur 


jttra,  divinaqtte  confundont :  boaoribos  iotu- 
mescoBl ,  aliena  raptoiil ,  el  seipsos  superbix  corro* 
pti  morbo  aon  capiont.  Esl  eaim  et  oeeaUa  soper- 
bia,  quse  proflcientes  aliquantulum  occuite  captival: 
quos  in  profundom  jnalofum  fraadaleala  domina- 
tione  praecipitat :  el  ne  unqaam  possint  exsurgere, 
jogiter  calcat.  Inde  est ,  qoid  hi  quos  superbae  men- 
tis  tabes  puruienta  corruperit,  senioram  suonim 
non  observant  imperata,  sed  judicant.  De  suis  negii- 
gentiis  objurgati,  aut  rebellant,  aut  murmurant : 
de  loco  superiori  deceptant,  pneferri  se  melioribus 
afTectant,  suas  sententias  procaciter  jactant,  non 
senrant  in  obsequio  reverentiam.  Hacc  sunt  super- 
biae  lumoris  indicia,  quibus  Deos  oflenditur,  et  his 
._  C  oialjs  diabolus  pastos  exsoltal.  i 
CAPUT  UL 
De  remedio  euperbiw. 
Httmililas,  virtatom  omaium  maler,  penitos  con- 
lerit  superbiam,  quemadmodom  Scripiora  testa- 
lov :  Omms  qui  $e  hunuliat ,  exaUabitur,  Et :  Clo- 
riam  protcedil  humiUtas.  Et  iterom  :  Ad  quem  re$pi' 
CMrm,  mst  ad  humiiem,  et  quietum,  et  trtmentem 
$ermone$  meo$  ?  Et :  Deu$  humiiia  respicit.  «  Uode 
Gregorios  inquit :  Dicator  ergo  homilibos  ,  quia 
dom  se  dejiciiml ,  ad  Dei  similitudinem  ascendnnt. 
El :  Quid  humililate  soblimius  ?  quae  dum  se  in  ima 
depriralt,  auctori  suo  manenti  super  summa  con- 
jongitor.  Est  tamen  aliud  quod  in  eis  debeat  caute 


sed  etiam  ^  nulluin  peccatum  fieri  potest ,  aui  po- 
tttit,  vel  poterit  sme  ipsa.  Sliquidero  nihil  aliud  omne 
peccatum  iiisi  Dei  contemplos  est ,  quo  ejus  prxce- 
pta  caicanlur.  Denique  ipse  diabolus  inventor  su- 
perkix,  per  ipsam  de  cflelestibus  corruit,  quem 
Detts  fecerat  suie  ttilo  peccato«  E^  bffic  est  omnium 
maloram  causa.  Hiac  est  quod  idem  primus  homo, 
superbi  spiritus  elaiione  corruptus ,  omnero  posteri- 
tatem  suam,  quae  in  illo  radicaliter  fuit,  necessitati 
corrapUoois  ac  mortalitatis  addixit.  De  qoo  dixit 
Apostolus  :  Per  unum  hontinem  peccatum  inirqvH  in 

^  S.  Gregor.,  subnexa. 

^  Prosper  lib.  ni  de  ViU  contemplaliva ,  cnp.  2. 

^  Prosper  :  quoniam  n.  t.  p.  est  ipssj  sed  e. 


speclc.  Quidam  vero  elationis  suae  ignorantia  fallun- 
tur  :  idcirco  oportet  omnes  sollicilos  csse ,  ut  ma- 
culae  superbiae  imbribus  lacrymarum  deleantur,  et 
contritio  cordis,  et  humilis  spirilus,  omnem  fomi- 
tem  vitiorum  excludat  :  et  qui  proximis  lacsionem 
intulit,  veniae  satisfaciione  rcconciliet,  rapioam 
paoperum  roisericordia  largilatis  dihiat :  eisque  qui- 
bus  injuste  abstulit,  si  qoid  potcst,  misericorditer 
reddat :  et  insuper  elcemosynarum  fructus  minjnae 
negligat :  aliisque  bonis  operibus  vitam  suam  corri- 
gendo  apud  Domini  misericordiam-  studiose  perqui- 

^  Sequentia  ex  Prospero  libr.  iit  YitaK  contem- 
plat..  cap.  8. 
•  Siniiie  (piid  S.  Greg.  lib.  xxxii  Moral.  Job,  c.  27« 


DE  PCENITENTIA  UBKt  t.  --  LTB.  I. 


K»:- 


ral,  Mcut  scriptnm  est  :  Hiserere  animae  tux  pla-  A  coasideralio  piH>pri«  inOrmitalis  deprima^,  ne  hapt 

sinte  oeculU  aibitri  ocnlos  tnmor  fouiB  kMis  w 
silBmu 

GAPVT  VL 
De  vUio  mfMas. 

InvidSo' qttO<|iie  devictum' eor  qea^  ex  NrtSonese» 
let  exbortari,  cwnr  dicil :  In  qoo  iHo,  vel  illo  minor 
es?  cur  ergo^  eis  vel  asqualis,  vel  superior  non  es? 
qoanta  vales  qaob  illi  non  vaient  ?  Nonr  ergo-  libi ,  anl 
SQperiores  esse,  auf  etiam  aequales  debentv  '  Apo- 
sfoHca  adversus  hoe  clamat  sencentia  :  Inmdia  si» 
quidem  diaboH  mon  iniravi$  ih  orbem  tirrarum.. 

*  Invidns  certe ,  qui  alienum  bonum ,  sunm  focil 
invidendo  supplicium :  nulUi  Tidetui!  ad  invidum'  con- 
cupiscentia  provocari  ,  sed  tamum  snperbi»  morbd 
tiones  varias  animi  languentis  affectio,  potiendi  ho-  B  vexari  :  quo  slbi  jiigtter  ingemiscit  meliorem,  cni 


Oeo.   Idcirco  temporis  mensuram  in  agenda 
poBDiteatia  pro  unoquoqoe  crimioe  non  pnefigunt 
caDOoes,  sed  mefis  in  arfoitrio  antistitis  relioquen- 
dum  statnonu  Quia  apod  Dominum  non  lam  valet 
naensura  temporis  quam  doloris,  nec  abstineatia 
laBtom  ciborum  quam  mortificatio  viliorum. 
CAPUT  lY. 
De  vitio  inams  gloruB. 
«  Inanis  namque  glorta  devictum  cor  quasi  ex 
ratione  solet  exhortari,  eum  dicit :  Debes  majora 
appetere :  ut  qua  potestate  volueris  multo»  exce- 
dere,  eo  etiam  valeas  et  i^oribus  prodesse.  Sed 
Scriptura  e  cootra>signom  vanitalis  ostendil  dicens: 
^  £st  entm  vanitas  infflata  quaedam  circa  delecla- 


noris  avida  simul  et  nescia,  morbo  exceUentlae  ina- 
nis  afflata,  cava,.  morbida,  turt)uleota,  aniraorum 
levinm  domina,  male  fundatis  omnibus  blanda,  re- 
pugnantibus  fumea,  capiendis  seductoria,  captis 
Invicla  :  slmulatio  quaedam  virtutum  «,  appetitio  di- 
gnitatnm ,  dulcis  miseris,  amara  perfectis  :  cui  ser- 
viunt  lofflidi ,  sub  qua  jacent  dati ,  qui  se  de  (^ri- 
bos  quorum  sibi  consciv  non  sunt  turpiter  jactant, 
qni  se  ab  omnibus  prsRdicari  per  nefas  affectant. 
Qul  sanctes  viros  sui  deprecatione  ^  deppeciaoU 
His ,  et  similibus  delinitos  vanitas  preimt ,  nec  eos 
morlinm  suum  senlire,  aut  ad  medieum  venire  per- 
mittit.  £t  quid  esl,  ad  medicum  venire,  itisi  inflr- 
mum  suAs  infirmitates  cegnoscere  ?  tantumque  eos 


invidel,  anteferri.  Ac  per  hoc  sequitnr  divinum  mu* 
nns  in  homlne ,  com  pof ius  amarf  homo  debeat  pro 
soi  meriti  sanctilate.  Tantos  enim  iovfdus  habet 
jttsla  pcenfr  torlores,  quantos  invidiosus  habucrii 
laudalores.  Nihil  infeKcius  potestesse  invidia,  qns 
alienis  torquetur  boitis.  Unde  igitur  bonus  proficit , 
inde  invidus  contabescit.  Invidia  sensum  mordet, 
pectus  urit,  mentem  affligit.  Qul  autem  invidet, 
diabolo  similis  est ,  qui  per  invidiam  bominem  de 
paradisi  felicitate  dejcoit. 

{¥ro9per.)  Quantum  eis  bonum  comimpot  inridia 
miserafoiliter  est  intuendum  :  cuin  qiiidqpid  boni 
fieri  ve!  di^ci  a  sanctis  audierint ,  vel  omniiio  non 
credunt,  aut  res  bene  gestas  in  malum  male  inter- 


ardor  human»  laudis  inflammat,  ut  laboriosa  ope-  C  preiandb  convertunt.  Orane  malum  quod  de  illis 


ra ,  qaae  populus  admiretur,  et  quibufr  iama  diiTun' 

ditur,  sine  labore  suscipiant ,  et  libenter  exerceanl. 

bade-est  qnod  jejunare,  ahstineret  vigilare,  eccle- 

siam  frequentare,  vel  psallere,  cum  haec  omnia  sine 

labore  non  iaciant,  etiam  cum  deiectatione  faciunt, 

•  ttt  ab  hominibus,  quibus  placere,.  non  Deo»  desi- 

derant,  videantur.  Unde  Veritas  ait  :  Amen  dico 

9obi$ ,  receperunt  mereedem  $uam. 

CAPUT  V. 

De  remedio  inanis  glorioe. 

Aposlolica  sententla  in  medio  est  proferenda, 

qua  dicitur  :  Quid  enim  habe$ ,  quod  non  accepisti : 

$t9i  aceepioti,  ntquid  gloriarist  qua$i  non  aeceperi$T 

yo}08  c»im  mori^  est  medicina  salutis,  recordatio 


mendax  fama  jactaverit,  slatim  tanquam  si  ipsi  vi^ 
derint,  credunt. 

( Gregorius. )  Et  dum  livorem  a  corde  non  proji* 
ciunt ,  ad  aperias  operum  nequitias*  devolvuntur  : 
qnia  a  se  incipit  omnis  tractatus  malus ,  et  prius- 
quam  noceat  alteri ,  ipse  sibi  pairait  exitinm.  Nam- 
qve  ex  hoc  vitio  orlontur  homlcidia.  Nisi  enim  Cain 
invidisset  acceptam  fratris  hostiam,  miniroe  perve- 
nisset  ad  exstmgucnd^m  vitam.. 

CAPUT  Vlk 
De  remedio  inmdi4t'm 
ApostoUis  tecribiiiter  eomminatur,.  dloens :  Qub 
odU  fratrem  $uum^lumnmdae$t;  eirquHnvidet  fra^ 


divinas  bonilaUs,  per  qoam  omnia  bena  nobis  eot-  ^ ««  $uo,  inunebri$  e$t,  et  in  tenebria  ambulat.  Unde 


lata  8unt,  qoae  habere  viderour.  EUam  el  perpetua 
ipstas  Dei-  cbarius  :  in  citjus  laudem  emnia  agere 
debemus,  qwiiqnid  boni  in  hoe  scecnlo  operemur  : 
et  magio  desiderare  a  Deo  laudari  in  dle  retriba^ 
tlonis  aelernae,  quam  ab  homine  mortali  quotibet, 
in  bojus  Iransiloriffi  vilx.  Bdc  quoque  inanls  gleriae 
vitium,  ul  jam  diximus,  lacrymarum  fletibus  est 
afoolendum',  cum  caetenmim  actibus  bonorum  ope- 
mm.  Quia  io  cunctfs  quae  agimus  necesse  esi  ui 

«  Gregorius. 

i>  Haec  er  Prosp^.  Hb.  iii  Vilse  oontempl. ,  oap&  td. 
«  Prosp. ,  anima  vUiorum ,  fonm  camalium  dele- 
ctationum^  labe$  morum,  appetitio  d. 
**  Prosp.,  comparatione* 


si  buic  vitio  valenter  resistere  cupimua,  charilatera 
Deo  exhibeamus  et  proximo,  de  corde  poro,  ei 
conscieBtia  bona ,  el  flde  non  fieta ;  et  faeile  peo- 
eato  eesistimus  ,.  si  bonis  omnibiis  abnndaraus  ;.sra- 
culi  blandiraenu  contemninra»,  el  oraniA  (pifle  diffl- 
cilia  sunt  hnmanas  fraf^lati  vel  aspera ,  eliamf  cnm ' 
dilectione  perficimos,  sL  haee  praeeepla  dilectionis 
custodimns. 
( Idem.)  Aiumen  ov^inomr diloelaoutt  iffi  perven- 

•  Hucusque ex Prosp.  ,   ,  ^  ,.   j^ 

t  CiUlur  S.  Grcgv  lib.  v  Morah  Job^cap.  5l,4a 
invidia  pulcherrime  disscrens. 
I  Ha;c  ex  Prosp.  Ub.  n\  ViUB  coniemplal.,  cap.  5* 


665 


HALITGARII  EPISCOPI  CAMERACENSIS 


m 


lunl ,  ncc  modum  diligendi  cuslodiunt :  qui  aut  A 
mundam,  qui  contemnendus  est«  diligunt;  aut  cor- 
pora  sua  minus  diligenda ,  diligunt :  aut  proximos 
non  sicut  se  ipsos ,  aut  Deum  plus  quam  se  ipsos 
forte  non  diligunt.  Proximos  autem  tunc  diligimus 
sicut  nos ,  si  non  propter  aliquas  utilitates  nostras , 
Qon  propter  sperala  beneficia  vel  pnccepta,  sed 
propter  hoc  tantum  quod  sunt  naturae  nostrae  parti- 
cipes,  diligamus.  Quapropter  haec  est  proximi  tota 
dilectio,  ut  bonum  quod  tibi  conferri  vis,  veliset 
proi^mo.  Potest  itaque  homo  alierius  bonum  suum 
facere »  dum  amat  in  alio  quod  ipse  non  facit. 

{Jdem,)  Hinc  ergo  pensent  invidi ,  charitas  quan- 
Ue  virtutis  est ,  quae  alieni  laboris  opera ,  nostra  sine 
labore  facit.  Dicendum  itaque  est  invidis  qnia ,  dum 


CAPUT  IX. 
De  remedioirce, 

Patientia  namque  furorem,  omneque  irse  viiiuin 
cnm  recordatione  mandatorum  Dei  superare  no- 
scitur :  cum  virtutum  omnium  mater  charitas  ad 
memoriara  revocatur,  quia  impatientiae  viiium  mi- 
nime  oritur,  nisi  virtutum  maler  charitas  ampute- 
tur.  Scriplum  quippe  est :  Charitas  patiens  est  IgU 
tur  cum  minime  est  patiens,  chatitas  in  eo  non  est. 

(Gregoritts.)  Perhoc  quoque  irae  vilinm,  ipsa  vir- 
tutum  nutrix  doctrina  dissipatur.  Unde  scriptnm 
est :  Doctrina  viri  per  patierUiam  noscitur,  Tanto 
ergo  quisque  minus  ostenditur  doctusj  qnanto  minus 
convincitur  patiens.  Scriptum  esC  enim :  Melior  est 
patiens  viro  forti,  et  qtti  dominatur  animo  $uo,  ex- 


se  a  livore  minime  custodiunt,  in  antiquam  versuti  **  pugnatore  urbittm.  Unde  Verilas  eiectis  suis  dicit 


hostis  nequitiam  demerguntur.  Igitur  summopere 
est  vigilandnm  ut  hoc  vitium  radicitus  a  cordibus 
cilius  evellatur,  ac  bonis  operibus,  ut  pnescriptum 
cst,  cum  consilio  tamen  sacerdotis  emundetur,  et 
quotidie  pro  iilo  exoret  quem  oderat,  eique  oflicia 
charitatis  exhibeat,  ac  necessitatibus ,  si  valuerit, 
frequenter  subveniat,  cui,  cum  non  amavit,  minus 
diligendo  exhibuil. 

CAPUT  vin. 
De  vitio  ircs, 

{idem,)  Ira  eliam  deTiclum  cor  quasi  ex  ratione 
solet  exhortari,  cum  dicit :  Quae  erga  te  aguntur, 
aequanimiter  fcrri  non  possunt :  hacc  imo  patienter 
tolerare ,  peccatum  est :  quia  si  non  eis  cum  magna 
exasperationc  resislitur,  contra  te  deinceps  sine 
mensura  cumulantur. 

Apostolica  contra  haec  respondet  sententia  :  Sol 
non  occidat  wper  iracundiam  vestram,  Unde  et  Veri- 
tas  dicit  quia  omni$  qui  irascitur  fratri  suo,  retts 
erit  judicio,  Et  :  si  non  dimiseritis  unusqiusque 
fratri  suo  de  cordibus  vestris ,  nec  Pater  vester  cce- 
leslis  dimittet  vobis  delicta  vestra,  Nam  si  irasci  fas 
non  est,  aut  dicere  racha^  aut  fatue,  multo  minus 
est  iicitum  tenerc  aliquid  animo ,  ut  in  odium  indi- 
gnatio  convertalur.  Est  enim  ira  mentis  furor  :  quae 
si  in  corde  infigitur,  omnem  eximit  providentiam  ab 
.co  facti  :  nec  |udicium  rectae  discretionis  inquircre, 
nec  honestae  contemplaiionis  viriutem ,  nec  consilii 
poterit  habere  matnritatem.  Sed  omnia  per  praeci- 
pitium  quoddam  facere  videtur.  Ex  qoa  nascitur 
homicidium. 

{Gregorius.)  bicendum  quippe  est  impaUentibus : 
quia  dum  frenare  spiritum  negligunt,  per  multa 
etiam  quae  nou  appetunt  iniquitatum  abrupta  rapiun- 
tiir.  Quia  videlicet  mentem  impellit  furor  quo  non 
trahit  desiderium,  ct  agit  commota,  velut  nesciens, 
unde  post  doleat,  sciens.  Per  hoc  quoque  inipatien- 
lim  vitium  pleruroque  mentem  arrogantiae  culpa 
transflgtt  :  quia  dum  despici  in  mundo  hoc  quisque 
Qoa  patitur ;  bona,  si  qua  bona  sibi  occulia  sunt, 
ostendere  conatur,  ac  per  impaUentiam,  usqne  ad 
arrogantiam  deducilur. 


/n  patientia  vestra  possidebitis  afumas  vestras.  Cu- 
stodem  igitur  conditionis  nostrae  patientiam  Domi- 
nus  esse  monstravit :  qui  in  ipsa  nos  possidere  nos- 
met  ipsos  docuii.  Unde  et  alibi  dicit :  Ditigite  ini- 
micos  vestros :  benefacite  his  qui  oderunt  vos  ,  ei 
orate  pro  persequentibus  et  calumniantibus  vos.  Vir- 
tus  ilaque  est  coram  hominibus  adversarios  tole- 
rare.  Sed  virtus  coram  Ded  diligere.  Et  Paulns 
apostolus  possidere  patientiam  monuit,  cum  disci- 
pulis  hoc  praeceptum  monendo  instituit  :  Omnis, 
inqnit,  amaritudo^  et  ira^  et  indignatio,  et  clamor^ 
et  blasphemia  toilatur  a  vobis,  cum  omm  malitia, 
Quia  niminim  frustra  indignatio,  et  cTamor,  eC 
r  blasphemia  ab  exterioribos  tollitnr  :  si  in  in- 
terioribus  vitiorum  mater  malitia  dominatur.  Ad- 
monendi  sunt  igitur  patientes,  ut  cor  post  victo- 
riam  muniant,  ne  hosiis  callidus  co  in  deceptione 
postmodum  majori  exsuliaiione  gaudeat,  quod  illa 
dudum  contra  rigida  colla  victorum  calcat.  Quis- 
quis  hoc  vitio  irae  diu  tabefactus  deperiit,  oportel 
ut  ei  rehumiiiando  satisfaciat  cui  iratus  exstitit,  ne 
coram  Deo  reus  judicetur :  qui  non  aliter  nostra 
delet  facinora,  si  fratrum  a  cordibus  nostris  peniius 
non  ampuientur  delicta. 

CAPUT  X. 

De  vitio  tristitiw. 

{Gregorius.)  Trisliiia  quoque  devictum  oor  quasi 
ex  ratione  solet  exhortari,  cum  dicit :  Quo  habts, 
uttde  gaudeas,  cum  tanta  mala  de  proximis  portas  ? 
perpende  cum  quo  mcerore  orones  intuendi  .sunt, 
qui  in  tanto,  contra  le,  amaritudinis  felle  ver- 
tuniur.  ApostoUca  adversus  haec  dicit  sententia: 
Quis  nos  separabit  a  charitale  Christi  t  Tribulatio, 
an  augustia  ?  Et  reliqua.  Sunt  quippe  duo  genera 
tristitiae  :  unum  saluliferum,  aliud  vero  pestiferuin. 
Tristitia  saiularisesi,  quando  animusex  deiictorura 
recordatione  contristatur,  ut  confessionem  et  pce- 
niientiam  agere  quaerat,  et  converti  ad  Deum  se 
toio  corde  desiderat.  Alia  igitur  hujus  muwU  est 
tristitia,  quw  mortem  operatur  ammai,  nihifque  tii 
bono  operis  desiderio  valet  perfieere ;  quae  perturbat 
animum,  ei  soppe  mitiii  in  dcspcrattoncm,  ac  fuiu- 


D 


665  D£  PCENITENTIA  LIBRI  Y.  —  UB.  I.  666 

rorani  spem  abslrahil  bonoram  :  cul  eliam  boc  A  gorius  dicit :  Avaritia  enim  non  aolum  peconix 


patieDti  yitium  yitae  praesens  nulJa  est  delecutio. 

CAPIIT  XI. 

De  remedio  tristiiiie. 

Superatur  namque  hoc  nefas  spiritali  lactitia,  et 

spe  foturoram,  et  consolaiione  Scripturarum,  toI 

fraterno  in  spiritalt  jucunditate  colloquio :  vel  cum 

ad  mentem  reducitur,  quam  parva  sunt,  quae  vi- 

dentnr:   sicut  scriptum   est:  Quo!  enim  videntur 

temporaiia  sunt.  L^nde  Ecclesiastes  dicit  :  Cuncta 

mbjacent  vanitatif  et  imma  pergunt  ad  unum  lo- 

eum^  ifuia  de  terra  facta  sunt^  et  in  terram  pa- 

riter  revertentur :  qum  autem  non  videntur,  wtema 

fVAl. 

{Protper.)  Haec  vero  et  his  similia  loquentes,  ac 


est,  sed  etiam  aUiiudiuis.    Quae  pestis  insatura* 

bilis  est,  sicut  morbus  lijdropici  :  quia  in  bibendo 

non  silim  exstinguit,  sed  potando  succrescii :   sie 

avaritia,  quanto  magis  habet,  tanto  plus  desiderat. 

Et  dum  modus  non  est  in  babendo,  modus  illi  non 

erftin  desiderando.  Ex  qua  oriuntur  invidia,  furta, 

latrocioia,  homicidium  et  reliqua. 

CAPUT  XIIL 

De  remedio  avariiia, 

Dominus  enim  cuidam  quarenti^  qnid  faceret  ut 

vitam  possideret   aHernam^  respondit  :   Si  vis  per- 

fectus  esse,  vade,  et  vende  omnia  quce  habes^  et  da 

pauperibus,  et  habebis  thesaurum  in  costo.  Et  alibi : 

(Gregorius.)  Si  vere  divitcs  esse   cupitis ,    veras 


cogiuntes,  nibil  est  aliud  quam  vitiis  omnibus  re-  ^  divitias  aniate.   Discant   igitur  diviles  quia  divi 


padium  dare,  et  omne  genus  tristiiiae  amputare.  Ab 
his  ergo  tristibus  malis  ascendendum  est  ad  illa 
soblimia,  quibus  proGcientium  mentes,  in  spem 
promerendae  beatitudinis  assurgimt  :  abdicatisque 
terrenis,  coelestia  conciipiscunt,  ubi  Deus  videbitur 
io  saecula  saeculoram.  Sed  quicunque  boc  vitio  ca- 
rere  desiderat,  orationibus  frequenter  insistat  : 
mortem  aniroae  quotidie  ante  oculos  ponat,  Et  quia 
omnts  caro  fenum  est,  recognoscat  misericordiam 
ei  bonitatem  Dei  erga  omnes  sperantes  in  se,  cum 
magna  consideratione,  aut  per  se  meditando  aut 
ab  afiis  audiendo,  ex  toto  animo  considerare  non 
ne^igat.  Pauperibus  et  peregrinis,  viduis  ac  pu- 
pillis,  nec  non  inflrmis  et  bospitibus,  si  quid  va- 


let,  misericorditer  tribuat,  et  in  caeteroram  bono-  ^  ^^  I^eo,  et  se  diabolo. 


tias  quas  conspiciunt,  tenerc  ncquaquam  possunL 
El  ideo  misericorditer  tribuant^  unde  sibi  superfiue 
habere  conspiciunt  :  quia  hilarem  datorem  diligit 
Deus,  Admonendi  sunt  etiam,  qui  jam  sua  miseri- 
Gorditer  tribuunt,  ut  sollicile  custodire  sludeant, 
ne  cum  commissa  peccata  eleemosynis  redimunt, 
adhuc  redimenda  committant.  Nc  venalem  Dei  ju- 
stitiam  aestiment :  si,  ciim  curant  pro  peccaiis  num- 
mos  tribuere,  arbitrentur  se  posse  inulte  peccare. 
Plus  namque  est  anima  quam  esca  :  et  corpus  plus 
quam  vestimentum.  Qui  ergo  escam  atque  vesti- 
mentum  pauperibus  largitur,  sed  tamen  anima,  vel 
corpus  iniquitate  polluitur,  quod  roinus  est  justi- 
tiae  obtulit,  et  quod  msyus  est,  culpae  :  sua  enim  dc- 


nim  operibus  non  deflciat. 

CAPUT  XIL 
De  vitio  ovaritice, 

(Gregorius,)  Avarilia  quoque  devictum  animuni 
qoasi  ex  ratione  solet  exhorlari,  cum  dicit :  Yalde 
sine  culpa  est,  quod  quxdam  habenda  concupiscis, 
quia  nmltiplicare  nop  appetis,  sed  egere  pertime- 
scis,  et  qood  male  alius  retinet,  ipse  melius  ex- 
pendis. 

Apostofica  contra  haec  clamat  sententia :  Quod 
neque  avari,  neque  rapaces^  regnum  Dei  posside- 
bunt,  Unde  et  Salomon  dicit :  Avarus  non  imple- 
frifur  pecuma :  et,  Qui  amat  divitias^  fructus  non 
capiet  ex  eis,  Et  iteram  :  Divitia^  conservatoe  in  ^ 
malum  domini  sui ;  pereunt  enim  in  affiictione  pes-- 
nma.  Et  panlo  post  dicit:  Avaro  autem  nihil  est 
seelestius^  nihitque  iniquius  quam  amare  pecuniam, 
Ei  iteram  :  Cum  enim  moritur  homOy  hcereditabit 
serpentes^  et  besttas,  et  vermes,  Unde  et  Dominus 
ait :  FaeHius  est  enim  camelum  per  foramen  acus 
transiref  quam  divitem  intrare  in  regnum  ccelorum. 
Ei  iteram  :  Vcb  vobis  divitibus,  qui  habetis  con- 
soiationem  vestram.  Et  alibi  :  Non  potestis  Deo  ser- 
9ire  et  mammome.  Unde  Aposiolus  discipulo  de 
divifibus  dicit :  Divitibus  hujus  swculi  pracipe^  non 
superbe  sapere:  ncque  sperare  in  incerto  divitiarum, 
Est  namque  avaritia ,  nimia  divitiarum  acqui- 
remlii   habendi,  vel  tenendi  cupidiias.  Unde  Gre- 


iteram  admonendi  sunt  qui  aliena  rapere  inten- 
dunt.  Audiant  quod  scriptum  esi :  Vce  ei  qui  multi- 
plieat  non  sua.  Profecto  enim  qui  augerc  opes  ambit, 
vitare  periculum  negllgii :  Quoniam  radix  omnium 
malorumest  cupiditas. 

(Prosp, ,  lib,  V  Vit.  contempl. ,  cap,  4.)  Unde 
quaerendum  est,  si  iniiium  omnis  peccati  superbia 
dicitor,  quare  radix  omnium  maloram  cupiditas 
affirmetur.  Sane,  quia  cupiditas,  atque  superbia 
in  tantum,  unum  est  malum ;  ut  nec  superbus 
sine  cupiditate,  nec  sine  superiJa  possit  invcniri 
cupidus.  Deiade  si  quoJlihct  peccaturo  perpetrare 
non  possum  ,  nisi  mex  delectalioni  consentiam  ; 
quodcupiditatis  est  proprium  :  et  Dei  pnccepta  con- 
temnam  ;  quod  est  superbix  maluro  :  quomodo  non 
ex  cupiditatet  quce  est  radix  omnium  malorum  :  et 
ex  superbia ,  quse  inilium  omnii  pcccali  dicitur, 
procedit  omne  peccatum  ? 

Vincitur  quoque  hoc  viiiuhi  in  largilione  pau- 
perum,  in  visitalione  inflrniorum,  et  inlegumento 
nudorum,  nec  non,  et  si  quid  injuste  quis  abslulit, 
reddendum  est  in  quadruplum,  juxta  sentenliam 
Domini.  £t  nunquam  a  corde  discedat  timor  Do- 
mini :  et  insuper  fletu  ac  lacrymis,  cum  coutriiione 
cordis  purget  indesinenter  animam :  ne,  pro  in- 
certo  divitiarum,  amittat  viiam  xteroam. 

Hucusque  de  quinque  spiritalibus  vitiis  ex  SS« 
Pulrum  testirooniis  dictum  sufficiaL  Restat  quo^od 


667  HALITGAEIII  EPISGOPf  CAMERAGENSIB  668 

ut  de  <iuobif8  carnalibus,  Tfdelicet  gala  aiqu«  Imuria,  Aeontiueani  :  qui  cibis  nec  laulioFibus  ?diijit  a^ 


pertractemns. 

CAPUT  XIV. 
De  vitia  wntris  mgluvite, 

(Gregorins,)  Venlris  quoqne  ingluvies  devtctnm 
cor  qnasi  ex  raiione  sotet  exbortari,  cum  dicit :  Ad 
esum  Dens  omnia  mondo  condidit :  et  qiii  satiari 
cibo  respuit,  quid  atiud  quam  muneri  concesso  con* 
tradicit  ? 

(Prosper,)  At  contrra  videamus  qnaliter  illi  ho- 
mines  prinu  commiserinl  tam  grande  peccatum,  et 
quod  ipsos  de  paradiso-  projeclt,  in  boc  viue  poenalis 
exsiUum,  et  in  eis  originaliter  totum  damnavit  ge- 
nns  hrnnanum.  Prohibitum  siquidem  a  Domino 
fuerat,  quod  de  ligno  scientiae  boni  et  m^i ,  ne 


ne  luxuriose  dissolvr,  nec  distenlione  v^Dfirls  ▼!- 
libus  onerari ;  quando  abstinentes  viri,  nec  dditiosi 
soient  esse,  nec  avidi.  De  vino  antem  alwtineDdo 
quid  dicam  ?  unde  Apostolns  certam  fixit  regubm, 
dicens :  NoHte  inelmari  mo,  fn  quo  e»t  hxHria ; 
qnasi  dieeret:  lusuriam- faoit  et  nntrit  vini-perceptlo 
nimia,  noii-natnra  :  EtideD,.n«m  vos  u<l  Tmo,  sed 
iie  inebriamini  probibeo.  Unde  Tlmotbeo  praDoepit, 
dicens  :  NoU  aqumn  bitere  ;  sed  modieo  vino  ut^re^ 
propur  frequenie&  iuao  inftrmitaies.  Ae  per  hoe, 
nihii;  contra  abstinentiaBi-  faciunt,  qui  vinum  boii 
pro  ebrielate,  sed  iantum  ppo  corporis  salute  pep- 
cipiunt.  Unum  tamen  est  intuendum,  quod  nihil 
illis   proficiat  qui   se  a  eibis  temperant,  si  vrtiis 


comederenr :  sed  gulse  vitio  decepti  comederunt.  B  serviani.  Quia  facilius  res  qpst  possidetur  al^tcitar» 
Nisi  enim  comedissent,  perpetuo  imraoriales  essent,     quam.voluntas. 


si  snb  Deo  suo  viventes,  prxceptum  quod  acce- 
perunt  custodlssent.  Nec  desererentur  a  Deo,  nisi 
Deum  prius  ipsi  desererent.  Et  idcirco  in  hanc 
xrumnosam  hujus  vttse  miseriam,  guke  delicti,  at- 
que  morti  tradiii  sunt  dejccti.  Ubi  omnis  homo  per 
peccatum  nascitur,  per  laborem  vivit,  per  dolorem 
rooritur. 

(Gregorius.)  Quapropter  admonendi  sunt  gnlae 
dediii,  ne  in  eo, quo escarum  delectationi  incumbunt, 
luxoriae  se  mucrone  transHgant:  quanta  sibi  per 
esum  Ibquacitas;  quanla  mentis  levitas  insldietur, 
aspiciant :  ne  dum  ventri  molliier  serviunt,  viliorum 
laqueis  crudeiiter  astringantur.  Andiant  Apostolum 
dicentem:  Eua  ventri^  et  venier  escit:  Deu»  au- 
tem  et  huncy  et  has  deslruet ;  et  rursum :  Non  in 
comessationibus  et  ebrietatibus ;  et  iterum :  Esca 
nos  non  commendat  Deo  ;  et  rursum  :  quorum  Deus 
venter  est^  et  gloria  in  confusione :  quia  gulam  se- 
quitur  luxuria. 

CAPUT  XV. 
De  remedio  gulce  vitii. 

Quia  primus  homo  hoc  vltio  gulae  cum  poste- 
rilate  sua  cecidit,  necessarium  est  ut  per  absti- 
nentiam  resurgamns :  sed  in  ipsa  abslinentia  est 
aliud  quiddam  quod  solerti  curapeirsare  debemus. 

(Gregorius,)  Quia  plerumque  dum  plus  quam  ne- 
cesse  est,  per  abstineutiam  caro  atteritnr,  humiUtas 


(Gregorius,)  Admonendi  sanf  alistlnenfes>  ot  i 
verint  quia  tunc  pkicentem  Deo  abstinentiam  olfe- 
runt,  cum  ea*  quae  sibi  de  alimeBtis  suiitrahunt,  in- 
digentifous  largiuntur.  Non  enim  Deo,  sed  sibi  qais- 
que  j^junat,  si  ea  qui«  ventri  ad  tempas  snbtRaiiU 
nou  inopibus  tribuit,  sed  ventri  posimodom  ofie- 
rendo  custodtt.  Rursumque  adm(mendi  snnt»  nt  ab»- 
tinentiam  suam,  et  semper  sine  imminntione  c»- 
stodiant,  et  nunquam  hane  apud  occuHom  jvdioem 
eximiae  virtutis  credant :  ne,  si  fortasse  magni  esse 
meriti  crediCur,  cor  in  elatione  snbievetur.  Hinc 
Joel  ait :  Sancti/icate  jejunium*  Jejuniom  sanctiA- 
,  care  est,  adjunctis  bonis  aliis ,  dignam  Deo  alMi- 
'  nentiam  camis  osiendere :  qoi»  tonc  nobis  proderit, 
qnod  corpora  nostra  aut  caetera  eorporom  inoeo- 
tiva ,  rigore  districtioris  abstioentiae  castigamus,  sl 
camalibus  desideriis  absoluii ,  sanctis.  virtutibos 
floreamuft.  Unde,  sl  per  delectationem  et  desideriaai 
voluptatis  a  paradisi  gaudiis  cecidimua ,  oporlet 
utperjejunium  ac  lamenta  pcBnitenliae  vedeannis. 
CAPUT  XVI. 
De  vUio  luxurim» 
(Gregorius.)  liuxuria  quoque  deviclum  corqoasl 
ex  ratione  solet  exkortari,  com  dicii :  Cor  te  i& 
voluptate  tua  modo  non  dilafas,  com  qoid  le  seqoa- 
tor  ignoras  ?  Acceptom  tcmpus  In  desideriis  perdere 
non  debes :  qoia  qoam  citius  pertranseat  nescis. 


foris  ostenditur :  sed  de  hac  ipsa  humilftare  gra-  ^  Si  enim  misceri  Deos  bMttioem  in  vohipiale  coitus 

«SIah   «n>Ai«a..a   <»■««>  amKS  *••«      f.l<«^    <k  J-^____  J* a   _■ ^       ^•'    MAillAt        Sn     «neM     ltnn««mn{    «lAMA-viia      Ame\a,Am£\,      •nn0A..l.«BM& 


viter  interius  supcrbitur.  Ideo  admonendi  sunt  absti 
nenles,  ut  soUicite  semper  asplciant,  ne  cum  gulx 
viiium  fbgiant,  acriora  his  vitia,  quasi  ex  virlute, 
generentur.  Incassum  ergo  per  abstlnentiam  corpiis 
conteritur,  si  inordinatis  demissa  motibus,  mens  vi- 
tiis  dissipatur. 

(Prosper,)  Qui  autem  non  sohim  a  qoalitate,  sed 
eliam  a  quaniilate  ciboram  cupiunt  abstinere,  nihil 
aliud  student,  nisi  ut,  quantum  stomacho  reficiendo 
ac  fami  eximendae  satis  esse  viJelur,  indulgeant ; 
nec  expicant  suos  appetitus  aviditate  percipiendl, 
sed  comprimant  ;  atque  eis  non  saturitas  edendi 
finem  faciat,  sed  voluiitas  :  qui  tam  a  cuplditate  pre- 
tloborum  cil>orum,  quam  a  nimia  perccpiione  viliuin 


nollei,  in  ipso  homani  generia  exordio<,  mascolooi 
et  femioaa»  non  fecisset.  Non  enim  Deos,  ut  divina 
testator  aoctoritas,  ideo  mascolum  et  f^inaan 
creavit,  uL  camali  fruerentor  desiderio»  oot  in 
delectatione  carais.  viverent,  sed  pnocreandoniBi 
cum  benedlctione  filioram ,  motuo  iongerentur. 
Et  nisi  tom  transgressio  maadfttomim  fuisaet»  nolla 
otiqoe  sentiretor  deleclatio  ia  GO}nila  conjogatoram. 
Luiuria  quippe  est  immonditia  corporalis»  qnae 
fieri  solet  ex  incontinentia  libidinis  et  moiliUe 
animae,  quae  conseiitit  sutt  carai  peccare.  Quia  tri- 
bus  modis  omne  agitur  peccatom  :  soggBStione, 
deleetatione,  consenso. 
(Prosper,)  Qui  concupiscentix  caraia  addictns 


m  Dfi  PO^iTCNTIA 

(olfU  Attiiq^kJ  non  videtur  mbil  htbere  superbia»? 
cam  pnBMrtui  pMaio  tpsa  euiik  Ttdeatiur  hnnaiUate 
luxuriae*  Et  tameD,  nisi  priualXeo  rebdiis  exislerei: 
C14US  salttbre  praecepluni  de  pudicttia  eonserrauih, 
ftoperbi  spintus  praesunptione  contemnity  nuUa 
eum  laseiva  cnpiditas  provocaret.  lu  aninM)  ejus  diu 
decepuot  [Le^*  diseepunt]  Dei  conteoqpus  et  uietus. 
&ed.  aut  cetttemptiis  Dei  praepoaderat,  et  superbus 
aoimus  reeepta  cupidiiate  pudicitiaro  perdit;  aut 
obUnet  metus,  et  animus  Deo  subjeclus,  cupiditati 
ttoiul  ac  superbiae  oontradicit.  Plenis^ue  enim  guia 
et  «ibundantia  vini  turpiter  in>  luxuriam  solvont: 
alios,  in  injuriam  pudiciti»  sc|rdidee  cogitationes  in- 
cenduAt.  Nonaullos  depesUa  castitate,  oceasi«nes 
oblatx  d^iciunt :  quosdam  sub  impudiciliae  jugum 
exempla  perdite  viventium  miltunL  Suat  alii,  quo- 
ram  vitam  vita  turpis  inflamraat,  et  turpem  coa- 
scieatiam  maoiCestat :  qni  prins  iopverecnndos  ser- 
mones  aui  proferuol  libenter,  auC  audiunt  :  ac  de- 
inde  pauiatim  morbo  crescente,  ab  hooestate  defi- 
ctunt.  Cogitatio  quippe  est,  quae  mentem  sieot  tuc- 
pis  inquioat;  ita,  si  fiierit  honesta,  puri/icat.  Uiuc 
est,  quod  iile  corporis  fluzus  qui  fit  i»  dormienti- 
bus,  sine  culpa,  iaterdum  vigilantibus  contiogal  ex 
culpa.  Alittd  est  quod  in  dorraienle  flt :  aiiud,  quod 
vigilans  facit.  Ibi  naturaliter  plenitudo  bumoris  ex- 
pellilur.  Hic  turpiter  concopiscentia  publicatur.  Sed 
b£c  concupisceutia  illis  vigilantibus  hunc  clicit 
fUixum,  quibus  per  foda  coUoquia  sordidum  com- 
Dioverit  appelilum. 

CAPUT  XVU. 
De  remedio  tuxwriiB, 

Paulus  apostoitts  terribiliiec  adttioiBei  dicens : 
Qui  habeni  uxores^  Uuuiuam  non  habentee  eint^  etc. 

{Cregorius),  Uxorem  quippe  quasi  non  babeudo 
babei»  qui  sic  per  iUam  caroali  consolatione  utilur, 
nt  tamen  nunquam  ad  prava  opera  a  meltoris  m- 
teniionis  rectiiudioe,  ejus  amore  flectatur.  Uxorem 
qnippe  quasi  non  habendo  habet,  qui  transitoria 
cuncla  conspiciens  esse,  curam  carais  ex  necessilate 
loierat,  sed  xtcrna  gaudia  spiritus  ex  desiderio 
exspectal.  Unde  iterum  dlcit :  De  quibus  tcripsistis 
mihi  :  Bonum  est  homini  mulierem  non  tangere, 
Propler  fornicalionem  autem  unusquisque  suam  uxo- 
rem  habeat :  et  unaquceque  suum  virum  habeat,  Hoc 
aulem  dico,  secundum  indul^entiam  y  non  secundum 
imperium.  Culpa  quippe  esse  innuilur,  qood  indul- 
gere  perhibelur  :  sed  qu»  tauto  citius  rclaxelur,. 
quanlo  non  post  hanc  illicilum  quid  agatur,  sed  Iioc 


LIBRl  Y.  —  Llft.  H.  670 

A<|tt^  est  licitum  moderamiue  noa  tenetnr.  Quod 
bcne  Loth  in  semet  ipso  exprimit,  qoi  ardpntem 
Sodomam  fogit ;  sed  tamen  Segor  veniens,  Dequa- 
qnam  mox  montana  conscendit.  Ardemem  quippe 
Sodomam  f«gere,  est  iUicita  camis  iocendia  dedi- 
nare.  Aitiludo  vero  est  montium,  roaoditia  eonti- 
Dentiura.  In  mottte  stare,  est  carnaliter  uon  adha^- 
rere. 

At  coatra  admonendi'  sunt  qui  Ugati  coqugns  non 
sont,  ut  prseceptis  cmlestibus  eo  rectius  serviant, 
quo  eos  ad  cnras  mundi  neqoaqaam  jugum  copul» 
carnalis  inclinat. 

Admonendi  sunt  cxlibes ,  ne  sine  damnatione 
misceri  se  feminis  vacantibus  putent.  Cum  enim 
Paulus  fornicationem  vilium  tot  criminibus  exse- 
D  crandia  inaeruit,  ciyus  sil  realus  indicavit,  dicens: 
Nequa  fonicatores^  neque  idolis  $ervienies^  neque 
molhef  napte  matcuiorum  concuJbitores,  neque  fures, 
neque  avarij  neque  ebrioii^  neque  maledicif  neque 
rapttcee  regnum  Dei  poseidebunt.  Et  rursus  :  Forni' 
eatores  et  adulteros  jw^cabit  Deus.  At  contra  admo- 
oeodi  Sttoi  pecoata  camis  ignorantes,  ut  tanto  soiU- 
citiua  pr«cipilem  rainam  nKtuanl,  quanto  aiiius 
slant.  Quibus  per  Joanoem  diciiur  ;  Hi  sunt  qui 
cum  muiieribus  non  tunt  coinquinaii,  Bisequuntur 
A^numt  quocunque  ierit.  Quaprepter  eum  coeperit 
aiiimus  ad  deiectationem  carnisr  incUBare,  oportel 
timorem  judicu  ad  menlem  reducere,  pisnasque  in- 
femaliuffl,  ubi  ncmo,  dih  obnoxti  retrttdHntur^ 
soUicite  cogilare  :  qusnam  poena  hnjustis  sit  red«- 
^  denda  aeternis  suppliciis.  Unde  scriptum  eal :  Mitte 
eos  in  tenebras  exleriores^  ibi  erit  fleltu  et  stridor 
dentium :  ubi  vermis  eorum  non  moritur,  el  ignis 
eoruoi  non  exstinguetur. 

(Proip^r.)  Quid  excusalionis  obtendeFe  poterimua» 
quid  faciamus  sub  tanti  judicis  majestate  io  iUa 
die?  qua  oos  defensionis  arte  purgabimus?  qus 
nobis  subventura  est  poeniteutia,  quam  in  hac  carue 
contempsimus?  Haec  muila  et  his  similia  cogitare 
nihU  est  aliud,  quam  vitiis  omnibus  repudium  dare, 
et  omnia  blandimenta  carnalia  refrenare. 

Sed  quia  dc  oclo  prineipalibus  vitiis  eorumque 
remediis,  prout  largilar  oranium  i)onorum  dedit, 
ex  sanctoEum  Patcum  sententiis  slylus  nostrae  de- 
|.  scriptionis  coUigcntJp  perstrinxit  :  UbeUus  flnem 
exeipiut,  ut  in  sequenti  opere,.  de  virtuMbuSy.  unde 
hic  pauca  letigimus,  donante  DomUio ,  plenius  dis- 
pulemus. 


LIBER  SECUNDUS. 


Superiori  Ubro  ralioncm  viliorum  priiicipalium 
octo  complexus,.  pro  viribus,  qua  Domiuus  donare 
dignabitur,  de  actuali  et  contempktiva  vita,  ncc 
non  et  virtutibus,  uli  promisi,  ex  Patrum  dictis  coI« 
UTcre  curavi 


CAPUT  PRIMUM. 

De  vita  activa, 

(Prosper,)  Actualis  est  viia  conversatio  rebgiosa^ 

quae  edocet  quomodo  praepositi  sob  se  regani  vi- 

vcnies  et  diUgant,  ac  uon  minus  de  eorura  saluie». 


671  HALITGARH  EPISCOPl  GAMERACENSIS  672 

quam  de  sua  solUciti,  quod  eis  expedire  sciunt,  A  ligi  quf»d  non  fldes  ex  inteUectu,  sed  ex  fide  iotelle' 


paterna  cura  provideant :  et  quaUter  praeposilo  suo 
aubjecti,  tanquam  capili  membra  deserviant,  ac 
praicepia  ejus,  velut  imperium  Dei,  summo  amore 
custodiant.  Ipsa  naroque  actuaUs  vita  panem  esu- 
rienti  tribuit,  verbo  sapientiae  nescientem  edocet, 
errantem  corrigit,  ad  humUitatis  viam  superbieutem 
proximum  revocat,  inQrmantis  curam  gerit :  quae 
singuiis  quibusque  expediant,  dispensat :  et  com- 
missis,  quaUter  subsistere  valeant,  soliicite  provi- 
det.  Quae  cum  et  in.praesenti  fiunt,  et  cum  corpore 
deficiunt,  allamen  merces  bujus  vitx  permanet  in 
aetemum. 

CAPUT  H. 
De  vUa  contempiativa. 


ctus  exisut  :  ac  peir  boc,  ut  bene  agat,  quis  inteUi- 
gere  studeat,  et  ut  inteUigat,  credat,  debet  doctor 
Ecclesiae  praedicare,  quod  audiat  crediturus  :  qoia 
sine  praedicatione  nuUus  erit  auditus,  scriptum  est : 
Quomodo  audietU  iine  pmdieante  f  Verbum  fidet 
praedicandum  est,  ut  audiens  credat,  credens  iatel- 
ligat,  et  inteUigens  opus  bonum  perseveranter  exer- 
ceat :  quoniam  nec  opera  $ine  fide^  nec  une  operihu 
fides  soia  jmtificat.  Et  ideo,  st  corde  creditur  ad  ju- 
ttitiam^  ore  autem  confestio  fit  ad  $alutem.  Qui  au- 
tem  non  crediderit,  non  babendo  fidem,  nec  justi- 
tiam  cordishabere  poterit,  nec  salutem. 

Est  autem  fides^  ut  Apostolus  ait,  sperandarum  sub- 
ttantia  rerum,  argumentum  Aon  apparentium.  In  kae 


Gontemplaliva  vita  a  contempiando,  id  est,  a  vi-  B  enim  teeiimonium  consecuti  tunt  senee,  Fide  inteUigi- 


dendo,  nomen  accepit :  {Prosper^  lib,  i  de  Vita  con- 
temp.  cap,  1)  in  qua,  Greatorem  suum  creatura  in- 
teliectua]is,ab  oroni  peccato  purgata,  atque  ex  omni 
parte  sanala,  visura  est.  Sed  etsi  dUigenter  consi- 
derare  velimus  in  boc  fragiU  tabernaculo,  ubi  quo- 
tldie  ingemiscimus ,  contempiativ»  vitae  quodam- 
modo  participes  fieri  possumus,  nemo  quis  dubitet : 
quia  (Prosper,  ibid.^  cap,  15)  Ecclesiarum  principes 
viiae  contemplativae  posse,  et  debere  fieri  sectato- 
res  :  quia  sive  secundum  quorumdam  opinionem, 
nihii  aliud  sit  vita  contemplativa,  quam  rerum  la- 
tentium,  futurarumque  notitia;  sive  vacatio  ab 
omnibus  occupationibus  mundi,  sive  divinarum  stn- 
diumi4iiterarum,  non  videtur  quid  impedimenti  san- 


mus  apparata  esse  sacula  Verbo  Dei,  ut  ex  inMibi- 

libus  visibilia  fierent.  Fide^  plurimam  hostiam  Abei 

quam  Cain  obtulit.  Fide,  Enoch  translalus  est^  ne  pt- 

deret  mortem,  Fide^  Abraham  obtulit  Isaac^  cum  ten- 

taretur^  et  quia,  sicut  idem  ait  Apostolus,  sine  fide 

impossibile  est  placere  Deo.  Et  iterum  :  Ex  fide  igUur 

justificati  pacem  habeamus  ad  Deum  per  Daminum 

nostrum  Jesum  Christum  :  per  quem  et  aceestum  An- 

bemus  per  fidem  in  gratiam  istam  in  gua  stamus^  et 

gloriamur  in  spe  glorite  filiorum  Dei. 

GAFUT  lY. 

De  spe. 

{Proeper.)  Spes  dicitur  cum  aliquid  [quod]  pro- 

mittitur,  cum  non  videtur,  dicente  Apostolo :  Spe 


Gtis  sacerdotibus  possit  afferri,   quominus  ad  virtu-  ^  enim  satvi  facti  sumus.  Spes  aulem  qu4e  videtur,  non 

est  spes.  Nam  quod  videt  quis^  quid  speratf  Si  a»- 
tem  quod  non  videmus  speramus,  per  patientiam 
exspeetamus,  £t  ideo  ambulemus  in  spe  proficientes 
de  die  in  diem,  et  spiritu  facta  carnis  mortificemus. 
Novit  enim  Dominus  qui  sunt  ejus.  Et,  quotquot  spt' 
ritu  Dei  aguntur,  hi  filii  sunt  Dei^  sed  gratia^  non  na- 
tura,  Unicus  enim  natura  FiUus  Dei  proptcr  nos 
inisericordia  factos  est  hominis  fiUus,  ut  nos  natura 
filii  horoinis,  fiUi  Dei  per  Ulum  gralia  fieremus.  In 
actuali  quippe  vita,  in  qua  et  per  quaro  perej;rina- 
tur  Ecclesia,  fides  et  spes  sunt  adipiscendae  cuni 
charilatis  laude.  Unde  Apostolus  ait :  Nunc  autem 
manet  fides,  spes^  charitas ;  major  autem  harum  est 


tes  neqneant  pervenire :  quorum  cura  est  ab  occu- 

pationibus  mundi  aufugere,  et  divinarum  studiis  lit- 

lerarum  inhaerere.  Qui  non  lorpent  otio,  sed  insi- 

stunt  perfectiouis  suae  negotio  :  verbo  Dei  infatiga- 

biliier  vacant,  sapientes  veraciter  Uunt,  coelestia 

sapiuni;  terrena  despiciunt,  obedientes  instruunt, 

sanciis  virtuiibus,  quibus  in  dies  singulos  fiant  Deo 

propinquiores,  incumbunt.  Qux  vi(a  per  fidem  et 

spem  in  praesenU  incipit  saeculo,  sed  in  fuiuro  per- 

manct  com  Domino.  ^ 

GAPUT  lU. 

De  fide. 

Fides  vero  ]ustiti;B  esi  fundamentum,  quam  nulla 


opcra  bona  praecedunt,  ex  qua  *■  omnia  procedunt.  ^  charitas.  Et  ideo  major,  quia  non  cum  mundo  transit 


Ipsa  nos  a  peccatis  omnibus  purgat,  menies  nostras 
Uluminat,  Deo  reconciUat,  cunctis  participibus  no- 
strae  naiurae  consociat :  spem  nobis  futurae  remuue- 
rationis  inspirat,  auget  in  nobis  virtutes  sanclas,  ac 
uos  in  earum  professione  confirmat  i>.  Ipsa  quoque 
gradus  ascensiouis  est,  per  quam  gressus  omnis 
transeuntls  vitae  dirigiiur  :  ui  errores  humanae  vitae 
transfugiat,  et  ad  coelestia  securus  perveniat :  qnam 
sacerdos  nosse  debet,  ui  doccat :  et  populus  cro- 
dere,  ut  ea  quae  docetur  inteUigat,  dicente  Aposiolo : 
iVtst  credidentis,  non  intelligetis.  Unde  dalur  intel- 

•  Prosp.,  ex  quo.  Explicai  Prosp.  lib.  i  de  Yocai. 
gent.,  cap.  25,  ei  Resp.  ad  cxccrpla  Genuensium, 
i*esp.  ad  priora  3  dubia. 


periiuro,  sed  hic  incipit  et  permanel  in  futuro. 

GAPUT  Y. 

De  charitate. 

{Augustinus.)  Jam  porro  cliiritas,  quam  duabas 

isiis,  id  est  fide  ac  spe  majorem  dixit  Apostolus, 

quanto  in  qnocuuque  majorest,  tanto  melior  in  quo 

est.  Gum  enim  quaeritur  utruro  quisquc  bomo  bouas 

sit,  non  quxritur  quid  credat.aut  speret,  sed  quid 

amet.  Nam  qui  recte  araat,  procid  dubio  reciecre- 

dit  et  sperai.  Qui  vero  non  amat,  inaniier  crcdit* 

etiamsi    sunt   vcra  quae    credit;  inaniier  spcniC, 

J»  Hucusque  cx  Prosper.  lib.  iii  dc  Yita  contco»- 
plat.,  cap.  il. 


673  DE  POENITENTIA 

eUain»!  ad  veram  feUcitatem  doceanlor  pertinere 
qoae  sperai :  nUi  boc  credat  et  speret  quod  sibi  pe- 
tenti  donari  possit,  ut  amet.  Per  cbarilaiem  igitur 
bona  omnia  jostificantur  quae  credunlur  ac  speran- 
tor.  [Protp.y  L  ni,  c.  15  el  14  VU,  cont,)  Quam  e&- 
Gellentiorem  viam  Apostolus  nuncupat :  Ad  qitam 
non  pedwn  «ta,  sed  morum^  eU  oicendendum.  Quia 
charitas  est  recta  Toluntas  ab  omnibus  terrenis  ac 
praesentibosprorsus  aversa,  juncla  Deo  inseparabi- 
liter,  et  unita  igni  quodam  sancti  Spiritus,  nullo  vi- 
tio  mutabiliutis  obnoxia  :  supra  omnia  qoae  carnali- 
ter  diiiguntur  excelsa,  divinae  contemplationisaTida : 
in  omnibus  semper  invicta,  mors  criminum,  vita 
viriutum.  {Prosp.^  /.  iii,  c.  13  Vit.  cont.)  Quam  fi- 
des  concipit,  ad  quam  spes  currit,  cui  profectus 
omniom  servit,  sine  qoa  nollus  Deo  placuit,  cum 
qoa  nec  potnit  aliquis  peccare  nec  poterit.  Haec  est 
cbaritas  vera,  germana,  perfecta,  et  omnino  via 
qos  docit  per  se  ambolantes  ad  palriam :  qoia  sicot 
sine  via  nollus  poteril  pervenire  quo  tendit,  ita  sine 
cbantate,  qoae  dicta  est  via,  non  ambolare  possunt 
homines,  sed  errare  >.  Unde  Apostolos  inqoit :  CAa- 
ritae  paiien$  esl,  benigna  e$t^  non  amulatur^  non 
agit  perperam^  non  inflaiur^  non  e$t  ambilio$a ;  non 
quwrit  quce  $ua  $unt.  Et  ilerom :  Omma  $u/ferty  omnia 
speral,  amnia  $uttinet :  eos  auiem  in  qoibus  fuerit, 
(ronibus  his  bonis  qnae  habet  impertit.  Et  quid  iliis 
esse  potest  fn  bac  vita  perfectius,  qui  tantis  abunr 
danl,  charitate  in  se  regnante,  virtulibos  >>?  Qoapro- 
pler  charitas  liic  qoidem  in  praesenti  necessaria  est, 
quae  nos  separat  a  diabolo,  porificat  a  peccatu,  re- 
conciliat  Deo.  Sed  in  foloro  perfecta  erit,  com  per- 
fcctos  Deo,  a  quo  est  donata,  conjunxerit. 

CAPUT  YI. 
De  virtute. 

&orro  antequam  de  principalium  «  virtutibus  qua- 
toor  dicatur  allquid»  primo  indagatione  verilalis 
scire  oportet  quid  sil,  aut  quare  virtus  dicaiur,  qu» 
in  unto  nominis  praeceliit  honore,  ut  nulla,  quamvis 
videantur  recta,  sine  virtute,  Deo  fiant  accepubiiia. 

{Proep.^  l.  iu  VU.  cont.,  c.  16.)  Virtus  namque 
omnis  sancta  res  est,  divjna,  incorporea  prorsus, 
aiqne  roundissima  :  quam  menles  iniquitate  non  in-» 
quiiiant,  sed  ipsa  inquinatos  emaculat :  cujus  parti- 
cipatione  firmantur  infirnia^,  suscitantur  morlua, 
sanantor  infirma,  corriguntur  prava,  reconciliantur 
adversa.  Hanc  non  habet,  nisi  Deus,  et  is  cui  dederit 
Deus.  Qoae  in  aniiuo  habitat,  sed  animam  corpus- 
que  sanctificat.  Ad  quam  nuilus  accedit  invitus, 
qoam  nullus  amittit,  nisi  propria  voluntate  dece- 
ptus.  De  qua  rursum  alias  dicilur  «  :  Virlus  quoque 
animi  habitus  est  natune,  decusque  vitae,  ratio  mo- 
rum,  pietatis  cuUus,  Divinilatis  honor  et  aetemx 
bc^titudinis  meritum.  Gujus  partes  sunt,  ut  dixi- 

•  Hucusque  ex  Prosp. 
1»  Hucusque  ex  Prosper  cap.  14  ibid.  ^ 
<  Forte  principaUbu$,  id  est  cardinulibui. 
'  Prosp.,  formanlur  informia. 


LIBIll  V.  —  LIB.  II.  m 

A  mus,  principales  quatuor,  prudentia,  Jnatitia.  loril- 
todo,  temperautia. 

CAPUT  VD. 
De  prudenlia. 
Prodenlia  est  rerum  divlnarum  homananimque, 
prout  homini  datuni  est,  scicntia.  In  qua  intelligen- 
dum  est  quid  cavendum  sit,  quidque  faciendum. 
Unde  Psalmista  loquitur  :  Diverte  a  malo,  el  fac  bo^ 
num.  Quia,  nuila  melior  sapientia,  quam  ipsa  qua 
Deus,  secundum  humanae  mentis  modulum  intelii- 
gitur  et  timetur,  atque  ejus  futurum  creditur  judi- 
cium  :  uhi  bona  l)oni,  mala  vero  mali  pro  merito* 
rum  qualitate  recipiunt. 

{Pro9p.,  ibid.f  c.  29.)  Prudentiam  igitur  eC  sa- 
pientiam  plerique  in  indagalione  veri  et  inventione 

B  constituunt.  Propterea  qood  nec  sapiens  dici  recte 
possit,  cui  deest  pnidenlia  :  nec  prudens,  cui  deest 
sapientia.  Quapropter  si  nibil  aUud  prudentiae  ac 
sapientiae  munus  accipitur,  nisi  inquisitio  et  com- 
prebensio  veritatis  :  qui  veritatem  pmdenler  quae- 
rere  et  sapienter  invenire  potuerit,  is  prudens,  is 
sapiens  jure  vocabitur.  Et  quidquid  de  prudentia 
fuerit  disputatum,  id  totum  de  sapieniia  possit  in- 
telligi. 

Qui  ergo  pmdentiae  participatione  prodentes  effe- 
cti,  Deo  soo  non  pedibos,  sed  sanctis  moribos  ap- 
propinqnant ;  ex  ea  parte,  qua  sont  Dei  dono  pro- 
dentes,  nec  soo  perire  possont,  nec  alieno  peccato. 
Ex  eo  aotem  qood  necdum  ita  est  eoram  perfecta 
pmdentia,  sicut  erit  in  illa  vita  ubi  perfecte  viventi- 

C  bos  ollos  ermr  omnino  obrepere  non  poterit ;  etlam 
pmdentes  aliqooties  peccatis  fallentibos  acqoie- 
scont,  non  volunlate  depravati,  sed  humano  errore, 
ut  homines,  lapsi :  nec  adhuc  tola  pmdeniiae  ac  sa- 
pientiae  perfectione  perfectl,  sicol  ibi  erunt,  ubi  nec 
ignorare  aliquid,  nec  peccare  jam  po:>sunt.  Tales 
Dominus  in  Evangelio  fieri  praecepit  dicens  :  E$tote 
prudente$  $icut  urpente$y  et  $implice$  $icut  columba; 
quia  nec  simplices  circumvenire  aliquos  possttnt^ 
nec  pradentes  se  circumveniri  permiltunt.  Quando- 
quidem  hsec  virtus  multum  a  Yitio  saecularis  ac 
mundialis  pradentiae  distat,  quod  illud  corrompit 
sana,  haec  vero  sanat  vitia,  accessione  corrapta  '  : 
ac  sic  omnibus,  quibus  polest,  prodesse  festinat  ve- 
raciter  pmdens :  ut  ejus  meriiis  omnium  qui  per 

^  eum  Domino  acquiruntur,  fractus  accrescat  >  :  sed 
quoniam  ordo  disputationis  deposcit  ut  etiam  de 
pradentia,  quae  principalis  est  virtus,  primo  pone- 
retur  in  loco,  restat  quoque  quid  sit  justitia  aperire. 

CAPUT  vni. 

Deju$tUia, 

Jostilia  est  animi  nobilitas,  nnicoiqoe  rei  pnh 

priam  triboens  dignltatem.  In  hac,  Divinitatis  cnl- 

tos,  et  homanitatis  jora,  et  josta  jodicia,  et  aeqoitas 

totios  vitae  conservatur.  Quid  enim  justios  qoam 

«  Hocosqoe  ex  Prosp.  * 

'  Prosper.,  $anat  vitti  acce$$ione  corrupta^ 
K  Hncosque  ex  Prosp.,  cap.  29. 


67S  HALITGAHU  EPISGOPI  GAM£RA€ENSIS  676 

Deimi   diligere,  ejusque  mandata  custodire?   per  A  Desqueejus  8uggestk)nessaperare,etadTenamiidi 
qucm,  dum  non  fueramus,  creali  8nmus;4lum  per-     pro  Dei  nomine  fortiter  tolerare? 


diti  fuimus,  recreali  sumns,  et  a  servitute  diabolica 
liberaii  :  qui  nobis  omnia  bona  quae  habemus  con- 
oessit. 

Ipsa  quippe  jusle  ac  ralionabiliter  dicHnr  jnstttia, 
qna  fiunt  justi  qiii  eam  fuerint  operati.  {Progp.^ 
/.  ifi  VU.  cont.j  c.  22.)  Ex  qua  manat  xqnitas,  qus 
nos  facft  ut  omnimn  necessttates  homrnam  nostras 
esse  4icamus ;  nec  nobis  tantum,  sed  etiam  generi 
humano  nos  natos  esse  credamns. 

•  Cnapropter  si  in  bac  vita  justitiam  conamur 
implere,  cujus  justitix  opus  proprium,  s«a  cmqae 
t<ribuere,  Deo  nos,  a  qno  sumus  facii,  reddamus, 
neo  dominari  nobis  ea  quibus  sumus  natnraliier 


GAPCT  X. 
De  temperanlfa, 

Temperanliacsttolius  vit»  raodQS,tte  qnid  nimis 
homo  vel  amet,  vel  odio  hafoeat,  sed  omnis  vitae 
hujus  varietates  considerata  teraperei  ^ligentia. 
Unde  quidam  philosophorum  ait ,  apprirae  in  vita 
esse  ntiie,  ut  ne  quid  nimis. 

(Protper.)  Temperantia  igtinr  temperanfera  fadt» 
ahstinentera,  parcifm,sobriHm,  raoderatum,  podicura. 
tacitum,  serttm,  verecundnm.  Ilaec  virtQS  ,  si  in 
animo  habitat,  libidiiies  frenat ,  aflectus  lemperat, 
desideria  sancta  multiplicat,  vitiosa  castigat ;  omnia 
intra  nos  cenlusa  ordinat,  ordinala  corroberat ;  co- 


prsepositi,  pennittamus.  Dominetur  vitiis  ratto,  sub-  ^  gttationes  pravas  removei,  inserit  sanctas,  ignem 


jiciatar  eonNis  animo,  animns  Deo:  et  inipleta  est 
hominis  justitia  totaque  perfectio  K  • 

De  justiiise  adhuc  fonte  procedunt  liberafitas,  be- 
neficentia,  charitas,  et  cstien  hujusmodi,  quibus 
nullij^iter  jtivari  homines  possunt.  Liberalitas 
est  ^n«  etiam  in  eos  qui  nihil  indigere  videntur 
eiuberat.  In  qua  liberaKtaie  rei  famiiiaris  ponitur 
amplitudo.  Beneflcentiae  multae  sunt  opera,  quibus 
necessitati  iaborantlum  raisericordiier  sufovenitur : 
et  de  terreno  censu  regni  eoelestis  baeredius  compa- 
r«tnr  e« 

CAPUT  IX. 
De  {ortHudine, 

{Prosper.)  Foriitudo  est  raagna  animi  patientia, 


libidinosfle  voiuplatis  exstinguit :  omnemqQe  in- 
tempcrantiam  nostram  ad  honeslara  modum  redigit 
io  cibo  ipso,  et  potu,  ut  contenti  simQs  apposilis. 

Temperantiae  est,  quod  reverentiam  senioribus 
eihii)emQS,  aequales  germanitus  honoramos,  jttnio- 
ribtts  graiiam  patemje  diSectionis  impendtmiis  •. 

Itaqae  '  difficile  4|uidem*est  noraiaa  virtutum  qoae 
ex  istis  quatuor  principaJibQS  oriimtBry  ostendere. 
Venfflttamen  faoe  nosse  et  lenere  defoerafis :  qnod  istae 
virtutes  quatvor,  vel  omnes  qaae  ex  IHis  existam, 
doua  sunt  Dei.  Etqoed  nuUus  oashabet,  aat  faafoott, 
vel  habebit,  nisi  cui  Deas,  qii  est  vlrtutam  oraniam 
pr<^etas  et  origo,  contolerit. 

sPrincipales  ergo  quatuor  esae  virtateSy  hor 


et  longanimitas,  et  perseverantia  in  bonis  operibus,      solum  philosopbi  sentiimt,  sedetlam  nostri  eonsen- 


et  vicloria  contra  omnium  vitionim  genera. 

Animl  igitur  ibrtitudo  ea  debet  inteiligi  quae  non 
solom  diversis  pulsata  m<^estiis  inconcussa  perma- 
neat,  sed  «tiam  nullis  volHptatum  illecebris  resoluta 
succiunbat  :  aljoquin  si  impetus  qnidem  malorum 
sequeotium  frangat,  si  calamilaiibus  quibustibet 
impactis  obslstat,  si  inter  injuriam  saeva,  Inter  pro- 
celias  angentium  pressuraram,  inter  inimicitias,  et ' 
daauia  pnBsentia,  at^  maltimodas  persecutiones, 
iofatigata  persistat.  Eos  aulem  quos  ad  toleraniiam 
passionom  fortes  Dei  cbaritas  reddit,  nuHa  delecta- 
tio  carpis,  nuila  volupias  malo  blanda  corrumpit : 
qtila  animi  fortitudo  ab  illo  est  nobis,  cui  cum  Pro- 


tmnt :  quia ,  quatemariura  numeram  profectionis 
sacraium  pene  nulius  ignorat.  Siqaidem  totus  orfois, 
oriente,  occidente  ,  aquilone  et  meridie,  quatuor 
terminari  partibus  invenitur.  Et  ipse  Adam ,  qnl 
est  bumani  geueris  pater,  vei  generaie  nomen,  qnod 
dicitur  homo  ,  quatuor  litteris  explicatar.  Cofpis 
quoque  quatuor  eiementis  exsinicium  ,  qaateroarii 
nwneri  ki  se  eontinet  sacramentum.  Ipsiiis  etiam 
animae  qaatuor  esse  a£EectioDes ,  quibus  vel  ad  bona 
utimur,  vel  ad  mala.  Quatuor  eiimn  /Iicfluiui,  pue 
de  paradm  fonte  procedunt^  vel  qnatuor  £vaiigelia. 
Et  ideo  virtates  istee,  quae  tantora  coQtkient  perfe- 
otioois  io  numero ,  soUicite  conslderare  ddwmos. 


pfaeta  cantamus :  Fortitudo  mea  et  laus  mea  Domi-  j)  quantam  sanctitatem  oonferant  animo  Ghrlstiano : 

nic«,  et  factus  eet  mihi  in  salutem  :Fortitudo  nostra  *  " 

esi,  qoia  iu  nos  contra  omnia  vitia  invicta  prote- 
ctione  corroborat,  ut  animum  nostrum  nec  blanda 
dissoivant,  nec  advorsa  dejiciant;  et  tunc  laus  no- 
«ira  Dominus  fit,  si  oon  nos  de  rauneribus  Dei,  sed 
divina  in  nobis  cupiamus  uuHieKi  praedicari.  £t  uti- 
que  aqimi  ibrlitudo  tam  desperandi  ignaviain  debet 
excutere  q^m  J9Ctantie  oontraire.  ^  E\  quld  hac 
forliuidiii»  melixis  eal,  ^iam  diafoolum  vtneere,  o«- 


«  Hucusquo  ex  Prosper.,  cap.  22. 

>>  llucusque  ex  Prosper.,  iM*»  cap.  26. 

«  Hucusque  en  Prosper.,  ibid.,  cap.  ii. 

*  Hucusque  ex  Prosp.«  ibid.,  eap.  20. 

•  Hucusque  ex  Prosp.,  lib.  iii  ViUe  contempl.. 


et  quam  nlhil  profeclionls  anquara  fit  ^»  qaod  in 
istis  virtutibus  non  fit.  Nam  si  prudeniia  pradeoteni» 
JHstitia  justum  ,  temperantia  temperantrai  fadt,  oo 
quod  prudenter,  et  juste,  et  fortiter,  ao  temperaa* 
ter  agit,  nihil  est  qood  pessit  esse  perfectias  ^  Qo^ 
propter  sicut  ex  eleraentontra  naraero  qaaternarii 
compago  mnndi,  nec  non  et  eorpora  hiHiiana  perft- 
ciuntur,  quibus  iiisunt  venft  ,  neiviqae ,  ac  oecera 
corporis  [Forte  eorpori]  otilia ;  iu  prine9ilhnn  no- 

cap.  19* 
'  Sequentia  ex  Prosp.,  Ibid.,  cap.  18. 
s  Sequentia  ex  Prosp.,  ibid.,  cap.  18. 
^  Prosp.,  tt^ttamsfC. 
i  llucusque  ex  Prosp.,  cap.  18. 


«77  0£  POENITEMIU 

mero  ▼irUit«m«iiiina  ipuBCUiique  rede  vivendi  mmi 
instiluu,  nemo  qais  dubiteiesfle  connexa. 

H»  8unl  enim  a  saGratiaeimis  viris  vinutes  ex- 
positaBy  quas  sacerdotes  Domini,  qui  jura  tenent  Ec^ 
desise,  aec  non  ligandi  aique  solvendi  babentes  po- 
testatem ,  intente  debent  intelligere  ac  frequentius 
prasdicare,  ut  populus  careat  vitiis,  et  opitulanie 
sapemo  adjuiorio  conelur  pro  viribus  quisque  in- 


LJBIU  Y.  —  LIB.  lU.  67« 

A  herene  virtulibtts.  Saits,  iit  Oipioor ,  ex  iribas  gra- 
dibttSt  ccelesiiom  scilicet,  4ide ,  spe  ei  cbaritate « 
nec  non  ei  viriutibus  quatuor  ,  quibus  ad  culmina 
virtulum  ascenditur ,  esi  disputatum.  Nunc  jam 
qualiler  unumquodque  judicio  sacerdotali  purgan- 
dum  sit  viUum ,  bceviter  esi  insequentis  opeiis  li- 
bello  inserendum. 


LIBER  TEBTIUS. 


CAPUT  PRIMUM. 
Vt  pcmUenticB  tempora  juxta  qualUatem  peccatt  de- 
eernantur. 
«  Poenitentibus  secundum  differentiam  peccatorum 
episcopi  arbitrio  poenitentix  tempora  decernantur. 
hem  in  eodem. 
Sacerdos  p«enileDtiam  imploranti  abique  perso»» 
acoeptione  jMjeaitentis  leges  iigungai. 
CAPUT  H. 
Quod  nulii  iii  uUima  pmnitentia  deneganda. 
^  Tera  ergo  ad  Deum  conversio  in  ultimis  posi- 
lorom  mente  poiius  esi  9StimaBda,  quam  temporCy 
Propbeu  hoc  taiiier  asserente  :  Cum  ceaversus  in- 
gemueris,  tunc  salvus  eris.  «  Cum  ergo  Dominos  sit 
cordis  inspecior,  quovis  tempore  non  est  deneganda 
posnileiilia  posiulaoti,  com  iili  se  obiigei  judici»  eui 
occuiia  o«wiia  noverit  revelari. 
CAPUT IIL 
De  ki»  qd   neceisitaU   mortis  urgenie  pcemtentiam 
simul   el  viaticum  petunt ;  ei  de  hi$  qui  ohmute- 
Bcuntf  antequam  adeos  $acerdos  daturu$  pmniten" 
tiam  accedat. 

4  lu  ergo  taJtum  necessitati  auxiliaodum  est,  ut 
nec  aciio  illis  pceniiefiiiae ,  nec  commHnionis  gratia 
denegeivr :  aic  eam  etiam  amisso  vocis  olBcio,  per  in- 
dicia  iolegri  sensus  quaBreie  comprobeniur.  Quodsi 
ita  aliqnaaBgriiudinefuerintaggffavaii.iit  quod  paulo 
aote  poscebant,  sub  praeseniia  signiAcare  non  va- 
Jeani,  iesiiaiOBia  eis  fidelium  circumstaoiium  pro- 
desse  dd>ebuoi.  Simul  taraen  ,  et  poeniieniiae,  et  re* 
conctliaiiOBis  benefieiiHn  oonsequantur. 
CAPUT  IV. 
De  M$  q[m  pomite^tiam  agere  differunt. 

•  iMssiouilalio  poiest  jion  conlempttt  esse  reme- 
dii«  sed  de  melo  gravius  delinquendi.  Unde  poe- 
niteniia  qoae  dilata  esi,  cum  stodiosius  petita  fuerit, 
noo  negeiury  «t  qiio  modo  ad  indulgeniiae  medici- 
naa  aiiima  vnhierftta  penneAiat. 

CAPUT  V. 

4i*od  oparieat  etm  qui  ab  ilHcUif  teniam  poecetf 
etiam  a  muUi$  UcUi$  ab$tinere, 

'  Aliud  quidem  est  debita  justa  reposcerCy  aliud 

«  Ex  coneilio  Africano. 
1»  Ex  epist.  papae  Ccelestl. 
^  Yide  notas  Antonii  Auguslini  in  Rabani  Poeni- 
tent. 
'  Exepist.papaeLeonisadTheodonim  episcopom* 

*  lu  decretoLeon.  papae  cap.  2t. 


propria  perfeciionis  amore  coniemnere.  Sed  iilici- 

torum  veniam  posluUntem  oportet  etiam  a  lidiis 

B  aitttioere,  dicente  Aposiolo  :  Omnia  licent ,  $ed  non 

omma  e^diunL  Unde,  si  poenilenies  habeni  cau- 

sam,  qvam  negligere  forie  non  debeant,  melius  ex- 

peiii  quiseoclesiasticum  quam  forense  judiciam. 

CAPUT  VI. 

Quod  peenitenti  nulla  lucra  negotiatiom»  exereere  eon- 
veuiat. 

<  Qyaliias  negoiianten  aut  excusai ,  aut  arguii, 
quia  esthonestusquaesius,  et  turpis.  Verumtamen 
pcenitenti  utilius  est  dispendia  pati,  quam  periculis 
negotialionis  astringi.  ^  Quia  dilBcile  est  Inter 
emeniis  vendentisque  commerctum  non  iniervenire 
peccatum. 

CAPUT  VII. 
Quod  ad  miUtiam  ececularem  po$t  pcenitentiam  redire 
C  non  debeant, 

i  Contrariuffl  esi  omnino  ecclesiasllcis  regnlis, 
post  poeoitentiae  actionem  redijre  ad  militiam  saecu* 
larem,  cura  Apostolus  dicat :  Nemo  milUan»  Deo^ 
impiicat  $e  negotii$  $«ecularibu$.  Unde  non  est  liber 
a  laqueis  diaix>li,  qni  se  in  roiliiiara  roundanam  vo- 
bierii  implicare. 

CAPUT  VIIL 
De  hi$  qui  pcenitentiam  minime  $ervaverunt. 
j  Hi  vero  qui,  acta  p«euiientia  ,  tanquam  canes 
ac  sues  ad  vomiMis  prislinos  ei  vofaitabra  redeontes, 
ei  militiae  cinguiam,  et  ludicras  voluptates,  el  nova 
conjugia,  et  inbibitos  denuo  appetivere  concubitus : 
qaorum  professam  inconiineniiam  generati  posi 
absolutionem  filii  prodiderunt.  De  quibus ,  qoia  jam 
Q  suffiigium  non  habent  pomitendi,  id  duximus  decerr 
oendum,  ui  sola  intra  ecclesiam  fidelibus  oratione 
jungantur ;  sacrae  mysteriorum  oelebrilaii,  quamvis 
non  mereantur,  intersint.  A  Dominicaeautem  mensae 
convivio  segregentur  :  nt  faac  saltem  districtione 
correpti,  et  ipsi  in  se  sua  errata  castigent :  et  aliii^ 
exemplum  tribuant :  quatenus  ab  obscenis  ctpldi- 
latibus  retradianiur.  Quibus  iamen  quoniam  carna- 
ti  fragiiitate  eecideruni,  viatico  munere,  cum  ad  Do- 
miottm  coeperini  proAcisci,  per  conunuaionia  gra- 

'  In  decreuli  ejusdem. 

<  In  eodem  cap.  2S. 

1»  Haec  verba  insemntur  Capitulis  Ifb.  vn,  cap.  63.. 
pag.  1040. 

>  Id  eod.  conc.  cap.  24. 

i  In  decreiali  Siricii  papae,  cap.  5. 


579  HALITGARII  EPISCOPI  CAMERACENSIS  680 

tiam  voliiBifis  subveniri.  Quam  fonnain,  et  cirea  A  lanteni  cjus  praBCcplo  reconciliarc :  quam  rem  debe- 
muUeres,  quse  se  posi  poBnilentiam  ulibns  pollutlo-      mus  salubri  conciiio  roborare. 


nlbus  devinxeront,  servandam  esse  censemus 

CAPCT  IX. 
De  remedio  pcniHentiig,  et  quod  absolutio  p<Bnitentium 

per  manuum  tmpositionem  epiicoporum  supplieaiiih' 

mbu$  fiat. 

•  His  autem,  qui  in  tempore  necessitatis  et  in 
pericuUs  urgentis  instantiae,  praesidium  poeriiientiae 
et  mox  reconciliationis  implorant :  nec  satisfactio 
interdicenda  est,-nec  reconciUatio  deneganda;  quia 
misericordiae  Dei  nec  mensuram  possumus  ponere» 
nec  tempora  definire,  apiid  quem  nuUas  patitur  ve- 
nire  moras  conversio,  dicente  Del  Spiritu  per  Pro- 
pbetam  :  Cum  conversus  ingemuerit,  tunc  salvus  eris 


CAPUT  xm. 

De  tempore  remissionis  pcemtentiw. 

•  De  poenitentibus  autem  qui,  sive  ex  gravioribus 
commissis,  sive  ex  leviorU>us  poenitentiam  gemiit, 
si  nulia  iuterveniat  aegritudo,  quinta  feria  ante  Pa- 
scha  eis  remittendum  Romanae  Ecdesiae  consoetudo 
demonslrat.  Caeterum  de  pondere  aestimando  ddi- 
ctorum  sacerdotis  est  judicare,  ut  attendat  ad  coo- 
fessionem  poenitentis ,  et  ad  fletus  atque  iacrymas 
corrigentis,  actum  jubere  dimitti,  cum  viderit  con* 
gruam  satisfactionem.  Sane  si  quis  aegritudinem 
inciderit,  atque  usque  ad  desperationem  devenent. 


nlieiSim :  liUm  conversus  mgemuenwy  tuno9Ukvu9^i^.  -  »>      u         i  ju.  j    u 

11      ... .    r.'    .  .    '.  s     /     «•.•«•    «#  i«.#iiB^i.«.  n  ei  est  anie  tempus  Paschas  relaxandnm ,  ne  de  hoc 
Et  ali  )i :  Dic  tniquttates  tuas  prtor ,  ut  jttsttpceru.  H  *^  •        |.      j  * 

.  .         .  n     .  •   J^.^.wL  ../  -#  ^«wa...     saeculo  absque  communione  discedat. 

Ilem,  qtUa  apud  Domtnum  mtsertcordta  est,  et  eoptosa  ^ 


apud  Deum  redemptio.  In  dispensandis  iuque  Dei 
donis  non  debemus  esse  difficiles,  nec  se  accusan- 
tium  gemitus  lacrymasque  negUgere ,  cum  ipsam 
poenitendi  aflectionem  ex  Dei  credamus  inspiraiioiie 
contentam ,  dicente  Apostolo  :  Ne  forte  det  illis  Deus 
pcenitentiam ,  ut  retipiscant  a  diaboli  laqueiSf  a  quo 
captivi  tenentur  ad  ipsius  voluntatem. 

CAPUT  X. 
De  his  qui  communionem  tempore  mortis  exposeunt  : 
aut,  si  desperatus  et  consecutuSf  eommunionem  ite- 

rum  convaluerit, 

^  De  his  qui  ad  exitum  veuiunt ,  etiam  nunc  lex 
antiqua  regularisque  servabitur:  iia  ut  siquis  egredi- 
tur  corpore ,  ultiroo  et  necessario  viatico  minime 
privetur.  Quod  si  desperatus  et  consecutus  commu- 
niohem,  oblationisque  particeps  factus,  ilenim  con- 
valuerit ,  fit  Hiter  eos  qui  communionem  orationis 
tantummodo  consequuntur.  GeneraUter  autem  omni 
cuilibet  in  exitu  posito,  et  poscenti  sibi  communio- 
iiis  gratiam  tribui ,  episcopu^  probabiUter  ex  obla- 
tione  dare  debebit. 

CAPUT  XI. 

De  pcenitentibusj  ut  a  presbyteris  non   econeiiientur^ 

nisi  prwcipiente  episcopo. 

e  Ut  poenitcntibus  secundum  diffierentiam  pecca- 
torum  episcopi  arbitrio  poenitentiae  tempora  decer- 
nantur  :  et  ut  presbyter  inconsullo  episcopo  non  re- 
conciiiet  poenitentem,  nisi  absentia  episcopi  neces- 


CAPUT  XIV. 
De  eommunione  privatis,  ei  ita  defunctis, 
^  Horum  causa  judicio  reservanda  est :  in  cujns 
manu  fuit,  ut  talium  obitus  usque  ad  commanionis' 
remedium  diffbratur.  Nos  autem ,  quibus  viventibus 
Don  communicavimus ,  mortois  communicare  noa 
possumus. 

CAPUT  XV. 

De  his  qui  pro  diversis  ertatis  pomtudinem  ferventhts 
exegerunt. 

>  De  his  qoi  diversis  facinoribus  peccavenmt ,  et 
perseverantes  in  oratione,  confessionis  et  pcenitea- 
tias,  conversionem  a  malis  omnibus  habuere  perfe- 
G  ctam  pro  qualitate  delicti,  talibus  poenitentiae  teitt- 
pus  impensum  propter  clementiam ,  et  bonitatem 
Dei  communio  concedatur. 

CAPUT  XVI. 

De  Epistola  S.  Jacobi  apostoli^  in  qua  ffto  infirwm 

orare  prtgcipitur^  et  ungere  oleh. 

k  Jacobus  apostolus  scr'.psit :  Infirmatur  qtsis  iti 
vo6tt  ?  inducat  presbyteros,  et  orent  super  eum^  nn- 
gentes  eum  oleo  in  nomine  Domim.  Et  oratio  fidet 
salvabit  tn/irmiim,  et  suscitabit  Ulum  Domimu.  Et^ 
si  in  peccatis  fuerit,  renuttentur  ei.  Quod  non  cst  in- 
dubium  de  fidelibus  aegrotantibus  acdpi,  vd  inteQi|^ 
debere.  Qui  sancto  oleo  perongi  possunt,  qood  ab 
episcopo  confectum ,  non  ioium  sacerdotibos,  sed 


siiate  cogenle.  Cujoscunque  autem  poenitentis  pu-  D  omnibus  utique  Christianis  in  sua,  aut  snoniin 


blicum  et  vulgatissimum  crinien  est,  quod  univer- 
sam  Ecclesiam  commoverit,  ante  absidam  mairas  ei 
impmatur. 

CAPUT  XU. 

De  eadem  re. 

^  Anrelius  episcopus  dixit :  Si  quisquam  in  peri- 

culo  fuerit  conslilulus,  et  se  reconciliari  divinis  al- 

taribus  peUerii :  si  episcopus  absens  fuerit ,  debet 

utique  presbyler  consulere  episcopum,  et  sic  pericli- 

«  In  decretaii  Leouis  papae,  ad  Theodorum  Foro- 
jiiliensem  episcopum. 

b  Ex  Conciiio  Niceno,  cap.  13. 

«  Ex  Concilio  Carthaginiensi,  cap.  10. 

d  Kx  Conciiio  Carthaginiensi,  cap.  7. 


cessilate  ungendum.  Nam  idcirco  presbyleris  di- 
ctnm  est,  quia  episcopi  occupationibos  aiiis  inipediti« 
ad  omnes  languidos  ire  non  possunt.  Gaeterara  si  epi- 
scopus  potest,  aut  dignum  ducit  a  se  visitandom,  et 
benediccre  ,  el  tangere  chrismale  sine  canctstaMie 
potest,  cujus  est  ipsum  chrisma  conficere.  Nam  p«- 
nitentibus  istud  l\indi  non  potest,  qnia  genos  est  sa- 
cramenti^  Nam  quibus  reliqua  sacramenCa  negantor 
quomodo  unum  genus  putatur  posse  concedit 

e  Ex  decreuii  papae  Innocentii,  cap.  7. 
t  Ex  epist.  panae  Leonis,  cap.  20. 
s  Ex  donciiio  Laodicensi,  cap.  21. 
h  Ex  Innocentii  papae,  cap.  b. 


Wl 


DE  POENITENTIA  LIBRl  V.  ~  IJB.  IV. 


«8i 


LIBER  QUARTUS. 

Dejudicio  pmnitenlium  laicorum. 


Sanequladelivoreinvidte,  ei.de  ira  ei  de  Ubi- A  oblatione  coinmcmoratio  flat  :  neaue  cuin  nsahns 


dine,  nec  non  de  ayaritia,  ut  superias  digestum  est, 
oriuntur  honu'cidia  :  recte,  u(  arbilror,  censuimus, 
de  ipso  vitio  primum  qualiter  sacerdotali  judicio  ca- 
nonice  penitus  sil  corrigendum ,  ostendere.  Ac  de- 
inde  secundum  ordinem  vitiorum  ita  remedium  sub- 
seqnatur,  quo  facilius  undecunque  pcenitens  purgari 
volucrit,  sine  diiatione  in  singulis  inveniatur. 

CAPUT  pamuM. 

De  homicidiU  $potUe  fomniiiiti. 
•  Qui  voluntarie  horoicidium  fecerint,  poenilentiae 
quidem  jugiler  se  submittajit  :  perfectionem  vero 
circa  vii£  exilum  consequantur. 
CAPUT  Jl. 
De  his  qui  non  sponte  homicidium  commiserunt. 
^  De  homicidiis   nou  spoute  commissis,  prior 
quidem  definitio  ^ost  septennem  poeniieutiam  per- 
fectionem  consequi  prx(;epit.  Secuoda  vero  quin- 
quennii  tempus  explere. 

CAPUT  m. 

De  his  qui  partus  suos  ex  fornicatione  diversis  tnodis 

interimunt, 

De  molieribus  quac  parius  suos  necant,  vel  qutv, 

agunl  secsm  ul  utero  conceptus  excutiant.  Antiqua 

quidem  deffnitio  usque  ad  exitum  vila;  eas  ab  ec- 

clesia  removet.  Humanius  aulem  nunc  definimus  ut 

eis   decem   annorum  tempus  secundum  praefixos 

gradus  pcenltentioe  largiamor. 

CAPUT  IV. 


ad  sepuliuram  eorum  cadavera  deducantur.  Muki 
ertam  sibi  pcr  ignoranliara  hoc  usurparunt.  Sinii  • 
liler  et  de  his  placuil  qui  pro  suis  sceleribus  pu- 
niuntur. 

DE  LUXURIA. 
CAPUT  YII. 
De  his  qui  fornkanhir  irrationabiliter,  id  est,  qui 
mtscentur  pecoribns,  aut   cum  masculis  poUuun- 

^De  his  qui  irrationabiliter  versaii  sunl,  sive 
versantur;  quotquol  ante  viccsimum  annum  tale 
crimen  eoramiserint,  qoindecim  annis  exaclis  in 
poBRiteBtia  oonrnmiionera  mereantuf  orationnm. 
Mnde  qoiaquennio  in  hac  eommunione  durantes. 


jj  xnm  demiim  oblatioiiis  saeramenta  contingam.  Dis- 
ciitiitiir  anieiu  el  ^ta  corura,  quaHs  tempore  pce- 
nHudinis  exstitent,  et  Ita  misericordiam  conse- 
quaiitiir.  Qood  si  inexplebUiter  his  bsesere  crimi- 
mba»,  ad  ag«iidam  poeniteotiara  prolixius  lempas 
insumant.  Quoiquot  autem  peracta  vigintl  annorum 
astate,  uxores  habenies,  hoc  pcccato  prolapsi  sunt. 
viginli  quinqne  annis  poenitudinem  gerentes  in  com- 
munione  snscipiantur  oralionum.  In  qua,  quiu- 
quennio  perduranies,  tunc  deroum  oblalionis  sacra- 
menta  percipiant.  Qood  si  et  uxorcs  habentes,  et 
iranscendentes  quinquagesimum  anuum  aetatis,  ila 
difeliquerint,  aJ  exitum  vitae  communioiiis  graliam 
consequantur. 

CAPUT  Yilf. 


De  his  qui  senos  mos  extra  judieem  necant.  n   jl-       -  •  ^        ,. 

.Siq.ls.ervnm  proprinm ,ine  conscientia  judicis  C  ^'  '"m':.  ''A?l:!\'^'f^':f:.Vl'^!>'  P^'' 
occiderit,  excommiinicatione,  vel  poenitentia  bien- 
iiii  reatom  sanguinis  enmndabiL 


CAPUT  V. 

Si  domina  per  aelum  ttneHlam  snam  occiderit, 
^  Sr  qa«  remiim  ftirore  zeii  accensa,  flageHis  ver- 
herȴ^t  aficillam  soam,  ita  nt  infra  diem  lertiam 
aiiimam  emeiatii  effamlal.  Bt  qood  ineertum  sit , 
v^onlate,  an  casu  eccidertf.  6i  tohintate,  post  se- 
ptem  annog;  si  ciso,  per  quinqoennii  tempora,  ac 
legitime  pceiiilenlia  a  communione  placalt  absti- 
neri.  Qood  si  tnini  lompora  constiloia  ftierit  iofir- 
raata,  acoipial  eoranranioiiem. 

CAPI3T  VI. 
De  kis  qni  sibi  quacunque  negiigentia  mMem  fn-  ^ 
ferum  :  el  de  his  qui  pre   suis   seeleribus  p«-  ^ 
niutttur, 

•  Placuit  ut  hi  qui  sibi  ipsis^  aut  per  ferrum,  aot 
per  Tenenum,  aut  per  praecipilium ,  vcl  quolibet 
modo  violente    inferunt    mortem  :  nulla   ilUs  in 

•  Ex  Goncilio  Ancyrano,  cap.  21. 
^  In  eodem  concilio,  cap.  21. 

«  Ex  concilio  Agathensi,  cap.  35. 
<>  Ex  conciiio  Eliberitano,  cap.  5. 

•  Ex  conciiio  Bracarensi,  cap.  6. 

Patrol.  CV. 


iuti  mwf,  aut  hactenus  hoc  vitio  tabescunt. 
^  Eos  qui  irralionabiliter  vixerunt ,  et  lcpra  i«- 
cesti  criminis  alios  polluerunt,  praecepit  sancta  sv-^ 
nodus  inter  eos  orare  qui  spiritu  pericliiaiiiur  'un- 
mundo. 

CAPUT  IX. 
De  Ms  qui  adnlteras  habent  uxores,  vel  siipsi  adul- 
teri  comprobantur. 
^  Si  cujos  uxor  adtflterau  fuerit,  vel  si  ipse  adul- 
terium  commiserit,  septem  annorum  poeiiiieniia 
oportet  eom  perfectionem  consequi,  secuiidum  pri- 
stinos  gradus. 

CAPUT  X. 
De  his  qui  uxores,  aut  quce  viros  dimittunt ,  ut  ma- 
neant  sie. 
»  Piacuil  ut  secundom  evangericam  et  apostoli- 
cam  discqdinaro,  fieqoe  dimfssus  ab  oxore,  iieque 
dimiasa  a  marito,  alteri  coigongafur.  Sed  ita  ma- 
neant  aut  aibimet  reconcHientur.  Quod  si  contcm- 
pserint,  ad  poenitentiam  redigantur« 

'  Ex  oODCilio  Ancyrano,  c.ip.  46. 

8  Ibid..  cap.  16. 

*»  Ibid.,  cap.  18. 

^  £x  concifio  Africano,  cap.  69. 


m 


UALITGARU  EriSCOn  CAMERAGENSH 


GI4 


CAPUT  XJ. 


Quod  hi  qui  itUereedente  repudio  divoriium  perlule- 

runly  aliisque  se  junxerunt  nupiiiSf  adulteri  etse 

monsirenlur, 

•  Qui  vero  vel  uxore  viveale,  quamvis  dissocia- 
iam  videalur  esse  conjugium,  ad  aliam  copulam 
feslinarunt,  neque  possunt  adulleri  non  videri :  in 
tautum  ut  etiam  Iix  personx  quibus  tales  conjuncii 
sunt,  eliam  ipsx  adulterium  commisisse  videantur, 
secundum  qnod  legimus  in  Evangelio  :  Qui  dimise- 
rit  uxorem  suam,  et  duxjent  aliam,  moechatur.  Si- 
militer,  et  qul  dimissam  duxerity  moecbatur.  Et 
ideo  omnes  a  communione  fldelium  abstioendos.  De 
parentibus  autem  aut  propinquis  eonim,  nlhil  ule 
sutui  potcst,  nisi  incenlores  iUiciti  consortii  fuisse 
detogaolur. 

CAP13T  XIL 
Qui  uxarem  haJbMf  et  iimul  concuHtum* 

i>  De  eo  qui  nxaroia  lisibei  •  ti  eoBeubiMin  4ia* 
bucrii,  non  communicet.  Cetarufli  it  qak  non^haliel 
uKorem*  el  pro  uxore  oonoubiaaM  habel,  a  cooi- 
nuiajone  non  repteliatur-.  TantttiB  ui  unias  nmUarif » 
aui  nxoria,  aui  coooabftn»t  ut  ei  plaeuortt,  mi 
ooi^ancUone  contcntua.  Alias  vero  viveos  aljicia- 
lur»  jdoiicc  dcsinai  aui  ad  pceaiteniiam  rovar- 
tatur. 

CAPUT  XUl 

Si  cujui  uxor  aduiterium  fuerit^  aut  uir  ta  alknam 

irruerit, 

f-  Si  ciijus  uxor  adulierium  fecerit ,  aut  vir  lu 
aiienam  irruerit,  scptem  annos  pcenitentiam  agai.     ^ 
CAPUT  XIY.  ^ 

De  his  qua  duobun  fratribus  nupserint^  vel  qui  duas 
sorores^  uxores  acceperint. 

Mulier»  si  duobus  fratribus  nupserit ,  abjiciatur 

usque  ad  mortem.  Yerumtamen  in  exitum,  propter 

misericordiam,  si  promiserii  quod,  facU  incoiumis» 

hujos  ooi^junciionis  vinda  dissolvei ,  fructum  po&- 

iiilonfiae  consequatur.  Quod  si  defecerit  mulier  aut 

vir  in  Ulihus  nnptiis,  difficiiis  erii  pcenitentia  m  viu 

pennanentl. 

CAPUT  XY. 

Quod  non  Ueeat  alterius  sponsam  ad  mairimomi  Jura 
sortiri, 

^  De  coijugali  auiem  velaiiooe  reqoisisiiitai  de- 
sponsiiUm  alli  puellam,  alter  in  mairimonium  possii 
accipcre  :  hoc  ne  iiat  modis  omnilMis  inhii)eiDtts»  ^  sui  noi 
quia  iila  lienedictio  quam  nuptuns  sacerdos  impo-     itenun 
nit,  ^Hid  fldeles  cujnsdam  sacrilegii  instar  est,  si 
ulia  iransgressione  violeiur. 

CAPUT  XYL* 
^         De  raptorikue* 

«  Raptores  igilur  viduarum,  vel  virfinumt  ob  ia^ 
maniuiem  Unti  facinoris,  deie^umor,  ilios  vahe- 
mentius  persequenJo  qui  sacras  vii^ines,  vel  vo> 

•  iu  decreuli  inoocent.  pap.,  cap.  26. 

k  £x  concil.  Toieunoy  cap.  8i.  >  ide  Berardum  in 
can.  4,  d.  34. 

«  £x  coucilio  Bracarcnsi. 

A  £x  epistola  pa|w  Siricii  ad  Uimerium  Tamco- 
neasem  e|>iscopum,  cap  i. 


A  lentes,  vd  invitas,  in  matrimonio  soo  sociare  ten- 
taverini :  qoos  pro  tam  nefandissimi  criminis  airo- 
cilate  suspendi  prxcipimus. 

CAPUT  XYII. 
De  his  qui  rapiunt  puetlas. 
f  Eos  qui  rapiunt  muiieres,  sub  nomine  siniui 
habiundi  oooperanies,  aat  conviventes  raptoribus, 
decrevit  sancta  synodus  ut,  si  quidem  elerici  siitt, 
decidani  gradu  proprio ;  si  vero  laici ,  anaihemalt- 
zentor. 

CAPUT  XYIH. 
De  deeponsatis  pueUis  et  ab  aliis  corruptis. 
Desponsatas  puellas,  et  posi  ab  aliis  corrupus, 
placuii  erni  ei  eis  reddi  qmlms  aotea  fuerant  de- 
sponsatsB,  eliamsl  els  a  raptoribos  vis  iliau  consti- 
Btertt. 

GAHJT  XIX. 
De  «ir^inihif  ve/oris,  si  deviaverint* 

•  Item,  qu»  Christo  spiritaliler  nubuut,  et  a  sa* 
cerdoU  vehintor,  si  postea  vel  publice  nupserint» 
vel  se  dattcuie  corruperint,  non  eas  admittendas  esse 
ad*  agendam  poenitentiam,  nisi  is  eui  se  junxerat,  de 
mundo  rccesserit.  Si  enim  de  hominfbos  haec  ratio 
costoditur»  ui  qoaecoaque,  vivenie  viro,  alteri  nu- 
pserii,  habeatur  adultera :  nec  ei  agendae  poeniten- 
ils  iicentia  concedator,  nisi  unos  ex  eis  foerii  de» 
funclus !  quanto  magis  de  iiia  tenenda  est  qoae  anie 
immortali  se  sponso  conjunxerat,  et  postea  ad  iiu* 
manas  nuplias  transmigravit? 
C  CAPUT  XX. 

De  virgimbus  non  velatis,  si  deviaverint^ 
^  llie  vero  quae  necdum  sacro  veiamiae  teciae, 
Umen  in  proposito  virginaii  semper  se  simuiaveruQi 
permanere»  licet  veiat»  noa  iuerini»  si  foru  mqtse* 
rint.  His  aiiquanto  iempore  pevultniia  esi»  quia 
sponsio  ejus  ^  Domino  tenebalur. 

CAHrr  XXI. 

De  his  qui  proaimis  se  coputani,  ut  a  communione 
ChrisU  separmuurf 

t  Nam  et  hxc  salobriier  pr»ea«enda  saBcisras, 
ne  quis  fideihuii  prQpioquam  sangoinis  sai,osi|«oqoo 
affiniutis  lineamenU  generis  soeeessiooe  < 
in  matrimonio  sibi  desiderei  «opolari. 
scriptum  esi :  Oomis  komo  ad  praesmam 

ul  revelet  turpkndinem  ajnOn  £c 

feeeritqu^n^imnex  iaiis,  peri^ 

tit  de  medio  populi  stti.  Saoe  qaihos  co^nnrtm  ilU- 

ciu  mierdicitur,  habeboni  ineaiidi  m^oris  eoqja- 

gii  liberutem. 

CAPUT  XXik 
S.  Gregorius  de  ineestis, 
Si  quis  mooacham,  qoam  Dei  anciflam  appeUauC 
in  eonjagio  duxerit,  anathema  sit. 

«  Ex  epist.  pap»  Symmacbi. 

'  £x  concilio  Chaicedonensi,  cap.  27. 

s  liinocentii  papae,  cap.  24. 

^  In  eodem  concitio,  cap.  20. 


t  In  conciiio  Toietano. 


«88 
Siqoit 


sit. 


HE  IHfiFtrPEBITIA  UB.  V.  ^  LinU  Pf. 
spiriUlem  dttierlt  Ib  cMJngio»  A  '"  ^odem. 


m 


Si  quis  frfttris  «xoreni  daxerit  In  «oiQfifi»,  inft- 
thema  sit* 

Si  qiris  neptem  duxerit  in  coi^ugiOf  ana£hema 
sit. 

Si  quls  noTeream»  aut  «umm  suam  duxerit  in 
'«mjiigio,  analhema  slt. 

Si  quis  de  propriacognatione,  yd  quam  cognatus 
liabojt,  doserit  in  Gonjugio»  anatheraa  sit. 

Si  quis  Yiduam  foratus  fuerit  in  uxorem,  vel  con- 
jentienlilms  ei»  anftthema  sit. 

Si  quis  yirgiiiem«  nisi  desponsaverit ,  furatos 
iiaerit  iit  uxorem^  vel  confionyeiUibas  .ei,  anatliemft 
«it. 

Si  qois  ariolis»  ftcospicilMia,  vd  incanlaloribus  B 
^teenraveril,  aot  pfaylaelerift  osos  foerit,  analhema 
ftlt. 

CAPUT  xxm. 

De  muUmubk, 

•  Be  his  qui  in  plnrimas  nuptias  incidemnt,  ei 
tempus  quidem  prxfinlUim,  manifestum  est,  sed  con- 
^rsatlo  eorumy  et  fides,  ei  tempus  abbrcTiat. 
CAPUT  XXIV. 
De  quttttlottibui  coHJugionm, 

Qm  In  matrimonio  sunt,  tribos  noctllras  ae  di^ 
tos  ftbstineant  se  a  coqinnctione,  anleqoftm^omma- 
aicent. 

Ttr  abstineat  se  ab  nxore  soa  quftdragiotft  die- 

biis  ftotePascha  in  ocia?as  Paschae.  Inde  ait  Apo-  ^ 

etolos,  ut  fiaeetk  oraiiom.  Mulier  tres  menses  de- 

M  se  ftbstinere  a  viro  sao,  qoando  concepit,  ante 

fiartiim.  Et  post,  tempore  porgationis,  boc  est,  M 

diebos  et  noctibos,  sive  maseuloin,  slve  feminam  ge- 

-jioerit. 

m  SACRILEGH). 

CAPUT  XXV. 

De  kieqm  idimnalioms  expeiuML 

^  Qol  dlYinatlones  expetoiit,  aot  more  gentttiom 

«ibfteqoaiftnr,  aot  domos  soas  biqnsceraodilidii^nes 

introdocnnt  exqoirendL  aHqoid  arte  raftiefica,  aot 

e«fift«fi  caosft,  sub  regoia  qnlBqoennii  jaecatt  seen»- 

4Bm  grados  jMBoitente  deftaitas. 

CAPUT  XX¥I. 


Non  liceat  in  ei^eetidBe  heitarom,  qose  mc:!i- 
cinales  sont,  aliqoas  obserrfttiones,  Tel  incftntatin- 
nes  aiiendere :  nisi  tanlom,  com  sjrmbolo  dlTino 
et  oratione  Domiaica,  ot  Deos  et  Dominus  bono- 
reior. 

Jtem. 

Men  Uceat  miilieres  Gbristianas  vanitatem  in  suis 
laniOciis  observare  :  sed  Dominum  invoccnt  a^juto- 
vem,  qoi  eis  siqiientiam  texendi  donavlt 

IN  EODEM. 

CAPUT   XXVII. 
De  augurii$, 
Auguriis  vel  incantationibus  sePvieDtem  a  con- 
veDto  ecdesiae  separandum. 

CAPUT  XXVHL 
De  perjurHi, 
Qdiconqoe  vero  sciens  peijoriom  perpetrftverit, 
annos  septem  se  poenitentiac  sobdat  :-et  ita  deinccps 
ftd  commonionem  revertatur. 

CAPUT  XXIX. 
De  furto. 
Qoi  vero  copiditate  captus  furtom  fecerit,  qood 
abstoUt  reddat,  et  annis  quinque  pmmteotiam  agai. 
CAPUT  XXX. 
De  faUU  le$iUfu$* 
Fftlsos  testes  a  communioBe  ecclesiastica  sobmo- 
vendos,  nisi  poeniteiiti»  satitffociioBe  crimina  ad- 
mjssa  dUoeriot» 

CAPUT  XXXI. 
De  iiicordibus. 
^  Oblftllones  dissidentiom  fratrum  neque  in  sacra- 
crario,  neqoe  in  gazq^bylacio  recipiantor 
CAPUT  XXXII. 
Dehiiquifer  odium  ad  paeem  won  teftuniur. 
•  Plaeoit  etitra ,  sieiu  plerBmqoe  flt ,  ot  q*  i 
^m  odio,  ftut  lon^nqna  lnter  se  lite  discesserint,  et 
ad  pBcem  retocftri  dhHuroa  intenlioiie  noqBivtrini, 
de  eeclesim  eotu  josliaaime  excommonieftlMNie  pel- 
lafllBr. 

CAPUT  XXXIII 

De  kis  qui  sacramento  se  obligani^  ne  ad  paeem  re- 

deant. 

^  Qui  sacramento  se  obligaverint,  ut  liligans  in 
quolibet  ad  pacem  nuHo  modo  redeat :  pro  peijurio 


^uodnon  iket  ChristianisobservaHones  diversas  irf-Donum  annum  a  commoniooe  corporis  et  sanguinis 

Dbmini  segregetor.  Realum  suom  eleemosyuis  et 


tendere, 
•  Mon  liceat^Christianls  traditiones  gentUlam  ob- 
servare,  vel  colere  elementa,  aut  luna^,  aut  stdla- 
rom  corsom,  aot  inanem  signorum  fallaciam  pro 
domo  Aicienda,  vei  ob  segetes,  vel  arbores  plan- 
tandas,  vel  coiyogia  socianda.  Scriptom  est  enim  : 
Omnia  gumeunque  fadtk,  m  verboy  aut  opere^  in  no- 
umne  Domini  nostri  lesu  ChriUi  facUe,  gratias  agen- 
iesDeo 

«  Ex  coBciUo  Neocaesariensi»  cap.  i* 
^  Ex  concilio  Ancyrano,  cap.  25. 
«  Ex  concilio  Bracarensi. 
^  £x  concilio  Carthaginiensi. 


fletilHis,  quantis  potuerit  jejuniis,  absolvat :  ad  cha- 
ritatem  vero,  quiB  operit  multitudinem  peccatonun, 
celeriter  venire  fectinet. 

CAPUT  XXXIV. 

Quod  usuram  iaici  Christiani  exigere  rum  debeant. 

9  Nehoc  quoque  praetereuadum  duximus,  qoosdaui 
locri  torpis  copiditate  captos  osorarlam  exercere 
peconiam,  et  fenore  velle  ditoaeere.  Qood  bob  dl- 

«  £x  concilio  Agathensi. 

'  Ex  concHio  fierdenei.  Ms.,  Ohekrdense, 

«  £x  episU  LeoBis  pap». 


fig7  HAUTGAaii  EPISCOPI  CAMERAtlENSiS  GSS 

cara  in  eos  qui  auiU  in  dericali  officio  cpnsiituios,  A     Hucusque  de  crinMaibus  kkanwi,  quemaduioduiii 


sed  ei  4ii  laioos  cadere,  qui  CbrisUanos  sc  dici  cu- 
piuul,  coudolemus.  Quod  vindicari  acr4us  in  eos  qui 
fuerint  compulandi,  deeernimus,  ut  omnis  peccaudi 
opportuuilas  adimalur. 


iu  canoiiibus  conlioelur,  colleclum  csL  Nuoe 
ad  judicia  dericorum  est  traiiaeundum. 


Bro 


LIBER  QUINTUS. 

Incipiuni  regulce  de  minislris  ecclesice,  $i  deviaverini,  canonice  prolala. 


CAHJT  rRIMUM. 

De  pre$byteri$  qui  usores  acceperunt^  vel  fornicati 

sunt. 

«  Presbyter,  si  uxorem  acceperit,  ab  ordine  de- 

ponatnr.  Si  vero  fornicatus  fueril,  aut  adulterium 

pcrpelraveril,  amplius  pelli  debet,  et  ad  pcenitcntiam 

redigi. 

CATUT  II. 

De  diacombus  similiter, 
b  Simili  modo  etiam  diaconus,  si  eodem  peccalo 
succubuerit,  ab  ordine  ministerii  subtrahatur. 

CAPUT  m. 
De  liis  qui  ad  presbylerium  promovenlur^  et  ante  or- 
dinationem  peccatorum  sibi  sunt  conscH. 
t  Presbyler,  si  occopatus  corporali  peccato,  et 
coufessus  fuerit  de  se  quod  ante  t)rdinationem  deli- 
querit,  oblala   non  consecret,  manens  in  rcliquis 
offtctis  propter  studium  bonom.  Quod  si  de  se  non 
fuerli  ipse  confessus,  et  argui  manireste  neqniverlt, 
potestati  sni  judicis  relinquatur. 
CAPUT  IV. 
De  canone  apostolorum. 
Presbyter,  aut  diaconus,  qui  1n  fornfcatione,  aut 
peijurio,  aut  furto,  aut  liomicidlo  captus  est,  de- 
ponatur.  Noii  tamen  communionepriTetur.Dicitenim 
ScripUira  :  Nonjudicabit  Bominue  bis  inidipsum, 
CAPUT  V. 
De  Mi9srsis  ^rdimbus  ab  uxoribus  abstinsndis, 
4  Stcerdoles  Dei  el  diaooni,  vei  qui  saeramenta 
contrectant  podicitiae  custodes  ab  uxoribus  se  a))6- 
tineant. 

CAPUTVI. 

Quod  sacerdotes  et  levitag  cum  mulicribus  cme  non 

debeant. 

•  Prseterea,  quod  dignum,  et  pudicum,  et  bone- 
stum  est,  tenere  Ecdesla  omnimodo  debet,  ut  sa- 
ccrdotes  el  levitae  cum  mulieribus  non  coeant,  qui 
ministeril  quotldiani  necessiutibus  occupaniur.  Scri- 
ptum  est  enlm  :  Sancti  estote,  quoniam  ego  sanctus 
suni  Dominus  Deus  vester, 

CAPUT  VII. 
De  incontinentia  sacerdotum  vel  levitarum. 
f  De  presbyteris  et  diaconibus  divinarum  legum 

•  E%  coflcllio  Caesw, 
^  In  eodem  concilio. 
^  In  eodem  concilio. 
«1  Ex  conciL  CartbagiDiensi,  cap.  4. 

•  In  decrcLtli  pap.  Innoceni»,  cap,  16. 
'  lunocentii  papse,  cap.  21. 


est  disciplina,  ut  incontinentes  in  oSiciis  talibus  po- 
siti,  omni  honore  cteclesiastico  privarentur  :  nec  ad- 
mittantur  ad  tale  ministerium,  quod  sola  cSntinentia 
i>  oportet  impleri. 

*  CAPUT  vni. 

De  subinfraduetis  mniieribus, 
s  Interdidt  per  omnia  magna  synodus»  non  cpi- 
scopo,  non  presbylero,  non  diacono,  non  alicui  om- 
nino,  qui  in  clero  est,  liccre  subintroductam  habere 
muliercm. 

CAPUT  iX. 
De  clericis  usuras  acdpientibus, 
^  Quoniam  muhi  sub  regnla  constituti,  avaritiam 
et  turpia  lnora  aectantur :  obliUque  divinae  Scri- 
plttr»  dicenlis  :  Qui  pecuniam  suam  non  dedU  ad 
uswoM^  xnutuum  dantes,  centesimos  eiigunt :  jusie 
censuit  sancU  et  magna  synodus  ut,  si  quis  inven- 
tus  fuerit  post  hanc  definitionem  usuras  accipiens, 
p  aut  ex  inveniione  aliqua  vd  quolibet  modo  negotium 
iransigens,  aui  hemiolia,  id  est,  sescupla  exigens, 
vel  aliquid  taie  prorsus  eKCOgitans  turpis  lucri  gratia, 
^jiciator  a  clero,  et  alienus  exisiat  a  regnki. 

CAPUT  X, 

(Ji  nuUus  vresbyter  et  diaconus  conductor  existat^  H 

clerici  abstineant  se  ab  usuris. 

i  Presbyteri  et  diaooui  non  sint  conductores,  aut 
procuratorea,  neqoe  uUo  lurpi  negoiio  ei  inhonesto 
viciumquaerant,  quia  respicere  debeoi  scripittmesse : 
Nulius  mUitans  Deo,  implUat  se  negoHis  ssecularilms. 
Si  qois  oommodaverit  pecuniam,  pecuniam  accipiat ; 
si  spoelem,  eamdem  speciemqttam  dederai,  acdpiai. 

CAPUT  XI. 
Ut  eterid  vet  continemtes  ad  tirgines  vet  viduas  nom 
])  accedant, 

i  Clerid  vei  contineotes  ad  virgines  vd  viJuas 
non  accedant ;  nisi  ex  jussu  vd  permissu  episcopo- 
rum,  non  accedant. 

CAPUT  XIL 

De  cUrisis  vel  monachis  non  manentibus  in  suo  pro- 

posito, 

k  Qui  semel  in  clero  deputaii  sunt,  aut  monocbo- 
rum  vitam  expetiveruot,  siaiuimus  neqoe  ad  milH 

s  Ex  conciiio  Nicaeno,  cap.  5. 

^  In  eodem  concilio,  cap.  16. 

i  Ex  concilio  CtrUiaginiensi,  cap.  %fk 

i  Ex  conciiio  Africano,  cap  5. 

k  Ex  conciiio  Chalcedoncnsi,  cap.  7. 


IIS9 


DE  PCCNITENTIA  LIBRl  V.  —  LIB.  V. 


69» 


tiain»  «eqve  ad  digiiitaiefki  al^aam  Teaire  munda-  A  nesciens  perliilisse  magit  ibtodii»  esi  quam  fecisM. 

Com  vero  uhra  medmn  appetitoe  gvte  ki  aumemlie 
alimentis  rapitur,  atqne  iddrco  bamonmi  reeepta» 
cula  grayantur,  habet  exinde  animns  atiqnem  rea- 
tum,  uon  tamen  iisque  ad  proliibiiionem  percipiendi 
sacri  myslerii,  vel  misearum  aoiemnia  celebrandl» 
cum  fortasse  aut  festus  dies  exlgit,  aut  exhiberi  my« 
sterium  pro  co  quod  saeerdos  alius  in  loco  deest, 
ipsa  necessitas  compellit.  Nam  si  adsunt  alii  qui  im- 
plere  ministerium  '  valeant ,  iUusio  per  csapulam 
facta  a  perceptione  saeri  n^terii  prekibere  noa 
debet,  sed  ab  immolatiene  s^cri  mjAterii  abstlneiie, 
ut  arbitrop,  homiitte];  debei«  si  tamen  dormientis 
meiiiem  tnrpis  imaginalio  noiv.  concnssent.  Nam 
sunl  quibus  ita  plemmque  illuaio  nascitur»  m  eo» 
B  rum  animus  etiam  in  somno  corporis  positus,,  turpL- 
bus.imaglnalionibus  non  fOBdetur.  Qua  in  re  unum 
ibi  ostenditur^  quod  ipsa  mens  rea  non  tunc  sit«  sed 
suo  jodicio  Ubera,  com  se  ex  dormienti  corpore  ni- 
bil  meminit  vidisse,  tamen  in  vigiiiis  con^oris  mcmi- 
nit  in  ingluYiem  cecidisse.  Sin  vero  ex  turpi  cogi- 
tatione  vigilaatis  oritur  iUusio  in  m^ote  dormieniis, 
paiet  animo  reatus  suus.  Yidet  eoim  a  qua  radicc 
inquinatio  illa  processerit,  quia  quod  cogitavit 
sciens,  boc  pertnlit  nesciens.  Sed  pensandum  cst, 
ipsa  cogilatio  utmm  in  suggeatione,  an  in  delccia- 
tiooe,  vel  qood  majns,  in  peccati  consensu  ceciderii. 
Ttihus  enim  modis  impleiur  omne  peccaium*  vide- 
licet  suggeslione,  delectatione*.  consensu.  Suggeslio 
^  quippe  Ut  per  diabolum,  delecUlio  per  carneni, 
a  iNuUi  sacerdolum  suos  iiceai  caiiones  ignorare,  C  ^^^^^^^  ^  spiritum,  quia  et  primam  culpam 

nec  quidquam  facere  quod  Patruro  possit  regulis  ob- 

Tiare. 

CAP13T  XVII. 

De  polltttionibus  ifUerro^alio  Auguttini,  et  respoHsio 
GregorU. 

•  Si  post  iUosionem  quae  per  somnium  solet  acci- 
dere,  vel  corpos  Domini  quislibet  accipere  valeat, 
ve),  st  sacerdos  sit,  sacra  mysteria  celebrare? 
Responsie  GregoriL' 

Et  quidem  bonc  Teslamentom  Veteris  legis,  sicui 
in  soperiori  capitulo  Jam  diximos,  pollutuin  dicit, 
nisi  lottHn  aqua.  Ei  «sqne  ad  vesperum  intrare  ec- 
clesiam  non  conceditor  :  qnod  tamen  aliter  populus 
splrituaiis  intelligens,  sub  eodem  intellectu  accipiet 


;  aot  bec  lenMailes,  et  non  agentes  poenltentiain, 
qoomlnos  redeant  ad  boc  quod  propter  Deom  pri- 
luftns  elegeront,  anathemalizantor. 

CAPUT  Ml. 
De  manackis  vet  virginibus  prapositum  nen  serwniibus. 
•  Virginem  qo«  sese  Domino  co|iiecravit,  simiHler 
et  monacbum  ,  non  Ucere  noptiaUa  jora  contrahere : 
qood  si  hoc  inventi  fuerint  perpetrantes,  exeommo- 
nieentur.  Confitcntibus  autcm  decrevimus,  ot  habeat 
amctoritatem  ejusdem  loci  episcopus  iriisericordiam 
hnmanitatemque  largiri. 

CAPUT  XIV. 

Vt  ad  sacrarium  mulieres  non  introeanl. 

k  Quod  non  oporteat  mnKeres  iogredi  ad  altare. 

CAPUTXV. 

Quod  nefas  sit  feminas  sacris  altaHhus  mimslrtfpr, 

vel  aiiquid  ex  kis  qum  virorum  sunt  oficiijs  depu- 

taia. 

c  Nihiiominos  impatienter  audivimus,  tantum  di- 
vinamm  rerom  subesse  despectmu,  ut  feminae  sacris 
aitaribus  ministrare  firmentur,  cuactaque  non  nisi  vi- 
romm  Camulatui  deputataf  sexuni,  cui  non  competit, 
exhibere :  nisi  quod  omnium  delictorum  qux  sigiUa- 
tim  perslduximus,  noxioram  reatus  omnis  et  cri- 
nien  eos  respieit  sacerdotes,  qui  vei  ista  commit- 
tuiit,  vd  committentes  minime  pjQblicando,  pravis 
cxcessibus  se  favere  significant. 
CAPUT  XVL 
Quod  nuUi  ^sacerdoii  canones  liceat  ignorarCp 


srrpens  suggessit.  Eya,  velut  caro  delectata  est. 
Adam  vero  velutt  spiritos  consensiL  El  oecessaria 
cst  magna  discretio  inter  suggestionem  atque  dele- 
ciationem ;  inter  delectaiioncm  atqoe  consensum, 
judicem  sui  pj^sidere  animum.  Cum  enim  malignus 
spiritus  peccatum  suggerit  in  menle,.si  nuUa  peccaii 
doiectatio  sequatur,  peccatum  OHmimodo  perpe- 
(ratum  non  esLCum  vero  delectarv  caio  cceperii, 
tunc  peccatum  incipit  nasci.  -Si  autem  etiani  ad 
cons^sionem  ex  deliberatione  descendit«  tonc  pec- 
calum.  cognoscitor  perfici. 

In  suggestione  igitor  peccati  semen  est,  in  dole- 

ctatione  At  notrimenium,  in  consensM  perfectio.  fit 

quo  pnefati  sumus  :  qnia,  quasi  per  somnium  ilhi-  j^  sxpe  contingit  ut  hoc  quod  malignns  sphitos  semi- 


ditur,  qui  tentatus  immunditia,  veris  imaginibus  in 
cogitatione  inqninatur  v  sed  lavandos  est  aqtta,  ut 
culpos  cogitationis  lacrymis  abluai.  £t  nisi  prius 
ignis  tentationis  recesserit,  reum  se  qnasi  usqne  ad 
«esperum  cogooscat.  Sed  est  in  eadem  illusione  ne- 
ecssnria  talde  discretio;  qose  subtiUter  pensari  de- 
beai,  ex  qoa  re  aecidat  menti  dormienUs.  Aiiquando 
cnim  ex  crapola,  aliquando  ex  naturae  snpcrfluitate, 
vel  infirmitate,  aliqoando  ex  cogitatione  contingit. 
Kt  quidem  si  ex  natune  saperQnitate  evenerit,  om- 
niiio  hsec  tliusio  non  est  tiroenda,  quia  hane  animus 

•  In  coiiciliq  Cbalcedouensi,  cap.  Ii\ 
b  E«  concilto  Lnodicensi,  cap.  44 
<-  Ex  epis».  paptc  Otliisii,  cap.  26. 


nat  in  oogitatione,  caro  In  delectatione  tmhat,  nec 
tamen  anima  ddom  delectationi  oonsenliaL  Et  com 
cam  delectari  sine  animo  neqoeat,  ipse  tameo  »ii- 
mus  carais  voluptatibus  reluctans,  in  deleetatione 
caraaU  aUquo  modo  ligatur  invitus,  ot  ei  cx  ratiooe 
contradieat,  ne  consentiat,  et  lamen  deleotatioiie 
Ugatns  sit,  sed  Ugatom  se  vebementer  ingemiacat. 
Unde  et  iUe  coBlestis  exercitiis  pneeipuus  miles  ge» 
mebat,  dicens  :  Video  aliam  legem  in  membris  meis^ 
repugnamem  legi  mentis  meaf,  et  eaptivum  me  dueen' 
tetn  in  lege  peceati,  q^iwest  in  membrismeis,  Bi  aiiloni 

^  Cailcstini  papc, c  p.  2(*. 
•  Kit«rragatio  Augiistiiii. 
f  Vulg.  ediL,  mgsteman. 


ffAUTQARn  EHSGOPI  CAMERACEMSIS  6» 

PMSMktH :  aed  ec  pagnabat.  A  seittat  laveaerii.  AamaHittbUeii,  ioqvnX,  m  me;  <s 

me^  iMHi  ex  le.  Mee  ferba  loqueris  :  immi  esi  qnod  ex 
eis,  UiifBain  Deiis,  infleris.  Ex  me»  inqiiit,  eia  uh 
nantia.  Sed  jam  qiiid  aBDnniiet,  aadiamas.  Si  Bie 
dicenle  ad  iinpiuin^  Inipsle,  morierifl,  non  raeris  lo- 
cutus  at  se  eaetodiai  impittfta  Yia  soa^  ipse  iB^^ias 
iii  iaiquitate  saa  «erietar,  saaguiaem  yero  e|a8  de 
Riantt  taa  reqttirain.  Quid  potait  eipressios^  quid 
apertiiis  potest  dici?  Si  impio,  inquit,  locolasnon 
fiionSv  iit  se  ab  impietate  castodiai»  et  ilie  perierit» 
sangainem  <jns  de  mana  toa  requiram.  Hoc  est  di- 
cere :  Si  ei  peccata  sua  non^anoaniiaTeris,  si  eom 
Bon  argueris  ut  ab  impietate  sua  eonvertatur,  et  ri- 
Tst;  et  te,  qui  oon  inerepas^,  et  ipsum»  qui  te  ta- 
cente  peccayit»  flammia  perenttibos  perdam.  Qais 


€0i 

eapliweralv 

Qoapropter  ei  eaiptlTas  eraly  et  pafnabat  «.  Igitnr 
legi  menlis,  iex,  qn«  in  meininis  est,  rqrognabat : 
st  a^tem  pognabai,  eapliTtts  non  erat,  Ecce  itaqoe 
€st  homo,  eaptivBs  liber.  Liber  ^  Jufititia,  quam 
cliligii :  eapavBs  oi  Meetaiione,  qnmn  portat  Inyr- 
tiis.  Amen. 

CAm  XVIfl. 

Qttod  idhit  prdtit  sacerdoti,  etiamn  Ifene  vimij  it 
mtde  neemem  tacendQ  non  c&rrigit, 
*  Qood  Tero  didt  Apostoios,  ui  no$  fomam  de- 
beamn$  exMbere  fldeilhu,  qald  yalebil,  si  is  eoi  vel 
liortondi  bonoo,  vel  castigandl  malos,  cova  eom- 
inissa  esl,  bene  vivendo  se  imilaiidom  bonis  eM- 
I  eat,  M  inaios  laeendo  non  cerrigat  ?  Ad  boe  enim. 


nisi  me  fallit  opfnio,  sanete  vlvendam  est  sacefdoli,  B  «ogo  tam  saxei  pectoris?  fais  tam  ferreno  erit,. 


nam  dicta-  sua  repagnantibus  fltctis  evaeuet  oi  qood 
pmdieai  fieri  debere,  non  faciat;  aBtsi  quod  non 
racil,  prxdieare  praesarapserit,  nilHl  apud  eos  qdi 
ejus  vitam  novere  proficiat.  Qaia  ad  hoc  est  Eeefe- 
siae  1)^1  pra^positus,  nl  non  solum  bene  vivendo 
allos  exemplo  snae  eonversalionis  insllluaC,  sed 
tf^iiam  fiducialiier  prasdicando,  singutfs  anle  oeulos 
pcccata  sua  eonstilaat :  qoie  peena  maneat  dnros, 
quae  gioria  obe^ieSf  ostendat.  NuHius  saiotera 
<!esperando  contemnal  :  animas  emendari  noleB- 
lium  plsingat,  imitatus  Aposlolmn,  qui  ait  :  Vt  /«- 
geam  mnUot  ex  kis  qmi  ante  peccaverunt,  et  non  e^- 
rmt  pesnitentiam.  Et  iterum  :  Qiitf  in/lnmiricr,  et  ego 
non  inprmorf  Qnie  icandaluuiur ,  et  ego  non  nwf 


quem  seBtenlia  »ta  non  terreat?  qois  lam  aiieBas  a* 
(ide,  qui  sententide  Isti  non  credat  «? 
CAPUT  XIX. 

Luctuota  descriptio  camaliter  vitenifum  tat^ontm. 
Sed  nos  praesentibns  delectati,  dum  In  hac  vlta 
commoda  nostra  et  honores  inquirimus,  non  nl  me- 
liores,  sed  ut  ditiores;  non  ut  sonctlores,  sed  tit 
honoratlores  simus  caeieris  feslinamus.  Nec  gr^m 
Domfni ,  qui  nobis  pascendus  tuetidusque  commiS' 
sus  est,  sed  nOsiras  voluntates,  dominationem,,  diri- 
tias,  et  caeiera  blandimenta  camaliter  eogtuinns. 
Pastores  dici  volumus,  nec  tamen  esse  contendi;^ 
mus.  Officii  nostri  vitamns  laborero^  appetimus  di- 
gnitatem,  immundorum  spirituum  feras  a  grege  di- 


Qiiapropter  sciens  qnod  si  qnlbnsybet  dlvitibas  ae  ^  lacerando  non  pellimus;  et  quod  eis  remanserat» 

potentjbiis  roale  vfventibas  parcat,  M  foveal  eos, 

perdal  sinral,  et  pereai.  Et  sancte  debet  rivere 

propler  exemplom  :  el  docere,  propter  soae  admi- 

nistrationiaofiiciom  :  certns,  quod  ei  nibii  saa  jas- 

titia  suffirsgetar,  de  ctijus  mann  anlma  perennils 

exigitar :  quando  quicunque  aUns  perierit,  qnem 

nulia  dooendi  neeessitas  manet,  sokrs  poenas  sui 

•oeleris  dabil.  llli  autem  cui  dispensado  verbl  eom- 

roissa  est,  etiamsl  sancte  rival ,  et  tamen  perdite 

viventes  argoere  aot  erabescai  aut  metuat,  cnm 

omnibus  qui  eo  taceote  perierunt,  perii.  Ei  qdid  ei 

prodorii  noB  paniri  suo,  qoi  puniendus^  est  alieno 

peoealo?  MeBlior^  nisi  hoc  Dominu»  per  Ezechie- 


ipsi  consumimus,  qnando  peccantes  dirites  vel  po- 
teiites  non  sohim  non  aTguimus,,sed  etiam  venerarour : 
ac  nobis  aut  munera  soliia  offensi  non  diriganl,  ani 
obsequia  desiderata  subducant;  ac  sic  muneribns 
eorum  eiobsequiis  capii,  imo  per  haec  illis  addicil,. 
loqui  eis  de  peccaio  suo,  aui  de  faiuro  judieio  for- 
mfdamus  :  et  ideo  rolBaciter  superbiara  nosirani  di- 
vinus  sermo  contuBdii :  sed  Boster  auditus  nihil» 
undo  proftciarous,  admiuii,  qoia  pneseniis  vilae 
eapli  duteedine,  quae  posna  BegligeBiiam  noairam 
maneai  in  aetemam,  nolnimas  eogitire.  lo  pastores 
ergo  isla  dicunturv  de  quoram  boIhs  inani  oppdb- 
tione  biandimar.  Basc  dicit  Dominm  l>eu$  :   Vm 


lem  pn^^hetam  sub  eiQttsdaan  terroris  denuntiaiione  j.  pastmbus  hraet  gui  pauebant  iemetip$o$,  NoBne 


ioqailurr  dieens  ad  eum  :  Et  la,  fili  hominie^  specu- 
latorem  dedi  te  dimui  leruel,  Mee  hoc  transeunter 
debemaa  aadire  qnod  saeerdotem  speeulatorem  ap- 
peilat.  Ul,  siotti  specuiatori  est  de  loco  ediiiori 
prospicere ,  et  pkts  omnibus  conteaoplari,  ita  sacer- 
Uos  debel  esse  proposiius  sublimitate  eelsior  cun- 
ctis,  ae  m^ris  sdentiae  habere  graliam,  qua  possit 
sub  se  vivenies  instniere.  Videamvs  jam  quid  di- 
vinus  serrao  continttet  AudieSf  inqait,  ex  ore  nteo 
sermonem^  et  annuntiabis  eis  ex  me  :  at  boo  dicai 
sncerdos  quod  ex  divina  lectione  didloerii,  quod  illi 
i)cus  inspiraverit,  non  quod  praesumptione  humani 

•  Vulg.,  mimme  pugnabat^  guapropter  et  CMptieus 
srat,  el  eaptivus  non  erat,  sed  pugnabol,  Cahis. 


greges  pascttntur  a  pasloribus?  lac  cooMdebaUs,  el 
lanis  operiebamini :  quod  cra's6um  erai,  occidd>alis« 
gregem  autem  meum  non  pasoebatis.  Quod  infir- 
mum  fuit,  nen  solidastis;  et  quod  aegrotum,  ncm  aa- 
nasiis  :  quod  fractum,  non  aUtgastls,  et  quod  afc>ie- 
ctom,  BOB   reduxistis  :  quod  perierat,  non  qoae- 
sisiis,  sed  .cum  auctoritate  imperabatis  ois»  et  cuii» 
poteniia  :  et  dispersae  sunt  oves  meae,  eo  qaod  non 
esset  pastor.  £i  faetae  sunt  in  devorationem  om- 
nium  bestianim  agri,  £t  pauio  posi  :  Propterea, 
pastoreSf  audite  verbum  Domini  :  Yivo  ego  didt  Do- 
ndnus  Deus,  Pro  eo  quod  facti  sunt  greges  mei  im 

b  Est  cap.  20  lib.  i  de  Tiu  contempl.  Pro^ri* 
c  Hucttsque  ex  Prosp.  cap.  ii,  lib.  i  ibid. 


C95  UMR  P(i:NITENTlALf&  C        6!«4 

rafmam,  <l  «Mt  Mftrtii  dmK^itHQaem  ommmm  ^mm-  A  irolumus  patel,  ^lq^oAimvt.  Nm  smamus  $p;i  jiali 
rum  a§rh  eo  qnod  nan  essef  paUor.  Noqmo  omm  ^iMe*  consiiio  peceatis  isHnnain.  Non  saeer^otali  ope  con- 
mermHpaUoroigregammeum:iedpa$eaba»Upa»ior$o  solidamus,  «ft  refietfMs,  ^livmns  tribulatiomlHts 
oemetip$o$t  ^  §re§em  meum  non  paeeobant.  Pro*  fraetum.  Non  ad  Tiam  sakilSs  mocamus  erroncum* 
pteiea,  paeloies»  awUte  mbiim  Domiai.  Betc  diek  Non  requirimns  siAiclkiidi&e  pastorali  renise  despe- 
Oommno  Deuo  :  Ecee  ego  ip$e  enper  paetoreo^  requi*  ratione  jam  perditum.  Ad  taoc  lAutum  potemes  ef- 
ram  gte§em  meiumde  mmu  aorum^  e$^ee$$aro  eoo  fecti,  utnobis  in  subjeeles  domimtlonem  fyranni- 
fdeiam^  «i  ultra  non  paocant  gregem :  nec  pawcan^  cam  vindicemns,  non  ot  aflKolos  eoBtra  violentlam 
amp^  paetaree  $emeiip$o$.  Quis  ad  base  bob  kiffe^  poteDtom,  q«i  in  eos  ferarom  more  sttvlimt,  defen- 
lAiscaifQulsisUsineintderablil  aMliifiiMmeKa--  damos.  kide  est  qood  tam  a  poleBtiboe  bujtts 
luiiiatiwiis  aeclpiat?  nisi  qui,  a«t  non  imeiygit,  aat  mmidi,  q«am  a  nobis,  quod  pejas  est,  tiOHnolll  git- 
lotiira  noB  ece<yt :  sed  omoia  qom  Qette.observMe  vHer  fatigaii  depereunt,  qoos  se  de  mami  nostra  Do- 
voiaii,  tam  aperte  posnit,  ei  ita  sui  nomii^  mwlori-  mlira»  reqmsltaram  terHbiUter  eommioatur  ^leeiis : 
tato  firmavil,  oi  ea  faciUos»  qaed  dlcla  qaoqne  ne-  Reqairam.Ofves  meas  de  manu  pasiorum,  et  ceinftre 
faa  eai,  ceotemiiaams,  quam  imn  inteliigere»  vel  ees  foeiem,  ot  idtra  nen  paecant.  Quod  qnid  eet 
Boa  eredere.  iam  aperU  etdivina  ftagasHis^-^aando  B  aimd  qoam,  pasioreS  qoi  semelipsoa,  non  giegea 
aodimiift,  Eeec  dieit  Dominue*  Quia  fiitunMP  esae     mcos,  pasconi,  sabHmitale  sux  dlg&iutis  exspoUam, 


noQ  eredal  qued  dicit  Deos ,  nisi  qni  Deo  oon  cre-     et  inter  veprobos,  quia  honorem  aoam  aelaeraiit 
dit?  Qood  aotem  dicit :  Vm  pmtoribuo^  istud,  mt,     easiodire,  pM4ioiam?  Ilorum,  ei  biaslmilinm  ( 


pro  maiedicto  poni,  el  paetorum  nomiae,  oos  siipaift-  deratioM  perterrilaa,  timor  el  iremor  veaerant  aa- 

care,  qois  aon  inieliigat,  nisi  qai  fuluram  nmi  eo-  per  me,  el  eentCKeroni  me  teaebrm.  £l  dixi :  Oits 

giut?  Greges  Doroini  pascendos  pastarea  facti  aue-  dabit  omM  fMamis  meui  eolmnkee^  et  ooiubo,  ei  ro- 

cipimoa,  ei  aoe  ipsi  pascimor  quaudo  non  gregom  ^«Mam  /  fic  boe  est  lolam  quod  iaiperiti»  oMft, 

utiliutl  prospicimus,  aed  quid  ioveat  et  augeai  ae  falari  fiai»  recordatna  ifigemal,  ei  vokl,  saroiaa 

iioslras  voftuptales  aHendimna.  Laeet  lanaa  ovlum  epiaeopataii  mei  deposiu,  doogare  fagleos,  et  ma- 

Cbristi  obialfooibas  quoO^ls  ac  deetmis  fideliam  nere  ia  aolitodiae^  el  ibi  eis|meure  Deum,  «li  saU 


gaodeaiea  aecipimue,  et  curam  paseendorum  gre-     vam  me  fieerel,  et  a  pasiUaainiiUU  mea  et  ab  ipaa 
gum,  ae  i^ficieDdoram,  a  quibtts  perverso  ocdiae     ioUlerabiliam  mihl  soitieiittdlaott  umpesUU*. 

A  niicasqae  ex  Prospero. 


PRiEFATIO  HALITGARII. 

Adiiidimus  eiiam  huic  operi  excerptionis  nostra^ «  C  ^^  senientis  alicul  superfluae  siot  visse,  aut  peni- 
Poenitenlialera  Romanum  alterum,  quein  de  scrinio      tus  quae  desidcrat,  ibi  de  singulorum  criminibns  ne- 
Romanae  Ecclesix  assumpsiraus;  atlamen  a  quo  sit      quiverit  invenire,  in  hac  sailem  breviute  novissima 
ediius  ignoramus  :  idcirco  adnectendum  praescripUs      otunium  scelera  forsiUn  inveniet  expUcata. 
canonum  sententiis  decrevimus,  ut  si  forte  h»  pro- 

•  In  cod.  Stewartii  sextum  Halitgaril  iibrum  oonfidebat. 


INCIPIT 

LIBER    POENITENtlALIS 

Ex  eerinio  Romana  Eccieokt  aecumpfHe. 


QOoaoDO  MBmTEifTES  siNT   sosciPiBrtM «  JOOiCAifDi,  U /(omm^x,  ct  imfonitit,  euper  humeroe  eorum  onera 

siVE  REcoNCiLiANDi.  gravia  et  importabilia :  ipti  autem  uno  digito  veetro 

Qaotiesclinqne  Christiani  ad  poenitentiam  «  acce-  non  tangitU  $arcina$  ip$a$.  Nemo  enim  potest  sub- 

doni,  jejunia  damus  :  et  nos  communicare  cum  levare  eadentem  sub  pondere,  nisi  incUnaverit  se, 

.  eis  det)cmus  jejunio,  unam  aut  duas  sepiinianas,  ut  porrigat  ei  manum.  Neque  uUus  medicorum  vui- 

aui  quantum  possumus,  ut  non  dicatur  nobls  quod  nera  infirmantium  poUst  curare  nisi  fetoribus  par- 

sacerdollbtts  Judaoram  dicUm  est  a  Domino  Sal-  tic^s  fuerit.  lu  quoque  naUos  aaeerdeCom,  vel 

vatt>re  nostro  :  Vm  vobie  iegi$periti$f  gui  aggravati$     poniifex ,  peccatorum  vulnera  potesi  curare ,  aoi 

•  nia  leguntur  totidem  verbis  apud  Rubcrtum  lu  Pceaiieniiali  q<iod  Norinus  edidit  ad   calcem  Tract« 
de  Pceniteulia,  pag.  15. 


m  HAUTGARII  £P1SC0P!  €AM£aACENSlS  m 

aiumabus  pcccata  anArre,  Bisi  pnesUiite  soilieitu-  A  tenlia  suselp^  illun.  Qui  v^o  potCBt  ji^iiare^^iioJ 


diiie  et  oraliwid  laerymaniiB.  Neeesse  eat  ergo  no- 
Ui£,  Irater  charissiiiie,  fiollkilos  ease  pro  peccanti- 
ijus :  quia  sumus  altemtmiii  nembra.  Et  si  quiJ 
patitur  uoum  membrum,  eompatiuntur  omnia  mem- 
l;ra.  Ideoque  et  oos»  si  viderimus  aliquem  in  pecca- 
t:s  jacentem»  festioemiis  eom  ed  pcenitentiam  per 
nostram  doctriiiam  vocare.  Et  qooliescunque  d^le- 
ris  coosilium  peceaiHi »  da  iDi  pceoitentiam  stalim  : 
quaolum  debeal  jejnnare,  et  redimere  peecata  sua; 
ne  iorte  obUviscaris ,  quamum  eum  oporteai  pM 
suie  peecatis  jejonare  :  ita  quod  necesse  sit,  itenim 
ut  eiqairas  ab  eo  peccata.  liie  autem  forsitao  em* 
bescely  iterum  peccata  sua  coofiieri,  et  ilemm  am* 
I)iios  Jodicanri.  Non  eoim  ^  omnes  derici  faaoe  scriptu- 


imposilom  est  illi,  noU  prohibere,  sed  permttle.  Ma- 
gis  eoim  laodandi  sant  qot  cderiter  debltom  pondiis 
perselvere  festimint;  qoia  jcjjuniiim  debkum  esf.  El 
sic  date  mandaMn  illls  qni  poenileiiliam  agoot: 
quia  81  jcjoBaveril  et  compleveril  quod  iHi  manda- 
tum  eal  a  sacerdole»  purifleabilar  a  peccaiis.  Qiiod 
si  llenMR  ad  prisiioam  consuetocUnem  vel  pecealiim 
revenus-foerit,  sic  eel  qoomodo  caois  qoi  revercltor 
ad  vomitiim  saom.  Omnls  itaque  poeDttens,  ooo  boc 
soium  debel  Jcjiware,  quod  Ult  maiidatam  esi  a  sa- 
cerdeie;  veram  eiiam  postquam  complevit  ea  qo» 
lUi  jossa  8«ni ,  debet  qoaotnm  ipel  visom  foeril 
jiJHQare :  sive  fo  quarta  f(^a  tradas,  sive  paraseeve; 
81  egerit  ea  qu»  iiU  saeerdos  prseeeperii ,  peecata 


ramusuipftre,autie9eredebent>quiioveniunteam: '^ejos  dimitleBtor;  si  vero  posteaexsua  voioBUie 


iiisi  soU  iUiquibus  necesse  est,  id  est  presbyterL  Sieut 
ciiitti  sacrificium  offerre  noo  debeot,  nisi  episoopi 
et  presbyleri,  qoibos  daves  regni  cmlestis  traditae 
8UDt :  sic  oee  judicia  iUa  aUi  usorpare  debeol. 

Si  autem  necessilas  eveoerii»  et  presbyler  oob 
fuerit  prseseos ,  diacoous  suscipial  pmoiteBtem  ad 
^  satisfactioBem  vel  saBCtam  comaMuiionem.  Sicut 
(Tgo  soperius  diximos  :  humHiare  seddieot  episeo- 
pi,  sive  presbyleri,  el  eom  trlstili»  gemilo ,  lacry- 
niisque  orare,  noo  soium  pro  suis  delictis,  sed  etiora 
pro  Ghrisliaooruffl  OBioium,  ot  possiot  dioere :  Quh 
infirnmtur^  H  tga  no»  mlirmoT  f  qui$  iaandalizaiur , 
et  ego  non  iiror?  Cura  ergo  veoerit  aliquis  ad  sacer- 


je|uoaverit,  mereedem  sibi  acquirit  el  regnum  em- 
loram.  Qui  ergo  tota  seplimaBa  jejonal  pro  peoea- 
tis  suiS;  Sabliato  et  Dominico  die  inanducel  et  Libat 
qnidqoid  ei  appositBm  fuerit.  Cusiodiat  tamen  se  a 
erapuia  el  ebrietate  :  quia  luxuria  de  ebrielate  na- 
seilor.  Idee  lieatiis  Paulus  prohihuit  dicens :  NoUte 
inebruiii  viii«,  to  quo  ett  iuxuria  :  Bod  quia  in  viiio 
est  luxuria,  sed  io  ebrietate. 

Si  quis  forte  noo  polaerit  j^nare,  et '  habuerit 
unde  dare  possit  ad  fedtmeBdom ;  si  liives  faerit, 
provii  hebdomadibos  det  soUdos  xx;  sl  aolcm  nec 
baboerit  taotom  oode  dare  possit,  det  solidos  x ;  si 
auiem  maltum  paoper  fuerit,  det  solidos  iii.  Nemi- 


dotem  confiteri  peccala  sua,  maudet  ei  sacerdos,  ut  ^  nem  vero  cootorl)et,  quia  jussimus  xx  soUdos  dare 


exspectet  modicum,  dooee  intret  In  eubieuhim  saum 
ail  orationem  :  si  autera  non  babueril  cubiculum , 
lamen  sacerdos  dicat  banc  in  corde  siio  oraUoncm. 
Or^miM. 
Domine  Deus  «  omnipotens ,  propitius  eslo  mihi 
peccatori;  ut  condighe  possim  tibi  gratias  agere, 
qui  me  indignum  proptcr  tuaro  misericordiam  mini- 
slram  fecisti  sacerdolaHs  officii :  et  me  humilem , 
cxiguumque  peccatorem  constituisti  ad  orandum» 
intercedendumque  ad  Dominum  nostram  Jesum 
Chrislum  ,.  pro  peccantibus^  et  ad  pmnitentlam  re- 
vertentibus :  ideoque  dominator  Domine,  qui  omnes 
homioes  vis  satvos  fieri,  et  ad  agnitionem  veritatis 
venhre,  qui  non  vis  mortem  peccatoris,  sed  ut  con- 


aut  mtous  :  quia  si  dives  fuerit,  faciUus  esl  UU  dare 
solidos  XX,  quam  pauperi  tres  solidos.  Sed  uousquis- 
qiie  attendat,  cui  dare  debet :  sive  pro  redemptlone 
captivoram,  sive  super  sanctum  altare :  sive  paupe- 
rilms  Christianis  erogandum.  Et  hoc  scitole,  fratres, 
ut  dum  venerint  ad  vos  servi  vel  ancill»,  quaerentes 
poenitenUaro,  non  eos  graveiis ,  neque  cogatis  tan- 
tum  jqunare  quantum  diviles,  quia  servi  et  ancillx 
non  sunt  in  sua  potestatc :  ideo  rocdietatem  poBni- 
tenti»  ilUs  Imponlte. 

Explicit  prologus. 

INCIPIONT   0B4T103IE8  AD   OANDAM   PCBNITENTUH. 

Ih  primis  dicat  sacerdos  psalmum  xxxvii :  Do- 
mine^   ne  in  furore  tuo  arguat  me.  Postea  dicat. 


vertalur,  et  vivat :  suscipe  oratimiem  meam,  quim  D  ^^^^  •  «'  psalmuto  cxi:  Eenedicam,  usque  reno- 


fundo  ante  clemenUam  luara  pro  famuUs  atque  fa- 
inuiabus  tuis,  qui  ad^poenitentiam  veneraut,  per 
Dominum  oostram. 

Videns  auteni  ille  qui  ad  poenitenliam  venit ,  sa- 
cerdotem  tristem  et  lacrymantem  pro  suis  fhcinori- 
bus,  magis  ipse  in  timore  Dei  perculsus,  ampUus 
tristatur  et  exhorrescit  peccata  sua. 

El  unumquemque  hominem  accedt*ntem  ad  poeni- 
teotiam  si  videris  acriter,  et  assidue  stare  in  poeni- 

•  SimHta  videve  possis  in  libro  de  Olliciis,  qui  tri^ 
builur  Alcuino. 

>>  Apud  Egbertum  hoec  desunt;  nec  Ole  loquitur 
de  sansfocUone  vel  eommunione.  Negatur  autem  a 
inuitis  diaconuro  potuisse  talia  conficcre. 


vabitur.  Et  iteraro  dicat ,  Oremui ,  et  psalmum  l  . 
Miserere,  usque  omnes  iniquitatei  meae  dele,  Post 
hiec  psalmum  :  Deui^  in  nomine  tuo.  Et  dicat,  Ore- 
mus,  Dcinde  psalmuro  :  Quid  gloriaris  in  malitia  ? 
usqne  videbunt  juiti.  Et  dicat  hanc  orationem  : 
Oremui. 
Deus,  cujus  indulgentia  nemo  non  Indiget ,  me- 
mento  Domine  famuli  lui,  N.  el  qui  lubrici,  terrcni- 
que  corporis  in  fragiliute  nudatur,  qussumus ,  ot 

«  Habetur  haec  oraUo  Miiegra  in  ordine  RamaMi. 
Bil4.  Pat.  lom.  X,  pas.  27. 

*  iiabet  eadom  lotidemque  verbis  Regino  in  anti- 
qua  coUecfione  ms.  Ub.  ii,  cap.  xliv.  Basii. 


C37  i^lBEU  POENilENTlALIS.  698 

des  veniam  eouftlenii,  parce  SHpfiici,  ut  qui  nostris  a  pane  et  aqua.  Si  diaoonus  et  monaclnis  ,  tu  :  tres 

in  paneet  aqna.  Episcopus  xn  :  t  in  pane  et  aqua. 


iiieritis  accusainur,  tua  miseratione  salvennir*  Per 

DominunH  etc. 

Aliter. 

Deus»  sub  cujus  oculis  Qinne  cor  trepidat,  omnes 
coBscientkB  contremiscunt ,  prppitiare  offluium  ge- 
luitibus.et  omnium  medere  vuiueribus,  ui  sicut 
nfituo  nostrum  liber  est  a  culpa,  ita  nemo  sit  alie- 
uus  a  venia.  Per  Dominum,  ete. 
Itetn  alUer. 

Deos  inihiilaB  niisencordiae  veritattsqne  iimDensfle^ 
propttiare  iniqnitiitibus  nustris,  el  omiiibiis  aoima- 
ruBi  nostrarum  medere  bnguoribus,  ul  miseratV 
num  tnarum  remissione  percepta,  in  tua  semper 
lienedictione  i»temur.  Per  Doniinum. 

JUiter. 
*  Precor,  Domine,  clementi»  et  isiserioordiae  tiue 
majestatem,  ut  famule  tuo  peecata  et  focioora  con- 
Gtenti,  veniam  relaxare  digneris  :  et  prs&terilomm 
criminnm  culpas  indulgeas,  qui  bumeris  tois  ovem 
perdtam  reduxisli ;  qui  publicani  preces  coufessione 
piaeatos  exaudisti:  tu  eliam  iiuic  famuio  tuo  plaeare» 
DoBiine;  to  ejus  preeibus  l>enignus  aspira  :  ut  in 
coolessione  placabilis  permaneat ,  (jus  et  petilio 
perpetQam  cle^entiam  tuain  celeriier  exoret»  sanctis- 
qoe  aitaribus  ei  sacramentis  restiiutus,  spei  rums 
£lem»  vitae  et  cccleslis  gioriie  mancipetur.  Per  Do- 
minnm. 

Manus  tmpoitft».  # 

Domine  sancte  Pater  omnipotens,  aeleme  Deus» 
<2tii  per  Jesum  Filium  luum  Dominum  nostrum,  vui-  C  violatx. 


Si  quis  clericus,  vel  cujus  superior  gradns  est,  qr.i 
uxores  babent ;  vel  post  conversionero,  vel  honorcni 
iterum  eam  cognoverit,  sciat  se  adulterium  conuni- 
sisse;  idcirco,  ut  superius  statntom  est,  poDniieat. 
Si  quis  fomicaverit  cum  sanciiinomali  vel  Deo  di- 
cata^cognoscat  se  aduiteriumcommisisse:  seeundum 
priora  staUiia  unusquisque  juxta  oniinem  suum 
poeBiteai.iU  qots  per  semetipsum  foraicaverit,  aot 
cnm  jumento,  aoi  Gum  quolibet  quadnipede,  m  au- 
Bos  poeniieat.  Si  post  gradum,  vei  volum,  vii  annts 
pceniteat.  Si  quis  clericus  coneupiseeiis  muliorem , 
et  noo  potuit  peccare,  quia  mulier  eum  non  susei- 
pit,dimidium  annum  poeniteai  in  pane  ei  aqua,  ei 
B  toto  se  abstineai  a  vino  ei  came. 

Si  qois  ciericus,  postquam  se  Deo  voverit,  ad  ha- 
l)itum  ssecularem  redierii ,  sicoi  canis  ad  vomitum 
suum,  vei  uxorem  duxerit,  x  annis  pceniteai :  m  ex 
his  in  pane  et  aqua,  et  postea  in  eonjogio  oon  oo- 
puletur.  Quod  si  votuerii  sancta  synodus,  vel  sqio- 
sloiica  sedes,  separabii  eos  a  communione  caiboii* 
corom  :  similiier  ei  mulier,  postqoam  se  Deo  vove- 
rit,  si  tale  scelus  commiserit,  pari  senleniia}  subja- 
cebit.  Si  qiiis  iaicus  fornicaverii,  sicut  So.domitiB 
feceruni,  vii  annis  poeniteat.  Si  quis  de  alierius 
uxore  fiiium  genuerit,  id  est  adulterium  commiserii» 
ac  torum  proxinii  violaverit,  iii  annos  poeniieai. 
Abstineat  se  a  lauiioribus  cibis  ei  a  propria  uxore  : 
dans   insuper    prelium    pudiciliae    marito    uxoris 


iiera  nostra  curare  dignatus  es :  te  supplices  roga- 
mos  ei  petimus,  nos  iMirailes  tui  sacerdoies,  ui  pre- 
cibos  nosiris  aurera  iuae  pietaiis  inclinare  digneris, 
remittasque  omnia  crimina  ei  peecata  universa  o(m- 
(lones,  desquehuic  famulo  tuo,  Domine,  pro  suppiiciis 
vcniam,  pro  rooerore  keiitiam,  pro  morte  vitaro,  ui 
(!e  lua  misericordiaconfldoos  perveoire  mereatur  ad 
\itam  seternam.  Per  DomminB» 

EX   PQBmTBNTIALI  ROlf  AHO ,    OCAtlTER  iUDICillDI  SINT 
SUfGVLl  PGEeilTEllTES. 

Jtt  prhm»  dehiunicidio. 
Si  quis  clericus  liomieidiam  facerit,  x  annos  poe- 
i.Ueal :  iii  e^  his  iu  pane  eiaqua.  Si  laicus  :  iii  an- 
iiospceniteai:  lex  bis  inpaneetaqua.  Subdtaconusvi, 


Si  quis  aduliecare  voiuerit,  et  noa  potucrit,  id  esi 
susceptus  non  est,  xl  dies  poeniteat.  Si  quis  virgo 
virgini  coi\junctu&  fucrit,  sl  voluerint  pareutes  ejus, 
sii  uxor.  Tamen  unum  annum  pceniieant ,  et  siiit 
coiyugati.  Si  quis  cum  jumento  fornicaverii,  i  an- 
nuin  poeniieat.  Si  uxorem  non  habuerit,  diiiiiJiuui 
aonum  poeniteat.  Si  quis  virginem  ,  vel  viduam  ra- 
puerit,  111  annos  poeniieai.  Sti  quis  sponsam  iiabens, 
sorori  ejus  fbrsitan  vitium  intulerit ,  et  cobaescrii 
tanquam  suae  :  banc  autem  uxorem  duxerit,  iJ  est , 
desponsatam ;  iila  vero,  quae  vitium  passa  esi,  si  fijrte 
n^cem  sibi  intulerit :  omnes  qui  hi\ioa  facti  consen- 
tanelfuerint,  x  annis  in  pane  et  aqua  rediganlur, 
secuudum  statuta  canonum.  Si  quis  de  mulieribus 
diaconus  vii,  presbyter  x,  episcopus  xii.  Si  quis  ad  ^  quae  fomicatx  sunt  inierfecerii  quae  Bascuniur;  aui 


liofnicidiora  faciendum  consenserit,  vii  annos  :  iii  io 
paneei  aqoa.  Si  quis  laicus  homieidiuffl  fecerii  vo- 
luniarie,  vii  annos  poeoiteai:  iii  in  pane  et  aqtia.  Si 
quis  inlantera  oppresserii  m  annospoeniteat  Priraus 
ex  his  in  paneeiaqoa.  £t  derieos  aimiiiter  obsenrel. 
De  fomicatiane;  ^  eodem  PwmUnUaU. 
Si  quis  dericus  foratcaverit,  siem  Sodomitae  feee- 
runt,  X  annos  poeniteat.  Tres  ex  his  in  pane  ei 
aqua.Si  quis  dericus  adiilterium  uommiserii,  id  esl, 
cum  oxore,  vei  sponsa  alterius ,  si  fiiiura  genuerit, 
vn  [ann.]  poMiiteat ;  si  vero  filiom  non  genue- 
rlt,  et  in  notitiam  homiuum  non  vencrit,  si  cle- 
ricus  est ,  tres  annos  poenileat :  primum  cx  his  in 


fesjLinejl  al)oriivos  facere,  primuiQ  consiituium  usque 
ad  exitum  communionem  veiai.  Id  esi  quidem  ve- 
rum  definitura.  ( Ut )  huiAanius  aliquid  consequan- 
tur,  constiiuamus  eis  decennii  tempora,  secundum 
gradus,  qux  sunt  conslituta,  poeniteant 
De  perjurio. 
Si  quis  clericus  perjuravit,  vii  annis  pceniteai : 
III  in  pane  et  aqua.  Laicos  vii,  subdiaconos  vi,  dia- 
couus  VII,  presbyter  x,  episcopus  xii.  Si  quis  coacius 
pro  qualibet  necessitate ,  aut  nescicns  pcjeraverit, 
trcs  aniios  po&niteat :  unum  in  pane  el  aqua ;  et  ani- 
main  pro  se  reddal ,  id  est,  servum  vcl  ancillam  de 
serviluie  absolvat,  et  eleemos^nas  muius  faciat.  Si 


m 


IlAUTGARtl  EP13C0PI  GAMERACEN^S 


70« 


qitis  pcjeraverU  per  cupidiUlem ,  totai  res  suas  A  mMdocaverit  antMberiiJaxla  laBaHDpcr  igiiortii- 


\cndat,  et<kMiei  paaperibns,  et  lendeatur;  ct  in* 

iret  moaasleriuBi,  ettbi  desmiat  iisqoe  ad  mortem. 

l>e  furt: 

Si  qais  furtom  capiriale,  id  est,  qoadrepedem,  vel 
f regerit ,  aut  qiiodlibet  ma|ns  pretium  furaverit , 
VII  annos  peeniteat,  laicus  v,  subdiaoonvs  vii ,  dia- 
contts  VIII,  presbyter  x ,  episcopus  xii  annos  poeni- 
teat.  Si  foiis  de  rainoribus  semel,  aut  bls  Airtum  fe- 
cerit,  reddal  pro  animo  suo,  et  «nm  amiom  pceni- 
teat  ift  pane  et  aqna.  Et  ei  reddew  non  potest , 
III  annos  peeniteat.  Sl  qnis  sepOlcrum  violaverit, 
VII  poeniteat:  iif  ex  his  in  pane  et  aqua.  Si  qnis 
laicos  furtnm  fecerit,  reddat  proxfmo  sno  qnod  fu- 
ravit :  ni  quadragesimas  in  pane  et  aqna  poenlteat. 
Det  eleemosynas  pauperfims  de  IabOTe,«t  saeerdoHs  ^ 
judicio  jungator  altari. 

Be  malefMo, 

Si  quis  miileficio  soo  aliqucm  perdiderit,  vii  an- 
nos  poenileat :  m  in  pane  et  aqoa.  Si  qnis  pro 
amore  maieflcns  fit,  et  neminem  perdiderit  t  si  lai- 
cns  esi,  dimidium  annnm  pmniteat :  si  clericos  est, 
uDum  in  pane  et  aqua  :  si  dlaconus,  in  annos  in 
pane  et  aqua  :  si  sacerdos,  v  annos  :  ii  in  pane  et 
aqua.  Si  autem  per  boc  partus  mulieris  quis  de^ 
oeperit,  vi  •quadragesimas  unnsqnisqne  insuper 
addat,  ne  homicidii  reos  sit.  Si  quis  immissor 
teoipestatnra  foerit,  vii  poeniteat :  iv  in  pane  etaqua. 
De  sacrite^o. 


tiam,  promittal  deinoeps,  (quod)  nunquaaa  reite- 
ret :  et  quadraginta  diebus  in  pane  ei  aqua  (poeai- 
teat).  Si  vero  per  contemptum  boc  fecerit,  id  est» 
postquam  sacerdos  ei  pnedicavit,  qood  sacrHegimn 
erat,  mensse  daemoniorum  comnrantcaverit ;  si  gvbe 
lioc  vitio  tantummodo  fecerit,  iii  quadragesimas  In 
pane  et  aqua  poeniteat :  si  vero  pro  cultn  djcmonnm 
el  bonore  simulacri  hoc  fecerit,  in  annos  poeniteat. 
Si  quis  secundo  el  tertio  immolalus  paniit,  iii  anuos 
poBBileai,  et  duobus  sine  obiatione  comnranicoi.  Si 
quia  raandueavorit  sanguinem,  aut  moriiciniom,  aut 
idolis  immolaiara,  ei  non  fuit  ei  necesslias,  Jcjunct 
hdMomadas  xif . 

De  diwersis  cephtUk, 
Si  quis  quodlibet  memlnrQin  sibi  volunurie  trun- 
covorii,  IV  annos  poenlteat :  primom  in  paiie  et 
aqoa  :  si  qnit  aboitnm  voluntario  fecerU,  m  «mios 
pmuteai :  primo  in  pane  el  aqoa,  Si  quis  per  po- 
toBUtem,  ani  quotibet  ingeuio,  res  alienas  m^  or- 
dine  invasorit,  vel  tuierit,  superiore  sentenlia  simi- 
iHer  pitonileat,  et  eleemosynas  multas  fadat.  fti  qois 
oervmn,  aut  quemcunque  bominem,  quolibei  ingeiiio 
in  capiivltalem  redoxerii^  vel  transmiserii,  sieot  os- 
pra  posniteai.  Si  quis  Eeclesiam  oeajbusserit,  xv 
annis  posniieai,  et  eam  sedule  restitoat,  et  pretiom 
soom  pauperibos  dislribuat.  Si  quls  aieam,  avt  do- 
mum  cujuscunque  volnntarie  cremaverit,  sicutsupra 
poedHeat.  Si  quis  per  irara  altum  percusserit,  et 


Siqms  sacrilegium  [Forte,  sortileglum]  feccrit,  p  sangoinem  ftiderit,  ant  d^ilitaverit;  solvatei  pri- 


Id  est,  quos  amspices  vocant ,  qui  auguria  colunt 
semper  augoraverint,  ant  quocnuque  malo  idge- 
nio,  III  annos  poeniteant  in  pane  et  aqua.  Si  qufs 
ariolns  fuerit,  quos  divinos  vocant,  et  aliquas  di- 
vinationes  fecerit,  qnia  dsmoniacttm  est,  v  an- 
1106  pomileai  :  iii  in  pane  et  aqua.  Si  quis  in  Ka- 
lcndis  Januarii,  quod  mnlti  facinnl,  et  in  cervnlo  dl- 
cunt,  ant  in  vebicnio  imdit,  ifi  annos  poeniteai.  Si 
quis  sortes  habuerit,  qna(  •  Sanctorumj  contra 
intionem  vocant :  vel  aliqnas  sortes  baboerit,  vel 
qualicnnque  maio  Ingenio  sortitos  fuerit,  vel  divi- 
naverit,  iii  annos  poeniteat^  primum  parrn  etaqna  : 
si  qnis  ad  arbores,  vei  ad  fbntes,  vel  ad  cancd- 
lum,  vel  ttbicnnqne,  exceptttm  in  Ecclesia,  votnm 


mum  mercedem,  et  medioom  qiMbrat ;  si  laicns  est, 
XL  dies  in  pane  et  aqva  jejooei  :  sl  dericns,  xlt  ; 
diaconus^  vii  menses  :  presbyter  umim  annom.  Si 
qnis  venationem  exorcoeril  :  derieos  anttm  an- 
nuffl  posniteai  :  diacomis  n,  presbyier  ih.  SI  quis 
de  ministerio  sanoUB  Ecclesiie  qoaiecanqne  opos 
fraudavorit,  vel  neglexerti,  vh  aimos  pmftteoi :  iii 
pane  ei  aqaa.  Si  qoi  cam  a^malibtts  poocavwint, 
qul  nondtim  xx  annorvm  AieriBt,  xv  annis  exacits 
in  poenitentia,  coramaiiionem  oratioanm  merean- 
tur.  Deinde  v  annis  in  hac  eommunione  dunn- 
tes,  oblationis  sacrameiita  oontingani.  Discollator 
autem  el  vila  eornm,  qaaUs  lempore  poenltiidinis 
exsiilerit,  et  ita  misericordiam  eonseqoanior.  Qnod 


voverit,  aut  exsolverit,  iii  annos  poeuiteat  In  pane  t^  ^>  inexpldMliler  his  haesere  crimimbas,  ad 


et  aqna,  quia  lioc  sacrileginm  est,  vd  dsmonia- 
cnm.  QaA  fero  ibldem  ederit  aut  biberit,  i  anmim 
in  pane  ei  aqna  poenrteat.  Si  quis  matbematicus, 
id  est,  per  invooationem  damonum  faominis  men- 
tem  tuleril,  y  annis  pceniteat,  priinum  in  pane  et 
aqua.  Si  quis  ligaturas  fecerit,  quod  detestabrle 
est,  iii  aniios  poeniteat  in  pane  et  aqua.  Si  qui  si- 
mul  vadnnt  ad  festivitatero,  in  locis  al)ominandis 
genlHiam,  et  suam  escam  deferenles  coirfederinc, 
placutt  eos  per  poenitentiam  biennii  snscipi.  Utrum 
vero  cum  oblatione ,  singuli  episcoponim  probantes 
viiam  eorum,  et  singulos  actas  examinent.  Sl  quis 

*  Sortes  sanctorum  erant  dfvinationes  ex  vcrbis 
Scriptttra!,  de  quibus  S.  Augustinus  sub  (incm  epist. 


pceniseniiam  prolixias  tempus  iosamani.  Qaolqaot 
aotem  peFBda  xx  annoram  aetale»  ei  axores  lia- 
bentes,  boc  peccalo  prolapsi  snni,  xtt  annis  pmni- 
lodiiiem  gerenies,  in  commoiriMie  rodpianinr  ora- 
tionom.  Ui  qoo  qoinqaennio  perdaranles*  iaoi  de- 
moro  olilatloftls  sacnuneifta  pereipiaai.  Quod  ai  qoi 
uxores  habenles  el  Irahseendeiiles  v  annis  im  deli- 
qitorini,  ad  exHara  vitm  oomaranionis  graiiaaa  con- 
sequanittr. 

De  eMetate  et  fomieaiione. 
Ineonatnr  qnis  a  vino,  sivo  eer^isia,  oonlm  in- 
tenlictom   Saivatoris  oi  aposioiorom  ijas^  4>iod 

55,  al.  1 19.  Caetemm  de  fais  ei  sirailibus  console  Be- 
fardom  ad  can.  16,  causa  36|  qaaeatiooe  7. 


70f  LWER  POENITENTIALIS.  m 

«1    ▼otnm  liaibiierit  MDCtiUti»,  xl  dh3)ii6  iii  pane  A  cibnm,  vel  aliqaam  panrissifnam  rerectioncm»  ntsi 


et  aqna  cidpam  diluat :  laicns  Tcro  ni  diebns  pQ&- 
tiiteat.  Episcopas  faciess  foniicationem,  degradetur, 
ct  xii  «mis  poenheat.  Presbyter,  aiK  dkconns,  for- 
nicatiooem  fadens  naluralem  •  praelato  ante  aHma- 
clii  Totum  tres  annos  poBniteat,  veinam  omai  hora 
ruget  :  stiperpositioiiem  in  unaqnaque  hdMomada 
Ca<^t»  excepUs  qninqtiagesim»  ^ebus. 
Jh  minutit  causk. 
Sl  qois  casa  negligens  sacrificiam  perdit,  relin- 
qiiens  I6ris,etab  aliqao  devoratar,  xjl  diebus  pceni- 
teat ;  sin  ^  Ycro,  annum  unum  pceniteat.  Si  commu- 
nicaYerit  ignorass  excommimicatum,  diebus  xl  pce- 
niteai.  SiqoisspoDte  communicaverit  excommuni- 
cato,  Ycrbo,  tcI  relatioQe,  yel  dbo,.  vei  poiu,  xl  dies 
in  pano  et  aqua,  et  salepceaiteQt.  Si  sacriAcium  ter-  B  comburaiur ;  et  l  diebot  pcealteat.  Si  soper  altare 


pro  Tiaiico  :  pueri,  tres,  roi^res  vn ,  clerici  xx  dies 
pcBniteant. 

61  in  fartaa,  tel  la  aliqao  ticco  clbo,  sItc  io 
roelle,  Td  in  lacte ,  besUofcB  immnnds  iavenioniur,. 
quod  circa  oorpora  eoram  est,  projiciatnr. 

s  Qal  negligentiam  erga  sacrifloiom  fecerit,  nt  sit 
a  Termibus  consumptom,  et  ad  nibitum  deTeaiat, 
III  qaadragesimas  .peenileat.  Si  iotegnfm  inTOnerit, 
et  la  eo  faerit  Tennis,  combaraur,  et  sic  cinis  ejos 
sub  altari  absoendatar ;  et  aegUgeas  xl  dies  pmai- 
teat.  Et  sl  inTeotnm  Aierit,  ut  supra ,  maadeiur  :  si 
usque  ad  altare  tantum  fuerit  lapsnm ,  superpona- 
tur.  Si  de  calice  aliqiiid  stillaTerit,  per  negligentiam 
in  lerram,  lingua  lambstar  :  tabula  radatur  : 


rateaus  eadit  ^  aegltgeiido,  superposilio  iiat.  Si  ce- 
dderii  sacrificiiim  de  manu  offerentis  terrateaus,  et 
noB  isTeiiitiir  aiiquid  :  omne,  quodcunque  inventum 
fueritY  ia  looo,  in  quo  ceciderit,  comburetur  :  et 
ciais  sob  altario  recoadatur,  et  sacerdos  dimidlom 
annaoi  jKeatteat. 

Pro  bonis  rebus  ofierve  debemus ;  pro  malis,  ne- 
quaquam.  Presbyteri  pro  sois  episcopis  aon  prohi- 
i>eBtttr  oflerre.  Qoi  pnebet  dicatom  barbaris,  iii  an- 
ttospeeniteat  Qui  monasteria  exspoliant,  falso  di- 
ceates  se  captivos  redimere,  lu  annos  poentteant : 
et  omnia,  qaae  abstraxerunt,  pauperibos  donent. 
Qtti  eamem  animalium  ,  quorum  moriem  nescit, 
manducat,  tertiam  partem  anni  poeniteat.  Prionim 


stiHaverit  calix,  sorbeat  mlaister,  et  linteamen, 
quod  tetigit  sttlla ,  aUoalor  tribus  Tidbus,  et  tribus 
diebuspeenileat.  Sititubaveritsacerdossuper  oratto- 
nem  Dominicam,  qu«  didtur,  periculoae  naa  Tiee,  Td 
psalmis,Lpsalmi8^;  seconda  Tice,  c  plagis  (pouiileat). 
llem  de  homieidiop 
Si  quls  ia  espeditiooe  poblica  occidit  homlnem 
siae  causa,  jitjunet  hebdo-nadas  xxi.  Si  autem  for^ 
sitaa  se  defeudenda,  aut  parentes  suos ,  aut  fami- 
iiam  snam ,  oecidit  aliquem ,  iUe  noa  erit  reus.  Si 
Toluerii  jcjonare^  in  illius  potestate  est;  quia  co- 
actus  hoc  fecit.  Si  bomicidium  in  pace  fecerit,  et 
non  Aierit  tuiba  per  potestatem,  aul  inimicitix  causa, 
ut  res  ^tts  capiat ,  jejunet  bebdomadas  xxvin ,  et 


statBU  Patrum  promamus.  Pueri  solum  sermocinan-  C  res*^os  quem  occidit  reddat  uxori,  tcI  filiis  ejos. 

tes,  et  transgredientcs  insiiluta  senioram,  tribus 

superpositionibus  emendeiitnr.  Osculum  simpliciter 

facientes,  tii  superpositionibus.  Gum  inquinamento 

aoiem  alne  amplexo,  xt  superpositionibus  corri- 

gantur. 

De  diipenMtionlim^  taerifieU, 
Qai  noa  bene  cnstodierit  sacrificlum,  et  mus  co- 
aiederit»  xl  diebus  poeniteat.  Qui  autem  perdiderit 
soaiD  ckrisma  ^  l,  aut  solum  sacrittdum,  in  regione 
qoaliltetY  ut  non  InTenlatur,  iii  quadragesimas  Td 
annom  uaum  poeniteat.  Perfundens  aliquis  calicem 
super  altare,  qnando  auferuntur  linteamina,  th 
didlHis  poBuiteat.  Si  ceciderit  «  in  stramen,  vn  dies 
poeniteat.  Yomens  [A/.,  sumen6]sacrificiumgraTatas  ^ 
saliiritate  TcntriSv  xl  did)us  :  si  in  '  ignem  pro- 


jecerit,  XX  diebus  poMitteat.  Diaconus  obliTiscens 
oblationem  offerre  sine  linteamine,  donecoiferontor, 
simifiter  pmniteat.  Qoi  acceperit  sacrifidum  post 

a  Pralato  anle  monachi  volum,  Deerant  illa  Terba 
iu  codice  Slewariii. 

b  Id  est,  n  non  ca$u. 

c  Sic  Gregorius  in  Jadiciis  suis  :  <  Si  quts  Eu« 
charistiam,  id  est,  sacrificlum  cansa  negligenti»  per- 
diderit,  unom  annum  tcI  ires  qnadragesimas  ^oeni- 
teat ;  quod  si  in  terram  eausa  negligentiaB  ceaderit, 
L  Psalmos  caatet.  • 

'  Non  iegendum  quasi  l  anni  posnitenti»  assigha- 
rentar,  nec  Uttera  l  nomerum  denotat;  legendum 
ChrimuU.f  debel  autem  hic  inteUigi  palla  corpo- 
ralis. 


De  pemtentibus  c^gris, 

Si  qnis  ad  poeaitentiam  Tcnit ,  et  aegritodo  OTe- 
aerit,  et  non  potuerit  adimplere ,  quod  Uli  manda- 
lum  eat  a  sacerdoie,  sasdplator  ad  sanctam  com- 
munioaem.  Et  si  Toluerit  eum  Dominus  salTare, 
{(^uaetposlea.  Si  quis  ooa  pceaitet,  et  forsitan  oe- 
ciderit  in  cgritodinem,  et  quttsierit  oonimuaicare» 
non  pfahaMotor.  Sed  daie  ei  sattetam  commonio- 
D«m,  et  Baadau  iUi ,  nl  si  placuerit  misericardie 
Dd,  ei  ervaserit  de  IfMsa  «gritadine,  postea  omaia 
coBfessos  sit,  et  sie  poenlleat. 

De  exeommunitaiis  nwHm^ 

8i  qois  exeommuniealas4oeritB0itnas,  qoi  jam 
sit  eoafesaus,  et  non  occorril,  sed  oeGupaTit  eom 
mors,  siTe  in  Tia,  sive  in  domo;  si  est  aliqais  ex 
parealiboa  ^os  ^  pro  eo  aliquid  offerat  ad  saoetum 
aHare,  aut  ad  redemptioaem  ^»ptiTorom,  aut  ad 
commemorationem  aaim^e  ^us. 

•  Vel  st  ceciderit  tacrilidmn  intra  mensam,  Ste 
codex  Menardi ;  mdius  taroeo  in  stramen.  In  Poeni-* 

tentiaU  ms.  bibl.  Golbertin»,  n.  1348,  legitur 

de  manu  sacn/ictum  eeciderit  in  stramen,  Tii  diebus^ 
pceniteat  a  quo  eeciderit. 

f  Haec  omittttDtor  ia  alUs  codicibus.  Tide  edi* 
lionem  Horini. 

s  Eadem  fere  habet  Gregor.  III  in  Jodiciis  cap.SS» 
quse  Tide  Goncil.  toro.  VI,  pag.  i483.  Mulu  tamen 
hic  circa  Eucharisliam  observare  iubealur  a  Grc- 
gorio  omissa. 


7  )3  HALITGARU  EPISGOPi  CAMERACENSKS  704 

De  tHcesih,  A  poeniteniiain  cum  luctu  ac  fletu  lacrymariUD,  fti  i 

Si  qnis  aeeepit  (lliam  uxoris  tuae,  bunc  non  pote-     saverit,  suscipite  eum ;  j(junet  hel)domadi9  l. 
fitis  judjcare,  nisi  prius  separentur.  Postquam  sepa-  i^  iuffocati». 


rati  fuerint,  anicuique  eorum  imponatjiebdomadas 
xiT  et  iterum  nunquam  se  jungant.  Si  autem  volue- 
rint  nubere  sive  vir,  sive  muiier,  potesutem  ha- 
beat  :  sed  non  lUa,  quae  dimisit.  Si  quis  acceperii 
CDgnatam,  aul  novercam,  aut  avunculi  viduam  :  et 
bi,  qui  uxorem  patris  sui ,  vel  sororem  uxoris  suae, 
grande  judicium  est;  canonioe  damnelur.  Pr^ter 
fornicationem  autem  muiti  nesciunt  Bumemm  mu* 
lierum,  cum  quibus  fornicati  suflt,  iUi  jcjufient  heb- 
domadas  l. 

De  idolothytU. 


Si  ca&is,  aut  vvlpes,  sive  accipiter,  adiquid  mor- 
tincaverini :  sive  de  fuste,  sive  de  iapide,  sive  de 
sagitta,  que  ferrum  non  habet,  mortuum  fuetit :  haec 
omnia  soffoeala  sunt  :  non  mandaeentur.  Et  q«i 
manducaverint,  jcjunet  hebdomadis  vii. 
De  laceralii, 

Si  quis  sagitta  percussit  cervum  sive  aKnd  ani' 
mal,  et  post  diem  tertium  inventum  fuerit,  et  forsi- 
tan  ex  eo  lupus,  ursus,  canis-aut  vulpes  gustaverii, 
nerao  manducet.  Et  qui  manducaverit ,  jejuoet  heb> 
domadis  iv.  Si  gallina  in  puteo  mortna  fuerit,  puteos 


Si  quis,  dum  infaas  est,  per  ignoranliam  guaiave-  ,      ^*     •  u«t.    •.     •  i      .  ■.  .  ^ 

•»  j   u-  r     .  -  vi  I-    .  Vj  .        .        ..  .   i>  evacuetur.  Si  sciens  ex  eo  bibent ,  lejonec  bebdo- 

ritde  his,  quas  luerHit  idolis  uBmoiata,  aut  mortici-  B .   .  e.  «.  .    .  _.ii.  .    i-    .i       .^    .. . 

.1.      j    1.     .    u.i      •  .      \t.  ..j       j.       madai.  Si  musetgalbna,  aut  aliquid  cecident  m 
num,  aut  ahquid  ahominabiie :  jefunet  hebdomadis       .  o^  u^     ii      u.u  .  c- •     i  .       i 

^  *^  vinum,  dehocnuUus  bibat.  Si  in  oleum ,  aut  mel 

ceciderit,  oleoro  expendatur  in  lucemam ,  in  medi^ 

cinam,  vel  in  aliam  necessitatem.  Si  piscis  mortous 

fiierit  in  piscina,  non  manducelur.  fit  qiri  maodttca» 

vent,  jejunet  bebdomadas  iv.  Si  poreus  vel  gallint 

uiauducaverit  de  corpore  hominis,  non  maiidQcetar, 

neque  servetur  ad  semen ,  sed  occiJatur  et  canibos 

tradatur.  Si  lupus  laceraverit  animal ,  et  mortnom 

fuerit ,  nemo  roanducet.  Et  st  vixerii  postea ,  curo 

bom6  occiderit,  manducetur. 

De  poUutis  animalibu$. 
Sive  cum  capra ,  sive  cura  pccore ,  aut  cum  a!io 
atiimali  si  peccaverii  horao,  nemo  manducet  cames 
C  ejus,  neque  cocus  ejus,  scd  occidatur  etcanibus  tra- 
datujr.  Si  quis  voluerii  dare  eleemosynam  de  his 
ppcuniis  qu»  fuerunt  de  pneda ,  si  jam  pceniientiam 
egit,  potestatem  habet. 

De  reconciliatione  pcenilentium  tertia  [etl  quinta  feria 
ante  pascha. 

In  primis  dicit  psalmum  cum  antipboaa  :  Cor 
mundum  crea  in  me,  Deui^et  spiritum  recium  innosa 

in  visceribus  meis, 

Oratio. 
Dcus  horoani  generis  benignissiroe  conditor  et 
roisericordissiroe  reforraator»  qui  in  reconciiialioDe 
lapsorum ,  etiam  roisericordia  tua  primus  iodigeo, 
servire  efleciibus  gratix  tuae,  per  roinisteriuro  sacer- 
dotale  voluisti,  ul  cessante  roerito  supplicis,  roirabi- 
lior  fteret  cleroentia  Redemploris. 

A/w. 
Omuipotens  sempiteroe  Deus  confiienti  tibi  fauiulo 
tuo,  pro  tua  pieute  peccata  relaxa,  ut  non  ei  plus 
noceat  conscientix  reatus  ad  poenam  quam  indul- 
gentia  ttiae  pietatls  prosit  ad  veniam. 
Item,  aliorum. 
Omnipotens  seropiterne  Deus,  qui  peccalorum  in- 
dulgentiam  in  ponfessioue  celeri  posuisti ,  succurre 
!ai«is,  miserere  confessls  :  ut  qoos  dellclomm  cate- 
na  constrigit,  magnitudo  tune  pieiaiis  absolvat. 
Oratio  super  infirmo. 
Deus  qni  famulo  luo  B/cchi  r  lerqtiiiws  annos  a«l 


iii.  Si  qois  oesciens  raanducavtt  idolis  inunoiatum, 
aut  morticinum,  dabitor  ilU  venia,  quoniam  neseiens 
hoc  fecit :  tamen  jejuuet  hebdomadis  lu. 

De  furta  per  necessitatem. 

Si  qois  per  necessitatem  foravit  cibaria  ,  vei  ve- 
stem,  sive  qoadnipedem  per  famem,  aut  per  midita- 
tem,  venia  Uli  dator.  Jejunet  hebdomadis  iv.  Si  red- 
diderit,  non  cogatis  jejunare.  Si  qiiis  cabaUum, 
aot  bovero ,  aot  jomentom  ,  vel  vaccam  foravcrit, 
sive  cibaria,  vel  qoae  totam  fainiliam  nolriunt,  je* 
jonet  ot  snpra. 

De  adutterio, 

Si  mulier  deceperit  matris  suse  maritom  :  ilia 
noii  potest  judicari,  donec  reUnqoat  eum.  <^am  se- 
parati  fuerint ,  jejunet  hebdomadis  xiv.  Si  quis  le- 
gitimam  habens  uxorero,  dimiserit  eam  et  aliam 
dnxerii,  Ula  quam  duxit,  non  est  iUios.  Non  man- 
dncet,  neque  bibat,  neqoe  omnino  in  sermone  sii 
cum  iila ,  qoia  roale  accepk ,  neqoe  cura  pareelibus 
iilius.  ipsi  taroen  si  consenserit,  sint  excommunicaii. 
Si  rotrtter  soaserit  alterivs  nralieris  roaritom,  sit 
cxeommonicata  a  Ghrislianis.  Si  qais  Chrisiianos 
Ghrlstiamim  viderit  ambulantem,  vel  oherranieai 
parentem  soom,  eumqoe  vendiderit,  iUe  mb  est  di* 
gnus  inter  Christianos  requiem  iiai)epe,  douec  re- 
flimat  eum.  Si  aotem  non  poMierit  invenire  locum 
ubi  sit,  pretiom  qnod  aeeepit,  det  pro  iUo,  el  alium 
vedimat  de  servituie,  el  jejunet  hebdomadis  xxvui. 
De  poenitentia  trigamorum, 

Si  ciijuslibet  horoinis  morlua  faeril  uxor,  hatiel 
potestaiem  accipere  alteram  :  similiter  el  ronlier.  Sl 
tcrtium  acceperit,  jejunel  hebdomadas  tres.  Si  quar- 
tum  aui  quintum  acceperit  hebdomadas  xxi. 
De  eo  qui  se  ipsum  laniaverit, 

Si  quis  coroas  suas  incidit ,  aut  facicin  suam  la- 
Diaverit  cum  gladio ,  aut  ungulis ,  post  mortem  pa- 
renturo  jejunet  hebdomadas  iii.  Et  postqoam  j^yniia- 
vcrit,  sic  communicet. 

De  vcfieficis, 

llcibarius  vir,  aut  roitlier,  interfectores  uifan- 
iluiu ,  in  extremuro  vil:e  cum  vcnerit,  si  qHsesicril 


705 


UBEU  POENITENTIALIS.  70e 

*ilam  doiiasll,  iu  et  banc  ramolura  tuoin  a  lecio  A  debel  in  paneet  agna ,  l psalmos  caatet  fleus  seni* 

bns,  si  potesi  fieri ,  in  ecclesia,  vel  in  alio  loco  con- 


aBgrilodiui»eri^as  ad  salutem.  Per  Domtnnm. 

OUALITCR  ILLE  ANKU5  OBSERVANDUS  SIT,  QUI  W  PANE 
ET  AQUA  AL»CUI  IMPONITUR  IN  POENITENTIA  JEJO- 
NANDCS. 

tx  PfBnUeniiali  Romano. 
Pceniteniia  unius  anni,  qui  in  pane  ei  aqua  jeju- 
nandus  esl,  lalis  esse  Idebet  :  in  unaquaquc  hebdo- 
niada  Ires  dies,  id  est,  secundam  feriam,  qnartam  et 
sestam  in  pane  et  aqua  jejunet.  Et  ires  dies ,  id  est, 
tertiam  feriam,  quiniam  et  sabbatum  a  vino,  medo- 
ne,  mellita,  cervisla,  a  carne,  ct  sagiraine,  et  caseo, 
et  ovis,  et  abdomine,  et  pinguibus  piscibus  se  absti- 
neat.  Handncet  aatem  minutos  piscieolos ,  si  habere 
potesl;  sin  aatem,  unios  generis  piscem,  legamina, 


venienti,  el  nnum  pauperem  pascat.  Vel  al  taiidia 
flexis  genibas  stare  non  potest,  lxx  psalmos  erectas 
cantet,  et  pauperem  pascat.  Vel  centjes  genibns 
flexis,  cenlies  veniam  pelat.  Vel  ires  denarios  in  elee- 
mosynam  tribuat,  vel  ires  pauperes  pascat.  Qui  au- 
tcm  nnum  diem  in  pane  ei  aqua  jejunandam  ali- 
qno  praedictorum  quinque  modornm  redemerit ,  eo 
die,  excepto  vino,  canie  et  sagimine,  sumat  quod 
plaeet. 

t>e  remedio  unius  fiebdomad(p,  ex  eodem  Pcenilen- 
tiali, 
Pre  osa  bebdomada  quam  in  paneet  aqua  jejuna- 
re  debet,  ccc  psalmos  gcnibns  flexis  decantet.  Vel 


et  olera,  et  poma  comedat,  et  cervisiara  bibat.  Et  in      ^*"®  genuum  flexione  iii  psalteria  inlente  cantet.  Et 


Domiiiicis  dlebus,  fttin  Natalt  Domini,  iHosivdies; 
et  in  Epipbania  Domini,  i  diem;  et  in  Pascha  oaqoe 
in  oetavum  diem :  et  in  Aseensione  Domini  et  in 
PeDtecoste  iv  dies,  et  in  missa  S.  ioannis  Baptistas , 
et  sanctasMarise,  et  duodecim  apostolorum,  et  Mi- 
chaelis ,  et  sancti  Remigii ,  et  omnium  sanctorum, 
et  sancti  Martini,  et  in  festivitate  illius  sancti,  qui  in 
episcopato  celebris  babetiir  :  in  his  supradictis  die- 
bos  laeiat  charitatem  cnm  caeteris  Ghristianis,  id  est, 
eodem  cibo  et  potu  utatur  quo  et  illi.  Sed  tamen 
ebrietateni  et  ventris  distenslonem  s^iper  in  omui- 
bas  caveat. 

Ex  eodem  Po^niteniiali, 
Iste  annos  secundus  esl  ab  ilio  qui  in  pane  et  aqua 


postquam  psallerit,  excepto  vino,  carne  et  sngimine, 
somat  quod  velit. 

Remedittm  uniw  men$i9, 

Primo  [pro]  uno-mense,  quem  in  pane  ct  aqua  jo- 
junare  debet,  psalroos  mille  docentos  genibns  flexis , 
vel  sine  genoom  flexione  mille,  dclxxx  psalmos  de- 
cantei.  Et  omni  die,  si  velit,  et  neo  potest  abstinere, 
reflciatur  ad  sextam  :  nisi  qoarUm  feriam  et  sex- 
tara:  has  jejonet  ad  nonam.  £t  a  came,  et  sagi- 
mine,  et  viuo  totum  mensem  se  abstineat.  Alium  au  - 
tem  cfbom  posi  decantationem  psalmorum  sumat. 
Isto  ordine,  tolus  lile  aoaos  redimendus  est. 
De  alia  redemptione,  ex  eodem  Peeniteniiali. 

Qui  vero  psalmos  non  novit ,  et  jcjunare  non  po- 


observaiidus  est,  post  ilium  jejunandus.  Qui  etiam  ^  i«st,  pro  ono  anno  qoem  in  paneet  aqiia  jijunare 


dandns  est  his  qui  viros  ecdesiasticos  sponte  occi- 
doat :  et  in  coosuetudine  babent  sodomiiicum  scelus, 
et  peccatum  contra  naturam  ;  et  in  ecciesiis  borai- 
cidia  sponte  committunt,  ei  qui  alia  hujusmodi  per- 
petnverint.  Poenitentia  illius  anui  talis  esse  debet : 
otdoos  dtes,  id  est,  secondam  etquartam  feriam, 
sextam  unaqoaque  hdMiomada  jejunet  usque  ad  ve- 
speram;  et  tunc  reficiat  se  sicco  cibo ,  id  est,  pane 
et  legaminibos  siccis,  sed  coctis  aut  porais,  aut  ole- 
ribus  crudis  :  onura  eiigat  ex  his  tribus,  et  utatur; 
et  cervisiam  bibat,  sed  sobrie.  Et  sextam  feriam  in 
pane  et  aqua  observet ;  et  tres  quadragesimas  jeju- 
net :  onam  ante  Natalem  Domini,  secundam  ,  ante 
Pascha ;  tertiam,  post  Pentecosten.  Et  in  Ihs  tribus  , 
quadrageslmis  j^unet  diios  dies  ad  nonam  in  heb- 
domade,  et  de  sicco  cibo  comedat,  ot  supra  notatam 
est.  Et  sextam  feriam  j<jonei  in  pane  et  aqua.  In 
fesiivia  aotem  diebos  in  superidri  capite  enumeratis 
atatur  dbo  ei  potu  «(uo  et  c^teri  Gbristiani.  Sed  ta* 
men  ebrietatem  et  ventris  distensionem  semper  in 
omnibos  caveat. 

Quid  illii  agendmn  qm  statutum  jejunium  implere 
ne(fueunt, 

Qai  pote^  jcjooare  ei  implere  qood  in  Poeniten- 

tiali  scripiura  esi,  bonum  est,  et  Deo  gratias  referat. 

Qul  aotem  non  potest,  per  misericordiara  Dei  consi- 

lium  damos  tale  :  ui  nec  sibi,  nec  alicui  necesse  sit 

vcl  perire,  ve)  desperare.  Pro  uno  die  qiiem  jejunai-e 


debei,  det  eleemosynam  pauperibus  xxii  solidos.  Et 
omnes  sextaa  ferias  in  pane  et  aqua  jejunet.  El  in 
tribus  quadragesiniis  iilios  anni,  quantiiatem ,  qiiod 
sibi  pReparatur  in  cibo,  vel  in  potu ,  illud  xstimet , 
quanti  pretii  esse  possit :  et  medieiatcra  illius  pretii 
distribuat  in  eleemosynam  pauperibus ,  et  assidue 
orei  Deum. 

DE  PHBSBTTERIS   [QU0RI:m]   PRAVA  EXEMPLA. 

Ex  concilio  magno  $ttb  Ludovico  rege. 

«Si  quis  presbyter  viiae  sus  negligens  pravis  excim- 
plis  mala  de  sc  suspicari  penuiserit ,  et  popahis  ab 
episcopo  }uramento  seu  banno  Christianitatis  coii- 
strictus  iofamiam  ejus  patefecerit ,  et  certi  accosaio- 
res  crimiois  ejus  defuerint,  admoneatar  prirao  seor- 
sim  ab  episcopo  :  deinde  sub  duobns  vel  iribus  testi- 
bus,  si  non  emendaverit,  in  conventa  presbylerornni 
episcopus  eum  publica  increpatione  admoneat.  Si 
vero  neque  sic  se  correxii,  ab  oflicio  suspendatur. 
usque  ad  dignam  satisfaclionem,  ne  populus  flde- 
lium  in  eo  scandalura  patiatur.  Si  autem  accusato- 
res  legitimt  fuerint,  qui  ejus  criraina  raanifestis  In- 
diciis  probare  contenderint ,  et  ipse  negaverit,  tunc 
ipse  cura  sociis  ejus  ejusdcm  ordinis  scx  si  valet,  n 
crimine  se  expurget.  Diaconus  vero,  si  eodem  crimine 
accusatus  fuerit,  seraetipsum  cura  tribus  examinet. 

Diversitas  culparum  diversitatem  facii  poeniten- 
fiarura.  Nam  ei  corporum  medici  diversa  medicv 
mcnu  compenunt:  ut,  aliier  vulnera,^]iter  mor- 


707  UAUTGARn  EPISCOPI  CAlffiRACENSIS 

ImiB,  aKler  twnores,  alittr  ystredlMft,  «lUer  cali-  A  bx  bictib  siNCTi  kumrm* 


TM 


-gines,  aliter  conrracilones,  aliler  eomiiiifttloiies  €u< 
Teot.  ila  et  8|Hritales  nediei  dtverais  eurationura 
generibna  animaniin  yulnera  curare  debent.  Sed 
i|iiia  haee  pracomm  eat  ad  punun  euncta  cogno^ 
scere»  et  ourare,  et  mederi,  atque  ad  integrum  sa- 
lutis  atatum  revocare,  ideo  aolerter  admonemua  do- 
ctum  quemqoe  sacerdotem  Gbrisli,  ut  non  ej^  soo 
aensu,  sed  seeuadum  canonum  statuta  et  traditiones 
Palrum  univeraa  dispoaat,  et  oontradictioDem  mrins- 
que  sexus ,  »tatem,  personas,  paapertatem ,  eau- 
sam,  statom  cqjusque  poBnltentiam  agentis»  ipsom- 
qne  oor  pmnitentis  inspidat;  et  secundum  haec,  ut 
Tisum  sibi  fueril,  utsapiens^medleun»  slnfuU 
d^udiceL 

EX  ^ICTIS  BE4T1  BlEROlfTHl  ntCSVTtBBI. 

Cur^anonet  mnguii$  crimimbui  modum  nonprtmn' 
bant, 
Hensuram  autein  iemporis  in  agenda  pcenitentia 
non  satis  aperte  pnsflgunt  canones  pro  unoqiioqne 
crimine,  ut  de  «ingidts  dicaAt  qualiter  unamquodqoe 
emendandam  sit,  sed  magis  in  ari>itrio  saoerdotis 
intettigenlis  reliflquendum  statuunt,  qula  apud  Deum 
non  tam  vaHet  mensura  temporis  quam  dokms,  aec 
id>stineatia  4antom  ciborum  quam  mortifleatio  vitio- 
mm.  Propter  quod  tempora  poenitentim  fida  et  eon- 
versaUone  pcBntleolhim  abbrevianda  p racipiimt,  et 
negligentla  protelanda  exlstiffianl.  Tamea  pto  qui- 
tosdam  culpis  modi  poealtenii»  saiit  impeeiti,  juxti^ 


Vi  canMiicum  rtmedium  occuke  coufeiek  pfimiimi 
indicatur, 

Si  quis  ineestum  occolte  commiserit,  et  sacerdoli 
coofessionem  occulte  egerit ,  indicetur  ei  remediDm 
canonicura  quod  subire  debuisset  si  ejos  facinos 
publicatum  fuisset.  Verum  quia  latet  commissum, 
detur  ei  a  sacerdote  consiiium»  ut  saluii  uiim»  suse 
pro  pcculta  pranitentia  proficiat :  boc  est,  ut  gravi- 
ter  se  ex  corde  deliquisse  eonfiteatur  :  per  i^unia, 
et^eleemo^nas,  vigiliasque,  atqae  sacras  orationes 
cum  lacrymis  se  purgare  cootendat,  et  sic  se  ad 
spem  venise  pro  misericor^ia  perveniie  confldal. 
EX  «icaBTis  ni  piM  (m^.  Ufy, 

^  Ne  peunieniu  anie  eentummaihmm  peemteuiUB  com- 
^*  mumceni. 

ae«  dobeni  oanmnamare  aate  eon- 

i  pmaitealim.  Qaod  pmailenles  a  eonn. 

vlis,  01  tMraameodji,  atque  alba  veale  abstinere  de- 

beaat;  et  disoorides  ab  ecciesia  petfanior^  doaecad 

pacem  ledeaot. 

cx  Mcarna  mii  pam. 

Quod  sll  sfmofftectis  gmcunque  recontili^emm  pa 

munere  uel  digm  negwoerk^  tei  tatf^MU  conceeemt. 


Vt  nemo  presifyieropam  xeaiaBi,  vel  < 

eraokmientmn  lemporale,  imo  detrimeaiaa 

lals,  a  qaoconqae  piriiliee  peccaate  vel 

accipiat,  ut  eplscopo  vei  ministns  ejos  peceaUim 

^    ^     ^     , _  ., ...      illitts  reticeal :  nec  pro  respeeta  cnfusque  personx, 

mnnlcaas  peccatls,  boc  eplseepos  Inaoleaeere  de- 
trectet :  nec  a  quoqaam  pcealtenle  aul  gfatiaim ,  aai 
f^vorem,  aot  mnmis  sosdpere  pnesumat ;  aai  miaas 
digae  poenilentem  ad  recondl)ationem  addncal,  ei 
lestimoninm  reconciliatSonis  ferat  :  vel  oaocnnqBe 
Uvore,  aliura  quemliliel  dlgaias  poemtefilefli  ir  re- 
conciliattone  rerooveat,  qoia  boc  simooiaeam,  €ft 
Deo  et  hominibus  eentrafipm  est. 

£X  DECRETIS  LOCII  PlPiE  (COp.  S). 

Ne  quis  posntenHam  morienA  neget, 

Si  qnls  presbyifer  pseniteatiam  abnegaveril  mo- 
rientibus,  reus  est  animarum^  quia  Dominus  didt : 
{^cumque  die  convereui  fuerit  peceetor^  vita  vipet^ 
]>  et  non  morietur.  Yera  enim  conversio  in  uUimo  tem- 
pore  esse  poleslt  quia  Dominus  non  solum  teraporis, 
sed  eordis  inspector  esl. 

£91  coneUio  Toieimto. 

Epteoopi  in  protegeadis  popuKs  ae  defbadeadis 
impositara  slbl  curam  non  amblgaat.  Ideoque  dmn 
conspiciunt  potentes  ae  lo^Kees  paoperam  oppres- 
sores  existere,  prius  eos  sacerdotall  admaailiooa  re- 
dargaaai;  et  ai  contaaipaerial  eweadari ,  oomm  iih 
solentiara  regis  anribas  iallment,  ut  quos  sacerdota- 
lis  admonltio  noo  fleetii  ad  Joslitiaai,  ragaiii  potastm 
ab  improbitate  ooereeal. 

De  filiii  non  te^inui. 

FUU  vero  ex  hujuscemodi  vltiiperabill 


per  eosdem  raodos  vhidleta»  el  eenaoiam  eanoimm 
exiatimare. 

SANCTtJS  LEO  PAPA  oaniaos  EPiscopis  {cop.  4i). 
De  confciiione  panitentium  non  ptidflicanda, 

lUam  praesumptionem  quara  nuper  contra  aposto- 
iieam  regulam  agnovi  a  quibusdam  iUicita  usurpa- 
lione  Qoramitrti,  modisomnibus  constituo  submoveri. 
De  ptenitentia  sdlicet  (fasi  afidelibus  poslolatur,  ne 
de  singolorum  geaere  peccatorum  libelUs  scripta 
profesiiio  pubUcetur  conscieotiarum,  sulUciat  solis 
aaeerdolibiis  indicari  confessione  secreta.  Qnarovis 
enim  j^ienitado  fidei  videatur  esse  laudabilis,  quse 
propier  Dei  timorem  apud  bomines  erubeseere  aon 
verealiic»  tamen,  quia  non  omnium  higusmodi  sunt 
peecata^  ut  ea,  qoi  pcenitentiam  poscunt,  non  ti- 
neant  publicare,  amoveatur  improbabilis  coosue- 
ludo  :  ne  multis  a  poenitcntise  remediis  arceantur, 
^taua  aut  enil>escunt,  aut  meluuut  inimids  suis  facta 
sna  reserari,  quibus  possunt  legum  constitutione 
peicelU.  Soffictt  enim  iUa  confessio  quae  primum 
Domino  offertur,  tunc  etiam  sacerdoti  qui  pro  de- 
lictis  poenitentium  deprecator  accedit.  Tunc  enim 
plures  ad  poenitenliam  poterunl  provocari ,  si  poptiU 
iiuribus  non  publicetur  conscienlia  confltentis. 

EX  OECRETIS  EVARISTI  PAP£  (cup»  5). 

Ut  preslijteri  de  occuiiis  peccatis  jussione  epi- 
scopi  poBnitentes  recondUent,  et,  sicut  suprascripsi- 
um^  inflfmaiaes  al)soIvant  et  communicent. 


700  UB£R  POSNITElfriALIS.  —  MOTiB. 

ciione  tAt^  oon]nf Hm  mimift  laudabiles  procreati,  ad  A  Jaxta  aMen  relnieiiia  Yealr», 


710 


ecclesiasticam  dignitatem  nullo  modo  promoreamor. 
Nec  de  taii  conjugio  generali  ecdesiastids  ordinibus 
apiriiMilwry  nisi  forle  eos  ant  maxima  Ecdesise  utiii- 
tas  et  necesntas  postulel,  aut  CTidens  meritorom 
pnBTOgaiiTa  eonmieBdel, 

BX  nccaBTis  BTCim  Mm  [eap*  4). 

Si  moHMi  fuerit  altare,  denuo  coosecretur  ecclesia. 
Si  parieles  motantHr  et  non  aitare,  saitlNis  tantun 
exordzetor. 

QtUB  cwitu^ndo  in  eccUiia  tit  6<meedemdm* 

£x  Regeslo  S.  Giegorii  cap.  $5  :  Nos  quidem» 


tamen  contra  fidem  cathoUcam  nHiil  nsurpare  di* 
gnoscitur,  immotam  esse  concedimus.  Hoc  etiam 
pro  sedifieatione  omoiom  eedesianim ,  el  pro  uiili- 
tate  lotins  populi,  nobis  placuic  ut  non  sditm  in  ci* 
Tiiatibus,  sed  etia;n  in  omuibus  parochiis,  Terbum 
ladendi  daremus  presbyterls  polestalem.  Ita  ut  si 
presbyler  aliqua  inBrmilate  per  se  ipsom  son  poterii 
praedlcare,  sanctorum  Patrum  bomili»  a  diaconlbus 
redtenuu*.  Si  enim  digni  sunt  dtaconi  quos  Chrtstus 
iA  Eftni^  dignatiis  est  legere,  qaare  indig&i  jttdi* 
cenior  saiicloram  expositiones  publice  redtare! 


NOTiE  V.  HDGONIS  MENARDI  IN  PRJECEDENTEU  LIBRinL 

(BIU.  YOi.  Patr.) 


Jn  prtttiatioBe  bsec  tox,  aUerum^  notanda.  Uuoc  B 
PoeBitentialem  Romanum  alterum  dicil,  quia  antea 
libro  iT  posuitPcenitentialem  ex  aniiquorum  conci- 
liorom  canonibus  excerpium. 

Primomcaput  eitat  Hurchardiis  lib.  xix,  cap.  55, 

usque  ad  Iisbc  Terba,  non  enim  omne$  clenci^  ex 

Pflenileotiali  Tbeodori,  Anglorum  episcopi,  paulo 

eoMlfOCltiis.  HsBC  Teri>a,  con$ilium  dederis  JKBnUentif 

sic  expoBeada  sunl,  id  est,  raenuerispcenitentem, 

qua  ratione  deinceps  slt  in  peccalis  Titandis  cautior. 

Postea  didt  ii^ungendam  esse  poenitentiam  a  sacer* 

dole,  dum  coiifessorum  pecoatorum  recordatur  :  ne 

fii  B(^t  paeniteiis  peccaia  retexere,  severius  judiceiur 

B  saeerdoie.  Haec  Tcrba,  iu$cipiat  diaconus  fMBniten" 

temad  coamunionem^  sic  explicanda  sunt;  quod 

iirgeBte  necessitaie,  preserlim  periculo  morlis,  de- 

hM  diaconus  po^nite&U,  ^uem  ex  profusione  lacry- 

■larum  Td  similibus  signis  non  ficie  poenitere  novit, 

porrigere  sanctam  eucnarisUam,  quamTis  defecin 

•aeerdolis  Boufuerit  absolulus.  Hnnc  locum  profert  q 

Burcbardiwlib.  xix,  e.  1S4,  ex  Poenitentiali  Boroano. 

Idem  prorsus  staluilur  in  Ordine  Romano  iisdem 

pTane  Tert>is  in  ordine  feriae  it  in  capite  je]unii,  et 

cniid  simile  factom  legimus  apud  Eusebium,  lib.  ti 

Sisl.  Eecl»,  ca|K  56,  quamvis  non  diaconi  minislerio, 

iB  persona  a^nadamSerapioniSvOui  Ti  tormentorum 

TicCQs  cum  idolis  immolasset,  an  Ecdesia  ejectu^ 

e8l,el  facti  poenitens  frustra  ad  communionem  fide- 

lium  adinitU  dOagilaTit.  Qui  tandem  gravi  morbo 

coBfliclaloSv  triduo  ddnc^  omni  seosuem  et  vocis 

usu  cafuit ;  el  adse  reversus,  vocisque  compos  factus 

noeieBepolem  suum  ad^presbyterum  misil,  rogaqs 

e«m  ut  quantocius  ad  se  Tcniret;  sedpresbyler 

Biorbo  praqieditus  cum  ad  seoem  xgrotum  accedere 

neu  posset,  «liusnepoti  particulam  eucharistiae  dedit, 

pne^iens  ut  eam  malefacum  io  os*seiiis  infunde- 

reiTQuod  cum  iile  a  ^resbytero  reversus  fecisset, 

illioo  tenex  m  pace  quievit.  Haec  Terba,  humiUiare  h 

de^t  epiuopi  vel  presb^eri,  etc,  reperire  est  eUam  ^ 

apud  Burchardum  ub.  xix,  cap.  2.  Idem  pnestabat  S.  ^ 

Aaibrosiiia,  ul  lestatur  Paulinus  nresbyter  in  ^us 

Vita.  c  Siquidem  quotiescunque  iln  aliquis  ad  per- 

ci|MeRdam  pmnitenUam  lapsussuos  confessus  essel, 

ita  fldMiW  ui  et  illum  flere  compdleret.  Videbatur 

eiiam  sibi  eum  tacenie  jacere.  i  ita  olim  cum  missa- 

rum  solemniis  expletis  poBniientes  lacrjrmis  pcrfusi 

ad  Boolificis  pedes  corruerent,  sic  ponUfex  lacryinis 

maodactBS  poBuitenUum  etiam  pedibus  provolveba- 

lur,  ttltestalur  Soxomenos  lib.  vii  Uist.  Ecd.,  cap. 

4<i.  Is  ritus,  mandet  ei  tacerdos^  etc,  exstal  eliaiii 

cap.  supra  citato,  et  in  Ordine  ms.  bibl.  S.  Reiuigii 

llbem.  ad  poeniteniiam  dandam,  cum  oraUouc  sub- 


seqoente;  in  qua,  ut  in  praefato  Ordine  S.  Remigii, 
malelegitur,  oifailoramittm;  sed  legendum  est,  oil 
orandum^  ut  apud  Burchardum. 

Sequens  capitulum  exstat  apud  Burchardum,  c. 
5t,  citatumex  Poenitentiali  Rcunano;  alicubi  muti- 
lum,  Bon  est  in  dtato  Ordine  ms.  S.  Remigii.  Voca- 
buium,  teiradat^  est  a  recto,  ietras,  id  est,  quarU 
feria  cujusque  s^timanae,  ut  parasceve  sexta,  in 
quibus  jejunant  GhrisUani,  praeserUm  Orieotales  ex 
anUquo  more,  ut  fose  docuimus  in  noUs  et  observa- 
Uonibus  ad  Goncordiam  Regularum.  Infra  in  eodem 
capite  dicitur,  eabbato  et  Domimca  die  manducet.  Ita 
apud  Burcbardum ;  sed  to  sabbato,  additum  videtur 
ao  iis  qui,  morem  Grscorum  secuti,  sabbaUs  non 
jejunabant :  maxime  cum  hic  libdlus  poenitenUalis 
sil  Ecclesise  Romans,  ut  clarura  est  ex  Burdiardo, 
oui  saepe  illuin  sub  boc  nomine  cilal.  Tandem  in 
nne  bu^us  capiiuli  hsec  verba  exstanl :  Expiicit  pro- 
loqusj  sed  puto  esse  ad  finem  capitis  sequentis  reji- 
cienda,  ^uod  videtur  membrum  esse  superioris.  HaiC 
verba,  eiquienonpotueritj^unare^  usque  ad  isu,  et 
hmc  scitote,  ciUntur  a  Burchardo,  cap.  2i,  ex  Poeni- 
tenliali  Theodori.  Solidue  apud  Tcleres  Romanus 
est  nomnuis  aureus :  cuius  valorem  noUt  Gassio- 
dorus  lib.  i  Yar.  epist.  10 :  Sex  millia  denariorum 
iolidum  es$e  voluerunt,  Solidus  Fran^icus  olim  qua- 
drasinta  denariorum  numero  compuubaiur,  ut  do^ 
cet  Hincmarus  in  iib.  de  Yiu  sancU  Remigii,  patet- 
que  ex  synodo  Rbemensi  ii,  can.  4i.  Tandem  ad 
duodecim  dcoariorum  valorem  redactus  est. 

Sequuntur  quidam  psalmi  ad  dandam  poBniten- 
tiam,  qui  eUam  exstant  apud  Burchardum  iib.  xix, 
c.  7  ;  sed  ibi  integri  dicendi.  Orationes  toUdem 
sunl,  sed  secunda  et  terUa  diversas  sunt.  Apod  Ga- 
nisium  non  habetur  ro  Oremus^  sed,  dic  oraiionem, 

Sequitur  oratio  imposiUoius  manus,  qiue  apud 
Burcbardum  secunda  ^st  int^r  oraUones  pnefaus. 
Haec  oratio  didtur  impositionie  manue^  quia  olim 
sacerdos  dando  poenilenUam  manum  capiU  poeni- 
tentis  impooebal,  oraUonem  banc  vel  aliam  siraiiem 
reciundp.  Gondlium  Agalbense,  can.  15 :  c  Poeni- 
teotes,  lempore  quo  poeni^nUam  petuot,  imposi- 
Uonem  manuum,  et  cilicium  super  caput  a  sacerdoif , 
sicut  ubique  consUtulum  est  consequaulur. »  OraUo 
sequens  non  est  inte^ra  apud  Uenric.  Ganisium  ; 
integram  habes  in  Ordine  Romano,  in  ordine  ferise 
T  in  coena  Domini.  Reposui,  etiam  me,  quia  in  NS. 
eodem  ms.,  quemadmodum  apud  Ganlsium,  maie 
legitur,  etiam  ego.  In  oratione  iii  legitur,  ut  quod, 

Suemadmodum  et  apud  Ganisium.  At  apud  Burchar- 
um  et  in  Ordine  Roroano  legitur,  ut  quos, 
In  primo  capUe  secuAdse  partis  haec  verba»  ^  Cte- 


711 


HALITGARH  EPlSCaPI  GAHeRACENSlS 


74i 


rfef$s  hmnicidinm  feeerit,  videntof  eme  supeHtoa.  Ad 
h£CC  verba,,  $i  laicus^  sulmudi,  non  wUuntarie,  quia 
paulo  postagil  dc  homicidio  volunlario  laici. 

In  secundo  capilc  clericus  cujns  gtadw  e$t  attior 
est  episcopns,  aot  presbyter,  ftut  dlaconus.  Ad  iUa 
verba,  $i  gradum,  aut  votum^  subaudi  t6  habueritn 
Finis  capitis  corruptus  est,  et  ita,  ut  arbilror,  ca- 
s'igandus :  f  Si  qua  de  inulleribus  quae  fornfcabC 
snnt  iiiterfecerit  quse  nascuntur,  primum  consti- 
tntuiD  usque  ad  exiium  vetat,  fsupplex)  communi- 
care.  \erum,  ut  juxU  id  quod  dcGnitum  est,  hu- 
manius  aliquid  consequatur,  conslituimus  ut  eam 
decennii  tempore,  sccundum  gradus  qui  constituti 
suni,  peeniteat»  i  Et  haec  nibil  aliud  suni  quam 
can.  il  concilii  Ancvrani. 

Cap.  8,  de  perjurto.  1.  Haec  verba,  $i  qui$  vero 
coactuspro  neces$itate,  etc,  a  Burchardo  lib.  ii,  cap. 
0,  cilantur  ex  Poenitentiali  Romano :  c  TamenPoeni- 
tentialis  Romanus  pr^ecipit,  etc.,  Si  quis  coactus 
pro  vita  redimenda,  vel  pro  qualibet  causa  veL  ne- 
ccssitate  se  pejerat,  quia  plus  corpus  quam  animam 
diiexerat,  tres  quadragesimas,  alii  judicant  tres  an- 
nos,  unum  ex  his  in  pane  et  aqua  poeniieat.  i  2.  IIxc 
ctiam  verba,  si  qui$  perjuraverit  per  cupiditatem^ 
etc,  cilantnr  a  Burchardo  lib.  xix,  c.  7,  ex  Poeni- 
tentiali  Romano  in  hunc  modum  :  c  Tamen  Posni- 
leniialis  Romanus  prxcepit,  si  quis  per  cupiditatcm 
se  peijuraverit,  omnes  res  suas  vendat,  et  paupc- 
ribus  distriboat,  et  monasterium  ingressus  jugi  pc^- 
nitentise  se  subdat.  i 

Cap.  4,  post  t6  quadrupedem,  leffenduro,  furave- 
rit,  vel  quid  simile.  Haec  verba  vei  qualibel  melio- 
rem  pr(r$idium,  corrupta  sunt,  et  le^endum  arbitror, 
vet  quamlibct  meliorem  pecudiim :  $t  pr(g$idium.  Hoc 
nutem  caput  4  ciiatur  a  Burchardo  lib.  ii,  cap.  58, 
ex  Pfrnitentiali  Theodori,  sed  contractius,  ex  quo, 
si  cui  prtor  emendatio  forte  non  placuerit,  illud  cor- 
rigemus :  legendum  itaque  :  Si  aui$  elericus  fwrtum 
fecerit  capitalCf  id  est,  qundrupedia  ttUerit,  vel  ca$am 
rttperit,  vei  fregerit,   vel  prmsidium  furaverit.   Ubi 

f)rir$idium  est  snbstanlia,  quam  ^uis  in  bonls  mobi- 
ibns  possidet.  Concilium  Aurehanense  i,  oan.  14  : 
c  Prsestchis  de  omni  commodiiate  in  episeoporum 
potestate  durantibus.  i  Concilium  Parisiense  iv, 
can.  8 :  i  Comperimns  deflciente  abbate,  presby- 
tero,  vel  his  qui  per  titulos  deserviunt,  j^rsesidium  quod- 
cunque  in  morlis  periculo  dereii(iuermt,  ab  episcopo 
vel  archidiacono  diripi.  i  Gregor.  Tnr.  lib.  vi  Hist., 
cap.  4  :  c  Irruerunt  in  domos  Lupi,  et  direpto  omiit 
prsesidio  fingentes  se  illud  in  thesauro  regis  recon- 
dere  suis  eum  domibus  intulerunt.  i  Marculpbus, 
formula  67,  de  hxreditatis  inter  parentes  divisione : 
c  Accepit  itaque  ill.  viUas  nuncupatas  ill.  sitas  iil. 
cum  mancipiis  tantis  ill.  De  praesidio  vero  drappos, 
fabricaturas,  vel  omne  supellectele  domus  quidquid 
dici  vel  nominari  potest  aeqnivalentia  inter  se;  visi 
sunt  devisisse.  i  Et  formula  69  dixit  prtesidittm 
utriu$que  sexu$,  per  quae  vcrba  intelHgere  videtar 
servos  et  ancillas.  Sequitur  poona  in  sepdcromm 
violatoreSy  qui  ut  enierent  tnesauros  mortuis  pro 
more  temporum  illorum  consepullos,  sepulcra  vio- 
labant,  ut  videre  est  apod  Cnssiodorum  lib.  iv,  epist. 


18,  de  quodam  Laurentio  prcsbytcro,  qui  sepulcrum, 
ut  inde  aurum  raperet,  violaverat.  In  <)uo  scelus 
olim  multis  ac  diversis  poenis  a  legibus  fuit  anfmad 


versum.  Edicto  Theodorici  regts,  c.  110  :  c  Qui  se- 
nulcrum  destruxerit,  oecidatur.  i  Legis  Salicae  tit. 
17,  leg.  2 :  c  Si  quis  faominem  mortnum  eflbderit, 
et  exspoliaverit  vni  denariis,  qui  faciunt  solidos  cc 
culpabilis  judicetur.  i  Legis  Longobardorum  lib.  i, 
tit.  12,  leg.  2  :  c  Si  quis  sepulturam  hominis  mortui 
ruperit,  et  corpus  exspoliaverit,  componatparentibus 
morlui  sol.  lxxx.  i  Hae  leges  et  mults  aliae  similes 
laue  sunt  ob  thesauros  qui  in  sepulcris  reconde- 
bantur,  et  pretiosas  moriuorum  vestes,  de  quibus 
infra. 
Cap.  5,  per  hxc  verba,  si  quis  pro  amore  mttlefcu$ 


Ami,  intcUigitur  is  qni  philtris  seu.ineantationibiis 
amaloriis  ad  se  trabit  amorem  muUerum  aut  pue- 
rorum,  ut  viilcmus  in  pharmaceotriis  Tbeocriti,  ct 
Yirgilli,  Ct  in  Pseodomante  LuclaBi,  qui  eas  vocat 
Tttf  ^a/»mc;  ftrt  t««r  ip«mitoif ,  td  ^  veneres  seu 
gratias  ad  amorcm  conciiiandum.  Maxima  attleiti 
pars  hujus  cnpitis  profertur   ab  Ivone  QarnotenKi 

K.  XV,  c.  IIG,  ex  Poenitentiali  Theodon,  sed  in  qui- 
usdam  vasiat.  lu  fine  capitis  adversus  inMnissoretn 
tempestatum  poena  statuKur,  quemadmodum  api:d 
Burchardum  I.  x,  cap.  28,  ex  Romano  peeniientiali 
Sed  eiusdem  iibri  c.  8,  ex  eoAem  PoBiiitentiaU  Ro- 
mano  statuitur  poena  in  eum  qui  credit  es^  aliquos 
tempestatum  immissores,  quae  secum  puenare  viden- 
tur.  Agebardua  Lugdunensis  episcopus  ubeUum  edi- 
dit  in  quo  damnat  eos  qui  credunt  esse  aliquos  tein- 
pestatmn  fmmissores,  et  aucfor  quaistionirai  iiiter 
Op^ra  S.  Justini  martyris,  quxst.  31,  scribit  non 
haec  posse  fieri  magorum  industria ;  aitque  ejusmodi 

^  homines  appellari  v«^ft$t&>xra(  :  Lallni  vocaiit  teni- 
pestarios,  ui  scribunt  Agobardus  ibidem,  et  Be- 
nedi43ttus  levita  lib.  i.  Cap.,  tit.  64,  et  haec  tem- 
pestas  dicitur  aura  levatitia^  ut  scribit  Apobardus. 

Cap.  6.  notanda  sunthsec  verba,  si  quis  iii  Kalen- 
dis  Januariis,  quod  multi  faciunt,  et  in  cervnlo 
ducit,  aut  in  vetula  vadie,  ouse  snmpta  Sttnt  ex  concilio 
Antissiodorensi  can.  i :  c  Non  licet  Kalendis  Jamiarii 
vetiila,  aut  cervolo^^acere.  i  Meminit  Bufchardus 
Iib.  xix,  cap.  5  :  c  Fecisti  ali<|nid  tale  quod  pftftam 
fecerunt,  et  adhuc  faciunt  in  Kalendis  Janaarii  in 
cervolo,  et  vetula.  Si  fecisti,  xxx  dies  in  jnane  ei 
aqna  poenileas.  i  Et  S.  Pacianus  episcopos  Bamno- 
nensis  paraenesi  ad  poenitenitam  :  c  ttoc  «ikim  pvto 
proxime  cervulus  ille  profecit,  ut  eo  diUgentior  fie- 
ret,  quo  Impressius  notabatur  :  et  lota  nla  repre* 
hensfo  expressi  ac  saepe  repetiti  non  compTCmsse 
videatur,-  sed  erudiisse  luxuriam  :  im^  mtsemm  ! 
quid  egoTacinoris  admisi?  Puto,  nescierant  wnm- 

p  lum  facere,  nisi  illis  reprehrendeiido  monstrassem.  • 

^  Haec  erat  superstitio,  ut  Kalendis  Januarfi  homines* 
ferarum  et  pecudum  forrnis  ^ssumptis,  hac  et  ilhfc 
petnlaritius  discursarent,  nt  dbcuimus  in  notis  et 
observationibus  a.d  Concordiam  Regularum,  cap.  50, 
§  4.  In  eodem  capite  nostri  Poenitentialis  haec  se- 
quuntur,  si  qui$  $orte$  habuerit  quas  sartctorum  eM- 
tra  rationem  yocant.  His  similla  refert  Burehardns 
lib.  X,  cap.  9  ex  Poenitenliati  Romano  in  honc  nio- 
duni .  c  Auguria  vel  sortes  quae  dicuntur  folsae  san- 
ciorum  vel  divinationes,  qui  eas  obMrvaverini,  vel 
quarumcunque  scripturarum  :  vel  votum  Toverini, 
vel  persolverint  ad  arborem,  vel  ad  lapidem,  vel  ad 
quamlibet  rem,  excepto  ad  ecclesiam,  omnes  excom- 
municentur.  i  Sequitur,  si  quis  ad  arbores  vel  fon- 
tes,  eic.  Haec  snmpui  sunt  ex  coiaiciHis  Agathenss 
can.  42;  Turonensi  ii,  can.  22,  et  Antisslodoren^i, 
can.  5  et  4.  Sequitnr,  Si  quie  mathemaHcuSj  elc  Ibi 
To  maUtematicus  est  magus.  Pro|irie  tamen  is  est 
qui  hora  nativitatis  inspecta,  qnse  cnique  veatnra 

^  sunt,  perscrutatur.  S.  Augustinus  Hb.  n  de  Doctrina 
Christiana,  cap.  2t :  c  Qni  genethliaci  propter  na- 
talium  dierum  Inspectiones,  nnnc  antem  vulgo  ma- 
thematici  voeantur.  i  Spartiands  in  Severo  :  t  Tnnc 
fn  quadam  civitate  Afrlcana  solliciuis  malhemattcnm 
consuluisset,  positaqne  hort  iogentia  tidisset  asiro- 
logus.  I  Lampridias  in  Antonino  Dbdumeno  :  <  His 
diebus,  qnlbus  iHe  natus  est,'  mathemaitoi,  aeeepta 
genitura  ejus,  exc!amaveruiK,  et  Ipsvm  fiUum  im- 
peratoris  esse,  et  ipsum  imperaterem.  i  Et  eoram 
ars  dicitur  mathesis :  Spartianus  in  Mlio  Yero,  ct 
in  Se^ero  :  c  Genitaras  sponsarmn  inqoirelmt,  ipsii 
quoqoe  matheseos  peritisstmus.  i  Mentem  bominis 
tollere,  est  vim  imaginalivam  cjus  iU  turbare  at  se 
existimet  jumenlum  esse  aut  aliqnod  brutam,  al 
muiier  illa  apud  Palladium,  ^u»  se  ^imentom  esse 
credebat,  quam  B.  Macharius  ^ffyptiiis  sanavit, 
ct  quondam  Proeti  filia*,  et  ii  quos  Girce  deroeolave- 
rat,  quemadmodum  olun  poetae  fabuhii  sant.  I«ib. 


715 


LIBEU  POENITENTIALIS.  -  NOTiE. 


714 


VI  legis  Wisigolhorum,  Itt.  %  1.  5,  dtcitur  <  el  ht 
qni  per  inyocationem  daemonam  mentes  hominum 
conlurbant.  »  Sequitur  ligaturarum  prohibitio,  de 
qiiibus  agit  S.  Augustinus  lib.  ii  de  Doclrina  Chri- 
sti^na,  cap.  20  :  <  Ad  hoc  genus  pertinent  omnes 
etiam  ligaturae,  atque  remedia,  quae  medicorum 
quoque  discipUna  condemnat,  sivc  in  qiiibusdam 
nolis,  quas  characteres  vocant,  sive  in  quibusdam 
sttspendendis  atque  illigandis.  i  Et  cap.  ^ :  <  Aliud 
est  enim  dicere,  Tritam  istam  herbam  si  biberis, 
TBiter  non  dolebit;  et  aliud  est  dicere,  Istam  her- 
bam  Gollo  si  suspenderis,  venter  non  doiebit.  »  Me- 
mtnit  Ammianus  Marcellinus  lib.  xv  :  <  Si  quis  re- 
inedia  quartan»,  vei  doloris  alterius  collo  gestaret,  > 
etc.  Et  S.  Bonifacius  ^ist.  ad  Zachariam  papam  : 
<  Dicant  quoqoe  senbi  vidisse  muUeres  pagano  ritu 
phylacteria  et  ligaturas  in  brachus  et  cruribus  ha« 
bere.  >  Consule  qo®  de  phylacleriis  et  amuletis 
scripsimus  ad  Goncordiam  Regularum,  cap.  5,  §  6. 
Id  quod  sequitur,  si  qui  nmul  eduni  fe$timlateni,eic., 
nihil  alittd  est  quam  can.  7  syuodi  Ancyran»,  Ubi 
Hennio  subjacere^  significat  esse  in  terlio  gradu 
pflenitenlium  qui  iatonxwrtc,  id  est,  substratio  dicitur, 
qua  pcenitentes  hu)us  ^radus  substernunt  se  episco- 
pis,  cuni  eis  episcopi  manus  imponunt,  ut  supra 
noutum  esU  tfaec  autem  verba,  et  ne  suscipi^  sic 
expUcanda  sunt,  ut  ille  post  ^radum  substrationis 
sasdpiatur  in  gradu  consisteniiae,  ut  oret  in  missa 
cam  fldeUbus,  ut  supra  diclum  est.  Ista  autem,  qum 
obedire  oportet^  et  po$t  obiationem ,  etc.,  corrupta 
sunt,  et  ila  ex  eadem  synodo  castiganda  :  et  postea 
mn  cum  oblatione  sint  aamittendi^  oporUt  umu$euju$- 
que  $piritum  probare,  et  vitam  itngulorum  cogno- 
$cere,  Eaec  verba,  $inguli  tantum  vitium  koc  fecerit^ 
comipta  sunt,  et  legendum  est,  $i  gulm  tantum  titio 
koc  fecerit.  Haec  verba,  $ine  obtatione  commumcety 
capiendasuntdecommunione  in  orationeetprecibus, 
assistendo  missae  integr»  cum  fldelibus  sine  tamen 
oblatione,  hoc  est,  sine  eucharistiae  sumptione.  Se- 
goitor  tandem,  $i  qui$  manducaverit  $anguinem,  etc. 
rerunt  Act.  xv,  cap.  sanguinis  comestionem  prohi- 
bitam  fuisse,  ut  etiam  postea  in  vi  synodo  cau.  67, 
ubi  prohibetur  eomestio  sanguinis  cuiuscunque  ani- 
malls,  non  solum  quavis  arte  condlti,  sed  etiam 
quocunqae  modo  comedatur  :  et  haec  pro  more 
Ecdesix  orientalts.  Quod  etiam  aliquando  in  Eccle- 
sia  OccidentaU  fuit  observaturo,  utliquet  ex  epist. 
Ecclesiarum  Lugdunensis  et  Yiennensis  ad  Eccl. 
Asiae  et  Phrygiae,  apudEusebium  lib.  v  Hist.  Eccl., 
cap.  i,  in  qua  Bibiis  marlyr  respondens  calumniae 
paganorum  dicit  :  n&c  «v  irac^toc  ^oyotrv  ot  tocovtoc 
MC  i»^i  edjorf^ait  (wflra  a/fca^^ytnp  j^ov;  id  est,  quomodo 
iUi  infantes  comederent,  quibus  ratlone  carentium 
animaUum  sanguinem  edere  non  licet  ?  Sed  ubique 
usitatum  in  Occidentali  Ecclesia  non  fuit.  Nam  qui- 
dam  Actorum  iocum  interpretantur  de  hoinicidio, 
et  sanguinis  humani  effusione,  ut  S.  Pacianus 
^iscopus  Barcinonensis  in  panenesi  ad  poeniten- 
tiam. 

€ap.  7  statutuin  adversus  membrorum  sui  ipsius 
inntilationem  sumptum  est  ex  canone  23  apostolo- 
rum,  in  quo  statoitur  iit  laicus  seipsum  mutilans 
excommunicationi  subjaceat  tribus  annis.  Quod  spe- 
ctat  ad  aborsum  voiuntarie  factum.  IIoc  facinus 
capitali  poena  plecUtur  I.  39,  S,,de  Pa?fifs,et  can.  92 
synodi  Trullensis.  Usurarum  prohibiiio  sumpta  est 
ex  canone  47  synodi  i  Nicaenae  in  quo  usurae  prohi- 
bentur.  Servi  aUeui  videlicet,  et  ingenui  venundalio 
interdicitur  Ub.  v  le^is  Wisigothorum,  lit.  4,  I.  li, 
et  17.  In  Poenitenliali  Theodori,  apud  Burchardum 
llb.  XIX,  cap.  85,  trUMis  annis  poenitentiae  boc  faci- 
nos  animadverUtur.  Haec  verba,  $i  qui$  aream,  etc., 
ita  citantur  a  Burchardo  lib.  xix,  cap.  86,  ex  Poe- 
nitentiaU  Romano  :  t  Si  quis  domum  vel  aream 
eiijuscunque  volunlarie  igne  cremaverit,  sublata 
vel  incensa  omnia  restituat,  el  tribus  annis  poeni- 
icntiaip  agat.  i  Et  apud  eumdem  1.  5  ejusdem  libri 

Patbol.  CV. 


A  in  examiiie  poenitentis  lianc  habentur,  c  Concremasii 
domnm,  vel  aream  alterius  odii  meditatione?  Si 
fecist',  redde  damnum,  et  unum  annum  per  lcgiti- 
mas  ferias  poeniteas.  >  Iloc  decretum,  si  quis  per 
iram,  etc.,  in  hunc  modum  ex  Poenitcntiali  Uomano 
a  Burchardo  referlur  lib.  xix,  cap.  ipi  :  c  Qui  per 
rixam  ictu  debUem,  vel  deformem  hominem  fecerit, 
reddat  impensas  medici,  et  medium  annum  pocni- 
teat.  Si  laicus  per  dolum  sanguinem  efifuderit,  red- 
dat  ilU  tantum  quantum  nocuit :  et  si  non  habet 
unde  reddat,  solvat  in  opera  proximi  sui,  quandiu 
iUe  infirmus  est ;  et  postea  xl  dies  in  pane  et  aqua 
poeniteat.  >  Sequitur,  $i  qui$  de  ministerio  ecclesicc, 
etc.,  ubi  ministerium  sanctse  ecclesix  sunt  vasa 
sacra  seu  aurea,  seu  argentea.  Deinde  post  to  eccle- 
»>,  videtur  deesse  praepositio  ad;  legendum  igitur, 
$i  qui$  de  ministerio  eccleti<B  ad  qualecunque  opus, 
etc.  Tandem  sequitur,  $i  quis  cum  animaiibus  pec- 
caverit,  etc,  quod  nihil  est  aliud  quam  can.  16 
l^  synodi  Ancyranae,  ubi  legitur  iuQvaixtlct  id  est  xx 
'^  annorum,  hic  vero  xxx  annorum.  Caetera  mutila 
sunt,  In  his  verbis  communionem  mereatur,  deest  t6 
orationum.  Postea  adde,  cum  in  communione  quin- 
que  annos  per$everaveritj  oblationis  $it  particep$,  Pro 
eoriiiR  Icffe  eju$,  Haec  verba,  incessanter  ad  peccan- 
dumf  redundant.  His  verbis  subjaceant  adde  et  com- 
munionem  precum  eonsequantur,  Ad  haec  verba^utn- 
que  subaudi  onfto^. 

Cap.  8.  Haec  constitutio,  Episcopus  faciens  forn'' 
calionem,  etc.,  habetur  cin.  ^  apostolorum,  et  apud 
Burcharduia  lib.  xvii,  c.  39,  ex  Poenitentiali  Theo- 
dori.  Sed  hic  locus,  pralato  ante  monachi  votum, 
Gorruptus  est,  et  sic  legendum  est  ex  eodeni  Poeni- 
tentiali  Theodori,  Presbyter  autem  prcelato  monacki 
votOf  id  est,  qui  nuUi  voto  monacfaatus  obnoxius 
est.  Superpositio  autem  hoc  loco  absUnentia  est  a 
cibOy  die  solido  et  integro ;  et  superponercj  est  inte- 

§ro  die  a  cibo  abstinere,  cst  et  jejunii  superaddiUo, 
ilatatio;  euperponere,  est  dilatare  jejunium,  Gra^ce 

C  uirfflGta-cc,  iu  est  superpositio,  quo  vocabulo  uiitur 
S.  Cyrillus  Hierosolymitanus  catech.  18  :  Propter 
labore$  autem  provenientes  fx  Tf  t^c  vYrcpOi ciuc  rii; 
inoaTtiac  rnc  napagnittviif  xac  tqc  aypvnvias*  ex  snper- 
positione,  id  est,  dilatatione,  supera^jectione  jejunii 
parasceves,  et  vigiliae :  et  virtptiOfardcu,  id  est,  super- 
ponere,  dilatare  jejunium,  superaddere ;  (^uo  voca- 
bulo  utuntur  Dionysius  Aiexandrinus  in  epistola  ad 
Basilidem,  et  S.  Epiphanius  in  ExposiUone  fidei. 
Tandem  hoc  vocabulum,  quinquagesimis,  corruptum 
est,  et  legendum,  quiwftLagi»Amay  inteliigiiurquc 
quinquapesima  Pascbatis  :  id  est  dies  iUi  quinqua- 
ffinta  qui  intercedunt  inter  utriamque  soiemnitatem 
Paschatis  et  Pentecostes,  qui  ex  roore  antiquo  jeju- 
nio  vacant. 

Cap.  9  Si  eansa  negligens,  lese,  si  causa  negligen- 
H<r.  in  his  verbis,  pro  bonis  rebus  offerre,  t6  r\bus 
redundare  videtur.  Sed  de  hoc  loco  infra.  Sequitur : 
Si  qui$  prcebet  ducatum  barbari$,  AUter  ^pua  Bur^ 

D  chardum  et  fusius  haec  proferuntur  lib.  xix,  cap. 
105,  ex  PoenilenliaU  Romano  :  c  Si  quis  praebet  du- 
'catum  super  Christianos  ut  depneaentur,  et  non 
acciderit  strages  Christianorum,  tres  annos  poeni- 
teat;  sin  vero  ejeciis  armis  usquead  mortem  mundo 
morluus  vivat.  i  Postea  prohibetur  manducare  car- 
nem  animalium  quonim  mors  ignoratur,  ne  forte 
morticinium  aut  sufTocatum  comedatur.  Haec  verba, 
pueri  $ermocinante$,  etc,  usque  ad  finem  capitis 
citantur  ex  Poenitentiaii  Romano  a  Burcfaardo  lib. 
xvii,  cap.  56,  ubi  legitur,  pueri  soli  sermocinantes^ 
nempe  ae  fornicatione  cinaedica,  intra  semetipsos,  ut 
paulo  ante  dixit.  Post  t6  osculum,  in  loco  citato  po- 
nitur  particula  non,  quod  peccatum  ibidem  quinquo 
superpositionibus  animadverUtur. 

Caput  iO  sequitur,  cujus  Utulus  corrupins  est,  el 
legcndum  De  aefcctibus  circa  sacrificium,  Quaedam 
ex  his  peccatis  circa  sacrinciuni  missae  exstanl  jti 
Poenilentiali  ms.  S.  Cohunbani  abbaUs  Luxovicnsl » 

23 


IIALITGARII  EPISCOPI  GAMERACENSIS  LIBER  POENITENTIALIS.  —  NOTiE. 


715 

in  Bargiindia.  Hoc  autcro  caput  prolixom.  est.  Sed 
pnlo  unico  plura  titulo  comprehendi,  et  exscripto* 
tprem  bujus  PoBnitentialis  usum  Aiisse  comij^to  co- 
dice,  aut  certe  ipsi  defuisse  diligentiam  cxscribendi. 
Quae  ^ero  in  hoc  capitulo  spectant  ad  sacrificium 
missae,  exstant  apud  Burchardum  lib.  v,  capitibus 
51  et  52»  ex  Poenitentiali  Roraano ;  sed  in  quibnsdam 
variant.  Quidsit  chrismal  supra  dictum  est  agendo 
de  basilicae  dedicatione.  Haec  verba,  ut  iimens  ^a- 
vatus,  etc,  corrupta  sunt,  et  legendum,  ut  sumens 
sacrijiciuni  gravatus  saturitate  ventris^  etc.  Sequen- 
tia,  diaconus  obliviscens  oblationem  offerre^  etc, 
corrupla  sunt.  Apud  Burchardum  cap.  5(  libri  ciuti 
Icgitur :  <  Diaconus  obrmscens  oblationem  offerre, 
doiiec  offeratur  Untearoen  quando  recttantur  no* 
mina  pausantium,  similiter  pceniteat.  i  Sequitur,  Si 
tiutem  in  farinay  etc,  videntur  ante  baec  veri>a  quae- 
itam  deesse.  Pro  quadragenas^  apud  Burchardum 
legitor,  quadragesimas.  Post  to  negligens,  adde  fue- 
rit  :  apud  Burcbardum  legitur,  et  aui  negtexerit^  qua» 
terms  diebus  suam  negligentiam  solvat.  Loco  istorum 
verborum  et  invematur  aiiquidy  apud  Burchardum 
iegitnr,  ut  non  inveniatur,  Prior  lectio  polior  est, 
quia  declaratur  quid  faciendum  sit  cum  aliquid  de 
sacrificio  invenitur.  At  haec  verba,  ut  si  inventum 
(uerit^  aliter  leguntur  apud  Borchardum,  «t  vero  sa- 
crijicium  inventum  fuertt^  locus  seopis  mundetur,  et 
Uramen^  ut  supra,  ignetur,  et  cinls,  ut  supra,  recon- 
detWj  et  sacerdos  xx  dies  jHeniteat ;  ubi  legendum,  igni 
detur,  Quod  sequitur,  st  de  calice  per  negtigentiamj 
etc,  exstat  apud  Butxhardum  lib.  v»  cap.  47,  ex  de- 
cretis  Pii  papae,  cap.  5,  ubi  corrupte  legitur,  lingua- 
titur^  sdi  scribendum,  iingua  }ambatur.  In  sequenti 
ariiculo,  ubi  to  vicibus  scribitiir,  deest  vocabulum 
numerum  exprimens.  In  capite  citato  Burchardi 
deest  t6  vicibus,  Ai>pe1ialur  hic  oratio  Dominica  pe- 
ficutosa^  quia  olim  iilam  in  missa  cum  tanta  reveren- 
tia  et  cautela  recitabant  sacerdotes,  ut  grande  pia- 
culum  se  admisisse  crederent,  si  inter  recitanaum 
vel  ieviier  titul>assent.  Hsec  verba,  si  quis  non  panit- 
tet,  inteUiguntur  de  his  qui  dum  sani  sunt,  aa  pofr- 
nitentiam  non  veniunt,  sed  eam  in  inflrmitate  petunt. 
Hi  autem  tres  articuii  de  poeuitentia  sumpti  sunt  ex 
Gonc  Garthag.  iv,  canonibus  76, 77,  78  et  79.  Haec 
verba,  «eil  noit  t//a,  <iui  dtmistl,  corrupta  sunt,et 
legendum,  sed  non  iiU  quam  dfmtft/,  id  est,  a  qua 
separatus  est.  Haec  verba,  si  quis  noiendo  parentufus 
occidit  hominem,  ita  exponenda  sunt :  Si  quis  prse- 
ler  voiuntatem  suam,  coenatorum,  aut  propinquo- 
rum  suorum  servum  occiderit.  Nam  hoc  ioco  paren- 
tes  sunt  propinqui,  et  cognati,  et  homo  is  est  qui 
serviiis  est  condilionis,  de  quo  vocabulo  consule 
Cujadum  Feud.  lib.  i,  et  Fredericum  Undembro- 
ffium  in  Glossario,  et  in  notaiis  ad  Paulum  Wame- 
fridum,  lib.  iv  de  Gestis  Longobardorum,  cap.  5. 
Haec  verba :  Si  qua  muiier  suaserit  aiteri  mulieri 
maritum^  mutiia  sunt,  sed  addendum  est  t6  dimit- 
eere,  vel,  relinquerey  vel  quid  simile.  Haec  :  Si  quis 
Christianorum  Christianum  viderit  ambutantem,  ctc, 
Mint  corruptissima,  quae  ita  casti^janda  esse  conji- 
cio  :  Si  quts  Christianorum  Christtanum  viderit  am- 
buiantem^  vei  oberrantemy  et  non  morutraverit  ei 
vjam,  ftt  excommunicatus,  vel  quid  simile  reponen- 
dum  est;  quemadmodum  seqnentibus  verbis,  paren- 
fem  suum  vendiderit ,  Ivec  sunt  praeponenda,  ii  quis^ 
ut  legatur,  st  quis  parentem  suum  vendiderit,  Haec 
cottstitutio  ,  St  terttum  aceeperit ,  etc ,  notanda  ; 
quamvi;i  enim  bigamos,  trigamos,  elc,  permittatEc- 
clesia,  quia  tamen  baec  polygamia  seu  nuptiarum 
repetitio  aliquid  inoontinentiae  in  homine  notat,  cjus- 
modi  bomines  ^raeter  irregularitatis  notam  qui- 
buAlam  aliis  poenis  olim  subjacere  voluit.  S..Ba8ihus, 
epist.  1  canonica  ad  Amphilochium,  bigamos  duo- 
bus  annis,  trigamos  quinque  a  fldelium  societate  se- 
gregavit.GonstitttlioConsuntini  Porphyrogenetae  im- 
peratoris,  facU  anno  mundi  vici9ivcxxix,  quadriga- 
mos  dum  in  hoc  statu  permanserint^  ab  omiii  coctu 


718 


A  ccclesiastico  scparari,  et  tcmpli  ingressu  arceri 
jubet,  ut  refert  Theodorus  Balsamo  ad  epist.  cita- 
tam.  Quid  sane  statttisset  ilie  imperator  de  illo  ho- 
mine  qut  Romse  tempore  S.  Uierooymi  viginli  uxo- 
ribus  superstes  fuerat,  et  de  iila  rooliere  quaejaro 
duo  et  viginii  maritos  ooroposuerat  ?  qui  tandera 
simul  matrimonio  coiyuncti  sunt,  exspectantibus 
summo  studio  Romanis  quis  e  duobus  alienim  ef- 
ferret ;  quod  cum  viro  coniigisset,  corouatus  ille  et 
palmam  ferens  uxoris  feretruinpraeccssit,  ut  scribit  S. 
Hieronymus  epist.  ad  Ageruchiam.  Leo  Phikfiophus 
imperator  Ecclesia  ejectos  est,  qood  quadrigamus 
esset,  ut  scribit  Gedrenus.  Quod  sequitur,  ^quis  co- 
mas  tncidtr,  etc,  proptcr  superstitionem  paganicara 
statuitur.  Nam  pagani,  dum  mortuos  eflerebaot  et 
sepeiiebant,  mereede  oonducebanl  mulieres  quae  mor- 
tuum  flerent,  laudareut  aliosqoe  ad  hoe  exciurent, 
sibique  crines  inciderent,  ac  genas  laniareiit,  qua 
presficm  dicebantur.  Nonius  Marcelius,  cap.  i  :  Pres- 
fic<e  dicebantur  apud  veteresqum  adhiberi  soient  fu- 

B  nert  ui  fiereia  et  fortia  faeta  latuiarent.  Glossae  vete- 
res,  PrwfictB :  *H  woo  rftc  xirnjc  b  t^  hfop^  mirrofMm 
Bptt^hc  ^'lxjpo|»ani,  id  est,  qtue  iectum  prmcedens  in 
eiattonemortut  iu^bre  carmen  canit,  Giossae  veleres 
ross.  Bibl.  Gorbeiensis  hamm  meroinere :  Prm^cae 
principes  piaruttis.  Hunc  morem  noius  declarat  Scr- 
vius  in  xii  iEneidos :  c  Moris  fuit  apud  veteres,  ut  anle 
roffoshumaiius  sanguis  effunderetur  vei  captivorum, 
vei  gladiatorum,  quorum  si  forte  copia  ooD-fuisstii, 
laniantes  genas  suum  effundebant.  i  Idque  videtur 
in  leffo  XII  Tabularum,  apud  Giceronem  iib.  ii  de 
Legtous,  ttbi  ejusmodi  insania  prohibetor,  mulieres 
genas  ne  raduntOy  neve  iessum  funeris  erfo  kabento, 
|]bi  /etfttf  est  carmen  funebre  qood  alias  mrma  dici- 
tur.  EJusmodi  mulieres  etiam  capilios  scindebant, 
ut  hic  prohibetor.  Uoc  palam  est  ex  Lucilio  xxii, 
apud  Nonium,  locaciuto,  mercede  qtia  condtuUe  fient 
atiene  in  funere  muito^  et  eapiiios  scindunt.  Tonsora 
et   rasura  capillorum   in   ftmeribus  etiam  Grae- 

(]  cis  usitata  foit  luctus  causa.  Euripides  in  Alcestide» 
aciu  I  * 

*l|  TlfAll  T/9i)^« 

%al  iiDwtoi  (TxokfMv  7riir>fii>v 
*Af^pi6oc^fAi9*  jf^q  ; 

id  est,  num  comam  ueem,  autpuiio  ctUtu  vestium  jam 
indui  oportet  f  Et  actu  11 : 

QivOoc  Tvyeuxoc  tqc  ^c  xocyauodai  >c7o» 
XOUjSa  l^Mpvnti  xocc  fuX«tfi7rcir>a>  axo\^' 
id  est,  Attjtu  muiieris  iuctus  jubeo  esse  participes  cth 
mm  rasura,  et  puiiis  amictUis.  Sic  olim  apud  iEgy- 
ptios  in  quacunque  domo  canis  mortuus  fuerat,  om- 
nes  domestici  universo  corpore  raso  magno  luctii 
afQciebantur,  ut  scribit  Eusebius  lib.  ii  de  Frappara- 
tione  evangelica^  cap.  1.  Ungulae,  qoarom  inhoc  ca- 
piiis  loGO  at  mentio,  sunt  instrumenta  ferrea,  pne- 
curva  et  acuta,  in  modum  uoguis  iacerandse  caroi 
idonea,  quibus  carniflces  olim  in  martyrum  sup- 
D  pliciis  utebaotur,  qu»  et  fidicuiw  dicuntur,  ot  da- 
rum  est  ex  saocto  Isidoro,  lib*  v  Oriffinum,  cap.  27 : 
Utfguias  dictcB  quod  effodiant :  hm  et  fidictUm,  quia  eis 
rei  in  equuieo  torquentur^  tu  fides  inveniatur.  Idem  patel 
ex  glossis  Gyrilli  :  *Ovuxc;  oc  ccc  t«  ^wttrriptoi^ 
id  est,  ttn^ttes  seu  unguim^  quarum  est  tisus  tn  toriu 
ris^  seo  goa^tionibojs.  idem  facile  coUigitor  ex 
Prodentii  Peristephano,  de  sancto  Romaao  martyrc. 

.    .    .    Cum  ftirens  interserit 
Asdeplades,  vertat  ictum  carnifex 
In  os  loqueniis,  ioqae  maxillw  maouir 
Sulcosque  acutos»  et  fidicnlas  trautfera 

Ctpaolopost: 

Implel  jubentis  dicu  llrtor  improbns 
Gharixat  ambas  ungolisscribeniibos 
Gdoas.    .    .    . 

Ubi  vides,  com  imperavit  prsesea  genas  mart^ri'; 
lacerari  iidicuJis »  posiea  a  poela  subjoogi  genas 


717 


ANONIfMI  LIBER  IKENLTCNTIALIS. 


718 


marlyris  a  minislrisimgurtscharaxari  scribentibus :  A 
ex  qfio  liquido  constat  hsec  vocabula  cjusdem  esse 
signiiicaliODis.  Isidonis  a  flde  nomen  deducit,  sed 
Terhale  est  a  pra&teriro  fidi  verbi  findo,  Uujus- 
modi  ungnUe  erant  bisulcae,  seu  blfida^  id  esl* 
dooe  nracrones  habebiint  incurves,  nt  danim  est  ex 
eodem  hymno. 

.    .    .    Sponte  iradas  ofTerens 
C69li8  M«ilcis  ex&ecsBdas  uogtlis. 

IJBde  iofra  appeUatur  i^ngula  hhUcui  mucro. 

Sclndaot  otrnnM|ue  milites  teterrioil 
■ucrooe  hioloe  peosilis  latus  viri.     . 

Et  hsec  de  UMUiis :  ti  h^rbarmiy  qaod  •se^tuitnr,  est 
▼eneficus,  oh  herbas  maieflcas  et  hemrum  ve- 
nena  quilms  veneflcus  uliior.  Unde  Toeabolum 
€aliicum  enherber^  yeneno  aliquem  necare.  VetfiB 
poeu  : 

-  Soiibs  glit  le  Ms  serpent  en  herfoe,  m 

Fojres,  enfens,  rar  il  eoherbe.  '' 

Ante  hstc  verba,  n  cnuaterit  iweipere  e«m,  desmil 
nonnnlla  :  non  enim  cohaerent  ista  superioribns. 
Vocabulum  acceptor  corruptum  est;  lege,  eceipiler. 
B\c  pcsnilentia  datur  ob  morticini  et  sunbcati  esum, 
4}ui  eliam  prohibetur,  can.  63  apostolomm,  et  can. 
67  sexte  synodi.  Huc  spectat  illud  BurcbarJi,  cap. 
5  libri  xix  :  c  Gomedisti  morticina,  id  est,  animalia 
qusp  a  Inpis,  seu  a  canibus  dilacerabantur,  et  sic 
oiortua  invenia  sunl?  si  fecisli,  x  dies  in  pane  et 
aqoa  poeniter^  debes.  Gomedisti  aves  quos  oppresse- 
rat  accipiter,  et  non  prios  occidisti  eas  ferro  aliquo? 
Si  fecisti,  quinqoe  dies  in  pane  et  aqua  poeniteat. 
Sequitur  :  i  Si  gallina  in  puteo  mortua  fuerit,  i  etc. 
llis  fere  similia  referuntur  a  Burchardo  Ub.  xiXt 


cap.  iOG,  ex  Poenitentiali  Romano  :  c  Si  quls  dede- 
rit  alicui  liqnorem  in  quo  mus,  vel  mustela  mortna 
invenia  sunt,  si  laicus  est,  septem  dies  pceniieat ; 
si  in  coeuobiis  conligerit,  ccc  psalmos  cantet.  Qui 
postea  noverit  quod  talem  potum  biberit,  gl  psaUnos 
canlet.  i  Sequitur  :  c  Si  quis  mus  aut  Eailiua,  i  elc 
Haod  absimile  est  id  quod  referlur  a  Burchardo  ex 
eodem  Posnitentiali  Romano  :  c  Qui  comedit  vel  bi- 
bit  intinctum  a  familiari  bestia,  id  esl,  cane  vei  ca- 
to,  et  scit,  centum  psahnos  cantet  :  si  nescit,  duos 
dies  jejunet  :  vel  si  redimere  voluerit,  l  psalmos 
cantet.  i  Sequitnr,  c  Si  piscis  mortuus  fuerit  in 
piscina,  i  etc.  Huic  slroiie  est  iUud  Burchardi  lih. 
XIX,  cap.  5 :  i  Comedisli  pisceM  qui  mortuus  est  in 
flumine  invenlus  ?  Si  fecisii,  tres  dies  in  pane  et 
aqua  poeniteat.  i  In  his  verbis,  nemo  mandncet  car- 
nem  ejm^  xh  ejus  refertur  ad  to  aniniiaiis,  cuiu  quo 
homo  coierit.  Sequentia,  $i  voiuerii  pro  anima  iua 
darcy  etc.,  hxc  corrupta  sunt,  ncc  satis  superiori- 
bus  cohaerent,  et  sic  le^enda  arbUror  :  $i  voiuerit 
pro  anima  suadare  eieemosynam  de  his  pecuniis  qua: 
fuerunt  de  j^wdaf  et  suam  egit  panitenttam^  potetta' 
tem  habet.  uuc  usjque  codex  Ck^rbeiensis,  in  quo,  ut 
arbitror,  finis  hujus  Poenitentlaiis  dCsideratur.  Haec 
autem  breviter  perstrinxlmus,  ut  aliquam  lucem 
huic  Poenitentiali  afierre  possemus.  Nec  plura  de  an- 
tiquorum  poenitentia  Ghristianorum  scnliimus,  cum 
ante  nos  multi  doct!  vlri  in  hoc  campo  decurrerint, 
ac  praesertim  Gabriel  Albaspineus  episcopus  Aore- 
lianensis,  lib.  ii  Observatiouum;  ipannes  d*Artis, 
jnris  in  universitate  Parisiensi  antecessor  et  profes- 
sor  reglus,  In  libro  de  canonica  Ecclesiae  Disciplina 
circa  sacramenta,  etc.,'  et  Dionvsius  Pelavius  so- 
cietatis  lesu  iu  Animadversionibus  in  S.  Epipba- 
nium  ad  haeresim  lix,  qux  est  Novatianorum. 


APPENDIX  AD  HALITGARIUM. 


AHCMNTIII 

LIBER  PffiNITENTIALIS 

Ex  serinio  Romanw  Eeelnim  asiumptus, 
(Apod  Canislnm,  Lectiooes  antlqoe.) 


^«000    POBmTCMTEft    SINT    SOSCtPICNDI  ,  IIJOICANDI, 
8IVE  KECONCILUNDI. 

b  Qootiesconqoe  Ghristiaoi  ad  poeoitentiam  acce- 
dont,  j^ooia  damos  :  et  oos  commuoicare  cum  eis 
debemus  j^uoio,  unam  aut  doas  septimanas,  aot 
qoantom  possumus,  ot  non  dicator  nobis  quod  sa- 
cerdotibus  Judaeorum  dictum  est  a  Domino  salvatore 
nostro  ;  Ym  voifis  legisperitis,  qui  aggravatit  homi- 
oei,  el  imponitis  super  humeros  eorum  onera  gravia, 
et  impartabUia;  tpst  otilemifno  digito  vestro  non  tan- 
9itis  saremas  ipsas.  Nemo  enim  potest  sublevare  ca- 
lentem  sub  pondere,  nisi  inclinaverit  se,  ut  porri- 
gat  ei  manutn.  Neque  uUus  medicorum  vulnera  in- 
lirmauUttm  potesl  curare,  nisi  fetoribus  particeps 
fuerit.  lu  quoque  nullus  sacerdoium,  vel  poiuifex, 
peccatorum  TulBera  potest  curare ,  aut  animabus 
peccata  aoferre,  oisi  prJestanie  sollidtudioe  et  ora- 
tione  laerymarum-  Necesse  est  ergo  nobis,  frater 
cbarissime,  soliicitos  esse  pro  peccaotibus,  qoia  so- 

«  HOQC  Hbmm,  ab  anonymo  excerptom,  ibi  reco- 
dendom  ceosoimos  ad  ordinem  chronologicum  ser^ 
vandom,qnia,  JuxiaGanisium  m  Leotionibus  antiquisy 
ad  annum  825  referendus  est.  Quamvis  Halilgarii 
iKBoitentialis  liberin  libro  quem  exhibemus,  quibus- 
dam  unium  variantibus,  repraescntetur,  utrumque 


C  mus  altenitrom  membra.  Et,  si  quid  patitur  unum 
membrum,  compatiuntur  omnia  membra.  Ideoque  et 
nos,  si  viderimus  aliquem  In  peccatis  Jaccntem ,  fe- 
stinemus  eum  ad  poenitentiam,  per  nostcam  doctri- 
nam,  vocare.  Et  quotiescunque  dederis  consilium 
peccanti,  da  illi  poenitentiam  statim,  quantum  de- 
beat  jejnnare  et  redimere  peccata  sua ;  ne  forte  obli- 
viscaris  quantum  eum  oporteat  pro  suis  peccatis  je- 
junare  :  ita  quod  necesse  sit,  iterum  ut  exquiras  ab 
eo  peccata.  lile  aolem  forsitan  erubescet  iteriim  pec- 
cata  sua  conflterl,et  iterum  amplius  judicari.  c  Non 
enim  omnes  clerici  hane  scripturam  usurpare  aut 
legere  debent,  qui  invenlunt  eam,  nisi  soli  iui  quibus 
necesse  est,  id  est,  presbyteri.  Sici^t  enim  sacrifl- 
cium  oiferre  non  debent,  iiisi  episcopi  et  presbyteri, 

Suibus  daves  regni  coelestis  tradius  sunt,  sic  necju- 
icia  ista  alii  usurpare  debent. 
Si  autem  necessitas  evenerit ,  et  presbyter  non 
f^erit  prsesens,  diaconus  snscipiat  poenitentem  ad 

^  tamen  conferre  operae  pretium  erit.  Edit. 

t>  lUa  leguntnr  lolidem  verhis  apud  Rubertom  in 
Poenitentiali  quod  Morinus  edidit  ad  calcem  Tract. 
dcPa^nitentia,pag.^i5.  Basn. 

<^  Similia  videre  possis  in  libro  de  Onidis,  qul  trl- 
buitur  Alcuino.  Id. 


719 


APP£NDiX  AD  HALITGARIUM. 


730 


•  satisfaclionem  vel  sanck.in  communionem.  Sicut  A 
ergo  superius  diximus,  humiliare  se  debent  episcopt, 
sive  presbyteri,  et  eum  tristiti»  gemitu  lacrymisque 
orare,  non  solumpro  suis  deliciis,  sed  etiam  pro  Gliri- 
stianorum  omnium,  «t  possint  dicere  :  Qui$  tii/irma- 
Ittr,  ef  ego  non  infirmor  ?  aui»  tcandaliiiUur,  et  figo 
non  uror  ?  Gum  ergo  venerit  aliquis  ad  sacerdotem 
conflteripeccata  sua,mandet  ei  sacerdos  ut  eTspectel 
modicum,  donec  intret  in  cubiculum  suum  ad  ora- 
tionem ;  si  autem  non  babuerit  cubiculum ,  tamen 
sacerdos  dicat  hanc  in  corde  suo  orationem. 
Oremu$. 
^  Domine  Deus  omnipotens,  propitius  esto  mihi 
peccatori,  ut  condigne  possim  tibi  gratias  a^ere,  qui 
me  indignum  propiertuam  misericordiam  ministrura 
fecistisacerdotalisoffidi :  et  me  humiiem,  exiguumque 
peccatorem  constituisti  ad  orandum  intercedendum- 
que  ad  Dominum  nostrum  Jesum  Gbristum  pro  pec- 
cantibus  et  ad  poBnitenliam  revertentibus  :  ideoque 


INCIPIUNT   ORATIONES  AD  DANDAM  POEMTBNTUIf. 

In  primisdical  sacerdos  xxxvii  psalmum  :  Domine^ 
ne  in  furore  tuo  argua»  me.  Postea  dicat.  OremuM^ 
et  psal.  III  Behedicam  ,  usqoe  Renovabilur.  £t  ite- 
rum  dicat.  Oremtw,  et  psal.  l  Mi$erere,  usqne  om^ 
ne$  iniquitate$  mea$  dele.  Post  Jixc  psalmum,  !>«•», 
in  nomine  fuo,  et  dicat :  Orenm$.  Deinde  psalmum, 
Quid  aloriari$  in  malitia  ?  usque  videbuntputi,  Et 
dicat  hanc  orationem  : 

Oremu$. 

Deus,  cujus  indulgentia  nemo  non  indiget,  me- 
mento,  Domine,  famuli  tui  N.,  etqui  iubrici,  ter- 
renique  corporis  in  fragilitate  nudatur»  quaesumus, 
ut  des  veniam  conOtenti,  parce  supplici,  ut  qui  no- 
stris  meritis  accusamur,  tua  miseratione  salvemur. 
Per  Dominuro,  etc. 

Aliter. 

Deus,  sub  cujus  oculis  omne  cor  trepidat,  omnes 


dominator  Domme,  qui  omnes  homines  vis  salvos  B  oonscientiaecontremiscunl,  propitiareomnium  gemi- 
fleri,  et  ad  agnitiouem  veritatis  venire,  quinonvis       "  *      •■  ■ 

moriem  peccatoris,  sed  ut  convertatur  et  vivat,  sus- 
cipc  oralionem  meam,  quam  fundo  ante  clemeniiam 
tuam  pro  famulis  atque  famulabus  tuis,  qui  ad  poe- 
nitentiam  venerunt;  perDominum  nostrum. 

Yidens  autem  ille  qui  ad  pcenitentiam  venit  sacer- 
dotem  tristem  et  lacrvmantem  pro  suis  facinoribus, 
magis  ipse  in  tiraore  Dei  perculsus,  amplius  tristatur, 
et  exhorrescit  peccata  sua. 

El  unuinquemque  hominem,  accedentem  ad  poe- 
niientiara,  si  videris  acriter  et  assidue  slare  in  poeiti- 
tentia,  suscipe  illum.  Qui  vero  potest  jejunare,  quod 
impositum  est  illi ,  noli  prohibere,  sed  permitte. 
Hagis  enim  landandi  sunt  mui  celeriter  debitum  pon- 
dus  persolvere  festinant,  quia  jejunium  debitum  est. 
Et  sic  date  mandatum  illis  -qui  poenitentiam  agunt, 
quia  si  jejunaverit  et  compleverit  quod  illi  manda- 
tum  est  a  sacerdote,  purincabitur  a  peccatis.   Quod 


tibtts,  et  omnium  medere  vuineribus,  ut,  sicut  nemo 
nostrum'  iiber  est  a  cuipa,  ita  nemo  sit  alienus  a  ve- 
nia.  PerDominum. 

Item  atiter, 

Deus  infinitae  misericordiae  veritatisque  iiiimen- 
sae,  propitiare  iniquitatibus  nostris,  et  omnibus  ani- 
marum  nostraruDa  medere  languoribus,  ut,  misera- 
tionum  tuarum  remissione  percepta,  in  tua  semper 
benedictione  iaetemur.  Per  Dominum. 

Aliter. 

Precor ,  Domine ,  clementiae  ct  misericordiae  tuae 
m^jestatem  ut  famulo  tii»  peccata  et  facinora  con- 
fitenli  veniam  relaxare  digneris,  et  prxteritorum 
criminum  culpas  indulgeas ,  qui  humeris  tuis  ovem 
perditam  reduxisti ;  qui  publicani  preces  confes- 
sione  placatus  exaudisti :  tu  etiam  huic  famulo  tuo 


si  iterum  ad  pristinam  consuetudiuem  vel  peccatum  n  placare,  Domiiie ;  tu  ejus  precibus  benignus  aspira, 


reversus  fuerit,  sic  est  ouoraodo  canis  qui  reverti- 
tur  ad  vomitum  suum.  Omnis  itaque  peentleus  non 
hoc  soluni  debet  jejunare  quod  illi  mandaUim  est  a 
sacerdote,  verum  etiam  postquam  compleverit  ea  quae 
iili  jussa  sunl,  debet,  quantum  ipsi  visum  ruerit,  Je- 
junare :  sive  in  auaru  feria  Iradas,  sive  parasceve, 
si  egerit  ea  quae  ilfi  sacerdos  praeceperit,  peccata  cjus 
dimitientur;  si  vero  postea  ex  sua  volunute  jejuna- 
verit,  mereedem  sibi  acquirit  et  regnum  coelorum. 
Qui  ergo  tota  septimana  jejunat  pro  peccatis  suis, 
sabbato  et  Dominico  die  manducet  et  bibat  quidquid 
ei  appositum  fuerit.  Gustodiat  tamen  se  a  crapula 
et  eorietate,  quia  luxuria  de  ebrietate  nascitur.  Ideo 
beatusPaulus  prohibuit  dicens  :  Noliteinebriarivino, 
in  quo  e$t  luxuria ;  non  quia  in  vino  est  luxuria, 
sed  in  ebricUte. 

c  Si  qiris  forte  non  potuerit  jejunare,  et  habueril 
unde  dare  possil  ad  rediraendum  :  si  dives  fuecit, 

Ero  vii  bebdomadibus  det  solidos  xx :  si  autcra  non  ^ 
abuerit  tantum,  unde  dare  posslt,  del  solidos  x  ;  si  ^ 
autem  multum  pauper  fuerit,  det  solidos  iii.  Nemi- 
nem  vero  conturbet ,  qui  Jussimus  xx  solidos  dare 
aut  minus,  quia,  si  dives  fuerit,  facilius  est  illi  dare 
solidosxx  quam  pauperi  tres  solidos.  Sed  unus- 
quisque  attendat  cui  dare  debet :  sive  pro  redem- 
ptione  captivorum,  sive  super  sanctum  altare,  sive 
panperibus  Ghristianis  erogandum.  Et  hoc  scitote, 
fratres,  ut,  dum  venerint  ad  vos  servi  vel  ancilke, 
quserentes  poenitenliam,  non  eos  gravelis;  neque  co- 
gatis  lanlum  Jejunare  quantum  divites,  quiaservi  et 
anciliae  non  sunt  in  sua  potestate,  ideo  medietatem 
pcenitentiae  iliis  imponite. 

ExpUcit  proio^u», 

•  Apud  Egbertum  haec  desunt ;  nec  ille  loqui- 
lur  de  satislaclione  vel  communione.  Negatur  au- 
tein  a  multis  diaconum  potuisse  lalia  conftcere. 
Basn. 


111  in  confessione  placabiiis  permaneal,  ejus  el  pe- 
lilio  peipetuam  ciementiam  luam  celeriter  exocet* 
sanclisque  alUribus  el  sacramentis  restitulu»,  spei 
rursus  aeiernae  viis  et  coelestis  gloris  mancipeiur. 
Per  Dominum. 

Manui  hnpomtio, 
Doniine  sancie,  Paler  omnipotens,  aeleme  Uens, 
qui  per  Jesum  Filium  tuum  Dominum  nostrum  vul- 
nera  noslra  curaredignatos  es  :  te  supplices  rogamus 
et  petimus  nos  humiles  tui  sacerdoies,  ul  precibus 
noslris  aurem  luae  pieutis  inclinare  digneris,  remit  • 
Usque  omiiia  crimina  el  peccata  untversa  coiidone&, 
desque  huic  famuio  luo,  Domine,  pro  suppliciis  ve- 
pro  moerore  la^titiam,  pro  morte  vium,  ui 


de  lua  misericordia  confidens  pervenire  mereaUr  «d 
viUm  aeternam.  Per  Domiiium. 

EX    POENITENTIALI   ROIIANO,    QUALITER  JCOICANDI  SIHT 
SINGULI   POENITENTES. 

/n  primie  de  komicidio» 
Si  quis  clericus  homicidium  fecerit,  x  annos  poe* 
nileal,  iii  ex  his  in  pane  ei  aqua.  Si  laicos,  iii  an- 
nos  poeniteat,  i  ex  hi^  in  pane  el  aqua.  Subdiaconns 
VI,  diaeonus  vii,  presbvter  x,  episcopus  xii.  Si  quis 
ad  homicidium  facienaum  consenserit,  vii  annos, 
III  in  pane  ei  aqua.  Si  quis  laicus  homicidium  fece- 
rit  volunurie,  vii  annos  paeniteal,  in  in  pane  ei 
aqna.  Si  quisinfanlem  c^presserit,  iii  annospoeni- 
teal,  primus  ex  Iiis  in  pane  et  aqua.  £l  clericus  si- 
miliier  observet. 

Ik  fornieationef  ex  eodem  Pceniteiaiali, 
Si  quis  clericus  fomicaverii  sicut  Sodomiiae  feoe- 

^  Habeturhaec  orsriiolntegra  in  ordine  Romano. 
Bibl.  Pat.  lom.  X,  paj;.  27.  lo. 

c  Hai)et  eadem  totidemqiie  vcrbis  Regiiio  in  anl»- 
qua  CiiOlectionc  ms.,  lib.  ii,  c^ip.  4i.  Ip. 


7il 


I  ANONIMI  LIBER  POENITENTIALIS. 


rst 


runt,  X  aiioos  poeniteat,  tres  ex  his  in  pane  et  aqua.  A  teat  in  pane  et  aqua.  Et,  si  reddere  non  potest,  iii 


Si  quis  clericus  adulteriom  commiserit,  id  est,  cum 
uiore  vel  sponsa  aUerius,  si  filium  genuerit,  vii 
[ann.]  poeniteat ;  si  vero  fllium  non  genuerit,  et  in 
notitiam  hominum  non  venerit,  si  dericus  est,  tres 
aniios  pceoiteat ,  primum  ex  his  in  pane  et  aq^ia. 
Si  diaeonus  aut  monachus,  vii,  tres  in  paiie  et  aqua, 
episcopns  xii,  v  in  pane  et  aqua.  Si  quis  dericus, 
vel  cujus  superior  gradus  est ,  qui  uxores  habent, 
vel  post  conversionem  vd  honorem  iterum  eam 
eognoverit,  sdatseadulterium  commisisse  ;  idcirco, 
ut  superius  statulum  est,  pceniteat.  Si  quis  fornica- 
verit  cnm  sanctimoniali  vel  I>eo  dicata,  cognoscat 
se  adulterium  commisisse :  secundum  priora  statuta 
unasquisque  juxta  ordinem  suum  poeiiiteat.  Si  quis 
per  semetipsnm  fornicaverit,  aut  cum  jumcnto ,  aat 
cum  quolibet  quadrupede ,  iii  annos  pceniteat.  Si 
post  gradum,  vel  votum,  vii  annis  poeuiteat.  Si  quis 
dericos  concupiscens  mulierem,  et  non  potnit  pec- 
care,  quia  mulier  eum  non  suscipit,  dimidium  an-  ^ 
num  poeniteat  in  pane  et  aqua,  et  loto  se  abstineat  a 
vino  et  came. 

Sl  qnis  dericas,  postquam  se  Deo  voverit ,  ad  ha- 
bitam  ssecularem  redierit,  sicut  canis  ad  vomitum 
snum ,  vel  uxorem  duxerit,  x  annis  poeniteat,  iii  ex 
his  in  pane  et  aqua,  et  postea  in  conjugio  non  co- 
poletnr.  Quod  si  voloerit  sancta  synodus ,  vd  apo- 
stolica  sedes,  separabit  ^  a  communione  catholi- 
corom  :  siroiliter  et  molier,  postquam  se  Deo  vo- 
verit,  si  tale  scelus  commiserit,  pari  sententias  sub- 
jacefajt.  Si  quis  laicus  fomicaverit  sicut  SodomiUe 
fecerant,  vii  annis  Doeniteat.  Si  qul&  de  allerius  uxore 
illium  genuerit,  id  est  adulterram  oommiserit,  ac 
toram  proximi  violaverit,  iii  annos  poeniteat.  Abs- 
tineat  se  a  lautioribus  cibis  et  a  propria  uxore, 
dans  inaoper  pretium  pudicitiae  marito  uxoris  vio- 
latae. 

Si  quls  adulterare  voluerit,  et  non  potuerit,  id 
est  susceplus  non  esl,  xl  dies  poeniteat.  Si  quis     *^^*^^^^^^ 

virgo  virgini  comuncius  fuent,  si  voluennt  parentes  ^  jjjjjjjg  jjjg^l^m  ...i^V.f. :« :.....  ..-i :. 

ejus,  sit  uxor.  Tamen  unum  annnm  poeniteant,  et 
smt  conjogati.  Si  qnis  cum  jumenUi  fomicaverit, 


annos  poeniteat.  Si  qois  sepulcrum  violaverit,  vii 
annos  poeniteat,  iii  cx  his  in  pane  et  aqua.  Si  quis 
laicus  lurtuni  fecerit,  reddat  proximo  suo  quod  fura- 
vit,  111  quadragesimas  in  pane  et  aqua  poenileat. 
Det  eleemosjnas  pauperibus  de  suo  labore,  et  sa- 
cerdotis  judicio  jungatur*altari. 

De  malefieio, 

Si  quis  maleficio  suo  aliquem  perdiderit ,  vii  an- 
nofi  preniteat,  iii  in  pane  et  aqua.  Si  quis  pro  amore 
maleficus  fit,  et  neminem  perdiderit :  si  laicus  est, 
dimidium  annum  poeniteat,  si  dericus  est,  onom  in 
pane  et  aqoa  ;  si  diaconos,  iii  annos  in  paneet  aqoa ; 
si  sacerdos,  v  annos,  ii  in  pane  et  aqoa.  Si  aotem 
per  hoc  partos  moiieris  qois  deceperit,  vi  quadra- 
gesimas  unusquisque  insuper  addat,  ne  homicidii 
reus  sit.  Si  qois  immissor  tempestatum  foeiit,  vii 
poeniteat,  iv  ex  his  pane  et  aqoa. 

De  sacrilegio. 

Si  qois  sacrilegiom  [soriilegiom]  fecerit,  id  est, 
qoos  arospices  vocani,  qoi  aogoria  colont  semper 
aoguravermt,  aut  quocunque  malo  ingenio,  iii  an- 
nos  poeniteant  in  pane  etaqua.  Si  quis  hariolus  fiic- 
rit,  qoos  divinos  vocant,  et  aliquas  divinaiionea  fe- 
cerit,  qoia  daemoniacom  est,  v  annos  poenileat,  iii 
in  pane  et  aqua.  Si  quis  in  Kalendis  Januarii,  quod 
muiti  faciunt,  et  in  cervulo  dicunt,  aut  in  vebiculo 
vadit,  III  annos  poeniteat.  Si  qnis  sortes  habuerit, 
quas  sanctorum  contra  rationem  vocant,  vel  aliquas 
sortes  habuerit,  vel  qualicunque  malo  ingenio  sorti- 
tus  fuerit,  vel  divinaverit,  iii  annos  poeniieat,  pri- 
mum  pane  et  aqua.  Si  quis  ad  arbores,  vel  ad  lon- 
tes,  vel  ad  cancdlum,  vcl  ubiconque,  excepto  in  ec- 
clesia,  votum  voveril,  aot  exsolvertt,  m  annos 
poeniteat  in  pane  et  aqoa,  qoia  hoc  sacrilegiom  cst ' 
vel  daemoniacdm.  Qui  vero  ibidem  ederit,  aut  bibe- 
rit,  I  annum  in  pane  et  aqoa  poeniteat.  Si  quis  ma- 


1  annum  poeniteat.  Si  uxorein  non  habuerit,  dimi- 
dium  annum  poeniteat.  Si  quis  virginem  vel  viduam 
rapuerit,  iii  annos  pHoeniteat.  Si  ({uis  sponsam  ha- 
bens,  sorori  ejus  forsitan  viiium  intu^erit,  et  cohae- 
serit  tanquam  suae  :  hanc  autem  uxorem  duxerit, 
id^est,  desponsatam ;  illa  vero  quae  viUum  passa 
est,  si  forte  necem  sibi  intulerit,  omnes  qui  bujus 
facti  consentanei  fuerint,  x  annis  in  pane  et  aqoa 
redtj^antor,  secondom  statuta  canonom.  Si  qois  de 
molieribus  quae  foraicatae  sunt  interfecerit  quae  na- 
scuntor,  aot  feslinet  abortivos  facere,  primum  con- 
siitutoEn,  usque  ad  exitum  comniunionem  vetat.  Id 
est  qnidem  verum  definituro.  [Ut]  humaiiius  aliquid 
conseauantur,  constituamus  eis  decennii  tempora, 
secundum  gradus,  quae  sunt  constituta,  poeniteant. 
De  perjurio. 

Si  quis  d^cus  peijuraverit,  vii  annis  poeni- 
teat,  III  in  pane  et  aqua.  Laicus  vii,  subdiaconus 
VI,  diaconus  VII,  presbyter  x,  episcopus  xii.  Si  quis 
coactus  pro  qualibet  necessilate  aut  nesciens  peje- 
raverit,  tres  annos  poeniteat,  unum  in  pane  et  aqua, 
et  animam  pro  se  reddat,  id  est ,  servum  vd  ancil- 
lam  de  servitute  absolvat ,  et  eleemosynas  multas 
faciat.  Si  quis  pderaverit  per  cupiditatem,  totas  res 
soas  vendat,  et  donet  pauperibus,  et  tondeatur,  et 
intret  monasterium,  et  ibi  deserviat  osqoe  ad  mor- 
tem. 

De  furto. 

Si  quis  furtom  capitale,  id  est ,  quadrupedem, 
vel  fregerit,  aut  quoolibet  majus  pretiom  foraverit, 
vii  annos  ploeniteat :  laicos  v,  sobdiaconos  vii,  dia- 
cenos  VIII,  presbyter  x,  episcopos  xii  annos  poeni- 
teat.  Si  quis  de  mtnoribos  semcl  aut  bis  (urlnm  fe- 
oeril,  ceddat  pto  auimo  suo,  et  unum  anuurn  poeni- 


minis  menlem  tulerit,  v  annis  poeniteat,  primum  in 

Eane  et  aqua.  Si  quis  ligaturas  fecerit,  quod  detesta- 
ile  est,  III  annos  poenileat  in  pane  et  aoua.  Si  qui 
simul  vadunt  ad  festivitatem,  in  locis  abominandis 
gentilium,  et  suam  escam  deferentes  comederini, 
placuit  eos  per  poenitentiam  biennii  suscipi.  Uiruin 
vero  cum  oblatione,  singuli  episcoporum  probantes 
vitam  eorum,  et  singulos  actus  examinent.  Si  quis 
manducaverit  aut  biuerit  juxta  fanum  per  ignoran- 
tiam,  promitlat  deinceps  [qood]  nonqoam  reileret, 
et  qoadraginta  diebifs  m  pane  et  agoa  [poeniieat]. 
Si  vero  per  contemptum  hoc  fecerit,  id  est,  postr 
quam  sacerdos  ei  pnedicavit  guod  sacrilegium  erai, 
mensae  daemoniorum  communicaverit ;  si  gulae  hoc 
'  vitjo  tantummodo  fecerit,  iu  quadragesimas  in  pane 
et  aqua  poeniteat ;  si  vero  pro  cultu  daemonum  et 
honore  simulacri  hoc  fecerit ,  iii  annos  p«Bniieat. 
Si  quis  secundo  et  tertio  immoflatus  paruit,  \u  annos. 
|vpoeniteat,  etduobus  sine  oblaiione  communiceL  Sl 
^  quis  manducaverit  sanguinem,  aut  morticinium,  auL 
idolis  immolatom»  et  non  fuit  ei  aecessiias,  jejonet 
hebdomadas  xu. 

De  diver$i$  cajfitulie., 

Si  qois  quodlibet  membrum  sibi  voruntarie  trun- 
caverit,  iv  annos  poeniteat,  primum  in  pane  et  aqua. 
Si  quis  abortum  voluntarie  fecerit,  iii  annos  poeni- 
teat,  primum  in  pane  et  aqua.  Si  quis  usuras  unde- 
cuiique  exegerit,  iii  annos  poeniteat,  primo  in  pane 
et  aqua.  Si  quis  per  potestalem.  aut  quolibet  ingenio, 
res  alienas  malo  ordine  invaserii,  vel  tulerit  supc- 
riore  sentcntia,  similiter  poeniteat,  et  deemosynas 
multas  faciat.  Si  quis  servum  aut  queincunqiio 
hominem  quolibel  ingenio  in  caplivilatem  redoxerit, 
vel  transmiserit,  sicut  supra,  pa^niteat.  Si  quis  ec- 
desiam  combusscrit,  xv  annis  poeniteat,  et  eam 
scdule  restiiuai,  et  pretium  suuin  paoperibus  dis- 
tribuai.  Si  quis  aream  aot  domum  ci^uscunque 


APP£MDnL  AD  HALITGARICM. 


m 


^C 


voliintaric  cremaverii,  sicut  supra  poeniteat.  {Ex 
decret,  JulH  papce.)  Si  quis  per  iram  alium  percusse- 
lit,  et  sanguioem  fuderit,  aut  debilitaverit,  soWat 
ci  primum  mercedem  et  medicum  ^uaerat;  si  laicus 
est,  XL  dies  in  pane  et  aqua  jejunet;  si  clericus»  v. 
xl;  diaconus,  vii  menses;  presbjter,  unum  annum. 
Si  quis  venaiionem  exercuerit :  clericus  unum  an- 
num  poeniteat,  diaconus  ti,  prcsbyter  iii.  Si  quis  de 
ininisterio  sancUe  Ecclesiae  qualeciinque  opus  frao- 
daverit,  vel  neglexerii,  vii  annos  poBoiteat,  iii  pane 
ctaqua.(7it Ancyrano  eoncilioy.)  Si  qui  cum  animali- 
buspeccavcrint,  qui  nonduro  xx  annoruiq  luerint,xv 
annis  exac^s  in  posnilentia,  communiouem  orttio- 
mim  mereantiir.  Deinde  v  annis  in  bac  commaoione 
(luranles,  oblalionis  sacraveAla  eontingant.  Discu- 
tiatur  autem  et  vita  eorum,  qualis  tempore  pcenita- 
dinis  exstiterit,  et  ita  miserioordiam  conaequantur. 
Quod  si  inexplebiliter  bis  haesere  crimloiDus,  ad 
agendam  pcenitentiaro  prolixius  tempus  insiunant. 
Quotquot  autem  peracta  xx  annorum  aetate,  et  uxo- 
res  habentes,  boc  peccato  prolapsi  suiit,  xxv  annis 
pcenitudinem  gerentes,  in  eommunione  reoipiantur 
orationum.  In  qua  quinquennio  perdurantes ,  tum 
demom  oblationis  sacraroenta  percipiant.  Quod  si 
qui  uxores  babentes  el  transceodentes  l  annis  ila 
deliqoerint ,  ad  exitum  vlts  commuiiionis  gratiam 
consequaotar. 

De  ebrietate  el  fornkattone. 

Inebriaturquis  a  vino,sivecervisia,contraiolerdl- 
ctimi  Salvatoris  et  apostolorum  ^us.  Quod  si  votum 
babuerit  sanctitatis,  xl  diebus  in  pane  et  aqua  cul- 
pam  diluat ;  laicus  vero  vii  diebus  poaniteat.  Epi- 
scopus  faciens  fomicationem,  degradetur,  et  xii  an- 
nis  poeniteat.  Presby ter  aut  diaconus,  fomicationero 
faciens  naturalem.  •  Pnelato  ante  mooachi  voturo 
tres  annos  poeniteat,  veoiam  Qmni  hora  rogel :  su- 
perpositionem  in  unaquaque  hebdomada  facial, 
cxceptis  Quioquagesinue  dielHis. 
De  mtfiiUM  canftf . 

Si  quis  easn  negll^ens  sacrificium  perdit,  relin- 
quens  foris,  et  ab  aliquo  devoratur,  xl  diebus  poe- 
niteat,  sin  (Id  esi,  si  non  casu)  vero,  annum  unum 
poBniteat.  Si  communicaverit  ignorans  excommuni- 
catus,  diebus  xl  pceniteat.  Si  quis  sponle  commu- 
nicaverit  excommunicato,  verbo,  vel  rciatione,  vel 
cibo,  vel  potu,  xl  dles  in  pane  et  aqua  Qt  sale  poeni- 
teai.  Si  sacriflclum  terratenus  cadit  ^  negligendo, 
snperpositlo  fiat.  Si  ceciderit  sacrificium  de  manu 
olferentis  terratenus,  et  non  invenitur  aliquid,  om- 
iie  quodcunque  inventum  fuerit,  in  loco  in  quo  ce^ 
ciderlt  comburetur,  et  cinis  sobaltario  recondatur, 
et  sacerdos  dimidium  annum  poeniteat. 

Pro  bonis  rebos  olferre  debemus,  pro  malls  ne- 
quaquam.  Presbyteri  pro  suis  eplscopis  non  prohi- 
bentor  offierre.  Qui  pnpbet  ducatum  barbans,  iii 
annos  pceniteat.  Qni  monasteria  exspoliant,  falso  dl- 
cenies  se  captlvos  redimere,  iii  annos  pceniteant, 
et  oinnia  quae  abstraxerant  paoperibus  donent.  Qui 
carnem  animaliumquorammortemnescit  manducat, 
lertiam  parlem  anni  pcenileat.  Prioram  statota  Pa- 
iram  promamos.  Pueri  solum  sermocioaotes,  el 
irans^redientes  Instiiota  senioram,  Iribus  superpo- 
bitioiubus  emeodeotur.  Osculum  simpliciter  facien- 
tes,  VII  superpositiooibus.  Cum  ioquioameoto  au- 

•  Prcelato  ante  monachi  votum :  deeraot  iila  verba 
io  codice  Stewariii.  Basn. 

^  Sic  Gregorios  lo  Judiciis  suis  :  c  Sl  quis  Eucha- 
ristiam,  id  est,  sacrificium,  causa  negligeotiie  per- 
dlderit,  onum  annom  vel  tres  quadragesimas  poeni- 
teat;  quod  si  in  terram  causa^  negligentiae  ceciderit, 
l  psalmos  caotet.  .>  lo. 

«  Male  omoino,  nou  enim  legendum  quasi  50  anni 
pmnitentise  assignarentur,  nec  littera  l  numeram 
donotat ;  lcgendum  Chrismal :  debet  autem  hic  in- 
tclligi  palla  corporalis.  lo. 


A  tem  sine  amplexu,  xv  superppsltienibus  corrigan- 
tur. 

Be  diipensaliombus  eacripciL 
Qoi  noo  bene  oistodierit  sacrificium,  el  miis  eo- 
mederit,  xl  diebus  poeniteal.  Qui  autem  perdiderit 
soum  cbrisma  •  l,  aut  soium  sacrificiiim,io  regiooe 
qualibet,  ut  oon  mveniatur,  luu.  ">«'  vel  aowun 
ooum  poeniteat.  Perfuodeos  aKqnis  c^cem  suner 
altare  quando  auferunlur  linieamina,  m  diebus 
poeniieat.  Si  cedderit  ^  la  ttrameo,  Wi  dies  |Meoi- 
teal.  •  Vomeos  sacrlficiom  gravatus  aalttrilale  veo- 
Iris,  XL  diebns ;  si  in  '  ignero  projecerit,  xx  diebns. 
poeniteat.  Diaconus  obLiviscens  oblationem  oflerre 
sine  Hnteamlne,  dooec  offeranlur,  simiiiler  poeui- 
leal.  Qui  acceperit  sacrificuim  posl  cibon ,  vei  ali- 
quam  parvissimara  refeclionem,  liisi  pro  vlatico  : 
pueri,  Ires;  miQores,  vu;  elerici  xx  dies  pooDi- 
leant. 
(Eutfchianui  pajfa^  eap.  II).  Si  in  farina  Tel  in 

^  aliquo  sicco  eibo,  sive  io  meUe,  vei  in  lacle,  bestiola» 
Immoodae  loveoiuotor,  oood  eirca  corpora  eorom 
est,  projiciator.  >  Qui  oegligeotiam  erga  aacrificium 
fecerit,  ol  sit  a  vermibus  eoQSumptun,  el  ad  nilii- 
lum  devenlai,  m  quadraffefiimas  poeniteal.  Si  Inle- 
grara  inveneril,  el  in  eo  fueril  Termis,  Gomhurator» 
elsiccinis  ejus  sub  aluri  abscendatur;  et  negli- 
gens  XL  dies  poenlteal.  El  si  lovenlura  fuerit,  ul  sa- 
pra,  mondelur :  si  osqoe  ad  altare  laolara  foeril 
lapsum,  superpooalor.  Si  de  calice  aUqiiid  atiiia- 
verit  per  n^Ugentiam  ua  lerram,  lingoa  iambalor, 
labula*raditur,  igoe  comburatur ;  elLdiebtts  poeni- 
teat.  Si  super  aitare  stUiaveril  eaiix,  sorbeal  mini- 
sler,  et  linteamen  quod  tetigit  sliUa  abliiaior  tribus 
vidbus,  et  tribos  diebus  noeoiteat.  Si  liiobaverit 
sacerdos  supcr  oraliooem  Dominicam,  quae  didtur 
perieiilose  uoa  vice,  vd  Psaimis,  l  psalfoos  \  secunda 
vice,  r.  pla^ls  [poeniteat]. 

^  Item  de  homicidio, 

Si  qois  10  expeditiooe  publica  oceldlt  hominem 
sioe  causa,  jejuoet  bebdomadas  xxi.  Si  auteffl  for- 
sitao  se  defendendo,  aut  parentes  suos,  aut  fami- 
liam  suam,  occidit  aliquem,  ille  noo  erit  reus.  Si 
voloerit  jejuoare,  in  iUius  potestate  est,  ^a  co- 
actus  hoc  fecit.  Si  homicidium  lo  pace  fecerlt,  et  non 
foerit  turba,  per  ^teslatem,  aut  inimicitiae  cansa, 
ut  res  ejus  capiat,  jejunel  liebdomadas  xxvui»  el  res 
ejus  quem  ocddit,  reddat  uxori  vd  fiUis  ejus. 
De  pomilenlihu»  agrie. 

Si  quis  ad  poBnltentiam  venlt,  et  segrilndo  evene^ 
rll,  et  noo  potuerit  adimplere  quod  iUi  maodatom 
est  a  saeerdote,  susdpiator  ad  saoctam  comraonio- 
nem.  El,  si  voiueril  eom  Dominus  salvare,  j^onel 
postea.  Si  qois  noo  poenitet ,  et  forsitan  ceeideril 
m  aearitudinem,  el  quaesieril  commonieare,  non 
problbeaUir :  sed  (tote  el  saoctam  communionem,  et 
mandale  lUi  ut,  sl  placueril  misericordiae  Dei,  el 
D  evaserii  de  ipsa  aegritudiae,  postea  omnia  confessus 
sity  et  sic  poeoiteat. 

De  ^ommunicatie  mortuii. 

Si  quls  exoommuoicatos  Aierit  mortoos,  (p\  jam 
stl  confessus,  et  noo  occorril,  sed  occupavit  eom 
raors,  swe  io  yla,  sive  lo  domo;  si  esl  aUquis  ex 
pareotilms  ^us,  pro  eo  aUqoid  oiferat  ad  saneium 

<  Tel  $i  ceciderit  saerificium  inira  meneam.  Sic 
codex  Menardl ;  melius  tamen  tn  ttramen.  In  Po^ 
nilenliaU  ras.  bibUothecae  GoUierlinae  n.  4548  legi- 
tur.,...  de  manu  sacri/icium  ceciderit  in  strameUf 
VII  dietfus  pceniteat  a  quo  eeciderit.  lo. 

•  AI.,  eumens,  lo. 

'  Haec  omittuntur  in  aliis  co<ycibaa.  |p. 

>  Eadem  fere  habet  Gregor.  lU  in  iadicus,  eap. 
!^,  quaa  vide  GoncU.  tom.  vl,  pag.  i4S3.  Mulu  ta- 
men  hic  circa  eucharisiiam  observare  jul>enlur  a 
Gregorio  omissa.  Is. 


723 


ANONYMI  LIBER  PCENrTENTlALlS. 


7iG 


»lure,  aut  ad  redemptioDem  captiToruro, 
cominemorationeni  animae  eins. 
De  incestit. 

Si  quis  acoepii  filiam  uxoris  suae,  hunc  non  po- 
tesiis  judicare,  nisi  ^rius  separentur.  Postquam  se- 
p.irati  fuerint,  unicuique  eorum  imponat  hebdoma- 
Uas  xiT,  et  iterum  nunquam  se  jungant.  Si  aulem 
Toluerint  nubere  siTC  Tir,  sive  mulicr,  polestatem 
babeat,  sed  non  iiia  quae  dimisit.  Si  quis  acceperit 
cognaum,  aut  novercam,  aut  avunculi  viduam  :  et 
hi  qui  uxorem  patris  sui,  Tel  sororem^  uxoris  suae, 

J;randc  judicium  est ;  canonice  damnetur.  Propter 
brnicationem  autem  midii  nesciunt  numerum  mu  - 
lierum  cum  quibus  fornicati  sunt,  iili  jejunent  heb- 
domadas  l. 

De  idQloiitytis. 

Si  quis,  dum  lofaiM  est ,  per  ignonHitiam  gueia- 
Tcrit  de  his  qu»  fnerint  idolis  immolata ,  aot  morti- 
einum ,  aut  aiiquid  abominabile,  jejuiiet  hebdoma- 
disiii.Siquisnesciensmanducavit  idolis  iimnolaium, 
aut  morticinum,  dabitur  illi  Tenia,  ouoniam  nesciens 
faoc  fecit;  tamen  jejanet  hebdomadis  iii. 
De  furto  per  neeesntatem. 

Si  quis  per  necessilatem  furaverit  cibaria ,  vel 
vesiem,  siTC  quadrupedem  per  famem,  aut  per  nu- 
ditatcm,  Tcnia  iUi  datur.  Jejunet  helxlomadis  it.  Si 
reddiderit,  non  cogatis  jejunare.  Si  quis  caballum , 
aut  bovem,  aut  junienlum,  vel  Taccam  furaTerit» 
siTe  cibaria,  tcI  quae  totam  famlliam  Butriunt^icju- 
net  ut  supra. 

De  adulterie. 

Si  mulier  decepertt  matris  siise  marituro,  illa  non 
potest  judicari,  donec  relinquat  euin.  Cum  separati 
luerint,  jejunet  hebdomadis  xit.  Si  quis  iegitimam 
baltens  uxorem ,  dimiserit  eam  ,  ct  aiiam  duxerit, 
illa  quam  duxit  non  est  illius.  Non  manducet,  neque 


aut  ad-A  rit,  nemo  mandoeet.  Et  qui  manducaTerit,  jejunet 
hebdomadasiT.  Si  gallina  in  pnieo  mortua  fuerit , 
puteus  CTacuetur.  Si  sciens  ex  eo  biberit,  jejunei 
hebdomadam  i.  Si  mus  et  gallina,  aut  aliquid  ceci- 
derit  in  Tinum  ,  de  boc  nullus  bibat.  Si  in  oleum, 
aut  mel  ceciderit ,  oleum  cxpendatur  in  lucemam  , 
in  medicinam,  vel  in  aliam  necessilatem.  Si  piscis 
mortuus  fuerit  in  piscina,  non  manducetur.  Et  qui 
manducaverit,  jejunet  hebdomadas  it.  Si  porcus  yel 
gallina  manducaverit  de  corpore  hominis ,  non 
manduceiur,  neque/servetur  ad  semen  ,  sed  occida- 
tur  et  canibus  tradaiur.  Si  lupus  laceraverit  auimal, 
et  mortuum  fuerit ,  nemo  manducet ;  et  si  vixerit 
postea,  cum  homo  occiderit ,  manducctur. 
De  poUulit  ammalibu$, 

SlTe  enm  capra,  sive  cum  pecore,  aut  cum  alio 
animali  si  peccaverit  homo,  nemo  mandueet  carnes 
^ns,  neque  cocus  ejus ,  sed  occidatur  et  canibus 
tradatur.  St  quis  Toluerit  dare  eleemosynam  de  his 
^  pecuniis  quae  ftaerunt  de  praeda,  si  jaro  poenitentiam 
egit,  polestatem  habet. 

De  reconciliatione  pcsnitentium  tertia  [et]  quinta  feria 
ante  Pascha. 

In  primis  dicit  psalmum  cum  anliphona  :  Cor 
mundum  crea  in  me,  Deu$^  et  spirituM  rectum  innova 
in  vi$ceribu$  mei$. 

OratiOi 


Beus  homani  generis  benignissime  eonditor,  et 
misericordissime  reformator,  qui  in  reconciliatione 
lapsorum  ctiam  misericordia  tua  primus  indigeo  , 
servire  effectibus  gratias  tuae  per  ministerium  sacer- 
dotale  Toluisti ,  ut  cessante  merito  8upplicis>  mira- 
bilior  fief  et  clementia  Redemptorisi. 

Alia. 

Omnipotens  semplterne  Deus,  confltenti  tibi  fa- 
muio  tuo  pro  tua  pietate  peccaia  relaxa ,  ut  nou  ei 


bibai,  neque  omnino  in  sermone  sit  cum  illa,  quia  C  plus  noceat  conscientiae  reaius  ad  poenam  quam  in- 
— 1^  »^^^-:.  . ^«-si,..«  :n:..-.    ^^-!      duigentia  tuae  picutis  prosit  ad  Tcniara* 

Jtem  aliorum. 

Omnipotens  sempiterne  Deus ,  qui  peceatomn 

ind^gentiam  in  confessione  celeri  posuisti,  succur- 

re  lapsis  ,  mlserere  coofessis ,  ut  quos  delictorum 

catena  constringil  magnitudo  tuae  pietatis  absolTat. 

Oralto  iuper  infirmo* 

Deu»,  qui  ftimulo  too  Ezechiae  ter  quinoa  annos 
ad  Titam  donasti,  ita  et  hunc  fainulum  ioom  a  lecto 
aegritudinis  eripias  ad  salutem.  Per  Bominum. 

QOALITER    ILLB   ANNI78   OBSEaVAllBIIS  SIT  QUI  IN  PAIIB 
BT  AQVA  ALICUI    IHPONITUR    III    raUHTUfTIA    JEJU- 

MANDUS. 

Ex  PtBnUentiaH  Romano, 

Poenitentia  unins  anni  qui  in  pane  et  aqua  jdii- 

^ nandus  est,  talis  esse  debet :  in  unaquaque  hebdo- 

niaTcnt  cum  gJadio,  aut  unguAis,  post  mortem  pa-  D  ^^^^^  ^^^^  ^^^^«  '^  ^^^  secundam  feriam,  ouartam 


male  aecepit  :  neqne  cnm  parentibus  illius.  Ipsi 
timen,  si  consenserint,  ^ini  excommunicati.  Si  mu- 
lier  suaserit  alierius  mulieris  maritum ,  sit  excom- 
moniiata  a  Christianis.  Si  quis  Christianus  Christia- 
num  viderit  ambnlantem,  Tel  ofoerrantem  parentem 
soum,  eomque  Tendiderit ,  iile  non  est  dignns  inter 
Cbrisiianos  reqiiiem  habere,  donec  redimat  eum.  Si 
autem  non  potuerit  iuTcnire  locum  nbi  sit,  pretium 
quod  accepit  det  pro  illo,  et  alium  redimat  de  ser- 
Tiiote,  et  jejunet  hebdomadis  xxtiii. 
De  pcenitentia  trigamorum. 

Si  cujoslibet  bominis  mortua  fuerit  oxor,  habet 
potestaiem  accipere  alteram,  similiter  et  mulier.  Si 
teriium  acceperil,  jejonei    hebdoraadas  tres.  Si 
quartum  aut  quintum  acceperit,  hebdomadas  xxi. 
De  eo  qui  $eip$um  tamaverit. 

Si  <||uis  comas  suas  incidit,  aut  faciem  suftm  hi 


rentum,  jejunet  hebdomadas  iii ;  et  postquam  jeju 
naTcrit,  sic  communicei. 

[De  venefieie.]  • 

Herbarius  Tir,  aut  mnlier,  interfectores  infantium, 
in  extremum  Titae  cum  Tenerit,  si  qoaesierii  poeni- 
tentiam  coro  luctu  ac  fletn  lacrjmarum  ,  si  cessa- 
Terlt,  suscipite  eom  ;  jejunet  hebdomadis  l. 
De  $ulfocati$. 
Si  canis,  aut  Tulpes,  siTC  aocipiter,  aliquid  morti- 
ficaTerint :  sitc  de  fuste ,  siTe  de  Japide ,  siTe  de 
sagitta,  qoae  ferrum  non  habet ,  mortuom  foerit , 
baec  orania  sulfocata  sunt ,  nou  manducentor.  Et 
qui  maodueaTerit  jcjunet  hebdomadis  tii. 
%  De  lacerati$. 

Si  qois  sagitta  percossii  cerTum,  siTe  aliud  ani- 
mal,  et  post  diem  tertium  inTentum  fuerit,  ei  forsi- 
tan  ex  eo  iupus  ,  ursus  ,  canis,  aui  vulpcs  gustavc- 


et  sextam  in  pane  ei  aqua  jejunet.  Ei  ires  dies ,  id 
est,  teriiam  feriam,  quinlam  et  sabbatum  a  vino  r 
medone,  mellita,  cervisia,  a  carne,  et  sagimine,  et 
caseo,  et  otIs,  et  afodomine,  et  jnngmbna  piscibos  se 
akstineat.  Manducet  aalem  ramolos  pitcieoios ,  st 
habere  potest;  sin  aotem,  unius  geueris  piscem, 
legumina  ,  et  olera,  et  poma  comedat,  et  cepvisiam 
bibat.  £t  ia  Dominicis  diebns,  ei  in  Natali  Dtaini , 
ilios  iT  dies ;  et  in  Epipbania  Domini^  i  diem ;  et  iu 
Pascba  oMue  in  octaTum  diem ;  el  in  AfieenaioBe 
Domini  et  Pentecosle  it  dies»  et  in  missa  S.  Joaniiis 
Baptistae,  et  sanctae  Mariae ,  et  duodecim  apostoHH 
rom,  et  Michaelis ,  et  S.  Remigii ,  et  omniwn  aan- 
ctorom,  et  S.  Mariini,  et  in  festiTitate  illios  sancli 

3oi  in  episcopato  celebris  habetur  :  in  bis  supra- 
ictis  diebus  faciat  charitatem  cum  coeteris  Chri- 
atiani8,id  est.  eod^m  cibo  et  polu  otator  qoo  el  Uli. 
Sed  tamen  ebrieiatem  et  Tcntris  distensionem  sem 
per  in  omnibus  caveat. 


7«7 


APPENDIX  AD  HALITGARIUM. 


72g 


Ex  eodem  Pmiteniialu 
Istc  annus  secundus  est  ab  illo  qui  in  pane  et 
aqua  observandus  e^t :  post  illum,  jejunandus.  Qui 
eiiam  dandus  est  his  qui  viros  ecclesiasticos  sponte 
occidnnt,  et  in  consuetudine  babent  Sodomiticum 
scelus,  et  peccatum  contra  naturam,  et  in  ecclesiis 
homicidia  spoute  committuot ,  et  qui  alia  hujusmodl 
perpelravermt.  Poenitentia  illius  anni  talis  esse  de- 
bet,  ut  duos  dies,  id  est,  secundam  et  quartam 
feriam ;  vi  unaquaque  hebdomada  jejunet  usque  ad 
vesperam ;  et  tunc  reficiat  se  sicco  cibo  ,  id  est , 
pane  et  leguminibus  siccis,  sed  •  coctis,  aut  pomis, 
aut  oleribus  cnidis.  Unum  eligat  ex  bis  tribus,  et 
utatur,  et  cervisiam  bibat ,  sed  sobrie.  Et  sextam 
feriami  in  pane  et  aqua  observet ;  et  iii  quadrage- 
simas  jejunet ,  unain  ante  Nalalem  Domini,  secuii- 
dam  anie  Pascha  ,  tertiam  post  Penlecosten.  £i  in 
his  triiuis  quadragesimis  jejunct  duos  dies  ad  nonam 
iu  bebdomade,  et  de  sicco  cibo  comedat»  ut  supra 
nolatum  esl.  El 

aqua.  in  feslivis  autem  diebus  in  superiori  capite 
enumeratis  utatur  cibo  et  potu  quo  et  caeieri  Ghri- 
stiani.  Sed  tamen  ebrietatem  et  ventris  distensionem 
seinper  in  omnibus  caveat. 
Quid  iUis  agendum  qui  statutum  jejunium  implere 
nequeunt. 

Qui  polest  jcjunare  et  implere  quod  in  Pocniten- 
tiali  scriptum  est,  bonum  est  et  Deo  gratias  refe- 
V2ii,  Qui  autem  non  polest,  per  niisericordiam  Dei 
consilium  damus  tale :  ut  nec  sibi  nec  alicui  necesse 
sit  Tcl  perire,  vel  desperare.  Pro  uno  die  quem  je- 
junare  debet  in  pane  et  aqua,  l  psalmos  cantet  flexis 
genibus,  si  polest  fieri,  in  ecclesia,  vel  in  alio  loco 
convenienti,  et  unum  pauperem  pascat.  Vel  si  taii- 
diu  flexis  genibus  ^iare  non  potest ,  lxx  psalmos 
erectus  caiitet,  et  pauperekn  pascat.  Vei  centies  ^ 
riibus  flexis,  centies  veniam  petat.  Vel  tres  denarios 
in  eleemosynam  tribuat»  vel  tres  pauperes  pascat 


A  plis  mala  se  suspicari  permiserttt  et  populus  ab  epi* 
scopo  juramento,  seu  nanno  Ghristianitatis  constri- 
ctus  infamiam  ejus  patefecerit,  et  certi  accusaiores 
criminis  ejus  defuennt,  admoneatur  primo  seorsim 
ab  episcopo,  deinde  sub  duobus  yel  tribus  testibus, 
si  non  emendaverit,  in  conventu  presbytcrorum  epi* 
scopus  eum  publica  increpatione  admoneat.  Si  vero 
neque  sic  se  correxit,  ab  ofBcio  suspcndatur,  osque 
ad  dignam  saiisfactionem,  ne  popolus  fidelinm  in  eo 
scandalum  patiatur.  Si  autem  accusatores  legiiimi 
fuerint,  qui  ejus  crimina  mauifestis  indiciis  probare 
contenderint,  et  ipse  negaverit,  tunc  ipse  cum  sociis 
suis  egusdem  ordinis  vi,  si  valet,  a  crimine  se  expuf' 
get.  Diaconus  vero,  si  eodem  crimine  accusatus  ftie- 
rit,  semetipsum  cum  tribus  examinet. 

Diversitas  culparum  diversitatem  facit  pceniten- 

tiarum.  Nam  et  corporum  medici  diversa  medica- 

menta  componunt :  ut,  aliter  vnlnora ,  aliter  mor- 

o»  «V  «.vw  v.»^  vv».^«.  u.^MHi-      *^"™'  ****^^  lumores,  aliier  pntrediHes,  aliter  cali- 

ii  sexiam  feriam  jejunet  in  pane  el  B  «in^s.  ahler  confracUones,  aJiter  combustiones  cu- 

ivis  autem  diebus  in  superiori  capile      ^®"*-  .r*  ^^  spintales  medici  diversis  curaUonum 

^  "^         genenbus  animarum  vulnera  curare  debent.  Sed 

quia  haec  paucorum  est  ad  purum  concta  cogiio- 

scerci  et  curare,  el  mederi,  atque  ad  integrum  sa- 

luUs  statum  revocare,  ideo  solerter  admonemos  do- 

ctum  quemque  sacerdotem  GhrisU,  ut  non  ex  suo 

sensu,  sed  secundum  canonum  slaluta,  et  tradiiio- 

nes  Patrum,  uuiversa  disponat,  et  contradictioueni 

ulriusque  sexus,  aeutem ,  personas,  paupertatem « 

causam,  statumcujus(iuepasnitentiam  agenUs,ij>sum- 

que  cor  poenitentis  inspiciat;  et  secundum  haec,  uc 

visum  sibi  fuerit,  ut  sapiens  inedicus,  singula  quaeque 

dyudicet. 

^X  DIGTIS  BEATI  HIEROlfriU  PRESBtTERI. 

Cur  canone$  $inguli$  criminibtt$  modum  non  prw- 

$cribant, 
Mensuram  autem  temporis  in  agenda  poeniteoUa 
■II  vivvMavi>jMatu  •iiuua»»  *vi  »i«,a  poupviv»  paav..  p  nou  satis  apcrie  praefigunt  canoiiespro  unoquoque 
Qui  autem  unum  diem  in  pane  et  aqua  jejunandum  ^  crimine,  ut  de  singulis  dicant  quaiiter  unumquod- 


aliquo  prasdictorum  quinque  modorum  redemerit,  eo 
die,  excepto  viuo,  earne,  et  sagimine,  sumat  quod 
plicct. 

De  remedio  unius  hebdomadce^  ex  eodem  Peeniten' 
tiali, 

Pro  una  hebdomada,  quam  in  pane  et  aqua  jeju- 
narc  debet,  ccc  peiilmos  genibus  uexis  decantet.  Vel, 
sine  genuum  flexione  iii  Psalteria  intente  cantet.  £t, 
pofttquam  psallerit,  excepto  viiio,  carnc  et  sagimioe, 
Bumat  quod  velit. 

RfimeditHn  uniue  ttun$i$. 

'  Primo  uno  mense,  quem  in  pane  et  aqua  jejunare 
debet,  psalmos  mille  ducentos  genibus  flexis,  vel 
sine  genuum  flexione  milie,  dclxxx  psalmos  decan- 
tct.  Et  omni  die,  si  velit,  et  non  potest  absUnere, 
rcficiatur  ad  sextam,  nisi  quartam  feriam  et  sexlam : 

hais  jejunet  ad  nonam.  Et  a  cariie,  et  sagimine  et  ...  .   -  .       ...        ^-  .- 

vino  totum  mensem  se  abstineat.  Alium  autem  ci-  D  7®"-  "^  poenitcntia  scilicet,  quae  a  fidelibus  postu 


3ue  emendandum  sit,  sed  magis  in  arbitrin  saeer 
otis  intelligentis  relinquendum  statuunt :  quia  apud 
Dcum  non  tam  valet  mensura  temporis  quam  dolo- 
ris,  nec  absUnentia  tantum  ciborum  quam  roorUfi- 
catio  viUonim.  Propter  quod  tempora  poenitenUae, 
flde  et  conversaUone  jpoenitenUum  abbrevianda  prae- 
cipiunt;  et  neglieentia,  protehinda  exisUmanL  Ta- 
men  pro  quibusdam  culpis  modi  pcenitenUae  sunt 
imposiU,  juxta  quos  caeterae  perpeudendae  sunt  ctilpx, 
cum  si^facile  per  eosdem  modos  vindictam  et  ceiisu- 
ram  canonum  aesUinare.  « 

S.\NCTl]S  LEO  PAPA  OIMIBIIS  EPISC0P18,  CAP.  U. 

De  eonfeuione  puMitenHum  non  publicanda. 

IUam  praesumpUonem  quam  nuper  contra  aposto- 
licam  regukm  agnovi  a  quibusdam  illicita  osurpa- 
Uone  commitU ,   modis  omnibus  constiluo  submo- 


bum  post  decantaUonem  psalmorum  sumat.  Isto  or- 
diue  totus  iile  annus  redimendus  est. 

De  alia  redemptione,  ex  eodem  Pmnitentiali. 
Qui  vero  psalmos  non  novit,  et  jejunare  non  po- 
tcst,  pro  uno  anno,  quem  in  pane  et  aqua  jejunare 
debet,  det  in  eleemosynam  pauperibus  xxii  solidos. 
Et  omnes  sextas  ferias  in  pane  ei  aqua  jejunet.  £t_ 
in  tribus  quadragesimis  iilius  anni,  quanUtatem, 
quod  sibi  praeparatur  in  cibo,  vel  in  potu,  illud  a*sU- 
met  guanti  preUi  esse  possit»  et  medietatem  illius 
preUi  distribuat  in  eleemosynam  pauperibus,  et  as» 
sidue  oret  Deum. 

DE  PRESBTTERIS  [qUORUu]  PRAVA  EXEMPLA. 

Ex  eoncilio  magno  $ub  Ludovico  rege. 
Si  qui  presbyler  vitae  suae  negiigens  pravis  exem- 

*  iV^t  in  ms.  deesi 


latur,  ne  de  singulorum  genere  peccatonim  libellis 
scripia  professio  publicetur  conscieniiarum,  sufficiat 
solis  sac^rdoUbus  indicari  coufessione  secreta. 
Quamvis  enim  pleniludo  fidei  videatur  esse  lauda- 
bilis,  quae  propter  Dei  timorem  apud  homines  eni- 
bescere  non  vereatur,  tamen,  quia  non  omnium  hu- 
jusiiiodi  sunt  peccata,  ut  ea  qui  pcenitenUam  po- 
scunt  non  Umeant  publicare,  amoveatur  improiM- 
bilis  consuetudo,  ne  mulU  a  pcenitenUae  remediis 
arceauiur,  dnm  aut  erubescunt,  aut  meiuunt  inimi- 
cis  suis  faaa  sua  reserari ,  quibus  possunt  leguni 
constitutione  percelli.  SuAicit  enim  illa  confessio  qux 
primuni  Domiiio  ofiertur,  tunc  etiam  sacerdoii,  qui 
pro  delictis  poenitenUum  deprecator  accedit.  Tnnc 
eiiiitt  plures  ad  poenitenUam  poterunt  provocarit 
si  populi  auribus  non  pubUcetur  conscienUa  confi- 
tenUs. 


7i9 


JEREMIAS  SENONENSIS  ARCHIEPISCOPUS.  —  NOTITIA  HISTORIGA. 


730 


Bl  DECRETIS  EYIRISTI  PAPJl,  CIP.  V. 


A 


Ul  presbyteri  de  occuitis  peccatis  jussione  epi- 
scopi  poeniientes  reconcilient ;  et,  sicut  suprascri- 
psimus,  iofirmiintes  absolvaot  et  communicent. 

EX  DICTIS  SANCTI  ADGCST»!. 

Ut  canonicum  remedium  occulte  con[e$$ii  primitu* 
indicetur. 

Si  (fiiis  incestam  occulte  commiserit,  et  sacerdoti 
conressionem  occulte  egerit,  indiceiur  ei  remedium 
canonicum  (|uod  subire  debuisset  si  ejus  facinus  pu- 
blicatum  fuisset.  Verum  quia  latet  commissum,  de- 
tui*  ei  a  sacerdote  consiiium,  ut  saluti  anim»  sose 
pro  occulta  pcenitentia  proftciat,  hoc  est,  ut  graviter 
se  ex  oorde  deliquisse  confiteatur  :  per  jejunia,  et 
eleeroosynas,  vigiliasque,  atque  sacras  orationes  cum 
lacrymis  se  purj^are  contendat,  et  sic  se  ad  spem 
veniae  pro  misericordia  pervenire  confidat. 

EX  DECRETIS  Pll  PAPiE,  CAP.  X. 

Ne  pcemtentet  ante  cott$ummationem  fHBnitentiie  com- 
municent. 

Poenitentes  non  debent  communicare  ante  con- 
siimmationem  poenitentise.  Quod  poenitentes  a  con- 
viviis,  et  omamentis,  atque  alba  veste  abstinere  de- 
beant;  et,  discordes  ab  ecciesia  peliantur,  donec  ad 
pacem  redeant. 

EX  DECRETIS  LUCII  PAPf ,  CAP.  Y. 

Quod  $U  $imoniacu$  ,  quicunque  reeonciliationem  pro 
munere^  vd  dignis  negaveritf  vel  indignie  conce$- 
eerit. 

Ut  nemo  presbyterorum  xentum  vel  quodcunque 
emoiomentum  teroporale,  imo  detrimentum  spiritale, 
a  quocunque  publice  peccante  vel  incestuoso  acci- 
piat,  Qt  episcopo  vel  roinislris  ejus^  peccatum  illiiis 
reticeai;  nec  pro  respectu  cujusque  personae,  ant 
consanguinitatis,  vel  familiaritatis,  alienis  commu- 
nicans  peccatis,  hoc  episcopo  innolescere  detrectet ; 
uec  a  quoquam  poenitenle  aut  gratiam,  aut  favorem, 
aut  munus  suscipei*e  praesumat ,  aut  minus  digne 
piBnitentem  ad  reconciliationem  adducat ,  ei  testi- 
moniam  reconciliationis  ferat :  vel  ,  quocunque  li- 
vore,  aliom  quemlibet  dignius  poenitentem  a  recon- 
ciiiatione  removeat ,  quia  hoc  simoniacum,  et  Deo 
et  hominibiis  contrarium  est. 


EX  DECRETIS  JDLII   PAPiE. 

ffe  quis  ptBnitentiam  morienti  neget. 
Si  quis  presbyter  poenilentiam  abnegaverit  mo- 
rieutibus,  reus  est  animanim,  quia  Dominus  dicit : 
quaeunque  die  conver$u$  fuerit  peccator ,  vita  vivet^ 
et  non  morietur,  Yera  enim  coiiversio  in  uitimo  tem- 
pore  esse  potest,  quia  Dominus  non  solum  lemporis, 
sed  cordis  inspector  est. 

EX  CONCILIO  TOLETANO. 

Episcopi  in  prolegcndis  iiopulis  ac  defendendis  im- 
positam  sibi  curam  non  amuigant.  Ideoque,  dum  con- 
spiciunt  potentes  ac  judices  pauperum  oppressores 
existere,  prius  eos  sacerdotali  admonitione  redar- 
guant ;  et,  si  contempserint  emendari  ,  eorum  inso- 
lentiam  regls  auribus  intiment,  ut  quos  sacerdotalis 
admonitio  non  flectit  ad  justitiam  ,  regalis  potQstas 
ab  improbitate  coerceat. 

De  filii$  non  legitimi$. 

^  Fiiii  vero  ex  hujuscemodi.vitnperali  conjunc.tione 
ante  conjugium  minus  laudabiles  procreali  ad  eccle^ 
siasticam  dignitatem  nulio  modo  promoveantur. 
Nec  de  taii  conjugio  generati  ecclesiasticis  ordinibus 
applicentur,  nisi  Torte  eos  aut  maxima  Ecclesix  uti- 
litas  et  necessitas  postulet ,  aut  evidens  meritorum 
praerogativa  commendet. 

EX  OECRETIS  HTGINI  PAPiE,  CAP.  IV. 

^  Si  motum  fuerit  altare,  denuo  consecretur  ecclc- 
sia.  Si  parietes  mutantur ,  et  non  altare,  salibus 
tantum  exorcizetur. 

Qu<e  con$uetudo  in  Eccleeia  $it  concedenda. 

Ex  Rcfiesto  S.  Gregorii ,  cap.  65.  Nos  quidem, 
juxta  senem  relationis  vestrae  ,  consuetudinem,  qua 
tamen  contra  fidem  catholicam  nihil  usurpare  di- 
gnoscitur,  immotam  esse  concedimns.  Hoc  etiam 
pro  aediflcatione  omnium  Ecclesiarum  ,  et  pro  ulili- 
tate  tolius  populi,  nobis  placuit  ut  non  solum  in  ci- 
C  vitatibus,  sedetiam  in  omnibus  parochiis ,  verbum 
faciendi  daremus  presbvleris  potestatem.  Ita  ut  si 
presbyter  aliqua  infirmitate  per  seipsum  non  pote- 
rit  prsedicare  ,  saiictorum  Patnim  homilia;  a  diaco- 
nibus  recitentur.  Si  enim  digni  sunt  diaconi  quos 
Cbristus  in  Evangelio  dignatus  est  legere,  quare 
indigni  judieentur  sanctorum  exposiliones  publice 
reciure? 


ANNO  DOVINI   DCCCXXYII. 


JEREMIAS 

SENONENSIS  ARCHIEPISCOPUS. 


NOTITIA  fllSTORICA  IN  JEREMIAM. 

(Ex  Gallia  CbrisUana.} 


Referendarius  seu  cancellarius  erat  Jeremias  anno  D 
15  impecii  Caroli  Magni,  ex  Corbeiensi  diplomate. 
Inde  monachus  et  thesaurarius  Centulensis  S.  Ri- 
cliarii  monasterii,  timore  Normannorum  qui  in 
Pontivensi  pago  Uinc  temporis  grassabantur,  reli- 
qiilas  a  Carolo  Maffno  Centulai  donatas  secum  aspor- 
tavit  et  Senooas  ad  monasterium  S.  Columbae  detn- 
lit,  cni  cum  Centulensi  a  tempore  Guelfonis  abbatis 
inerat  societas.  Dom  ibi  moraretor ,  Magno  anno  818 
defuncto,  homonobilis,  nec  solum  claustrali,  sedetiain 
ssecolari  praeditus  pnidentia,  valde  eloquens  et  in 
omni  phiiosophia  studiosus ,  Jeremias  a  clero  et 
|ilebe  universa  electos  est  archiepiscopus.  Ordinatus 
autem  In  ecclesiam  S.  Stephani,  transtulit  reliquias 
quas  de  sancio  Richario  detulcrat.  Cum  auteni 
vatde  familiaris  esset  regi,  obtinuit  ab  eo  ut  abbatia 


S.  Columbae ,  qnam  antecessores  sui  nnper  perdidc- 
rant,  esset  sub  tuitione  archiepiscopi  Senoncnsis, 
unde  suspicamur  ab  Hariulfo  dictum  ejusdem  loci 
abbatcm ,  de  quo  ne  hilum  quidem  apod  Clarium, 
nisi  forte  reclor  fuerit  sub  Jacobo  abbate  canonico. 
A  Frodoberto  S.  Petri  abbate  requisitus  cellam 
apud  Arvemos  in  honorem  S.  Petri  aedificavit  an. 
circiter  8i2,  in  proprio  ejusdem  coenobii  fundo  queni 
Tbeodechildis  ejos  conditrix  et  Basolus  Ar\*ernorum 
comes  ad  stipendla  monachorum  ei  contulerant. 
Locus  Mauriacus  dictus ,  ab  Jeremia  Novicus,  pri- 
scum  hactenus  vocabulum  retinet.  lllic  monachi  re- 
gulares  ex  abbatia  S.  Petri  instituti  sub  custodia 
Frodoberli  abbatis  ejusque  successorum,  qui  villas 
et  ^cclesias  eidem  abbatiae  in  Aquitanlas  pagis  Ar- 
Ycrnico  et  Lemoviccusi  subjcctas  administrareut* 


731 


JEREMIAS  SENONENSIS  ARCHIEPISCOPUS.  — NOTim  HISTORICA. 


73* 


leremlas  quoque  et  cum  eo  Frodobertus  abbas  pri-  A  pioper  auctoritatis  nostrae  eonfirmationem  nuper  ad- 


vilegium  a  Ludovico  Augusto  impetrarunt  de  eadem 
rella  omnibusque  appendiciis  a.  Pelri.  Imperator 
idem  Jeremix  ad  preces  arcbiepiscopi  Senonensis 
auctoritatem  confirmaTit  in  monastena  dioecesis  xv 
Kalendas  Junii  82i.  Eodem  anno  cum  Donato  co- 
mite  a  Ludovico  Augusto  Senonas  est  missus  domi- 
nicus,  et  triennio  post  cum  Jona  Aurelianensi  Ro- 
maro  delegatus  ad  Eugenium  U  papam ,  ut  ad  eum 
deferrenl  colialioiies  ex  libris  SS.  Patrum  de  cultu 
imaginum,  quas  in  conventu  Parisiis  babito,  cui 
adfucrant  an.  8i3 ,  ipsi  consarcinarant.  Exstant 
tora.  VI  Bouquelii,  p.  341  et  seq.  Commonitorium 
Ludovici  Pii  ad  eos  ea  de  re,  et  epislola  quam  ipse 
scripsit  ad  Engenium  II  memoratur  in  diplomate 
Ludovici  el  Lotharii  imperatorum  pro  monasterio 
Miciacensi  anno  823.  Privilegia  adhuc  oblinuit  a 
Ludovico  Pio  vii  Idus  Maii  et  x  Kaiend.  Junii,  im- 
pcrii  13  vel  14,  pro  ccclesia  Senonensi  et  monaste- 


didimus,  etcumcaelerisceliisiu  quibus  monarJionim 
turbae  supernae  pietati  famolantur ,  id  est  ceUa  San- 
cti  Petri,  cella  S.  Joannis,  cella  S.  EracUi,  cella 
S.  Remiffii,  et  ultra  Ligerim  in  pago  Arvemioo  cel- 
lam  iii  noiiore  sancli  Petri  quam  idem  episcopus 
asdificare  coepit  in  loco  cujus  vocabulum  est  Novia- 
cus.  Cellis  etiam  feminarum  in  eadem  orbe  coQsti- 
tutis,  id  cst  cella  S.  Maximini,et  ceUa  S.  Hiiarii,  vel 
loca  guae  sunt  sanctae  Mariae  virginis^in  territorio 
Wastinense  constituta  et  ia  eodem  pago  Castro 
Nantooi  cella  S.  Severini,  similiter  et  in  pago  Mili- 
dulnense  loco  Miiiduno  ecclesiae  beatae  Mariae  seroper 
Tir|;iuis  et  beati  Stepbani  protomartyris,  cum  cellis, 
vicis,  agris  ei  aliis  quibuslibet  locis  ad  earoden» 
ecclesiam  asi^cieDtibus,  simiUter  in  caeteris  pagis 
et  territoriis  tam  iutra  Ligerim  quam  ultra  Ligerim. 
lu  Aquitania  res  omnes  ad  meinoratum  episoopiam 
pertiuentes,  in  quibuscunque  regnis  aut  provinciis 


riis  ejusdem  adversus  judiciarias  potcstates  ,  inter  ^  vel  pagis  nostri  ditioni  imperii  nobis  a  ueo  coUati 

qnae  illud  eininet  maxime  venerandae  antiquitatis     --»-2— -  «^-5««-.««««    ..»  ^^^^-.^ —  «-•    :..k^ — - 

monunientum    autographum  in   archivis  ecclesiae 

Senonensis  asservatum,  quod  inter  ejusdem  ecclesiae 

instrumenta  non  potuinius  edere,  quia  ipsius  copia 

nobis  Rondom  fuerat  facta,  factam  autem  poslea  eo 

loci  inserimus,  in  gratiaro  studiosorum  et  copido- 

rum  hujusmodi  tabularum,  et  quod  in  aUis  scripto* 

ribus  desideretur  qui  Ludovid  Pii  diplomata  vulga- 

verunt. 

(  In  nomiiie  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jesu 


subjectis  coijacentes,  ut  pracmissuro  est,  juberous 
atque  statuimus  ut  sub  inte{;ra  immunitaiis  defcn- 
sione  per  hujus  nostrae  imperiaUs  aucloritatis 
confirmationem  ab  omni  strepito  et  judiciariae 
poteslalis  impulsione  adeo  libera  et  secura  esse 
decernimus  et  praecipimus  ul  nullus  judex  poblicus, 
vel  quisUbet  judiciari»  potestatis  auctoritate  suOul- 
tus,  in  ecclesias  aut  loca,  vel  agros  seu  reliquas 
possessiones  quas  moderno  praesentive  tempore  in 
quibusUbet  pagis  vel  territoriis  intra  ditionem  im- 


Christi  Ludovictts  divin perii  nostri  juste  et  legaliter  praefata  tenet  ecclesia 

noslrae  munere"  loca  Deo  dicata  venerabUiter  ....  vel  possidet,  vel  in  ea  quae  deinceps  ipsiiis  ecde- 
et  a  saecularium  tumultibus  negoUorum  immunia  et  six  domiiiio  divina  pietas  augeri  Toiuerit  ad  caosa» 
quieta  reddere aadiendas,  vel  freaa»  aut  tribvta  exigenda,  aut 

3ui  in  eisdem  lods  adunati  ob  servitutis  ejus mansiones,  vd  paratas  fad^ndas,  aut  fidejussoreSr 
egere  noscuntur,  eisque  ad  famidandum  supernae     aut  bomines  ipsius  ecdesiae  tam  ingenuos  quam  ser- 

pietati  opor a  juato  judice  et  retributorum  om-     vos  super  ejusdem  terram  commaneotes  sua  teme- 

nium  Domino  qui  redditurus  est  singulis  secundum  ritale  distringendos,  nec  uUas  rediiibitiofles,  aut  iUi- 
opera  sua  et  booa  temporalia  conservari  et  muUi-  p  citas  occasioiies  requireodas ,  nec  teloneos ,   uec 

plicari  et  repositam  nobis  coronam praemia  re-  ^  banuos,  nec  rotaticos,  sive  portaticos,  aut  ripaticos 

pendi  fidditer  indubilanti  mente  confidimus.  Igitur 


iioverit  omnium  fiddium  nostrorom  tam  praesentiuro 
quam  futurorum  benivolentia ,  quia  vir  venerabiUs 
Jeremias  sanctae  eccle^iae  urbis  Senonicae  arcbiepi- 
scopus,  quae  est  conslructa  in  honore  beatae  et  fAo- 
riosae  semper  virgiiiis  Mariae  genitricis .  Dei  et  Do- 
mini  nostri  Jesu  Cbristi,  necnon  et  beati  Stephani 
protomartyris  et  beaii  Joannis  Baptistae,  oolulit 
obtutibus  nostris  auctoritatem  immunitatis  nostrae 
(luam  ante  paucos  annos  tempore  antecessoris 
ipsius  Magnl  archiepiscopi  eidem  ecclesiae  tui- 
tionis  causa  praecepimus  neri,  necnon  eUam  immo- 
.niuteni  domni  et  genitoris  nostri  CaroU  piissimi 
Augusti  atque  praedecessorum  noslrorum  regum  vi- 
deUcet  Francorum,  in  quibuscontinebatur  insertum, 
<}uia  eaindem  sanciam  ccclesiam  a  longinquis  et  an- 
iiquis  temporibus  sub  defensionis  tuteia  cum  omui- 
bus  rebus  ad  se  pertineniibus,  cum  monasteriis  et 


toUeodos  Bostris  nec  futuiis  temporilMis  ingredi  aa- 
deat,  nec  ea  qua;  supra  meimirata  suni  penitu» 
exigere  praisumat :  sed  omnia  quidquid  depraedict» 
rebus  ecdesiae  jus^isU  exigere  poierat  ad  iniegmm 
eidem  concedimus  scUicet  matn  ecdesiae  ui  perpe- 
iuo  teropore  ad  peragendum  Dei  serviUum  ipsi  au- 
gmentum  et  supplementum  fiai ,  et  Uceat  memorato 
praesuli  suisque  successoribus  res  praedictae  ecdcsiae 
cum  supra  memoratis  monasteriis  vel  cdUs  sibi  sub- 
jeciis ,  et  rebus  omnibus  vel  hominibus.  ad  se  aspi- 
cientibus  vel  pertinentibussub  tuitionis  atque  immu- 
niutis  nostrae  plenissima  defensione,  remota  totius 
jediciariae  poiestaUs  ipquietudine,quieto  ordine  pos- 
sidere  et  uostro  fidehter  parere  imperio,  aique  pro 
incolumilale  nostra  conjugis  ac  prolis  seu  eiiam  to- 
iius  Imperii  nostri  et  ejus  dementissima  misera- 
tione  per  iinmensam  annorum  seriem  conservandi 
una  cum  clera  et  populo  sibi  subjecto  divinam  de- 


celiis  tam  virorum  quani  feminarum,  cumque  agris  D  mentiani  exorare ;  ciyus  temeratorem  si  repertus 


et  viUis  et  reliquis  possessionibus,  cum  familiis  om- 
nibus  vel  ingenuis  honjinibus  super  terram  ejusdem 
episcopii  commanenlibus  coosistere  fecissent,  sed 
pro  rei  firmitaie  postulavit  serenitatem  nostram  me- 
moratus  Jeremias  archiepiscopus ,  ut  praefatasaucto- 
riiates  teropore  hujusmoai  ipsius  nostra  praecepUone 
ob  aroorem  Dei  etreverenUam  sanctorum  in  quorum 
bonore  eadem  sancta  fundata  constat  ecdcsia,  et 
nostrae  mercedis  augmentum  confirmaremus.  Cujus 
petiUonibus  Ubenler  asseosum  praebuimus  et  hoc 
nostrae  tuitionis  atque  immunitatis  praeceptum  erga 
eamdem  ecdesiam  pro  divini  cultus  amore  ei  animae 
nostrae  remedio  fieri  decrevimus ,  per  qiiod  praed- 
pimus  atque  jubemus,  ut  memoraU  sancu  Seno- 
iiica  ecdesia  sub  defensionis  et  immunitaUs  nostrae 
tntela  pieniler  consistens  cum  monasterUs  et  celUs  Um 
virorum  quamfeminarum,  idem  monaslcrio  monachi 
licatxelsanctaeYirginisCoUimbge,  quodciilciu  episco- 


fuerii  contra  hanc  a  nobisconsUtotionemobamorem 
Dd  ei  supernae  patriae  desiderium  plenissime  con- 
firmaUm  ausu  nefario  perrupisse,  ei  ea  qoae  a  nobis 
piissime  decreta  vel  roboraU  sunt  violasse ,  sexeen- 
iorum  soUdorum  auri  cocti  poena  percellai,  ui^ilUos 
exemplo  maUgnoium  omnium  compressa  temerius 
discat  inviolabiUter  conservare  qoidquid  a  nobis  pie- 
UUs  studio  consUt  sutuiom.  CooUnebaior  eiiam  ia 
eisdem  praeceptionlbus  qaaliier  per  neglifeiiiiam  ei 
invidiara  rectorura  et  minlstrorum  cjosdem  Seao- 
nicae  ecdesiae  strumenu  cbarunitt  ^eperisseQt,  el 
domnus  et  genitor  nosier  Carolos  Aogusios  ad  pe- 
titionem  Gumbertiepiscopi  eamJlemreKvassei  jiMilu- 
ram,  nam  pieuUs  opus  etiam  nos  ui  digiHm  ea  ia 
omnibus  amplectentes  beni|^o  animo  JMMkidam 
ad  petitionem  Magni  arcbiepiscepi  firmavimos  ;  iU 
videUcet  ui  rectores  ipsius  ecdesiae  sive  res  ei  mMH 
cipia  quse  in  cisdem  charUrum  sirameDtis  perierani» 


735 


SANCTI  ANSEGISI  ABKAT16  f  ONTANELLENSIS  TITA. 


73* 


sive  quae  poskea  eioem  collat»  faerant  eoclestae  in 
]arc  et  potcstate  i(>sius  omni  tem[>ore  flrmitcr  con- 
ststerent.  Ob  iirmitatem  tamen  rei  poslulavit  Jere- 
nias  mansoetudinem  nostram  ut  easoem  auctoritates 
pFopter  amorem  Dei  et  nostne  mercedte  augmentum 
Bova  iterum  confirmatione  roborassemus.  Gujus 
precibus  benigne  adquievimus,  et  bac  nostra  aucto- 
ritate  jubenle  staluimas  ut  si  forte  super  eisdem  re- 
bus  appeilatisjam  saepe  dictae  ecclesi»  moderno  tem- 
pore  jure  iMSsessis  vel  antequam  strumenta  cbarta- 
roDi  deperissent,  quaestio  orta  fuerit,  iit  Jegaliter  in 
foro  disceptari  necesse  sit.  Ita  per  hanc  nostram  au- 
etoritatem  exdem  res  et  mancipta  ipsarum  ecde- 


A  siarum  defendantur,  sicut  |)er  eadem  struroenta,  sl 
perdita  non  fuisscnt,  defendi  poterant.  Hauc  quippe 
auclorilatcm  ul  pleniorem  in  Dei  nomine  obtineat 
vigorem  ,  et  cunctis  in  futurum  temporibus  ab  om- 
nibus  sanct»  Dei  Ecclesic-e  fldeiibns  et  nostris  invio- 
labiliter  conservetur,  manu  propria  subtcrfirmamus 
et  annuli  nostri  impressione  stgiilari  jussimus. 

f  Data  vu  Idus  Maii,  anno,  Gbristo  propitio,  13  im- 
perii  domni  Ludovici  piissimi  Augustit  indictione  4» 
Actum  Aquisgranensi  palatio  regio  in  Dei  nomine 
feliciter.  Ameu.  > 

Mortuus  est^eremias  tii  Idus  Decemb.  827,  ct 
sepultus  est  in  monasterio  Sanctae  Golumbae. 


JEREMIiE  EPISTOLiE. 


EPISTOLA  PRIMA.  B 

AD  AVALARlUlf. 

l  Yide  htfra  ifUer  epiitolas  Amalarii.) 
EPISTOLA  a. 

AP  FROTHAIUUM   TULLENSEIl  EPlSCOPDIf. 

( Afmd  Cheimm ,  tom.  11 »  pa%*  722. ) 
Jeremias,  roinimas  Gbristi  famulos,  cbarissimo  et 
semper  diligeBdo  ei  amplectendo  fratri  Frotbario 
▼enerabili  episcopo  sempitemam  oplo  salutero. 

Qoid  gratiarum  actionero  referam  pro  his  qo» 
me»  parvitati  per  praeseutero  interoaDtium  reman- 
dare  dignatas  es>  nesdo.  Unara  tamen  scribo,qaia 
charitas  taa,  sicat  consoeta  est  facere,  liberali  modo 
se  facturam  promisii.  Etai  quidem  si  aliter  sinceritas 
laa  aigaificasset,  duIIo  modo  credere  potaissera,  C 
qaamvis  to  mibi  totos  notus  et  manifestissime  sia 


manifestus.  Nunc  auiem  pnemisi  hunc  puerum  no* 
strom  ante  carra  nostra ,  et  caetera  stipendia ,  ut  de 
eis  jubere  digneris,  sicot  tua;  dilectioni  mihi  man- 
dare  placuit :  eo  teilicet  modo,  ut  cuncta  salva  per- 
ducantor  ad  locum  quo  ire  jubemur.  PrdDlerea  con* 
tigit  in  nostra  provincia  preBsenti  anno  sal  fore 
charissimum ,  eo  quod  propter  pluvlas  in  aeris 
[areis]  maritimis  obi  fieri  solebat,  non  potuissei 
perfici  usque  ad  boc  tempus,  quo  nobis  videtar  ut 
ibi  aliqaid  inde  licet  non  pleniter,  fieri  possit.  Qua- 
propter  misi  libram  ut  consideretis  qualiter  carra 
nostra  saie  Inde  mihi  revertantar  onusta,  qaia 
absque  aapoie  s^s  GhrisUani  vita ,  ai  nostis,  infa- 
inau  esi.  Hoc  autem  iia  age  sicat  rogo ,  aut  ipsam 
argeniam  tuis  nsibus  reiine.  Omnipotentis  virius  ie 
a  roalis  omnibua  opto  protegai,  ei  qa;c  sibi  bene 
placiia  suni  toia  mente  sectari  faciat 


AIV90  DOIUNI  BCGCSLXXIU. 


S.  ANSEGISUS 


ABfiAS  FONTANELLENSIS. 


VITA  SANCTI  ANSEGISI  ABBATIS 

Auctore  chronographo  Fontanellerui  anonffmo  ejus  eequali. 
(Mabill.,  AcL  SS.  ord.  S.  Bened.,  8»c.  iv,  p.  i,  p.  630.) 


OBSERTATIONES  PRAYLE. 

I.  DeAnsegiso,  praeterea  qu»  inferius  ex  chro- 
nographo  FontaneAensi  refemntur,  pauca  nobis  di- 
eenda  sapenant,  nial  qood  is  ipse  auctor  est  colle- 
etionis  Gapitularium,  quae  sub  nomine  Ansegisi  ah- 
oatis  drcamfertur.  Hanc  nonnulli  Ansegiso  abbati, 
qui  postea  Senonum  archiepiscopus  fuii,  trlbuendam 
censoefe :  qaos  refeUit  Jacobas  Sirmondus  in  epi- 
siola  ad  Goostantinum  Gaieianom,  raiaa  eam  essa 
Ansegiai  abbaiis  Laubiensis,  adducius  auctoritaie 
Si^berti  in  Ghronico  ad  annum  827,  cui  auctori 
Tntheroios  suffragatur.  Et  recte  qaidem  superioris 
seoieoiiae  auctores  refellit  Sirmondus  :  at  Anscgisum 


D  abbatem  inter  Laubienses  quaerimus ,  nec  fnveni- 
rous.  In  Ghronico  siqnidem  Lanbiensi,  auctore  Fol- 
cuino  abbate,  nullus  eo  nomine  abbas  reperitur. 
Audiendus  Adso,  seu  Hermiricus  Luxoviensis  abbas, 
qui  de  miraeulis  sancli  Waldeberii  ac  de  suis  deces- 
soribus  librum  scripsii  saeculo  x,  de  Ansegiso  scri- 
bena  in  hsc  verba  :  c  £a  tempeslate  Luxoviensiura 
quoque  dignitas  Inter  caetera  pristino  rigore  tabe- 
scente  jam  pene  vacillabat.  Quod  Gaesar  Ludovicus 
expertus,  Ansegisum  virum  dignissDnum,  comptum 
moribua  et  sapientiae  deoore  prspollentem ,  loco 
praeficit  in  pastorem.  Hic  collapsa  reparat,  dispersa 
rccoHigit,  situm  Ecclesiae  longius  eiiendit,  circum- 
posiias  offlcinas  amplioribus  spatiis  atque  altioribos 


755 


S.  A]SS£G1S1  ABBATIS  FONTANELLENSiS 


736 


muris  exporrigit,  parietes  quoqiie  ecclesiae  cum  cae-  A  niin  constitulus  est,  39;  ex  q»io  vero  imperator  et 


leris  ornameutls  pulclii*a  varietate  depingit.  Gapi 
tula  siquldem  re(;um  Francorum,  quse  diversis  fue- 
rant  acta  conciliis,  excepit,  et  uno  voiumine  conti- 
neri  fecit.  Gumque  inter  regni  proceres  Francorum 
regibus  gratus  esset,  justis  et  piis  operibus  intentus 
y\tsB  finem  fecit,  et  iJlic  ubi  spatiosius  ecclesiam  ex- 
tenderat,  dignam  accepit  sepulturam.  i  Hinc  palet 
Ansegisum  nuuc  esse  praedictae  Gollectienis  compi- 
latorem.  Quauquam  mirum  est  id  a  Fontanellensi 
cbronographo,  qui  saiie  diliffens  et  gravis  auctor 
est,  prxtermissum  fuisse.  Hincmarus  Rhemorum 
archiepiscopus  in  opuscuio  46  commemorat  c  duo 
capitula  assumpta  ab  Ansegiso  abbate,  Gapiiulorum 
imperialium  ex  universis  synodis  et  placitis  colie- 
ctore  I  ex  primo  libro  Gapitulorum,  septua^esimo 
septimo  et  septuageslmo  octavo,  de  non  dividendii 
reous  ecclesiiuticii  et  episcoporum  electione, 
2.  De  Ansegiso  baec  leguntur  in  Kaiendario  Luxo- 


Augusius  appcllalus  est,  annus  7 ;  quod  fere  aedifi- 
ciis  destitutum,  ac  in  egeslate  redactum  atque  re- 
lictum  invenit,  sed  intra  pauci  lemporis  spatiam 
nobili  sna  industria  recuperare  studuit.  Omnia  nam- 
que  aedificia,  et  publica  et  privata,  ipse  ibidem,  cli- 
minatis  atque  projectis  iis  quse  vetustate  consampta 
fuerant,  a  fundamentis  constnil  atque  in  majori 
eJegantia  restaurari  fecit ,  veluti  cunctis  iilo  adve- 
nitntibus  palam  est.  Nam  in  praeceptis  rei  nistice 
sagacissimus  erat :  unde  factum  est  ut  diversarum 
frugum  maxima  illi  copia  nnnqaam  deesset,  qaam 
semper  larga  manu  cunctis  indigentibas  erogare 
noverat.  Erat  namque  eleemosynarius  valde,  paa- 
perumque  refector,  profiuus  ditator  ac  defensor  ec- 


^-  ._  _.- —  n — ..-_.-  ■? n-_.j  *..-.!.  >.,i:.^     slmus  Paler,  peregrinorum   laetissimus  sasceptor, 

viduarum  ac  pupillonim  maximus  adjutor.  Deniqne 
anle  Fiaviacdnse  coenobium  duo  alia  ad  regendum 
ab  invictissimo  rege  Garolo  ei  commissa  fuerani 
CGcnobia ;  anum  quod  est  situm  prope  maros  •  urbis 
llhemensis,  et  in  honore  sancti  Sixti  primi  cjusdem 
urbis-i^raesulis  constructum,  et  est  ia  ditione  cjns- 
dem  civitatis  :  alterum  in  territorio  Catalaunici  ca- 
stri,  quo  sanctas  episcopus  Memmius  corpore  quie- 
scit  humatas.  Qoibas  desertis  Flaviacensis  recior 
constituitar  anno  sapra  scripto.  Pneterea  dum  pne- 
diclum  Flaviacense  coenobium  jure  precarii  ac  be- 
Qeficii  teneret,  etiam  exactor  operam  regalium  ^  in 
Aqaisgrani  palatio  regio,  sab  Einhardo  abbate  viro 
undecunque  doctissimo,  a  domino  rege  constitutos 
est ;  quod  nobilissime  administravit,  atqoe  in  cun- 
ctis  operibus  suis  pradenter  se  agebat.  Plariniis 
vero  ejusdem  regis  jussu  legationibus  strenuissime 
functus  esr. 

3.  Interea  defuncto  M agno  Garolo  imperatore  Au- 
gusto  divae  memori»,  Ludovicus  ejus  filius  in  im- 
perium  elevatar  :  a  quo  idem  domnas  Ans^isos 
magnifice  honorari  meruit.  Anno  denique  imperii 
sui  4,  Luxoviam  famosum  Gallis  coenobium  ad  re- 
gendum  beneficii  Jore  eidem  contulit.  Qoo  aono 
Stephanus  papa,  tertio  me;ise  postquam  Romam 
remeaverat,  reversus  de  Francis,  viii  Kalendas 
Febr.  vita  decessit :  in  cujus  sede  Paschalis  soc- 


et  ex  vetusto  Breviario  Fontaneliensi  typis  edito 
ex  mandato  Glaudii  de  Pictavia  abbatis,  quo  in  Bre- 
viario  habetur  xiii  KaL  Aug.  AnchisUi  monachi  hu" 
jui  loci  commemoratio.  Iii  praedicto  Luxoviensi  Ka- 
lendario  de  eo  item  ad  diem  20  mensis  Maii  nolatur 
inventio  corporii  sancti  Ansegiti  abbatis  atque  con* 
fessoris  Chrtsti :  tametsi  in  ecclesiasticis  ofliciis  nihil 
de  eo  agunt  Luxovienses  nostri.  Fontanelienses  die 
SOAugusti  Ansegisum  colant,  itemque  Novembris 
die  19. 

INCIPIT  VITA. 

1.  Insignis  vir  gloriosus  ac  tranquillus,  onmiqae 
scientia,  dlvinae  scilicet  atque  hamanae  philosophiae, 
s.iifiiienter  instructus,  a  Patre  Anastasio  nomiiie, 
roatreque  vocabalo  Himilrada  procreatos,  divina  p 
ordinante  clementia  regimen  accepit  loci  hiijus 
anno  Dominicae  incamationis  823,  qui  erat  annus 
Ludovici  gloriosissimi  Augusti  decimus,  porro  Pa- 
schalis  apostolici  circiter  septimus,  sub  die  qaarto 
Nonarum  Aprilium,  indictione  1;  de  cujas  clara 
origine,  vita,  conversatione,  moribus  et  actibos, 
plaoet  praesenti  operi  ea  tanlum  inserere  qnae  lecto- 
ris  animum  oon  oflTendant.  Nam  joxta  saecuU  hojus 
digniutem  ex  nobili  Francorum  prosapia  claram 
duxit  originem,  quam  nobiliorem  operum  splendi- 
dionim  reddidit  exemplis.  Duae  vero  clarissimae 
virtuies  in  eo  maxime  refulgebant :  quarum  prima 
llli  luft,  l^e  vivere;  secunda,  recte  docere.  Deni- 
que  tenente  locum  regiminis  hujus  coenobii  Giro- 


vvalJo  abbate  propinquo  suo,  hoc  accessit  monaste-  d  cessor  elficitur.  Luna  eciipsim  passa  est  nono  Fe- 


rium,  tonsuramque  capitis  ab  eo  suscepit.  Deinde, 
noH  multo  post  ad  palatium  eum  perducens,  in 
manus  gloriosissuoai  regis  Garoli  commendare  stu- 
duit. 

2.  Defuncto  vero  Geroaldo,  Trasarius  hoc  adeptus 
est  coenobium  :  ac  non  post  multum  temporis  prae- 
fatus  domnus  Ansigisas  Flaviacum  monasterium, 
quod  sanctus  Geremarus  fundavit,  ac  corpore  re- 
qulescit,  quod  est  situm  in  pago  Bellovacensi ,  a 
domno  rege  Garolo  in  precarium  accepit,  anno  vi- 
delicet  Incarnationis  Doffllni  Jeso  Ghristi  807,  qui 
erat  annas  annl  Ma^pi  Garoli,  ex  qao  rex  Franco- 

•  Nunc  Sancti  Sixti  ecclesia  paroecialis  est  intra 
muros  urbis. 


bruarii  die,  hora  noctis  secunda.  Abdiraman  m 
Saracenorum  legatos  pro  pace  Gompendium  ad  im- 
peratorem  misit,  qui  Gompendio  auditl,  et  Aqois- 
grani  iterum  perrexerunt,  tresque  menses  deteoii, 
regi  suo  remissi  sunt.  Hoc  etiam  anno  Bernanlus 
rex  Itaiiae  in  deditiouem  apud  Gavillonem  impen- 
tori  se  tradidit.  Sed,  his  omissis,  ad  ooepta  rever- 
tamur. 

4.  Anno  igitur  imperii  domni  Ludovici  Augosl) 
tertio  Trasarius  rector  hujos  eQenobii  cnm  lioeAlit 
ejusdem  imperatorls  ad  locom  suae  nativitatis  r»> 
pedavlt,  ac  Beneventum  In  Gampanla  regrediens,  s 

b  Id  est,  regiis  acdificiis  praefectos. 


737 


VITA. 


738 


Sigone  d«ioe,  qnem  ex  lavacro  sanctaC' regencraiio-  A  nuit  doccre  recU;  aul  con8olalu&  est  dolenies.  aot 


Ais  snsceperatf  honorifiee  susceptus  est.  Post  qnem 
Eginhardns  hoc  coenobiom  per  septem  ferme  lenuit 
aimos.  Qnod  demum  uUro  derelictum,  dlvina  (ut 
CTedi  fas  est)  jussione  ac  gloriosissimi  imperatoris 
Ladovid  largitione  domous  Ansegisos  ad  gubeman- 
diim  susGepit  anno  jam  snpra  taxato.  Quod  tam  so- 
lerti  stadio  snmmaque  industria  nobilitavit,  ut  no- 
Tns  Wandregisiltts  credi  posset,  ant  etiam  magnus 
prasai  Ansbertus  redivivam  ad  lucem  regressus 
fore  pntaretnr.  Yerum  sicut  ilii  in  exordio  siii  xdi- 
fidis  nobilitaverunt,  clerum  •  auxerunt,  disciplinis 
eccleriasticis  imbuerunt :  ila  iste  diruta  emendare 
stnduit,  ac  vetustate  consuropta  in  majori  elcgantia 
reparavit.  Clerum  nobilissime  auxit,  ac  regulari  or- 


praecepit  fldem  Deo  aBtemo  et  immortali ,  regique 
terreno  inviolatam  servare  :  qax  etiam  in  suis  ao- 
Ubus  primus  adimplere  curavit.  Qusecunque  vero 
ex  rebos  transitoriis  possedit,  nibil  magni  a»iima- 
vit ,  sed  poiius  caducum  esse  credidit.  Ideo  gazas 
suas  nionasteriis  ac  egenis  distribuere  satagebat, 
thesaurizans  sibi  thesauros  in  coelo,  quo  fur  non 
appropiaret,  neque  tinea  devoraret.  Vitiorum  i>er 
omnia  fugax  exsiilit :  aliorum  vero  neque  acerbus 
reprehensor,  neque  curiosus  scnitator.  Gunctis  de- 
nique  benignus,  in  adversis  firmus,  in  prosperis 
cautus  et  humilis.  Jnstiiiae  postremo  virtulem  quam 
magnifice  tenuerit,  testantur  legaliones,  quibus  jussu 
Augustorum  frequenter  nincius  est  :  maxime  ea 


dine  secundum  egregii  Pairis  Benedicti  normam  ut  B  quae  tempore  domni  Ludovici  magni  imperaloris. 


Tltam  degerent,  maltipliciter  decertavit.  Nam  ex 
desidia  priorom  Patrum,  qui  gregis  sibi  commissi 
curam  minus  devofe  gesserdnt,  statns  almae  Re- 
giike  praedicti  Patris  Benedicti  jam  quasi  casorus 
videbatur  :  licet  ilil  qui  Domino  miiitabant  cano- 
nico  ordine,  irreprdiensibiiiter  conversarentur.  Gon- 
tigerat  enim  ob  incoriam,  nt  jara  dixi,  praelatorum 
qai  ea  quae  Reguke  auctoritas  sacne  dare  manda- 
bat,  parvipendendo  impertiri  distulerant :  sed  prae- 
dietos  reverendissimus  Pater  Ansegisus  hoc  modis 
omnibns  sategil,  ut  in  prisiinum  statnm  ac  legem 
recaperaret,  juxta  quod  voluntalem  domni  impera- 
toris  soper  hoc  noverat :  et  quae  Regulae  auctoritas 
dare  mandabat,  largiri  modis  omnibus  nen  negli- 


jossu  ejusdem  partibus  marcae  Hispanicae  celebrata 
est  adversus  Gaulselmum  custodem  limitis  illius. 
Erat  enim  in  sermone  verissimus,  in  fide  firmissi- 
mus,  in  bonis  operibus  promplus,  in  judicio  justus, 
io  consilio  providus,  in  bonitate  conspicuns,  in  cha- 
riiale  praedanis,  ftde  catholicos,  eleemosynis  dives, 
vigil  ingenio,  promplus  eloquio,  flagrans  stndio. 
Utile  nempe  vas  in  domo  Domini,  Deo  sedule  ser- 
viens,  errantes  corrigens,  correctos  fovens,  obsti- 
natos  spemens,  humiles  semper  diilgens,  regi  ter- 
reno  sobjectus,  Ghrislo  dominatori  omnium- de- 
votus. 

6.  Quantum  vero  in  ecclesiastids  curis  intenlus 
fuerit,  testantur  innumera  In  coenobiis  ejus  curae 


gerei.  Denique  ex  Luxovio  coenobio,  quod  in  Gal-  C  subditis  ab  ipso  collata.  In  Luxoviensi  namque  cce- 


iiaram  terris  in  reiigione  ac  regulah  disciplina  non 
inferios  osque  ad  praesens  videtur,  monachos  Deum 
timentes,  virosque  religiosos  secum  huc  adduxit, 
qui  et  legem  Isiinc  monachoram  docerent,  et  exem- 
pla  salabria  ostenderent :  Ilcet  olim  a  viro  justo  Be- 
nedicio  Fossatensls  coenobii  abbate,  eraditi  in  hac 
philosophia,  fore  viderentur,  qui  plurimis  diebus  in 
boc  mouasterio  conversantes ,  nonnulla  exempla 
doctrinae  et  booitatis  suae  Istic  reliquerant.  Nam, 
ot  vere  fatear,  non  inferios  Franciae  seu  Galliae  mo- 
nasierils  Istud  in  omni  religione  comparabatur  coe- 
nol>ium. 

5.  Necmiram,  si  tempore  ducis  optimi  miiites 
Gbristi  per  viam  regiam  incederont,  licet  nonc 


nobio  haec  dona  obtulit :  cracem  auream  mirifice  fa- 
ctam,  gemmis  pretiosissimis  decoratam,  habentem 
baculum  argenio  coopertuin,  quem  secum  solitus 
erat  in  itioere  bajulare;  oflertorium  auronm  cum  pa- 
tena  sua  aurea  opere  mlrabili,  calices  argenteos 
tres  deauratos,  anaglyfico  opero  patratos :  hauapom 
argenteum  optimo  opere  factum,  habentem  liraaces 
aureos  quatuor,  in  fundo  exterius  sibi  annexos; 
aquamanile  et  urceum  argenteum  mlrabiii  opero. 
Altare  in  bonore  perpetuae  virginis  Mariae  decoravit 
tabula  iignea,  quam  imaginibus  argenteis  diversis 
cooperuit.  De  vestimentis  vero,  rodinum  optimum 
unum,  planetascasulasquinqoe;  cindados  duodecim 
coloris  diversi ;  dalmaticas  tros';  pallia  fundata  sex ; 


Ghristl  charitas  non  sit  rofrigerata  :  'Cum  utique  si-  ^  tapeta  optima  octo  :  Ecdesiam  sancti  Petri  altiorem 


gnifer  sanctissimac  dlsciplin»  idem  exisierot,  qui 
omoibus  imitandus  apparebat.  Qoieunque  enim  il- 
him  audiebat  praRcipientem,  non  redarguebat  aliter 
operantem.  Testimonium  veritati ,  non  amlcitiae 
reddebat.  Sermones  ejus  utiles  magis  quam  faceti 
esse  noverant :  a  verbis  quoqne  torpibus  omnimo- 
dis  abstinebat,  sdens  quia  licentia  eoram  impuden- 
Uaoi  outrit.  Quatuor  quoque  vlrtotes,  quibus  omnis 
homo  praedpue  inniti  debet,  in  eo  rofulgebant :  pra- 
deoiia  videUcet,  fortitudo,  temperautia,  atqne  Jusii* 
tla  :  sermo  nempe  ^us  nusquam  inanis  exstitit,  imo 


in  fabrica  sua,  muros  exaltans,  reddidit,  ac  cuni 
clavis  ferreis  eam  cooperait.  Porticum  praeteroa, 
quae  vadit  de  ecciesia  beati  Petri  ad  Sanctum  Mar- 
tinum,  de  novo  fecit ;  et  eam  cooperiens  scindolas 
ejus  ferrds  chivis  afflxit. 

7  In  hoc  igitur  Fontanellensl  coenobio  haec  mu- 
nera  contulit.  Portionem  magnam  ligni  salntiferac 
crucis  Dominicse  Inclosam  anro,  quod  rotondo  sciie- 
mate  formatum  erat,  cjusque  in  medio  crystallum 
positum,  iu  ot  figura  ligni  sanotae  cracis  mtuentibus 
intiis  apparerot.  Quod  postea  praepedientibus  pecca- 
tis,  sive  alio  qnollbet  casu  de  frontispicio  lecti  pro- 


subditts  sibl  aliisque  aut  suasit  bona  agero,  aut  mo- 
•  Id  est  numerum  clcricoram ,  quo  nomine  monachi  passlm  eo  temporo  donabantur. 


759  S.  ANSEGISI  ABBATIS  FONTANELLENSiS 

lectons  nosiri  beati  Wandrcgesili  fares  sastolerunt  A  contr^  Julianum  hsereticum  volamen 


746 


perforata  roaccria  basilic»  Sancti  Petri.  Quod  factnm 
est  pridie  Nonas  Decembris,  Dominica,  expletis  post 
ohitum  ejusdem  gloriosi  Patris  mcnsibns  tribus,  et 
diebus  sexdecim.  Calicero  aureum  miFifice  factum, 
duas^hinc  inde  babentem  ansulas,  gemmis  pretiosis« 
simis  decoratum,  qui  pensat  libram;  alterum  argeiH 
teum,  anagljfico  opere  factum,  operis  mirandi  com 
patena  sua  argentea ;  offertorium  argenteum  cjos- 
dem  calicis,  habens  effigiem  minfici  operis ;  alia 
offertoria  argentea  com  patenis  argenteis  earum- 
dem ;  coronam  majorem '  argenteam  cum  lampada 
sua  argentea  optimam  uaam.  ftem  lampadam  ar- 
genteam  unam;  thurikralttm  afgenteum  optimom 
unum ;  candelabra  argenlea  iria  babentia  solidos 


librum  epistolarum  cjusdem  ad  diversos,  TOlofflea 
onum ;  item  ^nsdem  libnim  qoi  didtnr ,  Vnds 
malum,  Tulumen  unnm ;  item  librum  efusdem  qui 
pnetitolatur,  deDoctrina  Christiana,  voluiiieB  i 
librum  decem  Ghordanim  ejosdem ;  ^usdem 
Epistolam  Joannis ;  item  adversos  epistolam  fuBda- 
raenti  volumen  oniim ;  homiltare  ijaadem,  votomea 
onom.  ExpositiODem  beati  Ambrosii  in  Loeae  EvaB- 
geliam,  volumen  osum;  Epiitolaram  ijosdem  ad 
diversos,  volomen  ondm;  item  ^osdem  ISbrmi 
qui  dicitur  de  Bono  mortis,  volomen  unnm ;  item 
fjusdem  deioseph  ac  doodecim  Patriarchis  voinmen 
OBom.  Epistolarom  beati  Hieronymi  volomen  onom; 
eplstolarom  sancti  Sixti  Episcopi  volomen 


nonaginta,  id  est,  uBumquodque   triginta ;  sigilla  B  Historiarum  Josephi  vohimen  unom ;  •  Tagii  Seo- 


aurea  mirifica  com  pretiosis  lapidibos  nomero  doo ; 
urceum  argenteum  cum  aqoamaniii  optimom  unum ; 
cuppas  vitreas  auro  omatas  doas,  ebumeam  unam 
roirifice  factam.  Pyxidas  eburneas  duas ;  hanapum 
vilreum  optimum  unum ;  quatuor  evangeiia  in  mem-* 
brano  purpureo  ex  aoro  scribere  jussit  Romana  lit- 
tera ;  ex  quibus  Matthaei,  Joannis  et  Lucae  compie- 
vit,  sed,  interveniente  morle  cjusdera,  rdiquom 
Imperfectnm  remansit.  Lectionarium  etiam  in  menH 
brano  purpureo  sinuiiter  scribere  jussit,  decoralom 
tabulis  eburaeis ;  antiphonarinm  similiter  in  mem- 
brano  purpureo  argenteis  scripium  litteris,  oma^ 
tumque  tabukis  eborneis.  De  vestimentis  vero  ecde- 
siast^cis  largitus  est  pallia,  quae  dicontor  ftmdata, 


taitiarum,  voiumen  nnum;  Excerptionora  Palerii 
de  Yeteri  ac  Novo  Testamento  ex  Oposcolis  beaii 
Gregorii  Papa  voiumen  4.  Evipt  ex  Oposcotis  beaii 
Aogostini  simHiter  voiomen  I.  Gregorii  in  parle  rae- 
dia  Job.  vol.  1.  Librum  FBlgeAtliepiscopiCarthaginea- 
sis  vol.  1.  Librum  Ferrandi  diaconi  EcdesimGar- 
Ihaginensis  vol.  1.  Bed»  in  Genesim  Expositlo  voL 
1.  Ejasdem  deeiMnpaio  ac  ratione  temporam  vof. 
I.  GoQeetaneos  doos  super  aoni  circoio,  Paoli  dia- 
eoni  votumina  ^  doo;  Ubros  glossaram  doos ;  libmm 
caBonum  dlversorum  conciliomm  voIomcB  onom. 

9.  ^dificia  aiftem  poblica  ac  privata  ab  ipso  ccr^ 
pta  et  consuramata  hiBC  sont.  In  primis  dormitoriom 
fratram  nobilissimBm  constrai  fecit,  loBgitodiois 


tria ;  staoracia  duo ;  stragulum  Hispanicura  unum ;  G  pedum  docentoram  oclo,  latitudiois   vero  viginti 


tapetia  quatoor ;  dalmaticas  ministrorum  mtnislerio 
aptas  sex;  roccom  subdiaconalem  unum;coccam 
unum ;  tunicam  sacerdotalem  Indici  coioris  eom 
vesUmentointegmonam  ;  pbraetas  casulas  quatuor; 
casulas  item  ex  cindato  Indici  coloris  tres ;  viridis 
coloris  ex  cindalo  Item  tres ;  item  rabei  sive  san- 
guinei  o^oris  ex  cindafio  unam ;  blatleam  item  caso- 
lam  unam  ;  cappas  Roipanas  doas,  unam  videlicet 
ex  rubeo  cindato  et  flmbriis  viridibus  in  circuitu  or- 
natam,  alierara  ex  cane  pontico,  quera  vulgus  Beu- 
vram  nuncopat,  simUiter  fimbriis  sui  coloris  deco- 
ratam  in  orbe ;  linteum  optimum  onum ;  facister- 
gium  [(orte  facitergium]  optimom  unum;  fanones 
optimos  duos,  unum  auro  decoratom,  alteram  stau 


seplem.  Porro  oiimis  cjus  fabrica  ponrlgitor  in  alii- 
todine  pedom  sexaginta  qoatuor :  cojos  mori  de 
calce  fortissima  ac  visoosa,  arenaqne  raCa  etfossiii, 
lapldeqoe  tofoso  ac  prol>Bto  constmcti  sont.  Babei 
quoqne  solarium  in  medie  soi  pavimento  optimo 
deooratmn,  eui  desoper  est  laqoear  nobifissiniis 
plcturis  omaturo.  ContineBtur  in  Ipsa  domo  desoper 
feneslrm  vitre»,  cunctaqoe  ^  Aibriea«  exeepia 
maceria,  de  maleria  qnereoum  dorabiliom  condita 
est :  tegulaeqoe  ip8ia&  universae  elavis  ferreis  deso- 
per  afilt» :  habet  sursum  imlies  el  deorsum.  Posi 
quod  aedificavit  aliam  domum  quae  vocator  reie- 
ctoriom,  quam  ita  per  mediom  maceHa  ad  hoc  eoo- 
strocu  dividere  fecit,  ot  ooa  pars  refecforii,  akera 


ratio;  item  de  cindatodoos ;  polvinaria  serica  evan-  D  hq^^^  oeHarii ;  de  eadem  videlicet  maieria  simifiqse 


geiicis  ofilciis  apia,  majora,  doo;  minos,  unom ;  cin- 
gula  Romano  opere  facta  auro  deoorata  duo  ;  map- 
pulas  duas,  stolas  duas. 

8.  De  librisautem  hancdedit  copiam,  bibliotfaecam 
opiiroam,  continentem  Yetais  et  Novum  Testamen* 
tum  cum  prafationibns  ac  initiis  Ubroram  aureis 
litteris  decoraiis;  librosExpositionnmdivi  Augustini 
in  Genesim  ad  itlteram  voluaen  unom ;  item  En- 
chiridloii  c^usdem^  volomen  unum ;  ^usdem  expla- 
nationura  in  onmes  psaimes  vohimina  tria;  ^osdem 

•  Is  est  Tagios  sen  Taios,  aliis  Taio,  Caesarau-^ 
gustanus  episcopus,  qui  ex  iibris  sanctiGregoriipapae 
primi  compiiavit  quatoor  libros  sententiaram. 


mensura  sicut  ei  dormitorium  :  qnam  varils  pido- 
ris  deeorari  in  maceria  et  in  iaqoeari  fecit  a  HMia- 
lolfo  egregio  pictore  Cameracensis  ecdeolae.  Tertian 
nempe  fecit  domnm  egregiam  eonsirai,  qnim  m- 
jorera  vocant,  quae  ad  orientem  versa  ab  uda  froote 
contingit  dormitorittm,  ab  allera  adteroi  lefetto- 
rio:  obi  camerara  et  caminatam,  oecMHtet  alia 
plorima  aediftcaro  mandavit :  sed  advenieBle  roertc 
ejusdem,  hoc  opos  ex  parte  iraperlectnra  ramomit 
Haec  tria  egrogia  teela  ita  oonstituta  som:  dmDi- 

I»  Nempe  homiliamm  in  evangeiia  totios  anni,  qna 
de  ro  legenda  Caroli  Magni  epistola  ad  Pauluni. 


11  \  VITA.  U^ 

torinm  viddicet  ab  ana  fronle  vereum  cst  pbgoe  A  acdiftcaTit,  ante  cujus  aram  tabulam  argentcis  ima* 


septentrionali,  ab  altera  australi,  et  adbxret  ab  ea 
basilicae  sanctt  Petri.  Refectorium  simililcr  versum 
est  eisdem  plagis :  et  est  fere  contiguum  a  parte 
meridiana  absid»  basilicae  S.  Petri.  Porro  illa  ma- 
jor  domus,  sicut  supra  diximus,  ad  orientem  con- 
stituta  est.  Ecdesia  autem  Sancti  Petri  a  parie  me- 
ridiana  sita  est,  versa  tamen  adorientem.  Ipsa  etiam 
a  parte  occidentali  Iriginta  pedum  in  longitudine, 
ac  totidem  in  latitudine  accrevit,  constructo  desuper 
coenacolo :  quam  in  bonore  Domini  Dei  Saivatoris 
nostri  Jesu  Gbristi  dedicandam  fore  pneoplabat. 
Sed  et  ipsum  opus  propter  moriem  ejus  tam  citam 
imperfectum  reroansit.  In  eadem  autem  basilica 
Sancti  Petri  pyraroidem  quadrangulam   altitudinis 


ginibus  decoratam  collocavit,  ipsique  arx  crucem 
argenteam  iroposuit,  universamque  basilicaro  variis 
picturis  decorari  jus^t.  Nomina  autem  librorum, 
quos  ipsi  contulTt  loco,  hxc  sunt.  Pandeclem  a 
beato  Hicroiiymo  ex  Hebraeo  vel  Gncco  eloquio 
translatum  ;  ejusdem  exposiUonem  in  duodecim 
prophetas,  et  sunt  tomi  viginti  in  volumine  uno ; 
ejusdem  in  Isaia  propheta  libri  octodecim,  volumen 
unum  ;  ejusdero  librum  epistolarum,  volumina  duo  ; 
in  Proverbiis  Salomonis  ejusdem  volumen  iinum  ; 
in  Danielem  prophetam  ejusdem  ;  in  Evangelio  &Iat- 
tbxi  ejusdero,  continens  in  eodem  decreta  Gelasii 
papae  de  libris  recipiendis  et  non  recipiendis ;  et  ex- 
cerptio  aliqua  de  libris  Exameron  sancti  Ambrosiiepi- 


triginta  quinque  pedum  de  ligno  tornatili  composi-  B  scopi,codexunus;  libros  saneti  Augustint  qui  pnctitu- 

lantur  de  Givitate  Dei,  numcro  triginta  [L.  viginti] 
duo,  in  codice  uno  ;  ejusdem  expositionem  in  Evan- 
gelio  sancti  Joannis,  volumen  unum ;  Homiliare  ejus- 
demconlinens  sermoncs  cxlvii,  volumen  unuro  ;  Li- 
bros  ejusdem  xv  de  sancia  Trinitate  volumen  unum  ; 
concordiam  Evangeliorum  ejusdem,  codicem  unum ; 
ejusdem  de  Doctrina  Gbristiana,  codicem  unnm  ; 
Exposilionem  symboli  ejuSdem  ,  codicem  unum ; 
quaestiones  ejusdem  octoginla,  codicem  unum ;  dc 
bapiismo  parvulorum  ejusdem  ad  Maicelium  libros 
tres :  de  sermone  Domini  in  monte  libros  duos ;  de 
providentia  Dei  serm.  1  ;  de  Nataii  proprio  serm.  1 , 
Ad  Flactianum  epistol.  ^  volum.  1 ;  ejusdem  Aca- 
demicorum  lib.  tres ;   Soliloquiorum  lib.  duos ;  de 


tam,  in  culmine  tuvris  ejusdem  ecclesiac  collocari 
jussit ;  quam  plumbo,  stanno,  ac  cupro  deaurato 
cooperiri  jussit,  triaque  ibidem  signa  posuit,  nam 
antea  nimis  humile  hoc  opus  erat.  Ipsam  namque 
turrim,  simulque  absidam  tegulis  plumbeis  a  novo 
oooperiri  jussit.  Jussit  pneteren  aliam  condere  do- 
mam  juxta  absidam  basilicae  Sancti  Petri  ad  plagam 
septentrionaiem,  quani  Gonventus,  sive^  Guris,  quae 
Graece  BeleuUrion  •  dicitur,  appellari  placuit ;  pro- 
pter  quod  consilium  in  ea  de  qualibet  re  perqnirentes 
convenire  Fratres  soliti  sint.  Ibi  namque  in  pulpito 
leclio  quotidie  divina  recitatur,  ibi  quidquid  regu- 
laris  aactoritas  agendum  suadet,  deliberatur.  In  qua 
etiam  monumenium  nominis  sui  coUocari  jussit,  ut 
duoi 


▼ila  praesenUs  terminum  daret,  »U>c  a  suis  C  .^„„^^,^^1^^^^^  ij,jj„^  „nu^.  de  quanUiale  anima» 


deponeretur  >>.  item  ante  dormitorium,  refectorium, 
et  «lomom  iUam  quam  migorem  norainavimus,  por- 
ticus  honestas  cum  diversls  pogiis  aedlficari  jussit, 
quibos  trabes  imposuit,  ac  juxta  mensuram  eorom- 
dem  tectorum  in  longum  extendit.  In  medio  auteni 
porUcu8,qu3e  ante  dormitorium  sita  videtur,  dommn 
cbartamm  constituit.  Domum  vero,  qua  librorum 
copia  coDservaretor,  qu»  Gnece  pyrgiscos  «  dici- 
tur,  ante  refectorium  collocavlt,  cujus  tegulas  clavis 
fenreis  configi  fecit. 

iO.  In  FlaviacMsi  quoque  coenobio  quae  obtulerit 
dona,  hoc  iu  loco  dedarandum  censuimus.  Ibi  nam- 
|ue  gratuita  benignitaie  largitus  est  calices  argen- 


lib.  unum  ;  de  Magislro  lib.  unum ;  de  ordinc  lib. 
11 ;  de  videndo  Deo  libnim  i,  vol.  1 ;  libros  Goufes. 
cjusdein,  codicem  unum  ;  librum  qui  dicitur  Enchi- 
ridion,  cod.  unum ;  in  Psalmis  expositionem  ejus- 
dem,  Godicem  unum ;  expositionem  sancti  Ambrosii 
•  in  Epistolas  Pauli,  vol.  unum  ;  Hisychii  presbyteri 
in  Leviticum  lib.  vii,  cod.  1 ;  Expositionem  sancti 
Joannis  Gonstantinopolitani  episcopi  in  Matthnium ; 
Apocalypsim  sancti  Joannis,  continentem  etiaro  li- 
brum  sancti  Isidori  DilTerenUarum,  cod.  unum ;  S. 
Hilarii  episcopi  contra  baereticos  cod.  unum ;  Ho- 
miliarum  beaU  Gregorii  papae  in  novissima  parlc 
Ezechielis  prophetx  in  cod.  uno ;  epistolarum  ejus* 
J^^ve^iiisdecem  ;  aquaman^^^^  »  <J«"|'  <^^'  "«^»™  ^  Expositionem  Bed»  presbyteri  in 


urceo  suo  argenteo ;  candelabra  argentea  numero 
septem  ;  paliia  diversa  plus  minusve  quadragiiua ; 
casalas,  planeUs,  ac  dndatos  diversos  triginta, 
quarum  colbres  oneri  videtur  dMcribere.  Fanones 
ac  lintea  non  occurrunt  memoriae  quot  fuerint  nu- 
mero.  In  bonore  vero  sanctae  Trinitatis  basillcam 


Actibus  apostolorttm,  cod.  unum ;  in  septem  EpislO' 
las  canonicas  et  Apocalypsim  Joannis  cod.  unum ; 
ejusdem  in  Marci  Evangelium  cod.  unum  ;  ejusdem 
in  Lucam  evangeiistam  cod.  i  ;  iibruro  Testimonio- 
jrum  Isidori  de  Ghristo  et  Ecclesiay  cod.  unum;  ejus- 
dem  Etymologiarum  cod.  onum ;  eiusdem  Rotarum 


•  Bovlivnif  cM,  locus  in  quo  tractatur  consiliom. 
Gapitulum  eUain  tum,  ut  nos  modo  ;  Cajntolium 
iionnuIU  appellabaut.  Dictum  Gapitulum  a  capitulo 
Regulae,  quod  eo  in  loco  legi  solebaf  ab  antiquo  post 
Primam.  Unde  et  Prima  hora  apud  quosdam  Capi- 
tulum  nuncupatuff  ex  Ordiiie  Remano. 

^  Ergo  jam  tum  mos  erat  ut  abbates  in  capitulo 
tumuiarentur.  Exemplo  esl  eUam  Bcrtharius  abbas 


Casinensis  in  Ghronid  Gasinensis  lib.  ii,  pag.  44. 

^  u^pyoc  Graece,  Latine  lurrls. 

d  Non  exstal. 

«  Jam  erffo  saeculo  nono  commentarii  illi  in  Pau- 
lum,  quos  Juliani  esse  modo  obnstat  inler  enidit08« 
Ambrosio  tribuebantor,  quod  etiam  ex  iiincmaro 
aliisqoe  patet.  . 


743 


S.  ANSEGISI  ABBATIS  FONTANELLENSIS 


74* 


•  ad  Sisebulum  regem  cod.  i ;  Prospjsri  ^  de  Vila  A  caeieris  mansionibus  paupenim  solitlos  decem  ;  imi- 


activa  et  contcmplativa  in  cod.  1 ;  Prognosticon  fu- 
tiiri  sxculi  cod.  i ;  disputationem  fidei  inter  Arium 
haereticum  ac  Athanasium  catbolicum  in  cod.  1 ; 
Epistolarum  sancti  Cypriani  marlyris  cod.  i  ;  Al- 
cuini  de  Trinitale  iibrum  in  codice  1 ;  Regulam 
beati  Basilii  episcopi,  Regulam  beati  Benedicti  in  cod. 
1  ;  Historiam  ecclesiaslicam  Eusebii  Caesariensis 
episcopi  in  cod.  uno ;  Cbronicam  cjusdem  in  cod. 
uno ;  Historiam  item  ecclcsiaslicam  triura  virorum, 
id  est  Zozomeni,  Theodoriti,  el  Socratis,  in  cod. 
uno ;  Canones  diversorum  Patrum  in  Codice  uno ; 
Sacramentoria  volumina  duo ;  Cassiodori  de  Arith- 
metica  vol.  unum ;  ejusdem  in  Psalmos  expositio- 
nem,  vol.  unum ;  Homiliarum  Origenis  in  Veteri 


versae  familiae  hujus  coenobii  libras  quadraginla. 
Caeterorum  monasteriorum  nomina ,  ad  quae  eadem 
largitio  eleemosynae  pervenerit,  sigiliaiimexprimam. 

^  Ad  Gemmeticum  coenobium  libras  v  direxiL 

e  Ad  Logium  libram  unam. 

'  Ad  Fiscamnum  libram  unam. 

s  Ad  Villare  libram  unam. 

^  Ad  Longogilum  libram  unam. 

i  Ad  sanctum  Walericum  iibram  unam. 

i  Ad  beatum  Richarium  libras  dua^  et  semis. 

k  Ad  sanctum  Audomarum  libras  duas  et  semis. 

i  Ad  sanctum  Audoenum  in  Rothomago  libras 
quinquc.  Ad  sanctam  Mariam  in  domo  ejusdem  ec- 
clesiae  libras  duas  :  ad  sanctum  Martinum  in  eadem 


Testamenlo  volumina  duo;    ejusdem  in  Psalmos  B  urbe  et  caeteris  cellis,    solidos  viginti  quinque. 


expositionem,  jolumina  duo  ;  Vilas  beatorum  con- 
fessorum  Hieronymi,  Augustini,  Gregorii  «  ;  Item 
passionem  beatae  CoUimbae  virginis  in  cod.  uno  ; 
Institulio  ac  collectio  cujusdam  de  vita  canonica, 
vol.  i  ;  Gesta  Francorum  in  cod.  uno ;  et  alios  plu- 
rimos,  quorum  nunc  nomina  non  occurrunt  me- 
morix. 

iL  In  eleemosynarum  vero  brgitionibus  qnantum 
sollicitus  exstiterit ,  ipsa  ejus  oppra  testimonium 
perhibent.  Nam  quodam  tempore,  id  est  anno  regi- 
minis  sui  decimo  octavo,  in  passionem  incidit  illam 
quam  medici  paralysim  vocant :  moxque  vocatis  do- 
mesticis  ac  fidelibns  seu  intimis  suis  ,  hanc  rerum 
suaruin  distributionemgratuitoanimofacere  ieuravit. 
qux  elargitio  seu  distributio,  ipsius  jussu  ac  suppli-  C 
catione  edita  est  a  venerabili  viro  Hildemanno  Bel- 
lovacensis  urbis  episcopo ,  aiyuncto  Berteningo  et 
Gerlone  iaicis  ,  simolque  Landone  monacho.  Cujus 
textus  talis  est.  In  hoc  Fontinellensi  cosnobio  largi- 
tns  est  Fralribns  libras  nonaginta,  nam  omnibus 
annis  triginta  in  censu  dare  consneverat :  famulis 
laicis  libras  decem  ;  senibus  in  illo  xenodochio  et 

•  Lil)er  iste  non  ex^tat  in  editis  ope^ribus  Isidort, 
81  bene  memini. 

^  Et  hic  liber  non  est  Prosperi  ,  sed  Juliani 
Pomerii. 

e  Nempe  eam  quae  a  Paulo  diacono  scripta  est. 
Nam  Joannes  diaconus  nondum  hac  de  re  scripserat. 

^  Gemelicum  ccenobium  virorum  ad  Sequanam  in- 
fra  Rothomagum ,  prope  Fontanellam ,  hactenus  ce- 
leberrimum,  vulgo  JumUges. 

«  Logium  Pariheneum,  modo  eversum,  situm  erat 
ad  Sequanam  prope  CaliJumbeccum  oppidum,  in 
loco  qui  nunc  Logensis  portus  dicitur. 

'  Insigiie  monasierium ,  tunc  virginum ,  nunc  vi- 
rorum. 

<  Villare ,  vulgo  MontmUiers^  insigne  coenobium 
virginum  Benedictinarum  in  Caletis. 

^  De  Longogilo  nihii  mihi  succnrrit. 

t  S.  Walerici  ad  ostia  Somenae. 

i  S.  Richarii  Centulense. 

k  S.  Audomari.  Sic  nonnunquam  dicebatur  mo- 
nasterium  SiihieDse,  cnjus  erant  duae  ecdesiae,  San- 
cti  Bertini  et  Saucti  Audomari,  utraque  monachorum 
ab  initio,  iiunc  ecclesia  Sancti  Audomari  est  catbe- 
dralis,  adia  monachomm. 

^  Monasterium  Sancti  Audoeni  etiamnanc  viget 
Rotbomagi,  ubi  ecclesia  cathedralis  beaue  Mariae 
sacra  est  duae  sont  ecdesiae  paroeciales  Sancii 
MartinL 


Ragnoardo  ejusdem  urbis  archiepiscopo  libras  de- 
cem  :  videlicet  ut  quinqne  presbyteris  et  aliasqain- 
que  pauperibus  erogaret. 

inAd  Penlhale  monasterium  solidos  quindecim: 
ad  Penante  solidos  quindecim. 

^  Ad  Pratellos  similiter. 

^  Ad  Ebroicas  civitatem  libram  unam  :  ad  illam 
crucem  sancti  Audoeni  libras  duas. 

p  Ad  Lixovium  urbem  libram  unam  :  ad  Fontanas 
coenobium  sdlidos  duodecim. 

q  Ad  Bajocas  civitatem  libras  duas  :  ad  duomm 
Gemellorum  monastcrium  iibras  duas. 

'  Ad  sanctum  Martinum  Turonensem  libras  qoin- 
que,  illis  canonicis  in  domo  libi^m  unam. 

'  Ad  S.  Annianum  Aurelianensem  libram  nnam, 
illis  canonicis  in  domo  libram  unam. 

•  AdsanctuniBenedictum  inFloriacolihrara  miam. 
>  Ad  Ferrarias  Hbras  duas. 

•  Ad  sanctum  Carilefnm   iibram  unam  et  semis. 
^  Ad  Curbionem  monasteriom  lihram  unam. 
B  Ad  sanctam  Columliam  in  Senonis  ,  illis  moDa- 

chis  libras  duas :  illis  canonicis  in  eadem  civitate 

n  Penthale  monasteriom  situm  erat  ad  Liriiimim 
Ua  Lizaine)  amnem  in  Sequanam  influentem,  aChii- 
deberlo  rege  conditum  in  graliam  S.  Samsonis  epi- 
scopi  Dolensis ,  ut  ex  ejus  Vita  consLnt.  Penanle  vi- 
detur  esse  ejusdem  Samsonis  ccenobinni.  Dolense, 
ubi  is  sepultus  est ,  Penetaie  dictum  1n  alia  qosdem 
sancti  ViU  apud  Joannem  a  Bosco,  nanc  cathedralis 
ecclesia  Macloviensis. 
^  ^  Pratellense  monasterium ,  vulgo  Priaux^  iiideni 
in  Neustria,  hactenus  soperest,  ab  annis  sexcentis 
instauralum  ab  Humfrcdo  nobili  viro. 

^  Crux  sancti  Audoeni ,  aliis  monasterium  Sancti 
Leutfredi,  in  dioecesi  Ebroicensi  in  Neustria. 

p.Fontanx,  mihi  videtur  esse  illud  qnoJ  diciUir 
Fonlanetum,  Fontenay^  dioeceais  Bajocensis,  a  san- 
cto  Evremundo  abbate  constructum. 

<i  DuoH&emelli  prope  Bajocas  quondam  a  sando 
Martino  abbate  Vertavensi,  ut  creditnr,  aedificaturo, 
eversum  jacet. 

'  Hinc  palet  monasteria  Sancti  Martini  Turo- 
nense,  et  Sancti  Auiani  Aurelianense,  jam  tunc  ad 
canonicos  conversa  fuisse.  ' 

•  De  Floriacensi  monasterio  dictum  srepius,  nti  et 
de  Ferrariensi  et  sunctt  Carilefl,  quae  hactenus  su- 
persunt. 

^  Gorbioneuse  dicebatur  monasteriom  a  sancU) 
Lannomaro  aediflcatum. 
u  Supersunt  apiid   Senonas  monasteria   Sancl» 


745  VITA 

libras  duas.  Item  ad  Sanctuin  Petrum  illis  monachis  A 
ifi  eadem  urbe  libram  unam. 

•  In  Anlisiodoro  urbe  illis  canonicis  lilram  nnam. 
Ad  Sanctum  Remigium  illis  monachis  similiter.  Ad 
Sanctum  Heracleum  ineadem  urbe  similiter.  Ttem  in 
Antisiodoro  ad  Sauctum  Germaoum  illis  monacbis 
libr^m  unam. 

^  Jn  Treeas  iliis  monachis  ad  Sanctum  Pelrum  li- 
brara  unam. 

e  Ad  Sanctam  Grucem  Meldis  illis  monacbis  simi- 
liter. 

^  Ad  Fossatos  monasterium  iilis  monacbis  Ubras 
duas. 

«  Ad  Sanctam  GenoTefam  Parisius  libras  duas. 
Ad  Saiictum  Germanum  Parisius   libras   Ires  :  in 


7i6 

i  Ad  Sanctum  Salvium  in  Brago  solidos  decem. 

^  Ad  Malam  monasteriiim  Jibram  unam 

>  Ad  SanclumJ^edastum  in  Atrebato  libras  duas. 

»  Ad  Gameracum  libras  duas.  Ad  Sanctom  Gau- 
gericum  libram  nnam. 

»  Ad  Gorbeiam  libras  quinque. 

^  Ad  Sanctum  Eiigiuro  in  Noviomo  civitate  libram 
unam.  Itcm  ad  eanidem  urbem  canonicis  librarti 
unam. 

p  Iiem  ad  Suessionis  civiiatem  canonlcis  libram 
unam.  Ad  sanctum  Grispinum  solidos  quindecinu 
Ad  sanctum  Medardum  monachis  libram  unam;  iliis 
sanctimonialibus  libras  tres. 

4  Ad  Rhemis  illis  canoiiicis  Hbram  unam  i*  ad 
Sanctum  Remigiuniin  eadem  urue  nionachis  Hbraro 


eadem  urbe  illis  canouicis  iibram  unain.  Ad  sanctum  R  unam. 


Dionysium  libras  quinque.  Ad  Galam  monasterium 
Ubraa  duas. 

f  Ad  Sanctum  Luciauum  illis  monachis  libras 
duas.  Bdioaci  illis  canonicis  libram  unam.  Ad  Fla- 
viacuni  iliis  canonicis  libras  quindecim.  Ad  opus 
famoiorum  eorum  librus  decem.  llilJ  manno  episco- 
po  adpresbyteros  et  paoperes  libras  decem.  Ad  Ora- 
loriuro  monasierium  solidos  quiudecim.  Ad  Fouta- 
iiidum  monasterium  solidos  decem.  Ad  lusulam  nio- 
nasteriuin  solidos  decem» 

K  Ad  Andelagiim  monasterium  solidos  duodecim. 

>>  Ad  Malardum  vallem  solidos  decem. 

«  Ad  Resbace  monasterium  libram  unam  et  semis. 

Goliimbge  et  Sancti  Petri  ordinis  nostri.  S.  Remigii 
coinobiom ,  (juod  ilidem  in  hujus  civitatis  suburbio  C 
situm  erat,  jain  destructum  est,  praster  oratoriura 
modo  para*cialc. 

A  Aotisiodori  vero  monastenam  Sancti  Germani 
hactenus  subsistit. 

1»  Cellense  moiiasterium  Sancti  Petri  apud  Trecas, 
de  quo  infra,  ubi  de  translatione  sancti  Frodobcrti 
ablialis,  bactenus  floret. 

e  Meldis  cceuobium  Sancta^  Grucis,  nunc  dicltur 
Sancti  Faroais. 

d  Fossatense  vero  Sancri  Mauri ,  de  quo  inrerios, 
uhi  de  translatione  S.  Mauri,  ab  uno  saccoio  sasculari 
loga  diHiatuin  est. 

«  Apud  Parisios  S:mctae  Genoverae  monastcriuni 
est  canonicorum  regularinm  ordinls  sancti  Aiigti- 
stinl :  Sancti  Germani  ct  Sancti  Dionysii  monasterta 
hactenus  vigent  sub  ordine  nostro. 

f  Item  Bellovaci  cfenobium  Sancti  Luciani ;  tuin 
Flaviacense  Saiicli  Gereinari,  sic  dicinro  a  Gcremaro 


'  Ad  Sanctum  Meminium  in  Gatalauno  librara 
unam.  Ad  eamdem  urLeni  solidos  xv. 

>  Ad  Altum  Montem  monasterrum  ,  quo  sanctiis 
Ansbertus  quondam  ex^llio  fuit  intrusus ,  atque 
cousortiis  inde  ereptus  hainams,  soliilos  quindectm. 

^  AdMalbodium  coeiiobium  libririn  uham. 

u  Ad  Gastrikjcum  mouasterium  sitniliter. 

▼  Ad  Laubias  monasleriuni  libram  unam. 

^  Ad  Indam  coenobium  libras  duas.  Ad  Lingonas 
iilis  canonicis  librain  unaro. 

r  Ad  Luxovium  libras  viginti  qninque,  id  est  ipso 
monasterio  librasdecem.  Ad  Fontanas  ccllamejus- 
dem  cocnobii  libram  unain  ct  semis.  Ad  Gusantiain 

pago  Senonensi,  de  quo  in  Vila  sancti  Patemi. 

K  Quid  sit  eliatii  Mala  monastcriiim  ignorp.  Ne- 
que  eiiim  dc  monasterio  Malasci  dioecesis  Garcasso- 
nensis,  quod  moJo  Mo.itis-Olivi  dici:ur,  hunc  locum 
expiicandum  osse  puto ;  an  (!c  Malmundario? 

^  Sancti  Vcdasli  abbatia  haclenus  cclebris  esf 
apiid  Atrebaics. 

"  Sancti  Gaugerici  est  collegiaia  s.TBcuIariiim  ca- 
nonicomm  ecciesia  Garoeraci,  vulgo  SairU-Cery. 

n  Gorbeise  monasterium  illustre  laudatur  passim 
in  Aciis  sancti  Adalhardi,  Walje,  Pascbasil  Radberli 
a  )batnm,  et  sancti  Anscharii. 

<»  Monasterinm  Sancti  Eligii  in  nrhe  Noviomo  nunc 
a  rundaincntis  insiauratur  a  nostris  intra  urfoem. 

p  AbbaUsc  Sancti  Grispini  et  Sancii  Medardi  yiro* 
rum,  ac  Sanctoi  Mariae  virginum  hactenus  snbsiatunt. 

q  llein  apud  Rhemos  Sancti  Rctnigii. 

'  GataiaUnis  abbatia  Snncii  Memniii  est  canoni- 
corum  rcgularium. 

>  Altus-Mons,  vulgo  Hanmont,  ad  Sabis  {la  Sam» 


condttors.    Al  Oraiorium,   Oroer^  Sancti  Ebniin  D  ^r^)  ^uvii  initia,  hacteniis  militat  sub  ordine  nostro. 
quondam,  postea  Sancue  Angadrismoe,  destrtictum  ^  Malboiiium,  Maubeuge^  una  abhine  leuca,  est 


est,  iiti  et  Fontanidum.  Monasterium  Insula  illud 
ips  m  cst  qaod  S.  Gcremarus  construxisse  memora- 
tur  in  ipsius  Actis.  Ejusdein  monaslerii  mentionem 
f:icit  lliticmarus,  Rhprooruin  antistei,  in  epistola  ad 
Hincmarum  Laudunensem  relala  in  concilii  Duzia- 
censis  parte  ii,  cap.  3.  Monatterium  quod  dicUur 
Igla^  in  parochia  Behaeensif  etc. 

s  Aiioelagum  monaslerium  virginum,  vulgo  An- 
deley^  ad  Sequanam  quatuor  lcucis  supra  Rothoma- 
gnm«  a  Reda  Venerabili  laudaium,  jam  pridem 
corrtiit. 

^  De  Malardo  valle  nihil  observandum  succurrit. 

>  R.shacense  in  Brigio  tractu,  Rebais,  abbatem 
primnm  habiiit  sanctum  Agiluro. 

i  Sancti  Salvii  in  Braffo,  an  S.  Salvii  in  oppido 
Monstrolio,  non  expedio.  Nisi  si  legendom  sit  Sancti 
Salvatori»  in  Brago  seu  Brajaco  ad  Scquanam  in 

Patrol.  CV. 


ssecularium  canonicanim  seu  doinicellartim,  quae  do- 
mus  olim  pro  sacris  virginibus  a  beata  Aldeguude 
condita  est. 

u  Idem  dicendum  de  Gastrilocensi  Partlienone,  qiii 
apud  moutes  Hannoni»  a  s.iiicta  Waldeinide  Alde- 
gundis  sorore  constructus  e  t. 

"  Laubiense  ad  Sabim  hactenus  insisne  esl  mo« 
nasterium,  de  quo  hi  Actis  sanclorom  Landelini  et 
sancii  Ursmari  abbalis. 

X  De  Indensi  prope  Aquasgrani  sito  dictom  est  in 
Vita  sancti  Benedicti  Anian»  abbalis. 

7  Luxovio,  cciebri  liactenus  monnsterio  in  Vosago» 
suberant  Fontame  et  Anagranates,  Fontaine$^  Ane" 
gray,  hacteniis  prioratus  a  Luxovio  pendentes.  Gu- 
santia,  Cusance^  luonasteriiim  qiiondam  a  sancto 
Ermenfrcdo  condiium ,  subditumniie  Luxovio,  nuiic 
est  prioratus  abbati;»  SaucU  Ciauaii  subjeau& 

2i 


7i7  S.  ANSEGISl  ABBATIS  FONTANELLENSIS  742 

ftimililcr.  Ad  Anagrales  lib.  ii.  A  basilicam  Sancti  Petri  ^  ad  aquilonalem  plagani ,  io 


•  Ad  iloroarici  montein  libram  unam. 
^  Ad  Baliiiam  similiter  libram  nnain  et  semis. 
«  Ad  Morbach  coenobium  libram  iiuain.  Ad  San- 

ctum  Gregorium  libram  «nam. 
A  Ad  Monasterium-Mauri  libramunam. 

•  Ad  Helundas  libram  unam. 
f  Ad  Sanctum  Reginbertum ,  ubi  primo  elementa 

didlcerat  Utlerarum,  per  manus  quoqoe  matris  5u.t. 
m  usus  egeiiorum  viginti  libras  expendit.  Siniiii 
modoper  manusBerteiiingi  libras  viginti ;  sibi  vero  in 
domo  bua  famniantilius  libras  quadraginla  largiri  fecit. 
Tribus  vicibus  onmes  opes  siias  ^  egenis  ac  paupe- 
ribtis  erogari  fecit,  nil  sibi  rcservans  :  quae  qualiter 
gesta  sinl,  ne  nauseam  aut  fastidium  ingessisse  vl- 
dear  ,  iranscendcndo  oniHlam.  Eleemosyiiis  enim  R 
sibi  viain  pRcparavit,  quoniam  noverat  extcrnum 
omiiem  liomiiicin  [L.,  extreinum  diem  omnis  bomi- 
nis]  esse  sive  ad  poenain,  sive  ad  gloriam.  Ideo  elee- 
uiosynis  ac  oratioiii  us  servonim  Dei  se  roborabat, 
ut  et  corsuin  hiijus  vitas  pacillce  transigeret,  aUfue 
feliciler  in  pcrpetuuni  vivei-ei.  Bexit  autem  boc  ccb- 
nobiuni  idem  gloriosus  vir  per  annos  decem,  roeiises 
quiiiqno,  dies  xviii.  Ipso  tenipore  recessit  doinnus 
Ansegisus»  Doiniiiica  illucesccnte  ,  die  xiii  Kal.  Aii- 
gusli ;  eodem  dic  cuiu  fleiu  inaximo  tumulatus  cxtra 

«  llabeiidense  Sancti  Romarici  coenobium,  v  ilgo 
Remiremontj  monasteritiin  est  canonicariim  Boiie- 
dicLinarum,  olim  monacliarum,  de  qno  in  Vita  sancti 
Romarici.  P 

b  De  Balma,  la  Baume,  dioecesis  VesonMoncnsis.  ^ 

«  Morbach^  seu  Murbacense  monastcrium,  bacte- 
nos  superest  in  dioecesi  Basileensi  ad  Vosagi  mon- 
tana.  Sancti  Gregorii  monasterium  in  Alesavia,  dioc- 
oesis  Argentiiiensis ,  vulgo  Mumterihal^  Regulain 
sancli  Benedicli  bacienus  servat. 

^  Mauri-Honasterium ,  oliin  a  i^ancto  Leobardo 
conditiim  in  Alesutia,  sic  dictuin  a  Maiiro  abbate, 
qui  regnante  Theodorico  quarto  vixit ,  vuigo  MauY- 
munsler.  hactenus  perstat  sub  congregatione  S. 
Viioni. 

«  Mclundense  coenobium,  vulgo  Moletmes,  dioD- 
cesis  LiiigOiieiisis,  in  pago  TornoJorensi ,  a  Gblodo- 
veo  inagiio  coiidilum  dicitur  in  vico  Melundis,  m 
vhIIc  angiista  sito,  postea  translatum  ad  fluvium  Ar- 
inetitionein.  Sanclo  Michacli  a  principio  sticratuin 
fuissc  inohaslerium  ferunt :  nunc  Suncti  Martini  di- 
citur.  Ilinc  est  tfuotl  non  de  hoc  Melundensi ,  sed  de 
Miliduneiisi  Sancli  Petri  monasterio  explieanda  pu-  j) 
tem  hncc  veri^a  qu»  habcntur  in  cataioso  fratrtiin 
conscriptorum  nienasterii  Saucti  Galli  :  rfomina  fra- 
Irum  de  ccenobio  Sancti  Petri  Melondis,  Epetinus  ab- 
bas.  Abel  monaehus.  Ratbaldus  monaehus.  Quod  si 
ita  cst,  oodein  nomiiie  utrumqiie  monasterium  ali- 
quando  appellabatur.  Certe  Milidiinense  Sancti  Petri 
c«enobluni  a  Sewino  Senonensi  archiepiscopo,  noii 
priinitus  «diflcatum,  sed  restauratum  diciiur  apud 
Ordericum  Vitaleni  in  Uistoriae  iib.  vii.  Melundensis 
coenobii  ablias  fuit  Bernardns  abbas  Melundensis, 

Jtii  Jonac  iEduensis  ej^iscopi  litteris  siibscripsit  anno 
8  Caroli  Calvi  in  Spicilegii  tomo  VIII,  pag.  145.  In 
Necroloffio  Flaviniacensi  memorantur  vii  id.  Martii 
Wido  Msiundensis  abbas.  Et  ni  Non.  Jutii  Hugo  ab- 
bas  Melmuiensis^  Fiaviniacensis  monachuSf  qui  ne- 
acio  aii  idein  rursus  inscrlbilur  eoJem  inodo  iii  Jd. 
Octob.  Apud  PeMruni  Vencrabilem  in  lib.  i,  epist.  27, 
oominatur  abba$  Melundensis,  quod  monastcriuiu 


porticu  in  qna  fratres  conventum  celebrare  soliii 
sunt,  ac  consultis  Dco  dignis  aures  accommodare : 
et  cessavit  regiminis  locus  trlginta  et  octo  dicbtis. 
CONSTITUTIO  ANSEGISI  ABBATIS. 
Constitutionem  vero  quaro  servis  Dei  isto  in  ctc- 
noLio  degentibus  de  victu  ac  vestitu  instituit,  coin- 
modum  arbitratus  sum  bulc  operi  inserere :  cujns 
talis  est  textus  : 

ilemoratorium,  qualiter  domnus  ac  venerabiHi  Anke.- 
gixus  abbas  dispoxuit  vestimenta  ei  calceamenls 
atque  atinnuiam  fratribusin  monasterio  Fotttanelta 
morantibus,una  cum  consensu  eorum  ordinabititer : 
ut  absqne  ullius  occasionis  qucrela ,  oiiinf  ege$tate 
exclusa ,  vota  sua  Deo  reddere,  alque  spontiom» 
suw  negotium  ad  effectum  omni  tempore  perdneen 
posseni. 

De  pago  namque  Boiioniensi  et  Tarvanensivestilas 
intcgros  ix  censuit  porrigendos,  drappos  albos  »xx, 
dc  quibus  camisiaQ  xx  fieri  possent,  conaboomad 
soleas  V  composita,  fabarum  modios  xx ,  caseonim 
pensasxxippr  libras  lxxv,  ova  mille,  cerxad  illam 
ecclesiam  libras  cc,  ad  opus  fratrum  c,  sevo  lih.  cc, 
de  Corialinse  c:ilcibus  xxiv  ,  bragal  lx.  Ad  saccos 
autem  faciendos  drappos  alb06  ii,  de  qoibus  fieri 
possint  stamineae  x,  toaculas  ii,  coria  bovina  cotn- 
positav,  fahariim  roodios  x,  pisorum  modiosxi, 

Giiillelimis  aMias  Divionensis  ad  meliorem  fmgem 
revocasse  pcrhibctur.  Hlbc  in  adversariis  meis  inTtMii 
ad  locuin  illuiii  utcuniiue^illustrandum.  Lege  Cliny- 
nicon  Hiigonis  abbatis  Flaviniacensis  in  tomo  I  Ul>- 
bcano,  pag.  248. 

'  Monasterium  Sancti  Reginberti  existimo  non 
armi  esse  quam  sancti  Ragneberti  in  pago  Lugiu- 
neusi,  olim  Bebronnonse  a  Bebronna  torrenie  tli- 
ctum,  hacleniis  stiperstes.  llliid  scrupulom  injicit, 
ipiod  Ansrgtsus  Francus  potius  educari  debnit  io 
aiiquo  Francoriim  inonasterioquam  extra  Franciam: 
quo  nomine  vcteres  Neustrix'  passitn ,  aliquaiulo 
etiam  Austiije  regnum  iiitelligeliant.  De  Regenbcr- 
chto  magistro  agit  Alcuinus  in  carmineSM:  aiqui.! 
ad  buitc  locuin?  Cellani  Bebronensem  (ut  id  in  irans- 
cnrsn  obscrvem)  imperante  Carolo  Magno  tenuit 
Nahtliririus  Sithiensis  abbas  eo  noniine  secuodus,  ui 
constat  ex  iilteris  citjusdam  Ertharii,  quse  exstanl  in 
chaiiaiio Folcni  i Levit:e, incipiuntqtte ab hisverbis: 
Domino  venerabtli  in  Christo  Patri  Nanihario  abbati 
de  Mona$:crio  S:?/»'ii,  sive  de  cella  qua:  dicilnr  Be- 
brona^  ubi  Ebrogerus  preepositus  esse  videlur.  Sic  vero 
tle&inuiit :  Aclum Bebrona in  mense  Ociobrio anno^% 
regnanle  Carolo  rege^  anno  6  imperH  ipsius. 

s  Uinc  patet  abbates  etiam  regulares  eo  tempore 
opcs  quasi  proprias  habuissc  :  qno.l  palet  molionim 
abbatuin  exernplo ,  qui  teslanienia  cundiderunt. 

h  Et  tamen  A^*so  supoiiTis  relilus  in  Olisenralione 
prsRvia  innuit  Anse^isuin  Luxovii  tiiniiilatuin  fuisse: 
at  pr^ferenda  bujus  clironographi  onntcmporanet 
auctoritns. 

i  Ergo  tum  fiebant  intorulae  ex  drappo  albo,  qos 
ob  id  stamineae  dicUe  infra.  H:ic  spectat  id  quod 
legere  meiuini  in  chart;irio  Folcuinl  Leviiae  ac  m- 
nachi  Silliieiisis  de  doiiatione  Deodati  clerici  Odlan- 
do  abbali  Sithiensi  fnc:a,  litleris  daiis  aiino  3i  regni 
Caroli  Magni,  quibus  l.tteris  Deodaltis  nonnulJa  pre- 
dia  coifcedit  aa  opus  monuchorum  in  monasurio  Si- 
thiu  degentium,  id  est  ad  coinparandos  drappot  sd 
camisias  ultromarinas^  quce  vulgo  berniscritt  roiitaH" 
tur.  Lege  Meiiaitlum  in  Coueordio;  caput  01 


719 


\m. 


72d 


etseonnn  pentas  xt  per  libm  Lixn,  salis  modios  A  unam,  puniptslas  iv,  pullos  xxv,  ova  l.  Ei  in  Pm- 


XXT.  In  mense  SepiemlNrio  ova  mille,  de  iUa  grega- 
ra  pagensi  lx,  de  Irlio  elldtio  mapp»  ni,  longitu- 
dinis  nkarum  x«  failitudtnis  ii,  de  ApuUaco  mappa 
«ma  ejnsdem  mensune.  Lintea  ad  manus  tergendas 
▼ittosn  111,  «nnmquodqne  de  ulnis  quinfiie  iii  lon- 
f  itvdine,  in  latitndine  iii :  de  Gera  camsiles  iii  ad 
mappulas  fadendas  longitodinis  ulnanim  xm»  lati- 
iudinis  trium  :  de  Ciarlaco  mappam  uoam  liabentera 
in  loogitudiiie  ulnas  x,  in  laiiiudine  iii.  Ilem  deUir- 
Cio  camsikm  de  «Inis  xii,  in  latitadinis  ad  pedes 
lergenduffi.  De  Camporais  toacnbm  i,  de  Rosontio 
similiter.  De  Floriaco  simililer.  De  praedicta  gregaria 
caseonim  pensas  xxx  per  libras  lxxii.  Filtra  «  ad 
SMXos  radendnra  xii,  ad  lecta  quantnm  necessiias 


cha  similiter,  mellis  sexlarlum  i,  oerae  lib.  i  Et  in 
mense  Maio  ova  l,  iigna«  carra  xv,  de  litio  &taf«m 
mod.  I,  pisorum  mod.  n.  Ad  Nativttatem  Domiui 
aucipastam  unam  puUipasias  iv,  puUos  xxv,  ova  l, 
et  inPascba  similiter,  niellis  sextariuin  i,  oerac  lib.  i. 
Etin  mense  Jualo  ova  n.item  deRosontione  in  mense 
Angusto  ova  clxvIy  de  illa  cruce  et  campanis  ova 
CLxviii.  De  Revereis-curte  vini  modios  xlvih,  ova 
ccLV  •  vinum  de  Alpiaco  nod.  cocl,  de  Riparensi 
curte  mod.  cl  ,  de  Abriaoo  mod.  l,  de  Bui;gnndia 
mod.  L :  sunt  raodii  dc  Adumailcnm  aod.  xxxa. 
Sicera,  bumolone,  qnantum  necetsitas  eqMsdt. 
€erae  ad  illam  ecdestam  iibras  oc,  olei  fibrascxxx« 
adipeM  mod.  vni.  Ad  opus  fratmm  cer«  lib.  c,  «Id 


, -.  — ^-        -  _^  _       -  ,  — 

proposcit.  Porcos  sagiaatos  ad  adipem  e(  lardnm  ^  lib.  c.  Ad  pdles  birciuas  sexaginta  corapositas  Hb. 


cnm  uficiis  lx,  et  insuper  quantum  necesse  fuerit. 
De  ministerlo  Rosontione  fal)arum  modioo  tres ,  pi- 
nonmi  modiosv.  Ad  Mativimtera  Donuni  aueipn- 
stas  ^  tres,  pullipastas  xx,  puUon  lx,  ova  ccl,  et  ia 
Paacba  sirailiier.  Cerae  lib.  iii,  mellis  sexUrios  tres, 
ei  in  menoe  Noverabrio  ova  n,  ligna,  carra  lx.  inter 
illam  CTttcem  Paldriaco  et  Bladriciagas  fabamro  iii, 
pifiomm  mod.  v.  Ad  Nativitatem  Domini  andpastas 
IV,  pullipaslas  iii,  pnllos  lx,  ova  ccl;  in  Pascha 
nimiUier.  Ger»  iib.  iii,  mellis  sextarios  in.  In  mense 
Dficemfario  ova  m  ligna,  carra  lx;  de  Campanis  fa* 
barnm  «od.  ni,  pisomin  modios  vm.  Ad  Nativiia- 
tem  Domini  aocipastasiv,  puUipastas  vn,  puUos  lxx. 


iii.  Ad  cordebisos  xl,  comparandum  lib.  ih,  ad  caria 
bovlna  xx  lib.  iii.  Capellas  nigras  viu ,  4e  solid. 
xxxii  alios  quatuor,  uaumquemque  de  Mlidis  «i,  qui 
fiunt  solidi  n.  Tres  qoi  remanent  de  sdlidis  sqptem, 
qui  fiunt  simii]  lib.  n  et  semis.  Ad  slamineas  xxx 
optimas  compaiandum  lib.  i,  ad  femaralia  paria 
XXX  lib.  ly  ad  mfirmormn  cnram  melet  pigmenta 
lib.  I.  Ad  sacOiS  quindedm  comqparaadum  griseot 
sicciscos«  unde  cappie  ftaat,  Ub.  x,  id  est  lalis  ot4*u 
unnmquadque  de  solidis  x.  Et  dnos  apiHBOS  capd- 
los  de  solidis  xxx ,  quinque  qni  snpersunt  de  solidis 
xxxvi,  novem  vero  de  solidis  civ,  Id  est  uaumquod* 
qae  de  solidis  sex  ad  roccos  facieadnm ,  qai  sunC 


ova  CGL,  et  in  Pascba  similiter.  Mellis  sextarium  «,  rocd  xviii :  colligunt  super  totum  iibras  x.  Ad  sa«- 

,..      .     i_ « .^ ,: Vi ._  , . ... j t,.      . .       »   . u^ 


iioom«  cerae  lib.  i.  In  mense  Januario  ova  d,  Ugna, 
carraLX,  deSadanma  et  Bubulo-captiva  fabanim 
mod.  11,  pisorum  modios  iv.  Ad  Nativitatem  Doniiiii 
aacipasus  ii,  puUipastas  x,  pnllos  xxx,  ova  c,  et  in 
Pascha  simiUter,  meUis  sextarios  ii,  cerae  lib.  ii.  In 
mense  Febraarioova  a,  Ugna,  carra  xii,  deGaridagas, 
Duno,  et  Gera,  fabaram  mod.  iii,  pisoram  mod.  iv. 
Ad  Nati  vitalem  Domini  aucipaslas  tres,  puUipastas  xii, 
poBos  XI,  ava  gcl.  Et  in  Pascha  sirolliter  meUis  sex- 
tarium  i,  cerae  lib.  i.  Et  in  mense  Nartio  ova  l,  U- 
gna,carra  xii,  de  Petreoponte  et  liVirto-laico  toacu- 
las  11»  iabariim  mod.  v,  salis  mod.  xv.  Ad  Nativita- 
tem  Dominl  aucipastas  ii ,  puUipastas  xxvi,  puUos 


gos  XV  in  lecta  mittendum  lib.  ii  et  semis.  Ad  pellcs 
berbicinas,  unde  peUicea  flant  soUd.  x.  Ad  vuantos 
tfb.  1,  ad  bsciolas  lib.  i :  sunt  in  snmraa  lib.  xxsi. 
Ad  infirmoram  caram  niansionilein,  qui  didtur  6o- 
thmeregus,  et  quantumcunqne  decet,  sauram,  id  esi 
deporcis,  mulones,  berbices,  pullos,  ova,  onanem 
dedmam  aostram  ad  ipsam  domum  infirmoram 
concessimus ,  de  nutrimentis  nostris  et  de  vasaUis 
nostris  ad  portam  monasterii  dedimos  viUam  Ko- 
viomum,  ct  illos  mansioniles  qui  dicuntur  Gislma- 
cas,  StroleUa,  Sanctum  Stepbannm,  Luvicciiias, 
BaiiUna,  Cislcrnas,  Lenticulosa,  ad  iUoram  iiiArmi- 
taies  ei  necessllates  ex  cbaritate,  et  caseos,  et  bu- 
tyrum,  necnon  ad  Ulorura  famulos  nutriendum,  etCt 


cv,  ova  D,  et  in  Pascha  simHiter.  MeUis  sexlarios  ii. 

Et  In  meiise  ApriU  ova  b,  de  Idcio  fabarum  mod.  i,  ])  quue  necessaria  sunt  concessimus. 

pisorum  raod.  i.  Ad  Nativitatem  Domini  aucipastam 


«  Filtrumdicitur  anliquis,  ^uidqnid  exlana  coacta 
vi  cfiinpressa  conficiiur,  qualis  est  illa  materia ,  ex 
qua  pilei  conficiuntur,  vulgo  du  feulre, 

h  Sic  vocaluuuartocreau  ex  auds  seo  anseribas. 


et  pulUpasU  quas  ex  poUis :  qnoram  esiis  monadiia 
concedebatur  in  festis  NativiUtis  et  Pascb»  ex  (~ 
cilio  Aquisgranensi 


p^^ 


751 


FREDE(;iSI  ABBATIS 


752 


4NN0   DOMINI   nCGGXlXrV. 


FREDEGISUS 


ABBAS  MONASTERII  SANCTI  MARTINI  TURONENSIS. 


NOTITIA  HISTORICA. 

(Apud  Fabrtcium,  Btbliolb.  ned.  et  iDf.  UUuiiatis.) 


.  Frodegis,  ftW«  Fr&i^isus,  Caroli  Magni  et  Ludo-  A 

vici  Pii  darus  aetale ,  a  Ttieo.iuiro  Aurelianensi 

lib.  iit  Carnuiium  cek;bralur  his  versibus  175, 176  : 

Siel \&\ ita  doceis  Frcdpgis  sooiaius orulso, 

Gitarus  uiei'i)ue  ariis,  chiciiis  oleri|iie  beoe. 

Ad  quae  verba  h:ec  iioiat  SirmoDGUS  :  (a)  c  Exstat 

Alcuiui  ad  Fredeffisum  hunc  iibeHus,  (6)  in  quo  pro- 

pbsiiis  nb  co  de  ^)S.  Trlnitate  quaeslionibus  respon- 

(KH ;  fuerat  enim  ipsius  discipulug ,  ut  et  Ofulsus» 

r.Kxsta^  Fredegisi  quoque  ipsius  diacoiii  de  Nihiio  et 

Tenebris  epistoia  iiondtjm  edita ,  cajus  hoc  est  exor- 

dium  : «  Omnibus  fuleiibus  etdointui  nostri  serenis- 

<'simi  principis  Caroli  iu  sacro  ejus  palaiio  consi- 

,  .«^steiililMis,  Fredcyisos  dtaconus.  Agitatam  diiitis- 

<.  sime  a  quampluribus  qusestionem  de  Nihilo,  clc.  > 

(a)  Tom.  II  Openiiii  SiriDondi,  pag.  ie€6.  Et  in 
Ui.>liotheca  Patrura  Lugdunensi ,  toin.  XiV,  pag.  G. 

(6)  Opera  Alcuini,tom.  Cl  Palrol. ,  coL  57.  rdein 
Fridugisus,' ad  quem  Alcuini  epistnLiin  de  trilms 
geiienbus  Tisionnm  edidit  Dacheriuft. 


Abbalpm  poslea  fuisse  monaslerii  Sancti  llariiiii  ei 
caucellarium ,  ex  variis  Ludovici  diplomaiibus  cpm- 
pertuiu  est.  ^ 

Epistola  lijcc  Fredcgisi  de  Nihilo  et  Tenebris  ad 
proceres  palatii  (c)  qiia  probare  contendit  Dihilum 
ei  tcnebras  essc  aiiquid ,  vuigata  est  a  Baluxio,  lom. 
IMiscclIaii.,  pag.  4U5,408. 

Epistola  ad  Agobarduui  intercidit  :  sed  exstat 
A^ojardi  liber  contra  objecUones  Fredegisi  abbatis , 
sa^us  ezcusus  inter  Ago;»ardi  opera  et  tom.  XIV 
Biidiothcac  Patruin  edilionis  Lugdunensis,  pag.  ^Td 
2S0.  Traclatquc  de  variis  incoinmoJis  loculionilMis 
qii:e  objiciuntur  vel  defendend»  suscipiantar  ultro 
citroque. 


(c)  llilduinuin ,  sacri  polatii  antistitem,  Walam 
abl>aiemt  etc*  Ad  eusiieiu  proceres,  Agoiiardi  epi- 
siola  tom.  XIV  Bibliothec^  Patruin  Lugduneusis, 
pag.  m. 


EPISTOLA  DE  NIHILO  ET  TENEBRIS 

AD  PUOCERES   PALATII. 

(Bahiz.,  Mlirf^^L  sae.) 


Omnibua  fidefibus  ei  domni  nestri  serenissimi 
principis  Caroli  in  sacro  ejus  palaiio  consistentibus 
Fredigysus  diaconus. 

Agitatam  diotissime  a  quampluribus  quxstionem 
de  nihilo,  quam  indiseussam  inexaminalamque  ve- 
l»ti  impossibilem  ad  explicanduin  relir|ueruu4 ,  me* 
cum  sedulo  volvens,  atque  pertractans,  tandem  vi- 
8um  milii  fuit  aggreJi ;  eamque  noJis  vehementi- 
bus ,  qinbus  vi Jebatur  implicala  ,  disruptis  absolvl 
atque  enodavi,  deterosoque  nubilo  in  lucem  resti- 
tui ;  memofix  quoque  posteritatis  cunctls  in  ttm" 
rum  sieculis  mandandam  prasvidi.  Quscstio  autem 
hi^usmoJi  est,  nihilne  aliquid  sit,  an  non.  St  quis 
responderit,  ViJetur  mibi  nihil  esse,  ipsa  ejus  quam 
puiat  negatio  compellit  eum  fateri  aliquid  esse  nihil 
dum  dicU»  Videtur  mihi  nihil  esse.  Quod  tale  est 
q:iasl  dicat ,  Videtur  mihi  nihil  quiddam  esse.  Quod 
sj  idiquid  esse  vidclur  ut  non  sit  quodam  modo 


B  viJeri  non  potest.  Quoeirca  relinquitur  ut  aliquid 
esse  viJeaiur.  Si  vefo  hujusmodi  fiat  respousio,  Vi- 
detur  inilii  nihil  nec  aliquid  esse,  huic  respottsiooi 
obviandum  est,  primuiu  ratione,  in  quantum  hoioi- 
nis  ratio  patitur,  deiude  aucloritate ,  non  qualibct, 
sed  ratione  dnntazat,  quae  sola  auctoritas  est,  sola- 
que  iinmobilem  oblinet  firmlialem.  Agamus  iiaque 
ratione.  Omne  itaque  iiomen  finitum  aliquid  signi- 
ficat,  ut  homo^  Lipis.  lignum.  Hxc  enim  ubi  dicla 
fuerint,  simul  rcs  quas  fuerint  significant  intelii- 
giinns.  Quippe  hoiiiinis  nomcn  prxier  difTerentiam 
aliquam  positum  universalitatem  hominum  designaL 
Lapis  et  lignum  suam  siunliter  generalitatem  com« 
pkctuntor.  Igitur  nihil  ad  id  quod  significat  refer^ 
tur.  £x  hoc  etiam  probatnr  non  posse  aliquid  noo 

C  esse.  Item  aliud.  Omnis  significatio  est  quod  esU 
Nihil  autem  aliquid  significat.  Igitur  nthil  ejus  signi- 
ilcatio  est  quid  est^  id  est,  rei  existentis.  Quoniau 


755  EPIST.  D£  NiUlLO 

vero  ad  demonstraiiduin  quod  non  solum  aliquid  sit  A 
oihil,  sed  etiam  magnum  qniddani,  pancis  actum 
est  ratione,  cnm  tamen  possint  liujosmodi  exempla 
binamera  proCerri  in  medium ,  ad  divinam  auc^ori- 
tatem  recurrere  libet ,  quae  est  rationis  munimen  et 
stabHe  flnuameiitum.  Siquidem  universa  Ecclesta 
divinitus  erudita,  quae  e  Cliristl  latere  orta «  sacra- 
tissimjs  camis  ejus  pabulo  pretibsique  sanguinis  po- 
culo  educata ,  ab  ipsis  cunabilis  secrelonim  myste- 
riis  instituta ,  inconcnssa  fide  lenere  confltetur  di- 
\iiiam  potentiam  operatam  esse  ex  nibilo  terram, 
aquani ,  aera ,  et  ignem ,  hicem  quoqoe ,  et  angelos , 
atqiie  aniniam  hominis.  Erigenda  est  igttur  ad  tanti 
culminis  auctoritatem  mentis  acies ,  qux  nulla  ra- 
tione  cassan,  nuHis  argumentis  refelli,  nullis  po- 
test  Ylribus  impugnari.  Haec  enim  est  quae  praedical  B 
ea  quae  inter  creaturas  prima  ( Sic  in  nm.)  prima  ac 
praecipoa  sunl  aesiimandum  non  esl.  Qaippe  cmn 
uoum  borum  quae  ex  eo  genita  sunt  aestimari  sicut 
«8t  aestimari  non  possit.  Quis  enim  elementomm  na- 
4uram  ex  asse  metitus  est  ?  Quis  enim  lucis  nomlne 
aut  angelicae  (nalurae)  velamine  «tfistantiaiD  ae  na- 
ioram  complexus  ?  Si  ergo  haec  qnae  proposai  hu- 
niana  ratione  comprehendere  nequiyimus,  quomodo 
obtinebinms  qiiaotum  qualeve  sit  illud  nnde  ori- 
ginem  ^enusque  ducunt.  Poterani  autem  et  alia 
4iuamplura  subjicere.  Sed  docibilium  quorumque 
pectoribus  saiis  bis  insinuatum  credimus. 

D£  TENEB&IS,  AM  SINT. 

Quoniam  bis  breviter  dictis  conimode  finero  im-  C 
posui ,  mox  ad  ea  expedienda  iutenlionem  retuli  quae 
<:nriosis  lectoribus  non  immerito  videbantur  digna 
esse  quaesitu  Est  quldem  quorumdam  opinio,  non 
esse  tenebras,  et  ut  sint  impossibile  esse.  Quae  quaro 
facile  refelli  possit  sacrae  Scriptunc  auctoritate  pro- 
lata  in  medium,  prudens  leclor  agnoscct.  Ilaque 
quid  libri  Genesis  historia  inde  sentiat  videamus. 
Sic  enim  inquit :  Et  tenebm  erant  $uper  faciem 
abffm{Gen,  i).  Quae  si  non  erant,  qua  consequen- 
lia  dicitur  quia  erant?  Qui  dicit  tenebras  esse,  rem 
€onstituendo  ponit.  Qui  autem  non  esse ,  rem  ne- 
gando  tollit.  Sicut  cum  dicimus,  Homo  est,  rein 
id  est  hominem  constituimus.  Guni  dicimus,  Hoino 
non  est,  rem  negando  id  est  hominem  tullimus.  Nain 
▼erbum  substantioe  hoc  habet  in  natura  ut  cuicun- 
qiie  subjectum  fucrit  junclum  sine  negatione ,  ejus- 
dem  declaret  substanliam.  Igiiur  in  eo  quod  dictum 
est  Tenebrm  erant  $uper  faciem  abyisi ,  res  consti- 
tuta  est,  quam  ab  esse  nulla  negatio  separat  aut  di- 
vidit.  Item  lenebra  subjectum  est  erant  declarati- 
Tum.  Declarat  enim  praedicando  tenebras  quodam 
modo  esse.  Ecce  invicta  anctoritas  ratione  comita- 
U,  ratio  quoque  auctoritatem  confessa,  unum  idem- 
que  prasdicant,  scilicet  teiiebras  esse.  Sed  cum  ista 
exempli  causa  posita  ad  demonstrandum  quae  prae- 
posttimus  sufllciant,  tamen  ut  nulla  contradiceiidi 
occasio  xmulis  relinquatnr,  faciamus  palam ,  pauca 
divina  testlmonfa  aggregantes  c  phiribus ,   quorum 


ET  TENEBRIS.  754 

perculsi  formidine  ineptissimas  ulCerfus  Toces  ad* 
versus  ea  jaculari  non  audeant.  Siquidem-  DominuS' 
cum  pro  afflictione  populi  Israel  plagia  severioribus 
castigaret  Egyptum,  tenebris  eam  involvit  adeo 
spissis  ut  palpari  quirent,  et  non  solum  obtutibus 
hominum  visum  adimentibus,  sed  etiam  pro  sui: 
crassitudine  manuum  tactui  subjacerent.  Quidquid 
enim  tangi  palparique  potest,  esse  necessc  est. 
Quidquid  esse  necesse  est,  non  esse  iropossibile  est : 
ac  per  hoc  tcnebras  non  esse  impossibile  est ,  quia 
esse  necesse  est  quod  ex  eo  quod  est  palpabile  pro- 
batum  est.  Dlud  quoque  prxtereundum  non  est,  quod 
cuni  omnium  dominus  inter  lucem  et  tenebras  divi- 
sionem  faoeret ,  lucem  appeUavit  diem ,  et  tenebras 
noctem.  Si  enim  diei  nomen  significat  aliquid ,  no- 
ctis  nomen  non  potest  aliquid  non  significare.  Dies 
autem  lucem  significat.  Lux  vero  magnum  aliquid 
est.  Quid  ergo  tenebrae ,  nlhilne  signiflcativac  sunt , 
curo  eis  vocabulum  noctis  ab  eodem  conditore  im- 
pressum  est ,  qui  loce  appellationem  diei  imposuit, 
cassandaque  est  divina  auctoritasf  Ncdlo  modo. 
Mam  ccebim  et  lerram  facilius  est  iransire  quam 
auctoritatem  dlTinam  a  suo  statu  permutari.  Condi- 
tor  etenim  rebns  qnas  condidit  nomina  impressit, 
ui  suo  quaeque  nomine  res  dicia  agniia  forci.  Neque 
rem  quamlibet  absque  vocabulo  formavit ,  nec  voca- 
bulum  aliquid  statuit  nisi  cui  siatueretur  exisleret. 
Quod  si  foret,  omnimodis  Tideretur  8uperfluum,quod 
Deum  fecisse  nefas  esi  dici.  Si  autem  nefas  est  dici 
Deom  aHquod  staioisse  soperihiMi,  nomen  qttod 
Deus  imposuit  tenebris  nullo  modo  videri  potest  su- 
perfiuum.  Quod  si  non  est  superfluum ,  esi  secun- 
dum  inodum.  Si  Tero  secundum  modum ,  et  neces- 
saria ,  quia  eo  ad  dignoscendam  rem  opus  erat  quae 
per  id  significatur.  Constat  iuque  Deom  secundum 
mudum  res  conslituisse  et  nomina  quae  sibi  ad  iuTi- 
cem  sunt  necessaria.  Sanctus  quoque  David  pro- 
pheta  Spiritu  plenus,  scitns  tenebras  non  inane 
quiddam  et  ventosum  sonare ,  evideoter  expressit 
qnia  quiddam  sunt.  Ait  ergo  :  Minl  tenebra$  (P$al. 
civ),  Si  non  sunt,  quoniodo  mitiuntur?  Quod  autem 
mitti  potest ,  et  illo  mitti  potest  ubl  non  est.  Qnod 
vero  iion  est,  mitii  qoolibet  non  potesi,  quia  nus- 
quam  esi.  Igitor  miss.-e  dicuntur  tenebne,  quia 
erant.  Item  itlud  :  Posnit  tenebra$  latibutum  $mtm 
( P$aL  xTii ).  Quod  scllieet  ertt  posuit,  et  qoodaoi 
modo  posuil  tenebras  qu»  erant ,  latibolum  aoum 
poneret.  Item  iilud  :  ^cut  tenebrm  ejui  { Ptai, 
cxxxviii ).  Ubi  osienditur  qoia  io  posaessiooe  soiil, 
ac  per  hoc  esse  naoilestaniur.  Nam  omne  qood  poa- 
sidetor  est.  Teoebrse  auiero  io  possessione  sont.  Igi- 
tur  suoi.  Sed  ciun  ista  ialta  ac  taota  sufficiaal»  et 
arcem  tuiissimam  contra  omoia  impugnam^ta.te- 
neant ,  onde  levi  repulsa  tela  io  soos  jacolaUnea 
retorquere  possunt ,  ex  evangelica  taroen  flmiilale 
quaedaro  poscenda  aunt.  Pooamos  igitur  ipsius  Sal^ 
vatoris  Terba  :  Fiiu,  inquii,  regni  ejicientur  in  ttiic- 
bra$  exteriore$  {  Matth.  viti ).  Attendendon  esl  mi- 
lem  qiiod  tenebras  exlcriores  nominai.  Exita  tmm^ 


HAIHINII  HOMCHl 


7?6 


«nde  aUrau  derivaUim  est,  locam  significat.  Qua-  A  btis  alCributa  sit  quae  [qnra]  euncta  per  qnantitatem 

distribuuntur.  £t  quantitas  qaidem  secBndom  acci- 
dens  est  corporibus.  Accidentia  vero  aut  in  sub|ecto 
sunt,  aut  de  sub|eeto  praedicanlur.  Per  boc  er^ 
quod  dicitur  ipvB  tenebr(B  quattta:  emnl »  qiiantitas 
in  subjecto  monslratur.  Unde  proLabilc  eolGgitur 
tenebras  non  solum  esse ,  sed  etiam  corporales  esse. 
Itaque  haec  pauca  ratione  simul  et  auclonlate  con- 
gesta  vestrse  magnitudini  atqiie  prudenli£  scribere 
curavi,  ut  eis  fixe  immobiliierque  haerentes»  nnlb 
falsa  opinione  iRecti ,  a  veritatis  tramite  declinare 
possitis»  sed  si  forie  a  quocunque  aliquid  prolaium 
fuerit  ab  hac  nostra  ratione  dissentiens,  ad  hanc  ve- 
lut  ad  regulam  recurrentes ,  ex  ejus  sentcnllis  stnl- 
tas  machinationes  dejicere  valetis. 
Explieit  de  tenebris. 


propler  can  dicit  exterioree  tenebrat »  locales  esse 
demoBslrat.  Nam  non  essent  exteriores»  msi  essenl 
et  interiores.  Quidqoid  antem  est,  M  in  loco  sit 
necesse  est.  Quod  veio  non  est»  hoc  nusquam 
est.  Igitvr  exteriores  tenebrae  non  solum  sunt ,  sed 
etiani  localto  sant.  In  passione  quoque  Domini  evan- 
gefista  tenebras  esse  faclas  commemorat  ab  hora 
diei  sexta  uaque  ad  horam  noBam.  Quae  cum  Cactae 
sinly  qnomedb  non  esse  dicuntur?  Quod  factom  est, 
elliei  non  potest  ut  factmn  non  fuerit.  Quod  vero 
aemper  non  est ,  nec  nunquam  fuit ,  id  nunquam  est. 
Tenebrae  autem  lactae  sunl.  Quare  non  nt  sint  efllci 
BOD  polesL  llem  in  Evangelio  :  Si  iumen  quod  in  te 
«sf,  ipMT  tembrcB  quantas  erunt  [Matth,  vi ;  Luc.  xi). 
Itoinem  dubltare  credo  ( quin)  quantitas  corpori-  B 


ANNO  DOUIIII  DCCCXXXIV. 

HAIHIINIUS 

HONACHUS  SANCTl  VEDASTI  ATREBATENSIS. 


NOTITIA  HISTORICA. 


IhiMBiiis  moDachns  S.  Vedasti  AtrdMitensis  ord.  S.  Benedictl,  Alcnhil  discipuhis.  eu)iis  Miracob  sanetl 
'Vedasti  episcopi  Atrebatensis  el  Cameracensis,  defuncti  drca  annum  540,  et  serMo  in  sancti  Yedasti  natali 
6  Februaril  de  ttndecim  parvuUs,  meritis  ejus  sanatis»  exstant  in  Actis  sanctomio,tom.  I  Febniarii»  p»g. 
801  etseq. 


I^/M 


BA] 

SBRMO  IN  NATALI  SANCTI  VEDASTI, 

De  XI  parvuUi  mmti$  ejus  sanatii. 


(Bolland.,  Aet.  SS.  Febr.) 


I.  ExeileBlur,  obsecro»  filii  lacis,  corda  vestra 
pro  eeUatis  benefieiisad  divina  prxconia.  Erumpaty 
qoaeae,  in  vocem«  quod  >am  ardet  in  mente ;  ut, 
quos  fldes  iUustrat,  eonfessio  para  confirmet.  Pra&- 
sto  est  igilur  materia  laudis,  in  promptu  est  causa 
Jubilaiionis.  Oculis  cemitur,  manu  tenetur,  utilitate 
sentitnr :  teslimoniQm  reddunt,  qui  fallere  nescie- 
runl.  Jam  sunt  diserti  qui  necdum  periecte  didicere 
loqnl.  Ex  ore^  inquit  Psalmisla,  tjifanftKiii  et  lacten" 
tti^  perfecitti  laudem  (Pso/.  viii ,  3).  Omnium  idem 
Domimis  dives  in  onmes,  qni  invocant  illum,  /tn- 
guM  infantkim  fadl  esse  disertoi  (Sap.  x,  21).  Do- 
cent  flde,  elsi  nondnm  possont  sermone :  imo  Chri- 
stus  per  illos  docet,  quibus  tantam  gratiam  pnebet. 
Ipse  eniB  interius  illuminat,  qoi  foris  per  miracula 
eomscat.  Mira  fiunt  omnimodis  et  stupenda.  et  quo 
Tariora,  eo  snnt  amplius  praedicanda.  Prisca  re- 


G  deunt,  antiqoa  recumint,  frequenter  andita  pale- 
scunt :  quae  namque  in  sacrispaginis  leginius,  oculis 
repetita  videmus.  Csecus  a  nativitale  videt.  Operalur 
enim  Christus  in  Ecclesia  quod  jam  olim  gesstt  in 
Synagoga  {Joan.  ix) :  iilum'  siqiiidem  et  corde  illu- 
minavit  et  corpore;  hunc  quia  renatus  erat>  inomi- 
navit  in  corpore,  ut  fidem  lorpentium  resoscitaret 
in  mente.  Nostis  plane,  qui  adfuistis,  qu»  hodiema 
die  Dominus  Jesus  per  merita  servi  sui,  beati  Palris 
nostri  Vedasti,  opera  fecit;  iino  imperfecta  sop- 
plevit.  Duos  scilicet  aegrotos  sanavit,  uni  lumen  ocu- 
lorum  dedit,  non  reddidit :  alteri  quia  claudus  erat, 
gressum  restituit. 

2.  Mira  dicturus  sum,  quod  omnes  mecnm  pari- 
ter  nostis.  Ipse  Pater  noster  Vedastus  sacer  adhnc 

D  praebet  e  tumulo  quod  vivens  in  came  operatos  esl 
in  mundo.  Et  praeclarus  senator,  de  eoelesta  CBfia 


757  EPISTOLiE.  7og 

saliiiein  filioniin  dect^riiii.  Per  exlei iora  deuique  mi-  A  poi.tilicis  Gacratissiini  nobis  manirestare  dfgiiatur, 

excitemur  de  somnio  pigriii»,  et  per  ea  quae  foris 


racula  oalendii,  qiiod  i»  secreto  sanctorum  pro  ani- 
malNis  noslris  intercedat.  Id  ipsuni,  ut  dixi,  repeiit, 
qaod  oUm  gessil.  Meniinistis,  fratres  charissimi,  el 
meminisse  potestis,  qiiod  directus  a  S.  Remigio, 
bealus  ipse  Vedastus  ad  praedicandum  gentibus  Dei 
verbom,  in  introitu  urbis  Alrebatum  duos  egenos 
curaverit  aegrotos,  cxcum  videlicet  et  claudum,  qua- 
tenus  ostenderet  miraculo  quod  acturus  erat  in 
verbo :  quoniam  sicut  oculos  corporis  aperuit  ad  vi- 
dendum  mundum,  ita  corda  hominum  semine  verbi 
Dei  per  fidem  illustravit  ad  cogaoscenduiu  Dcum. 
£t  sicut  reddidit.gressum  pedis,  iia  direxit  gressus 
fiddium  ad  iter  operationis.  Sed  quia  (proh  dolor ! ) 
jam  corda  nostra  toipescunt  a  bono  opere,  excitan- 


miranda  cemimus,  interius  ad  formain  pietatis  im* 
primamur.  Aperiamus  oculos  mentis  nostrx,  ut 
aeternum  lumen  mereamur  videre.  Lavemur  lacry- 
mis,  ut  puriGcari  mereamur.  Curramus  dum  lucem 
habemus,  ne  tencbrae  nos  comprehendant.  Munde* 
mur  ab.omni  inquinamento  mentis  et  corporis;  sit 
lucerna  pedibus  noslris  verbum  Dei ;  sit  nobis  inde* 
sinenter  ia  desiderio  Uimen  indeflciens.  Quaeramus 
et  faciamus  opera  lucis,  non  tenebrarum  et  iniqiii- 
tatis.  Gurramus  viam  mandatorum  Dt*l,  dicainiis 
ore  et  corde  Deo  nostro  :  Dirige  mc,  Deniioe,  in 
veritate  tua  et  doce  me,  et  gressiis  meos  dirigc  se- 
cundum  eloquiiim  tuum,  ut  non  dominetur  nostri 


ila  sunt  miraculonim  exhibitione.  Aitendite,  quseso,  ^  omnis  injustitia.  Imploremus  clememiam  Domini 

fratres  dilectissimi,  quae  facta  sunt,  et  in  qulbus 

sunt  gesta.  Mam  non  solum  providit  Dei  clemenlia, 

quae  per  servi  sui  merita  ageret,  sed  quibus  tanta 

meiUcamina  salutis  adhUieret.  Solent  namque  minus 

Deibeneficiaconsiderantes,siquando  sanaliones  fiunt 

per  raerita  sanctorum  in  corporibus  honim,  (heu  I ) 

quia  solent  dicerenon  sanatosesse,  quoniam  credunt 

eos  debiUtates  pertulisse.  Quid  dicent  de  istis,  quo- 

rum  aetas  non  siiiit  simulare  eos  ?  qiiibus  illoa  pote- 

nint  criminibus  accusare?  Ecce  sunt  nutriceset  ma- 

tres,  quae  debiles  atlulerunt,  et  sanos  reducunt,  quo- 

rum  unus  de  Gorbeiensium  villa  •,  quae  Walgiacos 

dicitur,  alter  colonus  ipsius  ecclesiae  beati  Vedasti; 

visn  scilicet  donatus  Gorbeiensium,  qui  claudus  fue- 

rat,  beati  Vedaslifamulorum  :  uterque  parvulus,  uter- 

qae  innocens;  uterque  humilis  et  rectus.  Quia  est  Domi- 

Dusnoster  parvulorum,  id  est,  humilium  salus,  par- 

vulos  nunc  sanavit,  ut  nos  esse  humiles,  id  est  par- 

vuli  esse  dicamus.  Adhuc  enim  clamat :  Sinite  par^ 

nc/os  vemre  ad  tne^  ialium  enim  e$l  regnum  ciBlarum 

{Marc.  X,  14).Ecoe  amplexatus  est,  et  sanavity  acce- 

pit  a  parentibus,  benedixit  et  reddidit. 

3.  Agamus  singoli,  agamos  omnes  grntias  Om- 
nipotenti,    qui  nos  revisilare,  et  paterna  viscera 

«  Oppidom  est  Picardiae  ad  Soroonam  fluvium. 


per  intercessionem  tanti  patroiii.  Omni  custodia 
servemus  cor  nostrum,  quoniam  ex  ipso  vita  proce- 
dit.  Humili  corde  et  supplici  voce  praeveniamus  fa- 
ciem  Doinini  in  confessione,  ut  experiamur  in 
mente,  quod  modo  parvuli  meruenint  in  menibro- 
rum  reformatione.  Redeamus  ad  conscientias  no- 
stras,  conveniamus  nosmelipsos,  puniamus  mala 
quae  fedmus.  Gogitemus  quid  in  die  judicli  magni 
Dei  dictnri  sumus.  Nam  qui  eum  audire  noluenuit, 
jam  ulterius  non  curabit.  Quid  amplius  exhlbere  po- 
tuit?  vivens  nocte  dieque  audientibos  verba  Dei 
ministravit :  nam  et  verbis  pluit,  et  mlracuUs  coro- 
scavit.  Et  jam  in  coelis  com  Ghristo  regnat,  et  ad- 
huc  nostram  salutem  corare  non  c^sat.  Implorerous 
misericordiam  Domini  per  intcrcessionem  sancti 
Patris,  quatenus  et  hic  maneamus  in  ejus  doclrina  : 
et  ilUc  gaudeamus  de  aetema  et  communi  glorla. 
Sic  ergo  in  hac  vlta  monitis  ejus  obedlentes  slmus, 
ut  communi  retributlone  inibi  laetemur.  Paremus 
hic  In  via  quod  possideamus  in  patria.  Dominns  Je- 
sus,  qui  volt  omnes  bomines  salvos  fleii,  fociat  inw 
ad  tantum  patronom  bene  operando  venire,  et  in 
aeterna  laetitia  semper  com  Ulo  gaodere.  Amen. 


HAIMINII    EPISTOLiB. 

(Bolland.,  ibld.) 


EPiSTOLA  PRIMA. 

■ILO!IIS    UVITiG,   l>OSTEA  PRESBYTERI,   AD  VEffERABI- 
LEM  PATREH   HAiailNIJII. 

Reverentissimo  Patri  Haimino  Hilo  devotissimos 
filiorom  indelebllera  setcnuc  felicitatis  jucunditatem. 

Perfroitus  quondam  vestrae  mansuetodinis  l>eni- 
gnissimo  aflatu,  eo  sciUcet  tempore,  quo  susceptns 
a  vobis  veslra  immeritus  merui  jocondari  aUoco- 
tione,  ac  niellifloa  perfoveri  dolcedine,  gratiarom 
artionem  persolvo.  Siquidem  erga  exiguitatein 
oicam  tanta  vestrae  excellentiac  iiciiignilas  viguit, 


Dnt  deinceps  non  cessaret,  quod  Infiamroatum  erat 
in  corde  meo,  vestri  amoris  ardere  incendiaro,  et 
non  immerito  :  quippe  melle  pleni  sincerissimae  dile- 
ctionis  cordis  ac  corporis  gesta  eructantes,  quae  in- 
teriora  veslri  pectoris  habebant  cobUia,  facile  obt^ 
nuistis,  nc  de  fibris  meis  ollo  unquam  tenore  vestra 
labatur  amabiUs  mentio;  sed  aeternaltter  innovata 
eonservetur  et  perduret  floro  immarcessibiti.  Qoa 
de  re  fidens  in  lam  laudabiH  paternitate  vestra,  seti 
filios  indidi  manibos  vestris  ineptas  meae  impni- 
dentise  naniias,  pracexerciumcn  scHicet  iiigenioU 


759  HILDERICUS  CASSINENSIS 

md  in  Viia  beatissini)]  Araandi ,  sappliciter  obse- 
craiis,  ut  si  in  bis  aliquid  fidei  catlioHc»  minus 
coQSonans,  vel  incongruura  legi  metricoe  inveneritis, 
ad  certae  normam  regtike  mlsertcorditer,  more  pa- 
temo  reducatis  nec  me  meo  dimitiatis  errori,  con* 
testor  et  obsecro  per  sanguinem  Cbristi,  qui  fnsus 
est  pro  salute  popirli  Christiani.  Quod  si,  miseri- 
cordia  supernce  majestatis  praeennte,  aequas  textus 
carminis  mei  oblinuerit  partes;  tunc  una  mecum 
bujus  doni  largilori,  sancto  scilicet  Spiritui,  gratia- 
rum  laudes  deblta  exsuUatione  persolvite  et  cujns 
munere  tantum  opus  quivi  uicunque  corapingere. 
Rusticitati  auiem  meae  veniani  dare  necesse  est, 
quia  rnsticatio,  ut  quidam  ait,  ab  Altissimo  creata 
est.  Et  quamvis  diQicilioribus  uti  potuerira  aliqui- 
bus  in  locis  verborura  ambagibus,  ne  id  facerem 
8ura  probibilus,  quia  eliara  credidi  futurura  opus 
istud  gratius.  si  omnium  fralrum  pateret  auditibus. 
Faveat  ergo  excelientia  vestra  non  vitiis  meis,  scd 
laboribus ;  ut  illud  percipiatis  in  coelestibus,  quod 
mortalis  non  videt  oculus.  Valcre  vos  oplamus  ad 
omnium  fidelium  profectum  aeternaliter. 

EPISTOLA  II. 

HAIULNII   AD   MILQNEll. 

Infimus  servus  Cbristi  Haiminus  Miloni  suo  sa^ 
lu^tem. 

Carmen  quod,  frater  amantisslme,  porrcxisti, 
avida  mente  perlegi;  sed  quia  non  satis  est  legiss^e 
eemel*  juvil  usque  vi.lere.  Unde  repetens  a  pji;ici- 
pio  non  sine  juJiciali  ccnsura,  quod  ante  summote- 
nus  letigi,  totum  ex  integro  le^en^  et  incuicans, 
omncs  in  eo  intentionis  meae  vires  impendi.  Nam 
primQ  putavi  me,  fateor,  in  plapum  posuisse  pedem; 
sed  ut  comperi  nieam  exiguitatem  non  modo  poculp 
foDtis  irrigari  sed  Ouptibus  eloquentiae  obru^um  iri, 


ABBAS.  ~  NOTITIA  IHSTORICA.  760 

A  non  sine  cautela  deinceps  totum  in  flamen  fratrilMs, 
qui  mecum,  quomodo  sit  navigandum  ostendi.  Ei, 
quia  in  .eo  nec  scopulum,  qui  fidei  obstet,  offendl, 
nec,  quod  legi  metricse  refragetur,  inveni;  bortor 
fralres  nostros,  qui  a  talibus  studiis  non  abborrent, 
mnnus  boc  libenter  suscipere,  et  obsecro  ut  satios 
velint  ad  simile  studinm  provocari,  quam  ioTidis 
facihus  concremari.  Novimus  siquidem  semper  cl- 
ves  civibus  invlilere  et  secimdnm  Salvaioris  dictam 
neminem  propbetam,  sive  ut  tu  soiitus  es  dicere, 
nuUnm  poetam  acceptum  esse  in  palria  mn.  Sed 
quia  parvulum  occidit  invidia,  mtnor  esse  cogno- 
scitur  qul  invidei  quam  ilie  cui  tnvidetur.  Papx! 
miror  opiparum  valuisse  divitibus  prseparare  cooTi- 
vium,  quom  putabam  vix  posse  pauperibos  exhibere 
"  vel  gustum.  Plane  Amantissimi  Amandi  ego  ijuidem 
id  meritis  imputo,  de  cujus  praeconiis  exsullare  ac 
Cbristum  laudare  non  cesso.  Est  igitur  eloqnium 
suave  et  carmen  salibus  dulce,  leni  lapsn  et  plano 
sermone  decurrit  oratio.  Quid  amplius?  Dicanl  et 
judicent  sodales  ut  veiint  :  ego  autcm  arcnnnm  cor- 
dis  mei  pervulgo  :  quia  pnecoiiia  tanti  Patris,  mi 
dilecte,  satis  abundeque  tuo  carnuue  illustrasli.  Noli 
tamen,  obsecro,  ab  incepto  desistere,  noli  desidix 
aut  inerti  otio  succumbcre ;  noli  graliaro,  qu»  libi 
a5jacet,  negligere,  sed,  dum  vacat,  semper  le  bonis 
studiis  exerce;  et  noli  quoi  gratis  accepistit  aliis 
denegare  :  noii  solus  bonnm  conimune  possi.icre 
velle ;  baec  sola  pecunia  est,  quae  novit  ei  pcnsiooe 
augeri :  haec  sola  est,  quae  spaisa  crescit,  el  erogaU 
emolumenta  capit :  b%c  e$t  etiam,  quae  absconsorem 
suum  poenis  addicit,  et  boiium  dispcnsatorein  siemi 
muneris  gloria  insignit. 
Macle  nova  virtute,  vale,  Milo,  opiimo  vale$; 
Hainiinique  tui|  dic,  Miserere  Deus. 


ANNO    DOJHINI    DCCCXTXIT. 

HILDERIGUS 


CASSINENSIS  ABBAS. 


NOTITIA  HISTORICA  IN  HILDERICUM. 

(Apud  Fabricium ,  Bibllotheca  med.  et  iof.  Lat.) 


Bildericus  tbbis  an.  634  per  paucos  dies  Cassi- 
neiiais,  scripqit  yerwis  {0)  4e  pneceptoris  sui  Pauli 
diaoooi  origine,  vita,  Institutipue,  doctriqa,  religione 
et  babitu,  quos  lucldissimos  vocat  Petrus  Diaconus 
de  illustribus  Gassinensibus  c.  9.  fididit  illos  Joannes 
BapCisU  Manis  in  iiotis  ad  Pelri  luip.  jS.  Non  sunt 
versiif  plureis  quam  42.  Vix  dubitp  Hildericum  bunc 
alium  pb  eo  esse  cujus  epistolam  metjro  alligatam 
recitiait  Anonymus  Saiemitanus  in  altera  parle  Chro- 
nici  soi  vnlgata  a  Muratorb,  Rer.  Ital.  ton.  II,  p. 
96f.  IMfigitiir  ^d  LudovicuiQ  II  imperatorem,  cui 
lau^tfi  cupct^  apprecatur.  fociplt : 

(a)  De  Paulo  Diaoono  versus  minime  reperimus.  Quis  stt  Marus,  qui  aduotavit  Chroniccn  Petri   Di^' 
coni,  penitus  nos  fugit.  Epit. 


}  Hic  opifex  auiBdl,  verbo  qoi  caneta  erearit» 

£jL  nihilp  flaz|t  omoia  nemp^  simul. 

Forte  tamen  Hilderid  Epistolae  hujus  scriptoris 
xtas  paulo  reoentior  est,  quara  ut  compooi  posai 
cum  Hilderico  Cassinensi;  ille  enim  epistolam  baae 
dedit  circa  annum  876,  Gassinensis  vero  abbaiem 
illius  cosnobii  egit  an.  854.  Verum  Anonymi  Saler- 
nitani  fides  in  re  chronologiea  per  annos  Uios  oe- 
quaqoaAi  est  indubitata. 


761 


HETTO  BASILEENSIS  EPISCOPUS.  —  NOTITIA  HISTORIGA. 


769 


HILDERICI  EPISTOJ.A  METRICA. 

(Apad  Uoratori,  Rer.  lullc  Scripi.,  tom.  11,  part.  ii,  p.  266.) 


Hie  opifex  mnndi,  verbo  qui  cnncu  creavit, 

Ex  nihilo  finxit  omDia  oempe  simul. 
Absque  labore  labor,  cui  posse  et  scire  quod  esse; 

Cojus  opus  velle  est,  cui  labor  alia  quies. 
Laudet  eum  hinc  ccelum,  cuncta  et  ccElestia  semper 

Luminis  angelici  castra  beata  nimis. 
Laudet  eum  telius,  omnisque  creatio  mundi, 

Omne  genas  horaiiium,  repiile»  belva  volaiis, 
Dicunt,  dicamus  :  Tibi  sit,  rex,  gloria  perpes, 

Omnia  qui  retines,  jure  regisque  tuo. 
Te  decet  omnis  bonos,  libi  vjrtu^,  gratia  cessit ; 

Quem  digne  metiiunt,  inferiis,  arva,  polus, 
Une  ac  trine  Deus,  Lux  el  Sapientia  vera, 

Regnum  immorlale  ut  sine  fine  tenes, 
Tempora  tu  condens  solus,  et  sinc  teropore  regnans ; 

Vere  ut  principium,  sic  tibi  ftiiis  abest. 
Principium  et  finis,  priaius,  novissimus  es  lu, 

Quem  currunt  infra  tempora,  saccla,  dies. 
Cuiicla  arcens  mulas,  et  non  mulaberis  unqiiam. 

Semper  eras,  qui  ntiiic,  semper  erisque  maneos. 
Quem  cherubim,  seraphini  cunctis  cum  coelibus  orbis 


A     Proclamant  sanctuoi,  concelebrantque,  tremunl. 
Tu  pietas,  bonitas,  rcquies,  patieiitia,  paxque, 

Vita,  salnsque,  dccus,  castus  amorque,  timor. 
Simplicilas  pruilcns  cs  tu,  prudentia  simplex,        ' 

Te  recte  nietuit  mundus,  adorat,  amat. 
Quxsumus  nt  ca'Ii  cito  des  mibi  legmina,  Christe, 

Uua  et  iaudemus  te  lua  menibra  caput. 
Longanimis,  verax,  forlis,  mirabilis,  alme, 

Terribilis,  milis,  suscipe  vota  precum. 
Cunctorum  factor,  tu  censor,  tulor,  et  altor, 

Rex  regum,  populo  parcc  tremende  tuo. 
Confer  opem  fumiiiis,  veiiiam  da,  destrue  culpas, 

Dnemones  expcile,  iioxia  cuncta  fuga. 
Duc  coelis  plebein,  tuiis  eniit  quam  cruor  Agni, 

Denuo  quam  peperit  Spiritus,  atque  latex  : 
B  Respice  propitius  gemituui,  suspiria,  voces, 

Ad  te  damantum,  ac  miserere  pie. 
San(*te  tua  Jesu  sic  morte  tuere  Rederoptor, 

Pestifenis  perimat  ne  leo,  sive  draco. 
Sit  libi  Cunctipotens  benedictio,  silque  potestas 

S;ecla  per  immensa,  sit  vigor  omnis.  Abma. 


ANNO  DOmNI    DGGGIXXVI. 


AHYTO   ««  HETTO 


BASILE£NSIS  EPISGOPUS. 


NOTITU  mSTORICA  IN  HATTONEM. 

(Apud  Fabrlclum ,  DiblioUi.  uied.  et  iiifim.  Lat.) 


Hatto  sive  Haddo,  Hetto,  Ahyto,  Haydo,  Haitho,  C 
Otlo,  ex  Augiensis  coenobii  abbate  episcopus  an.  806 
Basileensis,  a  Carolo  Magno  an.  811  cum  Uugone  (a) 
Turonensi  et  Ajone  AovDeo  missos  ad  Nicephorum 
imp.  Graecorum  de  pace  et  limitibus  imperii  consti- 
tuendis.  Sed  Hodxporicum  quo  iter  illud  suum  de- 
scripslt,  bodie  nusquam  exstat.  Senex  ad  Augiense 
coeuobium  reversus  obiit,  an.  856  ib\»  Visiones  S. 

(a)  In  Annalibus  Pitliaeanis  inter  xii  scriptores, 
pag.  iS,  et  anud  Aoonymum  Mellicensem,  c.  45, 


Wettini,  mon^cbi  Angiensis  prodiere  cum  visioni- 

bus  Hil  legardis  de  quibiis  infra,  et  in  Mabillonii 
saec.  IV  Bciiedict.,  pag.  S65.  Capitulare  adpresbvte 
ros  dioeceseos  Basilecnsis  circa  annum  82«  promul- 
gatura,  capitulis  35  publicavit.  Dacheritis  tom.  VI 
Spicileg.,  pag.  901  lEdithnu  nou(R  Tom.  1,  pag.  584, 
586),  unde  in  Conciiiorum  lomis  repctitum  a  Labbeo, 
Harduino,  Colelo. 

hic  vocatur  Biigo. 
(6)  Mirsus,  Caveus  et  alii  ex  Hcrmanno  Contraclo. 


-^^ 


iO90rMpi 


763 


HETTONIS  BASIi.ERNSIS  EPISCOPI 


764 


HETTONIS  CAPITULARE. 


(HarUbeim,  Codc.  Genn.) 


Hiec  capilula  qu»  soquuntur  HelJo  Basileensis  Ecclesi©  antistes,  et  abbas  ccenabii  epiod 
Auina  •  dicitur,  presbyteris  suib  dioecesis  ordinavit :  quibus  monslrentur  qualiter  se  ipsos 
ac  plebem  sibi  commissam  casle  et  juste  regere,  atque  in  religione  confirmare  debeanL 

l^  \  otnni   populo  Christiano  oelebrabiiur.  Aliud  vero 

Prinio  omnium  disculicnda  est  lldes  sacerdoluro,     tenipus  baptismatis  sabbaio  sancto  Pentecosles  cde- 
qualiter  credant,  et  alios  crederc  doceant ;  ubi  ct 
exempla  proponenda  sunt,  quaienus  a  creatura  Crca- 
lor,  quaotulumcunque  possit  intelligi. 
II. 

Secundo  jubendum,  ut  Oralio  Dominica,  in  qiia 
omnia  necessaria  bumanae  viue  comprebenduntur, 
et  Symbolum  aposlolonmi,  in  qiio  fidcs  calhollca  ex 
integro  comprcbendiiur,  ab  omnibus  discatiir  lam 
laline,  quam  barbarice  *» :  ut  quod  ore  profilentur, 
corde  credator  et  intelligatur. 
III. 

Tertio,  intimandum  est  ut  ad  saliitaiiones  sacer- 


brandum  esl.  Si  vero  necessitas  contigerit,  omni 
tempore  subveniendum  est,  quia  necessiias  ▼ix  hah 
bet  legem  :  et  ul  vas  ad  fontem  bapiisinalis»  quod 
ad  reliquos  usus,  nullaieniis  assumalur. 

m 

Octavo,  pronuntiandum  est  ut  sciant  tempora  Te- 
riandi  per  annum ;  id  cst,  oronem  Dominicam  a  ma- 
ne  nsque  ad  vesperam,  ne  jiidaismo  capiantur.  Fe- 
riandi  vero  per  annum  isti  sunt  dies,  ut  siipra  orsi 
sumus  :  Natalis  Domini ,  sancti  Slephani,  sanrli 
Joannis  evangelistae,  Innocenlium,  octava  Domini, 
Tbcophania,    Purificatio    saocte    Haria!,  sanctum 


dotales  congroae  responsiones  discantur,  „bi  non  b^**^*'?»*"*^"^*"'?^™"  «*P»^*^  ^"'P™^^^ 


solum  clerici,  el  Deo  dicatae,  sacerdolali  rcsponsio- 
nem  olferant,  sed  omnls  plebs  devola  consona  voce 
respondere  debet. 

IV. 
Quarto,  ut  fldes  Atbanasii  a  sacerdotibns  discatur; 
et  ei  corde  •  die  Dominico  ad  boram  recitelur. 
V. 
Quinto,  nt  sciant  qiiid  sil  sacramentum  baptisma- 
lis,  et  confirmationis,  et  quale  sit  mysterium  corpo- 
ris  et  sanguinis  Domini :  quomodo  in   eisdem  my- 
sleriis  visibiiis  creatura  videtur,  et  tamen  invisibilis 
salus  ad  aetemitatcm  animac  subministratur,  qu»  in 
aola  flde  continetur. 

VL 


Rogationes  tribiis  dicbus,  Ascensio  Domini,  sabba- 
tum  sanctum  Pcntecostes,  sancti  Joannis  Baplista^, 
duodecim  apostolonim,  maxime  tamen  sanctorum 
Petri  et  Pauli,  qui  Eunipam  sua  prxdicatione  illunii- 
naverunt :  Assumplio  sanclae  Marise ,  Dcdicatio  basi- 
licffi  sancti  Micbaelis  archangdi,  dedicatio  cujusciin- 
quc  oratorii,  seu  cujuslibct  sancli,  in  nijus  bonore 
eadem  ecclesia  fundata  est,  quoi  vicinis  laniuni 
circnmmoranlibns  indicendum  est,  non  genenililer 
omnibus.  Indictiim  vero  jejiiniumd,  quando  a  paLv 
lio ,  vel  a  domo  fueril  denuntialum,  ab  omnibus  ge- 
neraliter  observeliir.  Reliqtiae.vero  fesUvitates  per 
annum,  sancti  Remedii,  •  sancti  Mauricii,  sancti 
Martini,  non  siintcogend»  adferiandum,  nectaraeo 


,    ,  ^   .^  ,  r>  prohi}>endum,  si  plebes  boc  casle  el  zelo  Oei 

Sexto,  quae  ipsis  sacerdotibus  necessana  snnt  ad  t^    .  ^.  ^ ^ 

^       '  piunt  ciercere. 


discendum,  id  est  sacramentarium,  lectionariiim, 
antlphonarium,  baptisterium,  computus,  canon  poe- 
nitentialis,  Psalterium,  bomilis  per  circnlom  anni 
Dominicis  diebus,  et  singulis  festivitatibus  apt-e.  Ei 
quibus  omnibus  si  unum  defuerit,  sacerdotis  uomen 
vix  in  eo  constabit :  quia  valde  periculosae  suntevan- 
gelicse  min.t!,  quibus  dicilur :  Si  eacui  caco  ducatum 
pra$let,  ambo  in  foveam  cadunt  {Mattk.  iv ). 

VII. 
Septimo,  ut  sciant  lempora  legitima  ad  baptizan- 
dum  in  anno ;  id  est  sabbato  sancto  Pascbae  :  ul  illa 
Irina  mersio  in  baptismate  imitetur  triduanam  mor- 
tem  Domioi,  clarificatam  resurrectione.  Et  idcirco 
Qsque  ad  octavuro  dicm  ipsa  regeneratio  sacra  ab  n 

•  Aogia  Dives,  coenobium  est  ord.  S.  Benedicti  ad 
Rhenum,  indioecesi  Gonstantiensi. 

^  Id  est,  Germanice,  qua  lingua  loqiiebantur 
Franci,  et  ideo  LaUnis  barbari  dicti. 

«  Pro  memoriter. 


IX. 

Nooo,  jnbendum  esl  iisdem  saoerdoUbas  ol  noo 
permittanl  secuni  mulieres  babiiare  cxtraneas  juita 
Nicaennm  concilium  ',  nisi  eas  tantum  in  quibttssus- 
picio  nuUa  malae  famae  oboriri  potest. 

X. 

Decimo,  ut  tabernas  non  ingrediantur,  nec  sedeo- 
do  domi,  nec  in  iUnere  occupaU.  Si  vero  neoesse 
habent  ibidem  aliquid  emendi,  missos  suos  dirigant, 
et  oblata  in  aliam  domum  conferant,  et  cnm  gra- 
Uarum  actione  fideliter  percipiant. 

XI. 
Undedmo,  al  placita  ssecularia  non  obserrent, 

'  A  regibus  Francomm  indicta  fuisse  sobdiUs  je- 
junia ,  leges  apud  Gregor.  Turonenscm  L.  xix , 
cap.  2. 

«  Forte,  S.  Remifii. 

f  Nicxnum  concil. ,  can.  3,  tomo  1,  pag.  137. 


765 


rAPITULARE. 


766 


MC  iifcjiissores  eiisfavc :  nec  canes  ad  yenandam,  A  exempk)  praedicentt  ot  nollug  osQras  aecipiat,  noe 


sMcipitres,^!  falcooes,  nec  spanrarios,  nec  ol- 
fios  ludi,  oot  spectacoii  licentiara  habeant :  safficit 
CHao  €18  ^ood  in  Psalmo  legitur :  In  le§e  Dmnint  e$se 
eenm  v&iuuieiem^  el  in  lege  ejue  wiediiari  die  ac  no- 
eit  { Pml*  i) ;  et  qood  in  A^iolo  prgDcipitor :  Neme 
wdti$mu  Deo,implicei  m  ne^otiii  ugcularilnu,  ut  ei 
wlmcmi^  cmtepnbani  (II  Tim,  ii,  4). 
XII. 

Doodecimo,  iit  sciant  quia  nemo  per  pecunias  or- 
fioandos  est»  nec  per  monera  ecdesiam  debet  oc- 
nipare  :  qnfa  si  (adiim  roerit,  et  ipse,  et  ordlnator 
^osdeponendf  sont;  qoia  manifestom  est«  eos,  qoi- 
lafia  agont»  SimoBtaca  iKcrese  aegrotare :  et  talem 
rai  per  ostlnm  in  orile  OTiom  joxta  Evangelii  Tcrba, 


sesciilpa,  «ec  speclem  pro  specic.  Qoia  valde  InAde- 
lis  et  rebellis  Dei  jossionibos  est,qui  hoc  agit :  qood 
omnibos  Christlanis  xqoe  interdictom  esse  dignosci- 
tur,  maxime  taroen  sacerdoUbus,qiii  forma  et  exem- 
piou  fldei  omnibns  esse  debent. 
IVIIl. 
Decimo  octaro,  ot  noUus  ordinatos ,  sive  ordi- 
nandus  migret  de  sua  parocbla  ad  aliam,  nec  nd 
limina  apostolorom  causa  orationis ,  ecclesis  su9e 
cura  delicta  ',  nec  ad  palatiom  caosa  iiilerpeUandi : 
nec  a  commonione  suspensus  ab  alio  commonioneni 
reciplendl,  sine  permissione  et  pnescientia  episcopi 
sol :  qood  si  fecerit,  nibil  Talei  hujusmodi  commo* 
nio,  ant  ordinalio,  aut  demigratio.  £t  hoc  omnlhos 


aed  nsoendentem  alhinde  fumm  esse  el  latronem.  Et  B  fidelibus  dennntiandum  :  ut,  qui  causa  oraiionls  ad 
flon  soism  ipsi,  qoi  boc  factant,  sed  el  qol  oonsen- 
timt  facienUbos»  excomraonicandl  sirot. 

xin. 

Tertio  decimo,  ot  nollns  Taganlem  ex  alia  paro- 
dua  aodeat  recipere,  aot  secnm  commmndi,aot 
raiasaai  edebnndi,  nlsi  permissione  nostra  :  nec 
nlliBB  ecdesiae  aot  plebis  gobemacala  soscipiendi, 
nisi  praefeniente  consdentia  noslra;  •  qui  secas  fe- 
cerii,  eaLCommQnicabitur. 

XIV. 

Qnarto  decirao,  ul  In  tuguriis,  ecclesiis  non  con- 
aecralis,  rd  in  domibus,  nisi  forte  Tisitandi  gratia 
k  inlimilale  delentis,  missarom  mysieria  non  ce- 


liraina  beatomm  aposlolorara  pergerecopiontydorai 
conftteantnr  peccala  sna  et  sic  proQciscantor  :  qoia 
a  proprio  episcopo  soo^  aol  saccrdote  Ilgandi  anl 
exsoWendi  sunt,  non  ab  extraneo. 
XIX. 

Nono  declmo,  iit  alind  in  ecclesia  non  Iqjptur  < 
nnt  canietor»  nisi  ea  qnae  auctoritatis  divlnx  sont, 
el  Pairom  orlhodoxomm  sanxit  aucloriias.  Nec 
Calsa^  angeloram  nomina  colant,  sed  ea  tantum  qnae 
prophetica,  et  Evangdica  dooet  Scriptura  :  id  est, 
Michael,  Raphad. 

Nec  diversa  senliant  in  judidis  poenitentiura,  ctim 
nnus  minus»alter  vero  majns,  alteri  adulando,  alieri 


lebrenL   Qnod  u  fecerinl,  propier  iDobedientiam     detrahendo  plaoere  velii :  sed  considerala  qualitale 


degradaLndoB  se  sciani 


XV. 


Qninlo  dedmoy  qood  dedma,  qnae  a  fidelibos  da- 
tnr»  Dd  censo  ^  noncopanda  est,  et  Deo  ex  integro 
reddcndn.  Ciqas  tenia  pars  secnndura  canonem  To- 
letanooi  «»  einscoporam  debet  esse.  Nos  vero  hac 
polesUle  nli  nolnrans,  sed  tanlnm  quarlam  partem, 
ioxla  eoBSliluta  Romanomm  pontificum ,  el  obser- 
vantiam  sanclae  Romanae  Ecdesiae,  de  eadera  habere 
vdnmns;  quod  si  qois  contentiosiis  inde  repertns 
fneril,  sive  ille  dericus>  dve  diaconus  sil,  commv- 
i  privabUor » el  ^nodali  censnra  jodicabitor. 

XVI. 


personae  joxia  modum  cuipae  agatur  censura  vin- 
dictae. 

XX. 
Vigesimo,  admonendi  sunt  ut  perpendant  qiuil- 
qoid  a  ftddibns  datnr,  redemplio  peccatoram  esl : 
Ideo  non  glorientur  laKbos  siimptibus  uti,sed  magis 
emlneant,  quod  in  Veteri  Testamento  sacerdotibos 
dictom  esi  :  Iniquitatem  popn/t  eo$  dtbfte  poriare 
{Snm.  xviii,  I,  23).  Et  ideo  curo  magno  limore  sol- 
liciti  stnl,  qoomra  donis  participantur  :  qnia  ma- 
gnumpericolaro  est  fieri  vitae  alienae,  qni  nesdt 
lenere  moderamioa  vitse  soae. 
XXf. 


^        ,    ,  .         ^  .^        .         Vigcslmo  primo,  ot  sciaiil  et  Intdligant  quid  sit 

Sexlodedmo.nt  nnusqoisque  ^  Pri^^^^ ^^     .^J,^  ^^aen  :  ^ 

.r.«r«.adaitare  non  accedant.  nec  insae  Deo  di-  D  ^^.^^^^  ^  ^^^.  ^^  ^  f^j„„  f^erit,  quantum  ce- 


■nlieres  ad  altare  non  accedant ,  nec  ipsae  Deo  di- 
caiae  in  nullo  ministerio  altaris  intermisceantor. 
Qood  si  pallae  altaris  bvandae  sant,a  deridsabs- 
Irahnntar',  el  ad  cancellos  femints  Iradantor,  el 
ibldem  repetantor.  SimiTiler  et  •  presbjterl ,  cnm 
oblata  ab  eisdem  m^ilieribtis  offerautQr,  ibidem  ac- 
dpiantor,  el  ad  altaro  deferantur. 
XVII. 
Sepiimo  dedmo ,  ot  ipsi  sacerdotes  Terbo  el 

■  Desonl  alia  Tcrba :  nempe  det  facntiatemy  Td 
firinf  poleeiatem. 
^  Cememe  forte  legendom. 
'  Condlinm  Tdetanom  nonnm. 
'  Ah  atiari  nempe. 
•  Pro  n  Pretbffterie. 


lerrime  poloeril,  emendelar;  idest,  noUns  sibi  ac- 
cipiat  de  propinquilate  osque  in  quinlo  gcno  < .  Quod 
si  ignoranler  factum  fueril,  non  facile  crodabir,sed 
Jndicio  Dei  examinelur :  et  non  separentor  in  quarto 
geno»  sed  in  poeniieniia  cunclis  diebus  cou|unciioni8 
soae  perseverent.  Similiier  et  vir  duas  nxores  intei 
se  simili  ralione  coninnctas»  ant  nxor  doos  viros  ln« 
ter  se  eodem  modo  eonjonclos»  aut  compater,  noi 

'  Pro  derelicta. 
B  Bnrcbardos,  lib.  v,  cap.  196. 
k  Vide  Tomi  I  eondlii  Romani  decroU  de 
raro  nominibus  pag.  65. 

i  Pro  gradn  vd  generaiione  gninla. 


767  HETTOKIS  EPISCOPI  BASILEENSIS.  7G8 

commaier,  mialus  airt  OUola  bpiritualis  de  tonie.  A  peijurii,  sed  in  verilalc,  qiwe  Deus  c&t  (si  menliiur) 
aut  de  confimiatiQne,  aul  Deo  dicaU,  aut  alieriua     perpetrarc  dignoacilur. 


uxorvivenie  marilo,  aiit  alleritta  maritus  vivcnle 
uxore.  His  lalibus  nuila  ratione  in  matrimonium 
licttom  esi  conjnogi.  lu  primo  vero  genu,  vd  se- 
cundo,  si  invenii  fuerint  scelus  perpetrasse  fornica- 
tionis,  matrimonii  jnra  ulterius  se  sciant  fundilus 
perdidisse.  In  tcrtio  vero  genu  si  inventi  fuerint  tali 
crimine  poUutos  esse ,  digna  pccnitentia  eos  subse- 
quatur  et  tamen  matrimonii  jura  eis  non  vicissim  •, 
sed  ad  alios  non  negentur.  Ubi  vero  inancipia  non 
unins,  sed  divers»  potestatis  juncta  fuerint,  nisi  cou- 
tentientibus  utrisqr.e  dominis,  biyusmodi  copulatio 
raia  nou  erit.  Qnidquid  vero  negligendo  sentilur,  et 
virtuie,  qua  potuerii ,  non  emendetur ;  nara  bujus 
copui»  auctor  erit,  qui  huic negligendo  consentit.  B  formulam  obseryandi,  «ed  etiam   Veteris  Tesu- 


XUU. 
Vigesimo  lertio,  admonendi  sunt  ut  sciani  quia  in 
Ecclestis  quibus  prsesunt  sponsi  facti  suni  :  ei  ideo 
omni  vigilantia  qualiter  eas  decoreot,  ei  «is  iocesr 
santer  deserviant,  totius  v*t»  su»  vigilaBtiam  im- 
pendant. 

XXIV. 
Vigesimo  quarto,  ut  boras  canonicas,  tam  noctur- 
nas  qnam  diurnas,  nullatenus  praetermitUni.  Quia 
sicut  Romana  Ecclesia  psallii,  ita  onmibus  ejusdem 
]»ropositi  viam  lendentibus  ^  facicndum  est.  Et  non 
sokim  Novi  Tesiamenti  documenta  sunt  eamdem 


Plura  sunt,  qnx  ad  incesti  crimen  scribi  poterant, 
sicut  in  maire  et  (ilia,  et  noverca,  et  pcne  innumera, 
qux  mcnii  ad  scribendum  noii  occurruni.  Hujusmodi 
iamen  ct  bis  siroilibus  personis  copiiifi  maritalis  iii 
seropiternum  subtrahitur. 

xxn. 

Vigcsimo  secundo,  admonendi  sunt  ut  sciani  po- 
pulis  denuntiare  quse  sint  opera  misericordiic  com 
fructibus  suis,  qiix  evangelica  et  apostolica  pagina 
eompleciiiur,  qtiibus  pervenitiir  ad  vitam  :  quaive 
opera  iniquitalis  cum  fructibus  suis  multiplicihus, 
quibus  calle  sinislro  ad  aeternnm  tenditur  interitum. 
Et  ut  peijurii  crimen  omnimodo  deviteni  :  qiiia  non 
solum  in  Evangdio  vel  rellqiiiis  sanctorum  criroen  p  tegro  exigant. 

^  Pro,  non  inter  $e  in  eodem  gradu  conjungantur.  ^  Forte  tenentibus. 


menti,  patet  raiio  :  quia  Propheta  spiritu  Sancto 
instinctus  pro£ert :  Septiet  in  die  landem  dixi  tibi : 
et,  nitfdta  nocte  surgebam  ad  confitendum  tibi  (Pm/. 
cxviii,  62,  m). 

XXV. 
Vigesimo  quinto,  ut  plebibus  denuntieni.qui  filios, 
et  ttlias  spirituales  qnos  in  baptismate  snscipiunt, 
et  eis  ndejussores  et  sponsores  existuni,  et  pro  eis 
diabolo,  cui  antea  mancipati  fuerani,  abrenuntianl, 
et  iJeo,  usque  cum  adulti  Aierint,  et  eis  (idei  sux 
sponsionem  et  abrenuntiationis  exposuerint  ei  red- 
diderint,  in  sua  provideniia  babeant.  Et  quod  illi 
pro  eis  si>oponderant,  ab  eis  eadem  responsa  ei  in- 


APPENDIX- 


DIPLOMA  LUDOVICI  PII  IMPERATORIS 

Concef ftt/it  HeUoni  epi»copo  BaiiUemi  pro  monaeterio  Sintleoxesavim ,  sive  Richenau,  die  i% 

Decembris  anni  816. 

(Apiid  Graodidier,  Bist,  de  Strasbowrg,  t.  II,  p.  16.) 


Iii  nomine  Doroini  Dei  et  Salvatoris  nostri  iesu 
Christi,  Ludovicus,  divina  ordiuante  provideiuia, 
iraperator  AugustuH. 

Si  erga  loca  divinis  cttltibus  mancipata  pro- 
pter  amorem  Dei,  ejiisque  in  eisdem  iocis  sibi 
lamulantes  beneficia  opporiuna  largiinur,  pne- 
mium  nobis  apud  Dominuni  xtertue  remuneraiio- 
nis  rependi  non  difiidimns.  Protnde  no^erii  in- 
dustria,   seu  utiiiias  omnium  fideiium  nosironim 

•  Id  est,  Richenau  abbatia,  dicta  Sintleozesavla  a 
nobili  Suevo  Sintlaus  Alemnnniae  pnefecto,  qiii 
fundum  prsedicte  abbati»  S.  Pirminio  fundatori  con- 
cesiii.  Augia^  Ow^  Au  Teutonice  significai  pra- 
ium.  Monaslerium  primo  appeliabatur  Sinllausown, 
^ieinceps  Augia,  tandem  succedente  iempore  propter 
divitias  illius  Augia  yiives,  sive  Riciienau.  Prsenicta 
abbaiia  hodie  est  imita  mensae  episcopali  Constan- 
iiensi.  De  incremcntis  Augiae  diviiis  consule  Eccar- 
dum,  tom.  I  Commeni.  de  rehus  Franc.  orienl., 
pag.  548,  et  Calmeti  Diarium  Hclveiicum,  pag.  93. 


tam  praRsenlium  quain  et  futuromm,  quia  virvene- 
D  rabilis  Hetto  Basiieensis  Ecclesiae  episcopus  ei  ab- 
bas  monasterii  Sintleoxesavia  «,  quod  est  sitom  in 
ducatu  Alamanniae,  in  pago  videlicet  Undresinse  ^. 
constructum  in  bonore  sancUe  Dei  genitricis  MarLc 
semperquo  virginis  et  sancti  Petri  prineipis  aposto- 
lorum,  obtulit  oi>tutibiis  nostris  immunitates  donni 
et  genitoris  nostri  Caroli  bonae  memori»  piissint 
Angusti  «,  in  quibus  invenimus  insertum  qoomoJo 

^  De  paj|;o  Undresinse  tacent  Besselins,  in  pmlnh 
mo  Chronici  Golwicensis,  nec  non  ejiis  anlecessor 
Paullinus,  de  pagis  veterisGermaniae.  Moltos  qaidein 
illi  eruditi  vlri  omiserunt  pagos,  quos  sensim  detiv 
gunt  inedita  diplomata.  Pagus  vero  Undresinse  coid- 
prebendebat  circumjacentem  r^ionam  bcni  Con* 
stantiensi,  dicto  UntersH.  Lacus  enim  Gonstanti««h 
sis,  alias  dictus  Btidamicus,  sive  Podamicas  (dtf 
Bodensie,  vel  Bodmer  See)  dividebaiurindttas  paries 
sciiicet  superiorem  Obers^e,  ei  inferiorem  Vnurs^^' 

'  Exstat  apud  Crusium,  in  AnnalibHS  SaeTiciSi 


7» 


LIB.  DE  VISIONE  ET  OBITU  WETIM  MONAC.,  PR.€F. 


770 


ipse  et  ftntecessores  ^us  priores  reges  Franconim 
pnefatnm  roonasterhim  cum  monacbis  ibi  degenti- 
btts  ob  amorem  Dei,  iramiuUJitalemque  eorum  sem- 
per  subplenissima  dcfensione  ei  immuniiaiis  tuitione 
liabaissent.  Ob  firmitalcm  tamcn  rei  postuiavit  nobis 
pracdictus  Hetto  episcopus,  ut  eonimdem  regum  au- 
ciorttates  ob  amorem  Dei  ct  reverentiam  ipsiiis 
sancti  loci  nostra  coiiflrmaremus  aucioritate.  Gujns 
pelilioni  libcnler  acquievimus,  et  ita  in  omnibus 
concessimus,  aldue  per  hoc  pneccptum  nostnim 
confirmavimus.  Quapropter  praecipientes  juberous, 
ut  udUus  judei  publicus,  vel  quislibet  ei  judiciaria 
potes>uie  in  ecclesias,  curles,  aui  ioca,  vel  agros, 
seu  reliquasposses§ioncsmemorati  monasterii,  quas 
modemo  tenipore  infra  ditionem  imperii  nostri 
jiiste  et  rationabiliter  pnssidet,  ve!  quae  deinceps  in 
jure  ipsitts  sancti  loci  volueril  divina  pielas  augeri, 
ad  causas  audiendas,  vel  freda  exigenda,  aut  man- 
siones,  vel  paralas  fuciendas,  aut  fidejussores  tol- 
lendos,  aut  homines  ipsius  monasterii,  tam  ingenuos 
qiiam  et  servos  super  tcrram  ipsius  commaiienies 
iiijuste  disiringendos,  nec  ullas  redhibiliones,  ban- 
nos  aut  illicitas  occasiones  requirendas,  nostris  ct 
futuris  temporibus  ingredi  audeat,  vei  ea  quae  supra 
memonMa  sunt  penitus  exij;ere  praisumat.  Sed  li- 
ceat  roemoralo  prxsuli  suisque  successoribus  res 
pnedicti  mouasierii  sub  immunitatis  nostne  defeii- 

tom.  I,  parU  ii,  lib.  x,  pag.  10,  et  apiid  Lunig.  Spici- 
legii  ecclesiastici  parte  tertia,  toin.  IV,  |)ag.  188, 
priTi!eginm  C.iroli  Magni  pro  Sintleozcsavia  datum 
aiino  SI5,  quod  saiie  hic  memorat  Ludovicus  Ptos. 


A  sione  quleto  ordine  possidere.  Et  quidqnid  exlnde 
liscus  sperare  poterit,  totum  nos  pro  aetema  rc|na- 
neratione  prsefalo  monasferio  concedimus,  ut  in  ali* 
monia  pauperum  et  stipemiia  monachorum  ibidem 
D.^o  famisianf ium  perpetuo  proficiat  in  augmenlum. 
£t  qnandoquid«m  divina  vocatione  sopradictiis  ab- 
bas,  vel  successores  ejus  de  hac  luee  mipavcrint» 
qnandiu  ipsi  monacbi  inter  se  tales  invenire  potue- 
rint.  Qui  ipsam  congregalionem  secundiim  Regulara 
sancti  Benedicti  regere  valeant,  per  hanc  nostrani 
anctoriratem  et  consensum  liceotiam  habeant  ele- 
ffendi  ahltales,  qnaienu^  ipsos  monachos  qui  ibideia 
Deo  faniulantur,  pro  nobis,  et  coii)uge,  proleque 
iiosti-a,  atque  stal  tlilale  toliiis  imperii  npstri  Do- 
niini  immcnsam  clcmentiam  jngtter  exorare  de- 
leclet.  Ilanc  itaque  nuctoritatem,  ut  pleniorem  iii 
Dei  nomine  obtineat  vigorero,  eta  fidelibus  saiictx 
Dci  Ecclesix  et  nosiris  verius  credatur  ct  diligeu- 
titis  coiiseryetur,  eam  mami  propria  sulMer  firmavi- 

jj  nius,  et  annuli  nostri  impressiohe  signari  jussjmVis. 
Sigimm  Ludovici  serenissimi  imperatoris.  Dur^n- 
dus  diaconus  ad  Ticem  lielisachar  recognovi.  Dula 
XIX  Kalend.  Januarii,  anno,  Christo  propitio,  se- 
cundo  imperii  dontini  Ludovici  piissimi  Aiigiisli,  in- 
dictione  nona.  Aclitm  Aquisgrani  •  p^iatib  regiOj  in 
Dei  nomine  feliciter^  Anieti. 


•  Lndovicnro  Piom  anno  816  Aquisgrani  hieniasse 
testantur  Annales  Egtnhnrdi,  apiid  Boiiqiietum  tonu 
VI.pag.176. 


IIBEIIUS  DE  mim  ET  »BITD  WETINI 

MONACHI  AUGIENSIS, 

Wclino   ip$o  rtferenU  scriptus  ab  Hettone  «x-a66tfle  Augitnn^  ei  Banltensi  ex^piscopo. 

(Habill.,  Act.  ord.  S.  Bened.,  wk.  tv,  ptrte  i.) 


OBSERVATIONES  PBiEVlJE.  C 

1.  De  viso  sive  de  somnio  Wetini  »eii  Guetini,  Au- 
giensis  in  Alamannia  monaclii,  haec  habet  Dermaii- 
utis  ejus  ioci  cocnobila  ad  annum  824,  quo  id  cou- 
tigil  :  c  Augia;  Wetiiius  tnonachus,  e  corpore  ductns 
pt  rcduclos,  post  tridiiuro  obiit  :  cuios  visiones 
Uctto  epiacopus  prosa,  et  Wakichfridus  heroico 
metro  scripsil.  »  Walafridi  carmeii  lypis  mandavit 
llenricus  Canisius  iii  antiquarumLectionum  tomo  VI. 
Reitonis  seu  Hettotiis  prosaicum  opus,  misquam  an- 
tchac  editum,  eduobus  codicibus  ms.  eruit,  ac  mihi 
lilieraliler  concessit  vir  exiraiae  eruditionis  et  hu- 
manltatis  Stephanus  Baluzius,  bibtiolbccae  Coiber- 
iin;e  prxfectus  :  qiti  beneficium  in  me  suum  etiam 
3rnnre  dignatos  est  eleg^nti  epistola,  qu;e  observa^ 
tiouiim  meanim  hoc  loco  suppiebit  vicem. 

c  Cl.  et  erud.  viro  Joaiuii  Mabiilonio,  mooaclio 
Bene<rtclino,  Stephanus  Bahizius  Tulelensis  S.  P.  D. 

c  Teneritudo  religioiiis,  V.  C^  maximtim  ac  po~  j^ 
lentissimum  credalitatis  noslrae  incitamentum  esi. 
Erat  s;ecuhiffl  Ludovici  Pii  pronuin  ad  pieialcm, 
signortim  ac  miracubrum  aviduin,  luni  sacrarum 
reliqniamn  comparandaram  cupidissimum,  visto- 
Dum  deniqoe  ac  revelationum  et  araaiitissimum  si- 
mul  et  feracissimam.  Testis  liber  Revetationum 
Audra<ii,  testis  Visio  Bernoidi  presbytcri,  tum  etiaro 
presbyteri  Anglicani,  qitx  refertur  ab  anctoreAn- 
nalium  Bertimanonim ;  tcslis  dcnique,  ne  singulas 
commemorare  frustra  concr,  hxc  visio  Weltini  ino- 
oachi  AugiensiSy  cujus  excmplunt  ad  tc  mitlo  dc- 


scriptnm  cx  duobus  antiqoi»  codicibes  manoscripti» 
bibliothecs  regiae  :  quorum  unus  fuit  Chiudii  Pii. 
teani  senatoris  ParisJensis,  alter  Joaniiis  Be!>Iyi 
Pictonis,  virorum,  ut  scis,  eruditissimorum. 

c  Auctorem  istias  opelbe  lieltonero  abbatem  Au- 
giensem  facit  Walafridus  Sirabus,  qui  Wettini 
discipulus  et  audiior  fuit,  quiqtie  eam  postea  reddi- 
dit  versibtts  hexametris^pene  verbum  e  verbo  ponens 
e  prosa  oratione  in  poemate.  Sed  tu  tainen,  E.  V., 
hinc  putabas  dubitari  merito  posse,  an  basc  essel 
genuina  Ilettonis  scriptio,  quod  in  initio  poematis 
Strabi,  quod  ex  narratioae  UettoBis  sumptum  dici- 
tur,  betie  multa  legantur  ad  htstoriam  Aoj^iensi» 
monasierii  pcrlinentia,  qiue  in  codicibus  regiis  non 
exstant.  At  ego  deprehendi  Slrabum  non  adeo  severe 
functuin  esse  oiS  io  inlerpretis,  quin  paraphrastcro 
etiam  ac  poetanr  aliqiuinao  se  esse  meminerit.  Quo 
fit  ut  existiinem  piioreni  poematis  partem,  qiix  ne- 
cessaria  non  crat  in  stmplici  narratioiie,  addilam  a 
Strabo  fuisse  poetanim  inore,  qui  situm  et  antiqui- 
tatem  loconim  ut  phiriinum  describunt,  in  quil»u$ 
res  aciae  siiiit  quas  tUi  scrihere  meditaittur. 

*  Fuit  ilbi  visio  omnitnn  qu;e  sxculo  illo  evene- 
runt  el  ccleberrima  et  acceptissima.  Statim  eredita, 
statiiu  per  miivers>as  Francici  imperii  natiooe» 
sparsa  ac  viilgata  est.  llincmarus  Rlicmensis  archie- 

Eiscopns  eam  se  legisse  rcfert  in  epistola  de  visione 
eriioldi  preslyien.  c  Sedet  tcinpore  doniini  Ludo- 
\ici  impcratoris,  inquit,  xisae  nostra  cuidam  Wi- 
tino  viro  religioso  revelata  relegi.  >  Ralperlus  in 
capite  nono  de  Origine  ct  Casibus  monasterii  Sancti 


771 


HETTONIS  EPISCOPI  BASILEENSIS 


772 


GaHi,  iam  recenset  cataloguui  Ubroraiii  ejiisdem  A  bus  fralribus  nostris  potioneni  ad  providendam  ta- 


mofiaBlerii,  ie  imo  iUonim  descriplas  fuisse  docet 
Visionei  Weiim  et  Baromti.  Peneirasse  io  Aqiiita- 
niam  liificmamfestecoiligilur,  quod  inserta  reperitur 
Cbronico  Mallcacensi  in  codioe  Beslyano.  Tanla  au- 
lem  ^us  auctorilas  fuit,  ut  et  roonacbi  sancti  Vin- 
centii  Metensis  tn  sodetatem  gloriae  postea  venire 
volnerinL  Hoc  enim  est  ioitium  istius  Yisionis  in 
codice  PuteanicOj  qui  fuit  baud  dubie  sancti  Yincentii 
lieiensis  :  Vido  GueliHt,  prius  caHonici^  po$tea  mo- 
naehu  tfuam  oitendit  iUi  Deus  per  angelum^  ei  nos 
fratres  ejus  ipeo  narrante  unpsimus^  $erU  sancti 
Vincentii  Meitis, 

t  Coiitigisse  ista  anno  Si4  docent  Slrabus  et 
Ghronicon  ras.  Willehni  arcbiepiscopi  Moguntini. 
Epidaonus  tamen  obitum  Wetini  retuiit  ad  aniium 
Yerum  ea  res  Uinti  non  est,  ut  ciuus- 


superiorem. 

quam  critioen,  nedum  tuam,  Y.  E.,exercere  debeat. 

«raciJe  porro  esset   illuslrare  banc  narrationem,         ^ 

qua:  plurimum  babet  bistoriae  reconditioris  illorum  .,  IT.r~iusi  «-  imaI^  Z.Z 
temporum.  Tu«  prudentiae  eril  astiinare  quid  facio  ^  ^*»  <*""  ^  "*•<*«""  ^" 


lulem  oorporis  aooepisset,  caeteris  eam  salobriler 
digerenlibiis,  ipse  coBpit  magna  difDcniiate  iodige» 
stam  rejicere,  et  statim  a  percq>tione  dbi,  qoeni 
ad  refociilandum  corpus  sumere  debuerat,  faslidire. 
Crastina  vero,  id  est  Dominica,  illucescenle,  levius 
quidem  habuit,  et  cum  caeieris  quos  ad  proconn- 
das  praedictas  corporales  necessitales  slbt  sodave- 
rat,  refecit,  sed  in  laedio  praedicti  Csistiifii  perdun- 
vit.  NuUo  modo  tamen  vilae  corporalis  disorinea 
ob  hoc  se  passurum  fore  aestimavit :  quia  ad  ^em 
praeseotis  vitae  refecUo  secundae  et  tertiae  feiiae,  de- 
crescente  fostidio,  tn  nullo  jam  diffidentem  amma- 
verat.  Feria  vero  tertia,  indpiente  creposculo  ?e- 
spertino«  consedentibus  sibi  ad  refectionem  fratrh 
eh  finem  refectionis  ex- 


opus  sit.  Interim  beoe  vale,  non  solum  mente,  quod 
semper  facis,  sed  etiam  corpore,  quod  et  imbecillum 
habes  et  teuuissimum,  meque  semper  ama  tui  nomi- 
nis  tuaeque  fauiae  studiosissimum.  Lutetiae  Paiisio- 
rum  Ki  Kal.  Jul.  1673.  i 

2.  Hactenus  eruditissimi  viri  epistola,  quae  plane 
illustrat  Uettonis  lucubrationein,  Wetino  referente 
scriptam  ab  Bettone,  Dominico  die  trigesimo  mensis 
Ociobris  anni  824.  Hanc  Wetini  Yisionem  postea 
imo  narrante^  boc  est  ex  ipsius  Wetini  narratione 
HettoDi  facta,  exscripsenjnt  coenobii  sancti  Yincen- 
tii  moiiacbi  Mettenses. 

5.  Anno  sequenti,  id  est  anno  825,  rogatu  Cri- 
moaldi  arcbicaiwiiani,  postea  Gallensis  abbatis,  Wa- 
lafridus  lietionis  prosiiicam  narrationem  versibus 
lusit  in  festo  pasdiali«  cum  annum  agerel  aetatis 
decimum  octavum.  Ex  quo  apparet,  adolescentem 
fuisse  praecocis  pro  tempore  ingenii  :  uti  etiam  do- 


spectare  non  posse.  Sed  interiiii  illis  coenantilMii, 
in  aliam  cellulam  eidem  eeUulae  contiguam,  tantmi 
parietis  unius  interpositione  remotam,  straaeatQm 
lectuli  sui  fedt  efferri  de  loco  confessionis  [Pertt^ 
consessionis]  pnedictae,  ut  ibidem  quiescendo  pre- 
stolaretur  ftnem  eorum  refectionis  et  suam  itemiB 
regressionem  ad  locum  lectoli  soi. 

2.  Membris  ergo  in  lectulo  compositis,  ocolis 
tantummodo  clausis  et  necduni  in  somnum,  ot  ipse 
fatebatur,  resolutis,  venit  malignus  spiritos,  effi- 
giem  praetendens  clerici,  in  tania  deformitate  cxca 
et  tenebrosa  facie,  ut  nec  signa  oculonim  in  eo 
apparerent ;  ferens  in  manibus  diversa  tomento- 
rum  genera,  in  Untum   terribilis   gratalabondus 


ceut  nos  ^'ersus  anno  quinto  dedmo  ab  eo  editi  ad  C  astans  capiU  ^us,  quasi  crastina  eum  esset  tor- 

turus.  Uio  ergo  tantis  tortoribus  minitante,  Mibiui 
apparuit  caterva  spiritunm  malignorom  totmii  eel- 
lulae  ipsius  spatium  impiens,  cum  scutulis  et  lao- 
ceolis,  ex  oiuiii  parte  circumliisa,  aedi(icinm  qnoJ- 
dam  faciuri,  in  modum  armariorum  lialicomni  pre- 
figuratuin  [Codex  Betlii,  armarioli  vd  aliar.  dgu- 
rarum  praetig.],  ad  inclusionem  cjus.  In  tanUi  ergo 
horrore  el  tam  intolerabili  terrore  circumvaliatas 
fraler  prasdictus,  et  in  tanlum  anxius  factus  est, 
ut  jam  spem  evadendi  sigua  mortis  bujus  ulierios 
nuUatenus  baberet.  Sed  ecce  subito  adfuit  divina 
miseratio.  Nain  statim  in  eadem  celh  appanieraot 
viri  magnifici  et  vultu  honorabiies  sub  babitu  dk>- 
naslico  in  scamnis  sedentes  ;  quonim  unus  e  me- 
dio  eorum  residens  dixit  Latine  eisdem  verbis  ut 
hic  scripla  sunt,  sicut  ipse  fatebatur :  Non  est 
aequum  ut  isti  inutiies  taiia  laciant :  nam  booio 
pausat.  Istos  jubete  recedere.  Post  cwjusvoceii 
conventus  roaligiioruin  spirituum  evannit  et  reces- 
sit.  Immensitate  igiUir  tanti  lcrroris  sublata,  veoit 
angelus  iiicredibili  splendens  pulchritudine,  vesie 
purpurea  circiitndatus,  stans  ad  pedes  cjus,  amica- 
bili  eum  voce  compellans.  Ad  te,  inquit,  venio, 
diiectissinia  anima.  €ul  idem  frater  Latine  respon- 
dit :  Si  Dorainus  mcus  peccatis  meis  igiioscerci, 
miscricordiara  ageret ;  sin  auiem,  in  manu  ^P^ 
constat  ex  Walafridi  carmine  et  i« 


Ehooem  Rhemeiisem  archiepiscopuni  in  persona 
Tattonis  praeeepjoris  sui ;  et  aiii  ad  Agobardum  an- 
110  vitae  sux  dccinio  octavo.  Sane  quae llettonis  nar- 
rationi  de  suo  addidit  Walafridus,  maturum  pro 
auctoris  tttale  judicium  sapiunt :  et  nomina  perso- 
iiarum  quae  Hetto  reticuit,  obscure  expressit,  uti  ea 
ex  ore  ipsius  Wetini  acceperat. 

4.  Erunt  fortasse  qui  inquiraut  quam  ob  causam 
Wetini  Yisio  a  me  edita  boc  loco  sit :  cum  Wetinus 
in  sanctorum  caiiooem  relaius  iion  fuerit.  Quibus 
respondoo,  Wetinum,  si  non  saiictum,  saitcm  viruin 
fuisse  pium  ac  religioitun^  uti  eum  vocat  Hincmarus; 
et  pio  mortis  genere  (iefunctum  :  nec  aiibi  inelius 
quam  in  his  Actis,  referri  passe  ejus  Yisiouem,  quae 
DiulLa  scitu  digna  continet  ud  bistoriam  iilius  tem- 
poris  ct  ad  mores  recte  compoiiendos.  De  Augiensis 
Biotiasterii  conditione  variisque  nominibus  dictum 
est  ad  Yitam  sancti  Pirminii  in  saecuH  tertii  parte  ii. 
Jam  referenda  est  Yisiouis  historia«  ciyus  titulua  sic  j) 
baljet  io  regio  codice  ms. 


VISIO  GUETINL 

Visio  subsequens  apparuit  fratri  Guetino  in 
mooaslerio  sito  in  regione  AlamaDuorum 
gentis,  vocabulo  eorum  Auva,  t6m()0ribus 
Francorum  priucipis  Ludovici  nomine, 
gubernatoris  etiam  Romani  imperii,  sub 
abbale  preefati  monasterii  «  Heidone  no- 
mioe,  pridie  anto  transitum  fralris  ptee- 
iiominati. 
I.  Cum  praediclus  frater  die  sabbati  cum  alii|ui- 

«  llettiinem  tum   antc  unnm  aut  duos 
Chronico  lleruuinni. 


annos  regiiuiue  ccssissc 


•^TS  LIB.  DE  YISIONE  ET  OBITO  WETINI  MONAGHL  774 

sum  :  facial  quod  sibi    videtur.  Nam  palriarcbs,  A  ^^  iDclasa  tenebatur,  quonim  multos  se  agnovisae 

fatebatur ;  et  in  caeteris  locis,  innumeris  lormeutts 
diversi  generis  cruciatos  aspexerat :  in  quibus  plu- 
rimos  tam  minoris  quam  majoris  ordinis  sacerdotes 
stantes,  dorso  stipilibus  inhaerentes,  in  igne  stricte 
loris  ligatos  viderat :  ipsas  quoque  feminas  ab  eis 
stupratas,  simili  modo  constrictas  ante  eos,  in  eo- 
dem  igne  usque  ad  loca  geoitaliom  dimersas.  Di- 
ctumque  est  ei  ab  angelo,  quod  sine  intermissione, 
uno  die  tantum  iutermisso,  die  tertia,  semper  in 
iocis  genitalibus  virgis  caederentur.  Plures  eorum 
suae  agnitioui  notos  dicebat.  Sacerdotum,  inquit  an- 
gelus,  maxima  pars  mundanis  lucris  inhiando,  et 
palaUnis  curis  inserviendo,  cultu  vestium  et  pompa 
ferculorum  se  iextollendo,  quaestum  putant  esse  et 


prophetx,  et  apostoli,  omnisque  diguitas  coelestis 
sive  terrestris  pro  genere  humano  laborant.  Et  vos 
modo  magis  laborare  debetis,  quia  istis  temporibus 
fragiliores  somus.  Tali  sermocinalione  ipsius  an- 
geli  et  pnedicti  fratris  Gnita  est  prior  visio  :  qu  ;m 
ipsis  verbis  ad  invicem  coliatis  eo  referente  scribi 
fecimus,  nibil  inde  dementes  aut  de  nostro  adji- 
cientes,  uos  qui  haec  scripto  commendavimos. 

5.  Expergefactus  idem  frater  resedit ;  et  circum- 
spicieos  si  quis  ei  adesset,  inveuit  duos,  pneposi- 
tnm  ipsius  monasterii  et  aiterum  fratrem,  ad  sola- 
tium  ejus  dereiictos,  caeteris  post  ccenam  ad  repau- 
sandum  jam  dimissis.  Ipsis  ergo  convocatis,  expo- 
suit  eis  omnia  per  ordinem,  quae  in  tam  angusto 
sibi  temporis  articulo  ostensa  fuerant,  juxta  quod  B  pietalem.  Animabus  lucrandis  non  invigilant.  Deli- 


hic  scripta  tenentur,  in  Untum  jam  pncscriptae  vl 
sionis  horrore  tremebundus,  ut  tolius  corporalis 
molestiae  gravedinem  oblitus,  intolerabili  aestu  timo- 
ris  vexaretur.  In  ipsa  ergo  immensitate  timoris  an- 
xius  proruit  in  lerram  coram  prjediciis  fratribus, 
disienso  omni  corpore  in  crucis  modum  :  et  postu- 
lavit,  ut  omni  virtute  qua  possent,  pro  peccatis 
^us  intercederent.  Illo  ergo  sic  prostralo,  coeperunt 
pracdicti  fraires  tam  septem  poenitentiae  psalmos, 
qoam  cxteros  tantae  anxietati  aptos,  qui  sibi  ad 
memoriam  occurrerant,  pro  eo  decantare. 

4.  Uis  ila  flnltis  surrexit,  et  resedit  in  lectulo, 
postulans  Dialogum  beati  Gregorii  sibi  legi.  Princi- 
pia  ergo  ultimi  libri  ejosdem  Dialogi  audiente  eo 


ciis  affluentes  in  scorta  proruunt ;  et  ila  eveuit,  ut 
nec  sibi,  nec  aliis  intercessores  esse  possint.  Saeculo 
enim  pcstilentia  etfamelaborautisua  prece  succur- 
rere  potulssent,  si  lucmm  Deo  lota  virtute  conferre 
voluissent.  Etiileo  tali  re.imnerationein  fine  damnan- 
tur,  quia  praecedentibus  meritis  talia  patiuntur. 
5.  Ibi  se  etiam  quoddam  opus,  in  modum  castelli 
ligno  ei  lapide  valde  inordinate  conjectum  ,  et  fuU- 
gine  deforme  vidisse  fatebatur,  fumo  ex  eo  in  al- 
tum  vaporante.  Gui  inlerroganti  quid  esset,  respon- 
sum  est  ab  angelo,  habitationem  fuisse  quorum- 
dam  monachorum  de  diversis  locis  et  regionibus 
congregatorum  ad  purgationem  suam.  Qui  de  eo* 
dem  numero  unum  specialitet  nomioavit ,  quem 


lecta  sunt  usque  ad  consummationem  novem  aut  ^  dixit  ibidem  lu  arca  plumbea  inclusum  praestolare 

decem  foliorum.  Finita  ergo  lectione,  horlatus  cst 

praediclos  fratres,  ut  lassitudinem  quam  pro  eo  vi- 

gilando  contraxerant,  quiete  corporum  temperarent, 

sibique  paululum  noctis  spatium  quod  superfueraty 

ad  repausandi  inducias  concederent.  lilis  ergo  rece-' 

dentibus,  et  in  parle  illius  cdlae  corporibus  ad  quie- 

tem  collocatis,  ipso  eliam  post  tantam  lassiludinem 

tam  auimae  quam  corporis  in  somnum  resoluto,  ve- 

nit  idem  angelus  qui  ei  in  priori  visione  ad  pedes 

stans  purpuratus  apparuit,  candidis  amictus  indu- 

mentis  ad  capul  slans,  splendore   incredibili  fulgi- 

dus,  eumque  blandis  alloqoens  sermonibus,  laudavit 

coofugium  cjtis,  quod  ad  Deimi  in  angustiis  posilus, 

um  siutiio  psaluiodiae  quam  Icctionis  fecerat,  bor- 


debere  diem  magni  judicii  propier  opus  pecuUare, 
quod  in  Anania  e|  Sapbira  ad  rorrumpendam  com- 
munis  vitae  lutegritatem  praecesserat.  De  quo  fratre 
damnabiiiter  Incluso,  cuidam  peregrino  in  extremi- 
tate  viue  per  excessum  rapto  ante  decennii  tempus 
ostcnsum  fuerat,  sicut  tunc  fama  vulgaverat,  jaui- 
que  diu  olJiteratnm  obUvione  fuerat,  isto  fra- 
tre  hacc  ante  minime  audiente,  et  ad  memoriam 
eamdem  causam  simili  visione  revocaiite.  Unde  ap- 
paret  in  una  re  bina  iteratione  repetita  boc  quod 
male  pullulat,  crebrius  succidi  debere;  ne  his  qui 
monichorum  nomine  censentur.  opuspeculiare  ibi- 
dem  vertatur  in  plumbi  gravedinem. 
6.  Ibi  etiam  ostensa  est  ei  cujusdam  montis  alti- 


lans  eum  de  caetero  sine  defeclu  similitcr  aucturum  ^  ludo.  Et  dictum  est  ab  angelo  de  quodam  abbate 


[Leg.f  actiirum].  Inter  caeteros  etiam  psalmum 
centesinium  octavum  decimum,  quia  moralis  iu  eo 
describiiur  virtus,  saepe  repetendum  admonuit :  se- 
que  valdc  dcleaari,  cum  aliquem  instanUa  lecUunis 
el  iteraUone  psabnodix  iutenlum  Videril,  Deumque 
ob  boc  placabilem  lieri  posse,  si  usus  iste  veraciter 
et  non  licte  teneatur.  Ilis  igitur  dicUs,  assumpsit 
eum  idem  aiigelus,  et  duxit  per  viam  amoenitaUs 
immensiUite  pnrclaram  :  in  qua  duin  pergerent, 
ostendit  ei  ntontes  immensae  aUitudinis  et  incredi- 
bilis  pttlchritudinis,  qui  quasi  essent  marmorei  vi- 
debauiur,  quos  circumibat  maximiis  fluvius  igncus, 
in  qiio  innumcrabitis  muiiitudo  damiiatonim  poena- 


ante  decennium  defuncto,  quod  in  summitate  ejus 
esset  ad  purgaUoncm  suam  deputatus,  non  ad  dam- 
nationem  perpetuam ;  ibidemque  eum  omoem  incle- 
mentiam  aeris  et  ventorum  incommoditatem  im- 
briuinque  paU.  Adjunxitque  idem  angelus  de  eo , 
quod  quidam  episcopus  nuper  def\inctus  ipsi  abbati 
solatio  precum  suarum  ad  impetrandam  veniam 
subvenire  debuissct;  sicut  ei  in  visione  apparens  per 
quemdam  clcricum  ejus  mandaverat.  Prsescriptus 
vero  episcopus  hoc  negligentcr  pertractans,  charita- 
Us  ardore  non  condoluit,  ut  ei  ceriamine  adhibito 
succurreret.  Et  idcirco  nec  sibi  Jam,  ait,  subvenire 
potcrit.  Ei  ubi  est?  inquiens  ilic.  Eccc,  ait,  cx  allera 


775 


HETTONIS  EPISCOPI  BilSILEENSlS 


776 


parle   i{»ras  roonliB  soae  damnattoitis   poenas   Init.  A  nim,  inquit,  prxventione  caecatl,  pro  mercede  fo- 


7.  De  visione  vero^iiom  paocis  prxlibavimus^ab  ipso 
qnl  baccante  trieioilHm  somniaverataudiviiQus.  Veni, 
inquil,in  qiioddam  habllaculumambituparietumde- 
stitutum,  iii  qno  idem  abbas  tibiis  residcns  cruenU- 
tis  vocavit  roe.  Vade,  inquit,  ad  episoopum»  et  dic 
er  quod  praescns  mansio  mibi  et  alio  data  contuber- 
nali  roeo  propler  hoc  sorduit,  quia  duobus  hic  cx><- 
mitibus  in  Ibermis  se  lavantijbns  inlolerabilis  felor 
inde  consurgens,  pene  eam  nobis  inhabitabilem  red- 
ditiit.  El  iileo  qiioqtio  modo  colleetis  undique  sum- 
ptibus  patentta  daudat,  Quod  si  per  se  sumptus  ad 
concludendnm  ea  non  habuerit,  legationera  dirigat 
ad  monasteria  denominataw  Inde  solatiis  gratantcr 
administraits,  siipplebunt  omnia  clausurae  buic  ne- 


cessaria*  Qiiod  audiens  episcopus  :  Deliranienta,  B  rum  in  poena  depressos. 


tnrorum  nibil  agunt.  Sed  cum  mundanas  leges  pro 
coercenda  raalt  audacia  adminlstrant.  damna  lega* 
lia,  quae  debiloribus  infllgunt,  absque  misericordla 
e(  quasl  sibi  debita,  suae  avaritiae  reponunt,  bic 
ilerum  invenienda.  Justitiam  vero  spe  rutoronim 
nunquam  agunt  :  sed  cum  eam  gratis  oflerre  omni- 
bus  pro  xtcrnitatis  mercede  debcant,  semper  eam 
venalein ,  sicut  ct  animam  suam,  portant.  Qoosilam 
enim  jam  judicatos  nominalim  dixerat,  sicut  Evan- 
geliura  de  incredulis  proioquilur :  Qui  autem  non 
credit,  inquiens,  jam  judicatut  est  {Joan,  iii,  18). 
Innumerabiles  etiam  se  vidisse  retulit,  tam  de  ple- 
bcio,  quara  de  ordine  raonachico  diversorum  tmo- 
biorum  et  regionum,  aliquos  in  gloria,  quosdam  eo- 


inquit»  somniorum  non  sunt  attcndenda.  Sed  et  ipsa 
eadem  angeliis  in  pracsentt  visione  remonuit,  quod 
episcopus  soiatia  precum  s^iarum  eliaro  a  mortuis 
conventus  non  subministravit.  Ipsi  vero  fratri ,  qiii 
luec  quasi  de  inferis  ad  superos  reporlabat,  pnRsci- 
tum  ante  Bon  ftierat. 

8.  lliic  etiam  queradam  priiicipem  «,  qui  Itaiia}  ct 
popiili  Romani  sceplra  quomlain  rexerat,  vidisse 
stantem  dixerat,  et  verenda  ejus  cujusdam  animalis 
roorsu  laniari,  reliquo  corpori  iinmuni  ab  hac  Ix- 
sioiie  raanente.  Stupare  igitur  vcheraenti  attonitus 
adiuirabaUir  quomoJo  tantus  vir,  qui  in  defensioiie 
catholicsc  lidei  et  regimine  sanctx  Ecclesiae  inoderno 
s»cuiopene  inter  caeterossingularis  apparuit,  puniri 


10.  His  crgo  et  cseteris  innumerabilibus  conspe- 
ctis ,  qua'  causa  compcndii  slylo  currente  exclusi- 
mus,  duxii  eum  ad  loca  pulcberrima  naturali  con- 
structione  fundata ,  cum  arcubus  quasi  aureis  et 
argenteis,  opcre  anaglyfo  [/n  Puteano  addiiur  in 
margine :  id  est,  caerato]  discreta  :  quae  tanta  ma- 
gnitudinc  ct  altitudine  el  tain  pulchritudine  incre- 
dibili  claruerant ,  ut  ncc  a  mente  concipi ,  nec 
ore  huraano  proferri  tanti  iinmeasitas  operis  posset 
Tunc  proccssit  Rex  regum  et  Dominus  domiDan- 
tium  cum  multitudine  sanctorum,  tanta  gloria  et 
majestate  fulgidus,  ut  honio  corporeis  oculis  jnbar 
tanti  lurainis  et  dignilatem  gloriae  sanctorum,  qux 
ibidcm  apparuit,  sufferre  nequiverit.  Tunc  ipse  ange- 


tanta  deformitatep<ieii(epoluisset.GuJabangeiodu^^  ius,  qui  ejus  ductor  et  ostensor  fuerat,  dixit  ad 


ctoresuoprotinus  responsnm  est,  quodquamvis  multa 
miranda  et  laudabiiia  et  Dco  accepla  feclssct,  quo- 
nim  roercede  privandus  non  cst,  tamen  stupri 
iilecebrifr  resolutus,  cum  casteris  bonis  Deo  oblatis 
longaevitaiem  vitae  suae  in  hoc  terminare  voluit, 
qiiasi  prava  obscenitas  et  concessa  fragiUtali  hu- 
manx  libertas  mole  tantorura  bonorum  obrui  et  ab- 
sumi  poluissct.  Qui  tamen,  inquil,  in  sorte  electo- 
rum  ad  vitam  praedestinatus  est.. 

9.  Ulic  etiam  dona  praemagniflca  et  innumerabi- 
lia  poropatice  a  malignis  spirilibus  ad  proferendum 
ordiuata  viderat  in  pailiis  aureis  et  argenteis,  equis, 
et  iinteaminura  subtiiitate  candentibus.  Interrogante 


eum  :  Crasiina  migrare  debeba&;  sed  interiin  cerla- 
mus  pro  misericordia.  Tunc  praeeunte  angelo  per- 
rexit  ubi  consessus  sanctorum  sacerdotum  in  glo- 
ria  et  dignitate  inaestimabili  fulgebat.  Tunc  dixii  ei : 
isli  sunt  apud  Dcum  meritis  bonorum  openiiii  coro- 
nati,  quibus  vos  oflicia  ecclesiastica  impendiiis.  Ro- 
gemus  illos,  ul  libi  misericordiam  apud  Deum  im- 
petrent.  His  dictis,  suppliccs  facli,  orabaut  eos  in- 
tcrcessorcs  fieri.  Sancii  vcro  sacerdotes  sine  mora 
surgentes  perrexerunt  ad  thronum;  etprostrati  ante 
thronum,  misericordiam  postulabant  pracdiclo  fra- 
tri.  Ille  vero  angelus  cum  codem  fratre,  illis  iuier- 
cedentibus ,  de  longe  in  parte  stotit.  Quibus  anie 


autem  eo  cujiis  ha^c  essent,  et  quid  in  flguratione  ..  thronum  suppUciter  pro  misericordia  postnlanlibns 


sua  protendereiit :  Comitum,  inquit  angeius,  diver- 
saruin  provinciarum  jura  regentium  sunt  bxc  :  ut 
bucveiiientes  ea  inveniant,et  sciant  quia  muncribus, 
rapinis,  et  avaritia  congesla  sunt.  Quoruni  aiiquos 
iioininairim  exprimens,  dixit  ea  nunquam  defeetura 
aut  delcnilu  prius  quara  ipsi  venirent,  et  ca  in  si» 
num  SttUin  reciperent.  Quam  terribilem  vero  sen- 
tentiam  de  conversatione  comitum  intulcrit ,  quis 
enarrare  sufliciat?  cum  quosdam  eorum  non  vin- 
dices  criininum  esse  dixeril,  sed  vicc  diaboli  per- 
secutores  hominum,  justos  daranando,  ei  reos  justi- 
flcando,  furibus  et  sceleratis  coramiiuicando.  Mune^ 


vox  de  throno  audita  est  in  responsiim  eis  data  : 
Exempla  sedificationis  aliis  facere  dcbuit,  sed  non 
fecit :  Nihilque  amplius  in  responsis  audilum  est.  In 
illo  ergo  tara  praeclaro  ordine  sacerdotiim  sanctos 
Dionysium,  Marlinum,  Anniaiium,  HUariuroque  se 
cognovisse  asseruiu 

ii.  Tunc  iteruin  cohorla:ite  angelo  sirool  perre- 
zerunt,  ubi  beatorum  marlyrum  multiliido  innume- 
rabilis  inxstimabili  gloria  fulgebat.  Isti  snnt,  ait, 
quos  gloriosus  cerlaminis  triumphus  ad  tantam  glo- 
riam  proYCxil,  quos  vos  in  Ecciesia  honorc  cxco- 
litis  ad  honorem  et  laudcra  Dei,  quos  inter  mtercesr 


•  Ncmpe   Carolum    Magniim,  ul  cx   cnnnifte    Walafridi  consla!  il,  ubi  cliam  pncdictorom  abbalis  ei 
episcopi  itomiiia  rcleguuliir. 


177 


UB.  DE  VISIONE  ET  («TU  WETINI  MONAGHI. 


«ores  pro  Indvigeiilla  peccatoram  Uioniai  qBamre  A 
debemiis.  Qim  cuid  sioiili  sopplicttioiie  liumi  pro^ 
slnrtoe  cemerent,  stalim  sine  alla  dllalioiie  ad  tttro- 
uom  diyiB»  mijestatis  teiideolea,  prostrati  Teuiam 
popoBoemDt.  Qttilws  a  tkrooo  tos  ut  ante  omiflsa 
eot  dleena  :  Si  eos  qoos  male  docendo,  eiem|^o  sn» 
praTitaitis  iUexertt,  et  a  Tla  Tcriutis  in  Tiam  erro- 
ria  depraTando  eos  dednxorat,  eorrexerit,  et  ad  Tiam 
Tcritatis  Tedaxerit,  remissa  sunU  lllis  aulem  He- 
rum  inierrogantibus,  quomodo  haec  correctio  ab  eo 
fleri  potuisiot ,  ut  ad  remlssiODem  postulatam  per* 
Tmim  potuiseet,  iteram  tox  de  tlirono  est  ad  eos 
facta:€onTocet,  inquit,  omnes  qoos  suo  exem^ 
aut  doctrina  ad  illkBiia  agenda  HlaqueaTerat,  pro- 
sieraat  se  ante  eos,  et  profileatur  se  male  egisse  aut 
doeuisse  ,  et  postuiet  Teniam ,  qwosque  potat  per  B 
Denm  omnipotentem  et  sanclos  omnes,  ut  li»c  mala 
uiterius  nec  agant,  nec  doceant :  iUis  inlerim  iu  parte 
de  longe  stantibus,  sicut  in  priori  sacerdotum  in- 
tercessione.  Inter  quos  sanclos  Sebaalianum  et  Ya- 
lealinianum  agnorisse  flHebatur. 

43.  Inde  eigo  angeJo  perdueente  lendentes  ad  lo- 
eum,  in  quo  ionomeraiilis  mukitudo  sanetaram  Tir- 
ginuro  morabatur,  iiico«iparabill  digmtate  et  q[>ien- 
dora  corusd  lamims  fiilgens.  Bm,  inqult,  sont  san- 
ctae  feminap,  quibus  tos  ilMnuIatum  eecleriasticum 
ad  honorem  noaunis  Christi  ImpeBditis.  Has  ad  in- 
tereessionem  apud  Beum  pra  longituraa  Tita  praS' 
millore  ddieimis.  His  dictit,  ut  anle,  prostraTeraiil 
ae  anle  eas.  111«  stalim  sub  omni  festinatione  ad 
Ihromim  lendentes,  pra  longitorna  ijus  Tita  postu-  q 
laates,  ipsls  inlerim  ut  prius  in  pane  stantlbus.  An- 
tequam  Tero  aoio  ad  procos  prostemerenlur,  appa- 
niil  mi^ieslas  Bomiiii  ohThim.  Et  eloTans  eas » dliil 
eis :  91  bona  doeeat»  et  eiempla  bona  agat,  et  eos 
qnibiw  mala  prahoH  conigaty  erit  pelillo  Testra. 

fS.  Post  h«c  indo  recedenles,  coBpil  ei  angshis 
ezponere  hi  quantis  Tiliorum  sordibus  Tolutatiir  hu- 
mnnilas.  Lioet  enim,  inquH,  in  ^Toraas  crimlnum 
immerositates  ab  auetore  suo  reeedat  humanum  ge^ 
nus,  diabolo  se  manclpando ,  in  nullo  tamen  Deus 
magis  offenditnr,  quam  cum  contra  naturam  peeca- 
tur.  Et  ideo  multa  Tigilantia  ceriandum  est  omnibus 
locis,  ne  sedere  sodomilioo  Det  habitaculum  Terla^ 
lur  in  dehibra  dmionttm.  Non  solam  enu%  inquit, 
hic  morbus  Tiralenta  contagione  irrepens  ioAcit  ani-  D  culpa  excreverit,  et  damnum  Deo  factum  in  lucram 


77« 
non  audeo,  qoia  ^ropler  TilNnlem  mem  per- 
sontt  ad  hoc  me  aptnm  non  senlio.  Cni  angehis  ma- 
gna  cum  hidignatione  respondit :  Quod  Deus  tuU  et 
per  me  lihi  jubetv  lu  non  audes proferre?  Fost  hsec 
cmpU  eum  admonore  modo  diTorso  de  omeBdatione 
sun.  Ego,  inquit  angelus,  ad  custodiam  tui  d^mta- 
Ins  san«  qui  quondam  Samsoni  illi  qpem  liber  Judi- 
eiundese^i»U,i^cjusonu«Deoamiordittattis,  ei 
in  omn»  oonatu  operum  nriffundorum  Deo  Dmnle 
cooperator  iHi.exsiitt,  usque  dum  enrois  iUeGebris 
emoUilDS,  in  Dalila  Dei  oflfensam  ineuiTens,  ei  ooifr* 
secnliAem  snam  seorto  Tondens,  a  Deo  est  dereti- 
ctos.  Tunc  autem  recessi  ab  eo.  Tu  ergo  in  puerl- 
Ua  tua  mihi  placuisU :  nune  Toro  in  mceraie  et  pee- 
nltudine  oofdis  ad  Deum  conTersus,  Herani  plnces. 

44.  In  eoenobKs  eienim  monachoram  admonen- 
dum  est,  ut  Titioram  radicibus  arelactis,  Tirtulum 
possint  germina  pullulara :  quia  nujoris  numori  fro 
queMia  reperitur  eoram ,  qui  mondanls  necessilaU- 
bus,  quam  qui  Splritu  Dei  ad  hasc  spiritaHa  casln  se 
eonlerant.  Animalis  enkn  homo  non  pereipH  ea  qu» 
sunt  Spiritns  Dei.  Et  ideo  certandum  est  lolis  Tiri- 
bus,  ne  mulUtudhie  caraalium  tepeseat  Tila  sphrita- 
Unm ,  ne  ahundaiile  iniquitale  refrlgescat  ebaritas 
miriloram.  GaToalnr  aTaritia  :  qua 
deaeenditur  ad  paupertatem  ^rilus,  qua 
adHns  oi)seralur.  Ciborum  et  potus  higiuTieo  Ten»- 
lur  m  tIx  sdHcienlem  Tlelus  neeeasitatem.  Aqun, 
ioquHy  Toide  nd  polandom  utiUs  estt  quia  naturaUs 
polus  est  NUor  Testkmi  mutetur  ki  nocessariom  ar- 
eend»  nndiiaUs  et  fHgoris  temperamemum.  Snper- 
bia  tumor  mutandns  est  in  humUimiem  non  Actam. 
In  quibusdam  enim  Tidetnr  oenricum  inflexio,  sed 
non  depomlnr  in  ds  eordis  eractm.  In  Iwe  ntmquo 
maxlme  ipsa  Tlta  apostoUei  ordlnis  eonAmdliiir» 
quod  Tirtutes  TiUisauflbeanlnr  [CeieM  BtM,  fuscan- 
tnr].  Et  dum  eulpa  quae  sub  ^ecie  pioiails  IntnTit, 
in  usu  reUneinr,  jam  quasi  pra  lege  recle  TiTSiidl 
defendkur.  Ideoipie in ocddiUs  regionlbos,  Corma- 
niae  TideHcel  et  CalUie,  istius  ordinis  homines  ulad 
Tmm  ChrisU  hunUUlatem  et  Toknlarinm  pauperia 
tem  informeotur,  admonendl  sunt,  ne  n  Janua  Titse» 
Deo  hiBC  per  me  lenibUlter  prsounUante ,  rapel 
lanlur. 

15.  QuanUi  eUam  in  eongregaUonibus  feminarum 


mas,  inler  se  concubitu  roasculorom  pollutas,  sed 
etiam  tn  oon]ttgaUs  roalUplicl  peste  coocrotos  kiTO- 
Dilnr,  dum  iii  rabiem  Tcxatione  Ubldiuis  Torsi,  et  in- 
stincta  dmonum  agiiaU,  natune  bonum  a  Deo  con- 
perdunt :  ita  ut  ihoro  immaculalo  in  stupri 
Terso,  ambo  prostUuU  daHnonlbus  Aant. 
Unde  praedpm  Ubi  ex  auctoritate  diTioa,  ul  h«c  pu- 
biice  prasdiees :  etiam  quanUim  discrimen  in  luxu 
ooDcubmaram  haereat  noo  celes.  Quandio  enim  In 
illfli  obscenitate  polluantur,  regnl  ccelorum  aditum 
non  merentur.  Cui  ait :  Domine  ,  hiec  profem  in 

•  In  codlce  Puteano  legitur  diimaoiilnr.  Erit  qui 
lefcndmn  putet  deminamur,  Sed  reUnendom  puto 

PiTBOL.   CV. 


diaboti  profecerit  ordinaUone  confusa ,  non  tacuil. 
Cum  enim,  inquil  angelus,  mortuae  feminae  TiTis 
pneferuntur  ( quia  Tklua  TlTeos  in  deliciis  mortua 
est),  mortuis  operib^  communieando,  ex  Tiris  eis 
subjectsf  mortnae  flunt.  Bt  dum  sascularibus  dantur «, 
inei|debiliter  opes  terrenas  siUentes;  in  terrenas  ei 
perituras  T(^ptates  ordkie  confoso  Tertuntur  opes, 
quae  ad  conserTandam  casUmoniam  coelesUs  Titae  a 
fldelibiis  congeste  sunt. 

16.  Et  ubi,  inquit,  iDius  Titae  apostolk»  fonuttla 
incorrapta  servatur  ?  In  transinarinis,  ait,  regtoni- 

denfur;  nt  sil  sensus :  Dimi  $(fenUnhit  otdnJs  d«n* 
twr  regendm  tanethnomates,  etc. 

S5 


^79  JESSE  EPI8G0P.  4lffiU»EWIB.  -  NOTITIA  inSTORICA.  780 

bus  tdlrae  ^mMlti  vlforis  coDstMlia  vig^  :  q^ia  A  Bio»  qu»  pro  Uuigituriisi  viu  ad  Deuni  iacU  fuerai, 


jMupeTMetplrliiis  prmna,  siiieiiUitt»  lerfem  im- 
pedimefill  oIibimbIo  eflBlemiin  regna  eepesttiBl* 

17.  Ms  diclte,  ilerum  alqueitenim  de  seelere  so- 
doarilieo^veriumtaUiKl.  Gaetera  eniiii  vilia  wtaoda 
aemel  tantatMiiodo  nolavlt.  Ilaiic  vere  peatiferum 
aniiM  moriitim»  eontra  naturam  commenle  diataoli 
suf  geaium,  <(aiiM|«lea  el  eo  ampliaa  vliandom  repeii^ 
vil.  imerrofiaiiie  aittem  eo^  eur  petiiieDtia^.gras- 
santa  lanta  popali  naroerosHas  talerirel :  limnensi" 
late,  ail,  oiimiBam  mande  peceaale  peecatorum  pu^ 
nilio  est,  ei  slgMmn  a  Demino  eal  deooiiliatttal,  pra>- 
sagio  auo  denenslraBa^imnidi  lermiinim  cilo  vemii* 
rum.  Admamail  etiam  inter  caRtera,  quod  eelebri- 
tae  operia  fiei  leta  vinate  el  diiigenlia  erdine  incon- 


in  aacipiti  me  posiium  dereliquil.  ulrumnam  pro 
longiladiBe  jetemae  aut  isliua  timiporaiis  vit»  pro- 
laAa  Aiisael.  Si  ergo  eadem  iotereesaioae,  qaaoi  prx- 
faUia  aum,  islioa  temporalia  vii»  imbieiae  pieteUte 
roiiil  neo  Aierial»  oami  scnipaWsilate  postposiu 
juxla  spoBftioiicm  angeli  ducloria  mei  erastioa  sqbv 
nugraiunis.  His  igilar  sermoiubus  cohorlati,  oauiu 
per  ordiBem  ab  eo  excepta  cerae  impifissa  sunt. 

20.  Interea  malulinaIilHi&  finiiis  hymniSt  visi- 
tandi  gralia  advenil  pater  monaalerii  cum  quibos- 
dam  fraCribas.  Gui  cum  jacenli  aasisterel,  secretniD 
peliil.  Egreseis  ergo  c»leris,  abbas  secum  reteDlts 
ibidem  quatuor  Cralribus  quiiUas  remansit.  Prolaiis 
igitur  io  medium  quse  noclDrno  sileiuio  trepida  ve- 


fuso  siacr  aliea|aa  tmdii  aui  jiegligeDHa  lobreptioae  B  iocilate  labuiia  impressa  foeraBt*  verbo  et  soriplo 


in  eceleBiis  ageretar. 

IS.  De6erolto«Lfei9  quodam  comtle  dksil  idem 
angehm,  qvod  in  lequie  csael  glori»  marlyBam 
adsqoalns.  lelo  enimt  faiqaiena»  Dei  in  defeBaioBO 
saoda  Eeeleaim  lofidelittm  larbis  coBgressas,  lem- 
poraKa  oiie  dispeodia  esl  paasus  :  ideo  miemiie  ni* 
tae  ealpailioepa  ImIus. 

19.  His  igilur  et  aiiia  pgoe  iBMimeria  ab  eodem 
aBgrio  oateosaa  el  aiiditis,  qoe  teic  scriplo  eaoflB 
compeBdii  exdusMoas,  idem  fraieritemm  eiperge» 
faeiaa  eal,  aliiibua  |am  vieinB  di^  ceacrcpaolHwi. 
CoBVOcatia  isdem  fralribaa  qui  ia  tjaa  excubiis  per* 
oodaveraDi,  Tisioois  magniladine  permobla,  ei » 
lelerabiii  limoris  aiixielaie  jaelatas,  per  ardiBom 


recapitohivil^uoiversa  :  el  de  leduto  coB^orKom, 
bomi  proslralBs,  pro  ooaunissis  vcaiam  postolns, 
et  ut  inteveesaores  pro  eo  adDeam  fierentexonlMt. 
Quem  cum  ceroefeBl  nee  paUore  delbrmeoi,  aee 
macie  tabescentem,  neo.dolore  membforamqoefi- 
tantem,  oee  tada  vene  aut  nUias  lethalis  signi  tae- 
sione  praeveolttm,  vetbis  eoBflirfaloriia  ad  spem  pr»- 
sentis  vitm  lola  fldacia  aoioiabant.  Qaibas  eaden 
responsa  quae  aopra  reiuiil,  tn  ouUo  se  dnbaim  cra- 
sl«na  migratamm.  f  olam  ergo  diem  d  nociem  tub- 
sequeolem  el  spatium  loUoa  4lei  saecedeBlisas^ue 
ad  vesperam  io  boc  cooeompaerai,  metiim  voatio- 
nia  4NKe  expoDendo,  gemila  ei  sospiriis  bdiorsAdo, 
DOBC  auiguiis  qinbuaqqe  se  eomnaeodaode,  brevibas 


exposttll  seerela  viaieoia  sumf  eopieBa  sutimol  ve*  C  ^d  diversoa  desliRalis,  pro  absoluliOBepeecstonMi 


inierceflaom  qBmiendo..Ad  exHtmym,  crepiiscoio 
vespeviioo  aubeequeolis  diei  ie  ooelem  jam  forso, 
fralribus  eonoocaiis,  vitm  prftseotio  melas  io  se  de- 
coraas  esse  pronuBliavil;  et  ideo  psaimodi»  eoi  in- 
sistere  omnimodis  postuiavil»  aolipbonas  eoines  et 
aareca  ilkeeacfliile  paratiora  reddanUiv*   Tiroeo.   paahnorom  iailiaquasi  prmceBtorordieaspfaseft- 


nienle  palM  amnaslttrii,  eo  ^ra»eBie  excipereotar 
senaones  ctaa.  Cui  cihb  dicereal  qood  fratrea  medl- 
taliooe  nodania  oceupaii»  claustri  aiieolia  [Cikk 
BesLy  danalra  silenlii]  irrmnpere  non  audereDl: 
Voa,  ail,  ioieaea  iiqaeBli  eerae  liaDC  impriaiile,  iM 


OBim  ae,  MBgua  lerpeote,  visa  et  atidila  nequeaol 
pn^ali^  :  qula  eom  lanio  mibi  obiigaiionis  damoo 
in  pablicom  produeeBda  iniuncia  spnl»  ul  reala  si- 
leolii  ki^aioe  veoia  fenri  tuoeam»  si  meo  sileniio 
iu  depereaol,  ul  per  me  piiblicata  nen  paieaBl. 
Naasqae  iUa  ultima  aaoGimm  virginum  inlercca- 
•  Ifi  Garolo  Magno  regnante  Bajoariae  praefeeius  erat,  de  qae  pltnra  inflra  in  opere  melrfce. 


cil  decanuri.  Uis  ergo  fioilia,  pauhiiom  respirftvit, 
fralriboa  ad  aoa  ilrata  rcdeanlibua,  buc  iliaeqae 
deambuiando  lesUiaos*  LBsminenle  velociuie  trsss- 
itua  auit  decidil  in  lectulum;  sumptoque  vialico,  sl- 
limam  luqus  instabitis  vitm  clauail  horam»    ' 


ANXO    DOVINI    DGGGXXXiy. 


JESSE 

EPISCOPUS    AMBIANENSIS. 


NOTITIA  EX  GALUA  ClffilSTIANA. 


Jesse»  seu  jefissRus,  alure  Sancli  Hapliaelis  in  D  px  ill  ad  tarolMm  Magnum  pro]^raDli«eiUDdeoi^^ 
poria  orientaU  ecclesla^  Ccntulensis  consecravit  pri-  cam  duobiis  archiepiscopls  et  tribus  eplscop»  co^' 
<iie  Nonaa  Sepiembria  79fi.  Misaoa  deminlcus  aoMO  Utus  eat  Romam  repeteoiem,  ubi  eomaiiis  epi^ 
eodcm  cum  uiuilis  praisulibus  obviavit  Leoni  pa-      pis  in  papae  iieetes  inquisivit  qiii  docti  sont  ui  u^ 


-m 


RnSTOLA  DE  BAPTISMD. 


m 


lisis.  ifiilN  adfott  vni  Kafendas  JanmirH,  indiet.  9,  A 
anM  800,  «mmelioni  Caiioli  Majtnit  Brivilegianque 
.  hac  dle  a  summo  i^ontifice  pro  Geoiuknai  monasie» 
rio  impetravit,  iil  tolius  monaslerii  ac  viHjB  circum- 
positffi  curam  ecclcsiasticam  solus  haberct  abbas, 
ntc  quidquam  episoopaa  AmManensit  de  ecelesiis 
Mil  uerici&  «jusdem  looi  pos^et  coasiitucre.  Anno 
80i  miuitur  a  Garolo  Ma^no  impcratore  ad  Irenem 
Augustam  Gonstantinopolim  cnm  Relinciigando  co- 
nite  pro  paee  et  eoojiiigta  eum  ea  eonirahendis,  et 
aDoo  aM|uenti  remitiitur  evia  legaUi  a  Micephoroy 
qui,  missa  in  exsilium  Ireoe,  imperium  invasera.t. 
Vfisso  dominieo  daia  sunt  ei,  anno  805,  a  Carolo 
imperafore  eapiMla,  quse  secnm  deferret  omnfbns 
hoinimbus  sif^ifieanda.  Anno  eirdter  808  a  Garolo 
Haveanam  mitiitur  ad  Leonem  Uif  qui  ilo  eo  cob- 
questiis  est  epistola  7.  Interfuit  concilio  Aouisgra- 
uensi  annl  809,  mense  ^ovembri,  tx  quo  Romam 
inissum  emn  Bernario  Yomatiend  aiilistite  et  Ada- 
lardo  alibatey  iii  quaestione  Spiritus  saBcU  cum  |iapB  B 
colloaiturum ,  quidam  voliint,  refragant^  opiime 
Cointio.  Prxsensfiiit  et  subscripsit  ordiualioni  te- 
siameRii  Caroli  Magnt  anno  8il.  Abfuisse  videtur 
aano  812  cum  caleelitsmam  ad  sacerdoles  suaa  d»a&" 
cesis  scripsit  epislolam,  quos  docel  quomedo  se  ge- 


rere  debeant  erga  neopiiylos  ei  ctieoliuiMmt;  iMe 
enim  seripstt  «odem  fere  lempore  qiso  siias  Amataf>. 
rius  et  Tbeodulfus  lucubraliopes  eiararunt  Edita 
cst  a  Joanne  Gordesio  posl  Hincmari  opuscula  et  In 
Bibliotheca  Patfum.  Synodo  a  WaHhrlo  Rbemensi 
archiepiseopo  Nevlodoni  babilm  anno  814  adfHit, 
sicul  ei  synodo  apud  Theodouis  villam  aono  821, 
et  Parisiensi  anno  829  insequcnti.  Cum  magnatibus 
palatii  Jcsse  Ludovico,  Pio  Gompendium  accedentf 
eb^lavit,  ad  imperaterem  de  regoe  detorbaoditm ; 
ideoque  aiino  eodem  pariiceps  conjuratioais  iiUo* 
rum  Ludovici  qui  bellum  patri  indixcrant,  in  cen- 
ventu  Noviomagcnsi,  tanqtiam  ma}estatis  reus  et 
perfidus,  episcoporum  Jiidieio  a  dignitete  ejeeu» 
nut.  Postee  tanieo  in  graihim  prtstioum  ab  Ebone 
RheracBsi  archiepiscopo  restitutus,  in  concilio  Gom- 
pendicnsi  Ludovici  exauctorationi  anno  855  consen- 
sisse  videtur,  sin  minus  post  coneUittmpevocatasfuit. 
At  aiine  854  Ludovico  reposilo,  secutus  Lotharittiti 
a  fratribus  patiis  sui  ulloribus  in  Italiam  fugei^ 
compulsum,  ibidem,  immissa  initio  anni  Scptemnri^ 
856  lue,  qnae  pmscipuos  LothaHt  fautores  et  amicot 
e  lAedio  sustolit,  exstiaclus  quoque  esi  Jesse,  qBOiH 
dara  Anfoiaoeosis  episcopus. 


nssi  ipisiroii  di  iipnsio. 

HMM.  Bitttetii.  vel.  Patf.*  tom.  i\U,  v-  537) 


Sacris  sacerdoilbus,  ei  in  Chrlsto  omnlbus  dfoe- 
cesi  nostne  dlgne  militantlbds,  Jcssc  humtlis  epi- 
scopus  in  Domino  salutem. 

Qoooiam  quidem  dubilor  mc  loqui  vobis,  cum  sie- 
pius  fore  cognqsco  de  divinis  libri^  ap  sacerdotalis 
officii  myslerilsy  quanquam  mibi  causa  impossibili- 
fatis  impcdiat  ac  absenticp.  Idco  brcviter  vobis,  in 
quantum  temporum  adfuit  spaUum,  qualiter  a  sacri 
baptismatis  unda  per  gradus  pervcniri  debeatur, 
scribcndo  perstrinximus.  Scio  vcrp  quja  mulli  cx 
vobis  ejus  bene  noverunt  m^teria,  sed  propier 
exercitationcm  el  ignorantiam,  causam  coovenien- 
lius  mihi  omnibus  scrlbere  videtur,  quam  aliquibus 
Insciis.  Undc  et  rogo  ut  vos  qui  capaciores  sensu 
estis,  instruatls  et  adhorletis  eos  qui  minoris  sunt 
ingenii,  in  spiritu  mansuetudinis  ac  lenitatis,  ut  in- 
lente  quae  in  eo  latent,  perquirant,  et  ad  fruclum 
sanckc  Dei  Ecclesicc^  Domino  favenle,  inquisita  per- 
Lucant.  Scmpcr  cuJmen  beatitudinis  vestrx  prospcre 
m  Christo  oplo  valere. 

De  Catechumeoo  primo  diceBdum  est»  quia  ipse 
primus  eilicitur  in  ocdiue. 

Interr.  Catcchumenus  cur  dic1lur>  et  In  qoa  hn* 
gua  dicitur,  el  quo  tenpore  ve!  ordine  efficitur  si 
neoessjlas  «on  invenerit,  et  quoi  personae  qoalesve 
ad  iUud  miBisieriBm  s«Rt  adhibendae? 

Resp.  Catechumcnum  ab  audicndo  vcl  ab  in- 
stroendo  dictum  fore  lcgitur  Audit  nnmque  doctri- 
nam  percipiendoe  ftdei,  instttoiturque  qualiter  ad 
sacri  tniptismntis  hTacrum  pervcnire  debeat;  undc 
et  awJitor  vcl  Instructns  inicrpretatur.  Calechnme- 


nus  enim  Graee,  Lftilne  aodfeos,  slhreinsliiietusilW 
citur.  FU  entm  hoc  lempore,  vel  Isls  ordtiie. 

C  Tertia  bc^^omada  io  QttadngeshMi,  n  feria, 
hora  tertfa  veniant  ad  eeclesiam,  el  «nteqiumi  ail 
ecclcsiam  intreeanl,  scrtbanlar  nomlna  inCaiilum, 
e(  eornm  qui  eos  soseeptori  soBi»  ab  acol]rUie,  ei 
tunc  yocentur  ipsl  InAmtes  ab  acoiylho  infm  eoele* 
siam,  nominentur  per  ordiBcm,  «icm  scripti  sobI« 
et  statuantur  mascnllseorsam  ad  demterBoi  partem, 
femina;  Tero  seersira  in  l»va :  ellonc  veniens  |Mre* 
sbyter  facial  m  slngulomm  frootttMis  crBcem  cuiii 
poliice,  iia  dicendo :  In  nomine  Paintj  ef  FUii^  tt 
Spirittu  saiicli.  Deinde  ponat  manum  super  etpita 
eomm,  dlcens  oraiionem  banc  :  OnmifMtttu  MBi|n* 
leme  Demj  Pater  Domini  notri  Jeiu  CknwH^  el  m» 
iiqua.  Deinde  Tcrlens  sc  ad  femlnas  faclat  ainililer. 
Et  postea  benedieot  sal  boc  modo :  Exordto  te^  cre^ 

O  tura  saliSf  et  reliqua.  Benedieto  outem  sak,  bmUbI 
de  ipso  in  ore  infantom  per  singulos»  ita  (heeBdo  : 
Tn  itie  aeeijje  sai  sf^entim  propitiaius  in  vitam  eBler* 
n&m.  Roe  expleto  exeaBl  foras  eedeuam,  eispe-» 
ctantes  horam  quando  reroeeBlnr.  intertm  inciptal 
dcrus  antipbonam  ad  iBtroitum  eo  die  perliiieBlem, 
qua  fittfta,  dicai  sacerdos :  Ormws.  Da^  qumsumus^ 
Domine,  eieetis  twstrfx,  el  reliqna.  Finita  hae  ora* 
fione,  sedcat  !n  sede  soa.  Deinde  dicat  diacoBoss 
Catechvmeni  proeedant.  El  Toeentur  infantes  ab  aco<> 
lytho  per  nomina,  el  ordineni,  ul  scripti  sonl«  es 
statuantur  sicut  prios.  Postmodom  vere  adiBOneao- 
tuT  a  diacono  diceDle :  Orate,  sksti,  fteetiu  gemuL 
Et  postquam  oraTerint,  dfcal :  Lewte.  Cosnplete  ero- 
tfonem  vfstram  m  unnm,  et  dieite  Amen  ;  ei  rcs^oiir 


1» 


JESSl  msCOn  AHMANeNSIS 


7M 


AMe».  ka  dicftl  diacoaui  :  Si>mI«  i(-  A  cit,  St^iMle  iUoi :  HuU  eum  ii§eipiim  «f  iikmio,  et 

iegatur,  io  Miriam  apertioiie,  leclio  iMue  proplicl» : 
ffirc  dicii  Dominui^  Audite  audienUe  me^  ei  com- 
edite  komm,  uwiue,  pHnnum  wuUtus  e$i  ad  i^uo- 
ueudum.  Seqailnr  reepoDsoriiMii,  YemU,  /i/ti.  Ilem 
aUa  lecUo  ad  Goloaseiitea,  Fmret,  extpoiimaeo  voo 
jteterem  hominem  cum  actihuo  mtf,  usqoe,  §rutiu$ 
u^ensee  Deo  PatH  per  Je9um  CkriHum  Ihndnmm 
naurum.  SequiUnr  reapomtoriam,  BotAu  fm.  Posl 
b«c  procedaut  quatoor  diaconi  de  secreurlo  cum 
quatttor  libris  ETangelionim,  prttcedeiilibus  eis  dim- 
bus  caadeiabris,  cum  Iburibuiis  el  iuceaso,  et  pcH 
nanl  ipsa  Evaagelia  in  quatuor  anguHs  aluris,  ci 
antequam  allquis  eorum  legal,  iractel  presbyter  bis 
verbis  :  Aperituri  tobie,  fUii  cAartMtmt,  Eonngeiia, 


Im;  uuedite  ud  kenedictionem^  ei  signenl  ipsos 
Ittfantcs  in  fronlibuB  eomm  susceptores  Tiri  Tel  fe- 
miiuB,  id  esl  palrioi  vel*matriaae  de  poliice  dicendo : 
In  nondne  Patrio^  et  FHH^  et  Sinritut  tancti ;  el  im- 
ponat  primum  mairam  super  viros,  postea  super  fe* 
minas,  dans  orationem  excelsa  voce  bis  verbis : 
Deu*  Mrakam^  ei  reltqua.  Posl  b«e  verlens  se  ad 
femlnas  faciat  slcnt  supra  el  dicat;  Deu$  coti,  Deuo 
terrm  :  et  ilerum  annuntiet  dlaconus  dicens :  Orate^ 
eloeti^  «t  reliqua.  Et  signent  susceplores  ul  prius, 
ei  seqnatur  acolytbns  alius  laciens  per  oomia  sicul 
ille  primus  Tccit,  et  ^cat :  Ancft,  maledicte  Satana, 
super  viros  primum,  deinde  super  feminas  separa- 
itm,  ct  iierum  dicat  iDoue  Abrakam^  et  Ifeui  Joaac^ 


d  rellgiia.  Iiem  dicat  diaconus  ut  orent  eleeli,  el  B  id  e$t  geota  divina^  priu$  ordinem  inoinuare  debemmo 


aignenl  eos  susc^tores  ut  prius.  Post  baec  tertius 
acolytluM  lacial  sicul  illi  priures  feoemnl  dicendo 
oralionem  hanc :  Exorciwo  te^  immunde  $piriiu$^  pri- 
mum  super  viros,  postiinam  super  feminas,  qna  ex- 
pleia,  iterum  anaunliel  diaconus,  ul  orenl  ele- 
cli,  etc.,  el  facianl  «cut  prius.  His  omnibos  exple- 
tis,  veniens  presbyter  ftcianl  crucem.in  froaiibds 
singulorum,  ponetque  manum  «upra  captla  eotnm 
dala  oratione  bac :  JEternam  ac  ju$ti$$imam  pieta" 
tem  Itcam,  el  reliqua.  His  vero  consummatis,-iterum 
admoneanlur  a  diacono  ila :  Oraie^  eiecti;  fieetiie  ge^ 
Mw,  el'  posl  puslUuB  dlcal :  Leoate ;  eomplete  oro^ 
tionem  peoiram  in  uitum,  et  diciie^  Amen»  Signate  t(- 
ioOf  etaie  eum  di$eiplina  et  $Ueniio.  Posl  baec  rever- 


quid  e$t  Evangeiium,  et  unde  deecendai,  et  cuju$  in 
00  oerba  pomaniur,  ei  quare  puduor  $uni  qui  keee 
geeia  $erip$eruni,  vd  qui  $uni;  el  rellqua  ad  baec  per- 
tiaenaa.  Tunc  iterum  dlcal  :  Ideo  prtnni$imue.  ne 
tine  kMJu$  ordhuo  raiione  eiuporem  meniikuo  mairie 
relinqueremue :  et  quia  ad  koc  veniotie,  ut  auree  woH$ 
apenamur,  ne  $en$u$  veeter  keketando  obtumdaiur. 

Hoc  Ikctoiteram  aaauatiel  dlaooBus  dBceas :  Siau 
cum  nientio,  et  audienles  intendiu.  Tuac  aodpieas 
naus  ex  dSaconibus  de  aagelo  [Forte,  aagulo]  alUiis» 
qui  eat  ad  laevam  primus,  librum  Evangelii,  prsece- 
dentlbus  duobns  candebdiris  cum  iborlbBiis,  aseca- 
dat  ad  if^eodun^  el  legai :  Imtium  taacit  Evam§eiU 
eecundum  Mattkmtm,  usque,  ip$e  etdm  eaitmm  fadH 


lalar  saeerdos  ad  sedem  suam,  el  leclio  legalur,  el  C  |>opifl«m  niicm  a  peeceiie  eorum,  Quo  leclo  susGipiat 


psallaior  graduale  pertiaeas  ad  ipsum  diem.  Poslea 
vero  laliter  a  dbeoao  admoaeantur,  Cateckumeni 
roeedant.  Si  qui$  eaieckumenuo  esl,  recedat.  Omaes 
catecbameai  reeedani  foras,  el  egrediantnr  electi 
exspeounles  pro  fbribus  quousque  compleu  Aieril 
roissa,  Deiade  legalur  .evangelium»  el  offeraatur 
obUtiones  a  parealibus,  vel  a  susccptoribus  infaa- 
Ittm,  et  ponal  ipsas  saeerdos  super  alUre,  dicatque 
orationem  banc  secreU:  Jfisersito  imi,  iktu,  adkwc 
pereipienda  mffoteria ;  ei  reliqua.  Al  ubi  dixeril,  Jf e- 
meidOf  Domine,  famtdorum  faumlarumque  tuarum^ 
rcdtenlar  nomutt  virorum  ac  mulierum  qm  ipsos 
iafanles  soscepturi  sunt.  Ilem  in  fractionem  {Inttu 
octionemj,  Banc  ifitur  oblationem  expietam,  recileii- 


ab  eo  sdb^aconus  Evangdium  in  lialeo,  ei  deferat 
io  secreurium.  DemdetracUI  presbyter  bis  verbis: 
FiUi  ekari$$imi^  ne  moruiam  vobio  inneciamuo^  exfe- 
nere  vobi$  cupimu$  quam  raOonem  figuramque  umuo- 
qui$que  evangoiieta  ta  $e  cotOineat.  El  exponac  sin- 
gulorum  evangelisUrum  raUonem,  et  cur  iu  figa- 
renlnr.  ExpleU  autem  narraOone  sacerdotls,  ilerum 
anouniiet  diaconus :  State  cum  eilentio^  audienieoque 
intendiU,  et  legatur  Evangeiium  vecundum  Mareum, 
usque  ad  locom  ubi  <Bclt :  Ego  vo$  bapti$o  mqma^ 
iile  vero  baptitabii  vo$  ia  Spiritu  $aneto;  ei  simifiier 
exponat  sacerdos  de  Marto,  ^cut  de  M aUbmo.  Post 
haec  iterum  annunllet  dlaconus  sicut  supra,  el  lc^l, 
Jiftriifm  $ancti  EvangeHi  eecundum  Lucam^  tttqae, 


lur  nomina  uroram  eleciorum,  el  postquam  rec»>  ^  parare  Domino  ptebem  perfedam;  et  facial  sacerdoo 


taU  faerint,  dical,  Jbas  fonu  bapti$mati$  innovandoo, 
H  rdiqua.  Missa  flniu  commuoiceul  omaespraeter 
ipsos  infaales.  Kerum  deauatiel  pre^Ur,  ut  ipsa 
bebdoawda,  feria  quaU  vofaierit,  v^iaal  oianes  ad 
ecclesiam,  qualem  eis  deaualiaveriu  Yenieates  au- 
tem  ad  i^cclesiam  coadioum,  fadaat  scrulinium  a^ 
terum  per  ordinem,  sicot  jirius  fecerual.  SimiUt«r 
Ibiieadum  esl  de  scrutiniotenio,  quarto,  vel  quia- 
10  in  ilUs  tribos  bebdomadis  usqoe  in  quarU  leria 
anU  Palmas.  In  eadem  aulem  vr  feria  sequenle  vo- 
aiaal  ad  ecclesiam,  qoalemGuaipie  dixerit,  el  tunc 
iSciuut  scrutiaiam  sextum  per  omoem  ordincm, 
^kut  iila  qninqoe  flecerunl,  usque  ad  locofn,  ubi  dl- 


verbum  de  Luca  slcul  fecii  de  aliis.  Ileram  aaiem 
annuntietur  a  diaoono,  ut  supra,  et  legal,  Iniamm 
$aneti  EvangelH  $eeundmm  Joannem^  nsque,  pfmriMi 
graiim  et  veriiatie:  et  exponat  sacerdos  de  loaaDe, 
sicui  eiposuit  de  aliis. 

»Posl  baac  ilerum  vero expositiooem,  amiaalietar 
eis  a  sacerdole  pimlalio  sy  mboli  bis  verbis ,  Madra- 
jiMt  nobi$,  aceepiuH  eacramtenium  baptiemaiie^  ei 
reliqua.  Qoa  expleU  taac  acdpUl  acolyibtts  aaam 
ex  ipsis  infaniibus  mascukuB,  leaens  eum  la  abii* 
stro  bracbio,  poDatque  manum  super  capot  ifus, 
dicatque  presbyter,  Aaaaarto  fidem  iiiormm^  «f  faa- 
ltl#r  confiemniur  Domdmtm  Jeeum  CkrieUan :  et  dieas 


im 


EnSTOLA  D£  BAPTISMO. 


m 


symbolum  deeaolaiido.  Boc  ftnilo  liAciat  alius  acoly-  A  ul  ratioDis  ac  discrclionis  sine  oblalionc  meilib 


ttius  super  unam  de  femlnia.  Detmle  subsequator 
presbyter  his  verbis :  Hac  summa  eti  fidei  fioffnr, 
dlleeHtilm  nokit^  et  reliqoa.  Et  poetea  annuntietur 
a  diacono,  ut  sopra ;  et  tunc  dicat  presbyler  oratio- 
nem  Dominicam  ila  :  l>ofRtn«s  ei  SMivaier  fiesf«r,  et 
rdiqoa.  Diximus  autem  soperios  quae  vel  qnol  per* 
fioo»  ad  hoc  opus  deputatae  suot,  scilioet  specialiler : 
quatoor  sunt  personie,  secondum  numerum  llbro- 
rom  quatuor  EvangeKorom,  unde  paolo  superius 
mentio  facta  est,  exceptis  subdiaconibos,  reliqols- 
qoe  mlnislris,  ac  eseteris.  Snot  eoim  sosceplores  in* 
fentnm,  acolylhi,  subdiaconi  ae  presbyteri.  Cale- 
clinroenns  enim  mysleriom  fidei  }am  aecipiens,  si- 
fnacnlom  crocis  is  Ironle  portans,  In  Gbrislom  se 


per  habeant.  Itieo  el  ori  catecbumeni  sal  corporo 
vere  sacerdos  iroponit,  ut  signlflcet  sale  divinae  9a« 
pientiae  floxa  ac  Toluploosa  ejus  peccata  ab  IUo  de- 
pelli,  et  omnia  ejos  eloquia  condita  esse  acperoma- 
ta,  Paulo  atlestante,  qui  ait :  Serm9  vester  in  gratia 
Dei  eale  ttf  cendt/iM,  nt  9ciati$  qnomoda  oporteat  vot 
unicuiqtie  reepondere.  Sal  ergo  in  igne  exsilit :  nam 
quamvis  sit  in  eum,  ignem  lamen  fugit,  natnrani 
enim  sequitur;  quia  ignis  et  aqua  inimlca  snnt  Sibi. 
Bene  autem  baplizandls,  et  ab  igne  «lenio  elapsis 
sal  Iribuilur,  ul  relicta  vanitate,  ex  qua  infideles  li- 
beros  soos  per  ignero  lustranles  dsemonibos  oflere- 
bant,  ad  aquam  regenerationis  perdncti  oblalique 
Deo  ac  consecrati,  infidelilate  rejecta  ,  efiiciantur 


credereproflletor,  sed  nondom  iavaeri  ooda  regene-  B  filii  Dei,  et  Christoro,  qui  est  pax  vera,  susclpiant. 


ratos,  coipos  et  sangolnem  Domini  meretor  perei- 
pere.  Unde  bene  beatns  Aogostimis  in  aermoae 
evangelico  ex  verbis  Domini  ad  Nicodemom  alt : 
f  Amen^  amen  dieo  iiH^  nin  quit  renaim  faerii  de- 
•Rtio,  MHi  poteat  tidere  regnum  Dei.  Ipsb  ergo  se  cre- 
dit  JesQB,  qol  nati  roerint  denoo.  Ecce  nil  qui  credi- 
derant  in  eum,  et  Jesus  non  se  credebat  eis ;  latei 
sont  omnes  catechumeni.  Ipsi  Jam  credunt  tn  noraiiie 
Christi,  led  Jestfs  non  se  credit  ilfis.  Intendat  et  in- 
teillgat  charitas  vestra.  Si  dixerimus  calechumeno : 
Credis  in  Cbristom?  respondet,  Credo,  et  signat  se, 
jam  cmcem  Christi  portans  in  fmnte,  et  non  em- 
besdt  de  cmee  Domlni  tni :  ecce  credlt  in  nomlae 
cjos.  Interrogemas  eum  :  Mandocas  camem  fiiii  ho- 


dicente  ipso  :  Sai  kabete  in  vo6fs,  id  est,  pacem;  El : 
Vos  euit  $ai  terrte.  Bene  autem  convenit  quod  sa- 
cerdotes  Dei,  qui  sunt  condimentuni  populi,  sal  ad 
oflicium  Christianitatrs  apponant,  ut  viliis  exdusis 
parvulos sale  Sapientiae bonaecondilos  Deo pacificos 
oflbrant. 

Exordiaiur^  eke  eatechizatur  infant. 

hiXEK.  Exorclsmus  cujus  lingua  est,  et  quid  b- 
terpretaliir?  et  quid  calechixare? 

Resp.  Exordsmus  Graece,  Laline  conjoralio  slve 
increpatio  dldtor.  Increpatio,  Nec  ie  laietj  Satana, 
imminere  tibi  pcBnas,  et  refiqua.  Conjuratio  simul  et 
Increpalio  damnati  el  daranandi  :  Da  konorem  Dea 
vivo^  da  konorem  Jesu  ChrisiOy  da  konorem  Spiritui 


miiris,  et  bibis  sanguinem  flHi  hominlst  nescit  qnid  ^  sancto^  et  recede  ab  koc  ei  ab  kac  famuta  Dei,  in  no- 


dictmtts,  quia  Jesos  non  se  ereldii  els.  > 
De  compeienie. 

lnTm.  Inter  cateehumenum  et  competentem  quse 
tftflerenlia  est^ 

Resp.  De  calechumeno,  quid  sit,  soper  salis  di- 
etom  est :  sed  de  competeiite,  quld  sit,  breviter  est 
dlcendom.  Compelens  est  qui  diligenter  instraclus 
4e  fide,  et  attente  de  creduiiuie  imbutus,  post  tra- 
dtlnm  sibi  doctrinam  Christianiutis,  et  myslerium 
Syraboll,  et  traditionem  orationis  Dominicae,peiit  et 
rogal  ut  possll  conseqoi  mysteriom  sacri  baptisma- 
tis,  et  gratiam  Christi,  etparliceps  fieri  sancUe  Dd 
Ecdesiae,  et  in  servilio  com  flddibus  esse  Christi : 
nnde  a  petendo  competens  vocatur. 
De  saie, 

IxTER.  Cur  catecbamenos  accipil  sal? 

Rxsp.  Adbibetur  ergo  sal,  et  mlttilor  m  ora  cate- 
chomenoram,  viddicet  sal  condlmentiim  omnilras 
cibis  praebet  pulmenlum,  fatoiUlem  expdlit,  avidi- 
talemque  exdut,  et  appetilom  in  omnibus  ctbis  f;^- 
cit.  Ex  illo  enim  lotus  viclos  ddecUiior  et  suavior 
eflldtur  guslH  hominis.  Congraenler  aulem  sal  ad 
offidnm  Christianiutis  assomilor,  de  materia  enim 
auioae  eonfidtur,  etundeconqoe  sit,  In  aqoa  resoWi 
potest.  Sicut  enim  In  lege  mel  In  sacrificiis  probi- 
betor  oflbrri,  et  salper  omnla  Jubetur;  iu  oblato- 
ris  Domino,  ethostia  eflectoris  sal  tribuilnr,  ut  om- 
Bia  quae  ad  Chrisli  honorem  cultumque  offertmns, 


mtit£  noifri  Jesu  Ckristi^  et  rdiqua.  Est  enim  contFO 
diabolom  dictum  :  ot  discedat,  et  relinquat  quem 
tenelNit,  sicut  in  Zacharia  propheU  manifesuinr 
dicendo  :  OstendU  Jesum  saeerdoiem  stantem  coram 
angelo  Domini^  ei  Satanas  siabai  a  dexiris  eius,ei  di- 
xit  Dominus  ad  Saian :  IncrepetDominus  in  f€,  Salnit, 
^ttt  eiegit  Hiifrusalem:  hoc  est,  exorcismus,  increpa' 
re  et  coi^nrare.  Non  enim  creatura  Dei  in  illis,  qui 
non  sont,  exordxamr,  sed  maUgnos  spirilus,  ul  re- 
Hnquat  Det  crcaturam. 

De  exsufliatione. 

Ideo  enim  ei  exsnfilatur,  non  homo,  sed  sub  quo 
sunt  omnes  qui  sub  peccalo  nascuntur,  quia  ipse  est 
auclor  mali  et  princeps  peccatororo.  Recle  cnim 
exsufilatar  et  projicitor,  tanquam  puitis  a  facie  ven- 
ti,  confusus  in  sua  neqoilia  diabolos^  ot  eo  fogalo 
bomo  renovandns,  et  vivificandos,  calefaclns  flalo 
divioo  perdocatur  ad  gratiam  Chrisli,  el  in  illo  Chri* 
sto,  Deo  nostro  digiius  patefiat  introitos.  Caledii- 
zare  eoim  est  docere,  vd  casiigare,.imde  et  Aposto- 
lus  :  Communicet  auiem  is  qui  catecldsaiur  verbum 
ei  qui  u  caiecbixai  in  omnibus  bouis*  Catecbi- 
talor  qui  discit,  calechizat  qoi  docet.  Praedpit^ 
enim  ot  doctori  adhaereal,  et,  commonicet  disd- 
pulis. 

iMTca.  Qoare  de  saliva  Unguntur  nares  et  aorea? 

Rcsr.  De  saliva  tangilor  autc  baptisnmm  lioraQ, 
ut  postea  ad  baptismom  perducatur;  Dominusautem 


787 


J£SS£  EPiSCOPI  AMBiA^EtNSIS 


788 


quando  caecum  n  nativilatc  iUuniinavit,  e3i}$puU  tn  A  nostri  pectaris  vitallbus  gommillcaaa.  Cordeeim 


lerratoi,  et  fecii  luium  de  taliva  sua^  et  unxit  ocutos 
cmci^  ct  miut  iiium  ad  piscioam,  et  lavit«  et  vidil. 
c  QuAsdo  inunxil»  Augustioo  dicente,  eatechume- 
Dum  iecit.  Quando  lavit,  baptizaios  est  in  Christp. 
Inunctus  erai,  et  non  videbat :  lavit,  et  vidit.  Qu«in- 
doenim  inseipso  quodammodo  baplizavit,  tunc  il- 
lumioavit  :  sputum  enim,  quod  ex  capiie.  suo  de- 
•ceBdit,  Dominus  tcrrse  commiscuil,  ut  diviuam  ejus 
naturam,  quae  ex  Deo  est«  atque  liumanam,  qu» 
ex  bominibus  assumpta  est,  designet,  ut  Verbwn 
cara  (actum  est  et  liabitavit  tn  twbis,  • 

Tanguntur  autem  nares  et  aures  digilo,  ut  dona 
sancti  Spiritus,  lii  qui  a  via  verilatis  aberraverant, 
audiant ,  et  corde  percipiant :  ct  perccpta,  quam 


credltui  adjustitiam,  ore  autem  confessio  fitad  salu- 
tem,  Unde  et  Dominus  tcUgit  lioguam  muti,  et  lo- 
quitur  ac  conQtetur  rautus.  Linguam  quippe  muli 
Dominus  tangit,  cum  ad  confessioncm  Gdei  ore  cate- 
chizatorum  iustruit,  dicente  ipso  :  Dilata  os  tuum, 
et  ego  adimplebo  illud,  Hoc  cst,  dilata  confitendo,  el 
ego  illud  ipsius  confcssione  replebo  sacrameolo, 
sermone  mystico  diiabo,  ut  et  tu  respondere  possis : 
In  corde  meo  abscondi  eloifuia  (va,  tt(  non  pec- 
cem  tibi, 

De  obteHUHtiaiione  diaboli  et  pompii  ^us, 
Prxlibato  boc  ordine  ofllciOi  perducitur  in^sad 
baptismi  sacramenuun,  et  iBterrogatur  de  credulita- 
te  Cbrifiti,  et  abrenuniiatioot  diaboli;  pompas  au- 


audierunt,  in  fide  perdurent,  ut  dicere  possiat :  /it/'  tcm^  quas»  dlabolo  nuniianle  at  suadeate,  sascepe- 


auditu  auris  obedivit  milu,  unde  et  Dominus  :  Qui 
hnbet  aures  audiendi,  audiat^  id  est,  qui  habel  in- 
lellectum  inielligcudi,  intelligat,  Nam  et  Dominus 
surdum  et  mutum  apprehendens  de  turba  seorsum 
misit  digitos  suos  in  auriculas,  Prima  salutis  janua, 
est  infirmum,  apprehendente  Domino,  seorsum  de 
turba  educere,  id  est^  de  convcrsalione  gentili  ad 
iidem  provocare.  Digitos  in  auriculas  mittit,  cum  ad 
auscipienda  et  intelligenda  per  dona  sancti  Spiritus 
verba  salutis,  aures  cordis  aperit.  Nares  etiam  tan- 
guntur,  ut  per  invocationem  sancti  Spiritus  odorem 
bonorum  operum,  rejectis  operibus  scurrilibus  et  fe- 
tidis,  percipiant,  et  delcctatione  florum  virtutum. 


rat  bomo»  abrenuntiat,  ut  rejeetis  diaboli  openims 
et  vitiis  veternoais,  rcnovaodus  exspolietur,  qui  pan- 
nis  sordidis  et  consciBsis  roundaUir,  ioduatQr  allns 
et  novia  vestibos  cyrrat  cum  desiderio  ad  fooies. 
Pompae  diaboli  suut  vitia  uu^rtifera,  qua  primo  ko- 
mini,  ipso  conseBtiente,  ii»misit,  id  est,  superbia, 
vana  gloria,  et  caelera,  quse  ad  omnes  bomioes  per- 
venerunt,  secundum  Aposlolifto  :  Per  miani  k§- 
^inem  peccatum  inlravit.in  munduM^  tt  petptir 
catum  mors  f  et  ita  in  ^mnu  homiuis  per/ronf- 
ivit, 

Ad  imaginem  quippe  Dei  bomo  factus  est,  el  io* 
dutus  stolam  mortaIi(aiis«  quam  consentieodo  dii- 


aspiranle  Domino,  frui  mcreantur.  Unde  et  catechu-  p  \^o\o  admisit  :  nunc  abjiciat,  imaginem  ^us  ui  bi 


menum  faciendum  preces  funduntur  ita  :  Aperi  et, 
Domine,  januagn  misericordice  tucs^  et  signo  sapientia 
tuoB  imbutus^  omnium  cupiditatum  fetoribus  careat^ 
atque  ad  suavem  odorem  prwceptorum  tuorum  la:lus 
txbi  in  ecclesid  tua  deserviat,  Et  eflcctis,  secundum 
Apostolum,  Ghrislo  bunus  odor  dicamus  :  In  odore 
unguentorum  tuorum  currimus, 

De  unctione  pectoris  et  scapularum  ex  oleo, 
Tangiiur  etiam  de  oleo  sanclo  pectus,  ut  immun- 
do  spirilui  prohibeatur  introitus.  ScapuLe  enim  eo- 
dem  signanlur  oleo,  ut  undique  munitione  crucis 
iirmctur,  et  ad  gratiam  Christi  perductus,  partici- 
pare  mereatur  et  adhsrcre  Christo  Domino,  qui 
nnctus  est  oleo  tottilice  prae  pariicipibus  suis,  Inter 


beat  mundatus  coelesiem.  Unde  et  ApostolHS  dicit: 
Sicut  portavimus  imaginem  terreai ,  ita  periemi 
imaginem  ceelestis,  Sicut  enim  Buromus  babet  ima- 
ginero  imperatoris  mundi,  sic  qui  facit  opeia  recio- 
ris  tenebrarum  portat  imaginem  ejus,  quam  nji- 
ciunt  omnes  in  Christo  baplizati,  ut  Cfaristi  portenl 
imaginem  texillo  Christi  signati.  Iste  estenimfons 
sacri  baptismatis,  ubi  bxdi  descendunt  fetidi  etca- 
nosi,  et  asccndunt  agni  immaculati.  De  boc  enim 
bap^smate  Apostolus  loqaitur  :  Quicunqtne  tJ^ 
baptizati  sumus  t»  Christo  Jesu,  in  morte  ipsius  bapti- 
zati  sumust  consepulti  cum  illo  per  baplismm'  Mori 
enim  oportet  nos  peccato,  ut  possimus  consepeliri 
cum  Christo.  Mortuo  cnim  sepultura  debetur.  Qvi 


scapulas  tang'Hur,ut  consecratus  bumerus  cum  sc^-  D  enim  vivit  peccato,  consepeliri  non  potestcum  Chri 


pjlis  totum  se  subjiciat  potestati  Dci  et  dominationi, 
Cttjnsprincipatus  et  regnumsuper  humerum  esse  ejus 
ostcnditur :  unde  et  cruccm  suam  ipse  portavit,  ba- 
hcns  nomen  super  omne  nomen.  Namque  et  nos  hu- 
merum  cl  ccr\ices  inclinemus,  crcdentes  ei  adorau- 
lcs  il!um  cui  omne  genu  flectitur.  Portcmus  cnim 
erucem,  et  sequamur  illum,  quiajugum  ejus  et  onus 
suave  et  leve  esi ;  ut  audirc  credentes  mcreamur  : 
Venite  ad  m«,  omnes  qUi  taboratis  et  onerati  estis, 
P^rducamus  ad  orationcm  opcra  nostra,  ad  fidem 
eom  desidcrio  currentes ;  quia  in  humcro  et  scapulis 
opus,  in  pectorc  ratio  intelligitur  :  fides  enim  quse 
eapitnr  atiditu,  corde  creditur,  orc  promittitu^  ad 
sMutem,  sncrcto  mentis  cst  collocanla,  ei  ipsis  est 


sto.  Exspotiantes  ergOj  secuodum  Aposlolum,  Hte 
rem  hominem  cum  actibus  ejus^  abrenontiando  pom 
pis  ct  operibus  malis,  induamus  novumf  qui  secun 
dumDeum  creatus  est  in  jusiilia  et  sanctitaU ;  fl»w 
semel  vetus  homo  noster  simul  crucifixus  est,  ut  ie- 
slruatur  corpus  peccatiy  ut  ultra  non  serviamus  pecca- 
to.  Dominus  autem  in  sepulcro  novo  sepulius,  et 
in  sindone  munda  obvolutus  est;  et  quicunquecoD- 
scpeliri  ndt  Christo  per  baplismum,  aljjccU  Tett- 
state  et  imniunditia,  mundalus  et  novus  induatur 
sindone  nova,  Apostolo  praecipicnte  :  Renovamiu 
spiritUy  novitate  mentis  vesirw ;  et  induHe  n&wm  bo- 
minem.  Ibi  etiam  nominatur  infans,  sicut  Joaii»<» 
in  Apocalypsi  dicil,  et  dabo  illi  catculum  can  'id*»t 


m  EIH310U  HE 

id  €61,  OMfM  iMtiiiM  candtdtlMit^  «t  i»  tMim-  A 

cUoiie  ineoiTuptiQiiift  gtoriA  refalfleBS*  $$  m  eaHmlo 

Homm  mo9um  ufifiium^  m  fiiii  Dei  nommmur  MM- 

mms*  Uode  el  idem  Joaiwes :  Sctiham  *uper  eum  mh 

men  fMini»,  hocesliMNneii  ClirisUMMiiii,  ui  a  GbriBia 

CiirisUaous  deiaeeps  voeeliir  :  et  reaaluo,  noVus 

qut  eflecias,  oaiissis  viliis  et  pompis  dioboli,  Donen 

DOYum,  id  esi,  ChrisUanum  portet,  et  opera  se- 

qualur. 

De  symbolo. 

Sy/nbolum  itaque  Gnece,  Latiue  $ignum  vel  co- 
gnilio  interpretatur.  Qisccssuri  aposloU  ad  evangeli- 
landum  genUbus,  hpc  sibi  prasdicationis  signum 
vel  indicium  posuerunt.  GonUnet  autem  credulita- 
tem  TrinitaUs,  et  unitatem  Ecciesise,  ac  omnis 
ChrisUani  dogmaUs  sacramenluro ;  quod  symboUim  g 
fidei  et  spei  nostrx  non  scribitur  in  charla  et  atra- 
mento,  sed  in  tabuli*  cordie  carnaUbus.  Sicut  nam- 
que  in  hono  symbolum  Ecclesia  tradU  nostrae  sa- 
luti  profuturum,  ita  iniideles  in  malo^  testanie  in 
Apocalypsi  Joanne  apostolo  :  Qiii  habet  cliarucUrem^ 
aui  nomen  beiHcSt  atu  numerum  nomims  ejue^  id  eet, 
myeierium  iniquitaiiSf  mercandi  aui  vendendi  in  unt- 
iate  maliUae  licentiam  habet.  Hoc  signum  AnUcbri- 
sU  est,  m  quo  totus  Satanas  hahiiaturus  esi  corpo* 
raliter«  Aiiis  enim  dicitur  noa  lieere  veodere  aui 
emere,  nisi  illo  charaetere  signatis.  Symbolum  au^ 
iem  sacramenU  divini  nobis  commissim,  ide»D  ooa 
est  committendum  c^iarUs,  non  scribendum  litteris,. 
quia  cfaartae  et  iiiterae  magis  curam  quam  gratiam 
proloqaantar.  Ubi  vero  Dei  graUa,  doaatio  divina  C 
oonsisiii  ad  pacium,  fides  et  alUtado  cordis  sufficii 
ad  secretum,  ai  hoc  salutis  symboUim,  hoe  ia  ie 
semper  pactum  iestis  falsus  ignoret.  Symboium  enim 
inter  duos  firmat  semper  geminata  conscripUo,  ei 
in  sUpulationibus  cautum  reddit  humana  cautela, 
ne  vi  subrepat,  neque  decipiat  perfidia  contractibus 
femper  inimica,  scd  hoc  ioter  homines  inter  quos 
fraus  aut  a  quo  facta  est  laedit :  inter  Deum  vero 
et  homines  syinbohim  fidei  sola  fxie  firmatur  :  noo 
litterae,  sed  spiritui  creditur,  quia  diviiuim  creditum 
luimanam  non  indiget  caulionem.  Deus  vero  facere 
fraudem  nescit,  pali  non  potesl.  Sed  forte  dicitur, 
qui  falli  non  potest  cur  exigil  pbcitum  ?  quid  sym- 
bolum?  Quaerit  iliud  propler  te,  non  propter  se : 
non  quia  ille  dubilat,  sed  ut  tu  credas.  QuaeriiD 
symbolum,  quia  te  modo  non  ad  rem  convocai, 
sed  ad  fidem ;  et  per  praesens  placitum»  futurum 
pertrahit  ad  lucrum,  ex  fide  in  fidem. 
De  trina  mereione. 

Abre&nnUaUs  operibus  diaboli,  ei  mysterio  ere- 
duliiaiis  accepto,  mergitvr  infans  in  aqoa,  et  bapU* 
Uiar.  BapUsraus  Gnece,  LaUne  tinctto  interpreta* 
tor ;  sob  THnitaUs  enim  designaUone  fit,  id  est^  Pa- 
tris,  et  Filii,  et  Spiriios  stncti,  dieente  Domtno  ad 
apostolos.  /le,  docete  omnes  gen$es,  baplHames  eos 
in  momme  Palmt  et  FUH^  et  Spiriius  sa$Kti.  Coirve- 
ttienti  ergo  in  raUone  sub  Uiiia  mersione  homo  ad 
JFmaginem  revocatur  sanctae  Triiiilatis,  qui  ad  eam- 


BAPTISMO.  790> 

dcm  Deo  eooporaBla  ia  prineipio-eil  creotai;  ei  be- 
Bt  qoi  lapsus  est  in  morten  leitio  0rada  delicti,  id 
est  consenea,  iertio  a  tovaero  leeeptaa  reouperetur 
ad  vitam.  Qood  autem  per  aqaam  baptiimHt  dalur,. 
hec  raUo;  ^iuil  eaim  Domlaaa  at  res  illa  iavisi- 
bilis  percongraeas,  etprofecto  cealraetflbile,  el  vl- 
sibiie  impoaderettur  eiemeBtoffi,  super  qiiod  eUam- 
ia  principio  ferebatur  Spiritus  sandas.  Nam  aieal 
aqua  pargatar  eaterivs  eorpus,  ita  lalenlar  eias^  my- 
sterio  per  Spiritum-aaactam  purificator  et  animas. 
Invoeato  enim  Deo  desoendii  Spiritas  sanetkis  dc 
coelis,  et  medicatis  aqnis  sancUficat  easdem,  ex  ipso: 
accipianl  vim  purgatioiHs,  u(  in  etS  caro  el  aaima 
ddieUS' ooinqoinata  mmidetar.  «  Bapttsmas  eaiia 
lalis  est  (sicui  AogasUaas  dfcit)  qoalfs  iUe  esl,  in 
eo|as  potestate  dator;  non  qualis  tlle  esi,  per  ciijus 
rainislerlom  datur  :  non  enim  noeet  ^  aliquis  a 
malo  homine  baptfzetur,  si  tamen  recte  bapti- 
xetur.  » 

De  unctione  cafntis. 

fiapUzaio  oalem  facit  presbyter  signum  cmeis  de  , 
ebrismate  cam  poHice  in  vertioem  capitis.  Sicul 
enim  tn  baptismo  peceatorom  remifisio  dalur,  ita 
per  unctiooeai  saaetlflcalio  Spidtas  adhibetur.  Nani 
et  in  Yeteri  Tesiameato  sacerdotes  et  reges  unge- 
bantor,  sicut  Aaron  a  Moyse  anctus  est,  et  David 
a  Samuele.  in  capfte  angttur  quia  e%  fipso  onincs 
•easus  procedanl,  et  ipse  sensus  capit.  Nam  molicr 
aaper  capai  lesu  angaentum  fudit  nardi  pistici,  ut 
lldem  Ecdesiae  et  genllom  ostenderel  per  onttos 
duismaie  salutis. 

De  velamtne  eapitis. 

Pannnsomatus  saper  caput  bapUzaU  ponitar.  Sas- 
pe  enim  nomine  capiUs  mens  solet  inlelligi.  Unde 
et  in  Apocalypsi,  circomamicti  vesUmenUs  albis  iii 
capiUbus  suis  .coronas  aureas  habere  dicuntur,  id 
est :  bonis  operibus  induU  perenni  memoria  mcniis 
gaudia  superna  quserant.  Jam  tunc  equus  albus 
efTectus,  et  scssor  supcr  IMum  habens  arcum,  id 
est,  Ecclesise,  quae  super  nivem  graUa  baptismi 
dealbata  est,  Dominus  prxsidet,  vcxillum  crucis 
habens. 

De  confirmalione  episcopL 

Post  hsec  connrniet  eum  episcopus  in  fi'onte  de  - 
chrismate.  Ideoque  manus  imposilio  fit,  ul  per  be- 
ncdictionem  advocatus  invitetur  Spiritus  sanctus  su- 
per  eos  desceudat,  juxta  exemplum  apostolorum  : 
Ciim  audiwssent,  inquit,  discipnti^  qui  Hierosoltjmi* 
erant,  quia  recepisset  Samaria  verbum  Dei^  miserunt 
nd  iUos  Petrum  el  Joannem^  qui  cum  venissent,  ora- 
vernnt  pro  ipsis,  ut  acciperent  Spiritum  sancium ; 
nec  dum  enim  in  quemquam  illorum  supervenerat ; 
sed  baptizati  tantum  erant  in  nomine  Domini  no^ 
stri  Jesu  Christi.  Tunc  imponebant  manus  super 
eos,  et  accipiebant  Spiritum  sanctum.  Scicndum 
est  quod  Philippus ,  qui  Snniarix  evangeliza- 
bat,  unus  de  septem  fucrit  :  si  enini  apostolus 
esset,  ipse  manum  imponere  potuisset,  ut  accipe- 
rent  Spiritum  sanclum  :  hoc  enira  soium  pontifici- 


701  JESSEEKaOm 

bot  deboMnr.  Mmh  presbyleri  omi  bqHizMil,  diris-  A 
mate  litiiattlM  «ogere  Ucei;  sid  tt  ab  cfiiMOfo 
^  raerii  oooseertUiiB,  aoa  tamea  frontem  ex  eodom 
aleo  signare,  quod  lolis  episeopis  debelur,  <pMi  Ir*- 
danl  Splriuiiii  paraciitom  baptizatts :  Pos r^iMrai  eiiiai 
««cifiilK  Jtanimii  df  afnn,  «idil  tmU%  apirtiks,  tt 
SpiritMM  $mnetu$  tamtuam  c^umbu  deicendit  euper 
eum.  Hoe  «syslerio  expleio»  si  senraTerii  Qdem 
Gbrisllanns,  profeeto  bealns  erii.  Beutue,  in  Apoea- 
lypsi,  qui  huktt  partem  in  reeurrectione  prima  (Apec. 
iXt  6).  Resnrreciio  prima  esi  in  bapiismo,  oi  Ap*- 
stohis  dicii :  Si  conturrexittis  cum  Chritto,  qutt  tuf- 
twm  tunt  ^cfrite.  Non  aniem  solum  episcopis  ei 
.  presbyieria  dicium  esi«  sed  omnes  qni  servarerint, 
quo  reiiati  sunt»  cfaristi  dicuniur»  pn^Mer  mysticnro 
cbrisma,  et  sacerdoies  uominanlor,  quia  membra  B 
sttiii  Cbristi,  qui  esi  sacerdos  summus  ei  sancius. 
De  iliis  aii  Peirus  :  Ceu»  tancta^  rtgale  tacerdoUum. 
Fideiis  vero  Ghrislianus  a  Christo  diciiur,  si  nonen 
faciis  scqnaiur  :  Adelis  esi  qui  veraciier  credii  id 
quod  non  videi :  ei  inde  dicta  esi  Odes  si  fiai  quod 
dicium  esi  aui  promissom  inler  doos.  Inler  duos 
enim  pladium  Csctum,  ei  ea  quae  suni  ialer  Deum  eC 
bominem,  vere  fidei  suni,  ideo  qood  promisii  bomo 
servare  debei  :  quia  ei  Deus  quod  promisii  bominif 
si  promiserii  servare,  non  fraudabil. 

De  confirmatione  corporit  ei  tan§uinit  Chritti. 

Novissime  auiem  corpore  ei  sanguine  Gbrisii  con- 
firmatur  inCins,  ui  ^us  possii  esse  membrom,  qui 
pro  eo  passos  esi  ei  resorrexit,  ipso  Domino  atle- 
sunte,  qoi  dixii  :  Qict  manducat  camem  meam,  et  ^ 
bihit  tanguinem  meumt  in  me  manet^  tt  ego  in  eo : 
quia  caro  mea  vtrt  eet  cibutf  tt  tanguit  meut  vere  t$t 
potut.  Unde  ei  Augustinus  :  f  Si,  inquii,  in  Christi 
corpore  homo  fuerii,  accipiai  Chrisli  Spiritum. 
Sicoi  aoiem  eorpus  nosirom  sine  spiritu  vivere  non 
poiesi,  sic  non  habei  spiriiom  viue,  nisi  qui  in  Cbri* 
sti  corpore  fnerit  moniios  :  ideoque  qui  voli  venire 
accedai,  credai«  vivat  Deo  :  Deo  incorporetur,  ui 
viviflceiur.  > 

ittm  traditio  baptitttrii» 

Primo  paganus,  poslea  catechumenus  ftt.  Acce- 
dens  ad  bapiismum  reiuiniiai  maligno  spiritiii  ei 
omnibus  damnosis  cjos  pompis.  Exsufflator  eiiam 
ol,  fbgato  dialiolo,  Domino  praeparetor.  Exorciza-  «x 
tor,  fd  csi,  conjoratnr  malignos  spiriios,  oi  exeat, 
ct  excedai,  dans  locum  Deo  vero.  Accipii  catechu- 
menus  salem,  ut  putrida  ei  fhixa  ejus  peccau  sa- 
pienliae  sale,  divino  munere,  mundeniur.  Ddnde 
symbolt  aposiolid  tradiiur  ei  fldes,  ui  vacua  domus, 
ei  a  prisoo  habiutore  dereHcia,  flde  ometor,  et 
praepareior  habiutio  Dei.  Tunc  fiont  scroiioia,  ui 
cxperialur  ssepios  quam  firmiier  post  renuniiaiionem 
Sauinx,  sacra  verba  dau  fidei  radiclius  corde  de- 
fixerit.  Tanguntur  el  nares,  ut  quandiu  spiriium  na- 
ribus  Irahai  in  fide  accepia  perdurei.  Pecius  qooque 
rodem  perongitur  oleo  in  sanclae  cruds  signo,  oi 
itialiolo  claudatur  ingressos.  Signantur  ei  scapulse, 

•  S.  Ang.  de  Trin.  iv,  6. 


AlOiAMEMSB  1M 

el  mkttqne  mnntamlir :  ilem  ^n  pedoris  ei  scapoiB 
uneliooe  slgnatmr  fidd  IrmMu,  el  operum  bemmni 
perseveranlia ;  el  ia  nomine  sancise  Trinilatis  trim  ' 
oubflsersioae  baplisalus :  ul  reele  homo,  qoi  ad  ina- 
ginem  sanct«  Triniuiis  eondiUM,  per  invocatioiieni 
cjosdem  sanelae  TriniUlls,  ad  eamdem  renovetor 
Imaginem,  ei  qni  lerlio  peccati  gradu,  id  esi  opers- 
tione,  ceciu^il  in  mortem  (ceddii  bonio  per  cogiiatio- 
nem,  ddecUlionem  ei  operationem)  lertio  dentm 
de'fQnte  per  gratiam  resurgai  ad  viUm.  Tonc  albis 
indnitur  vesilmenlis,  propter  gaodiora  regenentio- 
nis,  castiUlem  vit»  et  angeiid  splendoris  deeorein. 
Tonc  sacro  chrismate  capoi  perongitur,  et  nyslieo 
legilur  velamine,  ui  intelligat  diadema  regni,  et  sa- 
cerdoiii  digniUiem  porUre,  juxU  Apostohim  -  Vtt 
tetit  gtnut  rtgait^  oftrtnttt  votmetiptot  Deo  rm, 
kottiam  tanctam  tt  Dto  plaettUtm.  Sic  corpore  et 
sanguine  Dominico  confirmalnr,  ut  lOius  sit  meiii- 
bnim,  qui  pro  eo  passns  est,  et  resorrexit.  Notis- 
sime  per  impositionem  manns  a  sammo  sacerdole 
sepiilbrmis  graii»  Spiriium  accepii,  ot  roboretnr  per 
Spiritum  sanctom  ad  prmdicandmn  aliis,  qni  faii  ia 
liaplismo  per  gratiam  vflm  donatna  seterme.  Tidetii 
qoam  fldeltter  seu  rationabHlter  et  pmdenter  h«e 
omnia  mdils  tradiu  sonl  observanda.  f  •  Nemo  cs- 
thdicos  eontra  Ecdesiae  aueloriutem ;  nemo  sobrhn 
contra  rationaiem  coRSoeiodinem ;  nemofldeliscoo- 
tra  pietaiis  inlelligenliam  cerUre  aodei,  i  et  ae 
aehismatiensinveniatttr,et  non  catliolicns.  SeqQtmvr 
pro  b.ipii8mate  sanctae  Romanae  Ecclesis  auctorits- 
tem,  ut  unde  caiholicae  fidei  initin  acecpiimis,  iads 
exemplaria  saiutis  nostne  semper  valeamBs;  ae 
membra  a  caplte  separentur  soo,  ne  daviger  regd 
eoelestis  abjiciat  quos  a  suis  diversos  hildligii  do- 
drinis. 

Ittm  dt  baptkmo  offiaoqut  tjut,  ametoribut  aomtitf* 
tkn  vtnitntium  ad  fidem^ ' 

Oralto,  qnasi  oris  raUo,  eo  quod  ex  ore  ei  ratione 
procedal,  tuper  tltctot^  id  esi,  advocatos,  qai  de 
gentiiilate  ad  Christi  fidem  veniuni.  Catkecummt 
Graeenm  est,  audiens  interpretatur  sive  doceiis 
\Fortt^  discens].  Omnipottnt^  quia  omnia  pote^t,  et 
omnia  creavii  absque  malo  et  mendacfo,  ttmj^tent 
Dtut^  id  eaH,  quia  sempilemns  est,  nec  fauthim  ba- 
bet,  nec  finem;  rttpietrt  dignare^  id  est,  rcspectom 
miserieordiae  habere;  tiip^  hune  famutum^  qnem  ti 
mdtmefita,  id  eyt,  ad  noviutem,  fidtivocart,  idesl» 
appellare,  dignatut^  cctcitattm^  id  est,  obseariutem 
vel  ienebrosura ;  cordit  txptllt^  prcjice,  dknmptf 
frange,  laqutot^  Id  est,  capilones  vd  mosdpalam; 
SatMmtf  Graecum  est,  quod  interpittatur  adversarftis, 
quia  semper  est  adversum  nos  ooUigalns,  id  est  omi- 
strictos;  aptrt  d,  Domint,  januam  piMk  tnm,  id 
est,  ostium  fidd,  sicui  Yeriiaa  in  Evangdio  ait :  Egt 
tum  esfiicm,  d  qr^t  ptr  me  introierit^  talvakitah  ^ 
ingredietur^  et  egredietur,  tt  pateua  natmtt^  «I  lifss 
tapitniim  Iwr,  id  esi,  ui  signum  Ghrisli  possii  iali^ 
ligeret  quomodo  incamatos,  qneroode  nalns»  fia- 


7K 


EHSTOU  DE  BAPTiSMa  791 

enidiKiift,  tittomodo  mor.  a  qoi*  J^at,  vel  qui  dediiiat  a  Tift  recU  qiialiter 

desceDdit  td  inlenia,  qoomodo  siir-     corrigendaft  ftit.  Eftl  enini  quodftmmodo  les  legum, 

qu»  omaeft  praeeminet  leges  quas  humano  arbitrio 
compoftitae  sunt. 

Poftt  eognitjonero  Adei  canonica;,  adnotandum  est 
qualiter  iideft  catboiica  et  credatur  et  observetur  ab 
omnibuft,  id  esi,  Patrem,  et  Filium,  et  Sptritam 
ftancturo  Ires  personas  conflleri;  sed  Trinius  est 
in  Tocabulis  personarum ;  unitas  vero  nunquam  se- 
paretur  a  m^^esute,  ab  esseniia  et  ab  stemiute, 
iU  nt  sit  consubsUntialis  Pater  videlicet,  et  Filius,! 
et  Spirituft  sanctuft  et  coxtemus,  et  cooperaior  se- 
cundom  fldem  quae  exposiu  est  in  Nicama  synodo  9 
cGcxviii  episcopis  constituens  hunc  modum :  Crt» 
iimus  in  umim  Deum  Pairem  amnipotenim,  omnium 


rexit»  quomodo  in  emliim  ascendit,  imbuius^  id  eslt 
kmlraelas  vd  doctus,  feieribus^  id  esl,  in  ftpurdtiis 
lEel  inqiiiBamentift,  quae  ad  cupidilatem  seculi  per- 
liacDl»  eareutf  habere  non  velit;  prceeeifiarum^  id 
661,  maBdatoram,  /irlm,  id  est»  hilarift»  cUruft  Tel 
heubondns,  tibi  In  Ecciesiu  tum  desertfiat.  Est  et  alU 
eeclesU  haerelieorom,  quia  non  dd>et  credere  in 
ecdesia  haereticoramy  sed  in  Ecclesia  catbolicoram. 
Propterea  dixi,  In  Ecdesia  tua  deserviat  et  proficiat^ 
aiTe  crescat,  tn  fide^  vel  inaogmentnm  fadat,  de  die 
tn  diem^  omni  lempore  Tilae  praesentls,  ut  idoneusj 
id  esl,  digmift  Td  sofllclenft,  ftive  poras,  ettoiatur^ 
Id  est,  poftftit  accedere^  id  eat,  appropinqttare,  per- 


cepnt,  id  est,  recepiae,  m<ilictiur,  Id  est,  ftaniuU.  B  meimum  et  inmibilium,  ^actorem  eeeii  et  ierra.  et 


Exorciso  te^  id  est,  inerepo  te,  Td  coi^nro  te,  oA 
tuielam^  id  Cftt,  ad  defenftionem  Td  ad  saniutem. 
Sal  elementam  eat,  et  poetqnam  ftanciUlcatom  Cftt, 
Al  aaKmmentum,  tn  Momtfitf  Dei  Patrie  omnipoientii^ 
id  est,  per  Patrem,  et  in  ekaritate  Domtni  noetri  Jesu 
Chrieti,  idest,  per  Filiom,  et  in  wHute  Spiritue  taneii^ 
id  est,  ad  comparationem  deoram  mortuoram ;  et  per 
Dewnm  aenim,  id  eftt,  ad  comparalionem  fahoram. 

«^  Prima  enim  adnoutione  percuncure  caraTi- 
mos ,  quid  sit  canon,  Tel  quid  contineatur  in  ca- 
none?  Canta  autem  Graeee,  Latine  regula  nnncu» 
pator :  regola  autem  dicta  eo  quod  recte  dodt,  nec 
aliquando  sine  rectitudine  stal.  Canones  tempore 
CoaslaDtini  imperaloris  exordinm  habere  coepenint. 


reHqoa ;  fidem  etiam  sancti  Athanasii  episcopi  in 
hoc  opere  censulmus  observandam,  et  Symbotum 
sposloloram  cum  traditionibus  et  eiposiiionibua 
sanctoram  Patram  in  his  sermonibus  adnotaiis. 

Cap.  I.  Primo  omnium  admonendi  sunt  de  lecti- 
tudine  Add  suae,  nt  eam  et  ipsi  teneant,  et  intel- 
ligant,  et  sibi  subjectis  populis,  Tivo  sermone  an- 
nuntient,  et  unusquisque  eos,  qiios  habet  in  suo 
minfsterio  cognoscat,  sive  viros,  sive  feminas  el 
pueros,  ut  noverit  singuloram  confcssiones  el  con- 
Tcrsationeiis  qnia  pro  omnibus  redditoras  est  ratio- 
Deo. 

Ccp.  II.  Secundo,  ut  ipsi  sacerdotes  t  lem  oslen- 
danl  soam  conTersatiimem  subjectis  sibi  populis, 


propter  Ariam   blasphemantom  Dei  Fiiium,  nam  C  qnae  imiubiiis  sit,  viddicet,  sicut  Aposlolus  <Kxit 


cafielernum  Patri  esse  denegabat;  ex  qua  re  in  Ni 
caea  dTiUU  provindae  Biibyniae  cccxviii  episcopi 
eonTenerant,  ibiqne  fidem  catholicam  exposueraat 
quam  loU  complectitur  Ecdesia.  Secunda  synodus 
CoDSUntinopdi  congregau  est  gl  episccfioram  sub 
Theodoftio  seniore  contra  Macodoninm  Spiriinm 
saDclam  Denm  esse  negantem.  Tertia  synodaa 
Epbesina  prima  cc  episcoporam  sub  Jnniore  Tbeo- 
doaio  advorsos  Nestorium,  qui  duas  personas  ia 
Chrialo  asserdial.  QuarU  synodos  Cbdcedonensis 
Kxxx  episcoporam  sub  Martino  imperatore  adTcr- 
SQs  Enlychen  Teibi  Dei  et  carais  onam  natnrsm 
pronnniiantem.  blae  igttur  qualnor  synodi  prindpa- 
les,  qnasi  quatnor  flumina  paradisl  emanant,  et 
irrigant  corda  flddiunL  Si  qua  Tero  alia  condlia  ^ 
sanetorum  Patram,  pro  necessiUte  cansaram,  plena 
Spirltn  Dei  in  unum  congregaU  sanxerant,  cuslo» 
dienda  et  recipienda.  Synodus  Grxcum  est,  in  La- 
liniMB  iuterpreUtur  comiuius  tcI  ccetns.  Nuiic  dixl- 
mos  qnid  sit  canon,  rcsUt  ut  dicamus  quid  conti- 
neator  in  canone.  Canon  enim  (ut  dietum  est) 
regula  mineupatur,  id  est,-  a  recte  riTeodo,  recte 
operando,  recte  in  fide  tenenda  diriniuiem  et  hn- 
roaniutem  Domini  nostri  Jesu  Christi  Teraciter 
eonftleodo,  haeretiooram  praviuiem  calcandam,  et 
aandorom  orihodoxoram  Patram  normam  tenendam 
deiimitiat.  Docel  enim  canon  qoomodo  Juste  vivere 


In  caiiitate^  in  sobrietaie;  ut  non  deserviant  gulae  el 
cnpiditalibus  hqjus  sxculi;  ut  quod  alios  monenl 
observare,  in  seipsis  ostpudant;  ut  caveant  se  ab 
omnl  avaritia  et  cupidiute,  quia  niulii  diu  noctuque 
laborant,  ut  acquirant  temporalia,  viddicet,  man- 
cipia,  vinum,  et  annonam  cum  nsnra ,  a  qna  et 
Deus  prohibet,  et  omnis  Scriptura  diTina,  et  sancti 
canones :  nec  non  mulierum  declinent  ctmsortium, 
et  secom  habiUre  non  permitUnt,  ut  auctoritas  esl 
canonica. 

Cap.  III.  Tertio,  ut  ontionem  Dominicam,  id  est, 
Pater  nosier,  et  Credo  in  Deum  ommpoientem^  sibi 
ftobjcctis  insittuent,  et  reddi  fadant  Um  viros  el  fe- 
roinas,  quam  pueros. 

Cap.  IV.  Quario,  et  ipsi  presbyteri  a  comessatio- 
nibus  et  poutionibas,  ut  Apostohis  monet,  se  sub- 
trahant.  Nam  quidam  flloram  cum  quibusdam  Tid- 

nis  suis usque  ad  mediam  noctem  et  eo  amplius 

ciun  ipsis  bibendo  morantur,  et  qui  reUgiosi  et  san- 
cti  esse  videntur  non  quidem  tunc  ibi  manent,  sed 
lamen  salurali  vcl  ebrii  reTcrtuntur  ad  ecdesias 
ftuas,  et  neque  in  die,  neqne  in  nocte  ofiidnm  Deo 
in  ecdesia  9^1  crediu  persolvunt :  nonnulli  vero  in 
eodem  loco,  ubi  ad  convivium  pergunt,  dormiunt 

Cap,  V.  Quinlo,  ut  ipsi  presbyteri  Uies  schola- 
rios  habeant,  id  est,  iu  nutritos  et  insinuatos,  ut  si 
lorte  eis  contingat  non  posse  occorrcre  temporo 


*  Fortasse  haec  ad  alium  auctorem  periineant,  qui  anie  synodum  v  vixit. 


795 


S.  ALDRICI  SEJ^ONENSIS  ARCHIEP. 


790 


competenti  ad  ecclcsiam  ««am  offlcii  gralia  persol-  A  Is"*».  «"▼«  *•'<»  serv'«»«es  diU«entissiM  prariden! 


vendi,  id  esi,  lertiam,  sextam,  nouam  et  vesperam, 
Spsi  scholarii  et  signum  in  tempore  syo  palsent,  <t 
officium  honeste  Deo  persolvant. 

Cap,  VI.  Scxlo,  ut  diligenter  resciatis  posl  ordina- 
tionem  uniuscojusqiie  presbytcri,  quantum  quisqiie 
profecerit  in  suo  ministerio :  quia  qui  antc  onMna- 
tionem  paupercs  fucrunt,  post  ordinationem  vero 
de  rebus,  cum  debuerant  ecclesiis  Servire,  emnnt 
sibi  alodium,  et  mancipia,  el  caeteras  facultates,  *t 
neque  in  sua  lectione  aiiquid  profecerunt :  ncque 
Kbpos  congregaverunt,  aut  ea  qua  pefrtineiil  ad  cul- 
tumreligienis  augmentaverunt,  sedsemperconvtciis, 
et  contentionibus,  et  rapina  vivunt. 

€ap.  yil.  Septimo,  ut  domesticos  suos,  id  esY, 


studeant  ab  omnibvs  vitiis,  et  maiine  4d  tbnctali- 
bus,  et  Ittxuriis,  et  yariit  im«nooditils  :  sam  «cot 
dtcit  Aposlolus  :  Qui  damesUcorum  iuorum  earm 
negfigit,  aiiorum  non  prodesse  polerit  eeavemtioBi. 

Cnp.  Vlil.  Octavo,  ut  liospitales  sint,  quia  mulli 
qui  sciunt  bospitom  superveQire  ad  ecclesiam  suan, 
fugiiint  t  sed  quod  Apostoius  juhet  et  caelera  Scri- 
ptura  divina  sectari,  sequi  iiii  e  oonlrario  (iigiunt, 
et  pauperlbus  subvenire  meUiuBt. 

Cap.  IX.  Nono,  Jubet  Apostolus  omnibus  fideiilios, 
11/  $$rmo  9orum  in  gralia  stf ,  semper  9ale  aMUuit  id 
est,  ut  ea  loquatur  Gbristiaiius  qu»  religione  con- 
veniunt,  unde  alienim  meniem  condire  possii,  et  a 
potredine  p^ecatorum  emendare Miqua 


eos  qui  cwn  ipsis  sunt  in  sua  mansiene,  sive  scho-  jj  iemm. 


ANNO    DOMINI    DCCCXXXVI. 


SAI^CTUS  ALDRICUS, 


SENONEISSIS  ARCHIE1>ISC0PCS. 


NOTITIA   EX  GALLIA  CHRISTIANA. 


Jcrcmiae  defuncti  in  Ipcum   Scnonenses  clerici, 

obtenia  ad  preces  HllJuini  abbalis  ab  imperatore  p 

eligendi  riceniia,  suiTecertrnt  ex  suis  unum  qoi  ab  ^ 

imperatore  plentter  reoepuis  non  est.  Itaque  cum 

Hiiduino  deprecante  alierius  eligendi  facultatcm  im- 

pelra^sent,  elegerunt  homincm  ex  suis  a  puero  sibi 

bene  noturo,  genere  et  moribus  non  infamem,  doci- 

lcm  xtate,  buic  officio  congruum,  littcrarum  non 

usquequaque  ignanim,  diviiue  scientiae  non  peoitus 

experlem,  aliisque  etiam  artibus  leviter  tinctum, 

quem  cum  missis  dominicis  obtulissent,  piena  cum 

benevolentia  non  recepenmt;  quade  re  conquesti, 

tres  ad  Juditham  imperairicem  Hilduimim  et  Egin- 

hardum  abbates  epjslolas  dedit  Ecclesia  Senonensis, 

ut  ipsis  licerel  clectum  snum  ad  imperalorem  dcdu- 

cere.  Yerum  probatus  fuisse  non  videtur  impera- 

tori  electus  a  Senonensibus  :  nulu  enira  divino,  ia- 

quit  Giarius,  seu  jussu  Gaesaris  Ludoviei  juxta  Lu- 

pum,  Aldricus  ex  abbatc  Ferrariensi  factus  archi- 

episcopus  Seiionensis  in  concilio  Parisiensi  an.  8^9 

VIII  Id.  Junii  ordinaius  est.  Stathn  de  soa  electionei 

Frotario  TuIIensi  episcopo  scripsil  ad  praesidium  j^ 

precum  ipsius  el  amicorum  implorandum.  Girca  id 

tcmpus  fleribaldi  Anlisrodorensis  episcopi  electio- 

nem  procnravit.  Parisiensi  autem  in  concilio  cum 

mandatum  fuisset  Aidrico  et  altis,  ut  de  primaria 

monasterii  S.  Dionysii  in  Francia  vivendi  ratione 

diligenter  inquirerent,  id  fecit  Aldricus,  eaque  de  re 

imoeriale  dedit  praecejptum  Ludovicus  vii  Kal.  Sept. 

63z ;  sobscripsit  partiiioni  bonorum  monacbis  S. 

Dionysii  ab  llilduino  abbate  factae  xi  Kal.  Febr. 

85^.   Circa  id  tempus  cum  pro  niagnis   negoiiis 

ad  urbem   Parisiorum  venisset,   Fossatensis  mo- 

noiteril  ecelesiara  novam  In  honocem  B.  Mari^ 

dedicavit  vii  Idus  Dec,  ad  preces  abbatis  Benedicti 

qui  eam  construxerat.  Ad  propria  reversus  Aidri- 

ens,  dum  pro  foribus  catliedralis  ecclesise  subsiste- 

ret,  Marrymundum  civitatis  cuslodem  superbos  spi- 

ritus  praDsefereutem  ri  pressit,  monachumque  fieri 

persuasit.  Monasterium  S.  Remigii  in  suburbio  ci- 

vitatis  constructum,  ubi  propter  importunitatein 


loci  Regulam  S.  Beoedicti  observare  niinus  polerant 
monachi,  ad  Yillilias  transtulit  de  consilio  multo- 
rum  episcoponim  et  abbatum  a  se  congr«|[atorom 
apud  aenonas  tempore  eiauctoratioms  Ludovici 
Pii,  qui  restitutus  hanc  ratam  habuit  translationein 
an.  835  :  hoc  autem  anno  adfuil  concilio  Tbeodonis 
villae  |)ro  causa  Ebboois  Rhemensis  arcbieplscopi. 
Ecclesiam  S.  Florentini  in  Gaatro  cognomiiie  »1 
Armentionem  ihivium  dedicavit  die  Dominica  Nonis 
Afaii  836.  Ludovico  Auffusto  addictissirous  semper 
ac  acceptissimus  fuit  Aldricus,  qui  prxceptorero 
palatinum  eum  institderttt,  at  vltae  impefiaiis  aate 
et  m^jora  negotia  suae  discretioiiis  arbitrio  de&ni' 
rentur.  Ilunc  quoque  miserat  cum  aliis  ad  evitandas 
abbatcm  inter  el  monachos  Flaviniacenses  de  boois 
coenobii  discordias.  Metuens  aut^  Aldricas  ne  s<- 
cularium  tiegotionuii  turbis  religioojs  soae  ffleriiani 
imminueretur,  pastoralis  soUiciludinis  curana  abji- 
ccre  decrevit  et  ad  pristinae  contemplatioois  quietem 
ac  portum  rcvertl.  Verum  leilnili  iborbo  correpluSt 
quem  sibi  wtpremttro  fore  ibteU^xit,  quod  utnta 
sibi  reliquum  erat*  corpus  suum  ad  coenobiom  Fer* 
rariense  deferri  praecepil,  ibique  in  stillicidio  ec- 
clesiae  hnmari,  quod  postejus  cA^itam  factom  est,  qvi 
contigit  VI  Idus  Ocu896,otooDstat  tnmex  «lasAciis. 
in  quibus  anno  775  natus  esse  didtur  et  deoessisse 
anno  xlatis  61 ;  tum  ex  epistolis  6  et  41  Lupi  Ferra- 
riensls,  qui  ex  academia  Fuldensi  regressus  defnn- 
cuim  Aldriciim  reperit,  eodemqaeamnolii  prsBsentiaai 
imperatoris  adductus,  et  sequenti,  boc  estxlial- 
Octob.,  indictione  prima,  quae  anno  837  respondet, 
ad  palatiom  regina  evocante  accessit.  Deftincias  «i- 
tem  AldricttS  statim  Ferrariis  in  stilltcidio  }ntu 
oratorium  beati.  Aadreae  in  lapideo  turouio  4«^ 
sibi  vivus  paraverat  faonoriGce  sepuitus  est,  dum 
sacrum  ejus  corpus  miracuITs  ad  cjusHuniiilum  faeus 
in  inieriorem  S.  Petri  basilicam  ilialum  cst,  ci  m 
exedra  sablimiori  cmloeatom,  ot  tradit  anooy*"^^ 
scriptor  Don  speruendae  auctoritatis.  Sanciiispr^ 
dicatur  ab  Odorauno  el  Clario  ante  anuos  sexccntos, 
ooliturque  in  ccciesia  Senonensi  die  scxU  Jnoti 


797 


VITA. 


m 


mix  dies  ordinationis  ejus  videlur  essc;  al  decirua  A  4«am  LiMlovious  de  Blancltefort  abbas  Ferraricusis 
Octobris  in  monasterio  Ferrariensv,  ubi  sacrx  ejus      anno  1487  expeusis  ail  hocopus  argentcis  numnus 
reliquix  anno  1509  a  fiu^eatibus  Calvinisiis  pnclcr      40^00(7  Cabncari  curavcrat. 
pauculas  dissipatx  sunt»   pretiosa  tbcca  cxpiiala 


yiTA  SANCTI  ALDRICI 

Auctore  Anonymo  j  cujus  mtas^  incerla. 
(Apud  MubilK,  Act.  SS.  ord.  S.  fieiied.  ex  ms.  Leciiouario  ScDoneasi  pcrvetuslo,  et  aliis. ) 


03SERVATI0NES  PRiEVIiE. 


1 .  Qao  tennpore  vixerit  sequentis  Vitae  scriplor 
aiu»u]FiiHis,  DuUo  coMUt  argttiiieiito  :  eunn  biaieii 
sub  iniiiujtt  saeculi-  undecinii  vixisse  crediderim, 
quod  niilia  referat  miracula  a  sancto  Aldrico  facla 
pofti  id  teropHS. 

2.  Aldricum  unetnm  vocaot  OdoranDUS  et  Cia- 
riiis  in  suis  Chronicis,  uterque  Benonici  moiiasteni 
S«iBCti  Pelri,  iile  sub  iinem  UBdecimi,  hic  sub  ini- 
lium  dttodecimi  raonacbus.  Et  eerte  sancti  Aldrici 
corpiu  aiite  annoft  sexceutos  levatum  e  lerra  fuisse, 
^usque  festum  diem  oum  religione  obsorvatum, 
consiat  ex  \ita  subjecta.  Coliiur  iste  sanctus  in 
ecclcsia  Senonensi  die  sexta  Junii,  qui  forte  dies  est 
ejus  oriiinationis,  nam  obitus  ejus  incidit  in  diem 
decunum  Octobris,  qui  dies  apud  Ferrarienses  fe- 
siive  celebratur.  Translatio  vero  trigesimo  die  Julii. 

5.  Ferrariense  roonasterium,  cujus  monachus  et 
abbas  fuit  sanctus  Aldricus,  situm  est  ad  Ciareiam 
{Clairy)  amnem  in  Lupam  {le  Loing)  ifiilaeilteA),  in 
Vastinensi  pago  (le  Gdiinan)  dioecesis  Scnonensis, 
Bethleem  antiquitus  a  conduore  diclum,  testaute 
Lupo  ^us  loci  abbate  in  epistola  15.  £o  in  loco  san- 
ctos  Savinianom  et  Potentianum  Senonum  aposio- 
los  aediculam  beatae  Marix  primitus  posuisse  fcrunt. 
Moaatlevii  conditionem  Cnlodoveo  Magno  Franco- 
nim  regi,  restitutionem  Wandeiberto  duci  tribuunt. 
c  Buchinus  ex  sentili  conversus,  qui  et  iose  poslea 
venerabilis,  i  id  est  monachus,  c  exstitit,Ferrariensi 
monasterio  praeAiit  i  sub  medium  s?eculum  septi- 
muoa^  teste  Audoeno  in  libro  primo  4e  Yita  sancti 
Eligii  episcopi,  cap.  iO.  Ludovicus  Augustus  c  mo- 
nasterium  Smclae  Marix  et  Sancti  Pctri  dc  Ferra- 
riiSt  qvod  antiquitus  Bethlecm  vocabatur,  in  cujus 
curia  pater  [Imo  avus]  ejus  Pippinus  oecidit  lconcffl, 
ci  ipsemet  a  Stephauo  papa  Romano  in  regein  ho- 
ronfice  consecratus  est  in  eadem  ecclcsia  »  instau- 
rasse  roemoratur  in  libro  dc  ipsius  Yila.  IIuc  spe^ 
ctat,  81  Don  fallor,  id  qnod  iitteris  mandavit  mona- 
chus  Sancti  Galiensis  in  iibro  secundo  de  Vita  Caroii 
Magn!,  cap.  25,  uimirum  Pippinum,  comperto  quod 
primates  sui  eum  clanculo  dcspicerent,  ob  corporis 
lorsan  brevitatem,  praecepisse  taurum  iinmitti  m 
leonem,  et  quidem  leonem  apprebensa  lauri  cerviee 
illum  in  terram  projecisse ;  tum  re^m  dixisse  ad 
circumstantes,  ut  qui  viribus  fidentior  essct,  leo- 
nem  a  tauro  abstraheret,  aut  ccrte  occideret.  Ubi 
nemo  id  aggredi  ausas  e  >t,  Pippimim  ipsum  pnestl- 
tisse,  transmisso  gladio  per  jugulum  leonis,  quod  in 
majori  Ferrariensis  ecclesiac  porta  vctustis  figuris 
repraesentatoro  bactenns  ceniKur.  Verum  quod  sub"- 
dii  Vit^  Ludovid  scriptor  anonymus,  cujus  verba 
superius  ^adducta  sunt,  Pippinum  scilicet  in  Feiva- 
/iensi  ecclesia  consecralum  al)  Slcphano  papa 
Itiisse,  id  in  ecciesia  Dionysiana  contigisse  tradunt 
Liidovickis  Augnstus  iii  epistola  Areopagiticis  prac- 
lixa,  Anastasius  Bibiiotheeatius  in  Vita  Stephani 
papae,  Erkcnipertus  ct  alii  nonnulli.  El  fortassc 
ulrociue  iii  loco  Pippinus  coronatus  cst,  uli  Carolus 


B  Magnus  ejos  filius  duoims  in  locis,  Noviomagi  scili* 
cet  et  Corbanaci ;  ei  Ptppinus  ipse  ante  Stepbani  in 
Franciam  adventum  a  Bonifacio  Mogunlino  archi* 
episcopo  coronam  SuessioBe  acceperat,  qnod  etiam 
ab  aKis  regibus  usurpatum.  Gertuni  vero  est  ex  An- 
naiyws  Berti/uanis,  Ludovicum  et  Carolomannnm 
Ludovici  Balbi  Aiios  eo  in  coDnobio  coronatos  ab 
Ansegiso  ardiiepiseopo  fuisse  :  id  qvod  agnoscii  Ca* 
rolomaiinus  in  capitulari  Carisiaci  ab  se  facto,  in 
Appeodice  ad  Lupum  :  uiu  Carolomannns  ratum  ha- 
bel  scripuim  iliud,  c  ifuod  in  Ferrariurum  monasie- 
rio<»rain  aitari  sancti  Petri  perdonavit.  i 

A.  Abbales  ejus  ;nonasteni  jmt  Bucbinum  qiii 
fuerint,  aut  quem  unus  post  alium  ordinem  lenue- 

.    rini,  non  facile  est  demmistrare.  Perturbatiis  est 

eorum  ordo  in  fusiori  Gallia  Christiana,  ubi  Singul- 

.  fus  et  Adalbcrtus,  sextu^  et  septimus  ponuntur : 

•  qtioa  ieter  Alcubium  et  AlJricum  coUocandos  esse 

censlat  ex  episielis  Lupi  abbatis  et  ex  Vita  scquenti. 

r  De  Sinffulfo  seu  Sigulfo  ila  Lupus  in  epistola  20 : 
c  Certe  rerraricnsis  monasterii,  cui  indignus  deser- 
vio,  quondam  nobiiis  abbas  et  presbyter  Sigulfus, 
qui  usque  ad  scnium  canonico  habitu  laudabiliter 
vixerat,  sponte  se  potestatc  exuit,  et  nostram,  hoc 
est  monachicam,  religionem  assumpsit,  atque  do- 
nec4iein  obiret,  suo  passus  est  subjici  discipnlo, 
quem  ipsius  voliint^te  ac  fratrum  consensu  inipera- 
tor  Ludovicus  mcmorato  loco  abbaiem  prsefcccrat,  i 
id  est  Adalberto.  Sigulfus  isle,  natione  Anglicus  ex 
Vita  subjecta,  Aicuini  discipulus,  a  prseceptore  stio 
prs^ectus  est  monasterio  Ferrariensi  anno  fere  804, 
ouo  Alcuinus  discipulis  suis  abbalias  rcsignavil.. 
Sigulfo  successit  Adalbertus  inilio  priucipatus  Ludo- 
vici  Angusti ;  Adalberto  autem  Aldricus  circitcr 
annum  824.  Dein  anno  K29  Aldrico  in  sedem  Seno- 
nicam  translato  sufTectus  cst  Odo,  a  Sancta  Martha- 
nis  omissus  :  qui  postca,  eo  quod  Lolhario  favcret, 
teste  Lupo  tn  epistola  26,  a  Carolo  Calvo  pulsus  ex 

^  episloki  21,  succcssorem  sortitus  est  Lupum,  cla* 

^  rissimum  sui  temporis  viriun.  Exstant  apud  Lupum 
Odonis  cpistolx  quatuor,  ejus  nomine  a  Lupo  scri- 
ptoc  :  cuius  Odenis  abbaiis  fit  mcntio  in  libro  de  Vita 
sancti  iiaronis,  cap.  118.  Ex  quibos  corrlgendi  ab- 
batam  Ferrariensium  indices  vuigati,  in  auibus 
Odone  pnclermisso  recensctur  Wciiilo,  qui  Aldrico 
niortuo,  non  ex  abbatc  Ferraricnsi,  ut  putant  non- 
nollt,  Vike  sequentis  auctorttate  decepti,  sed  ex 
capellano  rcgiae  capeilx  Caroli  Calvi  creatus  est 
arciuepiscopus  Senouensis.  Etsi  pqrro  Singulfus 
ab!)as  canoiiicus  erat  ante  abdicatain'prxfccturam ; 
non  tamen  canonicis  suhjaccbat  nionastcrium  Fer- 
raricnse,  scd  monachis,  siquidem  Aldricus  eo  in  loco 
ab  iueunte  aetate  c  monachalis  discipliua  suscepil 
insignia  sub  Alcuino  i .  Singuld  magistro  ac  prx- 
cessore. 

5.  Qualis  eo  lemporc  fuerit  mnnseborum  Ferra- 
riensium  religio,  satis  inuuit  Lur*us  in  episloia  2a 
Odonis  abbatis  noiniuc  scripla  ai  Ludovicum  abba- 


m 


S.  ALDRia  SENONENSIS  ARCUI£P. 


800 


lem,  in  baec  verlNi :  c  Namqiie  quia  hiQd  procul  a 
nobis  educati  estis,  apad  nos  qooqHe  faisiis ;  qu»litas 
nionssterii  nostri  vos  minime  lalet :  ublipraeter  stii- 
dium  religioniSt  qoo  sibi  nomen  inter  aiia  coenobia 
vindieaTit,  non  est  quod  expelendum  sit  ei,  qui  se 
maf ni  fscit.  i  Hildefrarius,  seu  qulsquis  conditor  esi 
libn  de  Viu  sanctt  Faronis,  in  cap.  118  idem  testi- 
monium  praebet,  loquens  de  Lopo,  qui  c  pastor  mo- 
do,  I  inquit,  c  pro  religione  sanciiutis  In  monasie- 
rio  famosissimo  Ferrariensii  existit,  cobi  coetus 
monachorum  in  Christo  cum  illo  toto  orbe  est  vene- 
randus.  i  Monachos  iej^uaginia  duo»  Lupo  al>- 
bate  ibi  in  maana  penuria  vixisse  legimus  m  ejus 
epistola  45,  ad  Carolum  regem.  Istic  monachus  fuit 
Blarcuvardus,  postmodum  abbas  Prumiensis,  Lupo 
maxime  familiaris.  Foit  etiam,  nl  fanor,  Ei|il  ex 
monacho  dein  Promlrasi  abbas  Flavimacensis,  ac 
demum  archiepiseopus  Senonensls.  Quibus  adnume- 
randus  Ado  Viennensis  antistes.  Inter  abbates  pr»- 
ler  Alcuinum,  Slnlfum,  Adalbertum,  et  Lupum, 
maxlme  claruil  reiigione  et  munificentia  LHdovicos 
de  Hanehaforti  abbas  ab  anBO  1465  ad  1505,  eu^s 
opera  totum  iere  monasterium  a  fnndamenlls  m- 
siauratum  est.  Denique  eo  loci  anno  1569,  die  18 
AuguSti,  crudeli  mortls  geoere  aflbcti  sunt  a  Calvi- 
nislis  sex  monachi,  Joannes  Bouniet  snbprlor,  Lo- 
dovlcus  Bouvei  cellerarios,  Jacobus  Colmnket  pne- 
positus,  Ludovicus  Co/opt»,  Ludovicus  GUte§  oi 
Glaudtus  Bourdin;  qnorum  primus  el  secundus  Aine 
ad  ooUum  alllgato  strangulaii,  ae  per  fradus  ecde- 
sias  .raputi ;  lertins  el  quintus  gladiomm  et  sdope- 


A  larum  iclibus  conlbssi;  quartos  et  sextus  gladio  ad 
manmiillam  iransverberati.  ttactenus  persut  istud 
monasterium  sub  Benedictina  sancii  ifaort  congre- 
gatione,  roagno  populorum  concursu  frequenuuiiii, 
ottl  in  asdem.  Virgiuis  Deipane  voti  cansa  eon- 
fluunt. 

6.  Gomplures  ex  monachb  noslris  per  saccukun 
nonum  decimumque  Senooensi  ecclesiae  praefecti 
sunt,  nam  prasler  sanctum  Ebonem,  qiii  saeculo  sep- 
limo  eam  sedem  tenuit,  Jeremias  ex  monacho  Cen- 
lulensl  (ttl  vulgo  creditur)  dictus  archieplscopos  eaC 
ab  Ludovico  Augosto ;  ium  successii  Aldrieus  mo- 
nachos  et  abbas  Ferravlensis;  dein  post  Wenilenein 
Eigii  abbas  Flaviniacensis ;  postea  Ansegisos  ex 
coenobio  Sancti  Hichaelis  apud  Bdlovacos:  hinc 
Evrardus  monachus  et  prasposltus  abhatiae  Sanclae 
Coiumbae  prope  Senonas.  Inierpositis  vero  dnolMM 
Walteriis  et  Aldaldo,  sedem  accepil  WiHdiittos  nko- 
nachus;  el  posl  eum  Gerlanntts  monaehtts  Anlisio- 
-.  dofensis  eraobii  Sanctl  Germani,  sttccesaorem  s<>f- 
^lltus  esl  Hildemattnum  eoenoblum  Dio^rsiaiHmi; 
eoi  snffecltts  Archembakltts,  el  posl  eum  SewinfBs, 
non  quidem  monachi,  sed  mooastici  ordlnis  cnliores 
6l-prapa|ratores  eximii.  Jaa  referenda  esi  saKti 
Aldrici  V  iu ,  ciiius  titolus  In  ms.  codiee  Fem- 
riensi  sic  habel :  IneipH  Ffte  ^t  Aidtid  Smo- 
neiufs  ar^Mepiscopt,  et  kuju»  Matim  Ferrmriemme 
ukbatk,  ubi  eju$  eorpue  e»t  iHhunuUum,  Q«4ipropf«r 
ejuidem  trmneitui  ft  eolemmter  decimo  die  OcC»* 
M». 


INCIPIT  VITA 


1.  Anno  septiugentesiino  septiiagesimo  quinto  ab  C 
liicarnatione  Dominl,  regnanie  Carolo  Magno,  bea- 
los  Aldricus  in  territorio  Vastinensi  {le  Gdtinai»)  de 
principibtts  paiatinis  exslitit  oriundus ;  qui  dum  ad- 
huc  intra  matemi  uteri  angustias  includeretnr,  vo- 
luit  Doininus  ostendere  in  nondum  nalo  quod  futuh 
rtim  esset  In  adullo.  Crebris  quippe  salutionibus  iU 
inovebatur,  ui  ipsos  parentes  suos  stupor  vehemens 
apprebenderet :  qni  motus  signttm  credltur  exstilisse» 
quod  conlra  hostes  spirituales  esset  dlmicaturus. 

2.  Hlc  postquam  in  lucem  prodiit  sacri  baptisma- 
1»  charactere  Insignitus,  Aldricus  nominatus  csl; 
qoi  more  nobilium  in  dellciis  suaviutls  educatus, 
in  prima  pueritlae  teneritudiue  operibus  maturis 
aeUtem  coeplt  anticlpare,  et  praeclaram  noliliutem 
prapclarissimis  l>onorum  actuum  cxcubils  reddereD 
dariorem,  puerilibus  portendens  tirociniis  qualls 
quantusque  athleu  esset  futurus.  Nam  beati  Nioo- 
laiaemaius,mnlto  jejunlo  tenerumcorpasmacerabat, 
ot  intempestlva  abstinenlia  exiles  atlenuabat  arlus. 
Non  solum  autem  parentes  UnU  bouae  indolis  slgna 
vehemenll  stupore  afDciebant,  verum  etlam  omnium  . 
contemplantinm  animos  mirabiliter  reddebant  atto- 
nitos. 

3.  Ifilur  a  primls  pueritlae  rudimenlis  puerilia 
deviians  oblectamenu,  suae  ingenultalis  magnlfi- 
ceutla,  momm  honesute  mlrifiee  extoUebat ;  et 
Dcum  toUs  viribtts  dlKgendo,  in  anleriora  se  exten- 

«  Ferrarivnse  sciiicet,  quod  bcate  Mariae  et  saneto 


dens,  qierttm  maluriuie  perfectiores  aemulabainr. 
Tandem  a  parentlbus  traditus  in  liberalibus  anibns 
erudiendtts ,  roirabiliter  coepit  pittflcere,  el  juxu 
sdenliae  doelrinaiis  augmentum  kicromentnm  reli- 
glonis  Sttscipere  :  ut  non  solum  in  liberallbaa,  ve- 
rum  etiam  in  ^iritualibus  disciplinis  efBeaeiter  in* 
stitueretur.  Reeolens  juxU  illnd  vorbum  Sapientis, 
moresex  convlctn  forraarl,  cum  caenobitis  ddecu- 
batur  continuare  sermonem,  et  religiosoinm  cotto- 
quiis  quampiurlraiim  demulcebatur.  Gattdd»i  enm 
iilis  temporejejuniorum  eommunlcare,  noclumis  vl- 
glliis  Interesse,  et  studfo  sanctiutis  conciqNscenlins 
Ulicius  penilus  dedinace.  Secum  eliaa  singnila 
momentis  secretius  tracubat,  qoaliter  mnndl  falla- 
ces  eviurei  lilecebras,  ciyus  conversaiione  dintina 
sanctiutis  propositom  impediri  verdiaUir.  liqtts 
zdi  facibtts  beaus  Aldricus  ardenter  accensns,  ar- 
dioris  vitae  semlum  ddiberavit  arripere,  el  ol  hatii- 
lum  exlerimm  interlori  conformaret,  habitum  mth 
nachalem  assumere  deslinavil. 

4.  Sed  ne  parentes  griivhis  molesUrei,  vd  iis 
ignorantibus  boc  ageret,  naclus  opponaniuiein, 
eis  piom  mentis  revdavil-  arcaoom :  qni  lioet  qna- 
dam  pieuu  in  primis  non  acqaiescerent ,  anen- 
dentes  in  eo  reloccre  insestimabilem  chariutis  nr- 
dorem,  honesto  proposilo  nolttemnl  obviain;  sed 
cnm  Deo  perpctno  servilomm  raonasierio  prcsea^ 
Uverunt,  quod  in  honore  beatae  Maiis«  eral  ioiidn- 

Petro  sacruffl  est  nimirum  ecdesia  primaria  in  k^* 


SOI  TITA.  803 

obi  sul»  Aleiiioo  abbite  nttgistro  litiertU,  eoi  A  ipso  monim  natarilalm  re^fimere  ^(k|iiid  «!»• 

juveoilis  Tiddlietur  inridere.  Sotoeptis  igitur  sacris 
ordinibos,  divinis  operibus  propensius  insistebat,  u( 
Incnleniius  in  eo  clarescereat  virtutum  insignia»  el 
intentionis  cbantatis  exuberarent  incremenla. 

8.  Nam  quanto  major  factus  esty  in  omnibus  tanto 
sebumlliabat  magisjuxta  verbum  Apostoli :  Humi^ 
liamim  $ub  potenii  nuiffii  Dd,  ut  m  exalut  in  fMi« 
pore  mMlaltomj  (/  P$tr.  v,  6).  Tandem  fama  cele 
bris  viri  illustris  longe  iateque  diffusa,  ad  regis  Lu- 
dovici  fliii  Caroli  Magni  pervenit  audientiam,  qui 
tnoc  regni  Fraocorum  tenebat  mooarcbiam. 

9.  Ad  cujus  monitum  quorumdam  incredulommt 
qui  tunc  Adem  Christianam  impugnabant,  prout 
Spiritus  sanctns  dabat  eloqui  iili,  versutias  elisit  ar- 

miiformiter  »moIari  videretur,  imo  etiam  conctis  B  ^^^^  ^j  ^^^^^  periclitanlis  Adei  propulsau  peni- 


jam  (ficti  cosnobii  adminisiratio  Uinc  temporis  erat 
eommissa,  ■woachalis  discipllose  soscepit  insignia. 

5.  Qoo  deftioclo,  ad  coram  ^osdem  loci  gereo- 
dam  sobslitotua  est  Singulfus,  natiooe  Angticus, 
■obili  proaapia  orlns,  morom  bonestate  praeditos,  et 
rdigios»  coBveraationis  praerogatlva  prvclaros.  Uic 
beati  Aidrici  perpendeos  futuram  praeemioeotiam, 
quam  manifesta  religioms  declarabant  bidioia,  eom 
piis  emdltionibos  assldoe  instiUiebat,  et  ot  flos 
iddesceotiaB  io  (ructus  oberes  procederet  aetatem 
leiieram  pastorali  cura  studiose  ioformabat. 

6.  Singulis  ilaqoe  diebos  ih  addescenlttlo  soc- 
crescelMt  booae  operatlonis  indoslria,  ui  eruditorem 
soum  in  devotione,  sUentio,  humilitate  et  conoordia 


prsepoiii  ot  imicatiools  exemplum.  Denique  bu]us 
beati  adolesccntis  fama  ad  saiictom  *  Jeremiam  de- 
▼eoit,  qui  tunc  temports  arcbipraesulalul  Senonensi 
Itticiter  praesidebat. 

7.  Com  itaqoe  videodi  pio  flagraret  desiderio, 
praecqiit  eom  sois  conspectibos  praeseotari,  ot  si 
lama  de  probitale  ipsios  vera  prsedicapet,  praeseo- 
tadi  visione  et  iide  probaret  ooculta;  quo  facto  tam 
admiraodie  perfectionis  expertus  esl,  nt  plurilHis 
tam  tacitis  qoam  relatis  fama  in  fjosdem  eommeo* 
dalioae  maligna  foisse  videretur.  Mijori  itaque  pro- 
oMilaone  dignom  arbHratqat  ordine  diaconii  ilhistrem 
iasigDivit  adolesceotem ;  postea  vcro ,  delapso  bien- 


tus  ^  ambiguitate  redinlegravit.  Super  quibus  ju- 
cmidatttS  imperator  Augnstus,  eom  praeceplorem 
c  pakitiiium  iostituit,  ut  vita  imperialis  aulae  et  ma- 
Jora  oegotia  sose  discreliools  aiiMtrio  defioirentur. 
Tanto  itaque  patrono  gratubtetor  Francia,  qoieum 
poteslale  caeteris  praeemineret,  se  tamen  oinnlbos 
parem  exhibebat.  Erat  ciinctis  affabills,  verbonnu 
soavitale  serenus,  pupiliomm  a^folor,  viduaram 
consiliarios  :  el  sic  oiniiibas 
factos,  omoiom  grailam  el  favorem  roeralt 
adipisci. 

10.  Cumqoe  vir  sanctus  ab  omoibof  sedulo  lauda- 
letar,  taroen  elaborabai  laodem  humaoam  pia  sim- 


aio,  eom  ad  aacerdotalem  sobiimavit  bonorem.  Ac-     pUcilate  obacurare,  ne  eUtiooe  gloriae  serenaUm 
cendebal  etenlm  discreu  praesolis  dispensatio  in  ^  consdenliam  favombilisaorapereeUeiei.  Soletenlm 


norem  tancH  Peiri  et  ommum  cwterorum  apmtolo' 
rum  eomecraia  ett,  lesie  Lnpo  io  episloia  ii  Eccle* 
aia  vero  mious  priodpalis  in  bonorem  sanctae  Ma- 
fiae,  peregrinorem  cbncorso  bodle  quoqoe  celebris. 
*  Magno  Senonensi  archiepiscopo  soccessit  iere- 
mias,  qoem  mooachom  et  procoratorem  ccenoli4i 
S.  Riciiarii  ftiisse  tradoot  Clariiis  in  Chronico  mo- 
oattlerit  S.  Folri  Seoonensis,  Homi  mooacfaos  Anti- 
siodorensls  in  Cbrooologia  soa,  aliiqoe  receBliores. 
Omiiitfiis  vero  praeiveral  Hariulfus  in  Chronlci  Cen- 
toleosis  lib.  ui ,  ca#.  tO,  ubi  scribit  Jeremiam 
monachom  el  tbesaurariom  S.  Richarii,  regnanti- 
bos  Lodovico  el  Carlomaono  Lodovid  Daibi  filiis, 
com  Nortmanni  Cenlolmisl  monasterio  inbiarent, 
ftiga  salotem  qaaesUsse,  asportatis  secum  inde  reli- 
oiiiis  sacris,  quas  in  monasterio  S.  Columbae  apud 
Senonas  primum  recoodidit ;  ubi  abbas  a  fratriims  o 
electos  est,  ac  demum  Senonensis  archiepiscopus 
creattis,  quod  eliam  Clarius  et  Hugo  refenint,  idque 
ad  Lodovici  Pii  lempus  delorquenl.  Yeram  cnm 
Jeremiae  monachi  secessus  In  coenobium  Senooense  ' 
caniigerit  saevientibosin  Francos  Norimannis,  (quod 
posi  mortem  Ludovid  Pil  accidit )  reclius  eum  se- 
eesaom  revocat  Uariulfus  ad  priiicipatum  Ludovici 
ei  Carlomanni.  Itaque  Jeremias  Cmitulensis  thesao- 
mrios  non  poiesl  idein  esse  com  Jeremia  archi- 
episcopO  Magni  snccessore,  qui  Ludovico  Pio  impe- 
nom  hieoiHe  eam  sedem  adeptos  esl.  Quodrca  di- 
cendam,  aoi  praedictos  auclores  nominis  similltudine 
deeeptos,  ex  duobns  uoum  conflasse;  aul  si  Jere- 
mlas  Centulensis  moimcbus  in  sedem  SeUonensem 
eveciQS  slt,'  duos  slatuendos  esse  Jeremias,  unum 
qoi  lempore  Ludovid  Pii,  alterom  qul  reguaniibus 
Lodovico  et  Cariomanno,  aut  cerle  paulo  post,  Se- 
— : —  ecclesiam  seniorem  assoniptum  niisse  ex 


i  pereeiiefeC  ■ 

S.  Columbae  ccenobio ,  eui  rivens  molla  bona  eoolo- 
lil,  ibidemque  mortuus  sepeUri  vi^l. 

k  Quos  haereticos,  qoibusve  modts  impuffnaveril 
Aldricos,  incerlnm.  TaveUos  qoidem  io  nistoria 
episeoporam  Senooensittm  pout  ^os  efHSOopi  con- 
silio  Ludovicum  Indixisse  a^oodnm  Aqnisgranl,  obi 
luxus  vealium  derids  ioterdidaa  sil.  At  concilinm 
fartud,  in  qoo  id  sancilum,  longe  ante  Aldrid  ponii- 
ieatom  celebralom  esi,  amm  sdllcei  817,  tesUnle 
Anonymo  in  Ubro  de  Yito  Lodavid  Augosti ,  cui 
semper  fldeUssimos  adhaesit  Aldricos»  ot  ooosut  ex 
AoBallbus  Benlolanis  ad  annom  8S3»  plerisqoe  ab 
imperatore  soccessiOnem  fadeotlbos. 

•  Interprelor  canceUarium  soo  ooodltorem  regio- 
ram  diplomatnm,  qaae  pleraooe  frtecepta  vocanlur. 
Sane  Aldricum  Pippini  Aqwtaniae  regis,  Ludovici 
Augusii  fllii ,  canceUarlum  fuisse  invenio  in  biiiis 
UUeris  quas  PhUippus  Labbeos  referl  in  Mlscella- 
neis  cunosis,  et  missum  domiQlcom  fuisse  Aldricum 
nosiram  jam  episcopum,  intelligilur  tuin  ex  qoodam 
Lolharii  imperatoris  diplomat^  conflrmanlis  ordi- 
nationem  quam  Ludovicns  jialer  per  misaos  soos, 
BaldricumSewmende  ecdum  veuerakiiem  quondam 
archiefriicofmm^  Albericum  Lingonensem,  el  alios 
inslituerat,  pn^Ur  eviundas  diseordias  inter  abba- 
les  ei  monachos  Flavmiaeenses  de  bonis  cmnobii, 
apud  Doslrom  Georgiom  Violiiam  io  apoio|ia  «lo 
corpore  saoclae  Regioas;  lom  ex  UUeris  supenus  ad 
aaoom  809  editis  pro  Elnooensi  monaslerio,  quo 
directos  est  Aidricos  ab  Lodovico  Augusio  ad  mo- 
nasiicum  onfinem  ibidem  conflrmandom  :  (|oem  or- 
^em  etiam  in  Dionysiaao  resliloere  sategii  proco- 
ranle  Lodovico  Pio :  at  eum  scfaoUs  palatii  praeloetum 
ftdaoe  hic  aolom  inveoio. 


803  S.  ALDRICI  SENOf^SlS  ARCniEP. 

oelshudo  mertti  sentire  mareorem,  ifuoHes  hmnai»  A  Paiuli  construiit,  ^l  quasdam  ofAetnad 


801 
fra- 


laudis  vana  subrepii  jocunditas.  Interca  quorumdam 
aemulorum  rancorem  suscilavit  maligni  hosiis  sng- 
gestio,  qai  venenosa  detractionis  invldia  in  sanctnm 
I>omini  coeperunt  malignari,  et  famam  laudabilem 
profana  derogationcincrustare[Fone,lncusare].  Scd 
virDei,  jaciens  cogitatum  in  Bomino,  ob  amorem 
Christi  detrahenfmm  amaritudinem  paticnter  susti- 
nebat :  et  laetus  snavitate  serenatae  conscientise,  do- 
losas  macbinas  sola  scdabat  patientia,  fnnilens  ilir 
Davidieo  {fmo,  Annse)  :  Deus  Mcientiarnm  Deminus, 
et  ilU  prcppatttntur  eogitationes  {I  Reg.  ii,  5%  Per 
modestiam  siquidem  miligatur  invidia,  nbi  turpihus 
objectis  virius  enilerei  tacilucnitalis.  NnUtlenos 
etiam  armis  ssevientium  conteritur,  qui  grati»  eod* 
lestis  tuilione  munitur. 

li.  Dum  haec  agerentur,  Adalbertus  Ferrariensis 
coenobii  abbas  eximiua  migravit  a^  saNnilo,  quem 
Siugulfua  senio  debiliiatos  eommttni  fratrum  eo»- 
sensu  sibi  subsliUierat,  malens  cum  Maria  ad  pedes 
Domini  sedere,  qoam  cmn  Martha  diatius  circa  fre* 
queos  miiiislerium  saiagere.  IUe  posi  qaartum  an- 
Biaa  aaae  admlnistraiionis  a  earnis  ef|^asiuIo  feUci- 
ler  abfloluiuseai;  quo  sepulio,  in  Aldrlcom,  probal» 
celif ionis  vinim,  oaaniura  unanirats  el  canonica  con- 
venii  eleciio  :  qui  lioel  pia  simplieitate  reaiterelor, 
se  tanto  apice  indignum  judicans,  victus  tamen  pr»> 
ierva  fratruu  instanlia,  tande»  eomm  peliiioni  be- 
nigoe  acqiiievit.  Quo  amfito  veaerabilie  Auguslas 
iradiel»  eledioni  asasoflom  Ulariler  pnd^uit  el  fa- 


trum  penitiles;  et  In  subditorum  cura  tantam  ei- 
hibuii-diligentiam,  ut  quia  snper  pauca  ild^Ifs  ex- 
stitit,  super  multa  constitni  mereretur :  qnod  ex 
sobsecutb  eventu  rei  evidentia  declaravlt.  Post  mo- 
dicum  namque  temporis  intervaHum  celebris  lere- 
mias  memorix  prxsul  Senonensis  came  mortall 
exatns  esi  •;  et  in  monasterio  beat»  Colnmbx  ^  ex- 
hlbito  debKo  hamanitatrs  4fBdo,  honoriflce  larauli- 
tns  esi.  *  - 

45.  Pneflnito  igitur  tempore  electlonis,  simt  mos 
est  ecclesiastlcns,  ne  oves  erroneas  sine  pastore  hi- 
pus  rapax  dispcrderet,  ad  cligendum  antistitem 
cnm  humanitate  et  devotione  popnhis  convenit  nni- 
versns:  a  qno  prinslnvocata  sancti  Spiritus  gra- 
B  tia,  unanimi  concordia,  popolo  accfomante  et  favo- 
wsn  pnestante,  beatus  Aldricns  ordine  caiionico  in 
archipraesalem  electus  est.  Andfens  ^ir  sanctus  sine 
contemplatione  quletem  per  episcopaliom  admini- 
strationem  interpellandam,  niultimodas  pnctcndebat 
ezcttsationes  y  asserens  se  tanto  onerl  mimis  ido- 
neom «,  el  honore  tant»  soblimitatis  iftdignam.Pri- 
Tatam  tamen  tranqnflUtatempnbllcaiiotflitati  poOpo- 
ncns,  Importona  deri  et  popult  vietos  fnstantia, 
vix  tandem  acquievit  :  et  quasi  invflus  et  reni- 
tensa  monasterio  raptos'  ad  infolas,'  cim  onfverso- 
mm  plaoso  felldter  inthronizatos  est.  Snsthiifit  ita- 
que  aHer  /acobita  dormlre  com  Radiefe,  ot  quan> 
doque  ffitos  vacaret  ampleiibos. 
44.  Functus  itaque  olficlo  iMistorall,  coepft  dffi- 


«orem  ^  el  nos  sofam  privilegia  ftbbMi»  wm  a  pra&-  C  genter  vigllare  sopra  gregem  ^uum,  ne  fraus  anti- 
decessoribus  suis  impetrata,  sua  pelitione  renova- 
vU;.fied  oiiam  nova  eidem  mooasterio  in  postemm 
profutura  concessH. 

12.  Igitur  susceplo  fratrum  regimine  Sancii  Pe|ri# 
de  dje  iu  diem  bona  ia^esoebai  opimo ;  el  lieei  oe- 
cnlte  viimn  agOns  snlilariam,  mntiiitiodo  exaspera- 
tione  miserlx  carnis  bellnra  indiccrct,  non  lamea 
potuii  abscoodi  lucorna  sub soodio,  aed  iiio-iAyilo» 
saoctiiftits  ^pen  prodlbanl  in  publicum ,  Palrem 
qui  in  coell^  est,  ^loriflcantia.  Hic  monaslcrium  no- 
vnra  In  bonorem  bcatorum  aposiolorunx  Petri  ei 

*  Anno  tSHI,  anictore  Odoramno  monacho  fn  chro- 
nico ;  el  quidem  vii  Mos  Deoembris,  ut  legitur  apucj 
Oarium,  qni  Jerem«a>  obitom  reponit  anno  sequenti, 
sed  male,  ex  annotatione  ih  nnm.  1S; 
•  '  Monasterhim  istud  sllum  est  in  suburblo  civl- 
taiift  Senoniea),  a  Lndovico  Augusto  commissnm 
Jeremise  episcopo,  leste  Clario  monaeho,  <  ut  essel 
snb  tiitiiofie  archfepiscopl  Senonica^  urbls.  i  Bene- 
diclas  AManffiabt>as'iBonaslicam  dlsciplinam  istic 
ffesiilnitv  Jacob  abfoote  eanonieo~  ejus  lodl  tnm  ex- 
sistenie,  ut  teaitnr  in  df plomate  LodoVici  Augnsti  in 
appendiee  ad  Lupi  abbatls  opera,edflionis  Baluzia- 
tod  :  qoi  LudOAicos  rogato  buppUcil  abbatis  dicto 
•iBoobio  jus  eligendi  abbatis  confirmavit.  In  his 
htteris  faodantur  c  Anfrfdus  ei  Donatus  nepotes 
leieiiiice  qoondam  Scnonioe  orbis  cnlscopi ,  >  qul 
hospHhim  aliqood  monasterio  sanct»  Colofnbae  con- 
loleNnl,  ExBiat  in  Appendice  jam  dicta  privitegfum 
Garott  Calvi  pro  Kbertale  fisdosemebU,  lecio  di- 
gnum. 

«  Aldrici  liitewe  hujus  rei  indfecs  ad  Froiharinm 
Tuilensem  episcopum  exstant  Infra  post  hanc  Vi- 


qui  hostis  illi  ofliceret,  quia  circuit  ui  leo  nigiens 
qnaerensqfrwn  devoret :  contra  quem  armatnra  Dei 
muniri  crebris  exhortationibus  subditos  animabaL 
loierea  docirio»  sahitaris  informatos  iilosirabat,  d 
onroia  pH  pastoris  oflleia  provida  discrellohe  solli- 
citus  exei^ccbat.  Erat  namque  consolaior  moeren- 
tiuia»  a^ittlojr  pupiiiorum»  de[ew)r  vidoaporat  obh 
ninm  eompatieps  miseriis,  omnlom  iDdigenihin 
anxiatus  angustiis,  Injuriarum  corrcetory  injuriaD* 
tium  reprehensor,  cqoilibrato  semper  moderamiiM 
recttludiBis»  ut  affliciis  ei  affiigentibus  lo  fovemio 

tam.  Eum  vcro  primaria  electiooc  non  fuiss^  crc:^ 
ium,  sed  alium,  ^ui  Ludovico  Au^usto  probatus  non 
cst,  conslat  ex  qusdem  FroihariL  epistolis  15, 16  ci 
D  17;  porro  Aldricum  incunie  azmo  8id  nondiun  or- 
dinatom  fulsse^  patet,  tum  ex  caj>iiutis  a  Ludovico 
Augusto  condiiii  anno  sexto  decimo  imperii  siai  pro 
varils  conciliis  in  regno  suo  celebraoais.*  ia  qnor 
rum  capilulorum  exordio  praecipit,  ui  LuleUae  Pa- 
risiorum  archiepiscopus  Senoois  ^ui  fuerii,  cuiu 
aliis  conveoial :  tura  ex  epistola  ejusdem  imperaio- 
ris  scripta  Gallix  ac  Germani»  episcopis  aa  iodi- 
cenda  in  provincils  concilia,  io  bis  Paiisiense,  anno 
829  celebratum  octavo  Idus  Juoii  :  qua  io  epislolA 
mandat,  ut  futunis  antistes  Senonlcus,  ei  alii,  ia 
Parisiorum  urbem  conveniant :  quod  argumcnio  c^i» 
initio  e]us  anni,  quo  data  cpistola,  nondum  faciani, 
ant  ratam  fuisse  Aldrici  eleciionem;  et  Jeremia:ii 
ejus  decessorem  praecedenie  Decembri  obiisse.  £x 
quo  corrigeodus  Clarius  et  auctor  Cbranici  Leroo^i- 
cencis  in  tomo  I  BibUoibrcx  Labbcano^,  qui  ai^iiO 
8?9  Jereniisc  ohitum  sialuunt. 


8(»5  VITA.  m 

el  reiurimeMdo  esset  aequatis  :  et  sic  palern»  pielaii  A  Remigii  consecraium  ,  a  porla  civltalis  Scnonicjc 

modico  dislans  intervallo,  eujus  vieinia  quieli  mo- 


admisceret  officium.judicis,  na  minus  esset  distri- 
ciio  rigidAf  nec  pietas  remidsa*  Ganonicos  ctiam 
ecdesi»  suae  paterna  pietate  instruebat,  quatenus 
simpUeiores  effieerentur  ^U&tu,  nitidiores  actu,  mi- 
tioreB  eJnqiuo,  puriores  animo  :  ne  simplices  exem- 
plo  suo  corrumpere  viderentur,  legulam  canonicam 
excedere  verecundAreutur.  Tiirpiterenimemarcescit 
vigor  Tirtulis,  cum  peccanti .  noo  sentitur  jactura 
pudoris*  Praeterea  a  praesentia  secretj^  propensius 
fugal)at  munttseala»  ne  per  cupiditatis  l^brioum  ju- 
dicu  examen  inaequaliter  peaderet ,  juxta  verbum 
Apostoli :  Beaius  qui  excutit  manu»  qb  omm  munere 
{Ua.  ixHi,  15).  Quippe  praedecessorem  suum  sem- 
per  sibi  proponebat  imitationis  exemplum  ,  ut  cujua 
successer  exalitit  in  apice,  et  succederet  in  humili-  ^ 
tate.  Tanto  pnelato  gratulabanlur  populi,  Deo  gra- 
tcs  devote  rependentes,  qui  mirilicavit  misericordiam 
&uam  in  eis,  virum  tantsB  religiouis  et  bonestatis  suo 
praBficiendo  regimini. 

i^.  Forie  dum  magnls;  negotiie  tractus  ad  urbem 
Parisi<irum  tenderet,  prece  Fossatensis  abbatts 
tempiomt  qvod  ipse  eenstroxerac  in  hoBorem 
beat»  •  Mariae,  dedicaTit  :  et  inde  reversus  ad  pro- 
pria,  dum  quadam  dio  pro  foribos  ecelesiae  beaii 
Stepliani'>>-resideret,  Tldit  quemdam  prastereuntemf 
Marrymardiim  <  nemine,  cnjus  faeiem  inUieoft,  evi- 
dentia  in  eo  tigiia  perpendit  insolentiae.  Erat  eaim 
ineessas  Tifvs,  gestus  panpoMS^  cervix  ereelat 
faeies  lorra,  9cM  inces,  aermo  tarfibitis;  qoa  ac- 
cefsHo,  qais  e^set  atodioae  reqoislvit.  iUe  ut  onmia 
in  qoodam  fasto  loqm  eo>ttsoeverat,  se  coatodem  ci- 
vftalis  respondit.  Ad  qoem*  prsesol-:  Si  aliarom 
cnstos  es ,  cor  te  issom  coaiodire  oameoMBia?  Tui 
cam  Bis  poWis  et  cinis,  eor  imBiodicos  faatos-  con- 
cipis?  quid  inani  jaetantia  gloriaris?  E|  ineipiens 
pradieare  veitam  Dti,  nonc  inerapando  suavitatis 
adirilseuil  eloqoia ,  BamariUni  volneribiia  asBUvivi 
TiBom  ei  oleofla  Inftnidana :  nae  «tte  dastilftl,  quin 
tumidMn  effi^ciler  illio»  represail  elatienemT  61 
sopareiliesam  temiliaTii  eonionaeiaak.  Iiiam  in  cor- 
dis  sui  paactralibas  tam  peakos  iafixffi  sttBl  aagiti«» 
poi^is  acBta,  ei  iia  Talaerato»-  est  eor  sama 
cfaikritate^  quod  oraBMm  prsteritorum  grslia  inaa»* 


iiachorum  erat  inimica.  Nam  populari  strepitu  saepe 
compellebanlur  minorc  devolione  divinis  vacare,  et 
a  fervore  conlemplationis  inlerdum  subrepente  vaiia 
roeditatione  tepescere  :  occasionem  etiam  jurgiorum 
el  seditionum  sxpe  loci  prxstabat  anguslia  inlcr 
civilateuses  et  monachorum  contubernales.  Dillicile 
natmque  solet  esse  animorum  concordia,  ubi  est 
morum  et  babitus  discrepantia.  IIujus  ergo  incorn- 
modi  sanctus  praesul  qua^rens  remedium,  monaste- 
rium  praedicium  Yalerias  ^  transt.ulit  :  sed  iliud 
incceptum  s^cularibus  importupitatibus  occupalus 
non  fecit. 

17.  Post  opera  quippe  gloriosa,  post  labores  pro 
sua  eccle^ia  statuenda  tolcratos,  suae  dignilaiis  ad- 
ministrationem  fastidiens,  et  ad  vitae  sux  novissini» 
mentis  acumen  dirigens,  coepit  secretius  beati  Mar- 
titti  sententi^m  refricare  asserentis,  quod  sibi  major 
fuerit  virtus  ante  episcopatum,  quam  in  cpiscopatu. 
Metuens  itaqoe  per  sxcularium  negotiorum  per- 
plexitates  religionis  sux  meritum  minorari,pastoralis 
sollicitudinis  curam  proposuit  exuere  <» ,  et  ad  so- 
litae  contemplationis  tranquillitatem  devotius  cocpit 
anhelare.  Yeritus  tamen  ne  gregem  suo  pastore  \i- 
duatum  antiquus  praedo  dispergeret,  misericordlam 
Dei  singuituosis  precibus  cocpit  efHagitare,  qualenus 
ei  securse  quietis.  jncaivditate  perfrui  cono^eret,  et 
subdiUs  suis  idonei  pastoris  protectionem  provide- 
ret :  quam  orationem  a,  Do^iino  exauiliiam  fuisse 
ex  post  faeto  evidenter  innotuit. 

i$.  Gloriosus  namque  Dei  famulus  diem  obilus 
sui  Spiritu  sancto  revelante  praeuoscens,  in  quo  ad 
Terae  quietis  gaudia  transmigcarct,  convocaiis  disci- 
pulis.diein  oovissimum  sibi  instare  pia  r^latione 
propalavit»  solita  pietatls  sollicitudine  eos  monens , 
Ta$  proprii  corporis  mundum  <?t  immaculatum  pos^ 
sidere;  sicque  currere,  ut  comprebendereni ;  sic 
laborarie,.  u^^temae^  beatitudinis  quieic  non  frauda- 
renlur;  sic^ertare,,ut  perpc^tuae  jucunditatis  bravio 
praemiareBtun  Finita  autem  prxdicatione ,  locum 
idooeum  sepuitur^  elegit,  scilLcet  coenobium  Ferra- 
tieBse,  quo  corpus  suum  deferri,  ejus  et  animx  ce- 
lebralo  divortio ;  et  in  stillicidio  ecclesix  tumuiari 


tiiieotei^  se  manachum  ieri  ab  eo  poslolarat :  etfta  p  praBctpit*  U»c  eo  doqexUe,  stopor  vebemens  omnes 

apprebeadit,  qi&ia  nuiium  ^r^oia  invaletudinis  in 
eo  poterant  apprchcndcre. 

ad  Yltam  sanctl  Komani  abbatis  in  sxctdo  primo. 
Aldrici  litteras  hac  de  re  daias  inferius  adducam. 
^d  bxc,  Heribaldi  Antislodbrensis  episcopi  eieclio- 
iiem  procuravit  AJdricus,  ul  legitur  in  Hbrode  gestis 
episcoporum  Antisiodorcnsium,  con.  56. 

<^  Idipsum  aiteslatur  Lnpus  abDas  Ferrariensfe 
ejas  disdpulus  in  epistola  ^9  ad  Gucniloncm  Aldrici 
successorem,  his  verbis :  c  Quin  eliam  decessor  to- 
ster  beaUs  memorise  Aldricus,  qui  prsefati  Gaesaris 
jussu  et  uiirabili  bonorom  adnisu ,  nobis  cum  ess6t 
abbas  ablatus ,  ecclesiae  Senonicae  pondfbx  factos 
est,  ad  nos  immutabililer  proposuei ;at  rcgredl  eid- 
scopali  cura  omissa,  quando  bapc  vitam »  ut  crem« 
mus»  feliciore  nmtavlt. » 


faduBiesl. 
16.  Erat  eo  tempore  monasterium  in  honore  beati 

"  Istius  dcdicationis  fit  mentio  iu  Ijbro  de  miracu- 
lis  saucli  Baboleni  abbatis  sa^culo  sccuudo.  Oralo- 
riiuB  beatae  Marias  etiam  nunc  exstat  in  monasterio 
Fossaiensi  ad  duas  Iciicas  supra  Luteclam  Parislgi^ 
rum  ad  MairOnam ;  qood  ab  annis  ccnlum  cauonicis 
sflseularibus  oessit,  ut  postca  diceior  in  bistoria 
traBslatioBis.corpor[s  saocti  Mauri  abbalis  in  istud 
BioaasieriuBu 

^  Eeciesia  eal  catkulralis  Seaonica,  sancto  Sle: 
pkBBa  saera, 

^  Lmo  Marcuvaniumt  qui  postea  factus  monar 
cbiis  Ferrariensis,  dein  abbas  PrumiensiSy  de  quo 
nfra. 

(i  ValNIias  alii  appeUaBt,  vulgo  VareilliM,  quo  de 
moBa&ierio,  uti  et  Je  simcti  Remigii,  lege  adnotata 


g»  S.  ALDRia  SENONENSIS  ARCHIEP.  m 

19.  Post  modicum  temporis  inlerstilium  morbo- Adem  rcquiem  peterenC,  ut  vinum  4|ao  BndelMni, 


rum  pulsattts  gravedine  coepU  sgrotare,  et  crebris 
doloribtts  mortis  viciiue  praeambuiis  intolerabiliter 
fatigari.  SoHta  Umen  voltus  serenitas  semper  im- 
mota  perseverabat»  in  fide  et  in  cbaritate  Cbristi 
mens  devota  magis  ac  magis  solidabalnr.  Sed  tamen 
ingravesconte  morbo ,  debito  refectus  Tiaiico ,  fiiis 
in  coelom  oculis,  manibus  ad  Deum  evectis ,  viam 
univcrsae  carnis  ingressus  sexagesimo  primo  vitae 
sm  anno  *,  sexto  Idus  Octobrid  ^  feliciter  migravit 
ad  Dominnm  conmam  laetitiae  de  manu  Dei  acce- 
plans.  DeiaUim  est  autem  corpus  ejus  ad  praedi- 
cium  coenobium  juxta  tenorem  pnecepti  sul,  eum 
roagnoejulatn  populorum  lugentium  etgementium* 
se  tanti  tamque  benigni  pastoris  praesidio  destitutiis 
et  desolalos  reiiqui;  et  in  stillicidio  juxta  oratorium  B 


paulisper  dlgererent.  Usu  vero  teraerario  locom  in 
quo  corpus  beati  Aldrici  quiescebat,  ebrietatit  ei^ 
rore  vel  cornipti  contttmacia  petierunt,  el  Ibi  sonino 
resoloti  repente  obdormienmt.  Sed  Domiaas  looon 
aacris  artubus  servi  sui  dedlcatura  Bon  paoieni  pro- 
fanari,  dormientes  roirabiliter  subvexlt ,  et  nmun 
trans  flumen  pr6ximum  in  strata  publica  ,  dooi 
sub  fogo  ionge  ediocavit.  Tandera  aorora  mtilanle 
a  piebe  inventi  suot,  dum  de  more  ad  sanctoruni  in 
praediGto  monaslerio  qutesoentium  properafet  snf- 
fragia.  Omnibus  a  somno  excltatis  et  minumlofian 
eventum  oonfiteniibus,  stupor  onuies  apprdieBdii,  et 
nomen  sancti  confessoris  magnificalum  ad  hoiK>reB 
Dei  daruit  gloriosius* 
22.  Translatum  est  auten  corpus  €jus  a  stlllid' 


beati  Andreae  mi  lapideo  tumiilo ,  qnem  vivus  stbi 
construxerat,  bonorifice  scpnUnsest :  ubi  non  minus 
post  mortem  suam  quam  in  vila  sna,  quanti  meriti 
fuerit  servus  ejus,  Dominus  per  plurima  virtutum 
et  miraculorumdeclaravit  indicia. 

20.  Post  beatum  Aldricum  praedictae  nrbis  catbe- 
dram  sortitns  est  Heneaulus  «,  quem  ipse  saepe  di- 
cto  monaslerio  abbatem  praefecerat.  Mic  igltur  bo- 
norum  actuum  exerciiib  pervigilans,  et  mente  coe- 
lestibos  inhaerens  divlnitus  comperit,  ubi  requlesce^ 
reiit  corpora  sanctomm  martyrara,  acilicet  Saviniani 
et  Potentlani ,  Eodaldi  et  Serotini  :  qnorara  reve- 
rentia  ne  terapore  et  neglectu  obsolesceret,  corpora 
beatoram  martyram  omni  pompa  solemni  in  eecle- 
sia  sancti  Petri  hooorabiliter  coHocavit.  Corpus 
etiam  beati  Lupi  Senonnm  praesnlis,  et  beatae  Go- 
lufflbae  virginis,  qua  sub  Aurdiano  imperatore  passt 
est  et  altera,  translulh,  et  in  loeora  recondidit,  ubi 
usque  in  hodieraum  diera  eis  debita  exhibetnr  reve- 
rentia.  Fabric»  quoqoe  quam  beatos  Aldricns  prae- 
deoessor  suus  apud  Valerias  iodioaverat»  'aanu  coii- 
summationis  finera  apposnit* 

21.  Fuerant  autem  in  praedicto  ecmobio  ires 
Juvenes,  Gauberto  « ,  qui  ejns  curara  inscepefat,  - 
jngi  laraulatu  assistentes,  qoi  obseqnll  sedulitatea 
per  vitae  lasciviara  detrahentes,  devolius  gufae  qoam 
Domino.famolanlea,  monachis  dormientibiis,  eihl 
potusqoe  crapula  se  ingurgiiabant,  et  lo  tidiealis 
ei  carminibus  oboeeBis  itttempestivae  noctis  hons 
producebant.  Acddit  atttera  «t  somno  grtvail  tan-  ^ 

•  Imo  anno  sexagesimo  qaioto,  siquidem  Aldricnn 
natus  hic  didtur  aono  775 ;  nam  ipsura  obiisse  anno 
640  raitet  ex  nouiione  sequentL 

^  Et  quidem  anuo  Christi  840,  nt  constat  tora  ex 
epistola  Lupi  ad  Immonem  Noviomagensera  episoo- 
pora ,  tom  ex  Ilbello  proclamationis  Cardl  Calvi 
adversus  Weoilooera.  Lopos  slqnidem  in  dicu  epi- 
stola  significat  se  sospitera  ex  Fukienai  academia 
re^ressum  invenisse  omnia  proniera,  «  praeter  do- 
mmi  ac  nutritoris  mei ,  inqoit,  Aldrid,  quantum  ad 
me  attinel»  plenum  infortunii  obitum.  i  Reversiis 
est  aulem  sob  finem  anni  M  ex  dicendis  in  elogio 
Rabadi  infra.  Carolus  vero  ait,  eo  tempore  qoo  par- 
tem  regni  cnm  frairlbus  divisit,  c  melropotim  Se- 
nonnm  vacasse  paslore.  i  Aiqui  haee  divisio  fada  est 
Maiim  poslpttgnamFonlanetlcan,  comnissara  vii 


dio  ecdesiae  virttttom  indiciis  claresoentifaiis ,  et  in 
suhliraiori  exedra  venerabiliter  cdlocalum. 

23.  Erat  eo  tempore  vir  quidam  consularis,  Maa- 
ricius  nomine  ,  nobilis  quidem  genere ,  sed  geiws 
opere  denobiiitans :  eujus  insllncttt  satolliles  praedi- 
ctls  moBachiS  iDdehitlsexaclionibtts  CQ^nintgravi- 
tet  mjoriari,  et  res  snas  suoramqae  violenler  de- 
prasdari ;  qood  toties  mllo  resistenle  iacefe  coBoiie- 
verant,  utqttod  erat  iUidtnm,  oonsaelodo  videreinr 
lidtnm  fiacere,  et  usns  deIinqtten<M  ddictiim  niao- 
rare.  Itaqtte  raonachi  tantae  calamitatis  preoaan 
coorctaa,  necah  aliquo  spertntes  defensionii  prae- 
sidiQtt;  conmunicalo  coBsillo,  constiHMnMit  ioettm 
traoqttilliorem  pelere,  eiper  abseotiam  sutm  hoslihw 

C  occasionem  malignam  d  praeripere  ;.  qui  fdms  s«is 
plaustro  irapsBilis,  SttaoploqiM  corpore  beati  Aldrid 
cum  caeterii  saDetorum  pignorihos,  iler  suh  noctis 
silentio  arripaorant.  Dnm  anleqfi  por  anfractna  via» 
ram  dovlos  pUastnira  dneerent,iacaaie  piogrediens 
hoholeos  qoidam  in  lerram  pravoiatos  earroit :  per 
ci^tts  tibias  rou  piaustri  graviler  «nasa  tmialens 
oom  seoHnoeom  ctedohalar  rdiqaisse.  Qoo  ialbr. 
tanio  oouios  penarbali,  damonm  loUant  lociyva- 

'  hilem,  otvoce  consona  opem  saMi  Aldrid  d^os- 
GttBl.  Ad  qttorom  devotionem  hahalcas  SBomxitiUm» 
aas,  taBqanm  oihli  seosisset  gnvamiBia :  ot  iier  ag- 
gredieBS  iolill  operis  offldam  prosecolas  esk  Igitor 
IttCCtt  caaeiormB  Ib  '^adiara  eoavorso,  Deo  graliao 
loddeotos,  ad  moBaslerittra  «  YdiaMoe  fdidler 
pervMerttBl.  Qao  aadito  ad  saBdi  eoBfeosoris  pa- 

ILalendas  Jttlii  S41 ,  ac  proinde  Aldricas  Oclokri 
antecedente  ad  soperos  Iransierat. 

•  Imo  Wenilo,  non  ahbas  Ferrariensls,  sed  c^M&e 
regiae  Garoli  Calvi  capellanus,  ut  Caroh»  iBsetesUH 
tur  in  synodoapod  Saponarias  anno859qiia  ui  synodo 
conquestns  est  adversns  Wenilonem,  cni  c  WeniioBt 
tunc  derico,  inqoit,  meo  hi  capeHa  mea  aslhl  ssr- 
vfenti,  >  metropolim  SenoBam  ad  naherBaBdam 
commiserat  Cerie  Wenilo  eadem,  qaae  hic  trihaBBlar 
Heneaoh),  praesmisse  menoralar  apud  Clariam  mo- 
Badram.  Fenrariis  tum  pnseral  Odo,  pijecmser 
Lttpi,  qol  Wenllonera  Aldrid  deenmnm  vocal  m 
epistola29. 

^  An  is,  de  qno  raenlio  apud  Rodolfam  Torlaiitta 
in  libro  de  miraculis  sancH  BeBedicli,  cap.  44. 

•  Nunc  vulgo  VHiMnoHiiiir,  haad  kN^  ah  aiho 


8V9 


EP1ST0L.«. 


8t0 


^rociiiia  plariina  lurba  vironim  aut  mulicrum  devotc  A  pcccalum  inobcdicntix  ecclcsiasiicis  scse  opposuii 


confluxit,  inter  quos  audito  miraculo  ivit  consul 
Mauricius»  minaci  incrcpatione  in  noclurna  visione 
sibi  facia  a  bealo  Aldrico  valde  pertcrritus  «  :  qui 
aiHereliquias  cum  lacrymis  et  gemilu  pra^edentis 
delicli  postulavk  indulgentiam»  in  postcrum  mona- 
sterioquo<l  vioiavcrat,  et  spopondil  debitam  exliibere 
reverenliam.  Voto  igttur  ab  omnibus  coliaudalo  mu- 
nimine  roborato,  cum  reliquiis  bcati  confessoris  ad 
liKum  solilum  bilariler  rcvcrsi  sunt. 

i4.  Eral  autem  consueludo ,  quod  Fcrraricosis 
cccnobii  congrcgatio,  finita  fcstivitate  Peulecostcs, 
cum  solemni  pompa  slngulis  annis  Caslrum  Nanto- 
nis  ^  petcrel,  obscquia  devotionis  redditura,  et  suf- 


inslUutis;  quo.1  dum  fieret,  venit  ad  eam  hosiis  ma- 

lignus  in  specie  canis  nigri,  et  manum  ipsius  deghi- 

tire  moliebatur,  quem  ohnixius  arcerc  gestiens  non 

poluit,  sed  Ixsa  morsu  funcsto  lahcfactata  corruit, 

manumque  labentis  fusus  proprius  perforavit,  n 

quasi  manca  de  scelere  manus  illius  solilo  ofDcio  dc- 

slitueretur. 

26.  Tempore  procedentc  contigit  homioem  quem- 

dam,  Tamboldum  nomine,  aliquandiu  propriis  pol- 

lere  divitiis  :  scd  in  senium  urgcns  ad  tantam  deve- 

nit  inopiam,  ut  nihil  ad  vitam  suppeteret,  nisi  quod 

uxor,  nomine  Supplicia,  labore  manuum  suarum 

acquirebat.  Qui  sxpe  recolens  felicitatem  pncleri- 

f  «  •«  .«««.^«„.«  .v^.:i...«  i«:i.,«  ^.,«  ^A  1^^.,«.  «-«X       lam,  xrumnarum  cumulum  gravius  sustinebal,  cnm 

rragia  sanctornm  pciitura.  Igitur  cum  ad  locum  prae-  u  .  .         .  ,  ^        ..    .    -  .       * ,. 

.,:^, .^ Ar.i.ur.  ^i:  ^i^ »  Tk^^  A:i^^4:  n«.^:«  ^  mfclicissimum  gcuus  mfortunii  sit  fuisse  felicem  «. 

Accidit  autem  ad  sui  doloris  augmentum ,  ut  uxor 


dictum  tempore  debito  pii  cineres  Deo  dilecti  Patris 
Aldrici  digna  veneratione  deportarenlur,  ecce  puella 
grandiuscula ,  quam  in  lucem  sine  luce  maternus 
effuderat  ntenis ,  pcr  turbam  ehiclata,  pannum  rcli- 
quiis  superposttum  in  geslatorio  manu  injecta  corri- 
puit,  et  ei  firmiter  adhaBrens  per  lantum  via;  spatiiim 
inde  divelli  non  potuit ;  sed  semper  opem  pii  con- 
fcssoris  inlimo  devolionis  aflcctu  feliciler  poslulavif. 
Ut  tandem  ad  castium  pnedictum  pervenerunt,  in 
loco  quodam  anie  portam  facta  mora  modica ,  dis- 
posuit  xternum  Dei  consilium  per  virtulis  opera  roi- 
rificare  sanctum  suum.  Ibi  namque  patenti  populo- 
rnm  speclaculo  erumpentibus  ex  oculis  jam  dictse 
{mellx  gnttis  sanguineis,  per  merita  sancti  confesso- 


sua  solita  corporis  valetudine  destituta  in  diutinum 
languorem  incideret,  nec  solito  beneficio  viri  debili- 
taiem  poterat  refovere ,  eidem  consors  facta  misc- 
rix.  Rebus  igitur  ailversis  graviter  afllicli,  opcm 
divinam  humiliter  dcposcebant,  ut  qui  dat  escam 
omni  carni,  non  sineret  eos  miserabili  penuria  de- 
perire.  Gum  autem  post  nimiam  luctus  dcfatigatio- 
nem  contingeret  virum  obdormire,  ei  revelatum  esl 
In  somnis,  quod  si  uxor  ejus  subsidium  beati  AI- 
drici  humiliter  peterct,  ci  doloris  medicinam  eflica'' 
citer  innueret.  Excilatus  vero  a  somno,  pandit  uxori 
cuncta  quse  viderat ,  consulens  et  eihortans ,  qna- 


ris  lux  aova  nativam  cxdtalem  iUustravii.  lilico  ab  r  1'""'  T!'^T.  ^''^'"'  *"  ^^™^"^  '' '"  "J"'  '''" 
ommhus  concurritur.  mirfs  laudum  nnpmnii«  ^tiaU      ^^«^^^^»  hiiucialiter  agat.  Illa  vero  consurgens,  posl 


omuibus  concurritur,  miris  laudum  prscconiis  atlol 
litur  Dei  servus ,  qui  in  suis  sanciis  scinpcr  est  mi- 
rabilis. 

25.  Advenerat  forle  revoluto  anni  circulo  beati 
Aldrtci  dies  solcmnis  :  qucm  cum  populus  univcr- 
sus  debiia  celebritate  veneraretur,  mulier  quxdam 
scelerosa,  quasi  in  conteinptum  solemniiatis,  per 

Monte-Argi ,  quo  in  vico  est  prioralus  Floriaccnsi 
monastcno  subjectus. 

•  Huc  notandum  vcnit  id  quod  scribit  Lupus  in 
epistola  .^  ad  Carolum  regem  :  <  Scrio  confirmant 
senes  nostri  experimento  se  proprio  comperisse , 
idque  sibi  pueris  a  senihus  csse  traditum,  qiiod  qui- 
cunque  monasterio  nostro  insignc  aliquod  iiilulerit 
damnum,  nisi  cito  restpuerit,  magnum  incurrcrit  in^ 


modicum  lemporis  inlcrvaUum  ad  bcati  AMrioi 
Hmcn  cum  humiUtalis  devotione  pervcnit;  ct  spirilu 
conlribulato  ante  scpulcrum,  in  quo  pii  cineresquies- 
cebant ,  divinam  implorans  clemcnliam ,  a  languoro 
penilus  libcrata  prislinain  reccpit  sanitatcm,  ipso 
adjuvante  qui  vivit  et  rcgnat  in  sxcnla  sxculonim. 
Amen. 

commodum,  aut  sanitatis  et  \ilx  pertulerit  dispcn- 
dium.  > 

b  Vulgo  Chdteau-Lnndon,  oppidum,  quod  a  Fcrrn- 
riis  abcsl  duns  Icucas ,  situm  in  edito  montc  propi^ 
Lupam  amnem;  quo  dc  loco  dictum  est  in  \\\a 
sancti  Severini  abhatis,  sncculo  primo. 

c  Ex  Boelio  in  libro  de  Gonsolalionc  philosophiu;. 


S.  ALDRICI  EPISTOLiE. 


tPlSTOLA  PRIMA. 

AD  FilOTUARIUV   EPISCOPVU. 

.  Eximlo,  mihique  pnedllecto  Frotliario  episcopo 
Aldricus  sempilemam  salutcm. 

Orationum  vesirarum  opitulatione  fulciri  necesse 

babui,  sicut  ipse  vobis  eam  expetens  ssepe  testatus 

snin.  Sed  nunc  illa  usqiieqnaque  indigco,  cum,  ut 

vos  scstimo  audlssc ,  indlgno  mihi,  cpiscopalis  cura 

Patrol.  CV. 


D  injuncta  est ,  quac  me  sicut  indignum ,  ita  quoque 
imparatum  invcnit.  Nam  cum  olim  monasticx  disci- 
plinse  operam  dans,  fratrum  curam  ipsis  cogcntibus 
susccperim,  quod  ferre  compeUor,  nullatenus  potuit 
esse  suspectum.  Quam  ob  rem  cxccpta  Dei  clemen- 
tia  totum  me  ad  precuin  vestrariim  confero  reliquo- 
rumque  anicorum  familiare  prresidium ,  obsccrans 
ut  virium  mcarum  fragiUtatem  canim  jagilatc  ad- 

2G 


KM 


S.  ALDRICI  SENONENSIS  ARCHIEP. 


m 


jiivare  dignefnini.  Et  quia  prudentiae  mcx  flduciain  A  ol)  amorem  Dei  et  remedium  animae  virl  sui  Moj;i 

ad  lanMim  opus  idonee  exsequendum  nullam  habeo,      '^"   '''  '~ '"■ 

quxso  ut  veslra^  sacra  intentio  apud  Deum  obtinere 
laboret,  quatenus  et  me  ipsum  sincere  custodiam,  et 
Gommissorum  mihi  curam  eo  roiserante  venerabili- 
lcr  saliim  exerceam.  Benignitatem  vestram  bene  ex 
hoc  agentem  Dominum  perpelua  incolumiute  beali- 
ficare  opto,  reverentissime  praesul. 

EPISTOLA  11. 

AD  ECCLESIAM  SENONENSKX. 

Dominis  sanctissirais  et  reverendissimis  fratribus 
et  coepiscopis,  religiosissimis  quoque  et  venerabili- 
bus  abbalibus  in  ditione  domini  imperatoris  Lotharil 
screnissimi  Augusti ,  constitutis ,  Aldricus  minimus 


narii,  sive  pro  seipsa,  suorumque  liberorum  ac  pa- 
rentum ,  ad  supradictam  celiam  beati  Remigii  per 
donalionis  titulum  delegavit ,  vel  tradidit :  ea  vide- 
licet  ratione,  ut  divinus  ibi  ageretur  cuUus ,  et  iHi^ 
pro  quorum  salute  traditum  fuerat,  augerelur  mer- 
ces.  Yolumus  etiam »  ut  loca  super  quae  sedificaium 
fuit  supradictum  monasterium,  id  est  agros,  vioeas, 
prata,areas,  vel  omnia  qux  infra  muros  civiiatis  ba- 
buit,  vel  extra,  absque  alicujus  diminutione  ac  im- 
pedimento  habeant  rcctores  et  monachi,  ad  eorum 
usus  qui  ibidem  Deo  sub  norma  beati  Benedicti  dc- 
guerint. 

Hujus  ilaque  rei  causa  hanc  seriem  libelli  diges- 
tam  sanctissimo  coetui  vestro  relegendam ,  atquc 

servorum  Christi  famulus,  sanctse  Senonic»  ccclesix  B  vestris  subscriptionibus  roborandam  obtuU,  quo  st^- 

archiepiscopus. 
Optime  venerabilis  et  Deo  devota  sanctitas  vestra 

novit  quanta  sit  cura  et  solliciiudine  commissum 

nobis  pastorale  regimen  tuendum  atque  tractan- 

dum.  Cum  sinms  igitur  in  specula  Ecclcsi»  consti- 

tutU  et  viam  caeteris,  per  quam  ingredi  ad  vitam  de- 

beant,  debeamus  ostendcre ;  quantum  posse  ct  intel- 

ligere  divina  clcmentia  dederit ,  satagendum  est  ea 

qux  nobis  commissa  sunt,  secundum  Dei  voluntatem 

provide  prudenterque  tractare  :  ut  non  solum  quan- 

diu  advivimus,  in  priesenti  tempore,  nostris  valeant 

prodesse  subjectis,  verum  etiam  et  in  perpeluum 

iliis  prospecta  proflciant,  qui  in  locis  divino  cultui 

mancipalis ,  nostraeque  solertioc  ad  regendura  pro 

tempore  commissis,  supernsB  pieUti  servituri  sunt ; 

qui  dum  de  corporis  necessiutibus ,  victus  dico  ac 

vestimenti,  solliciti  non  fuerint,  animum  libere  in 

divinae  contemplationis  specie  figere  valeant;  cui 

summo  ac  salutari  bono  inhaerentes,  eo  semper  sus- 

piraut  tota  spei  libertate  suspensi,  quo  se  pervenire 

divina  ducc  gratia  aeternae  vitaj  praemium  jam  con- 

secuti  gaudcbunt.  Et  tamen  cum  sciamus  res  Eccle- 

siae  esse  oblationes  fidelium ,  pretia  peccatornm  ,  et 

patrimonia  pauperum ;  easque  nobis  administrandas, 

procurandas ,  atque  ordinandas  suscepisse ;  harum 

rerum  administratores  nos  esse  meminisse  debemus, 

ei  redditus  expensasque  earum  eis  usibus  appUcare, 

quoram  gratia  divinis  altaribus  allegatae  noscunlur. 


tuere  per  vcstram  unanimiutem  decrevi  ,  ut  nullas 
deinceps  episcoporum,  quicunque  per  tempora  divina 
praestante  successerint  gratia,  quidquam  de  his  re- 
bus,  quas  praesenti  tempore  memorau  ceUa  usibiis 
monachorum  altributas  possidet,  minuere,  vel  abs- 
trabere,  vel  aliis  usibus  applicare,  vel  beneficii  quid- 
quam,  vel  suorum  vel  extraneonim  dare  praesumat : 
sed,  ut  intimatum  est,  quaecunque  nunc  temporisre- 
tinet  per  diversa  loca  et  territoria  ,  usibos  mona- 
cborum  deputala,  et  quse  a  Umentibus  Deum  eidem 
postmodum  fuerint  loco  collau,  absque  ulla  diminu- 
tionc  vel  subtractione  cellae  et  monachis  ibidem 
conversantibus  mancanr  inconvulse. 
,  Haecautem  sunt  infra  scripu  loca  monachoram 
'  stipendiis  in  memoraU  cella  degentium  destinaU. 
Primitus  VaUicuIas,  ubi  acdificare  praefatum  volamus 
monasterium  ;  Suticus  cum  adjacentiis  suis,  id  est 
vetus  Ferrarias  ;  et  Petra  Ursana  cum  territoriis  et 
silvis ;  Chryniacus  cum  adjacente  sibi  HermenUria, 
cum  territoriisetsiIvis;Fontanicula  cum  territoriis; 
Lausa  cum  adjacentiis  suis  ,  hoc  est  vico  sancti  Si- 
dronii,  cum  tcrritoriis  et  silvis  ,  et  simul  latioiic; 
Bracciacus  cum  terriloriis ;  Columbariu^  cum  a(^*A- 
ccnliis  suis,  hoc  est  Esthiniacus,  Silviacus,  et  terri- 
toria  corum  cum  silvis  ;  Villamesca  cum  adjacentn 
sibi  poiitc  et  territorio ;  Misceriacus  cum  adjacentc 
sibi  Tcrnanla  ;  Villanova  cum  adjacentiis  siiis,  boc 
cst  Cavanarias  ,  et  Capolenus ;  Noerollis  cum  adja- 


Proinde  ad  sanctilatis  vestrae  piissimam  intentio-  |^  cenlc  sibi  Caprenciis  cura  terriloriis  ct  silvis  ,  ei 


nem  perducere  sutui,^  qualiter  cellas  monachorum 
ecclesiae  episcopii  parviuti  meae  commissi,  id  est 
cella  sancti  Remigii  confessoris  ChrisU  in  suburbio 
civiutis  constructa,  quae  ofim  per  divisiones  praede- 
ccssorum  meorum  tempore  fuit  disrupu  :  et  ob  hanc 
negligentiam  monachi,  qui  ibidem  Deo  degere  vide- 
bantur,  proptcr  inopiam  et  importunitatem  loci  re- 
gulam  beatt  Benedicti ,  ut  debuerant,  penitus  obser- 
varc  non  poterant.  Idcirco  una  cum  consilio  fratrum 
nostrorum,  canonicorum  videlicet  et  monacboruin, 
iiec  non  et  fidelium  laicorum,  visum  est  nobis  pro- 
pter  importunitatem  loci,  el  monachorum  ibidcm 
Deadcgenliiim,praefatam  ccllam  ad  Yalliculas  trans- 
Amiarc,  ei  a  fundamenlo  aedificare,  quam  Rothlaus 


siraui  Puteolis.  In  summo  sunt  mansa  centum  nonn- 
ginta,  et  hospitia  decem  et  novem.  Quidquid  itaquo 
in  supradictis  locis  vel  circa  eamdem  cellulam  pr^- 
senli  tempore  monachi  in  eadem  divinae  gralix  f::- 
muiantes  possidere  noscuntur  ,  vel  si  qua  sunl  alia, 
quae  forte  meam  fugerunt  memoriam ,  et  umen  e j 
suis  sUpendiis  assignata  retinent ,  cum  territoriis, 
vineis,  pratis ,  silvis,  aquis  aquarumve  decursibns, 
et  cxteris  adjacentiis  ,  ipsis  tantum  ex  integro ,  nt 
pi*aeinissum  e^t ,  eorumque  usibus  jiire  perpetno 
absque  uila  diininuUone  sub  praetexto  meiat>tati 
episcopii  nostri  jure  debito  cedant. 

At  vero  cpiscopus  qui  pro  tempore  aactore  l>co 
prxfuerit,  abbatem  de  eodemmonasterio,  euni  tiJc- 


S13 


EPISTOLifi. 


S!V 


Hcct  quem  omnis  congregatio  sibi  ordinandum  po-  A  ter  rcIegenJa  firmamuf-.  El  ut  rala  dcinccps  manere 


poscerit,  et  sinceritas  morum  ,  et  bonorum  actuum 
probitas  commendaverit ,  si  inter  eos  talis  ini^eniri 
quivertt ,  eis  oniinandum  procuret.  Qnod  si  lalis 
iuler  eos  minime  inveniri  polueril ,  de  eldcm  paro- 
cliia  vel  dioBcesi  Senonica,  conscntientibus  sanctis 
coepiscopis  ejusdcm  dicccesis,  et  circumpositis  yc- 
nerabilibus  abbatibus,  eis  pracficiendum  atque  orJi- 
nandum  providcat.  In  aggregandis  quoque  monachis 
hunc  modum  abbas  qui  pr%fucrit,  tenCat ,  ul  trice- 
narium  numenim  quanltlalis  sununa  non  excedat, 
donec  rerum  copia  major  succrescat.  Episcopus 
qooque  in  exigendis  muneribus  abbatem  cjusdem 
loci  non  grayet :  sed  sufficiat  ei  ad  annua  dona 
equus  unus,  et  sculum  cum  lancea.  Quod  si  in  ex- 
pedilionem  publicam  ire  jussus  fuerit,  addantur  ei  B 
de  eodem  loco  carra  duo  ,  unum  vini,  altenim  fari- 
nx,  yerreces  decem :  supra  quae  in  cxigendis  mu- 
neribus,  cupidilalis  ,  avariliaeque  causa  gravare  cos 
nollatenus  pnesumat,  ne  et  monachi  ejusdem  cellula: 
hujuscemodi  negotio  a  suo  proposito  exorbitare  ,  et 
ppiscopus  causa  eorum  pcrditionis  addictus  sempi- 
ternas  cogatur  lucre  pcenas. 

Corpora  eiiam  sanctorum,  quos  in  nostra  parochia 
jam  dicta  exspcctant  sui  beatam  immutalionem,  a 
pravis  et  desidiosis  cnstodibus  permaxime  negiigun- 
tur,  ita  ut  ofiicio  lumuiaris  ac  debita  careant  custo- 
dta.  Idcirco  ob  amorem  Dci,  cui  Yiventes  in  carne 
servierunt,  et  emolumcntum  animae  nostrae,  per  vo- 
luntalem  et  licentiam  domini  acpiissimi  Ludovici  ac 
Caroli  regum,  quia  congruum  ad  hoc  locum  inveni- 
mus,  illo  deporlanda  volumus.  Sed  quia  sacra  auc- 
toritas  velat ,  nc  in  talibus  ct  similibus  ecclcsiis 
Christi  per  alicujus  incuriam  scandalum  inferalur, 
multorom  episcoporum  exposcit  consensum ;  ad  ves- 
trae  paterniiatis  uotitiam  hsec  omnia  perfcrri  volu- 
nius :  quaienus  veslra  deincepscensura  et  locus  ipse, 
quem  favente  Deo  ordinandum  stabiiirous  ,  et  me- 
rooratis  sanctorum  pignoribus  a  Dei  servis  ibidem 
Dco  famulantibus  digne  et  laudabiliter  serviatur;  et 
prodouiini  noslri  ac  totius  sanctae  Dei  Ecclesiae 
siatu  indefesse  vota  debita  persolvantur.  Quod  opits 
Deo  dicatum,  ut  pertemporalabentia,  omnibussanc- 
lissimis  patribus  etfratribus  in  Dei  nomine  consen- 
tientibus,  iirmiorem  obtineat  reclitudinis  stalumt  |> 
et  intactum  permaneat,  manu  nostr»  parvitatis  sub- 

•  In  his  litteris,  qux  solidam  Aldrici  pietatcm  ac 
religionem  spirant,  emcndandum  cst  vocabuhim 
luonasterii,  cui  praeeral  Adrevaldus,  ac  pro  Novia- 
ccitsi  legendum  Flaviniacensi :  nam  Adrevaldum  tunc 
teiiiporis  httic  monasterio  pr2efui,sse  docet  Hugo  ab- 
bas  FlaTiniacensis  iu  Cbronico.  Deidonus  Guiilelmo 


possint  qux  scripta  sunt,  manibus  vcstrx  sanctilatis 
roboranda  expostulamus. 

In  Chrisli  nominc  Aldricus  ecclesiae  Senonicx  in- 
dignus  archiepiscopus  hoc  privilcgium  ficri  decrevi, 
et  subscripsi. 

In  Christi  nomine  Landramnus  Turonicx  cccleslx 
archiepiscopus  recognovi,  et  subscripsi. 

lu  Christi  noniine  Bartholomxus  Narbonensis  cc- 
clesiae  archiepiscopus  fcci,  ct  subscripsi. 

Jonas  Aurelianensis  ecclesiae  indignus  episcopus 
huic  facto  astipulator  subscripsi. 

Ego  Rainardus  Rolhomagensiscpiscopussubscripsi. 

Rolualdus  Suessionensis  episcopus  huic  facto  sub- 
scripsi. 

Aldricus  CenomannicGe  u  bis  episcopus. 

Careviltus  Bajocensis  episcopus  subscrlpsi* 

In  Dei  nomine  Radulfus  Lcxoviensis  episcopus 
aslipulator  huic  faclo  subscrlpsi. 

Acamradus  Parisiorum  indignus  episcopus  suli< 
scripsi. 

Slephanus  Bituricensium  indlgnos  cpiscopus  sub- 
scripsi. 

Altadus  Gencvensis  episcopus  subscripsi. 

Adalhelmus  Catalauncnsis  episcopus  subscripsi. 

Ragncrius  Ambiancnsis  cpiscopus  subscripVi. 

Helias  Tricassinensis  episcopus  subscripsi. 

Hucbertus  Meldensium  episcopus  subscripsi. 

Alduinus  Virdunensium  cpiscopus  subscripsi. 

Delricns  Basiliensis  episcopus  subscripsi. 

Ego  Fulconinus  Warmatiensisepiscopus  indignus« 

In  Dei  nomine  Teugrinus  Albensis  cpiscopus. 

Atto  Namnetensis  civitatisepiscopus. 

Gerfredus  Nivernensis  episcopus. 

Facooa  episcopus. 

Boso  abbas  ex  monaslerio  sancti  Beoedicti  sni)- 
scripsi. 

Adrevaldus  abbas  ex  monasterio  Noviaccnsi. 

Deidonus  ex  Rhemensi  coenobio  abbas 

Christianus  abbas  monastcrii  sancti  Germani. 

In  Deinomine  egoBemoiims  Carnotensis  episco- 
pus  subscripsi. 

Ragnemundus  abbasdemonasterio  sancti  Carilefl. 

Ingelnonus  Sagiensis  Episcopus  subscripsi. 

Fova  CaVilonensis  episcopus  subscripsi  •• 

Marlotovidctur  fuisse  abbas  Remfgiani  CGenobiiapud 
Rhemos;  at  constat  Reomensem  seu  Reomaensem 
fuisse,  id  est  coenobii  Sancti  Joannis  in  pago  Tor- 
nodorensi ,  uon  Rhemensem.  Christianus  erai  abbas 
roonasterii  sancti  Germani  apud  Antissiodonim,  po- 
stea  ejusdem  urbis  episcopus. 


Ii  J I  ■■-  ■  I  < 


A!SNO    DOMINI    DCCCXlXVr. 


mmmm  mkmm 

PRESBYTER  METENSIS  ET  CHOREPISCOPUS. 


INOTrnA  HISTORICA  IN  SYMPHOSIUM   AMALARIUM. 

(Fiibrlc,  Bibl.  roed.  el  inr.  Lat.) 


Amalarius,    Amularius,    Amelarius,   Amilarius,  A  de  Divini$  Offtciis,  ^nem  mmS  ad  Ludovkum  et  Uh 

Hamularius,  Amalharius,  Amalhart,  (a)  Hamalart,  tharimn  reges  filios  Caroti  Magni  imperaioris,  qum 

cborepiscopus   Melensis,    (|ui    anno   816   concilio  librum  transcribi  cnravii  Ademarus^  eic.  Eiilloc-- 

Aquisgranensi    probavit  librum    Vitae  clericorum  dice  Mabillonius  supplcmentum  (b)  1.  iv,  c.  48, 

[Al. ,  canonicorum]  capitulis  i  13,  quibuB  alia  32,  publicavit  de  Rcgnla  S.  Bcnedicti  pra^ipyi  abbalis. 

ct  dc  Vita  sanclimonialium  capila  28,  adjuncla  sunt.  ad  qiiod  iUustraDdum  pcriinet  eliam  Mabilionii  dis- 

Yide  in  tomis  Conciliorum  Rcgia  lom.  XXI,  Labbei  sertatio  de  monastica  vita  Gregorii  Masni,  lomo  U. 

tom.  VII,  Harduini  lom.  YI,  Coleli  tom.  IX.  Yide  ct  pas.    145,  et  editionis  nov»  pag.   499.  Amalarii 

SirmoiidiConciliaGallise,  tom.  U,  pa^.  329;  Cointii  EcTogx  de  Officio  Missx  in  Baluzii  Capilularibus 

Annales,  tom.  VII,  pag.  517,  319,  d97  seq.  Idem  regum  Francorum,  ioui.  H,   pag.  1352,  qui  etiam 

Aroalarius  an.  825  a  syuodo  Parisiensi  missus  Aquis-  Anonymi  Uesponsionem  de  corDore  et  sanguine  Do- 

granum  ad  Ludovicum  Pium   syllogen  testimonio-:  mini  a  Dacherio  tom.  XH,  pag.  o9,  et  editionis  dotx 

rum  X    SS.  Patribus  adversus  imaginum  cultum  lom.  I,  pag.  149,  editam,  Amalarii  hujus  esse  an- 

pertulit    Idem,  de  quo   Sigeberlus  Gemblacensis,  notavit.  Quatuor  libri  de  Ecclesiaslicis  Ofliciis,  quos 

cap.  87  :  <  Amalarius  (ita  pro  Attulario  legendum  )  Honorius  IV,  3,  de  Scriptoribus  ecclesiasticis,  epi- 

monachus  brevem  libellum  de  ecclesiasiicis  ofliciis  scopo  Metensi  diserte  tribuit,  prodierunt  una  ciiui 

scripsit.  Postea  scribens  de  eadem  re  ad  Ludovicum  ejusdem  libro  de  ordine  Antiphonarii  (in  quo  Le- 

impi'ratorem,  ordinem  et  causas  Ecclesiasticorum  ctionarium  etiam  et  Cantaiorium,  et  Commenurium 

Ofljciorum,  quatuor  libris  planius  digessit  :  et  de  diumalis  Officii  auclor  fuit  polUcitus)  in  Melchioris 
mysleriis  missae  libruin  unum.  i  In  ms.  codice  Eo-  j^  Hitlorpii  colleclione  scriptorum  de  Divinis  Oflictis, 

desiae  S.  Martialis  apud  Leniovicas,  teste  Mabil-  Colonix  1568  fol.,  et  in  Georgii  Ferrarii,  Rom.v 

lonio,  tom.  I,  pag.  419,  tom.  U,  pag.  140  (editionis  1591  fol.,  nec  non  in  universis  Patmm  Mbitotbecis, 

novx  pag.  100  et432K  hacc  in  fine  leguntur :  Ex-  ac  novissima  Lugdunensi,  tom.  XIY. 
plicit  Uber  SymphosH  Amalarii  presbsfUri  venerabilis 

(a)  Alius  Ai 
MaoiDoniumton 
novse  png.  426. 


(a)  Alius  Amalhart  abbas  Hombacensis»  apud         (6)  IUudSuppIementnm,  sicut  et  caput  46  ct  47 
MaoiDoniumtom.  IV  Analect.,  pag.  643,  et  ediUonis     libri  iv,  in  suo  codice  non  legit  Bostonus  Buriensi»- 


FORMA 

INSTITUTIONIS  CANONICORUM 

ET 

SANCTIIWOIMALIUM 

CANONICE  VIVENTIUM, 

Anno  Chrisii  8M  Ludovici  Pii  imp,  hortatu  •  in  concilio   Aquisgranensi  edita,  coffet  tore 
SvitfPBOSio  Amalario  Metensi  presbylero, 

[Mansi,  Cone.  Ampt.  Colleci.] 


PRtEFATIO   PATRUM   CONCILII. 


Cum  in  nomine  sanctx  et  individuse  Trinitatis  Q  no  munere  victorAugustus,  anno  iocamatioius  IViv 
Christianissimus  ac  gloriosissimus  Ludovicus  super-      mini  nostri  Jesu  Cbristi  816,  indictione  10,  aimo 

•  Concilio  Aquisgranensi.  In  boc  concilio,  Ludo-  sxpe  hactenus  vul|;ata  est,  altera  sancUmonialiuni, 
▼ici  Piijussii,  duplex  libellis  duobus,  ut  docet  prae-  quam  primi  in  lucem  edidimus.  Qua  in  re  pnny 
faito,  cvudita  est  Regulay  una  canonicorum,  quae      puam  operara  navasse  dicitur  Amalarius  Metcttsis 


817  KEGLLA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  818 

siquidemiinperiisui  terUo,  Aquisgrani  palatio   ge-  A  dio  in  eodeni  opere  breviler  congesla  perfacile  ab 


neraiem  sanctumque  convocasset  conventum  et  cus 
pisset,  secundumardeotissi4namerga  divinum  cullum 
sibi  coelitus  inspiratam  voluntatcm,  multa  congrua 
et  nccessaria  de  emeDdatione  sanctse  Ecclesisc,  iUius 
videlicet  amore,  qui  eam  suo  sancto  et  pretioso  re- 
demit  sanguine,  eique  se  adfuturum  usque  ad  con- 
summationem  poUicitus  est  saiculi,  soierier  ac  cu- 
riose  pertractare  :  eo  usque  inter  csetcra  perventum 
est,  ut  eumdem  sanctum  et  venerabilem,  Dco  an- 
nuente,  aggregatum  conventumconsuleret,  imo  con- 
sulendo  admoneret,  super  quibusdam  Ecclesiarum 
prxpositis,  qui  partim  ignorantia,  partim  desidia, 
subditorum  curam  parvipendebant,  et  bospitalitate  ju- 
sto  diligebant,  quid  facto  opus  esset.  A^junxit  etiam 


his  reperiri  posset  :  per  quam  ,  ut  praemissum  cst, 
et  praelati  recto  tramile  incedere  ,  et  subditis 
norniam  viveudi  alksqdc  ignorantiae  obstaculo  salu- 
briter  uossent  pnebere.  Vigilanli  ergo  studio  eam- 
dem  institutionis  formam  colligere  studuerunt :  in 
qua  plenissime  continctur  qualiter  et  prslati  vivere, 
et  subjectos  regere  ,  eisque  ecclesiasticos  suraptus 
administrare,  et  in  Dei  servitio  constringere,  bene 
operantes  quoque  ad  meiiora  provocare  ,  protervos 
quosque  et  negllgentes  debeant  corripere.  Cum 
igilur  hujus  instilulionis  formam  coram  memoralo 
glorioso  principe  prolatam  sacer  conventus  laudibus 
e&tulisset ,  et  ecclesiaslica  auctoritate  fulcitam,  fau- 
deque  dignam,  ac  sancUe  Ecclesiae  utillimam  atque 


monendo  ,  ut  quia  canonicorum  vita  sparsim  in  B  proficuam  consona  voce  praedicaret ,  nihilque  in  ea 


sacris  canonibus  et  in  sanctorum  Patrum  dictls  erat 
iodita,  propter  simplices  quosqueminusque  capaces, 
aliquam  ex  eisdem  sacris  canonibus,  et  sanctorum 
Pairum  diciis,  institutionis  formam  pari  voto  pa- 
rique  consensu  excerperent.,  per  quam  patenter 
praelatorum  et  subditorum  vita  monstraretur,  qua- 
lenos  omnes  qui  canonica  ceuseutur  professione , 
per  viam  propositi  sui  inolfenso  gressu  [in  ingressu] 
incederent,  et  in  Christi  militia  devotius  unanimes 
atque  concordes  existerent.  Sed  ut  id  nutu  divino 
lieret,  Doroinum  in  commune  humiliter  exorandum 
prsemonuit,  ut  servorum  suorum  exorabilibus  pul- 
satns  precibus,  ejus  admonitionem  secundum  suam 
voluutatem  fieri ,  suaque   gralia  eam  prsecedere  et 


reprehensionis  ab  iis  qui  sanum  sapiunt  reperiri 
posse  profiteretur ,  ab  eodem  victoriosissimo  prin- 
cipe,  et  ab  omnibus  qui  adcrant,  Deo  gratias  accla- 
matum  est.  Nec  immerito  :  quippe  qui  et  occulta 
sua  dispensalione,  et  gratissima  inspiratione,  pnc- 
fatum  principem,  ut  id  fieri  moneret,  compulit,et 
ut  ad  eOectum  perduceretur  ,  miserando  adjuvit. 
Proinde  omnium  sententia  statutum  est,  ab  omni- 
bus ,  qui  in  canonica  professione  Domino  mililant , 
hanc  institulionis  formam,  tot  ecciesiaslicorum  vi- 
rorum  vigilanti  studio  congestam  dignisque  pneco- 
niis  laudatam  ,  juxta-  virium  possibilitatemmodis 
omnibus  observandam  :  qualenus  hanc,  sive  aliarum 
sanctarum  Scripturarum  documenta,  sedula  medi- 


subsequi  dignaretur.  Ad  quam  eliam  admonitio-  G  tatione  perlegentes  et  prslati  et  subditi,  vocatione 


uem  sacer  convcntus  intimo  gaudio  repietus , 
expansis  in  coelum  manibus  creatori  omnium  gralias' 
agens,  l)enedixit.  Quippe  qui  talem  ,  tam  pium  , 
tam]ue  bcniguum  Ecclesiae  suse  sanctae  principem, 
cunciisque  ejus  necessitatibus  sapientissimum  ac 
devotissimum  prsetuicrit  procuratorem.  Suscipientes 
ergo  libentissime  hilariterque  ejus  saluberrimam 
muiiis  Deo  miserante  profuturam  admonitionem  , 
licet  pleriquc  auxilianle  Christo  devote  ac  religiose 
cum  sibt  subjectis  canonicam  servent  institutionem, 
et  in  plerisque  locis  idem  ordo  plenissime  servetur, 
omnium  tameu  id  animissedit,  ut  secundum  ejusdem 
principis  adiiionitionem ,  una  divino  freti  auxilio  , 
ejttsdem  piissimi  principis  non  modico  adjuti  juva- 


qua  vocati  sunt,  ope  divina  adminiculati ,  infatiga- 
biliter  ambulent ,  ct  pro  tam  piissimo  principe,  qui 
ob  lucrum  animarum  hoc  sacrum  et  venerabile  con- 
cilium  ad  hanc  formam  congcrendam  et  sialuendam 
salutiferis  admonilionibus  excituvit ,  modcr.nis  iu- 
turisque  temporibus  Dei  immensam  clementiam 
jugiter  exorcnt.  Nam  in  altero  libcllo  idem  saccr 
convcntus,  eodcm  religiosissimo  Augusto  moneute  , 
quamdaui  institulionis  formulam  ex  sanctorum  Pa- 
Irum  dictis  sludiose  excerpsit,  ct  in  unum  brevitcr 
satisque  congruentcr  congessit ,  et  sanclimonialibus 
canonice  degcntibus  lenendam  percensuit.  In  qua 
conlinelur  quales  eis  abbalissx  praeferendae  siot , 
qualitcr  eisdcm  sanctimonialibus  infra  claustra  mo- 


mine,  ejus  videlicet  liberalissima  largilione  copiam      nasterii  vivendum ,  quid  a  prajlaiis  stipendiorum 


librorum  pne  manibus  hal)entes,  ex  canonica  aucto- 
ritate  ,  et  sanctorum  Patrum  dictis,  veluti  ex  diver- 
sis  pratis  quosdam  flosculos  carpentes,  banc  insti- 
tutiouis  forinam  excerperent ,  et  canonicis  obser- 
vandam  conferrent ;  ut  quorum  forte  labore  ,  ob 
tarditatem  ingenii ,  seu  inopiam  librorum,  sparsim 
digesta  diificile  comprehendi  possct ,  solerli  slu- 

ecclesiae  diaconus  Is  cujus  exstant  ad  eumdem  Lu* 
dovicum  libri  de  divinis  Olficiis.  Ab  eo  enim  rerunt, 
[jLClSL  e  paiatio  librorum  copia,  totum  hoc  opus  cx 


dandum,  quibus  documentis  et  virtutum  instrumen- 
tis  exornandse  sint :  qualenus  hac  formula  vivendi 
inspecta,  et  Deo  sibi  adjutorium  pRebente,  humiliier 
suscepta  et  eificaciler  impleia,  cum  bonorum  operuni 
lampadibus  venienti  sponso  apparere,  atquc  ejus 
Ihalamum  ingrcdi  mereantur. 


diversis  doclorum  senlentiis  concmnatum,  conciliique 
judicioet  aucloritatecomprobalum,  quod  inier  alios 
iradjt  Ademanis  in  Chroiiico  Eugolismensi.  Jac.  Sirm. 


819 


AMALAUIUS  PHESBYTER  METEN5IS, 


m 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  PRIMI. 


f.  De  tODsiira  clericorum. 

II.  De  ostiariis. 

III.  De  lectoribus. 

IV.  De  exorcislis. 

V.  De  acolylhis. 

VI.  De  sub4iiaronil)us, 
YU.  De  diaconibus. 
VIIJ.  De  prosl)yleris. 

IX.  De  sacenloiibus. 

X.  De  epis^^opls. 

XI.  De  episcopis. 

XII.  De  pastoribus. 

XIII.  De  pasloribus  ,  qoalf^s  in  ecclesia  eligi  df-beanl. 

XIV.  De  pastoribuSy  ut  iodigoi  alqoe  iiiiperiti  ad  pa^iio- 
rale  magisterium  accedcre  non  prffisumaat. 

XV.  De  indignis  praepo^iiis. 

XVI.  De  inJociis  prxposiiis. 

XVII.  De  his  qui  in  rcgimine  prrdesse  possunt,  sed 
idem  oflriclum  per  quietem  propriaai  re/ugiuul. 

.WIII.  De  prxpo&ilis  ecclesiae 

XIX.  Qood  saccrdotes  saucli  contemplaiivs  \it«  fieri 
I  articipes  possunt. 

XX.  De  doctrioa  ct  cxempUs  prsppositorum. 

XXI.  De  bumiliiate  pra  positornni. 

XXII.  De  liumilitate  prsE^pos.toruni. 

XXI II.  Do  doctrinic  discreiione. 

XXIV.  Qualiier  pra  lati  subjecios  doceanl,  ac  semelif  sos 
(iiscrela  circomapeciionp  prsvideaot. 

XXV.  De  doelorum  silentio. 

XXVI.  Quod  nihil  prosit  sarerdoli  eiiamsi  bene  vivat, 
si  male  viventes  tacpndo  non  argual. 

XXVII.  De  pastoribus  non  recie  gradientibos. 
XXVIil.  De  negli(:entia  saceniolis,  qoi  doctrinae  su» 

conlraria  agendo,  i.ersonam  non  polest  Implere  doclo- 
lum. 

XXIX.  De  his  qui  beoe  dorent  et  mtle  vivunt 

XXX.  De  exemplis  pravnrom  sacerdolum. 

XXXI.  De  praepositis  carnaiibus. 

XXXII.  Lucluosa  de^criptio  carnaiiter  viveoiinm  sicer-' 
dotum. 

XXX III.  De  irarnnois  doctorihns. 

XXXIV.  De  zelo  pasloralis  olDcii  erga  snbditos. 

XXXV.  Qufld  sacerdotes  niliii  I  rnprinm  iiaiioanl,  et  ec- 
clesiaB  raculijies  tauquam  comuiuues.  Deo  raiioncm  re<i- 
dituri  su.ccipiant. 

XXXVI.  De  disciplina  saeerdotum  in  bis  qui  deliD* 
quiint. 

XXXVII.  De  collaia  episcopis  poteslale  Hgaodi  aiqoe 
soheiidi. 

XXXVIII.  De  episcopis  qui  pro  ordinalione  sacerdotii 
niiinera  Ubenier  accipiunt. 

XXXIX.  Dc  subiniroductis  mullei  ibiis, 
XL.  De  c'erlcis  usuras  acclpientibus. 
XLI.  Dc  privilegiis  presbyleroruin. 
XLII.  De  excommunicaiis. 

XLIII.  Uuod  Don  opor.eai  demlgrnre. 
XLIV.  Mou  iran^migrandum  de  civitale  in  civitateni. 
XLV.  De  bisqui  in  ecclesiis  io  quibus  provecti  suot 
minime  perdorarunt. 
XLVI.  De  flectendo  genu. 
XLVI).  De  damnatis  et  mlnislrare  leutanlibos. 
XLVIII.  De  clericis  damnaiis. 
XLIX.  De  peregrinorum  susceptione. 

1..  Ouod  noo  lireat  clerico  in  duarum  civitalum  eccle- 
siis  ininlsirare. 

1.1.  Quod  non  oporteat  peregrinos  clericos  sino  com-' 
liKMidaliilis  minislrare. 

LII.  Quod  stoe  liiterls  sacro  minislerlo  servientes  pro- 
Hdsci  noiidebeant. 

Llil.  De  clericis  a  communione  submotls  ab  alio  non 
reclpiendis  episcopo. 

LIV.  Si  qiiis  exrommunicatns  ante  sentenliam  commii- 
nirare  praesuinpserii,  ipse  in  se  damnaijouem  protulit. 

LV.  De  non  solliciiandis  clericis  alienis. 

I.VI.  De  liis  qui  semvi  iegeriiit  in  ecclesia,  ab  alilsnon 
pv^ss«  promoverl, 

LVII.  Si  qiii  clerici  ab  episcopis  sois  promoti  ron« 
lemp5«>rlnl  I  nec  iilic  maDeani  u:ide  recedere  noluerunt. 

LVIIL  Lt  nullus  alienum  clericum  sollicitare  vel  lenc- 
fe  prap.^uniat,  suo  eriscopo  Don  prKbente  ronseiisiini. 

ilX  Lt  iu eccicsii:» couvivia roiuioie  cclebrenlur. 


LX.  Onod  nullus  eccleslasllcorum  in  tabernis  comedere 
deheat. 

LXI.  Deavaritia. 

LXII.  (juod  u^^ur.m  non  solum  clericl  exlgerenoo  tlc- 
beri,  s«>d  ive  laici  Christiani. 

LXIII.  De  his  qui  esuro  caruiuin  in  clcro  constiiuii  dif* 
rugiurl. 

LXIV.  De  numero  certo  di.nconorum. 

L.\V.  Dtf  bisqui  abouiinantur  eos  qui  carnibus  Tcscon- 
tur. 

LXVI.  De  his  qui  in  usus  pauperum  coiifenintor. 

LXVII.  De  his  qui  pro  vir^inilaie  superbiuni. 

LXVIIl.  De  his  qui  Domiuico  die  jpjunaui,  lauqasni 
nihll  pre  cxteris  difTerente. 

LXIX.  De  hisqui  ecclcsiastlca  jejunia  absque  neceni- 
tate  d  ssolvunt. 

LXX.  Debis  qul  se  a  perceplione  fancl»  commonioriii 
averlunl,  et  qui  exc'  mmunicatis  per  doiuos  comoiuoi* 
cant. 

LXXI.  Dehisqoi  ab  alta  par<Mia  prsrter  conscieQtiim 
episroporuni  snorum  in  aliis  comn.orautur. 

I.XXII.  ])<•  clericis  \el  lalcis  exconimuuicalis. 

LXXIII.  De  episcopis  et  clericis  adeuntibiis  imfKTHo- 
rem. 

LXXiV.  Dc  daii.natis  eplscopis  aut  clrricis  adeuMibus 
iaiperatnrem. 

L.XXV.  Ul  qni  in  sarrario  ser>iiint  osuras  non  exigioi. 

LXXVI.  De  his  quidebeant  in  pnI|>jio  psaliere 

LXXVII.  De  bonore  qnem  presbyttTis  diaooui,  qui  sab 
ipsis  suni,  debeant  exhibere. 

LXXVIII.  Quod  siibdiaconi  koq  dcbeant  beoedrcere, 
vel  benediclionem  dare. 

LXXIX.  De  exordstis  qui  non  snnt  ab  episcopis  ordi- 
naii. 

LXXX.  In  ecclesla  prandia  ilerl  nnn  drb«>re. 

LXXXI.  Quod  praelcr  episcopi  jussioneniclerjcQspra- 
firisci  non  debeat. 

LXX^  n.  Li  ad  sacrarium  mulien-s  non  introeant. 

LXXXIU.  Nou  licere  clericis  tu«iicri»  iuteresse  i|iects« 
culi.s. 

LXXXIV.  Oblationes  In  domiimsofffrrt  nr>n  nporicre. 

LXXXV.  D&  clcricis  ei  mouucbis  nuu  uiaiieniihus  losiio 
liropns  to. 

LXXXVI.  Ouod  non  oporteal  c'ef  ici-s  h  brnles  «drer- 
siis  iuvicem  neguliiioi  pio;.iiuiu  episcopum  reiioqaere,et 
ad  sspciit.i:  jn  ju^li.  ia  cou\olaro. 

LXXXVII.  Quod  niiniinc  cleilcos  traiismigrard  coa- 
veiii^t. 

LXXXVIII.  Quod  nnn  liceat  clericis  posl  morlcm  soi 
eplsciipl  lioiK^  eju3  diripore. 

LXXXIX.  Si  qiiis  clericorum  paupcr  promolns,  inor* 
diuc  |iOstca  haiiuerit  aliquid,  Ecclc^ia.' poiesuti  sub.ioai. 

XC  Ul  clcrici  lubcruas,  iiisi  io  peregrinis,  non  irgre« 
diuniur. 

XCI.  Ut  alieous  clericus  miniine  suscipiatur  abaliiv 

XCII.  Ut  clericiis  iicc  &uo  ,  uec  ulieno  uomide  froos 
exerreat. 

Xtlll.  Ll  clerici  nulias  negotiationes  inboaesias,  et 
tu'  pia  lucra  secietuur. 

XCIV.  De  viia  clericorum. 

XCV.  De  instituiioue  clericorum 

XCVI.  Ex  epistola  Ibcronynii  ad  Ru«.ilcnm. 

XCVII.  Qnid  dislet  inter  moaacbum  ct  clericum. 

\(>VI1L  De  \ita  clericorum. 

XCIX.  Dedericis. 

C.  De  regnlis  clericorum, 

CI.  De  geutibiisilpricitrutii. 

CII.  Quales  o;  orn  at  dencos  css»». 

Clll.  Dc  subjeciis  Louis  sub  j>as;urali  regiioioe  codsU* 
tiitis. 

CIV.  Desiibditis. 

CV.  De  invldis  el  protervis  subditit. 

CVI.  Quod  secunduiti  sermoneni  prophelae  culpt  $u« 
ppreant/qui  sacerdoium  iucrepatioucs  perversa  \oIiuh 
taie  coutemiiunt. 

CVII.  Cum  qno  damno  aniina^  suae  ai»  rcrl»*M.i  qB«  P*0- 
peres  pascil  accipiunt  illi  qui  sibi  de  suo  MirSciuat. 

CVIll.  Qui  siut  qui  etiam  cum  proft-ctu  auiuiaj  susopi- 
bus  susteiitatur  ecclcsiac. 

CIX.  Quid  farere  debeatit  clerid,  qucrura  iiifirniii" 
nou  potcst  sua  cuuieam^^re. 


ni\ 


HEGULA  CAMOMCORIJM  AB  AHALARIO  COLLECTA.  —  LIB.  I. 


823 


CX.  Quaa  sint  vera  gMidlip  vel  verae  divitiap,  ol  quiJ 
iiiipedimeuU  aOertnt  boua  praesentia  auiaioribus  futuro- 
ruin. 

CXL  Qooinodo  iotelligatar  quod  dicit  AriOsiolus,  Qui 
fii  sacrario,operantur ,  qua  de  lacrario  sutil  edunt. 

V.XH.  I)e  Yita  etmoribus  clericorum 

CXIll.  Item  de  viia  et  moribiis  clericorum. 

CXIV.  Qoe  praeeepia  specialiier  nionachis  ,  quse  geoe- 
rsliier  csieris  cooveniant  (Ihristianis. 

t:XV.  Qood  caDOuica  in^liiuiio,  evangelica  et  apostolics 
aurinrilate  fulla,  caeteris  superemineat  iusiiiutionibus. 

OXVI.  Quid  sint  rt*s  ecclesls. 

CXVII.  Quod  diligenler  munienda  siut  clauslra  canoui- 
ciTiiin. 

CXVHI.  Ut  in  Gongregandis  canouicis  moJus  discre.io- 
iiis  sit  teoendos. 

CXIX.  De  his  qol  in  rongregatione  sibl  commissa  so- 
lanimodo  ex  familia  eccle^ix  clericos  aggregant. 

CXX.  Qui  clerici  iu  congrr gatioiie  canouica  oonslituti 
ecciesiaslica  accipere  stipendla  dobcant* 

C^XI.  IJt  in  congregatione  canonica  aequaliter  clbus  et 
|ioias  arcipiatur. 

CXXIl.  De  mensora  cibi  ei  polus. 

CXXill.  Quod  a  prelaiis  gemina  jiastio  sit  subditis 
impeodenda. 

CX\IV.  Ut  canonicis  slcut  fn  catterfs,  iia  ciiam  in 
cuUu  veslium  modum  leneantdiscreiionis. 

CXXV.  Lt  cauonici  cucuUas  manachoruui  non  induauL 


CXXVI.  Qua  auctoritate  hor»  canonic»  celchrenlur, 
quas  sciie  ac  religlose  ohservare  canontcos  oporiet. 

CXXVII.  J)e  Tesperiiiiis. 

CXXVIII.Decoropletis. 

CXXIX.  De  vigiliArum  anliquilaie. 

CXXX.  De  maiutinls. 

CXXXI.  Ut  caoooici  Iioras  canonicas  religiose  obser* 
vcnU 

CXXXII.  Qood  cantaniibus  et  psallenli))us  Dominoan- 
geloruin  adsint  pr»sidia. 

CXXXIII.  Qualesad  legendum  et  cantandum  in  ecclesia 
constiiiiondl  sint. 

CWXIV.  Qui  niodnssit  correpli  ^nis. 

(  XXXV.  Ut  erga  pueros,  qui  nutrfuntur ,  vel  erudiun- 
tur  in  congregaiiune  canonica,  insianliisinia  sit  adhibeuda 
co^todiA. 

CXXXVI.  Ut  omnes  canonici  ad  completorium  veniaui. 

CXXXVII.  Decantoribtis. 

CXXXVill.  Qnales  vice  prgelaiorum  in  congregatiouu 
canonica  fuuRidebeant. 

CXXXIX.  De  prsppositis. 

CXL.  Uualissii  cellarariusconslituendus. 

(!XLI.  Cui  coTimilii  liebcant  stipendia  paoperum. 

CXLil.  De  iiiflimorum  acsenum  cura  frairum. 

CXLIII.  Qualiter  pona  canonicnrum  custodiatur. 

CXLIV.  Lt  claubira  canooicorum  dillgenter  custo- 
diantur. 

CXLV.  Epilogns  brcviter  dlgestus. 


'LIBER   PRLMUS, 

Qll  EST  DE  INSTITUTIONE  CANOMCORUBI. 
(Danlur  tariantes  cx  ms.  Vatic.  4885.) 


Cj^PUT  primum. 

(!tidori  Ecclcs.  Offic.  L  vi,  c,  4.)  Tonsurae  eccle- 
siasticae  usus  a  Nazaracis,  nisi  fallor,  exortus  cst. 
ijui  prius  criue  servato,  denuo  [diuturno]  posl  ma- 
guam  vilx  continentiam  devotione  completa  caput 
radebaut,  ct  capillos  in  igne  sacrificii  ponere  jube- 
bantur,  scilicct  ut  perfectionem  devotionis  suac  Do- 
lu-no  consecrarcnL  Hujus  ergo  exempli  usus  ab 
apostolis  introductus  est,  ut  hi  qni  in  divinis  cul- 
libus  mancipati  Domino  consccrantur,  quasi  Naza- 
rifi,  id  cst  sancti  Dei  [Deest  Dci],  criiie  prxciso 
innoventur.  IIoc  quippe  et  Ezechieii  prophetae  jube- 
tur,  dicente  Domino  :  Tu  fili  hominis^  sume  tibi  gla- 
dium '  acutum ,  et^  dnces  per  caput  tuum  et  barbam 
{Kxech,  v).  Videlicet  quia  et  ipse  sacerdotali  ge- 
iicre  Deo  in  ministerium  sanctificationis  dcserviebal. 
lloc  et  Nazarxos  illos,  Priscillam  et  Aquilam ,  in 
Actibus  apostolorum  primum  fecisse  legimus  :  Pau- 
lum  quoque  apostolum,  et  quosdam  discipulorum 
Christi,  qui  in  hujusmodi  cultu  [Deest  cultu]  mi- 
raodi  exstiterunt  {Act,  xviii).  Est  autem  in  clericis 
lonsura  signjum  quoddam,  quod  in  corpore  figura- 
iur,  sed  in  animo  agiiur,  scilicet ,  ut  hoc  sigiio  in 
religione  vitia  resecentur,  et  criminibus  carnis  no- 
strae,  quasi  crinibus  exuamur,  atque  inde  innovalis 
seusibus  ut  comis  rudibus  enilescamus,  exspoliantes 
fios,  Juxta  Apostolum ,  veterem  hominem  cum  acti- 
bus  suis  {Ephes.  iv),  et  induentes  novuin,  qiii  reno- 
vatur  iu  agnitione  Dei  (Coloss,  iii).  Quam  renova- 
iioneni  in  mente  oportct  fieri ,  sed  in  capite  de- 

•  Decst  ista  dislinctio  libri  ct  tilulus  ctiam  capilis, 
tonsura. 


A  monstrari,  ubi  ipsa  mens  noscitur  habitare.  Quod 
vero  detonso  capile  superius,  inferius  circoli  corona 
rclinqultur,  sacerdotium  regnumque  ecclesls  in  eis 
cxislimo  figurari.  Tiara  cnim  apud  veteres  consti* 
tuebatur  in  capite  sacerdotum.  IIxc  ex  bysso  con- 
fecta  [confecto]  rotunda  erat ,  quasi  sphxra  media , 
et  hoc  significaiur  in  parte  capiti  [capitis]  tonsa. 
Corona  autem  latitudo  aurei  est  circuli,  qu»  regum 
capita  cingit.  Ulrumque  itaque  signum  in  capitc 
clcricorum  exprimitur,  ut  impleatur  etiam  corporis 
quadam  similitudine  quod  scriptum  est,  Petro  apo- 
stolo  perdoccnte :  Vos  estis  genus  electum ,  regale 
sacerdotium  (I  Petr.  ii).  Quacritur  autem  cur  sicut 
apud  [Deest  apud]  antiquos  Nazaneos,  non  ante  coraa 
nutritur,  et  sic  londetur.  Sed  qui  exquirunt,  adver- 

"  tant  quid  sit  inter  illud  propheticum  velamentum, 
et  hanc  Evangclii  revelalionem,  de  qoa  dicit  Apo- 
stolus  :  Cum  tramieris  ad  Christum,  anferetur  vela- 
men  (II  Cor,  iii).  Qnod  autcm  significabat  velamen 
interpositom  intcr  faciem  Mosls  et  aspectum  populi 
Israel,  hoc  significabat  illis  temporibus  eliam  coma 
sanctorum.  Nam  et  Apostolus  comam  pro  velaonento 
esse  dicit  (/  Cor,  xi).  Proinde  jam  non  oportet  ut 
velentur  crinibus  capiLt  eorum  qui  Domioo  conse- 
crantur,  sed  tantum  ut  rcvclentur :  quia  quod  erat 
occultum  in  sacramento  prophetlae,  jam  in  Evangelio 
dcclaratum  est« 

CAPUT  II. 
(Isid.^  ibid.  c,  U.)  Osliarii  [Ilem  Isidorl  de  Ostia- 
riis.  Osliarii]  suiit,  qui  in  Vcteri  Testamento  jaiii- 

ejiisqiic  vico    pouitur    Isidori  tn  libro  Onicionnn  ,  dt 


loi^cs  tempU  vocabantur,  qui  pncerant  portis  Jeru-  A 
salein,  quique  [quippe]  ordinali  per  vices  suas  omnia 
interiora  teiupli  vci  exlcriora  [Deest  vel  exterioraj 
custodiebant.  Hi  denique  [lidemque  inter]  inter 
sanctum  et  iniquum  discernentes ,  eos  iantum  in 
ecclesia  qui  sunt  fideles  recipiunt.  Inlrare  enim 
templum  nisi  per  hos  non  possumus.  llabent  eniiu 
potestatem  tam  bonos  recipiendi  quam  rejicicndi 
indignos. 

CAPUT  111. 
(hid.,  ibid.  c.  11.)  Leclorum  [Uem  Isidori  dc  le- 
cloribus,  Leclorum]  ordo  formam  et  initium  a  pro- 
pheiis.  Sunt  igitur  iectoi^es,  qui  verbum  Dei  pr«di- 
cant,  quibus  dicilur :  Clama,  ne  cesses  :  quasi  tuba 
exalta  vocem  tuam  (/«a.  LViii).  Isli  quippe  dum  ordi- 


AMALARIUS  PRESBTTER  HETENSI&  %U 

CAPUT  IV. 
lu  ordine  [Item  Isidori  de  exorcistis.  In  onltiie]  e( 
ministerio  Ecclesix  decet  esse  exorcistas  secuuduin 
oflicia  qux  in  templo  Salomonis  eranl  disposita ; 
qnseque  posterius  sunt  ab  Esdra  dispertita.  El  inve- 
nimus  eos  quos  scilicet  [Deest  scilicetj  Esdras  £cto- 
rcs  memorat  templi ,  nunc  [eos  nunc]  esse  exorci- 
stas  in  ecclesia  Dei.  Fuerunt  eniin  sub  Esdra  aclores 
templi ,  servorum  Salomonis  fllii ,  qui  actum  templi 
totius  sub  cura  sua  liaberent ,  ac  [aut]  sacris  obla- 
tionibus  deservirent.  El  cum  fuissent  ex  ordine  et 
ministerio  templi ,  longe  fuerunt  orficio  [ab  ofricio] 
altaris  Dei :  quia  nec  psalmistis,  nec  ostiariiSf  nec 
sacrorum  servis  atiingerc  licebat  ad  munera  allaris, 
nisi  taniummodo  levitis.  Quid  ergo  esi?  Nullam 


uantur,  primum  de  corum  conversalionc  episcopus  B  ^^.^^  ^^^^  habebant  actores  templi,  nisi  ad  saru- 


vcrbum  facit  ad  pupulum.  Deinde  coram  plebe  tradit 
eis  codicem  apicum  divinorum ,  ad  verbum  Dei  an- 
nuntiandum.  Qui  autem  ad  hujusmodi  provehilur 
gradum ,  isle  erii  doclrina  et  libris  imbutus ,  scii- 
suumque  ac  verborum  scientia  perornatus :  ita  ut 
distinctionibus  sententiarum  inteliigat  ubi  liniatur 
junctura,  ubi  adhuc  peudeat  oratio,  ubi  sentenlia 
extrema  claudatur.  Sicque  expeditus  vim  pronunlia 
tionis  tenebit,  ut  ad  intellectum  omnium  ineutes 
sensumque  promoveat ,  discendo  [dibcernendoj  ge- 
nera  pronuntiationum  ,  atque  expriinendo  proprios 
sententiarum  aflectus  :  modo  indicantls  voce,  modo 
dolentis,  modo  increpantis,  modo  exhorlantis,  sive 


tecta  facienda  ,  ut  [aut]  quaecunque  fuissent  vexaia 
in  xdificio  [xdificatione]  lempii ,  aut  delapsa,  per 
eosdem  actores  de  thesauris  Dominicis  reficereiitur 
atque  excolerentur.  Ergo  actores  tenipli ,  exorcislj; 
sunt  in  populo  Dei.  Quomodo  enim  actor  prudens  el 
bouus  scil  quis  sil  doinini  sui  ceiisus  el  onmis  sul>- 
slaiitiae  modus,  et  ledigit  apud  se  totins  possessionis 
instrumenla  originaria  :  sic  et  exorcista  redigil  iu 
suam  diligcntiam  totius  regni  Doniini  secreta,  ui 
memorise  inandel  de  scriptururum  sacramenfis,  undc 
excrceat  [Ms.  add.^  scilicet]  donuiu,*quod  illi  est  a 
Spirilu  sancto  concessum,  sccundum  Apostoli  pra- 
conium.  Exorcistas  enim  mexnorat  Apostolus,  cum 


hissimilia,secunduin  genus  propriae  pronuutiationis,      jjjjU  .  Nunquid  omnes  donationes  liabent  sanalionum 


in  quo  magis  illa  ainbigua  scntenliarum  adbibcnda 
eognitio  est.  Mulla  eniin  in  Scripturis  sunt ,  qux 
nisi  proprio  modo  pronunlienlur,  in  contrariiim  rc- 
cidunt  sen^nliam,  sicuti  est :  Quis  accusahit  adver- 
8US  electos  Dci?  Deus  qui  justipcat  {Rom.  viii)  ? 
Quodque  si  confirmative  non  servalo  genere  pro- 
nunliationis  siiae  dicatur,  magna  perversilas  oritur. 
Sic  ergo  pronuntiandum  esl ,  ac  dicerel :  Deusne 
qui  juslifical?  subauditur,  Non.  Nccesse  est  ergo  !n 
tantis  rebus  scienlix  ingenium,  quo  proprie  singula 
convenientcrque  pronunlientor.  Propterea  ct  accen- 
luum  vim  oporlet  lcctorem  scire,  ut  noverit  in  qua 
syllaba  vox  protcndalur  pronunliantis.  Pleriimque 
enim  imperili  leclores  iii  verboruin  acccnlibus  er- 
rant,  et  solenl  irridere  nos  iinperilia;  hi  qui  videnlur 


(1  Cor,  xii)  ?  Hi  enim  cum  ordinaniur,  sicul  ail  ca- 
non  (Conc,  Carllwg.  iv,  Dist.  23.  Exorcistarum),  ac- 
cipiunt  de  manu  episcopi  libellum,  in  quo  scripli  sunt 
exorcismi,  accipientes  poieslaiem  imponcndi  nianus 
super  encrgumenos,  sive  calecliumcnos,  sive  bapii- 
zatos  [Deest  sive  baptizatos]. 

CAPUT  V. 

{Isid.  EtymoL  /.  vii,  c.  12.)  Acolytbi  [Ilcm  IsiJori 
de  acolythis.  Acolythi]  Groece,  Latine  ceroferarii  di- 
cuDtur  a  deportaudis  cereis ,  iiuando  lcgcDduin  esi 
Evangelium,  aut  sacriflcium  oifercnduro.  Tunc  cnim 
accenduntur  luminaria  ab  cis ,  ct  dcportaniur,  «gh 
ad  fugandas  tenebras ,  dum  sol  eo  tempore  mtilet , 
sed  ad  signum  Ixtiti»  deroonstrandum :  ut  sob  typo 


babeVe  [hanc  habcrc]  notitiam,  delrahcnles,  el  ju-  »  «uminis  corporalis.  iWa  lux  ostcndatur,  de  qua 


rantes  penitus  nos  nescire  quod  dicimus.  Porro  vox 
lecloris  sin^lex  erit  et  clara,  ad  omne  pronontiatio- 
nis  genus  accominodala,  plena  succo  virili,  agrestem 
et  suhrusticum  eCTugiens  sonum ,  non  humilis ,  nec 
adeo  sublimis,  non  fracta,  non  tenera,  nihilque  fe- 
inineum  sonans ,  neqiie  cum  motu  corporis ,  sed 
tantum  cum  gravitatisspecie.  (/std.,  ibid.  c.  13.)  Au- 
ribus  enim  et  cordi  consulere  debet  lector,  non 
oculis :  ne  potius  ex  seipso  exspectatores  magia 
qiiam  aodltores  faciat.  Yetus  opinio  cst,  leclores  pro- 
euntiandi  causa  prxcipuam  curam  vocis  habuisse,  ut 
(Kaudiri  in  tumullu  possit.  Un'c  cl  diidum  Icrtorcs 
prccoucs  vel  proclamalorcs  vocab.intur. 


Evangelio  legilur  :  Erat  lux  vera  quaUluminat  otn- 
nem  hominem  vetuenttm  in  hunc  mundum  {Joan.  i)> 

CAPUT  VI. 

(De  ofic.  t.  II,  c.  iO.)  Subdiaconi  [Ilem  Isidori  (!c 
subdiaconis.  Subdiaconi],  qui  apud  Craecos  bypodia- 
coni  vocanlur,  in  Esdra  inveniuntur,  appril«to«l"<^ 
Ibi  Nathinjci,  id  est,  in  humililale  DoroinO  scr%1enie$ 
(J  Esdr.  II  el  vin).  Ex  eorum  ordine  fuit  iUc  Natha- 
nael,  qui  in  evangelio  Joannis  divina  piuditione 
commonilus  ,  Salvaiorcm  meruil  confiteri.  Q«ifl"« 
etiam  ad  primum  diviniU\tis  indicium  fidetis  enituiti 
proicslante  [pracslanle]  Domino  ac  diceiile  :  ^-f^^ 
vere  Israelita,  in  quo  dol>s  non  «t  ^Jonii.i).  \>m^'''^ 


m 


RCGLLA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  LIB.  I. 


m 


\st\  obialiones  in  templo  Doraini  suscipiunt  a  populis.  A  Ipsi  quoque  evaagelizalit.  Sine  Ipsis  sacerdot  nomeii 


Isti  ODedlunt  ofOciis  ievitarnm.  Isti  quoque  yasa 
corporis  et  sanguinis  Cliristi  diaconiLnis  ad  altaria 
Domini  offerunt  (Conc.  Carthag,  it,  Dist.  2 ,  Sub- 
diacom).  De  quibus  quidem  placuit  patribus ,  nt 
quia  sacra  mysleria  [Forte  verius,  ministeria.  H.] 
contrectant ,  casti  et  continentes  sint  ab  uxoribus » 
ct  ab  omni  cainali  immundilia  liberi  Jiixta  qiiod  illis 
propbeta  dicente  jubetur :  Mundamini  qui  fertis  vasa 
Damim  {ha.  lii).  Ri  igitur  cum  ordinantur,  sicut 
sacerdotes  et  levitap ,  manus  impositionem  noB 
susclpinnt :  sed  patenam  tantum  et  calicem  de  mann 
rpiscopi  >  et  archidiacono  scypbura  aquse  cum  aqua 
nianili  et  manutergium  accipiunt. 
CAPUT  VII. 


habet,  ofAcium  non  habei.  Nam  sicut  in  sacerdoiio 
consecratio,  iu  et  in  ministro  dispensatio  sacramenti 
est.  llle  orare,  hic  psallere  mandat.  lile  (^lata  san- 
ctiflcat,  hic  sanctiflcata  dispensat.  Ipsis  etiam  sacer- 
doiibus  propter  pncsumptionem  non  licel  de  mensa 
Domini  loUere  calicem,  nisi  cis  traditos  fuerit  a 
diacono.  Levitx  inferunt  obialiones  in  altaria ;  le- 
vitae  mensam  Domini  componunt;  levitae  operiunt 
arcam  testamenti.  Non  cnim  omnes  vident  alta  my- 
steriorum  quae  operiuntur  a  levitis,  ne  videant  qui 
videre  non  debent ,  et  sumant  qui  servare  non  pos- 
sunt.  Qui  propterea  altari  albis  induti  assistunt,  ut 
coelcstem  vitam  habeant ,  candidique  ad  hoslias  el 
immacuiati  accedant,  mundi  scilicel  corpore,  el  in- 


(Isid.,  ibid.  c.  8.)  Diaconorum  [Item  Isidori  de  ^  oorrupti  pudore.  Tales  cnini  dccel  Dominum  habere 


<!iacon!s.  Diaconorum]  otdo  a  tribu  Levi  accepit 
t>xordium.  Praecepit  enim  Dorainlis  Mosi,  ut  post  or^ 
dinationem  Aaron  sacerdotis  et  riiiorum  ejus,  rursus 
Levi  Iribus  in  Divini  cultus  minislerio  ordinarcntur 
et  consecrarentur  Domino  pro  omhibus  primogenitis, 
et  senirent  pro  Israel  coriim  Aaron,  et  Aliis  ejus,  in 
tabemaculo  Dei,  excubantes  in  lemplo  die  ac  noctc. 
Ipsique  gestarent  arcam  et  tabernacuium  et  omnia 
vasa  ejus,  el  in  circuilu  tabernaculi  castra  ipsi  rur^ 
sus  [De^st  rursQSj  constituerent»  et  in  promovendo 
tabernaculo  ipsi  deponerent ,  rursus  ipsi  componc' 
tent.  A  viginti  quinque  annis,  et  supra,  in  taberna- 
culo  servire  ipsis  mandatum  est.  Quam  Regulam 
sancti  Patres  et  in  Novo  Testamento  eonstituenmt.  . 
fn  Evangeiio  autem  primordia  eorum ,  et  in  Actibus 
Apostolorom  [discipulorum]  ita  leguntur:  Convo^ 
eantei  autem  duodeeim  aposloli  multitudinent  disci- 
pulorum,  dixerunt :  Non  est  wquum  [Non  placet]  nos 
relinquere  verbnm  Dei,  et  ministrare  mcnsis.  Quid 
ergo  est ,  fratres  ?  Considerate  ex  vobis  viros  boni 
tcstimonii  septem,  ptenos  spiritu  sapientia:,  quos  con- 
stituamus  in  hanc  rem.  Nos  vero  orationi  ct  ministe- 
rio  sermonis  instantes  erimus.  Et  placuit  sermo  coram 
vmni  multitudine.  Et  elegerunt  statim  Stephanum 
rirum  plenum  fide  et  Spiritu  sancto ,  Phitippum  , 
Prochorum,  et  Nicanorem,  et  Ttmonem  [Timolheum], 
ei  Parmenam,  et  Nicolaum  advenam  Antioehenum. 
Bi  steterunt  ante  apostolos.  Et  cnm  orassent^  im^ 


miiiistros,  qui  nullo  carnis  corrumpaniur  contagio, 
sed  polius  eminenti  castitate  [eminentia  cas!it:«tis] 
splendeant.  Quales  autem  diaconi  ordinentur,  i^aii- 
lus  aposlolos  plenissime  scribit  ad  Timotheum.  Nani 
cum  praemisisset  de  sacerdotum  electione,  continuo 
subjunxit :  Diaconi  similiter  irreprehensibiles{I  Tim. 
iii),  hoc  est,  sine  macula  sicut  episcopi.  Pudici  uti- 
que ,  id  est ,  a  libidine  continentes.  Non  biiingues, 
Bcilicet  ne  conturbent  pacem  habentes.  Non  muito 
vino  dediti :  quia  ubi  ebrielas,  ibi  libido  dominalur 
et  furor.  Non  turpe  lucrum  sectaraes,  ne  de  coelesti 
ministerio  [mysterio]  lucra  terrena  sectentur.  Est 
quippe  [quoque]  et  turpis  lucri  afipetitio ,  plus  de 
praesentibus  quam  de  futuris  cogitare.  Post  hxc 
subjecit :  Hi  autem  probentur  primum,  et  sie  mini- 
strent ,  Rtt//«m  crimen  kabentes.  lii  ulique  sicut 
episcopl,  aute  ordinationem  probari  dd)ent,  si  digni 
sint,  et  sic  postea  ministrare. 

CAPUT  VIII. 
(Isid.,  ibid.  c.  7.)  Presliyterorum  [Item  Isidori  de 
presbyteris.  Presbyterorum  ]  ordo  exordium  sumpj^it 
(ul  diccujn  cst)  a  flliis  Aaron.  Qoi  enim  sacerdolcs 
vocabantur  in  Ycteri  Testamento ,  hi  sunt  qui  nunc 
vocantur  presbyteri.  Et  qui  nuncupabantur  principrs 
sacerdotum,  nunc  episcopi  nominantur :  presLyieri 
aulem  interpretantur  seniores,  quia  seniores  xtaie 
Graici  presbyleros  vocanl.  His  enim,  sicut  episcopi?, 
dispensntio  myaleriorum  Dei  commissa  est.  Prxsurt 


;>o<tterttii/  iilis  manus,  Verbumque  Dei  crescebat,  et  ^  enim  Ecclesia;  Christi,  et  In  confcctione  divini  cor 


multiplicabatur  numerus  credentium  (Act.  vi).  Exhinc 
iain  decreveruot  apostoll ,  apostolorumque  [vel  apo- 
stolorum]  successorcs,  per  omnes  ecclcsias  septcm 
<:iaconos  ordinandos  esse  [Deest  ordinandos  essc], 
qui  subiimiori  gradu  caeleris  proxime  [prxlali  proxi- 
me]  circa  aram  Christi ,  quasi  cohimnx  allaris  as- 
sisterent ,  et  non  sine  aliquo  septenarii  numcri 
inysteiio.  Ili  suiit  enim,  quos  in  Apocalypsi  legimus, 
sepleni  aiigeli  lubis  canentes  (Apoe.  vm  et  x).  Ili 
suntseplem  candelebra  aurea,  hi  voces  tonilruorum. 
i^>si  eniin  clara  voce  in  motlum  prceconis  admoneiit 
runctos,  sive  in  oraudo,  sivc  in  flectendis  genibus, 
-ive  iii  psallendo,  sive  in  icelionibus  audicndis.  Ipsi 
itiam,  ul  aurcs  haLeauius  ad  Doininum  ,  clainanf. 


poris  et  sanguinis  consortes  cum  episcopis  sunt.  Simi- 
liter  et  in  doctrina  populorum  [  apostolorum  ] ,  et  ia 
ollicio  prsedicandi,  sed  solum  proplcr  [ac  soinm  prse- 
ler]  auctoritatem  sumini  sacerdolii,  ciericonim  or- 
dinatio  et  consecraiio  reservala  est,  ne  a  multis  di- 
sciplina  Ecclcsiae  vindicaia  concordiam  solverct , 
scandala  generarct.  Nam  Paulus  apostoius  eosdeni 
presbyteros,  ui  vere  sacerdoles,  sub  [ut  veleres  subj 
.nomine  episcoporum  ila  asseverat,  lo(fuens  ad  Titum : 
HujuSf  iiiquit,  rei  gralia  retiqui  te  Cretar,  ut  ea  quc» 
desunt  corrigas,  et  consli.uas  per  ciintates  presbgteros^ 
quemadmodum  ego  tibi  disposui.  Si  quis  sine  crimin0 
cst,  unius  uxoris  vir,  fitios  habens  fidctes,  non  in  ac^ 
cusadonc  tuxurice ,  aut  non  subditos.   Oportel  enim 


827 


AMALVRIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


enUcopum  tine  crimine  esse(Cap.  i).  Qua  senteutia  A  filios  cjusdem  Aaron,  qui  et  ipsi  eranl 


sacenlotes : 


ostendit,  eliam  presbyteros  sub  episcoporum  nomine 
taxari.  Unde  el  ad  Timolheum  de  ordinatione  epi- 
scopi  el  diaconi  scribens,  de  presbytcris  omnino  ta- 
cnil,  quia  eos  in  episcoporum  nomine  comprebendit 
(/  Tim.  III ).  Sccundus  enim  primo  conjunclus  est 
gradus,  sicut  ct  ad  Philippenses  episcopis  et  diaco- 
nibus  scribit,  cum  una  civitas  plures  episcopos  ba- 
bere  non  possit  (P/it/ipp.  i),  ct  in  Actibus  apostolo- 
rum  presbyteros  Ecclesi»,  iturus  Hierosolymam , 
congregavit,  quibus  inter  cxtera  ail:  Videte  gregem 
in  quo  vos  Spiritut  tanctus  episcopos  ordinavit  (Act. 
XI ).  Unde  eliam  lales  in  Ecclesia  presbyteros  con- 
stiluendos  esse,  sicut  episcopos,  el  Apostolus  ad  Ti- 
lum  loqnitur,  et  canones  ipsi  lestantur.  Presbyleros 
autem  merilo  et  sapicntia  dici,  non  astale  (Cap.  i). 
Nam  et  Moysi  praicipilur.  ul  eligat  presbyleros.  Undc 
et  In  Proverbiis  dicitur:  Gloria  senum  canities  (Prov. 
xx).  Qu»  est  hsBC  canilies  ?  Haud  dubium  quin  sa- 
pientia ,  de  qua  scriptum  est  :  Canities  hominum 
prudentia  eH  (Sap.  iv).  Cumque  nongentos  et  am- 
plius  annos  ab  Adam  usque  ad  Abrabam  vixisse  ho- 
mines  legerimus,  nullus  alius  primus  [Deest  primus] 
appellatus  est  presbyler,  id  est  senior,  nisi  Abra- 
ham,  qui  muUo  paucioribus  annis  vixisse  convinci- 
tur.  Non  ergo  propter  decrepitani  senectutem,  sed 
propter  sapientiam,  presbyteri  nominantur.  Quod  sl 
ita  est,  mirum  cur  insipientes  constituantur  [con- 
slituuntur.] 

CAPUTIX. 


quod  Aaron  super  tuuicam  accipiebat  poderem,  sto- 
lam  snnctam,  et  coronam  aureain,  mitram  et  zonam 
auream,  et  superhumerale,  et  caetera  quae  supra  me- 
morala  sunt.  Filii  autem  Aaron,  super  tunicas  lineas 
cincti  tantummodo  el  tiarali  aslabanl  sacriOcio  Dei. 
Sod  forsilan  quaeritur  et  boc,  cujus  figuram  faciebat 
Moyses  ?  Si  enim  filii  Aaron  presbylerorura  figuram 
faciebant,  et  Aaron  summi  sacerdotis,  id  est  cpi- 
scopi ,  Moyses  cujus  ?  Indubitanter  Christi,  et  vere 
per  omnia  Chrisli :  quoniam  fuit  situililudo  media- 
toris  Dei ,  qui  est  inler  Deum  et  hominem ,  Jesus 
Christus,  qui  est  verus  dux  populorum ,  verus  prin- 
ccps  sacerdotum,  et  dominus  pontificum,  cui  esl  ho- 
nor  et  gloria  in  ssecula  saeculorum.  Amen. 
B  Hactenus  de  primordiis  sacerdotaiibus  in  Yeteri 
Teslamento:  in  Novo  aulem  Testamento,  post  Chri- 
stum,  sacerdotalis  ordo  a  Petro  coepil.  Ipsi  enim 
primum  dalus  est  pontificatus  in  Ecclesia  Chrisli. 
Sic  enim  loquitur  ad  eum  Dominus  :  Tu  es^  inqtiit, 
Petrus,  et  super  hanc  petram  a^dificabo  Ecclesiam 
meam,  et  portce  inferi  non  prwvalebunt  adversus  eam : 
et  tibi  dabo  claves  regtii  ccslorum  ( Malth.  xvi ).  Hic 
ergo  ligandi  solvendique  poteslatem  primiis  accepit , 
primusque  ad  fidem  populum  virtute  suae  praedica- 
tionis  adduxit.  Siguidem  et  caeteri  apostoli  cum  Pe- 
tro  par  consorlium  [pari  consortio]  honoris  et  pote- 
statis  acceperunt.  Qui  etlam  in  toto  orhe  dispersi , 
Evangelium  praedicaverunt ;  quibusque  decedentibus 
successerunt  episcopi,  qui  sunt  constituli  per  tolum 


(/«rf.,  ibid.  c.  5.)  Yeniamus  [Ilem  Isidori  de  sacer-  ^  mundum  in  sedlbus  apostolorum.  Qui  non  jam  cx 


dolibus.  Veniamus]  ergo  nunc  ad  sacratissimos  or- 
dines,  et  singulariter  demonstremus  quod  esl  sacer- 
doiii  fundamentum,  vel  quo  auctore  pontificalis  ordo 
adolevit  in  sseculo.  Initium  quidcm  sacerdotii  Aaron 
fuit,  quanquam  et  Melchisedec  prior  obtulerit  sacri- 
ficium,  et  post  hunc  Abraham ,  Isaac  et  Jacob.  Sed 
Isti  spontanea  voluntate,  non  sacerdotali  auctoritate, 
ista  fecerunt.  Caeterum  Aaron  primus  in  legc  sacer- 
dotale  nomen  accepit,  primusque  stola  [ponlificali 
slola]  indutus  victimas  obtulit,  jubente  Domino  ac 
loquente  ad  &{oysem  (Exod.  xxix) :  Accipe,  inquit, 
Aaron  et  filios  ejus,  et  appticabis  ad  ostium  taberna- 
culi  testimonii,  Cumque  laveris  patrem  ciim  filiisaqua. 


gcnere  carnis  et  sanguinis  eliguntur ,  sicut  primuro 
secundum  ordinem  Aaron ,  sed  pro  uniuscujusque 
merito,  quod  in  eum  gratia  divina  coutulerit.  Sicut 
C2iam  ad  Heli  Dominus  praenunUaYit ,  dicens :  U(ec 
dicit  Dominus  Deus  Israel :  Z)ixf ,  domus  lua  et  do- 
mus  patris  permanebunt  coram  me  usque  in  wternum. 
Et  nunc  hax  dicit  Dominus  :  Nequaquam,  sed  glori" 
ficantes  me  glorificabo :  Qui  me  spernit ,  spemetur 
(I  Reg.  ii).  Quatuor  eoim  sunl  geaera  apostolorum. 
Unum  a  Deo  lantum,  ut  Moyscs.  Alterum  per  homi- 
nem  et  Deum,  ut  Josue.  Tertium  tantum  pcr  homi- 
ncm ,  sicut  his  temporibus  multi  favore  populi  et 
polestatum  in  sacerdotium  subrogantur.  Quarlum 


indues  Aaron  vestimentis  suis,  id  est,  linea  et  tunica,  jy  autem  genus  ex  se  est,  slcut  pseudoprophetaruni  et 

et  superhumeraliyetrationali,quod  constringesbaltepy  ^  '  /^ -= »  --. 

el  pones  [pone  super]  tiaram,  et  oleum  unctionis  fun» 

des  super  capul  ejus ,  atque  hoc  ritu  consecrabitur. 

Filios  quoque  iUius  applicabis,  et  indues  tunicis  lineis, 

eingesque  balteOf  Aaron  scilieet  et  iiberos  ejus ,  et  tm- 

voneseit  mitras,  eruntque  sacerdotesmei  retigpne  per- 

petua,  Quo  loco  contemplari  oportet,  Aaron  summum 

sacerdotem,  id  est,  episcopum  futsse,  et  [naro]  fiiios 

ejus,presbyterorum  figuram  prsemonstrasse.  Fuenint 

cuim  filii  Aaron  et  ipsi  sacerdotes ,  quibus  merito 

astare  debuissent  levitae,  sicut  summo  sacerdoti.  Sed 

hoc  fuit  inier  Aaron  summum  sacerdotem  et  inter 


pseudoapostolorum.  Quid  est  auteni  nomen  aposto- 
lorum  ?  Apostoli  in  Latina  lingua  missi  interprctan- 
tur ,  qiiia  ipsos  misit  Dominus  evang.^izare  ad  iUa- 
minatiouem  omnjum  populorum.  Episcopus  autem, 
ut  quidam  prudcntium  ait,  nomcn  est  operis ,  non 
honoris.  Graecum  est  enim,  atque  inde  ductum  voca- 
bulum,  quodiile  qui  praeficitur  [supereflicitur],  su- 
perintendit,  curam  scilicet  subditorum  gerens  (Au- 
gust.  de  Civ.Dei,iib.  xix,c.  19).  >  *£irt  quippe,  stifi^r, 
ffxojro;  autem,  intentio  est :  ergo  episcopum  Laliue 
superintendentem  possumus  dicere :  ut  intelligat  iioo 
se  esse  cpiscopum,  qui  non  prodesse,  sed  pneosse 


•  Scquens  pcriodus  tota  deesl  usqnc  ad  inleniiv  cst. 


\ 


Sa^  RECULA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  CuLLECTA.  —  LIB.  I.  830 

dilexcrit.  Qaod  veroper  manus  imposiiionem  a  prae-  A  prosint,  secJ  quos  vel  ipsi  amant,  vel  quorum  sunt 

obsequiis  delinili,  vel  pro  quibus  majorum  quispiani 


cessoribua  0ei  sacerdotibus  episcopi  ordinautur,  an 
Uqua  est  iustitulio.  Isaac  auiem  patriarcha  sanctus 
ponens  manum  suam  super  capul  Jacob ,  bcuedixit 
ei  (Gen.  xxvii).  Similiter  et  Jacob  filiis  suis  benedi- 
ciionem  dedit  {Num.  xxvii).  Sed  et  Hoyses  super 
caput  iosue  manum  suam  imponens,  dedit  ei  spiritum 
virtuUs  et  ducatus  in  populo  Israel.  Sic  et  superim- 
pletor  legis  et  propbetarum  Dominus  noster  Jesus 
Christus  per  manus  impositionem  apostolos  benedi- 
xit,  sicut  in  Evangelio  Lucae  scriplum  est :  Et  per- 
duxU  illoB  trans  BelhanianT:  et^elevavit  manu»  »ua$, 
el  benedixit  eos.  Faclumque  eil  cum  betiedixisset  illis^ 
discessit  ab  eis :  et  ipsi  reversi  sunt  in  Jerusalem  cum 
gaudiomagno  (Luc,  xxfv),  £t  in  Actibus  apostolo- 


rogaverit ;  et  ut  deteriora  dicam ,  qui  ut  ordinaren- 
tur,  muneribus  impetrarunt.  Taceo  de  reliquis.  Alii 
successores  filios  vel  parcntes  faciunt,  el  conanlur 
posteris  pnFSolatus  relinquere  dignilalem,  cum  hoc 
nec  Moyses  amicus  Dei  facere  potuit',  sed  Josue  (!e 
alia  tribu  elcgit,  ut  scireraus  principatum  in  populo 
non  sanguine  defcndendum  essc,  sed  vitx  merifis 
(Num.  xwii).  Interdum  autem  et  juxia  meritum  ple- 
bium  eligunlur  personae  rectorum :  unde  novcrint 
populi  sui  fuisse  mcriti,  regimen  pcrversi  suscepisse 
pontificis.  Quod  aulem  is,  qui  posl  baplismum  aliqiio 
morfali  peccato  corruptus,  ad  saccrdotium  oon  pro- 
vehalur,  lex  ipsa  testatur.  Moyses  enim  in  lege  prx- 


rum,ex  pniccepto  sancti  Spiritus,  Paulo  et  Barnabsc  "  cepit  sacerdolibus ,  ne  aliquod  vilialum  [pecus]  ad 


ab  [Deest  ab]  aposlolis  manus  imposita  cst  in  epi- 
scopatum,  et  sic  ntissi  sunl  a J  evangelizandum  (Act, 
xiii).  Quod  aulem  a  triginta  annis  sacerdos  efiicitur, 
ab  xtale  scilicet  Christi  sumptum  est,  ex  qua  idcm 
orsus  est  praedicare.  Hoec  enim  aetas  profectu  jam 
non  indiget  parvuloruin,  sed  perfectionis  vi  plcna 
est,  el  robasta,  et  ad  omne  disciplinsc  ac  magisterii 
exercilium  prseparata.  Quod  vero  unius  virginalis 
luatrimouii  sint  qui  eligunlur  in  ordinc  pontificatus, 
et  in  TCteri  lege  mandatum  est,  et  plenius  scribit 
Apostolus  dicens  :  Umus  uxoris  virum  ( /  Tim.  iii ; 
Tit.  i).  Sacerdotem  quaerit  Ecclesia,  aut  de  monoga- 
mia  ordinatum,  aut  dc  virginitatc  sanctiim.  «  Diga- 


aram  Dei  olTerant  (Levit.  i  et  ii) ;  quod  ipsum  postt?a 
ofTercntibus  sacerdotibus  Isracl  per  Malachiam  im- 
properavit  Deus,  dicens  :  Vos  sacerdotes  qui  pollui' 
stis  nomen  meumy  et  dixistis :  In  quo  foUuimus  eum  ? 
O/ferentes  super  altare  menm  panem  pollutumf  et  of- 
ferebatis  ca^cum  et  languidum  (Malack.  i).  Unde  et 
in  Numeris  \itula  rufa,  cujus  cinis  expiatii»  esl  po- 
puli,  non  aliler  jubetur  oQerri  ad  altare  Domini,  r.isi 
quai  terrena  opera  non  fecerit,  jugiimque  delicli  noa 
traxerit,  nec  vinculis  peccatorum  fuerit  alligala 
(Num.  xix).  Sed  quid  plura  subjiciamus?  Si  enim 
is,  qui  in  episcopatu  vel  presbyterio  posilus»  morlalc 
aliquod  peccatum  admiseric,  rctrahltur:  quanto  ma- 


mus  enim  haud  fertur  agere  sacerdolium.  Porro  quod  p  gis  ante  ordinationem  repudiari  peccnlor  i 


mventus 


episcopus  non  ab  uno,  sed  ^a  cunctis  provincialibus 
episcopis  ordinatur,  idco  institutum  est,  ne  aliquid 
contra  fidem  Ecclesix  unius  tyrannica  auctoritas 
moIiretur.Propterea  ab  omnibus  convenicntibus  con- 
siituitur,  ac  non  minus,  quam  a  tribus  prxsentibus, 
caeteris  tamen  consentientibus  testimonio  litterarum. 
Iluic  autem,  dum  consecratur,  datur  baculus,  ut  ejus 
indicio  subtlitam  plobem  vel  regat,  vel  corrigat,  vel 
infirmitates  infirmorum  sustineat.  Datur  et  annuhis, 
propter  signum  pontificalis  honoris ,  vel  signaculum 
£i*cretorum.  Nam  multa  sunt,  quae  carnalium  minus- 
q.ie  intelligentittm  sensibus  [mentibus]  oco.ultanle.« 
sacerdotes,  quasi  sub  signaculo  condunt,  ne  indignis 
quibusque  sacramenta  Dei  aperianlur.  Jam  vcro  quod 


debet,  ut  non  ordinelur  ?  [si  peccalor  inventus  esl,  uoii 
ordinetur.]  Quapropter  quia  lex  peccalores  a  sacer- 
doJio  removet,  consideret  se  unusquisque:  et  sciens 
quia  potenter  [polenlcs  potcnler]  lormenta  palien- 
lur,  retrahat  se  ab  hoc  non  lam  houorc  quam  onere, 
et  aliorum  qui  digni  sunt ,  locum  non  ambiat  occu- 
pare.  Qui  enim  in  erudiendis  alqnc  instruendis  Cq 
virlute  populis  praeerit,  necessc  est  ut  in  [Deest  iu] 
omnibus  sanclus  sit,  et  in  nullo  reprehcnsibilis  ha- 
beatur.  Qui  enim  alium  de  peccatis  arguit,  ipse  a 
peccata  debet  esse  allenus.  Nam  qua  fronle  subjc- 
ctos  arguere  poterit ,  cum  ilii  statini  possit  corre- 
ptus  ingerere?  Anle  doce  te  quae  recta  sunt,  epi> 
scope.  Quapropter  qui  negligit  recla  faccre,  de^nat 


sxculares  viri  nequaquam  ad  ministerium  Ecclesiae  j^  recta  docere.  Piius  quippe  semelipsum  corrigere 


assumantur,  eadem  auctoritas  apostolica  docet  et 
dicit:  Manus  eito  nemini  imposueris  (I  Tim.  v).  Et 
i:erom  :  Non  neophytum  (Ibid.  iii),  ne  in  superbistm 
flatos,  putet  se  non  tam  ministerium  humilitatis 
quam  administrationem  saecularis  potcstatis  ade- 
ptum ;  et  in  condemnalionem  supcfbise,  sicut  dia- 
botos,  per  jactantiam  dejiciatur.  Quomodo  enim  va- 
tobit  saecularis  homo  sacerdotii  magisterium  adim- 
plere,  cojus  nec  ofiicium  tenuit ,  nec  disciplinam 
cogaoTit?  aut  quid  docere  poierit,  cum  ipse  non 
didicerit  ?  Nunc  vero  saepe  cernimus  plurimos  ordi- 
nationem  talibus  facere :  nec  cligunt  qui  Eccleslx 

«  Post  sanctum,  stalirn  succedil  porro  auod ,  pncdiclis  vcrbis 
episcopus  a  comprovinciahbus  episcopis  onUnctur, 


debet,  qui  alios  ad  bene  vivendum  monere  siudet,  iia 
ul  in  omnibus  semetipsum  formam  vivendi  praebeat» 
cunctosquc  ad  bonum  opus  et  doctrioa  et  opere  pro- 
vocet.  Cui  etiam  scicntia  Scripturarum  necessaria 
esl :  quia  si  episcopi  tantum  sit  sancta  vita,  sibi  soli 
potest  prodesse  sic  vivens.  Porro  si  et  doctrina  Uxe- 
rit  eruditus,  potest  cseteros  quosque  instruere,  et  do- 
cere  suos,  et  adversarios  repercutere.  Qui  nisi  refu- 
tati  fuerint  atque  convicti,  faciie  possunt  simplicium 
corda  pervertere.  IIujus  autem  sermo  debet  esse  pu- 
rus ,  simplex  el  apei  tus,  plenus  gravitate  et  honc- 
stale,  plenus  suaviiate  et  gratia,  tractans  de  mysle- 
intermcdiis,  ct   prscinisso  lituJo  :  Qnnre 


831 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


£Ji 


rio  legis,  de  doclrina  fidei ,  de  \irtiile  continentix ,  A  damcntuni.  Quod  autem  ait,  ut  ta  quis  deiuni  etmi- 


de  disciplina  juslilise :  unumquemquc  diversa  admo- 
nens  exhortalione,  juxta  professionem  [professionis] 
monimqne  qualilatem :  videlicet  ut  pcrnoscat ,  quid, 
cui,  quando,  vel  quomodo  proferat.  Cujus  prx  cxte- 
ris  speciale  ofTicium  est ,  Scripturas  legcre,  percur- 
rere  canones,  exempla  sanctorum  imitari.  Vigiliis, 
jejuniis,  orationibus  incumLere  :  cum  rrairibus  lia- 
bere  pacem,  nec  quemquam  ex  membris  suis  discer- 
pcre.  Nullum  damnarc,  nisi  comprobatum  :  nullum 
excommunicarc,  nisi  discussum.  Quique  ita  humili- 
tate  pariler  et  auctoritale  prxstabit,  ut  nec  per  ni- 
miam  bumilitatem  suam,  snbditorum  vilia  convale- 
scere  faciat;  nec  per  imniodcratam  auctoritatem 
scverilatis  potestatera  cxerceat :  sed  tanto  cautius 


gas  [deerant  corrigeres,  et  sic  ubique],  ostendit  nec- 
dum  eos  ad  plenam  Tenisse  scieniiam  veritatis :  et 
licet  ab  apostolo  correcti  fuerint,  tamen  adhac  in- 
digere  correctione.  Et  constituas  per  cmtatei  preth^ 
teros,  sicut  et  ego  tibi  disposui.  Diligenter  Apostol; 
atcndamus  verba,  dicentis  :  Ut  conzlituas  per  cm- 
tates  presbyteros,  sieut  et  ego  tibi  disposui.  Qui  (fuaiis 
pres!)yler  delieat  ordinari,  in  conseqnemibus  disse- 
rens,  boc  ail :  Si  quis  sine  crimine  est,  uniusuurit 
vir,  elc.  Postea  iiitulit  :  Oportet  emm  eptacopvm 
sine  crimine  esse,  tanguam  Dei  dispensatorem,  Idem 
crgo  est  presbyter,  qui  [etj  episcopus.  Et  anieqiiani 
diaboii  instinctu  studia  et  schismata  [deest  schis- 
mala]  in  religione  fierent,  ac  diceretar  io  popolts, 


erga  sibi  commissos  agat,  quanto  durius  a  Gbristo  B  Ego  sum  Pauli,  cgo  Apollo,  ego  autem  Cepha,  com- 

muni  presbyterorum  consilio  Ecclesiaa  gubemaban- 
tur.'Postquam  vcro  unusquisque  eos  quos  bapUza- 
verat,  putabat  suos,  non  Ghrisii,  in  toto  orbc  de- 
cretum  est,  ut  unus  de  presbyteris  electus  superpo- 
neretur  caeteris,  ad  quem  omnis  cura  Ecdesix  per- 
tineret,  ut  scbismatum  semina  tolierentor.  PuUt 
aliquis,  non  Scripturanim,  sed  nostram  esse  sen- 
tcnliam,  episcopuro  et  presbyt&rum  unum  esse,  et 
atiud  xutis,  aliud  esse  nomen  ^iDcii  ?  Relegat  Apo- 
stoli  ad  Pbiiippenses  verba,  dicentis :  Pauins  et  Tinuh 
theus  servi  ChrisiiJesu,  omnibus  sanctis  in  CbriHo 
Jesu,  qui  sunt  Philippis,  cum  episcopis  et  dtaconifriu, 
gratia  vobis  et  pax,  et  reliqua  (Philipp.  i).  Philippi 
una  est  urbs  Macedonix.  £t  certe  in  una  ci^iute 


judicari  formidat.  Tencbit  quoque  illam  superemi- 
nentem  donis  omnibus  cbarilatem ,  sinc  qua  omnis 
Tirlus  nibil  est.  Gustos  enim  sanctitatis,  charitas 
esl :  locus  autem  hujus  custodis,  humilitas  est.  Ha- 
bebit  eiiam  inter  hxc  oninia  et  castilalis  eminen- 
tiam ,  ita  ut  mcns  Christi  corpus  confectura ,  ab 
omni  inquinamento  carnis  sit  munda  et  libera.  Inter 
hxc  oporlet  eum  soUicita  dispcnsatione  curam  pau- 
perum  gerere,  esurientes  pascere,  vcslire  nudos,  sus- 
scipere  peregrinos,  captivos  redimere,  viduas  ac 
pnpillos  tueri,  pervigilem  in  cunctis  exbibcre  curam 
providentia  et  dislributione  dlscrela.  In  quo  etiam 
et  hospitalilas  ita  erit  prsecipua ,  ut  omnes  cum  be- 
nignilatc  et  charitate  suscipiat.  Si  enim  omnes  fide< 


ies  illud  evangelicum  audire  desiderant,  Ilospes  fui ,  ^  plures,  ut  nunc  putatur,  episcopi  esse  non  poteraat. 


et  suscepistis  me  (Matth.  xxv),  quanto  magis  episco- 
pns,  cujus  diversorium  cunclorum  debet  esse  rece- 
ptaculuni  ?  Laicus  enim  unum  aut  duos  suscipiens, 
implebit  hospilalilalis  oflicium  :  episcopus  si  omncs 
fion  recepcrit,  inhumanus  est.  In  negoliis  autem  soe- 
cularibus  dirimcndis,  oporlct  eum  causam  mcrilo 
discemere,  non  gratia.  Nequc  enim  sic  debet  episco- 
pus  suscipere  potentem,  ut  contristet  contra  justi- 
tiam  pauperem  :  neque  pro  paupere,  aufcrrc  jiisti- 
tiam  a  potente.  Non  defendat  improbum,  nec  sancta 
indigno  committenda  arbitretur :  neque  argual  aut 
tmpugnet,  cujus  crimcn  non  reprehendit.  Erit  quo- 
que  iili  etiam  juxta  Aposlolum  ir.ansuetudo,  patien- 


Sed  qaia  eosdem  episcopos  ilio  in  tempore  quos 
presbyieros  appellabant,  propterea  indiffereoter  de 
episcopis,  quasi  de  presbyteris  est  loculus.  Adhuc 
alicui  hoc  videatur  ambiguuin,  nisi  altero  tcsiimo- 
nio  coraprobetor.  In  Actibus  apostolorum  scriptum 
est,  quod  cum  venisset  apostolus  Paulus  UiletuiD, 
miserit  Epbesum,  et  convocaverit  presbyieros  ejus- 
dem  ecclesiae,  quibus  postea  inter  caetera  sit  locutus: 
Atlendite  vobis  ei  universo  gregi,  in  quo  vos  potuit 
Spiiitus  sanctus  episcopos  pascere  ecciesiam  Domif»f 
quam  acquisivit  per  sanguinem  suum  (Act.  x).  £t  bie 
diligenlius  observate,  quomodo  unius  civitaUs  Epbebi 
presbyteros  vocans,  poslea  eosdem  episcopos  dite- 


tia,  sobrietas,  moderaiio,  abstinentia,  sive  pudicltia,  *.  rit.  Yideamus  igitur  qualis  presbyter,  sive  episo 


sco- 


tit  non  solum  ab  opere  immundo  se  abstineat,  sed 
etiam  ab  oculi ,  oris ,  et  cogitationis  errore.  Ita  ut 
dum  nullum  in  sc  vitium  regnare  permiltit ,  impe- 
trare  apud  Deum  veniaui  pro  subditonim  facinoribus 
valeat.  Qui  enim  isla  sectaverit,  et  Dei  minisler  utilis 
erit,  et  perfectum  sacerdotium  consummabii. 
CAPUT  X. 
(Hieronymi  excerptum  ex  Ep,  ad  Titum,)  Hujus 
tei  [Excerptum  B,  Hieronymi  ex  Epislola  ad  Titum. 
Httjusrei,]  gratia  reliqui  teCretos,  ut  eaqucedesunt 
corrigas  (Tit.  ,i).  Reliquit  Titum  discipulum  Cretae, 
iit  rndimenta  nascentis  Ecclesias  confirmaret,  et  si 
4|uid  videbatur  dc^ssc,  corrigeret :  ipse  i)ergcns  ad 
alias  natioues,  ut  rursuni  in  cis  Chrisii  jacercl  fun- 


pus  ordinandus  sil :  Si  quis  est  sine  crimine,  unius 
uxoris  vir,  filios  habcns  fideles,  non  in  aecnsaiione 
luxuriw,  aut  non  subditos,  Oportel  enim  episcopm 
sine  crimineesse  tanquam  Dei  dispensalorem^  ^on 
protervum,  non  iracundum,  non  vinolentum,  non 
percussorem,  non  turpis  lucri  appetitorem  (I  Ttm.  in)* 
Primura  itaque  sine  crimine  sit,  quod  puto  alio 
verbo  ad  Timotheum,  irreprekensibilem  nominatum. 
Non  qui  eo  tantum  tempore,  quo  ordinandos  est, 
sine  ullo  sit  crimine,  et  praeteritas  maculas  Dova 
convei^atione  deleverit  :  sed  ex  eo  tempore,  q«o 
in  Christo  renatus  est,  nulla  pcccati  conscieotia 
mordeatur.  Quomodo  enim  poiest  praeses  EccUsi» 
aufcrre  malum  dc  mcdio  ejus,  qui  iu  delictum  siwilc 


853  REGULA  CANONICORLM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  LIB.  L  8:4 

corruerit?  aul  qua  Ubertaie  corripere  peccantem,  A  ^lo>"on<^i"  >   modica   accepAo   eum  justUia,  quam 


ciiin  tacUus  stbi  ipse  rcspondeat  cadeoi  se  adniisisse 
quae  corripit  ?  Primuni  itaque  dicendum  cst,  quod 
tam  sanctum  sit  nomen  sacerdotii,  ut  nobis  etiam 
ea  quas  exlra  nos  sunt  posila,  reputeniur  :  non 
qtiod  proptcr  vilia  nostra  episcopi  non  fiamus, 
sed  quod  propter  fiiiorum  incontincnliam  ab  boc 
gradu  arcendi  simus.  Qua  enim  libertale  possu- 
rous  alienos  filios  corripere,  et  docere  qurc  recta 
sunt,  cum  nobis  slatim  possit,  qui  fuerit  cor- 
reptus,  ingerere,  Anle  doce  Glios  tuos?  Aut  qua 
fronti;  cxtraneum  corripio  foruicantem,  curo  mihi 
coascicnlia  mea  ipsa  respondeal,  Exhaereda  ergo 
lilium  fornicantem,  abjice  Olios  tuos  vitiis  servien- 
tes  ?  Cum  autem  nequam  [Dee$t  nequam]  filius  in 


muUa  gemmina  cum  iniquitate :  et  magiseligendum  in 
paupertate  nomen  bonumt  quam  in  divitiis  ncmcn 
pessimum  (Prov.  xvi).  Episcopus,  qui  imitatorApo- 
stoli  esse  cupit,  babcns  viclum  et  vostilum,  his 
tantum  debet  csse  contentus.  Qui  altario  serviunt^ 
de  altario  vivant  {I  lim,  vi).  Vivant,  iiiquil,  et  ncn 
divites  fiant.  Unde  ct  xs  nobis  exculitur  de  zona, 
et  nna  tantum  tunica  induimur ,  ne  de  crastino 
cogitemus.  Turpis  qiioque  lucii  appetiiio  est,  plns 
de  prxsenlibus  quam  de  futuris  cogitare.  Huc 
usqae  quiil  non  debeat  habcre  episcopus,  sive  pres* 
byter,  apostoli  sermone  prxceptum  est  :  nune  c 
contrario,  quid  habere  debCat,  cxplicatur.  Sed  ho-- 
spitalem,  bonorum  amntorem,  caslum^  justum,  san- 


una  tecum  convivatur  [A/.,  commuoicat]'domo,  tu  ^  ctum,  continentem,  abstinenlemy  obtinentem  eum,  q\ii 

secundum  doctrinam  est,  fidelem  sermonem,  ul  potens 
sit  consolari  in  doctrina  «ami,  et  contradicentes  f;r- 
guere,  Anie  omnia  hospitalitas  futuro  cpiscopo  de- 
nuntiatur.  Si  enim  omncs  illud  de  Evangelio  audire 
desiderant,  Uospes  fui,  et  snscepistis  me  (Matth. 
XXV),  quanto  magis  cpiscopus,  cujus  domus  omniiHii 
commune  debet  esse  hospitium  ?  Laicus  enim  unum 
aut  paucos  suscipiens,  implevLt  liospitalilalis  offi- 
cium  :  episcopus  nisi  omnes  recf;pcrit,  inhumanus 
est.  Quomodo  itaque  roansuetudo,  patientia,  sobric- 
tas,  moJeratio,  abstinentia  lucri,  hospitalitas  quo- 
que  et  benignitas  pro^cipue  csse  dcbent  in  episcopo, 
ct  inter  cunctos  laicos  emincntia  :  sic  et  castitas 
proprie,  et,  ut  ita  dixerim,  pudicilia  saccrdotalis : 


audes  [tu  addis]  de  alterius  oculo  festucam  de- 
trahere,  in  tuo  trabem  non  videns?  Non  itaque  ju- 
stus  poliuitur  cx  vitiis  filiorumi  sed  libertas  ab  apo- 
stolo  ecclesiae  principi  re.«ervatur,  ut  talis  fiat,  qui 
iion  timeat  proptcr  vitia  liberorum  extraneos  re- 
prebendere.  Oportet  enim  episcopum  sine  crimine 
esse»  tanquam  Dei  dispensatorem.  Quaeritur  ergo 
inter  dispcnsatores,  ut  fidelis  quis  inveniatur :  ei 
non  comcdens  et  bibens  cum  ebriosis,  pcrcutiat 
sorvos  et  anciiias,  sed  incertum  Domini  exspectet 
adveutum,  el  det  cooservis  iu  tempore  cibaria. 
Inter  villicuni  autem  et  familiam  hxc  sola  distantia 
est,  quod  conservus  pnepositus  cst,  conservis  suis. 
Sciat  itaque  episcopus  et  presbytcr,  sihi  popuium 


esse  conservum,  non  servum.  Cxtera  quae  sequun-  ^  ut  non  solum  ab  opere  se  immundo  abstineat,  verum 


tur,  in  nobis  posita  sunt.  Non  protervum,  idest, 
non  tumentem  et  piacentem  sibi  quod  episcopus 
sit :  sed  quasi  bonum  villicura,  id  [estj  requirentem 
quod  pluribus  prosit.  Non  iracundum,  Iracundus  est, 
qui  semper  irascitur,  et  ad  levem  responsionis  au- 
ram  atque  peccati,  quasi  a  vento  foiium  commo- 
▼etur.  Neque  vero  qui  aliquando  irascitur,  iracun- 
duft  est :  sed  ille  dicitur  iracundus,  qui  crebro  bac 
passione  superatur.  Prohibet  quoque  cpiscopum 
esse  vinolentum,  ne  vel  sensu  occupato  exaltet  ri- 
suni  contra  gravitatis  [vcritatis]  decorem,  et  labiis 
dissolutis  cachinnet :  vel  si  paululum  tristis  cujus- 
dam  rei  fuerit  recordatus  inter  pocula,  in  singultus 


a  jactu  oculi  et  cogitationis  errorc  mens  Christi 
corpus  confectura  sit  libera.'  Justus  quoque  episco^ 
pus  esse  debet  et  sancius,  ut  justitiam  in  populis 
quibus  prxest  exerceat,  reddens  uiiicuique  quod 
meretur,  nec  accipiat  personam  in  judicio.  Inter 
laici  autem  et  episcopi  justitiam  boc  interest,  quod 
laicus  potest  apparere  justus  in  paucis  :  episcopus 
vero  in  tot  exercere  justitiam,  quot  et  subditoi 
habet. 

CAPLT  XI. 
(Ex  eodem,  ep,  ad  Oceanum.)   Si  guis  episcapaium 
[Excerptum  ex  epistola  Uieronymi  ad  Oceanum,  Si 
quis  Episcopatum]  desiderat,  bonum  opus  desideraU 


pToniinpat  et  lacrymas.  Longum  est  ire  per  singula,  ^  Opus,  non  dignitatcm  :  laborero,  non  delicias.  Opus* 


et  insanias,  quas  ebrietas  suggerit,  explicare 
Post  viiiolentiam  ellam  boc  prseccpit,  ne  percussor 
sit.  Quod  quideni,  et  simpliciter  intellectum,  xdi- 
ficat  audientem,  ne  facile  manum  porrigat  ad  csc- 
dendum,  ne  in  os  alterius  verberandum  insauus 
erumpat.  Melius  est  autem,  ut  noii  percussorem 
iUum  esse  dicamus,  qui  mansuetus  et  palicns,  sciat 
quid  in  tempore  loquendum  sit,  quid  tacendum, 
ne  sermone  inutili  conscientiam  percutiat  infirmo- 
rum.  Turpis  quoque  lucri  appetilus,  ab  eo  qui  epi- 
scopus  futurus  est,  esse  debet  alienus :  sunt  enim 
multi,  docentes  [dicentes]  quse  non  oportet  turpis 
lucri  gratia,  qui  totas  domos  subvertunt,  et  putant 
qusestum  esse  pietaiem.   Melior  est  auieiii,  juxta 


quo  per  humilitatcm  decreseat,  non  intumescat  fa- 
sligio.  Oportet  ergo  episcopum  irreprehensibilem  esse 
(I  Tim,  111).  Id  ipsum  quoque  ad  Titum  :  Si  quis  esi 
sine  crimine  (Tit.  1).  Orones  virtutes  iu  uuo  ser- 
mone  comprehendit,  ei  pene  rein  contra  uaturain 
exigit.  Si  enim  omne  peccatum,  etiam  in  otiooo 
verbo,  reprehensione  dignnm  est,  qvis  ille,  qui  abs- 
que  peccato,  id  est,  sine  reprehensione,  versetur  in 
mundo  ?  Sed  futurus  pastor  Ecclesise  talis  eligitur, 
ad  CKJus  comparationein  rectc  grex  cxteri  nomi- 
nentur.  Definiunt  rhetores  oratorem  qui  sit  vir  bo- 
uus,  diccndi  periius.  Ante  vita  quam  lingua  [sic  Hn  • 
gua]  irreprehensibilis  quaeritur,  ut  doctus  merito 
suscipiatur.  Perdit  enlm  auctoritatem  dicendi,  ci^us 


835 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


833 


scrmo  oporc  doslruilur.  Uuim  uxoris  virum,  Certe  A  venianl,  el  superficiera  carnium  non  dissolv^ nt  arU- 


de  baplizalis  aposi.oli  sermo  csl,  nemo  dubitel.  So- 
hrium,  prudenlem,  ornatum,  hospitalem,  doctorem, 
pudicum,  clc.  SaccrJoies  qui  miiilslrant  in  templo 
Dei,  probibentirr  vinum  cl  siceram  bibere,  ne  cra- 
pula  et  ebrielale  aggravenlur  corda  eorum  {Levit, 
x) :  el  ul  sensus  officium  exhibcns  Deo,  vigcat  sem- 
per  et  lenuis  sil.  Quod  aulcm  inferl,  prudenlem^ 
cvcludit  cos  qui  sub  nominc  simplicilatis  excusant 
sluUitiani  saccrdotum.  Nisi  enim  cerebrum  sanum 
fuerit,  omnia  mcmbra  in  vilio  crunt.  Ornntum.  Qui 
viiia  non  habet,  irrcprcheiisibilis  appcllalur,  qui 
virtutibus  pollct,  ornatus  es*;  possunius  et  aliud 
inlelligere  ex  hoc  verbo,  juxta  illud  Tuliii :  Gaput 
est  artis,  decere  quid  facias.   Sunt  enim  quidam 


fici  temporamcnto  :  sed  ut  qaod  popnlo  praeccpturus 
est,  prius  a  domesticis  cxigat.  Filios  habentem  snb- 
ditos  cum  omni  casiitaie,  Ne  scilicel  incontincnlei 
imitentur  rilios  Heli,  qiii  in  vestibulo  templi  cam 
niuiieribus  dormiel)Mit  (/  Reg.  ii).  fion  n€oph^ivim\ 
ne  in  superbiam  elatns^  in  jmdicium  ineidat  diaboli. 
Ileri  catechumcnus,  hoJie  poniir^;  beriinampbi- 
(bcalro,  borlie  iu  erclcsia ;  vespere  in  cim,  msRG 
in  allari;  dudum  fautor  bistrionum,  nunc  tirgiBim 
consecrator.  QuoJ  autcm  ait,  ne  in  superbiamelatus, 
in  judicium  incidat  diaboli,  quis  non  ex^mplo  venim 
probet?  Ignorat  momentaneus  sacerdos  hnmiiitalero 
et  mansuetudinem  rustieorum,  ignoral  blandilias 
Christianas,  nescit  seipsum  contemnere.  Dedigni- 


ignorantes   mensuram  suam,  et  tantse  stolidilatis  ^  tale  transfertur  ad  digiiltatem.  Non  Jejunavit,  tion 

flevit,  non  mores  suos  saepe  rcprehendit,  et  assidua 
meditatione  correxit.  Non  subslantiam  pauperibus 
erogavit.  De  cathedra  quodam  raodo  ducitur  ad  ci- 
thedram,  id  est  de  superbia  ad  superbiam.  JadiciiHn 
autem  et  ruinadiaboli  nulli  dubiumquin  arrogantia 
sit.  Incidunt  in  eam,qui  in  punclo  horse,necdam  di- 
scipuli,  jara  magistri  sunt.  Oportei  autem  eum  et  tetli- 
monium  habere  bonum  ab  his  qui  foris  sunt.  Qoalc 
principium,  talis  et  ciausula.  Qui  irreprehensibilis 
est,  non  solum  a  doraesticis,  sed  et  ab  alicnis 
consono  ore  laudatur.  Alicni  estra  Ecclesiani  suRi 
Judaei,  hxrelici,  atque  gentiles.  Talis  ergo  sit  poc- 
lifex  Ghrisli,  ut  qui  religioni  detrahunt,  viUs  cjas 
detrahere  non  audeant.  Hos  (n  sacerdotibus  eligen- 


ac  vecordia;,  ut  cl  in  motu,  ct  in  incessu,  et  in  ha- 
bitu,  et  in  sermone  communi,  risum  speclantibus 
tribuant ;  et  quasi  intelligentes  quid  sit  ornatus, 
comunt  se  veslibus  et  munditiis  corporis,  et  laulio- 
ris  mensae  cpulas  pnrani,  cum  omnis  istiusmodi 
ornatus  et  cultus  sordibus  fccdior  sil.  Quod  autem 
doctrina  a  sacerdptibus  expctatur,  et  veteris  prae- 
cepta  sunt  legis,  et  ad  Titum  plenius  scribitur 
{Tit.  i).  Innocens  ciiim  ct  absque  sermone  convcr- 
salio,  quanlum  exeniplo  pro.Iest,  tanlum  silenlio 
nocet.  Nam  latratu  canum,  baculoque  pastoris,  lu- 
poruro  rabics  delerrcmla  csl.  Non  vinolenium,  non 
percussorem.  Virluti!>us  vilia  opposuit.  Didicimns 
[dicimus],  qualcs  esse  debeamus  :  discamus  quales 


non  csse  debeant  saccrdotes.  Vinolentia,  scurronum  ^  dis  canones  observare  oportet 


cst  et  comessatorum  :  venterqiie  mero  aisluans,  cito 
dcspumat  in  libi  Jines.  In  vino  luxuria,  in  luxuria  volu- 
ptas,  in  voluplate  impudicitia  est.  Qui  luxuriatur,  vi- 
vens  morluus  est :  ergo  qui  inebriatur,  el  morluus  ct 
sepultus  est,  Noe  ad  unius  horae  ebrictatcm  nudavit 
feniora  sua,  quse  per  sexcentos  annos  sobrielale 
contexeral  (Gen.  ix).  Loth  pcr  temulentiam  nesciens 
libidini  miscet  incestum  :  ct  quem  SoJoma  non  vi- 
cerat,  vina  vicerunt  {Gen.  xix).  Pcrcussorem  autem 
episcopum  ille  condemnat,  qui  dorsum  posuit  ad 
Ilageila,  el  maledictus  non  remaledixit.  Sed  mo- 
destum.  Duobus  malis  unum  opposuit  boiium, 
ut  lemulentia  et   ira  modestla  refra;nentur.    Non 


CAPUT  XII. 

(S.  Aug.  lib.  ad  pastorcs. )  Qui  pastomm  [Auguslini 
de  Pastoribus.  Qui  pastorum  ]  nomina  audire  voluni. 
ct  pastonim  olTicium  implere  nolunt,  quid  ad  cos  p^r 
prophetam  dicatur,  sicut  lcctum  audivimus,  rcccn- 
seamus.  Audite  vos  cum  intentione,  aiidiamus  nos 
cum  tremore.  Et  factum  est  verbum  Dominit  inqmi 
Ezechiel,  ad  me  dicens  :  Fili  hominis,  propheta  ik- 
per  pastores  Israel,  et  dic  ad  pastores  Israel  (Ezeck. 
XXXIV ).  Hanc  lectionem  modo,  cum  legerelur,  audi- 
vimus  :  hinc  cum  vcslra  sanctitate  allquiJ  loqui  dc- 
crevimus.  Adjuvabit  ipsc"  ut  vcra  dicaraus,  si  non 
nostra  dicamus.  Nam  si  nosira  dixerimus,  paslon^s 


luigtosum,  non  avarum.   Nihil  enim  impuJentius  j^  crimus  pascenies  nos,  non  oves.  Si  autem  illius  sunl 


arroganlia  ruslicorum  [Z)(»esr  rusticorum],  qui  gar- 
ruliutem  auctoritatem  putant,  ei  parati  seniper  ad 
liles,  in  subjectum  sibi  gregem  tumidis  sermonibus 
tonant.  Avaritiam  in  sacerdoic  vitandam  et  Samuel 
docet,  nihil  coram  populo  eripuisse  se  cuiquam 
probans  (/  Reg.  xii)  :  ct  apostolorum  paupertas, 
qui  refrigcria  sumptuum  a  fralribus  accipiebant, 
et  praeler  viclum  atqiie  vestitum,  nihil  se  aliud  nec 
habere.  nec  vclle  gloriabantur.  Quam  ad  Timotheum 
avariiiam,  ad  Titum  turpis  lucri  cupiditatcm  aper- 
tissimc  notal  (Tit.  i).  Domum  suam  bene  regentem. 
Non  ui  opes  augeat,  non  ui  rcgias  paret  cpulas, 
non  ut  caslatas  paUiias  [pateras]  slruat,  non  ut  pha- 
sides  aves  lentis  vaporibus  coquat,  qui  ad  ossa  pcr- 


qux  dicimus,  per  quemlibet  ipse  vos  pascit.  Hxc 
dicitDominus  Deus  :  Vaj  pasloribus  Isracl,  quipas- 
cunt  se  solos.  Nunquid  oves  pa&cunt  pastorcs?!.! 
cst  non  se  pascunt  pastores,  sed  oves.  Hxc  prim.i 
causacst,  quarc  arguantur  isti  pastores :  quia  seipsos 
pascunt,  non  oves.  Qui  sunt,  qui  scipsos  pascuut. 
De  quibus  Apostolus  d!cil :  Omnes  enim  sua  quasrunt^ 
non  quas  Jesu  Christi  (  Philipp.  ii ).  Nos  ciiim  quos 
in  loco  isto,  de  quo  periculosa  ratio  rcdditur,  Domi- 
iius  secundum  dignationcm  suain,  non  sccundum  in^ 
ritum  nostrum,  consli:uit,  habemus  duo  quxdam. 
Unum,  quod  Christiani  suiuus  :  altcrum,  quod  pnr- 
posili  sumus.  IIIuJ,  quod  Cbristiani  sumus,  proplci' 
iios  esl :  quod  prajpositi  sumus,  proptcr  vos  cst.  Iii 


837 


REGULA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  COLLEGTA.  —  LIB.  L 


8r>8 


co  quoJ  Ciirisliani  sumus,  altcnditur  ulililas  no-  A  fiuid  ampliu$  erogaveris^  in  redeundo   reddam  tibi 


stra  :  in  eo  quod  pra^positi  sumus,  non  nisi  vcstra. 
Et  sunt  malti,  qui  Cbristiani,  ct  non  prxpositi,  pcr- 
veuiunt  ad  Dcum  faciliore  fortasse  itincre,  ct  taiito 
forte  expeditius  arobalantes,  quanto  minorcm  sarci- 
namportant.  Nos  autem,  excepto  quod  Chrisiiani 
sumus,  uiide  rationem  reddemus  Dco  de  vita  noslra 
[dedispensatione],  «^sumus  etiam  prxt)osili,  undc 
rationem  reddemus  Deo  de  dispensalione  noslra.  Ad 
hoc  istam  difficullatcm  propono,  ut  compalienles 
nobis,  orelis  pro  nobis.  Veniet  enim  dies,  quo  cun- 
cla  adducantur  in  judicium,  et  ille  dics  si  sxculo 
longe  est,  unicuique  homini  sux  vitx  uliimusprope 
csl :  tamcn  ulrumque  laiere  voluil  Deus,  et  quando 
veuiat   fiuis  sxculi,   et   quando  sil  in  unoquoquc 


(Lkc.  x).  De  his  ergo  qui  iion  indigent  lacte  gregis, 
quid  plura  dicamus?  Misericoriliorcs  sunt,  vel  po- 
tius  ipsius  misericordi;»  officium  largius  impendunt : 
possunt  enim,  el  quod  possunt  faciunt.  Laudenlur 
hi,  nec  damnentur  illi.  ISam  et  ipse  Apostolus  dalum 
non  quaerebal.  Fructuosas  tanicn  oves  suas  essc 
cupiebat,  non  steriles,  sine  lactis  ubertate.  Itaque 
cum  esset  quodam  tempore  in  magna  indigentia, 
vinctus  in  confessione  veritatis,  missum  est  illi  a  fra- 
tribus,  unde  necessitati  el  indigcntiae  ejus  ministra- 
retur.  Respondit  autem  illis  gralias  agens,  el  dixit . 
Benefecislis  communicantet  necessitalibus  meis  :  cqo 
enim  didici  in  quibus  sum  sufficiens  esse,  Scio  et  abnn" 
dare^  novi  et  penuriam  pati.  Omnia  possum  in  co  qni 


homine  hujus  vitse  finis.  Vis  non  timerc  diem  occul-  B  nte  confortat.  \erum  tamen   vos  benefecistis ,  usibns 


tam  ?  Dum  venerit,  inveniat  te  paratum.  Cum  ergo 
prscposili  ad  hoc  sint,  ut  his  qui  subjccli  sunt,  con- 
sulant  :  nec  ideo  quod  praesunl,  omiiino  utilitatcm 
suam  attendant,  scd  eorum  quibus  minislrant :  quis- 
quis  iia  pnepositus  est,  ut  in  co  quod  prxposilus 
est,  gaudeat,  et  bonorem  suum  quaerat,  et  comnioda 
sua  sola  rcspiciat,  se  pascit,  non  oves.  Ad  hoc  scrmo 
dirigitur.  Audite,  tanquam  oves  Dei,  cl  videle  quem- 
admodum  vos  securos  fecerit  Deus.  Qualcscunque 
sint  qui  vobis  prxsunt,  id  cst,  qualescunque  iios  si- 
mus,  vobis  securitatein  dedit,  qui  pascit  ovcs  Israel. 
Nam  si  Deus  non  deseril  oves  suas,  et  mali  pastorcs 
debitas  poenas  lucnt,  et  oves  promissa  percipicnt. 
Yideamus  ergo  quid  alloquatur  pastores  seipsos  pas- 


mittere  meis  (Philipp.w),  SeJ  ut  ostcnderct  in  eo 
quod  illi  benefeccrunt,  quid  ipse  quxrcrct,  ne  inier 
ilios  esset,  qui  se  ipsos  pascunt,  non  ovcs  :  non  tain 
suae  gaudet  subventum  esse  neccssitali,  quam  illo- 
rum  gratuiatur  fecunditati.  Quid  crgo  ibi  quxrebal? 
Non  quia  quaero,  inquit,  datum,  sed  requiro  fructum. 
Non  ut  cgo,  inqiiit,  explear,  gcd  ne  vos  inanes  re- 
maneatis.  Qui  crgo  non  possunl  faccre  quod  Pauliis, 
ut  manibus  suis  sc  transigant,  accipiant  de  lactc 
ovium  :  sustentent  suam  nccessitatem,  sed  non  ue- 
gliganl  ovium  infirmitatcm.  Noii  hoc  ibi  quxrant, 
tanquam  commodum  suum,  ul  ex  liccessilate  pcnu- 
riae  suae  videantur  annuntiarc  cvangclium,  sed  ho- 
minibus  illuminandis  parcnl  luccm  vcrbi  vcritatis. 


,  non  oves,  acrmo  divinus  ncminem  paipans  :  ^  Sunt  enim  lajiquam  luccrnac,  sicut  dictum  cst :  Sint 


centcs 

Ecce  lac  consumitis^  et  lanis  vos  tegitis,  et  quod  cras- 
sum  est  interficitis,  et  oves  meas  non  pascitis,  Quod 
infirmum  est,  non  confortastis,  et  quod  cegrotat,  non 
corroborastis :  et  quod  contribulatum  est,  non  colli- 
gastis  :  et  quod  errabat,  non  revocastis  :  et  quod  periit, 
non  requisistis :  et  quod  forte  fuit,  confregislis  '  et  di- 
$pers(e  sunt  oves  mem,  eo  quod  non  sit  pastor  ( Ezech, 
xxxiv).  Dicitur  adpastorespascentes  seipsos,  non 
oves,  quid  diligant,  quid  uegligant.  Quid  ergo  dili- 
gunt?  Lac  consumitis.  Propter  quod  et  Aposlolus  di- 
cit  :  Quis  plantat  vineam,  et  de  fructu  ejus  non  su- 
mit  ?  quis  pascit  gregem,  ei  de  lacte  gregxs  non  percipit 
(i  Cor,  IX  )?  Invenimus  ergo  lac  esse  gregis,  quid- 
quid  a  plebe  distribuitur  pncposilis,  ad  eorum  sus- 


lumbivestripra^cincti^et  lucernce  ardentes  {Luc.  xii). 
£t,  Nemo  accendit  luccrnam,  et  ponit  eam  sub  mo^ 
dio :  sed  super  candetabrum,  uL  luccat  omuibus  qui 
in  domo  sunt.  Sic  luceat  lumen  veslrum  coram  homi- 
nibus,  ut  videant  opera  vestra  bona,  et  g'orificent  pa- 
trem  vestrum  qui  in  calis  est  (  MaUh.\'  ).  Sl  crgo  tibi 
lucerna  acccnderelurin  domo,  nonnc  adjiceres  olcuiii 
nc  exslinguercHur?  Porro  si  luccrna  acccplo  oleo 
non  lucerei,  non  erat  plnne  digna,  qux  in  caii(!c!:t- 
bro  ponerelur,  sed  qux  continuo  frangcrelur.  UnJe 
ergo  vivitur,  neccssitalis  est  accipcrc,  cbaritalis  esl 
prxbere.  Non  tanquam  vcnals  sit  evangelium,  ut 
istud  sit  prctium  cjusquod  sumunt  qui  annuuliant, 
unde  vivant.  Si  cnim  sic  vendunt,  magnam  rem  vili 


tenundum  victum  temporalcm.  Inde  eiiira  loqueba-  ^  P»^'»^  vendunl.  Accipiant  sustentationem  necessita- 


tur  Apostolus,  cum  hxc  diccrct  quoe  commemoravi. 
Et  quidem  aposlolus,  quanquam  clcgcrit  manibus 
suis  transigi,  et  nec  ipsum  lac  quxrcre  ab  ovibus,  ta- 
nien  laciis  percipiendi  polestatem  habcrc  se  dixit,  et 
sic  Doininum  disposuisse,  ut  qui  evangelium  annun- 
tiant,  de  evangelio  vivant.  £t  dicit  alios  coapostolos 
8U0S  Dsos  fuisse  bac  poteslate,  non  usurpata,  sed  da- 
ta.  Plus  ille  fccit,  ut  nec  quod  dcbcbatur,  acciperei. 
Ipse  ergo  donavit  et  debitum,  seJ  ab  aliis  non  cxcgit 
indebitum  [i4/. ,  sed  alius  non  excgit  iudcbitum]. 
lUe  pluB  fecit :  fortassis  enim  ipsum  significabat,  qui 
spgrum  cum  adduceret  ad  stabularium,   dixit  :  Si 

•  Tota  sequens  periodus  decst. 


lis  a  populo,  inercedem  dispensationis  a  Domino. 
Non  enim  est  idoncus  populus  rcddcre  merccdem 
illis,  qui  sibi  in  charitale  Evangclii  serviunt.  Nou 
exspeclent  illi  mercedem,  nisi  unde  et  isti  salutem. 
Quid  crgo  istis  incrcpatur,  unde  arguuntur?  quia 
cura  lac  sumcrent,  el  lanis  se  tegerent,  oves  negli- 
gebant.  Sua  crgo  tautura  quserebant,  non  quse  Jesu 
Cbristi.  Sed  quoniam  diximus,  quid  sit  lac  consa- 
mere  quxramus,  quid  sit  lanii  tcgere.  Qui  pfasbet 
lac,  potum  prxbct;  et  qui  prxbel  lanam,  honorom 
prxbct.  Ista  sunt  duo,  qucie  a  pastoribus  quaeruntur, 
qui  seipsos  pascunt,  noii   oves :  commodam  sup* 


O  AMALARIUS  PRESBYTEIl  METENSIS.  810 

iilendx  necessilalis,  el  ravorem   hoiioris  ct  laudis  A  Iva  Chrisii  dicentes,  seJ  nostm ;  erimus  pastorCd  pan- 
qiin*runt, 


Eienim  veslimenlum  proplerea  bene  in- 
teiligitur  in  honore,  quia  nuJitatem  contegit.  Est 
cnim  unusquisquc  horao  infirmus.  Et  quid  esi,  qnis- 
qnis  vobis  pncest,  nisi  quoJ  vos  estis?  Carncm 
portat,  mortalis  csl,  roanducat,  dormit,  surgit,  na- 
tus  est,  morilurus  esl.  Si  ergo  cogiles  quid  sit,  so- 
cundum  scipsum  homo  est :  el  lamen  honorando 
eum  vehit  angelum,  contegis  [el  tu  honorando  ta- 
men  amplius  vclut  contegis  ]  quod  infirmum  est. 
YiJctc  cujusmodi  uidumcntum  acceperat  a  bona 
Dei  plebc  idem  Paulus,  cum  diccrel :  Sicut  angelum 
Dci  excepistis  me.  Testimonium  enim  vobis  perhibeo, 
quia  si  peri  posset,  oculos  vestros  eruissetis^  et  dedis- 
selis  mlhi  ( Gatat.  ii ).  Sed  cum  tanlus  illi  honor  ex- 


centes  nosmelipsos,  non  oves.  Ciim  aulem  tii\is9^t 
quxdiliganl  isti  pastores,  dicitet  qus  negligant. 
Yitia  enim  ovium  late  palent.  San»  atque  crass.c* 
oves  perpaucae  sunt,  id  est  solidas  in  cibo  veritati>, 
ntentes  pascuis  bene  de  munere  Dei.  Scd  mali  i!li 
pastores  nun  parcunt  talibus.  Parum  est  quod  iUas 
languentes,  et  infirmas,  eterrantes,  et  perdiias  non 
cnrant :  etiam  istas  fortes  et  pingues  necant  qiian- 
tum  ipsis  est;  et  ilLe  si  vivunr,  de  misericordia  Dei 
vivunt ;  tamen  quantum  ad  pastores  malos  altinet, 
occidunt.  Quomodo,  inquit,  occidant?  Male  viveudo, 
maium  exemplum  prtcbendo.  An  fnistra  dictum  est 
servo  Dei  eminenti  in  membris  summi  pastons : 
Ctrca  omnes  teipsum  bonorum  operum  prtrbens  exem- 


hibitus  esset,  nunquid  propter  ipsum  honorem  sibi  ^  pium :  et  forma  esto  fidelibus  (Tit.  ii)?  Atlcndit  enira 


cxhibitum,  ne  forle  negaretur,  et  minus  ille  cum 
argueret  laudaretur,  pepercit  errantibus?  Nam  si 
hoc  fecisset,  essct  inter  illos  qui  se  ipsos  pascunt, 
non  oves.  Dicerct  apud  seipsum.  Quid  ad  me  perti- 
nct?  quisque  quod  velit,  agat.  Viclus  meussalvus  esl, 
honor  meus  salvus  est,  et  lac  et  lana  satis  est  mihi. 
Eat  quisque  qua  potest.  •  Ergo  integra  tibi  sunl  om- 
nia,  sieat  quisque  qua  potest?  Nolo  te  prxpositum 
facgre  :  unum  te  constiluo  de  ipsa  plebe.  Si  patitur 
unum  membrum,  compatiuntur  omnia  menibra. 
Proinde  ipse  apostolus  cum  eis  commemorat,  quales 
fuerint  erga  illum,  ne  quasi  oblitus  eorum  honorifl- 
centiae  videretur,  testimonium  perhibet,  quod  sicut 
angclum  Dei  susceperint  eum  :  quod  si  fieri  posset, 
oculos  suos  vellent  cruere,  et  illi  dare.  Et  tamen  ac-  ^ 
cedit  ad  ovem  languidam  ,ad  ovem  putridam,  secarc 
vulnus,  non  parccre  putredini.  Ergoy  inquit,  fntmi- 
cus  factus  sum  vobis  pra^dicans  veritatem  ?  Ecce  et 
accepit  de  lacte  ovium,  sicut  paulo  ante  commemora- 
vimus;  et  indutus  est  lanis  ovium  :  sed  tamen  oves 
non  neglexit.  Nou  eiiim  sua  quacrebat,  sed  qusc  Jes.j 
Cbristi.  Absit  ergo  ut  dicamus  vobis :  Vivite  ul  vullis ; 
securi  estote,  Deus  nemincm  perdet.  Tantummodo 
lidem  Christianam  tenete  :  non  pcrdet  ille  quodre- 
(Iemit;nonperdetproquibussanguinem  fudit.  Et  si 
spcctaculis  voluerilis  oLlectare  aoimbs  vesiros,  ite ; 
qiiid  mali  est?  et  festa  ista,  qux  celebrantiir  per  uni- 
versam  civitatem  in  Ixtilia  convivantium,  et  publi- 


ovis,  etiam  fortis,  plerumque  pnepositum  suunt 
male  viventem,  si  declinct  oculos  a  rcguHs  DomiDi. 
Intcndit  inJiominem,  incipit  dicere  in  corde  suo  : 
Si  prxpositus  meus  sic  vivit,  ego  quis  sum,  qui  noji 
faciam  quod  ille  facit?  occidit  ovcm  fortem.  Sl  f^r- 
tem  ergo  occidit  ovem,  jatn  de  cxteris  quid  (ncku 
qui  illud,  quod  non  ipse  fructificaverat,  sed  forie 
aul  robustum  invenerat,  maie  vivendo  interfecit? 
Dico  charitati  Tcstrac  ac  iterum  dico  :  Etsi  vivnnt 
oves,  etsi  fortes  sunt  ovcs  in  verbo  Domini,  et  lcneiit 
illud  quod  audierunt  a  Domino  suo :  Qu<b  dicunt,  fa- 
cite  :  qua:  autem  faciunt,  facere  nolite  ( Matth.  xxin); 
tamen  qui  in  conspeclu  populi  male  vivit,  quantuiu 
in  illo  est,  cum  a  quo  attenditur,  occidit.  Non  sibi 
ergo  blandiatur,  quia  ille  non  est  mortuus  :  el  illc 
vivit,  et  iste  homicida  cst.  Quomodo  curo  lascivus 
homo  intendit  in  mulierem  ad  concupiscendum  cam, 
ecce  illa  casta  est,  et  mcechatus  est  iste.  Domini 
enim  vera  et  aperta  est  sentenlia  :  Quisquis  viderii 
muiierem  ad  concupiscendum  eam^  jam  mctchaSus  est 
eam  in  corde  suo  [Malth.  v ).  Non  perrenit  ad  illius 
cubicnlum,  etininteriore  jamsuo  cubiculo  volutatur. 
Sic  omnis  qui  male  vivit  in  couspectu  eorum  quilms 
prxpositus  est,  quantum  in  ipsoest,  occidit  etiam  fort(*s 
oves.  Qui  ergo  imitatur  pra*positum  malum,  mori- 
tur ;  qui  non  imitatur,  vivit:  lamen  quantumad  illn:» 
pertinet,  ainbos  occidit.  El  quod  crassum  est^  inqnii, 
interfecistiSf  et  oves  meas  non  pascitis.  Jam  audisiis 


cis  mensis  scipsos  (ut  pulant)  jucundantium,  re  V(y  ^  quid  diligant,  videlc  quid  negligant.  Quod  infirma 


ra  pcrdcntium,  ite,  celebrate  securi :  magna  cst  Dci 
miscricordia,  qux  tolum  ignoscat.  Coronalc  vos  ro- 
sis,  antequam  roarcescant.  In  domo  Dc^i  vcslri, 
quaudo  voiueritis,  convivamini :  implemini  cibo  et 
vino  cum  vcstris.  Ad  hoc  enim  dalaest  istacreatura, 
ut  ea  pe.fruainini.  Non  enim  paganis  et  impiis  cam 
dcdit  Deus,  et  vobis  non  dedit.  ll^c  si  dixerimus, 
forlc  congregabimus  turbas  ampliores.  £t  si  sunt 
quidam«  qui  sentiaul  uos  hscc  dicentcs  non  rccte 
sapere,  paiicos  oflendimus,  sed  multitudinem  con- 
ciliamus.  Quod  si  (ecerimus  ron  verba  Dei,  non  ver- 

*  Doest  lota  haec  perioJus  usque  ad  nolo  te, 
^'  In  cditione  Sirinondi  :  Inftrmatur  ovis,  id  est , 
infimum  cor  gerL,  ut  possil  cedcre  tentationibus  in- 


tum  estj  non  confortastis ;  et  quod  male  habuit^  noa 
corroborastis ;  et  quod  contribulatum  est^  et  quod  con- 
fractum  est^  non  coUigastis;  et  qnod  errabat,  non  re- 
vocastis  ;  et  quod  periit^  non  itujuisistis ;  et  quod  fert^ 
fuit^  confregistiSy  interfecistis,  occidistis,  i>  Infirmuni 
quippe  animum  gerit  ovis,  quando  tentaliones  sihi 
profutaras  non  credit.  Pastor  negligens,  quando  sic 
crcdit  talis  infirmus,  non  illi  dicit :  Fi/f,  accedcns 
ad  servitutem  Dei,  sta  in  jusiitia  et  timore,  et  prcrparA 
animam  tuam  ad  tentaiioncm  {Eccli.  n).  Qoi  enim 
hxc  loquitur,  confortat  infirmum,  et  ex    infirmo 

eauto  et  imparato  supervenicHtibus.  Pastor  negHi/ens^ 
auando  credit  talis^  non  iUi  dicit,  ctc.  Hard.  Leclia 
Vaiicani  coJicis  conveuit  cum  lectione  Siraiondi . 


8a  REGULA  CANONICOHUM  AB  AMALAAIO  COLLEGTA.  —  LIB.  L  8^2 

facil  firmiim,  ui  non  ille  cum  credideril,  prospera  A  ne  in  ftituris  tcntalioflibiis  deficiat  infirmus,  nec 


hniDS  sseculi  sp&cei.  Si  enlm  doctus  fueril  sperare 
prospera  bujus  sacculiv  ipsa  prospcriiate  corrumpi- 
inr,  si^rrenientibus  adversitatibus  sauciatnr,  aut 
fbrtassls  exstinguitur.  Non  ei^o  eum  s^dificat  snper 
petnm,  qui  slc  aediflcal,  sed  super  arenam  [funda- 
Tnentum]  ponit.  Peira  autem  erat  Chriifus  {11  Cor. 
x).  Cbristi  passiones  imitandoi  sunt,  non  a  Christta- 
nis  delicix  conquirendae.  Cotifortatur  infirrous  cum 
ei  dicitur,  Spera.  Immincnt  quidem  tentationes  bu- 
jus  saecnli,  sed  ab  omnibus  le*eruet  Dominus,  si  ab 
illo  non  recesserit  retro  cor  tnum.  Nam  ad  confbr- 
tandnm  cor  luum  venit  ille  pati,  venit  ille  mori,  ve- 
nlt'sputis  illiniri,  voiit  ^inis  coronari,  venit  oppro- 
bria  audire,  venit  postremo  ligno  configl.   Omnia 


falsa  spe  deciptendus  est,  nec  terrore  frangcndus. 
Diees  ei  :  Praspara  atdmam  iuam  ad  ientationem , 
et  forte  incipit  labi,  contremiscere,  nolle  accedere. 
Habes  et  aliud  :  Fidelis  Deu$  qui  non  vos  sinet  ten- 
tari  supra  quam  potesti$  ferre  (/  Cor.  x).  IHud  enim 
promittere,  et  praedieere  venturas  passiones,  infir- 
mum  confirmare  cst.  Timenli  autem  nimium,  et  e\ 
boc  deterrilo,  cum  polliceris  misericordiam  Dei , 
non  qoia  tenlationes  deerunt,  sed  qnia  non  permit- 
tit  tentari  supra  qnam  ferre  potest,  fmcUtm  colii- 
gere  est.  Sequitur  :  Quod  infirmaifim  est^  inquil , 
non  confortaitii.  Pastoribns  malis  dicit,  pastoribus 
falsis,  pastoribus  sna  qunerentibus,  non  quae  Jcsu 
Christi,  et  commodo  lactis  et  lanae  gaudentibus, 


haec  ilie  pro  te :  tu  nihil  pro  iilo,  ged  pro  le.  Quales  B  oves  omnino  non  curanlibus.  Et  quod  male  kabuit. 


anlem  suntt  qui  tiroentes  hos  Ixdere  quibus  loquun 
tor,  non  solum  non  praeparant  )id  imminentes  tenta- 
tiones,sed  etiam  promittunt  felicitatem  bujus  ssecnli 
quam  Deus  ipsi  sacculo  non  promisil ;  ille  praedicit 
labores  super  labores  usque  in  finem  venturos  ipsi 
saeculo,  et  tu  vis  ab  ipsis  laboribus  exceplum  esse 
Christianum?  quia  Christiimus  est,  aliquid  pluspas- 
snrus  esi  in  boc  saeculo.  Etenim  ait  Apostolus  : 
Omitft  qui  volunt  in  Christo  pie  vivere,  peneeutio' 
nempatientur  (/  Tim.  iii),  Jam  si  libi  placet  pastor 
soa  quaerens,  non  quae  Jesu  Christi,  ille  dicat :  Om' 
ne*  qui  voluM  in  Chrisio  pie  vivere,  persecutionem 
paiieniur :  et  tn  dic,  sj  in  Christo  pie  vixeris,  abun- 
dabunt  Ubi  omnia  bona,  cl  si  filios  non  habcns,  sns* 


non  corroborastis.  Inler  infirmum  (id  est,  non  fir- 
mum)  et  aegrotum  (id  est,  male  babentem)  boc  milii 
videtnr  interesse.  Etenim  inler  iste,fratres,  quae  dis- 
tingucrc  ulcunque  conamur,  forte  et  nos  possu- 
mus  majori  diligeniia  melius  disttngnere,  et  alius 
pcriilor,  vel  lumine  cordis  plenior.  Interim  ne  frau- 
demini,  quod  sentio,  loquor.  Inflrmo,  ne  accidat 
tentatio,  et  enm  frangat,  timendum  est.  Langoens 
aotem,  jam  cupidllate  aliqua  aegrolat,  Jam  cnpidi- 
Ute  aliqua  impeditur  ab  intrauda  via  Dei,  a  snb- 
eimdo  jngo  Christi.  Qui  ergo  videntur  fervere  in 
operibus  bonis,  sed  imminentes  passiones  toierare 
■olie,  ant  nou  posse,  infinni  sunt.  Qui  vero  aliqua 
enpidiute  mala  amatores  muDdi  ab  ipsis  bonis  ope- 


cipies  ct  nutries  omnes,  et  nemo  tibi  roorietur.  C  ribns  revocantur,  languidt  et  aegroli  jacent.  Qulppe 


U»cine  est  aedificatio  tua?  Attende  quid  facias, 
ubi  ponaa.  Soper  arenam  est  quod  constituis.  Ven- 
turus  est  imber  :  influxurus  cst  flnvius,  flatimis  est 
ventus,  et  Impingent  in  domum  Istam,  et  cadet,  ei 
fiet  ruina  ejos  magna.  Leva  de  arena,  pone  supra 
pctram  :  in  Christo  sit,  quem  vls  esse  Christianum. 
Aitendat  ad  passiones  Chrlsti  indignas  :  attendat 
illum  slne  uUo  peccato,  quae  non  rapoit,  exsolvcn- 
lem  :  attendat  Scripturam  dicentem  sibi  :  Flagellai 
omnem  fUium  quem  recipit  {Hebr.  xxii)  ,  et  para 
[quem  recipit  prorsus  flagellat  omnem  fiiium  ut  ei 
unicam  nnicus,  et  para,  etc.l  *©  flagellari  aut  cerle 
iion  qnaeras  recipi.  Flagellat  aulem  omnem,  inquit. 


qui  m  ipso  languore,  tanquam  [gravati  tanquam] 
sine  uUis  viribus,  mhil  boni  possent  operari.  Seqiii- 
tor  :  Et  quod  errabal,  non  revocasiis;  et  quod  periii^ 
non  inq«isistie[requiiistis].  (Exech.  xxxiv).Hic  intcr 
manuslatronum,  etdentes  luporum  furentium,uicun- 
qne  versamur :  etcontnmaees  sunt  oves,  quia  quaerun- 
tnr  errantes.  Alienas  se  anobis  dicunt,  errore  suo  et 
perditione  sua  :  Quid  nos  vullis,  inquinnt,  quid  nos 
quaeritis?  Si  in  errore,  Inqnit,  snm,  si  in  interilu, 
quid  me  vis?  quid  me  quaeris?  Quia  in  errore  es, 
revocare  volo;  qnia  peristi,  invenire  volo.  Sic  volo 
crrare,  sicvolo  perire.  Sicviserrare?  sic  vis  pe- 
rire?  Quanto  melins  ego  nolo  ?  Prorsus  audeo  dicere, 
filiam  quem  recipit,  et  tu  dicis,  Forte  exceptus  erii?     ^mportunus  snm.  Audio  dicentem  Apostolom  :  Prw- 

Ri  ^TrAntiia  a  n^iMinnt»  fl«<rAi!/.^.^  ^.-*«. _^   D  dtca  vcrbum^  intta  opportune^  importune  (/  Tim.  iv). 

Quibus  opportone?  quibus  importune?  Opportune 
utiqiie  volentibus,  importone  nolentibus.  Prorsus, 
Importunus  sum,  audeo  dicere.  Tu  vis  errare,  tu 
vis  pcrire?  Ego  nolo.  Revocabo  errantem,  requiram 
perditara.  Velis  nolis,  id  agaro,  etsi  me  inquirenlem 
ianiant  vepres  silvarum  [syllabarum],  peromnia  an- 
gusia  me  coarctabo.  Omnes  sepes  excutiam,  quan- 
tum  mihi  virium  terrens  Dominus  donat.  Omnia 
peragrabo,  revocabocrrantem,  rcquiram  pcrenntem. 
Si  me  pati  non  vis,  noli  errare,  noll  perire.  Parum 
est  quod  doleo  te  errantem  atquepereuntem.  Timeo, 
ne  negligens  te,  etiam  quod  forle  esl  occidam.  Vide 
enim  quid  seqnitur  :  El  qnod  forte  fuit^  eon\feqistis 


Si  exceptus  a  passione  flagelloruro,  exceptus  a  nu- 
mero  filiorum.  Itane,  inquies,  flagellat  omnem  fl- 
lium?  Prorsns  flagellat  omnem  filium,utel  unicum. 
Unicus  ille  de  Patris  substantla  natus,  aequalis  Pa- 
tri  In  forma  Dei,  Verbum  perquod  facia  sunt  omnia, 
noo  habebat  nnde  flagellaretur;  Ad  boc  carne  indu- 
tus  est,  nt  sine  flagello  non  esset.  Qui  ergo  flagellat 
ucicum  sioe  peccalo,  relinquit  cum  peccalo  adopia- 
tnm  [eom  peccatorem  adoptatnm]  ?  In  adoptionem 
irocatos  nos  esse  Apostolus  dicit :  Adoptionem  filio- 
rum  accepimus,  ut  essemns  unico  cohseredes,  esse- 
mus  eliam  haereditas  ejus  {Gtdat.  iv).  Postula  a  me, 
et  dabotibigenles  haeredUatem  tuam  [Psal.  ii).  Exem- 
pUim  nobis  proposuit  in  passionibn^  suis.  Sed  plane, 
Patuol.  CV. 


27 


Si5 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


S44 


Si  neglexeroerrantem  alque  pereautem,  et  enm  qui  A  ptureniro  divinamm.  Ibi  pascite,  ut  seeure  pucatis. 

fortis  esl,  deleclabit  errare  atque  perire.  Cupio  hicra 

exteriora,  sed  tlmeo  plua  damife  interiora.  Si  indif- 

fereiitem  babuero  errorem  tuum,  attendit  qui  fortis 

est,  cum  le  perditom  non  requiro  :  et  puut  nibil 

esse  ire  in  errorem  fbaeresim].  Non  frustra  ergo, 

cumjam  dixisset  superius,  quad  crauumeH^  ttiler- 

fedsiM,  bic  tterum  in  norissimo  posuit,  et  quod  forte 

fuit^  confregi$H$,  Proinde  audi  quid  sequatur  de  ista 

«egiigentia  malorum,  imo  falsorum  pastorum  :  Et 

4kper»ie  eunt  ove$  mem^  eo  quod  non  rit  patior  :  et 

faeta  iunt  in  come»turam  omnihi^  koHis  agri.  Fu- 

rantur  Iujh  insidiantes,  rapiunt  leones  frementes, 

cum  ofes  adb»rent  pastori.  Nam  prsesens  est  pa- 

iitor :  sed  mate  agentibosnon  est  pasior,  et  inba&rent 


«  QuidquiJ  inde  audieritis,  boc  vobts  bene  sapiat: 
quidquid  extra  est,  respuite.  Ne  erretis  Ui  DdraJa, 
audilo  Tocem  pastoris  :  colltgite  Toa  ad  BMDtes  Seri- 
plurae  sancUe.  Ibi  sunt  deliciae  cordis  Testri»  ibi  aK 
bil  ▼eneDOSttro,  nibil  alienum.  Uberriroa  pasciia 
sunt,  vos  tantum  sanae  venite.  san»  pascimuii  in 
monfibus  Israel,  et  in  rivis,  et  in  omni  babitatiooe 
lerraB.  A  montibns  enim  quos  oslendimiis  ,  mana- 
verunt  rivi  praedicalionis  evangeiicae,  cnm  in  om- 
nem  terram  exivit  sonus  eorum.  El  fiicta  enl  omnis 
babilatio  terr»  pascendis  ovibus  laete  atque  fecnnda. 
In  pascuis  botuB  pascam  eas,  et  in  montibus  aitis 
Israel :  el  emnt  slalrala  eamm  illic»  boc  esl,  ttlri 
requlescant,  ubi  dicanl,  BeDO  est,  venun  est,  ei  ma- 


pastoribus  non  paaloribos,  se  ipsos  videlicet,  non  B  nifestum  :  Hon  foUimur.  bi  gioria  Dei  reqoieseent, 

eves,  pascentibus;  el  ietbalis  error  [Ulis  borror] 

conseqnilur.  Eunt  in  i>estias  depraedanies  se,  et  de 

iiiarum  morte  se  satiare  cupientes.  Tales  cnim  sunt 

omnes  qui  gaudent  de  erroribus  aiienis.  Dispersae 

eimt  et  errarunt  oves  me»  in  omnem  roonlem,  et  in 

omnem  coUem  altum,  boc  est,  in  omnem  tumorem 

terrena»  superbise.  Mons  enim  et  colUs,  tumor  ter- 

Tenns  et  superlna  saeculi  inleUigitur.  Sunt  enim  et 

montes  l>oni,  de  quibus  Propbeta  dicit :  Leva»i  oeu- 

to9  meoi  in  montee^  unde  veniet  auxUium  miki  (Pm/. 

€x).  In  omnem  montem,  et  in  omnem  coilem,  el  in 

«mAeffl  faciem  terrae  lucent,  et  in  omnem  faciem 

lerrse  dispersae  sunt,  omnia  terrena  sectantes.  Ea 

•quae  in  fiiciem  terrae  lucent,  ipsa  amant  [emunt],  ^ 

ipsa  diligunt.  Nolunt  mori,  ul  abscondatur  vita  eo« 

jrum  in  Cbrislo.  Prc^terea,  paatores,  audite  senno- 

nem  Domini :  Ftvo  ego^  dicit  Dominus  Deu»  :  Ecee 

ego  ipee  requiram  ove»  iwat,  et  ti»itabo  ea»  «ictil  vi- 

ntat  pa»tor  gregem  »uum.  Non  curaveninl  roali  pa- 

stores,  non  enun  suo  sanguine  rederoerunl.  Sicnt 

visitat,  inquii,  pastor  gregem  suum  in  die«  In  quali 

die?  Gum  fuerit  nimbus  et  nubes,  id  est,  in  pluvia 

et  in  nebula.  Piuvia  et  nebula,  error  saecuU  bnjus, 

caligo  magna ;  surgens  de  cupiditatibus  bominum, 

«t  nebula  vaUdaconterens [Forf e,contegens]  lerram. 

£t  difficiie  est  ut  non  errenl  oves  in  ista  nebuia : 

sed  pastor  non  deserit  eas,  inquiril  eas,  penetrat 

neboiam  ocuiis  vaUdis  et  [Dee»t  validis  et]  acutissi- 


tanquam  in  stabnlis  iilis,  et  dormient,  hoc  est  re- 
quiescent  in  deliciis  [requiescent  et  reqnieseent  in 
delicus,  etc.]  suis  bonis,  et  in  pascuis  pingaibos]Ki- 
scentur  super  montes  hrael.  Sequiiur :  qood  eoim 
primuro  curavit,  ilenim  dicil :  Hac  dicit  Dominu 
Deu» :  quod  periit^  inquiram:  et  quod  errauit^  rm- 
cabo;  et  quod  imnitnitfttm  eit,  coliiqabo;  et  qmod  ew- 
amme  esl,  conforiabo  :  et  quod  jnngue  eet  et  feru, 
cu»todiam.  Quod  non  faciebanl  midi  paalores,  m- 
psos  pascentes,  non  oves.  Non  ait  Doaiaiia,  Con- 
atituam  aUos  bonos  pastores  qui  fbciant  Iubc,  sed, 
Ego,  inquit,  faciam,  oves  meas  noUi  comBiitiain. 
Securi  vos  fratres,  secur»  yos  oves.  Nobia  videtor 
limendum  qoasi  desit  bonus  pastor.  Et  addk  slc : 
Et  paecam  ea^  cum  judido,  ¥ide  qnla  aoh»  pascit , 
curo  jodicio  pascit.  Quis  euim  bomo  cerlimi  Jodicat 
debomine?  Temerarus  Jodiciis  plena  «soDt  omaia. 
De  quo  dei^raviroos,  sobito  converlitar,  ot  fitop- 
timos;  de  qoo  pnesoropsimos,  soInIo  deficit,  et  fit 
pessiinus.  Nec  tiroor  ergo  nosler  cenos  est  [Deest 
media  kcec  periodu»] ,  nec  amor  noster  certus  est. 
Quid  sit  bodie  quisque  bomo,  vix  novit  ipse  bona : 
tamen  utcunque  ipse,  quid  Iiodie;  quid  antem  cras, 
nec  ipse.  Pascil  ergo  ilie  cum  Judicie,  disperlieQS 
propria  propriis.  Novit  enim  qoid  agal.  Gomjadido 
pascit,  quos  judicatoros  redemit.  Seqaitor.  Absii 
ol  desint  modo  boni  pastores.  Absit  a  nobb  ot  de- 
sint.  Absit  a  misericordia  ipsius,  ut  non  eos  gignat 


mis,  non  impeditur  caligine  nubiuro.  Videt  undique,  p  atque  constiluat.  Utique  si  sunt  bonae  oves,  sont  et 


«rrantem  revocat,  tanturo  ut  flat  quod  dicit  in  Evan- 
geUo  :  (2«(P  »unt  oee»  mete^  audiunt  vocem  meam,  et 
»equuntur  me  (Joan.  x).  In  roedio  ovitim  dispersa- 
ruro  :  sic  inquiram  oves  meas ,  et  reducam  eas  ab 
oroni  loco  qoo  di^ersae  sunt  Uiic  [Dee»t  iUic].  fai 
die  nubis  et  nimlu,  quando  difficile  est  inveniri  eas, 
tunc  ego  inveniam,  crassa  est  nebola,  pingois  nim- 
bos  est,  ocolos  cjiis  nihii  latet.  Et  edocam  eaa  de 
gentibos,  el  coUigaro  eas  de  regionibos,  et  indocam 
cas  in  lerraro  earum,  et  pascain  eas  super  montes 
brael.  Conslituit  super  montes  Israel  auctores  Scri- 

«  Deest  tota  haec  periodus  usque  ad  quidquid  ex- 

I. 

b  Hic  in  cod.  Vatic.  nnmerari  capiiula  iucipiunt. 


tra 


boni  pastores.  Nam  de  ImmiIs  evibua  fiont  boni  pasUh 
res.  Sed  onmes  boni  pastores  in  uno  aunt, 
sunt.  lUi  pascant,  Gbristtts  paseit.  Sint  eigD  ( 
in  pastore  uno,  et  dicant  vocempaatorta  onam,  qnam 
audiant  oves,  et  sequantur  paslorero  sunra,  et  oon 
iUum,  aut  iUum,  sed  unum.  £l  omnes  io  illo  oDam 
vocem  dicant,  diversas  voces  non  babeant* 
CAPUT  XIII 
{GregorH  Pastor.  p.  i,  tn  procemio.)  ^  Com  rervm 
necessitas  exposcil,  pensandura  valde  est ,  ad  oti- 
men  quisque  regiminis  qualiler  veoiat  :  aiqoe  nd 

et  respondent  editis.  Hic  vero  tom  titulus  praefigitur: 
Gregorii  de  pastoribu»  ammarum^  quale»  in  Eccleda 
eligi  debeant,  Cum  rerum^  eie. 


S45  REGULA  CANONICORUM  AB  AHALARIO  COLL£CTA.  -  LIB.  L  815 

hoc  rile  perveuiens,  quaiiter  vivat,  ei  bene  Ttvens,  A  meri.   {Greg.  Pa$ior,  p.  ii.  c.  16.)  Cuncli  qui  pr»- 


qualiter  doeeat»  ei  recte  docens,  iuflrmitatem  suam 
quolidie  quanla  consideraiione  cognoscat :  ne  aat 
lniinyiliB  aecessam  fagiat ,  ant  perveBtioai  vita  cm- 
tradicat,  ant  Tilam  dodrina  destituat,  aut  doctrinam 
pnBsomptio  extoUat.  Priiis  ergo  appetitum  limor 
temporet  :  post  autem  magiaterium,  qnod  non  a 
qB«rente  a«seipitur,  vita  commendet.  Ac  deinde 
necesse  estut  pastoris  bonum,  quod  Tivendo  ostea- 
ditnr,  ioquendo  propagelur.  Ad  extremuro  vero  su- 
perest  nt  perfecta  qua^  opera  coosideratione 
prepris  infirmitatis  deprimat,  ne  lixc  ante  occubi 
arbitri  oculos  tumor  elatioDis  exstiBguat  Isaias  quo- 
que  ait :  C/amii,  n$  ce$9e$  :  $kut  mfta  exaUa  vocem 
inam(l$a.  lvui).  Pneconis  namque  ofilcium  suscipit, 


sunt,  DOB  in  se  potesUtem  debent  ordinis,  sed  asqua- 
litatem  pensare  Gondilioois.  Nam  sicut  pnafati  su- 
mus,  antiqui  patresnostri,  pastores  pecorum,  et  nop 
reges  bominuni,  faisse  memorantur.  Necesse  est 
ergo  ut  reotares  a  subdilis  timcaatur,  quaado  ab 
eisdem  Deimi  minime  timeri  deprebendunt :  ut  Itu- 
manasaltem  formidinepeccare  metuant,  qui  divina 
judicianon  formidant.  Nequaquam  prsepasiii  e&  suii< 
jectomm  timore  snperbiant,  in  quo  aon  suam  glo- 
riam,  sed  subditorum  justiliam  qua^nt.  In  eo  au- 
tem  quod  metum  sabi  a  perverse  viventibus  exigunt, 
quasi  non  bominibus,  sed  animalibus  [bestiis]  do- 
minaniur :  quia  videlicet  exqua  parle  bestiaies  sunt 
subdiii  ex  ea  debent  etiam  formidini  jaeere  sub- 


quisquis  ad  saoerdotium  accedit,  ut  anle  adTentnm  B  strati  :  facies  sanctac  Ecdesiae  sunt  hi,  qui,  in  locis 


iudicis,  qoi  terribiliter  sequitur,  ipse  sciticet  da- 
mando  gradiatur.  (Gre^.  Fa$tof.  p.  ii,  c.  i\,)  Sa- 
cerdos  ergo  si  praedicatioiiis  est  nescios,  quam  cla- 
moris  Tocem  daturus  est  praeco  mutus!  Fortes  per- 
seTerantesque  doctores  velut  imputribiiia  ligna 
quxrendi  sunt,  qui  instmctioni  sacrorum  Tolumi- 
num  semper  inhxrentes,  sanctac  Ccdesi»  unitatem 
denontieat,  et  quasi  intromissi  drcuii  arcam  Do- 
mini  portent.  Vectibns  arcam  testamenli  portare , 
est  bonis  doctoribus  sanctam  Ecdesiam  ad  nides 
infidelium  menles  praedicando  deduci.  Qui  auro 
quoque  jubentur  operin ,  ut  cum  sermone  aliis 
insonant,  ip&i  etiain  Titae  splendore  fuigescant.  Ne- 
eesse  est  igitur  ut  qui  ad  offldum  praedicationis 


regimiiium  positi,  apparent  primi,  ut  ex  eorum  spc- 
cie  honol'  sit  fideiis  populi,  eliam  si  quidin  corpore 
latet  deforme.  Qui  nimirum  praelati  plebibus,  plan- 
gunt  culpas  infirmantium»  seque  sic  de  alienis  iapsi- 
bus,  ac  si  de  propriis ,  afiligunt.  Sa^e  rectores 
boni,  dum  quosdam  Tident  ad  Teniam  post  culpas 
redire,  quosdam  Tero  in  iniquitate  persistere  occoit:« 
omnipotentis  Dei  judicia  mirantur ,  sed  penetrane 
nequeunt.  (Pa$lor,  lib.  i,  cap.  iU.)  Obstupescunt 
enim  quae  non  inteliigunt.  Ille  modis  omnibus  dcbet 
ad  exemplum  Tivendi  pertrahi,  qui  cunctis  carnis 
passionibus  moriens,  jam  spiritaliter  vivit,  qui  pros- 
pera  mundi  postposuity  qui  nuila  adversa  perlimc- 
scit,  qui  soia  aetema  concupiscit  [ioternadesiderat]. 


excubaot,  a  sacne  lectionis  studio  non  reoedant :  ^  ciyus  intentioni  bene  congruens,   nec  omnino  pcr 


adbocnamque  Tcctes  esse  in  circulis  arcae  semper 
jubentury  ut  cum  portari  arcam  oppor^uniias  exigit, 
de  intromittendis  Tcctibus  porlandi  tarditas  nuUa 
generetur  :  quia  Tiddicet  cum  spiritale  aliquid  a 
subditis  pastor  inquiritur,  igiiominiosum  Talde  est, 
si  lunc  quaerat  discere,  cuni  quxstionem  debet  eno- 
dare.  Circulis  arcae  foederis  Tectes  inbaereanl,  ut 
doctores  semper  in  suis  cordibus  eloquia  sacra  me- 
ditantes,  testamenti  arcam  sine  mora  elcTent ,  si 
quidqnid  necesse  est,  protinus  docent.  Unde  bene 
primuspastor  Ecclesix  pastores  caeteros  admonet, 
dicens  :  Parati  $emper  e$lote  ad  $ali$faclionem  de 
e/i,  quai  in  nobi^  est^  $pe  (I  Petr.  iii).  Ac  si  aperte 
dicat,  ut  ad  portandam  arcam  mora  nulla  praepediat, 
Tcctes  a  drculis  nunquam  recedant.  (Greg.  Mor.  L  ^ 
XXI,  cap.  iO.)  Sancti  viri  dum  praesunt,  non  in  se 
poiestatem  ordinis,  sed  aequalitatem  conditionis  atr 
tendant ;  nec  praeesse  gaudeant  hominibus ,  st^d 
prodesse.  Sciant  enim  quod  aotiqui  patres  nostri 
non  ^am  reges  hominum  quam  pastores  pecorum 
fuisse  memorantur.  Cum  Noe  Domlnus  filiisqne 
^us  post  diloTiumdiceret:  Cre$cite  etmultiplicamimt 
et  implete  terram^  subditur  :  Et  terror  ve$ter  ac  tre^ 
mor  $it  $uper  cuncta  animalia  terrce  (Cen*  ix).  Homo 
qujppe  animalibus  irralionalibus,  non  auieni  caeieris 
bominibus  natura,  praelatus  est.  Idcirco  ei  dicilur, 
tit  ab  animalibns,  non  ab  homine  limeatur ,  quia 
conlra  naturam  superbire  est,  ab  aequali  vcUe  ti- 


imbeciiiitatem  corpus  [Dee$t  corpus] ,  nec  Talde  per 
contumaciam  repugnat  spiritus  [corpus].  Ipse  nibil- 
orainus  ad  dignitatem  pastoralis  officii  debet  pro- 
Tcbi,  qui  ad  aliena  capienda  non  ducitur,  sed  pro- 
pria  largilur;  qui  per  pietatis  Tiscera  citius  ad  igno- 
scendum  flectitur,  sed  non  plus  quam  decet  ignoscens, 
ab  arce  rectitudinis  inclinatur :  qui  nuUa  illicita  per- 
petrat,  sed  perpelrata  ab  aliis,  ut  propria,  deplorat ; 
qui  ex  alTectu  cordis  alienae  infirmitati  compatitur, 
sicque  in  bonis  proximi,  sicut  in  suis  proTeclibus, 
Ixtatur.  Ad  dignitatem  pontificalis  excellentiae  recte 
pervenit,  qui  ita  se  imitabilem  caeteris  in  cunctis 
quae  agit,  insiniiat,  ut  inter  eos  non  habeat  quod 
saltem  de  transactis  mens  [Dee$t  mens]  erubescat  : 
qui  sic  studet  vivere,  ut  proximorum  quoque  corda 
arentia  doctrinoe  valeat  fluentis  irrigare :  qui  oratio- 
nis  usu  experimento  jam  didicit,  quod  obiinere  a 
Domino,  quaecunque  poposcerit,  possit :  cui  prophe- 
tica  voce  jam  qua  specialiter  [cui  ad  effectus  sui  to- 
cem  jam  quasi  specialiler,  etc.]  didtur  :  Adhuc  Uh 
quente  te^  dicam^  ecce  adeum  (I$a.  i).  Si  forlasse 
quisquam  Tcniat,  ut  pro  se  ad  intercedendum  bos 
apud  potentem  quempiam  Tirum,  qui  sibi  iratus« 
nobis  Tcro  est  incognitus,  dacat,  protinus  respondo- 
mus  :  Ad  intercedendum  Tenire  non  possumus, 
quia  familiarilatis  ejus  notitiam  non  babemus*  Si 
ergo  homo  apud  hominem,  de  qoo  roinime  praesu» 
mit,  fieri  intercessor  erubescit,  qua  mente  apud  Do* 


847 


ANAIARIUS  PRESDTTER  METENSfiS. 


SI8 


ninum  iniercessioiiis  locum  pro  populo  arripii,  qui  A  Dorainos  detestatar,  dicens  :  £i  ienentet  Ugem,  ne- 


familiarem  se  ejus  graiiae  esse  per  Tiia  roerilum  ne- 
8cii  ?  Aul  ab  eo  quomodo  aliis  Teniam  postulat,  qui, 
«mm  sibi  sit  placatus  ignorat  ?  Qoa  in  re  est  ad- 
huc  aliud  soUicilitts  formidandum,  ne  qui  piacare 
iiaift  posse  crcditur,  hanc  ipse  ei  proprio  realu  me- 
reatnr.  Guncti  liquido  novimus  quia  cum  is  qui  dis- 
plicet  ad  intercedendum  mittitur,  irati  animus  ad 
deteriora  provocatur.  Qui  adhuc  terrenis  desideriis 
astringitur,  caveat  ne  districti  iramjudicis  grayius 
aecendens,  dum  loco  delectatur  gloriffi,  fiat  subditls 
auctor  ruina.  Solerter  ergo  se  quisque  metiatur, 
ne  locum  regiminis  assumere  audeat,  si  adhuc  in  se 
Titium  damnabiliter  regnat :  ne  is,  quem  crimen 
depravat  proprium,  intercessor  fieri  appetat  pro  cul- 
pis  aUonim. 

CAPUT  XIV. 
(Greg.  in  proL  Paitoraiit.)  Sunt  plerique  [Grego- 
rius.  Ut  indigni  atque  imperiti  ad  pastorale  magi- 
sterium  accedere  non  prsesumant.  Sunt  plerique, 
etc.]  pastomm,  qui  dura  metiri  se  nesciunt ,  qu» 
non  didicerunt,  docere  concupiscunt.  Qui  pondus 
magisterii  tanto  levius  sstimant,  quanto  vim  magni- 
tttdiniis  illius  ignorant.  Ut  quia  indocti  ac  pnecipi- 
tes  doetrinse  arcem  tenere  appetunt,  a  praecipitatio- 
nis  suae  austbus  in  ipsa  locntionis  janua  repeUantur. 
Nuna  ars  doceri  pnesumitur,  nisi  intenta  prius  me- 
ditatione  discatur.  Ab  imperitb  ergo  pastorale  ma- 
gisterlum  qua  temeritate  suscipitur,  quando  ars  est 
.artiura  re^men  animarum  ?  Qois  autem  cogitatio- 


ederunt  me  {Jer.  ii).  Et  nesciri  ergo  se  ab  eis  Veri- 
tas  conqueritar,  et  nescire  se  prineipatnm  nesciea- 
ttum  se  inDtestatur  :  quia  profeclo  hi  qui  ea  qw! 
sunt  Domini,  nesciunt,  a  Ikmlno  Deeeluatiir,  Paolo 
atteBtantequi  ait :  Si  ^tus  aiilim  ti^iiorar,  igmonbi' 
tur  (/  Cor.  xiv).  Pierumque  pastomm  imperiiia  me- 
rilis  congrait  subjeclorara  :  qula  qearavis  himeR 
scleDitae,  sua  culpa  exigente,  non  babeant,  districto 
tamen  judido  agltur,  ut  per  eoram  iKiiorantiam  lii 
etiam  qui  sequuntur,  offiendant.  Uine  namqne  in 
Evangelio  per  semetipsam  Veritas  didt :  Si  eetm 
emco  dneanm  profbeat,  ambo  in  foveam  cadMnt 
{Matlh,  xv).  Hinc  Psalmisia,  non  oplantls  animo, 
sed  propheiantis  mysterio,  denuntiat  dioens :  Ohcu' 
B  rentur  ^cuti  eorum  ne  frideant^  et  dortwn  eorumient' 
per  incurva  {P$al,  txxviii).  Ocoli  quippe  sunl,  qvi 
in  ipsa  honoris  summa  facie  positi,  providendi  ittne- 
ris  offlcium  snscepemnt.  Quibus  hi  riimiminqai 
subsequenter  inhserent,  dorsa  nominantor.  Cbscs- 
ratis  ergo  ociriis,  dorsum  flectitur;  quia  cum  lumfD 
sclentiae  perdunt  qui  praeeont,  pmfecto  ad  portanda 
peccatommonera  curvanturqui  sequuntur.  lodigni 
quippe  tanti  reatns  pondera  fugerant,  ai  Yeritalis 
sententiam  soUicita  cordis  aure  pensarent,  qo»  ait : 
Qui  teandaiixaverit  unum  de  puiiltii  istis  tpuinm 
credunt^  expedit  ei  ut  eutpendatur  mola  aeinttria  ri 
eoUo  ^ut,etdemergatur  inprofundum  maris  (Matlk, 
xviii).  Netemerare  sacra  regimina,  quisqnis  his  im- 
par  est,  audeat :  et  per  concupiscentiam  eolminls. 


'num  vulnera  occultiora  esse  nesdat,  vuberibus  C  ducatam  suseipiat  perditiOnis.  Hine  enira  pie  Jaco- 


visceram?  Et  tamen  saepe  qui  nequaquam  spirita- 
lia  praecepta  cognoverant,  cordis  se  medicos  profi- 
«eri  non  metuunt^  dum  q«i  pigraentorum  vim  ne- 
aciunl,  videri  medici  carnis  «ml)escunt.  Sunt  non- 
nulii,  quf  intra  sanctam  Eceiesiam,  per  speciem  te- 
giminis,  gloriam  aifeetaot  honoris.  Yideri  doctores 
appetunt,  transcendere  caeteros  concopiscunt,  alte- 
•stante  Yeritate  :  Primos  recUbitut  in  ecenis,  primas 
'in  coneentibus  cathedras  qucerunt  {Matth,  xxiii) ;  qui 
•susceptum  curae  pastoralis  officinm  miriistrare  digne 
lanlo  magis  nequeunt,  quauto  ad  humllitatis  magi- 
sterium  ex  sola  elatione  pervenerant.  Ipsa  quippe 
in  magisterio  iingua  confunditur,  quando  aliud  disd- 
lur,  et  aiiud  docetur.    Contra  indignos  pastores 


bns  prohibet,  dicens  :  Nolite  ptures  magistri  fierif 
fratres  mei  {Jac.  iii).  Hinc  Ipse  Del  hominumqoe 
mediator,  regnum  perdpere  vitavit  tn  terris  :  qni 
supernoram  quoque  spirituum  sdentiam  sensumqne 
transcendens,  ante  saeaila  regnat  in  coelis.  Pleruiih 
que  adversitatis  magisterio  snb  discipHna  cor  pre- 
mitur :  quod  si  ad  regiminis  culmen  emperlt,  ineia- 
tionem  protinus  usu  gloriae  permutatur.  Sic  Saol, 
qui  indignum  se  prius  considerans,  fugerat,  mos 
ut  regni  gubemaculo  suscepit,  intumult.  Hoiiorari 
namque  coram  populo  cupiens,  ^dum  reprehendi  pa- 
blice  noluit,  ipsum  tamen  qui  in  regem  se  onxernt. 
abscidit.  David  propheta,  aucloris  su|  Judicio  pene 
in  cunctis  actibus  placens,  mox  ut  pressune  pon- 


Dominos  per  prophetam  quaeritur :  Ipsi  regnaveruni^  "  dere  caruit,  in  tumorem  vulneris  erapit :  factnsqne 


et  non  ex  me  ;  prineipes  exstiteruntf  et  non  cognovi 
iOse.  viii).  Ex  se  namque,  et  non  ex  arbilrio  summi 
recloris,  regnant,  qui  nullis  fuiti  virtutibus,  nequa- 
quam  divinitns  vocati,  sed  sua  cupiditate  accensi, 
oulmen  regiminis  rapiunt  polius  quam  assequunlur. 
Inutiles  sacerdotes  intemus  judex  et  provehit,  ei 
non  oognosdt :  quia  quos  permlttendo  lolerat ,  pro- 
lieclo  per  judidum  reprobalionis  ignorat.  Unde  ad 
ae  quibusdam,  et  post  miracula  venientibns,  didt  : 
Meeedite  a  me,  operarii  iniquitatis  :  nescio  qui  estis 
{Luc.  xiii).  Pasiorum  imperitia  voce  Veritatis  In- 
-crepatur,  cum  per  prophetam  didtur :  Ipsi  pastores 
ignoraverunt  intelligentiam  {Isa,  lvi).    Quos  mrsus 


est  in  morte  Uriae  cmdditer  rigidus,  qui  in  appetiio 
feminae  enerviter  fuerat  flexns.  Et  qui  malis  anie 
pie  noverat  parcero,  in  bonoram  quoque  nece  post 
didicit  sine  obstaculo  retractationis  anhelare.  Prios 
quippe  ferire  deprehensum  persecutorem  noloit,  et 
post  cum  damno  desudantfs  exercitus,  etiam  devo- 
tum  milltem  extinxit.  Qoem  prorecto  ab  dectonim 
numero  culpa  longius  raperot,  tiisi  hunc  ad  veoiam 
flagella  revocassent.  [Greg.  Past.  c.  9.]  PlentiDque 
qui  subire  magisterium  pastorale  cuplunt,  noonulla 
qooque  bona  opera  animo  proponont.  Et  quamvis 
hoc  elationis  intentlone  appetant,  operaturos  tamen 
se  magna  pertractant.    Fiique  ut  alitid  in  imis  io- 


g49  REGULA  GANONICORUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  UB.  L  890 

ii^niio  siipprimat  [subrepat],  aliad  tractantis  animo  A  norem  ducatussnBcipere,  qui  nescit  subjecUs  Iramiie 


snperftcies  cogitationis  ostendat.  Nam  sibi  ipsa  de  se 
niens  sspementitur,  et  ilngit  de  se  bono  opere  aroare 
qood  Bon  amat,  de  mnndi  autem  gloria  non  amare 
qaod  amat.  S«pe  mens  principari  appetens,  flt  ad 
lioc  paTida,  cum  qnaerit;  audax,  cum  penrenerit. 
Tendens  emm,  ne  non  perveniat,  trepidat ;  sed  re- 
peiite  perveniens,  jnre  sibi  boc  debitum,  ad  quod 
perrenerit,  putat.  Gumque  percepto  principatus  of- 
ficio  perrnii  saeeulariter  cceperit,  libenter  oblivisci- 
tur  qaidqnid  religiose  cogitavit.  Necesse  est  enim 
ut  com  cogitatio  extra  usum  ducitur,  protinus  men- 
tts  ocalus  ad  opera  transacta  revocetur,  ac  penset 
qnisque  quid  subjectus  egerit.  Et  repente  cognoscit 
si  praelata&  bona  agere,  quaeproposuerit,  possit,  quia 


vitasmeliorispraeire.  Neqoe  enim  qoisquead  boepne- 
flcitur,  ut  subditorum  culpas  corrigat,  et  ipse  vitiis 
serviat.  Qui  se  indignom  ad  episcopatum  eiistimat, 
locum  ejus  qui  dignos  est  occnpaTe  [Dee^t  occapare] 
non  prsesumat.  Nam  tam  sanetum  est  sacerdotii  no* 
men,  ut  nulla  vitiomm  nota  maculari  se  sinat.  Gra- 
vius  enim  condemnabitur,  qui  indignus  suscipit  quod 
non  meretar.  Quiregimensacerdotii-contenditappe- 
tere,  ante  in  se  discutiftt,  si  vita  bonori  sit  cengrna. 
Quod  si  Bon  discrepa  t«  humillter  ad  id  ad  quod  vocatur 
accedat.  Reatamquippe  calp»  geminat,  si  quiscum 
Cttlpa  ad  sacerdotale  colmen  aspirat.  Uniaseojus- 
que  casus  tanto  majoris  est  crimims,  qaanto^,  prios- 
quam  caderet,  majoris  erat  virtutis.  Praecedentium 


nequaquam  valet  in  cnlmine  bumilitatem  discere,  ^  namque  magnitudo  virtotum  cresdt  ad  camnlam  se- 


qui  in  irais  poaitns  non  desiit  superbire.  Nesdl  lau- 
dem  cum  suppetit,  fogere,  qui  ad  hanc  didicit,  cam 
deesset,  anhelare.  Nequaquam  viiieere  avaritiam 
potest,  quando  ad  multorum  sastenlationem  tendtt 
is  eui  snfBcere  propria  nec  soli  potaerunt.  Ex  ante 
actaergovita  se  qnisqae  inveniat,  ne  inappetita 
se  cnlminis  imago  cogitationis  illudat.  Plerumqae  in 
occupatione  regiminis,  ipse  quoqne  boni  operis  usus 
perditttr,qai  in  tranqaiUitatetenebatur:  quia  qaielo 
roari  recle  navem  et  imperitus  nauta  dirigit,  tur- 
bata  antem  tempestatum  fluctibos  etiara  peritas  se 
nanta  conftindit.  Qoid  estpotestas  eulminis,  nisf 
lempesfas  mentis,  in  qua  dnm  cogitationum  semper 
proceilis  navis  oordls  qoatitur,  hoc  iUucque  mces- 
santer  impellitur,  ut  per  repentinos  exc^sus  oris  et  ^ 
operis,  qnasi  per  obviantia  saxa  frangatur?  Inter 
b;ec  itaqae  quae  proloUmus ,  qnid  sequendum  est, 
quid  tenendnra,  nisi  ut  virtutibus  poUens,  coactusad 
regiaien  veniat ;  virtuttbus  vacuns,  nec  coactus  ac« 
cedal?  lUesiomnino  renititur,  caveat  neacceptam 
peeoniam  in  sudario  Ugans ,  *  de  ejus  occuhatione 
jiidicelar.  Pecuniam  qulppe  in  sudario  ligare,  est, 
percqita  dona  sab  otio  lentt  torporis  abscondere» 
Al  cmiim  iste,  cum  regimen  appetit ,  attendat  ne 
per  exemphiffl  pravi  operis,  pharisaeorum  more,  ad 
ingressnm  regni  tendentibas  obstaculum  fiat.  Qui 
juxla  vocem  Magistri,  nec  ipsi  intrant,  iiec  alios 
jntrare  permittunt  (Matth,  xxiii).    Considerandum 


quentinm  deUclorum.  Pleriqoe  sacerdotes,  saae  ma- 
gis  tttiUtatis  causa  quam  gregis,  praeesse  desiderant : 
nec  ut  prosint,  praesules  fieri  capiont :  sed  magis,. 
ol  divites  flant  et  honorenlar.  Sascipianl  eDim  sub- 
Uraitatis  colmen,  non  propastorali  legimine,  oed 
pro  soUtts  regiminis  vel  [Dee$t  regimhiis  vel]  hono- 
ris  ambitione :  atqoe  abjeclo  opere  dignitalls»  so- 
lam  nominis  appetnnt  dignilatem.  Dum  maH  sacer- 
doles  Deo  ignorante  non  fiant,  tamen  ignorantur 
a  Deo,  ipso  per  prophetam  testaute :  Principet  ex- 
stiterufU^  $ed  nan  co[jmoot(0<e,  viii).  Sed  bic  nescire 
Dei,  reprobare  est,  nara  Dens  omnia  novit. 

CAPUT  XVL 

(/sid.,  t6f(/.,  c.  3!).)  Sicut  iniqui  [Item  Isidori  da 
pra^posiiis  indoctis,  Sicut  iniqui,  etc.],  et  peccato- 
res  ministerium  sacerdotale  assequi  probibentur, 
ita  indocii  et  imperiti  a  taU  officio  retrabuntur.  lUi 
enim  exempUs  suis  vitam  bonorum  corrumpunt,  isti 
sua  ignavia  iniquos  corrigere  nesciunt.  Qui  [Quid] 
enim  docere  iMterunt,  qnod  ipsi  non  didicerunt? 
Desinat  locum  ducendi  suscipere,  qui  nescitdocere. 
Ignorantia  qnippe  prsesulum  vitae  non  congruit  sub- 
jeclorum.  Caecui  emm  si  cteco  ducatum  prccbeut^ 
ambo  in  foveam  eadunt  (Matth,  xv).  Sacerdoles  in  • 
doctos  per  Isaiam  propbetam  ita  Dominus  impro- 
bat :  /psi,  inquit,  pastores  ignoraverunt  intelligentiam 
(Isa.  Lvi).  Et  iterum  :  Speculatores  ejus  cctci  omnes^ 


qaoqoe  est,  quia  cura  causam  populi  elecUis  prasul  ^  ^^'  «**•  imperiliepiscopi.  iVe*cicrttn/,  inquit,  universi 
fittseipit,  qttasi  ad  «grnra  medicus  accedit.    Si  ergo  ^  ^««"  .'"«"'  "^'*  r''"^'*  '^.^"'V  ^^^.  '**'  ^^^^^' 


sttseipit,  qttast  ad  aegrora  medicus  accedit.  bi  ergo 
adhoc  in  ejus  opere  passiones  vivunt,  qua  praesum- 
ptione  percussom  mederi  properat,  qui  in  facie  vul- 
nos  portat. 

CAPUT  XV. 

(Isidori  lib.  iii,  Sentent.,  c.  34.)  Non  sunt  [Isidori 
4le  dignis  pnepositis,  non  sunt,  etc.]  promovendl  ad 
reginieB  ecclesiae,  qui  adhuc  vitus  subjaceni.  Hinc 
est  quod  praeceptam  est  David  non  aedificare  visUiile 
teroplum,  quia  sanguinum  vir  belU  frequentia  esset. 
Qua  figura  iUi  spiritaliter  admonenlur,  qtti  vitiorum 
adhuc  corruplioni  $unt  dediti,  ne  teroplnm  aedificent, 
bocest,  ecclesiam  docere  pncsumant.  Nondebetho- 

•  Deesi  mcdia  bscc  pcriodus  usque  ad  pecuniam 


commissas  non  valentes,  resistendo  malis,  per  ver- 
bum  doctrinx  defendere. 

CAPUT  XVII. 
(Gregorius  Pastor.f  lib.  i,  cap.  5.)  Sunt  nonnulU 
fOregorius  de  bis  qui  in  regtmine  prodesse  possunt, 
^ed  idem  officium  pro  quiete  propria  refugiunt,  Sunt 
ooonuUi,  etc.],  qut  nimia  virtulum  dona  percipionl, 
et  pro  exerettatioBe  casteforum,  magnis  muneribos 
exaltantur.  Qui  studio  castitatis  mundi,  abstinen- 
tiae  robore  validi,  doctrinae  daplbus  referti ,  patien- 
tioe  ionganimitate  humiios,  auctoritaiis  fortitudine 
crccti   districli  [Deest  districli]  snnt.  Qiii  niminim 


8Sl  AMALAIUUS  PRESBYTCR  METENSiS.  85i 

culmen  regiiuinuni  si  vocali  suscipere  renuunt,  ipsa  A  debet ,  et  dispensaiioneni  ecclesiaslici  ordinis,  si  ex 


sibi  plerumque  dona  adimuitt ,  quae  non  pro  se  tan- 
tuiniuodo,  sed  eiiaro  pro  aliis  acceperuut.  Cumque 
sua  et  non  aliorum  iucra  cogilant,  ipsis  se,  quoi 
privaU  hatbere  appetunt»  l)oni5  privant.  Ilinc  ilaque 
ad  dlscipulos  Yeritas  dicit :  Non  polesl  civiias  abs" 
condi  tuper  monlm  posUa  :  neque  accenduni  iucer- 
nam,  ot  ponunt  eam  sub  modio^  sed  $uper  candela- 
brum,  ut  luceat  ommbut  qui  in  domo  iuni  {Maiili.  v). 
Hinc  Petro  Dominus  ait :  Simon  Joannis^  amas  me  ? 
(Joan.  xxiii.)  Qui  cam  se  amare  protinus  respondis- 
set ,  aodivit :  Si  dilifiiM  me,  pasce  oves  meas,  Si  ergo 
diJeclionis  eat  testimonium,  cura  pastionis  :  quisquis 
virtutibtts  poIleoB ,  gregem  Dei  renuit  pascere,  pa- 
biorem  summiim  convineitur  non  aiuare.  Si  nostri. 


Dei  voluntatc  prevenerit,  nolena  quidem»  sed  liu- 
milis,  gubernandam  suacipiat.  Multis  interdpit 
Satanas  fraudibos  eos  qui  vitas  et  sensus  uiilitate 
praestantes  pneesse  et  prodesse  aliis  nolunt :  ei  dum 
eis  regimen  animarum  imponitur,  renuunt,  coosul- 
tius  arbitrantes  otiosam  vitam  degere  quam  lucris 
animarum  insistere.  Quod  tamen  decepU' agunt  per 
argumentum  diaboli,  fallentis  eos  per  speciem  boni ; 
ut  dum  illos  a  pastorali  offido  reirabit,  nequaquain 
proficiant  qui  eorum  vcrbis  ei  exemplis  instrni  po- 
terant.  Yiri  sancti  ncquaquam  occupaiionum  saecu- 
larium  curas  appetunt,  sed  occulto  ordine  sibi  snpcr< 
imposiias  gemunu  El  quamvis  illas  per  meliorero 
intenlionem  fugiant,   tamen  per  subditam   meuiem 


sicut  proxiffli,  curam  gerimus ,  quasi  utruroque  pe-  "  portant.  Quas  quidem  sumim^ere,  si  liceat,  vitare 

dein  per  calceameatum  munimus.  Qui  vero  sua  co- 

gilans,  utiiitatem  proximoruro  negligit,  quasi  unius 

pedis  cakeamotttum  cum   dedecore  amittit*  Sunt 

nonuulli  qui,  magnis  muiieribus  ditali ,  dum  solius 

contemplationis  slttdiis  inardescunt,  parere  utili- 

laii  proximorum  in  pnedicatlone  refugiunt,  secretum 

quieiis  diligunt,  secessum  specuUtionis  appetunt : 

de  quo  si  districte  judicentur,  ex  tantis  procul  dubio 

rei  sunt,  quantis  venientes  ad  pubiicum  prodesse 

polucrunu  Qua  enim  menle  is  qui  proximis  profutu- 

rus  eniiesceret,  uiilitaii  caeterorum  secreium  prae- 

pouit  suum ;  quando  ipse  summi  Pairis  Liugeni- 

tus ,  ut  mullis  prodesset,  de  sinu  Patris  egressus 


cst  ad  publicum  nostrum  ?  Sunt  nonnulli  qui  ex  ^  perfectio  comprebendi,   non  dubitabit 


festinant  :  sed  timenies  occultam  dispensationem 
Dei,  suscipiunt  quod  fugiunt,  exercent  quod  viure 
noscuntur.  Intrant  enim  ad  oor,  etibi  consuluDl 
quid  vdit  occulta  voluntas  Dei :  seseque  subditosde- 
bere  esse  sumrois  ordinationibns  cognoscenles.  ho- 
millant  cervicem  cordis  jugo  divinae  dispeBsa- 
tionis. 

CAPLT  XIX. 
(  S.  Proeperi  de  Vita  coniempl.  lib.  i,  cap.  13.) 
Qui  diligenter  [«  Prosperi  quod  sacerdotes  saacti  con* 
templativa;  fleri  participes  possunt,  Qui  diligenier, 
etc.  I  de  Vita  contemplativa  considerat,  et  sufficieii- 
ter  instructus  inteliigit  quando  etubi  pessit^us 

ecdesiaTvm 


sola  bumilitate  refugiunt,  ne  bis  quibus  se  iinpares 
aestlmaiit,  praeferantur  :  quorum  profecto  bumilitas, 
si  caelens  quoque  virtutibus  cingitur,  tunc  ante 
oculos  Dei  vera  est,  cum  ad  respuendum  lioc  quod 
uliliter  subire  praecipitur,  pertinax  non  est.  Ncque 
enim  vere  est  humilis,  qni  superni  nutus  arbitrio, 
ui  dcbcat  prseesse,  intelligit,  et  lamen  contemnit. 
Divinis  disposilionibus  subditus ,  atque  a  vitio  obsli- 
nationls  alienus,  cum  sibi  regiroinis  culroen  imponi- 
tur,  si  jaro  donis  prxventus  est,  quibus  et  aliis 
prosit,  et  ex  corde  debet  fugere,  et  invitus  obe- 
dire, 

CAPUT  xvni. 

{Isidori  lib,  iii,  Sent,,  c,  33.)  Vir  ecclesiasticus 


principes  vltae  conleroplativse  posse  el  debere  fieri 
sectatores.  Qaia  sive,  secundnro  opinionem  qttorom- 
dam,  nihil  aliud  sit  vita  contemplativa  qoain  rerom 
latentium  futurarumqne  notitia,  sive  vacatio  ab  om- 
nibus  occupationibus  mundi  sive  divinamm  stiidium 
litterarum,  sive  (quod  his  probatnr  esse  perfedios) 
ipsa  visio  Dei,  non  video  qiiid  impedioaenli  sanctis 
saeerdotibus  possit  afferri,  quo  miiius  ad  hsc  qtuh 
tuor  quae  commenioravi  perveniant.  Duo  enim,  pri- 
miun  et  ttltimam ,  id  est,  rerum  latentiam  foiurar 
rumque  notitia,  et  ipsa  visio  Dei,  inooBipafabiliter 
praestanliora  erunt  in  illa  vita  beaui,  quam  in  ista 
diversis  erroribus  implicata.  Quandoqaidem  tsm 
rerum  omniiim  notitia,  quaro  ipsa  Dei  substsotia, 


[Isidori  de  pncpositis.  Vir  ecclesiasticus,  etc.]  et  ])  plene  ac  perfecte  videbitur.   Duo  autem  media,  va- 
crucifigi  roundo  per  mortincalionero  propriae  carnis     calioncm    videlicct    ab   omnibas    occupattonibas 


•  Prosperi.  Jam  tum  videlicei  Prospero  iribneban- 
ttir  libri  Ires  de  Vita  c(U)teroplaliva  ,  qui  in(er  ejus 
Opera  edi  solent,  ejusque  noroine  a  Graliano  passim 
ct  ab  aliis  citari  solent ;  re  autem  vera  Prospcri 
non  videntur,  Primo  quia  Gennadius  Prosperi  opera 
recensens  horum  libroruiu  non  mcminit.  Deindc  quia 
iHoruro  auctor  lib.  ii,  cap.  9,  de  Hiiario  Arelatensl, 
qui  (equalis  fuit  Prosperi,  sic  loquiiur,  ut  aetate  sua 
superioruro  fuisse  signiflcet.  Deoiqne  ut  aliis  argu* 
mentis  supersedeam,  in  antiqua  CoUectione  cano- 
iiuni  eodicis  Ande^avensis  sancto  Pomerio  (sic  cniro 
nppcllat)  ot  auclori  tribuuntur,  loco  cltato ,  qui  apud 
Prosperum  exstat  lib.  ii,  cap.  7,  et  in  codice  sanctl 
Salvaloris  Vicecomitis,  qui  iiuuc  est  in  bibliotheca 
reverendisslmi  archiepiscopi  Tolosaiti,  ejusdem  loci 
abbaiis,  auclor  his  libris  ascripliis  csl  Jiilianus  Po- 


merius  :  et  JuHano  Pomerio  eosdem  prorsus  ss&nrii 
Isidorus  de  ecclesiaslicis  Scriptoribus  cap.  2 :  c  Alios 
quoque,  inqiiit,  tres  libros  edidit,  de  fmUm  vits 
contemplatione,  vel  actuali  conversatione,  necnon 
etiani  de  viUis  et  virtulibus.  i  Quibus  verbis  li- 
qiiido  palet  singulorum  hujus  opcris  librorom  ar- 
ffumcnta  describi.  Ediderat  idem  praiMerea  aiios 
libros  octo,  quonim  etiam  lemmata  ibtdeni  singitla- 
tim  eiplicat  Isidorus,  qnorumque  testimonia  fre* 
quenler  usus  est  Julianus  alter ;  Toletanus  anlistes« 
in  Prognoslicis  futuri  sxculi  fuit  porro  Pomerios  liic 
AferMaurasquepatria,  sedqaod  ex  Vita  Ccsarii  et 
ex  Ruricii  ad  Pomerium  ipsum  epistolis  intelligi  ^^ 
cet,  in  Gallia  primum  rhetor,  tum  presbvler  et  ab* 
bas  floruil  Arelate.  Poincno  eidem,  ut  videtur,  scri* 
bit  etiain  Ennodiiis  lib.  ii,  epistola  6. 


g55  REGULA  CANONIGORCM  AB 

iDun(fi,  ei  dlvinarum  stadium  litterarum,  etiam  hic 
possuot  habere  pontifices.  Sed  iili  qui  se  ab  omni- 
bus  implicamenti;»  negotiorum  ssecularium  remo- 
▼entes»  non  torpent  oiio,  sed  insistunt  perrectionis 
811«  negotio,  et  ab  stultitia  sapienlise  saecularis 
aTersiv  verbo  Dei  infatigabililer  vacant,  sapientes 
veradter  fiunt,  coelestia  sapiunt,  terrena  despiciuut» 
contradiceiites  sanae  doctrina;  redarguunt,  obedien- 
les  instituunt,  sanctis  virtutibus,  quibus  in  dies  sin- 
gnios  fiant  Deo  propinquiores,  incumbunt :  et  tam 
suis  quam  omnium  qui  per  eos  erudiuntur,  provecli- 
bus  clari,  hic  quidem  velut  gustum  quemdam  con- 
templativae  vitae ,  quo  ad  eam  ferventius  provocen- 
Uir,  accipiunt :  sed  ibi  jam  in  aeternum  felices  effe- 
cti,  de  ejus  perfectione  gaudebunt.  Proinde  non  in- 
flantur,  qnia  hic  omuium  fidelium  catholicorum 
honorantur  ut  capita  :  sed  laetantur  potius,  quia  ibi 
Christi,  qui  est  sacerdotum  ac  omnium  fidelium  ca- 
put,  dariora  membra  futuri  sunt.  At  si  (quod  absit) 
ssecularibus  negotiis  implicati,  fundorum  terminos 
sine  lermino  cupiditatis  extendant  ac  se  passim  ex- 
qoisilis  delidis  addicant  [ditant],  quae  animnm  cor- 
pusque  debilitant ;  si  gloriam  non  Ghristi,  sed  suam, 
decepti  yulgi  adulanlis  honoribus,  quaerant :  plusque 
de  se  alienae  linguae,  quam  su£  oonscientiae  cre- 
dant;  si  omne  gaudium  suum,  non  iu  futurorum 
remuneratione,  nec  in  sanclitate  vitae,  sed  in  sua 
tantuni  dignilale  constituant :  et  dum  tales  esse, 
quales  credunt,  amantur  fcreduntur  amanl],  nun- 
quam  sibi  displiceant:  ac  placentes  sibi,  non  sint  de 
sua  correctione  solliciti :  quis  non  intelligat  tales, 
si  in  talibus  perseTcrent,  nec  se  ante  finem  praesen- 
iis  vitae  emendent,  contemplativae  vitae  participes 
esse  non  posse  ?  Ad  quam  non  perveniunt,  nisi  qui 
studaerint  esse  quod  facti  snnt,  nec  affeclant  vMeri, 
sed  esse  quod  sunt,  non  alienis  laudibns,  sed  mo- 
ribus  suis  eximii :  nec  solum  de  sua  digriitate,  sed 
potias  de  sacerdotalis  vita:  nobililate  conspicui :  qui 
sunlnon  appellalione  tenus,  sed  virtute  ponlifices, 
viue  contemplalivae  capaces,  et  gaudiorum  code- 
stium  cohaeredes. 

GAPUT  XX. 
(IMorilib,  iii,  Senient,^  cap.  35.)  Tam  doclrina 
[Isidori  de  doctrina  et  exempiis  praepositorum,  Tam 
docuina,  etc.]  quam  vita  clarere  debet  ecdesiasticus 
doctor.  Nam  doctrina  sine  vita  arrogantem  reddit, 
vita  sine  doctrina  inutilem  fadt.  Sacerdotis  praedi- 
catio  operibusconfirmanda  est,  ila  ut  quod  docet 
verbo  instruat  exemplo.  Yera  enim  est  iila  doctrina 
quam  vivendi  sequitur  forma.  Nam  nihil  turpius  est, 
quam  si  bonum  quod  sermone  [Deest  sermone]  quis- 
que  praedicat,  explere  opere  negligat.  Tuncenim 
praedicatio  utiiitate  [utiliter]  proferiur,  quando  efli- 
caciter  adimpletnr.  Unusquisque  doctor,  et  bonae 
actionis  et  bonae  praedicationis  habere  debet  stu- 
dium ;  nam  alterum  sine  aiiero  non  facit  perfe- 
ctum  :  sed  praecedat  justus  bene  agere,  ut  sequenter 
possit  bene  docere.  Sicut  in  numismate  metalium, 
ligura  et  pondus  inquiritur ;  iia  in   omni  doctore 


AMALARIO  GOLLEGTA.  —  LIB.  L 


851 


j^  ecclesiastico,  quid  sequatur,  quid  doceat,  qaomodo 
Tkvat.  Per  qualitatem  igitur  melaHi,  doctrina ;  per 
figuram,  simililudo  patrum  ;  per  pondas,  hnrailitas 
designatur.  Qui  ergo  ab  liis  tribus  dfscrepaverit, 
non  metallum,  sed  terra  erit. 

GAPUT  XXI. 
{Gregorii  Pa$tor.  lib.  ii,  eap.  4,  16.)  Sil  rector 
[Gregorios  de  hamilitate  praspodtorum.  Sit  rector] 
discretus  in  silentio,  utiiis  in  verlK) :  neaot  lacenda 
proferai,  aut  proferenda  reticeseat.  Nam  sicul  in- 
caota  iocutio  iu  ejrorem  perlrahit,  ita  mdiscretam 
siientium  hos,  qoi  erudiri  poterant,  ia  errore  de- 
relinquit.  Sit  rector  bene  ageniibus  per  humilitatem 
socius,  contra  delinquentium  vitia  per  zelum  jasti- 
tiae  erectns :  ut  et  bonis  in  nulio  se  praeferat,  et  cum 

^pravoram  edpa  exigil,  potestatem  protinns  sni 
prioratas  agnoscat,  quatenas  et  honore  soppresso, 
»qoalem  se  subditis  bene  viventibos  deputet  •  et 
erga  perversos  jura  [viam]  reclitudinis  exercere  non 
formidet.  Omnes  liomines  natura  sequales  genuit : 
sed  variante  meritoran  ordine,  alios  aliis  culpa  post- 
ponil.  Ipsa  anlem  diversitas,  qoae  accessit  ex  viiio» 
divino  jodicio  dispensalor :  ut  qula  omnis  homo 
acque  stare  non  valet,  alter  regatur  ab  aitero.  Unde 
enncti  qui  praesont,  non  in  se  potestatem  debeul 
ordittis,  sed  aequalitatem  pensare  condilionis  :  nec 
praeesse  hominibus  gaudeant,  sedprodesse.  Quam 
viddicet  potentiam  bene  reglt,  qoi  et  tenere  iliam 
noverit,  et  Impugnare.  Bene  hanc  regil,  qoi  sdt  per 

p  mam  soper  colpas  erigi,  scit  el  cum  ilia  caeteris 
squaUlate  Gomponi.  Qoam  tamen  potesutem  recte 
dispensat,  qui  soUidte  noveril ,  el  samere  ex  illa 
qood  adjuval,  el  expognare  qood  tenlat :  et  aeqoa- 
lem  se  com  illa  caeteris  cernere,  et  lamen  se  peccan- 
libos  selo  uUionis  anteferre.  Praedicalor  qoisqae  stu- 
deal  at  minas  poteniiom  ratiodnatione  miiiget ;  ei 
oppressoromangustlas,  qoantum  pnevalel,  ope  le- 
vel :  al  foris  resistentibos  qvponal  patlentiatn,  et 
Intus  saperbientibus  exhibeal  com  patientia  disd- 
plinam ;  nt  erga  errata  scdiditoram  slc  mansoetodo 
xdom  temperet,  qoatenos  a  Joslillae  stodio  non 
enervet :  sic  ad  ultionan  sdas  ferveat,  oe  lamen 
plelatls  limitem  fervendo  transcendat.  tieclorls  o£S* 
dom  esse  debel,  ot  ingralos  beneficils  ad  amorem 

jD  provocet,  ot  gralos  quoque  minisleriis  In  amore 
servet :  nl  proximorum  mala,  cum  conrlgere  non 
vaJet,  taceal:  el  qoaecunqoe  corrlgi  ioquendo  pos- 
soBi,  sileniiom  consensiun  esse  pertlmesoal. 

CAPUT  xxn. 

{hidori  iib.  iii,  Sentent.^  c.  42.)  Qui  praefidtur 
[Itemlsidoride  huroiiitaleprappositorum,  Qui  praefici- 
lur,  etc.]  ad  regimen,  taliier  erga  discipUnam  sub- 
ditorom  praestare  se  dd)et,  ut  non  solum  auctori- 
tate,  verum  etiam  humilitate  darescat.  Sed  umen 
Ita  erit  in  eo  virtus  humilitatis,  ne  dissoivatur  vlta 
subditorum  in  vitiis  :  atque  Ita  auctorius  aderit  po- 
testatis,  ne  per  tumorem  cordis  severiUs  existat  im- 
moderaiionis.  Haec  est  in  Dei  sacerdolibus  vcra  di»* 


855 


AMALARIIJS  PRESfiYTCR  METENSIS. 


8^6 


Greiio,  qua  ncc  per  liherlatem  superbi,  nec  per  hu-  A  cupit,  sicut  Apostolus  ad  Corinihios  facil,  quos  a 


utititatem  fiuDt  remissi.  Hinc  est  <)uod  sancli  cum 
multa  GonstanUa  redarguerunt  etiam  principum  vi- 
lia :  in  qnibiis  cum  summa  esset  humilitas,  loco  ta*- 
men  necessario  libere.transgressores  justitiae  incre- 
pabant.  Aliqaando  etiam  subditis  nos  oportet  animo 
esse^umiliores,  quoniam  facta  subditonim  judi- 
cantur  a  nobis,  nostra  vero  Deos  judieat.  Agnoscat 
episcopus  servmn  se  esse  pldiis,  non  dominum.  Ye- 
rum  haec  charitas,  non  eonditio  exigiL 
CAPUT  XXIH. 
(Ejmdemlib,  lu,  Senl.  cap.  45.)  Non  omnibus  [Item 
Isidori  de  doctrinie  dlscretione  ,  Non  omnibos]  una 
eademque  doctrina  est  adbibenda,  sed  pro  qualitate 
morwn,  diversa  exhortalio  erit  doctorum.  Nam  quos 


laudibus  inchoat,  et  iocrepationibus  probat.  Sed 
erant  apud  Corinthios  qui  ei  laude  et  increpatiooe 
digni  essent  [/  Cor.  i].  lUe  vero  indiscrete  loquitur, 
qui  sic  utraque  omnibus  loquitur  [sic  discrete  sic 
utraque  omnibus  loquitur,  etc.],  ut  omnibus  utra- 
que  convenire  videantur. 

CAPUT  XXIV. 
{Gregoril  in  protogo  /.  iii  Pastor,)  Quia  igitur 
[Gregorius  qualiter  praelali  subjecfos  doceant,  ac 
semetipsos  discreta  circonspectione  pnjevideant, 
Quia  igitur,  etc.],  qualis  esse  debeal  pastor,  supc- 
rius  ostendimus  :  nunc  qualiter  doceat,  demonstre- 
mus.  Ut  enim  longe  ante  nos  reverendae  memorix 
Gregorius  Nazianzenus  edocuit  [ut  enim . .  .  edocuii. 


dam  increpatio  dura ,  quosdam  vero  exhortatio  cor-  ^  Desunt  hcec  omnta],  non  una  eademque  cunctis  ex 


rigit  blanda.  Sicnt  periti  medici  ad  varios  corporis 
morbos  diverso  medicamine  serviunt,  ita  ut  joxtavul- 
nerum  varietates ,  medicina  diversa  sit :  sie  et  do- 
ctor  Ecclesi»  singulis  quibusque  congruum  doctrime 
remedium  adhibebit,  et  quid  cuique  oporteatproaetate, 
pro  rtexu  ac  professione ,  annnntiabit.  Nod  omnibus 
ea  quae  suntclausa,  aperienda  sunt.  Molti  sonteiiim 
qui  [ea]  capere  non  possunt :  quihus  si  indiserete 
manifestentur,  statim  aut  detrahunt,  aut  negKgunt. 
Prima  qnippe  pnidentiae  virtns  est ,  eam  quam  do- 
cere  oporteat,  existimare  personani.  Rudibus  pQpiH 
)ts,  seu  camalibus,  plana  atque  communia,  non 
8ummaatqueardua,pr»di€andasuot,  ne  iromensilate 
doctrinae  opprimanlur  poCius  quam  enfdiantur.  Un 


hortatio  congruit,  quia  nec  cunctos  par  moriim 
qualitas  astringit.  Saepe  namque  aliis  officiunt,  qax 
aliis  prosunt.  Quia  et  plerumque  herbxquaehaec  ani- 
malia  nutriunt,  alia  occidunt.  £t  lenis  sibilus  equos 
mitigat,  catulos  instigat :  el  medicamentum  quod 
honc  morbum  iraminuil,  alteri  vires  jungit ;  et  pa- 
nis  qui  vitam  fortium  roborat,  parvulorum  necal. 
Pro  qualitate  igitur  audientium,  formari  debet  ser- 
mo  doctonim  :  ut  et  ad  sua  singulis  coogruat,  el 
tamen  a  communis  aedificationis  arte  nunquam  re- 
cedat.  Quid  enim  sunt  intentae  mentes  auditorum, 
nisi  (ut  ita  dixerim)  quacdam  cilharae  tensiones  trn- 
ctae  chordamm.  Quas  tangendi  artifex,  ut  non  sibi- 
mctipsi  dissimile  canticum  faciat,  dissimiliter  pul- 


de  et  apostolus  Paulus  ait :  Non  potui  vobis  loqui  C  sat :  el  idcirco  chordae   consonam  modulauoncm 


tfuasi  ipiritualibus,  sedquasi  camalibus;  tanquam 
parvutis  in  CkristOf  lac  vobis  potum  dedi^  non  escam 
{I  Cor.  iii).  Camalibns  quippe  animis,  nec  alta  ni- 
mis  de  coelestibus,  nec  terreua  convenit  praedicare: 
sed  mediocriter,  ut  initia  eorum  moresque  deside' 
rant,  edoceri.  Corvus  dum  suos  puUos  viderit  albi 
colorls,  nullis  eos  cibis  alit :  sed  tantumdem  atlen- 
dit,  donec  paterno  colore  nigrescant,  et  stc  ilios 
frequenti  cibo  reficit.  Ita  et  Ecclesise  doclor  stre- 
iiuus,  nisi  eos  quos  docet  viderit  ad  suam  similitu* 
ilineni  pcenitentia;  confessione  nigrescere,  et  nilore 
bXTulari  deposilo,  lamentationis  habitum  de  peo- 
caCi  recordatione  induere,  ut  pote  adhuc  exterioribus, 
lioc  est  camalilius,  iion  aperii  intelligentiae  spirilalis 
profundiura  myslcria  :  ne,  dum  andila  non  capiunt, 
prius  inciplant  contemnere  quam  venerari  maa- 
dala  coeleslia.  Aliler  esl  agendum  ctrea  eos  qui 
iioslit)  commitluulur  regimini,  si  [sed]  offendunl, 
atque  aliter  cum  his  qui  nobis  commissi  non  sunt. 
Qursi  justi  sunt,  venerandi  sunt ;  si  vero  delin- 
quunt,  pro  sola  charitate,  ut  locus  est,  corripiendi 
sunl,  non  tamen  cum  severitate,  sicut  hi  qui  nobis 
regendi  sunt  commissi.  Prius  docendi  sunt  seniores 
plebis,  ut  per  eos  infra  positi  facilius  doceantnr. 
Unde  el  Apostolus  :  Hcec^  inquit,  commenda  fideii- 
bus  hominibus^  qui  idonei  sunt  et  alios  docere  {II 
Tifii.  ii).  Ingeniura  boni  doctoris  est  inciperc  a  lau- 
dilsus  coram  quos  salubiilcr  objnig\tos  corripere 


D 


reddunt,  quia  uno  quidem  plectro,  sed  non  uno  ini- 
pulsu,  feriunlur.  Doctor  quisque,  ut  in  una  virtuie 
cbariiatis  cunctos  aedificel,  ex  una  doctrina,  non 
una  eademque  exhortalione,  tangere  corda  audieo- 
lium  debet.  {Pastor,  L  ii,  cap,  5.)  Doctor  etenim,  qai 
loci  sui  necessitate  exigitur  summa  dicere,  hac  ea- 
dem  necessitate  compellitur  summa  monstrare.  IQa 
namque  vox  libentius  auditorum  cor  penetrat,  quam 
diceutis  vita  commendat,  quia  quod  loquendo  im- 
perat  oslendendo  adjuval  ut  fiat.  Hinc  enim  per 
prophetam  Dominus  dicit :  Super  montem  excelsum  * 
ascende  tu  qui  evangelisas  Sion  {ha.  xl).  Ul  vide- 
licet  qui  coelesti  praedicatione  utitur,  ima  lerreno- 
rura  operum  deserens,  in  rerum  culniine  stare  vi- 
deatur,  tantoque  facilius  subditos  ad  meliora  per- 
trahar,  quanto  per  viae  meriium  de  superais  clamat. 
Rectc  etiam  sacerdos  superhumerale  cx  auro,  bya- 
cintho,  et  purpura,  et  cocco  bis  fincto,  el  bysso 
retorta  factum  habere  praecipitur,  ut  quanta  virtu- 
tum  diversitate  clarescere  debcat,  demonstretur.  Yn 
sacerdotis  qulppe  habitu  ante  omnia  auram  fnlget, 
ut  in  eo  intellectus  sapientiae  principalller  eroicet. 
Cui  hyacinlhus,  qui  aethereo  colore  resplendet,  ad- 
Jungitur,  ut  pcr  omne  quod  intelligendo  penetrat* 
non  ad  favores  Infimos,  sed  ad  amorem  coilestinm 
surgat :  ne,  dum  suis  incautus  laudibus  capltur 
[canitur],  ipso  etlam  verilatis  intellectu  vacuetur. 
Aiiro  quoque  et  hyacinlho,   ar  purpurp,  bis  tiucias 


857  REGDLA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  UB.  l  m 

coccus  adjungilur,   ut  ante  interni  judicis  oculos  A  los  revocemus ;   qusc  si  omnino  miNa  suiit,  ad  «c- 


omnia  virtutum  bona  ex  charitate  decorentur,  et 
cuncta  quse  coram  hominibus  rutilant,  haec  in  coo- 
spectu  occulti  arbitri  flamma  intiini  amoris  accen- 
dat.  Qu»  scilicet  charitas,  quia  Deum  simul  ac  pro- 
ximum  diligit,  quasi  ex  duplici  tinctura  fulgescit. 
Qui  igitur  sic  ad  auctoris  speciem  anhelat,  ul  pro- 
limorum  curam  negligat ;  vei  sic  proximorum  cu- 
ram  exsequitor,  ut  a  divino  amore  torpescat :  qul 
unum  horum  quodlibet  negligit,  in  superhumeralis 
omamento  habere  coccum  bis  linctum  nescit.  Cae- 
terum  cum  rector  se  ad  loqueodum  prxparat,  sub 
quanto  cauteke  studio  loquatur,  attendat ;  ne,  si  in- 
ordinate  ad  loquenduin  rapitur,  erroris  vulnere  au- 
dieniiom  corda  feriantur :  et  cum  fortasse  sapiens 


culla  Dei  ju^ida  rccorramus.  Quia  sicot  nos  nulHs 
meritishoc  ipsum  bonam  qood  habenn»,  accipi- 
mos  :  ita  iliis  quoque  potest  gratia  supem»  virtuiis 
infbndere,  ut  excitati  posterios,  etiam  possiot  ipsa 
booa  quae  nos  ante  accepimus,  prseveiiire.  Quis 
enim  crederet  quod  per  apostdaius  meritnro  Saolos 
lapidatum  Stephanum  praecorsoros  erat,  qui  io 
morte  ejus  iapidantium  vestimenia  servabat  ?  Hls 
ergo  primum  cogitationibus  humiliari  cor  debet, 
et  tunc  demum  delinquecliom  iniquilates  incre- 
pare. 

CAPUT  XXV. 

{liidori  L  iii,  Senf;,  c.  44.)  [Isidori  de  doctorum 
siientio.]  Pro  malo  merito  plebis,  aufertur  doctrina 


videri  desiderat,  unitatis  compagem  insipienter  abs-  ^  praedicationis ;  pro  bono  merito  aodientls,  tribuiiur 


cindat.  Hinc  namque  in  Evangelio  Veriras  ait : 
HMbete  sal  in  vobis^  ei  paeem  habeie  inter  vos  (Maith, 
ix).  Per  sal  quippe  verbi  sapientia  designatur.  Qui 
igitur  loqui  sapienter  nilitur,  magnopere  metuat  ne 
in  cjus  eloquio  audientium  unitas  confundatur.  Hinc 
Paolos  ait :  Non  plus  sapere  quam  oportei  sapere^ 
sed  sapere  ad  sobrieiaiem  (Rom.  xii).  Ne  igitur  re- 
ctor  incautus  ad  loquendura  proruat,  hoc  quod  jam 
prjemisimus,  per  semetipsam  discipuli  Veritas  cla- 
inat :  Habeie  sal  in  vobis^  ei  pacem  habete  inier  vos 
(Marc.  ix),  ac  si  figurate  per  habitum  sacerdotis 
dicat :  Mala  punica  tintinnabulis  jungite,  ut  per 
omnia  quse  dicitis,  unitatem  fidei  cauta  bbserva- 
tione  tenealis.  Sacerdos  semper  vocem  praedicatio- 


sermo  doctoris.  In  potcstate  divina  consistit,  cui  ve- 
lit  Deuji  doctrinae  yerimm  dare,  vd  coi  auferre  :  et 
hec  aut  pro  dicentis,  aot  pro  aodieniis  fit  merito, 
iit  modo  pro  culpa  plebis  aoferatur  sermo  doctoris, 
modo  pro  utilitate  rectoris  tribuatur.  Nam  et  bonns 
docet  bonum,  ei  malus  malum ;  et  bonus  maium, 
et  makis  bonom ;  qood  tamen  fit  joxta  meritom  po- 
polorom.  MoQ  omnia  tempora  congroont  doctriox, 
seeundom  Sabmonis  seutentiam  diceniis  :  Tempus 
tacendi  et  tempus  loquendi  (Eul,  iii).  Non  quidcm 
per'timorem,  sed  per  discretionem,  pmpter  malo- 
rum  incorrigibilem  imquitaiem,  nonnonquam  cle* 
«tos  oportet  a  doetrina  cessare.  interdnm  doctores 
Eeclesiae  calore  cbariiaiis  ardentes,  conticescmit  a 


iiis  habcat,  ne  supemi  speclatoris  judicium  ex  si-  ^  docendo,  quia  Bon  esi  qoi  aodiat,  testantc  pro- 


leniio  ostendat.  «  Scriptum  quippe  est :  Audiatur 
sonitus,  quando  ingrediiur,  aut  egreditur  sanctua- 
rium  in  conspectu  Dominit  et  non  moriatur  (Exod, 
xxviii).  Sacerdos  in  taberiiaculum  ingredlens  vel 
egrediens  moritur,  si  de  eo  soniliis  non  audilur  : 
quia  iram  contra  se  occulti  judicis  exigil,  si  sine 
praedicationis  sonito  incedit.  Apte  autem  tintinna- 
bula  vestimentis  pontificis  describuntur  inserta.  Ve- 
stimenta  etenim  sacerdotis  quid  aliud  quam  recta 
opera  debemus  accipere,  Propheta  attestante  qui 
aii :  Sacerdotestuiinduanturjustiiiam  (PsaLcxxxi) ; 
vesiimeniis  itaque  illius  tintinnabula  inhaereniy  vitae 
viam,  cum  lingoae  sonitu,  ipsa  quoque  bona  opera 


pheta  :  Chitates  Austri  clausa  ivfit,  et  non  est  qui 
aperiat  {Jer.  xiii).  Qui  docendi  accipit  officium,*  in- 
lerdom  ad  tempos  facta  proxime  iaceat,  qoae  sta- 
tim  corrigere  nequaqoam  existimat.  Nam  si  corri- 
gere  potest  et  dlsslmiilai,  verum  esi  qnod  consen- 
sum  erroris  alieni  babeai.  Ptorique  sancii  doclores 
pro  mali  pertinaeia,  qoia  tniqoos  emendare  ne- 
^iaeuni,  bis  taoere  disponunl :  sed  calorem  spiritns 
quo  agumur,  ferre  noo  sustineDtes»  iterum  in  in- 
cr^iionem  prosltiuni  impiorum, 

CAPUT  XXVI. 

(Prosperij  de  Vita  eontemplat.  /.  i,  c,  20.;  Quod 
vero  [Prosperi  quod  nihil  prosit  sacerdoti,  etiamsi 


sacerdotis  dament.  Nos  quia  infirmi  homines  su-  j^  bene  Vivat,  si  male  viventes  tacendo  non  arguit, 

Quodvero,  elc.]  dicit  Apostoius  (II  Thess,  iii),  ut 
nos  formam  debeamus  exhibere  fidelibus,  quid  va- 
lebii  si  is  cui  vd  exhortandi  bonos,  vcl  casiigandi 
malos,  cura  commissa  est,  bene  vivendo  se  imitan- 
dum  bonis  exhibeat,  et  malos  tacendo  non  arguat  ? 
Ad  boc  enim  (nisi  me  failit  opinio)  sancte  viveii- 
dum  est  sacerdoli,  ne  dicta  sua  repugnantibus  fa* 
ctis  evacuet.  Si  quod  prsedicat  fieri  debere,  non 
faciai,  aut  si  quod  non  lacit,  praedicare  prxsum- 
pserit,  nihil  apud  eos  qui  ejus  vilam  novere,  pro- 
ficiet.  Quia  ad  hoc  est  Ecclesioe  Dci  pneposilus,  ut 
non  solum  benc  vivcndo  alios  cxcmplo  su»  conver- 
sationis  inslitiiat,  sed  etiam  fiducialitcr  prseilicatK^o 


inus,  cum  Deo  de  hominibus  loqoimor,  debemus 
primum  meminisse  quid  sumus  :  ut  ex  propria  in- 
firmitate  pensemus,  quo  docendi  ordine  infirmos 
fratres  consolemur.  Consideremus  igitur,  quia  aut 
iales  sumus,  quales  nonnullos  corrigimus  :  aut  lales 
aliquando  fuimus,  elsi  jam  divina  gralia  operante 
non  sumus  :  ui  tanto  eos  temperantius  corde  hu- 
miii  corrigamus,  quaiito  nosmetipsos  verius  in  his 
quos  emendamus,  agnoscimus.  Si  nos  sacerdotes 
tales  nec  sumus,  nec  fuimus  quales  adhuc  illi  sunt 
quos  eroendare  curamus  :  ne  cor  nostrum  forle  su- 
porbiat,  et  de  ipsa  iunocentia  in  pejus  ruat,  quorum 
inala  corrigimus,  alia  eorum  iiona  nubis  anlc  ocu- 


a  Tola  scqucns  perioJus  us'iue  ad  sacerdos,  eic,  decst. 


S50  AMALARIIjS  presbyter  metensis.  «co 

ftiosuUs  anicoculos  peccau  sua  consUluat :  quae  A  ▼endo  conculcant.  Repcnte  docenl  quanonoperc, 
p«na  manealduri8,qua5gloriaobedientibus,oslen-     sed  roedilaiione  didiccrunt,  et  quod  verbis  pra- 


dat,  nullius  sakitem  despcrando  conteinnat,  animas 
emendari  nolenlium  plangat,  imiutuB  Apostolum 
qui  ait :  Ut  lugeam  multos  ex  hi$  qui  ante  peccave- 
rujil,  et  non  eqetuni  fMBnitentiam  (II  Cor.  xi).  Et  ite- 
rum  :  Quu  infimuUur,  et  ego  non  infirmor  ?  Quis 
gcandaUMaur,  et  ego  non  uror  {II  Cor.  xi)  ?  Qua- 
propter  sciens  quod  si  quibuslibet  divitibus  ac  po- 
teotibus  male  viventibus  parcat,  aut  foveat  eos, 
pcrdat  simul  etpereat,  et  sancie  debet  vivere  pro- 
pter  cxemplum,  et  pie  docere  propier  suse  admini- 
slrationis  officium  ;  certus  quod  ei  nihii  sua  justitia 
suffragetur :  de  cujus  manu  anima  pereuntis  exigi- 
tur.  Quando  quicunque  alius  perierit,  quem  nolla 


dicant  moribus  impugnant.  Unde  lit  ut  cum  pa- 
stor  per  abrupU  graditur,  ad  praedpitium  grex  se- 
quatur.  Per  propbetam  Dominus  contra  contempti- 
bilem  pastonim  scientiam  queritur  dicens  :  Cum 
ipei  limpiditsimam  aquam  biberitis^  reiiquam  pedibns 
vestris  conculcabatis  [turbabatis] ;  et  oves  meag^  qum 
conculcatcs  pedibus  vestris  fuerant^  pascebantur,  et 
qu(B  pedes  vestri  turbaverant^  hac  bibebant  {Exech, 
iii).  Aquam  nempe  limpidissimam  pastores  bibunt, 
cum  fluenta  veriutis  recle  intelligentes  hauriunt. 
Sed  eamdem  aquam  perturbare,  est  sanctae  mediu- 
tionis  studia  male  vivendo  corrumpere.  Aquam  sci- 
licet  pastorum  turbaUm  pedibus  oves  bibunt  cum 


docendi  neccssius  manet,  solus  poenas  sui  sceleris  B  subjecti  quique  non  secUntur  verba  quaeaudiunt,  sed 


dabit.  lUe  autem  cui  dispensatio  verbi  commissa  est, 
eliamsi  sancte  vivat,  et  tamen  perdite  viventes  ar- 
guere  aut  erubescat,  aut  metuat,  cum  omuibus  qui 
eo  ucente  perierint,  perit.  Et  quid  ei  proderit  non 
puniri  suo,  qoi  puniendus  est  alieno  peccalo?  Men- 
tior,  nisi  hoc  I>ominu8  per  Ezechielem  prophetam 
sub  cojusdam  terroris  denuntiatione  ioquitur,di- 
ccns  ad  eum  :  Et  <»,  fiU  Aomims,  speculatorem  dedi 
te  domui  Israel  (Exeek.  m).  Nec  hqc  transeunter 
debemuB  audire,  quod  sacerdotem  speculatorem 
appeliat ;  ut  sicut  speculatoris  est  de  loco  editiore 
prospicere,  et  plus  omnibus  conlemplari,  iu  sacer- 


sola  quae  conspiciunt  exempla  pravitatis  imiuntiir. 
Qui  cum  dicta  siliunt,  etper  operapervertuntur,  quasi 
comiptis  fontibus,  inpotibus  lutum  sumunt.  Nemo 
ampliusnocet  in  Ecclesia  quamqui  perverse  agens, 
nomen  vd  ordinem  sanctiutis  habet.  Delinquen- 
tem  namque  hunc  redarguere  nnllus  praesumit :  el 
in  exemplum  culpa  vehementer  cxtendiuir,  qnando 
pro  rcTerentia  ordinis  peccator  honoratur.  Qui  ad 
sanctiutis  speciem  deductus,  vel  verbo  cxteroi 
destmit,  tcI  exemplo,  melius  profeclo  fuerat,  ut 
hunc  ad  mortem  sub  .exteriori  habitu  tcrrena  acta 
constringerent,  quam  [quem]  sacra  officia  in  culpa 
caeteris  imitabilem  demonstrarent :  qui  nimirum  si 


dos  debct  esse  propositi  sublimiute  celsior  cunctis, 

ac  majoris  scientiae  ha^re  gratiam,  qna  possit  sub  p  «>Iu8  caderet,  utcunque  hunc  tolerabilior  infemi 

se  viventes  instruerc.  Yideamus  iam  quid  divinus     poena  crudaret.  (Greg,,  ibid.  c.  4.)  Saepe  suscepU 


jam  quid 
sermo  contineat.  Audies^  inquit,  sermonem  ex  ore 
meOf  et  annumtiabis  eis  ex  me  (JEuch,  iii) ;  ut  hoc 
dicat  sacerdos,  quod  ex  divina  lectione  didicerit, 
quod  iili  Deos  inspiraverit,  non  quod  praesumplione 
humani  sensus  invenerit.  Annuntiabis  eiSf  inquitt 
ex  me.  Ex  me,  et  non  ex  te,  mea  verba  loqueris 
eis ;  non  est  quod  ex  eis  tanquam  de  tuis  infleris  : 
ex  me,  inquit,  ds  annuatia.  Sed  jam  quid  anaua- 
tiet,  audiamus.  Si  me  dicente  ad  impttim,  /mf»e, 
morte  morieris^  non  fueris  locutus,  ut  se  eustodiat 
impius  a  via  sua^  ipse  impius  in  iniquitate  sua  mo^ 
rietur :  sanguinem  vero  ejus  de  manu  tua  requiram, 
Quid  expressius,  quid  apertius  potest  dici  ?  Si  iin- 


cura  regiminis,  cor  per  diversa  intoendo  diverfoe- 
rat ;  et  impar  quisque  invenitur  ad  singula,  dum 
confusa  mente  dividitur  ad  mulu.  Unde  quidam 
sapiens  provide  admonet,  dicens :  Ft7t,  ne  in  muUis 
sint  actus  tui  (EccU.  xi).  Quia  videlicet  nequaqoam 
plene  in  uniuscujusque  operis  ratione  colligilor, 
dum  mens  per  diversa  sparsa  [Deest  sparsa]  partitar: 
cumque  foras  per  insolentem  curam  trahitur,  a  ti- 
moris  intimi  soliditate  vacuatur.  Dum  eiiam  mens 
in  exteriomm  fit  dispositione  soUiciU,  sui  est  so- 
lummodo  ignara,  et  scit  mulu  cogitare,  se  nesdens. 
Nam  cum  plus  quam  necesse  est  sc  exterioribus  im- 
plicat,  quasi  occupaU  in  itinere,  oblivisdtur  quo 
pio,  inquit,  locutusnon  fueris,  ut  se  ab  impieUte  D  tendebal :  ita  ut  ab  studio  suae  inquisitionis  alie- 


custodiat,  et  iile  perierit,  sanguinem  ejus  de  manu 
tua  requiram.  Hoc  est  dicere :  Si  ei  peccaU  sua 
non  annuntiaveris,  si  eum  non  argueris,  ut  ab  im- 
pietate  sua  converUtur  et  vivat :  et  te  qui  non  in- 
crepasti,  et  ipsumquite  Ucentepeccavit,'flammis 
perennibus  perdam.  Quis,  rogo,  Um  saxei  pcctoris, 
quis  tam  ferreus  erit,  quem  sententi^  isU  non  ter- 
reat  ?  quis  Um  alienus  a  fide»  qui  sententiae  isti  non 
rredat? 

CAPUT  XXYU. 

(Gregorii  Pattor.  L  i,  e.  2.)  Sunt  nonnulli  [Gre- 

gorius  de  pastoribus  non  recte  gradientibus,  Sunt 

nonnuUi,  etc.],  qui  solerti  cura  spiritalia  praecepU 

pcrscrutantur,  sed  qnae  intelligendo  penetrant  vi- 


nau,  ne  ipsa  quidem,  quae  patitur,  damna  consi- 
deret,  et  per  quanta  delinquat,  ignoret.  Exechias 
rex  peccare  se  minime  credidit,  cum  Tenicntibas 
ad  se  alienigenis,  cdlas  aromatum  ostendit :  sed  ip 
damnationem  secuturae  prolis,  ex  eo  iram  judicis 
perluUt,  quod  se  Ucenter  facere  exislimavit  {Isa. 
xxxa).  Saepe  enim  dum  mulu  suppeiunt,  duroqiie 
agi  possunt,  subjecti  quae  acU  sunt  admirantur,  in 
cogitatibne  se  animus  elevat,  et  plenc  in  se  iram 
judicis  provocat,  quamvis  per  iniqua  foras  opera  non 
crampat.  Intus  quippe  est  qui  judicat,  intns  qood 
judicatur.  Cum  ei|;o  in  corde  dclinqttimos,  laiet 
homines  quod  apud  nos  agimus :  sed  Umen  ipso 
judice  tc«tc  peccamus.  Haec  proferentes,  non  poie 


SGl  REGULA  GANONIGORUM  AB  AUALARIO  COLLECTA.  —  L1B.  L  m 

statem  regioiinis  reprebendimus,  sed  ab  appetltn  A  cognltionem  hitimae  ckriutis  apprehendit ;  si  aulam 

candorem  sibijastitlx,  sive  saplentise  trlbtiit,  a  liioa 


il!iiis  cordis  infinnita^em  mtmimns,  ne  Imperfecti 
qaippe  calmen  arripere  'regiminis  andeant :  et  qni 
in  planis  stantes  titubanl,  in  praecipiti  pedem  ponant. 
(Greg.,ibid.€.ii,)  Cxcus  pastor  est  qni  snpem» 
lumen  contemplationis  ignorat,  qui  praesentis  iriue 
tenebris  pressas,  dum  venturam  lucem  nequaqnam 
dirigendo  conspicic,  qoo  gressum  operis  [Deest  ope- 
rts]  ponat,  nescit.  Claudus  Tero  rector  est  qui  qui- 
dem,  quo  pergere  debeat,  aspicit,  sed  per  tnfirml- 
tatem  mentis,  vitse-  viam  perfecte  non  valet  tenere 
quara  Tldet ;  quia  ad  yirtutis  statum  dum  fluxa  con- 
suetadinenon  erigitur,  quo  per  desiderium  innititur, 
III nc  gressns  operis  efiieaciter  non  seqnnntur.  Parro 
antem  naso  est,  qni  ad  tenendam  mensuram  discre- 


se  snpernfle  cognitionis  exdudlt,et  eo  clarUaiem  Tori 
luminis  nequaquam  penetrat  quo  se  apnd  se  per  ar- 
TOgantiam  exaltat;  sicnt  de  qnibnsdam  dicitur :  Di- 
renfet  enim  u  ei$e  iajnenUs,  stulH  faeti  sunt  (Aom. 
i).  Jugem  vero  babet  scablem  in  corpore,  cnl  carnla 
petulaotia  sine  cessatione  dominatar  In  mente.  Iii 
scabte  etenlm  fervor  visoerum  ad  cutem  trabitur, 
per  qnam  recte  luxuria  designatur,  qnia  si  cordis 
tentatio  nsque  ad  operationem  prosilit,  nimintm  fer- 
vor  Intimns  nsque  ad  cntls  scalnem  prommpit.  £t 
foris  jam  corpus  [scabies]  .saucial,  quia  dum  in  co- 
gltatione  voUmtas  non  reprimitur,  etiam  In  actione 
dominatur.  Quasi  enim  cutis  pniriginem  Paulns 


tionis  idoneos  non  est.  Naso  qnippe  odores  fetores-  ^  cnrabat  abstergere,  cum  dicel»at :  Tentatio  vos  noti 


que  tliscemifflns.  Recte  ergo  per  nasnm  discretio 
exprimitor,  per  qnam  virtutes  eligimus,  delicta  re- 
probamus.  Sed  snnt  nonnnlli  qui  dum  aestimari  se 
bebetes  nolunt,  sxpe  se  in  qnibusdam  Inqaisltio- 
nibus,  plus  quam  necesse  est,  exercentes,  ex  nimia 
snbtililate  falluntur.  Unde  bic  quoque  subditnr : 
Ysl  grandi  et  torlo  naso  {Levit.  xxi).  Nasus  elenim 
grandis  et  torius»  est  discretionis  subtilitas  immcH 
derata.  Quae  dum  plus  quam  decet  excreverit , 
actionis  suae  rectiludiBem  ipsa  confundit.  Fracto 
autem  pede  r%\  naiiu  est  qni  viam  Dei  pergere  om- 
nioo  non  valet,  atque  a  bonis  actibns  fanditus  exsors 
vacat :  quatenus  baec  non  ut  claudus  saltem  cum 
infirniitate  teneat»  sed  ab  bis  omnimodo  alienus  p 
existaL  Gibbus  vero  est«  qnem  terrenae  soUicittt- 
dinis  pondus  ileprimit,  ne  uuquam  ad  sopena  res- 
piciat,  sed  solis  bis  qu»  in  Infimis  calcantur  inten- 
dat.  Qui  etsi  aliqoando  aliquld  ex  l)ono  palri»  ccfe- 
lestis  audierity  ad  hoc  nimirum  pervers»  consuetn- 
dinis  pondere  praegravatus,  cordis  faciem  non  at- 
lollit :  qula  cogitationls  slatum  erigere  boa  valet, 
quem  terreme  sollicitudinis  usus  curvum  tenel.  Lip- 
pus  namque  est,  ci]|jus  quidem  ingenium  ad  agnl- 
tionem  veritatis  emicat,  sed  tamen  hoe  carnaUa 
opera  obscurant.  In  llppis  qoippe  oculis  pupillae 
san»  sunt,  sed  humore  defloente  inftrraaUe  paipebrae 
grossescunl.  Quae  qula  inlusione  crobra  attwuntur, 
adea  pupilke  vitlatur.  Et  suot  nonnulli  quorum  sen- 


apprehendaitj  nin  humana  (/  Cor.  x).  Ae  sl  aperle 
diceret :  Humanum  quidem  est  in  corde  tentationem 
perpeti ;  daemoniacum  vero  est  tentationis  certa- 
mine  in  operatione  superari.  fanpetiginem  quoque 
habet  in  corpore  quisquls  avaritia  vastatur  in  mente. 
Quae  si  in  parvis  non  compeacitnr,  nimlnm  sine 
meosnra  dilatatnr.  Impetigo  qulppe  sine  dolore  oor- 
pns  occupat,  et  absque  occopati  taedio  excrescens, 
membroram  decorem  fosdat :  quia  et  avarilia  capti- 
vam  animam,  dum  qnasi  deiecut,  exnlcerat ;  dum 
adipiscenda  quaeque  cogitatieni  objidt,  ad  immici- 
tias  accendit,  et  dolorem  in  vnlnere  non  faeit,  qtiia 
aestuanti  anlmo  ex  culpa  abundantiam  promittit. 
Decor  merobromm  per  impetiginem  perdltnr,  qoia 
aliaram  quoque  virtntum  per  avaritiam  pulchritudo 
dcpravatur.  Et  quasi  totam  corpns  exasperat,  qnla 
per  universa  vitia  animnm  supplantat,  Paiio  atte- 
siante  qul  ait:  Radix  omnium  malorum  est  eufndi- 
tas  (/  Tim.  n).  Ponderosus  est,  qul  turpltndtnem 
non  exercet  opere,  sed  tamen  ab  hoc  cogiutione 
continua  sine  moderamine  gravatnr  in  mente.  Qui 
nequaquam  usqne  ad  opns  qnidem  nefarium  rapi- 
tur,  sed  ejns  animus  volupUte  luxuris,  slne  oilo 
repugnationis  obsUcirto  [stlmulo],  delecUtur.  Vltium 
quippe  est  ponderis,  crnn  hnmor  viscernm  ad  vi- 
rilia  labltur,  quae  profecto  cum  molestla  dodecori? 
Intumescunt.  Ponderosus  ergo  est,  qui  totis  cogiu- 
tionlbus  ad  lasciviam  defluens,  pondus  turpitudinis 


•um  camalis  vitae  operatio  saociat,  qui  videra  recU  ])  gestat  in  corde.  Et  quamvis  prava  non  exerceat 


subtiliter  per  ingenium  poterant,  sed  usa  pravorum 
actuum  ealigant.  Lippus  itaque  est,  ci^ua  aensum 
natora  exacuit»  sed  conversatioolB  pravitas  ooofun- 
dlt.  Cuibeneper  angelum  dicitur:  CoUyrio  inunge 
oeulos  tuUr  ut  videas  {Apoe.  ui).  Collyrio  quippe 
oculos,  ut  videamus,  inungimus,  cum  ad  cognoscon- 
dam  veri  ittminia  clariuiem,  inteliectus  nostri  aciem 
medicamine  bonae  operationis  adjuvamus.  Albugi- 
nem  tolerans,  nihil  videt :  albuginem  bal)et  sacerdos 
in  oculo,  qui  veriUli^  lucem  videre  non  sinitur, 
quia  arrogantia  sapientiae,  sive  justitiae  cxcalur. 
Pupilla  namque  oculi  nigra,  videt :  albugiiiem  tole- 
rans,  nibil  videt :  quia  videlicet  sensus  humanae  co- 
gitationis,  si  stultum  sc  peccatoremque  intelligit. 


opere,  ab  his  tamen  non  evellitar  mente :  nec  ad 
nsum  boni  operis  In  aperto  vaiet  assnrgere,  qnia 
gravat  fannc  in  abditis  pondos  turpe.  Quisqnis  ergo 
quolibet  horam  vltio  snbigitur,  panes  Domino  of- 
ferre  prohibetur,  ne  pmfecto  dilnere  altena  delicta 
non  valeatis,  quem  adhuc  propria  devasUnt.  (Moral. 
XI,  c.  9, 10).  Cum  sacerdos  non  agit  bona  quae  lo- 
quitur,  ei  etiam  sermo  subtrabitur,  ne  ioqui  audeat 
quod  non  operatur,  sicut  per  Propheum  dicitur : 
Peceatori  autem  dixit  Deusy  Quare  tu  enarras  justi" 
tias  meaSf  et  assumis  testamentum  meum  per  os  tuum 
(Psal.  xLix)?  Unde  etiam  [el  Psalmista]  deprecatur, 
dicens  :  Et  ne  auferas  de  ore  meo  verbum  veritaiis 
nsqnequaque  (Psal.  cxviii).  Perpendit  naroque  quod 


S65 


AMALAfUUS  PilESBYTER  M£TENSIS. 


m 


omiiipoicns  Dew  vciiuUs  verbura  facieBlUMis  iri-  A  dooel,  ipsam,  quam  pnedicat,  ▼criUlcm  coDtcmpu 

Imit,  ci  non  facic»abu»  lollii.  Qui  ergo  lioc  dc  ore     "^-'~  '--*•    *      -  .v^— «,..«  ^  1.««..*  «««.«• 

sno  non  anferri  peUil,  qwid  aliud  quam  graaam 

bonn  opcrationis  quKsivit?  Ac  6i  apcrle  diceret: 

(Horal.  XI,  c.  10.)  A  bono  operc  crrare  me  non  si- 

nas,  ne,  dom  amitto  ordloem  bene  vivemii,  recti- 

tudinem  perdam  loqiieiidi.  Plenimque  doctor  qui 

docere  audet  quod  negligit  agere,  cum  desierit  bona 

Inqui  qn»  operari  eontempsit,  docere  subjectos  in- 

cipit  prava  quse  agit :  ut  jusio  omnipotenlis  Dci  ju- 

dicio,  in  bono  jam  nec  linguam  habeat,  qui  haberc 

bonara  vitam  recusat :  quatenus  dum  mcns  cjos  ter- 

reno  amore  inccnditur,  de  terrenis  rebus  semper 

loquatur.  Unde  in  Evangelio  Yerttas  difiit :  Ex  abun- 

dantia  enim  m>rdit  0$  loquitur.  Botnu  homo  de  bono 


bilem  facit.  Arcus  pcrversus  est  liugua  magistronim 
docentium  bene,  et  viventium  male :  et  ideo  quasi 
cx  pcrverso  arcu  sagittam  emittunt,  dum  snam 
pravara  vitam  propri»  lingu»  ictu  confodiunt.  Qui 
bene  docet,  ct  male  vivil,  tanquam  aes,  aut  cym- 
balum,  sonitum  facit  aUis,  ipse  tamen  sibi  manct 
iftftensualis.  Qui  bene  docet,  et  maie  ^vit,  quod 
docet,  bcne  vlventibus  proficit :  quod  vero  male  vi- 
vit,  seipsum  occidit.  Sicut  sacerdos  qui,  si  dignc 
sc  agit  ut  sacerdotem  decet,  ministerium  ejus  et 
ipsi  et  aliis  utile  cst.  Indigne  autefei  vivens,  aliis 
qiiidem  utilis  est  loquendo,  se  aotem  interficit  prave 
vivendo.  Ac  per  hoc  quod  in  illo  mortnom  est,  pro- 
prium  ejus  est ;  quod  vero  vivit  in  eo,  Id  est  sacrum 


thesauro  profert  bona,  et  malu»  homo  de  maio  the-  B  ministerium,  alienum  est.  Qui  bene  docet,  ct  malc 


$auro  profert  mala  {Matlh.  xii).  Hincct  Joaones  ait 
Ipsi  de  mundo  sunt ,  ideo  de  mundo  loifuuntur 
(/  Joan.  iv). 

CAPUT  XXVUI. 
(Prosperi  de  Vka  eontempl.  Li,e.  i5.)  RecoUte 
ergo  [Prosperi  dc  negligentia  sacerdotis,  qui  doctri- 
nae  su»  negUgcns  personam  implere  non  potest  do- 
cioris,  Recolite  «trgo,  etc.]  quanu  et  qualia,  me  au- 
dlente  atque  probantc,  dicere  solebatis  dc  adroini- 
slratione  pootificis,  (pii,  popuU  ssbl  oommissi  cura 
posthabiu,  ardentiuo  bona  praescntia  desiderat, 
quam  futura ;  et  oUitus  quod  non  solum  de  se,  sed 
eliam  de  grege  slbi  crcdito,  raiionera  pastori  pasto- 


vivii,  videtur  ut  ocreus,  qui  alUsbonam  novit  lucem 
pracstare,  se  vero  in  maUs  suis  oonsumere  atque 
exstinguerc.  Qui  benc  docct,  et  male  vivit,  videtur 
bonum  malo  conjimgere,  locem  tenebris  miscere, 
veritalem  mcndacio  mutare. 

CAPUT  XXX. 
(Ibid.  e.  38.)  Sjcpe  per  quos  Justitia  [Item  Isidori 
de  exemplis  malorum  sacerdotum,  Soepe  per  quos 
justitia,  etc.l  docetur,  per  ipsos  peccati  morlias  ir- 
rcpit,  et  mors  ad  plebes  pcrtransit :  sdUcet  yd  dom 
mala  docent,  vel  dum  faciunt  prava.  Plerique  saccr- 
dotcs  ct  clerici  pravc  viventes,  fbrma  caBtcris  in  ma- 
lum  extstunt,  qui  in  bonis  exemplum  esse  debnerunt 


rmn  omnium  rcddet,  sua  soorumque  detrimenta  im»  ^,  hI  enim  quoscunque  exemplo  mahe  conversationis 


cogitat.  Quein  non  delioqttcntium  pcccata  contri 
stant,  nee  proficientiom  bona  kelificant,  sed  de  se 
tantum,  plerumque  autem  ncc  de  sc  omnino  solli- 
citiis,  quid  a  suis  boni  roaUve  geratur,  ignorat.  Qui 
non  praedicat  pcrscverantiam  justis,  {KBnitcntiam 
pravis,  contemptum  mundi  conversis,  futuras  pcenas 
avcrsis.  Qui  non  potest  dicere  eontemptorUms  ad- 
monitionis  suae,  Futurum  cogiute  judicium,  quod 
ipse  lorte  non  cogiut.  Amatoribus  mundi,  Nolite 
dUigere  mundum,  si  eum  mundi  amor  obiecUt. 
Ambitiosis,  Ambitiooi  jam  finem  imponite,  si  cum 
anbltio  ruinosa  praecipiUt  Ebriosis,  Ebricutcra 
cavete,  u  se  mero  usque  ad  alienationeni  menlis  in- 
gurgiut.  Sumptuosis  dapibus  graviduB,  noii  poiest 
sois  abslineBtiam  iaudare,  quam  calcat.  Yitio  cupi- 
ditatis  addicttts»  cupidis  amorem  non  potest  dissua- 
dere  pccuiuae.  biimicitiarum  tenax,  non  vaiebit  ani- 
mos  dissideoUum  saccrdotaU  tranquilliUte  compo- 
iiere.  Ju^itiam  praedicare  judicilras  erubescit,  quam 
ipse  personae  potentis  favore  corrompit :  iicc  defen- 
dit  oppressos,  si  personas  aut  honorat,  aut  dcspicit : 
et  quidquid  boni  non  facit,  aut  mali  committit,  ncc 
jubebit  fieri,  ncc  veubil :  quia  ncccssariam  docendi 
aucloritatem,  confrarietale  suae  actionis«  aut  ainit^ 
lit  aut  minuit. 

GAPUT  XXIX 
/  {hidori  L  ni,  Sent.,  c.  37.)  [Isidori  dc  his  qui  bcne 
docent  et  male  vivunt.]  Intercfaim  doctoris  vita  eliam 
i|tsa  vcrax  doctriua  vilescit ;  et  qui  non  vivit  sicut 


snae  pcrdunt,  de  iUis  rationem  sine  dnbio  reddituri 
sunt.  Ex  carnaiium  prsepositorum  cxemplo,  plerum- 
qoe  flt  vita  dcterior  subdilorum;  et  plcbls  merito 
fiunl  Ules  sacerdotes,  qui  ezempAo  deteriore  popu- 
lum  destruant,  non  aedificent.  Ex  mcrito  eniro  plebis 
nonnunquam  episcopi  depnrvantor,  qualenos  predi- 
vius  corruant  qui  sequuntur.  Gapite  languescenlc, 
caetera  oorporis  membra  Inftcinntur.  Unde  et  seri- 
ptum  est :  Omne  caput  ianguidum^  et  omne  cor  ma- 
rene,  a  plania  pedit  ueque  ad  verticem  non  est  in  eo 
samtas  {Isa.  i).  Caput  cnim  languidum  doctor  est 
dgcns  peccalum ;  cujus  malum  ad  corpos  pcrvenit, 
dum  eo  vel  peccante,  vel  prave  doccntc,  pestifcr 
langoor  ad  plcbes  subdius  Iransit  Deteriores  sunl 
D  qui  sive  doctrinis,  sivc  excmpUs,  viUm  moresque 
bonorom  cormmpunt,  his  qui  subsUnUas  aliorum 
praediaque  diripiunl.  Hi  enim  ca  qnaeextra  dos,  scd 
Uroen  quae  nostra  sunl,  aufemnl.  Gormptores  vero 
morum  propric  non  ipsos  diripiunl,  quoniam  diritiae 
hominumjustorum  mores  eorum  sont.  Mullam  ergo 
distani  damna  morum  a  damnis  temporaUom  rerom, 
dnm  isu  exlra  noe  sint,  mores  vc^  in  nobis. 

CAPUT  XXXI. 
{Isid.  ibid.  c.  59.)  Providentia  [Ilcm  Isidori  dc 
praepositis  carnalibus,  Providentia,  elc.]  plenimqnc 
divini  consilii  ordinantur  pr^epositi,  mundana  ct  ex- 
teriora  sectantes,  ut  dum  temporalUius  rebusscto- 
tos  impcndunt,  spiritalcs  tutiorem  vitam  contcmpia- 


865  REGULA  CANONICORUII  AB  AMALARiO  GOLLECTA.  —  LIB.  L  8M 

tiOBteeierceani.  QuiadaraesimiqaieievivereToleD- A  ideo  minaei&er  superbMim  Doalnn  divimis  sermo 


tilHis  sarcioae  caramm  episcopalium,  providet  s»pe 
\  Goris  deditos  ssecularlbas  ad  sascepiionem  regi- 
\ :  al  dom  hi  exleriora  sine  laedio  procaranf, 
■piritales  rebus  interioribos  sine  iropedlmenlo  re- 
ram  terfeoaram  deserviant.  Dei  ergo  ordinem  a<v 
ciisant,  a  qoo  inslitauntar,  qui  episeopos  condera- 
nant,  dnra  rainus  spiritoalla,  sed  magis  terrena 
sectantnr.  Ex  divina  enim  constat  tabernacuU  tfispo- 
•itione,  ob  Injurias  mandi  ferendas,  et  turbines 
quosdam  institui  episeopos,  s«c«laribos  curls  insl- 
stentes :  ut  hi  qul  interius  supema  desiderant,  nallo 
terreno  <^istente  negoilo,  liberins  boc  quod  araant, 
intendant.  Non  eai  itaqoe  Judicandus  a  plebe  rector 
inordinaias,  dum  magis  noverint  popuK,  sui  fuiase 


contttndit,  sednester  audttusnihil,  unde  proAciamiis, 
admittit;  quia  prffisentis  vitae  capti  dukedioe,  qoas 
poina  negligeiitiam  nostram  inaneai  in  «termim, 
n^wnus  cogitare.  In  pastores  ergo  ista  dicuntur,  de 
quonira  nobis  Inani  appcUatione  blandimur :  Hae  di- 
cii  Domimu  Deu$  :  Va  pa$toribu$  hrael^  qui  paece' 
bant  $emeUp$o$.  Nonae  gre^ee  pa$cuntur  a  pa$tori' 
bu$f  Lac  comedebati$y  et  lani$  operiebamiid.  Quod 
crauum  erat^  occidebati$j  gregem  autem  meum 
non  pa$cebati$  :  quod  infirmum^  fuit,  non  con^olida- 
$ti$  :  et  quod  wgrotum^  non  $ana$ti$  :  quod  ftactum 
e$tf  non  aUiga$ti$  :  et  quod  abjectum^  non  reduxi$ti$ : 
quod  perieratf  non  qutesisti$  :  $ed  cum  aueteritate 
imperabati$  eie,  et  ctm  potentia  :  et  di$per$w  $unt 


merili.  perversi  regimen  suscepisse  ponliflcls.  Nam  »  ^^  '^^  ^^  ^«^^  "^»  ^*^^  P"^^*^».  *'  /«^^«^  ««'»* »« 


pro  meritis  plebium,  disponifur  a  Deo  vita  recto- 
rum.  Exemplo  David  peccant  [David  peccantis],  ad 
comparationem  principum,  qui  ex  merito  plebis 
prsevaricantur.  Sententia  damnantnr  Cham  filii  Noe, 
qui  suomm  praepositoram  culpas  In  publico  prodont, 
sicut  Cham  qul  patris  pudenda  non  operait,  sed  de- 
ridenda  monstravit.  Habituri  sunt  Sem  meritum  et 
laphet,  qui  reverenter  operiunt  qua?  patres  suos 
excessisse  cognoscunt,  si  tamen  patram  facta  non 
diligant,  sed  tantnm  operiant,  ncc  imiientor.  Nam 
sont  qni  praeposltos  suos  perverse  judicant,  dom 
terrenls  studiis  eos  plus  viderlnt  esse  intenlos,  si  vei 
param  jam  ipsi  de  sptritalibos  cognoverint.  Reclores 
ergo  Judicandl  a  Deo  sunt,  a  sufs  antem  snbditis 
nequaquam  jndicandi  sunt,  exemplo  Dominl,  qoi  per 
se  vendentes  columbas  et  nummularioram  mensas 
proprioeveitit  fiagello  (ioan.  ii),  et  prajecit  a  templo 
vel  etiaffl  sicot  dicit  Psalmlsta  :  Deu$  $tetit  tR  tyno- 
goga  deorum^  in  medio  autem  deo$  diecernit  {P$aL 
Lxxxi).  Qood  si  a  fide  exorbitaverit  rector,  tnnc 
erit  arguendus  a  sobdiiis.  Pra  moribus  vero  reprobis 
tolerandus  magis  quam  disiringendus  a  plebe  est. 

CAPUT  xxxn. 

{Proepen  de  YUa  contempt.  t.  i,  c.  2t.)  Sed  nos 
praesentlbus  [Prosperi  luctuosa  descriptio  caraaliter 
▼Iventium  sacerdotum,  Sed  nos  praesenlibus,  etc.]  de- 
lectali,  dum  in  bac  rita  commoda  nostra  et  honores 
inquirimus,  non  ut  meliores,  sed  ot  ditiores,  nec  ut 


devorationem  ommum  bestiarum  agri  {Ezech.  xxxiv). 
Et  pauio  post :  Propterea  pa$tore$j  audite  verbum 
Domini.:  Vivo  ego^  dicit  Dominu$  Deu$f  (juia  pro  eo 
quod  facti  $unt  grege$  md  inrapinam^  et  ove$  mece 
in  devorationem  omnium  bestiarum  agri^  eo  quod  non 
e$set  pa$tor  :  neque  enim  quwsierunt  pa$tore$  gregem 
meum^  $ed  pascebant  pa$tore$  $emetip$o$^  et  gregem 
meum  non  pa$eebant.  Propterea^  pa$tore$^  audite  ver- 
bum  Domini.  Hcbc  dicit  Domintt$  Deu$  :  Ecce  ego 
%p$e  super  pa$tore$  requiram  gregem  meum  de  manu 
eorum^  et  ce$$are  faciam  eo«,  ut  ultra  non  pa$cant 
gregenif  nec  pa$cant  amplius  pa$tore$  $emetip$o$ 
{Ibid.).  Qois  ad  baec  non  contremiscat?  Quis  isia  si- 
ne  intolerabili  metu  futurae  exammationis  accipit, 
G  nisi  qui  aut  non  intcliigit,  aut  futura  non  credit?  Sed 
quia  omnia  quae  Deus  observari  voluit,  tam  aperta 
posuit,  et  ita  sui  nominis  auctorilate  firmavit,  ut  ea 
facilius  (quod  dictu  quoque  ncfas  est)  contemna- 
mus,  quam  nos  non  intelligere,  vd  non  credere,  tam 
aperta  et  divina  fingarous,  quando  audlmus,  Ba^c 
dicit  Dominus^  quis  non  futuram  esse  credat  quod 
dicit  Dominus,  nisi  qui  Deo  non  credit?  Quodautem 
dicit,  v<e  pastoribus,  istud  vte  pro  malediclo  poni,  et 
pastoram  nomine  nos  signiflcari,  qnis  non  intelli- 
gal,  nisi  qui  futuram  non  cogitat  ?  Greges  Domini 
pascendos  pastores  facti  suscipimus,  et  nos  ipsos 
pascimus,  quando  non  gregum  utilitati  prospicimus, 
sed  Quid  foveat  el  aiigeat  nostras  voluptates,  alten- 
dimus.  Lac  et  lanas  ovium  Christi,  videlicet  obla- 


sa«ctioTe8,sedutbonoralioresslmas,caBterispneesseDtiones  quotidianas  ac  decimas  fldelium,  gaudcn- 

fesunamus.  Necgregem  Dorainl,  qni  nobispascendus 

tuendosque  eommissus  est,  sed  nostras  voluptates, 

doroiDationem,  dlritlas,  et  caetera  blandlmenta  car- 

nalitercogitamus.  Pastores  dici  volumns,  nec  lamen 

essecontendimus.  Ofllcii  noslri  vitamus  laborem,  ap- 

pelinras  dignilatem.  Immundoram  spirituum  feras  a 

grege  dllacerando  noii  pellimus  :  et  qood  eis  reman- 

serit,  ipsi  consumimus,  quando  pcccantes  divites 

vcl  potenles,  non  solum  non  a^guimus,  sed  etiam 

Teneramur,  ne  nobia  aut  munera  solita  offiensi  non 

dirigant,  aul  obsequia  desiderala  subducanl.  Ac  si 

muneribus  eorara  et  obseqniis  capil,  imo  per  hajc 

iHis  addicti  [imo...  addicti»  desunt] ,  loqui  eis  de 

peccnio  suo,  aut  de  futuro  jndicio  formidamus.  Et 


tes  accipimus,  et  curam  pascendoram  gregum  ac 
reflciendorum,  a  quibus  perverso  ordine  volumus 
pasci,  deponimus  [ncgllgimus].  Non  sanamus  spiri- 
tali  consilio  peccatis  infirmuro,  non  sacerdotali  ope 
consolidamus  aut  reflcimus  diversis  tribulalionibus 
fractum ;  non  ad  viam  salutis  revocamus  errantem, 
non  requirimus  sollicitodine  pastorali  venix  dcspc- 
ratione  jam  pcrdltum  :  ad  hoc  tantum  potentes  er- 
fecti,  ut  nobis  in  subjectos  dominatiouem  tyranni- 
cam  vindicemns,  non  afflictos  contra  violentiam 
potentum,  qiii  in  eos  feraram  more  saeviunt,  defen- 
damus.  Inde  est  quod  non  tam  a  potentibus  huji:s 
mundi  quam  a  nobis  (quod  pejns  est)  rtonnulli  gra- 
viier  fatigati  depereunt,  quos  se  de  manu  nosira 


m 


AMALARiUS  FRESBYTKK  M£TEMSIS. 


86S 


DMntaias  Teqiiisit«r«n  terribililer  comminatur,  di-  A  ^ritali  xelo  agiliir,  omn^potenii  Deo  plaeeal,  aperte 


cene  :  Requiram  oves  nua$  de  mamu  pa«lprtfm,  el 
eeesare  eo$  faeiam^  nt  uUra  jam  n9n  paecant  gregee 
meae,  Qaod  quid  esi  alind,  quam  pastores  qui  ae- 
metipsos,  non  greges  meos,  pascunt,  subiimilatesu» 
dignitatis  exspotiabo,  et  inter  reprobos,  quia  bono^ 
rem  suum  noluemnt  cnstodirc,  projlciam?  Horum 
ei  his  similium  consideraiione  perterritas  Propheta 
[Deest  Prophela] :  Timor  et  tremor,  inquii,  veneruni 
euper  me^  et  contexerunt  me  peccaiorum  meorum  te- 
nebrce.  Et  dixi^  Quis  dahit  mihi  pennas  sicul  coitttn- 
bffj  et  voiabOy  et  requiescam  {Psal,  liv)?  Et  boc  est 
totum  propter  qnod  imperiliac  meae  ac  futuri  fiiiis 
recordatus  ingemui,  et  volui,  sarcina  episcopatus 
mei  deposita,  elongare  fugiens,  et  manere  in  solitu- 


osienditur,  cum  offerri  per  legem  simila  ia  saeni-> 
cium  jubetur.  Scriptum  quippe  est  :  In  saHa^fm 
oleo  consperea  frigetur^  offeretque  eam  calidam  im 
odorem  suavissimum  donUno  sacerdoSf^  patri  jure 
successerit^  et  tota  cremabitur  in  altari  {Lent.  vi). 
Tunc  simila  in  sartagiue  frigiiur,  cum  munda  meas 
Jusii  pcr  zeli  sancti  ardorem  crematur.  Qu«  coo- 
spergi  oleo  pnecipitur,  id  est  cbaritaiis  roisericordia 
misceri,  quse  in  conspectu  omnipotentis  Dei  ardei 
ei  lucei.  Conspergaiur  ergo  oleo  menst  qux  in  sar- 
tagine  frigiiur,  quia  sancti  zeli  districtio  necesse  est 
ut  ex  misericordiae  viriuie  ei  ardeai  ei  darescat. 
Amai  enim  eumdem  ipsum  quem  inseqni  vtdeiur. 
Unde  ei  calida*in  odorem  suavissimum  Domino  of- 


dine,  et  ibi  exspectare  Dominum,  qui  salvum  me  fa-  '  ferri  prsecipilar,  quia  si  amorem  zelos  uan  habei,  ea 


ceret  a  pusillanimitate  mea,  et  ab  ipsa  iniolerabi*- 
lium  mibi  soliicitudinum  tempestate. 

CAPUT  XXXIIL 

{Isidori  /.  III,  Sent.,  c.  40.)  Iracundi  doctores 
[Isidori  de  iracundis  doctoribus,  Iracundi  docto- 
res,  etc.],  per  rabiem  furoris,  disciplinae  modum  ad 
immanitatcm  crudelitatis  converiunt :  ei  unde  emen- 
dare  subditos  poteranl,  inde  potius  vulnerant.  Ideo 
sine  niensura  ulciscitur  culpas*  praepositus  iracMu- 
dus  :  quia  cor  ejus  dispersum  in  reram  curis,  non 
Golligitur  in  amorem  unius  dcitatis.  Mens  enim  so- 
lula  in  diversis,  calena  cbariuiis  non  asiringitur  : 
sed  male  laxaia,  male  ad  omnem  occasionem  mo- 
veiur.  ( 

CAPUT  XXXIV. 

{Gregorii  L  i  super  Ezech.,  hom.  22.)  Oinnis  spi- 
ritalis  [De  zelo  pasioris  officii  Gregorius,  Omnis 
spirilalis,  etc.]  zelus  doctoris,  animum  frigit :  qiiia 
valde  craciatur,  dum  inflrmos  qnosqoe  aeterna  de- 
screre,  et  rebus  temporalibus  delectari  conspiclt. 
Nullnm  quippe  omnipotenii  Deo  tale  est  sacrificium, 
qnale  est  zelus  animaram,  sicut  Psalmista  ait :  Zelus 
domus  tuce  comedit  me  (Psal,  lxviii).  Paulus  aposto- 
lus  zelo  animaram  cruciatus,  dicebal  :  Quis  infir- 
matur^  et  ego  non  infirmor?  Quis  scandalizalurf  et 
et  ego  non  uror  {II  Cor.  xi)?  Ipsum  suum  cor,  quod  ' 
animarum  zelo  succenderat,  quid  aliud  quam  quasi 
sartaginem  fecerat,  in  qua  amore  viriulum  contra 


quse  de  aariagine  ofieriur,  calorem  simila  amisit. 
Notandum  valde  esi  quis  similam  oflerre  praeeipiiur» 
vidclicei  sacerdos  qui  pairi  jure  successeriL  lile 
enim  sacerdos  patri  jure  succedii,  qui  seesse  omni- 
poteniis  Domini  filium  moribus  demonstrat,  aU|ae  a 
nobilitate  intima  operum  suoram  ignoiiiiilate  nou 
diserepai.  Quae  in  aitari  tota  cremari  praecipitur,  ai 
videlicei  bolocausinm  fiat.  Similaitaque  in  sarU- 
gine,  esi  munda  mens  jusii  in  zeii  spiritalis  alSi- 
ciione,  quae  per  solliciiudinem  animarum  frigitur  : 
ei  non  solum  sacrificium,  sed  eiiam  holocausiuni 
Domino  esse  depulaiur.  Sumamus  igiiur  sarlaginenei 
ferrearo,  et  ponamus  eam  murum  ferreum  inter  nos 
,  ei  civiiatem,  id  est ,  assumamus  zeium  fortem,  ut  inier 
'  iios  ei  auditoris  nosiri  aoimum  invoDiamBs  banc 
postmodum  fortem  munitionem.  Tunc  eaim  hunc 
murum  ferreum  invenluri  samas,  si  nunc  eum  foni- 
ler  ieaemus,  videlicei  docendo,  costo^endo.  saa- 
dendo,  iocrepando,  mulcendo,  ierrendo,  aUquando 
leniier,  aliquando  vero  ei  severius  agendo.  De  qua 
severitate  per  Ezecbielem  recie  sol>diiur  :  Et  ohstr^ 
vabis  faciem  tuam  ad  eam^  et  erit  iu  obsidionem 
{Exech.  iv).  Quid  est,  obfirmare  faciemad  Jerusalem 
in  latere  descriptam,  nisi  oi  ei  animae,  cui  OBlestis 
pacis  visionem  doctor  denuntiat,  si  adboc  eam  infir- 
mari  in  suis  actibus  conspicit,  remissiorem  ei  de- 
mentiorem  se  minimeostendal?  Unde  scripium  esi: 
Filice  tibi  sunt  ?  serva  corpus  t//araim,  et  non  BStendas 


vitia  ardebat  {Cap,  4)  ?  Quod  enim  urebaiur,  sarta-  B  hilarem  faciem  tuam  nd  illas  {Eecl,  vii).  Infimue 


go  erat.  Inardescebai  enlm  ei  coquebatur,  quia  in- 
cendebatur  amaritiidine,  sed  virtutum  alimenu  prae- 
parabat  ex  sua  afllicta  cogitatione.  Sed  quid  esi  quod 
Ezecbiel  propbeta  eamdem  sartaginem  inter  se  et 
civitatem  murum  ferreum  ponit,  nisi  quod  idem 
fortis  zelus,  qui  nunc  in  mente  doctoris  agitur,  in 
die  extremi  judicii  inter  eum  et  animam  quam  a  vi- 
tiis  zelatur,  testis  est?  ut  et  si  audire  is  qui  docetur 
noluerit,  doctor  iamen  pro  zelo  quem  exbibet»  de 
auctoris  negligentia  reus  non  sit?  Murum  ergo  fer- 
reum  propheta  inter  se  el  civitatem  ponit,  quia  in 
ultionis  tempore,  inde  doctor  a  damnationis  periculo 
munitiir,  unde  nunc  per  zclum  custodi»  cordls 
frixuram  patilur.  Quantum  vero  frixura  cordis,  qua; 


quippe  animae,  atque  appeiitui  mandi  dediias,  ali- 
quando  melius  ex  severitate  servaniur,  ui  obfirmala 
facies,  id  est,  per  severitatis  cusiodiam  ab  orooi  spo 
frivolae  remissionis  abducia,  iaeonsiaatem  aaiaiafli 
terreat,  atque  a  ddeciaiione  viiiorom,  (tisiiiciionift 
vigore  constringai.  Quod  cum  a  doclore  agilor,  aem» 
per  necesse  est,  ui  dulcedo  ei  bumiUias  in  oorde  te* 
nealur;  quatenus  ei  multum  amQi,  ei  nanqaani 
conira  eum  per  elationem  saperbiat  :  coi  iameB 
amorem  suum  et  bumiiiiaiem  pro  utilitaie  €|us  pro- 
dere  recusat.  Sequitur :  Et  circumdabis  eam.  Cir- 
cumdat  doctor  auditoris  animam,  enm  in  onuie 
quod  in  bac  vita  agitur,  tcntaiionam  laqneos  apponi 
posse  denuniiat;  ui  dum  ubique  Ai  mens  paviJs, 


869  REGULA  GAmNIGORUM  AB  AMALARIO  GOLLfiCTA.  —  LIB.  L  m 

obiqiie  circamspecu,  qaauto  limidior,  Unlo  vigi-  A  dispenMvit.  Quo  faclo  satis  oslendit,  et  proprit  de- 


lantior  vival.  {Moral.  /.  lix,  c.  35.)  Ipse  namque 
zeliis  rectitudinis,  dom  inquietodiDe  meolem  agitat, 
cjas  mox  aciem  obscarat,  ut  altiora  in  commolione 
non  videat,  quae  bene  prias  tranqaiUa  cemebat.  Sed 
iude  subtilius  ad  alu  redudtnr,  onde  ad  tempus,  ne 
videal,  reierberatar.  Mam  ipsa  recti  ffimuiatio,  aeter* 
na  [intema]  post  pauhilum  in  traoquiliiute  kigios 
aperil,  hic  interim  per  commolionem  daudil  :  et 
unde  mens  lorbatur  ne  videal,  inde  proicit,  ut  ad 
videndum  verius  clarescat.  Sicul  inflrroanti  ocolo 
cnm  coUyrium  immitiitar,  lox  penitos  negatur  :  sed 
inde  eam  post  paalulam  veraciler  recipit,  unde  banc 
ad  tempus  salabriter  aroittit.  Nunquam  vero  com- 
motioni  contenqdalio  jungitnr ;  nec  pnevalel  mens 


bere  propter  perfectionem  conumni,  et  sine  impedi 
mento  perfectionis,  posse  qoae  suni  commwia  •«- 
desiae  possideri.  Quid  sanaus  Hilarios?  Nonne  el 
ipse  omnia  soa,  aut  pafenlibiis  reliquit,  aot  vendiu 
panperibos  erogavii?  Is  Umen ,  cum  merito  per- 
fectienis  suae  fleret  ecdesiae  Arelatensis  episcopuSt 
qnod  illa  tunc  babebat  ecdesia  non  sdum  possedil, 
sed  etiam  acceptis  flddium  numerosis  baerediuiibus 
ampliavit.  Isli  ergo  tam  sandt,  Umque  perfecti 
pontifices,  factis  evidentibus  clamant,  posse  et  de- 
bere  fieri  qnod  fecerunt.  Qui  utique  bomines  Um 
sfficuiarium ,  quam  divinarum  litlerarum  sine  ambi- 
guiuu  doctissimi,  si  sdrent  res  ecdesi»  debere 
contemni,  nunquam  eas  haberent  qui  omnia  sua  re- 


perlurbaU  conspicere,  ad  quod  vix  tranquilla  valel  B  liquerant.  Unde  datur  intelligi ,  quod  tales  ac  Unli 


inhiare  :  quia  nec  solis  radius  cernitur,  cum  com- 
motae  nubes  cceli  faciem  obdacunt,  nec  turbatus 
fonsrespicienlis  imaginem  reddit,  qoam  tranquillus 
proprie  [propriam]  ostendit,  quia  pro  cjas  unda 
palpiui,  eo  in  se  speciem  similitudinis  obscurat. 
Sed  cum  per  zelum  animus  movetur,  curandum 
snmmc^re  est,  ne  baec  eadem,  qux  instrumento 
virtotis  assumHur,  menti  ira  dominetur  :  nec  quasi 
doraina  pneeat,  sed  vdut  andila  ad  obsequium  pa- 
rau,  a  ralionis  tergo  nunquam  recedat.  Tunc  enim 
robostiuB  contra  vitia  erigitur,  cum  subdiu  rationi 
famulatur.  Nam  quanlnmlibel  ira  ex  zdo  rectitudi- 
nis-sargal,  si  immoderaU  mentera  viceril,  raiioni 


viri ,  qui  volentes  fieri  Ghrisli  discipuli,  renuntia- 
verunt  omnibus  quae  habebant,  non  ul  possessores, 
sed  ul  procuratores,  faculutes  ecclesiae  possidebanU 
Et  iddrco  scientes  nihii  aliud  esse  res  ecdesiae,  nisi 
vota  fldelium,  pretia  peccatorum,  et  patrimonia 
pauperum,  non  eas  vendicaveruul  in  usus  snos,  ul 
proprias;  sed  ul  commendatas,  pauperibns  divise- 
runt.  Hoc  est  enim  possidendo  contemnere,  non  sibi, 
sed  aliis  possidere ,  nec  habendi  cupiditate  ecdesiae 
faculutes  ambire,  sed  eas  pietate  subveniendi  siisd- 
pere.  Quod  habet  ecdesia ,  cum  omnibos  nihil  ha- 
benlUms  habet  commune.  Nec  aliquid  inde  ds,  qui 
sibi  de  sno  suiBdunt,  jerogal :  qoando  nihil  aliud  sil 


protinus  servire  oontemnit.  El  Unto  se  iropoden*  p  habentibus  dare,  qnam  perdere. 


lius  dilaUl,  quanto  impalientiae  vilium  vlnutem  po- 

ut.  Unde  neeesse  esl  ul  hoc  anie  omnia,  qui  zelo 

reciiiadinis  movetur,  attendat,  ne  ira  extra  menlls 

dominlnm  transeat,  sed  in  ultione  peccati  Umpas 

roodaraqae  considerans,  surgentem  animi  perturba- 

lionem^sobtillos  relracUndo  restringat,  animoslta- 

tem  reprimaly  etmotus  fervidos  sub  aequiute  dispo- 

nai  :  ul  eo  flal  jnstior  ultor  alienos,  quo  prhM 

exslilit  victor  suus.  Qui  zelo  rectitudinis  rooveiur, 

sic  eolpas  ddioquenlium  corrigat,  ot  ante  ipse  qui 

corrigll,  per  palientiam  crescat,  ut  fervorem  soom 

transcendendo   dyodicet,  ne  Intemperanler  exci- 

taiQS,   q>so  zelo  rectiiudiois  longe  a  rectitudine 

aberret. 

GAPUT  XXXV. 

( Protperi  de  Vila  eontemjd,  /.  ii ,  «.  9. )  Expedit 
facnlutes  [Prosperi  qood  sacerdoles  nihil  proprium 
babeant,  el  eedesiae  faculutes,  Unquam  communes, 
ni  pole  Deo  raiionemreddilori,  servaredebeanl,Ex- 
pedil  faculutes,  elc.]  ecclesi»  possideri  et  proprias 
perfectionis  amore  contemni.  Non  enim  propriae  sunl, 
sed  c(»nmanes»  ecdeslse  faculutes  :  et  ideo  qulsquis 
omnibns,  quae  habuil,  dimissis  aut  venditis,  fil  rei 
suae  eonlen^tor,  com  praeposltus  foerit  factas  eccle- 
sifle,  omnlum  qnae  habet  ecdesia  efBdtnr  dlspensator. 
DeDiqne  sanctus  Paulinus  (ut  ipsi  melius  nostis,) 
ingentia  praedia  quae  fueranl  sua,  vendiu  pauperibos 
erogavit  Sed  cum  postea  factus  fuisset  episcopus, 
non  eonlempsit  ecdesiae  facultates,  sed  fidelissime 


GAPUT  XXXYI. 
{liidori  L  lu  SenL,  e.  46.)  Socerdotes  [De  disci- 
plina  sacerdolam ,  de  his  qui  ddinquunt.  Sacerdo- 
tes ,  etc.]  pro  p(^uIomm  iniquiuu  damnantur,  sl 
eos  aut  ignorantes  non  enidianl ,  aot  peccantes  non 
ai^ant,  testante  Domino  ad  prophetam  :  Speeulaio- 
rem  domui  hrael  dedi  te.  Si  non  fuerig  locutm,  ut 
u  eustodiat  impttw  a  via  «ua,  iUe  in  iniquitate  »ua 
morietur;  ganguinem  vero  eju$  de  manu  tua  re^iram 
{EzeeL  ni).  Sic  enim  Hell  saeerdos  pro  flliorum  Ini- 
qoiute  damnatus  esl ,  lieet  eos  delinquentes  admo- 
nuit,  sed  Uinen  non  ut  oportebat  redarguH  (/  Reg. 
II  ef  iv).  Sacerdotes  exqoirere  debent  peceaU  popu- 
lorum,  et  sagaci  solliciludine  unoroqoemqae  probare 
l^  jaxU  tesUmonium  Domini  ad  Jeremiam  loqoentis  : 
Probatorem^  inquit,  dedi  te  in  pofulo  meo  robuetum  : 
et  «ctes,  et  probabte  vhu  eorum  {Jer.  vi).  Sacerdotes 
sudlo  oorrigendl  facta  perscrolari  debenl  snbfecto- 
rum,  ut  emendatos  locrifacere  possint.  Sicot  autero 
peccatorem  convenit  argul,  iu  justum  non  exulce- 
rari.  Sacerdotes  curam  debent  habere  de  his  qni 
pereunt,  ul  sacerdotali  redargotione  aul  corriganlor 
a  peccatis,  aot  si  incorrigibiles  existunt,  ab  ecclesta 
separenlor.  Atrociter  arguuntur,  qoi  decipiendo  pec- 
cantes,  non  solum  non  arguunt  pro  peecato,  sed 
etiam  adolanter  decipiunt,  dicente  propheta  :  Et 
emnt  qui  beatificant  populum  ti/tim,  seducentes  :  et 
qui  beatificantur^  prcecipitati  {Isa.  ix).  Alrociter  ite- 
rum  argtiuntnr,  qui  peccantem  non  recipiunt,  sed 


8TI 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENS19. 


871 


despicioiii  clspcrnoDt,  nec  allerios  deliclttm,  lan-  A  Quotidie  namqiie  omnes  deliiiquimiis  {Jacoh  iii)»  et 


\  propriom,  iogemiscunu  Do  talibos  per  Uaiam 
Dominos  comminanB,  dicit :  0iit  dicunt^  Recede  a  me : 
nofi  approfnnifues  tnihU  quia  immundue  e$,  ieti  fumus 
eruni  in  furore  meoy  t^nts  arden$  tota  i<Je  (l$a,  lxt). 
Inde  esi  quod  et  Apostolos  omnibos  omnia  factos  est 
(/  Cor.  ix),  non  imilatione  erroris,  sed  compassionis 
miserliiione,  scilicet  ut  ila  viita  aliena  fleret,  qoem- 
admodom  si  tali  et  ipse  impHcaretur  errore.  Boni 
pastores  populi  debent  delieta  deflere,  et  totos  se 
pianctibos  tradere,  imitantes  Jeremiam  prophetam 
dicentem  :  Qnis  dabit  cajnti  meo  aquam ,  et  oculie 
mei$  fontem  laerifmarumf  et  plorabo  die  ac  nocte  in- 
terfeetos  populi  mei  (Jer.  ix)  ?  Tanquam  propria  igi- 
tor  delicU,  plebis  peccata  sacerdos  flere  debet :  sed  . 
afTectu  compatiendi,  non  acttone  oommissi.  Nonnulli  ^  perscrutamur 
praesoies  gregis,  qoosdam  pro  peccato  a  eommunione 
cjiciunt ,  ot  poeaiteaut  :  sed  qnali  sorte  viTere  de- 
beant,  ad  melius  exhortando  non  visitant.  Quibos 
congrue  increpans  sermo  divtnus  comminatur  :  Pa^ 
storee  qui  pascunt  pofmium  meum,  vo$  di$permti$ 
gre§em  meum  :  ejecistiSf  et  non  Mitastis  eos,  Ecce 
ego  tisitabo  super  vo$  malitiam  $tudiorum  ve$trorum 
(/M.).  Bonorum  studia  sacerdolum,  molta  diligen- 
lia  eiiam  parva  plcbium  facta  perquirunt  :  ut  dum 
in  mioimis  sobditonim  peccatis  se  acerrimos  prae- 
siant,  de  majoribus  malis  cantos  sibi  subditos,  ae 
soiliclios  faciant.  Sicut  medici  morbos  imminentes 
curandos  suscipiwit,  futuros  vero,  ne  irrepant,  me- 
dicinae  objectu  qnadam  praeseientia  anleceduni :  ita 
et  doclores  boni  sle  ea,  quae  male  acta  sunt,  rese- 
eant,  uC  ea  quae  adniitii  possunt,  ne  perpetreniur, 
docirina  soa  succurrente  praevenianL  Qui  blando 
sermone  castigatus  non  corrigitor,  acrius  necesse 
esi  tti  arguatur.  Gum  dolore  eiiim  abscindenda  sonl, 
quae  leiiiter  sanari  non  possuni.  Admonitus  secretim 
si  corrigi  de  peccalo  negligit,  ui  vubius  qood  occulte 
sanari  nescit,  manifeste  debeat  emendari.  Manifesta 
peccaia  non  sutti  occulta  correctione  pucganda. 
Palam  eoim  suni  arguendi,  qui  palam  noceni,  m 
dum  aperla  olijurgaiione  sananiur,  hi  qui  eos  imi- 
undo  deliqueraot,  corriganiur.  Dum  unus  corripi- 
tur,  plurimi  eniendanlur.  Necesse  esi  enim ,  ui  pro 
multonim  salvatione  unus  condemneiur,  quam  pro 


in  muitis  erroribos  labimur.  Qiii  enim  m  nostrts  de- 
liciis  clementes  sumos,  in  alieno  peccato  rigorem 
ienere  neqoaquam  debemus.  Mulli  aUorum  vitia  cer- 
nunt,  sua  non  a^ciunt,  et  cum  ipsi  maximis  crimi- 
nibuB  obiioxii  ieiieantur,  minora  peccata  fratribiis 
non  dimitiuni.  Hypocritae  irabem  in  oculo  suo  con- 
sistenlem  non  sentiuni,  ei  baerenlem  fesmcam  in 
lumine  fratris  inlenduni.  Facilius  reprehendimns 
vitia  aliena  quam  nostra.  Nam  saepe  quae  perversa 
In  aliis  judicamusy  in  nobis  nocibilia  esae  minus 
sentimus  :  et  quod  in  aliis  reprehendimus,  agere 
ipsi  'noH  erubescimns.  Facilius  viiia  nniiisci^osqoe, 
quam  virtiites,  inMmdimus  :  nec  qoid  boni  qoisque 
gesseril  copimos  agnosoere,  sed  qoid  mali  egerit. 


CAPUT  xiim 
{Gregorii  komU.  26,  tn  Joan.  xx.)  Praedic»tores 
sancti  [Gregorius  de  collaU  Episcopis  potesiale  li- 
gandi  alqoe  solvendi,  Praedicatores  sancti»  elc.],  qiii 
districlom  Dei  jodicium  meiuunt,  animaram  judices 
fiunt :  et  alios  damnant  et  liberant,  qui  semeiipsos 
damnari  meludiant.  Horum  profecto  nunc  in  ecde- 
sla  episcopi  locura  tenent :  solvendi  atqoe  ligandi 
auctoritatem  suscipiuni,  qui  gradnm  regiminis  sor- 
liuulor.  Grandis  honor  pentificalis,  sed  grave  pon- 
dus  istius  est  honorls.  Durum  quippe  esl,  ul  qui 
Mseil  lenere  moderamina  vitae  siiae,  judex  vitx  fiat 
aUeoae.  Pterumqoe  contingii,  ut  ipse  judicii  locum 
leDeal,  cui  ad  locnm  viia  minime  concordai.  Ac 
pioinde  saepe  agiior,  ol  vel  damnel  immeriios,  vd 
alios  ipse  ligaios  solval.  Saepe  in  solvendis  ac  ligan- 
dis  sobdilis  suae  volaiHaiis  molos,  non  attiem  caos- 
sarom  moriia  seqoitor.  Unde  fit,  oi  ipsa  ei  ligandi  ei 
solvendi  potestate  se  privet,  qoi  hanc  pro  suis  vo- 
luniatibos  [voluptaiibus],  ei  non  pro  sohjectoniai 
meritis,  exercet.  Saepe  fit,  ut  erga  quemlibel  pro- 
xiinum  odio  vel  gratia  moveatur  pastor.  Judicare 
aulem  digne  de  subditis  nequeuni,  qai  in  sobdito- 
nim  caosis  soa  vel  odia ,  vel  graiiam  seqmmtar. 
Unde  recle  per  prophetam  dicilor  :  MtMrtiflcabaat 
ttmmae  quof  non  moriuntur^  et  vmficabant  aniwus 
qum  non  vivunt  {Ezech,  xxiii).  Non  morienlem  quippe 
morlifical,  qoi  joslom  damnat :  ei  non  viclunmi  vi- 


unius  liceniia  mulli  perlcliteniur.  lla  erga  delin-  j%  vificare  nititur,  qui  reum  a  supplicio  absolvere  co- 


queiitem  scrmo  est  proferendus,  sicui  ejos  qoi  oor- 
rjpilor  expostolai  salus.  Quod  si  opos  est  aliquam 
medicameutt  salutero  verbo  increpationis  aspei^ere, 
leuiiatem  tainen  corde  opos  esi  retinere.  Doctores 
nonnunquam  duris  feriuni  increpationibus  subditos, 
qui  tamcn  a  charitate  eorum  quos  corripiunt,  non  re- 
cedunt.  Saepe  ecclesiae  censura  arrogantibus  videtur 
esse  superbia  [superba]  :  ei  quod  a  bonis  pie  fit, 
crudeliler  fieri  putatur  a  pravis  :  quia  uon  discer^ 
iMint  recto  oculo,  quod  a  bonis  reclo  fit  animo.  No- 
tandum  ab  omni  pontifice  vehementer,  ut  Unto  cau- 
iius  erga  commissos  agat,  quanto  durius  a  Christo 
judicari  formidat.  Nam  sicui  scriptum  esl,  in  qua 
mensura  mensi  fuerilis,  remetietur  vobis  {Matth,  vii). 


Datur.  {MoraL  xix,  e.  ii.)  Deus  omnipoleiis,  ui  nos 
a  praecipitata  sententiae  proiaiione  compescerei,  cdib 
omnia  nuda  et  aperta  sint  oculis  ejus,  mala  tainea 
Sodomx  noluit  audita  judicare,  qui  ail :  Clmmar  So- 
domorum  et  Gomorrhas  multiplicaJlus  est^  et  peccatm 
eorum  aggravatum  e$t  nimis,  Descendam  et  videbo, 
utrum  clamorem  qm  venit  ad  me,  opere  oompkveriiU^ 
an  non  est  tta,  ut  sciam  (Gen.  xvni).  Omnipoleas 
itaque  Dominus,  ei  odmia  scieos,  cor  auue  piolNh 
tionem  qoasi  dobitai,  nisi  ut  gravitatis  nobis  eien* 
plum  proponat,  ne  mab  hominum  anle  pnesooia* 
mus  credere,  qoam  probare.  Quid  hoc  exempio  nisi 
Dos  admonemur,  ne  ad  proferendam  senientiam  on- 
quam  pnecipitcs  esse  debeamus,  ne  temere  india* 


873  RECIILA  CANOiMCORUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  LIB.  L  g74 

cussa  jadicemus,  ne  qua&libet  mala  audita  nos  nio-  A  sacros  ordines  tribuii,  lunc  ab  omni  munere  manus 


Teant,  ne  'passira  dicta  sine  probatiune  credamas? 
{Hom,  26  m  Joau.  zx.)  Caus;s  ergo  peusandae  suut, 
et  lunc  ligandi  9tque  solvendi  poteslas  eiLcrcenda. 
Videndum  est  quA^  calpa  praecessit,  autqwe  sit  poe- 
nilentia  secuta  posi  culpara  :  ut  quos  oronipotens 
Deus  per  compnnctionis  graliam  visitat,  illos  paslo- 
ris  sententia  absolvai.  Tunc  enim  vera  est  aljsoliitio 
praesidcntiSt  cum  interni  arbitrium  scquilur  jiidicis. 
Quod  bcne  quatriduani  mortui  resuscilatio  iUa  si- 
gnificat  :  quae  videlicct  dcmonstrat,  quia  prius  mor- 
tuum  Dominiis  vocavit  et  vivificavil,  dicens  :  Lazaref 
veni  foras  (Joan,  xi);  et  postmodum  is,  qui  vivns 
egressus  fuerat ,  a  discipulis  est  solutus,  sicut  scri* 
plnm  est  :  Cutnque  egreuus  e$$et  qui  fuerat  tigalui 


excutit ,  quando  in  divinis  rebus  non  solum  nullam 
pecuniam,  sedetiam  bumauam  gratiam  non  requirit. 
Plerumque  fit,  ut  quisque  eorum  vel  bona  corporalia 
ab  bominibus  accipcre  contemnat :  sed  quia  bxc  non 
accipit,  majores  ab  eis  recipere  laudes  qmcrat ;  et 
fortasse  niunus  se  accepisse  non  xstimat,  qui  bona 
corporalia  accipcre  recusat.  Sicut  scrlptum  esl  su- 
perius,  aliquando  munus  a  manu,  aiiquando  vero  ab 
ore  porrigitur.  Nam  qui  nummum  tribuit,  munus  cx 
manu  dedit  :  qui  autem  verbum  laudis  impendit» 
munus  ab  ore  protulit.  Plerumque  sacerdos,  elsi 
exteriora  dona,  quae  terrenae  forsitan  necessiiati  con- 
gruunt,  pro  imposilione  manuum  accipere  recusat, 
plus  est  quod  sibi  retribui  appetit ,  cum  ultra  meri- 


tiufi/M,  tunc  dixU  discipttlis  $uis  ;  Solvite  eum ,  et  si-  ^  tum  laudari  desiderans,  munus  ab  ore  quxrit. 


iiite  abire  (Ibid.),  sciiicet  ut  pastores  Ecciesiae  ei 
poenam  debeant  amovere  quam  meruit,  qui  nou  eni- 
buit  confiteri  qood  fecit.  Sub  magno  moderamine 
pastores  Ecclesia!,  vel  solvere  studeant»  vel  ligare. 
Sed  utrum  juste  an  injuste  obiiget  pastor,  pastoris 
Uimen  sententia  gregi  timenda  est,  ne  is  qiii  subest, 
ct  cum  iiyuste  forsitan  ligatur,  ipsam  obligationis 
%ux  scntcntiam  ex  alia  culpa  mereatur.  Pastor  ilaque 
quisquevel  absolvere  iodiscrete  limeat,  vcl  ligare. 
Is  auteui  qui  sub  manu  pastoris  est,  ligari  timeat  vel 
injuste,  nec  pastoris  sui  judicium  temere  reprehen- 
dat ,  ne  etsi  iiyuste  ligatus  est,  ex  ipsa  tomid»  re- 
prebensionis  superbia,  culpa  qiuc  non  erat,  fiat. 
CAPUT  XXXYIIL 
{Ejusdem  homiL  i,  in  Evang.  Matth.  x,  Misit  Do- 
minus.  Act,  viii.)  Nonnulli  episcoporum  [Gregorius  de 
episcopis  qui  pco  ordinatione  sacerdolis  niunera  li- 
benter  accipiunt.  Nonnulli  episcoporum ,  ctc.],  do- 
num  accepti  Spiritus  in  usum  solent  negotiationis 
inflectere,  et  miraculorum  signa  ad  avaritia  obse- 
quium  declinare.  Hinc  est  enim  quod  Siinon  per  ini- 
positionem  n^anus  edita  miracula  conspiciens,  per- 
cipere  donum  Spiritus  sancti  per  pecuniam  voluit : 
scilicet  ut  deterius  venderet,  quod  male  comparassct. 
Hinc  redemplor  noster  flagcllo  de  resticulis  facto, 
de  templo  turbas  ejecit,  catbedras  vendentium  co- 
lumbas  evertil  (Joan.  ii).  Columbas  quippe  vendere, 
est  impositionem  manus,  qua  Spiritus  sanctus  acct- 


CAPUT  XXXIX. 

(Ex  concilio  Nicceno,  can,  5,  di&t.  32.)  Interditit 
per  omnia  [Incipit  canon  ex  Nicxno  concilio  de  sub- 
introductis  mulieribus ,  Iiiterdixit  per  omnia ,  etc.] 
magna  synodus,  non  episcopo,  non  presbylero,  non 
diacono,  nec  alicui  omnino  qiii  in  clero  est,  licere 
subintroductam  habere  inulierem  :  nisi  forte  aut 
roatrem,  aut  sororem,  aut  amitam,  vcl  eas  tantum 
personas,  quae  suspiciones  effugiunt. 
CVPUT  XL. 

(Ex  eodem  concHio,  can,  17,  14,  qu,  4,  et  dist,  47.) 
Quoniam  multi  [Item  in  eodem  conc,  cap.  17,  de 
clericis  usuras  accipientibus,  Quoniam  multi ,  etc.] 
sub  regula  constiluti,  avariliam  et  turpia  lucra  se- 
'  ctantur,  oblilique  diviuae  ScripturaB,  dicentis  :  Qui 
pecuniam  suam  non  dedit  ad  usuram ,  mutuum  dau- 
tes,  centesimas  exigunl  :  juste  cepsuit  sancta  et 
magna  synodus,  ut  si  quis  inventus  fueril  post  banc 
definitionem  usuras  accipiens,  aut  ex  adinventione 
aliqua,  vel  quolibet  moJo  negotium  transigens,  aut 
bemiolia,  id  est  sescupla,  exigens,  vel  aliquid  tale 
prorsus  excogilans  turpis  lucri  gralia,  dojicialur  a 
clero,  et  alienus  existat  a  regula. 
CAPUT  XLI. 

(Ex  eodem  concilio,  can.  18,  dist,  93.)  Pervenit  ad 
sanctum  [Item  de  privilegiis  presbyterorum ,  lit. 
xviii,  Pervenit  ad  sanctum,  etc.  ]  magnumquc  conci- 
liuni,  quod  in  quibusdam  locis  et  civitatibus  presby- 


pitur,  non  ad  vitae  meritum,  sed  ad  praamium  dare.  j)  teris  gratiam  sacrae  communionis  diaconi  porrigani, 


Sed  sunt  nonnulli ,  qui  nummorum  quidem  praemia 
ex  ordinatione  non  accipiunt,  et  tamen  sacros  ordi- 
nes pro  bumana  gralia  largiuntur,  alque  de  largitate 
eadem  laudls  solummodo  retributionem  qoacrunt.  Ili 
nimirum ,  quod  gratis  acceptum  est ,  gratis  non  tri« 
buunt :  quia  de  impenso  ofiicio  sanctitatis,  nummu.ii 
favoris  expelunt.  Unde  bene,  cum  justum  virum  de- 
scriberot  Isaias  propheta,  ait  :  Qui  excutit  manus 
tuas  ab  omni  munere  (Isa.  xxxiii).  Neque  enim  dicit, 
Qni  excutit  manus  stias  a  munere,  sed  acfjunxit,  ab 
omni :  quia  aliud  est  rounus  ab  obsequio,  aliud  mo- 
nos  a  manu,  aliud  munus  a  lingua.  Munus  quippe  ab 
obsequio,  est  subjectio  indebite  impensa.  Munus  a 
manu,  pecunia  est.  Mimus  a  lingua,  favor.  Qui  ergo 
Patrol.  CV. 


quod  nec  regula,  nec  consuetudo  tradidit,  iit  ab  bis 
qui  potestatem  uon  babent  oflerendi,  illi  qui  oiTe- 
runt,  Cbristi  corpus  accipiant.  Necnon  et  illud  inno- 
tuit,  quod  quidam  diaconi  ante  episcopos  sacra  oblata 
contingant.  Haec  igitur  omnia  resecentur,  et  in  sua 
diaconi  mensura  permaneant,  scientes  quod  episco- 
porum  quidem  ministri  sint,  inferiores  autem  presby- 
teris  babeantur.  Per  ordinem  ergo,  post  presbyte- 
ros  gratiam  sacrae  communionis  accipiant,  aut 
episcopo  eis,  aut  presbytcro  porrigenle.  Sed  ncc 
sedere  in  medio  presbyterorum  diaconis  liceat :  quia 
si  hoc  fiat ,  praeter  regulam  et  ordinem  probatur 
existere.  Si  quis  autem  etiam  post  has  definitionci 
obedire  noluerit,  a  ministerio  cessare  debebit. 

28 


875  AMALARILS  PRESBYTER  METENSiS.  g7$ 

CAPUT  XLU.  A  CAPUT  XLVI. 

{Ex  eodem  coneUio^  ean,  5,  21,  ^.  1.)  l)e  liis  qni         (Ex  eodem  eoncilio,  can.  20.)  Quoniam  sonl  [llem 


commuuionc  [  Dc  cxcomniunicalis  in  eoilem  concilio 
tit.  V.  De  bis  qui  communione,  elc.  ]  privantur,  scu 
ex  clero,  scu  ex  laico  ordine  ab  episcopis,  per 
unamquamque  provinciam  scnlentia  regularis  obli- 
neat,  ut  hi  qui  abjiciuntur,  ab  aliis  non  recipiantur. 
Rcquiralur  autem,  ne  pusilianimilate ,  aut  conten- 
tioiie,  Tel  alio  quolibet  episcopi  viiio ,  vidcatur  a 
congregatione  seclusus.  Utboc«rgo  decentius  inqui* 
ratur*  bcne  placuil  annis  singulis  per  unamquamque 
provinciam  bis  in  anno  concilia  celebrari,  ul  com- 
rouniter  omnibus  simul  episcopis  provincix  congre- 
gatis  discutiantur  biuusmodi  quaestiones  :  el  sic,  qol 
sno  peccavcrunl  evidenler  episcopo,  excommunicati 


in  eodem  concilio  de  flecteodo  genu,  liL  xx,  Quo- 
niam  sunt,  etc.  ]  quidam  in  die  Dominioo  genufle- 
ctentes,  et  in  diebus  Pentecosles,  ul  omnia  in  uui- 
versis  locis  cbnsonanter  oliservenlur ,  placuil  samio 
concilio,  stantes  Domino  voia  persolvere. 
CAPUT  XLViL 
{ExconcUio  Antiocheno^  cap.  i,  41,^.4,  5.)  Si 
quis  episoopos  [In  Antiocheno  concilio  de  damnatis 
el  rainistrare  tentanlibus,  lit.  iv.  Si  quis  episcopns, 
etc.  ]  damnalus  a  synodo,  vel  presbyler  aul  diaconus 
a  8U0  episcopo  ,  ausi  foerint  aliquid  de  mlnisteno 
sacro  conlingere,  sive  presbyler,  aut  dlacoDi»,  nulh> 
modo  liceat  ei  nec  in  alia  synodo  restitulionis  speni. 


rationabililer  ab  omnibus  aestimentur,  usqueqno  vel  B  aut  locum  babere  satisraciionis.  Sed  el  oommuni- 


in  communi,  vel  episcopo  placeat  humaniorem  pro 
lalibus  ferre  senlentiam.  Concilia  vero  celebrentur, 
unum  quidem  ante  quadragesimam  paschae,  ut  omni 
dissensione  sublata  munusofleratur  Deopurissimum : 
secnndum  vero  circa  tempus  autumni. 
CAPUT  XLffl. 

{Ex  eodem  coneilio,  ean,  15,  7,  q,  4.)  Propter  mul- 
tam  [Ineodem  concilio  quod  non  o|iorteat  demigrari, 
Propter  mullam,  etc.  ]  perturbationcm  ct  seditiones 
quae  flunl,  placuil  consuctudinem  omnimodis  ampu- 
tari,  qux  pnetcr  regulam  in  quibusdam  pariibus 
videtur  admissa^  iia  ul  de  civitate  ad  civitatem  non 
episcopus,  non  presby ter,  non  diaconus  transferatur. 
Si  quis  autem  posi  deflnitionem  sancti  el  magni  con- 
cilfi  Ule  quid  agere  tentaverit,else  bi^uscemodi  ne-  C 
gotmmanciparll,bocfacium  prorsusin  irritum  duca- 
4ur,  el  resliluatur  ecclesix ,  cnjus  fuit  eplscopus , 
aut  presbyter,  aul  diacouus  ordioatus. 
CAPUT  XLIV. 

{Ex  concitio  Chalcedonemi,)  De  his  qui  lransn;i- 
granl[ln  concllio  Cbalcedonensi  tit.  xv,  non  trans- 
migrandnm  de  civitate  in  civitaicm ;  (it.  v,  de  hisqni 
iransmigrant,  elc.]de  civitate  in  civitalem,  episcopis 
aut  clericis«  placuit  ut  canones  qui  de  bac  re  a  sauctls 
Patribus  sututi  suiit,  habeanl  propriam  firmitaletu. 
CAPUT  XLV. 

{ExeoneiUo  Nicasno^  can,  16,  7,  g,  1.)  Quicunqiie 
temere  ac  periculose  [In  concilio  Nicaeno,  de  bis  qni 
in  ecclesiis  In  quibus  profecti  sunl  minime  perdura< 


cantes  ei  omnes  abjici  de  ecclesia ,  et  roaxime  si 

postea  quam  didlcerint  adversusmeinoraiosprolaUtu 

fuisse  senientiam,  eisdera  communicare  lenUveriBt. 

CAPUT  XLVIII. 

{Ex  eoncilio  Africano,  ean.  39.)  Et  iiiud  peiendom 
[In  Africano  concilio  de  dericis  damnaiis,  lit. 
xxviii,  Et  illud  petendum,  etc.]ui  sUloere  digne- 
lur  [digneminy,  ut  si  quls  cujusiibet  bonoris  deri- 
cus,  judicio  episcoporiim  qoocunque  crimiiie  fue- 
rit  damnatus,  non  liceaieum,  sive  ab  ecclesiis  qci- 
bus  praefuii,  sive  a  quolibet  bomine  defensari,  intcr- 
posiu  pcena  daiuni  pecuniae  alque  bonoris,  qoo  ncc 
xutem,  nec  sexum  excusandum  esse  praecipiant. 
CAPUT  XLIX. 

{Ex  concilio  Antioclieno^  can.  7.)  Nulliis  peregrino- 

rum  [In  Antiocheno  concilio  de  percgrinorum  sus» 

ceptione   lit.  7,  Nullns  peregrinornm ,   etc.]  sine 

pacificis,  id  est,  coiiimendatiiiis  suscipiatur  epistolis. 

CAPUT  L. 

{Ex  concilio  Chalcedonemi,  can,  10,  21 ,  q,  1.)  Noo 
licere  dericum  [In  Chalceilonensi  concilio,  qnod  oon 
liceal  clerico  in  duarum  civiuiuin  ecdesiis  mini- 
strare,  tit.  x,  Nou  liccre  dcricum ,  etc.  J  in  duarum 
civiutum  conscrilii  simul  ecclesiis ,  sed  in  qna  ah 
inilio  ordin.it*is  est,  non  a d  quam  confugit,  qoasi  ad 
poliorem,  ob  inanis  gloriae  cupiditatcm.  Hoc  aalem 
facienles  revocari  debere  ad  suam  ecdesiaro,  in  qni 
primilus  ordinati  suni,  et  ibi  Untummodo  mini- 
slrare.  Si  vero  qnis  jam  Iranslatus  esl  ex  alia  in 


runl,tiL  XVI,  Quicunque  temere  ac  periculose,  etc.  ],  ^  aliam  ecdesiam,  prioris  ecclesi» ,  \cl  martyrioram 


neque  limorcm  Dd  prae  oculis  babentes,  nec  agno- 
•ceutes  ecdesiasCicam  regulam,  discedunl  ab  ecdesia 
sibi  commlssa  [  Dee$i  slbi  commissa  ] ,  presby teri 
aul  diaooni ,  vd  quicunque  sub  regula  prorsus  exi- 
•tunt,  bi  nequaquam  debent  in  aliam  ecdesiam  re- 
cq>i«  sed  omnem  neeessitalem  oonvenit  illis  imponl, 
tti  ad  suas  parechias  reverUnlur.  Quo J  si  non  fece- 
cinl,opQrlet  eos  oommunione  privari.  Si  quis  auiem 
ad  alium  perlinentem  audacter  invadere,  et  In  sua 
ecdesia  ordinare  [audacter. . . .  ordinare  detum] 
lenUveril,  non  consentienle  episcopo,  a  quo  disces- 
ail  is  qni  reguhc  mancipatur,  ordinatio  bujuscemodi 
irriVt  comprobctur. 


quae  subea  sunl,  aut  ptochodochiorum  [ptochotro- 
phiorum],  aut  xenodochionim  rebns  in  nullocom- 
municet.  Eos  vero  ,  qui  ausi  fueriiil,  post  deflnitio- 
nem  magnae  et  universalis  bi^us  synodi,  quidquam 
ex  bis  quae  suntprohibiu  perpelrare,  decrevil  sancta 
synodus,  a  proprio  hujusmodl  gradu  excidere. 
CAPUT  LL 
{Ex  eodem  eoncilioj  can.  13.)  Peregrinos  dericos 
[llem  in  eodem  quod  non  oporteatperegrinos  derieos 
sine  commendatiiiis  minislrare,  til.  xiii,  Peregrioos 
dericos  ,  elc.  ]  et  lectores  in  alia  civiuie ,  prsier 
commendatitiaslitterassuiepiscopi,  nusquam  penlius 
ministrare  debere. 


877 


REGULA  GANONICORIjM  AB  AMALARIO  GOLLECTA.  —  LIB.  L 
GAPUT  LU.  A  CAPUT  LVHL 


878 


{Ex  coHeiiio  Laodicensi^  can.  41.)  Quod  non  opor- 
teal  [In  Laodiccnsi  eoncilio  quod  non  sinc  lilicris 
sacro  ministerio  servicntes  proficisci  debeant,  til« 
XTi,  Quod  non  oporteat,  etc.  ]  sacerdotem,  vel  cleri- 
cum,  sine  litteris  proficisci  canonicis. 
CAPUT  LUL 

{Ex  eoncUio  SardiceMi^  can.  46.)  Osius  episcopas 
[  1a  concilio  Sardicensi  de  clcricis  a  communione 
submovendis  ab  alio  nun  recipiendis  episcopo «  tit. 
XV,  Osius  episcopus,  etc.]  dixit :  Hoc  quoque  omni- 
bus  placet,  ut  sive  diaconus,  sive  presbyter,  sive  quis 
elericorum  ab  episcopo  suo  communione  fuerit  pri- 
iraUis.  et  ad  altcrum  perrexit  episcopum,  et  scierit 
iNtt  ad  qiiem  confugit  eum  ab  episcopo  suo  fuisse 


(Ex  Leonii  papie  qnsL  82,  ad  AuaUasium  Thcs*,^ 
e,  9, 19,  q,  2.)  Alienum  clericum ,  invilo  episcopo 
ipsius,  nemo  suscipiat,  nemo  soliicttet,  nisi  forte  ex 
placito  charilatis  id  inter  danlem  accipientemquc 
conveniat.  Nam  gravis  injurue  reus  est,  qui  de  fra- 
tris  ecclesia  id,  quod  est  utiiius  aut  preiiosius,  aadet 
vel  allicere,  vei  tenere.  Itaque  ^i  intra  provinciam 
res  agatur,  transfugam  dericum  adsuamecdesiam, 
metropolitanus  redire  compellet.  Si  autem  longius 
recessit,  sui  prxcepti  auctorilate  revocabitur,  ut 
nec  cupiditati,  nec  ambitioni  occasio  reliDquaUin 
CAPUT  LIX. 

{Ex  eoncUio  Afrieano^  can,  9.)  Ul  nulli  [In  Afri- 
cano  concilio,  tit.  9,  Ut  nulii ,  etc.]  episcopi  vel  derict 


abjcctaM  •  non  oportet  ut  ei  communiooem  indul-  B  in  ecclesia  conviventur,  nisi  forte  transeuntes  hospi- 


geat.  Qoo4  a  ieoerit ,  sciat  se  convocatis  episcopis 
causas  esse  dlcUinrai*  Universi  dixerunt :  Hoc  statii- 
tum  et  pacem  servabil,  el  eoncordiam  custodiet. 
CAPUT  UV. 

(£x  coticilio  Cartha^inemi ,  ceii.  29.)  Item  piacuit 
[In  Gartbaginensi  concilio,  tit.  xxix,  Itero  placuit, 
ctc.  ]  universo  concilio,  ut  qui  excouimunicatus  fue- 
ril  pro  buo  neglectu  ,  sive  episcopus  ,  sive  quilibet 
ciericus,  et  tcropore  exconirounicationis  suas  ante 
aodieuliam  communionem  prscsumpserit ,  ipse  in 
se  damnationis  judicetur  protulisse  sentcnliam. 
GAPUT  LV. 

{Ex  eoncilio  Sardicensij  cao.  18.)  Januarius  epi- 
scopus  [  In  concilio  Sardicensi  de  non  soliicitandis 


tiorum  necessitate  illic  reftciant.  Populi  etiam  ab  hu- 

jusmodiconviviis,  quantum  fieripotest,prohibeantur. 

CAPUT  LX. 

{Ex  concilio  Laodicemij  dist,  44.)  Quod  non  opor* 
teat  [In  Laodiceno  conciiio,  tit.  24,  Quod  nou 
oporteat,etc.]  sacro  minisierio  deditos  a  presbyteris 
usque  ad  diaconos,  et  reliquum  ecdesiasticum  or- 
dinem,  id  esl,  usque  ad  subdiaconos,  leaores,  can- 
tores,  exorcistas  et  osliarios,  ex  numero  contlnen- 
tiuHi  6t  monachorum,  ingredi  tabemas. 
•  CAPUT  LXI. 

{Ex  concilio  Carihaginenti ,  can,  5.)  Aurdius 
episcopus  dixit :  Avaritiae  cupiditas,  quam  reruni 
omnium  malanim  matrem  esse  nemo  est  qui  dubi- 


clericis  alienis,  lit.  viii,  Januarius  episcopus,  etc.  ]  ^  tet,  protnde  inhibenda  est,  et  ne  quis  alienos  fines 


dixit  :  liiud  quoqiie  statuat  sanctius  vestra ,  ut 
nulii  episcopo  iiceat  alterius  episcopi  civitatis  mini- 
sirum  ecclesiaslicum  solliciiare,  et  in  suis  parochiis 
ordinare.  Universi  diieruut :  Piacet ,  quia  er  his 
conteutionibus  solet  nasci  discordia,  et  ideo  prohibet 
omnium  sententia  [ct  ideo. . . .  seiuentia  desunt], 
oe  quis  boc  facere  audeat. 

CAPUT  LVL 

(Ex  concilio  Africano,  ean,  57.)  Item  placuit  [In 
concilio  Africano,  de  his  qui  semel  legerint  in  ecclc- 
sia,  ab  aliis  non  posse  promovcri,  til.  57,  Item 
placuit,  elc.],  ut  quicunque  io  ecdesia  vd  semd 
Jegeril,  ab  alia  ecclesia  ad  dericatum  iion  teneatur. 
£t  subscripseruikt.  Aurelius  episcopus  Ecciesiae  Car-  ^ 
thaginensis,  huic  decreto  consensi,  et  praelecto  sub- 
scripsi.  Similiter  et  caeteri  episopi  subscripserunt. 
CAPUT  LVII. 

{Ex  concilio  Carthaginentij  ean.  31.)  Item  placuit 
[In  concilio  Carthaginensi  qui  ex  clericis  ab  episoo- 
pis  suis  promoti  contempserint,  nec  illic  roaneant 
aude  recedere  noluerunt,  tit.  51 ,  Item  placuit,  etc.  ], 
ut  quicunque  derici  vel  diaconi ,  pro  necessitatibos 
ecdesiaroro,  non  obtemperaverint  episcopis  sois  vo- 
lcutibus  eos  ad  bonorem  ampliorem  in  sua  eedesia 
promovere,  nec  illic  ministrent  in  graJu  suo,  unde 
recedere  noluenint. 

•  Deinceps  in  cod.  Vatic.  desunt  titoli  capitulo- 
nim  et  adnouutur  solummodo  numeri  canonum,qui 


usurpet,  aut  per  praemium  terminos  Patrum  statutos 
transcendat.  Nec  omnino  cuiquam  dericorum  liceat 
de  qualibet  re  fcenus  accipere.  Quod  si  et  sanctiiati 
tux,  et  buic  concilio  videatur,  praesenti  placito  de- 
signetur.  (Carth.  conc,  I,  e,  13.)  Gratus  episcopus 
dixit :  Novellae  suggestiones,  quae  vel  obscur»  sunt, 
vel  sub  genere  lateut,  inspeclae  a  n(^is  formam  ao- 
cipient.  Csterum  de  quibos  apertissime  diviaa  Scri- 
ptora  sanxit ,  non  est  differenda  sententia ,  sed  p<H 
tius  exseqoenda.  Proinde  quod  in  laicis  reprehendi- 
tor,  id  molto  magis  debet  in  derids  praedamnari. 
Universoin  concilium  dixit :  Nemo  contra  prophetas, 
neroo  contra  Evangeiia  facit  sine  periculo. 
GAPUT  LXII. 

(Ex  decretali  I  Leonis  papce^  14 ,  q,  4.)  Nec  hoc 
quoque  praetereunduro  esse  duximus,  qoosdam  lucri 
turpis  copiditaie  captos ,  osorariam  exercere  pecu- 
oiam,et  foenore  velie  ditescere,  qood  nos,noa  dicani 
in  eos  qoi  sont  in  dericali  offido  constitoli ,  sed  in 
laicos  cadere,  qiii  Christianos  se  dici  cupiunt»  cou- 
dolemos.  Qood  vind\prl  acrios  in  eos  qoi  fueriqt 
cimfutati  deceminms,  ut  omius  pcccandi  opportnni- 
tas  adimatur. 

GAPUT  LXUL 

(Ex  concUio  AncyritanOt  can.  13.)  De  his,  qoi  in 
clero  sunt  presbyteri  et  diaconi,  et  a  cimibiiB 

in  his  adnotalionibusexbrI)cbunlur  tonc  lautommsJo 
cum  discrepant  ab  editiiM 


879 


AMALARIUS  PIIESBYTER  METENSIS. 


m 


absiinent,  phcuit  eas  quldcm  coiiiingere,  et  ita  si  A  proprio  episcopo  communione  privatus  est,non  ante 


voloerint,  continere.  Quod  si  in  lanlum  eas  abomi- 
nantor,  ut  nec  olera,  qoae  cum  eis  coquuntor,  exisli- 
ment  comedenda,  tanquam  non  consentientes  regulae, 
ab  ordine  cessare  debcbunt. 

CAPUT  LXIV. 

(Ex  concilio  Neocfjesarienti,  tit.  xin,  can,  14,  ditt, 
95.)  Diaconi  septem  esse  debent  juxu  regulam , 
iicet  el  valde  magna  sit  civitas.  Idipsum  autem  et 
Actuum  apOdlolorum  lil)er  insinuat. 
CAPUT  LXV. 

(Ex  concilio  Cangrenxi^  ean,  2,  diu.  30.)  Si  quis 
cames  edeniem,  prseier  sanguinem  et  idolis  immo- 
latum  et  suffocatum  {Act,  vi),  cum  rellgione  et  flde 
condemnal,velut  spem  propter  bujusmodi  perceptio- 
nem  non  habentem,  anathema  sil. 
CAPUT  LXVL 

(Ex  eodem  concilio,  can,  8.)  Si  quis  dederit  vel 

acceperit  ol)lata ,  prster  episcopum ,  vel  eun  qui 

constitntos  estabeo  ad  dispensandam  misericordiam 

pauperibus,  et  qai  dat ,  et  qui  accipit,  anathema  sit. 

CAPUT  LXVIL 

(Ex  eodem  eondlio,  can.  40,  di$t.  30.)  Si  quis  ex 
bis  qui  virginitaiem  propter  Dominum  servant,  ex- 
tollitur  adversQS  conjogatos,  analbema  sil. 

Lxvm. 

(Ex  eodem  eoncilio^  tit.  19,  ean.  18,  di$t.  30.)  Si 
quis  propter  continentiam  quae  pnlalur,  aut  eontu- 
maciam,  in  die  Dominico  jejunat,  anathema  sit. 
CAPUT  LXIX. 

(Ex  eodem  eoneUio,  di»L  30.)  Si  quis  corum  qui  C 
continenti»  student ,  absqne  necessitate  corporea, 
tradita  in  commune  jejunia  et  ab  Ecclesia  cnstodita, 
superbiendo  dissolvit  slimulo  suoe  cogitationis  im- 
pulsus,  anathema  sit. 

CAPUT  LXX. 

(  Ex  eoHdU4^  Antiocheno,  ean.  2. )  Omnes  qui  in- 
grediuntur  ecclesiam  Dei ,  et  Scripturas  sacfas  au- 
diunt,  nec  communieant  in  oratione  cum  populo, 
sed  pfo  quadam  intemperantia  se  a  perceptione 
sanctse  oommanionis  avertunt :  hi  de  ecclesia  remo- 
veantur,quandiuper  confessionem  poenitentiae  fruotus 
osiendant,  et  precibus  indulgentiam  cousequantar 
CAPUT  LXXl. 


suscipiatur  ab  aliis,  quam  suo  reconcilieturepiscnpo : 
aut  certe  ad  synodum,  qoae  congregator,  occurrens, 
pro  se  satisfaciat. 

CAPUT  LXXIIL 
( Ex  eodem  coneilio ,  can,  11 ,  13,  q.  8. )  Si  qnif 
episcopiis,  aut  presbyter,  aut  quilibet  regulae  sub- 
jectus  Ecclesise,  praeter  consilium  ei  litteras  episco- 
porum  provinciae,  et  praecipue  metropolitani,  adierit 
imperatorem,  bunc  rcprobari  et  abjici  oportere,  uon 
solnm  a  communione,  verum  et  ab  honore  cujns 
particeps  vidctnr  existcre,  quia  venerandi  principis 
auribos  molestiam  tentavit  inrerre  contra  lcges  Ec- 
clesiae.  Si  igiiur  adiro  princJpem  necessaria  causa 
deposcit,  hoc  agatur  cum  tractalu  et  consilio  me- 
B  tropolitani,  et  caelerorum  episcoporum  qui  in  eatiein 
provinda  commorantur.  Qui  etiam  proidscentera 
suis  prosequantur  epistolis. 

CAPUT  LXXIV 

( Ex  eodem  eoncilio,  ean.  12,  21,  q.  5. )  Si  quis  a 
proprio  eplscopo  presbyter  aut  diaconus,  aut  a  sy- 
nodo  fuerit  episcopus  forle  damnalus,  et  imperato- 
ris  auribus  molestus  exstiterit,  oporiet  ad  majus 
episcoporum  converti  concilium  :  et  quae  putaverint 
habere  justa ,  plurimis  episcopis  suggerant,  eoruin- 
que  discussioncs  ac  judicia  prxstolentur.  Si  vcro 
haec  parvipendentes,  inolesti  fuerint  imperatori,  hos 
nuUa  veuia  dignos  esse,  ncc  locum  sali^faciionis  ha- 
bcre,  nec  spem  futurae  resliiutionis  penilus  opperin 
dijodicainus. 

CAPUT  LXXV. 

(Ex  cencilio  Laodicensi,  til.  v,  can.  6,  dist.  46.) 
Qtiod  non  oporteat  sacerdotes  et  dericos  fenerantes 
usuras,  vd  quae  dicuntur  sescupla,  id  est,  ei  sutn* 
maiA  capitis  et  dimidium  summae ,  percipcre. 
CAPUT  LXXVL 

(Ex  eodem  concilio,  can.  15.)  Qnod  non  oporteat 
amplius  praeter  eos  qui  regulariter  cantores  existuot, 
qui  et  de  codice  canunt,  alios  in  pulpitum  conscen- 
dere,  et  in  ecclesia  psallere. 

CAPUT  LXXVII. 

(Ex  eodem  concilio,  can,  20 ,  dist.  93.)  Quod  non 
oporteat  diaconum  coraro  prcsbytero  sedere ,  sed 
jussione  presbyteri  sedeat.  Similiter  autem  et  dia- 


(Ex  eodem  conciUo ,  can.  3,  7,  q.  1.)  Si  quis  pre-      conus  in  honore  habeatiir  ab  obsequenlibus.  id  est, 
sbyter,  aut  diaconus,  et  omnino  quilibel  ex  clero,      snbdiaconis,  et  omnibus  dericis. 


parochiam  proprlam  deserens,  ad  allam  properavit, 
dein  omnino  demigrans,  iu  alia  paroehia  per  mulia 
tempora  nititnr  immorari,  ulterios  ibidem  non  mi- 
nislrct  :  maxinie  si  vocanti  suo  episcopo,  et  regredi 
ad  propriam  parochiam  commonenti,  obedire  con- 
lempserit.  Qnod  si  in  hac  indiseiplinatione  perdorat, 
a  minisierio  modis  omnibus  rcmoveatur ,  iia  ut  ne- 
quaquam  locum  restitutionis  inveniat.  Si  vero  pro 
hac  causa  damnatum  alter  episcopus  suscipiat,  hic 
eiiam  a  comnidni  coeroeator  synodo ,  velut  qui  ec- 
desiastica  constitula  dissolvat. 

CAPUT  LXXII. 
{Ex  eodem  concttto^can.  6, 11,  q.  5.)  Si  quis  a 


CAPUT  LXXVIII. 

(Ex  eodem  concilio,  can.  25,  dist.  93.)  Quod  noo 
oporteat  sobdiaconos  panem  dare,  vei  calicem  bene- 
dicere. 

CAPUT  LXXIX. 

(Ex  eodem  condlio,  can.  26,  dist.  60.)  Quod  hi  qoi 
non  sunl  ab  episcopis  ordinati«  tam  io  eoclesiis, 
quam  in  domibus,  exordzare  non  possin'. 
CAPUT  LXXX. 

(Ex  eodem  concilio,  can.  28,  dist.  42.)  Qood  non 
oporteat  in  domlciliis  dlvinis ,  id  esl,  in  Domini  ec- 
desiis  convivia,  qu£  vocantur  agap»,  Geri,  nec  intra 
domum  Dei  comedere,  vel  accubitns  sfernere. 


831 


REGULA  CANOiNICORLM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  -  LIB.  I.  gj^t 

CAPUT  LXXXI.  A  scopalus  vel  clericatus  sui  agros,  vel  quascuaque 


(Ex  eodem  conciliOf  can,  42.)  Quod  non  opor- 
teat  sacerdotem,  vel  clericum  praeter  jussionem  sui 
poDiificis  proficisci. 

CAPUT  LXXXU. 
{Ex  eodem  concilio,  can.  44.)  Quod  non  oporteat 
iugredi  mulieres  ad  altare. 

CAPUT  LXXXUI. 
( Ex  eodem  conciliOy  can.  54,  dist,  5. )  Quod  non 
oporteat  sacerdotes,  aut  clericos,  qpibuscunque 
spectaculis  in  scenis,  aut  in  nuptiis  interesse  :  sed 
antequam  thymelici  ingrediantur,  exsurgere  eos  con- 
venit,  atque  inde  discedere.  Necoporteatsacerdotes, 
aut  cI»*ricos,  ex  collatis  vel  comessaiionibus  convivia 
celebrare.  Hoc  autem  nec  lafcis  posse  congruere. 

CAPUT  LXXXIV.  B 

(Ex  eodem  conciiio,  can.  54,  di$t.  44.)  Quod  non 
oporteat  in  domibus  oblatioues  celebrari  ab  episco- 
pis  vel  presbyteris. 

CAPUT  LXXXV. 
(Ex  concUio  Chatcedonensi^tit.  hyu,can.  7,  qu.^.) 
Qui  semel  in  clero  deputati  sunt,  aut  monachorum 
vitam  expetiverunt,  statuimus,  neque  ad  mililiam 
ncque  ad  dignilatem  aliquam  venire  mundanam   : 
aut  hoc  tenlantes,  et  non  agentes  poenilenliam,  quo 
Dilnus  redeant  ad  lioc  quod  propter  Dominum  pri- 
milus  elegerunt,  analhematlzari. 
CAPUT  LXXXVI. 
(Ex  eodem  conciUo,  tit.  ix,  can.  9,  {\,qu.  i.)  Si 
quis  clericus  adversus  ch  ricum  habet  negotium.non  ^ 
deserat  episcopum  proprium,  et  ad  saecularia  per- 
curral  judicia  :  sed  prius  actio  ventiletur  apud  epi- 
scopum  proprium ,  vel  certe  consilio  ejusdem  epi- 
scopi,  apud  quos  utraeque  partes  voluerinl,  judicium 
oblincbunt.  Si  quis  autem  praeter  haec  fecerit,  cano- 
nicis  correptionibus  subjacebil.  Quod   si  clericus 
habet  causam    adversus  episcopum  proprium,  vel 
adversus  alterum,  apud  synodura  provincia  judice- 
lur.  Quod  si  adversus  ejusdem  provinciae  metropoli- 
tanum  episcopus  vel  clericus  habet  querelam,  petat 
aut  primatem  dioBceseos,  aut  sedem  regiae  urbis 
Constanlinopolilanae,  el  apud  ipsum  judicetur. 
CAPUT  LXXXVU. 
(Exeodem  concUio.can.  20,  dist.  71.)  Clericos  in 


praedia,  nomine  suo  comparanl,  tanquam  reruro 
Dominicarum  invasionis  crimine  teneantur»  nisi  ad- 
moniU  in  ecclesia  eadem  ipsa  contulerint.  Si  autem 
ipsis  proprie  aliquid  liberaUtale  alicujus,  vel  succes 
sione  cognationis  obvenerit,faciantinde  qumi  eoruro 
proposito  congruit.  Quod  si  a  suo  proposito  retror- 
sum  exorbitaverint ,  honore  eccIesia&Uco  indigni, 
tanquam  rrprobi  judicentur. 

CAPUT  XC. 
(Ex  eoncitio  Africano,  can,  7,  diit.  44.)  Ul  clerici 
edendi  vel  bibendi  causa  taberaas  non  ingrediantur, 
nisi  peregrinaUouis  necessitaic  compulsi. 

CAPDT  xa. 

(Ex  eodm  concilio,  can.  81.)  Epigoniu»  episoopus 
dixitiln  iDuIUscoBcUiiskocstatutum  est,  eUam  nunc 
hocouofirmandum  est  a  vestra  pruiienUa,  beatissimi 
fratres,  ui  dericum  alienum  nuUu»  sU>i  piwripiai 
^isGopus,  praeter  ejus  arbitriom  cujos  fueril  ciericus . 
CAPUT  XCH. 
(Ex  decretaii  Leonii  papcBj  epi$t.  i ,  t.  4.)  Illud 
eUam  duximus  pramionendum,  ut  sicut  non  suo,  ita 
ncc  alieno  nomine  aliquis  clericorum  exercerc  fenu» 
altentet.  Indecens  enim  est  crimen  suum  commodls 
alienis  impendere.  Fenus  autem  hoc  solum  aspicerfr 
<*t  exercere  debemus,  ut  quod  hic  misericorditcr 
Irihoimus,  ab  eo  Domino,qui  muUipIiciler  et  in  per- 
peloum  mansura  relribuet,  recipere  valeamus. 

CAPUT  xcm. 

(Ex  decretati  GelasU  papce  epist.  i,  c.  15,  dist.  88.) 
Consequens  fuit  ut  illa  quoque  quae  de  Piceni  parti- 
bus  nuper  ad  nos  missa  rcIaUo  nuntiavit,  nec  nunc 
praetereunffa  puUremus,  id  est,  plurimos  clericorum 
negoUationibus  inbonestis  et  lucris  turpibus  imnii- 
nere,  nullo  pudore  cementes  evangelicam  lecUonem, 
qua  ipse  Dominus  noster  negotiatores  e  templo  ver- 
beraios  flagellis  asseritur  expuHsse  (Matth.  41),  nec 
Apostoli  verba  recolentes,  quibus  ait  :  Nemo  miti- 
tansDeo.implicat  se  negotiis  sa^cutaribus  (IITim.  u) ; 
Psalmistam  qnoque  David  surJa  disslmulantes  aurc 
cantantem  :  Quoniam  non  cognovi  negotiationes,  in- 
troibo  adpotentxas  Domini  (Psal.  lxx).  Proinde  hu- 
jnscemodi  aut  ab  indignis  post  baec  quxsUbus  novc- 


ecclesia  ministrantes,  sicut  jam  conslituimus,  in  al-  D  ^"*  ^^sUnendum,  et  ab  omnibus  cujuslibet  negoUa 

tAriiift  #>ivifotic  A/tMAoInm  <,i»i..«^^   n^-i ...  iinnifi  infTAniift  minlrfifnfo/Tiio  ««Asean^ttm    n.ti  :»  m..^ 


lerius  civitaUs  ecclesiam  statutos  fieri  non  oporlet, 
sed  contentos  esse,  in  quibusab  initio  ministrareme- 
rnerunl,  exceptis  illis,  qui  proprias  amittcntes  pro^ 
vincias,  ex  necessitateadaliam  ecclesiam  Iransierunt. 
CAPUT  LXXXVHI. 

(Exeodemconcitio,can.  22,12,  q.  2.)  Non  liccre 
clericis  post  obilura  sui  cpiscopi,  res  ad  eura  perU- 
nentes  diripere,  sicut  anliquis  quoquc  esl  canoni- 
bus  constilutum.  Qiiod  si  hoc  facere  tentaverinl, 
graduura  suorum  periculo  subjacebunt. 
CAPUT  LXXXIX. 

( Ex  concilio  Carthag.  can.  52. )  llera  placuit 
ul  episcopi,  presliytcri,  diacoui,  vel  quicuiique  vk- 
rici,  qui  nihil  habciilcs  ordinaulur,  et  tcmpore  opi- 


Uonis  ingeniis  cupidilateque  cessandum,  aul  in  quo- 
cunquc  gradu  sinl  posiU,  mox  a  clericalibus  olliciis 
abstinere  cogantur,quoniam  domus  Dei  donius  or.i- 
tionis  et  esse  debet  et  dici,  ne  ofllcina  ncgoUaiionis 
et  spelunca  poUus  sit  latronum  (Matth.  xxi). 
CAPUT  XCIV. 
(Excerptum  ex  epislola  S.  Hieron.  nd  Sepotianum 
de  \ita  c'ericorum.)  Petis  a  me,NepoUane  charis* 
sime,  litleris  transraarinis,  et  crebro  pctis,  ut  Ubi 
brevi  voluraine  digcram  pnecepta  bcne  vivendi;  et 
qua  ratione  is  qui,  saiculi  railiUa  derelicta,  vel  rao- 
nachus  coepcrit  cssc  vel   clericus,  rcctum  ChrisU 
trauiitcra  tcncat,  ne  ad  divcrsa  viliorura  divcrtioula 
rapialur  flbid.  posl  multa.)  Scioquiilcm  .ib  avunculo 


8S5  AMALAmUS  PRESB\TER  METENSIS.  m 

tuo  B.  HelioJoro,  qui  nunc  pontifex  Cbristi  est,  te  A  solus  introeas,  taiesque  habeto  socios,  quoram  con« 


rt  didicisse  quae  sancU  sunt,  et  qnotidie  discere, 
normamque  y\xsb  cjus  eiemplum  babere  Tirtutum. 
Sed  et  nostra,  qualiacunque  sunt,  suscipe ;  et  libel- 
lum  bunc  libello  iltius  copulato,  ut  cum  ille  te  mo- 
nachum  erudierit ,  hic  clericuro  doceat  esse  perfe- 
ctum.  Igilur  clericus  qiii  Gbristi  serrit  Ecclesix,  in- 
terpretetur  primo  rocabulum  suum,  et  nominis  de- 
finitione  prolata,  nitatur  esse  qnod  dicitur.  Si  enim 
clcros  Grsce,  Latine  sors  appellatur ,  propterea  vo- 
cantur  clerici,  vel  quia  de  sorte  sunt  Domini,  vel 
quia  Dominus  ipse  sors,  id  esl  pars  clericorum  cst. 
Qui  autem  vel  ipse  pars  Domini  est,  vel  Dominum 
partem  habct,  talem  se  exbibere  debet,  ut  ipse  pos- 
sideat  Dominum,  et  ipse  possideatur  a  Domino.  Qui 


tubemio  non  infameris.  Si  lcctor,  si  acolytus,  si 
psaltes  te  sequitur ,  non  omentur  vesle ,  sed  mori- 
bus;  nec  calamistro  crispent  comas,  sed  pudiciiiam 
habitn  polliceautur.  Solus  cum  sola  secrete  etabsque 
arbilro  vel  teste  non  sedeas.  Si  familiarius  est  ali- 
quid  loquendum,  babet  nulricem  majorem  domus, 
virginem,  viduam,  maritatam  :  non  est  tam  inhu- 
mana,  ut  nulluni  praeter  te  habeat  cui  se  audeat 
credere.  Ga^eto  omiies  snspiciones  :  et  quidquid 
probabiliter  fingi  potest,  ne  fingatur,  ante  devita. 
Grebra  munuscula,  et  sudariola,  et  fasciolas,  et  ve- 
stes  ori  applicitas ,  et  oblatos  ac  degustatos  cihos, 
blandasque  ac  dulces  lilteralas  sanctus  amor  Bon 
habet.  Mel  meum,  liimen  meum,  meumque  deside- 


possidet  Dominum,  et  cum  Propheta  dicit,  Pars  mea  ^  pium,  Ghrislus  est.  Natus  in  paupere  doroo,  el   in 


Dominus  (Psal.  lxxii),  nihil  extra  Domtnum  habere 
potest.  Quod  si  quippiam  aliud  habuerlt  praeter  Do^ 
rninum ,  pars  ejus  non  erit  Dominus.  Verbi  gratia  : 
Si  aoram ,  si  argentum,  si  possessiones,  si  variam 
supellectilem,  cum  islis  partibus  Dominus  pars  ejus 
ficri  non  dignatur.  Si  autem  cgo  pars  Domini  sum , 
H  funiculus  lixreJitatis  ejus :  iiec  accipio  partem 
inler  cxteras  tribus,  sed  quasi  levila  et  sacerdos» 
vivo  de  decimis ;  et  altari  serviens,  altaris  oblaliooe 
sustentor;  habens  victum  et  vestitum,  his  contentas 
cro,  et  nodam  crucem  nudns  sequar.  Obsecro  itaqve 
te,  et  repeiens  iterum  .iteramque  mooebOy  ne  oifi- 
cium  clericatus ,  genus  antiquae  militix  putes  :  id 


tugurio  raslicano,  qui^vix  milio  et  ctbario  pane  m- 
gientem  satiare  ventrem  poteram,  nunc  similam  et 
mella  fastidio.  Novi  et  genera  et  nomina  piscium»  in 
quo  littore  conchae  leclae  sint  caUeo,  saporibos 
avii^  discerao  provincias,  et  ciboram  me  raritas  ac 
novissime  damna  ipsa  delectant.  Tu  quidem  divinas 
Scripturas  sxpius  lege,  imo  nunquam  de  manibus 
luis  sacra  lectio  deponatur.  Disce  quod  doceas,  obtioe 
eum,  qui  secunduro  doctrinam  est,  fidelem  sermo- 
nem,ut  possis  exhortari  in  doctrina  sana,  et  contra- 
dicentes  revincere.  Permane  in  his  quae  didicisU  ac 
eredita  sunl  tibi,  sciens  a  quo  didiceris,  paratus  sem- 
per  ad  satisfactionem  omni  poscenli  le  rationem 


cst,  ne  lucra  saiculi  in  Ghristi  quasras  militia;  nec     de  ea,  quse  in  te  est,  spe.  Non  confundant  opera 


plus  habeas  quam  quando  clericus  esse  coepisti,  et 
dicalur  tibi :  Clerieorum  non  proderunt  eis  (Jer.xn). 
Mcnsulain  tuam  pauperes  et  peregrini ,  et  cum  illis 
Ghristus  conviva  noverit.  Negotiatorem  clericum,  et 
ex  inope  diviiem,  ex  ignobili  gloriosum,  quasi  quam- 
dam  pestcm  fuge.  Corrumpunt  mores  bonos  eonfa- 
bulationes  pessinue  (II  Cor,  xv).  Tu  auram  contem- 
nts,  alius  diligil.  Tu  calcas  opes,  ille  sectatur.  Tibi 
cordi  est  mahsuctudo,  silentium,  secretum  :  illi  lo- 
quacitas,  attrita  frons,  fora  placent,  et  platex,  et 
medicoram  tabernae.  In  tanta  moram  discordia  qoae 
potest  esse  coneordia?  Hospilioiuro  tuum  aut  raro, 
aut  nunquam  mulierum  pedes  terant.  Omnes  puellas 
ct  virgines  Ghristi,  aut  aequaliter  ignora ,  aut  sequa- 
Hter  dilige.  Ne  sub  eodem  tecto  maoseris,  nec  in 
praeterila  caslitate  coofidas.  Nec  David  sanclior,  nec 
Salomone  poles  esse  sapieniior.  Memento  sempcr 
quod  paradisi  colonuin  de  possessione  sua  muHer 
cjccerit  (Gen.  iii).  ifigrolanti  tibi  sanctus  qnilibet 
frater  assislat,  et  germana,  vel  mater,  aut  probaUe 
quxlittcl  apud  omnes  fidei.  Qnod  si  hujusmodi  non 
fuerint  consanguinilalis  castimonixquc  person«ne , 
multas  anus  nulrit  ecclesia,  qux  et  olficium  pne- 
Leant,  et  beneficium  accipiant  ministrando ,  ut  in- 
firmitas  quoqne  tua  fructum  habeat  eleemosyux. 
Scio  quosdam  convaluisse  corpore ,  et  animo  a^gro- 
lare  coepisse.  Periculose  tibi  ministrat,  cujus  vullum 
frequentcr  attendis.  Si  propter  ofiiciuro  clencatus, 
aiit  vidua  visil.\lur,  aut  virgo ,  nunquam   domum 


sermonem  tuum,  ne  cum  in  ecclesia  loqneris,  la- 
citus  quilibet  respondeat :  Gur  ergo  haec  qu»  dicis, 
ipse  non  facis  ?  Delicalus  magisler  est,  qni  pleoo 
ventre  de  jejuniis  dispulat.  Accusare  avaritiara  et 
latro  potest.  Sacerdotis  Gbristi  os,  mens,  manos- 
que  concordenl.  Esto  suljectus  pontifici  tuo,  et 
quasi  aiiimae  parentem  suspice.  Amare,  filioram; 
timere,  servoram  est.  Si  pater  sum,  inquit,  ubi  esi 
honor  meus  ?  ^  Dominus  ego  iiciir,  ubi  timor  mens 
est  (Matach.  i)  ?  Melius  est,  charissiine,  non  habere 
quod  tribuas,  quam  impudenter  petere  quod  des. 
Sei  et  genus  arrogantiae  est  clementiorem  te  velle 
videri  quam  pontifex  Ghristi  esu  Non  omnla  posso- 
mus  omnes.  Alius  in  Ecclesia  oculus  est,  alios 
lingua,  alius  manus,  alins  pes,  auris,  venter  el 
caetera.  Lege  Pauli  Epistolam  ad  Gorinthios  (/  Cer, 
xii),  qiiomodo  diversa  membfa  uuum  corpus  effi- 
ciunt.  Nec  rasticus  tamen  et  simplex  fraler  ideo  se 
sanclum  putet  si  nihil  noverit ,  nec  peritus  et  elo- 
quens  lingua  sestimet  sanctitatem :  inulloque  meliiis 
est  e  duobus  imperfectis  raslicilatem  haberc  sati- 
clam  quam  eloqucntiam  peccatricem.  Mulli  aedificant 
parietes,  et  coluronas  ecclesix  substraunt,  marmora 
nitent,  auro  splendent  laqucaria,  gemmis  altare  dis- 
tinguitur ,  et  minisirorum  Ghristi  nulla  elecUo  est. 
Nunc  vero  portemus  cracem  Ghristi,  et  divitias  lu- 
tum  pulabimus.  QuiJ  miramur  quod  Ghristus  vo* 
cat  iniquuro  niammona  (Luc.  xvi)  ?  qiitd  suspicimos 
ei  aTnamus,  qnod  Petrus  se  non  habcre  tcslntur  (Act- 


8Sn 


REGULA  CAN0NIC0R13M  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  LrU.  I. 


SSS-' 


iit)?  ConvWia  tibi  deteslanda  sunt  ssecularium,  ma-  A  Per  dicm.sol  non  nrit  eum»  neque  luna  per  uoctem. 


&ime  horam  qui  boaoribus  tument.  Turpe  est  ante 
fores  saoerdotis  Christi  cruciflii  et  pauperis,  et  qui 
cibo  quoque  vescebator  alieno ,  lictores  oonsulum  et 
milites  excubare :  judicemque  provinciae  meiius  apud 
te  prandere  quam  in  palalio.  Quod  si  obtenderis  (a- 
cere  te  hsBC,  ut  roges  pro  miseris  atque  sobjectis, 
juJex  saecuU  plus  defert  clerico  conlinentt  quam  di- 
viti,  et  magis  sanctttaiem  tuam  venerabitur  quam 
opes.  Aut  si  lalis  est  qui  non  audiat  clericos  nist 
iuter  phialas,  libeoter  carebo  hujuscemodi  beneficio, 
et  Christum  rogabo  pro  judice,  qui  magis  potest  et 
citius  subvenire.  Helius  est  enini  confidere  io  Do- 
uiino  quam  confidcre  in  homine.  Melius  est  sperare 
iii  Domino  quam  sperare  in  prlncipibus.  Nunquam 


Nolo  te  orare  in  angulis  pUtearum ,  ne  rcctum  iter 
precum  tuarum  frangat  aura  popularis.  Nolotedila- 
tare  fimbrias,  el  o&tentui  babere  phylacteria,  et  cod- 
scientia  repugnante,  pharisaica  ambitione  circum* 
dari.  Inde  pendet  Evangclium,  inde  lcx  et  propbetae» 
Fidelis  mecum  leclor  inlclligis  quid  taceam  et  quid 
magis  tacendo  loquar  Tot  te  reguhc,  quot  speeies 
gloriarum  percurrant.  Quanto  melius  erat  hxc  non 
in  corpore,  sed  in  corde  gesure  ?  Deum  habere  Cnir 
iorem,  non  aspeetus  hominum  ?  Vis  scire  quales  Do* 
minus  quaerat  ornatus  ?  Habeto  justitiam,  pniden- 
tiam,  temperantiam,  forliludincm.  ilis  coelt  plagis 
includere,  quae  te  quadriga  velut  aurigam  Christi, 
ad  metam  concita  ferat.  Nthil  hoc  monili  prctiosios. 


vinum  redoleas,  ne  audias  iiiud  philosopbi :  Hoc  non  B  nihil  hac  gemmanim  varieute  distinctius.  Ex  omni 


cst  osculum  porrigere,  sed  vinum  propinare.  Yino- 
ieutos  sacerdotes  et  Apostolus  damnat  (/  Tim.  v),  et 
v«tus  lex  prohibet.  Qut  aUario  serviutti^  vinum  el  «t- 
ceram  non  bibant  (LeviL  x).  Sicera,  Hebraeo  ser- 
mone,  omnis  potio  nuncupatur  quae  inebriare  potest, 
sive  ilia  quae  fruinento  conficitur,  sive  pomorum 
sueoo,  aut  cum  favi  decoquuntur  in  dulcem  et  barba- 
ram  polionem ,  aot  palmanim  fructus  exprimuntur 
iii  liquorem,  coctisque  frugibus,  atque  pingulor  co- 
loratur.  Quidquid  Inebriat,  et  stalum  meniis  cver- 
ttt,  foge  sinurtter  ot  vinum.  Nec  hoc  dico  quod  Dei 
creatura  a  nobis  damnetur.  Si  quidem  et  Dominus 
viui  potator  est  appeilatus  (Matth»  xi) :  et  Timotheo 
cUdenti  stomachum  vini  modica  sorbitio  relaxata  est 


parte  decoraris,  cingeris  atque  protegeris  :  et  oma* 
mento  tibi  sunt  et  muuimini :  gemmae  vertuntar  In 
scuu.  Cave  quoque,  aut  linguam,  aut  aures  babeas 
prurientes,  id  est,  ne  ant  ipse  alils  detrahas,  aut 
alios  audias  detrahentes.  Sedens^  inquit,  advmuo^ 
fratrem  tuum  loquebaris :  et  advereus  /Uium  matri^ 
tuof  ponebae  scandalum  (PM/.xux),ete.  Parce  a  de- 
tracHone  linguae,  custodi  serrooaes  tuos,  ot  soito 
quia  cuncta  quae  de  aliis  loqueris,  tna  aenlentia  ju- 
dicaris :  et  in  his  ipse  deprehendendus  eiis,  qose  in* 
aliis  arguebas.  Neque  vero  iUa  justa  est  exciisatio : 
Heferentibus  aiiis  iiijuriam  faceto  non  possum.  Nemo 
invito  auditori  libenter  refert.  Oflleii  ergo  tui  sit, 
charissime,  non  sohim  oculos  castos  servare,  sed  et 


(i  Tim,  v).  Sed  modum  pro  aetatis  et  valetudinis,  et  ^  lingoam.  Nunqoam  de  mulieruro  formis  dlspotes> 


corponim  qualiiate  exigimus  in  potando.  Qnod  si 
absque  vino  ardeo  adolesceniia ,  el  inflaminor  calore 
sanguinis,  et  succulento  validoqiie  sum  corpore ,  li- 
benter  carebo  pocolo,  in  quo  suspicio  veneni  est. 
Pukhre  didtur  apud  Gnecos,  sed  nescio  otrum  apiid 
Dos  aeque  resonet :  Pingiiis  venter  non  gignit  sensom 
teouem.  Tantum  tibi  jejunionim  impone ,  quaotum 
ferrepotes.  Sint  tibi  j^unio  pura,  casta,.simpticia, 
modeiata,  et  non  siiperstiiiosa.  Quid  prodest  oleo  noo 
Teod,  et  molestlas  quasdam  dtfllcultatesque  eibo- 
nim  quaerere,  caricas,  piper,  nuces,  paimarom  fru- 
cios,  similam,  md,  piatacia  ?  Tot  hortorum  cultura 
vcxatur,  ut  dbario  non  veseamur  pane.  Audio  pra&- 


nec  quid  in  cujusqoara  doroo  agatur,  alia  domus  per 
te  noverit.  Omnium  christianorum  domos  quasi 
proprias  ama.  FaciMos  contemnitur  cierlcQS,  qiii< 
saepe  vocatur  ad  prandium  et  non  recusat.  Nun- 
quam  peteotes ,  raro  accipiamus  rogati.  BealluS' 
enlm  est  magis  dare  quam  acdpere.  Nesdo  enim 
quomodo  etiam  ipse  qui  deprecatur  ut  tribual  , 
cum  acceperis,  viliorem  te  Judicat.  Et  miruni  in- 
roodum,  si  euro  rogantem  coutempseris,  plos  te  po- 
sterius  veneratnr.  Procnratores  atque  dispensatotes 
domomm  alienanKB  atque  TiUarum,  qoomodo  ease- 
possnAt  clerid,  qui  proprias  jobentur  oontemnere' 
facultates  ?  Amico  rapere  quippiam  furiam  esl,  ee- 


terea  quosdam  oontra  rerum  hominumque  naturam,  ^  clesiam  fraudaro  sacrilegium  est.    Acoepfsse  pau 


aqtiam  non  bibere,  nec  vesci  pane,  sed  sorbitiuncu- 
«as  delicatas ,  et  contrita  oiera ,  betarumque  succum 
non  calice  sorbere,  sed  concha.  Forttssimum  jeju- 
Dtom  est  aqua  et  panis.  Sed  quia  gloriam  non  ha- 
bet,  et  omnes  paue  et  aqua  vivimus,  publicum  et 
oommune  jcjoniuro  non  putatur.  Cave  ne  hominmn 
romuseulos  aucuperis,  ne  in  ofl^ensam  Ikk  populo- 
rom  laudem  commotes.  Si  adhuc^  inquit  Apostolus, 
kwwiibui  placerem,  Chrieti  tervus  non  essem  (Go- 
iat,  i).  Desiit  placere  hominibus,  etservusfactusest 
Gbnsti.  Per  bonam  et  malam  famam ,  a  dextris  et  a 
ainistris  Christi  miles  graditur :  nec  laude  extollitur, 
Hee  vituperatione  frangitur  :  non  divitiis  tumet,  non 
conlrahilur  p  uperlate  :  et  i.eta  contcronil  et  tribtia. 


peribus  erogandum,  et  esurientibus  plnrirois,  \el 
caiitom  esse  velle  vel  timidum,  aut  (quod  aperttssimr 
sederis  est)  aliqtiid  exinde  subtrabere,  omniuro  pne- 
donum  emdelitatem  superat.  Alter  fame  torqoetur, 
et  tu  fodlcas,  quantum  venlri  q'us  satis  slt.  Aut  di- 
vide  statim  quod  acceperis  :  aot,  si  timidus  dispen- 
sator  es,  dimitte  largitorem,  ut  sua  ipee  distribuat. 
Nolo,  sub  oceasione  mea,  saeculos  tuus  plenos  sit. 
Nemo  mea  melius  me  servare  poiest.  Ipse  est  opii- 
rous  dispensator ,  qui  nibil  sibi  reservat  1}oegisti 
roe,  Nepotiane  charissime,  talia  scribendo  confo- 
diendum  me  omnium  linguis  prodere.  Aiit  enim  ni- 
hil  scribendum  fuit ,  ne  homiimm  jndiciom  subire- 
mus,  qiiod   tu  faccre  prohilmisti :  aut  soribentos 


887  AMALARiUS  PRESBYTER  HETENSIS.  883 

notse,  adversum  nos  ennctorum  roaledicorum  lela  A  vivere,  laborabantmaoibussuisnequemgrsivareni: 


esse  torquenda.  Quos  obsecro  ut  quiescanl  el  desi- 
nantmaledicere.  NonenimatadTersariis,sed  ut  ami- 
cis  scripsimus.  Nec  invecti  sumus  in  eosquipeccant, 
sed  ne  peecent,  monuimus :  neque  in  ilios  tantum, 
sed  in  nosipsosseveri  judices  fuimus,  volentesque  fe- 
stucam  de  oculo  alterius  toliere,  noslram  prius  irabem 
cjecimus.  Nullum  Issi ,  nullius  nomen  mea  scriptura 
designatum  est.  Neminem  speeialiter  meus  sermo  pul- 
savit.  Generalis  devitiisdisputatioest.Qui  mihi  ira« 
sci  voluerit,  prius  ipse  de  se,  quod  lalis  sit,  confitebitur. 

CAPUT  XCV. 

{Excerptum  beati  Hieronymi  de  insHtuiione  cleri' 
corum.  Ex  efMtola  ad  PauUnum  presbyterum.)  Ob- 
secro  te,  cbarissime,  ut  muiiitudines  bominum,  et  B 
oflicia,  et  salutaiiones,  et  convivia,  veluti  quasdam 
catenas  fugias  voiuptatum.  Sit  vilis  tilH  et  vesper- 
tinus  ciiNis.  Olera  et  legumina,  inlerdumque  pisci- 
cuios,  pro  summis  diicas  deiiciis.  Qui  CLristum  de- 
siderat,  et  iiio  pane  vescitur,  non  quaerit  magnopere, 
de  quam  pretiosis  cibis  stercns  conficiat.  Quidquid 
past  guiam  Bon  acntiiur,  idem  tibi  sit  quod  panis  et 
legumiaa.  Semper  in  manu  tua  sacra  iectio  sit.  Fre- 
quenier  orandum,  et  flexo  corpore  mens  erlgenda  ad 
Donunum.  Crebije  vigiiix,  et  ventre  vacuo  saepius 
(iormiendum.  Rumusculos  et  gioriolas,  et  palpantes 
adulatores  quasi  hostes  fuge.  Pauperibus  ei  fralribui 
refrigeria  sumptuum  manu  propria  distribue.  Hu- 
miiitalem  vestium  tumenii  animo  non  appetas.  Sse- 


ei  aiiis  triboebant  refrigeria,  quomm  pro  spiritnaii- 
bus  debebant  metere  camalia  {Cor.  ix).  Ita  ergo  age, 
et  vive  in  monaBterio,  ut  ciericas  esse  merearis,  ut 
adoiesoeniiam  iuam  noila  sorde  eommacules,  at  ad 
altare  Cbristi  quasi  de  thaiamo  ^rgo  procodas,  et 
haleas  deforis  bonom  testimonium.  Femioae  quai 
nomen  titum  noverint ,  valtum  nesciani.  Cum  ad 
perfectam  aeialem  veneris,  si  iaroen  vita  comes  fue- 
rit,  et  ie  vel  popuius  vel  pontifex  civitatis  ad  deri- 
cum  adiegerint,  agito  quae  cierid  suni,  ei  inter  ipeos 
sectare  meiiores,  quia  in  omiii  condiiione  et  graida 
opttmis  mixta  sunt  pessima.  Hulto  tempore  disee 
quod  doceas.  Ne  credas  iaudatoribus  Uiis,  imoirri- 
soribos  aurera  ne  libenter  accommodes. 

CAPUT  XCVli. 
•  {Ejusdem^  ex  episiola  ad  Heliodorum,  Quid  disiet 
iuter  cUricum  et  monachum»)  Mouachum  aulem 
perfecium  esse  nolle,  deiinquere  est.  Sed  de  hoc 
gradu  puisus,  provocabis  ad  ciericos.  An  de  his  ali- 
qoid  audeam  dicere,  qui  certe  in  suis  urbibo^  com- 
moraniur?  Absii  autem  ut  quidquam  de  his  sini- 
strum  loquar,  qui  aposloiico  gradui  snccfdentes, 
Christi  corpus  sacro  ore  conGclnnl :  per  quos  nos 
etiam  Ciiristiani  sumus :  qui  claTes  regni  coelorum 
habehtes,  ante  judicii  diem  judicant,  qni  spoosam 
Domini  sobria  caslitate  conservani.  Sed  et  aiia,  ot 
anie  perstrinxi,  monachorom  causa  est,  aiia  deri- 
coruin.  Clerici  pascunt  oves,  ego  pascor.  Illi  de 
aitario  vivunt :  mihi  quasl  infructuosae  arboris  se- 
cuiarium  ei  maxime  potentium  consortium  deviia.  ^  curis  ponitur  ad  radicem,  si  munns  ad  allare  non 


Habeto  simplicitatem  coiumbae,  ne  cuiquam  macbi- 
neris  doios,  et  serpentis  astuiiam,  ne  aliorum  sup- 
planteiis  inaidiis.  Non  multum  disiat  in  viiio,  vei 
decipere  posse,  vei  decipi  posse  Cbristianum.  Tem- 
pium  verum  Chrisii«  anima  credentis  esi  :  iilam 
exoma,  iliam  vesti,  ilii  offer  donaria,  in  illa  Cliri- 
siom  suscipe.  Nescio  enim  quomodo  pius  placeat 
mundo,  qui  Cbrislo  displicet. 

CAPUT  XCVI. 

{EjusdeMf  ex  epislola  ad  Ruslicum ,  tit.  xvi.)  Dico 

autem,  si  clericatus  iitiilai  te  de&iderium,  disee  quod 

possis  docere,  ti  ralionaiem  hosiiam  oiier  Ciiristo. 

Ne  sis  roiies  aniequam  tiro :  ue  prius  roagister  sis 


defero  {Maitk,  xvi  et  xviii).  Nec  possnm  obtendere 
panperiatem,  cum  in  Evangelio  anuro  viduam  dno, 
quae  sibi  sola  sopererant,  a^ra  mittentem  laudaverit 
Dominus  (Deut.  xvii).  Mihi  ante  presbyternm  sedere 
non  licet;  illi,  si  peccavero,  licet  tradere  me  Satanas 
in  interitum  camis,  ni  spiritus  salvus  sitin  dieDo- 
roini  Jeeu.  £i  in  veteri  quidem  lege,  quicunqtie  sa* 
cerdotibus  non  obiemperassei ,  aui  exlra  casira  po- 
siios  lapidabator  a  popnio,  aut  gladio  cervice  snl  je- 
cta,  coniemplum  expiabat  croore.  Nonc  vero  iooii^ 
diens,  spiritaii  mucrone  truncniar :  aui  ejecuis  de 
ecciesia,  rabiio  dasmonum  ore  discerpiior. 

CAPUT  xcvni. 


antequam  discipulus.  Non  est  humiiitatis  meae  ne-  ^     {EjuBdem,  ex  epistola  ad  Oeeanum^  de  VUa  eten- 


que  mensurae!  judicare  de  dericis,  et  de  roinisiris  ec* 
desiarum  sinistrum  quippiam  dicere.  Hal)eaul  iili 
ordinem  ei  gradum  suum.  Quem  si  tenueris,  quo- 
modo  tibi  in  eo  vivendum  sit,  ediius  ad  Nepotianum 
iii)er  docere  poterit.  Voio  ergo  ut  sine  inierroissione 
oratio,  et  vigil  tibi  sit  sensus,  nec  vagis  cogiiaiionl- 
bus  puiens,  eorpus  pariter  et  animus  iendaiur  ad 
Dominum.  Iram  vince  patientia.  Ama  scientiam 
Scripturarum,  et  carois  vitia  non  amabis.  Nec  vacei 
mens  tua  variis  periurbaiionibus :  quae  si  pectori 
insederini,  dominabuntur  tui,kct  te  deducent  ad  de- 
lictiim  maximuro.  Facito  aliquid  operis,  ut  semper 
le  dial)olus  inveniat  occupatum.  Hemento  quia  et 
apostoli  Chrisli,  habentcs  polestatem  de  Evangclio 


cornm,)  Deprccatus  es ,  nt  tibi  breviter  cxponeren». 
qualiter  clerici  vietitare  debeani.  Hlnc  ine  pleriqne 
e  lualediciis  aemulis  praestolaotur,  qnia  non  siieo 
veritaiem.  Prima  quidem  teniamenta  sani  cleri' 
corum,  feminanin)  frequentes  aocessua.  Istesexas 
reprebensibiies  exhiket  dericos.  Quid  iibi  revera 
ciim  feminis,  qui  ad  aiiare  cum  Domino  labalarist 
Te  cuncti  in  publico,  ie  in  agro  Tosticl  aratores  ac 
vinitorea  quotidie  graviter  laceral>aDi,  si  contra  dis- 
posltum  iidei  cum  feminis  habiiare  contendis.  Et 
quia  (nt  arbitror)  concupiscis  )rreprebeosil)ilis  InTe* 
niri,  iesiimonio  bono  munire.  Nunquid  in  choro 
apostoloraro  feminae  affuemnt?  Prohibe  vlrgiBes  le- 
cum  comroorari,  ctiam  quas  de  genere  tuo  sunt.  Di- 


889  REGLLA  CAN0N1€0RI]M  AB  AMALARIO  COLLECTA.  -  LIB.  1.  890 

ligis  eas?  e&terius  ordina,  freqiienter  visita  JuncUis  A  dos,  pauca  de  reliquis  Apostoli  testimooiis,  quan- 


obsequio  derieonim,  ne  dum  secretaliter  ac  sotus 
ingrederis,  macuks  testimonium  tuum.  Aliter  nam- 
qoe  coDjugati,  aliter  continentes  edocentur  eccle- 
aiasticum  subire  ministerium  et  onus.  Feminarum 
cum  clerids  nullo  pacto  conjuncta  pnecipiiur  con- 
versatio.  Janua  dialx)li,  Tia  iniquilatis,  scorpionis 
percussio,  nocivumque  genus  est  femina.  Cum  pro- 
ximat  stipula  ,  incendit  iguem.  Flammigero  igne 
percutit  femina  conscieuliam  pariter  habitantis, 
exuritque  fundamenta  monlium.  Ego  judico,  si  cum 
viris  femin»  babiient,  viscarium  non  deerit  diaboli, 
qui  ex  eis  aocupatus  est  ab  initio  peccatum.  Ferreas 
inentes  libido  domat :  si  alligaveril  quis  ignem  in 
sinu  suo,  veslimenta  ejus  non  comburentur?  Aut  si 


tum  Dominus  donat,  exponam.  SufBciant  superiores 
causae,  quae  dictx  sunt.  Yerum  ne  aliquis  mlnns 
intelligens  ad  episcopos  sentiat  Apostolum  fuisse 
locutum,  quid  de  diaconibus  ad  Timotheum  pne- 
ceptum  est,  quid  de  presbyteris  ad  Titum,  comme- 
morare  dflectat.  Sed  praetereondum  non  est  supe- 
riorem  explanare  sententiam.  Unius  uxoris  vinim 
et  nova  et  vetus  praecepllo  sacerdotem  censuit  eli- 
gendum.  Quia  digamos  ad  miinslerium  plerique 
episcopi  applicuerunt,  sic  asseruerunt :  Concubina 
fuit  illa,  haec  uxor.  Quasi  non  hsec  eadem  sint  com- 
mercia  foeditatis  in  iila,  quae  in  hac  excrcentur, 
quae  uxor  asseritur,  aut  quia  conjugii  tabulas  non 
fecil,  concnpiscentia  alia  non  fuit.  Nullo  pacto  di- 


quis  ambulaverit  super  carbones  ignis,  pedes  suos  B  gamos,  vel  concubinarum  catenis  insertos,   decet 


non  comburet?  Mihi  crede,  non  potest  toto  corde 
habiiare  cum  Domino ,  qui  feniinarum  accessibus 
copulatur.  Sed  dicil :  Qui  ambulat,  inquit,  iimpU- 
eiier^  ambulat  eonpdenter  (Prov,  x).  Bene  et  argute; 
sed  oportct  testimonium  bonum  habere  ab  his  qui  fo- 
ris  sunt.  Licet  coram  Domino  incedas,  tamen  co- 
ram  hominibus  bona  providenda  sunt :  quia  astutio- 
res  sunt  filii  tenebrarum  super  filios  lucis.  Cum  a 
te  hoc  genus  non  amputatur,  das  reprehendentibus  te 
locum.  Ipse  te  detrabentium  morsibus  tradidisti ,  si 
agapetarum  consortium  non  dimiseris.  Benignus 
es  ?  gaudeo.  Pudicus  ?  falsum  est.  Si  pudidtiam 
quseris,  feminam,  quam  videris  bene  conversantem, 
meute  dilige,  non  corporali  frequentes  omatu.  Non 


subire  sacerdotii  ministerium.  In  Leviiico  scriptum 
est  ac  praefluitum,  quales  eligi  debeant  sacerdotes. 
Si  ergo  clericus  monogamus  fuerit,  et  uxor  ejus  di- 
gama,  noli  eum  ad  ministerinm  applicare  [Cap.  xxi). 
Haec  Tito  praecepta  idcm  Apostolus  de  ordinandis 
clericis  dedit  ( Tit.  i ).  Et  quia  liber  flnem  exspectul, 
ad  id  redeamus  unde  digressi  sumus.  Nec  si  duae 
aut  tres  pariter  Dei  ancillae  morentur,  solum  ad 
eas  decet  ingredi  sacerdotem.  Si  quis  haec  prae- 
cepta  non  observaverit,  hostis  est  animae  suae.  Quod 
si  post  nostra  monita  aliquis  clericus  agapetas  am- 
plius  quaesierit  amare  quam  Christnm ,  secundum 
synodalem  regulam  conveniatur,  et  prxcepta  Pa- 
trum  in  Nicaea  definita  (Coneitii  Nicomi  ean,  S)  ei 


vesiis  tenera  clericum  facit,  aut  sacerdolem,  sed  ^  legantur.  Jam  vero  si  coiSventus  praedicta  fugerit  et 


casta  menlis  intentio.  Haec  enim  devotionem  hono- 
ris  in  te  custodit.  Honorem  quidem  gloriosius  boni 
operis  fama  conservat.  Sacerdotes  quippe  decet,  vel 
casteros  quidem  clericorum  gradus,  ut  supra  dictum 
est,  a  feminis  segregari.  Si  igitur  generis  gratia  ju- 
dicas  e^sdem  nullo  pacto  dlmiltere ,  memento  quod 
Thamar  ab  Amuon  fratre  suo  corrupta  sit  (  i  Reg, 
XIII ).  Idipsum  persequor,  dilectissime  :  nbi  unius 
esl  tabernaculi  conversaiio,  caruis  non  facile  tolfi- 
cur  delectalio.  De  duobos  enim ,  quod  anos  deside^ 
rai,  si  ioqui  non  potest,  vel  tentatur.  Remotio  igitnr 
viri  castitatis  coilocat  arma,  construit  in  melioribus 
castra,  pudoris  honorem  consolatur.  Potutt  enim  et 
Maria    mater  Domini  de  choro  apostolorum  non 


i^Iiquerit,  cousecuti  sumus  maximum  lucrum.  Alio- 
qoin  ialis  ab  Ecclesia  analhematizandus  est.  Cer- 
minant  enim  feminae  spinas  cum  viris  habitanles,  et 
arcana  mentium  acuto  mucrone  percutiunt.  Proh 
nefas !  dolor  est  dicere,  sed  propterire  non  decet. 
Christo  istae  noverunt  nubere,  non  dericis.  Cleri- 
cum  solitodo  facit,  non  publicum.  Lege  quia  lalis 
debet  esse  solitarius  qualem  Jeremias  descripsit : 
Sedebit  sotitarius,  et  tacebit  (Thren.  ui).  Et  quia 
Jesus,  relictis  apostolis,  solos  ibat  orare  (Matth. 
XIV  ).  Mariam  in  penetralibus  angelns  solaro  inve- 
nit,  non  cum  agapeta  loquentem,  et  iila  virilem  in- 
troitum  trepidavtt.  Hospitalem  praccepit  Aposlolus 
clericum  ordinandum  (Tit.  i).  Hoc  praecepto  pate?' 


discedere,  si  liceret.  Thecla  post  tenlationein  pas-     Abraham  et  Lolh  angelos  susceperunt,  quia  hospites 


siodIs  Antiochise  a  Paulo  prohibetur  pariter  pergere. 
Nemo  miles  cum  uxore  pergit  ad  bellom.  Non  invi- 
deo  charitati :  sit  tibi  cum  castis  virginlbus  longseva 
dilectio,  tunc  in  bono  meritum  coliocabis,  et  famam 
mefiorabis.  Sed  de  congregatione  poellarum  pulchre 
censeo,  in  hdi)domada  secunda  visitatione  ad  bene- 
dioendam  congregationem  convenias,  sed  non  solus, 
ne  mmigeruli  linguis  te  laoerantibus  macerent.  Alie- 
nam  enim  cupiunt  viciiii  discutere  vitam,  non  suam. 
Propterea  digne  accipe  nostrorum  praecepta  verbo- 
nim,  et  monita  bumilitatis,  quae  fratemo  affeclu 
calamo  imperante  expressimus,  dulciter  lege.  Jam 
vero  ul  rcprehensibilis  divini  altaris  non  sit  saccr- 


dilexerunl  (Ce«.  xviii) ;  sicet  Onesiphorus  Paulum 
doctrinae  fontem  susceptt.  Haec  imitationes  sint 
vestrae,  et  ne  sinatis  incolam  praeterire,  qul  apud 
vos  non  comederit  panem.  Sequitur  :  Non  pereus- 
sorem,  Non  enim  pugilem  describit  Apostolus,  sed 
qui  conscientias  non  pt^rcutiat  singulorom.  Sit  mo- 
destus,  non  infletur,  non  inebrietur,  snae  domui 
bene  praesit :  perquam  erit  horribiie,  si  domui  cle- 
rici  detrahatur.  Lsedit  sacerdotis  opinionem  in 
plebe,  quando  de  proximis  ejus  male  loquilur  popn- 
lus.  Super  omnia  hoec,  praecipit  Aposlolus  boni  testi- 
monii  clerico  fundamenla  componere ,  ut  bonorum 
opcmm  testiflcatio  casto  confirmctnr  affectu. 


m 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


m 


CAPUT  xax. 


Aexplend»  ▼olopuUs  suae  liceiititm  oonsecuntor, 
quasi  aninialia  brula,  libertate  ac  desiderio  tno  fe- 
runlur,  habeniea  signum  religionis,  non  religioiiis 
officium,  bippocenUuris  siroiies,  nec  equi,  nec  bo- 
mines,  mixtumque^  ut  ait  poeu  {JEneid.n),  ge- 
nut ,  prolesque  biformis  :  quorum  quiciem  aordida 
aique  iufami  numerosiute,  satis  superque  nostn 
pars  occidua  poUet  [A/.  polluitur]. 

CAPUT  Cll. 
( Gregorii,  Quales  oporteat  esse  clericos, )  Clericui 
admonendns  est,  quatenus  stc  vivat,  ut  bonum 
exemplum  vit;e  suae  saecubribns  praebeaL  Et  in  cle- 
rico,  si  quid  juste  reprchenditur,  ex  ejus  viiio  ipsa 
religionls  nostrae  aeslimalio  gravatur.  Clenci  discant, 


( Isidori,  ex  iibro  Oficiorum,  De  clericis. )  lUque 

omnes  qui  in  ecclesiastici  ministerii  gradibus  ordi- 

nati  sunt,  generaliter  clerici  nominantur.  Cleros 

autero  vei  clericos  hinc  appeliatos  doctores  nostri 

dicunt,  quia  Mattbias  sorie  electus  est,  quem  pri- 

mum  per  apostolos  legimus  ordinatum  (Act.  i ).  Sic 

et  omnes,  quos  iliis  temporibus  ecciesiarum  pinci- 

pes  ordinabant,  sorte  eligebant.  Nam  cleros  sors 

iuterpretatur.  Unde  el  haercditas  Gi-aece  cleronomia 

appeliatur,  el  haeres  cleronomos.  Proinde  ergo  cle- 

ricos  vocari  aiunt,  eo  quod  in  sorte  haerediutis 

Domini  dentur,  vel  pro  eo  quod  ipse  Dominus  sors 

eorum  sit,  siicut  de  cis  scriptum  est,  loquente  Do^ 

niino :  Ego  hmeditas  eorum  (Num.   xviii).  Unde  «  „^  -^  -i         •   •  i     .       .      i      . 

*       .  ^        ,        ....  •  j    .      u         »  "^  fl"«  a  senioribus  suis  lubentur,  impleaut,  ut  hu- 

oporlel,  ut  qui  Deum  bxreditate  possidenl,   absque  B     .,1  •     j  ••       .  •         !  . .     . 

ullo  impedimento  saeculi  Deo  servire  studeant,  et 


pauperes  spiritu  esse  conlcndant  {beut.  zvui),  ut 
congrue  illud  PsalinisUc  dicerc  possint :  Dominus 
pars  haredilatis  mem  (PsaL  w). 
CAPUT  C. 
(Ejusdem,  De  oficiis  lib.  ii,  cap.  2.)  His  igitur 
icge  Patrum  cavelur,  ut  a  vulgari  vita  seclusi,  a 
iiiundi  voluplatibus  scse  abstineanL  Non  specUcuIis, 
noii  pompis  iiilersinl ,  convivia  publica  fugiant : 
privaU  non  tantum  pudica,  sed  et  sobria  colant. 
Usuris  nequaquam  incuuibant,  neque  turpium  occu- 
pjiliones  lucroium,  fraudisve  c^jusquam  studium 
appetant.  Amorem  pecuni;c,  quasi  materiam  cun- 
cloruro  criminura  fugiant,  s;ecularia  officia  negotia- 


militer  eorum  imp^His  suljaceant,  ut  nec  suhjectio 
eos  conterat,  nec  locus  superior  extolbt.  Clerid 
discant  quomodo  anie  occulti  Arbitri  oculos  per  ba- 
miliUlem  et  obedientiam  siia  interiora  componant, 
qoatenus  nota  cum  reprobis  puniantur,  sed  cum 
electis  aetcrna  praemia  sortiantur.  Admoncndi  sunt 
clerici,  ut  tanto  circa  se  sollicitius  vivant,  quanlo 
cos  aliena  cura  non  implicaL  Dicendum  est  cleriois 
ne  praepositorum  suorum  vium  temcre  judicent,  si 
quid  eos  forUsse  agerc  re prehensibiliter  vident :  ne 
unde  rccte  mala  redarguunt,  in.Ie  per  dationis 
impulsuminprofundiora  mcrgantur.  Admonenrii  sunt 
clerici,  ne  ciim  culpam  suorum  pnrpositorum  oonsi- 
derant,  contra  eos  audaciores  fiant :  sed  sic  eonim 


......  ,  _,  .,s^„_  ^^^  r  pravaapud  semetipsos  diiudicent,  ul  Unien  divinou- 

q:ie  abjiciant,  honorum  gradus  per  ambitiones  non  y*  ^  .  .    .   /         v    .   . 

^        '  D  r  ^^^^  constncti,  fcrre  sub  eis  juguin  reverentiae  non 


subeant,  pro  l)eneflciis  meilicinse  Dei,  munera  non 
;<ccipiant.  Doios  ct  conjurationes  caveant,  odium  et 
xmulationem,  obtrecUtionem  atque  invidiam  fu* 
giant :  non  vagis  oculis,  non  infraeni  lingua  aut 
petuhiiiti  tuinidoque  gestu  incedant,  sed  pudorem 
ac  verecundiam  mentis  simplici  habitu  inccssuque 
ostendant,  obscenitateni  etiam  verborum,  sicut  et 
operum,  penitus  exsecreiitur :  viduarum  ac  virginum 
visiutioues  frequentissimas  fugiant.  Contubernla 
extranearum  feminarum  nuilatenus  appetant.  Casti* 
moniam  quoque  inviolati  corporf 8  pcrpetuo  conser- 
vare  studeant,  aut  cjrte  unius  matrimonii  vinculo 
fiBdercntur.  Senioribus  quoque  debiUm  praebeanl 
obedienliam,  neque  ullo  jacUntiae  studio  semetipsos 


recusent  :  quia  facU  prxposiloi-um,  oris  gladio  fe- 
rienda  non  sunt,  etiam  cum  recte  repreheudenJa  ju- 
dicantur.  Plerosque  clericos,  impudentiae  vitio,  noo 
nisi  increpatio  dura  compescit :  qiiia  duro  se  delio- 
quere  ncsclunt,  necesseestuta  plurimis  incrcpenUr. 

CAPUT  cm. 

(  Ejusdem  Pastor.  Ub.  in,  admon.  5.)  Admonendi 
sunt  subditl,  ne  praeposiioniro  suomro  vium  lemere 
Judicent,  ai  quid  eos  forUsse  agere  reprehensibiliter 
vident,  ne  unde  rede  mala  redarguoni,  inde  per 
ebtionis  impolsum  in  profundlora  mergantor.  .4d- 
monendi  aunt  subditi^  ne  cum  culpas  praepositonmi 
considerant,  contra  eos  aodaciores  flant :  sed  sic. 


atioUant.  Postremo  in  doctrina,  in  lectionibus,  psal-  ^  si  qua  valde  sont  eorom  prava,  apud  semetlpsos  di- 


niis,  hymnis,  canticis,  exercilio  jugi  incumlNint. 
Tales  enim  esse  dcbent  quicunque  divinis  cultibus 
sese  maucipandos  studeot,  scilicet  ut  dum  scientisc 
operam  danl,  doclrinx  gratiaiu  populis  administrent. 
CAPUT  CL 
( Ejusdem^  De  oficiis  lib.  ii,  c.  3.)  Duo  sunt  ge- 
nera  clericorum ,  unum  ecclesiasUcorum  sub  regi- 
mine  episcopali  degeuiium,  allerum  acephalorum , 
id  est  sine  capite,  qui  quem  sequantur  ignorant. 
Hos  neque  inter  laicos  saecuhirium  oaiciorum  stu- 
dia,  neque  inter  clericos  religio  reteiiUt  divina  : 
se.l  soKutos  atque  oberrantes  sola  torpis  vita  coro- 
plectilur  et  vaga  :  quique  dum  nulium  mctucntes. 


judicent,  ot  umen  divino  amore  constricti,  ferre 
sub  eis  jugum  reverentiae  non  recusent.  Qood  me* 
lius  ostendirous,  si  Davidis  factnm  ad  medinm  de- 
ducamus.  Saul  quippe  perseculor,  cum  ad  purgan- 
dum  ventrero  speluncam  fuisset  ingressus,  illic 
cum  viris  suih  David  inerat,  qui  jam  tam  longo  lem- 
pore  persecutionis  ejus  mala  lolerabat.  Cnniqiie 
eum  viri  sui  ad  feriendum  Saul  accenderent,  frcgit 
eos  reprehensioalbus,  quia  manoro  mittere  in  chri- 
stum  Domini  non  deberent.  Qui  tamen  oocolu  sur- 
rexit,  et  oram  chlamydis  (jos  abscidit  ( II  Rtg- 
XKiv).  Qoid  per  Saitl,  nisi  nuili  rectores?  q'ii.i  per 
David,  nisi  boni  sobditi  designautur?  Saiilcm  igiiar 


S93 


REGULA  CANONICORUM  AB  AMALARfO  COLLECTA.  —  L1B.  L 


894 


ventrem  purgare  est,  pmos  prappositos  conceptani  A  libertatem,  his  misericordius  irroget  serviiutem.  Et 


ia  corde  malitiam  usque  ad  opera  miseri  odoris 
ostendere,  et  cogitata  apud  se  noxia  faciis  exterio- 
ribiis  exsequendo  moDStrare.  David  namque  Saulem 
ferire  metuit,  quia  piae  subditorum  mentes,  ab  omni 
se  peste  obtrectationis  abstioentes,  pra^sitorum 
vitam  nullo  linguae  gladio  percutiuut,  etiam  cum  de 
imperfectione  reprebendunt.  Boni  subdili,  qnando 
pro  infirmitate  sese  abstinere  vix  possunt,  ut  ex- 
trema  qwedam  atque  exteriora  praepositorum  mala, 
sed  tamen  hmnililer,  loquantur,  quasi  oram  clila- 
inydis  silenter  incidunt.  Quia  videlicet  dum  praelatae 
dignitati,  aaltem  innoxie  et  latenter,  derogant,  quasi 
regis  superpositi  vesiem  secant.  Sed  tamen  ad  se- 
nieUpsos  redennt,  seque  vehemekitissime  vel  de  te- 


licet  peccatum  humanre  originis,  per  haptismi  gra- 
tiam  cunctis  fldelibus  dimissum  sit,  taraen  seqnns 
Deus  ideo  discrevit  hominibus  vitam,  alios  servos 
constituens,  alios  dominos  ,  ut  licentia  male  agendi 
servorum  potestate  dominantinm  reslringatur.  Nam 
si  omnes  sine  metu  fnissent,  quis  esset  qui  a  malis 
quempiam  probiberet?  Inde  et  in  genlibus  reges 
principesque  electi  sunt,  ut  terrore  suo  populos  a 
malo  coercerent  alque  ad  recle  vivendum  legibus 
snbderent.  Quantom  attinet  ad  rationem,  non  est 
personarum  acceptio  apud  Deum ;  qui  mundi  elegit 
ignobilia  et  contemptibilta,  et  quae  non  sunt,  ut  ea 
quae  sunt  destrueret,  ne  glorietur  omnis  caro,  hoc 
est,  camalis  poientia  coram  illo.  Unus  enini  Domi- 


nulssima  verbi  laceratione  reprehendunt.  Unde  bene  B  ^^^  scqualiter,  et  dominis  fert  consulturo,  et  servis 

Melior  est  subjecta  servitus  quam  elata  libertas. 
Multi  enim  inveniuntur  Deo  libere  servientes,  sub 
dominis  constituti  flagitiosis  :  qui  etsi  subjecti  sunt 
iliis  corpore,  praelati  tamen  sunt  mente. 
CAPUT  CY. 
(Gregorii  Pastor.  p.  iii,  admon.  9.)  Plerumque 
subdili  sub  pastorali  rcgimine  constituti,  dum  valde 
de  Si  elaii  praesumui\t,  exprobrando  ca^teros  dedi- 
gnantur,  dum  singulariter  summa  existimant  cuncta 
qtie  agunt.  Subtiliter  itaque  ab  argnente  discntienda 
sunt  opera  protervorum,  ut  in  quo  sibi  placent , 
ostendantur  quia  Deo  displicent.  Tunc  protervos 
melius  corrigimus,  cum  ea  quae  bcne  egtsse  se  cre- 
dunt  male  acta  monstramus  :  ut  unde  adepta  gloria 


et  illic  scriptum  est :  Posi  kcec  David  percussU  cor 
suum^  eo  quod  abscidissei  oram  chlamydis  Saul  (  / 
Reg.  xxiv).  Facla  quippe  praepositorum  oris  giadio 
ferienda  non  sunt,  etiam  cum  reprehendenda  judi- 
cantur.  Si  quando  vero  contra  eos  vel  iu  minimis 
liogiia  labitur,  necesse  est  ut  per  afllictionem  poeni- 
tentiae  cor  prematur,  quatenus  ad  semetipsum  re- 
c!eat  £t  cum  quis  prxposilae  potestati  deliquerit, 
ejos  contra  se  judicium,  a  quo  sibi  prselata  est,  per- 
horrescat.  Nam  cum  in  praepositos  delinquis ,  ejus 
ordinationi,  qui  eos  nobis  praetulit,  obviamus.  Unde 
Moaes,  cum  contra  se,  et  Aaron  conqueri  populum 
cognovisset,  ait :  Nos  enim  quid  sumus  f  Nec  eontra 
nos  est    murmur  vestrumy   sed   contra    Dominum 


(  Ej[wi.  xvi).  Admooendi  sont  benevoli  subditi,  ut  ^  creditur,  inde  utilis  confusio  subsequalur.  Nonnun- 

quam  subditi,  cum  se  viiium  protervise  minimeper- 
petrare  cognoscunt,  compendiosius  ad  corrcctloncm 
veniunt,  si  alterius  culpse  manifestioris,  et  ex  latere 
requisilae,  improperio  confundantur,  ut  ex  eo  quod 
defendere  nequeunt,  cognoscant  se  tenerc  improbc 
quod  defendnnt.  Cum  proterve  Paulus  Corinthios 
adversum  se  temere  invicem  videret  inflatos,  ut 
alius  Apollo,  alius  Pauli,  alius  Cephflc,  aiius  Christi 
se  essediceret :  incestus  culpam  in  mediom  deduxit, 
quae  apud  «os  et  perpetrata,  et  incorrepta  remane- 
bat,  dicens :  AuUitur  inter  vos  fomicatio,  et  taHs 
fomicatio,  qualis  nec  inter  gentes,  ita  ut  uxorem 
patris  quis  habeat.  Et  vos  inftati  eslis  et  non  magis 
luctum  habuistis,  ut  toUereiur  de  medio  vestmm  qui 
hoc  opus  feeit  (/  Cor.  v). .  Ac  si  apertedicat: 
Qnid  vos  per  proterviam  hujus  vel  illius  dicitis, 
qui  per  dissolutionem  negligentiae  nullius  vos 
esse  monstratis  ?  Admoncndi  sunt  inviti  subditi , 
ul  perpendant  quantx  caecitatis  sint,  qui  alieno 
profectn  dcficiunt,  aliena  exaltatione  contabe- 
scunt  :  quantse  infelicitatis  sint ,  qui  melioratione 
prosimi  deteriores  fiunt :  dumque  augmenU  aliena 
prosperitatis  aspiciunt,  apud  semetipsos  anxie  aflli- 
cti,  cordis  sui  peste  moriuntnr.  Quid  invidis  infeli- 
cius,  quos  dum  conspecta  felicitas  alBcit,  poena  ne- 
quiores  reddit?  Aliorum  vero  bona,  quae  habere  non 
possunt,  si  diligcrenl,  sua  recissent  (7Wd.  et  MoraL 
L  VI,  c.  4).  Nostra  nimirom  sunt   bona  aliorum, 


sic  alienls  bonis  congaudeant,  quatenus  habere  et 
propria  concupiscant :  sic  proximorum  facta  diii- 
gendo  laodent,  nl  ea  eti&ra  imitando  multiplicent : 
ne  si  in  hoc  pnesentis  vit«  stadio  ad  certamen  alium 
devoti  fautores,  sed  pigri  spectatores,  adstetant,  et 
posl  certamen  sine  Lravio  remaneant,  qui  nunc  in 
certamine  non  laborant :  et  Minc  eorum  palmas  af- 
flicti  respiciant,  in  quorum  nunc  laboribus  otiosi 
perdurant.  Yalde  quippe  peccamus,  si  aliena  bene 
gesta  non  diligimus  :  sed  nibil  mercedis  agimus,  si 
ea  qoae  diiigimus,  in  quantum  possomus,  non  imita- 
mor.  Dioendum  est  benevolis  subditis,  quia  si  imi- 
tari  bona  minime  festinant,  quae  laudantes  appro- 
bant,  sic  eis  virtutum  sanctitas  sicut  stultis  specta-  . 
tonbiis  lodicrarum  artium  vauitas  placet.  Illi  nam- 
que  aurigarum  ac  histrionum  gesta  favoribus  efle- 
runt :  nec  tamen  tales  esse  desiderant,  quales  illos 
conspiciunt  esse  quos  iaudant.  Mirantur  eos  placita 
egisse,  sed  tamen  devitant  similiter  placere.  Dicen- 
dum  est  benevolis  subditis',  ut  cum  proximorum 
Cacta  conspiciunt,  ad  suum  cor  redcant :  et  de  alie- 
nis  actibus  non  praesumant,  ne  bona  laudent  et 
agere  recusent.  Gravius  quippe  extrema  ultione  fe- 
riendi  sunt,  quibus  placuit  quod  imitari  noluerunt. 
CAPUT  CiV. 
ilsidoH  lib.  iii  Sentent.^  c.  17.)  Propter  peccatum 
priroi  horainis  humano  generi  poena  divinitos  illata 
est  servilutis,  ita  ut  quibos  aspicil  non  congmcre 


89o  AMALAR1US  PRESBYTER  METENSIS.  896 

qusp  eUi  imtiari  noD  possumus,  amamus  in  aliis  :  A  evidentius  alio  loco  prosequitur,  dicens :  SpeaUaior 


et  amantiura  fiunt ,  quoicunque  amaotur  in  nobis. 
llinc  ergo  pensent  inTidi,  charitas  quantae  TinutiB 
est«  quae  alieni  laboris  opera,  noslra  sine  iaboac 
facil.  Dum  se  invidi  a  livore  minime  custodiunt,  in 
antiquam  versuii  bostis  uequitiam  denierguntur.  De 
ilio  namque  scriptum  cst :  Invidia  diaboli  tnon  tn- 
travit  itt  orbem  terrarum  (Sap,  ii).  Quia  enim  ipse 
cceium  perdidit,  condito  hoc  homini  invidit,  et  dam- 
nationem  suam  perditus  adhuc  alios  perdendo  cu- 
ffiulavit.  Ck)gnoscant  invidi  quaniis  lapsilms  sub- 
cresceiitis  ruins  subjaceant :  quia  dum  livorem  a 
corde  non  prqjiciunt,  ad  a|>ertas  operum  nequitias 
devolvuntur.  Nisi  enim  Gain  invidisset  aoceptam 
fratris  hostiam,  minime  pervenisset  ad  ejus  exstin 


4:um  niderit  gladium  venientemsuper  terram  et  ceci^ 
nerit  buccina^  et  annuntiaveril  populo  :  audiem  au- 
tem^  qui9qui$  iUe  e</,  tonitum  buecinWj  et  noM  te 
observaverit^  veneritque  gladius  et  tulerit  eum^  san^ 
gui$  ipsius  super  caput  eju$erit,  Sonum  buccinw  au- 
divit,  et  non  $e  ob$ervavit ,  $angm$  eju$  in  ipso 
erit,  Si  autem  $e  custodierit ,  animam  $uam  $ait^a- 
bit  (Exech,  xxxiii).  Hic  quoque  qnid  agere  debeat, 
qui  fungitur  speeulaloris  officio,  divinns  senno  sa- 
tis  ostendit  :  sdiicet  ut  quando  viderit  venienieai 
gladium  super  terraffls,  hoc  est  iram  Dei  super  pec- 
catores,  qperibus  terrenSs  addiotos,  omnino.non 
taceat,  atque  eis,  quandiu  inhxserint  iBtqnitali- 
bus  suis,  imminere  divinae  indignationis  interitDin 


guendam  viUm.  Unde  scriptum  est  :  Et  re$pexit  ^  denuntiare  non  desinat,  sed  clare  ac  pulrfiee  ar- 

Domimu  ad  Abel  et  ad  munera  eju$,  ad  Cain  vero  et 

ad  munera  eju$  non  respesnt.  Iratusque  est  Cain  vehe» 

menter,  et  concidit  vhUu$  ejus  (Gen,  iv).  Itaque  livor 

sacriilcii,  fratricidii  seininarium  fuit.  Naro  quem 

meliorem  se  esse  doluit,  ne  utcunque  esset,  ampu- 

tavit.  Dicendum  est  invidis ,  quia  dum  se  ista  in- 

trinsecus  peste  consumunt,  etiam  quidquid  in  se 

aliud  boni  habere  videntur  interlmunt.  Unde  scri- 

ptum  est :  Vita  carnium  $anita$  cordi$  :  putredo  o$- 

$ium  invidia  (Prov.  xiv).  Per  livoris  vitlum  anle  Dei 

oculos  pereunt,  etiam  quse  humanis  oculis  fortia  vi- 

dentnr.  Ossa  quippe  per  invidiam  putrescere  est, 

quaedam  etiam  robusta  deperire.  Ille  est  vere  humi- 

lis  subjectus  in  bonis,  qui  non  est  defensor  in  ma 


guat :  qnia  hoc  buccinaB  nomen  insinuat,  ut  se  a  suis 
criminibus  emendantes,  suppliciumfutnnedamnatio- 
nis  effugiant.  Quod  si  corripientem,  si  iram  futnraoi, 
quae  conlemptoribus  jam  imminet,  nuntiantera  ho* 
niines  terreni  despiciunt,  sanguis  eonun  in  ip$i« 
erit,  et  sacerdos,  qui  eis  peccala  eorum  non  taciiit, 
p«n«,  quse  eos  exspectat,  particepsesse  non  poierii. 

CAPUT  CVIl. 
{Eju$dem^  de  Vita  contempi,,  /.  n,  c,  f 0.)  Nec  iUI, 
qui  sua  possidentes,  dari  sibi  aliquid  volunt ,  sinn 
grandi  peccato  ano,  unde  panper  vfctns  erai,  acd- 
pinnt.  De  clerids  qnidem  Spiritus  sanctns  dicit  : 
Pucata  populi  mei  comedunt  (0$eey  iv).  Sed  sicnt 


iis.  Nam  dum  de  malis  suis  subjectus  arguitur,  et      oihil  habentes  proprinm,  non  peccata,  sed  alinenta. 


Gontra  verba  argncntis  accenditur,  quando  de  bonis 
suls  quasi  bumiiitcr  tiiubat,  per  humilitatis  rocem 
omari  appetit,  non  doceri. 

CAPUT  CVI. 
(Proeperi^  de  Vita  contemplat.,  L  i,  c.  22.)  Ad 
haec  quae  praedicta  sunt,  ego  tunc  :  Sic,  inquam, 
ista  invidiosis  questibus  jactas,  et  in  suggillatio- 
nem  ponUficum,  vel  certe  ipsius  pontiflcatus  ezag- 
geras,  quasi  non  ubi  ista  legisti,  quibus  rationa- 
biliter  permoveris,  ibi  etiam  illa  sint,  quae  a  vobis 
pnetermissa,  breviter  in  excusationem  officii  sa- 
cerdotalis  attingemus.  Post  illa  verba,  quibus  negli- 
gentium  finis  sacerdotum  ostenditur,  de  pontifice 


quibus  indigere  videntur,  acdpiunt,  iia  possesso- 
res  non  alimenta  quibus  abundant,  sed  aliena  peo- 
cata  suscipiunt.  Ipsi  quoque  panperes  si  se  possint 
suis  artificiis,  aut  laboribus  eipedire,  non  praesn- 
mant  quod  debet  debilis  et  infirraus  accipere :  ne 
forte  Ecdesia,  quae  potest  oroni  solatio  destitntis 
necessaria  ministrare,  si  omnes  etiam  nihil  indi- 
gentes  accipiant,  gravata,  illis  qnibus  debet  subve- 
nire  non  valeat.  Qui  autem  Ecdesiae  serviuni,  ei  la- 
bori  suo  velut  debita  reddi  oporlere  credentes,  ea 
qnibns  opus  non  habent,  aut  accipinnt  libeoter, 
aut  exigunt,  nimis  eamaliter  sapiuntt  si  pnlant 
quod  Ecdesiae  fideliter  servientes,  stipondia  ler- 


officium  suum  curante,  Propbeta  sic  loquitur  :  Si  d  rena  ac  non  potius  praeroia  aetema  perdpiant  Sje- 


autem  annuntiante  te  ad  impium,  ut  a  vU$  $ui$  con 
vertatur^  non  fuerit  conver$u$  a  via  ^ua,  ip$e  impiue 
in  iniquilttte  $ua  morielur^  et  tu  animam  tuam  libera" 
$ti  (Ezech.  xxxix).  Hic  certe  satis  evidenter  osten- 
ditur,  quod  sive  proficiant,  sive  non  proficiant 
auditores,  tacere  eis  non  debeant  sacerdotes  :  nec 
ideo  rei  sint,  si  forte  eorom  verba  populi  non  au- 
diuiit,  vel  audita  contemnunt,  sed  si  ab  eis  corri- 
gendis  abdstunt.  Quia  si  nec  exemplo  vitae  praepo- 
sitorara  suoram ,  nec  verbo  doctrinae  populi  con- 
tumaces  cmendatl  proficiunt ,  ipsi  sibi  causa  'suae 
perditionis  existunt.  et  doctores  suos  quorum  exem- 
pla  simul  ac  verba  despiciunt,  involvere  criminibus 
suis  omnino  non  poterant.  Quod  idcm  prophcta 


cularis  qiiippe  militia,  quae  ooeiestia  non  babet,  Ipr- 
rena  strenue  militantibns  pnestat.  Unde  satis  indi- 
gnum  est,  si  fidelis  et  operosa  devotio  dericoram , 
propter  stipendiuin  teinporale  premia  serapitena 
contemnat.  Quod  si  quilibet  roinister  Ecdesiae  doo 
habeat  unde  vivat,  non  ei  reddat  hic,  sed  neees- 
saria  praestet  Ecdesia,  ut  in  futnro  praeminm  hboris 
recipiat,  quod  in  bac  vita  jam  spe  Dominieae  pro- 
missionis  exspectat.  Illi  quoque,  qui  velut  idonei, 
nihil  sibi  quidem  dari  vdut  debitum  poscnnt,  sed 
taraen  Ecclesiae  snmptibus  vivunt ;  uon  esl  nienin 
dicere,  quali  peccato  cibos  pauperum  praesnmenHo 
suscipiant,  qni  Eccleslaro,  qiiam  juvare  de  propriis 
iacultalibus  debueraiit,  suis  eipcnsis  iiisiiper  gra- 


897  REGULA  CANONICORUM  AB  AMALARiO  COLLEGTA.  ->  LIB.  L  838 

vant :  propler  hoc  forussis  iti  congregaliones  viven-  A  gaudere  quidem  bonum  est :  sed  qui  gaudet,  si  nou 


tes,  ne  ali^uos  pauperes  pascant,  ne  advenientes 
excipiant,  aut  ne  suum  censom  expensis  quolidia- 
nis  imminuant.  Quod  si  aiiquid  de  fructibus  suis 
E^cciesi»  velut  pro  ipsa  expensa  sua  contulerint, 
non  se  praeferant  inani  jactantia  illis  quos  nibil 
habentes  pascit  et  vestit  Ecclcsia  :  quia  perfeciior 
est  ille  qui  se  mundi  rebus  exspoliat,  aul  qui  cum 
nihil  h.iboerit,  nec  habere  desiderat,  quam  ille 
qui  ex  mullis  quae  possidct ,  Ecclcsiac  aiiquid  prse- 
stai,  ac  se  de  eo  quod  praesUterit,  forsitaa  jactat. 
Dura  sont  quae  dico,  nec  ego  difiiteor;  dura  sunt, 
sed  ohsenare  nolentibos.  Gaeierom  si  fiant  ista,  quae 
difficilia  non  facientibus  sunt,  statim  fadlia  facienti- 
bus  fiunt.  ?ion  ergo  ea  quse  noluraus  observare,  im- 


inde  gaudei  unde  debet,  iK>n  potesl  bonu  u  esse 
quod  gaudeU  Siqoidem  gaudet  et  raptor,  cum  desi- 
derata  rapuerit :  gaudet  et  ebriosus,  cum  exoptatse 
occasionem  potationis  invenerit :  gaudct  el  adulter, 
cum  ad  delectationem  fruendi  corporis  concupiti 
pervenerit.  Sed  cum  sil  gaudere  bonuni,  de  his  at- 
qtie  de  bujuscemodi  gaudere,  grande  est  malum. 
Haec  et  his  similia  sunt,  unde  nos  gauderc  vult  mun- 
dus,  cum  suis  amaloribus  periturus.  U^ec  sunl  quae 
repudiare  debemus,  ut  de  bona  conscientia,  sancti- 
tate  morum,  de  acqnisitione  virlutum,  de  dono  Dei 
et  de  promissione  futuri  regni ,  ineffabiliter  gau- 
deamus.  Ditari  quoque  diviiiis,  grande  est  bonum. 
Sed  inde  ditari  unde  non  debeas,  non  est  habenda 


possibilitas  nobis  factt  dura,  sed  iiovitas.  In  usum  B  facultas,  sed  detestanda  calamitas.  Nihii  esl  enini 


vettiant,et  neminem  frequentata  conturbabunt.  Nam 
qua;ro  quid  sit  eorum  qoae  dixi  diiSciie?  ot  bomo 
id  qood  opus  non  habet,  ab  Ecciesia  non  accipiat : 
an,  ui  qnod  opos  non  habet,  sine  caosa  contemnat? 
Si  propter  hoc  non  vuit  soa  qoisqoe  relinqoere,  ot 
habeat  onde  vivat ;  ot  qoid  accipii,  unde  rationem 
reddai?  ul  qoid  peccatisalienis  sua  moiUplicat? 

CAPUT  cvm. 

(Eju$detn,  de  Vita  contempl,,  (ib.  ii,  c.  f  1.)  Ilaqoe 
sacerdos,  cui  dispensaUonis  cura  commissa  est,  non 
solum  sine  cupidiiate,  sed  eUam  cum  laude  pietaUs, 
accipit  a  popnlo  dispensanJa,  et  fldeliter  dispensat 
accepta,  qni  omnia  sua  aut  reliquit,  aut  Ecclesiae 


calamitosius,  nihilque  miserios  eo  qui  iniquis  acqui. 
siUonibus  crescit ,  quem  locupletem  fraudes  faciunt 
ac  rapinae.  Ulae  nobis  sunt  ambiendae  divitiae,  quae 
nos  ornare  possunt  pariter  et  munire  ,  quas  nec 
aeqoirere  possumus  inviU,  nec  perdere  :  qua^  iios 
coBtra  impetus  hostiles  armant,  a  mundo  disler- 
minant,  Deo  commendant,  ditant  animoa  nostros  at^ 
que  nobilitant  :  nobiscum  sunt ,  intra  nos  sunt. 
DiviUae  nostrae  credendae  sunt,  pudicitia,  quae  nos 
pudicos;  josUUa,  quae  justos ;  pietas,  quae  pios;  bu- 
miiitas,  quas  bumiies ;  mansuetudo,  qiiae  mansuelos ; 
innocenija,  qoae  innocentes;  puritas,  quae  puros; 
prudenUa,  quae  prudentes;  iemperaiiUa,  quae  iem- 


.^K..-  «j-.    •.     ^.  ^    •  perantes;  et  charitas,  quae  nosfacit  Deo  elhomitti- 

rebus  adjunxit,  et  se  in  numero  paupenim  pau-  r»  f       .  . 

nPrl^li..mnr..AnKtll„5t   if.  „rnnH.  n.nnorih„c«.l^  ^  **«»  <^a«»»    yimiUm  pOtCnteS,    SOiCUh  COntemptO- 

res,  ac  bonorum  omnium  sectatores.  Haec  sunt  non 


pertaUsamore  consUtuit,  ita  utunde  pauperibussub- 
minisirat,  inde  et  ipse  tanquam  paupcr  voluntarius 
vivat.  Clerici  quoque,  quos  pauperes  aut  voluntas, 
aut  naUviias  fecit,  cum  perfectioue  virtuUs,  vitse  ne- 
cessaria,  sive  indoniibus  suis,  sive  in  congregatione 
Tiventes,  accipiunt  :  quia  ad  ea  accipienda  non  eos 
babendi  cupidilas  ducit,  sed  cogit  vivendi  necessitas. 

CAPUT  CIX. 

[Ejtudem^de  Vita  contempLt  /t6.ii,  c.  12.)  llli  au- 

tero,  qui  tam  inflrmi  sunt,  ot  possessionibus  sois 

renunUare  non  possint,  si  ea  qoae  accepturi  erant , 

dispensatori  relinquant,  nihii  liabeniibus  conferenda, 

sine  peccato  possident  sua  (i  Cor,  ix)  :  quia  et  ipsi 

quodammodo  sua  relinquunt,  quando  propriis  con- 

lenti  rebus,  nihil  eoruni  quae  labori  vel  ordini  suo 

debeu  arbitrantur,  accipiunt.  Quod  si  puiant  ideo 

accipi  debere  eonim  quae  conferuntur  Ecclesi»,  por- 

tionem,  ne  eaio  videaniur  abjicere,  se  vcro  non 

posse  sua  relinquerc,  quod  eis  deforme  sit  inter  suos 

l>auperes  reddi,  noveri.fit  esse  deformius  possessores 

tle  eleemosynis  panperum  pasci. 

CAPUT  CX. 

{Ejiudem^  de  Vita  contempL,  lib.  ii,  c,  i3.)  Heu 

qaam  sobUliter  nos  ille  decipiendi  artifex  fallit ! 

qiianta  cascitate  ocolos  nostrae  menUs  obducit ,  ne 

discemamus  gandendi  avidi,  unde  justius  gaudea- 

nius :  ant  ne  cupientes  augeri  diviUis,  noverimiis 

quas  qntbus  incompnrnbiliter  praefernmus  !  Nam 


omnium,  sed  sanctorum  sanctae  virtutes  :  non  divi- 
lum  superboruro,  sed  humilium  pauperum  faculla- 
tes  :  patrimonium  cordium,  divitiae  incorrupUbilea 
morum  :  quibus  non  abundant,  nisi  qui  illis  carua- 
libus  ex  corde  renuntiant.  Quae  quamvis  ei  ipsa  sint 
bona,  utpote  a  boiio  Deo  creaia,  tamen  quia  sunt 
l)onis  maiisque  communia,  siodent  ea  spiriiales  viri 
coniemnere,  qoo-possint  ad  illa  incomparabiliier 
meilora,  qoae  sont  bonorom  omnium  propria,  perve- 
nire.  Qoouiam  non  est  iale  l>onum  quod  habent  ct 
mali,  qoale  illod  esi  quod  non  habent  nisi  boui. 
Corporale  bonom  quando  habent  iniqui,  ipsorum 
-^  est  praemium  :  quando  habent  jusU,  non  esi  eorum 
prsemium,  sed  temporale  soIaUura.  Item  boni  iem- 
poralfs  amissio  fit  exercitium  jusU,  et  iiuusU  suppli- 
cium  :  quia  et  justus  desiderio  coelesiium  capius , 
oronia  iemporalia,  sive  faabeat,  sive  amitlat,  omnino 
non  senUt :  et  iniquos  id  quod  cum  delecUUone 
habnit,  sine  dolore  non  perdii.  Propterea  igitor  eis 
qoi  miliUnt  Deo,  fogiendje  sont  ex  toio  corde  divi- 
iiae.  Qoas  qui  habere  voiuui,  sine  labore  non  qux* 
mnt,  sine  difficultate  non  inveniunt,  sine  cora  non 
servant,  sine  anxia  delectaUone  non  possident,  sine 
dolore  non  perdnnt.  Aposlolns  autem  Cbristi  mili- 
tibus  dicit :  Volo  vo$  mim  tollicitudine  este  (1  Cor. 
vii) :  et,  Radix  omnium  malorum  avaritia  ,  quem 
quidam  appetente*  erraverunt  a  fide,  et  iMcruerunt  te 


m 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS.  OOd 

vi).  Ac  sic  censtis  isle  ier-  A  Noslis  omnes,  aut  pene  omnes ,  sic  nos  vivere  in  ea 


ddwiktu  muUit  (I  Tim 
fmm  aSf  »  ^tSbm  vilatse  diligiUir,  non  cst  volu- 
ptalum  materia,  scJ  dtolnfw  Q«a|H*pinr  espedit 
facultates  Ecclesix  possideri,  ut  inde  TiTaiit^  ^mom 
saeculo,  cujus  gaudia  fugiliva  repudiani,  sed  Deo 
deserviuni,  cajus  iueffabilia  bona  desiderant. 
CXL 
{Proiperi,)  De  talibus  dicere  videiur  Apostolus  : 
Qui  in  Mcrario  operatitnr^  qua  de  tacrario  tunt , 
edunt  :  et  qui  altario  detertfiunt,  cum  ailari  partici- 
pant,  Qui  nisi  boc  de  contemptoribus  facultaiom 
suarum  vellet  inteliigi,  nunquam  secunis  acQunge* 
ret :  Ita  et  Dominut  ordinavit  hi$  qui  Evangelium 
annunliant ,  de  Erangetio  vitere.  De  Evangelio  vi- 
vunt,  qui  nibil  proprium  babere  volunt :  qui  nec  ha- 


domo,  qu»  dicilur  domus  episcopii,  nt,  qaaDUim 
possi:mus,  imilemur  eos  sancios,  de  quibus  loqiii- 
tvr  liber  Actuum  apostolorum :  Nemo  dicebat  alufuid 
pmpnmm ,  ted  erant  iUit  amnia  commuma  {Cap,  ii 
et  iy).  Qirift  ibtte  aii%iii  vestrum  non  sunt  um  dili- 
gentes  vitx  nostra»  atflaliHBa»  ni  hoc  sic  noverint, 
quomodo  volo  vos  nosse  :  Sm  qftkk  tk^  qaod  brevi  - 
tcr  dixi.  Ego,  qnem  Deo  propiiioTidelistpiatiBpinii 
vestrum,  juvenis  veni  ad  istam  clvitatem,  «l  miakti 
vestrum  noverunt.  Quacrebam  ubi  constiluerem  mo- 
nasterium ,  ct  viverem  cum  fratrilMis  meis.  &pein 
quippe  omnem  SjrcuU  reliqueram ,  el  qood  esse  po- 
tui,  nolui  :  non  quaesivi  tamen  quod  sum.  Elegi  in 
domo  Dei  abjeclus  esse     magis  qaam  habiiare  in 


bent,  nec  habere  aliquid   concupiscunl ,  non  suo-  ^  tabemaculis  peccatorum.  Ab  eis  qui  diligant  saecu* 


rum ,  sed  communium  possessores.  Quid  est 
aliud  de  Evangelio  vivere,  nisi  laborantcm  Inde, 
ubi  luborat,  necessaria  vit»  percipere?  Apostoius 
tameii,  qui  sic  Evangelium  pnedicavit,  ut  nec  de 
Evangeliu  viveret,  sed  ueeessaria  sibi  suis  manibus 
minisiraret,  de  se  confldenter  eloquiiur  :  Ego  autem 
nullo,  horum  utut  tum,  Et  quare  boc  dixerit,  securus 
aperuit,  dicens  :  Expedil  mihi  mori,  magit  quam  ui 
gioriam  meam  quit  evacuet.  Evacuari  dicit  gloriam 
suam,  si  ab  eis,  quibus  praedicabai ,  voluissei  aoci- 
pere  vitae  temporalis  expensam.  Nolebat  quippe  ia 
praesenti  laboris  sui  fructum,  sed  in  futuro,recipere« 
Si  ergo  ille  qui  nibii  habebat,  noluit  de  Evangelio, 
ubi  laborabat,  sed  suis  manibus  vivere,  ne  gloriam 


lum,  secrevi  me  :  sed  eis  qui  praesunt  popuUs,  iMm 
me  coxquavi  :  nec  in  convivio  Domini  mei  supe- 
riorem  locum  elegi ,  sed  inferiorem  ei  afajecUim.  fU 
placuit  iUi  dicere  mihi  :  Ascende  sursura.  Usqoe 
adeo  autcm  timebam  episcopatnm  ,  ui  qiioniam  oo^ 
perat  esse  jam  momcnU  inter  Dei  serros  fama  mea, 
in  quo  loco  sciebam  uon  esse  episcopuro ,  non  iUo 
accederem.  Gavebam  boc  ei  agebam ,  quantnin  po- 
teram,  ut  in  loco  humiU  salvarer,  ne  iu  alto  pericU- 
tarer.  Sed,  ut  di\i,  Domino  servus  coniradicere 
non  debet.  Veni  ad  isLam  civitaiem,  propier  vidco- 
dum  aniicum,  quem  putabam  roe  lucrari  posse  Deo, 
ut  nobiscum  esset  in  monastcrio  :  quasi  secunis, 
quia  locus  habebat  cpiscopum.   Apprehensns,  pres- 


suae  mcrcedis  amitieret :  quid  nos,  qui  propria  no-  ^  byter  factus  sum,  et  per  hunc  gradum  ad  episcopa- 


Ininus,  amore  possidendi,  non  vivendi  necessitate , 
reUnqiiere  et  accipcre  insuper  volumus,  non  tinde 
vivamus,  sed  unde  ccnsutn  nostrum  incrementis 
damuabilibus  augcamus? 

CAPUT  CXII. 

(Auguttini^  de  Vita  et  moribut  ciericorum.)  Propter 
quod  volui  et  rogavi  bcsteruo  die,  ut  hodie  frequen- 
tius  convenireiis,  hoc  est  qnod  dicturus  sum.  Vobis- 
cum  hic  vivimus ,  et  inteniio  votnmque  nostnim 
est,  ut  apud  Christnm  vobiscum  sine  flne  vivamus. 

Credo  auiem  ante  oculos  vestros  esse  conversa- 
tionem  nostram,  ut  et  nos  diccrc  fortassis  audeamus, 
qnamvis  multum  iUi  impares,  quo<l  dixit  Apostolus : 
Imilatoret  mei  ettote ,  ticut  et  ego  Cfiritti  (/  Cor.  iv 


tum  perveni.  Non  attuli  aliquid ,  non  veni  ad  hanc 
ecclesiam  nisi  cum  bis  induroentis  quibns  illo  lem- 
pore  vestiebar.  Et  quia  hoc  disponebaro,  esse  in 
monasterio  cum  fratribus,  cognito  instiiuio  et  vo- 
luntate  mea ,  beato;  meniorix  senex  Valerius  deJit 
mihi  hortum  illum ,  in  quo  nunc  est  monasierium. 
Coepi  boni  proposiii  fratres  coUigere  compares  meos, 
nihU  habentes ,  sicut  nibil  babebam,  et  imltanics 
me  <,  ut  quomodo  ego  tenuem  paupertatulam  mearo 
vendidi ,  ei  pauperibus  erogavi ,  sic  facereni  et  iUi 
qui  mecum  esse  voluissent,  ut  de  communi  rivere- 
mus  :  commune  autem  nobis  esset  magnum  et  ober- 
rlmuni  praedium  ipse  Deus.  Pervoni  ad  episcopa- 
tum  :  et  vidi  necesse  habere  episcopum ,  exbiberc 


et  XI).  Ei  ideo  nulo ,  ut  aliquis  de  nobis  inveniat  ^  bnmanilatem  assiduam   quibuscunque  venientibiis. 


male  vivendi  occasionem.  Providemut  enim  bona, 
ait  idem  Apostolus,  non  totum  coram  Deo^  ted  etiam 
coram  hominibut  (Rom.  iii).  Propter  nos  conscien- 
iia  nostra  suflicit  nobis  :  propier  vos  fama  nostra 
non  poUui,  sed  poUere  debet  in  vobis.  Tenete  quod 
dixi,  atqiie  distinguite.  Duae  res  sunt,  conscieuib 
et  fama.  ConscienUa  tibi,  fama  proximo  tuo  esi  ne* 
cesaaria.  Qni  fidens  conscienti»  su»  negiigit  famam 
anam,  crudelis  est,  maxime  in  loco  isto  positus ,  de 
quo  dicit  Apostolus  scribens  ad  discipulum  suum  : 
Circa  omnet  te  iptum  bonorum  aperum  prabe  exem- 
pium  (/i.  II).  Ut  ergo  non  vos  diu  teneam,  pneser- 
iin^  quia  ego  sedens  loquor,  vos  stando  laboraiis  : 


sive  transeuntibus  :  qiiod  si  non  fccis!«t  episcopos^ 
inhnmaiius  diceretur.  Si  autem  ista  consueiudd  in 
monasterio  permissa  esset,  indcccns  esset :  ei  ideo 
volui  habere  in  domo  ista  episcopii  mecuro  mona- 
sterii  clericorum.  Ecce  quomo(2o  vivimus.  NrIU 
licet  in  sociciaie  nosira  babere  aUquid  proprinm. 
Scd  forie  aliqui  babent  :  nulU  licet.  Si  qui  babeni, 
faciunt  quod  non  licet.  Bene  autem  seniio  defra- 
tribus  meis,  ei  semper  bene  credens ,  ab  bac  iaqai- 
siiione  dissimulavi,  quia  el  ista  qoaerere,  qoasi  male 
senUre  videbatur.  Noveram  enim  et  nori,  oomes 
qui  inecum  viverent,  nosse  proposituro  nostniiB, 
nossc  iegem  vit;e  noslne.  Venit  ad  nos  eUaia  pres^ 


roi  REGULA  CAN0NIC0R13M  AB  AMALARIO  COLLECTA.  ~  LIB.  L  90i 

byterJanuarius,  qni  videbatorsuabonesteerogando  A  moAtum  habet.    Venit  filiut  hominis  manducan$  et 


quasi  consumpsisse,  sed  non  consnmpsil.  Remansit 
Uli  qusedam  pecunia,  id  est,  argentnm  quod  diceret 
€880  filiae  suae.  Filia  ipsius,  Deo  propitio,  in  mona- 
sterio  feminarum,  et  bonse  spei  est :  gubernet  iUaa 
Domimis,  ut  impleat  quod  de  illa  speraoM»,  in  Wsas 
misericordia,  non  in  ejus  meyiHi»  Et  quia  infra  an- 
nos  erat,  et  de  siia  prevma  nibil  facere  poterat : 
qaamvis  enim  vidtremus  fulgorem  professionis ,  ta- 
men  lobricum  timebamus  aetatis  :  factum  est  ut 
ipsom  argentum  quasi  puella  senraretur,  ut  cum  ad 
legitimos  annos  veniret,  faceret  inde  quod  virginem 
Cbristi  deceret,  quando  optime  jam  facere  posset. 
f>am  bsc  eispectantar,  cc^t  ille  morti  propin- 
qaare.  (^ui  diu  tanquam  de  suo  vivens,  quia  ipsius 


bibens.  et  dicunl :  Ecce  homo  voraXy  potator  mm,  «I 
amicus  pnblicanorum  (MaUk»  xi).  Quid  ergo  facio 
inter  iilos»  qpu  parant  me  reprehendere,  el  denles 
ia  me  ducere ,  si  suscepero  haereditates  eorum  qui 
filioR  suos  irati  exhaeredant?  Ilerum  quid  sum  fa- 
cturus  eis,  quibus  canto,  et  nolunt  saitare?  qui  di- 
cunt,  Ecce  quare  nemo  donat  Ecclesiae  Hippoiiensi 
aliquid  :  Ecce  quare  non  eam  faciunt ,  qui  moriun- 
tur,  haeredem  :  quia  episcopns  Aiigustinus  de  buni- 
taie  sua  (laudando  enim  mordent,  labiis  mulcent, 
etdentem  figunt)  donat  tolum,  non  suscipit.  Plane 
suscipio,  profiteor  me  suscipere  oblationes  bonas, 
oblatiooes  sanctas.  Si  qtiis  autcm  irascilur  in  filio 
yp  et  moriens  exhaeredat  eom;  si  viveret,  non 


erat,  non  filiae,  testamentom  fecit.  Testamenium,  B  eum  placarem?  non  ei  fiiium  reconciliare  deberem  ? 


ioqoam,  fecii  presbyter  socius  noster,  nobiscom 
manens,  de  Ecclesia  vivens ,  communem  vitam  pro- 
fitens.  Testamentum  fedt,  haeredes  institoit.  0  do- 
lor  illius  soeletatis,  o  fructus  natus  non  de  arbore 
quam  plamavit  Dominus !  Sed  Ecclesiam  scripsit 
haeredem.  Nolo  munera  ista,  non  amo  amaritodinis 
froctom.  Ego  illom  Deo  quaerebam,  societatem  pro- 
fessus  erat,  hanc  teneret,  lianc  exhiberet.  Nibil  ha- 
bebat?  testamentum  non  faceret.  llabebat  aliquid  ? 
non  se  nostrum  socium ,  quasi  Dei  pauperem  finge- 
ret.  Magnus-roihi  inde  dolor  est,  fratres.  Dico  cba- 
ritati  vestrse  :  propter  honc  dolorem  statui  haeredi- 
latem  ipsam  in  Ecclesia  non  suscipere.  Filiorum 
ipsios  sit  quod  reliquit.  Ipsi  inde  faciant  qood  vo- 


Qoomodo  ergo  cum  filio  suo  volo  ut  habeat  paceni, 
cujus  appeto  ba>.reditatem.?  Sed  plane  si  faciat  quod 
saepe  horUlus  som.  Unom  filiom  babet?  putet  Chri- 
slom  alterum  :  duoshabet?putetCbrisium  tertinm: 
decem  habet?  Cbristum  undecimum  faciat,  et  strs. 
cipio.  Quia  ergo  feci  boc  in  qtiibusdam  rebus,  jam 
volunt  bonitatem  meam  vel  commendationem  faniae 
meae  in  aiiud  vertere,  ut  alio  modo  nie  reprehcn- 
dant ,  quia  oblationes  devotorom  hominum  nolo 
suscipcre.  Considerent  quam  molu  sosceperim. 
Quid  opus  est  ea  numerare?  Ecce  unam  dico,  filii 
Juliani  baereditatem  suscepi.  Quare?  quia  sine  filiis 
defunctus  est.  Bonifacii  hxreditatem  suscipere  no- 
lui,  non  misericordia,  sed  timore.   Navicolariain 


loerint.  l^idetur  enim  mihi,  quia  si  eam  suscepero,  C  nolui  esse  Ecclesiam  Cbristi.    Multi  sunt  quidem^ 


in  isto  facto ,  quod  mihi  displicet,  et  quod  doleo» 
ejus  particeps  ero.  Hoc  volui  non  latere  cbaritatem 
vestram.  Filia  ipsius  in  monasterio  feminarum, 
et  filius  ipsius  in  monasierio  virorum  est :  ambos 
exhaeredavit :  illam  cum  laude,  istum  cum  elogio,  id 
est,  cum  vituperatione.  Commendavi  autem  Eccle- 
siae,  ut  nou  accipiant  ipsas  porUunculas,  quae  per- 
tinent  ad  exbacredalos ,  nisi  cum  ad  legitimam  aeta- 
lem  pervenerint.  Hoc  eis  reservat  Ecclesia.  Deinde 
litem  dimisit  inler  filios  suos,  in  qua  laboro.  Puella 
dicity  Meum  est,  noslis  quia  hoc  dicebat  semper  pa- 
ter  meus.  Puer  dicit,  Credatur  patri  meo,  quia  mo- 
riens  mentiri  non^potuit.  Et  ista  contentio  quale 
inalam  est?  Sed  si  pueri  ipsi  servi  Dei  sunt,  litem 


qui  etiam  de  navibus  acquirunt.  Tamen  una  tcntn- 
iio  si  esset,  siiret  navis,  et  naiifnigarct ,  bomincs 
adtormenta  daturi  eramos :  ut  de  submersioue  navis 
secundom  consueiodinem  qoxrerelur,  et  lorqueren- 
ior  a  jodice^qoi  essent  de  fluctibus  Iii;era  ti.  Sed  non  eos 
daremus,  noUo  pacto  enim  hoc  facere  deceret  Eccle- 
siam.  Onos  ergo  fiscale  persolverei,  sed  unde  persol- 
veret?  enthecam  nobis  habere  non  licet.  Non  est  epi- 
acopi  servare  aurum,  et  revocare  a  se  mendicantis  ina 
num.  Quotidie  t^m  multi  petunt,  tam  multi  gemunl, 
iam  molti  nos  inopes  interpellant ,  ut  plures  tristes 
relinqoamos,  quia  ut  possimus  dare  omnibos  non 
habemus.  Non  habemus  crgo  entbecam.  Propier 
nanfragium  ergo  hoc  viiandum  feci ,  non  donando. 


banc  inler  ilios  cito  finimus.  Auitio  iilos  ut  pater,  et  ^  Nenio  ibi  me  laudet,  sed  neino  et  vituperet.  Plane, 


forie  melius  qnam  pater  ipsorum.  Videbo  qoid  sil 
juris.  Sicot  Dominos  voluerit,  cum  paucis  fratribus 
fidelibus  bonoratis,  Deo  propitio,  de  numero  vestro, 
id  est,  de  plebe  ista  ,  audio  inter  illos  cansam  ,  et 
sicut  Dominus  doiiaverit ,  finio.  Tamen  rogo  vos, 
nemome  reprebeiulat ,  quia  ejus  bafrediiatem  nolo 
suscipiat  Ecdesia.  Primo,  quia  factum  illins  detestor. 
Deinde,quia  iostiiutum  meumest.MuItilaudantquod 
dicturos  sum  ,  sed  aliqui  et  reprehendunt :  utrisque 
facere  satis  valde  diflBcile  est.  Audistis  modo  cum 
Evangeiiom  legeretur :  Cantavimus  vo6ts,  ei  non  sal' 
taMtis  :  pianximus^  et  nonduxistis.  Venil  Joannes  Ba- 
ptista  non  manducans  neque  bibens ,  et  dicunt :  Da- 


quando  donavi  filio  quod  iratus  pater  moriens  abs- 
tulit,  bene  feci.  Laudent,  qui  volont:  parcant,  qui 
laodare  noluni.  Quid  pluribus  ,  fratres  mei?  Qui- 
cnnque  vult ,  exhaeredato  filio ,  hacredem  facere  Ec- 
clesiam ,  qnaerat  alterum  qiii  suscipiat,  non  Augii- 
stinum :  imo,  Deo  propitio,  ucminem  inveniat.  Quani 
laudabile  factum  sancti  et  vcnerandi  episcopi  Au« 
relii  Carthaginensis,  quomodo  implevit  os  omnium 
qui  sciuni  iaudibos  Dei?  Quidam  cum  filios  non  ba« 
beret,  neque  speraret,  res  suas  omnes,  reteuto  sibi 
usufructu,  donavit  Ecdesiai.  Natl  suiii  illi  fitii,  ei 
reddidit  episcopus  nec  opinaiiti,  quae  illi  donaverat. 
In  Dotesiate  babel>at  episcopus  non  reddere :  sed 


903 


AMALARIUS  PRESBYTER  METEXSIS 


9C4 


jure  fori ,  non  jure  cflBli.   Sane  eiiam  lioc  noverit  A  sed  ant  erogare  panperibus,  aut  in  commuite  mii- 

cfaaritas  vestra ,  dixisse  me  frairibus  meis,  qui  me- 

cum  manent,  ut  quicunque  habet  atiquid,  aut  ven- 

dat ,  aut  eroget,  aul  donet,  aut  commune  illud  fa- 

ciat.  Ecclesiam  habet,  per  quam  nos  Deus  pascit. 

Et  dedi  dilationem  usque  ad  epiphaniam ,  propler 

eosqui  vel  cum  fratribus  suis  nun  diviserunt,  et  di- 

miserunt  quod  habent  apud  fraircs  suos  :  vel  non- 

dum  de  re  sua  aliquid  egerunt,  quia  exspectabaiur 

aetas  legitima.  Faciant  inde  quod  volunt,  dum  tamen 

sint  pauperes  mecum ,  siraul  eispeclemus  miscrl- 

cordiam  Dei.   Si  aulem  nolunt ,  qui  forte  nolunt, 

certe  ego  sum,  qui  statueram ,  sicut  nostis ,  nullnm 

ordinare  clericum,  nisi  qui  mecnm  vellel  manere, 

ui  si  vellet  disceJere  a  proposito,  recte  ilii  toUerem 


lere,  maneat  mecum.  Qui  hoc  nonvnU,  habeatli- 
bertatem  :  sed  videat ,  utrum  habere  possit  felictia- 
tisaetemitatem.  SnfDciant  haec  nunc  interimchariiaii 
vesCrae  :  quod  egero  cum  fratribus  mcis,  annunlialx) 
vobis.  Spero  euim  bona ,  quod  orones  mihi  libenier 
obediant,  nec  inventuros  sum  aliquos  habcre  ali- 
quid ,  nisi  aliqua  necessilaie  religionis ,  non  occa- 
sione  cupiditatis.  Quod  ergo  egero,  posl  epiplia* 
niam  charitati  vestrae  in  Domini  voluntate  nuntialio. 
Et  quomodo  litem  finiero  inter  duos  fraires,  filios 
presbyteri  Januarii ,  non  vobis  tacebo.  Halu  loca- 
tns  sum,  date  veniam  loquaci  aenecUiti ,  sed  timidx 
infirmitati.  Ego,  sicut  videiis  ,  per  a^tatem  modo 
senui :  sed  per  inflrmitatem  corporis,  olim  senex 


clcricalum,  quia  desereret  sanclae  societatis  promis-  g  fui,  tamen  si  Deo  plaeet  qnod  dixi,  niodo  ipse.det 


sum ,  coeptumque  consortium.  Ecce  in  conspectu 
Dei  et  vestro ,  muto  consilium.  Qui  volunt  babere 
aliquid  proprium,  quibus  non  sufiicit  Deus  et  £ocie« 
sia  cjus ,  maneant  vhi  volunt ,  et  ubi  possnnt;  non 
eis  aufero  dericatum.  Molo  habere  hypocritas.  Ma- 
lum  est,  quis  iiesciat?  malum  est,  cadere  a  propo- 
sito :  sed  pejus  est,  simulare  propositum.  Ecce  dico, 
audite :  Qui  socictatem  eommunis  vilse  jam  wisoe- 
pUm,  quae  laudatur  in  aposlolorum  Actibus  {Cap.  ii 
et  iv),  deserit,  a  voto  suo  cadit,  a  professione  sancU 
decidit.  Observet  judicem,  sed  Deum,  non  me  : 
ergo  ei  non  aufero  dericatum ;  quantum  sit  pericu* 
lum,  ante  oculos  ejus  posui,  faciat  quod  vuU.  Movi 
enim,  quia  si  aliquem  hoc  fadentem  degradare  vo- 


vires,  non  vos  desero.  Orate  pro  roe ,  ut  qttaoiinii 
inest  anima  in  hoc  corpore ,  et  qualescunque  vires 
suppetunt,  in  verbo  Dei  serviain  vobis.  Amen. 

CAPUT  cxni. 

{EjHsdem  sermo  2,  de  Viia  et  moribu$  clerieorm.) 
Cbaritati  vestne  hodie  de  nobis  ipsis  sermo  red- 
dendus  est.  Qula  enim  ,  ut  ait  Apostohis,  Spectacn- 
htm  facti  tumu$  mundo^  et  angetity  et  hominibns  (! 
CoT.  IV ) ,  qui  nos  amant ,  quaerant  quod  laudent  in 
ndi>is  :  qui  autera  nos  odenint,  detrahunt  nobis. 
Nos  autem  in  utroque  medio  constituli ,  adjuvaote 
Domino  Deo  nostro ,  et  vitank  noslram ,  et  (mm 
nostram  sic  custodire  debemus ,  ut  non  enibescaot 
de  detractoribus  landatores.  Qvomodo  aulem  viTcre 


luero,  non  ei  deerunt  patroni,  uon  ei  deerunt  suffra-  C  velimus,  quomodo  Deo  propltio  jam  vivamus,  qoam- 


gatores,  et  hic,  et  apud  episcopos,  qui  dicanC :  Quid 
mali  fecit?  non  potest  tecum  tolerare  vitam  istam, 
extra  episcopum  vult  manere,  de  proprio  vivere  : 
ideone  debet  perdere  clericatum?  Ego  sdo,  quan- 
tum  mali  sit ,  profileri  sanclum  aliquid,  nec  imple- 
re.  VoveU,  iiiquit,  et  reddite  Domino  Deo  veUro 
(P$al.  Lxxiii) :  et,  Melius  est  non  vovere^  quam  vo- 
vere  et  non  reddere  {EccL  v).  Vii^o  et  si  nunquam 
fuerit  in  monasterio,  etvirgo  sacra  est;  nubere  ilU 
non  iicet ,  esse  in  monasterio  non  compeUitur.  Si 
autem  coepil  esse  in  monasterio,  et  deserait,  et  ta- 
men  virgo  est,  dimidia  rait.  Sic  et  clericus  duas  res 
professus  est,  et  sanctitatem,  et  dericatum ;  interius 
sanctitatem.  Nam  clericaturo  propter  popuium  suum 


vis  de  Scripiura  sancta  multi  noveriiis ,  tamen  ad 
commemorandos  vos,  ipsa  de  libro  Actnum  aposto- 
lorum  vobis  lectio  recitabitur,  ut  videatis  nbi  descri- 
pta  sit  forma,  qiiam  desideramus  implere.  Dom 
ergo  recitatur,  vos  intentissiroos  esse  volo,  ut  posi 
cjns  recitationem ,  quod  constitui  loquar,  Domino  do- 
nante ,  intentioni  vestrse.  Cumque  diacomis  Lazanis 
legeret :  Cum  orassent,  motus  est  locnsin  quo  erBvt 
congregati ,  et  impfeti  sunt  omnes  Spiritu  sancto ,  et 
loquebantur  verbum  Dei  cum  fiducia  omni  rofenti. 
Muititudinis  autem  credentium  erat  anima  nna  et  cor 
unnm  :  et  nemo  eorum  qum  possidebat,  dieebatali' 
quid  suum  etse,  sed  erant  illis  omnia  commma.  Et 
virtute  magna  reddebant  testimonium  aposiofi  resnr- 


Deus  imposuit  cervicibus  ipsius.    Magis  onus  est,  D  rectionis'  Domini  lesu ,  gratiaque  mngna  erat  snper 


quam  honor.  Sed  quis  sapiens ,  et  intelligit  haec  ? 
Ergo  professus  est  sanctitatem  ,  professus  est  com- 
muniter  vivendi  societatem:  professus  est,  quam 
bonum  et  quam  jucnnduro  habitare  fratres  in  unum. 
Si  ab  hoc  proposilo  ceciderit  et  extra  manens  cleri- 
cus  fuerit,  diiLidius  et  ipse  cecidit.  Quid  ad  me  ? 
non  eum  judico.  Si  foris  servat  sancUtatem,  dimi- 
diuscecidiU  Si  intus  habuerit  simulationem ,  totus 
ceddit.  Nolo  habeat  necessitatem  simulandi.  Scio 
quomodo  homioes  ament  dericaiura.  Nemini  eum 
tollo  nolenti  mecum  communitervivere  :  habet  Deum 
qui  mecum  manere  ^uit.  Si  paratus  est  pasci  a  Deo 
per  ecdesiam  ipsius,  iion  habere  aliquid  propriuin, 


omnes  ilios,  Neque  enim  agens  quisqum  fnit  inter 
iUos,  Quotquot  enim  possessores  pra^diomm  tei  i^- 
morum  erant ,  vendenles  afferebant  pretia  t//oni«,  ^ 
ponebant  ante  pedes  apostoiorum ,  distribuebatur «- 
tem  singulis,  prout  cuique  opus  erat  (Act,  iv).  Cuffl' 
que  Lazarus  diaconus  recilaret ,  et  episcopo  codi- 
cem  tradidisset ,  Augusl.  episcopus  dixit :  Et  ego 
legere  volo  :  plus  enim  me  ddeclat  biQus  verbi  esse 
leciorem ,  quam  verbi  mei  disputatorero.  Cum  orat' 
sent ,  moltts  est  iocut  in  quo  erant  congregati,  et  im- 
pleti  omnet  Spiritu  taneto,  loqnebantur  verbum  Dh 
cum  fiducia  omni  volenti.  JfKlttludtiiis  atil«m  cre- 
deniium  erant  anima  nna  et  cor  ^num :  Fa  nemo  fo- 


M5  REGULA  GANONiCOBUll  AB  AMALAKIO  CULLEClA.  —  LIB.  I.  900 

fum  qum  po$$idetut ,  ikibat  aUquid  tuum  eMU ,  ud  A  «lum  est ,  ul  illi  servuli  dividantor,  et  mannmiitaik  > 


erani  iUu  omma  communia.  Ei  virtuie  ma^na  redde- 
ban$  te»tmonium  apoetoli  reeurreetionie  Domini  lesu, 
^ratiaque  magna  erai  super  omnes  Ulo$,  Neque  enim 
egene  quiequam  fuit  inter  iUo$»  Quotquot  enim  po$$€$- 
$ore$  prmdiorum  vel  domorum  erant ,  vendentet  afe- 
rebant  pretia  eorum ,  et  ponebani  ante  pede$  apoeto- 
lorum  9  di$tribuebatur  autem  $inguli$^  prout  cuique 
opu$  erat.  Gwnque  q>isGopus  legisset,  dixit :  Audi- 
stis  quid  velimuSy  onte  ut  possiaHis.  Contigit  autein 
qa»dam  uecessitas»  ut  tec  dUigentius  agerem.  Quo- 
niam  sicut  jam  nostis,  presbyter  in  nostra  socieiate 
constitutus,  quali  societati  perhibel  testlmonium 
leetio,  quam  raodo  cum  reciuremus,  audistis ;  nso- 
rieiis  leslamentum  fecit,  quia  liabuit  unde  faceret. 


tar,  et  sic  det  Ecclesiae ,  ut  eonim  excipiat  allmen  • 
tum.  Nepos  autem  meus ,  ex  quo  conTcrsus  est ,  et 
mecum  esse  eoepit ,  inipetliebatur  et  ipse  aliquid  de 
agellolis  suis  agere  invita  usufructuaria  maire  sua , 
quae  boc  anno  defuncta  esl.  Inter  ipsum  et  sorores 
ejus  sunt  quxdam,  in  Ghristi  adjutorio  cito  finienda, 
ut  ot  ipse  faciat  quod  Dei  servum  decet ,  et  quod  ipsa 
professio  et  isla  exigit  iectio.  Diaconus  Faustinus 
(sicut  pene  omnes  nostis)  hic  de  militia  saeculi  ad 
monasterium  conversus  est,  hic  baptizatus,  inde 
dioconus  ordinatur.  Sed  quia  eilguum  est  quod  vi- 
detur  possidere ,  sicut  furis  periti  loqountur,  jurc , 
non  corpore,  reliqaerat  illud,  el  ab  ejus  fratribus 
tenebatur.  Nunquam  inde  cogitavit ,  ex  quo  conver- 


Eral  quod  dicerel  suum ,  eum  in  ea  societale  Tive-  B  sus  est ,  nee  ipse  aiiquid  quxsivit  a  fratribus  suis , 


rei ,  ubi  aemini  licebal  dicere  aliquid  suum ,  sed 
esse  Ulls  omnia  communia.  Si  quis  dileclor  el  lau- 
dau>r  nosler  apud  delraclorem  Bostrum  prsdioarel 
islam  Bocielatem ,  el  diceret ,  Gum  episeopo  Augo- 
•liDO  sic  ▼ivunl  omnes  eohabiutores  eiiast  quomodo 
scriptum  esl  in  Actibus  apostolorum ,  coBlinuo  iUe 
cletractor  caput  movens,  denlem  promovens,  dice- 
rel :  Ita  vero,  sic  ibi  vivitur  quomodo  dicis  ?  ttuare 
naenliria?  quare  falsa  laude  honoras  indignos?  Nonne 
Ibi  modo  in  eoram  socielate  posilus  presbyler  testa- 
nientam  fecit,  et  quod  baboit,  quomodo  voluil,  dls- 
posoit  et  reliquit?  Certe  omnia  ibi  sunl  communia, 
certe  nemb  dicit  aliquid  suom.  Sub  bis  verbis  quid 
ngeret.laudator  meus  ?  Nonne  os  cjus  quasi  plumbo 


nec  ab  illo  aliquid  est  quaesitum.  Modo  quia  ventum 
est  ad  hunc  arlicuium  temporis ,  cum  cousilio  meo 
divislt  ipsam  rem :  et  dimidiam  donavit  fratribus 
suis,  dimidiam  Eeclesi»  pauperi  in  loco  eodem  con- 
stitutae.  Diaconus  Sererus  sub  qua  Dei  disciplina  et 
ilagello  sit,  nostis :  lumen  tamen  non  perdidit  roen- 
lis.  Unam  domom  hie  emerat  propter  matrem  et 
sororem  suam ,  quas  de  sua  patria  huc  desiderabat 
addttcere.  Emeral  aulem ,  non  sua  pecunia ,  quam 
Don  haliebai,  sed  ex  consolatione  religiosorum  vi- 
ronim ,  quos  mihi  quaerenti  etiam  nominans  indi- 
caTil.  De  ipsa  non  possum  dicere  qoid  fecerit,  aut 
qoid  disponel,  nisi  quia  ipse  totum  in  mea  posuit 
Toiuntate ,  ol  quidqoid  ipse  TeUem ,  hoc  inde  fieret. 


oppilaret  ille  detractor  ?  nonne  illom  laodasse  pceni-  C  Sed  liahel  qoasdam  eaosas  com  matre  soa ,  quarom 


teret  ?  nonne  reverenlia  perfusus ,  et  illius  sermone 
oonfusus,  vel  nobis,  vel  testatori  illi  maledicerel? 
Haec  fuit  necessitas,  ul  ad  istam  diligenliam  venire- 
mus.  Nuntio  ergo  vdbis  unde  gaudeaiis.  Omnes  fra- 
tres  et  clericos  meos,  qul  mecum  habilant,  presby- 
leros,  diaconos,  subdiaconos,  et  Palricium  nepolem 
meum ,  tales  inveni ,  quaies  desideravi.  Sed  sunt  <pii 
de  sua  qualicunque  paupertate  quod  statuerant« 
nondum  fecerunu  Hi  sunt,  YaleBSCobdiaconus,  el 
paulo  anle  dictus  nepos  meos  sobdiacoDos,  et  ma- 
tris  vita  impediebat ,  quia  inde  vivebat.  Exspectaba- 
tur  in  illo  etiam  legitimae  «lalis  acoessus ,  ut  quod 
faceret  firmissime  faceret.  Nondum  autem  fecii, 
qnia  ipsos  agellos  babet  cum  suo  fratre  commmies, 
ei  subindivisos  eos  possident.  Sic  autem  eos  cupit 
Ecclesix  conferre,  ut  inde  alanlor  qui  sunl  in  propo- 
sito  sanctitatis ,  qooosqoe  in  hac  vita  degnnt.  Scri- 
plum  est  enim ,  et  hoc  Apostohis  ioqoilor :  Qui$qui$ 
autem  «nji ,  et  maxime  dome$tlci$ ,  non  providet^  fi^ 
dem  denegat ,  et  e$t  infideli  deterior  (/  Tim.  v).  Adhue 
antem  mancipia  sunt  ei  similiter  cum  fratre  commu- 
Dia ,  nondum  divisa.  Disponit  ea  manumitlere  :  noii 
potesl  aniequam  dividantur.  Quid  enim  ad  se  perti- 
neat,  adbuc  ignorat.  Ad  ipsum  sane»  quia  mayor 
est,  pertinet  divisio  el  ad  fratrem  ejus  eleclio :  et 
ipse  frater  ejus  Deo  servit,  et  subdiaconus  est  com 
sancto  fralre  meo ,  et  eoepiscopo  Severo  in  ecclesia 
Mileviiana.  Hoc  agitur,  hoc  sine  dilatione  peragen- 
Patkol.  CV. 


causarum  mejodicem  poscit:  cum  ilke  causae  foe- 
rint  lerminatse,  flai  de  ipsa  domo  quod  ego  voluero. 
Quid  auiem  velle  potero,  Deo  regente ,  nisl  quod 
jostitia  jobel  et  pieias  postulat  ?  Habet  etiam  in  pa- 
tria  soa  aliqnos  agellos :  dispfmit  eos  sic  dlstribue- 
re,  ol  eilam  iliic  in  ipso  loco  positte  paoperi  largia- 
lor  eedesiaB.  Diaconns  Hipponensis  liomo  paoper 
esl !  qoid  alicoi  eonferat,  non  habel :  tamen  de  U- 
boribus  sois,  anieqoam  essel  dericos,  emerat  ali- 
qoos  servulos,  hodie  iUos  in  coDspecto  vestro  roa- 
nomissoros  est  episcopalibos  gestis.  Diaconos  Bra- 
dius  aole  veslros  ocnlos  versatur;  opera  ^us  lucent 
coram  ocuMs  nostris  :  de  opere  cjus  et  expensa  pe- 
cunia  nMaoriam  sandi  martyris  habemus.  De  pecu- 
nia  soa  emil  etlam  possessionem  ex  consillo  meo. 
Nam  ipsam  peeoBiam  volebat  per  manus  meas  cro- 
gari ,  ileul  mlhi  placerel :  ego  si  peconiae  avidus 
essem,  aol  neeessilales  ipsas  meas,  quas  pro  pao- 
peribos  liabeo ,  in  hac  causa  plos  curarem ,  pecu- 
niam  acciperem.  Quare  ?  dicit  allquis  :  quia  posses* 
sio  illa ,  quae  ab  illo  empta,  el  ecclesiae  dosau  est , 
adfauc  Dlbil  praestal  ecclesiae.  Hinos  enfm  hahebat 
ad  pretium.  El  quia  mutuaius  fuerat»  hoc  de  ^us 
adhuc  fructibas  reddllor.  Horoo  sum  senex  :  quate- 
nos  mihi  de  illa  possessione  potest  fructos  accedere? 
Noiiqoid  promitto  mihl  torannos  esse  victiirom, 
donec  soom  pretiora  ilia>i>er8dvat?  Qood  ergo  vix 
dio  pani^os  re4^t^de  proxlmo  haberem  totnm,  si 
'   V  29 


907 


AMALARIUS  PRESBYTER  MCTEffSIS. 


909 


accipcre  voluisscni.  Non  fcci ,  aliud  altendi.  Faloor  A  sxculo  eiierit.  Nunqnid  enim  cum  obicrit  ipse,  IIHs 

dispcnsaturus  cst  aliquid?  Helins  est  nt  rideat  illos 
bene  versantes,  et  regente  D^,  in  disciplina  Ghrisli 
vivcnteft,  ut  de  iUis  tantummodo  gandeat,  non  eo- 
rcmi  necessilatibus  occupetur.  Pecuniam  noo  babel  > 
quara  snam  dtcere  possil.  Habebal  xenodochiufn 
oedificandum ,  quod  modo  videiis  aedificatnm.  Kgo 
iBi  injonxi ,  ego  jussi :  obteraperavif  nBfat  libeniissi- 
me,  et  sicut  videtis,  operatus  est.  Quoraodo  etiam 
meojuseu  basilicam  ad  octo  martyresfabricavit,  de 
bis  quae  per  vos  Deus  donavit.  Coeplt  enim  de  peeo  - 
nia ,  qnae  data  erat  eeclesiae  propier  xeniNlDditnm. 
Et  com  coepissel  sedificare ,  ut  sofit  religiosl  deside- 
rantes  opera  sua  in  c«elo  scribi ,  adjnverunl  froul 
quisque  votuil  el  fabricavit.  Opus  ante  ecoles  habe- 


cnim  vobis,  et  ipsa  suspma  mihi  adluic  cjus  aetas 
fmi ;  ac  vercbar,  nc  forle,  utsunt  bomines,  roatri 
ejus  hoc  displiccret,  et  diccrct  inductum  a  me  fuiase 
adolesccnlem ,  ut  bona  cjns  palerna  coRSumerem ,  el 
cum  egenlem  rclinquerem.  Ideo  volui  ejus  pecuniani 
in  illa  possessione  servari,  ut  si  aliquid  ( quod  Deus 
nvertat )  aliter  quam  volurous  evenisset ,  redderetur 
\  illa ,  ne  culparetur  episcopi  fama<  Scio  enim  quan- 
tum  vobis  sit  necessaria  fama  mca,  Nam  mibi  sufii- 
cit  conscientia  mea.  Emit  etiam  spatium  ab  ista  po- 
«tea  ecclesia,  notum  vobis;  et  sua  peeunia  sedificavit 
domum ,  ci  boc  noslis.  Ante  paucos  dies,  priusquam 
sermonem  dc  bac  re  haberem  vobiscnm,  eam  doDfr- 
vit  ecclesise.  Exspectabat  eniro  ut  eam  perficerel,  el 


perfectam  donaret.  Fabricandi  autem  demum  neces-  B  mns.  Omnis  beroo  qnid  factum  sit,  videt :  de  peco- 


fiitas  illi  nulla  erat,  ni&i  quia  cogilavit  matrem  suam 
buc  esse  venturam.  Si  ante  venissel,  in  re  filii  sui 
Jiabitaret :  modo  sL  veneril ,  in  opere  filii  sui  habila- 
bit.  Teslimonium  ei  perbibeo  :  pauper  reieansit,  aed 
in  charitatis  possessiooe  permansil.  Aliqui  servuii  ei 
relirnii  fuerant ,  |am  quidem  in  nHmaslerie  viventes, 
quos  tamen  geslis  ecclesiastiois  raanumissunis  est 
bodie.  Nemo  ergo  dicat,  IHves  esl,  nemo  exialimet , 
nemo  male  loqnatur,«eroo  aeipsum  el  aeimam  aiiam 
suis  dentibus  laniet.  Pecuaiam  nuUam  babel  serva- 
tam ,  ulinam  quam  debel  reslitual.  Caeteri ,  id  esl 
subdiacones ,  pauperes  sunt ;  Deo  propilio»  miseri- 
eordiam  Dei  exspectanl.  Unde  ipsi  faciaat,  non  ha- 
bent:  nullas  babcQles  facultales,  finienmt  «laiidi 


nia,  quia  non  habet,  mihi  credant :  demen  coinpe- 
acant ,  ne  frangant.  Emeral  de  ipsa  pecunia  lenodo^ 
Gbii  qoamdam  domnm  in  carraria,  quam  sibi  existi- 
rotfoat  propter  lapides  profdturara.  Sed  lapides  ejits. 
demuB  fabricffi  qeccssarti  non  fnenint ,  ^onism 
aliunde  provisi  sunl.  Domns  ergo  ipsa  sic  nsmansfi. 
Pensionem  praeslal,  sed  ecclestse,  non  presbytero. 
Neroo  aroplius  dical :  In  domum  presbyteri ,  ad  d«^ 
imim  presbyleri ,  ante  domum  presbyteri.  Eoce  nbl 
esl  domus  presbyteri.  Alibi  non  habel  domuro ,  sed 
nbicunque  habet  Deuro.  Quid  amplius  quxritis,  nisi 
quia  me  illnd  roeroini  etiaro  promisisse ,  ut  ad  vos 
perferrem  quid  egissero  inter  dnos ,  fratrem  vide* 
licet  el  sororem ,  filios  lanuarii  presbyteri  :  quie 


cupiditates.  Yivunl  nobiscura  in  soeietale  eomnniii.  C  oria  inler  illos  feerat  eontroversia  pecnniaria :  scd 

tamen  sicnt  inter  fratres,  salva  Deo  propitio  cbari- 
tate  ?  Promiseram  ergo  audlre ,  ul  inter  illos  qmd* 
quid  esset  iudicandnm  finircm.  Paraveram  me  jadi-- 
cem ,  sed  antequam  judictrem ,  ipsi ,  quod  jndicatit- 
rns  eram,  finierant.  Non  inveni  unde  judicaren, 
aed  unde  laefarer.  Acqnievemnt  omnino  concorditcr 
volnntati  meoe  et  consilio  roeo,  ut  pares  essent  Itn 
pecnnia ,  quam  rdiquil  pater  eonim ,  ecdesia  re^ 
nnntianle,  post  sermonem  meum.  Locuturi  sunl 
homines.  Sed  et  quodlibet  homincs  loquantur,  quan 
licnnque  aura  flante  perducetor  inde  alfquid  ad  au- 
res  meas  :  et  si  tale  iuerit,  nt  sil  iterum  necesse 
nos  pui^re,  respondebo  maledieis,  respondebo  de- 
^  tractoribns ,  respondebo  incredulis ,  noo  nobis  cre- 
denlifons  pmeposilis  suis.  Respondebo,  ut  poteiti, 
quod  Dominus  dederit.  Interim  modo  non  est  neces- 
se,  quia  nibfl  forte  dictori  simt.  Qui  nos  amant,  li^ 
liere  gaudebunt :  qui  nos  oderunt,  tacite  dolebunt : 
tafnen  si  linguas  exercnerint  [Torte  pro^  exsemerint, 
Httrd.] ,  audlent  Deo  propitio  vobisoum  responsio- 
nem  meam,  non  litem  meam,  Non  enim  hooiiaes 
noroinatutrus  snm  et  dlcturus,  Ille  hoc  dixit«  iste 
sic  detraxit :  cum  fortasse  eliam  ad  me  falsa,  quia  et 
hoc  potest  fieri,  perferantnr.  Yerumlamen  quaecon- 
que  periata  fuerint ,  si  oportere  videbitur,  loqoar 
inde  charitati  vestrse.  Ante  oculos  vestros  voio  sil 
vlta  iiostra.  Scio  qula  quxrentes  licentiam  male 
faeiendi,  qnsenmt  sibi  cxempla  male  vlvcntium  ei 


Nemo  eos  distinguit  ab  eis  qui  aliquftd  aUvienml. 
<^iarltatis  unitas  prseponenda  est  lerrena  eominodo 
Iia^reditatis.  Restant  presby teri :  sic  enim  ed  eos  gra- 
datim  ascendere  voiui.  Cito  dixerim ,  pauperes  Dei 
sunl ,  nibil  ad  domum  socielatis  noalne  alinlerufit , 
nisi  i|»am,qua  nibil  est  charius,cbaffttaleiB.  Yerun^ 
lamcn  quoniam  scio  natos  fuisse  nraiorea  ie  diviliis 
ipsorum,  non  a  me  ad  aiiqnid  G4MBpeUendi,  sed  vo- 
bis  meo  sermone  purgaadi  suhI.  Vobis  dieo,  qni  forte 
ticscitis ;  nam  ei  ve^rum  piurimi  sdunt.  Presbyte- 
rum  Leporium ,  quamvis  saeculi  oalalAHs  elanim,  el 
apud  suos  honcstissifflo  loco  natum ,  tamen  jam  Deo 
scrvientcm,  cunctis  qu«  babebal  reliciig,  inqjiem 
Kusccpi.  Non  quia  nihil  liabuit,  aedquiajam  feee- 
rat  quod  lectio  isia  persuadct.  Hic  noa  fecU,  aed  iios 
scimus  el  ubi  leciL  Unitas  Ghrisli  est^  eoGlesia  «na 
csu  Ubicunque  fedi  opus  iHMittro,  pertinel  et  ad 
nos,  si  congaudcamus.  Dortui^  est  ttiiiis«  ubi  noilis : 
ibi  monasterium  suis  constituil ,  quia  el  ipsi  Deo  ser- 
viunt.  Ule  bortus  ad  ecclesiam  nen  perliiiel,  aee  ad 
ipsum^  El  ad  quem  ?  dixerit  alkqpm :  ed  iUud,  qued 
ibi  061,  mooasterium.  Sed  quod  veriHB  esl,  luque  ad 
hocieii\pus  curam  pro  illis  ita  gerebat,  ut  sumfiti- 
culos,  quibus  sustentantiir ,  apnd  se  haberel,  et  eis 
ipsc  (ut  videbalur)  impenderet.  Sed  ne  pMpter  bec 
daretur  lecug  lionuaibug  au^ioneg.  goag  rodenii- 
bugt  a  vealrea  noa  implenlibug»  hoe  piaeaii  et  mihi 
et  Ipsi,  ul  gic  ge  ilU  iraogigaAl,  qaasi  isle  Jaro  de 


M9  REGULA  CANONiCORUM  AB  AMAfJVRiO  GOLLBCTA.  —  LIB.  L  m 

mukM  iiifanant,uisocio8iiiTeni$8e  videanlur.  Ideo  A  s«in,  ille  cleriousesse  iiob  possiL    Audislis?  audie- 


qood  nofttram  est  feciinas,  plus  quid  faciamus  non 
haberaus.  Ante  Testros 'oculos  sumus,  nuUiusali* 
quid  desidoraroos,  nisi  bona  opera  veslra.  Et  vos 
exhortor,  fratres  mei,  si  aliqnid  vuUts  clericis  dare, 
S€iali&  quia  non  delietis  vitia  eorum  fovere  eontra 
nie.  Omne  offerie  quod  vuliis,  offerte  de  volunfate 
vestpa.  Quod  commuoe  crit,  distribuetur  unicuique 
prtMii  cuique  opus  erit.  G^zophyiacium  attendite,  et 
omnes  habebiians.  Valde  me  delectat,  si  ipsum  fuc- 
rit  praesepe  noslrum,  ut  nos  simus  jumenta  Dei,  vos 
ager  Dei.  Nemo  det  birfom,  vel  lineam  tumcam, 
aeu  aliquid,  nisi  in  commune.  De  communi  acct- 
piam  mihi  ipsi,  cum  seiam  commune  me  velle  ba- 
bere  quidquid  habeo.   Nok)  Ulia  offerat  sanctitas 


ruot.  Sed  spero  in  Deum  nostrum  et  misertcordiam 
ejus,  quia  sicul  dispositionem  meam  istam  biiariter 
acceperunt,  sic  cam  pure  fideliterque  servabunt. 
Dixi  aliquid  suum  non  ba))ere  presbyteros  cohabiln- 
tores  maos  inter  quos  est  et  presbyler  Barnabas. 
Sed  et  de  illo  audivi  qusedam  fuisse  jactata.  Ante 
omnia,  quia  emit  viilam  a  dilecto  et  bonorabiU  fiiio 
meo  Eleusino.  Hoc  falsum  est.  Monasterio  donavit 
ille,  non  vendidit.  Ego  sum  testis.  Quid  ampliii^ 
quaeratis  ignoro.  Ego  sum  testis.  Doaavit  iilc,  uon 
vendidit.  Sed  dum  non  creditur  donare  potuissci 
creditus  est  vendidissc.  Beatus  homo  qoi  tam  bo 
num  opus  fecit,  ut  non  crederetur.  Tamcn  ve| 
modo  credjte,  et  detraptores  audire  Ubenter  desinite. 


vestra,  qiiibas  ego  solns  qua|i  decenttua  uUr.  Offe-  B  jam  dixi,  ego  som  testis.  Dictum  e^  de  illo,  quod 


ratur  mihi,  verbi  gratia,  birmm  pretiosum.  Forte 
deoel  episcopum,  quamvis  nondeoeat  Aogustinum, 
id  est,  hominem  pauperom  de  pauperibof  natum. 
MododicluFi  sunl  homines,  quia  inveni  pretiosas 
vesles»  qoas  non  poiuisaem  habere  vel  in  domo 
patris  moi,  vei  in  ilja  saecolan  prpfessione  mea. 
Non  decet.  Taiem  debeo  habere,  qualem  possum  ; 
fti  non  habueril,  fratri  meo  dare;  qua|em  potest  lia- 
bere  pre6byter,qua]em  potest  babere  decenter  dia- 
eonoset  subdiaceDus,  talem  volo  accipere,  quia  in 
oemmone  acdpio.  Si  qois  meliorem  dederit,  vendo : 
^uod  et  faeere  «aleo,  ot  qnando  non  polest  vestis 
esse  communi^  pretiom  veatis  sit  commone,  vendo 
ei  effogo  paoi^lMif.  Si  lioc  eom  deiectaty  ot  ego 
Jliabeaio ;  Ulem  dety  do  qoa  nofi  enil)escam.  Fateor  ^ 
enim  vobis,  de  pretiosa  veste  erubesoOi  qoia  non 
decei  bane  pvofeasionem,  non  decei  hanc  admooi- 
iionem,  non  depei  baec  JBembra,  non  deeet  bos  ca- 
nos.  Eiiam  iliod  dioo,  ai  forte  in  nostra  domo,  kk 
no^a  societale  a^er  est  a|tqois,  vel  posi  «griiodi^ 
nem,  ui  neeease  s|i  eun  a»ie  horam  pran^  rei|« 
eere»  noo  proMbeo  religiesos  vel  religioeas  mittere 
eis  quodvkleiur  ot  mittant.  Prandiom  tamen  ei 
cosnam  exira  iiemo  habdiit.  Ecee  dieo  aoditis  ? 
aiidioai.  Qoi  habere  voiqerit  propriom  et  de  proprio 
vivere  et  eonira  isia  pnecepta  nostra  facere,  parum 
est  ut  dicam,  non  mecum  roanebtt,  sed  nec  clericus 
erit,  Dixeramenim,  ei  scio  me  dixisse,  ut  si  noljent 


anno  praepositurse  suae  per  industviam  debi^  fecertt, 
ot  dom  volo  ego  reddi  delnta,  dari  iUi  licentiani 
poscendi  fimdum  Victorianensem,  tanquam  dixisset 
mihi,  Ut  reddam  debita  mea,  da  mihi  in  decein  an- 
nos  fundum  Victorianensem :  el  boc  falsum  est ;  sed 
fuit  undc  rumor  nasceretur.  Fecit  debita,reddcnda, 
a  nobis  reddiia  sunt  partim,  upde  potuenint.  R^ 
mansit  aUquid  quod  non  debebatur  etiafo  monasteriq 
ilU,  quod  per  ipsom  Deos  institoit.  Curo  ergo  re- 
mansisset,  ccepimos  qoaerere  onde  debitoin  reddcie- 
raos.  Ad  condoctionem  ipsios  fundi  nollos  acoessii, 
nisi  qnadraginta  solidorom  ofl*erens  pensionem.  ^i 
vidimos  fundum  amplius  posse  dare,  ut  ceierios  dcr 
bitom  redderetor,  et  oommi^i  fldei  ejus,  oi  de  ips^ 
conduciione  lucra  non  reqoirerent  fratres :  sedqoid- 
quid  daret  foiidus,  de  ipsis  frociibos  imputareni  a<i 
debitufn.  Fide  agitar.  Paralus  est  preshyter,  ot 
aliom  constitoam  qni  de  fractibos  fratribus  debiton) 
reddat.  Ex  noroero  vestro  sit  aliquis  cui  hoc  com- 
mittam,  ex  numero  ipsorum  qui  ad  nos  talia  perto- 
leront.  Suntenim  ip  vobis  honilnes  reUgiosi,  sl  qut 
eiim  romorem  falso  reprehcnsum  esse  doluerunt,  ct 
tamen  credideront  factom.  Ex  ipsis  ergo  aliquis  ve- 
ni^t  ad  nos,  suscipiat  possessionem,  omnes  fructtis 
pretiis  suis  fldeliter  vendat,  ot  reddi  possit  facilitts 
quod  debetur,  et  liodie  recedat  inde  cura  prcsbyten. 
Locus  etiam  ipse,  ubi  monasterium  constitutnm  est 
a   memorato  honorabHi  fllio  meo  Elcusino,  ipsi 


Boseipere  socialem  vium  mecom,  non  ilHs  tollerem  j^  presbytero  Bamab$  donatos  est.  Anteqoam  ordi 


clericalom  :  sed  seorsom  maoerent,  el  seorsum  vi- 
verefl«,  qoomodo  nossent,  Deo  viverent,  et  tamen 
«Bleocules  posui,  quantum  maii  sii  a  proposilo 
codere.  Ifaioi  euim  babere  caecos  vel  claudos,  quam 
pbmgere  morluos.  Qui  enim  bypocrita  est,  mortous 
eai.  Qooniode  ergo  qoiconqoe  voluisset  extrama- 
nere»  et  de  900  vivere,  non  ei  tollerem  dericatoro  : 
ita  .modo»  qoia  placoii  illis,  Deo  propiliOy  socialls 
iMBeTita,  quisqiiis  com  hypocrisi  vixerit,  quisquis 
{nvealBsftiefii  babeos  propriotn,  non  illi  permitto, 
ifi  inde  laeiat  M»tameniom,  sed  delebo  eum  dc  ta- 
iMib  derieofMi.  Interpeilet  contra  me  mille  conci- 
lia,naviget contra  me  qao  voluerit,  sit  certe  ubi po- 
llWrtif  A^^H^Pft  ine  pominnsi  ut  obi  e)(o  cpiscopns 


nareturpresbyter,  tn  ipso  loco  monasl^riom  insti' 
ioit.  Sed  tamen  qula  nomine  ip$lus  donatus  erat  lo- 
pus,  mutavit  instrumenta,utnominemona$teriipos- 
sideatur.  De  fundo  Viciorianeii^i  cgo  rogo,  ego  hor- 
tor,  cgo  peto,  nt  si  quis  rcligiosns  ost,  flde  agat,  et 
exhibeat  ecclcsiae  isum  operam,  ut  cito  debitom 
reddam.  Qood  si  nemo  de  laicis  fuerit  inventus, 
ego  propono  alium,  iste  illuc  non  acc^et.  Quid 
vultis  amplius?  Nemo  lacerct  senros  Dei,  quia  non 
expeditbceraniibus.  Servis  Dei  quidem  merces  flail- 
sis  detractionibus  crescit,  sed  crcscit  etiam  pmn.i 
detrahentibus.  Non  sinc  cansa  dictiim  est :  Gaudeu 
et  ear»tt/tflrtf,quando  dotrahunt  de  vohisdiccnlesfklsa, 
tfuia  mercet  vestra  maejna  e$t  in^ceth  {Matth  ~*    "'^ 


9fl  AMALARIUS  PRESBYTER  HETENSIS.  911 

kuiiius  cam  delrimenU)  Testro  mtgiuun  habere  mer*  A  (Maith.  yi).  Iiem  :  TheuiurizaU  voMs  lAeiMras  in 


cedem.  MiiiuB  ibi  habeamas,  et  tamen  vobiscum  ibi 
regaemus.  Amen. 

Explicit. 
Quia  ergo  constal,  saoctamEcclesiam  pr»dictonim 
Patrum  eiempla  sequi  debere,  quorum  noscitur  do- 
camentispostapostolica  instituta  ubertim  coniscare, 
debent  non  solum  praelati  imitando,  verum  etiam 
sttbditi  obsequendo,  usqueqtiaque  studere,  qualiler 
eorum  exemplis  et  doctrinis  parentes,  ad  feliciutis 
gaudia,  qoe  ilii  prascesserunt,  valeant  pervenire. 
Quoniam  sicot  hi  qui  eorum  doctrinls  et  exemplis 
•»umma  devolione  obediunt,  «temis  gaudiis  inferun- 
tur,  iu  nimirum  ea  securi  nolentes  aeternis  suppli- 
eiis  mancipantur.  Memoratas  iuque  sanctoram  Pa- 


etBlOy  ubi  nec  (trugOf  nec  tinea  demolitur  (Matth,  Tt). 
Item :  Atteudite  vobis^  ne  forte  gravoniur  cordavetira 
in  erajnUa  et  ehrietate^  ei  curis  hujue  vii<e  (Lnc.xxa). 
Item  :  Dico  autem  vohis :  Noiite  reutUre  malo ;  et : 
DiUgiie  immico*  ve$tro$  :  benefadte  his  qui  voe  ode^ 
runt,  eloraUpro  peruqueniibue  et  calunmmntihma 
vo$.  Item  :  Omm$  qui  irascitur  frairi  mo,  reu$  erU 
judido.  Qtct  auiem  dixerii  Raeha^  reu$  erii  cwcUim. 
Qui  dixerU  Faiue,  reu$  erii  gehennm  igm$.  bem  : 
Nolite  jurare^  neque  per  ce$lum,  neque  per  ierram. 
Sii  auiem  $ermo  veeier^  E$i  e$t,  Non  non  {MaUh.  ^). 
Ilem  :  Omne  verbum  oiioeum  quod  iocuti  fuerini  ko- 
mififf ,  reddent  de  eo  rationem  in  dit  judim  {Mmuk. 
xu).    Item:  Si  qui$  te  pereu$$erit  in  dexUra  masiiia. 


sententias,   quibus  clericaiis  ordo  ad  bene  B  prmbe  illieialieram  {Imc.  n).  Item  :  E$ioU 


irum 

vivendum  instruitur,  seduie  periegat  et  diiigenter 
pertractet,  quisquis  canonicam  professus  est  vitam. 
Quas  cum  bene  perscruUtus  fuerlt ,  patenter  in- 
veiiiet,  quod  UU  non  enervate,  scd  rdigiose  viveii- 
«lum  sit. 

CAPUT  CXIV. 

Qwgpracepiaepedaliter  monachi$,  qua  generaliter 

cteterit  conveniant  Chri$tiani$. 

Propterquorumdam  aimplicium  verba,  qoi  reli- 
giosis  et  eruditis  viris  sese  admonentibus  ac  redar- 
gaeiitibus  plerumqae  objicere  soient,  solos  mona- 
chos  Scriptararum  sancUrum  praeoepU  observare 
debere,  operae  pretium  duiimus  quaMlam  evangelica 

Atque  apestoiica  quam  brevissime  ad  medium  dedu-        _  ^      ,   .  

cere  pnecepU,  ut  basc  biyuscemodi  imperia  homi-  ^  magnum  in  lege,  ail :  Diiigee  Dominum  Deum  tumm 


ricordee^  eieut  ei  Paier  ve$Ur  nU$erieor$  e$i  {Matiik. 
xviii).  Item  :  Si  peuaverit  in  U  fraur  um$^  dimiiie 
ei  $eptie$  :  et  nonsolum  $eptie$,  ud  u$que  eeptuagiea 
$eptie$.  Item  :  Sinon  remi$eriti$hominibu$deeordi' 
bu$  vMlfM,  nee  PaUr  ve$ter  cctteuie  dtmiitet  vokia 
peccaia  veetra.  Item  :  Qu4Briu  primum  regnum  DH  et 
ju$tiiiam  ejue  :  et  heec  omxda  adiidentur  vobi$  {MaUik. 
vi).  Et  cuidam  divili :  Si,  inquit,  10$  ad  mtam  itt^ 
gredi^  $erva  mandaia,  id  est,  non  homiddium  faeies^ 
non  aduUerabi$f  non  furium  fadee^  non  faleum  Untp-^ 
monium  dice$^  rton  coneupi$ce$  rem  prommi  tui  ;  fta^ 
nora  patrem  tuum  et  mairem  tuam^  ei  diUgu  \ 
mMm  tuum  $kut  Uiprum  {Mattl^,  xix).  El 
legis  doclori,  se  interroganti,  qood  esaet  i 


aes  aadientes,  hisqueaurem  cordis  accommodantes, 
jiiteUigantqus  sibi,  quae  monachisconvenianl  obser- 
vare  pnecepu.  Qui  enim  mente  et  corpore  valt 
contemnere  saeculum,  et  pauperem  sequi  Ghristum, 
audiat  ipsum  dicentem  in  Evangelio :  Si  vi$  per- 
ifectue  e$$e^  vadeet  vende  omnia  q$iuB  habe^^  etda 
^pttuperibu$ :  et  vem^  tequere  me.  £t  iterum :  Omnts 
qui  reliquerit  domum^  aui  fratre$,  aui  patrem^  aut 
matremt  qui  agrot  propter  me^  centuplum  accipieif  et 
citam  ofterrutm  po$$idebii.  Ad  discipulos  autem  : 
Vo$t  inquit,  qui  reliqui$ti$  omnia^  et  $ecuti  e$ti$  mcy 
$edcbiii$  $uper  $ede$  duodecim^  judicantet  duodecim 
tribut  l$rael  {Maith.  xix).  Uaec  ut  higusmodi  prae- 


ex  toio  cordetuo,  et  extota  animatna,  eiextoia  memie 
iua ;  hoc  e$t  maximum  et  primum  mandatmn.  Seemm-^ 
dum  autem  dmUe  e$t  huie,  Diligee  frommum  Hmm 
dcut  teipeum,  /»  hi$  duobu$  matutaii$  iota  lex  pendei 
et  prophetm  {Matth,  xxii).  Paalos  ^oqae  apoatolBS 
dieit :  Qim  diligit  proximnm,  iegem  impiedt.  Nmm, 
Non  adulurabie^  non  occide$,  non  furaberie,  nonfmi'' 
$um  ieitimonium  dicet,  non  coneupieeeerem  proxinn 
iuit  ei  d  quod  e$i  aliud  mandatum,  inhoe  verbo  t»- 
eiauratur  :  Diiigee  proximum  tnum  det  le^sm 
(Rom.  xiii).  Ilem  idem :  Pattenue  eetote  ad  ommea^ 
videte  ne  qui$  malum  pro  maio  aOcm  reddat,  eed  eem^ 
per  quod  bonum  e$t  $ectam$m  indcem  et  tw  omnea. 


cepiasolisspedalitarcongruantmonacbis:  etquanto     tf<9c  enim  e$i  voiuntao  DeL  Omnia  amum  ^rmbatey 

•      •       . ._    _;. • Tv:^:.    ^«:<v^  :  j^..»  C»l    $^  ^.^^j  l^^..^ .  « ._    _*.    •  .  ... 


singularia,  tanlo  et  prxcipua.  Dicit  etiam  idemSai- 
vator  generaliter  omnibus  :  Omm$  qui  veniiad  me, 
et  nou  odil  patrem  «tum,  et  matrem,  et  uxorem,  et 
(i:ios^  et  fratre$,  ei  $orore$,  adhuc  autem  et  ammam 
sitam,  tton  pote$t  meu$  e$u  di$cipulu$  (Imc.  xiv).  Et 
iierum  :  Qui  amat  liliumaut  ^liam  $uper  me^  twn  e$t 
me  dignut.  £t :  Qui  non  accipit  crucem  $uam,  et  le- 
gidtur  me,  mn  e$t  me  dignu$  (Matth.  x).  £t  ilerum : 
Qui  non  renuntiaverit  omnibrn  quw  poeddet,  non  p(h 
te$t  meus  e$se  di$dpulu$  (Matth*  vii).  El  iterum  : 
Omiita  qucBcunque  vulti$  ut  fadant  vobi$  homine$t  et 
vo$  fadte  iUi$.  Et  iterum  :  Attendite  neju$iiiiam  «e- 
$tram  fadaii$  coram  honunibu$,  ei  videanuni  ab  ei$  : 
alioquin  mercedem  non  habebiti$  apud  Pairem  vesirum 


quod  bonum  e$t  UneU^  ab  omtd  spede  maia  absiimeu 
vo$  (/  The$$.  v).  hem  idem :  MoriilUaUntmnkrmve^ 
$tra,  quas  sunt  $uper  ierram  :  fornieationem,  immmms- 
ditiam,  iibidinemt  eoneupisceniiam  maiam,  et  «am- 
tiam  (Colou.  lu).  Ilem  idem :  Num  amtem  deimmu 
et  vos  iram,indignaiionem,maiitiffm,biasphemiam,et 
turpis  sermo  deore  veetro  non  procedmt.  Item  idem  : 
Induite  vo$  vi$cera  mieericordiei,  benigmtaUmt  AnMf- 
litatem,  modeetiam,  patientiam^  emppmnmniesimmeem. 
Item  idcm  :  Noliu  nunUn  indcmm.  Ilem  idem  :  Si 
con$urrexi$ti$  cum  Chri$u,  qum  snr$mm  smmt  qmmriu. 
Item  idem  :  E$iote  indeem  benigni,  miserieordes^  de- 
nanie$  invicem,  $icut  et  Deu$  in  Chri$lo  domamt  wmbis 
{Ephe$.  iv).  liem  idem  :  Omnis.  aiiwrnlii^t  if  ^^*  ^ 


113 


REGULA  CANONICORUM  AB  AUALARIO  GOLL£CTA.  —  UB.  I. 


914 


Mtfnafta,  ei  eimor^  et  hUuiphemia  toUaiuT  a  vobUj  A  liam  peccalorum  sordidatur  iUccebris,  eademque 


ciM  Muii  malUia  (IMd,j  v.  51).  Ilem  idem  :  For^ 
nicatiOt  el  onmiM  immusiditia^  aui  avaritia,  nee  nomi- 
netar  in  vohis^  tieml  deeet  saticfos,  aiil  turpUudo^  aut 
stutiUoquium,  aut  tcurrititai  (Ephee.  v).  Item  idem : 
An  neeeiife  quia  tntfiit  nefiiiuii  Dei  non  pouidehunt  ? 
NoiiU  arrare^  lku$  non  irridetur  :  fuia  neque  form^ 
earii,  neque  idoiie  tervieuUSj  neque  adulUrij  neque 
woUeij  neque  maoeuiorum  eoncuhitorety  neque  (uresy 
neque  atari^  neque  edrtost,  iiefii«  maledici,  neque  ra- 
pacee  rtgmun  M  possidehunt  (I  Cor.  vi).  llem  idein : 
Omm  formeatoTj  aut  immunduSf  aut  avarus^  non  ha- 
bet  hmedkatem  tn  regn^  Chrieti  et  Dei  (Eph,  v).  Ilem 
i4em  :  Imiiatores  mei  esioU^  sUut  et  ego  Chrisii  (l 
Cor,  iv)«  Item  idem  :  Paeem  sequimim  eum  omni- 
hus^  ei  oaneiimoniamt  dne  qua  nemo  videhit  Domi'  B 
MMi  (Heh.  xii).  ilem  idem  ad  Timotbeum  :  Diue' 
dai^  ioquit»  omm$  ah  imquitatef  qui  nomiuai  nomen 
Domiid  (i/  7tiii.  ii).  Apostolus  qooque  Joanoesait; 
NotiU  dUigere  muudumj  neque  ea  quw  in  mundo 
suni :  qma  si  quis  diUqil  mundum^  non  est  clMritas 
Pairis  ineo  (i  Joan.  ii).  Item  i Jem  :  Qitt  dicit  se 
in  Chrisio  maneref  dehei  sieut  Ule  amhulavU  et  ipu 
amhuiore  (Idem.^  v.  6).  Item  ipse  :  Omnis  qui  odii 
frairem  surnn^  homidda  esi :  ei  omnis  homicida  nou 
hahet  viiam  csiemam  in  se  manentem  (I  Joan.  iii). 
Jacobtts  autem  aposlolus  aii  :  Quiciifi^e  voluerii 
amicus  esse  stecuii  hujus^  tntmicifs  Dei  consiiiuUur 
(Jac,  IV.)  MulU  quidem  et  innumera  lefl^alia  pro- 
pbelica,  et  evaugeiicay  atqueapostolica  polerantpro- 


peccata  baptismalis  ileralione  nequaquam  drieri 
possunt :  necesse  est  ut  poenilentis  lamcnlis,  et 
eleemosyiiarum  largilionibus»  el  caeteris  bonorum 
operum  exseculionibus,  quam  cclcrrime  deleri  pro- 
curentur.  El  quia  ubus  est  pater  noster,  et  magisler 
et  Dominus,  una  fides,  unum  baplisma,  uua  maler 
sancta  Ecclesia,  instanter  et  vigilaiiler  ab  omnibus 
certandum  esi ,  quanquam  diversorum  douoruni 
modis  curralur,  qualiter  una  ad  sanclam  ei  supcr- 
nam  Jerusalem  matrem  noslram  tendamus,  quo  si- 
ne  fine  cum  Domino  vivere  mereamur.  lilud  quoque 
sciendum  quia  quanto  quisque  se  in  praesenli  sa^culo 
pro  Ghristi  amore  abjeciiorem  fecerit,  tanlo  magis 
in  fuluro  feliciorem  remuneralionem  percipiei. 

GAPUT  GXV. 

Quod  eanoniea  institutiOf  evangelica  et  apoitoUca  au- 

cUriiaUfulta^cwteris  superemineat  insUtutionibus, 

Quia  evidenli  auctoritale  liquet  canonicam  iusli- 
tttiionem  cseteris  praeslare  inslilutionibus,  debent, 
necesseest,qui  hiy us  professionis  censeotur  nomine» 
procurare,  qualiter  in  semetipsis  eamdem  instilutio- 
nem  vita  et  moribus  exorneDt  potius  quam  deho- 
neslent.  Quoniam  qui  lanlx  auctorilatis  institulione. 
poUent,  et  se  aiiis  imitabiles  prsbere  debent,  ve- 
rendum  est  ne  si  (quod  absii)  a  proposito  exorbita- 
verint,  regno  Dei  indigni  fiant.  Quanquam  cnim  ca- 
Honicls,  quia  in  sacris  canonibus  illis  probibitum 
nou  legitur,  liceat  linum  induere,  earnibus  vesci, 
dare  ei  ai.cipere,  proprias  res  el  ecclesix  cum  hu- 


ferri  documenU,  quibus  infaiigabiliter  alque  inex-  G  miliuie  et  juslitia  habere,  quod  monacbis,  qui  se 


iusabiiiter  devotio  famulari  debet  Ghrisliana  :  sed 
pn^er  eos  quos  supra  memoravimus,  haec  pauca 
breviter  aonumerare  sluduimus,  qui  insipienler  as- 
ienuii  soios  monachos  arclam  secUri  debere  viam, 
cum  uiiqtte  Dominus  arcUm  et  angusUm  viam  dicai 
esse  qus  ducii  advitam,  et  nemo  nisi  per  eamiu  vi- 
Um  ingredi  possit  sternam.  Nou  solum  igitur  moua- 
chis  ei  dericis,  verum  eliam  omnibos^  qui  Ghrisiiaiio 
ceoaeBtarvocabnlo,  per  hanc  arcUm  et  angusUm  in- 
iraodwB  est  viam.  Quid  ergo  avclius,  quam  id  quod 
pnBcipitar:Dt/t^  inimieos  vestros^  et»  noUte  resi" 
eiene  «m/o,  et,  ^ut  irasct<«r  fralrt  suo,  reus  erUjudidOf 
ei,  fnt  dderitmuUeremadconeupiscendum  eamyjam 
moeekaius  eet  eam  iu  eorde  suo  (Matih.  v),  et  cxtera 


cundum  regularem  inslilulionem  arcliorem  ducunt 
viUm,  penilus  inhibitum  est,  non  Umen  in  cav(*u- 
dis  vitiis  et  amplectendis  virtutibus,  eorum  a  mona- 
chorum  disUre  debet  viu.  Monachi  namque,  qui 
evangelicum  praeceptum  sequentes,  distraciis  alque 
renuntiaiis  patrimoniis,  sua  Ghi-islo  dedere,  meriio 
de  faculutibus  Ecclesio:  subsidium  accipiunl  lem- 
porale :  ut  quia  lolo  meniis  desiderio  coelestia  ap- 
pelunt,  sic  in  hac  peregrinationis  via  sumptibus 
Dommicis  sustenlentur,  qualcnus  ad  ea  qus&  con- 
tompseruni  miniroe  redire  qualibet  necessiutis  cau- 
sa  compellantur.  Et  ^ia  nibil  sibi  proprium  rcli- 
querunt,  manifestum  est  illos  copiosioribus  Ecclcsi» 
sumptibus  quam  canouicos,  qui  suis  et  Ecclesisc 


ialia  ?  U»e  qwppe  arcU  sunt,  sed  saliiberrima  :  et  ^  iicite  utuntur  rebus,  indigere.  Vnusquisque  enim, 


quaiiio  ardiora,  Uoto  poiiora  ei  emineniiora.  Opor- 
i«l  iiaqtte  omnes  qui  |uxU  Apostolum  (Rom»  vi)  in 
Clirlsio  hapiisati  sumus,  Gbristumque  induimus,  in 
noviiaie  viias  ambulare,  semperque  ante  oculos  po- 
nere  pactum  quod  cum  Deo  io  baplismate  fecimus, 
ubi  abrenttntiavimus  SaUn»,  el  omnibus  pompis 
ejiis,  et  omoibtts  operibus  cjns.  Quod  pactum  tunc 
irrilum  fit,  cum  in  fide  quis  perroanendo,  viiiis,  aut 
a  fide  exoriHiando,  idolorum  eultibus,  aut  haeresum 
errorilNis  implicaUir.  Quia  ergo,  sicut  scriptum  esi 
(Sap.  ix),  corpua,  quod  comimpiiur,  aggravat  ani- 
•uam,  ei  deprimii  terrena  inhabiutio  sensum  multa 
cogilaniem»  et  fragiUtas  humana  posi  bapiismi  gra- 


ut   ait  Apostolus  ,  proprium  donum  habet  a  Dea 
(I  Cor.  vii). 

GAPUT  CXVI. 
Quid  sint  res  Eccledcs. 
Res  Ecclesiae,  sicut  a  sanctis  Patribus  Iradilur,  ct. 
in  superioribus  capitulis  conlinetur,  vou  sunl  fidc- 
lium,  pretia  peccatorum,  ei  palrimonia  paupenim. 
Fideles  namque  fidei  ardore  et  Ghrisii  amore  suc- 
censi  ob  animarom  suarum  remedium  et  coelestis. 
patrias  desiderium,  suis  propriis  faculutibus  san- 
ciam  locupleUm  fecenint  Ecclesiam,  ut  his  ei  mi- 
lites  Ghristi  alerentur  et  ecdesiae  exornarentur,, 
pauperes  recrcarenlur  cl  caplivi  pro  temporum  og.- 


S)tis 


AMALARIUS  PRESBYTER  MEltNSIS. 


portuniute  redime^eiiCur.  Quapropter  vigilanti  ac  A  ciis  insistimt  :  clauatra  aodetaleniqae  casterontiu 


solerti  cura  pny?ideiidum  est  his  qut  ^us  facuitates 
admmistrant,  ne  eas  in  suos  solummodo  usus  con- 
vertant;  sed  magis,  juxta  possibilitatem  rerum, 
Cbrislo  famulantiuro,  imo  eorum  tn  quibus  Christu^ 
{lascilur  et  vestitnr»  ciiram  gerere  penitus  non  nc- 
gligant.  Sed  et  sententia  beaii  Hieronymi,  non  so- 
ium  pnelatis,  sed  etiam  csieris,  qui  rebus  utunlur 
Ecdesiae,  vigilanter  perpeiidenda  est,  qui  ita  in 
commentario  Matthaei  evangelistae  ait :  Omnes  igi- 
tur  qui  6ti{»endiis  templi,  et  his  quae  coBfenintur 
ad  usus  ecdesiae,  abutunlur  in  aiiis  rebus^  quibiis 
suam  expleant  vohmtatem,  iimiles  sunt  scribarum 
et  sacerdotum  reditheutium  mendacium  et  Salvato- 
rts  sanguineni.  Ergo  res  Ecclesiae  pauperibtis  et 


r($linquenies,  effiduntur  vagl  et  lasdvi,  guiae  ct 
ebrietati  et  csteria  suis  vohiptalibus  dediti ;  quid- 
quUl  sibi  Kbifum  est,  lidtum  Cadont.  Proinde  prae- 
posiiis  sderter  providenduia  est,  ut  io  hoc  negoiio 
modum  discretidnis  teneant^  aeilioet  ot  nec  pliisiiuaaf 
oportet  et  posstbtlitas  ecdesiae  auppetit  in  congrega- 
tionem  admitiant,  nec  eotquoB  ratiooabtliter  guber- 
uare  possunt  causa  avaritiae  «fajiciaoL 

CAPUT  CXIX. 

Db  his  qui  ih  congregatione  tibi  cmHmi$$a  soiMmttod^ 

ex  familia  ecclema  tleritos  aggregatu. 

Sont  nonnulli  qui  taiitam  ex  Damtiia  eeclesiaatica 

dermos  in  sibi  coromissis  congregant  ecdesiis,  el 

hoc  ideo  laccTe  videntur  ut  si  quando  eis  aliquid  in* 


militibus  Christi  stipendiariae  debenl  intelligi.  (Jhde  B  commodum  feomnt,  aut  slipeodia  opportuoa  sub- 


totis  Risibo^  prsdatis  satagendum  est  ut  saiictoruiii 
Patrum  dictis  et  exemplis  obsequentes,  de  rebus 
sibi  comnfissis  (ut  praemissum  est)  et  subdltos  gu- 
bernent,  et  pauperes  foveant,  cunctisque  utiliutibus 
ac  necessitaiibus  ficdesiae  fideliter  administrando 
consulant ,  qoatenus  de  fideli  admhnistratione  ab 
ipso,  cujus  ministri  esse  noscuntur,  ineOabiliter  re- 
muiierari  mereantur. 

a^m  civii. 

Qudd  diligenter  mumenda  itnt  elaustra 
eanonicorum. 

Pnepbsitorum  offidi  est  ut  subditorum   mentes 

tonctarum  Scripturarum   lectionibus  assidue  mu- 

niant,  ne  lupus  invisibilis  adiium  inveniat,  quo  ovile 


traxerint,  nihii  querimoniae  cifnlra  se  ofejicere  pi 
srnnant ;  timentes  scilicet,  ne  a«t  aeforisstaiis  ver- 
beribus  afficiantur,  aut  huinaiME  servituti  deiMi# 
crudelitcr  addicantur.  Hoc  aulon  Bon  ideo  dieitiiri 
ut  ex  familia  ecdesiae  probabilis  vilse  in  congrega- 
tione  nOn  slnt  admittendii  praesertim  cum  apvd 
Deum  non  stt  personarum  aceeptio$  sed  polias  ut 
propter  quam  intulimus  occasidnem,  nuttua  pnelaio- 
mm,  sedusls  nobilibus,  viles  tanlom  in  aoa  conffts 
gatione  admittant  personas. 

CAPUT  CXX. 

(|«i  clerici  in  congre^atione  eanonita  constitutiy  ec- 
clesiaetica  acapere  debeant  siipeMlia. 

Qnia  saDCtorum  Patntm  supra  noiAi»  senlentse 


Domini  ingfedi  et  aliquam  ovium  subripere  valeat.  ^  docent,  dericos  non  diviliarum  secialores 


Et  quanquam  ab  bis  hoc  instantissime  spiritaliter 
fieri  oporteat;  necesse  est  tamen^  ut  Claustra  in 
quibus  dero  sibi  commisso  canonice  vivendum  est, 
firmis  undique  drcumdet  munilionibus,  tit  nulli  oni- 
uiiio  intrandi  aut  exeundl,  nisi  per  portam,  pateat 
aditus.  Sint  etiam  interius  dormitoria,  refectoria, 
ceUaria,  et  caeterae  habitationes,  usibus  fratrum  in 
una  socielate  viventium  necessariae.  Qui  vero  haec 
quae  prsemissa  sunt,  juxta  quod  possibilitas  suppetil, 
agere  renuerit,  impar  minusque  idoneus  ad  cxtera 
^desiastica  dfficia  peragenda  habendus  est.  Et 
tiuanquam  divina  t!IUion($  sit  dignus,  synodaii  tamcn 
bst  sententia  feriendus. 

CAPUT   CXVIII. 

(//  tit  congregandis  canonicis  modus  discrelionis  sit 
tenendus»  ^ 

Cavendum  summopere  pra^positis  ecclesiarum  est, 
ut  in  ecclesiis  sibi  commissis  non  plures  admittaot 
dericos  quam  ratio  sinit  et  facultas  ecclesiae  sup- 
petit :  ne  si  indiscrete  ct  extraordinurie  plures 
aggregaverint,  nec  ipsos  gubernare,  nec  caeteris  ec- 
clesiae  necessitalibus,  ut  oporlet,  valeant  adminicu- 
lari.  Sunt  iiamque  nonnulli  vanam  gloriam  ab  bomi- 
nlbus  capt;intes,  qui  numerosam  deri  congregatio- 
iiem  volunt  habere,  cui  nec  animae,  nec  corporis  cu- 
rant  solatia  exhibere.  Hi  naroque  taliter  nggregati, 
tluiu  a  pnelatts  stipendia  necessaria  non  accipiunt, 
heque  canonicum  servant  OTdlnemi  nec  divinis  offi- 


eaee,  nec 
res  ecclesiarum  inoffidose  accipere  debere ,  non  abs 
re  putavimus  nonnulla  capitula  libri  Prosperi  ad 
medium  {pe  Yita  eontempL  I.  ii ,  c.  9D)  et  exemph 
causa  deducere,  in  quibus  ita  legitur  :  i  Qui  ecdesiae 
serviiint,  et  ea  quibus  opns  noo  habeiit,  autUheiiter 
accipiiint,  aut  extgunt,  nirais  carnallter  saplnnt,  > 
Item  ibi :  c  Satis  qutppe  indignum  est,  si  flddis  ei 
operosa  devotio  dericorum  prqiler  stlpendHim  sse- 
culare  praemia  sempitema  contemnal.  >  Iiem  M  : 
*  Si  propter  boc  non  Vult  sua  quisque  rdioquere» 
ot  habeat  unde  vivat :  ut  qtiid  aeeipit,  aiide  fatio- 
nem  reddattut  quld  peccatis  alienis  sua  mollipli' 
cat?  I  Hls  igitur  et  caeterorum  sanolorom  Pairuai 
^  dictis  diligenter  animadverBis,  stodeBot  neeesse  est 


clcrici  in  accipiendis  ecdesiastids  sumplibus  t 
vitare  perlculum.  Proinde  qni  et  suos  et  ecdeMae 
habent  facultates,  et  uUIitatem  ecdena»,  asl  inie- 
rius,  aut  etterius  conferuot,  acdpianl  tn  coBgrega« 
tione  cibum  et  potum,  et  partes  eleemooynannn,  et 
his  contenti  sint,  ne  plus  accipientes,  paoperes  gra* 
vare  videantur  :  perpendentes  sententiam  Prospsri 
(Ibid,y  c.  11),  qua  dieitur  :  c  Qfii  sua  posaident,  et 
dari  sibi  allquid  volotit,  sioe  grandl  peocaio  soo, 
unde  pauper  victurus  erat,  non  aed|dant.  »  Hi  vera 
qui  nec  suis  rebus  abundoBl,  nec  ecdesiae  habent 
possessiones,  et  magnam  utilltatem  ecdesise  confc* 
runt,  accipiant  incanonica  congregalione  victimi  et 
vcstitum^  et  cieemosjrnarum  partesi  quia  de  lalihoi 


917  REGULA  CANONICORLM  AB  AMALARIO  COLLECTA,  —  LIB.  T.  0!i 

iu\  iu  libro  Prosperi  scribilur  (Ibid»,  c,  12)  :  <  Cle-  A  <iies  qainque  Kbras  vini,  si  taroea  sUriltUs  hnpedt- 


rici  quos  voluntas,  aut  nativitas  pauperes  fccit,  in 
congregati(uie  vivenlesy  necessaria  vitae  accipiant, 
-quia  ad  ea  accipienda  non  eos  habendi  ducit  cupidi- 
la»,  sed  cogit  vivendi  necessitas.  t  Porro  si  tales 
fuerint,  qui  nec  suas,  nec  ecclesia;  velint  habere 
:possessiones,  horum  necessitatibns  providentissiroa 
^ubernaiione  de  facultatibus  ecclesiae  deh^i  sabve- 
nire  prelati,  attendentes  illod  Prosperi  {Ibid,,  c.  9) : 
<  quod  babet,  inquit,  eccfesia,  cum  oronibus  nihil 
habeDtihns  commone  habet.  Sed  et  illonim  curam 
nihilominus  gerere  debet  quos  aut  inflrmitas  ant  se- 
nectus  aggravat,  quos  etiam  constat  oKm  In  ntilita- 
tibus  ecclesiae  desvdasse.  > 

CAP«T  CXXI. 


romito  non  fuerit  temporis.  Si  vero  vinifera  pleiin 
non  fuerit,  tres  libras  vint  et  tres  cervisiae.  Et  si 
pciMtus  vini  ferax  non  flierit,  accipiaai  Ubram  vuii 
el  qninque  libras  cervisiae.  In  mediocribus  eium  lo- 
cis,  millc  aut  miile  quiifgentos,  vel  cerle  duo  nillta 
mansos  babentibus,  si  regifi  (ot  prxmissum  esl)  vii4 
ferai  fnerit,  quatuor  libras  vini ;  et  si  piene  vini 
fcrax  non  fuerit,  duas  Ubras  vini^  et  tres  potus  ex 
diversis  materiis  confecti.  Quod  sl  eiiara  vini  leras 
roinime  fuerit,  quatnor  Ubras  memorati  potus,  el' 
libram  vini  accipiant.  Porro  in  minoribus  locis,  du* 
centos  aut  trecentos  maasos  habenlibus,  aceipiaiiY 
duas  libras  vini.  Qood  <st  si  eadem  regitf  (ut  jan» 
dtctuin  est)  vineis  caruerit,  tribuaninr  eis  tres  \ihrjt 


Ut  in  coagregatione  canonica  a^quatiter  cibus  et  po/«»  B  cervisiae,  et  si  facoltas  suppetit,  Ubra  vlni.   Licot 

enim  in  nonnuUis  provinciis  copla  desit  vini,  sal^ 
agf  ndum  est  tamen  praelatis  ut  ex  circumjaceniibus 
viniferis  provinciis  vinum  habeanU  Quoniam  quan* 
quam  in  plerisque  regionibus  vinese  non  sint,  abun- 
dat  tamen  saneta  Dei  Eedesia»  Domino  aitribuente,  > 
aliarum  rerom  copUs,  e  quibus  indnstria  pnehKomm 
ex  alus  provineiis  vinum  adiplsci  sibique  subdltis, 
JHXta  facnltatem  pocula  eonferro  possunt.  In  locis 
igilvr  ubi  permodic»  sont  res  ecclesi»»  aut  forte 
quomffldam  abslractu  valde  attenuat»,  pauei  no^ 
mero,  magoi  tamen  constituantur,  officio,  quilMis 
sailem  praBmissa  minor  menaora  sine  difficiillate 
darl  posstt.  Diebus  vevo  festis,  sicut  meris  est  Ec- 
ciesie,  jiixta-quodmeiius  praelati  possunt,  fratribus 


accipiatur, 

Solet  in  plerisque  canonicorum  congregaifonlbos 
irrationabiliter  atque  indlscrete  fleri,  ot  nonnoili 
derici,  qui  et  diViiSis  affluunt,  et  ant  pafom  ant 
nihil  utilitatis  ecdesiae  conferunt,  «lajorem  t^aeter is, 
divinum  strenne  peragentibus  offieium,  annonam 
^ccipiant ;  cum  bec  ita  fierl  debere  nnsquam  nec  in 
anctoriute  Scriptorarum,  nec  in  traditionibos  san- 
'^torom  Patrum  possit  qooquo  modo  sandium  repe- 
riri.  Sed  quia  hoiuscemodi  factom  nuHa  auoloritate 
fukitur,  sed  magts  gube,  imo  avaritias  causa  eon- 
slat  esse  inoUtum,  restat  ot  falce  justitlas  resecelor, 
«t  aequilatis  censura  ab  eisdem  lods  in  quibns  fil 
prorsos  abdicetur.  Est  nempe  ratlonabile  Joscomqoe 


coraui  Deo  el  hominibus,  ut  in  unaqoaque  canoniea  C  cibum  potumque  ministrenU  In  bis  itaque  locis  ubi 


«ongregatione,  aminimousqne  adroarlimim,  dbom 
et  pottTra  omnes  xqualiter  accipiant,  hi  fidelicei 
qui  propter  aUqoam  otilitatem  in  nomero  eanonice- 
imm  fuerint  adinissi.  Quanqoam  enim  pleriqne  sob- 
^iiorom  a  prselaiis,  refous  quibusiibet  aliis  plus  cse- 
leris  merilo  soleant  boDorari;  in  hac  iamen  socie- 
laie,  sedosa  personarum  acceptione,  una  debet  dbi 
et  polns  xquaittas  esse. 

CAPUT  CXXII. 

De  mensura  cibi  et  potu9* 

Illud   quoque  congruentissime   et  nitionabHiter 

tenendum  esse  censuimus,  ut  in  singuUs  locis  in 

quibus  soclallter  canonice  Domino  miUtator,  panem, 

et  pulmentum,  et  fleemosynamm  partes  {equaUier 


forte  nonnuIli*prxIati,  piorum  pnelatorum  imilanles 
exen^um,  magts  subdiiis  dare  solili  sunt,  nuilatc- 
nus  bonum  quod  faciunt  omtiiant.  Scd  et  si  cui  oh- 
«iernam  retrifoutionem«agis  subdtiis  supererogarc 
Ubuerit,  hiiariler  quod  potuerii  tribuai.  Sin  autom^ 
noUatenus  mensuram  predictam  absqoe  inevitaLUi- 
cansa  eis  subtrabal.  Quando  igiiur  tempus  steri- 
Utalis  vini  exstiterit,  sicul  crebro  peccatis  pvxpe- 
dientibus  evenire  solet,  et  prxlati,  quantum  dc- 
bent,  dare  vinura  canonicis  nequiveriot,  id  quod 
dederiut,  sic  discrete  el  temperaie  distribuani  ui 
onmes  communiter  eo  utantur.  Nou  autcra  id 
morraurantes,  sed  magis  cum  gratianim  aciione, 
quod  dari  potesi,  aecipiant,  et  sociaUter  in  san- 


canonici  accipiant.  Et  quanquam  decentissimum  fo-  D  eto  proposilo  perseverent,  idcirco  prospicero  sibi  dc- 


rel  ut  simiUter  aeque  potnm  acciperent,  non  tamen 
id  squaHler  in  omnibns  locis,  nec  ecciesiarum  di- 
Tersissimas  facoltates,  nec  terrarum  quaUtates,  nec 
evenlaom  siirant  fieri  posse  varietates.  Unde  neccs- 
sarium  doximos  oi  in  hoc  negotio  modum  discretio- 
nis  lenendum  describeremus.  Qoapropter  <eommuni 
▼olo,  comnniniqoe  consenso,  sacro  conventui  sta 
tuere  placuit  ut  in  oronibus  locis,  majoribus  sdUce 
el  minorilNis,  aceipiant  sinpli  canonici  per  singulos 
dies  qoaloor  iibras  vini.  In  lods  vero  ubi  majores 
faciillntes  sa&l  ecdesi»,  verbi  graiia,  Iria  ani  qoa- 
iuer,  anl  eerte  oclo,  et  eo  am|riios  miiUa  roansi,  si 
eademr^iovini  feraxfuerit,  accipiant^^er  singulos 


bent  eanonici  nl  vinuin  aui  quemUbet  alium  potum 
in  eleemosyna  sibi  daium,  in  communi  recondanl 
cdiario,  qnalanus  imminente  liu|U8cemodi  sleriUta- 
iis  tempore,  suis  eo'  suffrageniiur  communiter  ne- 
cessitatibus  :  non  tamen  ds  propter  iioc  a  pradaUs 
polus  debtius  penitus  subirahalur,  si  esi  unde  de- 
tur.  Qui  vero  ei  suis  el  ecdesias  abundnni  rebus, 
instante  sterUilalis  tempore,  eis,  quos  pauperes 
pascii  ecciesia  suis  facultatibus ,  cum  charilate  et 
iiumiUlate  suffragari  procurent,  ut,  juxta  Aposto- 
ium  :  Frater  fratrem  adjuvetf  el  ambo  tonsolenlur 
(Rom.  xv).  Non  tamen  ob  id  se  superbiendo  exloi- 
iaol :  tfuia,  sicut  in  Ubro  Prosperi  legitur»  non  se 


919 


AMALARIUS  rRESBYTCR  METCNSIS. 


920. 


(lebenl  liujmoeiiiodl  laani  jactentia  pnerem  hi»  Adevotissimeeipleant,  iiitus,  forisquenoaiolonha- 


qwM  Blhil  habentes  pascit  ae  ▼estit  ecclesia.  lUod 
imerea  aemper  ea¥eant  pnelati,  ne  id  quod  dare 
dtibent  aot  poesont,  qoalibet  dissimulatlone  aut  to- 
iiadtalesttbditissiibtrahant,  ne  paupertatis  occa- 
sione  oompnlsi,  per  diTersa  tagari  ac  turpibos  se 
implicare  negotiis  cogantur:  relictoque  ecclesiastico 
officio,  indpiant  indiscipllnate  TiTere,  et  propriis 
▼ohiptatlbus  desenrire;  et  prsdati,  qui  eis  necessa- 
ria  laiigiendo,  a  Domino  remonerari  poterant,  di- 
itricte  et  soTere  Jodicentor.  Dent  quippe  eis  piri- 
inentum,  jtiita  quod  Tires  suppetunt ,  et  loca  eis 
eongrua  attribuant  :  in  quibus  nutrimina  iiant, 
uude  necessaria  pnhnenta  habeant,  exceptis  his 
quse  de  ecclesi»  viUis  vel  oblationibus  fideUum  ac- 


bitu  et  actu,  sed  etiam  ipso  incessu  irreprehensibiles 
existanU  Ut  non  otio  vacent,  non  vanUoquiis  inser- 
viant,  non  detraclionibus  et  caeteris  vitionim  ille- 
cebris  incumbant,  sed  potius  aut  orationi,  aol  le* 
ctioni,  aut  quibnsUbet  ecclesiae ,  aut  certe  propriii 
utlUtatibus  vacent,  aut  etiam  doctrinis  sanis  et  di- 
versarum  artium  erudiantur  disdpiinis  :  iu  vide- 
licet,  ut  nuUus  in  congregatione  inutilis,  ant  otiosas 
eiistens,  stipendia  eodesiae  inoflSdose  Kcipiai.  Ct 
qiiotidie  ad  eollationem  veoiant»  ubi  et  hanc  iDsii- 
tutionem  et  aliarum  Scripturarum  sanctanun  lectio- 
nes  perlegant,  et  pro  admissis  veniam  postolent,  ei 
sententiam  pro  qualitate  admissi  susdpiant  :  ubi 
etiam  de  communi  profectu  et  utilitate  Ecdiisix 


cipiunt.  Habeant  itaque  iidem  canonici  hortos  ole-  ^  pertractent.  Ut  omnes  in  dormitorio,  nisi  qaem  in- 


nim,  unde  cum  caeteris  additamentis  aliquod  pul- 
mentnm  quotidie  in  refectorio  sibi  vicisdm  mini- 
strent.  Propter  diversilates  namque  et  inaequaUtates 
mensuramm,  quse  apnd  plerosque  non  »qoe  secun- 
dom  Domini  legem ,  sed  secundum  ttniuscujusque 
provlndae  vsum  halmtur,  mensuram  cibi  et  potos 
ponderis  ratione  canonicis  dandam  esse  censuimus, 
et  hoc  ideo,  qula  cum  hnjnscemodi  mensurae  diver- 
•lssimaeetinsequalessoleanthaberi,pnblicum  umen 
pondos  provinciis,  dvitatibns,  metaUisque  indilom, 
nihil  diversitatis  aut  inaequaUtatis  pati  debet,  qva- 
tenussicut  idem  pondns  aequum  permanet,  ita  etiam 
eademmensura  aeque  iUis  tribuatur.  Noverlnt  tamen 
generaliier  omnes  libram  non  amplius  quam  dnode- 
dm  undisoonsure  debere. 

CAPUT  cxxni. 

Quod  a  pragtaiU  gemina  paitio  tit  $ubdUi$  impen- 
denda. 
Solerter  pradaiis  satagendum  est,  ut  eos  quihus 
praesunt,  verbis  et  exemplis  ad  bene  vivendom  in- 
forment  :  fixoqne  corde  teoendom  ne  eos  quasi 
proprios,  sed  ut  Dombii  sui  gregem,  tractare  me- 
minerint,  juxU  illud  quod  Petro  dicitor :  8i  dlligk 
tfie,  patce  oves  mea$  ijoan.  xxi).  Meas,  inquit,  iion 
tnas.  £t  hoc  ideo  didmus,  quia  sunt  nonnuUi,  qoi 
oves  Oiristi,  non  amore  Christi,  sed  suae  vd  gioriae, 
vd  dominationis,  vel  quaestus  gratia  poscont.  Sed 
et  hoc  vigilanter  perpendere  debent,  quod  eadein 


firmitas  aut  senectus  id  facere  prohibperit,  dor- 
roiant :  ui  refeclorio  quotidie  una  reficiaiitar :  nisi 
forte  quem  necessitas  abesse  compolerit,  eiboc  non 
sine  licentia  magistri  fiat.  Illis  quoqoe  cmnedentibos 
et  silentium  religiose  teneDtiboSf  contiouatim  le- 
gator  lectio,etab  his  intentissimeaudiator,  vicis' 
sim  in  refectorio  et  caeleris  communibus  nocessiu- 
tibus  sU>i  fratemitatis  officio  serviant.  Ut  aullus 
foras,  nisi  per  licentiam  egrediatur,  egresns  qoo- 
que  nuUum  de  se  detractioni  iocum  det,  sed  niagis 
imitabilem  se  conclis  exbibeat.  Hanc  igitur  geminain 
pastionem  pradati  sibi  commissis  ovibus  impeodere 
instanter  procurent,  ulpote  pro  animabus  eonun 
Domino  rationem  reddituri  :  quateiius  videlicetea 
C  pastorl  bmoium  Christo ,  summo  pontifid,  secmn  in 
tremendi  examinis  die  illaesas  praesentantes ,  non 
com  reprobis  et  divina  ultione  feriendis  damnentiir, 
sed  potius  cum  eleais  pastoribus  perpetua  feliciuie 
a  Domino  remunerentnr. 

CAPUT  GIXIV. 

Vi  canomci^  $ieHt  inemteris,  ita  etiam  intuUuU' 
$tium  modum  teneant  di$cretiom. 
Quaerere  potius  Deum  cultom  cordis  qoam  cor- 
poris,  evidentihus  Scripturae  sanctae  patet  indiciti. 
Proinde  canonicis  toUs  viribus  elaborandom  est,  ot 
et  indumonta  virtutum  liabeant  interius,  etperin- 
moderatom  cuitum  caveant  dehonestare  religiooit 
digniutem  exterius.  Quantiun  etiam  a  soperfloo 


pasiio  gregis  Dominici,  non  oniformi,  sed  moltimoda  |>  et  immoderato  coltu  vestiom   se  compescere  de- 


cst  soUicitodine  gerenda  :  scilieet  <{uia  et  terrena 
subsidia  dUigenter  iUis  praebere»  et  exempla  virtutis 
siroul  cnm  verho  prsedicationis  debent  soUicile  im- 
pcndere.  Qoapropter  stodeat  oousquisque  praelatus, 
nt  familiae  Ghristi  annonam  spiritalem,  carnalemqoe 
lideliter  subministret ,  ut  effid  mereatur  evangeU- 
cus  servus ,  de  qno  dicitur  :  Fidelit  $ervu$  et  pm- 
tfm,  quem  eon$tUuit  dominu^  $uper  familiam  ffurm, 
ut  det  itH$  in  tempore  tritid  meneuram  (Mattk.  xxiv ; 
Lue,  XII).  Ergo,  sicut  subditis  necessaria  corporis 
tribunnt,  ila  nihilominus  studere  debent,  ut  iidem 
rdigloslssime  ordinem  canonicum  servent,  et  prsla- 
tis  suis  ac  magistris  hmiorem  debltum  bumiliter 
irtipendant.  Ut  horis   canonicis  divinum  officium 


beant,  roultis  sanctorum  Patmm  docomeaUs  pcnio- 
ceri  potest.  Didt  enim  beatus  Hieron^roius  in  epi- 
stola  ad  Eustochium  :  Sunl  qoidam  md  ordi- 
nis  quibus  omnis  cura  est  de  vestibus,  si  bcoe 
oleani,  si  pes  laxa  pdle  non  folleat :  crioes  o- 
lamistri  vestigio  rotantor,  digiti  de  annulis  ra- 
diant,  et  ne  piautas  humidior  via  spaigat,  vis  i*- 
primunt  summa  vestigia :  tales,  inquit,  cam  videriSi 
sponsos  magis  aestlmato,  quam  dericos.  £t  beai"* 
Gregorius  (Homi/.  6  tn  Epang.)  :  Nemo,  \a^y 
aestimet  in  ioxu  atqoe  in  slodio  pffetiosanim  fesiism 
peccatuin  deesse  :  quia  si  boc  culpa  oon  esiet,  bsUs 
modo  JoannemDomiBOs  de  vestimeBU  soi  aspents^ 
laudasset.  Si  cultos  vestiom  culpa  non  essel,  d^ 


ff t  REGULA  CAl(C»«€aR|}lf  AMALARIO  GOLLEGTA.  —  LIB.  L  m 

qiMqittfli  PaulBS  apostolo»  per  episloUai  femioM  a  A  naiM  Bnlla  avetoritate  approbatar,  aed  patiM  ak  Mm 


pretiosamm  veatiuon  appetitti  compeaceret,  dieens  : 
Jion  in  ve$ie  pretiom  (/  rfnt.  ii).  PensandvmBObia 
SBauDOpere  est  de  ciiltu  vestiom ,  qoae  culpa  «t, 
hoc  etiam  viros  appetere,  a  quo  cnravit  pastor  ec- 
clesiae  et  feminas  probibere.  Quapropter  qwrtet  ca- 
nonicos  sanctarum  Scriptoraram  auctoritati  parere, 
sanctorumque  Palrum  doeumenla  vi^lanter  perpen- 
dere,  ut  humilitate,  quam  oorde  gestant,  actu,  ba- 
bitu,  ineessu,  ipsa  etiam  equitatione,  religiosissime 
demonstrent,  plnsque  velint  sancta  oonversatione, 
eximiisqiie  moribus,  qnam  omatu  vestium  fulgere. 
Si  enim  more  conjugatorum  in  se  ordinandii,  ni- 
tore  vestium,  phaleris  equorum,  caeterisque  hnmanae 
vamlatis  rebus  abasi  foerint,  scHieet  ut  se  simili- 


qui  sannm  sapiuat,  merito  repreheBditBr  et  repn- 
diatur,  oportet  ut  abbinc,  ne  iiat  penitns,  kbibi- 
lom  siU 

CAPUT  CXXVL 

Qw  emeU^fitate  horeB  eanomccs  eelebrenlur,  qung 

tcire  ac  religioee  observare  canomcos  oportet, 

{Excerptnm  ex  libro  Ofidorum  /«tdori,  /.  i,  c.  9.) 
Horam  tertiam,  sextam,  et  nonam,  Daniel  et  tres 
pueri  supplicattonibus  devovemnt  {Dan.  vi) ,  seBioeC 
ut  ab  ortn  diei  in  tempus  supplicationis  tres~  hor» 
porrectae,  TrintUtis  nobis  reverentiam  dedarareol : 
pariterque  a  tertia  et  sexta,  usque  inde  ad  nonam, 
per  locis  intervalla  latis  dimensionibus  temiiuata, 
Trinitas  ter  in  die  rogata  colerelur.  Illud  eliam  oc- 
bos  Bti  debem  eontendant,  in  quo  eoram  oonver-  B  currit  ad  probationem  venerabilis  Trinitatis,  quod 


aatio  a  laicomm  dtsure  vidd^itor?  Decet  porm  ot 
eorom  talis  sit  vestiam  cultus,  qoi  occasiooe  vam- 
utis  eareat,  et  irihtl  novitacis,  Blhil  soperflalta- 
tis  redoleal,  nihilqoe  repreheBsioBis,  aot  detra- 
ctionis  habeat.  Non  enim  specialiter  praesomi  de- 
bet  ab  aliqoo,  quod  non  generaUter  teneator  ab  om* 
niboa,  id  est,  nec  plas  jnsto  eultior  vestis,  oec  fai- 
soliu  atqoe  deibrmis  :  quia  in  otroqoe  ilioram,  aot 
datioois,  aot  certe  simolatioois  ooxa  pateseet.  Inler 
otmmqoe  eoim  virtos  discretionis  moderatissiine 
tenenda  est.  Quae  plenissime  In  YIU  beali  Aogasilnl 
{Cap.  21),  In  laudem  illius  prolaU,  iu  legitur  : 
Yesiis  ejus  et  calceamenU,  vel  lectoalia,  ex  mo- 


Spiritus  sanctus  hora  terlia,  boc  est,  suo  loco  ei 
numero  et  lempore  descendit  ad  terras,  impleturus 
gratiam  quam  Christus  promisit.  Nara  et  sexla  hora 
Christus  passus,  in  nonam  patibuli  craciamenta 
porrexit.  Tali  enim  sacramenio  legitimis  ad  precem 
temporibus  per  temas  horas  TriniUtis  perfectio, 
aut  laudatur  celebriutibus,  aut  precibiis  impetra- 
tur.  Licet  et  si  coisiputetar  diuma  celebriUs,  pcr 
quatemarium  usque  in  vespertinum  ol!icium,hocest 
quaUr  Umis  significatur,  quia  mundus  quadrifario 
divisus,  in  TriniUte  salvatus.  Siquidem  et  in  nocte 
sUliones  vigiliae  militaris  in  qnatuor  partes  divis.T, 
tomis  horarum  spatiis  secernuntur,  ut  et  in  ipsis 


derato  et  eompetenti  babitu  erant ,  nec  nitida  ni-  ^  nocturnis  mundialibusque  ofiiciis  Trinitatis  myslc* 
mium,  nec  abjecU  plurimum  :  quia  his  plerique      riuni  veneretur. 

CAPCT  cxxvn. 

De  vespertinis, 
Vespcrlinum  diumi  finis  oflTicium,  et  altemae  lu- 
cis  occasus  cst,ciijos  ex  Veleri  Tcstameulo  solemnis 
esl  celebratio.  {hid.  ifrfd.,c.  M.)  Denique  hoc  lem- 
pore  vetemm  sacrificia  offerri,  adolerique  altario 
aromata  et  ihura  mos  erat.  Testis  est  hymnidicus 
ille,  regio  ac  sacerdoUli  perfunclus  oflficio,  dicens  : 
Dirigatur  oratio  mea  sicut  incensum  in  conspectu  tuo; 
elevatio  manuum  mearum  sacrificium  vetpertinum 
{Exod.  XX ;  Psal,  cxl).  In  Novo  quoque  TesUmento 
eo  tempore  (Dominus  et  Salvator  noster,  coenan 
tibus  apostolis,  mysterium  sui  corporis  et  sanguinis 


vel  jactare  sese  insoleoter  homines  solent,  vel  abji- 
oere,  ex  otroqoe  non  quae  Jeso  Christi ,  sed  qoae 
sua  snnt ,  qoaerenies.  At  iste,  ot  dlxi,  medfom  te- 
nebat,  neqne  ad  dexteram ,  neqoe  ad  sioislram  de- 

ciinans. 

CAPUT  CXXV. 

Vt  eanonici  cucmUom  monaehorum  non  induant. 
Reprehensibifem  et  ecclesiastica  emendatione  di- 
gniim  apud  plerosque  canonicos  inolevisse  oompe- 
rimus  usnm,  eo  quod  contra  morem  ecclesiasticum, 
eacnilas,  quibus  solis  monachls  utendum  est,  In- 
dnant  :  cum  utique  illoram  habilum  penitus  usur- 
pare  non  debeant ,  a  quorum  proposito  quodam 


modo  disuntiquia  sicut  indecens  est,  ut  arma  ©  initio  tradidit,  ut  tempus  ipsum  sacrificii,  vesperum 


miKuria  more  laicoram  gestent,  iU  nimiram  in- 
honestum  et  valde  indecorum  est,  ut  allerius  pro- 
posili  indumenta  sibi  imponant.  Habitus  namque 
singuleram  ordinum  idcirco  in  ecclesia  ab  invicem 
discreti  sunt,  ut  his  visis,  cnjus  propositi  sit  gestans, 
vel  in  qua  professione  Domino  mililet,  liqoido  eo- 
gnoscalur.  Nam  et  Domtni  lege  {Deut.  xxn)  vlr  mti- 
iiebrem,  el  mulier  virilem  prohibetor  indnere  ve- 
stem,  scilicet  ut  ulerque  sexns  sibi  convenienli 
vesle  Indotos  inc(Hlal.  Sicnt  enim  lorpe  est  viram 
veslem  muliebrem,  el  muHerem  veslem  vlrilem  in- 
daere,  ite  valde  indecorem  est  canonicum  vesiem 
nionasticam  Indoere,  nisi  Umen  cum  veste  eliam 
propositum  voluerit  assuraere.  Et  quia  huiusoemodi 


ostenderet  saeculi.  Proinde  in  honore  ac  mcniona 
Untoram  sacramentorum ,  his  temporibus  adcsse 
nos  decet  Dei  conspectibus,  et  personare  in  ejus 
culiibus,  orationuni  nostrarum  illi  sacrificium  offe- 
rentes,  atque  in  ejus  laiidibus  pariter  exsulUntes. 
Vesperam  aulem  nominatum  a  sidere  quod  Vespcr 
vocatur,  et  decidente  sole  exorilor.  De  quo  propbeU 
dicit  :  Rt  vesperum  mtper  fUios  hominum  prodire 
facis  {Job.  xxxviii). 

CAPUT  CXXVIII. 

(IM.  iWd.,  c.  ai.)DeCompleUsauiemcelebrandis, 

id  etiam  in  Patrom  invenitnr  exemplis*  David  pro- 

pheu  dicente  :  Si  ascendero  in  iectum  straii  mei   ti 

dedero  somnum  oculis  meis,  ct  palpMs  n^it  dormi* 


m 


IMALAttU»  tHESBftfiR  METllMSfaL 


^4 


Mimimi  et  re^nUm  tiPliip6ribtt$  mm,  ionee  iwcemtm  K  lempore  inslitiHiini,  primilusinBeUileemmoMcicrio, 


hemm  DmniM,  tabemuulum  Deo  Jacot  {PeaL 
cxiii).  Quis  non  stupeat  tantam  in  Dei  amore  antmi 
deTOtionem,  ut  sommim  sibi,  sine  quo  uti<tne  tot' 
pora  itumana  deficiunt,  penitus  inierdixerit,  donec 
locom  ac  lemiHom  Domino  fabricandmn  in  pectore 
suo  rex  etprophcla  rcperirel?  Qtiae  res  nos  debet 
fortiteir  admonere,  nt  si  ipsi  locos  Iteroini  esse  to- 
tomusi  el  iabemacukjm  cjus  aui  terapium  cupimus 
haberi,  in  quanuim  possumus,  exempla  sanctorum 
imilemttr,  ne  de  nobis  dicalur  quod  legitur  :  Dor^ 
miehuii  somincm  i ttum  ei  mhil  tnvenerura  omnes  viri 
^viH&rum  in  makibut  Mtt  (PeaL  tsxv). 

CAPUT  CXXIX. 


ubi  Dominus  noster  lesus  Chrislos  pro  redenptioae 
homanos  salutis  ex  Virgtne  nasci  dignamsesl :  stc- 
qne  ex  illo  pcr  uoiversum  munduni  ejtisdem  ef4iv 
braliontsinvahiil  coosueludo.  Dihicnlo  autem  proiufle 
oralar,  quod  resurrecUo  Christi  celebretur.  Main* 
lina  autem  foee  radianle,  Dominiis  el  Satvaior  my- 
sler  ab  inCeris  resurrexii,  qoando  coepiioriri  dilefibiis 
lux,  qoae  raorienle  ChrisU»  oceiderat  pecealoribus. 
Siqoidem  oteodem  lempore  cuiicas  spes  futnra 
rosurreelioois  creditarf  cnm  oomesjosli  ab  bdc 
lemponiii  morie,  qoasi  a  sopfre  sorani  resnrgcmcssr 
evigilabttiK.* 

GAHIT  CIXXI. 


.    .  j      .•      r     -f      u      ^         Studeanl  BOmnopem  canomci  prsedictas^  boras 

Antiqua  esl  vigiliarum  dcvolio,  fainiliarc  bonum  «    .  .,  ^-    •  a-        .  .  \..  ^.  .         ^ 

•u  '    /f  .j  iLj        aa\  1    '     A    '       *  vigila«lwimaciinicustodif«,-et  iohisdivinnmolfr. 


t)mnibus  sanctis  {hid,  ibid^,  c,  22).  Isaias  dcnique 
propheta  exclamal  ad  Dominum,  dicens  :  De  nocte 
tigilatMpiritus  metii  adte,Deueiquia  tUx  prcrcepta  tua 
^unt  $uper  terram  {Uai.  xxvi).  Ilem  David,  ct  regio 
et  prophelico  sancliflcatus  unguento ,  ila  canit : 
iledia  noete  suryebam  ad  confitendum  tibi  super  JU' 
dicia  justitias  titce  {Psat,  cxviii).  Hoc  namqiie  tem- 
pore  vaslator  angelus  Iransiens,  primogcnita  Mfff- 
|)ti0rum  pcrculsit  (Exod.  xii).  Unde  et  nos  vigilare 
lYporlel,  ne  pei-iculo  iEgyptiorum  admisceamur. . 
lisdein  ctiam  iioris  ventunim  sc  csse  in  Evangelio 
Salvator  asseruit.  Unde  ad  vigilandum  audilores 
Suos  exsuscitans,  dicit :  Beati  servi  itti^  quos  cum 
venerit  Dominus,  invenerit  vigilantes.  Et  si  vespertinOf 
inquit^  hora  venerit,  et  si  media  nocte^  et  si  galti  Q 
"cantu,  «i  invenerit  eos  vigitantes^  beati  suM  servi  itti : 
itague  et  vos  estote  parati^  quia  nescitis  qua  hora 
Fitius  hominis  ventums  esti^Matth,  xxiv;  Luc,  \i\)i 
Siquidein  nec  verbis  solum  docuit  vigilias,  sed  cliam 
tonflnnavit  exemplo.  Nam  teslatur  Evangeliura,quia 
cral  Jesns  pernoctans  iu  oratione  Dci  (Luc,  vi*). 
I^aulus  quoqoe  et  Silas  in  custodia  publica,  circa 
ikiedium  noctis  orante&,  byranum  audicntibus  cuii- 
clis  dixisse  memorantor,  ubi  repente  ternc  Tftolu 
facto,  et  concussis  carceris  fundamentis,  et  janH«B 
sponte  aperkc,  ct  omnlum  vincula  sunt  soluta 
{\ct,  xiv).  Unde  oporlet  his  horis  psallendi  orandi- 
V|ue  frequeniiam  nos  in  sanctis  babere  officiis , 
^iiremque  noslrum,vel  si  advenerit,  subtaliactu  cx- 


cium  bmniiter  ac  deyele  perrolvere.  Hox  eniro  irt 
aodilnm  fueril  sigmim,  feslinato  oranes  ad  ee^lesiam 
coBfemMil,  qiiaa  iion  pompalioet  »ul  tnboneste, 
vel  iAcompo.sito,  sed  cum  revefeiilia  et  Dei  timorer 
iogredKamur.  Nec  cnm  braKs  in  choro,  exoeptt» 
debiybtts,  sed  religiosissime  illis  slaBdum  et  psal« 
lendiim  esl.  Snnl  elenim  quidam  derloorum,  qni  i» 
iSMularibas  negoliis  et  dise^MolioBttNn  pene  toMim 
infaligabililer  deducuni  diemf  el  mox  oi  eedeslam 
od  diviMim  officiom  perageiidom  inlraverint,  iu 
laligati  vidtnliilry  ot  nec  oraiioni  vaoaie,  nec  ad  psaU 
lendum  stare  queanl :  sed  polios  sedeotes,  non  di- 
viois,  sed  vanfs  solent  insUre  hM|neKs,  ac  sxcula- 
ria  verba,  ei  (quod  dicto  ncfas  esi)  turpia  et  ob* 
sceoa  iovicem  proferual.  OpoHet  iiaqne  ut  ab  bis 
qui  faciuot ,  ei  ab  iHis  qui  eos  forle  imitari  volnniY 
istoeYSOcrabiiisiisuft  radiciUiseivelklur:qoia  secy»- 
dum  Domiiii  senCentiam»  domus  cjos  donos  ocaikmi» 
Vocanda  est  {HaHk.  iii).  Omnes  igitor  ab  oliosis 
sermocinationibus  auditum  pariier  castigent,  el  lin- 
guam^  et  in  ecclesia  cum  timore  el  veneratione  stan« 
tes^  aui  orenl,  aul  eantenli  ani  legant,  avl  andiant. 
Vecba  vero  torpia)  et  livida,  ac  sg^oloria  nec  ipsi 
proferanl,  nec  alios  prol^rre  sinam.  Quinimo  laodes 
Deo  in  commune  persolvenles,  pro  suis  populonuii- 
que,  quoram  oblationibus  vivunt,  delicUs  Dominu» 
exoreni.  Debent  quoqoe  juxta  Apostoium  (/  7tm.  u), 
primo  omnium  ab  his  fieri  obsecrationes,  oraliones. 


.  c<  .     .  j  1  .        .      ift  postulaliones,  gratiaram  actiones  pro  omnibus  bo- 

i^ectaresecuri.Eslautemquoddam  gcnushoeretico- »T..  lu.      .         i  -.       ,i.   . 

^  minibus,  pni  regibus  ei  omnibus  qui  in  siibliniitair 

sunl  constituti,  ut  quietam  et  tranqiiiUam  viiara 


ruin  superfluas  xslimanlium  sacras  vigilias,  et  spi- 
Tilali  operi  infructuosas ,  dicentium  jura  temerari 
iiiviua,  qui  noctem  fecit  ad  requiem ,  sicut  diem  ad 
'laborcm.  Qui  hsereltci  Grxco  sermone  Nyctages, 
lioc  esl,  somniculosi  vocantur. 

CAPIJTGXXX. 

{lsid,<t  ibid.ic,  23)  De  matutinoram  antiquilale  et 
auctoritatc  testis  est  idem  David  proplieta,  dicens  : 
ifi  maiutinis  meditabor  in  te^  quia  fuisti  adjutor 
ineus  {PifU*  lxii)  :  et  alibi :  Pravenerum  oeuii  mei 
ad  te  ditneuto^  ut  meditnrer  eloquia  tua  {Psal.  cxviii). 
t:assianns  auieiu  dieil  (De  inetitut,  ecenob.f  1.  iii, 
^f^V'  ^)%  matutmoB  soiemnilatis  officium,  novo  adhtic 


agamus  in  omni  pietate  et  castitate.  Uoc  enim,  in- 
quil  Apostolus»  bonum  est  et  acceptum  eoram  stdvatore 
noitro  Deo.  Gaveant  etiam,  nc  pro  requie  sibi  in  lo* 
cis  divino  cultiii  mancipaiis  concess.u  otio  torpeam : 
sed  magis  in  persoivendis  diviuis  laudibus  prompiio^ 
res  ac  devotiores  existant :  ui  per  hanc  qoietein 
bene  operantes,  ad  eam  quse  ftne  caret,  pcrvenirc 
valeant.  Qui  vero  bas  horas  fnequentare,  ct  in  bis, 
uldigttum  osl,  coelesle  negliextril  oflldum  peiMil* 
vere»  digna  invectione  corripiaUirt  ui  et  ipse  emeu- 
detur,  ei  caeteri  timorara  babentos  bnittseemodi  oe- 
^iigcmiam  caveant.  Sed  quoniam  allud  est  ox  lote 


ftiS 


REGULA  CANOMCOftUM  AB  AMAtARfo  COLLECTA.  —  LIB.  I. 


^ 


biuittere,  aliud  pigre  occurrere;  qiii  sfegnilcr  aut  A  ler  debitas  Domino  laudes  pcrsolvdnt;  et  SQavitate' 


tarde  ad  Tnatulinum,  aut  aliud  quodlibet  divinum 
Dbsequium  peragendura  occurrerit,  dignum,  ut  non 
tum  aliis  in  choro,  scd  oraniura  ultimus,  aut  cerie, 
ut  erahescere  discat,  in  loco  hujuscemodi  negligen* 
iibus  a  prselatis  coostituto  stet :  foris  vero  imllate- 
nos  remanere  pracsumat,  ne  otio  et  fabulis  vacet,  et 
a  Dei  laudibus  penitiis  alienus  existat.  Cuslodes 
pneterea  ecclesiae  harum  horanim  disiinctiones  be- 
ne  norint,  ut  scilicet  signa  certistemporibus  pulsent. 
Luminaria  vero  cum  omni  diligenlia  concinuanda 
)>rovideant,  stlque  eorum  studii,  ut  nihil  de  sibi 
commissis  rebus  ecclesiae  pereat. 

CAPUT  CXXllL 

Qttod  caniantibus  ei  psalletUibus  DommQi  angelorum 
adsU  prcesentia, 

Psallentium  in  ecclesia  Doraino  mens  concordare 

debet  cnm  voce,  ut  implealillud  Apostoli :  Psattamspi- 

iri:u,psattam  etmente{I  Cor,  x\y),  Quoniam  quam- 

Vis  ubique  Dominnra  per  potenliam  divinitatis  nove> 

rimus  esse,  pnecipue  tamen  eura,  cum  divino  assi- 

stimus  officio,  pcr  gratiam  nobis  crcdimus  ndesse. 

be  qua  re  Beda  YenerabHis  presby ter,  in  expositione 

Rvangelii  Lucse  ila  dicit  :  Non  latet  angelos  crebro 

electis  invisibili  adcsse  praesentia,  ut  eos  ab  hostis 

callidi  defendanl  insidiis,  vcl  majori  coelestis  desi- 

derii,gratia  sustollant,  Apostolo  alteslante,  quiait: 

t9onne  omnes  sunt  administratoiii  spirilus,  in  mini- 

Uerium  missi  propter  eos  qui  hwreditatem  capiunt 

satutis  f  Maximc  tanien  angelici  nobis  spirltus  adesse 


lectionis  ac  mclodiae  et  doctos  demulceant,  et  mlnus 
doctos  erudianC;  phisque  velint  in  lectlone  vel  canttt 
populi  9:iiinc;Uionem,  qunm  popularem  vanissimam 
adulationcni.  Qui  Vero  h^c  docte  peragere  ne- 
queunt,  crudiantnr  prius  a  fllngistris  :  et  instru-^ 
cti,  h£C  adimplere  sludeant,  tn  oudientes  sedifi»^ 
tcnt. 

CAPUT  CXXXIV. 
Qui  modus  sit  correptiotds, 
Quanquam  contemptores  canonicamm  riistimiio^-*' 
num  episcupali  prsecipue  judicio  plectendi  sint,  qu4 
pcena  (ut  aft  beatus  Augustimis)  in  Ecclesia  nulla 
major  esse  potest^dcmonstrandum  tamen  est  qualem 
cxteri  prselati,  qui  illis  dignitate  inferiores  esse  no^ 
B  scuntur,  in  locis  sibi  commissis,  in  quibus  canonfce 
vivitur,  erga  subjectos  quosque  delinquentes,  et  ea 
qua;  proprie  ad  eorum  propositum  pertinent,  obser- 
vare  nolentes,  adhibere  debeantcorrcptionlsmodunii 
Sed  quia  omnis  detas,  vel  uniuscujusque  inteliigen^ 
tise  capacitas,  proprias  debct  habere  roensiiras,  et 
Juxta  modum  ctilpanim  mensnra  extendenda  est  cor- 
reptionum,  etbaecomniajure  in  praelatorum  peii- 
dent  judicio,  quo  et  discretissime  temperanda  sunt : 
necesse  est  nt  iidera  pKelati  eirca  delinqnentes  me- 
dlci  peritlssimi  imitentur  factum  :  sciiicet  ut  adlii- 
biU  magnae  discretimiis  cnriai,  quid  cuique  congruat, 
qnldve  conteniat,  adhibeant :  boc  snmroopere  per- 
pendentes  nt,  jnxta  quantifatem  vulnennn,  cxbi- 
beant  fomenta  curationum,  quatemis  nev  alleri  dent 


credendi  sunl,  cum  divlnis  specialiter  manciparaur  ^  4^od  noceat,  nec  alteri  Subtrahant  quod  Jnvat.  Omis- 


obsequiis,  id  est,  cum  ecclesiam  ingressi,  vel  leclio- 
nibns  sacris  anrem  accommodainus,  vel  psalmodise 
operam  damus,  vel  oraiioni  incumbimus,  vel  etiam 
missarnm  solemnia  cetebramns.  Unde  ait  Prophela  : 
in  conspectu  angetorum  psattam  tibi  (Psat,  cxxxvii). 
Nec  dnbitari  licet,  ubi  corporis  el  sangninis  Domi- 
tilei  gemntnr  mrsteria,  supernorum  civium  adesse 
eonventns.  Unde  studendum  solerter  est,  ut  cum 
ecclesianr  vd  ad  div|pae  laudis  debita  solvenda,  vel 
ad  agenda  missarum  solemnia  intrainus,  semper 
kngelicae  pnesentise  meraores,  cum  timore  et  vene- 
raiione  competenti,  cdelestc  corapleamus  ofTiciom  : 
iie  si  (quod  absit)  id  hegllgenier,  atit  inhoneste. 


sis  Igltur  his,  quoruin  setati  delinquenti  parcendum 
non  est,  sed  potins,  Juxta  Salomonem,  eomm  la- 
(era,  ne  indnrescanl,  virgls  assidue  tuiKieiKla  sunt; 
qualiter  crga  caeleros  deiinquentes ,  juxia  anetori- 
tatera  dlvlnam,  et  sanctotum  Patnim  exempla  tra- 
ditionesqiie  id  fieri  oporteat,  strictim  breviterqne 
ostendafdr.  Si  qnis  fraler  lu  congregatione  canonica 
constitutufi,  boras  tlanonicas  frequentare  neglexe- 
rii,  ecclesiamque  nOn  rcKjgtose,  scd  pompacfce  vcl 
mcoinposite  intraverit,  etopns  Del  negligenter  exse^ 
cntusfnerit,  ad  collailonem  venire  drstulerit,  obe- 
dientiam  a  magistris  sibl  injunctam  agerc  recnsa- 
verit,  in  lcgcndo  vel  cantando,  vcl  in  caMerts  ee clc* 


vel  tepide  cxpleverimos,  et  ad  pernciendura  pigri  ^  siaslicisdisciplinis,jnxta  vires  sludinm  non  exhibu 


iEidvenerimus,  in  seutentiam  qiia  dicilur,  Matedictus 
homo  qui  opus  Dci  fecerit  negligenter^  miserabiliter 
labamur.  Ergo  solcrti  indiislria  nobis  observandura 
est,  nc  quid  iii  ecclesia  Dei  ineptnni,  ne  quid  per- 
versum,  itc  quid  indcceiis,  aut  cogitatioue,  aut  ver- 
bis,  aut  actibus  perpetrcinus,  quatenus,  et  conspectu 
Qiigclorum  digni  efficiamur,  ct  Dominus  ad'  uos  vc- 
nicns,  non  quod  condemnct  in  hol>is,  sed  potius  quod 
reniurjcrcl,  invcnial. 

CAPUT  CXXXUI. 

Quales  ad  legendum  et  canlandum  in  ecclesiu  cQnsti- 
tuendi  sint, 

Talcs  ad  lcgeudum,  cantandum  et  psallcndum  in 

ecch^sia  constiluantur^  qni  non  supcrbc,  sed  humili- 


rlt,  ad  mensam  nonnccessitale,sed  vitio  larde  occnr- 
rerit,  e  claustris  sine  licenlia  exierit,  per  Hccntiam 
vcro  egressus,  contra  constitutum  sibi  placitum 
moras  fecerit,  in  plateas  ire,  aut  in  biviis  residere 
tenlaverit  ,  in  dormitorio  aliquid  indeccns,  aut 
itthOnesium,  vcrhis  aut  actibus  perpetraverit,  aliubf 
nisi  in  dormitorio  cuin  coiteris  absqnc  causa  inevi-^ 
tabili  dormirc  praesuinpseril,  fratribus  charitalis 
OIBcio  obeJienlcr  servire  neglexerit,  discordian! 
quam,  dicente  ScripCura  {Prov.  vi),  Dci  aiiima  de- 
lestaUir,  intcr  fratres  scminaverit,  e(  huic  inslitn- 
tioni  coiituinax,  aul  supcrbus,  seu  murmurans,  aut 
in  aliquo  contrarius  cxslitcrit,  ct  coetcra  hujnsceinodf 
a!2[ci'e  tcntaverit»  hic  primo  sccundum  Dci  prscc^- 


M7  AMALARIUS  PRE»TTER  METENl»&  gig 

puun,  non  soliiai  semel,  et  «ecviMio  ac  terUo«  ^ttin-  A  est,  diligtnt  quod  Dei  bonitate  creatam  est.  Tencaut 

in  mann  baculum  et  Tirgam;  bacolum  Tiddicei, 


imo  cr^rius  admoneator  :  et  si  his  adraonitioni- 
bas  non  cesserit,  |Md>lica  objurgatione  corripiatur. 
Qttod  si  et  his  renisus  fuerit,  caeteris  sibi  aliroentis 
interdictis,  pane  tantum  usqne  ad  dignam^satisfa- 
ciionem  utator  et  aqua.  Si  vero  nec  sic  se  correxe- 
rii,  separetur  a  mensa,  et  a  societate  fratrum  in 
cboro  psallentium  removeatur,  et  seorsum,  in  loco 
hujiiscemodi  negligentibus  a  praelatis  constitulo, 
stare  cogatur,  ut  saltem  rubore  sequestrationis 
emendetar.  Dein  si  his  modis  correptus  incorrigibi- 
lis  exstiterit,  et  setas  permiserit,  quia  Joxta  Salomo- 
nis  vocem  {Prov.  xnii),  stultus  verbis  non  corrigi- 
tur,  congrua  ei  verberum  adhibeatur  castigatio, 
quibus  utpote  filius  verberetur,  qoatcnus  secnndum 


quo  alionim  virium  irobecillitates  spiraliter  snslen- 
tent :  virgam  vero ,  qua  vitia  delinquentiom  leio 
rectitudinis  feriant.  Delinquentibos  interea  ei  ei- 
communicatis  fratribus,  nequaquam  cxteri  fratrec 
debent  favere,  aut  eos  suis  aduiationibus  decipere, 
aut  eorum  errau  defendere ,  sed  potius  opem  ferre, 
ttt  aequitalis  censura  districte  corrigantur. 

CAPUT  CXXXV. 

Solerter  rectores  ecclesiarum  vigilare  oporlet , 
ut  pueri  et  adolescentes,  qui  in  congr^tlone  silii 
commissa  nutrluntur  vel  erudiuntur,  ita  jugibas  ec- 
clesiasticis  disciplinis  constringantur,  ut  eorum  hs- 


beali  Gregdrii  sentenUam',  qui  jubentis  verba  non  ^  civa  aetas,  ei  ad  peccanddm  valde  procllvis,  nallara 


audiunt,  vcrberibus  admoneantur,  ut  ad  bona  deside- 
ria  poenje  trahant  quos  praeraia  non  invitant.  Caete- 
rom  si  talis  fuerit,  quem  aut  aetas,  aut  qualius  per- 
sooae  verberari  noa  siverit,  publica  ofajorgatione, 
et  jijoniorum  continua  aSKictione,  et  sequestrationis 
rabore  hujosmodi  conipialttr,  usquedum  digna  pos- 
iiiteoliae  satisfactione  veniam  conseqnatur.  Si  vero 
ttterquCt  et  qui  flagellatur,  et  quem  flagellari  aetas, 
aui  qualitas  personae  probibent,  adhuc  incorrigibiles 
exsliterint ,  si  locos  iatra  claustra  canoniomim, 
sicut  multis  in  locis  nosdiur  essOt  qoo  ad  tempus 
relrudantur,  ei  secundum  modmn  culpas  castifen- 
tur,  ut  juxla  Apostohim  traditi  Satanae  in  interitum 


possit  reperire  locom,  quo  in  peccati  facinus  pro- 
niat.  Qnapropter  in  hujuscemodi  cnslodiendia ,  et 
spiraliter  erndiendls ,  latis  a  praelalis  constitoendus 
est  vitae  probabilis  frater,  qui  eorum  curam  somraa 
gerat  industria ,  eosque  ita  arctissime  oonstringat, 
qnaliter  ecclesiasticis  doctrinis  imboli,  et  armis  spi- 
ritalibos  induti,  et  ecclesiae  uiilitaUbus  deGcnter  pa- 
rercj  et  ad  gradus  ecdesiasticos  quandoque  digne 
possiol  promoveri.  Libuit  praeierea,  ob  aedificaiio- 
iiem  congruam ,  el  instructionem  negotii  de  qoo 
agitur,  quamdam  sanctorura  Patrum  sententiam  hule 
operi  inserere,  quae  ita  se  habet  :  Prona  cst  ftpityff 
actas  ab  adolesceniia  in   malum.   NihU  incertius 


carnis»  spiritus  salvus  sil  in  die  Domini  (//  Cor.  v).  ^  qnam  vita  adolescentium  (Gen.  viii).  Ob  hoc  oonsti- 


Qood  si  etiam  lol  saluberrimls  admonitiombus  el 
castigallonibus  necdom  paruerinl ,  fial  pro  eis  ab 
omoi  congregalione  communis  orallo,  ui  a  Domino 
saneBtur.  Poslremo>  si  prorsus  inemendabiles  el 
Incorrigibiles  apparoerlnl,  ne  per  plnres  eoram  dira 
serpanl  conugia,  noeesse  esl  ul  a  eaeleroram  sode* 
tale,  olpote  oves  morbid»,  seereli,  anto  praesenliam 
dedttcanlur  episcopi,  nl  ab  eo  eanonica  anctorilate 
publice  damnentur.  Si  vero  quis  in  colleglo  cano- 
nloorara  culpam  criminalem  admiserit,  hoic  nolla 
esl  danda  dilatiOf  qiiin  aul  ^nte  poenitentiam  pro 
adfflisso  crimine  geral,  aul  si  id  agere  refutaverit, 
corara  episcopo  dedncator,  tl  ab  eo  publica  roulcto- 
tur  pcenitenlia.  Meminisse  enim  oportet  reciores, 
qiiia  columba  est  in  dlvinis  Scripturis  Ecdesia  ap-  j)  excitet. 
pellala,  quae  non  nnguibus  lacerat,  sed  alis  pie  per- 
cutit  {CanL  vi).  Unde  etiam  illis  summopere  obser- 
vandum  esl,  ut  sicul  praemissum  esl,  juxta  modom 
cu^ram,  el  personarnm  alque  aelatum,  omnino 
ipsa  temperata  sit  correptio,  ut  nec  viUum  desidiae 
inolescaly  nec  correptio  mansuetudinis  modura  ex- 
cedal,  ne,  ut  ail  bealus  llaxiinus,  aut  solutior  leni- 
tas  conniventiam  praebeat  peccanll,  aot  immoderala 
severilas  a  lapsu  non  revocet  delinquenlem.  Sed  el 
lioe  illis  nihilominus  cavendum  est,  ne  errala  de- 
linfuentium  alicijus  rei  livore  feriant ,  sed  potius, 
ui  all  beatus  Augnstlnus,  sinl  crimfnum  persecttto- 
ros  el  hominnm  Uberatores.  Oderint  vitia ,  diliganl 
bomines.  Oderint  quod  instinctu  diaboli  iogestum 


tuendum  oporluit,  ut  sl  quis  iu  dero  puer  est,  a«l 
adolescentes  existunt,  omoes  in  uno  condavi  atrii 
coromorentur,  ut  lubricae  aetatis  annos,  non  jn  hixn- 
ria,  sed  in  discipiinis  ecdesiaslids  aganl»  deputali 
probaiissirao  seniori,  quera  et  magistram  doctrime, 
et  testem  vitae  habeant,  etc.  His  ita  praemissis : 
oportet  ut  probatissiroo  seiiiori  pueri  ad  cuslodie»- 
dum ,  licet  ab  alio  eradiantur ,  deputenior.  Fraier 
vero,  cui  haec  cura  commitiitur,  si  eorom  curam 
parvipenderit,  el  aliud  quam  oportel  docuerii,  aut 
eis  in  aliqno  c^juslibet  iaesioni^maculam  ingesseni, 
severissime  correptus  ab  ofilcio  amoveatur,  et  fratri 
aiii  id  commlitator,  qoi  eos  el  inuocentis  vii» 
exemplis  informet ,  et  ad  opos  bonum  peragendmn 


CAPUT  CXXXVL 

Expletis,  religiosissimo  obsequio  horis  compe- 
tenlibus,  diuraisofllciis,  aUomoibus  canonids,  dalo 
signo,  devotissime  ad  completoriom  celebrandom 
veiiiendum  esl.  Quo  completo,  oportet  ul  non  epulis 
et  potationibus,  vaiiisque  inserviam  loquelis,  sed 
his  penitus  postposiUs,  homililer  et  honeste  dormi- 
lorium  petam :  et  nequaquam  doo  in  uno,  sed  sin- 
gtili  in  slngttlis  lectis  qulescanl.  tueeraa  quoque  io 
eodero  dorraltorio  nociis  lempore  jogiter  anieat  !ii- 
hil  denique  Inhonestom,  aul  indecens  in  doraiiiorio 
gerator  ab  allquo,  nec  quispiam  aliquem  inqoieiare 
pnESomat,  ncc  ad  verba  iouiilia  et  oiiosa  pronun- 


m 


REGULA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  C(H.LECTA.  ^  LIB.  h 


9S$ 


tiere  cogaL  Hujus  vero  capItuU  coniempcor  specia-  A  alios  pracedunl  magisterio,  iu  nimimm  innoceniis 


B 


^  Jiter  a  pradatis  et  magisiris  severissime  corripiatur. 
•  CAPUT  CXXXVIl. 

Stndendum  suinmopere  cantoribus  est,  ne  donum 
sibi  divinitus  collatum  vitiis  foedent»  sed  potius  illud 
humilitate,  castitate,  et  sobrietate»  et  cxteris  san- 
clarum  vlrtulum  omamentis  exoment :  quoram  me- 
lodia  animos  populi   circumstantis  ad  memoriam 
amoremque  c(£lestium,  non  solnm  sublimiute  ver- 
tM>rum,sed  etiam  suaviute  tonoram,  qnae  dicnntur, 
erigat.  Caatorem  autem,  licut  traditnm  est  a  sanctis 
Patribus»  et  vooe  et  arte  praeclaram,  iUustremqne 
esse  oportet,  iu  ut  per  oMecUmenU  dnlcedinis, 
aniroos  indlet  andtentium,  etc.  Cantores  itaque  non 
pmpter  donum  sil»i  collatom  se  caeteris  superbiendo 
prsrerant,  sed  humiliter  sodos  exhibeant.  Et  provi- 
deodum  est   iJlis,  quando  temperaie,  quandoqne 
sabmisM  divinum  agatur  officium  :  sciiicet  ui  se- 
cttBdnm  nnmeram  clericerom,  et  officii  qnaliutemy 
«t   tenporis  prolixiutem,  cantom  proiendant,  et 
voce  modefentwr  ceteroram.  Sonum  etlam  vocaHum 
litlerarmn  bene  atque  oraate  perstrepant.  His  vem, 
qni  bt^iis  artls  minns  capaces  snnt,  donec  eradtaii- 
lar,  meUn»  coovenit  ut  sileant,  qoam  canUre  vo- 
lende  quod  nesciant,  aiiomm  voces  dissonare  com- 
pellant.  Psabni  namque  in  ecclesia  non  corsim,  et 
exeelsis  atqoe  inordinatis,  seu  intemperatis  vocibus, 
sed  pUne  ac  dilocide,  et  cum  compunctione  cordis 
reeicentor :  ntet  recitantium  mens  illorum  duleedine 
paseatnr,  et  audientiom  aures  illoram  pmnuniia-  q 
laone  demnleeantur,  quoniam  quamvis  cantilenae 
sonus  in  aliis  officiis  excelsa  soleat  edi  voce,  in  reci- 
Undis  Umen  psalmis  hujusmodi  viUnda  est  vox. 
Constituantor  interea  seniores  fratres,  probabilioris 
scilicet  vilae,  qui  tempore  sutuio  vicissim  cum  can- 
toram   schola  siut,  ne  hi  qui  discere  debent,  aut 
otio  vaceut,  aut  inanibos  et  supervacuis  fabuJis  in- 
stent.  Si  vero  cantores  superbi  exsliierint,  et  artem, 
quam  divinilus  adjuti  didicerint,  aliis  insinuam  re- 
nuerint,  graviter  ac  severe  judicentur,  ut  emendali 
atque  correcti,  talentum  sibi  a  Deo  collatum  alils 
crogare  procurent.  H^juscemodi  autem  correptiouis 
modus  erga  eos  qui  quaramlibet  artium  disciplinis 
eruditl  sunt,   et  de  Ulento  sibi  divinitus  collalo. 


vltae  informent  exempk),  ut  juxta  Apcstolum,  exem- 
|rfo  sint  caeleris  in  verbo,  in  conversatione,  in  cbari- 
Ule,  iu  fide,  in  castiute.  Qui  etiam,  sl  prioratus 
sui  causa  Intumescere  cceperint,  et  curam  fhitram 
nihili  penderint,  si  crebm  admoniti  incorrigibiles 
exstiterint,  a  ministerio  propellantnr,  aliique  hi 
loco  IDoram,  qui  id  strenue  peragere  possint,  sid>- 
stitnantnr. 

CAPUT  CXXXIX. 
Qoamvls  omnes  ^qui  praesunt  praeposltls  rite  di<- 
ctntnr,  usns  Umen  obtinuit  eos  vocari  praeposltos, 
qol  qnamdam  prioralus  cnram  sub  aliis  pradatis 
gerant.  Hi  tamen  qui  juxu  hunc  morom  praeposiii 
vocantnr,  Ules  et  Um  stronoi  oonstituendi  sunt,  qui 
et  vitae  probabilis  sint,  et  ea  qnae  sibi  injuncta  snnl, 
fidditer  homililerque  exfrieant,  et  pm  eo  qood  aiils 
praelati  sonl,  neqnaqnam  parvipendant  canonica  hi- 
stltuU  ;  sed  qnanto  pius  im^ieantur  in  fratram 
cnris,  unto  magis  stndeant  coelestibns  oUemperam 
monilis.  Debent  igitnr  cnnet»  oongregatkHil  utiles 
esse,  et  de  ntnislerio  sibi  commisso  fldeliier  pro* 
desse.  Ea  vero  quae  fratribus  daro  debent,  cnm  cha- 
riute  tempora  opponniio  Incnncunter  praebeont, 
qualenna  a  Domino  de  fldeli  admhiistratione  gradnin 
booiim  aeqniranc  Erga  hiyuscemodi  vero  delui- 
qnenles  et  dMientlam  sibi  commlssam  mm  benr 
administrantes,  modns  soperius  coroprdiinsns  te» 
nendns  est. 

CAPUT  CXL. 
Debet  procnraro  praelatus,  ut  fratribus  oeDara- 
rium,  non  vinolentum,  non  superbum,  non  Urdum» 
non  prodigum,  sed  moribus  honesium  ac  Deum  ti« 
mentem  conslitoat,  qni  et  stlpendia  fratram  fldeliter 
servet,  et  dnigenti  cura  administrando  nullatenus 
fratres  contrisUt.  Cni  etiam  pistrinnm  fratram  com- 
mittendum  est,  ut  illud  lu  vigilanUssima  ccra  cu- 
slodiat,  ne  mlnistri  ibidem  depuutl,  annonam  fra« 
tram  aut  furiim  sobripiendo,  aut  alio  quolibet  modo 
negligenter  vivendo  dissipent.  Hi  vero  famuli  eli- 
gantur  de  fldelissima  ecclesiae  familia,  et  his  officiis 
diligenler  erudiantur,  ut  scilicet  et  pistoria  arle,  et 
fidei  puriute  necessiutibus  fratrum  opportunissime 
valeaut  sufl^ragari.  Eadem  quoque  forma  de  cocis 


roagls  se  aliis  superbiendo  praeferro,  quam  id  cum  D  s«*^»"^J|  ^^^^-  '«"^"«s  deuique  atque  inobediente« 


charlute  Insinuare  gestiunt,  a  praelatis  obnixe  te- 
neudos  est. 

CAPUT  cxxxvni. 

Oponet  eedeslae  pradatos,  ui  de  congregatione 
sibi  eommlssa  Ules  eligant  boni  lestimonil  fratres, 
hi  quibos  onera  regiminis  securo  possint  partiri. 
Quibus  etiam  uiem  conferant  polesutem,  utvice 
ilioram  fungentes,  et  inobedientes  canonica  censora 
corripero,  et  obedientes  hortando  ad  meliora  valeant 
pmvocaro.  Noo  entm  eonstituendi  sont  personaliter, 
anit  eo  ordlne,  qiio  in  coUegio  fratram  admissi  snnt, 
sed  secnndum  vitae  meritum,  et  spiritallttm  donoram 
praerogativam,  qoi  et  in  eongragatioiie  assldai  siiil, 
et  frairum  cnram  pervigili  stndio  gerant :  et  sicnt 


ceilararii  secundum  supcrius  comprohensam  senUn- 
tiam  judicentur. 

CAPUT  CXU. 
Evangelicis  alque  apostollcis  instralmnr  docu- 
mentis,  in  colligendis  hospitlbus  aole  omnla  ope- 
ram  daro  debero,  ut  roerilo  de  nobis  dicatur  a  Do- 
mino :  Ifospes  fvi,  ei  colie^tHi  me  (Maitk.  xxv),  ete. 
Proinde  oportet,  ut  praelati  eeclesiae  prtteedenlinra 
Patmm  exempto  seetanles,  aliqnod  praepareot  ra> 
cepucnhim,  idii  panpem  eoUlganlory  et  de  rabos 
fcclesltt  Untnm  ibidem  depnlent,  nnde  soroplns  ne* 
cessofios  JoxU  possibiliuiem  reram  habero  valeMit» 
exceptis  decimis,  qnae  de  ecelesiae  viliis  ibidem  oon 
fenmtor.  Sed  et  ctnonici,  tam  de  lirafibQt» 


«3« 


AMALAKIUS  PtlESBYTEIi  MflTENSIS. 


m 


eilam  de  omnibus  eleemosynanim  oblatloaibus,  in  A  completorio  offido  ,    oI)seralls^u6  poriis  ,  davc^ 


usus  paupenim  decimas  libenlissirae  ad  ipsum  con- 
ferant  hospitale.  Et  boni  teslimonii  de  ipsa  congre- 
|;atione  Trater  jcoostituatur,  qui  hospiles  et  peregrj- 
jios  adventantes,  utpote  Christum  in  membns  suis, 
suscipiat,  eisque  necessaria  libenter  pio  viribus  ad- 
jiiinistret;  qui  etiam  eji  quae  in  usus  pauperura  ce- 
dere  debent,  nequaquam  iu  suos  usus  reflectat,  n^ 
cum  Juda  loculos  Domini  furante  sententiam  damnar 
lionis  excipiat.  Sed  et  prxlatorum  debet  vigiiare  in- 
duslria,  ne  eum  cui  bospitale  pauperum  commiiti- 
ior,  res  pauperibus  deputatas  io  aliquo  minuer^, 
aut  his  quasi  benefieiario  munere  coQcessis  sinani 
uti,  quod  a  praslalis  quibugdam,  curam  paupemva 


earum  idem  portarius  ei  qui  vicem  prseiati  teoet, 
ferat,  ut  nulli  horis  incompetentibus  intrandi  aui 
exeundi  maneat  facultas :  quas  eliam  ab  eodem  in 
crastinum  tempore  accipiat  copsiituto.  Si  vero  in- 
obediens  alque  protervus  idem  repertus  fueril  por- 
tarius,  sicut  de  aliis  ministris  negligentibus  superius 
dictum  esi,  |udicetur. 

CAPUT  CXLIV. 
Opbrlet  claustra  canonicorum  ita  diligenter  cii- 
slodiri,  ut  grex  Dominicus  fraterna  concordiier 
fruatur  pace :  et  si  quemlibei  pradaius,  aut  q«i  (j«s 
vice  fungitur,  aui  forle  quilibei  aiius'  spiriialis  frar 
.ier,  intra  clausira  quempiam  inhonesie  agenlem. 


parvipendeniibBS,  fieri  xsomperimus.  Clerici  nanque     aut  exira  in  bivils  ei  plateis  oiio  vaoisque  coBf^- 


si  aliis  temporibus  neqneBni;  saliem  quadragesims 
tempore  pedes  paupemm  in  coupeieiiti  laveni  hospi- 
ialiy  juxia  iilud  evangeiicum :  Si  e§io  Damiiuu  M 
magi$ur  lavi  vobi$  pedes^  iiuanta  magii  voe  deMi$ 
aller  alteriui  tavare  pede$  (Joan.  xiu)?  ete.  Quapr«- 
pier  CKpedii,  ui  in  cempeienti  loco  hospiiale  Ba$ 
pauperum,  ubi  perfaci)is  ad  ilUid  vei^ndi  eonveD- 
iua  poasii  fieri  frairam.  Quod  si  is,  cui  bospitale 
oommissam  esi,  curam  pauperuro  neglexerii,  eo- 
Fumque-res  in  suos  uaos  retor.^rii,  qoan^uam  di- 
vina  uliione  dignus  sii,  severius  iamen  quam  exieri 
4aUnque9tes  a  prcpositis  judicandos,  ei  a  roiiiiaterio 
removendiis  est.  Nec  immerito  :  quippe  qui  ^i  preiia 
peccatonim,  et  alimenta  pauperum,  el  iiiesaunim 


bulaiioiiibus  ▼acaolem,  repererii,  priiiio  secrela  aii- 
moniiione  eum  oorripiai,  ei  posi,  si  necesae  f«eriCv 
jcoram  frairibus  idem  negligens  acrius  judicelnr,  oi 
deinceps  emendaius  iu  mdius  proficial.  FemiDis 
namque  noii  solum  in  mansionlbos  ei  daiMlris  car 
noiiiconim  prandendiUD  aui  reqweseeDdom  dod  esl, 
qoin  polius  oee  in  ea  inirandi,  excepio  io  eccleaiaai, 
ttHa  iribueDda  fapuiias,  quia  ▼alde  hoe  a  sancitf  pO' 
Iribua  legiUir  inhibiium.  Si  quid  Tero  diarilalis  of- 
fieio  iUis  aiiribueDdum  esi,  extra  elausira  cMsil- 
ioaiiir  locua,  In  qoo  id  aecipiani :  nuUns  ianieD  frar 
irum  cum  ipsia,  oisi  iesies  oorara  fuerini,  loqaaioc 
Qui  vero  seciUi  qu^m  praemissuiii  est,  agere  leo- 
iaverii,  iu  severiior  a  prsDlalis  ei  magiairis  eorri- 


cgbIo  recondendum,  suis  (qood  fiis  non  fuit)  apUvit     gaiur»  ui  ca^ris,  ^e  quid  iale  agere  perlenleai, 

ii&iKMa  ^ 1-.    ^^ ^_.:J •-     ^sui i.*Ls._    . ? 


}iaib«s. 

CAPUT  CXUI. 
Quamvis  canonicis  proprias  licitum  sii  habore 
mansiones,  debei  tamen  a  pnrlato  mansio  infirr- 
inorum  ei  senum  intra  claustra  canonicorum  fieri^; 
ui  qui  suam  forte  non  Jiabent,  in  eadem  suam  apti^ 
sime  possit  tolerare  imbeciliitatero,  quatcnus  ibidem 
et  subsidiis  ecclesiasticis  quibus  indigent,  ei  fratrum 
adminiculis  misericorditer  sustentcntur.  £rga  quos 
oportet  ut  caeteri  fratres  raagnam  exhibeant  chari- 
iatem ;  scilicet  ui  eis  compatiendo  subveuiant,  et 
assidois  visitationibus,  ci  Scripturarum  sancurum 
consolationibus,  nec  nonetpropriarum  rerum  facul- 
tatibus,  adminicula  necessaria  praebeant,  ut  ini- 
pleatur  in  eis  illud  CYangeJicuna  :  lnfirmu$  fui  et  vi- 
^ita$tis  me  {Hatlh.  xxv). 

CAPUT  CXLIII. 
Eligatur  necesse  eat  a  pneiato,  ex  congregatio- 
ne  sibi  commissa  fraler  probabilis  vitae,  cui  officii 
sii  poriam  cauonicorom  cum  summa  obedieoiia  ei 
bumilitaie  oon^peienti  lempore  claudere  ac  rose- 
rare,  ui  nulU  per  eam  nisi  per  Uceaiiam  adiiua 
paieai  usirandi  aai  exeuadi.  Cui  eUaro  ohservan- 
ilnm  esi,  ne  eis  qiHhus  eerdi  esi  pliis  otiis  vacare 
l|«am  4iwflis  ohseqoiis  kifltthare,  foras  evagandi 
looum  praabeai,  ei  eonim  nngamm,  qiied  nefos  est, 
parliceps  fial.  Debei  praeUMrea  advenieDies  qHosque 
oum  Gbarilate  suscipepe,  ei  priori  a^venium  eorum 
misjinuioe  i|OD|iarc.  EipJeln  namiiue  vespertipo  ei 


exeraplo  conrepiionis^  sibi  exhibilae  ierrorem 
iiant, 

CAPUT  CXrLY. 
Quanquam  a  sanctls  Patribus  in  superioribus 
hujus  libelli  partibus  satis  sit  dilucidatum,  quatiter 
clerici  vivere  debeant,  adeo  ui  qui  haec»  quae  so- 
periu^  comprehensa  sunt,  sedula  maditatione  perie- 
gerit,  perspicue  in  his  reperire  valeat  qualis  ^os 
debeat  esse  fidei  devotio,  ajciuum  monimque  exor- 
natio,  ac  divinorum  cultuum  exsecutio:  propter 
plcrosque  tamen  simplices,  minusque  capaces,  bsc 
stricllm  breviterque  replicanda  pernecessj^rium  dn- 
ximus :  ut  qui  haec  aut  legere,  aut  forte  ib  aliis 
lecla  pleue  intelligere  nequivermt,  uianiur  (lac  de- 
^  fioraiiuncula  ,  utpote  calatho  diversorum  flonnn 
vernantium  nectare  referio,  et  discani  quid  iUis 
agendum,  quidve  vitandum  sit.  Legalibus  ipterea 
institutis  ei  evangelicis  seluberrimis  menerour  prae- 
eeptis^uiDominuro.Dettm  nosimm  lolia  pnBfionSiis 
diligamus»  eiproximum  ianquara  aosroeiipsos,  elc 
Si  igiiur  ab  omoibtts  fidelibus,  his  s^uiiferis  pne- 
cqnie  ioiis  nisibos  est  favendum,  quanlo  magis  ab 
his  qui  diyiDis  caliibus  raanoipaii  suni  ei  aliis  exem- 
pla  virtutura  condtraent«m  esse  debeni.  Pfoinde 
oportei,  tti  primo  omniom  Dominttai  Deum  oiliganl 
ex  tolo  corde,  ex  loia  aiiiflsa»  tou  virittie,  et  praxi- 
mos  lanqttam  seipsos :  ei  nosse  qaia  in  bis  dvobss 
pF8eceplis.iola  lex  peodeleiprephelie.  Non  oecidaalt 
Ae<|iic  fr^trem  oderiol,  <pia  (ul  aii  Aposioins)  fnt 


953 


R£Gl}LA  CANONICORUM  AB  AMALARIO  COLLECTA,  —  LIB.  L 


9M 


fratrem  smm  adk^  homkidu  est  (I  Joan.  iii).  Nou  A  slent,  vaniloqaiis  neqaaquam  iiisiftUiil ,  sed  eui 


Rdulterent,  non  furtum  faciant,  non  concupiscant 
rem  alienam,  non  falsum  testimonium  dicant,  ei 
i;uod  sibi  nolunt  fieri,  alteri  ne  faciant  Non  sint 
Kiiperbia  tnmidi,  non  detraclionibus  assueti,  non 
Gbrietati  senrientes,  non  luxuria  enervali,  non  ira- 
cundia  turbidi,  non  quibuslibet  aliis  vitiis  substrati, 
iion  vaniloqui,  non  invidi,  non  somnolcnti,  non  pigri, 
iioD  murmuratores,  non  susurrones,  non  vinolenli» 
non  multum  edaces.  Fraudes  et  dolositates  caveant, 
usuris  nequaquam  inserviant,  non  jurent,  ne  forte 
peijorent^  malam  pra  maio  non  reddant.  Cum  ia  ae 
aliqind  boni  viderint,  Deo ;  et  mahim  eum  viderinl, 
sibi  deputent.  Diseordiam  fugiant,  et  quos  discor- 
daiiles  leTenerinty  ad  ebaritalis  eoneordiam  rev»- 


omni  devotione  et  veneratione  divinae  servitutis 
opus  peragant,  scientes  angelorum  praesenliam 
semper  illic  adesse.  £  clauslris  non  nisi  per  liceo ' 
Uam  egrediantur  :  egressi ,  irreprehensibtliter  vl- 
vant,  ut  ab  his  qui  foris  sunt,  bonum  testimoniuiu 
habeant,  et  religionem  ac  propositum  suuiu  actibus 
iHiciiis  nequaquam  maculent,  sed  poiius  omnes 
quibus  se  conjunxerint ,  sale  sapienliaeet  bonorum 
operum  cxemplis  condiant.  Contubernia  feminarum 
nullatenus  appetanf,  non  vanis  oculis  ,  aut  petulanti 
loHHdoqoe  gesto »  ac  dissolutis  renibos  incedant : 
non  specucolis ,  non  pompis  sxcularibns  intersiiit» 
non  aleae ,  non  quibuslibet  venationibus  serviiint. 
ApostoH  namque  instrocti   docnmenio ,  quo  ait 


cenl,  et  juxta  vocem  Psabnist»  {Psd^  xxuii),  de^  B  Non  in  veste  preiio$a  {I  Tim.  viii),  nequaquam  pre- 


clinenl  a  maJo  et  faciant  bonum,  Attendanl  et  Apo- 
stolum  prohibentem :  iVoii,  inquit,  tii  comettatio- 
uibue  H  ebrieta^kmt  tum  in  eubU^us  et  tmpudicUHi^ 
nott  in  contentione  et  amutatione,  sed  induimini  Do- 
vimum  Jesum  Christum.  Aoimadveriajil  etiam»  qood 
ab  his  vitiis  ab  Apostolo  prohibitisomnlum  viUorum 
seges  emergat  z  el  quod  borum  morbonim  maler 
supeii)ia  sit.  Oportet  ut  animdm  corpusque  suum  ab 
omni  inqninamenlo  camis  el  spiriius 'Costodiant,  ol 
jnxta  Aposlolum,  inleger  spiritus  eoruni  el  anima 
et  corpus,  sine  qnerela  in  adventu  Domim  nostri 
Jcso  ChHsti  servetur.  Sobrie,  Joste  et  pie  vivant, 
saecularia  negolia  prorsos  afeficiant ,  qoia  joxta 
eumdem  Apostolom,  Nemo  milUans  Deo,  implicat 


tiosis  delectentur  vestibus.  Caveanl  summopere , 
ne  extra  claostra  moras  faciant ,  nisi  prout  sibi  a 
priore  conslilulum  fberil,  el  opportanitas  lemporia 
dictaverit.  Intra  ckuslra  positi,  noo  oiio  vaceot « 
sed  aol  divinis  oiBeiis  ,  avl  propriis  olHilalibus  , 
aot  cerle  magistrorum  jussiooiLus  pareanl :  ae  olia 
lorpentes ,  ab  Apostolo  audiant :  Qui  n^n  vuit-  ope^ 
rari,  nee  manducet  [II  Thes.  iii).  Semores  spirilali- 
ler  juniores  diiiganl :  juniores  senioribus  obseqoinm 
dignura  exhibeant.  Doctlores  minus  doc|is  neqoa- 
qiiam  se  praeferant,  sed  magis  eos  com  charilalo 
aedificent :  neque  hi  qui  nobilitate  generis,  aol  vir« 
loUim  donis  poHenl ,  caloris  se  Umide  soperexlob 
lant.  Omncs  in  congregalione  vicissigi  sibi  chari- 


u  nefotiis  sceeularibust  ut  ei  placeat  eui  se  probavit,  C  tatis  officio  servianl ,  qoibiis  eliam  in  refectorie^ 


Jejunium  ament,  hospites  eoUigant,  pauperes  re^ 
creent,  nudoa  vestianl,  infirmos  visitent,  morluos  ae^ 
pelianl,  in  tribulatione  poaitis  opem  feranl,  dolentes 
ooiiDoienlnr>  Amori  Cbrisli  niiiil  pnq^ant,  clMrilo- 
lem  non  derdinquaot  :  pacem,  si  fieri  potest,  com 
omnibus  bominibus  habeant :  diem  judicii  timeant, 
vilam  aetemam  spirttaliter  concupiscant.  Spem  suam 
Deo  comroittant,  proprio  episcq[io  in  omnibus  as- 
coBdom  canonieam  instiUiiionem  oblemperent ,  mi^* 
ftslros  soQt  non  lemere  reprehendanl.  Postremo  in 
doclrinis  spiritaiibus  operam  dent.  Lectionibos  , 
psalmis,  hjmnis,  canlicis ,  ei  caeterorum  lionorum 
operum  exerciUis  jogiter  incombanl.  In  dormitorio» 
nisi  qoem  inflrmitas  delinnerit ,  omnes  dormiant : 


comedentibos ,  ct  religiose  silentinm  tenentibus« 
coolinuaiim  kgaloriectiOk.  DeUoqoeoles  selo  ree|i- 
ludinis  pariler  argoanl  el  casligent,  pueros  et  ado- 
JesceBlis  nefj^geDtes  verbonHii  disciplinis  eorrf* 
pianl.  Singuli  juxta  capacitalem  snam  diversarum 
artiom  erudianlur  disciplinis ,  ul  nuUus  in  coUegia 
canonico  inutilis  appareat,  nec  vou  fideUum  otiosus 
Gomedal.  Tales  quippe  esse ,  iroo  el  uliier  coover» 
sari  decet  omnes,  qoi  divinis  officiis  se  manciparonl. 
Quapropter  stnde^mt  hsec  breviter  coUecta  sedula 
meditatione  perlegere,  el  memoriae  commendarct 
et  divina  adguvante  gratia  ,  jnxta  vires  adimpieffe ; 
quo  fadUus  et  Uberios  majora  a  saoctis  Palribus 
ediu  exsequi  valeant.  Vocalione  er%o  qoa  vocati 


refectorio  pariter  reficiautory  quotidie  ad  coUa-  ^  sunt ;  nec  ad  dexteram,  nec  ad  sinisiram  dediflBM* 


m 

lionem  veniant ;  moi^  ut  signum  datum  fuerit ,  ad 
ecclesiam  omnes  festinato  veniaDl ,  ei  horas  cano- 
nicas  non  negligenter,  sed  com  omni  reUgione  pa- 
rlier  celebrent.  Ecclesiam  non  poropatice,  sed  r^ 
verenler  ingredianuir.  In  cbQro  non  com  bacuUs 


les,  ambulent :  qoatenus  divinis  jussionibos  obtem 
perantes,  ad  Christum ,  in  cujus  sorte  esse  no8cu«< 
tur.  qui  via»  veriUs  el  viu  eat»  eo  o^tuianie,  po?Y^ 
nire  mereanlttr. 


«35 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSlS. 


9:SG 


LIBER  SECUNDUS, 

OUI  EST  DE  INSTITUTIONE  SANCTIMONIALIUM  •. 


Hanc  constUationem  sacer  conventus  anno  incar-  A 
nationis  Domini  816,  indictione  10,  anno  siquidem 
gloriosissimi  Ludovici  imperatoris  tertio,  in  Aquis- 
grani  palatio ,  eodem  monente  principe,  ob  anima- 
rum  sanctimonialium  canonice  degentium  saiutem, 

a  Hujus  libri  eodex  ms.  nuoc  est  in  btbliotheca 
Colbert.,  olim  in  Thuana.  Hard.  ^  Postcrioris  hu- 
jus  Regulae  unicum  nobis  videre  codicem  licnit  Ni- 


divina  Inspirante  gratia  et  sanclorum  Patnim  aocto- 
ritatibusv  velut  ex  pratis  vernantibus,  qaosdam 
ilosculos  collcgit  et  in  unum  congessit »  atqae  com- 
mnni  voto,  communique  consensn  ,  sanctinMmiadibus 
tenendam  observandamque  percensuit. 

eoki  Fabri,  qui  dqbc  iMdiefiir  in  biblioilieea  Tlnmia, 
sed  alterum  eistare  audio  in  ecciesia  AntisModo- 
rensi.  Jac.  Sirm. 


INDEX  CAPITUM  LIBRI  II. 


I  EieerpMim  ex  efiistola  Hleraiqrmi  lU  Busloobiiwi. 
n.  Kiasoeai  ad  Demeiriadem  eicerptum. 

III.  Item  ejuadem  ex  epittola  ad  Foriam. 

IV.  £xcerpiaui  ez  epittob  Cypriaai  de  babitn  vtrgW 
num. 

V.  Sx  sermone  saneli  Canarli  episcopi  saneiimoaialllms 
direcio. 

VI.  Saneii  Allianasii  ad  sponsas  ChrlslL 

VII.  Quales  io  monasterils  pueHaribus  debeant  esse  ab- 
batiss». 

Viri.  De  coDgregandls  in  monasteriis  sanctimoaialibus,  Q 

IX.  Qaallter  bis,  qa»  monasterlum  ex])etunt,  de  rebus 
proorils  ttfeadam  siu 

A.  Oualiter  in  mooisterlo  sanctimonlalibns  conTerMn- 
fliam  sit. 

II.  Ut  anonaiteria  paeilaram  andiqae  muBiiintur,  el 
Dccpssari»  babilatiooes  iaierius  prspareniur. 

XII.  Ut  sancUffioolales  in  aoa  socielale  viventes  asqna- 
liiw  Qiban  et  poiam  aceipiaat. 

IIII.  Quailter  sanetinwalales  atipendia  accipere  de^ 
besot  necessaria. 

XIV.Qaedgemteaabbalisilf  aanettaroniaHbas  Impen* 
denda  sit  pasuo. 


XV.  Ul  ad  horas  eanonicas  eelebraadas 
eonveniant  saocUmoolales. 

XVr.  De  iDstaoUa  oratlonls. 

XVII.  Ut  completorium  pariler  saoeUaaonlaln  eele- 
brent. 

XVin.  Qui  modns  correptionis  erga  aanctimonlales  de- 
Hnciaentes  adhibendaa  siu 

XIX.  Ut  abbatissc  virorum  freqaentias  vitent 

XX.  Ut  sancUmoAlales  virorum  caveaoi  fireqoeatlaa. 

XXI.  Ut  saoeUmonlales  erga  ftuBMlas  sibl  servieults 
pervigilem  adbibean^  castodiam. 

XXTl.  Ut  erga  poellas  In  moaasterlis  erudlendas  nmgoa 
adbUMatnr  diligenUa. 

X.Xill.  Ut  In  mouasteriis  pueUaribns  domos  pfoptef 
anu9  et  in6rmas  sit. 

XXIV.  Qoaies  sim  prsposltae  comtitneBte. 

XXV.  Qualis  coostltuenda  sit  ceilararia. 

XXVI.  De  portaria  monasteril  conslltuenda. 

XXVII.  Ut  oen  aisi  statuio  lempore  pvesbsrteri  mnm- 
que  nuBistrl  monasteria  puellarura  ingrediantor. 

XXVIII.  Ut  bospitale  panperum  extra  mooasteriuBSil 


MANSI  IN  SEQUENTEM  HONIALICM  REGULAM  PILEMONITIO. 

Concilii  Aquisgranensis  Regula  nro  sanctimonialibus  exstal  in  vetustissimo  codice  membraaaeeo  aae^ 
culo  IX,  eodem  scilicet  quo  et  conciuum  est  habitum  scripto,  qui  sane  Godex  servatur  Romse  in  bibliotbeca 
PP.  Gisterdensium  mouaslerii  Sanct»  Crucis  in  Hierusalein.  !n  eo  vero  omnia  cum  editis  concordare  monBit 
me  per  litteras  P.  D.  Darins  Marinoni  ejiisdera  ovdinis  mooaebus  eniditns  et  <yusdem  ineiiaeteni  biblieibe- 
carius,  nisi  quod  ante  exordium  capiiis  primi  pneinitti  animadverlil  seraienem  quemdam  S.  AugQStino  iri- 
butum,  cigus  apogranhnm  ad  me  hiimanissime  transil.  Hunc  igitur  sermonem  ex  Codicis  htyus  auctoriute 
Reguls  sanctimoniaBbus  datae  hic  ego  primus  pnemitto. 


INCIPIT  ( 

SERMO  S.  AUGOSTINI  AD  TIRGINES. 
DiUge  Demimim  ,  et  amabit  te;  servi  illi ,  et 
iHnminablt  eor  tuum.  Honora  matrem  toam,  sicut 
Metrem  Christi,  et  ne  despexeris  canitiem  ejus,  quae 
peperit  te.  DiKge  sorores  tuas,  sicui  fllias  matris 
tuae,  et  non  derelinquas  vias  pacis.  Oriens  sol  videat 
codicem  in  manu  tua,  et  post  seciindam  horam  ope- 
rare  opns  tuura.  Ora  sine  Intermissione ,  et  ine- 
mento  GhrisU,  qui  genuit  te.  Gonventus  virorum 
devita,  nl  non  fiat  idolum  in  tua  anima ,  et  erit  tibi 
oiTendiculum  in  tempore  oraUonis.  Ghrisium  habes 
dilecinm  ;  prcjice  viros  omnes,  et  non  vives  expro- 
brabilem  vltam.  Animositatem  etiam  longe  facito  a 
te,  et  memoria  malitim  non  demoretur  apud  te.  Ne 
dicas  hodie  Gomede,  et  cras  non  comedam,  quonlam 


;  non  in  sapientia  facis  hoc;  erit  entm  nocella  oor- 
pori  tuo,  el  cmciatus  stomacho  tuo.  Edere  carnem 
non  est  bonum ,  et  bibere  vinum  non  est  optimom; 
olTerri  autem  oportet  infirmantibas.  Yirgo  tefbo- 
lenta  non  salvabitur ,  et  quse  in  deticiis  est  non 
videblt  sponsum  suum.  Ne  dicas,  CoiitrisUvii  m 
famnla,  et  relribnam  iUi  propterquod  non  estser* 
vilus  In  filiabns  Dei.  Non  des  auditum  Inum  verbis 
vanis,  et  narrationes  malorum  fuge.  Circnmvenicn- 
tium  ferias  ebriosas  fuge  ,  et  ad  nuptias  alienu  ne 
ieris ;  immunda  enim  virgo  faciens  hmc.  Aperi  es 
tuum  verbo  Dei,  et  cohibe  a  multiloqnio  lingvam 
tuam.  Goram  Domino  humilia  te  Ipsam ,  el  exalubit 
te  de  terra  ejns.  Ne  averuris  a  panpere  in  tem- 
pore  trlbulatlonis  ,  et  inm  deflciel  oleum  lampadi 
tuse.  Omnia  fac  propler  Daminiim»  et  boII  qmereie 


937  REGULA  SANCTIMONIAUUH  AB  AMALARIO  COIXECTA.  —  LIB.  11.  9^ 

ab  homiuibus   glomm  ,  quoDiaui   gloria  bominis  A  relurvideuiibusoculissuis,  eitabescemibuscasibuft 


sicut  flos  feai ;  gloria  auiem  Oomini  mauet  in  aeter- 
num ;  yirginero  mansuelam  diligit  Dominus,  virgo 
autem  iracunda  odibilis  erit ;  obediens  virgo  mise- 
ricordiam  consequetur,  contradicens  autem  valde 
insipiens  est.  Murmuralricem  virginero  disperdit 
Dominus,  graliosam  autemliberat  a  roorle  ;  turpis 
risus,  et  exprobrabilis  impudentia  ;  omnis  enim  in- 
sipiens  taiibus  impHcabitur;  quae  exornat  vesti- 
menta  sua,  et  castitate  extrinsecus  erit.  Non  commo- 
reris  saecularibus  ,  et  avertent  tuum  cor  ,  et  irrita 
facieot  consilia  justa  ;  lacrymis  in  nocte  roga  Do- 
minum ,  et  nemo  sentiat  rogantem  te ,  et  invenies 
gratiam.  Concupiscentiam  deambulutionum  aliena- 
rum  ne  imiteris ;  donum,  et  desiderium  avertit  sta- 


suis;  super  impossibililalemauinH  gravis  abstinentia, 
et  vix  dirigibilis  casliias.  Nibil  dulcins  coelesti 
Sponso;  animae  virginum  illuniinabunlur,  autauK 
autem  immundorum  videbuhl  tenebras.  Yidi  viros 
corrumpentes  virgines  in  doclrinis  suis,  et  vanani 
facientes  virginitatem  earum.  Tu  autem  audi ,  fi- 
lia,  doctrinas  Ecclcsiae  Dei ,  et  nemo  alienns  persua- 
deat  tibi.  Deus  fundavit  coelum  et  terram,  et  laetatur 
in  eis.  Non  est  angclus  non  capax  maliti»  ^  ,  non 
cst  d.'pmon  natura  malus.  Uirumque  enim  liberi^ 
arbitrii  sicut  homo ,  et  corpore  corruptibili ,  et 
anima  substitit  rationali;  sic  et  Dominus  noster 
natns  est  sine  peccato ;  manducavit  et  cruciftxus  est« 
et  non  erat  visio  ficta  in  oculis  hominum  :  sic  erit 


tam  animi,  et  corrumpit  promptam  voluntatem  ejus.  B  resurrectio  mortuorum.  Mundus  transit  iste,  et  nos 


Fidells  virgo  non  formidabit ,  quse  autem  infidelis 
est,  fugiet  etiam  umbram  suam.  Invidia  consnmit 
animam,  et  livor  devorat  eam.  Qua".  contemnit  so- 
rorcm  infirmam,  a  Christo  ionge  erit;  ne  dicas 
meum  est  hoc,  et  illud  esi  tuum;  in  Christo  enim 
Jesu  omnia  oommunia  sunt.  Non  inquiras  vitam  ai- 
terius »  et  in  ruina  sororis  tuae  ne  congaudeas.  Sub- 
ministra  antem  diligeulibus  virginibus ,  et  in  nobi- 
litate  tua  ne  extollaris  ;  non  proferas  verbum  de 
ore  tuo  in  ecclesia  Domini,  et  non  extollas  ocuios 
tuos ;  Dominus  eoim  cognoscit  tuum  cor  et  omnes 
cogitationes  tuas  inspicit ;  omneiii  malam  concapi- 
scenliam  repelle  a  te,  et  non  contristakunt  te  ini- 
mici  tui.  Psalle  de  corde  puro,  et  non  tantum  mo- 


spolia  accipiemus.  Corpora  justorum  haereditabunt 
lumen ,  impii  autem  babitabunt  in  tenebris.  Yirgi- 
nis  oculi  videbunt  Dominum  ,  et  aures  virgiiiis  au- 
dient  recte.  Amen. 

CAPUT  PRIMUM. 
{Excerptum  ex  efn$L  21  UieroHtfmi  ad  Eutto- 
ehium»)  Audi,  filia^  et  tide^  et  inclina  aurem  tuam^ 
et  oblivitcerepopulum  tuum^  et  domum  patri$  fiit,  et 
concupiicet  rex  deeorem  Itttiift,  in  quadragestmo 
quarto  psalmo  Deus  ad  animam  loquitur  bumanam, 
ntsecondum  exemplum  Abrah»  exiens  de  terra 
sua  et  de  cognatione  sua,  relinquat  Cbaldaeos,  qui 
quasi  daemonia  interpretantur,  et  habitet  in  regioiie 
viventium,  quam  alibi  Propheta  susinrat  dicens  : 


veas  linguam  in  ore  tuo ;  iiisipiens  Yirgo  amavit  ^  Credo  mdere  bona  Domini  in  terra  viventium  {Psai, 


argentum,  prtdens  autem  apponit  et  panem  snum  ; 
sicut  impetus  gni  difficile  compescitur  ,  sic  annooa 
virginis  vix  sanabilis ;  ne  dederis  animam  cogita- 
tionibos  malis  ,  ul  non  polinant  tuum  cor,  et  im- 
muodam  orationem  loiige  facito  a  te.  Cravis  tri- 
stitia ,  et  intolerabiiis  accidia,  lacrym^e  autem  a 
Domino  validiores  utroque;  fames  et  sitis  mar- 
cescere  facit  concupiscenlias  malas,  vigilia  auiem 
bona  purificat  seosum.  Iram  et  animositatem  ma- 
litise  confundunt  munera ;  quae  detrahit  occulte 
sorori  suae,  foris  stabit  a  thalamo  Sponsi,  et  clamabit 
ad  jamias  ejiis,  et  non  exaudietur;  virginis  im- 
misericordis  exstingiietur  iampada  ,  et  non  videbit 
advenientem  spousum  suum ;  vitrum  cadens  saxo 


xxvi).  Yerum  non  sulficit  libi  exire  de  patria  tua, 
nisi  et  obliviscaris  populi  et  domus  patris  tui.  Itsm 
iBi.  Non  expedit,  apprehenso  aratro,  respicere 
post  tergum,  nec  de  agro  reverti  domnm ;  ncc  post 
Christi  tunicam  ad  toliendum  alhid  vestimentum 
tceta  descendere.  Grande  miraculum.  Patei*  filiam 
cohortatur,  ne  mcminerit  patris.  Vot  de  patre  dia- 
bolo  est'.$,  et  desideria  patri$  vestri  vuiti$  facere 
{Joan.  viii),  dicituf  ad  Judaeos  :  et  alibi  :  Qui  facit 
peccatumt  ex  diaboio  e$t  (/  Joan,  ui).  Tali  primuiii 
parente  generaii  nigri  sumus,  et  post  pcenitentiam 
nec  dum  culmine  virtutis  ascenso  dicimus  :  iVf ^ra 
<ttm,  $ed  et  formosa,  fiiiw  Jerusaiem  (Cant.  i).  fix- 
ivi  de  domo  infanlias   mex,  oblitus  snm  patris,  re- 


comminuiiur ,  et  virgo  adjuncta  viro  innecens  non      «ascor  in  Christo.  Quid  pro  hoc  mercedis  accipio  ? 


erit.  Melior  mulier  mansueta,  quam  virgo  animosa 
et  iracunda.  Qfiae  attrahit  in  risu  sermones  viri 
similis  est  circummittcnti  laqueum  in  collo  suo ; 
sicut  margarita  in  fundibiilo  aureo ,  sic  virginitas 
coopcrta  reverentia.  Caniica  dajmonum  et  tibi« 
rcsolvunt  animam  et  disperduut  fortludinem  ejus, 
quain  custodiperomma,  ut  non  exprobrabiiis  fias ; 
iioii  delecteris  in  risu  ,  et  in  vituperantibus  non  ke- 
teris,  quoniam  Dominus  dereliiiquit  eas.  Non  ex- 
probrabis  sororem  tuam  edentcm ,  et  in  abstinentia 
tna  ue  exalteris  ;  non  enim  scis  quid  cogitabit  Do- 
uiinus,  aut  qnis  stabit  in  coospectu  ejus.  Quae  mis6> 
■  Quo  tempere  scilicet  creatus  fuit. 
Patrol.  CV. 


Sequitur  :  Et  concupi$cet  rex  decorem  tuum  {P$a4, 
xuv).  Hoc  ergo  illud  magnum  est  sacramcntum. 
Propter  hoc  relinquet  homo  patremet  matrcm,  ct 
adhxrebit  uxori  suse,  et  erunt  ambo,  jam  non,  ut 
ibi,  in  una  carne,  sed  in  nno  spiritu.  Non  est 
sponsus  tuus  arrogans,non  superbus,  iEthiopissam 
duxit  uxorem.  Statim  ut  volueris  sapientiam  Teri 
audite  Salomonis,  et  ad  cum  veiieris,  confltebitar 
tibi  cuncta  quse  novit ;  et  inducet  te  rcx  in  cnbica» 
lum  soum :  et  mirom  in  modom,  oolore  routato, 
sermo  tibi  ille  conveniet :  Qwb  eu  i$ta  ifum  oMeen^ 
dit  deaibata  ?  Item  ibi.  Nolo  libi  venire  soperbiani 


30 


ABULARIUS  PRCSBYTER  METENSIS.  940 

Onusta   incedis  aaro,  A  tn  terra^  non  e$t  thronui  fiUcB  Chaldteorum  :  non  t>o- 


1^9 

(1e  propo»ito,  scd  timorein. 

tatro  Titandus  est.  Stadium  esl  haec  viu  roortali- 

bns ;  hic  contendimus,  ut  alibi  coronemnr.  Ncmo 

intcr  aerpentes  et  scorpiones  secnrus  ingrediiur. 

Et  inebriatus  e$t^  inquit  Dominus,  gladiut  meu$  in 

rotto  [Isa.  xxxiv) ;  et  tu  paccm  arbitraris  in  tcrra, 

t|iue  tribuios  generat  et  spinas,  quam  serpens  co- 

medit  ?  Non  est  nobis  colluctatio  adversus  carnem, 

01  sanguinem,  sed  adversus  principatus,  et  potesta- 

tes  hujus  mundi,  ct  rectorcs  tenebrarum  harum,  * 

ndversus  spirilalia  nequitiae  in  coeiestibus.  Magiiis 

inimiooram  ctrcumdamur  agminibus :  hostium  plena 

sunt  omnia.  Garo  fragilis,  et  cinis  futura  post  mo- 

dicum ;  pugnat   sola  cum  pluribus :  cum  autem 

fnerit  dissoiuta,  et  venerit  princeps  mundi  istius, 

ei  faivenerii  in  ea  nihil,  iunc  secura    audiet  per  B  ^^^  hosiis,  interAoe :  nequitia,  ne  xisania  crescant. 


caberii  uttra  mollii  et  delieata  {l$a,  xlvii).  Rectios 
fuerai  subiisse  conjugium,  ambulasse  per  plana, 
qnam  ad  altiora  iendentem  in  profundum  infemi  ca- 
dere.  Itbii  post  pAtjCi.  Non  solvaiur  fascia  pecto- 
ralis,  sed  statim  ut  libido  iilillaverit  sensum,  et 
biandnm  vobptatis  incendiom  dulci  nos  calore  per- 
fuderit,  erompamus  in  vocem  :  Dominus  auxiiiator 
roeus,  non  timebo  quid  faciat  mihi  caro.  Ei  cum 
pauluinm  ioterior  homo  inter  vitia  atqoe  virtutes 
coeperii  fluctuare,  dicito  :  Quare  irisiis  es,  aniiBa 
mea,  et  quare  coniurbas  me  ?  Spera  in  Deo,  qaia 
conAtebor  illi  salutare  vultus  mei  ei  Deus  meus. 
Nolo  sinas  cogilaiionem  crescere :  nihil  in  te  Baby 
lonium,  nihil   confnsionis  adolescat.  Dom  panrus 


Prophi^ra  :  Non  timebii  a  ttmore  noetumOf  et  a  sa- 
^ta  volante  per  diemf  et  a  negotio  perambulante  in 
tanebrit^  ab  incurtu  et  dwmonio  meridiano.  Cadent 
a  latere  tuo  mi7/«,  et  deeem  millia  a  dextris  f tiis,  ad 
te  autem  non  appropinquabunt  {PsaL  xc).  Quod 
sl  eorun  ie  muliiiudo  turbaverit,  ei  ad  singula  in- 
cltamenU  vidomm  coeperis  aestoare»  ei  dixerit  iibi 
cogitatio  tna,  Quid  faciemus  ?  re&poiMiebii  iibi  Eli- 
fseus  :  Noli  timere^  quoniam  plures  nobiseum  tunt^ 
tfmam  eum  HHt  {IV  Reg.Yi).  Seqoitub  iii  eadem. 
Quandiu  hoe  (iragili  corpusculo  detinemur,  quandiu 
habemus  ihesattmm  isium  in  vasis  fictilibus,  et 
coDCopiscii  sphritiis  adversus  earoem,  et  caro  ad- 
versus  splritum»  nulla  est  certa  victoria.  Adversa- 


elidaiur  in  semine.  Audi  Psalmistam  loquentern  : 
FUia  Babylonis  misera,  beatus  gui  retribuet  tibi  re- 
tributionem  tuam^  quam  retribuitti  nobis!  Beatus  qui 
tenebit  et  allidet  partulos  tuos  ad  petram  {Psal. 
cxxxvi) !  Qiiia  enim  impossibile  esi  In  sensum  ho- 
minis  non  irruere  innatum  medullanim  calorem, 
ilie  laudatur,  iile  praedicatur  beatus,  qui  statim  at 
eoeperit  cogitare  sordida ,  siatim  interficii  cogiutus, 
et  elidit  eos  ad  petram  :  petra  atttem  erat  Chri- 
sius.  Item  iBi.  Si  autem  hsc  sostineDi  ilii,  qui  exeso 
corpore  soiis  cogitationibus  oppugnanUir,  quid  pa- 
iitur  pueila,  qus  deliciis  fniitur?  Nempe  iilud  apo- 
stoli :  Vivensmortua  est  (/  Thn.  v).  Si  quid  iUque 
in  me  potesi  esse  oonsilii,  si  experio  creditur  ;  hoc 


rios  noster  dlabolos,  tanquam  leo  mgiens,  aliquem  G  primum  rooneo,  hoc  obtestor»  ut  sponsa  Christi  vi- 


devomre  quaerens  circuii.  Non  quaerii  diabolus  bo- 
mines  infidelesy  non  eos  qul  foris  sunt,  ei  quoram 
cames  rex  Assyrius  in  oUa  succendii ;  sed  de  Ecde- 
sia  Ghristi  rapere  festinat.  Non  venit  Salvator  pa- 
eem  mlttere  super  ierram,  sed  gladium.  Item  post 
PAOCA.  Siposi  nuditaiem,  jcjunia,  famem,  carce- 
rem,  flageUa,  stipplicia,  in  semet  reversus  Aposto- 
lus  exdamat :  Infelix  ego  homo^  quis  me  liberabit 
de  corpore  mortis  hujus  {Rom.  vii)  ?  tu  te  puias  se- 
Guram  esse  debere  ?  Gave,  quxso,  ne  quando  de  te 
dicat  Deus  :  Virgo  Israel  cecidit^  et  non  est  qui  suo- 
dtet  eam  {Amos.  v).  Audenter  loquar.  Cum  omnia 
possii  Deos,  susdtare  virginem  non  polest  posl  rai- 
nam.  Valet  quidem  liberare  de  poena,  sed  non  vult 


num  fngiat  pro  veneno.  Hiee  adversus  adolesoen- 
iiam  prima  arma  suni  daemonum.  Nec  sic  avaritia 
quaiit,  inflat  superbia,  delectat  ambiiio.  Facik  aliis 
caremos  vitiis,  hic  hostis  intos  indusus  esi :  quo- 
ounque  pergimus,  nobiscum  portamos  inlmicum. 
Yinum  ei  adolescentia,  duplex  Incendium  vdopta- 
iis.  Quid  ardcnti  corpuscuio  fomenta  Ignium  niini- 
stmmus  ?  Pauius  ad  Tiniotheum  :  Jam  no/i ,  inqtiii, 
aquam  bibere^  ted  vino  modieo  utere^  propterstQ- 
maehum  et  frequentet  tuat  infirmitatet  (ibidim). 
Yide  quibus  causis  vinl  polio  concedaiur  :  ut  ex  boc 
stomachi  doior,  et  freqiieus  medeaior  infirmitas.  Ec 
ne  nobis  forsiun  de  aegrotaiionibus  blandiremnr, 
modicum  praecepit  esse  sumendum,  roedici  poiins 


coronare  corraptam.  Timeamus  iilam  propbetiam,  ^consiUo,quamApostoli.AlloquinidemApo6iolasaliM 

se  dixisse  memlnerat :  Et  vinum  in  quo  est  iuxMrie 
{Ephes.  v) :  et,  Bonum  est  homini  vinum  uon  bibere, 
et  carnem  non  mandueare  {Rom.  xiv).  Noe  vinum 
bibit  et  inebrlaius  est  (fien.  ix)  :  radi  adhoc  sx- 
colo,  tunc  primo  pianiata  vinea,  inebriare  viniini 
forsiian  nesciebat.  Et  ut  inteUigas  Scripturae  iu 
omnibus  sacramenium  (margaritum  quippe  est  ser- 
mo  Dei,  ei  ex  omni  parte  forari  potest)  post  ebrie- 
tatem  nudatlofemoram  subsecnuesi,  Ubido  jmicu 
iuxuriac  :  prius  enim  venter  extenditiir,  et  sic  c»- 
tera  roembra  condUntur.  Manducavlt  enim  popolus, 
et  bibit,  et  surrexerunt  ludere  {Exod.  xxxii).  Lotb 
amicus  Dci  in  monto  fiaivatusi  et  de  toi  nuUibiis  po- 


iie  in  nobis  etiam  compleatur  :  Virgines  bonte  defi- 
eienl.  Observa  quid  dicat :  Vir^iiies  bona  deficienl 
{Ibid.  viii),  quia  suiU  et  virgines  malae.  Qui  viderit, 
inquit,  mulierem  ad  eoncupiscendum  eam,  jam  nue- 
chatus  est  eam  in  corde  suo  {Matth.  v).  Perit  ergo 
ei  menU  virginius.  Istae  suni  virgines  malae,  vir- 
giues  carae,  non  spiriiu,  virgines  siultae,  quai 
oleomiion  habentes  ezdudimtur  a  spouso.  Si  aulom 
Ot  iUflS,  quas  virgines  supt,  ob  jdias  tamen  culpas 
virginlute  corponun  non  salvantur,  quid  fiet  illis, 
quas  prostituerunt  roembra  Ghristi,  et  mutaverant 
templura  saneli  Spiritusin  lupanar  ?  Uiico  audient : 
Descende,  sede  in  terra^  virgo  fiiia  Babylonis  :  ude 


941  REGULA  SANCTIMONIALIUM  AB  AHALAIUO  COLLEGTA.  —  LIB.  11.  94i 

puli  Bolus  justtts    myentus,    iiieliriatur  a  filiabus  ^  gitaverint,  ebrieiati  sacrilegium  copul.intes,  aiunt : 


8uis  (Genes.  xix).  Et  licet  ilke  putarent  genus  hu- 
BUDum  defecisse,  et  hoc  facerent  liberorura  inagis 
desiderio  quam  libidinis,  tamen  sciebant  virum  ju- 
stum  hoc  nisi  ebrium  non  esse  facturum.  Deniqne 
qnid  fecerit  ignoravit.  Et  quanquam  voluntas  non 
sit  in  criroinc,  error  in  culpa  est.  Item  itc  eadem. 
Inuumerabilia  sunt  de  scripturis  responsa  divina, 
qux  gulam  damnent,  et  simplices  cibos  praebeanU 
Yerum  quia  nunc  non  est  propositum  de  jejuniis 
disputare,  et  universa  exsequi  sui  est  lituli  et  volu- 
minis,  h£C  suiBciant  pauca  de  pluribus.  Alioquin 
ad  exemplum  horum  poteris  tibi  ipsa  coHigere,  quo- 
niodo  et  primus  de  paradiso  homo,  ventri  magis 
obedlens  quam  Deo,  in  hanc  lacrymarum  deje- 


Absit  ut  ego  a  Christi  sanguine  nie  abslineam.  Ha: 
sunt,  qux  per  publicum  notabiliter  incedunt,  et  for- 
tivis  oculorum  nutibus  adoiescentium  greges  pcst 
se  trahunt :  quae  semper  audiunt  per  prophetam  : 
Faciss  tneretricis  facla  e$t  libi  {Jer.  iii).  Nolo  habeas 
consortium  matronarum ;  nolo  ad  uobilium  domos 
accedas;  nolo  tefrequenterviderc^quodcontemnens 
virgo  essavoluisti.  Neque  vero  earum  te  taDtua^cVi 
pio  dcdinare  congressus,  quse  maritorum  inflaniur 
honoribus ;  quas  eunuchorum  greges  sepiunt,  ct  in 
quarum  vestibus  atteniiata  in  (ilum  auri  )»icMi11a  t'e- 
xuntur  :  sed  etiam  eas  fuge,  qiias  vi^uas  neceshiias 
fecit.  Sint  tibi  socix,  quas  j(  junia  t^iiant,  quibul 
pallor  in  facie  est,  quas  probavit  et  vita ;    qux 


ctus  est  vallem  :  et  ipsum  Dominum  Satanas  fame  B  quoUdie  in  cordibus  suis  canunt :  Ubi  pascis,  ubi 


tentaverit  in  deserto ;  et  Apostolus  clamitet :  Esca 
ventri,  et  venter  escis  :  Deu$  autem  et  hunc^  et  Hta* 
destruit  (/  Cor.  vi)  ;  et  de  iuxuriosis  :  Quorum 
Deus  venter  e$t  (Philipp,  iii).  Id  enim  colit  unusquis- 
que  quod  diligit.  Ex  quo  sollicite  providendum  est, 
ut  quos  saturitas  de  paradiso  expulit,  reducat  esu- 
ries.  Quod  si  volueris  resp<mdere,  te  nobiU  stirpe 
generatam,  semper  in  deliciis,  semper  in  plumis, 
non  posse  a  vino  et  esculentioribus  cibis  abstioerey 
nec  his  legibus  vivere  districtus,  respondebo  :  Yive 
ergo  lege  tua,  qu;e  Dei  non  potes.  Non  quod  Deus 
universitatis  creator  et  Domiuus,  inteslinorum  no- 
strorum  rugitu,  et  inanitate  ventris,  pulroonumquo 
delectetur  ardore :  sed  quod  aliter  pudicitia  tuta 


cubas  in  meridie  ?  qws  ex  affectu  dicunt :  Cupio 
dissolvi  et  esse  cum  Christo.  Sit  itaque  tibi  mode- 
ratus  cibus,  et  nunquam  venter  expletus.  Plures 
quippe  sunt,  qux  cum  vino  sint  sobris,  ciborum 
largitate  sunt  ebriae.  Ad  orationem  tibi  nocte  sur- 
genti  non  indigestio  ructnm  fadat,  sed  inanius. 
Crebrius  lege,  disce  quamplurima.  Tenenti  codicem 
somnus  obrepat,  et  cadentem  facieni  pagiiia  sancta 
suscipiaL  Sint  tibi  quotidiana  jejunia,  et  refeclio 
satietatem  fugiens.  Nihil  prodest  biduo,  triduoquo 
transmisso  vacuum  portare  ventrem»  si  pariter 
obruatur,  si  compensetur  saturitate  Jejunium.  Illico 
mens  repleu  torpescit,  et  irrigata  humus  spinas  li- 
bidinum  germinat.  Si  quando  senseris  exterioreiu 


esse  non  possit.  Job  Deo  charus,  et  teslimonio  ipsius  ^  hominem  florem  adoIescentiaD  suspirare,  et  acccpto 

cibo,  cum  te  in  leaulo  compositam  dulcis  libidinum 
porapa  concusserit,  arripe  scutum  Gdei,  in  quo  ignit» 
diaboli  exstinguuntur  sagitts.  Omnes  aduUerantes» 
quasi  clibanus  corda  eorum.  Sequitur  in  eaoem* 
DiflScile  est  humaoam  animani  aliquid  non  amare ; 
et  necesse  est  ut  in  quoscunque  mens  iiostra  traha- 
tur  affectus,  carnis  amor  spiiitus  amore  superetur. 
Desiderium  desiderio  restinguitur,  quidquid  inde 
minuitur,  hic  crescit.  Quin  poiius  semper  ingemina  : 
Super  lectulummeum  in  noctibttsquwsivi  quemdilexit 
anima  mea  (Cant.  iii).  Mortificate  igitury  ail  Apo- 
siolus,  membra  vestra  quce  $unt  $uper  terram  (Colo$$. 
in) ;  unde  et  ipse  confideiiter  aiebat :  Vivo  autem^ 
jam  nott  egoy  vivit  vero  in  me  Chri$tu$  (Galat.  ii). 
^  Esto  cicada  noctium.  Lava  per  singulas  iiocles  lc- 
cium  tuum,  lacrymis  slratum  tuum  riga.  Vigila,  et 
fias  sicut  passer  in  solitudine.  Psalle  spiritii,  psalle 
ct  sensu.  Benedic,  aniraa,  Domino  ;  ei  nc  oblivisca- 
ris  omnes  retribntiones  ejus  qui  propitiatur  cun- 
ctis  iiiiquitatibus  tuis,  qui  san:it  omnes  infirmila- 
tes  tuas,  et  redimit  ex  corruptione  vitam  tuam. 
lilud  quoque  tibi  vita/iduin  est  cautius,  ne  vauae 
gloriae  ardore  capiaris.  Quomodo^  inquit  Jesus,  po- 
testi$  credere  gloriam  ab  hominibu$  acdpiente^ 
(Joan,  v)  ?  Vide  quale  maluin  sit,  qiiod  qui  babue- 
rit,  non  potest  credere.  Nos  vero  dicamus :  Quo- 
niam  gloriatio  mea  tu  e$  (P$aL  iii) ;  et,  Qui  gloriu" 
tur,  in  Domino  glorietur(II  Cor,  x] ;  et.  Si  adhuc  hO" 


immaculatus  et  siinplex,  audi  quid  de  diabolo  su- 

spicetur :  Yirtut  eju$  in  lumbis^  et  pote$ta$  in  umbi- 

iico  (Job.  xl).  Omiiis  igitur  adversus  viros  diaboli 

vjrtus  iu  lunibis  est :  oinnis  in  umbilico  contra  f&- 

minas  fortitudo.  Vis  scire  ita  esse  ut  dicimus  ?  Ar- 

ripe  exempla.  Samson  leoiie  fortior,  et  saxo  durior, 

et  qni  unus  et  nudiis  mille  persecutus  est  armatos, 

in  Dalils  moUescit  amplexibus  (Judic,  xvi).  Sequi- 

TUR  posT  P4UCA.   Pigct  dicerc  quot  quotidie  virgi- 

ncs  ruanl,  quanlas  de  suo  gremio  mater  perdat  Ec- 

clesia,  supcr  quot  sidera  superbus  inimicus  poiiat 

llironum  suuiu,  quot  petras  excavet,  et  babitet  co- 

Juber  in  foraminibus  carum.  Videa^  plerasque  vi- 

duas,    antequam    iiuptas,   inrclicem    conscientiam 

mentita  tanlum  vesle  protegere,  quas  nisi  tnmor  ^ 

uteri,  etinrantum  prodidcrit  vagilus,  sanctasetca- 

stas  se  esse  gloriantur,  et  erecta  cervice,  et  luden- 

tibus  pedibus  incedunt.  Ali.^e  vero  sierilitaicm  pne- 

bibunt,  et  necdum  sati  hominis  homicidiuni  f:iciunt. 

Nonnullx  cum  se  senserint  concepisse  de  scelere, 

abortii  venena    meditanlur,    et  frequenter   etiam 

ipase   commortuae   triiim  criminum  re»  ad  inferos 

perdacuntur,  homicidae  sui,  Christi  adulteiae,  nec 

dam  nati  filii  parricidae.  Istae  sunt  qua;  solent  dicere  : 

Omnia  munda  mundis,  sufficit  inihi  conscientia  mea. 

Cor  inundum  desiderat  Deus :  cur  me  abslineam  a 

cibis,  quos  creavit  Deus  ad  utendum  ?  £t  si  quanJo 

]epii>e  et  A^stive  volunt  vivere,  ubi  se  mero  iiigur- 


^a  AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS.  -  9« 

minibus  v(ac.rm,  ChrUti  «««.  ««»  «.«»  (Gala,.  A  ChristiT  An  Iribulatio?  an  angnsUa?  an  pe«eo.tio? 


4)  :  el,  MiAi  aiilem  abiit  gioriari,  ni$i  in  cruce  Do- 
mint  noitri  Jesu  C/ii«rt,  per  quem  mihi  mundus  cru- 
cifixus  es(,  et  eqo  mundo  (Galat.  vi)  ;  et  illud,  In 
te  laudabimur  tota  die, ;  In  Domino  laudabitur  ani- 
ma  mea  (Ptal.  XLiii).  Cum  facis  eleemosynam,  Deus 
golus  videat,  cum  jejunas  laela  sil  facies  tua.  Yestis 
nec  salis  munda,  nec  sordida.  Et  mox.  Nec  sa- 
tis  religiosa  velis  videri,  nec  plus  humilis  qnam 
necesse  esl,  ne  gloriam  fugiendo  quaeras.  PIu- 
res  enim  paupertalis,  misericordiae  atque  jejunii 
arbilros  declinanies,  hoc  ipso  cupiunt  placere, 
quod  placerc  contemnunt,  et  mirum  in  modum  laus 
dum  viuiurappetitur.  Sunl  quippe  nonnulke  exter- 
minanles  facies  suas,  ut  pareanl  hominibus  j^unan 


an  fames?  an  nuditas?  an  periculum?  au  gladius? 
Et  iierum  :  Gertus  sum  quia  neqne  mors ,  neqne 
vita,  nequc  angelus,  neque  principatus,  neque  po- 
tesUtes,  neque  instantia,  neque  futura,  neque  forll- 
tudo,  neqne  excelsum,  ne((ue  profundum,  neque  alia 
crealura  poterit  nos  separare  a  charitate  Dei ,  qna 
est  in  Christo  Jesu  Dominu  nostro.  Habeto  in  mente 
quomodo  in  Apocalypsi  in  vjrginitate  permanenles 
laudantur.  Virgines ,  inquit  Joannes,  permanserunt, 
Hi  sunt  qui  sequuntur  agnum  quocunque  vadit  (Apoc. 
iv).  Quotiesctmque  te  vana  sxculi  delectaverit  am- 
bitio,  quoties  in  mundo  aliquid  videris  gloriosum , 
adparadisum  mente  fransgredere.  Esse  incipequoc 
futura  es,  ct  audies  a  sponso  tuo :  Pone  me  ncia 


minanles  racies  suas,  ui  parcaiu  uu«»...uua  jhi—"       •™-  -;  - -  -r— ; ; -      - 

tes  aua  stalim  ut  aliquem  viderini,  ingemiscunt,  de-  B  umbraculum  m  corde  tuo ,  sicut  agnacutum  tn  bra- 


miitunt  supcrcilium,  etoperta  facie,  vix  unum  ocu- 
lum  liberant  ad  videndum :  vestis  puUa,  cingulum  sac- 
cenmei  sordidis  manibus  pedibusque,  venter  solus, 
qoia  viderinonpotest,  aestuat  cibo.  Hisquotidie  psal- 
mus  ille  canitur  :  Dominus  dissipabit  ossa  hominum 
$ibi  placentium  ( Psal.  ui ).  Item  ibi.  Posl  haec 
quanquam  Apostolus  semper  orarc  nos  jubeat ,  et 
sanctis  etiam  ipse  somnus  oratio  sit,  tamen  divcrsas 
orandi  horas  debcmus  habere  ,  ut  si  fortc  aliquo 
fucrimus  opere  dctenti,  ipsum  nos  ad  officinm  tem- 
pus  admoneat.  Horam  tertiam ,  sextam,  nonam , 
diluculum  quoqueel  vesperam,  nemoestt  qui  ne- 
sciat.  Nec  cibi  sumantur ,  nisi  oratione  praemissa  : 
nec  rccedatur  a  mensa,  nisi  referatur  Creatori  gra 


chio  tuo,  et  opere  pariter ,  ac  mente  munita,  dama- 
bis  et  dices  :  Aquw  multce  non  potuerunt  exMtingnen 
charitatem,  et  fiumina  non  operiant  iUam  (Cani.  vin). 
CAPUT  0. 
(Ejusdem  Hieronymi  ad  Demetriadem.)  Unain 
illud  tibi,  nata  Deo,  praeque  omnibus  unum  pnedi- 
cam,  ei  repetens  iterumque ,  iterunique  monebo,  ut 
animum  tuum  sacrseleclionis  amore  occupes,  nec  io 
bona  terra  pectoris  tu!  sementem  lolii,  avenarumque 
suscipias,  ne  dormienle  patrefamilias,  inimicus  hiimo 
zizaniasuperseminet;  sed  semper  loquaris  :  In  nocii- 
busquxsivi  quem  diligit  anima  mea;  et,adhxsitpost 
te  anima  mea,  me  suscepit  dextera  tua.  Quando  eras 
iii  saeculo,  ea  qux  crant  saeculi  diligebas :  nunc  aoteni 


nec  rccedaiur  a  mensa,  iiisi  rci^raiur  \Amwti  gi«-  iuD«;^u.u,ca4u.«.  ^.«..»  0«.^««  ma^.^w.^.»  .  ..««^  ..«^m. 
lia.  Noctibus  bis  lerque  surgcndum ,  revolvenda  quae  C  quia  saeculum  reliquisti,  et  secundo  posl  bapiisnmra 
j-    £._._» is.    ««^«nAMtfAi.    i.Afinomiia    kt\    Amnp.m      trradu  inisti  nactnm  cum  adversario  tuo .  dicens  ei. 


de  Scripturis  memoriter  retinemus.  Ad  omnem 
actum,  ad  omnem  incessum  manus  pingat  crucem. 
NuHi  detrahas,  nec  adversus  filium  matris  tuxponas 
scandalum.  Nec  si  biduo  jejunavcris,  putes  te  non 
jcjunantibus  esse  meliorem.  Tujejunas  ei  irasceris : 
ille  Gomedit ,  et  fronlc  blandilur.  Tu  vexalionem 
roentis,  et  venlris  esuriem  rixando  digeris  :  ille  mo- 
deralius  alitur,  et  Deo  gratias  agit.  Unde  quolidie 
clamat  Isaias  :  Non  tale  jejumum  elegit,  dicit  Domi- 
nus.  In  diebu$jejuMorum  vestrorum  inveniuntur  vo- 
luntates  vestra  (Isa.  lviii).  Nec  illarum  tibi  exempla 
proponas,  quae  carnis  curam  facientes,possessionum 
reditus  ct  quotidianas  domus  impensas  suppuunl. 


gradu  inisti  pactnm  cum  adversario  tuo ,  dicens  ei, 
Renuntio  tibi»  diabole,  et  saeculo  tuo,  et  pomp:e  102, 
etoperibus  tuis  :  serva  foedus  quod  pepigisti,  eteslo 
consentiens,  pactumque  custodiens  cum  adversario 
tuo,  dum  cs  in  via  hujas  saeculi,  ne  forte  tradat  te 
judici,  tradarisque  minislro;  et  non  indc  exeas, 
nisi  solvas  novissimum  quadrantem,  id  est  miiiiiDDm 
quodquc  delictum  :  quia  et  pro  otioso  verbo  reJdi- 
turi  sumus  rationem  in  die  judicii.  Haec  dicla  sini 
non  infausto  contra  te  vaticinio,  sed  pavidi,  canliqoe 
monitoris  officio,  ea  quoque  in  te,  qux  tota  sunt, 
formidantis.  Si  spiritus ,  inquit,  potestatem  babeiH 
tis  ascenderit  super  te  ,  locum  tuum  ne  dimiscris. 


reunus  cfc  4«"««»**»«»»»«"  uw...Mij    .^..i/w— w  w..^. _-,r--  --, 

Nec  dicas.  Illa  et  illa  suis  rebus  fruitur,  honoratur  ab     Vult  nos  loco  movere  hostis,  ei  de  gradu  excedcre : 
1 :..:!.««.  r.M.tMo  ^A  oQm  rnnvpnhini.  et  fiorores  :  '^  sed  solidanda  sunt  vesticia.  ct  dicendum  :  Statuil 


hominibus;  fratrcs  ad  cam  conveniunt,  et  sorores : 
nunquld  idco  virgo  essc  desiit?  Primum  dubium 
cst  au  virgo  sit  talis :  non  enim  quomodo  videl 
homo,  tidet  Deus  :  homo  videt  in  facie ;  Deus  au- 
tem  in  corde.  Dehinc  etiamsi  corpore  virgo  est ,  an 
spiritu  virgo  sit  nescio.  Apostolus  autcm  ito  virgi- 
ncm  deflnivit,  ut  sit  sancta  corpore  et  spiritu  (I  Cor. 
vii).  Hsec  omnia,  quae  digessimus ,  dura  vidcbuntur 
ei,  quae  non  amat  Christum.  Qui  autem  omncm  sae- 
culi  poropam  pro  purgamento  habuerit,  et  vaoa  du- 
terit  uuivcrsa  sob  sole,  ut  Christum  lucrifaciat,  qui 
commorUios  est  Domino  suo ,  cl  consurrcxit ,  ct 
^^ociftxit  camem  Gum  vitiii,  ct  concupiscentiis, 
-t  prodamabit :  Quii  nos  «^rabit  a  chariiatc 


sed  solidanda  sunt  vestigia ,  ct  dicendum  :  Statuii 
supra  pelram  pcdes  meos ,  etc.  Si  in  cogiutiones 
tuas  coluber  ascendcrit,  serva  cor  luuin,  et  cnm 
David  canito  :  Ab  occultis  meis  munda  mc  ^  et  sk 
alienis  parce  servo  tuo.  Qaude  cubicutum  pecIuriS, 
et  crebro  signaculo  crucis  munias  frontem  tuam ,  ne 
exterminator  iEgypti  in  te  locum  repcriat.  Post  co- 
gitationum  diligentissimam  catitionem  ,  jejnnioroai 
tibi  arma  snmcnda  sunt,  el  canendom  cum  Davil : 
HumUiavi  in  jejunio  animam  meam,  et  einerem  tan- 
qtiam  panem  manducavi  :  ct ,  Cum  molesti  etuut 
mt/it,  induebar  cilicio  (PsaL  xxxiv).  Salvator  gcncris 
humani,  qui  virtutum  ct  conversaiionis  soae  nobts 
reliquit  cxcmp!um«  post  baptismnro  statim  assumi- 


915 


RLuULA  SAi^GTiMOISlALlUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  UB.  IL 


94« 


lur  a  spiritu,  utpugiiet  contra  diabolum ;  ei  oppre»-  A  pretiosius,  nisi  quod  mafiibas  tuis  ipsa  confeceris 

vei  10  osus  proprios,vel  in  exempluiu  virginuni 
cieterarum.  Bonum  est  igitur  obedire  inajoribus, 
parere  perfectis;  et  post  regulas  Scripiurarum,  vitx» 
su3e  tramitero  ab  aliis  discere,  oec  pra^eeptore  uti 
pessimo,  scilicet  pnesumptione  sua»  Aiatronarum 
maritis  ac  sseculo  servienUum  tibi  consortia  decli- 
nentur,  ne  sollicitetur  animus ,  el  audias  quid  vel 
maritus  uxori,  vel  uxor  locuta  sit  viro.  Yenenatae 
sont  bujusmodi  confabulationes,  super  quarum  dam- 
nalione  Sdecularem  versum  assumens  AposioIus,facit 
ecclesiaslicum  :  Corrumpunt  more$  bonos  confabula" 
tiones  malw  (/  Cor.  xv).  Graves  fcminx  tibi  comiles 
eligantur,  quarum  probau  esl  conversalio,  serrao 
moderatus,  sancta  verccundia.  Fuge  lasciviam  puel« 


suui  eum  atque  cootrilum  tradidit  disctpuUs  concul- 
caiMium.  Unde  et  Apostolus  loquitur :  Deu$  autem 
eotUeret  Satanam  mb  pedibu9  vettris  velociter  (Rom. 
XTi).  Et  tamen  bostis  antiquus  post  quadragiota 
dierum  jejunium,  per  cibum  molitur  insidias,  et  di- 
cit :  Si  Filius  Dei  es  ,  dic  ut  lapidet  isti  panes  fiant 
(Malth.  iv).  In  Job  scriplum  est  de  dracone :  Mrtus 
ejuM  in  tumbis  ejus ,  et  fortitudo  iUius  super  umbili- 
cum  ventris  ejus  (Job  iv).  Adversum  juvene.s-  et 
puellas  aetatis  ardore  bostis  noster  abutitur,  et  in- 
flaminat  rotam  natrvitatis  nostrx;  et  implel  illud 
Oseae  :  Omnes  adulterantes ,  quasi  clibanus  corda 
eorum  (Osea  vii) :  quae  Dei  misericordia  et  jejunio- 
nim  (jrigore  restinguuntur.   Haec  sunl  ignita  diaboli 


jaeula,  qnae  simul  et  vulnerant,  et  inflammant.   Sic  ^  larum,  qua^  ornant  capita,  crines  a  fronte  demittunt. 

Illa  sit  tibi  pulchra,  illa  amabilis,  illa  habenda  inter 
socias,  quae  se  nescil  esse  pulchram.  Felix  illa  con- 
scientia,  et  beata  virginitas,  in  cujus  corde  praeter 
amorem  Cliristi ,  qui  est  sapientia,  castitas ,  pa- 
tientia,  atque  juslitia,  cxteraeque  virtutes ,  nullus 
alius  versatur  amor,  nec  ad  recordaiionem  bominis 
aliquanJo  suspiral,  nec  videre  desiderat,  qiiem  cum 
viderit,  nolit  dimittere.  Sanctarum  virginum  pro- 
positum  et  coelestium  consimilem  gioriam  quarum- 
dam  non  bene  se  agentium  nomen  infamat.  Finem 
jungo  principio,  nec  semel  monuisse  contentus  sum. 
Ama  Scripturas  sanctas  ,  et  amabit  te  capientia : 
dilige  eam,  et  servabit  te  ;  honora  iliam ,  et  ample- 
,  xabitur  te.  H;ec  n.onilia  in  pectore  et  in  auribut 
'  tuis  haereant.  Nibil  aliud  noverit  lingua  nisi  Chri- 
stum,  nihil  possit  sonare  nisi  quod  sanctum  est. 
CAPUT  IIL 
(Ejttsdemf  ex  epistola  ad  Furiam,)  Arripe,  quseso,. 
occasioncm ,  et  fac  de  necessitate  virtutem.  Non 
quaeruntur  in  Christianis  initia ,  sed  finis.  Paulus 
inale  coepit,  sed  bene  finivit.  Judae  laudantur  exor- 
dia,  sed  finis  proditione  damnatur.  Meretrix  illa  in 
Evangelio  baptizata ,  lacrymis  suis  el  crine ,  quo 
muitos  ante  deceperat,  pedes  Domini  tergens  sai- 
vata  est.  Non  habuit  crispantes  mitras,  nec  striden- 
tes  calceolos ,  nec  orbes  stibio  fuUginatos,  quanto 
foedior,  tanto  pulchrior.  Tidua  quse  marito  placere 
desivit,  el  juxta  Apostolum  vere  vidua  est ,  nihil 


quoqae  debes  jejunare,  ut  fracto  corporis  appetitu, 
nec  in  lectione,  nec  in  psalmis,  nec  in  vigiliis  solilo 
quid  minusfacias.  J^unium  non  perfecta  virtus,  sed 
cxterarum  virUituro  fundamentum  est :  et  sancti- 
ficatio  atque  pudicilia,  sine  qua  nemo  videbit  Deum, 
gradus  prxbet  ad  sununa  scandentibus.  Legarous 
evangelium  sapientum  et  stuitarum  virginum  (Matth. 
xxv) ,  quarum  aliae  cubiculum  ingrediuntur  sponsi, 
aliae  bonorum  q>erum  oieum  non  habentes,  exstin- 
ctis  laoqiadibus  exciuduntur.  Disce  quid  boni  habeat 
Goniinentia  ,  et  quid  e  contrario  mali  saturitas. 
Scurrilitas  alqne  lascivia  te  proesente  non  habeant 
locum.  Nunquam  verbum  inbonestum  audias,  aut  si 
aiidieris,  non  inesceris.  Perdike  menlis  homines  uno 
freqoenter,  tevique  sermoiie  tentant  claustra  pudid- 
liae.  Ridere  et  rideri  s^ularibus  derelinque,  gravi- 
las  tuam  personam  decel.  Superfluum  reor  te  mo- 
nere  coiitra  avariiiam,  cum  Aposlolus  doceat  avari- 
liam  esse  idolorum  caltum  (Ephes.  v).  Laudent  te 
esurientium  fiscera,  non  ructantinm  opuleota  con- 
vivia.  A  Christom  vestire  in  pauperibus ,  pascere 
10  esurientibus,  et  praeter  psalmorum,  et  orationis 
ordinem,  quod  tibi  bora  tertia,  sexta,  nona,  ad  ve- 
sporum,  media  nocte,  et  mane  semper  est  exercen- 
dum,  slatue  quot  boris  sacram  Scripturam  ediscere 
debeas,  quanto  lempore  iegere,  non  ad  laborem,  sed 
.  ad  deleclaUonem  et  insiructionem  animae.  Curoque 
hafic  finieris  spatia,et  frequeiiter  te  ad  figenda  genua 


soliicitodoanimaesuscitaverit;  liabetolanam  semper  |x  habet  necessarium,  nisi  perseverantiam.  Ardentes 


in  manibus,  vel  staminis  pollice  fila  deducito,  vel  ad 
torqneoda  subtegmina  in  alveolis  fusa  vertantur, 
aliarumque  neta,  aut  in  globum  coilige,  aut  texenda 
compone.  Si  lantis  operum  varietatibus  fueris  occu- 
pata ,  nunquam  tibi  dies  iongi  erunt.  Haec  obser-v 
vans,  el  ie  ipsam  salvabis,  et  alias,  et  eris  magistra 
sanctae  cooversalionis,  multarumque  caslitatem  lu- 
crum  luum  facies,  Scriptura  dicenle :  /n  desideriis 
est  omnis  anima  otiosi,  Ideo  enim  tibi  cum  omnibus 
luborandum  esl,  ut  per  occasionem  operis  nibil  aliud 
cogiies ,  nisi  quod  ad  Domini  pertinet  servilutem. 
SimpUciter  loquar.  Quamvis  oionem  censuro  tuum 
ui  pauperes  dlslribuas,   nihil  apud  Chrisltim  erit 


diaboli  sagittac  jejuniorum  et  vigiiiarum  rigore  re- 
stinguendae  sunt.  Aut  loqucndum  nobis  est  ut  vesiiti 
sumus,  autvestiendum  ut  loquimur.  QuidaliudpoIIi- 
cemur,  et  aliud  ostendimus?  Lingna  personat  casti- 
tatein,  et  totum  corpus  profert  impudicitiam.  Hoc 
quautum  ad  habilum  pertinet  et  ornatum.  Cseterum 
vidua  quce  in  deliciis  est  (noo  est  meum  ,  sed  Apo< 
stoli),  vivens  mortua  est  (I  Tim.  v).  Qiiid  sibi  vull 
hoc  quod  ait,  vivens  mortua  est  ?  Yivere  quidem  vide- 
tur  ignorantibus ,  et  non  esse  peccalo  mortua :  sed 
Christo ,  quem  sccreta  non  fallunt ,  mortua  est. 
Apostolus  macerat  coi*pus  suum,  ei  animae  subjicii 
imperio,  ne  quod  aliis  praecipit,  ipse  non  serYCl :  et 


Uic  desunt  quacdam,  supplcnda  ex  cpistola  Yll.  iiieron.  ad  Demctriadem.  Uard. 


9;7 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


m 


adolei^centula  fenrente  cibis  corpore  ,  de  castitate  A  et  honorls  oous  integrum  et  incorruptiiin,Deilina|o 


sccura  est?  Neque  Tcro  hsMr  dicens  condcmno  cibos , 
qnos  Domhius  creaTit  ad  utendum  cum  gratiarum 
actionc  ,  sed  juTenibus,  et  pucllis  inccnliTa  assero 
rsse  Toiuptatum.  Non  ^tnxi  ignes ,  non  Yulcania 
tellns ,  non  YesuTius  et  Olympiis  tanlis  ardoribus 
x^tuant,  ut  juTcniles  meduilx  vino  plenae,  et  dapibus 
inflammat».  Grandis  ergo  virtutis  esl,  et  sollicitas 
diligciillae  superare  quod  nata  sis,  in  carne  non  car- 
naliter  viTcre,  tecum  pugnare  quotidie,  et  inclusum 
hostem  Argi,  ut  fabulae  forunt ,  centuni  oculis  ol>- 
servare.  Primum  igitur,  si  stomachi  firmitas  patitur, 
donec  puellares  annos  transeas ,  aquam  m  potu 
sume,  quae  natura  frigidissima  est :  aut  si  hoc  im- 
becillilas  prohibet,  audi  cum  Timo(heo :  Vino  modico 


respondens  ad  sanctimoniam  Domini,  illastrior  por- 
tio  gregis  Christi.  Gaudet  per  ilias,  alqae  in  lllisb^ 
giter  floret  ecclesiae  matris  gloriosa  fecaudttastqmn- 
toque  plus  copiosa  Tirginitas  numero  soo  addii,  Uiiio 
plusgaudiuro  matris  augescit.  Ad  hasloquiinar,lias9i<l- 
hortamuraflecttone  potiifsquam  polestale.  Dl  quxse 
Christo  dicaTerint,  et  a  carnali  conciipisceniia  rece- 
dentes,  tam  carne  qnam  mente  sc  Deo  voverint, 
consummciit  opus  Minm  magno  pncinio  destiiialnm: 
nec  ornari  jam  aut  placere  cuiquam  nisi  DoBiino  soo 
studeant,  a  quo  et  mercedem  Tirginiialis  exspeciani. 
Srquitcr.  Quod  v\  Christum  conlinentia  sequitur,  et 
regtio  Dei  Tirginitas  destinatur,  quid  est  illis  cuiii 
terreno  cultu,  et  curo  ornamentis,  quibos  dum  bo- 


utere  propier  stomachum,  et  frequentes  tuas  infirmi-  ^  minibus  placcre  gestiont,  Deum  offendnnt,  nonco- 


tates  (I  Tim.  t).  Deinde  in  ipsis  cibis  calida  quoBqiie 
deTita.  Non  solum  de  carnibus  loqnor,  super  quibus 
Tas  electionis  profert  senlentinm  :  Bonum  e%t  non 
manducare  camem^  et  non  bibere  vinnm  (Rom.  xit)  : 
sed  etiam  in  ipsis  leguminibus  inflantia  quxque 
et  graviila  declinanda  sunt.  Nibil  ita  scias  conducere 
Christianis  adoIescenUbus,  ut  esum  olerum.  Gnde 
etin  alio  loco :  Qui  infirmtu  e$t^  att,  olera  mandu- 
cet  (Rom.  xiv)  :  ardorque  corporum  frigidioribus 
cpuUs  temperandus  est.  Nihil  sic  iiiflammat  cor- 
pora,  aut  titillat  membra  genilalia,  sicut  indigestus 
clbus  ructusque  convulsus.  Malo  apud  te ,  filia , 
vcrecundia  parumper,  quam  causa  periclitari.  Quid- 
qiiid  seroinarium  volupiatisest  veneiium  puta.  Parcus 


gitaiites  esse  prsedictum  :  Qui  homimhiu  pliceid, 
confusi  sunt ,  quoniam  Deu$  nt/it/t  feeit  illo»  (Pfirf. 
Lii)?  et  Paulum  qnoque  gloriose  et  sublimiter  pra- 
dtcasse  :  Si  hominibu$  placere  vellem ,  Chmti  term 
non  e$$em  (Galat,  i)?  Continentia  vero  et  pudicilia 
non  in  sola  camis  integritate  consistit,  sed  ellam  in 
cultus  et  ornatns  honore  pariter  ac  padore,  ot  le- 
cuiidum  Apostolum,  quae  inniipta  est,  saneu  sitei 
corpore,  et  spiritu.  Sequitdr.  Viiigo  non  esse  tan- 
tuin ,  sed  et  inteliigi  debet ,  et  credi ,  ot  neoo  cun 
virginem  videt,  dubitct  an  Tii^o  sit.  Paremseinl^ 
gritas  in  omnibus  praestet ,  nec  bonum  corporis  cul- 
tns  infamet.  Quid  omata ,  quid  eompta  procedit, 
quasi  roaritum  ant  habeat,  aui  quan^t?  Timeatpo- 


cibus  et  ventcr  semper  esuriens  triduanis  jejuniis  ^  tius  placere  si  virgo  est ,  nec  periculum  sai  appelae, 


pReteratur.  Et  multo  melius  est  quotidie  parum , 
quam  raro  satis  sumere.  Pluvia  illa  optima  csl  qux 
sensim  descenditin  terram  :  subilus  et  nimius  imber 
iii  praDceps  arva  subvertit.  Quando  comedis ,  cogita 
quoJ  &talim  tibi  orandum,  illico  et  legendum  sit.  De 
Scripturis  sanctis  habeto  flxum  versuum  numeram  : 
istud  pcnsum  Domino  tuo  redde.  Nec  ante  quieti 
membra  concedas,  quam  calathum  pectoris  tui  hoc 
sublegmine  impleveris.  Post  Scripiuras  sanctas,  do- 
ctoram  hominum  tractatus  legeeoram  duntaxat,  quo- 
rum  fides  nota  est.  Amorem  monilium,  atque  gemma- 
rum,  sericarumque  vestium  transfer  ad  scientiam 
Scripturaruin.  Fac  tibi  amicos  de  inimicomammona, 


quae  ad  meliora  et  divina  se  servat.  Quae  virum  non 
habent  cui  plitcere  se  simuleni,  integrae  et  por»,  noi 
tantum  corpore ,  sed  etiam  spiritu  perseverciiu  Ife- 
que  enim  fas  est  virginem  ad  speeiem  formx  suc 
comi,  aut  de  came,  et  de^os  pulchriladhie  gloriari, 
cum  nulla  sit  illi  niagis  quam  adversns  carDcn  col- 
luctatio,  et  vincendi  corporis  ac  domandi  obstinaU 
certatio.  Sequitur.  Neminero  ChHStianom  dfcel,  et 
maxime  viiginem  non  decet,  cliritatem  oHam  eoi»- 
putare  carnis  et  lionorem ,  sed  solum  appcterc  ser- 
moncm  Dei ,  bona  in  seiernum  mansura  complerti. 
SEQCiTOR.  Scriptnm  est,  et  legitur,  et  in  exeroploHi 
nostri  ecclesise  ore  celebrator  ;  Qtti  didt  $e  «  C*r»- 


qui  terecipiontinaeterna  tabemacula.  Juvenum  fuge  «v  $to  manerej  debet  quomodo  ilie  ambutavit  et  ij^ 


consortia  :  comalulos,  comptos  atque  lascivos  domus 
tuaB  tecta  non  vidoant.  Cantor  pellatur,  ut  noxius. 
Fidicinas,  et  psallrias,  el  istiusinodi  chorum  diaboli, 
quasi  mortirera  sirenarum  carinina  proturba  ex 
sedlbus  tuis.  Noli  in  publicum  subinde  procedere.  Pea- 
simae  consoeludinis  est,  cum  fragilis  sexus  et  imbe- 
cilla  actas  suo  abutilur  arbitrio,  et  putat  licere  quod 
libet.  Omnia  quidemlicent,  sed  non  omnia  expediunt. 
CAPUT  IV. 
(Excerptum  ex  epi$toia  CaciUi  Cypriani,  de  Habitu 
virginum,)  Nuuc  nobis ,  inquit,  ad  vir^nes  sermo 
cst,  quaram  quo  sublimior  gloria  est,  major  et  cura 
est.  Flos  est  ille  ecclesiastici  gcrmiuis,  decus  atque 
onumentum  gratiae  spirttalis  ,  laeta  indoles,  laudis 


bulare  (I  Joan.  ii).  Ambulandum  est  vesUgiis  pan- 
bus,  aemula  ingressione  nitendom  est.  Tunc  respoo- 
det  ad  fldera  nominis  sectatio  vcritatis,  el  credenu 
pnemium  datnr,  si  qiiod  creJitur  et  geratar.  Loca- 
pletero  tc  dicis,  et  divttem ,  sed  divitlis  tnis  Paol» 
occurrit,  et  ad  cultum  atqoe  ornatnm  toam  jostofioe 
moderandum  sna  voce  pnescriblt.  Sint,  inqoii,  •»- 
liere$  cum  verecundia  et  pudicitia  componente$  te,  9W 
intorti$  crinibu^^  neque  aurOy  neque  margariti»^  $*j 
V€$te  preiio$a,  $ed  ui  decet  muiiere$  promittenles  eef^ 
tatem  per  bonam  conver$ationeni  (1  Thn.  ii).  Item  P^ 
tnis  ad  h»c  eadem  praecepta  consentit  et  dicit :  S» 
in  mutiere  non  exterior  omamenti,  aut  «arf,  e^  ^ 
uis  eultus,  sed  cuitu$  cordi$  (/  Petr,  iii).  Qued  si  lUi 


9411 


REGULA  SANCTIM0NL4L1UM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  LIB.  IL 


930 


ni^Ueres  t|noqne  admoneDt  coereeDdas,  et  ad  ecclor  A  qui  de  Umo  e$t,  portemu$  et  imaginem  eju$  qui  de 


siaslicam  dUcipIinain  religiosa  observatione  mode- 
randas,  quae  excusare  cuhus  suos  soleant  per  mari  - 
tuuiy  quanto  id  magis  obserYare  virginem  fas  est, 
cui  nuUa  omalus  sui  competat  venia,  nec  derivari  in 
alterura  possit  mendacium  culpae,  sed  sola  ipsa  re- 
nianeat  in  crimine !  Locupietem  te  dicis  et  diviiem  : 
sed  non  omne  quod  potest,  debefet  fleri ;  cum  scri- 
ptum  sil  :  Omnia  licent,  sed  non  omnia  expediunt : 
omma  liceni ,  $ed  non  omnia  tcdificant  (/  Cor.  vi). 
Cxlemm  si  tu  te  sumptuosius  comas,  et  per  piibli- 
cum  Dotabiliter  incedas ,  oculos  in  te  juventutis  illi- 
cias,  suspiria  adoiescenlium  posl  te  trahas,  concu- 
ptscendi  iibidinem  nutrias,  sperandi  fomenla  succen- 
das ,  nt  etsi  ipsa  non  pereas,  alios  tamen  perdas,  et 
▼elut  gladium  te,  et  venenum  videntibus  praebeas;  ^ 
excusari  non  potes,  quasi  meule  casla  sis  ct  pudica  : 
redarguit  le  cultus  improbus,  el  impudicus  ornatus : 
nec  computari  jam  poteris  inter  pueilas  et  virgines 
Christi ,  quae  sic  vivis  ut  possis  adamari.  Ornaroen- 
lorum  ac  vestium  insignia  et  lenocinia  formarum 
non  nisi  proslitutis  et  impudicis  feminis  congruunt. 
Fugiant  casUe  virgines  et  pudicae  inceslarum  cttltuSy 
liabitus  impudicarnm,  lupanarium  insignia,  orna- 
nienta  meretricnm.  Hoc  Deus  culpat,  lioc  denotat. 
Sericnm  et  purpuram  indutx,  Christum  induere  non 
possnnt :  auro  et  margariiis,  ct  roonilibus  adomat» 
ornamenla  cordis  ac  pectoris  perdidenint.  Virgines 
certe,  quibus  bic  sermo  nunc  consulit,  qu»  se  cjus- 
niodi  arlibus  compserint,  inter  virgines  se  noii  pu- 
tenl  deliere  numerari.  Audlte  itaque  virgines  ut  pa- 
reutem,  audite,  quaeso  vos,  doccntem  pariier  ac 
inonentem ,  audite  utilitatibus  et  comroodis  vestris 
fideliler  consulentem.  Estoie  tales ,  quaks  vos  Deus 
arUfei  fecit  :  estote  tales  quales  vos  mauus  patris 
insliluit.  Maneat  in  vobis  facies  incorrupta ,  cervix 
pura ,  forma  sincera.  Yince  vestem ,  qu»  virgo  es, 
c|ttae  Deo  servis ;  vince  aurum ,  quse  carnem .  vincis, 
ci  saeculum.  Arcta  et  angusta  est  vin ,  quae  ducit  ad 
vitam  :  duras  et  arctus  est  limes,  qui  tendit  ad  glo- 
riam.  Lata  el  i^aliosa  itinera  vitae  letbalis  :  illic 
illecebne,  et  morliferae  voluptates;  illic  diabolus 
blandtlnr  ut  fallat,  arridel  ut  noeeat ,  illicit  ut  occi- 
dat.  Servate  virgines,  servate  quod  esse  ccepistis. 


ceelg  e$t  (I  Cor.  xi).  Uanc  imaginem  virgiiiiias  por- 
tat,  portat  integritas,  sanclitas  porlal  el  verilas  : 
porlant  discipube  Dei  memores  justitiam  curo  reli^ 
gione  reiinenles ,  stabiles  in  flde,  humiles  in  tlmore, 
ad  omnem  ioierantiam  fortes ,  ad  sustinendam  ii^u- 
riam  mites,  ad  faciendam  misericordiam  faciles,  fra- 
lerna  pace  uuaiiiroes,  atqne  concordes.  Qiix  vos 
singula ,  o  bonae  virgines ,  observare,  dirigci  e,  ini- 
plere  debetis,  quae  Deo  et  Christo  vacantes,  ad  Do- 
minura,  cui  vos  dicalis,  et  majore  et  mdiore  parle 
prasceditis.  Provectae  xtatis  junioribus  facite  magi- 
sterinm.  Minores  natu  praebeto  majorlbus  ministe- 
rium,  comparibus  inciiameoturo.  Hortamentls  vos 
muluis  excitate;  asroulis  de  virtute  documentis  ad 
gloriam  provocate ;  durate  forliter.  spirilaliter  per- 
giie,  pervenite  feliciter. 

CAPUT  V. 
(De  $ermone  $an€ti  Cee^arii  eptscopt  $anctimomaii' 
bu$  direeto.)  Gaudele  el  exsullale  in  Domino,  vene- 
rabiles  filiae,  et  gratias  illi  jngiter  uberes  agite»  qui 
vos  de  tenebrosa  ssculi  hiiius  conversatione  ad  por* 
tuin  quielis  et  religionis  attrahere  et  provocare  dl^ 
gnatus  est.  Cogitate  jugiter  unde  exilslis,  el  ubi  per- 
venire  merulslis.  Reliqu'slis  fideliter  mundi  tenebras^. 
et  lucem  Christi  fciiciter  videre  cmpislis.  Contempr 
sistis  libidinis  incendium»  el  ad  castitatis  reCrigerhuni 
perveiiistis.  Respuistls  guhm ,  et  abstinentiam  de- 
gislis.  Respuistis  avariliam  atque  luxuriam »  el  ca- 
stitatem  vel  misericordiam  tenulstis.  El  quamvis^ 
vobis  usque  ad  exitum  vit»  non  desil  pugna»  lamen». 
Deo  doQante,  securi  sumus  de  veslra  victoria.  Sed 
rogo  vos ,  venerabiles  flliae ,  ut  quanto  eslis  securs»- 
de  praeteritis,  tanto  silis  sollicltae  de  futuris.  Omnia. 
enlm  crimina  vel  peccata  cito  ad  nos  rcverluntur», 
si  non  quotidle  bonis  operibus  expiigneDtur.  Audita. 
apostolum  Petram  dieentem  :  Sobriae  e$tote^  et  vigi^ 
late^  quia  adver$ariu$  vuter  diabolu$^  tanquam  teo^ 
rugien$t  aiiquid  devorare  qumrem  circuit  (f  Petr.  v).. 
Quandiu  in  hoc  corpore  vivimus,  die  nocieque,  Chri- 
sto  adjutore  vel  duce,  conlra  dlabolum  repugnemua. 
SuDl  enim  aliquae ,  qtiod  pcjus  est » negligenles  et 
lepidae,  quae  de  solo  Christlaniuiis  vocabule  glorian- 
tur,  et  putant  quod  illis  sufliciat  vestem  muUsse,  ei 


servate  quod  eritis.  Magna  vos  merces  manet,  prae-  j^  religionis  Untum  habilum  suscepisse  :  nesciente» 


mlnro  grande  virtutis ,  munus  maximum  castiutis. 
Quod  futuri  sumus,  jam  vos  esse  coepistis  :  vos  re- 
surrecUonis  gloriam  in  isto  saeculo  jam  tenetis  :  per 
saeculum  sine  saecuU  conUgione  transitis  :  cum  ca- 
stae  perseveratis  el  virgines,  angelis  Dei  estis  aequa-^ 
les.  TaDlum  maneat  el  duret  solida  et  illaesa  virgini- 
ias,  el  ul  coepit  fortitery  jugiter  perseveret,  nec  mo- 
nilium  aul  vestium  quaerat  ornanienU,  sed  moruin. 
Deum  speclei  et  coelum  :  neque  oculos  ad  sublime 
porrectos  ad  carais  et  mundi  coiicupiscentiam  depri- 
mat,  aut  ad  terrena  deponat,  etc.  Primu$  homo^  in- 
quil,  de  terree  limo;  $ecundu$  komo  de  aelv.  Quali$ 
ilte  de  /ttno,  taie$  et  qui  de  iimo  :  et  quali$  c(Ble$ii$, 
tale$  et  codettes.  Quomodo  portavimue  imaginem  eiu$ 


iilud  prophelicum  :  Fili,  accedene  ad  $ervitutem  Dei^ 
$ta  in  ju$titia  et  timore,  et  prwpara  ammam  tuam  ad 
tentationem  (Eccli,  ii).  Nec  sententiam  Psalroislae 
considerantes  :  Propter  verba  labiorum  tuorum  ego 
custodivi  via$  duras  {Psal.  xvi).  £t  illud  quod  Apo- 
stolus  dixit  :  Per  multa$  tribulatione$  oportet  no$ 
intrare  in  regnum  ceslorum  {Act.  uv).  Vestes  enim 
saeculares  depouere  et  religiosas  assumere  unius 
horae  momenlo  possumus;  mores  vero  bonos  jugiter 
retinere ,  vel  conira  malas  dulcesquc  voluptates  sae- 
culi  hujus,  quandiu  vivirous,  Christo  adjutore,  hibo- 
rare  debemus  :  quia  non  qui  cepperit,  scd  qui  perse- 
veraverit  usque  iu  fincm  hic  salvus  erit.  In  primis 
ergo  omBis  anima ,  quae  rcligiozicm  scrvare  dcside-* 


9$i  AMALARIUS  PRESBYTER  M£t£MSI&  95i 

rat,  gal»  coRcupiscenliam  Tiiicere,  et  ebrieUlem  A  suorum  famiiiariutem  habere  non  debet.  Si 

\itare ,  tola  fldei  yirtute  contendat :  et  iia  tempera- 

tum  convivium,  mensamque  mediocrera  habere  stu- 

deat ,  ut  caro  illius  nec  nimietate  abslinenti»  debili- 

tetur,  nec  per  deliciarum  abnndantiam  ad  luxuriam 

provocetur.  Deinde  abjecla  superbia ,  cui  Deiis  r^ 

sistlt,  prorundae  humilitatis  jaciat  fundumentum  :  in- 

vidiam  velut  vipereom  venenum  detestetur  ac  fugiat 

linguam  refraenet ,  detraclioncro  quasi  venenum  re- 

spuat,  verba  otiosa  nec  ipsa  proferat,  nec  ab  aliis 

prolata  aurlbns  suis  lil)enter  admitlat.  Veslimento- 

rum  babitum  nec  niniis  abjectum,  nec  notabiliter 

pomposum,  aut  periculose  eleganteni  babere  consue- 

Bcat.  Lcctionem  aut  ipsa  frequeniius  legat,  aut  le- 

gentis  verha  tota  pecloris  aviditate  suscipiat.  De 

divinis  Scripiurarum  fontibus  jogiter  aquaro  salutis  B  per-sancta  colloqnia  medicamenta  spiritalia  prae|»a- 


vasa,  qn»  ecclesiae  offernntur,  Ht  in  sacrataiielis 
altaribus  ponantur,  sancta  ab  omnibus  appeUantitr, 
et  nefas  est  ut  de  ecclesia  postmodum  in  donuim 
laicam  revocentur,  aut  usibus  bumanis  nptenlor : 
putas  qualem  dignitatem  apud  Deum  babet  anima 
ad  eju&imaginem  procreata  ?  Sicut  ergo  vasa  sancU 
humanis  usibus  servitura  nec  possunt,  nec  debent 
de  ccclesia  revocari ,  sic  religiosam  quampiam  non 
oporlet,  non  decet,  non  expedit,  pareutum  suorain 
mullis  obiigationibus  implicari,  aut  qnonimcunqise 
extraneomm  perniciosa  familiaritate  constringi.  II- 
lud  ante  ouinia  admoneo,  ut  (emulationis  maluni, 
quasi  venenum  vipereum  fugiatis,  et  ita  intervos 
cbarilalis  dulcedinem  conservetis,  ut  vobis  invicem 


hauriat :  illam  ulique,  de  qua  Doniinus  dicit  :  Qui 
credU  in  me ,  fiumina  de  ventre  ejus  fluent  aquce  vivce 
{Joan.  vii).  De  paradisi  etiam  floribus ,  hoc  est  san- 
ctarum  Scripttn*arum  sensibus ,  anima  sancta  se  ju- 
giler  ornare  contendat.  Ex  ipsis  pretiosas  margaritas 
aiiribus  suis  indesinenter  appendat :  ex  ipsis  annulos, 
et  dextralia ,  dum  exercet  opera  bona ,  sibi  compo- 
nat.  Ibi  vulnerum  medicamenta ,  ibi  castitalis  aro- 
mata,  ibi  oompunctionis  bolocausU  requirai.  Qnae 
vero  religionem  immacuiato  corde  et  puro  corpore 
eonservare  desiderat,  aut  nunquam  in  publicum,  aul 
certe  non  nisi  pro  grandi  et  ineffabill  necessitaie 
proeedat.  Nolile,  qiiseso  vos,nolite  qulbuscunqne  aut 
occasioneiu  dare,  aut  familiariutem  tribucre.  Qux 


reils.  Sunt  enim,  quod  pejus  osl,  aliquae  qive  quando 
se  pariter  jungunt,  magis  sibl  detrahendo  vel  oontra 
praeposiUs  murmurando,  vnlnera  faciunt,  quam  spi- 
ritalia  mcdicamenta  componunt.  Vos  vero,  sanct« 
ac  venerabiles  filiae,  si  aliquam  videtis  pusillanioiem, 
consolationem  Impendite  :  si  superbientem,  humili- 
tatis  medicamentum  apponite :  si  iracnndaro  TiJe- 
ritis,  refrigerium  patientis  ministrate.  Si  nobiks 
natas  est's,  magis  de  religionis  humililate,  quam  de 
saeculi  digniUte  gaudete.  Tenete  ergo  firmiter  raa- 
nus  in  aratro,  et  nolite  respicere  retro.  Menienio 
te  uxoris  J^th ,  qnse  retro  respictens  versa  esl  in 
statoam  satis.  Nunqnam  juramentum  ,  nunquara 
maledictum  de  virginis  ore  procedat.  Non  solnm 


vero  liUdinem,  Christo  adjovante,"desiderat  vincere,  ^  enim  corpora ,  sed  jetiam  corda  veslra  omm^sollici- 


famliiariUtem  debet  refugere  :  et  quae  indignam  fa- 
mlliaritatem  non  spreverit,  aut  se  aut  alium  cite 
perdel.  Sed  forte  dicit  aliqua ,  ideo  familiarilatem 
iion  fugie,  quia  volo  habcre  quod  vincam ,  et  adver- 
sariom  meum  cupio  tenere  caplivum*  Vide  ne  contra 
te  adversarius  incipiat  rebellare ,  vide  ne  te  ducat 
captivius  ista  captivam.  Audi  Apostelum  dicentem  : 
Fugite  fomicaHonem  (/  Cor,  v).  Contra  reliqua  vi- 
tia  oporiel  nos  omui  virtute  resistere  :  contra  iibl- 
dibem  vere,  non  expedil  repugnare,  sed  fugere. 
Este  ergo  libidinis  fugitiva,  si  vis  esse  castitalis 
pttgnatrix  egregip.  Sed  quod  dixi  diligenter  atten- 
dite.  Quando  sola  aliqua  libidinis  slimuiis  inciUtur, 


tudine  custodite ,  propter  illod  quod  scriptum  esl : 
Omni  custodia  serva  eor  tuum  {Prov,  iv).  Et  iUod 
quod  Dominus  in  Evangelio  dixit :  De  eorde  esniRl 
cogitationes  malw  (Matth.  xv).  Si  enim  in  eorde 
nibil  niale  cogiutur,  quidqnid  sanctom  est,  ex  ore 
profertur,  quia  sicut  scriptum  est :  Ex  mbmndamim 
cordis  os  toquitur  {Matth.  xn).  Hoc  enim  lingva  pro- 
ferre  consnevit,  quod  ex  oflBcina  cordis  oonscienlia 
ministraverit.  Et  ideo  si  ex  ore  voltis  bona  proferre, 
semper  in  corde  quae  sancu  sunl  cogiUte.  Sic  le- 
ctioni  et  oralioni  del)etis  incumbere,  ul  ante  omaU 
eliam  manibns  possitis  aliquid  exercere,  secnndum 
illud  qiiod  Apostolus  ait:  Qiit  non  operaiur,  nec 


Christo  adjuvante,  repugnet  quantum  praevalet  con-  *.  mandueet  {II  Thes.  iii).  Meliorem  quoque  diei  par- 


tra  se,  quia  non  habet  quo  possit  fugere.  Quando 
vero  per  alterius  sodalitatero ,  opportuuitatem  volu- 
ptaiis  diabolus  submiiiistrat,  ipsam  faroiliaritatem, 
qiiantum  prsevalet,  ut  diximus,  anima  sancta  refo 
giat.  Sed  ul  hsec  omnia  servare  possimus,  abstinen- 
tiam  rationabilem  teneamus ,  quia  vera  esl  illius 
sanctissiroi  viri  seiitentia  :  Prout  continuerls  ven- 
trem ,  lu  et  venenosos  molus  ejus.  Humililatem 
etiam  veram  qnantum  possomus  conser^emus.  Non 
enim  diu  camis  inlegriUs  servatur,  ubi  animus  su- 
perblae  tumore  corrumpitur,  prsecipue  si  iracondiae 
flamma  frequentius  surgit,  casUtaiis  el  virginiUlis 
florcs  cito  coiisnmit.  Casta  enim  et  Deo  devoU  ani- 
ma,  non  solum  extraneonim,  sed  eliam  parentum 


tem  sancto  operi  dedicate ;  leciioni  vacare  coasne- 
scile.  Oratio  vestra  ita  cum  sileniio  procedal  ex 
corde,  ut  vix  audiatur  in  ore.  Nam  qni  alu  voceorare 
voluerit,  et  sibi,  et  aiteri  multum  nocel,  dom  per 
suaro  garniliutem  alterius  mentem  ab  oratione  san- 
cta  et  sccreta  suspendit.  Pomposa  indumenU ,  qme 
non  utiliuti,  sed  vaniuti  serviunt,  fasiidite  atque 
oronia  contemnite.  Multae  enim  qiMMl  in  morihos 
dilignnt,  hoc  etiam  in  operibus  snis  ostendimt,  prae- 
parani  sibi  ornamenU  sxcularia  sxcolum  diligen- 
tes,  et  voluptaii  servienles  vel  luxuri».  Vobis  vero 
nihil  sit  coromune  cum  ulibos,  sed  orania  oraa- 
menta,  quibus  ad  Inxuriam  caro  componitnr,  veloi 
inimica  et  contwrla  a  vestro  proposito  respuantuC' 


9S3  REGULA  SANCTIMONIAUUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  —  UB.  U.  954 

Siint  enlm,  quo(Lpeju8  est,  qaae  pro  Tanilate  sscali  A  Jesa  Gfaristo,  qiit  vfyit  et  regnat  in  sapcula  saecule* 
istius  pUis  student  terrenis  cupiditatibus  operam  dare,      rum.  Amen. 


quam  lectioni  divinae  justiiiae,  dum  volunt  stragula 
pulclira,  et  picta  tapetia,  plumaria  etiam  et  reliqua 
iiis  similia,  cum  ingenti  suniptu  et  superflua  ei- 
'pensa,  ad  oculorum  libidinem  praeparare,  nescientes 
illud  quod  Doroinus  per  Joannem  Evangelistam  cla- 
inat,  et  dicit :  Nolite  diligere  mttn(/um,  neque  ea  qute 
in  mundo  $unt;  quoniam  omne  quod  in  mundo  est, 
coucupiscentia  carnisy  et  concupiscentia  oculorum,  et 
ambitio  sieculi  est  (II  Joan,  ii).  Quid  prodest  virgini 
inlegritatem  corporis  cuslodire,  si  oculorum  coucu- 
piscentias  noluerit  evilare?  Yos  vero,  sanctae  et  Deo 
digna  anim»,  tolum  spiritaliter  agite.  Sequimini 
Cliristum  lenendo  perseveranter  quod  voluistis  ar- 


CAPUT  VI. 

(S.  Athanasii  ad  sponsas  Christi,)  •  Quanta  in 
coelestibus  bealitudinem  virginitas  sancta  possideac, 
prseter  Scripturarum  lestimonia,  Ecclesise  efiam 
consuetudine  edocemnr,  qua  addiscimus  peculiare 
ifli  subsistere  meritum,  cujus  specialis  est  conse- 
cratio.  Nam  cam  universa  turba  credentium  paria 
graiise  dona  percipiat,  et  iisdem  omnes  sacramen- 
torum  benediclionibus  glorientur,  ista  ad  proprium 
aliqnid  pnc  caeteris  habendum,  de  illo  sancto  et 
immaculato  Ecclesicie  grege,  quasi  sanctiores,  purio- 
resque  hostiae,  et  pro  voluntatis  suae  meritis  a  san- 
cto  Spiritu  eliguntur,  et  per  suinmuin  sacerdotem 


denter.  Itenim  atque  iierum,  sanctae  et  Deo  dicatae  B  Dei  ofreruntur  altario.  Possidet  ergo  yirginitas,  et 


aniinae,  rogo,  et  cuni  omni  humilitate  pro  conser- 
vando  virginitatis  praemio  consilium  do,  ut  familia- 
ritateio  incongruam  a  vobis  vel  a  vestris  animis  totis 
virtbus  repellere  laboretis.  Nam  ad  conservandam 
sanctae  religionis  dignitatem  singularitas  leslis  san- 
ctissima  est.  Familiaritas  enim  cujuslibet  si.fre- 
qnens  esse  coeperit,  non  nisi  corrupiionem  seminat, 
vitia  pullulat,  libidinem  concipit,  ignominiam  paril, 
rabicm  concitat,  lasciviam  pascit,  petulantiam  nu- 
trit,  casus  exaltat,  ruinas  aediflcat,  confusionem 
mercatur,  thesaurizat  opprobriuin,  cciminationes 
exaggerat,  excusationes  inflammal,  et  calervatim 
simul  in  fascem  conglomerat.  Nam  si  anima  sancta 
secretum  suum  custodire  voluerit,  et  assiduae  fami- 


quod  alii  habent,  et  quod  alii  non  habent,  dum 
communem,  et  peculiarem  obtinet  graliam,  et  pro- 
prio,  ut  iia  dixerim,  consecrationis  privilegio  gau- 
det.  Nam  et  Christi  sponsas  virgines  dicere  eccle- 
siastica  nobis  pennittit  auctoritas,  dum  in  sponsa- 
rum  nioJum  quas  consecrat  Domino  vebt,  osten- 
dens  eas  vel  maxime  habiiuras  spiritale  connubium, 
quae  subterrugerint  carnale  consortium.  Et  digne 
Deo  per  matrimonii  comparationem  spiritaliter  co- 
pulantur,  quae  cjus  dilectionis  causa  humana  con- 
nubia  spreverunt.  In  his  quam  maxime  illud  imple- 
tur  Apostoli :  Qui  autem  adhosret  Domino,  unus  spi- 
ritus  est  (II  Cor,  vi).  Et  quoniam  multa  sunt  quae 
bono  proprio  carent,  nisi  aliarum  rerum  juventur 


liaritatis  malum  tota  animi  virtute  fngerit ,  ipsa  C  auxilio,  atteiitius  praevidendum  est  ne  forte  et  vir- 


sancta  singularitas  miinimen  illi  inviclum  est  sancti- 
moniae,  expuguatio  fOrtis  infamiae,  exercitium  con- 
tinentiae,  evacualio  luxurice,  pax  secura  virtulum, 
et  impugnatio  inquicta  bellorum ,  puritatis  culmeo 
el  libidinis  carcer,  honestatis  portus  et  ignominise 
naufragium,  virginilatis  mater  et  hostis  immundi- 
tiae,  integritatis  diguitas  et  fornicatiouis  abdicatio, 
voluntas  bor.orum  operum  ei  alllictio  viliorum,  re- 
frigerium  pudicitix  et  poena  petulantiae,  acquisilio 
triumphorum  et  facinorum  detrimentum ,  requies 
salutis  et  perditionis  exsitium,  vita  spiritus  et  car- 
nis  interitus.  Haec  omnia  mala  fortitcr,  Deo  adju- 
vante,  repellentur,  et  illa  quae  dfximus  bona  feli>- 
citer  acquirentur,  si  ab  animabus  sanctis  familia 


giniiati  aliqua  sint  necessaria,  sine  quibus  nequa- 
quam  fructum  afferre  sufQciat :  et  tantus  nihil  pro- 
derit  labor,  dum  vane  prodesse  creditur,  quod  abs- 
que  rebus  necessariis  possidetur.  iEterriam  vero 
vitaro  non  nisi  per  omnem  divinorum  praeceptorum 
custodiam  promcreri  posse  Scriptura  testatur.  Si 
ViSf  inquit,  ad  vitam  ingredi,  serva  mandata  (Matth. 
xix).  Yiiara  ergo  non  habet,  nisi  qui  Icgis  mandata 
servaverit ;  et  qui  vitam  non  habuerit,  coelestis 
regui  non  potest  esse  possessor.  Ergo  pudicitiam 
integritatemque  servaniibus,  et  ejus  remuneralio- 
nem  a  Dei  aequitaie  sperantibus,  ante  omnia  luan 
datorum  sunt  custodienda  praecepta,  ne  gluriosae 
caslitatis  et  continenti:e  labor  in  irritum  deducatur. 


ritas  inordinata  respuatur.  Attcndile  vos,  o  animae  ^  Cupiens  divinum   implere  consilium ,  ante  omnia 


sanct^,  quia  inter  omnia  certamina,  quibus  sem- 
per  coines  est  Christiana  niililia ,  sola  duriora 
sunt  pnelia  castitatis,  ubi  quotidiana  pugna  est  et 
rara  victoria.  Castitatis  dura  sunt  praelia,  sed  ma- 
jora  sunl  praemia.  Castitatis  palmam  nemo  secu- 
^us  accipil,  cui  quantum  duri  sunt  cxitus,  tan- 
tuin  gloriosi  sunl  fructus.  Ut  ergo  castitatis  prae- 
roia,  el  virginilatis  coronam  feliciier,  Deo  remune- 
raote,  possilis  accipere,  periculosam  familiariiatem 
a  vobis  semper  excludite.  CuiTite  fldeliter,  ut  pos- 
silis  pervenire  feliciter,  adjuvanle  Domino  nostro 


serva  mandatum  :  volens  virginitatis  pra:mium  con- 
sequi,  vitae  amplectere  merita,  ul  sit  cujus  remu- 
nerari  castitas  possit.  Nam  ut  vitam  praestat  obser- 
vatio  mandatorum,  ila  eorum  e  contrario  general 
praevaricatio  mortem.  Et  qui  per  praevaricalionem 
in  morle  fuerit,  virginitatis  coronam  sperare  non 
poterit,  neque  pudiciliie  praemium  exspectare  con  • 
stilutus  in  pcena.  Nolo  enim  putes  in  hoc  constare 
justiliam  ut  malum  non  facias,  cum  et  bonum  non 
facere  malum  sit,  et  in  ntroque  legis  praevaricaiio 
committalur,  quoniam  qui  dixit :  Recede  a  malo^ 


>*  Haec  paraenesis   multo  integrior  edita    in    appendice  Codicis  Regiilanim ,  pag.  9»  edit.  Rom.  aniK 
1661,  opeia  Lucae  Holstcnii* 


m 


AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS. 


«56 


Ipse  dixit,  et  fae  hoHum  (Ptal.  xxxin^,  Si  a  malo  A  quinamento  caput,  qoia  crimen  est,  iliad  poM  diris- 


recesseriv,  et  non  feceris  bonum,  transgressor  le- 
gis,  quae  non  tantum  in  malorum  actuoro  abomina- 
Uone,  sed  eliam  in  bonorum  openim  perfectione 
completur.  Nolo  enim  tibi  in  hoc  Uaudiaris,  si  ali* 
qua  non  feceris,  cum  scriplum  sil :  Qui  umvenam 
legem  $ervaverit ,  offendat  autem  in  uno,  factm  e$t 
omnium  reuM  (Jaeob  ii).  Atlam  enim  seroel  pecca- 
vit,  et  mortuus  est,  et  tn  te  vivere  posse  existimas, 
iUod  saepc  commitlens,  quod  alinm,  dum  semel  per- 
petrasset,  occidit?  Memento  Adam  et  Evam  virgines 
deliquisse,  nec  integritatero  corporis  profuisse  pec- 
cantibus.  Licitum  quippe  est  matrimonii  inire  con- 
sorUum,  nam  quae  counubia  deserunt,  non  illicita, 
sed  licita  spernunt.  Ejusmodi  autem  si  jurent ,  si 


matis  sanctiGcaUonem ,  cojuslibet  pigmenU  fuco, 
vel  pulvere  sordidari,  aul  auro,  vel  gemmis,  vel  qua* 
libet  alia  terrena  specie  componi.  Hunda  frootem, 
ut  humana,  non  divina  opera  erubescat,  et  illaro 
coufusionem  recipiat,  qu»  non  peccatom,  sed  Dei 
gloriam  parit.  Munda  collum,  ut  non  aurea  ex  ca- 
pillis  portet  suspensa  montlia,  sed  illa  potios  oma- 
m^nta  drcumferat,  de  quibus  Scriptura  dicit :  Mi- 
iericordia  et  veritai  non  deficiant  a  te  :  suspende 
autem  illa  in  collo  tuo  (Prov.  iii).  Munda  oculos, 
dum  eos  ab  omni  concupiscenUa  refrahis,  et  ab  in- 
tuitu  pauperum  nunquam  averUs.  Munda  linguam  a 
mcndtcio,  quiaj  Os  quod  roenUtur  occidit  animain, 
a  detractione,  a  juramenlo,  a  perjurio :  Gohibe  lin- 


maledicant,  si  detrahant,  si  detrahenles  patiantur  ^  guam  tuam  a  malo,  et  labia  tua  ne  loquanlur  do- 


auJire,  si  malom  pro  nialo  reddant,  si  cupiditaUs  in 
alienis,  aut  avariii^B  in  propriis  crimen  incurrant ; 
si  zeli  aut  livoris  venena  possideant,  si  contra  le- 
galia  et  apostolica  inslitutli  indecens  aliquid  aut  lo- 
quanlur,  aut  cogilent ;  si  in  carne  placeodi  studio 
comptae  et  ornatae  procedant,  si  alia  ut  assolel  illi- 
cita  faciant,  quid  proderit  eis  sprevisse  quod  licuit, 
et  exercere  quod  non  licet  ?  Si  vis  prodesse  Ubi 
quod  licite  "contempsisii ,  vide  ne  quid  eorum  quae 
non  iicent  faciasi  Stulium  est  enim  timuisse  quod 
niinus  est,  et  non  timcre  quod  ms^us  est.  Dicit  enim 
Apostolus :  Innupta  cogitat  qua  Domini  $unt ,  quo- 
modo  placeat  Deo^  ut  sit  $ancta  corpore,  et  spiritu  : 
qu(e  autem  nupta  es/,  cogitat  qua  $unt  mundi,  quo- 
modo  placeat  viro  (/  Cor.  vii).  Dicat  ergb  mihi  quae 
viruin  non  habet,  et  tamen  quae  mundi  sunt  cogiiat, 
cui  placere  desiderat?  nonne  incipiat  illi  nupta  prae- 
poni?  Quia  illa  cogitando  quae  mundi  sunt,  compla- 
cet  vel  marito :  ista  vero  nec  marito,  quem  non 
habet,  potest  placere,  nec  Deo.  Sed  nec  iUud  silen- 
tio  prxterire  nos  convenit,  quod  dixerit :  Innupta 
cogitat  quw  Dei  eunt^  quomodo  placeat  Deo^  ut  sit 
$ancta  corpore,  et  spiritu,  Quae  sunt  ergo  Domini,  dicat 
Apostolus :  QtUBCunque  $uni  $anctay  quacunque  $unt 
juHa^  quascunque  amabiiia^  qucecunque  bonoe  famce : 
$i  qua  virtu$y  $i  qua  lau$  di$ciplinm.  Ista  sanctae, 
verae,  et  apostolicae  virgines  diu  noctuque  slnc  uUo 
temporis  intervaUo  meditantur.  Sequitur  quo!  Dei 


lum.  Et  memor  esto  Apostolum  dicentem  :  Benedi 
cite^  et  nolite  maledicere  (Rom,  xii).  Ncfas  est  enini 
ot  labia  illa  quibus  Dominum  confiteris,  rogas,  be 
nedicis,  et  laudas,  aUcujus  poUuanlur  sorde  peccaii. 
Nescio  qua  conscientia  ea  Ungua  quis  Dominum 
rogat,  qua  aut  mentitur,  aut  detrahit.  Labia  enim 
sancta  exaudit  Deus,  et  ipsis  annuit  cito  precibus, 
quas  lingua  immaculata  pronuntiat.  Munda  aares,  ut 
non  nisi  sermonibus  sancUs  auditum  praebeant :  ul 
nunquam  obscena  aut  turpia,  aut  saecularia  verba 
suscipiaot,  aut  aliquem  de  altero  audiant  derogan- 
tem ,  propter  iUud  quod  scriptum  est  :  Sepi  aures 
tua$  $ptni$f  et  noli  audire  Hnguam  nequam  {EccU. 
,  xviii).  Manus  nec  porrecta  ad  accipienduoi  sint, 
'  nec  ad  feriendom  paratae,  sed  ad  omnia  misericor- 
diae  et  pietatis  opera  satis  promptae.  Munda  pedes, 
ne  latam  et  spaUosam  pergant  viam,  qnae  ducit  ad 
spleodida  saeculi  et  pretiosa  convivia,  sed  arduum 
magis,  et  aRgustum  gradiantur  iter  quod  tendit  ad 
coelum.  Agnosce  tibi  a  Deo  arUfice  non  ad  vitia, 
sed  ad  virtutem  membra  formata;  et  cum  universos 
artus  mundaveris  ab  oroni  sorde  peccaU ,  et  toto 
fueris  sancUficata  corpore,  tunc  Ubi  casUtatem  in- 
telligas  profutiiram,  et  cum  omni  fiducia  palmam 
virginitaUs  exspecta.  0  virgo,  serva  propositum  tibi 
magno  praemio  destinatum  :  agnosce  statum  tnum, 
agnosce  locum,  agnosce  propositum.  GhrisU  sponsa 
diceris,  vide  ne  quid  indignum  eo  cui  desponsata 


$um,  quomodo  placeat  Deo.  Deo,  inquam,  non  homi- 1^  viderls,  admittas.  Cht  istuih  sponsum  habes,  a  do- 

mesticis  et  famUiaribus  ejus  interri>ga,  et  strenne 
ac  solerter  inquire  in  quibus  praecipue  delectetor : 
qualem  compositionem  in  te  vcsUum  dUigat,  aijus- 
modi  concupiscat  ornatum.  Dicat  Ubi  ejus  famiiia- 
rissimus  Petnis,  qui  nec  nuptis  quidem  corporalem 
permitUt  omatum,  sicut  in  Epistola  soa  scripsit : 
Muliere$  $imiliter  $ubject<s  $int  $ia$  vtru,  ut  ei  si 
^ttt  non  credunt  verbo^  per  mulierum  conver$ationem 
$ine  verbo  lucrifianif  cormderantee  in  timere  Dei 
castam  conver$ationem  vestram.  Quarum  sit  non  ex- 
trinsecus  capillatura^  aut  circumdatio  auri,  ani  i»* 
dumenli  vestimentorum  cuUus,  ud  qul  ab$conditmt 
e$t  cordi$  homo,  in  incorruptibilttate  quieti  et  mo- 
desti  $piritu$f  qui  eU  in  compeetu  Dei  locu^et^  (I 


nibus,  tH  $it  $ancta  eorpore,  et  epiritu;  non  dixit,  ut 
sit  sancla  membro,  aut  corpore  tantum,  sed,  ut  $it 
$ancta  corpore,  et  epiritu.  Membrum  enim  una 
corporis  pars  est,  corpus  vero  omnium  compago 
membrorum  est.  Cum  ergo  dicit  ui  $ii  $ancta  cor- 
pore,  omntbus  membris  eam  debere  sanctificari  te- 
statur.  Quia  non  proderit  caeteroruro  sancUficaUo 
membrorum,  si  inveuiatur  vel  in  uno  corruptio;  et 
jain  non  erit  sancta  corpore,  quod  ex  omiiib^is  con- 
siat  membris,  quae  vcl  unius  fuerit  coinquinatione 
poUuta.  Unde,  quaeso  te,  virgo,  neque  in  sola  iM 
pudiciUa  blandiaris,  ne  in  unius  membri  integrilate 
confundaris,  sed  secundnm  Apostolum  soU  Deo 
conserva  eorporis  saucUlatem.  Munda  ab  omni  in- 


957 


REGULA  SANCTIMONIALIUM  AB  AMALARK)  COLLEGTA.  ^  LIB.  II. 


Petr.  Hi ).  Dicit  et  alius  apostolus  beatus  Paulus  :  A  goare  cuni  Christo.  Nolo  enim  lllas  respicias »  (pMt 


Mutieres  simmter  in  habilu  ornato  cum  verecundia 
€i  sobrietate  ornantes  se^  non  in  tortis  crinibusj 
aut  auro,  aut  margaritis,  vet  veste  pretiosOj  ted  quod 
deeet  muiiereSf  promittentes  castitatem  per  bonam 
conversationem  (I  Tim.  ii).  Sed  tu  forsitan  dicis  : 
Cur  bxc  iidein  apostoli  non  jusserunt?  Qiiia  non 
necessarium  judicabant,  ne  talis  virginibus  commo- 
nitio  potius  injuria  quam  emcndatio  videretur.  Sed 
iiec*cas  unquam  tantie  temeritatis  fore  credidissent, 
ut  nec  nuptae  concessa  carnalia  ornamenta  ei  ter- 
rciia  prxsumerent.  Revera  ornare  se  et  componere 
virgo  debet :  nam  quomodo  sponso  suo  placere  po- 
lcrit,  nisi  composita,  et  ornala  processerit?  Orne- 
tur  plane,  sed  interioribus  ornamentis,  et  spirila- 


sxculi,  nod  Christi  sunt  virgines  :  qu»  proposili 
sni,  et  professionis  immemores,  gaudent  in  delicKs, 
in  opibus  delectantur.  Tu  autem ,  qusccunque  Cfarl- 
sli,  non  sseculi  virgo  es,  oranem  prxsentis  vitae  glo- 
riam  fuge,  ut  eam  ,  quoe  in  futuro  promiltitur,  con- 
sequans.  Contentionum  verba ,  et  animosilatis  cau- 
sas,  et  litium  occasiones  subterfuge.  Nam  si  juxta 
AposloU  doctrinam  (//  Tim.  n)  servum  Domini 
litigare  non  oportel ,  quanto  magis  Dei  ancillam, 
cujus  quo  verecundior  est  sexus,  animus  debet  esse 
modestior?  Linguam  a  maliloquio  cohibe,  et  oii 
tuo  frenum  legis  impone;  ut  tunc  forte  loquaris, 
quando  tacere  peccatnm  slt ,  secundnm  id  quod 
Apostolus  dicit  :  Omnis  sermo  maius  ex  ore  vestro 


liter,  non  carnaliter  componatur,  quia  Deus  non  B  non  procedat  (F.phes.  iv).  Semper  linguam  tnani 

de  bonls  loqui  assuesce,  et  auditum  tuum  ad 
laudem  bonorum  magis,  quam  ad  malorum  vitupc- 
ratiooem  oommoda.  Vide  ut  omnia  quaecunque  bene 
facis  propter  Dominum  facias ,  sciens  ejus  rei  tan- 
tum  te  a  Domino  recepturam  esse  mercedis ,  quan- 
tum  ejus  timoris  et  dilectioiiis  causa  perfoceris. 
Sancta  roagis  esse  quam  videri  slude.  In  jejuniis 
vero  m.tgis  quam  in  epulis  delectare ,  illiu&  viduae 
memor  quae  non  discedebat  de  templo ,  jejuniis  et 
obsecrationibus  serviens  Domino  nocte  ac  die.  Di- 
vinae  magis  lectionis  convivium  dUige,  et  spiritali- 
bus  te  saturari  dapibus  concupisce  :  et  illos  potius 
qu2cre  cibos  quibus  anima  quam  corpus  rettcialur. 
Carnis  et  vini  species,  quasi  caloris  fomenta  et  libi- 


corporiSy  sed  animae  decorem  in  illa  considerat. 
Ergo  ct  tu,  quaecunque  animam  tuam  a  Deo  diligi, 
et  iubabitari  concupiscis,  omni  eam  diligentia  com- 
pone,  et  spiritalibus  indumentis  exorna.  Ninil  iu  ea 
dedecorum,  nihil  foedum  apparcat.  Resplendeat 
auro  justitiae,  gemmis  refulgeat  sanctltatis,  ac  pre- 
tiosissimo  pudicitiae  margarilo  coruscet.  Pro  bysso 
et  serico,  misericordiae  et  pietatis  tunica  vestiatur, 
secundum  quod  scriptum  est :  Induite  ergo  vos, 
sicui  etecti  Dei ,  sancti  et  dilecti,  viscera  misericor' 
di(B,  benigniiatem ,  humiiiiatem^  etc.  (Co/om.  iii). 
llujusmodi  Deus  quaerit  omamentum,  et  animam 
taliter  compositam  concupiscit.  Memento  te  Dei  fi- 
li.-tm  dici,  secundum  quod  ait :  Audi,  filia^et  vide 


{Psat.  XLiv).  Sed  et  tu  ipsa,  quoticscunque  Domi-      ^^^^^  incitamenta  fuge.  Iracundiam  vince,  animosi 


nuin  Patrera  nominas,  Dei  te  ntiam  esse  testaris. 
Ergo  si  Dei  filia  es,  vide  ne  quid  eorum  facias  quas 
Deo  Patri  incongrua  sunt;  sed  age  omnia  quasi 
filia  Dei.  Originem  tuam  respice,  gcnus  intuere, 
gloriam  nobiliiatis  adverte.  Agnosce  te  non  bomi- 
nibtts,  sed  Dei  divinitalls  nobilitate  dccoratam.  Ita 
te  exbibe,  ut  in  te  ccelestis  nativitas  pareat,  ut  in- 
genuitas  divina  clarescat.  Sit  in  te  nova  gravitas, 
honestas  admirabilis,  siupenda  verecundia,  mira 
patientia,  virginalis  incessus,  et  vere  pudicitiae  ha- 
bitus,  et  sermo  semper  modestus,  et  suo  in  tempore 
proferendus,  ut  quisquis  te  viderit  adroiretur,  et 


tatem  cohibe,  et  quidquid  illud  est  quod  post  fa-- 
ctum  poenitentiam  ingerit,  velut  proximi  eriminis 
aboininationem  declina.  Salis  tranquiilam  et  quie- 
tam  convenit  esse  menlem,  et  ab  omni  perturbatione 
furoris  alieoam,  quac  Dei  habitaculura  esse  desiderat. 
Cuiu  orationem  celebrare  desideras,  talem  te  exbibe, 
quasi  quae  sis  cihn  Domino  iocutiira.  Cum  psalmuin 
dicis ,  cujtts  verba  dicis  agnosce  :  et  in  compnn- 
ctione  magis  animi ,  quam  in  tinnulae  vocis  dulce- 
dine  delectare.  Lacrymas  enim  psallentis  Deus  magis 
qiiam  vocis  gratiam  comprobat.  Omnium  operum 
et  cogitaiionum  tuarum  speculatorem  Deum  crede, 
et  cave  ne  quid  quod  divinis  oculis  indignum  sit  aut 


dicat :  Quae  haec  novae  inter  bomines  gravitatis  pa 

tientia  est?  quae  pudoris  verecundia?  quae  honestatis  |>  opereris  aut  cogites.  Crescat  in  te  cum  anuis  gratia, 

modestia  ?  quae  maturitas  sapientia;?  Non  est  ista      crescat  cum  xtate  justitia.  Omne  tempus  in  quo  te 


quae  maturitas  sapientia;?  Non  est  ista 
humana  institutio,  nec  disciplina  mortalis :  coelcste 
mihi  aliquid  in  terreno  corpore  redolet.  Puto  eiiim 
quod  habitat  in  quibusdam  hominibus  Deus.  Et  cum 
te  Cbristi  famulara  esse  cognoverii,  majure  stu- 
pore  teneatur,  el  cogitet  qualis  sit  ille  Dominus 
cujus  kilis  et  ancilla  est.  Si  vis  esse  cum  Christo, 
et  cum  Christo paitera  habere,  Chrisli  tibi  exempio 
vivendum  est,  qui  ab  nmni  inalitia  fuit  extraneu^. 
Nemo  te  circumveniat ;  nemo  te  fallaci  sermone 
scducat.  Non  nisi  sauctos,  et  simpliccs,  et  inno- 
cjuites,  et  puros  ccelesiis  aula  suscipit,  et  oullum 
apud  Deum  habet  malitia  locum.  Ab  onini  nequitia 
ct  ilulo  luundiiiu  cssc  ncc4;sse  cst ,  qui  cupis  rc- 


justitia.  Omne  tempus  in  quo  i 
non  meliorem  senseris ,  boc  te  existima  perdidisse. 
Coeptum  virginitatis  propositum,  ad  finem  usque 
conscrva ,  quia  non  iochoasse  tantum  ,  sed  perfe- 
cisse  virtutis  est.  Esto  ergo  omnibus  vivendi  foima, 
esto  exemplum.  Yirginem  te  in  omiiibus  exUibe. 
Sit  et  inviolabilis  conversatio  :  ut  quisquis  vitam 
tuam  audire  saltem  contigerit,  in  tantum  sibi  in- 
telligat  gratiam  ex  tua  conversatione  transfundi  -,  ut 
dum  te  imitari  concuoiscit  Dei  sacrificio  et  ipse  sil 
dignus. 

Ecce  quibus  saluberrimis  documeutis  saiietissiiiti 
ct  eruditissimi  viri  Deo  dicatas  ad  castinioniaie 
propositum  scrvaudum  instituunt.  Ecce  quibus  iu- 


999 


AMALmUS  PR£SBYT£a  METENSIS. 


900 


fti^iuin  vlitutuoi  indumeniis  eas  exornani,  ut  il-  A  tissimam  curam  gerant,  ne  iilis  absenlibus  prxds 


lius  sponsi,  cui  se  dicavenint,  amplexibus  dignae 
flanU  Unde  solerter  sanctimonialibus  vigilandum 
est,  ut  taotorum  Palrem  obedienler  obtemperent 
monitts  :  ne  scilicet  bis  resuUando,  cum  fatiiis 
virginibus  reprobenlur ,  sed  poiius  parendo  cum 
prudeutibus  Chrisli  Ihalamo  admillantur.  Dili- 
genter  ilaqoe  eorumdem  sanciorum  Patrum  sen- 
leniiis  praelibalis ,  dignum  et  necessarium  judica- 
yimus,  per  singula  capiia  distinguere  quid  praelatis, 
quidve  subditis  observandum  sit.  Et  quuniam  sub- 
ditarum  vila  Drxlalarum  est  exemplis  ioformanda, 
prinmm  quaies  debeanl  abbalissae  constitui,  qualiter 
eis  vivendum,  qualiter  subditas  gubernandum,  qua- 
literve  in  monasteriis  residendum  ,  et  instanter  Do- 


fiant  subditae  invisibilis  lupi.  Quales  etiam  esse  de- 
beant  ductrices  animarum,  saiictus  Gaesarius  iu  epi- 
stola  quam  ad  Oratoriam  abbatissam  scripsit,  ple- 
nissiine  docet :  ex  qua  quasdam  capitula  ob  iustru- 
clionein  abbatlssarum  excei-pere,  et  huic  capitulo 
anneciere  curavimus.  Dicit  enim  iia  :  Audi  ergo  me, 
dulcissima  soror,  et  filia.  Tu  quantumcunque  sem- 
per  in  studiis  spiritalibus  occupari  desideras,  pro- 
pter  sorores  tamen  aliquando  eiiam  exteriora  tibi 
erunt  negotia  dirimenda.  Curandum  ergo  tibi  sum- 
mopere  est  ut  si  temporalia  quasi  pro  tempore 
agas;  at  semper  tenacius  in  spiritali  devotione  et 
amore  inhaereas,  ut  cum  temporalia  citius  dispensa- 
veris,  ad  orationem  illico  vel  lectionem,  quasi  ad 


mino  tota  mentis  et  corporis  devotione  serviendum ;  B  matris  sinum,  recurras.  Optare  quippe  debes  ot. 


d«in  quid  subjectis  specialiter  observaudum  sil, 
pouendum  censuimus. 

CAPUT  VII. 

Tales  abbatissx  regendarum  aniraanim  cnram 
suscipere  debent,  quae  subditis  verbis  et  exemplis 
ducatum  pra?beant  sanctae  religionis  :  quse  non 
propriis  voluntalibus  deserviant,  sed  magis  subdi- 
tarum  soleriissimam  curam  gerant :  quse  se  etiam, 
illasque,  ut  poie  vasa  sancta ,  in  quibus  instanter 
incensum  orationis  Deo  digne  offerri  possit ,  ab 
onini  labe  vitiorom  custodire  norint  :  et  ifa  eas 
secum  in  saucto  proposito  pervigtles  reddant ,  ut 
una  ad  vitam  tendentes  xternam,  societate  super- 
iiorum  civium  mereaniur  perfrui.  Qua  igitur  au-  C 
ctoritate  ,  aut  quibus  sanctorum  Patrum  documen- 
tis,  sibi  attribuunt  licentiam  foras  vagandi,  aut 
per  villas  resideiidi ,  aiit  sericas  vestes  induendi , 
aut  pompis  vanis  inserviendi?  Sed  quia  hoc  nulla 
auctoritate  sibi  licitum  facere  possunt,  praesertim 
fum  a  sanctis  Patribus  In  superioribus  capitulis  id 
penitus  sanctimonialibus  iegatur  inhibitum,  restat 
nt  abhinc  hujuscemodfi  usus  ab  Lis  modis  omni- 
fous,  quanium  Dominus  posse  dederit,  caveatur. 
Quia  quamvis  in  sseculari  dignitatc  positae  multi- 
genis  deliciis  volupiuose  hnjuscemodi  soleant  utl, 
in  monasteriis  tamen,  in  quibus  Christi  sponsae 
somptibus  Dominicis  commaniter  sunt  gubernandse, 
prorsus  est  hoc  censura  aequitatis  inhibendum.  Nosse 
etenim  eas  oportet,  quia  non  ideo  pmelatae  sunt, 
ut  se  solummodo ,  sed  polius  ut  se ,  subJltasque 
pascant ,  camaliter  videlicet ,  et  spiritaliter  :  nec 
ut  praesint  tantum  ,  sed  ut  prosinl,  a  Domino  sunt 
allls  prselatae.  Ergo  necesse  est  ut  se  sibique  sub- 
ditas  in  proposito  sanctae  religionis  solerter  con- 
stringant.  Et  sicot  alias  praecedunt  prioratus  ho- 
nore,  praecedant  etiam  piae  conversationis  exemplo; 
et  quae  aliis  facerc  prohibent,  nuUatenus  perpe- 
ireni.  Recte  enlm,  ut  habet  beatus  Gregorius,  alio- 
rum  errau  corrigil,  qui  ea  quae  rcprehendit  miiiime 
agii.  Sed  quia  pasloris  absentia  ovium  solet  fieri 
praeda,  necesse  est  ut  abbatissae  in  monasieriis  con- 
•islant  assidtic,  et  oviuin  sibi  subditarum  vigilan- 


abjecta  sollicitudlne  mundl,  semper  cogites  de  ser- 

vitio  Christi,  pr6pter  illud  quod  dicitur  :  Nemo  mili' 

tans  DeoimpUcat  senegotiis  sacnlaribus  (II  Tim.  ii), 

et  caetera.  In  omnibus,  juxta  Apostolum  (TU,  ii), 

tetfiietipsam  praebe  exemplum  bonorum  operum ,  vi- 

taque  tua  velut  pennatum  animal  ad  alta  semper 

per  desiderium  evolet,  per  verhum  resonet,  luceat 

per  exemplum.  Cum  vero  ad  annuntiandum  verbuni 

Dci  te  sororibns  affectaveris,  prius  cauta  eonside- 

ratione  pensa ,  ut  quod  ore  promis ,  factis  impleas, 

et  quod  aliis  praedicas ,  operibus  praebeas.  Prior 

in  ecclesia  invenlaris ,  postrema  exeas.  Par  sls  in 

communi  cibo  cum  quibus  pari  uteris  in  mensa 

consessu.  Abstlnentiam  ,   quam  lingua  praedicat , 

proximae  fauces,   vel  vicinus  stomachus  sentiat, 

ne  forsltan  subditae  audientes  taciiis  cogiiationibas 

dlcant :  0  quam  piilchre  nobis  abstinentiam  predical 

plenus  venter !  Et  in  his  omntbus  caetcrisque  hoc  tibi 

noveris  convenire,  ut  angusti  callis  itinera,  per  qus 

socias  admones  gradiendum  ,  prior  ipsa  gradiaris. 

Non  sis  vestibus  orjlatior  caeteris,  sed  moribus :  non 

quae  tibl  vultu  intuituque  placuerit,  non  quam  tibi 

ad  oculum  cognoveris,  vel  cujus  blandiori  obs'^quio 

fueris  delinita,  sed  quam  amor  Christi  et  religiosior 

demonstraverit  viia  pneponas.  Oportet  enim  tc  pro- 

pler  quasdam  cultrum  nonnunquam  habere  in  gul- 

ture,  cauferium  in  lingua  gestare,  virgam  tibi  et 

baculum  in  manu  ferre  :  ut  per  cultrum  deseces 

|v  vitia ,  per  cauterium  vero  ad  sanitatem  secla  redu' 

cas ,  per  vlrgae  disciplinam  corrigas ,  per  bacaluoi 

vero  disciplinatam  sustentes.  Si  quando  vero  cam 

saecularibus  ad  colloquendum  fueris  evocata ,  prins 

arma  frontem  tropaeo  crucis ,  vexillo  Christi  pectus 

ingemina,  ut  cum  sua  virguncula  Christus  comitari 

dignetur.  Confabulatio  vero  tua  semper  sit  misia 

gravitate  atque  dulcedine,  et  tantum  loquaris  quan- 

tum  opportunitas  flagitaverit  rei  ac  temporis.  Si 

quid  vero  ab  eis  petitum  fuerit  qnod  praestare  de- 

liberas,  cum  vultu  hilari  prsesta.  Si  quid  vero  prae 

stare  non  convenil,  petitionem  illorum  saltem  bo- 

nestate  sermonis  moUifica.  Nomen  tuum  plures  no- 

verint,  bcneficia  tua  in  quantum  prcevales  plures 

sentiant,  vultum  rarl  cognoscant,  Si  qiiando  auioi» 


9CI  REG13LA  SANCHMONIALEUM  AB  AMALARIO  COLLECTA.  -  LIB.  II.  »«* 

tibi  pro  necessllatc  monasterii  seorsum  fuerit  coilo-  A  fldel  amico,  qnl  eas  jare  fori  defendal.  Secuiidwi 
queiidum,  cum  duabus,  vel  cerle  cum  tribus  electis 


sororibus  facito.  Quia  opinio  lonae  famse,  sic^t  etiam 
perfectae  vitae  cuslodia,  libi  neccssaria  est  :  el  lunc 
primum  despicienda  bumana  delractio  cum  Christus 
in  causa  est.  Omnis  quoque  aclio  lua  semper  sit 
propter  Deum ,  semper  de  Deo  cogitalio  in  Deum. 
Et  cxccpiis  vitiis,  quibns  non  compassio,  sed  re- 
ctitudo  debetur ,  omnibus  le  cupio  esse  compassi- 
bilem,  omnibus  gratam,  omnibus  te  pnfifectam  piam. 
Ut  videlicet  juxta  Paulum  (/  Cor.  vii)  sis  sancla, 
corpore  el  spiritn,  ipso  sponso,  ei  Domino  tuo  men- 
lem  tuam  regenle,  el  vias  tuas  sancUs  disponenle, 
qui  vivitet  regnat  in  sacula  sseculorum.  Amen. 

CAPUT  Vffl. 

Studendura  sumraopere  abbatissis  esl  ut  tot  tales- 
que  in  raonasteriis  adraittant  sanctiraonialos ,  qu» 
et  morura  probitate  coramendentur,  et  ecclcsiasti- 
cis  possinl  rationabiliter  suslentari  stipendiis.  0"» 
veFO  adhuc  carnalibus  delectationibus  irretiuntur, 
nequaquam  sunt  in  monasteriis  admitlendse ,  qnia 
satius  est  illis,  juxla  Paulum  apostolura  (J  Cor. 
vii),  foris  nubere,  tantura  in  Domino,  quam  in  mo- 
nastertis  admitti ,  et  sub  imagine  simulatse  sanctita- 
ils  dissolote  vivere.  Gum  igitur  hujusraodi  religionis 
gratia  raonasteria  expeiiverint ,  non  eis  faciiis  tri- 
bnatur  ingressns,  donec  prius  eis  haec  legantur  ca- 
pilula  :  ut  his  perlectis  noverint  quid  eis  in  castimo- 
niali  proposito  observandum ,  quidve  vitandum  sit 


hanc  igitur  constitutionis  formam,  saDclimomalet 
suas  proprias  res  dcllberent  et  disponant,  et  aot 
servis,  aut  certe  aliis  ,  quihus  illis  libuerit,  eas  ad 
procurandum,  sibique  ndelHerearum  frucius  admi- 
nistrandum,  commendent,  quoniam  ante  ingressum 
monasierii,  cnncta,  ut  praemissum  est,  rationabiliter 
illis  disponenda  sunt ,  ul  remota  quarumiibet  foren* 
siura  rcrora  occupatione ,  suum  liberius ,  et  quletins 
possint  custodire  proposilum.  Sed  et  de  adole» 
scentiilis,  et  de  his  quarura  conversatione  simultates 
et  dissentiones  plerumque  pati  solent  monasteria, 
cavendum  abbatissis  est,  ne  incaoie  et  indiscrete 
eas  in  congregatione  admittant,  ne  forle  earum  ad- 
raissio  aliquod  in  posterum  generet  scaudalura. 
B  CAPUT  X. 

Meminisse  debent  quae  se  castimonialis  noniinis 
professione  Domino  devinxerunt,  in  monasieriis  ju- 
giter  residere,  et  Domino  tota  mentis  et  corporis 
intentione  instanter  deservire  debcre ,  nec  ooiusi 
velamentum  corporis  sine  ornamento  menlis  sibi 
prodesse  posse.  Quoniam  nihil  prodest  corpus  ve- 
lare ,  et  mentis  vitiorum  portentis  maculare.  Quid 
enim  prodest  corpus  velare,  et  animum  habere  vene- 
natum?  Quid  prodest  nigris  vestibus  indui ,  et  a  de- 
tractione  linguam  nou  cohibere?  cum  Aposlolus 
dicat  :  Si  qui$  pulat  sereligiosum  esse,  non  refrenans 
linguam  suam  ,  sed  seducens  cor  suum  ,  hujus  vana 
est  religio  (Jac.  i).  Nunquid  enim  velamentum  cor- 
poris  celare  potest  cupiditatem  meniis?  Qiiia  igitur 


Quia  -postquam  se  Domino  in  hac  militia  devinxe-  C  qcuUs  Dei  cuncta  ppera  riliorum  Adara  nuda  et 

rint,  nequaquam  sibi  licitura  erit  propriis  uli  consi- 

liis,  nec  secularibus  penitus  iraplicari  posse  nego- 

tiis  :  nec  frequentiara  virorura ,  aut  collocutionera 

familiarero  absqoe  causa  inevitabili  habere  debent. 

Proinde  scrutenlur  prius  arcana  cordis  sui,  simul- 

que  snper  adnotatas  sanctorum  Patrum  sentenlias 

assidua  meditatione  perlegaut,  ne  inconsulle,  et 

minus  caute  vinculum  continentix  et  virginitatis 

arripientes,  redeant  post  Satan,  et  fiant  sicut  canis 

reversus  ad  vomitum. 

CAPUT  IX. 
Providendum  est  his  quae  ob  amorem  Christi  ca- 
•iimoniae  se  dicaverint ,  et  in  coUegio  sanctiraonia- 


aperia  sunt,  et  humilitas  vestium  nihil  valet  sine 
humilitale  mcntiura',  et  quia  non  nisi  corde  raundo 
Deus  videri  potest;  necesse  est  quod  habitu  demon- 
strant,  opere  perficiant,  et  humililas,  quam  in  cor- 
pore  gestant ,  in  mente  potissimura  resplendeat. 
Nam  si,  quemadmodum  apud  Salomonem  iegilur,  ia 
doino  patris  positae  ,  instanler  sunt  monitis  pater- 
nis  erudiendae;  et  nexu  conjugali  devinctae,  juxta 
Apostolum ,  debent  viris  csse  subdilce  :  quanlo 
magis  in  domo  Dei,  quae  se  religiose  vivcre  de- 
voverunt ,  divinis  sunt  erudiendx  discipUnis ,  et 
sponso  suo  Christo  Doiniiio  cum  omni  humiiitate  ei 
castilate  subditaeesse?  lllud  nainque  quoJ  in  «fomo 


lium8eadmitlipostulaverint,utressuas,  antequamDPatris  et  in  vinculo  conjiigali   conslilutis  prorsus 


roonasterium  ingredianlur,  ita  sapienter  prudenler- 
quc  delibereni  alque  disponant,  ut  ad  vilam  ten- 
dentes  xternam ,  millam  earum  occasione  patiantur 
perturbatiouem.  Proinde  si  aliqua  sanctimonialiura 
res  suas  proprias  ecclesiae  ita  contulerit,  ut  nihil  ex 
bis  sibi  proprium  vindicare ,  sed  tantum  rebus  sus- 
tenuri  velit  ecclesiae,  huic  sufficienter  in  congrega- 
tione  stipendia  largiantur  uecessaria.  Si  autem  ec- 
desiae  eas  tradiderit,  et  usufructuario  habere  vo- 
luerii,  quaestor  ecclesiae  eas,  ut  pole  ecclesiae,  de- 
fendat.  Quod  si  eas  ecclesiaj  conferre  noiuerit, 
abnalissa,  et  caeteris  sanctimonialibus  conuivenliam 
adhibeniibus,  commitial  eas  per  scriplum  publice 
roboratum,  aut  propinquo,  aul  alio  cuiiibet  bona 


fuit  illicitum,  qua  auctoritate,  imo  qua  demenlia,  in 
monasleriis  posit:»  sibi,  nisi  ob  suam  pcrniciem, 
facere  poterunt  licitum  ?  praescrtlm  cum  beatus  Hie- 
ronymus  dicat,  pessimce  esse  consiieiudinis,  cum 
fragilis  sexus,  et  imbecillls  aetas  suo  arbitrio  abuti- 
tur,  et  pulat  licere  quod  non  licei.  Quapropter 
oporlet  ut  sibi  illicita  nequaquam  faciant  licita,  sed 
earum  voluntas  Domini  voluntati,  imo  servituti, 
succumbat.  In  monasteriis  quoque  positae  non  oiio 
torpeant,  non  detractionibus  et  obscenis  confabola- 
tionibus  incumbant :  sed  aut  psalmorum  modalatio- 
nibus ,  aut  manuum  operationibus  insistant ,  ani 
cerie  divinis  lectionibus  aurem  accommodent.  Fre- 
qucntias  et  familiaritatcs ,  atque  confabulationcs  vv 


m  AMALARIUS  PRESBYTER  METENSIS.  %k 

roniHi,  fticut  a  sanctis  Patribus  Inhibetur,  modis  A  ^issas  negligenier  et  tepide  subditis  stipondia  ueees 


Mnibus  caveant.  OniQes  in  dormitorio  dorroiant, 
SHigulae  scilicet  in  singulis  lectis.  In  rerectorio  quo- 
tidie  pariter  reficiantur,  nlsi  quam  inGrmilas,  aut 
artatis  imbeciUitas  id  facere  prohibuerit.  Omnes  sibi 
charitatis  officio  vicissim  serviant.  lUis  namque  in 
refectorio  comedentibus ,  et  religiose  sileatium  te- 
nentibus,  continuatim  legatur  leclio  et  intensissime 
ab  bis  audiatur.  Ad  collationem  quotidie  veniant,  et 
hanc  insiituUonem,  sive  aliarum  divinarum  Scriptu- 
rarum  lectiones  perlegant,  et  de  anims  su»  salule 
pertractent  Ubietiam  delinqueutesjuxU  modum  de- 
licii  corripiantur.  Horas  canonicas  cum  omni  devo- 
tione  custodiant,  et  his  divinum  officium  honeste  ex- 
pleant.  Bonoremsibi  invicem  humiliterdeferant.  Mi* 


saria  conferre,  opportunissime,  imo  rationabilitei 
statutum  est,  ut  in  omnibus  monasteriis  poellaribiis. 
in  quibus  canonice  vivitur ,  singiil»  sanctiroo- 
niales  per  dies  singulos  tres  libras  panis  accipiani, 
et  in  his  regionibus,  qu£  viniferae  sunt,  tre8  libras 
vini ,  si  sterilitas  temporis  non  impedierit;  si  atilem 
plene  eadem  regio  vini  ferax  non  fuerit,  duas  libras 
vini,  et  duas  cervisiae  :  et  si  minime  vini  ferai  fue- 
rity  tres  libras  cervisiae,  et  si  facultas  permiserii, 
libram  vini.  In  locis  vero  minoribus,  accipiant  diias 
libras  vini ;  et  si  eadem  regio ,  ut  pnemissum  esl, 
vini  ferax  non  fuerit,  duas  libras  cervisix,  et  si  fa- 
cultas  suppetit,  libram  vini.  Licet  enim  in  nonnullis 
provinciis  copia  desit  vini ,  abundat  tamen  sancla 


oresnatueasquaeprovectaesuntaetatisobsequiosan- B  Dei  Ecclesia,  Domino  altribuente,  aliarum  rerom 


etitatis  venerentnr.  Proveclae  quoque  annis  juniores 
dictis  et  excmplis  ad  bene  vivendum  informent.  No- 
biles  genere  nequaquam  ignobilioribus  se  praeferant, 
scientcs  quia  personarum  acceptor  non  est  Deus. 
Neque  enim  quae  castitate  et  caeterorum  bonorum 
operum  pracrogativis ,  aut  scientiae  doctrinis  pol- 
lent,  se  caeleris  praeferant :  sed  polius  ^e  muneribus 
sibi  divinitus  coUatis  Deo  gralias  agentes,  caeterarum 
imbeciliitatibus  charitatis  officio  humiliter  conde- 
scendant,  semper  illud  Apostoli  pcrpendentes,  quo 
dicitur  :  Qui  seputat  stare^  videat  ne  cadat  {ICor.  x). 
Et  illud  Hieronymi :  Timendum,  inquit,  et  cavendum 
est,  ne  veterem  gloriam,  et  solidam  firmitatem  unius 
horae  procclla  subvertat. 

CAPUT  XI. 
Summa  intensione  abbatissis  satagendum  est  ut 
monasteria  puellamm  ita  undique  firmissimis  cir- 
cumdcnt  munitionibus,utnuIIi  intrandi,  autexeundi, 
nisi  per  portam  pateat  aditus  :  quatcnus  nec  viri 
quiddam  quod  non  decet  in  eanim  claustris  agendi, 
nec  sanctimoniales  foras  vagandi  habeant  facultatem. 
Ilabeant  itaque  iiiterius  sanctimoniales  refectoria, 
cellaria,  dormitoria,  et  caeteras  suis  usibus  habi- 
tationes  necessarins  prseparatas,  uti  quae  Domino 
devoverunt,  pos^K^sita  omni  excusatione,  in?ioIabt- 
liter  custodire  valeant. 

CAPUT  xn 

Usum  reprehensibilem  et  emendatione  dignuin  in 
nonnuUis  monasleriis  puellaribus  esse  comperimus. 


copiis ,  e  quibus  iudustria  praelatarum  ex  aliis  pro- 
finciis  vinum  adipisci,  sibique  subditis  juxta  facul- 
tatem  pocula  conferre  possuni.  In  locisigitur  ubi 
permodicae  sunt  res  Ecclesiae,  aut  iorte  quorumdam 
abstractu  valde  attenuatae,  tot  talesque  admiUanUir 
quibus  saltem  praemissa  minor  mensura  polas  sioe 
difficultate  dari  possit.  In  bis  itaque  k>cis,  ubi  forte 
nonnullae  praelatae,  piarum  praelatarom  imitajites 
exemplum,  magis  subdiUs  dare  solilae  sunt,  nullai^ 
nus  bonum  quod  faciunt  omittant.  Sed  et  si  coi  ob 
seternam  retributionem  magis  subditis  supererogare 
libuerit,  hilariter  quod  poterit  tribuat ;  sin  auiein, 
nullatenus  mensuram  praedictam  eis  subtrabat.  Die- 
bus  vero  festis,  et  sicut  moris  est  Ecclesiae,  proul 
C  melius  possunt,  sanciimonialibus  stipendia  'adaii- 
pihtrent.  In  puhnentisnamque  eis  dandis  niliilomimis 
solertissime  vigilare  debet  abbatissanim  indusuia, 
ut  juxta  possibilitatem  eis  camem,  pisces,  legufnina. 
ct  olera,  ligna ,  et  caetera  necessaria  altribuant,  ut 
Iiis  admioiculatae  promptiores  in  Dei  consistant  ser- 
vitio.  Nam  et  talla  eis  debent  constituere  k>ca,  in 
quibus  aptissime  nutriant  pecora,  et  horli  oleniHi 
possint  fieri,  unde  pulmenta  habeant,  excepUs  bis 
quae  de  viilis  ecclesiae  et  de  eleemosynarum  oblatio- 
nibus  accipiant.  Caveant  siquidem  ne  propter  earuoi 
incuriam  ct  insoientiam  aliquam  in  monasteriis  pa- 
tiantur  inopiam ,  ut  nec  sibi  in  peccatum,  nec  saii- 
ciimonialibus  proveniat  in  murmurationis  lapsQHi- 
Sint  quoque  eis  in  refectorio  convivae,  quaienus 


eo  quod  sanctimoniales  stipendia  ecclesiastica  non  ^  sanctimonialibus  alimenta  uberius  administrentur, 


a^qualiter  accipiant,  cum  ulique  hoc  ita  fieri  debei-e 
nusquam  sancitum  possit  reperiri.  Sed  quia  hoc 
nuila  auctoritate  fulcitur,  sed  magis  avaritiae  causa 
aut  personarum  acceptione  constat  esse  insolitum, 
necesse  est  ot  aequitatis  censura  ab  etsdein  locis  in 
quibus  sit  prorsus  abdtcetur.  Dignuin  namque  ju- 
stumque  est  coram  Deo  et  hominibus,  ut  omnes 
qnae  ob  amorem  Christi  in  castimoniali  proposito, 
in  una  videlicet  societate,  se  vivere  proposuerunt, 
seclusa  causa  avaritiae  et  personarum  acceptione 
cibum  et  potum  aequaliter  accipiant. 
CAPUT  XIII. 
Uuia  perspicue  compertnm  est,  nonnullas  abba- 


et  quae  forte  minus  habentnr ,  aeqniori  aniino  coni- 
munitef  tolerentur.  Quoniam  si  earum  societaiem 
curamque  parvipendentes,  lautiores  sibi  cibos  prira- 
tim  doini  pncparaverint,  excepta  causa  infinnitatis 
aut  hospitum,  procul  dubio  in  dctractionis  aut  mnr- 
murationis  noxam  sibi  subditas  corruere  compelieni. 
Dent  etiam  eis  annis  singulis  lanam  et  linum,  e 
quibus  sibi  conficiant  necessaria  indumenta,  ex- 
ceptis  inflrmis  et  debilibus,  quae  propter  corporis 
iucommoditatem  baec  sibi  conficere  nequenot,  et  his 
quae  nihil  proprium  habere  velint,  quibus  miseri- 
corditer  studeant  necessaria  quaeque  praebere.  Elee- 
mosynarum  vero  oblationes  aequaliter  accipiaoi- 


965  R£GULA  SANGTIMONIALIUM  AB 

CAPUT  XIV. 

Sicut  ea  quae  superius  pnemissa  sunt  abbsttssis 
ob  iiecessitaies  corporum  impendenda  sunt  sancli- 
uiouialibus,  iu  necesse  est  ut  in  agro  mentium  sibi 
subditarum  studeant  plantare  documenta  Tirtutum, 
seqiiein  omnibus  illis»  vita,  moribus,  actu,  habitu, 
ipso  etiam  incessu  irreprebensibiliter  vivendo  imi- 
tabiles  exhibeant,  ne  per  earum  eiempla  pervcrsi- 
tatum  in  lapsum  occurrant  voraginum.  Doceant 
ergo  eas  qualiter  vitent  superbiam,  quae  radix  est 
omnium  malorum,  avaritiam,  invidiam,  odium,  de- 
tractionem,  susurrationem,  murmurationem,  scurri- 
liutes  ,  biliuguiutes  ,  dissensioues ,  siroulationes, 
vanas  verborum  confabulationes,  et  caetera  hissi- 
milia,  quae  suos  secUtores  ad  interitum  perlrahunt. 
Curiositates  etiam  nihilominus  vitent ,  quibus  femi- 
neus  sexus  potissimum  implicatur.  Defleant  propria, 
aliena  curiose  non  interrogent,  attendentes  illud 
Hieronymi :  Suflicit,  inquit,  unicuique  sua  plangere, 
non  aliena  carpere.  Instruant  etiam  eas  ad  secUn- 
das  bonorum  operum  virtutes,  videlicet  charitalem, 
bumilitatem,  patienliam ,  castiutem,  continentiam, 
sobrietaiem,  benigniuiem  ,  obedientiamj  mansue- 
tadinem,  et  caeteras  virtutes  quibus  animus  Cbri'- 
slianus  ad  aeternam  patriam  tendens  jugiter  famu- 
lari  debet.  Provideant  etiam  ut  otio  vacare  non  pos- 
sint,  sed  potius  aut  orationi ,  aut  lectioni ,  aut  ma- 
naum  operationi  insistant,  aut  certe  divinis  lectio- 
nibusaurem  accommodent,quatenussibi  subditishanc 
geminam  pastionem  tribuentes,  quae  cavenda  sunt 
yiUre,  quaeve  facienda  sectari  eas  docentes,  non  de 
infldeli,  et  negiigenti  administratione  condemnari, 
sed  potius  de  fideii  a  Domino  mereantur  feliciicr  re- 
munerari.  Meminisse  iuque  et  ante  oculos  poncre 
eas  oportet,  quod  de  sibi  commissis  Domino  procul 
dobio  redditurae  sunt  rationes. 
CAPUT  XV. 

Oportet  ut,  remoto  totius  excusationis  obstaculo, 
expedite  atque  honeste  sanctimoniaies  Dei  exsequan- 
tur  ministerium ,  sitque  earum  vigilantissima  cura 
ut  ad  horas  canonicas,  mox  ut  signum  datum  fuerit, 
impigre  occurrant,  ecclesiamque  cum  Dei  timore 
et  reverentia  ingredientes,  divinaepoteulias  famulatui 
religtosissime  inserviaut.  liludque  semper  caveant 
ut  in  domo  Dei  nibil  inlionesUiis  corde,  aut  lingua, 
vei  opere  perpetrent,  sed  potius  aut  orent,  aut  ie- 
gant,  aut  audiant.  Si  vero  fuerit  aiiqua,  exceptis 
bis  qna\  aut  quadam  incoaunodiute  corporis,  aut 
obedieDlia  sibi  injuncU  detinentur ,  quse  prsefatas 
hoi^s  canonicas  frequenUre,  diligenterque  custo- 
dire ,  et  in  his ,  ut  dignum  est ,  coeleste  negiexerit 
offlcium  persolvere,  digna  invectione  corripiatur. 
Custodes  namiiue  ecclesiae  harum  horarum  spalia 
bene  norint,  ut  scilicet  signa  certis  temporibus  pul- 
aenl,  qaibns  etiam  sit  studii  ut  nihil  de  sibi  com- 
nitsls  rebas  ecclesiae  pereat. 

CAPUT  XVI. 
Ad  imploranda  divmae  pieUtis  solalia,  hxc  Domini 
▼erba  pctcntium  animum  infurniant  ;  Peiitey  inquit, 


AMAURIO  COLLECTA.  —  LIB.  II.  9A6 

A  et  dabiiur  vobit ;  qucerUe ,  el  intemetu;  puUate  et 
aperietur  vobis  {Matth.  vii).  Sed  si  nobis  pulsantibiis 
aperiri  gestimus,  oportet  ut  Domino  ad  nos  venienti, 
et  ostium  mentium  nostrarum  pulsanti ,  aditum  di- 
gnum  pandamus,utimpleatur  illud  :  Siqui$  aperuerii 
mihi,  inlrabo  ad  illum^  et  ccenabo  cum  t//o,  et  ipse 
mecum  {Apoe,  iii).  Quia  ergo  consUt  assiduiute  ora- 
tionum  remissionem  adipisci  posse  peccatorum ,  si 
Umen  labia  cordi  non  discrepaverint,  studeant  san- 
ctimoniaies  mentem  noxiis  cogiutionibus  mundare, 
et  Deum  jugiter  orando  placare  :  scientes  quia  tunc 
mens  bene  Deum  qrando  contemplatur,  quando  nul- 
lis  terrenarum  rerum  curis,  aut  vitiorum  illecebris 
Implicatur.  Quoniam,  ut  ait  Isidorus ,  necesse  est, 
ut  cum  ad  impetranda  muneribus  suflragia  assisti- 

B  tur,  munda  simplexque  acies  cordis  ad  Dominum  di- 
rigatur  :  qualenus  illuc  dirigatur  deprecantis  ora* 
tio,  quo  Propheta  suam  dirigi  oplabat  dicens  :  Di- 
rigatur  oratio  mea  ncut  incenium  in  compectu  tuo^ 
Domine  {Psal.  cxl).  Oraiio  namque,  ut  ait  beatus 
Gregorius,  cordis  debet  esse,  non  labiorum,  quia 
nequaquam  Deus  veri)a  deprecantls  intendit,  sed 
oraniis  cor  aspiclL 

CAPUT  XVII. 
Vespertinis  offidis  devOtissimo  obsequio  celebra- 
tis,  et  coUatione  divinarum  Scripturarum  solemniler 
habiU,  dato  signo  ad  completorium  celebrandum, 
sanctimoniales  pariter  devotissime  occurrant.  Quo 
expleto,  non  ad  epulandum  et  bibendum,  et  super- 
vacuis  loquelis  insUndum  se  converUnt,  sed  his 

C  postpositis  honesle  dormitorium  peUnt.  Caveatur 
etiam  ab  illis  ut  nihil  inbonestum  aut  indecens  in 
dormitorio  geratur ,  nec  aliquam  inquieUre  praesu- 
mat,  nec  ad  verba  inutiiia  et  otiosa  prorumpere  co- 
gat.  Si  qua  vero  id  fecerit,  severissima  invectione 
corripiatur.  Lucerna  quoque  noctis  tempore  in 
eodem  dormitorio  jugiter  ardeat. 
CAPUT  XVUl. 
Studendum  vigilanter  abbatissis  est  ut  subdiu- 
rum  vitia  nuilatenus  dissimulent,  sed  mox  ut  oriri  cce- 
periut,  ea  radicitus  evellant,  ne  per  eanim  scilicet 
desidiam  atque  incuriam  animae  illarum  iaqueis 
irretiantur  dlaboli.  Quanto  enim  idem  sexus  fragi- 
lior  esse  dignoscitur,   tanlo  iiecesse  est  majorein 

l^erga  eum  custodiam  adhiberi.  Modus  vero  corre- 
ptionis  circa  delinqnentes  sanctimoniales,  omissis 
his  quarum  latera,  juxu  Saloiuoneni  {EccU.  xxx), 
ne  indurescant,  virgis  tundenda  sunt ,  iste  obiiixe 
ab  abbaiissis  teneatur.  Si  aliqua  in  congregatione 
sanctimonialium  horas  canonicas  frequenUre  ne^ 
glexerit,  et  opus  Dei  negligenter  exsecuta  fuerit,  ad 

,  coiiationem  venire  distulerit,  obedientiam  sibi  in- 
junctam  agere  recusaverit,  in  discendis  bonormn 
operum  instnimentis  juxta  vires  operam  non  dede- 
rit,  in  dormitorio  aliquid  indecens  aut  inhonestum 
verbis  aut  actibus  perpetraverit,  alibi  quam  in  dor- 
mitorio  absque  causa  inevilabili  dormire  praesum- 
pserit,  sororibus  charitalis  offlcio  scrvire  neglexe- 
rit;  irae,  detraclioni,  susurrationi ,  scurriiitati,  bi- 


9(>7 


AMALARIUS  PRCSBYTER  METEI9SIS. 


9u3 


linguitati »  Terbositati,  dissensioni,  simulaiioni,  cu-  A  nibus  bonum  sibi  subditis  exemplum  prabeanl.  Si 


riositati  vanisque  verborum  confabulaiionibus  in- 
servierit ;  discordiam  inter  sorores  serainaverit, 
huic  institutioni  contumax ,  aut  superba,  aul  mur- 
murans,  seu  in  aliquo  contraria  exstiterit,  et  caetera 
hujusmodi  agere  tentaverit :  primo ,  secundum  Do- 
mini  praeceptum,  non  solum  semei,  et  secundo,  ac 
tertio,  quin  etiam  crebrius  adinoneatur,  et  si  his  ad- 
monitionibus  non  paruerit,  publica  objurgatione 
corripiatur.  Quod  si  el  huic  renisa  fuerit,  cxteris 
alimentis  sibi  interdictis,  pane  tantum  usque  ad  di- 
gnam  poenitentiae  salisfaclionem  utatur  et  aqua.  Si 
vero  nec  sic  se  correxerit,  separetur  a  mensa,  et  a 
caeterarum  sanctimonialium  in  cboro  psallenlium  so- 
cietate ,  et  seorsum  in  loco  hujuscemodi  negligenti- 


quando  autem  eis  scrmocinandi  necessitas  incubue- 
rit,  juxta  supra  notalam  sententiam  beati  Cssarii, 
adbibilis  secum  sanctimonialibus  quas  el  xtas,  ei 
morum  probitas,  et  vitse  innocenlia  commendant, 
id  faciant,  et  quod  deliberandum  est,  prudenler  deii- 
berenl;  et  quod  disponendum,.  utiliter  disponant: 
quia  si  earum  consilio  et  praesentia  usae  fuerint ,  et 
roorsum  detractionis  vitabunt ,  et  exemplam  sibi 
subditis  salubrius  prxbebunt.  Licet  enim  bujusce- 
modi  sanctimoniales  talium  negotiorum  expcrieo- 
tiam  non  habeant,  earum  tamen  praeseotia  capaces 
boui  consilii  castique  facl:»  sunt. 
CAPUT  XX. 
Quia  virorum  frequeniias  sanctimoniaies  ,  juiUi 


bus  ab  abbatissis  constituto  stare  cogatur,  ut  statim  B  superiorum  Patrum  sententias,   penitus  vilare  de> 


rubore  sequestrationis  emendelur.  Si  autem  his 
roodis  admonita  atque  castigata,  incorrigibilis  adhuc 
exstiterit,  congrue,  si  famen  setas  permiscrit,  ver- 
berum  adhibeatur  castigatio.  Yerum  si  talis  fuerit, 
quam  aut  aetas,  aut  qualitas  personae  verberari  non 
siverit,  bsBC  et  publica  objurgatione  ,  et  jejuniorum 
continuatione  ,  et  sequestrationis  rubore  tandiu 
corripiatur,  donec  digna  poenitcntiae  satisfactione 
▼cniam  consequi  posse  videatur.  Si  igitur  ea  quae 
flagellatur,  et  ea  quam  flagellari  aut  aetas,  aut  qua- 
litas  personae  prohibel,  incorrigibiles  apparuerint ; 
sil  iocus  intra  claustra  quo  ad  tempus  retrudantur , 
et  secundum  roodum  culpae  castigenlur.  Quod  si 
etiam  aliqua  in  tantam  insaniam  devcnerit,  quae 


beant,  satis  liquido  patet :  restat  ut  immiDente  ine- 
vitabili  necessitate,  qualiter  id  facere  debeant,  de* 
monstretur.  Decet  porro  ut  abuatissae  tres  ani  qua- 
tuorsanctimoniales  vitae  probabilis  constitaant,  coram 
quibus  caetene  sanctimoniales ,  aut  cum  propriis 
equis,  aut  eum  propriis  senis  res  sibi  necessarias 
deferentibus,  tempore  competenti,  in  loco  videlicei 
ad  hoc  negotium  constituto  loquantur,  et  id  qaod  dda- 
tum  fuerit  recipiant.  Ut  videlicet  hujuscemodi  confabo- 
latio  nullam  possit  in  quoquam  sinistraeopinioaisaffe^ 
re  suspicionem.  Sed  et  tempore  novarum  fragun,oo- 
ram  memoratis  sanctimonialibus,  quidquid  eis  reci- 
piendum  aut  recondendum  est,  recipiant,  et  recon- 
dant.  Similiter  quoque,  quando  eis  in  propriis  man- 


posl  tot  saluberrimas  admonitiones  et  castigationes  ^  siunculis   aliquid  operis  agendum  est,  quod  non 


necdum  se  correxerit,  deprecetur  pro  ea  communi 
volo  ab  omni  congregatione,  ut  ab  illo,  cui  nihii  est 
inipossibile,  sanetur.  Postremo,  si  his  omnibus  exhi- 
bitis  inemendabilis  alque  incorrigibilis  apparuerit, 
quia  uullatenus  huic  saeciilum  repetere  fas  est,  ad- 
vocetur,  si  necesse  est,  episcopus,  el  illius  sapien- 
tissimo  ac  discretissimo  jiidicio,  ita  ejusdem  vita, 
qu:e  se  tot  vitiis  foe.IanJo,  et  in  pertinacia  perma- 
nendo,  a  collegio  sanciimonialium  quodammodo  se- 
crevit,  intra  scpta  monasterii  moderetur,  quatenus 
et  poeniteniiam  sibi  ab  eo  injunctam  salubriter  ge- 
rat,  et  cxtcris  nullius  contagionis  tnorbum  inferre 
valeat.  Quae  autem  cnminale  pect^atum  cominiserit, 


siiie  virorum  labore  perGci  potest,  hsesanciimoniales 
coram  sint,  ut  nullus  in  his  negotiis  possil  oriri  d^ 
trahendi  aut  peccandi  locus.  Sed  et  hoc  abbatissxt 
non  solum  praepositarum  suarum  cura  ,  et  memora- 
tarum  sanctimonialium  instaniissiroa  procuralione, 
verum  etiam  suo  studio  ,  imo  saepissima  iovesliga- 
tiojie,  scrutari  atque  solcrler  inquirere  debent,  neqoid 
inhonestatis  in  roansiunculis  sanctimonialium  aat 
in  earum  claustris  quispiam  quolibet  modo  perpe- 
trare,  aut  ab  aliqua  alicujus  famiiiaritatis  occasiooe 
suscipi ,  aut  clanculo  abscooJi  possit.  Tanta  igitor 
sanctimonialibus  in  confabulando  cum  viris  pudici- 
lia;  Gducia  inesse  debet ,  ut  aliis  aspicieotibus  nii- 


huic  nullalenus  difierenda  est  correpiionis  uiilitas,  ^  nime  erubescant.  Ut  enim  beatus  Hieronfmus  dicii 


quin  aut  sponte*peccati  sui  facinus  poenitendo  nbluat, 
ant  si  id  agere  renuerit,  ab  episcopo,  ut  praemissuoi 
est,  juxta  modum  (axatum  sententiam  excommuni- 
cationis,  et  roodum  poenilentiae  excipiat.  In  casU- 
gandis  naroque  atque  corrigendis  delinquentibus, 
opem  ferre  non  desistant  abbaiissis  caeterae  sancti- 
rooniaies. 

CAPUT  XIX. 
ScriptUTarum  sanctarum  doctriiiis  demonstratiir, 
quod  subditarum  vita  praelatarum  sit  exemplis  in- 
formanda.  Et  quia  sanctimoniales ,  sccundum  Pa- 
trum  documenta  ,  virorum  debent  vitare  familiari- 
tates  et  sermocioationes ,  decet  ut  abbatissae  ,  sicut 
in  caeteris,  ita  qaoque  et  in  viroram  confabulatio- 


(i»  epht,  ad  FuHam) :  Specii)uro  mentis  est  facies. 
et  laciti  oculi  cordis  fatentur  arcana.  Uode  aii  et 
quidam  :  Frons  bominis  propriae  mentis  deprofliit 
amictum  :  qualis  vuitus  erit ,  talia  corda  gerit.  Si 
qua  vero  inventa  fuerithis  confabulationibus  dediu* 
ita  juxla  superiorem  modum  corripiatur,  utetip.^ 
emendelur,  et  caeterae  timorem  habentes  nibil  uie 
agere  pertentent. 

CAPUT  XXI. 
Quia  licitum  est  Oeo  dicaiis  canonice  vifentibiB 
vernulas  securo  famulandi  gratia  ia  Diooasteriii 
babere,  cavenJum  est  illis  ut  in  eis  aninuo  potin* 
salutem  quam  commodum  terrenum  qoau^nt.  Solent 
enim  hnjuscemodi  eflrenes   el  impudic»  efffct* 


Me  REGULA  SANCTlllOWiALIUBI  AB  AilAtAttltt  WLLECTA.  -  LIB.  IL  m 

CBlttt«MMirtci»«nui4ai  Uicedeffift.  ei  iMptaqiuBqtie  A  Deumel  boaujws  cresceie  co^rU,  pcrgaiul  teoi- 

pluin  veri  Patris  cum  pareDlibus  suis :  sed  GiMia  tttis 
non  egreJiature  tempfo,  et  nasqtiam  ab  eis  invenia- 
lur,  Bisi  k  Miditu  saAclarya)  scriplaraceni.  NiiM|iiain 
exeal  feras,  ne  invenianl  ean  qui  eiroiimcmil  ciw- 
latein,el  vulaereni  pHdiciliamiCJiift.aufereiilestberl- 
sim»,  el  nudam  in  a»af|iiiae  derelinqvanl.  fkn  m- 
eaUurJn  pabliea,  iie  videal  cibos-qoos  deaidevet. 
Discal  jaaa  nimc  viaum  non  bibei^^  in  quo  etlla- 
xuria  :  iisqoe  ad  perleelam  tamea  selatem  propter 
iiididgenUam  medico  utatur  viiio,  el  camiam  edaik) 
sualontelur*  Nolbis  ei  juveoi» ,  nuihM  cineiaoalus 
arttdeal.  VigHiaMm  dies  el  aoleinaes  peraoclatit- 
aeasic  e^brei,  ul  ne  Iranaversiim  qaiden  uaifoem 
a  aalrice  jdiaoedal.  Noa  com  aaeiliss  ia  avribuaaa- 
B  aurrel,  aed  qaod  uai  leqDilur  omaes  ioleiligaiil.  Sic 
ei  eoiaea  aon  ooopta,  alqoe  fonaosa,  quae  gmtttie 
canaea  didce  moduielur  :  sed  gra^s ,  patlens,  sdIk- 
IriMis,  el  pudieilki  velerana  ,  qu«  illaiin  ddoeat ,  ei 
assaescal  exempio ,  ad  oralioDes  et  psalmos  nocte 
eoaeurgere ,  maiie  bymnos  canere  el  stare  in  ade 
quasi  beiialricem  Gbrlati.  Horarom  dfiet  cursu  per* 
ado,  aceeasaque  kMemnla ,  reddal  sacrificinm  ve- 
spertiiMim.  Sip  diea  traaaeat,  sicaox  iaveniat  labo- 
rantem.  Cibus  ejus  olusculum  sit,  et  simiia,  raroqae 
piscicuii.  Sic  comedat  at  semper  esurial,  ul  sialiin 
posl  cibum  possk  legere ,  orare  et  psaRere.  Non 
habeal  coiloquia  sncuiarium-poeUaraln,  el  malarma 
nrgiitam  coatuberaiis  noir  mieceatar.  Baiaeamm 
i^ero  fonitiboe  sopitos  aoa  sascitet  igifes.  -Pro  gem^ 
C  mis  «I  serioo  ,  dtviaos  codices  amet.  Discat  prf no 
Psalteritom  ,  eradiatur  hi  ProverMfs  Salomonis  ad 
vilam,  eonsoeseat  ia  Ecdesiaste  ealcare  quae,  mnndf 
sant.'  Secfelttr  hi  lob  virtutfs  el  potienti»  exempla. 
Ad  Evangella  transeat,  nunquam  ea  positura  de 
maailw».  Apoolaloram  Acta  el  Spistolas  t«la  cor- 
dis  imbilKil  voluntate.  £t  sic  per  ordinem  scriem 
Novi  Yelerisqtte  Teelanenti.  Curoque  pectoris  sui 
ceBarittm  bis  opibus  iocapletaTeril ,  tunc  vinalam 
floribtts  adoraala  ,  aoli  spoaso  «mlesti ,  eui  oon<^ 
missaesi,  caicalis  cunclis  qu»  laundi  sohi,  placefe 
slttdeau 

CAPUT  xxm. 

Quaaqaam  intra  elaustra  monaaterli  nnctimo» 
perforenlur,  nee  ora  Chrrsto  consecrafa  cerus-  ^  nliies  caaooice  vivemes  proprias  soiitae  slmhabera 


qaie  fiarifr  vagaadi^  vidertal  aut  aadieriat, 
aaribtts  4iomkiaram  suarara  impttdenter  iiigererey  et 
aaioioa  oaram  a  rigore  divin.-e  servitulis  emoliire. 
Qoaprairter  necesse  esl  ut  in  talilws  coiigregaadis 
modam  adbibeant  discretionis  :  ul  non  aaiplius 
qiiamaece80la6exigit,  sibiad  serviendttm  coagro- 
geat,  el  ei«a  congregatas  curam  adiiibeaol,  ne  iltis 
quolibei  peeealo  roeaiibas,  Hiaram  rttin»  participes 
e&islaat.  Si  vero  b»  famui»,  aal  abbatissaraBt, 
aat  cerle  saneliBMtaialittm»  ia  eiattslris  noaastetii 
i^uippiam  iadeceoa  adiaiaerial «  el  Cfebrd  adaionitx 
alqae  eorrapl» ,  aoa  se  eorrexerMU,  extra  cUttslra 
aaoaaslerii  procul  ei^cieadai  alqao  eliiaiaaade  sunU 

CAPUT  XXII. 

Religio  eccle^iastica  doeel  at  pueBie  qaae  in  bm>^ 
aasteriis  erudiuntur,  cam  onuii  pietalis  i^fecla  el 
vigilantissioue  curai  studio  nulriantar  ;  ae  si  iubri* 
cae  aeutis  annos  indiscipiinate  viveodo  traasegerihl, 
aulvixaut  nullatenus  corrigiposteapossinU  Quaprop- 
ler  prxferantur  eis  ex  sancti  momalfbns  tales  magislr» 
qoae  utlqtte  etprobabtiis  sintvitae,  et  erga  eas  talem 
eshibe^int  curam  ut  nequaqoam  huc'  atqiie  illuc  pos- 
sinlhabere  progressnm,  et  aut  desidiae,  autlascivix 
vitio  maculentnr ;  quin  poiius  sacris  imbuantur  di- 
sciplinis  ,  quatenus  his  mancipatae  vagaudi  otio  cz- 
reaat.  Sed  qui  modus  hiijusceroodi  erudiendis  te- 
nendus  sit,  beatus  Hicronyrous  in  epistola,  quam  ad 
Laetam  de  institutione  Glixscripsit,  plenissime  doceti 
dlcens  :  Igitor  quae  de  repromissione  uata  est,  di- 
gnam  faabeat  ortu  suo  instilutionem  parentum.  Sa- 
nrael  enlm  ta  templo  nutrilus  est :  Joannes  in  soli* 
tudlnepraeparatur,  locustis  alitur,  et  melle  silvestri, 
et  fn  typom  poenltcntiac  prjedicandae  tortuosissimi 
^imalis  vestltur  exuviis.  Sic  erudienda  est  aniraa, 
qaae  fatura  est  templuro  Domint.  Nibil  aliud  discat 
aodiTe ,  Alhil  loqui ,  nisi  quod  ad  timorem  Dei  per- 
tiaet ,  turpfa  verba  non  intclligat ,  cantica  mundi 
ignoret.  Adbnc  tenera  lingua  psalmis  dulcibus  im- 
bnator,  procal  slt  xtas  lasciva  puerorum  ,  habeat 
modestaro  gerulam,nutricem  gravem.  Discat  in  puQ- 
rhiacui  imperalorl  tlruncula  nutriatur.  Ipse  babitus 
at  vestitus  doeeat  eam  ,  cui  promissa  sit.  Auresejus 


aa  el  ouTfrarfsso  depiogantur  :  ncc  aurum  ,  et  mar 
gartlae  eollum  e|os  deprimant ;  nec  caput  sacratum 
gemnus  oneremr :  sed  habeat  alias  margnritas,  qui- 
bos  postea  vendilis  eroptura  esl  pretiosissimum 
mai^rilam.  «Kl  noaix  cjassolliciu  et  pradens, 
oi  ea,  qa9  mHrilur  ,  ne  pereuiiatur  a  vipera.  Ne 
tMbal  de  anreo  ealice  Babjloais ;  nec  eam  Diaa  egre* 
dialav  videra  filias  reglonis ;  ne  Indat  pedibns  ,  et 
irahat  Ittnicas :  (|ttia  venena  non  dantur  nisi  melle 
^reoiafita,  et  vltia  non  decipiunt ,  nisi  sub  specie 
▼iHtttaua.  Poalqttan  graa^asettia  fderH  ei  in  exem» 
plan  wpODoi  soi ,  sapiealia  ,  «tale  et  grathi  apud 

•  Ex  Dieronymi  ep.  7,  ad  L»lam,  iegi  aportel : 
5i  nuMx  ejui  soUieUa  pr&viiUlt  ^  ^  9*^  aalrilar 
PATaOL.  CV. 


maasiuncalas ,  pcopter  anns  tamen  et  inArmas  de^ 
bel  intra  dauslra  al^  abbatiaaia  ntaasio  fleri,  nbi 
earam  qu»  forte  suas  non  babeni  imbooeliiiaiibas 
atque  inflrmitatibus  misericordiesine  possit  opittt- 
lari.  Quaram  curam  abbatiasse ,  ut  pote  spiritales 
matres,  ante  omoia  gerere  debeat,  ut  bts  ea  qaibus 
opus  habenl  misericordiler  ndaiinistreal.  Sed  el 
caeterae  sanctimoniales,  acceaso  eaa  fiaqoeali  visi* 
lantes,  divinaram  Scriplttrarun  aoUocttiaoiiibas  de- 
mulceant^  et  suis  faculutibtts  eis  adminiculum  prar- 
beant ,  earamque  imbecinitates  et  infirfflitates  cum 
chariute  aequanimiter  porteot,  ut  merlto  a  Doniifto 

ae  ferknmr  i  c^ra  :  eadm  eura  ptovideaJ,  nt  bibat 
ub  umeta  emlke^  etc.  !fain>.  - 

31 


«•   Oicaliir 

(Jldil*.  ISIr) 


AMALARICS  PRESBYTCR  NCTrEflSIS. 

Infirnmi  f%d  ,  et  miUMU  me^  eU.  A  Malnlo  tenipor*  neiiaslorkim  IssradiaMli 

,  et  cum  eis  dteoemis  uniUmi  ei 


97i 
^paeili 


CAPUT  XXIV. 
Qnie  cQimm  aMieiiftsae  eilerianMi  el  loierionMi 
yomlBfe  gnTSltte,  edeo  iK  pcaepedieaie  ignoniiida 
fff«f lliuilif  hiUBara  hmIU  nesoiaM  qiitt  in  monaeie- 
riie  iiegligeBier  fiiiiil ,  Beeeme  est  ai  Ules  iob  ae 
coiiiiilinani^  eam  qnibus  aecarepogaittl  parliri  enera 
legimime.  Aiuibua  eihHn  ulem  coafenmi  poieaUlem, 
«I  viee  saa  faogeoles  ,  el  bene  ofenles  in  meUus 
pMficere  dielis  el  exeroplis  esliortenuir,  ei  dettn- 
qoenliam  errata  disirieiissima  iavecdoiie  cerri- 
^nt ;  ei  i^»  in  monasUritsababbalissis»  ob  diver- 
cararam  oecapatione»,  perfiei  minime  po»- 
ob  bis  digiie  ct  oliiiler  peridanlar.  {^bus 


qni  scilicel  el  vil»  bonestate  clarescaat,  ei  noii  se, 
sed  Cbrisiom  amare  cupiant;  nee  sua  «pueranl,  sed 
quae  lesa  Cbrtsli,  el  oon  amplias  ibi  imMoreatar, 
nisi  in  missaram  celebratlonibus  ad  soadimiMHaArs 
pubHce  focieadis.  Qaibas  riu  ac  devou  cdebraiia, 
iflico  forasegrediaatar.  Saactiaiaaiales  aaoMpie  vela 
anle  posilo,  al  moris  esi,  boras  caneoicas  ei  oaissa- 
ram  solomttia  celebreal.  Sed  el  hoe  ca?<fani  al  ouUa 
illaram  eum  eisdem  presbyieris  eoiuinqoe  minbtris 
aKqmn  sermoebiaiionem  femlliaKffl  babeai.  Si  qoa 
Igilor  pcecau  soa  saeerdoii  eonilieri  ToloerK,  id  ia 
eeelesia  fbeial»  ol  ab  altis  videalur  ,  sicoi  in  dieiis 
sanclorum  Patrum  conlineiur  ,  excepiis  infirmis « 


qoateons  irreprebeosilMiiter  virendo , 
Tirlutum  exenipU  pnebeodo,  cictabtts  sonetaram  fe* 
minarum  mereanuir  adscisoi.  Quod  sa  negligeour 
vixerini,  el  iusquibos  bene  vivendo  prodesae  dobiM- 
raoi  esemplo.saai  perversiuiis  alii|uam  imsioois 
maculom  ingesserinl ,  jaiU  oiodttm  praemissum  ja* 
diceotur»  ei  si  iuemeadabiias  esslilerifil,  a  mioisuria 
aoiOTeanUr»  a&aqaa  in  loca  eamm  pcobabUieviCSB 


pspedit  ul  se  imiubiles  c«taris  prasbeaal,  j^  quibus  in  domibus  id  facere  necesse  est.  Nam  pres- 

bjFler  diaooBom  ei  subdiacoimm  ,  qui  atiqae  booi 
sfiH  leslitnoail,  ob  detraciionem  vlUadam  secom 
babeat>  a  quibae  seiNcel  rideartur  ,  el  svs  innoccii- 
llm  bOBMm  tesiimoahim  exhibeaUir. 

CAPUT  xxvm. 

Quia  sancurum  Scripturarura'  aucioriutibas  i»- 
quido  demonstratur  quod  bospitatiUs  modis  oomibas 
slt  diligenda,  ei  res  ecclesi»  oblaiiones  sini  ride- 
ttnm  ,  prelia  peecatorum  •  pairimonia  pauperom  ; 
qvanquam  ad  porUm  monasterii  locns  uiis  sit  riie 
habendus,  iu  quo  adventaiites  quiquc  suscipianlur  ; 
opoftei  Umen  ot  extra  ,  juxU  ecdcsiam  sciiieei, 
in  qua  presbyteri  cum  minisiris  suis  divinum  ex- 
plent  oificium,  sit  hospiUile  paupemm  ,  oni  etian 
prsesit  Ulis  qui  et  avaritiam  oderit  ei  hospiialita- 
tem  dingat.  Et  excepiis  decimts  qu£  de  ccclesiae 
villis  ibidem  conrerunlar  ,  de  rcbus  ecclesiie ,  proat 
ibcultas  snppetit ,  eiJem  deputetur  liospiuliy  unde 
pauperes  ibidem  recrecniur  ,  ei  fovcaniur.  Sed  et 
de  oblationibus  ^us  ftdelilws  sanclimooialibns  defe- 
hintur  «  dccimae  dentur  ad  eorumdem  snalentatio- 
nein  pauperum.  Is  namque  cul  bospiule  commiiti- 
tur  ,  nequaquam  res  pauperum  in  suos  osos  reui^ 
queat,  ne  curo  Juda  loculos  Domini  furaote  senten- 
tiam  daronalionis  excipiat  Sit  etiam  intra  monaaie^ 
rium  receptaculum  ubi  vidu»  ei  paupercobe  ian- 
tumniodo  recipiantur  et  alaniur;  ci  si  ooo  possaai 
alio  ,  saliem  Quadragesimx  iempore ,  saodioiQnia- 
lcs,  Domini   implenles  prapcepium»  earora  iavcat 


CAPUT  XXY. 

Expedil  albalisais  oi  de  eoogregalione  sibi 
nsissa  uies  eliiani  quibaa  alimeoU  saiictiaMnMdium 
oomwiiiaai,  qase  aoa  siol  crimuialrioes  ,  aoo  vino^ 
lenue,  ntn  prodigoe ,  oi  emUris  viiioram  ittacebris 
maucipal» ,  sed  oiagis  qaas  vilas  siol  prababiiis»  el  q 
iovioial)iiiur  coogregaU  cooservebl»  et  fldeliUr  ea 
olque  humiliier  sanelimoniaidHis  aduioisUeol ,  ul 
de  fidqii  adraiuisiratione  a  rettwneralore  omniom 
bottor«m  Deo  iideliter  remunerentar»  Erga  biqase^ 
modi  voro  delinqnenus  ei  iaobodisftUa  modttspn»* 
Bdssus  obnixe  teneodus  esi* 

CAPUT  XXVI. 

Oponet  ad  porum  moaasuril  utts  eaoeHlBaiop 
aaoelimoniatts,  qoee  «UU  et  monMns  pfobHale  cm- 
Uris  eouneat :  u%  oeqae  propur  personarum  oecep- 
lioncm,  neque  propur  alicujus  aduiaiioiiem  ani  li* 
morem  porU  monasterii  niai  horis  sUiutis  rescre- 
Ur.  Qttia  nlsiuiitad  porlam  oonelitoU  faerH,  ma- 
gttom  piocul  dttbio  U  owttaaaertis  degsntlbas  poio- 


fU  proveaife  perieakim.  Quod  si  alieaias  graiia  V  ^^^  .^^^  .^j^^  .  ^.  ^^^  ^^^,^^  ^  ^^  ^ 


eottira  baue  iiutiuiiianem  focere  lenuverk ,  et  ad- 
MOttiu  nott  se  eorrexerit ,  digna  inveclione  correpu 
ittiMsierio  amovealttr. 

cAPjjT  xxvn. 

Ptesbfteiis  qm  in  monasierils  puellaribus  missa- 
fom  soleHNila  eelebrare  debent,  exira  monasterium 
sH  tooasel  eeehNla  aM  cnm  ministris  suis  babiteni. 
01  diviMa  aervlMils  ebeeqalam  expleant :  et  non  nisi 


•  Ad  Sickarnm  arcAi^piKepam.  Missa  aonl  ( 
eini  Aquisffranensisexemplarta  insingulas  provincias 
comepisUli  imperaloris  adoninseiqusqae  provinciae 
meiropoliuaam.  Hinc  eaisloUram,  qua  poseaai  oe^ 
cttrratti»  titott  diversi.  In  eiemplari  nostro  qoia  io 


lawi  vobit  pedes^  quanlQ  nugis  vot  debeU»  tdtet  aUe' 
riut  lavare  pedet  (Joan,  xiu)  ! 

EPISTOKA  LVDOVICI  PU 
•  ku  siCHiJiMitt  McaifiPiacopctt  BoaaiGJiiJtiisu. 

MUUi  estemptmm  fMlulOfvim  e^neitU  Aifmefrsmefsis, 
ui  ea  in  prowsaa  saa  di/ifeiiter  iransmM  «i  s^ 
eervari  [aciat, 
Ludovicus  divina  ordinanU  providentia  imperaUir 

Aqoiuntam  seettttdam  missam  fbif ,  nevnen  etl  Si- 


cbarii  archi^iisoopi  Burdimiiaasis,  in  i 
bomenMagni  Senonicae  nrbis,  quae  capul  esi  prsvie- 
dmilliaa  an:bieplseopi.  OamesMfra  ejasdem  soat 
ttrgttflMnli.  Jac.  Siaa» 


973  REGULA  SANCTUIONIAUUM  AB  AMALAEIO  COLLEGTA.  —  LIB.  IL  974 

Auguttas^  venenbili  io  Cbmco  Stchario  archiepi-  A  eesse  est  u(  si  aliquem  in  lua  dlKaaMi  lale  focisse 
acopo  in  Bomluo  sahilem  ■ 


Sacrum  ei  venerabtle  concilinm,  divino  nntu  no- 
atrogue  studio  in  Aquisgrani  palatio  nuper  aggrega- 
tum,  in  quo  multa  ob  propagandam  eccieaiastican 
dignitalero,  prxcedente  et  subaequenie  gratia  Cbrl- 
sti,  diligenter  tractata  atque  instituta  sunt»  tuam 
nuUatenus  credimtts  latere  sanctitatem.  Sed  quia 
contingit  eidem  sancto  et  venerabili  cooellio  Uiam 
non^nierfuiase  pateraitalem,  ad  tuam  destinare  de- 
crevimus  beatitudinem,  per  praBse&tem  missitm.no^ 
strum,  nomlne  Adaleimum,  foiinulam  canonicae  in- 
stitutionis»  ab  eodem  sacro  conventu  ex  sanclomm 
Patmm  sparsim  digestis  Eententiis  collectam  atque 
in  unum  coogestam.  Qoam  etiam  idclroo  penes  pa- 


repcreris,  biivasmodi  iaeMim  eonm  pmriaGlali«m 
taiorom  episooponim  eoaventu»  et  eoram  pnasoripto 
missc  nostro  frustreris,  et  banc  authentleam,  qt 
praemisimns,  diligenter,  sicut  missas  Boster  eis  ia- 
siauaverit,  traascribi  pereenseas.  Omaesergolae 
dimcesees  epiicopi  et  caeterl  praBlatl  eam  vlgilaAti 
cora  traaseribere,  solerti  studio  intelligeret  iastan- 
lissiaMa  asslduitatis  exereitio  (tivinittts  a^jutt  opo- 
ribus  complere  decerleiit  :  ot  eom  nos  biiytts  rei 
gratia  inquirendae  venturis  Kaleadis  SeplembribttS, 
(sicttteidem  saaoet  meawrabiii  concitto  memlaimns 
nos  dixiase  faeturos)  missos  oostros  per  imperium 
a  Beo  nobis  collatam  destiaavcrimust  remota  ea» 
jusllbet  diflleultatis  oppositions!»  <|usdem  salutiferm 


laUam  iiostrum  dUigenter  scribi  fecimus,  ut  nibil  ia  B  iasUtaUonis  pr»lati  et  subdiU,  prout  Domimis  posse 


se  scriptoram  viUo  d^piravationis  aui  detruBcationis 
babeas,  ad  te  usqoe  iocolumis  perferretur.  Quapro- 
pter  voiumus  atque  deeeraimns  ut  juxU  metrqpoU- 
unae  sedis  Ubi  caaonice  colUtam  digniutem,  no- 
stncque  auctoriUUs  sancllonem,  dimceseos  tum 
episcopos,  et  caeleros  Ecclesiae  praelatos»  Umpore 
et  loco  congnienU  ad  te  accmere  facias,  et  bis  co* 
ram  capitulaUm  memoratam  InsUtuUoiiis  formuiam 
praelegi  jubeas,  et  quod  ob  eialtandum  ecclesiasUei 
culmints  fasUglum,  et  animarum  salutetn,  idem  sik 
eer  coaTenlus  eam  ediderit»  liquido  demoastres ;  sed 
etbis  qoi  in  uno  collcglo  canonice  deguat«  teaendam 
observandamque  coram  memorato  misso  nostro 
coiiferas :  ac  si  alicijjus  cordis  obtusio  eam  iatelli- 


eis  dederit,  strenui  inveniaatur  operatores.  Quoaiam 
di  igenU  indagiae,  viu  comilef  perquirore  jubeb^ 
mus  qttis  praelalomm  iqjuBCtum  sibl  olBcium  stre* 
nue  peregerit»  vel  quis  in  claustris  canoaioomm  ot 
caeteris  ^  babitatioaibus  coiistniendis«  et  in  neces- 
sariis  stipendiis  eis  tribaeadis,  et'ia  doaubus  ad  re- 
cepUcula  panpenim  reparaadis,  sancUoni  nostrae 
paruerit,  quisve  clerum.suum  eadem  iostituUooe  et 
caeteris  spiritalibus  documenUs  instruere  caraverit, 
vel  quis  causa  avariliae  eos  quos  CbrisU  mUitia  ra-^ 
Uonabillter  alere  poterat,  propulerit  :  quia  unius 
anni  spaUum  dedimus,  ot  ea  quae  proniissa  jttat 
absque  uliius  difficoiuUs  excusaUone  perfici,  obt 
necdum  facu  erant,  facillime  possent.  Proinde  qui 


gereneqoiverit,  bnic  slve  abs  U,  sive  ab  aliis  epi-  ^  ^oc  anni  tempore  In  boc  negoUo  noslKe  admodum 


scopis,  comprovincialibus  scilicet  tuis,  doctrinae  fiil 
gore  renitentibus  sobrie  tradator.  Sed  et  in  boc 
nihilominus  circumspecUm  monemus  esse  tuam 
pnidenUam,  ut  ab  his  qui  eam  transcripturi  sunt, 
iu  transcribatur,  ut  nec  depravaU  vitio  seriploris, 
nec  detruncaU  ab  aliquo  fiat :  sed  sicut  a  pncdicto 
missonostro  eis  demonstratum  fuerit,  absquc  aliqua 
depravatione  vef  detroncatione  transcribalor.  No- 
veris  eUam,  qnia  ideo  illlus  exemplum  apud  arma- 
rium  palaUi  nostri  detentum  est,  ut  eo  probari  pa* 
leQler  possit  qttis  eam  incariose  transcripserit,  vel 
qols  aliquam  cjus  partem  detruncarit.  Ut  enim  com- 
perimos,  dum  in  eodem  sacro  concilio  perlegeretur, 
oateqttam  eoram  aobis  ab  eodm  conciHo  prdata, 
el  necdnm  mensura  clbl  ac  potus  sutuu  fuisset, 
qnidam  magna  ex  parte  illam  detruncantes,  quaedam 
capitula  iaoonsulu  ex  ea  transcripseruat.  Unde  ae- 

■  fltnc  ^stdam  encyclicam  fulsse  oporut,  nam 
in  GoldasU  tomo  lY  Coostit.  Imperial.,  pag.  12  nov. 
edlt.,  affertur  daU  ad  Amonem  archiepiscopttm 
8altb«rgensem.  Ma5SI. 

k  BaSkaHonlhus  con$trueii$,  Dao  praeciplt  hnpe* 
nlor,  regutamobservari,  et  moiiasticas  habiuUones 
IpsUoran.  Utrumqne  pariler  complexus  est  Hetti 
Trevirensls  archiepiscopos  in  eptstola  quam  de  eadem 
re  toiic  scripsitatl  FroUriumTuHensem  eplscopiim  : 
c  l<lon  nesciUs,  Inquit,  com  qoa  cauula  maodatom 
anscepimas  domini  imporatoris  nos  in  dimcesi  no- 
atra,  etqiiscopi  singiihtn  paroehMs  suis,  idest,  de 
regnta  aogen^  reUgionis,  et  de  minlslratoriis  ca- 


jussiont  pro  viribus  obedire  neglexerit,  caeUris  sine 
dubio  terrori  erit,  ne  Ule  admilUre  praesumant. 
Bireximus  sanetibi  lastilaUoBis  fominlam,  quam 
ejosdem  sacri  coiicilii  par  consensos  parque  studinm 
ex  aaaclorum  Falrum  dicUs  enudeatim  excerpsli, 
et  casUmoniae  dlcaUs  in  una  socieUU  canonice  de- 
genUbus  observandKm  sutuit.  Quam  volumus  a  te, 
sive  a  tuis  eomprovinciatibus  episcopls,  studiose 
jubere  transcribi,  et  monasteriis  puellaribos  in  tua 
dicecesi  consieUalibttSt  ia  qttibiis  scilicet  caaoaico 
vivliar,  leaeadam  coalerri,  qttaliierque  ab  abbatis- 
m  et  caeteris  sancUmonlaJlbus  religlosissime  ac  de- 
votissime  observari  debeat,  apertissiiae  perdoceri. 
Qttoaiam ,  nisi  quando  nos  aliquam  abbatissanini 
^  nostram  adire  josserimus  praesentiam,  allo  tempore 
volumusin  monasteriis  resideanl,  et  secundum  ^at» 
vitam 


noniconim  olBcinls,  ut  sl  qulbus  tn  locts  benecompue 
essent,  dcinceps  ciun  summa  diligenUa  omaFealur. 
Nunc  auiem  in  proxlmo  est  placitum,  quo  siae  dubio 
scisciubitur  de  obUmperaUone  mandaU  doiaiaue 
mandaU.  Quapropter  scrutemini  dUigenUr  In  paro- 
cbia  vestra,  in  vestris  aliorumque  monasteriis,  si 
prsefaU  regula  dif  ne  per  omnia  conservetur,  et  si 
officime  JuxU  ipsius  decreU  construciae  atque  mno- 
vatae  coniineantur  :  nt  eum  imperiaii  solertiae  prae- 
senubimur,  d^ecto  procul  mountento  aliorum,  nna 
vo^iscum  ex  omnibus  illi  a  nobis  veritas  aunUetur, » 
et  caeUra,  quae  sequuntur  ki  schedis  SaacU  Petri 
Carnotensis,  unde  olim  deacripsiinus.  Jac.  Sma. 


975 


AD  rORMAM  INSTrrilTlONIS  CANOMCORUM,  ETC, 


m 


«ibdiias  in  sancto  reltgionis  'proposiio  eonstringant.  A  utrorumqae  scripto  notentur,  atqtie  per  ipsom  tuQBh 


Bt  nuHa  iNMim  fons  eTagsmdi,  aol  oecMione  qna- 
Kbet  acf^pti  per  villas  residendi,  snisqoe  ▼elopia- 
tibiis  descrviendi  Hectitlani  sibi  altribuat.  Qoanqiiani 
enini  nenntiili  eierici  monasteria  pueilamm,  et  non- 
•HilK  laiei  monasleria  tlroram  eliam  et  pueUanim 
habeant,  taa  taroen  debel  pnevidere  sofertissima 
iRdnstria,  ni  in  omnitKis  locis  sub  ina  dioeoesi  con- 
gtilntis,  abiconqne  congregaliones  clerlconim  et 
•anclimonialium  sQnl,  juxla  possibilltatem  el  racal- 
latcm  rerum  secundum  hnjas  inslitationis  formam 
irtvant.  Qnia  iinlla  est  omnlno  ecclesiaqu»  focuHates 
bnbeal,  ubl  non  possini  tot  talesque  gubernari,  qui 
diviiram  cxpleant  officium,  et  abf  hospltaHUis  jirxta 
vires  iion  posstt  dfligt.  Nosqooque  praefalum  missnm 


que  comroissum  nosirae  dignoscentiae  intimeniur, 
ut  sciamos  qnibus  graliamm  aciiones  referre,  qooft. 
qne  eliam  dignis  correptionibus  corrigere  debeamus. 
Si  vero  aHquis  tux  diceceseos  eidem  insUtutloni  t^ 
straeque  admonilioni  procaciter  reniii  Toluerit,ec 
eam  qnse  ab  eodem  sacro  conyentu  consiituta  aique 
decreta  est,  pro  ▼irfbus  observare  neglexeril,  et 
subinde  admonitus  non  se  correxerit,  qaieunque  ille 
est,  ante  praesenliam  nostram,  lua  fel  roissl  uostri 
adfnonitionc,  venire  feslinet,  qnatenus  a  nobis  juxia 
quantitatem  cnipae  digne  corrigatur.  Dircximas  pr?e- 
terea  tibi  pondus  et  meusuram  secondum  qnx  cleri- 
cis  et  sanctimontalibus  panis  et  potus  aeqnaliier 
tribuenda  sunt.  Quae  ab  omnibus  flrmisstme  alque 


nostrum  ad  luam  sanclitatem  ideo  direximus  ut  B  fnviolabHiter  tcneantnr  Qecemimus,  et  ne 


tnnm  caetcrommque  ecdesiaslicorum  In  lua  dicecesi 
exlsteniium  diligenler  atque  subttliter  in  hoc  nego- 
tio  inioeretur  simlinm)  et  tlbi  opem  in  cxteris  com- 
nionendis  fcrret :  qni  etiam  nobis  referret  qualiler 
pnelati  et  pnelat^e jeas  formulas  libenter  susceperint, 
diligcnter  transcribere  studuerint,  et  devote  adim- 
plcre  juxta  vires  curavcrint.  Quoniam  landiu  IHam 
in  lua  vd  comprovincialinm  tuoram  dioecesi  immo- 
rari  et  discurrere  una  cum  misso  tuo  jnssimus ,  do- 
ncc  ab  omnibns  memoratae  formulre  iranscriberen- 
tnr.  Ut  Yidcliccl  cuncla  procurans,  diligenlerqne 
perflciens,  cnm  ad  nos  illum  redire  opere  expleio 
lempus  pcrmiscrit,  cnncta  quac  acta  sunl  vestro 


quii  iii- 

trementi  aut  detrimenti  a  quoquam  patianlor,  mo- 
dis  onmibus  inhibeimis.  Tuam  igitur  in  caice  cpl- 
stolse  admonemus  sanctitatem,  ut  secundDrh  mm- 
sterium  tibt  dlviiio  munere  collatum,  nostne  in  hoe 
negoiib  saluberrimae  admonitionf  obedicnter  atqoe 
inexcusabiiiler  pareas,  el  caeteris  in  parendobonum 
exemplam  tribnas.  Dignnm  quippe  juslumque  est 
vt  quaDlo  subHmios  sacerdolii  dignitate  aliis  super- 
emines,  et  a  nobis  Tenerabiliter  ditigeris,  tanlo  um- 
gis  ad  Dei  nostramque  vofuntatem  exsequendAm 
devoliorem  te  alque  prompiiorem  exhibeas.  Vale  io 
Domino,  et  ora  pro  nobts. 


AD  FORnfAin 

INSTITUTIONIS  CANONICORUM  ET  SANGTIMONIALIUH 
AUBEHTI  MIRiEI  mTM. 


Forma  inilUutionh  canonicorum.  Ea  vulgo  niui- 
cupatur  Regula  canonicorum.  Regula  autem  signi- 
ftcal  institntiim  seiv  formam  pte  recteque  vivendl. 
Kegttla  Graeoe  canon  dtcitur  :  a  canone  dicti  cano* 
nici,  bocesl,  cleric;  juxla  reguiaria  pnecepla  vi- 
fcutcs.  Isidoruin  lib.  vi  Orig.,  cap.  16,  loquenteof 
audiamus  :  c  €!^non  Gncce,  Latine  rcgula  nuncupa- 
iur.  Regula  atHem  dicia,  quod  recte  ducit,  nec  ali- 
quando  aliorsura  trahit.  »  Alii  dixeruni  regulatn  di- 
clam,  vel  quod  regal,  vel  quod  normam  recle  vi- 
vcndi  pracbeal,  vel  quod  dislortum  pravumque  cor- 
rigau 

Canonicorum,  Sunt  qui  dispuUnl  an  Palroa  con- 
cUii  Aquiasranensis  ronnam  inslitulionis  seu  regu- 
bm  vivenui  anno  816  scripseriut  canouicis  regula- 
ribns  Aagnstiiiianis,  an  vero  canonicis  C[nos  vutgo' 
Sjecubres  nunc  vocant.  Ad  haftc  qurcstionem  Cle- 
mens  Rcynerus,  S.  Theologiae  docior  ac  professor 
Duacefisis,  In  Itbro  de  Apostolatu  fWiiedictinonim  in 
Anglla,  Duaci  1628  edito,  pag.  i5f ,  rdse  respondei, 
cx  quo  haec  Iiabe  :  c  Ganonici  illi  qni  in  concxlio 
Aquisgrancnsi  instilirantur,  non  fuerunt  Au^u^tinia- 
I13C  reguUc  grofessi;  iroo  ne  quidem  religiosi  sivc 
rcgulares,  ea  notione  vocabuli  qua  nunc  vocamus 
regiilares  seu  religlosas  personas  illas  lantom  qtise 
pcr  tria  vota  et  plenam  soecull  abrenuntiationcm 
Deo  sesc  ife  licaverunt.  Primo  id  clarnm  est  ex  ipso 
couctlli  prooemio.  fn  quo  inter  alia  dicitur  canonico- 


C  rnm  vita  sparsim  in  sacris  canonlbua  ei  in  8S.  Pl* 

Irum  diclis  indila.  Post  prooemium  ^uitor  inslitn- 
lio  canonicorum,  descripta  ex  multis  concilionini 
anliquorum  canonibos ;  ex  nraHis  capitnlis  S.  fsidmif 
Prosperi  et  Gregorii ;  ex  aliquol  epistolis  S.flieroof- 
mi,  el  ex  duobus  sermonibus  S.  Augustini  de  com- 
muni  Yita  clericorum,  et  ex  uiio  sermone/jusdem 
De  pasloribus.  f  tamie  ex  Isidoro,  Prospero,  Gn^o- 
rio  et  liieronymo,  boc  esl,  ex  unoqnoqiie  islorom 
Patrum,  looge  plura  desumpta  siiilt,  qoamexS.Ao- 
giistino.  Deinde  nulla  prorsus  ibi  fit  mentio  Re^a|x 
9.  Augttstini,  neequidquam  exilla  (quippe  non  Tiris, 
sed  mulieribiis  daia)  deeerplum  esi.  Gur  enim, » 
hic  de  canonicis  Auguslinianis  informandis  ageretur, 
iion  potius  ct  prjecipue  cx  Augustlni  OU^b  desum- 

'  pta  esset  iuformatio?  Inio  si  canonici  is^  easenl  Ao- 
gnstiniani,  quare  (sicut  Palres  in  conalio  ii  Aquii- 
granensi,  anno  836  habito,  moiiachos  onmes  in>U« 
tuendos  ati.regulam  S.  fknedicli  ablcgant,bisverl>is, 

D  Monachi  secundum  traditam  d  S.  BenedUio  tUP' 
/^m,  unanimiter  regularem  titajn  in  omnihntMci^, 
tur;  non  etiam  canonicos  ad  Rcgulam  S.  Aiigosljnt 
reraitlunt  ?  et  quamvis  h;cc  de.iuclio  satis  sit  n^^^ 
festa,  ex  aHo  tamen  capite  adbuc  flet  BMmifesliofj 
Canonicos  namque  rcgularcs  S.  Augustiui»  vereet 
pryprie  Iof|uendo  rcligiosbs  esse,  pcrfectamqo^  ^, 
cull  abrenunlialionem  proflleri  nemo  iaoorati  atqui 
canonicos,  quibus  informandis  Patres  Aquhgranen* 


9n 


AUBERTI  HIRiCI  NdTiC!. 


m 


M  Regiilaiii  et  canoiiibus  Bcclesia,  dictisqae  SS.  A  (qaem  Honorfus  libro  de  Sertoioribas  ecciesiaslieift, 

Patr  im  praescnpseruDt,  proprie  loquendo  non  Aiisse       -•     -        ^.  r  

religtosae  abrenuntfationi  astrictos  tpsum  concilium 
csp.  415  diserie  his  verbis  enunttat :  c  quanquara 

canofiicis,  qnia  in  sacris  canonibus  iliis  probibi- 

tnm  non  legttur,  iioeat  Iinom  induere,  camibiis 

vesci,  dore  et  accipere,*Droprias  res  et  ecclestae 

com  bumitfiate  et  justitia  oabere  {quod  monacbis, 

qui  secundnm   regularem  institntionem,  arciio- 

rem  ducunt  vitam,  penitus  inbibitiim  est),  tamen 

in  cayendis  viiiis  et  amplectettdis  viitutlbus  eo- 

ntm  et  monacbornm  distare  non  debet  vita.  i  Ex 
his  liqtiet,  tempore  Ludovici  Pii,  canonicos  in  eom- 
moni  viventes  etiam  sub  abbatibus  et  pra»posi?is, 
non  fuisse  regiilares,  prout  nunc  usus  baiiet  voca* 
biili,  sed  saectdares  :  quibus  (pneter  praebendas  seu 
sftpendia,  ut  P:itres  Aqitis§[ranense8  loqunntur,  qnge 
ab  episcopo  et  ecciesfa  cui  inservlebant,  ordina rie 
accipiebant,  eliam  sua    licuit  retinere,   ei  quibus 


episcopuffl  Meiensem  non  recle  appeHat)  Anialario 
Trevirensf  episcopo  state  soppar,  vir  riik  longe 
erudilissiinitB.  Ab  isto  Amalario  Metensi  feninl,  r»- 
cia  e  palatio  Aquisgraneflsi  libromm  oopia,  loimn 
boc  opus  institutionis  caiionic»  ex  diversis  doeto- 
rum  sententiis  concinnatom,  concilfique  Aquisgra 
nensis  jiidido  et  anctoritate  comprobatum :  quod  ex 
Ademari  Chronico  EngoHsmensi  Sirmondus  obaer- 
vavit. 

LiBRi  pRiiff  cAr.  I.  De  tontnra  etericonm.  In 
veteri  Ecclesia  Occidenrali  comain  fliientein  staiini 
ponebani,  qni  se  militiae  aacrae  accinxerant.  Pru- 
aentius  dc  S.  Cypriano  : 

DeOiM  caMtfi«8  ooinpetcUar  ad  brevof  eapillos  • 
et  roanent  hnjos  moris  vestigia  in  sacro  rilu  qno 
flunt  clerici   :  Emecaj^  enim  qme  c^opimt^  ih  cc- 
pillorum  cinnot  ninc  inde  delibat;  quaa  prima  ton- 


vetlent  dnre  :  et  qiii  in  Iioc  solum  a  canonicis  saecu-  |»  sura  nominatur,  et  lonsi  oKm  dicebantur  ejus  gradus 


laribiis  nostri  temporis  differebnnt,  qnoi  in  com 
innni  domo  viverent,  el  mensa  communi  el  dormi- 
lorio  coramun!  uierentor,  sicut  nunc  clerici  acade- 
niici  in  seminariis  (et  Palres  Oralorii  in  Italia,  Gal- 
lta,Belgia  et  alibi  vivnnt).  In  Gallia  antemqnam  pln- 
rima  adbuc  collegia  canonicorum  sxciilarium  tisnn- 
ttir  illius  veleris  instituti  :  quos  licetplos  el  ex  vir- 
tnfnm  actibns  religiosos  nuncupare  possimus,  non 
tam^  religiosos  aut  regulares  ex  notione  qtia  nunc 
▼ocantiir  illi  soli  (|ui  perCecte  abrenuntiantes  «cculo, 
nibil  prorsus  retinent  in  sua  potestate,  de  quo  pos- 
ftint  tanquam  de  re  propria  disponere.  >  Sic  fere 
Cleniens  Rejnerus  loco  citato. 

In  eondtto  A^uisgranensi.  Aqnxgrani,  urbs  impe- 
liatis  sita  in  dioecesl  Leodieensi,  a  Grano  nescio 
qno  sic  dicta,  domicllio,  tumulo  et  reliquiis  sancti 
Caroli  Magui  imp.  itemqne  balneis  celeberrima,  iio- 
stratibns  Aken,  Francis  Aiihta^hapetfe.  (Wim  dicU 
fnit  Novnm  Castellum ;  et  diu  ante  Caroli  Magni  ^ 
rcvum,  principibus  in  deririis  ftiit,  ut  Pippino  Her-  ^ 
stallio,  m.tjori  domus  regiae  in  Austrasia,  ejnsdem 
Caroli  Magni  proavo,  qiii  Aquisgranensem  B.  Nariae 
hasilieam  liberaliter  dotavii,  ut  ex  dlplomate  ejus 
liqitet.  f  Carolus  Dcl  graiia  rex  Francorum  et  Lon- 
gobardontm  ac  patricitts  Romanonim.  Noverit  Om- 
ntuin  ftdelium  nostrorum  mngnitudo,  quod  inclytx 
Tnemoriae  proavus  nosier  Pippinus,  quondam  ma- 
jordoraus,  ecctesiai  S.  Marise  in  Novo  CasteHo  con- 
stmctae  diversas  res  pro  inercedis  aogmento  dedit. 
Unde  servientes  ejnsdem  loci  consolationem  sub- 
Rtanti«  usque  nunc  visi  sunl  babere,  perpettioque 
tempore  ipsas  res  quielo  ordine  possidere  videntur. 
Dnta  T  Nonas  Maii,  anno  H  et  5  regni  noslrj.  Actom 
Haristalio  palatio  in  Dci  nomine  feiiciter.  Amen.  i 
Cneterum  anno  Cbristi  816  in  urbe  Aqulseranensl 
habitum  est  concilium;  in  qtio  (jiissu  imp.  Ludovici 
Pit,  qui  Caroti  Magni  filius  ac  successor  luit)  dnplex 
condita  est  Forniula  institotionis  seu  Regula ;  una 


cleriei.  Otim  eAlm  revera  tondebantur,  nec  postea 
integrom  erai  comam  alero.  Inde  concilii  iv  Cartba- 
giniensis  canon  44  :  Clerieut  nec  eomam  imlrial, 
nec  barbam  radat,  vel,  iH  alli  veteres  libri  leguni, 
tondeat,  Barbam  igitur  alebant;  ut  hodiequo  Gia«i, 
et  Latini  non  panci;  utprorsaa  non  eapiam  quod 
scribit  Gl*egoriu8  Yll  papa  ad  judieem  Caralitanum, 
lib.  IX,  episl.  10,  totius  Occldentalts  Ecelesiae  cle- 
rum,  ab  ipsls  Ecclesiae  Christi  primordiis,  barbam 
radendi  morem  lenuisse;  Lalinitftmenpostea  bar- 
b:)m  plerique  rasitmint,  idqoe  discrhnen  Graeci  La- 
tiniqne  cleri.  Qood  religloni  noslr»  nibil  oflicere  ae- 
curate  disserit  synodus  Lemovicina,  iii  ciijus  aciis 
dtei  secund»  reoiUiniur  eanones  aynodi  Biturieciniis, 
quorum  septlmus  clerioos  omoes  tonsuram  eccle- 
siasticam  habere  jubei»  hoe  esl  barham  rasam  ei 
coronam  in  eapite.  Adeo  vari«  hac  eUam  in  parto 
vices  tempomm  rnerunt.  Sic  rere  Sirmendus  in  no* 
lis  ad  Apollinarem  Sidonium  et  Ennodium. 

leidori.  S.  Isidorus  Hispalensis  in  Beetlea,  Rispar 
nia»  provincia,  episeopos  an.  6S9  floruii,  ei  Jnxia 
Bellarmmi  calculum,  an  656  decessil.  De  isio  el 
aliis  Istdori  Baronins  in  notis  ad  Martyrologium 
Roro.  4  Aprilis  consuli  poteril. 

Inferint  eheuH  corona.  Tonsura  derle^s  Olim 
ita  fiebat,  ut  cireolus  tanlummodo  capillorum  emi- 
msrcl,  tnslar  coronie.  Sie  eam  describil  Gregorins 
Turoiiensis»  de  Nleetio  Treviromm  episcopo  agens  : 
<  S.  Ntceiius,  inqnil,  ab  orlu  suo  clericus  est  desi- 
gnatus :  nam  cum  parlQ  ruisaet  elfosus,  omne  capat 
ejtis,  uc  est  consuetudo  pueronim,  a  captilis  ntnlom 
qtridem  cemebatur ;  in  circuitu  vero  mediorunt  car 
pinorum  ordo  apparoit,  ul  putares  ab  iisdero  coro- 
nam  clericl  fuisse  signatam.  v  Hodie  apud  nos  anli- 
qnam  coronre  formam  solt  fere  roonachi  retinent,  et 
pueri  vocaies  svmphoniaci.  Nam  brovis  iUe  orbis  in 
Yertice,  qoo  cleri  pars  magna  nlitur,  inseiens  olini 
atque  hiusitatus  in  Ecdesia  fuit,  «1  doeet  c^non  49 


canonicorum,  allera  sanclimoiiiaUum  canonice  vi-  D  condKi  iv  Toletani.  Ila  Sirmondus  ad  Sidoiiium, 


ventiuin  quas  vulp  canonicns  vel  canonistas  vo- 
cant.  Prior  a  Surio  et  Biitioin  tomis  Conciiiorum 
jam  olim  evulgata  fuit.  Alleram,  cum  Lutetlae  Pari- 
siorum  anno  1610  negotionim  publicorum  causa 
aget^em,  ex  manugcripto  codice  viri  humanissimi 
vnibiqne  amicissimi  Nicolai  Fabri  Parisiensis  qui 
Peiro  Pithseo  studiorumsocius  ftierat,  et  quem  posl- 
*ea  Ludovicus  XIII  Galiorum  rex  in  litteris  pneceplo- 
rem  habnii,  describendam  curavi,  Ex  eodem  codice, 
qtii  ntmc  Lutetige  in  Thuana  bibliotheea  asstTVatur, 
banc  ipsam.iacobiis  Sirmoodus^  toniQ  n  Coaciliorum 
Gaftias,  1629  piiblicavit.  Caeieruoi  in  coniienda  utra- 
qno  resiila  praccipuam  operam  navasse  creditur  Amq- 
larinslfetensiseccleslae  Dia4>onns,  is  qui  ejnsdem 
Ludovici  Pii  Ilhros  (|oatuor  de  divinis  omciis  cont^ 
xuit.  Quos  quidem  Iibros  Amalario  Fortitnato,  Ta»- 
\irensi  cpiscopo,  hactenns  ralso  lypograpbi  altribiic- 
runt.  Amalarius  porro  Metcnsis,   ut  dfxi,  diaconus 


Cap.  V.  Acotythi,  De  disdplina  aeoljthoram  H- 
bros  dnos  edidil  Aupsiinus  Yalerius,  canliualia 
et  episcopus  yemieiisis. 

Cap.  \1.  Sttbdiaconi.  OKttt  6UA\  sanXobt^quen' 
ietf  iit  inrhi  can.  T7  ex  concilio  Laodiceno  constabit. 

Cap.  VIH.  be  pretbyterit.  Qui  olim  presbyteri 
dicebantur,  eraiit  enlscoporum  quasi  assessores; 
qiiornm  consilio  Ecclesiam  sibi  creditam  regebant. 
Atque  hac  ratione  eos  S.  Cyprianos  soos  coHegaa 
et  fratres  passim  nuncupat,  et  S.  Augustinus  hujus 
ordinis  poiidus  tanli  asstimavit,  nt  ipsum  pene  invi- 
tum  et  cnm  lacrymis  relnctantein  Vaierius  eplf»copus 
ordiiiavitprpsbylenim,^ut  in  Atigustini  Vita  Iradit 
Possidius,  et  ipse  Augnstinus  in  su»  ad  Valeriuoi 
qiistola  declarat. 

Cap.  X.  Hnjnt  rei  gratia.  Hoc  capite  ut  el 
subseqnenti  ex  professo  agitiir  de  episcopts.  tUriu^- 
que  capitis  textua  ex  S.   UienNiymo  est  desu«.<« 


m 


AD  FORMAM  INSTITUTIONIS  CANO^ORUM,  ETC. 


m 


^iiit.lda«Hi0i€iiymisttbl.8O,adIhuBaMduiuD:  A 
•  Episoopit  msbfieri,  didconi,  aui  Tii^ines  eligun- 
Uir«  aoi  vidiii,  sut  certe  post  sacerdotuim  in  ster- 
mini  midiei.  Primis  Eodesis  .ssecuMs  401  ei  coqiu- 
gio  ad  saeerdotiam  asciseebanUir,  ab  u&orum  loro 
seiKirall,  boh  aliier  deinceps  cum  iilis  quam  cum 
sororibos  ▼ersabantur.  SicPaolino  Noiano  Terasia 
de  cotijuae  facta  est  soror,  ut  in  Chronico  loauiUir 
kiadus.  Idem  de  pladdina  Leontii  Burdigalensis 
episcopi  scribit  FortunaUis.  Caeterum  primo  in  or- 
dine  dericorum  sunt  episcopi,  in  secundo  presby- 
leri,  in  terlio  diaconi,  auiue  ita  ddnceps.  Optatus 
MileTitanus,  lib.  1  :  c  Qoid  commemorem  diacones 
in  tertiot  auid  presbjteros  in  secundo  sacerdotio 
constitutos?  Ipsi  apices  et  principes  omnium  epi- 
scopi.  »  Est  antem  mera  fabula,  qnam  de  primi  et 
secuDdi  ordims  episcopis  nonnuUi  finxerunt;  quasi 
dtto  olim,  si  i)eo  placet,  in  siugulis  catkedris  epi* 
soopi  fulsseDt.  t 

M,  Hierenpni.  Is  m  oppido  Slridone  (quod  a  Go-  » 
thls  eversom,  Daimatiae  quondam  PannonixoiKr 
eonfinium  fuit)  natus,  anno  Cbristi  420,  aptalis  91, 
pridie  Kaleodas  Octobris  decessit,  ut  Prosper  in 
Cbnmico  ait;  sed  Baronius  nonnisi  78  vd  79  an- 
Ros  ipsi  tribuk. 

Cap.  XII.  Att^aaltiit.  Is  ArbeUo  et  Mavorlio 
Lolliano  oonsttMbus  (nt  ipse  Ub.  i  de  ViU  beata  et 
lib.  I  de  Ordine  tradit),  boc  est,  anno  Cbristl  vul- 
cari  355,  in  Africa  natus  est.  Decessit  autero  v  Ra- 
lendas  Septembrts,  sUiis  76,  episcopatns  36,  con- 
versionis  43,  anno;  quo  tempore  Vandali  Hipponem 
tcrtio  jam  mense  obsidebant,  ut  Possidius  in  ^os 
ViU  narrat. 

Cap.  XIII.  Gret^iU  Pastoralis  cur»  officia 
S.  Gregorius  Naaianzenos  Gnece  eiplicuerat  eo  It- 
bro  quem  Apologeticum  inaeripsit.  Hunc  semQlatus 
S.  Gregorjus  Magnus  papa  I  in  sui  pontificatus 
exordio,  ad  Joannem  ttavenn»  episcopum  scripsit 
libnim  de  Pastorali  Cura,  euroque  in  Hispaniam  ad 
Leaadnim  episcopum  Bis^lensera  transmisit.  Hunc  ^ 
libnim  Unti  fecit  Graeda,  ut  reeens  editom  Ampbi- 
lodiiuspatriarcha  Alexandrinos  in  linguam  Gnecam 
trausAiderit*  Eumdem  ut  studiose  legant  epiiicopi, 
cautum  est  a  Patribos  condlii  ni  TuroDeosLs,  et 
CabiloDeosis  11,  aDDO  8i3>  et  Aqttisaranensis  11, 
anno  836,  cdebraUMwn.  Caetenira  S.  Gregorius 
anno  Christi  590  declus  papa,  demum  anno  604, 
indicUone  7,  ad  Cbristum  migravit. 

Cap.  XIX.  Preeperi.  Jam  tum  viddicet,  hocest, 
Ludovici  Pii  imp.  aevo,  Prospero  tribuebantur  libri 
tres  de  Viu  contempbtiva,  qui  inUr  ejus  Opera  edi 
soleot,  cjusque  nomine  a  Gratiano  et  aliis  paasim 
.ciUotur;  re  autem  vera  Prosperi  non  videntur  : 
primo  ^iua  Gennadius,  Prosperi  Opera  recensens, 
uorum  libronim  noo  roeminit ;  ddnde  quia  iilorum 
auctor  lib.  ii.  cap.  9,  do  Hilario  Arelalensi  (qui 
aSqualis  Aitt  Prosperi)  sic  ioquitur,  ut  sUte  sua 
superiorem  fuisse  significet :  denique,  ut  aliis  ar- 
guiaeatis  supersedcam,  in  aniiqua  Collectione  ca-  D 
uonum  Codicis  Andegavensis,  S.  Pomerio  (sic  enim  « 
aiHiieUat)  ot  aucU)ri  tribuuatur,  loco  ciuto,  qui 
apud  Prosperuro  exsut  lib.  u,  cap.  6;  et  in  codice 
S.  Salvatoris  Vicecomitis,  qui  nunc  est  in  biblio- 
tbeca  arcbieniscopi  Tolosani,  ^sdem  ioci  ahbatiSv 
auctor  his  Ubris  ascripius  est  Julianus  Poinerius. 
£t  luliaiio  Pomerio  eosdem  prorsus  asserit  Isidorus 
de  ecdesiastids  Scripu>ribus«  cap.  IS.  c  Alios  quo- 
que,  inquit»  tres  rd>ros  edidit  de  fuiune  vitao  Cod- 
leiii^atione,  vel  actodi  conversatione,  nec  non  eUam 
de  vitiis  et  virtutibus.  »  Quibus  verbis  liquido  paiet, 
s^ngulorum  hijusoperis  librorum  argomeaU  descri- 
t)i.  £dlderat  idem  Julianus  Pomerius  prxterea  alios 
libros  octo;  quorum  etiam  leromau  ibidem  singilla- 
tim  eiplicat  Isidorus,  quorumqoe  testiroonio  fre- 
iju^ter  usus  est  Julianus  alter„  ToleUnus  antistes, 
y\  Prognosticis  futuri  saecuFi.  Fuit  porro  Pumerius 
hic  Afcr  Maurusque  palria ;  scd  in  Gallia  primum 


rhelor,  postea  presbvter  et  aVbas.  Flomii  Arabie  ut 
ex  VUa  S.  Gaesarii  Arelatensis  episoopi  et  ex  Rnridi 
ad  Pomerium  epistolis  intelli^  dalur.  Sie  fere  Sir- 
mondos  m  suis  notis  ad  tomom  U  CoodlionuB  Gal- 
lUt.  Ca^mm  Prosper  AqoiUnos  presbfler,  non 

g^iscopus  (si  Victono  itidem  AquiUno,  Geonadio. 
elasio,  Ifarcellino  et  Bed«  crenimus),  c  Eusebii 
tenorem  secutus,  ut  Victorii  verbis  uUr,  Qironicon 
egregia  breviute  coroposuit,  et  a  roundi  incboaus 
exordio  ad  Valentiniani  Augustl  VIO  et  Antheaii 
consulaturo,  seu  ad  annum  Ghristi  455,  deduxit;  1 
tertia  edUiono*;  priraam  namqoe  editionera  Tbeodo* 
sio  XIV  et  llaximo  consulibus,  hoc  est,  anBO  Christi 
i53,  videtur  conclusisse  :  quando  quldera  eo  aano 
prioram    annorum   epochas  sumniasqne    cx>lligat, 

2uod  nonnisi  in  operuro  fine  fieri  coosaevit ;  ntsi 
>rte  causa  aliqua  peculiaris  intercumt  OBae  hie 
nulla  apparet  Secundam  vero  editionem  Prosper 
duodecim  annis  auxisse,  et  ad  Valentiniani  VI  ac 
Nonii  consulalum,  sen  ad  vulgarem  4i5  ChrisU 
annum,  videtur  produxisse;  q«o  vulgare  qas  Chro- 
nicon,  Cusebiauo  et  Hieronymiano  subnecii  sotitDia, 
terminatur.  Tertia  denique  et  postrema  editio  fuit  et 
quae  ad  Valentiniani  Aug.  VDI  et  Anthemii  consoia- 
tum,  id  est,  ad  annum  Christi  455,  proteodiuxr; 

auam  a  CbiOlelio,  soc.  Jesu  thedogo,  cnm  inss.  co- 
icibus  coIiaUm  nuper  Andreas  Quercetanas  io  K- 
bliotheca  veteram  £cclesiae  historicomm  et  chro- 
nographoram  Lotetiae  publicavit  De  tribfis  aot 
qualuor  btgus  saeculi  Pro^ris,  Anrdiaoensi,  Re> 
giensl,  Chronographo  et  Tirone,  Bncherios  in  Com- 
menurio  ad  Yicigrii  Canonem,  cap.  6,  fiise  d»> 
putat. 

Cap.  XXXIX.  Ex  ecneUio  Niamo.  Dlonjrsins  co- 
ffoomento  Exiguos,  abbas  Romanus  (qui  omisso  firo- 
fano  annorum  calculo ,  primus  numerare  ccepit  t 
Cbristl  incaraatione),  concinnavit  codicem  omo- 
num  Ecdesiae  Romanae,  et  Stepbano  episcopo  Sak>> 
nitano  inscripsit;  Mogunlis  primum  anno  152S, 
deinde  Parisiis  1609,  typis  editum.  Codicis  ha- 
Jus  exemplar  fideliter  descriptura^  Carolo  Magns 
rrancorain  regi,  com  Ronue  anno  787  esset, 
Adrianus  papa  obtulit.  Id  certo  consut  ex  plu- 
rimis  quae  m  bibliolbecis  Galllx  visuntnr  CoOe- 
ctionis  nuJHS  exemplaribus ;  quoram  in  fronte,  vdut 
oblati  immeris  dedicalio,  praefixa  est  Adriani  ad  Ca- 
roluro  epistola,  quae  primis  singuloram  versuum  lit- 
teris  hunc  tilulnm  reddit :  DomUo  exceii.  flie  Ca- 
rolo  regi  Adrianue  vapa.  ExsUl  ea  typis  ediU  apud 
Sirmondum  tom.  U  Conciiiorum  Gallue.  CoUectio- 
nis  isUus  Dionysian»  Magna  apnd  Francos  exiode 
fnit  auctorius,  ut  patet  ex  capite  39  hiyns  Instiu- 
tionu  canonicoram,  et  aliis  pluribussubseqoentibos. 

Caf.  LXIV.  Diaconi  tepiem.  Sic  et  septem  fuisse 
jam  oUm  urbis  Romae  oiaconos  cardlnales  consut 
ex  aniiquis'  canonibus. 

Cap.  LXXX.  Agaves.  Commnnia  erant  Christiano- 
rum  convivia,  sic  diaa  quod  chariutis  mutuae  cansa 
essont  instituU.  TertuIIianus,  lib.  adversus  gentes : 
fl.Ccena  nostra  de  nomine  rationem  suam  ostendit; 
vocatur  Agape^  id  qood  Dilectio  penes  Grxcos  est  1 
Sed  piam  nanc  consuetudinem  lapsu  temporis  abo* 
siis,  luxus  el  ebrietas,  corruperunt :  Ideoque  merito 
abrogatae  fuerant,  eta  SS.  Ambrosio,  Aiigastine 
aliisque  Patribus  reprehensae.  Baronium  ad  anonm 
377  et39l,  consule. 

CiP.  LXXXIU.  Thjfnuiici.  Proprie  snnt  dicU  In- 
dioues,  qui  in  orcbestra  modo  versns  histriones, 
modo  versus  populum,  saltiUbant,  histriontbas  in- 
terim  in  scena  abditis. 

Cap.  CVIII.  Cterici  iive  in  domibut  sius ,  thi  »  V 
congregalione  viventes.  Notet  hic  lector  a  Prospero 
AquiUno,  seu  potius  a  Juliano  Pomerio,  diserura 
fieri  mentionem  dupHcis  dassis  dericoram,  boc  csU 
clericorum  in  domlbus  suis  privatim,  et  aHoniin  in 
communi  seu  con^rcgatlone  viventium.  Sic  et  Gc- 
rundense  apud  Hispanos  conciliuin,  circa  anBUin 


m 


AUBERTl  mLMl  NOTiE. 


5i7  ceMfatttmt  cMionein  edifMl  pro  clerici»qiii  do-  A  totar :  «  Ca|NUila ,  inquk,  diicipllM  11M1IC0 


mus  faniilias  habebant.  £1  ejiisuem  Prospevi  seii 
Pomerii  verbis«  siiperiore  capite  reciuiis«  ^oliigi 
dutur,  ex  clero  muUos  sibi  rctinuisse  reium  suarom 
proprietalcm  ac  dispositionem.  Yerba  sum  isia : 
f  Quod  si  aliquid  de  fruciibiis  suis  ecclesur,  veiut 

J»ro  ipsa  expensa  sua,  coniulerint,  1  etc.  Sic  bodie 
aciuut  Patres  Oralorii,  in  Italia,  GuUia,  Belgia  et 
alibi.  Simiiem  vilae  rationem  fuisse  clcricis  Hispa- 
Di:e,  concilium  ix  Toletanum,  anno  655  celebratuiti, 
cap.  4  testatur.  Yidealur  el  capul  proxime  subse- 
quens. 

Monasterium  clericorum.  S.  Aunistjno  monaste- 
rium  ciericorum  est  congregatio  cTericorum,  insiar 
monachorum  in  communi  vivenliuin.  Sic  passiin  lo- 
quuntur  velustioris  et  medii  «vi  Scriptpres,  Balde- 
ricus  Noviomensis  ac  Tomacensis  episcopus  (qui 
anno  Itliobiit)  in  chronico  Gameracensi,  lib«  11, 
ei  aiibi  passim,   Gameracense  et  Atrebatense   ca- 


diligeBtia  obeerventur  alqiie  haoieira«.  Id  ila  fiet,  si 
Bon  tam  profaaae  quan  rea  saerae  ia  bie  ifMentiir  i 
si  de  moribtts  iaquirator,  si  vita  espemialur  singu- 
lorom  ;  et  quod  olim  SS.  Patres  fecisae  digBoacuB- 
iur,  ex  temporali  orutione  uiierdum  eomnonereiiiHr 
fraires:  et  in  prirais  ad  saeraa  litieras  eapessemlas 
insiigarentur,  atque  ui  in  his  optimas  tmras  coilo- 
carent,  incitareniur.  1  Uuc  speclai  ei  coBsiituiio 
concilii  iiidem  Goioniensis ,  anno  1260  celebraii : 
«  Dccanus  et  fraires  canonici  ingredianior  doauim 
capiiuli ,  et  ante  omnem  tractatiim  disciptinaB ,  vel 
etiam  prxbendoe  tabolae  capiiularis  (ba);enlis  quld 
unicuique  cantandum  vel  legendom  sil  in  choro), 
leciuram  audiani  diligenier  :  nec  non  aiia  leciio  oe 
regula  et  viu  clericonim  legatur.  »  Isiis  decretis 
loiigc  vetusliora  sunt  ea  qu^e  Isidorus  in  Regula 
moiiachoruro,  et  lib.  11,  cap.  i5,  de  Oiflciis  eccte- 
siasticis,  memoral :  1  Ad  aiidiendum,  inquit,  in  col- 


ibedraiia  canonicorum  coUegia  iiuncupai  monaste-  m  laiione  Pairem,  tribus  in  bebdomada  vicibus,  fra 

-: ^^i^^ e   u«-:.«  .  — -  « — ^^  ^«i^..:—      ires  post  celebraliooem  lerliae,   dato  signoadcoUe- 

ciam  cooveniani  ;  audiant  docentem  seniorem,  in- 
struentem  cuncios  salularibus  ^raeceptis  ;  audiani 
Pairem  studio  summo  et  sileniio ;  iuteniionem  ani- 
moriim  suorum  sospiriis  ei  gemiiibus  demonsiran- 
ies,  Ipsa  quoque  collatio  erit  vel  pro  corrigendis  iii- 
struendisque  moribus,  vel  pro  rcfiquis  causis  ad  uii- 
iitatem  ccenobii  perlinentibus.  Quod  si  talia  desuni, 
pro  coosuetudine  tanien  discipUn»,  nequaquam  erit 
omiltenda  collatio,  sed  in  prxfinitis  diebus .  cuuctis 
pariter  congregaiis,  pra^cepta  Patrum  reguiaria  re- 
censenda  sunt;  ui  qui  necdum  didiceruni.,  perci- 
piant  quod  seqnantur;  qui  vero  didicerunl,  fre- 
quenti  memoria  admoniti,  sollicite  custodiant  quod 
noverunt.  Sedentea  autem  omnes  in  coUaiione.ia- 
cebuot.  I  Hactenus  ex  Isidoro. 

GiP.  GXXY.  Vt   canoMci  cucuUa»  monackorum 
non  induant.  Gucuilus  seu  coculla  proprie  esi  ope- 


ria  canonicorum  S.  Marix  :  qiuis  iamen  ecclesias 
constat  jam  inde  a^primis  initiis  fuisse  clericonim 
seu  canonicorum,  non  nionachonim.  Sic  idem  Bat- 
dericos,  sub  finem  libri  11  monasterimn  caoonicorum 
S.  Rumoldi  apud  Masiinas,  et  monasierium  canoiii- 
corum  a  viro  Dei  Guntmaro  siroctum  meinorat ; 
quse  suni  bodie  canonicorum  iliustrta  coilcgia  Me- 
cbliniense  ei  Liranum  in  Brabaniia.  ' 

Carraria,  Hoc  est  lapiilicina.  Apud  Francos,  Gallo- 
Belg  is,  Uispanos  et  alias  nalioiies,  carrarus,  vulgo 
citrrikres  ,  dicuntur  fossae  seu  crypt^e  subterraneae, 
ex  quibus  lapides  aut  marmora  eruuniur.  Porro  ut 
apud  veteres  Lunense  marmor,  sic  hodie  in  pretio 
e&i  Garrariense,  ab  oppido  vicino  sic  dictum ,  in 
cujus  vicinia  e  visceribus  teme  extrahitur. 

Nemo  det  lineam  aut  byrrhum,  Ex  liis  verbis  colU- 
ffitur  S.  Ausustinum  ejusque  clericos  veste  lioea  et 
hyrrlK)  seu  birro,  non  tamen  pretioso«  usos  fnisse* 


B^^rrbos  Lipsius  in  suo  Amphitheatro,  repoiiii  inter  .  rlmcntum  capilis,  forma  pyramidali,  simile  papy- 
pileos,  referens  illud  Yopisci  de  inop.  Garino ,  do-  ^  ra    ..... 


imri  ab  Atrebalici$  Byrrhi  petiti^  donad  Burrhi  Co- 
tfiM jtint.  A  birro  birretum  ,  pileum  clericalem'.qna- 
drauim,MoIanuslibro  deGanonicis  derivat.  Alciatus 
libro  I  Prseterroiss.  byrrhum  interpretatur  Sagum, 
et  vestem  qua  supra  alias  induimur.  Gui  Baronius  ac- 
cedii,  qui  lacemum  burrhum  in  concilio  Gangrenst 
oiemoratum  explicat  byrrhum  per  modum  lacerni 
seu  laceniae  compositum.  Gaeterum  ui  in  Afric a,  sic 
ei  in  Gallia  et  alil)i  byrrbos  rigenles  rep^rehendii. 

£:pplieit.  Hic  finti  pars  prior  Institntionts  seu  Ke- 
giike  canonicoruro,  ei  SS.  Palnim  seripiis  et  -^ete- 
nim  coneiliormn  decreiis ,  a  Patrilms  concilH  Aquts- 
granensis  anno  Ghristi  816  concinnataB.  Pars  sub- 
seqnens  seu  posierior  fiefe  iota  ab  ejosdem  conciJii 
Pairibus  futi  dictau. 

Gap.  GXY.  Vanomei*  Heeat  Hnum  induere,  rartit* 
^tit  vescij  etc.  Ex  his  verl>is  clarisaime  convinetiur, 
isiam  forroam  inaiittttiOBis  ab  Aquisgraoensis  eoiici- 


raceis  illis  vascuUs  quibus  pigmeniarii  suas  merces 
jnclusas  divendunU  De  qurbus  lepide  Mariialis  a4 
suum  libellum : 

Festina  Ubi  viudicem  parar^, 

No  iMgram  cilo  rapias  io  culiaam 

0)rd3  Uas  madlda  legas  papyro 

Yel  ihurls  papaverisque  sis  cuconus 
Cuculluro  proprie  nunc  gerunt  Gapuclni :  qnod  ca- 
pitis  tegumentum  Itali  nunc  ca^ucium  sen  capucclura 
nuncupaut :  unde  ei  Gapurinis  nomen  apud  vuljpuis 
est  natum.  Cassianus  Instit.  lib.  11,  cap.  4,  legatur. 

Gap.  GIXVI.  Horam  tertiam^  $extam,  De  hora* 
rum  canonicarum  aniiqoitate  mulii  scripseronl :  ad 

Snos  lectorem  remltto.  Legi  insuper  poierunc  ftar- 
lolomxi  Gavanti  Thesaurus  sacrorum  riiuum  ei 
Anacleti  Siccl  ecclesiastica  Hymnodia. 

Missarum  solemnia.  Missa  sacriflchim  Chrtstia- 
imnim,  s|c  dicta  est,  noa  a  voce  Hebraea  oec  a 
missa,  id  est,  dimissa  muliitudine,  sed  a  missa  bo- 


lii  Patribiis  noa  fuisse  scriptam  seu  daiam  Ganoaicia  ])  stia,  hoc  cst,  delata  in  conspectom,  vel  ad  ailare  cde- 


reguiaribus  Ai^usiinianis  (ui  PeBnoiius  el  alii  coo- 
iendunt),  ted  nosiri  ordinis  canoniciat  quos  ui  pot« 
sawuli  bominibus  immixtos  vulgus  steculares  vocai. 

Carnibui  teici  monachis  inhibitum  e$t*  In  Orieii- 
tali  Ecclesla  monachis  Basiliauis,  ci  In  Occidentali 
iiumachis  BeBcdictinis ,  ex  primsevo  i«siiUiio  esoa 
carnium  vetiioB  fuii.  Hes  posiea  »mulaii  foemni 
canouici  regulares  Prxmonstratenses,  Yallia-Sckola- 
res  ei  alii  voiis  aoiemnibus ,  insiar  rooi»acborum« 
a&trictl.  ^ 

Dormitoria.  Refectoria.  Hxc  el  aHa  Id  f;enns  loca 
publica,  quibus  nostri  ordinis  canonici  olim  usi 
fdeaint,  hodieque  exslant  et  ciim  admiratione  mon- 
slraniur  Goloniae  Agrippinae,  Tomaci,  Leodici,  Bro- 
gis,  Insulis  ei  alilii. 

Gap.  GIXIY.  Quotidie  ad  coltationem  veniant. 
iloc  esl  ad  capiUifum  disciidinx,  ui  concilium  Gch 
loaicnsc,  anno  l^  habiium,  p.  111,  c.  li,  inierpre- 


leste.  Mittii  enhn  £cclesia  Ghristum  in  hoc  my^ie- 
rlo,  vehii  legaium  et  deprecatorem  ad  Patrem,  ac 
offert  ei  atqoe  osiendti  lioc  taoUim  Filii  beneficium ; 
per  id  eum  placare  studei;  orai  enm  pro  vivis  d 
nioriuis ;  non  raactat  iterum,  non  crocifiglt  ui  bias* 
phemi  calumniantur ;  et  valet  hoc  ex.opere  operalo, 
tti  loquuniur  in  scholis  theologicis,  id  est,  ex  insil» 
iutione  divina,  non  ei^  opere  operantis. 

Gxr.  CXXXIY.  Si  (fw$  frater.  Uabemos  hic  nKh 
dnm  correptionia  capiiularis^  olim  iBter  canonicos 
usitat». 

Gap.  GXXXY.  Pueri  H  ado(e$cente$.  Lecior  aoiel 
in  ciaustris  canoniconim  et  polatiis  ejiiscoporum  c^ 
leberrimas  olim  scbolas  seu  gymnasia  litteraria  ex* 
sHLisse.  Garolus  Magnus  cum  anno  804  OsnaburgeiH 
sem  in  Westphalia  episcopatum  fundaret,  in  eodem 
loco  Grj>cas  ct  Latinas  schobs  In  perpeiuum  ina- 
nere  ordinavit;  nc  uuquam  derid  atriusqttc  liogu« 


^  AD  FORMAM  INSTlTUTIOraS  CANOIIICORUM,  ETC.  AUB.  MIR^l  NOTiG.  984 

4titi4  a«eM6nl.  De  emscMis  et  aliis  ▼tris  Hluslrikis  A  i16  probat.  Be4a  libro  iv,  esf».  15,  IHst  An||lonmi 
Soi  es  Norg eri  Lee&em»  epiecopt  scliola  predie-  «  Canipatiae  sono  ad  erationes  exciuri  te!  coii 
mnl.  rtem  de  EracKo,  eiusdem  nrbis  episcopo,  CKi- 


^ifilo  sdiolarinn  proniotore,  eonseli  poterit  Anselnins 
^Historla  Leodicensi.  De  Uetberto  seholarum  Ca- 
merad  Teelore,  post  iUius  orbis  episcopo.  Baldcricus 
JnChronlco  Camcraccnsi  lib.  iii,  cap.  61,  traciat. 

Cap.  CXXXVII.  Ccfitonwii  schoh.  Oflicio  divino 
recte  canturo  admisceri,  ex  conciiii  iv  Toietani 
et  aliorom  decrelis  constat.  De  cantorum  schota 
Oiwnhrias  PanvlBius  Platin»  continualor,  baec  tra- 
dYt'  <  Schoia  cantorum  communibus  suroplibus 
Tivebat  habcbatque  magnse  in  urbe  exlstimationis 
et  dlgnitalis  praerectum,  qui  primicerius,  alias  prior 
scholae  cantorum  vocabatur  :  cujus  opera  optimi 
iuvenes  scleeti,  in  cantu,  lectione  sacrorum  Ubroniin 
et  opthnis  moribus  instituebantur.  Hinc  origo  priml- 
cerionim  per  aiias  orbis  ecdesias  caihedrales  mana- 
vit  r  de  quorum  offlcio  et  dignitate  distinctione  25 
ill  menlio.  Hanc  scholam  cam  esse  opinor  cigus  ini-  B 
lium  sic  dcscribit  Anastasius  Bibiiothecarius  in  Vita 
Hilarii  pap.-e  :  «  Hic  conslituit  m  urbe  ministraies, 
«  id  est  clericos,  qui  circumirent  conslilutas  slatio- 
«  nes,  id  est,  minislrando  sacris  et  psallendo.  i 
Joannes  tamen  diaconus,  lib.  u  de  \ita  S.  Gregorii  l 
pnpse,  scribit  S.  Gre«orium  ipsam  hanc  scholara 
constituisse;  quod  polms  dc  ejus  quadam  rcforma- 
tione  seu  rcsiitutlone  esse  intelhgendum  opinor, 
quam  de  prima  institutione.  >  Haclenus  ex  Ona- 
t)hrio.  Joxia  mores  nostrorum  temporum  canioris 
dignitas  inter  primarias  in  ecclesiis  calhedralibus  et 
coUegiatis  conapulatur.  Molauum  conside  iib.  de 
Canmiicis.  .     ^..    . 

Cap.  CXL.  Cellararius.  Aliis  Wlami.  Juxla  p^am- 
maiicos  vocaboium  istud  cst  latae  signiflcaUouis. 
Cella  enim  dicitur  omnis  locus  in  (luo  aliquid  re- 
conditur,  ut  est  cclla  vinaria,  cerevisiaria,  farinaria, 
pomaria.  et  similium  rerum.  Cellararius  autem  hic 


cen- 
vueari  solebant,  cnm  quis  eomra  de  saeculo  fuisset 
evocatus.  i  Watafridus  Strabo  de  eisdem  scrifoens, 
I  Vaforam,  inquit,  de  qoibus  serroo  esC,  usnm  primo 
apud  Itaios  afiirmant  inventom,  unde  a  Campania, 
lialiae  provincia,  eadem  vasa  majora  qaidem  cam- 
panae  cncuntnr;  minora  vero  qnae  et  a  sono  tiniin- 
ttabula  dicuntur,  nolas  appellant,  a  Nola  ejusdem 
Campaiiiae  civtiate,  nbi  eadem  vasa  sunt  coinneo- 
tata.  >  Tintinnabulorum  certe  osus  longe  antiquissi- 
musest,  ut  polc  jani  inde  a  Moysis  lemporibns  notos; 
nt  ex  cap.  xxiii  £xodi  et  iib.  iii  Josephi  de  Antiqai- 
tattbus  Judaicis  colligi  datur.  Casterum  ex  Occt- 
dente  in  Orientem  signa  asrea  cm»  an>  Christi  815, 
transmigrasse  putantor  :  cum  Ursns  Palriciatus, 
dax  Venetus,  Michaeli  imp.  Graece  plures  campanas 
dono  misit,  ut  rerum  Veneticarum  Scriptores  nar- 
rant. 

Siffni  porro,  ad  ecclesiam  convocantis,  apnd  vete- 
res  frequens  est  menlio.  Gregorlus  Turonensis  ia 
Vitis  Patrum  a  se  conscriplis;  in  Grcgorio  Lingo- 
nensi  episcopo  :  <  Commoto  signo,  sanctus  Dei, 
sieut  reiiqui,  novns  ad  oflicium  Dominicum  oon- 
surgebat.  >  Idem  in  Nicetio  ep.  Lugdunensi :  «  Quod 
presby  ter  audiens,  Jussit  signum  ad  vigilias  conmio- 
veri.  >  Idem,  Ub.  ii,  cap.  23,  Hist.  Francorom : 
I  Signum  ad  matutinas.  >  Esinhardus  de  Transla- 
ttone  S.  Marcellini  et  Petri,  lib.  iii,  cap.  15  :  «  Tur- 
ricula,  quoe  signa  basilicai  continebat,  ab  eis  con- 
spici  poluisset.  >  Capilularia,  lib.  vi,  tit.  168,  <  ot 
sacerdotes  signa  tangant  boris  canonicis.  >  In  Or- 
dine  Dunstani  Dorobemensis  in  Anglia  archiepiscopi ; 
«  Benedictio  ad  sltrnnm  ecclesise,  iU  est,  linttnnnm.  i 
A  signo  Gallis  setn^  et  inde  toesein.  Signa  autem 
primis  sseculis  non  aerea,  sed  lignea  erant.  Id  con- 
stat  ex  libro  Miraculorum  Anastasii  martyris,  qni 
in  VII  synodo,  aclione  4,  recitatur  :  t  Ligna  sacra 
pulsantes,  invicemobviam  faclisunt.>  Lignca  quidem 


dicilur  orocurator  et  cuslos  annonae,  et  qui  rebus  n  pulsantes,invicemobviamiacii8uni.>Lignca  quioem 
esculentls  et  poculentis  praserat.  Monachi  hodie  oeco-  ^  monachorum  plerumque  erant :  quaUbus  etiamnum 
•nomum  domus  procuraiorem  aut  dispensatorem  to-     wtimur  tribus  uliimis  diebus  majons  hebdomacfep,  m 


cant.  Piautus  promum  et  condum  appcliat.  Tornaci 
hodieque  duo  sunt  magistri  eelioril. 

Eum  qui  hosmtale  pauperum.  Is  hospilalarius 
vocatur,  et  habebat  curam  domus  ho^italariae,  ad 
usum  pauperum  exsiructac.  Quaies  doinus  bodieque 
niullis  in  locis  iuxta  canonicorum  templa  visuniur, 
ut  ad  S.  Scrvatium  ia  urbc  Tr^iectensi  ad  Mosam, 
Tomaci  et  alibi  in  Belgio.  Sic  et  Antoerpiae  ollm 
hospitalaria  domus  stelii  juxta  l>asiiicam  Marianam ; 
inde  poslea  ad  extremam  urbis  regionem  traoslata, 

Cap.  CXLIV.  Oportet  clauslra  canonicorum.  Man- 
sloncs  canonicorum  oiim  circumquaque  muris  ac 
portis  clausa  fuerunt;  unde  el  claustra  bodiec^ue 
lumcopeotur;  etsi  nunc  die  noctuque  cuique  sint 
pervia.  Plerisque  t^uien  in  iocis  supersunt  veieris 
clausurae  vestigia,  ut  et  quihusdam  locisjporiae  ounc 

quoque  de  nocte  dauduntur.  Qno  nomine  laudan-  ^^  Regulam  ad  monaGhos  scripsit  ailcram"adsin. 
dos  censeo  canonicos  Insulenses  in  Flandna.  et  ca- "  ^|„^;j9jj,g  ,  istud  capui.est  desumpto».  Rc- 
«onicas  nobiles  Mclbodienses  m  Bannowa  ad  Sabioi     ^,,g  ^^^^  meminit  S.  Radegundls,  abbaiissa  Picia- 


majons  I 
Quadragesima.  Alicubi  lamen  in  monasteriis  »ngu- 
lorom  lores  inaileo  pulsabanlor.  Piura  de  bis  qui 
volet,  Baronium  anno  58  consulat. 

Diversarum  artium  erudiantur  disdplinis.  In  cLnu- 
stris  canonicorum  olim  omnis  c^neris  disciplinae  ju- 
ventuU  tradebaotur  :  nec  Latine  solum,  sed  etGneoe 
littcrae  explicabantur. 

LiBKR  SLCUKDUS.  Ds  insttluiiona  sanctimiomolnm. 
Eas  hodie  caoonicas  seu  eanonissas  vocamui»  irt 
Clemens  Reynerus,  libro  supra  a  nobis  ciuto.  ceA- 
seL  Lector  porro  notet,  in  liac  forma  Institutioftis 
canonlcae  nuliam  fieri  BMntionem  Regulae  a  S. 
Augustino  feminis  datae;  adeoque  hanc  instituUonefli 
a  Patribtts  Aquisgranensibus  non  esse  scrqMam  sso- 
ctimonialibtts  Augustinianis. 

Cay.  V.  S.  Cmsarii  episeopi.  Arelatensls,  qoi  r^ 


fluyium.  .    . 

Vt  $igaum  datum  fuerit.  Sxvicntlbus  persecuUoiu- 
l>us,  oiim  convQcabantur  fldeles  ad  ecdesiam  per 
cursorem  ;  et  crat  plerumque  subdiaconus ,  ant 
lecior,  aui  acoly thus.  Ecclesiae  pace  reddiia,  puUUir 
c  oipisse  usus  tintirinabulorum ;  quibus  et  gentiles 
fuJi  tbermas  et  Cf>eras  convocari  soUlos«  MarliHlis 
(jpigram*  i%  submdicat ; 

Redde  pilam,  sonat  mi  ibcrmirom. 
^olydorus  VlrgHius,  lib.  vi,  cap.  12,  de  inventoribus 
rerum,  ad  lempora  Sabiniaui  piipae  id  referl :  c  Quod, 
inqiiit,  iinlinnabulorum  soiio  po^mlus  iiiviiaiur  ad 
§acra,  slalis  diebus,  Sabiniani,  qui  Grcgorio  succes- 
AU,  hoc  decrelum.  >  Saue  paulo  posl  acvum  Sabi- 
niani,  coiiirauiicni  fuibbC  in  Occidente  usum  ceris 
campaai  scu  cantpaiiarum,  Baronius  in  Gcstls  anni 


viensis,  In  epistola  ad  episcopos  arnio  5S7  in  Tvfo- 
nenu  U  concilio  congregatos  :  «  CongregatSoni  per 
me,  Christo  prxstante,  eollectae  Regnlam  sub  qos 
S.<^ria  degnlt,  qnam  sollicttudo  B.  Caesarii  an- 
Ustitis  Arelatensis  ex  instittttione  SS.  Pnlnim  con- 
venienter  collegit,  asdvi.  i 

Cap.  VI.  S.  AtkanasH.  Alexandrini  in  JEmt^ 
episcopi  Sunt  qui  scribnnt  ipsum  Gratiano  U  et 
Probo  consutibus,  hoc  est,  anno  Christi  37!,  obiisse. 
Scd  anno  375  ipsum  adhuc  superslitem  fuisse  coii- 
slal  cx  Proteni  patriarchae  Alexartdrini  ad  Leo- 
iie:n  I  papam  epislola,  quam  Joanncs  Bucherius  in 
Comnicniario  acl  Victorii  canonempasebalem,  cap.  x, 
edidil. 

..Cap,  X.  Sobites  ffenere.  Hiiic  Uqiict  jam  inoc  a 
Luihi^ki  Pii   tcmporibus  rirgines  gcnerc  nohiles, 


AMALARU  PRESBYTEW  HtTEHSn  DE  BCGLES.  OPFfCHB  LIBRI  IV.  -  PR.€F. 


9te 

era  c:etcris  sew  saQeiiiiKmfalibus  canonice  viveiiii- 
us  aggregaMe. 

Ca^.  1^>  Inearum  claustriM.  Ut  canonici*  gic 
el  sanctimoniales  canonice  vivenles  sua  olim  clau- 
sira  circumquaque  muris  sepla,  itemque  dormitoria 
te  reieclorta  cemmonia  babuemnt :  qnorum  vesti- 
gia  plerisque  in  locis  eliamDum  supersunt.  Huic 
disciplinaB jn  usuro  revocandae,  excellenlissiraa  he- 
roina  D.  Margarila  de  Lalain,  conntissa  de  Berlai- 
inom,  annis  snperioribus  illustre  nobilium  virginmn 
canoiucanim,  sub  Regula  S.  Augustini  militantium, 
MBnobium,  in  urbe  Bruxellensi,  de  suo  a  fundamcn- 
tis  exciuvit  ac  dolavit ,  Urbano  Vm  poniifice 
maximo  approbanie. 

C^p^^^A.  Pttellm  qum  in  moHaiierio  erudiunlur, 
Lector  observet,  in  clauslris  sancUmonialium 
canouice  vivenlium  scholas  etiam  puellarum  vi- 
guisse.  Quod  piiim  institutum  cum  laude  aemulantur 
canonioe  nobiles  Bruxellis,  quas  a  eojuttssa  Beriai' 
jnontia  fundatas  jam  dixi. 

«•^U' ^*!?*  ?.'?^''^*  ""^  pr^ofi/«  constituemke. 
NiveHls,  Mclbodii,  ThOTO  et  alibi  hodieque  inter  ca- 
nonicas  prima  posl  abbaUalera  est  dignilas  nrsepoei- 
tune.  '^    '^ 

Cap.  XXVJI.  Presbyterit  extra  moniuterium  puel^ 
laium.  ^ivelUs,  Montibus  Hannoiiiae  et  alibi  pas- 


m 

A  sfm  sunt  coHegia  eanoiiiceitim,  qni  in  iiwliinmnia 
Hum  canonice  vivMittum  teoiplis  missariun  solemnia 
ex  ordiuecelebranl;  et  babeiit  li  insuper  sua  pro- 
pna  ac  peculiaria  templa,  in  qulbus  boras  canont- 
oas  cantant,  ei  alia  sacra  iminia.obeunl. 

EpktoU  LtHloviei  PU.  Institutionum  seu  Re- 
gnlarum,  canonicis  et  s.anciiinonialibus  canonice 
vivenlibus ,  a  Patribus  concilii  Aquisgranensis  , 
anno  816  praescripiarnm,  exemplaria  in  singfilas 
provtncias,  cum  Ludoviei  Pii  Imp.  epistola,  ad 
umuscujusqiie  provinciie  roetropolitanura,  ut  omni- 
bus  innoiescerent,  roissa  fnerunt.  Hinc  epistolaruni 
quae  in  manuscripiis  codicibus  occurrunt ,  tituli 
sunt  diversi.  In  exemplari,  quo  iacobus  Sirmondos 
in  ediUone  Conciliorum  Galliai  ustis  esl,  nomen  ha- 
betur  Sic/iarii  archiepiscopi  Burdegalensis,  qiiia  in 
Aquilaniam  secundam  a  Ludovico  Pio  missum  fuit. 
In  Antissiodorensicodicenomen  est  Magni  Senonen- 
MS  archiepiscopi :  quae  uriis  caput  est  illius  proviii- 

Bcia.  In  codice  Nicolai  Fabri  Parisiensis  (ex  quo 
Lutetise  anno  1610  Regulara  sancliinonialium  caiio- 
nice  viventiom  descril>endani  cnravi )  nomen  habe- 
tur  Amonis  arcliiepiscopi  Saiisburgensis.  Omnes 
porro  episloke  ejusdem  snnt  argumenti ,  tameisi 
quxdam,  prout  res  poscebat,  in  singulis  sint  di- 
versa. 


8T1IIPH08II  AHALARn 

METBffSIS  PRESBTTERI  BT  CHOREHSCOPI 

BE  EGCIESMmGIS  OmCIIS  IIBEI  duim' 

AD  LUDOVICUM  PIUM  IMPERATOREM. 

(Bibl.  vet.  Palr.) 


AMALARII  PRAFATIO. 


Gloriost^sime  imperator,  et  magnlflceDtisslme  ae 
centies  invictissime,  a  Deo  coronate,  necnon  et  eonser- 
vate  atque  conserTande?Servns  ego  yester,  quamTis 
minimos  omnium,  afHciebar  olim  desideriOyUtscirem 
rationem  aliquam  deordine  nostrae  missse,  quam  con- 
suetomore  cdebramus,  et  ampliusex  diversHateqnse 
solet  fieri  in  ea,  bocest,  quod  aliquotiesnna  epistola  le- 
gitur,  aliquoties  duse  et  caetera  tafia,  simnlque de  eae- 
teris  ofllciis.  Praeterita  proxima  aestate  ▼id^batar  mihi 
qoasi  in  crypta  posito  fenestratim  lucis  sclntillas 
raJiare  usque  ad  nostram  parvitatem  de  re  quam 

•  Haotenirs  iihri  isli  de  ecdesiastlds  Offidis  nt  et 
Til)er  de  Onfine  Antiphomirii  miclorem  prastulerunt 
AflMilarium  Fortunatuui  episcopum  Trevircnsem ; 
scd  post  auctoritatem  ipsius  Amalarii  In  prologo  li- 
bri  de  Ordine  Antiphonarii,  et  Ademani  monaclii 
S.  Eparchii  Engolismensis  in  €hronico,  niHia  fere 
jam  esi  imer  doctos  controversia  qujn  Amalario 
lletenai  dlacono  tribui  debeant.  Verba  ipsius  Ade- 
marii  ha^c  sunt :  c  Aquisgrani  habito  concilio  Lu- 
dovicus  imperator  anno  imperii  sui  tertio,  ab  mear- 
natione  Domini  816,  jvssit  fiori  Regulam  canonicis 
eaeer^tam  de  diversis  Patrum  scripturis«  decrevii- 
queeam  observandam  acanonicis.  ut  sicut  mona- 
chi  respiciunt  ad  tibnim  llogulsn  S.  Benedicli>  sic 
periegant  canonici  ioler  sielibniffl  Viia^clericorum. 


C  desiderabani  longa  esnrie  aTidoa,  non  firennm  pas- 
tvta  snm  timoris  aliei^ns  nagistri,  sed  illioo  mco 
gratias  agens  Deo,  scripsi  quod  sensi.  Deinde  Ira- 
etare  coepi  csi  sapientilin  ponrigerem  ea  qnae  scri« 
psi,  nt  e{vs  auetorilate  statuereirtur  ea  qnse  ordinate 
snot  seripta,  seo  eorrigerentor  quse  inordinAte.  Ve- 
Ril  Hi  menlem  kilcr  omnes  spiritales  mentes  in  hoc 
snculo  degenles,  Teslram  potissimnm  pollere,  eui 
inest  eharius  slne  livoro,  sapientia  sine  prajudieio 
scientiae  qoaa  niflat,  homiiitas  com  pieiate,  qoae 
HQlii  reetiladiM  resitltt,  quae  ves  qooUdio  maltat 

Qoem  libnim  AmahiriQs  diaconoa  ao  iiiiperatore 
jussus»  coliegit  ex  diversis  doctoruin  sententiis.  De- 
dit  ei  iraperator  copiain  librorum  de  palatio  suo,  ut 
ex  ipsis  ea  qu»  Tiderentnr  congnia  excerpcret,  et 
V  ita  cum  deeretis  episooporuro  qui  ibi  /uerum  vita 
clericomni  roborata  est.  Scripsit  eidem  imperatori 
supradictus  Amalarius  librum  de  Ofliciis  divinis,  el 
de  varietatibus  eorum,  et  de  ordine  psalmoram 
}uxla  elericonim  nsum  aatlqiiaro.  »  Porro  nonest 
dubium,  Mbrum  de  divinis  Ofliciis  «b  Ademaro  dici 
libros  quatuor  quos  de  ecciesinstico,  ut  inscribi  so- 
lcnt,  OiFicio  romposuit  Amnlarius;  de  ordine  YcrO 
psnlmonim  appellari  eum  qiti  de  Ordine  cst  Anli- 
phonarii. 


m  AMALMMf  PRfiSiYTEIU  IKTI^SIS  9M 

mMa  l>Miiiiiiiii>«  61  o(i&  i|M  ve»iiiia  vsm^  latogiUuf  A  IHur,  sec  ommoo  noiiliuir.  Inest  qaippe  ia  mei>- 

liente  voluntas  falsa  dicendi.  »  Et  paulo  posl :  c  Sed 
qnisquts  in  scrtpturis  atiod  sentit  quani  iile  qol 
scripsit,  iliis  non  mentientibus,  fallitur.  i  Sed  ta- 
■Mn,  at  dicere  eoeperam,  si  ea  sentnHia  Jallitar 
quse  sdtflcet  cfiaritalem,  quae  ftnis  praeoepti  est,  tia 
faliitur  ac  si  quisquam  errore  deserens  viam,  eo  ta- 
men  per  agnim  pergat  quo  etiam  via  illa  perdacit : 
eorrigendos  est  tamen,  et  qnam  sit  utilins  Tiara  non 
deserere  dcmonstrandom  est,  ne  consaetudiDe  de- 
viandi  eliam  in  transversum  aut  perversum  ire  ee- 
gatnr.  Notandua  est  eliam,  ne  videretor  parvitas 
mca  quasi  furtum  interpolarc  roeis  verbis  sanctonim 
dicta  PaLrum,  interposui  in  fine  corum  et  principio 
signom  crueis  f.  Dtvo  Hitidovioo  vita.  Movo  Ihivid 

mihi  iaerat  ut  scirem  quid  priores  auctores  iiabe-  ^  perennitas.  Da  principi,  Domine,  Tilam.  I|»si  novo 


«eqaendo  ab  infimis  et  caducis  ad  subitmia  el  i 
pileriia  erigit.  Quapropter  arbitratus  sum  posse 
meam  parvttatem  aditam  reperire  ad  vestram  e&cel- 
icntissimam  praesentiatn.  Insuper  me  eiiam  cognovi 
debitorem  vestri  serviiii,  quamvis  absens  degerem, 
etHon  vacuum  redire  ad  vestram  gioriosissiniam  et 
piissimam  praMentiam  debere,  dieeute  Domiiio  in 
lege  :  Non  apparebit  in  con$pectu  meo  vaenus  (Exod. 
xxiii).  £t  iterum  in  Evangelio  :  Reddile  qute  sunt 
Ca^mrii^  Cassari  {MaUh.  xxii).  Praesumpsi  propler 
niiniam  humilitatem  veslram ,  de  qua  diximus,  ve- 
strse  excellentissimue  potestati  ea  ofTcrrc,  praesertim 
eum  sciamus  vos  reciorem  esse  totlus  Chrislianie 
religioiiis,  qaantiim  ad  bomines  pertiRet.  Ardor 


rent  in  corde,  qui  iiostra  oificia  statuerunL  Sed  quia 
boc  difiicillimura  mihi  est  affirroare,  oi  ideatidem 
scripsissem  qnod  ilH  meditabantur,  unum  tamen 
suffugium  mihi  est,  si  ea  quse  scripsi  videbontar 
vestne  pietati  a  via  charitatis  non  excedere.  Ex  li- 
bro  Augustini  de  Doctrina  Cbrisliana  defendar  ab 
iiiis  qui  me  voluofiBt  eerpere,  quasi  fencoiose 
scripsissem,  eo  quod  mentes  auctorum  officli  nostri 
non  pra^sentes  haberem.  Dicit  memoratus  doctor  in 
libro  memorato  primo  :  c  Quisquis  vero  talem  inde 
sententiaitt  dixerit,  qaie  hote  aedifieand»  chariuili 
sit  utilis,  aec^  tamen  boe  diaeril^  quod  iUe  qoeQi  le- 
git  eo  loGO  sensisse  probabilnr,  non  pemiciose  fal- 


Salomoni  felicltas.  Pax  mundi  vos  estis.  Pio  priB- 
eipio  prosperitas.  Domine,  vitara  ipsi  conoede.  Ve- 
stra  fldes  vos  servet.  Christus  quem  vos  bonorails, 
ipse  vos  servet.  Potestatem  vestram  Deos  consenreL 
Deus  pacificet  regnum  vestrum.  Judith  orthodoxae, 
nobllissimae  atque  prudentisslmae  Augustae  satos  per 
multos  anaos.  Lomioa  pacaa»  Domiue,  serva.  Lo- 
nina  mandi,  Domiiie,  servaJ  iTita  vestra  tatela  ooh 
nittm  e(»t*  Vestra  fides  Ecclesiarum  est  gloria.  Pii»- 
simos  dominos  nostros  imperiales  natos  HkHbarimi 
gloriosiasimttm  ooraialam  ei  fraires  ejos  Christut 
c^serret.  £x  pfoavia  ortbodoxoey  Domiiie,  serva. 
Custodes  fldei,  Domioe,  serva. 


PTLEFATIO  ALTERA 

Ex  Aw:tari8  senkntia  ad  intiusm  hi/^u$  9p$ri8  ponenda. 


PoMqttam  scripsi  libelkm  qoi  a  parvitale  .Biea 
vocaim*  de  ecclesiaslico  Offieto ,  veni  Romam»  in- 
lerrogavlqne  minislros  ecclesiaB  Sancli  Petri,  quot 
oratioiies  soiiti  eesent  cMebrare  ante  epistolam 
missas  per  dies  festos,  in  qoibus  doas  aoleamitftles 
ceiebraitius,  sicuti  est  in  Nativiuie  Dominl  ad  rais- 
sam  seeuiidam  de  nocie,  in  qtta  conliaelar  du^x 
officiom  in  Sacraoientario,  id  est,  amim  de  eedem 
Mativitate  Domini,  et  altenim  de  saaeta  Aaastaaia ; 
«I  in  Dominieis  diebos  in  quibus  freqoenter  recoli- 
moa  selemiiilates  plaviinonim  saaelafaai.  Reepon- 
sum  est  mihi,  Unam  tantum.  Hoc  sctscitato,  qiiia 
vldi  apo^  plerosqae  diverso  niodo  eaiadem  erdiaem 
agcre,  id  est  aliquos  ires  orattones,  aliquos  duas, 
juxta  afiectura  uniusciyusque  aiiimi,  non  me  piguit 
acriiiere  inquisilum  meom  supor  liac  re  a  Ro* 
manis,  et  In  fronte  ponere  memorati  Ubelli  meo- 
rum  devolorum  ad  ootitiam  :  necnon  etiam  el 
itarane  qnod  ex  aeripto  S*  Ambrosii  el  S.  Au- 
gustini  dtdlci  de  ordine  orationam  in  Missa  ei 
iu  aliis  ofiiciis,  sccuti  sunt  enim  ordinem  beati 
Pauli  aposloii  ad  Timotbeum.  Iiisuper  etiam  qua^ 
mihi  visa  sunt  ralioni  ejusdem  ordinis  congi-acre 
iuxta  capaciutem  ingcnioli  mci.  Sanctus  Aiubrosius 


C  per  sulijectttm  ordinem  numerat  memoralas  oratio- 
nes  :  orationes,  obsecraltones,  postulationes,  gratia- 
rum  actiones.  Oraiioui  sapponit,  quando  Iwna  nobis 
postuiamos;  obsecratioiti,  quando  absolntionera  a 
malis;  poslulationi^  pugnam  cootra  omnia  adversa. 
£t  praescrihit  sa^  nos  debere  boc  facere  quando  in 
iwum  coAvenimos.  Sanctus  Augustinus  ita  :  Preca- 
lioaesy  oratiooe&,  interpellationes,  sive,  al  vesiri 
fodices  babent,  postulationes,  gratiarum  actiooes. 
Et  diclt :  Quas  omnis,  sive  pene  omnis  frequentat 
Ecclesia  in  soliemnitate  sacramentorum.  Precatio  est 
onmis  oratio  ante  iliud  quod  agitur  in  Domioica 
■leasa.  Oratio  esl  quidqaid  postea  agilur  oaqae  ail 
comraanlonem.  loterpdiatio ,  sive  poalalaiio  esi, 
quando  popuhis  benedicitar.  Grallamm  aello  oamis 

D  cQBchidit.  Ubi  saiictus  Augustinus  dltit  pree&ihneit 
noatri  codicea  hal^eat,  o6s6i;rfliioiies.  (Hi&ecntiesi« 
ut  dictum  est,  suppesita  esi  postulatio  a  S.  Ambm- 
sio  pro  absolutione  peccalotam.  Caetera  m 
Doaunamus,  ut  praelibatom  est  de  S.  Aogaslino  ( 
deraque  vim  obtineat  qaia  [qaam]  S.  AmlMOStas 
supposuit  eis,  et  in  celcbratione  sacramenleram  el 
in  caetcris  ofliciis.  In  omnibus  qux  scribo,  snspeo- 
dor  vimrura  sanctoram  atqae  piorum  Palnia  jodi- 


980  DE  ECCLmASTICiS  OPt^lCHb  LUIRI  l\.  -*  PRifeliATIO. 

cio  ;  imeriiB  dSce  qiiae  seiitia.  Quae  agantar  m  cele>  A  saiiclonim  iii  uao  die :  net  ma  et  ftealni 

bmiene  nisMe,  in  McraaMwto  DomiBicae  passion»     ptom  dicit  :  H«c  qiiotiesooaqoe  lcceritis,  in 

agQnmr»  ut  ipae  praoepit,  dicees :  Baec  qnotiescQiK 

qae  fecerills,  in  mel  memoriaffl   Ibciells.  Idcifco 

presbyter  immolaiis  ponem,  et  viiiifm  et  aqoam  in 

sacrofnenio,  est  Cbristi  panis,  Ylnnm  el  aqua  in  sa- 

crainento  carnis  Christi  et  ejos  sangainls.  Sacra- 

inenta  debent  habere*6imiiitadinem  aliquam  eamm 

Temm  qaamm  sacramenta  sont.  Qaapropler,  stmills 

stt  sacerdos  Cliristd,  sicut  panis  et  Hquor  similia 

soQtcorpori  Cbrlsti.  Sie  est  iaMBolatio  sacerdotis  in 

altari  quodammodo  nt  Christi  immolatio  in  cmee. 

Ut  similis  est  bomo  Cbristi  resorrectiotti  aliqiio 

modo,  maiidDcat  camem,  et  blbit  sangnioem  cjus. 

Chrisltts  resurrexit  a  morlais,  et  Jam  non  moritnr? 


memoriam  facietis.  In  caateris  orationibiis  miasepro 
diversis  neoeasitatibaB  inseribant  slcttt  swit.  In 
lempore  hM,  et  pro  Her  agenUbiis,  ac  pto  diTcrm 
benediettonibas»  abi  non  salis  est  bomini  oratio 
eomraunis  sine  pane  et  liquore,  qoid  aliad  agit  sa- 
cerdos  quam  ot  Cbrietum  quodammodo  contendat 
recordari,  qui  nunquam  diliYisciiar,  magni  pretil 
aangninis  sui,  et  juxta  magnitndiiiem  pretii,  maxi- 
mam  adgatoriam  ejus  precari?  Tamen  si  qnls  yih 
luerit  diKgenter  atiendere  ea  qaae  ibi  precantar,  re- 
periet  in  seqncntibus  oralionibus  missae.  Si  pro- 
priis  conseientiis  vobierit  intercedere,  babet  devotos 
homo  locum  nbi  pro  eis  roget.  Post  saiYationem 
Per  corpus  Christi  qood  mandocat  homo  digne,  B  soceidotis,  evangeiio  ledo,  quando  saeerdos  didt. 


anima  resurrectione  accepta  per  baptisnwm,  site 
per  poNHteiitiam,  Tivit,  nsqoe  dara  adimpleatwr 
plena  resurrectio  in  octavo  dte.  Qua  de  re  qoando 
in  exlremo  vltse  est  bomo,  at  separetur  eorpoo  et 
anima,  sumlt  anima  viaticum  sibi  corpns  Christl,  ut 
pmpter  ittod  corpus  in  spe  bomo  vivat,  usqoe  dvm 
redpiat  eorpns  in  resorrectione,  quod  vivificabat 
per  se,  id  est,  per  s«am  admintstrationeBL  Qvaa- 
dio  hic  vixil  anima,  vivebat  propler  corpus  Christi» 
et  propriam  coqms  propter  animara :  Christas  a»- 
leqaam  patereitir,  sepe  oravit  sirfui,  et  peraocto» 
bat  in  oratione.  Pro  Bobis,  non  prose,  orabaL 

Omne  genus  humanum  siibdltum  erat  diabolo:  pro 
hac  abscAutione  descendit  de  ccelo,  et  susceptam 


Oremui^  et  dein  transit  ad  «ccipiendas  oblationes, 
coBgraenler  potesl  multitado  populi  pro  pro|Mriis 
eonsdentiis  hiteroedere,  anteqaam  transeat  ad  gra- 
tiaa  agendas  ia  PraefatioBO :  saoerdos  prepriis » 
qnando  post  acc^s  oblationes  priroo  translt  ad 
altave.CaoleresiBeoloco,.abi  socerdos  coa^uit 
hostiam  ia  altari,  et  faek  eam  trantire  per  suam 
seeretara  oratiODem  ad  nomen  bosUas,  sive  mone* 
rii,  donive,  vd  saerifidl,  sea  oblatioDia.  Si  pro 
conjanctioBo  saBcloram  angeloruiny  babet  io  Pnr- 
falioiie :  C«m  iiuiku$  ei  no$tra$  W€e$  ut  udmtH  /»- 
kea$  ief^eumwr.  St  pro  pace  cerlat  iBtercedere, 
babet  in  Canone :  Qum  HH  ofertmm  ftro  Eeeleeia 
aancta  catholicaf  quam  pacificare,  Si  pro  unitale  Ec- 


dispensatiooem  exercuit.  Sacerdos  enim  praesens  ^  clesiae,  habet  ibi :  adunare.  Si  pro  custodia  sui,  ba- 


instar  ejus  orationis,  orationem  faclt  pro  absolu- 
tione  peccatoram  antequam  transeat  ad  immoiatio- 
nem.  Molta  voloera  «no  medicamiiie  £requenter  aa- 
iianUir:ita  et  una  oratione  sacerdotis  creduntur 
fflulta  peccata  posse  absolvi  eoram  qui  oliseqoun- 
tur.  Dicla  sint  ista  de  immolatioDe  sacerdotis :  di- 
camus  de  ordinc  orationum,  quem  praelermlslnius. 
Prindpium  babuit  idem  ordo  de  missa  in  nocte  Na- 
ttvitatis  Domini,  ubi  duplex  oratlo  est :  una  de  Na- 
tlvitate  Domini,  et  allera  ,de  saiicta  Anastasia.  Ubi 
rellquiee  suot  sanctae  Aaastasiae,  vel  ubi  oocpus  ^us 
est,  dicaBtar  orationes  de  sancta  AnasUsia  juxU 
Romanum  morem ;  ubi  boc  non  reperitur,  dieantur 
de  incarnatione  I>omlni.  Quando  in  Domlnica  dle 


bet  ibi :  cuetodire.  Si  pro  direclione  gressuum 
tis  slve  Gorporis  babet  Ibi :  Regere  digneri$  toto  orbe 
terrarum.  Ecce  bic  oratum  est  pro  universali  Ecdc- 
sia.  Si  voluerit  pro  siogulis  amicls  intercedere,  ha- 
bet  ibi :  Memento^  Domine^  famulorum  famularum" 
que  tuarum ;  nominet  ibi  quoscunque  ei  et  quas  pia- 
cuerit  singulasve  neoessitates :  dein  recordetur  eo- 
ram  qui  circomsUntet  praesens  sacrlficium  offe- 
rant.  Si  quis'  voluerlt  pro  sua  defensione  ciamare, 
babet  ibi :  Communicante$  et  memoriam  venerantee 
muUorum  eanctorum^  quoruni  meriti$  precibueque 
coneedae,  «I  in  omnibue  protectionie  tum  mumamur 
auxiiio.  Ecce  bic  oratum  est  pro  ipsls  sacerdotibus. 
Si  vduerii  pro  pace  clamare  totius  lemporis  vltae 


w«/    awwB  HwnawH^     AWiiiiui.  ^^«mxv    111     WUUUIva     MIC  wv  ■'•     .^^— ^--^     r" "    j-—- ^    -^— -^ '^ — r 

fuerit  allqua  festivitas  sanctoram,  sufficere  potest      «>»«  ^^bet  ib|  in  verbis  quae  addidit  S.  Grf  gorius : 


illa  oratio  in  qua  precatur  adesse  cum  oratione  sa- 
eerdptis  inlercessio  sancii  illlus  cqjus  festiviUs  ce- 
lobrator,  ad  id  quod  intenditur,  id  est,  ad  roeaMH 
riam  immoiationis  Christi,  praedpoe  cum  oraiio 
qoae  in  Domioica  dle  sutau  est,  seleat  oarrere  per 
dies  sequemis  hebdomadae.  Jovai  mullos,  qnaado 
tempos  vacat  lectionis  etpsaimotliaav  atqoe  caeUra- 
ram  orationum,  seorsum  sacraroenu  celebrare  de 
Domluids  diebus,  et  seorsum  de  festivitatlbns  san- 
ctoram :  simili  modo  In  cxtcris  diebns,  quando  fe- 
stiviUs  ad  plurimoram  sanclonim  duas  aut  Ircs 
missas.  Huic  ordlni  congruil  Sacramentarium,  et 
Cautorius»  in  quibus  Invcniunlur  scepc  duo  oflicia 


Dieeque  noUroe  in  tma  pace  di$pona$^  el  dein  ab 
atema  damnaiiMie  eripiy  at^  jubeae  in  electorum 
tuorum  grege  mmerari.  Ecee  bic  oratum  est  pro 
astenia  viu.  JuxU  dicu  S.  Ambrosii,  in  hac  oratione 
bona  BObie  necessaria  postulamus.  In  oratioue  quam 
didt  socerdos  post  eommanionem,  dicit  sancuis  Au- 
gastiaos  benodicere  sacerdotem  populum,  et  traos- 
ire  poptdiuB  ad  manus  sacerdotis.  Haec  consaetudo 
noa  observatar  apud  nos  usquequaque,  oisi  sit  foru 
id  transire  populum  ad  manus  sacerdoiis,  quod  est, 
accipere  ab  eo  sacramenu  corporis  Domini,  quod 
pene  omnis  Romana  Ecclesia  et  Orientalis  per  om- 
ncs  solemncs  dies  agit;  et  id  sit  benedici,  quod  co- 


v9i 

medHar  cllros  Dmniiiicot. 


AMALARII  PRESBYTCM  METBNSIB  fM 

Sic  eiiiBi  cMilCiir  in  Ca-  A  sed  qvasi  slinplictM  ad  imaiB  rciii  perUoeBi,  id  M 


neiie :  Vt  qnofqnot  ex  hac  aU&ri$  parlidpaiiom  se- 
f  rofafiertifi  PUH  tui  eorpuietianguinem  $ump$erimn$^ 
omiU^enedietione  eaAe$li  et  gralia  repieamur.  Inteii- 
dsl  diligens  euditor,  pro  «piibue  soneni  oraiioiies 
quas  sacerdes  dicit  post  cominunionem,  reperl^ 
nempe  eas  sonare  pro  hts  qut  refecti  sani  pane  cob- 
lesti.  Juxta  ordinem  orationnm  et  espositionem 
memoratornm  Patram,  precatum  est  in  prima  ora- 
yone  miss»  pro  absohiiione  peccatomm :  super 
roensam  vero,  postulanlar  bona  nobts  inatar  oratio- 
nis  et  hymni  evangelic],  quem  Ghristus  cednil  se- 
cundnm  Joannem,  commendaodo  discipulos  suos  Pa- 
tri  anle  passionem  snam.  In  ista  noTis^ima  benedt- 
citnr  populus.  Quid  yuH  ista  benediclio?  Pugnare 


beBedietionem,  t^  taaen  pro  diveraiidte  popufi 
iieGessario  duplicatur.  Non  enira  omnis  muliitudo 
onrrit  ad  sacrificium  per  eontinuos  dies,  qul  ad  ee- 
cleaiaa»  conTeniant  (proiit  faciunt  qui  per  dies  so- 
lemnes  conTeniunt) ;  qni  aon  commuqicaBt,  ut  noa 
aiBt  extorres  a  benedictione,  sopcr  eos  benedictio 
sacerdotis  transit,  quae  non  langit  sacramenla  cof- 
poris  et  sanguiBis  Domini :  qui  vero  eommunicant, 
benedicuBtur  ipsa  commvnioDe;  et  pro  eis  oratsr 
in  priore  oratione  poat  ooiiiiBo.niooem,  ut  Unlo  sa- 
eramento  oongmeRter  sint  ooncordea.  Haee  in  eis 
sunt,  qu»  a  Romaaa  sede  accepl  de  his  qase  hk  in- 
serere  voh>,  quamvis  jam  latiua  explaMita  sint  ia 
sequenti  volumine.  Prima  salutatio  ad  populoai, 


vult  utique  contra  diabolom  et  ejns  insidias.  kl- ^  Pm^vo^Is  pronoBtiatar:nony  Pax9o6iVttm«Quaedo 


-ipsum  merolnil  sanctns  Ambrosius  in  tertio  ordine, 
nbi  postulatio  est.  Juxta  Aiigustinum,  quartus  ordo 
oraiionum  gratiamm  actione  omnia  oonclodlt,  boc 
eat,  quando  populos  respondet,  Deo  gratun^  Quae  si 
4uis  digna  duxerit  ad  legendum,  latius  ea  reperiel 
icripia  in  sequenti  volumine.  Hic  notaiiduiB  est 
qood  hi  diehas  Quadragesimse,  quando  populos  hora 
noaa  convenit  ad  ecclesiam,  eelebretor  apud  bo- 
stros  beBedictle  snper  populom,  et  populas  se  h»- 
mHlet  prestratua  ad  oratlonem  juxta  dieta  S.  Augo- 
atiiii.  Et  potesl  vlderi  ab  aliqaibos  duplex  oratio  in 
terHo  ordine  orationam  :  qaae  duplieitaSv  si  dtligOB- 
ter  eoHsideretor,  non  reperieCur  qoasi  duplicalio« 


versuB  de  AUeluia  caniUir,  exuit  se  planeta  diaco- 
Bus,  stolamque  post  tergnm  ducit  sttUaa  dexiraa 
alam  ona  cum  planeta,  et  parat  ae  ad  ministran- 
dum,  ac  in  eo  babitu  perseverat  usque  dnm  Aposio- 
licus  recesserit  de  altari.  Poet  evBBgelitim  bob  olie- 
mnt  Mieensum  auper  altare.  Calix  involtttBS  SHdario 
porrigitur  ad  aitare,  quod  sadariam  poBiiar  ui 
ooma  allaria.  Galix  in  lalere  oMatae  Ib  altari  coni- 
|K>Bitur,  noB  poat  terguak  LitaBke  ita  celebraBtnr 
Hi  viglHis  PascbflB,  ut  Bosler  rooo  olim  obtiattit,  id 
est,  post  baptiamum  per  aeplenarium»  et 
rium,  lA  teraariuai  nameram. 


C0I4T1NENTIA  CADSJE  SECUTUR^  SCRIPTIONIS. 


Ubi  sanclus  Auguslinus  exponit  evangencum  tl- 
Itid  :  Omnia  ergo  qtt(vcunque  vuUi$  ut  faciant  vobi$ 
homine$j  et  vo$  facite  t//fs,  voluntatem  separat  a 
cupidilate,  voluntatem  ponit  in  bono,  cupiditatem 
in  malo.  Non  enim  convcnit  ut  quodcunque  vult 
nialus  sibi  fleri,  hoc  possit,  ex  auctqritate  evange- 
lica  prxsentis  loci,  in  alium  libere  perpetrai^.  Yerbi 
gralia,  ut  si  ego  ganeo  cupio  inebriari,  aut  nimis 
saturari  ab  alio,  non  oportel  ut  1d  libere  fai  cstcris 
agam ;  sed  quodcunque  mihi  boni  citpio,  id  in  cxte- 
ris  debco  satagere.  Voluntas  qoast  quidam  stipes 
esi,  quo*  a  Domino  menti  dator,  cui  inhserent  quasi 
quidam  ramusculi,  appetitus  :  qolbus  conjungitur 
rcs  ab  aoctore  omniiim  remm,  in  qna  aliquid  ope- 
retur  voUintas,  cui  si  adsit  ratio,  aberit  error.  Ratio 
dlrigit  radios  appetitus  ad  vemm  solem  Bomini, 
Mt  sua  luce  persplcne  et  vcraclter  sclat  quld  vel 
quale  sit  quod  appetit.  Unde  qui  supra  :  Nemo  enlm 
vult,  quod  omnino  quid  vel  qiiale  sit,  nescit.  Qni 
claro  lumiiic  pollent  et  sanis  ocnlis,  Ms  proponliar 
subtllissima  rcs  ct  dignissima ;  qni  aliqoo  ntevo  pee- 
calorum  fuscantur,  his  grossior  et  manHleslior  a 


C  moderatere  aeqnisslmo  Beo.  Unde  Aposiolos :  Vm- 
euique^  inqait,  datur  nmmfeeiatio  $piritu$  ad  «Itlifa- 
^tem,  Stomachus  est  qui  diversos  cibos  recipit,  de 
quibus  solet  mctus  fteri  ad  snperiora;  similiter 
qiTidara  venter  est  mentis,  qui  rei^pit  cogitationes. 
9i  his  defuerit  res,  non  habent  unde  nictum  facisnt. 
Mihi  peccatori  grossa  res  data  est  potius  ad  in<la* 
gandum  qnam  exponendum,  id  est,  de  offlcio  qiiod 
conilnetar  in  Sacramentario  et  Amiphonario,  qiis 
pene  omnibus  nisticis  nofa  est.  Fiduclaliter  agaai 
ceram  Deo,  qui  vult,  at  anusqoisqoe  devole  hi  sots 
datis  miiilstrcl  pro  pnemio  stemo.  Hamills  haniilla 
de  se  sentiens  praeroinm  exspectat  humllitatis.  Qni 
aorum  argentumqne  et  cxtera  magna  dona  in  dmno 
Dei  suscipit,  non  despicit  pilos  caprarnro.  Ardor 

D  mihi  inest  tritSB  vi»  et  abolitse  propter  antiqmta- 
lem,  ut  sciam  quld  habeal  in  medoHa  rea  meino- 
rata,  id  est,  qold  m  corde  essel  prifflomm  dkiaf^ 
rttm  offidi  Boalri,  et  qnem  fmctnm  parialL  Itaqae 
-wM  prima  inquisftio  est  de  Septoage^ma»  ajtti 
inh  conslat  Hi  prirao  mense. 


013 


DE  ECCUESIASTICIS  WWKB&  UBM  IT.  —  UB.  L 


t»4 


UBER  PBIMUS. 


Sepinag^ma  eompntatar,  secundiim  tftiibtionem 
SacramentAril  et  Anliphonarii ,  norem  bebdomacfi- 
birt  anfe  Piaseha  Domini,  et  finitiir  post  Pascha  Do- 
mini  in  septima  sabbati.  Die  domtnico  habet  ini- 
tiuni,  et  in  sabbato  ftnem.  Popuii  Dei  tempiis  capli- 
Tltatis  gfgniflcat,  qui  pcccando  recessit  a  Deo,  et 
per  mfsericordiam  ^us  ireverlilar  ad  reqaicm.  Po- 
puhis  Dei  in  Babylonia  detcntus  est  captivus  sub 
numero  septuag^enario :  qno  numero  completo  re- 
Tersua  est  in  Jemsalem.  De  quo  populo  dicit  Jere- 
mtas  :  Con$iderale  et  tfucerite  in  plateip  ejus,  an  in- 
vemath  mrum  faeientem  jttdicium  ^  et  quarentem 
fidemj  et  pr&pitiu$  ere  ei,  Qnod  st  etiam  fivit  Dcmi- 


A  ctum  e$t  verbum  Domini  ad  Zachariam,  filium  Bauh- 
chi(je,  filH  Addo,  prophetam,  Hieronymus  in  Zacharia  : 
Mensis  autem  undecimns,  qui  appellatur  Sabbaih, 
et  iingua  nostra  in  virgam  yeriitur,  austeritatem  et 
correptionem  sonat,  ei  esi  in  acerrimo  tempore 
btemis  qu!  a  Romanis  Februarius  appeliatur  :  quera 
septnagestma  solet  Ungere.  Sequitnr  post  aliqua : 
Angehi  Domini  dixit :  Domine  exercituum ,  usqne 
tfno  nmi  mUereberie  Jerusatem,  et  nrbium  Juda^ 
tinibnt  iratus  es  T  hte  septuagesimus  nnnus  est.  Et 
tespondit  Dominne  angelo,  qui  loquebatur  in  me. 
tarbn  bona^  verba  eonsolaioria, 

l^Qadem  In  eodem  :  Quod  autem  plenam  miser!^ 
cofdiam  postulat,  ut  instante  anno  sepluagesimo 
misereatar  Deus  lenisalem  et  urbium  Juda,  ad  !n- 


nms  dixerintj  et  hoe  falso  jurabunt^  Domine^  ocuH  ^  lelttgeiilMim  refenint    magistri   eedesiamm  quod 


qui  rewpkiunt  fidem,  Et  itemm  :  Indnravemnt  faeiet 
9ua$  $uper  petrum  et  notuerunt  reverti :  ego  auiem 
dixi^  forekan  pampere$  $unt  el  $iuiti,  ignonnte$  mam 
Ihnmnif  fudicium  Dei :  ibo  igitur  ad  optimate$ ,  et 
Uquar  ei$.  /pst  enim  eognowerum  viam  Domim^  judi- 
tiwn  Dei  $m:€i  ecee  magie  At  $imul  eonfregerunt 
fttgum,  ruperunt  rineula.  E%  iteram :  Omnie  fraier 
$flspftantan€  eupftamabU^  el  omitM  amtVttt  fraudu^ 
Unter  incedei^  et  vir  fratrem  suum  derktebit,  «eHMH 
fent  nofi  toqueiur,  ete.  Paulo  post :  Nunqmid  super 
kh  non  vieifabo,  dicit  Dondnu$T  %i  iienm  t  Ejiee 
ilio$  a  faeie  mea^  et  egredianittr,  Quod  m  dixerim  ad 
ie,  quo  egrediemur?  diees  ad  eo$  :  Ecrc  dieit  Domi^ 
fm$  :  qui  ad  mortem  ad  mortem :  et  quH  ad  gladium 
ad  gladium :  et  qui  ad  famem  ad  famem,  et  qui  ad 
captiviiatem  ad  captivitatem,  Et  Isaias  :  V<e  qui  con- 
9nrgiti$  mone  ad  ebrietatem  sectandum,  ei  potan- 
dum  usfue  ad  veeperum^  ui  vino  ce$tueti$,  Cithara^ 
et  lyra,  et  tympanum  et  /t6ta,  et  vtnum,  tn  convivii$ 
veetris,  et  opu$  Domini  non  resprcitis ,  nec  opera  ma' 
nuum  ejus  consideratii  :  propterea  captivus  datu$  est 
populue  meus,  Qnanlo  lcmpore  in  captiTitate  fuerit ; 
Jeremias  manifestat,  dicens  :  Perdam  ex  ei$  vocem 
gaudii  et  lcetitia,  vo$  vocem  eponsi  et  sporua^  vocem 
molte^  ei  lumen  /ticemrr,  et  erit  univerea  terra  eju$ 
in  $olitudine  et  in  stuporej  et  servxent  omnes  gentee 
i$tee  tegi  Babylotii$  $eptuaginta  annis  :  mmque  im- 
pieii  fuerini  anni  septuagintay  visitabo  $uper  regem 


qvmnAm  vera  pax  veniat  et  sttbbatismos  est,  et  se- 
ptem  decadarum  mimeras,  id  est,  anflus  septuage- 
aimvs  impleaivr,  nec  Jerasalem  ptenam  recipiet 
libertatem,  id  eat,  Ecdesia  Rec  iirbM  ludli,  fd  est, 
anima  Domiiram  eonfltens.  Denique  Domfmis  re- 
apoiidit  verba  bona  et  Ter)ni  eonaelaterlft,  c|«odiimc 
ex  parte  eeralmos,  ei  et  parte  prophetamgi  -:  Clmi 
Mutmn  venerH  quo4 porfeottan  M,  demuantur  q^a 
ett  parte  $um ,  «i  iiberali  de  Bal>yliNie  In^us  ^m- 
culi,  eiamennis-:  In  eonvertendo  Dominue  captit^tem 
Sunt  facti  $umu»^  $ieut  eoneoiati,  Dies  pasdne  verba 
bona  el  eonsolaloria  dat,  erigit  ab  bona  opera  :  la 
eo  enim  Jusllficamur. 

Sed  requies  et  liberatio  perfecta  In  sabliaiiflMi 
'  dator,  quando  animsp  sanetornm  requiem  aetemmn 
perdpiuRt.  Dabylonem  diaboli  dvitatem  appeHat 
Joannes  in  Apocatypsi  :  Ceeidit,  fnqulens ,  eecidii 
Bab^lon  iUa  magna,  fieda  In  Apocalypsin  trhfo  ae- 
cundo :  Superbi  tutic  a  Domino  d^iehmtur  cfunndoa 
dtabok)  inftantur :  Siciit  psalmns,  Dejeciitij  inquit, 
eos  dam  aHevarentur.  Septuagesimus  numerus  ad 
memoriam  nobis  reducit  omne  tempus  pnesentis 
8«culf(  qito  alieni  sumus  a  CQelesti  Jerusalera.  Ideo 
auetor  offlcii  nostri  septuagesimam  posuit  in  nostris 
officiis,  ,ut  illo  in  tempore  a  deliciis  hujns  roundi 
abstinendo,  ostenderemus  in  nostra  conversatione 
qndliter  per  tempus  sxcnli  vivere  debeant  subjecti, 
qul  post  bapttsmum  peccatis  se  alienant  a  coelcsti 


Batytonie,  et  rellqua.  f  Forsan  dictator  sepluagc-  p  Jerusalem.  Agamus  dies  sepUiaginla  ut  caplivis  in 

'^ "  "       peregrinatione ,  luctus  poenitentise  converiatur  in 

gaudtnm  in  resurrectione  Domini,  pcr  quam  reverti- 
mur  ad  Jerusalem  :  sic  tamen,  ut  sci  sequentes  dies 
non  ligemur  cupiditate  aliqua  Babylonic»  civitalis  ; 
sed  iter  pcrambulemus,  iit  septima  die  veniente  in- 
trennis  coelestem  Jcmsalem.  Catechumeni  qui  super 
faoc  alligati  sunt  originalt  peccato,  illi  abliiantur 
aciua  baptismatis  in  resurrectione,  et  nos  poeniten- 
tia :  et  flli  et  nos  !n  rcsurrectioue  persevercmus 
usquc  ad  plcnam  scpUiagesimam,  id  cst,  ut  nou 


sioiae  novit  per  Ghristi  gratiam  nobis  peccata  di 
nlssa,  septoaginta  annos  mutavH  (quia  in  aliqui- 
bns  eriminllNis  communicamus  priori  populo)  scp- 
tuaginu  dielms,  ut  quod  ilH  iiiviti  sustinuerant, 
qiiia  seirl  erant,  nos  Tolontarie  pro  peccairs  nostris 
sostitieamus ,  quia  liberi  sumus,  omittamns  eom 
eHu  Toeem  gandii  et  hx*titi»?  vocem  sponsi  et  spon^ 
tae,  ete. 

Et  Zaeharias ;  in  die^  inqnit,  vlgesima  et  qnarta 
undtcind  mensin  oabbafi,  in  anno  secundo  Darii  fa- 


M5  AMAIAMI  FRSWfTCIU  HSTEBISIft 

norloipr  peeolia.  Quamvis  Persanwi  rexCynis,  A  tcabeado  diekwr  TmiM, 


m 


cogoooiento  Cbristos,  prinio  anno  reg ni  soi  laxaret 
maximam  partem,  id  est,  quinqoaginta  millfa  ferme 
hominum  captivitatis  Judaiei  populi  de  Babylonia, 
uimen  septuagesimus  annus  protepdilnr  usque  ad 
aecunduffl  Darii  annum,  ut  vult  Eusebius  testem 
adbibeus  Zacbariam  propbetam»  a^ud  quem  seconJo 
Darii  anno  loquitur  Aogeius  :  Domiue  oxereitiinfli, 
iis^iie^HO  tu  noH  miiereberii  JeruuUem^  et  urtkm 
Judoj  quibui  iratus  ei  ?  hte  ieptuaifi$mu$  anmt$  aar. 
De  istis  s^tuaginta  anuis  dicit  Augustimis  in 
iibro  de  Doctrina  Gbristiana  tertio  :  Possuai  et 
septuaginU  anni  ieremiae  propbeta&«  pro  uoivmo 
tempore  spiriiuaUter  accipi»  quo  est  apud  alienos 
Ecclesia.  Et  itemm  idem  in  duodeciino  libro  contva 
Faustum  :  Nain  quod  eiiam  post  soptuaglaia 


secundum  ejnsdem  Jeremin^  pDopbeiiam,  leditur  es 
capiivitdtc  et  templum  renovatnr  :  quts  idelis  GbrH 
stiaiius  non  inieliigai,  posi  evolnia  tempora,  que 
septenarii  dlenim  nuneri  repeiiiione  iranflcummi 
eiiam  nobis,  id  esi,  Ecdesi»  Dei,  ad  iliam  cmieslom 
lerusaiem  ex  bHJos  sseculi  poiegrinaiiooe  redeu»- 
dum?  per  quem,  nisi  per  Jesum  CSiristnm  vere  sa«- 
eerdoiem  magiinm  civas  fignram  gerdlAi  iUe  Jeaos 
iacerdos  magnus  iiliiis  lemporis,  quo  iemplQmftdift- 
eei  posi  captiviialom :  nam  oi  numerus  ptm- 
a  aepmagesima  die  ueqne  in  Paaeba,  Domiiii 
anictioMm  ei  abstineniiam  quamdam  iniimai.  Seub» 
giuta  dies  suni  a  sepiuagesima,  w|ne  ad  quaftam 
leriam  ante  ceenam  Domini,  per  buae  attmerum 
vidoffi,  qo«  in  magna  tcibulaiione  suni,  dealgnaBiiir. 
Quam  iribolalionem  ei  afllioiioBem  monsirai  ceBah> 
putus  digitorum,  qul  memoramm  numenm  espri* 
mii  indice  superpo^  poUici.  Tres  dies  qul  super- 
suM  usque  ad  fesuvFeeiioBem  Domini  iriduaiuiai 
j^flBium,  qood  aecuBdam  Sepluaginia  liilevppetest 
Ninivit»  exercueniBl,  designani*  Ui  peccata  noeira 
prp  quibos  aflUgimiir,  ui  clarifieaiione  resurreelio* 
uis  Domini  aboleaBtttr,  Bocesse  ^i  iriduo  compaii 
morti  Cbrisii.  Post  enun  jam  regenerati  in  aniiQa 
per  psenitentiam,  sive  per  bapiismum,  in  Cbrisli 
resurreciione;  congraiulari  oportei  usque  ad  re* 
quiem^  quae  posi  baoc  viiam  doBaiur  io  sablialo. 
Sexaf^la  dies  viduiiaiem  nosiram  n<ri)is  ad  momo- 
riam  reducuni,  qua  peregrinainur  a  Domiiio.  Tres 
dic^s  qui  supersuai,  mortilicaiiooem  nosir»  delecla- 
iioois,  u>  tton  irreiiarour  retibus  b^)us  mundi»  qu» 
soleni  nos  irreiire  per  concopisceniiam  carnis,  ei 
,  per  concuptscenliara  oculorum,  ei  superbiam  viue. 
At  in  sex  diebus  qui  supersuni  usque  ad  sabbatum, 
iKMia  opcra  recoluntur,  quac  debemus  operari,  ui 
non  sit  vacua  domus  nostra  in  sabbato,  id  esi,  in 
requie  aniraarum  perfectx  Ubertati  reddimur.  Jero" 
ittias  supcrius  ostendil  veUe  nos  Dominom  ccssare 
a  voee  gaudu  quandiu  in  Babylone  fuerimos,  dicens: 
£t  ee$sare  fadam  a  vobi$  voeem  gaudii  ei  lettiiug. 
Qiiapit^ier  AUeluia  in  Ulo  teinpore  non  canuior 
apud  nos,  ei  dnlcissiraus  bymnns  Angelorum,  Glo- 
ria  in  cicclsis  Dco,  sed  iractus  pro  Ailtluia,   a 


vii  Apostolus  Paulus  dicens,  In  limj/ammteu  d 
«Boaifole.  £t  trabltur  iracius  ei  soavis  esi  mi- 
rUius. 

Alleloia,  prbptir  hoBOrem  oi  bUtodmem  priiiiK 
lingu»  praeclarios  esi«  HioroBymtts  in  baiaml.  II. 
Ad  coB^araUonem  euim  linguae  Uebraics»  tsB 
Gmci  ipiam  Latini  sermonis  Ungua  paiiper  esL 
PauporeBi  Ungnam  in  SBpradictis  diebus  freqaeo- 
iamus»  Laus  tUii»  Domiae,  rex  sieuiae  glorije.  Dicit 
psalmus :  Qumnoda  eatuabimue  eauikmu  Dmini  m 
terra  aliena :  AUeluia,  et  Gioria  in  excelsis,  GaoUca 
coeiesUa  sunL  Unde  Joannes  in  Apocalypat :  Poal 
baec  audivi  quasi  vocem  magnam  l«rbaruia  mttlUh 
rum  in  coelo  dicenUum  AUeluia.  De  gloria  in  exceliis 
B  Deo  nuUi  dubium  quin  Angelonun  cantus  sit.  Opoc- 
tet  enim  uos  sedeotes,  id  esi,  bumUiaios,  supnl»- 
mina  Babyloiiis  flere,  dum  recordaraur  Sioa.  Suot 
qui  primam  bebdomadam  sepittagesinue  siae  aligoo 
articulo  noveibe  eonversaiionis  dttcoBt,  eicepu 
miUatione  AUebiia  ei  in  aUquibiis  lods  DsbBsUci- 
mm  et  jnierraissioBo  Gloria  ia  oxeekas  Deo.  Si  id 
ttsqttoquaque  diMiervBi«r,  aut  modo,  sicoli  vidi  ili- 
quandOj  oescio*  Pei>  lu  aBDOS  capiirilaiis,qiioi  ooi 
mttlamus  ixx  diebvs  j^uBiam  erai  apod  JodBoa 
Uode  Dorainiispor  Zacbariara  :  Gum  jlcioaareiii  el 
idaageretis  per  mx  annos,  nunquid  J€|QMaiaj^i- 
nastis  mUii?  Gnaei  proximam  bcbdooMdaia  Maciift* 
eanisuoj^UBio. 

Glerioi  attlem  Boairi  (aoclBrB  Telc^om  9^ 
'  qui  consiiluii  sqpiem  bebdomadamm  ji^oa  isie 
Paacha)  eiiam  suo :  Praecepior  iamen  oflieii  aoiiri 
ampliorem  raulationem  req«irit,  qoam  t 
vitque  Auguaiinttra  diceBlem  im  iibro  < 
KvangeUcarum  :  J^unium  au(  In  tribubOioBe  eit» 
aut  in  gaudio :  in  iribttiaiiono  nd  propiUsndafli  Do- 
minum  pro  peccaiis ;  In  gaudio  vero,  cam.taato  bu« 
nns  deleciani  carnaUa,  qttanio  spiriiaUBm  BMJoresl 
sagitta. 

Gon&tiiuiione  oiBcu  sui  ipsura  j^unioD,  <|sod 
prius  diaum  est,  iniimavit  in  prima  onliooe 
Missas,  diceas  :  ui  qui  jusie  pro  peceaiis  Bsslrti  i^ 
fligimur. 

Uic  enim  afiUcUonem  sonat.  In  introita  dicit: 
CtnrtUHdedemnl  ma  gemiiu$  marli$,  dohre$  tn/«n» 
ctrcumd^deriMil  me. 

AugusUnus  in  psalmis :  In  bis  q«i  me  circam^ 
derunt,  ut  perderent,  eraiii  dolores  invidenti»,  qai 
morlem  qperantur,  perducunique  ad  uderMia  poc* 
caU.  Propter  bos  dolores  non  possomus  Ueiori  ei 
securi  esse ;  sed  praeparare  debemus  nos  ad  beUsB, 
ut  AposloUis :  Omitts  OBiew,  mqttU,  f w  ia  H$^ 
conteudit^  ab  ommbu$  $e  ab$tinet* 

Dicii  Ambrosios  :  Ab  bis  oauubus,  qus  vilsads 
eadem  inidii  discipUoa,  eum  sdani  ttoom  eoroaan' 
dttm :  qttBBdo  magis  observaiidttfli  Bobis  eii  4^ 
omnibus  promissa  est  salus?  Ila^c  disciplina  wHi^ 
bus  BOU  eai.  Ei  mulias  aii<pa  oobis  prspooeodi 
suttt,  qu»  ad  absUneBiiam  miUiim  noaine  peiiiiMat. 


M7  DE  ECCrJBSIASTfGIS  OfflOIS  LIBM  IV. 

Dieii  ApoBloltts  m\  KpMtkM  :  FymktOiB  «nMi,  <l  a 
4tmm$  mmnmdHia  tmt  cvcrHta,  iim  uomimiur  m  v»- 
to,  ficici  4e6H  Mm€$o$. 

CottiKa  hM  YilMi  loelMneB  nobit  681,  f&m  Apo* 
sloSo  diMBle :  boh  e«t  iiobit  ooll«clftliq  ft^emis 
canieiB  el  sMfoiiieBi ,  Md  a^verws  ]iriBeipes  <i 
potesiates»  ei  reli<piau  ki  lus  snperMilBr  vtiie.  fieae 
se  coAlra  bee  prseparat»  ^i  ea  lu  abbonet,  el « 
eoflVBBniofie  sua  peUil,  nt  etiaiD  apo4  se  bob  iH^ 
miiieiilur.  FulurBiB  esi  belvHi :  abstiBeanraa  Boa 
ab  bis  QB»  HnpMtittnt  pognam  noainiin.  fieqBilBr 
ef  lifi|ui«^,  et  Uukiio(f»min^  aut  eeurriiitm,  ^fum 
ad  rem  uou  pertiuei^  $ed  muffii  graHmrum  miio. 
Isia  ad.ren  oapesseBda  J^usalen  non  periiBent, 
sed  resistiint :  ^naprepter  ab  bis  abstineaBWS.  De 


LIB.  I.  m 

CARUT  H. 

De  SesuHfniwa, 
In  Sexagesbna  cifeBmdaii  snnms  iHbutntfonfbns 
^Bam  nasiflris,  ac  si  bob  esset  leens  e?adendi.  Yen- 
di Aaos  uos  sob  peccalo,  in  nobis  non  est  rfHos 
soireBdL  Unde  dicitur  pHiBa  emflone  Sexagesim»  : 
DcBa,  fBl  coBspicfo  qniu  ex  mifla  nostra  vinttte  stib* 
oiatinms.  Optamns  poiaus  quam  pResuminius,  nt 
vePBS  DoiBiiiBs  Boster  se  inftomittat  ad  solvendnm. 
Sbnifi  de  cavsa  dlcit  loel :  Q«t>  $cit  $i  convertiaur 
et  ifuueeet  ihu$,  et  reHwfuat  poU  $^  benedictionemf 
CBod  aic  eipealt  IReronymns  in  eodem  Jdele  :  Egn, 
impifl,  horlor,  qood  roeum  est,  ad  pGenitenliam,  et 
ftpmlnnm  ineffabHtter  novi  esse  cleroentcm.  Et 
ptnlo  post :  Sed  qnfa  profVindum  divillarum  snpieiv 


torpitiidiBe  dioit  llieroHymus  inter  atiqua  signifi-  B  Hk  el  scieifliie  Bei  nosse  non  possnmus,  senientiam 


care  abscoodilam  oogiUtioBeiBv  gba  iaiBnmator 
ae&sua  iMister  ad  iibidioem  et  earnis  liliMaiic^ 
nibBS  BBiBia  ignita  SBCoeBdiiBr,  ei  BibiloiBiBBS  M 
tioiore  et  meniis  JBdicio  icfreBalBn 

£i  ilerum  de  siBitiloquio  ei  scuiriliiaie :  StnHiW* 
^ium  nibil  in  se  sapioBS  el  oorde  bominia  digmMB 
babei  :  ScurrHitas  vero  de  pfo^ti  meBie  desooB» 
dit,  inconsulta  iw^^tit  quasdam  vel  urbaBa  vertia,. 
yel  rusiica,  vel  Uirpia,  vel  facetat  quam  bos  joouia- 
riiatem  allo  verbp  p^issuBuis  appeilare,  «i  risuBi 
rooveat  apdicBtibus.  Verum  ei  hst»  a  aaBCtia  viris 
peuiuis  prc4>eUeuda  auni,  quibua  magia  oouveBii 
fleEB  alque  iiiipere,  ui  ia  Hebraico  quaqBe  Evanfo» 
lio  legimtts  nomimwB  ad  ^seipolos  ioqBeniore: 


tompero;  et  opto  potins  qudim  prcsnmo  diccns  : 
Quh  sftf,  ft  coHvertatur  et  igno$cat :  QiioJ  ait,  quis 
ant  fanposttbiie,  aut  dilGcile  sciendum  est.  Peccatn 
separant  inter  Deum  el  homiriem,  quare  dubitamus 
itt  Sexagesima,  ntrum  IH>mf nns  slt  nohiscum ,  et 
proptereo  dlcinius  fn  Introitu  :  Exsurge,  quare  ob- 
dorm$y  Duminef  exeurge^  et  ne  repeUa$  tn  linem: 
ifuare  fadem  iuam  averti$f  Obllvi$eeri$  inopite  et 
triMaiiom$  no$tr(ef  Quoniam  humiliata  e$t  in  pul- 
vere  anima  uo$tra  f  Unde  Augnstinus  in  psalmo  xlih. 
Inter  manus  pulveria  bnjns,  fmer  manus  impio- 
rum  01  porseqBentiom,  humiifata  est  anlma  nostra 
ad  boc  Bl  le  fnvoeareinus ,  et  dares  auxilium  de 
iribBlaiione  :  Yenter  aniem  nosler  hacsft  in  terra, 
Et  uuuquam^  iuqujt,  ia^ii  ttlts,  nto  eum  fraifom  «o-  G  id  eoi,  coBSonsti  Impielali  pnlveris  hnjus. 


$imm  videriiii  in  cliaritate.  Undo  JoanBes  Cbryso- 
sion^us  iu  sermone  decimo  qoarlo  super  Episiobmi 
ad  lleliraeos  :  Noune  audislis  Pauium  dieemem: 
Turpiiudo,  vaniloquium  et  $currHiiu$  akfieiutur  u 
vobi$f  Cum  turpitudinem  ei  aeorriliialem  posoit« 
tu  autem  rides?  vauHoquiom  qui  miliaff  faobel  u^ 
iitaiem,  vel  omnino  ruios  ei  eiundis  fadem  iBam? 
qoi  monachum  pvoliteris.  qoi  cruciii^os  es,  qui 
logen^,  rides?  Dic  mihi,  ubi  Chrisius  boo  feeii? 
Audisii  iioc  alicubi?  Nusq^am  quidem ,  sed  con- 
triaiatoia  saspius  legisii*  £i  post  aliqua  :  Lugeamua 
ei^o,  diiectissimi,  iugeamus,  ui  revera  rideamus  in 
tempore  gaudii  sineerios*  Sic  aobis  videlBrvcUe 
praBcqHorem  ofiicii  tompos  Septuagesim«,  iempus 
esseiudus^  et  propterea  eum  dixisse»  CiroiNidide^  D  AugoatlBiis.  Cognoscant,  inquit,  quia  nomen  iibi 


Sl  ilerBm :  E«eurgej  D&minet  adjuva  no$  et  re- 
dkue  noe  propier  uomen  tuum^  lioc  est,  gratis  pro- 
pter  Bomen  Urom,  non  propter  meriinm  meum  :  qula 
tn  iKgnBS  facere,  bob  qnia  ego  dfgnns  snm  cui  fa- 
ciaa.  Esl  in  episiola  Lonus  alMeta,  qui  nos  confor- 
tal,  nt  quairamns  viam  evadeqdi  de  captivitate,  et 
deapieiamBe  dominos,  qui  nos  ad  deiendum  tenent. 
Dioii  faidignBBdo  soper  eos  qoi  malls  ceduni : 
Libeuter  $ulfeni$  in9ipienie$ :  Su$tineti$  enim  $i  qtti$ 
vo$  tB  servil«4cm  redigit^  ri  ^«is  devorat,  $i  quis  ac^ 
ciiHit  ele.  fios  captfyi  obedtentes,  secondum  gradum 
ampiaras,idest,  de  tribnlationeconscendimus  ad  in- 
qBiaeBdum  Bostmm  prc^um  Dominum ;  sciant ,  di- 
genlos  quoBlam  nomen  tibi  Dominus.  Unde 


rwit  me  gemitu$  morU$ :  el  iteruiu.  Adjuior  iu  oppor- 
tumtatibue^  iu  tribuUuioHe.  Augosiiiitts  in  psaimo 
aono :  Non  enim  convertilor  anima  ad  Domimiin, 
Disi  cum  ab  iioc  ssecuio  avoriiuir*  Noe  opportuiiins 
ab  iioc  sa^ulo  ayeriiior,  nisi  BBgaioriis  ejos  el 
noxiis  ei  pemiciosis  vobipiatiboa  iabores  ei  dolo* 
res  misceantur.  Ubi  laiior  ei  doior,  ibi  j^nium 
saltem  amicitiae  bujus  mundi,  ul^i  j^uoium,  ibi  ho*- 
iniiitas  mentis :  uU  je^uninm  septuageBarium,  eom* 
passio  c^iivorum.  Si  compaiimur  ei  coAregBa- 


DomiiHis,  laBquam  non  vero,  nec  suo  nomine  nun- 
cupenlur,  quiennque  atii  Domlni  nominantur,  q\io- 
niaiB  aerviliier  dominantor,  et  vero  Domino  coni- 
parali,  nec  Domini  sont.  Tractus,  Commovisti,  Do- 
miBe,  ostendil  terram  commotam  conscientia  pccca- 
lorum.  Posi  lerram  eommolam  semen  fnducitur.  Iii 
septoagesima  h»repati  sumns,  qnia  otiosi  stetimus » 
indneii  suflMis,  ad  veniam  oolendam  :  in  ista  Scxa- 
gesima  semeB  jaeimos. 

SoKagesima  porcurrit  infra  Septuagesimam  ad 
quarlam  feriam  Pasdiafis  bebdomadis.  Ilacc  quarta 
feria  babet  convenieBiiam  com  qnarla  xtate  mundi, 
in  q«a  David  et  Saleinmi  rpgnavcirnnt.  In  onaru 


M9  AMALABKJ^RBWYTtU.ttETENSlS  m 

euie  gens  iHa  coelestift  fi4e  inclyU,  regno  David  et  A  Mplifennein  SKirtlum  legem  imptado  ^  mom- 

Balomonis  gloriosa  tem^  etiara  sanctissimi  altitu-     dionem.  Tpes  gradns  sunt  trium  oF 

dlne,  tolomaobUiUbaiar  in  orbem  :  In  nostra  vero 

^arta  feria  iriaiaq^  Davi^,  qm  vicii  Itonein : 

Saloroon  aetenras*  paeificas  regnai»  de  qno  ^icil 

Aposloius ;  ChmiMs  rMnr^i  «  morimt,  /m  nen 

moriiur:  mon  UU  tt/fi^  rum  damwubkur.  TemplMd 

aedificai  nobilissimum  Deo  palri  qui  dictums  esl 

flne,  Feittte,  benedicti  ptUrU  mei^  pauideU  prmpa^ 

ratum  vobis  regmtm  ab  initio  mundi.  Ad  id  regnnm 

per  sexagesimam  nos  oportet  currero.  Senariun 

enim  Jiamenis  partibus  suts  compmalns,  primuip 

perrectus  est  sexU  unum  lertia  duo,  meridies  tri* : 

uAum  enim  et  duo  et  tria  sez  Daciuni.  Hic  nomms 

perfectionem  demonstrat.  Beda  mu>o  de  temporibos : 

ubi  notandum,  quod  non  ideo  senanos  numerus  B  in  libro  deekno  seito  de  Cltliaie  Dei :  Nen  mm 

omnia,  ^pue  gesU  nammiur  aKqnid  etiam  «IgQiii- 
care  piiUnda  sont :  sed  propter  iila  qme  aliqoid 
slgitiAeaiil,eliaBeaqmnilNl8lgnifieant,altei!ntiir. 
Non  solo  «nim  vomera  lerra  prosdndimr  :  sed  ot 
bee  fleri  possll,  etiMi  eetera  aratrr  membn  neees- 
saria  snni :  El  non  sofi  nerri  in  cilha^  atqoe 
hi^nscemodl  vasle  mvsiels  aptantur  ad  canuiro,  sed 
ttl  apUri  pesslni,  insnnl  eUam  cttSera  i»  compa^- 
Dibtts  organonmi;  qo»  non  pepeminnliir  s  csseDti- 
bneysedea,  qn»percnssa  resonant,  his  tonnecfun- 
lur :  iu  in  propbeiica  biaioria  dieantur  et  aliqiia 
qnae  ntbil  signlficanl^  sed  qnflrns  adhsrenl  qHx  si- 
gMfieanl»  el  qnomodo  reHgaMor.  Dillmiis  tres  gnt- 
dus  nHenciMn  ad  pngnam :  simtfi  modo  dfdmw  tr» 


infiiimus  usque  ad  bunc  locmn.  Primos  emiifiei 
plancinai  eapiivonmi  qol  osse  nndnnl  snb  demisis 
YiiiorMn,  seenadus  wkbwuiem  Ingae  demenstnt; 
dnmmodo  propHins  Demhins  f«lil  eos  snficipefe,  ae 
noB  a  se  repellere.  Tertins  eonsllimn  agii,  qnoinodo 
fiigiai^  pnasamens  jam  de  suseeptlooe,  boaem  ooo- 
siliom  adtpiscilur  jnxU  verba  Introiios:  firomM 
m  Dmm  proiMorem.  Si  quis  Udlo  ttA  Terbeso  aer- 
moMtokierH  M,  non  ni  cmtera,  qnae  fai  nemoratis 
•ttrii  eontlnenlarj  iu  aptari  In  eis  gradibm  qoo- 
modo  cieerpu,  volabo  ad  quamdam  Srborem  ikgii- 
stiMm,  sedeboqne  in  ramis  ejos :  fbrsan  defeiMlar 
sna  densiuie  a  rapacibns  aeelpilrlbtts.  SeribU  idem 


perfectus  est,  quia  Dominus  io  eo  mondi  opera 
perfecerit :  sed,  sicut  Auguslinus  ait,  Ideo  Dominoe, 
qui  simul  omnia  creare  valebat,  in  eo  dignatus  osi 
operari,  quia  numerus  ille  est  per(ectus.  Senarios 
per  denarium  ductus  sexaginU  faciont,  Denarius  ad 
mercedem  operum  reapicli.  Si  quis  por  senarittm» 
id  esty  perfectioi^em»  mercedmn  opefum  requiriiy 
ipse  percipiei  regnom,  qood  nobis  jpromilliior  ua 
quarU  feria  Paschali» 

CAPUT  in. 

De  quinq9ut§€$inuu 

Quinquagesinia  in  leriio  gradn  oonaislll»  Aniea 

dubiianuis  utram  proprius  Doninos  nobisciim  essel, 

an  non.  Jam  tenemus  Ulom»  ot  dieimns :  Eeto  mfiU 


in  Deum  protectorem  et  I»  Umm  Hfn^A,  m  solmmi  ^  srtlcolos  Irinmpliif  Id  esl,  nnaro  sabbali,  quartam 

me  facias.  Jesum  pre^amur  ducem  milite  ^uistne, 

dcendo :  £t  propter  nomen.  toum  dw  mibi- esis, 

et  enutries  me.  Jam  in  oaiiieditione  snmus»  odrenk 

doctissimus  atbleta,  soJito  more  nos  borUns  doeel 

qnibus  munimeotis  muniri  nos  <iporleaty  et  dicii: 

Nunc  autem  maneni  fidet^  epes^  rAortUs»  tma  Aof^ 

De  quibus  dicit  in  alia  Episiola ;  iii  onmibui  sii* 

mentes  scutum  fidei,  in  quo  possitis  ommu  iekt  ne-- 

quissimi  iynea  exslinsuere,  et  galeam  mUuHs  asotmiko 

et  gladium  Spiritus,  quod  est  verbum  DeL  Triomph»- 

tor  jnililiae  noslrae  Deus  est  cui  dieUur  :  7o  eoDout 

qui  facis  mirabilia.    Et  iUrum  :  Ubermd  inhfstekio 

tuo  populum  tuum.    Tracius  vero  Doouno  nobis 

pRtcipit  servire,  qui  nos  fecit/non  ei  cni  nos 


qne,  ei  seplimom.  Qain  dklmos  S^toapsiinam 
nosmm  pendere  a  sepioaginU  eaptiviutis  annis 
prions  popult  In  Babylonta,  bonum  est  nt  respida- 
mus  eosdom  arliciilos,  quHios  populus  ille  ad  pk- 
nam  lihenotem  pervenlt.  Mma  revcrsio  fiiit  facia 
snbZorobabel  duce,  el  lesn  sacerdole  roafiio,  in 
qninqiiagflslos  mlilo  bomtnlbns,  qpoi  Jam  prxscri- 
psimus.  Ubl  boe  noiandom  est,  qvod  In  Tibro 
Esdim  serlbilnr,  Onfnts  nmitftudo  qma  nr  uws. 
Unde  Beda  in  exposiflone  ^nsdem  :  Noca  gn(l.im 
primilvm  Ecclesl»,  in  qua  mnnitadbii^credeniiam 
emi  cor  nnum  ei  anima  una  eifam  in  boc  transmi- 
grantiom  emio  reperiri  :  iU  ut  cnm  untiis  esset 
exercitns,  qni  pn^  qninqoaginU  miirrani  soAniam 


didimus  nosmetipsos.  In  scxagosima  seminavimiis,     complerei,  ei  hic  diversi  gradns  ec  oendiiioiiil  exi- 


in  quinqtiiigesima  fnictum  coUigimus.  Qoid  quaesl' 
vit  caecus  a  Domino,  qui  nos  praefigurai?  Nihil  aUod 
nisi  ut  fruereiur  lumioe  :  ijmcium  quassirii,  fmcU» 
inveuit.  Ist^  Quinquagesima  secundum  diem,  pri- 
mum  venerabiUs  Pascb»  tangit,  sient  enbos  senarras 
perfectionem  operum  demonstrat»  lU  qninqoagmia. 
rius  omnia  bona  opera  ;  qoae  perficiunlur  pcr  quio- 
que  seosus  corporis.  Qulnquies  decem  qninqnagiou. 
Qulsquis  per  exteriorem  admlnisiralionom  deoem 
verba  lcgis  compleverit  in  Spiriin  sancto,  non  do- 
biut  ad  coosortium  pervenlendum  esse  beatm  re- 
surrecUonis»  quae  colebratur  in  Pascba  Dommi* 
Pcr  sjibbatum  venimos  ad  Dominienm  :  sic  ci  fier 


stens,  nibilofflhius  omnis  mulUtudo  ob  eamdem  fi- 
dem  el  dilecUonem  quasi  unus  esse  vlderemr  bomo, 
donanu  illo  q«i  habitare  facit  unanimes  in  domo. 
Secuttda  refvcrsio  esi  sub  Esdra,  sient  ab  eodem 
scripum  est :  Fromovlmus  ergo  a  flnaiine  Ahaui 
doodecimo  die  mensis  prhni,  ut  pergeremos  Jero- 
s.alem,  ei  mamis  Dei  nosirl  fuit  super  nos,  eij^ 
ravii  noa  de  mana  inimici  et  insidistoris  in  ria,  et 
venimns  lemsalem,  el  mansimus  ibl  dlebos  tribus- 
Dio  aolem  quaTU  appensum  est  aigentnm  et  aanim, 
ei  reliqoa.  Sed  nondum  mnri  Jerusalem  readiiiea^ 
erant.  Unde  ei  in  scqtientibus  legitur :  Et  fs<tn» 
est  in  mense  Casleu  anno  vigenmOf  et  ego  erem  v^' 


«001  DE  ECCLESIASTIGIS  OFFICUS  UBRI  lY.  —  LIB.  1 

inia&)  im  Sum  castrOt  tl  vemt  Anani  nnm  de  fratribut  A  >n    inemorata    |ieriocha. 


tneii^  ipu  et  viri  Juda^  et  interrogavi  eos  de  Jud(ei$^ 
gm  remamerantj  et  supererant  de  captivitatey  et  de 
Jerusalem  dixerunt  mihi :  Qui  reman$erunt  et  dereli- 
cti  eunt  de  caplivitate  ibi  in  provincia,  in  afiictione 
tmnt  et  in  opprobrio ,  et  murus  Jerutaiem  dissipaiue 
e$t,  et  portm  eju$  combu$tas  $uta  igni,  Tertia  reversio 
sob  eodem  facla  esl :  sic  enim  scriplum  est :  Mi^e- 
rat  autem  rex  principe$  militum  et  equite$^  et  audie* 
runt  Sanabailat  Oronit€$  et  Tobia$  $ervu$  Amamtee 
et  eantri$tati  $unt  affictione  magnaj  quod  veni$$et . 
homo  qui  quofreret  proeperitatem  /iliorum  Urael :  et 
vemJerueaiem^  el  eram  ibi  diebu$  tribu$.  Iste  Neemias 
aedificavit  Jerusalem.  Haec  propterea  praelibavimus» 
ul  noslra  eoaptaremus  priori  populo  Dei.  Hic  pra&- 


«UO!l 
Uoe  enim  sufDcii  hic 
coroinemorare,  qnod  quadraginta  a  supradicto  do- 
minico  duo  dies  supersunt  osque  ad  haptismum, 
et  fiunl  quadraginta  duo  :  toi  enim  mansiones  ha- 
buerunt  filii  Israel  qui  baptizati  sunt  in  mari  Rubro, 
quando  eiierunt  de  terra^Egypti,  de  dnra  servitute, 
et  pervenenint  ad  terram  promissionis.  Tot  enim 
generatioues  sunt  seriei  Christi ,  cum  Jechonia 
bis  computato  et  eodem  Christo.  Merito  qui  ad 
coelestem  patriam  tendunt,  eodem  numero  mansio- 
nem  satagunt,  quo  filii  Israel  ad  terram  promissio- 
nis  venerunt.  Et  merito,  qui  ad  Christum  transeuni 
per  baptismum,  eodem  numero  ad  eum  pen^cniunt, 
quo  Christus  ad  nos  venire  dignatus  est.  Et  sicui 
Hieronymus  in  libro  Mansionum    filiorum  Israel. 


termittamus  quartam  feriam,  quando  intravimus  in  B  Nec  mirum,  si  in  illo  numeri  sacramento  pervenia- 


puguam,  quoniam  in  altera  perioclia  tractanda  est. 
Dies  dominicos  sequimur. 

CAPUT  IV. 
De  Quadragesima. 

In  Quadragesima  aliqua  pars  pugnae  peracta  est. 
Dicit  nobis,  quem  in  Quinquagesima  proiectorem  in  • 
vocavimus,  Invocavit  me,  et  cgo  exaudiam  eum,  etc. 
Episiola  ita :  Tempore  acceplo  exaudivi  te,  et  in 
die  salutis  adljuvi  te.  Et  in  responsorio  :  Angcli 
Doroini  cuslodiunt  nos.  In  tractu  :  Sculo  veriiatis 
circurodati  surous.  In  Evangelio  ad  trinmphom  teii- 
dimus,  ut  dicarous  inimico :  Vade,  Satana,  in  inte- 
ritum.  In  genealogia  hominis  Chrisli,  in  qno  trium- 
phus  tripudiat,  numerum  pnssentem  Quadrageslmae  C 
MatUueus  sanctifical,  quem  quadragenario  numero 
generalionum  scribit  descendisse  ad  terTas.  Unde 
Auguslinus  in  lib.  ii  de  Consensu  Evangelistarum  : 
Acute  animadversum  est,  Matthaeum,  qui  regiam  in 
Christo  instituerat  insinuare  personam  cxcepio  ipso 
quadraginta  homines  in  generalionum  serie  nomi- 
nasse.  Numenis  autem  ipse  illud  tempus  significat, 
quo  in  hoc  san^ulo  et  in  hac  vita  regi  nos  oportet 
a  Chrislo ,  secundum  laboriosam  disciplinam,  qua 
flagcllat  Deus  (ut  scriptum  cst)  omnem  filium  quem 
recipit.  De  qua  dicit  Apostolus  :  Per  tribuiationem 
oportet  no$  intrare  in  regnum  Dei,  Ergo  numerus  iste 
laboriosl  hujus  temporis  sacramentum ,  quo  sub 
disciplina  regis  Chrisli  advcrsus  diabolum  dimica- 


mus  ad  regna  coelorum,  sub  quoDominus  atque 
Salvator  a  primo  palriarcha  pervenit  ad  Virginem 
quasi  ad  Jordanem,  qui  pleno  gurgite  fluens,  Spiri- 
tns  sancli  gratiis  redundabat. 

CAPUT  V. 
Cur  quadragetMrius  numerus  temporaii  vitte  aptetur, 

■  Cor  autem  isle  numerus  hanc  temporalem  vilam 
terrenamque  significet,  illa  interim  causa  de  proxi- 
mo  occurrit,  quamvis  sit  alia  fortasse  secretior, 
quia  et  tempora  annorum  quadripartilis  vicibus  cur- 
runt,  et  mundus  iste  quatuor  partibus  terminatur. 
Quadraginli  autem  quater  habent  decem.  Porro 
ipsa  decem  ab  uno  usque  ad  quaiuor  progrediente 
numero  consummantur.  Et  ilerum  ad  Januarium : 
Numero  autem  quadragenario  vitam  istam  propler- 
ea  figurari  arbilror,  quod  denarius  in  quo  perfectio 
beatitudinis  nostrae  est,  sicut  in  octonario,  qui  re- 
dit,  adprimum,  ita  in  hoc  creatura,  q:ix  septena* 
rio  figuratur,  adhaeret  creatori. 

CAPUT  VI. 

Citr  in  tempore  taii  constituta  sit  observatio  Qugdra- 
gesima. 

^  lo  qua  ergo  parte  anni  congruenlius  observatio 
Quadragesimae  constitueretur,  nisi  confini  at(|ue 
contigua  Dominicae  passioni  ?  Qula  in  ea  significatur 
haec  vita  laboriosa,  cui  opus  est  haec  convenieoiia, 
ut  ab  ipsius  mundi  amicitia  jejunetur,  quae  utique 
faliaciter  blandiri  et  illecebrarum  succos  circum- 


mus,  eliam  illud  declarat,  quod  quadraginu  die-  ^  spargere  atque  jacere  non  cessat. 


rum  j^unium,  hoc  est,  humilitatero  animae  conse- 
cravit,  et  lex  et  prophetae,  per  Moysen  et  EHam, 
qui  quadragenis  diebus  jejunarunt,  et  Evangelium, 
per  ipsius  Domini  j^unium.  Quibus  diebus  quadra- 
ginta  etiam  tentabatur  a  diabolo,  quid  aliud,  quam 
pcr  omne  hujus  saeculi  tempus  tentationem  nostram 
in  carne  sua,  quam  de  nostra  mortalilate  assumere 
dignatus  est,  praefigurans?  Isle  quadragenarius  nu- 
menis,  qui  inchoatur  a  sequeuti  dominica  post 
Quinquagesimaro,  flnilur  quinta  feria  antePascha 
Dorolni,  quae  vocatur  Ccena  Domini.  Varietatem 
diei  coenae  Doinini  scribemus,  si  Dominus  dederit, 

•  Augnst.,De  consensu  cvangelistanim. 
Patrol.  CV. 


CAPUT  VU. 

De  varietatibus  oficiorwi^per  diem,  u$que  in  resur- 

rectione  uomini. 

Quarta  feria  inter  Quinquagesimam  et  Quadra- 
gesimam  jcjunium  ,  quod  protenditur  in  Pascha 
Domini,  inchoamus,  usqoe  ad  istum  diem  in  expc- 
ditione  fuimus,  hodie  pugnam  committimus.  Hoc 
ostendit  prima  coUecta  Missae,  dicens :  Concede  iio- 
biSf  Domine^  prmsidia  mUitia  Christiante  sanctis  tn- 
choare  jejuniis.  1n  eadem  die  non  est  altera  varietas, 
nisi  quod  osque  ad  hanc  diem  Missam  celebravimns 
hora  tertia,  qua  et  Dominica  die  :  in  hac,  hora 

^  August.  ibid. 

32 


i003  AMALARH  PRE5BYTERI  METENSIS  tG04 

nona  :  el  deinceps  mulatam.  Qnihus  arniis  pugnare  A     ^am  nunc  tempus  esl ,  jam  partnriainr  qiiod  tnnc 
debeamas  Joel  ostendit,  dicens  :  In  jejunio  ei  petu     nascatur.  Ergo  illud  novimus 


ei  planetu;  el  Egrediatur  tponsu$  de  thalamo  ttco,  et 
gpomd  de  eubili  $uo;  el  ETangelium  :  Tu  autem  cum 
jejunatj  unge  caput  tuum  et  fariem  tuam  lava^  et 
reliqua  :  opinio  est  aliqnorum,  ut  propterea  hac  die 
inchoctnr  jejunium  quadragesimale ,  quia  exceptis 
diebus  sex  dominicis  infra  Quadragesimam  quadra- 
ginta  tantummodo  sunt  a  memorata  feria  iisque  in 
sabbato  sancto.  Illnd  cnim  occurrit,  quod  sanctus 
Grcgorius  tantummodo  triginta  et  ^x  dies  absti- 
nenlirc  nobis  insinuat  quadragcsimalis  temporis:- 
forsan,  quia  nondum  erani  additi  quatoor  dies  a 
supra  dicta  feria  quarta  usque  ad  dominicam  Qua- 
dragesimse,  [^  ut  ergo  Qtiadragesimae  summa  com- 


sed  forlc  hoc  t\\- 
gitur  a  nobis ,  utrum  habcat  aliquod  sacrameDtum, 
quadraginta  sex  annis  sediflcalum  templum.  Saot 
quidem  irtulta  qux  hinc  dlci  possinl :  sed  quod  bre* 
vlter  dici  potest,  et  facile  Inteliigi,  hoc  interim  di- 
cemus. 

Fratres,  diximus  jam ,  nisi  fallor  ,  hesterno  die : 
Adam  unum  hominem  fuisse  ,  et  ipsum  esse  lotum 
genus  humanum.  Nam  ila  diximus,  si  meministis, 
quasi  fraclus  est,  et  sparsus  coUigitur,  et  qnasi  con- 
flatur  in  nnam  socielatem  atque  concordiaro  spiri- 
lualem,  et  gemil  unus  pauper  moJo  ipse  Adam :  sod 
in  Ghristo  innovatur,  quia  sine  peccato  venrt  Adam, 
ut  peecatum  Adx  solveret  in  came  sua,  et  nl  redin- 


pleaiur,  qualuor  dies  proccedentis  hebdomadsc  ad  B  legrarel  slbi  Adam  imaginem  Dci.  Adam  ergo  caro 


itlos  XLVi  dies  adduntnr  :  quos  simili  devotione  ve 
nerabiles  pari  abslinentia,  id  estjejunii  observatione 
custodiendos  et  sanctorum  Patrum  auctoritas,  et 
ratie  ipsa  commendat.  Unde  et  quarta  feria,  qua 
hoc  jejunium  inchoamus ,  caput  jejunii  appellari 
consueviLj  oonstal  etiam  alia  ratio,  quae  non  abhor- 
ret  a  vero  ei  cui  perspicuum  est  capitis  et  membro- 
rum  compaginem  unum  corpus  esse.  A  memorata  fe- 
ria  usque  in  sabbato  sancto,  quadraginta  et  sex  dics 
sunt.  ToliiJcm  numcro  annorum,  templum  in  Jerusa- 
leni  3cdi(icatum  est.  Unde  Bcda  in  expositioneEsdrx. 
C(rpta  est  autem  xJificalio  teiupli  primo  aono  Cyri 
regts,  et  sexlo  Darii  anno  consummata,  qni  sunt 
.'tnni  juxta  fidem  chronicorum,  quadragiuta  et  quin- 
que.  Siquideni  Cyrus  rcgnavil  annos  triginUi,  post  C 
quem  Cambyses  filius  ejus  annos  oclo,  qui  in  hoc 
volumine,  ut  Joscphiis  autumat,  Arlaxcrxes  voca- 
fur  :  post  quein  Magi  qui  illum  interfeceriint,  anno 
uno  post  quos  Darius  usqne  ad  consummalioncm  ac 
aedificationem  templi,  annls  sex  :  qui  sunt,  ut  dixi- 
mus,  anni  quadraginta  quinque.  Quxritur  autcm 
qaomodo,  dicente  Domino,  Judxis  siib  figura  templi 
.  de  passione  ac  resurrectione  sua  :  Sohite  temptum 
hoe^  et  intribut  diebut  excUaho  illud;  rcsponderunt 
ipsi :  Quadraginta  et  tex  annit  adificQtum  ett  tem- 
plum  hoCj  et  in  tribut  diebut  excitabit  itlud  f  cum 
non  amplius  quam  quinque  et  quadraginta  annl  re- 
periaDtur  a  primo  Cyri  regis  usque  ad  sextum  Da- 
rii  regls  annum.  Sed  si  historiam  Josephi  legnmus, 


Christl.  De  Adam  ergo  templum,  quod  destnixerant 
Judaei,  et  resuscitavit  Dominus  triduo :  resuscitaTit 
enim  camem  suam.  Et  posl  pauca  :  Quid  ergo  sibi 
vull  numerus  quadragenarius  senarius?  Knteriro  ipse 
Adam  quisi  per  totum  orbem  terrarum  est ,  audistis 
jam  hesterno  die  quatuor  litteris  Gr.xcis  verbonim 
Grsecorum.  Si  enim  ista  verba  qudtuor  scribas  siib 
invicem ,  id  est  nomina  qualuor  parfium  mundi , 
Orientis,  Occidentis ,  Aquilonis ,  et  Meridisini,  qnoil 
est  totus  orbis,  unde  dicit  Dominus  a  quatuor  veniis 
collecturum  se  electos  suo^ ,  cum  venerit  ad  jodi- 
cium  :  si  ergo  facias  ista  quatitbr  nomina  sua : 

*AvaTo>iS,  quod  esl  Oriens, 
Atiffccr  quod  est  Occidens, 
*Apxroc,  quod  est  Septentrio, 
MfforDfjiGpia,  quod  est  Meridies. 

•AvaroXij,  Aueyic,  '^Apxroc,  }At<nifi€pia,  capita  verbornm 
Adam  habent.  Quomodo  ergo  invenimus  IM  el  qua- 
dragenarium  et  senarium  numenim?  Quia  caro  Cbri- 
sti  de  Adam  erat.  Et  iterum  posl  pauca :  Jam  videle, 
istae  litterse  quem  numerum  habeant,  et  ibi  inTcnielis 
quadraginta  et  sex  annis  aedificatum  templum.  Habet 
enim  Adam^^AXf «  fi£a,  quod  est  a'  uuum :  habel  et  f » 
quod  sunt  quhtuor,  habes  quinque.  Habelilcrnm 
oX^a,  quod  est  uniim,  habes  sex.  Habet  et  fi',  f[^^ 
esl  quadraginta,  habes  quadraginta  sex.  Qoomo(!o 
nos  comp9ginari  oporteat  corpori  Chrisli  quod  as- 
sumpsit ,  idem  in  sequentibus  ostendit :  Nos  sirous, 


in  qua  post  consummatiouem  ac  aedificaUonem  tem-  jj  i„quiens,  in  humililate  cordis  semper,  el  gaudinm 


pii  tres  adhuc  annos  addit,  in  quibus  peribolus,  id 
est,  circumposita  templo  munitionum  constructio, 
et  quaKlam  alia  quse  remanserant,  perfecta  sint, 
videbimus,  quia  recte  in  scdificatione  tempii  qua- 
draginla  et  sex  annorum  poterit  summa  computari, 
in  quibus  emiiientiora  ejus  a^dificia  fuere  completa. 
Templum  hoc  Domini  corpus  significat.  Augustinus 
in  traclatu  super  Joann.,  libro  decimo  :  Ipsius  tem« 
pli  resolutionem  et  rexdificationem  anoiversaria 
solemnitate  celebraturi  sumus ;  ad  qoam  vos  exhor- 
tamur  utprxparetis  vos»  si  qui  estis  catechumcni, 
ut  accipialis  gratlam. 


nostrum  penes  ipsum  sit.  f  Qui  Ita  agit  ul  canlores 
admohenl  meinorala  feria,ipse  est  1n  humilitaie  cor- 
dis  :  Ipsi  dicont :  Tmmutemus  habitum  clnere  ei  ci* 
iiclo,  jejunemus  et  ploremus  ante  Doininum. 

Compositorofficiinostri  juxla  admonilioncin  soam 
vull  circum  nos  agi :  Si  quis  intravit  in  schobm  At 
sciplinae  Chrisiiana;  quarta  feria,  non  est  boniiro  «i 
cgredlatur  nisi  post  vlctoriam  :  quia  iDtravimns 
qnando  celebravimus  ofHcia  consucta,  bonomestiit 
cum  capite  nostro  in  die  resurrfectionls  trinmpb^ 
mus.  Antequam  sanctus  Augustlnus  de  numcro  ro^ 
inorato  disputaret,  hortatus  est  catcchumcnos  ui  se 


«^  Uncis  inclusa  in  uno  tantummodo  eraiit  cxemplari. 


I00& 


DE  ECGLESiASTlCIS  OFFIQIS  UBUl  IV.  ~-  LIB.  i. 


im 


praepaTareniadsoleoiiiiialemPascbaiein.  Pelrusapo-  Ai>rima  leclioiie,  qu»  secunduni  Ezechielefli  iegilur, 


sloius  ostendit  quomodo  se  debeant  pra^amre ,  di- 
cens :  Agiie  piBmtentiam ,  el  baptizetur  unusquiiqMe 
testrum  in  nomine  Domini  nostri  Jetu  ChriUi^  in  re- 
mi$$ionem  omnium  peuatorum.  Secuudum  Adam, 
propterea  venit  ut  per  poeniientiam  et  iKiptismum 
reformetur  ad  suam  imaginem  primus  Adam  qui  est 
ia  qualuor  partibus  mundi.  Quia  Adam  sparsus  est 
per  quatuor  partes  mundi,  ilio  numero  ad  colii- 
geiitem  Adam  recurramut,  quem  continet  (otus  orbis 
primis  litteris  suis. 

CAPUT  YUI. 

De  eecunda  varieiaU  quartw  hebdomadm  Quadra- 
gesimiB. 
Secunda  varietas  fi(  in  quarta  bei>domada  Quadra- 


demonstralur  quomodo  caiechuroenos  congregelI>eus 
ad  compagem  corporis  Chrisli.  Eripit  eos  a  prioi^e 
vita  et  facit  credere  in  Cbristum ;  sic  enim  iegitur 
ibi :  7o//am  quippe  vos  de  gentihus^  et  congregabo  vo$ 
de  univerm  terris^  et  adducam  vo$  in  terram ,  et  ef- 
fundam  super  vo$  aquam  mundam^  et  mundabiinini 
ab  omttibu$  iniquitatibus  vestris^  et  ab  universis  idolit 
vestris  mundabo  vos,et  dabo  vobis  cor  novum^el  reiiqua. 
Quod  sic  Hieronymus  in  eodem  Ezechieie :  Creator 
enini  omnium  sum  :  percepi  cis,  et  sanaificavi  iJIos, 
etgloriae  pristinx*  resliiui,  iia  ut  super  credentes  ct 
ab  errore  couvcrsos  efiuiiderem  aquam  mundam 
baptismi  salutaris,  ct  mundarem  eos  ab  abominaiio- 
nibus  suis,  et  ab  universis  erroribus  quibus  fuerant 


gesiuiae,  et  in  quarta  feria.  Primum,  quae  sit  vurie-  l^  occupati ,  et  darem  cis  cor  meum ,  ut  crcdcreut  iu 


las ;  deinde,  quare ;  postremo,  si  Dominus  dedcrit, 
cur  iu  quarta  feria  quartae  se^limaiise.  Yarietas  est 
per  adjectionem  unius  iectionis  et  unius  responsorii. 
Prima  lectio  Ezechielis  propbetae :  Sanciificabo  no- 
men  meum  magnum.  Gra.:  Venitefilii.  Secunda  leclio 
Isaije  propheto :  Hisc  dicit  Dominus  Deus^  Lavamini, 
mundi  estote.  Gra. :  Beata  gens  cujus  e$t  Dominus, 
Causam  promemus  Domino  miseranlo:  Mcmorata 
qnarta  ferta  apud  cuitores  £cdesi;e  in  apertione  au- 
riom  dicitur.  Eadem  die  agitur  scrulinium  tertium , 
quod  maiimum  est  inter  septem  scrutinia.  Eadem 
die  tangunUir  aures  el  nares  catcchumenorum  di- 
gitis  presbylerorum.  Eadem  die  instruuntur  de  au- 
ctoribus  et  initiis  quatuor  Evangeiionim.  Eadem  die 
percipiunt  orationem  Dominicam  et  Symboluro ,  aJ  ^ 
reddendum  in  sabi)alo  sancto  Paschx.  Unde  Augu- 
slinus  in  Ubro  de  Fide  et  Moribus :  Cur  ergo  bapii- 
zandi  8ymi)oium  tradimus,  rcddendumque  rcposci- 
mus  ?  Nibii  taie  enim  factum  est  ei  ga  illos  quos  per 
mare  Rubrum  Deus  ab  iEgypUis  liberavit*  Si  autem 
recte  inteiiigunt  hoc  significari  pra^ccdentibus  my- 
steriis  de  sanguine  ovis  postibus  iliito,  et  de  azymis 
sinceritatis  et  veritatis,  cur  non  etiam  illud  conse- 
quenter  inteliiguut  ipsam  ab  ^gyptiis  separationem 
significare  discessionem  a  peccatis,  quam  bapiizaudi 
profitentur?  Scrulinium  possumus  recte  inleiligere 
iier  ad  baptismuui.  Scrutiuium  proprium  synlagma 
babet,  et  propriam  missam.  Dc  missa,  quam  puidi- 
eara  vocamos,  est  modo  dicendum.  In  ea  comme- 
moratio  celebratur  eorum  quae  aguntur  in  scrulinio. 
Duo  oflicia  ibi  aguntur  :  imbuitur  namque  de  fide  et 
moribus.  Unde  qui  supra  in  iibro  memorato :  Audiant 
qui  baptizandi  sunt  non  soium  quid  crederc  del>eant, 
sed  eliam  quemadmodum  se  ab  •hoc  saeculo  pravo 
cripiant.  Ibi  enim  necesse  est  ut  audiant  quemadmo- 
dum  credentes  vivere  debeant.  Et  iterum :  Quod 
sciiptum  est  evangelizasse  Philippum  spadoni  Domi- 
num,  nulio  modo  dubitandum  est ,  et  iila  in  cate- 
chismo  dicta  esse  quae  ad  vitam  moresque  perti- 
nent  ejos  qui  credit  in  Domiuum  Jesum.  Hoc  est 
eoim  evangeiizare  Christum,  non  tantum  dicere  qux 
credenda  sunt  de  Christo,  sed  etiam  quae  observanda 
ei  qui  accedit  ad  compagem  corporis  Christi.  In 


Fiiium  Dei.  Eamdcm  rem  in  responsorio  inveniet , 
qui  qujeril :  Venite  filii^  audite  me :  limorem  Domini 
docebo  vos.  Radix  cnim  sapicnlix  est  timcre  Domi- 
num.  Qui  primo  radicem  figit  credulitatis ,  nccessc 
est  ut  sciat  timcre  Dominum.  Unde  ilerum  scriplum 
esl :  Fili  mi ,  accedens  ad  servitutem  Domini  $ta  in 
justiila  et  timore^  et  prarpara  animam  tuam  ad  ten- 
tationem, 

At  secunda  lectione  attatim  de  moribus  disputat , 
in  qua'ait:  Quiescite  agere  perverse^  discite  bene  fa- 
cere :  quaerite  judicium  ,  subvenite  oppreeso,  Et  in 
couclusione  ita:  Venite  et  arguile  me^dicit  Dominus ; 
id  est,  si  ita  feceritis,  et  non  reddidero  vobis  mercc- 
dcm,  merito  arguciis  me. 

Sequens  respons.  demonstrat  catechumcnos  ad 
uomen  trausirefdiceus:  iB^afa  gen$  cuju$  est  Dominus 
Deus  ejus^  populus  quem  elegit  in  hareditatem  sibi* 
Vcrsus  l)onos  mores  electorum  demonstrat :  Yerbo 
Domini  cali  firmali  suut ,  et  $piritu  oris  ejus  omnis 
virtus  eorum, 

Fas  est  ut  qui  se  sponte  obtuiermit  Deo  post  in- 
stmctionem  fidei  et  merum ,  ad  nomen  <jus  trans- 
eant,  et  ejus  firmilate  muniantur,  cujus  hasrediiaie 
possidentur.  Ut  opinor,  demonstratum  est  propter 
fidem  et  mores  quibus  instruendi  sunt  catechjumeni» 
duas  iectiones  lecus  esse  eodem  die.  ^ 

Ergo  et  Evangelium  non  dissouat  ab  hoc  ofiicio, 
dicente  Auguslino  super  Joannem  :  Lavit  crgo  ocu- 
ios  in  ea  piscina,quae  interpretatur»Missus  baplizatus 
est  in  Christo.  Si  ergo  quando  eum  in  seipso  quo- 
dammodo  baptizavit  lonc  illuminavit,  quando  inun- 
xii,  fortasse  catechumen.om  fecit.  Modo  dicendum 
cst,  ut  promisimos,  quare  hoc  oOicium  agatur  quarta 
fcria  quart;B  hebdomadis  Quadragesinue.  Pcr  qua- 
dragcnarium  numerum  omne  tcmpus  saecuii  siguifi- 
catur,  ut  demonstratum  est  in  superioribus  ex  libro 
sancti  Augustini  de  conseusu  evaugelistarum  :  sex 
dies  primi ,  sez  «tates  saecuii  demonstrant,  et  sex 
aetates  unius  hominis.  De  quarta  tantummodo  nuue 
dicendum  est:  quarta  feria  et  quaru  septunana 
Qnadragesimx  compaginantur  quarue  stati  saicuU 
et  aevo  nnius  hominis.  Quarta  sus  est  a  David,  di- 
cente  Beda  in  sna  ciiroaicai  usque  ad  transmigra 


«007  AMALARII  PRESBTTERI  METENSlS  m 

Itonein  Bal:yIoais.  El  posl  co^tera.  a  qoa  vclul  juvc-  A  Paulos :  Imitatore$  mei  ettote,  filH  charitthm,  tiaitel 
luli  xlaie,  in  populo  Dci  regiim  tempora  ccpperonl.  ego  CArisrt.  Identidem  dicit  A|iosto1icas,  quamTis  wm 
Haec  namqiie  in  hominibus  asias,  apla  gnbernan;!o  *  verbis,  operibus  tamen  imitaiores  mei  eslole,  61ii 


goletexsisiereregno.  liem  in  eadem :  Qiiarta  xlas 
mundl  non  solum  cum  Incboalo  genlis  Judxae  impe- 
rio,  sed  et  cum  innoTata  promissione,  quae  Patribus 
olim  data  est,  imperii  Christiani  sumil  exordium,  ju- 
ranle  Domir.oDavid  Teritatem,  de  fructu  venlris  ejns 
sedere  super  sedem  ejns.  Non  immcrito  eadcm  die 
et  eadem  hebdomada  catechumeoi  ad  nomen  Chri- 
siianum  acccdunt,  qux  prsefignrata  est  a  quarta 
auale  homiois,  id  est,  juvenill,  quse  apta  est  ad  gu- 
bernacula  impcrii :  el  ab  eadem  aetate  socculi ,  qux 
innovata  est  ex  promissione  regni  Christi.  Dc  quo 
regno  Gabriel  archangelvs  Mariu? :  Hic  erit  magnu$, 


mei ,  sicut  et  ego  Mariae.  Unde  Augnstinos  snper 
Joannem  :  Factum  audimus,  mysterium  requinmos. 
Quaecunque  anima  fidelis  vis  esse  Maria,  unge  pedes 
Doniini  pretiosissimo  ungnento.  Ungnentoro  illad 
jiistitia  fuit,  Ideo  libra  fuii.  Et  iterum :  Unge  pedes 
Domini  bene  vivendo,  Dominica  sectare  vesligia,  ca- 
pillis  terge ;  si  habes  superflua ,  da  paoperibas,  el 
pedes  Domini  tersisti :  capilli  enim  superfltia  corpo- 
ris  videntur ;  habes  quod  agas  de  superfluis  tuis. 
Tibi  superflua  sont,  sed  Domini  pedibus  neoessaria, 
forle  enim  in  terra  Domini  pedibus  indigent  De  qoi- 
bus  enim  nisi  de  merabris  suls  In  fine  dictoros  est, 


€t  filius  AltiMmivocabitur:  et  dabit  illi  Dominus  Deus  B  cum  uni  ex  minimis  meis  fecistis,  mihi  fedstis?  so- 


sedem  David  patris  ejus,  et  regnabit  in  domo  Jacob  in 
aternum.  Beda  in  Lu^a  :  Acccplt  autem  sedcm,  sive 
regnum  David  Dorainus,  ut  gentem  cui  David  quon- 
dam  tcmporalis  regni  gubcrnacula  simul  et  exempla 
justitiac  prxbuit,  quamqiie  modulls  hymnorum  spiri- 
talium  ad  fidcm  alque  amorem  sui  conditoris  accen- 
dere  soIel.at,  hanc  ipse  factis,  verbis,  donis  et*pro- 
luissis  tantum  mediator  Dci  et  hominum  dignis,  aJ 
regnum  ccD!estc  et  immortale  vocaret,  atqne  ad  ipsam 
Dci  Patris  visionem  introduccret. 

CAPUT  IX. 
De  teriia  varietate  sMati  anle  Palmas, 
Varietas  tertia  est  sabjalo  ante  Palmas;  hxcest 


perflua  vestra  impenditis,  sed  pedibns  meis  obsecati 
estis.  Domus  autem  impleta  est  ex  odore  oogoenti, 
mundus  impletus  est  fama  bona  mulieris.  Hoc  pre- 
liosissiinuro  exemplum  sequitur  apostolicos,  atiDun 
ct  nos  seqiiamur.  Ubicunq^ie  enim  oTicium  Romanx 
Ecclesix  agitur,  haec  fama  personat,  Domimu  pa^ 
eleemosynam  dat.  Det  Deus  ut  et  in  nobis  persev^ 
ranter  sonet,  etacceptum  slt  quol  agimos  coraoi 
angclis  Domini  in  memoriam  nostri. 
CAPUT  X. 
De  quarta  varietate  diei  Patmanm, 
Quarta  varietas  est  quae  dieiuir  diei  Palmarom. 
Eadem  dle  Dominus  de  Bethania  descendit  Hierasa- 
lem,  quando  obviam  venit  ei  ilirba,  Joannes  narrat: 


varielas  ejus.  Prxtitolutur  in  Sacramentario  nostro  C  /n  crastinum  autem  turba  muita,  guavenerataddiem 


et  iii  Antiphonario ,  Sabbato  vaeat :  Dominus  papa 
eleemosynam  dat.  Cogitare  oportet  quare  eadeoi  die 
potissimum  eleemosyna  apostolici  reciietur,  cuin 
per  omne  tempus  anni  eleemosyna  tribuenda  sit. 
Ubi  notandum  qood  ea  qux  recolimus  cultibus  eccle- 
siasticis  clrca  passionem  Domini  et  resurrectionem 
atque  ascensionem  tn  codIos,  in  memorationem  illa- 
nim  rerum  quae  suo  in  tempore  pcractx  sunt  agi- 
mu3 ;  unde  quolidie  dicimus  in  sacrificio  missae : 
Quotiescunque  hcec  feceritis ,  in  mei  memoriam  fa- 
cietis.  Habemus  opus  praecedens  eleemosynae  praesen- 
tis  sabbati,  quod  imitemur  et  ad  memoriam  nostri 
reducamus.  Infit  symmista  Joannes :  c  Ante  sex  dies 
Paschae  venit  Jesus  in  Bethaniam  ubi  fiierat  Lazanis 


festum,  cum  audisset  quia  venit  in  IlierosolymamJe- 
sus,  acceperunt  ramos  palmarum  et  processennl  eb- 
viam  ei  et  clamaverunt :  Hosarfna,benedictusqfd  wm/ 
in  nomine  Domini  rex  Israel,  in  memoriaffl  illtos  rei, 
nos  per  ecclesias  nostras  solemus  portare  ramos,  ei 
clamare,  Hosanna,  Qoare  venerit  IIienisalem/Be'a 
iu  Marco  ex  testimoniis  Scriptorarom  promit,  di- 
Gcns :  Appropinquante  autcm  tempore  passionis 
appropinquare  voluit  Dominur loco  passio  :ls,  ibitiue 
proximus  manere,  ubi  constUuto  ac  praefioito  amo 
Kscula  tempore  inveniri  posset  ab  els,  per  qw»  ea- 
dem  passio  erat  complenda.  Et  post  pauca  :Ubi  noa 
pRfctereunda  silentio  est  non  tantum  coDCordia  ia 
rebns,  verum  etiam  in  temporibos  Teieris  et  KotI 


inortuus,  qucm  suscluvit:  fecerunt  autem  ei  ccenam  ^  Testamenti,  umbrae  et  veriutit,  legis  et  ETangdii. 

Scriptum  est  itamque  In  lege ,  dicente  Domino  ail 
Moysen  et  Aaron :  Mensis  iste  vobis  principium  mti^ 
«ftim,  primus  erit  in  menmbu»  anni,  Loqvimitded  ««• 
vmnifi  eeetum  filiofum  Israei,  et  didte  eis:  />«««•« 
die  mensis  hujus  tollat  unusquisque  agnum  perfe^- 
lias  et  domos  suas.  Et  paulo  post :  Et  servabitis  etm 
usque  ad  quartam  deeimam  diem  mensishujns,  imme^ 
labitque  eum  univefsa  muititudo  filiorum  Israd  « 
vesperam.  Decima  ergo  dic  roensis  primi  ag»"*  ^* 
in  Pascha  immolaretur,  domuni  Inipodoci  jussosest, 
quia  et  Domlnns  decima  die  ejusdem  mensis,  bocert 
ante  quinque  dies  Paschse,  in  civitatem  in  qoa  pai«" 
retur  Ingressus  est. 


ibi.  >  £t  post  pauca :  c  Maria  ergo  accepit  libram 
unguenti  nardi  pistici  pretiosi,  et  onxit  pedes  Jeso, 
et  extersit  capillis  sois  pedes  ejus  et  domus  impleta 
cst  ex  odore  onguenti.  >  Ad  indignationem  Jud£  pro- 
ditoris,  juxta  Matthxom,  ita  Dominus  testificat  opus 
mulijris  :  Quid  molesti  estis  huie  muderi  T  Opue  bo^ 
num  operata  est  in  me.  Nam  semper  pauperes  habetis 
vobiscum  ;  me  autem  non  semper  Itabebitis.  Et  post 
pauca :  Amen  dico  vobiSj  ubicunque  fuerit  prcedicatum 
hoc  Evangelium  in  toto  mundo  dicetur  et  quod  hcec 
fecitf  in  memoriam  ejus, 

ApostoIicosTir,  in  memoriamdevotissimaemoncns, 
inembris  Christi  facit  quod  ipsa  fecit  capiti.  Dicit 


im  DE  ECCLESlASllCrS  o^t 

CAPUT  XI. 
De  qnmltt  varietaU  quarttB  feriw  majori$  hebdomadas. 

Qttinla  varielas  est  in  quarta  feria  post  Palmas, 
qiKe  babet  varietatem  et  adjectionem  «nios  lectionis 
ei  onius  responsorii,  cum  quinque  Tersibus,  ac  ex 
passione  Domini,  qoae  ea  die  legitur,  necnon  etiam, 
ttt  scriptum  babemus  in  libelio  qui  dicitur,  Romanus 
Ordo,  ex  geno  ilexione.  Intimat  supradietus  libeilus, 
ex  Romana  eonsuetudiiie  debere  eadem  die  ante  pu- 
blicum  oflicium  oraliones,  quas  solemus  in  sexta  fe- 
ria  agere,  recitari.  Quid  rationis  orationes  balieant, 
stve  m  qnarta  feria,  sive  in  sexta,  juxta  quod  Domi- 
nus  dederit,  demonslrabimos  in  feria  ex  dictis  sancti 
Aogostini :  pncsenti  vero  parum  intimandum  est. 

Lil)et  modo  primom  dicere  cor  basc  varietas  aga- 
tur  iu  qoarta  fena,  shnuiqae  intimare  mysterium 
varietatis.  Dicit  Augustinus  in  libro  ad  Casulanom 
prcsbyterum  de  jejunio  sabbaii  :  Quarla  sabbati, 
quam  vulgo  quartam  feriam  vocant ,  consilium  re- 
pcriuntur  ad  occidendum  Dominum  fecissc  Judxi. 
Ex  eo  demonslratum  est  quare  varielas-celebrata  sit 
m  memorata  feria.  Consilimn  enim  feeerunt  Judaet 
tit  occiderent  Dominum.  Sicut  actus  eorum,  qui  fuit 
in  sexta  sabbati,  ad  memorlam  rcducitur,  sic  et 
consiiium  eorum. 

la  utrisque  injuriam  fecerunt  Cbristo.  Illud  myste- 
lium  continet  pnesens  ofBcium ,  ut  intelligamus,  se- 
cundum  Adam  pro  primo  Adam  mortuuro  esse,  sicut 
psalmus  inquit:  Quo!  non  rapui^  tnne  extolvetam. 
Unde  Augustinus  :  Omnino  non  rapuil,  sed  quis  ra- 
puit?  Adam  f.  Eadem  die  memoriam  nostri  reduci- 
tnr  crodele  consilium  Judseorum,  et  mansuetudo 
Cbristi;  d^  qua  mansuetudine  dicit  qui  supra,  in 
psalmo  XLiv  ;  Usque  adeo  mansuelus,  ut  |iendens  iu 
crucc,  dlceret  :  Pater^  ignosce  illisj  quia  netciunt 
quid  faciunt  f.  Hujus  exemplo,  id  est  capitis  nostri, 
docemur,  ut  contra  omnem  injuriam  armemus  nos 
armis  orationls  et  patientise,  sicut  scriptum  est  In 
Evangelio  :  Orate  pro  per$equentibu$  et  ealumnianii'' 
bu$  vo$, 

Postquam  tetigcrimus  oflicii  constiluta,  ipsa  dilu- 
cidabunt  quid  in  se  contineant.  Introitus  est  :  In 
nomine  Domini  omne  genu  flectatur,  c(Ble$tiumy  ter- 
rcstrium  et  infemorum ;  quia  iyominu$  factu$  eH  obe- 
dien$  u$que  ad  mortem ,  mortem  autem  cruci$,  ideo 
Dominu$  Je$u$  Chri$tu$  in  gioria  e$t  Dei  Pairi$,  No- 
men  Domini  in  loco  isto  pro  re  debemus  intelligere. 
Unde  Ambrosins  in  Epistolam  ad  Pbilippenses  :  No- 
men  evidens  est,  quomodo  non  vocabulum,  sed  rem 
quamdam  dicit  acquisitam  ei ,  sicut  illud  quod  scri- 
ptam  est :  Et  cogno$ceni  quia  nomen  tibi  Dominus, 
boc  est,  quoniam  tu  Dominus. 

Interpretatur  vero  Paulus  quid  sit  illud  nomen,  In 
nondneJcMu  omne  genu  fleclatur,  et  reliqua.  f  Quam- 
vis  ista  Ambrosius  disserat  post  passionem  Domini, 
tamen  non  abborret  a  vero,  si  dixerimus,  in  ncmine 
Domini  posse  intelligi,  in  prsecepto  Domini.  Omne 
genu  flectatur  contra  adversa  mundi,  ut  superiiis  dt- 
Clum  est,  Orate  pro  persequenttb^is  ct  catummanfibus 


ICIlS  LIBRI  IV.  >-  LIB.  1.  iOiO 

A  vo$,  Ad  quam  rem  signiflcandam ,  orationes  prxli- 
babimus  ex  Romano  ordine.  Intcrroisit  praeceptor 
olBcii ,  Et  omm$  iingua  confiieaiur.  Hoc  boDoni  bene 
locutus  est  Apostolus. 

Bonom  nostrum  Judasi  loquebantur  de  Christi 
mortc,  quae  intercessitpro  salute  nostra,  sed  male  pro- 
ferebant  linguis.  Silentio  lingu»  docet  nos  prseceptor 
officii  viUre  malum  Jodaeorum.  Mansuetudo  ChrisU 
orabat,  quam  nos  imitemur.  SuiBcit  de  introitu,  qui 
pertinet  ad  orationem ,  quam  nos  exerccre  debemus 
in  ii^uriis  persecutorum.  Nunc  ad  orationem  miss» 
transeamus,  in  qua  sicut  {n  caeteris  sequentibus  mor- 
lem  Christi  celebrabimus,  quam  erat  pro  nobis  pas- 
sorus.  Regnum  mortis  nos  stimulabat,  quod  veni4 
Christus  reveriierare.  Sic  enim  dicit  :  Qui  no$iri$ 

^exce$$ibu$  in€e$$anter  affigimur,  per  Unigemti  tui 
paM$ionem  Uberemwr,  Yideamus  lecttonem,  quae  aiierte 
passionem  Domini  demonstrat,.  dieend» :  Oblaiu$  e$t^ 
quia  ip$e  voluit,  e$  non  aperuil  o$  suum.  Et  in  se» 
qnenUbus^  cur  oblatus  sit,  apcrit  :  Si  posuerii  pro 
peeeato  animam  sftffm,  videbit  $emen  longavum,  el 
reliqua.  Unde  Hieronymus  :  Si  posuerit  pro  peccato 
animam  suam  ille  quem  Dominus  conterere  voluit, 
sive  mandare,  videbii  $emen  longwvum^  quod  scmi- 
navit  super  bonam  lerram,  de  quo  et  in  Evangeiio 
scriptum  est  :  Exiit  qui  seminat  seipinare  semen 
bonum.  f  Audiamus  responsorium  :  Ne'  avena$  fa- 
ciem  iuam  a  puero  tuo,  et  reliqua.  Unde  Augustinus 
in  Psalmis  :  Et  haec  commendatio  est  a  poero  tuo, 
id  esl,  a  parvo  qui  jam  caruit  superbia  per  discipli- 

^  nam  trtbulationis.  f  Yersus  ita  sonai :  Salvum  me 
faCf  Deu$,  quoniam  iniraveruni  aqwe  u$que  ad  anh' 
mam  meam ,  infixu$  $um  in  limo  profundi,  Unde  qni 
sopra  in  eodem  :  Pnefigurans  et  tnmslbrmans  in  se 
nosipsos,  basc  ait :  Salvum  me  fac,  Deu$^  quoniam 
intraveruni  aqua  u$que  adaniinam  meam,  Potuenint, 
qoi  persecuti  sunt,  etiam  occidere,  sed  amplius  quod 
faciant  non  babebunt.  Et  paulo  posl :  Infixu$  $um  in 
limo  profundi,  ei  non  e$t  sub$tantia.  Qnid  dicit  li- 
mum?  an  ipsos  qui  persecuti  sunt?  de  limo  eniin 
factus  est  homo,  sed  jusiifieando  ad  justitiam.  Et 
paulo  post :  Isti  antem  cum  limus  profundi  essent, 
haesi  in  ilKs,  id  est,  tennerunt  me,  praevaluerunt 
mihi,occiderunt  me  f.Primus  homo  passus  est  duas 
mortes  :  mortem  animae  el  mortem  corpbris.  In 

^  prima  lectione,  et  in  priino  responsorio  recolttur 
mors  animae,  in  secunda  et  in  secuiido ,  mors  cor- 
poris.  Pro  utrisque  mortuus  est  Chrisius.  Unde  Am- 
brosius  in  Epistola  ad  Corinthios  :  Sanguis  Domini 
sanguinem  nostrum  redemit,  id  est,  tolom  hominem 
salvom  fecit.  Caro  enim  Salvatoris  pro  salute.  eor- 
poris,  sanguis  vero  pro  anima  nostra  efTusus  est  t? 
Primus  homo  unam  babuit  animam,  propterea  pri- 
mum  responsoriom  unus  versus  sequitur.  Yideamus 
primo  quomodo  seciinda' oratio  congroat  inteniioni 
noslrae  :  deinde,  quomodo  lectio,  postremo  quo- 
modo  responsorius  qui  habet  quinque  versus.  Oratio 
dicil  :  Deus,  qui  pro  nobi$  Filiumluum  crucis  pati- 
bulum  snbire  voluistit  ut  inimici  a  nobis  expellefes 


101 1  AMALARn  PRESBYTERI  METENSIS  \m 

poiestatem.  Lectio  referta  est  de  passionc  Domiiii,  A  fralrum,  el  pavimeDla  ecclesix,  nudaniur  aluria 


qu»  dicit  :  Qui$  e$t  tsfe,  qui  venit  de  £dom,  tincti$ 
vestBn$  de  Bo$ra  ?  Et  iienim  :  Toreular  cateavi  $olu$. 
In  qtiibns  verbis  nihil  aliud  redolet ,  nisi  angelonim 
inqnisitio,  cur  haberet  Christas  tincta  vestimenta 
sanguine,  et  ejns  responsio,  quia  toreuiar  ealcavi  «o- 
tns.  Qnare  hoc  ageret,  in  fino  lectionis  aaditori  su- 
mns  ex  gratiarum  actione,  quae  dicit :  Mi^erationum 
Domini  reeordabor,  landem  Donam  $wper  omnibu$ 
auis  reddidit  nobi$.  Hieronymos  in  Isaia  :  Pressus^ 
inquit,  pondere  malorom  in  nullo  alio  lisi  miseri- 
cordia  Dei  spem  habeo,  qui  facit  roisericordiam  in 
millia  diligentibos  se.  Responsorhis.secundas  quin- 
que  versos  habens  quinque  corporis  sensos  significat 
in  Adam  mortuos,  qoos  Christus  in  moriendo  et  re- 


usque  in  sabbato  sancto.  In  ea  die  poBoiientes  ve- 
niunt  ad  sidutionem  et  apud  quosdam  redditur  sym- 
bolum  a  catechumenis,  ut  in  canone  LaodiceDsis 
eonciiii  eontinetur  :  tamen  Romanum  Ordinem  s^ 
quentes  banc  redditionem  servamus  usque  io  sab- 
bato  sancto.  Optamu»  ex  his  omnibus  primo,  si  IXv- 
minu»  dederit,  aliqua  proferre  de  ntione  olei.  ll 
Isidorus  ait,  (rfea  ipaa  arbor  est,  frucliis  oliva,  suc- 
CU8  oleum.  Est  amem  arbor  paeis  iosigne :  babel  ei 
pinguedinem,  qna  lassi  atque  iafirmi  arliis  recreao- 
tnfy  et  gratia  prxstatup  lomtnis.  lUud  oporiet  boc 
in  loco  intimare,  ut  secundum  Aposlolun,  ex  Tisibi- 
libus  invisibilia  inteRigantur.  Sine  oleo  enan  polesl 
Deos  sanare  infirmos,  sanctificareque  suos,  eldx- 


snrgendo  reviviftcavit,  et  pristino  reddidit  statui.  B  meneseffugare.  Uude  Ambrosius  in  EpislolaadGo- 


*  Responsorius  quinque  versus  babet.  Unus  homo 
per  qoinque  sensus  eorporis  mortuus  erat.  Operato- 
rem  mortis  diabolum  esse  per  sensus  exteriores  Cj- 
prianus  d^monstrat.  Offert,  inquit^ocuiisformas  illi- 
ees,  Aiciles  voloptates,  ut  visu  destruat  castitatem  : 
anres  per  canora  musica  tental,  ut  tn  soni  duicioris 
auditu  solvat  et  moHiat  Christianam  vigorem;  lin- 
guam  convicio  provocat,  manum  ii4urii&  laoessenti- 
bos  ad  petulantiam  cedis  tnstigat.  f  De  olfactu  aiiet. 
Faciat  Deos  ut  instigator  morlis  non  habeat  locum 
intrandi  ad  tnimum  nostrooi  per  odorem  Ubidino- 
sum,  qood  magls  timeiidom  est  quam  traetftndum, 
In  aliquibus  verbis  verBoam  responsorii  ipse  Adam 
introdueitur,  a  quo(  nos   camem   trahimus.  Dicit 


rinthios  I  :  Scimus  enim  et  Spiritum  sancinm  sine 
manus  imposiUone  datum  a  Deo,  et  non  baptizaiQm 
consecutum  remissionem  peecatorum.  Nuoquid  non 
hic  invisibinter  bapti^tiis  eftt,  quando  donum  bapii- 
smaiisconsecutus  est.  Olei  naturam  audivimns,  qus 
habilis  esi  ad  recreandos  artus  fessorom,  el  lumiois 
gratiam  praestat.  Animales  enim  hxc  possunl  cogoo- 
scere  :  credant  etiam  quod  non  possunt  Tidere,  ut 
fiat  quod  de  Apostolo  praelibavimus  :  InmikHiA  em 
ip$iu$t  a  creatura  mundi  per  ea,  qum  (acta  iunly  in- 
tellecta  con^pteiuntur^  $empitema  eju$  qwqiu  tirfsii 
et  divinita$ :  quod  aperte  Auguslinus,  in  psalm.  un 
explanat :  Oieum  enim  visibiie  in  signoest,olettm 
invisibile  in  sacrameiUo,  oleum  spiritoale  iotas  est. 


veraus  :  Quia  defecerunt  $i€ut  fumm  die$  mei,  Au-  G  Potest  Deus  per  se  oleum  tribuere  spirilualet  sme 


gustinas  inquit  in  eodem  psalmo :  Unde  $icut  /umM, 
nisi  propter  elationem  superbiae?  Tales  dies  dignus 
fuit  aceipere  superbus  Adam,  unde  oarnem  Christus 
aceepit.  £rgo  in  Adam  Christus,  et  Adam  in  Clu-istp. 
Et  iteram  :  Percu$$um  e$t  $i€ut  fenum^  et  aruit  cor 
meum.  Respice  ad  Adam,  unde  genus  humanom. 
Unde  enim  nisi  ab  illo  haeredilaria  ista  paupertas. 
Dicat  ergo  jam  eum  spe  in  corporc  Christi  posilus 
ille  aliquando  in  suo  corpore  desperatus :  Percu$$m 
$um  $ieut  fenum  et  aruit  oor  meum  f .  Passio  qiKO  le- 
gitur,  nostra  eorda  confirmat.  Ostendit  Judseorum 
consilium  pnevaluisse  ad  tempus^  et  in  mansuetu- 
dine  Chrlstum  perseverasse.  Proposuimus  tantum 
^icere  de  varietatibus,  quaproptcr  relicemus  de  se- 
qnentiis  misss»  quia  cODgruit  ut  ad  memoriam  rc- 
daccremus  mortem  Cbristi,  consilio  Jadax^nim, 
qiiam  tamen  eodcm  die  per  patibulum  cmcis  non 
subiit ,  oportet  ut  morte  nostra  quae  jam  erat,  illam 
recdhmus  pro  qua  ipse  dignatus  est  venire  ad  pa&- 
•ionen. 

CAPUT  XU. 
De  $exta  varietate  Ccgnm  Domini, 
Sexla  varietas  est  in  quinta  feria,  quam  vocanras 
Qenam  Domini.  In  ea  non  canitur,  Gloria  Patri,  et 
FUio  et  Spirkm  eancto.  In  ea  consecratur  tribus 
modls  oleum  trium  ofiiciorum.  In  ea  reservatur  cor- 
pas  Doraini  usqiie  in  crastinum,  reficiturque  in  com- 
memorationcm  refectionis  Christi  :  lavantur  pedes 


corporali ;  sed  propter  animales  aguntur  ? isibiiiai  ot 
invisibitia  facilius  capianlur.  Si  quis  dixerit,  si  po* 
test ,  quare  tanto  studio  observatur  culius  consecra- 
Uonis  olei ,  respondebitur  :  Nonne  aotiqui  Jasli  po- 
tuerunt  Deo  piacere  sine  circurocisione?  PoineruDt 
utique :  sed  postquam  cis  pnecepitum  est  ulcircuiD- 
cidercUir,  nisi  circumciderenUir«  peccaii  viDCui(» 
tenebantur.  Unde  Augustinus  ad  Seleuciam :  Aniiq« 
justi  si  non  circumciderentur,  iion  erat  eis  pecca- 
tum ;  postea  vero  quam  jussit  Dcus  ut  circarociuere- 
lur  Abraham,  ejusque  poslcritas,  jara  nisi  krtl 
pcccatum  grave  fuit.  Apostoli  autem  hac  arte, »« 
est  olei,  utebanlur  in  redinlegralione  inOrnioniro, 
apostolici  viri  in  consignatione  ncopliyioruro.  Q"^- 
D  propler  non  sine  peccalo  a  nobis  polestdiroiwiQ"<^ 
corum  auctoritas  consecravit.  Sic  enira  scripunn  «^ 
in  Evangelio :  Exeunte$  prtedieabant^  ut  pcmitefAK» 
agcrentj  et  dasmonia  multa  ejiciebant^  et  ungehtU  w^ 
multo$  iegro$t  et  $anaba»t.  Unde  Beda  :  Dicit  apo- 
slolus  Jacobua :  Infirmatur  qui$  in  vebis?  indtK^st 
pre$bytero$  Eccle$iai^  et  orent  euper  eum  ungenlatvB 
olec  in  nomine  Domini  :  et  $i  in  peccati$  «il,  ^^' 
teiUur  ei.  Unde  patet  ab  -ipsis  apostolis  hunc  sanctx 
Ecclesiae  morem  esse  traditum ,  ut  eucrgumeui,  w 
alii  quilibci  agroU,  ungantor  olco  poniificali  beac- 
diclionc  consecralo.  De  co  o!eo  quoJ  infuodiuir  sa- 
per  neophylos,  non  tole  quid  legimus,  scd  ifnenm» 
aposlolicaui  consuetndinem,  ct  aucloriiaicni  si^"* 


^<>«5  DE  EGGLESIASTIGIS  OFFICUS  UBRI  IV.  —  LIB.  I.  1014 

accepimus  a  Romana  Ecdesia,  quam  pro  lege  lenere  A  in  isla.  Exopcismus  olei  jMbcl  receilcre  iliaboluiu 

a  catechumeno^  qui  adhuc  pro  moriuo  deputa- 


oporlet,  dicente  Auguslinoad  Gasalanum  presbyte- 
ram  de  jejunio  sabbati  :  In  bis  enim  rebns ,  de  qui- 
blis  nibil  certi  slatuit  Scriptura  divina,  mos  populi 
Dei  vcl  instituta  majorum  pro  lege  tenenda  sunt. 
Nunc  vero  qnia  demonstratum  est  de  gcnerali  ra- 
ijone  olei,  restat  ut  primo  dicamus  de  oleo  quod 
consccralur  pro  inlirmb.  Gonsecratur  enim  in  ipso 
•fllcio  consecralionis  corporis  et  sanguinis  Domini  : 
non  babet  proprium  officium,  id  est,  nec  in  capite 
verba  salutationis,  nec  Oremus,  ncc  in  ffne  oonclu- 
ditur  nt  caetene  orationes :  Per  Dominum  nostrum 
Jesam  Christum^  sed  tantum,  in  nomine  Domini  no- 
$tri  Jesu  Christi.  In  eo  loco  ubi  solemus  uvas  bene- 
dicere,  ibi  consecratur  oleum  pro  infirmo,  conclodi 


tur,  quia  nondum  est  baptizatus.  Glirismalis  unciio 
sanctificat  jam  viventem  ex  mortuis.  Olcum  pro 
infirmis,  medcbim  pnestat  suuciaiis.  Undc  in  ca* 
dem,  ad  evacuandos  omnes  dolores,  omnes  infir- 
mitates,  omncm  acgritudinem  corporis.  AlgriluJi- 
nem  sequitur  dolor,  dolorem  consolatio.  Paraclelus 
consolator  interpretatur.  Qui  morluus  est,  non 
dolet  :  quia  non  sentit,  quein  non  scquitur  con- 
solatio.  Qui  in  Ghristo  sanclificatur  per  consur- 
rectionem ,  non  egct  consolatione  ex  doiorc.  Nunc 
transeundom  est  ad  principalem  consecraiionem 
chrismatis.  Ipsa  enim  dicitur  principali:^,  quia  ad 
ejus  unctionem  principalis  spiritus  tribuitur.  Ilabet 


t;irque  conclusione  :  Per  qnem  htec  omnia,  Domtne,  B  enim  proprium  oflicium  per  se.  Inclioalur  a  iSur- 


$emper  bona  crea$.  Unde  intelligimus  embolim  esse 
supradicti  officii.  Supradictum  ofBcinm  immolatio- 
ticm  Ghristi  etEcclesiiB  tanturomodo  tenet.  Qui  enim 
peccato  vivit,  non  iromolatur  Domino  :  qui  peccato 
moritur,  imroolatur  Domino.  Nisi  infirroitas  acciJe- 
rot  ex  peccatis,  non  diccret  Jacobus,  Et  $i  in  pecca- 
ti$  $it,  dimittentur  ei,  In  Epistola  quac  legitur  cadero 
die  ostendit  Paulus  quibus  peccatis  accidat  infirmi- 
tas,  dicendo  :  Probei  autem  $eip8um  homo,  et  $ic  de 
pane  iUo  edat^  et  de  caliee  bibat,  Qui  enim  manducat 
et  bibit  indigne,  judicium  $ibi  manducat  et  bibit,  non 
dijudican$  corpu$  Domini.  Ideo  inter  noi  muUi  infirmi 
et  imbeciUe$  et  dormiunt  muUi.  Hic  ostendit  mlnera, 
Jacobus  coapostolus  ejus  medicinam :  Infirmatur  qui$ 


$um  corda ;  finitur,  Per  Dominum  no$trum  Jc$um 
Chri$tum ,  qui  tecum  vivit,  Gonsecratur  ia  eo  loco, 
obi  pacem  intcr  nos  soiemus  dare.  Uoc  est  opus 
graiifle  Domini,  ut  pax  et  coocordia  regnet  in  uobis, 
ut  Isidorus  ait :  c  Olea  cst  arbor  pacis  iiiisignis.  i 
Hasc  pax  praefigurata  cst  olim  in  arca  Noe,  ut  verba 
ejusdem  consecrationis  testantur ,  dicendo  :  Et  cttqi 
mundi  crimina  diluvio  quondam  expiarentur  ejfuiQ 
^militudinem  futuri  muneri$  columba  demon$tran$^ 
per  oUva  ramum  pacem  terri$  redditam  nuntiavU. 
Hic  non  solum  olcuro,  sed  et  balsamum,  consecra- 
tur.  Balsami  arbor  est  una  aromatum,  quas  sunt 
odoriferae,  ut  idem  Isidorus.  Aromata  sunt  quxque 
fragrantis  odoris,  qux  India  vel  Arabia  miitit,  vci 


f/t  vobi$?  inducat  pre$bytero$  Eccle$i<By  et  orent  $uperC  llalia*  regiones.  Nomen  autem  aromata  traxisse  vi- 


eum,  vngente$  eum  oleo  in  nomine  Domini  et  oratio 
fidei  $alrabU  infirmum^  et  aUeviabit  eum  Domintt$,  et 
$i  in  peccati$  si7,  dimittentur  ei.  Quid  infirmuro  salvct, 
liic  manirestat,  sciiicet  oratio  fidei,  cujus  signura  est 
olei  unctio.  Si  propterea  infirmantur  quia  mandu- 
cant  corpus  Domini  indlgne,  quibus  tamen  subvenit 
olni  unctio,  id  est,  gratia  Dei  per  orationem  prc- 
sbyieri ,  roerito  consecratio  de  qua  nunc  agitur  con- 
secrationi  corporis  el  snnguints  Domini  jungitur, 
qux  fit  in  eommqmorationero  passionis  Ghristi,  per 
quam  auctor  peccati  xternaliter  prostratus  est.  Pas- 
sio  Ghristi  auctorem  mortis  destruxit  :  gratia  ejus, 
quae  significatur  per  olei  unctionem,  arma  ejus,  qu» 
sunt  peccata  quoiidiana,  destruxit/  Novissima  oratio 
consecrationis  Dominici  corporis  ex  voto  poeniten- 
linm  fit,  de  quibus  dicitur  :  Sacrifieium  Deo  $pirUu$ 
caniribulatu$.  Gongrue  in  ea  consecratur  oletim  pro 
poenilentibus,  ubi  eorum  sacrificium  Deo  offertur. 
Qiiooiam  de  olei  natura,  et  quid  significet,  et  cur  in 
taK  loco  consecretur,  sumroatiro  perstrinximus,  con- 
sequens  est  ut  aliqua  tangamus  de  verbis  consccra* 
tionis.  Ait  cnim  :  Emitte  Spiritum  $anctum  tuum  pa' 
racletum  de  coeU$  in  hanc  pinguedinem  olei,  quam  de 
viridi  ligno  producere  dignatu$  e$  ad  refectionem  cor- 
pori$.  Paraeletum  est  hic  additum,  quod  non  inveni- 
tur  in  seqaentibus,  ut  reor,  non  sine  causa  alicujus 
mysterii.  Primo  videndum  est  quid  opereiur  Spiritus 
sanctus   in  singulis,  inde  apparebit  cur  addatur 


D 


dentur,  sive  qaia  aris  imposita,  divinis  invocationi- 
bus  apta  videantur,  seu  quia  sese  aeri  inserere  ac 
miscere  probantur  f.  Odor  balsaroi  in  oleo,  opinio- 
nero  l)onarum  virtntoro  late  dispersam,  operantc 
gratia  Spirltus  sanctidemonstrat.Addituroleo  balsa- 
mus,  quia  nitet  in  vultu  Glirisii  c<Biestis  splendor. 
Unde  Hieronymus  in  psalmo  quadragesimo  quarto 
ad  Principiam  virgihem  :  Virgo  de  virgine,  qui  non 
cx  voluntate  viri,  sed  ex  Dep  natos  est.  Nisi  enlm 
babuisset  in  vultu  quiddam  oculisque  sidereumy 
nunquaro  euro  statim  secoti  fuissent  apostoli,  nec 
(|ui  ad  comprehendendum  venerant,  corniissent. 
Ipse  nitor  exbilarat,  operante  Deo,vuItus  electorum, 
ut  cum  magna  delectatione  actus  eorum  imitemur. 
Unde  praesens  oratio.  Nam  et  David  propbetico  spi- 
ritu  gratiae  suae  sacramenta  praenoscens,  vultus  no- 
stros  in  oleo  exbilarandos  esse  cantavit.  Et  paulo 
post :  Haec  olei  unctio  vultus  nostros  jucundos  eHQ*- 
cit  ac  serenos.  Yultus  nostros,  manifestationem  ope- 
rum  nostrorum  intelligimus.  De  qua  re  Aogustinus 
in  psalmo  centesiroo  quarfo  :  Graiia  qua^dam ,  quae 
cst  honiinum.  ad  homines,  perspicua  ad  condllandum 
sanctum  aroorcro ,  oleum  dicitur  in  nitore  divino  : 
ct  quoniam  excellentissima  in  Ghristo  apparuit,  to- 
tus  orbis  cum  diligit.  Et  paulo  post :  Tanta  enim 
cjus  est  gralia ,  ut  multi  qui  in  eum  pon  credunt 
laudent  eum ,  et  propterea  dicant  nolle  se  in  eum 
crcderc,  quia  nemo  potest  boc  qnod  jubct  Jmplcre. 


1015 


AMALARII  PRESBYTERI  UETENStS 


\m 


Laudando  iinpediunUir ,  qui  iu  illum  vitnperando  A  autem  et  facU  booa  manifesta  suat  qux  aliler  b6 


sxviebant :  amatur  tamen  ab  omnibus,  pnedicatur 
aboinnibus,  quia  excellenter  unctus,  id  est,  Ghristus. 
Sequitur  exorcismus  olei ;  «l  Isidorus :  Exorcismus 
Graece,  Laline  conjuralio;  seu  scrmo  increpationis 
est  adversus  diabolum,  ut  discedat;  et  concludilur 
sic  :  Per  Dominum  noitrutn  Jesum  Chrislum^  qui 
venturuM  est  judicare  vivoi  et  mortuoi^  et  iaculum 
per  ignem»  Illo  inungnntur  catechumeni,  ut  si  quao 
maculac  inhseserunt  corpori  aut  menti,  postquaoi 
ad  scrutinium  accesserunt,  recedant,  et  munimen- 
tiim  deinceps  habeant  per  hanc  unctionem ,  ut  non 
possit  diabolus  repedare.  Verba  orationis  hacc  de< 
monstranr,  dicendo,  ut  si  quce  iUi$  adver$antium  sfn- 
rituum  inhmsere  reliquitie^  ad  tactum  sancti  olei  om- 


babent,  abscondi  non  possunt  aisi  Kubuerit  fidem, 
sine  qua  nemo  potest  placere  Deo  :  nisi  faabaerit 
quotidianam  gratiam  curationum,  quia  quoiidie  pec- 
camus.  Quapropier  hstc  prxaipm  imprcoantura  sa* 
cerdotibus  per  minlstrationem  olei,  ut  omnes  gene- 
raliier  accipiant,  quia  nisi  ea  dederit  gratia  Dei, 
non  sunt  habiles  regno.  Dei  sequenlia  dona,  ooii 
onines  oronia  hic  possunt  habere ,  sed  per  mvlios 
divisa  sunt  qui  tamen  non  creduntur  divisi  a  regna 
Dei,  quamvis  non  habeant  operationem  virtatom, 
id  est,  ut  signa  fociant  et  daemones  e>iciaiit :  sire 
non  habeant  prophetiam,  ut  secreu  Scripturamm 
revelent,  aut  futura  praedicent  :  sive  non  babeant 
dtscretionem  spirituum,  aut  geiiera  linguarum  fel 


nes  ahscedant  :  nuUus  spiriiaUbus  nequitiis  locus ,  B  interpretationem  sermonum  non  erunt  extorres  a 


nuUa  refugis  virtutibus  sit  facuUas,  et  reliqua.  Haec 
increpatio  sive  cor\iuratio  ad  dkbolum,  digna  est 
habere  judicium  novissimum,  in  quo  judicandi  sunt 
mortui  et  vivi  et  saeculum  per  ignem.  Ibi  se  scit  po- 
tissimum  diabolus  damnandum,  illius  tremore  undi- 
que  concntiiur  :  at  qui  jam  resurrexerunt  et  vivunt 
cum  Christo,  iHi  audiant  bona  sibi  promitti,  per 
eumdem  qui  tivit  et  regnat  Deus  cum  Patre  in  nni- 
tttte  Spiritus  sancti.  Tres  commemoratae  consecra- 
tiones  ex  una  eademque  substantia  fiunt,  id  est  olei 
liquore.  Sic  namque  Spiritus  sancti  ^bstantia  una, 
qui  tamen  dividitur,  multirormiter  per  grasiam  do- 
iiorum  suohim :  AIU  datur  sermo  sapientiof^  atii  ser- 
mo  scientia^  alteri  fides^  alii  gratia  sanitatumj  et  re- 


regno  coelomm,  dummodo  habeant  fidem ,  quas  per 
dtlectionem  operatur.  Diximus  Deo  propitio  qno  in 
loco  consccretur  oleum,  et  quid  ih  significatione 
contineat :  restat  ut  dicamus  aliqua  de  ordine  con- 
secrationis  juxta  adnotationcm  Sacramentarii  et  li- 
belli  qui  dicitur  Romanus  Ordo.  De  oleo  pro  infirmo 
sic  continetur  in  Sacramentario.Antequam  dicatnr: 
Per  quem  hcec  omitta,  Domine,  semper  bona  creat, 
levantur  de  ampuliis  quas  oflerunt  populi,  et  bene* 
dicit  tam  dominus  papa ,  quam  omnes  episcopi.  In 
Exodo  scriptum  est,  ut  populi  offerant  olenm,  di- 
eente  Domino  :  Prwcipe  filiis  Israel^  ut  oferant  libi 
oleum  de  arboribus  oUvarum  purissimum, 
Quando  a  populis  oflertur,  simplex  liquor  esl: 


liqua.  Haec  videntur  nebis  habilia  esse  ad  diluci-  C  per  benedictioncm  sacerdotum  transfertur  in  sacra* 

mentum.  Uaec  administralio  significat,  debere  adessc 
terrenam  administrationem  spirituali.  Unde  dictt 
Apostolos  :  Si  nos  vobis  spiritualia  seminavimi, 
magnum  est  si  vestra  carualia  m«(aintt«  .^  Bencdicit 
tain  dominus  papa  quam  omnes  presbyleri.  Mos  est 
Romanse  Ecclesiae  ut  iii  confcctione  immolationis 
Ghristi  adsint  presbyteri  •  et  simul  eum  poutifirc 
verbis  e  manibus  conficiant  :  at  quia  in  ipsa  perio- 
cha  concluditur  consecratio  olei  higus.  oportet  ot 
simiK  modo  sicut  et  caetera,  cum  pontifice  presbj- 
teri  oleum  conficiant.  Dicit  libelius  Romani  Ordinis 
de  consecratione  chrismatis  :  Continuo  duo  acolfii 
involutas  ampuUas  cum  sindone  alba  de  serico^  tf« 
videri  possint  a  medio  teneant  in  braehio  sinistro. 


dandas  consecrationes  noslras.  iSermo  sapientice  bo- 
nam  conversationem  tenet,  eorum  sciiicetquibus  lo- 
quitur  praesens  Apostolus  :  Si  consurrexistis  cum 
Christo^  qum  sursum  strnf  queerite^  ubi  est  Christus 
in  dextera  Dei  udens  :  qwe  sursum  sunt  sapite, 
Hunc  saporem  gustavit  qui  alt  :  Cratia  Dei  sum  id 
quod  sum.  Ecce  habes  oleum  :  addatur  sermo  scien- 
lior.  Scientia  ad  doctrinam  pertinct  :  quoniam  in 
illa  laboravit  Paulus,  proplerea  subjunxit,  et  gratia 
ejus  in  nu  vaeua  non  fmt,  Habes  et  balsamum.  Ubi 
haec  duo  conjuneta  fuerint ,  perfectum  faciunt  ser- 
vientem.  Sequitu/,  AUeri  fides ,  fidem  in  promptn 
ad  duo  opera  introducimus ,  ad  expulsionem  videli- 
licet,  ut  Apostolus  :  Si  habuero  ftdem^  ita  ut  montes 


transferam  :  et  ad  munimen,  de  quo  dicitur,  sumen-  ^     Et  paulo  post  :  Antequam  benedicat^  halat  tcr  in 


tes  scutum  fidei,  Habcs  exorcismum  olei,  ut  ipsa  vc- 
ritas  testalur,  dicendo,  Si  quce  inhcesere  reliquue 
adversantium^  ad  tactum  sanctificati  huius  olei  absce- 
dant.  Et  Iterum :  Nulia  refugis  viriUtibus  sit  facultas. 
Sequitur,  AIH  gratia  sanUatum  :  habes  oleum  pro 
infirmo.  Yerba  hiijus  orationis  demonstrant,  non 
solum  necessariam  esse  medidnam  corporalem,  sed 
polius  spiritualem,  dicendo  juramentum  mentis  et 
corporis.  Peccatis  infirmatur  meiis,  gratia  Domini 
sanatur  :  sine  istis,  ul  reor,  nuUus  aulam  coelestis 
regni  intrat,  id  est ,  nisl  babeat  conversationem  bo- 
nam,  et  doctrinam  sive  verbis  ,  sive  moribus,  qui 
non  possunt  absrondi,  dicenle  Aposlolo  •  Siinilitrr 


ampuUam.  Et  iterum  :  AmpuUa  aulem  ,  quc  cum 
chrismate  est ,  statim  ut  benedicta  fuerit  ^periaiKT, 
nt  a  nemine  nuda  videatur^  sed  tenente  eam  acolyfo, 
omnes  per  ordinem  salutentf  quam  episcopus  et  die- 
coni  prius  salutent,  f  Si  enlm  praesens  Ordo,  ot 
scriptum  est,  non  agitur,  frustravit  scriptor  bbo- 
rem  operis  sui :  si  autem  agitur,  frustra  nisi  aliqoid 
contineat  in  sacramento.  Libet  primo  dicere  de  boe 
quod  dicit,  Halat  ter  in  ampuUam,  Haiitus  ab  inte- 
rioribus  et  secretis  proccdit  ad  publicum,  et  vocatur 
spiritus  ct  naribus  ejus  est.  Ponlifex  pcr  spiritum 
siium  subslantiam  Spirilus  sancli  nuntia:  in  cor- 
pnrc  assumpto  a  divinitatc  inbabilarr,  ctjns  r.dvcnto 


1017  DE  ECCLESIASTiaS  OFFlCilS  LIUU  IV.  —  LIB.  L  iOlg 

renoTata  sant  oinnia*  AmpuHa  enim  cnro  chrisroate  A  cum  praeteriu  nocic,  pro  nocte  et  die  accipicjis,  lioc 


quodammodo  oorpas  Domlni  ex  vii^ine  Maria  as- 
fiimiptuni  stgnificat.  Quod  antequam  transiret  ad 
altare  croois,  aliquo  tempore  coopertum  erat,  et 
aliquo  nudom  :  primaeyo  teropore  coopertum  erat, 
quando  iu  fugit  in  ifigyptum  regem  Herodem,  quasi 
non  essel  Rex  regiim,  ei  Dominus  dominantiuro  : 
quando  iu  porUtus  est  ad  templum ,  qnasi  non  esset 
omnlpolens  :  quando  iu  regredientibus  parentibus 
ab  Jerusalem,  requisitus  est  inter  cognatos  et  noioa, 
qnasi  non  esset  ubique  :  quando  iU  inventus  est  in 
templo,  sedens  in  medio  doctorum,  atque  audiens 
el  interrogans,  quasi  non  esset  fons  sapientiae  : 
quando  iu  subditnr  parentibas,  quasi  non  esset 
aucu>r  parentnm. 


est,  pro  tota  die  sabbalum  nocle  et  die,  ei  noclem 
dominicam  cnm  eodem  die  illucesccuie,  ac  per  boc 
accipiendo  partem  pro  toto,  babes  triduum  et  tres 
noctes. 

Triduanam  Domini  sepulturam  ad  memoriam  re- 
ducimus,  qoam  non  recoiimus  celebrando,  nisi  ad* 
datur  enm  sexU  feria  et  septima  quinU.  Dominica 
enini  nox  in  magna  gloria  celebraiur,  ut  liquet  om- 
nibus  qui  morem  noslrae  ecclesi»  lenent.  Unde  Au- 
gustinus  ex  scrmone  ad  populum  vigiliis  Pascb». 
Deinde  sabbati  dies  a  sua  nocte  incipiens,  finitus 
est  vespere  incipieolis  noctis,  quae  pertinel  ad  ini- 
tlum  dominicae  diei,  qoonlam  eam  Dominus  sme  re- 
sorreclionis  gloria  consecravit.  Ulius  itaque  noctis 


In  islis  omnibus  coopertus  latebat.  Operimentum  ^  ad  initium  diel  dominici  pertinontls  nunc  isum  so^ 

lemntier  memoriam  celebramus. 

Si  juxU  Augnslinum  gloria  fuil  resarrectio,  nempe 
roors  ei  sepullara,  buroiliaiio  cjos  est  Sl  se  exina- 
nivit,  juxU  Apostoluro,  postquam  formam  servi  ac- 
cepil,  qoanto  magis  cum  lactos  esl  obediens  Patri 
usque  ad  roorlem,  roorlem  autem  crucis.  Per  tres 
conllnuos  dics ,  id  est  quinU  feria,  sexU,  scptima- 
que  triduanam  scpulturara  ejus  celebramus.  Ac  per 
bocut  compaginemur  huiniliuti  scpuUunc cjus,  omit- 
Urous  excelsa  nostra,  id  est,  Gloria  Patri,  et  Fitio^  ct 
campanaroro  signa ,  sive  alia  qoae  congruenlius  tra- 
cubuntnr  cum  ad  dilucidandum  ea  perventum  fue- 
rit.  Panis  coelestis,  id  est,  corpus  Domini,  rcservatur 
a  feria  quinu  usque  ad  Parasceven.  Secundum  An-^ 
gustinom  ad  Januarlum.  Suiit  qui  quotidie  volunt 
eucharisliam  sumere.  Valet  etiam,  inquit ,  ad  banc 
similitudinero,  qnod  in  primo  populo  unicuique  flde- 
lium  manna  sccunduro  propriam  volonUtem  in  ore 
sapiebat :  si  uniusciijusque  in  ore  Christiani  sacra- 
menium  illud,  per  quod  salvatus  ac  subjugatns  est 
mundus.  Nam  et  ille  boiiorando  non  audet  quolidic 
sumere,  et  ille  honorando  non  audel  uUo  die  pnc- 
termilUre.  Contemplum  soluro  non  vuU  cibus  i&te, 
sicut  roanna  fastidiuro.  In  Parascevc  non  conOcitur 
corpos  Doinini.  Necesse  est  ut  bi,  qnibus  est  volun- 
Us  communicandi,  habeant  sacrificium  ex  priori 
die.  Deiu  traositur  ad  convivium,  ex  quo  Coena  Do- 
minica  vocalur. 

Unde  Isidorus  :  Coena  Domini  dicU  est,  eo  qiiod 
in  eo  die  Salvator  Pascha  cum  discipulis  suis  fccit. 
Quali  modo  illud  sanctum  convivium  celebratum 
sir,  Joannes  evangelisU  narrat :  Ecce  coma  facla, 
inqiiiens,  cum  diabolug  jam  immisiuet  in  cor^  ut 
traderet  eum  Judas  Simonii  Scariothi$ ,  scien$  quia 
omfua  dedit  ei  Pater  in  manus^  et  quia  a  Deo  exivit^ 
et  ad  Deum  vadit ,  sur^t  a  eosna,  et  ponit  veslimenta 
sua  :  et  cum  accejnsset  linteum^  pracinxit  se  :  deinde 
misit  aquam  in  pelvim ,.  et  coepit  lavare  pedes  discipu^ 
lorum ,  et  extergere  linteo ,  17110  erat  prcednctus,  Et 
posl  pauca  :  Postquam  ergo  lavit  pedes  eorum^  acce^ 
pit  veslimenta  sua  :  et  cum  recubuisset  iterum,  dixit 
eis  :  Scitis  qnid  fecerim  vobis  ?  Quod  Augustinos  ita 
in  eodcm.  ■ 


erat  sindon  alba,  per  quam  non  incongrue  possurous 
intelligere  mundissipiaro  specialiter  conversationero 
ejns,  qua  indulus  fuit  ab  inilio.  Nudum  erat,  post- 
qvam  coepit  miracola  facere,  qiue  ultra  hominuro 
opera  erant.  Dnde  Nicodemus ,  Nemo  potest  hwc 
Migna  faeere  quee  tu  facis^  nisi  fuerit  Deus  cum  illo  : 
simulque  pnedicare  et  Deum  se  dcmonstrare.  Ut 
inqnil :  Ego  et  Pater  unum  sumus.  Nisi  Petnis  in- 
lelligerct  hoc  dicturo  esse  de  divina  natura,  non  di- 
eeret :  Tii  es  Christus  FHius  Dei  vivt.  Al  postquaro 
iranslvit  ad  alUre  crucis,  id  est,  ad  iroroolationero, 
quasi  ad  consecrationem  episoopi ,  ipse  esl  eniro 
summus  Pontifex,  qui  seipsum  obtulit  Deo  Patrj, 
aliqua  parte  temporis  nudnm  corpus  suum  deroon-  ^ 
stravit.  Qiise  i^ars  ad  memoriam  reducitur  per  am- 
pullae  nudiutem  quam  episcopus  et  diaconi  salu- 
Unt.  Thomas  qoi  misit  digitos  suos  in  flxuram  cla- 
Tomro,  ei  manus  in  latus,  dtxit,  Dominus  meus  et 
Deus  meus  :  nndum  salutavlt  corpus  Christi.  Nudl- 
tatem  ejus  dicimus  manifesutionero  pra^senti»  cor- 
poralls  :  stmillter,  qui  raanducaveront  et  bibenint 
eum  illo,  postquam  resurrexit  a  mortuis.  At  posl- 
qiiam  sahiUU  est  a  pontifice  el  rolnlstris  alUris 
ampolla,  cooperitor  ot  a  neroine  nuda  videalur  : 
cooperU  umen  saluUtur  ampulla.  Christos  namque 
poslqoam  pRcsentiam  suam  eis  secundnro  soaro  dis- 
posttionero  exhibuit,  quos  Toluit  esse  testes  sn« 
rcsorrectionis,  ascendil  in  coelum,  et  invislbilis  ho- 
mintbas.factus  est,  ul  ipse  testatur  :  Exivi  a  Patre^  «v 
et  veni  in  mundum  :  iterum  relinquo  mundum^  et 
rado  ad  Patrem.  Quod  est  aperte  dicere,  Yisibilis 
apparui  hcroinibus  :  rediens  ad  Patrem,  invisibilis 
cro.Quamvis  praesentiamejuscorporalero  non  videa- 
luus,  tamen  venerando  eam  quotidie  salutamus. 
Quia  tetigimus  ad  dilucidandum  de  ratiooe  olei  : 
nunc  placet  dicere,  si  Doroinus  dederil,  quare  omll- 
lannis,  GioriaPatri  etFilio  et  Spiritui  sancto.  Tridoo 
jacoit  Dominus  in  sepulcro  secundum  Evangelium, 
quod  dicit  :  Sicut  fuit  Jonas  in  ventre  ceti  tribus 
diebut  et  tribus  noetibus^  sic  erit  Filius  homims  in 
evrd€  terree  tribus  diebus  et  tribus  noelibus.  Quod  iU 
Augiistinus  in  libro-primo  Quaestiomim  Evangelio- 
rjro  :  Sextae  feriae  dici  parlcm,  qua  sepultus  csi, 


md  AMALARIi  PRESBYTERl  METCNSIS  1020 

Non  iiaquc  debenius  intelligere  velaii  jam  con-  A  riUs  loquitur,  qood  iipus  babeal  pedes  lavare  etiam 


sumpuini  !iU|ue  transaclam  :  adbuc  entm  coenabalur, 
cum  Dominus  surrexil,  el  lavit  pedes  discipuloruro  ; 
nam  postea  recnbuil  et  buccellam  suo  traditori 
postca  dedit  :  utique  nondum  finita  coena,  hoc  est 
dum  adbuc  panis  in  mensa  esset.  Goena  ergo  facta, 
dictum  est  jam  parata,  et  ad  convivantium  mensam 
usquc  perducta  :  Vidi  quemdani  religiosum  ea  die 
primo  aliqnid  sumere  de  cibo,  et  poslea  lavare  pedes 
peregrinorum ,  et  sic  transire  ad  mensam,  Domini 
nostri  excmplo.  Lavamus  eo  die  non  solum  pedes 
fratrufrt,  sed  eliam  pavimenta  Ecclesids.  Quamvis 
omatui  possit  congruere  lavaiio  eorinn ,  PasehaUs 
feslivitatts,  tamen  non  deest  aliquid  mysterium  in 
eo.  Farietes  domus,  vocabukim  habent  Ecclesi»  quia 
continont  Ecclesiam ,  npn  sunt  ipsi  Ecclesia.  Quod  ^ 
possunuis  inlelligere  ex  interpretatione  Ecdesiae. 
Legamus  super  Bedam.  Ejus  lingua  discernitur,  quid 
inter  synagogam  et  Ecclesiam  sii,  alque  interpreu- 
tionem  eomm.  Verum  difTert,  inquit,  ioter  ^nago- 
gam  qux  congregatio ,  et  Ecclesiam  quse  convocatio 
interpretatur,  qiiod  veteris  iustramenti  populus 
utroque  vocabulo,  novi  aulem  tantum  Ecclesia  nun* 
cupatur  :  quia  videlicet  et  pecora  et  inanimse  quae- 
que  res  congregari  in  unum  possunt,  convocari  a«- 
tem  non  nisi  ralione  utentia  possunt.  Ac  per  hoc  qnla 
Ecclesia  non  parletes  domus  :  qui  tamen  proptere^ 
sanctificantur  ab  episcopo,  ul  in  eis  velit  esse  ad- 
vcntus  angelorum^  et  bomines  in  eam  introeunles. 


iile,  qui  loUis  est.  Quid,  fratres  roei,  qnid  pntatis? 
Nisi  quia  homo  in  sancto  quidem  baptismo  totus 
abluitur  non  propter  pedes,  sed  totus  omnino :  ve- 
rumtamen  cum  in  rebus  humanis  postea  vivitor, 
ulique  terra  calcatur.  Ipsi  enim  humani  affectus, 
sine  quibus  in  hac  mortalitale  non  vivitur,  quasi 
peies  sunt,  ubi  ex  humanis  rebus  aflicimur;  et  sic 
aflicimur,  ut  si  dixerimus  quia  peccatum  non  habe- 
raus,  nos  ipsos  decipiamus,  et  veritas  non  mansit  in 
nobis. 

Quotidie  ergo  pedes  lavat  nobis,  qui  inlerpdlat 
pro  nobis  et  quoUdie  .opus  habemus  ut  pedes  la- 
vemus,  id  est  ut  vias  spiritualium  gressoum  diri- 
gamus. 

In  ipsa  oratione  Dominic^  confitemur,  cum  cfici- 
mus :  Dimitte  nobis  debila  noitraj  sieul  et  no$  di- 
mUtimtts  detntoribus  nouris,  In  ipsa  die  pocnilentes 
ad  Teroissionem  peecatoram  reJeunt  juxta  Decre- 
talia  Innocentii  ps^pse,  qui  dicit :  De  pceniteDtibns 
autem,  sive  de  gravioribus  commissis,  sive  ex  le- 
vioribus  poeuitentiam  genint,  si  nulia  intervcniat 
segritudo,  quinta  feria  ante  Paschae  Domini  ejns  re- 
mittendum  Romanae  Ecclesias  consuetudo  demon- 
strat. 

Innocentius  tempus  pRefigit,  Hieronynuis  modum 
in  epistoia  ad  Oceanum  de  morte  Fabiol  c,  cujos, 
id  est ,  Fabiolae,  poenitentiam  iaudat  de  aduherio 
eommisso,  dioens  :  Quid  ego  in  abolitis  et  antiqub 


ab  omni  lurpiloquio  et  scurrilitate  etiam  et  inutili  p  moror,  quaerens  excusare  culpam,  cujus  poeniten 


cogitatione  norint  se  prohiberi.  Audiant  qui  intrant 
ccclesiam,  qux  audivit  Moyses,  quando  voluit  visere 
rnbum  ardentem,  et  Dorainus,  Ne  appropries,  m- 
quit,  hue^  solve  caleeamentum  de  pedibus  tuis ;  locus 
enim,  in  quo  stas ,  terra  sancta  est.  Et  Iterum  ange- 
lus  ad  Josue  :  Solve,  inquit,  caiceamentum  de  pedibus 
tuis :  locus  enim  in  quo  stas,  sanctus  est,  Galceamenla  de 
mortuisaniraalibus  fiunt.  Mortuum  animal  est  Adam, 
de  quo  nos  morlem  traximus.  Videamus  si  aliquo 
modo  mens  nostra  calceata  sit  more  ^us.  Kisi  ille 
fieret  mortalis ,  non  haberemns  necessitatem  dor- 
roiendi ,  non  domomm  sdificandamm ,  non  ncces- 
sltatem  agriculturse,  non  esuriremus,  non  sitiremus, 
non  bella  componererous ,  quia  unicnique  satis  esset 


tiam  ipsa  confessa  est?  Qdis  hoc  crederct,  ut  post 
mortem  secundi  viri  in  scmet  reversa,  quo  tempore 
soient  vidnae  negligentes,  jugo  servitutis  excusso, 
agere  se  liberius,  adire  balneas,  volitare  per  plateas, 
mltus  circumferre  meretricios,  saccum  ioduere?  er- 
rorem  publice  faleretur?  et  tota  urfoe  speciante  Ro- 
mana,  aqte  diem  Paschx,  in  publica  quoJa:»  Late- 
rani ,  qqi  Gsesariano  tmncatus  est  gladio,  staret  in 
ordioe  poepitentiuro  ?  Episeopis  et  presbyteris  et 
omni  populo  eollacrymanti,  sparso  crine,  ora  hirida, 
squalidas  manus,  sordida  colla  submitterct?  Qoc 
peccata  fletus  iste  nop  purget?  Quas  inveteratas  ma- 
culas  haec  lamenta  don  abluant?  In  istis  omiiibas  co- 
gnoscimus  valde  praesentem  diem  consecratum  esse 


Dei  imaginem  sibi  reservare,  et  gaudere  unionc  D  ^**"^***®"*  P®^^**^"""- 


fratemitatis  :  ut  etiam  taceam  de  apertis  peccatis , 
quando  circa  baec  mcns  stndet,  calceata  est  pellibus 
mortui  animalis.  Intrantes  nos  ad  sancta  loca,  ubi 
Dominus  et  angelus  ejns  est,  exuamus  nos  hic  cal- 
ceamentis ,  et  cogitemus  de  conversatione  angelo- 
rum  ubi  est  requies  sine  somno,  ubi  domus  gratia  pro- 
tectionis  Dei,  ubi  opussinelabore,  sattetas  sineesurie, 
ubi  pax  perpetua  sine  bello.  Pavimentum  ecclesiae  , 
auditores  magistroram  significat.  Lavatio  domus  , 
qu3e  nuncupative  Ecclesia  dicitur ,  est  signum  lava- 
tionis  pedum  fratram  :  lavatio  pedum  fratram  , 
signuro  est  reroissionis  peccatoraro  ,  sive  quando  a 
Domino  remittuntnr  ,  sive  invicem  a  nobis  ipsis. 
Augustinus  dc  co  in  Jo.innc  :  Dominus  dtcit»  ve- 


Non  eniro  pntamus,  praesenti  quintae  ferix  for- 
tuitu  hoc  accidere.  Nos  scidi  interim  dlcarousqnid 
nobis  videatur  rationes  habere,  qiiod  in  ipso  dic 
voluit  Dominos  pedes  lavare,  cnjus  exemplo  nos 
pedes  et  ca^tera  lavamus,  qu»  lavatio  reroissiooem 
peccatoram  signiflcat.  Quapropter  et  poenitentes 
eadero  die  ad  roanas  saeerdotum  recurrunt,  et  cnr 
.eadem  die  oleom  consecretur.  Dominus  noster 
quintaaeute  venit  in  mundum,  sextam  consecravit 
suo  adventu.  De  quo  Gregorius  in  libro  de  iEdi- 
ficatione  templi  :  Qni  et  in  fine  Synagogae  venit , 
et  ante  initium  Ecclesiae,  quam  ex  gentibas  coUegit. 
Sed  primo  videamus  quaiis  esset  aetas  quinta, 
postea  intelirgere  potcrimus  si  eam  Dominns  iovc- 


1021  DE  E€CLESIA$TiCIS  OFFICIIS  LIHRI  IV.  —  L©.  L  um 

nissct.  Dicit  dc  ea  domimis  Beda  :  Quinta  die  pisces  \  iUo  expleta  est  tcmpore,  quando  Laptizatus  est  iii 


ayesque  aquis  educlse.  Et  post  pauca  :  Successit  et 
vespera,  quando  imminenle  jam  Salvatoris  adventu, 
gens  Judxa  propter  scelerum  magnitudinem  Ro- 
manis  tributaria  facLi ,  Insuper  et  alienis  regibus 
est  prcssa. 

£t  iterum  in  «odem«  id  est  de  temporibus :  Quinia 
quasi  scniiisaetas  a  transmigmtione  Babylonis  usque 
ad  adventuro  Domini  Salvatoris.  £t  pauio  post :  In 
qua  ut  gravi  senectute  fessa  malis  crebrioribus  plebs 
llebra^a  quassatur  f.  Quomodo  quassala  sil  Isaias 
t;ingit :  Calamum  quassatum  non  conleret,  et  iiiium 
fiimigans  noii  exstinguet.  Quod  iu  Gregorius  in 
Moralibus  :  Quid  enim  calami  nomine  nisi  Judaici 
populi  temporale  regnum  denuntiat?  nitens  quidem 


Jordane,  ci  Spiritus  sanctus  in  specie  columbx  de- 
scendit  super  eum,  ct  mansit  in  illo.  Secundum 
verba  prxcedentia  proplerca  vcnit  ut  cousorles  f;i- 
ceret  regni  sui.  Ifccc  unciio  conQcilur  quinta  feria» 
quia  ipse  venit  ad  iios  quinla  jctale  mundi.  Sed  di- 
latus  est  quidam  modus  unciionis  a  naiivitate  sc- 
cundum  Isaiam»  cl  Evangelium  in  specie  columba: 
usque  ad  baplismum,  (quamvis  ab  initio  ex  qno 
cocpit  homo  fieri  credamus  unctionem  in  Jesu  spi- 
ritnalem  manere)  non  discrepat  ab  hac  ratione, 
quoil  quinla  fcria  consecratur  oleum,  ct  uuctio  scr- 
vatur  usque  ad  baplismum  noslrum.  Quem  modum 
Ambrosius  manircstat  in  libro  super  Lucam  :  Ro- 
gabo,  inquit,  Patrem,  el  alium  paraclilum  dabit  vobis. 


extcrius,  sed  interins  vaeuum.  El  quia  in  eoden»  B  f  vabiscum  sit  in  a^ternum^  spiritum  veritatis^  qucm 
popuk)  genus  jam  regale  defeeerat,  et  regnum  e)us 
alienigena   possidebat,  aperte  boe  idem   regnum 
quassatum  calamum  vocat. 

Qiiid  vero  per  linum,  nisi  ejus  sacerdotiam  ex- 
primitur?  qnod  lineis  nimirum  veslibus  ntebatur, 
quod  quia  in  adventu  Dimiini  ch.iritatis  ardorem 
perdidit,  quasi  amisso  jam  igne  fi dei ,  non  ardens  : 
sed  fumigans  fuiL  Incarnatus  autem  Dominus,  ca- 
lamum  quassatum  non  confregit,  et  linum  fnmigans 
non  exstinxit  :  quia  Judxse  regnum  ,  qnod  pene 
destruetum  jam  fuerat ,  ejusque  sacerdotium ,  qnod 
ignem  fldei  non  tenebat ,  non  poteslate  judicii 
percoUt,  sed  cum  patientias  longantmitate   tole- 


kiemundus  non  potest  acciperCt  quia  non  videt  eum, 
nec  scit  eum.  Merito  ergo  se  in  corpore  demonslravii, 
quoniam  in  divinitatis  sus  substantia  noh  videtur  : 
Vidimus  spiritum,  sed  in  specie  corporali.  Uomo 
Cbristus  Jesus  postquam  coepit  esse  bomo,  scmper 
fuit  Dcus,  cui  per  increipenta  mem-.rorum  nou  crc- 
dimus  aucta  cssc  cbarismatum  dona.  In  ipso  euini 
in/iabitat  omnis  plenitudo  divinitalis  corporaHtev* 
Unde  Uieronymus  in  Isaia  :  Moscamus  infautiani 
hnmoni  corporis  divinx  non  prxjudicasse  sapieatia; ; 
ct  iterum  :  Super  hunc  crgo  florcm»  qgi  de  trunca 
radice  Jesse  per  Mariam  virgineni  repenlc  consur- 
get,  requiescct  Sciritus  Domini,  quia  in  ipso  com- 


..     A  ^-  •-.  .•  •  .        ...         placuit  omnem   pleniludinem  divimlatls  habilar& 

ravit.    Audivimus    quassatiunem    quintse   xtatis  ,/>,.,  .        . 

^     .        .        ..        ..  '  ,  L  corporaliter,  nequaquam  per  partcs,  ut 


qaam  Dominus  invenit,  audiamus  restaurationem , 
qua  Dominus  sextam  xtalem  sug  adventu  repa- 
ravit 

Qua  de  re  venissct  ad  nos  in  fine  quiutas  xtatis, 
in  flne  quintae  feriae  hodiernsc  fcstivitatis  demon- 
ftlrat,  in  qua  et  legcm  flnivit,  quod  in  posteriori- 
bus  scribemus  Deo  volente  :  Nunc  dicendum  est  dc 
his  qnae  secum  adduxit.  Scribit  Daniel  :  Septua- 
ginta  kebdomadee  abbreviatce  sunt  super  populum 
Itttim,  et  super  urbem  sanctam  tuam  ut  consummetur 
prtevaricatiOf  et  finem  accipiat  peccaium^  et  delentur 
iniquitas,  et  adducatur  justitia  sempiterna^  et  im- 
plentur  visio  et  propheliaf  et  ungatur  Sanctus  san- 
ctorum. 


lu  cxteris 

sanctis.  Et  Beda  in  Luca  :  Notanda  distinctio  vcr- 
borum ,  quia  Dominus  Jcsus  Cbristus  in  eo  quod 
p  ler  crat,  id  cst ,  iiabituin  huRianae  fragiiilatis  in- 
ducrat,  cresccre  et  conioFlari  habebat :  In  co  vero 
quod  eliain  verbum  Dei ,  Deus  aetcrnus  erat ,  ncc 
conrorlari  indigcbat,  nec  babcbat  augcri :  nndc  ic* 
ctissimc  plenus  sapicnlia  pcrhibelur  ct  gratia.  Sa- 
picntia  quidem,  quia  in  ipso  habitat  omnis  plenituJo 
divinilalis  corporalilcr  :  gratia  autem,  quia  cidcm 
meJiatori  Dei  et  hoininum  homini  Jesu  Cbrislo 
niagoa  graiia  donalumest,  ul  cx  quo  fleri  hQmo 
CGspisset,  perfcctus  essel  et  Dcus.  Simile  est  quod 
Joanncs  scribit  cum  pienum  gralia  et  vcritate,  cam- 
dem  ipsam  divinitatis  cxcellentiam  verilatis,  quam 


Unde  Beda  in  libro  de  Temporibus :  Nulli  dubium,  ^  Lucas  sapientiae  nomine  commendans.  Et   ilerum 


quin  hxc  verba  incarnationcm  Cbristi  designent ; 
qui  tulit  pcccata  mundi,  legem  et  prophetas  imple- 
vit ;  unctus  est  olco  pnc  participibus  suis  f-  De  qua 
unctione  dicit  Isaias  ex  persona  ipsius  Salvatoris  : 
Spiritus  Domini  super  me,  propter  quod  unxit  mc^ 
evangelizare  pauperibus  misit  me,  pra^dicare  captivis 
remissionem ,  et  cacis  visum.  Unde  Uieronymus  iu 
eodem  Isaia  :  Quando  enim  consortes  nominantur, 
natiiram  carnis  intellige,  quia  Deus  consortes  sub- 
st;uiti»  suae  non  liabet.  Et  quia  crat  unctio  spiritualis, 
ct  iiequaquam  humaui  corporis,  ut  fuit  in  sacerdoti- 
bus  Jud^rorum,  idcirco  pne  consorlibus,  id  est  pnc 
cxteris  sanais  unctus  essc  mcmoratur.  Cujus  unctio 


ejusdem  in  Actibus  apostolorum :  Unctus  est  ergo 
Jesus  non  oleo  visiiuli,  sed  dono  gralix  Dci,  quod 
visi))ili  signatur  unguento,  quo  baplizatos  ungil  Ec< 
clc.ia.  Ncc  tamen  Innc  unctus  est  Spiritu  sancto, 
quando  super  eum  baplizatuni  velut  columba  de- 
scendit.  Tunc  cnijn  corpus  suum ,  id  est  ecclcsiam 
suain,  praeflgurare  dignatus  cst,  in  qua  prxcipuc  ba- 
ptixati  accipiiuit  Spiritum  sanctum :  sed  ista  mystica 
et  iuvriibili  unctione  tunc  intelUgendq^  cst  unctus 
quaiido  verbum  Dci  caro  factum  cst,  id  est,  quando 
humana  natura  sine  uUis  praecedentibqs  bonomm 
openmi  meritis,  Dco  vcrbo  esl  i|i  Yirgiuis  utcro 
coptilata,  itii  ut  cnm  iilo  flcrcl  una  persona.  Ob  hor 


1025 .  AMALARll  PRESBYTEUI  METENSIS  lOil 

cinn  couritemur  natum  de  Spirilu  sanclo  cl  Maria  A  dc  qnibus  8criplam  est  r  El  rcHcto  eo  omaes  fii- 
tirgine.  Ipse  venit  toUere  pcccata  mundi,  ut  me-      gerunt. 


moratus  propheta  dimiUcre  confVactos  In  remissio- 
ncm  f.  Ipsa  die  finitnr  lex  Yeteris  Tcstamenli,  quod 
manifcstat  ei  auctorltate  Scripturanim  Idcro  in 
Luca.  Moyse  quippe  mortuo,  Josue  dux  ordinatur, 
quia  lcge  tradilionibus  Pharisaeomm  corrupta  Chri- 
stus  incamatur.  Josue  trans  Jordanem  manna  pascit 
et  pascitur,  quia  Dominus  usque  ad  lempus  sui  ba- 
ptismatis  caeremonias  Icgis  et  ipse  servat,  et  a  cun- 
ctis  servarl  desiderat.  Transductam  plebem  Jorda- 
nem  Josue  petra  circumcidit,  quia  bapGsmi  gratia 
celebrata,  Salvator  etlam  cogitationum  quod  lex 
neqniverat,  iUecebras  fidei  severitate  prxcidit :  et 
Ires  semls  annos  quasi  solito  manna  nutriret,  sa- 


CAPUT  XIU. 
De  septima  vanetate^  Para*ceve, 
Septima  varictas  est  in  sexta  feria,  qnam  Vm^ 
scevcn  vocamus.  Parasceve,  ut  Beda  aii,  pncpa- 
ratio  interpretaUir.  Quo  nomlne  Judsi ,  qut  inter 
Graecos  conversabantur,  sextam  sabbati,  qus  nunc 
a  nobis  sexta  ferta  vocatur  appellabant  :  quod  ea 
videlicet  die,  qu»  in  sabbato  fuerant ,  Decessaria » 
pnepararent  juxta  quod  die  sexta  manna  qoondai» 
erat  praeceptum  :  scxta  autem  die  coUigetis  daplam, 
etc.  Qui  vero  inter  Romanos  vitam  ducunt  Jad», 
usitatios  eam  Latine  coenam  cognominant.  Haec 
sexta  leria,  sextae  feri»  primae  creationis,  et  sexta» 


cramenU  legis,  quamvis  ad  coefeslia  promissa  pau-  B  »Utis  hujus  mundi  coaptatur.  De  sexU  feria  primi& 


latim  provocans,  observare  non  ccssai :  donec  tem- 
pore  praeflxo  desideratum  Pascha  cum  discipulis 
snis  manducans,  Ita  demum  mane  ilhicesccnte,  mun- 
dissima  sni  corporis  et  sanguinis  mysteria  in  crucis 
altari  consecrata  quasi  azyma  ternc  repromissionis 
Imbuendis  fldelibus  afferat.  4)t  itemm  :  Et  accepto 
ealiee  gtatiat  egit,  et  dixit :  Aceipite  et  divfdite  inter 
ros.  Ei  hic  callx  ad  vctus  illud  Pascha,  cui  finem 
dcsiderabat  Imponere,  pcrtlnet.  Quo  accepto,  gra- 
tias  egit,  ob  Iioc  nimiram,  qnia  veicra  transllura, 
et  faiura  fucrant  omnia  nova.  Lex  non  solvebat  pec- 
cala,  sed  puniebat.  Christus  In  quinta  f^ria  veterl 
legi  Anem  dat,  peccata  absolvit.  Idipsum  in  prima 
oratlone  Missae  sonat  sacerdos,  dlcendo :  Ita  nobis 


creationls  dicit,  qui  supra  in  libro  de  Temporihos  ^ 
Sexta  die  terra  suis  animantibus  impletur,  et  homo 
primus  ad  imaginem  Dei  creatur  moxque  ex  ejas 
latere  dormientis  sumpta  cosu,  femina  fabricalor. 
Et  iterum  de  sexU  xute  :  SexU  aeute  praeconan- 
libus  prophetis,  FUius  Dei  ia  came,  qui  hominem  ad 
imaginem  Dei  crearet,  appamit  :  qui  dormiens  ia 
cruce»  sang.uinemet  aquam  de  latere,  nnde  Eccle- 
siatn  sibi  consecraret,  cmanaviL  Eadem  die  Ie|itttr 
leclio  libri  Exodi,  in  qua  agnus,  qui  die  Dominico 
Jenisalem  ad  immolandum  intravit,  immolatur.  Di- 
cit  lectio  :  Decimja  die  mensis  hujut  loHat  nnfuqnu- 
que  agnum  per  familias  et  domos  $uas  (de  qoo  ia 
posterloribus)  et  servabitis  eum  usque  ad  quariam, 


ablato  vetusutis  errore  resnrrectionis  suse  gratlam  C  decimam  diem  mensis  hujus,  immolabitque 


largiaiur.  Affert  et  oleum  quo  ungantur  sul  consor- 
tes,  de  quibus  diclt  Petras :  Yos  estls  genus  electum, 
regale  sacerdotium.  ResUt  adhuc  unum  in  Romniio 
Ordine,  ubi  praccipit,  ut  a  quinU  feria  usque  in  Sab- 
hato  sancto  nuda  sint  aluria :  quod  aliud  non  signi- 
flcat,  ni  fallor,  nisi  fugam  apostolorum,  quam  ipse 
Dominns  testatur  in  Evangelio  Joannis :  Modo  cre- 
ditis :  ecce  venit  hora^  ut  dispergamini  unusquisque 
in  propria^  et  me  solum  relinquatis.  Quod  Augusli- 
nus  in  eodem  iu  tracUt :  Tunc  iu  perturbabimini, 
nt  etiam  quod  modo  creditis  ri^Iinquatis  f .  Atlare 
Christum  signiflcat,  ut  Beda  narrat  in  iibro  de  Ta- 
bernaculo  et  Vasis  ejus.  Aureum  vero  alUre  ipsum 
Domiunm  significat,  quia  miro  atque  ineffabili  or- 


versa  multitudo  filiorum  Israel  ad  vesperam*. 

Dominus  noster  est  agnns,  qui  incipienlc  qninta^ 
decima  luna  tradltns  est,.  et  cmoemi  ascendit  pa- 
rascevc.  Sequitur  Besponsorius,  eum  qnatuor  ver- 
sibus  :  nullique  dubium,.  quin  Chcistus  lunno  ex 
quatuor  elementis  consisleret.  Natorale  est  homini 
ut  ex  terra,  ei  aqua,  et  aere,  et  igne  consisut. 
Quando  naturam  hominis  assumpsit,  haec  quatooc 
elemenU  assumpsiu  Illa  pendebant  in  crace  inter 
medios  duos  tatrones.  Unde  unus  versus»  In  medio. 
duomm  animalium  cognosceris :  quod  iu  Hierony- 
mus  in  Abacuc  :  Porro  simplex  interpreutio  et  opi- 
nio  vulgi  de  Salvatore  inteUigit,  quod  inter  doos 
latrones  cmcifixus  agnitus  sit  f.  Quamvis  de  ea- 


dine  iu  caraem  veram  traxit  ex  Adam ,  ut  a  pec-  D  dem  re  sit  et  alter  sensus,  Umen  qui  hoc  oflSciam 


cato  camis  Adae  veraciter  esset  immunls.  Quomcdo 
quidem  alure  utrumque  ex  unius  ejusdemque  ge- 
neris  Ugnis  factum ,  sed  non  utramque  erat  auro 
coopertum.  Sed  et  in  hoc  altari  nihil  carnale  offerc- 
batur,  vcram  aromaU  lantum  adolebantur,  quia 
Dominus  preces  sive  lacrymas  effundens,  non  pro 
suis  enratibas,  qui  nulli  erant,  sed  pro  nostra  hoc 
salute  laciebat.  Sicut  enim  arca  intra  velum  po- 
sita,  hominem  Deum  sedentem  ad  dcxteram  m.^ijc- 
statis  in  excelsts,  signiflcat  ita  aliare  extra  velum 
quidem,  sed  prope  introitum  ejus  positum,  eumdem 
mediatorem  Dei  et  hominum  potest  ficuraliter  ex- 
primcre.  Ycsttmenta  altaris,  Christi  ^ancti  sunt, 


constituil,  illud  intellexit,  ^uod  bealus  Hieronyntos 
retuUt  ex  vulgi  opinione  duoram  latronam.  Oralio 
sequens  memorat :  Deus  a  quo  et  Judas  reatos  sui 
poenam,  et  confessionis  suae  latro  praemium  sompsit. 
Duo  genera  sunt  afflictorum.  Vnum  non  prodest 
patientibus,  quia  non  corriguntar  per  poenas  :  in 
quo  genero  sunt  Judas  et  latro  non  conversos.  AI- 
terum  prodest  his  qui  fructuose  poenltent  qoonmi 
typum  alter  latro  porUt,  vcnerabUis  qnidem  ex  con- 
fessione.  Ri  qui  non  corriguntur  ex  afflictione  a^l 
corpus  pertinent  Judae  proditoris,  et  latronis  Impii : 
qui  corriguntur,  ad  latronem  qni  merait  audirci 
Hodie  mecum  eris  in  paradiso»  Sequitur  lectio  Osc£. 


i02S  D£  EGCtESIASTlCIS  OFFlCilS  LIBRI  lY.  ~  UB.  I.  im 

Auteqvam  dicamusae  bac  lccUone,  dieemktm  est  cur  A  sis  lolerans,  babitabis  in  attjtttorio  Altissimi,    sictit 

dicit  isle  psalmns  f.  Longus  est  iste  tractus,  qdia, 


addator.  In  quarta  feria  quaudo  consiiiaDi  Judaeorum 
de  niorlc  Domini  ad  niemoriam  reduximus»  mor- 
lem  noslram  duplam  manifestavimus,  pro  qua  vene- 
rat  Chnstus*pati,  lamen  suam  passionem  usquein 
sextam  feriam  ser^'avit,  qua  die  primus  p:irens  nosler 
oonditus  esl.  Uodiema  die,  boc  est  in  parasceve,  ad 
memoriam  redocimus  suam  passionem  ad  nostram 
imitationem»  de  qoa  dicit  Petrus  :  Chmtn$  pa$$u$ 
€U  pro  nobi$y  voMs  relinqnen$  exemplum,  ut  eequa^ 
mtiif  ve$iigia  eju$,  Idipsum  aperlius  possumus  me- 
morare  ex  lectione  quae  legilur  eadem  die;  Dicit 
enim  :  Erit  ab$que  macula  ma$eulu$  anniculu$,  juxia 
quem  ritum  toUetie  hmdum^  et  $ervabiti$  eum  u$que 
ad  quartam  decimam  diem  memi$  hujue.  Agnus  iste 


quoJ  proniissum  est  nobis  in  leciione  Ose»,  ubi  di- 
cit,  Po$t  duo$  die$  $u$citabit  no$,  in  tertia  die  rcsnr- 
gere  in  spe  debemus  (encre,  non  in  re.  Unde  Grc* 
gorius  in  libro  de  iGdtflcatione  templi :  Hinc  est  quod 
propbeia  allus  per  resurrcctionem  Domini  huma- 
num  genus  vidlt  in  fine  suscitari,  atque  ait  :  Vivip- 
eabit  no$  po$t  duo$  die$,  in  die  tertia  $u$citabit  no$^ 
et  vivemue  in  conspectu  eju$,  Ipsa  resnrrcctio  in  fine 
tractus  incmoratur  :  Lon^itudine  dierum  reptebo 
eum^  et  ostendam  Uii  $alutare  meum,  Unde  Augn- 
siinus  in  eodem  psalmo  :  Qus  est  longttudo  dicrom? 
vita  aeterna,  fratres,  nolite  putare  longitudinem  die- 
rum  dici  hos,  ut  sont  dies  aeslatis  dies  majores.  Ta« 


absque  macula,  Cbristicorpus  significat  immacu-  B  lcs  dies  nobis  babet  dare.  Longiludo  tlla  est  qn» 


latum  :  hasdus  corpus  suum,  quod  nos  sumus,  qui 
peccatores  sumus.  Utrumque  auimal  memoralur  in 
religione  paschae.  Sicut  ex  Scriptura  dlacimos  :  Pa- 
uha  no$trum  in  immolatione  e$$e  CArtslj,  ita  nostram 
immolalionem  in  mortificatlone  villorum ;  et  si  ne- 
cesse  fuerit  in  effusione  omnium  praesentium  rerum, 
eliam  et  ipsius  animx,  et  sic  transeundum  ad  Pa- 
trem.  Lectio  aequensOseae  dicit :  Vemle^  et  reverta- 
mur  ad  Dowdnum^  quia  ip$e  cepit  et  $anabit  ttot,  per- 
cuiiet  el  eurabii  no^^  Vivificabil  no$,  po$t  duo$  ifies, 
fn  dit  tertia  9u$citabit  no$fet  vivemuiin  eon$peetu  ejue, 
Qttod  sic  Hieronymoa  in  eodem  Oseae :  Perculit  ergo 
Domiiius  etcurat  nos,  quia  quem  diligit  corrlpit,  et 
casligat  onmem  fllium,  quem  recipit :  et  non  solnm 


non  habet  flnem,  sclema  vila  quas  nobis  promittitur. 
Et  paulo  post,  Et  o$tendam  iiU  $alntare  meum,  Nec 
hoc,  fratrcs,  breviter  pnelereunduro  est.  0$iendam 
iUi  ealutare  meum^  boc  dixit,  ostendam  illi  ipsum 
Christnm.  Et  paulo  post :  Per  fidem  adhuc  vivimus, 
et  non  per  siteciem  ?  Quando  erit  species?  Quando 
videmus  fade  ad  faciem?^uod  diclt  Apostolus,  quod 
nobis  promtttit  Deus  in  magno  pramiio  omnium  la- 
borum  npstrorum ;  quidquid  laboras,  in  hoc  laboras 
ut  videas.  Et  post  pauca  :  Ipse  qui  humilis  visus  est 
ipse  viilebitur  magnus,  et  certificabit  nos.  Dehinc 
sequitur  passio.  In  ea  velut  ipsum  Chrislum  in  cnice 
videmns.  Re^ert  Romanos  libellus  quid  postea  agen- 
dum  sit,  dicens  :  Statim  duo  diaconi  nudanl  altare 


Gurat,  sed  viviflcat  post  duos  dies»  et  tertio  die  re-  ^  eindone^  qua  priu$  fuerat  $ub  Evangeiio  poeiia^^inmo- 


sorgenB  ab  Inleris,  omne  humanum  secum  suscitai 
genus.  Cumque  percussos  curaverit,  et  curatos  vivi- 
ficaverit,  et  vivificatos  suscitaverit,  tunc  vivemus  in 
conspectu  ejus,  qui  illo  absenle  mortui  jacebamus  f . 
In  ista  resnrrectione  demonstratur  utilitas  imitatio- 
nis  nostr»,  quia  si  compatimor^  et  conregnabimus. 
Sequitor  tractus  :  Qui  habilat  in  adjutorio  a/tusfmt. 
Exposiior  Angostinus  psalmi  praesentis,  in  prxfalio- 
ne  <ju8  monstrat  quam  congroenter  per  prxseniem 
psahnom  imiuri  del)eamus  passionem  Chrisll.  In 
qoo,  tiiquit,  imitaturi  snmus  vias  Christi  ?  Nunquid 
in  ea  magnificentia  qua  Dens  erat  in  came?  Aut  ad 
hoc  nos  exbortatur,  aut  boc  a  nobis  exigit,  ul  talia 
miracola  qualia  fecit,  ipsi  faciamus?  Et  paulo  post :  q 
Non  hoc  tibi  dicit,  Non  erit  discipulus  meus  nisi 
ambttlaveris  super  mare,  aut  nisi  soscitaveris  moi^ 
tttom  qaatridoanum,  au  t  nisi  aperaeris  ocolos  ca;ci  na- 
ti.  Et  panlo  post,  Di$ciU  a  me^  quia  miti$  eum  et  humi-' 
H$  corde.  Quod  factumest  propter  le,  boc  in  eo  debes 
allendere,  oi  imiteris.  Et  paulo  post :  Nec  ad  ipsa 
ergo  miracola  hortatur  qnae  Ipse  fecit,  et  anieqnam 
esset  liomo;  sed  quo  te  bortatur?  ut  imileris  quod 
iion  posset  nisi  factus  homo.  Tolerare  enim  passio- 
nes  niuquid  posset  nisi  bomo?  Mori  et  crocifigi  et 
humiiiari  non  posset  nisi  homo.  Si  ergo  et  tu  mo- 
lesiias  hiQas  saecoli  pateris,  quas  fecit  diabolus  sive 
aperle  per  homines,  sive  occultesicut  Job,  sis  fortis. 


dumfurantie,  Altare,  otsaepe  diximus,  Dominum  no- 
stramsigniflcat,  tn  quo  nostras  oblaliones  Patri  offe- 
riinos  vcstimenta,  apostolos  et  omnes  sanclos.  Con- 
graum  est  ut  sobtos  Evangeliom  aliqnid  jaceat  propter 
bonesiatem ;  qoo  sublato,  rapiiur  quod  sobiectum 
foit,  quia  dedilo  Christo  inler  manus  fhiquoram, 
aposloli  more  forum  fttgerant  et  latuerant.  Quod 
enim  signlfical  altare,  boc  et  Evangdium.  Potest  in 
hacsindone  inlelfigispeciaiilerJoannes,  quiperseve- 
ravii  cum  Domino  osque  ad  cracem,  qui  ei  audivit, 
Ecce  mater  tua ;  ct  poatea  propler  metum  Judxoram 
se  occuluit  inore  furam.  Post  boc  celebrantur  ora- 
^ones.  Ilic  enim  dicendom  est  ex  Decretalibus  In- 
nocentli  papae,  quare  missa  non  cantetor  in  sexta 
feria  ei  in  septima.  Nam  otique,  inquit,  constat 
aposiolos  biduo  isto  in  tristitia  et  in  moerore  ftilsse, 
et  propter  metum  Judaeoram  se  occoloisse,  qnod 
utiqoe,  non  dubinm  est,  in  tantum  eos  jejonasse 
bidno  memorato,  ut  traditio  Ecclesiae  faabeat,  isto 
biduo  sacramenta  peoitus  non  cdebrari.  f  Oratio* 
nes  tantum  leguniur.  f«  Ob  boc  quoque  non  cani- 
tor  hodie  missa,  qoia  in  bac  die  Dominns  se- 
ipsum  obtolit,  ct  Ipsa  oblaiio  soflicit  ad  salulem 
credent'.om.] 

Hic  reddemus  quod  qoarta  feria  proml&imos  de 
sancio  Aogustino :  Prius  iterum  ad  memoriam  redu- 
co,  quando  persequimur  ab  inlmicis,  ut  semper  re< 


*  Uncis  inclusa  in  uno  eraiii  excmplnii,  iu  cacieris  tribus  non  erant. 


,027  AMALAKll  PRESBYTEUI  METENSIS  m% 

vcriamur  ad  oraiionein,  uudc  ila  mefnoratum  $cu-  A  ai  et  nosira  reslivitas  a  Judasonim  fesUviiate  (iisttu- 
lum,  Pr0  eo  ut  me   diligerent,   detrahebam  mihu      gucretur. 


Quid  aiu  Ego  autem  orabam  Non  quidem  dixit  quid 
orabat,  sed  quid  melius  inielligimus  quam  pro  eis 
ipsis  ?  Grucifixo  enim  raaxime  delrabebantt  quando 
vclut  bomitti  quem  quasi  vicerant  iUudebant,  de  qua 
cnice  ille  dixit  :  Pater  ignosce  i//M,  quia  nesciuru 
quid  faciunt.  Et  paulo  posl :  Nobi«  utilius  eiat 
quod  paiientiae  prabebat  exemplum,  quam  si  siios 
inimicos  sipe  uila  dilatione  perdendo,  ad  hoc 
<nos  asdiGcaret,  ut  impalicnter  festinarcmus  de 
bis  quosmalospatimar,  vindicari;  cum  scriptum  sit, 
Melior  est  patiens  quam  forlis. 

Docent  ergo  nos  divina  eloquia  Dominico  exemplo 
cum  audivimus  :  Pro  eoutme  diligerenudetrakebanl 


CAPUT  XIV. 
De  adoraiione  mucUb  crueiM, 
Post  hacc  monet  libenas  memoratas  ut  praspare- 
tur  crux  ante  altare,  quam  salalant  et  oscolantur 
omnes.  Grax  ab  initio,  e%  quo  eam  AomiDas  bea- 
vit  sanguine  suo,  ab  omnibus  fidelibos  vertiis  ec 
operibus  glorificata  esL  Ex  muhis  glorificationibas, 
quibus  glortficata  est,  paoca  pingam  in  prsesenti 
opere.  Dicit  Joannes  Ghrysostomus  in  homilia  de 
cruce  et  latrone  :  Crux  spes  Gbrislianorum,  cmx 
res:nrrectio  mortuorum,  cruxeaBcoram  dox,  crax 
desperatorum  via,  crux  claudornm  bacoing,  cnix 
consolatio  paopenim,  crux  refrenatio  dtvitom,  crnx 


fnihi,  ego  autem  orabam,  ut  quando  aiiquos  senti-  B  destrucUo  soperborum,  crux  male  Tiventinm  pcena* 

fnus  ingratos,  non  solura  non  reddentes  bona  sed 

insnper  reddenles  roala  pro  bonis,  nos  oremus,   et 

ipsi  quidem  pro  aiiis,  vel  saevienlibus,  vel  doleiiti- 

bust  et  in  fide  periclitantibus.  Nos  vere  etiam  pro 

nobis  primitus,  ul  animum  nostrom  Deo  miseranie 

atque  opilulanle  vincamus,   quo  ferimur  iu  ulcis- 

ccndi  cupiditatem  cum  delrahilur  sive  praeseatibus 

sive  abseiUibns  nobis;  deinde  dum  Ghristi  patien- 

tiam  i-ecordamur,  tanquam  ipso  excilato,  sicot  fa- 

«tum  est  dum  dormiret  in  navi,  qui  pciiurbatiouem 

cordis  nostri  Jlempestatemque  iranquiUat,  aniinoso- 

dato  atque  pacato,  oremus  etiam  pro  ipsis  detraoto* 

Tibus  nostris,  ut  securi  dicamus,  Dimilte  nobi$^  tic^ 

ut  et  nos  dimiuimus ;  sicut  et  ilie  dimittebat  qni 


crux  adversus  daemones  triumphos,  cnix  devictio 
diaboli,  crax  adolcscentium  pxdagogus,  crux  sos- 
tentatio  inopaim,  crox  spes  desperatororo^  crax  na- 
vigantiura  giibernator,  crax  periditanllum  portns, 
crux  obfiessororo  muras,  crax  pater  or^^haneram, 
crox  defensor  vidaararo,  crax  jostoram  consilia- 
rios,  crux  tribulatorum  requies,  crax  parvaloram 
custos,  crux  virorum  caput,  crox  senoro  finis,  crex 
iamen  in  tenebris  sedentiam,  crax  regim  mognifi- 
ceiftia,  Crux  scntaro  perpetifom^  crox  insensatoram 
aapientia,  crax  ItberUis  servoram,  crax  imperato- 
ram  philo8apbi&,  cnix  lex  pionim,  crax  )iropheta- 
ram  proecognatio,  crax  annutHiatio  aposMtoram, 
«nix  mariynim  glorlatio,  crax  monachoron  absti- 


—  —  ..-«  - —  f ,        ,,.^-  ™.,j o „,  « —  ... , 

peccalum  quod  ei  dimttteretur  uUque  non  bai^ebatf.  ^  nentia,  cnix  vkginom  easlitas,  crax  i^a^om 


Admonitione  firmissima  sicuti  admooiti  surous,  et 
pro  nobis  oremus,  atque  pro  periculis  hujus  vitae, 
et  pro  haereticis,  perfidisque  Judxis,  ac  pro  pagiinis. 
l^er  omnes  orationes  genuflexionem  facimuSt  ut  per 
hunc  habitom  corpori&,  meatis  humilitatem  osien- 
damus  excepto  quando  oramus  pro  perfidis  Judaeis. 
llii  enim  genu  flectebant,  <^s  l>omim  male  opera- 
bantur,  quia  iUudendo  hoc  faciebant.  Mos  ad  de- 
monstrandum  quod  fugere  del)eamus  opera  quae  si- 
inulando  fiunt,  vitamus  geuaflexionem  in  oratione 
pro  Judaois.  Similiter  et  a  pacis  osculo  in  istis  die- 
l>us  nos  abstineraus  :  non  quod  pacis  osculum  ma- 
ium  sit,  ubi  ex  charitate  vero  profertur,  sed  ut  de- 


cerdotom,  crax  Ecdesiae  fondaroentioiii,  crex  oiiMS 
temc  cautela,  crax  temploraro  destroctio,  erox  ido- 
lorom  repulsio,  crax  scandalom  ludflbonitt,  erax 
perditio  inipioramy  crax  invaMdonim  Yirtas,  cnii 
abgrotanftium  medteus,  crux  eraundatio  leprosoram, 
crux  paralyticoram  reqoies,  crax  esuriciitiom  pa- 
nis,  crox  sittentiom  fons,  cnix  nudorom  protectio. 
Pene  omnis  glorificatio  qoa  decorata  est  sancu 
crux,  prccata  est  orationibus  presbyteri  post  Evan- 
gelium.  Si  quis  ea  voluerit  scratari,  quae  ilH  do- 
precata  simt,  et  nientem  referre  ad  prsesentem  gio- 
rificationero,  iiiv«niet  ea  in  virtute  sanctae  cracis.  De 
qua  et  Rieronymusin  tractatn  Epistolse  ad  Ephesios: 


rTOonstretur  quam  u^uriam  passiis  sit  Ghristus  a  suo  j^  Grax  itaque  Ghrisli  non  soluro  nobis,  sed  et  angciis 


proditore,  utetnos  vitemuseamdeminjuriam  iafra^ 
tnibus.  Quod  dico  tale  est  :  loculioiie  et  opere  de- 
bemus  «ubdltis  monstrare,  vitandum  esse  malom 
Judx.  Sigao  doloso  traditus  est  Gbristos  :  nec  mi- 
rum  si  ea  intcrmiitaroa&,  ut  nustra  dislinguantur 
a  Judaismo,  cum  S.  AugustiDus  dicat :  Nostnira  diem 
festum  paschalemque  ideo  transire  ad  Dominicaro, 
ut  nostra  festivitas  distinguatur  a  festivitate  JudffiO- 
rum.'  DicLt  ad  Januarium  :  Nam  Judaei  tantummodo 
«lensem  novoruin  et  lunam  observant  a  quarta  deci* 
nia  usque  ad  vicesimam  primam;  sed  quia  illndeo- 
nim  Paacha,  quo  passus  est  Domiiios,  ita  occurrit 
ut  inter  mortem  ejus  et  resurrectionem  medius  esset 
'  sabbati  dies,  addendnm  patres   uostri  censucrunt^ 


cunctisque  in  coelo  yirtotibos  profuit,  et  aperait  sa- 
crameoturo  quod  antea  nesdebaut.  Et  Sedoiiasin 
Garroine  Paschati :  /^ 

Nave  qiris  igooret  spedem  craei»  ei^t  ooleadflni. 
Dei  eniro  Filios  exinaaivit  se,  nl  tistbiils  appare- 
ret  horoinibns.  Ea  die  qoa  crax  deoscnlatar,  bomi- 
lialos  est  pro  nobis  Patri  nsque  ad  moitero,  mortem 
autem  cracis.  Si  hoius  mortis  imilatofes  esse  debe- 
mus,  necnon  et  humilitat»  oportet  esse.  Unde  pro- 
sterairour  ante  crucem,  ut  fixa  bomilitas  nieiitis, 
per  habituro  corporis  de  i  o  tretor.  Humiliiatem 
roentis  noo  possumos  ampihis  moittlrare,  qaaro  ui 
toto:n  corpuS  ad  terram  prosternator.  Unde  Aogn- 
sliflus  in  psalmo   quadragesimo    tcrtio  :  Qoisquis 


I0«9  DE  EGCLESIAST1C1S  OITIGIIS  LtBRI  IV.  ' 

enim  ita  huroiliMtir,  iti  gesva  figat,  adhuc  faabel  quo  A  riam.  Sic  enim 

bumiiieiur ;  quisquis  autem  sic  humiiiatur,  ut  bsereat 

in  cerra  Teuter  ejus,  uUra  quo  humjiietur,  non  ha- 

bet.  Sic  proslerrior  ante  crucem  ul  Paula  prostrata 

6St :  de  qua  laudator  panegyricus  citts  Hieronymus 

dicit  in  libello  Yite  ejusdem  Paulae  :  Prostralaque 

esi  antc  crucem,  quasi  pendentem  Dominum  ceme- 

ret.  Et  ego  jacens  ante  crucem,  passus  Ghrislus 

pro  me,  proscriptus  est  in  corde  meo,  virtuicm 

sancte  crucis,  quam  accepit  ex  Dei  Filio,  adoro. 

Creaturam  nuUam  colendo  ut  Deum  adoro,  scd  ve- 

nerando :  nnde  Apostolus  inquit,   Honore  invicem 

pnsvenienies.  Omnis  subslantia  quse  Deus  non  est, 

creatura  est;  el  quac  crealura  est,  Dcus  nonest.  Crux 

Christi  ante  me  posita,  Chrisium  quasi  pendenlem 


LIB.  I.  m$ 

scriptum  est  in  memorato  libro 
tertio,  litulo  secundo :  Ostcnditur  aulem  usaue  ho- 
dle  et  in  magna  vcneralione  halielur  locus  ille, 
ubi  venturus  ad  hanc  pugnam  Oswaldns,  signum 
aanctap  crucis  crexit,  ac  flexis  genibus  Deum  de- 
precatus  est,  ut  in  tanta  rerum  necessiiate  suis  cul- 
loribus  coelesti  succurreret  auxilio.  Deniquefertnr 
quia  facta  citato  opere  cnice,  ac  fovea  prffipa- 
rata,  in  qua  stalni  deberet,  ipse  Me  fervens  hanc 
arripuerit,  ac  fovese  imposuerit,  atque  utraqne 
manu  erectam  tenuerit,  donec  aggesto  a  fniiitibus 
pulvere  teri^  Ogeretur,  et  hoc  f:>cto,  elala  in  alltim 
voce  cuneto  exercitui  proclamaverit :  Flectanuts  om- 
nes  genua,  et  Deum  omnipoientem  vivum  ac  verum 
in  commune  deprecemur,  ut  nos  ab  hoste  superbo 


in  ea  menie  teneo.  Ipsa  verba  nostne  deprecationis  B  ac  feroce  sna  miseratione  defendat.  Sic  enim  ipse, 

demonslrant  quem   adoremus.  Dicimus   :  Crucem 

tuam  adoramns,  Domine,  et  sanclam  resurrectio- 

nem  tuam  laudamus  et  gloriQcamus.  Hic  non  sunt 

verba  precalionis,  sed  oslentalionis  adorandae  cni- 

cis,  el  glorificandas   resurreciionis  Domini.  Sed  et 

in  alio  ioco  solemus  clicere  :  Deus  qui  unigeniti  Fi- 

lii  tui  Domiui  noslri  Jesu  Christi  prelioso  sanguine 

limnanum  genus  rediraere  dignatus  es,  concede  pro- 

pitius  ut  qui  ad  adorandum  vivificam  crucem  adve- 

niunl,  a  pcccatorum  suorura  nexibus   liberentur. 

Quem  dcprecor,  ipsum  adoro,  prostemor  corpore 

antc  crucem,   menle  anle  Dominum,  veneror  cru- 

cem,  per  quam  rcdiempliis  sum  ;   sed  illum  depre- 

cor,  qui  redemit.  De  qua  adoraiione  scriptum  esl 


quiajuste  pro  salute  gentts  nostrse  bclla  snscipi- 
mus.  Pecerunt  omnes  ut  jusserat.  Et  sic,  incipiente 
diluculo,  in  hostem  progressi,  juxta  meritnm  suae 
fidei  victoria  potili  ^unt.  In  cujus  loco  orationis 
innumerae  virtutes  sanitatnm  noscunlur  esse  patra- 
tse,  ad  indicium  videlicet  et  memoriam  fidei  ejos. 
Nam  et  usque  hodie  muHi  de  ipso  ligno  sacro  san- 
ctse  crucis  hastulas  excidere  solenl,  quas  cum  in 
aquas  miserinl,  ejusque  languentes  aut  pecudes  po- 
taverini  sive  asperserint,  mox  sanitati  restitnvntur. 
Quoniam  cactera  dicta  domini  Bedae  accipimus, 
quare  non  el  ista  accipiamus  in  quibus  narrattir 
viftns  Domini,  monstrala  per  venerationcm  san- 
ctsc  crucis?  Si  quis  volnerit  dicere,  non  ita  esse 


in  tnpartita  HisloKa,  iiI)ro   primo  :  IIoc  enini   si- C  actrtm  de  ligno  sanctae  crucis  ut  Beda  narrat,  ei 


gnum  bellicum  iuler  alia  pfcliosius  erat  eo  quol 
imperalorem  prjccedere  el  adorari  illud  a  mHilibus 
moris  esset.  Item  in  eodcm  opere,  libro  secundo  : 
Audivienim  etProbiarium  virum  in  palatio  habentem 
niilitiam  medicorum,  crudeli  podagrae  passione  de- 
tentum,  ibi  doloribns  liberatum,  eique  apparuisse 
sanctam  mirabiliter  visioncm.  Cum  enim  dudum 
paganus  essel,  factuspostea  Cbristianus,  ailiquate- 
nus  dogma  sequebatur  :  totius  vero  salutis  causam, 
id  est,  sacralissimam  crucem,  nolebat  adorare. 
Hanc  babenCi  sententiam,  divina  virlus  apparens 
signom  monstravU  crucis,  quod  erat  posvtum  in 
altario  ejus  ecclesta),  et  aperte  pakim  fecil  quia  ex 
qoo  crucifixus  esl  Chrislos,  omnia  quae  ad  uUli- 
utem  bttmani  geoeris  facta  sonl,  quolibel  moda 
praeler  virlutem  sanctae  crucis  gcsta  non  essent, 
neque  ab  angelis  sandis,  neque  ab  bomihibus 
piis  f.  Fuerunt  quidam  qui  volebant  dicere  se  veHe 
eamdem  cracem  adovare  in  qua  Dominus  crucifixus 
esi.  UliiUHn  in  omnibus  ecclesiis  haberetar,  prae 
caeleris  merilo  venerareiur.  Quamvis  omnis  eccle- 
sia  eam  non  possit  habere,  tamen  non  deesl  els 
virUis  sanctae  crucis  tn  ets  criicibus  qoae  ad  si- 
mililudinem  Dominicae  crncis  factae  sunl,  sicul  le- 
gilur  in  libro  Uistoriae  Anglorum  de  Osnvaldo  fideli 
re^^e  el  Ghrislianissimo,  qui  in  pericab  posttus,  su- 
bico  fecit  crucem,  et  fixil  in  lerram,  eaque  ado- 
rala,  ct  deprecato  Deo  coram  illa,  dedit  cis  viclo- 


© 


si  ei  creditum  fberii,  poterit  multa  lestimonla  san- 
ctarum  Scriplurartrai  evettere ,  qnoJ  absit.  Et 
si  ^uis  voluerit  succcnsere  praeseiis  factum,  Deo  re- 
belfis  videtur  esse  quihanc  virtulem  pRCStilit  ligno 
sanctae  crucis,  ut  non  in  prj&senti  victoriaro  solum 
daret  servo  suo,  seJ  ctiam  in  sequcnti  tempore  vir- 
tutcs  exercerei  per  merita  sanctae  crucis ,  ut  memo- 
ratum  esl  in  praesenti  Opere.Quod  M  aliquis  dixerit : 
Quare  non  adoras  asinum ,  quia  in  eo  Domrnus  se- 
dit ,  sive  caxtera  talia ,  quaj  Dominus  tetigil  corpore 
sro  ?  secundum  parviiatem  meam  respondeo,  q»!ia 
non  lego  in  auctoritate  sanctorum  Patrum ,  miracnfa 
et  sanitates  e\  his  monstrari ,  sicut  virtute  san.^t-c 
crucis ,  et  neque  me  scio  per  illa  redemplum  ut  per 
sanctam  crucem  :*neque  diaboli  arlcs  ita  per  illa  dis- 
sipatas,  ut  per  istam  ;  neque  porUs  per  illa  inferni 
fractas,  ut  per  i^tam  ;  neque  animasjustorum  ductas 
in  paradisum ,  ul  pcr  istam.Diabolus,  et  femina ,  el 
vir,  et  lignum  sclcnlise  boni  et  mali ,  foeninl  mucro 
perdiliohis  nostrrc  :  gralia  Dei ,  et  virgo  quae  pepe- 
rit,  et  vir,  et  lignum,  sunt  in  causa  restaurationis 
noslrae,  non  asinus,  non  roulier  hxmorrboissa,  non  la- 
pis,  non  puteus  in  quo  Samaritana  hauriebat  aquam , 
et  cajtera  talia.  Sed  non  proderal  nasci ,  nisi  mori 
profuissel;  non  enim  fruslra  dixit  Aposlolus  :  Regna- 
vit  mors  ab  Admn  ustjue  ad  Mofeen,  eliam  in  eos  qui 
non  peccaverunt ,  \n  tinulitudinem  pr<evaricaiionis 
Adcs^  qui  est  forma  fuiuri.  Formam  futuri  Adae  ila 


1031 


AMALARU  PRESBYTERl  METENSIS 


1051 


lego :  Sicul  primiis  Adam  eausa  fuii  uioriis  nostrae,  A 
etiam  nobis,  qui  dod  maaducavimufi  de  Ilgno  vetito; 
iu  Christos  est  causa  viiae  aeiernae.  Accessit  diabolus 
ad  Adam  per  feminam ,  et  occidit  eum ;  pulsavil  ad 
ostium  Adae ,  quando  snggessit  Evae.  Aperuit  ostium 
Eva,  et  per  illam  intravit  ad  Adam,  quasi  suggestio 
per  dileaionem  ad  consensum.  Accessit  gratia  Do- 
mini  ad  virginem  Mariam ,  et  paravit  sibi  babiuco- 
lum  in  homine  Cbristo»  et  revixit  genus  humanum 
quod  occisom  erat  in  Adam.  Insuper  etiam  diabolus, 
qui  ccepit  regnare  per  mortem  in  Adam ,  accessit  ad 
Ghristum ,  et  tenuvit  eum  per  eosdem  aditus  intro- 
eundi,  per  quos  tenUvit  primum  Adam,  et  non  in- 
venit  ostium  intrandi ,  exdusus  est  foris»  Primus 


Af«ioiidexira  leaei,  laedhui  l»vserigltaieBi, 
Cuncuquede  membris  vifii  nstura  creatis. 

Hanc  sancum  crocem  totus  mundus  adoret  qul  per 
eam  redemptus  est,  deprecando  iilom  cui  potesus 
est  virtotem  suam  tribuere  secundom  suam  Tolanta- 
tem ,  juxu  quod  disposoit  ante  saecuia  unicoique 
creaturae. 

CAPUT  XV. 

De  prmsentatione  eorporit  Donum  in  allari^  et  eaUdi 
eum  vino  non  consecrnlo. 

In  superius  memorato  libro  inveni  scriptom  ut  doo 
presbyteri  aflferant  post  saluutionem  cruds  corpos 
Domini ,  quod  pridie  reservatum  fuit ,  et  caiicem  cum 
vino  non  consecrato,  quod  tunc  consecretor,  et  inde 


Adam  accepit  legem,  ut  non  manducaret  de  Ugno  ^^„„„5^^^  j^^^  j^  observalione  inierro- 
wientuE  boni  et  maU ;  si  obedirei  Dommo,  m  ear le-  B  r^„^„„^  ardiidiaconum,  et  ille  respondlt :  In 
ge,  praemium  obedientiae  possideret  in  vitam  aeter- 


nam,  quam  ipse  perdidit,  et  nos  per  illum.  Lignum 
scieniiae  boni  et  maU  secondum  suam  naturam  noa 
faabuit  morlem  in  se ,  sed  fuit  ia  causa  ut  iu  eo  pro- 
baretur  obedienlia  parentis  nostri ,  sive  vindicaretur 
inobedientia.  Sicut  isiud  Ugnum  fuit  in  causa  proba- 
tionis,  iU  Ugnum  vitse  iu  causa  sempiternae  vilae.  Hoc 
ligoum  atlulit  nobis  Dominus  noster  Jesos  Christus 
per  lignum  cruds  in  Ecdesia  nostra :  ut  qui  morti 
debitores  eramus  per  lignum  sdentiae  boni  et  maU , 
faceret  nos  vitae  '^^paces  per  Ugnum  sandae  crads. 
Sicttt  enim  Ugnum  sdenliae  boni  et  mali  ex  soa  na- 
tnra  non  habuit  morlem ,  iu  lignum  unde  nobis  viU 
scmpiiienia  conceditur,  uon  ex  se  habet  faanc  virtu- 


ea  sUtione  ubi  aposlolicus  saluut  cracem,  nemo 
ibi  communicat.  Qui  juxU  ordinem  Ubelli  per  com- 
mistionem  panis  et  vini  consecrat  vinum,  non  obser- 
vat  traditionem  Ecdesiae ,  de  qua  dicit  Innoceniias, 
isto  bidoo  sacramenU  penitns  non  cdebrari.  Percos- 
sus  est  pastor,  oves  gregis  dissipatae  snnt.  Paslores 
qui  videntnr  esse  in  Ecdesia,  decUnatimie  sol  officii 
demonstrant  sUtom  Ulius  temporis,  qoi  timc  ageba- 
tur  apud  disdpulos  Christi.  Dominus  enim  dixit  pri- 
die  :  iVon  bibam  de  hoe  genhnine  vitit ,  donee  bibaM 
illud  vobiseum  novum :  quod  manifesut  actum  esse 
lectio  quae  legitur  secunda  feria  post  Pascha  Domini, 
dicente  Peiro  :  Nobis  qui  manducavimus  ef  bibtmut 


lcni.8edexillio»virlule.qul,8iinflnnusMtexiio.C  '""•«'•• '««'^•"  «»»"«f< « «orf«w.  RaiMorda 


bis,  vivit  ex  virtute  Dei,  cui  viituli  nuiiquam  et  nus- 
quam  potest  resisii.  Coepit  reguare  mors  et  diabolus 
ab  inobedientia  ligtii  scienliae  booi  et  mali :  soperau 
est  eadem  mors  et  diabolus  per  obedienliam  Ugni 
sanctae  cruds.  Sicut  enim  Deo  placuit  genos  huma- 
num  resUurare  per  eamdem  naturam  per  quam  per- 
diu  erat,  id  e^t,  pcr  humauam ;  iU  virtutem  obe- 
dientix,  qiue  corrupu  erat  in  Adam  propler  esum 
ligni ,  per  absUnentiam  UUus,  qui  obediens  fuit  Patri 
in  Ugno  cracis.  Sicut  enim  iUa  obedientia  primi  Adam 
omnU>us  profuisset,  si  permaneret  usque  ad  pra&- 
mium ,  quo  non  possit  peccare  genus  humanum ,  iu 
isU  omnU>us  respicientibusad  Ulam  prodest :  primus 
Adam  inobodientiae  mucrone  interfectus  est  a  ligno 


est  ot  exspectemus  usque  dom  Dominos  noster  coo- 
secret  sacramenta  corporis  et  sanguinis  sui  m  cni- 
ce,  et  nova  ea  faciat  per  resurrecUooem  soam :  ei 
sic  Undem  manducemus  et  bibamus  saluberrimoffl 
illud  sacramenium ,  non  jam  pransi ,  qaod  apostoll 
fecerant  in  c<ena  Domini ,  sed  jejoni.  Et  isto  ordioe 
post  saluUUonem  crucis  oportet  singulos  remeare 
ad  sua. 

CAPUT  XVI. 
De  octttva  varietaU  qtue  fil  die  sabbaH. 

OcUva  varieUs  est  in  sabbato  saoeio.  Heri  rela- 
limus  ex  decreUUbus  Innoceniii  papae  hodie  dob 
celebrari  missam ,  quod  iu  esse  comperimas  ex  oi- 
cio  bodierao,  quod  lotam  noctem  iUostrat  fataram. 


^ ^    ..vw^.»»,  «i»v»  w»mmMM,    ..^^,«1«»  •»•»«••  .«^.^. 

scientiae  boni  et  mali ;  secundus  Adam  per  palmam  ^  Oportet  ut  hoc  discamas  ex  prloia  consocraliooe  ce- 


obedieniiae  a  crace  transivit  in  vitam  aeternam ,  et 
nos  secum  duxit.  Quod  enim  erat  Ads  primo  desU- 
natum  per  lignnm  vits ,  ut  fdiciter  viveret  si  ui  obe- 
dlenlia  Domini  perseveraret,  hoc  nobis  nunc  trU>utum 
estperlignum  quod  ChristusobediensuinostraEcde- 
sia  plantavit.  Unde  non  immerito  crax  viviflca  voca- 
lur.  Adam  perditio  per  qualuor  partes  mundi  di- 
spersa  erat,  Adam  salvatio  quatuor  partes  mundi 
comprehcndii  siatura  corporis  sui  ioligno.  Unde  Se- 
duUos  in  PaschaU  carmine : 

Qoittuor  inde  plagas  qoadraU  eolllgit  orbis : 
Spleodidus  aucuris  de  verUce  ftilget  Eous 
Occiduo  SKT«  Umbooinr  aidere  Msnt». 


reA ,  quae  dicit :  Heee  tiox,  tn  qua  iCestrncftf  vinetUs 
morfts.  Et Iteram :  Heee  n^xest ,  de  tputsefifiumest^ 
ef  nox  ut  dies  iiluminabitur.  Vlgiliae  agendae  sunl  ia 
oode  ot  ex  auctoriute  Patram  recolimas.  Didt  Aa- 
gostinus  ex  sermone  ad  populom  in  vigiiiia  Paschae: 
Dicendum  est  cur  tanu  cdebriuu,  hodieraa  poUs- 
simnm  oocu,  vigiUas  cdebremus.  Qood  die  iertio 
resurrexit  a  mortais  Dominus  Cbristas,  noUosan- 
bigit  Christianus.  Hac  autem  nocte  boc  facUm  tsse, 
sanctum  EvangeUum  ooniesutur.  Et  panlo  posi: 
UUm  nociem  agimus  vigilando,  qua  Dominus  resar- 
rexit,  et  iUam  viiam,  de  qua  paulo  anu  dioebi- 
mus,  medilamur,  ubi  ncc  roors  nlla,  nec  somnoft 


1035  DE  ECCLESIASTICIS  0FF1C11S  UBRI  IV.  —  LIB.  I.  1054 

esiy  qaam  m  sua  carpe  nobis  uicboavii,  guam  sic  A  egiessi  »uni  GIU  Israd  in  manu  exeelaa  :  Et  paulo 

po&l :  In  meose  primo  quando  hiem»  prset^riii  ei  abi  i 


eiciiavit  a  mortuis ,  ut  ]am  uon  moriatur,  nec  mors 
ci  ultra  dominetur.  Et  iterum  :  Cui  resurge:)U  paula 
liiutius  vigihAdo  conciuimus » pnestabit  ut  cum  illo 
sioe  iine  vivendo  regoemus.  Sed  et  si  forte  iiis  lioris» 
quibus  nos  dncimus  istam  vigiliaoit  iUius  adbuc  cor- 
pus  in  sepulcro  erat,  nondumque  resurrexeralp  ncc 
sic  vigilando  sumus  incongrui »  quia  ille  dormivit  ut 
vigilcmus,  qui  est  mortuus  utviveremus.  Hierony- 
mus  boram.  certam  vigilianim  demonslrat  in  Com- 
mentariis  Matlboai  /  dicendo  ;  Traditio  Judxorum 
est,  Cbristum  lu  media  nocte  ventorum  in  simiUtu- 
dine  ^gyptii  temporis  :  quando  Pascha  celebratum 
est,  extei^nin^tor  venit  et  Dominus  super  taberaa- 
cula  iransiit,  et  saoguine  Agni  postes  nostraruni 


sibi »  quando  veris  exordium  esl»  quando  cuneta  re- 
novantur»  cximus  quinla  decima  die  aaems  primi  iu 
crastinum  Pascbae^  p!eoo  meosis  lumine  post  esuiu 
agui  iminacuiati,  et  iierum;  Et  profici$cenle%  filii 
hroel  de  Urra  Rame$H,  wtraautati  $umi  in  Socoth, 
£t  postpauca  ;  Prof^ti  dc  Sacoth ,  castrametjati  suRt 
tJt  Etkan,  qucB  e$t  in  extremo  $oliludini$,  Tertia  man- 
sio  offertar  po^t  tabernacula,  in  qua  primum  videtur 
Dominus  in  nocte  in  colum^a  iguis ,  ct  per  diem  in 
colunaa  nubis,  ut  pra^edat.populum»ei  dux  iti- 
B£ris  .fiat.  Etbau ,  nobis  rcsonat  forlitudo  aique  per- 
feeilo.  £x  i(erum :  PRcparemus  uobis  fortitudincm , 
assufoaauisperfectum  robur  ui  ioter  errorum  tene- 


frootium  consecrati  sun^.  Unde  reor  et  tradStionem  B  bras,  et  coofusionen  noctis  conscientiae  Christi  lu- 


apostolicam  pecmansisse,  ut  die  vigiiianim  Pascbx 
aote  noctis  dimidium  populos  dimiitere  non  liceat 
exspectantes  adventum  Cbristi ;  et  postquam  iliud 
tempus  tratisierit ,  securitate  praesnmpta ,  fesium 
ciinclis  agentibus  diem. 

, CAPUT  XVH. 
De  atfni$  de  cera  facli$  benedicendit. 
Romanus  libellus  oarcat  eodem  die  beuedici  ce- 
raro  deo  mixtam,  indeque  fieri  agnos,  eosque  reser- 
Taii  usque  in  octavas  Pascbx.  la  octavis  vero  post 
eommunioaem  dari  populo  ex  bis  inccnsum  ad  ado- 
lctidum,  et  ad  saiTumigandum  domibus  suis  :  et  nar- 
rat  simiUter  nos  facere  debere  de  cereo  coosecrato. 
Cera  namque  Cbristi  bumanitaiem  designai ,  ut  Gre- 


raen  appare^t :  dies  qiloque  noster  nubem  babeat 
protegeniem ,  ut  his  ducibus  ^d  sanctam  terram  per- 
venire  valeamus.  Nam  et  columna  nubis  in.  personu 
Spiritus  saocti  accipiiur,  dicente  Gregorio  Naxiai:- 
zeno  in  sermone  de  secuodis  Epiphaniis :  B^ptizavit, 
inquit,  Mojses  in  mari  et  in  nube,  sed  in  typo,  et 
in  figura,  iia  enim  Paulus  pronuntiai.  Babuii  ergo 
mare  formam  aqoae,  nubes  vero  Spiritus  sancti,  Pars 
columnae,  inqua  legitur  nubem  habiiasse,  protegebat 
populum  Dei ,  pars  altera  illuminabai.  Namque  de 
Spiritu  sancto  legiiur,  et  virtne  AUie^m  obKmbrabit 
tM;  quod  euim  obumbrat,  protegit  St  enim  cereus 
niiUaas  illam  humaiiitatem  desigoai  %m  ilhiminaYit 
o^anem  hooiinem  Yeaienlem  in  hunc  mondttm ,  pro- 


gorius  m  bomiiiis.  Favus  qoippe  mel  in  cera  est ,  C  i^i^  ^i  personam  Spirilus  sancti  in  eodem  onreo 


mel  vero  in  ccra,  est  diviiiilas  in  Qumaniute.  f  Agni 
quoo  Eomani  (aciont  ^  Agnum  pro  iiobis  facium  im- 
niaculatam.  desigoant.  Omnlbus  rebus  nobis  Ghristus 
ad  memoriam  frequentius  reducendus  est ,  nt  Augu- 
stinas  ad  Januarium  :  Non  ideo » ioquii ,  tamen  pii- 
tare  debent  stulti ,  qui  nolunt  in  meUus  commutari , 
adoranda  esse  ista  himinaria ,  quia  ducitur  ex  eis 
aliquando  similiindo  ad  divina  mysteria  figuranda. 
Ex  omni  enim  crealura  ducitur.  f  Quando  agiiuin 
dc  cera  videmus,  Agnus  prsefiguratus  et  in  Pascba 
inimolatus  ad  memoriam  reducitor.  Cui  S.  Grego- 
itos  oleum  infudit»  quando  mysteria  Paschalis  agiii 
resenvit. 

CAPUT  XYDI. 

,   De  cereo  benedicendo»  ^ 

Romattrs  ita  agentibus ,  nobis  quoque  procceplum 

est  a  papa  Zosimo  benedicere  cereum.  Ut  diximus , 

cera  hamanitatem  Christi  designat.  Unaniinitatem 

signlflcationis  vult  habere  cereus  iste  cum  coiumna 

igttis  qu»  iUuminabat  populum  Israel  in  nocte.  Unde 

didtur  in  consecratione  oerei :  Htec  i^tur  nox  eit, 

tfua  peecatomm  tenebrae  columnm  iiluminalione  pur- 

gavit.  Et  paub  post :  Sed  jam  columnw  hujus  prw- 

coma  novimus,  quam  in  honore  Dei  rutUans  i^$ 

aecendit.  Columna  illa  Cbristum  pnefigurabat^  de 

qiia  dicit  Rieronymus  in  libro  mansionum  :  Move- 

niiit  aotem  castra  de  Ramesse  mense  primo,  quinU 

dvciuia  dic  mcnsis  primi-  AUcra  dic  post  Pascba 

Patrol.  CV. 


debenus  intelligere.qaaeiobombrai  casto  corp^ri, 
ne  inilciaiur  «slo  cooeupisceniiae.  Iste  cereoa  qni 
pnefigorai  hamanilaiem  Cbristi,  illominatas  heoe- 
dlcitor»  qoia  hnmanitas  Chrisii»  postqoam  assiuopta 
est  a  divioiiate,  semper  fuii  illumin^ta.  Cui  seniper 
benediciior.  f  Ula  colanuia  prjecedebi^  filios  Israel 
anteqoam  iraiislrent  mare  Rubron;  noatra  coliinwa, 
sciiieei  ceceos ,  praeoedai  ei  nostros  cateehonenoi. 
I^umen  ipsius  hnneo  Christi  significat,  quo  oi  pKO" 
sens  nox  iUfuninator«  graiia  seiMcei  resurrectionU« 
ei  catecbumeni  qui  venturi  soot  ad  baptismam« 
Ipsam  illuminationem  designani  lectioues  qu;B  mie 
bapUsnium  leguotor,  oi  io  seqoeotihua  moostrabi<^ 
tur.  Cereos  propterea  benodki&or*  qoia  nisi  ck  he^ 
ncdictione  roinisiri ,  nen  potest  ex  sua  simprid  na* 
tura  transire  ad  mysleria.  In  mysterio  enuii  erai 
columna  iguls.  Quod  a  diacouo  lienediciuijr  morem 
sequiiur  Romaimm  :  in  eo  cnim  archidiaconus  coo- 
fidi  agnos.  Qiii  cereus  per  octo  dies  neqihytorum 
praeoeiht  pontifioem ,  qui  est  capot  populi ,  quia  co- 
lomna  ignis  prsecessit  populum  usque  ad  ierram  rc* 
promissionis. 

CAPUT  XIX. 

De  lectiottibuu 

Diximus  cerei  lumine  Christi  lumen  significari« 

quo  illuminaniur  catechumeni :  minc  narrandos  est, 

Domino  miserante^  modus  iUuminationis,  ui  ordi- 

naie  et  iiluminato  itincre  pergatur  ad  bapiismum. 

33 


1055  AMALARII  PRESBYTEIU  METENSIS  * 

Doctor  caiechttmenorum  conTiva  debet  esse  cate-  A  unum  canticum  sequitur,  quia  ulraeqne  in 


chumenorum.  Hoc  egll  ChrlstuB,  qaaado  conTirabA- 
lor  cum  publicanis  et  peccatorilHis,  «t  eos  tn^rel 
in  se.  Hoc  Peiro  dietum  est  in  Actibns  apostolorum, 
qnando  ei  ras  liiitemn  de  ceelo  missmn  est :  Sfurgey 
Petre ,  oceide  et  mandnea :  qiiod  ita  Beda  in  eisdem 
Actibus :  Snr§a,  inquit,  adtCvafngelizandura  prae^a^ 
rare ;  occide  in  gentibus  quod  foerant,  et  foc  qnod 
es.  Quf  enim  manducat  cibum  foris  posilum,  in 
suom  corpos  trajicil.  Praecepil  ergo  vox  divina  ui 
nationes  per  incredulitatcm  ante  fbres  positae,  inter- 
fecta  praeterita  vita ,  societati  Eoclesiae  qoam  signi- 
flcat  Petnis  inseranUir.  Hanc  doctrinam  «igniflcat 
roensa  in  tabemaculo  Mosaico,  quae  babet  quatoor 
pedes  :  quia  (ul  Beda  in  libro  de  Tabemaculo)  qiia- 
driformi  ratione  omnis  divtnonnn  etoquioTBm  series  B  cundo  pedi  roenstt  oonjungltdr.  In  ea  hal)emas  sa- 


primo 
pede  mensae  slant,  1d  est,  in  allegoria.  Yel  Ideo  prio- 
rem  lectionem  canticum  non  sequltur ,  qoia  io  ilia 
insinttatir  parens,  in  qoo  omoes  peocavenuil.  Do- 
ctrinam  doctoris  oonimMl  sacerdos,lta  deprecando 
qued  imi  popolo  a  persecotione  iEgjptia  liberando, 
deitra  tus  potentias  contulisti,  id  in  salutem  gentiom 
per  aquam  regeneraiionis  operaris ,  praesta  ut  in 
Abrahae  flllos  ei  in  Israeliticam  dignitatem  lotius 
mundi  transeat  plenitodo.  Transeamus  ad  secundom 
pedem  mensae.  Idem  qni  supra  \n  eodem  :  Atlegoria 
esl,  cum  verbis  slve  rebus  mysticts  praesentla  Chflsfi 
el  Ecclesiae  sacramenta  signantur  f .  Tangamus  ter- 
tlam  leclionem,  qnae  quamvis  terlla  sit  ordine  lcctio- 
noin,  tamen  propter  sacramenta  quae  contliiel  se- 


distinguitur.  Hic  oro,  iniendatis,  quam  eongroen- 
tism  habeant  lectiones  quatuor,  et  cantica ,  ^t  ora- 
tiones  quae  aguntur  propter  instructionem  catcchu-^ 
nicnorum ,  cnm  qoainor  pedibos  mcnsrp. 

Idem  qui  sopra  in  meroorato :  Mensa  lal:ernacii]i 
qualuor  pedes  habet ,  qoia  verba  ccelestis  ofacoU  vel 
historico  inteHecto  ,  vel  allegorico,  vel  tropologico, 
id  est  morali,  vel  cerle  anagogico  solent  accipi.  Ili- 
stmia  est  namqoe  com  res  aliqoa  qoomodo  sccun- 
dom  litteram  facta  slve  dlcta  sit ,  plano  sermone 
referlnf. 

Yideamos  si  prima  lectio  cnm  isio  pcde  vadal. 
Honne  sicnt  ibi  scriptom  est  de  geneiratione  Iieminis 
tenetm^  secondum  historiam  ?  Omnino  ita  credlmus, 
irl  ibi  feierlptum  est :  Faciamu»  hominem  ad  imaginem 
ei  simi^udinem  nostram ,  et  pfmit  piseibus  maris  et 
uotaHlibus  caHi.  Et  iteram :  Masaiium  et  feminam 
ereatit  eosy  et  sicol  ibi  narratur,  die  sexto  credimus 
hommem  factum. 

Orat  sacerdos  Deom,  qul  mirabilitcr  hominem 
ereavit  et  redemit ,  ul  homo  qui  est  ad  Imaginem 
Dei  factus ,  Id  est ,  mentis  ratione ,  resistat  cn- 
techomenis  eonlra  oblectamenla  mondl.  I^octoris 
effiefom  esl ,  nt  primo  instroat  catechtimenom  do 
soa  fbrmalioiie ,  deln  qoomodo  cecldisset,  dnni- 
modo  non  consenlial  carnaHbos,  ut  Adam  Evae, 
posse  restaorari  ad  primam  formaiionem.  A  do- 
ctore  habet  doetrinam ,  a  sacerdote  vero  conflr- 
maiio  Impelrator.  Seeonda  lectio  plano  sermone 
reffrt  qoomodo  popolus  krael  ex  iCgypto  salvatas 
Bit  Qoia  In  soperiore  lectione  audfvit  catechomenu^ 
suam  formallonem ,  fn  ista  amfiat  redemptionem 
soam  a  domlnis  qoibos  se  vendidlt  sois  peccatis,  et 
andtal  qood  sicot  popolom  Israd  llberavit  Dominus 
de  manu  Pharaonis,  qoem  delerit  in  mari  Robro, 
sic  possil  et  eiim  liberare  de  manu  diaboli  peraqoam 
baptismi.  Coi  sequitur  vlctoriae  canticnm  :  Camemus 
DonUttOf  gloriose  enim  magnificatus  est.  Ganticmii 
niagiiam  devotionem  animi  demonstral ,  quam  so- 
lent  singulariler  devoti  percipere,  qolbus  non  gene- 
raliier  respondetor.  Exsaltat  devotus  animus,  quia 
vldet  catediumenos  devotos  per  Dei  vocationem  et 
boe  videt  ex  tfectn  dodrinae.  Istas  doas  leciioncs 


D 


cramenta  Christi  e1  Eccfeslae  :  Apprehendeni  septem 
ntutieres  virum  unum  in  die  Htta^  ditentes :  Panem 
nostrum  eomedemus.  Secondiim  historiam,  non  legi- 
mos  illod  factmn,  sed  In  Christe  scimos  completom, 
qoem  apprehenderant  septem  dona  Spiritus  sanctL 
Unde  Hieronymos  19  Isaia  :  fn  adveDto  Domint  Sal- 
vatoris  noslri  septem  mulieres ,  id  est«  septen  gra- 
tiae  Spirilos  sancti,  de  qulbus  in  conseqoemibus 
idem  propheta  dicturus  est,  E^Aet  virga  de  radice 
Jesse^  et  fos  de  radice  ejus  ascendet^  el  reliqua.  El 
paulo  post :  Apprehendent  Jesnni,  quem  molto  tem- 
pore  desideraverant,  quia  nuHuiii  alium  poteranl 
invenire,  Inquo  aeteraa  statione  reqolescerenl  f. 
Ecce  babes  sacramentom  Christi,  audl  et  sacramen- 
tuin  Ecdesiae  :  Com  abluerit  Do^nus  sordes  fllia- 
ram  Sion,  et  sanffuinem  Hierusalem  laverit  de  me* 
dlo  ejos  spirito  jodidi  el  spiritu  combusiionis.  Idem 
qul  sopra  in  eodem  :  Ndfa  quia  sordes  fiiiaram  Slofi 
laverit  spirito  judidi,  sangulnem  aolem  Hierasalem 
splriiQ  combostionis.  Qood  enim  leve  e&t  lavator; 
qood  ^avtos,  exoritor.  De  quo  judicii  spiritoel 
splrilo  combastionis  ioannes  Baplista  in  Evangelio 
loquebatur  :  Ego  m  baptiio  in  aqua  :  qul  autem 
post  me  venitf  vos  bapliMbit  in  Spiritu  saneto  H  igne, 
Ex  qoo  discimtis  quia  homo  tantum  aquam  tribuat, 
Deus  autem  Spiritum  sanctum,  qoo  sordes  ablaan- 
tur,  et  sangoinis  peccata  purgantur  f .  Ecce  babes 
hic  sacramenta  Ecclesiae.  Bic  demonstratur  cate- 
ehomenis  qoid  amare  debeant»  m  seplem  malieres 
qoae  apprehenderant  viram  dnum  :  et  qoid  proiiciat 
eis  bapttsmiiB,  id  est,  ut  per  spiritum  judicii  el  per 
sptritum  combustionls  mlnora  et  maxima  peccata 
purgentur.  Quam  sequitur  canticum,   tinea  facta 
est,  in  quo  continetur  sacramentum  Synagogae.  Si 
modo  non  est  Synagoga  coijuncta  viro  Chrislo,  erit 
cnm  plenitudo  gentium  intraverit.  Propter  haec  duo 
sacramenU,  id  est,  Eccleslae  et  Sjoagogae,  oral  sa- 
cerdos,  diccns,  Deus,  qui  nos  ad  celebrandum  pa- 
uhale  sacramentum  utriusque  Testamenti  pagims  la- 
struis,  da  nobis  intettigere  misericoriiam  luam,  Quod 
doclor  docuit,  id  est,  remissionem  peccatoram  ac- 
cipere  gentes  pcr  Cbristianitatem,  et  Judaicam  ple- 
bcra,  qoae  vinea  dicitur  Soreth,  quando  fuerit  viiiea 


VSa  DE  ECGLESlASfU:»  OFFICIIS  UfU  IV*  ^  LIB.  l. 

DoinMu  Mmlk  dumus  krael,  id  €«1,  vk  vMhis  A  apcrtlt  scnMoiiNM  dMpaut. 


DiNiiiiHiiiit  iMcoittl  Metnlat,  iit  nndefli  misMicw- 
diaiB,  par  ^pM  ftt  imiMio,  imaUifal  Eeclesia,  et 
dicat :  Oueude  nokis^  l^eMJne, miMrJeenfiaei  Mmi. 
Tertittip  pedem  mene»  re^uanMnus.  Dieat  JMa  ift 
quo  ei  svpra  :  Tropolofica  (id  est,  meralis)  locirtao 
ad  iastiuitiooem  etcorraclioiiem  moraB,  sive  aper- 
tis  aive  Ogiuraas  prolaia  sermoBibiis»  respleit. 

Fas  est  ut  peslquam  doeli  AieriBt  catediameDi  de 
pursatiooe  baptismS,  iostmantnr  de  moribas*  Dicit 
Jectio  ^arta  :  Audke  aMetUei  me^  et  comedite  ko- 
«im,  et  deUaabitur  in  ctimiludku  anma  vesira.  in^ 
eiiamu  auwn  veeiram ,  ei  veniu  ad  ma  :  AMdiie,  H 
vivfit  amma  wstMi,  ei  feriam  vobiecum  paaum  «em- 
pt/eriium,  NMsericer<iMt  David  fidelie.  Quod  ita  liie- 


m6 

qMikuui 
admopitioiiem  doeieris  :  Stciif 
MfMM  deeidem  ad  fmnUe  agummm^  jfe  deeiderai 
muimamM  ad  fe,  Asm. 

Qood  Aosuttiiiiia  iia  :  Et  ^piidem  oon  male  iotel- 
Hstlnr^vooem  esse«orum  qut  oiim  siot  eatechumoni, 
«d  fmtiam  saocti  lavacri  fesiiiiaat.  Uode  et  solem- 
nHer  eanlacor  hic  psalmns,  ul  ita  destdorent  fbntem 
■emisaloms  pecealonim,  ^ueaBadmodnm  desiderat 
oeraM  ad  fbntes  a^mm.  SkivU  anima  meu  ad 
Boum  vhmu.  Unde  ^i  sapra  :  QBid  siavit!  Ouando 
veniam^  et  appareboante  ladem  Dei.  Hoc  est  quod 
sitio,  venire  ot  apparere.  SHio  in  peregifottlone, 
sitio  in  cursu,  satiabor  ia  adventu.  Sed  quando  ve- 
niam  ?  Quod  enim  citum  est  Deo,  laidom  etl  desido- 


rouymus  in^em  Isaia  :  Sermo  divinus  non   car- 1  "<>.  Quando  veniam  et  uppareba  ante  fadem  Dei  ? 


nis  iilis  bona,sed  aaiin»  poUicetur.  Si  eaim  audU^ 
riiis  me  bona  terra  eamedetis,  sive  bonuiB,qiil  dicii« 
Ego  »um  poitor  bonue ,  et  deleetabitur  iu  bome  et  in 
craeoUudine  auma  vutrtt^  Eigo  bona  qo«  aBimoe 
repromissa  sobI,  boo  divilte  et  coiporis  saBiias,  et 
saDcuH  difBitales,  qurn  etiam  philoto|dii  appeUaBt 
iodiAFeBlia,  id  est,  aee  bona.nec  ma]a,et  pro  vtOB- 
Uura  qoaliiaio  variaotar,  sed  IUa  credenda  sbbI  ad 
qam  borlalar  Deas :  DecHtm  *  molt,  tf  (ae  bwmm^  el 
reBqaa.  Hae  vult  doeero  qol  dicil^  Au^  audien- 
ie$me,ni  deeiinet  eaieeiiameBat  a  malls  moribao, 
el  iaciat  boaos;  et  itenmi  i  Derelinquat  impius  via$ 
stuw,  et  wr  tai^Mis  coyitationes  ttuit,  et  revertaiur 
ad  Demkmm.  Sleal  prbM  dme  ledlones  propfer 


ez  iilo  detidorio  eat  el  boe  qood  damalor  aiibi, 
l^BOM  psttt  0  J&mim, kanc  reguifum,  ut  inhabitem 
iu  domo  Barmai  ppr  omnet  diee  vUm  mem.  Totum  ana- 
gogicam  sonat.  Idiptom  deprecatur  sacerdos,  ot  qui 
fesla  pascbalia  agimus,  oodesiibut  detideriit  ac- 
cenai,  CaBtem  vitm  titiamoa.  loter  lusc  doo  caaitoa 
BOB  «si  Jeclio  aetttsarla,  qaia  (at  pradliLlmos)  qai 
Ib  bOBis  moribos  aMNratur,  re^  ul  ccriestia  la&laffl- 
uMdo  seial»  qaamvit  propler  coBveBloBlia  lecHoait 
el duonim  eaotlcoram,  siBe  aliera  ledioBe ooBgrao 


CAPUT  XX. 

thduabueeereie. 
Dtriuanteeream  consecratomGbritti  httmanltaiem 


btslorieam  narratloBem  coacladanlur  uno  caotico,  ^  d^sigaart»  qoo  utimitr  pro  colomna  ignls  cui  oe»* 


sic  isia  una  dilatalur  in  duobus ,  propter  doas  res 
sibi  conjongentes,  soHloet  mores  bonos  et  cmlestem 
patriam.  Unde  Propheta  :  Aitfmo  ^ue  in  bonis  demo- 
rabUmr^  et  semen  ejus  karedkabit  Urram,  El  pene  in 
aliqalbos  reperiuiiiar  eadem  in  caBtieis  qo»  in  le- 
ctloae.  Dieit  leeiio :  Omnes  sMeafes,  vemU  ad  aquas ; 
canlleam  didl,  Sffivtf  anima  mea  ad  Deum  fontem 
eivum.  LecUo  dldt :  Feriam  vobiseum  paetum  sempi" 
temum  misericordias  Darid  fideHs ;  canticunf  didt, 
Deus  fldetis  in  quo  non  e$t  imquita»,  Lectio  iidt : 
Ei  quamodo  deuendit  imber^  et  nix  de  emh ,  el  Hluc 
uttea  uon  fevenUur^  sed  inebriat  terram ,  et  infundU 
MM,  el  reHqua ;  cantieQm  dlcH,  itttdtof  itfrt  verba 
oris  mei^  ettepeeietur  sicut  pluvia  eloquium  meum^  et 
descemdam  Heui  ros  verba  mea. 

Qoibot  In  vertiis  evangdica  doctrioa  monsirator, 
qnam  precatnr  doctor  Inliindi  super  catechttmenos, 
posiea  admonetntnon  sMeanl,  dlcantque  qaid  in 
corile  babeant,  et  dlcit :  Doft  majpii/icenriam  Deo 
Hoetrot  et  rdiqoa.  lam  snnl  In  Ipso  introita  ostii 
bapttsmalis.  Orat  saeerdot,  qui  sentit  ex  devotione 
aAlmi  vocatos  eos  esse  a  Domino,  continuam  pro- 
tectlonem,  dlcendo  :  Coneede  proptlttis,  ut  quos  aqua 
baptiematis  abluis^  continua  protectione  tuear'$»  In 
qnarto  eantlco  teneamus  quartam  pedem  mens». 
Beda  in  eodem  anagoge,  id  est,  sensus  ad  soperiora 
docent,  focotlo  est  qa:e  de  pnemiis  fuiuris,  et  ea, 
qo»  In  eo^lis  est  vita  futura,  slve  mysiids  sive 


jonximH»  leoaeBet.  Etenim  Ullns  lomen  Gbrltti  do- 
etrinmn  dgnal,  qul  est  fons  omnls  sapienlie;  iSo 
eatoebamenomm  tenebrse  expulsae  sont.  Qnl  cereos 
ideo  BOfo  igne  aecendltor,  ut  deslgnet  Ghristl  do- 
otrinam  novam,  qutt  est  in  Novo  Testamento,  slve 
novam  gratlam  qoa  illastrata  est  not  singulariter 
Domittica,  viddlcel  Gbrhti  resurreetkme.  Additur 
eiiamfai  MbeHo  memorato  alter  cereus,  nbi  dicitur : 
Et  tuue  iUuminaniur  duo  eerei,  tenemibu$  duobks  no^ 
taras^  et  rdiqaa.  Nos  vero  hunc  ordinem  dlligeutl 
aira  voliimtts  obtervare,  quoniam  Ghrislus  lux  vera 
qum  Uhtminat  amnem  homtnem  venientem  in  hune 
maBdifm,dizil  choro  apostoiorum :  Yos  estis  lu» 
maarfi.  SH  cereus  consecratus  in  Ghristi  persona; 
^  sil  alter  cereus,  iUuminatus  a  primo  cereo,  choms 
apostolomm  :  otriqoe  sint  in  eccleda ,  utriqne  pRB- 
cedant  catechnmenos  nostros  ad  baptismum,  praece- 
dant  nos  ad  terram  promisslonts.  Christi  apostolo- 
mmqae  constitutione  dOigentissima  cnra  debemas 
observare.  Per  se  Ghristos  inumiiiat  Ecclesiam,iIIn- 
minat  et  per  aposlolos.  Unde  Auguslinus  ad  Janua- 
rinm,  quando  d  eqionit  cur  nos  jcjuni  communice- 
mus,  cum  apostoli  non  jejunl  commuuicaverinu 
Namque  Salvator,  inquit,qtto  vebemenlios  commen- 
daret  mjsterii  illitts  dtitudinem,ultlmttm  hoc  volui» 
infigere  cordibos  et  memori»  disdpolomm,  a  quibus 
ad  passionem  digressus  erat :  et  ideo  non  praitcepU 
quo  deinceps  ordine  snmeretnr  nt  aposiolis  per  quos 


EodeiUs  dkfMiiiiiii»  erat,  semrel 
4oaims  TarieUiilMis  esteclittiDeBerai 
iradHiiiiws»  id  est«  io  qMrta  feris  post  medisiii 
QuadraigesiinaiD»  io  qva  docti  smH  de  lideei  flMH»- 
biis  :  et  in  liodienia  die,  qua  perlbetius  instniiiii- 
lur.  lo  lits  daalws  varieUtilKis  ooii  reor  doctomsii 
Ysnare  doctrioanit  cum  &l  bis  duolHis  vita  nostra 
peodeat.  Uode  dicil  Beda  iii  libro  de  laberuaGiilo : 
Vita  nestra  io  prflBseBa  fide  et  operatione  recla  con- 
sistit.  Propterea  Jiodiema  die  repeauir  deeuiiis 
opus»  ttt  si  (brie  per  oblivioneia  diiapsum  est»  quod 
oiimdidiceruut^eateGhameiiiaut  si  aliqui  noadum 
ialerfMruotf  bodie  piemus  tostniantiir. 

CAPBT  xxr. 

D§  pfettutuUfiume  kctionum  in  \nglin$  PatcktB  ei  in 
ttffUUi  Penteco$U$^ 


AMALA&tt  PISSBYTKRI  METENSI8 


\m 

iocum.  lo  A  ques  aui  seias  in  oorpore,  aol  «Um  dtsoemil  in 
doelores  in-  tempore»  omnes  in  vuam  pariat  iptttia  malor  infu»- 
liam.  Et  io  sequenlibtts :  Ut  omols  Imnbo  hoc  sacra- 
•memnm  regeneratioois  ingressus ,  in  rent  Inooeeii- 
iisooram  iofantiam  renascatur.  Prepier  fiilnram 
reoovatiooem  io  veram  innoeentiam ,  }am ,  qoaai 
foctura  sit  quod  cito  esl  venlnrum,  ex  persona  ipso- 
rum  caotat  caotor  cantica  qum  caeleri  non  possanl 
caotare,  qui  maculali  sunt  post  utemm  bapiismi; 
ul  lectio  sil  ista,  sicul  oobis  videtor ,  quasi  speeles 
magisirorum  ;  et  caoticam>  quasi  l^eoevoleiiiia  ao- 
ditoris  :  et  oratio  saoerdoiis  atqoe  populi,  qui  re^ 
spoodeoi,  Ameuy  cooiinBatio  pnBoedeoiis  lienem- 
lentia&.  Caotare  soiius  esi  in  conspectu  Domioi  gan- 
dere  pras  caeteris  de  innoeentta,  qua  preeui  dubio 
B  vestiuatur  infantes  in  baptismo.  Quamvls  propicr 


Tribusgeoeribus  subditorum  debiuirss  somus  lo- 
qui  itt  ecdesia,  sciiicet  sapieiMib&,  et  insipieoti- 
hus,  et  domesticis  noslris.  De  sapientibus  el  t»si^ 
pieatibus  lequitur  Pauius  ad  Romanos  :  SafdeiUibue, 
jnquit»  et  hutpietUit^fu  debiior  $unu  l>e  domeslids 
dicit  ad  Gorinibios ;  PrasteriUa  qua  extrin$0eu$  fwH, 
in$taniia  nua  quotidiana  $oUicitndo  omiiiicm  EceU' 
MiaruM»  Per  insiantta  igiuelidtaiia « quas  vocat  soliicl- 
tttdinem  omuium  Eodeaianim,  iiiam  doctrioam  mo»- 
sirat  quam  quotidie  faciebat  ad  eos  qui  seoum  moro- 
baniur.  Slatus  noclis,  in  quo  legimus  qoasiinsipieo- 
tibus,  monstrat  corda  insipientium,  quibus  necesse 
est  utextrinsecus  lumeB  halieani.  Utrosque  hal)emus 
in.eociesia  nosira,  et  sapienles  et  insipientes.  Melius 


caotom  eaotica  did  possttoi,  tamen  in  Mbris  unde 
ista  esoerpta  sunt ,  earmioa  aut  cantica  Tocaninr. 
De  primo  scriptum  ost :  Tunc  ceamt  if  oyiet  et  (Uii 
hrasl  earmen  koc  ihmino^  e$  dixamni^  CumUmna 
Donuno.  De  secoodo  ita  Isaias :  Caniako  diUeia  mea 
eaniicum  pairuelie  mei  mneceeuie.  Vinaa  factaeet^etc, 
De  iariio  iia  iu  Deuteroooflsie :  ScHpek  May$a$  eanti- 
eum  koc  et  docuii  filio$  i$fmel.  Quarlum  quamvis 
ooo  praetituletur  io  Psalterio  de  caotico»  tameo  ah 
Augusiino  viro  doelissimo  habomus  iUnd  eaoticom 
oominatnm.  Sic  euim  scripdt  io  praCslioDe  canlid, 
SicNf  cervue :  Corpus,  inquii»  Christi  Ecdeaia  esi, 
nec  in  omnibus  qui  iotrant  io  Eedesiam,  invenitor 
taie  desiderium;  sed  umen  quicooque  sBavitalem 


eoim  coovenit  catechumeoos  compaiari  iosipieoti-  ^  Domioi  gustaveruBt,  et  quod  ets  sapii,agBOSCHBt  ia 
bus  quam  sapientibus.  Propt^r  haoc  .proouoliaiio-     cautico.  "^ 


jiem,  quain  facimus  in  vigiliis  Pasdue  ei  Peuteco- 
stes,  isia  tangimus,  ui  uoverimus  quare  aliler  pro- 
uuntieiur  iu  odicio  missx  ei  aliter.  isto  oifido.  Qum 
si  Dominus  dederit,  plenius  dicturi  sumus  in  oiiicio 
diurnali  et  nocturnali.  Propier  caedtatem  cordis  ca-^ 
techumenorumt  qui  sunt  insipieutes,  comparavimus 
lecliones  eorum  statui  noctis ;  ut  in  oocte  proouutia- 
tur  lectio,  iu  pronuniieiur  io  prseseniia  calecbtt* 
menorum.  Dicii  libellus  de  quo  saepe  memoravimus, 
qui  contioet  Romanum  Ordinem.  Non  pronontiatur 
Jectio  libri  Genesis,nec  lectio  libri  Exodi,siiniitter  ei 
de  ca&teris.  Si  enini  boc  ol^servatur,  banc  notlis  vi- 


CAPUT  1X10. 
De  oiei  nnetione  in  eabkaU  saMdo. 
Scrutinium  habet  suum  proprium  opuaculum,el 
propterea  nos  oporiet  pnsierifo  iihid,  prxdpue 
quia  jam  inde  operatum  esi«  Sed  ipiiB  ib  itinere 
nostra  charwsima  ioveBimus,  bob  possBious  pne* 
terire  ea,  oisi  viseodi  gratia  oscohim  eis  prabea- 
mus.  Acper  hoc  libei  ouoc  ittcere  de  old  imctiooe. 
Didtor  10  SacrameoU) :  lo  sabbato  Paschas  ad  red- 
deoies,  didt  douiious  papa  posi  gisTtyn» :  Priioo  di> 
ceodum  est,  reddant;  ei  postea,  qoid  dicai  papa : 
Nempesleetiooem,  quam  acoeperuot  qoaria  bria 


deuir  posse  habere  rationem  :  eis  qui  cognoscuni     post  mediupi  Quadragesimae,  hodie  redduBi. 


cives  ccelestisHierusalem,utsapientes,pronualiandi 

sunl  itdem  ut  amore  dulcediois,  nomims  dvis  sui 

avidius  iectio  bibatur.  lii  vero,  id  est  catecbumeni, 

qui  nondum  cognoverunt  dves  Ilierusalem,  frustra 

eis  profertur  auctor  incognitus,  quibus  flrmissima 

auctoriUs  vilescere  potest  per  ignorantiaui. 

CAPUT  XXU. 

De  canlici$. 

Es(o,  catechumeni  in  proximo  futuri  sunt  de  cocu 

centnm  quadraginU  quatuor  milLium,  qui  cantant 

eantirum  novum,  quod  nemo  potesi  dicere,  nisi  ille. 

Pro  illo  precatur  a  sacerdote  in  Sacrameniario  :  et 

ttt  ab  iniroaculato  divini  fontis  utero  in  novam  re- 

oalus  creaturam,  progenies  coelestis  emergal;   et 


Papa  inlit :  Nec  te  iatei^  Satana^  imminere  tiki 
peBna$ ;  ei{>osi  pauiulum  :  Da  konorem  SpirUm  eancto 
paraclaOf  el  recede  ak  ki$  famuti$  et  (aamiabue  Dei; 
iste  est  exorcisious  papas,  ipse  pneeesdt  io  old  coose- 
cratiooe.  De  quo  olBcio  dicit  G««gorius  io  liomiliis : 
Saocu  qui^  Ecclesia  qiiotidie  spiritaHler  agk  qttod 
iuoc  per  apostolos  corporaiiter  fadel»al.  Nau  sacer- 
doUs  quscum  per  exordsmi  gratiam  maoum  creden- 
tibus  imponunt,  el  babilare  malignos  spiritos  in 
eorum  mente  contradicuni,  quid  aUud  fadunl»  nisi 
dsemonia  cjiciunt,  Sequitur  in  Sacrameoiario :  Posi 
boc  Uogit  slngulis  nares  et  aures,  et  didt  ds,  Efkpke* 
ta  Istud  officium  pndibatum  esl  in  memorau  qparU 
feria,  sed  fors  ideo  reperitur  quia  aliqtii  otiiuduui  ve- 


fm  DE  ECCLCSIASTICi»  WflCnS  UB»  Pf.  —  LIB.  I. 

neranl,  sfte  per  Be^igentiaro  perdi^nmi  <|tiod  ae-  A  €APOT  XXIY. 


mt 


ceperunt,  qai  Tenerant. 

Seqohur  in  eodem  Saeramentario :  PoBtea  tangit 
de  oieo  sancio  scapalaB  et  peciiis.  Hi  praMYkmify 
Istod  otenffi  ad  doBniB  grati»  Bel  pertinel,  de  ^ 
dioelnt  Faoltn  :  Alteri  ftdes  hi  eodem  splrifo.  Ad 
talamen  meotis  et  eorporis  imponltnr  olecmi  in  sca- 
paiis  et  pectore.  fa  armis  tutaminis4oettm  scnlom 
solet  tenere.  Fidem  idem  Apostolos  inter  caeteras 
Tfrtot^  pro  scnto  ponit,  drcendo :  Sumentes  $euium 
fidiei.  Fer  cogitationes  praTas  et  opera  diabdos  nos 
corrompit;  propterea  moiiimiir  oleo  exorcisroi,  M 
ost,  scoto  fidei  in  scapolls,  qoae  sonl  habiles  ad  por- 
tanda  onera,  per  qoas  inteNtgere  possnmiis  opera,  «l 
expulsa  opera  diaboli  non  habeanl  loeom  redemidl. 
SimfKter  et  in  pectore  pro  monimine  cogH&tiommi. 
Undio  forinseca  ostentfit  qeld  hitos  opereliir  Spl- 
rilos  sanctus  ad  invocationem  sacerdotis.  Et  dicit: 
Abrenumioi  Satan^e,  idesi,  <fiabolo,  tfuem  in  ore 
tenebae  per  immo(aihnem  idolomm  t  itemm  :  Et 
omttibus  operibus  ejus  f  Qux  aKqua  sonl  camalia , 
sicnt  est  Toloptas  camis,  ad  qnam  pertinet  cibns 
snperftuus,  ei  potus,  et  oronis  loxnria  ?  et  atiqua  spl- 
ritalla,  sicut  est  superbia,  invtdia  et  caetera.  Pro- 
pter  baec  camalia ,  ol  abstnt ,  ungitur  in  scapolfs : 
et  propter  spiritalia ,  nt  adsint  menti ,  nngitnr  in 
pectore.  Sequitur:  Etomntbus  pompisejus,  Ulbre- 
Titcr  stringaro  oroncs  bonores  vanos  et  sopertlnos 
bic  intelHgo :  de  multis  onuro  proferaro.  Qnando 
aliqnt^  hnperator  ycI  potens  (^stis  diebns  procedit 


C^mprobatur  e»  Evangelh  posse  sahari  eatechmmm 
per  tomfesnouem  ceeieromm  fideliuusm 

Seriptnin  est  ia  EraiigeAio  Marei  Tonlsse  Syi^ 
pbcnrisBara  moHefen  ad  Ghrlsiam  ,  ro(anlem  prci 
ftHa,  qo»  habebai  spirllom  Immondam.  Coi  Domf- 
niM  dixil :  Siiie  fnrius  saimrari  fitios :  nm  entni  est 
bonum  sumere  panem  /l/tomm,  et  mittere  eemtbms, 
M  iHa  respondet ,  et  dieH  ei :  Vtique,  ^mfne.  I9am 
et  eatetti  tub  menea  comed^  de  mieie  puerofum.  £t 
tnf  itH :  Propter  hunc  eermonem  vadi,  exik  deemo- 
mum  de  filia  tua.  Hasc  inaller  SyrophOQnlssa  typoni 
gesslt  Ecclesi» :  qo»  qoolidie  rogat  Domtanin  pro 
filla  saa,  quae  nondom  est  CfarlsliaBa,  el  Mfirl  Mcm 
saam  pro  Ipsa,  qooniam  propler  infantiim  iUa  adhoc 
B  noB  polest  loqal ,  qoam  taraen  credhno»  si^tari , 
jma  Hhid  Erangelil  per  sermonem  maivls :  Ut  Iski 
aaditil,  propter  hune  urmonem^  id  est,  qoera  maler 
protaRl ,  hamllHatft  et  fidei ,  eiiyit  dxraonhmi  a 
fHlB:  Ita  cre^mas  per  conllesslonem  porrigeBiiom 
Infamem  atf  fentes,  expelli  daeroones  a  caledromenis. 
Qood  fide  matris  salvala  sit  AHa ,  aperte  MaUhflNis 
narrat,  dicenle  Domino^:  0  mulier,  ma^na  est  fides 
tun;  fiattibi  sieut  th.  Et  sanata  est  fUia  Htius  ex 
iiia  hora.  Unde  habemas  in  libro  Bedae  scriptom , 
qoem  fecit  snper  Marcam.  Propter  hamilem,  inqail, 
malris  fidelemqae  8ermoBem,filiam  deserali  dmo- 
ftlom.  Ubl  dalor  exemplom  catechiiandl  et  baptl- 
aandi  inlhntes ,  cfila  Tidelicei  per  fldem  et  confet- 
sionem  parentnm  in  baptismo  liberanior  a  diabofo 


ad  missam ,  ducitur  cum  eo  fntcr  caeleras  poropas  ^  pa«*v"K ,  qul  necdom  pcr  se  sapere  tcI  aliqoid  cogl- 


phaferatus  equos  auro  et  argento,  super  quem  nut- 
his  sedet  eondo  et  rcdeondo.  Ecce  poropa ,  ecce 
fraslratus  honor.  Proroissio  facta  cst,  ot  flrroa  sit, 
gratioe  Dei  quasi  qnodaro  ot^o,  tribaenduro  est.  f)e 
qoa  proroissione  dicit,  qol  supra,  in  memoraHs:  hi 
die  qnippe  baptisroatis,  omnibos  nos  antiqui  bostls 
operibos  atqoe  omnibns  poropis  ejns  abrenontiare 
proml^irous.  Itaque  unusquisque  Testram  ad  consl- 
derationero  sux  roentis  ocuto^  reducat,  et  sic  servat 
posl  baptisroum  quod  ante  baptismnm  spopondtt, 
cerlHS  qnia  jaro  fldelis  est,  gaudeat.  Per  praesentem 
abrenuniiationero  expntsus  est  prior  ho^s?  per 
confessioiiero  credutitaiis  introeat  secnndus.  Quaro- 
Tis  post  coiisecrataro  aqnaro  Interrogetar  credntltas, 
tamen  hic  a  nobfs  recttabitur  propter  conttnuatio- 
nem  expulsiOnis  prioris  hospilis  et  introdoctionis 
secundi.  Dfcit  sacerdds  :  Credis  in  Deum  Patrem 
omnipotentemf  Confitelur  interrogatus  se  credere. 
Ecce  aditus  jam  paratos  secundi  hospitis  per  fidem. 
Poslea  interrogatus ,  si  credat  in  Filiuro  ,  respondel 
credere  se.  Ecce  aditus  diviooruro  operaro.  Pro- 
plerea  factus  est  Deus  horoo,  ut  nos  alloqui  posset, 
et  opera  sux  Toluntalis  monstrare.  Post  hoc  dicilnr : 
Credis  in  Spiritum  sflnrtum  f  Respondet  se  crcdere. 
Cxpukse  pompae,  adoptantur  dona  vera  Spiritus  san- 
cii,  qux  cnumcrat  Isaias. 


lare  boni  possnnt  ant  mali.  Ex  hoc  datur  InlellTgl  Ot 
adoltus,  qul  potest  toqui ,  ore  proprio  confl»sionem 
soaro  proferat ,  qnaro  propterea  c«tcri  olferant  pro 
parTulis,  quia  ipsl  loqnl  non  possont.  Be  qna  re  dl- 
cll  Aognstinos  in  ^^istoh  ad  BonMichim  eplscopom 
de  parralls  reqotrentem :  Qaaeris  a  me  olram  pa- 
rentes  bapUzails  parTolls  sois  noceanl ,  com  eos 
dflemoniorora  sacrifl^is  sanare  eonanlorT  Et  sl  non 
nnceaBt,  qaomodo  eis  prosh,  eam  bapfizantar,  pa- 
rentom  fides^  qooram  eis  noo  potest  obesse  perfidla  ? 
Ubl  re^ondeo  tBBtam  iHlos  sacramenti ,  hoc  est 
bapHsml  saloiaris,  esse  Tlrtutem,  Ib  sancta  compage 
corporis  Christi ,  nt  semet  generalus  per  alioram 
camalemToIontatero,'ci/ro  seroel  regeneratos  Itierit 
per  alloraro  spiriialero  Toluntatero,  deinceps  non 
possit  Tinculo  alicnae  inlquitatls  obstringi,  coi  nulla 
sua  Toluntate  consensit.  Si  ediro  secondum  sancturo 
Augustinuro  alterius  Toluntate  regcnerator  parvulus 
in  baptisroo,  nulli  incredibile  debel  esse,  nisi  sal- 
Tctur  flde  alterlns.  Non  enim  potest ,  dI  oronibus 
liqnet ,  saplentiam  habere  fidei  Infiins,  qui  nondum 
sapll  neque  inteingit:  efqui  non,  Jnxu  qood  in 
promptu  video,  roiilturo  separator  moribus  a  pecori- 
bns.  Aniroaro  babei  parrulus,  qnas  viTlficat  corpos, 
quam  etiam  bat)ent  pecora :  memoriam  baliel ,  sed 
fllam  quaro  pecora  bat)ent,  id  est,  earo  qnae  per 
sensuro  corporis  inirat  ad  animaro  :  nihilominns  hi 
Cfttcris  openbus,  qoantum  segrcgetar,  aut  nou  sc- 


m|.AW  PBMilTtEBI  lB»»Si8 

giegeiur  ab  illis,  fMsile  poMii iigiKwd ;  oeqiie  hoc  A ^jmrlitBdiafcm  eieduiiteitf  panrulonini  e»eBceBi, afl- 

tur  in  Infantibos  fides.  Solenas.  eaim  nomlnare  ii^ 
faDteio ,  ei  dioere  el :  Credis  in  I>e«m  Patrem  ? 
alqoe  lespQmlet  ofievenf  T  Gredo«.  Satia  aiqieriiis  de- 
mon«tratiun  eat  ex  evangelico  te^menio,  (food  fidea 
offerentia  poaaH  eam  salTare.  £t  ex  Auguaiino  poa- 
aumiif  iateUigeie  eumdem  parvolom  reapondere  voce 
oilbrentis,  ubl  dicit :  Facit  boc  unus  Spiritos,ex  f{uo 
generatur  oblatua :  et  nbi  idem  Augnstinua  dispuiat 
et  simililudine  sacramentorum,  ad  eas  res  quarum 
aacramenta  sunLy  ubi  dicit»  cum  respondetur,  par- 
vnloa  credere  qui  fidei  non  babent  afiectura.  £x  qjuo 
intelligerepoasumost  ex  aimilitudine  responaioBis, 
quasi  ipse  panrulus  reapondeat»  aacramentoio  fidei 
oelebraid  io  panrulo,  et  in  alio  loco,  ubi  dicit :  Nam 


al  absolvaBir  parvuUia  aUenna  ilde,  qm 
alieno  peccaio  obtlgatiia  est.  QBtt  caosa  aH  ot  alte- 
viBavohiBtBle  ragaBeeelBB,  memeralas  ABgBaikiBS 
Bd  oBBidem qaem  aapfa,  ib  aequoBtibua  moBaiwi : 
|Bt  aBiea,  iBqBlt,  poasit  legeBorari  per  ofiejiim  vo- 
\  aiienae,  eum  offuiur  eonseerandBs,  lacit 
.  SpiiiiBa,  a  qBO  re^eratnr  oblatoa.  Non 
eaim  aorlpiBm  est.:  Nisi  qBis  renatBa  fuerit  »  pa- 
renlBm  volBniate»  ant  ex  oflerenlium,  vel  miniatran- 
tiBm  fide;  sed :  Nisi  quia  reBatBB  fiierit  ex  afua  et 
SpiiiiB.  Aqna  igiiBr  esbibenf  Ibrinaecua  aaeramen- 
tuin  graiiB ,  ei  Splrltna^operana  iQtrkiseGBa  benefi- 
eiam  g«ails«  Liqoido  bic  monairalur  moram  cqb- 
iiBaaionla  Baair»  leBBtsae  Bcaiesiam  saBeii  AugBStinii 


esi»  Bl  mimal^  Adem  suam  oflevat  pro  parvulo,  B  ^^i  credere  respondent»  iu  eiiam  fideles  vocantnr. 

f  ita  credo  propier  opos  unius  Spiritus  sancti,  quod 
ofierena  respondet^  bqc  esse  illius  quem  offert.  Non 
diceret  toties  sanetus  Augustinus  fidei  sacrameiitBm 
nisi  esaet  aliquis  efibcius  inier  rein  ipsam  et  simili- 
tttdinem  qus»  id  est,  inter  sacramentum  fidei,  quod 
poiest  fides  noipinari ,  et  ipsam  fidem ,  qoam  bomo 
profert  ex  intelligibili  animo.  Stcut  enim  disiat  ali- 
quid  inter  nostram  s^Uoram^  quam  accepimus  in 
baptismo,  et  Gbristi,  qua  resorrexit  a  mortuis,  ui 
uHra  Bon  moriatur :  ila  inter  saeramentum  fidei  et 
fldem :  Tamen  ipsa  saeramenta  ad  boc  valent  ot  nos 
perdueant  ad  ipaas  res  qnarum  sacramentum  sont. 
Saeramento  fidei  salvatur  parvoUis  usque  ad  tempoa 
quo  possit  discere  fidem  suam.  tJnde  qiu  supra,  in 


id( 

quando  dieii :  fiM  enim  scripium  esi ,  nisi  quls 
leBaiBa  faeril  ex  parentom  voluniate,  eut  ex  oifercB- 
liBm  Tel  mlnlatraBtium  Ade.  ttuod  psopierea  dicit , 
Bl  ioleHlgamua  bob  ease  opua  liberatidi  parvnlQin 
volualale  sive  fide  offerentium ,  sed  Spiiito  saaeia, 
qui  eoonMMla  est  m^oribus  offerentibBa  ei  pmrvulis 
roBatia.  Tamen  ut  faoc  fiai,  id  esi^  ul  saketur  par- 
vubia  per  opera  Siuritus  sancti»  valei  mBltum  voIub- 
tas  ei  fides  otiBrentium.  Ei  paulo  posi  dieii  memo- 
raiua  AttgQsiinus  ia  meroorata  eplslpia :  ReseBeraos 
ergo  Spinttts  In  uu^eribus  offereutibus,  el  parvulo 
eblalo  renatoqoe,  commoois  esl ;  idcoque  per  socte- 
taiem  uniBa  i^Bsdemque  SptriUis  prodesi  offercfltium 
voluBtas  parvuio  di)lato.  Dicilor  quodammodo  pai^ 


vulus  fldeiRi  habere  pn^tec  fidei  sacramenUim ,  H  C*  sequentibus  ad  eomdem  qnem  snpra,  dicit :  Itaque 


eOBveraionem  ad  Deum  habere  propter  conver&ionis 
aacrameBlum»  quia  esl  in  illp  celebraia  similiittdo 
fidei ,  siasiliiudo  couversionis.  Uode  eadem  in  cp'- 
aloia  Id^  qni  supra :  Si  enim  sacramenta  qoasdam 
simililudinem  rerum  eamm  quamm  saciameBia 
sanit  Ron  iMbereBi,  omniiio  sacrameBia  bob  essoBi. 
£x  hae  autem  similkudine  pierumqiie  jam  ipsanim 
rerum  noBUBa  aoclpiunt.  Sieui  ergo  aeeundum 
quemdam  modum«  sacram^ftum  eetporis  Chriati, 
eorposGhristi  est;  sacrameotum  sanguiflis  Chriati, 
sanguis  Cbristi  esi,  ita  ei  sacramentiim  fldei,  fides 
esi.  Mihll  e&t  autem  aUud  ciedere,  quam  fidem  ha- 
bere:  ac  perhoc,  cnm  respondeiur  parvukis  cre- 
dere,  qui  fidei  non  habent  effectum^  respondetur, 
fidem  babere  propter  fidei  sacramentom,  et  conver- 
lere  se  ad  Deom  proplcr  conversionis  sacraroeniuip : 
quia  et  ipsa  responsio,  ad  celebrationem  pertinei 
sacrameDii ,  sicut  de  ipso  baplismo  Apostulus : 
€oJucpa/ft,  ioquit,  «umiM  Christo  perbaptimum  m 
mortem...  Non  ait^  sepulluram  significaviai.us,  sed 
prorsus  ait ,  conteptUti  sumus.  Sacramentum  ergo 
ianise  rel,  nou  nisi  ejasdem  rei  vocabulo  nnncupavit. 
t  £x  sacreinento  quidem  babet  similitudinem,  quasi 
ipse  parvuhis  respondeat :  ex  ore  offerentuim  fidcm 
soam,  habet  quodammodo  fidem.  Slcut  nos  propter 
similitudinem  sepultur»  Domini,  quam  accepiraus 
in  baptismo,  ipsam  rem,  id  est  sepultoram,  aglmus, 
ita  cx  rcsponsione  parentum  sive  oOerentiijm ,  qni 


D 


pan'uhim  etsi  nondum  fides  illa  qu»  in  credentium 
vohmute  oonsistitjaip  lamen  ipsius  fidei  sacramcB- 
tum  fiddem  facit.  Nam  steut  credere  respondctur, 
iu  etiam  fideles  vocantur,  noB  rem  ipsam  annuendo, 
aed  ipsius  rei  sacramentuin  percipiendo.  Cum  autem 
sapere  homo  coeperit,  non  illud  sacramentum  re- 
peiii,  sed  inteUigit,  eju^ue  veritati  consona  etiam 
vofainUte  eoaptabitur.  Hoc  qiiandiu  non  polesi  vaie- 
bit  sacraroentum  ad  ejus  tutelam  adversus  eonirarias 
petesUtes,  et  Untum  valcbit,  ut  si  anie  roivoris 
Xrationis]  o^um^  ex  hac  viu  migraverii,  per  ipsum 
sacramentum,  coromendante  Ecclesis  chartute,  ab 
ilia  damnatione  qiue  per  unum  homtDem  intravit 
In  mundum,  Christiano  atjljutorio  liberelor.  Hoc  qui 
non  credijl,  et  fieri  non  posse  arbitratur,  infidcUs 
est  elsi  fidei  habeat  sacrarnentum  :  longeque  nielior 
est  illo  parviilus  qui  etiamsi  fidem  nondum  habcat 
in  cogtUtionc,  non  ei  Umen  obicem  contrariae  cogi- 
tationis  apponit. 

CAPUT  iXV. 
De  conucratione  bapti$terii, 
lii  prima  oratione  mundatur  et  serenatnr  babiu- 
cvlum  hospitis,  qui  Deum  debet  suscipere,  et  depre- 
catur  qjus  advenlus,  ut  cx  ipsa  oratione  possumos 
cognoscere.  OmnipotefUf  inquit,  sempiteme  Deiu^ 
adeeto  magnce  pietatis  lua  mytteriis,  adeuo  eacTe- 
mentiSf  etc.  In  sequenti  manffesUt  se  jam  habcre 
hospttem  cui  loquatur :  quapropler  dicit :  Sursum 


f04S  BE  ECCLE5IAST1CIS  OFWCIIS  LIBRI  IV.  —  UB,  l.  im 

cordQ,  Deiade  graiias  agit  quia  dignatus  est  tam  A  retur,  sequentia  veriMi  monstraiit  fmeMillt  onK 
magBtts  hospes  ad  tam  bumile-hospitium  descendcrc,     tionis. 


ut  in  aadem  oralione  monstratur.  Et  licet,  inquit^ 
m$  tanlU  fmfsteriu  ex$£quemii$  itm«s  indignu  etc 
Deiiide  recoHt  miracula  quad  jam  facta  sunt  per 
aquam»  id  est :  In  primordio  creationis  Spiritus  san- 
clya  ferebatoir  super  aquas ,  ut  Tirtutem  sanctiflca- 
tiofiis  aquanim  natura  eonciperet.  Refert  et  aliud, 
quod  in  salatatione  arcae  factum  est. 

Unde  ita  scriptum  est  in  memerata  oralione : 
^gU9y  qtii  nocetUiM  mundi  erimina  per  aqnai  ablnens^ 
mgengrmtioms  tpedem  in  ipsa  dilutii  efusione  signa- 
ifi\  ete.  Fostea  intrat  saeerdos  ad  expidsionem  dia- 
Ml,  dicendo :  Proad  ergo  hincy  jubente  te  Domino^ 
•imtM  ipirtlaM  immundui  al^seedoL,  etc. 

Qaan  ignomlnia  digiius  sit  bespet  aqoae  oipeUi » 
per  soam  inMffiattonem  sacerdos  menstral,  ut  illud 
hnpleatur  quod  Doroinas  dlsit :  Nnnc  prinGeps  moiuli 
buius  ejicietur  foras.  JEjeeto  illo  bospife  nmnitor 
aqua  crucis  signacnlo,  ut  non  habeat  locom  redeundi 
diabolns.  Per  inyocatlonem  sanetGe  Trtnitatis  exem- 
plo  baptisml  Christi ,  Trimtas  adest  in  nostro  bapti- 
sterio  per  inTocationem  saeerdotis« 

Prima  benediciio  Patrem  InTOcat,  qn»  dteit: 
Benedico  to,  ereatura  aqua^  per  Beum  mvum,  pew 
Deum  sanctum,  qm  te  in  principio  verbo  sepoflMnk  ab 
aiida,  etreliqua.  Secundae  benedi<^oni  FiUos  adest : 
Benedico  te  ei  per  Jesum  Christum  FiHum  efua  uni* 
eum ,  Dominum  nostrum ,  ^ici  le  in  Cana  iidUmm 


CAPinr  XXVI. 

Dt  tfflmjssjofie  eereotum  in  aquum. 
Cbmante  Toee  sacerdotls,  oi  deseondat  yinos 
Splritns  sancti  m  aqaam,  cerel  neophsFlonim  depo» 
nirntur  in  aqoam.  Qoare  hoc^  nisi  ot  demmistsMr 
modo  cereus  srgnare  Spiritom  sanctiim?  Legltor 
unam  coiumnam  foisse  in  Itinere  iHonnii  Ismel, 
quae  otramque  baberet  In  minisierio,.  boe  esl,  m 
hix  eis  esset  in  nocte  ex  imo  paHe ,  et  ex  aliera 
protectio  nnbis  in  die.  Be  qoa  dldt  sanclBS  Aog«* 
stinus  in  Ubro  xii  eoolra  Faostom  :  Cot  non  ergo  et 
nobis  Chrlstus  cohtmna,  qnla  et  reetns  el  simus,  et 
fulciens  infirmiutem  nostram  per  noeteHi  looeii^, 
B  per  diem  non  lucens,.  el  nLqul  non  TideBl,  Tkleaut, 
et  qoi  yidenl,  eoeoi  iant.  Legootnrqoe  qmam  dtas, 
ul  nostra  traiislatlo  tenei :  Domimis  aolem  prm^ 
debat  eos  ad  ostendendnm  ylam  per  dlem  In  cor 
Inmna  nnbis,  et  per  noelem  iii  eohmina  ignis.  Ul 
enlffl  per  cereom  Ulominstom  nd  memoriaA«e4a-> 
cinras  cohm^nam  ignis ,  qnss  flgorabat  ChristOBi»  o 
quo  ilkiminati  sont  apostoK,  qoibos  dkllur :  Vou 
estis  (us  mundi :  sieoi  a  beoodiclo  cereo  iUumiiioior 
alter  eerens,  ilapereereosoisiiBeioasifOt  iilmo- 
IhK  posswnns  dieere,  ceiOBm  piopter  BaUtiom  £ih 
desiae,  per  qBeia  ad  meoMifiam  redycimos  oolaift^ 
nam  ignU,  Spiritos  saoeli  persoBB  desigBalun  IMo 
Gregorios  Maxiaazeoas  Ib  sermono  do  aeeoniio 
epiphoaiis :  Bapliaarit,  inqoll,  Hoyscs  io  mariofe 


«t^ifo  admirabili  sum  potenthe  eonvertU  in  mnum,  «*  C  fn  „„^0 ,  sed  hi  typo  ol  in  ignra :  ita  ealm  PobIbs 


reli:iua.  Spiritns  sanctns  introdncitur  In  noTlssimo, 
el  est  omnis  deprecatio  ul  sicut  Domlaos  jussls  suis 
aqnam  fecit  obtemperare  In  superioribos  mlracoKs« 
ita  et  nonc  eo  jobente  efBdatnr  non  sohim  ludHlis 
ad  abluenda  corpora ,  sed  etiam  ad  pBvificalloRora 
mentis,  sicut  in  seqoentibos  dlcitor,  ol  prseter  aa- 
lurahsm  emundationem ,  quam  laTandis  possoBl  ad- 
bibere  corporfbns,  sint  eiiam  poriicandis  meotibBs 
efHeaces.  Hoc  in  k>eo,  Id  est,  poslqBam  dixerit  sa« 
cerdos :  f  n  nomine  Pslrtt,  0$  FUii^  et  Spirim  suncih 
motator  tox  qoasi  ad.lediOBera  legeBteBs 

In  pnesenti  oratione  humills  deprecatio  est ,  seo 
aliqua  praeparatio  mcnCis  ad  impetrandum  adyentum 
sancti  Spirilus  in  aquam,  ut  sicut  in  prima  oratione 
deprecatus  est  Deus  yenire  hi  mentem  sacerdoils, 
sic  et  in  sequentibus  deprecetur  yirtos  Spiritus  san- 
€ti,  nt  yeniat  in  naturam  aqnse.  ha  enim  dicU  sacer- 
des  :  Hase  nobis  proscepta  servantibus ,  ac  si  dieat : 
Non  nostra  praesumptione  tantam  yirtutem  aoderaus 
IttTOcare  in  naturam  aqus,  sed  ex  praecepto  Domini 
BOBlri  qui  jussit  baptismum  exercere.  Atqoe  dein- 
cqps  infit :  Tu  Deus  omnipotens  ctemens  adesto,  tu 
benignus  aspira^  et  rellqua  quae  seqnuntur.  Post  hanc 
bamtlem  deprecationem  yoeal  sacerdos  Spiritmn 
sanctom,  et  altayoce,  Id  est,  aho  mentis  afreeio 
deprecatur,  ut  dignetur  adyenvre  ad  ipsam  aqBtm 
ita  dlcendo :  Descendat  in  hane  ptemtudinem  foniie 
virtus  Spiritus  <»{.  Qoae  deprecanda  subI,  bI  iiri  opo- 


proBonUai.  Haboil  eigo  Biavo  formam  aqoflet  ^ 
Tore  Spirilus  sancti. 

Mie  lomlBo  esl  oeroos  neopbytomm  osqQB  od 
lenpBS  qoo  eaiMi  ecclesns  iliBmiBaDtiBr  s  tes^Miv 
qoo  casiori  eerei  iHumiBaBtmr,  iUomhianlBr  ol  000* 
pbytomm.  Poslqoa»  enUo  Spiritos  saaclBs  pona* 
Terii  corda  aeophyloram ,  el  eos  laliodBierilia 
socleutem  et  ooaBlaMtatem  fiodeslm,  Uiac  illBaii- 
nablt  corda  eoram. 

Sicai  eoim  in  sBapersona  habeiv  ol  sil  oommo* 
OKalio  Foiris  elFitti :  babel  ia  operatioDe,  at  ooo^ 
JBBgat  saaeiom  EceieaiBra,  el  eoBtioeat  in  imilato» 
SelemBs  dlfferre  oflkuim  iilaminaBdoram  cereorBm 
osqoo  ad  nia§m  ofllldBm :  sito  propter  c^usam»  ol 
prios  acdpiaBt  neophyti  impositiooem  maoBS  ^ 
seopi,  el  sks  eos  eredamus  ilIaauBari  Spurita  saocio, 
seo  pmpler  noeiem,  in  qua  odebramos  missam,  ot 
sical  gloria  vesBnoetieols  ilhistrata  csl,  Ita  illustro: 
lar  himiae  nostrorBm  eeremm.  Dkstaim  est,  m 
mstimo,  qaore  cerd  deponanlnr  io  aquom  ad  inyo* 
caHonem  SpirllBS  sancli ,  qBOoiom  ipsi  SpiriMig 
saneti  peiioaam  aiiqBO  modo  deBHmetmolb 

CAMJT  xxvn. 

De  unctione  ehrismatie  a  ffreebfftero  ^  et  de  impmb* 

sUme  matme  epieeopi  euper  neophgtunu 

Ameqoam  oliqBid  dioalar  de  maous  imposUioBe 

episeopl,  dkMndam  esl,  qoa  de  eiusa  ongAlar  oeo- 

phytus  a  presbytero  ui  Teriico  eapitis.  Ut  ia  gestis 


iW 


AMALARU  PRESBYT£RI  METCNSIS 


mn 


^ouiUMatmWg^i^i*  Sylvester  papa  iii&lUuU,  ut  a  A  sine  imposiiionc  manus  episcopi  possit  DC0|iliyto8 


prcsbyiero  ungeretur  neopbytus  in  cerebro;  ita 
eBim  scriptum  est :  Hie  consiiAuU  ,  ut  baplizaium 
Unlat  presbyier  cbrismate  levatum  de  aqua  propter 
oecnaionftii  transitus  mortis  f.  Quo  tempore  Sylve- 
ster  rogeret  Koclesiam ,  manifestum  est  :  hpc  est» 
lenpore  qno  Kiexnum  oonciiiun  ooniirmatum  est 
sub  imperatore  Conslantino.  Dcin,  ut  reor»  Patres 
sanoii  constituerunt,  ui  ungerentur  neophyti  a  pres> 
lyteris  cbrismaie  coitsecralo  ab  episcopo.  Unde 
UWI&  eorum  doclor  egreg ius  Beda  dicit  in  tracialu 
super  Acius  apostolorum.  Nam  presbyteriSv  sive 
eiira  episeopofflv  sive  praesente  episcopo,  cum  ba- 
piixani,  i^hrismate  baplizaios  ungcre  licei,  sed  quod 
ab  episcopo  fuerit  consecratum  :  non  iamen  fran- 


possiilere  regnniu  coelerum.  Lalro  qai  hi  cmcecon- 
fessus  estDominum,  et  audivitabeo,  HwKeme" 
cum  eris  in  paradho^  non  suscepit  maniis  3n<pesitio<- 
nem,  qnanivis  eum  baptizatnni  credamns  foisse  m 
cruce  suo  sanguinc.  De  quo  baptismo  ificit  Grego- 
rius  Nazianzenus  in  sermone  de  sccundis  Epipha- 
niis  :  Scio  enim  et  qaartum  baplismttm,  qno  quts 
snnguine  suo  per  marlyrinm  iMiptizatur,  quo  bnpU- 
smo  etiam  Christus  bnpiizatus  est ,  ut  et  in  bec« 
sicut  in  co^teris  formam  credeniibns  et  se  seqnenli- 
biis  daret.  f  D^  quo  baptismo  dicii  Augosiinus  m 
epistola  ad  Seleucianum  :  Jam  non  debemus  qtt9»%re 
quando  quisque  fuerit  baptizaUis ;  sed  qooscunque 
legimns  in  corpore  Christi,  qiiod  est  Ecclesia,  perit- 


leai  exeodeatoleo  signare,  quod  solis  debetur  epi-  B  nere  ad  regnum  coelomm,  non  nisi  baptizatos  in- 


seepis,  enm  tradunt  Spiritum  paracliUim  liaptizatis. 
QwA  ti  aoiea  agebaiur  fiuperflue  constitutum  a  san- 
clo  SgrWeairOf  quod  jam  agel>atur.  Secnndum  boc 
oOBsiiiuttpm ,  reor,  quod  ad  hoc  priore  tempore  de 
uoeiioDe  chrismatis  poniifex  exspeciabatur,  ut  per 
nMOtts  episcopi  omnis  unctio  cbarismaiis  agerciur : 
Hiqne  ad  iliud  lempus  oofli  generaliter  omnes  bapLi- 
zahentur,  pneeipue  eum  imperatores  ei  rainisiri 
eomm  pagani  emni,  ac  ideo  non  facile  neophytia 
peiuii  oeeorrere  epiacopos,  vei  ipsi  ad  episcopum 
Teaire.  Sacerdes,  qui  ungii  neepbyium,  verbis  su» 
emtionis  sohiiienMi  vincuierom  ei  alligalionem 
vokierani  menatrat ,  dicendo  :  Deus  onmipolens , 
Pnier  Donini  nosiri  iesu  Chnsii,  qni  ie  r^pmera- 


telltgere  del>emtts  :  nbi  Ibrte  quos  angustia  passionis 
inTeiiiii  ei  noientes  negare  Cbrisinm,  aatequam 
bapiiBarentor,  oocist  sunt,  quibus  ipsa  passio  pcx> 
baptismo  d^iata  est.  Eiiam  verba  S.  Sylvestri, 
qui  ob>emediom  dilficuitaiis  episcopum  consequen- 
di  anie  exitum  anim»,  jussit  ut  liniretur  ncoj^ytus 
a  presbytero  chrismaie  salotts  in  vitam  aeteruam. 
sic  sonant  quasi  possii  recipi  in  regno  coeloram  sine 
impoaitione  manus  episcopi.  Diversae  enim  snnt 
roansiones  in  domo  Patris.  De  illis  qui  per  negligen- 
tiam  amittuni  cpiscopi  prscscntiam ,  et  non  susci- 
phmi  maous  impositioncm»  pensandum  est,  ne  forie 
in  josiliia  iUa  damnetttur,  in  qua  oegligcnier  exer- 
ceBt  jusiiliam,  quia  debuerunt  fesUnarc  ad  niauus 


,  ^-, ^ , ,  , — 

Tii  ex  aqoa  et  Spirito  sancto,  quique  dedii  iibi  re-  ^  impesiiionem.  Sleui  enim  Christus  dicit :  Nh\  quit 

re9taiu$  fuerit  ex  aquB  et  Spirilu  idnctOt  uon  jMlisi 
iniroire  ht  regimm  Dei :  similiter  dicil :  NUi  abunda- 
verit  juetitia  ve$ira  p/iu  fiinm  Scribarum  ei  Phari- 
emormn^  nou  inirabiti$  in  f^nttm  ccslorum.  Yere  in 
hapiiflaio  diaiitiontur  nostra  peccata,  ei  consepeli- 
raor  Cliristo,  in  resnrrectione  jusiiOcamur,  sicnt 
cHeii  aposiolus  Pauius :  Mortuu$  e$t  propter  deiicta 
nMtra»  ei  reeurrexii  propter  jt^ificationtm  no$iram. 
Quis  eom  sosciiassei  a  mortois  y  idem  Aposiolus 
mantlesiai  ad  Romanoa  dicens  :  Quod  $i  $piritu$ 
eju$,  qui  emediami  Jetmi$  a  mortui$tkatilai  in.vobis: 
qui  $u$ciim)it  Jetum  a  moriuie ,  convivificabit  etiam 
mortalia  corpora  ve$tra,     Ad  quod  opus  Tivifi(yi 


omninm  peecaioram.  In  isiis  Terbis  et 
cnrationem  intelligimus  plagaram ,  ei  solutionero 
Tmctthiram.  Posiea  addii  memoratus  sacerdos  : 
Ipse  iinii  ie  ebrlsflMie  sahiiis  in  viiam  aeternam  :  io 
istis  vere  inielllgimos  salvaiionem  quamdam,  quse 
periinei  ad  sahitem  «sqoe  in  vitam  aeieraam.  Episce- 
pos  ▼effo  iransiiii  verba  :  Ipse  te  linii  chrismaie 
saKitie,  qoasl  dlilor,  nonsolum  oi  salvare  possit, 
sed  eiiam  diiare,  ei  dictt  :  Emitte  in  eum  aepiifor* 
mem  Spiritom  sanctnm  ioom  iiaracl«tom  de  ccelis, 
spirituin  sapienihe  et  inteliectus,  spirilam  censiiii 
ei  forlitudinis,  spiritum  seientijeet  pieiatis,  adin^ 
eom  spiritn  fimorts  Domtni  et  consigna  eom  signo 


craciSy  in  vitam  pcopitiatus  asternam.  Hsec  soni  ve^  p  Sphritus  corpora  nostra».superius  in  memorata  epi- 


stimenia,  quibus  oraarioportet  iiihim  regis,  oi  stare 
possii  In  auia  coeieaii.  Qni  bapiixantur,  Mii  suni 
Dei,  ot  ioannes  Evangeliata  nami :  Quoiquot  «n- 
fem  reeeperunt  eum ,  dedit  eie  poteetatem  fiiio$  Dei 
feri,  et  refiqoa.  Episeopus  deprecator  Deom,  ot  sieoi 
latare  dignauis  est  horoinem  per  l>aptismttm,  ita 
dlgneiirr  vesiire  reg^ilMis  Teslibtts»  qoibos  indui 
opmrtei  Alies  regis.  De  qoibos  flliis  dicii  aposlohis 
Paolos :  Omne$  qvi  in  Chri$to  bmptizati  e$ti$^  Chri' 
etmm  mdsuftf .  Ilii  uMiouot  se  nec^hyti  Cbristum, 
ulri  renovantnr  in  imaginem  ejoa  qoi  ereavit  eos. 
Mens  enlmTesiis  se  Chrislo,  qnando  iUo  apiriiu  ve- 
stitur,  qol  reqoievit  in  homioe  Chriaio,  pestqnam 
ccBpli  esse  homo.  Audivi  quemdam  tnterrogare»  si 


siola  demonstratum  est»  ubi  idem  didt:  SpirHn$ 
vero  vivit  propter  justificationem,  De  qua  justiGca- 
iione  dicii  sanclus  Augusiinus  in  libro  de  Civitale 
Dei  vigesimo  primo,  capiiulo  vigesimo  septimo : 
Nam  quid  cui  prodest,  quod  baptizatnr,  si  non  ju* 
stiOcatur  ?  Nonne  qui  dixit :  /Vi«t  qui$  renatus  fui- 
rii  ex  aqua  et  Sptnfit,  non  inirabit  in  regnum  Dei-' 
Ipse  eliamdixit:  iVfsi  abundaveritju$titia  ve$tra$uper 
Scribarum  et  Phari$aorum^  non  intrabiti$  in  regnnm 
codorum  .'Chrisios  resurrexit  propter  jusliGcaUoneoi 
noslram «  Spiritus  eum  suscitavit  a  mortuis :  idem 
Spirjtus  viviAcat,  sive  viviOcabitet  raortafia  corpora 
nosira.  Liquido  apparet  quod  resurrectio  conioris 
Chrisii  oobis  vivificaUonem  promitlat,  quar  resur< 


iD49 


D£  ECCLESIASTICIS  OFFICOS  LlBRl  IV.  —  Lffi.  L 


recitofilpropterjiMlificatioiiem  nostnro.  Justifica- j^  pere  Spiritiifn  sanctttmsioe  impositioAe 


tio  nostra  est  io  exercilaliooe  bononim  operuro,  ot 
Ambrosiiis  ait  in  tractatu  epistol»  ad  Romanos. 
Quamvis  et  justus  bonus  diccnJus  sit,  taroen  gencra 
jpsa  posuit,  justuroinexercitio  signiOcans,  bonum  vc- 
ro  natum  qui  simplicitate  iniiocens  dicalur.  Noslra 
fides  ita  tenet,  ut  sine  Spiritu  sancto  neque  cogitare, 
neque  agere  recti  aliquid  valeawus.  Per  roanus  iro- 
positionem  inlimavit  Panliis  apostolus  accipere  Spi- 
r.luro  sancturo  crt^denles»  iroponcndo  roanns  disci- 
polis,  quando  venit  Epbesiiin  ,  et  interrogavil  eos 
clicens  :  Si  Spirituro  sanctum  accepistis  credentcs  ? 
quos  postea  baptizavit,  quia  Joaniiis  baplisroate 
erant  baptizati ,  et  iroposuit  eis  manus,  ut  accipe- 
rent  Spiriuiro  sancturo.   Acceperunt  olim  quidaro 


euro  Doroinus  dare  voluerit :  sed  eum  oppido  coo 
stringit  aposlolica  observatio,  qnam  exercucrunl 
per  manus  imposilionero ,  et  cura  pncsens  ecclesia- 
stica,  qui  per  negligcnliaro  perdit  roanus  impositio- 
nem.  Conferarous  eadem  dona,  juxta  Augusttnum, 
cum  bealitudinibus  demonstratis  in  monie  :  et  vi- 
Jearous  ex  verbis  Augusiiui  quanturo  periculnm 
incurrat,  qui  negligenier  exit  de  roundo  sine  iropo- 
sitione  roanus.  Moralus  doctor  sapientiaro  coroparat 
pacilicis  :  in  quibus  ordinata  sunt  omnia,  nuUiisqiic 
rootus  adversus  rationero  rebeUis  cst  f*  Secun.Ium 
hanc  comparationem  non  est  pacificus,  qui  sapicn- 
tiam  non  habet,  neque  Filius  Dei.  Si  non  fuiril  pa- 
cificus,  Filius  Dei  non  est :  quapropter  non  intrabit 


Spirituni  sancturo  sine  imposiiione  maiius ,  etiam  £  in  aulam  coelestem.  loteUectum  comparat  mumlis 


aiitequam  baptizarentur,  sicut  scriptum  est  in  Acti- 
bus  apostolorum  :  (kcidit  Sfnriiui  ianctui  iuper 
pmnet  qui  audiebant  verbum  Dei.  Unde  Beda  in  eo- 
dem :  Ne  bfiptisma  gentibus  tradcre  dubitet  quin 
Peiros  sancti  testimonio  confirmatur,  ipsas  lavacri 
aqoas,  quas  sancliflcare  solet  oovo  ordine  percur- 
rentis :  quod  semel  in  testimonium  fidei  gentium, 
nuDquam  vero  in  Judaeis  evenissereperitur.  Dequare 
dicit  Gregorius  Nazianzenus  in  sermone  de  secun- 
dis  Epiphaniis :  Non  continuo  legem  Ecclesiis  dedil, 
si  seroel  aUquan Jo,  aut  laro  aliquid  lale  factum  es( : 
quoniam  quidem  ncque  si  una  alicubi  hirundo  vl- 
dealiir,  veris  continuo  teropus  induxit.  Quod  mira- 
Cttli  cansa  fit,  sive  necessitatis,  non  est  irahenduni  in 


corde,  qui  purgato  oculo  cemere  possunt,  quod  cor- 
poreusoculus  non  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in 
cor  bominis  ascendit.  Secundum  bxc,  qui  non  ba- 
bet  intellecturo,  quo  vadat?  quia  caecus  est,  et  ne- 
scit  quo  vadat.  CoosiUum  comparat  misericordibus, 
qui  dimittunt,  ut  dimittatur  iUis ;  et  adjuvant  caele- 
ros  sicut  se  volunt  adjuvari.  Sine  boc  dono  ncmo 
pervenit  ad  regnum  Dei ,  dicente  Evangelio  :  Si  non 
remiteritit  unutquitque  [ratri  tuo  de  cordibut  vettrit^ 
nec  Pater  vester  coelestis  dimittet  vobis  peccata  ve- 
stra.  Fortitudinem  coroparat  csurientibus,  qui  labo- 
rant  desiderandogaudiumde  veris  bonis.  Qui  polesl 
adipisci  regnuro  cceloruro ,  nisi  desiderans  gaudia 
verorum  bonorum?  Scientiam  comparat  lugeniibus. 


consoetudincro.   Secundum  Matlhxuiu ,  modis  duo-  G  quia  jan  cognovenmt  in  scripturis,  quibus  malis 


hus  baptizamur  Spiritu.  Ipte  eniin,  inquit,  baptiza- 
bit  vot  Spiritu  tancto  et  igne.  Baptizamur  Spirilu 
sancto  et  igne  :  baptizamur  Spiritu  sancto,  quando 
abluimur  a  p^ccatis ,  quam  ablutionem  significaitt 
aU)oe  vestes  in  baptismate  per  totum  corpus.  Bapii- 
xamur  igne ,  quando  ardorem  Spiritus  accipimus  : 
ut  apostoli  acceperunt  in  die  Pentecosles.  Bapcis- 
mum  ignis  accipimus  per  impositionem  maous  epi- 
soopomm,  qui  consomai  Ugna,  /enum,  stipulam : 
qoia  Deusigniseonsumensest,  et  calojrem  praestat 
viiae  setenKB,  atque  lumen  videndi  ea  quae  mortaU- 
bas  ocnUs  dausa  sont.  Iste  modus  apparitionis  Sp^ 
ritas  sanetiy  noo  fuit  necessarius  in  ChrisU  bfl4>tia- 
mate :  quia  noo  venit  oslendere  necessario  ea  opo- 
rari  in  homine  Christo,  qv»  commerooravimiis, 
quoiiiam  in  eo  habital  omnis  plenitudo  divinitalis 
corporaUler;  sed  in  apostoiis  et  caeteris  hominibus : 
Si  quis  sine  islo  baplismale  aigraveril  de  saeculo, 
pericolosum  iter  arripil.  Hoc  praevidens  Sylvesler 
papa»  qaanlum  poloil ,  suhveBit ;  et  propler  abse»- 
liam  episcoponim,  neoessilale  addidii  ul  a  preshf- 
tero  Hogerenlar.  Timendam  esl,  ne  tlla  diflereniia 
sii  ioler  iUom ,  qoi  siae  iropositione  roaous  moria*- 
lor*  ei  iotcr  Ukmi  qui  eum  accipil,  qose  esl  inler 
sieUamm  clariliidiiiam,  hocest,  quamvis  non  eKclu* 
danliir  a  regoo  Dei  propler  estera  hooa  opera,  Uh 
itien  0011  haheaol  Ulom  locom ,  qoem  haboreol ,  ai 
iUam  aecipereBl.  Non  nego  poase  hominem  accl- 


vincti  teneantur,  qux  tanquam  Lona  et  utiiia  igito- 
rantes  aperuerunt. 

^Nisi  eium  homo  agnoscat  errorem  suum  et  ab  eo 
&e  corrigendo  revertatur,  non  esi  aptus  regno  Dei.  ^ 
Pietatem  comparat  mitibus :  qui  enim  pie  qusrit 
sanciam  Scripluram,  et  non  reprehendit  quod  noii- 
dum  inteUigil,  et  propterea  non  resistit,  quod  est, 
n^item  esse,  ipse  possidebit  terram.  Timorein  coin- 
parat  huroUibos,  de  quibus  EvangeUum  roanifestal 
quod  ipsorum  sil  regnum  coeloram.  Ad  quod  prae- 
mium  hado  dona  perducaut,  in  dausula  prxscntis 
comparationis ,  idero»  cujus  verba  intelligcre  cupi- 
mus, .  explanaty  dicendo :  Unum  autem  praeniium, 
quod  est  regnum  coeloram ,  pro  his  gradibus  varie 
^  nqminaturo  est.  Sicut  enim  his  subvenilur  a  donis 
Spiritus  sancti ,  quibus  tribuil  idem  Spiritus  san- 
clus ,  ut  pie  quxrerent  ac  salubriter  exspectarenl 
baplismalia  sacramenta »  quamvis  ad  ea  non  perve- 
niant:  sic  limendum  est,  ne  non  sobveniaUir  bis 
qui  negUgenter  h»c  Dei  dona  qoaerant. 

De  his  aolen  qoi  oegUgeBlor  ea  iriboiml,  seri- 
plam  esl  in  Evmg^  :  Stne  nuUe  ei  pi^er,  tckbae 
fBto  uteio  «M  noii  smijm,  ef  comgrego  ubi  montpar^ 
M :  on^titl  etfo  !•  wiiUere  pecuniim  mmn  mummur 
(orttt.  filpoal paooa  :  ImuiUm  mwm^tke  mi  te* 
mbtM  exterioretf  iM  orU  /Utut  H  tiridor  de^limtL 
If emorau  dona  sanctaa  Grogorius  per  gradas  as«» 
denliam  eaarrat  tn  Uhro  de  ifidificatiooe  tompli, 


i05l 


AIIALARH  PRfeSmfTERI  MEITBN^S 


m 


unde  quaedam  excerpfitmiis ,  qaae  hic  locum  habent.  A  duo,  idest  vita  el  doclrina,  sihi  connexa  invenittn. 


ProphcU  ergo ,  inquit ,  quia  de  coeleslibns  ad  ima 
loquebatur,  coepit  magis  a  sapientia,  et  descendit 
ad  timorem  :  Sapit ,  qui  credit  in  sanctam  Trlnita- 
tem.  Intelligit  qui  prxcepta  divina  sensu  percipit 
et  opere  tmpiet.  CoTisilium  habet ,  qui  quodcunque 
agit ,  prudenter  prxvidet.  Fortis  est ,  qui  resistit 
diabolo  et  voluntati  cjus.  Scit,  qui  inter  bonum  eC 
nialum  discemerc  novit.  Pius  est,  qui  peccata  di- 
miitit ,  et  cleemosynas  facit.  Timet  Deum  qui  non 
lantnm  hene  facit,  sed  male  facere  non  audet. 

Sed  nos  qui  a  terrenis  ad  coelestia  tendimus,  eos- 
dem  gii*adus  ascendendo  numeremns,  ut  a  timore  ad 
sapientiam  pervenire  valeamus.  In  mente  eleqim 
nostra  primus  ascensionls  gradus  est  timor  Domini : 


tur  in  septem  donift.  Sapientia  priinam  et  intdle- 
ctos.  Sapientia  ad  vitarli,  intellectusad  doctriaaoi: 
consiliam  ad  doctrinam,  fortitudo  ad  vitam :  scientia 
ad  doctrinam,  [netas  ad  vitara.  Haec  sunt  ornaoieota 
vestis,  quae  tribuit  Deas  menti  per  imposilioRea 
mannd,  slne  qulbus  periculosum  est  aliqoem  ioTe- 
niri  in  convivio  regis,  ne  iiudiat  vocem  ferribileD 
dicentis ;  Amice^  qucmodo  hue  inirasti  non  kabm 
vettem  nujnialemf  Soleot  dlverso  modo  oratiooeai 
proferre  magistri  simtil  com  cruce,  qaam  faciuot 
poHice  in  frontifous  infantium.  Omnia  Verba  soperiis 
memorata,  orationis  vorba  sunt :  quoniam  oon  ib 
lllis  datur  Spiritus,  qui  manus  imponnnt,  sed  depre- 
cantur  ut  venial.  Unde  Augustinus  ib  iibro  dedmo 


secundus,  pietas  :  tertius,  scientia  :  quartus ,  fortt-  B  quinto  de  Trinitate,  titulo  vigesimo  quarto :  NttHQ? 


tudo  :  quintus ,  consiUiim  :  seitus,  intellectas  :  se- 
ptimus,  sapientia. 

Est  enim  timor  Domini  in  mentc ,  sed  qualis  est 
Iste  timor,  si  cum  eo  pietas  non  est?Qui  enim  mi- 
sereri  proximo  ignorat,  qui  compati  tnbulationl  ejus 
dissimulat,  hujus  timor  ante  omnipotentis  Dei  ocn- 
los  nullus  est,  qui  non  sublevatur  ad  pietatem  :  sed 
ssepe  pietas  per  inordinalam  miserlcordiam  errare 
solet,  si  forte  pepercerit  qux  parcenda  non  sunt. 
Peccata  enim  quae  ferirl  gehennae  ignibus  possitnt, 
disciplinae  sunt  verbere  corrigenda.  Sed  inordinata 
pietas,  cum  temporaliter  parcit ,  ad  aetemum  sup- 
plicium  pertrahit.  Ut  ergo  vera  et  ordinata  sit  pie- 
tas ,  ad  gradum  est  aliiim  sublevanda ,  id  est,  ad 


enim  aliquls  discipulorum  ejiis  dedlt  Spirilam  m» 
ctum.  Orabanl  quippe,  ut  venlret  in  eos,  qnibos 
manus  imponebant,  non  ipsi  eum  dabant,  qn^m  mo- 
rem  in  suis  prxpositis  etiam  nunc  senat  Ecclesia. 
Eum  quem  superius  precatus  est  poniifex,  nt  mitte- 
ret  Spiritum  sanctum,  in  sequentibus  petit,  ot  sasci- 
pientem  dignetnr  consignare  in  vilam  aeteroam,  id 
est  ut  eumdem  Spirltum  non  amittat  suscipiens  nsqoe 
dum  perducat  hospltem  suum  ad  vitam  xtenian. 
De  quO  signaculo  dlcit  Hieronymus  in  Iractalo  epi- 
stol»  ad  Ephesios  :  Signati  autem  sumos  Spiritd  Dei 
sanclo,  ut  et  spiritus  noster  et  sinima  ifflprimanuir 
signaculo  Dei,  et  niam  reciptamus  imaginem  et  si- 
militudinem,  ad  quam  in  exordio  conditi  sumos.  Hoc 


scientiam  :  Ut  sciat,  vel  quld  ex  misericoriUa  pu-  G  signaculo  sancti  Spiriius  juxta  eloquiam  Salvatoris, 


nlat,  vel  qiiid  ex  misericordla  dknittat.  Sed  quid  si 
sciat  quid  agere  quisque  debeat  :  vlrtulem  vero 
agendi  non  habeat.  Scientia  ergo  nostra  crescat  ad 
fortitudlnem  :  nt  cum  vldet  quid  agendum  «It ,  hoc 
agere  per  mentts  fortitudinem  possh ,  ne  tlmore 
trepidet :  et  pavore  collapsa ,  non  valeat  bona  do- 
fendere  qnae  sentit.  Sed  saepe  fortltado  m  fQerit  Im- 
provida ,  et  mlnus  contra  vltia  elrennrapecta,  Ips^ 
sul  praesumptione  m  casam  mit :  aacendat  ergo  ad 
consilinm ,  nt  praevldendo  pnemnnhit  onme  qa^d 
agere  fortlter  potest.  Sed  esse  censltlmn  non  potest, 
si  Intelleetus  deest :  quia  qui  non  InteHigit  niahim 
quod  agentem  gravat ,  quomodo  poleat  bonum  soll- 
dare,  quod  a4jovat  :  Haque  a  consilio  ascendamvs 


Deo  imprimente,  signamur.  ttunCt  enim  ait,  vgnatit 
pater  Deu$.  Signatur  ergo  etiam  Spiritu  saoclo  om- 
nis  qni  ex  eo  quod  eredidtt  Deo,  signavTl,  quia  venis 
est  Deus,  qui  idcirco  slgnatur,  ut  servef  sigoacalaiD, 
et  ostendat  tllud  in  die  redemptionis  ponuo  atqoe 
sincerum ,  et  nuHa  ex  parte  nratilatam,  et  ob  id 
enitmerari  eum  his  valeat  qul  redempti  sant.  Sine 
lato  slgnacnlo  non  oporiel  nos  praesentari  aote 
Denm :  de  qtio  qaaai  de  aKquo  vesthtoeolo,  dicebat 
Paolus  ad  Gortolhlos  :  Etenim  qui  sumus  m  corpore 
igto,  ingemiicimut  gravatiy  eo  quod  natumm  extp^ 
HM,  ted  ntperveHiriy  ui  edftof^eatur  quod  morttk 
ett «  ffita.  De  qoo  vesCnneRto  dicat,  In  se()aeo^ 
mon^trat :  Qo!  aotem  perftcit  aos  in  hoe  ipsoio,  Dedi, 


ad  intellectam.  Sed  quid  sl  intellectas  tnagno  qul-  D  qnt  dedif  iiobls  plgiius  f^iptius.  Qaonlaffl  arriiftboDem 


dem  acumlne  vigllet,  et  moderari  ae  nesclat  per  ma- 
tar.iatem?  Ab  Intellecta  ergo  ascendamns  ad  sa- 
pleniiam,  ut  quod  acole  Intellecttts  hrrentt,  saplen- 
tta  matare  disponat.  Ut  per  olenm  intelligamas 
reetam  conversationem  ,  quae  moderatur  in  mente 
per  maiurHalem  aepieiifti»  :  ei  per  bMganm  do- 
ctfMiain,qinebonQm64mmtnBMlloi^.  Idenlt 
eedem  Itbro,  i&  alio  loco  xlieit  denpiemia :  SapieiH 
tM  ad  ▼lUiBy  aeieiilia  vero  peniMt  ttfi  dminm»^* 

Glimanilift  mictio,  otpraHaiiMBy  parftioel  a4  4iM 
tktm  SpiiiCM  saDcli,  id  eal  ad  BapicwHMft  et  ecie»- 
Hm  :  oieiiai,  ad  sapieiilian;  balaaiMs,  odoreAi 
aan»  loNge  kiteqiie  apargens,  id  acieiiiiam.  Hasc 


Bei  saseepirans,  ui  lllios  siraus ,  signo  cnicis  tpo 
redemptl  sumas,  slgnamar ,  ut  qaando  eitenafBalor 
stgnum  ISud  vtderlt  In  fhmtibas  nostrif  pertmseal 
domus  nosttas ,  et  vldeat  qnod  non  sui  ^nms,  sed 
jlliits  cujas  signam  portamus.  Htot  erax  chriMi^ 
efOeitar,  qaod  eonilecftam  est  ex  oleo  et  balsa0O. 
Opera  bospltls  iiostfi,  laHs  Hqoor  monfttrat  Chri- 
laten  qoae  aignator  per^ofla;  enm  sois  ffoadeirt^ 
%aa  foltts  planiatla  neme,  et  edofen  boBfleaoiitis 
e  Bobis  ethalal,  aletti  ex  balaamo  bonos  odor  redo- 
let.  «t  ab  e^aeopia  aoUalmiogainrper  wom^ 
posiiloiiera,  ab  apoaielta  aoaompMm  eftt,«t  l^ 
doclafiK  in  tractaia  soper  Actas  afoiiotoraiu 


16»  DE  EGGLfiSliSf  ICi8  OFPICUS  LIBU  IV.  h-  UB.  L  tm 

NotMidnai  watem  qaod  PUlippos  qai  Samariac  A  Dubefl  imdUiite»  et  post  diiaTinm  primo  propitia- 


eTanfetiMluit,  uaos  de  septen  fuerii.  Si  eoioi  Apo- 
stohis  esset  ipse,  otique  manum  impooere  poiuisfiet, 
ni  aecipereni  Spiritiim  sanctnm.  Hoc  enim  solis 
pattiifidlM»  debetur.  ^m  cnix  nnllo  in  loeo  meiius 
figiinr  qnmn  in  eo  ubi  suranue  pontifex  lamtnam  an- 
renai,  in  qna  •culptum  erai  nomen  Dei  ineffiRbile, 
T^^i*  Ei  ut  per  manos  impositiooen  ei  oratio- 
MB  delur  Spiritus  saocUis,  simiiiter  ab  aposlolica 
aodoriute  Bumptum  est,  ui  in  Aetibus  apostolonim 
soriplttisi  esi :  Ctim  audi$ieni  apo$i0U  qui  eranl  Bit- 
roaUfUM^  qma  rwepkMSl  SwmriB  tter^um  DW,  mi- 
terwa  ad  eo$  Peirum  el  Joamum :  qui  eum  venieuntf 
orwerum  fro  t|Mf«,  ui  aeeiperent  Spiriimn  oanetum. 
£t  paulo  post :  Tunc  imponebant  manum  tuper  iltoe^ 


tionisindicio  lactos  est,  interoeasu  sanctonim,  qim 
Dominus  ilbisSittt»  Erclesiam  muniri  designaL  Qoi 
bene  amaragdino  lapidi  nimiie  viriditatis  compJ»aib* 
tur.  Quo  eoim  basreditatem  immarcescibilam  ftde 
perllociiore  exspectant,  eo  poteniius  etiam  ceieros 
OTMido  protegoni.  Quia  iris  erat  io  circuitu  sedis, 
agnstur  litani»,  et  ante  liapiismum,  ei  post  liaptl- 
smom.  Litanie  Graece,  Latine  deprecationes. 

CAPUT  XXIX. 

Be  veithnento  albatorum^  et  reeapitttlatio  de  Septua" 


AUiati  propter  vestes  albas  vidgo  appelianiur. 
8do  eorumdem  vestimentorum  sigmficationero  dili- 
genter  eiplanatam  ab  arcbiepiscopis  qui    fuenini 


et  acdpiekani  Sfriritum  eanctum.  Juxia  exemplum  B  tempore  bealisatma  memoriae  Caroli  ad  eomdem, 

^s  tamea  admonitione.  Igitur  non  expedii  in  isto 
opnscuio  laborare  de  illa^sed  Uolum,  ui  dicam, 
juxta  Domini  pietatem,  qai  octo  dies  insimieni,  in 
qoibns  vesliuntur  albae  vestes,  et  cerei  neophyiorum 
iliBminantur.  Sicui  enim  septem  dies  pertiiieni  ad 
Tetus  Tesiamenium  pcopter  sabbatum :  iu  oeio  dies 
ad  Novom,  propier  ocUvum  diem  resnrrectionis. 
De  qna  re  dicit  Salomon  :  Da  partee  eepUm^  necnwn 
et  oeto ;  jam  enim  docebat  populom  soum,  ut  non 
smnper  inb^rereni  Veleri  TesUaiento,  sed  tmDS- 
irani  allqnando  ad  Novum.  A  sabbalo  enim  osque 
ad  sabbaium  portantur  albae  vestes,  quae  nobis  spe- 
eimen  prsssUni,  quales  debeamus  esse  in  Novo  Te- 
staraento,  ei  quidia  corpora  receptori  in  ocUva  die. 


Petri  et  Joannis,  occurrant  episoopi  ad  loca  ubi 
snnt,  qnilius  neoesse  est  impooi  manus :  occurrant 
ei  illi  sine  retracUtione,  qui  acceptnri  sunt  vestir 
omntum  iiuptiale,  ut  p^slnt,  intranU  aege,  perseve- 
rare  in  convivio.  Si  aliquis  prius  subripitur  de  pne- 
senti  saeculo,  qoam  possit  occurrere  rainisterio 
tanio,  Deus  scii  cur  eum  prius  coget  exire  de  pr»- 
senti  saeculo.  Novit  Dominue  qui  sunt  eju$;  et  secun- 
dum  Joannem  evangelistam,  Ove$  mete  vocem  meam 
audiunt^  ei  ego  cognosco  ea$ ,  et  eequuntur  me ,  et 
ego  viiam  celernam  do  ei$,  et  non  peribunt  in  ogtemum^ 
et  non  rapiet  ea$  qui$quam  de  manu  mea>  Hoc  om- 
uiiio  cavendum  est,  ne  lorpore  securiUtis,  negligen- 
tia  ostium  apertum  inveniat.  Dicit  Romanus  Ubeilus 


de  quo  saepe  commemoravimus :  Oralione  eipleu,  ^  a  sabbalo  usque  ad  sabbatom  porUmus  illas,  id 


facii  cmcem  cum  pollice  ex  cbrismate  in  singalo- 
nim  frontibos ,  iu  dicendo :  In  nomine  Patris  et 
Filii,  et  Spiritus  sancti ,  Pax  tibi,  et  cum  spiritn 
tuo.  Hxc  verba  sunt  saluUtionis  ad  novum  homi- 
icro,  qui  secundum  Deum  creatus  est  in  justitia  et 
sanctiute  veriUiis. 

,^  CAPUT  XXVffi. 
De  Litanii$. 
LiUnias  quae  fiunt  circa  baptisterii  consecraiio- 
oem,  intercessiones  sanctorum  designant  pro  re- 
nascentibus,  quod  possumus  discere  cx  lectione  libri 
Apocalypsis,  Vtdt  o$tium  aperium  in  cado.  In  ipsa 
Christus  demonstratur  sedeus  super  sedem.  Ibi  Ec- 
clcsia,  supra  quam  Dominus  sedet,  ibi  indicium  p  didis,  id  est  vitae  immaculalaB  promittit,  videiicet,  ui 


eai,  ex  qua  die  pignus  Spiritos  accipimos :  qui  pro- 
pter  seplenarium  numerom  sabbato  depuUlur  usqoe 
ad  alUram  sabbatl,  que  est  memoria  illius  sabbati, 
itt  qua  presenUri  noa  oportel  anle  Dominum  eum 
Ipsopignore.  Ipsa  vesHmenU  sant  slolae  albttv  de 
qoibos  scribiiur  in  Apoealypsi :  Et  dahe  eunt  itlk 
mmguicB  tiolwaibes.  SlnguUs  medo  habenl  slolas 
animae  sanclorom,  de  soa  beaU  immortaliuie  gau- 
denies.  El  iierom  in  eodem :  Aankti  $toUo  albie^  ei 
paimi$  i%  manibtt$  eorum  ;stoUs,  baptiamom;  pal- 
inis,lrinmpham  crocis  ioslnuai.£t  iterom  in  eodem: 
BeaU  qui  lavaui  $toia$  $mat,  ut  $ii  pote$ia$  eorum  m 
tigno  vitee ,  et  reUqua.  DigBttm  pneminm  slolla 


aquae,  in  coIore'jaspidis  :  et  iguis,  in  sardinis.  Ibi 
spiritus  Dei  in  septem  lampadibus  ardentibus  ante 
thronum,  qui  sunt  seplem  dona  Spirilus  Dd  :  Ibi 
baplismus  in  mari  vitreo ,  sicut  scriptum  est,  Et  in 
circuitu  $edi$  tanquam  mare  vitreum  simile  crystatlo, 
L-nde  Beda  super  eumdem  librum  f.  Propier  fidem 
veram,  baplisma  refertur  ad  viirum,  in  quo  non 
aliud  videtur  exlerius,  quam  quod  gesU.t  inierius. 
CrysuUo  quoquc,  quod  de  aqua  in  glaciem  et  lapi- 
dcm  preiiosum  cilicitur,  Laptisnii  gralia  figuratur. 
De  iri  tacuimus,  quia  in  ipso  volumus  designare 
liUnias.  Iiem  inter  alia  dicit  eadem  Apocalypsis : 
Et  iris  crat  in  circoitu  seiis ,  simUis  visiouis  sma- 
ragdime ;  uade  qui  su|Mra  in  eo^em :  Iris  qiii  fii  soie 


Domini  aspectu,  qui  esi  vita  seierna,  potialur.  £x 
memoralis  sentenUis  possumus  dignoscere  doas  cee, 
idest  ut  albae  vestes  sini  in  signum,^ualia  oorp<Hra 
nostra  debeant  esse  in  Novo  Testamenio  (oorpora 
enim  suni  quodammodo  vestes  aaimae),  el  quaKa 
nobis  promiuantur  in  futuro.  De  quibus  Salomon 
aii :  Oaim  tempore  $ini  veuimenia  tua  eandida^  et 
oteum  de  capiifi  tue  non  defidai.  Et  hic  possumns 
inieliigere»  quod  Ulia  debeani  esae  opera  nosira 
omni  tempore,  qualia  sunl  vesiimeBU  albalonim, 
tam  mumb  ei  candida.  Et  sicoi  ab  illomm  eapile 
oleum  non  deficit  per  oclo  dies»  iu  minqnaa  oba- 
riuaox  menU  nostra  deficiai.  .Qood  in  sabbaio 
eanoolur  ipsa  vestimenU ,  hoa  voli 


fW5 


AMALARfl  PRCSBYTERI  METENSIS 


nm 


f|uodindiccxilu8aiiim«(nianJore€C{«tdecorp!)re  Asicnt  fieophy!r  nostri  per  octo  diea  ai*  dttdbaa 


inYeni;it  eadem  anima  sahbauim ,  id  est  reqniem,  et 
Tcstimeiita  soa  Iric  dimittat,  td  est  coriNis,  ut  reci- 
piat  jliud  iterom  in  noyissiroo  die.  Unde  milii  Tide- 
lur  coBKruentius  esse,  si  porUnda  aunt  poat  dics 
ecto,et  utvere  portanda  sunt  Testimenla  albatomm, 
ut  pottos  ab  ipsis  portentur  a  quibus  poriala  simt 
in  sanctificatis  diebus,  quam  ab  illis  qui  se  moitis 
maculis  poltueruot  post  bsptismura :  qtiia  corpora 
nostra  non  alias  animas  rcctpi«Bl  in  futuro,  quam 
exdem  qu»  iila  rexerunt  in  praesenti.  Duplicia  so- 
lcnt  esse  eadcm  vestimenta  :  el  duplex  rerouneratio 
sanctis  promittitur  in  ieterna  viu.  Unde  Isaias  : 
Dupiida  in  terra  sna  posstdebunt^  id  est  §audium 
anima^,  et  gloriam  incorrupttbiiis  oorporis.  Qooniam 


presbyteris  scificet  atque  patronis  et  malroois  de- 
dnoonltir,  et  sic  tandem  perveniendum  in  salibat» 
ad  terram  pnmiissionis.  Illi  qui  baplizant,  palres 
aant  liapiizatorumt  utex  moliis  tesiimonito  Scrifitii- 
rarum  possamns  conjioere :  sicQt  Hareas  didlDr 
fllius  Petri  in  baplismata.  De  Uiibus  fitiis  lloimt 
affaiim  serfptmne  apostiMorum.  Qnoniam  plures  amit 
baptizaforum,  quam  dedaci  possint  ab  bis  qoi  bapi^- 
zant,  commendanlur  caeteris  patriims  spirttoalilMs 
ut  ets  boc  praeboonl,  qood  a  presbjrieria  pndMo- 
d»m  eral.  Nec  sic  abliorret  a  ▼ero  qood  quadra^ 
ginU  du«  mansiones  flliorttm  Israel,  qoasi  qnardra- 
ginU  doo  dies  nos  perdacant  ad  terram  proiiitssio- 
Bis ;  qooniam  propter  nos  qui  jam  Iransitimns  mare 


pcccalis  imminentibus  poHuimus  corpora  noatra  post  **  Robrum,  constitoli  sunl  quadraginU  ^no  di^  m 


baptismum ,  festitterous  ad  priorem  emondationem 
per  secundum  bapiismum  venire,  id  esi  per  pceni^ 
tentiam  :  Quis  est  qui  purget  nos  a  peccalis  noatrla:? 
Et  quis  est  qui  introducat  ad  prlorem  mandationeia, 
nisi  Spiritos  sanctus?  Bpiritns  sanctuaest  sqitilbr- 
rois.  Manifbstom  est,  si  deeem  prscepta  ejiis  cnsto- 
diaroas,  eidem  erealori  nostre  a  qoo  per  inobedieii- 
tiam  recessimus,  per  obedientiam  conjunctos  noa 
esse.  Qaa  de  re  in  septaagenario  mimero  qut  .est 
septempliclter  dacuplatiis,  plorenraa  et  defleamiiB 
nostram  miseriam^  ut  Spiritua  sanctua  eipurget  noa 
a  nostris  peecatis ,  et  dedttcat  per  prax^epu  sua 
'  usqae  ad  denaril  remancralionero,  ot  ipsum  regem 


qui  in  captiviute  peccatorum  nostrornm  redegimiis 
oos,  pef  ezempla  patriarcharam  reTerUnmr  a J  ter- 
ram  promissionis,  non  per  baptismom  aqa« :  cale- 
cbumeni  nostri,  qui  nondom  transierunt  mare  Rn- 
brum,  possunt  esse  sub  typo  popoH  Israel,  qai  ado- 
raverunt  idola  in  iEgjpto,  et  per  doces  optimos 
Moysen  et  Aaron,  Hberali  sont  de  i£gTp!o,  et  trans- 
ierunt  mare  Rubruro. 

CAPOT  X\\. 

De  HlUminatione  cereorum^ 

Quod  illuroinatio  cereorom  secundum  Hbelium 

Romani  ordini^  exspectatur  usque  ad  Agnus  Dci, 

hoc  demonstrat,  quod  per  illom  agiium  qni  toIKt 


Uomiaom  nosirum  i&  deoore  suo  mereamur  videre.  p  peccaU  mundi  unusquisque  lumen  accipcre  debcL 


1>iiimus,  quanlttffi  potuiroas,  in  superioribas  septua* 
gesimum  nuBtennn  pertinere  ad  plorationem  capti- 
vorum  populi  Dei,  qu^  foerunt  sub  NabucbodonosOT 
in  Babyione.  Possumus  et  eamdem  septnagesiroam 
aliquo  modo  comparare  filiis  Israd,  qui  fuerunt  in 
i&gypto  sub  l^haraone ,  qaasi  prima  officia,  Circum- 
dederuui  me  gemitu»  mortit ;  et,  Exeurge^  quare  «6- 
dormitf  Dominefei^  Euo  mihi  in  Deum  jproteetorem^ 
congruant  ilU  tempori,  quando  fiKi  Israel  se  Tide- 
runt  affligi  ab  iEgyptiis ,  et  ciaraaTerunt  ad  Domi- 
Dum,  ut  scriptum  est  in  Exodo  :  Pest  mukum  tem- 
poris  mortaus  est  rex  iEgypti,  et  ingemiscentes  fiMi 
israal  propter  opera,  vociferati  sunt,  et  asceoAt 
elamor  eorum  ad  Dominum  ab  operibus  et  aadivit 


CAPUT  XXXI. 
De  missa  in  noctt, 

Dicamus,  modo  Gloria  in  exeelnt  Deo^  quia  Unto 

luroine  iltustraU  est  pfaesens  nox,  scilicct,  Domi- 

nica  rcsurrecttone ;  canamus  laudes  Deo,  quoniam, 

in  quibus  habiubat  diabolus,  jam  inhabiut  Spiritas 

sanctos.  Hoc  ait  ponlifex  ore  et  roente,  ut  nos  mente 

teneamus,dicendo:  Deus  qutkanc  tacratitthmam  naetem 

gloria  Domimc(e  returrectxomt  illuttrat,  coiuerM  m 

nova  fam^ue  tucr  progenie  adoptionit  Spiriium,  qum 

deditti!  Ubi  nolandom  voc^m  minislronim  ad  nfo- 

phytos  esse  usque  ad  Evangeliuro.  Diclt  ad  eos  lc- 

ctor  :  Si  conturrexittit  cum  Ckritto ,  quee  turtum 

tunt  quarile ;  ubi  Christut  ett  in  dextra  Dei  tedem. 


geroitum  eorum,  et  recordatus  est  pacti  qnod  pepi-  j)  Habes  tectionem  de  anagogtco  pede,  in  quo  catecha- 


git  cum  Abraham  et  Isaac  et  Jacob.  £t  ofliciom 
qoartae  feriie,  qnod  est  caput  jejunii  iHi  lempori, 
quando  diiit  Dominus  ad  Moysen  :  Sotve  calciamen- 
tmm  de  pedihut  tuit,  Epislola  vero,  qu»  in  eodem 
^e  legitur,  demonstrat  nobis  quid  sit  solTcre  cal- 
teamentum  de  pedlbos ,  ut  ex  moUis  onum  dicam : 
Egredietur  tpontut  de  eubiH  tno,  et  tponta  de  tka' 
tamotuo.  Galceamentum  a  nostris  pedibos  solTHur, 
quando  opas  qood  ex  necesailadlnibas  concupisceii- 
llm  camalis  pereepimus,  Intermitlitur.  Et  offidam 
Qaadragesim»  IIH  tempori,  qiiando  affligebatnr  Pba- 
lao,  ut  Ubmretur  popttloB  Dei :  et  postea  perTe* 
nieiidam  est  ad  mare  Robnim,  id  est  ad  baptisrovm : 
ac  &tML  trafweiliftlam  pcr  desertum  sub  dtwHms 


menl  accenst  per  Tcrba  cantici ,  sicul  cervi  desfde- 
rabant  apparere  ante  raciem  Dei;  quod  nunc  babcni 
in  effectu,  tunc  habebant  fn  desiderio.  Nemo  per- 
fccte  potest  sapere  quae  sursnm  sont,  nlsi  mtema 
mcntis  coefesti  sapore  prius  fuerit  accensas.  Didt 
ad  eos  lector  ;.  Iforrttf  emm  ettit  et  vita  oettra  abt- 
condita  ett  enm  Ckritto  in  Deo.  Commortai  cstis 
Christo  per  baptismum,  viu  vestra  futura  jam  ea 
in  Christo,  est  vobis  riu  reposiU  in  sua  rita.  QooJ 
in  Hlo  scitis  f^ctum  ex  resurrectione,  in  vobis  sft- 
rate  futumm  :  Cum  enim  Ckritlut  apparuerit  rka  te- 
ttra^  id  est  caro  se  demoiistraveritalte  qui  modo  in 
se  senraft  vitam  vestram,  et  fccerit  to«  essc,  qnol 
ipse  }am  cst  per  immortaHtatcm,  tonc  et  tos  appa- 


iOS7  DE  £CCL£SIASTiClS  OFFIOIS  UBRI  IV.  ^  LIB.  L  |05( 

reUUs  ciHB  ipio  iu  gtoria»^  omhIo  vobWpfoiuitti-  A  ferisDomiiui»,  hoe  tMitiiiiiiDode  obtulenint  muliem. 

iUi6  localuft  est  «ogdoft,  dicens  :  Notiu  expavetesrt ; 


tiir.  Quapropler  dicii  ollleialis  :  N^iU  tut  oHou^ 
cferte  Deo  taarificium.  Augastinas  nobis  demoiistrat 
in  psaliDO  ceDtesiaio  sexto  decino,  quale  sacrifl- 
dom  debeant  offerre.  Aadivimos,  fratres,  admo- 
neotem  nos  atque  Jiortantem  Spiritom  sanetum,  ut 
sacrificium  coofessionis  ofleramos  Deo.  £t  paulo 
post :  Per  Tosipsos  potestis  advertere»  non  tantum 
in  peccatis»  sed  et  in  laudibus  Dei  confessionem  di- 
vinis  litteris  solere  nominari.  Quid  cengrueotius  in 
hoc  psabno  quando  AUekna  cantamus,  quod  est, 
laudale  Dominum,  nos  admoneri  inteliigimos,  cum 
audimus  fConfitemni  DonUno  ,  quam  idipsom  sciii- 
oet,  ut  iaudemos  Domiuam?  Noa  potiiit  laus  Deibre- 
vius  explieari,  quam  ot  diceretur,  ^oniom  bonut  eti. 


Jeium  ^uetritis  Nazawenum  crudfixnm  :  turrexil^  non 
en  hic.  In  sequentiLus  manifestator  affectus  mulie- 
rom :  At  iilw  exeuntee,  fu§eruMt  de  monumento^  Inva- 
urat  enim  ea$  timor  H  jMvor^  et,  tumim  quidquam  di- 
xerunt,  timekant  emm.  Quod  iU  Beda  super  Mar- 
com  :  Merito-movct  qooroodo  Harcus  scribat,  et  ne- 
mtni  quidqnam  diaerunt^  cum  dicatLucas,  et  regrettat 
a  monumenlo^  nunliaverunt  kcc  omnia  iilig  undtcim 
et  casterit  ommbnt.  Similiter  Mattbaeus,  et  exierunt 
de  monnmento  cum  timore  et  gandio  magno ,  cvrren- 
tea  nmUiare  diseipulit  ejut;  nisi  iiteUiganHis  ipso* 
rum  angelomm  nemiHi  ausas  fuisse  aiiquid  dicere, 
id  eat  respondere  ad  ea  quae  ab  iilis  audierant,  aut 


Qoid  sit  granditts  ista  brevitate,  non  video.  £t  paolo  B  certecosUkiiiios  quos  jacente»  viderant  ^.  Redueendo 


post:  Sedquoniam  populo  dicitor  in  praenontiatione 
ftttororum  liberato  ab  omni  labore  et  captivitate  pe- 
regrinationis ,  et  ab  oroni  permixtione  iniquorum, 
quod  ei  per  gratiam  Dei  praeslitom  est,  non  solum 
non  retribaentis  maia  pro  malis,  sed  etiam  cetri- 
boentis  l>0Ba  pro  malis,  convenientissime  acQttnetum 
est,  ^ofdam  tn  tceculum  miterieordia  ejut,  Ex  uno 
pnsceplo  pendet  Alleiuia^  et  traelos  qui  sequitor, 
hoc  est,  ot  neophyti  offerant  Deo  ^eriflciom  laodis. 
Traetos  dieii,  in  caosa  neophytorom  :  Laudate  Do- 
minum^  omnet  gentetj  laudata  eum,  omnet  populi;  ^ no- 
niam  comfifmata  ett  tuper  not  miterieordia  ejut^  et 
veritat  Domim  manet  in  itternum.  De  quibas  duabus 
virtotilNis  idem  qui  sopra  dicit  in  psalmo  cxn.  Uaec 


ad  memoriam  sileniium  et  sacrificium  mnlienim  ,  in 
tempore  sacrificii  silcDt  cantores.  Etearura  sacrificiuro 
eral  tonc  quod  ferebant  unguentiim  ad  ungendum  cor- 
pos  Domini.  Sanctut,  tanetut,  tanctut  caotant,  quod 
est  angeioram  cantus ,  quia  angeli  non  tacuenint  de 
cjus  resarrectione ,  siVe  iste ,  qui  modo  locutos  est  in 
Maroo;  sive  iUi  qnos  Joannes  narrat  sedentes,  onum 
ad  capot  et  onom  ad  peJes.  Vice  mHlierom  iterum 
Agmis  Dei  reiicent  cantores,  Agnut  Dei,  dico,  qui 
toUit  peccata  mundi^  miterere  nobit.  Maria  dicebat 
hortolano  :  Domine^  ti  tu  tuttulitti  enm,  dieito  mihi 
ubi  potui^i  eiim?9ii«mcredebat,  (urtiui  suUaluui, 
non  credebat  toUcre  peccata  mundi,  ac  propterea  au« 
divit  quando  voluit  Dominum  taiigere  :  Noli  me  taU" 


duo,  misericordiam  et  veritatem,  adverttte,  in  san-  ^  gere^  nondum  enim  atcendi  ad  Patrem  meum.  Sacer 


ctis  Scriptoris,  quam  sxpe  .sibi  jongautor.  lo  aoa 
quippe  oiisericordia  vocavit  impios,  et  io  veritalo 
judicat  eos ,  qui  vocati  venire  iioluerunt.  Praesenlea 
neopbyti  iter  paratom  habeot  iBtffandi  ad  regna  cce- 
lorom  :  porta  aperta  est  eis,  qoam  oos,  qui  inqoi- 
nati  somus  per  mondaBom  aflbctom  post  bapUsmiim, 
polsare  debemus  boois  operibos.  Idcirco  taotom  io 
caosa  est  erga  eos ,  ot  offeraot  Deo  sacrificiom  lao- 
dis.  Canlator  prios  Aiteiuiaf  qood  est  Hebraeom* 
Hebraea  enim  mater  est  caeteramm  linguamm,  ot 
crediffios,  et  nobiiissima  conslal  propter  aoctorita- 
ten  divhiae  Scriptorae ;  Latioa  iiiferior  qoasi  fiiia,  sive 
Doros,  qoam  duxit  io  oxorem  flii«s  Syoagogc,  ae 
per  boc  AUsluia  praepooitor  bic,  qood  doo  ftt  io  ea>- 


dos  vicarius  Christi  impiet  ollicium  suunu  Dubitan^ 
tibus  apostolis  de  sua  resurrectione,  tUuentibus  mu- 
Ueribos  et  nihil  dicentibus  angelorum  coneentus  da- 
mat  Chrisiom  resarrexisse^a  mortuis.  Christos  ipse 
per  soam  gloriosam  apparitionem  manifestum  se  fa- 
cit  qttiboaGooqoe  vult. 

CAPUT  XIXU. 

De  octo  diebttt  nieophfflorum. 

Dicit  Aogttstinas  ad  Janoarium :  Uaec  de  Scripto- 
ris  firmissim^  tenentor,  id  est  Pascha  et  Peniecoste, 
ot  quadraginta  dies  iUi  ante  Pascha  obsenentur, 
Ecciesi»  consensio  rolwravit :  sic  etiam ,  ut  ocio 
dies  neopfayiorum  distinguantur  a  caeleris,  id  cst,  ui 
octavus  primo  conveniat  \  Ocio  ofBcia  quae  fiunt  iu 


teris  offieiis  :  tamen  oum  ventum  fuerit  ad  dieen- '^  commemoratione  neopbytorum,  distinguunturacu:- 

terisseqaentibos  osquead  Pentecosten.  Primom  ha- 
])et  duas  iaudes,  id  est,  A/£^ttsa,  Confitemini  Do- 
mino^  et  tractum,  Laudate  Dominum^  omnet  gentet. 
Ocuvum  babet  dttas,  id  est,  duo  AUeiuia^  Beec  diet^ 
et  LaudatCf  pueri^  Ehminum :  qaod  noo  fit  tn  nullo 
sabbato  alio  usque  io  PentecosteD.  Sex  medii  ha- 
beot  responsoriom  et  Ai(e/iiM.  Prima  ergo  vita,  ut 
qui  sopra  ad  eomdem,  doo  fuit  sempilma  peccanli. 
Requies  aotem  oitima  sempitema  est,  ac  per  hoc  et 
octavus  sempiternam  beatitudioem  hal)ebit,  quia  ro- 
qoies  iUa ,  qoae  sempitema  est,  excipitur  ab  ocUvo« 
iion  exstinguitttr,  neque  enim  esset  aUter  sempi- 
terna.  Ita  erit  ocUvos  qui  prirous,  ui  priina  vila. 


do  priaa  et  ocUva  die  ueopbylorom,  oportet 
lepedare  eandem  portam,  sive  sic,  seu  aiio  modo. 
Cooe  fioitoro  est  sacrifidum  Deopbytorom.  Deinde 
resttireotio  Domioi  ad  memoriam  redocitnr,  et  an- 
gelonim  alk>cotio  ad  feminas  et  femioamm  affcctus. 
Evangeiium  narrat  seciiiidam  Marcum  modum  eon- 
Teutus  (eminarom ,  et  dixit :  Diim  trantittet  tabba- 
inm,  Jlano  Magdaleue  et  Maria  Jacobi  et  Salome 
emterunt  aromata^  ut  vementet  unjerent  Jetum,  Ut 
opiaor,  propter  mulieram  imiutionem  dicit  Romar 
nus  libelios  ooo  poruri  hac  oocte  ante  EvangeUum 
aliud  nisi  thymiaiDa^  sive  quia  dubiui  otram  jam 
1  amcm  soam  plenam  Broncre  iucis  revexisset  ab  io- 


1059 


AMALAbn  PRESBTTERI  HETEMSiS 


im 


sed  nterni,  reddttnr.  lo  menmtione  prine  ^le,  A  vitatem  soun.   AaioMe  ^ippe  onMiiini 


quam  habuit  primo  Adam,  -AlUima  eaBittur,  et  quia 
non  Aiit  sempitema,  traeuit  eeqiiltur,  iM  in  klmfj^ 
hnmilioTebamiiitaspoateriorisTitsTeeordettir.  Ad- 
bae  neophyti  m  pere(;riBatieBe  simt,  ia  qua  tamea 
laudare  Domintim  debent,  qaia  «unt  redempli.  Re* 
quies  ultima,  qa»  tedditar  in  septkna  die,  et  perft- 
citiir  in  oetaTa,  ipea  babet  sempitemam  beatiludi- 
hem  :  ac  per  boc  in  memoriam  poUssim»  restaora* 
tionis  Hi  septima  dle ,  el  in  octar»  officio  doo  Alte- 
/ttta  cantantur:  primom,  qiria  yita  reddltm*;  secan^ 
dom,  (|uia  sempiterna  Mlduia.  Gloriosior  omohim 
iinguarom  tingua  Hebraea  est.  Atqae  hi  islo  looo  ea- 
dem  ratione  possamus  nos  sihsolTefe  a  del^Ho  oetava^ 
mm  dlerum  ,  id  est^  Dominicorum  Penteoosles « 


ante  resurrectioaem  cerpoff»  sant  qirfdem  hi  reqaie, 
sed  in  ea  non  sunt  actione  q«a  eorpore  receplo  ve- 
getantur.  Talem  quippe  aciioBem  signSfieat  fies 
ootaTos,  qai  et  prtmiis,  qoi  non  aafert  iBam  te- 
qaiem,  sed  gloriiicat.  Ei  inq^nalione  sancll  Anga- 
sUni  per  responsorian  inielligimas  aedonem  smi- 
ctoram  ia  eofpore,  qne  erit  com  omnl  IxtiCia,  at 
responsorioft  sooat,  Rmc^  die$  ifuam  fedt  Domtinm; 
extu!t€mu$  et  lm$emuT  in  ea.  Qoia  baec  tetltia  exitom 
babet  m  gloriicatione ,  AHeluta  seqaitmr ;  et  ul  de- 
monstrelur  eamdem  actionem  oon  esse  alhid  msi 
laudem  Dei,  posl  sex  dies  coniinoaiim  Atie!uia  cani- 
tar.  Ubi  notandam  est  Tersos  responsorii  omnes 
esse  de  psafaao  CanfitenuHi  Domine^  qoi  soimc  con- 


qaandd  duo  alletuia  f^reqnentaaior.  Bao  sual  mide^  fessioaem  laadis,  qooe  tamen  laus  AUeluia  eoDdodi 


anima  in  seplima  die,  Id  est  reqnie,  hadM  Dooii- 
iram  andede  pereepta  Ittlithr,  aiteram  de  petel- 
pienda  in  resurrectione ,  elalio  modo :  Homo  in  re- 
sorrectione  constabttex  anhna  el  eorpore,  quamvis 
spiritaali.  In  recordatione  iliius  resurroctionis  per 
DomiBicoa  ^es  Pentecostes  doo  aHeiuia  celebran* 
lor.  El  qoia  Dominica  resarreetio  praecesslt  hl 
octaYO  die,  quod  faturum  erit  in  resurreetione  n<^- 
atra ,  hoc  agtmns  per  Dominioos  dies  Pentecosles, 
id  esl,  nt  et  mens  et  corpas  laudet  Dominam.  Et 
qaia  inierim  sine  eorpore  anima  in  te  laudat  Deum, 
per  singulos  dies  Alleluia  celebratur.  In  fbstiTltatf- 
bas  sanctoram  duo  atletuia  suat,  quia  jam  de  Do- 


tarprepter  nobifiorem  lingoam.  Versos  sttBl :  Cmt' 
fiiuaini  Damino^  quaniam  ^omtf,  ^Homirai  tn  seecu- 
lum  nsiteneordia  efue,  Item :  IHcai  nunc  Im-aei  ^e- 
tttmn  ^omet.  Item  r  Dkani  nunc  gui  timent  Daminum^ 
quoniam  in^cuium.  Seu  :  Dicant  qui  redempH  $aai 
aDonOno.  Utrosqae  Tidi  scriptos  ki  illo  loeo,  et 
iHrosque  aadiTi  caolari.  Item  :  Dexiera  Damim. 
Item :  Lapidem  (^tem  reprobaoerunl,  Item  :  Benedietae 
qni  9mHt.  In  Ane  enim  Toraaom  prasposlenis  ordo 
esi^Benodicfui  4fui  venit  in  nomine  Dwmni,  prspo- 
Ditttr  In  qutnu  feria  Torsoi,  Lapidem  guam  reproka' 
verum^  qoi  esl  in  ordiae  psalmi  prior,  el  qood  bob 
esl  sine  ratione,  seila  feria  cantatar.  Idera  ioier 


imni  aspcctu  pothis  tetantar,  quam  baft  qa«  snnl  ^  caeleros  praecfpae  soiial  de  passiooe  Domni, 
laBtum  in  requie  animte.   Unum,  quia  reqaieacanl ;      faola  est  sexla  feria  :  in  illa  reprobaTerant  Jodtei 


ftomlBom  «^ytleanles,  in  ilia  faclos  esl  eapot  aogeli, 
coi^aogeiis  dooa  parietes  simifl  ex  adTerso  re- 
lAenm. 

CAPUT  xxxm. 

Be  eiedim  octo  diebue. 
Oet»  dles  nesiiliytoram  eorsum  pneseDtfs  Tiiae 
monslnmi.  SicAt  enimiierilioram  fefoel,  pootqaaai 
iraBsieraBl  mare  Rubram  osqne  ad  lerram  repn>- 
missioais,  sigiiifical  omBcm  eorsom  prxseBtia  Tiim. 
ila  ei  eonTersatio  iteophyioram  oBmem  cafson  prae- 
sontis  THie,  in  qoo  bos  oporlei  secandim  rcautR^ 
elhmem  Ghrisii  Tfrere.  De  qoocorsa  dicif  At^Mi- 
Bos  IB  tthro  coBlra  PaaatmB  daodedmo :  Robeft  in 


alterum,  quia  Tident  Dominam.  QuamTis  memorata 

sabbati  septima  dies  sit  bebdomadis,  tamen  oetaTom 

oflleiom  in  ea  edebratitr  pro  neophytis.  At  medil 

sex  responsorium  tenenl  el  aHeiuia.  Bicat  septen»» 

rhis  nmneras  requiem  slgnUlcat,  ila  ei  Moarias 

opera.  Responsorius,  qui  nos  Inyiiat  per  aex  dies 

ad  Christi  resorrec^ooem,  altqoam  acttonem  tuII 

nobis  intimafe  Sn  resorreclione  coiporam.   De  qua 

ac^ne  dfcit  ideroi  qul  supra,  ad  eumdem  :  Inest 

aolem  fn  illa  requie  non  desidiosa  segnitia,  sed  qm- 

dam  ifletfabilis  tranqulllitas  actionis  otiosm.    Sie 

enim  ab  bi^asVibeoperRHishiflBefeqttlescetui*,  oi  iti 

allerhts  Tit»  actione  gaudeatur.  Sed^oia  lalls  aeiio 

ita  Dei  laade  agitur,  shie  labore  membrorom,  siBe  jv  mari  Rubro  bapilmus ,  oiiqae  Ghrilli  saBgaii 

angore<Sararam,  non  ad  eam  slc  traosHar  per  qoi»- 

tem,  01  ipsa  labori  soccedat,  id  est  non  sie  esse  inci- 

piat  actio,  ut  desinat  quies.  Neque  enim  reditor  ad 

hbores  et  coras,  sed  peramnetar  tn  actione.  Qoia 

ad  •quiMehi  pertinet  nec  in  opere  laborare,  nec  in 

cogltatloBeftactuare.  Qola  ergo  per  requiem  ad  pri- 

mmn  Tilam  rediidr,  onde  anima  lapea  esl  iii  pecca- 

lom,  propler  ea  per  siAtbatum  reqnles  sfgnificatur. 

lUa  autem  priom  riia,  qose  aperegrinatione  redeun* 

llbas,  et  primam  Mhm  aeeipientibus  redditur  per 

oham  sabbati,  qoem  diem  Dominicum  dictmus,  figu« 

ratur.  Et  in  aiio  looo  idem  ad  eumdem  :  Dles  Do- 

mtnicns  non  Jodinls,  M  Christianis,  resurrectiorie 

Uumiui  dedarjitus  est,  et  ex  illo  coppit  habere  fesli- 


seeraias  :  hostes  seqoeBfes  •  lergo  morimiar,  pee- 
cala  prsierita.  Docitur  popidos  per  deeennai  :  to- 
ptisati  omnes  Bondum  perfroenioc  piwMiiaa  pttlria ; 
sed  qood  non  Tidenl;  spenmdo  et  per  psAienliBm 
exspeetando,  tanquam  In  deiierto  sant :  et  iflie  U>o- 
riosae  et  pericolosae  teataHooes,  ne  reTertaBlor  eorde 
in  ilSgyptom  :  Bec  ibi  tamen  (^hristos  deseriU  mra 
el  IKa  colamna  non  recedit.  Secundom  baec  Tcrba, 
baplizati  nostri  docontur  qootidle  ad  Ecdesiam, 
columna  cerei  illumiiitfta  prxcedens  eos,  iHaiDiBBta 
est  jam,  qola  in  corpus  Christl  trajecti  sobI  bapii* 
zaii :  spiritas  Cfarinl  Hlumfnat  membra  Qiristi.  Ex 
seqaentibos  potest  dignoscl  ipiomodo  iffi  oHo  dies 
coaptaitur  cursiil  status  nosiri  :  prima  dles  qaaikio 


i061 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRI  lY.  -  LIB.  L 


iOGi 


bapUxalus  descendit  de  aqua,  qtue  esi  sabltaium,  id  A  missffi,  meaeparvilali  haecsii0kiaal,  qoaepropterea  le- 


esi  requies,  statam  Adae  nobis  iQformat  antequam 
peccaret.  Nou  Adam  ita  fuit  factus,  ut  labore  aliquo 
acquireret  sibi  rructum  TiYendi,  si  non  peccaret,  sed 
tamen  legitur  posuissc  eum  in  paradiso  Deum  ut 
operaretur.  Eamdem  requiem ,  quam  prsestitit  Deus 
Adae,  anteqnam  peccaret,  dat  baptizatis  in  sabbato : 
ita  tamen  ut  deincep^  opereniur  bona  usque  ad  alte- 
rara  sabbati :  sicut  et  Adaro  operi  deditus  fuit  abs- 
qae  ullo  labore.  Ipsa  requies  est  innocens  vita, 
quatn  babnit  Adam  in  septima  die  quando  requievit 
Deus  ab  omnibus  operibus  suis :  eamdem  recipiunt 
modo  bapii7.ati  in  sabbato.  Ac  dein  quia  via  restat 
baptizatis  per  desertum,  quasi  post  AHeluia,  anim;» 
tractns,  id  esY,  patientia,  per  quam  exspectare  de- 


tigi,  ut  non  mihi  vidcrer  a  tanla  Ixtilia,  quantam  pra>- 
sens  continct  dies»  mente  alienus  fore.  Insuper  etiam 
libet  iDterponere  quod  S.  Au|^sLious  de  orationibvs 
raissae  dieit  io  libro  Qusestioniim  in  quaestionibas  ad 
PauHnnra  Nolannra  episcopum  :  Multa  hinc  dici  pos- 
sunt  qu(c  iroprobanda  non  sunt ,  sed  eligo  in  his 
n^rbis  boc  intelligere  quod  omnis  yel  pene  omnis 
fi-equentat  Ecclesia ,  nt  precationes  accipiamus  di- 
ctas,  quas  facimus  in  celebratione  sacrameQtomm , 
antequam  illud  quod  est  in  mensa  Domini  fncipiat 
benedid.  Orationes,  cum  benedieititr  et  sanctiffca- 
titr,  et  ad  distribttenduin  comminaitar,  quam  totam 
petidonem  ferft  omnis  Ecdesia  Dominica  oratione 
conciudil:  interpeHationes,  sive  (nt  nostri  oodioes 


hent  terram  repromissionis,  sequuntur  sex  dies  qui  ^  h^ient)  postulationes  ffnnt ,  ctmi  populus  benedici- 


pertfnent  ad  opus  bonnm,  sanctumqne  et  pium,  ne 
vacaa  domus  invadatur.  Post  iltos  sex  dies  scquUar 
sabbatisrous ,  qai  ees  introdncit  ad  patriam  repro- 
mlissionis,  nbi  est  requies  sempiterna,  non  revertens 
adaUquem  laborem ,  sed  de  Isetitia  glori^  animarum 
transit  ad  laetiiiam  ineorruptibilis  corporis  :  ac  ideo 
non  subseqi^tur  AtMuid,  Raec  dies,  tractus :  sed 
Alteluia,  Laudat^  fmeri,  Dominum.  Sex  dies  qui 
inter  duo  sabbata  snnt  ntfumqoe  nchh  lempus  ad 
memoflam  reducunt ,  sciTicet  Adae ,  qui  laK  deditu^ 
desideraniissimo  operi  tn  paradiso*;  et  Itlud  quo  fllii 
israel  transienint  per  desertum  sub  dacibos,  tn  qno 
lempore  non  sant  attritji  Testimentd  fllorum ,  et  sic 


tor.  TuBC  enim  antistiies  vel  advoeafi  susceptos 
snoB  per  manas  impositionem  misericordissiroae 
ollerunt  potestaii.  Qoibas  peractis,  et  participato 
tanto  saeriftelo,  gratianim  aetio  cancta  condaiSI, 
qoani  in  bls  etlam  verfois  nttimam  Apostoios  com- 
mendftylt  Raoc  autem  futt  praecipue  eaasa  ista  dl- 
een(ff ,  nt  his  ImTifer  p^scriptis  atque  slgnifica- 
tls  non  pntaretar  negligendom  esse  quod  seqaHur, 
Pro  omnibu$  hominihut,  pro  regibut  et  Mt  qufin  ni- 
btimitme  tum^  «t  quietam  et  trunquiUam  viiam  o^v* 
mut  in  omidpielate  et  eharitate^  ne  quisqaam,  sicnt 
se  babet  hmnana!  cogilationis  infirmitas,  aestimarel 
nOB  esse  isla  fadenda  pro  his  a  quibus  persecullo- 


tandem  perTencrunt  ad  libertntem  in  terra  reproml»-  p  nem  palidMitur  Ecclesia ,  cnm  membra  GhHsti  e% 


sionis,  qux  significat  patriam  in  qua  recipiuntar- 
BancUB  animse  post  ssecolum  transactnm. 

CAPUT  XXXIV. 
l>e  die  tancto  Patchcp, 
Die  saneio  Paschae  in  Introitu  per  ora  propbeta- 
rem  prxsenfat  se  Christni  ex  resurrectionc  Patri 
sno ,  in  Ecdfesia  snn  dtcens  :  Resnrrexi  et  adhac 
tecom  sam.  Orafio  prima  dembnstrat  aditom  esse 
apertnifi  sanctae  Eeciesiae  regni  coeiestis  per  capitls 
sul  i^snrrection^m.  Epistola  admonet  nos  at  sepa*' 
rati  simns  a  vitiis^,  iA  q«o  certaTimus  per  dles  qna- 
dragesimales ,  et  neophyti  abjecemnt  in  b.iptismo. 
Corinthiis  n«isit  illam  Paulus,  oi  separarent  se  justi 
»b  his  qoi  tale  pecealam  fecemiit,  quale  nec  Inter 


omnl  essent  hominnm  genere  colligenda.  •Vnde  ad- 
Jnngit  el  dicil:  ffoe  enhn  bonum  ett  et  aceeptum  eoram 
Mvutore  nottro  Deo ,  qui  omnet  hominet  mii  talvot' 
fieri  ot  ad  agnilionem  veritatit  tenire*  Et  ne  qiiisqnam 
dioeret  posse  asse  salutis  viam  in  bona  conTcrsa- 
tione  et  unias  omnipotentis  Dei  colln ,  sine  partid* 
palione  corporis  el  sangoinis  Gbristi,  tffto»  enim 
Deut,  infnit,  tt  iiiMif  mediator  M  et  hominum  homo 
Ghrittm  Jeeus;  nl  tilud  qaod  Axerat ,  omnes  hoiHi- 
naa  vali  llorf  ^Itos,  naHo  alto  modo  intoiifgainr 
pnetlad  nlsiper  medialofem,  lion  Detim,  qnod  sem- 
per  erat  VeflHim  ,  sed  hominem  Christitnf  Jesum, 
cuin  Verbum  caro  faetum  eti,  ei  hatHavii  in  nobit  f. 
Orationes  qoatuor  qoas  memorat  S.  Aognstinus ,  ita 


genles  andiebatar  :  et  per  pcenitcntiarm  non  revcrte-  p  WMnioal  nosira  Iranslatio:  Ohtecfationet ,  oraHonee, 

pottukaionet,  frmiarum  aeihnet.  Dbi  Oliara  notair- 
dom  est  qnod  oratio  ilia  qose  <dc  inehoatnr :  IMera 
noe  que^sumut,  Domine,  ab  omnibut  mddt,  condusio' 
sit  lantom  oralfonis  Doihinicae,  enm  D.  Augnstintt» 
dicai,  f  qaam  letam  pelilionem  fere  omnis  Ecclesia 
Dominica  oratione  condudH;  t  simttlqae  hoc  no* 
tendHm  qnod  oralionem  iHain  qnam  c^^isoopi  siv« 
adroeali  solonl  faeere  super  popnlnm  cnm  sfgno 
sanetae  cniels ,  ille  oolebat  fheere  eam ,  poslquam 
oomraimMhAl  eorptts  Domini  ad  dMribnendum  : 
qiiMi  ontionem  Tocal  poslolaiiones.  Dirin  soqnODlnr 
gnllarttB  aotioiiea,  qoMdo  poal  aodiiam  Tocenr 
dtaoonl,  qn»4idl,  !u,  miMa  «si,siTe,  Benedieamu9 
Dmnim,  popohis  resDondel.  Deo  ^iat. 


bantnr  ad  eoetam  sanctorum.  Ipsi  erant  Totos  fer^ 
nenHim,  el  Hli  acymi  propfer  norilafem  HUib.  Ita  ei 
nos  admonemor  illa,  ul  sine  retractationc  in  die 
aanelo  Paschse  aifeni  sinitts  a  Titiis.  Det  Deus  nt  si- 
c«r  raitts  e]tts  Domipns  noster,  qui  hodfema  die  ita 
resurreiit  a  mortais,  m  aBors  altra  repetitum  non 
habeat  in  illo,  ita  nee  in  mefnlMis  snishabeant  prso- 
terita  Tilia  neqae  immineotia.  ResponsoHns  monstral 
quantum  laetari  oporleateos  qni  pttrganiur  a  Titiis ; 
in  AUeiuia  moostratttr  i&qno  sil  lante  keliilae  cansa, 
id  est,  quia  Patcha  nottmm  immolaiut  e$i  Ckriamt* 
iiaqueopuUmur^  el  eaeiera.'  firantctenfi  oxponit  perfe- 
cliaseaosam  lotius  Isetlttae.^Qoiasao  in  loco^  si  Dottib- 
Ros  dederit»  diotttri  soraos  enndetfliiis  de  lolo  «fBeie 


1003 


AMALARII  PRESB\T£R1  METENSIS 


1064 


CAPUT  XXXV. 


Demonstratio  quod  informenl  jiex  diet  paschales  ca:-*^ 
teroi  diei  Dominicos  it  juitot  hominet  :  et  die$ 
muinquaginta  a  sahMo  Paichee,  mqte  ad  mMfttnm 
oetavarmn  PejUecostm^  futuram  mtam,  attpMlidiani 
dies  $ive  Septuageiinue  Donnmci^  seu  auadragesi- 
maies,  poenUente$. 

Uli  sex  dies  pascbales,  in  quibfis  responaoriiiiii 
cABtamus  et  A//e/u)a  JufbrmaiU  cxleros  dies  DQmi-^ 
nicos  sive  fesk)s ,  quos  celcbramus  ab  oclavis  Pen- 
tecosles  usqiie  ia  SepUiagesiinaBi.  Responsiorius  ^ 
Alteluia  actuj»  eorum  et  lacliUam  sive  iaadem  sive 
gratiarum  aclioaes,  qui  peneverani  iii  sauclttate 
quam  acceperunt  iii  baptismo,  recoluBi.  lu  enim  ia 
spe  habent  regnum  futurum,  ul  diam  kic  bene  opo- 
rando  ad  beaiitudinem  penreniant  Sive,  ui  aI^o 


A  sine  qutbus  basc  vita  nou  agitur,  non  quoildianaiu 
medehm  poneret  in  oratione  quam  docuit,  ot  dico- 
mus  :  Dimitte  nobU  debita  np$tra^  sicut  et  noe  dvml' 
timu$  debitaribut  nostri»  f .  Qnolidiani  dies  infiormaul 
eos,  quia  solent  presbytero  conGteri  peccatd,  ot 
corripiantur  ab  ipso,  et  coniyiilum  accipiaot  pcetii- 
tendi.  Ipsi  dies  siiie  AUeluia  transiguntur,  qula  non 
est  pulchra  laus  in  ore  peccatoris.  Quamvis  dlatus 
sit  Deus  ad  parcendum,  tamen  non  cito  polesl  eru- 
beseentia  peccatomm  iransire  a  corde  justi.  Memo- 
ralum  modom  informai  versus  qui  dicit  :  Non  est 
$amta$  in  came  meu  a  facie  irce  tuas :  non  est  pax  os- 
sibus  meis  a  facie  pe^catorum  neorum.  lofQnHant 
etiam  vcrba  Domiiii ,.  ad  Bfoysen  dicentis  de  Maria  ; 
Si  pater  ejus  spuisset  in  factem  ejus ,  nonoe  del.ue- 


modo  dicamus,  per  responsorium  aelivam  vilam  in-  B  rat  saliem  sepicm  dierum  rubore  suffuiidi?  Sqiare- 


ielliginiBS,  per  aiteluia  coniemplativam.  Actus  ne- 
cease  esi  bic  celebrei^r,  ui  quoJ  sporamus  et  per 
patientiam  exspectamus  adipisci  valeamuft  per  bona 
opera.  Respons^ii  illi  quos  per  se^  ^ltes  eaiilamtts , 
sive  i»&r  cscteros  Domiiucos  dies »  vei  festivos  dies 
sanctorum,  ^ibus  subsequiiur  AileUiia,  talesa«lus 
significant  qualts  csi  pr^icatio,  JccIia»  eleemo^aa, 
visitatio  vidiiapiim,  pupiUiurum  et  ii^finnonim.  Haee 
io  praejmti  s»ctdo  ouini  die  Dominieo  agere  possu- 
iBUS  sin«  reiractatione.  Qoibus  id  esi  oiemoffatis  ro- 
spQnsoriis,  AlMuia  sequiiur»  quia  posi.  Uilem  actior. 
nofli  iu  laudcm  Dei  traBsfeitur  aniiad  sancCificala^ 
OB|m  peecato.  Itli  dies  quinquaginta  i[ui^seqi|ii»tttr  * 
sabbaloPascbali  usque  ad  oclaTas  Peniecestos,  alle- 


tur  aeptem  diebus  extra  castraj  ei  poslea  .revocabi- 
tur.  Cui  euim  spuitur  in  factem^  despceius  adhil>e> 
tuc  Quando  iios  Deu^  despic^il  propier  peccau  iio* 
stra»  rubore  debemus  perfundi  usque  ad  compleiio- 
nemseptem  dierum»  id  est,  usqiie  ad  saiisfaciiooem. 
Per  abstineniiam  AUeiuia  to  q^^dianis  diebiis  m 
ofKcio  missae  jrubor  Ecclest»  moostraiur,  quefla  ha- 
bet  de  suis  voineratis,  e|  aoiBdum  sanalis.  Al  Doou- 
nicidies  a  Sepluagesima  usque  in  Pascha  Dwmiiu  cos 
injrarmant  qui  his  tentationibus  tenduniur,  siae 
qifibus  viia  prseseas  uon  potest  transigi.  Responso- 
riis  (UeruA  iUerom  non  mbminiatratttr  Atteima ,  aed 
tracttts,  qui  quanivis  periineat  ad  coniemplaiioiicm 
propicr  suam  dulcedlnem  ei  uuioaem,  lamen  rob 


ram  vitm  inibrmant,  quam  nondinii  pereepiaBa^  ^  ^  '^^  ^^^  betitia,  in  quanta.  esi  illa  dc.quo  dicebat 


ubi  Don  eril  responsorius ,  quia  nemini  ibi  pnMttcB' 
biinr :  sed  erttoi  omnes  doeibiles  Dei ;  neque  eliqiiif . 
visiiabitor  «piia  nomo  ibi  vuhia»  neque  pupittus»  ne* 
qae  Infirmus*  Eleemo^na  non  eril  necessaria,  qoia 
iMWio ibi  indigens, sediattittia A/i^*a  ibi celehrtbr- 
hk,  id  esi  heliiia  animanini  de  pereepta  immorUK 
liiBie  el  iBoeptione  corporamt  «t  gratierBm  actlor 
Deo  ttsque  in  sempiiemHfli.  .Earndem  heHUafli  &««• 
BMirus  qiwiquogeBaritts  lugBaieal»  ^ui  apBAfiBbfasai 
ittbilaetv  i^UalHr,  id  est,  jubibitioiie^6BttB».Qtti4 
csiteri  dles  iofonBenl,  ex  libffo  S.  Attgustiui  de  FidB 
ei  Operibua  oonsidesa«e»  ui  o^oec^  valeBHis :  sie 
eaim  dioit :  Noa  qnie  f«feq«am  ila dehei  extoUi,  «i 
aaa  dieainv  apud  altos  jaetare,  sed  «pud  seipaaia  |hk 
lare  attdeftl^  aed  in  bac  viia  esse  sine  pecoalo*  Sed 
nisi  Bsseoi  q«aHtom  ita  gr^ivia »  ui  etiam  jeacaaunu- 
mcoii^  pieeleada  sini^  aoa  dieerol  Apoiielus» 
Coafre^aits  vMs  e$  meo  sfihH»  trjtdere  kujusmodi 
SaimuemimefitMm  camis^  uLspirkeis  sMtus  sit  im  die 
DamimJmt.  qnde  eitauB  dieiix  Se  /«ysam  ai«//of 
«jtiiis^iii  aiite  pai^^tmiai,  et  «•«  e^mu  peBmten-^ 
tiam  super  immmuMa  ei  fomkatimie  qum  gesserunt. 
Iiem  aisi  esBeol  qaadam  aan  e«  hamailaie  pttai- 
teoli«  «Mnada,  qaalis  in  E«desiadalttr4si«  qoi  p«o- 
prie  pcBniteales  voaaaiar,  ««d  quihtt«d«m  cQrffepile*. 
aam  meihcainentis,  aan.  dioerei  ipse  Doauaos.,  €ofw 
r^  eum  inter  te  et  ipsmn  soimnret  ei  te  amHerit,  /«- 
cratus  es  fratrtm  /««m.Posiremo,  iiisi  essent  quasdam 


Jacobtts  :  Q«t  a«r#m  iii  verbo  non  osiendit  kic  perfe^ 
ctus  est  vir.  In  diabus  quadragosimalibBS  anle  pascha 
iaformat  ^  «ancta  £cclesia,  qui  prc^^  poeaiiBBles 
vocaaiur,  ^eeplo  ^d  non  excommuaicfiUir,  et  ad 
ttiBiBis  reconciBatienis  ^iseopeniiii  aoa  redii  in 
finem  Qaadi^tgeuiiiaei;  inforaial  eos  ia  jcjania,  ia 
absiioealladeliGianim,  jalmbila.in  dcjectioQa,  ia 
IttcHi,  ift  vif^»  ioqoieladiae^  i«  rileeito,  ia  obe- 
diealia  apersin ,  «i  aeieris  bonis  qaibas  reoQodlta- 
mttrDeosiqinlciunpoDiiitimiia.    . 

CAPUTSXm. 

Dediebui  Pent/^osiu» 

Tempas  Penteoosles  incheatur  a  prim.  die  cesar- 
recliQois,  ei  cucrit  uaque  ad  4iem  q^ioqttafesiffiMB 
^  post  Paseha.  D«  quo  lempoce  dicit  Attgasiittna  ia 
Ubro  ad  lanoari«m :  Qttadr«igenari«s  attlem  pariibas 
sttis  coR^alus  addii  Jpsum  deaarium;  «l  liiuii 
qttinqttaginia»  laoquam  m^rces  (^is  ei  ciwlaaea- 
iis.  Neque  «uim  irusirajpie  Domious  quadr^Bia 
dies  posi  resttrieotioaam  io  bac  ierra  el  in  hac  riu 
ciun  discipttiis  caavarsaius  esi  :  ei  posleaqnam 
ascendiijn  cmlum^  deeem  dtebus  interposiiis,  pro- 
missttm  SfHriiiHQ  saodum  misii  complett)  die  Pen- 
teeasles.  Qai  dies  qoinqttagtoarius  habet  «lierBm 
s«ar««Mnlttm,  qaad  si^as  ««plem  qaadraginla  iio-> 
vem  Ittai»oi  cuai  radilttr  ad  iaiiittm» 
odavas»  fai  «i  priBsas  diss  £  ^miqtt«giaia 
tur,  qiti  celebrantttr  posl  resttrrectionem  Dontiiii 


iOG5 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRl  lY.  -  UB.  I. 


IDGC 


jam  m  Ggura  iion  laboris,  sed  quietis  et  Ixliliic  A  <lierum  implendum   usque   ad  resliviuiem    saiicti 


Propter  hoc  jejunia  relaxanlur,  et  slanles  oramus , 
quod  est  sigQum  resurrectionis.  Cnde  eiiam  diehus 
IXominus  omnibus  ad  allare  observalur,  et  aHeluia 
canitur,  quod  significat  actionem  nostram  non  essc 
nisi  laudem  Dei,  sicut  scriptum  est.  Beati  qui  habi" 
tant  in  domo  tua,  in  scecula  tceculorum  laudabunt  te, 
Be  relaxationc  jejunii  Amhrosius  dicit  in  tractalu  ad 
Romanos  f :  Nam  sunt  quidam  qui  feria  quarta 
caniem  iion  edendam  slatuerunt :  sunt  qui  sabbatis ; 
sunt  iterum  qui  a  Pascha  usque  ad  Peniecosten 
cdunt.  Et  Hieronymus  ad  Marcellam  de  fide  nostra 
et  dogmate  hseretico  contra  Montani  sectatores.  Nos 
iinam  qoadragesimam  secundum  traditionem  apo- 
stolorum  tempore  noliis  congruo  jejunamus  :  illi  ires 


Joannis,  hoc  est,  quaudo  dies  Dominicus  Pascboi  oc- 
currerit  in  undecimo  Kaleadarum  Aprilium»  el  iii 
decinio  suprascriptarum  et  in  nono  et  in  octavo. 
Quando  in  memoratis  oclavis  Kal.  Aprilis  occurrerit 
dies  Dominicus  Paschx,  tuoc  habendusestdiesPente- 
costcs  in  II  Idibus  Maii.  Ab  illo  die  usque  in  festivi- 
talein  sancti  Joannis  Baptislae  hebdomad;e  ses  suni. 
El  si  quis  voluerit  quadraginta  tantumnM)do  diebus 
iuteudere,  inlendat  quando  Dominicus  dies  Pasclue 
occurrerit  in  septimo  Kal.  ApriL,  sive  se^to  supra 
scriptarum,  et  sic  poterit  adimplere  numerum  suuui 
inter  Pentecosteu  et  festivitaiemS.  Joannis.  Ut  reor, 
propier  memoratos  dies,  qui  per  disjunclos  anuos 
convenientes  sunt  termino  qui  fii  in  festivitale  sancti 


in  anno  faciunt  Quadragesimas,  quasi  tres  passi  suiit  B  Joannis ,  prxtermissa  est  diligentia  Pentecostes ,  et 

inclusi  sunt  ipsi  dies  in  luctu,  qui  debereut  esse  la:- 
titia,  ex  auctoritate  Dominicae  praesentationis,  ut  so- 
litus  termiuus  tenealur.  Si  visum  fuerit  magistris , 
ut  hoc  difliniant ,  quando  tempus  jcjunii  peragatur 
eoruin  qui  sponte  propter  peccata  sua  jejuuant  posi 
resurreciionem  Domini,  videtur  nobis  variabilis  res 
auferri  de  nostra  Ecciesia.  Cur  laetapi  debeamus  in 
diebus  Pentecostes,  abundant  exempla  sanctorum 
Patrum ;  cur  jejunare  necesse  sit  unusquisque  ex 
corde  suo  cognoscit.  Major  enim  festivitas  est  ad- 
ventus  Spiritus  sancti  quam  festavilas  beati  Joaunis 
Baptistx.  Si  includenda  est  festivitas  infra  jejunium, 
amplius  includenda  est  festivitas  sancti  Joannis  quaw 


salvatores ;  non  quo J  et  per  totum  annum ,  excepto 
Pentecosten,  jejunarenon  liceat;  sed  quod  aliud  sit 
necessitate,  aliud  voluntate  munus  oflerre.  £t  ite- 
rum  ad  Lucinum  Bxticum  :  Alque  utinam  omni  tem- 
pore  jejunare  possimus,  quod  in  Actibus  apostoloruin 
diebus  Pentecostes  et  die  Dominico  Paulum  aposto- 
lum,  et  cuni  (o  credentes  fecisse  legimus.  Et  iterum 
in  eadem  :  Non  boc  dico  quod  festis  dicbus  jejunau- 
dum  putem,  el  coiUextas  diebus  quinqus^inla  ferias 
auferam  :  sed  unaquaeque  provincia  abundet  in  suo 
sensu,  etprxceptamajorum  leges  apostoiicas  arbi- 
tretur.  Et  iterum  ejusdem  in  Commentario  super 
Mattbxum  :  Quando  vero  iransierunt  nuptiae^  et  pas- 


sionis  ac  resurrectionis  tempus  advenity  tuncsponsi  ^  adventus  Spiritus  sancti;  et  si  hoc  statuit  jejuuans 

A?i«     iAiiinAl\itnt         nlnnvtnni      mit<knf      f<l/«iMAn     nAtff     AIao  Ciwa    in/li«»Ano    lASam.imk      «•«    Sn    Ct^ot ivrSi^ktA    o.kHA«i    l^v.».. 


fiiit  jejunabunt.  NoniiuHi  putant  Idcirco  post  dies 
quadraginta  passionis  jejunia  debere  omitti ,  licet 
staiim  dies  Pentccostes  et  Spiritus  sanctus  adve- 
niens  indicet  nobis  festivitatem,  et  ex  hujus  occa- 
sionetestimonii,  Montanus,Prisca  etMaximilia  etiam 
post  Pentecosten  faciunt  Quadragesimam  ,  quod 
ablato  sponso,  iilii  sponsi  debeant  jejunare ;  Eccle- 
sise  autem  consuetudo  ad  passionem  Domiiii  et  re- 
Mirrectionem  per  huroilitatem  carnis  venit,  ut  spi- 
rituali  saginx  jejunio  corporis  praeparemur.  Juxta 
.  leges  autem  tropologise  sciendum  quod  quandiu  spoii- 
sus  nobiscum  est,  et  iu  Ixti.lia  sumus,  nec  jejuuare 
possumus,  neclugere;  cum  autem  ille  propterpec- 
cata  nostra  a  nobis  recesserit,  et  avolarit,  tunc  in- 
diccndum  jejunium  est,  tunc  luctus  rccipieiidus.  j^ 
Duas  varietates  habemus  in  Ecclesia  noslra  de  jeju- 
iiio  quod  fit  post  resurrectionem  Domini.  Aliqui  se- 
citndum  nostrum  vulgarem  usum  statuunt  teiminum 
(|uadragcsimalis  jejunii  in  festivitate  sancti  Joannis; 
illi  qui  boc  faciunt  non  possunt  semper  dies  Penie- 
costes  excludere  a  jejunio.  Aliqui  voiunt  secundum 
tf  aditiones  sanctorum  Patrum ,  quos  prxtuliinus ,  ct 
in  sequentibus  habemus  ponere ,  omnes  dies  Pente- 
costes  habere  iu  laetitia ;  qui  boc  faciunt  non  iios- 
suut  semper  teriuiuum  bujus  quadragcsinix  facerc 
io  fesUvitate  sancti  Joannis.  £t  ubi  terminus  pona- 
Uir  non  est  fixum  ex  Scripturis  sacris ,  neque  ex 
traditionibusPatrum.  Solet  aliquoties  eveuire  ut  post 
Pcntecosten  dies  abundent  ad  numcrum  quadraginta 
P^TnoL.  €¥• 


sive  indicensjejuniuin«  ui  in  festiyitate  sancti  Joau- 
nis,  vet  sancti  Petri  et  Pauli  absolvatur  jejunium,  ct 
postea  peragatur,  nuUum  detrimentum  facit  anima^ 
suje.  Non  sequimur  nos  in  praesenti  jejunio  Monta- 
num  et  suos  sectatores ,  sed  consideramus  peccaiii 
nostra ,  et  pro  eis  cerUmus  fructus  dignos  reddere 
poeniteutiae.  Ex  Hieronymo  merooraio  possuinus  ad- 
discere  a  quibus  illa  jejunia  usurpata  sint  aliquando» 
quod  non  ex  uecessitate  indicenda  sint  jejuiiia  Peii- 
tecostes  communi  Ecdesiae,  sed  voluntale  licere 
unicuique  jejunare  ob  devotionem  suae  mentis.  Ab 
ista  licentia  et  ab  ista  libertate  excluduntur,  quie 
proprie  poeniteuies  io  Ecclesia  nominant. 

CAPUT  XXXYIL 
De  Utama  majore, 

Sequitur  una  varietas  inter  octavas  Pascbae  et  vi- 
gilias  Peniecostes,  hoc  esl,  jejunium  triduaniim  in 
vigilia  Ascensionis  Domini.  Miror  quomodo  inolevk 
Goosueiudo  praesentis  jejunii  in  nostra  Ecciesia,  qoa: 
tamen  non  tenetur  per  omnes  Orientales  EeelesiaSt 
cum  sancti  Patres  quos  memoravimns,  Ambrosins, 
Augustinus,  llieronymos ,  dicant  relaxanda  jejunia 
tempore  Pentecostes,  nec  non  etiam  venerabilis 
presbyter  Beda  de  eodem  tempore  dicit  in  homiliis 
sais :  Merito  ergo  saerosanctis  diebus  his  nos  quo* 
que  msyoribus  epuUs  atque  hymnis  coelestibus  vaca* 
mus ,  ob  reverentiam  nimirum  Dominicas  resurre* 
ctionis,  ob  memoriam  Dominici  convictus  cum  disci- 

2\ 


1067 


ABfALAHU  PRES^BYTERl  METENSIS 


m 


pulis,  simul  et  ob  spein  fulune  nostrae  quietis  ac  vitae  A  telligere,  et  tria  spiritualia.  Per  panem  omuia  bona 


immortalis.  Et  paulo  p6st :  Recte  etiara  quinquage- 
nario  dienim  numero  statnm  futurse  nostras  beati- 
Cudinis  in  imagtne  yeneramur,  jejunia  videlicet  re- 
Jaxando,  et  Alteluia  canendo,  stantes  orando ,  quae 
snnt  aptissima  perpetuae  quietis ,  resurrectionis  et 
hudis  prsesagia.  A  quo  primo  initium  proesens  jeju- 
nium  sumpsit,  Gregorius  Turonensis  manifestat ,  in 
gestis  Francomm  ita  dicens :  In  bis  temporibus  fuit 
in  Vienna  urbe  terrae  motus  maximus  ubi  raultae 
«cdesiae  et  domus  multorum  concussae  fiierunt  et 
^ubvefse  :  nbi  bestis  muilae  oberrantes ,  iupi ,  ursi 
ircerbi  ingtessi  per  portam  civiiaiis ,  devorantes  plu- 
rimos,  per  totiim  annum  hec  faciebant.  Nam  venien- 
le  solemnitate  sancti  Paschae ,  sanctus  Mamertus , 


quae  de  terris  nascuntur ;  per  piscem,  qnx  de  aquis; 
per  ovum,  animalia  quae  coeunt  simul.  Hxc  enim 
memoraio  tempore  in  aliquo  profectu  sunl :  geraiiiu 
messis  puUuIant,  arborum  fnictus  ex  flore  pirodeani, 
Tineae  atque  olei  liquor  suis  ab  arboribus  se  erom- 
pit,  puHorum  animaiitia  campos  tondenl.  Qaoniam 
haec  necessaria  ^t  nostris  usibus,  petenda  Mint  a 
Domino  ut  conserventur.  At  spiritualia,  ita :  per  pi- 
nem,  cbaritatem;  per  piscein^  fidcm;  per  oviim, 
spem  :  quibus  tribus  colitur  a  nobis  Divinitas.  IIa>c 
illo  in  tempore  praecipue  peienda  sunt  a  Domiou, 
quando  resurrectio  Christi  et  Ecdesiae  celebralur, 
,  ut  his  roborati,  in  justiOcalione  persistamus.  Offi- 
cium  Romanum  cantamus  et  tempus  ejus  prsdica- 


qui  in  ea  urbe  erat  episcopus ,  diim  missarum  so-  B  tionis  praetermitlimus.  Interest,  secundum  Hiero- 


lemnia  ipsa  vigilia  celebraret ,  palatium  quoque 
regale  quod  in  ea  civitate  erat ,  divino  igne  succen- 
sum  est.  Curoque  haec  agerentur  appropinquante 
Ascensione  Domini ,  indixit  jejunium  vir  san- 
ctus  Del  triduanum  in  populo  cum  gemitu  et  con- 
tritione.  Et  paulo  post  :  Tunc  cessavil  ipsa 
tribulatio  et  subversio.  Deinceps  omnes  Ecclesiae 
Dei  ei  sacerdotes  hoc  exemplum  imitantes  usque 
ad  praesens,  ipsas  Iriduanas  Utanias  ubique  celebri- 
ter  coluat.  Ubi  (Udt,  amne$  Ecelesiw  Dei,  non  extra 
Galiias  possiimvs  eas  intelligere.  Ubi  erant  de  qui- 
bus  Ambrosius  dixit^  qui  qootidie  statuissent  car- 
nera  edendam  nsque  in  Pentecosten,  ibi  non  fiebat 
jejunium  Jnxta  morem  nostnim,  neque  ubi  Hterony- 


nymum,  quando  ex  voIuuUite  munus  offerlur  Deo, 
ei  quaudo  ex  necessitate.  Voluntate  omni  tempore 
munus  |)0ssumus  in  abstinentia  rerum  percipien- 
daruni  oflferre  Deo,  sed  ex  necessitale  oon  oponei. 

CAPUT  HXVfWh 
De  vigilia  Pentecostes, 
Veniendum  est  modo  ad  vigilias  Penlecostes.  In 
eis  leguntur  lectlones  quatuor,  et  canunlur  quaiuor 
cantica  ante  bapiismi  consecralioDem,  sicut  in  vigi- 
liis  Pascbae.  Ibi  legtmus  :  In  principio  cmtii  dm 
ccelum  et  lerram.  In  vigiliis  Pentecostes,  Tenlaxii 
Deus  Abraham.  In  ilia  non  sequilur  canticum,  in  isU 
sequitur.  Lectiones  ad  memoriam  nobis  addDcant 
duos  patres  :  unum  secundum  camein,  altenim  se- 


imiSt  neque  ubi  Augustinus  erat.  Quod  si  fieret,  non  ^  cundum  spirituin.  Adam,  qui  in  priore  leciioDe  m- 


ura  fl|)erte  praedicarent  relaxationem  jejunii  infra 
quioquaginta  dies.  Romana  consuetudo  unum  diero, 
id  est,  septimo  Kalendas  Maii,  interponit,  quem  vo- 
cattit  liuima  majore,  non  in  jejunio  :  litania  autem, 
ut  praediximus,  deprecatio  est  apud  nos.  Potest  enim 
serena  mens  et  aliena  a  vohintate  mala ,  deprecari 
Deum,  quamvis  roanducet  sobrie  carnem  meridie,  ec 
ketetnr  de  resurr^tione  Domini ;  tamen  majorum 
Patrum,  id  est  apostolicorum,  usus  sequendus  est. 
Forsitan  ex  ipso  offido  poterimus  intelUgere  quid 
deprecandum  sit  tali  tempore.  Prima  oratio  ad  mis* 
sam  dicit :  Pncsta,  quffsumusj  omnipolens  Deus,  ul 
4fui  in  afHictione  mfstra  de  tua  pietate  confidimus , 
contra  adversa  omnia  tua  semper  protectione  mti- 


moratur,  camalis  est  pater«  a  quo  originein  omnfs 
ducimns,  qui  peccavit  non  obedieodo  prxcepto  Dei, 
cui  non  subditur  canticum  viclorioe.  Abrabam,paier 
spiritnalis,  quia  ejus  fidein  imitando  filii  ejaseffici' 
mur  et  populus  Dei  vocannur.Iste  resUtuit  obedieiulo 
in  immolatione  filii  sui,  quod  primus  ofTeRdit  oon 
obediendo.  Cui  merlto  subdilur  canticum  Tictnrix: 
occiditenim  vitium  inobedientiae.  IpsamsoDaton- 
tio  sacerdotis :  Deus,  qui  in  Abrah(e  [amidi  tni  opert. 
humano  generi  obedientias  exempla  pnBbmtii  ei  re- 
liqua.  Haec  lectio  ad  historiam  pertlnet :  ut  legitur. 
ita  factum  est.  Sequilnr  alia  lectio  :  Scrip»t  Mofm 
canticum.  De  quo  cantico  dicat,  cantor  illic  demoa- 
strat,  scilicet,  Attende  calum.  De  quo  Beda  soper 


~ -I r *v »      ««...*.>..,,     ....W...V  ..w...».r*.    m^v  i|»w    ^« . 

m*amttr.  Huic  coiicordat  ofTertorium,  dicens  :  il(/- ^  Lucam  :  Ad  memoriam  priscx  religiooiscanticoB) 


jtiiNi  me^  Domine  Deus  meus,  salvum  me  fac  propter 
misericardiam  luam.  Et  itenim  :  Qiit  imurgurU  in 
mie  ccnfundautur,  £o  tempore,  id  esl,  septimo  Ka- 
lendarum  Maii,  possuut  inimici  oommoveTe  beilum 
adversus  vidiia  regna,  ut  reor,  caule  providit  san- 
Gta  Ecclesia  Doroinum  rogare  ut  qui  destraxit  olim 
consiUum  Acbitophely  nunc  destniat  consilia  eoruro 
qui  volunt  irruere  super  pacem  ejus.  Intendit  ad  hoc 
quod  dicil  Epistola :  UuUum  enim  valet  deprecatio 
justi  assidua.  Evangelium  alteram  petitionem  sonat 
dicens  :  Quis  aulem  ex  vobis  patrem  petit  panem :  et 
iterum,  aut  piscem?  et  iterum,  aut  si  petierit  ovum; 
iu  istis  irtbus  tria  temporalia  pelenda  possumtu  in- 


Deuteronomii,  inquouniversus  vetcris  populi  st^ias 
quid  videlicet  ofienso,  quid  propitio  Dco  aierocril, 
continetur,  nonnullis  in  locis  sabhato  dicere  coo- 
suevit.  Alioquin  esset  prxposieniro  ui  prioriU$ 
septimanae  diebus  prophetarum  diclis  carminibi» 
Moysis  ultimum  diceretur  +.  Ac  p<*r  Iioc,  quia  pr»- 
cesserunl  boni  mores  in  filiis  Alirahx,  anlcqnsia 
apprehenderent  septem  muiieres  \irum  uuum,  pr^ 
ponitur  lectio,  Scripsit  Moyses  canticum.  AUtndt 
ccelum^  ubi  Adam  ad  memoriaqi  reduciuir,  qut  ^ 
/mago  totius  humani  generis,  in  quo  roajor  parsersi 
infidelis  anle  Chrisli  adventum.  Vioea  facu  esl.sci- 
licct  sacramenlum  ChristictEccIesi»(quuJpoii»n** 


1000 


BE  ECCLESIASTICIS  OFFiaiS  LIBIU  IV.  —  LIB.  L 


io:o 


ad  alYegoriam)  prsecedrl,  qnia  nisi  !s  venisset,  botti  A  ncm  prope  per  iitobedufiiifiam  Adae,  akui  liinc  crat 


mores  ad  univcrsum  orbem  non  transfssent.  Dc 
lcrtia  lcctione  jam  dictum  csl,  in  qua  scplem  dona 
Spfritus  sancti  de  obcdientibiis  faciimt  unum  vinim, 
dc  qno  diccbat  Paulns,  Donec  ocatrramus  omnes  in 
rirumperfectumyeiTcWqm.  Quarta  lcclio  cst  Jcre- 
miae  prophetae,  quse  dicit  inlcr  cailera  :  Disee  ubi  sH 
sapieHUay  ubi  virtus,  ubi  prndentia^  ut  scias  simut 
nbint  hnptuma  tnta  et  rietuSj  ubi  sit  lumen  ocu^o^ 
rum  et  pax.  Pnescnttbus  vcrbis  ad  silira  aliquam 
▼ocat  audicntes,  seilrcet,  sapientia,  virtutis,  prii- 
dentise.  Quare  hoc?  nt  sciat  audiens,  tr^t  sit  tongi- 
luma  vf/a,  lumen  ^culorum  etpax.  Quod  praecipit 
discere,  «d  desiderium  pertinet  Ibntis,  juxta  quod 
respondet  audiens  :  Sicul  cervus  desiderat  ad  fonteB 
aquarum,  etc.  Ubi  ralionem  dicit  quare  desiderat  B 
fontem,  ibi  snperiorem  Titam  intimat  dicendo,  nbi 
sit  longituma  vita,  et  lumen  oculorum,  et  pax,  quse 
perlinet  ad  anagogen.  El  saccrdos  iia  :  Omnipotens 
4empiterne  Deus,  qui  kanc  solemnitatem  adventus 
Spirittts  saneti  contccratti,  da  nubis  quwsumutyUt 
ciBiestibut  desideriit  accensi  fontem  vitm  sitiamus* 
Ubi  dicit,  cmlestibus  denderiis  aecensiy  anagogicum 
sonat.  Dc  litania  circa  baptismum,  et  rJleluia,  et 
tractUj  diclmn  eft.  Parum  iibet  de  alleiuia  et  traetm 
iterom  recordari.  AUeluia  in  roemoratione  primae 
viise  iniiocentis  Adse  cantatur;  sedqttia  tion  fuii 
endem  innoeentia  sempiterna,  in  tmetnm  converti^ 
l:ir.  Verbi  gralia  :  Fui  catechnmenus  Constantino- 


quando  nuUus  bominum  Deuro  colebat,  nisi  solus 
Abpabaa»;  ipsa  internecio  permanstl  in  universo 
genere  humano,  excepUs  kis  aliquibns  qui  de  AbriibQC 
siirpe  prodieranl :  in  iUo  enim,  id  est  Adam^  |iei 
adveoUim  Ckristi  primo  ocd^s  cst  diabdus?  peaUti 
p^  ditectionem  sepiam  muliemm  conjunotum  eat 
Cl^risU)  geans  bumaiMim.  Deinde  9d  h&m  opera  di- 
rectum  est.  bte  ordo  servatur  in  vigiliis  Pasch». 
Alter  C64  ia  vigiliis  Pcnteeostes.  In  isio  veeeUlur 
quomodo  Abraham  Deo  plaeult  per  obedieDtiam,^ 
sua  progenies  in  bonis  moribus  delectata  sii,  cui 
tamen  necesse  est  io  Noyo  Teatamenlo,  ui  adjunga- 
lur  per  baptismum  Christo,ei  sic  in  eo  roaneat  usque 
duin  perducatur  ad  coBleste  regnum. 

CAPUT    XXXIX. 

De  scquentibus  septem  diebus  Psmecostes. 
Inchoaue  in  seqoentibus  diebus  pncseiilis  hebdo- 
madse  quid  agere  deLcamus,  dominus  Beda  mani- 
festat  in  homilia  sua  dicens  :  Verum  boc  quoque 
quod  non  slalim  peracta  die  quinqnagesima  genu  ad 
orandum  cur\'amus,  scdctiila  adbuc  seplimana  stan- 
tes  Domiuo  supplicamus,  ct  quamvis  intermissa  rc- 
petenlcs  jcjunia,  tamen  Alleluia  quotidiepersonarous, 
nemo  absque  discretione  apta  et  congrui  ratione 
mjslerii  putct  aciilari.  Quia  enim  Spiritus  sancli 
scptifbrmis  Cbt  gratia  jure  solemnitas  advenlus  ojus 
pcr  scptcffi  dics  laude  hymnorum  debita,  simul  et 
missarum  celebralione  colilur.  Quia  (emporc  Penle- 


poli  coptus  :  quaesivit  me  dominue  meus  misericors      cosles  Ecdesia  toto  orbe  novos  seniper  Dco  populos 


et  piissimus,  invenit  me  captivuro ;  occidit  illum  qui 
me  rapvil  propiep  meam  incuriam,  et  me  reddidlt 
liberlali,  «t  reverlerer  ad  patriam  meam.  Quam 
ingens  gloria  apud  me,  quia  erutus  sum  a  servitute, 
el  redditus  libeMaii  ?  Tamen^  qnia  longa  via  el  labo- 
riosa  ei  periculosa  restal  rcdeoado  ad  patriammeam, 
posimagnam  iaetitiam  aiiqno  laedio  afifeclus  sum, 
nesciens  tttrom  perveniendum  sit  ad  patriam,  quasi 
de  aliquo  gradu  descendens  a  raajore  Istitia,  id  est, 
4ib  AUelttia,  in  minorem,  quasi  in  traetum.  Patienter 
lamen  fero,  laudando  ereptorem,  iter  iiqunctttm  si 
aliquo  modo  aliquando  reverti  potero  ad  patriam. 
Insuper  etiamereptor  meus  miltil  roecum  defensores, 
qiii  me  defendant  de  barfoarica  nibie,  qu»  ondique 
circumdal  iter  meum.  Ipsi  defensorea  sunt  bapUsroa-  j^ 
lia  sacramenta,  et  cereus,  atque  patronus,  qui  me- 
cutii  versantur  usque  ad  seplimum  diem  lavationts 
albarum.  Septima  dies,  ul  sa^pe  diclum  est,  iliam 
requiem  designat  quaro  exeiintes  de  roundo  suscipi- 
mus,  qiise  sine  ulio  pericuio  manebit.  Ad  distinct  o- 
iicm  alUluia  el  tractus^  qnam  volomus  hic  dc- 
monslrare  ha)C  parva  mihi  siifficiunt :  insupcr  etiuro 
placel  hio  inlimare,  quee  distaiiiia  sit  inter  lecliones 
cfiiae  legontur  in  vigiliis  Pascbse  el  eas  quoe  leguntor 
iu  vigiliis  Pentecosles.  Quod  enim  distat  inter  Adam 
et  Abraham,  hoc  oportet  difGerro  inter  dM^riDam 
niagisirornm  ad  catecbamenos  qiii  baptizantur  in 
Paseiia  Domini  et  in  Pentecoste.  Deberct  eis  narraro 
periclitationcm  hnmani  generis  usque  ad  inlernecio- 


per  aquaro  regencralionis  aggregare  consuevit,  me- 
rilo  saluti  eorum  congauJenles  quousque  albis  in- 
duuntur  slolis,  et  nitorem  purincatoe  rocnlis,  splcn- 
(lore  halitus  demonslrat,  hymnuin  Deo  devolx  lau- 
dis  ofTcrimus  juxta  prxceptiim  ipsius  piissimi  pasto- 
ris  ac  reileraploris  nostri,  qui  ait  :  Congratutamim 
miki,  qnia  inveni  ovem  meam,  qua:  perierai,  Mcrilo 
etinm  lunc  stanles  oramus,  ob  significationc m  vide- 
licet  libcrationis  eorumdcm,  qui  per  doiitim  Spirilus 
snncti  de  niorte  animae  ad  vitam  resuscllari  nlque 
re^urgcre  merueruut.  Cujus  donante  gratia,  eliam 
carnis  iromortalitate  nos  in  novissima  die  vesliecd<^s 
alque  ad  gaudia  beal«ie  rrsurieclionls  pcrducendos 
csse  speramus. 

CAPUT  XL. 
Quanto  tempore  debeont  esse  sub  disciptina  ctmsma- 

tis  qui  non  conseuuunlur  manns  impositionem  episco" 

porum  tempore  taptisterii,  sed  post» 

Soiel  quaeri  inter  vulgares  quanlo  temporo  de- 
beant  unctionem  cbriematts  observare  in  capite  ul 
non  laveiilur  qui  accipiunt  manus  impOGitioneni 
ahsquc  tcmpore  baptisierii.  Qoibus  poiesl  respon^ 
dert,  quento  tempore  generaliter  ab  Eeclesia  cde- 
bratur  adventos  Spirilus  sancti  soper  apestolo^. 
lanio  teropore  oelebreiur  apud  un«mqueBM|ue  qui 
eum  accepit,  hoc  est,  seplcro  diebus.  Ei  non  imme» 
rilo  :  quia  enim  Spiritus  sanclus  in  septcm  mullert* 
biis  vcnit  ad  hospite  n  suum,  fas  est  unicvtqiie  mn- 
Hcri  convivium  suum  paretur  per  singnioft  dies^  (!r 


4071  AMALARIl  PRESBYTERl  METENSiS  fo72 

quibiis HittUeribus  (iiciilsaias :  Ajtprekendent^t^m  A  tiom,  et  facit  ea  unum  cor  esse  fetd  itni:alioiiem  va» 
mulieret  virum  unum.  Convivium  illarum  mulienim  proprix  8ubstanti;e,  boc  esl,  ut  unum  veliat,  siGui 
esl,  quando  ipsse  de  se  satiant  bospitem  suum.  Tali^  •  ^ancta  Trinitas  unum  vult.  Uoc  primum  oportetcon- 
conviviaexercebatCbristusapudconvivassuos,  talia     servare  iilum  qui  accepit  Spiritum  saoctum  ut  id 


•et  Spiritus  sancius  exercel.  Hospes  Spiritus  sancli 
"mens  est  bominis.  Mens  tanto  ampltus  satiatur  a 
^sagina  Spiritus  sancti,  quanto  minus  fueril  dedila 
caraaUbus  desideriis.  lu  accipiens  observet  tempus 
adventusSpirittis^sancti,  ut  solet  cbarus  amicuscirca 
cbaruniamieum  observare.  Quando  cbarus  aliquis 
ad  ami<^m  ebanimveni^  iuiiullo  vult  illequi  sosce- 
pil  ilhmi  offendere,  sed  quidquid  novit  ei  placitum 
esse,'bocex  corde  benigno  ei  adbibet>;  iia  quidquid 
cognoverit  suscipiens  Spirilum  saoctum  piacilum  ei 
esse,  boc  illi  exblbeat,  quandin  cum  illo  esl.  Si  boc 
feceril,  forsan  citius  poterit  ei  reconclliari,  quando  B  tempore  advenius  Spiriius   sanai  camaii  comu^ 


nullo  discordiam  habeat  ab  unitale  ficdesiz.  De- 
monstratur  etiam  per  alteram  apparitionem  Spiriins 
sancti  in  columb»  speoie,  altcro  modo  eadem  virtus 
cbaritatis,  boc  est  per  simplicitatem.  Simplei  e&i 
enim  animal  eoiumba,  ela  maliiia  fellis  alienum,  ac 
ideo  jper  eatta  voluit  se  moostrare,  ut  iiuotescerei 
bospitibus  suis  simplices  esse  debere.  Quomodo  siia- 
pUcitas  debeat  observari,  Apostolus  docet,  dicess, 
prodentes  in  bono,  simplices  in  malo.Hocest,sciai 
sibi  ipsi  bomo  ^irodesse  et  cxteris  fratrilNis,  et 
nesciat  sibi  officere  etaliis.   llie  sibi  officit,  qui  ii 


aliquaoffensa  recesserit  ab  eo.  Quando  ehrismatus 
recordatur  unctionem  chrismalis  sibi  adesse,  lunc 
potissimum  recolit  debere  se  esse  sub  disciplina 
S{urilus  sancti.  Unclio  illa  ideo  fit  ut  sciamus  quid 
invisif>iliter  operetur  Splritus  sanclus  in  nobis. 
Oieum  solet  fessorum  membra  faVere,  balsamus  so- 
let  redolere.  Fessa  suni  membra  animae  nostr», 
quando  poenitet  se  egissequod  contra  voluntalem 
dei  est.  Ad  quam  sdlei  venire  Spiritus  sanctus  et  ei 
monstraredimissapeccatasive  dimittenda.  Undeet 
ipse  Spiritus  sanctus  consolator  dicitur.  De  qua  re 
dicebal  David  :  Secundum  muUiiudinem  dolorum 
meorumin  t^orde  meo^  coMolationei  tuw  latificate- 
runt  animam  meam.  Hunc  Spiritum  sanctum  acce- 


piscentia  inquinatur.  Ac  4>er  boc  se-ooutineat  iconi- 
plexu  feminanim,  qui  non  perficilur  sine  canali 
concupiscentia;  abstineat  se  a -crapula  et  ebrielale, 
ut  mens  saginelur  spiritalj  oibo :  abstineat  se  a  mat- 
dacio  et  ab  omni  simalalione,  quoniam  Spiriios 
quem  suscepit  fugil  fictum.  Non  enini  parvum^- 
catum  est  mendacium ;  si  comparaverimus  loKDrijn 
et  castitatem,  et  mendacium,  et  veriutem,  aon 
minus  videbitur  peccare  qui  menlitur,  quamqui 
polluiturluxn.  Non  estmajorcastitasverilale.ipsaiii 
Dei  substanliam  dicimus  veritatem.  Qui  mentjufr, 
veriutemcorrumpit,  quantum  in  se  est.4neoboiniiie 
ubi  duo  corda  sunt,  non  iiabiiat  ille  spiritus  qoi  bd* 
unanimes  in  domo.  Multi  eoim  loquunlur  verbis  ad 


peruntapostoli  in  terra,  quando  Cbristus  insiiiflavit  C  unum  hominem,  et  adallei>ttinoc4iUsinnuendo.i^r' 


eis  in  faciem,  et  dixit :  Accipite  Spiritum  sanctum  : 
quorwm  remiHritie  peccata  remittuntur  ei$.  Non  solum 
boc  operatur  Spiritus  sanctus,  id  est  ut  remilta:;tur 
peccata,  sed  etiam  pncstat  bona  opera,  qua;  per 
opinionem  bonam  in  alios  bonum  odorein  iuspirant : 
ibi  est  balsamus.  Hunc  enim  ntodnm  acceperunt 
apostoli  die -Pentecosles,  boc  est,  ut  virtulum  signis 
odorem  notitise  sux  porrigereni  populo.  £st  etiam 
alia  natura  olei,  id  est,  ut  lumcn  praestet.  Hocenim 
Spiritus  sanctus  operatur  in  homine,  ut  lumen  haf 
beat  intelligentiae ;  operatur  simul  et  balsamum, 
quando  per  ora  loqueutium  lumen,  quando  intrinse- 
cus  dedit,  ad  cseterorum  noiitiam  perducit  cuin 
duloedine  eloquii.  Non  enim  frustra  Spiritus  sanctus 


rigil  es  uno  corde  diilcedinens  verborum  oai  loqui- 
lur,  ex  altero  eorde  alteri  d«Ium,  per  quem  veiM- 
num  in  corde  ejus  fundit  cui  loquitur.  Qui  hoc  facii 
in  eo  non  estSpiriius  sanclus.  £st<qui  ridet  ore,  ei 
corde  maohinaturinalum  adversus  eum  qui  porrigit 
risnm,  et  iste  habel  duo  corda,  quapropter  noo  ia 
eo  habitat  Spiritus  sanctus.  lloc  vestimentuni,  id  est 
simplicitatis,  perdidil  miser  Adam,  quando  se  noduni 
cognovit.  De  qua  re  soribit  Augusiinus  in  libro  G^ 
neseos  contra  Manichaeos  :  Qiiod  autem  nudi  eniit 
Adainet  mulier  ejus,  et  non  confundebanlor,siin- 
piicitatem  anim»  castitatemque  significat.  Nam  ci 
Aiiostotus  ila  dicil :  OptoPi  voe  uni  viro  vir^ngm 
caeiam  exkibereChriUo.  Timeo  «iifem,  ne  «icaf  ur- 


supcr  apostulos  venit  in  die  Pentecostes  in  vento  el  D  pen$  Evam  fefeltU  in  venuiia  $ua,  ita  comm^ntm 


igneis  linguis  :  voluit  futuras  Ecciesix  monstrare 
quod  operaturus  essei  in  apostolis  per  adventum 
suuin ;  venit  in  venlo  vebementi,  ut  ostcnderel  se 
excussurum  esse  ab  aposiolorum  cordibus  omnem 
cttpiditaiem  lerrenam.  Sicut  enim  "ventus  veheraens 
prcjicit  poiverem  a  facie  terrsc,  sic  adventus  Spiri- 
tus  sancti  a  corde  bominis  ejicit  omnem  terrenam 
cupidiiatenh  In  igneis  linguis  apparuit,  ut  demonstra* 
rel  quaies  faclurus  erat  apostoiorum  lingnas,  boc 
est,  loquentes  et  igniu  verba  infundentes  in  corde 
credenlium.  Hasc  enim  verba  ignita  eonsumunt  pec- 
cata,  et  accendunl  corda  ad  amorem  aetemae  patrlap. 
ipsa  est  ebaritas  qos  diffunditur  !n  cordibuscreden- 


mentei  vettrte  a  timplicitate  et  eattitatey  tpue  al  ix 
Chritto.  Et  postpauca :  Quomodo  videbant,  si  dansi 
erant  oculi  ?  Sed  hoc  dictum  esl  ul  faiteiligererous  eis 
ocuios  esse  apertos,  postquam  de  fructu  illo  accepe- 
runt,  quibus  se  nudos  videi>ant,  et  displicebanl  siLi, 
id  est,  oculos  astutiae,  quibus  simplicitas  displicei. 
€um  enim  quisque  cecideril  de  ilia  intima  et  secr^ 
lissima  luce  veritaiis,  nihil  esl  unde  vdit  placere 
superbia,  nisi  fraudulentis  simulaliombas.Hioceaini 
el  bypocrisis  nascitur,  in  qua  multum  sibi  videotor 
cordati,  qui  potuerunl  fallere  et  deeipere  quem  vo- 
luerunt.  Quia  de  convivio  superius  fuimus  iocuti, 
quod  debet  bospes  parare  Splritoi  saocto  per  scptcm 


!0:3  DE  EG6LES1AST1G1S  OFFlCIiS  UBRl  IV.  —UB.  11.  i07i 

ilies,  ita  Ume»  uW  ab  eodem  Spiritu  sanclo  j^iaii.A  do  coaserM»  Jnmoreautm  fratermtatU^  charUa" 


idem  Gonvirium  et  credat  se  accipere»  bonum  esi  ut 
demonstremus  ei  quid  per  singulos  dies  possit  mi- 
iiistrare  suscepto  hospiti  suo.  Oies  siogiuios  dteirous 
profeclus  quosdam  menlium.  Dicil  Petni^A  Epistola 
sua  :  Voi  autem  omnem  curam  iubinferentes^  nu- 
niurate  in  fide  veslra  virtutem^in  virtute  aulem  scien- 
iiam^  in  tcientia  aulem  absUnenHam^  in  abstinentia 
fiutem  patientiam^  in  palientia  pietatemf  in  pietate 
asuem  amorem  fratermtati$^  in.  amare  fratemitatis 
charittttem.  Qualitejr  isti  cibi  par^odi.  sunt,  Beda: 
exponit  in  traclatu  super  seplem  Epistolas  canoni- 
cas,  dieens :  Virtuten  hoc  loco  non  pro  fortiludine 
ac  roiracnlis,  sed  pro  eonversatione  bona  posuit,  quae 
fidcl  reclx  jungenda  est,  ne  slne  operibus  oiiosa  sit 
et  roortua.  In  quo  rocte  omnem  curam  subiuferre*  B 
pnecipit,.  quia  qui  moUis.ei  dissotatiis  estin  opere 
suoy  frater  esi  sua  opera  destrneatis.  In  vitnute  ati- 
iem  sctentiam^  juxta  illud  Isaiae  :  Discite  bene  facere, 
quterite  judicium.  In  scientia  autem  abstinentiam,  ut 
curo  lona  facere  didicerint,mox  a  malis  abstineant, 
ne  in  vacuum  scientia  coelestium  c^dat,  si  se  ab 
illecebris  terrestribus  quis  continere  neglexerit.  In 
abstinentia  autem  patientiam ;  abstinentiam  necesse 
est  semper  patientia  comitetur,  ut  quicunquc  a  vo- 
luptatibus  mundi  se  continero  didici(,  ejus  quoque 
adversa  corde  firmo  sustineat,  a  dextris  videlicet  ct 
a  sinistris,  per  arroa  jnslitiae  nuinitus.  In^patientja 
pietatem^  ut  erga.  eos  quos  patienter  tolerat  eliam 
pius  existat,  juxta  illud  Apostoli  Pauli :  Charitas 


tem.  Gharitateni  hoc  loco  appeilat  specialiter  eam 
qya  Conditorem  diligimus,  qjuae  proficientibus  virtu- 
tum  gradibus  mcrito  amori  fraternitatis  adjungitur» 
quia  nec  Deus  sine  proximo»  nec  sine  Deo  proximus 
perfecte  valet  amaru  £(  quidem  Dei  amor  excellen- 
tior  est  amore  proximorum,  quia  illos  sicut  semet- 
ipsos,  Deum  vero  lolo  corde,  tota  anima,  tola  vir- 
lutediligere  jubemur  :  sed  tamen  consuetudine  nos 
amorisfratemi  oportet  ad  amorem  Conditoris  ascen- 
dere.  Qui  enim  non  diligit  fratrem  suum^  quem  videt 
quotidie,  Deum^  quem  non  videt^  quomodo  potest  di- 
ligerefUxc  enim  omnia  si  vobiscum  adsiut  etsupo- 
ceot,non  vacuos  et;sinefructuvosconstituent. 

CAPUT  XU. 

De  missa  Innocentum, 
Conlingit  causa  ut  ea  primo  scriberem  atquc  por- 
rigerem»  quae  statui  postponere  in  ordine  opusculi 
nostri,  in  qua  posteriore  parte  juxta  ordinem  status 
ofliciorum,  debui  interponere  de  missa  innocentum: 
sed  quia  oblitas  sum  tunc  illud  iotroduoere,  nunc 
a^stimo  me  inveuisse  congruum  locum,  ut  post  Spi- 
ritum  sanctum,  qui  Innoceotes  facit,  veritatem  mis- 
sae  Innocentum  introduceremy  ac  Ideo  hic  habeat 
locum  de  missa  Innocentum  :  praetitulatur  in  Anti- 
phonario  sic  :  c  Gloria  in  excelsis  Deo  non  canta- 
tur,  nec  Alleluia^  sed  quasi  in  tristitia  deducitur  dies 
iUe.  >  Gompositor  oificii  praesentis  conjungi  nos  vult 
animis.devotanun  feminarum  quap  in  morte  Inno- 
centum  doiuerunt  et  pIanxerunt%.Sicut  sep^rat  nos 


patiens  est^,  bemgna  eM.  In  pietate  autem  amorem  Q  ab  actu  malorum  Jludaeoqim  Uk  Goena  Domiui ,  sive 


fratemkatis,  ut  non  alterius  rei  intuitu  pietatis  opera 
suis  quisque  adi^rsariis  impendat,  nisi  fratemse 
tantum  dilectionis,  hoc  videlicet  toU  io  intentione 
procunms  ut  quos  docendo  solom.vel  redarguendo 
ueqtul  ad.  sffeetom  pietatis,  orando  vel  bene  facjen- 


inParasceve,  sive  in  Sabbato,  omitt^ndp  oscuk), 
sivo  caeterasueta;  iia.conxuogitio  praesenti  festivi- 
tate  dolori  devotarum  femiuaruQl-  Causa  earum 
tristitiae  onk\\\imu&.  GJom  in.excelsis  Dea  et  A//c- 
luia. 


hWm  SECURDUS. 


CAPUT  PRl&iUM. 
De  duodecim  lectionibus^ 
Sex  lectiones  ab  anliquis  Romanis  Graecf^  ot  La- 
tlne  legebaotur  (qui  ipos  apiid  ConstantinopQlim 
hodieqoe  servatur),  ni  fallor,  propter  duas  causas  : 
unaro,  quia  aderant,  Graeci,  quibus  incognita  erat 
Latina  lingna,  aderantque  Latini ,  quibus  incogniia 
erat  Graeca;  aIteram,.propter  unafiimitatem  utrius- 
que  populi.  Duodecim  lectiontis  propter  duodecim 
lectores  dicuntur,  noo  propter  duodecim  varietates 
sententiarum  :  sex  lecUones  sunt  taptummodo  in 
sententiis.  Neque  enim  si  dixerimus  ameny  verum, 
prQpterea  duas  varietate^  intelllgere  debemus,  sed 
unam;  in  temporibos  quando  agimus  xii  lectiones, 
soleroos  jejnnare,  etiamsi  provenerint  in  octavis 
Pentccostes,  quando  celebratur  festivitas  septifor- 
iiiis  Spiritus  et  neophytorum.  Unde  dominus  Beda 
«Ucit  iu  Uqmilia  sua  :  Quod  vero  inier  hrc  jejtinJQ- 


i:um  castigatio  repetitur,  de  ipsorum  apostolorum 
e;LempIo  sumptura  credere  debemus,  qui  accepto 
Spiritu,  quo  perfectius  nova.  cgelestium  bononim 
suavitate  fruebantur,  eo  altius  mentem  a  memoria 
deliciarum  abstulere  terrestirium,  Jam  eniip  advene- 
rat  tempus  illud  de  quo  Dominos .  praedixit  qioia  di- 
scipuli,  ipso  secunx  CQoversapte ,  Jejunj^re  npn  pos- 
sent,  ablato  autem  eo  jejunarent.  Nam  cum  inter- 
rogarenteomdisqipqli  Joannis,  dicentes  :  Quare  nos 
et  Pharisaei  jejunamus  freq^uenter,  di^cipuli  autem 
tui  non  jejunaqt?  ait  illis :  Nunquid^  possunt  fitii 
sponsi  jejunare  quandiu  cum  iUis  est  sponsus  ?  Ve^ 
nient  autem,  dies  eum  auferetur  ab  ,eis  sponsus ,  et 
tunc  jejunabu^t.  Quia  ergo  et  ante  passionem,  et  post 
resorrectionem  Dominicam,  propter  ipsius  Domini 
pnesentiam  lugere  ac  jegunare  nequiverant,  consUt 
profecto  qiiia  post  ablationem  ejus,  spontaneis  scse 
sqbdiderunt  jVjiiniis.  Namque  ulu  SpirUus  saucVi-,. 


1075  "  AMALARU  PRtSBYTEm  METENSIS  fCnG 

sani  aceeplioDe  recreaii,  sicut  a  osieris  atandiali-  A  gnteDti  |ier  bingula  tempora  quse  cdnTeiitre  pessuut 


bus  illecebris,  sic  et  ab  epulannn  appeiilii  mentem 
prursus  averterant,  anims  polius  quam  corporis 
alimonia  gaudentes,  et  pro  memoriapatrise  ccBlestis, 
oralloiiibus  ac  lacrjmiis  insisteaies  salubribus.  *  De 
eoUeui  jejuaio  scribit  sanclus  Leo  bomiliam :  Ut 
Jejuniura  cetebretnr  in  ordtnaiione  sacri  ordinis, 
primitive  Ecclesi»  mos  obtinoit.  Sic  enim  scriptum 
est  iu  Actibus  apostolorum  :  Erant  autem  in  ecclena 
qnte  erat  Antiochim  projihette  et  doctores,  in  ifuibus 
Barnaba»  et  Symeon,  ^ui  voeabatur  Niger.  Et  post 
pauca  :  Minittratuibus  amtem  HHs  DGmim  ei  jeju- 
nantibui,  dixit  Spiritu$  wnclus  :  Separate  miki  Bar- 
nabam  et  Sauium  in  opu$  quo  astumpsi  tos*  Tune 
jcjunantes  et  orantes^  imponentesque  eis  manus^  di 


virtuCibus  et  interpretationibus  palriarchamm  qni  in 
ariicuUs  genealogi»  positi  sunt,  consecratio  cele- 
brjitur.  Per  tres  xt^cttp^ZiKx^ttit  annsales  fiimi  faeb- 
domsdas  quadraglnta  duae.  Tot  generationes  secnn- 
dum  Matthseum  Ghristi  sunt  cum  ipso.  Tot  etiam 
hebdoraad»  inveniiintura  pritnosabbato  primi  men- 
sis  usque  ad  quarlum  sabbatum  decimi  mensis.  Con- 
secratio  prima  ceiebratur  primo  sabbalo  primi  ineo- 
sis,  quse  quasi  iii  loco  Abrake  generat  Chrisiom. 
Abruham  interprctalur  pater  mubarum  gentimn,  coi 
dictum  est :  /n  semine  tuo  benedicentur  omnes  gen- 
tes*  Si  quis  conaecratus  stat  in  semine  muilonim 
converientium  per  sua  exempla  ad  Dominum,  cst 
primo  patriarcha,  Abrahain  genitus,  est  ipsnm  sc- 


miserunt  illos,  et  ipti  fuidem  missi  a  Spiritu  sancto,  ^  men  Christos,  in  quo  semine  proroissum  est  Abra- 


abierunt  Seleuciam.  Et  in  alio  loco  ;  Et  cum  consti- 
tuissent  itlis  permngulas  ecclesias  presbyteros^  et  oras- 
sent  cum  jejumis^  commendaverunt  eos  Domino^  in 
(fuem  credidemnl.  Quamvis  el  continuatum  jejunium 
])er  aliquod  spatinm  poasit  intelltgl  in  8upra(tictis 
verbis  Domini  Bedse,  tamen  non  excluditur  jeju- 
ntum  pro  ordinandls.  Et  quia  inentio  est  introdiicta 
deduodeeim  kcttonibus»  oporlet  eam  tnchoare  a 
(empore  primi  mensis.  In  duodecim  tectionibtts  con- 
secratio  sacrorum  ordinum  celebralur.  Ipsa  eniin 
consecrattone  hoc  agitnr  ut  hnmo  Der>  conjungatur, 
tuonstrante  hoc  sancto  Gregorio  ad  interrogationem 
Angustini  Anglorum  episcopi,  quando  interrogarit 
st  solns  episcopura  ordinare  posset,  inorespondcnie,  p 
si  difficttltas  esset  aliorum  episcoporum  posse,  sin 
autem,  esscot  tres  ant  qnatuor.  Qna  de  causa  ita 
fnqittt :  Nam  in  ipsis  rebus  spiritalibus,  ut  saptcn^ 
ter  et  mature  dtsponantur,  exemplum  trahere  a  rc- 
bns  camalibus  possumus.  Gerte  enim  dum  coigugia  ' 
in  mundo  celebrantur,  conjugati  quique  vocantur , 
ut  qui  in  via  jam  conjugii  prxcesseront,  in  subse- 
quentis  quoque  copulae  gaudio  misceantur.  Cur  non 
prgoet  uthac  spiritali  ordinatione,  qua  persacrum 
mitnsterium  homo  Deo  conjungitur,  taics  conve- 
niant,  qui  vel  in  profectu  ordinati  episcopi  gau- 
deant,  vel  pro  cjus  custodla  omnipoientl  Deo  preces 
imriter  fuhdant.  Primi  apdstoli  semper  in  Decem- 
hrio  mense,  in  quo  nativitas  Dominl  nostri  Jesu 


hae  benedici  omnes  getites.  Ipsa  consecraiio  teropore 
vemo  cdebfatur,  (piod  lempos  habiie  est  procrca- 
tiunibos.  Nara  et  Abraham  tertia  selate  (uil  hiiius 
luundi,  quae  a^tas  oomparatur  adolesceiitit^e,  qiue  ha- 
bilis  est  generationi  Hiiorum.  S:3cunda  coiisocraiio 
est  in  quarlo  rocnse  secundo  sabbato,  qnod  est  ini- 
tium  secundi  catalogi  quatoordecimhebdomadanini. 
Haec  deputalur  in  h>co  David  fiiiomro.  Davi  J  inter- 
pretatur  fortis  raanu,  ipse  prostravit  Goliam,  itl  esi, 
faumilitas  superbiam.  Qui  consecranlur,  propi«*re;i 
consecrantur,  nt  fortcs  sint  per  bumilitalem,  et  su* 
perbiam  dejiciant.  Ipsa  celebratur  in  Jouio  mense. 
quando  lervor  magnus  solis  est  super  terrftm.  Om- 
Dtbus  notum  est  David  beiiicosum  fuisse  ,  et 
vaide  arsisse  in  Martc.  Tempus  iunii  aptami  est  liel- 
lis.  Tertia  conseeratio  celebraiur  tn  Seplembrio« 
tertio  sabbato,  quod  est  initium  tertii  catalogi.  lixo 
depulaiur  generatioiii  iechoniae.  Jechooias  iBlefpre- 
tatur  prxparatio  Doinini.  Nuiliqiie  dubium  siomiies 
oportetpraeparari  in  adventuChristi,  quin  potissamnm 
eos  qui  consecrantur,  qua;  consecratio  habet  iioem 
in  ipsa  nativilate  Christi ,  qux  aliquando  in  tertia 
hebdomada  flnitur  propter  anlicipationem  dienim 
nativitalis  Domiui,  et  habei  tredecim  hebdomadas , 
aliquando  in  quarta  propter  tarditaiem,  et  habel  qua- 
tuordecim.  Neque  hoc  sine  ratione  est,  quia  si  com- 
putatur  catalogus  novissimae  tesseradecatlis,  et  se- 
mel  computetur  Jechonias,  non  ampltns  inveniun- 


Christt  celebralur,  cousecralioncs  minislrabanl,  us-  ^  lur  cum  ipso  Christo  quam  tredecim  generationes ; 


qncad  Simplicium,  qni  fuit  a  B.  Petro  qnadragesi- 
iiuis  nonus.  Ipse  primus  sacravit  in  Febraario,  ni 
fallor  nullam  ob  aliam  causam  nisi  iniimando  con- 
j  mgendos  proplnquius  Chrisli  corpori,  qui  per  sa- 
crum  ministerium  provehunlur.  Quod  nullo  modo 
salius  fieri  potest  quam  si  pcr  eos  patriarchas,  et 
quibus  Christus  natus  est,  genercntur.  Qiiod  impos- 
sibile  cst  secundum  carnem,  sccundum  vhto  spiri- 
tum  dignum  et  habiie  lioc  est,utper  iiiterprctationes 
patriarchamm  nominum  nascantur  inente,  qui  ge- 
nealogiae  Christi  videntur  familiarius  ascisci.  £t  quia 
incongruum  cst  sicut  unicuique  gcnerationi  singula- 
ris  hebdomada  deputatur ,  itu  per  nnamquamque 
liebdoinadam  consecrationeni  celebrari,  causn  con- 


si  ipse  bis  computetur,  quatuordecim  inveniDntor. 

CAPUT  II. 

De  jejunio  annuo  Quaiuor  Temporum. 
Diximus  de  jejunio  quoJ  fit  in  duodccim  lectioni- 
bus  pro  his  qui  ad  ordinationcmaccedunt;  desidera- 
mus  si  Dominus  dcderit,  cnjus  inuneri  ingmtns  nuN 
lus  debcl  esse,  nec  dives,  ncc  pauper,  cx  demon- 
stratione  sancti  Augustini  monstrare  inedicamina 
jejunii  Quatuor  Temporum  :  quod  quamvis  ordinatio 
in  memoratjs  temporibus  non  celebreinr,  sicut  dcc 
a  primis  episcopis  cclebrata  fuit,  tamcn  necessario 
oportere  nostnp,  rcligioni  quatuor  jejunia  annuatiiu 
CQlebrare.  Qua  de  re  cogito  quia  illa  pnwresseruiif, 
in  his  duodecim  Irctioncs  slatutas  essc ,  ct  non  j^ju- 


i 


1077 


DE  ECGLESIASTICIS  OFFICIIS  LlBfii  Vi.  —  LIB.  H. 


4078 


nium  pro^r  tpsas,  sed  ipsas  propter  jejuntuin  prae-  A  tura  vero  paniiii  est  inyisibilis  sicul  animus ;  partim 


cedens.  Atque  ipsa  qoataor  iejunia  opinamur  esse 
iniiium  quadragesimalis  teroporis.  Denarius  nnme- 
rus  totam  disciplinan)  nostram  continet.  Nostra  di- 
scipfina  talis  est,  ut  creatura  serriat  Creatori. 
Creator  Deus  in  tribus  personis  ooStur.  Colilnr  ab 
■nimo,  qui  eum  diiigii  ex  toto  corde,.et  tota  aninia, 
ex  tola  virtttte  :  cui  sub}icitur  corpus  ad  regendum 
ei  quatuor.  elemeutis,  id  est,  calida,  sieco,  frigido, 
huntfdo.  Quod  si  beoe  reserit ,  id  est,  tria  er  qua* 
luor,  qa£  fiunl  septem,  devotissime  subditur  liomo 
Creatori,  et  sunt  decem.  Qnatuor  teikiporibus  annus 
volvitar  :  vere,  aestaie^  autumno,  faieme.  Ilscc  qua- 
tuor  tempora  solent  nos  per  delectamenta  sua  revo* 
care  ab  amore  Creatoris,  qna  de  re  jejuuandum  est 


visibilLs,  sieut  corpas.Invisibiliterternarius  numerus 
tribuitur,qna  de  rediligereDeumtripliciter  jubcmur, 
ex  toto  corde,  et  ex  tota  anima,  et  ex  tola  mente :  ror- 
pori  quaternarius,  propter  evidentfssimam  natnram 
ejus,  id  est,  calidara  et  rrigidam,  hiTmidam  et  siccam. 
Universae  ergo  creatuwe  est  septenarius  numerus. 
Quapropter  omnis  disciplina  dfgnosc6ns  et  discer- 
nens  Creatorem  aique  creaturam  denario  nnmero 
inslnuatur.  El  iterum  In  Hbro  de  Doctrina  Christiana 
secundo  :  Qnalernario  namqoe  numero  et  diorna  et 
annn:i  currienla  pcraguntur  :  diurua,  malutinis  et 
meridianis,  vespertinis  nocturnisque  horarnm  spa- 
tiis ;  annua  vemis,  xstivis,  autumnalibus  hiemali- 
busqne  mensibus.  A  tempomm  autem  dilectione» 


in  ttnoqQoque  tempore,  ut  castigenter  nosira  qoa-  ^  dum  in  temporibos  vivimus,  propier  «terniiatein  , 


tuoreiementa,  ne  subripianior  a  deleetationibus  [di- 
lectione]  mundi.lpsa  euim  quatuor  elementa  conjun- 
cta  sunl  in  sna  natura  quatuor  temporibus  anni : 
ver  est  caliduro  et  humidum,  in  eo  faciinus  unuin 
jejnnium,  ut  elementum  humoris  in  nohis  eastige^ 
lur,  ne  consenliat  falsse  pulchritudini  veris.  £x 
humore  et  calore  nascitur  palchritodo  teme.  iEtas 
fiicca  est  et  caiida,  in  qua  altemm  je]unium  faci- 
muSf  ut  casUgetur  elementnm  caloris  in  nobis ,  ne 
cousentiat  mcendio  carnali,  Tertium  jejnnium  fit  in 
antumno,  quiest  hurnidiiset  siccus,  ne  aliquo  lan- 
gnore  animi  arcscamus  ae  defloamus,  et  inveniamur 
sioe  pinguedine  olcie  in  nHerno  tol^ernaculo.  Etenim 
iiio  terapore  congregatnus   quo  fmaiiiur  in  futuro. 


in  qua  vivere  volumus,  abstinendum  et  jejunandum 
est,  quamvis  tempomm  cursibus  ipsa  nobis  insinue- 
tnr  doctrina  contemnendomm  tempomm,  et  appe- 
tendomm  getemorum.  Porro  autent  denarius  nume- 
ras  Creatoris  atque  creathrae  significat  scientiam. 
Nam  trinilas  Creatoris  est,  septenarius  aiitcm  nn- 
meras  creaturam  indicat  propter  viiam  ct  corpus ; 
namiUa  tria  sont :  unde  etiam  toto  corde,  tota  ani- 
ma,  tota  mente  diligendns  est  Deiis  r  in  corpore  ai^ 
tem  manifestissima  quatiior  apparent,  qutbus  con- 
stat,  elementa.  In  lioc  ergo  denario  dum  temporali- 
ter  nobis  insinuatur,  id  est,  qaater  ducitur,  caste  et 
eontinenier  a  temportm  dilectione  vivere,  hoc  cst 
qnadraginta  diebus  jejunare.  Quibus  dlebus  eadem 


Qnarium  jejuiMuni  fit  in  hieme,  qua;  est  frigidaet  hu-  ^  jejunia  celebrentur  oportet  memorari,  scilicet  quarta 


luida :  nemembranostra  fluxuatque  luxu  solvantur  in 
comessalionibiis  ct  polaiionibas,  ac  per  hoc  negUgalur 
amor  Dei.  Al  quia  qualuor  (emporaannorum  nos  in^ 
pediunlab  amore  Dei,  quatuor  jejuma  facimus,  per 
singula  quoqiio  tempora  suum  jojuniuni,  uiiumquod- 
quejejunium  prosuo  tempore.  Simili  niodo  diurat 
curriculaqnatuor  nos  impediunt  ab  amorecoelestiuiii, 
sciljcet,  ttiatutimim,  meridianum,  vespertinnm,  no- 
ctamum ;  per  ha>c  etiam  quolidie  ab  amore  setferno- 
ram  retrahimur.  Iii  unoqnoque  jejunio  tres  dies 
sunt,  quia  unuiiiqiiodque  tcmpus  tres  menses  ha- 
bet,  pro  utioquoqoe  mense  siuguli  dies  jejunio  con- 
seerantur.  Ast  vcro  quia  quotidiana  peccata  aggra- 


feria  sexta  et  septima.  Quarta,  quia  in  ea  fccemnt 
Judbei  consilinm  ut  occiderent  Chrislum ,  sexta  eum 
occidemnt;  septima,  Romanorum  more,  jejunio 
concluditur  propter  trisiitiam  aposiolonim  de  morte 
Bomini,  tit  Initocentins  narrat  in  Decretnlibus.  Sah- 
bato,  htquit,  jejunandnm  esse  ratio  evidentissima 
demonstrat.  Nam  si  diem  Dominicum  et  v6nerabi- 
lem  resurrectionem  Domini  nostri  Jesu  Christi,  non 
solum  in  Pascha  oelebramus,  verametiam  per  sin- 
gulos  circnlos  hebdomadarum  ipsUis  diel  imaginem 
freqnentaimis,  ac  si  sexta  feria  propter  passlonem 
Domini  jejnnamus,  sabbatum  prsetermittei^  non  de- 
l)emus,  qui  iiiter  trlstitiam  atqoe  laetitiam  temporis 


vant;  non  sufficit  unum  jejunium  per  uiHimquodqne  |^  iilius  vid^tur  inclusus.  f  Cur  in  ea  potissimum  dic 
tempus,  ac  per  hoc  quadragesimale  tempus,  indu-       — ' ''^  -«i-u«^...«  4..^.«i:m..«  «...^ku  ..i  i«««rt<. 


cimus,  qito  quotidiana  peccaia  affiiguntur.  Dena- 
rius,  qui  pertinet  ad  'disciplinam  nostram,  quater 
doetus,  quadraginta  facit.  In  ipso  denario  pl*»sidet 
sancta  Dei  Trinitas,  et  regit  creaturam  suam ,  ut 
aliena  sit  a  deceptione  primi  parentis ;  quod  nos 
l)oni  facimus,  ipse  facit  in  nobis.  Modoponamus 
Terl>a  sancti  Augustini.  Dicit  m  libro  Quxstionum , 
cap.  83  :  Omuis  sapientia  et  discipiina  est,  quae  ad 
liOQiinea  erudiendos  pcrtinet,  Creatorem  creatnran\- 
qae  dignoscere,  etilium  colere  dominantem,  ist^ioi. 
Mifcjectan  fateri.  Est  autem  creator  Deus,  ex  quo 
onaia  et  per  quem  omnia,  in  quo  omnia  :  el  idco 
IVinitas,  Pater,  et  Filiiis,  et  Spiritus  sancius.  Crca- 


coosecratio  celebretur,  Augfistinus  scribit  ad  Janua* 
rium  :  Sabbatum  commendafum  est  priori  populo  in 
01  io  oorporaliter  celebrando,  ut  figura  esset  sancfi- 
ficalionis  in  requie  Spiritus  sancti.  Nnnquam  eiiirh 
iegimus  in  Genesi  sanctificaUonem  per  omnes  prio- 
res  dies,  sed  de  solo  sabbato  dictum  estf :  Sanclifi-! 
eavii  D€U9  dkm  septinmm,  Quia  ergo  charitas  Dei 
diffuM  e$t  in  cordibus  nostrig  per  Spiritum  tanctum , 
qui  datut  est  nobisy  ideo  sanctificatio  in  septimo  die 
commemorata  est,  ubi  requies  comme^datur.  f  Epi- 
scopi  consecratio  transit  ad  Domimcum  dieni.  Ipse 
est  vicarius  apostolorum,  imo  etiam'  Chri^^ti.  Eo  dio 
accipit  donnm  Sptrttns  sancli,  qna  die  d'2^nntus  esl 
illnsfrare  corda  apostoloruin. 


j 


«o:u 


CAPUT  IIL 


AJtlALARn  PRESBTTERa  METENSIS  fO80 

A  quae  si  sectiti  ruerint,  poterunt  b«liere  partom  cuoi 


t>€  ttumero  Uctionum  pep  tn»  memoralot  dles^ 
Quarta  Teria  leguntur  dutt  leclioBes,  qnoniain 
dcbent  bi  qui  ad  sacrum  ordinero  traiiseunt,  adnie- 
neri,  nt  habeant  notitiam  legis  et  prophetarum. 
Uuarta  £taie  muadi,  lex  et  propheta;  viguerunt. 
Apostolus  admonet  dc  doctrina,  dicens  ad  Titum  : 
AmpiecUtUem  eum  qui  seeundum  doclrinam  e$t^  fk- 
delem  Mermonemy  ut  potent  $it  exhoftari  in  doctrina 
eana,  et  eos  qui  reitf/niil,  redarguere.  Quod  ita  Hie- 
ronymns  in  Epistola  ad  Titum  :  Ohtineat  eum  qm 
secundum  doctrinam  e$t,  fideUm  urmonemt  ul  qaa* 
utodo  $ermo  Dei  fuleli$et  omm  acceptione  dignu$,  sic 
ct  illc  lalem  se  praebeat,  ut  omne  quod  loquitnr  ddt 
dignum  exisiimetury  et  verba  ipsius  slnt  reguia  ve> 


eis  benedicendi  Demino,  sive  quod  benedictio  illo» 
nim  super  eos  veniat.  Ex  lectionibus  prKsentibus 
jcjunii  primi  post  Penteeosten  discamus,  si  qnauior 
ordines  memorali  quatuor  lectionlbus  conTeniaDi 
Prima  lectio  diclt :  Effundam  «pjrtlttm  meum  $uper 
o%nnem  eamem,  et  rdiqua.  In  bis  veii>is  et  in  sequcih 
tibus  demonstratur  generaliter  domus  krael.  Se- 
qnens  lectio  dicit :  Oferetie  $acrificium  monmm  Do- 
mino  ex  omnifme  habiiaculie  ve$tri$j  pane$  primkie^ 
rum  duo$  de  duabue  deeimi^,  q»o$  eievabit  aaeerdei 
coram  Domino.  Sacerdos  pracpositos  demonslrai . 
quod  est  domus  Aaron.  Tertia  lectlo  dicil :  Aeeedes- 
que  ad  eaeerdotem  qtu  fuerit  in  diebue  iUt$,  ei  dieet 
ad  iilum  :  Profiteor  hodie  coram  Domino  Deo  tuoqm 


rjlalis.  Potens- quoque  sit  eos  qui  saccuii  bujus  tur-  B  exaudivit  no$.  £t  post  paoca :  Et  idcirco  numc  ofen 

primitia$  frugum  terne,  quam  Dominue  dedit  mHi 
Et  dimitte$  ea$  in  conepectu  Domini  Dei  tui,  et  ed- 
orato  Domino  Deo  tuo,  epuiaberie  in  omnibm*  boms, 
Ilic  non  refertur  de  oblaUone  sacerdotis*  sed  de 
ministro  qui  eam  portavit ,  quem  continel  lertiis 
ordo  benedicentinm.  Qnarta  lectio  dicit :  Si  in  pne- 
ceptis  mei$  ambuiaveriti$,  et  mandata  mea  cmeiedie' 
riti$,  et  reliqua,  nuliique  dubiim  quiji  hi  qui  tiroent 
Dominum,  mandata  ejus  custodiant.  Proxima  lectio 
ordinationi  de  camino  ignis  legitur.  Non  potesi  honif 
rite  accedere  ad  consecrationem,  nisi  privs  transeat 
per  fornacem  atque  in  fomace  benedical  Domtno. 
Dicit  Sapientia  :  Va$a  figuii  probat  fomax,  et  Ami- 
ff£«  ju$to$  teniatio  ln6tt/altom's,  secundnm  Panlam 


liinibus  exagitantur  consokiri ,  et  per  siiam  dociri- 
nam  infirma  praecepta  desiruere.  S:ma  autem  do* 
ctrina  dicitur  ad  distinctioiiem  languidac  infirmsc^ 
quc  doctrin».  Talis  quoque  sit,  ut  contradicentes 
arguat  ha;reticoSr  sive  Juda»s,  et  sseculi  iliius  sa- 
pientes.  Et  superiora  quldem  qu»  in  episcopi  yirtu- 
tibiis  posuity  ad  vitam  pertinent :  boc  vero  quod  ait, 
ut  potem  $il  consolori  in  doclrina  Mna,  et  contradi- 
cenles  arguere,  rererendum  est  ad  scientlam  :  quia 
si  episcopi  Untum  sancta  sll  vito,  sibi  prodesse 
potest  sic  vivens;  porro  si  et  doctrina  et  sermone 
luerit  eruditus,  potest  caeteros  quoque  Instniere,  el 
iion  solum  docere  suos,  sed  et  adversarios  repercu- 
tere,  qui  nisi  coiirntati  fuerint  atque  eonvicti,  hr 


ciie  queunt  slinplicium  corda  pervertere.  Hic  locus  C  qui  <iicit :  Et  hi  probentur  primo,  et  m  munietfem. 


adversns  eos  Tacit  qui  inerti;e  se  et  otio  somno  dan- 
tes,  putant  pcccatum  esse  si  Scripturas  legerlnt,  et 
oos  qui  in  lege  Domini  meditantur  die  ac  nocte  quasi 
garrulos  inutilesque  contemnunt,  non  animadverten- 
tes  Apostolum  post  catalogum  conversationis  epi- 
scopi,  eiiam  doctrinam  similiter  praecepisse.  Ilaec 
proiierea  Interposui  ut  intentum  facerem  ordioan- 
thim  ad  notiiiam  Legis  et  propbelarum.  Sexta  feria 
iiiia  lcgitur.  Apparet  quia  lex  ei  prophetia  in  uno 
Evangelio  recapitulaniur,  quod  legitur  in  sexta  aetale 
mundi.  De  responsoriis  non  est  necesse  bic  aliud  di- 
oere  quam.quod  singulis  lectionibus  singuli  respon- 
soril  respondeant,  ut  mos  est.  In  futuro  eos  reser- 
vamus.  In  sabbato  quando  benedictio  datur,  qualuor 


probali  esse  debent  per  fomacem,  Id  est,  per  multas 
tribulationes,  qui  accessuri  sunt  ad  mlnisterium  sa- 
cram.  Probationem  pnesenlem  Apostolus  ostendit 
ex  Epistola  ad  missam,  dicens  :  Scientee  qmod  tribu- 
iatio  patientiam  operalur,  palientia  autem  protaio- 
tiemy  probatio  vero  tpem^  $pe$  autem  non  confundit, 
et  reliqua.  Gravitatem  quam  debet  sacratns  servare 
(ractus  demonstrat :  Laudate  Domimm^  0mne$  gen- 
te$,  ne  in  superbiam  elatus.  in  judicium  ei  in  la* 
queum  incidat  diaboli.  Tractus  tempore  homiliuiis 
solet  celebrari  et  semper  in  causa  humiliutis  pooi- 
tur  :  per  singulas  oraliones  iu  duodecim  lectionibQS 
solemusmentis  bumilitatem  pergenuflexionemoslen- 
dere,  excepto  in  octavis  Pentecosies.  In  sola  de  ca- 


leguntur.  Quatuor  ordines  suut  benediccntium  Do-  D  mioo  ignis  non  flcctimus  genua,  quando  Nalocbo- 


ininum,  quos  Psalmista  commemorat,  dicens :  Do- 
mu$  I$raei,  benedieite  Domino;  domue  Aaron^  bene- 
dicite  Domino :  domu$  Lert,  benedicite  Domino :  qui 
timetie  Dominum^  benedicite  Domino.  lilas  beuedi- 
ctiones  ita  explanal  Augustinus  in  libroPsalniorum : 
Benedicite,  populi,  Dominum,  hoc  ost,  domus  Israel 
gcneraliter;  benedicite  piu^positi,  hoc  est,  domus 
Aaron;  benedicitc,  ministri  Dei,  boccst,  domus 
Levi ;  qui  de  cxteris  nationibus  timetis  Dominum, 
bcncdicite  Domino.  Omnes  ergo  una  voce  dicaiuus, 
qiiod  sequilur :  Benedictu$Dominu$  ex  Siout  qui  habita- 
bat  inJeru$aiem.  in  istis  iectionibus  imbuuntur  ordi- 
natidi  ad  cxcmpla  sanctnrum  qiiatuorordinum  Patrum, 


donosor  compeliebat  popuUim  ut  adorarent  staiuani 
quam  fecit,  ut  separata  sit  nota  oralio,  qwc  est  ad 
uiium  veram  Deum,  ab  errore  genlilium.  In  sob  isu 
oratione  qoa  deprecamur  eripi  ab  incendio  vitionini, 
sicot  tres  poeri  erepli  siint  de  camino  igais,  prcter- 
mittimus  gennflexionem. 
•  CAPUT  IV. 

De  ciencie^  quo  nomine  generaiiternoe  vocamur, 
Diclt  Hicronymus  ad  Nepotiannm  presbylennndc 
Viia  clericoram  vel  monachorum  :  Clericvs  esl.  qai 
Christi  servit  Ecclesix.  Intcrpretetur  primvm  voc»» 
buhim  suum,  et  noniinis  difflnitione  praehta  iriistnr 
esse  qnod  dicitur.  Sic  enim  dcrus  sors  Laiiae  a|>* 


t081 


DE  ECCLESIASTIGIS  OFFICUS  UBRI  \\\  —  L1&  IL 


hl63 


pellalur;  proplere»  voeantar  derici,  vel  quki  de  A  s^pe  sulfocare  verbum  senMnaolcs.  6nde  Dominus 


sorte  sunt  Domini,  vel  <iuia  Dominus  ipse  sors,  id 
est,  pars  clericorum  est.  Qui  aulem  vel  q>se  pars 
Domini  est,  vei  Dominum  partem  babet,  talem  se 
exhibere  debet,  ut  possideat  Dominum,  et  ipse  pos- 
sideatur  a  Domino.  Qui  Dominum  possidet,  et  cum 
Propheta  dicit,  Pan  mea  Donunut^  nihil  extra  Do- 
rolnum  habere  potest.  Quod  si  quippiam  aliud  ha- 
buerit  praeter  Dominum,  pars  ejns  non  erit  Domi* 
nus;  verfoi  gratia ,  si  aurum,  si  ai^entum,  si  posT 
sessiones,  et  cxtera,  sive  comatus,  sive  papa  sit,  si 
habuerit  aliquid  pneter  Dominum,  clericus  non  est. 

CAPUT  V. 

De  tonsura, 

Caputnostruro  significat  principale  mentis  nostne, 


dicit  in  Evangelio  :  Quod  autem  cecidU  in  spim» ,  hi 
$unt  qui  audierunt,  et  a  $olUcitudinibut  et  diviliis  el 
voluptatibut  vitte  euntes^  suffoeantur,  et  non  referunt 
fructum.  Discamus  eliam  esL  verbis  sancti  Gregorii 
quid  iliud  significct  quod  in  tempore  je;}unli  extra 
morem  solitum  capillos  occipilil  sive  barbam  per- 
miltimus  crescere.  Idem  in  eodem  quo  supra  :  Quid 
est  enim  quod  Naiaraei  capillos  nuiriuni,  nisi  quod 
per  vitam  magn»  contineniiaB  pnttsumplionum  co- 
gitationes  crescunt.  Sed  quid  est  quod  devolione 
completa,  caput  Nazara^us  radere  capilbjsque  in  igne 
sacrificii  ponere  jubelur,  nisi  quod  lunc  ad  pcrfe- 
ctionis  summam  pcrlingimus,  cum  sic  cxteriora  vi- 
tia  viucimus,  ut  etiam  cogttationes  superQuas  menie 


ubi  agnilio  Dei  esl.  Agnitio  Dei  est  in  mente,  quod  B  resecemus  ?  Quas  nimirum  sacrificii  igne  coiicre- 


est  caput  nostrum.  Capilli  in  capite  significant  cogi- 
tationes  in  mente.  Duae  sunt  partes  animi,  superior 
et  inferior.  Superior  est  mens,  in  qua  est  agnilio 
Dei ;  illam  radere  debemus  a  snperfluis  eogitationi- 
bus,  ut  ocolus  intelleclus  nostri  aeterna  possit  in- 
tueri.  De  qua  re  dicit  Gregorius  in  Moralibus  : 
Qoid  vero  per  caput,  nisi  ea  quae  principale  unius- 
aijusque  actionis  mens  ipsa  signatur  ?  Et  post  pauca : 
Caput  ergo  tondere  est  cogitationes  superfloas  a 
meiite  resecare.  Inrerior  vero  pars  habet  capillos,  id 
cst ,  multifluas  cogitationes ,  in  qua  solemus  de 
lemporalibus  saepe  cogitare.  Quae  ^pars  non  est  ad 
imaginem  Dei,  ut  Augustinus  in  libro  de  Trinilate 
dnodecimo,  titulo  septimo.  Sed  quia  sexu  differt  a 


mare,  est  flamma  eas  divini  amoris  incemicre  \ 
Pias  cogitatioues  quae  solent  accrescere  lcmpore 
abstinentiae  ,  nullus  probibere  dcbet ;  sed  anle- 
quam  perducant  nostram  fragiliiatem  ad  aliquam 
periculosam  pnesuinpiionem,  radere  ens  debemus» 
Interrogatur  ab  aliquibus  quis  primus  tonsus  sit  in 
nostro  more.  Legi  in  epistola  cujusdam  viri,  Pe- 
trus;  sed  quia  oon  tanlae  auctoritatis  esi,  ut  cx  illa 
flrmare  valeamus  nostram  senlentiam,  malumus 
eam  silentio  pneterire.  Non  tainen  ab  re  est  si  dixc- 
rimus  illum  aut  aliquem  successorem  ejus  priina 
fuisse  tonsum  nostro  more,  quoniam  ab  illa  Ecde- 
sia  sumptus  est  talis  usus  in  qua  illi  sederunt.  Sed 
quid  ad  nos»  cum  multa  agamus  ex  consueludine 


visa  corporis,  quin  mulier  rite  potuit  in  ejus  corpo-  C  praesentis  Eccl^iae,  quorum  auctores  iion  proreron- 


raii  velamenlo  fignrari  pars  illa  rationis,  quae  ad 
lemporalia  gubemanda  deflectitur,  ut  non  maneat 
imago  Dei,  nisi  ex  qua  parte  mens  hominis  aetemis 
rationibusconsplciendis  vclconsulendis  adhaerescit  \ 
Non  enim  praecipiiur  Cbristiano  ne  aliquando  cogi- 
let  dc  temporalibus,  sine  quibus  praesens  vita  non 
transigiiur,  sed  esse  debere  partem  animae  quae  tem- 
poralia  regit  subtiitam  inenti,  sicut  mulier  est  viro. 
Quapropter  capilli  in  inferiori  parte  capitis  manent. 
Circulus  vero  capillorum  virtutem  xqualitatis  ra- 
lioiii  undique  consenlientem  significat  *.  Tunc  gu« 
bernantnr  bene  res  temporari;£,si  rationi  convenerinl. 
0e  qua  re  protulit  idem  qui  supra,  in  libro  de  quanli* 


liir  specialiler,  sicut  nec  observatiooes  quadragesi- 
malis  lemporis  ante  Pascha?  Scimus  tamen,  ex  de« 
moQStratione  sancti  Augustini,  consensione  Eccle- 
siae  eam  esse  roboratam.  Sicet  nos  dicimus  tonsuram 
nostram  ex  auctoritate  et  consuetudine  Romanae  Ec- 
clesiae  esse  roboratam.  Dicamus  quod  Gregoritis 
dicit  in  Moralibus  de  scriptore  libri  Job  :  Sed  quis 
baec  scripserit,  valde  supervacue  quaeritur,  cum  ta- 
mcD  auctor  libri  Spiritns  sanctus  fideiiter  credatur : 
sic  et  nobis  non  magnopere  curandum  sit  quis  pri- 
mus  schema  steramatis  capiti  imposuisset,  cum  sci- 
raus  magistra  ratione  eompositum  esse. 
CAPUT  VI, 


late  animx,  versumHoratii  de  sapientialoquentem:  ^Df  ordinibus  $acri$^  quo$  no$tri  epi$copi  connucto 


Fortis,  el  in  seipso  loius  teres  atque  rolaadus. 
Sequitur  post  versuni  memoratus  Augustinos ,  di- 
cens :  Et  recte  :  nam  neque  in  animo  boni  quid- 
quaro  invenis  quod  magis  sibi  ex  omni  parte  con- 
sentiat,  quam  virtutem,  neque  in  planis  figuris, 
qiiam  circiilum.  Superiorem  partem  capitis  rasorio 
saepe  renovamus,  cum  forti  solliciludine  superfluas 
leniporariasque  cogitationes  de  superiore  parte 
auimi  resecamus.  In  inferiore  parte  coronam  por- 
tamus,  cum  ea  quac  secundum  mundum  necessario 
gubernarc  debemus,  concorditer  cum  ralione  aN}ua- 
mus.  Hoc  pracvidendum  est  ut  ne  ipsi  capilli,  id  est 
cnrae  hujus  mundi,  superflue  crescant,  ne  aures  cor- 
dis  coopcriant,  ct  oculos  impediaut,  qux  solent 


more  frequentant. 
Primo  notandnm  est,  eos  ordines  qui  potissimum 
necessarii  sunt  in  Ecdesia,  Apostolum  Paoloin  de- 
nominasse,  et  eorum  mores  depinxisse,  sine  quibus 
non  potesl  rite  immolatio  altaris  cekbrari,  scilicet 
sine  sacerdote  et  diacono.  Ut  sine  retractatione  sa- 
cerdos  vigilet  eirc:i  bostias,  necessarius  est  diaco- 
nus,  ad  miuistrandum  ea,  quae  necessaria  sunt  sa- 
cerdoli :  caeteri  ordines  his  aiQecli  sunt.  Crescentc 
Ecclesia,  crevit  officium  ecdesiasticnm :  ut  multi- 
tudini  Ecclesiae  subveniri  posset,  adjiciuntur  infe- 
riores  in  adjutorio  praepositorum.  Uude  Ambrosius 
in  tractatu  Epistolac  ad  Timotbeum  :  illud  vero  di* 
ctis  nostris  acyici  dignum  est,  quoniam  nop  ^n« 


1^83  A!ttALARfl  PlUSSBYTEAl  METEN^IS  fOgi 

veml  demlrari,  si  neqtie  soUdfaednortini,  neque  le-  A  eraht  et  snper  va$a  ntimtlerit  Ad  numerum  enhn  in- 


cCorum  fiioftiomni  Apostolus  fecisse  videatur:  illls 
etenim  gfadlbus  ftiBClinnum  qui  \h  Ecdesia  ncees^ 
sario  liabcntur  isti  postea  mngis  sunt  odecti  pro^ 
pier  utiiitaicm  ministerii,  quod  propter  multltndi- 
nem  credoniium  per  alteros.  postea  impleri  debere 
necessitas  flagitavit.  I3nde  uec  inordinationem  ant^ 
nltare  assequuntnr,  eo  quod  ncc  mysteriis  miiilsM*ar6 
slatHuntur,  scd  alii  quidem  eorum,  Ijectionum  oflB- 
cium  implcnt  alii  vero  iBira  diaconium  illa  prx^ 
parant,  quic  ad  dhaconi  pcriincnt  mintstcria,  nec  non 
£oHrcitudinem  implent  luminariorum.  Nam  mysterii 
minislerium  presbyteri  soli  implent  et  diacoiii :  afii 
quidem  eorum  sacerdotaie  opus  implentes ,  alii 
vero  sacris  minislrantcs.  luxia  vefba  Ambrosii  In^ 


feredanfur  tfosa,  et  elfefebdntur.  Iterura  d^  ministcrjo 
eortiiii  iii  secundo :  Constitnil  quoque  janitorei  in 
partee  demue  Dominu  «^  non  ingrederetur  eam  im- 
mundns  in  omni  tempore.  Et  ilenim  :  JanitoreM  tero 
per  portas  singtttes  observabant,  Ua  ut  ne  puncto  quU 
deth  diseederent  a  mini$terio,  qnamabrem  et  fratres 
eorum  LeviCaf  paravetnnt  eis  cibos.  Ui  quando  ordi- 
namtur,  suscipiunt  claves  ecclesiae  el  audiunt  ab 
ftjpiscopo  :  Ila  agite,  ac  si  ratiotierti  possitis  Deo  rcd- 
tfere  pro  rebus  qusB  istis  clavibus  includunlur  ;  et 
accipiunt  ostium.  Nos  quia  generaBter  sumus  geuus 
electum,  regale  saccrdolium,  gens  sancia,  scnilari 
debemus  quali  modo  ostiarii  officium  peragamus. 
Osliariiis  aperit  ostium  eccIesiaB.  Ecclesia,  Chrisii 


telligimus  suljectos  ordines  diacono  et  presbytero  B  est  popultis.  Siquisper  fldem  aliquem  inirodoxerii 


non  debere  ordinationem  accipere  circa  altaria? 
ncc  qiiando  episcopus  prQsternitur  ante  altai^e,  de- 
bere  secum  prosterncre  alios  nisi  eos  qui  prove- 
hendi  sunt  ad  sacerdotale  ministerhim,  vcl  ad  dia- 
conatus  officium.  Sic  sunt  inreriores  ordines  id 
adjutorio  superiorum,  nt  tamcn  non  excludant  su- 
pcrioresab  ofQciis  sibi  commissis.  Secundum  Au- 
gustinum  ,  ipsum  snmmum  pontiftccm  Ghristnm 
ostiarium  possumus  accipere  :  ila  scribit  ip  bomilia 
quadragesima  tertia  super  Joannis  Evangclium.  Non 
<^rgo  pigeat  nos,  fratres,  secunidum  quasdam  simili- 
tudines  ipsum  videiicet  Gbristum  accrpere  ostium, 
ipsum  ostiariom.  Quid  est  enim  ostinnl  ?  Quo  intra- 
nius.  Quid  esi  osdarius?  Qai  aperit.  Qnts  erg6  se 


in  ecclesiaip,  ipse  ostiarius  est.  Unde  Aogustinus 
in  f  ractain  super  J^annem  qiiadragesuno  secaodo  : 
Ego  ifeni  ut  vitdm  liabeant,  hoc  est  fldem,  quae  per 
dilectionem  operatur,  per  quani  fidem  in  ovile  in- 
grediuntiir  ut  vivant,  quia  justus  et  flde  vivit  iloc 
donum  gratiasi  Spiritus  sancti  dinuroerat  apostolus 
Paulus,  ubi  dicit  ?  AIH  ftdes  in  eodem  Spiritu.  Tria 
habet  fides  :  onum  est,  ut  sit  ostium,  quo  ulitur  ia 
prxsenti  osti^rius,  ot  altefum,  ut  sit  etpulsio  quo 
Utitur  exorcista,  et  tertluin,  ut  sit  munimen,  quo 
ulitur  presbyter  in  o\ti  unctione,  qiiod  in  suo  loco, 
bomino  miserante  dietum  est. 

CAPUT  VIU, 
De  lecioribus. 


aperit  ?  nisi  qui  seipsura  exponit  ?  CbristHs  dignatus  C     Esdram  leciorem  acclpiamus  in  Veleri  TesUracnio, 


est  lector  esse,  ubi  secundum  Lucam  aperuit  libruinj 
et  legit.  Exorcistse  officium  ad  sacerdotis  ministe<^ 
rinm  eoiijungft  sanclus  Gregoritts  ubi  dicit  :  Nam 
sacerdoies  cum  per  exorcismi  gratiam  manom  cre- 
deiftibus  imponunt,  et  reliqiTa,  Acolyti  ministerium 
hivenimus  Aaroir  summum  pontilicem  in  lege  cele- 
brasse,  ubi  dicitur  iii  Exodo  de  lucema,  Et  coUo- 
eabunt  eam  Aaron  et  filii  ejut,  De  istis  sat  est  ad 
demonstr^ndum  nnumquemque  sacerdotem  haberd 
hi  se  subjecla  ininisterla  :  sed  propter  imiltiftidinem 
hominiim  non  posse  iHum  omnia  adimplere,  ae  ideo 
adjectos  esse  sibi  socios  qui  minora  adiinp!eant. 
Nunc  ordo  deposcit,  qnantufn  Dominus  dederit,  ut 
de  sifigiilia  ordinibus  dicamus  spectaliter. 

CAPUT  VII. 
De  ustiariis. 

Ostiarii  liabent  exordium  a  Velert  TestainentO : 
hic  enim  jafittores  vocabantur.  Scriptum  est  in  libro 
Paralipomenon  primo :  Per  quatuor  ventos  erant 
ostiarii^  id  est^  ad  orientemi  ad  ocddentemy  ad  aqm-' 
hntm  et  ad  austrum  :  fratres  autem  eorum  in  vincu' 
tis  morabantur,  et  vernebant  in  Sabbatis  suis  de  fem- 
pore  nsqde  ad  tefHpus.  His  quatuor  tevitif  sciticei 
Setlurii  et  Aeub  et  ElmoH  et  Aehiiftamj  credilus  est 
omnis  tmiierus  janitorum,  et  erat^  sttper  exedras  et 
thesanros  dcmu*  Domini.  Per  gyrum  quoqtte  templi 
Domini  morabaneur  in  custodiis  stds,  el  ctim  tempus 
ftikset  ut  ip^  tnane  apefirdnt  fores:  de  eornm  grege 


IIIc  nos  docebit  qualiter  legere  debeamus,  sicui 
scripium  est  in  eodem :  Congregatusque  est  omnis 
populus  quasi  vir  unus  ad  phteam^  quce  eii  ante  por-- 
tam  Aquarum^  et  dixerunt  Esdroe  scriba  ut  afferret 
tfbruin  tegis  Moysis.  Et  post  pauca  :  Stetit  autem 
Esdras  scriba  super  gradum  ligneum,  quem  fecerai  ad 
toquendum,  et  aperuit  Esdras  tibrum  ebrain  omni  ptr 
pulo  super  omnem  quippe  pppulum  eminebat.  Levitce 
^ilentium  faciebant  m  poputo  ad  audiendam  tegem^ 
popufus  atitem  stabat  in  gradu  suo,  et  legerunt  in  libro 
tegis  Dei  distincte  et  aperte  ad  intetligendum.  Hujiis 
sacerdotis  et  scrib»,  scilicet  Esdrae  opera  replicat 
gpiscopus  lii  oratione  sua  ad  Icctorcm,  dicens,  nt 
^  asbiduitate  lectionum  sil  apius  pronuntiare  verha 
vitac,  et  mentis  ac  vocis  distinctione  populo  mou- 
Strare  intelligibilia.  Hoc  ministerium  continetur  In 
dono  gratix  Dei,  de  quo  dicit  Apostolus :  AtU  sermo 
scientics  seeundum  etithdem  spiritum.  Nos  enim  spiri- 
tualiter  lectores  sumus  quando  de  moribus  itastrui- 
mus  aliquem  intrantero  in  Ghristianum  populum. 

CAPUT  IX. 
De  exorcistis. 

Dkit  Beda  in  traciato  saper  Actus  apostoldrum : 
Refcrt  Josephus  regem  Saioinonem  excogitasse, 
sQamque  gentem  docuisse  modos  exordsmi,  id  est, 
Conjurationis,  quibus  immundi  spiritus  expiilsl  ab 
homine,.ultcrius  rcverti  non  smit  aiusi.  Qiiando  idem 
oi-dinatur  ajcciplt  libellum,  in  quo  sOripta  est  exor- 


1085  DE  ECCLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRI  IV,  —  LIB.  H.  \m 

cizatio,  el  audit  ab  epl$co|io  ut  habeat  poiestalm  A  t^alenam  et  calicem.  Subdiaconi  scqueiiles  qui  acci- 


inanum  imponendi  super  cnergofnenai&.  Hoc  donum 
Xratiae  Dei  ad  fldem  pertinet.  Isie  est  secimdus  mo- 
dus  fldei  per  expulsionem  dlaboU.  Unde  dicit  Mat- 
Ihoeus :  Amen  dico  vobh^  $i  habueritis  fidem^  et  non 
htetitaveriih,  non  solum  de  ficulnea  facieth ;  ^ed  et 
ti  monti  huic  dixeritist  Tode  te,  el  jacta  te  in  mare 
pet,  Moraliter :  Si  quis  per  oraliones  sua&  vitium 
iiaboli  potuerit  expcllere  de  komine,  eiorci^ki  est. 

CAPIJT  X. 
De  acoi^this. 

Acolythus  ab  Aaron  et  filiis  ejus  sumai  exeroplum 

sui  ministerii.  Scnptnm  est  in  Etodo  :   Pnecipe 

filiis  Israel,  ut  afferant  tibi  oleum  de  arfooribas  oli- 

varum,  purissimum  piloqae  contusum,  ut  ardeat  lu* 


piunt  ab  archidiacoBO  urceolum  ad  raintstrandum 
vinura  in  eucbarisliam  corporis  Chrisli.  Ipsi  etiam 
acoipiunt  scyphum  maniie  oum  manulergio.  Mcrito 
ab  archidiacono  suscipiuniur,  quia  in  ejus  adju- 
lork)  consecrali  sunt.  Subdiaconus  rcgionarius  lem- 
pore  sacrificii  stat  in  facic  pontificis  :  iJeo  nccesse 
esl  ul  subsequenles  necessaria  a  foris  ministrent 
SHbdiaconus  ideo  dicitur ,  quia  sub  diacono  est 
Ad  Buum  mysterium  consecrantur :  subdiacoous 
vasa  allaris  ad  eum  dofert,  ipse  vero  ad  altare, 
ul  tn  eo  disponat  quae  disponenda  simt»  atquc  in<!e 
reeipiat,  ut  bonus  dispensator  de  mensa  Domiui  sui. 
Hiror  qua  de  re  siimptus  usus  in  ecelcsia  nostra,  ul 
subdiacooas  frequentlssime  iegat  lectionem  ad  mis^ 


cema  semper  in  laberHaculo  teslimonii  extra  velum,  B  sam  cum  hoc  non  reperiatur  ex  ministerio  sibi  dato 


quod  appensum  est  testimonio,  et  collooabit  eam 
Aaron  et  filii  ejus.  Quod  iia  6eda  in  libro  leriio  de 
tabernaculo :  Disposilo  omni  ornatu  laberDaculi, 
consequentcr  etiam  lumen  lucemse  praevidelur,  ul 
decor  ejus  admirabilis  sieut  inlerdiu,  lumine  solarit 
ila  eliam  noctu  flammis  lucernalibus  ilhislretor,  ne- 
que  unquam  in  domo  Dei  aliquis  lenebrarum  locus 
aliqua  umbrarum  possit  faora  suppelere.  Ille  cum 
ordinatur,  accipit  ab  arcbidiacono  ceroferarium, 
Quare  hoc  facial  Isidonis  dicit  :  Acolytbi  Grabce, 
Latine  conferarii  dicuHtur  a  deportandis  oereis 
quando  legendom  est  Evangellnmi  aut  sacrificiam 
olTerendttm.  Tune  enim  accend«Btar  luminarisi  ab 


in  eonsecratioiie  commissnm,  oeque  ex  lilteris  capo- 
nieis,  neque  ex  nomine  suo.  Subdiaconua,  ut  mon* . 
slratum  est,  dicitar,  quia  sub  diacono  est  pQsilus. 
In  quibus  rebus  iili  subditus  sit,  conseeratio  gus  et 
canonlca  institutio  moHStrant,  id  est,  ut  in  his  mi- 
nistret  diacono,  quae  aguntur  circa  altaris  officia. 
Nam  primsBvo  tempore  diaconus  non  legebat  Evan- 
gelium,  qood  nondum  erat  scriptum :  Sed  postqiiam 
statuittm  est  a  patribus  nbstris,  ut  diaconus  legeret 
Evangelium,  staiueniHt  ul  et  subdiacoaus  legeret 
epistolam  sive  lectioaeni. 

CAPUT  XU. 
De  diaconis, 
Ordinem  vel  anctoritatem  diaconi  et  presl^yieri 


eis,  el  deportantur,  nen  ad   effugandas  ten^bras  ^^,^  ^^^^  assmnendam  a  Ve- 

diim  sol  eo  tempore  rtitilat,  sed  ad  signum  laHitue  Kj     ^,  _  ^      ^  '  _„  _    ^ 

demonstrandum,  Hoc  dontim  ad  prophetiain  pertinet. 


Poslquam  imbutus  fuerit  homo  de  moribus,  quod 
est  primum  donura  sclenthB,  necesse  est  ut  fre« 
qnenter  admoneator  sentenliis  Scriptararum  sacra* 
rum.  Sicnt  enim  ignls  incensas  exstinguitur,  si  non 
addiderimus  fomenta  :  sic  prima  doctriiia  exstin* 
guitnr,  nisi  frequenter  ^adem  reparalnr  diversis 
sententiis.  Duo  sunt  officia  propheUB  :  unum  ut  ob-' 
scuTOS  scRsas  ScriptuRB  dikicidet :  alterum  ,  ut 
futura  nuntiet.  lUe  esi  enim  spiritnaltler  acolylhus« 
qui  igdem  verbi  coelestis,  qUo  et  illamiiieiitur  fratrcs 
ad  agnoscendum,  et  inflaramenlur  ad  diligeiidum 
Deum,  ptsedicando  minisirat. 

CAPUT  XI. 
De  subdiaconii* 
Subdiaconi  in  Veteri  Teslamento  multis  in  locis 
Nathin:ei  appeUantilr,  quale  est  illud  in  Esdra :  Na^ 
thinai  fitii  Isai,  filii  Susan,  H  reU(|ua.  El  ilerum  : 
ttabitabat  unusquisqne  m  possessione  et  in  urlnbUB 
suis,  et  sacerdoies,  levitff,  Nalhina?i,  et  filii  Satom>- 
nis,  etc.  Ul  IsiJorns  dicit,  Nathinsei  interprelantur, 
in  humilitale  Domino  serviente^.  De  ministeriis  eo- 
rum  idem  dicit :  Denique  isti  oblationes  in  teroplo 
Domini  suscipiunt  a  populis,  isti  obedinnt  officiis 
lcvitarum,  isti  quoque  vasa  corporis  et  sangui.  is 
Chr  sli  diaconis  ad  allaria  Domiui  ofterunt.  Ipsi  vo- 
cantnr  apud  Gra^cos  uno^taxovot,  apud  nos  subdia- 
coni.  fli  quanrio  ordinantur,  suscipiunt  ab  episcopo 


tcri  Testamcnto  sanctus  Ilieronymns  nobis  demon- 
^trat  ex  Epislola  ad  Evagrium  presbytemm,  didsns: 
Et  ut  sciamus  traditionei  aposiollcas  sumptas  de 
Yetcri  Testamenio,  quod  Aaron  ei  fiHi  eius  atque 
levitx,  in  templo  Iberuitt,  hoc  sibi  episcopi  et  pi^by^ 
teri  ci  diacoxii  in  Ecclesia  vindicenL  A^  per  hos 
rccurramu^  ad  Yetus  Testamentum,  e(  inquiramua 
quale  esset  minlsterium  letitarum  In  templo :  Scri- 
ptiiro  est  in  libro  Numerorum,  capitulo  qninlo :  Lo- 
cutusqne  est  Dominus  ad  Moyseny  dicens  :  Apptica 
tribv.m  Levi,  et  fnc  stare  in  coTfspectu  Adrttn  sdcer-- 
dotis,  ut  ministrent  ei,  tt  excubent  e$  obser^eni  quid' 
quid  ad  cultum  pertinei  iHultitudinii  toram  tabema- 
culo  testimonii,  et  cuitodiant  tasa  taberKueuii^  ser^ 
j^  vidntes  in  ministerio  ejus,  Ecce  ministerium  amiivi- 
mns  levUarum,  id  est,  vigilias  in  leroplo,  ei  obser- 
vatione^  rerom,  qu^  perttneot  a^l  cuitum  f^ierna- 
full  stve  vasoruffl.  El  piiulo  post :  Cumque  involue' 
Tint  Attfon  et  fUii  ejus  sanctuarium  et  mnnia  vasa 
tjus  iH  commotione  eaarorum,  tunc  ihtrabuHi  filii 
Caalh,  ut  portent  intoiuta,  Et  istaid  winisteiium  eo- 
nim,  ut  portent  in  itinere  omnem  supeiieeiilem  ta- 
beinacuii,  quin  el ipsum  tabemaculum,  sicut  in  se- 
qiientibus  demonstrabilur.  Hoe  est  officiuro  familise 
Gersonkanim,utportenl  cmainas  tabemaculi,  et  te« 
clum  fiBderis,operimeDtam  aiiud»elreiiqua.  De  liiiis 
Caalh  dicitur  ut  sini  sub  manu  Eleazar  filii  Aarea 
sncerdotis.  De  ifstis,  ut  slnt  sub  manu  lihamar  filii 
Aaron  sacerdokis,  ^t  dicitur,  ut  a  trigesimo  annQ 


i087 


AMALARII  Pfi£SUYT£Rl  M£T£NS1S 


im. 


usque  ad  quinquagesimimi  ministrent  in  lalternaculo  A  cunqne  sit :  qu»  in  Veteri  Tcstamento  agebaotur^ 


foBderis.  Cx  isto  libro  Numeronim  et  ex  verbis  san- 
cii  Hieronymi,  qni  nos  jubet  differentias  sacrorum 
ordinum  sumere  a  Veteri  Testamento  ,  dlscimus 
ministerinm  esse  Levitarum,  utcuslodlant  ecelesiam 
ct  vasa  ejus,  atque  supeUedilem,  neenon  etiam  et 
qnae  necessaria  sunt  ecdcsiae  portare  per  iter,  por- 
tent.  Quapropter  in  Sardioensi  eonciiio  statutum  esi, 
ut  qualescunque  preces  habuerint  episc<^  ad  pa- 
latium,  diaconi  eas  perferant.  Ita  sCriplum  est  in 
nono  capitulo  memorati  concilii :  Quieunque  ergo, 
quales  superins  memoravimus  preces  habnerint,  vel 
acceperint,  per  diaconum  snum  mittant,  qnia  per- 
sona  ministri  invldiosa  non  est,  et  reliqua.  Quia  an- 
divimus  ministerium  diaconi  ex  Veteri  Testamento, 


umbra  erant  futurorum.  Dicamus  brevit^r  qued  seor 
timos.  Deus  dabit  doctores,  qui  melius  explanabam 
conatum  noslrum.  Per  manus,  opera  intelligimiis; 
per  digitos,  dona  Spiritus  sancli.  In  roembris  hama- 
nis  non  est  major  discretio  membronun,  quam  in 
digitis,  ac  per  hoc  disereta  dona  Spirilus  sancti  per 
eos  monstrantur.  Gapul  enim,  principalementisde- 
signat.  Scripsimus  in  pi*aesenti  opusculo  exdictis 
sancti  Augustini,  non  darc  api>stolos  Spiritum  san- 
ctuni  :  sed  orare  ut  veniret  supei  eos  qnibus  manns 
iroponebaDt.  Unde  scriptum  est  in  libro  Nomero- 
rum  :  Et  dixit  Dominus  ad  Moyten  :  Congrega  wM, 
septuaginta  viros  de  iemoribui  hraelt  quoi  tu  mti 
quod  senei  populi  sint  ae  magistri^  et  dueei  m  ai 


videamus  eausam  consecrationis  ejus  ex  Novo.  Scri-  ^  ostium  tabernacuU  foederis^  faeiesque  ibi  stare  tecmr. 


ptum  est  in  Actibus  apostolonim  :  Convoeantes  duo- 
deeim  multitudinem  discipnlormnt  dixerunl :  Non  est 
aequum  nos  derermquere  verbum  Dei,  et  mini^trare 
mensis.  Connderate  ergo^  fratres^viros^ex  vebisboni 
testimonii  septem^  plenos  Spiritu  sancto  et  sapkntia, 
quoi  constitnamus  super  koeopus  :  nos  ver&  orationi 
et  ministerio  verbi  instantes  erimus.  Unde  Hierony- 
mns  ad  eumdem  quem  supra  :  Non  est  dignum^  ui 
relinquentes  verbum  Dei^  ministremui  mensis,  Sciant 
quare  diaconi  constituti  sunt :  legant  Acta  aposto- 
lorum,  recordenlur  conditionis  suae.  Et  i»  eadem 
snperius,  quid  patitnr  mensarum  et  viduarum  mini- 
iter?  Perspiouumest  esse  minlsterium  illQrum  inNoyo 
Testamento,  ut  afferant  quae  ponenda  sunt  in  mens» 
Domini  ad  coelesle  convivium,  et  disponant  ea  super 
iilam.  Audiamus  nunc  consecraiionem.  Scriptum  est 
in  libromemorato  Actus  apostolorum :  Et  placuil  set^ 
mo  eoram  omni  muUiiudine^  et  elegerunt  Stephanum 
virum  plenum  fide  ei  Spiritu  sancto,.et  PhUippum, 
Et  Paulo  post :  IIos  statuerunt  anle  conspectum 
apostolorum:  et  orantes,  impoiueruiU  eti  manus. 
£l  libellus  quidam  apud  nos  de  sacris  ordinibus 
nescio  cujus  auctoris ,  qui  dicit ,.  solum  episco- 
pum  debere  manus  imponere  super  diaconum: 
quia  non  ad  sacerdotiura  consecratur,  sed  ad  mi- 
nisterium.  Nunquid  scriptor  libelli  doetios  atiiue 
sanctior  apostolis?  qui  posuerunt  plores  manus 
super  diaconos  quando  consecrabantur»  et  propterea 


et  desc^ndam  et  ioquar  tibi,  et  auferam  de  spiritu  tuo 
tradamque  eis.  Non  dixit :  Aufer  de  spiritu  tuo,  ct 
tradeeis;  sed,  auferam  et  Iradam.  Et  paulopost: 
DeiundUque  Dominui  per  nubem,  et  locutui  ett  ad 
eum.  Auferen»  de  ipiritu  qui  erat  in  Moyte^  et  dant 
septuaginia  rirti.  Neque  bic  dixit,  quod  Hojses  da- 
vet,  sed  Dominua  dedit.  Per  impositionem  manuain, 
opera  Spirilns  sancti  inlelligimus.  Non  enim  adfaue 
est  Deus  omnia  in  omnibus.  la  aliquo  est  sapienlia, 
in  allqna  fides,  Ib  aliquo  pietas,  in  aliquo  castitas,. 
in  aliquo  bumiUtas.  Hoc  valent  plurimx  manas  so- 
per  capot  ejug»  qui  consecratur,  ut  anusquisque  de- 
preeetur  Dominom,  quatenus  partem  de  spirita  soo 
,  det  ei.  Si  enim  quis  volueril  dicere  quid  necesse 
'  est  toties  imponere  manus  siiper  capita  eorum  qni 
Gonsecrantur?  Imponuntur  aiim  snper  diaooaom, 
imponuntar  postea  super  presbyterom.  Qaare  boc? 
aisiquia  per  conseerationem  de  opere  ad  opus  trans- 
it,  sicut  de  miaisterio  diaconi  transit  ad  immolatio- 
nem  sacerdotalem.  Quoniam  nec  illud  opus,  oec  11- 
lud  possnmus  agere,  nisi  dono  gratise  Dei  adljnti,  ot 
Apostolns :  Dcus  enira  est  qui  operatur  in  vobis  et 
velle  et  operari  pro  bona  voluntate.  Repetitnr  ma- 
Bus  impositio,  ac  deprecatio  primi  operis  transit  ad 
deprecationem  secundi.  Additur  unum  ministerioni' 
dtaconi,  id  est^  ut  legat  Evangeliura  quod  io  prii»^ 
tempore  noa  legebaiur,  quando  Stepbanus  fuit  fa- 
ctus  diaconus.  Ut  opinor,  iiondum  erant  Evangelit 


solas  episcopus  ponat  manum  super  diaconum,  ac  ai  j)  scripta.  Diacono  Evaogelii  lectio  convenit,  minister 


solus  possit  preeari  virtutem  gratiarum,  qaam  plures 
apostolt  precabantur?  Aa  forte  ideo  non  imponit  sa- 
eerdos  manam  supcr  eum,  qui  ad  diaoonatuaofficium 
eonsecratur,  ut  non  fiat  quod  ipse  est^  id  est  sacer- 
dos?  Si  iia  est,  nec  episcopum  oportet  ei  manum 
imponere»  ut  non  flat  episcopus.  Quod  si  propterea 
oportet  ei  episcopom  manam  imponeret  quia  ipse 
orat  pro  eo,  non  solos  iile  orat,  sed  omnes  qui  pie 
intendunt  verbis  episeopi,  ac  mente  retinent.  Imita- 
tio  episcopornm,  apostolorum  ehonis  est.  Optimum 
est,  bonos  duces  sequi,  qui  certaverunt  usque  ad 
plenam  victoriam.  Quia  de  impositione  manus  legi- 
mus,  qoae  assumpta  est  a  Veteri  Testamento,  bonum 
est  inqnirere  qiild  siguificet.  My&lerium  est  quale- 


est.  Imitatur  eum  qui  dixit :  Non  veni  mimttrttn, 
sed  ministrare,  Quandiu  Evangelium  Christas  prx* 
dicavit,  minister  nobis  Ghristus  factus  est,  quod  in 
novissimoostendit  ante  imroolationem  suam,  qnan- 
do  iavit  pedes  discipulorum..  Ilabet  diaconus  et  do- 
num  prophetiae.  £t  merito,  quia  ejiis  <ungitar  olli- 
cio,  de  quo  dictumest:  Propheiam  vobis  suscitabit 
Domintu  de  fratribus  vestris,  tanquam  me,  ip<«"' 
audite.  Et  iterum  in  EvangeUo :  Propheta  magnsi 
surrexit  in  nobis. 

CAPUT  XIII. 
De  presbgteris, 
Prcsbytcri    depulantur  in  loco  filioram  Aajoo. 
Scriptum  cst  in  libro  Numcrorum.  U»c  nomiia  fl- 


I( 


DE  ECCLESIASTiaS  OFFICIIS  LIBRI  IV.  —  LIB.  II. 


1000 


liorum  liaTon  siicerdotum,  qol  uncti  sunl,  quorum  A  elesiam  Damini^  quam  aequisivit  per  sanguinem  suum. 


repleta  est  consecratione  manus,  ut  sacerdotio  fuii- 
gerenlor.  Huhc  morem  tetient  episcopi  nostri,  roa- 
nos  presbyterorum  ungunt  de  oleo.  Manifestum  est 
cur  hoc  (hdmt,  ut  mnndx  sint,  ad  offerendain  ho- 
stiam  Deo,  ^t  larg»  ad  castcra  officia  pietatis. 
tJtrumque  designatur  per  oleum,  et  gratia  curalionis, 
et  charitasdilectionis.Hi  pnesuntLevitis,  ut  Idem  liber 
^iumerorum  demonstrat :  Princept  auiem  jfrincipum 
^leazarTilHu  Aaran  Bacerdotis,  erii  super  excuhitores 
cuitodics  sanctuarii.  Et  paulo  post :  Bic  ett  eultus  fu- 
mHicB  Genonitarutn  in  tabernacuio  fmderit,  eruntque 
sub  manu  Ithamar  /S/fi  Aaron  tacerdotis,  Ipsi  enim 
quando  consecrantur,  manus  iropositionem  accipiunt. 
tiuid  illnd  slgniAcet,  secundum  quod  nobis  Domi- 


Et  hic  diligenlius  observate,  quomodo  unins  civlta- 
lis  Ephesi  presbyteros  vocans,  postca  eosifem  epi- 
scopos  dixerit.  Ejusdem  ad  Evagrinm  :  Sed  et  Pe- 
trus  in  prima  epistola  :  Presbyteros,  inquit,  in  vobis 
precor  compre$byter,  et  teitis  passionum  Christi^  et 
futura  gloria^  qucs  revelanda  est  particeps,  regere 
Eectesiam  Ckristi,  et  inspicere  non  ex  neeessitate^  sed 
voluntarie  juxta  Denm,  Quod  quidem  Grxce  signi- 
ficanlins  dicitur  iire^xcTroCvrtc,  unde  el  nomen  epi- 
scopi  tractum  esf.  Parva  libi  videntur  tantorum  vi- 
rorum  testimonia?  clangat  tuba  Evangelica  filius 
tonitrui,  quem  Jesus  amavit  plurinium,  qiii  de  pe- 
ctore  Salvatoris  doctrin»  fliicnta  polavit :  Presbyter 
electa  Domina:  et  filiis  ejus^  quos  ego  diligo  in  ven- 


nus  de  lit,  ministravimus.  In  qiio  ordinc  essent  pre-  ^  tate.  Et  iu  alia  epistnla  :  Presbyter  Caio  charissimOf 


sbyteritempore  apostolorom,  discamus  ex  auctori- 
tale  sanctorum  Patrum.  Dicit  Ambrosius  in  tractaln 
siiper  Timotheum :  Opinabitur  quisquis  usum  divi- 
narum  non  habet  Scripturarum,  beatum  Paulum 
presbyteros  prjetermisisse :  seil  non  ita  se  res  ha- 
bet;  llla  cnim  qnae  deepiscopo  in  anterioribus  dixit, 
eiiam  et  de  illis  dicit,  qui  nunc  nominaiitur  pres- 
byleri,  eo  quod  antiquis  temporibus  ulrisque  nomi- 
nibus  vocabantur  presbyteri.  Et  post  pauca  :  Meiius 
autem  qui  cognoscere  *poteril  illud  ex  illis  quoe  ad 
Titum  scripsit  Apostolus  :  Dixit  enim  :  ut  constituas 
per  nngulas  eiviiates  yurubyteros^  sicut  ego  prcecepi 
tibi :  et  dicens,  quales  debeat  ordinari,  addidit : 
Oportel  enim  episcopum  irrepreheiuibilem  esse  sicut 


quem  ego  diligo  in  veriiate.  Comites  non  dedignenlur 
esse,  quod  duces  fuerunt.  A  ducatu  acc^pit  nomen 
sacerdos,  ot  Beda  exponit  in  expositione  de  templo 
Saloroonis.  Sacerdos  namque  ab  eo  nomeu  Latlne 
acccpit,  quod  sacrum  pra:bere  ducatum  minoribus 
debeat.  Qualis  esset  eoruro  consecratio,  Uieronymos 
in  epistola  memorata  ad  Evagrium  expouit.  Nam  el 
Alexandriae  a  Marco  evangelista  usque  ad  Eraclam 
et  Donysium  episcopos,  presbyterum  sempcr  unum 
esse  electum,  et  in  excelsiori  gradu  collocatum  epi- 
scopum  nominabant,  quomodo  si  exercitus  impera- 
torem  faciat,  aut  diaconi  eligant  de  se  quem  indu- 
strium  noverunt,  et  archidiaconum  vocent.  *  Archi- 
diaconi  consecralio  nobis  notissima  est.  Archidia- 


Dei  dispensatorem  :  cum  conveniret  oliqoe  ut  pre-  C  conus  eamdem  consccrationem  habet  quam  caeteri 


sliyterum  eum  diceret :  sed  evidenter  eumdem  et 
presliylp.rum  et  episcopum  nominavit.  Et  Hierouy- 
mos  In  epislola  ad  Titum  :  Attendamus  verba  di- 
centis  :  «l  comtituas  per  civitates  presbyteros,  sicut 
ego  tibi  disposui.  Qui,  qualis  presbyter  debeat  ordi- 
nari,  in  consequentibos  disserens,  boc  est,  si  quis 
sine  crmine  est,  umus  uxoris  vir^  etc.  Postea  intu* 
iit :  Oportet  enim  episcopum  sine  crimine  esse  tan- 
quam  Dei  dispensatorem.  Idem  ergo  est  presbyter, 
qul  et  episcopus.  Et  paulo  post :  Putet  non  Scriptu- 
ramm,  sed  nostram  esse  senientiam,  episcopum  et 
presbyterum  unum  esse,  et  aliud  xtatis,  aliiid  essc 
nomen  oflidi ,  relegat  Aposioli  ad  Philippenses  verba 
dicenlis :   Paulus  et  Timolheus  servi  Christi  Jestt^ 


diaconi :  sed  electione  fratrum  praeponitur.  Idem 
Hieronymos  exponit  quare  unus  eligeretur,  super 
Epistolam  ad  TUom  :  Aniequnm  diaboli  Instinciu 
studia  in  religione  fierent,  et  diceretur  in  populis  ; 
Ego  sum  Pauli^ego  ApoUo^  ego  autem  Ceph(e^  com- 
mnni  presbyterorom  consillo  Ecclesiae  gubemaban- 
tur.  Postquam  vero  unusquisque  eos,  quos  baptiza- 
verat,  suos  esse  putabat,  non  Christi,  in  toto  decre- 
tum  est  orbe,  ut  unus  de  presbyteris  eleclus  super- 
poneretur  caeteris,  ad  qoem  ouinis  cora  Ecclesiae 
pertineret,  et  schismatnm  semiua  toHerentur. 
Idem  unde  supra  in  epistola  ad  memorattim  Eva- 
grium :  Quod  autem  postea  unus  electus  est,  qtii 
caeteris  praeponeretor  presbylerorum,  in  chrismatis 


amnibus  sanctis  in  Christo  Jesu^  qui  suia  Philipps,  ^  remedium  factum  est,  ne  unusquisqtie  aJ  sc  traliens 


eum  episcopis  et  diaconis^  gratia  vobis  et  pax^  et  reli- 
qna.  Philippis  una  est  urbs  Macedonix,  et  certe  in 
ona  civitate  plures,  ut  nuncupantur,  episcopi  csse 
non  poterant.  Sed  qiiia  eosdem  episcopos  illo  tein- 
pore  quos  presbyteros  appellabant,  propterea  iudif- 
ferenter  de  episcopis  quasi  presbyteris  est  locutus. 
Adhoc  si  alicui  hoc  videatur  ambiguum,  nisi  altcro 
testimonio  comprobetur  in  Actibus.  In  Actibus  apo- 
ftColoram  scriptuin  est,  quod  cum  venisset  apostolus 
Paolns  Miletum,  miserit  Ephesom,  et  vocaverit 
preshyteros  ejosdem  Ecclestae,  quibus  poslea  inter 
caetera  sic  locotos :  Attendtte  vobis  et  omni  gregi,  in 
quo  vos  SpiHtus  sancius  posuit  episcopos  pascere  Ec- 


Christi  Ecclesiam  mmperet.  Videanius  cur  presby- 
teri  nomen  transeat  ad  episcopi.  Aiubrosius  dicit  in 
Epistola  ad  Timotheum  :  Quae  autein  sit  causa,  non 
est  justum  eam  silentio  preterire  ob  illam  immiita- 
tionem  nominum,  qune  ad  prxsens  esse  videtur, 
et  qua  ex  caosa  discreta  sunt  nunc  nomina,  et  ne- 
qoe  episcopus  dici  potest  presbyter,  neque  presby* 
ter  unqoam  episcopi  noncupationem  poterit  sibi 
vindicare,  neque  dum  presbyter  esse  desistit.  Antl- 
quis  etenim  temporibus  quando  plelati  studebant 
presbyteri,  omni  in  loco  ordinabantor,  hoc  quideni 
nomen  contemplatione  honoris  accipientes ;  sicut  et 
apud  Judosos  presliyteri    dtcebantur,   qui  popuio 


vm 


AMALAim  ri\ESB\TEIU  METE.NSJS 


lon^ 


prxcranl.  Vocabanlur  aulem  cl  cpiscopi  ab  illo  ope-  A  cpiscopus  inveniris,  ordinare  episcopum  noo  aliter 


re ,  quod  el  impiere  videbanlur,  eo  quod  considerare 
omnia,  quae  ad  cultum  pcrtinent  pielalis,  fuerant 
constituti,  ita  ut  universorum  dispensationem  habe- 
rent  commissam.  Nam  el  perfectam  dispensationem 
etauctoritatem  ecclesiastici  ministerii  ipsi  tunc  com- 
missam  babebant,  ei  omnia  regebantur  pro  eorum 
arbitrio.  Ei  in  sequentibus  :  Beatis  vero  apostolis 
decedentibus,  illi,  qui  post  illos  ordinali  sunt  ut 
prxesseni  Ecclesiis,  illis  primis  cxacquari  non  pote- 
rant,  nec  miracuiorum  tesiimooium  par  illishabere, 
sed  et  in  muliis  aliis  inferiores  illis  esse  videbanlur : 
grave  exisiimaveruni  apostolorum  sibi  vindicare 
nuncupationem :  diviserunt  ergo  nomina  ipsa,  ei 
eisdem»  id  est,  presbyieris  presbytcrii  nomen  reU- 


nisi  sinc  episcopis  potes.  Et  paulo  post  :  Guro  igi- 
tur,  auclore  Dco,  iia  fuerint  episcopi  in  propinquis 
sibi  locis  ordinali,peromnia  episcoporum  ordinatio 
sine  aggregatis  tribus  vel  quatuor  cpiscopis  fieri 
non  debet.  In  scquentibus  exponit  cur  adventus  eo- 
rum  necessarius  sit.  Gur  non  ergo  et  in  bac  &piriiali 
ordinalione,  qua  per  sacrum  ministerium  homo  I>eo 
conjungitur,  tales  conveniant,  qui  vel  in  profeclu 
ordinati  episcopi  gaudeani,  vcl  pro  ejus  custodia  oai- 
nipotenti  Deopreces  funilanl?Gregoriusdicit,  qiiare 
debeant  convenire  plurimi  :  frater  ejus  InnoceDttus 
monstrat,  quare  prohibitum  sit  uni  hoc  faccre,  in 
decretalibus  nono  capitulo  :  Nec  unus  episcopus  or- 
dinare  pr;esumat,  ne  furiivum  beneficium  praestilum 


queruni.  Alil  vero  episcopi  sunt  nuncupati,  hi  qui  B  videatur.  Additur  etiam  ad  consecralionem  ejus  in- 


et  ordinationis  prxditi  potestale,  ita  ui  plenissime 
iidem  prdeposilos  se  Ecclesiarura  esse  cognoscereni 
^  llieronymus  exponii  quod  plus  habeai  episcopus 
quam  presbyteri,  dicens  in  epislola  ad  Evagrium 
sxpe  repelitum  :  Quid  enim  facilexceptaordinationc 
episcopus,  quod  presbyter  non  facit?  *  Et  exponit, 
cujus  coustitutione  episcopus  sil  constitutus,  tra- 
ciaiu  super  Titum,  dicens :  Sicul  ergo  prcsbyteri 
sciunt  se  ex  Ecclesiae  consuetudine  ei  qui  sibi  prae*^ 
positis  fuerit,  esse  suhjcctos  :  ila  episcopi  noverint 
se  magisconsuetudiue,  quam  dispositionis  Dominics 
veriiate  presbyteris  esse  m^ores,  et  ia  commune 
fiebere  Ecclesiam  regere,  imitantes  Moysen,  qui  cum 
aaberel  in  potcstate  solus  prxesse  populo  Isracl, 


fusio  olei  super  caput :  Un  !e  dicit  Beda  in  libro  ter* 
tio  de  Tabernaculo  et  Yasia  ejus :  Induius  vero  sacrb 
vestibus  pontifex  roox  oleo  unctionis  perfuudiiur»  ul 
per  gratiam  Spiritus  sancti  consecratio  perficialur  : 
non  qupd  ea  quae  pnemissa  sunt  indumenta  virtu^ 
tum,  absqne  gralia  Dei  possimus  habero :  seJ  quia 
roajus  necesse  est  auxilium  gratix  tribuatur  a  Do- 
mino,  ubi  quis  vcl  majorem  conscenderit  gradum, 
vel  plurimorum  fuerit  regimini  praeiauis.  Mystice  di* 
cit  Psalmista  :  Sicut  unguenium  in  rapile,  quod  de- 
scendit  in  barbam,  barbam  Aaron,  Augustinus  in  tra- 
ciatu  Psalmorum  :  Quis  erat  sacerdos,  nisi  unus  sa- 
ccrdos,  qui  inlravit  in  Sancta  sanctorum?  Quis  est 
snccrdos?  nisi  qui  fuit  ei  victima  ct  sacerdos,  nisi 


septuagiula  elegit,  cum  quibus  populum  judicaret.  ^  >He,  qui  cum  in  mundo  non  invcniret  quod  offerret. 


Dc  eisdcm  scpluaginta  mcntio  facta  csi  in  coosecra- 
tione  presbyteri,  dicendo,  ut  cum  pontifices  sunimos 
rct^cnJis  popiilis  prxfecisset,  aJ  eorum  societatisel 
operis  adjumeutum  sequentis  ordinis  viro»  et  se- 
cund:c  digniiaiis  eligeres  :  sic  in  eremo  per  sepiua^ 
ginta  virorum  pru.jcnlium  mcntcm,  Moysis  spiritum 
propag:)sti,  ct  reliqna.  Opus  presbyleri,  ad  donum 
spiriuis  sapientise  pertinet,  propier  bonam  conver- 
satioiiem, 

GAPUT  XIV. 
De  pontifice* 
Pontificem  Aaron  prxfigurat  in  sua  unctione,  da 
quo  scriptum  est  in  Levilico  :  Sanctificavit  oleum 
Moyses,  quod  fundens  super  caput  Aaron,  unxit,. 
eum  et  consecravit.  Et  iterum  in  eodem  :  Pontifex, 
id  esi,  sacerdos  maximus  inter  fralres  suos,  super 
cujus  caput  fusum  est  unciionis  oleum,  et  cujus  ma- 
nus  in  sacerdotio  consecraiae  sunt.  Et  paulo  post : 
Nec  egrcdietur  de  sanciis  secundum  aucloritaleja 
Patrum,  scilicet,  Paulum  apostolum,  Ambrosium 
archiepiscopum,  et  Hieronyiuum  presbyterum,  con» 
secratio  ad  immohindum  facia  est  episcopi,  in  ordi- 
natione  presbyteri.  Sed  quod  addiinr  ex  canonio 
auctoriute,  ut  plures  adsint  episcopi  :  dicendum 
est,  cur  addatur.  Gregorius  Aposiolicus  interroga* 
tioni  Augu^tini  rcspondii,  quam  jam  praetulimus  in 
superioribus  prsesentis  opu.sculi :  Ei  quidem,  in- 
quiens,  in  Anglorum  Ecclcsia,  in  qua  adhuc  solus  tu 


seipsum  obtulit?  Vicarius  Ghristi  pontifex  efficilur 
ideo  in  capile  ungitur.  Capui  nostrum  Ghrislus.  Ca- 
pot  nostmm  unctnm  est  oleo  iiinsibili :  episcopus, 
quia  vicarius  Ghristi  est,  in  eapite  ungitur  :  ab  iUo 
enim  siguificatur  seaccipere  banc  unctionisgratiaiii, 
qui  caput  est  iotius  corporis.  Imiiando  iilum,  cftsi 
caput  cst  tolius  Ecclcsiae,  per  unctionis  gratiana  fii 
et  ipse  caput  Ecclesije  sibi  conmiissae.  Ghristus  pro 
universa  Ecclcsia  interpellat :  Episcopus  pro  sibi 
commissa  vice  Gbrisli  rcgat  Ecclesiam  sibi  commis- 
sam,  sicut  Glirislus  totam  Ecclesiam,  Hoc  souaui 
verba  consecrationis  tjus:  Tribuas  ei  cathedram 
episcopalem  ad  regendam  Ecclesiam  tuam  et  plel>eia 
universam.  Et  aliler  :  Dicit  Gregorius  in  Moralibus, 
oleum  in  capite,  charitus  in  menle.  Quia  vicarius 
Ghristi  esi,  dileciionem  quam  Ghrisios  nobis  nKMi- 
stravit,  et  docuit,  in  eo  debemus  invenire  :  atque  ab 
eo  ad  cumulum  nosiri  profectns  trahere.  Omnia 
hxc  qux  evtriusecus  genmtur,  signa  sunt  reruro  io- 
iimarum.  Si  quis  in  mente  habuerit  ipsas  rcs,  ipse 
est  verus  sacerdos  :  ac  ideoverum,  quod  Petnis 
dicii  de  universis  Galholicis :  Gen$^  sanciu  regaU  m- 
^  "Uirdotium,  Dicil  UbeUus,  secandum  cujus  ordiDeoi 
uilebratur  ordinaiio  apud  quosdam,  ut  doo  episcopi 
teneant  fivaogeUum  super  caput  ejos,  qnod  neqve 
vetus  aucioriias  intimat,  neque  aposiollca  tradilio» 
neque  canonica  auctoritas.  Potest  tamen  KvaBgeiii 
positio  supcr  caput,  monere  tenentes.  ut  quo  Douu 


I09k  DE  ECCLESIABTICIS  0FF|C1IS  LIBHl  IV.  ^  LIB.  11.  m^ 

ntis  idem  Evangeikim  firmet  in  corde  ejus»  depre-  A  dotes  quando  imrinsocus  io  miuisieriis  sunt,  rursum 
gui  consecratur,  recor-  jubet  ut  egredientes  in  gazophylaclis  sive  io  exedris 
sanctonim  se  exuant  prisiinis  vestibus,  et  induuntur 
aliis,  ne  si  sanctas  vestes  babuerint ,  sanctificent 
populum  foris  positum»  qui  necdum  fucrit,  sanai- 
ficatus,  nec  se  pnieparavit  in  sanctificatione  templi » 
ut  sit  Domini  Nazarxus.  Per  qux  discimus  noa 
quotidianis  etquibusiibet  pto  usu  vilae  communispol- 
lutis  veslibus  nos  ingredi  debere  in  sancta  sancto- 
rum :  sed  munda  conscieniia ,  et  mundis  vestibus 
tenere  Dominl  sacramenta.  £t  iterum  in  eodem : 
Porro  religio  divina  altenitrum  habitum  habet  in 
ministerio  alterum  in  usu  vilaque  communi.  Nam- 
que  et  hic  ex  verbis  Hieronymi  admonili  sumus 
mutatione  vestimenti.  Scquitur  ejnsdem  in  eodem  : 
cottstiuitttmfnecclesiastieisofficiis,  ut  in  omnibu^  B  Hxc  veslimenla  prpprio  nobis  lalwre  conflcimus, 


centur,  aut  ut  noaeant 
dari  se  amplius  esse  sub  |ugo  Evangelii^  quaai  foret* 
Generalicer  emro  de  beBOdictiooe  onuMum  electoruin 
dicitBeda  in  eiipoftitiono  de  templo  Saiomonis  : 
Qiij  eoim  dixit :  Benedixil  omnes  timenUs  Bouiinumt 
pttBillos  eum  majoribus  :  ipse  dixtt :  Qtiia  tu  reddet 
tingulis  Becundum  opera  eorum»  Communis  ergo  ibi 
benedictio  omninm  erit  electorum,  a  lamen  pro  dis- 
tiitcta  operam  quaritate^  mullae  snnt  mansiones 
beatoram  in  ima  eademqoe  domo  l^tris  aHerna  in 

eeelis. 

CAPUT  XY. 

De  habitu  tacrorum  ducum. 
Primo  notandum  est  ita  esse  clericorum  haji)itum 


Christiano  poptilo  pofsit  prabere  ex<emplum  bonaq 
conversationis.  Quod  quodammodo  signilicat  Hiero- 
nymus  in  libro  de  veste  sacerdotali  ad  Fabiolam  : 
Legimuf,  inquiens  in  bevitico,juxtapraeceptumDei 
Moysen  lavisse  Aaroq  et  filios  cjus.  iam  tuoc  pur* 
gaiionem  mundi,  et  reram  omniqm  sanctitatem  bat 
piismi  sacramenta  signs^bant.  {ifon  ac^ipiunt  vestes , 
nisi  loti  prius  sordibus;  net  eoronantur  ad  sacranisi 
JH  Cbristo  aovi  h<Kiuaes  renascantur.  *  £x  his  verbis 
intelligimiis,  vestes  sacerdotales  ad  coiiversationem 
pttpuii  Cliristiani  partinere. 

CAPUT  XVL 
De  non  ntendis  tfesHbt^  itftCfaHs  in  quotidiano  u$u. 


qu3R  texta  suntdesuper,  qiialein  et  Doniinus  babebat 
tunicam,  quae  scindi  non  potest :  quibus  induiinur  , 
quando  secreta  Domini  et  arcana  cognoscimus,  ei 
habemus  spiritum  qui  scrutatur  ctiam  alta  et  pro- 
f\inda  Dei,  quas  non  sunt  monstfanda  vulgo  ,  nec 
proferenda  ad  populura  ,  qui  noii  est  sanciificatus, 
uec  Dei  sanctitudini  prjeparatus ;  ne  si  majora  se 
audierint,  majestatem  scienlix  ferre  non  possint,  et 
qnasi  solido  suflbcentur  cibo  qui  adhuc  lacte  infau- 
tiae  nuiriendj  sunL  •  Inler  regulas  sacrae  Scripturx* 
septem  haec  una  ex  iilis  consiat  ut  a  littera  traus^ 
eamus  ad  spiritum,  et  a  spiritu  ad  litteram.  Ac  ideo 
non  abhorret  a  vero,  quamvis  de  laneo  vestiineniu 


Slephanus  natione  Romanns  ex  patre  Jobia,  ut  le-  ^  accipiamus  secundum  spirilum,  si  secundum  litte- 

• !-.  />...!_   ^_:-.«.>._^i:i,.^>    ^^_M.s«..:«  .>^^.j^*:k..>   ^   roiYi  r\Artat\aflmi%c^  miitAiS#vnAvn    wi%atiw%%^^4l        ^..»J   .. 


gitur  iii  Gestis  qpiscopalibas,  con^iitult  sacerdotibus 
Leviiisqiie  vestes  sacratas  in  u^h  quotidiano  non  uti 
in  ecciesia.  Tale  quid  Dominug  per  Ezechielem  loqu^- 
tur :  Ifcec  sunt  gaxopbylacia  sencta  ,  in  quibu$  ver 
uiantur  iacerdotes,  qui  appropinquant  ante  Dominum 
in  Suncta  sancloruni'  Et  paiUO  post :  Cum  autem 
ingressi  fuerint  sacerdotes,  non  egredientur  de  sancti^s 
in  airium  exlerius^  et  ibi  reponent  vestimenta  sua,  in 
quibus  ministrant ,  quia  sancta  sunt,  vestienturqti^ 
restimetuis  alUst  et  sic  procedcnt  ad  populum,  Et 
iterum :  Cumque  ingrediuiuur  portas  atrii  interioris, 
vestibus  lineis  induentur  ,  nec  ascendat  super  ecs 
quidquam  laneum,  quando  minislranl  in  portis  atrii 
ittterioris  et  intrinsecus.  Ct  post  p.auca  :  Cumque 
egredientur  atrium  exterius  ad  populum  ,  exuent  se  n 
vcslibus  suis,  in  quibus  minisiraverant,  et  reponent  in 
gazophyliicia  sanctnarii,  et  veslient  se  vestimentis  aliis, 
Qnaiiivis  bsec  spirituaiiler  intelligere  deberous,  tamep 
adiKoniii  suiiius  a  supra  inemorato  Apostolico,  ut 
mutalionein  vcstimcnti  juxta  litleram  compleamus. 
Nobis  enim,  qui  Spiritu  sumus  rcnati,  ante  oculos 
b<inuin  est  rrequcutare  quod  in  mentem  transeat. 
Per  lineaoi  ve&tcm,  qua  tantummodo  utimur  in  saor 
clis,  inteliigimus  subtilem  oralionem,  exotam  ab 
omni  carnali  cogitatione  ante  Dominum.  Locutio 
vero  ad  pgpulum  alia  debet  esse  tamqne  grossa,  ut 
intelligi  valeat  a  populo.  Unde  et  Hieronymus  i:^ 
libi-o  decimo  tertio  super  Ezecbielem  :  Et  qnia  se- 
mei  prjeceperat  quihus  vcslibus  uii  deberent  sacer- 


ram  perfecerimns  mutaiionem  vestimenti ,  quod  et 
secundum  litteram  et  secundum  spiritum  rlle  possu- 
mus  intelligerCk 

CAPUT  XVIL 
De  amictu, 

Amictus  est  primum  vesiimentum  nostrum,  quo 
coHum  nndique  cingimus.  in  coilo  est  namipie  vox,. 
Id^que  per  coUum  loquendi  usus  exprimitur»  Per 
amictum  intelligimus  custodiam  vocis,  de  qita  Psal- 
mista  dicebat :  Dixi,  Custodiam  vias  meas,  ut  non 
detinquam  in  lingua  mea  ;  posui  ori  meo  custodiam, 
Ct  in  alio  psalmo  :  Pone,  Dominey  custodiam  ori  meq, 
Amictus  ideo  dicitur,  quia  circun^citur.  |n  islo 
primo  vestimento  admonetur  castigatio  vocis. 
CAPUT  XVHL 
De  alba. 

Postea  camisiam  induimns  quam  albap3  vocarons» 
de  qua  Hieronymus  in  epistola  memorata  de  vesle 
saccrdotali  ad  Fabiolam  :  Secunda  ex  lino  tunica  , 
est  poderis,  id  est,  talaris ,  et  in  sequemitMs^  Hxc 
adhxrct  corporir  et  ita  arcta  est  et  striciis  manicis  ^ 
ut  nulla  omnino  in  veste  sit  ruga,  et  usque  ad  crura 
desccndat.  Volo  pro  legeolis  faciiitate ,  abuli  ser- 
mone  volgato :  solent  militantes  habere  lineas,  quas 
camisiasYOcant,  sic  aptas  membriset  astrictas  oorpo- 
ribus,  ut  expediti  sint  vel  ad  cursum  yel  ad  praelia« 
dirigendo  jaculo,  tenendo  clypeo,  ense  librando ,  et 
quocunque  necessitas  iraxerit.  Ergo  et  saccrdotcs 
parati  in  ministerio  Dci  ulantur  hac  tunica  ^  ut  lia- 


1095 


AMALARll  PRESB\TERI  METENSIS 


m 


benies  pulcbriuidinera  vcslimentonim  nudoruin  ce-  A  dere.  ol  eadem  iotus  ccTam  Domino  inicgra  serw. 


leriiate  dtscurrant.  In  eo  disial  vesiimentum  illiid  a 
nostro  quod  illud  slriciuni  es4 ,  nostrum  vero  lar- 
gum.  Eienim  hi  qui  in  Veteri  Testamenlo  spirilu 
servitutis  crant  astricti,  de  quo  dicebat  Paulus :  Non 
emm  acciphtii  ipiritnm  $ervituti$  in  timore.  Nos  vero 
quia  Filius  !iberavit ,  liberi  sumus ,  non  accepimus 
spirilum  servituiis  in  timore ,  spiritum  adoplionis 
liliorum.  Ac  ideo  sic  illorum  striclum,  nostrom  lar- 
gum  propter  libertateni,  qna  Chrisius  nos  liberavit. 
Qnia  pritnnm  vestimentura  diximus  esse  castigatio- 
nein  vocis,  videamus  si  secundum  habcat  aliquam 
castigalionem  corporis.  Dicit  Beda  in  iibro  de  ta- 
bernaeulo :  Ifaec  etenim  iinea  manus  ac  brachia  debet 
stringere  sacerdotis,  ne  quid  nisi  utile  faciant 
pectus,  ne  quid  inane  cogitet ;  venlrcm,  ne 
ultra  modum  appetendo ,  Deum  se  gulosum  Tacere 
pnesumat;  subjecta  ventri  membra,  ne  lasciviendo 
totam  sacerdoiaiis  habitus  pulchriludinem  corruin- 
pani;  genua,  ne  ab  orationis  instantia  torijcant; 
tibias  et  pedes,  ne  aJ  maliim  currant.  Indnatur  ergo 
sacerdos  primo  linea  stricta,  ut  et  corpus  ab  iniquis 
operibus ,  et  a  pravis  cogitationibos  mentom  conipo- 
scat.  Quod  ibi  significatur  strictura  vestimenli,  boc 
apud  nos  lini  castigatio.  Quia  usque  ad  pedes  Beda 
pervenit  disserendo  de   lineis  vestibus ,  congruum 
est  ut  nosmetipsos  absolvamus  de  sandaOis,  sive,  ut 
alio  nomine,  campobis ,  qui  supersunt  in  pedibus. 
Sandalia  subtus  cooperiunt  pedem ,  desuper  nudum 
relinquunt;  de  quibus  dicil  ideni  qui  siipra  in  tra- 
ctatu  siper  Marcum  :  Marcus  dicendo  calceari  eos  ^ 
ftaudaliis,  vel  soleis,  aliquid  hoc  caiceamentnm  my- 
sticas  sigiiificationis  babere  admonet,  ut  pes  neque 
tectus  sit,  neque  nudus  ad  terrain  ,  id  est,  nec  oc- 
cultetur  Evangsiium,  nec  terrenis  comniodis  iuui- 
tatur.  Sicut  per  linum,  quo  pedes  vestiuntur,  ca- 
sligatio  pedum  significatur,  ita  per  sandalia  profe- 
ctus  ad  pn£dicandum. 

CAPUT  XIX. 
De  easula. 
Casiilam,  quae  est  generule  indumentum  sacrorum 
diicura,  ante  cxteras  vestcs  quas  sequuntiir  prxpoui- 
mus.  In  illis  quae  supra  prxtulimus  castigatio  corpo- 
ris  a  viliis  designalur,  cxcepto  in  sandaliis.  In  sc- 
quentibus  vero  opcra  justilix  demonstrabuntur.  ^ 
Dicit  Beda  in  iibro  incmorato  de  Tabernaculo  :  Vc- 
stcs  sanciae  Anron.qiins  illi  fecit  Moyses,  opera  sunt 
tustiti:e  et  sanctiuilis.  Casula  vero,  quse  pertinet  ge- 
neralitcr  ad  oinnes  clericos,  dcbcl  significarc  opera 
qiix  pertineant  ad  omnes  :  hxc  enira  sunt  fames , 
sitis,  vigiltsc,  nuditas,  Iectio,psaImodia,oratio,  labor 
operandi,  doctrina,  silentium,  et  caelera  hujusmodi. 
In  istis  enim  nullus  sacrornm  dux  negtigens  debet 
esse.  Quando  istis  operibus  vestitur,  casnla  indutus 
est.  Hxc  in  aperto  sunt,  et  tam  ad  minores  gradus 
pertinent  quain  ad  supremos.  Casula  dupla  est,  post 
tergum  inter  humeros ,  el  ante  pectus.  Per  humeros 
opera  exprimuntur.  In  eis  duplex  sit  vestimentum, 
>|uia  stc  debemus  bona  opera  foris  prosimis  osten- 


mus.  In  pectore  duplex,  qota  in  eo  ntnimqae  debet 

esse ,  et  doctrina  el  veriias  :  veritas  inierios,  do- 

etriua  ad  homines.  Haec  duo  dnplicia  sint  conjancu, 

quia  tunc  bene  ministntufy  cum  opus  ei  ratio  ui 

unum  conveniont.  Opus  ad  humeroft ,  ratioad  pe- 

etus. 

CAPUT  XX. 

De  ttoia,  ^ 

Slolam  accipit  diaconus,  quando  ordinatur  ab  e|ii- 

scopo.  Ipsa  eiiim  semper  utilur  in  opere  ministerii. 

Per  stolam  designatur  onus  leve  ac  suave ,  de  qno 

Domiuus  dicit:  ToUite  jugum  meum  supefvo$:jtt' 

gum  enim  meum  $uave  e$t,  et  onu$  meum  leve,  Per 

Jugum  Evangelium  inlelligimus,  de  quo  dicit  Hiero- 

delicias  B  nymus  in  Commentariis  MaUhaei :  Quomodo  levius, 

lege  Evangelium ,   cum    in  lege  homiddiom ,  In 

Evangelio  ira  damnelur?   Et  paulo  post :  in  lege 

multa  prxcepta  snnt,  quae  Apostolus  noo  posse 

compleri  plenissime  docet.  In  lege  opera  requinin- 

tur,  qoae  qui  fecerit,  vivet  in  eis ;  in  Evangelto  vo- 

luntas  requiritur,  qu»  si  etiam  eflectum  non  habae- 

rint ,  tamen  praentium  non  ainittet.  in  eo  quod  stob 

ad  geiiua  tendit,  quae  solent  curvari  caosa  bamili- 

tatis,  hoc  intelligimus  quod  Dominus  dicit :  Di$dt€ 

a  me  quia  miti$  $um  et  humUUcorde,  Sciat  se  diaco- 

nus  in  stola  superposita  coUo,  ministrum  Evangelii 

esse,  non  prxpositum.  Evangelium  Christus  est. 

CAPDT  XXI. 

De  dalmatica. 
Dalmatica  a  Sylvestro  papa  institou  est.  Per 
dalmaticam  intelligimus  religionem  sanctam,  imma- 
culatam,  quse  est  apiid  Deum  et  Patrem,  ut  visiten- 
tur  pupilii  et  viduae  in  tribulationibns  eoruro,  ei  visi- 
tatores  IminacuIatQS  se  custodiant  ab  hoc  sxcolo. 
Ipsa  dalmatica  duas  coccineas  lineas  habet  relro , 
similiterque  in  anteriori  parte,  quia  Vetus  Tcsta- 
menlum  et  Novum  rutilant  dilectione  Dei  et  proximi. 
Imraaculatum  esse ,  ad  Deum  pertinet ;  visitare 
fratres,  ad  proximura.  Per  colorem  coccineum  opcra 
misericordiae,  qux  ex  charitate  fiunt  in  piipiHis  ei 
viduis  ,  intclligimus;  pcr  candorem,  visiiatomm 
niunditia  designaiur.  Ipsa  est  enim  vcstls  de  q«a 
dicitur  in  psalino  quaJragesiino  quarto :  Astitit  regi- 
na  a  dextri$  tui$  in  vestitu  deaurato  ,  circumdala 
varietate,  Unde  Augiislinus  iu  eodem  psalmo :  In 
veste  ista  varieias  sii,  scissura  non  sit.  Eccc  varic- 
talem  inlellexiinus  de  diversitate  linguarum,  ct 
veslera  iiitelleximus  propter  unitatem.  Et  in  sequcn- 
tibus,  circumamicta  varietate  ,  pulchrltudo  intrinse- 
cus.  lu  fiuibriis  autera  aureis,  varietas  linguanim 
doctrinx,  decus.  Fimbriae,  quae  procedunt  de  dalraa- 
tica,  verba  sunt  ejus  pncdicatoris  cujus  religinsancia 
et  immaculata  est.  Sicut  vcrba  ab  aura  acrls 
raptantur,  ita  fimbrisc  spiramine  venti.  Profert 
Paulus  candidas  fimbrias  circa  manus  ad  utilita- 
tem  genliora  quando  dicit,  Magi$  autem  iabotei 
operando  manibn$  $ui$  quod  bonum  e$l ,  ut  habeat 
unde   tribua:  neee$sitatem   pattenti.    Qnod  Paolus 


f(m 


DE  EGCLCSIASTiaS  OFFiaiS  LIBRI  lY.  ^  LIB.  H. 


1008 


pnBdieavit,  opere  eomplevit,  dicens  ad  Gorintfaios  de  A  i(a  in  tunica  Tirtutes  animae,  quse  ad  solos  sublimes 


ae  :  In  trikUaiiwil&UB^  in  (a^criku*.  Qvod  iu  Ajn- 
lirasliiB  IB  eadem  Epistola  :  Laborare  non  deotitit 
amiibiia  auis  *  ne  oii  gravis  esset.  Fert  flmbrias 
•caadidas  in  lalepe ,  qnando  dicit :  CasHfo  torpu$ 
meum^  M  m  urmtuUm  redigoj  el  in  alio  loeo :  in 
€tt$iUuU^  hoc«st,  castitate  corporis  ,  et  in  vtfUHi. 
Qui  hanc  custodit,  immaculatum  se  custodit  ab  hoc 
saecolo.  Fert  coccineas  circa  hunieros  et  pectora, 
quaBdo  dieit :  In  ekaritate  non  ficta.  Ficta  charitas 
esl  qoM  dimiitit  Tiduas  et  popiDos  in  tribulatione,  et 
subYenit  in  proapeiitate.  Quae  flmbri»  ante  snnt 
€t  «etio  t  qnia  mandatum  dilectionis  et  In  Yeteri 
Testamemot  et  iii  Itovo  raaiiet.  Unde  Joannes :  Cka- 
riiumu  U9n  mandatum  nowm  teriko  vobie,  ted  man^ 


pertinent,  de  qua  Hieronymus  in  epistola  ad  Fabio- 
lam  :  Haec  ipsa  byacinthina  tunica  subucula  nomi- 
nator,  et  proprie  pontificis  est,  significatque  ratio- 
nem  soblimiom  non  patere  omnibus,  sed  ma]oribo& 
atque  perfectis.  Ipsa  est  interior,  ipsaque  designat 
Tirtntes  aniraae,  qn«  non  mnltts  cognitae  sunt,  ei 
qMssemper  debet  habere  perfectus.  UndeBeda  iii 
tradatu  super  Lucam  :  Quis  etenim  nesciat  yiscera 
miserieordkB,  benignitatem ,  faumiliutem,  patien- 
iiain,  nMMiestiam,  eastitatem,  fidem,  spem  et  his  si- 
milia,  sine  uUa  temporum  intercapedine  a  fidelibus 
esse  senranda?  Ipsa  non  clngitur,  sed  camisia.  Qax 
iu  esl  fabrefacta,  vt  non  impedlat  cursum  nostruni 
«dministratioiiem,  quoniam  memoratae  virlutesli- 


datum  vetue »  quod  kabutttit  ab  ttitito.  Mandatum  B  benm  nobls  ilerprsebent  ad  contemplationem  Dei. 


veiue  ett  varkum  tiuod  amdiitit»  herum  mandatum 
novum  Meriho  voHe.  Qnod  ita  Beda  :  Eadam  eharitas 
et  mandatnm  Tetus  est  qaod  ab  iailio  coairaendata ; 
et  mandat&m  Dovum ,  quia  tenehris  ijecti,  deside- 
riiun  nof»  hicis  iafHndit.  Aliqoas  dalmaticae  hvheai 
viginti  oclo  fiabrias  ante  et  fetro.  Ubi  est  octies 
repeiilna  s^ptifonsis  ^iritus  propter  geDora  homi- 
iMim,  qpm  r^et,  «t  laudent  Deum»  hoc  est ,  reges 
tercae,  oi  omnes  popuU,  priac^ies  eijttdieesjuvenes 
et  rifgioea»  senes  el  iuitores.  £t  aliquae  triginta  et 
iriginla.  Singolae  linese  altrinsecBS  quindeeim,  quia 
charilas  et  in  Veteri  Testamomo  et  in  Novo  quin- 
decim  ramos  ex  se  prodocit.  Qttisqnis  stttdel  pro- 
desse  firatribua  in  adversitaie  et  in  proq^ritate»  iste 


Camiiia  dngulo  continentiae  constringitnr,  praeci- 
pieBte  Bomino  :  Stnr  iumbi  vettri  profcincti^  ut  per 
4uas  virlQles,  id  est,  dtedientiam  Domlni  et  natu- 
ralea  disputatioBem  constringator  omiits  voluptas. 
Haec  sunl  vestimenta  de  quibus  scribrtur  in  Parabo- 
lis  SalorooBis,  Fortiludo  et  decor  indumentum  ejus, 
Et  io  superloribBB,  Et  cingulum  tradidit  Ckananteo. 
Si  quis  volnorit  ali  duabns  tunlcis,  oslendel  se  esse 
diaeonam  et  saeerdotem,  sive  ut  octo  smt  vesti- 
menU  secundum  numerum  veatimentomm  summi 
pontificis  Aaron,  cujus  vesiimenU  narrantur  fuisse 
clrca  caput  et  corpus  usque  ad  pedcs.  De  vesii- 
mento  pednm  ei  manuum  reticetnr.  Ad  illitts  nor- 
raam,  ut  diii,  habet  summos  pontifex  noster  a  ca- 


habet  fimbrias  coccineas  in  utroqua  huraero.  Hae  ^  pite  usque  ad  pedes  octo  vestimenu.  Primum  esi 


duae  fortunae  signanlnr  per  sinistrum  ei  dextmra 
humerura.  Quindecim  ramos  charitalis  enttmerat: 
Patiene  eet ,  benigna  est^  non  mmulatur ,  non  agit 
perperam^  non  inflatur^  non  ett  ambitiotaf  non  gumrit 
qwetuatunt^  non  trrilolttr,  non  cogitat  nuUum^  non 
gaudet  tuper  imquitate ,  congaudet  autem  veritati. 
Omnia  tujfert^  omnia  credit^  omma  tperat^  omma 
tuttinet.  Linea  quae  in  roedio  esl  qna^  stipes  duri- 
utis.  Quod  enim  significant  iineae  sive  fimbriae  in 
dextro  humero  sive  sinistro ,  hoc  signiflcant  in  an- 
teriori  parte  hominis  quae  pertifiet  ad  Novum  Tesla- 
mentunuSinistrum  lauis  habel  fimbrias,  quia  actua- 
lisviU  soUiciU  est,  el  turbatur  erga  plurima;  at 
dextrom  latus  non  hahet,  quia  conienqiiativa  viu  . 


amictns ,  secnndum  camisia  ,  tertium  eingulum , 
quartum  slola,  qttintum  et  sextum  duae  tunicae,  sep- 
limum  casula  ocUvura  pallium.  Porro  vestimenlum 
pedum  politts  perfjnel  ad  nostros  pontifices  quam 
ad  Aaron.  Dtdtur  noslris  ponlifidbBS :  Euntet  docete 
omnet  gentet;  Aaron  lantura  lii  Judaea  versabatur. 
Sttdarinrainmantt  potina  ad  nostrosquam  ad  Aaron, 
qttoniara  major  iminditia  esl  in  Novo  Testamento 
quam  essel.in  Veieri:ei  illa  bona  habemusquae 
iili  habaerunt,  et  plura  per  Jesam  Chrislnm  Domi- 
num  nostmm.  Saoerdos  in  sno  officio  non  se  exuit 
easuia,  quia  pnedpiente  Dominoper  Moysen  non 
debei  exire  de  sanelis,  sicnt  scrlplum  est :  Nec 
egredietur  de  tanetit,  Bbi  intelHgi  datur  debere  eum 


quieU  est  :  per  ipsam  figuratur  regina  quae  sUt  ^  jngiter  in  contiBeBlia  et  abflinentia  manere. 


a  dexlris.  Ipsa  est  una  cohimba ,  perfecU  et  pro^ 
xima,  sUt  a  dextriSyet  oihil  in  se  sinislriim  habet; 
hrgius  bracbiomm,  largiutem  et  hilariuiera  dalo- 
ris  demonslrat.  Diaoonns,  qui  bob  est  indutus  daU 
inaUca,casula  iegii  drcuracincttts,  ntexpediU  possit 
ministrare,  vel  quia  suara  esl  ire  ad  coraiutttm  pro- 
pter  insuntes  necessiuus.  Ipsa  habet  pertnsas  sub- 
fos  alas,  quoBiara  GhrislBn  vnlt  imiuri,  qoi  laneea 
perlMStts  esl  in  laure,  el  vuU  ut  nos  seqttanur  ejus 
veaUida.  quod  sigBificai  perfossus  in  laUre. 

CAPUT  xxn. 

De  tmuka  guam  taeerdot  induit  tuper  MmMtom. 
aieal  in  earaisia  desigBalur  castigatio  corporis, 
Patbol.  CV. 


CAPOT  XXIH. 

De  pMo  guo  utumur  archiepiteopi. 
Palliom  arehiepiscoporam  soper  oronia  indu- 
menU  est,  ul  lamina  in  fronU  solios  pontificis.  Illo 
disceraitur  areUepiseopas  a  casleris  epi8oq>is.  Pal- 
fium  significat  lorqoem,  qBcm  aolebant  legitime  cer^ 
lantes  acdpere.  Quo  dono  adraovenlur  cseuri  ad  le- 
gliimBm  certameB.  Qood  bahel  doas  ttneas  a  sttmroo 
ttsqoe  deorsttm  anlo  el  retfo.  SigBlficai  enira 
sttmioae  doctrintt  deoorem  per  diaeipliiiam  manda- 
lornro  DobmiI  aoeepUbHem.  GlrcBlus  drca  edhnn 
disdplina  esl  Dommi  drca^sermonem  praBdlcaloris, 
ot  non  slt  alUr  sermo  praedicationis  ot  aliud  opus. 


Jtm  AMALARn  PRESBVTERI  METENSIS  m 

dicente*PauIo :  Nemini  dantes  ullam  offensionem,  nt  \  SsrNl  Damno  plaeuU^  iia  facium  eU  :  itl  MoifK 


non  vitupereiur  mim$ierium  noUrum,  Quod  ila  Am- 
Drosius  in  tractatu  Epistoiae  ad  Gorinihios :  Yiiiipe^ 
ratureniin  ministeriam  ipsoram,  si  eaquse  verbis 
docebant,  operibMS  suis,  ut  fierent,  eiempla  non  da- 
reht.  Mandata  Yeteris  Testameoti,  a  principio  Ge- 
neseos  usque  in  finem,  in  humerali  iinea  operando 
et  docendo  portet  ponlifei  in  pectorali ;  Novi,  a  pri- 
nutiya  Ccclesia  usque  in  flnem.  De  torque  dice(»t 
Salomon  iu  Panibolis  :  Vt  addatur  gratia  capiH  tuo^ 
et  torquei  coHo  tuo.  Quod  ita  Beda  in  eodem  :  Mos 
apud  veteres  fuit  ut  Kegitime  cerUntes  coronam  in 
capiic,  torquero  in  coilo,  acciperent.  Et  nobis  ergo 
si  disciplinam  conditoris  nostri,  si  gratiae  malris 
sciia  custodimus,  msjor  inde  virtutum  spiritalium 


Ihmim  benedictum,  Monda  eogttatio  hi  David  fiui 

qnando  dixii :  Cor  mundum  crea  in  me,  Ikui  :  mun- 

daqne  in  Job,  quando  dixit :  Sieut  Domino  plaaut^ 

i$a  factmm  e$t.  Sic  et  nos  qnando  tsdlo  aliquo  afB- 

cimur,  ne  majore  triatitia  absortieamur  in  €ons(v 

lationem  nostri  qnasi  quoddam  sudarium  exempla 

pnedicta  sanctoram  Patram  ad  corroborandam  pa- 

tientiam ,  et  detergendum  taBdinm  sumamos.  Per  in- 

darium  inleUigimus  roundos  affectns  et  pios  in  labore. 

CAPUT  IXY- 

De  varietate  tandaiierum. 

Varieus   sandalioram  yarietatem  mimstrDniin 

pingit.  Episcopi  et  sacerdotis  pene  unnm  est  ofli' 

einm  :  at  qufa  nomine  et  honore  dfscemunuir,  dis- 


claritas  augeiur.  Additor  gratia  eapiti,  cum  chariias,  B  oermintur  etiam  Yarietate  sandallorum,  ut  visibjs 


qux  principaie  mentis  ornabat,  ardentius  inflamma- 
lur.  Additur  et  coUo  torques,  cum  fulgore  perfect» 
operationis  sermo  pnedicalionis ,  qui  per  coUum 
procedit,  confirmatur  :  ac  ne  contemni  ab  auiiilori- 
bus  del»eat,  indeficienti  virtutum  connexione  dnei- 
tur.  Sed  et  his  qui  Mosaics  legis  decreta  Domino 
venieote  servabant ,  addita  est  gratia  Novi  Teata- 
iiienti  cuin  spe  regni  coelestis,  cujus  splendor  exi- 
mius,  ad  exemplum  coronse  vel  torquis,  imtto  nn* 
quaro  fine  daudetur. 

CAPUT  XXIV. 
De  sudario» 
Sudario  solemus  iergere  pituitam  oeoioram  et 
nariunf  atque  superfluam  saUvam  decurrentem  per 


nostris  error  aoferatur,  qni  potest  interesse  proptrr 
<^ffiiliiadhiem  offlcii.  Episcopos  habet  iigatunm  Id 
snis  sandaHis,  quam  non  habet  presbjter.  Ephcopi 
est,  huc  iUttcqne  <fiscurrere  per  parocbisffl  ad  r^ 
gendam  plebem :  ne  forte  cadant  sandalia  de  pedi- 
boB,  Ugata  sunt.  Ex  «o  polest  sciri  qnaotam  ne- 
cesse  sii  ei  firmare  gresstis  mentis,  qni  in  hirlns  po- 
poioram  versatur.  Presbyter  qui  domi  hostias  im* 
raolai,  aeeorius  incedit.  Diaconns  qnia  dissmiilis 
est  episcopo  ab  olBcio,  non  est  necesse  nt  iiabeai 
disaimUia  sandalia,  et  ipse  ligaturam  balKt,  quis 
soum  est  ire  ad  comitatnoi.  Sobdiaeomis  qnia  in 
adjntorio  est  diacono  et  pene  ki  eodem  officio,  ne- 
cosse  est  dt  habeat  dissimilia  sandalia,  ne  forte 


labia.  Ac  ideo  sudariom  significat  isto  in  loeo  sto-  C  sestimeior  diaconos.  Hystice,  qiria  sandalU  prsdi- 

catoris  cursum  signanlsolea  qnse  sid>tus  est  admo- 
net  prflBdicatorem,  ut  non  se  implicet  terrenis  w- 
gotiis.  Lingua  de  albo  corio  ,  qu»  subtus  calcaDeon 
esi  monstrat  debere  esse  eamdem  separaiionem  in- 
Rocentem  et  sine  dolo',  ut  possit  de  eo  dicl :  Ecce 
▼era  Israelita,  in  qno  doius  non  est.  ffoo  sit  ulis, 
qnales  psendoapostoii  erant,  qiri  prsdicabanl  P^ 
invtdiam  et  contentionem.  Lingna  qnae  inde  sorgit, 
et  est  separata  a  corio  sandalioram,  lingna  eorom 
monstrat,  qui  prjcdicatori  bonum  lestimoninffl  de- 
bent  proferfe,  de  qoibus  dicebat  Panlns-:  Oportetti 
eum  teitimaniwn  bonum  habere  ab  hii  qui  fori$  tiirt- 
Hi  snnt  in  inferiore  parle,  et  sunt  quodammodo  se- 
parati  a  eonTersatione  spiritaKnm.  Lingna  saperior 


dium  mundaudae  oogitatioois,  quo  natnrales  ct  vehii 
ingenitas  noslras  deleciationes  studemus  tergere, 
sive  propter  effosionem  lacrymarum  tergendura 
Tertur  sudarium ,  ut  in  Mariyroiogio  Bedm  logitnr» 
quod  pater  noster  Arsenkis  propter  redundationem 
iacrymaram  lergendara,  sndarinm  semper  in  suio 
vcl  in  manu  habuerit.  In  manu  sinistra  portauir  nt 
osiendaiur  in  temporali  vita  taidiQm  nos  pati  soper» 
ilui  humoris ,  hoc  est  caraalis  delecutionis.  Et  ito- 
ram  sudarioffi  ad  hoc  poriamos,  ut  eo  detergamos 
sudorem ,  qui  fii  ex  laliore  proprii  corporis,  quod 
leginws  iisitatum  fuisse  circa  corpus  Ghrisli.  linde 
lcgitur  :  Et  $udarium  guod  fuit  jnfor  eaput  ejue,  Su- 
dor  ta!dium  uostro  corpori  est,  si  noo  esset  ticdium, 


non  toties  tergeretur.  Qabet  aliquoties  mens  t»-  I>  spiritalium  lingna  est  qui  praedicatorem  introdocaitt 

in  opus  pnedicalionis.  Haec  requwontur  posieriore 
vita  praedicaioris.  At  intrinsecus  de  albo  eorio  cir- 
cnmdata  sunt  sandalia  :  iu  oportet  esse  praedicaio- 
ris  intentionem  candidam  ooram  Deo  ex  pora  cob« 
scientia :  extrinsecos  vero  ntgram  apparet,  qn^ 
niam  videtor  praedicatoram  vlia  despecia  a  s«ala- 
ribus,  propter  mniatoduieffl  pressnrarum  prcsesiis 
nMindi.  Soperior  pars  saadalioran,  per  qoaiD  pes 
i«iirat,  mniiis  fiHs  consoU  est,  nt  non  dissolnoiBr 
duo  coria.  In  initio  enim  debot  stoders  praedicaior 
pluribus  virtutibus  atqHe  seoteDiiis  Scriptaramffl, 
ut  pluribns  forinseca  enm  bis  qn  mtrinseois  vt- 
tent  coram  Deo,  non  di^unganiur.  Liitgoa  saadaHo- 


dium,  dicente  PsalmisU  :  Dormitavit  anima  mea  prce 
twdio.  Taedium  in  anima,  quasi  sudor  in  corpore. 
Taidium  animi  aliquoties  soiet  fieri  e&  conscientia 
peccatorum,  aiiquoties  ex  accidentilHis,  ul  est  omne 
llagellum  quod  paiitur  ab  aiieno  corpore  :  aliqnoties 
ex  infirmitate  proprii  oorporis,  qnae  inArmiias  ali-« 
quoties  solet  aecidere  e&  peccatis.  Qnando  Iffidinm 
ex  iahrmitalo  peccatonim  froniein  conacientiae  no- 
strae  tegit,  habeamias  sndariura  e&  iigno  Gasligoiom 
ct  raundum,  qualia  snnt  verba  David  propbetae : 
•6or  miindKm  crea  in  me^  Deut^  et  spiritum  rectum 
innova  m  viueribui  mei$.  SX  si  fnorit  mfirmitas  ex 
approbationc,  sicut  in  iob,  dicaraus  quod  dixit: 


ilM  DE  ECCLESIASIKJfl  0FF1G1»  LlBRl  IV.  ^  LIB.  U\. 

iiim  qus  super  pedem  est,  linguam  praedieaioris  A  CAPUT  XXVL 


i\n 


polest  figurare.  Linea  opere  suioris  facu  prsBcedeQS 
a  lingua  sandalii  usque  ad  flnem  ejus,  Evangelicam 
perfeclioncm ;  lineae  procedenies  ex  uiraque  parte, 
legem  et  propbetias  quas  in  Evangelio  recapitulan- 
tur.  Eienim  ipsae  recapiiulaiae  sunt  ad  mediani  li- 
neam,  qus  imue  ad  finem  currit.  Ligalura  myste- 
rium  incarnationis  Cbristi»  quae  incarnatio,  quia  in 
aliquibus  aperta  est  bumanis  seusibus  bumano 
more,  sicuti  est,  poni  in  praesepio«  pannis  involvi, 
et  c£tera.  Aliqua  sandaiia  sine  ligaturis  tenet  prx- 
dicatio.  Et  aliter  :  Dicit  Dominus^  in  Evangelio : 
Quodcunque  iupererogaverU ,  ego  cum  rediero  red- 
dmn  HhL  Disponit  Dominus  bis  qui  Evangelium 
praedicarent ,  de  Evangelio  vivere  :  supererogavit 


RecofUulatio  veUimeHtorum. 
Breviter  desideramus  recapitulare  omnem  oma« 
tum  cleiicorum.  Caput  clerici  mens  est.  In  suiiC' 
riore  parte  discoopertum,  ubi  est  imago  Dei,  in  iii  • 
feriore  parte  circumdatum  cspillis,  quasi  aliquibus 
cogitationibus  de  praesenti  necessitate.  Amictus  est 
castigatio  vocis.  Alba  caeterorum  infertorum  sen- 
suum  prxsidente  magisira  ratione^  interius  per  dis- 
cipiinam  conluientiae  constringente  quasi  quodam 
cingulo  voluptatem  camis.  Calceamenti  linea ,  pro- 
bibitio  pedum  ad  malum  festinando.  Sandalia  orasi- 
tus,  iter  praedicatoris,  qnia  coelcstia  non  debet  abs* 
condere,  neque  terrenis  inbiare.  Secnnda  tunica, 
opera  mentis   sunt :  casula ,  opera   corporis  pia. 


Paulus,  quia  sine  sumptu  exposuit  Evangelium ,  B  Stola  jugum  Christi,  quod  est  Evangelium.  Dakna- 
operabatur  manibus  suis  viclus  sibi  necessaria.  Uca  diaconi  et  sui  minlslri,  quae  est  itineri  babilis, 
Opus  Pauli  quod  supererogavit  Evangelio  possumus  cura  proxiraorom  esf ;  sudariura,  pise  et  mundx  cogi- 
intelligere  corrigias  supererogatas  sandaliis.  quae  laiiones,  quibus  detergimus  molestias  animi  ex  in- 
manibus  buc  Ulucque  ducuntur  ul  ligentur.  Firmo  firmitate  corporis.  PalHum  arcbiepiscoporum,  tor- 
gressu  it  prajdicaior,  qui  nulli  onerosus  est.  qoes  dcvotissimae  praedicationis.  et  in  Veteri  Testa- 

mento  et  in  Novo. 


LIBER  TERTIUS. 


Domino  opituiante,  interccJentc  lieato  Ifedardo 
confessore,  cujus  fesiivilas  hodie  apud  nos  celebra- 
tur  in  gaodio  sanctoraro,  prompti  sumos  animo  ad  ^ 
suscipiendum  Dei  munus,  si  tamen  ipse  dignatur 
purgare  et  serenare  oculuro,  in  quo  discamus  de 
officio  missae,  quid  rationis  in  se  contineat  diversi- 
(as  iila,  qua:  ibi  agitur  :  cum  saiis  esset,  sine  canto- 
ribus  etlectoribus,  et  caeteris  quae  ibi  aguntur,  sola 
benedictio  episeoporam,  aut  presbyterorum  ad  be- 
oediceodum  panem  et  Tinum,  quo  reficeretur  popu- 
lus  ad  animaram  salulem :  sicut  primaevis  tempori- 
bns  fiebat  apud  apostolos :  ac  ideo  primum  dicendum 
e>t  de  signis. 

CAPUT  PRIMtlM. 

De  signit  quibus  congregamur  in  idipium, 

Signorum  usus  a  Veteri  Testamento  sumpius  est; 
scripium  est  in  libro  Numeroram  :  Locutus  e$t  Do-  D 
minus  ad  Moysen^  dicens  :  Fac  libi  duas  tubas  argen- 
teas  ductHes^  quibus  convoeare  pouis  muUitudinem 
(iVtcm.  t),  Et  paulo  post :  Quamlo  autem  congregan-- 
dus  est  populus^  simpiex  tubarum  clangor  erit,  et  non 
concise  ululabunt.  Filii  Aaron  sacerdotis  clangent  tur 
bis,  Et  iteram  :  St  quando  habebids  epulum,  et  dies 
festos  et  KalendaSj  eanetis  tubis  super  holocaustis  ei 
paeificis  victimis ,  ut  sint  vobis  in  recordationem  Dei 
veslri.  Audivimus  dangorem  tubarum  in  recorda- 
tione  Del  nostri  resonare.  Detque  iiobis  Deus,  ut 
quidquid  Snni  facere  poterimus,  sive  singulariter  in 
causa  nosira,  sive  cominuniter  in  causa  fratrum,  ut 
est  signa  moveri,  in  memoriam  ejus  faciamus.  Au- 
diamus  et  tubam  voGantem,  nos  ad  pcenitentiam 


quando  in  adversis  afiligimur,  dicente  Joel :  Cantte 
tuba  in  Ston,  sanctificate  jejunium^  vocate  caetum, 
congregate  populum^  sanctificate  Ecclesiam,  eoadu* 
nate  senes^  congregate  parvulos  et  sugentes  ubera 
{Joel  ii).  Quod  ita  Hieronymus  in  eodem  :  Clangtlo 
tuba  in  Sion,  e!  poenitentiam  populis  praedicate.  San- 
ctificate  jeJuniom,praedicate  curaiionem,  sive  coetum, 
de  quibus  jam  diximus.  Congregate  populum,  ut  qui 
dispersus  peccaverat,  congregatus  peccare  desistat. 
Sanclificate  Ecclesiam,  ut  nullus  in  Ecclesia  non 
sanctus  slt :  ne  forte  impediantur  orationes  vestrae, 
et  modicum  fermentum  totam  massam  corrumpat 
(/  Cor,  iv).  Et  adunate  sive  eligite  senes,  ut  non 
etas  in  eis,  sed  sanctitas  ellgatur.  Congregate  quo- 
que  parvulos  et  sngentes  nbera,  ne  ulla  sit  aetas  qntu 
non  convertatur  ad  Dominum.  Parvulos  atque  la- 
ctent^s,  de  quibus  in  Psalmis  ei  in  Evangelio  legi- 
raus :  Ex  ore  infantium  et  lactentium  perfecisti  lau- 
dem  (Psai.  viii ;  Matth.  xxi).  Praedicationem  quam 
significat  dangor  tubaram,  Hieronymo  exponente, 
signat  signum  :  quod  in  nostra  Ecclesia  reboat.  Si- 
gnum  nostram  est  ex  metallo  xris.  ifis  est  metal- 
lum  durabile  et  sonoram.  Habet  idem  slgnum  inte- 
rius  piecirum  ferreum,  quo  tnnditur,  ut  audtatur. 
Oraque  praedicatorum  significat  Novi  Testamenti, 
quae  plus  durant  quam  tubae  Veterls  Tesiamenti, 
atque  aliius  resonant.  Ora  praedicatoram  nostroram 
durabunt  usqne  ad  finem,  et  auditur  longe  sonus 
eoram  usque  in  fines  terrae  (Psai.  lxxv).  Tempore 
Judaeorum  notus  erat  taiitum  in  Judaa  Deus;  al 
tunc  in  omni  terra.  Vas  metalli  asris  ora  significat, 
ut  diximus,  pnedicatoram  :  ferram  interius,  liu* 


{te5  AMALARD  PRESBYTERI  METENSIS  ff<U 

giiam  eorum  :  per  funera ,  inlelligimus  mensuram  A  tionem  el  ordinem  dicere  neccssarium  esl,  ut  ex  boc 

Sed  ip$i  in  no-     omnes  conjieiant  magnitudinem,  cum  legentes  vide- 


\ilae  nostrai.  Unde  diceliat  Paulus 
bii,  no$metipii$  metiente$  et  comparanU$  (//  Cor.  i). 
Mensura  mea.  conversalionis  nusquam  mibi  satius 
oslendilur  quam  in  Scriptura :  ac  idco  funem  Scri- 
pturam  intelligo.  Funis,  qui  habet  inilium  a  ligno, 
Scripturam  sacram  signiAcat  Novi  Testamenli ,  de- 
scendentem  a  ligno  PomiuicaB  crucis^  Quod  tamen 
liguum  a  superioribus  i^iitineiur,  quia  Dominica 
erux  a  prophetis  et  antiquis  Patribus  continetur : 
qui  fuuis  usque  ad  manus  sacerdolis  pertransit,  eir 
enim  Scriptura  ad  opera  sacerdotum  debei  transire. 
De  qua  dicit  Gregorius  in  libro  de  sdificatione  tem- 
pli  *  Quisquis  hanc  legit  in  ea  semetipsum  mfHitur, 
vel  quantum  in  spiritali  virtule  proficit,  vel  quan- 


rint  hi]|)ns  rei  descriptionem.  Erat  magna  basiiica 
nimis  et  pulehra.  H»c  innumera  cohimnarum  niultl- 
ludine  portabatur,  quam  ad  judicia  rerumque  cogi- 
utiones  distribuit.  Audistis  ex  auctoritaie  veteri, 
ideo  convenisse  populum  ad  basilicam,  nl  andtrei 
judieia.  Audite  Apostoluro,  cur  conveniatur  in  Ec- 
desia.  Itaque,  fratres  mei,  inquit,  convenitis  ad 
manducamdum,  invtcem  exspeciate.  Si  qm$  oMiati 
emrit,  4onii  manducet^  tU  fioii  injndieium  convenia- 
ti$  (/  €or,  xi)r  Monstrante  Paulo  propterea  convenf- 
mus  ad  Ecclesiam,  ut  manducemus  eoenam  Dominf. 
Dtto  autem  audistis  eur  conveniat  popuhis.  Unum  ex 
antiqua  traditione,  ut  judicia  rerum  ei  cognitioneB 


tum  a  bonis  qu»  praecepta  sunt,  longe  disjunctus  B  accipiat :  alterum  ex  Novo  TesUroento,  ut  manducel 


remansit :  quantum  ]am  assurgat  ad  bona  facienda, 
quantum  adhuc  in  pravis  prostratus  jaceat.  Haec 
verba  novissima  valde  congruunt  operi  presbyteri, 
qui  signum  movet :  quando  funem  sequitur,  sursum, 
id  agit,  ut  in  seipso  recogitet  quantum  ad  bona 
opera  sit  erectus  :  quando  deorsum  trahit,  id  con- 
siierat  quantum  jaceat  adhuc  in  pravis.  Qui  secun- 
4him  verba  sancti  Gregorii  semetipsum  metitur,  ipse 
babilis  est  fraires  vocare  ad  unum  cor  et  unam  ani- 
mam.  Ne  despiciat  presbyter  hoc  opus  dgere,  ut  in 
isto  imiialor  sit  filiorum  Aaron,  sicui  et  In  rauliis 
csteris.  Qui  se  cognoscit  debilorem  esse  praBdicalio- 
nis,  non  debet  se  retrahere  a  movendis  signis,  cum 
«X  eisdem  possit  praedicare  popolo.  \inculum,  quo 


Utraque  quaerimus  ad  Eeclesiam,  scilicet  ut  in  ea 
audiamus  judicia  nostra,  mala  sive  bona,  et  cogni- 
tionem  Dei,  et  ut  manducemus  corpus  Domipi.  Id- 
eirco  quae  praeter  ista  sunt  postponamns  eo  tem- 
pore,  ut  }udicia  Domini  perdpere  et  retinere  qne»- 
mus,  et  panem  Domini  manducare,  studenles  noc- 
metipsos  probare,  si  digne  possit  a  ncibis  manducari. 
In  conventu  ecclesiastico  seorsum  masculi,  et  seor- 
sum  feminse  stant.  Quod  accepimus  a  veten  consoe- 
tndine ,  dicente  Beda  in  tracUtu  super  Lucam  : 
Quaerit  aliquis  quomodo  Dei  Filius  tanla  parenlum 
cum  nutritus,  his  al^euntibus,  potuerit  obliviscendo 
relinqui  {Tob.  ii).  Cui  respondendum,  quia  filiis  Israe» 
moris  fuerit  ut  temporibus  feslis,  vel  Hierosolymam 


plectrum  ligatur  vasi;  qusdam  moderalio  est,  quae  C  confluentes,  vel  ad  propria  redeuntes,  seorsum  riri. 


scit  ad  lenipus  movere  plectrum  linguae,  ut  labia 
feriantur.  Yinculum  ad  lactum  funis  movet  plectrum, 
quando  modesiia  ad  auctoritatem  sacrae  Scriptune 
linguam  praedicatoris  monet. 

CAPUT  H. 
De  $itu  Eccle$i<ie, 
Ecclesia  est  convocalus  populus  per  rainistros  Lc- 
clesiae  ab  eo  qui  facU  unanme$  habitare  in  domo 
{P$aL  Lxxvii).  Ipsa  domus  vocatur  eoclesia ,  quia 
Ecclesiam  continet.  Ipsa  vocatur  xvptaxi),  quia  est 
Dominicalis,  xv^ioc  Graece,  Laline  Dominus  :  ac  ideo 
xvpieachy  douiinicaiis.  Ipsa  vocalur  |3e(9uix«,  id  est, 
rcgalis,  a  .^aaiXfuM,  ^wiCKtxtg,  rex  diciUir  quasi  basis 
populi,  Xeioc  popukis  dicitur,  ^aiMg  basis  populi. 
Uiide  Isidorus:  Basilicae  prius  vocabantur  regum 
iiabitacula,  unde  et  nomen  habent.  Nam  ^i^vg  rex, 
vi  basilicse,  regix  habitationes.  Nuuc  autem  ideo 
(iiviua  lempla  basilicae  nominantur  :  quia  ibi  regi 
Deo  cullus  et  sacrificia  ofieruntur.  Josephus  simili 
modo  (De  Antiq.  lib.  viii,  c.  5,  et  de  BeL  Jud,  L  vi, 
cap.  8)  nominat  domum  quam  asdificavit  Salomon 
ad  suum  opus  dicens  :  Post  templi  fabricani,  quam 
septein  annis  praediximus  fuisse  perfectum  aedificium 
domns  regalis  constituere  coepit,  quod  tredecim  an- 
nis  vix  implevit.  Non  enim  hujusmodi  fervcns  stu- 
dium  erat,  sicut  in  templo.  Et  post  pauca  :  Hxc  qui- 
deiu  secundum  felicitatem  Hebraicae  rcgionis,  ac 
luerito  regis  sedificata  sunt..  Quorum  totam  exposi- 


et  seorsum  feroinae  choros  ducentes  incederent,  in- 
fantesque  vel  pueri  cum  qiioUbci  parente  indiSeren- 
ter  ire  polnerint.  Ideoque  beatam  Mariam  vel  Josefib 
vidssini  piitasse  pnerum  Jesum  quem  secam  comi- 
tari  non  eemebani,  eum  aliero  parenle  reversum 
(Lue.  ii).  Quamvis  et  allud  hac  in  re  posslmns  te- 
nere,  quod  caro  viri  et  muKeris,  si  propias  accesse- 
rint,  unumquodque  ex  altero  accenditvr  ad  lilndi- 
nem ;  qua  de  re  dicit  Salomon :  Longe  fae  ak  ta  mm 
tuam  (Prov.  v).  Quoniam  propterea  venimus,  ut  de- 
fleamus  camales  deiectationes,  necesse  est  viiare  vo- 
menta  earum.  De  habitu  mulieram  docet  Paulus  ad 
Coriiithios :  Deeei  mulierem  non  teiatamorare  Deum  f 
^  nec  ip$a  natura  doeet  vo$,  quod  vir  quidem  $i  comam 
nutriat,  ignmima  e$t  illi :  mutier  vero  $i  eomam  nu- 
triaty  gloria  e$t  Uii,  quoniam  capiUi  pro  velamint  et 
dati  $uni  (i  Cor.  ii).  Ambrosius  in  Epistola  ad  Corin- 
tbios :  Mulier,  inquit,  idcirco  debet  velare  capul,  quia 
non  esl  imago  Dei,  sed  ut  ostendatur  subjecla  :  et 
quia  praevaricatio  per  illam  inchoata  est  boc  slgnam 
debet  habere,  ut  in  Ecdesia  propter  reverentiam 
sacerdolalem  r.on  habeat  caput  liberam,  sed  veb- 
niine  tectum  :  nec  habeat  potestatem  loqnendi,  qnia 
sacerdos  personam  habet  Christi.  Quasi  ergo  anie 
judicem,  sic  anle  sacerdotem,  quia  vkarius  Dominl 
est :  propter  reatns  originein  subjeeta  debet  videri. 
Et  aiio  modo :  Quia  et  viri  quidam  comam  nutrie- 
bant,  et  mulieres  nudo  capite  procedebanl  in  Eccle- 


I10T5 


D£  ECCLEmSTiGIS  OFFICHS  UBRI  IV,  —  LIB.  IIT. 


liOB 


siam,  glortaiiies  in  criBibu8>  quod  non  soluoi  inho-  A  Eman,  Asaph,  Ethan^  ut  concreparent  in  cymbalit 


iieslum  erat,  sed  eliam  concupiscentiac  fomenta  prx- 
stabaU  Mascoli  stant  in  Australi  parte,  et  feroinse  in 
Boreali,  ut  ostendatur  per  fortiorem  sexum  firmto- 
res  sanctos  semper  constilui  in  majoribus  lenlalioni- 
bus  aestus  hujus  mundi  :  ct  per  fragiliorem  sexum, 
infirmiores  sanctos  apliori  ioco,  sicut  dicit  Paulus 
apostohis  :  Fidelis  est  Deus^  gui  n9n  patietur  vos  ten- 
tari  super  id  quod  potestis  (1  Cor.  \ ;  Apoc,  x).  Ad 
boc  quideui  pertinet  quod  Joannes  in  Apocalypsi 
siia  vidit  angelom  fortem,  qui  posuit  pedem  suum 
dextrum  snper  mare,  sinistrum  autem  supcr  terram. 
Fortiora  etenim  membra  in  majoribus  pericuUs,  et 
alia  in  competentibus  sistunlur.  Locutionem  quam 
bomines  debent  habere  in  Ecclesia,  Paulus  manife- 


wneis  (/  Parul,  xvi).  El  post  reliqua :  Asaph  autem  ut' 
cijmbalis  personaret,  Bananias  vero  et  Aziel  sacerdo- 
tes  canerent  tubis  jugiter  coram  arca  foederis  bomini. 
In  ilto  die  fecit  David  principem  ad  confitendum  Do- 
minOf  Asaph  et  fratres  ejus,  Et  iterum  :  Emam  quo- 
que  et  Idihun canentes  tuba :  et  quatientes  cymbala  et 
omnia  musicorum  organa  ad  canendum  Deo.  Et  ite- 
rum  :  Catttores  filii  Asaph  stabant  in  ordine  suojuxta 
prasctptum  Davidy  et  Asaph  et  Eman  et  Jdithun  pro^ 
phetarum  regis.  Cantorum  primus  (ut  Verba  dierum 
narrant)  Eman  exstilil :  Hi  vero  sunt  qui  assistebant 
cum  filiis  suiSf  de  filiis  Caath  :  Eman  cantor  filius 
Joel,  filii  Samuel ,  /i/ii  Elcana ,  filii  Geroam ,  filii 
Heliel^filii  Thohu,  filii  Suph,  filii  Elcana,  filii  Maalh, 


stat  diceng  id  Ephesios  :  Loquentes  vobismelipsi*  in  B  /i/ti  Masat^  /f/tt  Elcana,  filii  Johel,  /i/ti  Azarice,  filii 


p$atmist  et  htfmnis  et  canticiM  spirituaUbus  (Ephes,  v). 
Quod  ita  Hleronym.  in  tractalumemorataeEpistoIx : 
Qui  se  abstinuerit  ab  ebrietate  YiRi.in  quo  estluxu- 
ria,  et  pro  hoc  spiritu  fuerit  impletus,  iste  omnia 
potest  accipere  spiritaljter,  psahnos,  hymnos  et  can- 
lica.  Quid  aut  intersit  inter  psalmum,  hymnum  et 
canticnm  in  psalterio  plenissiine  discimus  :  hic  au- 
iem  breyiler  ,  hymnos  esse  dicendum,  qui  fortitudi- 
nem  et  majesiatem  pracdicant  Dei,  et  ejusdem  sem- 
per  vel  beneficia  vel  facla  mirantur.  Quod  omnes 
psalmi  contineni,  quibus  Allelma  vcl  praepositum, 
¥el  subjectum  cst.  Ps:dmi  autcm  proprie  ad  ethicum 
locum  pertinent,  ut  per  organum  corporis,  quid  fa- 
riendum  et  quid  vitandum  sit  noverimus.  Qui  vcro 


Sophonice,  /i/ii  Thahat,  /i/ti  Asir,  filii  Abihasaph,  fHil 
Ctiore,  fitii  Saar,  filii  Caath,  filii  Levi,  /i/ii  Israet,, 
et  fratres  ejus  qui  stabant  a  dextris  ejus  (/  Par.  vi), 
OfOcii  tamen  illorum  auctor  exstitit  David.  De  qua 
re  dicit  Augustinus  in  libro  deciroo  septimo  de  Civi- 
tate  Dei,  cap.  48.  Erat  autem  David  in  canticis 
eruditus,  qui  harmoniaro  musicam  non  vulgari  vo- 
luptate,  sed  fideli  voluntate  dilexerit,  ea  Deo  suo,. 
qui  verus  est  Deus,  myslica  rei  magnae  figuratione 
servieriL  Diversorum  ftnim  sonorum  rationabilis  ct 
rooderatus  concentus  concordi  variclale  compaclam 
beoe  ordinatae  civitatis  slgnificat  unitatem.  Hinc 
tractent  cantores  quid  signiOcet  symphonia  eorum. 
Ea  adroonent  plebem,  ut  in  unilate  unius  Dei  cultus 


de  superioribus  disputat^  et  conventum  mundi,  om-  ^  perseverent.  Etiamsi  aliquis  surdus  adfuerit,  idipsum 


fiiumqae  creaturarum  ordinem  atque  concordiam 
subtilis  dispuiator  edisserit,  iste  spiritnale  canticum 
i:anit,  vel  certe,  ut  propter  simpliciores  manifesiius, 
qued  volumus,  eloquamur :  psalmus  ad  corpus,  can- 
iicum  refertur  ad  menlcm.  £t  canere  igitur,  et  psal- 
lere,  et  landare  Deum  magis  animo  quam  voce  de- 
bemus.  Quod  praetermisimus,  quis  apostolicorum 
primus  statoerit,  nt  feminse  velatae  intraient  in  ec- 
£lesiam,  bic  remur  intromittere.  Linus  natione  Ita- 
lus,  ut  legitur  in  gestis  episcopalibus,  ex  praecepto 
lieati  Petri  constltuit  ot  molier  in  ecclesiam  velato 
capite  introiret. 

CAPUT  lU. 
^  De  choro  cantorunu 
Augustinus  In  psalmo  centesimo  quadragesimo 
aiono  :  Et  chorus  quid  significet,  multi  norunt.  Cho- 
rum,  quia  in  civitate  loquimur,  prope  omnes  norunt. 
Chorus  est  consensio  canlantium.  Si  in  choro  canta- 
inus,  corde  cantamus.  In  choro  cantantium  quisquis 
voce  discrepuerit,  ofiendit  auditum,  et  perturbat 
cbomm.  Isidorus  :  Chorus  est  multitudo  in  sacris 
collecia,  et  dictns  chorus,  qiiod  initio  in  modum  co- 
rome  circum  aras  starent  et  ita  psallerent.  Canto- 
runi  ordinem  soscipimus  ex  Davidica  institutione. 
Quaudo  reportanda  erat  arca  Domini  de  domo  Obe- 
iledom  in  civitate  David ,  praecepit  David  (ut  Verha 
dienim  narrant)  conslituere  Levitas  de  fratribiis  suis 
cautores  in  organis  musicomm.  Constituerunt  Levitw 


statu  iUorum  in  choro  ordinalissimo  insinuant  :  ut 
qui  auribus  capere  non  possunt  unitatem,  visu  ca- 
piant.  Porro  cantores  laudatores  Dei  sunt,  et  ad 
laudem  caeteros  excitantes.  De  quo  llieronymus  iii 
iractatu  Isaiae  libro  primo  :  Et  super  choros  (qui  in 
libro  Dierum  plenius  describuntur)  Asaph  et  Idithun 
etEman  et  filii  Chore  constituti  sunt  (/  Par.  vie/xvi), 
ut  paulatim  a  sacrificiis  vicUmarum  ad  laudem  Do- 
mini  transiret  religio.  Id  frequenlissiroe  reperitur  in 
Veteri  Testamento,  ubi  eorumoiDciuronarratur,opus 
eorum  esse  confessionem  Domini.  Hic  versus  saepis- 
sime  cantoribus  imputatur :  Confitemini  Domino  quo- 
niam  bonus,  quoniam  in  astemum  misericordia  ejus, 
Nostri  cantores  non  lenent  cymbala,  neque  lyraro, 
neque  citharam  maiubus,  neque  caetera  genera  rou- 
sicorum,  sed  corde.  Quanto  cor  majus  est  corpore, 
tanto  Deo  devotius  exhibetur  quod  per  cor  fil,  quam 
per  corpus.  Ipsi  cantores  sunt  tuba,  ipsi  psallerium,. 
Ipsi  cithara,  ipsi  tympanum  ipsi  chorus,  ipsi  chordae, 
ipsi  organum,  ipsi  cymbala  (Tob.  vm).  Unde Augusti- 
nus  in  libro  Psalmorum  novissimi  psahni  :  Idem 
ipsi  snncti  sunl  in  omnibus  musicis  organis.  Et  paulo 
post  :  Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus.  Hoc  exso- 
quitur  varie,  significans  eosdem  ipsos  sanctos  ejus  : 
Laudate  eum  in  sono  tuba*.,  propter  laudis  excellen- 
tissimam  claritatem.  Laudate  eum  in  psatterio  el  ci- 
thara :  psalteriuro  est  de  superioribus  laudans  Deum : 
cithara  de  inferioribus  Inudans  Deum;  tanquam  dft 


il07 


ilALARIi  PRESBYTEai  METfeNSlS 


im 


coelestibus  cl  lerrcstribus,  tanquam  eum  qui  fecU  A  nostra,  ut  ad  virtutem  decoremqoe  casliuiis  perve- 


Goelum  et  terram.  Jm  quippe  in  aiio  psalmo  expo- 
suimus  psalterium  desuper  habere  sonorum  illud  li- 
gnum,  cui  nervorum  senes,  ul  meliorem  sonum  red- 
dat,  incumbit,  quod  lignum  cithara  inferius  habet. 
Laudate  eum  in  ttfnipano  et  ehoTO  :  tympanum  lau- 
dal  Dominum^  cuin  Jam  in  came  mutata  nulia  est 
lerrenae  corriiptionis  infirmttas  \  de  corio  quippe  fit 
tympanum  exslccato  atque  flrmato.  Ghorus  laudat 
Dominum»  quando  eum  laudat  pacata  societas.  Lntt- 
date  eum  in  chordit  et  organo  :  chordas  habet  et 
psalierium,  el  cithara,  quae  superius  comroemoraia 
sunt.  Organum  autem  generale  nomen  est  vasorum 
omnium  musitorum.  Uuamvis  Jam  obtinuerit  consue- 
tudo,  ut  organa  proprie  dicantur  ea  quae  inflantur 


niat,  arctis  se  necesse  est  jejunionim,  oratiooii,  ri-  * 
gitiarum  et  totius  continentiae  laboribQS  sobigat, 
quibus  naturales  et  velut  ingoiitas  ejus  deleculioiMs 
exsiccare,  atque  ad  eam,  quam  desideramQs,  digni' 
taiem  virtulis  accedere  queamus«  Et  in  alio  loco 
cjusdem  s  Quid  per  byssum,  nisi  candens  decore 
munditiae  corporalis  castiias  designatur?  In  stgni- 
ficatione  non  discrepat  nostrum  linnm,  qoo  nosiri 
cantores  vestiuntur  abysso.  Ipsienimlaboresqoos 
supra  diximus,  non  sunt  candor,  sed  per  eosperv^ 
tiiturad  candorem  ;  ac  ideo,  ut  pnetQlimos,  pcr 
casulani  possumus  inlelligere  ipsos  labores ;  io  ca- 
niisia  vero  ipsam  munditiam  carnis  quae  sptendci 
ante  Dominum.  Ex  nobis  ipsis  possamas  addiseere 


follibus.  Quod  genus  significatum  hic  esse  non  ar-  B  aliud  esse  jejunium,  orationes  et  vigilias,  cl  aW 


bitror.  Nam  ciim  organum  vocabulum  Grxcum  sit, 
Ut  dixi,  generale  omnibus  musicis  instriimeniis,  hoc 
cui  folles  adhibentur,  aiio  Graeci  nomine  appellant. 
Ut  autem  organum  dicatur,  magis  Latina  et  ea  vul- 
garis  est  consuetudo.  Quod  ergo  ait,  in  chordis  et 
organo,  videtur  mihl  aliquod  organum  quod  chordas 
habeat  signlficare  voluisse.  Non  enim  psalteria  sola 
et  cilharae  chordas  habent,  sed  quia  in  psalterio  et 
cilbara  propter  sonum  ab  inferioribus  et  superiori- 
bus  inventum  cst  aliquid  quod  secundum  hanc  di- 
stinctionem  possit  intelligi,  aliud  nos  in  ipsis  chordis 
quxrere  admonuit  :  quia  ipsae  caro  sunt,  sed  jam 
corruptione  liberata.  Quibus  ideo  fortasse  addidit 
organum,  uou  ut  singulse  sonent,  sed  ut  diversitate 


munditiam  camis.  Multi  enim  Jqunaiit,  et  orantf 
ac  vigilant,  et  quod  gravius  est,  delinquunt  pcr  car- 
nis  appetitum.  Uude  et  Hleronymus  in  tractatu 
Epislolae  ad  Ephesios :  Quanli  enim  diligum  Domi- 
niim,  parali  cxsllia,  parati  martyria,  parati  inopiim 
et  omnia  pro  eo  contumeliarum  genera  susliDcrc, 
el  nihilominus  carnis  pasSlone  superantur! 

CAPUT  V. 

De  introUn  episeopi  ad  nttttam, 

Officium  quod  votatur  Introitus  missae,  babct 
initium  a  prima  antiphona,  quae  didlur  hilroiius, 
et  fiuitur  in  oraiione  quae  a  sacerdote  dicitur  Mie 


concordfssima  consonenl,  sicut  ordinatur  in  organo.  C  leclionem.  hitroilus  episcopi  ad  missam,  qui  vicanss 


Habebunjt  enim  etiam  sancti  differenliam  ad  suos 
consonantes,  non  dissonantes,  id  est,  consentientes, 
non  dissentientes,  sicut  fit  suavissimus  cantus  ex  di- 
versis  quidem,  sed  non  adversis  inter  se.  Stella  enim 
differt  in  clarxtate^  sic  et  resurreclio  mortuorum,  Lau- 
date  eum  in  cymbalis  bene  sonantibust  laudate  eum 
in  cymbatis  jubilationis  (/  Cor.  xv).  Cymbala  invi- 
cem  tangunlur  ut  sonent,  ideo  a  quibusdam  labiis 
nostris  comparata  sunt.  Sed  melius  intelligi  puto  in 
cymbalis  quodammodo  laudare  Dominum,  dum  quis- 
que  honoratur  a  proximo,  non  a  semetipso,  et  invi- 
cem  hoooranles  dant  laudem  Deo  {Rom.  xu). 

CAPUT  IV. 
De  vestimento  cantorum» 
^rimi  cantores  vestlli  erant  byssinis,  ut  Verba 
dierum  narrant  dicendo  :  Tam  Levita  quam  canlo- 
res,  id  est,  qui  sub  Asaph  eranJt^  et  qui  sub  Eman,  et 
qui  sub  Idithun  /Hii  et  fratres  eorum  vestiti  byssinis, 
cymbaliSj  et  psalteriis  et  citharis  concrepabani  (II 
Par,  v).  Ex  natura  byssi  possumus  intelligere  quam 
proxima  sint  inter  se  haec  duo,  byssus  et  linum,  quo 
nostri  cantores  utuntur.Dicit  Beda  in  libro  deTaber- 
naculo  et  Vasis  ejus  (lib.  ii ,  cap.  43) :  Byssus  nam- 
que,  ut  saepius  commemoratum  est,,  de  terra  viridis 
nascitur  :  sed  eruta  de  terra,  siccatnr,  contunditur, 
coquitur,  torquetur,  et  magno  et  longo  exercilio  ad 
Ciuididum  de  viridi  producitur  colorcm  ;  sic  ct  caro 


cst  Christi,  ipslus  adventum  nobls  ad  memoriamr^ 
ducit,  et  populi  adunationem  ad  eum,  sive  per  suam 
prsedicationem,  sive  suorum  praBdicatonim.  Introitn! 
episcopi  celebratur  usque  ad  sessionem  suam.  Tan- 
git  enim  ex  parleofficium  quod  Christus  corporalitcr 
gcssilin  terra,  sive  discipuli  ejus,  usqucqno  asccndit 
ad  sedem  patemam.  Hoc  ofQcium  addidit  missa;  Co^ 
leslinus.  Ille,  ut  in  Gcstis  pontificalibus  coniinctar, 
constituit,  ut  psalmi  David  centnm  qujnqaaginta 
ante  sacrificium  psallerentur  antipbonatim  eiomni- 
biis,  quod  ante  non  fiebat,  nisi  tanlum  cpislola  b^ati 
aposioli  Pauli  reciubalur  etsanctum  Evangdiow. 
et  sic  missa  celebrabatur.  Quod  nos  iu  intelligimns, 
ut  ex  omnibus  psalmis  excerpcret  antiphouasqi» 
^  psallerentur  inolBciomissae.  Nam  antea  incboabalur 
missa  a  lectione.  Qui  mos  adhoc  retinetarioTigi^i^ 
Paschae  et  In  vigiliis  Peniecostes ;  Christtis  Frfiw 
Dei,  qui  elegit  suos  ante  mundi  constitutionem,  ^ 
essent  sancti  et  immaculati  (Ephes.  i),  misit  pr«concs 
in  Veteri  Tesumento,  ut  de  aliis  Uceam,  qoi  sarn- 
tate  ac  modulatione  vocis  populum  suuro  congw- 
garent  ad  unius  Dei  cultum.  Quorum  auclor  foi 
David,  de  quo  Augustinum  pnetulimus  diccfllon  * 
superioribus  (Supro,  e.  5,  August.  de  Civitate  Iki-  '• 
XVII,  cop*  14).  Erat  aulem  David  vir  in  canUasffO' 
ditus ,  qui  harmoniam  musicam  non  vulgari  to- 
lupute,  sed  fideli  volontatc  dilextt,  ct  rciiqn»- 
Post  euni   Eman,  Asaph,  Ethan   et  Idilboni  de 


il09  DE  ECCLESIASTICIS  OFFICHS  LlBRl  IV.  —  LIB.  im  niO 

quihiis  jaiii  pnMficltfin  est,  el  quiJ  signiflcei  eo-  A  corpus  Christi  plcnum  odorebono.  Hoceuimcorpus 

primo  necesse  est  prsedicari  in  omnibus  geutibus. 


ruB  pealierium,  cillMra,  lympanum,  cbortJaB,  orga- 
num,  ed  caeleni.  Uxc  offiaia  sunt  in  opere  et  oanlo^ 
llnde  moft  inolevit  ui  non  sedeatnr  in  eodesia,  quau- 
diu  firaesens  ofllciom  agitur,  quooiam  ^rarii  et 
laborarii  Cbristi  sive  praaoonum  ejus  depuUntur, 
qui  prasdestkiati  ad  eultum  noius  Dei  Tocanlur.  De 
quo  stalu  dicit  libellus  qui  inscrlbilur  do  ordine  Ro- 
mano  :  «  Pontifex  incipit  Glcria  m  $Mel$M  DeOj  si 
lempos  fuerit»  et  oon  sedet  antequam  dlcal  pest 
oratioDem  primam  Amen.  »  Qutcuoque  enim  Deo 
attrabitur,  delectatione  attrahilur,  non  necessitate, 
tlnde  Augostinus  in  iraetatu  super  Joannem  sermone 
Ticesimo  tertio  :  Porro  si  poeUe  dicere  Ucuit', 


.  Trahit  sua  quemque  ▼oloplas  : 

ViRGiL.  in  Bucol. 


non  necessitas,  sed  Toluptas;  non  obligatio,  sed  de- 
lectalio ;  quanlo  fonius  nos  dicere  debemos  Irahi 
bominem  ad  Christum  qui  delectatur  Teriiate,  de- 
lectatur  beaiitudine,  delectatur  Justitia,  ddectatur 
sempitema  \iia.  Ac  ideo  canlorum  dulcis  yoz  buic 
operi  dedila  est,  ut  sua  duicedine  idonea  sil  bortari 
populom  ad  confitendum  Domino.  Ita  enim  scriptum 
est  in  iibro  Paralipomenon  {II  Par,  v).  Igilur  cun- 
ciis  pariter  et  lubis  et  Toce,  cymbalis  el  organis,  et 
diversi  geoeris  musirorum  concinentibus,  et  vocem 
in  soblime  toUentibus,  longe  sonitus  audiiur,  ut  cum 
Dominomlaodare  ccepisseot  etdioereol :  Coo/l/emim 
Domisto  quQmam  bonus^  quomam  in  wternum  miKrt- 
tordia  ejuif  impleretor  donuis  Dei  nube,  nec  posseot 
sacerdotes  stare  et  ministrare  propter  caliginen  : 
compleverat  enimgloria  Domini  domom  Domioi.PRB- 
cooibtts  psaUeotibos,  qoando  placutt  Christo  Domino 
psallentium  venire,  asceodil  super  curruflt  simm,  el 
veoit  in  mimdum  dispoqere  eomdem  corrom  per  loca 
congroa.  De  qoo  corru  dicit  Psalmista  :  Ciirritf  Dei 
decem  millibus  muUiplex  {P$al.  lxvii)«  Uode  ilerom 
Augustinus  in  psalmo  sexagesiroo  septimo.:  Moltito- 
dinem  saoctoram  atqoe  fideliom  qoi  portaodo  Deom 
flaot  qoodammodo  eorrus  Dei,  sigoavit  hoc  oMoioe. 
Ilaoc  io  maoeodo  [mioaodo]  et  regeodo  perdocit  io 
fiuera  taoqoam  currum  soom,  velut  io  loeum  ali- 
quem  destinatum.  Mttltiuido  decem  milliura  aancto- 
ri:ra  est  in  ordinibus  ecclesiasticis  el  in  aoditoribos 


Uode  Paulus  dicebat  ad  rudes  Coriotbios :  Nikil  me 
judicavl  9cir€  iater  vo$  mn  Chri$tum  Jesum^  et  hunc 
crueilixum  (I  Cor»  ii).  Dein  feraolur  caodelabra,  ut 
soper  fuodamentum  jam  positum  luceat  lux  prasdi- 
catorum  coram  bomioibus.  Jam  iUos  illumioatos  se- 
qoaotor  subdlaconi,  ut  possil  praedicatorum  ordo 
dicere,  SofHentiam  loquimur  inur  perfecto$  (/  Cor. 
ii).  Evangelium  illis  jungatur,  io  qoo  est  declarata 
perfectio  :  Si  vi$  ioquit,  perfectu$  e$se^  vade^  venda 
omnia  {Matih,  xix).  Episcopos  et  sibi  coiyuocti  Evan- 
gelium  sequaotor,  juxu  illud  eTaogelicom  :  Si  qui$ 
vult  po$t  me  venire  abneget  semetipeum^  et  toUat  crucem 
$uam^  et  $equatuf  me  {Matth.  xvi).  Aate  ocolos  babeat 
B  saepissime  episcopos  qood  io  meole  semper  oportet 
relioere.  Septem  prophetae  sive  diacooi  suot  in  ini- 
nisterio,  qoia  septempliciler  dividitor  Scriptura  iuier 
I^OTum  Testameotom  el  Yetos  qoae  Evaogelio  mini- 
strant.  E^iscopos  medio  Ticario  Christi  qoasi  Evan- 
geliom,  babet  io  Novo  TesUokento  ministros  bi&to- 
rix,.  ot  Lucam  io  Actibos  apostolorum ;  habetmiiii- 
stros  io  septem  Epistolis  caooolcis ;  habel  minisiros 
in  qualuordeciffl  Epislolis  Pauli ;  babet  minisiros  iii 
Apocalypsi,  in  Yeteri  Testamenlo,  in  iege,  prophetis 
et  psalmis.  Unde  scriplum  esl  io  Evangelio  Lucai : 
Qum  scripta  $unt  in  lege  Moif$i$f  et  propheti^^  et  p&al- 
mi$de  me  {^Luc.  xxiv).  At  siquioqoe  foeriot^  quixi- 
que  minislros  librorum  demoostrat  io  Evaogelit) 
mioistraie.  Episcopus  inmedio  quasi  Evaiigeliuui, 
habet  lo  Novo  Testamento  primum  ordinem  pra^dl- 
calorum  hisloriae,  secundum  Epistolarum,  terUuiu 
prophetaruro,  utest  Apocalypsis,  in  Veteri  Testa- 
meiUo  unum  legis,  et  alterum  prophetiae.  Haec  duo 
Philippus  iii  JoannisEvangelium  ad  medium  deducit, 
dicens :  Quem  $crip$it  Motf$e$  in  lege^  et  prophetw, 
invemmue  Je$um  filium  Joeeph  a  Naxarelh  (Joan.  i). 
At  si  foeriot  ires  ministraliooes  trium  librorum,  foiis 
omois  sapieotiae  Evangelium  io  medio  duos  libros  in 
NoTO  Testameoto,  scilicet  Epistolarum  et  prophc- 
tamm.  Liber  Aaus  apostolorum,  qui  mittitur  Theo- 
philo,  Epislolis  coniuogitur.  Ex  una  re  est  Epistola, 
qoia  mittitor  alicoi  bomioi ;  ex  altera,  quia  historiam 
laotom  cootioet,  stat  per  se  :  io  Yeteri  Testameiuo 
ooom;  omnis  Scriptora  apud  TCteres  lex  oominatur, 


eoTum.   Septem  gradus  sonl  ordioatonim,  oclaTos  ^  sicol  de  Psalmis  dicitur  :  Et  in  tege  ve$tra  $criptum 


caotorom,  nonos  et  decimos  aodilorom  olriosque 
sexus.  MiUium  additor,  ad  iosiouaodamperfectiooem 
eorum.  Yeoieote  Domino,  docit  secora  propbetas  el 
sapieotes  et  scribas  :  hos  in  ETaogelio  promittit  se 
mittere  ad  ioTitaodum  populum.  Ecce  ego^  ioquil, 
mittam  ad  vo$  prophetas  H  $apiente$  et  $criba$j  et  re- 
liqua  (Matth.  xxiii).  Diacooi  io  loco  propbetanun 
s:inl,  qoi  aooootianl  ex  Evaogelio  fulurara  Titam» 
Subdiaconi,  in  loco  sapientum,  qui  sciunt  ordinate 
vasa  Domioi  disponerc,  et  quod  primum  ferendum 
sit,  quodque  posterius.  Acolythi  in.loco  scribarum, 
qui  accendont  corda  Qdelium  ex  Scriptura  sacra. 
Prevenit  in  thuribulo  thymiama,   quo<l  signiGcat 


es/,  quia  ego  dixi :  Dii  e$ti$  {P$al.  lxxxi).  Unde  Au- 
gustinus  memoratus  io  tractatu  super  Joannem,  ser- 
mone  quadragesimo  quarto  :  Legem  appellavit  Du- 
minus  generalitcr  omnes  illas  Scripturas,  quamvis 
alibi  specialiter  dicat  legem,  a.prophetis  eam  distin- 
guens,  sicuti  est,  Lex  et  propheto!  u$que  ad  Joan- 
nem  prophelaverunt  {Matth.  xi).  Et :  /n  hi$  duobus 
mandati$  lota  texpendel  et  propheta  {Matth.  xxii). 
Aliquando  autem  in  Iria  diTisit  easdem  Scripturas 
ubi  ait :  Oporlebat  omnia  implcri  quae  scripla  sunt 
in  lege  ct  prophelis  et  psalmis  dc  me.  Si  unus  fucrit, 
unum  praH^eplum  dilectionis  osiendit,  ut  Apostolus 
ad  Galalas  :  Omnis  lex  in  Iwc  $ermoiic  imptctur :  Di»- 


lill 


AM ALABfl  PRESBTTERI  METENSIS 


mt 


/ifM  «mxlniiMi  tuum  $umi  tefpnim  {Gal.  r).  Mittisle-  A  Ptkirem  diu  ab  eodem  unigeBito  FiMo  <««  qni  ettj 


rlura  prephetae  eet,  ex  mmorfttislilMis  evangeileMii 
veritatera  approbore.  Ut  moderafe  propbetia  dispo- 
nator,  babeat  anle  ae  aobdiaeononim  sapientlam, 
scilicet  nt  oongrao  temporc  pro|Aietent,  et  ita  ordi- 
nate,  nt  posait  capi  ab  avditoribiis  quod  dicitnr. 
Acolythonim  lux,  doctorum  expleat,  ut  in  manife- 
stam  lucem  perducant  memoralos  Ifbros.  Qui  enim 
Christum  praecedit  ad  aliqaem  locum,  ut  Eyangeljum 
praedicet,  ita  sapienter  dd)et  praecedere,  ut  prosit 
auditoribos  et  explanel  obscuros  sensos  Scriptura- 
rum.  Postquam  transit  yicartus  in  medio  adolescen- 
luiaram  tympanlstriarum ,  de  quibus  Augustinus 
qnl  sopra  :  In  ministerio,  inquit,  bonorabili,  nam 
ila  siiiii  In  medio  ministri,  praepositi  Ecdesiarum  no- 


in  slnu  Patris  (iAu,  xi),  edoceanlor.  Qoodsepantin 
dlxlimM  de  diaconis,  et  subdiaconis,  et  aeoljthis,  de 
iHKHinofue  dlsclpnlo  €hristi  mtdliglmus,  sed  ptopter 
quosdam  profectm  aflRBClanm,  unins  praedicaloris 
opos  distlnguitur  per  multiplices  orcfines.  Getenim 
propheta,  diaconns  sapieney  et  scriba.  Sapieas  salh 
dlaconus,  proipheta  et  scriba ;  scriba  acolythus,  pith 
pheCa  et  saplens.  Docet  Ghristos  orare  discipok»^ 
Qoapropter,  cantores,  Id  est,  laudatores  adrentus 
Domini,  aniranthint  tempus  esse  nt  corda  patraiir 
conTertantor  In  filios.  Sicot  M>raham  tres  sngelos 
vidlt  {Gen.  xnn);  et  tamen  nnum  Deum  admTit  et 
credidit  trinitatem  in  unilate,  sie  et  roodo  fiHof 
Abrahse  oporteat  credere.   Et  dlcont,  Sicut  erat  tn 


yarqm,  hoc  entm  sunt  adolescentulanim,  came  edo-  ^  prindpio,  et  nune^  et  umper^  et  rdiqoa.  Ecce  mcssis 


mita  Deum  hiudanttum.  Sapientia,  Id  est,  sub- 
diaconi,  vadunt  in  medio  adolescentularum  tympani- 
strlarum,  ut  doceant  quem  laudare  debeant  tympa- 
nistrlae.  Tympanistri»  cantores  sunt.  Hinisterinm 
cantonmi  laudem  resonat,  ut  idem  in  psalmo  sep* 
tuagesima  secnndo  :  Qul  enim  cantat  laudem,  non 
solom  hudat,  sed  etiam  bilariter  landat;  quicantat 
laudem,  non  sotum  iaudat,  sed  et  amat  enm  quem 
cantat.  Nolom  est  quidveteres  cantores  in  lege  ama- 
bant,  dequomm  persona  dicebatDavid,  Vt  jumen- 
tum  factui  nmf  afmd  te  {Ptat.  lxxu),  scilicet  ut  llbe- 
roB  haberent,  opifous  abundarent,  honore  fmerenUir 
ot  sanitate  ganderent.Ghrislo  homine  novo  veniente, 
cor  eomm  muuri  oportebat  ad  nieliora.  Sapientla 
subdiaconoram  innovat  eos  ut  qui  unum  antea  Un-  C 
tum  Deum  dicebant,  non  in  tribus  personis  dicant 
nunc,  Gteria  Patri^  etFUio^  et  Spiritui  $ancto.  Sed 
cxspectandum  est  usque  dum  id  fiat  quod  precatur 
sponsa  in  Ganticis  canticoram,  Osculetur  me  otculo 
orit  sui  {Cant:  i).  Scitis  dicente  Apostolo,  Christum 
semetipsum  exinanivlsse,  et  formam  servi  accepisse. 
Quapropter  postquam  prsescntatus  est  Ecdesiae,  in- 
cUnatus  stat  usque  ad  Inipletionem  suse  humllitatis, 
i.i  qua  factttsesl  Patri  obediens  usque  ad  mortem 
iPhit.  ii).  In  ipsa  Indinatione  dat  pacem  ministris, 
qoi  a  dextris  laevaque  sunt  Ipse  est  enim  pax,  per 
quem  reconciliatur  Ecdesia  Deo,  sive  de  Novo  Te- 
sumenlo,  sive  de  Yeteri :  Ipte  dextruxit  medium 
parietem  inimicitiarum,  et  fecit  utrumque  unum ;  pa 


multa,  de  qua  dicitur  in  Evangelio :  IfeMii  ([uidem 
mutta^  operarU  autem  pauci :  rogate  ergo  domnnm 
metsity  ut  mittat  operariot  in  mettem  tnam  (Lnc.  x). 
Ghristns  Doniinus  messis  mittit  operarios  in  mes' 
sem  suam,  nt  scriptum  est  in  Luca  :  Pott  fuec  at- 
tem  detignavit  Dominut  et  atiot  teptuaginta  duot,  et 
mitit  iliot  binot  ante  faciem  tuam  in  omnem  dvilatem 
et  tocum  quo  erat  ipte  venturut  (Luc.  x).  Eodem  niodo 
vicrssim  duo  et  duo  diaconi  altrinsecas  et  ? adunt 
oscolari  latera  aharis.  Per  osculum  eoniffl  denon- 
stratur  pax  quam  ets  commendarit  Domions,  di- 
cens  :  /n  quamcunque  domum  iniraveritH^  primum 
dieite :  Pax  Huie  demui  {Maith.  x).  Altare  vel  alio 
raodo  mensa  qnae  osciilatur,  corda  dectoruin  stgsi' 
ficat  sive  In  Hierasalem  sive  extra  Htervsalein. 
Unde  Gregorius  In  libro  de  ^dificatione  lempfi : 
Gorda  Itaqoe  sanctoram  mensae  Dei  snnt.  f  Postea 
revertuntnr  ad  episcopum.  Sic  et,  Evangeiio  dicente, 
legimtts  Ifotisse  missos  illo  tempore.  Et  reter»,  br 
quit,  apoeto^  nuntiaverunl  iUa  quce  fecerunt  (Lar.  x)* 
Et  in  sequenttbus :  Et  factum  eti,  cum  tohuet$et 
orant\erant  cum  itloditciputiejttt  {Luc.  xi).  Sontdi- 
sctpuli  cum  Gbristo,  Ghristus  solos  orat  Iteio  posi- 
quam  tempns  advenh  praeconli  Dommicae  psssioois. 
cantores,  nt  ad  memoriam  reducant  Ghristi  nofis- 
simam  humiliatlonem,  dicunt  versum  de  Psaiterio. 
Psalterium  ex  inferiori  parte  percniitur,  et  ex  sape- 
riore  parte  habet  in  quo  reboat :  sic  et  opos  passio* 
nisGbristi  ab  inferiore  parte  habec  percussarsm  i » 


cem  dedit  hit  qui  longe,  et  pacem  hit  qui  prope  (Eph.  D  superiore  parte  dulcedinem  resorrectioms  qu«  mnr 

tat  longe  lateqne  per  ora  praedicatorum.  Adinipleio 
tempore  praeconatus  praeconium,  vadit  ChristBS  ad 
Hierasaiem,  in  qua  est  alure  quod  oscdatnr  io  ne- 
dio,  qnoniam  ipse  est  de  quo  dicltur  in  Gantids  cas- 
licoram :  Media  charitate  conttramt  propter  /l/t«i  Bie- 
rutatem  (Cant.  iu).  V  carius  Ghristi  bxe  omniaagii  | 
in  memoriam  primi  advenios  Ghristi.  Oscdalural- 
tare,  ut  ostendat  adventum  GhrisUfuisse  inHieni- 
salem;  osculatur  Evangdium,  in  quo  duo  popol»  *| 
pedem  redeunt,ut  et  nos  eos  diligamus  qni  disjmicii 
cranta  nobis;  oscula  vicarii  Ghristi  osculo  Clirisu 
congruunl :  sicut  Ghrislus  priino  oscolom  bis  p»* 
buii  qoi  primo  credidemnt :  sic  episcopas  minisir»» 


ii).  Eamdem  pacem  offert  cantoribus  qui  retro  stant, 
adimplens  quae  dixit  discipulis  :  Pecem  meam  do 
1  ofrtj,  pacem  meam  relinquo  vobit  (Joan.  xiv),  prae- 
sentlbus  dat,  absentibus,  sive  yeteris  Testaraenti, 
sive  Novi,  rdinquit.  Hoc  est  quod  sdemus  dlcere, 
innnit  episcopus  canlori .  Quo  facto  sapientia  Dei 
quasi  advenlu  subdiaconoram,  intdligunt  cantores 
inutati  jam  de  Veleri,  triniuie  Deum  laudare,  et  di- 
cunt,  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  tancto.  Diaconi 
((uasi  choras  propheiaratn  stant  cum  eo  bumiliali 
cl  dicunt,  Domine,  doce  not  orare  (Matth.  vi) ;  et 
spiritu  propheiiae,  id  est,  spirilu  revdationis  cogno- 
Kunt  miy  s».  posse  habere  affeclum  in  oratione  ad 


fflS  DE  EGCLESIASTiaS  OrFICIiS  LIBRl  f¥.  -  UB.  m.  ilM 

piimis  :  El  sicm  ChnsUis  bis  se  affert«  uUro,  quibus  A  ritui  tancte^  mUerere :  Potesl  ei  siai|»Bciier  kHeBigi 


dicit  9  missus  sum  ad  oves  qwe  perierant  domus 
Israel,  sic  episeopus  sltari  per  quod  recolimus  Hie- 
rusalem,  in  qua  Dominus  suos  dilexit  usque  in  finem 
seeundumJoannem.  EtsicutCbristusasdvit  postea 
gentilem  populam,  qui  reoonciliatus  est  Deo  in  Novo 
Tesiamenlo;  sic  qiiscopus  Evangelinm,  quod  estNo- 
Tom  Testamentum.  RemanelEvangelium  ia  altari  ab 
iBitio  officii  usque  dum  a  ministro  assumatur  ad  le- 
gendum  :  quia  ab  inltio  adventus  Cbristi,  Evangelica 
doGtrina  resonuit  in  Hierusalem  {Matth,  xv),  el  inde 
exivit  ad  publlcum »  sicut  scrtptum  est :  De  Sion 
exivii  teXf  et  verbum  Domim  de  Hieru$alem  {lia,  ii). 
Deiode  transit  episo(^s  addexteram  altaris.  Liqoet 
omnibus  qnod  semper  Gbristusegit  dMteram  vitaffl. 


de  K|nrie  eleison  necessario  constilutum  esse  a  pn»- 
ceptoribus  Ecclesi»,  ut  cantores  post  finilam  anti- 
l^ionam  depreoentiir  Dbmini  misericordiam  quae  d^ 
primat  inanem  jactantiam«  qu»  solet  sequi  cantorea. 
Habent  enim  quamdam  exsuRatlonem  prepter  egre- 
giam  ooropositionem  meiodiarum,  et  non  bumilia>- 
tionem  lectionis»  qua  iiluminantur  ad  studium  luuni- 
litatls  {Ccl.  ii).  (^a  de  re  possunt  fallactter  decipi 
per  philosopbiam  et  inanem  fallaciam  seciinduiu 
traditionem  hominuni.  ULi  est  vera  pbilosophia»  non 
sequitur  inauis  fallacia  :  ubi  est  pomposa  doetrina, 
sequilur  jactanlia  animi.  Et  alio  modo  :  Ante  om- 
nem  orationem  speeialem  sacerdotum  necesse  est 
praecedere  miserioerdiam  Domini  propter  tres  cau- 


postquam  resurrexit  a  mortuis.  Diaconi  postea  stantB  sas,  quae  mihi  in  promptu  occarrunt.  Una  esl,  «t 


In  ordine,  quilras  ilie  dixit :  Si  quis  vult  poet  me  ve- 
nire^  ahneget  semetipeum^  et  toUat  erucem  ««0«,  et 
sequatur  me  {Matth.  xvi).  Qui  post  eum  stant,  firmati 
sunt,  ul  eum  sequantur  usque  ad  mortemy  el  cum 
eo  transeant  ad  aetemam  vitam.  Major  pars  in  dex- 
lera  parte  stat,  et  mlnor  in  sinistra.  Quid  numerus 
iUorum  significet»  praedictum  est.  Ad  inslnuandum 
iiobis  libere  Yetus  Testamenlum  legere  et  tenere, 
ut  Apostolus  :  Omnia  autem  probate  {I  Thess.) :  ali- 
qua  pars  ministroram  in  sinistra  parte  stat,  per 
quam  temporaiis  benedictio  designaiur.  Certe  et  uo- 
stra  Ecclesia  utrumque  petil  a  Domino  :  et  tempo- 
ralem  benedictionem»etaetemam.  Temporalem  pe- 
tjmns  quande  precamur  ut  Dens  consenret  dominos 
noslros,  filios  eorum,  fructus  teme »  et  pacem  in  C 
lerra  nostra;  at  aetemamy  qaandojustitiam,  sapien- 
liam  et  charitatem,  etc.  loter  baec  omnia  stant  acoly- 
tbi  et  tenent  cereos  in  manibos.  Qoid  aliud  signifi- 
cai,  nisi  onumquemqne  doctorem  debere  babere  in 
manibos  doctrinam  soam»ol  magls  stodeat  opere  do- 
cere»  quam  verbis. 

CAPUT  YI. 
De  Efrie  eleiiom. 
Hnc  opere  eomplelo,  id  est,  adonaia  per  praedica- 
tionem  Cbristi  popolo  Dei  ex  magna  parte,  in  qoo 
canlotes  magno  certamine  laboraveront :  ne  aliqoa 
pnesompiio  inolHis  sobripiai  corda  eorom,  borutor 
eos  Dominos  dicere :  Diette,  $ervi  inutiles  $umm. 
Unde  Beda  in  tracUlo  super  Locam :  Servi  inutiiee 


scfenetor  mens  sacerdolis  ad  ea  intendenda  qoae 
ore  dictt :  allera  ot  dignos  sit  loqui  Deo,  qoanlnns 
ad  natoram  bomanam  pertinet :  ter^,  qiiod,  si  tae- 
dio  aliqoo  corporali  afiectos  spiritos  sine  menle  ora- 
Tertt,  Domlnus  non  in  forore  soo  respidat  soper 
illum«  sed  in  judicio  misericordiae,  oportet  ot  prae- 
cedat  aUqoid  tale,  qood  repeUat  redondantes  cogi- 
tationes  a  mente,  quae  accidont  viso,  aodito  caeteris- 
qne  sensibos,  ot  In  oratione  mens  sda  invisibilla 
cogitet  qooniam  invisibUi  loqoitor.  Ac  ideo  in  om- 
nibos  peractis  ofBciis  seqoitor  Kyrie  eleison  ante 
orationem  Deminicam,  ot  est  in  matatinaM  el  v»- 
spertioaU  syoaxl.  Nam  qood  oos  GaUi,  finitis  peal- 
mia  BOGtonaUbofl,  sdlemos  cuiUre  orationem  D^ 
Bmolcam :  Romana  Ecdeeia  praelermittit. 

CAPUT  m 
De  eereii. 

Dieenlibos  Kyrie  eleison  cantoiUMis,acolythi  e  ma- 
nibos  ponoot  cereos  in  terram  altrinsecos,  et  onum 
n  medio :  qooniam  post  peracu  bona  opera,  ad 
anUm  hamiUutao  nos  dedodt  Spiritos  saoctoSf 
o^os  htmen  signator  lumine  cereorum,  qoi  $uperbi$ 
reiitfif ,  et  humUibue  dat  ffratiam  {Jac.  iv),  ot  vere  nos 
cognoscamos  esse  dnerem  et  polverem.  Quo  lumlne 
Ulominatos  est  patriarcha  Abraham,  qnando  post  lo- 
cotionem  Dominl  ad  se  factam ,  dixit :  Quia  $emel 
eetpi^  hquar  ad  Dominum  meum^  cum  $im  pulvi$  et 
dttti  {Gen.  xviii).   Cereos  In  medio  sUos,  eum  de- 


$umu$,  qoia  non  $uut  condignm  paeeionee  huju^  tempo-  »  dgnat  qui  dixit :  Ubi  duo  vel  tre$  congregati  fuerint 
ri$  ad  tupervenluram  glortam  qum  revdabitur  tn  no- 
bi${Luc.  X ;  Rom.  viii ;  P$.  cii).  El  alibi :  Qui  coronat 


te  in  mi$eratione  et  mi$ericordia  (Matth.  xx).  Non 
ait,  in  meritis  el  operilMis  tois,  quia  cujos  miseri- 
cordia  praevenimor,  ut  Deo  serviamus,  e|us  monere 
coronemor ,  ot  sublimiter  com  Ulo  regnemos.  Quod 
deboimos  facere,  fecimus.  Re  vera  debuimos :  quia 
qol  noD  Tenit  minlstrari  sed  minislrare,  debilores 
Bib\  nos  fecit,  non  nostris  videUcet  operibus  confi- 
dentes,  sed  de  cjus  scmper  examine  pavenies.  Ac 
ideo  dicant  canlores  :  Kyrie  elei$on^  Domine  pater, 
mieerere,  .Chri$le  elei$on,  mi$erere,  qui  no$  redemisti 
$anguine  tuo.  Et  itenim  :  Kyrie  elei$on,  Domine  Spi- 


in  nomine  meo.jn  medio  eorum  $um  {Matth.  xviii). 
Numerus  cereostalarum  non  pertransit  septenariom 
nomerum  :  quoniam  septiibrmi  Spiritu  illuminatur 
omnis  Ecdesia,  qoi  septiformis  spirilus  singulariter 
in  Cbristo  babiut  Episcopo  ascendcnle  ad  sedem, 
cereosUla  muuntur  de  locis  suis  in  ordine  untus 
Jineae,  excepto  primo  usque  ad  altare.  Per  cereosUU 
varia  dona  gratiaram  Spiritus  sancti  figurantur, 
per  quae  iUuminatur  Ecclesia.  In  doiiis  memoratis 
duo  debemus  memorarl,  id  esl  multifaria  dona,  et 
unilatem  spiritns.  Per  cereoslata  altrinsecus  po- 
sita  usque  nunc  distribut»  dona  per  corda  electoram 
signanlor.  Pcr  coropositionem  unios  Hneae,  unitas 


i  i  rs  mLARII  PRESBYTERl  METENSIS  1116 

Spintas  saiicii  m  singiilis  donis,  qu»  c^mposUio  A  versi.  Quos  salulamits  ets  radem  pra&sentamus  :  es- 


examussim  babet  a  primo  cereo,  qnem  iHxiimis 
stgiiiAcare  Cbristum ,  a  qno  procedit  Spiritns  san- 
ctus,  et  in  quo  aetcmaliter  manet.  Ab  ipso  enim  mis- 
sus  est  die  Penlecostes  ceu  usque  ad  allare ,  id  est, 
ttsqne  ad  corda  electorum  aposlolorum  in  igneis 
lingms.  Ac  ideo  qaod  postea  agitur  in  offlcio  missae, 
illod  tempus  (igurale  exprimit  quo  aposfoli  apdSlolcH 
furoque  successores  negolia  Domini  exercent  (Aei. 
11) ;  qood  ftnitnr  Evangelio  perleclo.  Potest  et  sim- 
pliciter  intelligi  dispositio  cereonim ,  expedltas  car- 
stis  drea  aliare  minislrandi. 

CAPUT  VHI. 
De  Gioria  in  exeeUU. 
Teiespboras  natione  Graecus  ex  anacborita,  oon- 


cepto  in  uno,  qood  est  in  praeporatioiie  hymni  an:e 
Te  igiiur,  Ibi  jam  occupati  drca  altare,  ita  nl  con- 
f  rnentiuB  sii  uno  modo  versos  nos  esse,  quam  retro 
aspiccre  ad  insiniiandam  inlcnlionem  devotisslmam, 
qnam  babemus  in  ofTerendo  sacnficio.  Nec  debet 
aralor  dignum  opos  exercens,  vnltum  in  sua  terga 
referre  {Lut,  ix).  De  isHs  sat  est,  revenamur  ad  sa- 
lutationem.  Salutavit  enim  iil  Veteri  Testamento 
angdvs  Gedeon,  dicens :  Dominu$  teaan^  vironm 
fortiemme  {Ind.  vi).  Etiterum  :  Dixit  Dominns:  Pkt 
tecnm.  Et  iteram  in  Ruth  :  Dixit  Boot  messoribus 
tttis:  Dominus  vobiseum  :  Et  responderunt  ei :  Bene£u 
eat  te  Dominus  {Ruth.  ii) :  nullique  dubium ,  quin  in 
Booz  ipse  Gbristus  salutasset,  qui  in  lucpbis  ejos 


stilait  ut  byronos  (Kceretar  angelicns,  hoc  esly  Gio-  B  erat:  Scriptum  est  in  libro  Paralipomenon  secundo : 


ri«  m  excelsis  Deo  ante  sacriflcium.  Symmaehus 
quadragesimus  qnintus  post  Tdesphoram  constitait 
lU  omni  die  Dominico,  natalitiis  martyram ,  idem 
hymnus  caniaretur.  liymnos,  Cloria  in  exoelsis  Deo^ 
la«s  Dd  est,  ut  in  Evangelio  legimtts :  Et  subito  fa- 
stu  est  cum  angelo  muititudo  militim  eotieslis  hudan- 
tium  Doum  et  dieentium,  Gioria  in  sxelsis  Deo  {Lue. 
ii).  Sacerdos  quando  dicit,  Gioria  in  txceius  Deo , 
^rteotia  partes  solei  respicere,  ia  quibas  ita  sde- 
mosDoniinum  requirere,  qoasi  ibi  propriaejus  sedes 
sitv  eam  potius  eum  sciamus  ubique  ease.  Non  est 
orcUii  ot  qui  Domioum  hiudare  voloerit  tergum  ad 
eum  vertai,  et  pectns  ad  servos.  Ipsom  statiim  ex 
qoalftale  led,  ubi  angdi  ^edaerant  raemoralam 
liymnum  possiimos  coi^ieere.  Domioas  qoi  nbiqiie 
est,  secundum  formaro  servi  in  Belbleem  erat,  quae 
Petbleem  nostram  Ecclesiam  signat,  qmf,  esl  domus 
panis.  Angeli  ad  Orientem  cecinerunt.  De  quo  statu 
flieil  Micbeas :  Et  m,  furns  gregis  nebaiosa^  /l/taSton, 
ustfue  ad  te  venient  (Mick.  iv).  Turris  quippe  gregts, 
quae  Hebraice  dicitur  turris  Ader  mllle  cirdter  pa»- 
silnis  a  civitatc  Betbleem  ad  Orientem  distat.  Diti- 
inus  soperius,  transitum  episcopi  de  altari  io  d9xt<^- 
ram  partcm  significare  Gbrisii  tnmsitum  de  pas^ 
sione'  ail  aelernam  vitam  :  ac  ideo  boc  in  loeo  did- 
nras,  Gloria  in  exceisis  Deo  cantandum  ,  quoniam 
gloria  indrabliis  iu  excelsis  facta  est,  quando  Cbii- 
stus  transitu  sno  antmas  sanctorum  copalavit  con- 


Audi  me,  Asa  et  omni$  Juda^  et  Benjamin :  Dominu$ 
vobiseum,  quiafui$ti$  eumeo  {II  Par.  xv).  Nostra 
responslo,  Et  eum  $piri(u  tuo  ,  ex  Pauli  cpisiola  se- 
canda  ad  Timotbeum  solnpta  est.  Sic  euim  in  illa 
scriptum  esi  :  Dominu$  Je$u$  Chri8tu$  eum  spiriiu 
tuo.  Quando  sacerdos  dicit,  Pax  vobi$  $ecundun 
Evangelicam  Scripturam,  sive  Dominus  vobiuum, 
hoc  agit  quod  Paulus  quando  dlcit :  Dominus  Jesm 
Chri$tu$  cum  $piritu  tuo  {II  Tim.  iv).  H:ic  saluta- 
iione  episcopi  et  responsione  populi  intenigiroos 
onum  debere  esse  afTectum  episcopi  et  populi ,  sicut 
bospiium  unins  f  Doraini.  Postquam  Cbristus  resnr. 
rexii,  manifestnm  est  dixisse  discipdlis,  Pax  robitJ 

,  Deinde  revertitur  cpiScopns  ad  orientem,  et  dicU; 

'  Oremns:  ac  deljn  sequitur  benedictio.  Slc  et  Christns 
anteqnam  ascenderet  in  coelum  benedicit  eos  ,  sicot 
scriplum  est  in  Evangelio  Lucae  :  Eduxil  auttm  ees 
foras  in  Bethaniam  ;  et  etevatis  manibus  $ui$ ,  bene- 
dixitei${Lue.  xxiv).  Ulroque  nomine ;  idestbenedi- 
ctionis  et  orationis  vocHtur  oralio  sacerdolis.  De 
benediclione  dicit  Aposiolus :  Si  benedixeris  spiritn, 
qui  $upptet  iocum  idiotm,  quomodo  didt  Amen^  super 
tuam  benedictionem,  quia  nebcH  quid  dieas  (/  Cor. 
xiv)  f  llanc  benedieiioDem  ygm  Ambfosias  oniiio- 
nem  diceBs :  Imperiios  enim  aodiens  qoed  mb  io- 
tdMgit,  nesdi  finen  oralionis,  et  aod  rMpeadelv 
iliiMii,  id  esi,  veram  ol  eovtrmetar  bencdiclio.  Per 
hos  enim  impletor  confinnaiio  precis  eoi  respon- 


sortio  angdorain.  Hoc  gaodiom  anooniiavii  ange-  ^.  deni,  Aiireii.  f  Pinis  praesentis  officii  Bosdiiir  ex- 


ins  in  nativitate  ejoB  dicens  :  Ecce  ego  eoangeHxo 
vobis  gaudium  magnum ;  quia  nnfRa  est  vobis  hodie 
Salvator  {Luc.  ii).  Manifesiom  est,  qoibos  exstiiii 
Salvator :  quando  gloria  resurreciionis  ejus  celebrata 
cst,  tunc  in  terra  pax  bominibus  ftiit ,  quibus  dice- 
i:at :  Pax  vobis.  Pax  magna  est,  qoando  sub  uno  Do- 
uiino  copulantur  coelestia  et  terrena.  lia  factom  esse 
post  resurrectionem  suam  denontiat  Saivator,  di* 
cons :  Data  est  nUhi  omni$  pote$tas  in  etelo  et  in  terra 
{Matth.  xxviii). 

CAPCT  IX. 
De  prima  oratione  mi$$(B. 
Qiiando  dicimos,   Pax  vobi$cum,  sive  Domintt$ 
robhcum  t  quod  est  salutatio,  ad  popiilum  siimus 


pmroento  aliorem  oflcloram.  In  ine  aKoram  so- 
lemos  dicere  Kyrie  eieisonf  ac  ddnceps  orationem, 
et  sic  tandem  unmnqoemqoe  remeare  ad  sua.  Earo- 
dem  ad  demonsirandnm  flnem  motanlor  cerei  t*e 
loco  in  locom.  Libei  hic  proferre  aoctoritalein  san- 
cti  Aogusiini,  qoare  mos  obtinuit  Ecdeslae  soas  on- 
iiones  versom  orlenlem  dirigere.  Didt  in  sennooe 
(Tom.  IV,  e.  9)  Domini  in  monte:  €am  ad  oraiio- 
nem  atamos,  eonvertimor  ad  orienlero,  ande  eoBhim 
sorgii,  non  ianqoam  ibi  sii  Deos  el  qoad  CBleras 
mondi  paries  deseraerit,  qui  abique  praeseas  csi 
non  locoram  spatiis,  sed  majesutis  poteniia  :  sei 
ut  admoneatnr  animns  ad  natnram  excellenlio- 
rcm  sc  convertcre,  id  est,  ad  Dominum,  cum  ipsum 


i\il  t)E  ECGLESIASTICIS  OFFICUS  LIBRI  IV.  —  LIB.  Ul.  iltS 

forpus  ^tts  quod  ierrenoni  esl,  ad  corpus  excellen-  A  nomen  habet.   Leclionem  quae  legiUir  posl  sossio- 

qui   Tocatur  responsorius. 


litts,  id  esl,  ad  corpos  cedesle  convertatur.  tdeo  di 
cUttr  Dens  in  coelis  habitare,  quia  major  cognilio 
i'Sl  in  ciBlis  illitts  summae  majestatis  et  essentiae  in 
angelts  Tel  In  auimalms  sanctomm,  quam  in  terra 
babiUBlibos  sanclis  propter  grayedinera  camalis 
habitationis,  qnas  vix  permitlit  animam  ad  poram 
veritaiia  lomen  adtc^re. 

CAPUT  X. 
D€  mmone  ejin$eapi, 
Deinde  Christus  ascendii  ui  coslom,  ol  sedeat  ad 
dexteram  Patris.  Episcopna  qoia  vicarius  esi  Christi 
in  omnibus  menoratis  soperius,  debet  et  hic  ad  me- 
moriam  nobis  inthroBizare  Christi  asoensionem  et 
sedem*  Qoapropter  asoendit  in  sedem  post  opos  et 


nem,  sequitur  cantus, 
Responsoriom  ut  idem  qui  supra,  Iiali  tradid&- 
rant.  Quos  inde  responsorios  cantus  vocant, 
qnod  alio  desinente,  id  alter  rcspondeat.  Usus 
lectionis  et  (^antus  :  sumptus  est  e  Yeteri  Tc- 
sUment4),  ot  legitur  in  libro  Esdrac,  quod  po- 
nendum  est  in  nocturnali  olBcio,  si  Dominus  dede- 
rit  (//  Esdr.  viii).  PoSsumus  eliam  offlcio  cantoris 
ofGcIum  prophetae  intelligere.  Lectio  legis  et  prophe- 
taram  freqoentabator  a  popolo  antiqno.  Unde 
scriptom  est  in  Actibus  apostolorum  :  Et  ingressi 
synagogam  die  sabbatorum,  sederunt,  Post  lectionem 
aotem  legis  et  prophetaram  miserunt  principes 
Synagogac  ad  eos,  Id  est,  ad  Paulum  et  Bamabam, 


laborem    miBislerii  oommissi,    Christus  disposito  B  dicentes  :  Viri  fratres^  si  quis  est  in  robis  sermo 


corra  soo  per  convenientia  loca,  id  est,  presbyteros 
in  suo  ordine :  sobdiacoBOS  in  suo,  caeterosqoe  gra- 
dos  in  sois,  necnon  ei  anditores,  ouumqoemque  tn 
suo  asoendit  ad  scdom,  et  sedet.  Sedent  cum  eo  qoi- 
bus  promisit :  Cum  sederit  Filius  hominis  in  sede  ma» 
jcsiQtis  sum ,  sedebitis  et  vos  super  sedes  duodeeim^ 
judicantes  duodecim  tribus  Israel  {Matth.  x).  De 
quibus  dicit  P;)uhis  apostolos  ad  Ephesios  :  Kt  con^ 
resuscitavit  et  consedere  fedt  in  cmlestibus  in  Chris^o 
Jcstt  {Efih.  ii).  De  bis  qui  ascenderant  secum  :  ali- 
qui  sedent,  ei  alif|ui  stant.  Per  eos  qoi  sedent ,  de- 
monstratur  membra  Christi  in  pace  qoiesCeolia : 
per  eos  qui  stant,  in  certamine  posita.  Caput  ei 
wembra  unum  corpus ;  qoomodo  Cbristos  m  aliqai- 


exhortationis  ad  piebem  ,  dieite,  Surgens  autem 
PauluSf  et  manu  sUentium  indicens,  ai/,  etc.  {Act, 
xiii.)  Qoandio  baec  duo  celebrantnr,  id  est,  lcciio 
et  prophetia,  soleinus  sedere  more  antiquorum.  / 
Unde  Ambrosios  in  tractatu  ad  Corinthios  :  H3cc 
Iraditio  Synagogae  est,  quam  nos  vult  sectari  Apo- 
stohis,  qoia  Christianis  qnldem  scribit,  sed  ex  gen* 
libos  factis,  non  ex  Jodaeis  ut  sedentes  dispotcnt 
seniores  dignitate  in  cathedris ;  seqoentes,  in  subscl- 
liis ;  novissimi  in  pavimento  soper  mattns.  Et  itc- 
ram  :  Per  lectoris  offldom  et  cantoris  possomns 
intelligere  patremfamifias,  ^vt  profert  de  thesauro 
suo  nova  et  vetera,  Unde  Gregorius  in  snis  bomi- 
liis  .  In  eo  qood  Yeritas  dicit :  Omnis  ser^a  doctus 


bus  sedQly  in  aliqutbus  stal  (ol  iihim  vidil  Stq^UH  G  {n  regno  adorum^  simiHs  e9t  patrifamiHas  {Matth 


Btts  in  sariamioe  poaitus  {Act.  vii),  aliqui  aseeRdei»» 
lium  fledent,  ahqoi  stant.  Dominos  in  alio  cadktmm 
sodens  cuslodit  currom  auom,  id  est,  eivilatem,  do 
foa  didt  Psalmista  :  IHisi  Domimu  custodierk  cm- 
tatem:  frustra  vigilat  qui  eustodit  eam  {Psal,  cxxvi). 
Paoiua,  quia  vice  Christi  fongebatur,  dicente  Aogo- 
slino  in  psalm.  cxxvi,  dkebal :  Ttmeo  iie  forte  sieni 
serpens  Evam  nduxit  astuiia  si»a,  sie  el  vestree  HMit- 
ies  corrumpantur  a  eastiUUe ,  tfuaf  esi  in  ChriU^  (/ 
Cor.  xi).  CoslodidMit,  eoslos  eral,  vigilabal  qoan- 
tom  poterai  snper  eos  qoibos  praeeral :  ei  episeopi 
hoc  faciont  Nam  ideo  allior  locos  positosesl in  epi- 
scopis,  ol  ipsi  intendanl  el  tanqoam  costodianl  po- 


xin),  intdligi  valet  qora  non  de  his  qoi  focrant,  sed 
de  his  qoi  esse  in  Ecclesh  poterant,  loqnebantur. 
Qui  ttiiiG  mnra  et  vetcra  prafHrunt  cmn  utriosqne 
Teatamonti  praedicamenta  vocfbos  et  nioribus  lo- 
qnunlur.  P^r  lectfonem,  praxltcationem  Yeteris 
Tcstamenti  qoae  hnmilfor  est,  possomus  Intelfigcre ; 
per  responsoriom,Novl  Testamenti,qQaeexce1lenl!or 
est.  Haec  doo  praedicamenta  per  Joannls  vitam  el 
C%rlsii  designantur.  Nam,  quod  ait  Lucas  evange- 
Usla,  Lamentavimus,  et  non  plarastis  {Lue.  vii),  ad 
Joannem  perttnet,  cojus  abstinentik  a  cibfs  el  polo 
hictttm  poenitentiae  signlflcabal.  Qttod  aotem  ait, 
Cftftr/if  Imits  Hbiis,  et  nonsaltanu,  ad  ipsom  Dominom, 


polom.  Nam  el  Craece  qood  dicilor  episcopos,  hoc  ^  qoi  utcndo  cnm  caeteris  cHEk>  et  polu,  iaelillam  regni 


Laline  superintentor  iBlerpretator,  qoia  aoperin- 
tendat,  qoia  desuper  videt.  Quomodo  enim  viuilori 
allior  fit  locus  ad  cuslodiendam  vineam  :  sic  et  epi- 
scopis  allior  iocns  faclos  est.  Et  de  isto  ioco  alto 
pericolosa  ratio  redditur,  nisi  eo  corde  slemus  bic, 
ut  humilitate  sub  pedibus  veslris  simus,  el  pro  vobis 
oremos. 

CAPUT  XI. 
De  of/fcto  iectoris  et  eantons, 
Lector  dicitur,  qoia  leclionc  funj^itnr,  ol  Isidorus 
ait.  Lectio  didtor,  quia  non  cantatur  nt  psaimus  vel 
hyinnus,  sed  legitiir  tantum.  Illic  enim  inodntatio, 
iiic  soh  pronuntiatio  qna^ritur.  Cantor  mutta  offlcia 
habef.  Ununiquo<lque  officium  cx  illo  quoil  cfficil, 


praeflgurabal.  At  Judaei  nec  humiliari  cnm  Joanne, 
nec  cnm  ChHsto  gaudere  voluerant  Sieol  soavius 
est  Novum  Testamentnm  Teteri,  ita  volgo  soavior 
eantus  Icctione.  Praesentes  lectores  el  cantores, 
quibus  est  surgere,  sicut  de  Paolo  leghnos  snperius, 
negotia  Domini  habenl,  quibus  didtur,  Negotiamini 
dum  venio  {Luc,  xix).  Lector  legem  Domini  dcbet 
tradere  auditoribus,  quasi  incipienllLus  in  schoia 
Domini  exerceri.  Nuper  vocati  sunt  per  officia  ean-^ 
toram  ad  nuptias.  Neolerici  sunl,  audiant  doctorcm 
necesse  est.  Doctor  ct  lector  ohum  siint.  De  Csdra 
cnim  scriplum  est  qood  ipse  lcgem  Domini  faceret 
et  doceret  in  Isracl.  Euindem  Esdram  idem  liber  in- 
ducil  posiearh^gentcm  in  gradu  ligneo.  De  doctoribus 


i!19 


AMALARtt  PRESBYTEM  METENStS 


iltO 


dicU  Ambrosiue  in  Epislola  ad  Gorinthios  :  Ilios  di-  A  dicens  :  Qms  atUem  vettrum  kakem  Mnrnm  anmitmt 


cit  doctores,  inquit,  Paulus,  qui  in  Ecciesia  litieris 
et  lectionibus  retinendis  pueros  imbuebant  more  Sj* 
nanogae,  quia  tradiiio  illorum  ad  nos  transilum  fecit. 
Iterum  mibi  videtur  esse  inter  lectionem  et  respon- 
soriuro,  quod  est  inter  elcmenta  et  artes  ipsas.  Ars 
quoque  musica  babet  elementa  sua,  et  geometria 
ab  elementis  incipit  linearum,  et  dialectica  atque 
medicina  babent  isagogas  suas.  Sic  elementis  Y^ 
teris  Testamenli,  ut  ad  evangeiicam  plenitudinem 
veniat ,  sancti  viri  eruditut  infantia.  Eleroenta  lex 
Moysis  et  omne  Yetus  Instrumentum  inteUigendum 
est,  quibus  quasi  elementis  et  religionis  exordiis 
Deum  discimus.  Dent  lectores,  sive  doctores,  pre- 
tium  Domini,  id  est,  verba  l^is,  et  recipiant  scho- 


aut  pauentem^  qui  regreeeo  de  a§ro  dieit  Uli  slartm, 
Trami  et  reernnbe^  et  non  diek  ei^  Para  quod  cemem 
{Luc,  XVII )  ?  Arat  qui  aratro  oompmictioiiis  scindit 
corda.  Nulti  dubiam  quiu  per  modulaiiOBb  dnloedi- 
Bem  sciiidaiiiar  eorda,  eliam  camalia,  ei  seae  ap^- 
nanl  more  suki  hi  confeaMone  vocis  et  laaTBMrviii. 
Musica  habet  quamdam  natoralem  vim  ad  iedendam 
animom,  sicut  Boetius  in  auo  libro  scribit  qaem  de 
Mosica  fecit :  Yalgatam  quippe  est  quam  saepe  ira- 
cundias  cantilena  represserit,  qoam  multa  vel  in 
corporom  vel  in  antmoram  affectionibus  miranda 
perfecerit.  Absit  ul  vigorem  Ghristiani  aniani  in 
molliitem  caducam  pos^t  convertere,  qnod  genos 
etiam  ip^  gentilea  vitabanl.  Unde  acriptam  esl  in 


lasticas  mentes,  scilicet  vacantes  ab  emptione  vid»,  B  memorato  Ubro  superiori  locOy  tdcirco  Hmodieo 


ab  emptione  boum  quinque  jugorum,  a  dacto  uxoris 
(Lttc.  xiv).  Schola  vacatio  dicitur.  At  si  adhac  ali- 
quis  sardus  obturatis  auribus  cordis  torpescit,  ve- 
iiiat  cantor  cum  excelsa  tuba  more  prophetarum, 
sonetque  in  aares  ejus  dolcedinem  melodiae,  forsitan 
cxcitabitur.  Fiat  ia  eo  quod  de  populo  narratar 
factum  esse  in  libro  Esdrae.  Sic  enim  seriptum  est 
in  eo  :  Steterunt  $aurdote$Hn  omatu  tuo  eum  tubie 
et  Levitm  filuAsaph  in  eymbalit^  ut  laudarent  Deum 
permanueDavid  regis  hraei^etconcinebanthymms  et 
eonfeemne  Domino^  quoniam  bonu$f  quoniam  in 
eetemum  mieerieordia  eju$  $uper  hrael,  Omm$  quo^ 
populu$  voci(erabatur  elamore  magno  in  taudando 
Dominumt  tn  eo  quod  fundatum  e$t  templum  DonUni 


Milesio  Spartiatas  soccensaisse,  qaod  miilliplioen 
musicara  reddens*  poeroram  animis,  qoos  accepe- 
rat  erudiendos,  offieerel,  et  a  vinutis  modeslfa 
pnepediret,  el  qood  harmoniam,  qaam  modeslaB 
sasceperat,  in  genas  chromalicom,  quod  esl  bboI- 
Kos,  invertisset.  Tanta  igitur  apiid  eos  masicae  fail 
diligenlia,  ut  eam  animos  quoqae  oblinere  arbilra- 
reniur.  Sufficiant  h»c  pauCa  de  naturali  vi  raasie» 
inseruisse,  revertendum  est  ad  evangelicam  parabo- 
lam.  Servus  qui  arat  non  debet  illieo,  de  agro  rever- 
lens,  recumbere,  sed  parare  Cflenam  domini  {Lut. 
xvii).  De  qao  servo  dicit  Beda  rn  tractato  snper  Lo- 
cara  :  Servos  de  agro  revertitur,  eom,  iniermisso 
ad  leropas  opere  praedicaiidi,  ad  consdentiam  dodor 


(/  E$d.  iii).  El  paak)  posi  :  MuUi  vodferautee  in  C  recarril,  alqae,  a  pahlico  localionis  ad  carlara  cor* 

dte  rediens,  saa  secam  seeretas  aett  vd  dlda  re- 
imcUi.  Jaxla  disdpUnara  servi  aranUs  i 
cantor  ai  non  iUico  posl  aclan  soi  officii 
spectei,  el  lorpors  securiulis  torpescai.  Perfedl 
eiiira  opos  saon,  qaando  qoodaramodo  soa  johiln- 
iione  benos  in  exerciiinm  arairi  indoxit,  id  eslcan- 
leres  provoeovil  nl  sdnderent  corda  aralro  cora- 
panctionis.  Ac  postea  versos  seqaiiur.  In  versn  ne* 
cesse  esi  ni  saas  oogilaliones  ad  se  reiraliai,  ei 
secon  eogllet  quomodo  aal  quid  a  raagistro  didi- 
dssel.  Yersas  iinore  non  esi  aasos  alle  levnie 
responsoriora;  nescil  qoomodo  finiai  versora.  Ei 
hie  iralutar  aUud  exemplam  docirins  Doraini,  qna 
|.  jabetur  al  qai  vohierit  tarrira   «dificave,   prios 


ite^itia  levakaut  vocem^  mu  poterat  qmi$quaM  afoo- 
Mcere  vocem  clamorie  Uetautitunf  et  voeem  fUtue  po- 
puii  {Jbid.).  Umte  Deda  in  iracUia  Esdrae :  Sncer- 
dotes  qnldera  saoctis  omati  vestibos,  pvoai  slanle 
adhac  lemplo  consneverani  Inbis  porionaniesy  ei 
rorpopoli  ad  aoaviUiera  sQpemas landis accenden- 
les;  Levitae  auUra  in  cyrahalis  bene  sonantibns 
hjmsno»  Domino  condnenles :  popnlos  vero  daraore 
commani  aflieolum  sui  cordis  in  laadando  Doninan 
ohteadens.  Caoloresqoi  rsspondeni  prino  canenliy 
vocera  anditorum  proferanl,  quos  lesiiflcaniur  lao- 
dare  Dominain.  Non  imraerito  ipsi  caatores  aganl 
caasas  prophetaram,  quia  de  filiis  principis  eorora, 
id  est,  Asaph  scriptum  esi  in  Paraliporaenon  :  Fttit 
eju$  tub  manft  ip$iu$  erantf  prophetanteejuxta  regem 
(I  Par.  xv) ;  ipsi  exaltant  vocem  nt  taha ,  ipsis  di- 
dtur  in  psalmo  ectuagesimo,  Tuha  catdte^  hoc  esi, 
at  Augusiinus  aii,  darius  et  fidentius  praeificale,  ne 
terreamini,  sicut  ait  piopheu  quodam  loco,  Exela^ 
ma  et  exalta  voeem  tuam  •tctcf  fu^a  {I$a.  Lvin).  Lex 
enim  scripU  daU  est  in  UbuUs.  Scriptura  enim  per- 
iinei  ad  lectoris  offidum  :  prophetia  menti  inscripu 
erat,  quam  voce  fidenti  prophetae  proferebant,  quod 
pertinet  ad  cantoris  officium.  Fidei  praedicatoris  offi- 
dum  gerit  cantor,  quem  oportet  post  obedientiam 
aiiditorum  versum  cantare.  Quid  significet  versus 
in  offido  praedicatoris,  ex  evangdica  parabola  ad- 
dJK^re  possamus  qoae  narrai  dc  servo  arante,  iu 


sumpttts  oogitet,  si  habei  qoae  necessaria  soni  ad 
perficiendara.  Seqoitar  Beda  memoratiis :  Posl  pa- 
slon  alqoe  agricultaram,  dorai  sibi  jubel  parare 
qood  cranet,  boc  esl,  posi  laborem  apertae  locutioois 
hufflilitatera  qooque  propriae  considerationis  exhi- 
here.  floc  facit  ille  qoi  versum  cantat.  In  repeliiione 
responsorii  exalut  vocem  fiducialiter,  jam  non  it- 
mens  versuro.  lUum  qui  praedicatorem  signat,  qui 
cursum  suum  consammaium  habet,  quaiis  erai  Pao- 
lus  cum  .dicerel :  Botinm  eertamen  certam^  cursum 
consummavi^  fidem  seriaviy  in  reliquo  repoeita  est 
ifitAt  corona  juetitiee  {11  Tim.  iv).  Diximus  qood 
excltentur  per  responsorium,  qoi  sunt  qaodamioodo 
surdi  ad  Epistolam ;  dicamus  qualiter  obedienles  II"» 


1121 


DE  EGGLESIASTICIS  WFICUS  LIBRI  IV.  —  LIB.  10. 


im 


iico  profidanlperresponsoriain.lii  lectione  pascitor  x  E^  post  pauca  :  Item  cum  inirmns  eutkMlum  elmt$0 


aiHlitor  quasr  quodammodo  boa.  Ad  lioc  enim  pasci- 
tur  bos,  ut  in  eo  eiercealur  opus  agriculf urae.  Bos 
eniai  praidicator  est.  Unde  scriptum  est  in  libro 
•egis  :  iVoii  alUffabii  ot  bwi  trituranti  (Deut.  xvr). 
Pastos  est  entm  bos,  exerceatur  opus.  Gantor  enim 
est  quasi  bubulcus,  qui  jubilat  bobus,  utbilariusara* 
tnm  trabant.  Cantor  est  de  bis  de  quibus  dicit  Pau- 
lus :  Dei  udjutoret  tumue  (/  Cor.  iir).  Boves  sunt 
qui  respondent  primo  caiilorly  de  quibos  itenim  di* 
cit :  Dei  agricultura  eUie  (IM.).  Trabentibos  bobus 
aratmm,  scinditur  terra,  quando  cantores,  intimos 
anhditns  commoventes,  dnlcem  trabunt  vocem,  et 
proferunt  ad  publicum»  qua  corda  suoram  sive  cae^ 
lerorum  ooamitngunt  ad  iacrymas,  sive  ad  confilen- 
da  peocala  qoasi  secreia  patefadendo  terne.  £t  alio  ^ 


oitio  oro  patrem  in  abteondito  (Matth.  yi),  tnrtnrem 
oflero,  at  cum  cjusdem  operis  compares  quasro  ca- 
neiido  cum  Propbeta  :  Yenite  adoremus  et  proci- 
damus  anle  Deum;  ploremus  coram  Domino,  qui 
fecit  nos  (PsaL  xciv),  columbas  ad  altare  deporlo. 
Hoyses  qoasi  iracium  decantat  tribttlaiionis,  qul 
Milus  ascendit  ad  Dominum,  et  ne  idem  populus  feria- 
tur,  lacrymosisprecibus  impetrat  (Exod.  x\x  et  xxxii). 
Danid  tractum  kelitis  caiitat,  quando  solus,  fu- 
gientibus  sodis,  inter  angelos  remanet  (£>«n.  x). 
Soliis  Ezecbid  quadrigas  cb^rubin  et  supftrnae  civi* 
tatis  aedificia  celsa  miratur  (Euch.  xl). 

CAPUT   XIII. 
De  AUeluia. 
AUeluia^  quod  canUtur  per  festos  dies  io  recor- 


Biodo  :  Meo  scribontur  litlene,  ut  per  eas  memonaB 
raddatur  quod  oblivkme  ddetam  est.  Simili  modo 
ei  pielttra  fecordanmr  quod  interius  commendari 
memoriae  potesL  lu  et  responsorio  admonetur  prae- 
diealor  qnoBodo  doclrinam  qoae  praecessit  in  lectiooe, 
eiereeat  Primo,  nt  dnlcedtoe  suae  Imiutionis  plu- 
liiBoa  sibi  asdseal :  eonjuneti,  corda  mttllonim  exci- 
tent  ad  eoapaoctionem  et  lacrymas ;  et  ne  se  extol- 
loreMieat  de  opere  praedicationis  pulsatur  verso; 
quAlemisad  HMmoriam  reducat  sibi  de  propriis  caii- 
I  anle  Dominom. 
CAPUT  XII. 
Quid  Ml  Jtiler  re<pomoHii»i  et  tractum. 
Hoc  difliert  inter  responsorium,  cui  cborns  re- 
spondet,  et  tractum,  cui  nemo,  quod  est  inter  duo  c 
sacrifida,  sdlicet  colombanim  et  torturum.  Tractus 
verba  congruenlia  sui  officii  babent.  Illa  quae  sunt 
in  Septuagesima  tribuUtionem  eonant,  ut  est  illud, 
De  profundi9clamaviad  le,  Domine  (Ps.  cxxix) ;  quae 
in  Sexagedma,  opportuniutem  fogae  quttrunt,  ut 
est  illud  :  Vt  fugiant  a  faeie  areus  (P«.  lix),  et  sic 
caetera  ddnceps  coigicere  possumus.  Laudate  Domt- 
iwm  mnnee  gentes  (Ps.  cxvi),  laetiUam  neopbytoram 
et  noper  ordinatoram  significat.  De  istis  sat  est. 
Revertendum  est  ad  volucres,  sdlicet  colombas  et 
tttrtuies,  quae  significant  responsorinm  et  tractom, 
de  qoibtts  didl  Beda  in  tracUto  soper  Lucam  :  Vo- 
IttCfes  hae  pro  cantn  gemitos  babeot.  Non  immerito 


daUone  aeternae  beiitiae»  Um  laeUtiam  dectornm 
quam  laodem  Domini  ad  memoriam  redadt.  In  quo 
non  oportet  aliquid  sinistrum  sonare,  sed  totum 
dextram,  quale  est  in  fulura  viu.  Illi  sunt  recti  ver- 
sus  per  quos  revertimor  ad  Allduia,  qui  laetitiam 
Ecdesiae  et  Demini  laudem  sine  tristitia  retineot, 
sicot  sunt,  DomtJiits  refnavif,  deeorem  induit  (PsuL 
XXIX,  xcvi).  Et,  Domimcj  ro^iuivtl»  exsultet  terra 
{PsaL  cxLv).  Et,  Lauda^  anima  mea^  Dominum  (Psal. 
xcix).  Et,  Jubilate  Deo  omms  terra  (Psal.  cxxv),  et 
caeteri  tales.  In  responsorio  seminavimus,  in  allekiia 
metimus.  De  qua  re  dicit  PsalmisU  ;  Qui  seminani 
In  /acrymts,  in  exsultatiotu  metent. 
CAPUT  XIV. 
Quid  sit  inter  Aliduia  et  Tractum. 

Hoc  est  inter  AUetuia  et  tractum^  qnod  AUelwa 
ketitiam  sive  laudem  Domino,  iraciiM  vero  aliquando 
tribolationem,  aliquando  laetitiam  sonat.  Tribulatio- 
nem,  nt,  De  profundis;  ut,  Commovisti;  ui,  Qui 
habitat;  ut,  Ad  te  levavi  oeulos  meos;  nt,  Scepe  expu- 
gnaverunt  me;  ut,  Deuf,  Deus  meus.  Laetitiam,  ut 
Juhitate  Domino ;  ut,  Qui  eonfidunt  in  Domino ;  ut, 
Laudate  Dominum.  Post  doos  tribulationis  tertiu» 
occorrit  iaetttiae,  qoonlam  post  duos  dies  sepulturae, 
tertius  occorrit  resorreclionis.  Snnt  etenim  duo 
genera  componctionis :  unum  timoris,  et  aUerani 
amoris.  Timor  in  dodius  dividitttr,  de  qoibits  didt 
Isaias :  Eeee  ego  tienio,  cogitationes  et  opera  ut  eon- 


lacrymas  bnmUwm  designant,  qttibos  plurimum  in     ^^^^  ^^^   ^^,j    y^^^  j^  cogiuUonibus  eom- 
ipdsetiambonisoperibusindigemosjqoiaetsiboM  Cogiuiiones  verba  sont  animi,  et 


esse  qoae  agimiis,  noverimus,  qoa  Umen  districtione 
a  Dommo  examinanda,  qua  a  nobis  perseverantia 
siut  eonsommanda,  nesdmas.  Et  iteram  :  Hoc  sane 
inier  tartoris  et  coiombae  significanUam  disUt,  qood 
eoioffiba,  quae  gregatim  conversari,  volare,  et  ge- 
mere  consuevit,  et  acUvaa  vitae  frequenUam  de- 
monstrat,  de  qua  didtur  :  Muitieudinis  eredeniium 
erat  cor  unum  et  anima  tina,  iiec  quisquam  eorum 
qua  pomdebanS^  aiiquid  suum  esse  dicebat^  sed  erani 
iUis  omnia  communia  (AcL  iv);  turtur  vero,  qui 
dognlariuu  gaodet,  adeo  ut  si  conjogem  caso  per^ 
diderit,  solus  exinde  permaneat,  specalaUvae  vtlae 
cubnina  denontiat,  qnia  et  paucoram  est  isU  virtus. 


radices  verboram  sonanlium.  Ainor  singQlaris  est. 

Uoum  scit  amare  et  petere»  onum  illud  de  quo  pro- 

pbeU  dicit :  I/iiampolti  a  Demino^  kane  requiram  ut 

inhabitem  in  domo  Domim  (Psal.  xxiv^. 

CAPUT  XV. 

De  exepoliatione  easularum» 

Ministri  casola  se  ezount  quando  lectons  sive 

caotoris  offidnm  assmnunl.  In  lectoris  offido  et 

cantoris  aliquod  genus  miliUae  exprimitor,  soli  enim 

miliunU  in  lectione,  sive  in  vocls  modolaUone.  Haec 

offlcia  agendo  extra  dioram  exeunt.  Quid  hoc  aliod 

significat,  nisi  iter  qood  arripnimos  pro  commmii 


fl«5  AMALARH  PRESBYTERl  METENSIS  K^ 

necesftiute  fratrum  ?  ei  jam  Ulia  sant  illa  opera  quae  A  Vi).  Siqaidem  feceral  Salomon  basim  «neam,  el  po- 


signanlur  per  casulam,  ut  non  possint  observari  in 
Itinere.  Unde  Beda  m  tracUtn  super  Lucam  :  At 
Tcro  famem,  sitim,  vigilias,  nudiutem,  lectionem, 
psalmodiaro,  orationem,  laborem  operandi,  doctri* 
nam,  silenlium,  ct  caslera  hujusmodi,  si  quis  semper 
exsequenda  puUverit,  non  modo  se  bonim  fructu 
privabit,  sed  et  noUm  indiscret»  obstinationis,  imo 
stultiti»  pervicacis,  iocurret  f .  Albam  sine  casula 
porut  lector  seu  cantor  in  singulari  ofScio,  quando 
prudenter  et  strenue  agit  conlra  oblecUmenU  mun* 
di,  et  lalem  se  pnebet.  fratribus  in  necessiutibus 
temporalibus,  ut  a  pturibus  possil  imitari. 
CAPUT  XVI. 
De  iabutis. 

^  Scribit  Beda  in  tractau  Esdrae :  Landabunt  antem 
Dominum  Levitae  per  manus  David,  sive  in  organis 
qu»  ipse  fecit,  sive  psalmos  quos  ipse  instituit,  con- 
cinenles.  Eorum  vice  eantor  sive  altqua  necessiute 
legendi  tenet  tabulas  iii  manibus,  ut  flguret  iHud 
Psalmistae :  Laudent  nomen  ejus  in  choro  et  tympano, 
et  psaUerio  psallant  ei.  Unde  Auguslinus  in  eodem 
psafano  :  Quare  assomit  tympanum  et  psriterium? 
ut  non  aola  voce  laudet,  sed  et  opere.  Tabul»  quas 
cantor  io  manntenet,  soleot  fieri  de  osse,  quia  for- 
tem  perseverantiam  sigmint  bonarum  cogiutionum 
et  bonorum  operum^  juxu  Evangelium  :  Qui  autem 
peneveraverit  usque  in  finem,  hic  sahus  erit  (Psal. 
cxLix).  Yel  signaut  dileclionem  Dei  ei  proximi  : 
Qua  dilectio  nisi  opera  habeat,  vana  est  (Matih.  x). 
Quapropter  tenentur  in  mano,  ut  dilectio  vocia 
exerceaiur  per  opus.  Unde  idera  qui  supra  ia 
psalmo  cenlesimo  quadragesimonono :  Quando  assu- 
mit  tympanum  et  psallerium,  manus  eoncinunt  voci : 
sic  et  tu  si  quaiido  cantas  AUeluia,  porrigas  et  pa- 
nem  esurienti,  vestias  nudum,  suscipias  peregri- 
num,  non  sola  vox  sonai,  sedet  manus  consonani, 
quia  verbis  facU  concordant.  f  Yersus  A//Wttta  tan« 
git  cantorem  interius,  ut  cogiiet  in  quo  debeat  iau- 
dare  Dominum,  aut  in  quo  laeUri.  Ikec  jubilaiio» 
quam  cautores  Sequeniiam  vocant,  slatum  illum  ad 
mentem  nostram  ducit,  quando  non  erit  necessaria 
k>ctttio  verborum,  sed  sola  cogiutione  mens  menti 
monstrabit»  quod  retinet  in  se.  Finitur  bic  seconda 


periocha  pr^dicatioois.  Usque  ad  memoratum  sU-  D  7~'""'  T;  7"*'  ^*  «^  ^"^^,  ^' 
tum  eurrit  sermo  n«EdicaUoni..  «n.«  «Ur.  ^^.      ^^^  ^"'^  ahud  quam  super  polpitui 


tum  currit  sermo  praedicaaonis,  quas  ultra  suni 
velau  sunt  alis  serapbin.- 

CAPUT  XVIf. 
De  ascensu  in  pnlpitum. 
Lectoretcantor  in  gradum  ascendunt  more  anli- 
quorum,  juxu  quod  scripttim  est  in  Esdra  :  StetU 
autem  Esdras  scriba  super  §raduM  Hgneum,  quem 
fecerai  ad  toquendum  (//  Esd.  viii).  Et  paulo  post  : 
Super  universum  quippe  populum  eminebat.  Hujus 
loci,  ut  Bcda  ait  in  eodem,  videtur  meminisse  Scri- 
ptura  Paraiipomenon,  ubi  dictum  est,  quia  stetit 
Saioroou  coram  aluri  Domini  ex  adverso  universae 
muliiluJlnis  Isracl,  ei  extendit  mantis  suas  (//  Pur, 


siierat  eam  in  medio  basilicae,  balientem  quinqoe  cu- 
bitos  longitudinis «  et  quinque  cuhitos  Jatitudiiiia,  et 
tres  cubitos  in  altum  stetitque  super  eam.  lo  medio 
naraque  basilicae,  in  medio  dicit  atrii  sacerdoliuB, 
qu«  basilica  major  alrionim  exleriomm  omd  ex 
parte  templi  erat  circumdau.  De  quibus  saperius  in 
eodem  libro  scriptnm  est :  Fecit  etiam  aHium  saeer* 
dolumt  ei  basUicam  grandem.  Veruffl  qoia  Salomon 
quasi  rex,  basem  fecit  seBeam,  porro  Esdns  qna^ 
minoris  potenUie ,  gradum  ad  loqueodara  ligneom 
constituit,  Sicut.etiam  Salomoa  sive  Mofses  alur« 
holocaasti  feceruot  ameum,  pro  quo  filii  transmi- 
gratlonis  reposuerunt  lapideum.  Sed  non  esl  potan- 
dum,  imnoris  sacramentum  perfecfloais  ligtteom 

B  gradum,  quem  basem  habere  aeneam.  QwkI  enim 
ssepe  diclum  est,  sicut  aea  pro  dlutamiuie  perdu^ 
raadi,  vel  suaviute  sonandi,  divinis  competil  sacra- 
mentis,  qu»  nuUa  aaeculorum  longitodine  deicifmi, 
et  in  omnem  terram  exivit  soous  eonim  {Ps.  xnn), 
iU  etiam  ligoum  eisdem  aptissime  coBgmil,  propier 
videlicet  trophseum  Dominic»  paasionis.  Super  uni- 
versum  «rgo  populum  ponlifex  emiaet  quaodo  is  qoi 
gradum  doetoris  accipil,  merito  vitae  perfedioris 
acUonem  vulgi  IraDSoeiuliU  Stal  notem  ia  fradu 
Ugneo,  qoem  feeerat  ad  loqueiidon,  qoaodo  singii- 
lari  imiutione  Dominicae  passioois  idliosiera  ae 
caeteris  facit.  Unde  merito  ftduciam  libere  Terbora 
Dei  praedicandi  obtinet.  Nam  qui  possionem  Domini 
pro  suo  modulo  contemiiit  imiuri,  necdvm  gradmu 

C  ligneum,  unde  infirois  sopereniiueat,  ascendil.  Ideo- 

que  necesse  est  tatis  scriba  trepidus  praecei^  Do- 

mini  praedicet,  timena  sive  erubesceos  ea  qvae  ipae 

non  £ecit,  aliis  facieoda  praeponere. 

CAPUT  XVIII. 

De  diaconi  ascensione  in  iribunal. 

Tribunal  voeat  Cyprianus  gradum,  super  foera 

ascendit  diaconus  ad  legendura,  scribens  ad  cleran 

et  plebem  de  Gelerino  coniessore  leclore  ordiaaio. 

iEstimatum  est  a  mea  parvitate,  ut  sanotior  cogao- 

scatur  dignitas  diaconi,  et  raagnitudo  minislerii  ejos 

verba  ipsius  Cypriani  pooenda,  ae  poslea  nostraa 

ordinera  :  Huoc  ad  oos,  fratres  ditedissimly  cuai 

tanu  Domini  dignatione  venientem  leslinonio  et 

rairaculoejus  ipsius,  qui  se  persecutus  fuerai,  iliu- 

I?  id  esi 


soper  Iribonal  Eeclesi»  oportebat  imponi,  vl  lod 
altioris  celsiute  sobnixus,  et  plebi  oniversae  pio  ho- 
noris  sui  clariute  oonspicuus ,  I^t  prmeqiU  ei 
EvangeUora  Domiai,  quae  fortiter  ac  Itdeliler  sequi- 
tur  :  Vox  Dominum  confessa,  in  his  qoae  Doninos 
locuttts  est  audiatur?  Viderit  an  sit  dlierior  grados 
ad  quem  proHscisoi  [profici]  in  Ecclesia  possit?  Nthil 
est  in  quo  magis  confessor  fralribus  prosit ,  quam 
ui  cura  Evangelica ,  lectio  de  ore  ejus  sudilor,  ledo- 
ris  fidem  quisquis  audierit,  imitetur.  Juageadusin 
lectione  Aurelio  fuerat,  cum  quo  el  divinl  honoris 
soeieute  conjunctus  esU  El  paslo  posl :  Dos  tamen 
lectores  iuUrim  constitutos  sciaiis,  quia  oportehil 


1125  D£  ECGLESIASTICIS  OFnCIIS  UBRI  IV.  —  LIB.  ID.  im 

luceroa  supcr  camlelabrum  poni,  unde  omnibus  lu-  A  geliit  Ghria  tibi^  Domine  {Luc.  ?in).Hoe  oraio,  mu- 

niat  se  signo  sanctas  crucit  ad  coDfirmanda  ea,  qii^-e 


ceat  (Luc.  xi)  :  et  gloriosos  vuitus  in  loco  alliore 
constitui «  ubi  ab  omni  fratemitate  circumstante 
coDipecti  iocitamentum  gloriae  Tidentibus  prasbeant. 
Nunc  reyertamur  ad  ordinem.  Usque  nuDC  sedimus 
more  veteris  eonsueUidinis ,  ut  praetiilimus  sive  ob 
adraoDitionem,  qua  aionemur,  quomodo  Deo  cantare 
debeamus  secundum  Apostoium  diceutem ,  Camntet 
ei  ^Uente$  in  cordibni  veetri$.  (Eph,  v).  Modo  siir« 
gendum  est  ad  verba  EvaDgelii.  Anastasius  aatione 
Booiaiius,  ex  patre  Maximo,  ut  legitur  in  gestis  epi- 
scopaiibus  :  Uic  constituit ,  ut  quotiescunque  Evan- 
gelia  sancta  recitantur,  sacerdotes  non  sederent,  sed 
y^  curvi  starenu  Deiade  pooit  episcopus  tbymiama  io 
tburibttlura  super  prunas,  ut  suavem  odoreraexcitet. 


bene  eogitando  et  loqaendo  planuvit  in  menle.  Qoia 
roentio  facU  esl  de  signo  cnicis  in  fronte,  bonom 
est  intimare  eor  eam  polissimum  in  ea  parte  corpo- 
ris  fodaraus.  Sedes  verecondiae  in  fronte  solet  esse. 
Siquidera  Judaei  erubescunt  credere  in  ilium  quein 
Dorunt  crucifixum  :  ut  apostolus  Paulus  dicit ;  Nos 
atUem  pradicamu$  ChriUum  crucifixum^  Judcri$  qui- 
dem  $candalum  (I  Cor,  i).  Sed  nos  credimus  per 
Crucifixura  salvari,  de  cujus  nomine  Jud^ei  erube- 
scunt,  €jusque  nomiue  nos  credimus  muniri.  Atque 
ideo  in  fronte  signura  facimus  ,  ubi  sedes  verecun- 
diae  est,  sicut  jam  diximos.  Usque  ad  istod  officiuni 
bacttlis  sosteotabamur ;  modo,   ut  oportet  servos 


Tburibulom  corpus  Cbristi  significat,in  quo  est  ignis  B  ante  Dominom  stare,  bumiliter  stamos,  depoDeotes 


scilieet  Spiritus  sanctus  ;  ex  qoo  boous  odor  pro* 
cedit,  qoera  unusquisque  eJectorum  ad  se  vuk  rapere. 
Idem  odor  bonam  operationem  de  Cbristo  exire  de- 
moBStrat,  quam,  qui  vivere  vult ,  in  soum  cor  tra« 
jiciL  Post  boc  diaoonus  petit  a  saeerdote  benedictio- 
oem,  saeerdos  ei  dicit :  Dominu$  $it  in  corde  fiio,  ei 
in  labiie  lats^  InleDdat  diligenler  diaconus  ut  cor 
^tts  com  Dominicis  verbis  vadat,  et  nou  sil  infro* 
ctuosa  oratio  sacerdotis.  Domiaum  in  mente  teneat, 
quera  SQScipit  per  benedietionem  sacerdotis,  et  ul 
noD  (^xbaleot  verba  iraposita,  neve  introeant  nociva, 
sigDo  erucis  facto  roaou  saoerdotis  super  caput  ip- 
sios,  rauDitur.  Deinde  vadit  ad  altare  ut  ind&suroat 
Evangelium  ad  legendum.  Altare  Hierusalem  potesi 


bacolos  e  raanibus.  Quod  potest  nos  separare  ab 
opere  Judaeorora,  qui  dabant  arundinem  in  manu 
Cbristi.  Sed  non  abhorret  a  vero,  si  uostra  humili- 
tas  per  bacuiorom  positiooem  demonstretur  in  coo- 
spe^u  Doraini.  Doo  cerei«  qui  porlantur  ante  Evan- 
geiiora  legem  et  prophelas  dcsignant  prsecessissc 
Evangelicam  doctrinam  :  thuribulum  vero ,  opinio- 
nem  bonarum  virtutum  :  procedenlem  de  Cfaristo. 
Ipsom  thuribulum  io  irilNUial  asceodit  aote  Evange* 
lium,  ot  ibi  suavem  odorem  ministrel.  Chrisli  enini 
hona  opera  prsecesseruni  Evangelicam  doctrimim. 
ut  Lucas  testatur  in  Ael.  apostol.:  QutB  ccepi»  Jehu$ 
facere  el  docere  (Act,  i)^  Prius  fecit ,  el  postea  d<H 
cuit.  Excdlentior  locus,  in  quo  Evangeiium  legitMr, 


designare,  ut  praetulimus ,  de  qua  exivii  Evangelioa  ^  eminentissimam  doclrinam  Evangelicae  praedicaiiiA- 


imedicatio ,  sioot  scriplum  esl :  De  Sion  exivit  iex^ 
et  verbum  Domini  de  Hieru$alem  (I$a.  ii) :  vel  ipsios 
Domini  corpus,in  quo  sunt  verba  EvangeUi,videlicol 
boDse  nuntiationis.  Ipse  praecepit  apostolis  prsadicaro 
Evangelium  omni  crealurae  (Marc.  xvi).  Ipse  dixit: 
Verba  qum  e§o  ioquer  vobie,  $inritu$  et  viia  $un$ 
(Joan.  vi).  Chrislus  vila.  Verba  quae  locutus  est  in 
Evaogelio  continentur.  Diaconns  qoi  portal  Evange- 
geliom  Cbristi  pes  esl.  Portat  Evangeliom  Id  sinislro 
brachio,  per  quod  s^Acator  temporaUs  vita,  obi 
oeeesse  esi  praedicari  Evaogelium.  SaloUnte  dia- 
coDo,  congmit  ul  omDis  popolus  ad  eom  versus  sit. 
PoBl  hoc  sacerdos  el  omnis  populus  verfil  se  ad 
orieolem,  usqite  dum  diaeonos  iocipial  ad  DoroiDuin 


dIs,  alque  manilestissiroam  auclorilatem  judieaDdi 
slgnai.  Stalos  cereorom  moostrai  inferiorem  esse 
legera  el  prophelas  Evaogello.  Evangelio  reposito 
post  lectionem  in  loco  soo  cerel  exsliDgoontor,  quia 
finita  praedicatlone  EvaDgelil ,  lex  et  prophelia  ces- 
sabuDt.  Evangelium  quod  a  prime  tempore  adven- 
tos  episcopi  quievit  In  altari  osque  ad  Dovissiraam 
lobam  diaconi ,  illiid  tempus  significat,  quo  necesse 
esl  ilkid  praedicari.  Praecedens  offidom  praedlcattone 
Chfisli  osqoe  ad  horam  passiomis  demonslrat,  et 
suorom  praedicalorom  usque  in  finem  mundi*  ei 
ullra.  Sequeos  opus  passionis  Chrisli  ei  resorrectio- 
nis,  aiqoe  id  ccelos  asceosfoDis,  similiter  suorom 
vel  sacrificlom,  vel  monlficaiioDem ,  el  resurreclio- 


loqui,  el  facioot  crocera  in  fronlibos  eorum.  Neqoe  ^  nem  per  confessionera  atqoe  sosplriom  in  coelum 


hoc  frostra  accipiendum  est :  qood  Infixil  saeerdos 
per  suam  deprecationem  in  corde  diaconi  :  boc 
unusquisque  fidelis  studeat  Infigere  animo  soo.  Dia- 
cono  qoia  non  est  liciium  propler  verba  composita, 
sequehtia  sancti  Evangelii  secundum  quemconque 
Evangelisiam  orare,  praevenit  eoro  major  benedi- 
eere :  sive  quia  majore  benedictione  indiget,  qui  ira* 
dilsemiDa  Evaogelil,  qoam  qoi  accipit.  Sed  popolos 
ioterim  deprecelur  Deum ,  ne  diabotus  anferal 
verba  Evangelii  de  corde  cjus,  neqoe  petrosa  sint 
corda,  neve  duroosa  vel  splnosa :  sed  terra  bona,  oi 
frocioin  bonuro  posslt  acclpere  et  frocttficare.  Dlcal 
salteni,  qui  proraptior  non  est,  ul  capial  verba  Evan- 


obi  andilori  sonl :  Yeniief  bemdieti  Patrie  mei ;  poe- 

ekdete  paratum  vobie  regnwtn  (Matth.  xxv). 

CAPUT  XIX. 

De  ofieio  qnod  voeatnr  offerenda. 

Finilis  prioribiis  oflidis  soperios  memoratis,  ofS^ 

ciom  introducltor,  in  qoo  eetebrator  oblatio  eoruniy 

qui  Domino  vou  soa  persolvont.  Primom  ad  memo- 

riam  redooenda  esl  oMalio  legaHs,  ac  delnde  Christi 

postremo  noslra.  Oblatio  legalis  babebat  duo  altaria : 

unoro  in  introftu  labemaculi ,  atteruro  in  tabema 

enlo.  Ailare  In  inlrollo  praefigorabal  praesens  ofti* 

eloro,  de  qno  scriplom  esl  In  libro  Exodi :  Po$mt  h 

tentorium  in  intraitu  tabernaeud,  et  altar^  holoceuw, 


i\:£!  AMALARn  PRESBTTERI  METENSIS  1128 

9ti  in  veMulo  ^eUimonH,  offeren$  in  eo  hotocauttum  A  vandum,  ponetque  Ulud  in  tabernaculo  leamonn  aH 

aliare :  et  mi$$a  aqua  lavabuni  tn  ea  Aaron  ei  fUii 
ejuB  manui  $ua$  et  pede$,f  quando  ingre$9uri  wnt 
t(d>emacutum  te$timonH ,  et  quando  aece$$mri  ad  al^ 
tare. 

Sttfficiant  i&U  iiiterim  de  Dblatione  Teteri  :  nQnc 
Yldeamus  Christi  oblationem.  Officium  qaod  nos  d> 
cimus  offerenda,  ab  ilio  loco  incboatur  nbi  saoerdos 
dicit,  Domiwm  voibi$cum  :  et  finitur  ubi  eioelsa  toco 
didt,  Per  omrna  $afcula  ueeulorum.  Ideo  exoelse  no^ 
-  Titsimam  profertur,  ut  andiatur  a  pofMilo,  et  pofuii 
responsione  confirmetur  oraiio. 

Gbristus  eniro  Tenire  dignatas  est  HienmaleBi  die 
Palmaram,  et  ibi  exspecUre  diem  immolaliontg 
so».  Omnis  retro  immoiatio  iUimi  prasfigimbai : 
B  in  iUo  oonsvmmata  est  oranis  immoiatio.  fai  eo  die 
deseendit  Dominas  de  monie  OliTeti,  Tenieale  ei 
obTiam  larba  muHa  (Mattk.  r).  Non  esl  dnbimn, 
quin  sahitaret  eam  seeuRdam  morem  bomim  anli- 
qa»  traditionis «  quem  eUam  nostra  non  solan  pe- 
rita  Ecclesia ,  sed  etiam  Tnigaris  tenet.  Solel  sa» 
obTianti  aliquid  Iwnum  optare  caosa  salntaiionis. 
Et  pnecipne,  propterea  diGimos  Rominnm  salnlasse 
latbKm  i^enienlem  sibi  obTiam,  quoniam  talia  erai 
consoetudo  ludaeorum,  aot  Augastimn  in  psalmo, 
Satpe  expugnaverunt  me  (P$,  cxxtin).  Nostris  ealm, 
ail,  fratres,  quando  transitar  per.  operanies,  esi 
consoetudo  ut  dicatur  illis :  Benediclio  Domim  tmper 
90$.  Et  magis  ista  consueludo  erat  in  genle  ludaeo- 
Nemo  transibat ,  et  Tidebat  aliquod  opos  in 


et  $ttcrificia  ut  Domtmis  imperat  (Exod.  xi). 

Pro  quilras  causis  oflerebatur,  Numerorum  Iil)er 
roanifestat,  dicens  in  capitulo  decimo  quinto  :  Lo^ 
quere  ad  filio$  hraet,  el  dieet  ad  eo$  :  Cnm  ingre$$i 
fueritie  terram  kabitationit  ve$trm ,  quam  ego  dabe 
vo6ti,  et  feceriti$  oblationem  Domino  in  holocau$tum 
et  victimam  pacificam ,  vota  $olvente$,  vei  eponte  offe- 
renie$  munera.  Est  el  alterum  genus  sacrificii  quia 
diMe  sunt  nostr»  oblationes :  una  est  per  mortifica- 
tionem  carnis,  aitera  in  olilatione  bonorum  operum, 
quae  utneque  oflbranlur  in  inlroitn  Ubernaculi ;  in 
pnesenti  Tiia  moriificare  caroem  oporlet  ei  bona 
opera  reddere.  De  secundo  sacrificio  memorams 
liber  ita  memorat  :  Erit  $acrificium  $imile  duarum 
deemarwm  qu<e  con$per$a  $ii  oieo  tertiet  parti$  kin, 
et  vinum  ad  libamentum  UHim  partie  eju$dem  men- 
emree  offeret  tn  odorem  ^uaeHatU  Domino  (Num.  xt). 
Et  qood  per  aacerdotis  manum  debeal  olferri ,  ma- 
nlfestaiur  in  Lct.  capil.  decimo  septimo  :  Idm 
offerre  debent  oaeerdoii  fiin  Uneel  hmia$  ma$ ,  quae 
oeeidunt  tn  agro ,  ui  eanetificeniur  Domino  ad  ooHum 
tabemucuH  teeHmonn,  eiimmoleni  ea$  koeiia$  padfi^ 
ca$  Domino  (II  Par,  ii). 

Ei  Hemm  inftraHpomenon  monslratar,  proqailNis 
tebos  sit  oflerendam :  Ingreen  $unt  quoque  $aeerdote$ 
ud  Eaeeltitm  regem^  et  iixemni  ei :  Saneiifieavimu$ 
omnem  d»mum  Domini^  et  akure  kolocautti,  el  post 
paaca  :  Coneurgeneque  diluculo  E%eckia$  rex,  aduna- 

mtontne$principe$cl»itati$,eta$eenditdomumDominit  

obiuieruntque$imuiiauro$$eptemjarietei$eptem^agno$  C  agro,  tcI  ib  Tinea,  Tcl  in  messe,  tcI  aiiquid 


$epiem^  et  fnteoe  $epiem,  pro  peccato,  pro  regno^  pro 
oanetuario^  pro  luda.  DixU  quoque  $acerdoiibu$  filHe 
Aaronf  ut  offerreni  $uper  aliare  Domino.  Docti  snrous 
Yeteri  Tesunienlo,'pro  quibas  ofl^erre  debeamus  sa- 
crificia,  BCtticel,  pro  Totis,  pro  spontaneis,  pro  pec- 
cato,  pro  regno,  pro  sanctuario^  pro  Juda.  Qaando 
adimplemar  ea  qm  in  tribulalione  promisimus,  pro 
Totis  facimas :  qaando  gratias  agtmus  de  perceptis, 
pro  sponlaneis :  qmndo  oompungimor  de  commis- 
ais,  pro  peccato :  quaado  recta  corda  pelimus  regi- 
bus,  pro  regno :  quando  stabititatem  sacrorum  gra- 
duum,  pro  sanctoafio  :  quando  pacem  et  unanimita- 
lem  populi,  pfo  luda.  Inlerim  cantus  celebratus  in 

tempio   Domini,  dicente  eodem  Paraiipomenon  :      ^ ,. 

ConeiHuit  quoque  Levitao  iu  damo  Domim  cum  cgm-^  Duta  enim  sacerdos  suscipil  oblationes,  canlores 


C|06- 

modi ,  non  licebat  transire  sine  benedlctione.  HaBe 
consuetodo  manet  usqne  bodie  in  noslra  Eodesia, 
qoando  transitaro  facirons  de  uno  ofBcio  ad  altemm, 
quasi  nnper  introeamus  ad  operarios,  salutamus  cos 
TCibis  benedictione  plenis.  Postea  dicit  saoerdos, 
Oremut.  Nisi  Cbrisli  Tirtus  replesset  corda  turba- 
ram  ad  orationem ,  non  ei  canerent  Um  magnificas 
laudes.  Oratione  enim  serenatar  cor  ad  eognoaoen- 
dnm  Dominom.  Puritas  lintei  quod  ponitQr  in  al- 
tari,  puritatem  mentium  eoram  stgnal,  qui  Domino 
cantabant.  Eamdem  puritatem,qua  repleTeral  corda 
cantaniium ,  requirebat  in  lemplo  quando  cjeeil 
tnde  Tendenles  et  ementes,  dicens :  Seriptum  e$i  : 
Domu$  mea  domu$  oraiiomt  vocabiiur  (Matik,  xxi). 


baH$  et  p$alterii$  ei  diharit^  $eeundum  di$po$kionem 
David  (//  Par.  xxix).  Et  paoloposl :  Cimi^  ofer- 
reniur  holoeaueta^  cetperuni  lattdee  canere  Dondno^ 
et  clangere  lnMs,  atque  in  liJMriM  orgame^  qucr  David 
rex  repererai ,  conerepare,  OtntH  attiem  turba  ado- 
raniOt  cautoree  qui  tertebani  tubae  erani  in  offieio  euo^ 
donec  compiefeiur  holocau$tum.  Cumque  fudia  e$$et 
obtatio,  ineurvaiut  e$i  rex,  ei  omne$  qui  erant  cum  eo, 
ei  adaraveruni* 

Sed  anteqoam  iflgrederentur  sacerdotes  ad  holo- 
cansla,  laTabaol  manus  soas,  ut  scriptum  esl  in 
libio  Exodi.  Loeutueque  e$i  Dominu$  ad  Mogeen^  di- 
Facie$  et  labrum  mnanm  cum  baei  $ua  ad  ^ 


cantant.  Quandiu  enim  torba  canubat,  JIomuim  t« 
exeei$i$  (Joan.  i),  Christus  TOta  eoram  suscipiebaU 
OMatione  suscepta,  sacerdos  redit  ad  alUre,  at  in 
eo  disponat  siTe  ipse,  siTC  diaconus  oblationes  co- 
ram  Domino,  quas  illi  immolataras  esi  in  seqnAili- 
bas  missse  (E$a.  lti).  Chrislus  enim,  posl  nooepu 
TOU  cantantiam,  Hierasalem  et  templam  Domini  in- 
iraTit,  in  qoo  erat  alure,  ibiqoe  se  pnesenttTil  sibi, 
Deoque  Patri  ad  immolationem  fatoram.  Fosaea  di- 
cit  sacerdos  SecreUm,  ut  secreta  Christi,  qom  ilio 
lempore  agebantur,  nobis  ad  memoriam  ducaniar. 
AogastlBam  legamus  super  Joannem  (rrod.  tt),  ofai 
exponit  Cbrislam  Teniaee  ad  diem  featam  sceDape- 


il£'J 


DE  ECCLESUSTICIS  OFFICliS  IJBRI  IV. 


LIB.  III. 


iizo 


gix,  non  mauireste,  sedquasi  iii  occalto,  ila,  inquil :  A  (riusecus  latet.  UndeAuguslinus  in  libro  deciino  dc 


Manifestetur  ergo,  tollatur  veluin,  appareat,  quod 
erat  $»ecretum.  Omnia  qux  dicla  sunt  anliquo  po- 
puJo  Israel  in  multiplici  Scriptura  sanctfle  legis,  qua: 
agerent  sive  in  sacrificiis,  sive  insacerdotiis,  sive  in 
dicbus  festis,  et  omnino  in  quibuslibet  rebus,  quibus 
Deuui  colebant,  quaeeunque  illis  dicta  et  pnecepta 
sant,  umbrae  fuerunt  fiiturorum,  qnse  implentur  in 
Cbrislo  unde  dicit  Apostolus :  Quotqnot  enim  promis- 
sionei  Dei^  in  iUoetiam  (JI  Cor,  i),  id  est,  in  Christo 
implet;c  sunt.  Ex  liis  dictis  intelligere  possumus, 
cujus  vice  secretam  dicat  sacerdos.  Agnus  paschalis 
latebat  in  Christo,  qul  iinmolandus  crat.  Hoc  erat 
secretum  apostolis,  erat  secretum  caeteris  fidelibus 
qul  cum  eo  erant :  erat  secretum  popuio  Judxorum 


Civitate  Dci,  c.  19  :  Qui  autcm  puUnt  b«c  visibiiia 
sacrificia  diis  aliis  congrucre  :  iiii  vcro  tanquam  in- 
visibili  invisibilia,  msgora  aiajori,  roeiioriqnc  meliora, 
qualia  sunt  purx  mentis  et  booae  volunlatis  olllcia, 
profecio  nesciunt  hxc  itn  essc  signa  iiiorum,  sicut 
verba  sonantia  signa  sunt  rcrum.  Quocirca  sicut 
orantes  atque  laudantes  ad  eum  dirigimus  sacrifi' 
cantes  voces  cui  res  ipsas  in  corile  quas  significa- 
nius,  ofierinius  :  iht  sacrificantes  non  alteri  visiLile 
sacrificium  ofTerendum  esse  noveriu:us,  quamilli, 
cujus  in  cordibus  nostris  invisibilc  sacrificium  nos 
ipsi  esse  debemus.  f  Susceptis  oblationibus,  rever* 
titur  ad  allare ,  disponente  diacono  oblaus  super 
alure,  more  primorum  seplem  diaconorum.    Lavat 


usque  ad  diem  coRnre,  quo  ipse  apertius  manifesiare  B  sacerdos  manus  suas  more  priorum  sacerdotum»  ut 

extersae  sint  a  Uctu  coromunium  manuum,  atqu» 
tcrrcno  panc.  Quae  lavatio  manus,  munditiam  cor- 
dis  signat  pei  lacrymas  et  coinpunctiones,sicotBeda 
iu  libro  iii,  cap.  14,  de  taberuaculo  et  vasis  cjus  re- 
fert.  Recte,  inquit,  pro  aluri  [prope  altare]  boio- 
causli  labrum  ponitur,  in  quo  abluti  sacerdotes,  in- 
grediantur  Ubcrnaculum,  et  tbymiama  Domino  ioeen- 
dant.  Duobus  namque  modis  lacrymarum  et  com- 
punctiouum  ^tus  distinguitur.  Et  posC  pauca :  Ne- 
que  enim  quisquam  de  plebe  ibi  lavari,  aed  ipse  pon- 
tifex  jussus  est,  et  Qlii  pjuSt  Tidelicetsacerdotesgra- 
dus  inferioris,  quia  magnonim  virorani,  sicnt  perfe- 
ctior  viu,  sic  et  compunctio  solet  esie  sublimior.  Et 
iterum  :  Quod  si  in  persona  Aaron  iptunk  magniim 


dignatns  est  passioncm  suam.  Usqse  ad  iilum  diem 
protenditur  secreta  sacerdotis.  Moraliter  in  pra^- 
senti  officio  alure  nostrum  prxfiguratur  ab  alt:iri 
bolocausti,  quo  iiniuolabantur  victimx  pro  peccato, 
pro  regno,  pro  sanctuario,  pro  Juda,  pro  votis,  pro 
sponUneis.  Has  oblaliones  quolidie  habemns  in  no- 
stra  Ecclesia  :  easdem  per  luanus  sacerdotis  oQeri- 
mus.  AUare  nostrum  dcsignat  in  praesenti  genera- 
leni  vium  justorum,  qui  carncm  suam  crncifigere 
quotidie  cum  vitiis  et  concnplscentiis,  atque  in  bo- 
stiam  viventeni  Deo  oflerre  soleot :  si  altare  quod 
pnefiguralur  ab  aluri  hqlocausti,  signiflcat  genera- 
icm  vium  justomin,  obiationes  quae  in  eo  offerun- 
lur,  eorom  cogitationes  et  bona  opera  designant. 


Redeamus  ad  initium  pncsentis  oflicii.  Saluut  epi-  C  pontilicem  Dominum  saWatorem  accipere  volanms, 

consUt  oliam  cum  bujus  aqua  labri  prius,  quam  ad 
alUre  oblaturus  intraret,  esse  lotum  :  Qoia,  prius- 
quam  tbymiama  sui  sacrosancti  oorporis  propter  sa- 
luiem^nostram  in  altari  crucis  incenderet,  pro  nostri 
ainore  etiam  iacrymas  fudit,  qood  in  rcsnrrectione 
Lazari  cdeberrime  innotuit.  CanUntibus  adhuc  ean- 
toribus,  va Jit  sacerdos  ad  altare,  et  orat :  Quod  cae- 
tcros  prsemonuit  facere,  agit.  Oratpiiosiiis  piopriis 
delictis  remissionem,utdignussU  accodere  adaltare, 
et  ad  Uctum  obbiUrum,  ne  fiat  iili  quod  factom  est 
BethsamitilMis,  qui  temere  viderunt  arcam  Domini, 
de  quo  scribitur  in  libro  Samuelis  :  P$r€u$$ii  autem 
de  viru  Beih$mnUibu$t  eo  quod  vidissent  aream  Do- 
mitti,  et  pereuait  ie  poj^lo  $eptuaginla  viros^  et  quin- 


scopus  popumm,  deprecando  nt  Doniinus.  sit  cum 
iUo.  Populus  e  contra  orat  pro  sacerdote,  ut  simol 
cum  suospiritu  sit  Dominus  cuin  els.  Haec  saluUtio 
iutroitum  deroonstrat  ad  aliud  officium.  Postea  dicit, 
Oremus^  adnionctque  ut  unusquisqueofferentiumsese 
ad  suam  conscicntiara  introducat.  Si  quis  habet  ad 
iuimolandum,  immolet,  id  est,  si  quis  conscius  est 
propiii  vitii,  rogct  ut  mucrone  invisiliili  feriatur  ; 
si  quis  habet  volunlariuni  sacrificium,  sive  sponU- 
neum,  sive  pro  quacunque  re  sit,  precetur  anteqnam 
de  manu  ejus  exeat,  ut  acceptabile  sit  Domino,  nec 
dcspiciatur,  sicut  despectum  est  Gain,  qula  non  rccte 
offerebat  (Gen.u).  Interim  poiiitursindon  in  altare. 
Sindone  qoam  solemas  corporale  nominare,  admo- 


neturomnis  :  scilicet  popolus  et  minislri  altaris,  ^  quaginta  mitlia  plebi$  (I  Reg,  vi).    Deinde  suscipit 


necnonet  sacerdos,  ut  sicut  illud  linteum  castigatum 
estab  omni  naturali viridiuie  et  humore,  iu  sitmens 
offerentiura  ab  omni  carnali  cupiditale,  ct  sicut  illud 
nitct  suo  splendore,'  ita  intentio  offerentium  simpli- 
ciute  nitcat  corani  Deo.  Dein  transit  saccrdos  ad 
suscipiendas  oblationes :  interim  cantores  canunt 
more  antiquorum,  ut  jam  prjetuliinus,  sive  turba- 
rum,  qoae  cantabant  Christo  vcnienti  Ilierusalem. 
Populus  dat  oblationes  suas,  id  est,  paneni  et  vinuni 
secundum  ordincm  Helchisedcch.  Panis  quem  offert 
et  vinum  exprimunt  omiiia  desideria  pia  intrinsecus 
laientia,  sive  sint  pro  imniolatione,  seu  pro  hostia 
viva.  Qiiod  foris  agilur,  signum  est  iilius  quod  in- 
Patrol.  CV. 


oblationessacerdotom  etdiaconoram,  quibus  licitum 
est  accedcre  ad  alUre.  Accipit  ^tiam  ab  arcbidia- 
coiio  doas :  unam  pro  se,  et  alteram  pro  diacono. 
Ex  thuribulo  quod  superimponil 'post  orationcm,  de- 
monstrat  per  quem  ei  propitiari  possit  Deus :  videli- 
cet  per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum ,  cujus 
corpus  designat  thuribulum,  de  quo  scriptum  cst  in 
Exodo,  ttf  offerant  in  ea  thymiama  Domino^  ne  forte 
moriantur  (Exod,  xxx).  Unde  Beda  memoratus. 
Mors  etenim  timenda  cst  animxspiritalis  et  xterna, 
si  qui  ad  miuisterium  alUris  electus,  thymiama  ora- 
tionumDeo  reddere  negligit.  Diaconus  aquam  miscei 
vino.  Carhoc  faciat.Cyprianu$(Cypr.  lib.  n,ep.3) 

36 


1131  '  AMALARII  PRESBYTERI  METENSIS 

iiionslrat  aii  Qntrinum,  de  sacramenlo  Dominici  ca-  A  quam  Denm  cogilare  debere 
liels.  iKcens  :  Qtiando  autem  in  ealice  vino  aqua 
j  niiscetur,  Ghrlsto  populus  adunatur,  et  credenlium 
plebs  el,  in  quem  credidit  copulatur  el  jnngilur.  Quas 
copuiatio  et  conjunctio  aqnae  et  vini  sic  miscetur  in 
<caliee  Domini,  ut  commistio  illa  ab  invicem  lion  pos-> 
fitt  separari 


ii: 


Unde  Ecclcsiam,  id  est,  plebem  in  Ec- 
elesia  Qonslilulam,  lideliter  et  flrmiterineoquod  cre- 
didii  perseverantem,  nuila  res  separare  poterit  a 
Christo,  quo  minus  hxreat  semper  et  maneat  indivi- 
doa  dllcclio.  Sic  autem  in  sanctiilcando  calice  Domini 
olR;ni  aqua  sola  non  potest,  qnomodo  et  vinum  so- 
him  Donpotest.  Namsi  vinum  tantum  quis  ofTerat, 
sangnis  ChrisU  incipit  esse  sine  nobis,  si  vero  aqua 
^it  8ola,plebsincipitesse  »neChristo.  Quandoautem 


Clandatnr  contra  ad- 
versarium  pectus,  et  soK  Deo  pateat,  necad  ae  bo- 
stem  Dei  tempore  orationis  adire  paliatur.  Obrepit 
enim  frequenter,  et  penetrat,  et  subiUlter  fallens, 
preces  nostras  a  Deo  avocat,  ut  aliud  habeamus  in 
corde,  et  alind  in  voce,  quando  intentione  sincera 
Deum  debeat  non  vocis  sonus,  sed  animns  et  sen- 
sus  ortre  :  quae  autem  segnitia  esl :  alienari  et  capi 
ineptis  cogitationibus  et  profanis,  oum  Denm  de- 
precaris?  quasi  sit  aliud,  quod  magisdebeas  cogilarc 
quam  id  quod  cum  Deo  loqueris.  Quomodo  te  a  Deo 
audiri  poslulas,  cum  te  ipse  non  audlas?  vis  esse 
Deum  ttii  memorem,  cum  rogas,  quando  tu  ipsetiii 
memor  non  sis  ?  Hoc  est  de  eo  hoste  in  toiQm  non 
cavcre,  hoc  est,  quando  oras  Denm,  majestatem  Dei 


ntnimque  miscetur,  etadnnatione  confusa  sibi  invi-  B  orationis  negligentia  offendere,  hoc  est  vigilareocn- 


eem  copulaiur  tunc  sacramentum  spiritaleet  coeleste 
pcrfldtar. 

Si  vero  caliz  Domini  non  est  aqna  sola,  aut  vinum 
aolum,  nisi  utramque  sibi  misceatur :  quomodo  nec 
corpQS  Domlni  potest  esse  farina  sola  aut  aqua  sola 
Blai  atmmqne  adunatum  fherit  et  copulatunn,  et  pa- 
nis  QAbis  eompage  solidalum.  Qiio  et  Ipso  sacramento 
populua  noster  ostenditur  adunatus,  ut  quemadmo- 
dum  gran»  multa  in  unum  collecta  et  commoliia  ct 
eonmista  panem  unum  fadnnt :  sic  in  Chrislo,  qui 
esi  pams  coelestis  nnum  scimus  esse  corpus,  cuicon- 
luneina  Bit  noster  numerus  et  adunaius.  Oninis  po- 
pidus  inirans  ecclesiam,  debei  sacriflcium  Deo  of-- 
ferre  :  At  cantore9,qul  smii  genere  Levitarum,  pro- 
pier  iDStantem  neeessiiatem  cantandi,  non  habent  li-  ^ 
centiam  hnc  illueque  discurrendl,  ut  ^guli  offerani 
cnm  caeteHs.  Slatutum  esi  eis,  ui  penltus  non  slnt 
eilorres  a  sacrificlo,  eustodire  aquam  et  hanc  unam 
offerre  pro  csdteris.  Popalus  offert  vinum,  cantores 
aquam.  Sieui  vinum  et  aqua  unum  fiuni  in  calice, 
sie  populua  ei  eaniorea  in  corpore  Christi.  Cantores 
moK  levitarum  antiquorum,  qui  omnia  necessarla 
tabernacoli  providebant,  quaerant  aquam  ad  foniem, 
et  serveni  eam  coopertam  usque  ad  tempus  sacri- 
ficii,  ei  tunc  mundam  eam  offerant.  Postea  ponit  ca- 
licem  ia  altaridiaconus^  et  sudarium  suumin  dextro 
oormi  aliaris  :  Esi  babile  ad  boc,  ut  quidquid  acces- 
seriisordidi/illo  tergaiur,  et  sacerdoiis  mundissi- 
mom  maneat.    Si  per  incuriam  saeerdoiis  anie  lio- 


lis,  et  corde  dormire  cum  debeat  Christianus,  et  com 
dormit  oculis,  corde  vigilare  sicut  scriptom  est  ex 
persona  Ecclesix  loquentis  in  Caniico  canticonim  : 
Flgo  dormio,  et  cormeum  rigitat  {Cant.  v).  Quapro- 
pter  sollicite  et  cante  Aposiolus  admonet  dicens : 
In$tantts  orationi,  vigitantei  in  ea  {Col,  iv)  docens 
scilicet,  et  ostendciis  eos  impetrare  quod  postulani 
de  eo  posse,  quos  Deus  videai  iu  oratione  vigilare. 
Oranies  autetn,  non  in  fructuosis  et  nudis  precibus 
ad  Deum  veniant.  Inefficax  petitio  est,  cum  preca- 
iur  Denm  sterilis  oratio.  Nam  cum  omms  arhor  mon 
faciens  fructnm ,  excidatur ,  et  in  ignem  miitamr 
{Matth,  111  et  vii) :  utique  et  scrmo  non  hahens  fni- 
ctom  promereri  Denm  non  potest,  quia  nulb  opera- 
tione  fecundus  est.  Et  idcirco  Scriptura  divina  in- 
siruit,  dicens  :  Bona  c$t  oratio  cum  jejunio  et  elee^ 
mosyna  {Tob.  xii).  Quo  facto,  reverlilur  ad  populum 
sacerdos,  ei  precatur  ut  oreni  pro  illo,  quatenus  di- 
gnus  sit  univers»  plebis  oblatlonem  offerre  Domino. 
Praesentes  adorationes  praelibatx  sunt  inParalipome- 
non  abi  orat  turba  cantantibus  levitis.  P6st  holo- 
c^ustum  nempe  incnrvatus  estrex,  et  omnispopulus 
(//  Par.  vii).  Andixidicere,  quoJ  plebs  eadem  bora 
tres  versicnlos  cantet  pro  sacerdote  :  Mittat  tibi  Do- 
minus  auxUiwn  de  sancto  (Pm/.xix),  etdoos  se- 
qneBies. 

CAPUT  XX 
t>e  secrettt, 
Sequitur  secreta.  Secreta  ideonomiaalur,  qnia  s(** 


ram  sacrificU  aliquae  macolje  InhaeBerant  variamm      creto  dicitur.    Iii  hac  primo  norainaiur  hostia  sire 


tentationum,  has  suo  sudario  detergai.  Hora  sacri- 
ficii  ita  vigilet,  ut  nullae  possint  inhaerere,  quaoium 
bumana  fragilitas  siiiit^quin  illico  r^Uantnrin  osiio 
suggesiionis,  ac  quiela  menie  pro  peccatis  aUorum 
intercedat.  Unde  Cyprianos  in  sermone  6  de  oratioiie 
Dominica  :  Quando  autem  stamus  ad  oraiionero, 
dUectissimi,  vigilare  et  incumbere  ad  preces  toto 
corde  debemus. .  Cogitalio  omnis  carnalis  et  saecula- 
?is  abscedat»  nec  qnidquam  tunc  animus,  quam  id 
solum  cogitet  quod  precatur.  Ideo  ei  sacerdos  ante 
erationem  praefatione  prsmissa,  parai  fratrum  men> 
les,  dicendo,  Sursumcorda:  ut  dum  respondei  plebs, 
UaJbemm  ad  Dominum,  adnionealur,.  nibil  aiiud  se 


sacrificium,  oblaiio,  in  hac  precaiur  sacerdos  per 
eamdero  hostiam  purg-.iri  usqneipiaque.  Saoerdoiisso- 
lius  est  soH  Deo  offerre  sacrificium,ac  ideo  qniaDeo 
cogilationibus  loquiinur,  non  est  necessaria  vox  re- 
boans,  sed  verba,adboc  iantum,  ut  eisdeni  admonea- 
tur  sacerdos  quid  cogitare  debeai.  In  seqnenti  nani* 
que  oratioiie  (;Iamat  ad  populum,  ut  quod  ipse  jam 
habet,  habeat  et  iUe,  lioc  est,  sursum  cor,ac  deinde, 
ut  graiias  agat  Deo  pro  sereniiate  menlis.  Igilur 
hoc  necessario  extollitur  voce.  QHod  omnibus  Ucet 
simul  agere,  td  est  gratias  referre  Dco,  hoc  acdama- 
iur  :  Quod  ad  solum  sacerdotem  pcriinet,  id  esi,  im*  \ 
molatio  panis  et  vini^  secreto  agjtur.  Quanium  eniia 


ilo3  DE  ECCLESlASTiaS  OFFICIIS  LIBRl  IV.  —  LIB.  IH.  1154 

\iaiua  prxstabat  in  Veteri  TesUmento  ad  Domini  A  pognet,  nihil  de  conscienlia  pcccali.unde  coiUurbcn- 
sacrificium,  postquam  ducla  eral  ad  oslium  taberna- 
culi  [Levii.  I  v),  tantum  pnestat  sacriiicium  in  prima  po- 


f  itione  aitaris.   Noopotesljauimutari  nequc  in  me- 
iius  neque  in  deterius. 

CATOT  XXL 

De  hymno  anie  pa$sionem  Domini ,  sive  preepaTa- 
lione. 
Hymnus  ideo  dicitur,  quia  refertus  est  gratiaruro 
artione,  ei  laudibus  angelorum;  praeparatio,  qnia 
pnral  fratrum  mentcs  ad  honestatcui  dcceutein  con- 
ventui  sanctoniro  angelorum,  qui  solent  adessc  con- 
secrationi  corporis  Cbristi,  et  ad  ipsam  reverentiam 
tantxconsecrationis.  Ac  iJeo  excelsavocecaniatur. 
OiTtcium  boc  incboatur  a  salutaiione  quaedicitur  ante 


tur  ac  paveant,  babentes :  ^ed  dulcium  profusione 
lacrymarum  optantes  venire  et  parere  ante  faciem 
Domini. 

Obialio  quae  superposita  est  in  prioro  ofOcio, 
Deo  deputaia  est,  ac  per  hoc  sanctidcata,  id  est, 
a  terrenisseparau,  et  cmleslibus  depotaU  :  la  isu 
observalur  usquedum  ex  ea  Oat  corpus  Domini,  hae 
postea  assumatur  in  coelum.  Intimatum  est  hanc 
prxparalionemqux  celobratur  in  alUri  thymiaroatis, 
sacrificium  angelorum  ad  memoriam  nobis  reducere, 
ac  ideo  quod  dicit  sacerdos,  Quam  laudam  angeli^ 
angdorum  sacrificium  est.  In  angelis  archangelos 
intelligimus.  Dominationum  sacrificium,  adhorUtto, 
in  quibus  priucipatus  inielligimus.  Sicut  domiuatio- 


Sur$um  corda^  elfiniiur  iu  byamo,Saiicfus,  sanctus^  B  nes  subjecta  sibi  babent  angdorum  agmina,  quibus 

mira  potentia  priccminet,  sic  et  principatus  spiriins 
bonorum  angelorum,  quibus  ad  explenda  divioa 
minisleria  principantur.  Qtii  dominanlur,  priaei- 
puntur.  Poiestatum  tremor,  cilorumque  viriulam- 
que  ac  beatorum  seraphin  agminum  soeieias  san* 
cU.  CcbIos  pro  tbronis  positos  inldligimufi,  quia  cqr- 
lum  scdes  Dei  dicitur;  hisque  conjungimus  cheni» 
bin,  super  quse  dicitur  Deus  sedere,  sicut  psalmus, 
Qni  tedei^  inquit,  zuper  cherubin,  oppare  {PMi^ 
I.XXIX).  His  novem  ordinibus  praeiibaiis,  ordo  deci'- 
mus  conditionis  bumanae  adnexus  est,  ex  cujus  voce 
dicil  sacerdos,  Cum  quibrn  ei  no$tras  voc€$  ut  ad- 
mitti  jubea$  deprecamur.  Hyiimus  sequens,  qui  ad- 
,  ditus  cst  primxvo  hymno  a  Sixto  pipa  additus  est, 
'  ut  in  gestis  pontificalibus  legitur.  la  eaim  seriplun 
esl :  Hic  consliluit  ut  intra  aclionem  sacerdotis  in- 
cipiens  populus  hymnum  decanlaret :  Sanciu$^  mm- 
ciu$f  $anctu$f  Dominu$  Deu$  Sabaoih,  IJem  bymnus 
borum  duorum  ordinum  voces  contiuet :  Ordo  an* 
gelorum  dicit,  Sancluu,  $anciu$^  sancttt$^  Dominu$ 
Deu$  Sabaothf  pieni  $nni  caeli  et  ierra  §loria  tua; 
ordo  bominum  dicit ;  Ho$anna  in  ej^el$i$^  benediciu$ 
qui  vemi  in  nomine  Domini,  Quam  partem  hymni 
canlavil  turba  die  Palraanmi  pr.-ccedens  Dominum 
Jerusalem.  Jam  diximus  dc  altari,  quid  signiftcet, 
dicendum  est  de  sudario.  Sudarium  jacens  in  altari 
signiflcat  laborem  quem  habent  angoli  in  niiniste  io 
bumano,  sive  pcrfecti  viri,  qui  non  cessant  orarc 


$anau$y  praesens  oOicioro  tempus  illud  nobis  ad  me- 
moriam  reducit  quando  Cbristus  in  coena  ascendit  in 
coenaculum  magnum  slratum,  ct  ibi  multa  locutus 
est  cum  discipulis  {Maith,  xxvi),  et  hymnum  retulit 
Deo  patri,  quem  Joannes  commcmorat,  usquc  dum 
exiret  in  monlem  Olivcti.  ibi  giatias  egtl  DoO|  ibi 
hymnum  canUvil,  in  quo  precatiis  cst  Patrem,  ut 
servaret  discipulos  suos  a  malo,  dicendo  :  Non  rogo 
ui  ioUat  to$  de  mundo^$ed  ut  $erve$  eos  a  malo  {Joan, ' 
xvii).  Et  ut  sancti  permaneant,  subjunxil :  Sancti' 
fica  eo$  in  ceritate,  £t  ilerum  :  Et  pro  et$  sancliftco 
meipsum,  ut  $int  ei  ipsi  sanctilicali  in  veritale :  £t  ut 
in  corlum  iranscantdicit  in  sequentibus :  Pater^  quos 
dedisti  mihi  volo  ut  ubi  ego  $um  ei  illi  $int  mecum^ 
ui  videani  claritaUm  meamfquam  dedisti  mi/ii  ;jux(a 
hunc  sensum,  altare  est  mensa  Domini,  in  qua  con- 
vivabaiur  cum  discipulis  suis :  Corporale,  linteum 
quo  erat  ipse  praecinctus  :  sudarium  labor  de  Juda 
proditore.  Hunc  ordinem  sequitur  sacerdos  :  Cum 
snu  auditoribus  asccnditin  coenaculum  quando  dicit, 
Sursum  corda  :  Auditores  respondent :  Habemu$  ad 
Donunum.  Quod  precatus  est  pro  se  in  praefatiooe, 
ut  cor  suum  esset  alienum  a  vinculis  mundanis,  hoc 
uunc  monet  auditores  suos,  ut  pro  unto  dono  gra- 
iias  agant  Deo  :  Auditores  confirmant  dignum  ei 
jiistuni  ita  esse,  et  cxtera,  usqueper  Christum  Do- 
ininum  nostrum.  Pcr  quem  recouciliati  sumus  Deo, 
per  ilium  noslras  graliarum  acliones  oflerimus  :  et 


quia  nonsolum  ea  renovata  sunt  per  Christum  :  quas  p  pro  nostra  fragilitate.  Corporale  vero  inlentionem 

non  ficUm.  Stant  intcnm  episcopi  sive  sacerdotes 
seu  diaconi  post  pontificem,  subdiaconi  vero  In  facic 
ejus.  Ibi  illud  adimpletur  quod  in  memorato  coena- 
culo  dicit  Dominus  discipulis  suis  secundum  Lucam: 
Rege$  geutium  dominantur  eorum^  et  qm  poteeiaiem 
kabenl  $uper  eos,  benefici  tocaninr  :  ro$  autem  non 
$ic ;  $ed  qui  major  e$t  in  vobi$^  fiai  sicut  junior  :  ei 
qui  prace$$or  est,  sicui  mini$trator,  Nam  quis  major 
e$i,  qui  recumbit  anqui  mini$irai?  Nonne  qui  recum' 
bii :  Eg6  auiem  in  medio  ve$iri  ^um^  ianquam  qui  mi' 
ni$irai  {Luc.  xxn).  Muilos  discipulos  Christi  do- 
ctrina  habebat,  de  quibus  eraui  itli  centura  viginti 
qui  die  Penlecostes  simul  inventi  sunt  in  una  domo. 
De  Ipsis  erat  Joseph  ab  Arimaihia,  discipulus  Jesa 


sunt  in  terra,  sed  eiiam  quse  iu  ccelis,  recoiit  ccele- 
siium  laudes.  Quia  cnim  de  sacrificio  agitur,  resUi 
ui  et  gratiarum  actiones,  quas  sacerdos  ufferi  pro 
sacrificio  ejos  accipiamus  :  ei  minisLeria  angelorum 
qnae  recoluntur  in  praesenti  hymno,  pro  eorum  sa- 
crificio.  Ilkid  intendenduin  est  in  omnibus  ofliciis 
immoUtionis,  tali  nomine  censendum  esse  visibile 
aitare,  qualeestcoroflerenlium.  Temporequohymnus 
ante  passionem  celebratur,  altare  nostrum  aptatur 
alUre  tbymiamatum  ,  quod  significat  specialem 
quorumdain  perfeclorum  vitam,  eorum  sciiicet,  qui 
uiajori  mentis  perfeciione,  exslioctis  prorsus  ac  so- 
pitis  iUccebris  omnibus  carnis,  sola  Domino  oratio- 
nuui  voU  oflerunt,  nihi!  quidem  de  carne  qu«id  se  im- 


1135 


AMALAKIi  PRESBYTEIU  METENSIS 


11^1) 


occuUus  propier  metum  Judxornm  [Joan.  xix) :  et  A  sed  perseveranti»  coelestis  rcgni  gtorin  donatnr. 


ipse  bajuHitor  aquae,  qui  suscepit  eum  in  coenaculo 
sue,  cui  dominus  mandaTit,  DicU  tibi  magiiter  [Lttc, 
xxii).  Hi  denique  sive  essent  corporali  positione  in 
coenacttio,  quando  Dominus  coenavit,  seu  non  fo* 
rent,  taoien  ejus  obsequio  non  deerant,  sicut  is  non 
defuit  qui  stravit  coenaculum  'magnum.  Hos  credi- 
mus  designari  per  subdiaconos,  qui  in  facie  stant, 
stcut  stelit  ille  sive  per  prxsentiam  suam,  seu  per 
minlsterium,  ciijus  erat  coenaculum  :  sive  mulieres 
qnsc  perseveranmt  in  passione  Domini,  de  quibus 
Gregorius  de  Moralibus  scribit  (Lib.  xiv,  c.  23) : 
Sed  «um  «d  crucis  heram  venlum  est,  cjus  disct- 
pulos  gravis  ex  pcrsecutione  iudaeorum  timor  inva- 
sit,  fugerunt  singuli,  mulieres  astiteruirt.  Quasi  ergo 


quia  nimirum  perseverantia ,  quae  alio  nomine  con- 
siantia  vocatur,  robur  quoddam  et  fortitudo  metitts, 
cunctarumque,  ut  ita  dixerim,est  columna  virtutum, 
quae  cum  bene  recta  et  firma  consistit,  nihii  esi^ 
certius,  nihil  tutius  bonis  moribus  -f,  Ipsi.stant 
inclinali,  donec  liberentur  a  mab.  Ht  enim  S!int 
apostoli  qui  magna  tribulatione  erant  oppressi; 
antequam  audircnt  Domini  resurrectionem ,  non  se 
audebant  erigere  ut  conflterentur  se  esse  Christi 
discipulos.  Hi  quamvis  in  passione  non  forent  prac- 
sentes,  tamen  perseverant  post  Christi  resurrectio- 
nem  in  tentatiouibus.  Non  enim  surgunt  ante  locem, 
de  qua  Psalmisia  dicil :  Vamtm  est  vobit  ante  lucem 
iurgere  [P$aL  cxxvi),  id  est,  vanum  est  gloriari  an- 


consumpta  carne  os  Domini  pelli  soas  adhuisit  [Job.  ^  tequam  resurgatis  a  mortuis.  At  qui  in  facie  stant. 


xix),  quia  fortitudo,  passionis  tempore  fugieotibus 
discipulis,  juita  se  mulieres  invenit.  Sietit  equidem 
aliquandiu  Petrus,  sed  po.t  territus  negavit.  Stetit 
etiam  Joannes,  cui  ipso  crucis  tempore  dietum  est, 
Ecce  mater  tua  (ioao.xix);  scd  perseverare  minime 
polnit,  quia  de  ipso  quoque  scriptum  est,  quod  ado- 
lesceM  quidam  tequebatur  illum  amictui  sindone  w- 
per  nudo,  et  tenuerunt  enm;  at  ille  rejectasindonet 
nudus  ffrofu^t  ab  eis  [Marc,  xiv).  Quo  etsi  postea  ot 
verba  sui  Redempioris  audiret,  aJ  horam  cni- 
cis  rcdiit,  prius  tamen  terriius  fugit.  Muiieres 
autem  non  solum  non  timuisse  neque  fugisse,  sed 
etiam  usque  ad  sepulcram   stetisse  memorantur. 


signant  discipulos  occultos  propter  raetum  Jutfxo- 
rum,  sive  mulicres,  quae  Christi  poterant  in  fncie 
persistere.  Soa  Inclinatione  subdiaconi  moestiUam 
eorom  signant  de  quibns  didt  idem  qoi  suprai  in 
eodem.  Mon  autem  Ideo  solus  mulierum  planctrs 
eum  sequebatur,  quia  non  innumerus  etiam  virorum 
prjesentiiim  coetus  de  ejus  erat  passione  moesiissi- 
mus,  sed  quia  femineus  quasi  contemptibilior  scxus 
liberius  poterat,  praesentibus  sacerdotibus,et  princi- 
pibus,  et  inagistratibus,  quid  contra  eos  senserit, 
oslentare,  qui  poteranl  non  dolere ,  quando  eum 
quem  nimio  amore  dilcxcrunt  et  iioverunt  innocen- 
tein,  ab  impiis  coinprenenili,  lignri,  duci  ante  eos. 


Diclt  ergo,  PeUimem^  consumptis  carnibus,  adfuBsit  ^  spui  in  faclein,  flagellarl,  cnicingi  videmnt?  QuiJ 


M  meum  [Job.  xix).  hoc  est,  Hi  qui  meae  fortitudini 
pfopinquius  inhxrere  debuerunt ,  passionis  meae 
tempore  timore  consumpti  sunt,  et  eas  quas  ad 
exteriora  miDisicria  posui,  ia  passione  mea  sine 
f«»miidine  inhairere  inihi  fldeliter  inveni. 

CAPUT  XXII. 
De  kymno,  Sancms,  sanclus,  sanctus. 
Post  hymnum  incboatum,  Sancius,  sanctus,  san» 
clus,  inclinant  se,  et  qui  relro  stant  ct  qui  in  facie, 
venerando  sciiicet  majestatem  diviuam  ct  incarna> 
lioneiu  Domini,  qux  introducta  sunt  pcr  cantum 
angelorum  ct  turbarum.  Angeioram  concentus,  di- 
cendo,  Sanctus^  sanctus^  sanctus^  Dominus  Deus  Sa~ 


signiflcet  eorum  erectio  ante  flniiani  oratiooem,  si 
Dominus  dederif,  congrais  in  locis  rocnstrabitur; 
nunc  dc  Te  igitur^  dicendum  est.  Ab  inilio  orationis 
us«]ue  locum  ubi  dicitur,  Et  in  eiec:orum  tuorum 
jubeas  grege  numerari  per  Christum  Dominum  no- 
strum,  celebratur  sacrificium  electoram  qtii  oon 
habent  in  carne  quod  eis  rcpugnet,  neqne  in  con- 
scientia  quod  conturbet.  Sicut  cnim  duo  altaria  erant 
in  tabernaculo  Moysis,  sive  in  templo  Salomonis, 
unum  thymiamatis,  alterum  holocausti,  iia  snnt 
duo  sacriilcia  sanct?»  Ccclesiae  :  uiraro  esl  io  qtM 
omnes  caraales  niotus  soplti  sunt,  de  quo  comiue- 
moravimus,  et  nunc  iteram  comraerooranduio  est; 
alterum  t^  in  quo  ncccsse  est  qnotidie  caroalcs 


bttotht  majestatcm   divinam  introducit :  lurbarum      _  .  ^ . ,  .....      j.      j 

•       ^  .  .                        j.      j      «     j-     .  Tk  nioius  maclare,  de  qiio  m  postenoribus  dtoenduiB 
vero,  Domim  incarnationem,  diccndo  :  Benedtctui  D  ^^   ^^  «««««....  .i.^L.  •u_:«^..:.  -^.  ^-  ... 

qui  venit  in  nomine  Domini^  Hosanna  in  excelsis. 


CAPIJT  XXIli. 
De  Te  igttur. 
Perseverant  retro  slanies  indinali  usque  dum 
ftniatur  omuis  pKesens  oratio,  id  esi,  usque  dum 
dicator  post  orationera-Dominicatn,  Sed  libera  nos 
a  malo,  Quod  eniin  sequitur,  usque,  Per  omnia  sa:- 
cula  swculorumt  expositio  est  novissimx  pctitionis 
Dominicx  orationis.  Uli  eniin  sunt  quibus  Dominus 
dixil :  Vos  autem  estis  qui  permansistis  mecum  in  ten- 
tationibus  meis ,  et  ego  dispono  vobis^  sicut  disposuit 
mihi  Pater  meus  regnum  (Luc.  xxii).  Unde  Beda  in 
ir.claiu  su|H^-  Lucain?   Non  iiichoationi  patieutis, 


est.  in  proraptu  altare  thymiamatis  est  ex  otroqoe 
officlo,  capltis  SGiiicet  et  corporis,  osque  ad  tocnin 
de  quo  superius  titulatum  est.  Nunc  vero  reddendum 
est  cur  oralio  praescns  et  prsefatio  secrete  dicantor 
ex  sermone  Cyprianl  de  Doirinica  oratione  [Serm. 
6) :  Sit,  inquit,  orancibus  sermo  et  precatio  cnro 
disciplina,  quietem  conliiiens  et  pudorem.  Cogiie- 
mus  nos  sub  conspectu  Dei  stare,  placcndum  e&t 
divinis  oculis  ct  habitu  corporis,  et  modo  vocis. 
Nam  ut  impudeniis  est  ciamoribus  strepere,  it3 
contra  congruit  verecunJo  modestis  precibus  orare. 
Denique  magisterio  siio  Dominus  secrelo  nos  orare 
praecepit,  in  abditis  et  semotis  locis,  in  cubilibos 
ipsis  (Mafth.  vi).  Quod  magis  convenit  fidei,  ul  srta* 


ri37 


Dtr  ECCLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRI  lY.  -^  LIR.  III. 


1158 


inusDoininai&ttbiqueesseprsesentem.audireoirines  A  ^ffm   tV/tim,  fiat  voluntat  tua   {Joan.  i\),  Quoil  iu 


etvidere,  et  majestatis  suae  plenitudine  in  abdita 
quoquc  et  occulia  penetrare,  sicut  scriptum  est: 
EffoDetts  af^propinquans  ^  et  non  Deus  de  longe;  >t 
abiconditus  fuerit  homo  in  absconditis^  ego  ergo  non 
tidebo  eum.  Nonne  rce/um  et  terram  ego  impleo  (Jer. 
xziii)  ?  £t  iterum :  In  omni  loco  oculi  Domini  contem- 
plantur  bono$  et  malos  {Prov.  xv).  Et  quando  in 
unum  cum  fratrihus  conTenimns,  et  sacrificiadiviiia 
cnm  Dei  sacerdotc  celebramns,  Terecnndise  et  disci 
plinx  memores  esse  debemus,  non  passim  ventilarc 
preces  nostras  inconditis  vocibus,  nec  peiitioiK^m 
eommendandam  modesto  Deo  tiimuliiiosa  loquaci- 
lale  jaclare,  qnia  Dens  non  vocis,  scd  cordis  aiiJi- 
t<ir  est;  nec  admoncndus  cst  clamorihns,  qni  co^x- 
tationes  hominum  videt,  probanie  Domino  ct  di- 
cenie  :  Quid  cogitatis  nequam  in  cordibus  vestris  ? 
{Lue.  v)  et  alio  loco  :  Et  sdent  omnes  Ecclesice  quia 
ego  sum  scrutator  renum  et  cordis  {Jer.  xv).  QuoJ 
Anna  in  primo  Rcgnm  libro,  Ecclesi:e  typuni 
portans,  cnstodit  et  serrat,  qux  Deum  non  clamosa 
petitione,  sed  lacile  et  modeste  intra  ipsas  pertoris 
latebras  precabatur,  et  loquebatur  prece  occulta, 
sed  manifesia  fide.  Loquebatur  non  voce,  sed  corde, 
quia  sic  Dominum  sciebat  audire,  et  impetravit  effi- 
caciter  quod  pettit,  quia  fideliter  postulavit.  Decla- 
rat  Scriplura  divina  qnre  dicit:  Loqujbatur  incorde 
suOf  et  labia  ejus  movebantur,  et  vox  ejus  non  audie- 
batur,  et  exaudivit  eam  Dominus  (/  Reg.  i).  Item 
lcgimus  in  Psalmis,  Dicite  in  cordibus  vestris,  ei  in 


Hieronymus :  Secundo  orat  ut  si  Ninive  aliter  sal«- 
vari  non  potest,  nisi  aruerit  cucurbita,  fiat  voluntas 
Patris.  Tertio  oravit  Cbristus  eumdem  sermonero, 
ut  ex  memorato  Ilieronymo  discinius,  qui  dioil, 
apostolomm  timorem  sequenti  poenilentia  raagi- 
stnim  impetrasse  corrigendum;  intelligimus  eum 
pro  sno  corpore,  id  est  apostoiis,  nunc  orasse. 
Eodem  numero,  id  est,  ternario,  sacerdos  voce  elc- 
clorum  complet  orationem  suam.  Sacrinciuro  est 
elec?orum  ad  Deum  Patrem,  per  Cbrisium  Dominuiu 
nostnim.  Haec  dona,  haec  munera,  hajc  sancta  sacri-r 
ficia  iilibata.  Dona  et  munera  unuin  sunt ,  juxrla 
qtiod  Danicl  respondit  Ballhasari,  qiiando  ci  promi- 
sit  purpuram  et  torquem  auream.  Munera,  inquil, 
B  tua  sinl  tibi,  et  dona  domus  tum  alteri  da  {Dan.  v). 
Hoc  unum  bis  reperitur,  quia  du«  rcs  oOeruntur 
Deo,  id  est,  panis  et  vinum.  Quaj  utneque  non  con- 
gruenter  possunt  plurali  numero  appellari.  Eteuiin 
in  pane  est  aqna  et  farina,  in  vino  aqua  ct  vinum. 
Idipsum  tertio  rcpetitur  :  Hvcc  sancla  sacrificin  f//f- 
bata.  Singulari  repelilione  duo  superiora  rccapitu- 
lantur,  qiioniam  in  uno  corpore  Chrisli  hxc  sacra- 
menta  continentur.  Sed  quoniam  potius  requirit 
Deua  sacriAcium  cordis,  quani  hoc  quod  extrinsccus 
ministraiur,  iii  corde  sacerdotis  volumus  hiterprc' 
tari  dona,  et  munera,  et  sacrificia  illibata.  Unde 
dicit  Augusiinus  lib.  x  de  Civitate  Dei,  cap.  5.  Dona 
ejus  ui  nobis,  nos  quoqiie  ipsos  vovemus  et  reddi- 
mus  ei.  Beoeficiorum  ejus  solemnitatibus,  feslis  ct 


cubilibus  vestris  compungimini  {Psal.  iv).  Per  Jerc-  ^  diebus  statutis  dicamus,  sacrainusque  memoriani» 


miam  quoque  bxc  eadem  Spiritus  sanctus  suggerit, 
et  docct,  dicens  :  In  sensu  auiem  tibi  debet  adorari 
Dominus  {Jer.  xxix).  Adoran§  autem,  fratres  dile- 
ctissimi,  nec  illud  ignoret  quemadmodum  in  templo 
cum  Pharisa»o  publicanus  oraverit  {Luc.  xviii), 
non  allevatis  in  coelum  impudcnter  oculis,  nec  ma- 
nibus  insolenter  creciis,  sed  pectus  suum  pulsans, 
et  peccata  intus  inclusa  contcstans,  divinae  miseri- 
cordia!  in.plorabal  anxilium  :  et  cnm  sibi  Pharisseus 
placeret,  sanctificari  hic  magis  meruit  qui  sic  ro- 
gavit;  qui  spem  saluiis  non  in  fiducia  innocentiae 
snse  posuit,  cum  innocens  nemo  sit,  sed  peccata 
confessus,  humiliter  rogavit,  et  exandivit  orantem. 


ne  volumine  temporum  ingrala  subrepat  oblivio, 
ei  sacrificamus  hostiam  humilitatis  et  laudis  in  ara 
cordis  igne  fervidam  charilatis.  Juxta  eumdem  Aur 
gustinum,  si  quisvult  dona  oflerre  Deo,  seipsum,. 
offerat ;  si  quis  muneia,  sxpius  memoretur  bcnefir 
ciorum  ejus;  si  quis  sacrificia  illibata,  humilitatein- 
que,  laudem  et  charitalem  offerat.  Dicil  idcm  in 
libro  memorato,  capite  quinto  :  Sacrificium  crgo 
visibile,  invisibiiis  sacrificii  sacramenlum,  id  cst» 
sacrum  signum  est.  Et  iii  sequenlibus  in  eodcm,^ 
capite  decimo  nono :  Quocirca,  sicut  orantes  aique 
laudantes  ad  eum  dirigimus  aacrificantes  voces, 
enjus  res  ipsas  in  corde  quas  slgnificamus,  offeri- 


qui  humil.bus  ignoscit.  Qnia  audivimus  ex  Cypriano  j.  mus,  ita  sacrificantes,  non  alteri  visibiic  sacrificium 


niodum  oralionis,  andiamus  ex  Te  igitur^  oraliones. 
Primo  vice  Cbristi  sacerdos  Ircs  orationes  exercet, 
sicut  Domiiuis  fecit  postquam  cxivit  iu  montem  Oli- 
veti  ante  traditionem  snam,  id  est,  pro  universali 
/Ecclesia,  et  pro  fralril>us  specialibus,  el  pro  choro 
sacerdotum.  Prima  oratio  Christi  est :  W\  Pater,  si 
possibile  est,  transeat  a  me  calix  iste  :  verumtamen 
non  sicul  ego  voloy  sed  sicut  tu  {Luc.  xxii).  Transferri 
a  se  calicem  postulat,  non  qiiidem  timorc  patiendi, 
sed  misericordia  prioris  populi,  ne  ab  illo  bibat 
c:ilicem  propinatum.  Unde  et  signnnter  non  dixit, 
Transfer  a  me  calicem,  sed,  caliccm  istuin,  hoo 
est  populi  Judaeorum.  Secunda  oratio  Christi  est : 
Pater  mi,  si  non  potest  hic  cafix  transire  nisi  bt- 


offerendum  esse  noverimns,  quam  illi  cujus  in  cor- 
dibus  nostris  invisibile  sacrificium  nosipsi  esse  de- 
bemus.  Quia,  Domiiio  miserante,  sacrificium  verum 
invenimus,  sequentia  Te  igitur^  prosequamur.  Se- 
qnitur :  /n  primis  quce  tibi  offerimus  pro  Ecclesia  tu9 
sancta  cathotica,  et  reliqna.  Memoratum  sacrificium 
pro  tribus  offertnr,  id  est,  pro  Ecclesia  sancta  uni- 
versali,  pro  specialibus  fratribus,  quorum  eleemo- 
synas  suscepimus  aut  munus,  aut  quorum  sponsores 
sumus  facti,  vcl  quorum  pncseutiam  intuemur  iii 
officio  inissae  nostrae,  quorum  tamen  sacrificium 
cst  laus ;  pro  nobis  ipsis  sacerdotlbos,  qui  conimu- 
nicamus  sanclae  Mariae  et  apostolis  in  ono  Domino* 
ut  in  omnibus  proleriione  Domiiu  muDiamur,  EU 


^,39  AMALARII  PRESBYTERI  METEiNSIS  *;V0 

iierum  :  Tria  sunt  sacriftcia  juxla  Prophetam.  quae  A  molalionem  scilicet  Chrteli ,  ^»|^._f^«^*'^.^^ 
reqnirilDeusa  iwbis,  8dlicetffl€cr«;«rficiiimrtitt-      '"'''' ---*.«-    !?.-«.«    rk-.-.„-  «^ 


ttUiam,  et  dUigere  misericordiam,  el  paratnm  esse  ire 
,'im  Domino  Deo  (MichecB  vi).  Facit  iudicium,  qui 
sc  ei  Tovel  ei  reddit,  ciijus  totus  esl,  el  omne 
fjuod  in  eo  esse  potesl  ex  his  qurc  sunl.  Idem  facil 
quando  indical  piiroo  orandum  essc  pro  pace  Ec- 
desiae  universaUs.  Dein  diltgit  nfusericordiam,  qui 
ex  praelerilis  beneficiis  gralias  agendo,  fulura  sihi 
acquirit.  Ipse  sibi  mullam  misericordiam  acqwiril, 
(lui  Deum  ad  poliora  provocai.  Idera  facil  miseri- 
cordiam  circa  fralres,  quando  specialiter  pro  eis 
deprccatur  Dominum.  VuU  paralus  esse  ut  eat  cum 
Domino  Deo,  qui  se  dicit  consortio  unius  Domini 

vadnnt  quocunque  .er.t  Dommus  (Apo*    x.v)    Ut  tenedictam.  auri^. 


NobJs  qwque  pecca$oribu$.  Etemih  Christii«  pro 
peccatoribus  descendit  ad  iminoland«m,  dicenle 
Paulo  ad  Timotbeum  :  Fideli$  $ermo  et  omal  ae- 
ceptione  digntu^  quia  ChrittusJeiUi venit  in  hnne  mun- 
dum  peccatorez  satvos  facere  ( /  Tim,  i).  Ipse  est  per 
qiiero  omne  sacrificittm  Deo  oflerlur,  quia  in  ee  cob- 
dila  suiit  omiira  quae  in  ccelis  sunl  et  qu»  ia  ierris. 
Ipse  cum  sit  Dominus  omnium  ,  voluit  bosiia  fieri 
pro  peccaloribus,  qui  non  poteraoi  Deo  sacrifieium 
oQerre,  ut  sua  imroolatione  recoiiciliarentur  Deo, 
quaienus  et  ipsi  non  forenl  infructoosi,  sed  possent 
offerre  sacrificium.  Quoniam  una  boslia  Cbristas 
oblains  esl  pro  justis  et  injuslis  {CoL  i),  idem  sacri- 
ficium  permanet  in  altari  qood  ante  posiivm  est. 


non  exorbitet  morUlis  a  reclo  iraraiie,  prop^cr 
periculum  praesenlis  viia,  rogai  ut  inoronibus  prp- 
icclioneDomini  muniatur.  In  bac  oralione  designat 
v.indon,  quaulum  ad  caput  perlinel,  humililatem 
Ciirisii,  quara  assumpsit  ex  lerreno  habiiu,  in  qua 
«ravit  Deum  Palrem,  Sudari^m  vero  quod  j;icel  in 
i<mm  aharis,  iaborem  suum,  quem  sustinuil  in 
oialione,  sicul  Lucas  dicit :  Et  factus  est  in  agonia, 
et  prolvjcius  orabat,  et  factus  est  sudor  ejus  sicut  gutta: 
sanguinis  decurrentis  in  terram  (Luc:  xxii).  His  ita 
praeiibatis,  dieil  pium  cor :  Hanc  igitur  oblattonem 
Mervitutis  nostriB  quwsumus,  Domine,  ut  placide  accir. 
pias,  In  hac  oratione  deprecalur  Deus  ul  dignelur 
>  ola  eleciorum  suorum  suscipere,  atque  ideo  ei  pnc- 


Deus  in  omnibus  qwesumus,  benedtctam^  ascrifAam, 
ratam^  rationabilem^  acceptabilem  facere  rfijfwrii. 
Quod  sic  exponendum  arbiiror ,  salvo  magislrorum 
Intelleclu  :  Quam  oblaHonem ,  qtiae  sic  oblaU  est 
ut  isla,  idest,  ea  devotionet  inomnibus,  liocest,  (ota 
cogitatione,  tota  vita,  loU>  inteilectu;  benedictem, 
sicut  haec  benedicta  est,  sacerdote  dicente,  Vt  ac- 
cepta  habeas  et  benedicas;  aseriptam  libi,  ut  hxc  de 
qiia  diclumest :  Quaisumust  DomifM,  ut  placalwM' 
cipias :  taiam,  id  esl  fidelem,  sicul  h«c  qoae  tibi  po^ 
recta  est  per  Christum  Dominum  nostniin  :  U 
Deus^  qufpsumus^  rationabilem,  aceeprabilemqne  fa- 
cere  digneris,  quatenus  hac  nobis  fiat  corpui  et  mh- 
guis  Domim  nostri  Jesu  Christi.  Quo  ordine  id  per-^ 


volaeleciorumsuorumsuscipere  aiquem««.iF^  C  ficienduin  sit,  ex  Domini   institutione  addisciit.r: 
senlantur  per  pronomen  demonslKUivum,  dicendo,  ..  .^^  manibussuiseiemploChrisii, 


accipi t  sacerdos  panem  manibus  suls  exemplo Christi, 
de  quo  dictum  est :  Accepil  panem  in  sancus  ac 
veneraliiles  manus  suas,  elreliqua;  simililer  ct  ca- 
licem,  dicente  Gypriano  ad  Caecilium  de  sacraineotc 
Dominici  calicis  (Ub.  ii,  ep.  3)  :  InYenimus  non 
obser^^ari  a  nobis  quod  mandalum  est,  nisi  eadeo) 
qux  Dominus  fecil  nos  quoque  faciamus,  et  caliccm 
pari  raiione  miscenlcs,  a  divioo  magislerio  non  «■ 
cedamus.  Quamvis  hoc  ilie  de  commixiione  vioi  et 
aqu«  ooDcIusisset,  laroen  de  loU  institutioDC  Uh 
minica  intclligere  possumus  adimplendam,  ia  q^ 
suum  mandaium  est  el  apostolorum  obscrvaiio. 
Caxterum,  de  crucibus  quas  solemus  diverso  modo 
facere  super  panero  el  vinum ,  non  est  quid  dicais 


llanc  igitur  obtationem,  cui  postea  additumest  a 
sancto  Gregorio,  Diesquenostros  in  tua  pace  dtspo- 
uas  elc.  Ostendit  nullum  securum  esse  pOsse  m 
prx^nti  sajculo,  de  sua  siabiliute  quamvis  esse 
perfecius  videaUir,  ac  ideo  necesse  forte  ut  sero- 
per  dcpreceniur  in  pace  disponi  suos  dies  m 
prasenti  s«culo,  et  iii  fuiuro  eripi  ab  aterna  dam- 
uaiione,  el  in-eleciorum  grege  Bumerari.  De  cor- 
«orali  et  sudario  dictum  est,  quanUim  ad  corpus 
pertinet.  Chrislus  postquam  oravil  pro  membns 
suis,  dixit  discipulls  suis  :  .Siir(^f(e,  eaini»*.  crce  ap^ 
vropinquabit  qut  me  traditurus  est  (Matth.  xxvi). 
Explanatio  Hieronymi  :  «on  nos  inveiiiaiil  quasi 

lat  phim  cor  electonim  suorum.  oWationem  suam 
Dominoprascmat,  et  pius  Dominus  seipsom  bis  per 
.luosimmolandos  eratDeoPatri.  Inhacoratlonesigm- 
flcat  sindon  sobsisiens  humiUtetem  mawmaro  in  qua 
Don  solum  dlgnatus  est  orare  pro  suis,  sed  euam 
tradi  to  manus  impiorom ;  sudarium  Tero,  laborem 
qiMai  sustinuit  ex  traditore. 

CAPOT  XXIV. 

De  inititntione  Dommea  in  conpekndo  eorput  et 

tajiguinem. 

Immobto  priore  saerificio  perfectorum.quod  con- 

slat  oraUonibus,  et  est  conjuncium  sacrificio  Ange- 

Unmi,  descenditur  ad  universale  sacriftcium ,  im- 


aliquo,  veipaucioresin  aliquo.  Si  Douiinus  q«a»*| 
benedixit  panem  fecisset  crucis  signaculom,  i|«» 
noruntquipraesentesfueront,  prasserUm  cub«* 
dum  erat  erectum  vexiUum  sancta  cnicis;  ic  nw» 
scimus  quia  necessaria  est,  <>«a»'^  .*^*^J*." 
exposiUone  Evangelii  Joannis,  homiliaM  =  W"  ' 
inquit,  quod  omnes  novenint.  signum  <;•'"'''• 'I 
cnicilixi  ChrisU?  Quod  sigiium  nisi  a*'"*""'' 
fronUbus  credenUum,  sive  ipsi  aqux.  ex  q«a  «f- 
nerantur  slve  oleo  quo  chrismatc  ""B'"'»"'» ''^  . 
criftclo  quo  alunuir,  nihil  horum  ntt  P»"'"''^' 
VUelur  raihi.«isemel  fucrit  facia  crox  »'f^\f^ 
el  vinum,  posse  sufficerc',  quia4)ominus  scmei  cn. 


4141 


DE  ECCLCSIASTiaS  OFFICUS  UBRl  IV.  --  LIB.  lU. 


flii 


Usus  est.  Nao  ab  re  esl  si  bis  figalur,  quia  pro  duo-  A  dona,  obnixe  precandum  esi  ut  dignelur  6uper  ea 


bus  populis  fixu6  est  Cbristiis.  At  si  figi  necesse  est 
iu  loco  ubi  diciliir  :  Aecipietu  panem^  seorsum  ne- 
cesse  est  ISgurelur  super  panem,  et  seorsum  super 
vinum,  secundum  modum  quo  Christus  usus  est  in 
acceptioae  panis  et  calicis.  In  eo  pane  commendavit 
Cbrisfus  corpus  suum,  el  in  calice  sanguinem  suum, 
atque  subjunxit  :  Uxc  quotiescunque  feccrilis,  in 
iitei  roemioriam  fjcietis.  Ilic  concrepant  verba  Do- 
minic£  mensu:  cuui  toto  o(ficio  missae.  Canitur  bic, 
Accipiens  panem,  et  reliqiia ,  quod  aeliUtur  a  sa> 
cerdote,  quando  siiscipit  oblatam  in  secrela'  missae 
aut  quando  liic  cam  elevat.  Gratias  agil  in  Uymno, 
Vere  dignum  et  justum  est :  boneJicit  in  prsesenti 
loco,  frangil  circa  communiooem.  Hic  credimus  na- 


respicere.  Unde  subditur  :  Supra  quce  propttio  ne  se- 
reno  vultu  respicere  digneris,  et  accepta  habere,  sicuti 
accepta  habere  dignatus  es  munera  pueri  tui  justi 
Abcl,  et  sacrificium  patriarcha:  nostri  Abrahce ,  et 
quod  libi  obtulit  summus  sacerdos  tuus  Melchisedech, 
sanctum  sacrificium  et  immaculatam  hostiam.  liogat 
sacerdos  Deum  Patrera  ut  ^icut  illo  tempore  respi- 
ccre  diguatus  est  super  munera  Abel  ei  sacrificium 
patriarcbaj,  necnon  et  Melchisedech ,  ila  super  pra;- 
sentia  vota,  qux  iniliuin  acceperunl  ab  immolationc 
Chrisli.  Dein  precalur  ut  suscipiantiir,  dicendo  : 
Supplices  te  rogamus,  omnipotens  Deus,  jube  hwc 
pr(rferri  per  manus  sancti  angeli  tui  in  sublime  altare 
tuum^  in  conspectum  divincc  majestatis  tuw^  ut  quot- 


turam  simpiiceni  panis  et  vini  mixti  verti  in  natu-  B  V^ol  cx  hac  aitaris  panicipatione  sacrosanctum  Filii 


raro  rationabilem  ,  scilicel  corporis  et  sanguinis 
Cbristi.  Sindon  jacens  io  altari  signat  linteum  quo 
erat  Dominus  proecinctus ,  et  sudarium ,  laborem 
quem  assumpsit  iu  lavationc  pedum  {Joan.  xiu) , 
sive  quem  sustinuit  pro  labore  Judx ;  altare,  men- 
sam  Domini. 

capi;t  XXV. 

De  aicensione  Christi  in  crucem, 
In  sacramento  panis  et  vini,  necnon  ctiam  iu  me- 
moria  mea,  passio  Christi  in  promptu  esl.  Dixit 
ipse  :  Hanc  quotiescunque  feceriliSf  in  mei  memo- 
riam  facielis  (/  Cor.  xi),  id  est,  quotiescunque 
bunc  pauem  et  caliccm  ixinedixeritis,  recordamini 
luese  nativitatis  secundum  humanitatem  passionis 


tui  corpus  ct  sanguinem  sumpserimus,  omni  bcnedi- 
ctione  coelesli  el  gratia  repleamur  per  Christum  Domi- 
num  nostrum.  Precatur  sacerdos  ut  pnesensoblaiio 
ita  sit  accepta  in  conspeclu  divinse  majeslalisj  qiia- 
tenus  sumpluri  eam,  siraul  fiant  coelesles  et  gratia 
Dci  repleti.  Mira  et  magna  fides  sanct»  Ecclesia^, 
quae  suis  oculis  videl  quod  mortalibus  deesl :  vidct 
quid  credere  debeat,  quamvis  nondum  videat  quod 
in  specie  est.  Credit  sacrificium  pnesens  per  an- 
gelorum  manus  deferri  ante  conspectum  Dpmini,  et 
sentit  mandendum  esse  ab  hnmano  ore.  Credlt 
namque  corpus  et  sanguinem  Domini  esse,  ac  hoc 
morsu  coelcsti  henedictione  impleri  animas  sumen- 
tium.  Nempe  Christus  oravit  in  cnice,   incipiens  a 


et  resurrectionis.   Quare  subdit  saccrdos  ex  voce  C  psalmo , /><»««,  Deus  meus,  usque  ad  versum,  In 

manus  tuas  commendo  spiritum  meum,  Posleu  incli- 
nato  capitCy  emisit  sptritum.  Sacerdos  inclinat  se,  et 
hoc  quod  vice  Chrisii  immolatum  est ,  Deo  Patri 
commenflat.  Sancita  est  passio  Christi  pro  nobis 
usquc  ad  istum  locum  ab  eo  loco  ubi  dicitur,  Unde 
et  memores.  Aliare  proesons  allare  est  crucis.  Iii 
isto  nos  peccatores,  qui  ex  genlihus  venimus,  rc- 
conciliati  sumus  Dco  ad  oflerenda  ci  sacrificia.  Sin- 
don  in  isto  humilitatem  illam  signat  qua  bumiliatus 
e*st  Pairi  usquc  ad  mortem.  Non  abhorret  a  vero,  si 
humiliias  dcsignetur  per  sindonem.  Augusrinus  scri- 
bit  in  psalmo  nonagesimo  secun  lo  :  Qui  eniro  hu- 
niilis  tunc  fuit,  quando  linteo  praecinctus  est,  et  la- 
vlt  pcdes  discipulorum.  Sudarium  vero,  bborem 


sua  et  plebis  :  Unde  et  memores ,  Domine ,  nos  tui 
serti;  sed  et  plebs  tua  ejusdem  Christi  Filii  tui  Do- 
mini  nostri  tam  beata:  passionis,  necnon  et  ab  inferis 
jresurrectioniSf  sed  et  in  ceelos  gloriosoe  ascensionis, 
offerimus  prcsclarce  majestati  tuce  de  tuis  donis  ac 
datis  hostiam  puram  ,  hostiam  sanctam,  hostiam 
immaculatam,  Sicut  in  superioribus  Christi  c«r- 
pus  est  vinum  in  sacramento  panis  et  vini,  atque 
in  memoria  mea ,  ita  in  pnesenti  ascendit  in  cm- 
eem.  Cordis  sacrificio  intendit  Deus.  Unde  Cy- 
prianus  in  sermone  de  oratione  Dominica  {Serm. 
G) :  Neque  eniin  in  sacriliciis,  qux  Abel  et  Cain 
primi  obtulerunt  {Gen.  iv),  munera  eorum  Deus  re- 
spexit,  sed  corda  intuebatur,  ut  illc  placeret  in  mu- 


nere  qui  placebat  in  corde.  f  De  donis  Dei  ac  daUs  ^  passionis.    Inclinatio   subdiaconorum  usque  modo 

mocstitiam  demonstrat  eorom  discipulorum,  qui- 
bus  Itcitnm  erat  perseverare  in  praesentia  Cbristi'; 
quando  flagellabatur,  omnfa  illa  agebantur  quae  de 
ejus  passione  leguntur,  tunc  potissimum  dolebant 
qui  ejus  erant  sectatores ;  at  postquam  emisit  spirl- 
tum,  scientes  non  jam  habere  persecutores,  unde 
rahiem  suain  amplins  in  ChrisU  corpns  expleani,  ut 
ipse  dicit  in  Evangelio  Lucae ,  Ne  terreamini  ab  his 
qui  occidunt  corpus,  et  post  hax  non  habent  ampHus 
quid  faciant  {Luc.  m) ,  consoiantur  aliquo  modo, 
et  erigunt  se,  aspicientes  in  dilectom  sibi  corpus 
quoiisque  pendet  in  cruce ,  maxime  cum  videnl 
multa  miracuia  fieri  unde  conturbari  poteninC  per. 


hosUam  puram,  ho&Xiam  sanctani,  hostiam  inuna- 
culatam,  ofTerimus,  quando,  chariiale  accensi,  ho- 
stiam  oflerimus  de  corde  puro,  et  conscienUa  bona, 
ct  fide  non  ficta  (/  Tim.  i).  Dc  qiia  hostia  in  prom- 
ptu  dicat ,  instituUo  sacramenti  subdendo  mani- 
festat ,  Panem  sanctum  vitce  ceterna: ,  calicem  satutis 
perpetucB.  Panis  vita;  cetcrna; ,  ct  calix  saluUs  perpe- 
tuae  Christus  est,  vel,  sicut  superius  dixi,  hosUa 
pura  est  panis,  hosUa  sancta,  calix  hosUa  immacu- 
lata,  utrumque  simul,  quia  unum  corpus  efliciunt. 
De  doois  ac  dalis  ita  possuinus  dicere :  Doua  sunt  in 
re  aeternn ,  data  in  opere,  temporali.  Et  quoniam 
a  iiobis  peccatoribns  vuU  Deus  offerri  sibi  sua  ipsa 


4:43 


AMALARII  PRESBlfTEEl  HETENSIS 


11 U 


s^eculorcs  et  obsequentcs  solari.  In  eodem  oflicio  A  moriente  Ghristo,  Deum   timenles,  aperU  coafcs- 


lavant  diaconi  manus,  quia  omnia  opera  sordiila  prio- 
ris  conyersationisChristi  passione  mundantur.  Quod 
si  nihil  aliud  Toluisset  ordo  ministerii  nostri  signi- 
ficare  in  lavatione  manus,  quam  ut  cautiore  cura 
prius  actus  suos  cogilatusque  diaconi  discuterent, 
cventilarent,  purgarent,  ac  sic  ad  participanda  fidci 
sacramenla  procederent,  quod  unusquisque  Ode- 
lium  debet  observarc,  ne  manducet  et  bibat  indignc 
corpus  Domini,  nuUo  modo  tali  in  loco  manus  lava- 
rcnt,  quia  aptius  possent  eas  lavarc  erecti  quam  in- 
clinati. 

CAPIT   XWI. 

De  corpore  Domini  post  cmissum  spiritum  in  cruce, 

et   tioitra  mortificatione  in  idipsum. 

Christus  enim  pr;Bg!istavit  mortem,  ut  nos  com- 
moreremur  peccatis.  Christus  mortuus  est  peccaio 
semcl,  nt  nos  moreremurviliis.  Dicit  Panius  -  Quiau- 
tem  surit  Christi,  carnem  suam  crucifixerunt  cum  vitiis 
et  concupiscentiis  (GaL\),  Haec  crucifixio  prxcipue 
ngitur  per  poenitcnliam.  Plures  sunt  qul  pcr  angu- 
sium  foramen  transeunt  ad  stabilitatem  contincntiaR, 
ac  idco,quantum  ad  moralem  sensum  pertinet,  recte 
prsesens  sacrificium  sacriflcium  poenitenii»  dicitur. 
Et  bene  ante  sacrlflcium  pccn|tentium  celebratur  pas- 
hio  Christi,  ut  magis  inflrmos  provocet  ad  saUibrem 
;>olioncm.  Unde  dicit  Joannes  Cbrysostomus  in  ser- 
mone  quarto  ad  Hebrxos  :  Sicut  cnim  medicus  non 
babcns  nccessitatem  ex  cibis  qui  aegrolo  prxparan- 


sionis  voce  gloriflcant  :  Judxi  perculieiites  solnm 
pertora,  domum  redeunt.  Percussara  pectoris  poe- 
nitentise  estettuctus  indicium.lnterim  stabant  aateni 
omnes  noli  ejus  a  longe,  el  mulieres  qux  secntT 
erant  a  Galiiaea  bscc  videntes.  Hoc  est  quo<l  ipsc 
Dominus  in  psalmo,  explicata  suae  passionis  serie, 
Palri  quocritur,  dicens  :  Eiongaiti  a  me  amieum , 
et  proximum,et  noto$  meos  a  miseria  (P<tf(.i.xxxvii). 
Hos  amicos  el  proximos  ad  roemoriam  dacunt  sub- 
diaconi  erecli,  et  intuentes  in  prcsbytcri  opns.  His 
ita  intuentibut  venit  ttr  nomine  Joseph  qui  erat  decu- 
rio ,  rtr  bonus  et  jusius  :  hic  non  consenserat  eonsilio 
et  actibus  eomm,  ab  Arimnthia  civitate  Judwir^  quia 
exipectabat  et  ipse  regnum  Dei  :  hic  accessit  ad  Pi- 
^  latumf  et  petiit  corpus  Jesu,  et  depositum  inrofvtt  in 
sindone,  et  posnit  eum  in  monumento  excisOj  in  qvo 
nondum  quisquam  positus  fuerat  (Luc.  xtiii  ;  Matth, 
xxvii).  Qui  quamvis  ex  numcro  forel  occultonsni 
discipulocum,  tamen  in  promptu  omiics  transcendit, 
scilicet  el  discipulos  el  apostolos^  DiscipuUs  lan- 
tummodo  a  longe  stantibus  el  iniuentibns,  apos!ohs 
latenlibus  in  abditis,  Josepb  mercalus  est  sindoncm, 
ut  deposilum  corpus  Jcsu  iuTolveret.  Quantx  digni- 
talis  forct  iste  Joscph  in  iractntu  Bedae  legtlnr  su- 
pcr  Lucam,  ila  diccnoO  :  Magnae  quidem  isce  Jo- 
seph  digniintis  apnd  sxculum,  sed  majoris  apu:t 
Deum  meriti  fuisse  laudatur  :  ut  per  jiistttiain  me- 
ritorum  sepeliendo  corpori  Domiofco  dignas  forel. 


Uir  gustare,  seJ  ille  consolans,  primus  ex  illius  cibo      et  pcr  nobiliutem  potentiae  sajcularis  idcm  corpns 
dcgustat,  ut  pcrsuadcat  xgrotot  promptius  illos  cibos  ^  acciperc  posset.  Non  enim  quilibcl  ignolns  ad  pr»- 


acciperc ;  sic  etiam  Dominus ,  quoniam  homines 
mOFtem  timebant,  persuadens  eis  ut  flducialiter  ad 
mortem  accedcrent,  et  ipse  guslavil  mortem,  nul- 
tam  habeus  necessitatcm.  Ex  verbis  beati  Joannis 
ostensum  est  ideo  conjunctini  prolatam  csse  passio- 
nem  Christi  ct  nostram  confessioiiem  peccatorum, 
ut  non  timeremus  dura  pati  pro  peccalis  noslris, 
Cbristus  jam  emisit  spiritum,  exivit  ab  ejus  latere 
sanguis  et  aqua.  Sine  his  sacramentis  neino  iiitral 
in  vitam  xtcrnam.  De  his  sacramentis  dicil  Au- 
gnstimis  in  sermonc  65  super  Joaniiem  :  lllc  sanguis 
in  rcinissioncm  fusus  est  peccatorum;  aqua  iUa 
salutare  temperat  poculum,  ha^c  ct  lavacrum  prse- 


siilem  accedere  et  cruciflxi  corpus  poteral  inipe- 
irare.  Hunc  Joscph  ad  memoriam  ducit  arcriidia- 
conus,  qui  levat  calicem  de  altari,  et  involvit  soda- 
rio,  scilicet  ab  aure  calicis  usque  ad  aurem.'  Sicut 
iile  diaconus  primatum  lenet  inter  cxteros  diaco- 
nos,  qui  levat  calicem  cum  sacerdote,  ita  iste  Joseph 
tenuit  inler  cacteros  discipulos ,  qui  meruil  corpiis 
Domini  de  cruce  deponere,et  sepelircin  monnmento 
suo.  Idem  depuUlur  retro  sure  cum  discipnlis  qoo- 
uiam  limore  Judxorum  occultus  eral.  Sacerdos  qni 
elevat  oblatam,  pnesental  Nicodemum,  de  quo  nar- 
rat  Joannes  dicens  :  Venit  autem  et  Nicodemus^  qui 
venerat  ad  Jesnm  nocte  primum^  ferens  mixturam 


stai  et  potum.  Et  post  pauca  :  Hic  secundus  Adam  j^  myrrhce  etaloes  quasi  libras  centum.  Acceperunt  ergo 

inclinato  capite  in  crucc  dormivit,  ui  inde  formare- 

Uir  ei  conjux,  quod  e  latere  dormienlia  defluiit. 

Conjux  ista  ceiilurionem  iilum  signat  de  quo  nar- 

ratur  in  Evangelio  :   Yidens  autem  centurio  quod 

factum  eratj  glorificavit  Deum^  dicens  :  Vere  hic 

komo  j,tistus  erat  (Matth.  xxvii).  Nisi  futurum  essei 

ttl  saaamenlo  sanguinis  et  aqu«  inficerelur  genlili- 

tat,  non  illico  se  centurio  mutaret  ad  lantam  com- 

punctionem,  ut  apene  clamaret  ex  inlimo  cordis 

afleola,  Vere  hic  homojtistus  erai,  Hanc  routationem 

«lesignat  sacerdos  pcr  mutalionem  vocis,  quando 

exallal  vocen)  suam,  diccndo,  ?lobis  quoque  peccato- 

ribus.  Dicii  de  eo  Beda  iii  tractatu  supcr  Lucain  : 

Notanda  distantia  gcntis  et  gcntis.  Et  gonlilcs  quippe 


corpus  Jesu,  et  ligavenint  eum  linteis  cum  aromati' 
buSf  sicut  mo^  Judceis  est  sepetire  (Joan.  xix).  Sacer- 
dos  facit  de  oblata  duas  cruces  juxta  calicero,  ut 
doceal  cum  depositum  esse  de  cruce,  qui  pro  diio- 
bus  populis  cruciflxus  esl.  Christi  depositionero 
de  cruce  monstral  elevatio  sacerdoUs  el  diaconi. 
Sudaiium  supcr  capul  Jesu  noUim  esl  fuisae, 
narrante  eo«Iein  Joanne  quod  videril  Petms  lin- 
tcamiiia  posita  el  sudarium  quod  faerat  siiper 
capiil  Jesu.  Oblala  el  calix  Dominicum  corpus  si- 
gnant.  Quando  Chrislus  dixil  :  Hic  est  calix  mjh 
guinis  mei  {Joan.  xx) ,  sucm  sanguinem  sigDaTil, 
qui  sanguis  sicul  viauin  est  intra  calicem ,  ita  erai 
inlra  corpiis.  Hoc  pcraci»  ciui;l  agorent ,  qiios  prx- 


1 1  i5  1)E  £CCL£SIASTiaS  OFFiCllS  LlBRl  IV.  -  LIB.  IIL 

sentanK  subdiaconi,  Beda  in  mcmorato  libro  narrat :  A  ipso,  qui  tecum  sempcr  vivil; 


iU6 


Supra  legimus,  inquicns,  quia  stabaut  omnes  noti 
ejus  a  longe,  et  mulicres  qua:  secutse  erant  eum  : 
his  ergo  notis  Jesu  post  depositum  ejus  cadaver  ad 
sua  remeantibus,  solse  mulieres,  quae  arciius  ama- 
bant,  funus  8ul>secutae  quomodo  poneretur  inspicere 
cupiebant.  f  Hxc  oratio,  NobU  quoque  peccatoribus^ 
tendit  usque,  Per  omnia  sacula  $asculorum.  Usque  ad 
litum  locum,  quantum  pertinet  ad  exsequias  sepul- 
tune  Christi.  AlUre  crucem  pnesentat  quantum  ad 
iiostram  mortification^m,  altare  bolocausii.  Sindon 
ct  sudariuro  sunt  quse  supramemoravi.  Noraliter : 
voce  pacnitentium  qui  confitentur  peccata  sua,  elevat 
sacerdos  vocem,  quasi  quodam  sUroulo  punclus  ni- 
roii  timoris.  TaUs  compunctio  vocatur  et  vere  dici- 


et  m  ipso,  in  quo 
restaurata  sunl omuia.  Esl  tibi  Deo  P.trl  in  unila'e 
Spiritus  sancti  omnis  honor  et  gloria  per  oronia  sov 
cula  saeculorum.  Hoc  ipsum  volendo  lili  omni  nisu 
wonstrare,  tola  fide  me  ita  tcncre,  clevo  praescnlia 
munera  ad  te,  ego  indignus  sacerdos,  et  diaconus 
vice  praepositonim  et  audilorum,  quia  libi  ab  omni 
Ecclesia  tua,  omnia  bona  depuianlur.  Subdiaconi 
qui  stant  usque  modo  in  facie  sacrificit,  et  nunc 
recedunt,  ministeria  feminarum  ad  memoriam  noliis 
ducunt,  quae  recesserunt  de  moimmento,  sepuUo 
Domino.  Non  enim  ila  recesserunt  a  sepulcro,  ut 
abesseiit  ministerio  Domini,  sed  snbbato  siluernnt; 
quo  transacU),  paraverunt  aromatu,  ut  ungerent  cor- 
pus  ejus.  Eo  modo  pnesenles  subdiaconi  recedunl  a 


tur  sacrificiuin  spiritus  coutribulati.  Yox  elevata  sa*  B  pi^gesentia  sacrificii,  ut  sabI:ato  quidem,  hoc  cst. 


cerdotis  in  sacrificio  poeniteiitium  signat  clamorem 

debere  magnnm  esse  in  corde  poenitenlis.  Unde  Au- 

guslinus  in  tractatu  super  Joannem,  sermone  06  : 

Quare  fremuit ,  inquit,  /ef  ns,  et  turbavit  eeipsttm  ( Joan. 

XI ),  nisi  quia  fides  hominis  sibi  iinmerito  dispiiccn- 

tis  freniere  quodammodo  debet  in  accnsalione  tua- 

lorum  operuro,  ut  violentiae  pcenitendi  cedat   con- 

suetudo  pecc^indi?  Et  iteruro  in  eodem  :  Et  cumhaec 

dixisset,  exdamavit  voce  magna,  fremuit,  hcryma-* 

vit.  Voce  niagna   clamavit.   Quam  diflicilo   surgit 

quem  luoles  inalae  consuetudinis  premit!  sed  atmen 

surgit,  occulta  gratia  intus  vivificatus,  surgit  post 

Yocero  magnaro.  Sat  est  de  elevaiione  vocis,  dicen- 

dum  est  de  sacrificio.  Sacrificium  poenilentium  est 

spiritus  contribulatus  et  cor  contritum.  Poenilentia  ^ 

sepeliuntur  peccata  nostra.  Altare  poenitentium  est 

altare  holocausti.  Altare  hoiocausti  signat  cor  eoruni 

qnibus  necesse  est  camales  motus  consumere  fervo- 

re  Spiritus  sancti.  Sindon  est  ipsa  castigalio  caniis 

per  jejunia  et  vigilias,  et  caeteras  viriules,  quibus 

(le  genuina  carnali  deleciatione,  qiiasi  de  humore 

nativo,  perducitur  afiectus   hominis  ccu  quodJam 

linum  ad  candorem,  ut  fiat  de  eo  corporaK*,  in  quo 

possit  Doroinum  recipere.  Ule  in  munda  sindone  in- 

volvit  Jesum,  qiii  pura  eum  mente  susceperil.  Sn- 

darium  est  ipsa  intentio  qua  festinat  omnes  venicn- 

tcs  rootus  tentationum  pristinarum  tergere,  autc- 

quam  oculos  saucient.  Postquam  vox  poeoiteutium 


quandiu  septem  peiiliones  Dominicae  oralionis  di- 
cuntur,  sint  in  silentio  et  inclinati,  sicut  erant  apo- 
stoli  illb  tempore  et  sanctae  mui.eres.  Qui  postea  sa- 
tagunt  cum  patenis  ad  requirendum  corpus  Domini 
circa  altare,  ut  mulieres  quaesierunt  Douiiui  corpus 
circa  sepulcruro.  Moraliter,  possunius  subdiacoii09 
nos  peccatores  intelligere,  qui  fuciem,  id  est,  con- 
scientiam  peccatorum  nostrorum,  sacerdoU  ostea- 
dimus,  ut  nostram  confessionem  offerat  Deo  :  quo 
peracto,  non  illico  saltum  facimus  in  lociim  niagi- 
stroriim,  sed  post  dintinam  humiliatioiiem,  fervore 
crescente  Spiritus  sancti,  dilatantur  corda  nosira, 
qnasi  patena  ad  suscipienda  sacramenta  Ecclesiae. 

CAPUT  XXVIL 

De  prmenlatione  patenm, 
Dixit  libcllos  Rtimanus,  quem  jam  memoravimns  : 
f  Quando  incboatur  canon,  vcnit  acolythus  sub  hu- 
mero  babens  sindonem  in  collo  ligatam,  tencns  paie- 
naro  ante  pectus  in  parte  dexlera  usqiie  medium 
canonem.  Tunc  subdiaconus  scquens  suscipit  eam 
super  planetam  et  venit  ante  altare,  exspectans 
quando  cam  susclpiat  subdiaconus  regionarius  : 
finito  vero  canoiie,  subdiaconus  rcgionanus  stal 
cum  palena  post  nVchidiaccnum ;  qunndo  dixeril, 
Et  ab  omni  perturbatione  securi,  vertit  se  archi  ia 
conus,  et  osculalam  patenam,  dat  eam  tcnendiiui 
secundo  diacono.  i  Ordo  talis  est :  Su>>diaconus  s:'- 
quens  non  est  ausus  ostia  altaris  relinquere  seciui- 


prolata  cst,  inpetratio  succedit,  ut  partero  sibi  so-  ..  dum  canones  Laodicensis  concilii,  qni  dicutt,  c:*.- 


cietatis  concedat  Doroinus  curo  sanctis  snis.  Quibus 
denominatis,  sequitur  :  Intra  quornm  nos  consor- 
iium  qwBSumus  admitte^  tu  qui  es  targitor  venife,  non 
atstimator  meriti.  In  coroplexione  prioris  ofllcii,  quod 
fungebatur  tantumroodo  orationihus,  ibi  rocmoratur 
cororounio  sanctorum,  quorum  pene  conversalio  est 
sequalis ;  in  isto,  quia  longe  distaroos  ab  eomm  oon- 
versatione,  veuia  precarour  introduci.  Per  Christum 
Dominum  nostrum,  Per  qnero  hapc  omnia  semper, 
Domine,  bona,  scilicet  qtiae  retro  memorata  sunt, 
creas,  ut  sint ;  sanctificas,  tibt  ea  deputando ;  vivifi- 
cas,  ut  viva  sint;  benedicis,  ut  utilia  sint  nobis,  et 
pnestas  ad  fhienduro,  per  ipsum  eurodenique  ridc- 
Itcct  pcr  «piem  snperins  niemorata  concedis.  Et  cum 


pitulo  quadragesimo  lertio,  quod  non  oporteat  su.- 
diaconns  saltcm  paululHm  januas  deserere,  et  oi:».- 
tionibus  vacare  :  ac  ideo  acolythns  edncit  patenani 
de  excdris  quando  dicitur,  sur&um  corda.  Mca  hi- 
miHtas  d«cit  quod  sibi  vidctur  rationi  congrucre, 
relinquens  magistroruro  arbilrio,  qmJ  potissimuni 
tenenduro  sit.  Videtur  mihi  tit  ea  bora  praesentamla 
sit  pafena,  qua  circa  scpulturam  Domiui  satagebat;t 
discipuli  Tel  mulieres. 

Postquam  enim  ivil  a!  mensam,  studucniiil  circa 
mysterla  passionis.  Seqnens  vcro  subdiaconus  nie- 
dio  canone,  id  est,  cuin  dicitur,  Te  igitnr,  susclpii 
Hlam  ab  acolytho,  ct  slat  ad  allare  cum  patena  us- 
que  dum  suscipiatur  a  subdiacono  regionario,  sus* 


1i47 


AMALAIUl  PRESBYTEIU  METENSIS 


tus 


cipUtir  enim  aiin  iHcitur,  Per  omnia  tcpcula  tetcuio-  A  pclllin  de  oratione  Dominica.  Septenario  enim   nu- 

mcro  universilas  designaliir.  Seplima  pelilione  I)o- 
minice  orationis  finis  signalur  totius  tnstitue  ac 
perlurbationis  apostolonim,  quam  habebant  de  Df>- 
mini  morle.  Sequens  oratio,  quae  inehoatur,  Uhfn 
rios,  quwiumus,  Domine,  ab  omnibut  mali$,  embolis 
[embolion]  est  Dominicx  orationis,  ut  [ler.  iUud 
venialur  ad  finem  consuelae  conciusionis,  Fer  Do- 
minum  nostrum,  Qtiod  apertius  in  sequentibus  de- 
monstrabilur,  si  Dominus  dederit,  Quid  iilo  lempore, 
hoc  est,  quan;<o  Cbristus  quieikit  in  sepulero.  apo- 
sloli  agereut  nou  legttnr  aperte;  sed  ex  Joannis 
Evangelio  melum  eorum  cognoscimns,  qui  dicit, 
Cum  es$et  ergo  sero  die  iita  nna  sabbatofHm^  ei  fores 
'  essent  ciauste  ubi  erant  diseipuii  eongregati  prapiet 


rum.  Regionarius  suscipit  illam  finito  canoiie,  id 
est,  ubi  dicilur,  Per  omnia  scrcuia  s<ecuiorum;  et 
tcnet  illain  usque  ad  susceptiotim  diaconi.  Potest 
etiam  intelligi  simpliciler  reccssio  subdiaconi  de 
fiicie  pontificis,  accessio  ad  putenam.  Ubi  notandnm 
quod  acolythus  involutain  teiict  linteo  paienam,sub- 
diaconus  nudam.  Unde  li«|uiiio  apparet,  quod  con- 
secrala  vasa  a  consecratis  clericis  merito  debeant 
tanlummodo  attingi.  Hoc  denique  Esdras  sjicerdos 
expressit,  quando  reversos  est  dc  Babylone,  et  vasa 
sancta  sanctis  commendavit,  diccns :  Separavi  de 
principibus  sacerdotum  duodecim  {/  ^«dr.  viii).  Et 
paulo  post,  Appendique  eis  argentum  et  aumm  et  vasa 
consecraia  domus  Dei  nostri  (Ibid.),  Etiterum  :  Et 


dixity  vos  sancti  Domini,  ct  vasa  sancta^  et  argeniUm  D  metum  Judceorum  (Joan,  xx ).  Ex  qoo  disciniiis  tri- 

et  aurum,  quod  sponle  obiatum  est  Domino   Deo  pa- 

trum  nostrorumj  vigiiaie  et  cusiodite  {Ibid,).  Uiide 

in  concilio  Carthaginensi,  rapite  i5,  scribitur :  Au* 

reliiis  episcopus  dixit  :  Addiimis,  fratres  cbarissimi» 

prneterca,  cum  de  quorumdam  clericorum,  quamvis 

lectorum,  erga  uxores  proprias  incontinentia  refer^ 

retur,  pincuit  quod  in  diverbis  conciliis   firmatum 

est :  Subdiaconi  qtii  sacra  mysteria  contreciant,  el 

diaconi,  et  presLyteri,  sed  et  episcopi,  secunduni 

propria  statuta,  etiam  ab  uxoribus  se  cootiocaDt. 

Necnon  et  Sixlus  papa  natione  Romanus  ex  patre 

Pastore,  constiluit  ut  minisieria  sacrata  non  tange- 

rcntur  nisi  a  miuistris.  Yerum  et  in   hoc  culpavit 

Daiiicl  Balthasar  rogem,  quia  in  consecratis  vasis 


stes  fuisse  apostolos  timore.  Ista  tristitia  demoo- 
stratur  per  diaeonorum  inclinationem.  Discipakinifli 
vero  tristitiam  cognoscimus  ex  Domini  sennooe, 
qui  dicit,  secundum  Lticam,  ad  duos  qni  ibanl  in 
die  resurrectionis  in  castellum  Emaus  :  Qui  smm  In 
sermones  quos  confertis  adinvicem^  ambulatUes  ei 
estis  trisie$(iMC,  xxiv)?  Ideo  et  subdiaconi  indiDati 
manent.  Secondum  moiulum  lucubrationis  mex 
demonstratum  est  quid  velit  inciinalio  diaconorum. 
excepto  quod  oratio  intema  solet  demoDSlrmri  pe r 
habitum  corporis.  Unde  Augnsiinus  in  libro  Dd  Pau- 
linurn  deCura  agenda  pro  mortuis  :Nam  eC  orantes 
de  mcrabris  sui  corporis  faciunt,  quod  sopplicaDtibas 
congruit  cum  genna  figunt,  cum  extendnot  mmDus  vel 


bibcbat,  sicut  scriptum  est :  Tu  quoque  Baithasar  ^  etiam  prostemuntur  solo,  et  si  quid  alind  faclunt  vi- 


fiiius  ejus  non  humiiiasti  cor  tnum  cum  $cire$  hcec 
cmtMi/i,  sed  adversus  dominatorem  cceli  eievatus  es^  et 
vasa  domtu  eju$  aiiata  sunl  coram  te,  Tu  el  optima- 
tes  tui^  et  uxores  lua:,  el  concubinx  tuiv  viitum  bibis- 
iis  ineis(Dan.  v).  Patena  dicitureo  quod  pateat, 
corda  ampla  cbaiitale  significat;  sicut  alabastrum 
iii  quo  portavit  uitguentum  Maria  ad  ungendum 
Bominum,  sigiiificavil  cor  cjus,  in  quo  erat  fides 
fiiiie  impostura,  iia  el  palena  poiest.corda  saDCtariim 
feininarum  designare,  qttx  patebant  latitudine  cha- 
/ilatis  in  obsequio  Christi.  Nara  et  ipsae  inerant,  ut 
praetuli,  non  minima  exsecutione  in  ministerio  di- 
^cipulalus  Christi,  de  quibus  dicit  Matthaeus  evan- 
gelista.  :  Erant  autem  ibi  mutieres  muitag  a  ionge, 
qum  ucutm  erant  Jesum  a  Galitwa^  ministraniee  ei  ^ 
inter  qua$  erat  Maria  Magdaiencef  et  Maria  Jacobi, 
(t  Joseph  maler^  et  mater  fUiorum  Zebednei.  Tamen 
ipsa:  non  susceperunt  corpus  Domini  de  cruce,  sed 
Joseph ;  sicut  nec  subdiaconi,  sed  diaconi  suscipiunt 
CJlicem  de  allari. 

CAPUT  xxvm. 

De  oficio  quod  memorat  requiem  Domini  in  sepulcro, 
Subdiaconus  regionarius  accipit  pateiiam  flnito  ca- 
none,  quia  Ueiitiam  Dominicae  resurrectionis  mu- 
lieres  primoaudierunt.  lll;e  hoc  illucque  discurrebant 
fcrventi  studio  circa  sepulturam  Doinini.  Stant  dia- 
cuiii,  stantque  subdiacooi  inclinati  us(|ue  dum  au- 
tiiaiu,  Se4  iibera  nos  a  maio.  Ipsa  cst  cnim  scptima 


sibiliter,  quamvis  eorum  invisibilis  voluntasei  cordis 
intentio  Deo  nota  sit,  nec  iile  iDdigeat  hb  iodiciis,  ui 
animus  ei  pandatur  humanus  :  sed  his  magis  seip- 
sum  excitat  homo  ad  orandum  gemendoroqoe  hami- 
lius  atque  ferventias.  Et  neseio  quomodo  cam  bimo- 
tuscorporis  fieri  nisi  motu  animi  praccedente  no» 
possint,  eisdem  rursos  exterius  visibiliter  faciis,  ille 
interior  invisibilis,  qui  eos  facit,  angetor  ac  per  hoc 
cordis  afEectus,  qui  ot  fierent  ista,  praecessit»  quia 
facta  sunt,  crescit.  Venim  tamen  si  eo  niodo  qais- 
quo  teneator,  vel  etiam  ligetar,  ul  hoK;  de  suis  raeoi- 
bris  facere  nequeat,  non  ideo  non  orat  interior  bo- 
mo,  et  ante  oculos  Dei  in  secretissimo  coiiili  compon- 
gilur,  slernitur.  Celebratio  hujus  oflQcii  ita  currit,  ot 
ostendatur  quid  illo  in  tempore  actvm  sit  circa  pas- 
sionem  Domini  et  sepuituram  ejus,  et  quooiodo  nos 
ad  memoriam  reducere  debeamus,  per  okisequtoii 
nostrum,  quod  pro  nobis  faclum  est. 

CAPUTXXIX. 
De  oraiione  Dominica, 

Dicendom  quare  Domtnica  oratio  dicatur  exoelsa 
voce,  cum  csBterae  secreto  dicanttir.  Dicii  Cypriasas 
in  sermone  de  Oratione  Dominica  (S<rm.6):Ante 
omnia  pacis  doctor  atque  uoitatis  magister  siogula- 
lim  Doiuit  et  privatim  piecem  Oeri.  Noo  ui  quis, 
cum  precalur,  pro  se  tantam  precelur.  Nod  dicioiiis, 
Pater  meus,  qui  es  in  coBlis,  dcc,  Panem  oieam  da 
inihi  bodie,  nec  dimitti  sibi  taatum  uuusquisqac 


\m 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFIQIS  LIBRI  IV.  —  LIB.  \U 


\\:io 


debilum  postulai,  aut  al  in  tentationem  non  indu*  A  gaudiornm.  Quis  est  qni  non  dcpreceiur  qiiandiu 


cator,  alque  a  maio  liberetur,  pro  se  solo  rogat.  Pu- 
blica  est  nobis  et  coramunis  oratio,  et  quando  ora- 
mus,  non  pro  uno  oramus,  sed  pro  toto  populo, 
quia  toius  populus  unum  sumus.  Deus  pacis  et  con- 
cordiae  magister,  qui  docuit  unila:em,  sic  orare 
unum  pro  omnibtts  voluit,  quomodo  in  uno  omnes 
ipse  poriavit.  Hanc  orationis  legem  servaverunt  ires 
piieri  in  camino  ignis  inclusi,  consonantes  in  prece, 
€t  spirilu  consensionis  concordes.  Declarat  Scriplu* 
TXi  divinap  fldes,  et  o«m  docet  quomodo  oraverint, 
tale  dat  exemplum  quod  imitari  in  precibus  debea- 
mus,  ui  lales  esse  possimus.  Tunc,  inquit,  f7/t  tres 
guasi  ex  ano  ore  hymnum  canebant,  et  benedicebant 
Deum{Dan.  iii).  Loc^uebanlur  quasi  ex  uno  ore,  et 


bic  csl  iu  pr3csenti  sxculo,  ut  liberetur  a  malo?  Nec 
iioc  negligcnter  curandum  csse,  ul  ante  participa- 
iionem  corporis  ct  sanguinis  Domini  interveniai  ora- 
tio,  't\\ix  iios  pur^t  a  ppccaiis,  ne  indigne  manditcc- 
mus  ct  bibamus  corpus  el  sanguinem  Domini.  Quo- 
niodo  compleatur  oratio  Dominica,  in  septirna  poli- 
tione,  idem  qui  supra  ostendit  in  Iibro  de  Oratione 
Dominica,  dicens  {Cypr,  ,  serm,  6)  :  Post  isla oimiia 
in  consummatione  orationis  venil  claiisiila,  uiiiver- 
sas  pelitiones  et  preces  nostras  coUccta  brcvitate 
concludens  :  in  novissiino  eiiiin  ponimus :  Sed  libera 
nos  a  malo,  comprebendentes  adversa  cuncia  quae 
contra  nos  in  Iioc  mundo  moliiur  inimicus,  a  qiiibus 
potest  esse  firma  tuteia,  si  nos  Deus  liberci,  si  de- 


nondum  illos  Cbrisius  docuerat  orare :  et   idcirco  B  precaniibus  atque  implorantibus  opem  suam  praestet. 

orantibus  fuit  impetrabilis  et  efficax  sermo,   quia 

promerebatur  Deum  paciflca,  simplex  et  spiriialis 

oraiio.  Quae  oralio  sic  inchoalur  :  Oremus  praeeptis 

salutaribus  moniti  et  divina  institutione  formati,  atc- 

demus  dicere.  Prsecepta  saluiarta  dicimus  evangeli- 

cani  doctrinam ;  dicimus  instiUitionein,  iraditionem 

qnam  ipse  dignatus  est  Iradere  in  conficiendo  sacra- 

inento  corporis  el  sanguinis.  Unde  idem  qui  supra 

in  sermone  de  sacrameuio  Doinini  ealicis,  Caecilio 

( Cypr.  L  II,  ep.  5) :  Quanqiiam  sciam»  fraier  cbaris- 

siine,  episcopos  plurimos  Doininicis  ecclbsiis  in  toio 

mundo  divina   dignatioue   praeposiios,   evangelicse 

veritatis  ac  Dominicse  traditionis  tenere  rationem, 

nec  ab  eo  quod  Cbrisius  magisier  et  praecepit  et 

gessit  humanam  et  novellam  institutionem  docere, 

et  reliqua.  Ei  ilerum  iii  eodem  :  Ab  evangelicis  au- 

lem  pneceptis  omnino  non  recedendum  esse,  et  ea- 

dem  quse  magisier  docuii  et  fecii,  discipulos  quoque 

observare  et  facere  debere.  Vbi  Cyprianus  dicit, 

f  evaugelicae    veritatis  i ,  et  in  posierioribus,  <  ab 

evangelici.Q  auiem  praecepiisomnino  non  recedendom 

esse,  >  evangelicam  doctrinam  monstrat.  Ubi  dicit, 

I  ac  Dominioe  erudiiionis  tenere  rationem,  >  et  in 


sequentibas,  <  eadem  quae  raagister  docait  et  fecit,  i 
Dominicam  institutiont^m.  Qua  audacia  intrandum 
sit  ad  orationem  Dominicam,  derooiistratum  est,  id 
est,  postqnam  praecepta  saluiaria,  id  est,  evangelica 
mundaverint  eor  nostrum,  et  formaverint  divina  in- 


Quando  aulem  dicimus,  libera  nos  a  maloy  nibil  re- 
manetquod  uUra  adhuc  debeat  postulari,  quando 
semel  proteciionem  Dei  adversus  malum  peiimus, 
qiia  impetrata,  contra  omnia  quae  diabolus  in  mun- 
duni  operatur,  secnri  stamus  et  tnti.  Quis  epim  de 
saeculo  meius  est  cui  Deus  tuior  est?  Quid  mirum, 
fratres  dilectissimi»  si  oratio  ialis  est  quam  Deus 
doGuit,  qui  magisterio  suo  omnom  precem  nostram 
saiuinri  sermone  breviavil?  Hoc  jam  per  Isaiam 
prophciam  fncrat  ante  praedictom  cum  plcnas  Spi- 
ritu  sanclo  de  Dei  majesiate  ac  pielate  luqiieretur : 
Verbum  consummans,  inquit,  et  bremans  in  justitia, 
quoniam  sermonem  breviatum  faciet  Deus  in  toto  orbe 
terra  {Isa.  x).  Quando  dicit  Cyprianus  qnod  iila 
una  pctiiione  conclusa  sit  omnis  oratio  nosira,  id 
csl,  Sed  libera  nos  a  malo,  in  eo  possumus  intelll- 
gere  posse  significari  per  finem  oralionis  finem  iio- 
sirae  persecutionis.  Sequens  oratio  expositio  est  no* 
vissimse  petitionis.  Illa  dicit,  Sed  libera  nos  a  maio, 
ista  dicit  a  quibus  nialis,  scUicet  prsetcritis,  prae-< 
sentibns,  et  Aiiuris,  et  ut  non  sit  domus  vacans» 
prccatur  pax  a  Deo  intercedeniibus  sanciis.  Igitur 
subditur  :  Et  da  pacem  iii  dt^^iu  nostris.  Nulla  pax 
tntior  quam  obedire  Domioi  praeceptis,  declinare  a 
malo,  et  facere  bonum.  Inde  dicii  Prophela  :  Decli-^ 
na  a  malo,  et  fae  bonum  {Ps.  xxxvi),  E;  Aposiolus  : 
Ddientes  malum,  adharentes bono  {Rom,  xii).  Re- 
plicai  in  sequentibos  eamdem  oraiionem.   Non  se 


stituta,  qoae  dicimns  in  loco  ubi  scriptum  est,   Ac-  jy  confidit  snis  merUis  hoc  ipse  impetrarc  apud  Deum, 


cipiens  panem  in  sanctas  ac  venerabiles  manus  suas, 
ei  reliqua,  audemus  inirare  ad  oraiionem  Domini- 
cam.  Ubi  notandum  quod  non  est  praesumpiuose  in- 
trandum  ad  eum,  sed  cum  revereniia  et  sereno  cor- 
de.  In  recordatione  septimae  diei,  quamlo  Christus 
quievit  in  sepulcro,  agitur  Dominica  oralio,  quae 
sepiem  petitiones  coniinet,  in  quo  septimo  die  ia- 
borabant  apostoii  tristitia  ac  metu  Judaeornm.  Et, 
ni  falior,  orabat  ut  liberarentur  a  maio,  et  conse- 
cuti  sunC  quod  orabat  resurreciione  Domini.  Orat  et 
»unc  sancta  Ecclesia  quasi  in  septima  die,  quando 
iaitl  quiescentibus  animabus  saiictonim,  insiat  jeju- 
iiando,  vigilando,  orando,  certando  iii  cbaritaie,  ne 
9bnjmpatur  periculis  Iiujus  mundi  a  spc  cQDlestiuin 


Quaproptcr  dicit,  ut  ope  misericordia  luce  adjuti  i 
ac  deinde  subdit  apertius,  a  quibos  nidlis  prcceior 
erui,  \idelicet,  utapeccato  simus  liberi,  ei  quim 
pacem  precetur,  subdit  ilerum,  et  ab  omni  peuurba-^ 
tione  securi,  Quod  non  poiesl  Oeri,  nisi  studeaiur 
Virluiibus.  Utdiximus,  nilili  aliud  coniinct  sequens, 
nisi  ut  exponat  memoi-aiam  pelilioncm.  Possunt 
tres  articuli  prxseniis  orationis  coapiari  lempori 
triduanae  sepuliune  Domini.  Ac  ideo  hoc  soluin  «te 
missa  posse  inielligi  ceiebrari  in  Parasccve  pn)  Ui- 
bus  coniinentibns  diebus  sepuUiinc. 


il5t 

CAPLT  XX \ 

De  pr(csentatione  subdiaconorum^  ut  8u$cijnant  cor^ 
pus  Domini  de  aitari» 

Hoc  officium  ad  memoriain  ducit  aevoiissimas 
iiiulieres,  qus  seipsas  pmcscniavQruRl  in  exsequiis 
sepullur.'e  Domini.  Praescnlr.ntibus  se  sanctia  mu- 
lierihus  ad  scpiilcrum  Domini,  inveniunt  spVrilum 
rediisse  ad  corpus,  et  angelorum  visionem  circa  se- 
pulcruni,  ac  anntmtiant  apostolis  qnae  viderunt.  De 
quo  utilem  admonitionem  dat  Beda  in  traclalu  su- 
per  Lucam  :  Quomodo,  inquit,  posit<!>  iu  sepulcro 
corporc  Salvatoris,  aiigcli  astitisse  leguntur,  ita 
cliam  celebrandis  ejusdem  sanctissimi  corporis  my- 
steriis,  tempore  consecrationis  assistere  sunt  crc- 
dendi,  monente  Apostolo,  muiieres  velamen  babere 


AMALARIl  PRESBVTEKl  METENSIS  l!o2 

A  parvitas  mea  ut  veriia  libeHi  RomaDi  de  eadem  r^ 
ponam,  et  quod  a  Domino  impetrare  potero,  nt  opt- 
nor,  in  indagine  memoratse  rei  promam.  Dicii  libcl- 
lus  roemoratus  :  <  Cum  dixerit  :  Pax  D^mim  mh 
semper  vobiscum,  mittit  in  caiicem  de  sancla.  >  L't ' 
reor,  noii  frustra.  Corporalis  vita  ex  sangtttne  coo- 
stat  et  carne.  Qnandiu  liaec  duo  vigent  in  bomioe, 
spiritus  adest.  In  islo  officio  moosiratur,  sangninen 
fusum  pro  nostra  anima,  et  camem  mortnam  pio 
nostro  corporc  rcdire  ad  propriam  substantiam,  at- 
que  spiritu  vivificante  vegetari  bominem  noTum,  ol 
ultra  non  morialur,  qui  pro  nobis  roortnns  fait  et 
rcsuiTcxit.  Crux  quse  formatur  super  calicem  parti- 
cula  oblaiae,  ipsum  nobis  corpus  ante  oculos  prae- 
scribit  quod  pro  nobis  crucifixum  est.  Ideo  tangit 


proplcr  angelos  (/  Cor.  xi).  Cum  limerent  autcm  B  quatuor  latera  calicis.  quia  per  iiiud  bominaro  genos 


et  declinarcnl  vultum  in  lcrram,  dixerunl  ad  illas  : 
Quid  quwritis  vivcntcm  cum  mortuis  ?  i\on  est  hic^ 
surrexit  (Marc.  xvi).  Nolitc,  inquiunt,  cum  mortuis, 
lioc  est,  in  monumenlo,  qui  locus  utique  est  proprie 
mortuoruin,  quxrere  cum  qui  ad  vitain  jam  resur- 
rexit  a  inortuis.  Ei  nos,  exemplo  devolarum  Dco  fe- 
niinanim ,  qcolies  ccclesiain  iiitramHS,  iny&teriis 
coelestibiis  appropinquamus,  sivc  propter  angelic» 
prxsenliauivirtutis,  scn  propter  revereutiam  sacrae 
oblalionis,  cuni  omni  buiuililate  et  liiuore  debemus 
iiigredi.  AJ  coiispecluni  quidcin  angeioruin  vuUum 
declinamus  in  lerram,  cum  siipcrnorum  civium,  qiiae 
sunt  gaiulia  sRlcrna,  contemplanles,  bmniliter  nos 
cinerem  esse  terraiuque  recoUuius.  Post  lixc  pne- 


quatuor  climatum  ad  uuitatem  unius  corporis  acces- 
sit,  et  ad  pacem  catho!ic:e  Ecclesise.  Talia  Yerba 
sacerdos  hoc  agendo  proferl :  Fiat  commixtio  corpo- 
ri$  et  sanguinis  Domini  accipientibms  nobis  tn  titam 
(vternam,  Q\m  verba  prccantnr  ut  fiat  corpus  Do- 
min»  pnesens  oblatio  pcr  resurrectionem,  per  qaara 
veneranda  et  a^tema  pax  dala  est,  non  solam  in 
lerra,  sed  etiam  in  coelo.  Tunc  cessavcnint  mnnnu- 
rare  operarii  vineae  borae  primae,  tertix,  d  se\u^, 
tunc  data  est  pax  quain  promisemut  angeli  in  san- 
ctissima  nbcte  dicentcs,  Gloria  in  excelsis  Deo^  et 
in  terra  pax  hotninibus  bonw  volujUatis,  EamJem  sa- 
cerdos  nunc  ad  memoriam  re\ocat,  dicenf  :  Pax 
Domini  sit  semper  lobiscum,  Eamdem  populus  inse- 


senui  se  subdiaconus  cum  paleua  sua  ad  sepulcrum  C  ^^^^^^  ^^  ^^^^^  ^^^^^^  iEstimo,  sccundum  hunc 


Domini,  qnam  accepit  a  subdiacono  sequente,  qui  ad 
memoriam,  ut  supra  diximus»  reducit  sauclarum 
feminarum  studiosissimum  alTectum  circa  scpultn- 
ram  Domini.  Non  est  mirandum  si  sancta^  femin» 
jungantur  in  ofiicio  diaconis,  cum  Paulus  eas  con- 
jungat  in  ordinatione  eis ;  scribit  ad  Timotheum 
post  ordinationem  diaconi :  Mulieres  similiter  pudi- 
cas^  et  reliqua  (/  Tim.  iii).  In  omni  admonitione  or- 
dinaiionis,  vult  eas  similes  esse  diaconis.  Qua  de 
caiisa  sint  sejuncts  a  consortio  diaconorum,  cum 
Pauiuscas  conjungat  ordinationi  illorum,  etsubdia- 
coni  succedant,  de  quibus  nibil  dixit  Paulus,  no- 
runt  qui  caste  volunt  vivere.  Nam  et  in  choro  apo- 
slolorum  legimus  fnlsse  feminas.  Unde  Paiilus  ad 
Corintiiios,  Nunquid  non  habemus  potestatem  muiie' 
res  circumducendif  sicut  et  ca^teri  apostoli,  et  fratres 
Domini^  et  Cephas  {1  Cor.  ix)  ?  Postquam  sacerdos 
dicit,  Pax  Domini  sit  semper  vobiscumt  ponuntur 
oblatie  In  patena.  Postquam  enim  Christus  sua  salu- 
tationc  laetificavit  corda  discipulorum,  vota  femina- 
rum  completa  sunt,  percepto  gaudio  resurrectionis. 

CAPUT  XXXI. 

De  immissione  panis  in  vmum, 
Immissionem  panis  in  vinum  cerno  apud  quos- 
dam  varie  actiiari,  ita  uC  aliqui  primo  mittantde 
saiicta  iu  cilicem,  et  postea  dicant,  Pax  Domini ; 
e  conlra  aliqiii  reservent  imriiissionein,  usque  dum 
pnx  celebrata  sit,  et  fractio  panis.  Ac  ideo  studct 


sensum,  quod  non  erret  si  quis  primo  sancta  ponal 
in  calicem,  et  dein  dixerit,  Paji,  Domini  sit  semper 
vobiscum^  sivo  magisterio  didascalurum.  Seqniliir 
in  libello  meinoraU) :  c  Sed  archidiacoous  paeem  dat 
episcopo  prior,  dcinde  cxteri  per  ordinem,  et  po- 
pulus.  Tunc  pontifex  rumpit  oblatam  es  latere 
dextro,  et  particulam  quam  rumpit  supcr  altare  re- 
linquit ,  reliquas  vero  oblationes  ponit  io  pateoam, 
quam  tenet  diaconus.  i  Etpost  paaca  :  c  Tunc  aco- 
lythi  vadunt  dextera  laevaque  per  episcopos  drra 
altare  :  reliqui  descendunt  ad  presbyteros,  ut  fran- 
gant  hoslias.  Patena  praecedit  juxla  sedem,  ferenii- 
bus  eain  duobus  sabdiaconibus  regionariis  ad  dia- 
..  conos,  ut  frangant.  i  Et  itemm  post  aliqaa  :  i  Ek- 
pleta  confractione,  diaconus  miiior,  levata  de  sob- 
diacono  patena,  feit  ad  sedem  ut  communicet 
pontifex;  qui  dum  communicaveril  de  ipsa,  qoatn 
momorderal,  ponit  inler  manus  arcliidiaconi  io  ca- 
licem.  >  Si  lioc  iia  agitar  in  Romana  Ecclcsia  abillis 
potest  addisci  quii  significet  bis  positos  panis  in  ca- 
licem.  Non  enim  vacat  a  mysterio  quidqaid  in  e» 
oiricio  agitur  juxta  constitutionem  Patram.  Quid  no- 
bis  videlur  posse  significare  immissio  panis  in  ri- 
nnm,  ct  pax  popnlo  porrecta  per  vocem  sacerdotiv, 
magistris  obtulimus  ad  dilacidandum. 

CAPUT  XXXII. 

De  Pacis  osculo, 
Conlcntmn  mc  oporlet  essc  de  pace  in  eo  qnod 


iiri5 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFiaiS  LlDKl  IV.  -^  LI3.  UL 


It5i 


liiiiooenlitis  de  ea  scribit  ad  Deccnlittm  episcopam  A  utrisque  dal  aptum  consiiinni  S.  Augiistiniis  ad 


iu  DecretalibuB  )^nmo  capitulo  (GVui.,  di$t.  u,  cap, 
Sij  et  de  Con$e€.^  ditt.  cap,  Pacem)^  propter  aacto- 
ritatem  tanti  viri :  Pacem  igitur  asscris  ante  conffr- 
cta  mysteria  quosdam  populis  imperare,  vel  sibi  in- 
vicem  sacerdotes  tradere,  cuin  post  oinnia,  quse  ape- 
rire  non  debeo,  pax  sit  necessaria  indicenJa,  per 
quam  coDStet  populum  ad  omuia  qux  in  mysteriis 
aguniar,  atqae  in  ecclesia  celebrantur,  prseboisse 
consensum »  ac  finita  esse  pacis  concladenlis  si^na- 
culo  demonstrentur.  Interrogulus  sum  ab  aliquilius 
quare  non  invicem  porrigant  sibi  oscula  viri  et  fe- 
minae  in  ofGcio  miss»?  Quibus  quamvis  tunc  non 
respondereni ,  respondendum  nunc  forc  arbitror. 
Ciarnales  amplexus,  qaibns  junguntur  su^pissime  viri 


quisilioncm  lanuaril  de  cadcm  re  (Ep.  118)  :  Re- 
ctins,  inquit,  intcr  eos  fortasse  quispiam  dirimit 
litein,  qui  monet  ut  pnecipue  in  Cbristi  pace  per- 
nianeaut.  (De  contecr.  di$t.  %  c.  Quotidie.)  Faci^t 
autem  unasquisque  qno.l  secundum  fidem  suam  pic 
creiiit  esse  facienium.  Neuter  eniin  eorum  exhorreat 
corpas  et  sanguinem  Doinini,  sed  salubcrrimuin  s:i- 
cramcntum  cerlatiin  iionorare  contendat.  Neque 
enim  litigaverunt  inter  sc,  aut  quisquam  eoruin 
sc  alLeri  prxposuil,  Zachaeus  et  ille  centurio  {Luc, 
xix),  cum  altercorura  gauucns  in  domum  buani  sus- 
ceperil  Doininum,  aiter  dixerit,  Non  sum  dignus  ut 
$ub  tectum  meum  inires  (Matlh,  yiii).  Anibo  Salva- 
lorem   Iionorificantcs  divcrso   el  quasi    conlrario 


et  feminse,  vitandi  sunt  in  ecclesiae  conventu.  Ac  B  modo,  ambo  peccalis  miseri,  ambo  misericor.llam 


ideo  seqneslrautur  viri  et  feminx  in  ecciesia,  non 

solum  ab  osculo  carnali,  scd  eiiam  situ  locaii.  Ab 

his  personis  dantur  oscula  mutua  in  ecclesia,  qui 

nullain  tilillationem  libidiuosx  suggcslionis  cogunt 

excitare. 

CAPUT  XXXH!. 

De  Agnus  Dei. 

Sergius  papa  constituit  nt  Agnus  Dei  cantaretur, 

sicui  ,scriptum  est  in  Gestis  ponlilicaiibus.  Hic  sta- 

luit  ut   tempore  confraclionis   Dominici  corporis 

Agnu$  Dei  a  clero  et  populo  decantelur.  Deprecalio 

est  pro  populo,  qiii  suinpturus  esl  corpus  Domini, 

ut  misericordia  innocenlis  agni,  pcccata  subilaoea 

cl  irruenlia  aufcranlur,  scilicet  cogitationum  verbo- 


conseculi.  Idem  expoiiit  Apostoli  dictum,  Qui  enim 
manducat  et  bibit  indigne^  judicium  sibi  manducat  et 
bibil  (I  Cor,  \\).  Li  sequcntibus  ita :  Inde  etenira  Apo- 
stolus  indigiie  dicit  accepium  ab  eis  qui  hoc  uun 
discei'nei:ant  a  carlcri  >  cibis  veneratione  singulari- 
tcr  debita.  Continuo  quip[)e,  cum  dixissct,  judicium 
$ibi  manducat  et  bibit,  addidit  ut  diceret,  non  diju- 
dican$  corpu$  Domini,  Ut  a  jejunis  susc'piatur,  idem' 
dicii  in  eodem  libro  :  Namque  Salvator  quo  vebe- 
iiientius  commendaret  myslerii  illius  altitudinem, 
ultimum  hoc  voluit  infigere  cordibus  et  meiuoria! 
discipulorum  a  quibus  ad  passioncm  digressurus 
erat.  Et  ideo  non  prxcepit  quodeinceps  oi*dine  su» 
merelur,  ut  apostolis,  per  quos  ecclesias  disposiiu- 


ruroquc,  et  sicul  passione  sua  totius  mundi  tulit  of-  C  nis  erat,  servaret  hunc  locum.  Nam  si  hoc  ille  mo- 

nuisset,  ot  post  cibos  alios  semper  accipcreiur,  credo 
quoJ  eum  morem  nemo  variasset  f.  Ex  quo  tem- 
pore  debeat  se  sauctificare  homo  ad  perceptionem 
tanli  muueris,  vetus  historia  docel.  Dtcil  in  Exodo 
Domiuus  Moysi :  \ade  ud  populum^  et  $anctifica  itlos 
hodie  et  cra$  laventque  restimenta  sv!U  ^'  <<"<  parati 
ad  diem  lertium,  In  die  enim  tertio  descendet  Domi^ 
ntt$  coram  omni  plebe  super  montem  Sina  (Exod. 
XI x).  Eodem  nuniero  David  se  et  omnes  pueros  suos 
sauciificatuin  dixit,  itt  coincdat  panes  propositionis. 
Ila  scriptum  est  in  libro  Samuelis  :  Dixit  Abimelech 
$acerdo$j  Non  habeo  patu$  laicos  ad  manum,  $ed 
tantum  panem  $aneium ;  $i  mundi  $unt  pueri^  maxime 
|.  a  mulieribu$.  Et  re$pandit  David  $acerdoti^  et  dixit 
' '  Et  quidem  $i  de  mutieribu$  agitur  continuimu$ 


fensa,  ita  et  nunc  Ecclesiap,  qiiae  eu  n  suscepiura 
est  per  Eucharistiam.  Antiphona  sequens,  id  est, 
vox  reciproca,  jura  fralernitalis  ostctidit,  ut  unus- 
quisque  alterius  titilitati  studcat,  ct  provocare  curet 
ad  gaudia  resurrectionis.  Quem  typum  gesserunt  ilii 
duo  qui  Dominum  cognoverunt  in  fractioae  panis, 
et  illico  perrexerunt  Hierusalemy  et  itivenerunt  con- 
qregatos  undecim,  et  eo$  qui  cum  ipsis  erant  dicentes^ 
Quia  $uTrexit  Dominu$  vere^  et  apparuit  Simoni :  et 
ip$i  narrabam  qum  erant  ge$ta  in  via,  et  quomodo 
cognoveruni  eum^  in  fraetione  pani$  (Luc.  xiiv).  Illi 
namquecjmtaveruntantipbonuni,  vici^sim  narrando 
de  resurrectione  Domini. 

CAPDT  XXXIV. 

De  Euchari$tia. 
Eacharistia  samenda  est  post  osculum  pacis. 
Sicut  unus  panis  sumus  in  Christo,  sic  et  uiium 
cor  dcbemus  habere.  Ipsa  unitas  ut  teneatur,  adiuo' 
nctur  per  oscula  pacis.  Undc  Beda  in  Iractatu  super 
Lucam  :  Ne  quisquaiu  se  Christum  agnovisse  arbi- 
tretur,  si«  ejus  corporis  parliceps  non  est,  id  est, 
Ecclesia;.  Cujus  unitatom  iu  sacramento  panis  com- 
nicndat  Apostolus,  dicens  :  Unus  paniSf  unum  corpus 
miUU  $umus  (I  Cor.  x).  Per  Eucharuiliam  Christus 
in  uobis  manet,  et  uoa  in  illo  per  assumptum  ho- 
niinem.  Ipse  est  Deits  pacis,  per  quem  pacata  sunt 
coelestia  et  lerrestria.  Sunt  autem  intra  sanctam 
E^^clesiam  qui  raro  communicsmt,  et  qui  qaotidie ; 


ei : 

no$  ab  heri  et  nudiu$tertiu$,  quando  egrediebamur^ 
et  fuerunt  vasa  puerorum  $ancta :  porro  via  hac  pol- 
luta  esl,  sed  et  ipsa  hodie  sanctificabimr  in  vasis»  De- 
dit  ergo  ei  sacerdos  sanclificatum  panem  (1  Reg.  xxi). 

^    CAPUT  XXXV. 

De  parte  oblatce  qua  remanet  in  altari. 

Triforme  est  corpus  Christl,  corura  scilicet  qui 
gustaverunt  mortein  et  morituri  sunt.  Primum  vi- 
delicet,  sanctum  et  immaculatum,  quod  assumptum 
est  ex  Maria  virgine ;  alterum,  quoi  ambulat  in 
terra;  terlium,  quod  jacet  in  sepuicris.  Per  parti- 
culam  oblat»  immissic  in  calicem  ostenditnr  Chri- 
sii  corpus,  qitod  jam  resurrcxit  a  morluis ;  per 


U53  AMALAEII  PRESBYTERI  METENSIS  1156 

comeslam  a  sacerdole  vel  a  populo,  ambulans  adhuc  A  Uulgenito  euim  filio  pro  homlne  interpeU..re ,  e>i 


super  terram,  per  relictam  in  altari,  jacens  in  se- 
pulcris.  Idem  corpus  oblatam  ducil  secum  ad  se- 
pulcrum,  etvocat  illam  sancta  Ecclesia  viaticum  mo- 
rientis,  ut  oslendatur  non  eos  debcre  qui  in  Ghristo 
moriuntur  deputari  roortuos,  seddormientes.Unde 
ei  locus  sepuicrorum  Graece  vocatur  xocfA^ccov,  iJ 
est,  dormitorium.  Unde  et  Paulus  ad  Gorinthios : 
Mulier  alUgata  est  legi,  quanto  tempore  vir  ejus  vivit ; 
qtiod  si  dormierit  vir  ejus,  liberala  est  (I  Cor.  vii). 
Remanetque  in  altari  ipsa  particula  usque  ad  finem 
misssc,  quia  usquc  in  finem  sxculi  corpora  sancto- 
rum  quicscent  in  sepulcris.  Munditiam  mentis  do- 


apud  coaetemum  patrem  seipsom  hominem  deiiiou> 
sirare,  eique  pro  humana  natura  rogaase,  est  eaoH 
dem  naturam  in  divinitalis  sox  celsiludineoi  snsce- 
pisse.  Interpellat  igitur  pro  hobis  Dominus,  non  vo- 
ce,  sed  miseraiione.  0  uiinam  quando  audiTimas  a 
diacono  :  Ite  fm$ta  e$t ,  mens  nostra  ad  iUam  pa- 
triam  tendat,  quo  caput  nostram  praeoessit,  ul  ibi 
simus  desiderio,  ubi  desideratus  conetis  geniibus 
nos  exspectat  cum  suo  irophaeo,  quatenns  stc  «ies»- 
derando,  aliquando  ad  eum  pervenire  possiniiis, 
qui  ita  Patrem  supplicat  pro  nobis  :  Yoto,  paUr,  «f 
.  ubi  ego  $um ,  ibi  $it  et  mini$ter  meu$  ( Joan.  xvii  ). 


cel  corporale  quod  reraanet  in  altari  post  Domini  Solet  vulgiis  indoctum  requircre,  a  quo  looo  loUss 
rcsurrectionem,  cui  debet  unusquisque  semper  stu-  "  ofBcii  missa  inchoetur,  ut  »  forte  ad  lotiim  non  oc- 
dere  accipiens  corpus  Douiini,  sedpraecipue  in  fine.  B  currerit,  possit  scire  quibus  officiis  se  praesentare 

debeat  siue  retraclatione.  Nobis  videtur  missa  vo- 
cari  ab  co  loco ,  quo  incipit  sacerdos  sacrifidom 
oflerre  Deo ,  usque  ad  ullimam  benedictioaem ,  id 


CAPUT  XXXVI. 

De  ultima  benedictione. 
Eienim  Dominus  ante  ascensionem  in  ccelos  duxit 
discipulos  in  Bethaniam,  ibique  bencdixit  eos,  et 
ascendit  in  coelum  {Luc.  uit,),  Honc  morem  tenet 
sacerdos,  ut  posl  omnia  sacramenta  consummata, 
benedicat  populo,  a:que  salutet.  Deinde  rever- 
iliur  ad  oricniem,  ul  se  commendel  Domini  ascen- 
sioni.  Dicitque  diaconus  :  Ite^  mi$$a  e$t.  Sin- 
gularis  etenim  legatio  Christus  misa  est  pro  nobis 
ad  Patrem,  habens  indicia  suae  secum  passionis. 
Primo,  ut  per  haec  discipuHs  fidem  suae  resurrectio- 
nis  astruat ;  deinde ,  ut  Patri  pro  nobis  supplicans , 
quuie  genus  mortis  pro  mortalium  vita  pertulerit , 


est,  ab  Offerenda  usque  ad,  Ite^  mi$sa  e$t.  A  tem- 
pore  sacrificii  Isidorus  ollicium  missx  depuiat*  in- 
quiens  in  libro  Etymologiarum  :  Hissa  tempore  sa- 
crificii  est  quando  catechnmeni  mittuntur  foras  di- 
mante  levila :  Si  quis  catechumenos  remansil,  exeai 
foras.  Et  inde  missa,quia  sacramentis  altaris  inter- 
esse  non  possnnt ,  qui  nondum  regenerati  noscon- 
tur.  Consuetu Jo  nostra  tenet ,  ut  catechumenos  re- 
pellamus  ante  Evangelium.  Non  mihi  videlur  ei 
ratione  incitrabere,cum  procul  dubio  pnedicaloriftus 
genlium  prxceptum  sit ,  ut  Evangelium  cts  prxdi- 


semper  oslendat;  tertio,  ut  sua  morte  redemptis,  ^  cent :  sed  sacrificio  omnino  interesse  non  possonl. 


quam  misericorditer  sint  adjuti,  proposiUs  semper 
cjusc!em  morlis  innovet  indiciis :  ideoque  misericor- 
dias  Domini  in  aeternum  cantare  non  cessent :  sed 
dicant  qtti  redempti  $unt  a  Domino,  quoniam  bonu$, 
quoniam  in  $(eculum  misericordia  eju$  (P$al,  cxvii). 
Poslremo,  ut  etiam  perfidis  in  judicio  quam  juste 
daranenlor,  ostensae  inter  alia  flagitia  etiam  vulne- 
rum ,  quae  ab  eis  snscepit ,  cicatrices  denuntient.  De 
qua  legatione  dirit  Joannes  apostolus  :  Sed  et  $i  qui$ 
peccaverit ,  advocatum  habemu$  apud  patrem  Je$um 
Ciiri$tum  ju$tum  {  I  Joan.  ii ).  Ipse  Joannes  cerle 
vir  juslns  erat  et  magnus,  qui  de  peclore  Doinini 
inysteriorum  secreta  bibebat :  Non  tamen  dixit ,  ad« 
^ocalum  me  habetis  apnd  patrem  ,  sed  advocatum,  jy 
Inquit ,  hal)emu8  :  et  habemus  dixit ,  non  habetis  : 
jnaluit  se  ponere  in  nnmero  peccaiorum ,  ut  habe- 
ret  advocatum  Ghrislum ,  quam  ponere  se  pro  Chri- 
sto  advocatum ,  et  inveniri  inter  damnandos  super- 
!»os.  N^c  tamen  dicendum ,  quia  episcopi  vd  prae- 
posili  non  peiant  pro  populo.  Orat  enim  apostolus 
pro  plebe,  orat  plebs  pro  Apostolo,  qui  dicit :  Oran- 
ies  simul  et  pro  nobi$ ,  icf  Deu$  aperiat  nobi$  o$tium 
verbi  ( CoL  i  et  iv ).  Et  pro  Petro  orabat  Ecclesia 
(  Act.  XII )«  cuin  csset  in  vinculis  Petrus,  et  exau- 
dita  esl.  Quomodo  et  Pctrus  pro  Ecclesia ,  quia  om- 
nia  pro  invicem  membra  orant.  Caput  pro  omnibus 
foterpellat,  de  quo  scriptum  est:  Qui  est  ad  devte- 
tam  Dei ,  ^ttt  et  interpellat  pra  nobis  (  Rom.  viu  ). 


nisi  renati ,  quia  neque  pro  eis  rogatiir  a  saicerdole 
in  consecratione  corporis  Domini ,  neque  confeelora 
illis  porrigitur.  Sic  orat  sacerdos  pro  circomstanli- 
bus  :  MementOt  Domine,  famulorum  famnUnrumtiue 
tuarum,  et  omnium  a$tantium,  quorum  tibi  fides 
cognita  est,  et  nota  dcvolio.  Nondnm  reoati,  infi- 
deles  vocantur,  non  fideles.  Igitur  non  possunos 
tmimadveriere  pro  illis  constitoiam  esse  orationefa 
in  officio  confectionis  corporis  Ghristi.  Quapropter 
merilo  eo  tempore  recedunt ,  quo  sacrificium  ceie- 
bratlur. 

CAPUT  XXXVIl. 
De  ulteriore  uUima  benedietione, 
Est  ultima  benedictio,  de  qoa  nnnc  agimos,  qoan 
potissimum  frequentamus  tempore  qoadragesimali , 
hoc  esl ,  post  illam  ultimam  cootinoalam ,  in  qita 
spiritalis  refectio  commendalnr,  reslal  hax  olierior. 
de  qua  nnnc,  ut  diximus,  agitur,  io  qua  miiilei 
Christi  commendantur  pugnae  contra  antiqoom  bo- 
stera.  Si  omni  tempore  necesse  est  paratom  e»e 
bellicosom  adversos  insidias  slve  impetos  inimico- 
mm  :  quanto  magis  in  procinctu  t  Quadragesiottfi 
tempore  scit  adversarius  nosler  a  sancta  Ecdesia 
singahire  certamen  commissum  esse  contra  se,  ac 
ideo  insiat  fortius  ad  rapiendum  alque  prosiemeB- 
dum,  si  forte  aliquem  invenerit  negligeolem.  Sa- 
cenlos  noster,  ot  prudens  agonotheta  et  pognaior, 
quanlom  in  majore  pericuio  videt  milites  fore,  lan- 


il57  DE  ECCLCSIASTUnS  OFFICIIS  LIBRI  IV 

liim  niiiiiU  «)s  amplhis  saa  benediclione.  Arma  no-  A 

slra  conlra  diabolum,   sunt  bumililas  el  cajlcni» 

virtutes.   Yull  sacerdos  nosler,  ul  nostris  arnus 

vestiti  simus  :  proplerea  jubet  per  ministrum  ut  hu- 

miliemus  capita  noslra  Deo,  et  ila  tandem  infundil 

super  mililes  protectionem  benedictionis  sux.  Be- 

nedictio  sacerdotis  morem  aniiquum  tenet,  ul  in 

novissimo  porrigatur.  Jacob  patriarcha  in  novissinio 

\\\x  snae  benedixil  filiis  suis.  Scriptum  est  in  Ge- 

ncsi :  Benedixit  tingulis  benedicdombus  prapriis ,  et 

preccepii  eis,  dicens :  Ego  congregor  ad  populum 

meum  :  sepdite  me  cum  patribus  meis  (  Gen.  XLix  ). 

Et  iterum  :  Finitisque  mandatis ,  quibus  fUios  insti- 

tnebat,  coltegtt  pedes  suos  super  lectum,  el  obiit 

( Ibid. ).  Siiniliter  scriptum  est  de  Moyse  in  libro 


LIR.  HL  n.;8 

CAPUT  XL. 
De  adventu  Domini. 
Iii  antiquis  libris  Missalium  el  Lcctionarioram  rc- 
pcritur  scriptum ,  flebdomada  quinia  ante  Natalem 
Dombi.  Tolidem  enim  lcclioncs  habentur  in  Lectio- 
nario ,  et  totidem  Evangclia  a  tcmpore  memoralo 
per  dies  Dominicos  usque  ad  Nativitalem  Domini. 
Antiphonarius  habet  Iria  officia  diurna ,  et  quartuni 
In  die  Dominico,  qui  vacat  post  lectiones  duodeciro : 
Nocturna  vero  quatuor,  ut  superius  dixi ,  per  dies 
Dominicos.  Auctor  lectionarii  excitat  fidem  nostram 
ad  recolendum  Domtni  nostri  Jesu  Chrtsti  venlurl 
lu  mundum  prxconium  per  quinque  xtates  mundi. 
Auctor  Missalis,  qui  vocatur  Gregorialis,  et  Anli- 
phonarii,  nos  tangit,  at  recolamus  nativltatcm  Do- 


DeulerOnomii  :  licee  benedictio  qua  benedixit  Mog-  £  mini  celebratam  per  tres  ordines  librorum ,  sciiicet 


ses  homo  Dei  fiim  Israel  ante  mortem  suam  ( Deui. 
xxxiii ).  Denique  et  ipse  Domiuus  Salvator,  ut  su- 
periHS  prastullmus ,  anie  ascensionera  suam  in  coe- 
lum ,  benedixil  discipulis  suis  (  Luc,  xxiv ).  Et  ut 
caetera ,  praeiermittam  sonctorum  patrum  exempla » 
causa  compcndii  breviter  <lico  :  Quando  familiarem 
afiatum ,  babemus  cum  servis  Dei  more  religionis 
nostrae ,  anteqaam  separemur  ab  iilis ,  in  ultimo  be- 
nedictionem  petimus. 

CAPUT  XXXVIIL 

De  missa  in  festivitate  sancti  Joanms  Baptihttv 

mane  prima. 

Beattts  Joannes  Baplista  legttur  in  Evangelio  Lucx 
replelus  esse  Spiritii  sarctoex  utero  matris(Ltfc.  i) 


legis ,  Prophetaruni ,  et  Psalmorum ,  necnon  el  pcr 
quarlum,  id  est,  principium  Evangelii,  in  quo  nai- 
ratiir  Gabrtel  archangelus  missus  ad  Zachariam  • 
videlicet  nuntius  nativitntis  pnecursoris  Domini , 
verum  etiam  et  prophetia  Zacharis  de  adventu  Do- 
mini ,  et  Gabriel  missus  ad  Mariam  Yirginem ,  nar- 
rans  ei  conceptionem  Salvatoris  nostri  et  caeiera 
talia  usque  ad  nativitatem.  Nempe  et  ipsa  quarta 
hebdomada ,  hoc  est ,  qune  proxima  est  ante  Nali* 
vitatem  Domini ,  sive  in  qiia  celehratur,  singularis 
est,  et  habet  in  matutinali  officio  per  quamque  fe- 
riam  antiphonns  proprias  in  Psalmis.  Et  alio  modo : 
acier  Lectionarii  docet  nos,  quam  fortis  sit  Domi-» 
nus  qui  venturus  est  ad  nos ,  et  intraturus  domum 


Qiiapropter  in  exordio  lucis  diel  quasi  in  exordio  ^  noslram,  ut  in  ea  habitet,  quam  solemus  sordidare 


nativilatis  sacrificium  Deo  oflertur  in  [honore  ejiis 
ad  lafidem  Greatoris  qui  iUum  dignatus  est  hono* 
rare  ex  utero  matris.  Ideo  autem  tres  missse  cele- 
brantur  in  festivitate  beatl  Joannis,  quia  tribus  iii- 
signibas  triurophis  excellcnter  refulsit.  Ad  hoc  enim 
venit  ot  viam  Domino  pncpararet  exemplo  siiae  con- 
versationis.  Qui  triumpbus  celebratur  in  vigilia  ejus. 
Per  baptismi  ministeiium  claruil  insignis  :  bujus 
minislerii  triurophos  recolitur  in  prima  missa  :  Na- 
xaneus  vero  permansit  ex  ulero  matris  :  koc  do- 
num  reeolilar  secunda  missa  in  die. 

CAPUT  XXXIX. 

De  offerenda ,  Yir  erat  in  tcrra. 

Interim  occurrit  mihi  repetitio  verborum ,  quae  est 
in  versibus  offertorii ,  Vir  erat ;  nolui  praptermiilcrc 
quod  scnsl  de  illa ,  quamvis  ordo  rerum  teneal  post 
sct-iptionem  nativitatis  sancti  Joannis»  nalivitateni 
Christi  scribere.  In  offertorio  non  est  repetitio  ver- 
borum ,  in  versibus  est.  Yerba  historici  continentur 
in  offertorio  :  verba  Job  xgroti  et  doieiitis  conti- 
nentur  in  versibus.  i£grotus  cujus  anhelitus  non  est 
sanus,  neque  forlis,  solet  verba  imperfecta  saDpius 
repelere.  OflQcii  auclor,  ut  effectanter  nobis  ad  me- 
moriam  reduceret  aegrotantem  Job,  repetivit  sai^pius 
yerba  more  a^grotantium.  In  offertorio  ut  dixi ,  non 
sunt  verba  repeMta ,  qula  historicus  scribens  hislo- 
9iam ,  non  aegroiabau 


D 


quinque  sensibus  nostris.  lilices  forinae  intrant  per 
oculos  :  suspicio  mala  de  fratre ,  per  aures  :  odor 
libidinosus  per  nares  :  per  os  ingluvies  polluit ,  per 
tactnm  crudelitas.  In  sordibus  nnn  vult  habitare 
rex  venturus :  nisi  ita  purgetur  hospitium ,  ut  nec 
saltem  pulvis  lalium  phantasmatum  remaneat  non 
dignabitur  hospes  venturus  in  illud  intrare.  Ideo 
scribit  auctor  quinque  lectiones  quinque  hf^bdo- 
madarum,  ut  nos  hortetur  circumcidere  q*iinquc 
sensus  nostros  ab  omni  vitio ,  et  parare  mansionrm 
dignam  Regi,  et  Domino,  atque  vero  Propheue.  De 
ipso  rege  dicit  prima  lectio  :  Ecce  dies  venient ,  di- 
cit  Dominus ,  et  suscitabo  David  germen  justum ,  el 
regnabit  rex,et  sapiens  erit,  Et  itcrum  de  Domlno  : 
Et  hoc  est  nomen  quod  vocabunt  eum ,  Dominus  ju- 
stus  noster.  Et  iterum  in  Evangelio  de  Propheta,. 
Quia  hic  est  vere  propheta ,  qui  venturus  est  in  mun- 
dum.  Auctor  Missalis  sive  Antiphonarii,  eamden^ 
prseparationem  hortatur  nos  facere  per  quatuor 
hebdomadas.  Siciil  enim  homo  internunciis  quinquc* 
sensibus  ad  animam  bene  aut  maie  operatur,  ita 
per  quotuor  elementa  aut  ruit  ad  mala  corporalia ,. 
ant  surgit  a:i  lona.  Quapropter,  ut  dixi,  hortatur 
nes  aucior  memoralus,  ut  si  usque  modo  to'*puimus> 
negligentia,  dehinc  surgamus  ad  mundandam  do- 
mum  nostram  ut  qui  dbn  excitatus  est  in  quint» 
hebdomada,  sallem  surgat  In  quarta.  Ipsum  eniini 
sonat  lectio,  qiix  legiiur  in  qirarta  hebdomada  r 


IICO 


Ijvg  AMALAUII  PRESBYTERI  METENSIS 

Sciinus  qnia  hora  esl  jam  iios  de  sorono  surgere,  ei  A  supervenil  in  eo  :  sed  «^^«^  ^;"';^  "^^^^^^^ 

reliqua.  Non  dubilo  proplcrea,  canlorem  in  memo-  '  ^" 

rala  hebdomada  cum  luba  sua  exallare  vocem ,  Ad 


te  levavi  animam  meatn ,  ul  excilet  eos  qui  in  quinla 
liebdomada  sopore  negligenliae  oppressi  sunl.  Quo- 
modo  domum  noslram  praeparare  debeamus ,  in  se- 
quentibus  memorata  leclio  monstrat :  Non  in  co- 
messaiionibus  et  ebrieiatibus ,  non  in  cubitibus  et 
impudiciliis  ,  non  in  contentione  et  ffmulalione ,  sed 
piduimini  Dominum  Jesum  Cliristum,  Eamdera  pnu- 
parationem  inculcat  in  aures  nostras  Sacramenta- 
rium  :  Suscipiamus ,  inquiens  ,  Domine ,  mxsericor'- 
diam  tuam  in  medio  templi  tui ,  ut  reparationis  iio- 
str(u  ventura  solemnia  congruis  honoribus  prwceda- 


laiem  camalem  credilur  el  dicilur  perlulisse. 

CAPUT  XLII. 
De  consueto  tempore  missce, 

Memoraius  papa  Telecphorus  scripsit,  qao  tem- 
pore  primo  die  liceret  missam  celebrare.  Legiiur 
in  Gestis  episcopalibus  dixisse  memoralom  papam , 
ut  anle  hor»  tertiae  cursum  nuUus  pncsuineret 
missas  ceiebrare ,  qua  hora  Domlnus  noster  aseeii- 
dit  in  crucem.  Si  enim  propterea  aptuin  est,  jusu 
roemoratum  papam,  lempus  bone  tertiae  celebra- 
tioni  miss£ ,  quia  in  eo  legitor  secundum  Marcuro 
crncem  Christum  ascendisse  :  el  nos  possumos  cod- 
venienter  dicere,  aptum  esse  tempus  horac  sextz , 


mus.  Si  qu  s  voluent  noslra  dicia  lufringere,  quasi  ^^^^au     ^^  ^. 

.     *            ,  ,  ,       ^      ,             L^    .«:  n«  B  quo  secunduin  MatthsEum  Gmcem  ascendil  :  sed  ei 

iion  8  nt  nuatuor  hebdomad;c  plene  a  memovata  Do-  »  i  ^  ......          n 

ininica  usque  iu  Nalivilatcm  pomini ,  videtur  mihi 


i;;iiarus  esse  regulae  saiicl*  Scriplune,  quje  a  parie 
loluin  solcl  iinplere.  Viili  lenipore  prisco,  Gloria  in 
eicelsis  Dco,  praternruti  in  dicbus  Adventus  Do- 
mini ,  ct  in  aliqiiibus  locis  dalmaticas.  Habet  enim 
et  isUid  aliquid  ralionis,  ad  insinuandum  lcnipus 
Veteris  Testauicnti.  Nulli  dubium  quiii  major  gloria 
sit  in  Ecclesia  Dei  teinpore  Novi  Tcstamenli,  quara 
fort  Yeieris.  El  alio  moiio  :  Quidquid  enira  raro  fit , 
preliosius  Til  cum  fil.  Lnde  scribitur  in  libro  Sa- 
muelis  :  Puer  Saniuel  ministrabat  ante  Dominum  co- 
ram  Heli^  et  sermo  Domini  erat  pretiosus.  Idco  di- 
cilur  preiiosuii,  quia  illo  iii  tempore  crat  rari;s. 
Undc  ilicioiiynius  ad  Evagrium  in  cpistola  sua 


teii  pus  horx  nonae,  qaando  eniisit  spiritum  :  Ibec 
tria  lempora  sacrata  sunt  Chnsti  Gxiobe  linguis 
JudaE^orum  et  ligno.  Hi  qui  ante  horam  terliam,  sive 
post  horam  nonam  necessario  offerunt  sacrifidum 
Deo  amorc  divino  inrecti ,  ut  non  pnEtereat  dies  si- 
ne  illorum  sacriftcio,  ut  reor,  non  hoc  agunt ,  quasi 
proter^e  contra  institula  aposlolica  :  scd  babeiit 
causam  seriam ,  qua  excusare  probabiliter  se  pos- 
sint,  ut  Domimis,  discipulos  defendit  repreheRSos 
a  Judxis,  qunndo  v«llebant  spicas,  quasi  hoc  fa- 
cerent  quod  non  licebat  in  sabbatis ,  exemplo  Da- 
vid ,  quando  necessttate  famis ,  ingressus  est  legem, 
ut  manducaret  panes  consecratos.  Fames  aliqiie  in 
causa  fuit ,  ut  probabili  eicusatione  transgrederetur 


Onme  «luo.l  rarum  est.  i.lus  appelUur.  Pulegium  C  legem  David.  Huicrei  aliqaid  simUe  scr.billBoo- 


apiui  liilos pipcre  pretiosius  cst.  Ac ideo  quando  in- 
lenniuihir  Ctoria  in  excelsis  Deo,  sive  alia  ciaritas 
hacri  onliiiis  ad  lempus ,  multo  avidius  sumihir 
quanuo  rclditur  ;  et  clarius  inanimis  devolorum  re- 
splctiilet,  qiiaiido  ab  acruginosis  reparalur.  Qnasi 
iiovum  ranticuni  redditur,  Cloria  in  excelsis  Deo^  in 
iigcic  Naliviialis  Doniiiii ,  ul  eo  magis  ad  menio- 
I  iam  iiobis  rcducatur,  tunc  primum  celebralum  esse 
eumdem  cantum  Hymnis  Angelorum. 

CAPUT  XLI. 

De  Nativitate  Domini, 

Missam,  quaro  celebramus  In  nocte  Nativitatis 

Domini ,  Telesphorus  apostolicus  coiistituit.  Ita  scri- 

ptum  est  in  Gesiis  episcopalibus  :  Constituit  ut  na- 

tali  Doinini  noctu  missas  cclebrarentur.  Ut  opmor, 

propter  recordationem  angelorum,  qui  noctc  illa 

cecinerunl,  G/ona  in  excelsis  Deo.  In  eadein  Nati- 

I  \ilate  statuit  auclor  oiBcii  Missam  celebrari  mane 

secundam.  Quod  superius  praslulimus  de  nalivitale 

Joannis,  quse  habet  missain  in  initio  lucis,  hoc  et 

iu  ista  retinemus ,  quamvis  mullum  distet  inter  ser- 

vum  et  Dominum.  Ncmo  dubitat  qubd  homo  Chri- 

slus  Jcsus  postquam  cocpit  bomo  essc,  semper  Deus 

mansit.  Unde  dicit  Cyrillus  Alexandriae  cpiscopus 

in  epistola  ad  Nestoriuni  episcopuiii  ConslaiilinopO' 

Htaiia;  urbis  :  Non  enim  prius  borno  communis  ex 

saiicta  esl  (^cnitus  virgine,  et  sic  postea  Verbum 


centius  papa,  cap.  55,  Ergo  quod  necessitas  pro 
rcmedio  reperit ,  cessante  necessitate ,  debet  utiqoe 
cessare  pariler  quod  urgebat :  qaia  alius  est  ordo 
legitimiis,  alia  nsurpatio,  qnam  ad  praesens  fieri 
tempus  impeUit.  Nanique  vidi  Leonem  aposlolicum 
dilucnlo  inirare  ad  Missam,  nescio  utmm  causa 
necessitatis  Intercedente  hoc  ageret»  an  sola  po- 
testate.  Quod  legimus  in  gestis  pontificalibus ,  hoc 
scripsimus.  Fulget  enim  potestas  nitione  decorau. 
ProtuHt  enim  Telesphorus  memoratus  rationem  de 
bora  missx,  qua  de  re  sponte  inccmbimus  sux 
auctoritati.  v 

CAPUT  XLIH. 

De  VTTttVTI}. 

Scriptum  Cot  in  gcstis  pontificalibos  quod  SergitiS 
papa  prseciperet  Litanias  fieri  in  die  praesentatio- 
nis  Domini  in  tcmplo.  Ita  enim  scriptum  est :  Vl 
dicbus  annunliationis  Domini  dormitiouis,  et  nati- 
vilalis  sanclse  Dei  geiiitricis  Mariac,  et  sancti  Si- 
meonis,  quod  xntonvo  dicitur  Graece,  cuin  liiania 
exeant  a  sanclo  Adriano,  et  ad  Sanctam  Mariam 
populus  occurtat.  De  qua  fcstivitate  dicit  Beda  sa- 
cerdos  et  doctor  eximius  in  libro  de  Temporibus : 
Secundum  mcnsem  Numa  dicavit  Febrvo,  id  est, 
Plutoni,  qui  lustrationura  potcns  creJebatur,  lu- 
sirarique  eo  mense  civitalem  necesse  erat,  quo  sta- 
tuit  utjura  diis  Manihus  solverentur.  Sedhanclu- 
strandi  consuetudinem  beoe  mutavit  Cbristiana  re- 


im 


DE  ECC^fiSIASTIClS  OFFICIIS  LIBRI  iV.  -^  UB.  Uh 


im 


ligto,  cum  in  mense  eodem  piae  sancl»  Maris  plebs  A  erigitur,  ui  diligal  Deum  et  loto  cord^,  et  ex  loia 


nniversa  cum  sacerdotibus  ac  ministris  hymnis  mo- 
dulaUe  vocis  per  ecdesias,  perque  congroa  urbis 
loca  procedit,  datosque  a  pontifice  cereos  roanibus 
gestat  ardentes,  et  augescente  bona  consuetudine, 
idipsum  iu  caeteris  quoque  cjusdem  malris  et  per- 
petux  virginis  festivitatibus  agere  didieit,  non  uii- 
que  in  lustrationero  terresiris  imperii  quinquennem, 
sed  perennem  regni  ccBlestis  memoriam)  quando, 
juxta  parabolam  virgtnum  prudentum,  omnes  electi, 
lucentibus  bonorura  actuum  lampadiiHis ,  obvtam 
sponso  ac  regi  soo  venientes,  mox  cum  eo  ad  nu- 
ptias  supern»  civitatis  intrabunt. 
CAPUT  XLiV. 
De  mUsa  vro  mortws. 


anima,  et  ex  lota  mente,  Corpus  vero  qnatoor  no- 
tissimis  elementis  subsistit.  Peccatum  animequflt 
neglexit  cultum  Dei  in  cogitatione,  in  viia  et  intel- 
lectu,  fauffliliter  confitendo  offerimus  Deo  tertia  dic, 
utab  his  peccatis  purgetur.  Similiter  peccatom 
quod  percorpus  gessit,  cupimus  purgare  in^uarto 
die  post  tertium  diem^  id  est  septimo  post  morlem 
suam.  Duobus  modts  oommittitur  peccalumv  aut  fa- 
ciendo  ea  quae  non  deimiraus  facere,  automjttendo 
ea  qu»  debuiroos  facere.  Usque  ad  septimum  dicm, 
iu  quo  Dumero  designatur  universiias,  omnia  pec- 
cou  quae  egii,  et  non  deboit  agere  deflemua^  ei  pro 
bis  rogamus,  seorsum  pre  anima,  et  seoraum  pro 
coipore  :   deinceps  usque  ad  tricesinium  :  et  pro 


Missa  pro  mortuis  in  hoc  differt  a  coosueta  mtssa,  B  his  quae  modo  in  superioribus  memoravimus,  et  pro 

iiHs  qase  debuit  facere  et  non  fecit.  TriginU  enim 
diebus  completur  niensis.  Per  mensem  designatnr 
curriculus  praescntis  vitae,  ut  ex  statu  lun»  faciie 
digmiscitor.  Unde  Gregorius  in  Moralibus  Job,  libro 
octavo :  Mensium  quippe  nomine  dierum  coiiectio 
et  summa  signatur.  Per  diem  ergo  unaquacque  actio 
exprimi  potest :  per  mensem  autera  actionum  finis 
innuitur.  Quando  studemus  ut  opera  amicorum  no- 
strorum  sint  piena  coram  Deo,  triginta  diebus  pro 
eis  sacriflcamus.  Non  opinor  ut  aliquis  velit  dicere 
quod  non  liceat  nobis  orare  quotidie  et  sacriflcare 
Deo  pro  mortuis.  Sed  qnod  agitur  in  tertia,  et  se- 
ptima,  et  tricesima  die,  publice  agitur,  et  gcnerali^ 
ter  ab  omnibus  amicis,  ac  conveuitur  simul  ad  iioc 


quod  sine  Gloria  et  AUeluia  et  pacis  oscoio  c^bra- 
tur.  Gioria  el  AUeluia  suavitalem  et  laetitfiam  nostris 
mentibus  incuicant.  Quid  cogitera  ex  boc  dicere, 
verbis  Origenis  explicabo.  Scribit  enira  idem  in 
iiomiiia  5^Levitici  iibri  :  Sacrificium  vero  pro  pec* 
rato  non  fit  ex  oleo.  Dicit  enim,  Non  superponit 
ei  oleum  cum  jam  pro  peccato  est.  Qnod  ergo  pro 
peccato  est,  nec  oleum  laetitiae  ei,  nec  thus  suavita- 
tis  imponittir  f .  Noili  dubium  quin  roors  sit  vindi- 
cta  primi  peccati,  ac  ideo  sine  Gloria  et  AUelnia  ce- 
iebratur,  quasi  sine  oleo  et  thure.  Notandum  est 
cliam  quod  olficium  pro  mortuis  ad  iroitalionem 
agitur  officiorum  quae  aguntur  in  morte  Domiiii. 
Jam  pfaBtuiimus,  quod  novimus,  quare  in  officiis 


passionis  Domini  pacis  oscuium  non  debemus ;  liift  ^  in  precibus  missaram,  atque  eleemosynis  et  caeteris 


iiesdmus  aiiod  proferre,  ihsi  quod  ibi  praeiilMivi- 
mus,  quoniam  ibi  non  agitur  oscuium  pacis,  nec  hic 
agitur.  Recordatio  mortuorum  nuncupative  agitor 
ante,  Nobi$  quoqne  peceatoribus.  Ibi  finitnr  memo- 
ria  mortis  Domini,  et  inchoaUir  mors  nostra,  per 
confessionem  peccatorura.  Ac  ideo  roerito  ibi  a|^Utr 
roemoria  transeuntium  qui  in  Domino  moriontur. 
Ciiri&tos  enim  praecessit  eos,  nos  sequimur.  Solemus 
eomm  memorias  generaliter  celebrare  tertia,  ac 
septima,  et  iricesimft  die.  Unde  talem  habemus  ao- 
ctoritatem  in  Veteri  Testamento.  Scriptum  est 
in  iibro  Numerorom,  capiiuio  quadragesimo  septi- 
Bne :  Qui  tetigerit  cadaver  iwminis,  et  propter  hoc 


iionis  studiis.  Lcgimus  in  Historia  Angtorum  qucm- 
dom  presbyterum  opinatum  esse  de  fratre  suo  quod 
roortuus  esset  in  praelio,  qni  (amen  non  erat  raor- 
tuus,  sed  vulneratus  et  vinculatus.  Mox  knemoratus 
presbyler  non  exspectavit  tertium  diism,  neqne  se- 
ptimum,  neqiie  trigesimum,  scd  frcquentissiroc  cc- 
lebravit  pro  co  roissas.  Teropore  naissac  quotidie  so- 
Inta  sunt  vincula  vulnerati.  Scriptum  est  voluroine 
roeroorato ,  libri  qnarti  capiie  vicesimo  quarto  : 
Cumque  vidisset  qui  emerat  eum  se  vinculis  non  po- 
tnisse  cohil)ere,  donavit  ei  facultatem  redeundi,  si 
posset.  A  tertia  autem  hora,  quando  missae  fleri 
soiebant»  saepissime  vincula  solvcbantur.  At  ille  ju* 


fuerit  immundui,  $eptem  dies  aspergetur  ex  hae  aqua,  j^  rejurando  promisit  ut  rediret,  vd  pecuniam  ilii  pro 


die  tertia  et  sepdma,  et  sic  mundabilur  (iVifm.  xix). 
In  celebratione  triginta  dierum  suifulti  sumus  Moy- 
sis  et  Aaron  celebratione.  Ua  scriptom  est  in  eo- 
dem  iibro,  capitulo  priroo  :  Omnis  enim  muUitudo 
videns  occubuisse  Aaron^  ftevit  super  eum  triginta 
diebus  per  eunctas  familias  suas  {Num,  xx).  Et  ite- 
nim  de  Moyse  in  Deuteronomio,  capitulo  trigesiroo 
quarto  :  Flevemntque  super  eum  fitii  hrad  in  cam- 
pestribus  MmUf  triginta  diebus  {Deut.  xxxiv).  Im- 
nrandus  propter  cadaver  hominis  poUutaro  animam 
ftignUicat  mortois  operibus.  Purgatio  raortui  homH 
nis  per  sacriflcium  sacerdotis  tertia  die  et  septimo 
congruitnaturae  humonae.  Constat  homo  ex  anima  et 
corpore.  Anima  tribus  qoasi  quodamniodo  coiuronis 
Patrol.    CV. 


se  mittere.  Etpost  pauca :  Qui  postiiaec  in  patriam 
reversus,  atqne  ad  suum  fratrem  perveniens,  repli- 
cavit  ex  ordine  cuncta  qnae  sibi  adversa,  qua^ve  in 
adversis  solatia  provenissent.  Cognovitque  rever- 
tente  eo,  iliis  maxime  temporibos  sua  («itsse  vincui  i 
soluta,  quibus  pro  se  missarum  fuerant  ceiebrata 
solemnia.  Solet  vulgos  requirere  ti  pro  omnibus 
Chrisfianis  iicitum  sit  missaro  celcbrare.  Quibus 
Augustinus  respondet  in  libro  Enchiridion  {cap» 
itO)i  Neque  negandura  est  defunctorum  animas 
pietate  suorura  viventiom  posse  reievari,  cum  pro 
iliis  sacriflcium  mediatori  offertur,  vel  eleemosynas 
in  ecclesia  flunt :  sed  eis  hxc  prosunt,  qoi  cum 
viverent,  hxc  sibi  ut  postoa  possint  prodessc»  mo« 

37 


«105  AMALAiUl  PRESBYTERl  IffiTENSIS    .  11^ 

ruernnt.  Esl  enim  ^uidam  vi^eodi  modus»  nec  Um  A  qui  sini,  oportet^a  pro  regeneratis  omailNttfaeere, 


boriHS,  ul  non  requiral  ista  post  mortem,  nec  tam 
inalus,  ut  ei  non  prosiot  ista  post  mortem.  Esl  vero 
talis  in  bono,  ut  is  hxc  non  requirat ;  et  est  tui^ 
SU8  talis  in  roalo,  ut  nec  his  valeat,  cum  haec  vita 
traosierit ,  afQuvari.  Qoocirca  hic  omne  meritum 
cofoparatnr,  quo  possit  post  banc  vilam  relerari  quis- 
piam  Td  gravari.  Et  paulo  posl :  Gum  de  sacrifleio 
sive  aliaris,  sive  qoarumcunque  eleemosynanim 
pro^aplizaiisderunctis  omnibos  ofrerantur,pro'valde 
bonis,  gratiarum  actiones  sunt ;  pro  non  valde  ma- 
lis,  propitiationes  snnt;  pro  valde  malls»  eiiamsi 
nulla  Binl  a^jumenta  mortoorum,  qualescunque  vi- 
venin  consolaliones  sunt.  Quibus  autem  prosunt» 


ui  nolius  eorom  praetermlttatur  ad  qnas  hxc  bcD^ 
flcia  possint  et  debeant  pervenire.  Melios  enini  su- 
pererunt  isla  eis  qulbus  nec  obsunt,  Dec  prosont, 
quam  eis  deerunt  quibus  prosonl.  AnDivenaria  dies 
ideo  repetilur  pro  defunctis,  quoDtam  nescimns 
qualiter  eorum  causa  babeatur  In  alia  viia.  Sicnt 
sanctorum  anniversaria  dies  in  eonim  hoDore  k 
memoriam  nobis  reducilor  super  utiUtate  aoctn, 
lla  defunctorum,  ad  utiiitatem  illomni,  ei  oostnm 
devolioDem  implendam,  credendo  ees  aliqQ»do 
venloros  ad  oonsortium  sanclorom.  Alioquin  eniii 
lempore  bonum  esl  orare  pro  defaDClis,  etiamsi 
dies  nesciator  defuBCti  per  oblivionem,  seu  per  igno- 
rantiam,  vel  praetermillatur  propter  occQpationem 


aul  ad  hoc  prosunl,  ul  sii  plena  remissio,  aul  certe 

ul  eo  tolerabilior  fial  ipsa  damnatio.  Unde  Iterum  B  aliquam  lerrenam :  agalur  tamen  eoniro  soleBinius 
ad  Paulinum,  de  cura  pro  morluis  gerenda,  libro     joxia   decretimi  devotissrmarum  mentiom,  cied* 
sectindo :  Quamvis  non  pro  quibus  flunl,  omnibus     apod  eum  apud  qnem  non  esl  vidssitndiois  oIwr- 
prosim,   sed  eis  lanlum  pro  quibus,  dum  vivunl,      bratio  acceptam  esse  quasi  anniversaria  sit. 
comparalur  ut  prosint.  Sed  quia   non  discernimus 


LIBER  OUARTUS. 


Ri£FATII3NGl}LA. 

In  hoc  quarto  iii)eIIo  conlinentur  multa  ad  inve- 
stigandum,  et  juita  facuiutem  quam  potni  precari 
a  mlsericordia  Domini,  scripta  de  cursibus  diurna- 
libus  et  noclumalibus,  sive  in  festis  diebus,  seu 
quotidianis.  Quatenus  considerato  ordine  composi- 
tionis,  ol  numero  psalmorum,  et  lectionum  ac  ro- 
sponsoriorum,  coiivenlenii  quibusque  temporibus, 
dulcius  atque  compunctius  Deo  assistatur  in  eccle- 
sia,  el  rogetur  atque  recordetur  tam  pro  se,  qui 
rogat,  quam  pro  illis  quibus  necessaria  est  depre- 
calio  :  et  rccordetur  inorum  quorum  nobis  est  uti- 
lis  recx>rdatio.  Necnon  etiam  aliqua  rocapilulantur 
de  superioribus  libellis,  qux  apertius  invenU  sunt 
a  mea  parvitate  post  scriplos  memoratos  lil)ello8. 

GAPUT  PRIMUli. 

Ut  ea  qnw  Dei  $unt  Deo  reddamus  :  quot  horis  lo/ 
orbem  luslraty  totidem  repetitiombu»  nosmetipsoB 
offerimus  Deo  interdiu  noctuque,  exc^tis  vesperti- 
nis^  completorUsquet  et  matutinit  offieni^  dt  qui- 
bus  seorsum  dicendum  eU. 

Nos  qui  censemur  nomiiie  Ghristiano,  redempti 
sumus  a  servitute  diabolica  Ghristi  pretioso  sangul- 
nc.  Ideo  non  sumus  nostri,  sed  Redemptoris  nostri. 
Dc  qoo  prctio  dicit  Apostolus :  Empii  enim  e$tis 
pretio  magno,  Et  ideo  quid  agero  debeamus,  subjun* 
gil :  Glorificate  et  portate  Deum  in  corpore  ve^tro. 
Gloriflcamus  ilium  quando  ei  gratias  referimus  de 
sua  redemptione,  portamusque  in  eorpore  Vostro 
quando  in  anima  nostra,  quae  portatur  a  corporo, 
inhabitat  per  dilectionem  suam  in  cogitatu,  et  vita, 
et  intelleetu  :  Ac  idbo  Sdepius  per  raemoriam  no- 
Biram  el  suam  sanctiflcationem  portando  illum  in ' 
roente  secundum  snum  Iwnc  placilum,  ei,  id  esl  cor- 
pori«  mers  mcmorata  prxeipii  ad  obcdiciitiam,  |)cr 


quam  eliam  plus  piacet  Redemptori  nostro  inbcrpre 
ei,  quae  portatur  a  corpore.  Eidem  Redenptori,  ui 
fldelis  servus  domino  suo,  semper  debitores  sdoms 
servire,  sicut  servitus  jusliliae  et  sanctiflcalioBi,  et 
caeteris  bonis  moribus  per  amorem.  De  qaa  serri- 

^  iBle  dicit  Zacbarias  propheta  :  Vt  «im  ^n  k 
Mianu  immicorum  nostrorum  liberati  seniamutl^ 
in  jmtitiaet  saneiitaie  eoram-ipio  ommbutiii^ 
noeifi*.  Goncessil  nobis  idem  Dominus  ooster  dvo 
lomina  lemporum,  scilicel,  diei  el  noctis,  at  sol  do- 
bis  iuceret  pcr  diem,  el  luna  per  noctem.  Ei  l>is 
duobtts  iuminibus  profedum  nostrae  frages  asiU' 
munl,  ut  ad  uttlilatcm  Bosiram  perveoiant.  Ei  looa 
habenl  humorem  ul  crescant,  ex  sole  teDpenti- 
vum  ardorom  ut  ad  maturitatem  perveoiaot  Possu- 
mus  haec  maniflestaro  ex  diclis  doniai  Bedc  (si( 
assumpium  ab  ilio  a  quocunque  ipse  voluit,  vAi 
suflicit  ^us  aucioritas)  :  denique,  inquit,  cum  ser^ 
nior  nox  est,  el  luna  pernox,  lonc  largtor  ros  r^ 
fertur  arva  perfundere,  el  plerique  sub  aeroq»^ 

'^  scentes,  quo  magis  sub  iumine  fuisseDt  lans,  « 
plus  hurooris  se  capiie  collegisse  leDseraot.  Ei  io 
alio  loco  dc  sole  :  Tempora  sunt  anni  quatoor,  qui* 
bus  sol  per  diversa  coeli  spatia  discurreodo  iii4«^ 
ctum  temperal  orlieffl,  divina  utiqueprocaranlcs^ 
pientia,  ut  Jion  semper  eisdem  commoratns  in  ^ 
iervoris  aviditale  mundanum  depopnleturoroatooi- 
sed  paulatim  per  diversa  commigrans  lerreDls  fm* 
eUbus  nascendis  maturandisque  temperameota  c«- 
slodiat.  Ex  frugibus  terne  corpus  nostrom  sasieir 
tatur .  Gorpus  animas  in  obsequio  est,  ut  hie  ia  P*^ 
senti   saecttlo  possil  serviro  Deo  nanifeotoai  ^^ 

•  Postquara  anima  per  nimiam  afiKctionem  coqK^m 
reeesseril  ab  eo,  non  ei  depnieiar  labor  ad  trv^ : 


scd  qnandifi  in  corporc   est,  oporlrl  opcrari 


CD«I« 


nCS  DE  ECCLESIASTICIS  OFF 

placcat  Dco.  Non  cium  soluni  pro  liis  qux  nobis  nu- 
nistrantur  in  pri^senli  sxculo,  Deo  afttamus  in  no- 
siris  oiliciis  ;  sed  etian)  quia  debitores  nos  esse  co- 
gnoscimus  jugis  servitil  ejus,  ut  fidelis  servus  qui 
semper  vull  in  scr\itio  adesse  senioris  sui.  Et  ideo 
duodccim  repetitiones  de  die  facimus  per  primam, 
et  tertiam,  et  sextam,  et  nonam  horam,  ut  per 
unamquamque  repetitionem  Deo  praesente  slmus  in 
omni  hora  :  similiter  In  nocte  per  duodecim  psal- 
mos.  Et  quia  pater  nostcr  audivit,  In  sudore  vultus 
tui  v€$ceris  pane  tuOy  convertimus  nos  aliquando  ad 
opera  temporalia.  Atque  ut  propler  h»c  uecessaria 
non  omittamus  servitutem  quam  Deo  debemus  in 
anima  exhibere,  statuerunt  patres  nosiri  ut  tot  ora- 
tiones  psalmodiarum  lierent,  quot  horae  sunt  nobis 
daUB  ad  laborandum  pro  suslentatione  corporis.  Et 
quia  non  possumus  ita  semper  opcrari,  nisi  quies 
aliquando  subseqtfatur,  sequitur  nox,  in  qua  non 
possumus  operari,  sed  quieti  otlum  damus,  ut  et  pro 
ipsa  qoiete  Deo  servitium  reddamus,  cantamus  duo- 
decimpsalmos  pro  duodecim  horis  noctis.  Tendi- 
mus  ad  tale  servitium  quale  primus  Adam  pater  no- 
ster  exhibuit  Deo,  antequam  peccaret,  et  quale  spe- 
ramus  fuiurum  post  banc  vitam,  hoc  est,  ut  con- 
ttnui  simus  in  Dei  prsesentia.  Non  enim  necesse 
est  aliqticm  In  hac  discretione  mussitare  propter 
disparem  longiladinem  dierum  et  noctium  ;  etiam 
calculatorcs  horarum  tempora  sic  dividunt  dierum 
et  noclium,  ut  luna  per  noctem  luceat  sive  acsiivo 
seu  hiemali  tempore  duodecim  horis.  Unde  idem 
qui  supra  Beda  in  libro  de  Temporibus  :  Vcrum 
longissimis  in  bruma  noctibus,  vel  ilem  xstatc 
brevissimis,  quarum  alias  duodecim  horarum  spa- 
tium  longe  transcendcre,  alias  nequaquam  ad  hoc 
pertingere  posse  constat,  qua  ratione  lunam  duode- 
cim  horas  lucere  credamus,  nisl  forte  putemus  non 
acquinoctiales  horas  inteUigendas>  sed  singulas, 
quasque  noctes  pro  sua  mcnsura  longitudinis  aul 
hrevitatis  in  duodecim  particulas,  quas  lioras  voci- 
tamuSy  aequa  distributione  iindendas. 

CAPOT  U. 
De  Prima. 
Magmficeutissime  ct  gloriosissime  atque  Christia- 
nissime  imperator,  qiioniam  professus  est  se  servus 
vester,  quamvis  minimus  oninium,  atiqua  pingcrc 
de  operariis  qui  oinni  hora  volunt  assistefc  in  ser- 
vitio  Dei,  videlur  parviiati  mcae  per  Del  donum  qdod 
vestrum  animum  ad  sc  rapil  in  prosperis  et  advCr- 
sis,  ut  ab  illa  hora  inchocin  qua  paterfamilias  con- 
docit  operarios  in  vineam  suam.  Sancla  Ecclesia 
procul  dubio  est  vineapatrisfamilias,  qiix  ita  operatur 
pcroperarios  in  vinea  sua,  ut  sibi  fructificct.  Nos 
sumus  vinea  qux  colitur  per  cultores,  scilicet  prae- 
positos  sancUB  Ecclesiae,  aut  per  nosmetipsos.  Prae- 
positi  ostendunt  culluram,  nosque  simul  cum  illis 
exerccmus  illam.  Fodiunt  cultores  vincam  el  ster- 
«orant,  quando  cOrda  nostra  dura  per  verba  incrc- 
pationis  scindunt.  et  folida  pcccata  nostra  infuu- 


ICIIS  LmRl  lY.  —  LIB.  IV.  iice 

A  tlunt;  fodimus  et  nos  terrara  circa  viiem,  ac  facirous 
fossam ,  quaiido  nojilram  naturam  ad  meroortajn 
nobis  inducimus,  et  humiliamur  sub  potenti  manu 
Dei,  aspiciendo  nos  pulverem  et  cinerem  esse.  In- 
super  etiam  quia  ipsam  naturam  corrumpimus  pec- 
cando,  inducimus  stcrcus,  ut  peccata  noslra  circa 
nos  sint  in  pr»senti  saeculo,  atque  in  futuro  desint, 
et  pcr  duas  res,  id  est,  per  consideralionem  noslraB 
naCurae,  et  per  poenitentiam  nostrorum  peccatoruTO) 
crescat  noster  fructus  uberius,  Gatque  viuum  per 
angustiam  torcularis,  et  exspoliaiionem  carnalium 
delectationum,  quod  quasi  per  quoddam  torcular  iu- 
troeat  in  ccllarium  ajternae  domus.  Vinum  quod  ex- 
primilur  abuva  per  pressuram  lorcularis  desideriuro 
nostnim  fervens  cst,  quod  exuitur  a  carnaii  desi- 

B  derio,  ut  dignum  sit  recondi  in  proroptuario  Domini. 
Fructui  vineac  multae  adversae  fera  insidiantur,  ut 
cum  furentur  et  trajiciant  in  corpus  suum.  Eis  qui- 
derti  feris  possunt  comparari  Zyphaei  quoJammodo 
appafritores  Saul,  qui  voluerunt  rapere  David,  ut 
traderent  eum  in  manus  Saul  ad  interficiendum. 
NoQ  enim  desunt  nobis  iidcra  Zyphaei,  qui  interprc- 
fantur  florentes  :  quos  inteliigimus  diaboli  membra 
esse,  sive  ipsum  diaboIum,qui  potest  dici  propterca. 
florens,  quia  prospcritatem  caducam  suis  ostendat. 
Ipse  enim  sive  per  se,  sive  per  membra  sua  insidia* 
tur  nobis,  vel  aperte  persequitur,  ut  Iradai  aeternae 
morti.  £t  fleret,  nisi  vinea  Domini,  quae  nossumus, 
baberet  sepem  circuro  se  alque  cultores  infra  se.  Se- 
pes  enim  custodia  Domini  est  circa  clectos  suos  : 

^  CuUores  enim,  ut  praediiimus,  sunt  doctorcs  et  pnc* 
positi  Eccleslae.  Illa  scpe  circumdatus  erat  David 
quando  Zypbsei  eumcircumdcderunt;  ac  ideo  salva- 
tus  esl,  et  cecinit  psalmuni,  Deu$,  in  nQmine  tuo  sa/- 
vum  me  fac,  ctc.  Quia  Domino  miseraule  inchoaturi 
sumus  diurnalia  oflicia  ab  hora  qua  paterfamillas 
vocavit  operarios  in  vlneam  suam,  fas  nobis  videtiir 
ut  ab  codem  tcmpore  ea  inchoemus ,  quaudo  illud 
evangelium  lcgitur  quod  ordinationem  opei*ariorttm 
continet  per  competentes  horas,  id  esl,  septuagesima. 
Sicut  enim  ovibus  qux  nocte  custodiuntur  in  ovili- 
bus,  ctpost  matutinam  custodiam  exeuntibus  de 
vico  ad  pascua  in  laliludincm  camporum  ,  necesse 
cst  ut  illico  habeant  opiliouem  qui  cas  defendat  a 

|x  lupis  irruentibus  :  ita  nobis  necesse  eU,  priino  diin- 
cuIq  surgeotibus  ad  mandata  Domlni,  ui  habeamu» 
pastorem  et  doctorcm  qui  nos  introducat  ad  eadeni 
mandata  et  dcfendst  a  lupis ;  dc  quibus  iupis  l^lur 
iit  Evnngelio  sccundum  Joaiiaem,  E(  lupu$  rapit  et 
dispergit  oves  :  ac  nibiiomimis  a  leone,  qui.  rugiens. 
circuit  quaerens  quero  devorct.  Quomodo  lupus  ra- 
piat,  sivc  leo  devoret,  manifcstum  est  hls  qiii  im« 
pugnautur  a  vitiis.  Uuusquisque  enim  qui  videt  qttO« 
modo  lautatur  a  coucupiscentia  sua  abstractus  ei 
illectu»,  cognoflcii  quem  memoratae  ferae  per  gnlam 
rapiani,  quem  per  luxuriam,  quem  per  eariositatem 
nefariarum  artium,  qoem  per  contemplaiionem  spe- 
ctaculorum  turpium  ei  supervaciiorum ,  quem  pcr 
acquisitioncm  rerum  temporalium,  quem  per  curio- 


4167 


AMALARIl  PRESBYTEEI  METENSIS 


1169 


sitatcm  inquisitionis  siTe  detractionis  yiliorum  pro-  A  Israel  non  est  aliud  quam  ut  reverli  faciat  Israel  loto 


ximoruro,  quem  per  superbiam,  qncm  per  jactan- 
liam.  Hacc  sunt  Titia,  qns  sulijicluntur  tribus  con- 
cupiscentiis ,  quibus  totus  mundus  involvitur ,  di- 
cente  Apostolo  :  Otnne  qudd  tn  mmndo  e$t^  aut  con' 
cufnuentta  carm$  e$t,  aut  concupUcentia  oeulorum, 
aut  $uperbia  vitcB,  Propter  suprascriptas  feras  dicit 
opiHo  noster,  Deu$  in  adjutorium  meum  itttende^Do- 
minef  ad  adjuvandum  me  fe$tina.  in  offieii  Initio  pre- 
eatur,  ut  non  possint  tantum  praevalere  quatenus  ab 
Mdiem  conciliabulo  aliquem  separent  per  astutiam 
tfnam.  Simili  modo  faciebat  Mojrses ,  quando  arca 
elevabatur  ad  portandum.  Dicebant  enim  :  Surge^ 
Domhie,  et  di$$ipentur  inimici   tui ,  et  fugiant  qui 


cordc  ad  se.  Deus  non  babci ,  quo  revertatur,  cui 
totum  prxsens  est.  Ita  enim ,  Ex$urge,  Donune,  dob 
estaliud  intelligendum,  quam,  Nos  lac  exsurgerc  a 
somno  torporis,  et  fac  industrios  atque  strenuos  ia 
opere  mandalomm  tuorum.  Ab  ipsa  reversaone  ao 
cepit  idem  cantus  nomeo  ver$u$,  Eamdem  enim  re* 
rersionem,  de  qua  admonetur  perversum,exero^as 
statu  corporis  nostri.  Quando  audimus  versum,  iUico 
verlimus  nos  ad  orientem.  Quare  boc  ?  nisi  at  oni- 
nis  cogitatio  quae  foras  exivit  aspiciendo  et  videndo 
bxc  temporalia,  revertatur  infra  nos ,  et  dic^us  : 
Domine,  da  mihi  cor  ut  orem  ad  te.  Postea  Incboa- 
mos  implorare  misericordiam   Domini  per  Kyrie 


oderunt    te^    a   (acie    tua,    Nos  enim  spmt%\\Uir  ^etei$on^ei,Chri$te  elei$on,tiiUiTum  Kyrie  elei$om. 


sttDHus  illa  aYca.  Sicut  enim  quotidie  circumda- 
batur  llla  ab  inimicis,  sic  et  sancta  Ecclesia  usque 
in  finem  clrcumdabltur  a  persecutoribus,  sive  aper- 
tls,  sive  occnltis.  Sequilur,  post  deprecationem  no- 
stri  opilionis,  Gloria  $anctcs  Triniiati$,  quam  depre- 
camnr  adesde  nostro  a^ittlorio.  Recordatur  opilio 
noster  sermonis  Ddmini,  quem  dixit,'Sttte  me  nihil 
pote$ti$  factre,  De  additione,  Gloria  patri  per  diversa 
loca,  Hieronymus  scripsit  in  epislola  sua  ad  Dama- 
mm  papam.  Cur  in  memorato  tempore,  id  est,  Se- 
plaageslma,  Af/eMita,  non  supponatur  glorias  eanctce 
Trimtati$f  quae  e^t  per  oinnia  $wcula  $a:culorum ;  sed, 
Inict,  ttHy  Domine^  tex  aterna  gtdria^  diximusln 
libello  quem  fecimus  de  Sepluagesima ,  scilicet  non 


Tres  articulos  aliquo  modo  divinae  majestatis  ei  Tri- 
nitatis  celebramus  in  ecclesia.  Primus  est  aote  as- 
sumptam  bumanitatem ,  quando  Trinitas  invocaba- 
tur  sine  copulatione  humanse  naturae,  ac  ideo  roe- 
rito  tcr  dicimus  Kyrie  eimon  sive  semel  propter 
unam  substantiam.  Secundus  est  post  assumptum 
hominem,  qiiando  Gbristas  videbatnr  in  terra  et 
nibilominus  a  suis  credebatur  Deus,  et  Glius  Dei ,  ui 
Petrus  ,  Tti  as ,  inquit ,  Christn$  Filiu$  Dei  rivi^  et 
Paulus  de  eodem  Filio  :  Proprio^  inquit ,  Fitio  $uo 
non  pepercit,  Quoiiiam  propler  assumplam  nalnrani 
vocalur  Christus,  qux  uncta  est  spirituali  oleo,  in 
medio  articulorum  dicimus,  Chri$te  e/eison.  Qaando 
scmel  dicimus  ei ,  Chri$te  elei$on,  ostendimas  eum 


ob  alittd,  nisi  ut  humiliore  liligua  Latina^-quam  Be-  C  solum  fuisse  Intcr  homines,  et  neminem  haboisae 


braea,  adrooneamur  nos  debcre  formari  ad  humilio- 
rem  conversationem  in  tempore  Sieptuagesiraae , 
quam  in  aKo  tempore.  Postca  sequiiur  psalmus  quem 
David  cantavh,  quando  Zyphxi  voluerunt  eum  ra- 
pere  et  tradere  In  manu  Saul.  Quem  nobis  necesse 
esl  cantare  dilucttlo,juxta  quod  scriptum  est,  Ju$tu$ 
cor  $uum  tradet  ad  vigitandum  diluculo,  ut  velit  nos 
Deos  salvare,  quoniam  alieni  insurgunt  snper  nos 
qai  non  proponant  Deum  anie  conspectum  suum, 
atque  «t  ex  omnibus  iribulationibus  nos  eripiai,  et 
Boper  omnes  inimicos  nostros  despiciat  oculus  noster, 
nt  David  suo  in  tempore  fecft.  Postea  sequuntur  duae 
repetitiones  psalmi,  Beati  immaculati ,  qui  plenus  est 
moribus.  Oportel  enim,  ut  quos  Deus  liberaverit  de 


sui  similem  per  omnia;  et  si  tertio,osiendimufi  non^ 
quam  eum  fuisse  separatum  a  substantia  sancts 
Trinitalis  propter  unitatem  personae.  Tcrtios  arti- 
culus  est  ex  eo  tempore  qno  voluil  clarificarc  ilium 
assumptum  bomloem  plus  quam  esset  quandia  mor- 
talis  erat.  Undc  ipse  dicebat  ad  Patrero :  Ctarifica  me 
ttt,  Pater^  apud  temetip$um  claritate  quam  habui 
priu$quam  mundu$  fieret.  Ac  ideo  simili  modo ,  ut  in 
primo,  precamur  Dominum  ut  ignoscat  nobis  in  ta- 
libus  tentationibus,  sine  quibus  bacc  vlta  non  potesl 
transigi.  De  quibus  dicitur  in  Parabolis  Salomoius  . 
Septiee  enim  cadit  ju$tu$  in  die ,  et  reeurgit ,  Id  esl, 
per  ignorantiam,  per  obllvionem,  per  cogitailoDeiD, 
per  sermoneni,  per  subreptionem,  per  necessiuim. 


Vinculis  et  carcere  inimicorum ,  moribus  bonls  et  I^  per  fragiliutem  carnis.  Singulis  diebus  vel  fanriti, 
pHi  ei  assisunt  in  orani  devotione,  sicut  ex  duobos  tcI  voientes,  frequenter  reatum  incurrimas,  et  U* 
versibos  duamm  repelttionam  possumus  conjioere.  men  resurgit  juslus«  vldelicet  quia  justitiae  ejos  non 
Cnas  diclt,  Cfltnom  dirigantur  vim  mece  ad  eu^todien-  praejudicat  lapsus  fragiliutis  humanae.  Ac  deinde 
deu  jm$tificatione$  tua$;  aller  lu,  Revela  oculo$  meo$,  |  sequitur  oralio  Dominica,  quam  cum  magna  cautela 
d  con$iderabomirabilia  de  lege  tua,  Istae  tres  repe-     oportet  canUre,  ul  ipsas  res  in  mente  (eneamus 


lilioBes  sttstonUnt  el  defendunt  arcam  Domini  usque 
ad  plenam  terliam,  id  est,  per  horam  primam,  ct 
secundam,  et  lertiam.  Deinde  sequitur  versus,  Ex- 
surge^  Domine,  adjuva  mos,  et  tibera  no$  propter  tio- 
meii  iiiiim.  Simile  qufd  dicebat  Moyses  quando  arca 
deponebator.  Sic  eniro  scriptom  est  in  libro  Nume- 
rorum,  oopilulo  vigesimo  sexto;  quando  autem  de- 
ponerelar,  aiebat :  Revertere^  Domi^^  ad  muttiiudi- 
nem  filiorum   i$raet,  Reversio  Dei  ad  exercitnm 


quas  verbis  pronuntiamus.  Saepissime  pr.i*cedil  Kg- 
rte  e/etson,  per  quod  reconciltatur  primo  I>eus,ut 
cum  sua  miseratione  et  dignalione  posfimus  coo- 
gruenter  illum  invoeare  Patrem  nostrum,  et  intea- 
dere  vert>i8  orationis.  Post  oralionem  Dominicam 
sequitur  nostra  credulius,  quam  saucli  apostoli 
constituerunt  de  fide  sanclae  TriniUtis ,  atque  dis- 
pensalione  incamationis  Domini ,  ac  sutn  nostne 
Ecclesiac.  Modas  orallonis  quem  prsetulimas,  a  J  ecs 


« IGO  DE  ECGLESUSTICIS  OFFiaiS  UBRI  IV.  —  LIB.  IV,  1 170 

aspiciL  qui  de  levibus  peccatis  et  quotidianis  com-  A  genua  i«a.UndeHieronymiisin  explanalJODe  tjusdem 
punguntur.  Sunt  enim  ulrique  in  nostra  Ecdesia, 
sciiicet  et  qui  in  bonitate  permanserunt,  et  qui  cor- 


ruerunt  peccando,  sed  festinant  quotidie  resurgere 
per  poenitentiam.  Ex  persona  illorum  dicitur  :  Vivel 
anima  meayet  laudabit  te,  etjudicia  tua  adjuvabunt 


libri :  Tria  autem  tempora,quibusDeoflecteuda  suul 
genua,  lertiam  boram,  et  sextam,  et  nonam,  eccle- 
siastica  traditio  intelligit.  Denique  tertia  hoca  dcr 
scendit  snper  apostolos  Spiritus  sanctus.  Sexta 
Yolens  Pelrus  comederc,  ad  oralion^m  ascendit  in 


me.  Ac  si  diceret  :  Si  mortua  fuerit  anima  mea  pro  if  coenaculum.  Nona  Petrus  et  Xoannes  pergebant  ad 


crratibus  meis ,  at  dein  vivet  per  conversionem.  Et 
judicla  lua  adjuvabunt  me.  Quia  dixisti :  Nolo  mor- 
tem  peccatortM ,  $ed  magi$  ut  convertatur  et  vivat ;  et 
iterum  :  Gaudeo  super  uno  peccatore  pomitentiam 
agente,  quam  »uper  nonaginta  novem  justi$ ,  qui  non 
indigent  posnitentiaj  errorem  pristinum  illios,  qui 
nunc  conyersus  dicit,  Vivet  amma  mea^  et  laudabit 
te^  monstrat  yersus  sequens  :  Erravi  sicut  ovis  quas 


templum.  Ilis  ita  perlectis,  inyenimus  in  libro 
Esdrae,  qui  post  Danielem  fuit,  quater  in  die  po- 
pulum  Dei  adorasse  Dominum  et  confessum  esso 
peccata  sua.  Ita  enim  scripturo  est  In  memorato 
libro  :  Convenerunt  fUii  Israel  in  jejunio  et  saccis^ 
et  kumus  super  eos^  ei  separatum  est  semen  fUiorum 
Israel  ab  omni  filio  aiienigenw^  et  steterunt^  et  coa- 
(itebantur  peceata  sua   et   iniquitates  pqfrun^  tuo^ 


perHt ;  require  servum  tuumy  quia  mandata  tua  non  "  rnfn,  et  consurrexerunt  ad  standftm ,  et  legerunt^ 


sum  obtiius,  Ex  eadem  persona  sequitur  psalmus, 
quem  Davld  cantavitpostquam  poenilendo  conyersus 
est  a  malo  adnlterii  et  bomicidii.  Post  illum  psal- 
mum  commendat  se  totns  grex  Deo,  pastor  simul 
cum  ovibos,  et  dicit :  Respice  in  servos  tuos  et  in 
opera  tua ,  et  dirige  fUios  eorum,  Hpc  debemus  cum 
his  Terbis  tenere  in  mente,  ut  filios  nostros  cogite- 
mus  cogitationes  quse  nascuntur  ex  mente,  quatenus 
illas  dicigat  Dens  secundum  suum  beneplacitnm;  et 
in  sequentibus  ubi  dicit :  Et  opera  manuum  nostra- 
rumiiirige  super  nos  opera  procedentia  ex  cogilatio- 
nibus,  Ac  deinde  singularis  opilio  pro  toto  grege 
precatur,  dlcendo  :  DirigCj  Domine  ,corday\d  esl, 
cogitationes,  sensus,  scilicet  oculos,  et  aures,  et  . 
nares,  et  sermones  noslros,  qui  per  os  o/feruntur^  et 
opera  manuum  nostrarum ,  ul  possimus  placere  tiL* 
conspectu  luo^.  Et  sic  tandem  securi  properamus  ad . 
opera  necessaria  Supra  scripto  veTsnifExsurge^Do'. 
minCy  non  prxponitur  lectio,  et  ideo  non  sequjkir. 
responsorium  ut  in  caeteris  officiis.  Morem  sanctao. 
Ecclesise  tenet  iste  cur^os,  ut  primum  operari  siu- 
deat,  et  postea  docere.  Hocexemplum  reliquit  nobis 
Cbrisins,  de  quo  dicit  Lucas,  Qua  cospit  Jesus  facere 
et  docere.  Psalmi  pertinent  ad  opera,  lectlo  ad  do- 
ctrinam.  Unde,  si  Dominus  dederit,  apertius  in  sc- 
quentibus  parati  sumus  diccre.   In  prxsenti  cursu 
precamur  Dei  adjutorium  ad  opera  agenda.  Opere- 
niur  primo,  et  doceamus^  postca  in  cursu  tertiae 


tn  volumine  legis  Domini  Dei  tui :  quatcr  in  die^  et 
quater  in  nocte  confitebantur  et  adorabant  Dominum 
Dfumsuum.  UndeBeda  sicin  tractatum^orati  libri : 
Quis  enim  noq  mjretur  tantum  populum  tam  cxi-^ 
miam  habuisse  curam  pietatis,  ut  quater  in  die,  hoc 
est  primo  mane,  tertia  bora,  sexta  et  nona ,  quibus 
orationi  sive  psalmodix  vacandum  erat ,  auditui  se 
legis  diTinae  contraderet,  quo  innoyata  in  Deum 
mente,  purior  ac  deyotior  ad  deprecandara  cjus  mi- 
sericordiam  rediret  ?  Sed  et  nocte  quater  excoaso 
torpore  soroni,ad  confitenduro  peccata  sua  el  postu- 
landum  veniam  exsurgeret?  Quorum  exemplo  reor 
in  Ecclcsia  morem  inolcvisse  pulcherrimum ,  ut  per . 
.  singulas  dfyinae  psalmodiac  horas,  lectio  una  de  Ve- 
'  teri  sive  Novo  Testamento  cunctis  audien(ibo8  ex, 
corde  dicatur,  et  sic  apostolicia  sive  proglieticis  couz 
flrmati  ycrbis,  ad  instantlam  orationis  genufleciant, 
sed  et  noctumis  horis  cui^  a  laboribus  ccssatur  ope- 
rum,  liberae  auditui  lectionum  diviqaruip  aures  ao*. 
commodentur.  Ex  inspiratione  qua  inspiraMia  est. 
dominus  Beda ,  novimus  nostrum  cursum  diei  sive. 
noctis,  babere  exordium  a  libro  Esdrae.  Si  enim  juzta 
eorum  morem  convenimus  ad  rogandum  Deum,opor- 
tet  nos  scire,  quod  habeamns  opera  murorum  asdifl- 
candorum  ecclesiae  nostrae,  sicut  illi  habuerunt  urbis 
Hierusalem,  et  in  circuitu  Inimicos,  sicut  illi  habue- 
runt.  Murus  Ecclesiae  nostrae  habet  in  fundamento 
Christum,  super  quod  fundamentum  stabiliti  sunl 


horae.  Qua  de  re,  utopinor,  mps  inolevit,  ut  per  mo-  j)  aposioli  et  qui  per  eos  crediderunt,  sive  credunt, 


nasteria  Deo  devota  legatur  lectio  in  capitulo,  qua- 
lcnus  hi  qui  diebus  ac  noclibus  occupati  sunt  in 
servitio  Domini,  non  sint  sine  lectione.  Avidi  sunt 
ccelestis  pabuli :  non  se  possunt  continere  quin  omni 
hora,  quantumcunque  sit,  manducent  de  cibo  Scri- 
pturarum. 

CAPUT  III. 
De  Tertia, 
Tres  lipra^  di<;i  nobis  initjatae  sunt  ad  adorandum 
Dcum  a  Daniele  propheta,  de  quibus  ita  scri- 
ptum  esi  in  libro  ejus  :  Quod  cum  Daniel  compe- 
risset,  id  est^  constilulam  legem,  ingressus  est  in 
domum  suam  et  feneslris  aperlis  in  co^iaculo  suo 
canlra  Uierusalemy  Iribus  temporibus  in  die  flcclebat 


seu  credent.  Nos  sumus  hodierna  die  in  structura 
hujus  muri,  qui  semper  aedjficabitur  usqiie  in  finem 
mundi.  Unusquisque  sanctorum  qui  praedestinatus 
est  a  Deo  ad  v^Um  aeterns^m ,  lapts  est  illius  rouri. 
Lapis  super  l^pjdeui  .poqitur ,  quando  magistri  Ec- 
clesiae,  junior^es  assumimt  in  proprium  sludium  ad 
dQcendum,  ^d  corr|gendum,  et  ad  stabiiiendum  in 
sa^cta  Ecclesi:^.  Habet  unusquisque  super  ae  lapi- 
dem^qui  laborem  fraternum  portat.  De  ipso  aedificio 
dicit  Apqstolus :  Alter  alterius  onera  portaU^  et  m 
adimplebitis  tegem  Christi-  Grossiores  lapides  ac  po- 
liti,  seu  quadrati ,  qui  pouuntur  alirinsecus  foris , 
quorum  in  mediojaceat,  lapides  minores  pcrfeciio- 
ros  viri  sunt ,  qui  coutincnt  infirmiores  discipdos 


<l7i 


AHALARU  PRESBYTERI  UETENSIS 


IITU 


sive  fralres  in  sancta  Ecclesia  suis  moniiis  atque  A  ui  pertingaraus  ad  sextam  cursu  horx  tertix,  et  ia* 


orationibas.  Stabilitas  enimmuri  sine  cxmeotonon 
potest  esse.  Csementum  enim  constniitur  calcc  et 
sabulo,  atque  aqua  :  Calx  cnim  fcrvens  charitas  est, 
qux  sibf  conjungit  sabulum,  id  cst,  terrenum  opus, 
de  quo  dicit  apostolus  Paulus:  Afagis  aulem  laboret 
operando  manibus  suis  quod  bonum  est,  ul  habeat 
unde  tribuat  necessitatem  palicnli.  Cbaritas  enim 
Tcra  sollicitndinem  maximam  habet  pro  viduis  et 
confectis  aetatc  atque  aegritudine,  sive  pupillis,  scu 
debilibus :  atque  ideo  stuJet  opcrari  manibus,  ut 
habcat  undc  eis  bene  faciat.  Recolit  dicia  Salomonis, 
Honora  Dominum  de  tiia  substantia,  Et  iterum ,  Re- 
demptio  animce  viri  propriw  divitia;.  Ut  euim  calx  et 
tcrra  valeant  ad  xdincium  muri,  aquac  commistione 


tranle  sexta,  inchoemus  alleruA)  cursum.  Si  Domiaus 
voluerit,  qui  solem  suum  orifi  facit  supcr  hooos  et 
malos,  dare  nobis  ut  aliquid  dignc  possimus  hic  di* 
ccre  de  varietate,  qux  fit  in  cursibus,  Ld  csL,  in  psal- 
modia ,  et  Icclionibus ,  el  rcsponsoriis  ac  versibits, 
forte  in  sequenlibus  libere  inced^aius.  Dicit  Ptuliis 
ad  Epheisios :  Nolite  fieri  imprudentes,  sed  inteUigen' 
tes  quoe  sit  voluntas  Dei,  Nolite  inebriari  rtno,  in  ^uo 
est  luxuria,  $ed  implemini  Spiritu  sancto ,  loquenlc» 
vobismetipsis  in  psalmis  et  hymnis  ,  et  canticis  spiri^ 
tualibus ,  cantantes  et  psallentes  in  cordibus  veslHs 
Domino.  Ut  de  exposilione  sancti  Hteronymi  mihi 
monstratum  est,  tres  mutalioiies  nostri  cursus  in  isiis 
tribus  praeceplis  apostolicis  intelligo  complerif  vidc- 


glulinantur.  Aqua  Spiritus  sanctus  cst,  dicente  evan-^  lieet  ut  psalmi  sint  in  nostra  loculione  quando  psal- 


gelista  Joanne :  Fluent  de  ventre  ejus  aquw  viva:, 
Hoc  autem  dicebat  de  Spiritu  sancto,  et  reliqua. 
Sicut  enim  sine  csBmenlo  lapidcs  muri  non  junguntur 
simul  ad  stabilitatem  muri :  sic  nec  bomines  ad  acdi- 
flcium  coelestis  Hierusalem  possunt  simul  conjungi 
sine  charitate,  quam  Spiritus  sanctus  operatur.  iEdi- 
Hcantibus  nobis  hunc  murum  adsunt  Sanabalatli,  et 
Thobias,  et  Arabes,  et  AmaniUe,  et  Azoii,  qui  volunt 
impcdire  opus  noslrum.  Per  nominains  genliles  vi- 
demus  diabolum  impugnare  nos  cum  armis  suis  qux 
sunt  vitia  sive  pravi  homines.  At  nos  juxla  morem 
popuii  Judaici  teneamus  arma  nostra  manibus  no- 
stris,  ct  defendamus  nos  de  inimicis  nostris  ad  Deum . 
clamantes.  Ita  enim  scriptum  cst  in  libro  memorato 
Esdrae :  Et  oravimus  Dominum  Deum  nostrum ,  et 
jfosuimui  custodes  super  murum  die  ac  nocte  cantra 
eos.  Et  paulo  post :  Et  faclum  est^  a  die  illa,  media 
pars  juvcnum  eorum  faciebat  opus ,  et  media  parata 
erat  ad  belfum^et  lancecBy  et  scula,  et  arcus,  et  loricfB^ 
et  prineipes  post  eos  in  omni  domo  Juda^  et  reliqua. 
Nosira  arnia  sunt  protcclio  Dci.  Per  sculum  fidei, 
et  galeam  salutis  et  gladium  verbi  protegimur.  Haec 
teneamus  in  mente,  quando  sumus  congregati  simul, 
et  princeps  nostcr  sit  nobiscum  vice  Christi,  qui  di- 
cat,  Deus  in  adjutorium  meum  intendey  et  doceat  nos 
per  lectionero  et  muniat  nos  per  orationem  suam. 
Quis  scit  si  sic  poterimus  evadere  de  nwnibus  inimi- 
corum  nostrorum  ?  Inerant  etiam  tam  studiosi  viri  in 


mos  cantamus :  et  hymni,  quando  ex  lectione  dicio- 
rum  sanctorum  Patrum  ad  laudes  Dei  compungimar : 
et  canlica,  quando  per  cantum  re^nsorii  nostra 
mens  sublevatur  aliqua  Ixtitia  ad  contemptam  sn- 
perqae  pairiae.  Cantus  enim  &Tpissime  in  bclitia  ce- 
lcbratur.  Sanctorum  mens  non  habct  majorem  Ixti- 
tiam,  quam  ut  per  aoagogen  svblevetur  ad  coeleste 
regnum.  Ipsiiis  memorati  summi  Doctoris  verba  po- 
nenda  sunt  ut  ejus  auctorilate  figatur  in  mente  ao- 
dientium ,  quod  cupimus  disserere.  Quid>  inqnit, 
intcrsit  inter  psalmum ,  hymnum,  et  canticnm,  in 
psalterio  plenissime  diximus :  hic  autem  breviter 
hymnos  esse  dicendum,  qui  fortitudinem  et  majesUi- 
tem  praedicant  Dei,  et  ejusdem  semper  vd  beneflcia, 
vel  facta  mirantur.  Quod  omnes  psalmr  continent, 
quibus  Alleluia  vel  praepositum ,  vel  subjectum  est. 
Psalmi  autem  proprie  ad  Ethicum  locum  pertinent, 
ut  per  organum  vocis  quid  faciendum,  et  quid  vitan* 
dum  sit  noverimus.  Qui  vero  de  superioribns  dispu- 
tat,  et  conventum  mundi ,  omniumque  creataramm 
ordinem  atque  concordiam  subtilis  disputator  disse- 
rit,  iste  spirituale  canticum  canit.  Opus  psalterii, 
qnod  manu  percutitur  ut  resonet,  ad  opera  nostra 
pertinet.  Opera  sanctorum  sunt  mores  boni ,  qoos 
exercemus  sive  in  profectiooe  spiritualis  itineris, 
sive  in  occisione  camalium  vobiptatum.  Hi  enim 
mores  sine  labore  non  possunt  exerccri.  Quapropicr 
quando  cantamus  psalmos,  solemus  stare,  nt  ex  statn 


memorato  populo  Dei,  ut  una  manu  tenerent  arma  j^  corporis  demonstremus  aflectum  nostrae  mentis,  boc 


pro  defensione,  alteraqiie  mumm  faccrent :  ita  :&int 
et  roanus  nostrac,  id  est,  intentiones  porrectae,  qua- 
tenus  una  resistatur  inimicis,  et  altera  agatur  bonum 
cpus.  Eadem  enim  resonant  aliqui  versus  de  tertia. 
In  prinia  periocha  dicitur  versus  :  Et  respondebo  ex- 
probrantibns  mihi  verbum^  quia  speravi  in  sermonibus 
tui$;  in  secunda  dicitnr:  Superbi  inique  agebant  us- 
qnequaque,  a  tege  autem  tua  non  declinavi ;  in  tertia 
ita  :  Muttipiieata  esl  super  me  iniquitas  superborum^ 
ego  autem  in  toto  corde  serutabor  mandata  tua.  Quid 
velint  tres  rcpetitiones  in  cursu  tertix,  in  prima 
monstratum  est.  Hoe  est,  ut  hic  protegamur  pcr  tres 
horas  usquedum  itentm  convcniatur,  una  scilicet 
per  qnartam  ct  qiiiiitam,  ac  per  scxtam,  ita  tanicn, 


est  paratos  nos  esse  siye  ad  domandam  camem  no- 
stram,  seu  ad  exercitium  operis  in  cansa  nostra  ei 
fratrum.  Post  istam  tropoiogicam  locutionem,  id  est, 
quae  de  moribus  dispntat,  subsequitur  lectio,  in  qna 
illa  reperiuntur,  quae  sanctus  Hieronymus  depatavit 
hymnis,  id  est ,  qua;  ad  laudem  Dei  pertinent  Ibi 
magestalem  Domioi  invenimus,  quomodo  circumscri- 
ptus  omnia  in  se  contineat.  Ibi  fortitodinein  ^us, 
quomodo  creatum  populum  suum  redimat  in  manu 
forti  et  brachio  extento.  Ibi  beneficia  ejos,  quomodi) 
ipsum  quem  redemit,  ditet  omnibus  bonis.  Ibi  lacta 
ejus,  quomodo  fecit  coelum  ct  terram,  cl  mare,  et 
oinnia  quac  in  eis  sunt.  In  illa  noii  deest  historia,non 
deest  allegoria,  non  deest  tropologia,  noii  decs(ana- 


tl75 


DE  ECCLESIASTICIS  OFnClIS  LIBRl  IV.  —  LIB.  IV. 


1171 


goge,  quamvis  tropologia  seorsum  oelcbretur,  ut  A  niam  pastor  loci  doctorem  vuU  insinuarc,  iJ«o  i!.i 

praetulimus,  in  psalmis.  In  tropologia  psalmornm  no-    .  prxtermittit  suam  doctrinam,  ut  doceat  unumquera- 

stra  opera  recolimus,  et  in  tropologia  lectionum  alio* 

rum.  Non  enim  in  Domini  majestate,  sive  in  sua  for- 

titudine,  seu  in  beneflciis,  vel  factis  laboramus,  qua- 

propter  solemus  sedere  in  recitatione  lectionis ,  aot 

silendo  stare.  In  responsoriis  namque  solemus  vocem 

altius  levare,  qoam  in  superioribus,  id  est ,  psalmis 

et  bymnis.  Per  altitudinem  vocis  altitudinem  mcntis 

roonstramus  :  qux  se  erigit  in  gaudium  supern»  ci- 

vitatis.  Post  bona  opera  et  refectionem  mentis  de 

sancta  Scriptura,  sequitur  gaudium  coeleste.  Cur  re^ 

sponsorius  dicatur,  in  scriptione  missae  dictom  est. 

Responsoriom  in  islo  loco  canticis  spiritualibus  com« 

paramns.  Cantica  sunt,  quia  cantantur:  splritoalla. 


que  doctorem,  primo  oportere  operari,  et  poslea  do- 
cere.  De  qua  dicit  Moyses  in  libro  Deuieronomii , 
Non  arabi$  in  primogemto  boms,  Potest  eiiam  in  istis 
tribus  varietatibus  omne  genos  musicorom  accipi, 
qood  antiquu»popuIus  cxercebat  in  laudem  Dei.  Tri- 
formis  est  natura  music»  arlis.  Aut  enim  per  puknm 
digitOTum  fit,  ut  in  psaUerio  et  citbara ,  el  «blcris 
vasis,  quse  polsu  digitorum  tanguntur :  aut  per  vo- 
cem,  ut  est  cantos :  am  per  flatum,  sicot  est  in  tubis. 
Haec  tria  memorantnr  in  Psalterio.  Dicit  psalmus  tri- 
cesimus  secondos :  Conptemim  Domino  in  cUhara^  in 
ptaltmo  deeem  chordarum  psallite  iili :  Cantate  ei 
canticum  nonim,  bene  psallite  ei  in  vociferatione,  Et 
qoia  prsecedunt  ex  jubilatione  spiiritalis  mentls.  AOa  "  ilerum  in  psaimo  tertio :  Voce  mea  ad  Dominum  cla- 


eiiim  sunt  cantica,  qn»  de  singulari  munere  gaudent, 
oi  sont  ea  de  qoibos  scripsimos  in  baptisterio :  obi 
gaodiom  tripudiat  neopbytorom  de  singnlari  inno* 
oentia,  quibus  ncmo  respondet :  et  alia  sunt  isla , 
qiribus  unusquisque  alterum  incitatad  mansiones  coe- 
lestes,  quae  multae  sont  in  domo  patris.  Quld  versus 
responsorii  significet:  In  memorato  olllcio  Missse  de- 
scripsimus,  boc  est,  ut  doo  sint  in  ecclesiastlco  viro, 
scilicet,exbortaiio  ad  fratres,  et  singolaris  deprecatio 
ad  Dominum.  Gloria  subsequltur  in  anagogico  officio. 
NuUi  dubium  quod  nollo  in  loco  tanta  gloria  refera- 
tor  Deo,  qoanta  in  coeto  sanctonim  angdorom,  et 
9orom  sanctorom  qoi  in  conspecto  Dominl  sont.  In 


mavi,  Item  in  psalmo  centesimo  qoinqoagesimo : 
Laudate  eum  m  sono  tubas^  laudate  eum  in  ptaiterio 
et  cithara :  Laudate  eum  in  tympano  et  choro,  iaudate 
eum  in  chordis  et  organo.  Laudate  eum  in  cymbali^ 
bene  tonantibus,  ct  reliqoa.  Qoando  enira  psalmos 
cantamos,  genos  exercemos  mosicae,  qood  fit  per  pul- 
8001  digitorom.  Nam  et  psaiterii  voiomen ,  acceptt 
nomen  a  pssdterio  mosicx  artis.  Quando  leglmus, 
genos  iUod  exercemos,  qood  per  vocem  fit.  Lectio- 
nem,  voces  vocavlt  Paulos  apostolos  in  Actibos  apo- 
stolorom :  Jgnorantei^  inqoit,  Jesum  et  voces  prophe* 
tarum,  qum  per  omne  sabhatum  leguniur.  Qoando 
responsoria  cantamos,  qoasi  per  tobam  exaltamiis 


Istis  lectlonlbos,  scilicet  diornalibos  non  petttor  be-  ^  vocem  excltando  ad  altiora  firatres,  osque  adeo.ut 

„    j.    ,.  .  .  .  .     .  ,1.1    ^^^^     •    •         * J  1        J  4        rr    •     ••     .•  •  J» 


n3dictlo  a  majore ,  qooniam  major  caniat  eas ,  qoi 
seletvleem  Cbristi  tenere  in  Ecclesia.  Hoc  interest 
inter  bas  lectiones,  el  illam  qoae  ad  missam  celebra- 
tor,  qnod  est  inter  domesticam  admonilionem  ct 
iHam  qoae  ad  concionem  agitur.  lUam  enim  qnam  ad 
missam  agimos,  ex  grado  solemos  proferre,  ot  omnis 
popolos  eam  aodial.  Quam  praetoliroos  in  officio  de 
baptisterio  propter  statom  temporis ,  id  est  diei,  ad 
sapientes  fleri,  in  qoa  et  aoctor  ad  memoriam  redo- 
citor,  ot  sl  forte  aliqols  eorom ,  qui  congregantur 
ex  universls  locis  propter  raritatem  lectionis,  inco- 
gnitam  habet  bistoriam,  audiat  aoctorem ,  qui  forte 
non  est  iocognitus  etex  ^os  aoctoritate  firmios  infi- 
gantor  verba  lectionis,  in  corde,  qoi  tamen  sapientes 


perveniatur  ad  laudem  sancue  Trinitatts,  el  dicamus, 
Gloria  Patri,  et  Fitio,  et  Sfnritui  sancto,  Quanto 
enim  melios  est  corpos  nostrom  vasis  moslcis,  qox 
aedificabantor  per  homines :  tanto  acceptios  est  Dco 
obseqolum  in  tempore  isto,  quam  esset  in  prisco. 

Et  quanto  melior  est  lex  libertatis ,  quae  est  per 
gratiam  Novl  Testamentl,  lege  servltotis:  tanto  di- 
gnius  est,  ut  in  proprio  corpore  babeamus  laodes, 
qons  illi  semper  et  obiqoe  ref^raroos,  qoam  in  li- 
gneis  vasis  ct  sreis.  Hic  iterom  copimos  dicere  dc 
verso.  Versos  banc  vim  babet,  ut  converti  chorum 
totum  faciat  ad  unum,  atque  totam  intentioiiem  illitis 
ad  rem ,  pro  qua  agitur  officium.  Sicuti  est  primo 
mane ;  Exsurge^  Domine\  adjuva  nos  et  libera  nos 


possunt  esse  propter  rectam  conyersatlonem  :  at  hi  xi  propter  nomen  tuum.  Ac  si  dicat:  Exsurgere  nos  fac. 


qui  semper  in  ecclesiastlcis  rebos  insistont ,  et  In 
leetione  divina  ot  sont  domestici  Ecclesiae ,  non  ha- 
bcnt  necesse  audire  aoctorem  :  qnia  ex  lectione  co- 
gnoscunt  auctorem  :  ut  legimns  in  Esdra ,  quatuor 
lecliones  flebant  in  dle  ab  antiqoo  Dci  populo.  Et 
merito  quatuor,  quia  quaiuor  elementis  constat  bomo, 
ui  unomquodqne  elcmentum  per  competentes  horas 
se  offerat  creatori  suo.  Primam  namque  joxta  morem 
nostrom  praetulimus  sine  lectione.  Si  illa  non  habuc- 
rit  lectionem,  non  crunt  nostrae  lectioncs  tot ,  quot 
fuerunt  in  iUo  aniiqno  Dei  populo.  Quaproptcr  pro- 
curatum  est  a  sanctis  Patribus,  ut  in  capitulo  Icgc- 
rctnr  illa  lectio,  qnic  silentio  prac^tcrmissa  cst  in 
Prima.  Et  nnn  frustra  il>i  pr;ulci*missa  cst  sei  quo- 


Domine,  ad  opcra  et  adjnva  virtote  brachil  tui  ad 
operandum,  et  libera  de  insidiis,  qoae  paratae  sunt 
contra  nos.  Hanc  petitionem  intentio  menlis  debct 
in  sc  reUnere  in  officio  Primae.  At  hic  in  Tertia  dicit 
versus,  Adjutor  meus  esto,  ne  derelinqoas  me,  ncquc 
despicias  me ,  Dcns  salutaris  meus :  Ac  si  dicat : 
Adjuvisti  nos  usque  ad  pnesens  tempus ,  adjiiva  ct 
deinceps.  Nondum  pervenimus  ad  jd  qoo  tendimos , 
id  est  ad  meridiem,  in  quo  tu  pascis,  in  quo  tu  ac- 
cubas,  juxta  Canlica  canlicorum.  Nc  derclinquas 
nos  in  islo  ilinere,  ncquc  dcspicias  nos  Dcus  salu- 
taris  noslcr.  Dcindc  scquitur  /fyrie  eteison  et  Chritte 
eleison. 


(175 


CAPUT  IV. 


AMALAIUl  PRESBYTfiRl  M£T£NSIS  117« 

A  lamua.  ul  omnia  contraria  boms  no^lris  supereaiur 


De  oralione  quam  conventus  (ralrum  celebral  per  a/t- 
quot  cursui  diurnos  nocturnosque. 

Esi  sacordos  in  terra,  cui  necesse  es(  quotidie  pro 
se  et  pro  populo  Dei  intercedere :  Et  esi  sacerdos  in 
ccelo,  cui  Bon  e^t  necesse  intereedere :  sed  umen 
Yuk,  el  interpellat  quotidie  pro  nobis  i  sacerdos  qiii 
est  in  terra  non  vult  ncque  polest  dicere,  quod  abs- 
que  peccato  sit,  dicenle  ioanne  t  &  dixerimus  quo- 
tiiam  peccatunK  non  iiabemutf  nasipw  seducimut ,  et 
veritat  in  nobis  non  ett.  Qui  tamen  quamvis  sit  pec- 
cator,  uon  debet  a  conscienlia  sua  morderi ,  ui  tan- 
tum  sit  pcccator ,  qnantum  cognoscit  esse  in  populo 
terrat;.  ^m  populus  in  aliquibus  esl  minus  obligatus 
|.:eccaUs>  in  aliquibus  magis.  Pro  bis  qui  minora  com- 
miitunt,  et  pro  se  orat  s^icerdos^  quando  dicit,  Kyrie 
eteitottt  et  orationem  Dominicam,  in  qua  nemo  potest 
se  excusare,  nisi  veraciler  dicat,  Et  dimitte  nobis  de- 
bita  nottra*  Dein  prosequitur  sacerdos  modum  ora- 
tionis,  quem  Paulus  dinumerat,  dicens :  Obteeratio- 
netf  arationet^  pottulationet  <,  gratiarum  actionet,  ei 
cstera  qoae  sequuntur.  Unde  dicit  Ambrosius  in  tra* 
ciatu  suo.  super  e^mdem  epistolam.  Ante  omnia ,  in- 
luit,  illud  obsecro,  quod  ycI  maxime  vos  acire  operis 
esse  debet,  ui  convenienter  scire  possitis,  quid  fieri 
i^ooveaiens  sit.  Dicil  autem ,  Orationes,  obsecraiiones, 
posiulationes.  Et  post  pauca  :  Aut  enim  bona  m^is 
4  Deo  dari  postulatus,  quod  oraliones  vocavit:  aut 
Qjialorum  solutionem,  quod  obsecraliones  nuncnpa- 


per  Domini  auxiiium.  Uoc  pertinet  ad  postulatioDem. 
De  quo  versu  dicit  Augustinus  in  tractaiu  super  psal- 
mos:  Converteret  Domine^  utquequo^  et  depruabUit 
esto  tuper  tervot  tuot :  Vox  est  eorum ,  vel  pro  ^ 
qui  muitas  persecutiones  in  islo  saeculo  malas  tole- 
rantes  innotescunt  *  compeditos  corde  ui  sapientia,  ut 
nec  tamen  malis  coacti  refugiant  a  Domino  ad  hojus 
sxculi  bona. 

Sitquartus,  ConfiteanturUbi,  Donune,  quipertinenl 
adgratiarum  aciiones.  Hucusqueora^lum  estsiecupdum 
Apostolum  pro  omnibus  hominibus.  Deinde  sequi- 
tur,  pro  regibut  et  omnibut  qui  in  tublimitate  tunit 
ut  quietam  et  tranquiUam  vitam  agamut  in  omni  pi^ 
tate  et  cattitate.  Quoniam  sunt  intra  nostram  Ecde- 
B  siam  qui  minima  committunt,  pro  bis  tamen  ne- 
cesseest  praecedens  oratio.  Sunt  et  qui  majora,  Pro 
quibus  nccesse  est  addere  psalinum :  Minerere  mei, 
Deut ,  qui  proprie  pertiuet  ad  pcenitentes.  AUo 
modo.  Qratlo  praecedens  pro  minimis  peccaiis, 
psahnus  sit  pro  maximis.  Postremo  surgit  sacerdoa 
vice  illlus  sacerdoiis ,  qui  io  cc^lo  est ,  ei  quotidie 
inlerpeliat  pro  nobis,  et  dicit  stando  oraUocem. 
Uxc  oratio  in  omni  tempore  subscquitur :  id  esi, 
-Paschaii ,  Pentecostes ,  Dominicis  diebus  et  fesiis. 
Ui  resurreclionem  recolat  ejus  sacerdoUs,  cujus  ti- 
cem  ienet ,  surgit  ab  accubitu,  et  stando  dicit  hanc 
orationem.  Qui  tamen  prius  jacendo  orai  cum  eaete- 
ris,  quoniam  peccalor  est,  cum  peccaloribus  prosira- 


^t.  £t  iterum  post  pauca  :  lUa  vero  qusQ  ad  hoc  no-     tus  est :  et  quia  vicem  tenet  Ghrisii ,  stando  dicii 


bia  suni  oontraria,  mulla  sunt  et  assidua.  Unum  qui 
(lem  quia-daemonufo  subrepilio  varie  nos  a  bono  aver- 
lere  cupit :  al.terum  vero  molosUa  passionum,  quae 
i\obis  incsse  videtur,  s^  quibus  et  a  bouis  exclusi  con- 
ira  nostrum  propositum  saepe  iu  illis,  quae  nobis  non 
cQQveiuunt.,  concludimur.  $ed  nccessarium  esi,  nqs, 
qui  multam  super  hoc  pugnam  sustinemus  ad  Domi- 
uum  recurrcre,  qui  potens  est  ^uo  auxilio  sedare  uni- 
versa  iiia,  quae  ad  npstram  pertinent  molesUam.  Uoc 
dlxit  postuiatioues.  Et  iterum  infra,  Gratiarum  vero 
acUo  pro  his  quse  jaro  praesUta  sunt  efDcitur :  et  pro 
quibus  hiTC  fieri  conveniant,  doceris  :  Pro  omnibut 
homimbut.  In  commune  pro  omnibus  hominibus  de- 
^ere  eos  soUicitos  esse  praecepil :  -et  ilerum  infi^a. 
Deiade  ad  illa  quae  summa  esse  videntur  iuter  homi- 
i^es,  transit :  Pro  regibut^  inquit,  et  omnibus  qui  in 
tublimitate  tunt,  Nostri  enim  codices  habent  primo 
«libsecraUpues ,  et  postea  oraUones.  Uunc  ordinem 
^equitur  nostra  oraiio.  Prinnis  versus  posi  orationem 
Dominicam  est,  Ego  dixi^  Domine,  miserere  meif  tana 
animam  meam^  quia  peccavi  tibi.  In  hoc  versu  obse- 
cratio  est,  perquam  prccatur  absolutio  roalorum. 
Quandodicit,  Sana  animam  meam,  quia  peccavi  libit 
mcdicinam  Domini  precalur,  ut  a  languore  absoiya- 
tur.  Sit  secundus  vei-sus,  Ottende  nobit^  Domine^ 
mtterieordiam  tuam^  et  talutare  tuum  da  nobit.  In  eo 
v^rsu  bona  noliis  postulamus :  quod  perUuet  ad  ora- 
lionem.  Sit  tertius,  Convertere,  DominCy  usquequo^  et 
dcpreeabilis  esto  super  servos  tuos.  In  eo  vcrbu  postu- 


specialem  oraUonem.  Uxc  specialis  oratio  saeerdo- 
tum,  quac  quodammodo  liberlatem  et  glorificaiioneni 
raonstrat  futuri  regni,  et  Uroen  semper  esse  inler- 
cessorem  ibi  pro  nobis  ,  per  omnes  memoratos  dies 
festos  currit.  Reliqua  oraUo  reUcetur,  quoDiam  ibi 
peccator  nuUus  est,  neque  erit.  Si  quis  voluerii  di- 
cere,  quouiam  haec  oraUo  vicem  tenet  interpellaiio- 
nis  Ghristi ,  qui  interpeilat  pro  nobis  quoUdie  Pa- 
trem,  quare  dicat,  Per  Dominum  nostrum  Jetum 
Christum:  dicatur  ei,  Gbristus  qui  esi  in  paire  oa- 
turaUter,  et  per  quem  assumptus  est  homo  io  Deam 
propter  unam  eamdemque  personam  FiUi  Dei,  osiittm 
nohis  fferi  dignatus  est  per  quod  nos  ei  oraliooes 
nostne,  et  omnia  bona  nostra  transeani  ad  pairem. 
Idcirco  merito  sacerdos  dicit  suam  oraUooem  ad 
Deum  patrem  Per  Dominum  nottrum  Jetum  Chri» 
ttum^  quia  per  lUura  accepii  hanc  gratiam  ui  vicis- 
situdinem  suae  interpellationis  fralrilNis  atqne  eon- 
discipuUs  ministret,  ei  repoiat,  atque  ad  memoriam 
reducat.  Quam  orationem  praecedii  salutaiio,  ei  sul>- 
sequitur  benedictio  quam  ei  graUarum  acUo  sequi- 
tur.  Post  resurrecUoneym  suam  Dominus  salolaTii 
discipulos,  saluiavii  et  iterum,  benedixilque  eos  in 
roonte  Oliyet^  et  iUi  gratias  referendo,  adoraTemul 
in  loco  ubi  steterunt  pedes  ejus.  Quod  eaedem  pre- 
cum  orationes  celeb^nda^  sint  vesperUna  hora,  ^ux 
et  noiia,  in  Laodicensi  concilio  ,  capitulo  octavo  de- 
cimo  scriptum  est,  quod  idipsum  ofiicioni  precnm 
njiia  c^YCspera  seniper  dcbeat  exhiberi.  SecuuJum 


1177  DE  ECCLESUSTIGIS  OFFICUS  LIBRl  lY.  —  UB.  IV. 

hoc  eapilulun]  in  festis  et  in  cseteris   diebus  uno  A  tem  munitissimam  Hierusalem. 


inodo  ceiebretur  oratio  in  vespertino  ei  hora  nona, 
ut  reor,  simiiiter  possumus  diceredo  tertia  et  sexta. 
Postvespertinalia  et  matutinalia  ofDcia,  qiiaeaguntor 
pro  mortuis,  solemus  cantare  psalraum  in  loco,  Jtft- 
serere  mei^  Deus,  Domine,  ne  in  furore  luo.  Ipse  est 
sextus  in  ordine  Psalmorum,  et  tamen  inscribitur 
pro  octava.  Idcirco,  quia  nos ,  qui  in  sexta  aetate 
mnndi  sumos,  debemus,  pro  septima  et  octava  oeta- 
ic  rogare  Deom  per  hunc  psalmum,  ut  evadamus 
tormenta,  quae  malis  debentur  in  memoratis  errati- 
biis,  de  quo  dicit  Auguslinus  in  prologo  ejusdem 
Psalmi :  Veniet  octavus  judicii  dies ,  qui  meritis 
iribaensquod  debetur,  jam  non  ad  opera  temporalia, 
sed  ad  vitam  sctemam  sanctos  iransferet,  impios 


Ei  nihil  deest,  sicat 


Paulus  Apostolus  dicit :  Oninia  poseum  in  eo  qui  me 

eonfortatf  Omnia  illi  oooperantur  secundum  Deum  : 

prospera  et  adversa  aequanimiter  tolerat ;  ac  idco 

subsequitur  :  In  ioco  pascuo}  ibi  me  coUocavit,  sive , 

in  abundantia  inteliectualium  rerum  in  praesenti, 

sive  in  futuro,  in  laetitia  et  gloria  sempiterna,  ubi 

erit  satietas  omnium  gaudiorum  sine  fine. 

CAPUT  VI. 

De  JSona. 

Nofia  continet  nos  per  decimam  horam  et  unde- 

cimam  et  duodecimam,  Status  temporis  ,  quando 

noha  celebratur  ,  designat   fervorem   studiorum  , 

quem  exercebatmens  in  allitudine  virtutum  aliquan- 

tulum  teppfactum  esse  propter  tentationes  acciden> 


\t>ro  damnet  in  aeternum.  Quam  damnationem  me-  ^  tes.  Unde  Gregorius  in  Moralibus  Job  :  Vitia,  dum 

nostentant,  proficientes  infnos  virtuteshumiliant. 
Sicut  tnnc  sol  descendit  a  ccntro  ad  inferiores  par- 
tes,  ita  mens,  quando  tentaiur,  descendil  ab  aliitu- 
dine  intimi  gaudii  ad  considcrandam  snam  naturam 
atquc  fragililatem,  et  videt  quam  facilis  sil  ad  oc- 
casuni.  Tentabatur  Paulus,  quando  dicebat :  Ne 
magnitttdo  revelaiionum  exloUat  me,  daius  esi  mihi 
slimulus  carnis  mew^  Angetus  satante  qui  me  coia- 
phixet,  Qua  decausa  tenlctur  clectus,  praesens  noster 
magister  Paulus  hic  demonstrat.  Alque  in  sequenti- 
bus  molestiam  quam  patiebatur  ex  tcntatione ,  ma- 
nifestat,  dicens  :  Propter  quod  ter  Dominum  roga- 
VI,  ut  discederet  a  me.  Ul  opinor  nisi  ei  molestiam 
faceret  stimulus  satanae,  non  Deum  precaretur,  ut 


tucns,  orat  Ecclesia  in  hoc  psalmo ,  dicens  :  Domi- 
.le,  ne  in  ira  tua  arguas  me.  Et  Beda  in  fibro  de 
temporibus :  ipsa  est  octava,  pro  qua  sextus  psalmus 
inscribitur.  Credo  quia,  in  sex  hujus  saeculi  actatibus 
pro  septima  vel  octava  hujus  saeculi  est  aetate  sup- 
plicandum.  In  qua  quia  justi  gaudia,  sed  reprobi 
aant  supplicia  percepluri ,  psahnus  isto  ingenti  pa- 
vore  incipit ,  currit,  finitur  :  Domine,  ne  in  furore 
tuoarguas  me, 

CAPUT  V. 

De  Sexta, 

De  tribus  repetitionibus  sextae  sive  nonae,  prout  po- 

tui,  ministravi  in  cursu  primse,  et  terliac,  et  de  lec- 

tionibus  atque  responsoriis.  Praesenleslres  repetiiio- 


^_     _        __    _    _  _     ._,  ^ , 

res  statuuntnos  in  famulatu  Domini,  sive  muniuni  ^  discederet  afo  eo.  Eamdem  precationcm  sonant  aii- 


ab  insidiis  inimiei  per  seplimam  horam ,  et  octa- 
vam,  et  nonam,  ita  tamen,  ut  in  ipsa  nona  habeant 
initium  reliquae  tresrepetiliones,  qaae  nos  perdocant 
usqne  ad  flnem  diei.  Reslat  ex  statu  temporis  con- 
siderarc  versuni,  qui  dicitur  ad  sextam.  Status  tem- 
poris  est  meridies,  quando  sol  in  centro  coeli  est, 
ferventissimum  ardorem  praestat  terrjs.  l<lem  sta- 
tus  perfectionem  mentium  devotorum  hominum 
roonstrat,  quorum  fervor  ila  conjunctus  est  igni  in- 
visibili,  ut  ab  ipso  pascatur  delectatione,  et  illumi- 
netur  lumine  intelligentiai.  Eadem  liora  ascendit  Pe- 
trus  in  ccenaculum  ,  et  voluit  comedere.  In  prima 
sunt  initia  viriutum  ,  in  tertia  profectus,  in  meridie 


qui  versus  cursus  nonae.  Prima  periocha  dicii : 
Tribulationes  et  angustia  im>enerunt  me,  mandata 
tua  meditatio  mea  est,  Quod  ita  Augustinus  in  eodcm 
psalmo  :  Saeviant ,  pcrsequantur,  dum  tamen  man- 
data  Dei  non  reHnqiiantur ,  et  ex  Ipsis  mandatis, 
eliam  qui  saeviunt,  diligantur.  Secunda  dicit :  Mul- 
ti  qui  persequunlur  me,  et  tribulant  me,  a  testinwniis 
tuis  non  declinavi,  Tertia  ita  :  Erravi  sicut  ovis  qum 
periit ;  require  servum  tunm,  quia  mandata  tua  non 
sum  oblitus,  Versus  pnesentis  cursus  memorat  teu- 
tationem  quac  designatur  per  solis  declinationem  : 
Ab  occultis  meis  ,  inffuit,  munda  me  ,  Domine^  et  ab 
atienis  parce  servo  tuo.  Quod  ila  memoratus  Augusti- 


pcrfectio.Qoamperfectionemdenunliantnobis  aliqui  ^  nus  iu  psalmo  decimo  octavo  :  Tolle  mihi  ex  cordc 


versus  cursus  sexta*.  Prima  periocha  dicit :  Defe- 
cit  in  salutare  tuum  anima  mea,  et  in  verbo  tuo  su» 
pettperavi,  Secunda  dicit  :  Quomodo  dilexi  legem 
tuam^  Domine?  tota  die  meditatio  mea  est,  Tertia 
ita,  Oculi  mei  defecerunt  in  satutari  tuo,  et  in  elB- 
quium  justiiiw  tua\  Sutora  tatium  menliuin  versus 
inonstrat ,  diceus  :  Dondnus  r^git  me,  et  fnhil  mhi 
deerit^  in  loco  pascuw  ibi  me  coUocavit,  Ubi  nos  di- 
'  eimus  ,  Dominus  regit  me  ,  iranslatio  quae  assumpta 
cst  a  sancto  Hieronymoex  Hebraica  veritate,  habet, 
Domiuus  pascit  me.  Quem  Doininus  pascit  advenlu 
spiritus  sui ,  cumdem  regit,  id  est  in  illis  moribus 
fjtcit  eum  spiriius  Dei  delectari ,  qui  secun(ium  ra- 
ti(Ui?m  :;iijat,  t't  dcUucunt  pcr  rccluin  ilcr  ad  civita- 


malam  cogitationem,repelle  a  me  malum suasorem  ; 
hoc  est,  Ab  occultis  meis  munda  me  ,  et  ab  alienis 
parce  servo  tuo. 

CAPUT  VIL 
De  vespertinali  synaxi. 
Legimus  in  Esdra,  quod  jam  raemoravlmus,  qiia- 
ter  in  die  populum  Dei  confessum  esse  Domino  et 
quater  in  nocte  :  Et  ex  verbis  domihi  Bedae,  ex  tra- 
cutu  in  codem  Esdra  :  Opinionem  esse  cognoscimus 
sanctae  Ecclesiae,  juxta  illum  morem  se  quaiuor  offl- 
cia  celcbrare  in  die,  et  qualuor  in  nocte.  Non  cniin 
immerito  nos  qui  militamus  Deo  ,  quater  in  noclc 
vigiiias  renovamns  ,  cuin  hi  qui  sxculo  militabant, 
pcr  quatuor  vigilias  findebant  noctem  in  castris«  n* 


AMALARfl  PRESBYTEIU  METENSISr  itSO 

ab   inimicis    insidiantibus.  A  sensiis  oorporis.  De  coiHKbus  esl  seorsuDi  dicenduin» 


4170 

irruBiperentur   castra 

Nostras  quatuor  vigilias»  in  nocte  solerous  vocitare, 

respertiDuin  ,  completoriuin,  nocturnumy  et  maUh 

tinum.  Ex  etymologia  Yespertini  nominis  addiscere 

possumus,  yespertinum  officium   ad  noclem  perti- 

nere.  Dicit  Isidorus  in  libro  Eiymologiarum,  vesper- 

tinum  officium  est  in  noctis  initio.  vocatum  ab  stella 

vespere,  quae  surgit  oriente  nocle.  Ei  Augustinus  in 

psalmo  vigesimo  nono ,  vespere  demorabitur  fletus. 

Quid  est  vespere  demorabitur  fletus ;  vespera  fit 


postquam  venerimus ,  si  Dominus  dederit ,  ad  hym- 
num  Mariae.  Propter  hos  videlicet  qumque  sensus, 
quia  forte  non  fuimus  digni ,  ut  dirigerentur  per  om- 
nia  secundum  Domini  placitum,  quinque  psalmi  can 
tantur  ,  ut  ignoscatur  iiobis.  Hos  quinque  psalmos 
antiphonatim  cantare  solemus.  Ut  tripariila  narrat 
historia  in  libro  x,  c.  9 :  ab  Ignatio  episcopo  Antio 
cbiae  aniiphonarum  usus  in  ecclesiis  primo  ofiepil 
actitari.  Ita  enim  narrat :  Dicendum  tamen  est,  iinde 


quando  sol  occidit.  Hinc  possumus  coojioere,  ferta-  '  sumpsit  initium,  ut  in  Ecclesia  autiphon»  decanten- 

tos  dies  observamus,  quod  eos  observare  debeamus  tur.  Ignalius  AntiochSae  Syris  tertius  post  aposloluro 

a  vespere  usque  ad  vesperam  ,  ut  a  solts  occubitu  Petrum  episcopus,  quietiam  cum  ipsis  degebat  apo- 

usque  ad  «yus  iterum  occasum  eos  legitime  obse^*  stolis,  vidit  angelorum  visionem,  quomodo  per  anli- 

vare,  necesse  sit.  Iste  status  noctis  informai  fletam  phonas  sanctae  Trinitati   dicebanl  hymnos,  isqiie 

eorum  peccatorum  ,  quibus  occidit  verds  sol.  liiis  B  modum  visionis  Anliochenx  tradidissc  prol>atur  £c- 

uecesse  est  plorare  quinque  carnales  sensus  suos^  clesijB,  et  ex  hoc  ad  cunctas  transtvit  ecclesias. 


qui  obedire  solent  ad  peccandum,  ut  in  inatulino, 
id  est,  in  evasione  peccatorumquando  sol  eis  iterum 
inchoat  oriri,  quibus  occidit  vespere  ,  possint  keta- 
ri.  Unde  idem  qui  supra  in  memorato  Psalmo  :  Vet- 
oere  demorabilur  fletuSf  ei  in  matutino  exsultatio  : 
quando  cceperil  oriri  fidelibus  lux ,  quas  occideral 
peccatoribus.  f  Informat  etiam  altero  mpdo  statum 
eorum,  qui  aliqua  infirmitato  opprirountur ,  per 
quam  appropinquant  morti.  Hi  enim  quantoplus 
timent  mori,  et  sentenliam  percipere  veram  pecca- 
torum,  tanto  plns  ante  oculos  mortis  su»  reducunl 
carnales  motus,  qui  generati  sunl  per  quinqoe  sen- 
sus  corporis,  et  eos  deflenl.  Timor  solei  oeeupare 


Antiphona  dieitur  vox  reciproca.  Antipliona  in- 
clioatarab  uno  unius  clmri,  et  ad  cjiis  symphoniam. 
Psalmus  cantatur  per  <luos  cboros.  Ipsa  enim  ,  id 
est,  antiphona  conjunguntur  simul  duo  diori.  Qaaa- 
10  enim  meiior  est  aniiiia  corpore,  tanto  mclior  esc 
cantus  animas,  quam  corporis.  Igitur  intemlcnduiH 
est,  quffi  sit  antiphona  animae.  Videtur  nofois  virtits 
dilectionls  esse  ,  quae  conjungit  opera  duonim  fra  - 
tnim  simul,  psalmi  ad  operareferuntur?  Aniiplionj 
ad  illam  dilectionem,  qua  unusquisque  fratri  sui» 
porrigil  sunm  opus.  Verbi  gralla:  udus  legit  d 
discit  dodrinam  in  schola,  alter  seminat  In  campo  : 
tempore  fructusdoctorseminanli  porrigildoctrinanu 


mentes  hominum,  quando  morli  appropinquant,  si-  ^  sator  doctori  panem.  Duobus  choris  aliematur  an^ 

tiphona  ,  quooiam  non  potesl  minus  esse  chariLis 
quam  inler  duos.  Hanc  vicisstludinem  charilaiis 
significant  cantores  ,  qui  alternalim  ex  utraqiic 
parte  antiphonas  levanl.  Hos  duos  ehoros  desigoa- 
verunt  penoas  animalium  invicem  porrectae  ,  ^s 
vidit  Ezeohiel  in  figura  adventus  Cbrisli  et  No^t 
Testamenti.  Gonjunctio  doarum  pennarum  antipho- 
na  est,  quae  vicem  tenet  charitatis.  Unde  Gregoriiis 
scribit  in  homilia  septima  super  eumdem  Ezecfaie- 
lem.  Nam  dum  -ille  verbum  praedicaiionis  exhibct, 
et  lumine  veritatisex  corde  meo  ignorantiae  teod>ras 
repellit,  el  dum  illiego  quia  fortasse  a  mundl  hojus 
poteole  opprimitur,  solalium  meae  defensionis  Un- 
perUor,   alque  hanc  de  violentis  manibus  evetto , 


cut  de  jpso  Domino  scriptum  est  (quamvis  non  ti- 
meret  infirroitate  ,  sed  dispensative)  coepit  contrl- 
stari  et  moestus  esse.  Tamen  multi  sunt ,  qui  gau- 
dent  de  matutino;  quando  resurgent  a  mortuis  profH 
ler  consortiuin  Resurrectionis  Ghristi.  Uis  duobus 
modis  transcursis ,  debemus  veoire  ad  quotidianum 
usnm  nostrum  :  quotidramis  usus  noster  tenet ,  ul 
quinque  psalmos  cantemus  in  vespertinali  synaxi. 
Quis  enim  nescit,  quamvis  per  quatuor  horas  depre- 
cemur  Dominum ,  quanta  impedimenta  et  quol  tri- 
stitiae  occupent  mentem  justi  per  diem?  Oculi  addu- 
cunt  ad  eas  formas  illices  ,  quae  quia  sine  vohinlate 
justi  animae  intranl  ad  eam ,  taedio  afficitur.  SimUi 
modo  per  aures  intrant  verba  aut  delraclionis,  aut 


luxus ,  quae  nibiiominus  moicstiam  iogerual  meoli.  ^  victssim  nobis  pennas  nostras  tendtmus,  ol  nos  af- 


Nares  etiam  non  sunt  alienae  ab  hoc  pestifero  inter- 
nuntio.  Os  non  se  polest  excusare  nisi  delinquat. 
Unusquisque  cognoscit  quando  verba  criminalin, 
quando  verba  oliosa,  et  caetera  talia  quibus  per  os 
poUuitur  mens.  Maous  procul  dubio  et  pedes  sa^pe 
id  taogunt,  unde  anima  fil  deterior  per  cogitationem. 
At  quia  in  istis  quinque  sensibus  tendimus  quoti- 
diaoo  afiectu  adteoebras,  iiecesse  est,  ut  noctisinitio 
pro  cis  veuiam  Deum  precemur.  Isti  sunl;  quinque 
seosus,  quos  mane  commendamus  Domino  dirigen- 
dos,diccndo  :  Dirige,  Domiue,  corda,  sensus  et  ser- 
mones  nostros,  et  opera  maiiuum  nostrarum.  Inter  sen- 
siiiCtsermones,  ct  opcracompreheQduntur  quinquc 


fectu  et  ope  vicaria  ex  bono  quod  accepimus,  langa- 
mus.  Unde  beoe  primos  pastor  admooel,  dicens :  Om- 
nium  finis  appropinquabil :  Esiote  iuqoe  prudenUi^ 
et  vigUate  in  oraUombus  :  ante  ojtiitia  imuifm  ti 
vobiimetipsis  chariuuem  continuam  hakenies,  qma 
ctiaritas  operit  mullitudinem  peccatorum.  Posl  hoe 
seqnitur  lectio  a  pastore  prolala.  Ipsa  est  lectio  quam 
pastor  debel  domeslicis  suis  solerter  administrare- 
Audivi  olim  respoosorios  caolari  apod  quosdam 
post  lectiooem  vespertin&Iem  ,  qoi  conliocntiir 
iii  aliquibus  antiphonariis;  sed  apud  nonnuUos  modo 
ac  pene  omoes,  post  lectionem  sequitur  conjuBctim 
▼crsus.  Soepc  enim  revotvo  apml  rae,  si  decantari 


1131 


D£  EGCLESIASTICIS  OFFlCilS  LIIIRi  lY.  --  UB.  IV. 


1182 


oporlet  re&ponsorium  post  lectianem  vespertiDalem,  A  iaudem  veeperiiiialem  oflermit  per  quiiique  psalmos. 


quaru  uon  simili  modo  decautetur  post  iectiouem 
mftiutiDalcm.  lu  hac  revolutione  cogitationum  oc- 
currit  mihi»  ut  sicut  hymnus  Zachari»  excludit  re- 
sponsorium  post  malutinalem  leetionem,  ita  excludat 
respoasorium  bymnus  sanct»  Marix  post  vesperti- 
nalem  lectionem.  De  versu  foret  hic  dicendom ,  sed 
quia  nos  inchoamus  hxc  otficia  a  Sepluagesima,  non 
possumus  luc  rcferre  aliquid  de  versu,  quem  sole- 
mus  dicere  iu  vespertinali  officio,  aoiequam  dica- 
mus  aliquid  de  Alleluia^  quod  canlalur  in  Septua- 
gcsima.  In  eodem  vespere,  et  in  nocle  sequeuti ,  AU 
leluia  per  omnia  ofiicia  canloris  currit.  Ita  agimus 
de  Aileluia  quindo  Ulud  recondimus  in  thesauris 
£uis,  id  est,  in  cdrdibus  elcctorum  et  angelorum  vo- 


ques  soiemus  cantare  in  Dominicis  noclibus.  Sicut 
Dominica  nox  victrix  exstitit  Dominica  resnire- 
clione,  ita  psalmi  qui  in  ea  cantantur,  victoriam 
eleclorum  Domini  et  laudem  ejus  resonant.  Primus 
psalmus,  id  est,  Benedictus  Dominus  Deus  mens,  vi- 
cloriam  continet  David  contra  Goliam.  Sequentes 
psalmi  resonant  laudem  Dei.  De  secundo  dicit  Au- 
gustinus  in  tractatu  Psalmorum :  Exaltabo  te,  Deus 
nuus  rex,  et  Benedicam  nomini  tuo  in  sceculum  et  in 
stBculum  siBcuii  :  Yidetis  rnchoatam  esse  Dei  lau- 
dem,  usque  in  finem  psahni  laus  ipsa  perducitur. 
Dc  tertio  ita.  Eccc  psalmus  sonat.  Gujus  vox  est? 
Quae,  si  vuUis,  vestra  est  exhortantis  aniraam  suam 
ad  laudandum  Deum,  et  dicentis  sibi :  Lauda,  anima 


cibus,  sicut  Bolet  dilectus  circa  dilectum  agere,  qui  g  mea,  Dominum.  Et  de  quarto  ita  :  Nobis  dicilur : 


porrecturus  est  iter  ionginquum,  osculatur  os  ejus, 
coliumy  oculos,  frontcm  et  caRlera.  Dictum  sit  stri- 
clim  de  AUeluia ,  quod  propterea  toties  frequentu- 
mus,  quia  diligimus  iUud,  et  in  prq)iuquo  reconden- 
dum  sit.  Dicendum  est  de  vei-sibus  qui  fiunt  per  Do- 
'Sitticas  noctes  ca;teras,  et  per  sex  dies  hebdoma  Jis. 
Per  Domiuicas  noctes  solemus  dicere,  Yespertina 
aratio  ascendat  ad  /e,  Dominey  ei  descendal  super 
nos  miscricordia  tua,  In  caeteris  autera  nocUbus  so- 
lemus  dicere,  Dirigatur  oratio  mea  sicut  incensum  in 
conspectu  luo.  Unam  ralionem  habent  isli  versus : 
Domiuicalift  versus  ex  suis  verbis  monstrat  actitari 
vesperlinam  oratiouem.  Taiis  namque  debet  esse 
omnis  versus,  ut  vel  slatuiu  oQicii  ad  memoriam  re- 


Laudate  Dominum.  Dicitur  hoc  omnibus  gentibus, 
non  solis  iiobis.  Et  istam  vocem  per  loca  singula 
Bonantein,  a  lecloribus  singulalim  audiunt  Ec- 
clesise.  Una  vox  taroen  Dei  super  omnes  non  tacet, 
ttt  iaudemus  eum.  Et  quasi  qusereremus  quare  lau- 
dare  Deum  debeamus,  videte  quam  causam  attulit : 
Laudate  Dominumy  inquit,  quoniam  bonus  est.  PsaU 
mus  quintus  coAtinet  laudcm  Hiernsalem ,  quas  re- 
staurata  est  posl  peregrinationem.  De  quo  ideni  qui 
supra,  in  eodem :  Qnid  enim  factura  es,  o  Hierusat- 
lom?  Transit  enim  labor  et  gemitos,  quid  factura 
es?  Aralura  es?  seminatura?  novellalura?  naviga- 
tura  es?  negotiatura  es?  quid  factura  es?  An  in 
illis  operibus,  quamvis  bonis  §1  de  misericordia  ve- 


ducat,  vel  statum  temporis;  sicut  iili  faciunt  qui  q  nientibus,  exerceri  adhuc  te  oportet?  Gonsidera  nu- 


circa  passionem  Domini  et  resurrectionem  cautan- 
tur  :  at  quotidianus  versus,  in  posterioribus  verbis 
suis,  quamvis  non  cantentur,  eadem  aperit-dicendo, 
Elevalio  mauuum  mearum  sacrificium  vespertinum^ 
Propter  haec  verba,  versus  memoratus,  Dirigatur 
oratio  mea ,  inchoatur,  sed  nescio  eur  non  caiiten-^ 
lur :  forsitan,  quia  cantoribus  displicet,  quod  noD 
coDveniuni  eorum  modulationibus.  Gum  ipso  versu 
offertur  incensum ,  quod  Dominus  prascepit  offerri , 
de  quo  scriptum  esl  in  libro  Exod.  :  Ponesque  altare 
coHlra  velum^  quod  ante  arcam  pendet  testimonii  co^ 
ram  propitiatorio,  quo  tegitur  teslimonium,  ubi  loquar 
tibi,  Et  adolebit  incensum  super  eo  Aaron  suave  fra- 
grans  :  mane  quando  compomt  luumas^  incendet  i7- 


merum  tuum,  considera  undique  societatcm  tuam  : 
vide  utnim  aliquis  esuriat  cui  porrigas  panem,  vide 
si  aliquis  siliat  cni  des  calicem  aqiix  frigida!,  vide 
utrnm  aliquis  apud  te  modo  peregrinus  esl  quem 
hospitto  rccipias,  vide  ulrum  aliquis  xger  quem  vi- 
sites,  vide  utrum  aliquis  litiget  quem  concordes, 
vide  utrum  aliquis  moriatur  quein  sepelias.  QuiJ 
ergo  factnra  es?  GoIIauda,  Hierusalem,  Dominum. 
De  hymno  sancUe  Marise  ita  traclat  dominus  Beda 
in  honiiliis  suis  :  Yerba  igitur  evangellcae  lectionis 
frequenti  meditatione  revolvamus,  excmpla  beatas 
Dei  geiiitricis  sempcr  animo  relineamus,  ut  io  con- 
spectu  Dei  humiles  invenli ,  et  proximis  quoque  de- 
bito  honorc  submissi,  mereamur  una  cum  ipsa  per- 


lud^  et  quando  coUocat  eas  ad  vesperam,  uret  thy-  D  petuo  sublimari  gaudio.  Studeamus  soUicite  ne  nos 


miama  sempiternum  coram  Domino^  et  reliqua.  In- 
tendat  summus  sacerdos,  qui  vicem  tenet  Aaron  in 
Ecclesia,  quis  debeat  incensum  offerre  Domino  super 
allare.  Post  hoc  sequitur  hymnus  sanct»  Marise. 
Sicut  quinque  psaimi  deplorant  quod  quinque  sensus 
corporis  deliqnerant,  ita  hymnus  sancue  Mariae  ca- 
stigat  cogitationes,  qme  se  inani  jactantia  cxtulerunt 
in  prosperitute  diei ,  dicendo  :  Dispersit  supcrbos 
mente  cordis  sui,  deposuit  potentes  de  sede.  llsque 
huc  modum  eorum  hominum  diximus,  exceplo  de 
versu  dominicali ,  qni  aliqua  uegligentia  percutiuiH 
tur  unde  habent  plangerc.  At  nunc  dicenduin  est  de 
illiS  qui  in  Domino  triumphant,  ct  nihilominus  ei 


tndebile  laudantiuni  favor  extollat,  cum  illam  vi- 
deamus  inter  verba  vera:  laudatiouis  inconcussam 
humiiitalts  tenuisse  constantiam.  Si  immoderatus 
temporaltum  rerum  nos  appetitus  delectat,  reinini- 
scamur  quia  judex  noster  divites  dimittit  inanes.  Si 
temporalis  afflictio  forte  mentem  conturbat,  recogi- 
temus  quia  et  humiles  exaltat.  Nunqnam  de  impe- 
tranda  admissorura  vcnia  desperemus,  quia  miseri-' 
cordia  ejus  a  progenie  in  progenies  timentibus  eum. 
Nulli  iutcr  mala  quae  fecit  gravior  impoenitcndi 
culpa  subrepat,  quia  Deus  superbis  resistit,  eosquc 
beatorum  sortc  sccerncns,  per  varia  poenaruin  loca 
pro  pcccatorum  varielalc  dispergit.  Fil  antcm,  lar» 


1188  AMALARfl  PRBSBYTfiRI  MfiTEN^  _         ftSI 

giente  DomiDO,  ut  si  beatoe  Mariae  semper  aota  et  A  <^ui>n  immerito  polest  haec  pars  noctis  conticinium 
dicta  recolamus»  semper  in  nobis  et  observanlia  ca- 
^litatis  et  Tirtutis  opera  perseverent.  Nam  et  opti- 


nius  ac  saluberrimus  in  sancta  Ecclesia  mos  ino* 
Uivit  ut  hymnus  ipsius  quotidie  cum  psalmodia  ve- 
^perlinae  laudis  ab  omnibus  canatur,  quatenus  ex 
hoc  animos  fideliiun  et  frequentior  Dominicae  incaPr 
nalionis  memoria,  ad  affectum  devotionis  accendat, 
et  recogitala  saepius  exempla  genitricis  iltius  in  vir- 
tutum  soliditaie  confirment.  £t  boc  opportune  ad 
xc^peres  fleri  complacuit,  ut  videlicet  fatigata  per 
diem  ac  distenta  diversis  cogitationibus  mens  no- 
slra,  incumbente  tempore  quietis,  ad  unionem  se 
suae  considerationis  colligeret,  jamque  salubriter  ad- 
monita,  quidquid  superfluum  vel  nocivum  diurna 


Tocari,  in  qua  conticescunt  omnia.  Apud  eos  qui 
noctem  dividunt  in  septem  partes,  prima  pars  vo- 
eatur  crepusculum,  secunda  vesperum,  tertia  conti- 
dniuro,  de  qua  nunc  agimus,  quam  ideo  sic  posse 
Tocari  arbitror,  quia  in  eo  conticescunt  omnia.  in 
eo  ofiicio  quatuor  psalmi  recoluntur  usque  ad  ver- 
sum.  In  qualuor  psalmis  quatuor  elemenla  corporis 
nostrl  commendamus  Domino.  Quod  versus  aperie 
dilucidat,  dicens  :  Custodt  me,  Domine^  ut  pupUlam 
ocuH;  8ub  umbra  alarum  tuarum  prolege  me.  Quot 
pericula  possint  hominem  iDvadere  dormiendo  ex- 
trinsecus  plusquam  vigilando,  unusqmsque  reco- 
gnoscit  qui  vel  tenuiter  sapit.  Aptatuf  quodammodo 
hoc  officium  commendationi ,  qua  se  commendac 


vagatione  contraxisset,  totum  hoc  nocturnis  denuo  B  bomo  Deo,  quando  transit  de  saeculo.  Somnus  est 


precibus  el  lacrymis  ex  tempore  mundaret.  Post 
hunc  hymAum  pcr  noctes  Dorainicas  aliquibus  in 
iQcis  dicitur  Kyrie  eleison,  ut  audivi  Romae,  et  post- 
ea  collecta  :  aliquibus  in  iocis  coliecta  tantummodo 
sequitur.  Sicut  genuflexionem  omittimus  recolendo 
resurrectionem  noslram,  ita  et  prcces  flebiles  prae- 
sentis  yiiXj  quas  soiemus  cum  geouflexione  promere, 
iii  eis  noctibus  omittimus.  Ut  superius  demonstra- 
tum  est  ex  verbis  Augustini,  in  iila  cqelesli  Hieru- 
salem,  ubi  resurrectio  est  vera,  in  re  nuUa  precalia 
pro  miseriis  exercebitur.  Quapropter  tantum  sequi- 
tur  collecta,  quam  solet  presbyler  stdndo  proferre 
ob  recordationem  fuiurae  resurrectionis,  per  Domi- 
nicas  noctes.  Quoniam  in  praesenti  saeculo  sumus. 


imago  mortis.  Sicut  enim  alienatur  mens  mortui 
hominis  ab  istis  mortalibus,  et  miseriae  hujus  sae- 
culi  oblivioni  tradunlur,  ita  quodammodo  animus 
dormientis  alieiiatur  a  cogitationibus  consuetis  et 
ab  otnni  ofiicio  temporali.  Quod  monstrat  Augusil- 
nus  in  uno  versu  psalmi  primi,  qui  canitur  in  com- 
pletorio  dicens :  In  pace  in  idipsum  dormiam  et  re- 
quieuam.  Recte  enim  a  talibus  speratur  omnimodo 
mentis  abalienatio  a  mortaiibus  rebus,  et  miseria- 
rum  saeculi  hu]us  (^livio,  quae  nomlne  obdomiitionis 
et  soroni  decenter  et  prophetice  signiflcatur,  ubi 
summa  pax  nullo  tumultu  interpolari  potest,  sed 
hoc  jam  non  tenetur  in  hac  vita,  sed  post  banc  vi- 
tam  sperandum  est.  Secundus  psalmos  transit  usque 


—  ^  »^    »«ua  9p^iauuutM  <^a».   k.f\^vuftiuuo  p9M,<iuuii  mkuot»  u0«|u«< 

necesse  est  nobis  ut  muniamur  oralionibus  sancto-  ^  ad  illum  versum  in  quo  Cbrisius  spiritum  suum  po- 


/um  presbyterorum.  Et  quia  quodammodo  recoli- 
mus  festiviiatem.civium  coelestis  Hierusalem,  opor- 
tet  nos  celebrare  illam  msgori  laetitia  et  securitate, 
quam  cum  celebramus  nostram  peregrinatiouem. 
Quoniam  in  Scptuagesima  inchoavimus  hanc  con- 
stiiutionem  [cautionem],  volomus  subjungere  dicta. 
sancii  Augustiiii  de  Septuagesima,  qiias  dicit  in  tra- 
ctatu  psalmi ,  Lauda ,  Hierusalem ,  Dominum  :  Post 
septuaginta  ergo  annos  cum  prophetat  Jeremias  re* 
parari  civitatem  Hierusalem,  et  factum  est  ut  ibi 
significaretur  imago  futurorum,  significatum  est 
nobis  post  omnem  istam  volubilitatem  temporis,  quae 
septenario  numero  volvitur,  futuram  illam  civitatem 
nostram  in  aeternitate  iii  uno  die.  In  illa 
liabitatione  tempus  non  volvitur,  quia  liabitato- 
ribns  non  labilur.  £x  verbis  beati  Augustini  doce- 
inur  per  Septuagesimam  designari  praesens  tempus, 
quod  volvitur  septenario  numcro;  et  per  paschales 
i!ies,qui  sequuntur  Septuagesimam,  futurampatriam, 

CAPUT  vm. 

De  completorio. 
Completorium  ideo  dicitur  quia  in  eo  completur 
quotidianus  usus  cibi  sive  potus,  qui  necessario  su- 
mitur  ad  sustentationem  corporis,  seu  locutio  com- 
munis.  Unde  et  apud  monachos  tenetur  usus,  ex 
Regula  sancti  Benedicti,  ut  ab  eo  oflicio  claustra 
oris  muniant,  et  ea  aliena  faciant  a  communt  coN 
loquio,  usque  dum  iterum  ad  opera  rcdcant.  ^oix 


suit  in  cruce.  In  quo  cupimus  conformari  dormi- 
lioni  ejus,  hoc  est ,  ut  membra  quiescanl  el  cor  vh 
gilct.  Tertius  psalmus,  qui  habitat  in  adjutorio^  ple> 
nus  est  verbis  orationum  quae  deprecanlur  Domini 
proteclionera.  Qui  et  secundum  liomanum  usum 
cantatur  in  Parasceve  post  iectionem ,  in  qua  se- 
cundum  Osee  nostra  mortificatio  ad  exemplum 
Christi  demonstratur,  et  resurrectio  post  doos  dies. 
Admonet  nos  per  hnnc  psalmum  composilor  officii 
ut  iii  omnibus  periculis  et  tribulationibus,  secundum 
verba  ejus,  mens  nostra^intenta  sit  ad  deprecaodoffi 
Deum.  Ac  ideo  quia  somnus  noster  aliqoam  simili- 
tudinem.  habet  dbrmitionis  eorom  qui  sub  prote- 
quippe  j^  ctione  Doroini  transieroni  de  praesenti  saeealo,  idem 
^'  psalmus  cantatur  in  completorio  nostro.  Nec  non  et 

quarlus  psalmus  aliquo  modo  recolit  intentionem  il- 
lorum  qui  in  iribulatione  sunt,  et  tamen  de  tribob* 
tione  transeunt  in  pace,  dicendo  :  /a  nociibus  extot-' 
lite  manui  vestras  in  tancta.  Unde  Augustious  in  tra- 
ctatu  ejusdcm  psalmi,  Nox  eoim  tristis  res  est,  dies 
laeta  res  est.  Et  paulo  post :  Benedicite  ergo  Donii- 
num.  Quando?  In  nociibus.  Quando  benedixit  Job> 
quando  trisiis  nox  erat?  Ablala  suni  omoia  qu» 
possidebantur,  ablati  filii  quibus  servabantur.  Qoaa^ 
tristis  nox?  Sed  vjdeamus  si  non  in  noctibos  bcoe 
dicit :  Domiftiis  dedit,  Dominns  abstulitj  sieui  Do- 
mino  placyit^  ita  factum  est :  sit  nomen  Dondni  bem^ 
dictum.  Versus  qui  sequitur,  ut  pnetoUmus,  touaa 


%m 


DE  EGGLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRl  IV.  -^  LIB.  IV. 


\m 


opus  officii  mensirat,  hoc  est ,  posiulationem  custo-  A  niftm  in  soa  resurrectione  voluit  resurrectioncm 


diae  Domini  circa  pericnla  noctis.  Et  quam  pacem 
desiderat  anima  oranti»,  sequens  hymhus  sancti 
SiroeoDis  monstrat,hoc  est,  ut  ab  omni  tumnltu 
httjus  sscculi  quiescat.  Hoc  precabatur  Siraeon, 
quaudo  cupiebat  transire  de  hac  vita  ad  aiteram  yi- 
iam,-et  dicebat :  Nunc  dimiHis  servum  tuum,  Do^ 
fnine,  secundum  verbum  tuum  in  pau,  Ex  praesenti 
hyrono  manifeste  edocemur  quod  in  praesenti  com- 
mendatione  conformemur  illis  qui  in  Domino  mor- 
iui  sunt.  Igitur  non  est  congmum  post  hanc  com- 
mendationem  bibere  aut  comedere,  aut  tale  aliquid 
agere  quod  non  pertineat  ad  quietem  membrorum 
el  abalienationem  sutus  quieti  corporis.  £l  quia 
non  est  deinceps  coUatio  habilis  invicem  referentium 


omniom  electorum  designare,  proplerea  dixlt,  ex 
resurrectione  mortuerum.  Horum  omnium  resiirre- 
cti(mem  recdimus  In  Dominicis  noctibus.  Status 
Ecclesiae  nostrae  tribus  articulis  distinguitur^  id  est« 
sub  lege  naturali»  et  sub  lege  Mosaica,  et  sub  lege 
evangelicae  gratiae.  Quamvis  molti  sancti  essent 
sub  naturali  lege,  tamen  maxime  duodecim  patrlar- 
chae  viguerunt,  scilicet  intanlum,  ut  ab  bis  duode* 
cim  tribus  postea  fierent.  Sicut  ex  duodecim  apo- 
stolis  in  Novo  Testamento  pn^agatus  est  Gbristia- 
nus  populus,  ita  in  Veteri  Testamento  populus  pe- 
cnliaris  Deo  ex  duodecim  pairiarchis.  Isti  duodecim 
psalmi  recolunt  annum  primum  visitalionis  vlneae, 
in  quo  ficus  ihutilis  stetit.  Ut  nos  inutiies  non  si- 


et  disputatio  quae  necessaria  est  post  lectionem  dor-  B  mus,  recolimus  duodecim  psalraos  Instar  bononim 


mientibus  palpebris  oculisque  somnum  trabenlibus, 
cessat  lectio.  Tempus  iliud  signillcat  de  quo  scrlptum 
est :  Et  erunt  omnes  docibiles  Dei,  et  illud  Apostoli» 
Sive  prophetice  evacuabuntur,  sive  lin^uiB  eessabunt^ 
sive  scientia  destruetur,  Et  quia  ex  ordine  Esdrae  ne- 
cessaria  est  lectio  in  isto  officio,  ut  quater  in  nocte 
i^gatur^  solent  religiosi  viri  ante  praesens  offieium 
lectionem  iegere.  Sicut  Maria  quae  unxit  Dominum 
unguento,  praevenit  facere  quod  faciendum  erat  in 
sepulcro  ^us  si  inveniretur  corpus  ejus,  ita  lectio 
sua  docirina  ungit  animas  dcvotas  ante  commenda- 
ttonem  dormitionis. 

CAPUT  IX. 
De  noctumali  officio. 


morum  sanctorum  patriarcbarum.  Quos  divisos  can- 
tamos  per  quaternarium  numerum ,  quia  quatuor 
virtutes  sunt  quibus  credimus  sanctos  patriarchas 
coluisse  sanctaro  Trinitatem,  scilicet,  prudentia, 
fortitudo,  justitia  et  temperantia.  Istae  vlrtutes  non 
separantur  ab  invicem,  sed  ubi  una  ex  iills  est,  tres 
semper  oportet  adesse.  Unde  Augustinus  in  epi- 
stola  ad  Hieronymum  :  Porro  si  pmdentia  tunc  erit, 
si  et  fortis,  et  jusla,  et  temperans  sit,  profecto  ubi 
fuerit ,  secum  habet  caeteras ;  sic  et  fortitudo  im- 
prudens  esse  non  potest,  vel  intemperans  vel  iii- 
justa ;  sic  et  teniperantia  necesse  est  ut  prudens, 
fortis  etjusta  sit;  sic  justitia  non  est,  si  non  sit 
prudens,  iortis  et  temperans;  ita  ut  ibi  vera  cst 


In  noetumali  ofQcio  dicirous  primo  :  Domtite,  la-  C  aliqua  eorum,  et  aliae  similiter  sint;  ubi  autem  aliae 


bia  mea  aperieSf  et  os  meum  annuntiabit  laudem 
tuam;  deinde  sequitur  Gloria.  Quando  pridem  in 
nocle  conventi  fiiirous,  conimendavimus  nos  Do- 
mino,  et  conclusimus  ora,  atque  post  singuli  quasl 
quodammodo  in  singulis  sepulcris  quievimus,  et 
soli  Domino  mente  astitinius,  cui  non  sont  verba 
necessaria,  quia  omnes  cogitationes  novit;  at  nunc 
quia  iterum  convenimus  ad  conGtendum  Domino, 
precaraur  eum  ut  sua  directione  labia  nostra  ape- 
riat,  et  ad  suam  laudem  os  nostram  fatiscaL  Dein 
sequitur  inviiatorium ;  in  eo  comrounis  coelus  fra- 
trum  convocat  omnes  degentes  undique,  ut  exci- 
tenlur  et  veniant  ad  confitendum  Domino,  juxla 
quod  versus  secundus  sonat  invitatorii :  PrasoccU" 
pemus  faciem  ejus^  inquies,  in  confessione^  et  in  psal-  D 
mis  jubilemus  ei,  Deinde  sequuntur  daodecim  psal- 
mi,  sine  antiphona,  com  tribus  glorificationibus 
sanctae  Tiinitatis,  per  ternas  divisiones  quatuor 
psalmorum.  Dominica  nox  Dominicam  resurrectio- 
nem  ad  merooriam  nostram  reducit.  Quae  ideo  vo- 
calur  Doroinica,  quia  Dominus  earo  clarificavit  sua 
resurrectionc.  Non  eniro  solus  resurrexit  a  inortuis, 
sed  omaes  sui  electi,  sive  qui  fuerant  ab  tnitio 
mnmti  ante  suaro  incamationero ,  sive  qui  fuluri 
sunt  usqne  ad  finem  mundi.  Quapropter  diclt  Apo- 
stolus  Paulus :  Qui  profdeslinatus  est  Filius  Dei  in 
virtute  secundum  spiritum  sanctificationis  ex  resur- 
rectione  mortuorum  Jesu  Christi  Domini  nostri,  Quo- 


desunt,  vera  illa  non  «st,  etiamsi  aliquo  modo  si- 
miles  esse  videantur  f.  Sequenles  tres  psalmi  cum 
antiphona  recolunt  secundum  annuro,  in  quo  Do-' 
minus  per  legem  visitavit  vineam  suam,  perraanente 
adhuc  ficu  inutili :  Ut  non  simus  inutiles,  cantamus 
tres  psalmos  quatenus  consortes  sinius  ordini  trium 
electorum,  qui  fuerunt  sub  lege  Mosaica,  scilicet  le- . 
gislatorum,  psalmistarum  et  prophetarum.  Hoc  est 
inler  duodecim  psalmos  qui  sine  antiphona  cantan- 
tur,  et  tres  qui  cum  antiphona,  quod  erat  inler  duo- 
decim  patriarchas,  qui  peregrini  erant  et  sperabant 
haerediutem  quaro  posteri  eorum  possederunt,  et 
eosdem  posleros,  qui  haereditavemnt  terram  promis- 
sam  patribus  eorum. 

Gloriati  sunt  duodecim  patriarcbac  de  promissis, 
sed  posteri  eorum  magis  de  perceptis.  Tres  novissinii 
psalmi  cum  Alleluia  recolunt  annum  terlium  in  Movo 
Testamenlo,  ficu  inutili  manenle,  corascante  jam 
evangelica  gratia.  Laudarous  Dominum  in  primitiva 
Ecclesia  ex  Judaico  populo ;  laudamus  in  seqiientt 
ex  gentilitate :  simili  modo  in  revocalione  populi 
Judaici,  ut  nostra  ficus  fractum  pariat,  noster  vi- 
dclicet  populus  ,  verbis  et  rooribus  colirous  iJIaro 
per  exeropla  sanctomm  Patram.  Hec  enim  distat , 
inter  illos  tres  psalroos  qui  curo  antiphonis  caotaii- 
tur,  et  istos  tres  qul  cum  Alleluia ,  quod  est  inter 
ilU>s  qui  habuerunt  testaroentum  mutanduro,  et 
eos  qui  habent  teslainenturo  non  mulandum.  Major 


mi 


AMALARll  PRESBYTERl  METENSK 


Ti?.^ 


darificaiio  est  in  Novo  Tefitameiiio  qiiftin  in  Ve- A  raeoHt,inquoC%rai«s6xaluivitlMMDiiimas8uiiiptiin: 


ieri.  Honim  omnium  resurrectionem  celebranus  in 
Dontinica  nostra  ;  horum  partieipes  nos  credimus 
futliros.  Tres  arliculos  memoratorum  temporum 
dicil  Gregorius  iii  homilia  sua  signiflcatos  esse  ia 
tribus  annis  quibus  Dominus  quaesivit  fructum  flcul- 
neae  et  non  invenit. 

Quando  eorum  recordamnr  qui  migraverunt  de 
mundo  ,  fodimus  fossam  circa  ficulneam  ,  quia  hii- 
miliamus  nos  nsque  ad  pulverem  mortis ,  et  stercns 
addimus,  quando  peccata  nostra  recoliraus.  Hic  di* 
cendum  est  quid  sit  inter  statum  praesentium  lectio- 
num ,  et  earum  quae  per  pasiores  domestids  admi- 
nistrantur.  Lectiones  qucB  per  pastores  cantanlur , 
domesticos  et  scientes  admonent  ut  non  deflciant. 


ad  cosiiis  in  virtute  sna.  Quia  <fixlmu8  qiiod  media 
necte  suii^ondum  esset  in  noctumali  oflkio,  ez 
verbis  sancti  Augnstini  et  Hieronymi  oportet  nos 
confirmare  nostra.  David  dicit  in  psalmo,  Jhaii  tm- 
maeutati;  quo  tempore  ipse  solitus  esset  surgere  md 
confitendum  Domino ,  Media  nocle  turgebam.  Et  in 
aiio  loco,  Prcevem  in  matuHtate,  et  damavi.  Quod 
ita  Augustinus  :  Prseveni  intempesta  noete ,  et  cla- 
mavi.  Plures  codices  non  babent,  intempe$ta  noete, 
sed,  in  maturitate^  vix  autem  unus  mventus  est  qui 
haberet  geminala  in  pnepositione,  id  est,  in  imma- 
Uiriiale.  Immaturitas  itaque  hoc  loco  nocttirnum 
tempus  est,  qnod  non  est  matnram,  id  est,  opportu- 
iram ,  ut  agatar  aliquid  vigilando,  quod  etiam  vulgo 


Sicut  ligna  in  focis  adduatur  lignis  ut  non  deficiat  B  dici  solet  hora  importona  :  nox  quoque  intempesta. 


ignis,  iia  ignitis  sensibus  domesticonim  adduntur 
verba  ignita  pastorum  ,  ut  non  deficiant.  Lectiones 
in  noctumali  offido  typnm  gerunt  earum  lectionum 
quae  solebant  fieri  in  scbolis  Patrum  ,  in  quibus  ne- 
scientes  imbuebaRliir,et  licitura  erat  eis  interrogare 
in  quibus  dubitabant. 

Quarum  exemi^  prxtulimns  in  libello  de  Offido 
missae ,  et  hic  nnum  prorerimus.  Scriptum  est  in 
Actibus  apostolorum  :  Hi  autem  erant  nobiliores 
eorum  qui  lunt  Theualomca,  qui  suseeperunt  verbmn 
cum  omtu  atiditate^  qwaidie  eerutantes  Scripturat , 
ti  htec  ita  te  haberent, 

Ipsa  enim  dubitatio  quae  est  in  mpntibns  audien- 
tium  antequam  ad  plenam   cognitionem  veniant. 


id  est,  medfa,  quando  quiescendum  est.  Hmc  pro- 
cul  dubio  nuncupala  est,  quia  importuna  est  actio- 
nibus  vigilamium.  TcmpeMivum  enim  dixenmt 
veteres  opportunum,  et  infempestivum  importnnnm, 
a  tempore  dncto  vocabulo,  non  ab  illa  lempestate 
qam  consuetndme  Latinae  linguae  coeli  pertnrbatio 
}nm  vocatur,  quanquam  isto  verbo  libenteroitanlnr 
hlstorici,  ut  dicanl ,  ea  tentpettate^  quod  vofunt  eo 
tempore  inleliigi.  Undc  et  Hieronymus  in  Kbro  de 
Tita  Paulae,  Post  AtMuia  cantalom,  quo  signo  vo- 
cabantur  ad  coUectam  ,  nnlli  residere  licitum  crat , 
sed  prima  vel  inler  primas  veniens  crcteras  opc- 
riebatur,  pudore  et  exemplo  ad  laborem  eas  provo- 
cans,  non  lerrore.  Mane,  hora  lertia ,  sexu ,  nona  , 
designdtur  per  statum  noctis.   Esl  varietas  una  de  ^  vespere  ,  noctis  medio  per  ordinem  psalterium  ca- 


versu ,  qui  fit  altero  ordine  in  illo  officio  quam  in 
caeteris  officiis.  In  caeleris  officiis  post  lectionem 
sequitur  versus,  in  isto  praecedit.  Tersus  causa  est, 
ut  ostendat  totam  intention^m  quam  gerit  chorus  in 
officio  stto.  Igitur,  quia  finis  continet  futomm  ef- 
fectiim,  sive  in  malo  seu  in  bono,  merito  post  ooni- 
pletom  officium  ante  specialem  orationem  versos 
ponitur  :  at  in  isto  officio  quoniam  sedetor  ad  lcctio- 
nem  post  psalmos,  praecedit  versus  lectioncm.  NuIIi 
dubium  quin  aliqua  quies  sit  fessis  sessio,  et  qoasi  ali- 
qua  prsesumptio  de  otio.  Ac  ideo  quia  Deus  non  sper- 
nit  preces  affiictorum,  consiitutum  est  ut  illico  post 
affiiclionem  corporom  sequatur  oratio  versus.  Gon- 
jungunt  nos  novem  lectiones  conversationi  novem 
ordinum  angelorum.  Conjungunt  iios  novera  respon- 
sorii  gandiis  eoromdem  novem  ordinnm  angelonira. 
Et  qnoniam  orandum  est  antequam  ad  iilorum  so- 
cietalem  perveniamus ,  celebratur  versns  orationis 
coinmunis  chori  ante  lectionem.  Primus  versos  di- 
cit ,  Memor  fui  nocte  nominis  tui^  cl  caclera  :  ipsa 
vcrba  ostendunt  cnr  surrexlmus  de  statu  nostro. 
Secnndus  versns,  Media  nocte  sitrgebam.  Iste  osten- 
dit,  qua  ora  noctis  oporteat  surgcre ;  sed  quoniam 
uegligentes  sumus  de  tempore  quo  soKti  erant  sur- 
gere  patres  nostri,  non  audemns  mentiri,  nratamns 
versum  istom,  ot  dicimus  alterum.  Quoniam  tu  i7- 
luminas  tucernam  meam.  Terlius  versus  dicit :  Exal- 
tare,  Domine.   Iste    apcrte   Novum  Tcstamcntum 


nebant.  Item  ejusdem  ad  Demetriadem  virgincm  : 
Nunc  tantam  ad  virginem  loquar,  id  est ,  non  ea 
quae  extra  te,  sed  in  te  sunt ,  tantum  considerans. 
Praeter  psalmorom  et  orationis  ordinem  ,  quod  ttbi 
hora  terthi,  sexla,  nona,  ad  vespcrum,  nociis  nedio, 
et  mane  semper  est  exercendum,  statue  quot  horis 
sanctam  Scripturam  ediscerc  debeas,  quanto  l^m- 
pore  legere  ,  non  ad  laborem  ,  sed  ad  delectationem 
et  instructionem  animae.  Gumque  hxc  flnieris  spatia, 
et  frequenter  te  ad  figenda  genua  solltcitudo  animre 
suscitarit ,  habeto  lanam  semper  in  manibos  ,  vei 
staminis  poHtce  fila  deducilo ,  vel  ad  torquenda  sub- 
tegmina  in  alveolis  fusa  vertantur,  aliammqne  neta 
aut  in  globum  collige ,  ant  iextenda  compone,  et  re- 
liqua.  Et  ilerura  ejusdem  ad  afiam  de  institutione 
filise.  Prxponatur  ei  probft  ftdet,  momm  ac  podi- 
citise  virgo  veterana ,  qose  inam  doceat  ct  assncscat 
exemplo  ad  oraltoncs  ^t  psalmos  nocte  consurgere  , 
inanc  hymnos  cnnere,  tertia,  sexta,  iiona  hora  stare 
in  acie  quasi  bellatricem  Christi,  accensaque  lucema 
redderc  sacrificium  vcspertiuum.  Sic  dies  transeat , 
sic  nox  inveniat  laboranrero ,  oratio  lectioni ,  leciio 
succedat  oraiioni.  Sufficlani  nobis  hxc  exempla  aJ 
demonsirandum  qua  hora  surgeiidiim  stt  in  nocirr- 
nali  officio;  et  hic  habcanl  finem  IresstaHones  vi- 
gillaram,  qux  per  temas  horas  dlvnae  exercilae  SBni, 
et  in  quarta  oriente  jam  Loctfero ,  excossis  torp<H 
ribus  ucdii  nostri ,  sobric  ct  strenue  prnestoleffiiir 


\m 


DE  ECCLESUSTiaS  OFFICnS  LIBRI  IV.  —  LIB.  lY 


ii90 


^dventum  Domini  poslri  Jesu  Chrisii,  qui  sua  resur-  A  minus  regnavHy  decorem  induH,  induit  Dondnus  for-* 


recUone  nos  IxtiAcavit ,  et  informavit   ad  resur- 

reclionem  nosiram  ,   quam  desideraverunt  patres , 

scd  iu  nobis  impleta  est,  in  quos  flnes  saeculoruro 

devenerunt.  Quos  fines  recolimus  in  matutinali  of- 

ficio  usque  ad  resurrectionem  corpomm. 

CAPUT  X. 

De  matutinali  oficio, 

Matutinale  oflicium  tempus  Novi  Testamenti  roen' 

tibus  nostris  intimat ,  boc  est  ab  initio  baptismi 

usque  ad  plenam  remunerationem  quam  promisit 

Deus  cum  jurejurando  Abrahae  et  filiis  suis  in  aeter- 

num.  Eo  enim  tempore,  id  est  matutinali ,  baptizati 

sant  filii4srael  in  mari  Rubro,  ut  Exodus  narrat : 

Factum  e$t,  inquiens ,  in  vigilia  matutina ,  et  ecce 


titudinem  et  vnjecinxit  se,  Iste  regnanlem  Cbrislum 
monsirat ;  at  secundus,  aedificationem  merobrorum 
suorum ,  dicens  :  Etenim  firmavit  orbem  terrw^  qui 
non  commovebitur.  Quid  istepsalmus  in  se  contineat, 
addiscimus  verbis  sancti  Augustini  in  expositione 
tituli  ipsius.  Ita  enim  infit  :  In  titulo  enim  tanquani 
admonemur  in  limine  quid  intus  qnseramus.  Inscri- 
ptus  ergo  est  ita  :  Laus  cantici  ipsi  David  in  die  ante 
sabbatumy  quando  (undala  e$t  terra.  El  post  aliqua  : 
Cumomnes  qui  credunt  per  universam  terram,  im- 
mobiies  sunt  in  fide,  fundata  est  terra  :  tunc  fit 
homo  ad  imaginem  Dei,  quod  significat  sexlus  ille 
dies  de  Genesi.  Sed  quomodo  illum  fecit  Deus  ? 
Quomodo  fundata  est  terra  ?  Christus  venit  ut  fun- 


respiciens  Dominus  $uper  castra  JEgifptiorum  per  B  daret  terram.  Fundamentum  enim  aliud  nemo  potest 


columnam  igms  et  nubis^  et  interfedt  exercitum 
eorumt  et  tubvertit  rotas  curruum^  et  reliqua.  Qoan- 
do  ista  sunt  interfecti,  tune  baptizati  sunt  filii  Israel. 
Quae  sit  ▼igilia  matutina,  Beda  in  tractatii  super 
Marcum  monstrat ,  ufoi  disputat  dequarta  vigiiia 
noctis  :  Et  circa  ,  inquit ,  vigitiam  quartam  noctis 
ffenit  ad  eos  ambuUms  super  mare.  Stationes  el  vigi- 
liae  militares  in  terna  horarum  spatia  diTidaHtur. 
Quando  ergo  dicil,  quarta  vigiiia  noctis  venisse  ad 
eos  Dominum  ,  ostendit  tota  nocte  peridiiatos ,  et 
exlremo  noctis  tempore  cis  auxilium  praebitum.  Et 
paulo  post :  Cum  vero  mentem  quis  nisi  jusius  ad 
supemi  lumen  praesidii  et  perpeluse  dona  rctribu- 
tionis  erexerit ,  quasi  inter  noctis  umbras  repente 


ponere  prmter  id  quod  positum  est  \  quod  est  Christns 
Jesus  f .  Super  hoc  fundamentum  aposlolica  Eccle- 
sia  primo  fondata  est.  Ipsa  venit  ad  cseleras  natio- 
nes,  annuntians  eis  Christi  adventum,  et  prxcipiens 
ut  ei  jubilarent  et  servirent.  Unde  idem  qui  supra 
dicit  in  tractalu  psalmi  nonagesimi  noni  :  Jubilate 
ergo  Domino  universa  terra.  Nunquid  modo  vocem 
meam  audit  universa  terra  ?  Et  tamen  hanc  vocem 
audivit  universa  terra  :  Jam  jubilat  Domino  universa 
terra,  et  quod  adhuc  non  jubiiat ,  jubilabit.  Praeten- 
dens  enim  benedictio  incipiente  Ecclesia  ab  Hieru- 
salem  per  omnes  gentes ,  et  reliqua.  Ex  his  verbis 
nostram  vocationem  sentimus  in  secundo  psalmo 
per  praedicationem apostolomm ;  ac  in  lertio  nostram 


ezortum  Luciferi  conspicit,  quod  diem  proximum  C  benevolentiam  offerimus  apostolor^m  vocationi ,  ct 


nuntiat.  Lucifer  namque  cumplurimum  tres  horas 
noctis,  id  est,  tolam  vigiliam  matutinam,  illuminare 
perhibetur.  Aderitque  Dominus  qui,  sopitis  tenta- 
tionum  periculis ,  plenam  iibertatis  fiduciam  suse 
proiectionis  attribuat.  Quo<I  tempus,  id  est  baptismi, 
pn»figuratum  est  in  arca  Noe,  in  qua  pauci ,  Id  est, 
octo  animx  salv»  factae  sunt.  Docet  Petrus  aposto- 
lus  hoc  praDcessisse  in  forma  nostri  baptismatis  , 
dicens  :  In  qua  pauci  ,  id  est ,  octo  anima;  salvce 
factce  sunt  per  aquam,  quod  et  nos  nunc  $imiU$ 
formce  $alvos  bapti$ma  facit,  et  reliqua  f.  Sicut  tunc 
octo  animse  fuerant  in  arca  ,  ita  possnmus  invenire 
octo  ordines  electorum  sub  tcmpore  baplismi.  Pri- 
mus  ordo  est  primitivae  Ecclesidn  versantis  in  populo 


dicimus,  Deas,  Deus  meus  ,  ad  te  de  luee  vigilo. 
Sitivit  in  te  anima  mea  ,  quam  muUipUciter  tibi  caro 
mea,  Titulus  psalmi  monstrat  praesentem  psalmum 
eantatum  esse  ex  persona  gentililalis.  Titulum  habet 
ipse  psalmus,  Ip$iu$  David  cum  e$set  in  deserto  IdU" 
masw,  Quod  ita  idem  Augustinus  in  tractatu  psalmi 
ejusdem  :  Per  idumaex  nomen  inlelligitur  saeculum 
istud.  Idnmaea  enim  gens  erat  quaedam  errantium 
horoinum,  ubi  idola  colebantur. 

Arca  enim  Noe,  quae  octo  animas  continebat ,  bi- 
camerata  erat.  De  qua  re  scribit  idem  qui  supra,  iu 
libro  quinto  decimo  de  Civitate  Dei :  Et  fieri  quidem 
potest  ut  et  nobis  quispiam,  et  alius  alio  modo  e\- 
ponat  haec  aptius,  dum  tamen  ea  quae  dicuntur,  sil 


Judaico  ;  secundus,  ejusdem  primitivae  Ecclesire  in-  ^  hanc,  de  qua  loquimur,  Dei  civitatem  in  hoc  saeculo 


trantis  ad  gentes ;  tertius ,  credentis  gentilitatis ; 
qnartus ,  resipiscentis  populi  Judaici ;  quintus  ,  eo- 
ram  qui  futuri  sub  tempore  Anticbristi  :  sextus, 
et  septimus,  et  octavus,  eorum,  qui  universaliter 
colligendi  sunt  ex  Asia,  et  Europa,  et  Africa,  et 
fmentur  majori  pace  quam  nunc  fmatur  Ecclesia. 
Unde  Gregorius  :  Quaj  sagcna  scilicet  universaliier 
tunc  repletur,  cum  in  fine  suo  humani  generis  sum- 
ma  conduditur.  Primus  psalmus  monstrat  primiti- 
vam  Ecclesiam ,  quae  reformata  et  aedificata  est 
Christi  pracdicatione ,  eo  jam  regnante ,  sicut  ipse 
dicit,  Data  est  mihi  omnis  pote$la$  in  cmlo  et  in  terra. 
CikkI  primus  et  secundus  versus  dilucidani :  Do- 


maligno  tanquam  in  diluvio  peregrinantem,  omnia 
referantur ,  si  ab  ejus  sensu  ,  qui  ista  conscrii»sii » 
non  vult  longe  aberrare,  qui  exponit.  Exempli  gru- 
tia,  velut  si  quispiam  quod  hic  scriptum  est,  infe- 
riora  bicamerata  et  tricamerata  facie$  ea^  non  quod 
ego  in  ilio  opere  dixi  velit  intelligi,  quia  ex  omnibus 
gentibus  Ecclesia  congregatur :  bicameratam  dictam, 
propter  duo  genera  hominum  ,  circumcisionem  sci- 
licet,  et  prsepulium,  quos  Aposlolus  et  alio  modc 
dicit  Judaeos  et  Graecos ,  et  reliqua.  Quia  futuram 
est  ante  persecutionem  Aniichristi,  ut  populns  ex 
pneputio  ct  circumcisione  umim  sint  in  fide,  ideo 
duo  psalmi  in  tertio  ordine  continentur  sub  una  an- 


11^ 


AMALARll  PRESBYTERI  METENSIS 


«19^ 


tiphona.  Quae  coBllnentor  in  psalmo,  Deu$  miserea'  A  fraierna  recilatur  in  cboro,  qu»  scroper  placiu  crit 

*"  quandiu  in  praesenti  sa^culo  dcget  Ecclesia.  Postea 

sequitur  versus  aptus  tempori  tali ,  dicit  enim,  Do- 
minus  regnavit,  et  cslera.  Tunc  fiet  illud  quod  Apo- 
stolus  dicit ,  Cum  Iradiderit  regnum  Deo  et  pairi. 
Quando  regnuin  t)eo  tradit,  sibi  ipsi  qui  Deus  esl , 
coiqungit  illud  ad  perpetuum  regnnm  suuro.  Al 
bymnus  Zacbariae  propbetae  recolit  remunerationem 
promissam  Abrabae  ,  id  est ,  ut  serViamus  DomiDO 
sine  timore  in  sanctitate  et  justttia  omnibus  diebu<v. 
Tale  servitium  reperitur  roodo  in  raris,  qni  sunt  jam 
perfecti  :'Sed  tunc  ab  clectis  omnibus  celebrabitur  , 
quia  orones  enmt  perfecti. 

CAPUT  XL 

De  noclurnali  officio  per  quotidianas  nocitt, 
Ut  enim  dominica  nox  recolit  cives  Hiemsaiem 


Ittf  nostri ,  utrumque  populum  desigoant ,  scilicet 
Judaeum  et  ^jentilem,  Postquam  hi  fuerint  conjuncli , 
venict  tribulatio  Antichristi,  in  cujus  flguram  pnc- 
cessit  Nabucbodonosor  et  millet  in  caminum  tribu- 
lationis  tres  filios  Noe  ,  quasi  tres  pueros,  quos  non 
solum  liberavit  0eus  de  ejus  malignitate,  quia  eiecti 
sunt,  sed  et  benedicent  Domino  in  simililudinera 
trium  puerorum.  Quapropler  cum  in  caeteris  psalmis 
solemus  dicere  AUeluia^  in  ista  benedictione  Latinis 
verbis  utimur   ad    commendandam   tribulationem 
quam  passuri  sunt  sancii  in  diebus  memorati  Anti- 
cbristi  sive  roodo  patiuntur  a  membris  ^us.  Et  non 
est  necesse  ibi  cantare ,   Gloria  Patri  et    Filio , 
quia  in  ipsa  bcnediclione  commemoramus  eamdem 
sanctam  Trinitatem  ,  dicendo  :  Benedicamus  Deo  B 
Palriy  et  Filio^  et  Spiritui  sancto,  Diximus  de  Gloria 
Patri  quod  ejus  usum  scripserit  beatus  Hieronymus 
ad  papam  Damasura.  Post  hoc  secundum  Danielem 
efit  quies  aliqua  qni  ita  dicit :  Beatus  qui  eXspeclat, 
et  pervenit  usque  ad  dies  mille  trecenlos  triginta 
quinque.   Qiiod    bealus  Hieronymus  sic   exponit: 
Bealus,  inquil,  qui,   inlcrfeclo  Antichristo,  supra 
mille  ducenlos  nonaginta  dies ,  id  est ,  tres  semis 
annos,  dies  quadraginta  quinque  praestolatur,  quibus 
est  Dominus  atque  Salvator  in  sua  majeslate  ven- 
tarus.  In  qua  quiete  celebrabitur  laus  Dei  quse  con- 
tinelur  in  tribus  psalmis,  scilicet,  Laudate  Dominum 
de  codis^  et  Cantate  Domino  canticum  npvum,  et 
Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus;  ab  universo  ge- 


ab  initio  roundi  usque  in  finem,  quotidiame  Bocles 
peregrinationem  mortalium,  et  abalienationem  a 
patria  inter  iuimicos  degentem.  Et  quia  doodecim 
horae  sunt  noctis,  in  quibus  necesse  habemos  cuslo- 
dia  Domini  rouniri,  duodecim  psalmos  cantami». 
£t  (fniik  haec  cuslodia  seria  est  persex  aelates  muDdi, 
aex  antipbonis  conjungimus  psalmos.  Et  quia  sex 
aetales  mundi  tribus  temporibus  concludantnr,  sct- 
Kcet  naturalis  legis,  lilterae  et  iegis  gratiae,  ires  le- 
diones  legunlur,  et  tres  responsorii  canuntor. 

CAPUT  XII. 
De  matutinati  officio  per  quotidianas  noctes, 
In  Dominicis  noclibus  per  quinque  antiphonas  re- 


nere  bumano  quod  evadet   de  tribulatione  ,  quod  ^  colirous  stalum  Ecclesise  ab  initio  apostolicae  stabi 


genus  humanum  a  tribus  filiis  Noe  propagatum  est. 
Unde  Augustinus  in  roemorato  libro  quinto  deciroo 
de  Civitate  Dei  :  Tricaroerata  vero ,  quae  in  arca 
erat ,  eo  quod  orones  gentes  de  tribus  filiis  Noe  post 
diluvium  reparat^  sunt.  Sive  alio  modo  ,  ut  idem 
Augustinus  in  libro  Quaestionum  Evangeliorum , . 
titulo  qoadragesimo  septiroo.  Ad  ipsa  tria  genora 
quae  assumuntur  arbitror  pertinere  etiam  illa  tria 
nomina  sanctorum  virorum,  quos  solos  liberatos 
Ezechiel  prophela  praenuntiat,  Noe,  Daniel,  et  Job. 
Yidetur  ejiim  Noe  pertinere  ad  eos  per  quos  Ecclesia 
regitur,  sicut  per  iilum  in  aquis  arca  gubernata  est, 
quae  figuram  geslabat  Ecclesiae  :  Daniel  autem,  quia 


litatis  usque  ad  perfectionem  electorum,  qui  in  line 
mundi  venturi  sunt :  At  quotidianis  nocUbus  al- 
tero  modo  eumdem  statum  recolimus  per  muiatio- 
nem  psalmorum  el  canticorum  a  secunda  feria  us- 
que  10  sabbato.  Primus  Psalmus,  Miserere  mei  Deus^ 
continet  pcenitentum  conversionem.  Judaoi  cooversl, 
qui  deputantur  in  priroitiva  Ecclesia,  islius  psalmi 
vigorero  freqiientabant,  quando  fid  praedicalioneDa 
Petri  pcenitenliam  egerunt,  et  compuncti  sunt  corde. 
De  quibus  scriptum  est  in  Aciibus  ApostoloraiD  t 
His  auditis  compuncti  sunt  corde^  et  dixerunt  nd  Pe- 
Irum  et  ad  reliquos  ApostoloSk  Quid  fademut,  wi 
fratres  ?  Petrus  vero  ait  illis  :  Pamtentiam,  inquil^ 


caelibem  elegit  vitam  ,  id  est,  nuptias  terrenas  con-  -^  agile,  et  baptiutur  unusqtusque  vestrum  tn  iioiiitiie 


tempsit,  ut,  sicut  dicit  Apostolus,  sine  sollicitudine 
viveret  cogitans  quae  sunt  Dei,  genus  eorum  signifi- 
cat,  qui  sunt  in  otio ,  sed  taroen  fortissimi  in  tenta- 
tionibus  ut  possint  assumi :  Job  autem  quia  et  uxo- 
rem  habult,  et  filios ,  et  amplas  terrenarum  rerum 
copias,  ad  illud  genus  pertinet,  cui  molendinum 
deputatum  est :  sed  tamen  ut  sint  fortissimi  in  ten- 
tationibus ,  sicut  ille  fuit :  non  enim  aliter  assumi 
poterunt,  nec  puto  alia  esse  genera  hominum  qui- 
bus  constat  Ecclesia,  quam  isla  tria.  Quoniam  futura 
sunt  haec  unius  virtutis,  scilicet  patientiae  consortia 
et  comrounia  .  sub  una  antiphona  sive  Alleluia  ca- 
nunlur  tres  psaUni,  qni  nos  invitant  ad  eorum  so- 
cietatem.  Dein  sequilur  lectio,  qux  pro  adraonitione 


Jesu  Christi,  Siroili  modo  per  sequentes  nocies  idem 
Psalmus  nos,  qui  de  geniili  conversatione  conversi 
sumus,  ad  pasiiitentiam  provocat.  Suflicii  de  prae- 
senti  psaluio.  De  caeteris,  id  est,  Deut  Deus  mem^^ 
ad  te  de  luce  vigilo^  et,  Deus  misereatur  mosiri :  el« 
Laudate  Dominunf  de  ca?/fs,  ac,  Cantate  Domifio,  al- 
que,  Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus.  Jam  dictan 
est  :  reslat  ordo  ut  ad  seciindam  feriam  reverlamur 
et  transeamus  per  motalionem  psalmorum  el  canll- 
corum.  Illud  priino  oportet  intueri,  ut  psalmns  et 
canticum  sicui  sunt  in  oflicio  depulata  unios  nocliSt 
ita  sunt  in  rebus  similia  et  significationibus.  Psal* 
mus  Verba  mea,  habet  hunc  tilulum,  Pro  ea  qum 
h(Cfeditatem  accipit,  Quem  ita  exponjt  Augustions  * 


1195  DE  ECCLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRI  IV.  —  LIB.  IV.  1194 

Inleiligitnr  ergo  Ecclcsia,  qttse  acccpit  iiaercditatcin,  A  peregrinantar  a  Domino.  Unde  ei  illud  dicilur,  Ae- 


titam  xternam  per  Dominam  nostrum  Jesam  Chri- 
staro,  ttt  possideai  ipsum  Deum,  cui  adliaerens,  beata 
ftit  secandam  illud,  Beati  mHe$y  quoniam  ipsi  haere' 
dttate  poBsidebunt  terram.  Hanc  haereditatem  primi- 
tiva  Ecclesia  acceplt ,  quae  simul  cum  apostolis  in 
prsesenli  saeculo  vixit.  Ex  ejus  persona  cantatur  canti- 
cumlsaiae  prophetae,  Conlilebortibi^  Domine^quoniam 
iratus  es  mihi  :  eonversus  est  furor  tuus^  et  consola-- 
tus  es  me,  etc.  Canticum  istud,  illud  tempus  recolit , 
qQando  primum  vexilium  sanctae  Crucis  erectum 
est.  Unde  in  saperioribos  partibus  in  eodem  pro- 
pheta  scriptum  est,  Et  levabit  signum  in  nationes, 
ei  congregabii  profugos  Israel,  et  reiiqua.  Quod  sic 
Hieronymus  in  eodem  exponit.  In  die  illo,  hoc  est 


plebis  me  Iwtitia  eum  vuUu  tuo  :  mane  aatabunt  et 
contemplabunlur.  Et,  sicut  alii  dixerunt  interpretes, 
Satiati  suinus  mdne  misertcordia  tua.  Tunc  satiabun- 
tur;  sicut  eniin  alibi  ait :  Satiabor  cum  apparuerit 
gloria  tua.  Unde  dicitur,  Ostende  nobis  Patrem,  et 
sufficit  nobis.  Atque  ipse  Dominus  :  Ostendam  roe- 
ipsum  illi.  Quod  dooec  fiat,  nihil  boni  nobis  sufficit, 
nec  surQcere  debet,  ne  destderinm  nostrum  in  via 
remaneat.  Et  post  pftuca  :  Repleti  sumus  mane  mj- 
serieordia  tua^  et  exsultavimus,  et  deleetati  [latati\ 
nmus  in  omnibus  diebus  nostris,  Dles  ille,  dies  est 
nne  flne,  siroul  sant  lomnes  illi  dies.  f  Qaod  per 
quotidianas  noctes  sequitur  post  hymnum  Zachariae, 
qui  nos  introdadt  post  resarreclionem  corporum  in 


in  iilo  tempore,  de  quo  et  supradictam  est,  com  ^  aetemam  vitam,  oratio  consueta  hoc  innniti  quod 


resurrexerit  radix  lesse  in  signum  populorum,  sive 
at  dominetnr  gentlum,  apponet  Dominus  secando 
roanuro  suam,  nt  nequaquam  juxta  eos  nostros  Ju- 
daizantes  in  flnem  mundi,  cum  intraverlt  plenitudo 
genliam  :  tunc  oronis  Israel  salvus  fiat :  sed  omnia 
haec  in  primo  intclllgarous  adventu.  Et  paulo  post : 
Levabit  igitor  signam  cracis  in  nationes  universas , 
et  de  synagogis  Jadaeoraro  primam  Israel  populos 
congregabit,  nt  Apostoll  prxceptum  Salvatoris  im- 
plerent,  qui  dixerat  :  Ite  ad  oves  perditas  domus 
IsraeL  Idera  in  sequentibus  in  roemorato  libro  mon- 
sirat,  de  quibus  canticum  narret,  dicens  :  Qui  prius 
in  solitudine  dixeratis,  quando  ascendistis  de  terra 


iHa  omnia  bona  peccatores  per  poenitentiam  spe- 
rant. 

CAPUT  XIH. 

De  tertia  feria. 

Teriia  feria  illud  lempas  rdcolll,  qottido  ab  livi- 
piis  ImperftioribQt  perscqaebaior  Eeelesiai  qal  co^ 
nabanlar  aoferre  Incmm  apostolomn,  ne  fllios  spi- 
rituales  generareni.  Tempus  iBod  praeeipue  foit  a 
prima  persecatione  Neronis  osqoe  ad  tempora  Dio- 
detiani  ei  Maximiani.  Qoi  8«ncll  eo  lempore  passl 
soDt  psaimuB  roonsirai,  dficens :  Judica  me,  Dm,  ef 
disceme  cmuam  mettm  4e  §enie  iwn  smteta^  etc  Se- 
qoentia  non  minas  demomlranl  tristiiiam  sanctae 


iEgypti.  et  mare  siccatum  est  Rubrum  :  Cantemus     Eedesia^,  quam  habebai  qaia  ei  aperte  Ilcebat  Chri- 


Domino,  gloriose  enim  magniffcatus  est :  ci  nunc 
percossa  lingua  maris  iOgypti,  et  fluminc  iUius  are- 
facto,  atque  conscisso  et  humiliato,  glorificate  Do- 
minnm,  et  dicite  :  Confitebor  tibi,  Domine,  quoniam 
iram  roenii  et  furorem.  Tuam  misericordiam  conse- 
cutus  suro.  Tn  es  enim  Salvalor  meus,  idcst,  Jcsus : 
et  ncqnaquam  fiduciam  habebo  in  idolis,  ncc  timebo 
quae  non  sont  timenda,  sed  ta  es  forliludo  men,  et 
laus  mea.  Qoc  est  inter  psalmum  et  canticum, 
quod  est  inter  opcra  justi,  et  gratiarum  actionem  : 
nt  psalmus  demonstret,  qiera  justi  post  convcr- 
sionem,  ot  in  est  praescnti  psalmo  :  Quoniam  dd 
te  oraboy  Domine,mane  exaudies  vocemmeam  :  Mane 
astabo  tibi  et  videboy  ct  caetera  :  et  canticum,  Lau- 


stom  generaie  in  oordibus  electoram.  Evasit  sancta 
Ecdesia  de  hac  iribalaiione»  ei  canUi  caniicum, 
quod  canuvii  Ezecbias  postquam  liberatus  esi  de 
Sennacheribos,  ei  postqoam  eam  Deos  visiUvii  per 
flagellum  infirmitatis,  ne  eievaretor  cor  cjus  de  vi- 
ctoria  concessa.  Unde  el  dicii»  Yiten»  mveru  ipse 
eonfitdfUur  libi^  sieut  ei  ego  kodie  :  pater  filus  notam 
faeiit  veriiaiem  tsum,  Nam  ei  ipse  ideo  flebal,  qoia 
dolebai  orbiutem  flliorom. 

CAPUT  XIV. 

De  quarta  feria, 

Feria  quarta  tempos  iliud  reeolit,  io  qoo  saocta 
Ecdesia  exaluu   est  supcr  omnes  iaimicos  snos. 


dcm  Dei  pro  eodem  opere.  Versus  post  lectionem  |^  Q«od  ex  litulo  psalmi  qui  in  ea  eantator,  cogno- 


per  quotidianas  noctes  :  iliud  tempus  ad  memoriam 
reducit,  qnando  merces  recompensabitur  post  labo^ 
rem  praesentis  sxcuH  justis  a  Domino.  Ycrsus  dicil, 
Itepleti  sumus  mane  nds^rkordia  tua  :  et  rdiqua. 
Quem  iu  exponii  Augnstinus  in  eodem  psalmo,  unde 
somptus  est :  Deinde,  inquit,  illa  bona  quae  futura 
snni  spe  anticipans,  et  velut  facta  jam  depatans,  re- 
pleti  samus,  inquit,  roane  roisericordia  tua.  Ergo  iii 
his  vdui  r.octurais  laboribus,  et  doloribus  prophetta 
nobis  acccnsa  est :  sicut  lucerna  in  obscuro  loco  do- 
nec  dies  iliucescat,  et  Lucifer  oriatur  in  cordibus 
nostris  :  Beatienmmundo  corde,  quoniamipsi  Deum 
videbnnt.  Tunc  replebunfur  eo  bono  jusli ,  quod 
nunc  csuriunt  et  sitiunt,  cum  pcr  fidem  ambulantcs 
Patrol.  CV 


scere  possamos.  Titulos  Ulis  esi  :  In  finem  psaimus 
Davidf  Canticum  Hierenute,  ei  Euckiet  ex  populo 
transmigrationis  cum  inciperent  exire.  bte  psahnus 
ex  persona  eoram  caniaior,  qul  intoentiur  reditom 
ad  Hierusalem,  et  libertatem  popoli  Dei.  Sicut  Jodaei 
quondam  liberati  soni  de  Babylonia,  et  iransdocti 
Ulerasalero,  iu  et  Ecdesia  noftira  liberaU  esi  de 
roano  iropioraro  imperatoram,  ei  donau  UberUti 
tempore  ConsUntini  imperatoris.  Unde  exsuiut  in 
cantico,  quod  cantavit  Anna  Samoelis  roater  po8t« 
quam  libcrata  cst  de  alHictione  Phenenme  aemula 
suae,  Exsultavit,  inquit,  cor  meumin  Domino,  et  exal^ 
tatum  est  cor  meum  in  Deo  meo.  Ab  ilio  enim  tem- 
pore  postquam  respublica  et  potesUs  Romanorom 


1,05  AMALAHII  PRESBYTElil  METENSIS  lllC 

subdita  est  apostolicis  Yiris  et  Christianis  impcrato-  A  veniens  cst  psalmus  sabbato.  vjuomodo  eoogroat 


ribus,  dilatatum  est  os  Ecclesiae  super  inimicossuos, 

scilicet  ct  paganos  et  perfidos  ludasos.  Ista  dilatatio 

liodierna  die  permanet,  det  Deus »  ut  diu  perma- 

ueat  et  impleator  illud  Apostoli.  Donee  plenUudo 

geniium  introierit,  et  sic  omnit  hraei  $aivus  fUu 

CAPI3T  XV. 

De  quinta  feria, 

Iste  articulus  sub  uua  yirga,  id  est,  sub  uno  regi- 

inine  suscipit  populum  Jodaicum,  et  populum  genti- 

lem.  Quia  in  isto  arliculo  recipiendus  est  popuius 

Judaicus,  caatatur  psalmus  in  quinta  feria,  qui  prae- 

tilolaturex  oratione  Moysis.  Talisesttilulus,  Oratio 

Moysii  hominis  Dei,  Sequilur  canlicum,   Cantemu* 


populo  Judaico,  versus  quidam  demonstrat,  dicens  ; 
/n  deeachordo  psalteno  cum  cantico  ei  cithara,  Quod 
i(a  Augustinus,  decachordum  psalterium  modo  audi- 
siis  :  Decacbordum  psallerium  sigoificat  decem  prae- 
cepla  liigis ;  sed  cantare  in  itlo  opas  est  uoa  perlaro 
psalterium,  nam  et  Judaei  habent  legem  :  portanl» 
uon  psalluiit.  Qui  sunt  qui  psallunt?  Qui  operantur. 
Qui  opcranlur  cum  tristilia,  nondum  psallunt,  Qai 
sunt  qui  psallunt?  Qui  cum  bilarilate  faciunt  bene  » 
ei  reliqua.  Hoc  credimus  futurum  esse  ia  populo 
Judaico,  quando  populus  uuus  erit  cum  sancla  £c- 
clesia ,  quod  modo  beaius  Auguslinus  narrat  de 
sancta  tcclesia.  Canticum  quod  sequilur,  auJiie 


Domino.  Qaod  olim  canuvere  in  figura  futur»  vi-  ^  cali,  quomodo  sabbalo  conveniat  el  i>opulo  Judaico. 
^.^_. :^-_».  ^.,««^«  :»^iAK:fn.  /ii.Aii  nAmiiuift  "  dorainus  Beda  cxplanat  in  secundo  libro  iractains 


clorix  percipient  quaodo  implebitar  quod  Domiuas 
in  Evangelio  diiit,  Amodo  non  me  videbitU  donee 
dicatis,  Benedictus  qui  venit  in  nomine  Domini, 

CAPUT  XVI. 

De  sexta  feria. 
.  Sexta  ferta  celebratar  in  memonam  patsionis 
Salvatoris  nostri.  Psalmas  qai  in  ea  cantatur,  hunc 
titulum  haltet,  Ipsi  fiavid^  quando  eum  filhu  ejuB 
persequebatur,  De  quo  litulo  ita  dicil  Augastinus  in 
prologo  ejusdem  psalmi  :  Agnoscamus  ergo  quem- 
admodum  Cbrislum  persequebatur  filius  saus  : 
liabebatcnim  filios  de  quibus  dioebat :  iVon  ye;V 
nant  (ilH  sponsi  quandiu  cum  iliii  eit  sponsuSf  cum 
autem  ablatus  fuerU  eponsus^  tunc  jejunabunt  filii 


super  Lucam  :  Conflnebant  autem  die  sabbati  in 
synagogis,  ut  juxta  quod  Dominus  prxcipit,  Vaccte 
etvidele,  quoniam  ego  sumDeus^  feriatis  mundi  ne- 
gotiis  ad  meditanda  legis  monita  quicto  corde  resi- 
dercnt,  Cujus  quotidie  del  notionis  agendx  haclcnus 
iu  Ecclesia  perdurat  indicium  quia  ad  memoriaoi 
priscae  religionis  canticum  Deuteronomiit  iii  quo 
uiiiversus  veteris  populi  status ,  quid  videlicel  of- 
fenso,  quid  propitio  Deo  meruerit,  contineiur,  non- 
nullis  in  locis  sabbalo  dicere  consuevit  ;  alioqain 
esset  pneposterom«  ut  in  prioribus  septimanae  dic- 
bus  prophetarum  dictis  carminHius,  Moysis  ukimom 
dicerelur.  Valet  enim  ad  opusculum  bujusoe  fabri- 
cationis  si  consideremus  ex  sensibus  et  intelleciu 


sponsi.  Ergo  fiiii  sponsi  apostoll,  et  inter  bos  perse-  C  ^3^^,^^,^^^  Dominic»  noclis  in  matutinali  ofiicio^ 


cutor  diabolus  Judas.  Passionem  itaque  suam  in 
hoc  psaliQO  praedicftturus  est  Clirisius.  Canticum 
passioncm  ejus  nibilominus  sonat,  dicens  :  Comua 
intnanibtts  ejus,  ibi  abicondita  est  fortUudo  eju$. 
Quod  sic  Hieroiiymas  exponit  :  Vexilla  et  trophxa 
crucis,  cl  in  ipsis  cornibas  abscondita  esi  fortitudo 
ejus,  ct  paulo  posl  in  cnice  ei^o  paulisper  fortitudo 
cjus  abscondita  est,  qaando  dicebat  ad  Patrem  :  Tri- 
stis  est  anima  mea  usque  ad  mortem :  et,  Pater,  sl 
possibile  esl^  transeat  a  me  caiix  t</e,  et  in  ipsacruce: 
Patert  in  manus  tuas  commendo  epiritum  meum.  Ista 
cst  qaintanoxa  sectinda  feria.  Sicutinquintopsaimo 
per  Doniioicag  nootcs  celebratur  conteinptus  Nabn* 


quomodo  eis  colligentur  psalini  etcantica,  qaae  suai 
per  sex  dies  hcbdomadis.  Primus  psalmus,  Dominms 
regnavit,  Domini  rcgnum  demonstrat  post  ejus  rc- 
surrectionein,  de  quo  ipse  dicit :  Data  est  miki  om- 
nis  potestas  in  coslo  et  in  terra ;  e  contra,  Mis^rere 
mei^  Deut^  pcenilentiam  inortui  hominis  peccato.  sed 
etiam  respirantis  per  bonum  odorem,  qaem  accepit 
a  nuntiis  verborum  Dei.  Pro  illo  enim  venit  Chri- 
stas  mori  et  resurgere  a  mortuis,  ut  ipse  in  Evan- 
gelio  manifestat  dicens  :  ^on  veni  vocare  jusios^ 
sed  peccatores,  et  itemm  :  Yem  enim  salvareqnod  pc 
rierat^  et  ut  manifestius  dicam,  propterea  sarresit  ui 
nosresurgeremus :  sua  resurrectio  exstiiit  per  corpus 


chodonoBoris,  et  Wcioria  trium  puerorum,  Inter  quos     immortale,  noslra  exstat  per  pcenitentiam.  Uiidenon 


crat  quartos  aspectas  fitii  bominis  :  ita  et  nunc  in 
quinto  loco  contomptus  tolins  mundi,  et  victoria 
summi  ct  solius  triumphaloris  illius,  cujus  aspectus 
oKm  vidi^atur  inter  tres  pneros.  Dlgneque  in  sexia 
feria  momoratur  ejus  passid  pne  caeieris  noctibus, 
quia  in  ea  peracta  est. 

CAPUT  XVII. 
De  sabbalo. 
'Sabbatum  rccolit  memoriam  electorum  Judnco- 
ritm,  qui  juncticrunt  Ecclesiie  in  fine  luundi.  Sab- 
batum  qnud  fingcbant  et  fingunt  Judxi  carnalcs  se 
obserrare.  Jadsei  fidelcs  inveritate  cuslodieniinfine. 
Psaimus  qui  in  eo  cantatur,  talem  titulum  liabet : 
PsfHmHS  cantici  in  diesabbati,  Ex  titulo  psalmi  con- 


immcrito  sicut  vice  resurrectionls  suae ,  Dominus 
regnavit ,  cantamus  in  Dominicis,  et  in  festivis  oo- 
clibus  :  ita  congruit  vice  nostrae  resurrectioais  iu 
sequentibus  noctibus,  Miserere  mei^  Deus ,  caiklare. 
Quoniam  duo  continet  memoratus  psalmus,  Domi- 
itics  regnavUf  Christi  regnom  acceptum  per  triain* 
pbum  crncis  ,  et  firmationem  sanctse  Ecdesiae  uon 
commovcndani  a  statu  suo ,  psalmus  de  secunda  tc- 
ria  ct  canticum  huic,  id  est,  psalmo,  Dominus  regna^ 
H/,  propier  constructioiiem  ecclesiaey  adnectuatar. 
Psalfflus,  Verba  mea^  vocem  Ecclesix  continci,  que 
in  primo  tcmpore  coiyuncta  est  apostolis.  Dc  qoa 
dicit  Angustinus  in  psalmo  quinto  :  Vox  eedesiae  esi 
in  hoc  psalmo,  f  vocate  ad  hxreditatem  Domuu, 


H07  DE  ECCLESIASTICIS  OFFlCnS  LlBRl  IV.  —  LIB.  IV.  llfS 

Verba  mea,  exaudl  me,  Domine :  vocata  Invocat  Do-  A  num  ignis  :  ruturuin  enini  erat,  ai  rurorcm  incendli 


minuni,  ut  eodem  opitulantc,  perlranseal  neqniliam 
s:^^culi  bujus,  et  ad  eum  perveniat  canticnm.  Confi" 
lebor  liH,  t>omine ,  ut  superius  demonstratum  est , 
eamdem  Ecclesiam  praescntat.  Psalmus,  JHbtlate  Do^ 
mino  omms  terroy  chorum  prxdicatorum  continet , 
qui  noD  timentes  roinas  principum  ,  exciverunt  Ec- 
clesiam  de  Babylonc  ad  servlendum  Domino  soli : 
^uid  idem  chorns  passus  sit  a  civibus  Babjloniae 
civitatis  ,  psalmus,  Judica  me,  DeuSy  et  discerne 
eausam  meam  de  gente  non  fan^/a,  dilucidat.  Canti- 
cam  minime  latet  angusiiam  Ezechiae  regis,  qui 
dixit,  Ego  dixi  in  dimidio  dierum  meorum  vadam  ad 
portas  inferi ,  et  coelera  qux  scquuntur.  Ezecbias 
bonus  cl  justus  rcs  annumeratur  in  coqiorc  prjedi- 


Judseorum  sustineret  Chrisms.  Tres  fuerunt  pueri« 
qul  una  voce  conGtebanlur  Domino.  Trla  pura  sacra- 
mcnta  exierunt  dc  bomine  Christo  in  passione  ejus. 
spiritus,  aqua  et  sanguis,  quae  tria  nnum  monstnini 
Christum :  erat  in  lomace  aspectus  quarti ,  quasi 
shnHitudo  Fitii  Dei.  Etenim  pendebat  slvc  sepelie- 
batur  corpus  Christi  assuroptum  ex  Haria  Virgine  : 
Puerorum  corpora  non  sunt  corrupta  in  rornace  : 
futurom  erat  ul  Christi  corpus  non  corrumperetur 
pntrcdinc  moriis.  Lifcerati  sunt  tres  pneri  de  c.i- 
mino  :  liberatus  Chrislus  de  ore  leonis.  Propier  hoc 
sacramentum,  ni  opinor,  audivl  cantari  in  vigiliis 
Paschx  in  Ecclesia  Turonensis  post  lectiones,  Bene- 
dicite.  Omnes   qui  pie  volunt  vivere^  persecutionem 


cantium.  Saiis  indicat  pnesens  canlicum  angustiam  B  pa/tttnfur,  et  pertincnt  ad  corpus  trium  puerorum 


pncscntis  Ecclcsia*,  de  qua  angustia  dicit  vcrsus, 
Recogitabo  omnes  annos  meos  \n  amaritudine  animo! 
mea.  Psalmus ,  Deus,  Deus  meus ,  continet  vocem 
genlilis  populi ,  qui  a  somno  anim»  evigilat  post 
introduclam  iiluminationcm  prsedicatorum.  Quis  sit 
somnus,  de  quo  evigilat ,  quando  dicit,  Deus^  Dcus 
meus^  ad  te  de  luce  vigilo.  Auguslinus  memoralus 
dilucidat  in  tractatu  cjusdcm  psalmi :  IHud  auiem, 
inquiens,  caverc  debemus,  nc  ipsu  anima  nostra  dor« 
miat.  Mnlus  enim  est  somnus  animx,  bonus  somnus 
corporis,  quo  reparalur  valeludo  corporls.  Somnus 
antem  animoe  est  oblivisci  Deum  suum.  Qucccunque 
anima  oblila  fuerit  Dcum  suum,  dormil.  Et  infra  : 
Deus^  Deus  meus,  ad  (e  de  luce  vigilo,  sitivit  in  te  anl- 


qui  missi  suiit  in  caminum  :  cujus  corporis  caput  cst 
Christus:at  hi  qui  persecutiooes  ingerunt,  al 
corpus  diaboli ,  cujus  membrum  exstitit  Nabuciiodo- 
nosor,  et  omnes  persccutores  usque  ad  maximwn 
membrum  Antichristum.  Et  mcrito  fn  quinto  ordii^e 
recolitur  evasio  electorum  de  persecutorlbns ,  quin 
corpus  quod  qninque  sensSbus  regilur  possunt  occi  • 
dcre  :  ainplius  autcm  qmi  faciant ,  non  habent. 
Psalinusde  sexta  feria,  ut  praetulimus,  et  canticu:n 
Christi  passionem  dellnent.  Laudate  Dominum  de 
cfelis,  et  Cantate  Domino^  et  Laudate  Dominum  in 
sanctis  ejus,  aclum  sanctse  Eccleslae  monstrant  post 
transactam  perseculionem,  quem  conlinet  versus, 
Bonum  est  confiteri  Domino ,  et  psallere  nomim  tuo 


ma  mea.  Ecce  illud  dcsertum  Idumxae  viderc  quo-  ^  altissime.  At  canticum  ,  Audite^  ccelt,  qwB  loquor , 


modo  hic  silit.  Et  paulo  post,  Quando  anima  sitit, 
fontem  snpientiae  sitit.  De  ipso  fonte  sapientix  ine- 
briabnnlur  aninix  nostrx,  sicut  alius  psalmus  dicit, 
luebriabuntur  ab  uberiate  domus  tuos ,  et  torrente 
deticiarum  tuaritm  potabis  eos.  Sitienda  cst  ergo  sa- 
picniia,  sitienda  juslitia.  Eamdcm  revcrsionem  sonat 
psalmus  in  quarta  feria,  id  est,  dc  oblivione  Dei  ad 
ejus  recordalionem,  quasi  de  Babylone  ad  Hierusa- 
lem.  In  eodem  psalmo  allqua  sitis  memoratur  similis 
de  psnlmo,  Deus,  Deus  meus.  Infit  isle  psalmus,  Sulcos 
rjus  inebria ,  muhiplica  generationcs  cjus.  Unde 
idem  qui  supra  in  iractalu  psalmi ,  Te  decel  hymnus 
Dens,  vidcmus,  credunt,  et  ex  credentibus  alii  cre- 


quamvis  duo  in  se  conttneat,  id  est,  remunenitiotteni 
Domini  pro  bonis ,  et  rctributionem  pro  offensifl  : 
tamen  propier  sabbati  quietem»  in  qua  cantatur,  ad 
cos  illud  dirigimus,  qui  bona  pace  utuntur  post  per- 
secutionem  in  Ecclesia  nostra.  De  quibus  diclt  ver- 
sus,  Pars  autcm  Domini  populus  ejus,  Jacob  funicu- 
lus  hxreJitatis  ejus. 

CAPUT  xvm. 

De  Dominicis  noctibus  in  matutinali  oficio  a  Septua* 
gesima  usquein  Pascha. 

Per  Domintcas  noctes  a  septoagesima  usque  in 

Pascha  Domi.ii,  in  matutinaii  oflflcio  duo  psalmi 

mntantur,  Miserere  mei,  Deus.  Et ,  Confitemini  Do- 


dunl,ctex  iiiii alli credunt, ct non suflicil uni  nomini  j^mino.  Per  hos  duos  psalmos  informantur  hi,  qni 

nondum  sunt  perfecfi,  etiam  illo  modo  quo  homincs 
hic  perfecti  essc  possunt.  De  quibus  dicebat  Paulus : 
Quicunque  perfecti,  hoc  sapite ;  qiiibus  non  congrutt 
pncceptoribus  et  doctoribus  auferre  timorem  ct 
spem.  Timorcm,  quem  oportet  nobls  peccatoribus , 
habere  in  prxsenti  peregrinatione  de  vindictaDsi, 
inculcat  psnlmus,  Miserere  mei,  Deus^  qui  resultat 
vocem  peccatoribus  pccnitcntis.  Plangainus  peccata 
in  psalmo,  Miserere  otei,  Deus  :  post  planctura  auc- 
rit  cbaritas,  qu;e  furas  mittit  timorem  per  spiritnm, 
qul  consolatur  corda  lugentium.  Ac  idep  quia  post 
dolorem  cordis,  et  indignationem  reatus  solet  cha- 
riias  pRcbere  fidociam  accedendi  ad  Dominnm, 
ascendamus  spe   sortis  dectorum  ad  bona  opcra 


tit  faclus  ipsc  lidelis  unuin  lucretur.  Canlicum, 
ExsuUavit  cor  meum  in  Domino  ,  liquido  monstrat, 
sanctam  Ecclcsiam  superiorcm  esse  Babylonia.Psal- 
inus,  Deus  misereatur  nostri^  in  quo  per  voces  pne- 
«;icantium  colligitur  populus  Judaicus,  dicentium : 
Confiteantur  tibi  popuU,  Beus^  convenit  cum  psalmo 
de  quima  feria,  Domiue^  refngium  factus  es  nobis , 
qui  habet  titulum,  Oralio  Moysis  hominis  Dei  :  Cui 
apte  rcspondetcanticuin,  Cantemus  Domino.  liymnus 
irium  puerorum,  Bencdicilef  Passioncm  Domini  ac 
triurophum  ejus  ad  memoriam  nobis  reducit.  Nabu- 
ebodonosordiabolum  signiflcat :  ministricjus,quiac- 
ccnderuntflammam  ignis  in  fornacc,  Judsos  clamaii- ' 
te^fCruci fige^  crvcifige ^misii  sunt  trcspucriincami- 


1199  AMALARIi  PRtSfiYTERI  HETENSIS  1200 

biidandi  Dcum,  et  dicamus  ad  aUerutrum  :  ConfUe-  A  descensum  roontis  QHveii.  Hymnus  scilicel,  Gloria 
mim  Domino  quoniam  bonus^  de  his  duobus  gradibus 
scribitur  in  Deuteronomio.  Non  accipies  loco  pigno- 
rhinferiprem  et  tuperiorem  molamf  quia  animam 


suam  apposuit  tibi  :  Quod  sic  sanctus  Gregorius 
cxponit :  Accipere  namque  aliquando  dicimus  au- 
ferre.  Unde  et  aves  illx,  qu»  rapiendi  sunt  avidae , 
accipilres  vocantur.  £t  paulo  posl :  Pignus  vero 
debitoris  cst  confessio  peccatoris.  A  debilore  enim 
piguus  accipitur  ,  cum  a  peccatore  jaro  peccati 
confessio  tenetur.  Superior  autem  et  inferior  mola, 
cst  spes  et  limor.  Et  iterum  post  pauca  :  In  pec- 
catoris  itaque  confessione  incessanter  debet  spes 
et  formido  coAJungi,  quia  incassum  misericordiain 
sperat,  si  non  etiam  iimeat :  et  incassum  justitiam 


Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto  :  gloriam  sanclas 
Trinitatis  recolit.  Quoniam  una  est  persona  Filii  Dci 
el  filii  bominis,  qui  pati  venerat,  conformat  se  san- 
cta  Ecclesla  capiti  suo ,  et  de  glorifieatjone  ^us 
reticet  usque  dumexaltctur  per  iriumphum  victoris. 
Uacc  humiliatio  prius,  et  iterum  exalutio  per  unum 
versum  psalmi  cenlesimi  noni  monstratur  ,  qui  di- 
cit :  De  torrente  in  via  bibet,  propterea  exaltatk 
caput.  De  hoc  torrente  Domtnus  in  via  bibit ,  quo- 
niam  mortem  in  transilu  guslavit,  atque  ideo  exalla- 
vitcaput,quia  hocquod  moriendo  in  sepulcro  posuit, 
surgendo  super  angelos  elevavil.  Quamvis  riie  con- 
gruat ,  ut  propler  humiliationem  capitis  noslri , 
proximam,  omitlamus  glorificationem  sancue  Trini- 


metuit,  si  non  etiam  de  misericordia  confidiL  Et  B  iaiis,inqaahonoraturfiliushominlspropterQnitaleni 


iterum,  Tollit  enim  superiorem,  si  flenti  peccatum, 
dicat :  Non  habebis  veniam  de  commissis;  tollit  in- 
feriorem,  si  peocantem  palpet ,  ei  dicat :  Age  mala 
inquantum  vis.  Nam  Deus  prius  est,  et  ad  indulgen- 
tiam  paratuSy  et  reliqna,  psaimus,  Dominus  regnavit^ 
perfectos  informat,quaIe8  fuerant  apostoli :  Miterere 
meif  Deu$y  fragiles  infirmos  quos  oporlet  plorare  et 
plangere,  quod  signiOcat  tempos  Septuageaimae.  Vi- 
deiur  parvitati  no»tne  congruere  propter  numerum 
Septuagesimae,  qui  ienet  peregrinationem  nostram, 
ut  cum  Alleluia  et  cum  altitudine  psalmi,  Dominus 
regnavitf  Gloria  in  excelm  Deo  introducatur  in  the- 
sauros  suos  usque  ad  diem  exsultationis  Ecclesise 
per  resurrectioDem  capitis  nostri. 

CAWT  X|X. 

Di  venibns^  qui  in  Qua4rage$ima  tunl,  utqwe  in  pa$- 
tionem  Uomim. 

Ssepe  dictura  est  quod  psalmus ,  Qtti  habitat  in 
adjutorio  aUistimi ,  mentionem  eorum  informet,  qui 
in  certamine  positi  in  Domioo  ponunt  spem  suam 
et  omne  ad)utorium  ab  eo  deprecantur.  Est  enim 
sancia  Ecdesia  in  majori  certamine  consiituta  die- 
btts  Quadragesim»,  quam  in  alio  tempore.  Ideo  hunc 
psalmum  eo  tempore  frequentat  in  versibus,  qui  Do- 
mini  proieciionem  insinuat  et  adj[uioriam. 

GAPUT  XX. 
De  pattione  Domini, 

Dies  passionis  Domini  confpuianiur  duabus  bebdo- 


personae  Filii  Dei.  UnJe  et  ipseprxoepit  apostolis, 
ne  alicui  diceret  transfigurationem  suam  in  monte, 
aniequam  resurgeret  a  morluis :  poiest  tamea  et 
simpliciter  inielligi,  quatenus  ad  memoriam  nobis 
reducat,  quod  aliquando  esset  tempus,  qnando  mc- 
moratus  hymnns  non  dicel>aiur  in  Ecdesia  nosira. 
A  sancio  Hieronyino  scriptum  est  de  eodem  hjniBO 
ad  Damasum  papam.  Simile  est  ei  ilind,  qnod  In- 
noeeutius  papa  scripsil ,  non  Missam  celebrari  ia 
Parasceve,  et  in  sabbato  sancto  :  tamen  celdbraior 
missa,  qux  celebrabatur  ab  aposioUs,  sciiicei,  per 
solam  orationem  Dominicam.  Si  hoc  voluit  moii- 
strare  verbis  suis,  ubi  dicit,  sacrameota  penitas 
non  celebrari,ui  nuUo  modo  celebrarenlort  nemo  id 
C  servat  apud  nos.  Sed  ut  populus  qui  reficiendus  erai 
ipso  die  haberei  in  fundamenium  corpus  Domini- 
cum;  et  nihilominus  reducatur  nobis  ad  meinoriaa& 
roissa  aposiolorom,  celebraiur  eadem  :  qnod  non  est 
necesse  fieri  in  sabbato  sancto ,  qnia  eispectant 
omnes  j^uni  usque  ad  iiociem  quando  missa  cde- 
bralur  resurreclionis  Domini.  Ab  iUo  die  quando 
omisimus  Gloria  Patri,  dux  hebdomadae  sunt ,  boe 
est,quaiuordecim  dies  usque  in  Pascba  Domini.  Dies 
Paschae  jam  de  iertia  hebdomada  est,  in  qua  reslaa- 
ralur  omnis  amissa  glorificatio.  In  tertio  tempore 
legis  gratiae  omnia  l)eneficia  redduntur  Ecclesia; , 
quae  exspeciavenuit  patres  nostri,  qui  tenebantur  in 
clausiris  infenii,  tempore  naturalis  legis,  et  tempore 


madibus  anie  pascha  Domini.  Neque  ^im  ab  re  r^  ^egi^  liiierae.  Neque  abhorret  a  vero,  si  dies  Passio- 


est,quod  in  duabus  hebdomadibiis  recolitur  ejuspas- 
sio :  quoniam  in  doobus  temporibus  hujus  mundi 
scribitur  et  informatur  eadem  passio ;  quale  esi 
Ulud  primi  temporis  de  Noe ,  qui  inebriatus  est 
vino,ei  denudatus  jacuit,et  abunp  filiodehonesiatus, 
et  a  ituobus  veneratus,  ei  iUud|am  sub  lege,  Et  erit 
vita  tuagtiati  pendent  ante  fe,  timebit  nocte  et  die , 
et  non  credet  vitce  tua.  In  iUis  diebus  amiiiimus  per 
undecim  dies  in  solis  responsoriis  gloriam  sanciae 
frinitatis,  qooniam  per  bumiliiatem  veniendum  est 
ad  passionem  Christi.  Passio  ei  persecutio  quanium 
ad  praesens  cerni^ur,  massam  quae  ex  Adam  sumpta 
est.  Hanc  immutationem  humiUlatis  designant  turba;, 
qux^-oljviam  venerunt  Domino  die  Palmarum  ad 


nis  Domini,  qui  per  duas  hebdomadas  celebraninr « 

quasi  per  duo  tempora  eorum  murmnralionem  aJ 

memoriam  nobis  reducani,  qui  meritis  suis  coeleste 

regnum  promerebaniur,  ei  tamen  humiliati  eranl  io 

claustris  inferni  usque  ad  terliam  hebdomadam  tegis 

gratia^. 

CAPUT  XXI. 

De  Ccena  Domini ,  el  Paratceve ,  ae  Sakbaie  Mscfa. 
Quanium  potuit  insiitotor  ofilcii  eonformari  nos 
voluii  sua  admonitione  Christi  passioni,  et  csmus 
aposioloruin  qui  obsiricti  erant  iempore  passionis  , 
nec  non  et  disjungi  nioribus  persecutonun.  PrinM 
dicendimi  est,  quod  omnis  doctrina  pasioris  tacea- 
tur  in  Ecclcsia  bis  diebiis,  Id  est,  ca^aa  Domiui ,  ti 


i291  VE  ECCLESL\ST1C1S  OFFICllS  LIBRI  IV.  --  UB.  lY.  1202 

Parasccve,  ac  sabboto  sancto.Non  diciiar,  Domlne^  A  ^st.  Altenim  eonim  qm  in  plebibiis  constituii,  re- 

guntur  a  doctoribos,  agentes  ea  qu9&  sunt  bujus  sae- 
culi ,  quos  et  feniinarum  nomine  signiflcavit,  qnia 


labia  mea  aperies ,  uon  datur  benedictio  legenlibus, 
admonilio  lectionis  non  ministratur  ia  matutinaii 
(ifficio :  posl  hymnum  Zacbari»  non  gubematur 
oratio  solito  more  a  pastore.  Ideo  hxc  non  flunt , 
quia  pastor  noster  Cbristus  recessit ,  et  arietes 
gregis,  qui  jam  praedestinati  erant,  ut  pastores  fo- 
rent  Ecclesi»,  dispersi  sunt.  Minores  quique  facfunt 
soum  officium  typo  discapolorum,  qui  forsan  minus 
cogniti  orant  discipuli  esse  Cbristi ,  et  typo  mulie- 
rum  quae  praesentes  aJesse  poterant  bumiliatioui 
Cbristi.  Solent  enim  aliqui  cantores  omittere  ver- 
sum  ante  Benedictus  Dominus  Deus  Israeij  qoia  non 
pra>cedit  lectio,  quod  non  oportet  iliis  facere.  Suom 
ofikium  illis  celebrant,  sed  pastoris  officimn  reltce- 


consiliis  (ot  dixit)  peritoram  eis  expcdit,  et  molentet 
dixit,  propter  («mporaliam  negotiorum  orbem  atque 
circuitum  :  quas  tamen  in  uno  rooientes  disit  in 
quantum  de  ipsis  rebus  et  negotits  suis  pnebent 
usibus  Ecclesiae.  Tertium  eorum  qui  operantur  in 
Ecclesiae  ministerio,  tanquam  in  agro  Dei ,  de  quu 
agricultara  Apostolus  loquilur.  Quoniam  ista  triat 
genera  non  abfuisse  credimus  in  omnibus  articulis 
temporum,  quae  tamen  quamvis  electa  esscnt,  de- 
scendebant  ad  inferni  claustra,  et  ea  in  istis  diebus 
descendit  Dominus  inde  auferre,  et  sociare  aclioni 
et  cognitioni  et  gaudio  scUicet  angelorum,  non  im- 


i'ir.  Invitatorium  non  cantant ,  ut  doceant  malum  B  merito  per  noTcm  psalmos,  qui  pertincnt  ad  actio- 


eonventum  vitare  suos  qnalis  fuit  apud  Jndaeos  de 

nece  Cbristi.  Qoanto  propius  instant  passioni ,  tauto 

8e  plus  bomiliant  in  oflicio  siio.  Igitur  in  istis  nocti- 

bns  siTe  diebus  penitus  omittuni ,  Gioria  Patri  et 

Filio  et  Sjnritui  sancto,  Omnis  salutatio  deest  in 

istis  tribus  diebos,  sive  noctibus  ad  vitandam  salo- 

tationem  pestiferam ,  qnalem  diabolos  Judas  exer- 

cuiu  Necnoa  etiam  altitodo  signoram  ,  qn»  fiebal 

per  vasa  aerea,  deponiturt  et  lignoram  sonos  usqoe- 

quaque  humilior  aeris  sono,  necessario  pulsatur,  at 

conyeniat  popolus  ad  Ecclesiam.  Polest  et  in  hec 

liumilior  usus  Ecclesiae  Romanae  designari  antiquis 

temporibus,  quam  nunc  sit,  etpraecipiie  tunc,quando 

laiitabat  per  crypias  prouter  persecutores  :  Mam  ad-  _     ^ 

hac  janior  Roma,  quae  antiqais  temporibus  sub  uno  G  diem  et  noctem  Tiginti  qoalaor  horis  pertustrat  or- 


nem,  etnovem  iectiones,  quae  pertinent  ad  cognitio- 
nem  operam  Dei,  et  noTcm  responsorios,  qoi  per- 
linentad  cantica  eanctoram  angeloram,  nocturaalia 
ofBcia  cdebrantur 

CAPCT  XXIL 
De  Exslinclione  luminum 

Quod  lumen  ecdesiae  exstingailnr  in  his  noctibus^, 
Tidetor  nobis  aptari  ipsi  soli  justiiiae,  qui  exstinctus 
est  et  sepaltus  tribus  diebus  et  tribas  noctibus.  Sol 
eaim  Christus  illomiuaTit  Ecclesiam  soam  per  diem 
ei  noctem,  ul  in  prosperitate  dlei  scirel  se  moderate 
exaltare,  el  in  adTersitate  noctis  aeqiianimlter  sub- 
sistere.  Sol  qui  praesentem  mmidom  illaminat  per 


Domino  cam  antiqua  Roma  regebatur,  usum  ligno- 
rum  tenet,  non  propter  aeris  penuriam,  sed  propter 
vestaUlem.  Et  quia  SalTatoris  nostri  humiliatio  per 
Mpulluram  Iriduo  celebrator,  conTenil  nt  per  tres 
dies,  id  est,  quintam  feriam  et  sexUm  et  septimam, 
humiliationostriofficii  subsequatur.  Novem  psalmi,  el 
noTcm  lecliones,  et  novem  responsorii,  qui  ceiebranlur 
per  tres  noctes,  insinuanl  quod  Dominos  descen- 
dens  ad  inferiora  loca  terrae,  inde  tria  bominnm  ge- 
nera  rapuit,  et  transTexit  ad  socletatem  novem  oiv- 
dinum  angclorum.  Haec  Iria  genera  distingountnr  in 
Kvangclio  per  eos  qui  in  agro  sunt,  et  per  eos  qui  in 
molendino  sunl,  atqoe  per  eos  qoi  in  iecto  sont.  Et 


bem  suum,  et  suni  sinral  Inter  tres  dies  et  nocies 
septaaginia  duae  horae  :  lol  enim  discipulos  misit 
Christas  binos  et  binos  praedicare  ante  faciem  suam. 
Igitw  per  slngulas  nocies  memorataram  feriaram 
Tfginli  quatuor  himina  acceDdoniur.  Et  quia  Ipse  sol 
slgiiifical  solem  nosiram ,  qui  oecubuSl  Tcspere  pas- 
sionis,  per  lamen,  quod  nos  possumus  accendere  el 
exstinguere,  instar  ortus  solis.ei  occasos  demonstra- 
mus  ortiim  el  occubitum  Teri  solis  aliquo  modo.  lU 
lumioatur  nostra  Ecdesia  Tiginli  quatoor  lumlnlbus, 
el  per  singola  cantica,  in  quftus  nos  oporiet  exsol- 
lare,  dectdimos  mosstilia,  quia  Tcras  sol  noster  oe- 
coboit,  et  sic  quasi  per  singulas  horas  defectus  solis 


qoia  baec  tria  genera  credunfur  foisse  in  naturali  |.  aogetur,  usque  ad  plenam  exstinctionem.  Hoc  enim 


Icge,et  in  tempore  Iegislitterse,sea  tempore  propbe- 
taram,  merito  per  tres  noctes  recoluntur :  et  prop'er 
noTcm  ordines  angelorom,  quoram  nomina  legimus 
per  noTcnariom  numeram ,  eordm  reductio  colitur 
ad  societatem  eoramdem  angeloram.  Memorata  tria 
genera  dectoram  Augustinus  ita  dllucidal  in  libro 
qiiaestionum  ETangelioram,  titulo  qoadragesimo  se- 
plimo  :  Qui  siint  in  iUa  iiocte  doo  in  leclo,  et  duae 
molenles  in  unum,  et  doo  in  agro,  de  quibus  omni- 
bus  binis  singuli  assuinentur,  et  singuli  relinquen-* 
lur?  Tria  genera  hominum  hic  Tidenlar  SigoificaTi. 
Dnum  eoram  qui  oiium  et  quielem  eligunt,  neque  in 
negotiis  saecularibus  neque  negotiis  eeclesiasticis 
occnpati,  quar  illoram  quies  Iccti  noinine  significata 


fitter,  qoia  triduo  recolitor  sepaltnra  DomlnL  lus 
die  enim  renoTalur  Iste  ignis.  Mon  enim  aliter  potest 
recnperari  ad  ntilitatem  nostrae  Ecdeslas  nisi  ex- 
trinsecfts  acdpial  fomentnm.  De  qua  re  didl  Gr^o- 
rius  in  Moralibus  :  Ignis  namqne  eorporens,  al  esse 
ignis  valeat,  corporeis  indiget  fomenlts.  Qui  cum 
neeesse  esl  ut  senrelur,  per  congesta  ligna  procul 
dubio  nutrilur,  nec  valet  nisi  succensus  esse,  emisi 
refotus,  subsistere.  f  Propter  nostrara  infifmitatem 
reaccenditur,  quia  sine  lumine  non  possoaus  nostra 
officia  peragere  in  Ecdesia.  Alioqoin,  convenirel 
potios  ut  post  primam  exsiinclvonem  eistinctts  esset 
usque  ad  gloriaro  resurrcciionls  et  renovatfonis  Novi^ 
TestamentL 


IS05 


AMALARII  PRESfiTTERI  METENStS 


im 


CAPIJT  XXIU. 


Dt  iribu^  vsalmis  qui  cantantur  in  noc.urmli  officio 
per  teptem  dies  baptismales. 

Tres  psalini  qui  caiitantur  in  Dominlca  nocte  re- 
surrectionis  Doniini,  opcra  trium  dierum  monsirant 
iindi  Dominus  secundum  Lucam  promisit  se  perflcere 
in  prxseiUi  scculo.  Dicii  Lucas  :  /n  ipsa  autem  die 
accituruttt  quidam  Pharisa^erum^  dieentes  illi :  Exi^ 
et  vade  hinc,  quia  Herodes  vult  te  occidere.  Et  ait 
illis  :  Ite,  dicite  vulpi  illif  ecce  dtemonia  ejicioy  et  sa- 
nitates  perficia  hodi^  et  cras,  et  tertia  die  consummor. 
Yerumtamen  oportet  me  hodie  et  cras  et  sequenti  die 
ambttlare^  quia  non  eapit  prophetam  perire  extra 
Hierusaiem.  Ilse  tria  epera,  id  cst,  dxmonia  ejicere, 
et  sanitates  perficere,  et  tertia  die  consummari,  pro- 


A  miln  gentes  in  harediuitem,  Qax  Iraiit  po&t  se,  suDt 
gentes,  quas  Pater  dedit  Fitio  in  bxredilatem.  Tertia 
antipliona  tangit  consummalionem  qnam  Dominus  se 
promisit  perfeeturum  in  terita  die.  Tertia  dtes  est, 
qunndo  eos  de  quibns  diabolum  ejecfi  et  sanifali  re- 
Blituii,  per  conjuDClioaem  corporis  sui  perducit  aHl 
sociclatem  sanclorum  angeloruni.  Antipbona  dicii  : 
Ego  dormivi ,  et  smnum  eejn ,  ei  resurrexi.  Resnr- 
rexit  Christus,  sed  non  solus.  Hoc  lesiifi€aii  sunt  tili 
qui  in  die  rcsurrcclionis  e|us  pcr  resurrectionem  ap- 
paruerunt  multis  in  sancta  ctvitate.  Caput  serrexit, 
necesse  est  ut  membra  sequantur.  Proplcrea  non 
dixil  Paulus  :  Qui  pra:desiina{us  eai  Filius  Bei  in 
virtute  secundum  spiritum  sanctificatienis  ex  i^tm- 
rectione  mortui  Jesu  Christi  Domini  nostri,  sed  dixit : 


misit  se  aeturum,  et  statim  subjicit  de  sua  passione,  ^  Ex  resurrectione  mortuorum.  Institutnr  officii 


quae  futura  erat  in  Uierusalem.  De  dasmonibus  ejl- 
f  iendis  dicit  secumlum  ioannem  :  Nunc  jutncium 
mundi  esi,  Quod  sic  exponil  sanctus  Augustinns  in 
sermone  quadragesimo  nono  super  eumdem  Joan- 
nem  :  Servato  illo  in  fine  judicio,  ubi  novissime  vivi 
et  mortui  judicandi  sunt.  Possidebat  ergo  diabolus 
genus  humanum ,  et  reos  suppliciorum  tenebat  cbi- 
rographo  peccatonim.  Dominabatur  in  cordibiis  in- 
litleliom,  ad  creaioram  eolendam  deserto  Crealore 
deceptos  captivosque  pertrabebat.  Per  Cbristi  antem 
fidem ,  quas  morle  ejus  et  resurrectione  firmata  est, 
per  sanguinem  ^us,  qui  in  remissionem  peccatorum 
fusos  est,  miUia  credentium  a  dominatu  diaboli  libe^ 
ranturt  Christi  corpori  copulantur,  et  sub  uno  capile 


gruentius  non  potuit  singuia  opera  trium  dier«ini 
monstrare,  quam  per  tres  psalmos  et  tres  anlipbonas. 
In  resurrectioiie  Domini  omnia  baec  impleta  sunt : 
diabolns  ejeetus  est  a  fidelibus,  ipsi  conjuncii  suni 
capili,  caput  surrexit,  bumana  natura  in  sua  resur- 
rectione  conjuncta  est  natnrae  angelorom ,  qoamTis 
nimis  exaitala  sit  super  omnes  angdos.  AngcJi  iibi* 
que  esse  possunt  citato  transitu,  et  in  cocio  ei  in 
tcira  :  ei  iila  humana  natura  a  sua  ipsa  person», 
juxta  quod  ipsa  eademque  persona  disposnit,  potoir, 
quando  volttit,  essc  in  terra  et  sublimari  in  cfclum 
per  immortalitatis  triumphiim.  Angelorom  natnra 
non  eget  cibo,  nec  eget  potu,  nec  vestimento,  neque 
vchiculo  aliquo  quo  discnrrat,  neqr.e  eguit   ista , 


uno  e)U8  spiritu  fideiia  membra  vegelantur  :  hoc  vo-  ^  postca  illa  bnmana  natura.  Quaproptcr  dixit  Apostf>- 


eabai  judieium,  discretionem  haue,  a  sois  redempiis 
iliaboli  expulsionem.  De  eadem  expuisione  didt  idcm 
Joannes  Evangelista  in  sequentibus  :  Nunc  princepi 
mnndi  hujut  ejicietur  foras.  Ipsa  est  prlma  dies  de 
qua  Dominus  dicit  secondum  Locam,  Ecce  damonia 
ejido  hodit.  Ipsam  diem  monstrai  prima  antiphona, 
quaadidi :  Ego  sum  qui  tttm,  ot  consilium  meum  non 
e$t  cum  impUs.  Hoc  esi  judieiom,  id  est  discrelio  de 
qoa  didt  Joannes,  ni  separati  sint  fldeles,  eum  qui- 
bos  esi  eoDsilium  Dominl,  ab  iroptis.  Eamdem  mon- 
sint  primus  psalmus,  Beoliit  tfV,  qui  desaribii  primo 
qoid  beaiiiodo  debeat  fugere  ei  quid  appetere,  ao 
postea  expolsionem  impiorom  nibilominus  describil^ 


lus  :  Et  si  noveramus  Chrisfum  seeundum  carnem^ 
sed  nuncjam  non  novimus,  Per  istos  Ires  dies  infor- 
mantur  caiechumeni  nostri  tn  membris  Christi  : 
prinio  quando  per  exorcizationem  ct  abrenuntialjo- 
nem  expelliiur  diabolus,  deinde  per  fii!em  perficitnr 
sanitas  in  eis,  postremo  per  mamis  impositioneni 
episcoporum  justificantur.  Resurrectio  Cbristi  nostra 
justificatio  est.  Il)i  resurgimus  cum  Christo,  dM 
jasiificamur.  Nempe  per  istos  tres  dies  quast  per 
Ircs  antiphonas,  scilicet,  primam,  qua^  nos  di^ingit 
ab  impiis,  et  postea  alteram,  q\m  conjnnglt  caplti 
Christo,  atque  iertiam,  qua^  nos  fadt  surgere  pcr 
justificationcm,  ingressi  sumus  in  Ecdesiam.  Ex  per- 


dieendo  :  Non  sic  tmpt i,  noii  sie^  sed  tanquam  pulvii  j^  sona  neophytorum  dico  :  Seqnentes  dies  et  nocics 


qaem  projidt  tentus  a  fade  terrtBy  et  caetera  qun  se-. 
qininiur.  Secunda  antiphona  monsirat  quod  in  cran 
kUdo  dixii  DomioUs  se  perficere,  secundum  Lucam» 
boc  est,  tanitatcs.  Qus  sint  istae  sanitaies,  Joannes 
contiooatim  postqnam  dixit  :  Ecce  prineeps  mundt 
ejidetur  fortUf  sobjonxii,  dicens :  Et  ego  st  exaltatue 
fuero  a  terraf  omma  traham  post  me.  Quod  iia  Au- 
gosiiDUS  in  sermone  memoraio  :  Non  itaqoe  boc  ad 
«Nversitatem  hominom  retolit,  sed  ad  creatune  inten 
gritaiem,  aoi  eerte  omnia  hominum  genera,  sive  in 
Ungois  omnibos,  sive  in  aetatibus  omnibus,  sive  in. 
smdlboB  boiionim  omnibus.  Et  post  paululum  :  Ut 
slt  capoi  eonim,  ei  ilii  membra  ejus.  De  qua  rc  dicit 
antiphoivi  seeunda»  Posiulavi  Patrem  meum,  dedit 


baptismales  ostendont  qualiter  Ir  ipsa  Ecdesia  se- 
eundum  Christi  docirinam  yivere  debeamns.  Dies 
osiendunt  resurreciionem  Chri%ti.  Igitur  qnia  nna 
die  resorrexii  Christns,  sic  corruni  nostra  oflic-a 
per  illos  septem  dies,  quasi  adhuc  sit  dles  Dominic». 
In  Sacrameniario  cantamos  .  Yere  dignnm  et  juztum 
Mt,  aquum  et  salutaref  te  quidem  Jiniti  temporef  $eei 
ifi  hac  potisdmum  di«  gloriosiut  prwdieare ;  cantorrs 
qootidie  cantant  :  Hac  dies  quam  fedt  Domimi*. 
Unam  eamdemque  diem  per  saeramcuta  haptismaKa 
s^ptem  dierum  eelebramus,  qoando  elecii  per  omnc 
eurriculom  hujus  vitx  non  dedinant  per  opera  tei>^ 
branini  a  capite  soo,  quod  ita  surrexit  ot  ulini  nnn 
moriatur.  Sicol  dies  recolit  resurrectioiiem  Dtiiiiiai^ 


12113  DE  ECCLESIASTICIS  OFFICIIS  LIBRI  IV.  —  LIB.  IV.  1406 

lia  nrs  septtllurani  «jas.  Si  fecimus  de  seplem  diebus  A  babet  utuimquodque  donum  Spirilus  sancli ;  ct  om- 


iinam  diem  propter  jugem  resurreclionero  bononim 
nperum,  debemas  noctes  prxcedentes  qnasi  uni  diei 
aptare.  Triduana  sepultura  pmccessit  resurrecliop.em 
Domini,  ei  triduana  sepullura  pracccdit  justiflcalio- 
iiero  nostram.  Consepnlti  enim  sumus  cum  iltot  diclt 
Apostclus,  per  baptitmum  in  mortemy  ut  quomodo 
wrrexit  Christu»  a  mortuis  per  ghriam  PairiSf  ita  et 
nos  in  notitate  viias  ambulemus, 

Qtti  enim  moritar  ac  sepditur  nullum  peccatum 
potest  opcrari.  Per  noctcm  enlm  designatur  tcmpus 
<|uietis,  ut  Domihus  in  Evanijelio  :  Veniet  autem 
noXf  quando  nemo  p/otest  operarL  Quamvis  hic  dica- 
tur  mixUm  de  bonis  et  malis  operibus,  possumus 
lamen  nodem  irtenigere,  qnando  quiescit  homo  a 


nium  septem  sunt  tres  hre  sorores  et  singulonim. 
Quod  in  noslro  usu  possumus  experiri,  si  seplem 
fratres  habuerunt  tres  sororcs,  et  omnium  sunt  ct 
singulorum.  Ut  recolamus  unum  Spirituro ,  qui  hnce 
omnia  operatur,  unum  diem  ducimus  in  rcligione 
per  septem  dies ;  el  ut  recolamus  seplem  dona  ejus, 
dies  multiplicantur  per  septenarium  numernm  :  et, 
ut  recolamus  nostram  fldem,  spem  ct  charitatem, 
quas  usque  in  finem  mundi  nobiscum  mancrc  dchent 
secundum  AposloUim ,  qui  dicit :  ffunc  autem  manet 
fides,  spesj  charitas,  usque  in  septimiun  diem  tres 
psairaos  in  nocte  cantamus. 

Baptismalia  sacramenta  usque  ad  completioncm 
dierum  sepiem  tendunt,  qura  septiformi  Spirilu  df- 


pravis  operibns.  Hanc  qnietem  fn  qua  cessamus  a  ^  tantur  nuper  baptizatl  :  sive  quia  universitas  tem 


malis,  et  vigilamns  in  bonis,  recolimus  per  tres 
psalmos  qtii  fiunt  noctumali  officio  per  dies  baptis- 
malcs.  Quando  mergimur  ter  In  aqua,  consepelimur 
Cbrlsto  triJuano  sepnlcro.  llle  enim  cantat  tres  psal- 
inos  in  nocte,  qui  roente  retinet  consepuUum  se  esse 
Cbristo,  ct  idctrco  mortttum  esse  peccato.  IUe  mor- 
ttttts  esi  pcccato,  qui  non  operalur  peccatum.  Hle 
«nim  cantat  in  die,  Hffc  est  dies  quam  fecit  Domi- 
4NM»  exsuttemus  et  latemur  in  ea,  qui  perseverat  iii 
innecentia  et  in  bonis  operibus. 

£i  qaia  h»c  oertatim  debemas  meditari ,  et  sata- 
gere,  qaandiu  in  prscsenli  saecuio  sumus,  id  cst, 
usquedttm  veniat  septiroa  dies,  in  qua  separatur 
anima  a  corpore,  cantemus  in  die  :  Hae  est  dles 
-quam  fecit  Dominus,  et  in  nocte  celebremtts  sepul- 
farain  Domini.  Et  si  in  nobis  pluribtts  non  recoli- 
imis  banc  morliQcationem  carnis  qux  designatur 
per  tres  psalfnos,  «t  jastiflcationem,  qnae  designalur 
per  unios  coloris  officium ,  saltem  in  his  qui  nupcr 
liaptizali  sunt  recolamus.  Aliter  :  Qai  bapiizantur 
umplici  corde,  septiformem  Spiriium  percipiunt, 
qaem  fsaias  propheta  decantat  super  Doroinum  no- 
stnim  Jesiim  Christam  singulariter  requiescere.  Nisi 
crederetur  percipi  posse  ab  eis  idem  Spiritus,  qui 
baptizantar,  non  deprecaretur  ab  episcopis  qui  ma- 
nas  impositioncmi)  exercent,  mitti  in  neophytos.  Ut 
eidem  septiformi  Sptritui  concinamus,  per  septero 
dies  religioslns,  et  cum  majori  cautela  soliio,  nostros 


poris,  quae  fine  septem  dienim  volvitur,  signiflcatur 
per  scptem  dies,  in  qua  nccesse  cst  satagere  ut  nul- 
Itts  Christianas  a  fide,  et  spe,  ac  charitatc  alienus 
8il,  quamvis  caetera  omnia  bona  opera  non  possit 
capere ;  sea  qnia  unaquaeque  anima  electa  recedcns 
a  corpore,  illico  invcnit  sabbaturo,  et  hahet  suum 
opus  completum,  quia  Deus  die  septimo  coroplcvit 
opas  Sttum.  Deinceps  ki  sequentt  lempore  qunsl 
crescentium  arborum  frondes  multiplicantur  el  re- 
colontur  mores  boni  diversorum  operum  per  plurcs 
psalmos.  Agimus  Deo  gratias,'  qui  dedit  in  cordc 
servoru^m  saorum,  ut  eo  ordine  statucrent  officin 
Dostra  quo  pos^t  popnhis  Dci  ex  eo  prsedicari  pro- 
,  p<».modttm,  steut  ei  lectione.  Habemns  scHplum  in 
'  Romano  Ordioe,  ut  non  dicalur  Kyrie  eleison,  sivo 
Christe  eleison  ad  uHum  cursum  in  memorntis  dic- 
btts,  snd  sine  retractalione  caniemus,  Ha:c  dies 
qwm  fecii  Domimu  :  exsuttemus  et  la^temur  in  ea, 
CoHectam  solam  solet  sacerdos  dicere  in  finc  olficil. 
Si  esset  jam  in  re  quod  agimus,  non  ea  diccretur; 
quoniam  est  in  spe  oratio  sacerdotis,  sul^scquftur, 
ui  firmetar  quod  tenetur,  et  quod  nondum  tcnciur 
accipiatur. 

De  qua  re  drcit  Augustinus  in  traclatu  psalnu 
centesiroi  qaadragesimi  octavi  :  Laus  nostra  Ixti; 
tiam  habet,  oratio  gemitnm.  Promissum  est  nobis 
aliquid  quod  nondum  habemtts  :  et  quia  vcrax  cst 
qui  proroittit,  ip  spe  gandemtts;  quia  lamen  non- 


eonventus  celebramus.  Per  singolos  dies  singulis  n  dum  habemus,  in  desiderio  gemimus.  Bonuro  est 


<fODis  satagimus  concinere.  Vitamos  pigritiam,  ne 
jttxia  Domiui  vocem  corripiamar,  qui  disit :  Canta- 
▼imas  vobis,  et  non  saltastis.  Advenit  Spiritas  san- 
etus  novus  hospes,  exercet  canticnm  laetitiae  inenar- 
rabilis,  scilicet  sapientiae  et  inteiiectus,  consilii  et 
fortitttdinis,  scientise  et  pietatis,  ac  timoris  Domint. 
Hospes  suscipiens  debet  saltare  huic  canttco  fide,  et 
spe  et  charitate.  Propter  hanc  vicissitudinem  per 
singulos  dies  cantamus  aliquid,  sive  hi  responsorio, 
seu  in  Aiteluia  dc  psalmo,  Confitemini  Domino,  qui 
reeoKt  bonitatem  et  misericordiam  Dei  in  soH^aluro ; 
et  in  nocte  tres  antiphonas  sive  AHetuia  cuin  tribus 
psalmia.  Unttsqaisque  Christianus  Spiritum  sanctum 
debet  colcrc  fldo,  spe  ct  cbaritate.  Has  trcs  sororcs 


perseverare  in  desiderio,  donec  vcniat  quod  pronqis- 
sum  est,  ct  transeat  gcmitus,  succedat  sola  laudatio. 
Quidquid  orationis  fit  ab  his  qu!  veraciter  Pascha 
celebrant,  slve  in  collecta,  seu  in  cubiculo  cordis, 
propterea  fit  ut  quod  promissum  est ,  et  nondum  tc- 
nelur,  advenlat  vice  desiderii  quod  sanctus  Augusti- 
nus  mcmorat,  celebratur  oratio  sacerdotis.  Idem  in 
sequcntibus  ostendit  quaro  laetitiam  recolat  sancla 
Ecclesia  in  diebus  omnibus  Peniecostcs.  Proptcr 
hxc ,  inquit ,  duo  tempora,  unum  quod  nunc  est  in 
tribulationibus  et  tentationibus  hujus  vitx,  altcrum 
quod  tunc  erit  in  securitate  et  exsultatione  p?rpctaa, 
instituta  est  nobis  etiam  celebratio  duorom  tempo- 
rum  ante  Pascha  ctpost  Pascha.  Illud  quod  est  anto 


«i07  AMALAUU  PR£SBYT£Ri  METENSIS  liOd 

Pascha  signiflcat  tribulationeiD ,  in  qua  modo  su-  A  aockfflatttm  est  eis  in  Lateraois  in  bftsilie»  iulinui 


mus :  quod  vero  nunc  agimus  post  Pascha,  significat 
beatitudiAem  in  qua  postea  erimus.  Anie  Pascha 
ergo  quod  celebramus,  hoc  et  agimus ;  post  Pascha 
autem  quod  eeiebramus,  signiflcamus  quod  nondum 
teneroas.  Propterea  illud  tempus  in  jejuniis  et  ora- 
tionibus  exercenus;  hoc  vero  tempus,  relaxatis 
jejuniis,  !n  laudibus  agimus.  Hoc  esl  enim  AUeluia 
quod  cantamus  quod  Latine  interprelatur,  ut  nostis, 
LaudaU  Dominum.  Ideo  iilud  tempus  ante  resur- 
rectionem,  hoc  tempus  post  resurrectionem  Domini 
est,  quo  tempore  significatur  vita  futura,  quam  non- 
dum  tenemus,  quia  quod  significamus  post  resur- 
rectionem  Domini,  tenebiraus  post  resurrectionero 
nostraHU  ki  capite  enim  nostro.  utrumque  nobis 


ab  omni  clero  vel  senato  ;  ExawU^  Ckritie^  Bhoem 
AuQMio^  et  Leontiw  AuguiUe  vila.  Tunc  jossil  ipsam 
iconam  dorainus  bealissimus  et  aposlolicns  Gie- 
gorius  papa  r^ni  in  oratorio  S.  Gaesarii  intra  pa- 
laiium.  Oporlet,  fratres  charissimi,  nt  Oagetta  Dei, 
quse  metuere  ventura  debuimns,  saUem  praneBtia 
el  experta  timeamus.  Gonversionis  nobis  adttiim  do- 
lor  aperiat,  et  nostri  cordis  duritiam  ipsa  jam,  q«am 
patimur,  poena  disaoivat.  Ut  enim»  propheia  leste 
prxdictum  est,  pervenit  gladins  usque  ad  aniiBam. 
Ecce  etenim  cuncta  plebs  co&leilis  irae  mocrooe  per- 
cutitur,  et  repenlina  singuli  caede  vasuntor,  nec 
languor  mortem  praerenit,  sed  ianguoris  moras,  ut 
cemitis,  mors  precurrit.   Percussus  qutsque  anie 


flguratixm  est,  utruroque  demonstratum  est.  Passio  ^  rapitur  quam  ad  lamenU  poenitenlis  coaverUtur 


Pomini  ostendit  nobis  vitam  praesentis  neeessitalis, 
quia  oportet  et  laborare  et  tribolari,  et  ad  extre- 
mum  mori :  resurrectio  vero  et  clarifieatio  Domini 
ostendit  nobis  vitam,  quara  aceepturi  sumus  cum 
venerit  retribuere  digna  dignis,  mala  roalts,  bona 
bonis.  Et  quidem  modo  mali  omnes  n<rf)iscum  can* 
tare  possunt  Alteluia.  Si  autero  in  malitia  sua  per- 
severaverint,  canticum  vitae  nostrae  futar»  labiis 
poterunt  dicere;  ipsani  vero  vitam  quae  lunc  erit  in 
ea  veritate  quae  nunc  significatur,  obUoere  non  poa- 
sunt,  quia  noluerunt  meditari,  aotequam  veniret,  te- 
nere  quod  venturum  erat.  Nune  ergo,  fratres,  exhor- 
tamur  vos  nt  laudetis  Dominum ;  et  hoc  esl  quod  oro- 


Pensate  ergo  qualis  ante  conspectura  dislricii  judicis 
pervenit,  cui  non  vacat  flere  quod  Cecit.  Habiutores 
quippe  non  ex  parte  subtrahuntur,  sed  pariter  cor- 
ruuot :  domus  vaco»  relinquunlor,  filionim  fooera 
parentes  aspiciuBl,  el  sui  eos  ad  inleritum  haeredes 
pnecedunt  Unusquisque  ergo  noslram  ad  poeai- 
tentiae  lamenU  confugiat,  dum  flere  ante  percussio* 
nem  vacat.  Revocemus  anle  oculos  mentis  quidfiiid 
errando  comroisimus ,  el  quod  nequiter  egianis, 
flendo  puniamus.  Praeveniamus  fadem  e^ns  in  oon- 
fe66ione,  et  sicul  PropheU  admooel*  levemoseorda 
Bostra  qum  manibus  ad  Dewn.  Ad  Deum  quippe 
corda  cum  manibiis  levare,  est  oralioois  noslrs  bIu- 


oes  dicimus,  quando  dicimus  AUeluiaf  ImdoU  Bemi^  r  ^^^^  ^^^  roerilo  bonae  operalioois  erifere.  Dai  pro 


CAPUT  XXIY. 
Repetitio  de  Utania  majore. 

Qaando  scripsi  de  liunia  m^|ore  in  sqperioribuSy 
id  esl  in  priroo  Ubello  hnjusce  operis  nondoro  lege- 
ram  illam  sUtutam  esse  a  sancto  Gregorio.  Dtxi  il- 
lam  sUtutam  esse  ob  duas  caosas,  scilicet,  proptor 
imminentia  bella  quae  eo  tempore  excitari  possont  el 
propier  froges  conservandas.  Al  postquam  legi  sU- 
lutum  sancti  Gregorii,  curavi  illud  hic  ipterponere 
eodem  modo  ot  legitur  in  volumine  epistolarum  cjos. 
Post  quod  simililer  euravi  epistolam  quamdam  ad 
Phocam  imperatorem  subneolere,  in  qua  demonslra- 
lor,  a  Longebardorum  genU  eo  tempoFe  debacchari 
lenoinos  Aomaoonim. 

GAPUT  XXV. 
Sequuntur  dicta  ex  epittoUs  Gregorii. 

In  nomioe  Dei  Salvatoris  oosiri  Jesu  Christl,  per 
indictionero  sextam,  die  vicesima  Urtia  mensis  No* 
vembris,  temporibus  domini  elbeatissimi  papae  Gre- 
^orii,  coronatus  est  Phocns  et  Leontia  Angusu  in 
septimo  in  palalio  quod  dicilur  Secundianas.  Et  oc- 
cisus  esl  Mauricius  imperator  cum  omnibus  filiis  suis 
inasculis,  id  est,  Tbeodosio  jam  coronato,  Tiberio, 
Pelro,  Paolo  el  Justiniaho,  simul  et  Petro  fratre 
soprascripti  Mauricii  Augusti,  sed  et  aliqui  procerum 
qui  ei  cohaerebant,  id  est,  GonsUntious  patricius,  ei 
curator  de  Placidias,  sed  et  GregOFius  noUrius 
principis.  Venit  aotem  icona  suprascriptorum  Phocae 
ei  Ifeontiae  Au|ustae  Homae  V|i  Kalendar.  Maiar.  et 


fecto,  dat  tremori  nostro  fiduciam,  qoi  per  prapbe* 
Um  clamal,  Nolo  mortem  peceatoris^  eed  ui  < 
tatur^  et  vivat.  Nuilus  autem  de  iniquiutom  i 
immaniUle  desperet.  VeUroosas  namqBe  Ninivi^ 
Urum  culpas  triduana  poBniUBlta  aspersil»  ^  con- 
versiis  latro  vitae  praemia  etiam  in  ipsaseateBlia  sooe 
mortis  eroerukt.  Molerous  igitor  corda,  el  pnesBBaa- 
mus  nos  jam  percepisse  quod  petiiBas.  GiliBs  ad 
precem  judex  flectitor,  si  a  praviuie  ssa  petitor  cor* 
rigalur.  ImminenU  ergo  Untae  animadversiqius  gfah- 
dio,  nos  importonis  flelibus  insisumus.  £a  Bamqoe 
quae  ingraU  esse  horoinibos  in^rtooitas  solel,  jo* 
dicio  veriutis  piacel.  Quia  pios  ac  BMsericors  Deos 
vull  a  se  precibus  veniam  exigi,  qui  qpaBtum  nae* 
])  remur,  non  vult  irasci.  Hinc  eienim  per  PsalousUBa 
dieitf  iKvoca  me  tn  die  tribulationu  Imv,  et  eruam  le,  «c 
magn$pcabi$  me.  Ipse  ergo  sibi  testis  esl,  quia  iairo- 
cantikNis  misereri  desideral,  qui  admonel  ul  invo* 
celor.  Proiode,  fratres  charissimi,  contriio  corde  el 
eorreclis  operttius  craslina  die  primo  diiuGolo  oi 
sepliformem  iiUniam  juxU  distributionem  ioferiiia 
designaum,  devoU  cum  lacrymis  mente  veDiaaiiis, 
NuUus  yestruro  ad  lerrena  opera  in  agro  exeol,  nul- 
lus  quodlibet  negotiuro  agere  praesoroat,  qooieBiis 
ad  sanctae  genitricis  Doraini  ecdesiaro  coQveoientes, 
qui  simul  orones  peccavimus,  simul  orones  ibbJo 
quae  facimus,  depl^remus,  ut  districtus  judex  dum 
culpas  nostras  nos  punire  coosideral,  Ipse  a  senien- 
(la  propositx  damnatioius  parcat.  Seqiiitur :  Litania 


im 


DE  ECCL£SUST1GS  OFFlCIiS  UBrU  lY.  ^  LID.  IV. 


1210 


dericoroiD  exeai  ab  ecciesia  B/  Joannis  Bapii&Ue.  A  quod  postea  inveni  in  epistola  S.  Gregorii,  quo  tem- 


Litania  virorum,  ab  ecclesia  sancti  mariyris  Mar- 
celli*  Litania  monachoruro«  ab  ecclesia  marlyrum 
Joamnis  et  Pauli.  Litania  ancillarum  Dei,  ab  ecclesia 
beatonim  marlynun  Gosmxet  Damiani.  Litaoia  fe- 
minanim  eoijugaiarum,  ab  ecdesia  beali  Petri  et 
martyrisStephaui.  Litania  viduarum,  abecclesia  beati 
martyris  Yitalis.  Litania  pauperum  el  infanlum , 
ab  eoclesia  beatae  martyris  CaMtiliae.  In  se(|uenii  epi- 
stola  moostrabitnr  quod  importunitale  bellorum 
poiestprocul  dubio  videri  litania  instituta  esse.  £t 
ex  quaiitate  temporis,  coUigimus  eam  necessariam 
esse  ad  fruges  conservandas. 

Gregoriui  Phoccs  Aupulo. 
Considerare  com  gaudiis  et  magnis  actianibus 


pore  AUeluia  in  missa  priroo  canlatum  esset  in  £c- 
clesia  Romana,  et  ca-tera  quae  manifestabuntur  ver- 
Lis  ipsius  epislolx  ad  Joannem  Syracosanum.  Qui- 
bus  invenlis  nou  polui  prxterire,  nisi  ea  hic  intro- 
ducerem,  quarovis  non  in  compeienli  loco,  quia 
magis  competcbat  ea  scribi  in  ofTicio  roissoc  quam  in 
ofllcio  nocturnali.  Sequiiur  lextus  epistolx. 
Cregorius  Joanni  epi$copo  Syracusano, 
Veniens  quidam  de  Sicilia  dixit  roihi  quod  aliqui 
amici  cjus,  vel  Grxci  vcl  Latini,  nescio,  quasi  snh 
zelo  sanctae  Romanoe  Ecclesise  de  meis  disposilio- 
nibus  rourmurarent,  diccntes  :  Quomodo  Ecclesiam 
Constantinopolitanam  disponit  compriroere,  qui  ejus 
consuetodines  per  omnia  sequitur  ?  Cui  cum  dicerem. 


gratianun  libet  quantas  omnipotenti  Domiuo  iaudes  B  quas  consuetudines  ejus  sequirour  ?  responsum  est : 


debemus,  quod,  remoto  jugo  tristitiae,  ad  libertalis 
lempora  sub  imperiali  benignitatis  vestrae  pietale 
pervenimus.  Nam  quod  permanere  in  palatio,  juxta 
antiquam  consuetudinem,  apostolic»  sedis  diaconem 
vestra  serenitas  non  inveoit,  non  boc  roeae  negligen- 
ti»,  sed  gravissim»  necessitatis  fuit,  quia  dum  mi- 
nistri  omnes  hujus  nostrae  ecclesise  tam  contrita  as- 
pcraque  tempora  cum  formidine  declinarent  atque 
refugerent,  nulii  eorum  poteral  iroponi,  ut  ad  urbem 
regiam  in  palatio  permansunis  acoederet.  Atpost^ 
quam  vestram  clementiam,  omnipoientis  Det  graiia 
iiisponente,  ad  cuhnen  imperii  pervenisse  cognove- 
runt,  ipsi  quoque  suadente  lastitia  ad  vestra  vesiigia 
veniro  fostinabant,  qui  illuc  prius  accedere  valde 


Quia  AUeluia  dici,  ad  roissas  exlra  Pentecostes  tem- 
pus  fccistis ;  quia  subdiaconos  spoliatos  procedere, 
quia  Kyrie  eteison  dici,  quia  orationero  Doroinicam 
mox  post  canonem  dici  statuistis.  Cui  ego  rc* 
spondi ;  Quia  in  nullo  eorum  aliaro  Ecclesiam  secuti 
sumus.  Nam  ut  AUeluia  bic  diceretur,  de  Ilieroso- 
lymorum  Ecclesia  ex  B.  Hieronymi  traditione  tem- 
pore  bcatx  memorix  Daroasi  papx  traditur  tractum. 
£t  paulo  post :  Subdiaconos  autcro  ut  spoiiatos  pro- 
cedere  facerem,  antiqua  consueludo  Ecclesiae  fuit. 
Sei  placuit  cuidam  nostro  pontiOci ,  nescio  cui  , 
qui  eos  vesMtos  procedcre  pnccepit.  Nam  vestrx  Ec- 
clesix  nunquid  traditloneai  a  Grsecis  acceperunt  ? 
Unde  habenl  ergo  hodie  ut  suLdiaconi  liueis  in  tu- 


limueninL  Sed  quia  eorum  quidam  ila  senectute  C  nids  procedant,  nisi  quia  hoc  a  malre  sua  Romana 


siml  debilet,  ut  laborem  ferre  vix  possint,  quidam 
vero  ecdesiaslicjs  curis  vebemenler  implicantur; 
et  Uitor  pr»senlium,  qui  primus  omnium  defensorum 
luit,  bene  mihi  ex  looga  assiduitate  compertus  csl, 
vita,  fide  ac  moribus  approbatus,  hunc  aptum  pietatis 
vestrae  vestigiis  esse  judicavi.  Unde  eum,  auctore 
Domino,  diaconem  feci  it  sub  cderitate  transmittere 
stndni,  qui  cuncta  qu»  m  iis  partibus  agunlur,  in- 
vento  opportuno  tempore,  valeal  dementiae  vestras 
sttggerere.  Cui  rogo  ut  serenitas  vesira  pias  aures 
indinare  dignetur,  ul  tanto  nobis  celerius  valeat  mi- 
sereri,  quanto  afflictionem  nostram  verius  ejus  rcla- 
lione  eognoverit.  Qualiter  enim  quotidianis  giadiis 
elquanUs  Longobardorum  incursionibus  ecce  jam 


Ecclesia  perceperunt.  Kyrie  eleison  autem  nos  neque 
diximus,  neqne  dicimus,  sicut  a  Grxcis  dicitur, 
quia  in  Gnecis  simul  orones  dicont,  apud  nos  autem 
a  derids  dicitur,  a  populo  respoudetur,  et  toiidem 
vicibus  eliam  Chritle  eiei$on  dicilur,  quod  apud  Gras 
cos  nullo  modo  dicitur.  In  quotidianis  auleni  luissis 
alia  quae  dici  solent,  taccmus,  tanturomodo  Kyrie 
eleiton  et  Chrisie  eleison  didmus,  ut  in  his  depre- 
cantibos  vocibus  paulo  diutios  occupemur.  Oralio- 
nem  vero  Dominicaro  idcirco  roox  post  precem  di- 
dmus,  quia  mos  apostolonim  fuit,  ut  ad  ipsaiii  so- 
himmodo  oratlonem  oblationis  hosiiam  consecra- 
rent.  Et  valde  mihi  inconveniens  visum  est,  ut  pre» 
cem  quam  scholasticns  composuerat,  super  obta« 


per  Iriginta  et  quinque  annonim  longiiudinem  pn^-  D  j.^„^^  diceremus,  et  ipsam  Iraditionem,  quam  Re. 


mimur,  nuUis  explere  suggestionum  vocibus  vale* 
mus.  Sed  in  omnipotenti  Deo  confidirous  quia  ea  qux 
coepit  consolationis  suae  nobis  bona  perficiet,  et  qui 
suscitavii  in  republica  pios  dominos,  exstinguet  cru- 
deles  tyrannos.  Saiicta  ilaque  Trinitas  vitaro  veslram 
per  lempora  longa  cusiodiat,  ut  de  bono  vestrae  pie- 
latis,  quod  tarde  suscepimus,  diutius  gaudeamus. 

CAPUT  XXYL 

Repelitio  de  Allduia  quod  canlatur  t»  missa,  et  de  m- 
stimento  subdiaconorum^  Kyrie  deison,  ac  Domi- 
mea  orationcy  ex  epistoia  S.  GregorU. 

Quando  scripsil  nostra  parvitas  de  offido  miss», 

siraill  modo  me  latebant  qose  sequuniur  ut  ea  qux 

sopprius  dixi  de  litania  majore.  Nondum  lt*geraro 


demptor  noster  composuit,  super  ejus  corpus  et  san« 
guinero  non  dicererous.  Sed  et  Dominica  oratlo  apu<) 
Gnecos  ab  omnt  populo  dicitur,  apud  nos  vero  f 
solo  sacerdote.  In  quo  ergo  Graecorum  consuetudinea 
secuti  sumus,  qui  aut  veteres  nostras  reparavimus» 
aut  novas  et  utiles  constitoimus,  in  quibus  lamen 
alios  non  probamor  imitari  ?  Ergo  vestra  charitas, 
cum  occasio  dederit  ul  ad  Catanenshim  dvilaiem 
pergat,  vel  in  Syracusana  Ecdesia,  eos  quos  credil 
aut  Intelligil  quia  de  hac  re  murmurare  potuemnl, 
facta  collocutione  doceat,  et  quasi  alia  ex  occasione 
eos  instruere  non  desisiat.  Nam  de  Conslantinopoli* 
tana  Ecdesia  quod  dicuot,  qiiis  eam  dubitel  sedi 


mi 


AMALARIl  PRESBYTEM  METENSIS 


iin 


aposlolicc  cssc  siiJ>jec(aai  Qtiod  ei  piissimiis  domi-  A  posseeum  impetr&re,  mancat  in  templo,  laudans  j. 

ben<^<i«cens  Deum.  Hoc  cst,  exspectare  pcr  decein 
dies  proraissum  Patris,  desiderare  jngiter  isitcsrK 
latem  suae  creaiionis,  el  creatoris  sui  co^nHionem. 
Hunc  dcnarium  perceperunt  aposloli  amplhis  el 
pcrfectius  quam  priu»  haberenl  in  die  Pentecostes. 
Eodcm  praiceplo  admoiiitiis  est  sanclus  Augustinus 
a  Spiritu  sancto  anlequam  Iransiret  de  corpore,  q«i 
posliilavil  ul  spatium  ei  darelur  per  decem  dles 
meditandi  se  et  sua.  Ita  scriplum  est  in  ejus  Viln  : 
Nani  sibt  jusserat  psalmos  Davidicos,  qui  sont 
paucissimi,  de  poenitentia  scribi,  ipsos  quatemioncs 
jiicens  inJecio  contra  parietem  posiios,  diebus  snse 
intirmilalis  intuebatur  et  lcgebat,  et  obertim  acju- 
giter  flcbat.  Et  ne  intcntio  ejus  a  quoquam  impe- 


nus  impcralor,  et  frater  iioster  ejus.tem  civiiaiis 
episcopus,  assidne  prorilentur.  Tamen  si  quid  boni  v.-'! 
ipsa,  vcl  altera  Ecclesia  babct,  ego  ct  minores  nicos, 
quos  ab  iilicilis  prohibeo,  in  bono  irnilari  paratus 
snm.  SluUus  cst  enim  qni  in  eo  se  primum  existi- 
m.a,  ut  bcnn  qnae  vtderit,  disccre  conicmnal.  E\ 
prxscnli  cpistola  doccmur,  quidquid  boni  ab  aliis 
Rcclcsiis  discere  possumus,  non  ea  cootcmnamus. 
Simulque  cl  d:>ceniur  qnod  aliqiio  tempore  canlaba- 
tur  missa  in  Romana  Ecclesia  absque  Allehm,  Si  co 
tcmpore  cantabantnr  tracliTS  per  omnes  Dominicos 
dies,  ct  post  Alletmn  assumptum  in  solis  Dominicis 
dicbus  dc  Septuagcsima  rcservaicnlur,  ncscio.  Unum 
babeo  noium,  ex  co  quod  Alleluia  divulgalum  sit. 


canuium  csse  apud  S.  Auguslinum.  ct  apu  J  Ronia-  B  diretur,  antc  dies  fermc  decem  quam  exiret  de 


nam  Ecclesiam  atque  Constantinopolitanam  priscis 
temporibus,  per  dies  Pentecostcs  debcre  AUeluia 
decantari,  ad  recordandum  de  Ixtitia  resurreciionis 
sanctorum.  Restal  adhuc  qnod  pulsat  intenlioncm  ad 
requircndum,  hoc  cst,  ul  sicut  per  Dominicos  dics  ct 
fcdtos  canlalur  ^i//e/uia  ad  missam,  ila  dcbeat  cantari 
pcr  commiines  dies,  an  non.  Nisi  forte  imbui  possimus 
cx  pr;escuti  scriplura  S.  Grcgorii,  nani  c\  co  ubi  S. 
Gregorius  dicit,  c  alia  qua:  dici  solenl  in  quoliiiinnis 
missis  tacemus,  tantumrao.lo  Kijvie  elcison  et  Chriate 
tleison  dicimus,  >  possumus  intcirgcre  quoJ  non  Alle- 
luia  canLibatur  npuJ  illum  per  quoiidianos  (iies  in 

olficio  missx. 

CAPUT  XXYII. 
De  compleiione  dierum  Penlecostes,  (] 

Pneccpit  Dominus  discipolis  suis  quando  ascendit 
in  cflclum  ,  ne  ab  Hierosolymis  discederent,  sei 
expectarent  promissionem  Palris  quam  audieruni 
per  os  cjjs  :  Quia  Joannes  quidem  baptizavit  aqtta, 
vos  antem  baptizabimini  Spiritu  sancto^  non  post 
muitos  hos  dies,  id  est,  post  dccem  dies.  Merito 
exspectanl  decem  dies,  quia  ffrturum  cral  ut  myste- 
rium  denarii  numeri,  post  dcccm  dics  pcrfectius, 
Spirifu  sancto  vcniente,  pcrcepcrint,  Ita  Lucas  nar^ 
rat :  Vos  autem  sedete  hic  in  civitate  quoadusque  in- 
dHamini  rirtute  ex  alto,  Eduxit  autem  eos  foras  ufque 
inBethaniam,  et  etevatis  manibus  suis^  benedixit  eis, 
Et  fnctum  est,  dum  bencdiceret  i7/ts,  recessit  ab  eis,  et 
fercbatur  in  coelumy  ei  ipsi  adorantes  eum,  regressi 


coi^ 

pore,  a  nobis  poslulavit  prxseniibus,  ne  qais  ad 
eum  ingrederetur,  nisi  his  tantum  faoris  quibus  nus 
dici  aU  inspiciendum  intrabant,  vet  curo  ei  refectio 
inferretur.  Usque  huc  de  Vila  sancti  Aogoslini  f . 
Aliter.  Scribit  idem  sanctos  Augustimis  in  sermene 
sepiimodecimosuper  Joannem :  Jcjnninm  autem  mn- 
gnum  et  generaleestabstinere  ab  iniquitatibuset  illid- 
tis  voluptatibus  saccuii,  qood  est  perfectom  jpjunium^ 
ut  abncgantesimpietatesetsicculares  cupiditates,  tetD« 
peranter  etjusle  vivamus  in  lioc  saeculo.  Haic  jqanio 
qiiam  mcrcedem  addii  Apostolus,  seqnitor  et  didt : 
Exspectantes  illam  beatamspem  et  manifestafionem 
glorioi  beati  Dei  et  Salvatoris  nostri  Je$u  Chrisii.  In 
hoc  ergo  sxculo  quasi  quadragesimam  abstioentlae 
celebramus,  cumbene  vivimus,  cam  ab  iniqaitatibus 
el  illicitis  voluptatibus  abstiiierous.  Sed  qaia  hsx.  abs- 
tinentia  sine  niercede  non  erit,  exspectamos  beafam 
lllamspem,  et  revelationem  gloriae  magni  Dei  et  Sal- 
vatoris  nostri  Jesu  Ghristi.  In  illa  spe  com  fuerit  de 
spe  facia  rcs,  accepturi  somus  mercedero  denariain. 
£t  paalo  post :  Denarius  ergo  qni  aecepit  noroen  a  na* 
mero  decem ,  redditar  :  et  conjunctus  quadragena- 
rio  flt  qoinqnagenarins.  Unde  cum  labore  cele- 
bramus  Quadragesimam  ant^  Pascba ,  ciuii  LBtitla 
vero  tanquam  acceptam  roercedem,  quinqnagesH 
mam  post  Pascha.  Nam  hoic  tanquam  salalari  la- 
bori  boni  operis,  qni  perlinet  ad  quadrageoariam 
numerum,  addilar  qnielis  et  felidlatis  denarlas,  ol 


sunt  in  HiernsaUmcum  gaudio  magno,  et  erant  sem"  ^  quinquagenarius  fiat :  signiflcavit  hoc  ipse  Doiiliiiu% 


ptfr  1«  temph  laudantes  Deum,  el  benedicentes  Domi* 
num.  In  civitate  sedere,  est  aliqua  tacita  mente  et 
quieta  cogiiare  de  promissis  Domini,  et  a  stalu  per- 
pelo»  pacis  non  recedere ;  flrmare  sensus  corporis, 
nc  mors  per  eos  introeat,  ct  cogitare  quod  se  ipsum 
debeat  tolum  integrum  reddere  Deo.  Hoc  cst,  ha- 
bcre  integra  quatuor  elemcnta  in  se  qualia  illi  Deus 
ea  prxstiiit,  totum  se  versum  esse  in  dilecliooem 
Dei  ex  tolo  cordeetex  tou  anima,  et  ex  tota  mcGte, 
et  sdre  imaginem  sanct»  Trinitatis  signatam  in  se. 
Si  quis  istum  denarium  de^iderat  in  se  habere,  ct 
eognoscil  minus  aliquid  habere  ab  eo,  debel  adorare 
Dominum,  et  precari  ut  sibi  concedat  illum.  £t  si 
seiiserit  pcr  charltatcm,  qtiae  foras  mittit  iimorem, 


Jesus  nralto  apertius,  quando  post  resurrectionem 
quadraginta  dicbus  convcrsatus  est  in  lerra  enm 
discipulis  suis  :  quadragesima  autcm  dle  cnm  ascen- 
disset  in  coelum,  peractis  decem  diebus,  misit  mer- 
ccdem  Spiritus  sancti  f .  Nam  in  decima  die  posl 
Ascensionem  Domini,  hoc  cst,  in  vigiliis  Penteco- 
stes,  celebrat  sancta  Ecclcsia  baptisteriom,  et  lila- 
niam  exercet  ante  solennia  missarum.  Orat  enini 
sive  ut  ipsa  mereatar  frui  adventa  Spiritas  sancti, 
siait  apostoli  fntitl  sunt,  qui  baptizati  sunt  ab  eo  iu 
Pciitecosie,  scu  ut  neophyti  perseverent  in  anitate 
Ecclesix.  CanUt  postea  memorau  Ecdesia,  G/ori«i 
in  excelsis  Deo,  morc  apostolorum  qui  priasquara 
acciperent  SpiriUtm  sancturo,  in  templo  crant,  scm- 


«2!3 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFICiiS  UBRI  IV.  -  LIB.  lY. 


121 1 


perlaadaniesDeiimelbenodicentesDoiDinuin.Quiim-  A  meum  :  hic  dicil :   Confirma  hoc  Deus  quod  GiMirw 
-'---'■-■  ius  e$  in  nobh^  a  tcmpio  sancto  tuo  quod  est  iu  Ilit^ 

Tusalem,  Alteluia,  AUeluia.  Simili  modo  dislal  inier 
eos  qui  in  hxrediiale  Domini  depiitantur,  quiu  fidc- 
les  siint,  et  tamen  in  acluali  vita,  el  in(cr  cos  qui 
omnia  lerrena  respuernnt,  et  precanlur  Deum,  ut 
ad  iKrc  non  revcrlanlur,  sed  connrniet  donuni  suutii 
in  eis,  ut  possint  Deo  semper  a  lemplo  quod  est  in 
ilicrusalem,  Alleluia  cantare.  Ibi  dicit  lerlia  anli- 
pbona,  Ego  dormivi  ei  soinuum  cepi,  el  resurrexi  : 
hic  dicil  lerlw,  Emilte  spiritum  tuuni,  et  crcubuntur^ 
et  renovobii  faciem  terr<Py  Cbrislus  enim  rcsurrexit 
a  raorle,  et  nos  quolidie  possunais  rcsurgere  a  vi- 
tiis,  et  puiesl  nobis  veraciler  dici,  Nolile  contristnre 
spiritum  Dei.  llxc  anliphona,  quce  dicil,  Emitte 


Tis  dlmisso  Ecclesi»  oiBcio,  non  proponerem  aliquid 
dieere  in  istis  litteris,  tarocn  quia  occorrit  in  hac 
festiritale  de  baptismo  scribere,  desideravi  volun- 
lariam  me  demonslrare  de  his  quae  circa  baptisleria 
agontiir,  scirc  aliquid.  Nunc  transeo  ad  tres  psat- 
1II0S,  qui  canlantur  tn  nocte  P  ntecostes.  lU  mibi 
videtur,  lioc  diiferl  inter  istos  tres  psalmos,  qui  in 
Peniecoste  cantantur,  ct  inter  tres  qoi  in  Pasrlia 
Domini,  quod  est  inter  baptlsmum,  quem  acccpcrunt 
apostoli  per  aquam,  et  baplismum,  quem  accepe- 
rnnt  per  Sptritum  sanctnm  in  die  Pentecostcs,  de 
quo  eis  dixit  Dominus,  Vos  aufem  baptizabimini  Spi- 
ritu  sancto.  Jam  baptizati  erant  aqna,  jam  accepc- 
rant  Spiritum  sanctum  :  lamcn  dicilur  eis  postea, 


Vosautem  baptiiabimini  Spiritusancto.  Debaplismo  ^  ^piritum  luUm,  et  creabuntur,  spirilum  Dei  prccatur 

obuixe  advcnirc,  ut  neque  in  cogitationibus»  ncque 
in  verbis  regnet  spiritus  superbi;c  ,  sed  spiritus  Dci 
ulriquc  deducat  pcr  suam  creaiioiicm,  ut  scriptuin 
cst  in  Evangeiio,  Cum  vos  ceperint,  et  adduxeriiil, 
noiiie  cogilare  quomodo  aut  quid  iorfuamini :  non  enim 
vos  eslis  qui  ioquimin',  scd  spiritus  Putris  vatri  qui 
loquitur  in  vobis.  Precalur  renovari  ruciein  terra;,  ul 
novus  homo  sil  confilens  sc  jusli(icnlum  non  a  se, 
sed  gralia  Dei.  Sicut  in  Pascba  Domini  tres  p^almi 
rccolunt  opera  Cbrisli  trium  dierum,  sic  el  iti  ad- 
ventu  Spirilus  sancti  eadcin  opcra.  Ut  deinonstretur 
unnm  opus  esse  in  polenlia  miracnlorum  tolins  san- 
ctas  Trinitalis,  unus  ordo  psaimohim  coutinetitr  et 
in  resurTectione  Domini,  et  in  advenlu  Spiritus  saii- 


aqu»  dicit  Aoguslinus  in  epistola  ad  Sftleiicianum 
Tnnc  ergo  qnando  Hierosoiymis  exiit  cum  discipiilis 
suis  in  Judxam,  et  illic  morabatur  cum  eis,  bapti- 
xabat  non  per  se  ipsum,  sed  per  discipulos  suos. 
Quos  intelliglmus  jam  Tuisse  baptiratos  sivebaplismo 
Joannis,  sicut  nonnulli  arbitrantur,  sive,  quod  raa- 
gis  credibile  est,  baptismo  Christi.  Neque  enim  mi- 
nisterium  baptizandf  defugeret,  ut  baberet  bapiiza- 
los  servos,  per  quos  caeteros  baplizarct,  qul  non  de- 
fogit  memorabilis  iilius  humiiitatis  minislerium, 
quando  eis  lavit  pedes.  Qitod  ante  diem  Pentecostes 
acGeperint  Spirtlum  sanctnro,  Joannes  n^anifestat, 
dicens  :  Cniit  ergo  esset  sero  die  ilia  una  sabbatorum^ 
et  fores  essent  clausce,  Et  post  pauca,  Hoc  eum  dixis- 


'^        «^ ' n ^^ "^" 

«f/,  insufjlavit,  et  dicit  eis,  AccipileSpiriiumsanctum :      cli.  Sed  in  aliquihns  minus  operalur  Cbrislus,  ct  in 


Quorum  remiseritis  peccata^  remittuntnr  eis,  et  reli- 
qiia.  Jam  acceperunt  Spiritum  sanclum  in  rcmissin- 
nem  peccatorum  :  sed  adhuc  restaba  donumqnol 
nondum  acceperant,  sed  accepturi  erant  in  die  Pcn- 
tecostes,  id  cst,  m  prxdieationem  suam  lirmarent 
signis  miraculonim,  et  ut  non  timcrenl  rabteii  pr r- 
sequentium,  neqne  irretiri  possent  vlnculo  lcrreni 
desiderii,  neqne  iabefactari  errore  aliqiio.  Credinnis 
Petrum  jam  baptizatnm  fuisse,  quando  ncgavit  a;! 
vocem  ancilta;.  Simili  modoet  Tboniam,qui  ilnbitavil 
de  Domini  resurrcctione.  Sicut  tunc  duo  bapiislcria 
lcgimtur  in  apostolis,  unum  pcr  aquam,  et  alterum 
per  bapttsmum  Spirilus  sancti  :  ila  sunt  hodic  in 


aliquibns  plus.  Slclla  enim  a  slella  diiiert  in  dari- 
laie.  Quod  iii  Pascha  diximus  de  sequcntiLus  ba- 
ptismaiibus  noclibus,  hoc  et  hic  dicimus,  ut  tres 
l^salmi  rccolant  sepulturam  Domioi  triduanam  iii 
itis  pnccipue,  qui  nupcr  consepnlti  sunt  Domino. 
IIoc  agitur  per  septem  dies  proptcr  sacramcntiiro 
prxsentis  vitai,  et  propter  septimam  diem,  qnam 
aniuta^  sanctoruni  recipinnt  cxiilse  a  corporibus,  vel 
sopiirormem  Spirilum  sanctum,  qui  per  unnmquem- 
q*>ie  diem  divcrso  cibo  alit  suos.  Possunt  et  trcs 
psalmi  recolere  trcs  virlutes,  id  est,  fldem,  spein,  el 
cbaritatein,  sine  quibus  nemo  potest  placerc  Deo. 
Anneciimus  etiam  convivium,  quod  unutn  qnodquo 


tiostra  Ecclesiaduo  genera  electornm,  qui  baptizati  r^  donum  quasi  nnusqnisqne  fraler  parat  suis  convivis 


sunt.  Ilnnm  genns  cst  In  activa  vita,  alterum  in  con 
lemplativa,  quas  duo  genera  Martba  et  Maria  soror 
(•jus  significabant.  Optima  pars  Mariae  dcpufata  est  a 
Dontino,  sed  Marthse  non  est  reprebensa,  quia  botta 
est.  Hxc  distinctio  potest  inveniri  in  antipbonis, 
quse  dicuiitur  in  Pascha  Domint,  et  in  PentH^ste.  In 
Pasdia  Domlni  dicft  prima  antipbona  :  Consiiium 
meum  non  est  cum  tmpHs  :  prima  de  Pentecoste  di- 
cit  :  Faclns  est  repente  de  cteio  sonus  tanquam  adve^ 
nientis  Spiritus  vehemeniis,  spiritus  vehemens  pul- 
Tcrem  terrae  solet  distiergere.  Distat  multum  inter 
donnm  Dci,  quod  separat  fldeles  ab  impiis,  et  iilud 
doiium,  qnod  ferrenas  cogitattones  expurgat  de  pcc- 
torc.  Ibi  dicit  sccunda  anliphona,  Postuiati  pntrem 


per  dies  septem,  et  ires  virtutes,  qiiasi  tres  sorores 
convivantes,  cx  libm  sancti  Gregorii  primo  de  Mo* 
ralibus  :  Ut  enim,  inquit,  Iitc  ipsa  dona  breviier 
septiformis  spiritus  replicem,  alium  diem  babet  sa<* 
pientia,  alium  inlcllectus,  aliuin  consilium,  alium 
fortitudo,  aliuro  scienlin,  alium  pietas,  alium  timor. 
Nequc  enim  hoc  cst  sapcre,  quod  intclligcre,  qnia 
ronlli  setema  qiiidcm  sapiunt,  scd  ha*c  intcHigere 
nequaqiiam  possunt.  Sapientia  crgo  in  die  soo  con- 
vivlum  facit,  qiiia  meiitem  ab  anemoruni  spe  et  cer- 
titudine  rcflcit;  intcllcctus  in  die  suo  convivimn 
parat,  quia  in  co,  quod  audiia  penetral,  reQcieodo 
oor,  tenebras  ejiis  illustmt  :  consilium  in  dic  sua 
convivium  cxbibf  l,  qnia  dum  css'*  prnt^cipilem  pro- 


\m 


AMALARII  PRESBYTEAI  M£T£NSIS 


fSl6 


hibet,  ratlone  aDimum  replet ;  fortitudo  in  die  suo  A  gavit  Petnis  ComeUam ,  ut  in  Aaibus  afostotoraui 


convivium  facit»  quia  dum  adversa  non  metuit,  tre- 
pidaiiti  menli  citM»  confideoti^e  apponit;  scientia  in 
(!te  suo  conviviom  parat,  qnia  iii  ventre  mentis,  igno- 
ranttae  jcjunium  superat,  pietas  in  die  sno  convivium 
cxliibet,  quia  cordis  viscera  misericordiae  operibus 
rcplet;  timorin  die  suo  convivium  facil,  quia  dum 
]iremit  mentem,  ne  de  praesentibns  superbiat,  de  fu- 
t!iris  illam  spei  cibo  confortat.  Sed  in  boc  Gliorum 
convivio  illud  perscrutandum  video,  quod  semet- 
ipsos  invicem  pascunt.  Vaide  enim  singula  qu»libet 
deslituitur,  si  non  una  alii  virtus  virtuti  suffragetur. 
Minor  qulppe  est  sapientia,  si  intellectu  careat :  et 
vatde  inutilis  est,  iniellectos  si  ex  sapientia  non  sub- 
sistat.  Qula  cum  altiora  sine  sapientix  pondere  pene- 


scriptmn  est :  Interrogo  eiiso,  ob  quam  causaa  ae- 
cersisti  me  :  Et  Comelius  ait :  A  nodiosquartana  dia 
usqne  ad  hanc  boram,  orans  eram  hora  noDa  ia 
domo  mea,  etreHqua.  Qu^va  cnnlinuo  imbuit  Pelnis 
symbolo  fidei,  nt  in  memoraiis  Actibns  oontiaemr, 
moxque  cecidit  Spiritus  sanclus  super  omnes  qoi 
audiebant  verbom.  Quo  peracto,  respondii  Petms  : 
Nunquid  aquam  quis  prohibere  potest,  m  noa  bapU- 
sentur  hiqui  Spiritum  sanctom  aoceperant  siailel 
nos?  £l  jussit  eos  in  nomine  Jesn  Ghristi  baptixari. 
Igitur  eo  in  tempore  circa  primitivam  ficdesiam 
hora  nona  baptismus  ceiebraius  est,  ut  et  ipsa,  ei 
imiutrix  ejus,  qu»  hodiema  die  est,  retineret  in 
mcnie,  qnod  in  morte  Christi,  qui  hora  nona  • 


f rat,  sua  illum  leviias  gravius  ruiturum  Jevat.  Vile  B  ^i^  spiritnm,  oporleat  eam  baptizare.  Unnc 


est  consilium,  cui  robur  forlitudinis  deest,  quia  quod 
tractando  invenit,  carens  viribos  asque  ad  perfectio^ 
nem  operis  non  perducit;  et  vatde  fortitudo  destrai- 
tur,  nisi  per  consilium  fulciatur  :  qoia  quo  plus  se 
posse  conspicit,  eo  virtus  sine  rationis  moderamine 
<letcrius  in  prceceps  ruit.  Nulla  est  scientia,  si  ntili- 
tatem  pietatis  non  habct  :  quia  dum  bona  cognita 
exsequi  negligil,  sese  ad  judicium  arctius  stringlt;  et 
vuldeinutiiisest  pietas,  siscientiae  discretione  caret : 
quia  dum  nulla  hanc  scienlia  illuminat ,  quomodo 
roisereator,  ignorat.  Timor  quoque  ipse  si  non  has 
eliam  virtutes  habuerit,  ad  nullum  opus  procol 
dubio  bonae  actionis  sorglt :  quia  dum  ad  cuncta  tre- 
pidat,  Ipsa  sua  fortiludine  a  bonis  omnibus  torpens 


ieoet  nunc  aostra  Eoclesia  in  vigiiiam  Peolecostes 
qntm  praBsignavit  Comelius,  qoi  ut  mereretur  ae- 
cipere  bapiisinum,  hora  iioua  erat  oraos  et  j^joaaiift 
in  domo  sua. 

CAPUT  XXIX. 
De  octapu  PinUco$U$, 
QuinquaginU  dies  post  Pasoha  Domini,  hoc  esi, 
totum  tempus  Penlecostes,  figurattl  iiJam  Usllliam, 
qus  erit  in  alia  vita  :  sive  qota  qoadragenarias  oo- 
merus  partibus  suis  moltiplieaios,  quinqoafinta  fa- 
cit,  seu  quod  quadraginu  habenl  in  se  peHecUooem 
operam  bonorum  :  coi  nomero  si  addatur  deBarios, 
qoi  tenet  remuneralionem  operum  quhiquaginla  fa- 
cil :  seu  quxcunque  alia  ratio  sit,  boc  procul  dHbio 


vacat.  Quia  ergo  altemato  ministerio  virtus  a  vir-  G  tenetur,  quod  praesentes  quinqaaginla  dles  folanm 


lutereficitur,  recle  dicitur,  quod  apud  se  vicissim 
filii  convivantor.  Cumque  unam  alia  sublevandam 
sublevat,  quasi  per  dies  suos  numerosa  soboles  pa- 
scenda  oonvivium  parali.  Sequitur:  Et  mittebant  el 
vocabant  tres  sorores  suas,  ut  comederenl  el  bibe- 
rent  cum  eis.  Cum  virtutes  nostrae  in  omni,  quod 
«gunt,  spem,  fidem,  et  chariiatem  sclunl,  quasi  ope- 
ratores  filii  tres  ad  convivium  sorores  vocant,  ul 
fides,  spes  et  charitas  gaudeant  in  opns  bonum, 
quod  unaquaeque  virtus  administrat.  Quse  quasi  ei 
cibo  vires  accipiunt,  dom  bonis  operibus  fidentiores 
fiunl ;  et  dum  post  cibum  contemplationis  rore  in- 
fundi  appetunt,  quasi  ex  poculo  ebrianlur.  Non  ab- 
borret  a  vero,  si  sive  propter  sepulturam  Dominl,ut 


qwelem  el  securitatem  aUfao  keiiilan  significaoc. 
Seplem  dles  qol  Bequnntar,  recolonl  advcntom  aep- 
liformis  spiritus ,  sive  nostram  laellliam,  io  qoa 
congratulamarnuper  baptizatis,  qui  nimiram  lofor- 
mantur  in  oorporo  Christi.  Habemas  io  noolris  libris 
officlalibas  scriptum,  PmI  ocf«w»  Pemecoifes;  ideo 
de  eodeni  scripto  tractaro  debemos.  Salis  maoife- 
stum  est  Pentecosteo  exprimero  oameram  qoioqoa- 
gesimum :  non  enlm  mea  simpliciUs  oovit,  quas  oe* 
tavas  babeat  Pentecoste,  sed  quonlam  haec  feslivilas, 
quae  (ul  dixirous)  recolit  advenlum  Splrilus  saoeii, 
et  remunerationem  nuper  baptiiatoram  nomeo  ob- 
tinuil  Penlecostes,  ips»  oclav»  quas  baic  mysterio 
possunt  congruere,  retinueraol  nomen,  qood  habel 


memoravimus,  tres  psalmi  in  nocte  cantenlur  in  ^  prima  dies  bijus  festivilatis.  Quomodo  adveoial 

Spiriius  sancU  octavae  conveniant,  vel  regooeraliooi 
novi  hominis,  ex  verbis  sancti  AagasUnt  desennooo 
Domini  in  monte,  aliquam  scinUllam  lominis  carpi- 
rous.  Post  enumeratas  senlentias  oclo  beaUtudioiuo, 
dicit  inter  caetera,  OcUva  tanquam  in  capul  redii, 
quia  consummatum  perfectumqae  oslendil  el  pro- 
bat.  Et  paulo  post,  Septem  sunt  ergo  quas  perficioot : 
nam  ocUva  darificat,  et  qood  perfeclum  esl  de- 
monstral,  ut  per  hos  gradus  perficiantur,  el  caeleri 
Unquam  a  capite  rarsus  exordiens.  Videtar  eff|o 
mibi  eUam  sepUformis  operaUo  Spiritos  sancli,  de 
quo  Isaias  loquHur,  his  gradibus  sentcnUisqne  eoo* 
graere.  El  iteraro  :  H»c  ocUva  seotenUa,  qu»  ad 


diebus  neophytorum,  scu  propter  fidem,  spem  et 

chariutem,  quae  unusquisque  ChrisUanus  debel  le* 

fiere  ab  ipso  iniUo  iotellectus  sui. 

CAPUT  XXVIU. 

De  hora  baptistem  in  sabbato ,  sive  in  tfi^lia 

Pentecostee. 

Notandum  est,  quod  ea  hora  diei  nunc  celebrel 
sancU  Ecciesia  baptismum,  qua  hora  angelus  Do- 
mini  venit  ad  Cornelium,  annunUans  ei  quod  ora- 
Uones  ejus  et  eleemosynae  ascenderant  in^memoriam 
in  coospecttt  Dei,  et  ut  mitteret  ad  Petruro,  qui  eum 
bapUzaret.  Eadem  hora  venit  bapUsU  Petrus  ad 
eumdem  Coraeliom  bapUzandum.  Ita  enim  interro- 


iil7  DE  ECCLESIASTICIS  CFFICIIS  LIBRl  IV.  —  LIB.  IV.  BI3 

caput  redil  perrectumquc  bomincin  ileclarat,  siguifi*  A  Spiriius  sanclus  per  ignem  ad  cos,  qula  ruo  go  pec- 

cati  ex  eonim  fragilitate  potuit  cis  inhxrcre,  e(  lianc 


cal  fortasse  et  circumcisioncm  octava  die  in  Veteri 
Testamento,  et  Domini  resurrectionem  post  sabba- 
tnm,  qui  est  utiqiie  octavus  idem  qui  primus  dies, 
et  celebrationem  octavarum  feriaruin,  quas  in  rege- 
neratione  novi  hominis  celebramus.  Hucusque  Au- 
guslini.  Octavus  dies  est,  qui  et  primus  secundum 
formam  octo  bealitudinum.  Prima  beatitudo  dicit, 
Beati  pauperes  $piritu^  qnoniam  ipsorum  e$t  regaum 
ceelorum.  Octava,  Beati  qui  pereecutionem  patiuntur 
propter  ju$titiam,  quoniam  ip$orum  e$t  regnum  cm^ 
torum.  Ad'  regeneratos  perlinent  ho;  sententix,  ut 
qui  pauperes  simt,  in  hac  vita  propler  rcgnum  coe* 
lorum  usque  ad  finem  vitx  perseverantes  sint^  et 
accipiant  regnum  pro  quo  laboraverunt  hic.  Bapti- 


voluit  vis  Spirilus  saucti  in  perpetuum  consumcre. 
Vis  enim  iguis  unam  materiam  consumit,  et  alte- 
ram  reficit  et  fovei :  ligna  consuniit ;  et  malcriam 
nostri  corporis  reficit.  Ita  et  ignis  Spirilus  saiicrt 
rubiginem  pcccatorum  consumit,  et  animam  no- 
slram  calefacit  ad  amorcm  Dei  et  proximi.  liti  duo 
eflectus  sunt  duo  denarii,  quos  Dominus  dcdit  sta- 
bulario  juxla  Lucam  Evangelistam  allera  die,  i  I 
est,  secunda  die,  poslquam  alligavit  vulnera  scnil- 
vivi  quasi  secundo  die  post  baplismum.  Bene  diro 
sunt,  qui  significant  ordinem  dilecUonis,  quia  Dcuni 
non  potest  diligere,  qui  non  diligit  proximum  :  nc- 
que  rectc  diligit  proximum :  qui  non  eum  propier 


smns  Neophytorum  quamvis  in  sabbato  agitur,  ad  B  Deum  diligit.    Sicut  in  bapiismate  confonnamur 


iilum  bapUsnram  pertinet»  quem  apostoli  acceperunt 
in  die  Pentecostes»  cujus  octavus  dies,  est  dies  Do- 
minica  sequens,  quam  solemus  appellare  octavas 
Pentecostes.  Istae  sunt  feris  quas  beatus  Augustinus 
memorat  snperius  octavarum  feriarum  regeneraU 
hominis.  Hoc  est  inler  nostrum  baptisma,  et  aposto* 
lorum,  quod  illi  primo  aqua  baptizati  sunt,  deiode 
acceperunt  semel  per  insufllationem  Cbristi  Spiri- 
tum  sanctum  adhuc  in  terra  Christo  sistente,  postre- 
mo  de  ccelo  in  die  Pentecostes.  Nos  vero  prxsente 
episcopo  simul  baptizamur,  et  per  impositionem 
manus  cpiscopi  Spiritum  sanctum  accipimus.  Imi- 
tando  ChrisU  mortem  et  ejus  resurrectionem,  debe- 
mus  consummationem  nostri  bnpUsmaUs  in  die  Do- 


Chrisli  morli  et  sepuUurae,  ita  in  accepiione  Spirilns 
sancU  spiritui  vivificanti ,  qni  operatur  in  nobis  re* 
ctnm  ordinem  dilecUonis.  Propier  mortem  ChrisU, 
qux  memoratur  hora  nona  esse  peracta,  hora  nona 
bapUzantur,  qui  in  ChrisU  morte  baptizantur  pni- 
ptcrque  mysterium  consepulturae  ChrisU,  qu«  re- 
colitur  in  sabbato  baptizatur  Cbristi  corpos  in  sab- 
bato,  ut  post  banc  sepulluram  ia  die  Dominica  re- 
surgat.  IniUum  enim  resurrectionis  a  Dominica  dii* 
deberaos  edebrare.  Sit  illa  Dominica  dies  iuiUum 
novi  hominis,  qui  resurrexil  a  mortois  :  et  iterum 
sepukura  ejus,  quando  anima  Iransit  in  requiem 
sine  corpore  in  sabbato  die,  quando  vesUmenta  imi- 
tantur  bapUzatorum  :   et  recepUo  eorum  corporuin 


niinica   cogiUre,  ne  prajcedant  membra  caput.  Et  C  celebratur  in  octavis  Pentecosles.  Vel  ideo  celebre 


secundum  modum  primitivx  Ecclesi»  donaiionem 
Spiritus  sancU  in  eadem  die  hora  terUa.  Quarovis 
non  eisilem  diebus  vel  horis  propter  aliqoas  occasio- 
ncs  flucluantis  mundi  celebretur  aliquando  bapti- 
snius  vcl  imposilio  manus,  tamen  propter  sacramen- 
tum  quod  in  se  continet,  eisdem  diebus  et  horis  de- 
putnntur.  Si  enim  propterea  acceperunt  apostoli 
Spirilum  sanctu.n  hora  terUa,  quia  fidejn  sanctae 
Trinitatis  praedicaturi  erant,  volvamus  et  nos  in 
mente  eadera  hora  percepissc  eumdem  Spiritum,  in 
quocopulatur  Trinitas  quse  monstrat  eamdem  Trini- 
tatem.  Propius  pertinet  nostrum  bapUsma  aliquo 
modo  ad  bapUsmum  apostolorum,  quam  ad  bapti- 


tur  octava  Pentecostes,  quia  sepUformis  spiritus 
opus  tunc  perficitur,  quando  perfectum  honiinem 
monstrat,  de  qoo  dicebal  Aposlolus  :  Si  quis  auteiii 
in  verbo  non  oflendit,  hic  perfectus  est  vir.  Cele- 
bretur  per  scptem  dies  opus  septiformis  splritus,  ct 
in  octava  die  consummatio,  et  dedaratio,  atqiieglo- 
rificatio  ejusdem  operis.  Quod  si  ita  cst,  merito 
eamdem  glorificaUonein  in  no&tris  officiis  recoJli 
octava  diea,  qnae  redit  ad  capul,  quaro  et  prima 
dies.  Itaque  sicul  celebravimus  mjgestatero  Spiritus 
sancli  in  Pentecoste,  celebramus  et  in  octavis  ejus- 
dem  festivitaUs  quateous  ssepissime  recolendo  ojus 
dooa,  digiielur  ejus  charitas  seprofusius  infundere 


smumChrisU.  Non  propter  sua  abluenda  pcc^ata      cordibus  nostris,  usque  dum,  secundum  Evangcli- 

hnntiTatiic  nct    nhriclMC     ca/1    niv^ntAr  r/^i.mnm  nt^ni_  " A-i- ..   r : t ^^_«^^«...  :^  ^...^ 


baptizatus  est  Christus,  sed  proptcr  forniam  mem 
brorum  suorum»  quia  esse  in  futuro  polcrant  aliqui, 
qui  sibi  placerenl  dc  sua  iunoccntia,  et  cogitarent 
non  sibi  esse  occessarium  bapiisma  :  ac  ideo  pne- 
oessit  ChrisU  bapiismus,  qui  sine  peccalo  fuit,  ut 
nemo  deceptus  per  stullam  sccuritatcm,  pcrirel  sine 
bapUsroo.  Non  propterea  advenit  Spiriius  sanclus  in 
colnmbse  spede  soper  Chrisii  bapUsnium,  ut  darel 
lunc  ei  donum,  quod  non  habebat;  sed  ut  nobis  no- 
stro  in  bapUsmate  suam  pResenUam  moostraret 
adesse,  et  per  columbae  simplicitatero  deroonstrarel 
ChrisU  simplicitatem  et  puritatem.  Apostoli  pro- 
ptcrr^a  bnpiizati  sunt,  ut  pcccata  eorum  delerentur 
iu  baptisino,  slcut  et  nostra  delentur ;  et  idco  venit 


cum  sensum  Iria  sata  farinae  fermententur  in  onum, 
el  toluin  quod  cogitamus,  aut  inteUigimus,  aut  vivi- 
mus  ad  ejus  dileclionem  referatur.  lo  conimemora- 
tione  harum  triummensuraruro  faringe,  caulamus  in 
eadem  nocte  tres  psalmos  in  noctumis,  el  usque  ad 
finem  diei  pnesenUs  DonDinici  AUeluia  cantamus< 
Sic  enim  celebraiur  asclorilate  divioae  legis  festivi- 
tas  a  vespera  usque  ad  vesperam,  id  est  a  solis  oe« 
cubitu  usque  ad  solis  oceubitum. 

CAPUT  XXX. 

De  adventu  DominU 

Scripsunus  in  superioribus  libellis,  in  quinta  heln 

domada  acquarta  antc  naUvitateiu  Domini,  inchoaii 

pra^parationcm  aJventus  Domiin  :  iu  quinta  hebiio 


J2f0 


AMALARH  PUESBVTEni  METENSIS 


4^iO 


niada  proplcr  qoinqiie  sctalcs  muiiJi,  iii  quibns  ftio-  A  gruin  rciiuniianl,  eJ  qoattior  snnt  mlllia,   el  stplcin 


rnnl  lalcs  clccli ,  qui  crciiidcrunl,  cl  sp«»ravcninl 
ct  dilcxerunl  advcalum  Domini ;  in  quarla  propter 
qualuor  ordincs  librorum  scilicel  legis,  psalinonim, 
prophclanim,  el  inilium  Evangclii.  Qnamvis  liber 
Mcysis  narrct  cleclos  viros  exi>lil*sse  in  pnnia  else- 
runJa  ct  lcrlia  a?l;ae  mundi,  lamcn  eo  lempore  scri- 
psil  ilhim  Moyscstotiim,  in  qno  dopulatur  logislalio. 
A.ldidimus  eliam  allerum  sens.im  posse  iniliari  ad- 
vei:lum  Dommi  in  quinla  seti  quarin  licbJomada, 
s<*quendo  auciorcs  Lcclionarii  cl  Antipbonarii ,  ac 
Missalis,  cujns  auclorem  credimus  esse  bealum  pa- 
pam  Gregorium.  Qjre  ulraqjie  lenip:>ra  inlimant  no- 
bis  ralioniibilem  prajparalioncm  propter  quinqiie 
bensus  honiinis,  qui  insunl  corpori  noslro,  ci  qua- 


panibus  rcrerii,  boc  esl ,  Evangelica  rerectione  sot»- 
iimcs,  ei  spirilali  sunt  gralia  docti :  cujus  signili- 
candiB  dislanrui!  causa  mystice  reor  in  tiitroiln  qui^ 
dcm  tabernaculi  quinque  colnmnas  deaurafas  ,  anU; 
oraculuin  vero.  iJ  est,  sancta  sanctonim,  qaatoor 
fieri  jussas  :  qula  videlicet  incipientes  per  legcm  ra- 
stigantur,  iie  psccent ;  perfecii  aotem ,  per  graita  rt 
ul  devolius  Deo  vivant,  admonenlur.  Typice  p<»r 
cantum  qui  renovatur  in  quarta  bebdomada  antc 
nativitalem  Domini  gaudium  mcntium  pcrrcctoruui 
intelligimus.'  Si  per  quinque  hebdomadas  ilH  inlcl- 
liguntur,  qui  adbuc  per  poenitcntiam  deplorant  rc- 
cenlia  pcccata,  inerilo  per  quatuor  bcbdomadas  eos 
intelligiinus  qui  giudio  spiritali  proficinnt  de  virtiit-r 


tijor  rl  'menia  quibus  coiistat  corpus  noslrum  :  at  "  »"  virtuiem,  iii  qua  videbitur  Dcus  dconira  in  Sio:i 


nunc  terliuin  intellectum  adJi.r.us,  qni  iion  miMUS 
cunvenit  prneparalioni  aJvcnlus  Doinini.  Dicimus 
dnos  ordines  esse  justorum  in  Ecclesia  nostra,  q^i 
sUidenl  se  priTparare  ad  rccipien:!uni  Dominuni  ven- 
lurum.  Unus  ordo  in  SKCulari  convei-salionc  sUu!et, 
aller  in  spiritali.  De  ordinc  sxcularium  possumus 
inicliigere,  quod  leclio  dicit  in  quinta  bebdomada 
anle  nalivilaiem  Domini.  Propler  hoc  dif^s  veniunt, 
dicil  Dominus  et  non  diccnt  ullra,  vivil  Dominus 
qHi  eduxil  filios  Isracl  de  terra  iEgypti :  seJ,  Vivil 
DomiiiuSf  qui  eduxil  et  adduxU  semen  domus  Urnel 
de  ierra  AquHonis,  f  Adduxil  Dominus  filios  Israel 
c'<5  lerra  Aquilonis,   quaudo  dc  Babylonia  reversi 


Isti  duo  ordincs  fuerunt  in  Veleri  Testamento, 
isti  sunt  moJo.  Renovalio  cantus  significat  gas- 
dium  eleclorum ,  qut  plurimum  gaudent  in  ad- 
vcntu  dilecti  Domini.  Ad  eos  dicit  versus,  quJ  can:- 
lur  in  vesperlinali  olficio  :  Rorate,  cosii^  desuper  a 
nnhes  pluant  justum  :  nperiatur  terra,  cl  gernji.irt 
salvatorem.  Ipsi  perfecti  sunt  coeli,  ipsi  sunt  nubcN. 
ipsi  sublilia  annuntiant  instar  i-oris  de  Incarnatione 
Domini,  quanlo  exponunt,  Verbum  caro  factum  ejf, 
et  habitavlt  in  uobis.  Ipsi  pluunt  grossiora,  qiianJo 
nan-an^,  qaomolo  Josoph  desponsavit  Mariain  ct 
Christus  natus  est  in  Cethleem  et  inventus  est  ifi 
prajsepio,  elc,  talia.  Apcrta  cst  terra,  utenissci!!- 


s:int  ia  Jad:cam  :  Sed  melius  adducit  nostros  bonos      cct  sancJrc  Mariai  virginis  sine  damno  virginilatis 


sjcculares  Domimis  ad  Juda^am,  id  esl,  ad  veram 
co;jrc>ssioneni  de  confusione  Babyloniae,  quando  eoa 
libcrat  de  potestate  diaboli  et  de  corpore  ejus.  IIoc 
fit  per  biq^lismnm,  quem  habcnt  sxculares  fi  Jcles  et 
sptritales  communcm.  Qui  in  aninio  patiuntur  Aqui- 
lunis  rigiditatein,  membra  diaboli  sunt.  Quanto  pe- 
jor  csl  diabolus  totas  cuin  capite  in  suo  corpore, 
quam  unum  meinbrum  ejus,  tanto  mclius  nos  libe- 
rati  sumus  a  diaboli  potestaie,  quam  essent  filii  Is- 
rad  a  rcgibus  Chaldaeorum.  De  ipsis  safcularibus 
mcmurat  Evangelium,  quod  in  quinta  memorata 
bebdomada  legttur.  Narrat  enlm  quinque  miliia  ho- 
iniiium  Dominnm  pavisse  ex  nuinque  paiiibus.  Quod 
ila  BeJa  exponit  in  Evangelio  super  Luc;im  :  Erant 


ct  prolulit  germcn  lolius  mundi  odoris ,  qui  bonus 
oJor  redolet  pcr  universum  inundum.  Al  nonc  mulLi 
cor  Ja  fidcliuin  ad  vocem  prxJicatorum  calefiunt,  et 
gcrmin.int  fldcm  rcctam  in  Christo  profenint  gau- 
dium,  pacem,  longanimilatcm,  et  cxtera  germina, 
quse  fecun.-^at  Spiritus  sanclus.  Alier  vei*sus  in  fna- 
tutinali  officio  dicit :  Vox  clamantis  in  dessrto^  pa- 
r,ite  riam  Domino,  rectcs  fucite  semitas  ejus ;  quoJ 
csl  dicere  :  Et  bona  opera  salagitc,  el  cogilaiionos 
pias.  Hoc  minisleriiim,  quod  pnedicalores  debei.i 
satagere  in  diebus  advenius  Doinini,  memorali  vcr- 
sus  rccobint.  Qaamvis  clim  gaudio  boni  servi  spo- 
clcnl  advenlum  Domini  sui  ;  lamen  maximuni  gaii- 
dium  rccolunt  in  pncsentia  cjiis.  IJcirco  aliqua  d*? 


autein  fere  viri  quinque  millia,  quia  quinquc  sint  j^  nostro  officio  rescrvamus  usquc  ad  prxsentiam  naii- 


exlerioris  hominis  scnsus.  Quinque  inillia  viri  Do- 
minuin  secuti  designant  eos,  qui  sa^culari  adhuc  ha- 
bilu  posili,  exlerioribtts  qnx  possideiit ,  bene  uli  iio- 
\crunt.  Qui  recte  quinque  panibus  alunlnr,  quia 
tales  necesse  est  lcgalibus  adhiic  prxceptis  instituti. 
7  Ofljcia  cantomin  el  Presbylerorum  quas  celebran- 
tur  in  sacrainenlario  ,  et  liabent  inilium  in  quarta 
bcbdomada  anle  nativitatem  D^mini  spiritnles  per 
qualuor  Evangelia  ad  potiorem  perfectionem  exci- 
tanl.  Unde  dicil  Epistola,  qux  coJcm  dic  lcgilur. 
Scientcs  quia  hora  est  jam  nos  de  soinno  surg.Mv  : 
5unc  autem  propior  est  nostra  salus ,  quain  cum 
crcdidimus.  De  eisdem  spiritalibus  dicit  inemoratns 
Bcda  in  rocmorato  libro.  Nam  qui  mando  ad  inlc- 


vitatis  Domini,  hoc  cst  Gloria  in  exceUis  Deo^  ct 
tlarum  vcstimcnlum  Dalmaticaruro  •  si  forle  nnnc 
iia  agitur,  ut  vidi  actitari  in  aliqnibus  locis.  Prc- 
paralionem  nobis  ncccssariatn  insiiiual  Paulns  apn- 
stolus  in  roemorata  cpistola,  qujc  lcgitur  qoana 
hebdomada  anle  nativitalem  Domini.  Nox,  inqui«^ns. 
prxcessit,  dies  aulem  appropinqiravit.  Abjiciainui 
ergo  opera  tenebrarum,  ct  induarour  arma  lucis, 
sicnl  in  die  honesie  ambulemus ,  non  in  cominessa- 
tionibus ;  ct  cbrietallbus ,  non  In  cubilibus  et  imp!:- 
dicitiis,  non  in  contcntionc  ct  xmulatione :  sed  iii- 
dtiimini  Dominum  Jesum  Chrislum  ?  Sicut  per  pla- 
res  el  frcqueniiores  nuntios  moretur  niagis  ac  ui> 
gis  animus  subditi   ad  soiricitadioem  susciptcudi 


litl 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFICllS  IJBRI  IV.  --  L13.  IV. 


!>2i 


prxlalum  :  ila  rc^iovarione  caiUus  movcmur  magis  A  nir,  i'l  est,  ul  m(^ns  circiimcisa  esset  ab  omni  c(ij;i 


•tc  magis  aJ  cuiam  nosirje  prj^parationis  in  suscc- 
|,iionem  Domini.  Ideo  octo  dies  ante  ISati\itaiom 
Domini  renovantur  fcrme  tota  note  rcsponsorii  el 
antipbonas,  uJ  per  boc  frequenlius  no»  excitemur 
ad  purgandas  omnes  quisquilias  turpium  cogitatio- 
niiro  ac  errenarum,  ct  dignum  baDitaculum,  oma- 
liini  videlioel  piis  cogitationibus ,  paremiis  regi  re- 
l$um  et  Domino  domtnantium. 

CAPUT  XXXI. 

De  nativUate  Domini. 

(Vi  nihis  cuin  esset  unigcnilus  filins  voluil  sihi 
fralrcs  aiJjiingere.  Descendit  ad  Inimnmiin  gcnus, 
ol  assmnpsit  hominem,  nl  faceret  silu  fr:itres,  nul- 
liiin  (lospiciens  in  fralcrno  loco 
cognovil  obe.lienlem  in  mandalis  pr;cceploruin  suo- 
nim.  tll  sxpe  diclum  est,  lempus  pra^senlis  saBculi 
Irihus  lemporihus  dislinguitur,  vi.lclicct  naturalis 
I«'gis  ,  cl  legis  lillera),  et  Novi  Tcsiamcnli ,  Prae- 
cipui  viri  nalurali  lege  exstilcrunt  tres,  A!)raham, 
Isnac  et  Jacob.  Quanquam  mulli  forcnt  siinilcs  ill:s, 
lamen  coruin  sc  esse  Deum  speciaiiler  Deus  idem 
Ra^pissimc  mcinorat  pcr  Scripturam,  dice:;S  :  Ego 
»tnn  Deus  Abrahamy  ct  Deus  haac,  et  Deus  Jacob. 
Islls  tribus  Ircs  psalmos  prinia^  pcrioch-jc  nocturna- 
lis  odlcii  deputamus :  proccipue  cum  hi  tres  primi 
pouantur  in  gcnealogia  Chrisli,  el  per  hos  ad  me- 
inoriam  reJucimus  oinnes  eleclos  patrcs,  qui  in  na- 
lurali  lege  fuerunt,  el  per  Chrisli  advenlum  sociati 


tatione  carnali,  quamvis  sit  et  ipsa  figura  futui-orutn 
virorum.  Christus  per  haptismuro  restltuit  in  generc 
humano  canidem  innocenliam,  ideoquc  octava  die 
id  est,  Doininica  ci  baptismo  resurreclio  recolilur, 
IIoc  est  inter  istos,  qui  primi  innocentiam  hominis 
iinitantur,  et  illos  qni  in  Veteri  Testamento  erant, 
quod  quamvis  illi  jiisli  essent  tamen  detinebantur 
iufra  ciaustra  ioferni  anle  Chrisli  adventum  :  isti 
penelrant  regiia  coelorum.  Et  quoniam  ad  meiiorem 
slatum  vult,  nos  Uedcmptor  noslcr  perducere,  quiini 
haberet  primus  Adain ,  adliuc  exspeclaliir  ociava 
dies,  quxcrit  in  resurrectione  corporuin.  Primus 
Adam  ita  erat  innocens,  ut  posset  pcccare,  si  veliei . 
Et  nos  ita  accipinius  innocentiam  pcr  baptismum, 
suscipere,  qnem  p  ^^  possimus  pcciare,  et  possimus  velle,  scd  posl 
receptionem  corponiin  nerao  potcrit ,  ucmo  volet 
pcccare.  Igitur  quia  ad  hoc  inbtitutx  sunt  oclavic, 
ul  redeantad  primuin,  oportet  consiilcrare  qui  j  iii 
octavis  Domini  rcJcat  ad  priiijum  diem  naiivliatis. 
Prjmo  die  nstivitalis  cxivit  de  utero  virginis,  et  in- 
ventus  est  in  prxsepio  pannis  involutus  :  Nunquid 
octava  die  exivit  iternm  de  ntero  virginis  ct  invcn- 
tus  esl  iii  prccsepio  et  cclebrata  sur.l  ea  qiias  de  an- 
gcloruin,  atfali  leguntur  prima  die  acla?  Possumus 
tamen  invcnire,  in  quo  congruenter  octava  dics 
congruat  priinoi.  Duas  causas  intelligimus  in  Cbristt 
naiivitaic  :  sciiicet  primam,  Cbristum  advenisse  ad 
homi:ics  :  secundam ,  homines  venissc  ad  Cbristum. 
De  qua  re  dicit  Augustinus  in  libro  primo  de  do« 


sunt  choro  sanclorum  Angclorum,  ut  sicul  angcli  c  ctrina  Chrisliana  :  Non  enim  ad  cum,  qui  ubiquo 


6ancl:c  Trinilati  congaudent,  ita  ct  illi  congaudeant. 
Seciinda  periocha  recolit  eos,  quos  sibi  Christus  fra- 
ires  focilex  legc  Mosaica  ,  qui  exerccbantur  pcr  le- 
gem  et  psalmos  et  prophctas.  Eos  nihilominus  per- 
duxit  aJ  societatem  sanctorum  angeiorum,  ut  ct 
illi  congaudoant  sanctx  Trinitati.  Adscivit  sibi 
eliam  fratres  in  Nuvo  Tostamento  per  primiJ- 
vain  Ecclesiam,  ct  per  gcntiUtatis  obeJientiam,  ct 
JuJaicam  recogniiioncm.  Quoniam  istos  plus  hono- 
ravit  suus  adventus,  quam  prxcedentes  Palres,  ita 
nt  si  digni  habeantur,  quando  transcunt  de  mundo, 
illico  transferantur  in  ccelum,  el  conjungantursocie- 
tati  sanctorum  angclorum,  quod  longo  tcmpore  ex- 
upeclaverunt  palres  murmurantcs  infra  clausira  in- 


pnsscns  csl,  locis  movctur,  sed  bono  siudio  boni^ 
(]ue  moribus.  Quod  non  possurous»  nisi  ipsa  Siqiieii- 
tia  lantiis  etiam  nostrae  inflrroitati  congruere  dig«!a- 
relur,  ut  vivendi  nobis  praeberet  exemplum.  Non 
cnim  aliter,  quam  in  homine,  quoniam  et  nos  honii- 
ncs  sumus.  Sed  quia  nos  cum  ad  illam  vcnimus,  sa- 
pientcr  facimus,  ipsa  cum  ad  nos  Tenit,  ab  homini- 
bus  supcrbis  quasi  stulte  fecisse  pntata  esl.  £t  quo- 
niam  nos  cum  ad  illam  venlmus,  convalescimus. 
ipsa  cura  ad  r.os  venit,  quasi  inlirma  exisiimata  cst. 
Sed  quod  stultum  est  Dei,  sapientius  est  hominibus  : 
et  qnod  infirmum  est  Dei,  fortius  est,  quam  homi- 
nis.  Cum  ergo  ipsa  sit  patria,  viam  se  quoqu6  iio- 
bis  fecit  ad  patriam.   Etcum  sanoet  purointciiori 


ferni,  i.Ieo  in  illis  anliphonis,  qux  eos  recolunt.  Al-  D  ^^^^  ^,^        ^^  ^^^^  ^^^  q^j  ^„,„^  j„„^ 


leluia  celebratur,  sicuti  est  :  Ipse  invocavit  me,  Al- 
lehiia  ;ct  ileruin,  Notum  fecH  Dominus  *,  Atlcluia, 

CAPCT  XXXII. 

De  octavis  in  Nativitate  Dotninl, 
Oclavae  ideo  ceiebrantor,  quia  primis  diebns  ron- 
currunt,  sicut  unus  Dominicus  dies  ad  ulleruu},  qui 
codein  ritu  celebrantur.  Quando  seipieutiu  bona 
(tpera  ad  prinia  recutTunt,  aliquo  mo!o  ociavas 
rxcrccmus.  Tanla  miseria  fuit  in  hoininibus  ante 
tUtristi  adventum,  ut  iiemo  ad  eamdem  innoccntiam 
pcrvcniret,  quam  habuil  primus  homo  ante(|iiam 
|)cccarct.  Nam  ct  circurocisio,  qux  octiiva  die  c&- 
lcJ  ratar,  in  rccorLfatione  pvimx  umoccniia'  ageba- 


infii-mum  immundumque  habent,  oculis  etiam  car- 
nois  apparero  dignala  est.  Qnia  enim  in  sapientia 
Dei  non  poterat  mundns  per  sapientiam  cognosc.  ro 
Dcum,  piacuitDco  per  slultitiam  prsedicalionis  s:il- 
vos  f;icere  crcdentes.  Non  igitiir  i^er  locorum  spa- 
tia  veniendo,  scd  in  carne  mortati  mortalibus  ap-- 
parendo,  venisse  a;l  nos  dicitur.  liluc  ergo  vcnit 
ubi  erat  :  quia  in  hoc  mundo  erat  et  mundtra 
per  eum  factus  esty  Chrisli  adventum  ad  homincs 
colimus  in  dic  nativilalis  ejus  :  hominum  ad 
ventum  ad  Christum ,  colimus  in  octavis  ejiis» 
Quod  facile  dignoscitur  ex  anliphonis  qua*  cantan- 
tar  iD  matutinali  oilicio.  Prima  antiphana  in  ivati\i- 


1225  AMALAUIl  PRESBYTERI  METENSIS  «i* 

tate  Domini,  GenuH  puerpera  regem,  de  pura  nalivi-  A  «e  abunde  facil  sccarum  locubrtUo  sanclonim  io- 
lale  Domini  narrat ;  prima  in  octavis  Domini,  dicil,      terprelum. 


0  admirabiie  commercium.  Quando  dicit,  comifurr- 
ciMm,  ostendit  aliud  dari,  el  alind  accipi.  Dedit 
Chrislus  suam  deitalcm,  et  accepit  noslram  huma- 
nitatem.  Qnod  dedit  colimus  in  nalivilatc  ejus ; 
et  quod  accepit,  in  octavis.  Membra  juncta  capiti 
congralulantur  in  praesenti  festivilale.  De  sequenti- 
bus  antiphonis  si  qnis  considcrare  volueril,  polesl 
cognoscere  quod  antiphon»  de  nativitate  Domini 
suam  nalivitalem  specialitcr  monslranl,  cl  de  oc- 
tivis  Domini,  mcmhrorum  suorum  copulationem. 
In  anliphona,  Quando  natus  «,  ex  persona  homi- 
nis  Dominus  appellatur ;  et  in  novissimo  homo  lo- 
qniturad  Deum,  Te  laudemus  Deue  nosler.  Tcrtia, 


CAPUT  XXXlil. 
De  Theophania  et  *TirsvT«« 
Unum  omitlimus  in  Theopbania  ex  his  qam  cde- 
bramus  in  nativitate  Domini,  id  est,  invitalorion. 
Ssppe  dictom  est  quod  instilutor  officii,  in  quaDtom 
potoit^  actionem  omnem  iUius  temporis  qoando  ilhi 
agebantur  quae  recolimos  in  usiuto  oflicio,  voloit 
ad  memoriam  nobis  reducere.  Igiior  quia  voiuii  in 
islo  distinguere  nostram  lionam  invitationem,  qna 
Invitantur  et  excitantur  fldeles  ad  Deum  deprecan* 
dnm,  ab  invilalione  Herodis,  qui  propterea  congre- 
gavit  scribas  ei  principes  Judseorum,  ut  sciret  ubl 
Christus  nasceretur,  quem  cogilahat  interiicere,  in- 


Rubum  quem  viderat  Moyses,  sic  loquitur  ex  per-  B  vitalorium  offlcii  pracsentis  omisit.  Praescns  officium 


sona  membrorum  ad  Dei  genitriccm,  intercede  pro 
nobis.  Quarta  habet  iterum  in  fine,  Te  laudamns, 
Deus  noster.  Quinla  lenet  verba  Joannis  Baptists 
qoibus  demonstravit  uliliutem  nostram,  quae  data 
est  nohls  ex  adventu  Christi,  dicentis  :  Eece  Agnus 
Dei,  ecce  qui  loHit  peeeata  mundi.  Antiphona  quae 
In  Evangelio  dicitur,  et  Domini  praesentiam  ad  ho- 
mlnes  monstrat,  et  hominls  assomptionem  ad  eom. 
Sic  enim  dicit :  Mirabile  mysterlum  dectaratur,  ho- 
die  innomntur  naturm.  Quomodo  innovantur  na- 
turse  Gregorius  Nazianzenus  manifestat  in  libro  de 
secundis  Epiphaniis,  dicens :  Quid  de  nobis  agitur, 
vcl  pro  nobis  ?  Nova  qoaedaro  et  inaodita  efficilur 
permuuuio  nalurarum,  ct  Deos  homo  fit.  Et  paulo 


nocturnale  certat  intimare  tria  insignia  nobis  ma- 
nifestata  per  adventum  Christi,  id  est,  adventom 
Magoruro,  et  baptismum  Cbristi,  el  miraculuro  ex 
aqua  factum  a  Chrislo.  De  secundo  ei  tertio  som- 
matim  memoratur  in  tertia  noctoma,  et  m  anlipho* 
na,  Hodie  eoelesti  sponso  juncta  est  Ecclesia.  Aperle 
vero  et  plene  de  adventu  Magorum  canit  in  doabos 
soperioribus  nocturnis.  Nam  et  hoc  videtor  ordini 
potissimnm  congniere  caeterorum  officiorom.  Ve- 
rom  officiom  qood  in  nocte  nativitatis  ejus  canltor, 
de  infanlia  ejus  resonat.  Memoria  quae  recolit  |ier 
officia  cantorum  de  octavis  Domini  et  circumcisione 
(jus,  et  scintillas  mittit  de  infantia,  similtqoe  modo 
quod  agitur  in  «TTrayrii.  Idcirco  congruebat  ul  pnc- 


post  :  Dci  Filius  caepit  esse  filius  hominis,  non  C  sens  offlcium  plurimum  illa  tangeret  quae  circa  in- 

coQvcrsus  ex  eo  quod  erat,  sed  assumens  quod  non 

erai,  ui  capi  posait  qoi  capi  non  poterat,  et  per 

mediantem  carncm  sicut  velamine  qoodam  inter* 

posilo,  alloqui  nos  possit.  Qnoniam  qui*Jcm  ferre 

sinceram  divlnilalis  ejus  naturam  non  erat  corru- 

plilnlis  hnjtts  nostrae  fragilisqne  nators,  idcirco  crgo 

incommixta  miscentur,  et  non  solum  nativitati  no- 

strae  Deus  vei  cjmi  snperaa  mens,  vei  tempori  il- 

lud  quod  anie  omne  tempus  est,  verum  eliam  vii^- 

nitali  partus  impooitur,  et  impassibiii  passio  con- 

iHiiatur  et  immorUli  mortis  poculum  propinalur. 

Sequitur  in  anliphona  :  id  quod  (uit,  permansit ;  hoc 

031,  verbum  qnod  se  nobis  voloil  demonslrare  per 

matcriam  carnis,  ut  fuit  incommutabiie  ittmen  et 


fantiam  ejus  gesla  sunt.  Nec  non  et  apostolici  viri 
satagebant  baptismum  generabm  traiisferre  de  pnc- 
senti  festivitate  in  festivitatem  Paschx  et  Penteco- 
stes ;  quem  propterea  multi  certabant  frcqoentarc 
in  ista  festiviiate,  quia  in  ipsa  a  muIUs  creditur 
Dominus  baptizatus  esse  a  Joanne.  Unde  potest  vi- 
dcri  ab  officio  praesentis  summatim  dicturo  esse  de 
baptismo  cjiis,  et  plene  de  adveutu  Magorum.  Ut 
ptenius  haec  clarescant,  insero  quod  S.  Leo  papa 
scripsit  de  memoratis  fesJvitalibus,  dicens  in  capi- 
tulo  octavo  Decretalium  :  Ordo  rerum  per  Jesum 
Chrislum  Dominum  nostrum  teroporaliter  gerenda- 
mm  in  incarnatione  Yerbi  sumpsil  exordium.  Uade 
aliud  tempus  est,  quo,  annuntiante  angdo,  beata 


Djus  xternus,  sic  permansit,  non  molaluro  in  ali-  ^  virgo  Maria  fecundandam  se  per  Spiritum  saoctom 


quam  creaturam.  Sequitur.  Et  guod  non  erat,  a<- 
sumpsit.  His  verbis  monstratnr  assumptio  hominis : 
quoniam  Christus  bominem  dignatos  est  assomere 
in  unam  eamdemqoe  personam  Dei,  merito  memluii 
capitis  dicontor  transisse  in  Deuro.  Dnde Aiigastinos 
la  serinone  vleesimo  sexto  soper  Joannem  :  Quid 
esl  ergo  credere  in  eom?  Credendo  amare,  cre- 
dendo  diligere,  creJendo  In  eum  ire  et  cjus  mem- 
bris  incorporari.  Sequitur :  Non  commixlioaem  pas* 
sus,  neque  divisionem ;  scilicet  non  est  passus  iUam 
cominixiionem  quam  dicit  Sabcilius  in  unam  per- 
sonam  Palris  et  Fiiii,  neque  illam  divisioiiem 
qujm  Uatcrat  Arios.    Do  circumcisione    Domini 


credidit  et  concepit;  aliud  quo,  salva  iotegvita:e 
virginea,  puer  editus,  exsultanle  gaudio  cmlestiom 
roinislrorum,  pastoribus  indicatur;  aliud,  qoo  in- 
fans  circurociditur ;  aliod,  quo  hoslla  pro  eo  legalis 
blfertur ;  aliud,  cum  tres  Magi,  daritale  novi  siile- 
ris  inciuti,  in  Betblehem  ab  Oriente  perveaiosl,  ei 
adorani  parvulom,  mystlca  maoeram  oUaiiooe  ve- 
ncranlor.  Nec  iidem  sont  dies  qoibos  impio  He- 
rodi,  ordioata  divinitos  lo  iEgyptom  traosiaiione, 
sobtractus  est,  vel  quibos  ab  ^gjpte  in  Gaililaeamt 
mortoo  persecutore  vocatus  est.  Inler  bas  antem 
dispensationum  varieiales  aooedont  aogmenta  cor* 
porea.  Crcscit  Dominus,  sicot  evangelista  teslaittr, 


1225 


DE  ECCLESIASTICIS  OFFICHS  LIBRI  lY.  —  LIB.  IV 


IS36 


imrectibiis  et  stalis  gratiae.  Terlia  nocturna  prae-  A  stris  inferni,  et  perdacunt  usque  ad  visionem  Sftm- 


seotis  festiTitatis  recolit  tres  terminos  credentium, 
id  est,  popiili  Judatci  ante  receptionem  gentilium ; 
gentilis  populi  post  repulsionem  Judaicae  plebis, 
itenim  populi  Judaici  in  flnem  mundi.  In  prima 
.  jM>cUima  reoolitur  iuteUectus  Magonim,  qni  Cbri* 
stnm  inteUexerant  Deum  esse.  in  secunda  nocturna 
idem  inteliectus,  qui  conspicit  Christum  regeni  esse ; 
in  tertia,  qut  eonspicil  Christum  ad  hoc  Venisse, 
oX  doceret  bomines  suo  baptismo  necessarium  eis 
«sse  baplizari,  et  per  baptismum  mori  patri  dtahoio 
et  operibus  cjns,  et  pompis  ejus  :  in  baptismo  Chri- 
sti  mors  et  sepultura  ejus  recolitnr.  Hanc  terliam 
periocbam  recoiimns  oer  introitus  roissse  ab  oclans 
Theofibaaise  usque  in  Praesentationem  Domiui,  nisi 


pitema;  glorix.  Unde  versus  rcsponsorii  qui  canta- 
tur  in  hebdomada  ^TfravTi}  dicit :  QUoniam  (edifica' 
vit  Dominus  Sion,  ei  videbitur  in  gforia  $ua,  De 
qno  ita  Au^ustimts  in  tractatu  Psalmorura  :  at  vero 
cnm  venerit  jiidicare  cum  angelis  suis,  quando  con- 
gregabuntur  antc  eum  oranes  gentes.  Et  post  pauca : 
:£dificavit  Dominus  Ston  et  vidcbilur  in  gloria  stta, 
qut  In  ilhi  primo  \isus  est  in  inlirmitale  sna.  Ex  hoc 
versti  |iosst!mns  conjicere  inslitutorem  ofliciorum 
insinuare  volnisse  pra^sentalionem  Domini  in  templo 
excitare  nos  ad  pncsentationem  sibi  et  Patri.  Qtia- 
draginta  dies,  in  quibus  exspectatur  Domini  pi^ 
sentatio,  omnom  statum  sanctx  Ecdesiae  demon- 
strant  hic  in  praesenti  saeculo,  quandin  necesse  est 


/orte  ^uticipet  nos  tempus  Septuagesimse.  Primus  "  ei  per  quatuor  partes  mundi  satagere,  ut  impleat  de- 


lutroitus  est  post  octavas  Tbeophanise,  juxta  ordi- 
nem  Anliphonarii  nostri :  In  excelw  throno  vidi  se- 
dere  virum^  quem  adorat  multiludo  angeiorum,  Apo- 
stolorum  et  a^stoHcorum  virarum  esi  ista  visio, 
boG  est,  tit  mente  iiitelligant  eumdem  Dominnmv 
qui  a  Magis  adoratus  cst  quasi  infans,  et  cijus  pne- 
«entatio  isto  in  tempore  exspcctatur  usquc  ad  qua- 
dragesimam  diem  nativitatis  giibernare  virtutes 
ceelorom,  et  ab  his  «dorari.  Secundus  est,  Omnie 
serra  adovet  te^  Deue^  qui  pertinet  ad  mulUtndrnem 
credentium,  ut  quem  {>rimo  adoraverant  ires  Magt, 
poitea  adorent  omnes  cpedentes  ex  Asia,  et  Africa, 
€t  Eoropa.  Jam  circa  hebdemadam  in  qna  celebratur 
Praesentalio  Domini,  cantatnr,  Adorate  eum^  omnee 
angeli  ejus,  Unde  dicit  Apostohis,  ut  in  nomine  Je$n 
omne  genu  ftectalur^  cotiestium^  terrestrium,  et  in" 
fernorum,  Qued  ita  exponit  Ambrosius  in  Epistola 
«d  Pbilippeiises.  Uoc  enim  ilii  donaiur,  nt  omnes 
Ulud  adorent,  et  ut  omnes  Deum  confiieanttir  Je- 
sum  Christom  in  gloria  Dei  Pairie  eifectnm,  hoe 
cst,  taiero  potilum  gloriaro  qualem  ias  est  illtim  qtii 
sibi  patrem  ascribil  Deom,  potiri,  |»ropier  iUnm  co- 
polationem  quam  habet  ad  Unigenitom.  Et  post 
pauca  :  Culeslium  qnidem  invisibUium  v4rtutiim; 
£t  Pelriis  de  codein  FiJio  Dei  dicit :  Pi^fecttis,  in- 
quit,  in  c«elum  suhjeclis  sibi  angelis,  et  potestali- 
bus,  et  virttUibus.  Unde  Beda  in  tractatu  Epistolae 
cjusdem  Petri :  NuUi  dubivra  q«in  Fitio  Dei  semper 


C 


cem  praecepta  legis,  boc  est,  ut  juste  et  pie  vlvat  in 
hoc  sseculo  cxspectans  bcatam  spem,  quando  videai 
Dominum  in  gloria  sua  el  choros  angelorum  ad- 
oranies  Deum.Eamdem  perseveraniiam  in  l>ono  stti- 
dio  figurat  tunica  tulnris  quam  induit  Joseph  in  pra&- 
llguralionc  corporis  Christi,  et  nos  clerici  eam  por- 
tamos  sive  in  quotidiano  usn,  sive  in  ecclesiastico. 
Ex  ea  nempe  admoncnius  popolum  Dei  ul  usque  ad 
finem  mundi  satagat  se  opcrirebcnis  operlbns.  Unde 
Grcgorius  in  primo  libro  de  Morallbus  :  Nam  quid 
est  talaris  tunica,  nisi  actio  consummatal  Qiiasi 
enim  propensa  tunica  talum  corporis  operit,  cum 
bona  actio  ante  Dei  oculos  osque  ad  vitae  tcrminuni 
tegit.  Hoc  est  cereos  accensos  manibus  portare  in 
TTravTi},  quod  estinpraesentationesui  unumqucroque 
secinn  bahere  opera  sna,  in  qtiibus  c*anis  et  lucidiis 
appareat  in  coetu  sanctorum  angclorum,  in  quoniin 
commemoratione  cdebratur  in  noctnrnali  offlcio 
^ritKfn  novenarius  numerus.  Post  commemorata  oiTt- 
Ha,  venieute  Septuagesima,  routamus  cantum  keti- 
tiae  in  tribolationem,  ut  ex  eo  trahamus  ad  nosiram 
memoriain,  cui  aflectui  debilores  simus  ex  noslris 
meritis,  el  iit  c  ducatu  humiiitalis  perventamus  ad 
pnsstonem  Domini. 

CAPUT  XXXIV. 
Dc  octavis  Tfieopkama*, 
Natus  esl  Cbt^istus  ex  Maria  virginc  teniporallter, 
non  propter  se,  ut  tunc  inciperct  esse,  nuasi  non 


erant  angeli  e^  omnes  Pairis  cQeieslis  virtutes  ac  j)  antea  esset :  ante  omnia  tempora  fuit  curo  Patre, 


potestates  sul^ectas,  qoem  cum  Patre  et  Spiritu  san- 
cto  unuin  sine  initio  Deom  landant ,  trerotint ,  ad- 
orant.  Sed  necessario  adroonendum  beatns  Petras 
aestimavit,  quod  ossumpta  humanitas  in  tantam  sit 
gioriam  resurgendo  Bublimnta^  ut  incomparalrili  ctil- 
mine  omui  Angclicae  dignitatis  potentiae  prasferatur. 
Iste  itUroitos  ant  intra  se  habefTireevTQ,  aut  inttium 
possidet  infra  octo  dies  ejasdem  ^rtmz^,  nisi  per 
anticipationcm  Pascbo!  praecurrat  Scptuagcstma.  Mo- 
morati  introhus  beneficia  Christi  insinuant  pr»^stita 
nohis  ad  Iselificanda  corda  noslra.  Idcirco  nim 
duobus  cantamus  offertoria,  Jubiiaie,  L?ctnri  enim 
nos  oportet,  qnia  non  solum  de  inferno  inffriori 
heneficia  Christi  nos  liberant,  sed  *tiam  de  clati* 
Patrol.  CV. 


per  quem  hoec  omnia  lempora  creata  sunt;  sed  ul 
mentibus  no  iris  nova  lux  appareret,  per  qiiam  re- 
verteremnr  ad  Crcaforcm  nostrura,  qui  eramus  in 
tenebris.  Simili  modo  bapiizalus  esl,  non  qtiod 
rgiierit  baptistcrio,  ut  in  eo  ablucret  sua  peccaia» 
qua^  nulla  erant,  sed  ut  formam  daret  sux  Ecclciiisc, 
({uomodo  qnaercret  abliii  sua  peccata.  Undc  ipse  di- 
ct^bat  in  Evangclio  :  Sic  enim  decet  nos  imptere 
omnem  justitiam.  Mortuus  esl  Christus,  ut  suum 
corpus,  quod  esl  sancla  Ecclesia,  roorli  moi-erelur. 
Erat  prius  gcnus  bumaiium  Deo  niorluniu,  qtiiu 
morti  obodicbat;  vivciiauius  itiorii,  cum  ei  scme- 
banins;  morirnnr  morli,  cum  ei  rcniinliatnus.  Ut  aJ 
ir.cmoriam  rediicamus  qnod  Clirislus  propicrea  pas 

39 


mi 


AMALARn  PRESBYTERI  MET£NSiS 


il«d 


sus  fil  ut  iK»  moreremur  peccato,  in  quarta  feria  A  tatus  est  ia  templo  Chriiitus.  Ad  quod  iMiUtw 


anle  Ccenam  Domlni  et  nostm  moriificaiio  recoli- 
tur  in  aliquibus  ofBciis,  et  Domini  passio  legilur. 
Unde  diclum  est  In  jam  scripto  lil)eiio  de  quinta  va- 
rietate  :  Si  sequerentur  dics  post  sextam  feriam  in 
^uibus  oporteret  tristari,  forte  ociavas  passionis  Do- 
mini  celebrassemus,  hoc  esl,  per  celebrationero  offi- 
eii  ad  memoKiam  reduceremus  morti  obnixe  mori 
nos  debere.  Moritur  homo  luxuriae,  qui  castita- 
tem  servat ;  moritur  invidiae,  qui  castiute  poliet ; 
morltur  increduliiati,  eiyus  cor  fide  mundatur. 

In  duabus  lectionlbus  quae  leguntur  in  sexta  feria 
passionis  Doniini»  anlmadverlimus  duas  morles  in 
eodem  die  celebraUs.  Lectio  de  Exodo  Christi  mor' 
tem  manifesut;  de  Osee  vero,  membrorum  suorum, 


Bos  coareut*  ut  iafaates  nostri  qiiadragesiiiia  ^ 
nativiutis  su»  praesententur  in  templo. 

CAP13T  XXXV. 
De  natalUus  tancloniiii. 
Quse  sinl  naUUtia  saDctonim,  ex  uno  respoMorio 
qui  eanutur  in  festiviute  beati  Siepbani ,  oopie- 
soere  possunras.  Diclt  rasponsorius :  Hetienm  die 
natui  eet  Dominus  in  ternst  ut  Stephanus  nasee" 
retur  m  ctdis,  NaUlitia  sanctomm  nativlutes  e^ 
rum  roonstrant,  qnibus  nascuntur  in  soeieuten 
novem  ordinum  angeloram,  et  in  soeieUieiD  saii- 
ctoram  Patrum  naturalis  legls,  et  legis  littene,  et 
Novi  Testamenli.  Propter  gtorlam  Novi  Testaraeati 
conlinent  antiphon»  de  Urtia  periocha  Alleluia^  to- 


de  quibus  dieit  Paulus  :  Qut  autem  sunt  Christi,  B  |m|  ^^^^ .  Exaltabuniur  earmta  justi,  AUeiuia.  Lnx 

earnem  suam  crucilixerunt  cum  vitiis  et  concujns- 

eentiis.  Tractus  qui  sequitur  post  lectiones,  Qut 

habitat  in  adjutorio  AUissimi^  inforniat  omne  pne- 

sidium  quo  adjuvantur  a  Domino  sancti  in  cerlami- 

ne  positi.  Hunc  psalmum  congruit  poiissimuro  me- 

diUri  ,    cum  quis  periculis  apprupiuquat  et  cir- 

eumdatur  insidiis  aut  angustiis,  velul  bestia  muUis 

iaqueis  irrelita,  ut  possit  audtri  a  Domino  :  Invo- 

cabit  me,  et  ego  exaudiam  eum ;  cum  ipso  sum  in 

tribulaiione.  Idcirco  nunc  cantatur  ex  persona  mem- 

brorum,  quia  aifectum  iUorum  non  dedignatus  est 

Dominus  in  se  assumere.  CanUtur  et  per  singulas 

noctes  propter  tiraores  nocturnos,  vel  quia  somnus 

habet  imaginaUonem  roortis.  In  passione»  Salvato- 


wiaestjustOf  Aileluia.  Custodiebant  tesiimoma  ejms 
et  praeepta  ejus^  Allekna.  lo  festivlUtibas  qnas  re- 
colimus^  recolimus  per  novenarium  nuiDeraiiiy  sUb- 
les  oramust  recolendo  sanctam  soei^teni  uige- 
loram  et  Patrum  sanctoram,  qal  jam  sonl  lo  beUtia 

sempiterna. 

CAPUT  XXXVI. 
De  octawis  natalitiorum  sanetonm. 
Solemus  ocuvas  naUlitioram  aliqnoram  smcSo- 
nim  celebvare,  eoram  seliicel  quoniin  teiiviias 
apad  nos  darior  habeiur»  vduii  esl  iu  oeuvis  apo- 
sioioram  Pelri  ei  Pauli,  el  eaeleroram  s»icto*.m, 
quoram  eoasuetudo  diversaram  Eocleslaraiii  ocUvos 
ceiebrat.   Si  non  valemos  oronlam  saBdoreni  naU- 


ris  nostri  panes  inimiciliarum  raptus  esl,  ei  con-  G  iiUa  ceiebrare,  qoanto  minus  oeUvas  eoram  ?  Nob 

jnncti  sunt  duo  populi  in  uno  lapide  angulari,  quod 

non  poluit  fieri,  nisi  gentilitas  prius  moreretur  mor- 

U  vitiorum.  Quoniam  isUnonproposuimushic  inqui- 

rere,  sed  precamur  suppiices  ut  ab  eo  spiritu  in- 

serU  sini  qui  ubi  vult  spirat ;  nune  ad  proposi- 

tum  redeooduui  est.  In  Theophania  cekbramas  quo- 

luodo  Dominus  a  Magis  sit  inquisitus»  et  inventus, 

ac  adoratus;  quomodo  lasUti  sintconvivaeln  no- 

ptiis ;  quomodo  sil  bapUzatus.  Qu£  omnia  possi^ 

inus  dignoscere  ex  anUphonis  qme  canUntur  In  ma- 

tttUno.  In  oeuvis  ejus  cekbratur  res  pro  qua  Chri- 

stus  bapUzaUs  est,  boc  est,  noslram  iavacram,  per 

quod  nostra  peccau  ablountur,  quale  esl  iilud  de 

prima  anttphona  in  ocUvis  Theophani» :  Veterem 


est  nobis  disserendum  quse  Ecclesis  lilas  v^  illas 
colanl  ocUvas,  sed  quid  nobls  Innuanl  ipsae  oeUvc 
In  nataliUls  sancloraro  freqaenUmas  recepUoues 
lllas  in  quibus  animae  sancloram  recipionlur  quando 
exeunl  de  oorpore.  De  his  recepUoDibasdiciiAagasti- 
nus  iu  sermone  qoadrageslmo  sexlo  saper  Joanncm : 
Sicul  ergo  diversae  castodi»  agentiom  in  f  oflicta, 
sic  dlversae  custodlae  mortooram,  el  diversa  meriu 
resargenUam.  ReoepUs  est  panper,  reoeplas  esl  d^ 
ves;  sed  ille  io  siou  AbFahoe,  ille  ubi  siUrel  el  aqoae 
gutum  Don  inveniret.  Habeni  ergo  omnes  nnkam 
(ttl  ex  occasione  instraam  charluiem  veslram),  faa- 
benl  omnes  aaimae  cum  de  saeculo  exieruil,  dlversas 
recepliones  suas;  babent  gaodlam  bonae,  el 


^ — ^ ^—  r ,^ ,  „ , 

hominem  renovans  Salvator^  el  in  secunda  iTequi^  UrmenU.  Sed  eum  facu  faerit  resorrectio,  ei  bo- 


in  splriiu  et  igne  purificas  humana  contagia^  Id- 
ipsum  potcrit  reperire  diligens  inqulsitor  in  sequen- 
tibns.  Quia  duo  praecepU  suni  dilecUonis,  Dei  sci- 
licet  et  proximi,  sicut  honorando  bapUsmum  Chrlsii 
Dei  et  Salvatoris  nostri  celebravimus  in  Theophania, 
celebremus  et  nosiram  iniUatum  jam  in  capite  no- 
stro  in  ocUvis  Epipbaniae,  hpc  est,  ad  memoriam 
reducamus  qua  de  causa  Christus  IiapUzatus  sit, 
sciiicet  quia  neeesse  erat  ut  bapUzaremur.  El  quid 
proslt  baptlsmns  antlphonae  monstrant  iii  ocUvis 
Theophaniae.  Unde  dicit  uiia  ex  illls  :  Baptisato  Do- 
minOf  faeta  est  peeeatorum  nostrorum  remissio.  'ICvk^ 
t«  non  liabct  ocUvas,  quoniam  legaliier  prxsen- 


Doram  gaodiaro  amplius  erii,  et  maloram  tonDenu 
graviora,  quanJo  cam  corpore  lorqudHiotttr.  Re* 
oepli  sont  in  pace  saneU  pairiarehae,  propfaelae,  apo 
stoli,  martyres,  boni  hddes,  omnes  Umen  adhue  ii 
flne  acceplurl  sttnl  quod  promisll  Deus.  Promissi 
est  enim  resarreoUo  eUam  caraii,  mortis  eownr 
ptio,  viu  aeterna  cum  angelis :  boc  omnes  simol  ao 
cepturi  sumus.  Naro  requiem  »  qoai  eonliaiio  post 
roortem  daiurt  si  ea  digatts  esl,  taac  aocipil 
quisque  cum  moriiur.  Priores  acceperanl  patriar- 
cliiCy  videle  ex  quo  reqoiescunl :  posteriores  propheiae, 
recentius  apostoli ,  muho  recenUus  martyres  nncU« 
quoUdie  b<mi  fideles.  Et  aUi  io  IsU  reqnio  Uoi  te 


DE  ECGLESiASTICIS  OFFIOIS  LIBlil  lY.  —  LIB.  IV. 


tfiBt,  alii  MA  ttm  I 
^ec  receoti  leoipora, 

gilabuni  siBol  omoes «  qood  promissom  est  aoeeptdri 
suDt  f .  in  Dataiittis  sanclorum  memorate  requiei 
coogratulamuT ;  ia  oclavis  vero  eorum,  resurre-^ 
ctiooi  coipomm.  Qno  konore  d%oa  sii  octava  diet» 
lUier  Leviticus  monstrat«  et  quid  habeai  in  nrfste'» 
rio.  Hesycliios  presl>srter  traciat  super  enmdem  Le- 
viticum  in  libro  sexlo :  dicil  Levitacus  :  Ei  l^entiu 
tst  Dominns  ad  If  oyse»,  dkeM :  Loqture  filiii  iirael  • 
A  quinto  decimo  die  fMtwe  hujui  eeptimi  erun$  ferim 
iaberHMulonm  eeptem  diebue  Jknmno.  Diee  primue 
vocabituf  ^leberrimne  atque  MJi^listtmvj :  omne  opue 
eereile  non  fndelis  in  eo^  et  teptem  diebue  o/fereth 
holoeausta  Domino;  dies  qucque  oetavus  erii  ceieber- 


It5« 


a,  alii  annis  paucioribus  alii  A  plerea  dks  aliqui  constituti  sunt,  ut  tn  onom  omnes 
Cum  vero  ab  hoe  somno  evi-*     pariter  veniremus,  non  qnod  celebrior  sit  diea  illa 

qua  coovenimus,  sed  qa:icnnque  die  cotiteniendura 
sii,  ex  conspectu  mutno  Ixtiiia  roajor  oriatur.  Qui 
vero  oppositaB  quaestioni  acutius  respondere  conatur. 
tiie  afOrmat  omnes  dies  acquaies  esse,  nec  Parasceve 
Untum  Christum  cruciflgi,  et  die  Domlnica  resor- 
gere,  sed  semper  sanclum  resurrcciioms  esse  dieni, 
et  seniper  eum  came  vesci  Dominiea.  Jijania  auteiu 
ei  congregaliones  inter  dies  propter  oos  a  vlris  pm- 
dentibus  inttituia  suni,  qui  msgts  sseculo  vacaii* 
quam  Deo ;  nec  possuut,  tnio  nolunt,  t#to  in  eccle- 
siam  vii«  sutt  tempore  congregari,  ot  anie  hnmanos 
actus  Deo  orationum  suaram  offerre  sacriflcium. 
Onoius  entm  qnisqne  est  qiii  saltem  haec  pauca,  qo» 


rimus  atque  sanctisshnus,    Unde  dicil  memontns  B  siatuta  sunt,  vel  orandi  tempora,  veljejunandi,  sem 


Hesychius:£t  primam  auiem  septem  dienim  ceie^ 
berrimam  atque  sanctissimam  appellavit.  Qui  enim 
scit  praeseniibus  tanqoam  taberaaculo  uti,  prima 
dies,  id  esi,  iuilium  ei  principium ,  a  sanctifica- 
tiooe  vacaiionis  incipii.  Pro|Hcrea  ei  nimis  conse* 
quenter  ait :  Ofnn^  opus  servile  non  facietis ,  quia 
nulli  in  so)culo  serviuni  qui  lanqnam  tabernaculum 
et  Iransiioria  ea  qu»  in  eo  stmt,  inienduni.  Sed  et 
sepiem  diebns  holocausia  offerri  praDcepit»  ostendens 
oportere  per  omite  (empus  perfcctam  conversatio* 
iiero  sequi.  O"ando  ergo  istam  pnesentem  vitam 
percurrcrimuft,  timc  cekberrimuni  atque  sanQlissl* 
suum  octavum  diem,  ssculum  videlicet  futurum, 
lu&lebimus.  Et  infra  :  Die  autem  pfimo  requies,  ei  in 


per  exerceat;  itaque  sicut  nobis  lieel  vel  J^nnare 
semper,  vel  seniper  orare,  et  diem  Dominicam  ac- 
cepto  Domiui  corpore  indesiitenter  ceiebrare  gan- 
denttbus»  non  ita  et  Judseis  faa  esi  omni  tetnpora 
immolare  agnom ,  Pentecosten  agere,  tal:emacula 
flgere,  j^unare  quotidio. 

Post  ennmerationem  tempornm  quad  observation- 
tur  tempore  in  illo,  quando  beaiiis  Hieronymus  Ikcc 
scripsit,  iliata  esi  causa  quare  Chrisiianl  tempora 
ineinorata  observantes ,  crimen  noa  incurrani :  koc 
est»  qui  sirapliciter  respondebii,  dicit,  Nou  eosdem 
iodaic»  observationis  diesesso  quos  nosirus,  et  cx- 
tera  qn»  sequuiiiur.  £t  itemm  infra  :  Qui  vero  op- 
positae  qnaestioni  acutins  respondere  conaiur,  illud 


oclava  die  requies,  mm  jam  septimo,  cum  numero  C  afflrmat^  omnes  dies  aeqoales  esse,  nec  Parasceve 


s^tem  dierum  fesiiritatom  agi  proposui&sei ,  sed 

4>ctavo.  Primum  qnidero,  qula  hls  qui  secondnm  lil* 

leram  legem  tenent,  festivitatem  eelebrare  non  licet. 

A  iiovo  enim  segregains  est  popolo  qui  seit  legem 

secundum  apiriium  accipere,  et  ocuvum  honorare, 

qtiem  diaimus  significare  roortuomm  resiirveclionem. 

CAPUT  XXIVIL 

De  obsenatiane  dierum  per  anwum. 

JM  saoetos  Hieronymns  eiponit  iUud  ad  Galatas: 

Dies  observatisy  et  menses^  et  temporUf  et  annos^  Ti» 

meo  ves  ne  forte  skne  causa  laboraoerim  im  vobis^  tbl 

sententiam  ChrisUanorum  subneelJi  contra  eos  qul 

volunt  nobis  oppooere  quod  observemus  dies  ei  tetn^ 

liora,  onde  arguti  suni  a  Paulo  neotericl  Chrisiiaiii 


tantum  Christum  cracifigl,  et  die  Dominica  resur- 
gere,  sed  semper  sanctoin  resurreciionis  esse  dieni, 
et  semper  eitm  carne  vescl  Dominica.  Superior  ex- 
cusatio,  in  qua  diciinr,  non  eosdem  dies  esse  in  ob^ 
servaiione  apud  nos  qui  apud  Judaeos  observantur, 
aliquodnobissupplomentutn  accommodat,  qui  prople* 
roa  iempore  passionis  DoB^ni  omiitimus  Saktatio- 
oem  soliiain  quia  iudas  salutavit  Domuium  falso,  oi 
genofleliioDem  ia  oratione  die  Parasceves,  qnae  flt 
pro  iudaeis,  quia  lesn  illudendo  genoflectebant,  ei  In 
oratione  duodeclm  leciionnm,  qoaodo  memorattif 
passio  trium  pueromm  In  Ibfnaoo,  qala  nolebanl 
popliie  flexo  adorare  slatuam  Nabuchodonosorls  cum 
perfidis,  ei  invitalorium  In  diobos  Passionis  Domini, 


Dicii  inier  aiia  iia :  Dictt  aliquis,  Si  dies  observare  ^  quando  videlicet  eongregabantur  ad  pessima  consi- 


noii  licei,  ei  roenses^  et  tempora,  et  aiinos,  nos  quo^ 
que  similitor  crimen  incurrimus ,  quartam  safalMiti 
observantes,  et  parasoeven,  et  diem  Dominicaffi  et 
j^unuim  qoadragesifflaB,  ei  Paschae  festiviuiem,  ei 
Penteoostes  kBiitiaffl ,  ei  pro  varietate  reglonum  di- 
versa  in  hoDore  Biartyfttffl  tompom  eon&tituta.  Ad 
tpiod  qui  simpliciter  respondebii  didi :  Non  eosdem 
iudaicae  observationis  dies  esse,  quos  nostros.  Nos 
enim  non  azymoram  Pascha  ceM^ramus,  sed  resur- 
reciionis  et  crocis,  nec  septem  juxia  morem  israel 
nuineramus  hebdomadas  in  Pentecosten,  sed  Spiri- 
tus  sancii  veneramur  adventnm,  ei  ne  inordinaie 
coMf  rqsati  popuii  fides  miiraieretttr  In  Cbristo,  pro« 


lia  de  nece  Dominl.  Similiter  in  Theophania  invita- 
lorium  omittimus,  quando  Herodes  congregavlt  sa- 
pientes  ladaeomm  pravo  animo  ad  hiquirendum  ubi 
Chrisius  nasceretnr.  Qnarum  feriam  ei  Para^ceven, 
et  diem  Dominioam,  et  jejuniam  qvadragesimas  ei 
Paschae  fesiivitatem,  ei  Pentecostes  laetiiiam,  et  pm 
varietate  regionum  diversa  in  honore  martynini 
iempora  constituta  observamus.  Qaariam  feriam 
observarous ,  quia ,  ut  ali  Augustious  ad  Casiilnnum, 
in  ea  die  congregaii  sunt  Jodiei,  eft  consiliati  siitit 
de  neoe  Saivatoris.  Parasceten,  quia  in  eo  passiis 
est  idero  Salvaior.  Qoonlam  Isti  dies  afiitqiiiius 
•rant  in  observaiionr,  ritus  Romanae  Ecdesla^  obli- 


ISXl  AMA-LARIl  PHSSBYTEHi  MBTlLi!«SlS  m2 

nuit  ul  iisdem  diebus  muUrel  oflicla,  el  missam  ce  A  ei  spinlu ,  perfecta  fclicila».  Hinc  ractttm  est  ul  bo- 


kbraret  hora  nona,  pcr  quod  forinsecus  populus  con* 
gregaretur  in  unom ,  quando  aiiqua  causa  nova  ini- 
niiuebat  ad  deprecandnm  in  quibus  observatio  ccle- 
brabalur.  Unde  dicit  Hieronymus  meinoratus  in 
superioribus :  Jejunia  autem  et  congregationes  inter 
dies  propier  eos  sunt  a  viris  prudentibus  tnstitula, 
qui  roagis  sseculo  vacant  quam  Deo,  nec  possunt, 
imo  nec  volunt,  toio  in  ccclesiam  vita  su»  tenipore 
congregari,  et  ante  humanos  actus  Deo  Dralionum 
siiarum  offerre  sacriflctum.  Qnotus  enim  quisque 
cst,  qui  saltero  hsDC  pauca,  qu»  staiuta  sunl,  vei 
orandi  terapora,  vel  jejunandi,  semper  exerccal? 
el  rciiqua.  Habemus  cx  Romano  Ordine  sabbati 
diem  in  obsenratione,  quem  non  computavit  Hie* 


rum  dnorum  utnimque  ad  stgniflcandom  non  puta- 
reiur  labore  jejunii,  sed  potius  refeclionis  hilaritate, 
excepto  uno  paschali  sabtralo,  quo  disctpolorom,  sic^ 
ut  dtximus-,  iuctus  propter  rci  gesUe  memoriam 
fncrat  jejunio  proiixiore  significandus.  Hnic  eDiro 
sensui  polest  congroere,  quando  festivitates  sancio- 
rum  celebramus,  ut  in  priorilHis  reslivitatilHis  oon- 
gratoiemur  animabns  sanclorum,  el  in  octavis  eo- 
rumdem  sanclomm  ,  resurrectioni  carponim.  Pro 
hac  re  solebant  omnes  Romani  omnia  sabbata  jcjn- 
nare,  quam  modo  dixit  Augustiniis  in  uoo  sablnio 
observari.  Proplerea  dico  pr.cteritom,  qnia  nescio 
quoinodo  ounc  aguut.  Si  qois  vohieril  episcoporum 
Ambrosium  imitari,  osquequaque  non  erit  exUnrts 


ordii^e  dierum  observalionis.   Novimus  ^  •  consortio  sancionim.  Ponator  popuius  in  doclrina 


nmymns  m 

enini  ex  muUis  aucloribus  quod  dies  sabbati,  sicnt 
quarta  sabbali ,  el  sexu  iuclusa  erat  jejunio  apud 
Clomaaos,  et  in  eo  offlcium  mutalum  sxpe  habcmus, 
sicut  in  quarta  etsexla  sabbnti,  et  prxcipue  in  ea 
l)enediclio  datur  ,  qtiia  ipsa  est  quam  benedixit 
Dominus,  et  proprie  signiflcalio  ad  Spiritum  san- 
itum  pertiuet,  qui  est  sepliformis.  Unde  cum  et 
Paler  spiritus  sit,  et  Filius  spiritos  sit,  qnoniam 
Dcus  spiriius  est,  et  Pater  sanctus,  et  Filiiis  sanetus 
sit,  proprio  tamen  nomiiie  amborum  spiritus  voca- 
liir  Spiritus  sanctus.  De  eodem  sahbato  diverso 
modo  obscrvatmn  est  apod  Orientes,  el  apud  ali» 
(luos  OcciJcntcs,  nec  iion  et  apud  Romanam  urbem. 
De  qua  re  surficienier  a  S.  Augustino  tractatum  est 
in  epistola  ad  Casulanum  presbytenim,  de  quibns 
pauca  bic  inseram  :  De  varielate,  inquit,  ad  Casula- 
mim  de  Urbico.  Non  libi  persuadeal  tirbero  Chri- 
stianam  sic  iaudare  sabbato  jejunantem,  utcogaris 
orLem  Cbrislianum  damnareprandenteni.  £t  iieriim 
ex  respoiksione  saiicti  Ambrosii  in  eadcm  eptstola, 
qui  inquit :  Qiiaudo  bic  sum,  non  jejuno  sabbato; 
quando  Romae  sum,  jejuno  sabbato.  Eiad  quamcitnque 
Ijk^clcst  ;m  venerilis,  ejusinorem  servate,  si  pali  scan* 
dalum  non  vuitis  aut  facere.  Scriptum  est  in  Vita 
be:ui  Ambrosii  quod  ipse  Ambrosius  jejunaret  csete* 
leros  dies  bebdomad;e,  sabbato  elDominicopranfiiy 
TCU  Quare  praudio  uterettir  in  sabbato  aut  in  Do* 
jniuicu,  memoratus  Augustinus  monstrat  in  meino- 


sancti  Augustini ,  obi  dicil  in  memorala  epislob  : 
Libenter  acquiescas  episcopo  tno  in  hac  re,  noli  re- 
sistere,  et  qnoi  facil  ipse,  sine  ulio  scrupulo  tcI  di- 
scepuuione  sectare.  f  Ul  omnis  discepiatio  ilysco- 
lis  absit  propter  diversa  hxc  jejunia,  dummodo  t^ 
neatiir  fldes,  spes,  et  chnrilas  in  idipsum,  qnibus 
omnis  doclrina  prophet&riiin  et  scientia  Scriptnra- 
rum  servii,  repetit  versum  s.-epe  sanclus  AugusiiDDS 
in  memorata  epistola,  AstitU  regina  a  dej^rig  f  vts  iJi 
ve^titu  deaurato  circumamicta  varietate.  Obsenrattir 
etiam  apud  nos  in  aliquibus  locis  unus  dies,  id  est, 
secunda  ieria,  qui  non  esl  depulaliis  in  ohsenraiiono 
a  inemoratis  anctoribns ,  id  cst,  a  sancto  Innocenlio, 
,  el  sancto  Ambrosio,  et  sancto  Atigustino,  nec  non  et 
'  l>eato  Hieronymo,  qiiero  adhnc  solenl  nosiri  princi- 
pes  in  jejunio  libare,  qnando  indidtur  tridaaiium 
jejiinium  lostar  Ninivitarum.  Quod,  ut  reor,  polesi 
babere  normam  a  pR^icalione  Paoli ,  qui  dixii : 
AliuM  judicai  diem  inter  diem ,  aliu9  jndUat  ooisnD 
diem,  Tamen  exponens  illod  Amhrosios,  de  csieris 
siict,  quariam  et  sexUm  sabbati  inlroducil,  joxia 
morem  qnem  tene^at  piipulus,  qni  ei  tonc  doIds  eraL 
Vcrius  tamen  impteni  qitod  dicit  Pauhis ,  qoi  inter 
Dominicum  diem  et  lertiam  sahbati  refeclioois,  me- 
diom  jejonabani  secun«)am  sabhaii ;  Iterom  mier 
tertiam  sabbali  el  qnintani  refectiouis  jejnnant  qoar- 
tam;  ct  itenim  inter  qatntam  sabhaliet  sepTimam 
refeclionis  jejunant  sexlam ,  dies  Dominicos  interdH 
rata  epistola,  scribens  de  sabbato  sic :  Quibus  au-  ^  ctus  est  ad  jejunandum  in  libro  qin  proprie  ▼ocatnr 


teni  diebus  noo  oporlet  jejunare,  ei  qitibus  oporteai, 
praicepio  Domini  vel  apostoiorum,  neu  invenio  de- 
fiuiluin.  Ac  per  hoc  sentio  quidem  uoii  ad  obtiueiH 
Jaui  veritateni,  quani  fides  obtinet,  atque  juslitiam, 
ia  qua  est  pulchritudo  filiai  regis  intrii  secus;  sed  ta-' 
liien  ad  signlficandam  requiem  sefnpiternain,  ubi  est 
verum  sabbatum,  relaxatiouem  4|uam  coiisuiclio- 
ncm  jcyunii  aplius  couvenire.  Et  infra  :  Duo  quippe 
suut  qua:  >usloruin  bealitudinem  et  omnis  miserias 
fuiem  sperare  faciunt  :  mors  et  resurrectio  moruio- 
rum.  lu  morte  requies  est,  de  qua  dicitur  per  pix>- 
phelain  :  Piebs  mea,  inlra  iu  ceilaria  tua  abscon- 
dfre  pnsiliutn,  dot  ec  pertiaiiseat  ira  Domini.  In  re- 
baiii:c;iLue  autom  in  hominc  loto,  id  esl,  in  carue 


Canones.  Rationem  interdidioiiis  S.  AognsliDtts 
aperit  in  rocmorata  epistola  ad  Casulanum  :  Die, 
inquit,  Dominico  jejunare  scandalnm  roagmim  csi, 
maxime  fiosleaquam  innoluit  detestabilis  moltnmqDo 
fiiiei  caitior^cae  Scriptiirisque  divinis  apertissime  ooii- 
traria  h»resis  Manieha?orum,  qoi  suis  aQditoribos 
ad  jejtmandum  i&mm  Idnquarm  legitimam  conslilne- 
rimt  diem,  per  quod  faelum  est  nt  jejnntitm  diel  Do- 
minici  borribiKns  haberetur.  Sancius  Hieronymos 
unain  quadragesttnam  pouit  in  obserralione  :  nos 
obsenainus  trcs  qnadragesimas ,  id  esl,  antePaseha 
Domini,  circaque  feslivilatem  sai;cU  loannis,  et 
anle  nativilatem  Douiiui.  Sit  a  piis  meHlthi»  fre- 
qiienlatum  apuJ  m)s  :  apud  sanctnm  HieroiijiilHiffl 


fTt5S  DE  ECCLESIASTICIS  OFFICllS  LlBRl  IV.  —  LIB.  IV. 

inanireiium  esl  quoJ  Montanus  bxreiicus  iliam  ob-  A  CAPUT  \XXI!l. 


«234 


tervalionem  triuni  quadragesimaruin  statucrit  apud 
8I10S,  id  est,  tres  quadragesimas  pcr  annuin.  Apud 
nos  quoque  non  est  dubium  quin  pr;eparare  uos  de- 
beamus  fn  advenlu  Domini  ninUis  piis  operibus.  Na- 
laiilia  sauctoruro  obscrvauiur  apud  nos,  de  quibus 
dicit  Auguslinus  iu  meniorata  epistoia  :  Diebus  Do- 
minieis  omuibus  et  quinquaginta  pustPascba,  et  pcr 
iiversa  ioca  dielHis  soionmibus  martyrum,  et  festis 
ifttilMisque  prandetur,  sol^iuus  poat  aclavas  nalivila- 
iis  Doniiui.  octavas  ccicbrare  S.  Stepbani,  et  S. 
ioannis  evangelistac ,  at((ue  Innoccntuiu  ut  earum 
octavarum  cantu  perveniamus  renne  usque  ad  vigi- 
lias  Tbeopbanix.  De  jejunio  quod  facinius  aute 
ascensionem  Domiui,  mauifestum  est  a  quo  auciore 


Jterum  de  tonsura  ctericorum.^ 
Memiui  me  dixisse  in  supcriorllms  dubitauilo, 
utrum  corona  clerfcorum  noslrorum  fomiam  primo 
acciperet  a  sancto  Petro,  an  a  successoribus  cjus, 
scilicet  episcopis  urbis  Romae.  Reperi  postea  auclo- 
rilatem  bujusce  rei  BeJae  famuli  Dei  in  Hisloria 
Anglorum ,  capitulo  vigesimo  primo ,  ex  epi&toLi 
Ceolfrid  abbatis  ad  Aytanum  regem  Pictorum.  Ve- 
ruitt  etsi  profiteri  nobis  liberum  cst  quia  lousura: 
discrimen  non  noceat  quibus  pura  iu  Deuni  iidci» 
et  cbariias  in  proximum  sincera  cst  maxime  cuui 
nunquam  Patribus  calbolicis  sicut  de  Pascba:  vcl 
fidei  diversilate  coufliclus ,  ila  ctiam  de  tonsurac 
differentta  legatur  aliqua  fuisse  coairovcrsia.  Iiiler 


habeat  exordium,  de  quo  nibii  mibi  diceudum  est,  B  omnes  tamen  quas  vel  in  Ecclesia,  vel  in  uuivcrso 


quoniam  dicit  idem  iieatus  Augn&tinus  :  In  his  enim 
rebus  de  quibus  nibii  certi,  siatuit  Scriptura  diviua, 
mos  populi  Dei  et  instituta  majorum  pro  lege  te- 
nenda  suut.  Tamen  non  possuinus  dicere  qiiod  dc 
hetitia  dierum  Pcntecosles  non  sit  scripluiu  a  sasjctis 
aucloribus. 

CAPUT  XXXVIII. 

Quando  cetebrantur  divina  my$teria ,  qua  reverentia 
ei  metu  $tandum  sit  in  ecclesia. 

Quoniam  de  nataliliis  sanctorum  pauca  pnelibavi* 
mus,  juvatsubnectere  verbaS.  Joannis  Cbrysostonii, 
tii  his  admoneat  quoinodo  mcipsum  debeam  coerccre 
a  superfluis  verbis  et  risa,  quando  coram  sanclo  al- 


bominum  genere  reperimus  tonsuras,  nuilam  magis 
sequeudam  nobis  ampleclendamque  jurc  dixerim, 
quam  in  capite  suo  gestabat  ille  cui  se  conlltenti 
Dominus  ail  :  Tti  es  Petrus ;  nuUam  magis  ab- 
ominandam  dctestandamque  mcrito  cunctis  fldeiibus 
crcdidcrini  ea  quam  habebat  ille  cui  gratiam  Spi- 
ritus  sancti  comparare  volenli  idem  Petrus  ait : 
Pccunia  tua  tecum  sit  in  perditione^  quotiiam  da- 
num  Dei  existimasti  per  pecuiiiam  pouideri ,  non 
est  tibi  par$  neque  sors  in  sermone  hocm  Neque  vero 
ob  id  umen  in  coronam  attondemur,  quia  Pctrus 
ica  atlonsus  est ,  sed  quia  Petrus  in  memoriam 
Dominicae  passionis  ila  attonsus  cst.  Idcirco  ct  nos 
qui  per  eamdem  passionem  salvari  desideramus, 


lari  astitero.  Dicit  idein  in  tractatu  duodecimo  snper  C  ipsius  passionis  signum  cum  illo  in  vertice,  summa 


Epistolam  ad  Bebneos:StalsacerdosDei,  oratiouem 
oflerens.cunctorum ;  lu  autem  rides,  nibii  timens?  Et 
ille  quidem  tremcns  pro  te  oraiionem  oflert,  tu  autem 
contemnis.*  Non  avertis  Scriptoram  dicentem,  Vx 
contemploribus  ?  Non  contreniiscis  ?  Non  coiligis 
temetipsuui?  Et  iu  aulam  quidem  regiam  intraturus, 
et  habitu,  el  oculis,  et  iucessu ,  el  cunclis  aliis  com- 
ponis  et  ornas  temetipsum ;  huc  autem  ingressurus, 
ubi  vere  esl  aula  regia,  ei  talis  qiialis  ccelcslis  est, 
rides?  Atque  scio  quidem  qiiia  tu  iion  vidcs,  audi 
tameii  quia  angeli  pnesentes  suut  ubique  et  inaKime 
in  douio  Dei  astaul  regi,  et  omnia  pkna  sunl  incor- 
poreis  illis  virlutibus.  bte  niibi  sermo  etiam  ad  niu- 
iieres  dicitur.  Et  aulc  viros  quidein  non  cittcs  boc 


videlicet  corporis  nostri  parte,  gestamus.  Sicut  cnim 
omnis  Ecclesia  quia  per  morteui  sni  vivillcatoris 
Ecclesia  facta  esl,  signum  sanctas  crucis  ejus  in 
fronte  porUre  oonsoevit,  ut  crebro  vcvilli  hujus 
muniuiine  a  malignorum  spiritoum  defendatur  iit- 
cursibus,  crebra  hujus  admonitione  doceatur,  se 
quoque  camem  suam  cum  vitiis  et  concupiscentiit 
cruciflgere  debcre:  ita  etiam  oportct  eos  qui  vel 
monachi  votum ,  vel  gradum  clericatus  habentes 
altioribus  se  necesse  babent  pro  Domiiio  continen- 
ti»  frenis  astringere,  foriiiam  quoque  coronas,  quain 
ipsc  in  passione  spineam  portavit,  in  capile,  ut 
spinas  et  tribulos  peccatorum  nostronim  portarct, 
id  est,  exporUret  et  auferrct  a  nobis,  suo  quemqiic 


audenl  facere,  ac  si  faciunt,  nou  Umeu  seniper,  sed  ^  in  capite  per  tonsuram  proferrc,  iit  se  etiam  irri- 


in  tempore  remissionis.  Hic  auteni  et  velus  et  obiiu- 
iiis  caput  luum.  Dic  mihi,  rides,  o  mulier,  iii  ecclesia 
s^deiis?  lugressa  es  conliteri  peccaU  tua,  procidere 
Deo,  poslulare  et  deprecari  pro  delictts  tuis,  et  cuin 
nsu  hoc  iacis?Quomodo  ergoeuinpropitiare  potcris? 
r^l  quid  maium  est  risus,  in<iuit?  Non  est  inalus  risus. 
iUne  non  est  malum;  sed  valde  malum,  importuno 
vempore  immoderale  ?  Risus  euim  inesl  no!.is  ,  ut 
«^uando  amicos  viderimus  post  inuUuni  lemporis,  boc 
facimus  quaudo  aliquos  delinquentes  et  tinientcs  ut 
roveamuscos  risu,  non  ut  cogamus  nos  ipsos,  etsemper 
rideamus.  Risus  inest  anim;e  nostne  ut  remissio- 
item  faabcjt  aliquando  aniuia,  nou  ut  difl^undatur. 


stoiies  et  opprobria  pro  illo  Ubenter  ac  prompte 
omnia  suflerre  ex  Ipso  oiiam  frontispicio  doceant, 
ut  coronam  vit»  astern»,  quam  promisit  Deus  dili- 
gentibus  se,  semper  exspecurc,  proque  hujus  per- 
eeptione  ct  adversa  mundi  se  et  prospera  coiitem- 
Hcrc  designent.  Dicit  idem  Beda  de  tousura  in  Viu 
venenibilis  et  sanctissimi  Cuthberti  episcopi :  Post- 
quam  servitutis  Christi  jugum  tonsursBque  Petri 
formam  in  modum  corome  spinea;  caput  Cbriaii 
cingentis,  Domino  adjuvante,  susceperat,  etc.  Snf- 
flciant  b:ec  ad  demonslrandum  quid  memoratns 
Dei  famuhts  Ueda  dc  auctore  coromc  nostrjc  scii- 
lircl. 


iVi$ 


Jtfenlia  iunm 


▲MALARIl  PRKSBYTERI  METENSIS 


ivas 


CAPUT  XL. 
^tttt  kora  <tiei  mfs$a 
a  Ubere  vacantibu$. 


\  tiviiale  DDoiini ,.  i»  qu»  oocle  cclebralur  oiiMa  pr»- 
iti  eeUhranda  pter  DativiUteni  panis ,.  qui  nuiie  quoUdie  manttiiiir 
e&  altari »  sive  propter  concentuni  angelonimr  QuimI 
jam  retulimu».  In  eodem  mane  ceKebretar  miMa 
propier  exertum  novaelucis,  aeu  propter  visitalionem 
pastorum  ad  praesepe  Domini,  In  qiio  invenerunt  pa- 
bulum,  unde  quotidie  sanctoriim  anim»  reflcinnlur. 
Simliiler  habeams  oflicia  constituta  in  feslivitale 
ioannis  evangeUst:e ,  et  Joannis  Baptists  priiao  «K- 
luculo,  qui  utrique  ex  utero  matriSv  id  est»  ab  ae- 
cepto  luniine  hujus  mundi,  in  semctlpsis  sacrifieiuai 
singtilare  quoddara  Deo  obtulerunt :  joannes  ernn- 
gelista  obtullt  ab  initio  hujus  luels  virginitatis  aacri- 
ficium;  Joannes  Baptlsta  sacrificium  abstinentije, 
qui  nec  vinum  bibit  nec  siceram,  et  Naiaraem  per- 


ItetnUinus  lii  hujusce  operis  verbis  prohibitun» 
fsse  ab  aposlolicis  viris  celebrari  ante  boram  tertiam 
r»i  mlssam,  umcn  indidi  quod  vidi,  boc  est,  Leonem 
nuper  missam  celebrare  diluculo.  Additum  est  ia 
Gestis  pontificalibus  qua  de  re  missa  celebranda  sit 
"nrca  horam  teriiam*  sciiicet,  qnia  eadem  bora  Do^ 
minus  crucifi&us  est  Unguis  Juda>orum»  Addimus 
etlam  propler  nostram  coosueUidiiiein  inoUiam , 
lexU  hora  rationabiUter  posse  missam  celebrari, 
quia  sexta  hoi*a  dici  Dominus  enicirixus  est  maui* 
bus  persecutorum ;  simiUier  et  bora  nona,  qula  tuiic 
i^misit  spiritum.  Manifestum  «st  inissaNii  ceiebreri 
pnecipue  in  recordatione  passioiiis  Dorajni  i;ostri  B  mansit  omni  tempore.  In  oocte  sancta  fesorre- 
iesuChristi:  In  cujus  commemoratione  agaiur,  ex 
i{>sis  verbis  quse  in  canone  leguntur  manifesle  liquet. 
//{Fc,  inquit,  quatieeeunque  fecerttu^  in  mei  memo' 
riam  factelts.  (Jnde  et  memoree  eumus,  Dominey  noe 
fui  tervi^  ud  et  pleb*  tua  eaneta  Chri$ti  Fiiii  tui  Do- 
mini  Dm  moetri^  tam  beatw  pauionie,  uec  non  et  ab 
inferie  reeurreetiomif  ud  et  in  cmloi  glorioue  aecer^ 
ffMts.  Qtts  aguntur  in  celebratioue  miss»  post 
iiiitiatumcanonem,  Domini  passionem  et  resurre- 
Gtionem»  ac  In  coelos  ascensionem  recoiunt»  de  ipii- 
bus  omnlbos  ^u»  mlbi  occurrerunt  tetigi,  quando  de 
officio  missae  scripsl.  Poslea  recordatus  sum  sancUutt 
Gregorium  insinuasse  nobis  Cassium  Naraensem 
episcopum  aecedere  hore  tertia  ad  misMirum  so- 
lemnia,  quod  diligentl  cura  suidui  hic  inserere.  ut  C  ^^pore  levato,  caplte  sodario  drcomdalo,  oblaia 


etionis  Domini  missanr  celelMramos  proptor  ( 
resurrectlonem «  quae  !n  ea  eompl^eta  esl,  el  prapler 
vlsitationem  sancUmm  ■inllenim  ad  sepifenmi  Do> 
mlnl. 

CAPUT  XU. 
De  exuquiie  mortuorum, 
Aperte  dominus  Beda  declarat  in  exsoquils  sancti 
Cuthbertl  quomodo  vestiri  oporteat  sacerdolem 
defunctum.  Ita  enim  scribit  de  e|us  exsequiis.  Posi- 
quam  ergo  sanctae  memorise  Cutbbertiis  episcopns 
peracU  eommunione*  eievatls  ocnUs  el  manibtta  ad 
Deum,  cororaendans  ei  animam  snam,  emiuens  spi^ 
ritum,  sedensque  slne  gemiiu  obut  in  viu  potram, 
a  navlgantilras  ad  insnlam  nostnm  ddaias,  toto 


meipsum  admonerem  quamvis  vidissem  ApostoUcum 
Leonem  dibicolo  inissam  celebrasse ,  seu  cxleros 
presbyteros  in  Romana  Ecclesia ,  non  Umen  exci- 
disse  a  &  Gregorio,  quod  hora  teriia  celebranda 
cssct  inissa,  praeserlim  cum  idem  popa  refer^t  in 
faomilia  sua  bablu  in  basilica  S.  Sebastiani  die 
festivitatb  ipsius ,  memoraio  Cassio  episcopo  man* 
datum  esse  ut  iusUret  operi  quod  opcrabatur,  per 
presbjteruffl  quemdam,  Domino  nostro  Jesu  Chrislo 
dicente»  Age  quod  agis,  operare  quod  operaris,  noo 
cesset  manus  tua,  non  cesset  pcs  tuus,  natali  Aposto- 
lorum  venles  ad  me,  ei  reddam  tibi  mercedem  tuam. 
t  Quid  idem  episcopus  ageret  idem  S.  Gregorius 
manifesut  in  eadem  bomilla-,  sciiicet,  miuam  quo* 


super  pectus  sancuim  posiU,  vestlmenlo  sacenlouU 
indiiUis  In  obviam  Chrlstl  calceanientis  suis  praepa- 
ratus,  in  sfndone  eereau  involotns»  animum  habens 
euni  Chrlsto  gaudentem.  *  Non  esl  dnbiundnm  quin 
ipse  mos  esset  apud  Romanam  Ecdeslam  in  hae  re, 
qtii  apud  Anglos  fuit,  praesertim  cum  ex  IQa  primin 
episcopum  Augustinum  haberent  Angli  Saxones,  et 
eo  tempore  quando  eeleberrima  fult  Romana  £c* 
clesia  propter  aoctoriUlem  doctissiml  <jus  eplscopi 
Gregorii ,  et  postea  ex  eadem  Ecclesla  habneruni 
archiepiscopum  Tbeodoram  In  vtraqne  lingna«  sci- 
lioet  Gneca  et  Latina,  peritissiraum.  Sed  rairari  ewpi 
quid  vellet  domlnvs  Beda  dicere ,  nbi  dixil ,  c  ia 
obviam  Chrisli  calceameniis   suis  prapparatns,  » 


ltdi<  eeUbravU.  Et  qua  bora  ad  missam  irei  in  se-  D  uirum  veUel  dleera  quod  cum  eodem  vcoUmento  re- 


queotibus  aperit,  dicens :  Quibus  auditis,  ^iscopus 
in  oraiione  secun  raagna  cordis  contritlone  pro^ 
itrevU ;  et  qui  oblaturus  sacrUlcium  ad  horam  ter- 
iam  venerat ,  hoc  pro  exUnsas  oretionis  roagnitu- 
line  ad  boram  nonam  usque  protelavit.  Ut  opinor 
^.  Gregorius  eamdem  boram  voluit  celebrare  in  ce- 
ebreUone  missae,  quam  cognovit  acceptabllem  esse 
Domiuo  per  exhorutionem  faclani  ab  eo  ad  illum 
cpiscopum»  quem  dixit  ad  horam  tertiam  venlsse  ad 
missarura  solerania ,  salvo  Umen  constiiuto  circa 
horam  nouam  per  dles  abstinentiae.  Si  eniin  in  cse* 
leris  horis  ex  constituto  agitur  missa,  raiio  quaedam 
»'esi  qna  defendatur  eadem  liora ,  veUili  csi  in  na- 


surrecturas  esset  CuUibenus,  an  moribuii  boms,  qni 
desigoantur  per  vestimenU.  InUrim  occurril  mlbi 
cogiure  de  Christo,  utram  ille  veslilus  essel  resti- 
mentls  allquibus  postquara  rasurrexlt  a  mortuis,  el 
si  fuil,  utrum  cum  ipsis  asoenderat  in  eodwi,  an 
solo  naturali  corpore,  quod  spiritale  eral.  Coppi  co- 
gtura  utram  iUis  duobns  qni  euoa  in  via  oonspexo- 
ront  apparuit  vestitus,.  qoando  eum  cogiubwl  pera- 
grmum  esse ,  etiam  ei  liarla  HagdaleMS,  qmmio 
eiuu  crcdidii  horiulaoum  esse,  simUiter  el  diaeipBfis 
quando  ciim  eis  comedU  et  bibit,  vel 
apparutt  eis.  Similiter  cogilavi  quod  an 
raissent  vestiti.    Undo  legitur  de  iUis  accundum 


!t37  D£  ECCLESIASTICIS  OFFICUS  LlBRl  IV.  —  LIB.  lY.  i2aS 

JoanoeiD,  VidU  an§tlot  in  albh  $edinie$.  Et  in  die  A  suis  corporibus  flliis  mftndayerunt.  £t  Tobias  sefH»- 


assamptionis  ejos  ad  eiBlos  legitur :  Ecee  duo  vtri 
atliterunt,  jnxta  iUot  in  vetiibu*  atbii,  qui  et  dixe- 
runt :  Hic  Jeeut  qui  ai$umptus  e$t  a  vobis  in  cmlum^ 
$ic  veniet,  quemadmodum  vidi$ti$  eum  euntem  in 
tteium,  Et  hic  nescio  utram  yestitus  tunc  esset  an 
son.  Scinius  enim  diilsse  angelos  earo  in  ea  forroa 
rcntunira  esse  ad  jiidicium  ,  qua  tunc  ascendit  ad 
^atIos  ;  simili  modo  cc^itavi ,  quando  transfiguratus 
i&i  m  moflte,  non  amisisse  euro  vestiroenla  sua,  sed 
ea  facta  esse  alba  sicut  nix.  Post  hoc  occurrit  quod 
prini  bomines,  Adaro  et  Eva ,  nudi  erant  antequam 
peccarent ;  ad  quorum  conditionem  nos  venit  revo- 
care  Redcmpior  nostert  sed  multo  meliorem.  Quibus 
ppstquam  peccaveniQt,  fecit  Deus  tunicas  pelliceas 


liendo  mortuos  Deum  promenitsse,  teste  angeio, 
oommendatur.  Ipse  quoque  Dominus  die  tertio  re- 
surrecturus,  religiosas  mulieris  bonnm  opus  prsedi- 
cat,  praedicandumque  commendat,  qiiod  ungueRtum 
pretiosum  super  membra  ejus  effuderit ,  atque  iioc 
ad  eum  sepeiiendum  feoerit.  Et  laudabiliter  comme- 
morantur  id  Evaugelio,  qui  eorpus  ejus  de  cruce 
acceptum  diligenter  alqoe  honorifice  tegendum  se- 
peliendomqne  curarunt.  Verum  ist»  auctoritates 
non  hoc  admonent  quod  insit  uUus  cadaveribus  sen- 
sas,  sed  ad  I>ei  providentiam  cui  placent  etiam  talia 
pielatis  offlcia,  corpora  quoque  mortuorum  pertinere 
significant  propter  fidera  resurrectionis  astruendam. 
Ubi  et  iilud  salubriter  disciiur,  quanta  possit  esse  re- 


Salva  fide,  quamvis  nesciam  utrum  ita  vestiti  ven-  ^  rouDeratio  pro  eieeroosynis  quas  viventibus  et  seien- 


tuii  sint  homines  nt  Christiis  apparuit  post  resur- 
rectionem  et  angeli  visi  sunt ,  an  ita  nudi  ut  primi 
hominesfuerunt,  credo  tamen  nullam  deformitatem 
fieri  in  spiritalibus  corporibus  qiiae  possit  offendere 
vel  nauseam  facere  spiritalibus  oculis.  Inter  lias 
arabiguitates  occurrit  mihi  ut  legerem  Augustinum 
de  Civitate  Dei,  et  ad  Paaliiium  de  cura  pro  mortuis 
gerenda.  Pauca  inde  excerpsi ,  quibiis  lameB  intel- 
ligi  pntest  exsequias  nos  debere  facere  circa  mortuos 
iiostros  poiins  pro  nostra  salute  quam  pro  iilorum , 
et  si  non  fuerint  exsequiae,  ipsis,  qui  in  Christo 
nortui  sunt ,  nibil  obesse ,  et  quod  qui  eis  facit 
Gxsequias ,  ob  amorem  illius  facit  qui  promisit  cor- 
pora  resurrectura.  Dicit  idem  in  primo  iibro  de 


tibus  exbibemus,  si  neque  hoc  perit  apud  Deum  quod 
exanlmis  hominum  membris  officia  diiigenticeque 
persolvuntur.  Ex  istis  verbis  sancti  Aogustini  appa- 
ret  quod  propterea  debeamus  exsequias  celebrare 
circa  moriuorom  hominum  corpora,  quia  Deus  vult 
ea  resuscitare.  Ecce  roanifesis  sunt  exsequiae  mor- 
taorum ,  manifestatttsque  est  affectus  hominis  qui 
debet  esse  circa  exsequias  morluormn.  Nonc  dicen- 
dum  est  de  offleiis  ve^rtinalibtts,  et  noctumalibus, 
atqne  matutinalibus. 

CAPUT  XLH. 
De  oficii$  mortuorum. 
Habemus  scriptum  in  quodam  Sacrameiitario  quoit 
officia  mortuoruro  agenda  Bunt  circa  lertiaro  diem  , 


Civiiaie  Dei ,  capitulo  duodecimo  :  Muita  ilaque  ^  ^^  septimam,  et  tricesimam.  Quod  non  ita  intelligo. 


corpora  Christianorum  terra  non  texit ;  sed  nulluro 
eorum  qaisqaam  a  coelo  et  lerra  separavtt ,  quam 
teiam  inplet  praesentia  sai  qoi  novit  unde  resuscitet 
qaod  creavit.  Dicitur  quidem  in  psalmo :  PosfMrtmi 
moriieiHa  $er»orum  tuorum  e$CM$  votatitibui  cos/t , 
carnet  eanetorum  moncm  be$tii$  terrcs,  Egfuderunt 
eanptinem  eorum  tanquam  in  circuitu  Bieruealem^  et 
ftofi  eroi  ^iit  eepeiiret.  £t  paulo  post :  Qoamvis  enim 
lUBc  ki  coniqpecta  bomintim  dora  et  dira  videantur, 
sed  pretiosa  est  in  conspectu  Domini  mors  sancto- 
nim  qus.  Proinde  omnia  ista»  coratio  faneris,  con- 
ditio  sepaltui^,  pompa  exsequiarum,  roagis  sunt 
viromm  soiaiia  quam  sabsidia  mortuoram.  Itemm 


quasi  iile  qui  tertia  die  agere  vult  olficia  mortuoruin, 
debeat  prsetermillere  priores  doos  dies  sine  suppli- 
cationibus ;  aut  qui  in  septima  die»  sex  superioribus 
debeat  tenere  in  officio ;  aut  qui  iu  tricesiina,  viginii 
et  novem  vacare  otio  :  sed  qood  tertia  die  dicuntur 
celebrari  oificia  mortoorum,  duobus  modis  possii, 
id  est,  ut  tertia  die  infra  septem,  septima  infra  iri- 
ginta  celebrius  aguntur  circa  officia  mortuonini 
quam  in  caeteris  diebus,  sive  ut  lertia  die  consumci 
illa.  Simili  modo  dicimus  de  septiroa  et  trigcsima. 
De  his  tribus  terminls  ponemus  auctoritatem  san- 
ctarom  Scriptararum.  Dicitiir  in  libro  Sapientiae 
de  exsequits  :  />  t/i ,  in  mortuum  produe  lacnjmas  , 


in  eodem  libro,  cap.  decimo  tertio.  Nec  ideo  Umen  -q  et  ^ost  dira  pa$$u$  ,  ineipe  plorare ,  et  eecundum 


conlemaenda  et  abjieienda  sant  cotpora  defuncto- 
rara,  maxlroe  {astoram  atqae  fidelium,  quibus  tan- 
quam  organis  et  vasis  ad  omnia  bona  opera  sanctos 
uaas  est  Spiritas.  Si  euim  pateraa  vestis  et  annulus, 
ac  si  quid  hi^usmodi ,  tanto  charias  est  posleris 
quanto  erga  parentes  m;^or  affectns,  nulk>  modo 
ipsa  spernenda  sont  corpora,  qaae  utique  malto 
hmiliarius  atque  conjanctius  quam  qoaelibet  indu- 
menta  geslamus^  hxc  enim  non  ad  ornamentam 
vd  a^utorium,  qaod  adhibetur  extrinsecus,  sed  ad 
ipsam  nataram  hominis  pertinent.  Unde  et  antiquo- 
rem  iostoram  funera  offidosa  pietate  curata  sunt, 
exsequise  celebratae,  et  sepaltura  provisa,  ipsique 
euin  viverent,  de  sepeliendis  vel  etiam  transfereifdis 


judicium  contingf  corpue  iUiu$^  et  non  de$picia$ 
$epulturam  iUiue,  Propter  delaluram  autem  amare 
fer  luctum  illiue  uno  die^  et  eonioimre  propter  irt- 
ttitiam^  et  fae  luctum  eecundum  meritum  iUiue 
uno  diCf  vet  duobue  propler  detrttctUmem,  Ubi  pri- 
roo  dixit ,  propter  deiaturam  uno  dia  ferre  luctum, 
et  postea,  propter  detractionem  uno  vet  duobu$ 
diebue ,  tres  dies  introducit  in  luctum.  Possu- 
oras  per  tertiam  diem  coromendati  defuncti  ter- 
tiam  dieram  resorrectionis  Domioi  ad  memoriam 
redacere,  ut  eodem  namero  deprecemur  pro  nostro 
defuncto,  quatenus  mereatur  per  renissionem  pec- 
catorum  particeps  Aeri  resurrectionis  Christi.  Pro 
quatriduanom  jejuniam  NiniviUe  feceraDt  secundora 


1259 


A\(\LARIi  PIOISBTTERI  IIETENSI& 


\U9 


septunginla,  ttt  iii  Chri.>ti  giai  iHttaUone  per  resur-  A  ceptt  Ecdesia  :  ui  quibu«  ia  iau  vita  desiuii  p&- 


rectioDem  ex  mortuis  delcrentur  peccaia  eorum* 
Unde  diclt  Augoslinus  in  libro  QuaesUonum  Gene- 
sis  :  Fiec  septuaginta  Inlerpreies,  quos  legere  con- 
saeric  Ecclesra,  errasse  credendi  sont,  ut  non  di- 
ecrenl  quadraginla  dies,  sed  fnc/iium,  et  Nimve  ever- 
leretur,  Et  post  paoca  :  Tridwm  posuenint,  quam- 
vis  uon  ignorareiit  quod  diei  quadraginta  In  Uebraeis 
codicibus  legerentur,  ut  in  Domiui  nostri  iesu  Chri^ 
sti  clarificaUone  intelligereniur  dissolvi  aboleriqoe 
peccata.  De  quo  dicium  est :  Qui  traditus  est  pro- 
pter  deUcta  nostra,  et  rcsurrexit  propter  jusUfica- 
tlvmem  nostram.  Clarifiealio  aolem  Domini  et  in  re- 
surreelione,  et  in  coelos  ascensione  cognoscitur.  Se- 
tunda  igiUir  eelebratio  pro  defunclis  in  sepUmo  die 
babet  auetoritaten  in  Genesi  inemorato.   i7adiiti  B  ^^^^(i^em 


quoque^  inquit,  Jaeepk  in  comitatu  currus  et  equites^ 
et  facia  est  turba  rton  modka.  Veneruntque  ad  aream 
Atadj  qum  sita  est  trans  Jordanem^  ubi  celebrantes 
exsequias  planetu  magno  atque  vekementij  impieve^ 
runt  septcm  dies.  Unde  memoratus  Augustinus  in 
ifiemorato  libro  Quseslionum  seribit :  Et  fecit  iuetum 
patri  suo  sepiem  dies,  Mescio  ulrum  inveDiatur  alicui 
sanciorum  In  Scripturis  celebratum  esse  luctnm 
novem  dies,  quod  apud  Lalinos  novendia  appcllant. 
Unde  mihi  videntur  ab  hac  consuetndine  prohl* 
bendi,  si  qui  ChrisUanorum  istum  in  mortuis  suis 
iiumerum  servant,  qui  magis  est  in  gcniilium  con- 
suetudine.  ScpUnms  vero  dies  aoclorit:!teni  in  Scri- 
plurs  babet.  Unde  alio  loco  scriptum  esl :  Luctus 
mortui  septem  dierum,  falui  autem  omnes  dies  vftte 
ejus,  Septenarius  autein  numerus,  propter  sabbaU 
sacramenlum,  prsccipne  quieUs  indiclum  est.  Unde 
merito  mortuis  tanquam  requiescenUbus  exhibe^ 
tur.  f  TerUa  agitur  tncesimo  die,  quam  nobis 
Aaron  et  Mojses  in  auctoritatem  ducunl,  de  quo 
dictum  est  in  scriptione  de  missa  :  Qooniara  sic 
certamus  pro  nosiris  defuncUs,  quatenus  posslnt 
partieipes  HeTi  eorum  quos  Christus  revocavit  a 
«rlauslris  irifevni,  in  ea  commemoratione  simiU  mo- 
do  celebranius  oflieia  pro  ipgis,  quomodo  celebran- 
tur  in  illis  diebus  quando  Cbrisios  desceodit  ad  in- 
(erna  et  in  quibus  creditur  mortuus.  Non  enim 
possumus  intelligere  de  omnibus  qui  sint,  qui  illico 


rentes,  aut  fiMi,  aut  qualescwque  cogiutir  vel  ami- 
ci,  ab  ona  eis  exhibeaiur  pia  matre  commmii.  Si 
autem  dcessent  ista*  suppUcationes  quae  fiuol  reM 
et  pia  fide  ac  pietate  pro  morluis,  pulo  quod  Bihil 
prodcsset  spiriUbus  eorum,  si  qoanlibet  locus  san- 
cU»  exanima  corpora  ponerentur. 

CAPUT  XLIII. 

Repetitio  de  tribus  psalmis  baptismalibus, 

Diximus  in  soperloribus  tres  psalmos  liaplisma- 

les  per  nocles   nobis  ad  memoriam  redocere  Iri^ 

opera  ChrisU,  boc  est,  repolsionem  daeroonam,  effe- 

ctum  sanilatum,  et  resurrectionem  nostram,  stmnN 

que  triduanam  sepulturam  Domini;  atque  aUoiDO- 

do,  oltlcia  dierum    bapUsmaUum,  Spiritns  naeir 

in  terra    rrcta,    el  tres  psalmos  no- 


ctiiim,  fldem,  spem,  et  charitatem :  al  nancadiO- 
mus  in  operibus  tenebrarum  seu  in  nocte  tria  esse 
vilia  originaUa,  Id  est,  suggesUonem  diabofi,  camis 
delectationem,  et  consensura  animi.  Propterbsre 
tria  viUa  vice  trinm  virtutura,  scllicel  fidel,  spd  el 
chariiaUs,  ires  psalmos  cnntamus,  quibos  memo- 
rata  viUa  repeUantur  de  nostris  catecharoenis.  Qaa- 
liter  celebrandum  slt  ofncinm  in  Dominica  nocte, 
qnae  est  octava  post  Pascha  Domini,  ex  snperiori- 
bus  verbis  monstratur,  in  quibus  narratur  de  oclo 
beatitudinibus,  et  de  opere  sepllformis  Spirilas 
atque  ejus  perfectione,  ac  de  oclo  feriis  regeneraU 
hominis. 

CAPUT  XLIV. 


Hepetitia  de  anliphona,  Fluminis  impelus,  quet  < 
tatur  tn  Theopkania. 
Solent  mussitare  de  psabrno,  Deus  uoster  refi»- 
gium,  (piare  praepostero  ordtne  ponatnr  in  lenia 
periocha.  De  qua  re  ita  dicimus,  seqaenies  ordincai 
EvangcUi.  Priiis  venerunt  Magi  adorare  Demimini 
qnam  bapUzatus  esset,  ideo  officia  quae  celebranlnr 
in  prima  periocha  designant  Christianos,  el  qno- 
dammodo  imitantur  manera  el  obseqaia  Magomm ; 
Magi  obtulenmt  auram,  Ihus  et  myrrbaoi :  «cm 
enim  praecipttum  metaUum  est  aurura,  ita  hoe  mn- 
nus  mancipatur  praccipuo  oflido,  id  esl  regali.  Per 
boc  munus  Christo  oblatum  potesl  designari  regalis 
potestas   cum  omnibus   suis  subdiUs  ventara  ad 


postquam  reeesserint  de  corpore  penetrentregnacoe-  j^  Chrislum.  H»c  enim  signanl  secondae  periochae 


lorum,  aut  qui  in  aliis  cuslodiis  recipiantur.  Igiiur 
onoroodo  facimasmortttornmofOcia.  SunteUamloca 
iii  quibus  generaliter  pro  omnibns  defunctis  omni 
tempore,  excepto  Penlecostes  et  fesiis  diebus,  in  of- 
ficio  vespertinali  et  inatuUnali  oratiir.  Sunt  et  alia 
in  quibus  inis^  a  pro  iisdem  quoUdie  ceiebratur.  Sunt 
eliKm  et  alia  in  quibas  in  initio  inensis  novem  psalmi, 
iiovciu  lectiones  loiidciiiqueresponsorii  pro  eis  can- 
lantur.  Qaid  hoc  valeat,  AngusUnus  in  libro  ad  Pau- 
linuin  de  cura  gerenda  pro  mortuis  monstrat :  Non 
Minl,  inquit,  praetemiittendse  supplicationes  pro 
spiriUbos  monoorum,  quas  faciendas  pro  omnibus 
tn  Cliristiana  societate  defuncUs  etiani  taciUs  no- 
minibus  quorum  sub  gcnerali  commemomtione  sus- 


Uphonae.  Tbus  igne  adusiom  redolel  suaviler,  ei 
penlnet  ad  ministerium  sacerdotum.  Thos  qood 
tonc  fuit  obiatum  Cbrislo  potesl  signare  sacerdoies 
et  religiosos  ministros  Ecclesic,  qui  ex  igne  cordis 
thus  orationum  oblatori  erant  Chrislo»  Per  royr- 
iliam  potest  destgnari  omnis  sumnu  eieelonim. 
Myrrha  est  piginenlitm  fervens.  Quicunqae  poraii 
sunl  animo  ad  commoriendam  pro  Chrisii  noraine, 
myrrham  offenint.  In  qua  summa  eolUgliar  plefas 
et  populus  qui  notaU  sunt  in  anUphonis :  Afferte  D^ 
mino^  fUH  bei^  et,  Omnes  gentes  quaseunqua  fecuH^ 
ac,  Venite,  adoremus.  Porro  lerUa  pcriocha  Christi 
bapiisroum  celebrat ;  nnde  ct  rcsponsoriam :  inco^ 
lumbw  speciCy  et,  Ihdit  in  Jordanr^  in  ca  cantunns* 


f94f  DE  ECCLESIASTiClS  OFFICIIS  LlfiRl  lY.  --  LIB.  IT.  1212 

Aniipiioiia,   FluminU  impetus,  apostolonim  corda  \  novissimn  i  Jco  communiter  celebralur  in  novissimo, 

sciilo,   iJ  esl,  communi  ora- 


repleta  de  Spiritu  saneto  in  die  Pentecostcs  mon 
strat.  qui  postea  semper  ei  ubique  baplismum  prx-. 
dicayennit.  Tenia  periocha  per  suos  psalmos  con- 
linet  eventum  iUum  qni  fuit  eo  tempore,  quando 
aposloll  prxdicaverunt  baptismum,  cui  eventui  con- 
gruit  psalnms,  Deui  noster  refugium.  Aiitiphona 
monstrat  quomodo  Spiritus  sanctus  lelificavit  apo- 
stolos,  ut  sanctiflcarent  tabemaculum  Domini  per 
baptismum.  Caeteri  versns  sonant  qood  bomines 
mqndi  conlra  hoc  agerent,  sicuti  sunt  isti,  Propterea 
non  timelfimus  dum  turbabitur  terra,  et  transferen^ 
tur  montes  in  eor  maris.  Sonuerunt  et  Htrbatm  sunt 
aquof  eorumy  coniurbati  sunt  montes  in  forlitudine 
ejus,  Psalmus,  Cantate  Domino,  monstrat  quod  om- 
nes  dii  gentium  sunl  dxmonia.  Et  iterum  de  atroci-  B 
tate  gentiliufii  infidelium  et  ketitia  credentium  dicit : 
Commovealur  mare  et  piemtudo  ejus  :  gaudebunt 
eampif  el  omnia  qum  in  eis  sunt,  et  reliqua.  Dond' 
nns  regnavit^  exsultet  terra^  ifftentur  insulof  mif/fof, 
prxdicationem  apostolorum  monstrant,  nihilominus 
el  subversionem  idolorum.  Ita  inquit  versus  :  AHu* 
xerunt  fulgura  ejus  orbis  terrw^  vidit  et  commota  esi, 
Montes  sieut  cera  fluxerunt  a  facie  Domini^  a  facie 
Dominiomnis  terra;  et  insequentibus  :  Confundan- 
tur  omnes  qui  adorant  seulptiiia. 

CAPLT  XLV. 

De  versu  repetitiOf  et  de  Peruecosle^  et  de  calice, 

Versus  hoc  habet  singulare  ut  excitet  corda  can* 
tantiom  ad  requirendam  faciem  Domini  in  orationo.  C 
Idcirco  saepissime  aute  oraliouem  prascedit.  Versus 
qui  dicilur  in  noctumali  ofBcio,  ante  orationem  quas 
praecedit  lectionemt  intenta  vult  facere  corda  pra;-  • 
sentium  ad  lectionem.  Notum  est  quod  sessio  plus 
pertinet  ad  securitalem  quam  slatio.  Securitas 
enim  parit  negligentiam  iuter  iguavos.  Ideo  pracce- 
dil  oratio  ante  sessionem,  ut  Domiiil  proteclio  no- 
stra  corda  eripial  ab  omni  securitate  fallaci.  Anle 
hymnos  Magnificat^  et  Denedictus  Dominus  Deus 
Israelf  praK^edit  versus,  quoniam  sic  debemus  esse 
vigilantes  et  intenti  ad  verba  hymnoruui  niemorato- 
rum  ul  in  oratione.  In  cseteris  cursibus  ante  novis- 
siinam  orationem  pRficedit.   Oratio  et  benedictio 


ut  unusquisque  tali 
lione,  redtens  ad  sna,  mimlatur  conira  omuia  ad- 
versa.  lianc  orationem  vocavit  sanclus  Ambrosius 
postulationem.  Postulationem  namque  Augustinus 
deputat  in  oratione  missx,  quam  solet  sacerdos  di- 
cere  post  comraunionem.  Quam  orationem  ubique 
subsequilur  benedictio  et  gratiarum  actio  :  hoc 
enim  sonant  verba,  Benedicamus  Domino^  et,  Deo 
gratias.  Ha:c  enim  utraque  ad  gratiarum  actionem 
referenda  sunt,  qua  oratione*PauIus  concludit  oete- 
ras  orationes. 

CAPUT  XLVL 
Repetitio  de  Pentecoste. 
Post  superiora  descripta  inveni  ileruin  authcuti- 
cum  perspicuum  Ambrosianum  de  quinquaginta 
diel:us  post  Pascha.  Quod  malui  hic  introducere, 
quamvis  non  in  suo  loco,  quam  pigritia  prxterire. 
Dlcit  Ainhrosius  in  tractatu  super  Lucam  :  M^jores 
nobis  iradidere,  Pentecosles  omnes  quinquaginta 
dies  iit  Paschx  celebrandos.  Et  post  pauca  :  Ergo 
per  hos  quinquaginta  dies  jejunium  nescit  Ecclesia, 
sicut  Dominica  qua  Dominus  resurrexit,  et  sunt  om 
ues  dies  tanquam  Dominica. 

CAPUT  XLVII. 

Repetitio  de  Peniecoste. 
Nuperrime  monstratum  est  mihi,  ut  puto  ab  eo 
qui  quod  aperit^  nemo  ciaudit^  quid  ratioDabiUter 
possit  dici  de  corpore  Domini  posito  in  aliari,  et  de 
caliceei  lalere  ejus,  salvo  magisterio  eoram  qui 
alias  el  melius  mihi  volunt  aperire  quomodo  el 
quare  aliter  panis  ponendus  sii  in  altari,  et  calix 
juxta  eum.  Altare  crux  Chrisii  est,  ab  eo  loco  ubi 
scriptum  est  in  emone  :  Unde et  memores  sumus^' 
usquedum  involvitur  calix  dc  sudario  diaconi  vica 
Josepfa,  qui  involvit  corpus  Domini  sindone  et  su- 
dario.  De  quo  altari  dicit  Beda  secundo  libro  super 
Apocalypsin  :  Alia  editio  habet,  super  aram^  eo 
quod  super  altare  crocis  tburibuhim  sunm  aureum, 
id  est,  corpus  immaculaturo,  et  Spiritu  sancio  con- 
ceptum  obtuleritPatri  pro  nobis.  Panis  extensussn- 
per  altare  corpiis  Domini  monstrat  extensom  iu 
cruce,  quod  nos  manducamus.  Vinum  el  aquam  in 
calice  monstrant  sacramenta,  quas  de  Utere  Domini 


semper  in  fioe  SQnt,  anlequam  disjungaDtur  fratres  ^  in  cruce  fluxerunl,  id   est,   sanguinem  et  aquam, 


stnguli  ad  propria.  Morem  lenet  iste  usus  antiqnas 
Ecclesiae.  Ita  legitor  in  Acltbus  aposloloram  de 
Paulo,  quando  recessit  ab  Epbeso,  et  Ephesiis  prae- 
dixit  jam  faciero  suam  non  visuros  eos  amplius  ;  et 
cum  hxc  dixisset,  positis  genibus  suis  cum  omni- 
bus  iliis  oravit.  Simiiiter  quando  de  Tyrd  recessit, 
Deduceniibus  nos  omnibus  cum  uxoribus  et  filiis 
usque  foras  civitatetn^  et  positis  genibus  in  littore 
orabamus  :  et  cum  vaieleeissemus  invicem^  ascendi- 
mus  in  navim ;  iUi  autem  redierunt  ad  sua.  Oratio 


quibus  nos  potat  Dominus  noster.  De  quo  potu  my« 
stice  dicit  memoratus  Ambrosius  in  libro  memo- 
rato  :  Quaero  etiam  cur  aiite  moriem  non  invenia* 
mus  esse  percussum,  post  moriem  inveniamus,  nisi 
forte  ut  potus  ejus  fuisse  doceatur,  el  ordinem  my- 
siicum  noverimus ;  quia  nou  ante  allaris  sacrameii- 
ta,  post  baptismuin,  sed  bapiismum  ante,  et  sic 
pocuium.  £l  paulo  post :  Aqua  eRini  et  sanguis 
extt .  ilia  quae  diluat,  iste  qui  redimat.  Bibainus 
ergo  prelium  nosirum,  ul  bibendo  reilimamur. 


is;5 


AMALARU  PRfiSBYTERl  M£T£NS1S 


tm 


STnPHOSII  AUALARH 

MET£NSIS  PRESBYTERI  £T  CHOREnSCOPI 

LIBER  DE  ORDINE  ANTIPHONARII 


PROLOGUS. 
De  ordine  Antiphonaru* 
Cum  longo  tempore  tsedio  aSectus  essem  propter 
Antiphonarios  discordantes  inter  se  in  nostra  pro- 
▼incia,  modemi  enim  alio  ordine  currebant  quam 
Tetusti,  et  quid  plus  retinendum  esset,  nesciebam  ; 
placuit  ei  qui  omnibtts  tribuit  afflutnter^  ab  hocscru- 
pulo  liberare  me,  inventa  copia  Antiphonariorum 
in  monasierio  Corbeiensi,  id  est,  iria  volumina  de 
uocturnali  officio,  et  quarlum,  quod  solummodo 
conlinebat  diurnale,  certavi  a  peiago  curiositatis 
carbasa  tendere  ad  portum  iranquillitatis.  Nam 
quaiido  fui  missus  Romam  a  sancto  et  Chrislianis- 
simo  impenilore  Ludovico  ad  sanctum  et  reveren- 
dissimum  papam  Gregorium  de  menioratis  volu- 
roinibus,  retulit  mihi  iia  idem  papa  :  Antiphona-  B 
rium  non  habeo  quem  possira  mittere  filio  meo  do- 
mino  imperatori,  quoniam  hos  quos  habuimut 
Wala  qaando  functus  est  buc  legattone  aliqua,  ab* 
duxit  eos  binc  sccum  in  Franciam.  Quae  memorata 
^olnmina  conluli  cum  nostris  Antiphonariis,  inve- 
nique  ea  discrepare  a  nostris  non  sohim  in  ordine, 
venim  etiam  in  verbis  et  mullitudine  responsorio- 
rum  ei  aniiphonarum,  quas  nos  non  cantamus.  Nam 
In  muUis  ralionabilius  sUtuta  reperi  uostra  volu- 
mina  quam  essent  illa.  Mirabar  quomodo  factum 
sit  quod  mater  et  fllia  tantum  a  se  discreparent. 
Invenl  in  uiio  volumine  memoratorum  Antiphona- 
viorum  ex  his  qu»  infra  continebantur,  esse  illud 
ordinatum  prisco  tempore  ab  Adriano  Apostolioo. 
Coguovi  nostra  voiumina  anliquiora  esse  aliquanto  C 
tempore  voinmine  illo  Romanae  urbis.  lu  quibus  la- 
men  alicabi  cognovi  corrigi  posse  nostra  ab  illis,  ec 
inaliquibusDOstraesserationabiliuset  satius  statuta, 
ul  praetuli  :  arripui  medium  inter  utraque,  ut  a  no- 
slris,  ubi  melius  erant  ordinata,  non  discederem;  et 
ubi  poterant  oorrigi  a  volaminibus  urbis,  non  neglige- 
rem,seu  inordine.sea  in  verbis.Ubi  nostri  moderni 
cantores  rationabilius  authenticis  verbis  staluerunt 
ofnda  soa,  dividendo  aollphonas  per  ferias,  necnon 
et  responsorioSi  et  in  festivitatibos  sanctonim  aoti- 
phonas  dlstribuendo  singulis  vtgiliis  suas,  scripsi 
primo  ordinem  Romanum,  dein  nostrorura  canto- 
rom.  Et  ubi  talem  ordinem  reperi '  deficere  addidi- 
mus  llium  ex  utrisque  voluminibus,  ut  se  demon- 
Mrabunt  feriae  et  hebdomadx  ante  nativitatem  Do- 
mini,  et  hebdomada  Paschalis.  Ubi  ordo  respon- 
soriorum  et  aotiphonarum  in  perspectis  volumi- 
nibus  dissonare  videbalur  ab  ordine  libroruni,  de 
quibos  sumpta  sunt,  et  a  consonantia  qux  rationc 


astipulatar,  non  chibilavi  aeqai  in  nostro  ADlfpho- 
nario  ea  poUus  qaae  hisioriae  et  ratloDl  Istlus  v^l  il- 
lius  festiviutis  vlsa  sunt  congraere.  Ubi  onliiiabi- 
lius  visum  est  mihi  scriptum  haberi  io  Antlphoiiai- 
rio  Romano  quam  in  noatro«  ibi  scripsi  in  margioe 
R.  propter  orbem  urbis  Romae  ;  et  ubi  in  nostro 
M.  propier  Metensem  civitatem;  ubi  Aostrum  tngc- 
nium  cogiuvit  aliquid  posse  rationabilios  iliis  ordi- 
nare,  LC.  propter  indolgenllam  et  chariiaien.  Id- 
circo  precor  canlores  ut  non  prios  despidant  nostra 
quam  discotiant  ea  juxu  ordinem  librorum  et  roton- 
diutem  rationis.  Et  sl  invenerint  minus  oongroero 
ea  ordini  librorum  et  rationt  alicuii  dent  indalgen- 
tiam  mett  imperitiae;  sin  autem «  non  deqpiciaat 
edere  noaira  olera,  qox  rubra  tesu  lllis  miniaint. 
in  verstt^us  qooa  pene  mouios  reperiet,  si  forte  quis 
dignum  duxerit  praesens  volumen  freqaenlare ,  la- 
boravit  et  sudavit  sacerdos  Dei  Eiisagaras  [Helisa- 
char]  apprime  eruditus ,  et  stodiosissimus  io  leclio- 
ne  et  divino  cultu,  necnon  et  inter  priores  primus 
palatii  excelientissimi  Ludovici  iroperatoris.  Non 
solum  ille ,  sed  et  quoscanque  de  eruditis  virfs  ad 
se  potuit  couvocare,  in  pnesenlt  negotio  sodavenint. 
Quamvis  eoucleatisblme  muUti  versus  coqjuncU 
slnt  responsoriis  suis,  Umen  quos  aptos  reperi, 
transcarrendo  in  priorlbus  Antiphonariis,  noo  dobi- 
uvl  tnserere  in  noslro  Atitiphoiiario,  nt  Inveni  in> 
sertos.  Noundum  est  necessarium  nobls  esse  ot 
alteros  versus  habeat  noster  Antiphonarius  qoam 
Romanos,  qaoniam  altero  ordine  canumiis  nostros 
responsorios  quam  Romani.  lUi  a  caplte  incipiant 
responsorium ,  llnito  versu ,  nos  versom  llnitoB  in- 
formamus  responsorium  per  latera  ejus,  ac  sic  faci- 
mas  de  duobos  corporibus  onum  eorpos.  Ideo  ne» 
cesse  est  ut  hos  versos  quaeramns ,  qoorum  sensos 
cum  medlis  responsorlorum  eonvenlai,  ol  fiat  onos 
sensos  ex  veibis  responsoril  el  verbis  v«rsas.  Hoc 
prospexit  roemoratos  vir  et  gloriosQs  presbyter  Eli> 
sagarus ;  qua  de  re  ceruvtt  ot  ex  dfversis  Kbris 
congregarel  versus  eonvenientes  responsorii,  qoos 
nos  et  alii  moltl  copiunt  Areqoeotare  fo  noctumall 
offlcio.  In  omnibos  istls  assensos  me  adjoval  sommi 
ac  sanctissimi  Apostolicl  Gregorli ,  qui  interroga- 
tioni  sancli  Aogostini  satisfecit,  ot  ondeconqoe  vel- 
let  coHigere  ecciesiastica  oiBcla,  addere  seo  inserere 
Romano  Ordini ,  licenter  colligeret  et  nsof  soorom 
irlbueret.  Unde  scriptum  est  in  Historia  Angiorom, 
libro  primo,  capite  quinto.  Interrogatio  Auguslini : 
Cum  una  sit  fides  sunt  Ecclesiarum  diversae  Gonsoe- 
tuJines,  ct  altera  consuetudo  missarum  in  Ronana 


ms  LIBER  DE  ORDINE  AiNTlPHO?UkRn.  liiG 

EodeBia,  atqoe  altera  in  GaUU  tenetur.  Respondit  A  incipimus  legere  librum  Regam :  in  eadem  prima 


Gregorius  Papa  :  Novit  rratemitas  tiia  Romanae  £c- 
elesia  enmiitludiDem  iu  qua  se  menunil  nutrium ; 
sed  milii  placet  ut  sive  in  Roroana ,  sive  in  Gailia- 
rum,  seu  in  qualibet  Eeclesia  aliquid  invenisti  quod 
«^tts  omnipotenti  Deo  possit  pbcere,  sollicite  eiigas, 
et  in  ADglotrum  Ecclesia ,  qna»  adliuc  ad  ildem  nova 
esl,  iDstiiuiioiie  praecipaa,  qnae  de  multis  Eccdestis 
colligefe  potnisU,  infundas ;  non  enim  pro  locis  res, 
sed  pro  bonis  rebus  loca  amanda  sunt.  Ex  singuiis 
ergo  quibasque  Ecclesiis  quae  pia,  quie  reiigiosa, 
quae  recta  sont  elige ,  et  hsec  quasi  in  fascicotum 
eoUecta,  apud  Angiornm  mentes  in  consaetudinem 
depone.  Hucusque  beati  Gregorii.  In  muhis  locis 
pncnouvi  inprimo  ordine  nomina  responsoriorum  et 


hebdomada  cantamus  responsorios  de  psalmis;  In 
sequentibns  bebdomadis  usque  in  Augustum  inen* 
sem  de  hisloria  Regum.  In  prima  bebdomada  Augu- 
sti  legimus  Salomonem,et  responsorios  canlamus  de 
Psalmis.  In  sequenlibus  usque  in  Septembrem  men- 
sem  de  Salomone.  In  prima  hebdomada  Septembris 
legimnsJob,  etcantamus  f^ponsorios  de  Psalmis ;  in 
doabus  sequentlbus  de  Job ;  in  novissima  hebdoma- 
da  mensis  meroorali ,  de  Tofoia ;  in  prlmis  duabus 
hebdoroadis  mensis  Octobris,  de  JodiUi  et  de  Esther 
et  Esdra;  iii.duabns  novissimis  mensis  soprascripti 
de  Machabseis ;  In  priroa  hebdomada  inensis  Novem- 
bris  legimns  de  Prophetis ,  responsorios  cantamus 
de  Psalmis.  In  caeteris  sequentibiis  usque  in  Adven- 


anttphonaruro  jaxta  ordlnem  Antiphonarii  Urfois,  et  B  tum  Doroiui  de  PropheUs.  i  Iiiterrogavi  si  aliquid 


conjunctim  in  secondo  juxta  ordinem  nostrae  oon- 
soetodinis  :  ut  utraque  haberet  psalta  prae  oculis, 
et  illud  caneret  quod  Judtdo  mentis  poUus  eligeret. 
Notandum  est  volumen  quod  nos  vocamus  AnUpho- 
nariuro  tria  habere  nomina  apud  Romanos :  qiiod 
dicimus  GradaUj  iUi  vocant  Canlofoniim;  qui  adhuc 
jnxta  morem  anUquum  apod  illos  in  aliqoibus  Ec- 
clesiis  in  uno  volomine  conlinetiir.  Seqiientem 
purtero  dividunt  hi  dnobos  BOiiitnibos  :  pars  qo» 
conUnet  responsorios  vocatnr  Betpon$oriale ;  etpars 
quae  continel  antiphonas,  vocatur  Amipkonarius. 
Ego  seeutus  sum  nostrom  usum  et  posui  mixtim 
responsoria  et  anUphonas  secundom  ordinem  tem- 
porum,  in  quibos  solemnitates  nostrae  celebrantur. 

De  hi»  qua  meo  inUrrogalui  responsa  smil  a  map- 
ttrit  Romana  Eccletiw. 

Interrogavi  archidiaconum  Theodornm  sancte 
Roman»  Ecclesue ,  quem  rogavit  dominus  apostoli- 
cus  ut  me  instrueret  jnxta  interrogationein  meam 
de  ordine  Romani  oiBcii  quot  versus  cantaret  Ro- 
mana  Ecclesia  in  Responsorio,  Atpicient  a  longe^ 
respondit :  Duos.  Sciscitatos  sum  cur  diios  cantas  • 
set  extra  soliium  morem  iu  illo  responsorio,  Respon- 
dit  :  Propter  honorem  magnae  festivitaUs.  Reperi 
postea  non  solum  in  isto,  id  est,  Atpieient  a  longe^ 
tres  versus ,  ut  in  nostro  antiphonario  conUnetur, 
sed  etiam  in  aliis  mulUs  in  Romano  Antiphonario 


dicerent  Magistri  Romanonim  iater  intersUiiuin 
noctumalis  oflicii  et  matutinalis.  Responsum  est 
inibi,  c  Nihil,  sed  contifiuo  post  nocturnale  officium 
dicont :  Deut,  in  adjutorium  meum  iniende,  t  Oratio- 
nem  Dominieam  non  cantant  post  psalmos  nocluma- 
les,  sed  dicunl  aliquod  capitolum  tale  quale  istud 
est :  Intercedente  beato  principe  apotto(omm  Petro^ 
talvet  et  euttodial  not  Dominut,  Saepe  in  octo  re- 
sfionsoriis  et  novem  lecUoiiibos  flnioiit  noctomale 
officiom.  Inteirogavi  si  canerent  per  Dominicas 
noctes  Te  Deum  laudamut.  Responsom  est;  c  Tan- 
tum  in  nataliUls  ponUflcuro  ,  Te  Deum  iaudamut 
canimus.  i  Hic  inserimos  qoomodo  invenimos  scri- 
,  ptum  de  auctoritate  Adriani  Apostolici  :  /n  nomine 
'  Domini  nottri  Jetu  Chritti  incipit  retpontoriate  dt 
circuio  anni  temporibut  ter  beatittimi  et  Apottolici 
domini  Adriani  papw  per  indictionem  teptimam. 
Ilem  in  flne  :  Hoc  opus  sommus  reparat  pontifex 
dominus  Adrianns  sibi  memoriale  pcr  saicla. 

Praenouvi  obelo  AUeiuia,  quod  sequitur  Psalmum 
Confitebor  tibi,  DominCy  in  Pascha  Domini  ad  vespe- 
rom.  Scripsi  Ulud  ut  inveni  in  Romano  Ordine, 
quod  taroen  apod  nostmm  ordinem  videtnr  super- 
fluum  esse.  Scripsi  olim  in  libello  qui  vocalur  offi- 
cialis,  de  tempore  septiiagesimae ,  et  de  myslerio 
ejusdem  numeri,  et  de  cseteris  officiis  qoae  aguntur 
in  Ecclesia  per  annom  ,  sive  sint  nocioraalia,  sive 
dioraalia;  nune  dlcturas,  Deo  miserante,  de  ordine 


aut  duos,  aut  tres  scriptos.  Yisum  est  mihi  ut  ratio  j^  AnUpfaonarii ,    copio  sommaUm  aliquid  scribere. 


taUs  reddi  possil  de  tot  versibus.  Qoando  coiiUgit 
bis  aut  ter  unum  responsorium  canUri  In  ona  beb- 
domada,  aut  in  hebdomadis ,  col  subnexi  sont  tres 
versos  aot  doo  convenientes :  ut  unos  cantetur  in 
ina  nocte,  alter  in  altera,  terthis  in  tertia.  Interro- 
*o'avi  quotiis  ordo  responsorioram  celebraretur  in 
Dominica  nocle,  qnam  solemus  nomlnare  Octavas 
Paschae.  Responsum  est,  c  Novenarius>  in  ea  canta- 
mus  de  aoctoritate.  >  Similiter  interrogavi  officio 
Pentecostes.  Responsom  est,  <  Novero  cantamus,  ut 
10  caeteris  Dominids  in  nocUbus.  i  Interrogavi  me- 
moralum  archidiacoirom  ,  quo  ordme  responsorios 
caotarent  post  octavas  Pentecostes  usque  ad  Adven- 
tum  DoiniHi  responsom  cst :  In  octavis  Peniecostes 


quasi  quoddam  manuale  de  solis  nocturaalibas  offi- 
ciis,  et  de  hls  qoae  vocantor  volgo,  Curm.  Quo  ad 
memoriam  reduclo,  renovelor  mens  ad  dedderiom 
coelesUs  patriae »  recordeiorqoe  quomodo  ad  eam 
revocala  sil,  et  qoomodo  quoUdie  revocetur,  et 
qood  per  slngolas  horas  nocUs  et  diei  possit  servire 
Domioo  per  eosdem  corsus  atque  in  novissimo  die 
vota  sua  reddere  pro  eo  quod  quinque  sensus  virgi- 
nitaUs  su»  soam  polchrilodinem  servaverint  el 
suum  habltum  sponso  suo.  Quando  affectibus  his 
atUngitur  animus  meus,  quos  subter  notarc  cnpfo 
per  singulos  cursus,  alBeior  nempe  dulccdine  dile- 
cUonis  Dei  ^  et  dilectionis  proximl  aelerncpque  ]>a 
triae,  ct  pncscuti»  Salvatoris  noslri.  Siiiiulque  no- 


(247 


AMALARll  PRESRYTEIU  METEi^SlS 


m% 


tandum  quod   JeAcil  atiiruus  meus  ab  adjutorio  A  suis  responsoriis.   Merito  noslra  Eccle&ia  poai  coi- 

tum  Abrabae  transit  aJ  scbolain  disciplinae.  Abd  et 
Enoch  sancti  ek  justi  viri  rucrunt;  sed  ooo  vocali 
patres  genlium,  neque  patres  Cbrisii,  neqoe  ia  aigno 
posiii  simt  fidei  geniiiis  populi.  Abraham  a  Maitlueo 
evangelista  ponitur  io  primo  ordine  genealogiao 
Christi ;  Abnibam  dicitur  pater  multarum  fentiam ; 
Abraham  acci'pit  signum  Odei  qux  est  in  prap|Kitio. 
Talis  agricoke  excipienda  est  doctrina  el  teoenda. 
Nam  el  sialus  tentporis  admonet  nos  ab  Abrabam 
lecliones  et  responsorios  ceiebrare.  Sexia  diei  boni 
legitur  in  Evangelio  Mattbsei  Abrabam  intrasse  ad 
agriculturara ;  nos  vero  medlas  noctis  tempore  ad- 
moncmur  procedere  ante  Domiuum  cxemplo  Psal- 
mographi*  dicenlis  :  Prtpveni  in  maiurilate,  boc  est. 


bnmano,  el  condrmai  se  in  a^iutorium  Domini,  se- 
paraturque  a  terrenis  el  caducis,  et  conjungitur  cce- 
ksstibus  ei  spiritalibus. 

CAPUT  PRIMUM. 
Incipii  adnolatio  de  noctumalibvt  oficii^  el  diurnali' 
bus^  quce  vuigo  cursui  voeanlur. 
Restaiiratin  et  renovatlo  slatus  nostrse  innocen- 
Uae  in  Cbristi  resurrectione  reddita  est  nobis.  Id- 
circo  locutiiri,  quod  Dominus  dederit,  de  nocturnali- 
btts  et  diurnaiibus  ofDclis,  a  Dominica  nocte,  qiiaiu 
Dommus  sua  resurreclione  praelulii  c^eteris  nocii- 
bus,  incipiendum  est.  in  Dominica  nocie  congnie, 
juxu  consuetudineni  Romanse  Ecclesia»  a  sonino 
surgenics,  dicimus  primo,  [  Domine,  labia  mea  ape- 


nes\  et  post  hunc  versum  glorificamus  sanciam  Tri-  B  in  media  oocte.   Quod  aliquando  nostra  infirmilas 


niialem,  quas  glorificanda  est  et  de  pra:teritis,et  de 
prxsenliLus,  et  dc  futuris.  Posiea  dat  luba  cantoris 
signum  per  aulipboiiain  invitatoriam,  utexciieniur 
Cbristiani  circumquaque,  et  concurrantad  scbobiiu 
doctorum  et  pastorum  Ecdesiarum:.  Uiide  dominus 
Beda  iu  iiactatu  suo  super  Lucam  de  quodam  versii 
psalmi  iuvitatorii  sic :  At,  inquil,  cum  ejusdem  ope- 
ris  compares  qwero  caneodo  cum  Propbeia  :  Venite, 
adoremns  et  procidamus  ante  Dominum ,  plorentus 
coram  Domino,  qui  iecit  itot,  columbas  ad  altare 
deporto.  Post  b»nc  anlipbonam  canuniur  duoJecim 
psahni  ante  lectiones  et  resiionsorios  :  duodennrius 
numerus  universilateui  temporis  et  renim  continei 
in  se.  In  duodeciiu  psalmis  iuibui.ur  apud  ecclesia- 


solei  protrabere  usque  ad  gailicinium.  Merito  me- 
moria  eorum  mortuorum  qiii  in  Cbristo  raortoi  sunt 
recoIUur  per  noctem,  qooniam  eoruin  iransiius  et 
quies  nocii  coroparatur,  dicente  Evangdio :  Vemei 
autem  nox,  quando  nemo  poterit  operari.  Per  psal- 
nios  opus  pr»dicalonim  monstratiir ,  per  leetiooes 
docirina.  In  isto  ordine  sequimur  texium  Lucae 
evangelislae ,  diccntis  :  Pnmttm  quidem  sermosum 
feci  de  omnibus,  o  Theopkile,  qum  coepit  Jesus  facere 
et  dogere.  Doctiina  oamque  praediealonim  qweni 
imitatores.  Ad  hoc  eoim  sargtt  caotor  a  sede,  el 
exaltal  vocem  in  responsorio,  ui  exeiiel  mentes  qa» 
audieruni  docirinam  ad  acliones  bonas.  Surguni 
namque  devobe  menles  per  devotionem  bononiui 


sticos  viros  meniorla  sanciorum  Pairum ,  qui  aiite  C  operum  in  responsorio,  ut  respondeani  exbortaiori 


legem  excolueruni  vineam  Domini.  Per  bunc  nume- 
ruffl  insiruuniur,  qui  ad  oociurnale  o£Qciam  occtir- 
ruui,  de  eo  quod  Dominus  ab  iniiio  mundi  babuil 
praedicaiores  in  sua  Ecclesia ,  qui  populnm  Dci  co- 
lueruni  sois  laboribus,  ut  redilum  qu;ererei  ad  pro- 
priam  patriam  per  Chrisii  resurreciionem.  Primus 
psalmus,  Beatus  vir^  coucinii  quodammodo  Abel 
justo  homiui ,  ctijus  sangois  efiusos  eal  in  lypo  san- 
goinis  Chrisil.  liU  psalmus  [Domine  Deus  meus,  in  te 
speravi^  J  Noe  el  filius  ejiis,  aique  uxoribus  «oruur, 
quae  salvae  factae  sunt  per  aquam.  El,  [Salvum  me 
fac,  Domine,  quomam  defecit  sanctus,  J  Abrahffi,  qui 
solus  restitit  ne  adorarei  idola,  caeleris  corrueniibus 
in  ea.  Dehinc  sequiiur  versus.   Versus  dicilnr  llle 


Ordo  posiulat  exhorlatoriae  functionis  ui  lale  ali- 
quid  praecedat  exhortationem  quod  intentum  faci.il 
audientem  el  afficiat  ad  sequendum ,  ut  in  promplo 
monstraiur  ubi  uiilitas  lectiobis  divinarum  Scripia- 
rarum  praecedit  exhortaloriam  vocem  cantoris.  El 
ut  nullaienus  mens  exhortatoris  possit  per  aliqoam 
arroganiiam  propter  ciiatam  responsionem  subje- 
ctorum  eleyari,  consiringitur  versu  in  quo  solus  de- 
bel  laborare.  Qoo  facto  admoneiur  ex  propriis  la- 
boribus  ei  ex  propria  conscienlia,  se  scire  esse  men- 
surandum  ante  trihunal  Christi ,  non  ex  opiniono 
populi  ei  discipulorum.  Priscis  temporibus  uon  can- 
tabatur  Gloria  post  versum,  sed  repelebaUir  respoo- 
sorius.  Ordo  rationi  congruus  oi  qui  coepit  exbor- 


canius  per  quem  reverlitur  intentio  meniis  in  aliara  ^  ^^^^  ^^^^  propier  reditum  ad  coelestem  palriani 


intcntionem ,  quasi  quicdam  coinpositio  officialis, 
disponens  iter  menlis  suavi  camileua  de  uno  aOectu 
ad  altenim :  vcrbi  gratia  ,  de  psaimodia  ad  lectio- 
uem;  de  solitudine  omnium  Ecclesiarum  ad  pro- 
priam  conscienliam,  quie  conversio  addiscilur  in 
rcsponsoiiis ;  ileruin  dc  psalraodia  ad  evangelicum 
hymiiura,  sive  ad  orationem  Doroinicam,  ci^os  pro- 
iogus  solct  esse  [Kyrie  eleison,  el  Christe  eieison]  sea 
ad  oratiouem ,  quam  solet  proferre  solus  sacerdos. 
Iste  suiuis  mentis  in  muiiis  Ecclesiis  demonstratur 
|»er  statum  membroriiin.  lu  multis  Ecclesiis  in  prin- 
cipio  canlus  qui  vocalur  versus,  verlil  se  chorus  ad 
aUare.  Post  versum  scquuntur  ircs  iccliones  cum 


perseveret  in  eo  usque  in  fiiiem.  A  modernis  vero 
Apostolicis  additus  esl  hymnus,  [Gioria  Patri^  ti  Fi- 
lio^  et  Spiritui  sancto]  posl  versum,  quo  admonemur 
ut  ex  omnibus  donis  atque  daiis  semper  laudemits 
Creaioi^em.  Ad  quam  palriam  ei  socielatem  nos  ui- 
leniet  exbonari  chorus  sanciorum  praedicatonim 
per  Christi  resurrectionem,  numerus  lectionam  oi 
responsoriorum  qui  celebnilur  in  Domintca  nocle» 
evidenter  manifestat,  scilicet  ad  coeleslem  iliemsa* 
lera  et  novem  ordiues  angelorujo.  Qui  rectius  et 
x^quius  uon  possunt  dividi »  quain  teriiario  numeiu 
per  inicrsiitia  psalmorum  irium  vigiliarum,  iii  qui- 
bus  recoluntur  tria  temp<»n  noniinala  iii  EvangeUoi, 


1-219  LIBEK  DE  OUDIXE  AlNTlPHONAmi. 

id  esl,  primi  vigilia,  et  &ecuhda  vigilia ,  et  terlia  A  nes  juttot    tentatio  tribuiattomt 


vigilia.  Nani  in.prima  vigilia  recolilur  eorum  resur- 
rectio  futura  in  Chfisto,  qui  ante  legem  coluerunt 
vineara  Domini;  iii  secunda,  corum  qui  post  legem 
datam  usque  in  aJventura  Chrlsli ;  in  tertia,  Christi 
discipnlorum.  Hujus  cnim  exccllenlia  in  tribus  no- 
vissimis  psalmis  canitur  Atleluia.  Ilorum  psalmo- 
rum  divisio  sic  se  habet  :  [Conserva  me,  Domine;] 
memoral  quiescenles  in  Christo  de  levitico  genere. 
[Exaudij  Domine ,  justitiam  meam] ,  requiem  judi- 
cum;  [Diligam  fe,  Domine,]  roguni  Yeteris  Tesla- 
menli  palmam  :  [  Cosii  enarranly  \  pnLnlicatorum 
Novi  Testamenti :  [Exaudiat  te  Dominus  in  die  tri- 
bulationis^]  martyrum  Christianorum  Iriumphum  : 
[  Domine,  in  virtute  Itia,]  regnuin  manens  spiritua- 


fS50 

Iribulatio  enim 
patientiam  operatur.  Tres  puerl  In  camlnum  missi. 
quorum  hyrnnus  canltur  in  quinto  ordine  PsalinO' 
rum,  in  tribulatione  exsliteninl  palientcs,  et  noc 
cesserunt  minis  Nabuchodoitosor  regis,  et  miuisiro- 
nim  ejus.  In  sua  constantia  pnpflguninl  consl.intiani 
illorum  sanctonim,  qni  in  teinpore  Antichrisli  non 
cedent  insidiis  el  minis  ejus,  scd  pcrseverahunl  hi 
fidc  catholica.  Ipsi  erunt  paiicntcs  in  tribulalione, 
etper  patientiam  prol)ali  invenienlur,  el  per  proba- 
tionem  spe  beati,  de  quibus  scriplum  esl  :  Beati 
qui  exzpectant  et  perveniunt  usque  ad  dis  miie  tre- 
cenlos  trigintaquinque ,  Spes  autem  ikui  est  ^iiic 
fide  el  charitale.  Idcirco  in  nostra  Ecclosia  tros 
psalml  canuntur  conjunclim.  qui  rererti  suiil  laude 


lium  regum.  Hx  persoiue  meinbra  sunt  capitis  illius  B  Dei.  Docent  eiiim  isti  tres  psalmi.  sanctos  viclnros 

post  interfectioncm  Antichristi  in  firmilalc  fitlei,  ct 
bcatitudine  spei,  et  Ia^titi;ie  dilectionis,  ati[ue  unani- 
mitate  inseparabili.  Post  hos  psalmos  caniliir  ali- 
qua  lectlo.  Non  deerit  enim  iilo  (enipurc  cibus  spi- 
ritalisinEccIesia.qniaugeatl^litiam  semcl  caplum. 
Post  quain  leciionem  dicitur  versus  [Dominus  re- 
gnavitf  decorem  induit].  Iste  versus  iios  docet  itenira 
electos  recitaturos  triumphum  Chrisli,  pnst  interfe- 
ctionem  Antichristi,  qiii  ejus  leinpDre  quasi  in  lali- 
bulis  silebant.  Sicut  'post  tristitiam  disiMpuloruin 
Christi  de  cjus  morte,  renovala  est  inens  eoruin 
l«titia  de  resurrectione  ejus,  ut  runiinarent  versuni, 
[Dominus  regnavit],  ita  et  post  tristiliam  Chrisliano- 
riim  dc  persccutione  Anlichrisli ,  renovalur  niens 


cujus    rcgnum   memoratur  in    psalmo ,  Dominus 

regnavit,  decorem  manit,  Hoc  diflert  inter  tres  no- 

cturnas  Dominicales  et  tres  qusc  por  caeteras  noctes 

canuntur,  quando  fcstiviias  est  sanctorum ,  quod 

illae  recolunt  resurrectionem  corporum,  isla!  aulem 

beatitudinem  antmarum  sanctarum,  quam  tunc  per- 

cipiunt  quando  fiunt  cives  spirituum  coelcstium  et 

bonorum. 

CAPUT II. 

De  matutinali  officio  per  Dominicat  noctes, 

Oflicium  matutinale  Dominicalium  hoctium  ad- 
monet  ecclcsiasticos  viros  prospicere,  quomodo  pri- 
roo  post  Christi  resurrectioncm  fugaiis  tencbris  er- 
rorum  et  vitiorum,  primitiva  Ecclesia  surrexit  ad 


lucem  verae  iidei,  qux  est  In  Novo  Testamento,  et      eorum  Isfelilia  de  ejns  interfectionc,  nt  canaiit  [Do- 


quomodo  in  posteriore  tempore  acyungeret  sibi  Ec- 
clesiam  de  gcntibus ,  atque  iterum  in  unum  cunctas . 
duas  Ecclestas  oporteat  eam  tribulationibus  probari, 
et  per  patientlam  probatam  invenlri,  necnon  et  per 
probationem  ad  supemam  beatitudinem  pervenire. 
Primus  versus  primi  psalmi  roatutinalis  ofllcii,  de- 
monstrat  Christum  regnasse  post  resurrectionem 
suam,  et  iuduisse  se  decorem  et  fortitudinem.  Se- 
cundus  versus  monslrai  rirmatum  esse  orbcm  terne, 
videlicet  apostolos  roboratos  Christi  resurrectione 
atque  ascensione  ad  ccelos,  nec  non  et  efl^usione  Spi- 
rilus  sancti.  Secundus  psalinus  monstrat  eorum 
intentiQnem,  quam  habuerunt,  ut  roultos  sibi  conjun- 
gerentex  Jud;ea,  et  ut  una  eademque  fides  esset  in  |^ 
magistris  et  subditis,  et  una  salvatio  atque  una  glo- 
rificatio.  Teriius  psalmus  admonet,  ut  intendatur 
quod  post  Judxorum  salutem  eadem  salus  perve- 
niret  ad  geutes.  £x  persona  gentium  cantatur  psal- 
mus  [DeuSj  Deus  meus,  adte  de  iuce  vigUo],  Intcrim 
repulsa  Jud;ea,  colligetur  et  ipsa  iterum  per  praedi- 
cationem  Enoch  et  Heliae^  et  fiet  una  Ecclesia  ex 
duobus  populis.  Idcirco  praesentes  duo  psalmi,  id  est, 
[DeuSf  Deus  meus^  ad  te  de  luce  vigilo  :  ]  et,  [Deus 
misereaturnostri,]  uon  dividuntur,  ut  sint  iu  signum 
iliius  temporis,  quando  nulla  dislantia  erit  inter 
fidem  gentilis  popiili  el  Judaici  :  Adunata  Ecclesia 
ex  duobus  populis  prosperabitur  per  patientiam,  ut 
Scripluni  dioit :  Vasafiguii  probat  fornax ^  el  homi- 


minus  regnavit,  decorem  induit.]  Post  hoc  tcnipMs 
sequitur  ut  hymnus  dicatur  [Benedictus  Duminus 
Dens  Israei^  quia  visitavit  et  fecit  redemptionem  pie- 
bis  suo'],  Sicut  eo  tempore,  quando  hunc  canUvii 
Zacharias,  in  proximo  erat  Christi  adventiis  primus : 
Ita  ^el  iii  novissimo  tempore,  de  qiio  superius  dixi, 
in  proximo  erit  secundus  adventus  ejus  in  qtio  sancti 
servient  Domino  sine  timore,  de  manu  ininiicoruni 
liberati,  in  sanctitate  et  justitia  coram  ipso  omnibus 
diebus,  etcaetera  bpna  attribuentur  electis  Dei,  qita; 
in  prxsenti  bymno  canuntur.  Usque  ad  ^ersus,  qiii 
proprie  resultant  de  Joanne,  id  est,  Tu  puer  Pro- 
plieta^  et  deinceps. 

CAPUT  III. 
De  nocturnaii  officio  quotidianarum  noctium. 
Numerus  psalmorum  qui  currit  per  quotidianas 
noctes  nocturnali  officio,  id  est,  duodenarius,  ceriat 
per  clerum  ecclesiasticum  orare  pro  propriis  pec^ 
catis,  et  pro  eorum  quorum  oblationi  us  sustenta» 
tur  Ecclesia.  Scriptum  est  in  Evangeiio  Joannis ; 
Nonne  duodecim  liorce  sunt  diei?  Si  quis  ambuiaverit 
in  die^  non  offendit,  quia  lucem  hujus  mundi  videt , 
qui  auiem  atnbuiaverit  in  nocte^  offendit^  quia  ius  non 
est  in  eo.  Per  duodecim  psalmos  comprehenditur 
universalis  admonilio  ad  clerum,  ut  iutcrcedant  pro 
ofiensis  populorum,  qua:  in  nocie  operantur.  Et  per 
statum  noiOis  comprcbendilur  qualitas  peccaU^rum, 
dicentc  Pa:tlo  in  Epislola  ad  Thessalonicenses  :  Om* 


iS^t 


AMALARU  PRESBYTERl  METENSIS 


il12 


ue$  enm  vo$  filii  lueis  e9li$,  et  filH  diei  :  non  eslis  A  vicisslm  dormiunt  mililes,  et  vicissim  vigilaiil.  Ir 


noctis  neque  tenebrarum.  Jgilur  non  dormiamus  sicut 
et  cateri,  sed  vigilemus  et  sobrii  simus,  Qui  enim 
dormiuntf  nocte  dormiunt ;  et  qui  ebrH  sunt,  nocte 
ebrii  sunt,  Nos  autem  qm  diei  sumus^  sobrii  simus» 
Dcbitores  euim  sumus  nos»  qui  ex  oblationibiis  flde- 
lium  vivimus,  tam  pro  eorum  peccatis  intercedere, 
quam  pro  nostris.  De  qua  re  scribit  sanicius  Grego- 
rius  in  bomilia  sua  :  Pensemus  cujus  damnaiionis 
sit,  sine  labore  hic  percipere  mercedem  lal)oris. 
Ecce  ex  oblatione  fidelium  vivimus :  sed  nunquid 
pro  animabus  fidelium  laboramus?  illa  in  nostrum 
stipendium  sumimus,  quse  pro  redimendis  peccatis 
suis  fideles  obtulerunl ,  nec  tamen  conlra  peccata 
eadem  vel  orationis  studio,  vel  prxdicationis,  ut  di- 


Christianorum  vero  militia  diclnm  est  in  EvangetL' 
Marci :  Quod  autem  vobis  dico,  omnibus  dico^  Vip 
laie.  Tres  lectiones  et  tres  responsorii  per  quotidia 
nas  noctes  insinuant  sanctae  plebi,  clerum  Ecclesiae  Do 
ad  hocesse  Intentum  ut  admoneatper  leclionem, 
hoc  est,  suam  doctrinam  et  per  responsorium,  hoe 
est,  clamorem  non  parvum  mentis  praedicando  et 
exbortando  p<^ulum  Del  ad  vigilias,  si  Dominas  do- 
mus  repente  venerit,  sero  an  media  nocte,  an  galli 
cantu,  an  mane,  ne  inveoiat  eum  dormieoteni.  Si 
enim  venerit  Dominus  domus  socundum  Lucaro,  In 
secunda  vigilia,  et  si  in  lertia  vlgilia  venerii«  ei 
puisanti  confestim  aperitur,  beati  sunt  serri  illi. 
Haec  est  intentio  deri  Dei,  ut  si  quis  gravi  somno 


gnum  est,  insudamus.  Nos  fratres  canlemus  in  no-  B  addiclus,  in  prima  vigilia  negligens  exstiierit,  ia 


ctumali  officio  toiidem  psalmos,  quot  horae  sunt  in 
nocte  aequinoctiali  :  et  ex  statu  lemporis ,  discamus 
debitores  nos  esse,  pro  peccaiis  eorum  inlercedere, 
quornm  oblalionibus  sustentamur.  Et  ex  senis  anti- 
pbonis,  quas  vicissim  cbori  per  singulos  versns 
repetunt,  admonemur,  ut  nostra  inteniio  tendat  ad 
perfectionem  bonorum  operum,  qui  pro  aliorum 
peccaiis  debitores  sumus  intercedere.  Si  fecerimus, 
non  erit  periculosa  et  reprehensibiiis  suscepta  ob- 
latio  fidelium  a  nobis,  dicente  Evangelio  :  Dignus 
est  enim  operarius  cibo  suo.  Rccorderaurque  sen- 
tentiae  Jacobi  aposloli ,  dicentis  :  Confitemini  alteru- 
trum  peccata  vestra,  orate  pro  invicemj  ut  salvemini  : 
multum  enim  valet  deprecatio  justi  assidua.  Qualita 


sccunda  vigilia  soierti  cura  exspectet  Dominnm  re- 
vertenlem  a  nupiiis :  Quod  si  etiam  in  secunda  vigi- 
lia  negligens  exstiterlt,  saltem  in  teriia  vigilans 
inveniatur.  Notandum  est,  quod  unaquaeqne  anima 
fidelis  quacunque  die  exuta  fuerit  corpore,  septimaui 
sablKiti  recipit,  et  resurrectio  sanctomni  corporum 
octavam  diem  exspectat :  ila  quaecunque  anima  evi- 
gilaverit  a  gravi  somno  negligentiae  per  curam  ec- 
clesiasticam,  sive  in  prima  vigilia,  sive  In  secunda, 
sive  in  tertta,  statim  atlingit  matutinum  tempas  !■ 
quarta  vigilia.  Ut  reor«  sancta  Romana  Eeclesia  boc 
speciatim  nobis  insinuat  per  suam  consuetudlnem. 
(psa  enim  quolocunque  ordine  vel  numero  leciio- 
num  viderit  maturam  procedere,  ut  audivi,  dimittit 


•         -^  ^  _-        -  r , ,  _. 

lom  peccatorum,  quae  tam  facDe  remiltitur,  ex  scri-  ^  noctuniale  ofilcium,  et  incipit  matutinale,  perlculo- 


ptis  sancti  palris  nostri  Bedae  hic  inseruimus.  In  hac 
autem  sententi.i  debet  esse  discretio,  ut  quotidiana 
levlaque  peccata  alterutram  coa^qualibus  confitea- 
mur,  eaque  quotidiana  credamus,  oratione  salvari. 
Et  sanctus  Augustinus  in  lib.  Eachiridion  :  De  quo- 
tidianis  autem  brevibus  levibusque  peccatis,  sine 
quibus  haec  vita  non  ducitur  :  quotldiana  oratio  fi- 
delium  satisfaciat. 

CAPUTIV.    . 
De  numero  teetionum  et  responsoriorum  suprascripta- 

rum  noctimn, 

Saepe  inculcatnm  6st  responsorios  sequi  lectio- 
nes  propter  discipllndm  eccfeslaslicam ,  quac  non 


sum  cst  enim  transgredi  terminos  patmm,  boc  est, 
nisi  aut  in  raaturitate,  juxta  auctorttatem  propbetx 
David  sorgamus,  aut  juxta  cOnsuetudinem  nostrae 
fragilitatis,  In  gallicinio. 

CAPUT  V. 
De  matulinali  officio  quotidianarum  noctium. 
Quoniam  homo  pars  est  mundl,  apud  Graecos  ap- 
pellatur  fuxjDoxovfAor,  id  est,  minor  mundus  :  et  Ideo 
non  imraerito  statui  temporum  comparatur  tota 
series  nativitatis  humanx  Noxenim  dicta  est  qnod 
noceat  aspeetibus  vel  negotiis  humanis,  sive  qnia 
fures  latronesque  in  ea  nocendi  aliis  occasionem 
nanciscantnr.  Ignoranfla  meniis,  quae  solet  evenire 


vult  aodilores  legis  tantum  habere  in  sua  schola,  ^  ex  tenebris  peccatonnn,  comparatur  nocti.  De  qun 


sed  factores,  scrlbente  sanclo  Gregorio  in  suis  re- 
sponsis,  ad  Augustinum  ila  :  Nam  in  ipsis  rebus 
spiriialibus,  ut  sapientcr  et  mature  disponantur, 
exeraplum  trahere  a  rebus  etiam  carnalibus  possu- 
rous.  Addiseimus  ex  vigUiis  militaribus,  ad  quid 
instruamur  ex  tribus  lectionlbus  et  responsoriis.  Di- 
clt  sanctus  Ambrosius  :  Imliare  milites  istlus  s^oli, 
et  te  milllem  esse  Christl  existima.  Armiductores 
constituerant  In  miUtia  sua  dormientibus  mrlitibos 
castra  tneri  {ler  tres  vigilias  In  nocte.  Quarta  autem 
est  in  malutinali  tempore,  quando  nos  matutinos 
ontamus.  ia  memoratis  tribus  vigiliis  vigiles  con> 
stitmi  sunt,  qoi  costodlunt  miiitum  dormientium 
corpora,  et  supellectllem  eorom.  1n  mllitia  s;eculari 


peccato  dicit  sanctus  Aogustinns  In  libro  Enchiri- 
dloA  :  Duabus  e\  causis  peccamui :  aut  nondara  \U 
dendo  qoid  fhcere  debeamus,  aut  non  (aclendo  qnod 
debere  fieri  jam  videmos.  Quoram  dooram  itlud 
ignorantiae  maium  est,  hoc  inflrmitatis.  Pro  hia  enim, 
qnoram  mens  obcaccata  est  ignorantia  peccaiaraa 
orant  ecclesiastici  viri,  nt  et  ipsi  resipiscant,  et  eo- 
gnoscant  soa  peccata.  Talium  mentes  solet  Christos 
propter  soaro  misericordiamintervenientiboa  meiitis 
sanctaram,  vlsitare  qnodaimmodo  hora  matudna. 
Matotinam  est  secessas  tenebraram,  ei  adventai 
aurorae.  Eo  tempore  sol  appropinqnat  ad  saperion, 
nt  expellat  tenebras  a  superficie  terrae.  Adveniente 
sole,  vero,  expellilur caligo  ignorantix  a  menle  hnma- 


ms 


UBbK  DB  ORMNE  ANTIPflONAIUI. 


^^M 


na^ftkviraftiiinesl  $uper  Pfinini  quando  flevit  ana-  A  primo  tenutus  et  viciiis,  Vult  iierum  Deus.m  len-^ 

re«  el  quando  miail  Deus  Nalham  prophelam  ad 

D«fid«  ul  reeognosceret  peccaturo  suum.  Jam  enim 

adventanle  aurora  dixil  David,  Peccavi  Domino, 

pro  tali  slalo  menlinm  converaamm,  cantal  sancla 

Ecclesia  in  malnlinali  tempore  psalmuro,  [Miurere 

mei,  Deu$,]  qiem  cantavil  David,  poslquam  cognovit 

peccatnm  sonro.  In  isto  psalmo  lldes  purificaDS 

corda,  innuit  mente  remissionem  peccatorum  per 

symbolura,  dicens :  Credo  in  SfnrUum  tanetmu^  Mm- 

cum  Eciienam  eatholicam^  Bonetorum  eommunioHem^ 

remiuionem  peecatorum.  Sicut  in  psalmo,  [Dominus 

regnavit]  qui  cantatur  in  iibera  nocte,  recoiitur  sta- 

luseorum  qui  posl  l>aplismum  in  cursu  coeplo  perse- 

veranl :  ila  in  psalmo,  [Miserere  mei^  Dene,]  qui  can- 


t  'tur  et  vincat,  alque  possideat  triumphum  victon.«B. 
Hujus  documenti  caosa  et  admonitionis  seqnuninr 
cantica,  qu»  caniavemnl  palres  noslri,  postquam 
tentati  sunt,  et  Deus  triumpbum  pracstitit  illis.  Pri- 
mum  canticum  dicit :  [Can/Sleor  tibi,  Dominef^oniam 
iratue  es  mihi].  Audtsii  flagelluro,  andi  triumpbnro. 
Conver§u$  eet  furor  tuue^  et  eonsolatne  e$  me,  Et 
iteram  :  Fiduciditer  agam,  etnon  timebo,  Et  iie- 
nim  :  Exeulta  et  lauda^  habitatio  Sion.  Secnndnm 
canticum  cantatum  est  ab  Ezechia,  postqnam  con- 
valuit  de  infinniiate.  Tertium  ab  Anna,  posiquam 
aemula  ejus  bumiliata  est,  el  illa  e^^altaia  pnrtn  niii. 
Qiiartnm  celeltralum  esi  postquam  prostrati  snnt 
'^Sypliif  qui  persequebantur  popuium  Dei.  Quin- 


tatur  in  «ervilibus  noctibus  eorain,  qui  post  bapti-  *  ^^  ^^  Habacuc  propheu.  de  qiio   dicit  Hicronj- 


smum  dedinant  a  cursn  suo,  et  postea  per  oraiiones 
ildelium  corriguntur,  et  illuminantur.  Posl  malutinum 
tempus  sequilur  diluculum.  Dilnculum  esl  quasi  jam 
incipiens  parva  lu&  diei.  Nisi  hxc  pars  pertineat  ad 
noclem»  non  erant  septem  partes  noctis  quas  docto^ 
res  emimerant,  id  est,  crepusculum,  vesperam« 
conticinium,  intempesta,  gallicinium,  matutinuro, 
dilnculum.  De  eadem  hora  dicitur  in  Evangelio  : 
Una  eabbati  valde  diluculo  veniunt  ad  monujnentum. 
Eadem  hora  vocatur  et  mane.  Scribit  et  Joannes  de 
eadero  hora  :  Maria  venit  mane  cum  adhuc  tenebra 
o$$ent.  Et  Marcus,  qiiodjam  pRBtulil :  Sero  an  media 
mocte^  an  galli  eantu  ,  on  mane.  Omnes  psalmi 
qui  simt  positi  in  secundo  ordine  per  quotidianas 


mus  :  Inierim  sccnndum  litteram  causatur  adversus 
Domioum  propheta,  cur  Nabuchodonozor  templum 
vastel  et  iudam,  cur  Hierasalem  quondam  urbs 
Domini  deslraatnr,  qoare  clamel  populus  et  non 
audialur,  vociferelor  ad  Dominum  oppressus  a 
Chaldxis,  et  non  salvetur :  quare  etiam  ipse  pro- 
pheia,  vel  populus,  ex  dqus  persona  nnnc  loqul- 
lur,  adhuc  vizerit,  ut  bncnsque  perductus  sit,  ut 
iniquilatem  hostitim,  et  suum  videal  laborem  : 
eor  ii^nsiitia  prxvaleat  advenoro  se.  Et  hoc  dlcit 
prae  mentis  angiistia,  nesciens  aurum  in  igne  con- 
flari,  et  Ires  paeros  de  canrino  poriores  exisse  quam 
intraverant.El  infra :  Dominusmislersciensclcmenti;» 
snae  pondera  aique  roensuras,  mterdum  non  cxaudit 


iioctes,  aliquid  de  niane    resonant.  Primus  dicit  ^  claroanlem,  ut  eum  probel  et  magts  provocct  ad 


[Quoniam  ad  te  orabo,  Domine,  mane  exaudie$  vocem 
nuam  mane :  astabo  Ubi].  Secundus  [Emitte  lucem 
tuam  et  veritatem  tuam].  Tertius  [Exittu;  matutini, 
et  vespere  deUctubi$].  Quartus  [Mane  eicut  herba 
transeat,  mane  floreat].  Et  ileruro  [Repleti  $umu$ 
u$ane].  Quintus  [Auditam  (ac  mihi  mane].  Sextus  [Ad 
annunliandum  mane  mi$erieordiam  tuam].  In  islo 
psalmo  operatur  spes»  in  primo  vitantur  mala,  in 
secundo  appctuntur  bona  per  spem.  Quamvis  pceni* 
lens  spem  habeat,  lamen  ex  nocte»  id  est,  ex  pec* 
cato  habet  unde  tristetur.  De  qua  tristilia  dicii 
Apostolus  :  Trietiiia  autem  qwe  $ecundum  Deum  e$t^ 
pcBmlentiam  in  $aiulem  $tabiiem  operatur.  Ipsa  tristi- 


rogandom,  et  quasi  igne  excoctum,  jusliorem  el  pu- 
riorem  facil.  Sextum  a  Moyse,  qui  vexntus  est  pro- 
pter  Judxos,  qui  exacerbaverant  spiritum  ejus  el 
lali  flne  concluditur :  Laudate^  gentee,  popuium  eju$^ 
qura  $anguinem  $ervorum  tuorum  utdeeetur^  et  vin- 
dictam  retribuet  in  ho$te$  eomm,  et  propitim  erit 
terree  popuii  $ui.  Posl  haec  eptnicia  inlrodocltur  per- 
sona exbortantis  ad landero  Ddjuxla  PsalmistaB  vo- 
cem,  dicenlis ;  In  Donnno  laudatitur  amma  mea, 
audiant  man$ueti  et  lartentur.  Magnifieate  Dominum 
mecum,  et  exaitemue  nomen  eju$  tn  invieem.  In  isio 
ordine  incipit  exhorlari  consortes  et  eoneives  suos 
ad  laudem  sancta  Trinilalis,  qu.T  separata  esl  tri- 


tia  pars  est  nociis.  lu  tertio  ordine  sunt  duo  psalini  ^  bus  personis,  et  conjoncta  in  una  eademqne  sub- 


conjuncii  simui.  In  istis  duobus  ceiebraiur  pncc&- 
plum  dilectionis,  qiiod  est  gemiiium.  In  priino  psaU 
mo  dicithomo  irolHiius  dileclione  Dei,  [Deus,  Deu$ 
meu$,  ad  te  de  iuce  vigiio,]  id  est,  postquam  sccesse* 
runt  tenebne  et  aurora,  venil  fldei,  atque  diiuculum 
restauralionis  per  spem  bouam  inihi  illuxii,  ad  te 
vigilo,  el  per  aniorem,  quo  rapior  ad  te  :  Sitivit  in 
te  anima  mea^  quam  muitipiiciter  tibi  et  caro  mea.  In 
isto  psalmo  dilectio  Dei  meinoratur,  in  secundo  psai- 
mo  dilectio  proximi.  Ista  duo  praecepla  nulla  inter- 
^sitione  disjungunlur.  Qua  propter  non  invenitur 
uJla  disjunciio  inter  prxsentes  duos  psaimos.  Dicit 
'  divina  Scriplura  :  Flageiiat  Deu$  omnem  filium  quem 
recipit.  Iste  homo  cojus  slatus  nonc  reoolitor,  fuil 


stantia.  Ideo  Ires  psalikii  qui  laode  divioa  pleni  hii« 
jus  exhortationis  vice  canuntnr,  canunUir  sine  alt 
qua  defunctione  ppud  nostram  Ecdesiam.  Post  hof 
psalmos,  qui  llnem  faciuni  Psalterii,  et  perfecte  re* 
stauratom  hominem  mooBtrant,  sequitur  lectio. 
Eienim  perfecuim  bominein  eppido  deiectal  docere 
el  admonere  negligenies,  more  David,  ^ui  iribus 
versibus  memoral  renovatieoero  roentis  suae,  id  esl, 
Cor  mundum  erea  m  me,  Deu$;  et,  Ne  projieiae  m# 
a  facie  tua;  et,  Redde  mihi  Imtitiam  eatutarietuif  et 
illico  subjungil :  Doceam  iniquo^  via$  tua$^  et  hnpii 
ad  te  eonvertentur.  Post  lectionem  seqoitor  veraot. 
Nostra  provincia  solita  esi  per  omnes  quotidianu 
DQCtes  caoere  in  isto  ordine  snper  f  Forre,  semper] 


Ii55 


AMALARII  PRESBYTERI  METEKSIS 


1156 


vrrscim  Repleti  sumus  mane  miurieordia   tua.  In  A  Eteiiim  psalmus,  Beati  immaculati,  pleDUS  e»t 


Uoinano  vero  AnlipfaoDario  inveni  plures.  Idclrco 
ccrpil  ex  hoc  canere  versam  in  matulinis.  Domihe, 
meditabor  tn  1«,  per  secandam  feriam  el  tcrllam. 
Repleti  lumuz  miierieordia  tua ,  per  quartaro  et 
f|uintam  feriam,  [Auditam  fac  tnihi  mane],  per 
^xtam  et  septimam.  Omnes  isti  versus  precantur 
bona  Domini  quae  necessaria  sunt  roente  conversum 
retinere  in  matutina  hora  unumquemqne,  sive  pro 
prsDsenti  conversione,  sive  pro  futuro  mane;  qnod 
ezspectatur  in  resurrectione.  Post  bos  gradus  ascen- 
ditur  ad  ipsum  Dominnm  nostnim  Jesum  Cbristnm, 
qui  visitiivit  et  fccil  rederoptionem  plebis  su».  Apo- 
stropha  fit  de  converso  homine  per  poenitentiam 
ad  evangelicum  virum,  qui  exhorutus  est  laudare 


moribus,  per  qnos  oportet  ambulare  anuroqneoiqiit 
qui  legem  Domint  certat  implere.  Psalmot,  Deu§ 
in  nomine  tuo  satvum  me  fac,  qui  prsponitar  ceDle- 
simo  octavo  decimo,  non  est  ita  praepositus  qa»si 
necessarius  sit  tnntam  uni  parti  diei  qux  vo- 
catur  prima,  sed  toti  spatio  diei.  Homo  qui  in- 
dpit  ambulare  in  lege  Domiiii,  sciat  se  es  una 
parte  habere  leonem,  et  ex  altera  parte  draconem  : 
leonem  in  apertis  persecationibus,  dracooero  in  iiH 
sidiis.  Quando  insidiati  snnt  David  Ziphxl,  nt  eom 
comprehenderent,  ei  traderent  in  manos  Saul,  qut 
eum  volebat  occidere,  cantavit  psalmum  isturo ;  ei 
nosquando  incboamus  in  prima  hora  (fiei  vitare 
persecutiones  et  insidias  diaboli,  canlemas  psalmam 


sanctam  Trinitatem  pro  beneficiispnestitisconverso,  B  pro  toto  itinere  diei,  Deus^  in  nomine  tuo  ealvum  i 


et  dicit :  Benedictu»  Dominus  Deus  hraet,  quia  visi" 
iavit  mieeriam  httmanam^  et  fecil  redemptionem  illiue^ 
•icut  tocutui  ett  per  o$  eanctorum.  Per  eorum  os 
promisit,  in  quacunque  die  iropius  conversus  esset 
ab  impletate  sua,  qaod  omnes  injustirise  ejus  obli- 
vioni  traderentur.  Reddiditque  jusjurandum,  quod 
juravit  Abrabam  patri  nostro,  daturum  sc  nobis» 
hoc  est,  ut  sine  limore  de  mann  inimicomro  nostro- 
rum  liberati  serviamus  Domino  in  jusiitta  et  san- 
ctitate;  ac  si  dicat  ecclesiasiicus  vir  :  Iste  qui  infir* 
mus  fuii,  profecto  sanitati  redditus  est.  Omnes  par<* 
tes  noctis,  cujus  caligine  iste  obscuratiis  erat,  re- 
pulsae  sant.  Agamus  Deo  gr^tias  quoniam  nunc  po* 
terit  deinceps  servire  Domino  et  boneste  ambolare» 


fae,  et  in  viriute  tua  libera  me*  Quare  hoc?  ^voituDn 
atiem  insurrexerunt  adversum  me,  et  Cietera.  Qaid 
enim  volnnt  precaii  ambnlantes  per  viam,  nisi  quod 
sequens  versns  monstrat,  dicens  :  Averte  maia  fiii- 
micis  meis^  et  in  veritate  tua  disperde  iUos.  In  isto 
psalmo  oratnm  est  pro  custodia  utriusque  partis 
viae.  In  prima  parte  psalmi,  Beali  immaculaii,  in- 
tramus  in  viam  Domini.  Quae  sit  intetitio  amba- 
landi,  per  istum  psalmum  ex  verbis  sancii  Augustini 
edocemur.  Dicit  inter  cxtera  in  tractatu  pnescntis 
psalmi :  Nam  profecto  qui  exhortatur,  id  agit,  at 
excitetnr  voluntas  ejus  cum  quo  aglt,  ad  illud  pro- 
pter  quod  exhortationis  adbibetur  tUoquium.  Ut 
quid  ergo  nobiscum  agitur,  ut  velimus  qnid  vdlt 


sicut  decel  iii  die.  Dona  Dei  qnae  in  isto  hymno  roe-  G  non  possumus  nisi  quia  omnes  qufdem  beatitudinein 


morantnr  partim  percipit  sancta  Ecclesia  in  primo 

adventu  Domini,  sed  pleniiis  accipiet  in  secundo. 

CAPUT  TI. 

De  cursibut  diei, 

Proprie  vulgus  omnem  diem,  solis  praesentiam' 
ftupra  terras,  appellat.  Ex  hac  definitione  datur  in- 
telligi  diem  duodecim  horanim  inchoari  debere  ab 
octu  solis,  et  finiri  in  ejus  occasu.  Mane  est  quidam 
angultts  noctis  et  diei.  Diluculum  et  exortus  solis 
mane  vocantur,  ut  praetuli,  in  Evangelio.  Jam  di- 
cturo  est  de  mane  in  superioribus,  Cum  adhuc  tene- 
bra  essent,  Et  iterum  dicitur,  et  vatde  mane  una 
sabbatorum  venimt  ad  monumentumj  orto  jam  sote» 
£t  ilerum  :  Simile  est  regnum  ceetorum  homini  patri-- 


concupiscunt.  sed  quonam  modo  ad  eam  perveni^ 
tur,  plurimi  nesciunt?  Ideoque  hoc  docet  iste  qal 
dicit,  Beali  immacutati  in  via^  qui  ambutant  in  leye 
Domini.  Tanquam  diceret :  Scio  quid  velis,  heatttn- 
diiiem  quteris;  si  ergo  esse  vis  beatus,  eslo  imnra- 
cuiatus.  lilud  enim  omnes»  hoc  autem  paud  volunt, 
sine  quo  non  pervenitur  ad  illud  quod  omnes  vo- 
lunt.  Sed  ubi  crit  quisque  immaculatus,  nisi  in  via? 
In  qua  via,  nisi  in  lege  Domini?  Sermocinationl  bu- 
jus  legis  commisimus  nos  per  primam  partem  psahni 
octavi  decimi  in  prima  hora  diei.  Per  secundam 
partem  aniicipamus  secundam  partem  diei :  sicnt  In 
prima  parte,  ita  in  ea  facimus  mentionem  de  lege 
Dnmini.  Beveta  ocutos  meos,  et  considerabo  mirakilia 


famitias^  qui  exiit  primo  mane  conducere  operarios  in      de  tege  tua.  Et  iterum  :  Viam  iniquitatis 


vineam  suam  :  Convenlione  autem  facta  cum  operariis 
exdenario  diurno.  Ex  isto  diurno  intelligitur  in 
jiisto  loco  roane  pertinere  ad  diem.  Scriptum  est  in 
altero  Evjingelio  :  Si  qui»  ambutaverit  in  die^  non 
offendit,  Conventus  sanctorum  fratnim,  qni  congre- 
gatur  prima  hpra,  tertia  ac  sexta,  atque  nona,  illo- 
rum  statum  in  suo  oOicio  recolit,  qui  post  ablutio- 
neni  aquae,  sive  post  sanitatem  receptam  per  poe- 
niientiam,  sine  retractatione  currunt  per  viam  Do- 
mini,  hoc  est,  pcr  legem  ejus  scilicet  usque  nd 
vespemm,  id  est,  usque  ad  finem  vit»  suae.  De  quo 
cursu  Paulus  dicebat  in  novissimis  snis  diebas : 
Certamen  cerlavi^  CKrsim  coneummavi,  (idem  servavi. 


omove  a 
me*  et  tege  tua  miserere  mei,  Yersus  qui  sequitnr^  £x- 
surge,  Domine^  adjuva  nos,  sicut  et  psalmus,  Deui^ 
in  nomine  tuo  saivum  me  fac^  pertinet  ad  spatiam 
tolius  diurni  ilineris,  sic  et  iste  versus  pertinel  ad 
orationem,  ut  Dominus  sit  sui  gregis  per  totum 
cursum  itineris  adjutor,  et  lil^erator  propter  snam 
misericordiam.  Tertia  pars  memorati  psalmi  cele- 
bratur  in  bora  tertia  diei,  necnon  et  ibi  mentto  fit 
de  lege  Dei,  diccndo  :  Legem  pone  mihiy  Domine^ 
viam  jusiificalionum  luarum.  Et  iierum  :  Da  miAi 
infettectum,  et  scruiabor  tegem  r«am,  et  caelen. 
Quarta  pars  psalmi  cantatiir  pro  qaart:i  bora  diei. 
Et  ibi  mentio  fit  de  lege  Domini :  Poriio  mea  Da 


mi  UBER  DE  QRDINE 

mine^  4ixi  emlatUre  Ugem  luam.  Quiuu  pars  psalmi  A 
canilur  pro  quioU  hora  diei.  Et  ibi  mentio  fit  dc 
lege  DomiBi :  Coagulatum  est  $ieut  lac  cor  eorum,  ego 
vero  legem  iuam  meditatus  sum.  Et  iterwn  :  Bomum 
mibi  lex  ori$.  tui.  Lectio  q^usa  legitur  per  singutos 
cursus  hoc  docet,  ut  quaBdocuQ<}ue  congre;$ati  fue- 
rint  saocti  viri,  exceptis  Imuus  q[»eribu$«  qwe  secun 
singiUi  student  agere^  passim  divino  coHoquio  refi^ 
ciantur.v  In  sexta  parie  psalmi  inti^^Uir  ad  sextam 
hofam  diei.  £t  ibi  mentio  fit  de  lege  Domini.  Narra- 
veruttt  mihi  imqui  (aMaUoneSteed  iton  ut  leat  tua,  Et 
iterum  :  Nisi  quod  /ea^  tua  mediiatio  mea  eett  et  cx- 
tera,  Sepiioia  par^  psalrai  caoitur  pro  sepUiiia  hora 
di^i.  £t  ibi  mentio  est  de  lege  Domini.  Quomedo 
^  Mexi  legem  ^unm^  Domine,  tota  die  medUaiio  mem 
efL  Ociava  pars  psalfii  pro  ocuva  hora  dki  eanitur.  B 
Est  et  ibi  mentio  de  iege  Domiui :  l^iquDe  odh  ^a- 
buu  ^i  legem  tuam  dHesi^  In.noaa  hora  diei  cauitor 
QONa  pars  psalmi;  ibi  liabemu^  legem  Domini; 
Ju$titia  tua,  juititia  tn  fetetuump  ei,  Ux  twk  verkaet 
Decima  pars  p^almi  cauitur  pro  decimapaxle  dieir 
Ibi  qst  men^  de  iege  Doniini:  Vide  kumHitatem 
nieqm^  et  erijte  me,  quia  legem  tuam  non  eum  oHUue^ 
Uud^ima  pai«  psalmi  canitur  pro  tiodecima  hora 
diei.  £t  ibi  habemus  de  iege  Domini :  ijit^ffiatofM 
odio  babui  et  ahmiuatus .  sum^  legem  autem  tuam 
dilexi,  Et  iierum  :  Pax  multa  diligentihus  iegem 
tuam,  Domtie,  In  duodecima  bora  diei  reddit  Do- 
niuius  operariis  suis  denarium  promissum.  Sciipsi 
nuperrime  in  iibcUo  oiOciaii  de  vespertina  hora 
juxia  etjmoiogiam  ejusdem  noffiiuis,  id  est,  vesper*  v 
tina  hora  jtixta  suam  etymologiam  est  post  soiis 
occubitum,  et  pertinet  ad  noctein.  Si  quis  vesperti- 
nale  officium  in  ea  bora  celQbraverit,  unde  etyino- 
logiam  babei,  id  est,  quando  sleiia  quae  Vesper  nuo- 
cupalur  apparet,  liabet  in  libello  officiali  de  eo  scn- 
ptuin  quod  potui  sentire :  nos  vero  ssepissime  sole- 
mus  vespertinaie  oflicium  celebrare  auie  solis  occu- 
bitura.  (Jt  ordo  ille  in  nostra  Ecclesia  o^Iebretur» 
qui  descriptus  est  in  iibro  Esdrx  :  Quater  iu  die  eon- 
fitebatttur  Bomino  peccata  sua^  oportet  vespertioum 
officium  computare  ad  partem  diei.  Dominos  Beda 
ex  scripto  biyus  bislorias  dicit  inolcvisse  consuetu- 
dinem  in  nostra  Ecclesia,  utquatuor  lecUones  reci- 
tentur  fralribus  in  die,  qnod  uon  fit  nisi  lectio  ve- 
spertinalis  coinputetur  parti  dtei,  cum  lectiottibus 
de  nona,  et  sexia,  et  lertia.  In  prima  non  recitatur' 
leciio.  Ofiicium  primum  diei  inchoamus  ab  opttt 
solis.  Yespertinalcm  synaxim  ?gimus  circa  duodec^ 
mam  horam,  quae  hora  est  circa  finem  diei.  f  inis 
diei  potest  uniusciyusque  hominis  finem  designare.: 
dies  euim  poniiur  pro  toio  tempore  unius  immiBis. 
Uude  dicit  Dominus  iii  Evangelio  :  Me  oportet  o;.<- 
rart  opera  ejus  qui  misit  me ,  donec  dies  est ;  ve- 
niet  hora  quando  nemo  poterit  operari,  Dicit  sic 
sanctus  Auguslinus,  ubi  expoiut  sententiam  Evange^ 
lii  de.qujnque^virginibus  sapienlibus  quarum  dcr 
votioni  oplabam  comparare  eorum  qui  quinque 
psaimos  cantant  vesperse.  Nam  interrogatus  Daou* 
Patrol.  CV. 


ANTIPHONARIi  m% 

nos  secreto  a  discipulis  de  consummatione  saecuU» 
inter  multa  'qax  ioculus  est,  boc  quoque  dixit : 
Tune  simile  wstimabitur  regnum  ccelorum  decem  vir- 
gimbus^  si  caetera,  Ei  infi*a  :  Videntur  itaque  nHfat 
quinque  virgines  significare  quinqoe  partitam  con- 
tineatiam  a  camis  iilecebris  :  continendos  est  enim 
animae  appeti^us,  boc  est,  a  voltiptate  ocuiorum,  a 
voloplate  aurium,  a  voluptai^  oliaciendi,  gosUndi, 
fangendi.  Sed  quia  ista  conlinentia  partim  coram 
Deo  fit  ut  illi  placeatur  interioris  gaudio  conscien- 
tiuc,  partlm  coram  hominibus,  tantum  ut  gloria  hu- 
mana  capiatur,  quinquc  dicuntur  sapientes,  et  quin- 
que  stultae  :  utraeque  lanien  virgines,  quia  otra^e 
continentia  esf,  quamvis  adverso  fomite  gaudeaiU. 
Qui  coram  Dco  gaudeut  gloriari  de  «tti&  operibos, 
ilii  ambulavenmt  per  dicm  in  lege  sua,  ipsi  vocan- 
tur  sapientes  virgines.  Istse  sapientes  virgiiies  habe- 
bunt  veniente  sponso  lampades  in  manibu&.cum  oleo 
in  fiiie  mundi.  Per  lampades  designantur  i)ona 
qpera,  quae  secum  quisque  habet  qui  ea  opcraius 
ett,  et  non  quaesivit  retributionem  pro  iilis  faila- 
ci^m.  Simiii  modo  per  p^almos  desinnantur  hmsk 
opera.  Quinque  virginum  vice  io  novissima  psrto 
diei  qnimiue  psalmos  canit  ciuNras,  ac  si  ieneat 
unusquisque  secum  sua  bona  opera  quae  aperaiut 
est  per  quinqne  sensus  corporia^  cum  quibuii^  q«oat 
quibusdam  Umpadibus  habentibos  oleom  in  se^  fe- 
stinant  venire  obviam  sponso.  Qui  enim  contendii 
obviaui  sponso  venire,  gradus  ascensioais  disponk 
in  cordc  suo.  Idcirco  noo  ahsque  providentia  psalmt 
quindecim  graduum  includonior  in  ve^ertinaii  offi* 
cio.  Et  quoniam  hi  non  sufficiont  ad  numerum  die- 
rum  seplem,  altrinsecus  assumuntur  qui  dereiicti 
sunt  a  c;£teris  officiis.  Post  bos  psabnos  sequitor 
confaboiatio  sanciorum  mulua  per  lectionem,  ot  ea 
admoneantur  quomodo  ornatum  aoimi  sHi  renoveni 
et  componant  se  sicut  oportet  omari  singuios  qut 
inlrant  prxsentiam  rogis.  Versus  qui -sequoBtar,  id 
est,  vespertina  oratio,  ei,  Dirigatur  arotio  «eo^  miut 
ineensum  io  conspectu  tuo^  pulsant  ostium  eonclovM 
obi  rex  sedet.  Nam  in  Roinano  antiplionario  inveoft 
versus,  Exaitabo  1«,  Deus  meus^  rex  meus;  ^, 
Magnus  Dominus  noster;  sed  quos  praetuli,  ipsi  evt- 
denter  deroonstrant,  quaotum  fieri  poiast,  toiam 
devotionem  vespertinalis  oificii.  Posi  hoc  ia  liymoo 
evangelico  quem  cantavit  sancta  Ifaria,  choros  vtr- 
ginum  secum  recolit  illoc  se  oporleFe  eoniendero, 
quo  praecessii  Virgo  virginom,  boe  est,  io  praesen* 
tiam  Saivatoris.  Saocta  Maria,  posiqoam  ao<Kvii 
saiuUtionem  arcbangeU,  et  tUiu»  verba  reiimiit  in 
corde  suo,  cantavit  pmiNiieHi'^  hymoiHn,  id  «sf  ^ 
Magmficat  anima  mea  D^minum*  Moo^oonR  dfxit  de 
se,  Quia  respexit  kumHikHem  anciUw  eua,  eeee  emm 
ex  hoc,  beatam  uu  diunt  -mnnee  genaratiMes,  Nom 
et  chorus  virgioum  si  postqoam  aodiorU.vorhar 
Evaugelii  diceotxs,  AUendiu  ne  faciatie-fUsHtimm 
veitram  coram  hominibus^  ut  videauum  ab  ms,  reli^ 
nuerit  in  corde  suo,  .beaius  voeabiinr  apod-omoes. 
De  cadem  re  scriptum  est  in  Evaogeiie  Luc» :  Bx* 

kO 


fe5d 


AUALARU  PRESBYTEIU  METENSiS 


IfM 


loUetn  qumdam  muUer  voeem  de  turba,  dixit  iUi :  Bea'^  A  nostfo  venentQr  Teiiia  psalmi  pntaeaih,  \n  qoo  scri- 
tu$  venter  qui  te  por/avtl,  et  ubera  quw  euxitti :  At 
Jetui  die^t  ei :  Quintmo^  beati  qui  audiunt  verbwm 
Deif  et  cueiodiunt  iUud.  Beata  dicitur  sancta  Marla, 
qaia  andivU  salutaUoiiem  angeli;  beaHis  <fieitiir 
ehorus  ▼irginam,  quia  auditit  a  Domino  aententiam 
crangelicam  svpra  seriptam,  et  castodhit  IHam. 
Oantet  clion»  Tirglnum  hymnum,  qnem  casiiaTft 
Vifgo  Tlrginum,  et  omni  nisu  illuc  contendat  In- 
irare  quo  peryenlt  sancta  Maria. 
CAPUT  VI!. 
De  completorio. 
Seplem  officHa  commerooralis,  de  quibos  dicii 
Propheta,  Septiee  in  dle  laudem  dixi  tibi;  et  in  alio 
loco,  Benedieam  Domittum  in  omni  tempore^  temper 


ptiam  est :  Suecepter  meue  e$  tu^  at  refnghm  meum^ 
Deui  meu$ :  eperabo  in  eum^  qu&nhm  ipee  Hberami 
me  de  laqueo  venantium^  et  a  verho  atpero.  In  liiltio 
QnadrafesiiBS  legitur  Erangelium,  in^qao  I 
lealati»  est,  qui  soa  lentalione  noslram  l 
deriGit  ?  ut  admonearaar  ex  eo,  quod  pi«lpne  in  iHo 
tempore  ee  infert  ^ttabdas  ad  tcnlaniofl  Cbristi  aer- 
Tos  :  iraetusTero  monsiral  noMi, 
beamos  opponere  oonlra  €j«s  lentationeni. 
draginla  dies,  id  esit  In  PamseeT»  eaniiar  idem 
tractus  jnxta  moreni  tntlqanni  Moman»  Ecdesise. 
Qtti  statas  recolh  ordinem  tsmpoi  um  et  reram.  IHwl- 
quam  enim  Domlnus  }qnnaTil  qnadragima 
cflspit  eum  4labelna  lentare,  el  canlaTii  e&  y 


iaue  ejui  iu  ore  meo ;  et  aiia  Scrlptura,  Septies  ca--  B  pnssenti  imcnL  El  secessit  Tictus  ad  lenipns,  nsqn^ 

itt  jMOtui  tn  die^  et  retKrgfl,  remanet  octaTum,  quod 

Tocatnr  eompleiorium.  In  eo  summa  perfectio  esl 

eaeteromm  offidorum.  Qo»  enim  septem  ofllcloraiki 

gradas  proflciendo  operantur,  haec  octaTUS  demon» 

strat  perfedam,  Id  est,  consummatom.  Istod  ofll- 

cinm  ad  noclem  pertinet,  sed  propter  effectom  sol 

nominis,  In  flne  ceterorum  officiorum  ponitor.  In 

isto  eoDSuraltur  esus»  potus,  et  coUatlo,  et  omne 

commnne  opus,  omnla  membra  derelinqauntor  a 

tnthgio  hamano :  soll  Deo,  qiii  non  dormit,  neqne 

dormital»  committantar.  Somnos  enim  est  imago 

morUs.  Idcirco  aUqaos  psalmos  in  isto  olllclo  canta- 

mns,  quos  solemus  cantare  in  nocte  sabbatl,  qnando 

Domlnus  requlcTit  in  sepulcro,  et  quos  ipse  canta 


Itemm  reTerteretnr,  nonjamadlenlandttm,  snd 
ad  pefsoqoendam  per  membfa  soa,  Mcni  legilnr  in 
passione  fedsse,  qnfe  sequiliir  posi  iiacinm.  llnn 
Tem  qaando  perseqnlmor  a  membris  diaboli  nsqoe 
admarijrlnm,  niirtlominus  freqoenlam  oporlel  TOfta 
Iraelas,  qntt  Aeonl :  ipte  It^mll  ine  de  taqem  ne- 
nonttimi,  et  arerbo  aepero^  a  eofittavolanU  perdiMi, 
a  n$§otto  perambutante  im  tenebrie^  a  ruma  et  dem^ 
900  meridiano.  Canlatar  ellam  qoarias  psalmns  in 
eomplelorio,  propier  Teriia  In  qaibos  conlinelnr,  m 
noeHbue  extiftiiumanue  vestrae  ineaneta^et  benedidu 
Dtmiinum,  Quatoor  elementa  sont,  pro  qoibos  cn* 
siodla  poslnlaUir.  Quamobrem  quatuor  psalmos  ea* 
nlmos,  siTO  qnia  qoatuor  TigiliaR  celebrabanlar  apnd 


Yit  io  crace,  et  noslra  Ecclesia  canit  in  offlcio  mor-  G  antiquos  in  node.  Peiitionem  nostram  hi  prssenii 


cnonim.  Psalmus,  Cttm  tnvocarem,  exandivit  me 
Deu$  justitiw  mew^  caotaiur  In  nocte  sabbati  me^ 
morata.  Ipse  cantatur  in  completorio  propter  oratio- 
oem  quam  in  se  contlnei,  In  pace  in  tdtpium  dormiam 
et  requie$eam.  Psalmus,  In  te,  Domine,  eperavi,  can- 
ttnis  est  a  Ghrislo  in  cruce,  et  in  eo  loco  ubl  se  com- 
mendaTlt  Patri  dlcens,/»  manu$  tua$  eommendo  epi- 
Mtum  menm,  flnitur  in  isto  ofBcio.  Psalmus,  Otit  kabU 
tat  tnad/tiiorto  A/itsitifii,  scatum  esl  contra  insMlas 
dittboH.  Qooi  htentes  insidi»  possunt  ingmere  super 
dormientes  per  ipsum  diabolum,  et  per  sna  membra, 
eipericolaTermiumacbesttarum,  non  Taleo  expia- 
oara.  Gonlra  quas  prsesens  psalmus  faabet  coiignia 


completorio  eliqoat  Tersos,  Cttilodt  me,  Domine^  ut 
pupUiam  oeuliy  $ub  umbra  alamm  tuarum  pratega 
me.  Utfessamembraqaietepotiantur,  creditsehoc 
sancia  Bcdesia  profnsius  percipere,  si  CTangelid  Tirl 
Simeonis  roemoriam  feccrit :  cantat  ideo  hfmnnm 
quem  Slmeoir  cantavtl,  postquam  Christum  Tldll  ei 
soscepit,  atque  deprecatus  est  pacem  sempitemam. 
In  Istoofflcio  et  inprima,  non  est  confabalalSo  le- 
ctionis;  habet  Uinen  consueiudinem  nosira  Ecdesia, 
nt  post  offldum  primae,  conTeniant  in  unuro  fmtres 
ad  lectionem,  ei  anie  istud  offidum  similiter.  Leelio 
esl  qusedam  refeciio  mentis.  In  prima  dirtgatar  grex 
Domiui  in  Tia,  iit  vcniat  ad  pascua.  Operetur  prinio» 


in  oratione,  dicentia  :  5m(o  circumdabit  te     ut  postea  Impleaiur  refeciione  In  hom  teriia.  In  isto 


yefitao  ojm,  non  ltm€6ii  a  timore  noctumo.  Eteniro 
^eradter  dicimas  Salvatori  nostro  :  Super  aepidem 
et  ba$iii$enm  amMa6ii,  el  concuicabi$  ieonem  et  dra- 
eenem.  Mon  recolo  utmm  scripslssem  hi  l^ieUo  ofil- 
ciali  «nl  In  aliero.  De  ordine  cantaiorii  sensom, 
qnem  mihi  misericordta  Domhti  minlslravil  sl  Tents 
est,  eo  tempore  qnaodo  depreeauis  som  pro  offlcio 
completorii,  ideo  non  me  pigel  Uhid  scribere  In  islo 
loco  qaamTis  pmprins  sil  lemporibos  IWb,  qnando 
imdHftflN  *«Htol  in  adjntorio  Aifisstmj,  cantalor  : 
Admooei  noa  IradOtt,  flni  AoMiol  in  adjutoHo  Altit- 
iiaai^  tti  qnotiescttnqne  dioboltts  nobis  persuadere  to- 
Ivtrii,  lingiiia  hofflflBHn  ioeenmbere,  slbl  per  golam 
H  uianemgkM^aap^  alque  aTariHam,  tdies  In  eorde 


Terooflicio  consnmmantur  omnia  sicui  praedlxi.  Hoe 
indplt  fteri  a  primo  psalmo  ubi  didtur,  In  pace  inid- 
ip$um  dormiam  et  reqfttteicam  :  Ei  in  secondo,  /n 
maittts  Ittot  commendo  epiritum  menm.  Posl  iaiam 
commendationem  non  esl  ordo,  ol  seqoatur  eoHalio 
consueta  :  sed  tantummode  postttlatio  pm  eosiodla 
deprecdar. 

CAPCT  VW. 
De  oMeio,  Aspieien8.a  longe. 
Propter  Tcrsom,  qui  prseponltnr  In  Tesperlinali 
syoaxi,  Aoraie,  casli,  desuper,  olBciis  canlomm  de  ad- 
Tentu  Domini,  seqoentes  Tcrsos  slmili  oMido  prm- 
poflo,  qui  carranlperomnetempos  adrenms  Dominl 
in  nocturaidi  orodo^  d  matatinali,  ac  TespeniDall. 


1201  LIBER  m  OIDINE 

Noo  dc  singulM  responsoriis  proposui  4icere,  sed  de  A 
singulis  ofllciis  Dominioaiiura  noctiunn.  Prfma  duo 
responsoria,  id  est :  AsfricieM  a  ton§e,ti  Aspiciebam 
in  mm  ffo«tti,  *  figunt  in  capile  libri  persouam  iilius 
Cliristi,  qui  est  Deus  et  horoo  et  rex  universalis.  Hu- 
Jus  adventum  coriat  nunc  sancta  Eedesia  divulgare 
iMgo  laleque.  In  primo  responsorio  introducit  ean- 
tor  (Kcta  seu  facta  ioannls  praecursoris.  Ex  parsona 
loannis  potest  dici,  A$frieien$  a  longe^  sciiicet  tan- 
tum  a  longequantuffl  distatcoelum  a  terra.  Ipsecnim 
loannes  dicit  de  se  :  Qui  de  terra  esl^  de  terra  lotferi» 
tw  ;  de  Cbristo,  sic  :  Qui  de  cmio  venit,  euper  omnes 
e$i  :  Quid  aspicieBdo  viderit,  subi»fertiir  :  Ecee  vt* 
deo  Dei  potentiam  venientem.  De  eadem  potentia 
dioit  sanctns  Gregorins  Iq  bomilia  sua  vice  praBCur^ 
sorls  :  Qui  et  humilitatem  suam,  et  dtvinitatis  po-  B 
tODtiam  eonsideraBS,  dicit :  Qui  de  terra  esr,  de  terra 
h^tnrj  et  cfttera.  Sequitnr  :  Et  nebulam  totam 
lerram  tegentem,  id  est,  video  caltgiAem  ignoras- 
tUe.  tegentem  terrena  corda  Judseoram,  qui  pneseS'* 
tem  Deum  noii  cognosamt  in  nomine  Christo.  Iste 
responsorius  divinam  naturam  in  Christo  recoKt. 
Dxcit  Joannes,  Dirigiteviam  Ihmim.  Quod  slcezpo- 
nlt  sanctns  GregorinsS  Yia  Domini  ad  cor  dirigitorf 
enmverltatis  senno  humillter  anditur ;  hucnsqueGre- 
gofit :  Quando  veritatis  sermo  ad  cor  vadlt,  Chri* 
stus  vadit  ad  mentem  hominis  ;  cnm  idem  sermo  bu-» 
militer  auditur,  cor  bominis  Christo  obviam  vadit. 
Iste  sensos  recoKtur  iii  responsorio  dicente  :  Ite  ob- 
rtamet.Sequitnr :  EtdicHe^  Nuntianobie  si  tu  e$  ipse 
qm  regnaturus  es  in  populolsraet.  Nempe  pnrcursor  ^ 
fHtlftf  disciputos  suos  ad  C/imltun,  til  dicant  ei  :  Tu 
e$  gui  venturus  e$,  on  alium  ex$pectamu$  t  Unde  sic 
heatos  Gregorius  :  Sicut  pro  hominibus  nasci  digna* 
tos  es,  an  etiamprohominibusmorldigaeris  iasanua. 
Non  immerito  interrogatio  praeposita  io  responsorio 
Joannis  inierrogationi  comparatur.  Quienim  nesei- 
vit  utrum  mori  dignaretur  Christns  pro  populo  Israel 
aut  per  se  ad  ciaustra  inferni  descendere,  ipse  po- 
terat  [nescire]  utrum  Christus  per  se  veUet  regnare 
lo  populo  Israf  1,  an  per  alios,  sicut  per  muitos  fe- 
cit.  In  secundo  responsorio  manifestatur  huroana 
nativitas,  dioendo  :  El  ecce  in  nubibu$  eesli  IUiu$  ho- 
minU  venit^  atque  inde  respondetur  superiori  re- 
sponsorio,  quod  interrogat,  si  Christus  debeat  re-  ^ 
gnare  in  populo  Israel.  Iste  responsorius  dicit :  Et 
datum  est  ei  regnum  et  honory  et  non  $olum  ut  regnet 
in  populo  J$raelf  $ed  ut  tribue  Judaica  et  populue 
hrael  et  omne$  lingute  urviant  eu  Signo  poslto  in 
eminentiloco,  id  est,  maaifestato  rege,  qui  Deus  et 
liomo  est,sequeBtes  responsorii  currant  per  ordinem 
tthrorum  et  historiamm»  ubi  boc  perspicere  oocurro- 
rit  Bobis.  Hic  notandum,  quod  indiCforenler  ia  an- 
tipbonario  posita  suot  vorba  seeundi  adventosSaJ- 
valaris  et  primi.  Multa  enim  propbetata  snBt  ^ 
primo  adventii  Domini,  et  nmila  de  soeundo,  ei  bis 
qiaae  ia  adventu  Domini  canuntur.  Post  praesceiptos 
dues  respoosorios  sequitur :  Obeecro,  Domma^  mitte 
mtem  mi$$uru$  rs,  de  n0$tro,   Ipse  est  enim  primus 


ANTiPIIOMARO.  Ii61 

ia  Gontextu  librorum.  Posl  hunc  sequitur  :  Amdiie 
verbum  Domini.  Qui  quamvis  poslerior  eHi  ia  eon- 
textu  rosponsorio,  Ecce  virgo  eondpiet^  umea  ooa- 
venienliam  babet  aliquam  ut  praeponatur.  In  ipso 
enim  respondetur  Moysis  deprecationi  dioenHs  : 
ObeecrOf  Domine^  mitle  quem  mi$$urue  e$  :  eam  dl- 
cit,  Audite  verbum  Domui,  gentee.  Et  infra  :  Sai^ 
vator  no$Ur  adgeniet.  Et  itermn.  Convenit  rationi, 
ut  respoBSOrii,  qui  conceptum  sanctsB  Hari»  pne- 
nunliant,  eonjonctim  pooanlur  :  Responsorius,  Eeet 
virgo  concipiety  aperle  de  conspecto  sancUa  Maris 
ppophetat :  Soquens  vero,  Miuu$  e$t  Gabriel  mtgeiue, 
ea  qu»  prophetata  sunt,  pnesenlia  monstrat.  Ave, 
gnaiapUna,  ordinem  contextos  tenet.  Compositus 
vero  raiponsorius,  Suecipe  verbum^  virgo  Maria^  so- 
porioribns  eoaeinens,  de  Romano  in  nostrum  trans* 
latus  eit.  Seqaitur  ordo,  ut  post  evaageHcos  reqion- 
lorioa  soqoator  apostolicus ,  Salvatorom  esepeetM- 
aitw  Domhmm  Jo$um  Ckrieium,  Propler  coeptafli 
Ofdiaem  respoBsoriorvm  sequoatar  respoasorli  ad 
torliaa^  ot  aeitam,  ac  noaam.  Idem  prologus  fai 
atat  ia  captte  tertii  volaralais,  qaod  vocatnr  apad 
Roaumos  Antipboaarius,  prapoaitarprkais  aRtfpbo- 
Bis,  id  est :  Jn  iUa  die  $t$UabmiU  mmsta$  duleedinem, 
et,  ioemedare,  atque  caleris  seqaenllbas  io  noeti^ 
Antiphonario.  Currit  idem  ordo  antiphonaraui  ki 
aostro  Antiphonario,  qui  contfaetmr  in  Romaiio  os- 
qne  ad  antiphonam,  AngeiueDmmm  nuntiavk  Marim. 
Dein  ordo,quem  aeeepiaus  deMelensi  Antiphonario. 
ki  isto  offido  aatiphonaa  molavi  de  urbis  Metensls 
Antiphotiario  in  nostram  AntiphoBariom  de  qnarta 
feria  ,  inAenimus  in  memorato  Antiphonario  in 
quaru  feria  antlphonam,  VeniH  fortior  me  po$t  me, 
de  veriiis  sancli  Joannis  BaptisloB.  Et  in  seqocBti 
hebdomada  antiphonam  de  Isaia  propheta,  Vozcia* 
mami$.  Reservavi  eas  usqoo  ad  iUud  temposqnando 
legitur  EvaogellBffl  de  Joanne,  unde  ipsse  antipfaoma 
assumpUBsnnt.  Et  posoidelsaiapr^eta,  Egredktur 
virga  de  radiee  Je$$e^  in  ftsrla  quarta  primi  oMelf  ei 
praectpoe  in  feria  qtiarta  et  In  feria  scYta  de  adventu 
Domini  posui  antiphonas  de  prophetls,  quoniam  fps» 
feriaeln  prophetia  Christi  ei  Ecdesi»  exstiierunt  ab 
inltio.  Feria  qtiarta  sol  el  luoa  coUocata  sunt  la 
ccelo,  qu»  sunt  in  prophetia  Christl  et  Eeelesis. 
Sezta  feria,  homo  qui  fuit  forma  AHurl  Adam,  crea- 
tusest. 

CAPUT  IIL 
De  re$pon$orio,  Hierusalem,  cito  veniot  salus  lua. 
Priores  responsorii  ex  persona  f^milianmi  Bei 
cantati  sunt,  hocest,  ex  persona  Ecdesiasticomm  vi- 
rorum.  Ideo  aliqol  responsorii  de  collato  sibi  bene- 
ikio  sibimot  congratulando,  proprne  personae  loquun- 
tnr.  Steati  est  ia  prirao  responsorio :  Bece  video  Dei 
polemiam  veiskntem ;  ot  ia  secu&do  :  Aepieiebmn  ta 
viemnioetmf.mecceu$  nubibm$  Mi/t /Utas  Aomlitts  s»^ 
aai ;  et  SaivMomm  oxopeetemue ,  J>omii$um  Jemm 
GAriiiam.   £t  Moyses  ipse  per  so  loquitur,  Bmukm 
dioOBS :  06Msro,  Dtmtittf ,  uutte  gumn  mi$mru$  «• 
At  in  pnaseati  hebdooMda  loqaltor  ant  eedcslast;* 


iUZ 


AMALARII  PKESBYTERl  METEN8IS 


tn%  ebonu,  aot  propliciicus  aUqiiis  ftemio  inleriiuii-  A  usque  ad  anliplionam  :  Hoc  €$i  ieaiiMmmm. 

ciiw  ad  ilienisalom,  quae  qiiondam  erat  metropoUs 

et  ciTkas  Regis  magni,  et  per  Hierosalem  ad  prima- 

lea  tolios  Dd  famosaecongregationis.  Absentia  entm 

€3irisii  neqoaqoam  sine  tristitia  potest  recordari : 

itto  medo  loquontur  prsesentes  responsorii,  qoasi 

eeosolantes  siot  populum  deadTeoto  Regis  et  defen- 

aoris  sui :  HUrutalemf  cUo  veniot  $iUui  ina.   Hoc  lo- 

quilur,  Ctotlni  HUruiolem^  idipsom  simili  modo : 

Kcce  Domimu  vemet,  #1  omne$  eeHcli  ejms  eum  ee. 

Qoarlos,  Sicmt  mater  coneitlatur  fUio$  skm,  coneolo' 

tur  civee  et  mcinoe  Hiero$olymitano$.  Qointus,  Hie^ 

rmalem  pianlabi$  vineam  in  montibue  tm$  :  de  lere- 

mia,   consolator  captivos  qui  eraiti  in  Babyhme. 

SexluB,  Vir^o  /«me/,  iterum  de  Jeremia,  coMoiaior 


Ii6i 

Detii 

Meiensis  Aniiphonarii,  cerlavi  in   isia  heb^omada 

antiphonas  inserere  de  proprio  Evangelio,  de  pro^ 

pheiis  ea  qoae  piorimom  consoiantur  posiUaimBCs. 

CAPUT  XI. 
De  re$pon$orii$,  Canite  tuba  in  Sioo. 
In  hac  hebdomada  eoniinenlur  mixiim  in  Romanis 
volominibos  responsorii,  qoos  solemos  caolare  ia 
Dominica,  qus  habet  primum  responsorium  [Camu 
tmba]^  ei  iUi,  quos  per  sequentes  noctes  infra  heb- 
domadam  disiincie  canimus.  Prelermisl  ontioea 
coitftisom,  el  conatus  sum  ordinare  oumerom  le- 
sponsoriorom  :  qui  distincius  esl  a  noslris  a  Domi- 
nica  nocte  per  ferias  singidas,  ot  io  seqoeBiibos 
centinetur.  Praesentes  respoosorii  ei  seqoeotis  he^ 


decem  Iribos,  siiper  qoas  regnavii  domos  Ephratm.  B  domadap,  certant  muUitudhnem  popuU  coogregare« 


ioxta  ordinem  pffopheti»  ieremiae,  ^tani  isti  doo  in 
soppadictoordine.  Responserius,  E§redietmr  Domi^ 
mm$  de  Samaria^  meniionem  facit  BelUehem,  de  qoa 
rages  oriaodi  soni  qoi  regebaoi  popolom  Del,  sdK- 
oei,  David  et  Chrtstus  rex  regum.  Responsorios, 
MetkUhem  dvitae  Dei  stMuoi,  dedarat  dommiom  re- 
gisvegomt  ideoqoe  sobjonii  ilhim  priori.  Responso- 
lios,  £sM  veniei  Dammmme  protector  Motter,  habet 
ia  se  stemma  regom,  ideoqoe  sequiuir,  DetMehem 
responsoriom.  Antiphonaevadoiit  per  ordioemjoxla 
Roioanom  Aatiphonariom ,  osqoequo,  Benedietatm 
inter  mmlieru.  Dciode  seqoiior  ordo  MeieDSis  An^ 
tlphooarii.  Ubicuoqoe  potoi ,  ioseroi  anliphOBas, 
qoae  praeconium  habent  dedarallooe  ei  coosolaliooe 


ot  praesto  sint  el  parati  ad  soscipiendom  Doniioiim 
domiaorom.  Iddreo  plorimi  [Ecee]^  qood  esi  odver- 
biom  demonsirativom,  contineni  in  se,  slcoiesi  ia 
respoDSorio  [Canite  tmba  in  Sian ,  Ecee  Deme  sol« 
vsfor  noiter]  :  et  in  respoasorio  [C/omo  iii  fettitm" 
dm :  ecce  Dem$  no$ter  qmem  exeipecttAamme] :  ei  in 
responsorio  [Ecee  jam  veniet  ptemtudo  temparie]. 
Prlmus  responsorios  [Canite  tuba  in  5con],  ooui- 
monei  dves,  ut  sciani  regisadventum,  et  annanlaeBt 
lUum  vicinls.  Secondos  responsorius  [Intmemuni 
qmanime  «tl  glorio$m$  i^le]^  admooei  oonsidemfedveSv 
quod  ulira  reges  sii  Isle,  qui  ingreditur  ad  salvaodas 
genles.  Terilas  rcsponsorius  [  iVoR  amferetmr  eca- 
ptrmm  de  Juda]^  docei  reges  Jodaeorom  soo  io  leoi- 


Uierosalem,  id  esi,  primaio  qoi  desiderat  adveolom  C  pore  deficere.  Quartus  [Clam$a  in  fortiiudine]^ 


Domiiii. 

CAPUTX 

De  rMpOMortif,  Gaadele  in  Domino  semper,  et^  Ecce 

apparebii  Domiuus. 

in  lieteBsi  Antipiieaario  qoem  legl,  oon  contlne- 
lur  responsorios,  Gaudete  im  Domino  :  sed  de  Ro- 
mano-iransloU  llhim  Innostmm.  Perpnesenles  re- 
aponsorios  loquitor  nuncios  Dei  ad  pauperes  et  ple- 
bem,  qoae  fadie  opprimitor  a  poteuUbos.  Sicut  in 
prioribos  responsoriis  consolatos  est  dignitatem  po- 
tesutis,  ita  u  isUs  consokitor  subjectam  plebem.Re- 
Hpoosorios,  Gaudete  in  Domina,  plenas  est  consolalo- 
riis  verbls.  Ecce  apparebit  Dominme,  ipee  configit  in 
capiie  regem  regum,  gui  venturue  e$t  liberare  paupe-  . 
re$  ei  aflHcto$  demanu  potentio!  $acutari$.  Uiromqoe 
demonttrant  praesente^  responsorU,  et  liberatorem 
ventorom  paoperom,  et  enmdem  proximo  tempore 
venianim.  Uoc  certat  facere  secondos  responsorios, 
Prope  eu  mt  veniut  tempue  eju$ ;  et  tertius,  Qot  vm- 
turu$  e$t ;  hoc  etiam  qoarios,  ^ggpu,  noli  fUre. 
Orieimr  Uella^  transtoU  de  aUis  respoosoriis  hic  m 
ffointam  ordinem,  ut  ex  eo  eUquelur,  qoi  sit  iUe  qoi 
ia  superiori  respoosorlo  dictos  esl  doauaater  :  Anie 
ayMS  eampeeimM  moMiop  o^fssi.  fieqoeales  re- 
^oosorii  soBi  iidem,  qoi  ia  caelevis  AiBlipheBarfiB 
eQBlineatur.  ExcipHar,  LeBtemmr  ee$H  et  exemiiei 
terra^  4«t  prw  amudbue  eorda  pampermm  cansolaimr. 
AntiphonsofdinemRomani  Anliplionaril  seqouniur 


tiat  civitati  Hierosalem  regem  longo  tempore  exspo- 
ciatom,  m  foribos  esse.  Quinlos  adm6net  dves,  os 
se  vesllanl  dignis  vesiimeniis  ad  sosdpiendom  lan- 
tom  regem,  id  est,  ui  vicesima  qoarta  die  jcjuneaL 
Notandom  quod  bte  responsorius  canehator  in  Gal- 
liisoctava  dedma  diedecimlmensis.  Pro  qoo  ia- 
veni  seriptom  In  Romano,  vicesiroa  quaria  die  de- 
cimi  mensis  :  necnon  ei  de  ipso  inlerrogavi  aposlo- 
licum  Gregorium.  Qui  respondit :  Non  caniamns 
octava  decima  die  dedmi  mensis,  sed  vicesima 
qoarU  die.  Sextos  responsorios  [Ecce  jam  remei 
pUnitudo  tempori$]f  ostendil  modum  ingressus  dui* 
ximi  regis.  Tres  enim  re^[Kmsorios  seqoenlesapuvi 
convenientiae  evangelii,  quod  in  propria  Dominica 
legitur.  Evangdiom  dicit  ex  peraona  Joaoois  Ropti* 
stae  :  Ego  vox  clttmanti$  in  deeerto^  parate  viam  Ho- 
nmm^  eicut  dkii  l$aia$  propkeia.  Respoosorios  sepli- 
nios  dicil  [Bex  noeter  advenUt  Ckri$iu$,  ptem  Joan- 
ne$  prtedicavit  $pon$um  e$u  venturum].  Evange- 
Kom  dicit :  Qui  poet  me  vemi^  anU  me  fadue  a$i, 
cujm$  ego  non  $um  Sgnu$  ui  $oleam  eju$  cornifiam 
caieeamenii.  RespoBSorh»  octavos  didl  [EcceA^nme 
Dei,  ecee  qmi  uMii  peuakt  mundif  eece  da  fma  4iee- 
bmm  ffsMs,  fmi  paei  bm  venk^  anu  m$e  faetme  esr]. 
Nonos  respoDSOrias  didt  [Me  aponet  OMam^  tttami 
oiilfm  crese-ere :  qui  poei  me  veniif  anie  me  faetme  esi, 
cmjm  non  eum  dignu$  corrigiam  eateeamentt  ejme  «sl- 
vere].  Anitphon»  vadunt  per  ordinem  joxta  1 


LIBER  DE  ORDINE  ANTlPHONARH.  126i) 

usqac  ad  antiphonam.  Ecee  A  Et  quraiani  per  eoncepiioneiii  et  pafiiiBi  ftancif& 

Mariae  facta  eat  hasc  admtralio,  ampliu»  oongraoiit' 


{2G3 

mim  Anliplionarium 

apparebit  Dominus, 

CAPtJT  XII. 

Oe  atUiphoMS  (eriarum  in  proxima  hebdomada  asUe 
nativilatem  Domini, 

Per  septem  dies  renovantur  anliphonas  de  matu- 
Uois  iB  omnibus  Antipbonariis  aute  Natlvitatem 
Domini,  id  eat,  a  prima  antiphona,  Canile  tuba  in 
Sion^  de  Dominica  nocte  usque  ad  primam  autipho- 
nam,  [Judaa  el  Hierutalem^  ]  de  aabbati  nocte. 
Septiformis  spiritus,  cuiusopus  est  conceptio  S.  Ma- 
riae  et  partust  nobisad  memoriam  reducitur  per 
septenarium  nuBierum.  Unde  et  eadem  bebdomada 
legitur  Isaias  propheta,  qui  numerat  septem  dona 


memoratae  antiphonae  hymno  sanctae  Marias  qoam' 
Zaehariae.  Et  si  quis  voluerit  octavam  addere-pro- 
pier  summam  perfectionis,  habet  ralionem  apertai» 
quam  sanctns  Augustinus  scribit  de  sermone  Do- 
mini  in  monte,  dicens :  Beati  ergo  qui  perseeuHonem 
patiuntur  propter  juslitiam,  iiwmiam  iptorum  e$t  re» 
gnum  <tgtorum.  Hac  octava  senlentia,  quse  ad  capul 
redil  perfeeiumqae  homineffl  dedaral.  Antiphona 
qnae  prima  esl  ex  octo  praesenttbus  in  conteftltt  An- 
tiphonarii,  el  biseribltur,  [0  tafrientia^  qum  ex  ore 
A/ifMtmt  prodkti^  ]  partim  asaumpta  esl  ex  libro 
Jesu  fiKi  Sirach ,  parlim  ex  Sapiailia,  qu»  vBlgo 
,  inscribilur  Salomoais,  Ipsa  enim  mirabUiler  laadal 

Spintus  sancti  in  aexta  feria,  quando  primus  homo  g  ^^^^^^  ^^  ^^^  ^^^  eslin  ttbio  Jeau  lUii 


creatus  est»  quem  roodo  venii  secundus  homo  re* 
formare.  Congruit  enim  itineri  nostro,  quo  pergen- 
dum  est  obviam  Christo  infanli,  frequentatie  septe- 
narii  uumeri,  quatenus  eo  discamus  necesse  nobis 
esse  precari  dona  septiformis  Spiritus,  quibus  re- 
novati  et  ornati,  possumus  digne  praesentari  myste- 
riis  nativitatis  Christi.  Etenim  sanctae  Mariae,  ul 
polttisset  ipsaeum,jdest,  Christum  Dominum  no- 
sirum  Sttscipere  el  portare,  el  fieri  cjus  habitacu- 
lum,  idem  Spiritus  sanctus  obumbravit.  Responso- 
rios,  ut  diii,non  inveni  ^tinctos  ab  antiquis  Palri- 
bus  per  feriaa  memoratas,  ideo  siieo  de  eis.  [Naece- 
tur  nobis  parvulut^]  inveni  inter  responsorios  qui 
batent  initium  a  [Canite  tuba  in  Sion]  in  Romano 


Sirach  de  laude  sapieotiae,  Ego  ex  ore  Mtienmi  ptro^ 
dU,  primogenita  anle  omnem  croaturmm.  Nob  enim 
cogitare  debemus  membra  el  lineMnenl»  ebrpom 
humani  Dominom  habere ,  sicat  homo  habol,  aedl 
propler  diversa  opera  qoae  operatur  in  siBguHs  Iw- 
minibus  membra  humana  nominanlur  in  eo,  qai» 
noB  desinil  quotidie  eperari  qoae  alBral  creavit. 
Manus  ei  inscribunlar,  ut  esl  lUad,  Jf  mhi  tuee  fee^ 
runt  me,  et  plaemawrunt  me^  qaia  general  peipetaa- 
liler  Filium  ex  sua  subaumia.  Uteras,  uC  esl ,  Amta 
Luciferum  §enm  le.  Quaiido  Iribuit  sapientiam  et 
sermoaem  rectnm  ad  maBifeslatiODeB  homiBam,  os 
ei  inscribilar,  uihicMt  Ex  ore  Mtimmi  prodfi^ 
El  ileram  de  isala  :  Tunc  deUctaberie  tmper  Domi* 


ABtiphimario,  el  ia  Metensi  AntipbOBario  inter  fe-  C  ^^  ^  tutiollam  U  tuper  altUudinem  tewret,  et  ch 


rias  positum,  ut  reor,  quia  de  futuro  scriptiun  esl  in 
Antiphonario  [Natcetur  nobit  parwUut»  j  Noa  enim 
legimus  Isaiam  propbetam,  ande  iste  responsorius 
assumptus  est  et  inventum  esl  in  ilio,  el  in  He- 
braica  trauslatione,  et  Seploagintat  de  praeterito 
ibi  dictum  esse  [Naitu  ett  nobit.]  Secuti  samus 
propbetam ,  el  scripsimus  illum  in  nocte  nativitatis 
Domini  quando  leguntur  verba  responsorii  iu  noc- 
tumaii  ofiicio,  el  in  iectione  ad  missam  :  praecipue 
cum  audirem  illum  priua  in  nativilate  Domini  caa- 
tare»  sic  tamen  ut  usque  modo  cantattts  est,  [NatcC' 
tur  nobitf]  qoem  nos  matavimtts  jaxta  Isaiam  pro- 
phelam,  [Natut  ett  nohit.] 

CAPUT  Xtll. 

De  antiphonit  quce  in  principio  habent  0. 

Aaliplionae  qoae  caBBBlur  per  praesemem  hebdo- 
madam  cura  hymBO  sanclae  Mariae,  el  habenl  omnes 
0  in  capile,  signam  qaoddam  admirabile  el  investiga- 
bile  oslendaBi  nobis  in  bis  didms  celebrari.  De  quo 
sigBO  didl  isaias  prophela :  Propter  hoc  vobis  dw^ 
bit  J^omtMMJ  ttfmim,  Ecce  virgo  coneifnet  et  pariet 
fHimm.  De  qoo  partu  dicit  loannes  Baplista,  Cujut 
moH  tUM  dignut  tolvere  corrigiam  eaiceamenti.  0,  in- 
teiseclio  esl  admiraBlis.  Per  iilud  0  voiuit  cautor 
iotimare  verba  seqjuentia  pertinere  ad  aliquam  mi* 
rabilem  visionem,  quae  plas  pertinet  ad  menlis  ru- 
miiiat^ofts»,  qoam  ad  concionatoris  iiarrationem. 


babo  te  heereditaU  Jaeob  patrit  tui.  Ot  enim  jDemNii 
iocutum  eU,  De  flne  hHius  capilali  ita  seripsil  S« 
HioroBymas  ki  iractaUf  snper  Isaiam  sexlo  doeimB 
libro,  dieens :  Qt  Domhm  locutum  ett^  al  qaomoAi 
in  mambas  opas,  el  in  pedibos  incessam,  el  in  vea* 
tre  geoeralioBem,  et  in  auribus  oculisqoe  audilom 
alqae  iBlaitam,  sic  in  ore  Del  sermonem  inteHigi? 
BMis.  Caeterum  simplex  el  inoommalabiiis  Dei  na- 
lura»  sen^r  el  ubiqae  esi.  Seqaitur,  [iiiffifi>  « 
fine  utque  ad  finem  fortUer^  et  ditpomt  omma  tuttvir 
ter;  quod  ila  cimtinelur  io  memorato  libro  :  Sa* 
pientia  vindt  mo/t/utm,  attingit  ergo  a  fine  utque  ad 
finem  fortUer^  et  ditponit  omnia  tuaviter,  Hamc 
.  amovt,  et  exquitivi  a  juventuu  utea.  Juxta  superiora 
praeseolis  libri,  possnnt  baec  verba  historialiter  ib* 
lelllgi.  Ila  euim  scriptam  esl :  Ipse  eoim  mibi  dodil 
horum,  quae  sunt,  scientiam  veram,  ui  sciam  dlspo^ 
siliooem  lerrarum,  H  virtutes  elemeBtorum,  initiam 
el  consummationem,  el  raedietatem  tempomm,  el 
meditationem  omnium,  elcaetera  quae  sequiinlur. 
El  paulo  post :  Ei  quaecunque  sunl  ahscondlta  el 
improvisa  didici,  Omm'iim  enim  artifex  docuit  me 
tainentia.  Et  infra  :  Omnibut  mutabUibut  melior  ett 
tapientia,  AuingU  autem  ubique  propter  tuam  mum^ 
dfVtom.  Quse  attingil  ubique  proptor  suam  mundir 
tiam,  altmgit  ubiqae  a  flne  uniusoujusque  oporls, 
ciyus  ipsa  artifex  est,  usque  ad  Anem  slteriasper 
fccli  operis.  De  qua  sapientia  sanctus  Auguslimu 


f2C7 


AXALARH  PRESBYTERI  METENSiS 


i^2G8 


^Ji  in  opere  sito  contra  Arlanos  :  tti>i  avtam  noa  A  projHbetia  David  Clu*isti  est  dispensatione  patefacta. 


«14  •apieniia  Dei  *  quod  est  Cbrislua»  da  qiia  legl» 
tnr,  Attmgit  a  fine  u$que  ad  fidem  fortiUr ,  tt  di$pQ^ 
lUt  mnma  suaviter?  Cum  ei^o  ubique  sit  etiaiQ  Fi- 
lius,  quo  raitteodus  erat?  Foniter  attinpi  a  fine 
uujue  ad  /ittm,  quia  nooquaEQ  et  nusquam  et  a  nullo 
resistitur.  Dieponit  omnia  iuavitery  sciiieel  sine  lite^ 
sinc  elamiore,  sineangore,  siae  toKlio.  Haec  inie- 
rina.  De  esetero  taotamus  cantoris  aOectom  depia* 
gere  cire»nativitatem  Cbristi.  0  quam  mira  es  apud 
bomines  iu*  sapientia,  qiue  ex^re  Altissimi  .pro- 
diisti»  usqoe  ad  humanam  confiabttiaiioDem !  Attin- 
§i8M  fine  uifue  ad  finem  fartHer^  quoniam  es  «terna 
ei  oiMqae  regnas  et  insaperabilis.  Ei  ore  Attissimi 
li,  quando  visiiriiiter  appamisti  homioibus. 


Qui  aperit^  et  nemo  claudit ;  claudit^  et  nmo  aperii» 
Legis  drvinse  secreta,  solius  Christi  poteslate  pandan- 
tur  fidelibus,  clauduntur  incrednlis.  Hxc  antipbona 
aptatnr  gradui  spirilus  inteliectue.  Sptrftas  intelle- 
ctus  qui  in  Cbrislo  est,  aoumine  luminis  soi  abdita 
penetrat,  et  tenebras  cordis  iilustrai.  Hoe  enim  agii, 
qui  quando  vult  aperit  quod  nemo  )Hrtest  claodere. 
Chrislns  est  Inx  vera,  qoae  iilomtnat  omnem  liomi- 
nem.  Tertia  Antiphona  dicit  :  0  Emmanuei^  rex  H 
legifer  ntnter,  Qnod  est  mirabite  dictir,  vt  Deus  sii 
cuni  hominibus,  manducct  cum  iUis  ei  bibat,  et  ad 
eomm  interrogata.quotiescunquevc^uerini,  respoo- 
deat.  ipse  rex  David,  non  temporaHler,  sed  aetema* 
Hter.  Ipse  est  quodammodo  aiter  lioyses,  qoi  tegesi 
Uade  10  ipsa  dixisti  :  Eam  a  Patre  et  veni  in  mun-  B  nobis  det  permanentem  in  saecvla  saecalonHB.  Illaiii 


dum,  De  te  enim  dicit  apostolus  Paulus,  Finis  enim 
le§u  ChfiUue  ad Justitiam  omm  €redenti.  In  Christo 
appaniisii,  ia  eo  linisti  legem  ei  implesti  :  non  so- 
lum  ifi  iUo,  sed  et  in  omntbus  credentibus  in  se. 
Auingis  tn  ab  homine  Christo,  qoi  est  ilnis  legis, 
osqoe  ad  finem  credentinm  in  se,  Ua  fortiter,  ot 
fortis  armatus  nort  inveniat  mpttaram  et  scissura», 
qoo  introeai  in  ovile  electi  gregis  sui.  Adimpietum 
esi  quod  iongo  praedixit  prq>heta  David  :  Tu,  Do- 
mtne^  eervakis  noe^  et  cuttodiee  nos  a  generatione  kac 
Iki  fffermnn,  in  drcuitu  impH  ambukmt.  Iterum  ta 
aapieiiita  attinfie  a  fine  usfue  ad  finem  fortiter^ 
qoando  a  Cbristo,  qui  in  fioe  mundi  venit,  ei  im- 
plevii  legem»  usque  ad  consammationem  siecali  es 


nos  qui  de  gentibns  sumus  exspectavimus,  ipse  sal- 
vabit  nos  in  seiemum.  Haec  aniiphona  eonvenli  ter- 
tio  gradui  spiritus  consiUi.  Spiritus  conalii,  qai  io 
Chrisloest,  providendo  praemunii  membra  soa,  ne 
in  pncceps  mant.  Hoc  est  regis  ministeriam  ei  legl- 
feri,  ut  secundum  rationem  regat  sibi  populum  sab- 
jectum,  et  provide^t  quid  agere  eum  oporieat,  ei 
quid  vitare.  Christos  est  consiliarius,  Deus  fertis. 
Quarta  mira  laude  et  quodammodo  ineflkbifi  se  pro- 
fert,  quae  dicit  radicem  Jesse  stare  fn  signnm  po- 
pulomm,  et  hi  praeseniia  ejos  silere  reges,  ei  eara 
gentes  deprecaturas.  ita  enim  canit :  0  radixJesse^ 
qui  stits  in  cruce^  in  cujus  manibus  comua  sunt^  et  es 
in  signum  popuforum,  quando  sol  obscuratus  est^  et 


euro  diselpalis  tois,  in  laniom,  oi  omnes  adversaHi  ^  terrcpmotus  factusest,  et  petra  scissa  sunt  et 


■mi  pessiiii  resistere  ei  contradieere  ori  ei  rationi 
eoram  qoam  dedisti.  Et  Asponis  iUfs  onrnia  donA 
Bpirltm  sameti  in  uno  eodemque  ^rita  suaviter. 
QlmiMi  pvaeseDtes  aniiphonae  dulcedine  sua  deco- 
nmt  sepiem  lerias  vel  octo  In  quibue  rocolitur  septi- 
iovmis  Spiritos,  qui  In  Christo  homine  semper  ha- 
bitavii  ex  qoo  cojpit  homo  esse,  ei  yerhum  earo 
faetum  e$t  ut  habitaret  in  nobis,  fas  esi  oi  demo»- 
strem,  in  qmntam  possum,  quatn  consonantcm 
habetnt  slngalae  cam  singiilis  gradtbus  Spiritos 
sanctL  Licei  altcr  ordo  scriptus  invcniatur  prcse»- 
tiam  antiphoaaram  in  Romano  Antipbonario  et  in 
MetensL  Prima  Antiphona,  0  sapientia^  congraii 
primo  gradai  spiritus  sapientiae.  Alhid  est  enim  sa- 


menta  aperta  sunt,  Super  quem  conlinetmni  re§a$  aa 
euum^  id  esty  principes  hujus  saumd,  qui  cum  rket^- 
rica  et  dialectiea  sua  sitehunt  advemente  prefdiaaitome 
sancta  eruds  et  sancti  EvangdH :  uude  kodiema  die 
gentes  exdtatm  siunt  ad  pradieandum  Crudfixum. 
Baec  anttphona  qnarto  gradai  spirilas  lortliiidiais 
aptatnr.  Sphritns  fortltudinis ,  qoi  in  Chrisio  esi,  fo- 
clt  adversa  non  metuere,  et  irepidanii  mentl  fida- 
ciam  praestat  De  radke  enim  Jesse  David  rex  oHos 
est,  id  est,  fmtis  mami.  Qoi  rex  fortis  maan,  ipse 
stat  in  signam  popaloram,  sdiicei  Dominos  Jesos 
Christas  in  erace  eraeffixas,  at  ad  eom  malii  respi- 
ciant,  et  velint  sub  ejos  forfitudine  taeri.  Soper 
quem  continent  qui  sunt  Domioe  tenos  reges  os 


pere»  et  aKad  inteUigere.  Hultl  enlm  aetema  sapiunt,     snum,  quia  non  possunt,  neque  audent  conira  forti- 


sed  haee  intelUgere  neqoaqnam  possunt.  Sapientia 
enim,  quae  in  Christo  est,  mentera  de  aeteraoram  cer- 
titodine  et  spe  foriifer  reflcit,  et  mature  disponitom- 
nia.  Sapientia  sunmia  esi  in  Christo ;  sapientia  quae 
in  caeteris  hommibus  est  scintUla  est  summae  sa- 
pieatiae.  Secunda  antiphona  mirabilem  ostiarium 
demonstrat  Christvm,  quod  ipse  daudit,  non  esi 
qai  aperlat,  et  qood  aperit,  non  est  qui  claudat.  Ita 
seriptnmest  in  Apocalypsi  de  eo  :  ffoc  dicit  sanetus 
et  vemf ,  qui  habet  ciavem  David  :  qui  aperit^  et 
uem»  etaudit;  daudit,  et  nemo  aperit.  Quod  ita  is- 
teHigiior  :  Qoi  habet  daveni  David»  id  esi,  regiam 
fotestatem  quasi  ex  David  slirpe  natus»  sive  qiiia 


todinem  ejus  inire  certamen.  Idcirco  mult»  gentes 
ad  eom  conflanni  deproeontes  ejoB  prot^clioiiem. 
Quinta  nempe  mirator  inandliam  orientem,  qviMa 
roore  vidssitadiaem  tempMvm  maiotar  de  ^  ia 
dion,  sed  est  aeteroas ;  cujos  soi  hmi  sohm  oorpom 
ocuios  tnuffitnat,  sed  eliam  mentis.  Jasiitia  enioi  od 
aspeetnm  mentfs  pertinet.  Haec  Antlpfaoao  eonfroii 
qninto  gradni  spiritos  sdeatiae.  Spiritos  eoim  ocieD- 
tise,  qui  in  Christo  est,  scit  quid  niisericorditar  po- 
niat^  et  quid  miserioorditer  diraiiiai.  Ortos  tmm 
sdentiae,  quae  eharitate  radieau»  est,  Cliristaa.  Est 
opus  solhis  jastltke,  ot  sdeniesTeddai  ocoloo  se  io* 
tuentes  mentis.  Sexta  antfphoaaMinHn^iidaMiot» 


1199  UBEK  B£  ORMNE 

Idest,  quodlMihiiii  lo  ifne  fialinMB  nibi  ftpparui»*  A 
•el  Moyfti,  ei  ntas  nett  coMliarereter.  Hieo  aoti-* 
phoiie  congrolt  leito  gradul  sptiilQft  pietatis.  Spiri- 
tiis  i^etetis,  <(ui  in  GI»rlslo  est,  ptrcit  miserieorditer 
els  qoi  sibi  mala  ingerant.  Hlo  enlm  spiritu  replelns 
erat  Moyses,  de  quo  legitor  qued  nuiisstnuis  luieset 
snper  omiies  komiues;  sed  nullos  mitior  Chrisio : 
CliristuSyqm  tersatus  est  inter  populnm  lodaieumi 
nwplendult  in  flamma  ignis.  Miracula  iedt,  peccala 
d&mislt  Iramilibus,  et  quietis,  et  trementibus  verbum 
Domitti ;  sed  supeibi  aNrdis'ludKorum  spineta  non 
srnit  oombusta,  qui  eontra  Cbristum  Insidlas  et  per- 
leeotlones  parabant :  tamen  pietas  Cbristi  omaia 
bmc  loleraTit,  adeo  scilicet,  ut  pro  persecutoribus 
suis  onnt  m  cnice.  Septima  vero  regem  genliom 
memmt,  et  mlro  modo  ponit  lapidem  in  capite  an*  B 
golti  qmem  l&fidem  noi  eredimui  vivent  et  wnlt  eeie 
opm  nmmf  sicnl  Antiphena  dicit,  ut  utraque  unum 
Csieiat,  id  estt  duos  parieles  ex  dlTerso  venientes, 
•eilicelt  de  populo  Jadaico  et  populo  gentlli  simul 
eooiufigat,  et  unam  Ecdesiam  ^ciat.  Itec  antiphona 
convenit  s^timo  gradui  spiritus  timoris.  Spiritus  timo- 
rls  qni  in  Chrlstoest,  timere  lacitgentesy  sicutscriptum 
esl :  Ttmehiiil  f^iiles  itomen  iuum,  Dominet  ei  omnee 
rtffm  Urret  gtofiamiuam.  Octava,  0  mr§o  mpnumy 
iniri»Bat  mirabilem  partum  Eedesiam  mirari,  dicens : 
¥itim  Bieruealem,  quid  me  admiramtiii  7  divinum  eel 
mi^elerium  ko^  quod  eernitii.  Haec  antipbona  mon- 
slfat  ilittm  heminem  qui  ex  Maria  camem  assmnpsit 
soium  et  perfectum  esse  inler  caeleros  bomines,  qoia 
in  Ipso  solo  habiial  septifomys  Spirilos,  qui  sope-  C 
rius  momorattts  est.  De  qua  re  scrilHl  sanclus  Au- 
fMtlm»  In  libro  primo  de  sermone  Domini  in 
monle.  Septem  snnt  ergo  qott  perfieinnt,  nam  oc« 
lava  dariAcat  ei  quod  perfeetum  est  demoostrat.  Si- 
quldem  delecta^t  ordo  pnesentium  anliphonarum  qui 
in  Romano  Antiphonario  continetar»  reperiet  illum 
ia  nostro  Anliphonario  praelitniatum  in  seqoentibus. 
CAPUT  XIV. 
De  oficio  Saoctificamini. 
Prssens  offidum  certat  boc  ut  diem  certum  mon- 
stret  naliviiatis  Domini,  et  saiutem  nostram  quam 
affert  seeum  ipsa  nativiias,  insiar  admonitionis 
Ifoysis,  qul  praecepil  popuh)  se  sanctiflcare  ante- 
foam  Dominus  descenderet  in  monlem.  Unde  ila 
scriplom  est  in  Exodo,  capituio  decimo  nono^  Vade  D 
md  pofulumj  dixit  Deminus  Moysi,  et  eanctifica  il- 
lom  fiodie  et  era$,  lannique  veetimenta  iim,  et  eint 
parati  in  die  teriio.  /n  die  enim  terlio  deteendet  Do- 
uMnus  eoram  omni  pUhe  euper  montem  Sina,  £t  in- 
fra  :  Deuenditque  Mo^eet  de  monU  ad  pepulum,  et 
oaneHfuamt  eos.  Cumque  lavieeent  teetknenta  sua, 
ak  ad  eo$:  Eitote  parati  in  die  tertio,  ne  appropin- 
quetie  uxoribue  veetrii.  Istam  sancilficalionem  molli 
seqnunlur  lu  uoslra  Ecdesia ;  sed  qui  spiriloaliter 
svnt  renati,  spiritualiter  debent  vestlmeiiU  lavarc, 
id  esC,  lacrymis  ^t  coropunctionibus  abluere  mala 
peiteirata,  ui  possint  descenfiui  Domiiii  oecurrere 
sine  offsnsione. 


ANTlPiiOMARO.  U7d 

CAPUT  XV. 
De  nativitate  Domini. 
Reperi  in  Romano  Aoliphonario  duo  oflida  iio» 
domalia  in  una  eademque  nocle  posita.  Primuui 
ofiidum  post  antiphonam  [Domiiiiis  dixit  ad  m«,]  ha- 
bebal  aotjpbonas  [raitgttam  apoMM,]  et,  [Di^tiM  eu 
qraUa.\  Secundum,  \ln  eoie  potuU  iabernaeulum 
suum],  eiy  [Elevamini,  porUe  eBternalee\\  unde  in- 
terrogavi  quemdam  ciericum  educatum  ab  incuna- 
hulis  in  saocta  Romaoa  Ecclesia,  cur  esseni  ho^c 
duo  oflSda  in  una  nocte  posiia  ,  id  est,  unum  quoJ 
currit  per  antiphonas,  Dominut  dixit  ad  mct  ei 
[Tanquam  aponaiM] ,  et  [Diffuta  e$t  Qratia] ;  ei  allQ' 
rum  quod  habet  primam  antlpbonam,  Dominut  dixil 
ad  me;  secundam  :  [In  $olepotuit\\  terliam  :  [£/e< 
vamini,  porta  wUrnalei],  Qui  resppndit :  Illud  quoJ 
babet  secundam  antipiiooam,  [In  $ole  poeuit];  ei 
tertiam,  ElevqnUni^  solet  Aposlolicus  canere  in  vi- 
giliis  et  lu  ecdcsia  S.  Mari(e  ad  Praesepe  sinc  invi- 
iaiorio.  Aiierum  quod  habet  secundam  aniiphonaro, 
[Tanquam  $pon$u$f]  soient  clerici  canere  in  ecclesia 
S.  Peiri,  cum  inviiatorio,  [Cliri$tu$  natus  e$t  nobi$,] 
nociornali  tempore  quando  populus  solet  ad  ofliciuni 
surgere.  Propterea  primo  posuimus  aniiphonas  in 
noslTO  AniLphonarlo,  quae  habent  cursum  per  secuu- 
dam  aniiphonam.  [In  $ole  po^uit^]  quoniam  illud  ofli- 
dum  prius  celebraiur  ab  Aposlolico  in  vigiliis,  el 
poslea  quod  habeijnsecundoloco,  Tan^ttain  $pon$u$ , 
in  ecdesia  S.Petri  nociuroaii  iempore.  Juxia  ordineni 
psalmorum  ei  pulchritudinem  soni  conveoiuni  anli- 
phonae  ipsi  nocii  aaiiviiaiis  Doroini ,  quas  soleinus 
canere  in  octavis  Domini ,  et  Apostolicus  vir  cauit 
ad  primas  vigllias  in  ecdesla  Sanctas  Mariae  Majore. 
Antiphooa  :  [In  $ole  poeuit  tabernaculum  $uum,] 
prasponiinr  in  eodem  psalmo  et  in  eodem  versu  an- 
liphona!,  [Taa^iMm  $pon$u$].  Aniiphona,  [Specio$ui 
formaf]  prasponiiur  in  eodem  verso  antiphonae,  dif- 
(u$a  e$t  gratia.  Melodiaque  pulchriores  suni  sequen- 
tibus  se.  Sic  et  caeterae  sequentes  juxia  ordineui 
illum ,  ubi  secunda  est,  /n  $ole  poeuii  tabernaculum 
$uum.  Sed  interesi  quod  antlphonai  de  terlia  no- 
ciuraa  non  habent  AUeluia  in  ttne  neque  in  medio. 
Notandum  est  quod  ires  nociurnae  tria  tempora  io- 
tius  mundi  recolant,  id  est,  iempus  legis  naiuralis« 
iempus  dat«  legis  per  Moysen ,  tempus  graiiae.  Ter- 
tiam  noclurnam,  quae  recoiit  gratiam  Novi  Testa- 
roenii ,  oportet  babere  aniiphonas  cnm  AUeluia,  si 
eo  tempore  canialae  iberint,  quo  resurrectio  Domioi 
frequeDiatur  a  fidelibus,  id  est,  circa  raalutinale 
lempus ;  nocium»  vero,  quae  in  primis  vigiiiis  eeic- 
brantur,  frequenler  babent  finem  ante  medium  no- 
ciis,  in  qua  parte  non  celebraior  resurreetio  Domini 
nisi  in  Pascha,  propier  oonveniens  sibi  mysterluro  ; 
idcirco  soleni  aliae  esse  sine  AUeluia^  siculi  in  isio 
loco  suni  qoa^  cantantur  in  vigiliis  primis.  Sed  ne- 
que  ipsa  qux  canuniur  in  roatuiinis  memoraia  bora 
AUeluia  habent,  ui  perspici  polcst  in  Anliphonario 
nosiro ,  qui  balei  aniiphonas  juxta  Romanuro  Anli- 
pbonarium  in  prirois  vigiliis ,  ei  in  maluUniSi  nisi 


1271  AMALARH  PRESBTTERI  HETENSIS  ii71 

ana  in  Evangelio,  Facta  e$t  cum  angelo,  Dixil  mihi  A  timi,  ut  aliquotiM  id  praecedeiite  vefi|Mra  cdebiare' 


inemoratus  clericus  sanctoe  Romanae  Ecdesiae  quod 
in  hjmno  Zacharire  cantaretnr  in  ipsa  nativHate 
Domini  a  S.  Romana  Ecclesia  antiphona,  DtifR  ortt» 
fnerit  tol,  qnam  tamen  seriptam  reperi  in  Romano 
Antiphonario  cumhymno  Zachariae,  ea  nocte,  quando 
canitnr  respopsorius,  Sanetificemim  hodie,  qnam 
nos  solemus  canere  cum  hymno  sanctae  Mariae  pne- 
eedente  nocte  natiritaiis  Domfni  secundam  earoem. 
Antiphonse  yero  quae  cefebvantur  in  eadem  nocte 
circi  popiilomm  cantum  et  deinceps,  habent  in  ter- 
tia  nocturna  AtUiuia,  ut  est,  [Ipte  invdcavit  me, 
Atletuia;]  et  [Ltetentur  cali^  et  exsuttet  terra  antt 
fadem  Domini,  AUeiuia,  Alleluia.  Notum  feeil  Do" 
mtnM,  Alteluia ;]  necnon  et  omnes  antiphonae  ha 


tur  eantss  de  fiestliitatibiift  sanctonim,  el  in  seqneate 
de  feriis  eornmaBihiis.  fiaboimos  tanea  scriptum 
in  AntiphoKiriis  de  die  oativitatis  Dominl  et  nat»- 
iiliis  aposlotomm  Petri  et  Pauli  atque  Andreae ,  a»- 
tiphonas  aptas  et  coogrnas  memoraiis  diebos  ia 
▼espere  sequeBle  ea  die,  qoando  miasa  de  Baulitiis 
eoro»  oeiebratar ,  et  ibi  ceeinimiis  eos  sicot  adhoc 
focimas.  Ego  imbotus  prisca  consoetodine,  empi 
eogitare  qoare  non  esseBl  memoratai  amiplioMe  de 
nataHtiis  sanetorom  In  praDeedenlibos  vesperia  eon» 
slilolae,  in  quibos  audiebam  per  eaeteras  restiTitates 
sanctorum  gloriosiorem  sonum  ei  ridelMim  rai^ioicni 
eonventom  popalorom  atque  eelebrius  ofiMn  lo* 
minumqoam  in  sequentibus.  Inveni,  Deo  miseraole^ 


hentAf/e/«ta,quaecanunturin  matutinis.  Responso- ^  rationabilius  tnveolom  esse  colium  solemitiuiim 


rii  de  eadem  nocte  morem  illom  sequuntnr  quem 
fi^quenlant  domesiici  regales  et  imperiales  qnando 
conveninnt  In  praesenliam  regis  unusquisque  quod 
valet  offerre  regi.  Diversa  dona  offcrunt,  sed  ani- 
mos  regis  aequaliler  cupiunt  stbi  reconciliare  et 
blandiri.  lU  et  resiK>nsorii  muturum  menlium  co- 
giutiones  vario  coiore  et  muhipiici  graliarum 
actione  depicUs  offernnl  regi  Chrislo  :  agunt  gra- 
tias  laudando  sanctam  Mariam ,  quia  quem  coeli  ca- 
pere  non  possunt  suo  gremio  proiulit;  agunt  gratias, 
quia  dignatus  e8(  coelorum  rex  camem  assumere 
ex  virglne,  ut  perdltum  hominem  revocaret  ad  coe- 
lum,  onde  gaudet  exercitus  angelorum ;  agunt  gra- 
tias,  eo  qood  per  suam  nativilatero  cceli,  id  est. 


vespertinalium  apud  seriptores  antlqoos  qot  ooli- 
phonas  scripseronl,  qnain  apnd  cantores  moderMs* 
Adhnc  solent  dicere  interrogati  de  vespefftioafi 
synaxi,  Benedictu$  Dominus  Deut  meue,  pertioere 
illam  ad  dlem  Dominicam.  Si  enim  volaisseiil  iiHen- 
dere  quod  psalmi  hujus  vesperi  in  ine  psalmoroaa 
vesperlinaiinm  essent  posttit  nonqiiam  lioc  dieereal, 
qnoniam  ille  qui  'psalmos  vespertioales  coosliuil, 
procol  dubio  a  Dominica  die  otiepK  initium 
mm  vespertinaliam  componere,  et  non  a  iine  I 
madis.  Idcirco,  [Dixtf  Domtmu  Dmnino  nuo^]  ad 
Dominicam  diem  pertinet :  Dilexi  qui^nam  exnidiee 
Dominut  vocem  orationit  mece^]  ad  aeeo&dam  ferion : 
[Latatut  tum  m  hit  qute  dictatunt  mihi^]  ad  tertioio: 


— ,  ^^  ^-w-  r^. — ,  —  — ,      L 1  »j 

praedicatores ,  menilhii  facii  sunt  per  dulcedinem  ^  [Nisi  Domnut  adificaverit  domum^]  ConfUebwr  iihi^ 


spiritnalis  sensus.  Nl  fallor,  hunc  affecium,  qui 
qnaesierlt,  reperiet  per  multos  responsorios  de  prae- 
senti  natMute  Domini.  Numenis  lectionum  et  re- 
sponsoriorum,  necnon  et  antiphonarum  noctumalis 
ofQcii ,  admonet  nos  benedicere  Dominum,  et  lau- 
dare,  atqne  gratias  agere,  qui  propterea  voluit  Yer- 
bom  suum  carnem  fleri,  ut  perditum  hominem  ad 
soeieUt^  coUigeret  novem  ordinum  angelomm. 
Anliphonas  in  matutinali  hora  iu  ordinavi,  ut  prima 
osteodefet,  id  est,  Crenttit  jnterpera  regem,  Ghristi 
nativiutem  ^e  virgine  Maria ,  et  vlrginitatem  per- 
petuam  ^usdem  sanctae  Mariae  :  seqnentes  de  Evan- 
geUo  lu,  simfliterque  et  de  ratione  flestivitatum 
siinctomm. 

Sed  et  hic  noundam  est  quod  slcnt  per  novena* 
riom  numeram,  qui  celebratnr  in  nativitate  Domini, 
gratias  agtmus  de  Dei  deseensione  nsque  ad  nostram 
bnmillationem,  ita  per  eamdem  nomemn  graiias 
agimos  10  festiviutibus  sanctoram,  quonlam  iUi  di- 
gni  snnt  ascendere  osque  ad  altitodhiem  eoeU,  in 
qoo  habtUnl  angeU. 

CAPUT  xyi 

De  ojicHt  vetpertinit  tn  nativitate  Domini  et  tn  nata- 
li^it  tanctorum, 

Quando  juvenis  fui,  vidi  cantores  praM^edentem 
vespertinalem  synaxim  ante  diem  alicujns  solem- 
uiutis  celebriore  canti^  et  gloriosiore  celebrare  , 
quam  scquentem  vespcram  diei  festiviutis :  In  Un- 


Doimne,  in  tote  corde  meo,J  ad  sextam  :  { 
Dominut  Deut  meut,]  ad  septimam.  Nitt  iileocdo 
servetur,  non  erii  veram ,  juxU  exposttioneoi  do- 
mini  Bede,  qood  in  Esdra  scribitur,  Quater  to  die 
conHtebantur  Domiifo,  id  esl,  bora  tertiit  seoU,  el 
nona,  et  vespere.  Qui  eoim  antiphonas  volaDl  cele- 
brare  de  EvangeHis  qnae  leguntor  per  DoiBiiwcos 
dies,  rite  celebrant  eas  m  matutinali  officio  perti' 
nente  ad  Dominicam  diem,  et  ad  ve^rumy  in  qoo 
canitor  p8almos,~[lNsil  Donunut  Denuno  meo*]  Qood 
si  superabundaverint  antiphonse ,  indiiereiiler  did 
possnnt  per  singitlas  quasque  ferias  qoandia  idem 
EvangeUom  legitur.  in  festiviutyiius  sanctorom  et 
aliis  solemnitatibus ,  si  sero  fueriot  vesperlioalio  of- 
flcia  celebrau,*iu  ul  sol  ad  OGcasum  iraosieri^ 
rite  possunt  dicl  antiplionae  festi  dlei 
tibus  vesperis,  quia  scriptnm  habemus,  fetim 
ceiebrahitit  a  vetpera  utque  ad  uewperam^  id  esl,  a 
solis  occasu  osque  ad  solis  occasom.  Qood  si  vo- 
luerK  dicere  caotor,  quamvis  sol  ad  occasnm-  ooo- 
dom  transierit,  Umen  quia  ofifldum  agimoA  in  oae- 
moriam  islius  et  ilUos  solemoiutis,  in  monte  oooln 
Jam  iila  solemnitas  agilor,  iddrco  offidom  lilias  riie 
peragimus,  cojos  solemnit^  iu  menU  nosln  ogilor, 
aghnus  Deo  gratiasuie  amore  mentiom  iUanm,  foia 
charius,  qo»  omnia  credil ,  qpuiia  aecq>U  bdi 
apud  Deum.  €k>mpo8ilor  Antiphooarii,  qoi  poooiloo- 
tiphonam  vespertinalem,  [Tecum  priocyiooH]  el  qe- 


1175  LIBER  DE  ORDINE 

leras  scqueiues  in  niie  diei  Naliviiatis  Doinini,  post  A 
celebrata  ca^tera  ofilcia  ,  hoc  intendit  quod  ipsa  ve- 
spera  magis  pertineat  ad  festa  Nalivilatis  Domini, 
quam  pnecedens  ante  solis  occasum.  Hjeccine  ratio 
esl  per  festivilates  apostolorum  et  caeterorum  san* 
ctorum,  quod  magis  pertineat  ad  diem  natalitium 
eorum  vespera  in  fine  diei  post  celebrata  ca:tera  of- 
ficia,  quam  prsecedens  vespera  ante  solis  occasum. 
De  duodecim  noctibus  scripsi  in  prologo  Leclionarii, 
et  cogito  scribere  In  commeniario  diurnalis  ofllcii. 

CAPUT  XVU. 
De  fe$iitriiate  S.  Stephani  protomartyri$. 

Bixi  in  soperioribas  more  antiq«o  raiione  mini- 
sminte ,  qaoBiam  prsMcr^,  babere  antiphonas  de 
tertia  noctuma,  qnse  canititr  circa  quarUro  vigiliam  g 
noctift,  Ailelnia;  simililer  et  antiphonas  malutinales 
magnamm  fealivitalmn,  qood  non  invenitur  in  feati- 
Titate  sancti  Stephani ,  et  sancti  loannis,  et  inno- 
centinm.  Sunt  festrvilates  qoanim  olicia  celebrantnr 
noctumalia  circa  vespertinam  horam ,  quae  vulgo 
appellanlur  propria;  et  in  posteriore  parte  noetis 
canitur  alleram  officium  sive  de  propria  feria  sen 
de  eommonibus  sanctis.  Ita  enim  reor  actitaton 
esse  apud  antiquos  de  iNis  festiritatibos  qvamm  an^ 
tipfaonae  in  malutino  officio  non  habent  AlteMa* 
Antiphott»  quas  solemus  canere  in  noelomali  •fHeie 
in  festivitatibuB  sanctorum,  et  habent  initium,  AnH* 
ph&na  m  tege  Domini  fuit  volunia$  ej«$  4ie  ae  noete, 
excepke  sont,  nt  mer  a  mordis  [modernis]  de  nral- 
riCodine  antiphonaram  quas  haberans  acriptas  in  G 
nostrd  Antipfaonario  d^  Romano.  Si  quis  voluerit  eas 
legere ,  reperiet  eas  non  a  principio  ita  esse  suitu- 
tas  ut  cantanlur  apud  nos.  Responsorios  ita  ordi- 
navi  ut  ratio  docuit  historiae  et  gestoram  ordo.  Ubi 
verba  mutavi  de  Romano  Antiphonario,  in  margine 
(*Jusdem  paginse  e  rcgione  R  posui. 

CAPUT  XVflL 
De  festivUate  $ancli  Joannie. 

In  festivitate  sancii  Joannis  sei  responsorios  rc- 
peri,  quibus  pncponimus  tres ,  id  est ,  Ju$tu$  germi- 
nabit  $icui  Hlium ,  et,  I$te  e$t  qui  ante  Deum  magna$ 
9irtute$  operatu$  est^  et,  hte  homo  perfecit  omnia  qwg 
locutu$  e$t  ei  Deu$^  ut  tres  noclurnas  £aciamus.  In 
DoVissimo  responsorio,  id  est,  In  medio  Eule$im^  f) 
contra  consuetudinem  cxterorum  responsoriorum 
cantatur  neuma  triplei,  et  versus  ejus  atque  G/oria,  • 
extra  morem  neumate  protelatur.  Non  euim  frastra 
hoc  actum  est  a  prioribos.  Volueranl  nobis  per  boc 
aliquam  doctrinam  insinuare,  quae  forte  poterat 
excedere  meotero  cantomm,  quoram  pars  aliqua 
saepe  mutatur  a  Iransitoriis  ad  seteraa ,  el  laetalur 
potius  in  aeternis  quam  in  transitoriis.  Fit  enim 
neoma  memoratom  inter  caetera  verba  circa  verbum 
iatellectum.  Qoando  venerit  cantor  ad  intellectom, 
ceUbra  neuma^  id  est,  flge  gradum  in  stanlibus  et 
mauentibus  rebus.  Quid  hoc.  vuIt?VuU  nempe  le 
docere ,  si  aliquando  veneris  ad  intellectum,  in  quo 
couspicitur  divinitas  et  seternitas  ut  desiderio  mcn- 


ANHPHONARII.  «274 

tis  preceris  moras  in  eo.  Si  eniin  inl^xeris  illa, 
ibi  te  delectabit  morari  in  his  quae  jubilabis,  id  esl, 
ketaberis  sme  vert)is  transitoriis  :  inlellectns  vero 
erat  intra  viscera  Joannis,  qui  ei  prsestabat  mcium 
quemdam,  quando  dixit :  /n  princifio  erat  Verbum^ 
et  Verbumerat  apud  Deum.  Versus,  [Mi$it  Dominus 
manum  $uam,  et  tetigit  o$  meumy]  sic  falur,  quasi 
respondcat  Joannes  interroganti.  Vnde  tibi,  Joannes, 
hic  intellectus,  in  quo  cantores  ncuma  faciunt?  Re- 
spondet  inquiens  :  Miiit  Dominu$  manum  $uam,  et 
tetigit  o$  meum,  Gur,  inquam,  in  isto  versu  neunia 
facis,  cantor;  inquii,  Quia  haec  missio  manus  ct 
taclus  oris,  per  intellectum  debent  conspici.  Cantus 
Glorias  Patris,  et  Filii,  et  Spirilus  sancti ,  ipsa  vir- 
tute  debet  sanctam  Trinitatem  laudare,  qua  Deus 
utcnnque  conspicilur,  id  est,  intellectu.  Non  enim 
Romanos  versus  debemns  ad  hoc  constringere,  ut 
sensus  qui  io  fine  versus  est,  conveniat  sensni  la- 
teris  responsorii.  Non  enim  sancta  Romana  et  no- 
stra  regio  uno  ordine  canunt  responsorios  etversus. 
Apud  eam  praecentor  in  primo  ordine  finii  respon- 
sorium.  Succentores  vero  eodem  modo  respondent. 
Dein  praecentor  canit  versum.  Finiio  versn,  succen- 
lores  vero  secundo  incipnmt  responsorium  a  capite 
et  usque  ad  finem  perducunt.  Deinde  praecenlor  ca- 
nit  Gtoriam  Patri,  et  Filio,  et  Spirltui  sancto.  Quo 
finito ,  succentores  circa  mediam  partem  intrant  tn 
responsorium,  el  perducunt  usque  in  flnem.  Poslre- 
mo  prsecentor  incipit  responsorium  a  capite,  et  per- 
ducit  illum  ad  flnem.  Quo  nnito,  juccentores  terlio 
repetunt  responsorium  a  capite,  et  perducunt  IUnm 
osque  ad  rincm.  Idcirco  quoniam  sncccntores  ler 
canunt  rcsponsorium,  trirarium  neuma  est  circa 
verbum  intellectus.  Succentoram  est  neuma  canere 
propter  forlitudinem  conjunctaruni  vocum.  Abinitio 
tcrtio  cantabantur  rcsponsorii  a  canloribus ,  quem 
ordinem  monstrant  responsorii  de  passione  DominL 
Non  enim  ab  inilio  cum  responsoriis  cantabalur 
Gloria.  Habcmus  et  alium  versum  in  noslro  An- 
tiphonario  scriptum,  cujus  sensus  conveniens  est 
cum  latere  rcspoosorii,  ut  si  alicui  superfluom  vi- 
dealur  neunia  canere ,  babeal  nostro  more  versum 
aptum  ad  cantandum.  Post  et  allcro  modo  intclligl 
neoma  periinere  ad  canlores  circa  vctrbum  intelle- 
ctus.  Maxima  pars  cantoram  studet  sono  placere, 
tantominus  imbuilurdcintellectualibusrebus.  Eorum 
insciliam  potest  neuma  eliquare  circa  verbum  io- 
tellectus.  Neuma  Graecum  est,  et  interpretatur  mu- 
tus,  ut  Gomminianus  grammaticus  dicit.  lu  fronte 
enim  percutit  neuma  cantores  stolidos  in  verbq  in- 
tellectus,  quando  cos  monstrat  solo  sono  delectari, 
circa  inteliectum  Scripluraram.  Ganunt  etiam  mo- 
derui  caatores  praesens  neuma  in  responsorio.  [De- 
$cendit  de  c«/u,]  et  in  verbo ,  [Fabricee  mundi.]  in 
quo  verbo,  potest  neoma  apte  convenire.  Eo  neu- 
mate  monstrant  difficulutem  magnam  inesse  in 
schola  cantoram  verbis  explicare,  quomodo  idem 
qui  nauis  esl  hodierna  die  ex  Mana  virgtne,  fabri' 
casset  mundum  et  ornasscli  et  quomodo  ipse  sil 


1275  AMAJLARU  Fii£S6YTCiU  MCTENSIS  «i7€ 

Inx  ei  decM  aniTerss  fabrics  inuiidi.  Gadem  saii-  A  celebrari.  Mentio  dualis  facla  est  io  'praesenti  so- 


tentia  est  in  Tersu ,  [Tanguam  $pontM$  Shminui  pra^ 

€£9tit  ds  thalamo  suo.]  Iinpossibile  est  apud  scholaoi 

canioruin  de  ordine  processionis  Christi  de  ulero 

Virginis  narrare,  «pi»  comparatur  sponso  procedenli 

de  thalamo. 

CAPUT  XIX. 

De  Ociavis  Domini. 

Nos  enim  non  solemus  canere  nisi  unum  officium 

noctumale  in  Natiyitate  Domini ;  idcirco  unum  de 

duobus  qnx  celebrantur  a  Romana   Ecclesia,  et 

scripla  sunt  in  Antiphonario  Romano  el  nostro  in 

nocte  Nativitatis  Domini,  canUmus  in  Octavis  Do- 

mini.  Anliphonas  in  malutinis  de  eadem  nocte  scri- 

psimuSy  ut  rcperimus  in  Antiphonario  Romano. 


lemniiate  verborum  adorandi  Dominum  :  una  est 
Magorum,  qui  in  veriiate  qnxrebant  Dominum,  ut 
cum  adorarent  et  salutarent  muneribus ;  allera  est 
llerodis,  qui  dolose  dicebat  Magis  :  Ite  ef  itaerTO^ 
yate  diligenter  de  puero  :  et  cum  invenerilis^  Tenun- 
tiale  mihi,  ut  et  ego  veniens  adorem  eum.  Magorum 
benevolcntia,  qui  communes  erant  bomines,  n<^is 
imitanda  est.  Yersutia  Herodis,  qui  videbatur  prin- 
ceps  et  rex  esse  in  popnlo  Judaico,  vitanda  est. 
Propter  hanc  admonitionem  et  castigationem  potest 
rationi  congruere  ul  oroittatQr  in  praesenti  officio 
in  priroo  ordine  psalmoram,  [Venite,  wxsuttemus  Do- 
fnjno,]  et  ponauir  in  seitoordine.  AaiiphM»  oex 
per  d«as  noctiinias  Magonim   (Aseqoia  reeokun 


Quid  de  Octavis  Domini  et  sanclorum  audierim  a  £  eim  Cbriaii  naUyitalem.  Tres  Magi,  qui 


in  ista  nocte  ad  Domiiiaiii,  legati  exstitenuit  nyaii- 
cis  Sttis  BHmeribus  gentjKs  populi,  qui  in  tem  in- 
sulisque  habiial.  Tria  mnnern  eorum  triplieem  |wr- 
sonam  Christi  prefigurabant,  id  est,  refps  et  saeer- 
dotis,  el  mortalis  hominis»  necnon  el  tres  fiinclio- 
Bos  aembrorora  Christi,  id  est,  sapienlaaro,  virlijaeni 
orationis,  et  niortificationem  camis.  Harum  trium 
ftmotiomim  iegatiooem  niuneraHagornm  pmlaiTe- 
niDl.  E%  Bunere  thuris  dionnt  per  primam  anliplMH 
nam ;  [Afsrte  Dommo^  fitis  Dei;]  ad  insuias  saeer- 
doUni,  qni  iohabilant  temm :  Aferte  DMuno,  ^ 
XM,  qni  propterea  polestatis  dici  filU  Dei,  qnia  sn- 
cordotes  eslis*  Quid  debeaol  oflGBrre,  solianditar, 
Uinffo.  Ae  si  dicalnr :  Yirliileni  oraiianis 


Romanis  clericis,  et  quid  nostra  regio  frequentet 

ex  eis,  partim  scripsi  in  libello  Officiali,  partim  co- 

nor  scribere  in  libcllo  de  diuniali  Officlo. 

CAPUT  XX. 

De  Dominica  prima  post  Nativitatem  Domini. 

Antiphona,  [Puer  Jesus,]  est  assumpta  de  con- 
textu  Evangelii  qui  continet  locimi  post  officlum 
Simeonis.  Quod  omnino  peractum  est  ante  adven- 
tam  Magornm  :  ideoque  teneat  locum  in  Dominica 
aote  Epiphaniam,  quando  legitur  eTaogelium  unde 
assumpta  est. 

CAPUT  XXI. 
De  Epiphama^  id  est,  apparitione  sive  manifestatione. 

Antiphonam,  [Chriuo  datus  prindpatus,]  inyeni 
fn  Romano  Antlt>honario  inter  antiphonas  de  Nati-  G  Chnsto  affierlo,  qooniam  Teslns  preees  per  iHana 
Titate  Domini,  et  in  Metensi  inter  antiphonas  de 
Epiphania  :  etenim  in  suo  sensu  utrique  festivltati 
congrua  est ;  et  anlipUonam  [Ecce  advenit]  inter  il- 
las  de  Nativiute  Domini ;  qu«  huic  festivitati  con- 
grua  est,  quod  potest  dignosci  ex  introitu  ipsius 
diel.  Idcirco  inscribo  eam  ad  primam  yespertinalem 
synaxim ;  et  [Christo  datus  est  prindpatus^]  ad  ve- 
sperum  ipsius  diei  Epiphaniae.  Nostra  regio  hk  prae- 
senti  officio  solita  est  unum  omiitere  de  consueto 
more,  id  est,  invitatorium.  Invitatorius  est  psalmns, 
[Venite^  exsultemus  Domino.]  Illo  eonvocantur  fra- 
tres  in  unum,  et  docentur  quid  agere  eos  oporteat 
postqoam  convenerint.  Yenite^  inquit,  ex^uttemus 
Domino,  jubitemiis  Deo  salutari  nostro.  Preeoccup&- 
mus  ftciem  ejus  in  confessioney  quandiu  tempus  est 
acceptabile,  Dein  reddit  causas  qua  de  re  oporteat 
praeoccupari  faciem  cjus  in  confessione,  Quoniam 
Deus  ma^us  Dominus^  et  in  manu  ejus  sunt  omnes 
fines  terra^  et  attitudines  montium  ipse  conspielt. 
Iterum  docet  psalmus  quid  agamus.  Venite,  !n- 
quiens,  adoremus  et  procidamuSf  et  phremw  ante 
Dominum,  qui  fecit  nos.  Atque  forti  instinctu  nos 
pulsat,  dicens  :  Bodie  si  vocem  ejus  audieritis,  notite 
cbdurare  corda  vestra,  slcut  fecerant  filii  brael,  qui 
opera  Domlnf  viderunl  per  quadraginla  annos,  et 
propter  duritiam  cordis  eorum  non  intraverunt  in 
requiem  Domini.  Hunc  psalmum  audlvi  Constanti- 
uopoli  iii  ecclesia  Sanctsc  Sophi»  in  principio  miss« 


D 


diriguntar  Deo  Patri.  Tbuo  enim  sacerdolio 
gruil.  Ex  mnnero  aori  dldtur  saplentibtts  et 
gontibos  per  secundom  anti^ionara,  [PsnUHa  iko 
nostro^  psaUito ;  psalliie  regi  nostro^  psMUUe  aopifn^ 
ter.]  Per  aurom  aapientia'  offerlnr.  Scriplna  col 
enim :  Thesaurus  desiderabilis  reqmesdt  m  on  sm- 
pientis,  Aurum  Deo  et  regi  congruit.  Ex 
myrrhs  dicitur  de  omni  popuk>  mortali  el  i 
habenti  ad  meliora  per  tertiam  antiphonam,  Omit 
terra  adorel  te,  et  psailat  tibi,  psaimum  dicai  namim 
ftto,  Domine;  ac  sl  dicat  praesens  Antiphona,  Omnis 
terra  adoret  te,  et  psallat  tlbl  per  mortifllcationein 
carids  :  dicatque  tibl,  Propter  te  morUficamur  lola 
die.  Myrrha  enim  condimento  oonvenlt  mortnoram 
corporum.  Ista  vlgilia  mentlonem  faclt  de  gentibns 
quae  habitaBt  In  terra,  secunda  Tigilla  de  eia  qoae 
habitant  in  insulis.  Dlcit,  per  primam  anltphooani, 
de  sapientibus :  [Reges  Tharsis  et  intulm  mmnerm  of- 
ferent.]  Reges  enim,  qui  propterea  vocanlnr  reges 
quia  semetipsos  regunt  et  cseteros,  sapienies  vocin- 
tur.  Per  secondam  antiphonam  dicltur  de  onni  po- 
pulo,  [Omnes  gentes  quascungue  fedsii  w^ntenl,  ef 
adorabunt  coram  te,  Donune.]  Per  tertiam  antipho- 
nam  hortantur  se  invicem  sacerdotes,  et  dicm  : 
[Venite,  adoremus  eum,  qma  ipse  est  Doannme  Dern 
noster.]  Ast  terlia  vigiKa  de  baptismo  Chrislt  men- 
tionem  facit.  Tertia  vigtlfa  solet  nobis  ad  memorion 
redocere  Novum  Tcstamentum.  Novrnn  voro  Teom- 


nn  UBEA  DE  ORDINE  ANTIPHONARiL  127^ 

menton  fmidalMiii  est  far  l^iptiuBiiiBi.  la  teffiia  vi-  j^  et  oblationem  munenun  suorom,  necnon  et  declarat 

incitanentum  eonim  itineris  fore  appariiionem  no- 


gilia  legatio  Magorom  completur.  In  pnoribiis  vigi- 
liis  dicitur  allegalionibus  Magoram  de  fuCuro :  [Om" 
nit  ierra  adoret  te.]  Et  iterum :  [Regee  Tharm  H 
ineutae  munera  oferent;]  at  in  ista,  in  qua  recoiitur 
Novum  Testamentum»  per  freqHentalionem  alietuia 
cantat  in  pramnti  ooinis  terra  Domino,  dicitqoe 
ania  aubditis :  [Adorate  Dominwm;]  et  iteram  :  iAt- 
tentwr  ineulw  mmltte,  dicunt;  Adortos  Dominum. 
Psalmns  [Deu$  nouer  refu^m]  propterea  in  ista 
▼igffia  poaitur,  quoniam  in  eo  memoratar  pertur* 
batio  boffltnum,  qui  conturbabantur  propter  pnedi- 
caltonem  Novj  Teatamenti,  et  toluerant  resislere 
imdtealioni  apostobram,  et  lamen,  Deo  disponentp» 
flvmteis  impetus,  qui  ministralos  est  ab  apostoHs 


v«  stelte.  Et  post  recessum  ab  Herode,  eamdem 
praeniam  constare  usque  ad  domum  in  qua  erat  Cbri- 
stus.  Post  hanc  historiam  posui  responsorios  in  ter- 
tia  nocturna  de  baptismo  Christi,  et  novissimo  loco 
de  miraculo  ex  aqua  vino  facto,  juxta  ordinem  re- 
rum  gestaram. 

CAPUT  XXIII. 

De  antiphome  in  matutinie, 

Primo  notandum  est  inientionem  esse  cantoram 

ut  in  ista  nocte  praecipue  celebrent  quod  priroo 

aclum  est  de  pnesenti  solcmnitate,  id  est,  adventum 

Magorum.  Ideo  in  prsesentibus  antiphonfs  certavi, 


peroffieia  baptisterii,  superavU  commotiooem  tcr-  B^"''^  ^^"^^^™  responsoriorum,  anliphonas  ordinare 


renoram  hominum,  et  IsBtiflcavit  civitatem  Dei.  Nam 
et  hsec  Dei  civitas  consut  ex  incoli^  terrse  et  iusu- 
laram.  Ecclesia  in  Novo  Testamento  dieit  ad  eos 
qoi  in  Ghristo  baptizati  sunt,  et  iii  terra  babitant, 
per  secundttm  psalmum  :  [Cantate  Dondno  eanlieum 
namn^canmeDomno^ omnit  terra ;]  et  per  aatipho- 
Mam  :  [AdoraU  Dominum  in  aula  eaneta  ejus.]  Didt 
«d  eos  qni  baJJHtant  in  inaulis,  per  tertiom  psal» 
■lum  :  [Daminus  re§navit,  exsultet  terra.  Uetentwr 
ineulw  muttte;]  et  per  antiphenam  :  [AdoraU  Damh- 
infi»,  oflmes  angeli  ejus.] 

CAPUT  XXII. 
De  reiponsorO^ 

b  ordine  responsorioram  ha))emus  scriptiun  pri- 
mum  responsorium,  [Die$  Mitc/i/ScaiMs;  ]  dein,  [lUi 


de  adventn  Magoram.  Et  iibi  ratio  constrinxit  ad 
hoc  ut  de  cxteris  solemnitatibus  cantaretur  quse  in 
ista  nocte  recoluntur,  non  distult  scribere.  Prima 
anliphona,  [Ante  Ludferum  genilus,]  demonstrat 
praesentem  solemnitatem,  id  est,  apparitionem  Do- 
mini.  Secunda,  [Venit  lumen  tuum,  Hierusafem^] 
monstrat  ex  prophetia  sua  quem  fractum  perciperet 
sancla  Ecclesia  ex  apparilione  Domini.  Tcrtia  ex 
prophetia  eadem,  [Venient  ad  te  qux  detrahebant 
tibi^l  recolit  lucrum  sanct^E  Ecclesiae.  Quarta,  [¥a- 
ria  et  flumina,]  quse  ex  hymno  trium  pueroram  as- 
sumpta  est,  de  baptismo  Domini  resonat.  In  quinto 
loco  ponitor  antiphona,  [Magi  viderunt  iteltam;] 
quae  prima  est  in  contextu  Evangelii  de  adventu  Ma- 
Q  goram.  Antiphona,  [Hodie  ccslesti  sponso^]  tres  so- 


minare,  Eierusalem ;]  ip.se  enim  de  trauslatione  LXX 
seripttts  est.  In  Hd)raica  vero  iep itur,  [Surge^  ti/»- 
tiitiiar«,  guia  venit  lumen  tuum»]  Assttmptus  est  enim 
de  Isaia  propheu,  narratque  iilttminaliooem  sa»* 
ctae  Ecclesiae  per  Christi  adventum.  Si  ita  oportei 
dicere,  ut  vere  oportet  de  Magts,  sicut  saactus  Am- 
brosius  dicit :  qui  enim  viderant  Chrislum,  Chri- 
stum  intellexerant,  debemus  intelli^ere  Magos  fa- 
ctos  Hienlsalem.  Noo  enim  intelligerent  Cbnstum« 
nisi  illuminati  essent  ab  eo.  Post  illum  sequitttr  re- 
aponsorius  tertius  de  ineraorato  propheta,  juxta  or- 
dinem  contextus  historix,  [Omnes  de  Saba  venient, 
onnim  et  thus  de(erentes.]  In  memoratis  Magis,  quos 
credimus  fuisse  icgatos  totius  mundi,  omnes  de 
Saba  venientes  possumus  iutclligere.  Per  eos  qui  de 
Saba,  id  est,  de  captivitate,  veniunt  ad  Dominum, 
inteUigimus  muitiludinem  g^tium .  convertentium 
ad.Dominum.  Saba,  ut  sanctus  Uieronymus  didt 
in  traetatu  suo  super  Isaiara  propbetam,  iibrode- 
cimo  septimo,  tota  provincia  est  in  qua  sunt  regio* 
nes  Madian  et  Epha.  Saba  ioterpretatur  conversiOy 
vel  capfivius.  Et  omnes  de  captivitate  venientes,  et 
conversione  sna  aurum  fidei  deferentes  et  tbus  sa- 
cTiflcii,  et  per  haec  rounera  nequaquam  propria  sa- 
lote  contenti,  proQcient,  ut  caeteris  pra^dioent  saiu- 
taro  Dei.  Ilucusque  Hieronymi.  Post  faos  doos  ao- 
qouotiir  rospoBsorii  de  Evangeiio  juxia  ordinem 
etangclii  quod  narrat  ordinem  advcntus  Magorum, 


lemnitates  prsesentes  recolit.  Sequentes  antiphonae, 
ut  prxtuli,  manifestant  Magorum  adventum,  et  ser- 
vanl  textum  Evangelii,  quce  ex  eo  assompUe  sunt. 

CAPUT  XXIV. 
De  Dominica  priiisa  post  Epsphwsiam, 

Antipbonas  doas,  id  est,  [Totte  puerum  et  matrem 
ejusj]  et,  [Reverfere  in  terram  Juda^]  scribo  In  islo 
looo.  Sont  enhn  assnmptse  de  Evangello,  [Befuneto 
Herode,]  quod  legltur  in  eadem  Dominica.  Contine- 
mr  in  eo  evangelio  reversio  Christi  de  iCgyptopost 
Magoram  advenMm  anteqnam  baptizaretur. 

CAPUT  XXV. 
De  octavts  Theophaniee. 
Siettt  eerttvii  schola  canloram  in  Epiphania  fre- 
queNtare  advetttnra  Mogorara,  simiN  iriodo  certat 
itt  octavis  Epiphaniae  frequentare  baptismnm  Chri- 
sti,  qaasi  ipsa  die  baptizatus  esset.  Qua  de  re  non 
dttbiiavi  scribere  antiphonam  de  Evangelio,  ut 
prirao  aodivi  iiiam  eanere,  hoc  est,  [Hodit  Joannes 
esBSultat,]  Notandum  est  quod  ubi  deficinnt  antipho-^ 
B»  de  solemnitate  M^goram,  ibi  coapi  scribere  de 
antif^OHis  quae  baptismttm  Christi  resultant,  ei 
deinde  ten^nt  ad  oclavas  Epiphanise.  Plttres  eniia 
Sttttt  faam  sit  necesse  celebfare  in  nna  Docte  oeta» 
vanim.  Nequo  enim  tot  sunt  scriptae  de  advettltt 
Magornm,  ut  iilis  ordinalim  cantando  pos^imus  pe»^ 
venire  ad  octavas  l^ipbaniae» 


1271»  AMALAfffl  PRfeSBTTER  METENSIS  1180 

CAP13T  XXVI.  A  mana  et  genaiae  vsn  dedinavU  id  eanm  et  soliici* 

De  Dmmmca  prttna  peU  octava»  Epiphanim.  tQdineni  et  laelitkm  venlris.  Gontra  hocoportet  nos 


Iii  Doroinica  prima  post  octavas  Epipham»  oele- 
bntur  miraculum  quod  Dominus  fecit  de  aqua  in 
ipsa  Epipbania,  ideoque  bic  scribimus  antipbonas 
de  eodem  evangelio. 

CAPUT  XXYII. 
De  re$pon$orii$  qui  a  P$aherio  sunt  exeerpti, 

De  responsoriis  Psalmorum  non  debet  nos  pigere, 
neque  audienttbus  fostidium  fore,  si  eos  recitavero 
in  suo  ordine.  Manifestum  est  quod  castigatio  cor- 
poris  per  jejunium,  et  bumiliatio  mentis,  et  amor 
Ghrisli  excludat  diabolum  de  peribolo  sanctae  Eo- 
desise.  Exdusus  est  diabolus  anle  nativitatem  Do- 
miui  par  baec  obstacula ;  eicluditur  et  lempore  na- 


pugnare,  et  ideo  subseqimntwr  respoosorii  de  psal- 
mis,  qui  continent  in  se  plurimam  orationem,  et 
habent  kutium  a  psalmo  primo  pcenitenlnm,  id  esc, 
Domine^  ne  in  ira  tua  arguae  me.  Et  itemm  :  Tem- 
pus  enim  praesens,  id  est,  a  festiritate  TheuphaDie, 
vsque  in  septoagesimam,  recoUt  devotionem  et  Hii- 
nislerinra  praedieatorum  a  primis  pnedieatoribaa 
Ecclesiae,  usqne  ad  novissimos  Nori  TestnmeBli. 
Idipsnm  inslnuant  nobis  epistolae  summi  praedicat^ 
ris  Pauii  quae  eodem  tempore  l^ivntar.  Pnedicalo- 
ribiis  enim  congmit  oratio,  ot  apertam  osliMi  ha* 
bet  praedicatio  eomm*  De  ordine  psahnoraHi  per 
commttnes  Dominicas  noctes  et  ferias  in  dlnmaffi 


tiviiatis  Cbristi  per  ipsam  CbrisU  praesentiam.  Tri-  *  offldo  et  in  heetttmali,  aenpsi  in  lib^  ofllday. 


slatur  diabolus,  quia  exdusus  est;  laetatur  Ecclesia, 
quia  Christus  iniravit  in  mundum.  Sic  eniiy  cecinit 
angelus  pastoribus  :  Ecce  enim  evangelizo  vobi$ 
gaudium  magnum,  quia  natu$  e$t  vobis  hodie  Salva* 
tor.  De  pace  Ecclesiae  tristaiur  diabolus,  angelorum 
chorus  gaudendo  canit,  Gloria  in  aiti$$imi$  Deo,  el 
in  terra  pax  homimbu$  bonrn  votuniatii.  Omnes  san- 
cti  admonent  Ecclesiam,  ut  gaudeat  in  praesenti 
festivitate,  quam  celebrant  solemniter ;  sicut  ange- 
his  pastoribus  cecinit,  ut  gauderent  de  videndo  ocu- 
lis  corporeis  nato  Salvalore.  Ex  quibus  unus,  id 
est,  Gregorius  Nazianzenus,  ordinem  gaudii  in  bo- 
milia  de  secundis  Epiphaniis  exponiL  Nos,  inquiens, 
exsultemus  in  Cbristi  baptismo,  et  diem  festum  ce- 


CAPUT  xxvra. 

De  ofieio  $ancti  MarcelU, 
De  sancto  Marcello  nnnm  responsorittm  tepewi 
Ui  Roraano  Antiphonario,  id  est,  Bie  m-^fert  fw^ 
mnkm  Dei.  Qul  responsorius  eaittatnr  sa^  in  fe- 
stiyitaiibns  caeteromm  summormn  pontMlenm.  In  e» 
Imo  id)i  Metensis  Antiphonarios  habet,  Ideoqwe  m 
ttadio  foeUui :  io  Romuio  vero  conUnetar,  ideoqne 
in  oraiiooe  positus.  Legensergo  semonem  sancti 
AugttstiiH  de  Poenitentia,  invenl,  Soncfoi  in  sfa^ 
po$ito$*  Itaque  non  mutavi  hoc,  qood  dudnra  nostm 
Ecdesia  coepit  canere,  id  esl,  Ideoque  in  eiadio  |»osl- 
ftti,  Domtni  Je$u  Chritii  cenfe$$or  eflectns  esl.  Ut 
enim  scriptnm  reperi,  ita  scribo  hic  :  utrvmfne» 


lebremus,  non  ventri  indulgentes,  sed  spiritu  exsul-  G  inquit,  Yorissime  scriptnm  est.  Et  qui  naUu  e$t  ex 


tantes.  De  qua  re  quidam  magister  Graecorum  dicit 
iu  homilia  secunda  super  libram  Numeroram  :  Pau- 
Itts  dicit,  Omnia  hone$te  et  $ecundum  ordinem  fiant, 
Paulus  vero  tanquam  ETangelii  minister  non  solum 
in  actibns,  sed  in  ipso  babiin  ordlnatum  mlt  esse 
Christianum*  £t  paulo  post :  Unusqaisque  noslram 
si  de  cibo  et  potu  sollicUus  sit,  et  omnera  ouram  in 
rebus  saeculariiras  gerat,  unam  Yoro  aut  dnas  horas 
ez  itttegro  die  etiam  Deo  deputet,  et  ad  oralionem 
veniat  in  ecdesiam,  vel  in  transitn  verimm  Dei  av- 
diat,  praecipuam  vero  curam  erga  soUicltttdiiiem  sas- 
culi  et  ventris  expendat :  iste  non  complet  manda* 
tumquod  dicit  ut  homo  secundum  ordinem  suum 
incedat.  Hucusque  magister  Graecoram.  Transgre- 


Deo  non  peceat,  et  quod  in  eadem  Joannis  epislola 
legimns,  Si  dixerimu»  quia  peeeatum  non  hakemuv^ 
wnmeHp$9»  $educimu$f  et  9eriia$  in  nokis  non  est : 
inod  enlra  ex  primitiis  novi  hominis,  hoc  ex  r^- 
quis  veteris  dictnm  est.  Utrumque  enim  agimus  in 
hac  vita.  Paulatim  autem  novitas  accedft,  et  panla- 
tim  vetustate  cedente  snccedil.  Gom  vero  utnnnqoe 
agitor,  in  stadio  snmus.  In  praesenll  responsorio  de 
fesUvitate  sanctl  MarcelH  Inscribitnr  \  Ideoque  in 
$iabuio  peitlifs].  Quare  responsorius  [Hic  est  rert 
famulu$  Dei]n  hoc  proprinm  habeat  in  feslivitaie 
sancli  MarceUI,  scribam  ex  verbis  domlnl  Bedae, 
qnae  excerpsil  de  YHa  sancil  Maroelli  in  Harlyro- 
logio  Stto  :  Dedmo  septimo  Kalendas  Febraaru  na- 


diendo  praesens  mandatttm  pieriqae,  inaistendo  ser-  ^  tale  sancti  Mareelli  papae,  qni  jubenle  Maximino 


vitio  ventris,  delioquunt  in  festivis  didia»  Nattvila- 
tis  et  £pi|>hani»  Domini.  Diabohis  semper  est  para* 
tus,  ttt  recedenie  parumper  pastore,  ovem  rapiat  in- 
cauiam.  Gredimus  eoim  Gfaristura  semper  adesse, 
ttbi  duo  vel  tres  congregati  fuerini  in  nomine  cjtts : 
iu  et  in  Eodesia  per  raemoratas  (estivitales,  qiiae 
de  suo  advenltt  laetatur.  Iddrco,  eo  quod  iaetitia  esl 
suscepta  feslivitatam  in  nomine  suo  praedpuo  id» 
ipsis  praecinenteangelo,  Chri$tu$  e$t  in  drcuitu  po^ 
puH  $uiy  et  eueiodii  eum.  Festivitatibns  cdebratis, 
neeesse  esl  ul  Ecdesia  curam  sui  adhibeat  altero 
raodo,  sive  quia  tn  peregrinalione  est  adhoc;  seu 
quia  in  dlobus  feslivis  spiritum  gaudii  fragilitate  hu- 


[Maxentio]  imperatore  primo  fustibus  caesus ,  el  a 
fkde  ejns  quem  corriplebat,  expubus  esl.  Deinde 
audlens  quod  dOmum  aanctae  Lucinas ,  qaam  Ipse 
daninaverat  proseriptione ,  eo  quod  de  facultatibos 
suis  Ghrlslianis  donaverit ,  ecclesiam  faeerel ,  ai- 
que  in  ea  missam  cdebraret,  In  medla  dvitate 
jusski  in  eadem  ecdesia  plancas  exstrai  ad  anl- 
malia  stabuH  publlci  ,  et.eumdem  stabttlo  ^isco- 
pnm  ad  serviUom  animalium  deputavit  cum  cnsto- 
dia  publica.  Multa  officia  sanctomm  indldl  m  no- 
slro  Aiitiplioiiario  ex  Romano,  quae  non  faabei 
Meteosis  Antiphonarius.  Gogitavi  cur  ea  omHte- 
rem,   cum   eadem  auctoritate  fulcianlur ;  qua  ec 


I£SI 


LIBERM  ORDINE  ANTIPHONARn. 


im 


illa  t  quse  scripta  invenimus  iii  Metensi  Antiplio-  A  l^ni*  llistoria  enim  unde  praesens  responsorius  as^ 


uario ,  scilicet  sanctse  matris  noslrae  Aomana^  £c- 

clesi^B.  Addidimus  etiam  pauca  >  qost  nostra  regio 

sola  continet,  ul  suni  antipbonae   de  saneto  Me- 

dardo ,  el  de  sancto  Manrilio.  Ulraqve  enim  desi- 

guanlur  ex  sigiiis  pnescriptis  in  prdogo  Aniiplio- 

Barii. 

CAPUT  XXIX. 

.    De  uiroyn}. 

Olim  qnando  solus  AnUphonarius  Meiensis  eral 
mibi  nolns,  i«  quo  reperi  anliphonas  super  psal- 
mos  noctaniales  de  communibus  virginibos  quae 
non  Yidebanlor  mibi  congroere  fesiiviiati  Praesen- 
lalionls  Domini  in  tempio,  coepi  inquirere  anlipho- 
nas  de  diversis  locis,  quae  coogruerent  memoraue. 


snmptus  est,  docel  cui  rei  rcspondeat  persona  pnn 
nominis.  Ita  enim  ilia  scriptum  est :  0  quam  pulchra 
ut  casta  generaiio  cum  elaritaU.  ImmorlalU  est  eniM 
memofia  illiui  ,  quomam  el  apud  Deum  nota  e«l,  et 
a^  komines :  cum  pra$ens  eet^  imitantur  illam ,  et 
deuderant  illam  cum  se  subduxerit^  et  in  perpeluum 
coronata  triumphat.  Ordo  verborum  ratus  est,  st 
pneponalur  nomen  ei,  et  snpponaiur  postea  personn 
prenominis.  ideo  praeposui  in  isto  ordine  responso- 
rionu  AUeluia ,  nomen  bonum  melius  est  quam  <<t- 
vtlto?  m»to,  ul  aliquod  nomen  praecederet,  cui  sub- 
dereldr,  tmtiaiiltirt(/«m.  De  boc  nomine  bono  scribic 
dominus  Beda  in  expositione  soper  Parabolas  Salo* 
monis :  Nomen  ergo  bonum,  est  nomen  rdigionis  , 


fesiiTilali ,  aiqoe  eas  cc^i  canere  com  roeis  fra-  B  <iw>d  diviUis  mundiaiibus  jure  praBfertur.  Nam  etsi 


iribuft  in  dioro.  Postea  reperi  in  Romano  Anii- 
phooario  proprias ,  quas  ntrasque  posui  in  nostro 
anliphonario.  Si  quis  tenei  Romanas ,  caniet  illas  : 
si  quis  eas  non  tenuerit,  videat  si  possinl  aptari 
in  suis  locis  qoas  scripsi.  Responsorios  scripsi  ex 
Romano  anlipbottario ,  addidi  \Hic  qui  advenit^ 
nemo  scit  nomen  ejus,]  Antiphonas  in  matutinis  di- 
verso  ordine  postlas  inveni  inter  Metensem  Antl- 
phonarium  et  Romanom.  Ipse  enim  scriptus  cst  in 
noslro  Aniiphonario.  In  secondo  ordine  scripsi 
easdem  antiphonas,  juxta  ordinem  historiae  Evan- 

gellt. 

CAPUT  XXX. 
De  ogicio  Septuageeimes, 


mundum  quis  lueraretur  oniversum,  merito  hune 
contemoerel  tanlum,  ut  nomen  c|os  scriberelur  in 
Gcalo  memoria  inter  angelos  et  inler  homines  san- 
Gtos  figerelur  aelerna  :  haec  est  generalio  pulchra 
ei  casU,  cojus  raemoria  figiicr  inler  angelos,  et  in- 
ler  hamines  sanctos.  De  ipsa  generatione  dicit  re- 
sponsorius,  Dum  pneiens  est^  imitantur  illam.  Usqoe 
ad  nociem  Septoagesimam  videbator  nobis  illam  ha« 
bere  praesentem,  qoia  iliam  frequentabamus  cum 
AUeluia  per  piura  oflBcia  a  Nativitate  Domini  osqoe 
ad  iliod  lempos.  Primos  responsorios,  Alteluia^  No- 
men  6oittim,  sic  praqM>nitur,  quasi  signom  aliqood 
in  monte  positom,  ad  quod  viatores  oportet  inten- 
dere.  Tola  intentao-esl  in  istanocte  canlorom,  ut 


Primo  nolandom  est ,  qoorom  hominom  statos  C  magnificent  nomen  Atteluia.  Secondus  responsorids 


celebralos  s'tl  a  nalivitate  Domini  osqoe  in  Se- 
ptoagesimam,  ei  a  Septuagesima  usqoe  in  medkiffi 
Quadragesimaro.  Scilicel  Cbristi  generalio  el  san- 
ctorom  praedicaiorom  liberalitas  celebrata  est  a 
nativilate  Ghristi  osqoe  in  Seploagesimaro ,  ei  a 
Seploagesiroa  generatio  eorom  qoi  de  captivitate 
emergi  desiderant ,  et  de  angosiiis  praesentis  pe- 
regrinalionis  usqoedom  iterom  renascator  Christi 
generatio  circa  paschalia  sacramenta.  Christi  ge- 
neralio  el  soorom  praedicatorom  liberalilas,  maxlroa 
ex  parte  migravil  de  praesenti  saecolo ,  ol  regnel 
com  angelis  coram  Deo.  Tempos  talis  demigratio- 
nis  vocatur  nox,  dicente  Doroino  in  Evangelio,  Ye- 
nit  nox,  quando  nemo  potest  operari,  Praesens  Eccle- 


hahel  in  capile  AUelmay  dum  pr<psens  est,  imiiantttr 
Utam.  Hoc  nomen  AUelma  pro  ipsa  re  accipiendtim 
esl»  hocesl,  pro  verbis  hisloriae,  dicenlis :  O  quam 
puhhraet  clara  et  casta  est  generatio  spiriiuatis  :dum 
prmsens  esty  knUantur  Ulam;  et  cum  se  subduxerU, 
desiderantUUim.  Qoi,  nisi  filii  et  filiae  remanent^  in 
praesenli  saecok).?  Tertios  responsorios  io  suo  AUe- 
luia  laudem  sapienliae  recolit,  ac  si  dlcator  :  0  laus 
sapientiae,  sola  tenes  principatum  in  conspecto  Do- 
mini.  Per  ipsam  omnia  facta  sunt.  Diciturque  rebus 
in  eo  responsorio  a  roatre,.quae  bic  relicta  est  in 
saecuio  ad  perficienduro  corpus  Christi.  Mibi  con- 
gruil  ul  dcclinero  ad  earo  prolero  nostram,  quae  in 
angustiis  posita  est,  et  celebrero  pro  ea  laudcro  La- 


sia,  quae  in  ista  peregrinatione  est,  Septuagesiroae  ^  tine,  compatiendo  ejus  tribulationi.  Tu  laus  sapien- 


in  nocte  recoii  gloriaro,  quae  celebratur  apud  cives 
qoi  demigraverunt;  in  die  vero  eorum  qui  delinen- 
lur  in  captivilate,  el  suspirant  ul  ad  libertatem 
redeanl :  apud  illos  vero  non  celebrator  clarilas  Al" 
/e/tftta,  qoi  tristitia  capiivitatis  constringontar;  apud 
eos  vero  qoi  demigraverunt  celebratur  AUeluiay  qoo- 
niam  ipsi  non  recedoot  de  laode  Dei.  In  Antipho- 
nariis  esl  primos-responsorios,  Atleluia  dum  prm^ 
sens  e$t,  imUantur  Ulam,  Quanluro  ad  noroen  Atle- 
tuia  pertinel,  non  possurons  dicere,  doro  praesens 
cst  imilantor  illam.  Alleluia  neutri  generis  est. 
Putesl  eniro  fleri  ot  pro  aliqua  re  intelligator  AUe- 
luia»  et  indicator,  doro  praesens  est  imitantor  ii- 


liae,  revertere  in  thesaoros  toos,  id  esl,  in  frequen- 
^tationem  prolis  nostrae  curo  Hebraea  lingua,  qnae 
triumphat  ante  Dominum  :  ibi  enim  te  benedicent 
angeii.  Quartns  responsorius  ex  eodem  corpore  est 
ot  piores  responsorii  sont.  Quintos,  responsorius , 
mane  apud  nos  hodie  est  assomptos  de  iibro  Judi- 
eom.  Ita  enim  scriptum  est  in  illo  capilulo  decimo 
nono  :  FuU  quidam  vir  Levites^  habitans  in  lalere 
moniis  Ephraim,  qui  accepit  uxorem  deBethiehem 
Juda,  qucs  reUquit  eum,  ei  reversa  est  in  domum  pa- 
tris  sui  Beihtehem^mansHque  aptid  eum  quatuor  men- 
sibus,  secutusque  est  eam  vir  suus,  Et  infra  :  Die 
autem  qnarto  de  nocte  consiirgens,  haud  dubiuro  auin 


I23S  AMALARIl  PRESBYTERI  imENSlS  IfH 

vir  mulieris  tio/uil  pro^ci$cu  Quem  ienuit  $ocer.  Et  A  CAPUT  XXXII. 

ileium  infra  :  Cui  rursum  locutus  est  socer  :  Cojmi-  Be  antiphome  matutinalibu$  tit  Sexagemma. 


dera  quod  die$  ad  occaeum  declivior  eit^  et  propiu' 
muat  ad  veeperam  :  mane  apud  me  etiam  hodie^  el  dut 
tiBhm  diam^  et  era$  profici$ceri$  ut  vadae  in  dow$um 
tuam.  lile  habel  in  suo  Alleiuia  laudem  eliarilAlis. 
Gener  isie  quinia  die  recessit  a  Ijelitia  communi , 
quam  habuit  cum  socero  suo.  Responsorius,  Mana 
apud  no$  hodie,  quintam  regionem  leDet.  £x  isio 
ordtne  residui  responsorii  frequentant  in  soa  orar 
tione,  ut  AUelma  iterum  revertatur  ad  prxsentem 
Eeclesiam  cum  spousus  dignalus  fuerit  resurgere  a 
mortuis.  Sextus  responsorius  assumptus  est  de  To- 
bia.  lU  enim  scriptum  est :  INxtl  autem  iUi  ongMm': 
E§o  $aivum  ducam^  et  $anum  tibi  redueam  fiiium 


Sexagesim»  nomen  per  oUiquom  desceodit  a  S^ 
ptuagesima.  Sexagesiraa  crevit  ex  senario  namero 
et  dcnario.  In  supputatione  nuroerorum  sunt  deoera 
inler  Septuagesimam  el  Sexagesimara.  In  bac 
sueta  denominatione  librorum  nostroruro,  non  \ 
plus  quam  septem  dles  inter  Septuagesimam  et  Sexa- 
gesimam.  Quod  non  est  ita  denominatum  absqoe 
proYidentia.  Qoisqnis  «lim  mysticos  sensos  Yoluerit 
scrotari,  reperiet  in  septenario  Buraerq  dmriem, 
bocest»  in^septem  donis  Spiritns  saneti  percepiio- 
nem  decem  praBceptoram  legis.  Septnag^ma  per- 
ficitur,  ut  sd^  dictom  est,  in  sabbato,  qood  ▼oca- 
tur,  clausum  Pascba.  Et  sexagesima  in  qoarta  fo- 


iMim.  Re$ponden$  autem  Tobiae  dixit  :  Bene  ambm-  B  ria,  qos  nominatur  raedium  Pascba.  Tres  eum 

M$t  et  $it  Dominu$  in  iUnere  veetro,  et  angeiu$  ^u$ 

eomitetur  vobiecum.  El  iterum  :  Credo  emm  quod 

mngelue  Dei  bonu$  eomiteiur  et,  et  bene  dkponat  om- 

HM  qum  circa  ip$um  gerunlur^  ita  «1  cum  gaudio  re- 

tertatuf  ad  no$,  Iste  tangit  aliquam  eonsolalionem , 

quam  non  audivimus  in  ^superioribus,  id  est,  ot  He- 

rum  revertaris  com  gaudio  ad  nos ;  ac  si  dicator , 

Cum  gloriosa  freqoentatione  AUeiuia  comitetor  an- 

gelus  Domini  bonus,  et  bene  disponat  itinera  tna , 

et  cum  iterum  advenerit  lempore  resurreclionis  Do- 

miui  noslri  lesu  Cbristi,  et  nativitas  polchra  et  dara 

et  casta  per  baplismalia  sacramenta,  com  gaodio 

reverutur  ad  oos,  et  ex  ore  nostro  per  omnes  Eo- 

desias  aucMatur  AUeluia.  S^tioras  responsorius , 


sunt  iniegri  a  feria  quarU  osque  in  sabbatom.  I]bi 
datur  inteliigi,  quod  quis  si  peocatorom  romiacio— a 
digne  et  ordinale  qu^esierit  in  primordio  soae  ooover- 
sionis,  ad  contemplationem  perveniel  sanci»  Triiii- 
talis.  SeptuaginU  annis  fueront  patres  nostri  ia  ca- 
ptiviuie,  circa  terminom  Septoagesims  soppotatio- 
nis  merueront  revocari  de  eaptiritate.  ilk  captivlus 
pnefigorabat  captiviutem  Chrisliani  popoli,  qpenm 
patilur  sub  diaboio  et  minislris  ejus.  Ipsa  deplor»- 
lur  in  psalmo,  Mieerere  nmt  Deu9.  Psahnos,  Misa- 
rere'mei^  Deu$,  conttnelur  numero  qoinqoagesiiiio  : 
Qui  numerus  orditur  ex  quinario  numero.  Qoinario 
enim  sensu  nostruro  peccatum  coiiigitur.  PsabnoSv 
Confitemini  Donuno^  cootinetor  numero  centesimo 


MuUipUeentur   a  Domino  anm  Iwt,  peae  eomdem  ^  ^^^^  f««"no-  Per  bonc  numerom  designalor  rc- 


sensum  habet.  Potest  oonvenienter  suhdi  responso- 
riis  istis,  Narrabo  nomon  tumm  fratribue  mei$:  ac  si 
dical  Maier  nostra,  quae  commendavit  AUeiuia  apod 
cives  cdelestos,  et  iterum  deprecatur  ejus  adventum, 
Cum  reyersum  fuerit  ad  me  A//Wttta,  narrabo  nomen 
tuum  fratribus  raeis.  Uunc  seqoilor  respoasorius, 
Bonttffi  e$t  confiteri,  In  eo  declarator  qoid  sit  nar- 
rare  et  laudare  nomen  AUeluia»  s 

CAPUT  XXXI. 

De  Sexage$ima. 
Praesentes  responsorii  conveniunt  et  pnesenti  ce- 
lebrationi,  id  est,  Scptuagesimae,  et  sutui  tempo- 


gnom  Dei  perpetuum.  Qui  in  Psalmo,  ¥tMrere  i 
Deui,  satisfacit  pmnitendo,  et  pubiice 
peccaU  sua  in  terra  aliena,  hic  meretur  revocari  ei 
restitui  regno  Clu-isti  per  psalmum,  Con/iimiai  Do- 
mino,  Saiisfactionem  memorant  poenitenlis  primae 
antiphonae  de  psalmo,  Miurere  nwi,  Deu$,  Doabas 
ex  causis  peccamus  :  aut  quando  dimiiiimos  qnod 
facere  debuimus;  aut  quando  facimus  quod  rini 
debuimus  facere  :  contra  quae  qoidero  pogaare 
nos  convenit.  Pro  peccalo  delicti  daraal  ^ima 
antipbona,  Mi$erere  mei^  Deu$,  et  a  delieie  n$eo 
munda  me  :  quia  tibi  $oU  peceavi.  Postqnara  meas 
hanc  scintiliam  lucis  perceperit  ex  doao  SpiriiBS 


rum,  id  est,  principio  anni.  In  istts  euim  revelaiur  n  Bancli,  et  perseveraverit  cbmare  verba  antiphonae , 


miseria  hominis,  quaii  modo  comnieruisset  captivi. 
ulem  :  et  primordia  creaturarum  decanUtur.  Ver" 
num  tempus  principium  e$t  anni.  In  eo  cantantor  re- 
sponsorii,  qui  assumpti  sunt  de  Hisloriis  primonrai 
sanctorum  patrum,  per  quos  sancla  religio  primaevis 
temporibus  reformaU  est  post  damnationem  primae 
massae.  Responsorii  de  Sexagesiraa  admoncnl  nes 
sat  de  feiice  creatione  primi  hominis,  et  satiamisera 
muutione  ejus,  id  est,  de  luce  in  tenebras,  de  feiid- 
tate  in  miseriam.  Quod  potesl  admoneri  ex  duobos 
responsoriis,  sciiicet,  Dum  deambularet  Dominu$  in 
paradiso  :  et,  /n  $udore  vuUus  tui  ve$ceri$  pane  l«o. 
Responsorios  hujus  conclusionis  ordioavi  juxU  leno- 
rem  bislorix,  de  qua  assumpti  sunt. 


jam  initium  capit-redeundi  ex  captiviute.  Postprae- 
sentem  psalmum,  id  est,  Mi$erere  md,  Deue^  seqol- 
turpsalmus,  Confitemini  DominOf  quomam  bomu : 
Hujus  psaimi,  id  est,  centesimi  septimi  decimi,  iai- 
tia,  et  conclusio  quinquagesimi  psalmi  convcoioal : 
Utraeque  partes  beneficia  Dei  recoluut.  Initia  vero 
quinquagesimi  psalmi  et  termini  ceotesimi 
decimi  psalini  mutuo  respondent.  In  initiia 
quinquagesimi,est  confessio  peocalorumad  ablocndU 
peccau  :  in  lerminis  ceniesimi  septimi  decimi,  asi 
confessio  LetiiiaB  pro  perceptis  beneficiis  ei  gra- 
tiarum  aciio.  Tanu  est  Dei  misericordia  erga  poHii- 
tentes,  ut  a  gradu  timoris  suscipiantor  grado  pM> 
Ulis,  et  a  gradu  humiliutis  suscipiantar  grado  exafr 


iigS  UBER  flC  OIDINS  ANHPHONABII 

latkmift.  Anlipknia  prk»  4e  pssdno,  Jfanvre  mI»  A 

Drat»  moluat  soittBliaai  dtealaB :  iwiw  w  fpriii- 

ei^o  aceuMOtr  eH  mtk:  H  antipliOQ»  de  fMalmo » 

Comfttmm  Dwmno^  tenent  ordiDem  ETanseiii  dlceii- 

tis,  Cum  vocaiu$  fuerii^  vaOo,  reeumke  iji  nommmu 

toco,  «I  cum  veuerit  ^  te  imritamt  dictit  ItN :  AmicOt 

atcende  superius  :  tuue  erit  tibi  gloria  eoram  nmul 

discumbe^uibus.  Juxla  hane  senleiitiaDi  Terens,  sur- 

sam  tendunt  aotiphonx  pnesentis  psalmi :  Qui  per 

pmniie»tiam  reToeantnr  ad  Eeelesiamv  per  ^iradiis 

Immilttatis  debent  aseendere.  AntiplKma,  Coufitetor 

tiH,  ad  l»iiliam  periinet,  dieente  Gassiodoro  in 

traeiatu  ejtisdem  psalmi :  Breriler  edictmus,ni  hafie 

eonfessionem  Isetissimam,  post  pereepla  heneflcia 

fasam  inlelUgere  debeamus.  Al  eaeserai  Antiphon» 

stqgeBtiBm  psalmomm  Tadiml  per  ordlnem  eon-  B  Tissimo  posui  dno  de  ETangellis  qu«  In  eadem  Mh 

tOLtem  singnlonim  psalmonim.  Cum  enim  veneri-     domada  leganlnr. 


ei  stt  anw»  Bo  fwwj^ 

sterio  ^  dictis  AngnstlBi  habemBs  ocrtploBi  in  tf» 
beilo  ofiiciaii,  in  h>co  ubi  scribitur  de  ferit  qnarla, 
quae  Tocatur  ci^  jcjunii*  A  pnesenti  feria  quarla 
SBDt  qnadraginta  sex  dies  usqoe  ad  pubticnm  Im- 
plisimim.  Qaamvis  ordo  non  teneat  ut  in  eadem  fo- 
ria  quaru  primo  cantetor  responsorius,  Quadru-> 
ffiuta  die»  et  nocteoy  tamen  joxta  ordinem  historlm 
prtmBS  caniatur  in  ea  Dominica  nocte,  cul  subditor 
Ib  soa  hdHiomada  feria  quarta  capnt  jciunH.  Et  juxtB 
ordinem  histon»  et  juxla  saeramemBm  qood  cuditor 
de  ratiocinatioiio  quadragesimi  mimeri,  coBgruom 
locom  habent  reaponsorii  de  Noe,  in  Quinqoage» 
siotia  ante  Abraham ;  responsorios  de  Abrahamf  «t 
priores  ordinavi,  jnxU  ordlnem  historise,  el  in  mn 


mBS,  Deo  miserasle,  ad  loea  ubi  ordo  se  comBm- 
iBferit,  dicemBS  ibi  qBod  Domimis  dederit. 

CAPUT  MXHI. 
Ih  Quintiua§eeima. 

Quinquagesima  per  obliqBBm  deseendeDS,  slat  a 

Seplaageeima  in  tenlo  gradB.  Nam  et  Abraham  ler* 

lia  aeUle  muBdi  exstitit.  QBiDqaagesiina  habel  deno- 

miDBlleBem  a  qainario  mHDero.  Qalnarios  enim  no^ 

inerus  congrait  exteriori  homini,  qui  quinque  sen- 

sibas  vegetatur,  sire  ad  bODum,  sive  ad  maium. 

Quinqaagesimas  psalmos  habol  Tocem  pcenitentis  : 

Qninquagesimas  annus  ponitur  in  jubibeo.  Quinqua- 

gcslma  habet  responsum  in  ipsa  die  resurrcclionis 


CAFUT  XXXIV. 
As  milipAofiit  ta  melaf jiiis  tit  Quinqua§eeima. 

In  isto  ordine  dicit  antiphona :  Secundum  mutti^ 
tudinem  misetationum  tuarum  dele  iniquitatem  meam. 
fai  ista  oralor  venia  pro  his  quae  operatf  sumns  cod- 
tra  legem  Domini.  In  priore  Bominica  deprecati 
somus  pro  bis,  qula  ea  quae  debuimas  facere,  non 
fecimns ;  in  ista  deprecamur  pro  his,  quia  feclmos 
quae  non  debaeramas  faeere.  Post  has  daas  antipho- 
nas  dalar  gratiarum  actlo  in  antiphona  de  psalmo 
secundo,  ac  si  se  credat  roens  adeptam  esse  qaod 
deprecala  est.  Unde  dicil  Cassiodorus  in  tracuta 
memorato:  Deu$  meus  es  iu,  et  confitebor  tibi:  Deus 


Domini.  Nam  a  Quinquagesima  sunt  quinquaginu  C  meus  es  1«,  et  exaltabo  te.  In  primo  eoim  commate 


dies  usque  ad  Pascba  Domini.  Qui  in  Quinquag^ 
sima  orat  pro  peccalo,consequiturlaetitiamin  Pascha 
Domini.  Besponsorios  de  Noe  qui  in  isto  ordinc  ha- 
bent  locum,  inycni  coi>junctos  in  Romanis  Aiitipho- 
nariis  cum  antiquis  responsoriis  de  Quadragesima. 
De  qua  conjunctione  non  est  mihi  aliquid  dicendum, 
prassertim  cum  in  ipso  sequar  modernos  in  nostra 
Ecclesia,  qui  cum  responsoriis  de  quinquagesima 
ante  Abraham  posuerunt  eos.  JuxU  contexlum  sci- 
licet  historiae  ordo  est  ul  inter  responsorios  de  Adam 
et  Abrahara  inserti  sint  de  Noe.  Quomodo  con- 
veoiens  sit  numero  sacramenlum  quadraginU  die- 
rum  et  noctium,  quibus  coeli  aperti  sunt,  cum  hcb- 
domada  prxsenii,  occasionem  intelligendi  ponam  ex 


dicit :  Confitebor  tibi,  quod  ad  gratianim  pertinet  ao- 

tioneni ;  in  secundo,  Exattabo  te^  quia  prsedicatio- 

nlbus  beatoruin  per  cuncUs  gentes  exaltatur  Domi- 

nusChristusqui  reddil  bonuro  pro  malo. 

CAPUT  XXXV. 

De  Quadragesima, 

Melenscs  solcnt  canere  invitatbrium  in  media  Qua- 

dragesima,   iVoit  sit  vobis  vanum  mane  surgere  anle 

tucem^  quia  promisit  Dominus  coronam  vigHantibus. 

Uxc  eniro  antiphona  continet  quamdam  exhorialio- 

nem  cmigruam  ad  praesens  tempns.  Idcirco  visnm 

est  mihii  ut  in  cap.  quadragesimalis  temporis  prae- 

ponam  iliam.  Re.sponsorii  de   Quadragesima  sunt 

claves  tituli  dc  conversatione  et  sUtu  totius  Qua- 


dictis  sancli  Augustini,  ut  inveni  in  volumine  Engy-  ^  dragesimae.  In  his  enim  diebus  oporlet  corrigere 


pii,  capitulo  sexagesimo  primo :  QuadraginU  diebus 
ct  quadragjnU  noclibus  pluit,  quia  omnis  reatus 
peccatorum  in  decem  praeceptis  legis  amitlitur  per 
unlversum  orbem  terrarum  qui  quatuor  partibus 
coDtinetur.  Decem  quippe  quater  ducU  quadraginU 
faciant.  Sive  ergo  ille  reatus,  qui  ad  dies  pertinet 
ex  rernm  prosperiute,  slve  qui  ad  noctes  ex  reram 
adversiute  contractus  sit  sacramento  bapUsml  coe- 
lestls  abiuitar.  Hl  enim  qui  reformandi  snnt  per  ba- 
ptismam,  oportet  rimas  ungere  quadragenarii  et 
seDorii  numeri.  Per  baptismum  recolitur  dispersus 
primos  homo  Adam  per  quatuor  pacles  mandl  ad 
unum  corpos  Christi ;  corpas  Christi  legitur  fabri- 


mores  nostros,  jcjunare,  plorare,  orare,  patientes  esse, 
vigilare,  poenitere,  eleemosynam  dare  prae  caeteris 
temporibus  anni.  In  isto  caulogo  spurcitia  homi- 
nom  abstergitur,  et  lavatur  homo  ab  omnibos  inqui- 
namentis.  Responsorios  de  jejunio  sic  mihi  visuin 
ftiit  scribendos,  ut  primus  statueretur,  Emendemus 
in  melius  qute  ignorantes  peccavimus.  Ordo  est,  si 
quis  voluerit  conversionis  iler  arripere,  ut  primo  di- 
mitutviiia.  Quid  postea  agendum  sit,  secundus  re- 
sponsorius  monstrat,  In  jejunio  et  fietu.  Quid  per 
hanc  castigationem  consequatur  pia  mens,  tertius 
responsorius  monstrat,  Paraaisi  porias  aperiet  no- 
bis  jeiunii  tempus.  Prsepositis  enim  responsoriis  qui 


ISS7 


AMALiBH  PRESBYTERl 


I2SS 


ile  jcjuoio  praedicaoi,  sequilur  ali«r  modus  abliitio-  A  Uoais  desytuat  tale  ledificium,  poatulaUir  in  qoaru 


nis,  id  eal,  per  cor  pcaiiitcna,  nec  noa  et  terlius,  id 
est,  eleeuiosjnarum.  Propterca  de  jejuBio  praepo" 
miittur,  quia  praecipue  quadragesimaie  tempus  jo« 
juiiio  consecralura  est.  Responsorium,  [Paier^  fu- 
cati  in  oBLwnt]  absluli  de  isto  ioco,  et  posui  iUum  in 
ea  hebdomada  quando  id  evangelium  legitur  unde 
assumptus  est.  More  nostro  subdidi,  post  bos  respoa- 
sorios,  responsorios  ad  teriiam  et  sextam  et  nonam, 
quos  scripsi  duobus  ordinibos.  Noatra  regio  soliu 
est  ad  tertiam  canere  per  duas  bebdomadas,  Parti-' 
cipm  me  fac,  Deu$,  et  csBteros  qui  ioscribuntur  na 
Meteosi  Aotipbonario.  De  memorato  responsorio 
facU  est  mentio  in  Yiia  S.  Ambrosii.  Ipse  de  se  nar- 
rat  quid  sensus  memorati  versus  apud  se  recolere- 


aoti^MMia  spiritua  humiliutis  et  aoima  ooatriu,  ei 
in  Ihs  obialioBibua  et  holocaustis  suscipi  militem  a 
Domino.  Aotipboua  quiuU,  LaudaU  Daminum^  adi 
eeAafum^  lenet  ordinem  psalmi.  Excipttiir  sol  ct 
luoa,  qiue  reserranuir  ad  bistoriam  ioscph. 

CAPUT  xxxvn. 

De  reipottsoriii  qui  canuntur  de  haae  et  Jacob. 

ReapoBSorii  de  Isaac  et  Jacob«  jmU  ordinem  hi- 
stori^,  sUnt  post  Abraham  patreoi  illoram.  Nam  et 
hes  juxu  ordinem  bialor]»  sutui.  lo  oovissimo  loeo 
pcaesentiumrespoDSoriorumsUl  respaosonas,  Paier^ 
peeeati  in  ceBlum^  propler  evaogelium  qood  legitor 
in  Sabbato  prsesentis  hebdooiadae,  unde  asaumpms 


tur  in  sua  oratione,  id  est,  ut  parlicipem  eum  fa-  B  est.  Ralo  ordine  sut  iaie  respooaorius  post  respoo- 


ceret  Deus  in  quadragesimali  tempore  omnium  li* 
mentium  se,  quando  ei  rerelatum  fuit  de  sanctis 
roarlyribus  Gervasio  et  ProUsio.  Etenim  inveDi  al- 
teros  responsorios  breviores  in  Romano  Antipbo- 
iiario.  Scripsl  utrumque  ordinem  in  nostro  Antipbo- 
nario.  Aliqooties  enim  istos  canUmus,  aliquoiiea 
illos.  Quadragesima  deoominatur  a  qoaluor.  Hsec 
dcnominaiio  in  quarto  loco  slat  a  suo  autheolico,  id 
est,  a  Septuagcsima,  et  habet  suam  perfectiooem  io 
Cmiia  Domini,  quando  lavantur  pedes  fratrum  et 
pavimenu  ecdesiarum.  Yere  qui  quadragtnU  diea 
studuerit  sub  disciplina  constringi»  quae  ostensa  e^ 
in  responsoriis  de  Quadragesiroa,  non  est  dubium 
qoin  in  coena  Domini  possit  noUri  cultui  munditix. 

CAPUT  XXXVI. 

De  antiphonii  matulinalibui  in  Quadragesima. 

Prima  antipbona  in  roatutinis  dicit,  Cor  mundum 
erea  in  me,  Deus^  spiritum  rectum  innova  in  visce" 
ribns  meis.  Nam  et  praesentes  antiphonae,  sicut  et 
caelera  officia  quae  perlinent  adjistam  diem,  in- 
struunt  qualemintentionem  absiinentes  debeantexbi- 
bere  suam  coram  Deo  in  tempore  emendationis  suae. 
Anliphona,  Cor  mundum  crea  in  me,  Deus,  postulat 
recUm  cogilationem  in  abstinente.  Quod  enim  esl, 
Cor  mundum  crea  in  me,  Deus,  idipsum  repetitur, 
Spiritum  rectum  innova  in  visceribus  meis.  Spiritus 
rectus  ad  cor  mundum  pertinet :  Crea  et  tiwo«a 
unum  postulant.  Antiphona,  0  Domine^  salvumme 


sorios  de  Jacob,  qui  memorat  exsolem  reversaoi  de 
exsilio,  utique  lacob  reyersaa  est  de  exsiiio  ad  po- 
triam.  Potuit  ioatitalor  officionim  denominatiof 
tricesimam  ponere  m  islo  ordine  juxta  qoaotiutera 
numerorum ;  sed  qoia  deooBiioatio  Septiiafesiaiae  et 
Sexagesimae  et  Qoioquageaimaa  praefolioaes  snt 
Quadrageauos^  qoae  deooniioatio  carrit  per  lnnmi 
tampusjeianii  usque  in  pascha  Domini»  abiUa,  id 
eat,  QaadrageeiDn,  eeaeaoi  sequeaies 


CAPUT  XXXVin. 

De  antiphonis  in  matutirtte* 
Prima  antiphona  dicit  [Domtn^ ,  labia  mea 
Q  rieSt  «t  os  meum  annuntiabit  laudem  tuam].  In  isu 
hebdomada  memorator  consolatio  iUa,  quam  pojpa- 
his  Dei  audivit  per  os  Aggaei  et  Zachariae  propbe- 
Urum  post  tribubtionem  qu*am  passi  sunt  sob  As- 
suero  rege.  Renovatio  mentis  illtus  popoli  ad  gandia 
aediftcandi  templi  memoralur  per  praesentes  anti- 
phonas.  Post  intermissom  opus,  et  iternm  incoe- 
ptum,  dicitur  antipfaona  [Domine^  iabia  mea  aperies], 
Isle  mos  adhuc  servatar  in  Ecdesia.  Post  intenois- 
sum  coHoquium,  conoquium  tempore  noctis  pras 
sentem  versum  repelit  iterum.  SequiUr  antiphona, 
Dexiera  Domhii  fedt  virtutem,  Dextera  Domini  fecit 
hanc  virtutem,  ut  inciperetur  reaediflcari  domus  Do- 
mini,  et  ad  boc  foctus  est  Dominos  adjoior.  Ereptus 
populns  de  camino  quem  pracparavit  ei  Assoenis, 


fac,  0  Domine,  bene  prosperare  postulat,  per  inter-  »  *""'  sJMcet  Nabuchodonozor,  merito  anUphonam 


jertionem  0,  id  est,  per  magnum  deaiderium,  ul  Do- 
roinus  abstinentero  salvum  fadat  a  peccatis»  et  quod 
asperum  videtur  et  naufragosum  in  diebus  abstinen- 
tix,  Doroinus  faciat  illud  iranquillum  et  porubile 
atque  serenuro.  Quod  est  alio  modo  dicere,  Hanc 
prosperitatcro  tribuat  Doroinus  abstinentibus,  ut  io 
abstinentia  quaro  inchoaverunt  in  isto  tempore,  per- 
severent  usquc  in  finero.  Tertia  antiphona,  Sic  be- 
nedicam  te  in  vita  mea,  rogat  ul  sic  se  firmato  in  his 
quae  superius  diii,  dein  insisUt  bonis  operibus : 
hoc  est  eniro  benedicere  Dominum,  vigilanter  insi- 
stere  in  bonis  operibus.  Et  deinceps,  Levabo  manus 
nieas^  in  oratione  in  modum  crucis.  Ne  ventus  ela- 


caout  Deo  [7nam  ptteroricm  caniemus  Aymotna]. 
Multi  adversani  vduerunt  tnrbare  populum  Dei,  oe 
aediflcaret  doinam  Dei;  sed  quia  a  Domino  erat 
hoc  sututum,  non  valebant  destruere  opus  iHod : 
hoc  memorat  Antipfaona  [Statuit  ea  in  ctlernum,  et 
in  seeculum  sa^culi]. 

CAPUT  XXXIX. 
De  reeponsoriis  Joseph» 

Fratres  Joseph  adoravernnt  Joseph,  qaoniaoi  veo- 
turum  eral  ut  Ecclesia  adoraret  Christam.  Idcirco 
suis  responsoriis  praeponatur  antiphooa  ioviUlorta 
[Adoremiis  Deum],  Responsorios  vero  dt  eodem  Jo- 
seph,  ordinavi  juxU  contextum  histori». 


m  "tlBER  DE  ORDINE  ANTIPHONARlf.  If90 

CAPUT  XL.  A  CAPUT  XLL 

Deaniiphoniiinmatutitdi.  ^e  media  Quadragesima. 

Prima  anllphona  est,  Bemgne  fae,  yel.  nt  qnidam         Rcsponsorii  dc  Moysc  Tadunl  per  contcxtum  hi- 


dtcunl,  Fac  benigne^  quod  non  continetur  in  trans^ 
lalione  propria  unde  Antiphonarins  assumptus  est, 
sed  Bemgne  fae  in  bona  votuniaie  tua.  In  isu  hcb- 
doroada  recolitur  eonsommatio  muTorum  Hierusa- 
lem  «piae  faeta  est  sub  Nebcroia.  Pro  qua  consura- 
mationc  pnetenit  precatio  in  prssenti  antipfaonay 
dicente,  Benigne  fae  in  bana  vohmiau  tna^  Domine^ 
«f  esdi/icentur  muri  Hieruealem.  hnpedimentum  ad- 
tersarlonim  Mehemiae,  qui  Yolebant  infatoare  opus 
illttd,  cxpbnatur  in  Ubro  Esdrae :  Sed  Dominus  resi- 
stebat  iliis,  hortante  Nchemia  sic  :  Nolite  ttmere  a 
facie  eorum,  Domim  magni  et  Urribilit  mementote. 


storix  usquc  ad  responsorios  de  Josue.  Inter  rcspon- 
sorios  de  Josue,  iuTeni  unum  dc  Michaea  prophcta, 
id  est,  Popule  meu$,  quid  feci  tibi,  quem  praenotaTi 
cx  auctore  proprio  de  quo  assumptus  csu  Qui  id- 
circo  conTcnienB  est  praesenti  loco,  quoDiam  supc- 
riorcm  historiam  depingit. 

CAPUT  XLH. 
De  antipkonin  matuiinalibut. 

Antiphonse  praesenles  temporibus  Moysts  et  Josue 

eoaptantur,  et  temporibus  Nehemiae.  In  nocte  quando 

Istae  antiphonae  cantantur,  cantantur  responsorii  de 

Moyse  et  Josue.  Moyses  docuit  sacrificium  offerre 


Tice  istius  sententiae  cantatur  antiphona,  Dominue  B  Deo.  De  sacriflcio  nempe  dicit  prima  anlipbona. 


miki  adjutor  eet^  non  timebo  quid  faciatmihi  homo, 
In  ista  nocte  mutantur  de  suo  ordine  duae  antiphonae» 
id  est,  ista  quae,  jtixta  ordinem  Tcrsus,  caput  psalmi 
post  antiphonam,  Bonum  est  eperare  in  Domino,  de- 
beret  stare;  et,  $ol  et  tuna,  quae  descendendo  a  ca- 
pite  psalmi,  debcret  stare  ante  antiphonam,  Siatuit 
ea  in  anermm :  Tcrso  ordine,  ista  sfat  in  priore 
loco,  et  Ula  in  posteriore.  IsU  consolatur  fratres  in 
magna  tribulatione,  quam  paticbantur  ab  insurgen- 
tibns  in  se»  qnibus  conTcnit  Dei  solius  recordari,  et 
non  timere  bomincm.  Idcirco  Juxta  Tcrsum,  De  fri- 
bulatione  invocati  Donunum^  slal  anlipbona  maximae 
consolationls,  Dominue  mihi  adjutor  est :  spes  enim 
tepidis  solct  arridere.  Qui  cogitant  se  defendere  con- 


Tune  aeceptabis  sacrificium  jutlitice,  Tempora  pa- 
trumantiquorum  replicantur  in  hisloria  Nehemiae. 
Inler  caetcra  sic  in  ea  scribllur  de  tempore  Josue  : 
Dbdisti  eit  regna  et  populotf  et  partitut  eteit  tortet. 
ut  pottidtrent  terram  Sion^  et  caelera.  Ubi  sors  in- 
tercedit,  bumanum  consiltum  abscedii ;  ubi  huma- 
num  consilium  aut  refogium  abest,  ibi  cst  spes  ^ola 
in  Domino,  de  qua  antiphona  dicit :  Bonum  ett  tpe- 
rare  in  Domino.  Et  infra :  Et  venerunt  fHii^  et  potte- 
derunt  terram,  et  humiliatti  coram  eit  habiiatoret 
terra,  Hiijus  scntenliae  proximus  cst  sensus  novis- 
simi  psalmi,  Deut  mitereatur  nottri,  Unde  antipbona 
est,  Benedicat  not  Deut  Deut  notter^et  benedicat  nobit, 
In  benedictione  enim  possederunt  filii  terram.  Tunc 


ira  imminentem  hostem,  necesse  babent  diccre  anti*  ^  metuebant  Dominum   omnes   habitatores   lerrae , 


phonara :  Deut  miureatur  et  benedicai  nobit,  Legitnr 
in  inferiorilMis  partibus  historiae  memoratae.  Factum 
ett  autem  cum  audittent  omnet  immici  nottri^  ut  d- 
merent  umvertte  gentet  quas  erant  in  eircuitu  nottro^ 
et  contiderent  inter  temetiptot,  Haec  sententia  potest 
non  inooiiTcnienter  aptari  antiphonae,  [Vim  virtuiis 
tuo!  oblitut  ett  igmt,  ut  pueri  tui  libewentur  ittwsi,] 
Fororignis,  qui  erat  contra  Nehemiam  et  pueros 
suos  in  iiniTersis  gentibos  qoae  erant  In  circuitu  Hie- 
rusalera,  sopitos  est,  cum  consomro^itus  fuit  muros 
Uierusalem.  Potest  haec  antipliona  [Vim  virtutis  sues 
obtitus  eet  igms,]  specialiter  accipl  de  castitate  Jo- 
leph  InTidabiU :  qnando  domina  soa  exarslt  libl<fine 


quos  Deus  humiliaTit  ante  filios  Israel.  Et  infra, 
unde  stipra :  /n  tempore  tributationitsua  clamaverunt 
ad  te,  et  tu  de  corIo  exauditti,  et  tecundum  miteratio- 
net  tuat  multat  deditti  eit  tatvatoret,  aui  talvaveruni 
eot  de  manu  hottium  tuorum,  Yerbis  bujus  sentenliae 
arrident  Tcrba  antiphonae  dicentis  :  Potent  «s,  Do- 
minCjeripere  notj  et  de  manu  martit  tiberureAn  sub- 
sequentibus  hisloriae  memoratae  seqoitur  catalogus 
regum  Judaeorum  qui  peccaTcrunt  in  Dominum.  Pro 
quo,  Tcrsa  tIcc,  cantatur  antiphona  in  isto  ordine  : 
Beges  terrm  et  omnes  populij  tuudaieDeum,  Tempo* 
ribnsNehemiae  conTcniunt  memoratae  anliphonae; 
sic  scriplum  est  in  inferioribus  parlibus  historiae  : 


in  eom,  tIs  ignis  libidinosi  exstincta  est  in  Joseph  «.  Statuemus  super  nosprteceptaj  ut  demus  tertiam  par 

^    : • - ^^^M.       a^a£^%. .  J^   "  «>..»  ..•-!-•  —  ^^.^^  ^^  ^ J n^i .-i     _-i 


oi  ipse  puer  innoccns  permaneret.  Antiphonae  de 
psalmo,  Laudaie  Dominum  de  ccetisj  co^erunt  cur* 
rereper  ordinem ;  sed  Iste  ordo  raotator  in  Tcrso^ 
Laudate  eum,  tol  et  tuna.  Nempe  hoc  factom  est 
prepter  banc  conTcnientiam  qoam  habent  inter  sc 
mpoDsorii  de  Joseph,  et  ista  antiphona  qoae  facit 
aliqoam  mentionem  de  somnio  Josephi,  in  quo  Tidit 
solem  et  lonam  se  adorare,  quae  est  prophetia  de 
Chrisio.  ResefTata  ea  de  suo  ordine  usque  ad  banc 
noctem,  propter  dictam  caosam,  ordo  posliilabat 
post  laodem  angclorom,  seqoi  laudem  cosli  coelorum 
et  omnium  aquarum :  jnxla  ordinem  sequitur  tunc 
antiphoRa,  [Statuii  ea,]  qoae  juxta  congruenUam  sux 
intoTpretationis  stat  in  conTcnienti  loco. 
Patool.  CV^ 


tem  ticti  per  annum  ad  oput  domut  Dei  nottrij  ad  po- 
net  propotilionit,  et  ad  tacri/icium  tempiternum  in 
tabbatis,  et  Katendisj  in  sotemnitatibus  et  in  sanaifi" 
calit,  et  pro  peccato^  ut  exoretur  pro  Israel.  Uuic  sen- 
tentiae  congruit  aniiphona,  [Tunc  accejiftabis  sacrifi^ 
cium  justitioB,]  Sequitur :  BeHqua  vero  piebs  ndsU 
tortemj  ut  totlerent  unam  partem  de  deeem^  qm  keh 
bitaturi  tuni  in  Bierutatem,  Notum  est  his  qui  hi- 
storiam  Esdrae  legunt,  plebem  istam,  qoa^  nunc  sor-r 
tem  roiltit  pro  his  qui  habitaturi  sunt  Hierasaleoif  et 
Nehemiaro  confisos  esse  in  sola  spe  coelesti  et  in  Tia 
et  in  patria :  ideo  ex  eorum  persona  non  immerito 
cantatur  antiphona :  Boiwiii  ett  tperare  in  Dondno.  £i 
sequilur  infra  :  Benedi»it  autem  poputut  omnibus 

ki 


l»\ 


AMALARIl  PUESBYTEIU  MJCTWSIS 


iK2 


vini  qui  te  sponte  obtuleraHP^  ut  habilaretu  in  Ilie-  \  [Cum  angeti$  et  pueris^l  liis  qui  laudanl  Dominttm 


ru$alem,  Pro  islis  verbis  stat  anlipbona  [Benedicat 
nos  Deu$  Deut  noster.]  Sequilur  in  fiiie  libri,  [De 
filiUJoiadas  filii  EUasib^gener  erat  Sanabalatk  Oroni- 
te$y  quem  fugam  a  me,  Recordare^  Domine  Deu$ 
meu$^  adver$u$  eo$  qui  poUuunt  $acerdotium^  et  cx- 
tera.  Menle  canebat  Nebemiafi  antipbonam ,  [Poten$ 
e$,  Domine^  eripe  no$,]  qui  effugavil  generura  ducis. 
Non  timuit  mortem  ab  bomine  sibi  inferri,  qui  con- 
tra  potentiam  saeculorum  ccrtabat ,  ne  pollueretur 
sacerdotium.  Post  faoc  sequitur  in  historia  consti- 
tuisse  eumdem  Nehemiam  ordinem  totum  miuistro- 
rum  Dei.  Hujus,  id  est  Nebemi»  intentionis  vice, 
potest  antipbona  decantari,  [Rege$  terne  et  omne$ 
popuU^  laudate  Deum,  quia  exaltatum  e$t  nomen  eju$ 


de  coelis.  In  Ccena  Domini  congregavi  illos  respon- 
sorios  in  quibus  Dominus  pr^dixit  disctpulis  suis  de 
sua  traditioae  et  quid  egerit  orando ,  et  quid  Juda» 
e  contra  insidiando  el  tradendo.  Eos  quos  reperi  <Ie 
Evangeiio  excerptos  juxta  ordinem  EvaBgeliorttOK 
posui;  caetcros  conatu^  sum  joxta  CQaseqaeiaiam 
rcrom  gestarum  poaere.  In  nccte  Parasceves  nitttavi 
de  Coena  Domini  responsorium  de  Isaia  proph^, 
[Ecce  vidimu$  eum^]  qui  proprie  pertinet  ad  l 
crucis.  Illum  sequitur  de  Jeremia  propheta,  [An 
meam  dilectam  tradidi  in  masuu  im^iionMi.]  Uq% 
duos  de  prophetis  praemisi.  la  citeiteitu  sequemittm 
responsovionin\  inscribitur  re^osorius  de  Isaia 
propbeta,  [£j:paiM^t  mattu$  meat,]  quem  aon  cant»- 


$oliu$,]  Repetara  quod  in  superioribus  partibus  omisi  B  vimus  in  istis  noctibus,  sed  in  festivitate  saneii  Ai>- 


d£  ralione  antipbonarum  qux  sunt  de  beuedictione. 
Ab  illa  Dominica  die,  quando  jara  ab  AUeluia  se 
continel  os  Ecclesiae,  idl  est,  a  Sexagesiraa  usque  ad 
responsorios  de  Josepb ,  ires  anliphon£  sunt  de  me- 
morata  benediclione,  videlicet ,  [B^dictu$  e$  in  fir- 
mamento  ccelt]  et,  [Hymnum  dicite^  et  ^uperexaltate]  et, 
[Trtttm  puerorum  cantemu$  hymnum.]  H«  Ires  anli- 
phons  meroorant  tres  pueros,  laudantes  sanciam 
Trinitatem  in  caraino.  Anliphona,  [!n  $piritu  humi- 
Htati$,]  qu»  canUtur  in  Quadragesima,  est  qusedara 
pnsdicalio  ad  totam  ecclesiam  pro  toto  tempore  qua- 
dragesiroce  alHictionis.  Antiphona  vero  in  Septuage- 
siraa,  [Denedicat  terra  Dominum,  et  omnia  nauentia 
in  ea  hymnum  dicant  ei,]  bumiliter  conjungit  huma- 


dre».  Idcirco  posui  iHum  in  isto  ordine,  quia  iuvco- 
tus  est  in  Romano  Antiphonario.  Csteri  compnsiii 
sunt  a  magistris  sanctae  Romanae  Ecclesiae,  in  qui- 
bus  corapunctio  tradiiionis  ejus  freq^entaiur»  ei  do- 
Lor  crucifiuonis  qus  stimulat  corda  fideliam.  In 
novissimis  duobus  de  Evangelio  celebrantur  ea  qiB3& 
in  oovissimo  peracta  sunt  circapassioaem  fjus,  usque 
ad  celebrationem  sepulturae  in  d!e  Parasceves.  la 
sabbato  saiicto  recoiitur  sepultora  cjus  io  aliquibos 
responsoriis,  in  aliquibus  vero  planctus  et  fletus  do- 
lentium  de  nece  injusta. 

CAPUTXUV. 

De  ex$tinctione  luminum  circa  sepuUurasm  Domsd, 

Mos  Ecclesix  nostne  obtinet  per  tres  iiocies>  id 


nam  iaudem  cura  laude  angelorum.  Allelui$  cantus  ^  est«  per  feriam  quintam,  qus  vocatur  ccena  Domioi, 

est  angelorum  in  coelo.  Honstratur  hoc  in  Apoca- 

lypsi  Joannis  apostoli.  Benedictio,  unde  antipbona 

assumpta  est,  [Benedicat  terra  Donunum,]  kius  esi 

hominum  in  tribulatione  positorum.ad  significandum 

societalem  sanctorum  angelorura  esse  ciim  his  qui 

pro  Deo  pationtur.  Cum  tribus  pueris  in  camino 

ignis  visus  est  vir  siraills  Fiiio  Dei,  et  pro  hac  si- 

gniflcatione  in  Septoagesiraa  cum  continuo  AUeluia 

iniscctur  antiphona.   Benedicat  terra  Dominum^  et 

cmnia  na$centia  in  ea  hymnum  ei  dicant.] 

CAPUT  XLUI. 
De  pa$$ione  Domini. 

Dc  numero  noctium  quae  ad  celebrandam  passio- 


etper  sexlam,  quae  vocatui^  Parascevc,  et  per  scpti- 
maro,  qnae  vocatur  sabbatum  sancium,  ut  exstlu- 
guanlur  luminaria  ecclesiae  in  nocle.  De  more  saocke 
matris  Romaiue  nostrae  Ecclesix  interrogavi  arcfat- 
diaconum  Tbeodorum  memorat^  EcclesLe,  scilicct 
Romanae,  qui  respindit :  Soleo  csse  cum  aposlolico 
ifl  Lateranis,  qoando  ofiicium  cel^braiur  de  Ccera 
Domini.  Nibil  eaim  ibi  iu  eadem  nocie  observaior 
de  exslinctione  luminum.  In  feria  sexta  uuUom  lu- 
men  faabetur  hunpadom  sive  eereoruv  iu  ecdesia  ia 
Hierusalem,  quandiu  domlnus  ^4K>sioiicus  ibi  ora- 
tiones  solemnes  facit,  aut  quandiu  crox  saiuiaittr; 
sed  tamen  in  ipsa  die  novus  ignis  aoceiidiiBr,  dequo 


nem  Domini  pertinent,  et  de  omissione  Gloria^  di-     reservatur  usque  ad  nociurnaie  officium.  l;iriqiie 


cium  est  in  libello  suprascriplo  officiali.  In  duabus 
It^^bdomadibus  ante  Pascfaa  Domini  undeconque  po- 
tuit  colligere  compositor  Antiphonarii  sermones 
convenientes  passioni  Doraini,super  eosfecit  sonum 
canius  habilem  ad  id  teinpus,  id  est,lugubrem,juxia 
numerum  necessariorum  respoiisoriorum  etantipho- 
narum.  Antiphonas  de  unguento  Mari»  mulavi  de 
prima  feria  Metensis  Antipbonarii  in  septimara  fe- 
riaitf.  nia  enim  die  celebrata  est  eadera  unctio,  id  est, 
prlTlie  ante  Palraas.  In  die  Palmarum  inveni  anti- 
phonara,  [Cum  angeli$  et  pueri$  in  benedieiioney]  et  in 
aliqulbus,  [Yiden^  DonUnu$;]  ad  laudes,  [Confun- 
dantur.]  Vfsura  est  mihi,  [Confundantnr]  congruerc 
Cbaldais  el  ludais,  qui  succendcrunl   ignem  ira?; 


mores  per  rationabile  iter  gradiuntur.  Noster 
qui  exstinguit  lumina  eereorom  aui  lampsdum  per 
tres  noctes,  docei  nos  aposiropham  facerede  laeiiiia 
in  tristitiam,  de  gaudio  in  mcestitiam.  CognitoM  esi 
omnibus  significari  Ecclesiae  laetitiam  per  InmeD  ce- 
reorum  et  bimpadum.  Simili  modo  canius  mag^ 
pertiuetad  delectationem  et  laeiitiam  meotium,  qnam 
ad  luctum  et  moesiitiam.  Per  ires  enim  noctes  ex- 
stinguuntur  lumina,.quae  coutineni  in  se  cum  snis 
diebus  septuaginta  duas  horas.  Per  praeseuien  ex* 
stinctionem  designatur  exstinctio  ixtitiae  qoae  reooli- 
tur  facta  esse  in  cordibus  discipulomm  Chrisii, 
quandiu  Cbristus  jacnit  in  sepulcro.  Sive  iila  tx- 
siinciio  Ixtilise,  qu^e  facta  est  in  cordibus  aposloiO'- 


im 


LIBER  DE  ORDINE  ANTIPHONARIl. 


mi 


nim  posl  iradilionem  Domiiu  usque  dam  intravit  ad*A  Metensi  per  singulas  quasque  ferias  usiiue  ad  quin- 


eof  jamiift  daoais,  et  ostefidil  eis  roaniis  et  pedes^ 
tUine  mandoaivil  coram'  eis.  £t  beiie  in  eo  kioo  ex- 
attn^nlnr,  atri  eantQS  renovatnr,  ut  innotescat  in 
anoqtioqae  arliciilo  alieujos  improTls»  letiti»  ad- 
fuisse  semper  obieem  tristiU».  De  hac  re  et  numero 
cereoram  baliemas  acriptiMn  in  libeUo  ofRcfal!.  Ut 
enim  in  testa  iMria  jnxta  Bomanimi  morem  reaccen- 
4tliir  InmtQ  nonni,  bane  kMiet  rttionem :  in  eadem 
«No  solobscHfttaaest  a  aexta  bora  nsqne  ad  boram 
Boaam ;  instar  cjas  obaeiirationis  exstinfunntur  lu- 
mina  consnelo  in  eodesia,  et  Itenmi  reno?antar, 
qaoniam  eirea  horam  nonam  reyersuiu  cst  lumen 
aoiia  ad  orbem  ilhmitnandam.  Per  tres  enim  boras 
non  dedit  InmoB  swmi ,  ut  prsedlcaret  orbl  tribus 


tam  feriam.  Visum  roihi  fuit  rationi  congruere  ut 
quia  quinque  feriae  deputatos  responsorios  babne- 
ruiit,  sexts  et  septimae  non  deesset  hsec  proprietas. 
Juxta  ordinem  Evangelii  in  capite  debui  responso- 
rium  depingere,  [Dum  transis$et  tabbatum],  seil  pro- 
pter  nobilitatem  canius  et  manifestam  explanatio- 
nem  resurrectionis  Domini,  juxta  tenorem  plurirao- 
rum  Antipbunariorum  posui  in  capite,  [Angelns 
Dommidetcenditdeccelo,]  quem  sequunlur  duo  justa 
lextum  Evangelii,  hi  est,  [Dum  transistet  tabbatum^] 
ei.  [Angelut  Domini  locutus  ett  mulieribut,] 

CAPUT  XLVI. 
De  feria  secunda, 
Maria  Magdalene  resurrectionera  Domini  declarat. 


diebus  et  tribus  ooedbos  Creatorem  suom  operato-  ^  [Jntrodumt  vos  Dominus]  competentibus  Judsis  lo- 


rom  obacarataram  se  in  sepulcro.  Et  propter  neces- 
sttalem  oommanem  reaccenditur  in  sancu  Roinana 
Ecdesia  eodem  die^ut  ex  llio  cibi  coquantur  et  re- 
servotor  ad  usum  noctis  necessarium.  fn  eadem  ve- 
ro  nocto,  id  est,  Dominica,-qua;  pertinet  ad  resur- 
rectionem  Ghristi,  causa  significandi  mysterii  omnia 
limina  renorantur.  Propter  sacramentum  Dominicoe 
sepolturaeet  resurrectionis  in  Dominica  nocte,  liquet 
ratum  esse  ordfnem,  ut  cum  ventum  fuerit  ad  olB- 
cium  quod  pertlnet  ad  resnrrectionem  Cbrlsti,noTUs 
ignis  et  permansuras  exsurgat,  'qni  inuroinet  totam 
ecfleslam.  Hoc  est  qood  dico  re&ervetur  ignis  de 
sexla  ferift,  ut  lominetiir  cereus  qni  ponllur  in  Tlce 
colnmnae  ignis  ad  benedicendum,  qni  ab  Initio  Ix^ne- 


quitur.   [De  ore  prudentis,]  convenit  superioribus 
verbis,  scilicel  roelli  et  legi  Domini. 

CAPUT  XLVII. 

De  feria  terlia. 
SurgenM  JtfUM  Dominus  uosUr^  de  reaurreetiOBO 
Domiai  sonat.  [Virtute  magna^]  constantiam  prino- 
rum  prasdicatorum  decantat.  [Ss  eontmmxiiUt  eum 
CArtHo,]  aitrabit  ministros  ad  locom  ubi  vietor  oer- 
laminisest. 

CAPUT  ]ILVHI. 

De  ferin  ifuarta, 
Id  feria  quarta  est  adbue  ailocalio  ad  ludasos,  qui 
jam  inviiantur  ad  regnum  Chrisii.  Chrisios  esi  keo 


dictionig  inamia>ta>«A.  El  c«m*  benediclas  esl.  Sib  C  *» '"»»»  '"«>•  «»  ^»^  »»'"•  ^«J  ««'  ^  »P««lt 


eo  iliuffllaetur  seeuDdus  oereus.  Caslora  illsiirnairia 
exsiincu  permaneant  nsque  ad  novlsslmam  liiaBiam, 
qme  porlinot  ad  officlom  miss»  de  resurreetione  Do- 
niiii.  Tunc  aceendantar  lomiiiaria  eocleslae  et  neo- 
phylofM,  ut  srgniilcelur  resurrcctione  Christi  de 
lerra  iiliiminaiidum  ofbem  terrarom. 

CAPUT  XLV. 
De  returreetiime  DomiM. 
De  numero  psalmorum  per  pascbalea  noctes  scri- 
psimus  quod  potuimas  in  memorato  Hbello  qui  vo- 
catnr  offidalis.  In  noatro  Antiphonario  reperilnr 
ordo,'qui  hi  RonMino  AntiplKmario  est,  antiphoRa- 
ram  et  responsoriorura  de  paschalihoft  diebus.  fai  eo 
ordino  non  invoniaDlnr  antiphon«  quas  solemus  ca- 
nere  in  nocie  roaurroetionis  Domtni  supor  noduma^ 
ka  paalmoa*  id  est,  [£90  awii  fm  ium :]  ei,  [PoiHc- 
/ovj  pairem  meim :]  ol,  [Ego  doMiiM]*  Mescio  imde 
eaa  ooUogiaaent  Melenses.  Unum  seio,  qoia  verba 
faabonl  ooMonantla  resorrociioiiia  Chrisii.  Prima 
anliphoM,  [Ego  eum  ^m  eum]  osioMil  Chrislom 
crudiixum,  Doum  osse,  el  Doi  voluntatem  non  esse 
cura  iimiiis  qui  Christum  vidaemttlexsiiDguero,sed 
cum  IHia  Judmis  qui  in  lege  Doi  Toracller  peraeye^ 
mrunl,  sieulPolras  el  Pirtua  focenmt.  Aotiphona, 
(Potfiiioot  Paitem  ihmmi],  docoi  genlilem  popufaim 
addilnm  esao  gfegi  Chriallpor  posakmora  suam.  Ter- 
lia  voro,  [£^  dormwi,]  Clurlsll  reaorreeHoiiem  moii- 
slrat.  Bosponsorioa  dislineloa  lepori  in  Anilphonario 


suis  portas  Goeii.  Hesponsorius,  [Exfurgaie  re(M 
fdnneiiliHii,]  conlinel  ui  se  hosc  veriNi  [Patcha  no^ 
ttrum  immolaiue  est  Christm^  itaque  epuiemur  in  Do- 
mino,]  De  hac  cpuiatione  dtcit  irifcrloriuni  qnod  oa 
die  caniUir  :  Panem  angelorum  manduemjh  komo. 
Responaoriua,  [ChriHut  reeurgem  a  moriuht]  con- 
summaum  victoriam  Christi  0I  primilivae  Eccleal» 
mauifeslat. 

CAPUT  XLIX. 
De  feria  quinta. 
[  Tulerum  Dominum  meum,  ]  assumplas  esi  de 
evangolio  quod  logilor  ia  quinta  fhria.  In  respon- 
aorio  [  eou^atuiamini  mihi  omnes  qui  diligith  Do- 
mtfiiim,  ]  Maria  droa  monomonlum  qu«rit  Domi- 
^  num»  et  invenit.  la  monumento  sepultua  est  Do- 
minus.  In  responsorio ,  [  Pojmiue  acquidtionis ,  ] 
monslratur  ia  faac  feria  mealionem  ijos  popoli  lleri 
qui  de  pneputio  acqaiaitos  esl  Chrlsti  sanguine. 
CAPUT  L. 
De  feria  texta, 
Hesponsorius  [  Surrexit  pattor  bonut ,  ]  ostendil 
eum  resurrexisse  qui  in  sexta  die  animam  posuit 
pro  ovibus  sttis.  In  sexia  die  memoratnr  baptismus 
gentium.  In  responsorio,  [Dignus  et ,  Domine,] 
prraedicatores  praecipoi  laudes  dignas  dant  Cbristo. 
Etenim  cujus  sanguis  effusus  est  pro  nostra  redein- 
ptione,  dignos  est  revelare  arcana  Scriptune,  qu» 
de  eadem  redempiione  prselibaia  sunt.  Re^>0QS0' 


1295  AVALARn  PRESBYTERI  MSfENSlS  1996 

.  rius.  [  Dala  est  mihi,  ]  de  proprio  eraBgelU»  eioer-  A  vbi  iH*  ^  »^^o  fi^-  InveiiiUir  eiiam  qiuirU  §tnz 

plus  est. 

CAPCT  LI. 

De  iabbalo, 

[(htendit  mihi  angetus  fontem  aqum  vtvir.  ]  Sic 

'  loquilur,  quasi  hi  loguantur  ad  Ecdesiam ,  qui  ia 

Christo  baplizati  sunt ,  ei  suni  agni  novelli ,  et  bo- 

die  revertuntur  ad  fontes  ut  exuant  se  albis.  Quibua 

subditur  responsorius ,  [  Omnet  qni  in  ChriHo  ba- 

^ptizati  e$ti$9  Cbrisluni  induistis.  ] 

CAPUT  LII. 

De  ghrloso  officio  (otod  fit  circa  vetpertinate$  termino$ 
in  pa$chati  h^dontadain  -Romana  Eccte$ia. 

Notum  solemnlter  esl  canere  matrem  nosiram 
'Roraanam  Eccleaiam  Ires  psalnfu>s  ante  bjmnum 
EvangeU: ,  et  post  bymmim  duos  per  ditersa  aitaria  B  slincu  esse  a  I>omino  io  Evangelio  Joannis :  Si 


respoBaorina  hidvioa,  [  Heec  die9  qtum  fedi 
nm$  ]  poat  duo  AUeiwim^  ul  demonslreiur  ilinm  fuisie 
priiQo  autuium  pio  versibvst  aed  digniiale  aposiD- 
iica  Atteluia  muUlum  est  pro  eia.  Eadem  enim  re 
Cactum  est  ul  miiili  versua  Atieluia  Gr»ca  liQgua  in 
memorato  officio  caiMiilQr.  ki  aexU  feria  inUrpo 
nitur  respoosorius ,  [Bme  di€$  quam  feat  Domiinu] 
inter  duo  Atietuia^  ul  opiaor^  propier  loca  sUlS»- 
num«  quae  prius  designaaiiir  per  ioca  vilia  el  poal* 
ea  nobilia.  De  quibua  scribiUir  in  Romano  Ordioe : 
Usque  ad  diem  ocUvun  Psmkm^  jusia  RoMMaa 
conaueladinem»  memorauim  euraom  oelelirMiMis. 
In  nocle  enim  solemus  versua^ampe.  Scimus  doo 
curricula  temporum ,  dlei  acilieet  el  noeiis ,  di- 


diversorum  iocorum.  Saepissime  tamen  ad  crucem 
«I  ad  fontes ,  ul  cx  scriptis  dicimus ,  quae  contlnenl 
pcr  diversos  libellos  ordinem  lloinanum.  Simili 
niodo  notum  est  quod  in  flne  psalmorum  versum 
'«olemua  dicere  ante  orationem  quam  aolemua  fa- 
•eere.genua  llecleBdo,  sive,  vultum  declinando  in 
4«rram«  .l^erstt-enim  commonemur  ad  ailquam  mu- 
4alionem  el  renovalionem  meoiia,  eonlinentem  ha- 
biium  orationis.  De  eodem  versu  scriptum  babemi.s 
in  libelio  officiali  el  in  prologo  iatius.  Ea  enim  bic 
oportet  dicere  de  ilio,  ^ulbus  inuliigatur  qua  de  re 
•consueiudo  aanetae  Romanae  -Eocleei»  amitui  ver- 
aum  in  paadulilwa  diebua,  et  aller  cantus  consli- 
laatttr  proeo.  PaachaUs  enim  dies ,  qui  per  septem 
«iiea  qoaai  ubqs  diea  Gelebratur,  apud  nos  ordine  G 
4^ii  aoi  praedicat  nolns  iiiud  tempus  de  quo  Jesus 
XlhriaUs  dizit  in  Evangelio  Joannis  :  Iterum  autem 
mdeko  to$ »  af  gemdebit  cor  veslmm ,  et  gaudium  ve- 
Mfum  mm»  uUlet  a  voHs  ;  et  in  iUo  die  me  non  ro- 
gabii\$  quidquam.  Orando  enim  rogamus  quod  non-  . 
dttiQ  labemuB.  Quod  noo  erU  neceasarium  qnando 
cor  dectorum  gaudebii,  et  gaudium  eorum  nemo 
lollei  ab  illis,  el  non  erit  necesse  ul  aliquid  rogent. 
l]l  Jam  gaudeamua  in  spe  ex  eo  quod  exspcctamus 
futurum  in  re,  versus  qui  solel  animttm  noslnim 
jevocare  ad  allqttam  introdttceodam  oraiionem,  ao- 
fertur  in  paschaiibQa  dldwa,  el  canlaUr  proeoad 
.aiiqaos  cvraus  dmmalea  respoosorhis,  {Eeieitea 
f«am  fedt  Domiwua^  exemkemue  et  lenemur  in  ea.  ] 
Exsttiutio  et  lastilia  Qode  responsorlos  pnesens  di- 
cit,  dariorea  efhdaotor  io  OMnleooslra  si  clariore 
lingiia,  id  est  flebraea ,  prooQnlialae  apod  nos  ftio- 
rint.  Ideo  in  ea  statione  in  qua  apostolicus  celebral 
vcsperfnale  ofliduro,  Attetuia  canitur  cum  onini 
lijpplemenio  et  excellentia  versuum  et  sequentia- 
riiu).  Jn  caeteris  ofQciis  diumalibus  pro  versibus  ca- 
niiur  responsorius ,  Bobc  die$.  In  vespertmaii,  post 
Xres  psalmos.,  canitur  unum  Attetuia  ante  bymnum 
saiicLe  Mjrix;  post  quarlum ,  unuro ;  posi  quintum, 
unuro,  quae  pertineiit  ad  crucem  et  ad  fontes.  In 
Uomaoo  enim  Ordine  invenitur  in  ipsa  die  re»urre- 
coonis  Domini  repelitus  psalmus ,  [  iii  exitu  I$raet,\ 
Uoc  cnim  fli  propter  muiriplicia  altaria  iliius  loci , 


ambttlaverU  in  die,  ooji  ofendU^pua  tmcemlmpu 
mundi  videt ;  li  aulem  ambulaverit  im  ttecte ,  ofem^ 
dU ,  guia  tux  non  e$t  in  ea.  Pnesttminms  eiita  m 
die,  id  esl,  in  meliore  pane  hii^ua  mundi,  ao  ape 
IxUri  de  futura  re ;  pertimesdmus  vero  lo  oocle, 
id  est  iu  deteriore  parte  httjus  muiidi,  diceodo 
versum  :  Ae  forte  ofendamue  prmewmemdo  da  eme^ 
quos  potett  in  nobi$  corruntpi  ex  ttottra  fragUitmte^ 
ni$i  Dominu$  cu$todierU  ooe.  Eoadem  psaious  < 
Umus  per  siugulos  Tesperoa ,  quia  una 
die  cdebratur.  In  noclurnaii  officio  eoa 
guos  solemus  in  singulis  quibuaque  Doouauda  aw- 
ctibus  xdebrare. 

CAPUT  LUI. 
Be  4rmpon$orii$  qui  weetUulamtut  de  auetarittaa 

ex  pcreona  Sgnagoga  credentiM* 
Rcsponsorii  qui  praetitulaolQr  de  aocloriuie,  aie- 
morant  introilum  a^iostolorum  ad  Ecdeaiam,  qom 
ex  JudaBis  coilecu  esl  ad  fidem  Novi  Tesiooieitfi. 
Propterea  iidem  praelitulaolur  de  aocUriuie ,  qoe- 
niam  apostoli,  quoram  babitos  prseseotiboa  respoo- 
soriis  decanutor,  vice  Chriati  Miclorea  exslileniol 
Judaic»  Ecdeaiae  .et.geotiiia.  PriioQa  respooaorioa, 
Ego  $icut  viti»  fruaificavit  blaode  eolUgti  partem 
Jodaicae  plebia  ad  ooitalem  iidd.  SapieMlia  eoim 
iila  kN{uilur  m  praeaeoli  reapooaerio,  de  qoa  dacii 
Domioua  apoaUlia :  Ego  etmm  daka  wahia  «f  ef  eo- 
ptejrtiam.  Ipaa  Sapieolia  hiaode  e^  aoofiUr  alloqoi" 
tur  pofoiQm  JuikiioQm  per  ora  apeelolenn,  di- 
ceoa :  TraosiU  ad  OM^eomea  qoi  eoocupiadiia  ioe« 
hoc  ea,  qoi  cooeopiacilia  aa^eotiam,  el  a  geoer»* 
tiooibtta  meia  aduopleoBioi ,  id  ea,  a  mfitefiia,  qvaa 
revdantnr  per  nea  mMloloa  lo  lenHMife  hee.  fai 
muitia  Aoliphooariia  ioveoiliir  reapoosorioi  io  ee- 
cuodo  h>co,  [  Speeio$a  factm  m  et  emavie,  aUHmdm 
tata  fNotitf  pa/m«  tode/ideofi  ] ;  qoem  ooa  penifooa 
io  icnio  kico  pvoplcr  responsofii  ean^enifnilom , 
[  Detectatio  bona  ]  eom  prima  laU  fespooaotioa  oe- 
cundtts  per  iaodem  aapieotaaa  herutor  oodiieiea 
Iransire  ad  dectofea  aapieoliie.  ftapieolio  eoi  de» 
iecutio  booa ;  io  operibos  maoQom  iOiQa  diviiim 
muitae.  Reaponaeri«a  tertioa  \  Speeiatm  faetm  m ,  ] 
quodamniodo  potest  conciiiere  formldanli 


IttT  UBER  BE  ORDINB  ANTII^HONARn;  \m 

auditorum,  qui  Bon  fiAnni  se  posse  ascendere  ad  A  lcncret  legem  Domini ;  a;Imonelur  poi^ulus  Chrislia- 


aliiiudinem  paime»  neque  viridilati  cjus  indeflcienti 
com^arari.  Cujus  altiuidini  et  pulcliritudini  allitudo 
sapienti»  apostolonim  assimilata  est.  Ex  eorum 
cQDlu  fuit  aliquando  Pctrus,  qui  dixit  Domino  :  Ext 
a  me  quia  homo  peecator  eum,  Tali  querimoni» 
subveuil  quartus  responsorius ,  dicens  :  Veniene  a 
LAano  quam  puichra  facta  e$,  et  odor  vestimentorum 
tuorum  super  omnia  aromata ;  ac  si  dicalur  rudi  au- 
ditori :  ^oii  timere  :  cum  veneris  a  Libano  ba- 
ptismi ,  pulchra  eris ,  et  odor  vestimedtorum  tuo- 
nim  erit  super  omnia  anmtau  Veteris  Testamenti. 
P06i  hos  sequitnr  quuiliis  responsorius  de  Apoea- 
lypsi ,  [  Audhn  vocem  in  coAo  tanquam  vpcem  tomtrui 
mapti ,  JtefMMl  Jkue  noeier,  el  cstera.]  In  isto  re- 


nus  ex  circumcisione,  ut  doceat  posteritatem  suain 
legem  Chrislianam  memoriter  tcucre.  Juxta  teito- 
reiM  omciorum  quae  continent  in  se  personam  pri- 
mitivae  Ecclesiae,  oportet  procsentes  respoiisorios 
per  tres  bebdomadas  decantari. 

CAPUT  LIV. 

De  respon$orii$  psalmorum  cum  AUeluia 

ex  persona  filue, 

Prasentes  responsorii ,  qui  praiiiulantur  de  psal- 

mis,  conantur  monstrare  intentionem  eorum  qui* 

olim  habitaverunt  in  Babylone,  id  est,  in  confu- 

sione  istius  mundi ,  et  postea  desiderium  habuerunt 

inde  revocari  per  praedicationem ,  et  oraiionem,  ei 

doctrinam  eorum  pradicatorum  qui  de  Hienisaleni. 


^     ,      ^  ,  ^,  ^w^.«.j  »  ..^  .^     «.w^- ...«.«u  «wivui  pr«x;uic<iiunjm  qui  oe  nienisalem. 

sponsorio  est  loeulao  ad  baptizalos,  et  memoratur  B  descenderunt  visere  eos.  Idcirco  priinus  responso- 


vieloria  GhrisH,  qui  dixit :  CoR/Mii# ,  ego  md 
wmndum.  Seqiiiliir  sextos :  [Audim  voeem  in  cmlo 
anfelorwn  muiiorum  ,  dicentimn  :  Timete  Domi- 
num,  et  date  ctmitatem  iili.]  Ac  si  dicatur :  Illam 
timete,  ei  illi  date  claritatem ,  cujos  victoria  vobis 
iatonuit  in  soperiore  responsorio ,  qoia  ipse  Cfari- 
suw,  ijpit  V06  eripuit  de  regno  diaboli ,  et  fecit  esse 
smim  regaara,  ipse  est  qui  fecit  coeium  ei  terram, 
mareet  fontes  aquanim.  In  primis  re^ofisoriis  nar- 
ralyr  aduaatio  ad  onam  iHdem  aoditorum  et  praepo* 
siloram;  in  sequeatibas  responsoriis  monsiratur 
Eeeleais ,  qo»  uune  coliecta  est ,  mysterium  spoosi 
ei  sponsa  de  qoibus  ipsa  procreau  eat.  Ipsa  sponsa 
ost  Bienisalem ,  et  ideirco  freqoenter  prassens  sponsa 


rius  est  de  psalmo,  [  Super  pumina  Babylonis,  illic 
$edimu$  et  fievimu$  dum  recordaremur  Sion ,  ]  ipse 
responsorius  iion  miuus,  [Si  oblitue  fuero  tui,  Hie- 
ru$aiem,  oblimcatur  me  dextera  mea ;  ]  iste  respon- 
sorius  fervens  siudhim  genlililaiis  roonslrat  post 
conversionem  ejus,  adeo  ut  inala  sibi  optet,  si 
deinceps  oblitus  fueril  roatris  sua;  Hierusalcm.  Se- 
cundus  responsorius,  [In  tolo  corde  meo  exquisivi 
te^]  juxta  seosum  verborum  suoruro  praeponi  po- 
tuisset,  quia  exponit  cujusdam  cor  genlilis,  lale 
quale  fuit  Cornelii.  Sed,  ut  praedixi,  ad  mamTe- 
standam  totam.  seriem  prsesentium  responsorioruin , 
de  memorato  psalmo  primus  responsorius  supiptns 
est,  in  quo  plurimum  queritur  propter  repagul» 


>-y^^^..^«^«..«^.  irr«BciH»iKiiuii      esi,  in  quo  piurimum  queritur  propter  renacul: 

Bemorafar  per  Il.erasalem,  at  per  hoc  mens  wi»-  C  Babyloni»  captiviutis.  In  tertio  responsorio,  id  est 


iur  eaaloram  in  istis  responsoriis  ad  primitivam 
Ecdesiam ,  qo»  primo  ccapit  crescere  in  Hierusa- 
icm.  Septifflos  responsorius,  [Locutu^  e$t  ad  me 
unu$  ex  $eptem  angeiU ,  ]  profert  persoaam  allcujus 
exMnii  andiloris,  dicentis  ad  dves  aods:  Locutos 
est  ad  me  aaus  ex  septem ,  id  est  ea  perfectis  pm- 
dicaioribus;  veal,  ostendam  iibi  novam  nupUm 
spoasam  agni.  Quod  est  aperte  jjicere,  Mysteriam 
illod  osteadam  tibi,  qood  esi  in  Chrlalo  ei  in  Ec- 
clesia.  Narratur  in  pcUvo  responsorio,  qoid  ridi*- 
«el  aapiciens.  [Vido  morusaiem  deuendentem  de 
cedo ,  omaiam  atiro  mundo ,  et  e»tera.  ]  Ideo  vidi 
Hierusalera  descendealera  de  coelo  quia  sic  mihi  dl- 


[  Deduc  me  in  $emita  mandatorum  tuorum ,  ]  poslu- 
Litur  via  exeundl  de  Babylone,  et  intlrandi  Hie- 
nisalem.  Ipse  qui  fuit  Babylon  profitetur  errorem 
sunm  in  quinto  rcsponsorio,  [Viderunt  te  aqua'^ 
Deu$ ,  viderunt  te  aquw,  et  timuerunt  ],  Ac  si  dical , 
Quandiu  merito  brato  animali  comparatus  fui,  con.. 
potui  te  videre  :  nunc  rationabili  sensu  dedilus  egj> 
et  populus  meus  videmus  te  Deum  esse,  et  tiine^ 
mus.  Quomodo  hoc  sit  factum  in  sequentibus  eli- 
qoaiur,  vocem  dederunt  nuife$\  Hanc  vocem  audivii 
populus  iste  primo  in  Effrata,  ut  responsorius  sex- 
tus  dicit  quoniaro  ibi  natus  est  Cbristus  :  Ip$a  in- 
venia  e$t  in  campi$  geniium.  Qui  descenderunt  de^ 


\\i  unna  4»t  ftiuv^is. .  n^--  w  -  .  -««.,/••  ffcmium.  yui  oescenacrunt  ce 

xu  uaos  ex  aagehs:  Omne  datum  opHmum  et  omne     Hierusalem,  adoravcrunt  Deuro  eom  popiilo,  aui  de 
itoaiiia  perfectum,  deour$um  «sl,  de$cenden$  a  Patre  ^  Bahvlnn^  rpvn..i„»  ^.     ;«  .JT.^T^^'']  "^ 


donmm  perfectum,  de9ur$um  «i,  de$cenden$  a  Patre 
luminmn.  In  esleris  re^oosoriis  narralur  pulchri- 
ittdo  siracUirae  fiierosaiem ,  qm  omnia  oportet  ia- 
uUigi  pysiice  de  spiriioalibaB  aedificiis  ei  coelesii 
Hierasalem*  la  aovo  deseribitor  porU  cjaa ;  io  de- 
chao,  plauc  ^us ;  ia  undecimo  aperilur  qaod  ipsa 
Uiennalem  sii  ciTiUs  Biagiia  cc^tis,.  qu»  Umen 
•dhuc  ia  SKcaio  leiioeiar  i»o  uberaaeulo  DeL  In 
daodedflM  eliqaatar  qood  popakis  Israel  eredens  in 
i>eam  Deo  iaades  decaaiei  in  eadem  eiviiale  in  qua 
pritts  David  regaavii  ei  cum  sais  caalorihas  Deo 
bndes  caaebaL  la  teriio  decimo,  moro  Moysis,  qui 
per  verba  respoasorii,  [Docete  IUio$ve$iro$,]  ad- 
mouuii  popuiara  aatequara  raorerelar,  memoriier 


Babyione  revocatus  est ,  in  sua  Ecclesia.  In  ipsa 
Ecclesia  perseverani  pedes  Domlni,  id  est ,  visiones^ 
ovaagelicaB.  Poslfuam  pedes  Domini  steterunt  in 
gentili  pq>ulo  ^  coeperunt  habiutores  Babylonia}  ci- 
viutis  irridere  euro ,.  et  conari  evellere  euni  f!e 
sutlone  sua,dicuntque  ei  in  sepUroo  rosponsorio , 
[Hymnum  cantate  nobi$.]  Superi)us  BabyJonius  ei 
arrogans  vult  sibi  lusus  et  delicias  de  Dei  cantiois 
exfaiberi.  Quibus  respondendum  est :  Quomodo  can^ 
takimue  eanticum  Domini  in  terra  aiiena  ?  Miror  cur- 
SttbjirocUim  sii  Aiieiuia  prav»  irri^ionl ,  id  esi^ 
[Hymiiiem  cantaie  nobi$,  A/Waia,]  pro  quo  mo- 
Uvi,  [Aiieluia^  ait  Babyion.]  Oh  defensionem  coa- 
tra  islos  Babyloiiioscaiilatur  responsorius ocUvo»-^ 


4290  AMALARU  PRESBYTEM  METENSIS 

[  Jttdlca  jttdicium  meum ,  ]  ei  ilcruiu  nonus ,  [  Fac  A  GAPGT  LT. 

eum  UTvo  tuo.  ]  Post  hanc  perseculionem  sequitur  De  fesiivitatibui  tanetanm» 


1300 


liberatio  Domini.  Pro  qua  liberatione  dicit  respon 
soriuft  decimus  :  [  Dicant  nunc  qui  redempti  sunt  a 
Domino,  ]  Quid  habeanl  dicere  undeeirous  responso- 
rios  manifestat :  [  Bonum  ett  confiteri  Domino ,  et 
puillere.  ]  Quare  ?  quia  ex  omnibus  tribulationibus 
nostris  liberavit  nos  Dominus.  Seqtiitur  duodecimus 
responBorios,  [Deus^  canticum  novum  caniabo  tibi.  ] 
I>e  qoo  Gassiodorus  in  tractatu  Psalroi  Benedictus 
Dominus  Deut  meut ,  ita  :  Venit ,  inquit »  ad  ordi- 
nem  secundum  in  quo  se  post  liberationem  spiri- 
tualium  nequitiarum  et  iromanium  populorum  per 
novum  canticom  Propheta  gratias  agere  Deo  polli- 
cetur.  Et  infra  :  Novum  enim  merilo  dicilur,  quia 


Officia  s»nctorum,  quae  celebrantur  inihi  dles 
Pentecostes,  in  nostro  Anlipbonario  insemi  iater  re- 
sponsorios  de  auctoritate,  et  responsorios  de  Psal- 
mis,  de  qoibos  nunc  scripsi.  Etenim  aliqoa  tempora 
illa,  in  qoibos  celebrantur  festiviutes  stodonmi, 
de  quibus  supra  memoravi,  solent  occorrere,  pTia»- 
qoam  cantentor  responsorii  de  psalmis. 

CAPUT  LYL 
De  mgUiU  tn  Auemmone  Domm. 

Responsorios  de  Aaoeosione  ik»mim»  noUvi  Juxu 
banc  conseqoeiitiam,  qoam  tenel,  oi  nobia  videlor, 
ordo  rerom  gestarom  de  eadem  Asoensiofie.  Noiavi 


(lom  non  sit  a  Jodaeis  receptos,  quibus  promissus  •  >"  prindpio  illos  qoi  coiittnant  qaamdam  prskN»- 


foerat  otYeniret,  transivit  ad  gentes.  Sequi^ortln 
ptalterio  deccm  chordarum  psallam  libi,  Et  infra : 
Psalterium  decem  cbordarum  est  decalogus,  qni 
datos  est  tribobos  Hebraeorom.  El  ul  am1)o  Testa- 
roenta  onum  habere  manifestaret  auclorem ,  in  utris- 
(|ue  se  Gbristo  Domino  psallere  compromisit.  Prse- 
sens  Ecclesia  non  est  contenta ,  ot  ipsa  sola  caniet 
Deo  ;  mavoU  divolgare  nomen  ejos  toio  orbe  per 
ffesponsorinm  tertium  decimum,  [Narrabo  nomen 
tuum  fratribus  mtis.  ]  Quid  dicat  fratribus  suis  quar- 
tos  decimos  responsorius  monstrat ,  diceus  :  [  /n  ee- 
elesiis  benedicite  Dominum.  ]  In  isto  responsorio  se- 
parat  fideles  a  conventiculis  baereticorum  et  pravo- 


tionem  Ghrisii  ad  discipoloa  de  aoa  AaceMioBe,  qui 
coniineotor  ordine  •obscripto.  PrinM  eal,  [TeaqNu 
esi  «f  revertar  ad  eum  qni  me  mieit  :  ]  secondus, 
[Non  turbetur  cor  vestmm :  J  terUiia,  [Non  niinqnmui 
vos  orpkanos,]  Per  islas  Ires  consolantor  corda  di- 
scipoloram,  ne  oontorlientnr  de  ejos  Asceiisia«et 
eom  ejos  advenlOB  procol  dohio  ilenim  piomittalttr» 
pOsl  decem  dies.  In  quarto  responsorio,  id  eal, 
Exaltnre^  Domine^  in  virtme  ina^  asl  alloaifio  diabt* 
palomm,  ad  Ghristom  iHa  genefe  l^csiioftis,  qua 
mater  Ecdesia  praelocoia  esl  in  Gaiitids  caolieom, 
Fnge^  diieete  mi^  asshidtare  caprem  kinmnloqme  ccr- 
vorum  snper  montes  ttromaium :  ac  si  dicai :  Qo^ 


rom,  ac  rogat  Deum  laodare  in  ecclesiis ,  In  quibus  p  ^*'**™  docenle  te  crecltBios,  qoia  exiali  a  Patre  et 


ona  fides  est  et  doctrina  apostolorom.  Et  itenim 
decimus  quintus,  [Cantate  Deo^  psatmum  dicite  ei,] 
Iiortatur  popolos  ot  iu  his  qus  audierant  fideli  mente 
pnssumentes,  laudes  Deo  hymnica  exsultatione  con- 
celebrent :  idcirco  assomontur  praesentes  responsorii 
de  psaUerio  quod  est  decem  chordarum ,  in  quibus 
dilectio  Dei  propter  tria ,  et  dileclio  proximi  propter 
septem  designatur,  ut  ex  responsoriis  psallerii  pro- 
les  se  insinuet  diligere  sponsum  matris  suse,  -el 
matrem  suam,  et  loqui  se  ac  respondere  civitati 
llierusdero ,  qus  in  coelo  habitat.  Tria  enim  ofiicia 
diurnalia ,  id  est ,  [  Caniate  Domino ,  ]  et ,  [  Yocem 
Jucunditatis,  ]  et ,  [Exaudi ,  Domine,  vocem  meam ,  ] 
recokint  eadem  tempora  qoae  memorantur  per  prae- 
sentea  responserios.  Idcirco  nil  delinquit  qni  prav 
senlesVesponsorios  cantaverit  per  tres  hebdomadas, 
id  est,  ab  ofBcio  [Cantate  Domino^]  osqoe  ad  Pen- 
tccosien ,  salva  el  celebrata  feslivitate  Ascensionis 
Ghriati.  Neque  reprebendo  consaetadinem  Ecde^se 
nostrse  qoae  ob  amorera  exaltationis  Ghristi  in  coelis, 
ei  desiderium  Hlfos  regni  qoo  }am  ipse  prxcessit, 
cairtat  responsorios  de  Asoensione  per  decem  dies. 
Habeant  flnem  responsorii  de  psalmis  in  qoocanqne 
tempore,  cautor  rationabiliter  jndicaverit :  initiam 
ratom  non  possonl  babere  ante  Dorainicam ,  in  qoa 
cantatur  Introitos ,  [  Cantate  Domino  eanticum  no- 
vum,  ] 


rtnM  in  mondom,  ohi  pro  nobis  imiltt  flagdla 
passas  es  a  perfldis,  qoi  sofil  immdi  amaiores  el 
non  fuiaii  honoratos  in  mondo  ol  deoiit,  nme  praD* 
sertim  com  aodivimos  abs  le  nabis  necesae  esse,  ol 
eas  ei  miitas  nd>is  paradetom  loom,  com  le  deoeal 
hymnos  in  Sion  rerinqoe  raondora,  el  vade  ad  Pa* 
irem.  To  exaUaberis  io  vlrlole,  paradelos  im»  ve- 
niel,  et  docebit  nes  de  toa  dariflcatiene,  qoan 
babes  apod  Patrera  lonra  :  Inlerlm  eMrtabimos  et 
psaltemos  AMnin.  Pesi  h»c  coneordiam  naglsiri 
et  discipniorom,  Magisler  disdpoies  emnnendai  * 
Patri  in  responsorio  qohito,  Pnier^  inqoiens,  rm 
essem  cum  Ht ,  efo  servakmn  eos  qnos  itiisti  miki. 
In  qnatoor  seqoenlHras  namtor  fpaa  Aaeenaie  Df^ 
mini  ad  co^os.  In  respenaerie,  [Foti  passitiirMi 
suam^]  leqnitor  persena  caMerom  ad  eenciencm, 
narrans  ei  ordinem  Ghristi  asccMioids.  1n  Haaiaiie 
Antiphonario  repeil  •  respensoriom  aeripton,  Firi 
€aiil(ei^  qaem  nos  nen  plgoil  nelare  In  noalro  Ami- 
pbonario.  Si  qois  volaeril  eom  cantai^  im 
nales  responsorios,  habel  eera  prsate.  ki  nevii 
ordine  positas  est,  [Onmis  fnlckfitndn 
exaltaia  est  snper  sidera.]  CkfM  earpM  jau  im  re 
exartatum  estsuper  sidera  :meilibva  lidaHiulfyM 
ibi  aonl  in  spe,  obi  capM  esi  in  ra*  El  ideo  nen 
ffostra  penltnr  respenaorios,  [Onmis  fmlthrinsdo 
Domtntl  In  nevissimo  loeo,  in  que  narraivr  perfMU 
c«  sorama  receplio  poicfantodiiia  Beminl  svper  si- 
dera.  Antiplmnae  aoper  paaliMs  natvtinalea,  %ۥ 


130!  LroER  DE  ORDINE  ANTIPHOXARIT.  Vm 

norem  hisloriae,  qui  scriptas  esl  in  ETangelisUs  et  A  senli  festivitaic,  ut  in  [uliimo  fesllviutis  dic]  coii- 


in  Actibus  apostoionim,  scrvant. 

CAP13T  LYIL 
Oficium  HOCturnaU  de  festivitale  Pentecosles. 

Priiuo  noiandum  est,  antiphonas  tre:^,  id  est, 
[Factus  eit  repente  de  coslo  $onu$]  et,  [Coufirma  hiic 
Deus]^  et,  [Emilte  $piri(um  /ui/m  J  quas  uostra  ivgio 
caoii  Romanos  uon  canere :  cx  Meicnsi  Antiphonario 
^ipsimus  eas  in  uostro.  De  ordine  hujus  oflicii  : 
id  esl,  ooclurnaHs  in  restivitate  Pentecostes.  quo- 
modo  apud  Romanos  celebretur,  scriptum  habeo  in 
prologo  ht^usce  opusculi.  Numerum  psalmorum  et 
responsoriortUD  toium  adimpiei  Romana  Ecclesia, 
quem  solemas  canere  per  caeteras  Dominicales 
noctes.  De  namero  vero,  guae  nostra  regio  tenet  per 
aiiqua  ioca,  scripliun  habemus  in  libello  oQiciali. 

Pnipter  sacraDMota  baptismalia,  numero  trium 
psalmonim  complemus  oocturoalia  ofDcia  per  octo 
dies  ultim;e  hebdomadis  Pentecostes.  Unde  quod 
potui,  ut  memoravi,  scripium  habeo  io  iil>ello  offi- 
ctaii.  Reslat  selumnKMlo  hic  scribere  ordinem  re- 
fiponsorlonirov  quem  nosier  Aotiplionarius  tenet. 
Primus  responsorius,  [Dum  complerentur  dies  Pente- 
€09t€t^]  monstrat  chorum  discipulorum  simul  fuisse 
in  quodam  eeeoaculo,  et  exspectasse  promissiouem 
Cbristi.  Monstrat  etiam  figurate,  qualiter  promissio 
Christi  adveniret,  instar  videiicet  soniius  vehemen- 
tis  spiritus.  Secundus,  [Spiritus  sanctus  procedens  a 
i/iroito,}  expooit  cui  rei  mioistraret  sonus  spiritus 
veheoieotis ,  id  est,  Spiritui  saocto  procedeoti  a 


tineiur  inter  alia  :  Hoc  autem  dixi  de  8|Hritfi,  quei» 
accepiuri  erant.  Et,  [Jam  non  dico  vos  servM,  aeei^ 
piie  Spiritum  sanctum  in  vobis  paracletum,]  Bt  idcirco 
hgec  teneni  loca,  id  est,  septtmum  et  octaTom  in 
nostro  Anliphonario  :  Responsorius,  [Disc^iinam  et 
$apientiam  docebat  eo$  Dominiis,]  non  minimam 
f  artem  operis  Spiritus  saiicii  declarat.  Tria  enlm 
declarai  luaxima,  id  eSt,  prinH)  docuisse  eos  Domi- 
nura  disciplinam  et  saplentiam,  seccmdo  gratiaiik 
Spiriius  sui  firmasse  in  illis;  tertio  implesse  corda.^ 
eorum  intellectu.  De  disciplina  exponit  sanctus  Au- 
gustinus  in  tractatu  superpsalnium  ociavum-decimom 
in  sermone  decimo  septimo  ita  :  Addidit  autem  et 
erudilionem  :  vel,  sicut  plures  codices  habent,  disci- 
B  plinam,  sed  disciplinam  quain  Graeci  appellant  pae- 
diam,  ibi  ScriptuRenosinc  pouere  consueveruni,  ubt 
intelligenda  est  per  molestias  erudiiio,  secunduni 
illud  :  Quem  enim  diligii  Dominus,  corripit :  flagel- 
lai  auiem  omnem  filium,  quem  recipit.  Haec  apud 
Ecclcsiasticas  liiteras  dici  assolet  disciplina,  inter- 
prelata  de  Graeco,  ubi  legiiur  psedia.  Hoc  enim  ver- 
bum  in  Grxco  posiium,  esi  in  episiola  ad  Hd)i*9eos, 
ubi  Latinus  inierpres  aii  :  Omnis  enim  disctplina 
ad  praesens,  non  gaudii  videiur  esse  sed  trisiitiae; 
postea  autem  fruclum  paciftcum  his,  qui  per  eam 
certarunt,  reddet  jusiitise.  Cum  quo  ergo  facit  Deus 
suavitatem,  id  est  cui  propiiius  iuspirat  boni  de- 
leciationem,^  atque  ut  apertius  id  explicem,  cui  do- 
naiur  a  Deo  chariias  Dei,  et  propter  Deum  chariias 


ihrono.  Hic  soous  spiritus  vehemeoiis  eicilai  corda,  ^  proximi,  profecto  insiaBter  orare  debet  quo  (antum 


ut  iutendaotoperiSpiritus  saocti,  quiinvisibiiiter  pe- 
etora  apostolorum  penetravii.  Tertius  responsorius, 
[Factus  est  repente  de  c4bIo  sonus  advenientis  spirUus 
vehemeniis^  ubi  etant  sedenies^  et  repleti  sunt  omueM 
SpirUu  Mitclo,]  boc  habet  amplios  io  sua  doctrioa 
prae  caeteria  superioribus  duc^Nis,  ut  demoostret 
apostolos  repIetOB  esee  Spiritu  saocto.  Quartiis, 
[5pirt/if<  Domtnj  replevU  orbem  terrarum,  et  hoc 
i^uod  eontmet  omma^  scientiam  habot  vocis^]  Hoc  iste 
pr«e  eaeteris  habet  ampliua,  uldeaoosiret  scieotiam 
vocis  diversarum  lioguanun,  datamessc  discipulis 
per  advenium  Spriius  sancii.  Quintns  [Apparti^ruiil 
apostotis  dispartiae  limgua!  lanquam  ignis^]  monstrat 
quod  in  superioribus  ooo  audivimus,  boc  esi,  vd 
iioguae  igneae  sederiut  super  ap«)stoIo8.  Sexius  re- 
fiponsoriusi  [Repleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto^.et 
cwperunt  loqui  prout  Spiritus  eanctus  dabat  eloqui 
f//ts.]  Hic  monstral  quamdam  fabricam  peraciam 
esse.  Fabricam  dioo,  quam  fabricavii  Spiritus 
sanctus  per  suom  advenlum  in  apostolis,  id  est,  ut 
prsedicatores  exislerenl  suae  operationis.  Hoc  osten- 
dti  pvaesens^  respoosorios  in  verbis  suis  :  diceos  : 
Et  ccBpetuM  toqui  prout  SpirUus  sattctus  dabat  eloqui 
Uiis»  Hucusque  bistoria  praeseotis  fesiivitatis  decla- 
rata  est :  Gaeteri  respoosorii  qui  supersuot,  id  esi, 
I  UUimo  festivUatis  tUe]  £i,  [Jam  non  dico  vos  servo$,] 
<le  dictis  verbis  Domioi  io  aliis  locis  sumpii  suol : 
qui  tamco  io  suo  textu  aliqua  verba  habcnt  de  prae- 


sibi  augeatnr  boc  donum,  ui  non  solum  pro  ill<> 
contemoat  delectationes  caetcras,  sed  eiiam  pro  ille^ 
quaslibcl  perferat  passiones.  Hucusque  Augustinus  : 
in  responsorio  sequiiur  posi  disciplinam  sapientia. 
Sapientia  estquaefacii  sapere  aeterna,  etpro  eis  in- 
slanter  laborare  et  operari.  Tenei  enim  iste  ordo 
mercm  oostrae  scholae  ut  primo  erudiantur  nosiri 
scholasiici  per   disciplinam,   et   postea   sapienies 
fiaoi  per  sapientiam.  Neque  enim  Iste  mos  deest 
docirinae  Chrisii,  dicentis  :  Noiine  haec  oportuit  pali . 
Christum,eiita  inirare  in  gloriam  suam  ?  Dixit  supe- 
rius  saocUis  Augusiinus  discij^ioani  pertinere   ad 
flagella  salubria,  quae  perducuni  hominem  ad  re- 
cepiiooem  Dei.  Quae  oobis  iniiiavit  Cbristus,  ui  su- 
pcrius,    audivimus    :  Nonne  hxc    oportuit    paii. 
Christum  ?  Sapieoiiam  dicimus  vero  juxta  alTecium 
eorum  qui   aeteroa  sapiunt.  Qui  aeterqa  sapiuoi, 
ccrtani  et  inier  prospera  et  inter  adversa  aditum 
arripere,  qpo  perveoiaol  ad    gloriam    coelestem. 
Eumdem  ordinem  sequitur  respk>nsorius,  ut  dic^it 
Dominom  docuisse  discip^inam  primo  discipulos,  et 
posiea  cibasse  eos  per  sapieutiam  de  spe  aetcrno- 
nim.  Graiiam  sanilaium  ei  curailouum,  et  operaiio- 
nem  virtutum  quam  tribuii  illis  anie  passioncnY 
suain  firmavit  in  illis  pcr  advcntuin  spiiitus  sui  ct 
intellecium,  quem  illis  prinio  dcdii,  quaodo  aperuit 
sensum  eis,  ui  iotelligerent  Scripiuras,   implevit* 
perfectius  corda  eorum.  Quooiam  io  isto  respooso^ 


im 


AMALARU  PR£SBYTERI  METENSIS 


1304 


Tio  ipiedamDioao  Mmma  q[»eratio  Spiritus  saQcli  A  Dies  enim  a  Naiivitate  Domiiii  nsque  ad  octavas 


dccUratar,  leneat  et  isle  novisftimum  iocum  respon- 
loriorma  in  praesenti  festivitale.  AntiplioD»  super 
malotinas  ordinem  bistori»  sequuntur.  Antiphooa, 
in  benedicUone-  fontes,  et  omnia  quae  moventur  in 
pquis  consonat  fontibus  baptislerii.  Hic  notandum 
est,  qnod  consueti  simus  per  principia  festorum  die- 
rum,  ut  esl  in  Pascba  Doyiiui,  et  in  asceiisione  cjoSy 
et  in  praesenti  festiTitate  antipbonas  canere  super 
psalmos  in  roatutinis  et  in  caeteris  sequentibus  nocti- 
bns  Alletuia,  excepto  in  benedictione.  Quare  hoc? 
nisi  qnia  in  bis  noctibus  in  quibus  celebratur  ipsa 
res  isesta »  certant  cantores  bistoriam  praesenUs 
festititaUs  dedarare  :  At  in  caeteris  nostram  devo- 
tionem»  quam  semper  et  ubique  debemus  recolere 


Epipbaniae,  memorant  praesenUsm  sponst  com 
sponsa.  Simili  modo  dies  a  resurrccUone  Domini 
usque  ad  ocuvas  Pentecostes.  De  his  enim  diebus* 
videtur  scriptum  esse  :  Nunquid  pouunt  fUU  §ponu 
jejunare  qumndiu  cum  iUisest  spcnsus?  Dies  vero  ab 
ocuvis  Epiphaniae  nsqne  in  Septuagesimam  et  a 
fesUvitate  Penteeostes  usque  in  adventura  Dominl, 
recolunt  dies  de  quibus  iterum  scribitnr  in  Evange- 
lio :  Yenieni  autem  die$  cum  auferetur  ab  eis  tponws^ 
et  tunc  jejunabunt.  In  Septuagesima  vero  renovator 
aher  ordo  diemm,  qui  videtor  majorera  afflicUonen 
inferre  in  Ecdesiam.  Majorem  afflictionem  soaUnec 
boroo  qoi  capUvus  est  et  exsul,  qnara  ille  qui  infra 
patriam  spectat  ^nsi  adventum.  Tempus  ab  octa- 


pro  benefious  Dei,  quae  accipimos  ex  sua  resur-  B  vis  Pentecostes  usque  in  adventum  Domini,  hurailia- 


reciione,  et  ascensione,  et  ex  adventu  Spiritus  san- 
cU.  Quare  noslro  more  antiphonae  in  benedicUone 
cantaitur,  scriptum  babemus  in  libelio  Officiali, 
seilicet,  quia  in  eo  hymno,  id  est  [Benedicite^]  me- 
memorator  tempus  maximae  tribulaUonis,  quae  fu- 
lura  esl  :  el  LaUna  linguaesthumilior  Hebraea  et 
Graeca,  ideo  bumiliore  illa  tempus  bumiUiaUs  et 
affltcUonis  maximae  rememoratur  per  Antiphonam 
soae  lingoae,  [In  benedictione.] 

CAP13T  LYm. 
De  retponsoriis  psalmorum, 

De  responsoriis  psalmomm,  scripsi  in  prologo  hu- 

jus  aomatis,  qnod  tunc  fuit  roihi  visum  scribere. 

Unde  iteram  son  piget  me  scribere  aliqiia  ex  illis. 


Uonem  illam  insinuat,  qnam  solel  sostinere  sancla 
Ecdesia  a  propria  dominaUone  propler  absenUam 
sponsi'  sui.  Ut  sapienter  et  mature  agamns  drea 
tale  tempus,  frequenter  repeUmus  responsorios  de 
psalmis,  qoibus  adinonemnr,  tit  in  eo  tempore  ho- 
miliemus  nos  sub  manu  potentb  Dei  et  jeinnemns, 
et  oremus,  quatenus  eraaraur  de  periculis  inslao- 
Ubus,  et  reservemnr  sobrie  osque  ad  adventom  Do- 
m:ni.  Jejnnandum  est  eo  tempore,  qnoniam  oblatns 
est  nobis  sponsus  :  et  laeUUa  vnltus  ejus.  Je|oninm 
et  oraUo  unora  meditamentura  praestant :  immmido- 
ram  spiritunm  vel  bominnm  tentamenla  snperanL 
His  duabus  virtnUbtts  mcmstrat  sponsos  nobis  me« 
delam  pnestari  contra  quemdam  morbom,  dicens  : 


quoniamveniadordinemtemporam,  inquosolemus  ^  Hoc  genos  in  nullo  potest   exire,  nisi   in  j<junio 


itlos  canere.  Ecdesiae  nostrae  re^ionis,  consueto  el 
usitaUssimo  more  canunt  illos  ab  octavis  Epipbaniae 
usque  in  Sexagesimam.  Mos  vero  nostrae  bumilitaUs 
apud  noslros  obUnet,  ut  canamus  illos  ibi  et  bic, 
id  est,  ab  octavis  Pentecostes  usque  in  Kalendas  Jo- 
Iti.  Audivi  illos  canere  in  isto  ordine :  quando  vide- 
bar  puer  esse  anle  Albinum  doctissimunfi  magistram 
lotius  regionis  nostrae.  Gujus  auctoritate  delectatus 
ac  frelus,  postqoam  libertate  usus  sum  canendi  quae 
congraa  mibi  vidd)antur,  coepi  illos  canere  tempore 
supra  scripto,  id  est,  ab  octavis  Pentecostes  usque 
ift  Kalendas  Julii.  Post  hoc  veniens  Romam,  aOno 
ab  incaraatione  Domini,  ocUngentesimo  tricesimo 
primo,  indicUone  nona,  sob  imperio  dorolni  et  piis- 


et  oraUone.  His  dlebus,  de  qmbns  snpra  dixi,  qai 
recolunt  prasentiam  sponsi  esse  cum  sponsa,  niajo- 
ribus  epulis  dedita  est  saiicta  Ecclesia  ex  coQsaeta- 
dine  majoram,  quam  in  cacteris.  Idcirco  in  his  di<s 
bos  non  habet  occasionera  diabolos  lanlam  qoanlara 
vult  habere,  per  Gererem  et  Liberum  maeiilanfi 
bonestoram  hominnra  animas.  Espletis  his  diebns, 
consnetudine  vetere  et  volupute  carnali  imbnia  ho- 
manitas,  attrahitur  appetitu  suo  ad  epnlas  lieius 
dieram  festoram.  Gui  non  oportel  obedire,  qnoBian 
aMatos  est  aponsns,  sed  aHeri  et  jejnnare.  Gt  hoe 
possit  fieri,  necesse  est  ad|ungaiur  oraUo.  Hscdne 
causa  est,  qnae  nos  docet  respoosorios  de  psalmi8« 
quae  continent  orationes  plores,  qnam  caeteri  tibri. 


simi  imperatoris  Ludovici,  et  apostolato  gloriosissimi  ^  canere  in  memoraUs  temporibos?  el  ni  amplins  in 

apostolici  Grcnorii,  interrogavi  de  ordine  responso» 

rioraro  a  fesUvitate  Pentecostes  nsque  in  adventum 

Domini.  Responsum  esl  mihi  a  viris  eradiUs  sanctae 

matris  nostrae'  Ecclesiae  :  Prima  hebdomada  ante 

responsorios  Regum  responsorios  de  Psalmis  cani- 

mus.  Similiter  anle  reqx>nsorios  de  SapienUa,  si- 

miltter  anie  req>onsorios  de  Job,  similiter  ante  re- 

sponsorios  de  propbetis.  Si  istnm  ordinem  a  praete- 

rilo  tempore  audirem,  non  cantarem  alteram,  neqne 

scriberem  de  aitero.  Taiis  enim  raUo  potest  reddi 

de  ordine  psalmoram  ante  Septnagesimam,  qualis 

srqiulur.  Si.nili  modo  et  de  responsoriis,  qui  canun- 

lur  inicr  octivas  Penlccosics,  el  advcntum  Domint. 


straamor  perUnere  eos  ad  tempos  poenitentiae,  pii- 
mus  responsorius  assnmptns  est  de  psalmo  qni  pri- 
mus  depolatns  est  in  ordine  eoram  qui  Tocantor 
psalmi  poenitenUae. 

GAPUT  LIX. 
De  festivitate  sancti  Joannis  Baptistm. 
Praesens  festivitas  anUphonas  et  responsorios  ha- 
bet  de  prophetia  Jeremiae,  et  Isaiae,  ei  de  Eraiigelie. 
Jeremias  et  Joannes  olrlque  sancilicaU  simt  nlero 
matris,  uttique  foriissimi  praedicatores  exFUtonmt 
contra  dnelles.  Ideo  verba  qoae  fada  sunl  Jeremiac» 
congraenter  depntantur  Joannl  BapUstae.  Anlipbonae 
qnae  excerpia;  sont  in  praescnU  fesUvllate  de  fsaia 


fSOS  UBEK  D£  0RDU4E  AMTIPHONARII.  iSM 

propheU,  Chriftti  Jesa  propri»  persoji»  conTeniuRl :  A  GAPDT  Ll. 

De  frigttiit  apoitolorum  Petri  et  PaiUu 
De  nnmero  psalmonim  el  antiplionarum  et  re< 


fcd  qoia  Joanoes  Baptisla  pnecarsor  cjus  meruit 
fleri,  et  ex  Tentre  matris  sanclificari,  conveniunt 
qaodammodo  ei  antlpbome,  Dominui  ab  utero  voea- 
ttl  me  ;  et  PoeuU  o$  meum,  formamque  me  ex  utero ; 
alque  Eegee  tndebuntt  et  eonsurgent  prindpet.  Re- 
sponsorios  et  tntiphonas  in  matutinfs  juxta  ordi- 
nem  BTangelii,  at  reor,  noUvi.  Sed  et  hoc  in- 
qaireodom  est,  cam  antiphonie  de  festivitaiibus 
apostoloram  in  tertia  noctama,  et  antiphon»  de 
matatiaohalient  AffWifta  in  fine,  et  ist»  non  habeant. 
Duas  causas  hic  possumus  inspicere  :  prima  est 
quod  anliphonae  de  tertia  noctoma  et  antiphonae  de 
matutino  pulsent  animum  aadientem,  at  intendat 
cogiure  quod  magor  sit  glorU  sid>  tempore  gratiae 


sponsorioram,quod  potui,  scripsi  in  llbello  ofiiciali ; 
nunc  yero  quia  scripsi  in  nostro  Antiphonario  duas 
Tigiiias  quae  non  continentur  in  Meteiisi  Antiphona- 
rio,  et  ordinem  rauUvi  responsorioram,hincdicenda 
sunt  paoca.  Ex  Romano  Antipbonario  posui  duas 
Tigilias  in  nostro  Antipbonario.  Primam  solet  apo- 
stolicus  facere  in  initio  noctis  ,  quse  fit  sine  inTila- 
torio  ,  quoniam  ea  bora.non  invitatur  populus  ad 
Tigilias.  Populus  enim  invitatur.ad  Tigilias  ea  hora 
noctis  de  qoa  dicebal  DaWd  propheU  :  Prmvem  in 
maturitate^  et  ctamavi.  Si  quis  Tult  disoere  qnae  sil 
ilia  hora,  legat  sanctnm  Augustinum  saper  psalmum 


MoTi  TesUraenti,  qaam  ibret  sub  tempore  legis  na-  B  decimum  ocUTum,  inTenielque  ibi  matoriutem  esse 


posiUm  pro  media  nocte.  Ea  bora  ingreditur  cleras 
et  popultts  ad  secnndam  Tigiliam ,  et  canUtur  iuTi- 
UKorium.  Responsorios  in  roore  nostro  scripsi  juxta 
consequentiam  reram  gesUram  et  ordinem  bistorias 
unde  sumpti  sant ;  in  antiphonis  secalus  sum  ordi- 
nem  Romani  AnUphonarii ,  Um  in  Tigiliis  sancli 
Petri,quam  in  Tigiliis  sancti  Pauli.  Quare  antiphons 
canantur  super  psalmos  Tespertinales  in  fine  diei 
festi ,  scriptum  habemus  in  officio  de  NativiUle 
Domini.    , 

CAPOT  LXI. 
De  mgiiia  eancti  Laurentii* 
(n  Tigiliasancli  Laurentii  inveni  in  Romano  An- 
tiphonario  duo  nocturnalia  offida.  Eumdem  ordinem 


torse  et  legis  litterae.  )oannis  euim  naliTiUs  exstitit 

anu  resurrectlonem  Domini ;  apostoloram  Tero  na- 

tlTitas  in  ccelo  exstitit  post  darificationem  Ecclesiae 

per  noTum  donura  Spiritos  sanctl.  Ideo  istae  anil- 

phoiue  non  decorantur  AUelida^  illaeque  decorantnr. 

Allera  est,  quara  comperio  ex  Romano  Antiphona- 

rio,  qui  ad  nos  penrenit.  In  praeclarissimis  festiTita- 

tlbas  sanctoram  consuetudo  est  sanctae  matritf  no- 

ttrae  Romanae   Ecdesiae,  duo  offida  peragere  in 

nocle,   quoram  officia  praetitulantur,  De   vigitHe. 

Primum  eoram,  quod  canitor  in  initio  noctis,  sIto 

AlMvia  peragitur ;  alterum  Tero,  quod  hal)et  inittam 

circa  medium  noctis,  et  finitur  in  die,  habet  in  ter- 

tia  nocturoa  In  suis  anliphonis  AUeluia,  et  in  anti- 

plionis,  de  matuUno,  quasi  primum  recolat  llla  tem-  G  Inserai  in  nostro  Antiphonario. 

pora,  quando  eirca  apostolicnm  choram  legaJis  roos 

obsenrabatur  et   sabbata   celebrabamur;   alieram 

Tcra,  quando  penitus  illa  postposita  sunt,  et  resur- 

rectio  Domlni  coepit  ceiebrarl  per  Dominicos  dies, 

ut  hodle  cernitor.  Officia  primitiTae  Ecdesiae  non 

solom  ea  procorabant,  qaae  tantaromodo  necessaria 

erant  ad  NoTum  Tesuraeotum,  sed  et  ea  quae  pote- 

nnt  sobTenire  ioftnoiuti  radis  Ecdesia;,  et  obsi- 

sUre  falsiuti  Judaicae  sub  introductionis..IJcirco  ea 

qnae  nunc  aguntur  in  n<»stra  Ecclesia  in  commemo- 

raiiooe  illius  temporis,  quando  misU  eranl  noTa 

cum  Teteribus,  quae  ut  stercora  depuUU  sunt  a 

Paulo  in  Epistola  ad  Philippeuses,  non  Um  praeclara 

sont  quanturo  illa  quae  recolunt  illa  tempora  quando 

ea  Untum  coeperant  obsenrari  qu»  pertinent  ad  No-  ^ 


Tum  Tesumentum.  Ideo  llla  sine  AHelwa  peragun- 
tor,  isU,  quae  transeunt  osqoe  ad  coosortia  sancto- 
ram  angeloram,  habent  in  suis  antiphonis  prope 
finem  posltis  AUeluia.  Quae  senUntia  in  initio  apud 
perlectos  seraper  teneretur,  manifestatur  ex  dictis 
Redae  presbyieri  in  tracUtu  soper  Lucam  :  Proden- 
tia  vero,  inquil,  justoram  est,  non  de  legis  operibus 
Justitiam  praesumere,  sed  ex  fide  salulem  qnaerere, 
utquamTis  in  lege  positi,  legisjussaperficiant,  gra- 
tia  se  Umen  Dei  per  Ghrisium  serrandos  Intelligant. 
Dc  ordine  nocturnalis  et  matutinalis  officK  scripsi  in 
libclio  officiali. 


CAPUT  LXII. 
De  vigilia  sanctiB  MancB  in  die  Aiwmptionis  ejue. 
Simili  modo  ot  superius  duo  noctumalia  offieia 
inveni  in  Romano  Antiphonario  in  vigilia  sancta 
Mariae  de  Assuroptione  cjus ;  idcirco  et  nos  dupli- 
cia  ofQcia  posuimus  in  festiTiUU  in  nostro  Anli- 
phonario. 

CAPUT  LXin. 

De  vigilia  5.  Andrea^. 

In  Tigilia  sancti  Andreae  iuTeni,  ut  supra,  duplicla 

nocturnalia,  quod  secutus  sum  in  nostro  Antipho- 

nario.  Responsorios  et  antipbonas  proprias  sancto- 

ram  plures  scripsi  de  Antipbonado  Romano ,  quas 

non  inTcni  In  Metensi  Antiphonario. 

CAPUT  LXIV 


De  respofuoriti  communibut  tanetorum 
Responsorios  commones  omniuro  sanctoruro  JuxU 
Romanum  Antiphonarium  praetitulaTi.  Post  hflec 
scripsi  seorsom  de  apostolis ,  de  roartyribus ,  de 
confessoribus.  Iteram  de  eo  sancto  qui  non  luit  to- 
catus  episcopos. 

CAPUT  LXV. 
De  ogicHt  pro  morluit. 
Post  ofBcia  sanctoram  inserui  officium  pro  mor- 
tuis.  Multi  enim  transeunt  de  praesenti  sseculo  qui 
illico  sanctis  conjunguntur.  Pro  quibus  solito  more 
officiuro  agitur.  Qui  autem  minor  est  in  illo  regnoy 
major  est  isto  sancto  qui  in  pnesenti  sseculo  est. 


1507  AITALARU  PRESBYTEKl  METENStS 

CAPUT  LXVl.  A  CAPUT  LXl. 

De  ttatalitiis  ponti/icum,  De  antiphonii  trium  puerorum: 


izn 


Ratio  reddita  est  quare  subjungatur  officiis  san- 
ctorum  officiuro  pro  monuts.  Scilicet ,  quoniam 
jnsti  deruncti  absque  periculo  insidiarum  antiqui 
bostis  libere  vivunt  et  meliota  sperant;  pro  quibus 
tamen  agitur  officium  quod  pro  mortuis  statutum 
est,  ut  superius  inlimatum  est.  Jusii  vero  viveutes 
iQ  came,  quamvis  religiosissime  vivant,  semper 
possunt  esse  solliciti  et  suspecli ,  ne  aliqua  fraude 
diaboli,  aut  sua  ipsius  negligentia  torpentes,  debi- 
litentur  a  recto  cursu. 

CAPUT  LXVIl. 
De  oficio  in  dedicatione  eeclesicB, 

Post  ofncium  pontificum  inseritur  officium  quo 


Post  invitatorias  antipbonas  sequitnr  ordo  ul 
scribantur  antiphonte  trium  pueronim.  Eas  dob  aliter 
ordinavi  nisi  juxta  ordinam  caeteromm  antipboiiario» 
rum.  Qbamvis  haec  oronia  initium  habeant  ab  oaa- 
vis  Pentecostes,  necnon  e(  responsorii  de  psalmis  , 
et  Regum,  et  Saiomonis,  et  Job,  et  seqaentes,  nolni 
his  interpolare  officia  sanctonim ,  ut  eipedite  io 
nostro  AnlipboiMrio  possint  inveniri  ofGcia  sancto- 
rum  et  offieia  de  quotidianis  diebus.  Nam  et  Ro- 
mani  in  omnibbs  suis  libris  officialibus  quolidiana 
in  fine  officia  ponunt,  pneter  capitula  de  EvaDgelii^* 
Ubi  notandum  quod  maxime  per  Domioicas  noctes 
ab  octavis  Pentecostes  usque  in  Adventum  Domini, 


dedicantur  loca  quas  vocantur  proprie  ecclesiae.  Nisi  ®  Romani  canant  anliphonas  de  historiis  libroniDi 


prius  fuerit  episcopus ,  non  sequitur  dedicatio  eccle- 
six.  Episbopus  perficit  ofQcium  quo  dedicantiir  loca 
ecclesias.  Major  est  enim  pontifex,  qui  benedicit , 
quam  domus  quae  benediciiur.  Quia  roentionem  feci 
de  dedicaiione  ecclesiae,  congruum  est  ut  dicam  de 
officio  qnod  canitur  in  dedicatione  ecclesiae  saneti 
Michaclls,  quod  officium  stat  in  suo  ordine,  id  est^ 
lertio  Kalendas  Octobris.  Confiteor  me  in  noctumali 
oilicio  posuisse  ibi  antipbonas,  quae  pfoprie  positae 
sunt  in  dedicatione  communium  ecclesiarum ;  et  hoc 
fion  ex  mc.  Audivi  illas  in  ea  festivitate  canere  Al- 
binum  doctissimum  magistrum  nostrae  regionis  ^,  de 
quo  sxpe  mentionem  facio.  Responsorios  quosdam 


unde  respoosorii  assumpti  sant,  aut  Alleluia  cum 
bymnis  Zachariae  et  sanctae  Marix.  Easdem  anti- 
phonas  praeposui  in  capile  responsorioram.  Eo 
tempore  non  fui  recordatus  quod  iila  hora  diei  sepil- 
mae  feriae  ,  quando  chnitur  psalmus  ad  vesperos  , 
Benedictus  Dominus  Deu$  meui^  qw  docet  manuM 
meas  ad  pr^/tum,  frequentius  pertineat  ad  prseteri- 
tam  hebdomadaro,  quani  ad  sequentem.  Manifestum 
est  a  Christi  resurrectione  hal^ere  initium  diei  ac 
noctis.  Nox  enim  sequentis  diei  non  potest  dici- 
priusquam  sol  prseteriti  diei  ad  oceasum  redactus 
sit ,  ante  cujus  occasum  frequentissime  cdebraiur 
^ynaxis  vespertina,  in  quo  canitur  psalmus  :  Bene- 


qui  in  ea  festivitate  scribebantur  in  plurimis  An-     dictus  Dominus  Deus  meus,  et  caeteri  sequenles, 


iiphonariis,et  cantabatur  a  muUisstuUiscantoribus, 
nudivi  illum  respuere.  Quos  non  scripsi  in  nostro 
Anfipbonario ,  sed  pro  eis  statui  de  diversis  offlciia 
1  esponsorios ,  in  quibus  tamen  aliqua  mentio  re- 
colitur  de  ministeriis  angelorum.  Quos  ita  ordinavi 
ut  ratio  et  historia  librorum  docet. 

CAPUT  LXTIII. 
De  anliphonis  qute  sunt  ex  evangetiis  quolidiams. 
Post  officium  quo  dedicatur  ecdesia,  scripsi  an- 
tipbonas  de  evangeliis,  de  quibus  iDterrogavi  ma- 
gistros  Romanae  ecclesiae,  si  illas  canerent.  Respon- 
derunt,  Nequaquam.  Nostri  tamen  magistri  dicunt 
sc  eas  ab  eis  percepisse ,  per  primos  magistros  quos 
roelodiam  cantus  Romani  docuerunt  infra  termino9 


Ideo  convenit  scribere  aRtiphonas  quse  pertineot  ad 
Oominicam  noctem  illius  mietis»  quando  cantautnr  re« 
sponaorii  Regum  post  responsorios.  Simili  modo  dioo 
de  respottsoriis  caeteris  et  antiphonis.  Unde  pieoor, 
61  aUquis  dignatus  fuerit  nostra  opuscula  scribere » 
in  fine  responsoriorum  dignetur  eas  scribere. 

GAPUT  LXli. 

De  revpongariis  qui  preeiH^aniur  Reffum. 

'  Ut  prsedixi,  ita  audivi  a  magistris  Ecclesiae  Ro- 
manx,  boc  est,  ut  in  prima  hebdomada  ante  respon- 
sorios  Regum  canerentur  resptasorii  de  psaknis  , 
quibus  emendalur  iterum  inchoari  lempuS' j^unit 
et  orationis.  Quid  iropedit  ordini  si  contigerit  per 


Francorum.  Deus  scit  si  isti  fallant ,  aut  si  ipsi  fe-  j)  septem  hebdomadas,  ant  per  sex,  aut  per  quinqne 


lellisseut ,  qui  gloriati  sunt  se  eas  percepisse  a  ma- 
glstris  Roman»  Ecclesiae,  aut  Romani  propter  iocu- 
riam  et  negligentiam  eas  aniisissent,  aut  si  nunquam 
cantassent  eas,  tamen  nos  cantamus  illas  propter 
verba  saloberrima,  et  auctoritatem  nosiroruni  can- 
torum  ,  qui  gloriantur  magisterio  se  uti  cantilena^ 
cxercitaUonis. 

CAPUT  LXIX. 
De  invitatoriis  antiphonis* 
Post  hoc  scripsi  invitatorias  autiphonas,  quae  cur- 
runt  per  Dominicas  noctes ,  et  scripsi  eas  per  ordi- 
ncni  juxta  contextum  psalmi ,  [Veniie^  exsultemus 
Domino,\  Naro  de  quotidiani.s  noctibus  scripsi  ante 
Seplaagesimam. 


decantari  re^nsorios  Regum  ante  Augustum  men- 
sem,  aut  per  duas  vel  tres  cantari  de  psalmis  ,  ei 
quatuor  Regum  ,  cum  necesse  sit  in  isto  tempore 
ut  fiat  admonitio  et  doctrina  humiUtatis  et  suhjectio- 
nis?  Admonittone  hac  perfuncta  ,  resut  aptum 
tempua  quatuor  hebdomadarum  ad  recordandnm 
exemplorum  sanctonun  Patrum,  id  est ,  Samuelis, 
David,  Eliae  et  Elisaei.  Horom  omnium  personae , 
juxta  oontextum  historiae ,  reperiuntur  In  re^onso- 
riis  et  antiphonis  qaod  praetitulantur  Regum.  Juxia 
ordinem  hisloria^  conatus  sum  ordinare  responsorios 
et  antiphonas  quas  cantamus  in  nostro  Antiphonario. 
£o  praecipue  tempore  cantamus  illas,  quo  habilc  cst 
ire  ad  pugnam.  Vir  bellicosus  fuit  David. 


i309 


LIBER  DE  ORDINE 


CAPUT  LXXU. 


th  retfHmMoriit  qui  vnetitulaniur  de  Salomotte,  sive 
deSapientia. 

Raspoiwof  ios  de  SalonKme  et  Sapieniia,  ut  supe- 

rieres,  juxta  ordiueni  historiae  certavi  ordiuare.  Uic 

eootextua  of&cioraai  juxta  ordioem  canonicom  cur- 

rit.  Teoipos  Salomonis  concludiiur  in  libris  Regum; 

coiiiuasuntur  ei  de  Sapientia  responsorii,  quoniam 

sapieotisfiimus  fuiu  David  strenuus  in  Ijellicis  rebus, 

Salomon  strenuos  prae  caeteris  iii  sapientia;  namet 

sapieos  vir  iortis  dicitur.  Unde  Horatius  poeta  : 

Fortis  et  in  seipto  totus  tONS  atqoo  potMdus. 

Merito  qui  sapientia  poHet  forcls  dieitur.  Do  qua 

scriptum  esl :  SapifiHta  vtiidl  nuUiikm.  Hi    doo 

menses  fortlssimi  svnt  calore ,  ot  ^mdam  Tems  ^ 

rererunt ; 

Solstitio  ardralis  Caneri  fert  Julios  astnim  , 
AogMtnm  meosem  Leo  fervldos  igne  perorit. 


Ex  traditione  sanelonmi  Patnim  diseimss  pro- 
pritim  esse  sapicnti» ,  ut  fervorem  praesfet  suis 
exsecutoribus.  Ut  de  plnrilms  unom  dicam,  dicit 
irieronymus  in  epistola  ad  Nepotiamim  de  monacho- 
nini  et  dericorum  vita.  Porro  Sunamitis  in  lingua 
nostra  coecinea  dicitnr,  ut  signiflcet  calere  sapien- 
tia,  et  divina  lectlone  fervere.  Idcirco  congniei«e 
videtnr  Angusto  mensi  fervido»  ut  in  eo  cantencur 
responsorii  de  sapientia,  quatenus  eofnm  cantu  in- 
struamor  oportere  IHos  qui  aliquam  scintillam  ut- 
pientise  perceperint,  precari  aogmentam  cjos  a 
srnnma  sapientia  et  perfecta,  qu»  in  coelo  habltat ,  G 
intta  praesentium  responsoriorum  verba  :  Emitte  , 
Domine,  sapientiam  de  sede  magnitudinie  tuae.  Et  ite- 
rnm  :  Da  mihi,  Drnnine ,  eedium  tuarum  auUtricem 
eapimUiam.  Fervor  mensis  nos  admonet  et  instmit 
suo»  per  responsorios  fervorem  et  amorem  sapien- 
tlm  sitire.  fn  prsesentlbos  dnolwis  mensibns  flnitnf 
ftmitndo,  decorqoe  et  aMtado  saplentiae  ,  quaAiam 
ad  Mstoriam  pertinet  Veteris  Testamenti,  IsraeKtic« 
plebls.  Qaod  manifestlas  demonslratur  cx  historiis, 
Bsdrse  et  Hbro  primo  Macbabaeonmi,  cum  per  or- 
dinem  venero  ad  lilos. 

CAPUT  LXXin. 
De  reiponsoriis  Job  et  Tobi4B. 
In  Septembri  mense,  juxla  doctrinam  Romanae|v 
Ecclesix,  canimus  propter  admonilionem  necessa- 
riam  de  afllictlone  quam  debemus  recolere  in  diebus 
incolatus  nostri ,  responsorios  de  psalmis  in  prima 
licbdomada,  secunda  et  tcrtia  de  Job,  in  quarla  de 
Tobia.  Job  de  gentili  populo  eleclus  est :  Tobias  in 
aptivitate  meruit  probari ,  et  probalus  inveniri : 
Utrjque  propter  coronam  patientis  flagellati,uiriqae 
probaii  inventi  per  patientiam.  Idcirco  memoria 
corum  conjunctini  et  in  ono  mense  celebratur.  Qui- 
bus  deficit  numerus  responsoriorum,  id  est,  novena- 
rius,  bis  potesl  addi  ad  perfeclionem  iiovenarii 
numeri  sufficientia  de  responsoiiis  Job,  in  quibus 
dolor  et  planctus  continctur.  Neiiler  enim  eoruni 
apic^  regui  subliinatus  eral.  Quaroobrein  non  pos- 


AiNTIPIIOMRlL  13(0 

sident  singuli  singulos  menses ,  sed  in  uno » iii 
quo  Assyriorum  regiium  memoramus,  conduduntur. 
Ul  comperi  ab  bis :  qui  in  plaga  Orientall  degunf , 
oppido  inflrmus  est  Septembris  mensis  :  Idcirco 
responsorii  de  Job  et  Tobia  infirmis  in  Septem- 
bri  mense  canuntur  ,  ut  aegrotantes  in  eo  discant 
juxta  exemplum  bealorum  Patruni  Job  et  Tobiae  , 
flagella  Dei  patienter  lolerarc.  Narrant  enim  Orien- 
tales  propter  abundantiam  novarum  frugum  et 
musti  novitatem,  muUri  in  infirmitatem  corpora 
suinentia ,  ut  quidam  versificalor  canit »  abundantia 
musti  repletus  est  Septeiitlier  : 

Sidera,  Yirgo,  tuo  Baeeham  September  ofteat. 
Quantcm  peitifiet  ad  historiam,  qoffi  per  renponto- 
rioo  prMeotls  temporis  eltquatnr,  finitor  regniim 
Asayrforam  ia  respoosoriis  de  Tobia.  Responsorii  <le 
ludiih,  Esdra  et  de  EsHier,  asqae  ad  responsorios 
Machabaroram,  sab  tempore  Persanim  et  Mcdoram 
jsK^ent. 

CAPUT   LXXIV. 

De  responsoriis  Judlth^  Ksdra:  et  Esther, 

LiberTobix  et  Jiidith  et  Estber  noo  recipiuntur  in 
canone  apud  Hebraeos*  Tamen  quia  iios  lcgimus  il- 
los  in  Ecclesia,  cantamus  cx  illis  responsorios*  Ita 
scribit  Eusebius  in  Cbronica  sua  de  Jauilb  :  Camby- 
ses  Persaram  rex  sccundus  annis  octo.  Hnnc  aiuni 
ab  llebraeis  secunduni  Nabttchodoiiosor  vocnri,  siib 
quo  Jiidilh  hisloria  conscribitur.  De  Estbcr  sic  :  Sc* 
ptimus  Artaxerxcs  annis  quadraginta.  Ea ,  qiix  dc 
Esther  et  Mardochseo  scripta  sunt,  quidam  nflirmanl 
sub  hoc  rege  gcsta,  quod  cgo  non  pulo.  Nunqiiani 
cnim  Esdras  de  Eslber  siluisset  qni  scribil  hoc  lem- 
pore  Esdram  et  Nehemiam  rcversos  ex  Babylone,  et 
ea  deinceps  consecuta,  qux  ab  bis  gcsla  rcfcruii- 
tur.  Hucusque  divina  Scriplura  tcmpotum  serieoi 
continel.  Memorat  mcmoraltis  Eusebius  ea  qu;e  sunt 
scripta  de  Mardochxo  et  Esther,  contineri  leniporc 
Artaxerxis  regls,  qui  fuit  undecimus  Persarum,  sic 
dicens  :  Persaram  undecimus  Artaxcrxes,  qui  co- 
gnominatus  est  Mnemon,  Darii  et  Pai^salidis  filiiis, 
annis  quadraginta.  Sub  hoc  rege  mihi  videtur  hislo- 
ria,  quae  in  Esther  libro  continetur»  expleu^.  Ipse 
quippe  est,  qiii  ab  Hebraeis  Assuerus ,  et  a  Septua- 
ginta  interpretibus  Artaxerxes  vocatur.  De  quo  rcge 
scribit  sahctus  Hieronymus  in  expositione  Ezechie- 
lis,  sic  :  Artaxerxcs  cognomento  Mnemon,  Darii  et 
Parysatidis  filius,  regnavit  annis  quadraginta,  qul 
ab  Hebraeis  Assuerus  appellatur,  siib  quo  Mardo-  . 
chaei  et  Esther  narratur  historia,  quando  omnis  po- 
pulus  Judaeoram  de  mortis  periculo  liberaltis,  rcce- 
pit  pristlnam  libertatem.  Fiuntque  a  secundo  auno 
Darii  usque  ad  extremum  Assucri,  anni  cciilum 
quinquaginta  quinque,  menses  quatuor,  qui  addili 
superioribus  annis  duceiUis  triginta  quatuor,  fa- 
ciunt  annos  trecentos  octuaginta  novem,  menses 
quatuor.  Idcirco  juxta  ordinem  histofiae  post  Judilh 
i>rdinaiidus  est  responsorius  de  Esdra,  ct  posl  hiuic 
rcsponsorii  de  Esthcr.  Uos  et   superiorcs  respon- 


1311  AMALAIUI  PRESBYTERt  EETEN313  iSfS 

sorioi  more  solito  jaxta  contextam  histori»  stadui  A  de  psalmis,  in  tribus  8equentiba8  de  profAelis.  Non 


ordtnare.  In  istis  responsoriis  oonsommatur  regnam 
Perstrum  et  Medorum.  Hos  enim  responsorios»  id 
est,  de  Judith,  Esdra  et  Esiher,  canUmus  in  priore 
parte  Octobris  mensis. 

CAPUT  LXXV. 
De  re$ponsoriis  Machabmorum. 
Hachabaeorum  historia  tempora  et  regna  Graeco- 
rum  memorat.  Nam  et  hos  responsorios  curaTi , 
prout  potui,  staluere  juxta  ordinem  historix.  Re- 
sponsorium,  [Disrumpam  vincuia  poputi  mei ,  ]  non 
reperi  in  iibro  Machabaeorum.  Ideo  posai  itlum  inter 
responsorios ,  de  qnacanque  tribolatione  sit  ne- 
cesse  clamare.  Regnam  Medomn  prttcessit  regnum 
GrMonun :  qnod  soperius  memoraYi  ^efiediae  ia 


requiratiir  in  prophetts  ordo  bistoriae  :  nec  eoim  mot 
est  propbetaroro,  at  ordinem  bistoriannn  seqna»- 
tur  :  scd  tactum  Spiritus  sancti,  qui  ubiconqoe  Tnlt, 
spirat,  et  cum  vocem  ^s  andieris,  nescis  mide  ve- 
uiat  et  qno  vadat.  Isti  enim  responsorit  rice  diver- 
sorum  roissornm,  SpiriUis  sancti  praemiltontar  nnie 
adventum  Christi.  In  noHis  libris  Yeleris  Testa- 
menti  toties  reperitur  admonitio  Spiritos  sancti  ad 
populam,  ot  convertatnr  ad  Deom,  qooiies  in  pro- 
phetis.  Et  ideo  qaia  in  proximo  esl,  ot  Teniat  aalos 
mondi,  id  est  in  mense  Decembri,  ot  eadera  admo- 
niiio  in  Norembri  meine  fireqaenter  oelebreUir,  ne- 
cesse  esU  Adveniente  tempore,  qood  nominaUir  Ad- 
Tentns  Domini,  ea  q««  iucidias  narranl  de  Cbrisli 


officio  Angosii  mensis  fonitndtnem  et  deeemm  io  B  MiiiTitale  iegunlor  el  canUnlur.  Nemo  pn^^lMU- 


popolo  Israel,  ex  bisloria  Eadrae,  ex  itbroMacba- 
baBorom  in  isto  loco  Bonstrabitor.  Scriplom  esl  in 
primo  libro  Esdrae  :  Plurhm  etiam  de  saetrdoiibus  et 
Levtlti,  et  principes  patrum^  et  umoret ,  qm  viderami 
templum  priusquam  fundatupt  essety  et  hoc  lemplum  in 
oeulis  eorum  flebant  voee  magna.  Et  muhi  vociferanies 
in  Iwtiiia  levabant  voeem^  nec  poterat  quisquam  agno^ 
seere  vocem  elamoris  latantium ,  et  voeem  fletus 
popuU.  Et  iterum  in  libro  primo  Macbabaeorum  :  Vas 
miAt,  ut  quii  natus  sum  videre  contritionem  populi 
met,  et  eontritionem  ekitatis  sancta^  et  sedere  iltie 
eum  datur  inin^corum  in  manibus ,  sancta  in  manus 
extraneorum  f  Faetum  eu  temptum  ejus^  sicut  homo 
ignobitis.  Va$a  glorim  ejus  eaptiva  abducta  sunt : 


rom  tam  locide  et  aperte  prophelat  de  Cbmli  iialifi- 
tate,  qaaotam  Isaias.  Piiopterea  ipse  legiliir  in  ad- 
Tento  Domini.  Quem  aiatom  seqoimlor  ei  respon- 
•orii,  qoi  evidentissime  reboanl  de  naliTitoie  Cbri- 
•ti.  Omaes  pnH^t»  de  Glirislo  proplieUTeranl : 
idcirco  in  Novembri  mense  et  eoram  lUiri  legonUr, 
et  de  ipsis  sompti  sunt  respoqsorii.  Jeremiaa  qoi 
plorimum  narrai  de  passione  Domini*  leserTaiar 
usqae  ad  tempus  passionis.  Tamen  nna  ledio  le- 
giur  de  eo  quinU  Dominica  aaie  naiiTiuteai  Do- 
mini.  NoTombri  mensis  regno  Romanorum  qno- 
damoMdo  respondet,  Assyriorum  regnom  qooJdam 
praasagiu»  fuil  regni  Giristiani  popuii»  qoamvis  a 
longe.  Islod  est  enim  aetemura»  el  iiiod  lemporale. 


., j, ^^_  .^^ — „ , g — «^ 

irucidati  sunt  juvenes  ejus  in  ptateis^  etjuvenes  ejus  ^  Proplielse  seminaTerunl  lemporibns  regnorom  Assj- 


cecideruni  giadio  inhnieorum.  Quas  gens  non  hme' 
ditavii  regnum  ejus  f  Omnis  composUio  ejus  abtata 
ett.  Responsorii  de  Juditb  et  Esdra  et  Estber ,  qoi 
subjacent  temporibos  Persarum  et  Medorum  i  el 
responsorii  de  Machabaeis,  qui  subjacent  lempori- 
bus  Graecorum,  ono  mense  concludunlur  ob  signifi- 
catioiiem  minoris  potesutis  regnorum  Hedonimel 
Graecorum,  quam  fuisset  Assyrionim  el  Romano- 
rom.  Quanto  enim  bumiliora  et  Tiliora  fuissent  haec 
duo  regna ,  id  est,  Hedoruro  et  Graecoruui,  quam 
Assyriornm  et  Romanorum.  Orosios  in  primo  libro 
historiarum  iU  manifesUl,  dicens  :  Ineffabili  ordi- 
natione  per  quatuor  ronndi  cardines  quatuor  regno- 
rom  principatus  distinctis  gradibus  eminentes  et  ut 
Babylonium  regnam  ab  oriente,  a  meridie  Gartha-  ^ 
ginense,  a  septentrione  Macedonicum,  ab  occi- 
dente  Romanuro.  Quornm  inter  primum  ei  noTissi- 
mum,  id  est,  iuter  Babylonium  et  Romanum,  quai^ 
inter  patrem  senem  ac  filium  panrum,  Africanura 
ac  Macedonicuro,  breTia  ac  roedia,  quasi  totor  cu- 
ratorque  venerunt  potesUte  temporis  non  jure  baere- 
diutis  admissi.  Ut  opinor,  satis  roonslratum  est  ez 
historia  suprascripU,  quare  uoo  menae  condodantur 
responsorii  de  tot  historiis. 

CAPUT  LXXVI. 
De  reeponsoriis  propheiarum. 
In  NoTcmbri  mense  JnxU  morem  Romanae  Ec- 
desi»,  in  priroa  hebdomada  cantamos  responsorios 


riorum,  et  ACricanorom,  atqoe  Graeeorom,  qood 
Christiani  coliigunt  tempore  Romani  imperii.  Iddreo 
fas  esl  ut  mentionem  laciamus  epram  sacrorara  nos, 
qui  Ghristiaiu  somus,  et  a  Gbristo  iu  Tocali  lem* 
pore  memorati  imperii,  qui  ad  opos  Boslrom  semi* 
naTeranl  messem»  quam  coUigiraos,  de  qoa  Bolri^ 
mor.  Et  hoc  noUo  in  lempore  salias,  qoam  in  No- 
Tembri  mense^  qoi  est  oo^joBCios  et  affinis  De- 
eambri,  io  quo  Giirislasiialas  esl,  qoi  ad  raaioriu- 
lem  perdiait  satiooem  pfophetaram,  el  Dobis  de- 
dit  potesutem  coUigendi  eam.  Finitis  rKponeorifs 
soperioram  regnorom,  ordo  est  ot  seqonntnr  re- 
sponsorii  prophetaram,  qui  nobis  laboraTenml  in 
quos  fines  saeculoram  deTenenmt.  Ut  liqatdiiis 
monstretor  qood  cupio  intimare,  scribatar  pars 
bistoriae  meinorali  Orosii  presbyteri  de  eadem  re. 
.  A  primo  anno  imperii  Nini  osqaeqoo  Babylon  a  Se- 
miramide  insUorari  coepU  est,  interrenittBl  anai 
sexaginta,  et  quatuor  :  et  a  priroo  anno  Procae,  com 
regnare  coepit  asqoe  ad  conditionem  urbts  fncum  a 
Romolo,  inUrsunt  anni  aeque  sexaginu  qnatnor. 
Ita  regnanle  Proca,  fntor»  Romae  semenlis  jacu 
esl,  etsi  nondum  germen  appareret.  Eodem  anno 
regni  ipsius  Proc»,  Rabylonis  regnom  defedt«  El 
infra  :  Babylon  noTissime  eo  tempore  a  Gjro  rego 
subversa,  quo  primuro  Roma  a  Tarquii^oram  refom 
dominatione  lilMraU  esl.  Siquidem^b  nna  eadeoa- 
que  convcnicntia  lemporam  illa  ceciditi  isu  sur- 


1313 

rexii.  Illa  tune 

domiiMiUiiii';  haec  tnBC  primim  etiaai  8ttoniiii 
M^rnaia  fastigium.  llla  tone  moriens,  quasi  di- 
mMit  haereditatem  :  h«c  vero  pubeseens,  tone  se 
agnovit  hsredem.  Tunc  Orientis  oecidtl,  et  ortum 
est  Occidentia  imperium.  Et  iterom  iofra  Babykm 
postannos  mille  centum  sexaginia  quatool',  quam 
condita  erat  a  Medis  et  Arbato  rege  eorum,  pncfe- 
cto  antem  suo  spoliaia,  opibus  et  regno  atfiue  ipso 
rcge  privaia  est  :  ipsa  tameo  postea  aliqoandio 
mansil  incolumis ;  simililer  el  Roma  posi  annoa  lo  • 
tidem,  boc  est  milie  centum  sexaginta  quanuor,  a 
Gotbis  et  Aiarico  rcge  eorum ,  comi le  autem  suo 
irrupta  et  opibus  spoliata,  nunc  regno  manet  adhuc 
et  regnat  iocolumis.  4tuamvis  in  tantum  arcanis  sta- 


UBCR  DE  ORDINE  ANTIPHONARU. 


4514 


primnm    alienigenarum  perpessa  Xin  m,)  reperi  iuter  eos  qui  de  psalmis  sunt :  el 

tami*n  ipse  non  est  assumptus  de  psairais.  Eadem 
ratioestde  caeteris  seqnentibus,  qui  simul  in  unum 
coilecli ,  posiU  sunt  in  nostro  Anlipbonario  posl 
responsorios  de  propbetis.  Collegique  siinul  quasdam 
antiphonas,  qu»  consonant  lempori  exomologe- 
seos,  ei  solemus  eos  et  eas  canere  per  noctes , 
quando  obsenratur  jejonium  indicturo,  et  jejunium 
qoaluor  teroporuro  annl. 

CAHJT  L\.XVin. 

De  antiphoni§  conver$h  per  eonvenientiam  soni  in 
Aiteluia. 

Antiphonae  aTiqme  sunl  post  responsorios  eol- 
leclae,  quarum  sonus  redactus  est  in  sola  Alleluia 
aibi  invlcem  coi^tncia,  ut  per  Doroinicas   noctes 


tutis  inter  utramque  urbem    conveolentiae   totius  B  super  psalmos  roatotinales  solum  i4/.Wifta  audiatur, 

orJo  servatus  sit,  ut  et  ibi  prgefectos  ^s  Arbatiis 

regnum  invaserii,  et  hic  pnefectus  ejus  Altaius  re- 

guare  tentaverit,  lametsi  apnd  hanc  solam  merito 

Chrislianiimperatorisattentalioprofana  vacnala  sil : 

ilaque  h:BC  ad  hoc  pnecipue  commemoranda  cre- 

didi,  ut  tanto  arcano  ineffabiiium  judicionim  Dei 

ax  parte  patefaclo,  inteUigant  hi  qni  Insipienler  nti- 

que  de  temporibos  Christianis  mormuraiil,  unom 

Deum  disposuisse  tempora,  el  in  principio  Baby- 

lonis,  el  in  fine  Romani  io^rii ,  illius  ciementije 

esse  quod  vivimus  :  quod  autem  misere  vivimos, 

inlemperaali»  nostrae.  Ecce  similis  Babyleniae  or- 

tuset  Romae,  similis  potentia,  simUis  magnitudo, 

aimilia  tempora,  slmiiia  lM>na«  simiila  mala  :  tamen 

non  simiiis  exitus  similisve  detectns.  ilUi  enim  re-  C 

gnnm  amisit,  hase  retinet ;  iUa  interfeeiione  r^ls 

orhau,  haec  incolumi  imperatore  secora  esl.  Et  hoc 

quare?  Quoniam  ibi  in  rege  libidinnro  turpitudo 

puniia,  hic  ChrislianaB  reiigionis  eoniinentissima 

mquilas  in  rege  servala  esl.  Ibi  absqne  reiigionis 

revepenlla  aviditalem  volunlalis  lieentia  fnroris  im- 

plevii :  hic  el  Cbrisliani  foere,  qui  parcerenl,  el 

Ghrisiiani  quibus  paroenmt,  ei  Chrisliani,  propier 

quorum  roemorlam,  el  in  qnonim  inemoria  parco- 

retir.  Regnum  Christiani  popoli  siae  liue  perseve- 

raliiL  Hoc  enim  ceriayil  regnum  Romanomm»  ot  to- 

lna  orbis  in  «imm  eoncurrerei  el  convaniret,  ul  onl 

Anguslo  censns  lotius  orhia  describerelttr.  Hoc  Deo 


admemorandam  iaetiliaro  fulune  res'<rr^tionis,  quse 
restat  in  octava  dle.  Excipitur  hymiius  triuro  pue- 
rorum,  de  quo  scriptum  habemus  in  libello  offi- 
ciall. 

CAPUT  LXXDL 
De  ordine  iepuUurte  cujuscunque  Ckristiante, 

Inveni  in  Romano  et  in  Metensi  Anlipbonariis  or- 
dioem  scriptum ,  quomodo  fungi  officio  conveniat 
circa  iines  bominuro,  et  ctrca  sepulturam  eorum. 
Ex  utrisque  collegi  ea  quae  rccta  roihi  videbanlur  el 
raiionabUi  cursui  congruere,  atque  ea  redacta  in 
onum  corpus,  posui  sub  uno  textu  in  fine  Antipho- 
narii  noslri. 

CAPUT  LXXX. 

De  reipQn$o^i$y  qwe  eantabantur  ab  antiquU  anU 

hymnum  sanctce  Marice, 

Inveni  in  vetuslo  Romano  Antipbonario  responso- 
ria  ad  vesperos,  quae  ego  subinde  audivi  canere,  el 
cantavi.  Sed  quoniam  raaxima  pars  regionis  no- 
strac  noD  ea  cantabat,  neque  potui  rationem  inve- 
nire  cantandi  ea  ante  hymnom  sancUe  Mariae,  cum 
ante  hymnum  Zachari»  non  cantarenlnr,  praeter- 
misi  ea.  At  nunc  quia  invenl  ea  In  Romano  Anli- 
pfaonario,  hic  sulyungo  iUa.  In  adventu  Doroini  re- 
•ponsorius,  Tu  exsurgens^  Domine^  misereberis  Sion^ 
quia  tempus  miserendi  ejus,  quia  venil  tempns,  In 
nativitale  Dorolni,  responsorius ,  Benedictus  qui 
vemi  in  nomine  Domim,  Aiieluia,  Yersus,  Deus  Do- 


auctore  praestilumeslClurisliaBop<^lo.  Ipsenomi-..mintts  el  t7/uxtl  nobis.  In  Epiphania  responsorius. 


natur  per  universum  orbem  terraram,  ipse  oni  Chri- 
•to  vere  et  perpelualiter  describitur.  Non  eril  inane 
quod  propheta  dixit  :  /n  omnem  terrwm  exkdt  sonus 
eormm  ^et  in  fines  orbis  terrm^  verbm  eomm.  Et  in 
EvaageUo  Hard:£l  in  omnet  gentes  primmm  opwtet 
profdicari  Evangelium. 

CAPUT  LXXVil. 
De  reepaneerUs  de  diversis  oficHs  eeliectis, 
Inveni  qnosdam  vesponsorios  disporse  positos  per 
diversa  olDcia  Boctomarta,  qni  non  eonveniebanl 
cum  Cftteris,  quaies  sunt :  ( DMrniiijNm  vincii^a  po- 
puH  mei^)  qnem  inveni  mter  responsorios  de  Ma- 
chabeis  :  et  tamen  In  historia  Machobnomm  non 
invenitur  :  et,  {Peecata  mea  sieut  sagittes  infixee  sunt 


Dies  sanctificatus  iiluxit  nobiSf  Atieluia,  Alieluia. 
\ersus,  Venite  gentes^  et  adorate  Dominum^  Alieiuia^ 
Alleluia,  In  Dominicis  noctibus  responsorius,  Quam 
magnifieata$unt  opera  iMa,  Domine. Versus :  Omata  in 
sapientia  fecisiij  repieta  est  terra  opera  tua^Deus.  £t 
i:erum  Responsorius,  usque  ad  vesperum ,  Quam 
magnificata  sunt  opera  tua^  Domine,  Versus ,  Omnia 
in  sapientia^  ut  supra.  Infra  hebdomadam  rcsponso- 
rius.  Adjutorium  nostrum  in  nomine  Domini.  Ver- 
sus,  Qui  fecit  cteium  et  terram,  pcr  duas  hebdomadas 
infra;  Quadragesimam,  responsoruis  :  Educ  de  car* 
cere  animam  meam,  ut  eonfiteatur  nomini  lno,  Do* 
mine.  Versus:  PerUt  fuga  a  me,  et  non  est  qui  re* 
quirai  ammam  meam,  In  sequentibus  duabus  hebdo- 


IM5 

madibas  rc^nsorius 


AMALARU  PRESBYTERI  METENSIS 


nij 


E$to  nobU^  Domine,  turris  A  vumy    canlate  Donuno  omni»  terra,  In  Ascensloiid 


fortitudinis  a  faeie  inimici,  In  novisslrois  duabus 
hebdomadibus  responsorius,  Usqueqno  exaltabitur 
tnhnicut  meus  super  me  ?  Respiee  et  exauii  me,  Dth» 
mfM,  Deos  meus.  Versus»  Qui  tributsmt  me,  exsul- 
tabunt  fl  motus  fuero^  e§o  autem  iu  nmericordia  tua 
Mperavi.  !n  paschalihus  diebas,  responsorios,  Alla- 
luia,  AUehtia,  Versus,  Cantate  Donune  cmtticum  mk- 


Domini,  Alieltiia,  AUduia,  Versus,  Aseemiit  Deue^  in 
Jubifatione,  et  Dominm  in  roee  tub»»  In  SielM  Pcb^ 
tecosles  responsorius ,  AUeluia\  Allduia.  Verm, 
Repieti  sumt  omnes  Spiritu  saneto^  et  cespenuu  /#9», 
AUeluia^  Aileiuia.  In  festivtlaiibuft  aaMftonui  4e 
responsoriis  propriiaquae  in  node  canlastatr. 


STBEPHOSII  AMAIiARU 

PRESBYTERI  METENSIS  £T  CHOREPISCOPI 

ECLOGiE  DE  OFFICIO  MISSiE. 

(flalsz.,  C»nU«i.,  9x  ms.  S.  GM  m  HeUelU.) 


INCIPIUNT  ECLOGiE  DE  ORDINE  ROMANO  ET  DE 
QOATUOR  ORATIONIBUS  EPISCOPORUM  SITE  ^O- 
PULl   IN   IIISSA. 

CapiUila  scquentis  opuscuU  prxnotamus  ul  si  forie 
quLS  ignarus  exstans  de  fgnobilitate  hujus  operis, 
aggrediensque  illud  quasi  dignum,  ac  postQa  reperiens 
vile,  ne  po^nitentia  ductus  dicat  apnd  semetipsnm 
\el  apud  suos  astantes :  Sl  cognovtsscm  rusticitatem 
hujus  operis,  nullatenus  in  eo  laborem  oculorum 
meorum  impenderem :  videat  modo  in  capite  quae  se- 
quuntur  usque  in  finem.  Et  si  leclionis  causa  in  alt- 
quam  nauseam  incnrrerit,  non  ilii  qui  ordinavit  tan- 
tum  ingratus  existat,  sed  et  sibi,  qul  'cognita  igno- 
bilitate,  magis  eam  elcgil  rimari  usque  ad  calcem. 

I.  Iliud  vero  inlimaadum  est  quod  ea  quae  celebra- 
mus  in  oflicio  missae  anle  lectum  evangelium  respi- 
cienlia  sunt  ad  primum  adventum  Domini  usque  ad 
iilud  tempus  quando  properabat  Hierusalem  passu- 
rus. 

II.  Introilus  vero  ad  chorum  prophetarum  respfckt, 
ct  mcrilo  hos  tangimus  hic,  quoniam,  ut  Augustinus 
ait,  Moyses  rointster  fuil  Veteris  Testamenti. 

UI.  Eyrie  eteison  ad  eos  prophetas  respicil  qui 
circa  adventum  Domini  erant ;  de  quibus  erat  Za- 
cbarias,  necnon  et  fllius  ^us  Joannes. 

iV.  Gloria  in  excelsis  Deo  ad  coetnm  angelorum 
respicit,  qui  gaudium  nativitatis  Domlni  pasioribus 
annuntiaverunt. 

V.  Prima  collecta  ad  hoc  respicit  quod  Dominns 
agebat  clrca  duodecimum  annum  quando  ascendit 
Hierosolymam,  et  sedel)at  in  templo  inter  medios 
doctorum,  et  audiebat  illos  atque  interrogabat. 

VI.  Epistola  ad  praedicationem  Joannis  pertinet. 

VII.  Responsorium  ad  benevolentiam  apostolorum, 
quando  vocati  a  Domino,  et  secnti  sunt. 

YIII.  AUeluia  ad  Kxtitiam  mentis  eorum  qnam  ha- 
bebant  de  promissionibus  ejus,  vel  de  miraculis  quae 
vidcbnnt  fieri  ab  eo  sive  per  nomen  ejus. 

IX.  Evangelium  ad  suam  praedicationcm  usqne  ad 
prjedictum  tempus. 


B  X.  Deineeps  vero  ^rod  agitar  in  «fkcio  mnua^  ad 
illnd  tenpvs  respkit  qnod  est  aDomiiiica,  qaa&do 
poeri  «bviaveram  ei  nsque  ad  AseeosioiieiB  ejvs 
sive  Pentacosten. 

XI.  Oraiio  vero  quan  preri>yter  didi  a  seerea 
«sque  Pfobie  quoifue  peeeutoribusj  baneoratioiieaide- 
signat  qnam  Jesus  exercebat  in  monte  Oliveii. 

XII.  Et  iHud  quod  pestea  agitiir,  iliud 
gni Acat  qnando  Domimis  ih  sepalcro  jacait. 

XHI.  Et  qtiando  pann  mittitur  in  ' 
Domini  a<l  corpas  redrre  deinonstral. 

XIV.  Et  quod  posfea  eeiebratur,  aigntfait  illns  sa- 
lutationes  qaaa  Cbrlstas  feeit  diecipalis  sois. 

XV.  Et  fhiretio  oblataryra  illam  rraeiimieDi  s%ni- 
ficat  quora  doobus  Dominaa  fedt  dtacipvBs  ooia  ia 

C  Eroaos. 

De  Rtnnano  erdine  et  de  sMAene  t»  Eeeietim. 
Masenli  stant  ad  auatralem  partem,  et  frawJMr  ad 
liorealcm,  ot  osteadatar  per  perfoctiore»  mtsam 
'flrmiores  sanctoa  semper  eoBStltni  Hi  magoribas  lea- 
tationibus  «atos  bujus  mondi,  et  per  inlimiiorau 
AragiUoreraqoe  steara  inirmiorea  io  nplient  loe». 
Ad  hoe  etiam  pertlnet  quod  ol  JonoMa  ai  Apocaly- 
psi  sua  vidit  angelan  f6rlea  qat  pomit  ] 
dexfruffl  saper  raare,  siniatram  «mm^tHffi 
ram.  Fortlora  eienim  tnembra  in  mijadij^t 
lia,  aliera  in  competentibaa  siatamor. 
Be  introi^  episeofL 
Epioeopaa  a  bava  ingrediinr,  et  traosii  ad  4eiio> 
ram.  Cbristi  anom  ooipns  nos  anmoa  ooaaea.;  idea- 

D  que  fas  est  qnod  opiacopas  inlraBa  ecdesiani  inulB- 
tor  saum  ei^t  Ghristam  ingre^Kenlea  an  1 
l^vam  partem  tetigit  Salvator  noaler,  qoia 
ralem  assumpsit;  sed  tenddtot  ad  dexterain  etdo- 
cebat  id  ipaom  Eecleaiam  facere,  qaonnm  rosuiTc 
ciione  carnem  quam  aaaompait  ad  dextarana  Dd 
eievavit,  et  Eocleaiam  saam  aeconi  fedt  eanai- 
dere  in  ceeloatibus,  sical  dicit  PaaliB  apssia 
Ins,  tptia  aiHiiii  excitavit  et  ainal  oedere  fceil  ia 
ceelestlbos.  Aodi  qnid  dieit  Salmiion  de  deiiiflra  cl 


4317    •  ECLOC.€  DE  OFFiaO  MISSiE.  1518 

beira  :  Lonyitudo  dierttm  in  dextera  ejus^  et  in  sini-  A  les,  et  dedit  pacem  his  qai  fueranl  longe  ^(^his  qoi 
stra  illius  diiitice  et  gforia.  Si  longo  temporc  vivere      prope. 


cupimus,  ad  dexCeram,  id  cst  ad  futuram  vitam  ten- 
damos,  el  in  sinistra  habcbinnis  divitias  el  gloriaro, 
id  est,  suflicienltam  praesentis  vit«. 

De  diaconibus  et  cceteris  ministris  episcofn, 
Intrant  cum  eo  non  ampllus  quam  sept^  diaconi» 
totidem  subdiaconi,  totidem  acolythi  cum  thuribu- 
lis  non  amplius  quam  ternis.  Sxpe  scriptum  estet 
io  mullis  locis  apertum  quod  septenario  numero  un:- 
versitas  Ecclesi»  designatur,  quoniaro  inuUiplicatis 
partibus  suis  facit  duodecim,  id  est  ter  quatuor  duo- 
decim,  et  quaier  tria  duodecim,  ct  ex  duodenario 
numero  patriarcharum  et  apostolorum  universa  Ec- 
clesia  propagatur.  Si  interrogaveris  quare  non  pos- 


De  Gloria  Patri,  ci  Filio,  et  Spiritui  sanelo. 
Post  datnm  pacem  concordat  sanctse  Trinitatl 
gloriam,  quasi  dicat :  Otoriam  referiroti»  Deo  Patri, 
et  Filio,  et  SpirHai  sancto,  qula  paceni  qaain  pro- 
phetavit  per  sanctos  suos  prophetas  nobis  in  novitti- 
mift  teniporilms  dignalus  est  ostendere.  Qnando  dt* 
cit,  Sicut  erat,  diaconi  procedunt  ad  altare  et  ttemm 
revertantur  ad  episropQnt  et  stant  ^cti.  Hoc  signi- 
ficat  qnod  ideo  morti  se  iradideront,  sobauditor  apo- 
stoH,  ut  Giristl  corpori  adnnarentur.  In  quo  versii 
tarietas  multipliciam  temporom  demonstratar,  id 
est,  stVur  erat  Iti  princifrie,  proeieritam  et  nunc  pne* 
sens,  et  semper  futurnm  et  aetemam ,  et  in  sxcula 


sint  esse  in  eo  ordine  sex  aut  quatuor  aut  duo,  re-  B  saeculomm  longitado  magna.  Unde  Origenes  :  Quo- 


spondebo  quia  Deus  impari  numero  gaudet.  Cur, 
ioquis,  Deus  gaudet  impari  numero?  Dico,  quia  im- 
par  numerus  dividi  non  potest,  et  divisionem  non 
vuit  Deus  recipere  in  Ecclesia  sua.  Par  numeras  di- 
vjdi  potest  sicut  est  sex  in  tres,  et  quatuor  in  duo, 
et  duo  in  unum.  Et  unam  ideo  parem  numeram  non 
suscipimus  in  ordine  supradicto,  quia  divisionem  et 
scbisma  non  vult  Deus  recipere  in  Ecclesia  sua. 
Quamvis  tacuisseni  de  septem  diaconibus  ab  aposlo- 
lis  ordioatis,  ex  hinc  decreverant  apostoli  vel  snc- 
cessores  aposioloram  per  omnes  Ecclesias  septem 
diaconos,  qui  sublimiori  gradu  essent  cxteris,  et 
proximi  circa  araro  quasi  columnae  aharis  assiste- 
rent,  septem  propter  septem  viros  perfectos,  quinque 


tles  ssecula  saeculoram  nominantur,  forussc  licct 
ignotus  nobis,  tamen  a  Domino  status  allqnis  termi- , 
nos  indicatar,  qaasi  stfperiora  tria  drca  tempns  re- 
ferantnr,  et  ista  irfferiora  circa  saecala  Odelium 
transeuntium.  Altare  pro  testatione  nominis  Christi 
vidi  sub  attare  per  hyperbaton  dlctani  est ;  non  svb 
ard  vidi  occidere^  sed  ^tit  $ub  ara  fuerunt  occtsi^  Id 
est,  sub  testlRcatione  nominis  Christi,  eorara  ani- 
mas  vidi.  Qaando  dicitur  prophetalis  versus,  epi- 
scopiis  vadit  ad  altare,  el  osculatur  eam ;  quia  per 
ora  iniophetaram  Christus  venit  in  mnndum,  et 
transivit  ad  Passionem. 

De  statione  diaconorum, 
Dlaconi  primo  stant  inclinaii  ante  aliare  cum  epi  - 


,  _^^ —  ^.^^ —  ^«^ — ^  — «^ ^™,  ^ ^-^  r -r- 

propler  quinque  libros  Moysi ,  tres  propter  spem,  ^  scopo  usque  sicut  erat,  quta  choras  martyram  san 


fidem  ct  diarilatem,  unus  propter  unitatem  Ecdesiae. 
De  portatione  cereorum. 

Quot  diaconi  sunt,  tot  candelabra  porlantur,  quia 
onini  Ecclesi^  labor^nti  et  iroitanti  Christum  pro- 
mittituT  gaudium  aeternae  vitae  et  lux  perpeiua  Quod 
roanifeste  declaratur  in  Apocalypsi  Joannis,  dicente 
Domino  negligenli :  Age  pcenitentiamf  et  prima  opera 
[ac,  ^n  ffttlm,  venio  tibi,  et  movebo  candelabrum 
luum  de  loco  suo  {Apoc.  ii),  id  est,  promissac  lucis 
luunere,  si  poeoitentiani  non  egeris,  te  privabo. 
De  portatione  thuribuli. 

Portatur  et  thuribulum,  quod  Chrisli  corpus  si- 
giiificat,  sicut  scripturo  est  in  eadcm  Apocalypsi : 


ctorom  ante  novissimaro  tribnlationem  in  convalle 
tacrymarhm  manet.  Postea  martyrio  coronati  erecti 
stant  liberati,  et  securi  Jam  ab  omni  persecutione, 
qnoraro  Deus  oculos  abslersit  ab  omnibus  lacrymis 
et  ab  omnl  dolore  et  ab  omni  esorie ;  ideoque  stant 
ante  Dominum  semper. 

De  siatione  episcopi, 
Episcopns  vero  seroper  stat  inclinatus  usqiic  ad 
prophetalcm  versnm ;  quia  Christus  non  antlcipavit 
tcmpus  quo  praenuniialus  est  per  ora  prophetarum. 
Tempore  enim  quo  propheisc  prjedixeranl  venil  in 
mnndum  ad  Passionem,  et  ideo  cum  versu  prophe- 
tali  vadit  ad  altarc,  quia  Christuin  imitatur,  nt  osten- 


Alius  angeius  venit,  et  stetit  ante  altare  habens  thuri-      dat  populo  omnia  quae  prophel^  praedixerunt  de 


bulum  aureum  (Apoc,  viii).  Quod  sic  expositum  est 
In  conspeclu  sdlicet  apparait  Ecclesiae,  facius  ipse 
thuribulum,  ex  quo  Deus  odorem  suaviutis  accepit, 
et  propitius  factus  est  mundo. 

De  episcopo  jam  prcesentato  altari, 
Episcopus  veniens  ante  altare  adorat  prlfflo  san- 
cla,  et  postea  pacem  dai  presl'yteris  et  diaconibus, 
quia  illuro  imltatur  de  quo  propheta  scripslt :  Mul- 
tiptieabitur  ejus  imperium;  et  pacis  ejus  non  erit  fims 
{isa.  IX).  Primo  episcoptis  adorat  sancta,  quiaprimo 
ilKus  misericordia  impertienda  est  a  quo  pax  et  con- 
cordia  et  regnum  Christi  intra  nos  regnat.  Duos  sa- 
cerdotes  osculatur,  quia  ipse  est  lapis  angularis  qui 
conjunxil  duos  in  unimi  parietem  altrinsecus  venien- 


Christi  passione  vcra  csse  et  in  tempore  suo  consum- 
mata ;  sicul  aperte  legitur  in  prophctia  Daniclis : 
Septuaginta,  inquil,  hebdomadce  abbreviatce  sunt  su- 
per  populum  tuum  et  super  urbem  sanctam  tuam,  ut 
consummetur  prcevaricatio,  et  finem  accip:at  peeca- 
tum,  et  deleatur  iniquitas,  et  adducatur  jusiitia  sem- 
piterna,  et  impleatur  visio  et  prophetes,  et  unguatur 
Sanctus  sanctorum  {Daniel  ix).  Et  iteram  inferius : 
Confirmabit  autem  pactum  mnllis  hebdomadis  una,  et 
in  dimidio  hebdomadis  deficiet  hostia  et  sacrificium 
{Ibid,).  Quod  dicit  adducatur  justitia  semfritema,  de 
Christi  adventu  dlcit.  Quod  dicit  unguatur  Sanetus 
sanctorum,  de  ejas  baptismo  dicit.  Qood  diclt  eonfir* 
mfibit  autem  pattum  muitis  hebdomadis  una,  de  Joan- 


1319 


AMALARn  PREMtTERl  METENSIS 


fsio 


ni8 


praMonatii  cl  de  Cliri84l  praedicaUone  et  de  voca-  A  «woilws  oonientum  etemplom  poleat  pooi.  Scribeos 


tione  apofttolonim  dieit.  Qood  dictt  et  in  dimidiB  heb- 
damadiM  deficiei  ho$Ua  ei  eaerifdimy  de  Christi  pas^ 
aione  et  reanrrectione  dicit.  Qood  aolera  dicit  septaa- 
giaU  hebdomadas,  id  sunt  anni  «^res  quadragifili 
septuaginta  quiBque.  Septem  enim  anni  poauntur  in 
uaa  hebdomada.  Ahbreviatas  ideo  dicit  quia  di^  qua- 
dragiatis  septoaginta  quinque  facit  quadragintos  u^ 
nagioU.  Aofert  emholismos  de  solaribus  annis  qua- 
dringeDtis  septuaginta  quinque,  et  ponit  seorsum  hos 
menses  et  annos  qaos  i^cere  potest  ex  embolismis* 
Embolismi  iiunt  in  Unto  numero  annorum  centwn 
septuaginU  qoioqne  :  quos  oportet  partiri  per  duo- 
decim,  quia  duodecim  menses  in  asBo  fiunL  Duo- 
decies  enim  decatessera  (iant  cenium  senagtnU  ocU, 


namque  Cleraens  Alexandrinus  de  laoobo  fralie 
loannis  historiam  quamdam  dignam  raemom  refert 
(£iim6.,  tib.  II,  e.  9,  ex  «erstone  fiai/lm).  c  Et  is, 
inqoit»  qui  obtolerat  eura  judid  ad  mar^rkmi» 
motus  etiam  ipse  confessus  est  se  esse  ChrisliaaHa. 
Ducti  sunt  an^  ad  sopplicium  pariter;  et  cum  dn- 
cerentur,  in  Tia  rogavit  lacobom  dari  sibi  remiaaio- 
nem.  At  ille  parumper  deiiberans,  Pai  tibi,  inqoit, 
et  os<9ulatns  est  eum ;  et  iu  ambo  simn!  caplte  plexi 
sunL  I  lacobus  contemplatiTam  Yiiara  docebai,  qoia 
nemo  eorum  suum  aliquid  esse  dicebat.  Socios  Tero 
sous  nullus  dubiut  qtiin  prssenUm  Tiiam  doceretv 
quamvis  una  cum  illo  ad  gioriam  regni  cceiestis  mar- 
tyrio  candidatus  intraret.  Hi  namque  qoi  oohleu»- 


id  suDt  quatoordedm  anni;  quos  quatuordecim  an-  B  plaUvam  vilam  ducont,  vigeot  majore  numero  vir- 


nos  debes  acyicere  ad  supradictos  quadriagentos  sep- 
Muaginla.quinque»  et  liunt  quadringenti  octuaginta 
novem.  Refnanserunt  menses  de  centnm  septoiagLnU 
quinque  septem  super  centum  sexaginU  octo*  Hos 
septem  adde  ad  quadriugentos  octuatginU  novem 
annos,  et  flt  incboatio  nonagesimi  anni,  in  quo  anno 
Dominus  crucem  ascendit.  Et  ideo  dixil  propheta  : 
Confirmabii  pactum  muUie  kebdomadis  vfta,  quia  in 
ea  loannes  prxdicabat,  et  apostoii  ad  fidem  conve- 
nerunt,  et  in  dimidio  bebdomadis  occisus  est  Chri- 
slus  lesus.  Septem  menses  qui  additi  sunt  ad  annos 
quadringeulos  octuaginu  novem,  idem  ipse  qui  se 
subdidit  Patri  usque  ad  morteni,  de  hac  exG^ta- 
tione  matri  iutulit  dicens  :  Quid  tibi  et  mihi  estt  mu- 


tutnm  quam  hi  qui  activam  in  quo  solBoere  poasan* 
ad  exempla  Marthx  et  Hariae,  una  minislrans  actl- 
vam  vitam,  altera  sedens  contemplativam. 

Candelae  primo  ab  acolythis  illuminantur  exlra  ec- 
clesiaro,  et  per  acolythos  poruntur  in  ecdesiam. 
Primo  candelLe  prsecedunt,  et  postquam  ventom  foe- 
rit  ad  altare,  postponuntur.  Utrumqne  demonBiraBi 
et  doctores  ecclesiae,  id  est  iHuminalores  exslitisse 
ante  nativiuiem  Domini,  et  postea.  Acotythi  Dam- 
que  accensores  luminum  dicuntor.  Portaotnr  raani- 
bus;  quia  quos  sdentia  replent,  bonls  exem|dis  eri- 
gere  nullatenus  cessare  debent.  Eaedem  eandelae 
nsque  ad  Kyrie  eteison  acolythoram  mantfoos  lenen- 
tur;  et  tunc  ponunUr  in  paviroentum,  et  staiit  ixo 


Uerf  Nondum  venit  hora  mea  (loan.  ii).  Episcopus  C  gradu.  Sic  oportet  doctores  ut  rudem  popohim 


statlm  postquam  adoraverit  sancta,  pergit  ad  dexU- 
ram  altaris,  et  sUt  rectus  versus  ad  oriemem ;  et 
diaconi  retro  illum  onos  post  unom,  plures  ad  dex- 
teram,  paudores  ad  sinistram.  Episcopus  ad  dexle- 
ram  alurls  sUt,  quia  Christus  r^ura  praedicabat, 
in  quo  totom  dextrom  est,  et  nihil  sinistrom  habet. 
Sut  et  reclus,  quia  venit  regere  suos  in  virga  ISenrea, 
id  est,  in  inflexibili  justitta.  Sut  versus  ad  Orien- 
tein,  quia,  ut  ipse  indicat,  non  quttrebat  volunUtem 
siiam  facere,  sed  ^us  qui  illum  misit,  sicut  scriptmo 
est :  Quia  deuendH  de  ecelo^  non  ut  faciat  voluntatem 
suam  {Joan.  vi),  et  reliqua.  Nunqoam  retrorsum 
versus,  sed  seroper  faciem  patris  intuetur.  Unde 
ipse  Doroinus  in  Evangelio :  Seio  unde  veni  et  quo 


latenus  de  manibus  relinquant  anleqoam  populoa 
subjectus  sciat  diccre  :  Dondne^  miserere  mei  pecco- 
toris.  Quod  est  opere  dicere,  proot  doctos  aom  a  di- 
dascalo :  miserum  me  recognosco,  el  Idoo  miaeri- 
cordiam  Domini  implorare  oportct.  Suniqoe  tonc 
per  se  in  ecdesia  et  illumiiiaut  eeclesiam»  qoo- 
niam  fus  est  ut  qui  jam  doctus  esl  a  doctore  doceat 
Ecclesiam  pro  vice  doctoris.  Quae  dmiliter,  nt 
diximus,  de  diaconibus  plura  sUnt  a  dextris, 
et  pauca  a  sinistris.  De  qiio  idipsom  sigiiificare 
TcUe  intelUgimus  qood  snperins  diximQe.jin  dia- 
conibos.  Post  primam  namque  orationen  |oiomor 
candeke  ante  alure,  non  jam  aUrinsecoft  «iMiea, 
sed  mistim  per  ordinem  onaqoaeque  post  alieram 


vado  (Joan.  viii).  Sic  namque  ogonei  Christum  et  ^  ^sque  ad  novissimam ;  quia  sunt  quldara  qui 


regnum  pnedicare  cceleste  et  peccaU  sub  pedibus 
stemere,  respicere  stema,  et  teroporalia  rctro  ha- 
bere.  Diaconi  retro  sUnt,  quia,  sicut  diximus,  bene 
marlyram  cboro  aplari  possunt,  qui  et  ministranles 
simt  in  sanclo  altari,  et  dalmaticas  portant  quas  so* 
lebat  miliuris  usus  porure.  Ipsi  diaconi  praecesse- 
nuit  ad  alure,  quia  in  Veteri  TesUmeato  martyres 
exsliterunty  et  modo  retro  slant,  quia  post  naiivila- 
icm  Domini  nihil  minus  martyrio  digne  coronantur. 
Aliqui  ex  ipsis  stant  ad  dexteram,  et  aliqui  ad  sinl- 
atrain,  quia  molti  de  coBlemplativa  viu  martyrio 
corooaii  sunt,  et  raulli  de  activa  viu  ad  coroiuira 
martyril  procedunt.  De  utrisque  raodis  in  duobus  ho- 


relinquunt  et  sese  ad  vium  contemplativam  CQBStrin- 
gunt.  Plerique  activam  Titam  ducont,  et  habeoi  co- 
ram  lerrenamm  reram.  Tamen  qoaotora  possofii 
eleemosynas  faciendo,  vigilias  exercendo,  aotafom 
properare  ad  Ecclesiam.  Qoos  ulrosqoe  ooatra  Ec- 
desia  raistim  tenet.  Et  quamvis  ideo  possit  iatetHgi 
candelas  per  ordinem  ajkle  alure  poni  ut  expedile 
possint  miQistri  ad  ambonem  correre  et  ciroi  adta- 
ria  ministrare.  Evangeltum  quod  porutar  propms 
episcopo  ostendit  qooil  ipsom  est  nobis  via  eofidi  ad 
regaomDd. 

De  seisione  epieeopi. 
Qood  reqoiem  aaimamra  significei  poat  acun 


ISM 


ECLOGifi  DE  OmCIO  MISS^. 


im 


orMioMii ,  et  qvU  liiiiiAool  qood  presbyteri  com  A  dant  aolc  eam  duo  candelebra  et  duo  Ihuribula  sive 


eo  BedoBt,  et  de  eo  qaod  Term  sit  ad  popalam  » 
oaleMdf t  dotam  esse  ilfi  polesutem  eorom  acu  scni- 
lori.  Eplseopos  qoidera ,  post  primam  oratlonem 
qoom  precalionem  nominamas»  sedet  versus  ad  po- 
poHiiD,  ei  presbyieri  cum  eo.  In  ipsa  Tero  preca- 
tioBe  optaUonem  bonam  Ecclesiae  Intelligimus,  quasi 
dical  popolo :  OpUTi  bonora  Ecdeslx,  et  ideo  sedeo. 
BlToo  quldem,  si  delecUt  requiem  possidere  anima- 
ram,  qosrlte  primum  regnum  Dei  et  justiliam  ejus, 
el  aetenia  necessaria  adjidenlur  vobis,  et  post  ioTe- 
iiiciis  reqmem.  SUre  namqoe  est  adkiacin  certamlne 
posilo  el  orare.  Post  Tictoriam  Tcro  sedere  ac  judi- 
caie.  Sedenl  et  presbyieri  cum  eo,  quorom  ministo- 
riura  est  idipsum  enuntiare;  de  quibus  Paulus 


anum.  Dkid  quidem  quid  signiilcet  dictum  esL  Dia- 
conns  Toro  sut  Tersus  ad  meridiem.  Ad  quam  par- 
tem  Tiri  solent  confluere.  Petit  prius  benedictionem 
ab  episcopo.  Episcopas  dat  illi  :  Dominui  $U  m 
corde  tuo  ei  in  labHt  tuis.  Incensum  quod  ponitur  in 
tburibulum ,  orailonem  designat  sanctorum.  Unde 
dich  Propheta  :  Dirigfitur  oratio  mea  sicut  incensum 
tfi  eontpectu  tuo  {Psal.  cxl).  Diaconus  dicit,  Dominus 
vokiscum.  Elpopultts  se  Tcrtit  ad  orienlem,  oratDeum 
ut  possil  digne  intelligere  qu»  aodituras  est,  et  sia- 
guli  fadunt  signom  sanet»  craeis  ia  fronlilMs  eo- 
rum,  at  per  signum  sanctae  crads  sint  loricatl^  qua- 
tenus  nulia  phanUsia  diabolic»  firaudis  adium  inTO- 
niat  introeoDdi  in  corda  eorum,  et  aoferre  possft  se- 


Preskften  dupiici  honore  habeantur^  maxime  qui  ia-  ^  men  ETangelii  de  animabos  eoram.  Poal  hme  bacali 


^orant  in  verbo  Dei  (/  Timoth.  t).  Post  primam  ora- 
tionem  sUt  Tersus  ad  populum,  ut  se  monstret  po- 
pulo  postqaam  Domino  se  manifestaTit  e(  sua  acta, 
oraTit  pra  se  soisque  et  pro  populo  bona  precatus 
esl,  et  laudom  Deo  retulit  habere  in  ministerium 
opera  popoloram  suoram  examinare  qois  inter  eos 
dignus  babeatur  tcI  quis  indignus. 
De  sede  effiscopaii. 
Naro  Ideo  aliior  locus  positus  est  episcopis  ut  ipsi 
superinlendant  et  tanquam  custodiant  populum. 
Mam  et  Oraece  quod  dlcitur  episcopus,  hoc  Latine 
snperintentor  interpreUtur,  quia  superintendit,  quia 
superTidet.  Quomodo  enim  Tinitori  altior  flt  locas 
ad  costodiendam  Tineam,  sic  et  episcopis  altior  locus 


deponanlur  e  manibas.  lodad  namqae  arandinem  in 
dexteram  Jesu  dabanl*  el  spineam  ommam  capiir 
ejus  imposoerant,  el  salatabant  eam ,  alqiie  geooa 
ponentes  adorabant  eum  llIodeDles.  Nos  Tcro  fogion- 
tes  consensum  eorum ,  d^namus  baoukim  qaem 
iOi  erexeront  ob  soperbiam,  neque  coronam  noqae 
aliud  operimentum  super  capat  eadem  hora  teneii- 
tes.  Si  intraTorit  quis  sabilo  eadem  hora  in  Ecde- 
sioffl,  non  salutamus  eum,  neque  genaa  pooimua  ad 
oratioiiem  dooec  leemm  sit  ETangeliam* 

Aliter  baculum  possamas  intolligero  faomanum 
adliutorium.  Uodo  et  leremias :  MaUdiciue  kom9 
qui  confidit  in  AomtJie  (Jerem.  xtii).  ^l  rdiqoa.  Sa- 
cerdotes  namque  in  Ecdesia  possont  esse  baculi 


factns  est  Et  de  isto  periculoso  loco  et  alto  pericu-  ^  nostri,  qui  pro  nobis  debeiii  orare.  Quam  oralioneDi 


losa  ratio  redditur,  nisi  eo  corde  slemus  bic  ut  hu- 
militate  sub  pedfbus  Tcstris  ^imus  et  pro  Tobis  oremus. 
De  Epistola. 
Christas  enim  mbiister  fult,  qui  dlxit :  Non  vem 
minieiraH ,  sed  ndmstrare  {Matih*  xx).  loanncs 
nempe  sobmlnister,  qol  dlxit:  Iftc  erat  quem  dixi, 
qui  post  me  venturus  est^  qui  ante  me  faclus  esr,  qul 
non  asceDdit  ad  saperiorem  gradum  quent  solus  so- 
let  asoendere  qoi  ETangdiom  leeturas  est,  at  osten- 
dat  se  sabmlnistram  esse ,  qula  non  est  loannes  dl- 
gnos  solTere  corriglam  otlceamentoram,  ciqas  Terba 
in  eo  legantur.  Gantor  Tcro  ascendere  potest  indHTe- 
renter.  AscendH  soperius ,  qaia  Christus  pnelatus 


pro  baculo  ponimos.  Est  aliquoUes  ut  eo  baculo 
uUmur,  aliquando  non.  Quando  Christum  in  prom- 
ptn  habemus,  non  est  necesse  ullo  bacnlo.  Si  quando 
propter  peccaU  nostra  diseesserit,  necesse  est  qoa&- 
rere  baculam ,  id  esl ,  orationes  sanctoram.  Qua- 
propter  qoando  sacerdos  orat  atque  oelebrat  alioram 
docioram  offida  ;  bacufos  tenemus  In  manibus.  Et 
qoando  Ipsias  Christi  Tcrba  nobis  loquontar,  baculos 
non  tenemus  in  manibus.  Ut  osiendatur  non  difficile 
esse  Christoper  se  docere  posse  populum  suum.  Quo- 
nlam  obi  in  promptu  Christus  loqaitur,  non  ibl  ne- 
eesse  habemns  Petram  neqoe  Paulum  neque  alium 
;  quia  ipse  eslanus  magisUr  qui  In  ccells  esi . 


est loanni.  SUI  in  eodem,qoia  estimabator loannes.  ^^     Cmr  sitmaeonus  m  ambone  versus  ad  meridiem 


SUI  infeiios,  qaU  Tenit  ab  eo  bapllzari.  Non  ascen 
dileuperiusqui  responsoriom  cafliUI  quam  qui  le- 
eiionem  legH,  sed  stat  in  eodem  loco.  Et  si  ascendil 
soperios,  seoandum  supradiclos  modos  Intdllgltar. 
Raiponeoriam  Ideo  dicltor  eo  qood  ono  canunu 
cdHeri  reepondeant.  CanUTii  anos  Christus,  Id  est » 
TocaTlt  Potram  ei  csteros  apostdos.  Itli  responde- 
ranl,  qoia  Cbrislam  imlUtl  sunl.  El  ideo  responso- 
riom  coDTOcatlonl  aposloloram  cOnTenH.  Ipse  idem 
Bohn  Terram  canui,  qnia  Cfariatus  seorsam  perao- 
eUBS  aolas  orabal,  sleal  m  BTangelio :  Ipse  autem 
erat  pemociam  in  oraiiBne  {Luc.  ti).  Dlaconl»  cum 
aacendit  ad  legendum ,  pelil  beoedlcllonem  ab  epl- 
seopo,  el  aeeipil  fiTangefiom  de  idttri;  ei  prseco- 
Pataol*  CV. 


Diaeonns  pronanilans  Tcrtia  ETangelii  ad  meri- 
diom  sUl  Tersos ,  qooniam  illls  loqnitar  de  qulbus 
dicebat  Paulos :  Sapientiam  toquimur  inter  perfeetos 
(/  Cor.  Ti).  Qoando  enim  sol  ad  meridlem  Tergitur, 
ferTentiorsoletexislere  elaltlor.  Slgnlfical  namque 
Eoclesiam  fenrentem  animo  in  amore  Dei,  eleTaum 
esse  in  magno  culmhie  Tlrtatnm.  De  qna  paru  sic 
falor  In  Cantids  canticoram  :  Indica  mUH  quem  di" 
iigit  adma  mea^  uH  paseaSj  uti  eubes  in  meridie 
(Cant.  i).  In  eadem  parte  illum  requiril  sponsa  qua 
recognosdt  lUom  cobare,  In  meridie,  Id  esl ,  in  eis 
qaoram  cor  ardens  esl  in  dilectlone  Dd  et  dlle- 
cironeproximi,  ipets  de  qalbus  loqoltor  ETangdlam 
qui  in  oorde  bono  et  oplimo  andienies  Tcrbam  reli- 

^2 


)S»  AMALABB  NIESBTTERI  IKTENStS 

-nenl,  et  Tnicimtt  afferent  w  paiiemia.  Sane  quando  A 

soleAiis  sedere  ad  lecUoneni  magislroraiB ,  facies 

magistri  noslri  amprius  inlenta  in  eum  qui  perfectlus 

fote$t  (fikei^  qnara  in  eos  qui  minus  perfecte  dis- 

cuAl;  non  eo  quod  illi  soii  optet  suam  dodrinam  , 

sed  qaia  illos  qui  tardiorem  sensum  habent  Tult 

lleHim  doceri  ab  illo  qui  cilius  veram  rationem  in- 

teiiire  polest  in  doctrina  magislri.  Non  dicimu»  ita 

iit  hi  qui  post  tergum  sunt  estorres  sint  a  sanct» 

Evangefio^  sed  ut  per  doctores  minus  enidili  en>- 

diantur. 


cn 


Af  0PNiMiOfi9« 


Tu  quf  seaudi^tl  culmea  sobthne  minister, 
l|«aMo  «^MlsB  pelis,  taoi»  moileraitor  etno. 
QBaDluQi  prona  solo,  taomEQ  lil  pcoxioa  «qbIo« 
Meas  eteoiin  quae  celsa  pelit ,  haec  ittia  lenebit, 
tnloriorqye  gtMis  qoo  ¥oll  doseoodore  surgH. 
LaeUiur  secpens  inUnioos  Ai  cadis^  alaie« 
Aiigeluft  atUth^ODi  si  dod  gaodet  quia  tu  sis. 
Ptoeotaeoiaa  juhoo  tosooooore  KoieB  olyiDf)!. 

9t  €tfifffi£ffont  i^reunnn. 

^9St  leetiitt  Evatog^m  eindelae  exsiin^uMnr. 
^r  candelas  signantor  ddctore^  Ecctesfae.  Ei  quld 
tttlt  istud  quod  post  KvangeU^iA  exstinguiiniur  nisi 
fBod  tieHio  doctomm  tranoceiidere  potesl  Terba  san- 
oii  E¥Bitgelli?  Aperte  ettam  moastrflitur  ciauso  san- 
M  Brangelio  exSlinctttm  esse  doctrinam  doetorum. 
Be  Cred6  in  Denm. 

PooiqMtt  Clirlstils  loeiis  [Legend^  locutus]  esi 
fopuio  stto»  foo  esl  ut  dukias  et  intentHi»profllea- 
Mir  cf«dttltiateA  tniom ;  oicqoe  conTenit  populo  posl 
Brtfigeltom,  qnia  Ghff4stl  verba  audivic,  inlentionem 
creduHiatio  siKe  pnccloro  ore  proferre.  Ghristiana 


Chrlsias  Doiniikus  saoenloo  est  io  i 
dumordinem  Melcliisedech,  qui  rex  SdiksBiv  id  eot, 
rex  pacis,  obtuiii  panem  et  vinum  In  prx4§uiatiefte 
teri  saeerdotis  Ghristi,  qui  obiulit  i>eo  Patri  Tomiii 
panem,  id  esl»  corpus  iflSmaculaUiiDt  et  Timtm ,  id 
est,  sanguinem  suum ;  in  cij|[us  tjrpo  hodie  nostra  Ec- 
clesia  panem  et  vinum  oflert  in  consecrotiOiieftM^ris 
et  sanguinis  Domini.  Et  qui  dedigoaoUir  oUalioaes 
oflbrre,  dedignantur,  quamvis  aen  viva  voec,  ooni- 
teri  se  Ghristi  passipne  non  esse  redemiiios»  el  eaa* 
dem  passionem  iBerooriae  suae  raaBdaBe,  iia  lamtti  oe 
Oon  sil  aliqua  causa  quae  forte  ad  tempoa  usipediot. 
Gum  fanonibus  oSerunt,  quoniam  iegimtio  in  pat- 
B  sfone  Dbmini  sndarium  usurpatum  csoe.  Aliier  quippe 
fanones  de  lino  efflciuntur.  £l  linum  noiilis  modio 
sanctae  Scripturae  pro  exercilio  passioais  ponilur. 
Atque  ideo  fanonibus  puris  oblationes  lenenl  ui  se 
estendaiit  religioiie  sancta  et  cathoiica  ^in*pis>r 
pro  fratribus  aniMiam  ponere»  et  nos  solum  aiiimas, 
sed  et  puras^  ut  noO  sint  aliqua  bxre&i  poUulx,  sed 
ciiarilate  mundatse.  Unde  dicit  Apoeiolus  :  £i  ti 
tradidero  corpue  meum  ut  ardeam^  ckarUatem  autem 
non  habuerOf  mhH  mUii  prodest  (/  Cor.  imi)*  Noris» 
i^me  omnium  sacerdotcs  oiforont  et  diaeoiii,  aed  so* 
lom  ponem.  Solus  autem  arcludiaconus  solel  implefft 
cA)lationes  priorum,  infundens  aqiiam  in  calicem  ct 
amolam  pontificis^  nt  ostendalur  Ghrisli  ooipoo 
onum  esse^  et  quod  iste  fecit  pro  omniboa  fecil,  sie- 


i^igle  m  sotra  maneat  cordc  creditur  od  juslitiam ,  Q  ot  Petrus  in  Evangeiio  Dominnm  disdpntos  inleno* 

gantem  l  f  oa  quem  me  eue  dicitU  (Mattk,  xvi),  |iro 
uuversitate  discipulonim  soius  Petnis  respoadii; 
Tu  e$  Chrietui  Filius  Dei  nvt.  Hoc  qiiod  ooMies  re* 
sponderunt  animo,  viva  voce  scAuo  Peim  pfgtalil. 
Quod  presbyteri  in  novissimo  ioeo  oi^nt«  mm  nt* 
eat  a  mysterio^  quoado  loonneo'  in  Apoealjpsi  soai 
vidit  similem  fiik>  bominis  in  raediosiqMeai  oonde' 
labroram,  et  in  eo  vidit  siaiiui  mais  Eedeoie  pno- 
oentis  qualis  essel.  £l  cum  hoo  descripsioGCl,  Pedea^ 
inqnit,  e/icf  eimiles  auriekalco^sieMi  in  csoarino  euder^ 
{Apoc,  i).  Pedesignitos  novissimilfipipori&Eccle^ 
siam  dicit»  quae  eraiaeBlios  eol  esoniinaBda  et  pro> 
banda  prcseuris.  Presbjfteri  miBlslerittH  esl  forte» 
esse  in  Ecclesia ,  ul  pvo  se  posoil  oraro  el  pto  po* 
^pulo.  £t  isli,  Ideo  qoiafodioite  sanl  InEectesia, 
novissime  oflTenml»  m  slgBificenl  Eeeleoioai;  qoo* 
niam  in  noviosiino  tempore  etft  Amiehffisiiis^  inde* 
licet  miUk  plures  injuria  SHStinere  qumn  pr 
Sed  et  si  deleetajt  audire  oor  virl  anie  I 
ranl,  diciiur  quia  el  pciroiliva  Eeclosia  kt 
quaodo  aondafn  ploi^  Ghrialiani  oroBl»  pinm  i»» 
jurias  suatinuerum  quani  modo  oiioiliml  poieseBO 
Ecclesia.  FeminmJa  modiooffmnfbqiiio,  aiooill» 
quido  patel^siletttittpesl  mi^iuai  ib  Eeaifoio  Dca 
enira  gratiaa,  GhrisUainlas  Biaxkne  Ib  isiis  toaipBri 
bus  vigel,  pcaMtpuequonian  svblimis  poleoloff  Chri* 
siiana  esi.  Preshyteconuii  Biiniaierittm  eol  et  4iBco. 
nonim  in  altari  et  qyciL,ritWI<iriwiitfago ;  ideo^ 


ov4s  atttem  cdnlBsoio  fit  In  sakitem. 
De  praeentatioHe  cofporalis  et  caltcU  ad  altafe. 

Post  lecluni  Evengelium  veiiit  subdiaconus  fereiis 
iB  l»rachio  sinistro  calicem,  in  quo  recipiantur  amuke 
popidonim^  et  super  calicem  corporaie,  quod  acci- 
pieiis  diaconus  ponit  super  altare,  similiter  caficem 
post  rcceptas  amukis.  Domious  Jesds  ipse  [esl  sub* 
diaconus  et}  diaconBS.  StfebdiircOBus  quando  ape- 
ruit  iibrum  et  legit;  diaconus  qua&do  diiit:  Fi* 
iius  homims  non  venit  mimatrari,  sed  minkirare 
{Matth.  XX).  Ipse  ferens  caiicem  el  corporale»  KuUo 
cogente  venit  lerosoljmam ,  appropinquante  hera 
possionis  sua^,  habens  in  sinistro  bradMO  caficoiB 
et  desuper  corporaie  :  quoiiiam  q^od  passoo  eot  iem- 
porale  fuit»  non  aetemale.  Non  licet  fieri  de  aliBro 
panno  corporale  nisi  de  Uneo.  Linieum  namqiie  per 
multas  exercitationes  veiiit  ad  can^rem  suura.  St- 
gnificat  vero  ipsam  intentionem  Dominioae  passionis. 
Calix  ipsam  passionem»  in  qua  suscepit  amuiaa 
iioslras. 

Hecapitniatia  de  passione  Domini. 

Bis  enim  narratiir  in  isla  scedula  de  passioBO 
Domini ,  unum  qtiod  fil  in  Evang^liOr  et  aiter«m 
quod  adhuc  restat  el  agitur  in  altari.  Gur  hoc?  Quo- 
Biam  bis  crueifixus  est  Jcsus.  Primo  Unguis  Judaeo- 
rum,  et  poslea  cruce.  lode  esl  quod  Marcus  hora 
lertia,  id  est»  Uftguis  Judaeorum ;  sed  sicut  aUi  Evan* 
gcU&toe  narrant,  manibus»  hora  sexta. 


f92S 


ECLOGiE  M  OPnCiO  MkMM. 


43i6 


Ij^MKaecedaBltdallaK,  quofMBiinitlerimBesCAEl  hmc  doaa  nos  petfamis  in  oratione  iM^minica. 


dmakaM. 

iHmimd»  tiet^  wUatrt  qnseopij  dhcani  et  $uhdiaeom 
ctm  idlmn  kotm  mmm^ 


De  mimtrafMm  A«ra  «iJtMi*  —  Eo  i 
fove  quo  aaiasa  «elebraiars  diaeotti  slant  mro  epi- 
MOfKH  ^  snMiaeeitt  aate  faciem  cjos.  Nolum  esl 
.«MBi  dixisse  Chrislttm  disciimlis  duis  :  Omnei  vo* 
seamdMlum  potkmiMi  iii  me  mi  tUe  nsote  ^MoltA.  xxv^ ; 
qui,  sicoli  Ghrisios  pfmdkk»  eade»  nocie  relielo  eo 
fugeruol.  AfC  per  lioc  nodo  eodstti  hora  sctmdi  M i- 
Bisln  aUaris  lecedoiit  a  laeie  episoopi,  ut  sigfliAce- 
lur  ad  lempas  aposialea  ahseiries  foisse  et  lamen 
relfo  eiapeclaiiles,  quoMam  posl  passionem  ilhim 
•seeoli  suol»  Quid  eal  fotrosiarefPvoeol  diiMo  sofui . 


Unde  mintstri  ficclesias  eadem  horfl  quiescunt.  Piane 
diaconi  incllnati  permanent  usqne  dum  eompteatnr 
oratio  Dominica.  £t  Subdlaconi  eri^nt  se  cnm  au- 
^ufir :  NoHi  ffuoiiue  peccmoribus^  per  quos  desi-  ^ 
gnantur  illi  quibus  Ghristus  dixit :  Vos  iautem  eedeie 
iH  einude  donec  indutmird  virtute  ex  atto  [Luc.  xxiv), 
scilieet  aposloli.  Sed  Istorom  dedlnatio  perseverans 
eonim  perseTeraotiam  in  oraticme  designat  ut  acci« 
pereht  promcssnm  DominK  Quibus  utique  praecepit 
spcdattler  exspectare  promissum  Spiritus  sancti  iii 
lerusalem  usqne  ad  Pentecosten,  illi  stant  Indinatl 
usque  dum  compleanlur  septem  petiliones  orationis 
Dominicx,  et  de  quibus  supra  Icgitnr  quod  mini^ 
strantes  ei  erant  usque  ad  sepulcrum,  el  postca  pnc- 


aoleriorem.  SuhdiaooniTeropost  aigdieomhyminim  B  parantes  aromala.  llli  qui  horum  lypum  tenent,  re- 

cedontde  altari  ad  roinislerium  prxparandum  quando 

audiunt :  Per  omnia  scBcula  sceculorum,  Amen. 

Versus. 

Eoee  habes  hie  iQimilum  (%risli  qusn  consplds  arsm. 
HiM sorsuoiBOflte «ohniaa  selat  poto. 


slant  ineHoaii  usqiie  dnm  didtur  ;  Nobie  qua^ 
paccuiwtibm*  Tmic  prinio  se  erigiwl,  el  slant  in  loeo 
nbi  aole  sieiefiial;  qooniaffl  diadpdi  el  mutieres 
eeqoemea  erant  Doinimim  osiino  ad  locum  emd- 
flxioDis,  non  sokmi  aaqoontea,  sed  ct  plaogooleB. 
ConYersiia  aolem  leaos  dixil :  FiHfB  Jermdem^  oa- 
Mte  fleremperme^iedsuiperfmet  mperfiU^  veatne 
(Lue.  mn).  Moiieies  iebaol  qoad  pro  peecalore; 
oed  ipae  Bomlnus  oaiendfi  non  aupor  iikim  dabere 
flcre,  sed  siqier  ipsas  qoae  peeoalrices  «ram.  fil  qvld 
Yis  dicere  qude  mmfsCerium  habeanl  subdiaconi , 
ifuando  stant  ineiioati,  sl  pro  suis  peecaiis  00»  orant 
el  ploranl?  Per  iropologiam  snbdiaooni  hiclinoti 
anol,  qula  deelinaTerunt.  Staolereeti  pereonfessto 


liDies  idraBtttr  partier  flagiioya  i>ree«QS 
Conoordeii  Domliio.  Hsc  t  u  fnediure  pie. 

diaeipnll  toIimb  In  terma  deponteo  vaslnno, 
Hoc  vobis  monstrsdt  agmiaa  saneU  mtlrum. 

Astemus  hBmlles  nos  eum  mulleribus  omnes 
Ante  plBS  Mes  angellcas  jugiter. 

De  Te  igitiir,  eur  seereio  cmUetuf. 

Ckmsuetudo  uBioqae  Patmm  oosl«omm  hafeahBl 

ul  qui  oratiooem  Iheerenl,  laodem  Dt^  rorefvool. 

Igitur  quod  excdsa  Toee  didoius  oolo  7e  tgilMr,  od 

Umdem  perim^  Gveatoris  ooslri ,  m  monifealooin- 


oem,  el  mrsum  aspiekini  hi  fmAtm  ponUflds,  posir  ^  oihua  demonstrettir  qui  hane  Taleot  dlslfDguere,  ohi 


quam  dicit :  N^ie  ^uoqm  peceutoribm.  Et  quomodo 
poterant  discipuli  et  muiieres  daudere  ocoios  suos 
ot  non  Tidcrent  Dominom  io  crace  pendentem  quem 
lanlnm  amabBol?  Sobdiacooi  in  ipso  aspecto  perse- 
Torant  osque  dom  fhnone  caflx  dfeamdaUir.  Tonc 
demum  reeodum,  ut  prsBparent  caliees  in  quo  oorpus 
Bomini  hoooriOee  serTolur.  Audiel  quandiu  supra 
dAe  MeteDDl  od  crueem.  Lucas  hiquit ;  Hic  aeeettk 
md  PiUdum,  et  peHit  fDorpm  Jetu,  ei  depotitum  tneoi- 
•jl  to  tit^one.  Mswutw  autem  muHefet  ifum  eum 
ipto  tenerant  de  Galilma^  viderunt  monumenlum,  et 
Ifuemadmodufu  poeitum  erat  eorpue  ejut^  £t  reeer» 
ieutet  paraverunt  arowtata  et  uM§uenlm,  et  sahbato 
fuidem  sHuerunt  {Luc,  xxiii).  Molieras  qoidom  pa- 


et  nos  Deo  gratias  relbrendaa  ease  referlur  et  ango- 
Kcam  erealoram  pronuntlat  uoamquBmqoe  10  mtiii- 
sterio  apto  laudare  Crealorem  sumsi.  Postea  oaas- 
que  sequitur  Te  igitur,  oratlo  Tiddlcei  spedaKs  so- 
eerdotum,  in  qua  orat  el  spedidlter  pro  afiqoibus,  «I 
fadt  pro  Apostdico,  et  postea  ubi  didt  famul^m 
famuiarumque  tuarum^  et  iliico  postquam  pm  pro- 
priis  oralionem  (bndit ,  generetiler  se  oonTertH  pro 
ommbus  omre  adjungens :  Et  omnium  drcum  osloii- 
fittoi,  el  cmtera  his  similia.  in  eo  Tfdeficel  quo  isu 
oratio  specialiler  ad  sacerdotem  pertinet,  solus  So- 
cerdos  in  eadem  intrat,  secreto  eam  decantal.  Se- 
quitur  n»gistri  sui  prascepta  qni  didl :  Tu  mUem 
eum  oraverii,  intra  in  cubieuium  (Matlk.  ti),  ei 


raot  aromala  ei  ungueuta  uode  eoodmlar  eorpus  ^  cmtewu  Iste  namque  mos  apud  nostram  ficdostem 

usque  hodie  manet  ut  si  quis  orationem  focil,  spo- 
daliter  facit..llanc  ila  exaltat  Toce  ul  se  ipsum  ad- 
flioneal  quid  in  secrelo  cordis  sui  poslulare  debeaW 
Neque  ab  re  est  qoare  mos  iste  apud  Chriatiaooa 
leoeatur.  Procui  dubio  quia  Christus  solus  orabat* 
Unde  Matthsus  :  El  dimitta  lurba,  atcendU  in  inom- 
tem  ioiui  orare  {Matlh.  xit). 

Be  erucibm  in  Te  igitur. 
Cruees  in  hac  oratione  senario  nnmem  peftdaii* 
tur,  ut  sieut  Dd  opera  perfeeia  snnt,  ita  et  ejusdem 
Dei  elDomioi  oostri  Jesu  GhrisU  corpua  perfeelom 
^ntdligatur.  Senarius  eohn  nameros  paHAos  soia 
con^atos  porfectus  esl.  Hoc  signifleal  quod  ooTia- 


Dominl,  ne  in  puiTorem  rodigaiOT.  SulidiacoBi  qui- 
dem,  postquam  Tidenl  cilicem  dreomdatufli  linleo, 
Tadoot  et  praspamnl  callces  sIto  siodooes  mnodas  in 
quibus  recipiant  corpus  Domini,  ne  io  terram  cadal 
ei  in  pulverem  Tonatur«  Mniiofes  sabbalo  diueraol. 
Sdlicet  et  suhdiaeooi  exspeelaDl  usqoe  dum  oratio 
Dominiea  compleatur  01  id  quod  pendel  ad  hanc 
orolionem.  GooTenieoter  qulppe  sabhatuifi  cooptauir 
oraiioni  Bomkiieap,  In  qua  sool  septem  pettHooes. 
Eteoim  per  septimam  sahhatt  septiformis  spiritoa 
intelligitur.  ?el  de  oratlooe  DoiDifiiea,  fom  sahhalo 
aptainr.  Yd  sileotiom  sahhail  reqoiem  menUs  de- 
signai,  qum  dotur  per  ssplam  dooa  SpiffllaB  aaiieli. 


ml 


AIUURU  PKeaBlTeiU  HfiTINSlS  ISM 

oblatioiie  odebnMir»  f«pd  fn  l«t  A  lioMt^  Is  oraiteMS,  in  poslulanidMOS,  i»  gmianini 


Ecoleaia  ireneRit  is  pftti  cii\|os  coi|h»  passioiii  suc 
CQlmit  usqite  sd  uctum  crucis. 
A!Utr. 
Ouinque  etiain  ordines  crucian  q«ae  flunl  ante 
seKtuniy  quando  ciun  pblaia  tangitur  calii,  signi- 
ficat  quinquc  letales  mundi  ante  natiTitatem  Domini» 
seitus  Tero  tempus  iUud  quod  restat  a  nalivitate 
Domini  usque  in  finem  mundi.  Significai  enim  semd 
tactus  calix  olilata  semel  Dominum  ascendisse  cni- 
cem,  ut  finem  baberel  cruciatus  qui  fiebat  per  quin- 
que  a^iates  mundi.  Per  obbitam  qu»  eiaiiatur  in 
manu  signaniur  propbetoe,  qui  in  manilnis  exalia- 
bant  verum  panem  Cbristum  quando  ejus  Incarna- 
tionem  aperta  voce  pr6phetabaut.  Unde  Isaias :  Eccey 


actiones,  ita  commeinorans.  Quidqvkl  ngilni  lii 
officio  missse,  anteqoam  obtatfls  pouoiiiur  ia  aUwi, 
precatio  nomiMitiir.  Et  bMC  dlslMttiam  facit  inter 
prccaliOBem  ei  depeeoMioM»  et  impreoiioiieia 
quod  precalio  sit  quamlo  booa  opisa  popiilo^  depre- 
caiio  quando  orat  ni  deviloS  oMbMi  oi  ^eslnai  a  pec- 
eatis,  imprecatio  qnmidonola  opMi,  kl  esl,  imMt-' 
eit  Pnma^ero  oratio  quam  dieit  epistopws  preeailo 
nooinalar,  id  esl,  optatio  bona  pro  popalo.  Rihaas 
■aiMiiie  quod  inMilBS  isiet  ad  oflieiem  propliela- 
rum,  quoHiam  per  ora  pfopbeiaram  Cbrrstus  ititniTii 
In  muiidttm,  et  jnn  soium  ftntffavit,  sed  et  carftem 
asBumpsii,  el  bomo  faetus  est,  ducens  orlginem  se* 
cimdam  earaem  de  saactispatfMrcliis,  quonim  omis 


ioquit,  virgo  concipiel  et  pariet  filium  {ha,  vii).  Cum  B  ^\^  opiat  et  eommendat  oxspeoiatioiiem  c|as  po- 


Ipsani  crucem  videt  diaconus  facere  et  incipere,  ca- 
licem  exaliare  vadit,  et  tenct  calicem  siiuul  cum 
episeopo  exaltatum  usque  dum  dicit :  Per  omnia  s(r- 
cuUi  $aculorwm^  et  postea  ponit  calicem  in  altare,  et 
involvit  euip  sudario^  Nempe  Josepb,  acceplo  cor- 
pore  Jesu,  invoIvEt  fKud  In  sindone  munda,  et  posuit 
illud  in  momuaeoto  soo.  H«oe  praesenlem  diaconum 
propter  conTeniens  mfnislerlum  in  tfpo  ponimus 
Josepb,  sive  generaliter  in  lypo  eorum  qui  casto 
corde  mysloria  Cfaristi  soocipiaat.  Diaeonus  siqul* 
ilsia  qui  loaet  <laHeem  exfldtataim  oam  PoaiiOce, 
posut  ittam  itt  akafe,  quia  Josepb  deposaii  de  cniee 
oorpoo  dominieiim»  ei  posoit  in  monumentam.  Dia- 
eoiHM,  siciK  diximas,  iovolvii  cnm  sudario  calioom. 


pulo  ejus  dlcens  x  Hom  amfereiur  •cefHtmm  4e  Juda^ 
«I  dux  de  fanava  e)ut ,  dame  vemat  qm  mdnendm% 
Mf»  ei  ipu  erjf  ex^foeiath  ffenHmmt  {€en.  xlix).  El 
ileram  :  Satutar^  fanm  emepeeiabo,  Drnnha  (Hiid*}. 
liOBiqiie  :  Meeer^j  kufu^ ,  DDmiat«  miflf  quem  mth- 
SKrns  ei  {Exod.  tv).  lloe  boa«B.oplat  sancta  Mari.i 
¥iigo  Dei  geaitnx,  qaaado  Aagelo  retpondil  *.  Fifti 
miliii  oeoe  ancilla  Dcmini,  seeaadoia  verbam  taom, 
oi  ipse  procedat  ex  meo  virginali  atero  ffai  salvet 
populam  siMua  a  peccaiis  eonim  (l^iic.  i). 
De  uereia. 
Seereia  dicilttr  eo  qood  secroiam  oratlaaem  dat 
eiNSOopus  super  oblationem,  iit  Deas  vdit  respioese 
siiper  oUationem  proposiiam  et  depatato  eam  f otiire 


eem  iacero  super  oblaiioiiem  at  poosit  ex  ea  iicrl 
eorpua  Cbrisli« 

De  fraaiimue  oMolamia. 
Fraoliooblalararo  illam  Iraellonem  si§niaeat  qaam 
Doroinas  duolHis  Cecit  in  fioMOs.  Qoa  de  re  soleol 
aliqui  episoopMiim,  qaaado  iavioem  eommaaieaal, 
tres  portiones  faoere  de  una  oblau  ia  tjpo  honim 
lrittm«  id  osl,  Christi  et  Cleop»  ett  ot  dicant,  Luc». 
Slcat  onim  malt»  Ecelesi»  saot  per  anivoffsom  or- 
bem  iorraram  propter  divevsa  loea,  «et  iamea  oaa 
saneia  esl  caibolica  propter  oonm  Hdem,  sic  ei 
mulis  oblatm  pfopler  vou  oierontiam 
est  propter  anita«Bm  eorporis  Ghristl.  Si  eoia 


qiioniam  Josopb  invoivii  in  sindone  manda.  la  ipso^  consecratioiu*  Noium  est  enimideo  secreiam  oraiao- 

aitari*  id  osi,  ia  sepulcro»  corporale  JaceL  Per  quod 

iaiellifitar  ipoum  linieum  mi^ns  quo  ioiam  corpos 

Domint  legebaiar  In  sepolcro.  £t  per  iUud  quod  ali- 

qnam  parlem  eidicis  V^^i  sudarium ,  uitelligimus 

quod  atiquam  parlem  capitis  Domini  tegebat  et  ali- 

quam  non  tegebai,  sicai  mos  Judaeis  esi  facere,  ei 

remaaet  ia  alUri,  id  est,  in  sepuicro.  Hoc  opus 

asque  dom  iria  capttala  compleanlor»  id  est,  prolo- 

foo  de  Ofatione  sequenlt :  Paf«r  aosfer,  ei  libera  noe 

^rarfamas,  Damine*  EleDim  tres  dies  in  sepuicroDo- 

mlous  quievit*  Postea  naiuque  commistum  corpus 

Domini  cum  vino,  simulque  paee  annuntiata,  auler- 

tar  Domtnicum  corpos  de  altari,  qwmiam  in  teriia 

die  anima  qu»  descendii  ad  infema  ui  iiberarei «.  quirisjquare  ams  iaiegfa  MsiVk  ponatur  ia 

* 1.  ^....« — .  « — u k:.  ^a ^^  conalet  iniegram  corpos  Domini  fesarrexisoe, 

partim  resurrecturum,  partim  jam  vivit»otaltra  uom 
morialur»  pariim  moriale  estt  et  Umea  ia  cobIo. 
Unde  dicit  Aposiohis  :  NoUra  auiem  eeiissiMfio  im 
ocelii  esi  (PM/tp.  iii). 

JDif  paee  anmunliaia  aniafmam  eommheemimr  earpua 

et  §an§uiM  Domdmi. 
Duobos  enim  modis  potest  aceipi  pax  ificlo  mb 
episcopo  sive  presbytero  aaioqaam  corpos  Domiai 
miiutor  in  sanguinem.  Scilicetet  illa  pax  per  isuaft 
iMtelligi  potest  qaae  jostis  eodem  lempore  daU  est» 
quoBdo  aoima  Cbrisii  dosceadii  ad  inferaamt  et 
erait  mde  omnes  fidelsa,  et  absiersit  Deas  omaeiii 
laerfmam  ob  oeoiis  oocom^  ot  amplias  eis  ooa  sit 


,  corporis  viviflcaret  membra^  rediii  ad  corpus, 
ei  non  est  an^ius  invenlum  Dominieum  eorpos  in 
sepuicro.  Et  ideo  quoniam  tolus  bomo  surrexit  si- 
BMil,  fas  est  ut  iUico  eum  oblaliane  calix  Domiui 
aaferator  de  aluri 

Be  ffomtRt6«f  quatuor  orationum  epitcoporum  me 
popuii  in  muua. 
Prima  oratio,  aliquando  oratio  dicitur,  aliqiaiido 
collecta.  Maiiifeslnm  est  quod  ideo  oratio  dicitur, 
qaia  pcecantttr  bonapro  populo.  CollecU  vero,  quia 
popukis  incboatur  colbgere  in  unum.  Libeai  frater- 
niiaiem  iuam  mibl,  frater  cbarissime,  uU  auclorUate 
saacti  Augusiini  in  boc  opuscalo*  Istud  ofiicium 
namikue  In  quaiuor  species dividit,  id est,  bi  preca- 


im 


"^^  ECLOGJE  DE  omew  ma»M. 

«or  B«n.e  I»€tas,  se4  m  pace  B«,  <,oa  ange»  pa-  A  De  *«rrf,.ri6.iepaii  c*iii«ir».*,im. 

Poat  cottiraujiionem  Imnc  oratieiiem  Ai^timie 


caii  stmt  cum  eo  iit  Yiraiit  in  aeiemmn.  Tel  eerte  ea 
pax  per  islam  inielHgi  poteat  qn»  data  est  Cliristi 
corpori  yiuiio  anlma  ad  iltad  redilt;  vt  Ocai  neqne 
anima  umioim  inriMita  est  pro  sna  raorte,  ila  nee 
corpus  idtra  tnriietar  de  sua  nratatlone;  sed  ea  pace 
rraantnr  nlraqae  vt  semper  gandeant  de  aetema  rra- 
m^rtallttte.  Non  enim  ali  re  est  sf  per  tactmn  qao 
tangmHur  iaWa  caneis  eodem  tempove  aer^m«m 
illam  accipiamiis  :  Ei  in$mgUmi  in  fadem  e/w  spira- 
cntum  ffka  (Gen.  ii),  ut  eo  membro  restanratio  vita 
lcfinUireui  primo  ntTimet  legitur  data.  Saneet 
iUud  ratkmi  congmit  nt  qoatiMNr  sensae  snnt  in  c»- 
pite,  per  quatuor  partes  tobb  eayds  tangantur,  siye 
qoia  perqnatuor  partes  mundi  Cliristi  resurreetio 


postulationem  vocat.  Post  commnnibnem  namqim 
dicft  qnla  postquam  popnlos  communicM  iHec  neqol* 
tor.  Super  popolum  tero ,  qula  tmic  benedicitnr 
pcpulos  ut  nostro  sanclo  convenlant  ETangelio. 
Post  orationem  et  «omraunlcalioncm  benedictio  ae- 
qnllnr,  quoniam  postquam  Cbristos  in  croce  orarit 
eteoram  discipullsmaiiduearit  el  reliquias  eis  de^ 
cteratis  manilius  sols  henedixk  eos  ('tuc  xxi^:  el 
fa^m  est  eom  benedieeret  eos  ,  reeessH  ab^s,  e^ 
rerebalor  m  omlom.  Nostra  quippe  benedlctio  poslo% 
lalw  est  apud  Domimim  ut  benedicere  dlgmstor.. 
Bplscopus  namqoe  data  benedlctiono  rewiii»ra«H 
propria.  Postea  annontiat  diaconos,  ite  Mh$a  eaf.- 


speratur.  Inde  seriptum  est :  A  gnaiuer  vemuZ^  B  rnT«ioZ^rwr"i!!!       *''^"''  '"  ^  ^' 


ei  imutfa  $uper  inierfedo^  ieioi,  sf  tetMeenni  (Eteek, 
xxxvii).  Sicut  enim  poslqoam  poeri  damaTerant 
ihanna  benedkiu$  qui  venfr,  GtoUIes  qoldam,  qnl 
iiondom  erant  JM,  quasrebant  per  Pbnippnm,  qoi 
erat  os  lampadU,  vldere  iesum,  In  qoo  signiileatQm^ 
est  «entifa»  faturos  eorpos  i^ominl  per  ildem ,  iu  el 
isle  pania  quando  primum  pooitor  in  ahari,  dator 
inielligi  fotonim  de  eo  fieri  eorpos  Domlni.  Aodla- 
mus  qoid  de  jam  coramemoratis  geotilttms  reqion- 
«lcat  Domimis  :  Nin  granum  frumenU  eadem  in  ter- 
ram  monunm  fuerii,  ip$um  toium  manei  {Joan.  m). 
In  qoo  profeclo  ostenditor,  nisi  ipse  morialnr,  gen 
tilitatem  non  fiericorpos 


apostons :  Hie  Je$u$,  qni  aetumpim  eet  a  vobh  in 
C€Bium  (Aci.  1).  Et  reliqna.  Quid  est  nanHpie  :  He 
Mma  ea,  frater  mi,  nisi :  lie  cum  pace  ad  domo$ 
veeirae.  Li^u  est  pro  vobis  oratlo  ad  Dominom, 
ei  per  angelos  ,  qoi  mmtii  dieontor ,  aHata  est  lo 
Mnspectom  dirinm  majestalis.  Popokis  respondil: 
Deo  gratuu.  Hanc  nesponsionem  AogosHms  voent* 
graliaram  actiones.  Hoc  agii  sancU  Eeeleaift  mor». 
apostoyco,  qoi  erant  adonntes  Jesum,  eviegfesst- 
sont  Jerosolymam  cmn  gaodio  magno  {Lae.  xxiv).> 
Amli  qoaliter  aposloy  Beo  graUas  referant ,  et  erant 

^V^rmtmifkiWn^$m^el\MMcmvt$limm. 
aic  sane  et  panis     qiil  vivii  et  regnai  in  smcola  flaifMlomm  A»m. 
porascorpussuomanteafieri  nmi  polerat,  nisiad     nl  r.  »«^ « «««» «««owm, Ame». 

memoriam  redneauir  Sacerdotls  sacramentnm  pas-  C  ^        "*  "^^^  et  emca  in  Tc  igiior , 

sionis  Domim* ,  et  erads  signacolum  snper  eo  c^        " 


bietor. 

tiem  de  eeereia. 
Christus  solitudinem  qussivititt  oratioBe.  Qoanl» 
raagis  non  oportet  qoaerers,  qot  andiqoe  civconida. 
uwr  tumullibus  vitiorum  et  eonsuetudine  smculafi. 
Utile  namque  est  omnem  Ofatiooem.qiedalein  sa* 
ccrdbtum  secretam  esse,  ot  non  eogitemas  qoomodo 
placeat  vox  et-compositio  oris  popolo  lerreno,  sed 
Unlomroode  cogitemos  qualiUr  raens  soli  Deo  con- 
cordei,.quem  orat  Ab  iiloloco  ubi  secpelam  4ieit 
cpiscopus  usqueadA^Riw  Dei,  tolum  illud  vocat 
Ajugustinus  orationes. 

De  prwfaiione, 


i^^f^..  -- /^'«/u«u«r.  niMimiiim^ormBii»!  ^ifet  eogmia  eeietnaia  devo^ 

frajfatio  namqoe  diciUr  qoasi  pralocotio.  Mkc  ^  ito  •  ^i  iHn  oferunL  hoe  $aeri£cium,  laudi$  oro  $a 


We  igkurrciemeninvime  PaHr,  perje$mn€kn$lun$. 
FUium  iuumy  DominuM  noilnmiy  suppUeee  rogamme  ei . 
peiimu$uHaeceptakakea$eibenedka$.  Hicsignatobla. 
tioocm  et  calieem  tribos  vicibos,  non  tamen  «nb«mi . 
crooe,  sedseparatim  singuUseingolae  faoienacnioes..- 
ikee  t  dqna,  kme  j  miiMrii,  kae  +  eameim  $acrifieia^. 
UUkaia.  In.frimi$^  Hbi  offerimme  proEedaria  iaa 
•amtia  CaikoUea,  quam  paci/icare^^ueiodire ,  adunare^ 
ei  regere  di§neri$  ioioorbe  ierrarum,  una  cum  famula . 
Ue  papa  noeiro  iUo.  Memenio,  Domine,  famuiorum 
famuiarumque  tuarum  Ulorum  et  Uiarum  (Hic  nomi- 
na.vivonmi  mensopentur ,  sl  volueris » sed  non  D»* 
roinica  die,  nisi  c»t^is  diebus)  et  ommum  dreum 
a$tantiumquorumjtUfi  fide$  eoffnUa  eeteinota  devo-^ 


namqoe  oratio  qoae  pRrfatlo  dicitor  ,  pnelecotio  est 
lotfus  secotoim  orationis  qoae  inolmator.  Teifiiur 
perv^nit  osque  ad  A^iis  Dei.  Hanc  constietudinem 
h«c  eraUo  Unet  quam  haboit  oratio  patram  00- 
strorara,  qui  solebant  laodes  Domino  referre  in  ora- 
lione.  lu  namqoe  Daiiid  orarit :  Domine  Deu$  00- 
«!«•.  qui  edumeti  popuium  iuum  de  terra  JEggpH  in 
manu  forH,  e$fec9$Hiibi  nomen  eeeundum  diem  kane 
{i^an.  IX).  Et  paolo  post :  Avfrteittr,  obeeero,  ira  tua 
et  fufor  tuu$  a  ekniaie  ftm,  ete.  Primo  naraqoe  fcm- 
davHDominnm  in  eo  qood  edoxerit  popolomsoom 
de  serrilute  grari.  Et  poeiea  dq>recalas  esl  de  prm- 
ftcnU  iribulatione. 


$ui$que  omuibm,  pro  redpnpiUme  animarum  euarum, 
pro  $pe  $aiuiU  aiqu^  mcolumUatU  sm,  Ubkfue  red- 
duntvotaeua  wiemo  Deovivo  et  vero.  Commumean. 
ie$  etmemoriam  venerantee  inprimi$§iario$m$emper 
virgm:$  Marim  gemUrieU  Dei  etDomini  noetriJeeu 
CkrieH,  $ed  et.beaiomm  apoetoiorum  acmmrtgrum 
iuarum  Petri,  PauH,  Amdrem,  Jaeoki,  ioannie,  Tko^ 
mm.Jacoki,  imUppi,  DmHkolmnmi,  Maitkmi,  Simo^ 
nis»  et  Tatkmi,  IM,  Glmi,  Clmnemie,  SiMi,  Corne^ 
iiif  Cgpriani,  iAmrentii,  Ckrg$ogoni,  Joantd$  ei  PauU^ 
Comnm  et  Daaekmi.  Si  futrii  oaule  sanetorom ,  hie 
dieat:M^ifiMmiteliiii*M(f<f|/tttfveI  beatorum 
iiiorum  ceiebraniee,  ei.omnmm  $ancforum  ftunmi» 


IS&i 


AMAUJttl  m&6BYTEW  MET&NSIS 


I5:i 


*  j       .  •    ««.»ii..i<  L  orMSAflUir  ver  Qkmknm  Htommum  tMinm.  Nohu 


qmque  pe€tMovibu$  (omuli^  im  dtmMliitudwmiH' 
rtMmm  tuarm  »perantibu$  partem  aliquam  €l  «P- 
ei^aiem  daaare  diguerii  cumtuis  $anclu  apMkUU  ei 
taivij^rtftffs,  cum  iaanae^  Slepkauo^  MaUkia^  BwtMOr 
ba,  Ignatio,  Aloxaadro,  MarceUino,  Patro,  Felkitate^ 
Perpetua,  A§athe^  Lum,  Agna,  C^cUia ,  Aua^tana^ 
et  cum  omnibua  eaneii»  tuU  ,  iutra  quorum  m$  com- 
MiAutf»  nm  aetimator  metiU  ,  $od  venim  qmuMmua 
lar^or  admim  per  Chrieimm  Domimum  metrum.  Hic 
arobidUcoiMis  engm  m  vewt,  ei  ioi^olveoft  caUcan 
mapiNila,  levat  iUn  cqrM  dmamm  papm.  Per 
qmm  hac  omma,  Bomkm^  eemper  bom  creat.  Hic 
ante  upat,  14  eel,  oblaUimeai  ei  calkem.  Uribos 
Ticibaft.  aiasuUft  aiMulM^es  cmcea^  $am!tifiea$f^ 


L^le^fMa  tM  •Mwlamiir  aumUoperCkrmtum  Do- 
mimm  noUrum.  Hic  incMnal  se  asqiie  ud  aHare, 
dioeei  ;  ITaec  igitur  obUuionem  $emiuU$  m$tr(B, 
udu  cuncke  familim  tuw  ^$»mm,  nomim,  mt 
pUmatm  aedpiae,  die$que  nouro$  in  tma  paee  dapo- 
fuu,  aiqm  ab  mlema  damnatiom  no$  eripi  etinete^ 
etorum  luorum  jubea$  grege  numerari,  per  CkriUum 
Domittum  mUrum.  Hic  erigil  ae  aarsii»,  eohMn 
oUatm  hic  benedicit.  QuamoblaUomm  tuDemin 
omnibm  qumeumm  benodUtam  f  ,  aieonptam  t»  ra^ 
tmn  tt  raii«ii«Wi«m,  acceptabHemqm  faeert  digmre, 
(hk  ambos  aignet,  id  eal,  oWatioiiem  etcalicein)irt 
nobiecorpmieieanguUf  fiat  dUeetieeimi  ^»  tm 
Domim  m»tH  Ie$u  CkriUi.  Qui  pridU  qmam  patere' 
tur  accepU  pamem  in  mmtm  ac  oomrabUeo  manm 
SO0S,  eleeatU  oculU  in  codum  ad  te  Deum  Pairem 
summ  ommpoteniem^  Ubi  graUm  agem  ,  boiedixH  f» 
fregU^  dedit  diiedpuiii  «im,  dieem :  Aceipite  U  man" 
dmaie  es$  koe  oeemem  Boe  eU  enkm  eorpue  meum. 
SimiHmmhpoUeaqumn  emmatmm  eU ,  aedpUm  ei 
bmm  pemetarmm  eaiUem  »  eaucim  m  venerabUm 
tnanm  Ma*,  Uem  tibi  graHm  ugem  ,  bemedU^Hj^, 
dodii4Ucip^  lait »  dieem :  AecipiU  et  bibitoex  km 
ommm.  HkeUmiimcttlimeamguinU  mei  Novi  et  mtemi 
Teumnmui^  «^aefiii»  fidei,  qedpro  uobU  U  pw 
nmkU  efmdetut  im  rmmmmeefk  peeeatormm.  Hme 
qnotieocumqm  feemriU$^  in  mtei  memiorUm  faeUUe. 
VndeHmmmm$,Domuneynootm  $erm,$edu  piebe 
tm  eamtaf  CkrieU  FitU  tui  Douuid  Dei  no$tn ,  lam 
beata  paMtonu,  nec  nom  et  ab  inferU 
s$d  et  in  ecdoe^rioem  a$eemiom$t  oferUam  prmHm- 
rm  nu^eetaii  tum  de  tuUdomo  m  dati$  (hic  qoatuor 
vicibua  aolam  obtoOoiion  aignat,  et  in  quuHa  vice 
auper  caiicem  eohwi  «racem  laeiena)  AoMtam  f  P^ 
ram^  kooUmuiumetmm  ,  Aotliam  f  tmmamiiaiim, 
poiiamtaaacltMi  mtmmtensm,  ei  edUemfoaluUe 
p^rpetmm^  Supraqumpropitiom  oerem  wuiemreepieere 
dignerUUaeeepiakabere  eieuU  aeeepta  kaberedigna^ 
tmm  mumera  pmri  tuiytui  Abel^  et  tofri/imm  pa^ 
trimckmmoUriAbraMm.etqmodHHobtuikmunmmoa* 
cerdm  tum  MekkUedeck  ,  oamckmi  eaerifieimm^  iao^ 
maeulamm  koUUm.  Hic  incUnal  eo  Horwn  |«xU  aU 
ure,  dfieena :  Sii|ip/icea  U  rogamuOr  ommpotem  Dem. 
'     Hic  orat  afwd  8o  qood  volnerlt.  Deindo  dicit:  Me 
hmc  perfern  per  mmm  angeU  tet  m  UibHme  aUare 
tumm  m  eompeeks  ifietmv  majmlalta  ItMa.  Hic  ae  eai- 
gil,  bse  wba  dioeoa:  CTl  ^tiof^aol  em  km  aUarU 
partUipatUm  saerommUmm  fitUtm  earpmet^mngui' 
nmm  atcmfMerimtia ,  omitt  6att«<tt!itoiia  emUui  U  gea- 
tm  ftpUmmr  pmr  CkrUtum  DonUnMm  mmtnmi.  Bio 
oiationeadum  dieantiir,  una  auper  dnMitloa  [ /Me, 
dip9Cba]«alldra»oat  lodioMtt  nomimwi-  Klb« 
qootidiaAiaiPelte  agendla  tmAuimaOdoidioi».  JCo* 
«aa«e  oitam,Bomtim,ol  aoriim«)mtiMim^iiof  jwm. 
cemrtmi  emm  $iguofiim  u  dormmmi  m  $omm  pacU. 
U  reoiumtttr.  Dolade  poeltioan  noilata  foerial, 
•lieil ;  Ipds,  Domine,  ^otmwlriiatJtC/MVlOflfOtmcealt^ 
itff  iociim  refrigerii^  Imis^  U  pa€i$  ut  induigeae  dcr 


/ 


domaua  papa  oWalioiiea  dooMiafao  ad  oram  calicia ; 

el  langeaa  oim  de  oblatiottibiu»  lenenle  iHnra  ardtt- 
diacono:  Par  t|wawi  01  cnm  »|Mo  ai  tn  flMO  ort  H*i  D*o 
Folrt  ommpolmil»  tn  nmlala  Sptrimt  •and»  omjita 
/boHor  U  glorU.  Tunc  dicit  bi  almm :  Per  oflMto  am« 
cuia  $mculorum.  Aespondoat :  AiNon.  Tunc  lepoiik 
oUalaoneain  aUaie,  eldicU  m  aluim:  Oremvi.  Dein* 
de  dicit :  PmeepUo  sal^aribm  momU ,  U  4Uim  «h 
aliltilioita  fomol»,  afulamiu  litcefie,  Pater  muer  qui 
e$  im  cmli$,  $amctifUetur  nomen  tuum,  advemai.  Hs^pw 
/»i»ra  fioi  a  mah^  Tooc  dicU  domnoa  paya,  interpo- 
niento  wiUo  eonoi,hAnc  oraiionem  ;  Libera  noa,  qmm- 
aoaiiia,  Dommu^e^  ommbm  nmU$  prmkrkU,  prmwmo- 

^      -      '    .    Ctocr  «ttfwiiMjDet  oeittlrtije  Ifaite  U  $ameU$  apootoka 
reeurrecttonu^  ^P^  mvguie  i«»  gfiHun^  -  ,      ^^  cLj— • 

tuU  Petro  U  PmUo  atqm  Andrea,  U  eaneto  Stephana 
protomartgre  tuo,  et  beatU  confes$oribm  tuUBUmrm^ 
Jfantfio,  al^tw  Bene^cto,  (hic  nominal  qualesTO- 
loeril  attnolosfelquanlos  commemoral)  otim  ommte 
aanaiia,  da  propiliii»  imwm  «t  iKa^tii  no^Ha  ,  «i  apa 
mkerieardim  tmm  mdjuti,  U  a   peoemo  ekmm  ommper 
tiberi,  U  ab  omni  pmrmrbatwm  eoeuH  per  Bomuums 
fieamcm  Jeeum  CkriUum  FUium  immn.  DeindeiUdt: 
Pa»  DomUm  muri  iuu  CkrUU  $k  oemper  uekUeam. 
Reapondeot,  el  eum  epiritm  tuo.  Deuide  dal  pacsfli 
aUario  vei  patente.  Et  slc  popidus  dai  sUh  paceaa. 
Dum vero  domnua  papadiciU  Pax  Domini  ek  oemper 
vobUcum ,  non  mittit  partem  sanctMa  hi  c^ioem« 
sicotcaeteris  sacerdotUias  mos  esl  domconfringunt, 
^  el  Agnm  Dei  dicanU  Et  expleta  conCraclioae  coaa- 
maoical  domnus  aposloUons ,  partem  aibi  mordei, 
et  leUqaam  in  caUoem  miUii,  faciens  crucem  de  en 
tribus.  vicibussnper  calicem  nihil  dicens ;  el  sic  co»- 
ftrmat  decaUce,ienentecaUoem  archidiacono.  (^»^ 
vero  domnus  aposloUcos  desoendilab  aluri,  incipii 
communicaro  popalus.  Didlar  AnUphona  ad  co»- 
monionem ;  ol  explela  cpmmunione  et  antiphnna, 
litm  su^il  4mam  pat^a ,  oi  veniens  ad  aliarc  sn- 
UHat  aUius,4kaBna ;  Domkme  oobioemn.  RcBpoadenl, 
ei  ctim  ^rtl»  ino.  fteinde  dal  oraiionem  i  Qnoii  era 
amnfMimm,  Domtna,  meme  c^ptamtia ,  u  de  "■■"^ 
temporaU^  nolrn  remedium  eempiumum  per  Im- 
'minum  nostrum  Jesum  Christum. 


1SS3 


CMSTOLyB. 


»S3I 


■»■■•■*. 


Sy  MPH08II  ASUUbAKn 

EPISTOLiE. 

(Apad  AcberlaiD.  SpicUegii  Undo  IU,  pag.  590,  e&  •«  MMteii.  Jkm^.  CoUecuX 


411ALARI1 


EPISTOLA  PftTMA. 

iD    JEKEMUIt    SElf09IE58Ell    ABCME^ISCOHJII 
HE  JNNIIIIB  leSV* 

Clarissiiiio  Pairi  el  aenaesiM  rlielBri  JereoMb 
vaii  in  noslra  lentsdeni  AmaliifHM. 

Seribuiit  Salvaioris  noetri  Jesv  nonen  f»  %%^^ 

rationeni,  et^$  rationis  expers  smn.  Seio  vobis 

ignotttm  non  esse,  si  alieiQiie  ratkMiis  eBnsa  poitpo- 

natur  post  I  aspifatio  in  nomen  lesn,  ((nam  imiMiale 

filio  vestro  si  aMt.  Scio  si  est,  adfore  in  promj^Bria 

menlis  veslrae  <)ood  flaat  ad  me.  Ante^am  perge- 

rel  demmis  Carolns  Romam  novfssime,  Bodivi  sa- 

cerdotes  Gaili®  nostras  sonBve  ^m,  ^od  neqne 

eom  Hebf«i8  neqoe  eom  GffseelB  eonvenielMt.  Ab  iiio 

lempore  andlo  /MiM,iit  opinor,  qnod  eonvemt  cAv 

ilebraeis»  qvorum  dttds  Bomen  legiiinas  lesuB.  ^ 

tesosnomine  soo  pnBAgmrabBl  noslram-ieaMa,  ol 

Sedulius : 

. . . .  lam  uineTjmaUia  videbaBt 

Mera  veuBrimi  praaiiw  nomiBO  Jbwibi, 

NamGneei  bis  notis  I.  C.  consc^Nmt  IttodMami ; 
et  legont  i8€aTC  Unde  mtbi  vidotor ,  m  unmk  vb* 
bis  non  alias,  oporlere  acribi  per  I  a  H  et  C,  aive 
S,  qood  legimus  Ibesos.  Qoibos  noliB  memorBlani 
Momen  scribeFe  debeam,  oro  «I  maiidelis* 

EPISTOLA  II. 

JEBEIIIiE   AD  AHALARIUM. 

Porpbyrius  pliilosoplius  nomen  iEsu  in  aiiacrosli^ 
cha  sua  Latine  scribit  hoc  modoluEstJS,  quem  no* 
vimos  utriusque  liiiguae  perilissimum  fuisse  ,  usus 
videlicet  ita  Graeca  littera  pro  H  longa,  quam  Gncci 
in  lingua  propria  pro  I  longa  semper  sonant.  Latinl 
vero  pro  E  longa.  Ma  rero  ratione  imiiantes  fic- 
brxos  lesum  pronunllBmus,  non  per  aspirationem, 
sed  per  H  Graecum  scribentes. 

EPISTOLA  ill. 

AMALARll  4P  JOiNAK  EPI^OPUIIU 

Pater  iat»male  nalo,  quibus  notia  inferius  figor 
.•^  reeliuB  videBlar  vcriins  piagi  ooBseii  leso  IBC 
BO  iffiS. 

Al  itle,  inquit,  sicalX  et  P  Grseds  iltl^s,  et  9M 
qoalieunque  Latina  convenienti  soperioriboa  seribi- 
tor  Boinen  Cbrisii,  ita  I  el  H  addiu  convenieRli  Lo-* 
tina  scribiturlRS, 

EPISTOU  IT. 

AVALAKll  AD  BAKTGARIUO  EPISCOPUV. 

Amalarius  Hanlgario  episcopo  reverendisslmo  ci- 
viuUBNoviomBBBis. 
Meraipi  me  iulerrogatum  a  vestra  paternllate  quo- 


A  modo  inteiligerem  qood  scrfptom  est  in  IkmiiRiea, 
instltotione :  HU  e$t  calix  8anguim$  Nwi  ei  mtend 
Testamenti,  my$terium  (idei.  Quia  comperi  voa  vcUe 
scire  quomodo  imeilfgerem  aiod,  ideoque  scriplis 
paoeis  Klteris  iniiroo  quomodo  sentiam.  Foil  enioic. 
cata  YeterisTesUmenti  de  qno  in  Exodo  scriplom 
esl,  cap.  xcvifi  :  TulH  itaque  Moy$^  (Hmidiam  ptfr- 
tem  $an0mni$f  e$  mi$fi  in  eratera$  :  partem  tntiem 
residuam  fudit  $uper  aUare  (Exod.  xxiv,  d).  Et  pBoIo.^ 
post :  Bie  ett,  inquH,  $an^i$  foBderi$  tfuod  pepiifii  ' 
Doflitntts  voki$cum  $uper  euneti$  $$rmombu$  AlY 
(Ltir.  XXII,  17).  Honc  calleem  consommavil  Bomi* 
nus  In  ccena  soa  secondom  LucBm  dicenlem  :  Ei 
aceepio  calice  gratiae  egit  H  dixH  ;  AccipUe  ei  dUtU 
dite  inter  tos.  Difo  ernm  vtfbi$  quod  nan  Mam  de . 

B  generaHone  etHs,  donee  regvmm  Dei  temat.  CbHx  ¥e-. 
leris  Testamenti,  sangolne  amimallom  irratiBndii- 
liom  redHBd^Hit.  |He  wgois  figara  foil  veri  sao- 
gulttis  Cbristi.  Qoem  cBlieem,  id  est,  in  qoo  bibimos. 
sangninem  Cbrisii,  |nitlBvlt  ^obis  Ipsefn  memonlB, 
cemi  post  eBnsammatom  priorem  caiicemy  ol  idem:, 
bocas  memorat  In  seqQentibos  :  SmUUer  ei  eaticem[ 
po$tquam  ceenavit,  dieen$ :  Bic  e$t  calix  Nom  Te$ta- 
menti    in  eanguine  meo\  qui  pro   voH$  fkndetur 
{Luc.  xx).  Hic  calix  est  in  figora  corp6ris  mei,  in  quo , 
esl  sangois  qoi  maiiBbit  de  ialere  meo  ^d  complea- 
dam  legem  veterem,  qoo  effbso  deinc^ps  erit  Movom. 
Testamentom;  qooni^^m  novos  sangois  ei  kuaocens , 
id  est,  homlnis  absque  pec^ato  effundeiur  pro  re- 
demplione  hnma^a,  quod  antea  non  est  factom  san- 

C  gnine  aliciijus  animalis  Irrationalis.  Isle  sangoia 
novus  est,  qui  effusus  est  pro  salote  nostra,  qoia  lum 
est  animalis  aliciiQus  Irrationabllis ,  sed  bominis  rn- 
tionabs ;  propterea  dicitur  Nopi  Te$tamentif  qoonlam 
illo  effuso  veiera  translerunt,  et  facta  sunt  novBf 
Ipse  vocatur  aterni  Testamentij  quia  Novom  Teslft- 
mentum  non  mutabitur  ad  aliud  Testameolomy  aicol 
mulatnm  est  Velus  in  Novum.  Ipse  vocator  myfleriiwi 
fidei,  quoniam  qui  credit  se  redemptum  ab  eo  san- 
guine,  et  imilalor  fit  passionis  ipsius,  ei  proficit  ad 
salutem  et  ad  vitam  aetemam.  Unde  Dominus  diclt : 
Ni$i  manducaveriti$  carnem  filii  hom%m$^  et  Inberitie 
ejus  $anguinem^  non  habebiii$  vitam  in  vobi$metip$ii 
(Joan.  VI,  S4).  Hoc  esl,  nisi  participes  ftieritis  mem 
passionis,  et  credideriiis  me  mortuom  pro  vestra 

I^salute,  non  habelntls  vitam  In  vobis.  Hysterlom 
Graece,  Latine  secretom ,  qoia  fldes  istt  latet  In  cor- 
dibus  electomm ,  propterea  vocaCor  secretum  fidei. 
Mysieriom  fldei  fides  esi,  oi  Aoguelinos  in  epistola. 
25  ad  Bonifacinin  cpiscopom  :  Sicol  ergo  secondunii 


iS35 


AMALARII  PRKSBITSM  METENSIS 


1!M 


ez  oonsaetudine  Ecclesiae ,  qvm  solet  ^tidie  in 
^fKt  il  Mj^  mtaiifli  ffnkm^  Beaim  le- 


i|liemd«m  mo^m,  sacfamenuim  coiporis  Cliristi «  A  protvUsse.  Habemiis  ei  bo« 

corpus  Christi  est,  sscrameiitum  sangttiDis  Christi , 

sanguis  Cliristi  est;  ita  saerameiitum  Mei.  f#a 

est.  Simili  modo  possuniQS  dicere :  J«#  m  «atur 

9anfuim$  vm  Koxi  H  aUrm  Testammtd;  ae  si  di- 

cat  :  bic  est  sanguis  meus  qui  pro  toIhs  dalur»  m 

deinoeps  Novum  et  setemum  Testamentum  a  me 

accipiatur  et  teneatarb  Sequitur  :  MSfiMfiimi  fdd 

hoc  credere  debetis,  id  est,  hanc  fidero  habere  de- 

l)etis»  utper  iUum  remissio  vohis  sit  omaium  pec- 

catoruni. 

ENSTOLA  V. 

AO  SBTTOlfUf  •  IIOMA€BUII. 

Digoata  est  fratemilas  vestra  nobis  mandare , 
ut  auctorem  illum.  vobis  nomUiarem »  qni  dislio» 


^  EPISTOLA  VL 

A0  GmiTaADCII. 

Amalaritts  Guntrado  dilecto  fifio  in  discipiina 
Cfarisli. 

Fili  mi,  recordatas  sum  percanclatttm  esse  p<&Ds 
ingenium  tuum ,  fiafe  non  me  com  majori  eauieia 
custodirem,  ne  iliico  pest  consumptum  sacrifidum 
spuerem.  Addidisti,  quod  non  videres  cseteros  sa- 
eesdoles  hoe  faeerey  id  esl  siatim  spoere  pool  eo- 
mesum  eocharistiam.  Qoando  hoc  attdiri  a  le»  nec 
multvm  tihi  dixi»  nec  cogitavi  ex  hoc  tlbi  re^oo- 


ctionem  facil  iAer  Seraphin,  ^ndo  neutri  generis  B  dere,  nauei  duai  talem  percunctationem ;  jam  ia 

est,  ct  quando  masculini.  Mou  omnia  mihi  in  prom- 

plu  possunl  occurrere,  qus  de  iilis  agminibus  ie- 

gistis  et  iegi.  Tamen  iUum  auclorem  modo  promam 

qui  disceroit  inter  cherubin  neutri  generis  et  mascu- 

iiui,  nec  non  et  iUitm  qui  Seraphtm  per  m,  mascuii 

generis  dlcit » et  oeutri  per  n.  Opinor  quod  eisdem 

iinaiibos  Ittteris  terminetur  apud  Grxcos  cherubin 

el  serapbiflu  Dicit  Hieronymus  in  traetatu  Ezechielis 

lectii  lU>ri  ;  (  Quapquampleriq^e  cberubin  neutraU 

gpnere  nnmeroqiie  piurali  dici  putent»  nos  scire 

debemus  si^gulari  numero  esse  cherub  generis  ma- 

scuUni»  et  pluraU  cjusdem  generis  cberubim»  non 

quo  sexus  in  ministri  Dei  sit,  sed  quo  unumquodqMe 

juxu  lingugB  sua^  proprietatem  diversis  appeUetur  ge- 

ueribus.  AngeU  vocantur  nmnero  plurallMalachim » 

et  chenibim  et  serapbim  ejusdem  generis  et  nu- 

meri.  >  Ut»i  ^anctus  Hieronymus  dicit »  nos  scire 

debemus  quod  Latinus  Latinis  fuit  locuius.  Ipse 

erat  LaUniis ,  Paula  et  fiUa  cjus  Eustochium  La- 

tins  erant.  Ex  boc  intcUigere  poasumus ,  quod  nos 

Latini  debeffius  illorum  miuistrorum  nomina  maacur 

lino  gen^re  tenere  juxta  Hebraicam  auctoritatem , 

quam  Hieronymus  interprelatus  est.  Et  ubi  dicit  s 

c  Mon  quQ  sexus  in  ministris  Dei  sit,  sed  quo  unum- 

q^uodque  juxta  Unguos  suae  proprietal^m  diversis 

appellelur  generibus :  >  ex  hoc  inteiUgtmus  quod 

alterius  generis  sant  ministri  memorati  m  peregrina 

lingua.  Dicit  fieda  in  libro  primo  de  tabernacido  et 


iiioere  de|^  aqporiatus  sHm  tua  (Ulectioiie,  ae  ali- 
qua  sttspido  remaneret  tibi  falsa  in  peclore*  Qnasl 
eivo  pmpterve  boc  agerem  oonm  nostram  rdigi»- 
nem,  et  ne  remaneres  in  aliquo  errore  igiioraBtiae » 
iddreo  potissimum  qnoiuam  sensi  te  sensisse  me 
agere  conira  ceBsaetodiBem  rdigiosorom  preshyie* 
Mmim,  mahii  «i  itineieformare  tihi  anunum  nwan ; 
quam  diHlittS  remanere  ardeos  iogeniaaa  tonm  iii 
8ttH»ieiona  imitilL  Attende  primo,  fiU  mi,  senlfnlim 
RauU  diceoliB  :  SpkrUalk  JM^cat  omma;  ipu  moem 
a  nemne  judieatur  (/  Cor.  ii,  15).  Si  qaod  circa 
spiritum  est  in  suo  ordine  inanet,  ea  qi»  per  corpos 
geruntnr  reeCa  depvtmrt«r,  dieenle  eodem  Apoeiolo : 
CNmitttttniiuCemiNwfts^rtl.  i,  15).  Malti  aoalvu 
BMMidiliam  eorporis  observanl  seeoBdttm  «sam  Pha- 
risMram,  ex  quorom  tamen  mentibaa  prooedoBt 
hMOttBdar  q«m  DeBiinas  emBpaUl  ib  EvaogeUo 
dicens  :  De  cerde-  ewm  exemu  coffkafiamee  awte , 
Aomtctifia,  adulteria^  formcationae^  furta^  faUa  fest»- 
monia^  blaiphenuw  :  hwc  sunt  qutg  cmmquinani  ka- 
mnem  (Matth.  xv,  20).  Inler  isu  non  depot^ur 
sputum,  nec  procedit  ex  mab  cQgiUtione  qax  coin- 
quinat  hominem.  Sputum  naturaie  esl  nobis,  sioe 
peccato  procedit  ex  nobis,  saniuti  nostrae  profidl 
cjus  processio,  sine  vituperatione  religioaomra  ho- 
minum  agimus  quod  Christus  ^t  pro  salule  oosln, 
docente  Evaqgelio  :  l4ii»m  fedt  Domimu  ex  epuic  , 
et  linivit  ocuios  cteci  nati  {Joan.  ix,  6).  Et  ilemni 


Vasis  e|os  :  <  Et  quidem  numero  singulari  cherub,  ^  aecundum  Marcom  :  Jfistt  4igito$  emae  in  auricutas, 


plurali  autem  cherubin  dicjtur,  et  est  nomeo  gene- 
ris  mascuUnt;  sed  Gnieca  consuetudo  nentro  genere 
eherabin  posuit ,  m  littera  in  n  muuu.  Yerum 
noster  uiterpres  Hebraeum  secuivs  idioma,  mascu- 
fino  genere  posuit.  i 

Moostrabo  iieram  uhi  idem  interpres  Hieronymus 
ponat  seraphin  neutro  genere.  Scribit  in  Ubro  quem 
fecil  de  serapbbi  {Cap,  6«  post  iniUJ^  qm  leguntur 
in  Isaia  ioter  csetera  :  c  KuUum  propbeumm  extra 
Isaiam  vidisse  seraphin  drca  l^eom  siantia,  et  ne 
ipsa  quidem  seraphin  aUbi  lectitari. .»  Novit  chariUs 
vestra  quando  dixii  slautia,e|  ipsa  ueutro  genere  ea 

•  Ad  Hettonem.  |s  fofiitao  SeUo  aive  Heetus,  qoi 
Abbas  fuil  Epternacen^is^post  episcop.  Treverensi»* 


et  expuens  tetigit  iinguam  ejue  {Marc.  vii,  39).  Cof'- 
pos  Domini  salutl  hominum  consecratam  est  In  aeler- 
Dttm.  EJeciio  spttti  salutem  prmsut  lemponlena.  Ad 
hoe  dcpreeamttr  smillotea  temporaletti,  ol 
occurramus  seterme  saluti.  Quod  est  c 
aahitis,  noo  ostemitn  faistitotiooem  Domioi. 
vis  Apostolos  dixisset :  Qjuanda  infirmet  temc  feeHar 
sMm  etp9tem  (//  Cor*  xn,  10).  Tameo  saoitali  slodo* 
bat,  ut  novimus  ex  admonitione  facU  ad  Timotheam 
cum  dicat :  Noli  aqmmn  Mkre,  sed  modico  nno  mtope 
propur  stomfichtm ,  el  frequenta  tums  infirtmtmtea 
(/  rini.  V,  29)^ 

>>  Ex  hac  epistola  .\malarias  prdiolor  i 


1357 
Ta,  ftli»  in  redanpitfoiia  ma 


EMsmjs. 

]ivop4er  aUud  A  veUe  et  jpreeftri 


eor 


I3!S8 


osleodlsti  miSii  lilii  di^lieere  iiie  siMiere»  iiiu  qoia 
exteros  sacerdotes  pmpexiati  a  spvto  diutius  se 
al>stiiiere  post  sacrificiuoi.  Ta  adhuc  puenilus  non 
Tidisti  multos  sacerdotes;  forsan  quos  ssepissime 
Tfdisti  TeRatoribus  Joncti  siint ,  qai  soient  manoa 
laTare  a  recenti  sanguine  biibalorum  suonim  et  bir- 
eomm  ,  sicut  et  populares  faciunt  quando  ad  com- 
manem  mensam  accedant?  Non  boc  dico,  qnod  non 
debeamus  corpus  Domini  venerari  prae  omnibus 
8umptilms,sedqaod  si  Teneratum  fueritab  interiore 
bomine,  quidquid  naturaliter  ab  exieriore  agitar , 
Dominico  honori  deputatur.  Quamvis  sagacitas  in- 
fentiae  tive  nobilissima  mihi  quod  displtoeret  non 
nstenderet,  taiiien,  at  reor ,  video  quod  tibi  dispU- 
ceat  meo  sputo,  boc  est,  quasi  sumptum  corpus  B  oorpoa  Domini  mei ;  aat  ipsnm  illoe  dirigatur  quo 


eorpas  mNim  per  arlog  et  venas  dillbndere  ad  sala* 
tem  aObia  »temam.  Ipse  enim  diiit  quando  panem 
tradidU  aposiolis  :  Moe  m  eorpui  meum  quad  pro 
vobii  iradHur  {iMc.  xxii,  19).  Saum  corpus  qnando 
Tohiit » et  qoando  virtt  in  terra  Tersator.  Etiam  post 
Aseeosionem  «uam  noa  dedigMtos  se  Pairie  apoeloio 
monstrare  in  ieni|do  lerosolymis  qaod  erat  In  terra : 
i>oiiiliii  eit  terra  et  ptetniuth  ejui  (Piol.  xxiii).  Om- 
nis  terra  ia  sua  condttioae  conustens  benedieit 
Domino.  Sola  mala  voiuntas  fadtTas  sonm  polhitum 
ad  susdpiendttm  Dominam.  H»e  propterea  dic^,  ot 
si  forte  me  ignonmte,  aat  non  consentiente  exierlt 
de  ore  meo  ex  corpore  Domini ,  non  me  putes  alie- 
I  a  religione  Gbristiana,  qoasi  contemptui  habeam 


simui  com  sputo  proiiciam.  Fili,  non  iia  retnr  animus 
patris  tui :  illum  precor  qui  dicit  Psalmista  :  Forii- 
iudmem  meam  ad  te  cutiodiam  {Ptal.  ltiii,  10).  Fle- 
gmaticus  bomo  si  studuerii  sanitati  sux,  ssepius 
cnrabit  flegma  ejicere.  Non  esi  probibitus  flegma- 
ticus  a  promotione  sacroram  ordinum.  Non  enim 
ignoravit  Paolus  humores  nocivos,  et  nimium  abun- 
dantes ,  saepius  fore  necesse  exire  ab  homine  :  ta- 
nien  qoando  abnegavit  episcopum  soperbum ,  ira- 
cnodum ,  Tinoientum ,  percussorero  ,  turpis  hicri 
cnpfdttm,  non  abnegavit  flegroalicum.  Forte  toi 
animales  inflafi  munditia  eorporfs ,  possunt  videre 
vicia  nociva  in  seereto  llgmenlo  suo,  qu»  Paolus 
apostolos  non  potuit  forte  Tidere  in  8pirita  saneto. 
Absit,  Ali  mi. 

Si  poloissem  me  abstinere  tandiu  a  ^lo  qaa»- 
diu  saUsfacerem  tuis ,  ut  non  baberent  qood  repre- 
henderent  in  me ,  hoc  uliro  curarem  »  praecipiente 
Apostolo  :  Provideniei  boua  non  tautum  coram  Deo^ 
ied  etiam  coram  omnibui  komimbui  {Rouu  xii,  17). 
Sed  quia  hoc  mihi  diiBcile  est,  tamen  confido  in  Do- 
mioo,  si  mens  mea  pura  fuerit  et  biimilis  in  cen- 
spectu  ejus,  ut  faciat  intrare  corpua  ad  animam 
meam  vivificandam^  et  quod  exeundura  est  propter 
sanitaiem  corporis ,  faciat  e^ire  siue  dispendio 
animae.  Si  quis  hoc  non  credit  eum  posse  si  v^^oerit, 
non  credit  eum  omnipotentem  esse.  £t  qoi  noa 
speral  eum  hoc  velle,  non  rectpit  sentenliara  Paoli 
dicenlis  :  Qui  omnee  hominei  wlt  ialvoi/ieri{ITiuu 


noa  Tuloit ,  seu  n<m  Tolt  Tenire.  Per  hoc  corpus 
anima  nostra  Tivit,  diceate  eodem  Domfno  :  Niii 
mandueaveritii  eamem  /iHi  kominii ,  et  biberitii  ejue 
ianguinem^  non  habebitii  vitam  in  vobiimetipiii 
{loan.  IV,  54).  Si  eaim  ipsom  corpus  vita  nobis  est, 
Boa  ei  aofertur  prepter  nostram  separationem  ubl- 
cunque  fuerit  quod  ex  se  babet,  et  nobis  ex  se  tri- 
kuit. 

Fili  mi,  die  presbyteris  Uiis,  nt  caveant  ne  cnum 
Tevimm  ex  hh  qiise  Dominus  locuNis  est  In  Evan- 
geUo»  exeedat  de  eorde  eorom ,  qaoniam  et  ipsum 
vHa  Bobia  est,  sieot  paais  eonsecratos.  Dicit  Domi- 
nos  ia  Evuigelio :  Yerba  qum  ego  iocutui  ium  vobii^ 
e^firrUu^  et  wta  $um  {Joan.  vi,  64).  Praeceptum  est 
G  niihi  in  lege  :  Si  aliquid  remamerit  de  agno,  ut  igne 
comburam  iUud  {Exod.  xxix,  54).  Ille  agnus  Ghristi 
caraem  praafigurahat.  Reliquie  agni  qme  igiie  com- 
buri  videbantur ,  mysteria  sont  divinitaiis  ,  qnae 
capi  non  possoiit  a  nobia,  sed  Domini  praecepto  igne 
chariutis  assomenda  sunt  in  coelesti  oblatione.  lili, 
id  est  igni  charitalis,  omnia  commendo,  meaut  cl 
Uio  vitia  consumantor,  et  boni  affectus  assumantur. 

Ua  vero  sumptum  eorpus  Doiaiqj  boaa  intentione, 
non  est  mihi  disputaadiira  ,  utrum  invlslbitiler  aa- 
sumatar  ui  cmlum ,  an  reserTetur  in  corpore  nostro 
usque  in  diem  sepultmne,  aot  exhaletar  in  aoras, 
aut  exeat  de  eorpore  cura  saagoine ,  aot  per  poros 
emittator ,  dioenle  Domino  :  Omne  ^imd  intrat  in  es 
tn  ventrem  tMitl,  et  in  ieeeieum  emittitur  (JfaffA. 


II,  4) :  id  est  illos  qui  salTaiioni  depuuti  suat  Fiti  ^  xt,  17).  Hoc  sokua  caTeadam  est ,  ne  Jodae  eorde 


mi,  recordare  qood  saepissime  solebas  mibi  proferre: 
Niii  Dominui  cuitodierit  civitalem  ,  fruitra  vipiai 
qui  cuuodit  eam  (Pm/.  gxxvi,  f).  Si  aliqood  BcriH 
poiom  toae  menti  adboc  haeret  de  re  praelibaU  ,  vka 
Goroite  noli  patri  tao  abscondere.  Tene  qaod  tenes  « 
Dominos  tibi  multiplieet  sensus  pradibaios »  ultro 
quam  peterescias. 

De  corpore  Domini  quod  sumimus,  est  mibi  di- 
cendom,  quamvis  sit  dispar  exemplum  praesenli  fol« 
quod  Valeatiaianus  impentor  dixit  militibus,  qui 
ei  socium  adsciscere  voUierunt :  Yestrom  foit ,  in« 
quit,  quod  me  constituiiis  imperatorem,  meom  cst 
socium  eligere  quem  volucro.  lu  vero  vestfum  est 


sumam  illod,  et  ne  eoatemplai  habeator ,  sed  Aeer- 
aatur  sahiberrime  a  eomnwnibus  cttHs. 

De  alteio  unde  redargaislt  patrcnt ,  aoa  awAa 
respondeo  per  omnia  :  forte  dederit  Dominus,  ut  U 
aliquando  aliquo  modo  adbuc  videam,  et  loquar  da 
eo  ore  ad  os.  InUrim  dico :  Die,  fili,  qoare  noa  ee- 
eittisti  patri  too  yirgilianom  istud  : 

.  ^,  RW^  0  PMri,  fogite  hioe,  latet  aaguls la  berbi. 

Praeclpitur  in  canonibus  (Can.  9  apoit.^  e%  interprtt. 
Dionyiii  Exigm ;  conciL  Antioch,  i,  can.  2)  ut  omfiea 
ingredientes  ecclesiam  commonlcent ,  quod  si  non 
communicaverint,  dicant  causam  quare  noa  com- 


1359  AMALARli  PKEbBYTERl  MCTENSIS  EPISTOLiE. 

mimiettit »  ^  9k  ittiMahilis  esstf teiH,  inlolgeMor  A  Jlh  oHervM^ne  Quadngeiinug. 


1540 


lUiSf  tin  aittMD ,  excoiBiiimitceBliir.  Coiaperi  te  ( 
clionm  meotis  t«s  fizlsse  lo  feUiflO  et  iion  ioporto ; 
fixisti  illam  io  Geimadio  llawilienel  episeo|».  Hor^ 
lor  Qt  iioUaa  Agaa  IHam  fo*portu  ttnisaioio  AognHi- 
no»  scilicet  teatifieeto  per  univenaa  eedeaiaa,  Bof^ 
Utua  est  te  Genaadiiia  nt  pnBeipne  per  diea  Domi- 
nicoa  communifiea :  ferte  non  erat  conanetndo  lUtna 
ut  per  aingnloa  dies  miaiam  eelelMraret,  Sl  enim 
essety  non  bortaretur  per  aoloa  Dominieos  dfes  po- 
tissimum  commueicare  :  Grascorum  aliqttonim 
presbyterorum  oonauetoda  est,  ul  a  qnlnta  fMa  ae 
praeparent  et  sanctifieent  ad  mlaMm  oelebrandam ; 
poiest  evenire  ut  io  lertiaferia  mt  qnarla  peccatom 
committamusy  quod  non  aUuatnr  nsque  poet  flnttum 


•  Cavendus  quoqoe  est  usus  multorum.  Soknt 
enim  plures  qui  se  jejunare  putant,  mox  ut  slgnnaa 
audierint  ad  horam  nonam  manducare ;  qul  nnllal^ 
nus  jejunasse  credendi  sunt ,  si  ante  mandacaTorina 
quam  vespertinum  celebretur  ofijcium.  Conairm- 
dum  enim  est  ad  Missas,  et  posiea  auditis 
rum  solemniis ,  sive  vespertino  ofBcio,  largitis  ] 
eleemosynis,  ad  cibum  accedendum  est  Si  vero 
aliqua  necessitate  constrictus  quis  foerit ,  ut  ad 
missam  venire  non  valeat,  a^timata  vespertlna  borm 
et  compleia  oralione  sua,  jejunium  solvere  debei, 

Sciendum  quoque  est,  quod  in  singulis  diebus  Do- 
minicis  in  Quadragesima  prseter  bos  qni  exooDunra- 
nicati  sunt,  sacrameota  corporis  et  aanguinis  Cbristi 


diem  Dominicum.  Quapropler  non  rite  oomimmiea-  »  ^i,  omnibus  fidelibus  sumenda  sunt ,  et  in  Coena  Do- 


mus  per  singulos  diea  Dominieoa :  ei  potest  fieri  vt 
Deo  placeamua  per  aingnloa  diea  imiua  hebdomadla, 
in  quibus  gusUre  et  vldere  laa  eat  quam  dulela  slt 
Dominus.  A  tam  dUeclo  boepite  non  oportet  dilecto- 
res  diu  abeaae,  quem  eompulemnt  secnm  hoepitari 
lo  die  reaoriectionia.cina  doo  ex  diseipalla  in  Em- 


miDi,  et  in  vigiUis  PascbaCt  et  in  die  Resurrectionis 
Domini  penitus  ab  omnibus  fideUbus  oommu 
dum  est :  et  ipsi  dies  Paschalis  bebdomadae  < 
aequali  religione  colendi  sunt.  Admonendusest  igitnr 
populus  ut  ad  sacrosanctum  aaeramenlom  eorporia  et 
sanguinis  Doroini  nequaquam  indUferenter  accedat « 
nec  ab  hoc  nimium  abslineaty  sed  cum  omni  diK* 
gentia  atque  prodentia  eUgat  tempna  qoiBdo  ab 
opere  conjugaU  abstineat ,  et  vitiis  purget^  et  vir* 
tutibus  exomet ,  eleemosfnla  et  erationibim  insisUtt 
et  sic  ad  tanium  sacramentum  acoedat. 

msTOLA  m 

at»  triscoHJii  oiO!tTwm. 
'  SufOcere  quidem  credimus  fldei  ta«  q^iooiam 
qnsristn  Cbrittelesu  ac  sacerdoUlis  nominis  arctam 
tibi  et  angnstam  inlellellectoa  vtam  in  Domino  re- 
aerari  :  qoia  praecedentibns  meriils ,  ac  virtoiii 
iiislgnllN»  ad  ofllcium  a  Domino  electns  es,  lioei  in 
mitf  tis  gratia  Cbristi  ni  eis  operitms  eomprol^r, 
et  cessante  merito  eonversationis  ac  vitae,  sola  Dei 
dona  fructiflcent :  Umen  quia  tn  prae  cxteris  dile- 
ctua  a  Domino  comprobaris ,  quia  et  legis  opera 
eomplesti,  et  commoraris  in  gratla  usque  ad  emi- 
nenUm  scieflftl»  cfaariutem  inlellectum  Dei  tecom 
colloqnenlem  feltlnas,  et  etislentifons  cogiutionibas 
iosignitNis  hoe  vis  nosse  qnod  fadus  es :  tottus  tad 
fioclesiae  pront  praeclpit,  sacramenu  reserabit,  or- 


Fuge,  fiU  mi,  a  pdago  ad  tnlnm  portum  Augostft- 
mim,  i^seenim  Ubi  dicit  nd  ImmafiBm  {Ephi.  llfl)  : 
f  Rectius  mter  eoa  fiartaaie  qoiaplam  dirimit  Hlem, 
qui  monei  ut  in  Cbriali  paee  permnneaf.  Fncinl 
unusquisqoe  qnod  secniidwn  anans  flilBm  ple  eredtt 
faeiendum  ease  :  neater  eoiom  exharreal  eerpos  «n 
sanguinem  Dominl,  sed  salaberriraam  aacramentum 
cerUlim  bonorare  conlendant :  neqne  cnim  Klign- 
verunt  inter  se ,  aut  quisquam  eorum  se  aUeri  pra^- 
posuit  Zacbaeus  el  iUe  eentnrio ,  com  alter  eomm 
gaudena  in  domum  soam  suscepit  Dominnm ,  aller 
dixerit :  Non  um  digmu  ul  kUrm  $Hb  Uetum  meum 
(Luc.  XIX,  5;  MaUh.  viu,  8).  Fifi  ml,  si  te  eognoscis 
peccaiorem,  oporld  ut  a  te  non  repellas  Dominum , 
sed  sati&ei  fac  per  pmaiientiam  ,  et  in  spirila  con- 
triu>  et  buroiUato,attscipe  iihHn ;  si  jnstus  es,  gau- 
deos  auacipe  iilum;  si  Infirmns,  precare  ab  lUo 
sauitaiem,  et  cade  in  Is^am  ante  pedes  ^us,  sicut 
unus  de  deoem  leprosis  graliaa  age ,  ni  dicat  UM  : 
Surge  et  aoda,  ^uta  /Met  iwtL  te  eaintm  feeii  {tAtcm 
XVI,  19).  Et  ne  diieraa  de  die  4n  diem  converti  nd 
iUumt  quia  quocunque  die  comrersas  ingemueris  ,  |^  ^nem  loenmque  cnstodBens ,  et  quid  qoaUler  ob- 


aalvus  eril.  Juxu  Angaalinam,  qaando  yidebis  pium 
affeclom  esse  in  te,  snme  eorpna  Dontini ,  ul  tibl 
vium  sempilsrBam  pramiet.  Noii  dllTerre  ad  diem 
Dominieam,  qain  nescia  ai  conlingas  iUnm. 

a  Sic  ftnem  imponit  Ub.  iii  Amalar.  in  ms«  cod* 


aervare  debeas  docens ,  si  modo  ad  injnriam  noo 
revoces  noveHI  exborUtionis  Industriam  ,  ac  le] 
deat  paolumper  minorem   esse,    cum  dlcis 
seposlto  ut  vilis  prMlegium  digniUtis  b^bes. 


ORDO  KERUSI 

QVM  m  HOG  TOMO  CONTINENTUU. 


LIBER  DIURNUSROHANORUM  PONTiFIGUV.  M.9 

Eplstoia  dedicatoria.  9 

PnelMloadlMloraB.  11 
CATfn  puiira.  —  Mieuiwn  tcrWindm  efMolw.      91 

Argnmentum.  |i 

Titalos  primiis.  •—  Ad  prlnclpem.  25 

T!l.  n.  —  Ad  Atfgiisiam.  » 

Tit.  111.  -  Ad  patfidum.  U 

TiulY.  —  Ad  comltem  Imperlalls  ohieqaU  ct  exar- 

Tit.V.<^Ad«MSiri«li«  |5 

Til.  Vr.  —  Ad  rcgem,  g 

Tit.  VII.  —  Ad  patriarcbMi,  S5 

Tit.  Vlll.  — <  Ad  episcupum  foreniem.  35 

Tit.  IX.  — >  Ad  arctilepiscopum  Raveiiua.  25 

Tit.  X.  —  Ad  episcopum.  26 

Tlt.  XI.  —  Ad  presiiytflnMi,  diaeoMua,  prMceriom  et 

iocondioeriw.  26 

TiL  Xtl.  —  Subscrlptio  oonstitua.  26 

€AmIl.--t»infMi0R9MMMiiMNfQM.  27 

ArfMMntMB.  «■ 

Tltntus  primM.  — NontHis  ad  exardiMn  do-iMBita 

pofttlflcis.  ^^  2J 

Tit.  II.  —  Decretnm  de  eleclione  pontlflds.  28 

Tii.  III.— Relatiodeelectloiie  poniMleisad  priMrtpoM.  ^l 
Ttt.  IV.  —  De  eiectioDe  pontHieie  ad  exafehnm.  5S 
TiU  Y.  —  De  eiectioue  ponUUcis  ad  arcbiepiaoopMii  Ra^ 

?eno».  56 

Tit.  Vi.^^  rtectlene  poniiieiBnd  jndiees  Ratennl».  57 
Tit.  Yil.  —  De  eleclione  pontifiois  ad  apocrisiarlnM  Rn- 

venoM.  58 

Til.  VIII.  —  Riius  ordimndi  ponlfflels.  58 

Tit.  IX.  ^  lodiculus  poniificls,  seo  prefeesio  poiiii- 

ftcia.  t9 

Secunda  professio  fidel.  44 

Tertlt  profesBlo  fidei  posi  ordio»lioneM.  64 

Capct  III.  --  DeerdkMiMieipitnpi  mi^urbkmHnnuif 

mpamifiee.  £ 

Argumeuium.  59 

Titulus  primus.  ^  DofreWB  do  eloclo  fpiacopoiiMKl 

lexet  noiarius  regionarius.  61 

Tit.  II.  —  Tocatorla.  61 

Tli.  III.— Decretale  qood  leglt  ifiacomis  des'goato 

eplscopo.  51 

Tit.IV,V.-Item»lia.  68 

Tit  VI.  —  Fromissio  tldel  eplsQOpl.  64 

Tit.  VII.  —  Caotio  episcopi.  08 

Tit.  Vlir.  —  ludlculus  episcopl.  72 

lodiculos  e^l^iscopi  de  Laogobardta.  74 

Tit.  I\  —  ^nodale  qood  accipit  episoopns.  74 

Tlt  \.  '  Fcriuala  qoain  accipit  episcopus.  76 

Tit  XI  -  Syood;ile,  ot  episoopiis  alTerius  dirltKtis  la 

alia  ecclesia  possit  incardinari.  77 

Tit.  X0.  —  Prsceplum  de  adonandts  eccleslis.  78 
Tit.  XUf.— luTiiatorta  ad  episcopam,  lu  naiail  pap».  79 
Tlt.  XIV.  —  Excusaiorla.  79 

T-,t.  XV.  —  Excusaioria  quindo  eplscopos  Infirmator.  79 
Tll.  XVI.  —  Kpistola  ad  episcopom  exboriandum.  80 
Tli.  XVII.  —  Epistt^  consolaiorla.  89 

Cakjt  IV.  —  De  mi  palUL  81 

Argumentnm.  ft 

Titoloe  prifflns»  81 

Tit.  11,111,-IieMaIlnd.         ^,  ..  84 

TH.  IV.  —  item  aiiud  opiseopls  SicUiM.  88 

G^m  V.  —  De  pracemh  eummi  femfiek  adepkeepm 

mm  m^Memt  4e  marn  iemei  emumnm feHmm^  87 
Ainneiilfim.  *■ 

Tiiulus  primus.— Eplscopo  de  ordinando  presbjtOHK  Wl 
TiulU^liemnilnd.  «8 

Tii*  UL  -^  Potiiio  dedlcalloiiis  oraterU.  88 

Tlt.  IV.—  Responsnro  oratonl  dedicandi.  89 

Tlt.  V.  —  RMpofisnM  de  spfoandie  snnctnnriifc  90 

Tii.  VI.  —  De  daodls  snncinarlis.  90 

Tlt.  VH.  —  De  dando  beoefieio  nneii  anfiell.  90 

Tit.  VIII.  —  Respeo^  de  dodicando  ovaiorio  iolrt  nm- 
naMeriom  monadioruM.  90 


109 

loa 

100 

101 
101 


Tli.  IX.  «^  De  fecoodeodls  reliqnlis  Imra  monaslo- 

iwm.  91 

Tit.  X. — De  reeoodendis  reliqoils  lalro  ephcopinM.  91 
Tit.  XI.  —  PeUtio  eplsGopi.  91 

Tit.  XII-XIV.  — -  Item  responsom.  9) 

Tlt.  XV.  —  De  altari  dedicaodo.  95 

Tit,  XVU — De  recoodeiido  corpore  sanctornm.  95 
Tit.  XVII.  -^  Basilica  qo»  post  ioc»*odlum  reparatur.  95 
Tlt.  XVIII.  —  Basilica  quc  posi  ruioam  alterlun  juxUi 

tpsam  ooBstructa  est.  93 

Tit.  XIX.  —  Petillo  de  dedicando  bapiistero.  94 

TH.  XX.  —  Respoosum  dedicandl  bapiisierli.  94 

Tit.  XXI.  —  liem  respoosum.  95 

Capot  VI.  —  De  r^bm  teckeHm  preenrmuik  et  o/tsimn- 

die.  95 

ArgoMonioau  95 

Titulus  primns.  —  Prscepium  qnando  laicos  ienBnra- 

UreifiirecUMafiua.  95 

Tlt.  II.  —  Procepiam  qnando  absens  subfogionnriaa  fli 

resrioonrlns.  95 

fii.  III.  — PrmcepioM,  ennU  ordloatoro  lo  pairiaso- 

^.  IV.  -  lieM  illod,  IMi  roelorl.  96 

Tii.  V.  •^Colonis  ei  taiiliM  maiaamM  dvo  Aindovnn 

te  protlncia  consiitutsB.  97 

Tli.  VI.  —  PrsBoepioM  ad  eoaunondaaooem  oonils  re- 

iloris  In  patrimooinro,  ad  jndloem  pruvincim.  97 

TiL  V II. «-.  Ad  patrldum  proviocim,  98 

Tit.  VUL  —  Item  ad  episoopos.  88 

TH. !{.  —  Traitoria.  96 

Tii.X,-l|lemu«otoria.  ^  99 

Tli.  XI.  —  Prsceplum  aactoriUils  de  focieodls  carto* 

fis. 
Tlt.  XII.  —  Item  aliud  de  faciendis  cariolis. 
Tit.  XIH.—  Pr»oepiio  de  com!i.utaodo ruodo. 
Tii.  XIV.  —  Prmceptum  de  oonuiiuuodo  maocipla 
Tit«  XV.  —  Item  alittd  de  camamuailo  maiicipiu 
Tit.  XVI.  —  Praceptum  de  donaodo  |ioero. 
Tii.XVII.  — bera  praneptum  do  concedoudo  pooro. 

Tit.  XVIII.  —  UeM  prmeepiam  de  ooncodeodo.  102 

TiLXIX.— Securiuo.  lOf 

Tit.  XX.  —  Securitas.  105 

Tit^  XXI.  —  Prsecepiom  Uberutls.  105 
Capot  VII.  —  DiMrso  priviUgia  apottoUcm  MMrifaiss 

eeneema  monosisrtts»  iiiacmuie  m  xenodochiie.  105 

Argumentum.  105 

Prologui  lu  jadicataok  tOS 

L  II.  — Privilegium.  108 

ni.  —  Privilegiom  moonsierti.  106 

IV-XI.  —  Privilegium.                  ^  107 

XII.  —  Privilegium  nmnaaierii  in  ttia  provincla.  If  I 

}CiU.  ^  PrjBceptum  de  concedeodo  xeoedocbio.  1 12 

XIV.  — Itemsliud.  112 

XV.  —  Pffldceptnm  do  prsBpoaUau.  1 15 
XYI.  —  Prceeptuui  de  conredendo  poero  in  monaste- 

rlo.  11' 

XYII.  _  Privii^ium  dlafioniaa.  1 1 4 

XVIII,  XIX.  -  Privilcgiuin.  il& 

XX.  —  Priviiogium  flrmaiionls  lod.  1 16 

XXI.  —  PriviiofiuuB  quaodo  soo  proprlo  looo  oonee- 
ditnr.  H^ 

XXII  — Privlleglnm  td  confirmationem  mona  irrli.  tl7 
XXilt  —  Privllegiam  qotndo  loca  qo»  ablaU  sont  In 

MMMorio  U  iians  prisiinos  resiiuuminr.  1 1 9 

DISSERTATIONES  AD  LIDRUM  DIURNUM.  m 
DesoiTATio  pBmA.  —  Appendix  ad  natas  eaidiU  frM . 

de  ttdicalo  eerihemlm  epinotm.  1 1  ^ 

DnsBM.  II.  —  Atmmda  ad  amae  eapMie  li^  de  mdh^ 

MtfiMe  sMimii  pewipfee  i^ 

1 1.  De  niuris  periinenllbus  ad  ordloaliooom  sonu^ 

^*?  II?  De  riU  qno  sumaaos  pontifex  ^«•^«•«J'^  ^^  *^1 
I  iri.  De  professionlbus  fidei  a  summis  pouuttcibos  U 

ordinatione  sua  omlssis,  In  geoero.  i5| 

I IV.  De  prinia  profesidone  fiJei..  I  ij 

I V.  De  tecondt  profesuooe  iidei.  i  ^ 


ilA 


ORDORJERUM 


«M 


i  TL  De  eiiiti  Hoaorii  suimiii  poiilineis  ct  ti  syaodl  s e- 

nrraiifl.  rit 

Dmvit.  III.  -^Appendix  ad  notm  e^s  IT.tUum 

Paiui»  ^^ 

SUPPT.EMENTljll    LIIWI    DIDBMI    ROMANOKUM 

PONTIFICUM.  IW 

RespMisum  sd  pelitiooem  episonpi.  179 

Hem  rcspouum.  ^  179 

'    Decretsle  quod  iegit  dlMOMt  qaando  eplseoyoi  discu- 

tkur.  1'^ 

Item  stittd  qood  legil  diaeooos.  t79 

ItemaHod^iNdem.  179 

DiviasA  nufiuMu  iroexoucis  ArcYOsiTAtii.  loO 

I.  ^^ 

II.-PHvileglum.  J»! 

III.  _  Episeopo  de  leraBdis  samftoaiila.  I8i 

MABiuoini  oMaVATioimB  uf  uBHtrn  mmiiiTii  Roiijaio- 

MTM  poimnccB.  181 

f  ndex  rerum  et  verbormn  ioo 

TaEODUUUS  AUjaUAlfENSIS  EPISCOFUS, 

NOTITU  BlSTOmGA.  W 

Dtt  Tbeodalfo  seriplorwB  aliqoot  testimoaia.  189 

Theodulfl  epitspbiom.  11U 

THEODILFI  CAPITULA  AD  PRESBYTE1I08  PA- 

HOCHIiE  SUiE.  191 

I.  —  Oood  subditaram  plcblum  profeetom  eofave  de- 
besiit,  et  de  digoiute  sseerdotwn.  191 

li.  ^  Qood  Tecliooi  et  oratioai  assiduo  Taeandam  stt. 

193 
III.  —  Qocd  lecUoDl  succedere  debest  operatio.  19f 
IV  _  Quo  spparato  «d  synodom  renire  oebeant.  '  193 
Y.^Qum  cora  esse  debeat  paoii ,  tIoI  et  sqas.  io 

mlsiris  cetebraodis.  195 

VL  -^  Ut  femiiUB  ad  altare,  dam  misaa  celebrantor, 

■on  socedaot.  1^)8 

Vli.  —  Ut  sscerdoB  misnm  solus  ik»  celeKret  194 
Vlil.  —  Ut  in  eeclesiis  prteter  res  saeras  aUa  ooo  re- 

eondsoiar.  194 

IX.  —  Ut  nemo  deinceps,  pnsler  paocos  qol  id  meriti 
sini,  Id  eedesia  sepeKstur.  194 

X.  —  Ut  vsniloquis  et  proTsD»  sctiooes  iii  eeclesla  pro- 
btbeaDlur.  194 

II.  —  Ul  mHsap  iiisl  In  ecdesia  ooo  celebrentHr.     193 

XII.  —  IH  feminecum  preebytero  ooo  hsbiteht.      195 

XIII.  — iitpresbyten  sb  elHieiaie  et  Uberois  a<ati* 
itesiit,  nec  lemere  cum  ((albuflibei  conTiveotur.  195 

XfV.^Ne  alijram  ecclceianim  ttdelea  ad  suam  oodesiam 
perirshere  oiiaiiior.  195 

XV.  _  Ne  slieoos  Mem  derleos  soRicitent.  195 

XVI.  —  De  liis  qui  alieuas  eedesias  mooeribas  am- 
b.Uiit.  196 

XVII.  —  Ut  parTuiis  allarum  parodilarDm  «groUalbus 
kstttiimiQm  nmi  negeat.  196 

AVlii.  —  Ut  vasa  saera  lo  atios  osas  non  deiorqoesnt. 

106 

IIX.  ~  Ad  qoas  scbolss  mittere  coossngoiaeos  suos 
possini,  si  velint.  196 

XX.  —  Ut  6«  holas  ipsi  baboaot  in  qoibus  Bdelioro  psr- 
Tidos  gratis  erodiant.  196 

XXi.  —  Vitse  Cliri8lisn«  cempendiosa  InstKutlo.       196 

XXII.  -^  Ut  omues  ttdoles  orsUuoem  Homloicsm  et 
Sjnibolura  discant.  198 

XXIII.  —  Ui  omoes  bis  saHem  quotldie,  maiie  et  re- 
speri,  Deuro  oreot.  198 

XXIV.  —  De  observaotla  diel  DomlnlrL  198 

XXV.  —  Ut  hoopiUlitaiwD  omoes  dtligaol  et  greHs  ex- 
bibearit.  199 

XXVI.  —  Ut  a  perjurii  crimine  Adeks  eaTeaot.        199  ' 
XXVil.  .^  Ut  s  fabo  tf-sUmonio  Odeli^absUDeaot.    199 
XXVill.-*  Ut  presbjteri  ad  doceodas  plebes  siol  pa- 

rsi*.  900 

XXiX.— '  QooBsm  orandi  modo  fid«rles  oil  debeanl.  200 

XXX.  —  De  confemHme  peecaiorum  Deo  qooiMlo  ISm 
eknda.  900 

XXXI.  — Qoi  sd  ooofessioaemTeoinolA  omoia  cooliteri 
ei  de  omnlbus  examiiiari  debeut.  201 

XXXII.  —  Quod  onosquisque  opera  mlsbricordlm  quae 
in  aNos  exereett  ki  setpso  spiriuliter  agere  Uebeal.     2DI 

XXXIil.  —  De  oflicio  liUorum  erga  parentos«  ei  porta- 

lnm  erga  fnioo.  20i 

XXXIV.  —  Vera  cbaritas  qoenam  sit.  |03 

XXXY.  -^  Quid  caTere  mercaiorea  dokeaDt  qol  nego- 

liaotiir.  i02 

XXXVI.  ^  Qoid  coraDdom  sit  aote  Qnadrageslmam ,  et 
quod  septem  modis  peccsu  dimlltantor.  203 

XXXVII.  —  Quod  jejofliom  QosdrageskMB  Snana  cora 
obiorvMnm  sU.  203 


XXXVIIL— Qi^od  com  jejonlo  eloemo^ 
ait»  2i4 

tXXIX.-^  Qood  jejottinn  aote  TespertimnB  ggci— a 
solvi  uon  debeat.  204 

XL.  —  A  qoibusnam  afaallDondum  sit  enm  iejoMlnr.  204 

XLI.  —  Qoibns  diebus  in  Qnadragesima  cooimonicarn 
debeaal  fldeles,  et  de  paadialis  hebdomnte  edebritate. 

XLII.  —  Quod  Jciinniomm  dleboa  eeaiare  debcgnt  liies 
•t  cootisnliooes.  209 

XLtlL^Qnod  diebwManioram  shfiiniirf—  alt  a 
oooiugibns.  218 

XLI V.  -  De  sacra  eoaHBnnione,  qno  modn  et  qpnm  fre- 
qnenter  ttsorpaiMla  sit^  215 

XI.V.  —  Ut  dtebos  Dominicia  popnhn  por  nliaas  pec«- 
nares  a  poblicis  non  sbstrsh^lnr.  905 

XLVI.  —  Ut  omnes  ad  matrem  eedesism  miamfnm  ao- 
lemnia  et  prmdlcalnrem  soditurl  convenUnt»  nnqne  ante 
persetnro  oflteium  elbom  capiaot  206 

TUEODULFI  CAPITULARE  AD  KOSDSM.  Wl 

THEODULFI  DE  ORDINS  BAPTISMI  AD  MAGIIUM 
SENONENSEM  LIBER.  225 

I.  —  Cur  inbns  catcchomenns  eSdtnr»  W 

II.  —  Quid  slt  cslodittaMnnsw  121 

III.  —  Cor  eisofliaiar.  225 

I V.  —  Cor  eiordiator.  2iil 

V.  —  Cor  eoiediomoaos  aedplt  sdem.  215 
YI.  —  Qoae  slt  intorpreUtio  symboll  secnndna  Lml- 

nos.  226 

VIL-De  arednliult,4|n«nodoere(|Nidomdi  inBenm 
fatrem  omoipoteatem,  et  io  iesom  Cbristnm  PHhhb  eios, 
ot  in  Spiritum  sanctnmt  sancum  Ecdeaiam  cailioliGBm ,  ct 
caHers  qnn  seqoontur  lu  eodero  Symbolo.  tV 

VIIL  — DoscroUoio.  M 

IX.  — -  Gor  tanguntor  de  spnto  anres  et  nar>^  a.  2i8 

X.  —  Cur  pecuis  olao  imgitur,  rel  scapnUe  dgnaninr, 
Tol  Uoittfitor.  229 

XI.  —  Quid  sit  abrenontiatio.  2S0 
XIL  -*  Do  abrenttaliallnao  Satanm,  ot  ownihni  opnti- 

bnaqfm  «iqno  pompto,  tcI  qom  epem  dlaliott  ot 

XIII.  -  De  aaeramante  bapilaad. 

XIV.  —  Cor  albia  iiidoltor  TOatibos. 
XV. »  Cor  sacro  cbi  Ismate  caput  pemngilor. 
XVI.  —  Cor  mystico  tegiiur  velandao. 
XVil  -«  Cur  ab  eplseopo  oonflrmaina  por  ■ 

giti<4iom  aectoiat  aepldlicmto  gfniMS  S|iirMiinL 

XVIll.  --  Cur  oorpore  et  sanguine  "" 
OMtur. 

THBODULPI  «S  SPIRITU  SAHCTO. 

lYslatio  sd  Carolom  Magoum  imperalorem.  219 

Indiculus  attctornm  qiii  citanUir.  211 

Athaxasios  (Gootrs  ^iso.).  —  Quod  SpMns  annelas  n 
Patre  Kiiioque  procedat.  242 

Item  lib.  viit  oontra  Arlanoa.  —  Qood  l^  Patre  dt  FHios 
ot  Spiritus  sancius.  ct  quia  Spintus  sancius  a  Deopr<icc- 
dat,  nhi  non  excluditur  nomen  Pilil.  142 

Item  in  eodem  Iibro.  Quod  Spiritus  sandna  nrc  Paiec 
dt,  nec  Filius;  sed  Deos  in  natur^  existeos»  de  Patre  pao* 
cedat,  de  FiHo  aociplat.  143 

Jtcm  idem  io  liJiro  contra  obJectlpOesL  rojoadaai  (Po- 
Untinl).  145 

Item  idem  in  llbro  de  profesdooe  regalm  csibolicm.  144 

llom  iilein  io  l\|)ro  ad.ver8ua  beretirof.  ^  Qnml  Spirl- 
tos  «snclus  insplraiio  sit  Patris  et  Fllii,  et  Filios  foosspi- 
riius  saiicti;  unde  odligitur  ^  s  Filio  procedHre.        244 

Item  idein  (in  S^-mboio).  QuodSpiritus 
a  Patre  et  Fllio. 

CrmtLLOs  (l£pist.  ad  Mestor.).— Qood  Sptritna 
Patre  procedat  et  Ftl.o. 

Item  idem  ia  dialqgo  ciim  Tbeodnriio. 

Hi&Aaius  (Lib.  de  Triolt.).^Quod  ttoomSpirilnl 
sit  a  Patre  prucedere  et  a  FiKo  aedpnro  eoMiU. 

Item  idero  de  missione  Splrium  aandi  a  Filio,  In  Miro 
de^poodia.  219 

AMBaosina  fLite.  ad  «mtton.  lmp.).--Qnod  i^Mna  «m- 
etos  noo  trsnseat  de  loco  ad  locum  onm  a  fmfnci 
prooodli; 

Item  idem  io  eodem  libro.  —  ()nod  spiriina  aancuai  « 
Palre  sit  missos  el  PUIo,  nMnMo 
tnr. 

Itemidenilneednmllbi#.*1Md  flnTinndnande  Dei 
et  Agui  procedens  Spbltos  sancins  bR^  nM 
^s  a  Paire  Pilftaqne  proceaalo. 

DiDTMCs  (Llb.  Dl<^.  riieron.').    QnadSplritns 
a  Paire  egrediaiur  et  a  Fttio  mHiainr,*ns« 
gdoittmy  propheurua  et  ' 


147 

n 

247 

210 


ti» 


IS48 


QUiE  IN  HOC  TeMO  COMTlNENm. 


ISM 


•t  a  MptoRtit  Dei  ipiritMB  Dei  niui  d«eet,  es  uo  eon- 
IMaretariMo.  tSS 

AoBOsniioi  (CoBtra  Maxinin.}.  Qiiod  Spiritue  aaBctus  a 
Pllre  FUioqoe  procedal.  SS6 

liem  ideoi  ta  libro  de  incaniatiooe  Dooiloi.  9a7 

lieoi  kiem  io  liliro  ($.  Folgeniti)  )£x|N)MUoiito  fldel  ad 
Pelrum.  SS7 

Item  Mem  ta  diaceptaiione  conlra  Pasceotinm.        SS8 

Item  idem«  in  libro  eoulra  PagaDot»  etc.  QuoU  Spirliua 
aaecitts  In  Patre  et  Filio  sii.  SS9 

Item  Idem,  in  libro  de  Trioil.  Qood  Spirititt  aanrius  et 
Pairia  sii  et  Filii,  et  Patri  ei  Filio  Qocfiualis,  oonsulisian- 
iHilis  et  coaeteroos.  t&9 

Iteffi  ld«m  to  eodem  libro.  Qood  Sphrlius  ssoctns  Inse- 
p«rabilii<»r  Patris  et  FiiU,  auod  cum  ila  sit»  ■nagnae  de- 
mentim  est  Ulum  a  Paire  ei  Fiiio  proeedere  ttoa  proGlerl. 

Item  \6m  ta  eodM  NM.  Qood  Sfkifu  saiOlns  a  Pa- 
irv  FiKoqne  missus  sit.  f:j» 

Item  idem  io  endem  libro,  Qood  Spiritos  saoctus  et  a 
Filio  sicul  el  a  Patre  procedat.  260 

ItPm  idem  ta  eodem  liljro.  Qood  SpiritnS  «anans  Kilil 
Pairisque  snaviias ;  uiide  qoi  negat  euin  ab  oiroque  |>ro. 
fcdere,  couseqoens  est  ot  negel  suavilatem  a  Patre  ei 
Filio  procedere.  260 

Item  Idem  io  eodem  libro.  Qood  Spiritos  sanctos  a  Pa- 
tre  Fiiioqne  proeedat.  260 

Item  iUetii  in  homilia  snper  Joan.  2(  5 

lieoi  idem  lo  lib.  de  Civiiate  Del.  Qood  S^^lrtlae  saoctus 
Pstrb  sit  et  Uolgeoiii,  et  unns  amliomm:  quod  ewn  ita 
siL  non  est  dubinm  illom  ab  olreqne  procedere.  2(i4 

Foi«iMTmai(GeBtra  Fabian.).  Quod  auius  Paior  geooerit 
Filium,  sotus  Filios  a  Patre  genitus  sil ,  solos  Spiritus 
«inctus  s  Paire  Filioque  procedat.  265 

liem  Idem  in  lib.  ad  Trasennind.  Q«ed  SpirilBS  saoetus 
SNiusiis  sit  Ptftri  et  Filio,  et  qnod  i/lem  Spiritttse  PMre 
et  FUIo,  et  FlitatB  Pttre  et 


qnod  l/t 
SplrHn 


siL 

268 
tloniiRDA,  epist  ad  iustio.  imp.  Qoed  SpirHns  saBOtus 

B  Palre  Fitioque  procedai.  269 

Lio,  e|>ist.  ad  Turib.  Aslor.  Qaod  Spiritas  saBetna  a 

PaUe  Fiiioqoe  proeedat.  269 

GsiQonica,  homii.  26.  Qood  Splritus  aaactus  *  PMre 

Filioiiuc  ppoee^aL  2(19 

kem  Ideui  ta  iil).  Moral  2*0 

Iiem  idem  ta  eodem  libro    Qood  SoHritus  ivnetns  a  Pa- 

tre  FiUoque  procedat,  ei  de  eo  qood  esi  Filil  acclpljt, 

ubl  intenigilvr  et  ab  eo  procedere.  270 

Ismunvs,  iu  iib.  fitymolog.  Qood  SplrllBt  laMtaa  a  Pa- 

Ir^  Fiiioque  procedal.  271 

llem  idem  in  lib.  Differ.  271 

Item  Idem  ln  llb.  Senlent.  272 

Pbospes.  m  iib.  de  Viu  coBlempl.  Quod  Spirilas  saafiMis 

B  Patre  FilioqBe  precedal.  TJ2 

ViGiuos,  An-icanus  epise.,  in  lib.  eoritra  Balyehianistas. 

Qttod  Spirliua  sanctus  s  Palre  FiMoque  proceiAat.  273 
Pboclos  .  epist.  adv.  bttret.  Quod  Spiritns  ssBelue  ab 

essentia  Dlrinliaiis  inserarablltter  prosedat.  275 

AoicEuus ,  epiat.  ad  Neniom.  Quod  Spirlttti  aaaetas  a 

Patre  Filioque  procedai.  275 

CissionoBcs,  iu  |i6al.  l.  Qood  Spiritoi  saBetos  a  Patre 

Filioqne  proeedai.  274 

lieui  idem  ia  psal.  lii.  275 

PBUBcnnca,  contra  MarelOBiflaf.  276 

Item  idem  in  lib.  Hymn.  2T6 

THEODULn  FRAGMEKTA  SERMOKUM  ALIQUOT. 

275 
De  oronibtts  ordinlbns  hujns  SKCuli.  280 

THEODULFI  CARMINA.  283 


Lnmi 


— ParBBeaN  Bd  jndtoeB. 


2>5 
iIK  299 

I .  —  Versos  ia  fronte  btbHorum  qoR  ipee  dessrilii  leeiL 
Praefatio  aurcis  tiUerU  nrsflia  bibliis  Tlieodultt.  299 

II.  — Versus  prorliti  orevi  cbrooico  quod  MbMs  adje- 
ctiimruiL  505 

iil.  —  Versos  licii  at  •  pserls  ia  dte  Palmarom  caata- 
retttur.  50i 

IV.  —  De  eo  quod  lemporis  slaiBs,  el  loeua^  et  caasa»et 
snoUOy  tagentam  tr:ictatoris  adjuf  aL  506 

V.  —  in  altare  sancti  Anlaai.  507 

VI.  ~  Ad  monachos  saneti  Benedicll.  507 
Vll-IX.  —  Versus  scripii  iitteris  aoreii  de  saacto  Qoio« 

(iiio.  508 

X.  —  In  sepolero  sanetl  NaxareBi.  509 

X I.  —  Epiuphium  Fastrsd»  legiBtt.  510 

X I I .  —  la  rroBie  donius.  510 
Xill.  —  Cuir  modo  carmioa  BoaacribaL  510 


|1^ 

51 1 

512 
817 
517 
818 
820 
82i 


XfV.  —  fo  obitn  Damasi. 
XV.  —  lo  faJdaooe  epi«!opL 
XVS. »  De  contemptu  niuiidi. 
LiaBB  III. 
I.  —  Ad  Carolum  regem. 

g.  —  Soper  sepulcrum  Adrianf  papfl^. 
I.-AdABgtibertunL 
IV.— AdGisiam. 
V.— Adreginam. 
YL  — Adregem.  525 

MI.  —  QulB  siB  diceoda  amico  com  conepteit  bona 
Bmici.  524 

y III.  —  De  Taipeeula  iofoiaate  gafiinam.  525 

IX.  —  De  quodam  milite,  qul  perditum  eqaum  iogeoio 
reperlL  326 

X.  —  Quod  potestaa  impMians  coasortls  sll.  526 

X I .  —  lo  rroo le  domus.  527 

XII.  —  Itioerarium.  327 
I^UBEB  iV.  527 

I.  —  De  libris  qoDs  legere  soleiiam ,  ct  qualiter  (bbuls 
poetarom  a  pbiUMopbis  a»sUce  pertraclentur.  S2f 

II.-«  De  septem  liberaribus  in  quadaiu  pictura  deptetls* 

329 

III.  ~  Alia  pictura  lu  qoa  erat  imago  terr»  li^modam 
orbis  comi>rebeBsa.  552 

IV.  —  Ad  Aiolhim  episeoponu  535 
T.  —  Ad  Moduinum  episropum.                               353 

VI.  ^  De  fluvio  qui  siccaius  esL  356 

VII.  —  De  pogoa  avium  fn  lerra  Tolosa.  837 

VIII.  —  De  pogna  avium  alroUi  ^uperiori.  539 

IX.  —  Modoini  ad  Teodullam  exsulem.  589 
LmB«  V.  511 
L  —  Consolaiio  de  obilo  cii|iisdsm  fl^tris.                841 

II.  —>  De  septem  vitiiscapiulibus.  3i4 

III.  Paraeuesis  ad,episcopos.  530 

IV.  ^  Qttod  Deus  noii  loco  qosrendus  sit,  sed  pletate 
coleodns.  S9» 

LiBBB  Vl.  858 

i.  —  De  graiia  Dei.  555 

li.  —  De  liis  qui  sUad  corde  reltaeat,  aliadore  pro- 

nuinL  335 

IIL  —  QBsle  Jeiaoiom  et  qum  parcimooia  Deo  aoeepta- 

bilis  sit,  et  possit  inip  trare  postulata.  387 

IV.  —  Cotttra  aimulatores  et  subdolos.  557 

V.  ^  De  eo  quod  avarus  a^louieratis  diversil  oplbua 
ssUari  nequil.  587 

YL  —  be  eoqnod  plcfunKiae  reprobls  i.fospers  snnL 

588 

VII  —  De  eadem  re  in  Jeremia.  509 

VIII.  ^  De  eadem  re  in  JoU.  559 

tX.  —  Quod  Doniinus  iuiitandov  sit  nobi.%  Bc  penitus 

amaiidus  et  timendus.  839 

X.  —  De  simulsiiorum  ei  stuUorum  seeordla,  qui  ne- 
aciunl  a  sua  praviiate  per  lx>nam  exbortaUoaem  eoovtf^ 

XL—  Quamobrem  clcatrlces,  qnasDominas  In  passiooe 

suBcepjt,  ta  resurrectione  obducLe  nou  siiiL  Ml 

Xlf.  —  De  iide,  et  spe,  et  charttate.  881 

lill.  —  De  dispensatiuoe  divina,  (lum  saepe  oceoltB  est, 

Bnnqasm  tamen  Injusta.  562 

XIV.  —  Quod  nmiita  tadiciis  finis  piQxiaHis  ease  mon- 
slrctor.  ^^  .        565 

XV.  —  Ex  EplstoTa  afXorintbios  carmen,  ad  precem 
cuiiisiam  mooacbi  factum.  565 

XVI.  —  De  rmetB  ceateao,  sexageoo  ei  trieeoo.     564 

XVII.  —  De  eadero  re.  565 

XVIII.  —  De  hypocritis,  ot  qood  apoclolomm  tempo- 
ribua,  alve  eofom  soeeessoram,  ro:igis  Ecdesi»  vlrtutes 
Yigoerunt  quam  his  novisslmis  temporibui.  865 

XIX.  -  KpiiapMim  BtaiengBldi.  668 

JX.  — AdFaidaltamabbatemftiocUDioaysii.  888    . 

XL  —  Serio  resipisceudum.  868   j 

XXII.  —  Deloss  exspecutto.  569  ;? 
XXiil.  1-  Qaod  pterumque  maU  mala  paliantar,  ei  de  ' 

tCMm  AaUcbrlUL  m 

XilV.  —  Die  sotomoi  anaiveraario.  570 

XXV.-^AdCarotomBBgBm*  570 

XXVi.  —  Ad  Carotam  taiperBtorem.  871 

XXVIL  —  A  foris  ta  prims  labula  Mbltolbecm.  8T2 

XXVIfL—  IB  aliera  iBbota.  871 

XXIX.  -  Soper  Jauttam.  872 

XXX.  —  SBper  prepiBatoriBm.  572 
APPENDIX.  —  Thbodoi.pi  cabmika  nf/iniotu  !»»*  a 

h  Mabillorio  m  fBfBaiaos  Av%L»ens.  575 

L  —  De  adventn  Ludovici  AagusU  Aureltanos.  5/3 

11.  —  De  eadero  re.  875 

IIL  —  De  biliiigue.  1» 

IV.  —  Ad  qnemdam  dc  moBCribBt.  879 


V.  ^  De  pMsioiie  Demrfti. 

VI.  —  Id  die  risarrecUoiiU. 

VII.  —  l)e  Ubella. 

VIII.  --  De  taUfnasca. 
II.  —  TersDt  in  aluri. 
Z.  —  In  xenodochfo. 
SPECULUM  OE  SCRIPTURl  SACHA, 


«KUWRKRUM 


S75 
973 
576 
576 

577 
SAirCTUS  EIGH  FULDBNSIS  AMAS. 
Yn4.ianfiU  ElglHsauoore  Candldo  monaelia  KaldeMi. 

579 
581 

m 
m 

403 

405 


ttonltom  prttviunL 

Pr»faUo  auaorte. 

Ineipit  VUa. 

ViTA  METRKu,  eodem  aociorew 

PrsCatio. 

tocipH  Vtta. 

Caodidus  ad  HodesteiB. 


&^"pwMDii.-Pocitttr  pncr  Eigil  idmontfiertwn 

C4p!"ir.  —  FrtBsenUtuT  Styrme  abbatl,  eldefertorad 

Cap.  lil.  —  Fll  menachosw  el  ordUiaior  prc5*yter.  404 
(^,  lY,  —  CaUiogns  tbbalum  moaasleril  «opradicU. 

Cap.  V.  -*  Melaphoram  indnrit  poci».  404 

Cap.  VI.  —  Regia  cura  circa  fraires  Kolden^es.        404 
Cap.  VII.  —  Legslio  frairum  ad  imperatorem  ««^- 

Cap  VUL  —  Respooaio  Imperatorls  fratrlbitt  tperllttr. 

105 
Cap.  IX.  -*  Increpalio  poel»  et  exhortAio  «i"*^«J^ 

Cap.  X.  —  Dalor  ricent»  asplrandi  soner  «bbatis  efec- 
tiuoe,  el  ooDsillum  senioruin  ei  abbatis  elecUo.  106 

Cap.  XI.  —  ExcusaUo  ejusaem,  el  obJecUo  fratnam,  <tt 
eoiiBeBeus  seois.  ^vt 

Cap.  XIL  —  itur  ad  regcm  sapcr  abbatis  couHrmattone. 

Cap.  XIII.  -  ODBftrmaUo  regis  et  taslructlo  ejusdwj. 

408 
Cap.  XIV.— Revcrtitur  per  tfoguoUam  Piter  Elgl. 

C^.  XV.  —  Infectt  basHfc»  opera  peraflpininr,       41 1 

Cap.  XVI.  —  inyiiatnr  pootifei  »d  dedlcandam  ecde* 
sbiu'  *** 

Cj^.  XVIl.  -  Dedlcatnr  ecdwla  et  tr«i4atiir  coroos 
mart^Tlii  Christi  BonifaciL  .  ^  *]} 

Cap.  XV III.  -  SuppUcttlo  pldorl»  et  poeUe.  4  4 

Ca»*  XIX.  —  De  crasUna  dedl  atlone  et  rcliava.     415 

Cap.  XX.  •*-  GummcmoraUo  Rfibaol  magUtrl  et  operto 
«ius  **'* 

fap.  XXI.  —  De  «dlflcatiooe  basittcm  fotoadae.  ct  de- 
alfflijtiooe  ejttsdem  siTucinr».  ^  ^.    ..        ^^ 

Xap.  XXII.  -  De  ejosdem  ecdcsl»  dedlf^tiooc,  mm 
eannettiriuin  vocaiiiyelc.  ,.^^  ri 

»Cap.  XXlil.  —  De  cUuslrt  slnictura;  et  hiBrmitate  ah- 
liaUs       '  "® 

lAP. XXIV.  —  Dc  obliu  et  scpoUura,  et  eplupWo Ip- 

iluS* 

Appekwx.  in  qoa  referiur  Btrtils  e).lia[«luin  duplex,  et 

llbeiius  supplex  a  monachis  Fuideu&lbns  Carolo  Magno 

|K)rrectus.  *'' 

VITASAHCTI STUWIU  AB8ATISFULDENSIS  PRIMl 

AUCTORE  SANCTO  EIGILE.  *|l 

Mabilleiiii  nioniiuin.  ♦*' 

lHH»!ogusauciorisadAngUdraUiam.  43S 

bicipit  VIU.  *** 

BBRSOWiaUS  CLAMMSTANUM  BFiS€OFUS. 

KOTITIA  BISTOIIICA.  ♦'^ 

«KRNOWINI  CARMINA.  **} 

Cja%:wI,lL               .      .     w  I          li! 

Cahm.  111.—  Bemowifii  epaapiilum.  441 

Cabm.  I Y  .  —  Versus  ad  croccm.  «a 
VUNGALUS  MMnumM.' 

KOTiTUaUBMHGA.  **' 

DllffGALI  REaUSI  EPISTtAAM  DUPLia  SOLiS 
EaiPSI  ANNI  DCCCX.  ♦» 

DUSGALl  BECLUSl  LIWR  ADVERSUS  CLAUDIUM 
lAUmNBNSEM.  Jg 

Kc^i^cr^^^ 
miriifB  abbctem.  ^  nt^^Ait-  «<>«i  »•  tS^ 

Duogali  rcspcosa  ^mra  pcrTcraas  aaudir  seniciOJM. 


pUWALl  CARMHIA.     ,  ^ 

CA1MI1I4  UV.  -  Dc  CaroJo  Magao. 

Cabm.  V.  —  Vcrsus  ad  ccdeslam. 

CaBm.  Vi.  —  Versus  ad  fooies. 

Cabbl  VII,  —  Veraus  ad  fcneatram. 

Cabh.  VIII.—  Versus  ad  ostiom. 

CAan.  IX.  -^  Versus  ad  mioislertam. 

Cabm.  X.  —  Epltapbiom  Fohradl. 

CaBm.  XL  —  EpilBphlum  FardaBL 

CABM.XIL  — Aliivetsus. 

CABM.Xin.— lumalBtcrsas.        ^,  ,, 

Cabm.  XIV.  ^BpliaoWam  PipplBl  reglt  luK». 

tABMv  XV.  —  Epttaiililum  MoUiarli. 

tWXrt-Uemaliud.   ^       ^ 

Carm.  tVlf .  -  Euiuphlum  Dub«K 

Cabm.  XVIIL  —  Epit^pldum  Aotlielml  \ 


15» 


«9 


530 
S30 
850 

ssa 

931 
551 
531 
551 

—  -  ®* 

S.AiuiBAaim  COMMlUSiS  AMBAS. 

HoHtlA  BISTOBICA.  ** 

ADALHARDI  STAtUTA  PRO  MOTtACBW  SUIS.  SB 
Canisii  ipouitnm  priBvium.  ^  ^   ^  .  ..    _  r^ 

Bbbvis  quero  Adalhardus  ad  Corticlam  regnam%  vm 
ia^aaiioois  DominiSM  mcnsis  Januariu  TndictfoBet^ 
hnMrU  vero  gloriosi  Ludovlci  AugusU  8.  ifcriHisBC    TO 
Cn>iUl-Yl!.  ^ 

L  BBB I L  —  Ordinatio  bcrioram.  5M 

CapiU  l-VI.  I^ 

EpiWPMMAWJWABttU  |!. 

aUKM  CORBKIKKSBS.  ^ 

nut>Lj>es  niaiufs. 

ERMOLDl  CARMEJt  ELEGUCUM  DB  REBOS  «K- 

tlS  LUDOVia  PII.  «I 

BmiqttaU  mcaiUimw  ^ 

sS;;;Si^n£S^^ 

noema  exhibet.  ^ 

Bpumldi  pnlogaa.  g 

LmSB  PBIMOS.  m^ 

Liomtll.  IS 

LSIV'  ^ 

BUGUNIUS  II,  FONTIFBl  MMAMUS. 

'KoTRU  aiatoBicA.  ^ 

8EM  AMClHEFISCOPtAf.  ^ 

DECRETA  EU6ENIL  « 

TALENTINUS  rONTJFMX  mMAMUS. 
KvnTift  ■orOBfci.  — —— 

H^fr64iras  CAMUACKKsa  tnscons. 

SAljffGABli  DBVm«8  BTVIRTUTUIU*  Ef  1« 
Pr«(«Uo.-pep«MiieiiU«ttUUi««.  » 

clSi  «13^.  -  De  oci.  prfc«ll«Kb«  »«!».*  «J* 


oriuiitor. 

Cap.  II.  —  Dc  vitio  L^ 

C^p  III.  —  De  remedio  superbi». 

Cj^,,  jV,^  De  vitia  inanis  gloriai. 

Cap.  V.—  De  rein<»dio  ioanls  g'orl«. 

Cap.  VI.— Dc  vitio  invidh& 

C^y  VII.  —  De  remedio  inTidi». 

(Up.VIIL  — Deviiloir». 

Cap.  IX.-Dcramcd«pira. 

Cap.  X.  —  Dc  viUo  irlsUliaB. 

Cjv  XI.  ^  Derc«H»dio  trisUte. 

€ap.  XIL  —  De  vmoBvBriUsB. 

Cap.  XIIL  —  Dc  rcmadlo  ajBriUm. 

Cap.  XIV.  —  De  viUo  ventris  ingluviei. 

O,  XV.—  Def»mfdioiul«»liii* 
.   Cap.  XVL  — DeviUoiuxuna. 

Cat.  XVU.  —  Oe  rcBMdio  laiMrim. 

LlBEB  SECtJKOCS.  ..     _,  . 

Capct  pbimum  -  De  viia  amlva. 
Cap.  II.  —  De  viu  ocaiemplaUVB. 
Cap.  m.  — DcfidCk 
Cap.1V.  — Dea|»e. 
Cap.  V.— Dcchariiaiai 
Cap.  VL— Devirtoie. 
Cap.  VII.— DeprudpaUa. 
CAP.VIIL-Uar^^^ 


l»5T 

661 
661 
681 

an 

€65 

S! 

60 
669 
6£6 

667 
669 

m 

m 

671 
6Tt 
f7l 
67) 

6:i 

674 
C7i 


Ca9,  IX.  —  De  foitiUidtM* 
Cip.  X.  —  De  leiDpeffititt. 

LibbA  TnTlV9. 


QUit  iN  ao«  TOMO  CONtlNENtCtt. 


IS^» 


6tS 
677 


Cam  MHMOM.  — 111  pomHMim  iwipm  JoM  ^ualiti- 
tw  pereaa  deeeraMMar.  «77 

Ci^.  II.  —  Qiiod  ooUi  ftii  oliine  peNiilenMe  deneflMda 

677 

Cip.  111.  —  De  hie  i|Di  neeeMiiMe  aonis  ergf^Bte  om- 
nkemiam  simul  et  vieiicampeiunl;  ei  de  lOs  qui  obne- 
temnt  intequamad  eosBteerdos  deiurus  poeniieoUaffl 
eoeedei.  077 

Cap.  IV.  *^  De  ^is  qel  poMMleBliMH  agere  diffBrttnt. 

677 

f.AP.  y.  -^^^iiedeportPt  ewn  (|nieb  iillciUs  veniim  pe- 
scit«  etiam  a  muiils  li^iis  absUnere.  67t 

(Ui»,  Vlt  —  Ouod  pflcniieBtt  Bnlla  kiera  Mgoliationls 
e»er«  ere  conveniat.  676 

(Up.  yiJ.  ^  4^>od  ad  milHieasncutaren  pesl  poniiten. 
liaift  redire  doq  debeeou  676 

(^.  VIII.  —  De  bis  qui  pomitenliam  mbiime  sorfevv* 
mnl.  678 

Cap.  f X.  —  De  remedto  p(finftenti«,  et  qood  absoltiilo 
ppmlenAiwnjBer  aaoeemifiipoiliieMa  episeoponim  snp- 
|)lieitionil>us  dat.  6?9 

CAP.X^^De  bisqoi  eooMionionem  iempore  roortis 
es|iescuiit;  auiy  si  des;ieraius,  et  consecutus  commnnio* 
nem,  iterB;ii  convelueit.  079 

Cap.  XI.  -^  De  pceitileniibos,  oi  a  preib|terls  bob  re- 
oeorMieiitiir,  nisi  praecipienle  episcopo.  679 

Cap  XII»  —  D«  eadetu  re.  679 

Cap.  XIII.  ^  De  tempore  reoMiitonis  pciniieniin.    680 

Cap.  XIV.  —  De  couimunione  privitis,  et  Hi  deitaBClli. 

660 

Cip.  XV.  —  De  hii  qui  pro  diversis  errstii  pcenitBdineai 
rerveBtioi  exeeeruoi.  680 

(Up.  XVI.  —  De  episiola  sancli  Jacobi  apostoli»  laqoe 
pro  inttcni»  orere  praeelpltor,  et  ongere  oleo.  (iSO 

Lbiea  quabtus.  --  De  iudkh  pmmtenlium  Iskmum 

661 

(Upot  pniurM  —  De  bomicidiis  sponte  eommissis.    681 

Cap.  II.  —  De  his  qui  iioo  spoule  bomicidium  commise- 
nini.  ^gl 

Cap.  m.—  De  bis  jina  pirtos  sooa  ei  roroieiUonedi- 

versis  qiodis  inte  rimiini  661 

Cap.  IV.  —  Dc  bis  qui  servos  suos  eitra  Jndicem  n«u 

eant.  681 

Cap.  ▼.— Si  domioa  per  zetom  inctnaiB  suam  ocsiderii. 

681 

Cap^VI  .  ~  De  his  qol  slbi  qoocmiqoe  nflKHgeoHa  mor- 

lem  iflfohim :  et  de  his  qut  pro  sob  sMeribos  pim  ooiur. 

681 

DeriumrliL 

Cip.  VII.  —  De  bls  qiil  roriil&intor  irritlonabiljter,  M 
esi,  qui  miaceiitor  pecorlbus,  aul  cuio  masculii  iielluvn- 
lor.  682 

(!ap.  VIII.  —  De  bis  qol  in  pecodei  vel  in  msiculos  iui 
oliiii  polbili  lom,  aot  bacieniis  Imc  vitio  tbe^cmd.      682 

Cap.  IX.  —  De  bis  qui  adoUeres  baheul  oxores,  vel  ai 
ipsl  adulteri  comi>rotiaolur.  682 

Cap.  X.  -^  De  fats  qui  uxores  aol  qu»  viros  dimituint» 
ot  maneant  sic.  682 

Cap.  Xl.  —  QtiDdbi  qol  Yntereedeme  repodio  rtlvorduui 

pprtulermit,  alnsqoe  se  JoDXeruni  ooptiis,  adolletl  psso 

monslrentur.  6^3 

*    Cap.  X!l.'^-<^ir  MYoreroliibel  et  Bimnl  conrubiOim.  68S 

Cap.  Xrn.  -^  Situjos  oxor  adollerium  fecerii,  aot  vlr  )o 
alienaro  irroerii.  686 

Cap.  XJ  V.  —  Dr  hH  qu»  6oo1)OS  fratribos  Dopseriot,  vei 
<r  •!  dttss  seron»  Oiores  aci-eperf oi.  ^ 

Op.  XV.  —  Quod  non  liceat  alterius  sponsam  od  matri- 
ioobII  Jnre  sortirl.  683 

Ca».  XVf .  —  De  raoloilbos.  68S 

Cap.  XVII.  —  De  bts  qui  rapiont  poel  as.  681 

Ca».  IVilf .  —  De  desixmsotli  poeiliB  et  ab  aHis  Corrop- 

rji^.XIX.^Devir|;fnR>osvc4aiiB,Sidevfaveriou    684 
CiP.  XX.  —  De  vu-ginibus  non  veUlis,  sf  deviaverini. 

68i 
Ca^.  XXf .  —  De  fafs  qol  proilmls  se  copoSaoi,  ot  a 

CDmmuoione  Chrtsti  separcoiur.  68t 

C*p.  XXII.  —  8.  Groimins  de  faieesris.  6SI 

Cap.  .XXII.  —  Pe  muliiiiubls.  688 

C^p.  XXiV.  ^  De  qiiffstioBltms  cenjogiorom.  <fb5 

lieMcnTe^to. 
Cap.  XXV.  —  De  his  qoi  diy|nationes  expeiosl.       68Sf 
Cap.  XXVf .  —  (^iod  Mtt  Ikei  tbrfstlanis  obServatlo«es 

ilversis  aiiendere.  GgS 


686 
686 
686 


•  Qoed  osorsffl  liiei  Christiiol  exigere 


Cap.  XXVII.  ^DeiOguWIS. 
Cap.  XXVIII. -Depenuills. 
Cap.  XXfK.^Defarte. 

Jc^-  JH;-  ^  «•W»  iesllbos. 

Cap.  XXXr.  —  Oe  dbcordibus.  ^ 

Cap.  XXXII.  —  De  bis  qul  per  odiom  od  peeeltt  ooh  ver- 

lUDlur.  |*o^ 

Cap.  XXXIII.  —  Be  his  qoi  sserameQlo  se  oblitfaDi.  ni 
sd  paeem  redeaBi.  ^^ 

(5ap.  XXXIV. 
Don  debeant. 

^i^"!.^,"^* ""  ^MpfcnH  rM«te  de  mhmm  SeeU^ 

tUB^  s§  deviateruu,  eanonice  prolatte.  687 

Caput  PHunm.  —  De  presbjrleris  qui  oxores  iccepe-» 

ront,  vel  rornlcati  sant.  ^ 

Cap.  II.  —  De  diaconfbos  simllHer.  687 

Cap.  III.  —  De his qui  al  presbyterium promoventur,  et 

aote  ordioaiieeem  peocateroffi  sibl  suol  cooscii.  (^7 

Cap.  IV.  —  De  canone  apostolurum.  687 

(Llp.  V.  —  De  diversis  ordinibos  ab  Bxorfbus  ibstioen- 

dis.  687 

Cap.  VI.  —  Quod  sacerdeiee  et  levine  com  molieribus 

ooire  non  deb^ant.  0B7 

Cap.  VII.--  De  iBeoBtioeotia  seeerdolBm  vel  levlumm. 

667 
CaI».  VIII.  -~  De  snhintroductis  molierlbns.  688 

Ca».  IX.  -^  De  clorieis  osnrss  iocipieBUbas.  688 

Cap.X.— Ul  nolias  prisbyter  et  diaceooi  condiictor 

existat,  et  clerfci  abstineant  se  ab  usuris.  (j|88 

Cap.  XI.  —  Ui  clericl  vel  coolioeotes  sd  vfrgioes  vel  vi- 

dois  oon  accedant.  6fti 

Cap.  Xil.  —  De  cleriiii  vel  moaidiii  oob  miDeoliboi  In 

soo  proposito.  688 

Cap.  XIII.  —  De  mooichis  vel  virgioibos  propositom 

Don  servanttlius.  689 

Cap.  XIV.—  IH  ad  sscririom  molleres  noo  lotroeant. 

689 
Cap.  XV«  -^  Qood  npfrssil  hw^m  SMris  iluribos  mi- 

nlsUire,  vel  al  qiiid  ex  his  que  viroruro  suol  ofilciis  de- 

putata.  689 

Cap.  XVI.  -^  Quod  Bolli  sicerdDll  canones  liceat  iarno- 

we.  689 

Oap.  XVH.  —  De  poHtttlooibos  ioierrogitfe  Aogosiloi 

et  responsio  Gregorii.  6^ 

Cap.  XVIIf .—  (^oed  BibH  fMroiii  sacerdotf,  eiiimii  bene 

Vfvii,  sl  male  vlveniemfecpn:1o  noii  corrigit.  6^1 

Cap.  XlX.  — Luctuosa  deacflpcie  cjrualiier  viventiiND 

aaeenleiiim.  692 

fnAPATio  HALtfOARii.  69!S 

LIBeil  fH)K."llTBNrtAU9.  €93 

l^omodo  poeuilentei  iint  soscipieodi.  JodleiBdl.  slve 

recno  Hfiflirii.  '   6»5 

Oraiiones  ad  dandam  pQeniienliam.  696 

Ouabter  judican'li  sini  siogoH  p^Eolmies.  667 

De  boinicitiio,  de  rornitatiuiie.  697 

De  perjurio.  688 

De  rorio,  de  ma]e6cio,  de  saerilegle.  «99 

De  diversis  capitulis,  de  ehrieiaie  et  romicatione.  706 
De  minutis  caosis,  de  dispensatieoibiia  sai^fleH.       701 
'  -liem  de  bomieidlo,  de  poenitentibus  «gris,  de  exoom- 

mu  licatis  roortuis.  702 

De  incestii,  de  idolelhytie,  de  hvto  per  neeeisiutem, 

de  aditlierio,  de  iKBoitAniia  trigimorom,  de  eo  q«t  ae 

ipiuffl  laoiaveril,  oe  veoeflcts.  76S 

De  soflbraiis,  de  taceratls,de  pollotis  aoimalibos,  de 

reconciliatione  poenKeoiiom  lertia  el  quiuu  reria  anlH 

Pae(*ha,  item  aliororo.  foi 

OoaiHer  ille  aoBoa  ebsepraBdos  sit,  qoi  fo  paoe  el  aqua 

alicui  imponitur  in  imolieolii  iejooaodus.  70tt 

Ooid  iliis  agendom  qoi  sututum  Jejuoiom  iroplere  oe- 

queout.  769 

De  remedto  uulos  bebdomadse,  onlus  roeosis;  de  aUi 

redempiiooe;  de  |)resbyiens  quorom  prara  exempla. 

700 
(^r  caoooei  iiiigolis  criminlbos  modom  oon  prsscrl- 

tainl;  de  coiiressione  pmnitentlhm  000  publicanda.       707 
Ut  csnoDicum  reinedinm  ooculte  oonfesgls  primitns  in* 

«ffcmur;  ne  poenitentes  snie  consuminationem  pmntteiiti« 

oommonlcent ;  ne  qofi  poenitentUm  morienti  oegel;  de 

llllis  non  legitimis.  709 

Qose  GOQsiieittdo  In  ecclesfa  sll  concedeods.  709 

SoUe  P.  Hifiyonif  Metmfii  in  prmceden:em  tibrtim.  709 
APPENDIXADHAUT6ARIUJI.-AN03iYllI  LiB£R 

P0EKITSNT1AU3.  747 

JERBiHAS  SBNOVRySlS  ARCaiBPlSCOnS. 
NemiA  nsrenxA.  729 

JER£IIIi£  EPISTOLiE.  755 


ttU 


oMMMmini 


^imiAma.^^Ad  AmalartiiM.  755 

lE^.II.---AdFrollitriMDtD8eiiiemeplsQ0|Mni.  733 

AHBEGISU8  ABBA8  FOMTANBUENStS. 

TiTA  AnMgiii  Midore  ditoiiograpiio  AmtMttttensi  mkh 

«yMo  ejui  equali^^  735 

Ob9Wf  iitfones  mmvIm*  7o3 

Indpit  Yila.  735 

ntBDEGISUS  ABBAS  MOW^StKntt  SAMCTI  MAB- 

TiNl  rUBDNBHSlS. 
I    NonnA  BtnoMCA.  751 

I    raBDEGISf  EPISTOLA  DC  MmLO  ET  TENEBKIS. 

751 
BAIMJKWS     MONACntrs    SANCTI     7BDASTI 
ATBBBATBNSIS. 
NormA  BVTOMCA.  755 

BAIMINIi  SBRMO  ill  RATALI  SANCTl  TEDASTL 

natM 

HAlMWn  BPISTOLifi.  757 

EHmLA  miMA.  — Mtlofiifl  serrilMi  postea  presbjtt»ri, 

ad  vefteratiiieM  Patren  Haianotaiiu  TK7 

BriST.  II. — Haiminli  ad  Milonem.  759 

BiLMRi€US  CASSINBlfSiS  ABBAS. 
NdmfA  MiTOMCA.  750 

HlLDKRia  EPISTOLA  METR1GA.  761 

ijrrro  ae»  HArro  basilbbnsis  efiscopus. 

NormA  BifTOmoA*  701 

HETT0M3  CAPITULARE.  7tSS 

AmifDix.  —  DipUmm  Ludovii  M  impirakui»  eaHres* 

wm  Hetund  pro  nwnaumo  SmUetnmvue,  aipt  BkkemtM. 

die  14  DeanM»  tam  826.  767 

HRTTONIS    LIBELLUS  DB  VIStONB  ET  OBITU 
WETINI  MONACHt  AUGIENSIS.  768 

JBBSB  BPiSCOPUS  AMBIANBNSIS. 

NonriA  BMroniCA.  779 

JESSE  EPISTOLA  DB  BAPTISMO.  781 

De  compeleiite,  de  uie.  785 

Ksorciaatiir,  a^o  oateebiaalar  iabns;  de  essittatioiie. 

786 
De  oM*tione  peetoite  et  aeapdoraak  787 

De  abrenontlatione  diaboll  et  pOMpii  efw.  788 

J)e  Symtiolo,  de  trina  MertioDe.  789 

l)e  unciione  capitia,  de  vetaniBe  capitis.  de  eoirfbrMa- 

itotie  episcopi.  790 

Oii  ronfiraiatiooe  corporis  ei  Mngniiiis  Cbristl,  ttem 

iraditio  baMiaterii.  .     701 

iienidebaptismo  oflicioqiie  ejos,  aiictoribus  MWiinatim 

TeiHeotium  ad  fldem.  792 

SANCTUS  ALBBiCUS  SBNONBNSIS  ABCBIBPl^ 
SCOtUB. 
KoTwiA  msrnaicA.  705 

TiTA  Mncii  Aldrieiy  tuetore  aoooyMo,  citius  astu  iii- 

eeru.  797 

Ob^erMtiotteeprMfiM.  797 

InelpHViu.    "^  709 

SANCTl  ALDRICI  EPISTOLiC.  809 

E»MfULA  MitiiA«  —  Ad  Protbarhmi  eplseopoM.  809 

EMor.  il.  —  Ad  BedealaM  Senonensem.  81 1 

STMPMOSIUS    AMAIABWS    PBtSBTTBR    MB- 
TBNSIS  BT  CHOABPISCOPUS, 

NomiA  HISTOBICA.  815 

^  REeULA  CANONICOROM  BT  SANCTIMONIALIUM 
A  SYMPHOSIO  AMALARIO  CQLLBCTA.  815 

Pfftratio.  815 

LisBR  pRjwDs.  —  Di  mniiutme  eanonkorm.  821 

CAroT  pKiiUM.  —  De  tonsura  derlcorum.  811 

Cap.  II.  —  De  ontariis.  8i5 

Cap.  III.  —  De  lectoribua.  8d3 

Ca».  rv.  —  De  exorcislis.  814 

Cap.  V.  —  De  aeolythis.  821 

C«r.  T1.  -^  De  sulKlUconlbaf,  BU 

Cap.  TII.  —  De  diacnnibtia.  825 

Cap.  Vni.  —  De  presliyteri».  826 

Cap.  IX.  —  De  sacerdotibus.  827 

Cap.  X.  —  De  episoopis.  831 

Cap.  Xi.  —  De  episcopis.  83 1 

Cap.  X  ti.  --  De  pasUHribos.  856 

Cap.  XIII.— Do  pasioribos,  goales  In  ecdesiaeligt 
dcbnant.  8i4 

Cap.  XIV. -De  pMtoribns,  ut  indignl  atqne  iiMe- 


13» 

810 


Cap.  XT.  »  De  indignii  f 
Cxp.  XVI.  ^  De  indocUs  pr»posilis. 
Cap.  XVH.  —  De  paatonbus  non  recte  mdieoii. 
bus.  850 


ITM 

852 
85S 

•54 
88i 


Cap.  XTIIf.  -^  D^MppoiltiB  eedesfaa. 

Cap.  XIX.  —  Ottod  sacerdoies  saMti 
TilM  pertloipea  Oerl  poasnnl. 

Cap.  XX.—  De  doctrina  et  exoMplii 

Cap.  XXI.  —  De  iMiffliHtate  pr»poaltofiiM. 

Cap.  XXII.— DebmnittUUpiMpositoniM. 

ap.  XXIH.  <-  De  doctfinMdlacretione. 

Cap.  XXIV.— Qnaliter  prslaU  aobjpdos 
seHMtlpnew  diseaeu  rireiwMpecUone  \ 

Cap.  XXT.  —  De  dociornm  nlenUo. 

Cap.  XXVI.  —  Onoo  nlhil  pfoslt 
vivsi,  d  Msie  viventea  ueendo  noi  _  „    . 

Cap.  IXVH.  — De  paatorlMM  mm  roMe  gradionti- 

CAP.XXTiH.  — De 

nMauM  ootttraria  agendo,  pei 


855 


857 


874 
874 
875 
875 


Cap.  XXIX.  — De  hia  qoi  bene  dooeat  et  aMie  vl- 
mt.  8SS 

Ca».  XXI.  •*-  De  exenipUa  praToniM  safowlefM,     864 
Cap.  XXXr.  —  De  priqKMitia  camaliboa.  864 

Cap.  XXXII.— LnciMMhdeseripUoearaattler 

sacerdotttm. 
Cap.  XXXIII.  —  De  iracnndis  doeteribos. 
Cap.  XXXIV.  — De  telo  pastt>raUa  ofidi  erni 

tos.  867 

Cap.<XXXV.—  Quod  Mcerdotea  oihU  proprtaM  hdieMil, 

ot  eccleaiM  bcviiates  Uombm  ooMMnnes,  Deo  ralioBem 

redditnn  siisdpiant.  MI9 

Cap.  XXXVI.  —  be  dlsdpUna  sacerdotnm  in  hia  qni  de- 

lioQooBt.  870 

Cap.  XXXVII.  —  De  ooUaU  epiaeopia  poiefltote  RiaMH 

aimioaolvendL  872 

Cap.  XXXVIIL  —  Do  eplaoo^  ^i  pi^ordiBatiMw  sa- 

cerdolii  roonera  Kbencer  acdpimit  8iS 

CAe.  XXXIX.  —  De  subinlrodacUs  nmllrribns.        874 
Cap.  Xt.  —  De  dericis  osurM  acdpleoUbua. 
Cat.  XLI.  —  De  pHvilegila  presbyterorMn. 
Cap.  XLH.  —  De  exoomnmoicatis. 
C«».  XLIf L  —  Onod  non  oporteal  demlgraroc 
Cap.  ALIV.  —  Non  transMiirandam  de  clTitate  iBdTi 

tatem.  .  875 

Cap.  XLT.  —  De  his  qni  io  ncdeiiiB  io  miibas  piofecii 

SBBt  mlnime  perdummnt.  875 

Cap.  .XLYI.  —  De  fleeten4o  cens.  9% 

Cap.  XLTlL-^De  damoaUa  ei  mlnisltaM  mBUBU- 

bus.  876 

Cap.  XLTIII .  —  De  derids  damnatis.  876 

Cap.  XLIX.  —  De  peregiinorum  snseepliOBe.  876 

Cap.  L.  —  Quod  000  liceat  derieo  In  duanim  dviiatBm 

eedeaila  minlstrere.  876 

Cap.  LI.  —  Quod  non  oporteat  peregrinoa  oierioosdoe 

commendatitiis  minlstrare.  876 

Cai*.  LII.  —  Qood  sioe  iftteris  Mcro  MiaHterioiBrtie»- 

t  8  proOciacl  non  debeant.  877 

Cap.  LIII.  —  De  clerids  a  eoMMuaioQe  onbMOIis  ab 

al'0  non  reciplendis  eplscopo.  877 

Cap.  LIV.  — Siqnto  eieoMMMiiraiBa  BBUsoBCeBUaM 
commuBicare  prasumpserit,  i|iae  ia  se  daomaUoBeM  pro- 
tolit.  «77 

Cap.  LT.  —  De  Qon  soiilciiandl^derids  attenis.      877 

Cap.  LTI.  —  De  his  qni  somol  legerint  in  eedenia,  ah 
aliis  non  pome  promoveri.  877 

Cap.  LVII.—  Si  oniderid  ab  episeopis  snts  prmBoti 
oontempseriot,  nec  iUlc  maneant  nnde  reeedere  Behie- 
runt.  «7 

Cap.  LTIII.  —  Ut  DvUus  alienom  derlenm  snUidUrB 
Toi  tenere  prffsumat,  suo  eplsoipo  M>n  pfMbeoia  comieB- 
sum.  878 

Cap.  LIX.  —  UtlneededtseooTivia 
tur. 

Cap.  LX.  -  Qiod  pnUna 
coModere  debeat. 

Cap.LXI.— Deavarlth. 

Cap.  LXII.—  Qood  usursM  non 
non  debent,  sed  nec  liid  Cbristiani, 

Cap.  LXIII.  —  Do  liiaMii  es«m  cami«m  fai  dem  coaati» 
MUdllfbgitiM.  m 

Cap.  LXIV.  —  DemimeroeenadueononHa.  87» 

Cap.  LXV.  —  De  bis  qoi  abomiittntBr  eos  qui  cnradMK 
fescootor..  879 

CAP.LXYL-Dehlsquiia  «sns  paBperoM  «oirf^  - 
lor.  «:« 


878 
iiabeffMs 

87« 
derid«xitnrtt 
878 


13» 


QUJS  IN  HOC  TOMO  CCMTINENTUR. 


mi 


Ckw.  LXVfl.  — De  Idi  otti  MO  tlrgHriute  «HKr- 
iMuttl.  '  87  i* 

Cap.  LXVIIl.  —  De  liis<|ui  noniiaioo  <lie  {e.ttttaui,  u««- 
€|MMii  iiihil  pra;  caeleris  differeuie.  8T9 

Cap.  LIIX.  —  l>e  liik  <|ui  eeclesiasUca  iejttoia  aiMouD 
iie«:et«laie  diMoivimt.  879 

Cat.  LXX.  —  De  his  q^i  so  a  perci^fAioiie  s»N(tifi  cnwr 
•Muioeis  avertnut,  ei  qei  euxniiiBuuiaiUs  per  Uoiikis 
cuaiaMittic«iii.  879 

Cap.  LXXI.  —  De.  tiis  q«i  ab  aiii  paro>cia  prseter  ooo- 
eciiMtiam  epiiieoporuBi  suoruin  io  aiiis  eomui  Tauiur.  879 

Cap.  L1\11.—  De  dericis  >el  laicis  tsscounuouica- 
tis.  880 

Cap.  LXXlIf .  -^  De  ei>iscopis et cericis  adeuutibas  iiu- 
lieraloreai.  880 

Cap.  LXXIV.  —  De  damaalis  episcopis  aul  cler  cis 
adeuuiilNis  iutperaioreui.  8t;0 

Caf.  LXXV.  —  li  qui  ia  sacr^rio  seiviuut  uburai  ocin 
exigsiut.  880 

Ci».  LXXVL  —  De  lii^  qui  (iebeadt  tu  i>ui|Nto  |)sal- 
lere.  880 

Cap.  LXXVfl. -— Dehouore  queiu  |>re&b\leiis<iiac3nt, 
qui  sub  ipsis  siint,  dt* beaut  exhiiiere.  ^80 

(.▲p.  LXWUl.  "  QiKid  suiiiiaootti  oou  dcbeaoL  bone- 
dioere,  vei  iieiiodictiuueui  iUni.  881 

Cap.  LXXl  V.  —  De  eiorci<tis  qui  ooa  sual  ab  epis'.  o.  is 
ordiiiati.  b81 

Cap.  LXXX.  —  lu  eodvsia  uraodia  fierf  dob  de- 
l>ere.  881 

Cap.  LXXXL  —  0*Kkl  prsier  episoopi  Jussicoeu  clcri- 
€us  pnjcisci  i»ou  dcbeul.  881 

Cap.  l.X.VXll.— Lt  ad  sacrariiiui  inuliercs  uou  iii- 
troeani.  8»| 

Cap.  LXXXIII.  — Nou  iicere  dericis  ludiem  iulerebse 
apectacuiis.  881 

Cap.  LXXXIV.  —  Oblaiioi:es  iu  donubus  offerri  nou 
otoriere.  88  L 

Cap.  L|.X.\V.  —  De  clericitt et  n;ooachis  ooa  ai;ii:eutil)us 
liisuopiu|>asi2(i.  881 

Cap.  LXXXM.  —  Ouod  non  oporleai  dericos  habeuies 
adverstts  unicc4ii  ui^gotiuiu  proprium  ppibCopuiu  rdiu- 
qttere,  et  ad  a^f.*  ularia  jiidicia  c  uvolaie.  881 

Cap.  I.XXWii,  —  Qumi  uituiiufe  ilericos  irausinii;iare 
coBveiiiai  H^i 

Cap.  LXXXVIII.  —  Qiiod  nnn  liceH  derlcis  po.>i  ui«ir- 
ieaa  sui  eitiiicopi  boua  i^ju^  dlripere.  H8i 

Cap.  LXXXiX.  —  Si  (|uis  ciericoruni  pauper  (Tontuius, 
lu  ordlBe  postea  babuent  aiiquid,  £cdej»ue  poletklaii  i>utt- 
jicial.  882 

Cap  XC.  —  Ut  derici  iaberaas,  olsi  in  peregriuis,  nou 
itt«rediautur.  882 

Cap.  XCI.  —  Ct  aiienus  dericus  ifiiiiiaie  suscipiatiir  ab 
alio.  88i 

Cap.  XCIL—  Llt  clericus  nec  suo,  uecdieuo  uomine 
lieiius  exerceat.  88i 

Cap.  XCIIl.  — Ut  cleri(M  iiullas  negoUatiofies  iohu- 
oe.<4as,  et  lurpia  lucia  secuulur.  SH^ 

Cap.  XaV.  —  De  viia  dericorun».  883 

Cap.  XCV. — De  iusrnutioiie  i-iericoram.  887 

Cap.  XCVI.  —  £x  eii8tola  lliiroiiymt  ad  Husiicuai.  887 

C^p.  XCVil.  —  Ouid  Uisiet  iuier  uiouachum  ei  cleri- 
eu<ii.  8i8 

Cap.  XCV IIL  —  De  vila  dericortt»n.  8^9 

Cap.  XCIX.  —  De  clericis,  891 

Cap.  C.  —  De  reguliH  clericoruni.  b9l 

Cap.  CI.  —  De  geutibus  ciericorum.  89i 

Cap.  cn.  —  Qaales  oporieat  clericos  esse.  89i 

Cap.  Cill.  —  De  subjeciis  boiits  &ub  pasiorult  regiuiiue 
consiitiiis.  892 

Cap.  CI V.  —  Dp  sulxJilis.  895 

Cav,  CV.  —  De  ju%idis  el  protervis  subditis.  891 

Cap.  CVI,— Oaod  heciiuduio  sermouem  psopheiae  culpa 
su )  pereaiit,  qui  sacerdotum  iutrepaiiottes  perversa  v<>> 
Ittiuaie  eonteiuouui.  ^95 

Cap.  CVlI.—  Cuni  qoo  damno  aoiin»  suae  ab  eeclesia 
(|oae  paupeies  pascit  accipiuui  ilii,  qui  sibi  de  suo  sulli- 
dont.  896 

Cap.  CVIII.  —  Qui  sint  qui  etium  cuob  profectu  auims 
8U«  opibus  susteotaotur  ecdesius.  897 

Cap.  CIX.  —  Quid  facere  debeaut  derid,  quoraro  io- 
Brmltas  noa  polest  sua  coutemuere.  897 

Cap.  CX.  —  Oua:  siot  vera  gaudia,  v«i  ver»  di%itis,  et 
quid  impediiaeutt  atlerani  booi  proiHentia  amalortbus  fu- 
iuroruin.  807 

(lip.  CXL  —  QuonKXlo  intPlligatur  quod  dicit  Aposto- 

Itts,  Qict  in  iocrmw  operanlur^  qm  de  sacrario  $ml 

€dwu.  899 

Cat.  CXII  .  —  De  vila  ei  morlbiis  dericoram  899 

PATaOL.  CV. 


Cap.  CXIIL  —  lien  de  vila  ai  jnorlbus  derieonMi*  9(4 
i.Ap.  CXIV.  —  Qus  piaecepiaspecialiter  BUMiadMSy  qu^e 

^«'iieiviiiUT  csteri»  coiivrttiaut  Cbn^iauis,  91 1 

Cap.   CXV.  —  Ouod  caiiouica  lii^iitttiio,  evaNgeltra  et 

a|Nist(4ica  aucloritute  fuLa,  caeioiis  .sttperamioejt  uikliiu- 

ticttibus.  914 

Cap.  CX  VL  -  Quid  slnt  res  ecdPsiiB.  91  i 

Cap.  CXML  — Ouuddiiioeoier  uMUiieBda  siatclaMStr:i 

cattouico:um.  915 

Cap.  CXVIIL  —  ('t  iu  ooQgregsttdis  caaonie^s  modus 

diseretioiiis  sit  teueudus.  ii  |  ."S 

(Up.  CXLX.  — De  his  qui  in  coogr<<gattone  silhcuti- 

iiiissa  suluuiu4)Jo  ex  iaiuilia  cc  iesias  clei  icos   aggre- 

gaut.  ;416 

Cap.  t\XX.  —  Qid  cieriri  in  (Oiigrcu^aiioiie  caiioBica«<ui- 

stih.ti  ec('le.^ia»ii(*u  acci}iere  stipeulia  dei>(*aiii.  916 

Ca^.  (.X\l.  —  Ut  ifi  coiigregaliuue  iauouica  «qual.ier 

ciiiiis  ei  |o;iisaccipiaiiir.  917 

Iap.  f,^  .\II.  —  De.  ii.ensura  cit»i  ei  p"t««.  917 

C  p.  CXXtll.  —  Quud  a  pra-iiiiis  geuiiu»  pastio  sil  sid«- 

dil>&  iiiqteitd  •iitia.  9 '.9 

Cap.  CXXIV.  ^  Ut  canouici  siciit  iu  cxieris,itaciiam 

in  cultu  vesiiuiM,  moduin  tfueanldiscrelicuis.  9fO 

iAi>.  CXXV.  — Ll  cauouid  cucuUaii  u.-ouaciioruiu  iioit 

inluaui.  9il 

Cap.  t.XXVL— Qua  aocioritate  boraa  cauoidcs ceio- 

brcutur    q.ta^  sdre  uc  rdi^iose   observare  caiM.iicos 

oporiei.  Mti 

Cap.  CXX VII.  —  De  vosjieriinls.  9<1 

Cap.  CXXVIIL  —  De  roiiiplKis  92i 

Cap.  CXXIX.  —  De  vigtljaram  anlLtuitate.  (hiS 

Cap.  CXXX.  —  l)e  inatttiiiis.  9iS 

Cap.  CXXXL— Lt  cauouici  boras  cMioiNcas  relijfiose 

obs>rveBt.  9ii 

Cap.  CXXXIL  —  Qtiod  caalauiibus  et  psalleniibus  1)«- 

nino  augelorura  aJ»iiii  prx'$idia.  9ij 

Cap.  CX XXI 11.  —  Quaies  ad  ii^geuiium  et  caetaaduui  iu 

ecclrsia  consliiueudi  sint.  92.11 

Cap.  CX X XI V.  —  Qui  luodus  dt  con-«^ptionis.  9i6 

Cap.  CXXXV. —  Ut  erga  ptieni.s  qiii  n«  tiiiiHlnr,    \el 

eiudiuniur  In  coogregatiOBe  cauouica,  iusiauti^iua s C 

adhibeuda  cus*odia.  9i8 

Tap.  rjLXXVI.  —  Dt  omoes  caoouici  ad  iviupleiorium 

veni:iiii.  9i8 

Cap.  CXXXVH.  -'Decantoribus.  9i9 

Cap.  CXXXUII.  —  nuales  vice  pra:ljt(S*uiu  iu  eongre- 

gaiiooe  caiKinic:*  fuiigi  ileb(*aH(.  92!l 

Cap.  CXXXIX.  -  Dc  praeiositis.  04J 

Cap.  CXL.  *~  Qnatissii  (■<'.ilarM'ius  co«Mitueii>las.  9'>(l 
Cap.   CXLI.  —  Ctti  cuu.B]ilii  dctMsuMi  &tipeudui  paufe- 

ru:u.  930 

Cap.  CXLII. --  De  iafjrn^orum  ac  seiium  oura   Iru- 

iruin.  951 

Cap.  CXLIIL  —  Qiialiter  porla  caaouicorum  cusiodia- 

iur.  9U 

Cap.  CXLIV.  ^  Ui    clausira   canoBlcorum  diligenier 

cufttodianlur.  HM 

Cap.  CXLV.  —  EpHogu^  breviter  dlgi^siiis.  1*51 

L  BSR  SEcuKois.  —  DeinslitutiCiie  taHCtiittOuialimn.  9.\» 
Uausi  praeoiiiBitiu.  9.3  S 

Serinosancti  Augusiiui  a>I  virgiues.  DoJS 

Cavut  pruivu.  —  Kxcerptttni  ex  eplstol:i  liieroaywl  uii 

Kusiochiuui.  9.18 

Cap.  II.  —  Kitisdeiu  ad  Demetriadem  oxcerfitiirB.  9li 
Cap.  III.  —  Iiem  eju^em  ex  epistoia  ad  Furi  >ui.  91 1 
Cap.  rv.  —  Lxcerplum  ex  episiola  Cypriaut  de  babi  ii 

virgiiium.  947 

Cap.  V.  —  Ex  sermone  saaal  Oesarli  episcopi  saocil- 

moiiialihus  din^cto.  950 

Cap.  VI.  —  S;Hicti  Athanasii  ad  spons.is  ChrislL       95i 

Cap.  VII.  —  Quales  iu  mouasteriis  puelluribus  debpj^iii 

esse  abbMtissa).  9CJ9 

Cap.  Vlll.  —  De  congrcgandis  io  monasteriis  sanciiUK  - 
niahbus.  ij6i 

Cap.  IX.  —  Qualiier  Ids,  quae  mouasterlum  cxpe.uut, 
de  rebus  propi  iis  ageudum  sit.  i)6i 

Cap.  X.  —  Qualiter  in  mooasterio  sanaimooialii>us  ro"- 
ver«aiidoin  at.  U6i 

Cap.  XI.  —  Ul  mooastenapupiiartiiu  undique  nnina  i- 
tur  y  et  necfrssari»  babilaiioucs  iuionua  pras|iareii- 
tur.  mr> 

Cap  XII.  —  Ut  saDctimouiales  in  uua  societate  viveutes 
«<iiiaiiter  cibum  et  potum  accipiaot'  965 

Cap.  Xlli.—  Qualiter  sanciimoniules  slipeiidla  acdpero 
debeaut  necessaria.  VH>.5 

iUp.  XIV.  —  Quod  gemina  abbatiisis  sanctiinouiaUtm« 
biipendeoda  sit  pas.io.  W 

k3 


im 


OADO  RERUIi 


IS96 


Cap.  XV.  -^  Ul  wA  hOTM  eHOttlcas  celebnmlat  iBCUti- 

ctsfiier  cofiveBiatit  saiictlmoHlales  9ft5 

Cap.  XVI.  —  l)e  infHantia  oraiionis.  965 

l'.AP.  XVII.  —  iJt  complcloriuni  parlicr  sanctimoniales 

cetetirent.  966 

rAP.  XVIII.  — Qui  modus  correptiuuis  erga  sanctinio- 

niales  del  nquontes  adhlhendos  sit.  9^)6 

Caf.  XIX.  —  Ut  abbaliss»  virorom  freqaentlas  vitcnt. 

967 
CiP.  XX.—Ut  smiiroouialei  virorum  caveant  frequt^n- 

tlas.  1^68 

Cap'.  XXI.  —  Ul  8.wiimoniales  erga  famul«s  sibi  f^er- 

viHites  ner\t^'ilem  alhibe;int  custodiam.  968 

Cap.  XXll.  —  It  erga  puellas  io  monasteriis  eru'lieud  ts 

maKna  adhibeaiur  diligeutia.  009 

Tap.  XXI II.  —  tt  iu  moiiastedis  puellarilMis  domus  pro- 

|>l<r  aous  et  InOrmas  .sit.  1*70 

Cap.  XXIV.  —  Quales  sint  pr»posli»  constitoeodie.  971 
(.AP.  XXV.  —  Oualis  coostitueiida  sit  celiararia.  97 1 
Cat.  X.XVI.  —  De  iiortaria  mouasttfrii  coiisiilueoda.  971 
Cap.  XXVII.  »  Ulnou  iiisi  siatuio  tempore  presbyteri 

eurumque uiinislrl  monasieria  piiellarum  ingreiiintur.  971 
Cap.  XXVIII  -*  Ui  buspttale  pauperum  extra  inunftste- 

rium  sit  puellarum.  l)7i 

KpiSTOLA    Luduvici  Pii  ad  Sicbarium  .'«rchif  plscoj  um 

Biirdigalen^em.  —  Mitiit  exemplnm  slatutorum  coiuilii 

Aqiiisi^raiteiisii,  ut  ea  iu  proviacia  sua  diiigeuler  trans- 

crll)i  el  oiiservari  faciut.  972 

Ad  reKUlam  caoouicomm  el  saoctlmooialium  Auberti 

Miiffii  notas,  975 

SVMPIIOSir  AMALAB!!  DE  ECCLESIASTICIS  OITI- 

CIIS  LIBHi  QUATIOK.  9  5 

Amalarii  praefaiio.  985 

rrrfaUo  alte<  a  ex  auctoris  seuteiitia  ad  iuitium  lntjus 

operis  pooenda.  987 

Couiioeatia  causie  secuturie  acriptioois.  991 

I  iBea  pnmcs.  9i^ 

Capot  rniiirif.  —  De  Sepluageiima.  993 

Cap.  IL  —  De  Se\ageMma.  998 

Cap.  lil.  —  De  Ouiiiquagesima.  990 

Cap.  iV.^  De  Uuadragesima.  lUUi 

'    Cap.  V.  —  Cur  quadragenarius  numorus  lomporali  vit» 

aptetur.  10O2 

C>p.  VI.  —  Cur  In  tempore  taii  coGbtitula  sit  obser\aiio 

(^uadragfsims.  1002 

(Ap.  VII.  — Do  \arietatibosofficiorumper  diein»  usque 

io  resurrectiooe  Duuiiui.  ItjOi 

Cap.  VIII.  —  De  secuiida  varietate  quarta*  bebdomad^ 

Ouadratfesiinae.  1005 

Cap.  TX.  —  De  tenia  varietale  Sabbali  aute  Pal.i.as.  10O7 
Cap.  X.  —  De  quartu  varlelati;  diei  Palinarum.  10)8 
C.\p.  XI.— <De  quiiita  varieiaie  qujrm*  fcria;  maj  ns 

lii!iMiomad«.  10U9 

Cap.  XII.  —  De  spxta  v;  rletate  CoBnse  D^miui.  10)  l 
Cap.  XIII.  —  De  sepiiii  a  varietate  Parasce\e.  iOii 
Cap.  XIV.  —  De  adur.iiioiie  saui  li*  ciuc*s.  1028 

(^p.  XV.  —  De  pra^seutaiioue  corporis  Domioi  io  aliari, 

et  calicis  aim  vino  nun  coosecrato.  I05i 

Cap.  XVi.—  De  octavu  \arieiale  qua»  fit  die  SabL>ati. 

105« 
Cap.  XVII. -^  De  agnis  de  cera  facUs  benediceiidis. 

iOi3 
C^p.  XVHL  ^  De  cereo  benediceiido.  io.'»^ 

Cap.  XIX.  —  De  ioctiooibus.  lo:>4 

Cap.  XX.  —  De  duoiius  cereis. '  1038 

Cap.  XXI.  —  De  orunntttiatiuue  lecliouuin  in  vigiiiis 

Pasch.'e  et  in  vlgiliis  Pen*ecoslcs.  1039 

Cp.XXII.  —  Decinliiis.  1039 

Cap.  XXIii.  —  Dti  ulei  uuctioue  in  Sabliato  saiicto.  10.0 
Cap.  XXI V.  _  Comprobatur  ex  Evaiigt-lio  posso  salvari 

cali^chc.mrnos  pcr  cunfessiouem  caeleruruin  udelium.  10J2 
Cap.  XXV.  —  Dt  cunsecraiioue  bapiisieiii.  iOil 

t.AP.  X.KVl.  —  Dc  immissione  ccreoruin  )u  aquam.  tOi6 
Cav.  XXVII.  —  1)e  unctioite  chrisrnatis  a  prcsbytero  et 

dtf  iio|)OSi  ioue  monus  eplscopi  super  oeuphytum.  loiG 
Cap.  XXVIIL  —  De  Litauiis.  10^5 

Cap.  XXIX.  ^  De  vcstimenlo  albatorom  et  recapitulA- 

tio  de  Sepluagcsiuia.  1U5i 

Cap.  XXX.  •  «  De  ilhimlDatlone  cereorum.  1056 

Cap.  XXXI.  —  l>e  mis«  in  i  oac.  '  1056 

Cap.  XX \ I I.  —  De  octo  diebuji^  ncophvtorum.  i0o8 

Cap.  XXXlll.  —  De  eisdem  oeio  cieous.  1060 

Cap.  \X  V  I  V.  —  De  ille  sanct»  Pas«:h«.  1061 

Cap.  XtXV.  —  Denion*lraiivi  quod  iiiforment  sex  dies 

pascliales  caeteros  dics  i^oiniuicus  et  ju>to6  homines;  et 

<iifs  quiiiqua{»inta  a  Sabbalo  Paseh»  us(iue  ad  Sabbalum 

Oita\uruin  Pemecusics^fuiurani  \itam;  ei  qootidiaoi  dici, 


sive  Septiiagetintt  DanWci.  ma  qoUrafesiinalesip  poniU 

tentes.  1063 

Cap.  XXXVI.  —  De  diebus  Peuteoosies.  I0.<5 

Cap.  XXXVII.  —  De  Litaoia  ntajure.  1U66 

Cap.  XXXVIII.  —  De  vigilia  Peniecostes.  fOGS 

Cap.  XXXIX.  —  De  sequeutibus  septeoi  diebM  Peoie- 

coslet.  1070 

Cap.  XL.  —  Qoo  tempore  dfbeant  esse  sobdiseipHiia 

clirismatis  qui  non  (M)usequuritur  manus  unposiiiouew  ept- 

scoporum  lempore  baptisterii,  sed  |KHit«  f  070 

Lap.  XLI.  —  De  miisa  laooceotum.  1075 

LiarB  sicinioos.  f073 

Caplt  PRiiioii.  —  De  duodecim  lectiouibus.  14^3 

l  Ap.  II.  —  De  lejunio  anmio  Quaiuor  Temponim.  1076 
Cap.  111.  —  De  uuiiiero  leciionum  per  ires  niemoraief 

dies.  1079 

Cjkp.  IV.  —  De  clericis»  quo  uemine  gfneraliter  nes 

vocaniur.  1080 

Cap.  V.  ~  De  tonsnra.  IMfl 

Cp.  VL— De  ordioibua  sacris,  quos  nestri  episcopi 

oonsueio  more  frequcniant.  lOM 

Cap.  VIL  —  De  (»stiariis.  1085 

Cap.  VIII.  -*  De  lectorlbus.  108i 

Cap.  i X.  <--  De  exorcisiis.  108i 

Cap.  X.  ^  De  acolytbis.  i  86 

Cap.  XI.  —  De  subdiaoonis.  1083 

Cap.  XII.  —  De  diacoois.  1086 

Cap.  Xlll.  ^  Oe  pre^byieris.  10S8 

Cap.  XIV.  —  De  |)Outilice.  1091 

( Ap.  XV.  --  De  lialiitu  sacrnrum  docom.  1093 

Cap.  XVL  —  De  nou  uteudis  vestiiHi!»  ^acrat»  m  iiimmi- 

diano  usu.  1093 

Cap.  XVII.  —  De  amictu.  iOH 

Cap.  XVIII.  ~  De  alba.  1094 

Cap.  XIX.  —  De  osula.  1095 

Cap.  XX.  — Destola.  1096 

CjkP.  XM.  —  lU  dalm >lica.  1096 

Ctp.  XXJL  —  De  tuuica  qua  n  sacerdjs  indttil  soper  ca 

mihi&iu.  1097 

Cap.  XMII.  —  De  palilo  quo  tttuotur  arcliieaisoopi. 

1098 
Cap.  XXIV.  -<-  De  sudario.  1U99 

Ca».  XXV.  —  Dp  vari(>ta(e  saodaliorum.  1100 

Cap.  XX VL  —  llecapitul.4tio  ve&timeutorom.  IIOO 

LlBER  TPRT:t-8  ilOl 

Capvt  rHMLu.  —  De  sigufs quibus  congregaMT in  id- 
ipsuin.  1101 

Cap.  II.— De  silu  ecciesifi.  1103 

Cap.  IIL  —  De  choro  cahtnrum.  1 103 

Cap.  IV.  -  l)e  \rstiiucnlo  caiilorum.  1 107 

Cap.  V.  —  I)e  introitu  epiNCopi  ad  mistam.  1108 

Cap.  VI.  —  De  Kyrio  eicison.  f  1 13 

(^Ap.  VII.  —  Du  cereis.  illft 

Cap.  Vlll.  —  De  Giuria  in  excelsis.  1113 

Cap.  IX.  —  De  priiiia  oratioue  misaie.  1119 

Cap.  X.  —  De  sessione  episcopL  1117 

(>p.  XI.—  De  odicio  lectori^  ei  caiitoria.  1117 

Cap.  XII.  —  Quid  sit  ioter  Reaponsorium  et  TraclaoL 

llil 
Cap.  Xril.  — DeAllelnla.  il2S 

Cap.  XIV.  — Quid  stt  inter  Allelola  et  Tradttai.  im 
Cap.  X  V.  —  De  ezspoliaiiooe  casularom.  1121 

ap.  XVI.  —  De  Ubuiia.  1123 

(^Ap.  XVII.  —  De  ascensa  in  puIpiUum.  1 125 

C.VP  X  V 1 1 1 .  —  De  d i  jco n  i  ascensione  In  tribnnal.  1 1 34 
Cjip.  XIX.  —  De  ofllcio  (luud  vocatur  OflTereuda.  1 136 
Cap.  XX.  —  De  sccrela.  1 1S 

Cap.  XXL  — De  hymoo  aole  passiooem  Donliiiy  sive 
pra'pa^aiio  le.  *  1153 

Cap.  XXII.  —  De  byiimo  Sanctus,  sanoUis»  sanciiis. 

11.^ 
Cap.  XXIIL  —  De  Tc  igiiur.  1135 

Cap.  XXIV.  —  be  insiiiutioae  Douiinica  in  eoulkieiido 

oorpui  ei  sangidoem.  1139 

Cap.  XXy.  —  De  ascensione  Christi  in  crncem.  1141 
Cap.  XXVI.  —  D(*.  corf^ore  Domi.  i  p(>st  eioisauiB  aftin- 

iom  in  crnce  ei  oostra  morlifica'iouf  in  idipsttiu.  1143 
Cj^p  XXMI.  —  De  pra.Heiitatioup  pateiM^.  1 146 

Cap.  XXVilL  —  De  ottcio  qood  memorat  reqoletti  Do- 

miui  in  sepulcro.  114? 

Cap.  XXIX.  —  De  ora' luue  Doniinlca.  HIS 

Cap.  XXX.  ^  De  pr£se.iraticoe  subdiacononHB ,  nt  sb- 

scipiaot  corpus  Domiui  Uc  aiiiiri.  1151 

Cap.  XXXL—  De  Immissiune  panis  io  vinum  1151 

Cap.  XXXil.  —  De  i^acis  ov.u1o.  1 191 

Caf.  XXXIU.  —  De  Agiius  Deu  •  f  IS 

Cap.  XXXiV.  —  De  flttdiari^tia.  ilSS 


tM7 


QUiE  IN  HOC  TOIIO  CONTINBf^TUiL 


\l% 


Cap.  XIXV,  -  De  pMie  6bUl«  qiue  remiael  la  »lttrl. 

ap.  XXXVI.  —  De  nlUma  beaedictioae.  j  i^n 

a».  XXXVII.  —De  ulleriore  ultinM  benedictiooe.  1 156 
Cap.  XXXVIII.  —  De  missa  io  festiviiate  saocii  JoaiiQis 
B»ni  iftls  mane  prima.  \\^ 

tip.  XXXIX.  —  De  oflrerenda :  Vir  erat  In  lerra.     1 157 
CiP.  XL.  —  De  Bd?eDta.DomiQi.  I  Jt» 

Cip.  XLI.  —  De  nativiute  Domtni.  1 1  ^ 

Cap.  XLII.  —  De  con^ueto  lempore  misse.  1 160 

r.AP.XLin.  — Det«H.  I  «9 

Cap.  XLIV.  —  De  misa  pro  morlais.  \M 

LmEB  QUARTOt.  fl»j 

rnefatiuncuia.  il^^ 

Capov  pnivin».  --Ut  ea  qa»  Dei  sont  Deo  reddamus; 

mioi  horis  sol  orbem  lostrai ,  tolidem  repetitiontbus  nos- 

meltpHOS  oflerimas  Deo  interdiu  nociaque ,  excoptis  ve- 

opertinis,  oomplelorlisque,  et  matutinis  ofiiciis,  de  quibus 

•eersiim  diceBdum  est.  \\^ 

Cap.  II.  —  De  Prima.  1165 

Cap.  ill.  —  De  Tertl».  t!69 

Cap.  IV.—Deoratione  qnam  coiiTeftfos  fratrum  ceie- 

brat  per  aiiquot  cursus  diurnos  uocturnosque.  1 175 

Cap.  V.  — DeSexta.  IHT 

CAP.VI.-^DeNona.  IHS 

Cap.  VII.  ^  De  vespertinali  synaxL  1 178 

CkP.  Vril.  —  De  completorio.  tt83 

Cap.  IX.  —  De  noctumali  ofilcio.  1 185 

Cap.  X.  — Dematuiinilicfflcio.  tt89 

Cap.  XI.  —  De  uociurnaU  officio  per  quotidianas  nocte^. 

tt93 
Cap.  XII.  ^De  malutinall  offido  per  quotidianas  nocies. 

tt9i 
Cjip.  XIII.  —  De  terlia  fefia.  1 194 

(Up.  XiV.  —  De  qnaru  feria.  1 191 

Cap.  XV.  —  De quiufa  feria.  tig^i 

Cap.  XVI.  —  De  sexla  feria.  1 195 

Cap.  XVII.  —  De  Satibalo.  1 195 

Cap  XVIII.  —  i;e  Dominicis  noctibus  in  matuliaali  ofU- 

cio  8  Septuagesima  usque  in  Pascha.  1198 

Cap.  XIX. —De  versibus  qui  io  Quadragesima  sant 

Qsque  in  passionem  DominL  tl99 

Cap.  XX.  —  De  passione  DomiDi.  1 199 

Cap.  XXI.  — De  Coeua  Domiia,  Parasceve  ac  Sabbato 

«anrio.     '  1200 

Cap.  XXII.  —  De  exstinclione  lominum.  1202 

Cap.  XXIII.— De  iribus  psalmis  qui  eaotantar  io  nociur- 

nali  ofljcio  per  septem  dies  baplismales.  1203 

Cap.  XXIV.  —  Repctllio  de  Litania  niajore.  1£07 

Cap.  XXV.  —  Se(iuuntur  dicta  ei  epistolis  Gr(  gorii. 

1207 
Cap.  XWI— Repetitio  de  Ailcluia  quod  cantaUir  in 

nii.4sa,  et  de  vesiiuiento  sobdiaconorum ,  Kyrie  eleison  sc 

Dominica  oralione.  ex  epistola  sancti  Gregorii.  1209 

Cap.  XXVII.— De  compieiioue  dierum  Pentecostes. 

liit 
Cap.  XXVIII  —  De  tiora  bapUsierii  In  Sabbato,  sive  iu 

vigilia  Pentecostcs.  1215 

Cap.  XXIX.  —  De  octavis  Pentecostes.  1216 

Cap.  XXX.  ~  De  Adveutu  D^rfnini.  1il8 

Cap.  XXXI.  —  De  Nativltate  Doniini.  1221 

Cap.  XXXII.  —  Dc  octavis  io  nativitate  Domiui.       1221 
CiP.  XXXIir.  •-  De  Epipbania  ei  tn»«ii(.  1224 

.  Cap.  XXXIV.  ~  De  octavis  Tbeopliani».  12^ 

Cap.  XXXV.  —  De  nalailtiis  sanctorum.  1228 

Cap.  XXXVI.  "^  De   octavis  uaialitioram  sanctorum. 

1228 
Cap.  XXXVII.  —  De  observatiooe  dierum  per  annum. 

1229 
Cap.  XXXVIII.  —  Quandocelebranturdivina  mysteria, 

qua  revereiitia  et  metu  slandum  sit  in  ecciesia.  1233 

Cap.  X\XIX.  —  Iieriim  de  tousura  clericorum.        1234 
Cap.  XL.  —  I^leutio  ilerum  qua  hora  diei  missa  8it  cele- 

branda  a  libere  vacanlibus.  1235 

Cap.  XLI.  —  De  exsequiis  moriuorvm.  1236 

Cap.  XLII.  —  De  ofliciis  mortuorum.  12-58 

Cap.  XUII.  -^  Repetilio  de  tribus  psalmis  baptisma- 

libus.  12  ;o 

Cap.  XLIV.  —  Repeiitio  de  antlphona ,  Flaminis  impe- 

tUA,  qu»  canlatur  iu  Theuphania.  1240 

Cap.  XLV.  —  De  versu  repeiiiio,  et  de  Peutecosie,  et 

de  calice.  Ii4l 

Cap.  XLVI  —Repetiiio  de  Penlecoste.  1242 

Cap.  XLVII.  -.  Kepetliio  de  Pentecoste.  1212 

SYMPH03I1  AMALARII  LIBER  DR  ORDINE  ANTU 

PHONARil.  1243 

Prologus  de  ordiae  antiphooarii.  1243 


Capct  piiiinni.~~fn€lpitedfleltriode  noclumafinits  ofli- 

oiis  etdiumalibvs,  qa»  vulgo  eursus  vocantar.  12i7 

Cap.  II.—  De  matuiioali  officio  per  Domiaicn  nocte.4. 

1249 

Cap.  II!.  —  Ue  DOdQfnali  officio  qaoildianaram  no- 

etium.  1250 

Cap.  IV.  —  De  mimero  leitlonum  et  responsoriorum 

snprascriptarum  noetium.  1251 

Cap.  V.  —  De  «atucinali  ofllelo  qaotMiaoanimiioctium. 

1252 

Cap.  VI.  —  Dc  cursibns  dlei.  1258 

Cap.  VII.  —  De  oompletorio.  1259 

Cap.  Vlli.  --  De  offlcio :  Aspiciens  a  longe.  1260 

Cap.  IX.  —  De  respoosoriazHierosalem    cito  veniet 

salus  tua.  1262 

Cap.  X.— De  responsoriis :  Gawlete  in  Domloo  semricr, 

et :  Ecce  apparebit  Dominus.  1265 

Cap.  XL  —  De  respoosoriis :  Caaite  taba  In  Sion.   1204 

Cap.  XII.  —  De  aatlphonjs  feriarttm  ta  proxima  bolido- 

mada  ante  Nativitatem  Domini.  I2H5 

Cap.  Xlil.  —  De  aottohoaia  quae  lo  firineiplo  habeot  O. 

126-S 

Cap.  XIV.  —  De  officlo :  SftncUllcamioi.  I  i69 

Cap.  XV.  —  De  Nativitaie  Domini.  1270 

Cap.  XVl.  —  De  olBciis  vespertlnis  io  Nativitate  l)o- 

mlni  el  in  nataliilis  sanctoniin.  1271 

Cap.XVIL— DefestlvitaiesMicti  Stephaal  proloiiiar- 

tyris.  1275 

Cap.  XVIII.  --  De  festivitate  aiMti  leanni^  1 273 

Cap.  XIX.  —  De  octavis  Domini.  1275 

Cjlp.  XX.  —  De  DooMaica  nrima  pest  NaUvilaiem  Do- 

mlol.  1275 

Cap.  XXI.  —  De  Epiphaniay  id  est  apparilioae  sive  ma- 

nifeslatioae.  tns 

Cap.  XX 1 1.  —  De  responsorlis.  1 277 

'Cap.  XXIII.  •—  De  aniiphonis  in  matntiais.  1278 

Cap.  XXIV.  —  De  Dominica  prioia  post  Epiplianiam. 

1278 

Cap.  XXV.  —  De  octavls  Theophanl».  1  m 

t^AP.  XXVI.  —  De  Dominica  prima  post  oclavas  Kpipha- 

oia?.  1279 

Cap.  XXVII.  —  De  responsoriis  qui  a  Psalterio  sunt 

exccrpti.  ti79 

Cap.  X  X  VIII.  -  De  oflicio  sanctl  Marcelll.  1280 

U?.  XXIX.  —  De  f.»^.  1281 

Cap.  XXX.  —  De  onicio  Scptuagesimap.  1281 

Cap.  XXXI.  -  De  Sexagesima.  1283 

Cap.  XXXII.  —  De  aotiphoois  luatutiaalibos  ia  Sexage- 

sima.  1281 

Cap.  XXXIII.  — De  Quinqaagesima.  1285 

Cap.  XXXIV.  —  De  aotipboais  in  matalbiis  in  Quiaaua- 

gesima.  1286 

Cap.  XXXV.  —  De  Quadragcsima.  1286 

Cap.  XXXVI.  —  De  antiphoois  malutinalibus  la  Qoadra- 

gesima.  1287 

Cap.  XXXVII.  —  De  resronsoriis  qul  caauntar  de  Isaac 

et  Jacob.  f  288 

Cap.  XXXVIII.  —  De  aoUpboDis  in  matntiais.         1288 

fjkp.  XXXIX.  —  De  respoDSoriis  Josepb.  1288 

Cap.  XL.  —  De  anliphonis  in  matnUnis.  1289 

(  ap.  XLI.  —  De  uiedia  Qnadragcsima.  12^0 

Cap  XLII.  ~  De  atiti|>hoiiis  matutiualibus.  1290 

Cap.  XLIil.  —  De  pas  ioiie  Domlm.  12)1 

Cap.  XLIV.  —  De  exstinctione  lominum  circa  sepuliii- 

rtm  Domiiii.  1292 

Cap.  XLV.  ^  De  Rcsurrectione  DomlnL  1293 

Cap.  XLVI — De  feria  s<>cunda.  1294 

Cap.  XI.VII.  -~  De  feria  tertia.  12J4 

Cap.  XLVIII.  —  De  feria  quaru.  1294 

Cap.  XLIX.  —  Di>  feria  qubita.  1294 

Cap.  L.  —  De  f.Tia  scxta.  1294 

Cap.  L1.  —  De  S>bbaio.  1295 

Cap.  LII.  —  De  glorioso  offlcio  quod  Btclrca  fcsperU- 

naieo  leriiiiiios  io  paschali  hcbdomada  in  Romana  Ecclcsla. 

1295 

Cap.  LIII.  —  De  responsoriis  qui  prxUluIantar  de  au- 

aoritate  ex  persooa  Synagogffi  creJentis.  1296 

C.AP.  LiV.  -^  De  respoosoriis  psalmorom  cum  Alleluia 

ex  persona  tili».  i^? 

Cap.  LV.  —  De  festiviiaUbus  sanclorum.  l.^SOO 

Cap.  LVI.  —  Dt^i  vi^iriis  in  Ajicciislone  Dorotal.      1300 

Cap.  LVll.  —  oniciuin  nocturiulede  fcstivitate  P^nio- 

costes.  1501 

Cap*  LVIII.  —  De  rcsponsoriis  psalmorum.  1303 

Cap.  LIX.  —  De  restiviute  sanctt  Joanuis  Bapttslnp. 

150* 
Cap.  LX.  —  De  vigiliis  aposiolorum  Pelri  et  P^uli. 

1306 


ISS0 


ORDO  RERtJM  QUiC  IN  HOC  TOMO  CONTfNENTUR. 


nOD 


Qv»  tXI.  -^  Da  vffflHt  mocU  LMrradi.  1S06 

Cap.  LXU.  —  De  vigilia  aanebe  Mari«,  in  die  AmmKy 

pUoniiejuf.  t906 

Ckw,  LXnr.  —  De  vigilia  uncti  Andre».  1306 

Cap.  LXIV.  —  De  respooioriis  oeuiinaailM»  saocternin. 

1506 
Ca».  LXV.  —  De  ofDcili  pro  «Borliiie.  1506 

Cap.  LXV  l. — De  nautUiis  poni  iacun.  1 SOT 

Cap.  LXVIL  —  De  olficio  io  dedieaiiooe  ecclesi».  IS07 
Caf.  LXVin.  —  De  aniiphoiiia  uo»  sunt  ex  evangelils 

qiiolidianis.  f907 

Cap.  LXIX.  —  De  iii?UaU)riis  antiphODis.  1307 

Cap.  LXX.  —  De  aQli(>honiff  irium  puerorom.  1 308 

Cap.  LXXI.  —  De  responsoriisqui  praeiiiulanlur  Regum. 

1308 
Cap.  LXXII.  ^  De  responsoriis  ^i  prvUialaniur  de 

Saloinooe,  sive  de  Sapieolia.  1309 

Cap  LXXIII.  —  De  responsoriis  Job  el  Tobi».  1 303 
Ca/p.  LXXiV.— De  responsoriis  Jodttli,  Ebdr»  et  Esttier. 

1310 
Ca».  l.XXV.  •.-  De  respoDsoriis  Maehabceomm.  1311 
Cap.  LXXVI.  ^  De  responsoriis  prophetarom.  131 1 
Cap.  LXXVIL  —  De  respoa«»rUs  de  dlversls  ofBciis  ooU 

iectis.  1313 

Cap.  LXXVIU.  -^  De  aatlpboais  eoaftrsis  per  conve- 

aieoliam  soni  ia  Alleittia.  '1814 

Cap.  LXXIX.  —  De  onttae  sepokarB  cajoseoaqoe  Chri- 

stiaMe.  1314 

Cap.  LXXS.  —  De  reepeoeoriiB  qoc  cantabaotor  th  sn- 

liqols  aate  h}  maam  sanctm  Mari».  1 51  i 

STMI^OSII  AlALAHn  EaOGiE  DE  OFFICJO 
HISS;E.  1315 

Inclpltint  Keiog»  de  ordioe  Bomano  et  de  quatoor  ora» 
lioQlboi  epiaeoporttai  alve  popali  im  mlaM.  1315 


De  Vomaae  ordlne  et  de  stalioae  ia  eecleaia;  de  ii». 
CroHo  episcopi.  1316 

De  diacooibua  et  ceterls  nriintstris  episeopt;  de  pnrta- 
tiooe  cereonim  et  thoribuli :  de  episeopo  Jam  praesentaio 
aliari.  r      i-        •-        ^^^^ 

De  Gloria  Patri,  de  statioae  diaeoaomm  H  episropf . 

1.)I8 
De  sessione  episcopL  isso 

De  sede  epificopsili,  de  EiWstoIa.  153| 

Cur  sit  diaoonus  ia  ambooe  rprsas  ad  merMictm.    1322 
De  eisiinctione  rereorum;  de  Credo  ia  Deum;  de 

presentatione  corporrfis  et  calicis  ad  altare ;  reca^iitulatio 

de  pasnion»*  DoniiDi.  1523 

l>!  dhlatione.  ISii 

Quomodo  stent  minlstri  ei»iscopi,  diacoai  ei  aubdiaGoni 

Circa  allare  bora  mlssx.  tSV 

V«irsu8 ;  de  Te  igilur,  eur  secreto  cantetar;  de  crocibos 

lu  Te  igitor.  fSiS 

De  noininibos  quatuor  oratioaom  eplscoperam  al?e  fw- 

puti  in  mfissa.  1327 

De  sprreia;  de  flraetlooe  ot)latar«m;  de  paca  aania- 

(iaia  auleqoam  comaBiiseeatar  oerpus  et  saagaia  Domini. 

1318 
Uem  de  secrfia ;  de  praefatioae.  tSii 

De  beuedictione  post  conimunioaem;  qaaHter  qoedvm 

oratlooes  pt  rruces  ia  Te  igiior,  ageodm  eual.  1530 

SYMPHOSIl  AMALARU  EPlsfOLiB.  iZTS 

Epistola  pwma.  —  Avialaru  ad  ieremiam  Seoonenaem 

archiepiaoopam.  de  noniine  Jesa.  1535 

Epist.  II.  —  Jpreoil»  ad  Amalariam.  1553 

Epi^T.  111.  —  Amabrii  aJ  J<>nam  eplscopum.  1335 

Epm.  IV.— Amalarii  ad  Kanigariam  isplseopam.    I.T^ 
Epist.  V.  —  Ad  Hett<»nem  mouachuai.  13^ 

EaisT.  VI  —  Ad  Guntradum.  1556 

Etnr.  VU.  —  Ad  episcopum  aaoaynaai.  tsit 


^#♦4 


ADDEBTDA 

DE  LIBRO  DIURNO 

ROMANORUM  PONTIFICUM 
FRJlNGISGI  ANTOMII  ZaCGAaiJE 

DISSERTATIO 

{BlfdioUteea  UUwiik,  Rom»  MDGCLXXII,  4*.  Tom.  II,  pars  ii,  paf.  ccxiii-ccxcti.) 


Qttam  supra  promisi  alque  bic  exhibeo  de  Libro  Diurno  Romanorum  PontiBcum 
dissertalionem,  eam  utilitatis  aliquid,  multum  certe  jucuaditatis  leotoribus  allaturam  spero. 
Quatuor  illa  partibus  continebitur.  Agam  in  prima  de  Parisina  hujus  libri  editione  a  V .  Cl. 
Joanne  Garnerio  S.  J.  curata;  altera  erit  de  Holsteniana  ejusdem  iibri  editione.  Tertii^  quid- 
nam  post  Garnerium  a  viris  doctis  super  Libro  Diurno  cogitatum  actumque  fuerit,  percen- 
sebit.  Quarta  demum  ostendet,  quantum  ex  eo  libro  utilitatis  ad  fidei  confirmanda  decreta» 
et  iscclesiasticam  disciplinam  illustrandam  percipi  possit. 


PARS  I. 

Hf  Fariiina  Libri  Diurni  editione  a  Joanne  GARincmio  euraia;  ubi  ei  Yiri  Cl.  PreefaiU 

reci^itur  cum  nostrii  adnotationibus. 


Eui,  ut  Ytdebimiis,  Garnerianam  Libri  Diurni  edidouem  HoUieniana  auueessit,  cnm  umen  bapc 
suppressa  fuerit,  de  Garneriana  primum  mibi  agendum  esse  Yideo.  Quid  porro  in  ea  a  Cl.  Auelore  pr»- 
siilttm  fuerii,  ex  ipsa  ejus  PrasTatione  discerous.  Eam  bic  subjiclo  eum  meis  adaotalionibua  («). 

JOANNIS  GARNERll  PRMFATIO  AD  LECTOREM. 

<  IV.  Tyo  CarnoteAsis  parle  iy  sui  Deereil  ca- 

•    .    .    •    , ,  pite    132,  qood   inscribitur  de  ecte  univertalibue 

I  n.  RomaiiiDiurni  nomine  appellatur  codex,  in  conci/tis»  refert  ex  Lt6€//a>p/tfrno  partero  profossio- 
qoo,  pneter  formulas  scribendi ,  quibus  sexto  (1)  nis  fidel  Romani  Ponliflcis:  Saneta  octo  NntWsa- 
septimoque  et  octaYO  .«Meculo,  atque  etiam  nono,  tia  ccneitia^  id  eil,  /.  ^iciEnum,  11.  Conttautinopo' 
Butnmi  PontiQces  uti  golerenl,  continentur  insnper  Htanumf  I!J,  Ephetinum,  IV,  Chatcedonente,  V, 
ordinationes  suromi  Pontiflcis  et  cpiscopi  subur-  item  Contlantinopotitanum^  F/.  item  /Vicafnum,  VII 
bicarii,  cum  suis  omnibus  adjunelis  ;  professiones  et  VIII  tfuoque  Conttanfinopotitanum ,  ad  unum 
IMei  ;  prlYilegia.  praecepta  ,  concessiones,  aliaque  utque  apicem  immutitaia  teroare^  et  pari  honore  et 
hujuscemodi  non  paaca  (i).  veneratione  digna  babere^  et  qu<e  prtedicarunt  et 
ttatuerunt^  omnimodis  tequi  et  prmdieare;  qeueque 

{a)  Ea  loca  hlc  tanlum  repetimus  »d  quae  Zac-  qiiam  qnod  quotidiano  fere  uiu  pro  tot  formuhinim 

cat  ia  notas  adjecit.  Eoit.  Pats.  Yarieute  celebraret«ir.  Hoc  seusu  diurni  iiomen  In- 

(i)  Accuralius  diiissei  quinto^  HXto.  fra  occurreteap.  V//,  Prieiteg.  XIII;  diurnit,  qtioli- 

{%  Cur  autem  Li^rt  diurni  nomine  codex  noster  diaiiis  sciliccl ,    tanctw  ditcipiinir  precibnt  deco-  < 

donsfus  fuerii,  aliam  ego  caHsam  fuisse  non  Yideo,  randot. 


i:w 


FJI.  ANT.  ZACCAIIIie 


IK4 


rrmimiiaverifnr»  ote  et  eordi  condemnau  ^  pro- 
fHeor. 

V.  c  Eademliabentiir  Kb.n,  PanQrmia:  capUc  103« 
•tqiie  eliiin  apud  Gratianitm  di$iinet,  xti,  ubt  in 
notis  legitor  :  Integram  profemonem  fidei,  quando 
fuh  fn  A^ffiaiijMt  P^tnUficem  pr^fmovebatur,  refert 
heuidedit  eardinalk  in  Colleetione  Canonmm »  quee 
eetwatur  in  bibltoHttea  Yaliebttm  (f  )* 
■    •••••••••••••     ••• 

c  VH^  Veto8tt»siini  codicis  qtiaternionem  mrom 
auialterum  viderai  eruditus  Labbeus.  rragmentom- 
qiie  inde  cum  illustrissiroo  Marca  et  ioanne  Lau- 
noio  caiMnunicattrai;  evatque  Marca,  qnod  ac* 
ceperatv  inserturus  Dissertationi,  quam  de  Hooo- 

(f )  Devsdedit,  a  Grej^orio  VII  cardinalis  creatos 
lilnlo  Apo^$ol0rum  in  Kudoxia,  Victori  III,  qui  an. 
1086  a  niensc  Maio  a(f  Septeml)rem  in  Petri  catlie- 
dra  sedil»  opns  suum  inscripsit.  Nuncupatoriam 
epi*tol»in  ex  Vaticano  eodice  5833  Balleriiiii  cdi- 
derunt  in  tracialu  de  antiqui»  cottectiombu»  et 
eotl£ction,  (Uoionum^  pag.  CGC.  Ex  ea  aiilem  epi- 
siola  consiai,  euin  non  solam  professioncm  (idei, 
•ed  eltvm  esetera,  qu»  ad  PonttOeis  electionem 
ei  conseciationein  speciaat»  ex  Libro  diumo  niu- 
luasse.  Prasterea^  inquil,  anfi^Hum  ordinem  electio- 
nu,  »eu  eon»ecrationi»  Romani  Pontifici»,  ei  cieri 
eju$  kuic  operi  huereee  tibuit,  Nam  quidam  olim  in 
J}ei  ei  »aactorum  Patrum  »auctwiiis  comemptum^ 
etd  snf  o»tentationem  et  ascribendam  gibi  ventuosam 
auetoritatem^  qno!  nuHit  canonici»  legibui  $»are 
potest,  »crip»erunt  »ibi  novam  ordinationem  Romani 
Potttifici»  ;  in  qua  quam  nefanda^  quam  Deo  iuimica 
ffattterifiK,  horreo  ecribere.  Eaquoqiie  Deusdeditex 
Libro  DiurnOy  qux  ad  palrinionia  eorumque  ad 
iiiinislraiionein  pertinent,  in  suam  colleciioBein 
iranstuiit.  Vide  ejusdem  collectioiiis  Indiceni  a  ine 
eiieotfeiii  Vaticano  codlee  nuper  evuiKatom  Itaii- 
caruin  nicaruin  Disserlalioiiuiu  (oui.  11«  pag.  176 
•eqq. 

llic  eniinvero  monendus  leclor  es(,  Francisco 
Marcbesio  in  nuis  YindicU»  Honorii^  p.  276  seqq., 
alium  essc  DLuruuin  nosirum  ab  eo,  queiu  Ivo, 
Gratianus,  c;eieri(^ue  nuper  indicati  appcllant.  Sed 
frustra  Uonorii  vindei  td  conlendil,  iitiltaqae  vel 
probabili  iiixus  cott)ectura.  i^am  quod  Professlo 
lldei  ab  bis  recitaia  diversa  plane  sil  a  fldei  pro- 
fessioue,  quae  in  nosiro  libeilo  contineiur,  id  soluin 
elDcii,  quod  Garnerius  iiifra  scitissime  aniniad- 
Tcrtit,  Librum  Diiirnwn  ab  istis  ftaudatum  aliqua 
babuisse  ex  siecuii  ix  et  scqueniium  morilms  re- 
liita.  C-jeteruin  Ivo  ipse  episi«  60,  ad  Uugoaei»  ar- 
cUiepiscopum  Lugduueii&em»  nspiox^v  ex  eadt^ 
lidei  professione  afferl  ex  iiosiro  Diuniu  :  Jn  libro 
quoque  Pontificum,  qui  dicitur  Dturntts,  tla  eontine' 
ittr  de  profewone  Jiomnm  fontifici»  :  rihil  de  tba» 

niTlONK,  QUiH  A  PR0BikTn>SIIU&  PRiEDECESSOBIBUS  VEIS 
TR4DITAM  £T  bLBVATAM    BEPERl ,  DIHIMUfiRE   VEL    HU  - 

TABE.  Uuainobreni  si  quid  in  ilia  aliter,  quain  iii 
iiosiro  Uturno  legitur,  auciariis  et  iiiterpolaiioui- 
btts^  quibus  onnes  riiuaies  ei  foriuuiarii  libri  ob- 
juoxii  luere,  ascribenduiu  csi.  Ai  coutra  vcl  ipbutn, 
quo  auctores  ihli  uiunlur,  Diurni  Ponti[icuin  noiiicu 
tatn  proprium  esi,  ab  usuque  cuntmuni  rctnoium, 
ui  de  «tio  libro  cogiiare  iiefas  oiniittio  -siii,  quaui 
qui  aui  inlerpoiatioues  passus  tuerit,  quciuaatuo- 
uiuil  aicbaiu,  aui  si  veli^i ,  ad  veiens  iiiiiiaiioncio 
receniitts  couciuiiaius.  Liruiu  auicni  oixertb,  p«:« 
ruide  esi,  iiec  nisi  ad  nosiri  Dturni  auiiquaaiem 
conlirinaiidaiu  valiiuruui. 
{"1}  Vide  qua:  Disseri.  parie  ii  dicturi  mox  sumus» 
(s)  Vide  Disseriaiionis  uosira:  pariem  quatiatn. 
liCiiU^Uus  Exercit.  IX,  ptistquain  aliquoi  Liuiioii 


rio  scribere  meditabatar.  Lannoiiis  accepto  usos 
est  fn  Epistolis  aliisque  passim  seripiii  (2). 

« Vlll^  Jamdudom  expeiiius  esi  ab  erudltii, 
.qnamvis  ex  minima  parte  noiiM  :  pars  nempe  de- 
siderium  toilus  fecit,  ei  iiliid  qoidem  eo  majot, 
quod  ntque  levi,  neqoc  temeMiria  oplmoDe  credl- 
tu«  esl,  ex  monumento  ianli  moinaDii,  tamque 
celebrato  ct  anttquo,  erui  posse  plura,  quc  eccle- 
iiasiicam  bistoriam  illasirent,  remqoe  fidei  Juvare 
p^ashit  (3). 

fl  X.  HanQScriptns  porro  codex ,  nnde  accuralur 
editio»  prseterquam  quod  opiimx  nolat  est.  snam  i»- 
super  nongentorum  circiier  annorum  aetatero  (4)..^> 

in  Ifolsteniani  Diurnl  snppressioncm  impndctttis- 
sime  debacchantis  loca  recitaYerat,  contineiit^r 
adiitt  p.  554. s  Laicnotat  exiguum  fragmentmm^  dumm 
nimirum  fidei  profe»»ione»^  qua»  pariim  tp^e  papm^ 
partim  epttcopi  »uburbicarii  edere  tenebantur,  nacimm 
e»tt  eaique  tam  fortiter  contra  euriee  Romanee  n»»e^ 
cla»  ur^t  ;  quid  puloo,  eum  faciurumt  si  imtegro  iibrm 
potitu»  fuitset?  Edicai  igiiur  nobis.  quar^  ipse, 
qiiare  esetert  Proieslantes  posi  ediium  a  Garnerio 
Diurnom,  quod  Lattnoius  praesiare  non  poluii,  lam 
foruiidaiida  in  curiae  Romanx  asseclas  tela  ex  liac 
Yeluti  pharetra  non  emiscrhit?  Causam  ego  afe- 
ram.  liibil  scilicei  in  eo  libro  exslat,  quod  RomaMc 
Ecclesiae  liitci  aiquc  auctoriiaii  ofliciai;  mulu 
Yero,  qn?e  illam  nurirtcc  illostrent.  Launoius,  sl 
imteyro  libto  potiiut  fuimet,  ^ua  rragnieiitom  iilud 
urserai,  lemcriuie,  poiuissct  fortassis  aliqna  arri- 
pere,  quae  Roinanis  objiceret;  sed  eadem  eiiam, 
qua  Launoianos  iltos  conaius  depulerant,  facilt- 
Ute  novod  furcntis  adversarii  iuipetus  reprea- 
•sifsenL 

(4)  Nollem  id  exaggeratius  dictum  videri.  Lab 
beua  certe  et  ipse  codkom  luss.  peritiasimci,  ni 
Fossinus  nos  docebil  Disserialiunis  Parte  II,  ae- 
piiiigeuiorum  aut  ociiiigeuiorum  aeiatem  huic  co- 
Uici  iriliuebai ;  nec  falso ,  nisi  meae  mc  conjcctu- 
r<e  laiiuiii.  Iii  eaiu  cniiu  sententiam  ex  decreto, 
quud  cap.  %  tii.  %  a  Garnerio  eabibeuir,  de 
eleciione  Poniipcih,  nlane  adducor,  ut  credani,  Gar- 
nerianum  coiiicetn  uregorio  IV  PontiUce  cxaralum 
fulssa.  Cum  in  aliis  fbrinulis  non  cerina  antssis, 
ceruque  indictio  ascribaiur,  sed  pro  uiorc  laatuiu» 
men».  JU.^  Jndict.  JIL,  sub  bujus  Umen  formuix, 
ul  in  eo  codice  legiiur,  liuem  memi»  /Vosem^ris,  et 
indictio  quinta  ascribitur.  Moa  id  lemerc  facium 
Garnerius  ipse  sapienter  conjecii ;  in  eaqoe  sen- 
Untia  obiiriuaiior  fuiiisei,  si  in  Uoniauo  Holsteoii 
codice  nec  Novembrem ,  nec  ludiciioneiu  quiuUm, 
sed  laiituin  usiutum  iiiud  men».  Jlt.JntUcU  JU. 
Yidisset.  Ilinc  eiiim  vir  acuius  inteUi^ifssei,  codi- 
cein  suuin  eo  lempore  foisse  scripium,  qoo  PobiI- 
fex  Nuvembri  meiisc,  et  iudiciioue  y  elecius  Ho- 
mana;  likclesi^  prsesseiyqueiuaduioduiu  indocreto 
de  lladriani  I  eleclioiie,  quod  in  cjus  viia  apud 
Mubiiloniuui  N  jnaiiiulanus  monachus  referi,  iimnsis 
Fuliruarius»  ei  indiciio  x  noUiur,  quia  v  laua 
Fel>ruarii  an.  772,  deciina  decnrrciiic  iudiciione 
llaiinaiius  elcclus  fnerat.  Et  illud  acccdit,  in  Hol- 
hieuiauo  exempio  clcciunt  diacotiuni  dici ,  iu  Gar- 
iicnaiio  presljyieruin  :  quo  ciaiuus  digiioscaiuus, 
hui^ieiiianum  cudicem  formulam  de  niurc  exhibcre, 
G>iruerianuin  eauideiu  quidem  foriuuiam,  sed  cerio 
Poiililici  aicouimoiiaiam ;  ai  qttisnaui  bic  Pouiifex« 
qui  Presbyier  cum  essei,  eiecius  luerii  meuaisNo- 
Ycaiuri  iiidicliune  v.  Equidein  iioii  uiodu  post  ^ii- 
iiuiu  HUO,  quo  Libruui  Diurnum  primo  caiium 
luissc  supra  dixiuius,  sed  nc  posi  aiinuin  quideui 
08  i|  quo  Komanorum  Ponliiicuui  elcciivuibus  an- 


liuer  iinporalorts  Consianiittus  Po^iialus  exlremttm 
locuni  occupal,  dicilurque  iiuper  coegisse  seiluin 
concillum ;  Pogonatus  vero  obiil  anno  685  (l). 

I  XI.  Collecius  esl  igilar  Dfarft«»  post  annura 
685,  9ed  quo  tcmpore?  Cum  dc  ordinatione  summi 
Pontiiicw  inter  formnlas  numerentur  duae,  qtiibos 
ad  exarchum  scribobatur  ;  cumque  exarchi  insli- 
tuti  iint  anno  567,  pulsi  anno  752,  necesse  est 
fateri ,  coUectuni  esse  eo  temporis  intervallo  qtiod 
ab  anno  567  ad  annnm  752  effluxit  (2). 


4  XII.  Si  vera  essent  duo,  qutt  Baronius  et 
Anaslasio  Bibliolbecario  prodil ;  alierum  a  Con- 
siantino  Pogonaio  restitutam  fuisse  Ecclesiam  Ro- 


DE  LIBRO  DIURNO  DISSERT.4T10*  I5M 

manam  in  jus  suuin  eligendi  ae  ordinmdi  Poiai- 
ficls,  remisHumqne  debitum  petendae  ab  imperatore 
et  exarcbo  assensionis  ;  «Iterum,  Joannem  V 
aliosque  consequentes  ^uccessores,  ea  libertate 
poslmoduro  ad  uscfue  tempora  Caroli  Magni  con- 
secrato9y  affirmnndiim  esset ,  collectionem  banc 
faciam  esse  anie  anniun  68.S,  quandoquidem  Joau- 
nes  V  in  sedcin  apostolic^tn  ascendit  anno  685, 
die  22  ant  25  Julii.  Ycriim  qnrp  Baronius  traitit 
explicatione  egciit,  et  cpoclia  inde  collecta  a  veri-' 
tale  hi^torios  abborret  :  n  iin  fidei  professiones  du» 
Consttintini  jam  defuncli  meminerunt.  Defunciiis 
vero  est  anno  68.*),  niense  Septembri,  JuoIkis  fcre 
iiiettHiims  post  Joannis  ordinationem  (3)« 


liqua  liberlas  a  ConsUntino  Pogonato  reddita  fiiit, 
aliiim  a  Gregorio  IV  invenias,  cui  qnae  indicavimus, 
omnia  conveniant.  Papebrochius  qnidem,  et  Fleit- 
rvusan.  828,  indici.  vi,  dislincto  Nonis  Januariis 
C^regorium  ordiiiatuniainnt.Nequeego  funem  con« 
lentionis  eam  ob  rem  cum  IUis  traxero.  Cuin  enim 
Gregorlns  sn«  eleclioni  quam  maxime  repugnarit, 
et  imperatoris  propierea  auciorilas  a  Roraanis  expe- 
tiu  fueril,  quaGrcgorius  adsuscipiendtiiu  invisuin 
Qiius  cogereiur,  per  nie  licet,  inauguraius  sit  nonis 
Jiinnariis  an.  828,  modo  ejuselectio.in  Novembrem 
an.  827  conferatur.  Ac  de  anno  quidem  ciiin  Ba- 
ronio  lluratorius  ac  Novaesius  non  disseniiuul ; 
imo   Maurlni  aiiclores  operis   inscripli    IWri    de 
t^rifier  Us  dates  sub  ejus  anni  827  exilum  Gregorii 
elet  tionem  slatiii  posse  aflirmanl,  quo.l  et  Joan. 
Vignolio   prsDsuIi   doctissimo    placuit.   Major    de 
roensc  dilBculus  oriri  pcsset,  sed  ea  reapse  nulia 
e>t,  eum  Eugenii  II  et  Valenlini  decessoruni  obilus 
plane  sit  incompertus.  Eginbartus  quidcm  Eiigc- 
iiiuin  Augusto  mense  dcccssisse  ait  :  sed  neque 
diem   niensis   prodit,  neque  qnandiu  post  ab  ejus 
morte  st^dcs  vacaverii,  inUical.   Vaientinus  40  dies 
sedit;  sedisauteiu  interponiificiuui  lael.  PapcLro- 
cbius  illud  ad  diios  menses ,  ac  dics  25,  prorogat ; 
•ed  nullis  tabulis,  qu®  Uin  longae  vacationi  fideui 
faciant.  Trcs  lanium  dics  Baronius  aliiquc  inier- 
nontilicio  assiguani;  quod  duo  Anastasii  codiccs  a 
Vignolio  indicjti  conlirmant.  Si  iubet,  fac  Eugeiiio 
suo  Augusti  fineni  defOvicto  Valentinumdie  Sepieiii- 
brts  22  suffectum,   mortuumqiie  pridie  Kalendas 
Novembres,  ac  lertio  post  die  Gregorium  electum  ; 
nibil  erit,    quod  huic   systcmali  adverbClur.  Uiut 
est,  nisi  Gregonuin  mense  iNoveiubri  an.  8i7,  quo 
iudictio  V  noiabaiur,  Vaienlino  succcssiss^  d^xeris, 
a  VI  Bo^culo  ad  tiiluiu  ix  su.'cuiuin  ,  quu  cer|e  nou 
soluin  Libcr  Diurnus   iam  exierai  in  vulgus,    sed , 
eiiam    illius  codices  Uoislenianiis  ctGarnerianus 
perscriptt  fueranl,  uulluui  iiivenies  Roin.  Ecdesiits . 
presbyteruiii,   qui   mense  Noveuibri,  iudictione  v 
luerit  l^ontilcx  dictus.  Itaquc  ex  ea  iiieusis  indiciiu- 
nisque  designaiione,  quam  Garneriauiiibriformuia 
eihibet,  id  primum  coniuiodi  enascitur,  ut  Gre- 
gorii  IV  Pontificis  initta,  de  quibus  auciores  bacie- , 
iius  inter  sese  discreparunl,  iii  au.  827   Novcai- 
brem    retrabi  luto    pussint.  iEias    dcinde   ipsius. 
Garueriaui  codicis  expioralissitua  erit.  Naui  bujus^ 
Gregorit  Pouiilicis  tcmpore  scripluai  iliuui  fuibse 
opoi  luit ;  neque  enim  alia  verisiinii^  causa   tiiigi  \ 
poie:»t»   cur  qu»  in  caeteris  aiiis  foruiubs   iucerta 
meusis,  atque  indicltouismeuuu  facu  esi,  eam  la 
bHC  uua  aetiiiiiam  babcaiuus.  Terlio    laud'>m  biuc 
coiiigo,  HoUtenianum  codicem  aul  Garueriauo  ve- 
luslioreui  babciidum  esse,  aut  saitem  ex  antiquipre 
de»criptuui,  cuiu  iu  bac  ip&a  formuia  certam  nui-. 
lam   haticat  meusis   atquc  indicliuuis  adnoUUo-^ 


i^:iu 


^ij  Ms.  bic  codcx  is  proculdubio  esi> quom .ipud 


Sirmondum  ComhcCsius  vjdit ;  de  quo  in  c:idcm 
Dissertationis  hiijiis  parteU.  Erat  et  alius  inGall  ;i. 
perantiqnus  hujiis  libri  eodex  ;ipiid  TolosaHuni 
archjicpiscoputn  P.  Carolum  de  Montchal ,  (ransijt- 
que  postoa  in  D.  Fouquet  bibliothecam,  ut  ex  Pos- 
sino  discimns.  Eum  nec  consuluissc,  nec  memorasse 
Garnerium  mirum  est. 

(2)  HafC  quidem  eflkiunt,  aliquot  ejusmodi  for* 
mulas  exarchis  Raveiici»  impcrantibus  usurpaus 
fuisse ;  non  autem  unlversam  eollectionem  hoc  in- 
tervallo  concludendam.Nam  qttemadinodnm  r«/a/io. 
ad  principm  in  Librum  Diunuim  illaU  fuit ,  licet 
post  concessam  a  Pogonalo  electioniim  iibertatein 
noii  amplius,  ut  mox  dicam ,  ea  in  Or  enteni  m'H- 
lereiur;  iia  et  formuIs,qu»  ex«rchorum  tempora 
siu3Ctant,  etsi  desueverant,  eadem  lamen  dc  causa. . 
vetustatis  scilicet  quadain  reverentia ,  iu  coliectio- 
oem  reeeiitioris  «vi  transferri  potuerc. 

(3)  H;ec    aliqnanlo  ubcrius  explicaiida  suiit  in 
Fraocisci  Marcliesii  gratiam,  qui  in  suis  Vmdi*w 
HoRorii  pap»  ait  p.  281»  apud  ciMNes  cohpcmtum 
Bj>ss,  quod  ConsUntinut  quarlus  imperaior  lienedicto 
Pontiiici,  ifui  Leoni  secuudo  in  Petri  caihedra  4uc  • 
cessil^  ut  elecius  sine  dilaiione  inxordinationtm  pio- 
moveretur,  indulsU,  Igtlur  non  td  conipertum  saltem 
apud  omnes;  alitcr  enim  docti  viri  iiiinc  scntiiitit 
cuin   Garuerio,    ui    Papebrochiiis,    Thoii>assinus, 
Canteiius ,  Marangonius.  et  Novacn.  lioc  omiiibos. 
eX|doraluin  est,  Coustaiitinum  Pogouaiuni  S.  Aga^* 
thoni  cerum   pecuniae  summani,    quam  Uomaui 
Ponliflccs  pro  sui  eonflrmat.oiie  a  Gotbis  priinmn^ 
rcgibus  Arianis,  ae  postea  etiam  ab  Orieniis  im- 
peratoribus  per  tyrannidera   ipsis  soivere  0i>aeti 
luere,  in  lolum  rernisisse;  $ic  tamen,  inquit  Auctor « 
Iibri  Pontiflcalis  t.  f,   Vignol.   ed.t.  p.  i7U,  ut  si 
contigerit  post  ejus  transitum  electionem  fieri,  non 
debeat  ordinari  qui  eicctus  fuerit,  nisi  priusdecre- 
tum   generale  introducalur  in  regiam  urbem  secuw 
dum,  autiquam  eonsuetudinem,  el  cum  ejus  ,  sctiicet 
impfra  oits,  conscienlia  et  jussione  debeat  ordiuatia 
properare,   Atqoe  bxc   lex  in  Leonis   11  ri  Bcitc- 
dicti   11  coottnuatione  servata  esl.    Idom  tamen 
Cpnsiaatinus  ejusdem  fienedicti,  ut  videtur,  h«>r. 
taiu   et  precii»us  eam   consuctudinem  ai>rogavti,. 
concessitqae(vcrbisuior  Libri  Poutiticalisp.^^^i), 
tt4  ^Mi  electus   fuerit    in  sede  aposiotica^  e  vestigio 
absque  iardiiate  Pontifex  ordinetur.  Veroin,  iiiqiiii, 
Papebrocbius  m  Gonau  ad  S.  Benedietum  11,  hujus* 
priviiegii  usu  frusiraia  fuissc  videtur  tiooiaua  Lc- 
clesia,  qoandtu  so»  Gnecis  imperaioribus  fuit  : 
n.ini  usque  ad  reguuiu  Langobardorum  tn  liuiia  et 
Zachariani  papaui,  quarto  post  decessoris  obitum 
dic  oidiuaium,  iiemo  fuil,  eujus  ordinatioiijeiii  iioii 
prascesserit  sex  bcbdomadarum  ut  oiiniinum  inter- 
pontiflctuin,  plerumque  auteiii   metisium  duorum^ 
ej^  aiiitdius;  ut   vidcatur  Jiislinianus  ju.,tor   patii 
succcdcns,  iiiitiain  liawerc  voiuis^c;  talis    priv  leuit 
FBtionem,  scd  tubu*AUs.'  ei,qMo  i  idem  Uoii^taniinus 


I»7 

«  im.  Nlhil  prolNilHliits  (liGi  posse  reor,  ntl^il 
iTdKitrt  certios,  (r«am  irtHXt  »d  Gregnril  1!  prima 
Minpor»  pertine»!  (1),  tiUine  eompositns  paiilo  post 
ammni  714.  Id  enlm  »1  pmttiir,  eongroeni  omni*, 

p»tcr  nntn  iiiib  Afcnl^one  (non  Leonc»  qnorl  pjipe- 
hroefiiolne  doimiljinti  excidit)  dedernt.  Idem  t9- 
m^n  ettam  «rlsse  vidrtiir,  et  providiSHC,  iil  qn» 
fiirnit  pefend?  posterioris  privilegii  eansa,  scilicf*! 
annna  fere  sedis  vacalio ,  post  obitiim  Agaiboois 
et  Lennis,  tollerctur  de  medro  ;  stamens  (quoil  ex 
post  ferti»  colUiiitnr)  nt  decretnm  clcctionls  mox 
ntfacta  fiiiftiiet,  niiperatorisnoinine  exnrchns  ltali« 
nubsignaret,  qnemadmodom  in  Joanne  IV  ante  an- 
nos  40  jam  rceptnm  emt  fl<;rl  ;  nnde  alra  haud 
loviora  prinribiis  einerserwnl  incommoda ,  licet 
^inceps  nfqiie  ad  Zaehariam  pncdictfim,  infra 
lertinm  sb  oImIu  Poiuificis  menscra  successoris 
ordinalio  fac  ft  seinper   sit.    Hactenos  Papebro- 

On«  qnidem  non  qnod  nobis  probentnr,  exscri- 
pmmifs.  se<)  nt  Marchesii  conft<reniiam  retundere- 
mns  nimdomnei  eomvertum  esse  aicnlis,  quod  viri 
aiimnii  inttciantur.  Oterutii  p-ist  abrog:il»»»a  Po- 
conato  Romai«  E<cl. ««  injurlam servitmem,  seu 
post  anfinm  68i  iiiM«iaiiormn  Puntiftcnm  ele<  tio- 
nihns  reddiiam  fuissc  antiqiiani«  qoa  aiite  aunum 
t>55  (nirbantm',  tibertaleiu,  M^rchesio  itbeiis  con- 
cessero  Flam  et  C(*niro  viro  doetissitno  id  visum 
comumbalnmqn*^.  tont.  1,  Posthumarum  l^fi^rta^ 
fjotmm  Pist*mi  »n.  177»  editanim  Um.  1//,  de- 
»reiiei*di.  Niroiriim  qoae  aliquol  bebdomadaruin, 
»tfl  ellam  triiim  mensittin  iiiierponlilicia  Papebro- 
ebio  negolium  faeeseivere,  aliis  omnino  de  Cftusis, 
i|ii»m  ex  innoraia  a  Justiniano  iuniore  conftrm»- 
lioiHS  tioniifici»  »b  exarclM»  facieiidds  consuetudine 
•rtri  poluer^nl.  Contra  vero  qoae  iii  Scrgii  eie- 
eiione  enatae  siint  dissensioneft,  illis  temporibus, 
ANtbos  »ot  »ulie  OrienUlis,auiexarcht  conflrmatio 
exrsebator,  ignoi:i',  ac  Tiberii,  qol  imperiole  •<►- 
lioiii  ii>v»seral,  in  Joannts  Yl  electioiiein  molitiones 
vincoiit  oinnium  interpoutiacioniin  vitn,  nosqiie 
omttino  fftteri  cogunl,  »  Bcnedicti  11  poniiAcatu, 
»nmN|«e  l»H4,  e&peiendi  ab  exarclio  pontiacii» 
fiectioiiibtts  »S8eu»os  desiisse  necessiiateiii.  Neque 
taoiett  nrg»vero,  obscrv»iitias  in  proxiinot  Urbi 
exarelie»  ciiiasdfttn  c»»»»  etiam  post  Benedicti  II 
otntom  roissos  ad  esarehom  fuisse,  qui  de  llomani 
Pomittct»  eUctioiie  illum  cerliorciu  facerent.  Id 
facum  elecio  CoBone,  tn  cvju»  Vit»  Anasiasius, 
t»  eiWy  inquit,  dtcreto  devoia  menie  subscripurunl^ 
€t  muM  pariter  una  cum  clerieU  et  ex  popuio  ad 
fxeeltentiuimum  Theodorum  exarehum^  ut  mo»  fsr, 
dtr^eriinl.  Tboniassmus  quidem  p.  II,  lib.  ii, 
c»p.  IH,  ».  i^f  *>>»«  arguit,  sub  Conoiie  cmpUm 
vel  inuovatam  fuisse  inlerpeliaiidi  exarchi  coiistie- 
tudittem,  ootatque  ab  Auaslasto  dici  ut  mo»  est^ 
nou  til  moi  eraf.  Sed  qualis  mos  esse  poltterit,  qui 
lum  prlroo  cmpisset ,  aut  innoTatus  tonc  Untum 
tttisiel,  quis  iutelligat  t  llabeto  igitur,  8erv»tain 
httb  Conone  niofcm  faisse,  qai  jatu  obtinoer»i  a 
Jo»nnis  IV  temporibttS«  pontiflcise  eiect*onis  exar* 
cho  Runtiand»,  non  Umen  ex  antiqua  intoleraiidie 
aervitulis  iege,  sed  ex  uua ,  ut  aiebam,  advernus 
praecipttum-ioipcrii  a|md  nos  adminislruin  reve* 
lentia ;  si  vis  eii»in,cx  qoadam  necessiiute  ob  dis« 
sidia  in  Gononis  electione  coiuinou.  Cietsnim  exar- 
i:bt,cai  decreu  lum-it  de  electo  FontittoeaHuiuanis 
legotio,  nuila  deinceps  »puil  Ana^aHttiu  itteiiiio  ; 
qttodinagnoargunieiiioAfti,eani  jaiii  luin  ob8olevis»e. 

(l)Cregorii  certe  II  tomiionUus  exsUbattoimula 
oflwiorum  sanctac  riedis  apusloltca: ;  ejiis  etiiin  laein 
i;regoriuK  II.  memtnit  iu  liitens  cle  rouuere  pne- 
«limiidi  Evangelium  gentibus  »d  S.  Uonitacitttn 
fUti». 

{tf  At  quis  Dlurui  ^nctor?  Inccrtos  iilc  quidcm ; 


FR.  ANT.  ZACCARIiC  fSCS 

ronsentrentqne  fom  inter  se,  tvm  blslorfm«  ot  in 
observationiboi  »dnot»bltQr,  proat  sese  ret  et  tem- 
poris  not»  offerent  (2). 
<  XIV.  Est  iste  porro  Liber  liereoli  Fomiiilii 


non  tamen  contemnendoff,  nti  Marchesfo  visiit  esi 
pag.  982,  enm,  qoUqnis  llle  foerit,  formnlos  » 
Romanls  PoniiQcihosad  suamapUtem  osorpat;»»  ex 
ipslus  Romaiiae  Ecclestse  scriniis.  imo  et  ad  ejns* 
dem  Ecrlesiap  nsns  certo  collegil.  Repugnat  bic 
Marcbesiin ;  sed  friislra.  Enm  siipra  aodivinias 
dvicenlem.  alium  »  no<^tro  es»e  DittnHim.  de  qno 
Tvo,  Gratianus,  Deusledil.  Liber  igittir  aliqois 
diumns  Romanorom  Poniitteom,Tel  ipsoadnoente 
Marchesio,  undecimo  ac  duodecimo  sxcolo  rir- 
cnmfercbator,  atque  is .  qui  veluti  ritualis  »c  ror* 
mnbrios  liber  Romahae  Ecrlesi«  fere  qootidinsM» 
usibos,  nndd  illi.  ut  diximus,  Diurni  nomen,  ii^ 
senriret.  Nohis  idem  ulerqne  Itber  est.  ad  normem 
licet  seqoiorum  leinporum  aacius  posiea  et  inter- 
pobins;  ne<iue  ollum,  nt  iltximus,  satis  probabit<) 
all.itnm  bactenusest  argumenium,  quo  alterum  »H 
altero  disiinguendnm  es^e  persnadeatnr.  Scd  boe 
iiiitto.  Diversos  demus  hosce  iibros  fuisse.  Ne^ 
antiquiorera,  seii  nosirum  privati  Uutum  homlno 
laborem  diceiiduin  esse,  neque  Ecclesiae  Rumaiue 
nsn  contrltum.  Etenim  incredibile  omnino  e»t, 
posterioribos  saecuiis  ejusmodi  codicem  etrorma- 
toin,  qui  foniiul»^  ad  eosdem  omnino  usos,  eo- 
dcinque,  qiio  primi  rtbclii  praescripU,  IMttnis  tilitlo 
prenoiatas  contincret,  quin  umen  anliquior  liber 
pubiici  inoris  fotsiet.  Noune  posito  etiam,  qocHl 
negamus,  Marchesiano  atrittsque  libri  diaerimine 
longe  verostmillimttm  foret ,  decimo ,  et  iii»ttcotis 
sxcults,  cum  veteres  formulas  reiormare  novosqne 
indoccre  placuit,  novom  earani  codicem  ad  »nii- 
qoidris,  qoi  publicos  et  ipse  fuer»i,  exemplttm, 
fuisse  conditoro,  ac  reroro  in  iitroque  contentanisB 
id  poscente  altluitate,  eadem  quoque»  qoam  tlle 
praRferebat  •  inscriptlone  douatum  ? 

Sed  Marcbesium  reiinqu»mus.  Ad  eolleelionis 
nostre  a^Utem  certius,  quani  a  Gariierio  factum 
sit,  deftnicndam  transeainus.  I^bi  vides  non  de  sln- 
gttlis  in  boc  libro  cniitentis  formulis  earamqoe 
xute  bic  agi  (h«  scilicet  pro  varia  rerom  oppor- 
tnnitate  diversis  siiccrevere  temporibus»  atqne  alim 
»liiscerlo  Sttiit  vetustiures ;  idque  in  singttlasae- 
curatius  inquireiiti,  faciliimum  em  animadverlere;. 
sed  de  tot:i  collectiune.  Ac  prtraam  qiic  de  Gorae- 
riani  atque  liolsieniaiii  exciupli  aniiqttiiate  euprtt 
dtsscruiiuus,  ea  ttlique  palain  faciuni,  annum  in- 
ter  8t7,  quo  Gregorius  IV  pontittcaiom  susclpere 
coactus  est,  ad  aunum  8i4,  quo  viverc  desiit,  il- 
lain  jam  exstitisse.  Deinde  uidIIo  post  Gregorii  II 
tempora,  conlra  quain  Garncrius  seiuit,  atqoe 
adeo  non  ante  Carolum  M.  Occidentis  iinperatorem 
a  Leone  lU  renuntiatara  fuisse  iilam  consaranoUm 
vei  ip^a,  a  qua  incipit,  Superuriptio  ad  prindpem 
niilii  indicio  est.  En  illaiu  :  Uomno  pfisatmo  H 
sereniuimOt  victori  ae  triumphaton  ftlio,  amaiori 
Dei  et  Domini  nottri  Jetu  Chriut  Hl.  AugmstQ.  Mam 
eui  vit  pra;sertim  sarculo  in  Romanorom  i^mtif- 
cuin  ad  Orienlis  iinpeiatorc»  episioli»,  qo«s  Gar- 
nerius  in  iiotis  indicat,  soperscriptiones  legere  est 
»b  bac  non  otmiino  dissiuiiies,  non  Umen  emdem 
plane  sunt ;  aut  non  certe  INttnti  Irbri  soperscriptio 
in  cominaui  consunttque  osu  Romanas  aedi»  po- 
sita  occarntanie  Leonemlit,  cnjus  »d  Carolom  M. 
cpiNioJksCodex  (l»roltnas  complectitur.  Com  iUqoe 
Lefine  111  Pontifice  e»  prtmuni  rormaU  rel  indacu. 
vel  constiiuta  videatur  inoovi»qttt  an.  IMm  thitns 
foerat  Occidentt ,  tniperatoris  gratram ,  ad  noBi 
s^iili  iniita  Diurnus  iilier  verosiiutllime  reTereittr. 
Aiqut^  bmc  lorusse  factumy  ut  noo  soluro  in  Gar* 
n'jriano,  scd  eliain  ^quotl  Uolsieuius  iu  scbcdis 
nise.  luoiiuit)  in  Romatto  codice  cap.  t,  til.  tt,  aJ 


%m 


DC  LIBRO  himm  niSSERTATIO. 


1370 


ariate  posterior,  si  modo  vere  aOlnnetor  HarcoKos 
anno  660  scripsisse ;  argninento  tamen  praettat : 
nam  furmnlas  continet  Marcolfianis  regaliboa  et 
pagensiboa  eo  commendabiliores,  qntxl  ecclesiasti- 
C9S  sint,  qaod  pontificiae,  qood  ad  bisloriam  con- 
dacibiliores,  qood  non  contrahantur  angiisliis  unins 
rcgni.  quod  Laliniiatis  roagnam  parlem  roelioris, 
quod  ex  antiquioribus  excerptae.  Plures  enim  de- 
saroptae  sunt  ex  epistolis  Gregorii  Magni  (1)  alio- 
rumqne  Pontificuro,  ali^jnando  integr»,  aut  pageis 
immatatii,  aliqoando  ex  parte  tantum. 

c  XIX.  Tam  preliosis  tamqoe  utilibus  veneranda 

re^em  nnlla  inscriptio  vel  snperscriptio  apposita 
fn^^rit.  Cum  enim  Carolus  M.  iniperar^r  GAltorum 
simnl  et  Langobardonim  rex  esset,  aliosqoe  ad 
regesvixullae  ab  Urbe  mitterentur  littera»,  ejiis 
libri  scriptori  inutile  videri  potuit  superscrlptio- 
nem,quaB  nullius  fere  usus  tunc  erat,  adjicere.  Ti« 
tiilum  tamen  consultissime  rf^tinuit,  ut  peculiarem 
ad  reges  snperscrip.tioncm  saltem  indicaret  exslare, 
qoae  nbi  opos  essei^  addi  deberet. 

(1)  Profecto  S.  Gregorto  Maguo  Ponlifice  certam 
faisse  Romanis  litterarum  quarumdam  super  ec- 
clesiasticis  ncgotiis  perscribendarum  rormam,  ex 
aliquot  ejnsdem  sancti  Pontificisepistolis  discimus, 
ubi  in  fine  additur  :  ei  cosiera  ucundum  morem ; 
iienique  ex  diversis  ad  diversos  super  eodem  ne- 
gotio,  sed  una  eademqne  forma  ab  iilo  conscripiis. 
Mallen  lamen  dixisse  Garnerium ,  ex  epistolis  Ge- 
fafti,  Gregorii  M.Nam  el  inier  Gelasianas  epistolas 
nonnull»  sunl  eadem  fere  quain  Diurms  noster 
exbibet,  formula  datae. 

(2)  At  si  codex  nis.  unde  Garnerius  se  Diurnum 
ederc  profiieiur,  norf^enlorum annomme rat,  octa\o 
scilicet  saeculo  exaiaius,  quoniotfo  in  privilcgia 
quae  exhibel  irrepere  poteraiii  interuiinaiiones  lilx 
damiiationis  seqiiiore  soliim  h'V0,  id  est,  ut  ipse 
inrra  ait  in  capiiis  7  argumento,  sseculo  ix  aut  x 
introductx  ?  Nonne  bac  in  re  secum  ipso  non  nihii 
copfligere  vir  doctus  videaiur?  Id  ante  roe  adnota- 
runt  clariss.  PP.  Mauriui  Novi  Traelaius  diploma' 
ticie  artis  t.  V,  pag.  iU9.  Sed  de  hoc,  uti  et  de  iilis 
dainuatiunis  cum  Satana,  eic,  intcrminalionibus 
pluia  ad  idem  Dfurnt  caput  7,  addi  poterunt.  Si 
cum  LaUbeo  700  annos  Garnerius  codici  suo  tri- 
buisset,  nec  pugnaniia  scripsisset,  nec  tam  procul 
a  veriuie  abcrrassel. 

(5)  Neinpe  an.  164G  ab  Ilolstcnio  missum.  Cum 
aiitem  apogi  aphuin  audis,  cave ,  ut  cuin  Tenizelio 
uullus  dubiies,  quin  Uolstenius  iutegrum  siii 
Oiurui  apographuni  Lutciiam  iiiiaerit.  Mirari  subitf 
inquit  Teiilzeuus  p.  5;>5,  quare  Garuerins  nuUam 
fecerit  mentioHem  Luc^e  Uolstcnii ,  qw  apographnm 
isiud  in  Gailium  proccl  ncBio  maerat,  Lndenam 
auieiu  iil  proniit?  E  cerebro  suo  uiique,  luirabili 
nescio  qua  somnioruiu  specie  noimihil  perturbato. 
Audi»  quid  ODeceinbris  aiiiio  nupcr  indicjio  1646 
ad  earain:^Iem  Fianciscum  Barberinum  ^irmondos 
i^cripserii :  i  Ue  Uiurno  autem  ,  cuin  is  (Holstenius) 
a  m.*  nuper  litteris  suis  peterei,  ut  capiia  quasdaiM 
i|Uie  in  codice  suo  desiderari  aiebai ,  supplereuj  ex 
ineo,  ampiius  aliquid  quani  pusiulabai  praestare 
instltui,  ueiupe  ut  codicein  nostruin  pr8e.senicm 
\\m  bauere,  eoqne  ad  exactani  collaiioiieiu  uti  It- 
eeat.  »  Non  eigo  aut  codiceiii,  aut  apographum  ad 
Striuoiidttin  Uui»l*:niu>^  in  serat  (si  eiiiiii  iiii^isset, 
iiiNi  iis  SiriiiouduA  verbis  usus  ebsct,  qutv  in  codice 
Auo  desiderari  aiebat),  scd  sui  codicis  iiiUiculuiii  hic 
a  Ganierio  ohibitiiui,  ui  qiia*  silii  dee»seiii ,  ea  ex 


antiquitalis  monuroentis  ausus  est,  ut  quidein  au* 
spicor,  Inicrpolator  aliquis  recenttora  quiKdaro  el 
vilia,  aui  inserere,  ant  saltem  addere.  niijusmodl 
snnt  apostolicae  anctorliatis  privilcgia,  non  longe 
distantia  ab  iis  qnae  eruditis  non  admodom  pro- 
banlur  :  nam  intermlnationes  damnationis,  cum 
Satana,  ejusque  pompis,  ei  proditore  Juda,  faccae  a 
summis  Pontificibns,  adversus  Ipsos  quoque  sedis 
apostolicai  successores,  pro  rebns  nm  gravlssiniis, 
vel  snpposllitiae  sont,  vel  seqaioris  revi  (2). 

I  XlXITl.  Apographum  ex  Urbe  multis  abhinc 
annis  iransmissum  (3)  sic  se  habet » 

siio  examplo  snppleret.  Mtsit  etiam  llokieniiio  in 
Gallias,  ut  videbimus,  ad  Petnim  de  Marca  tria 
operis  impressi  fotia  ;  aliud  nihil.  Quoniaiu  vero 
Roinani  apographi  injecia  est  mentio,  lireat  hic 
mihi  Marehesium  pancis  refellere  ila  de  liolstemo 
acribentem  iu  Vtndicit*  Honorii,  p.  278  :  c  Hnnc 
libellum  a  Romanis  scriniis.  ac  prapcipue  a  Vati- 
cano  archivo  nusqiiam  prodiissc  ccriissiiunm  est. 
Si  y»ticana  monnmenta,  qnorum  ipse  accuratissi* 
mus  custos  exstitit.  .  .  vel  aiia  perantiqoa  IJrbis 
archiva  ipsimet  notissima  bunc  diurni  codirein 
praesct.ilissenl,  utmajiis  robur  atque  auctoritatem 
nuic  opnscnlo  largiretnr,  unde  erutum  fuissei, 
amicis  snis,  roihiqne  omniom  soornm  disctpifioruffl 
miniino  comwttnioasset.  ineuper  aiiquisperaniiquiia 
dicti  coilicis  prototypus  in  nostris  celebrioribut 
Urbis  scriiiiis  adhuc  asscrvatus  sludiosis  viris^cxhi- 
beretitr.  Verum  quia  ex  exteris,  non  antein  a  Ro- 
roanis  deseriptus  est  archivis,  parvam,  ne  tficam 
nullam,  promeretur  fidern.  i  Nou  animadvertitscl- 
licct  Marche8ius,quautam  ecclesiasticis  nionumen- 
tis  clattetn  nova  isthapc  suae  criilces  regula  impor- 
taret.  Quid  eiiim  fiel  Gelasiano  ei  Leoniano  sacra- 
nientanis,  quoruni  alieruin  uni  Gallieo,  alteruro  uai 
Veronensi  codici  debemus  ?  ouid  Lateranei.si  Sie« 
phani  III  coiicilio,  quod  ex  Veronensi  item  codice 
Cajetanus  Cennius  vuIgavU  ?  qnid  Codtd  CarotinOf 
quemex  Viudobonensi  r.odi€e  iilem  Gennius  pro- 
tuiit?  Num  veiiui  supposititia  basc  omnia  respve* 
mus,  quod  a  Uoinaiiis  jcriniis  absunt  ?  Mitto  jani 
Innocenlii  III  cpislolas,  quarum  bene  mulias  in  Va- 
ttcanis  rcgestis  desideraus  ex  ms.  Gailico  Itbro 
Baluzioft  iii  lueem  ero:8it ,  quauquam  ei  bae  eadem 
illa  de  causa  parvamt  ne  dicam  nullam^  promere- 
reniur  fidem,  Kitualibus  R  £.  libris  insisio.  yuid 
speciatius  ordine  Koinano  I  apad  MablUoniuin 
qu^erendo  ?  Is  umen  ex  SangaDensi  et  Golbertiiio 
codicibus  prompius  fuit.  Ociavus  quidein  ordo 
Mabiilonianus  iu  velerrinio  Vaticano  eodice  reper- 
tus  est ;  vcrudi  cuin  Vaiicanus  ille  liber  Paiaiinus 
fucrii ,  cx  Gerinania  Koinain  delalos  fuit,  atque 
extcris  codicibus  proplerea  adnuuierandus.  £t  bos 
ergoex  Marciie)»iauae  cntices  regula  flocci  lacieiuus  ? 
Apa^e  regulaiii,  quae  tot  pretiosissimis  sacrae  ve- 
tusiatis  reliquiis  Gothica  quadam  rerltate  vasta- 
tionem  interi.  Sed  bene  est.  QuoJ  Marclieslam  ia- 
tuil,  nos  certo  scimtts  ,  Holsteoiaiium  Dittrttuaii  e& 
S.  Crucis  bibliotheca»  quae  dul>io  procui  Komaaia 
est,  prodiisse.  Uuare  vel  ipso  M^ichesio  judice 
suatn  Diuruo  nosiro  stare  auctorltaieui  nobisiiicti- 
psis  gratulabiinur.  Quod  si  Marchesiiis  urgeai,  utl 
postea  p.  i8i  satis  ludicat,  iion  ex  qttocunquis  ^o- 
m»no  scrinio,  sed  ex  Vatjcauis  el  Lateranensibus 
mouuiuenlis,  ui  aliqua  esset  auctoriute,  debuisae 
Diuruum  depronii ;  quis  non  jure  optimo  irrideator, 
st  in  tania  levitaie,  ne  d>cain,  vanitaie,  refeUettdn 
laboret? 


ttU 


ORMMSIIIIll 


E9m9iAmMk.^k6kgiaimkm.  7S5 

En»JI.--AdFrotliariMitoy6iiiemeplseo|Hiai.  733 

AHBEGtSUB  ABBA8  FOMTANBUKNStS. 

TiTA  AnMgisi  Miolor»  ditoiiograpiio  AmUMllonsi  «no- 

«ymoejutequali.  7SS 

ObservntioiMB  Mvl».  763 

Indpit  Yiu.  735 

9MDBGISUS  ABBAS  MOW^Stsntt  SAMCTt  IflA* 

riNl  rUBDNBSStS. 
i    NonnA  BI9T0A1CA.  751 

I    raBDEGISf  EPISTOLA  DC  !HmLO  ET  TKNBBRfS. 

751 
BAIMtKttrs    MONACBtrs    SANCTI     TBDASTt 
ATABBATBNSiS. 
IVonnA  BiSTOMCA.  755 

BAIMINIi  SBRMO  ill  RATALI  8ANCTI  TEDASTK 

755 

HAliimn  BPISTULiB.  757 

EHmLA  muiA.  — Miloiiis  serrilft»  postes  presbft«*ri» 

adTeMrtbilemPilremHsiniolttm.  T?(7 

Bmst.  II. — Hsiminii  sd  Hilooem.  759 

BtLtntRiCUS  CASStNBlfStS  ABBAS. 

Ndmu  miTOMCA.  750 

BlLDKRia  BPISTOLA  MBTRIGA.  761 

ijrrro  se»  HirrO  BAStLSBNStS  EPtSCOPUS. 

NormA  neiMieA*  70 1 

HETT0M3  CAPITULARE.  7tSS 

Am!«Dn.  —  I>lptofN4t  Lttdovli  Pu  tmpiraloru  eoHreS' 

nm  Hettottt  pro  monatieno  SMeoueavke,  sirt  JIJcAaiav, 

ifie  14  Decembrio  mmi  826.  767 

HRTTONIS    LIBELLUS  DE  VI9I0NB  ET  OBITU 
WETINI  MONACHI  AUGIENSIS.  760 

JBBSB  BPiSCOPUS  AMBIANBNStS. 

NonTiA  BmroiiiCA.  779 

JESSE  EPISTOLA  DB  BAPTISMO.  781 

De  compeleiiie,  de  sale.  785 

Ksorciiaiiir»  sire  oeleebiialar  ialiuis;  de  eieiBBaUoiie. 

786 
De  aArlioee  peelorfs  et  sespalQrvflk  787 

De  abrenonilalioiie  dlaboll  et  peapii  efw.  788 

Pe  S^nliolo,  de  triee  merileDe.  780 

De  uiictione  capiiis,  de  velaBiBe  capiUs.  de  eoirfbrme- 

iiooe  episcopi.  790 

Oa  cenfirmstioBe  oorporis  ei  ssngnlnls  Cbristl,  ttem 

tradilio  baMisterii.  781 

lienidebapilsmo  ofllcioqiie  ejos,  aiictoribus  noninstim 

TeiM«oiium  ad  fldem.  792 

SANCTUS  AlDBtCUS  SBNONBNStS  ARCBfBPt' 
SCOPUB. 
NoriTiA  msrmicA.  795 

TiTA  saneii  Aldrid,  aneiere  anonymo,  eiijus  aetss  iii- 

eeru.  797 

Ob^erTatieseeprmflm.  797 

inelpKViu.    "^  799 

SANCTl  ALDRICI  EPISTOLiB.  m 

EeieiuLA  MiiiiA«  —  Ad  PreibarfBm  episeopnBi.  809 

Embt.  II.  —  Ad  BodeBiam  Senoneiisem.  81 1 

STMPMOStUS    AMALARWS    PRtSBTTBB    MB- 
TBSSIS  BT  CHOABPISCOPUS. 

NOTITIA  HISTOBICA.  815 

RE6UU  CANONIGORUH  BT  SANeTIffONIALIUH 

A  SYHPHOSIO  AMALARtO  CQLLBCTA.  815 

Prefatio.  815 

LiBBR  PRIW7S.  —  Di  tfuffliii^  ^ofik orMm.  821 

Catot  pBuuM.  —  De  u»!Hira  deriooruak  gil 

Ca».  II.  —  De  05tiariis.  8i5 

C*p.  III,  —  De  lectoribus.  8£S 

S*'-  Vf'  •"J^®  exorclalis.  814 

Cap.  V.  —  De  aeolylhis.  821 

C«r.  T1.  ^  De  sulKliacoatbnf,  8)4 

Cap.  TII.  —  De  diacnnlbiis.  825 

Cap.  Vni.  --  De  presliyteri^.  8% 

Cap.IX.  — DesscerdoUbus.  8)7 

Cap.  X.  —  De  episoopis.  831 

Cap.  Xl.  —  De  epiacopls.  a^  l 

Gap.  Xti.  —  De  pastertbos.  836 
Cap.  XIII.— De  pssloribas,  gaales  In  ecdeaiaeligl 

d<'bBant.  844 
Cap.  XiV. -^De  pastoribns,  t<  indlgBl  atqae 


\VSB 
8» 


Cap.  XT.  --  De  indlgnis  prMpsaiii. 

Cxp.  XVI.  ^  De  indoeUs  prxfiositls. 

Cap.  XVII.  —  De  pssioribas  non  recte  mdieoii- 
bns.  850 

Cap.  XTIH.  -^  D^mrarpodUi  endesfae. 

Cap.  XIX.  —  Qnod  sscerdoies  saMtf 
TRm  perUdpea  8erl  pQsaaBl. 

Cap.  XX.—  De  doctrins  et  exemplti 

Cap.  XXI.  —  De  llomlKtsiepra»p(Mllbhim' 

Cap.  XXII.— DebamlliUtepropositonmi. 

ar.  XXIIL  <-  De  doetrtnmdtacretiene. 

Cap.  XXIT,  —  Qaaiiter  prmiaU  subjPdOB 
senseilpBB*  nlseeBta  etieaflii^eeUene  prmfideBBt* 

Cap.  XXT.  —  De  doctoram  nlenlio. 

Cap.  XXTL  —  Onoenlhll  prodt  si 
flvsi,  d  BMle  viventes  ueende  non  argiiaL  8Bi 

Cap.  IXVH.  — De  pastorlbnB  nea  raele  gmdieBU- 


8» 
KBI 
•B4 

B5« 


CAP.XXnH.^Dei 

nmsuie  oBntraria  ageBde,  pen 


saeeffddls,  <|nidoeiri- 


Cap.  XXIX.— De  bis  qul  bene  doeent  et  male  vl- 
VBBU  885 

a».  XXX.  ^  Ob  exeBipliB  prafermn  safewlefm,     864 

Cap.  XX Xr.  —  De  prmpositis  carBalibos.  884 

Cap.  XXXII.—  LoeinosadeseripUo  eansaliler  vHmntiMB 
saeerdotum.  Mi 

C4P.  XXXIII.  —  De  iracoadis  doeieribas*  887 

Cap.  XXXIT.  —  De  ido  pedorsUsofidi  erfB  snbdl- 
tes.  ^      867 

Cap.<XXXT.--  Quod  sacerdotes  nihU  propriom  bdieant, 
ot  ecclesbe  facultates  um|aam  eommancs,  Deo  raliooem 
reddilnn  susdmanl.  869 

Cap.  XXXVI.  —  De  dlsdpUoa  saeerdoUim  in  bis  qol  de- 
linoaool.  810 

Cap.  XXXVII.  —  De  eoUsU  episeopis  poiefltoio  Itaaodf 
aione  solvendL  87S 

Cap.  XXXVIIL  —  De  episooplf  qol  pr^orteliBM  »- 
cerdolU  monera  Mbenier  aedpmnt  873 

Cap.  XXXIX.  —  De  subbilrodncUa  molleribns.        874 

Cap.  Xt.  —  De  dericis  naaras  accipientibas. 

Cap.  XLI.  —  De  privilegila  presbyteronim. 

Cap.  XLII.  —  De  exoomnmnleatis. 

C«».  XLIf L  —  0«od  non  oporteal  demlgTare. 

Cap.  .\LIV.  —  NoB  tranemlgrandam  de  ddtaie  in  dTi 

lelem.  .  g75 

Cap.  XLT.  ^  De  bis  qal  in  ocdoiiiB  In  qnlbos  pfofodi 
^«.  -^*-.   .    -  *„    ^^  .  g^jj 

9^ 


874 

874 
875 

srrs 


876 
876 


unp^ 
817 


sont  minime  perdamrom. 

Cap.  XL YI.  -  De  fleeteodo  «emi. 

Cap.  XLTIL— De  damnaUs  ei  mUsltaro 
bus. 

Cap.  XLTUI.  —  De  derieis  dsomalis. 

Cap.  XLIX.  —  De  peregrinonim  soseepUnne.         876 

Cap.  L.  —  Quod  non  liceat  derieo  hi  daanuB  ddistnm 
eedesils  mtalsirere.  876 

Cap.  LI.  —  Quod  non  oporteat  peregrUios  elerieoedoe 
commendaUUIs  minlstrare.  876 

Cap.  LII.  —  Qood  sine  Ifueris  sacro  mtolslerioierTieo- 
t  s  proOciscl  non  debesnt.  877 

Cap.  LIIL  — De  derids  a  eommanlooe  sitadliaBb 
uo  Bon  redptendis eplscopo.  877 

Cap.  LIT.  — Slqoto  eieoenBoniratBe  onle  semenilBm 
comnianjcare  prssampeerii,  ipse  io  se  damneUooBm  pro- 

iBlit.  «7 

Cap.  LT.  —  De  Qon  sollicUandiiderids  dlenis.      877 

Cap.  LTI.  —  De  his  qoi  semel  legerinl  in  eedeeia,  ah 
aliis  non  posse  promoverl.  «71 

Cap.  LViL-  Si  oBi derid  eb  episoopb  sois  praesoU 
0Qntemp8erbit,neciUic  nuneanl  onde  reeedero  oeloe- 
runt.  «7 

Cap.  LTIH.  — Ut  nvllus  dieBnm  derlcom  soUidtBPB 
foi  tenere  prxiumat,  soo  eplsoepo  oon  peebeole  cooseo- 
sum.  g78 

Cap.  UX.  —  Ut  in  eededis  eoovtria  miflisae  cdebreo- 
tur.  STS 

Cap.  LX.  —  Qood  oalbiB  eesloaiaiUcofom  loiabotMs 
eemedere  debeal.        ^  IM 

Cap.  LXI  .  —  De  avsrttls.  878 

Cap.  LXII.  —  Qood  aeorsm  oon  aolom  derid  oxigoro 
000  debent,  sed  nec  laid  Clirisiliiai,  83B 

Cap.  LXIII.— Do  bisqal  esom  carolom  fai  dero  cooeU- 
totidilfbgiiim.  KT9 

Cap.  LXIV.  —  De  Bomero  eeno  diTeooonma  87^ 

Cap.  LXV.  —  De  bis  qoi  sbominamor  eosqal  coroilMtf 
fesceotor.  879 

Cap.  LXYI.  —  De  Ms  qui  ia  osos  panpenno  «oorcmo  - 
lor.  879 


13» 


QUJS  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


mt 


Op.  LXVI1«  — De  Idi  gtti  ^  tlrgioiuiie  tiHKr- 
iMUfil.  HVJ 

Cap.  LXVIIl.  —  De  hisi|ui  DoiiiiaH»  <lie  Je^ttttaui,  Um- 
<|u»iu  nikiil  pr*  cseteris  di  ffereuie .  8T9 

Cap.  LIIX.  —  l)e  liik  qui  ecdesiasUca  iejunia  abtMUH 
iiece«iilaie  dimlvttflii.  879 

Caf.  LXX.  —  Du  tns  q«i  sc  a  percf^iiiioue  SMM(t«  cmnr 
«Muioeis  averiMiJt,  ei  (|ui  exouuMiuuicaiis  per  Uomos 
cuauuuiicaui.  879 

Cav.  LXXl.  —  De  tiis  c|ui  ab  aiia  (larcpcia  prseter  cou- 
ecit!titi«fn  ep)8eoporuui  suuruui  iu  aiiis  cooiui  ritutur.  879 

Cap.  LX\iI.  —  De  ciericis  >el  uicis  «scouMuuuica- 

iis.  m 

i?Ap.  LXXill.  —  D«  eciM^opis ei cericts  adeuoiibus  iiu- 

lieraioreiB.  880 

Caf.  LXXIY.  —  De   dauMiatis   eptscopis  aul  cler  cis 

adeuuiilws  iutperatoreui.  ^O 

Caf.  LXXV.  —  l'i  qui  ia  sacrario  seiviuui  uburai  oo» 

exigHui.  bHO 

CiP*  LJCXVI.  —  De  iii:i  qui  Uebeaiii  iu  iKi*iMio  iiss»\- 
lere.  b8U 

Cap.  LXXVIL  —  Dehouore  queiu  |ice:>b^\le;is<iiac9ai, 

qui  sub  ipsis  siiui,  de lieaui  exhibere.  ^8U 

(.▲p.  LXWiii.  -  Quod  subiiacutti  uou  Uci)eaol  bjr.e- 

dioere,  vei  iieueUiciiiiueui  tlare.  881 

Cap.  LXXl  \.  —  De  eiorci<ii^  q«i  ooa  sual  ab  episio,  is 
orUiuaii.  b8i 

Cap.  LXXX.  — -  lu  etclvsia  uraaUia  fien  ooo  Ue- 
iMsre.  88i 

Cap.  LXXXr.  —  O^Kkl  prseier  episoopi  jussiirne.u  cleri- 
cus  pnjcisci  tiou  Urbeal.  881 

Cap.  I.XAXII.-- Li  ad  sacrariuui  iQuliertis  uou  iii- 
iroeanl.  8»| 

Cap.  LXXXIII.  —  Nou  iicere  dericis  luijicris  inleresse 
spectacuiis.  881 

Cap.  LXXXIV.  —  OblaiiOiies  io  Uotuibus  offerri  tioii 
Oioriere.  881 

Cap.  L|.XX  V.  -^  De  ciericis  ei  n;0Qachi&  uoa  maiseuUbus 
iusuoptu|>osi4ii.  881 

Cap.  LXXXN  i.  —  OuoU  iion  oporteai  duricos  babeuies 
ttUversttS  iuticeui  Uf^gotiuiu  propriiim  epibcupuiu  reiin* 
<lttere,  el  ad  {»»!« ui^ria  judicia  c  uvolai  e.  881 

Cap.  i.XXWli,  —  OttuU  uiiiiiuje  iiericos  irausinii^i are 
cooveuiai  M 

Cap.  LXXXVIIl.  —  piiod  noo  liceai  dericis  pO!>i  ui»*- 
iem  sui  ei4scopi  tMiia  fjus  UirtiHsre-  882 

Cap.  LXXXIX.  —  Si  (|uis  clenconini  paiiper  proniotuSt 
iu  orUitte  postea  babuent  alJuuiU,  Kccie:»ue  poie^aii  huh- 
jicial.  883 

Cap  XC.  —  Ui derici  iaberoas,  Disi  in  pertgritiis,  noa 
ittflreUiauiur.  SHl 

Cap.  XCI.  —  Ci  alienus  dericus  tniuime  suscipiaiur  ab 
alio.  88i 

Cap.  XCfl. —  L'i  clericus  nec  suo,  uecalieiio  nomine 
ieiius  exerreai.  88i 

€ap.  XCIIL  — Ut  clerici  iiullas  negoiiatiofies  iiUiu- 
oe^ias,  ei  turpia  lucra  secicuiur.  882 

Cap.  XaV.  —  De  viia  ciericorura,  885 

Cap.  XCV.  — De  iiiMiiuiiuiie  ilericorum.  887 

iUp,  XCVI.  —  £x  eilsiula  Ilicroiiyrai  aU  Rustiruai.  887 

Cap.  XCVIL  —  Ouid  Uistei  iuicr  utouacbum  ei  cleri- 
eu<M.  8h8 

Cap.  XCVIII.  —  De  vila  dericorttJi.  8S9 

Cap.  XCIX.  —  De  dericis.  891 

Cap.  C.  --  De  reguli»  ciericorum.  891 

Cap.  CI.  — '  De  geulibus  clericorum.  892 

Cap.  cn.  —  Qualus  oporteai  clericos  esse.  892 

Cap.  CIII.  —  De  suiijeciis  bouis  &ub  pasiorali  regiuiiue 
consiitiiis.  8U2 

Cap.  CIV.  —  Desulxlilis.  895 

Cav.  CV.  —  De  iu%idis  el  protervis  subditls.  891 

Cap.  CVL— OttoU  becnuUuin  sermoucm  ptoplieiaB  culpa 
SU.1  p«reaut,  qui  sacerUoium  iucrepaiioues  perversa  v<>- 
Ittotate  eonieuiouui.  ^95 

Cap.  CVll.—  Cum  quo  damno  aoiin»  suae  ab  eeclesia 
q«ae  paupei  es  pascit  accipiuui  illiy  qui  sibi  de  suo  sulfi- 
cioni.  896 

Cap.  CVIIL  —  Qui  sint  qui  eUum  cutti  proCeciu  attime 
w«  opibus  susieoiaotur  ecciesi;e.  897 

Cap.  CIX.  —  Ouid  facere  debeaui  derici,  quorom  in- 
fimitas  Boa  potesi  sua  couiemuere.  897 

Cap.  CX.  —  Oua!  stui  vera  gaudia,  vei  veras  diiiiis»  ei 
quid  impeUiuieuii  atlerant  booi  praseati*  smaloribus  fu- 
Uirorttin.  897 

(lip.  CXI.  —  Quomodo  inielligatttr  quod  dicii  Aposio- 
Itts,  Qm  1«  saerwrio  opertjaUwr^  qm  de  $acrario  »'wt 
€ditni.  899 

Cap.  CXII .  —  De  vita  ei  moribus  dericonun  899 

Pataol.  CV. 


Cap.  CXIIL  —  lien  de  viU  ei  morlbus  derieorvin.  9(»4 
«.4P.  CXIV.  —  Oue  praecepiaspedaliiersiottadMS^  qu;« 

g^^uei-iiiiirr  c»ien»  cotivottiaui  Cbriftiiauis,  91 1 

Cap.   CXV. — Ottod  caiiouica  tiistituiio,  evaNgetica  ei 

apostiJica  aucloriiaie  fttlia,  caete.is  «ttperemiueai  kiHiiu- 

iicttibus.  914 

Cap.  CXVL  -  Quid  sist  reeecdesi».  91  i 

Cap.CXVIL  — OttudUiiioeuier  uittiUeada  sitticlaustr;i 

cattuuioo:um.  U15 

Cap.  CXVIIL  — tt  i«  ooQgregattdis  caaoiiicis  moUus 

discreiioiiis  sit  leueuUus.  915 

<Up.  CXLX.  —  De  bis  qui  tn  €(iogr<'gatione  silti  con  - 

tnissa  8ulttum4)Jo  ex  laiuiiia   cc  iesi»  dei  icos   aggre- 

gaut.  '^16 

Cap.  <\XX.  —  Qiii  cieriri  \n  lonffrci/atioiiecaiiotticacoif- 

stii*.li  ec(-ie.>ia!»iii'a  acci|iere  stipeu<lia  Uebeant.  916 

C.\9.  (.X.\l.  -  Li  ifi  cutigregaliuiie  lauouicj  aequalier 

ciiMis  ei  io;iisaccipi«iur.  917 

lAp.  t.\  \l|.  —  De.  ii.ensttra  cit»l  ei  pntu^.  917 

C  p.  (^XXIII.  ->  O^  a  pra'iaiis  geuiitiJ  pasiie  sil  sub- 

Uilts  uu|teiiU  'inia.  919 

Cap.  CXXIV.  —  Ui  canoiiici  siaii  iu  aeieris.ilaciiam 

ID  i!uliu  vebiiuiM,  nioUiiin  tfueaiii  Uiscrel:ciits.  9fO 

Ta?.  CXXV.  —  Li  cauouici  cucullaii  u:ouaciioruiu  iuMt 

Inluaiii.  9il 

Cap.  CXXVL— Qua  aoctnritate  ber»  cauotdr» ceio- 

brfuiur    q.ias  sdre  uc  rdi^iose   observare   caito^iicos 

oportet.  9i2 

Cap.  CXXVIL  —  De  vosjieriinis.  922 

Cap.  CXXVIIL  ~  De  coiiipleiis  922 

Cap.  CXXIX.  —  De  vigiliardui  antLpiiiate.  9:23 

Cap.  CXXX.  —  De  •natttiuis.  9i5 

Cap.  CXXXL— Li  cauouici  buras cMiotiicas  re1ij^io.so 

obs»rvent.  921 

Cap.  CXXXIL  —  Quof!  camauiibtts  ei  p!>alleniibos  1)«^ 

■itno  atigelorum  ai&iut  pro^siUia.  923 

Cap.  CXXXIII.  —  Qmles  aU  ief^euUam  et  caoianUum  iu 

ecclesia  cuostiiuetiUi  sint.  9i1 

Cap.  CXXXi V.  —  Oui  ukmUis  di  con-i  plionis.  92« 

Cap.  CXXXV. —  Lt  erga  piM;ri».s  qui  nitiiuNtnr,    \el 

eiuUiuoiur   lo  congregatione  cauouica,  iusiautissiiua s C 

aUhiiieuUa  cus*oUia.  928 

Cap.  CXXXVI.  —  Ui  omoes  cauouici  aU  lompleioriuni 

veniaiii.  928 

Cap.  CX\XVII.  -Decantoribiis.  929 

(Ap.  CXXX^  III.  —  Ouales  vice  pra:Iat<rutti  iu  congre- 

(;a(iooe  caimnic.i  fuiigt  UebcaHl.  9±l 

Cap.  C\XXIX.  —  Dc  pr«iosiJis.  9  4J 

Cap.  CXL.  *~  0"ulissii  ri^llararius  cottMiluenUus.  9'>U 
Cap«   CXLI.  —  l4ti  cuu.B]itli  UclMiaMl  siipeuUia  pau|e- 

rUMi.  939 

Cap.  CXLII.  —  De  ionrniorum  ac  seuum  oura   Ira- 

iruin.  931 

Cap.  CXLHI.  —  Qualiior  |>orta  canunicorum  CttSioUia- 

ittr.  9U 

Cap.  CXLIV.  ^  L'i   daustra   caooBicorttm  Uiltgeiiter 

cuJiioUiantur.  91  i 

Cap.  CXLV.  —  Epiiogti,^  breviler  digHjiliis.  U5  J 

Lber  SEcvKots.  —  DehMitutiCrte  $u>i€tiitt09iiali9un.  9.V* 
Uausi  praerauniti'J.  95'» 

Seriiiosancti  Augusliiii  a>I  vir(;iue.«.  t'5$ 

Caput  pniiwu.  —  Excerptum  ex  episiola  Uieroaymi  aU 

Kusiochiuut.  958 

Cap.  II.  —  Kjusdeiii  ad  DemetriaUem  oxcerptHro.  911 
Cap.  III.  —  Iiem  eju^ero  ex  epiMoia  aU  Furiiut.  91  i 
Cap.  rv.  —  Lxcerptum  ex  epibiola  Cypriaui  de  babiui 

virgiiium,  947 

Cap.  V.  —  Ex  sermone  saacil  Oesarii  episcopt  saocii- 

Boiiialiiuts  directo.  950 

Cap.  VI.  —  SaucU  AlhaRasii  aU  s|>ons.is  Chrisli.  951 
Cap.  VII.  —  Quales  iu  mouasieriis  pueilaribus  debe^^iu 

esse  abb»tiss».  9(^9 

Cap.  VIIL  —  De  congreganUib  in  monasteriis  sancliuic- 

oiaiibus.  ij8i 

Cap.  IX.  —  Qualiier  lUs,  qu»  mouasierlum  expe.Uiii, 

de  rebui  propi  iis  ageiiUum  siL  b6i 

Cap.  X.  —  Qualiier  in  mooasterio  sanaimooialibus  ro"- 
ver«aitduin  sit.  962 

Cap.  XI.  — lli  HKHiasiei ia  pueilaruiu  unUiquenmnai- 
tur ,  ei  ttecessariai  babilaiioucs  iuierius  pfa»|»areii- 
iur.  9i»5 

Cap  XIL  —  Ut  sanetimouiales  in  uua  socieiaie  f iveuies 
«<uialiler  cibum  el  potum  accipiant'  965 

Cap.  XliL—  Oiialiier  sanatmooiales  stipeitdla  acdper^». 
debeant  necessaria.  v*i^ 

Op.  XIV.  —  Quod  gemirut  abbatissus  sanciiioouiatiiuK 
bii|>euUeDUa  sit  pas;io.  W 

k3 


4m 


OftDO  RERUH 


1S56 


Caf.  XV. -«  Vi  wA  horas  Monlcas  celebnmlat  iaeuii- 
cianwr  eottveiiiaiU  saiwiimottUtes  »«5 

Cap.  X V I.  —  l)e  injHafitia  oraiiunis.  w5 

t.AP.  XVIi.  —  Ul  coro|)lcloriimi  partier  saiiciimoniales 
celebreiil.  .*^^ 

('ap.  XVIII.  — Qui  modus  correpliouis  erga  sai»ctimo- 
niales  del  nquenles  adhlbendos  sil.  9G6 

Cap.  XIX.  —  Ul  tbbaliss»  viroi  om  frequeniiai  viceni. 

Inif 

CiP.  XX.— Ul  saoclfinouialei  virorum  caveftnt  frequ«n- 
Uas  ^^ 

Cap'.  XXf.  —  UisaBriimonlales  erga  famulas  sibl  scr- 
yieiiies  pcp\i^Mlem  alhibeanl  cusio<Jiam.  968 

Cap.  X\II.  —  li  erga  puellas  io  monasleriis  erudieiid  is 
n>atfna  aUliibea;ur  ifihgenlia.  009 

Cap.  XXlll.  —  ti  lii  moiiaslerils  puellaribos  domus  pro- 
ph-r  aous  el  Infirmas  hit.  ^      •♦JO 

Cap.  XXIV.  — 0«alessiiitpr»p08!i»conslltoenda.  9il 

Cap.  XXV.  —  Oualis  wnsillueiida  sil  cellararia.       97 1 

Cap.  X;(VI.  —  De  poruria  moiiasterii  cunsiilueoda.  971 

Cap.  XXVn.  — Uinounisi  siaiuio  iempore  presliyieri 
eorumqne minlslrl  monasierla  pnellariim  ingre  Jlintur.  971 

Cap.  XXVIll  —  Ut  bospitale  pauperuni  exira  inunftste- 
rlurn  sti  piiellarum.  ^72 

Kpistola  Ludovlcl  Pii  ad  Sicbarium  .Nrchiepl»co|  um 
Riirdigalen^em.  —  Mittit  exeroplam  stalulorum  (Oiirilil 
Aqiiisgraiieniii,  ui  ea  iu  provincia  sua  diiigeiuer  trans- 
crihi  ei  observari  facijt.  972 

Ad  regulam  cauonicomm  et  saocilmonialium  Auberii 
Miiici  noue.  975 

SVMPHOSII  AMALABII  DE  ECCLESIASTICIS  OFFI- 
CIIS  LlBHl  QUATlOii.  9  3 

Amalarii  praefalio.  5^85 

rrwfaao  alie.  a  ex  aucioris  seutentia  ad  iuiiium  lnijus 
operis  ponenda.  9H7 

ConiineDiia  cauae  secalurie  acripiionis.  9^)1 

I  IBER  PAlllUS.  9J*3 

Capdt  rMMcif.  — DeSepluagedma.  993 

Cap.  IL  —  De  Scxagesima.  998 

Cap.  111.  —  De  Quiiiquagesima,  990 

Cap.  IV.  —  De  UuaJragesima.  lUUl 

'    Cap.  V.  —  Cur  quadragenarius  Dumorus  ipmporali  vilie 

apleliir.  I0O2 

Op.  VI.  —  Cur  in  temi>ore  iaii  conbtiiuta  sii  obser\aiio 

t^uadragi^siine.  1002 

(Ap.  Vli.  — Dc  \arieiatibo8oaSciorumperdiein>  usque 

io  resurreciione  Duuiiui.  KiOi 

Cap.  Vlil.  —  De  secuiida  varieiate  quartaL'  bebdomad^e 

Ouadragesiime.  1005 

Cap.  Tx.  — De  teriia  varielale  Sabbali  aute  Pal.i;as.  1007 
Cap.  X.  —  De  ({uarta  varieuie  diei  Palmarum.  10)8 
C.iP.  XI.  —  De  quiiila  varieiatc  quaria  lcriaB  majiis 

iMiijdomad».  1009 

Cap.  XII.  —  De  sexia  virietate  Caenak:  Domiui.  1011 
Cap.  XIII.  —  De  sepLtii  a  varieiate  l'arasce\e.  lOii 
Cap.  XIV.  —  De  adur.tttune  sanrije  ciiicis.  lO^ 

(^p.  XV.  —  De  preseuiaiione  corporb  Domioi  in  aliari, 

et  calicisciim  vino  non  cousecraio.  1052 

Cap.  XVI.  ^  De  ociava  \arietaie  qu»  lii  die  Salibati. 

105« 
Cap.  XVIL— De  agnis  de  cera  faciis  bcnediccndis. 

1053 
Cap.  XVHI.  —  De  cereo  benediceiido.  W*^ 

Cap.  XIX.  —  De  leciiooibus.  lora 

C>Ap.  XX.  —  D«  duobus  cereis.  1058 

Cap.  XXI.  —  De  oronuniiatione  lecliouuin  in  vigiliis 

Pasch.-o  ei  in  vigiliis  Pen*ecoslcs.  1059 

Cap.XXII.  -Decinlitis.  1039 

Cap.  XXIii.  —  De  olei  uiictioue  in  Sabi)aio  saucto.  10.0 
Cap.  XXIV.  —  Comprobatur  ex  Evang»  lio  po«se  salvari 

catcchi.mrnos  pcr  coofessionem  cxterorum  lidelium.  10i2 
Cap.  XXV.  —  ]),'.  c4tnseiTalione  bapiisterii.  lOii 

«.Ap.  X.WL— De  iiimiissione  ccreorumin  aquam.  1046 
Ca!'.  XXVII.  —  l)e  unciione  cbrisrnatis  a  presbylero  et 

de  imiKhsi  loue  nranus  episcopi  super  neophyium.       10 46 
Cap.  XXVIIL  -  De  Liiauiis.  10^5 

Cap.  XXIX.  >-  De  vcstiroeoio  albatorum  et  recapiiulA- 

tio  de  Sepluagcsima.  10.1i 

Cap.  X4i  X. .  -  De  iilominatlone  cereorum.  10-^6 

Cap.  XXXI.  —  De  mU^n  m  i  octe.  '  1056 

i.AP.  XX .\ 1 1 .  —  De  oclo  diebus  ntvsphviorum.  10*>8 

Cap.  XXXIIL  —  De  eisdem  oeio  aieoiis.  1080 

Cap.  \X  M V.  —  De  dle  sanet»  Pas«ih«.  1061 

Cap.  XtXV.  — Denion^traiio  quod  infonuent  sex  dies 

pasciiaies  caeteroa  dies  nomiuicos  et  juHos  homines;  et 

(ties  quiiiqiia(;inta  a  Sahbaio  PasehjC  usque  ad  Sabbalum 

€Kta\.iruiu  l'emecobii.'S,fuiuiaai  \it«m;  m  ifuoiidiaoi  diet, 


sive  SeplQagetlme  DeoilBtci.  mn  qnUragesiaialeSp  pvni* 

tentes.  1<^ 

Cap.  XXXVI.  —  De  diebus  Peulecosles.  lOcOS 

Cap.  XXXVII.  —  De  Liiaoia  majore.  1066 

Cap.  XXXVIII.  —  De  vigiiia  Peiiiecostes.  f06S 

Cap.  XXXIX.  —  De  sequeutibus  septem  ilicbas  Peme- 

costet.  to70 

Cap.  XL.  ^Qtto  iempore  dibeant  esse  sobdisoiplma 

cbrismalis  qui  nou  ex>iisequuntur  inanus  iinposttiouew  ep<- 


1070 
1075 
f€75 
1073 
1076 


1079 


acoporum  iempore  baptisterii,  sed  poau 
Cap.  XLl.  —  De  miasa  lioocenium. 

LlBCB  SBCDHDUS. 

Caplt  PRiMOM.  —  De  duodecim  leciioiiilms. 
Cap.  II.  —  De  iejonio  anano  Quaioor  T 
Cap.  lil.  —  De  uuiiiero  leciionum  per  irea 

dies. 
Cap.  IV.  —  De  clericis,  quo  uomine  gfneraliier  ins 

vocanior.  1080 

Cap.  V.  —  De  lonsura.  IWfl 
C  p.  VL— >De  ordioibua  sacris,  quos  oostri  episcopi 

oonsufio  more  frequcntant.  1082 

Cap.  VII.  —  De  ostiariis.  1085 

Cap.  VII I.  —  De  lecioi ibus.  i08i 

Cap.  IX.'—  De  exonisiis.  108i 

Cap.  X.  —  De  acoiythis.  i  85 

Cap.  X I .  —  De  subdiacoois.  i085 

Cap.  Xil.  —  De  diacoois.  1088 

Cap.  XI 11.  —  De  pre^byieris.  19?« 

Cap.  XIV.  —  De  |>oulilice.  iOW 

Cap.  XV.  —  De  lialiiiu  sacrorum  docom.  li>33 
Cap.  XVI.  —  De  nou  uieiidia  vcsitiHis  sacrat»  m  f|uof r 

diano  usu.  1093 

Cap.  XVIL  —  De  ainiclu.  lOH 

Cap,  XVIIL  — Dealba.  Un*4 

Cap.  XIX.  —  De  c;.sula.  1095 

Cjlp.  XX.—Desiola.  1096 

Cap.  X\L  —  Drt  dalin ilica.  10« 
Cap.  XXIL  —  Dd  iuuica quan  sat^erdos  iodttU  sopor  ca 

mibiuu.  1W7 
t>p.  XMIL  --  Dc  pallK)  quo  aiuDtur  arctiie|isoopi. 

C^P.  XXIV.  —  De  sodario.  1099 

Cap.  XXV.  —  l)p  vanciaie  saodaliorum.  liOO 

Cap.  XX VI.  —  Becai>iiul.aio  vesiimeutorom.  1100 

LlBBR   TrtTILS  A^P^ 

Caput  I hmcu.  —  De  siguls quibus  congregaoitf  io  id- 

ipsuin.  1  *^9I 

Cap.  IL— De  situ  ecclesi».  1105 

Cap.  1 11.  —  De  choro  casiiiirum.  1 103 

Cap.  IV.  -  I)e  vrstiiueuio  cauiorum.  1107 

Cap.  V.  —  l)e  iniroitu  episcopl  ad  mistam.  110K 

Cap.  VI.  —  De  Kyrie  eleison.  H 15 

Cap.  VII.  —  Dcccreis.  iH* 

Cap,  Vlll.  —  De  Gloria  in  excelsis.  ill!5 

Cap.  IX.  —  De  priiiia  oraliitue  misas.  1115 

Cap.  X.  —  De  sessionc  episco|ii.  1117 

(Up.  XI.  —  De  officio  lectori^  ei  cantoris.  il  17 
Cap.  XII.  -  Quid  sit  iuier  Responsorium  ei  TraciQoi. 

Cap.  XIII.  — De  Alleloia. 
Cap.  XIV.  — Quid  sii  inier  AUelnla  et  TractMB. 
Cap.  XV.  —  De  exsp'>liaiione  casularom. 
ap.XVI.  — DeUbulis. 


Cap.  XVII.  —  I)e  asceosa  ia  pulpliiiim. 
Cvp  XVIII.  •—  De  dUconi  ascensione  in  cribuoal. 
Cap.  XiX.—  De  ofticio  quod  vocaiur  Offereuda. 
Cap.  XX.  —  De  sccrcla. 


il2S 

im 

11S2 
1123 

1195 

im 

il9S 
i132 


Cap.  XXL  — De  hymoo  aote  passiooem  DoniBi,  sive 


praepa^^atio  te. 
Cap.  XXII.  -  De 


1135 

byumo  Sanctus,  saocias»  saociiis. 
1I3B 

Cap.  XXIIL  -  De  Tc  igtiur.  il55 

Cap.  XXIV.  —  Le  insiiiutioae  Douiinica  in  coofioieiMio 

oorpui  et  saogiiiaem.  1139 

Cap.  XXV.  —  De  ascensione  Christi  in  croceoa.  1 141 
Cap.  XXVL  —  De  coriore  Dorai.  I  po&t  emissuin  tpin- 

tum  ia  ciMice  et  nostra  inortirica'ioue  ih  idipsum.  1145 
Cjip  XX^  II.  —  De  pnBseuiaiioiie  paieiiJp.  i  I4€ 

€ap.  XXVilL  —  De  oficio  qaod  memorat  reqalM  Do- 

miui  in  sppulcro.  1147 

Cap.  XXIX.  —  De  oratioiie  Domtnica.  ili^ 

Cap.  XXX.  ^  De  prsLhseatatione  subdiacoBOrafli,  ot  sn- 

scipiaol  corpus  Domiui  dc  aliiiri.  1151 

Cap.  XXXL*-  De  immissiitiie  panis  ia  vinom  1l5t 


Cap.  XXXH.  —  De  pacis  osciih). 
Cap.  XXXIII.  —  De  Agiios  Dei. 
Cap.  XXXIV.  —  De  Eudiari^tia. 


tlSt 
fiSS 
il53 


QDiE  IN  HOG  TOIIO  CONTINKNTUiL 


IM7 
Cap.  XIXY.  —  De  pMie  obltlae  qu»  remiaet  bi  »lttr|. 

a».  XXXVT.  —  De  QlUma  benedlciiOQe.  W^^ 

a».  XXXVII.  —  De  ulieriore  utlinui  benedictione.  1 156 
Cap.  XXXVIII.  —  De  missa  in  fesUviUte  s«ocU  Joannis 
Bm  iM  mane  prima.  11^7 

flAP.  XXXIX.  —  De  oflrerenda :  Vir  crat  lu  lerra.     j  137 
CiP.  XL.  —  De  idvenlu.Domini.  * J"8 

tup.  XIJ.  —  De  nalivilate  Domtni.  { iS9 

Caf.  XLII.  —  De  coasueto  lefflpore  mlsm.  1 160 

rAF.XLin.  — Det«H.  J|«9 

Cap.  XLI V.  —  De  misaa  (mto  morlQls.  1 1  '*t 

LlBER  QUARTOS.  }j65 

rraefalioncula.  11^5 

Capvt  pKivin».  —  Ut  ea  qoae  Dei  snntDeo  reddamus; 

mioi  horis  sol  orbem  loslrai ,  tolidem  repeUttoutbus  nos- 

mettpms  otterimns  Deo  interdiu  noduque ,  etcppUs  ve- 

eperUuis,  compleloriisque,  et  matutinis  ofTn  iis,  de  q">bus 

•eersum  diceiidum  est.  ]  j^3 

Cap.  II.  —  DePrima.  "65 

Cap.  HL— DeTerlt».  tt69 

Cap.  IV.  — Deorailorre  qiwm  coiiTe»«iis  (ratrum  cele- 

brat  per  dliquot  cursus  diurnos  uocturnosque.  i t '5 

Cap.  V.-DeSexia.  UTJ 

Cap.VI.  — DeNona.  1t78 

Cap.  VII.  —  De  vespertinali  synazl.  1178 

Cap.  VIII.  —  De  coroplelorio.  1183 

Cap.  IX.  —  De  nocUirnali  ofilcio.  1 185 

Cap.  X.  —  De  matuUn^liofficio.  1189 

Cap.  XI.  —  De  iiocturnaU  offick)  per  quotidianas  no(^9. 

1193 
Cap.  XII.— De  matuUnall  offido  per  quotidianas  noctes. 

\m 

Cap.  Xlf I.  —  De  lerlia  feria.  1 194 

(Up.  XI V.  —  De  qnarta  feria.  I  t9i 

Cap.  XV .  —  De  (|uiuia  feria.  1 1 9^ 

Cap.  XVI.  —  De  sexla  feria.  1 195 

Cap.  XVII.  —  De  Sahbalo.  1 195 

Cap  XVIII.  —  Le  Dominicis  nortibos  in  matuUnali ofti- 

cio  s  Sepluagesima  usque  in  Pascha.  1198 

Cap.  XIX. —De  versibus  qui  in  Quadragesima  sant 

nsque  in  passitinem  Domini.  1199 

Cap.  XX.  —  De  passione  Domini.  1199 

Cap.  XXI.  — De  Coeua  Domiiii,  Parasceve  ac  Sabb»to 

«ancio.     '  1200 

Cap.  XXII.  —  De  exsUucUone  lominum.  1202 

Cap.  XXIII.— De  iribus  psaimis  qui  eantantar  in  nociur- 

nnli  officio  per  sepiem  dies  baptismales.  1203 

Cap.  XXIV.  —  RefwtlUo  de  Litania  niajore.  1^07 

Cap.  XXV.  —  Se(iuuniur  dicta  ex  epislolis  Grfgohi. 

1207 
Cap.  XWI— RepetiUo  de  Allcluia  quod  cantatur  ki 

tnUs»,  elde  vesUuienio  sobdiaconorum ,  Kyrie  eleison  ac 

DiMninira  oralione.  ex  epistola  sancti  Gregorii.  1209 

Cap.  XXVIL  — De  compleUoue  dierum  Peniecostes. 

lilt 
C^p.  XXVIII  —  De  bora  bapUsleril  In  Sabbato,  sive  lii 

vtgilia  Pentecostes.  1215 

Cap.  XXIX.  —  De  octavis  Pentecostes.  1216 

Cap.  XXX.  —  De  Adveiito  D«»mini.  lilS 

Cap.  XXXI.  —  De  NativiUie  Domini.  1221 

Cap.  XXXII  —  Dc  octavis  in  naUvilate  Domiul.       1221 
CiP.  XXXIII.  —  De  Epipiiania  ei  bM«ii(.  1224 

.  Cap.  XXXIV.  —  De  octavis  TheophanisB.  1226 

r^p.  XXXV.  —  De  Haiaiiliis  sanciorum.  1228 

Cap.  XXXVL  —  De   octavis  uaiallUoram  sanctorum. 

1228 
Cap.  XXXVII.  —  De  observatiooe  dieruro  por  annum. 

1229 
Cap.  X XXV III.  —  Quando  celebrantnr  divina  mysteria, 

qua  rcvereiitia  ei  metu  standum  sit  in  ecclesia.  1233 

Cap.  XVXIX.  —  Iierum  de  lousura  dericorum.        1234 
Cap.  XL.  —  Meutio  iteruro  qua  bora  diei  missa  sit  cele- 

branda  a  libere  vacanlibus.  1235 

Cap.  XLI.  —  De  exse^iuiis  morluorvm.  1236 

Cap.  XI. II.  —  De  oniciis  mortuorum.  1238 

Cap.  XUII.  —  Repetilio  de  iribus  psalmis  baptisma- 

llbus.  12  ;o 

Cap.  XLIV.  —  RepeiiUode  anUphona,  Flominis  impe- 

tUA,  quap.  canlatur  in  Theophauia.  1210 

Cap.  XLV.  —  De  versu  repeiiUo,  et  de  Peutecosie,  et 

de  calice.  ii4l 

Cap.  XLVI  — Repetitio  de  Pentecoste.  1242 

Cap.  XLVII.  —  HepeU:lo  de  Pentecoste.  Mif 

SYMPHOSIl  AMALARIi  LIBER  DR  ORBINE  ANTU 

PHONARII.  1245 

Prologus  de  ordine  anliphoaarii.  1245 


\Z% 


Capctt  pniiiuM.—  fnelpit  ailiMinode  noclurnalious  olB- 
ciit  etdhimalibiis,  qaae  volgo  eiirm  vocantar.  12^7 

Cap.  II.  —  De  matutinaii  officio  per  Dominlcas  noctes. 

1249 

Cap.  III.  —  De  DOdnrnali  officio  qnotldianaram  no-    . 
eUum.  1250 

Cap.  IV.  —  De  mimero  leiUonnm  et  responsoriorum 
tttprascriptarom  noetinm.  1251 

Cap.  V.  —  De  natutinali  offieio  qnotldiaoanim  iiocUum. 

1252 

Cap.  VT.  —  De  cursibns  dlei.  1255 

Cap.  V II.  —  De  oompletorio.  1259 

Cap.  VIII.  —  De  efflcio  :  Aspiciens  a  longe.  1260 

Cap.  IX. —  De  respoasoria :  Hierusalem    cHo  veniet 
salus  tua.  1262 

Cap.  X.— De  responsoriis :  Gaodele  in  Domloo  semner, 
et :  Ecce  apparebil  Dominus.  126S 

Cap.  XL  —  De  respoosoriis :  Canlte  tuba  in  Sioii.   1204 

Cap.  XII.  —  De  aiiUpbonla  feriarum  ta  proxlma  b«l»do- 
mada  ante  Nativitatem  Domlni.  I2H5 

Cap.  XIU.  —  De  aoUohonis  qu«  in  prineiplo  habeni  O. 

Cap.  XIV.  —  De  offido :  Svicllficamioi.  I  i69 

Cap.  XV.  —  De  NaUvitale  Domini.  1270 

Cap.  XVI,  —  De  officias  v^spertlnis  in  Nativitate  Do- 

mini  et  in  natalitiis  sanctonim.  1271 

Cap.  XViL— DefestlviUiesMicU  Stephanl  proto^ar- 
tjrris.  127S 

Cap.  XVIII.  —  De  fesUvilate  ttMU  loenni^  ms 

Cap.  XIX.  —  De  octavia  Domlnl.  1275 

Cap.  XX.  —  De  Dominica  prima  pest  NaUvitatem  Do- 

mtnl.  1275 

Cap.  XXf .  —  De  Epiphauia,  id  est  appariUooe  sive  ma- 

nifeslaUone.  1175 

Cap.  XX 1 1.  —  De  responsorlis.  1 277 

Cap.  XXill.  —  De  aniiphonis  in  matulinis.  1278 

Cap.  XXIV.  —  De  Dominica  prima  post  Epi()faanianu 

1278 
Cap.  XXV.  —  De  octavis  Theophani».  Ii78 

Cap.  XXVI.  —  De  Domiaica  prima  post  oclavas  Epipha- 

nite.  1279 

Cap.  XXVII.  —  De  responsoriis  qui  t  Psalterio  sunt 

excerpti.  1279 

Cap.  XXVIII.  -  De  offido  sincU  Marcelli.  1280 

Up.XXIX.  — DeWi  1281 

Cap.  XXX.  —  De  onicio  Septnagesimap.  1281 

Cap.  XXXI.  —  De  Sexagesima.  1285 

Cap.  XXX II.  —  De  anUpltonis  matuUaalUms  In  Sexage- 

sima.  1284 

Cap.  XXXIII.  — De  Quinqoagesiroa.  1285 

Cap.  XXXIV.  —  De  antiphonis  in  matQtinls  in  Quiooua- 

gesima.  1286 

Cap.  XXXV.  —  De  Quadragpsima.  128« 

Cap.  XXXVI.  —  De  auUphonis  maluUnalibus  Ui  Qoadra- 

gesima.  1287 

Cap.  XXXVIL  —  De  responsoriii  qul  caoantar  de  Isaae 

et  Jacob.  1288 

Cap.  XXXVIII.  —  De  anUphonis  in  matttUois.         1288 
CjkP.  XXXiX.  —  De  responsoriis  Joseph.  1288 

Cap.  XL.  —  De  anliphonis  In  matnUnis.  t2fi9 

Cap.  XLI.  —  De  media  Qnadragesima.  12^ 

Cap  XLII.  —  De  aiiti|ihoiiia  matuUualtbus.  1290 

Cap.  XLIiL  — De  pas  ioneDomlnL  12)1 

Cap.  XLIV.  —  De  ezsUocUone  laminum  circa  sepuliu- 

ram  Domlni.  1292 

Cap.  XLV.  _  De  ResurrecUone  DomlnL  1293 

Cap.  XLVI.  — De  feria  secnnda.  129.4 

Cap.  Xl.Vll.  —  De  feria  tertia.  12)4 

Cap.  XLVIII.  —  De  feria  quaru.  1294 

Cap.  XLIX.  —  D.'  feria  quiiita.  1294 

Cap.  L.  —  De  fiTia  sexta.  1294 

Cap.  LI.  —  De  Stbhato.  1295 

Ca9.  LII.  —  De  glorioso  ofKcio  quod  fitcirca  fcsperU- 

naios  teriDlnos  in  {laschali  hebdomada  in  Rnmana  Ecclesia. 

1295 
Cap.  LTII.  —  De  responsoriis  qui  praeUlalaotur  de  au- 

aoritate  ex  persona  Synagogs  creJenlis.  1296 

Cap.  LIV.  —  De  responsoriis  psalmorum  cam  Alleluia 

ex  persona  tili».  129P 

Cap.  LV.  —  De  fusilvilatibus  .«^anetorum.  1300 

Cap.  LVI.  —  D<^  viKi)iis  iii  Ascensione  Domlal.      1500 
Cap.  LVll.  —  Olliciuin  uocturnale  de  fcsUvitale  Pento- 

cosies.  iriOI 

Cap.  LVIII.  —  De  responsorils  psulmorum.  1503 

Cap.  LIX.  —  De  TesUviUte  sancU  Joanuis  Bapti.stnp. 

1504 
Cap.  LX.  ~  De  vigiiiis  arosiolorum  Pelri  et  P^iuii. 

1306 


137»  rn.  ANT.  tMCCkmM 

Ptnekalk  fe$imiia9 

Per  chariMsimum  noitrum 

Peletttinm  detideriis 

Petiiionem  ditectivni$  tum 

Pontificii  ve$tri 

Po$tquam  ho$li(i$ 

PnBsenlium  latore$ 

Pre$byter,  qui  Ba$Hiea! 

Probabiiihu$  de$iderii$ 

Promitio  111.  ego  iaU$  epiicopui 

Promiito  ego  IIL  epiuopu$.  . .  .  quod  €t  tervare  jnromitto 

Promitto  ego  Jll.  epi$copu$.  •  . .  quod  et  conurvare  f^omitta 

Piailunt 

Quatcunque  ad  eeele$ia$tiearum  rarum 

Queecunque  iutuitu 

Quanquam  rei  commutatio 

Quamvit  ea 

Quamvi$  non  $ine  grau 

Quantum  no$  fidetium 

Qui  ilio$  proteyit 

Qui  in  actione 

Qui  in  comini$$it  tibi  fidem 

Qui  in  commitsit  tinceriter 

Quoniam  beaU  lll.  Basiiicam 

Quoniam  diiectio  tua 

Quoniam  in  ordinando 

Qvoniam  temper 

Quoniam  temper  • .  .  particept  efci  mereatur 

Quot  bonee  vitm 

Bciationie  tum 

Religioni$  de$iderii$  .  •  •  •  quidquiU  olferri  conetiterit 

Religioni$  de$iderii$. .  •  •  cum  reverentia  coitocabie 

Saiubri  providentia 

Scripta  (raternitati$  rtc«y 

Semper  reiigiotie 

Si  beneficia 

Si  pattoret 

Si  temper  tunt 

Spiritualium  prmmiorum 

Sub$criptio  d$  con$iuuto 

Summam  gerentet  ^ 

Supemas  miterationit 

Superuriptio  ad  archiepiu.  Ravennee 

—  Auguttam 

—  Comitem 

—  Contuiem 

—  Episcopum 

—  Episcopum  foretitem  ^ 

—  Palriarcham 

—  Patricium 

—  Pretbgierum,  clc. 

—  Principem 

—  Regem 
Tanto  piu$  Eccietiatticee  re$ 
Vestri  autittiiie  obitum 
Votiva  loiemnitat  53.  V.  i9. 

Vlil.  Age  jam  ad  Holstenianse  editionts  historiam  revertamiir.  Spes  divalgandt  6peris«  in  quam  vir 
oplimus  adduotus  faerac,  extenuari  in  dies  capii,  ac  fcrmc  evanescere.  Prdesides  moram  interpoaebani, 
Ilolsteniuni  lamen  aequlora  exspecurc  tcmpora  jitbentcs.  A^cidit  aniem,  nt  Petrus  de  llarca  an.  ii>(>0, 
Kalendis  Januariis  ad  lloisteniuin  scribcret,  so  in  ca  cogilatione  versari,  ut  peculiarem  De  exemptiombus 
monachorum  tractaluui  elucubrari  aggrederetur.  Holstenius  porro,  qua  erat  ad  juvandos  litierarum  viro- 
ruin  laboreti  facili  voluntaie,  ad  eniii  rMcrt^eni  «^^xien/i6ui  Kaiendit  Martii»  ^  inquit  Baluzius  iunoti^ad 
l'b.  I,  De  Concord,,  cap.  9,  num.  7,  timul  mi$it  duo  priora  folia,  ilemque  po$tremum  libri  diumi,  quod 
itt  iiii$  ex$tarent  antiquw  (ormuite  priviiegiorum  monatteriit  concettorum  a  Pontificibut  Ronianit.  Ua-ctriA 
foiia^  teu  potiut  octerttionett  pergit  Baluzius,  ti  novo  voeabulo  uti  iicet,  ego  communicavi  cum  R.  P.  Phitippo 
Labbceo,  qni  ea  per  talit  (ongum  temporit  tpatium  retinuit.  Interim  excettit  e  vivit  Hottteniut  imtia  anni 
$equenti$  (iv  Nona^  Fcbruarii,  astaniibus  morienti  auiico  cJari^.  Dollandianis  llcnschenio  et  Papcbro- 
chio).  El  mox  CiBliu$  Piecoiominwut,  apottolicte  tum  tedit  nuntiut  in  CaUia,  occuitans  haud  dubie  conti- 
lium  siiicm,  uti  pottea  patuit ,  ea  foiia  recuperavit  e  manibue  iiiutlrits.  archiepitcopi  (i*e  Harca),  neque 
iiiu  unquam  ti  reetituit.  Pott  mortem  itaque  Uoitienii,  cum  recuperata  ettent  foiia  iilat  cum  eertum  jam 
estit,  nihil  ex  ilia  editione  exlra  vagari,  vei  aiibi  exttare^  quam  Romm,  Libri  Diurni  editio  omnina  tup* 


i 

1 

. 

«3M 

Mivm^. 

G^aMU. 

1 

i6. 

ili.  5. 

25. 

111.  iO 

68. 

VII.  13. 

39. 

V.  14. 

U. 

III.  3. 

^. 

111.  12. 

65. 

\l.  10. 

56. 

Y.i. 

24.' 

111.  9. 

20. 

III.  6. 

22. 

111.  8.  (a) 

25. 

m.  8.  (b) 

omitt. 

«.  8. 

80. 

VI.  11. 

i05. 

VII.  20. 

79. 

VI.    \9. 

81. 

Yl.  it. 

n. 

II.  1. 

70. 

Yll.  15. 

77. 

VI.  7. 

76. 

VI.  6. 

I 

69. 

VII.  i4. 

1 

7i. 

VI.  2. 

42. 

Y.  i8. 

47. 

V.iO. 

74. 

Yl.  4. 

91. 

Vli.  i. 

omitt. 

VIL  2. 

72. 

VI.  i. 

52. 

V.  i5. 

44. 

V.8. 

46. 

V.  9. 

73. 

VI.  5. 

59. 

III.  i4. 

67. 

YII.il. 

6. 

u.  e. 

30. 

IV.  i. 

92. 

VH.  12. 

95. 

V4I.  4. 

i. 

1.12. 

i04. 

YU.  49. 

i05 

VII.  18. 

i. 

i.  9. 

i^ 

1.2. 

i. 

i.  4. 

i. 

i.  & 

i. 

1.  iO. 

i. 

1.  8. 

i. 

1.7. 

i. 

1.3. 

i. 

L  il. 

i. 

Ll. 

i. 

1.6. 

tfo. 

VU.  7. 

1581  DE  LIBRU  MIJRiNO  DlSSEItTATlO.  I5lli 

prtM  €it.  Non  ergosuppressus  fuer«i  liber  an.  1660,  nt  Scbffipflino  incaofe  eieiilit,  etii  non  eiire  per- 
missus  :  nec  sane  Holsteuius,  si  Roinanorum  fidei  Qussilornm  auetorilate  suppressus  jam  tum  fuisset. 
de  tribus  illis  foliis  ad  Pelrum  de  Harca  miliendis  unquam  cogiiassel.  Quod  idem  de  quibusdam  ad 
Rom.  Pontiflcis  eleclionem,  ab  eoqueeditam  fidei  professionem  pertineiitibusformulis  ab  Holi»tenio  cum 
Hf  n&cbenio  communicatis,  et  a  Papebrocbio  in  Conaiu  ad  CataL  Rom.  Pontif.  evulgatis  dicium  volo. 
Recolantur,  quae  coutra  Tentzelium  ad  Garnerii  PfiefatiQnem  supra  adnotavt.  !mo  Holstenii  Diurnum  ne 
siippressum  quidem  nisi  an.  166i  fuisse  coojicerem. 

IX.  Sed  antequam  mese  biijus  conjectatiouis  momenta  profero ,  causa  cur  Romani  prssides  tantn 
cura  opus  suppresserint,  apericnda  est.  Supprestionem  t//am,  inquit  beterodoxus  Fabricius  loc.  cil., 
a  curialibui  tnagi$tris,  et  inquisitoritus  (actam  Romanit^  utpote  non  modo  tanquam  injustam^  et  cognitioni 
antiquitatit  ecctetiattieiB  inopportunam,  tcd  contumetiotam  quoque  in  Poniificem  ei  Ecctetiam  Romanam^  ' 
variit  epittotarum  tocih  exagitat  Launoius ,  effreni  qnadam  inipudenlta ,  dignus  propterea  quem  iion 
solum  Tenlzelius  t.  I  Exercit.  tetect.  p.  553,  summis  laudibus  efferret,  sed  etiam  Antonius  Reiserus 
tettem,  el  confettorem  veritalit  evangelico-catltolica  {Luiheranoe  scilicet)  nobis  objiceret,  edito  ad  id 
Amsielodami  libro  an.  1685.  Neque  Hoffmannus,  de  quo  infra,  ea  Lauiiii  loca  praetennifit,  quasi  voro 
eorum  pudere  nos  dcbeat,  qua^  hypercriticus  ille  plenus  iiMonsideratissimae  et  dementibsim»  audacise 
reprebendit.  Romanam  enimvero  Holsteniani  Diurni  suppressionein  ut  liberius  hi  aliique  in  invidiam 
adducerent,  varias  ejus  ratinnes  coinmenti  sunt.  Baluzius  in  notis  ad  Aiit.  Augustiui  tractatum  De 
emendiitione  Cratiani^  p.  335,  suspiiabatur,  eam  jussam  a  Romanls  fuisse,  quia  in  initio  nimium  mutia 
drca  etectionem  Romani  Pontificit  tribuuntur  imperatori  et  exarchv  apud  Ravennam  commoranii,  Aiii 
alias  pro  suo  quisqnc  ingenio  et  sludio  causas  eicogitarunt.  Yerum  unam  fuiste  cansam ,  qu»  in 
secuuda  fidei  professione  de  Honorio  leguntur,  tam  certum  mihi  est,  quam  quod  certissiutum.  CuiA 
praestantissimus  ille  Holstenius,  qnem  Vaticana  bibllotbeca  sibi  custodem  prsfuisse  nunquam  iion 
gloriabitur,  supremum  diem  obiisset,  insignis  ejus  patronns  atque  hxres  Franciscus  cardiiialis  Barbe- 
rinius  libri  evulgationem  urgebat.  Itaque  Joanni  Bon:e,  tnnc  congregatlonis  S.  Bernardi  abbad  gene* 
rali ,  et  Romanarum  congregationuni  cuni  Indicis,  tum  sancii  Oflicii  consuUori  spectatissimo,  tradilus 
liber  est,  ut  de  eo  judicium  ferret.  Tulit  autem  his  verbis,  quae  ipsemet  eiemplo  secum  communieatQ 
(idem  lilud  est,  quod  apud  egregium  amicum  meum  Marinium  me  inspexisse  antea  memoravi)  in  pagf- 
nula  Hulslenianum  titulum  sequente  ascripsit:  i  Post  Lucae  Holsienii  mortein  notae ,  qnas  promisilf 
nuIJibi  iuvenlije  suut.  Et  cuin  fol.  59  in  Professione  fidel  electi  Pont.,  uum.  XI,  damiietur  Honorins 
Papn ,  ideo  quia  pravit  h(ereticorum  atteriionibnt  fomentum  impendit ;  ti  verba  detineata  stnf  vere  m 
autographo,  nec  ex  notit  apparere  potsit  ^  quomodo  huic  vulneri  medetam  alferat^  preettalnon  divutgari 
oput.  I  Et  mirabimur,  de  consilio,  quod  vir  tanta  apud  Alexandrum  VII  Romanosque  proceres  existi- 
matio/ie,  quanta  tunc  ob  insignem  doctrinam  pielatemque  Bona  fruebatur,  In  re  tam  gravi  dederat, 
facium  fuisse,  ut  in  Vaiicanum  ncscio  quod  conclave,  veluti  in  honesiissiinvni  careerem,  omnia  Hol* 
stenianae  editlonis  exempla  coiijicercntur?  Pra;stat  tamen  Bonse  suOragium  alterius  viri  summi  sen- 
tentia  confirmare.  Is  est  Jacobus  Sirinondus,  quanta  Deus  bone  1  doctrina,  quanto  judicio  scriptorl  En 
autem  quid  ille  ad  ipsum  Holstenium  bac  de  re  perscripserit  in  epistola  inter  editas  ejus  epistolns 
frustra  quxrenda :  c  De  Honorii  etiam  defensione  recte,  opinor,  judicnsti,  eam  opiimam  videri,  quaw  ex 
llaximo  et  Anastasio  didicimus.  At  mihi  bac  in  re  non  tam  insolens  videri  solet»  Graecos  Monoibe- 
liias  Honorium  in  erroris  sui  trahere  invidiam ,  quam  mirandum.  Romanos  olim  ipsosin  Electi  Ponli- 
ficis  professione  cum  hxretici  dogmatis  auctoribus  Sergio,  Pyrrbo  ,  Paulo,  et  Petro  Constautinopoli- 
tanis  UNA  ktiaii  bonorii  noifEif  iKFAifASSB,  quod  prtmus  eorum  assertionibus  fomentum  impendisset : 
slc  cnim  se  liabent  verba  illius  professionis,  quam  cum  inter  veteres  Erclesiae  Rumanae  formulas,  qu® 
iu  manus  nieas  venerunt  (Diurnum  hic  Sirmondus  designat)  offenilisseni ,  ab  illaruh  eDiTio.ic,  cujus 
speiii  D.  Cardinali  S.  Susannae  {Scipioni  Cobettutio)  leceraiii ,  umc  vna  potissimdh  cai)S\  DETBRRUtT.  • 
Qui  non  horuin  duumvirum  judicio  stare  nialit,  quam  Launoii  suoniinque  asseclarum  obtrectationibuii, 
119!  is  sit  hominum  imprudentissimus.  Nunc  cqnidem  cuni  Liber  jam  semel,  iterumque  prodicrit,  et 
quam  Bona  optabat,  Honoriano  vnlneri  medelam,  ut  Marchesium,  Corgnium,  Baiiholum,  allosque  init- 
tam,  Garnerius  editor  attulorit,  alitcr  iiohis  sentlre  Ilcet.  Tunc  autem  le  integra,  neque  Honorii  causa 
satis  discussa,  alti^ri  consilio,  quam  quod  captum  fuit,  locus  non  erat. 

X.  Suppressionem  Diurni  ad  annum  1()6i  superius  rcfereudam  esse  Indicavi,  nuilo  meae  hujos  con- 
jrcturae  argumento  proposito.  Illud  nunc  dabo ,  nec  fortassis  leve,  Franciscus  Combeflsios  ordinfs 
Praedicatorum  an.  1641^  duos  Crteco-Latime  Patrum  Bibtiotheca  novi  ductarii  toinns  vulgaverat ;  secnndo 
autetn  cum  historiam  Monolhelitarum  lixresis,  ac  scxt»  in  eos  synodi  praemisisset,  in  ea  locum  ex 
ms.  Libro  Diuriio  dc  Honorio  recitaverat,  paulo  aliter  qu»m  qui  in  Cisterciensium  codice  legehntur. 
Incredibile  enimvcro  est,  nihil  nisi  an.  iU62,  de  Conibefis'i  Auctario,  ac  varia  in  eo  ioci  illius  lectione 
Romae  suboiuisse.  Ncc  tainen  aute  illum  aniium  Romanos  de  codicis,  quo  Combefisius  se  usum  diKerat, 
leclione  sollicitos  fuissc  video.  Nam  eo  auno  Franciscus  caTdinalis  Barberinius  ad  Pcirum  Possioom 
viruMi  muhijngaeruilitione  prapstantcm,  qui  Ncnpoli  aflectae  valetudinis  causa  inorabatur,  in  maiMUiiis 
rer  iiucras  dcdit,  ut  in  GaJlias  dc  ea  exquircnda  lectiooe  quam  diligeutissime  scribtrct.  Tarait  Pus* 


1385  FR.  ANT.  ZXCGARIiE  i^  & 

tiiiut»  at  ex  ejus  ad  euuideni  carjinalem  epistola  contlau  Reddo  iilaro  qii«  data  etl  XII  Kal.  S^xiilc^^ 
ad  aotograpbi  oribographiaiu  accuraiissiiao  eiprettam. 


Eminenii»$m  e  Reverendis$,  Prine,  Sig.  e  Padr. 
Ouerv. 

Ho  [atio  quanto  m"  ha  comandato  W  £.  nelC  »/- 
fima,  che  $*  k  degnata  scrivermi  dcl  7  det  correute; 
$erivendo  ai  P,  Philippo  Labbi  accio  faccia  dihgenxa 
per  Mmr$i  di  auelche  V.  E.  desidera  $apefe  circa 
r  e$emptare  del  Diurnus  Pontificius  citato  dal 
P,  Combefit ,  diverso  per  qnanto  pare ,  di  quel  che 
fi$  9i4  dtt  Sig,  Caroto  de  Monchal  Arcivescovo  di 


Tolosa  :  poichk  in  quello  $e  legeva^  come  referi$€^ 
detto  P.  Combefi$  netla  Colonna  157  dtUa  sam 
Di$$ertaticn€  Apoi.  etc,  qui  pravis  eorum  erroribu» 
ravorem  iiupeiidil  :  ed  in  quelC  allro  canaervat^ 
hoggi  nella  Libraria  del  Sig*  Fouquet  $ta  $€rino^ 
come  testifica  il  P,  Lubbe ,  «  qui  pravi$  eorum  opi- 
nioH\bu$  fomeutum  impendit.  i  A$peiio  U  lettert 
dei  detto  P,  per  dar  subito  avvi$o  a  K.  £.  di  ^uei 
che  mi  mandera,  Cii^iera  ou*illOy  quxad  ui«am  Pos- 
sini  valeludineui  periiiieui. 


Quid  porro  Labbciis  rescripserit,  ex  alia  ejusdem  Possini  epi&lola  di:scimus,  quae  hujusmodi  esu 


Eminenti$$,  et  neverendis$,  Sig,  Padr,  Colend. 

Ricevo  per  quest*  ordinario  di  Roma  una  leilera 
dei  P*  Phtlippo  Labbk  $crittami  da  Parigi  ilprimo 
Saiiembre ,  per  ta  quaie  mi  da  ragguagtio  in  quet 
tke  ha  faito  tn  eucutione  dei  eomandamento  di 
V.  £.  itttorno  ai  P.  Combefis,  ed  al  pa$$o  dei 
Diurnus  Pontific  us  citato  da  iui.  Riferirb  qni  in 
$omma  quei  ehe  dice,  Uavendo  il  P,  Labbi  ricevuta 
ia  teitera  ecriita  da  me  conforme  m"  haveva  eoman- 
datc  V.  E.  $ubito  mandb  al  P.  Combefi$  ii  vigtietto 
uguenu, 

Molto  Rev.  P. 

Prego  V.  R.  di  farmi  $apere  di  quat  Mano$criito 
del  Diurnus  Poniilicius  elia  ha  prese  quelle  parole 
ehe  $tanno  netla  pag.  157.  <  ^tii  pravis  eurum  errori- 
ku$  favorem  impendi:^  i  aite$o  che  nei  Manoscriio 
dei  biurnus^  che  uoi  habiamo,  come  anche  in  queiio^ 
che  fu  gia  da  Mousignor  di  Monchal  copiato  dal 
Signor  di  Launoy  netla  sua  di^sertaiioue  della 
Magdaiena  pag.  119.  $i  legge  ^  «  ^ut  pravi$  eorum 
ue$erUombu$  fmmeuium  impendit,  »  e  vo$tra  di$$er- 
iationt  i/tctf  erroribus  favorem,  che  torua  alt'  i$te$$o; 

perb  ci  giovarebbe  $apere  in  aual queste  for- 

maH  parote  [si  trovano.  V.  R,  mi  fara  gratia  $e  si 
degma  notarmtlo  a  pie  del  preunte  viglietto ,  et  non 
$i  ecordi  n/  s»m  55.  SS.  Nti  Coiltgio  di  Claramonte 
in  Parigi  iU.  Agotio  1662. 

Di  $uo  humili$$.  Strvo 
P/dtippo  Labbt, 

Ei  il  Combefi$  f  ihte$so  giorno  li  {diede)  la  st- 
gmenie  ri$posta. 

Molto  R.  P. 

Non  &o  vtiiuto  altro  Diurnus ,  cht  qutilo  cht  mi 
mostrb  il  P.  Sirmondo  nel  vesiro  Collegio,  dovt 
aneht  hoggi  conservale  uneir  e$emplare ,  lo  vidi  di 
pa$$agiOt  ei$enxa  portarlo  in  casa.  Cosi  V.  R.  pottd, 
corrtgere  ii  sbagiio  di  mia  memoria,  $e  vi  e  inter- 
vemto.  Non  vi  $cordatt  lu'  vostri  SS,  SS. 

bi  vottro  humiii$$.    Strvo 
Fr.  Francetco  Combtfit 

Da  que$ti  viglieiti  re$ta  manifeeto^  che  la  diffe» 
renxa  che  $i  trova  tra  ie  parole  referite  dul  Diunius 
siei  iibro  del  P.  Combefie ,  e  queiie ,  che  $i  ieggono 
nelVi$te$$o  Diurnus  ntai»tt<cri(lo,  o  $tampato,  viene 
di  UH  mtro  $baglio  di  memoria,  che  ii  ha  faito  met- 
lere  trrurib\i$  favorem  in  vece  di  «   assertiombus 


fomtutum.  »  Bo  sperato  cht  V.  E.  $i  $odi*farekhe 
con  ia  iettione  di  questi  viglietti ,  che  perb  gli  ho 
copiali  dagU  OriginaU  matidaiimi  dal  P.  Labbe  rol- 
tandoti  dai  Frunctst  paroia  ptr  parola  Lm  Copies 
tlti  Diurnus.  deUa  quate  si  fa  qui  meiilioiie,  tt  ai 
dice  es$er  stata  gia  dat  P.  Sirmondo ,  $ta  hora  i» 
mano  dei  P.  Labb^,  H  quatt  mi  riftriue^  ciie  i 
uritta  itt  mtmbrant  anticftt$$imt  con  tettere  che 
$vani$cono  di  vtcchiaja,  mo$trando  Peia  di  iOU,80U. 
annt.  Ora  questo  Mauoscritto  affatio  coufornu  aifal' 
tro^  che  fu  gia  dei  Siguor  di  Mouchat^  tta  hoggiA 
ueiia  Libreria  det  Sig.  Fouquet ,  havendo  amendut 
<  qui.pravis  torum  a$$ertionibu$  fomentum  impem- 
dit.  9  No  $i  $a  cht  in  Parigi  $ia  aitra  Copia  M 
i$tt$so  Diurnus.  Alcunt  fogtie  delta  siampa  Romaua 
di  detto  libro  erano  in  mano  di  Mon$ignor  di  Marca^ 
ii  quale  It  mo$trb  al  P.  Lubbk:  que$ti  io  confers  cei 
$uo  detto  Mano$critto ,  t  irovb^  comt  m  $cnve^  ckt 
V  ordint,  acti ,  et  formote  i  motto  diver$o  in  queila 
$tampa,  Que$to  i  quanto  po$$o  dire  per  hora  a 
V.  E.  $opra  a  questo  negotio.  Ho  poi  u  darit  couto 
detU  Atti  deiie  Sauit  Perpetua,  et  Feiicita,  inioruo 
dt  quali  ho  tavorato  un  mt$t ,  nti  qual  tpaiso  ka- 
vtndo  telto ,  conftrito ,  ti  cotuiderato  cou  $omma 
attenlione  luite  ie  scritture^  e  memorit  di  Mon$iguor 
Hot$tenio ,  nt  ho  cavatt^  t  disiete  $tttauiaeinqut 
facciatt  de  buone,  ti  erudite  annotaxioni^  clie  ini 
pajono  potert  comparire  col  nomt  del  deito  Signor 
Delonto  con  suo  honore,  el  utttitd  pubUca.  V.  E.  lu 
$ard  Giudice,  quando  al  mio  arrivo  a  Roma  le  con- 
$tgnarb  quanto  ho  fatio ,  tt  pigtiarb  $uoi  ordini  ptr 
quti^  cht  resia  a  fart  ptr  finir  quel  optra,  M$  part. 
cht  $artbbt  necessario  d'  aggiignervi  uu  Apptndict 
con  titoto  di  Paratipomena,  netta  qualt  $i  dictna^ 
rasstro  o  iitustrcssero  motti  passi  dilfciii  di  detti 
aiti ,  sopra  i  quali  Monsignor  Uoistenio  gimdicava 
nect$$ario  di  fart  osseivationi^  comt  $t  vtde  ntilt 
$ut  chartt ,  dovt  dtlti  iuoghi  compari$cono  mes$i  a 
capite  con  un  tungo  spalio  di  carta  bianca^  il  quate 
pretendeva  riempire  y  ma  non  V  ha  fatio  prevenuta 
datta  morte.  Farb  tutto  quelio,  che  mi  comandard 
V.  £.,  a  pit  deiia  quaie  spero  preseutarmi  verso  it 
principio  dci  Novembre  prossimo ,  ia  mia  eanitd 
essendo  per  grazia  di  Dio  in  buon  stato;  di  cht  ho 
singotare  obligo  a  V.  E.  per  havervi  cooperaio  tanlo 
benignamente  con  ta  sua  UberalUd ,  la  qnait  prtijo 
Dio  ogni  giorno  ntt  Santo  Attart^  cht  $i  dtgui 
ncumpentart  iu  mia  vect.  bacio  littmiimettte  U 
vesii  a    V .  E. 

Da  Sun  Sosio  vicino  a  yapoli  11  Ottobrt  1CC2. 

Uumtii$s.  tt  IHvotiss.  Scrvo 

Pittro  Po$$ino 


Jam  vero  «i  ad  iUnd  redeam ,  cujiit  causa  liasce  Ci.  Possini  iiileras  ex  autographis  Barberinitcae 
bibliotheea!  recilavi,  iu  ea,  qua  Emineniiss.  B.trberinius  lus.  Galiicum  codicem  confern  jussil,  sollid* 
ludine  Yidere  mibi  videor  ferventem  apud  Romanus  ipso  illo  an.  1003  de  Hulsteniaho  Diunio  contro- 
Yortiam,  ac  fortasse  ob  recens  de  eo  liitum  a  tiouA  suffragium,  cui  dubiuri  neqult,  quin  Combelisiaiia 
leclio  taltem  specietenus  pondut  adderet,  licct  quod  ad  ipsam  rem  nitinet,  cum  Couibefisiani,  lum 
Holsleiiiaai  Codicis  lectio ,  uti  Labbeus  mouebat ,  codem  spectarct.  Ccrte  (quod  supra  animadverle- 


^Illt.y 


f3£S  DC  LIBHO  DIURNO  IHSSERTATIO.  158S 

bm)  ab  an.  1*^8,  400  {Mrodiil,  ad  aii.  16€2,  qnatiiordectm  Mtlicet  aanorttiii  siMHio,  tnsifiie  ConibeMi 
««put,  in  qao  lot  vetorom  Ftlrom  jnoniuneiiii  eistabant,  Roma  igaorare  non  potuil.  Qui  ergo  faetiim« 
ut  anno  solnm  I6G2,  tanta  de  ea  lecUoue  cura  Romanomm  animoo  r^nte  iiiTaaerit?  Non  aiiam  pro- 
leeio  ▼eresimiliorem  caosam  flngere  possumus,  qoam  serio  tune  susceplum  Dittrni  esamen,  judictum- 
t  '^^^n:>       qoe  de  en  a  Bona  rediKlum.  Eo  tgitur  anno  liber  iiie  in  Vaticanum  careerem  primo  contrttsos  csv  nce 

;•'«,. 

•■■■'.  U. 
•,4M 


«> 


lie  eo  qttfdqoam  amplios  ante  annom  bojus  saecnli  XXV,  ut  moi  ttdebimus«  ioattiiilttm  fuit. 

PARS  IH. 

Qmdnwn  po4f  Gamerium  a  virii  doctis  Muptr  Libro  Diivrno  eogitatum  actumqut  (utrit. 


I.  Ad  Garnerium  redeamns.  Ut  exiil  ejus  Ubef  Diurmu  (exiit  attiem»  Qt  diximtts,  an.  i680,  licei 
proximo  superiore  anoo  absolata  esset  editio  %S  NoTembris)«  Rotnanis  profecto  plaoere  non  potuit,  qui 
librum  lanta  a  se  diligentia  paucis  abbinc  annis  suppr^ssum  in  lucera  repente  prodiisse,  nec  slne  magno 
cruditissimaruin  adnotatlonum  oruatu  tidebant.  Ad  majorem  vero  cum  operi ,  tum  editoii  conllandain 
iavidiam  accedebanl  paocae  aliqttot  ex  his  ipsis  adnoiadonibas  qose  majoribas  nostris  probari  certe 
non  poierantt  ut  tres  ilU^  ad  eapitis  S  titulum  %  3  et  4,  In  quibus  Garnerius  Roroanoram  Pontiflcam 
per  veiera  ilia  tempora  electoribus  iaicos  quoque  accenset.  Mirum  Igitur  non  est  fuisse  Roma  aliqoos, 
qtti  de  opore  in  vetitorum  iibroriim  indicem  referendo  cogitarent.  Quin  eliam  falsis  mmoribus  etlam 
extra  ltali;^m  tunc  divulgaturo  video,  Garnerii  Diurnam  fuisse  Romas  conflxum.  Certe  vel  ipse  xpit*.- 
xa)iato;  Daiiiel  Papebrocliius  fama  id  nuntiante  deceptus  fuil.  Qnamobrem  in  responsione  ad  exMbiiio- 
nem  errorum^  quam  an.  i696  edidit,  artic.  XIV,  \  3,  com  de  Diuruo  mentionem  fecisset,  ait  num.  59, 
ipium  ex  transumpio  Gallicano  in  iuum  produeium  an.  i680 ,  oiejpimo  ^uidem  eruditorum  ptauiu  exct" 
ptum  fuU;  eed  propter  adnotationee  qua$dam  Romss  dispiieuitt  ac  prohiberi  mhuit.  Hoe  tamen  nan 

''^**  abitante,  eltepoiitit  notit  pergunt  truditi  in  Galiia  uti  thetauro  tamdiu  detidtrato,..  Ego  (per^-it  Pape* 
'.""  brocbios),  ut  id  teeure  faeerem.,.  toneuiui  Sekei^i^atium^  tcifuid  iietrti  inierTogavif  ti  ab  to  juaut 
y.j,',  n^srjn^fetn^rafMRom»  nomint^M  lt>rt,  af^ne  (Jomiiiettlororiit  eapl  todtm  uti  tub  tituit  FormiUarii. 
f-i. .-  Eqoidem  adhibendam  4unc  foisse,  priesertim  Roni»,  allqoam  in  bmdando  00  libro  caulionem  non  aega- 
P*'^  verim;  liber  tamen  numquam  proscripiuf  fuit.  Consaitti  llbrorum  ftoms  prohibttornm  Indiees  omnes 
ob  InnoeenUi  XI  poniificatn  ad  nosira  tempora  evnifatos,  sed  neque  Gamerii  nostri,  neqtto  Dtornl 
flomen  ttUi  inscrlpiom  oifendore  jnifal  licttit.  NoUqs  ergo  dubiio.  qoin  qood  fortasse  libro  Immi* 
nniCf  proseriptionis  pericuJum  hiace  ramoribus  hac  lllac  sparsis»  uti  smpe  it,  sed  faisis  ansam 
dederit. 

II.  Quinqoe  post  annis,  nempe  an.  1C85  (ut  cstera,  qn»  ad  Diarnttm  speetant,  uarraro  pergam) 
Romm  cum  esset  celeberrimns  Mabilionius,  Augusto  meose  (quod  ipsemei  in  Jf  «seo  itaUeo  roferi,  l.  I, 

^  p.  75)9  posi  muliam  Inqttisitioaem  codieem..  qnem  Hoiitenias  deseripserat,  apod  Gistercienses 
:$.  Croeis  in  Jerusalam  reperiit  ex  eoqtto  novas  aiiqttol  formMias»  qttibns  Garoeriaaa  iaditio  augeri  po- 
teral,  exeorpsit,  illasqao  deiode  In  eodom  primo  HMiei  ifaii^  10010  [p.  n,  p.32,  37].  cum  iiturario  orbe 
eommttnicavit,  addito  variarum  ijosdem  Codieis  a  Garneriano  )ibro  iectionum  spiciiegio.  ^abiilonia- 
nam  boeco  suppiameniom  ttnli  a  viria  erudilia  htbitom  est,  nt  doo  de  nova  Garneriant  Diuroi  edittono 
cogitaverint.  Primos  Stephanns  Balttxiaa  fnil»  qui  ia  qnarU  iibromm  Petri  de  Marca  de  Coneordia  edi- 
lione  ad  iib.  i,  cap.  9,  post  ea  qoae  supra  reciuvimus,  not  vtro^  inquil,  ti  Deut  nobit  vitam  otiumque 
concetterit^notttm  iUiut.tditiontmdaturi  tumut  ttinttgriortmftimtiiortmt  tmtndatam  vidtlictt  ttcundum 
fidem  vetuttiuimorum  tAtmptarium*  Alter  fnit  Jesuiia  Daville.  Ut  ea,  qoam  meditabatur,  oditio  quam  emen<- 
datiasima  easel,  atque  integra«  ad  Dominlcum  abbaiem  Passioncum»  posiea  S.  R»  £•  cardinaiemi  qui  ia 
adolesceolia  aua  qualis  fo|urua  esset^  jam  tum  praemonstrabai,  com'ttgil.  Is  Tcro  quo  semper  fuit  ret 
Jiilerarim  juvand^  atudio,  Cistercieninm  eodicem  sxpe  a  nobis  memoratum  an.  1706»  cum  amicissimo 
prssttle  iusto  Fontaniaio  conaoluit,  et  cnm  Garneriana  editione  diligeiitissime  comparavit;  tum  varias 
lecliones  ad  DavilUuio.oiisitVquoda  clariss.  et  iliostriss.  Cjreiiensi  episcopb  Petro  Aloysio  Galietio 
docemur  in  eeleberrimi  iliios  cardinalis  elogio  historico,  p.  19.  Neuter  umen  rera  perfecit,  eorumque 
sive  promiasa,  sive  cogttaU  nftnnisi. ^agendae  Thtodori  Janaon  ab  Almtloveen  bibliothecct  promittm  tt 
iatanti  inaervient. 

III.  Anno  porro  i7S4«  Booodicttts  XIII  maximo  ficdesiaa  bono  SQmmos  Pontifex  renuntiatas  est. 
T«oc  eaim- vero  Cactum,  ui  in  angolo  Vaticanas  lubliotbec«  Sanctoriani  Riiuaiis,  atque  Holsieoiani 
Uittrnl  cxempla  inYenirenlur.  I)o  Sanctorii  Riluali  dictum  tomo  1  a  nobis  est  verbis  B£N£01GTI  XIV. 
Ad  DittT^itttu  qttodattinet»  i^iim  invcnu  ejoa  ex,empia  cotn  titulo,  lum  extri^mo  octeruiqne  carereni, 
^ottn  eaty  otmmque  typis  annum  i658|  ei  yAiuuciott  typographum  ementientibus  edere»  nt  pnecla^ 
rum  opus,  absoltttttm,  quoad  fieri  pA9«#t  perfectumque  prodirei.  Certc  praeterqaain  quod  sive  charUoSt 

PATttOL.  CV.  kk 


f3S7  FR*  ANT.  IkCCMilM  iSS8 

fiYe  cbaricteres  aliquanto  diligeniius  inspeieris,  neeoio  qnid  novitatie  in  oculos  «ifttioi  ineurrit,  qiue 
|iliscriralna  inter- vulgatiora  bsc  eiempla,  et  Vaticannin  an.  1650  noiatum  (qood  supra  auimadveriimus} 
ea  ejusmodi  aunt,  ut  olramque  postremi  illios  octernionls  ediiionem  ab  uno  eodemque  Uoistenio  pro- 
fif isci  non  potuiase  palam  raciant.  Sed  et  alia  e<t  inter  utramqne  editioncm  dilTerentia,  quae  rem  plane 
conficti.  Octernio,  qni  in  exempliH  annum  1658  praeseferentibus  occurrit,  ad  Garnerianim  editionein 
excusus  est.  Nam  com  is  in  Vaticano  an.  i650  impresso  codice  plurimts  lectionum  varietatibus a  Gar- 
neriano  diurno  de  more  distinguatur,  in  caeteris  illis  cxemplis  ab  boc  ne  verbo  quidem  discrepat,  si 
numeros  meudumque  typographicum  excipias  p.  230,  ubi  oblaia  pro  ablata  editum  fuit.  Tanla  porro 
cum  Garneriano  Hbro  convenientia  aliam  habere  causam  non  poluit,  quam  recentem  ejus  octemionis 
cditionero  ad  Garnerianum  codicem  expressain.  Nempe  cum  de  inventorum  exemplorum  perfectione 
cogitaretur,  neque  eis,  quibus  id  curre  delatum  fuei*at,  fortasse  aut  de  Valicano  Holstenii  codice  quid- 
qnam  innoiuisset,  aut  ms.  Cisterciensis  codicis  facilis  copia  foret,  quae  deernnt,  ex  Gamerio  (quod 
unum  supererat)  suppleta  ab  illis  fuerunt.  Porro  qu»  de  hoc  octernione  dicta  sunt,  tilulum  quo- 
que,  sequensque  monitiim  tunc  primo  additum  probant;  tanta  est  typorum  et  chartas  utrobique 
similitudo.  ... 

IV.  Holstenlanum  ergo  Diurnum  sexaginia  fere  post  annos,  ex  quo  in  eo  conclavi  repositum  foeratt 
absolutum,  perfectunique  in  publtcam  lucem  senslm  eo  tempore  cmersit,  atque  in  privatas  quoque 
bibliulhecas  transiit.  Schoepflinius,  de  quo  paulopost,  unum  alterumve  hujus  operis  exemplum  se  vidisse 
Romas  apud  illustrissimos  Fontaninium  atque  Vignolium  tcslatur,  ulique  ex  illis,  quae  in  publicam 
lucem  tunc  eroissa  atque  ab  oblivione  vindicata  fuisse  diximus.  Inierea  Vignolius  hoc  nactos  exem- 
plum  quidquid  variaruin  iectionuro,  aut  rerum  omissaruin  in  eo  deprehendit  cum  Garneriana  editione 
comparato  summa  diligcuiia  Garneriani  libri  oris  ascripsit  i9  et  20  Aprilis  an.  1725.  Mihl  aotem  illo 
uti  licuit  singulari  humanitate  emincnlissimi  S.  R.  £.  principis  Leonardi  Antonellii»  in  cujus  tustruciis- 
sima  atque  eiegantissima  bibliotheca  Vignolianus  ille  Garnerii  liber  asservatur. 

V.  Caeteruro  in  dies  Garnerii  editio  adroodum  rara  evadebat.  Iiaqoe  Garnerianoro  Diunium  Cbrist. 
Godofredus  Hoffmannus  an.  1753  in  Novam  ieriptorfim  ac  monnmetttorum  rarissimorum  colUctionem  a&e 
Lipsia:  viilgatam  tntulit  t.  H,  p.  i-268,  Mabilloniano  auctum  supplemento.  Verum  Joan.  Daniel  Scbes- 
pflinios  cum  an.  17il  Basilec  suas  ederet  commntatione»  hiHorieai  et  erilicai,  de  Diurno  multa  me- 
Uos  meritus  esl.  Rom»,  ut  vidimus,  Holsteniaui  libri  exemplum  apud  Viguolium  et  Fonianiniuin 
naclus,  Garnerianum  cum  Holsteniano  Diurno  coutendit :  nlsi  quis  fortasse  non  temere  velit,  eum  ex 
Vignoiii  laboribus  profeeisse,  et  quas  liunc  Garneriano  libro  ascripsisse  diximus  varias  lectiones,  eas 
sibt  comparasse.  Igitur  p.  502-524,  loca  fere  oisoia«  in  quibus  Garnerii  liber  ah  Holsieniano  discrepai, 
paginarum  illius.  ordine  servato,  adnotavit :  lum  qua:  ediiioni  Hoistenianae  adjecta  suiit,  p.  525*550 
addtdit;  aeil  mirumest,  quatuor  ab  eo  omissas  formulasi^^quas  ex  Cisterciensi  codice  Mabilionius  ex- 
scripserat,  atque  in  Holstenlana  editione  iegimus  num.  56,  57,  48  et  95.  Post  hac  Paulus  Josephus  a 
Uiegger  a^yam  Garneriani  Diuriii  editiouem  an.  1762  Vindobon»  curavit  in-8,  qutn  veteri  Parisiensi 
(|uidquiim  adderei. 

VI.  Decennio  post  qni  coeptam  ab  cminentissimo  Ursio  ecclesiaslieam  biiloriani  perseqoitur,  e  I>o- 
iniiiicana  familia  vir  eruditus  novam  de  Libri  Diurni  »taie  senleniiam  proiuKl  l.  HI,  lib.  ui,  n.  8i. 

,Kain  hic  i>roponere,  atque  expendere  par  esi.  Hanno  preteiOf  inquii,  H  Garnerh,  t  ii  PapekrocHio,  €ho 
ta  formula  delle  iettere  scritte  dai  Ciero,  e  dai  Popolo  di  Roma  at^  Etarca^  ai  (iiuiici^  aiC  ArciecacoM, 
e  atr  Apoerisario  di  Ravenna,  per  ottenere  ii  consemo  uelia  eies^one  dei  Pontefiee^  secvndo  che  d  vi€ne 
rappresentata  net  secondo  capo  del  Libro  Drumo  de"  Romuni  Pontefieu  na  oiuta  dieUia  netta  promoxioue  di 
Gregorio  Jil,  e  ehe  percio  H  mentovato  Diurno  sia  stato  doi  iuo  autore  eomposto  in  guesto  medesimo 
tempo,  Sistamus  hic  aliquantisper.  Id  qnidetn  Papebrochius  sensit,  qui  lamen  Retationem  ad  Princifem 
in  Leonis  ll^  muUo  vetuslioris,  ciectione  missaro  fuisse  conjecit.  Veruro  Garaerius,  ut  in  ejua  praefa- 
tioiie  vidimus  (qiiod  et  in  hotis  iierat)  de  Gregorio  H,  non  Ul,  locutusest;  iroo  non  omnes,  quae  se- 
cundo  Libri  Diurni  capite  contiiientur,  formulas  ad  unum  eumdemque  PontiHcem  spectasse  docuii; 
sed  dccretuin  de  electione  latum  in  Bonifacii  V  electione  fuisse  opinatus  est,  imo  et  ad  Leoneni  II,  ler- 
liam  ex  iis,  quae  titulo  X  exstant,  fldei  profcssionem  pertinuisse  censuit.  Neque  id  vitio  verlenduiti 
Garnerio,  quasi  secum  ipso  iniprudenier  confligeret,  sed  laudi.  Nam  licet  decreium  illud  deeieetione, 
uti  in  ejus  codlce  exstabat,  malueriin  ego  ad  Gregoriuin  IV  referre  ;  vidit  tameu  vir  magno  ingenie 
suinmaque  erudilione  praeditus,  capilis  illius  formulas,  si  quo  primum  tempore  usurpari  CQei>erant  (non 
qiio  in  Librum  Diurnum  iilatx  fuerunt ;  hacc  eniiu  divcrsa  plane  suut,  ut  alibi  quoque  nionui)  unius 
roiillflcis  eleclioni  atque  ordinationi  tribuercntur,  non  satis  sibi  constitnras  faisse  :  quis  enim,  ex.  gr., 
sccuiidain  tertiamque  fid^i  professionem  ab  eodem  P6ntiflce  primum  editam  dixerii,  cum  Conaianlinns 
Pogonatus  in  hac  etiaibtum  vivus ,  in  alteta  jam  defuncias  perspicue  indicetnr?  Sed  iabentem  ipso 
dispuutionis  suae  initio  hiiiOricum  in  re  non  summi  tuomenti  nimis  nioltis  persecuti  videri  poesnmiis. 
Id  ergo  dimittamus,  et  ad  novum  ejus  de  primo4ibri  Diurni  auclore  ac  tempore  systenui  aniniam 
adjiciamus. 


1389  DE  LIBHO  DIURNO  DISSEUTATIO.  1590 

Vlf.  Eo  illud  (lenium  redit,  ad  Paschalis  pseudopapse,  qul  Conoiie  moituo  an.  687  aut  sequenln 
.'ipostolicum  ibronum  raclionis  sux  vi  adversus  Sergium  invaserat,  eleclionem  litteras  illas  ad  exar- 
clium  c<Tteros(]ue  Ravennales  periinere,  liincquc  Libruni  Diurnum  iis  circiter  temporibus  prodlissc. 
Vcnim  si  quid  Tideo  (pace  viri  docli,  quem  plurimi  facio,  dictum  es'o)  nihil  excogilari  potuit  cum  ab 
iiloruiii  lemporum  historia,  tum  ab  ipsis  Lihri  Diurni  formulis  aliciiius.  La  mentovata  formola  (Decn- 
tiim  de  eleclione)  ci  da  ancora  alcuni  lumi  piit  chiari  per  venire  in  cognizione  del  lempo  preciso,  in  cui  fu 
daW  aulore  dato  allalueeil  iuddelto  libro.  Jmperorche  ella  ci  adiiita,  che  laper$ona  eletta  al  Punlifir.ato 
ricopriva  la  carica  di  arcidiacono,  e  correva  il  mese  di  Novembre  delta  quinta  Indizione,  Fallitur  eiiim- 
vero  dupliciier  hisloricus  noster.  Nam  cunl  duo  cxslent  Libri  Diurni  exempla,  Garneri»iium  alterum, 
in  quo  ascribitur  Decrcto  November,  et  quinta  Indictio,  alterum  Holstcnianum,  in  quo  uli  aliae  for- 
mula^,  ita  et  hocce  Decretum  nullo  certo  niense,  nulla  defuiita  Indiclione  noialur;  in  hoc  quidein  ar- 
rhidiacoiii  electi  mentio  fit,  sed  in  illo  eleclus  ftujus  tanctm  apoitoUccp.  sedis  Romanoi  Ecctesite  presbyter 
dicitur.  Errat  igitur  primo  historicus  Archidiaconi  munus  Ponliflci,  qui  mense  Noveinbri,  indictione 
'^  qointa  clectus  fuerit,  iribuens  contra  Garneriani  codicis  lidem.  Errat  deinde  Paschalem  pseudopapam 

^  in  hoc  ponlifice  agnoscens  vcl  hoc  nomine,  quod  Paschalis  archidiaconi  dignitate  fungereiur;  at  Pon- 

tifex  ex  Garneriano  decreto  elecius  niense  Novembri  iadictione  quiiila   presbyier  fuerit.  Qunnquam  et 
eil  illie  Novembris  quintaeque  indictionis  chronic»  notse  suflicere  nobis  debent,  ne  dePaschali  cogitemus, 

^r.  cuoi  hic  Septerobri  tnense  Indictione  XV  ;  aut  etLam  prima  (si  Cononis  obitum  cum  nonnullis  in  an- 

m  num  conjicimus  688),  in  sedem  Romanam    iutrusas  fuerit.  Nec  tamen  despondet  animo  historicus»  ac 

Jdf  salis  lepidum  (utinam  tutum  quoque!)  sibi  effugium  parat.  Egli  i  vero^  inquit,  che  Pasquale  non  fu 

0  eletto  neir  indizione  quinta,  e  nel  mese  di  Novembre;  ma..*  $ono  questi  due  errori  facilissimi  ad  ineorrersi 

:•!  daW  incuria  de^  copisti,  Praeclare  equidem;  verum  si  ad  Librarii  errala  utraque  periinet  temporis  in- 

^j  scriptio  (nec  dubitaverim,  quin  presbyteri  qooque  nomen   pro  archidiaconi  vocabulo  hic  usurpaluiu 

S  librarii  incuria:  historicus  pro  sua  facilitale  tandem  tributurus  sit);  qua  veritate  qux  de  hujus  formul» 

praestantia  ad  auctoris   librique  dignoscendam  aelatem  tradiia  ab  eo  paulo  supra  reciiavimus,  perscribi 
.  potuerint,  ecquis  inlelligat?  Tria  erant  in  illa  formula,  unite  maximam  nobis  hisioricus  in  re  satift 

obscura  lucein  pollicebatur,  nempe  che  ta  persona  etetta  al  ponlificato  ricoprica  ta  carica  di  arcidiacono 
(en  priinum),  e  correva  ii  mese  di  Novembre  (cn  alterum)  della  quinta  Indizione  (en  tertium) ;  nunc  discl- 
mus,  nihil  horum  veritati  consentaneum  esse,  sed  erraia  esse  faeitissimi  ad  incorreni  daW  incuria  de* 
copisti.  Haeccine  sunt,  qux  promittebaniur,  alcuni  lumi  piii  chiari  per  venire  in  cognizione  det  tempo 
preciso  T  Atqui  et  illud  meminisse  debuerat  histoiicus,  bac  ad  Papebrochli  confutandas  conjcctaiiones 
a  se  fuisse  scripta  :  Egti  i  vero,  che  it  Papebrochio  per  poter  megtio  appticaria  (de  eadeui  Decretl  formula 
sermo  est)  atta  elezione  di  Gregorio  III,  ha  creduto  di  non  dover  fare  atcun  caso  di  queste  note  caraite- 
TUtiche^  poste  secondo  tui  arbitrariamente  daW  Autore;  ma  non  essendo  troppo  convincenli  te  sue  ragioni, 
non  ci  erediamo  in  necessita  di  seguitarlo,  Recle  quidcm;  scd  si  hae  nolse  vitio  amanuensium  Iribuendae 
sunt,  an  non  jure  Papebrochius  illas  sibi  negligendas  duxit?  Erravit  vir  summus,  dum  arldtrarias  eas 
babuit  notas,  quae  consultissime  a  libri  auclore  inscriptae  sunt;  pcjor  lamen  historici  nostri  causa  est« 
qui  arbitrarias  non  csse  illas  contendit,  sed  amanuensis  errat;),  quu:  demum  ipse  ex  arlitrio  conlingit 
reilngiique,  ut  Paschaleni  suum  designent. 

VilL  Seil  pergamus,  graviora  alia  in  medium  prolaturi,  quae  libri  nostri  vindicent  auctorilatem. 
Sumil  historicus,  formulas  illas  epistolaruui  ad  exarchum,  ad  judices,  etc,  quibus  ab  exarcho,  ut  uovi 
Pontiflcis  electioiiem  probaret,  Romanus  clerus  petebat,  etiam  lum  obtinuisse,  cum  Conone  defuBCta 
Paschalis  sedi  aposlolicse  inhiavit.  Id  quidcm  Garnerio  aliisque  placuit.  Nam  ctsi  a  Constanttoo  Pogo- 
nato  sedem  Romanam  ab  eo  Graecae  servitutis  jugo,  quo  praesulum  suorum  electiones  pridera  lenebao- 
tur,  vindicatam  fuisse  non  negant,  ul,  ^tit  etectu»  fuissei  ad  sedem  apottoticamf  e  vestigio  abtque  tardi-» 
^  late  ordinaretur,  quod  ait  Anastasins  in  Benedicii  U  Vita ;  a  Jusiiniaoo  tamen  II  redituin  ad  antiquos 

'^,  uiores  fuisse  aiunt,  idque  Cononis  ipsius  exemplo  con/irmant,  quo  clecio  Romani  mitsot  pariter   cum 

etericit^  et  ex  poputo  ad  excettentittimum  Theodorum  Exarchum,  ul  mot  ett,  direxerunt.  Ycrttm,  ut  in 
nutis  ad  Garnerii  Praefationem  dixi,  prudentis  cujusdam  o(xovo;A{a;,  non  necessiiatis  causa  id  facinm, 
^  quasi  Justinianus  Divaiem  patris  jussionem  abrogasset.  Vide  ibi  dicia.  Fac  tamen  Liiain  ab  hoc  Impera' 

lore  lcgem  fuisse,  qua  pontificiarum  electionum  libertas  iterum  adimeretur.  Quid  si  Justinianus  a  se, 
^  non  ab  E&archis  eas  confirmandas  esse  jussisset,  quod  a  patre  Pogouato  S.  Agatho  an.  68!2  obtinuerat? 

Id  sane  multo  verosimitius  est,  quam  quod  alii  seutiunt,  rursus  exarchis  earum  clcctionum  coguitionem 
^  fuisse  permissam.  At  si  id  statuimus,  de  iis  est  quae  de  eplstolis  ad  eiarcburo,  ad  judices,  ad  archiepi- 

^  ficopum,  ad  apocrisiarium  Ravennam  a  Paschali  missis  historicus  conjicit«  Ubi  enim  Orientis  inipera- 

^  lores  sibi  hujusmodi  electiouum  confirmationem  servarant,  ad  eos  tanturo  rclatio  mitiebatur.  Episto- 

^^  larum  ad  exarchum  cxterosque»  quos  nomiuavi,  usus  tunc  ccepit,  cum  iidem  imperatores,  ne  diutius 

^  quam  par  erat,  Romana  sedes  vacaret,  totum  faarumce  electionum  negottum  ad  exarchos  deiulere; 

'  quod  an.  640  primo  factum  alibi  diximus.  Scio,  historicum  nosirum  his  repugnare;  cense!  enim  epi- 

^  stolas  ad  judices,  ad  archiepiscopum,  ct  ad  Ravennatem  apocrisiarlum  setnel  tantum,  atque  in  sedi- 

^  ilosa  Paschalis  electione  fuisse  scriptas.  Quid  enim  Judicum,  archiepiscopi  et  apocrisiarii  iHios  electao 


V 


^ 


1591  FR.  ANT.  ZACGARIiE  1391 

Uomant  ponliHcis  intercsse  poterat,  ut  de  ca  Romanus  clerus  ad  illos  littefaa  dar^t?  Neque  vero  ijloruin 
operam  in  ejusmodi  electionibus  alTas  fui^se  a  Romanis  exquisitam  novirous.  Quamobrem  barum 
umnium  litterarum  cxcmpla  ad  unam  Pascbalis  ambitiontim,  suoruroque  participum  consilia  ct  artes 
refcrenda  suni,  si  Dominicaiium  historlruin  audtnius.  Sed  ut  alia  deessent,  nonquam  adduear,  ut 
crcilam,  in  libruin,  queiu  usui  certc  fuisse  Romanae  Ecclesi»,  vel  ex  Iladriaiio  I  constat,  illatas  veluil 
ordinarias  quasdam  rormulas  fuisse  episiolas  nonitibi  ab  una  pseudopaps  factione  semel  atqae  incassnm 
,  Dcrscriptas.  Quod  si  ad  judices,  arcbiepiscopos  »tqiie  apocrisiarios  Ravennates  Romant  pontificis 
eleclio  non  magnopere  speclabat,  ut  de  illa  solliciliores  c«ieris  Christifidelibua  esse  debuerint,  clen 
tamen  Romani  intererat,  eorum  btudia  apud  cxarcbuai  ioterponere,  ut  electio  ab  iilo  quantocius 
probaretur. 

IX.  Haec  Umem  omnia,  si  piacet,  omitumus.  Haace,  quibus  historicuM  untopere  fidit,  epistolas 
ejusmodi  esse  contendOt  ut  nonnisl  per  sumniam  injuriam  Paschali  ejusque  assecils  tribui  possint. 
Etenim  in  illia  splendidisaim»  cujusdam  ad  exarcbum  tegationis  mentionem  fieri  video.  Qui  ergo  cre- 
dam,  illas  a  Paschali  aliisve,  qui  ejas  ralUnibus  adjanxerant  sese,    fuisse  exaratas,  cuiii  Anasusius 
duce«»t,  CLANCULO  fion  cei$ai$e  Paschalero  Ravtnnam  4uo$  mUtere  miisos  ?  Quid  vero  de  mirabili  iJJa  lii 
eligendo  PontiAce  suffragiorum  consensione  dicam,  quam  formulje  pra^dicant,  «( ntt//«s  tn  eju$  eieeiione 
di$$ideret,   ae  nuUu$  abe$$et^   nullu$te  $eip$um  eubtraheretf  Epist.  ad  exarch.  tit.  IV:  in  ciijiis  Deo 
dedilte  electioni$  nullu$,  graliaeancti  Spitilu$  iUu$tranle,  defuit^  $ed  omnium  tota  eoncorditer  eonvene' 
runt :  Eplst.  ad  Arch.  tit.  Y.  Fierine  potuissct,  ui  liaec  de  PaschaUs  eleciione  scriberentur  ?  in  (|ua 
itu  dissidcnies  fuere  Romanorum  aniini,  ut  alii  Pascbalem  quidein  eligerent,  sed  alii  Theodorum : 
cumque  unu$  alii  locum  non  cederet^  ut  Anastasius  narrat,  $ed  uirique  immaniter  perdurarent,  ut  anNs 
aiium  euperaret^  inito  con$ilio  primaiee  judicum^  et  exercitue  Romana  mi7i/t(r,  vet  cleri  $editio$i  pan 
flurima...  ad  eaerum  palatium  perrexerunt,  et  diu  perlractantee,  quid  fieri  deberet.m.  Deo  adnuente  i« 
per$onam.,.  Sergii,  venerabiUe  tunc  preebgteri^  concordantee  u  contulerunt^  acquiescenle  electioni  Tbeo- 
doro,  uno  reluclante  Paschali.  Ait  quidem  ingenlosus  bistoricus,  summam  illam  omniuin  in  eleciiouo 
consensioncm  a  factione,  quae  antipapae  partibus  favebat,  atque  altera  firmior  eral,  ac  potentior,  jaclarl. 
poiuisse.  Frustra  Umen  factionis  iilius  potentia  exaggeratur.  Nam,  ut  in  Sergio  idero  Anastasius  refert, 
^ifainvis  foree  patriarckii  intrineeciu  euent  munita  et  claueaB^  tamen  par$  qum  preedictum  venerabUem 
virum  pre$bgierum  (Sergiuro)  etegerat^  quia  et  VALinioR  era/,  PniBVALtJiT,  et  ingre$$a  e$t.  Imo  Pa$ckali$ 
ipse  taiidem  coactue,  et  con{u$u$  voiene  nolene  $uum  dominum  et  electum  ingreuue  eaiutavit.  Praeterea 
cum  Pascbalis  cxarchum  per  clandestinos,  quos  ad  eum  miserat,  suaruin  partium  secutores  Romam 
accerseret,  causam  utiqtie  aperire  debuit,  neque  aliam  nisi  stultissime  attulisset,  quam  Homanonim 
df^'dium.  Ubi  ergo  iocus  osientandi  tanti  sulfragiorum  consensus?  E>quidem  si  exarchus  absens  sna 
Paschalem  Juvare  dcbuissel  aucloriiate,  forUssis  impudentissimo  consensionis  hujus  mendacio  falll 
potuisset.  Veruiu  cum  Romam  illum  Paschalis  evocaret,  nonne  amens  omnino  fuisset,  qul  unanimcm 
iu  sui  elcctione  conspirationem  scripto  pnsdicasset,  ab  exarcbo,  ut  in  Urbem  advenisset,  statim  falsi* 
tatis  convinccndam  ?  Ac  revera  dum  veni$$et,  inquit  Anastasius,  et  omnee  in  per$onam  Sergii  $ancti$$iiu% 
inveniseet  con$en$i$$e  (iton  crgo  iJ  anlca  noverat ;  quod  argumento  etiam  est,  a  Sergfi  elcctoribus  coti- 
suetam  ollm  ad  exarcbum  legationem  non  fuisse  decretam ;  decerni  autcm  certe  debuerat,  ntsi  soluu 
ea  Pogonati  lege  Romanis  fuissct,  ut  diximus,  eligeiidi  Pontificis  optio,  neque  amplius  aat  princfpi», 
aiK  exarchorum  trbitrto  obnoxia),  iUi  quidem  refragari  non  vatuit. 

X.  Quae  cum  ita  sint,  mlrum  sane  erit,  hisloricum  nostram  et  ingenio  et  eruditione  praesuntein  ad 
tatn  absurduin  atque  undique  ruinosuin  systema  defleciere  potuisse.  Sed  nimirum  egregio  viro  fucuin 
fecit,  quod  in  lertia  fldei  profeasioue  sexta  synodus  nuper  ConstantinopoH  celebrata  dicitur.  Idipsum 
'bupcriore  saeculo  Harchesium  in   errorem  abduxit.  Quamobrein  in  suis  Vindiciie  Uonorii,  p.  $83,  aJ 
Joaiinis  (V),  Cononis,  aut  Sergii  tempora  referri  hanc  professionein  non  posse  ait,  quia  maie,  inquit» 
apponerentur  verba  ilia  nupbr,  qua  puuco$  men$e$,  $eu  annoe  indicant.  Ubi  vides,  eam  foisse  Marcbesie 
bujus  adverbii  vim,  ut  nc  Paschalis  quidem  temporibus  (sunt  enim  eadem,  quae  Sergii)  conveuire  pos- 
siiit.  Nuperus  bistoricus  cuin  Marcbesio  disceptet.  Egoutrique  Ciceronis  locum  objiciam  De  Nat.  Dtor.^ 
lib.  11  :  Quid  ad  ea,  qua  nuper,  id  e$t  paucis  ahte  SiECULts,  medicorum  ingenii$  reperta  $unt  7  Quo  es  loc«t 
aaiis  constat,  adverbium  nuper  de  saeculis  quoque  suini,  dummodo  pauca  sint.  Hinc  Nonantulanus  nio- 
iiacbus  a  Mabillonio  editus  (quod  cam  nondum  liber  prodiisset,  habet,  qui   ignoravit,  Harcbe>tu> 
excusalionem  ;  neglexlsse  autem  bistoricum  nostrnm  fere  mirum  videri  posset),  Nonantulauus,  inquam» 
nioiiacbus  narrat,  Uadrianum  I  easdem  fidei  professioues,  quas  Libor  Diarnus  exliibet,  an.  772  eini- 
sisse,  adverbio  nuper  minime  dempto.  Et  mirabimar,  etiam  an.  927  et  sequeniibus,  quibut  Gregorii  IV 
poiitificatus  coniinetur,  et  Garnerianum  Libri  Dinrni  codicem  exlisse  stataimus,  sextam  synodam  Nscprr 
cclebrataiii  dici  vere  potiiisse,  cnra  vix  sesquisxculum  ab  ejns  conventu  ad  Gregorii  IV  teniporm 
elHuxerit? 

XL  Potiori  illud  jure  ex  me  quxret  historicus,  quei  factum  sit,  ut  ineunte  saeculo  ix,  mulloqoe 
magis  eo  adulto,  iu  formulis  quae  aut  tunc  primam  in  codicem  relatac  aint^  aot  ad  commanes  osu* 


iSM  rfi  LIBRO  DIURNO  DISSLRTATIQ.  m4 

• 

iierniii  eiaralc,  nulla  aepUma:  synodi  menlio  injecia  rucril.  Dicam  equidero  id   facium  prudenti  qua- 

'dam  oixovo|iLCf ,  ne  Galliarum  episcopis,  qui  Garolo  M.  et  LudoTico  Pio  imperantibos  eisi  dogmati  d« 

saerarnm  imaginiim  euUu  assentiebantur,  Nicaenae  tamen  ii  synodo  nondum  soleroni  judicio  a  Roroana 

sede  confirmai»  errore  facti  repognabant,  Rotnani  Pontifices  offensioni  essent.  Sane  diu  eliam  post 

Gregorium  IV»  ul  a  cl.  Trombeilio  De  cutiu  sanctorum  Dtu.  X,  cap.  25,  animadversum  video,  Nicolaus  I 

i)ou  modo  aei  tantum*  generales  synodos  enumeravit  ep.  7,  sed  etiam  ut  sex  fanluro  fateretur,  ab 

Adone  Viennensi  petiit,  cum  paliium  ei  mitteret.  Iladrianus  quoque  II,  ep.  54,  ad  Garolum  Calvum, 

noiinisi  Nicxnum  eoncUiam,  et  quinque  ewterorum  conciliorum  rcguloi  memorat.  Itaque  licet  Roroana 

Ecclesia  Nica^.nam  illam  secundam  synodum  ab  lladriano  1  probatam  fuisse,  imo  et  pro  ipsa  advcrsus 

Carolinos  libros  pugnatum  ab  eo  sciret,  noloit,  integro  stantc  dogmaie,  nimis  ejus  concilii  urgere  au- 

ctoritatem,  ne,  quod  timeri  poterat,  schisroati  praeberetar  occasio.  Atque  binc  tu  professionibus  fidei 

quas  elecii  Roman»  sedis  prssoles  edebant,  disstmulata  diu  ftiit  septima  synodos.  Atque  bsc  aitquanto 

fusius  di»putavirous,  ne  nuperi  bislorici  noroen,  prsstansque  eruditio  apud  minus  periios  insigni  bulc 

ecciesiasticae  antiquitatis  monumento  deroeret  auctoritatem. 


PARS    IV. 

Quamtum  ex  Libro  Diumo  Hiilitatis  ad  fidei  eonfirmanda  decreia^et  ecclesiaiticam  ditcipli^ 

nam  illustrandam  ptrcipi  possit. 


t  Quaftri  bic  posse  video,  quae  causa  sit,  cur  tot  docti  viri  de  edendo  Libro  Diurno  cogitarint.  Paucit 
illam  Carnerius  suae  Prxfationis  num.  VIII  attigit,  quod  neque  tevi  neqUe  temeraria  offinione  creditum  fti , 
ts  monumento  tanti  momentu  tamque  eelebrato,  et  antiquo,  erui  pog$e  plura,  qute  eecieiiaitieam  histo- 
riam  Hluitrent,  remque  fidei  juvare  pouent.  lixc  a  nobis  copiosius  explicatum  iri  ad  eum  locom  recepi- 
rous.  Liberabo  igitur  hic  fidem.  De  ecclesiastica  tamen  historia  nihil  dicam ;  sed  priua  de  ortbodoxis 
dogmalibus,  delnde  (quod  miror  a  Garnerio  praetermissum)  de  ecclesiastic»  disciplinae  capitibus,  qu» 
ex  nostro  hoc  libro  lucem  accipiunt,  non  longa  dissertatione  agam,  sub  unum  velnti  conspectum  ea 
ponens,  quae  ad  utromque  fidei  et  disciplinae  caput  pertinen;ia  Diurnus  Liber  nos  docet. 

S  L  Slei  fidei  ex  Ubro  Diurno  maxime  juvari  oitenditur. 

•  Fontes,  ei  quibos  catbolica  baurienda  doctrina  est,  hi  in  prima  Rom.  Pont.  Profcssionc  fidei,  sen 
Indiculo  (cap.  %,  tit.  iO)  declarantur  :  Univerialia  concilia^  Conitituta  apostolicorum  pontificuw,  atque 
dcetorum  Ecctesia  icripta,  Quoad  horum  locoruui  tbeologicorum  ordinem  spectat,  aliqua  advcrsui 
Gamerium  nescio  quid  Romanis  auribus  minime  plaTciturum  ohmurmurantem  ad  eum  locum,  cum  a  no- 
bis  recadetor,  adootabimus. 

11.  Iluc  pertinent  aliquothujus  et  sequentium  duarum  Professionani  Insignia  de  traditiouibus  loca.  In 
prima  scilicet  Professione  Pontifex  juratus  proniittebat,  se  eam  vera  fidei  rectitttdinem,  quam  ChriHo 
muetore  tradentef  per  iuccessores  B.  Petri^  atque  disciputos  usque  ad  se  in  sancta  Ecclesia  repererat  custo- 
diturum.  In  altera  profitebatur  se  prcedicaref  tenere^  ae  defendere,  pra^dieaturumque  esse  fidem  Christi^ 
qwm  apostoli  tradiderunt,  apostolorum  ditciputi  doeuerunt^  eorumque  suecessores  apostolici  lui,  ac  proba- 
tissiini  prwdecessores  immutabiliter  seriaverunt  ac  defenderunt.  In  tcrtia  demuro  Pontifex  se  paternw  tra^ 
ditionii^  per  Dei  gratiam,  (emulatorem  exsistere  edicebat.  Vide  etiani  cap.  5,  tit.  9,  Promtiitonein  fidei 
episcopi. 

ilL  Prxcipua  porro  fidei  nostr»  dogniata  in  Syrobolo  Nicaeno  ct  Constantinopolilano  contineri  no- 
iiiiii  est.  iilustre  autem  pro  Nicseno  Symbolo  tcsiiiaonium  edebat  cpiscopus  in  nuper  indicata  promis- 
sione  fidei  promittens,  se  iltam  fidem  tentre,  prxdxcare,  atque  defendere,  quam  ab  apostoiis  traditam,  et 
tiuam  per  successores  eorum  custod'^am  veneranda  NiccBna  synodus,,,  sancto  Spiritu  sibi  revetante,  susci* 
piens  redegit  tn  ij^m6o/iim.  Ilorunr  imilta  legas  in  secunda  Roro.  Pont.  professione  fidei,  ahi  ei  de  Con- 
fiiatitinopolitano  secundo  concilia  idditur,  illud,  quod  Symbolo  (Nicxno)  deesse  putabatur  (de  Spiritua^ 
ftancli  diviiiitate)  exposuisse,  ^ralri»  ^jusdem  Spiritns  sancti  iUustrante, 

IV.  Ad  singularia  vero  fldei  capita  in  utroque  symbolo  proposiia  quod  attinet,  nibil  ad  explicanduin 
confirniandumque  saiictissim»  Trinitatis  mysterium  luculentius  afierri  possit,  qu:im  quod  de  eo  Romani 
|*outitices  in  secunda  tertiaque  fidei  profesvione  eiponere  coiisueverant.  Satis  slt  hic,  qux  in  secunda^ 
leguntur»  redtare.  Per  hoic  duo  sacru  concilia  (Nica-nuin  et  CoiistaiUinopotilanuro)  tanctam  et  insepa- 
rahiUm  Trinitatem,  unum  Deum,  unamque  Trinitatis  substantiam  e.se  cognoscimus,  Trinitatemque  in  uni^ 
tuUt  et  unitatsm  in  Trinitkte  palam  protdicare  diJicimus^  ut  unum  Deum,  propier  unitatem  essentite  fatea^ 
mnr,  H  Trinitatem  inseparabilemf  propter  substantinrum  atque  personarum  differentiam.  doceamus^  etc. 


1395  FR.  ANT.  ZACCARIiC  1596 

T.  De  Verbi  slorni,  ilemqae  Spiriliis  sancli  divinitaie  splendidlssmuim  iUud  esc,  quod  in  otrai|ii« 
illa  Professione  ezstal,  prxseriim  auieni  in  secunda ,  ubi  ex  Nicaciio  I  et  Constantinopoliiano  coDciltis 
adversiis  Arii,  Macttdonii  ct  Apollinaris  blaspbemias  Dei  Filius  consubstantialU  Patri,  H  Deus  verus; 
sftiiclus  quoque  Spiritus  Patri  et  Filio^  utpote  eontub$tantiarit,  coadorandus  dicitur.  In  terlia  quoque 
iqued  suliobseure  ih  secunda  indicutuni  fuerat)  idem  Spiriius  sanclus  nee  gemttu^  nee  ingenitus,  sedde 
Pqtre  FUiogue  procedens  diserte  iraditnr. 

VI.  Ad  Verbi  divini  Incarnationem  Miiiuum  nunc  conferamus.  llaec  de  illa  praedicat  tertia  professio 
fidei  :  Unum  igitur  sanctm  Trimtatis^  hoc  est,  Deum  Verbum^  qui  uatus  est  de  Patre  ante  omnia  stecula, 
eumdem  in  ultimis  temporibus  deseeudisse  credimus^  incarnatHm  esse,  et  de  semper  virgine  beatm  Dei 
Cenitrice  Maria^  et  inhumanatum..,  et  uuum,  eumdemque  Dei  Filium,  eumdemque  hominis  fUium  ex  dua* 
bus^  et  tn  duabus  nafttru,  hoc  est  divina  et  humana,..  in  unam  personam  atque  subsistentiam  concurrenti- 
bus,  et  in  sua  proprietate,  inconfusis,  et  immutabiiiter  eisdem  naturis  manenlibus,  ex  quibus  ineffabilis  adu^ 
uatio  facta  est^  et  Deus  unitus,  mediante  rationaU  anima,  curni^  quam  de  sancla  et  immaculata  Yirgine 
assumpsit,  Eadem  contraciius  profttebantur  episcopi  cap.  3,  tit.  9. 

VII.  Vides  bic  Nestorii  et  Eutychis  deliraroenta  perspicue  confutata.  Ea  tamen  in  seconda  Rorn. 
Pont.  Professlone  fiilei  copiosius  ex  Epbesino  et  Cbalcedonensi  conciliis  refelluntur,  ubi  etiam  mulu 
adversus  Honotbeliiarum  baeresim,  quam  eliam  terlia  Professio  fidei,  iteinque  Promissio  episcopi 
cap  3,  tit.  9,  avcrsatur.  Nobis  sufliciat  caiholicum  dogma  paucis  exliibere  ex  eadeni  secunda  Profes- 
firone  :  Domiiiuni  nostruin  Jesum  Cbristum  duas  naturales  habere  voluntates^  duasque  naturales  opera» 
liones, 

Vlil.  In  iisdem,  qu»  ex  tertia  professione  fidei  rcddidiinus,  verbis  perpetua  et  inviolala  Deiparae 
virginilas,  ejusque  divina  roaternitas  satis  apcne  innuiiur,  queniadmodum  et  in  Promissione  episcopi. 
S«d  nefas  sit  hane  in  rem  ea  praeterire  quae  in  eadeni  teriia  Professione  contioenter  subjiciuntur  : 
Quare  vere  ac  proprie  6soi(^xov,  td  est  Dei  Geuitricem  sanctam  sempebqde  virginem  proedieamus. 

IX.  Caetera  Cbristi  Domini  niysieria  eadero  tertia  fidei  Professio  dtligenler  prosequitur.  Nos  eadem 
ex  Promissione  episcopi  proferemus.  Unum  eumdemque  Filium  Dei^  Deum  et  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum,..  es  utero  Tvrginis  Dei  Genilricis  Marias  natum  eumdem  Deum  verum  carne,  eumdem  patsum 
came,  crueifixum,  ei  mortuum  carne,  resurrexisse  eum  secundum  carnem,  ascendisse  eumdem  in  eadem  in 
reelost  unde  nunquam  divinitate  discessit  :  et  ita  in  eadcm  carne  venturum  judicare  vivos  et  mortuos  ;  el 
sic  semper  in  eadem  catne  niansurum. 

X.  Dealiis  fidei  nostrae  capilibus  quid  sentiendum  sil,  ex  b:eresum,  qux  ilfa  oppugnarunt,  condein- 
nalione  dlscimus.  Recilo  in  banc  rein,  qua;  lertix  fidei  Professione  commendaia  suni.  Primo  ij^itur 
ubi  de  quinto  generali  concilio,  in  hoc,  iiiqniebant  suniini  Ponltfices,  Origenes  cum  impiis  discipulis^  el 
seqnacihus,  Didtjmo^  et  Evagrio^  et  qui  creatorem  omnium  Deum^  et  omnem  rationakm  ejus  creaturam 
geiitilibus  fabuUs  prosecuti  sunt,  ceternce  suni  condemnationi  submissi.  Deinde  baereticorum,  quos  sexla 
synodus  proscripsit,  rccensioni  hsec  attcxunlur  :  Cum  supra  fatis  hivreticis  Sabeltium^  Paulum  Samoa^ 
tenum^  Marim  Persam,  Montanum,  Donatum,  Eunoifitum,  Sovatum^  Sabbatium,  Acacium^  Anthimum^ 
/ulianum  HalicarnasieHm,  Theodosium,  Gajanum,  PrisciUiunum^  Pelagium^  Coilestium  et  JuUanum 
eorum  discipulum,..  exsecramur  ac  condemnamus. 

XI.  Pelngii  discipiilorumquc  injecla  hic  menlio  nioncl,  ut  aliqua  Libri  Diurnr  loca  indicemns,  in 
quibus  divinae  graliac  necessitas  praedicatur.  In  secunda  fidei  professione  :  Pro  nobis  apud  Dei  clemen^ 
tiam  cum  fletibus  iniercediie,  ut  iwpotentiam^  quce  in  nobis  est,  Dei  nostri  omnipotentia  roborel.  Sub  a" 
uem  lerLiae  Profes&ionis :  Dei  gratia  nos  corroboranle.  In  caulione  cpiscopi  (cap.  3.  tit.  10)  :  Deojuvanle^ 
a  me  peragenda  confirma;  ct  circa  fi^nem,  ipso  auxiliante,  promitto.  In  Indiculo  episcopi  (i^^p.  5,  tit.  II) 
Deo  operante  persistere.  Cap.  i,  .tit.  3 :  Deo  regente  cor  tuuni. 

XIK  Quaedam  aiia  fidci  decreia  rcstanl,  qucrum  Diurniis  cxpiicalius  ineminit.  Ac  primum  niiiii  in 
eo  frequentius,  quam  menlio  unius,  sanctte,  catholica  et  apostoiica:  Ecclesiae,  notarum  scilicel,  quibus 
vera  Chrisli  Ecclesia  ab  aliis  scctis  distinguilur.  Cap.  2,4,it.  2,  ^ut  sanctam  luam  universalem  Eccienam. 
Cap.  eodein  2,  til.  8,  Ut  hmc  apostolica,  imo  omnis  unicersalis  Ecclesia  in  toto  orbe  diffusa.  Cap.  eodem 
lit.  iO  iii  Indiculo  :  Sanctaque  tuce  Ecclesice^  et  paulo  post,  tn  tua  sancta  Ecclesia.  Cap.  3,  Itt.  9,  San- 
ctivque  ejus  CatholiccB  Ecciesiai.  Eodero  cap.  3,  tit.  9,  In  unilate  ejusdem  fidei^  Deo  operante  persutere,  in 
qua  omnis  Christianorum  salus  esse  comprobatur  ;  et  nulio  modo  conlra  unitatem  communit  et  universatis 
Ecclesiiv  suadenli  cuiquam  consentirem. 

XIII.  Seqiiitur  priinalus  oum  S.  Petri,  tuin  Romani  Pontificis.  Primalum  S.  Petri  satis  indicant 
verba  illa  liidiculi  Poniificis  cap.  i£,  tit.  10  :  Beate  Pelre  apostolorum  princeps,  cvi  claves  regni  eoetonm 
ad  Ugandumt  atque  solvendum  in  coslo  et  in  lerra  Creutor  atque  Redempior  omnium  Dominus  Jesus  Chri* 
itus  tradidit.  Quae  in  fine  secundae  fidei  Professionis  ilerantur.  Cap.  i,  tit.  5  :  Ad  ostendendam  ««»- 
Mtmitat^m  quam  cum  beaio  Petro  apostoh  universum  gregem  Dominicarum  ovium,  quce  ti  comsnissee  suni^ 
kabere  non  dubium  est 


iS97  DE  LIBRO  DIURNO  DISSERTATIO.  ^  .  1398 

XIV.  De  Roroaiii  vero  Pontirici.s  prlmttu  perspicoa  lisc  sunt  cap.  2,  tit.  2  :  Piutn  nobh  contuli$ii 
pailorem^  qui  ianctam  tuam  unhenalem  Ecclesiam  et  cunciai  Dominicai  ac  rationabitei  iibi  eommiiiai ' 
ovee  regere  atque  gubernare  valeat.  Quae  fertne  repetuntur  lit.  8.  Hinc  eodero  cap.  2>  tit.  3,  electus  Pon- 
tifex  Eccteiio!  gubernator  dicitur.  Tit.  vero  5,  Quatenui  imii  in  apoitollcce  iedii  ipecula^  qui  et  Chriiti 
regat  Eccleiiam^  gregemque  rationabilium  ialubriter  diipenset  ovium.  Cap.  3,  tiU  5,  Paichalii  feitivitae  . 
noi  horiatur,  ad  veHri  ponti/icii  remedia  convotare,  in  cujui  poteitate  omnium  Eccleiiarum  comiitit  orna- 
litf.  TiL  6,  Atmitai  veitra...  in  qua  et  iacerdotii  principatui  exiislit ;  et  til.  8,  Ad  pontificii  venri  jura 
confugimui,  de  cujui  iede  omnis  honor  proficitcitur  tacerdotum.  lluc  spectant  bonorificentissima  noroina» 
quibus  Summus  Pontifex  designatur.  Nunc  enim  Yieariui  dicitur  B.  Petri,  ul  cap.  2,  tit.  4,  et  cap.  3, 
til.  2,  nunc  Dominui  sanctui,  meriio  apoitoticui,  et  divina  benedictione  decoratui,  Papa  Patrum,  Summm 
Sedii  PrtBiul,  ut  cap.  3,  tit.  1,  nunc  Dominui  meui  ianctiaimui,  et  ter  beatiaimui,  iummui  Pontifex,  seu 
univenatii  Papa,  ut  eodem  cap.  3,  tit.  9. 

XY.  In  eamdem  rem  olarissiroa  sunt,  quae  Roroano  Pontifici  jura  tribuuntur,  nt  quod  cecoroenica 
cogat  concilia  illisque  praesit.  SicEphesinuro  concilium  factum  dicitur  cap.  2,  tit.  iO,  in  secunda  pro- 
fessione  fidei,  ex  auctoritate  tamen  CceUitini  apoitolica  sedis  antiititii.  Sic  ibidero  Apostolicus  Papa  Leo 
per  ttgatoi  et  vicarioi  iuoi  Chalcedonemi  prasfuine  concitio  aflirroalur  ;  quod  et  infra  de  S.  Agathone 
sexiae  synodi  praeside  per  legatoi  iuoi  et  reipomalei  asseritur.  Utrumque  iteratur  cap.  3,  lit.  9,  ubi 
etiani  Ephesinae  synodo  beatas  memoriw  Papa  Cceleitinui  apoiioiicce  iedii  Pontifex,  et  beatui  Cyrillui 
Alexandrinui  epiicopui  (Coelestini  scilicet  nomine,  dum  novi  ejus  legali  Ephesuni  adirent)  praiediae 
dicuntur. 

XVL  Qoantum  porro  illud  est,  quod  in  prima  fidei  professione  electus  Ponlifex  promittebat  cap.  2» 
til.  iO  :  Diligentiui  aulemt  et  vivadui  omnia  decreta  prmdeeeaorum  apoHoticorum  noitrorum  rofi(t/!ctim, 
queeque  synodaliter  itatuerunt  et  probata  sunt,  confirmare,  ei  indiminute  iervare,  et  iicut  ab  eii  itatuta 
iunt,  jfi  iui  vigorii  itabiiitate  custodire ;  quaque  vel  quoque  iimili  aucloritatii  iententia  condemnaverunt^ 
iimili  auctoritatis  iententia  condemnare  !  Horum  lamen  similia  exstant  in  secunda  fidei  professione. 
Episcopi  quoque  in  proinissione  fidei  cap.  3,  til.  9^  postquain  se  quoscunque  quinque  cecuroenicae 
synodi  daranHTerant,  imotubiti  damnatione  percetlere  professi  fuerant,  addebant,  nec  non  et  omnei  quoi 
beatee  recordationii  Romce  urbii  Pontificen  propter  divenoi  erroret,  vel  hasrciei  damnaverunt,  damnamui. 
Videant,  quaeso,  qui  Roroanum  Pontificem  aiiquid  Ecdesiae  univers»  in  rebus  ad  fidero  moresque  per- 
tiiieniibus  aut  credendum,  aut  iroprobandum  propoiientes  errare  posse  contendunt,  videant,  iiiquam, 
ao  qat  octo  septimoque  saecuio  iiaec  jurejurando  affirmabant,  eos  desuniroi  Pontilicis  do^a/.si^f  dubiiasse 
verosimile  sit.  Leganl  quoque  illa,  qu;B  io  secuuda  fidei  professione  habeinus  :  Cognoicat  iiaque  veitra 
dileetio,  et  integra  noi  iatisfaciione  prosdicare,  tenere,  ac  defendere,  praidicaturosque  eae  confidat  fidem 
C/trtsli,  quam  apoitoti  tradiderunt,  apoitolarum  discipuli  docuerunt,  eorumque  successores  apostolici  noitri, 
ae  probatiiiimi  preedeceuorei  immutabiliter  iervaverunt,  ac  defenderunt,  ne  Honorio  quidein  igitur  eice- 
pto,  quem  tamen  in  cadein  fidei  professione  dainnatum  veluii  .Monothelilicae  haereseos  fautorero  legi- 
mos,  ut  vel  binc  (quod  Garnerius  ad  ea  verba  scitc  vereque  adnolavil)  nihil  illuin  a  catholicae  fidei 
dogmatibus  aberrasse  constet.  Sed  et  iilud  in  eadeni  professione  fidei  notandum  maxiine  est,  tam 
abesse,  ul  Cbalcedonenses  Palres  de  S.  Leonis  celeberriroa  ad  Flavianuro  episloln  judicarint  (quod 
Gallicanag  Declarationii  defensor  aliique  post  ipsum  tradideruiit)  ut  poiius  Dei  gratia  raerante,  Leonii 
vcnerabiUi  tamo  firmati  Pa(re<  Chalcedonemei   ienientiatiter  Cutychen  cjusque  haeresim  condeninarint. 

XVIL  Jam  vero  generalium  concilioruiu  auctoritas  quanta  apud  nos  esse  debeat»  facile  erit  ex  iis  col- 
ligere,  quae  de  sex  oecumenicis  conciliis  ad  ca  tempora,  quibus  Liber  Diurnus  prodiit,  celebratis  iu  tri- 
bus  Roin.  Pontif.  Professionibos  fidci.  atque  in  proinisstone  fidei  episcopi  praedicantur. 

XVIII.  Ad  alia  propero.  Mitto  cuUum  sanctorum,ad  quem  non  pauca  sequente  paragrapho  indi^and» 
traiisferri  poterunt.  Quae  de  judicio,  de  vita  futura,  deque  aeternis  inferorum  cruciatibus  credimus,  e^ 
saepissiine  in  noslro  Libro  docentur.  Ac  de  judieio  qoidem  illustre  testiroouiuin  illud  est,  quod  supra^ 
nuin.  9  de  Christiinysleriis  agenles  recitavimus.  Adde  alia  ex  ludiculo  Pontificrs  cap.  2,  til.  10  ;  cap.  4^ 
tit.  i  et  2.  Inferni  auteni  poenas,  uii  et  coelorom  beatitaiem,  aeternuni  duraturas  invenies  cap*  8^ 
ituin.  2,  3,  G,  17,  18,  19  et  23.  Nec  plura.  Quae  hactenus  attuliinus,  quantum  fidei  nostrae  dogmatibus- 
ex  Libro  Diurno  accedere  possit  praesidii,  salts  declarant. 

§  11.  Quas  ad  diseipUnam  periinenlia  Liber  Diuruui  doceat,  breviter  petcementur. 

I.  De  disoiplinae  legibus  qii»  in  L^bro  Diurno  continenlur  acturi,  duo  primum  expenderous,  qltie 
ad  di^ciplinam  gencraiini  atiiucnt,  et  in  Indiculo,  seu  prima  Roin.  Pont.  Professione  legimus.  lla  erga 
ibi  :  Diiciplinam  et  ritum  Eccteiiie,  iicut  inveni,  et  a  ianctii  prwcessoribui  meii  traditum  reperi,  t/ftfta-  | 
tum  cuitodire;  et  paulo  post  :  Nihil  de  traditione  (laudabiies  infellige  cum  Garnerio  consuetudines  et 
con^tltuta),  quod  a  probatiisimii  pra^decessoribus  meii  servatum  reperi^  diminuere,  vel  mutare,  aui 
aliquam  novitatem  admittere;  sed  ferventer,  ut  vere  carum  discxpului,  et  iequipeda^  totii  tiribui  meii^ 
oanatibusque  tradita  comervare  ac  venerari.  Si  qua  vcro  emenerint  contra  diiciplinam  cantnticam,  im$ti- 


f;^9.  rn.  ANT.  z.uxARiiB  im 

ditre ;  iaerotqne  eanonei^  tt  eomtitnta  Pontificnm  noitromm^  «1  divina  el  emietHa  mandata  entioaire^  nt 
Ifki  redditnrnm  me  tcient  de  omnihut,  qua  profiteor^  dittrictam  in  dinino  jutHeio  rationem.  Qiue  qniiiem 
«ism  IvonU  Quoque  aetale  iii  Indiculo  exKiarent,  licet  alia  pro  temftonim  condlHone  miitAta  jam  essimt, 
f^cile  Inielfljses,  illa  non  eo  speclare,  ui  t^onitfireft  se  indirare  Toluerlnt  prftdecessornm  suoniin  legibus, 
et  ranonum  dlsciplins  iia  obnoxios,  ut  nulla  sibi  Intcgra  esset  aliquld  in  illis  InnoTandi  |M>teslas,  sed 
viiam,  qiia  tn  antiquos  Ecclesis  canones,  suorumque  deeessorom  constituta  tenebaniur,  aequissimam 
reverentiam,  ne  alils  bxc  infringendi  licenttam  suo  exemplo  praeberi^  quodammod^  riderentur.  Consule 
dlcta  in  Antifebronio,  p.  I,  diss.  II,  cap.  8,  nom.  5  seqq. 

11.  Jain  verp  peculiaria  quvdam  discipliuae  captta  ex  Diomo  Libro  promamos.  Porro  ut  aliquis  in  iUii 
perceusendis  ordo  serveiur,  a  sacris  personis  initium  sumator.  Occumint  statim  earum  electioiics.  Ac 
d^  Uomani  quidem  PontiHcis,  qui  universalis  Eccie&ia;  caput  est,  centrum,  magister,  eJectione  acium 
viile  toto  secundocapite  :  sed  fateniium  est  (quod  Cl.  Cennius  priinus  animadvertil  1. 1.  Dits,  potihnm* 
i>iu.  II!)  multa  boc  ipso  capite  a  Garncrio  ob  Inordinatam,  quain  ille  sibi  ex  meris  falsisque  coiijeclu- 
ris  flnsit,  formiilarum  dispolitioncm,  ex  eoque  a  Mabillonio  {Mue.  ttal.  t.  II,  pag.  \\%  tmf^  coiitra 
omiiein  veritatein  proposita.  Omnium  aniiquissima,  ac  pluribos  saecttlls  usurpata  formula  fuit,  qux  ad 
ordiiiationem  Ponliflcis  spectat.  Casterje  diversam  pro  teniporum  diversitate  discipilnam  exhibent.  Et 
qno  tempore  Juslinianus  coiiflrmandam  ab  imperatoribus  Rom.  Ponliflcis  electionpm  staiuil,  monu<» 
Pontiflce  relatiOt  qu»  tit.  3  editur,  de  electione  Pontificit  nullebatiir  ad  principem  ab  lis  qui  servabanl 
lorum  sedis  apostolicae;  erant  autem  hi  archipresbyler,  arcbidiaconus,  et  primicerios  nouriorum. 
Conjecerat  Garnerius,  litteras  ad  Coustantinoporitanum  patriarcbam,  aiiosqne  in  regia  orbe  degentes 
cpiscopos  scriplas  foisse  a  paribnif  ot  electioni  apud  imperatorem  faverent :  non  male,  etsi  Cennios 
rfcpognat  p.  ISf .  Nam  S.  Gregorios  M.  cum  patrtarcha  Constantinopolitano  (L.  /,  ep.  4)  conqoestus 
esi,  qood  ejos  electionem  ab  imp.  conflrmari  corassct.  Prsterea  in  Romano  ilolstenli  oodice  nom.  8 
exstat  litterarom  ea  de  re  ad  ditertot  epiecopot  exemplum,  qood  In  Garnerii  libro  desiderator;  episcopt 
ircro  illi  vix  atii  intelligi  possont  qoam  Constantinopolitanus  patriarcha,  casteriqoe  qoi  Constantinopoli 
morabantor.  Ilaec  ad  annom  610  servata  sont,  quo  tempore  lota  conflrmandae  pontiflclx  electtonis  po- 
tcstas  in  exarchos  ab  iroperatoribns  translata  fuit,  ne  Romana  sedes  diolios  vacaret;  primosqoe,  qoi  ah 
exarchis  conflrmatos  fuerit,  non  Honorius  (oti  Paglus  sensit),  sed  Joannes  iV.Severini  auceessor  an.  640» 
quemadmodom  Papebrochios  existiniavit,  habehdus  f  st.  Tone  enimvero  primuro  nunlios  ad  exarcboui 
niiitebator  de  translto  PontiAcTs  (cap.  2,  tit.  I).  Post  jusla  defnncto  Pontiflci  persoluta,  indicMMnqoe 
tridui  jejoniom,  deros  com  sois  proccribos  soccess«)rem  eligebat,  consentfentibos  optimatibos  ac  po- 
polo,  tiim  condebatur  electtonis  decreiom,  qood  iidem  quoqne  optimates  et  miliies  cum  clero  sobscri* 
bfbant  (tit.  )).  De  electione  mox  referebatur  ad  exarcbum  Ravennae  cum  preclbos,  ot  electionem  pnn- 
cipis  nomine  conflrmarct  (tit.  i).  Qua  et!am  de  cansa  scribebatur  ad  judices,  archiepiscopum,  el  apoerl- 
siarium  Ravenn^e.  Accepla  conflrmatinne  electns  solemnl  ritu  ad  confessionem  S.  Petri  dedocebator, 
ibiqoe  noodom  ordinatos  ad  cprpus  apostolorom  principls  profltebatur  fidem  (tit.  10) :  moz  ordioabator 
(lit.  9),  atqoe  ordinatos  iterom  eaindem  fldem  exponebat  (tit.  10);  denique  de  Itde  concionem  in 
llrbe  habebat,  et  ad  universam  Dei  Ecclesiam  mittebat  (eoJ.  lit.  10).  At  postqnam  a.  682  ob  eiarcbonmi 
tyrannidem  Ccnstaotinus  Pogonatus  jussit  decretom  electionis  mitii  ad  Regiam  .Urbem.  obsolevere 
littersB  ad  exarchum,  caeterosque  Ravennates,  et  relatio  ex  Yeteri  more  ad  prineipem  mltti  coepit;  qood 
in  Benedicti  II  electione  a.  684  servatum  fuit.  Venim  unus  lilc  fuit,  cojos  electio  ab  imperaiore  pro- 
baretor.  Nam  Benedictos  ipse  ab  eodem  Constantino  divatet  jutdonet  siisceptr,  per  puu  eoneaasii,  m 
pen&na^  (gni  eieetus  fuerit  ad  tedem  apottolicam,  e  vettigio  abtque  tarditate  ordinetnr.  Hinc  autem  caeterb 
formolis  abolilis  post  deeretum  de  electione  onus  ordinationis  rilos  obtinoit  com  tribos  ftdei  profcssioni* 
bos,  qoas  sopra  indicavimus.  Neque  omittendom  lias  ipsas  fidei  professioiies  post  annum  68i  fuisse 
prlmo»  aot  cosai,  aut  saliem  retractatas,  com  in  illis  sextl  com^ilii,  imo  et  defoiictt  Pogooati  meniia 
iiijieietor.  Hanc  aniero  ritualem  ordinandi  Pontificis  disciplinam  VII  adnlto  sxculo,  imo  et  nono  viguisse 
je^  doeant,  qme  sopra  (col.  1564)  de  Hadriano  I  ez  monacbo  Nonantulano,  deque  Gregorio  IV  ex  ipso 
jCainerii  eodiee  adnotvriffloa. 

III.  lisdem  aaecolis,  obi  episcopom  aliqoero  eoToro  qoi  sedis  apostolicac  ordinationl  suberant,  roori 
fontingerel,  de  obito  statlm  sommos  Pontifex  monebator  sive  cleri  et  plebis  Ecdesi»  vido»  littert», 
sive  e  defeosoribos  palrimonii  illic  positi.  Scribebat  aotem  Pontllex  vicino  episcopo,  coi  visiundae 
4l«'Slitot«  EccIesUe  coram  commendaret,  donec  pastorem  haberet  (cap.  5»  tit.  t5),  simulque  clero*  ordcni 
ei  plebl  litieras  dabat.  quibus  et  de  visitatore  episcopo  conilitntOv  et  de  facienda  electione  monebatur 
(i{t.  16).  Fiebat  postraodum  electio;  decretumque  omnium  sobscriptione  firmatoin  (acoedente  etiain 
visitatprts  episcopi  testimonio  (tit.  15  el  IG)  deferebatur  ad  Pontificcm  cum  prccibus,  ot  etectionen 
protaret,  qrdiiuretqiie  quem  sibi  dciegerant,  rpiicopum  (cap.  3,  tit.  i).  Respondcbat  Pontifei,  episco- 
puniquet  qaem  probasset,  Romam  ad  ronsecrationeiu  evocabal  (tit.  i).  Elec tum  cum  se  ad  apostolicam 
aedem  iwferret,  arcbidiacqnos,  alilqoe  hQnorati  Ecclesiae  vidux  coinitabaiitur,  secumqoe  alias  deferr* 
,liaeAjiilfrl  plebi^oe  litleras,  quibos  iiisuntius  ordinaiio  urgebatur  (tit.  5,  4,  5,  6,  7,  8).  Praerlo  exa- 
mwt  ^4»  fide  et  roorlbu»,  qfnod  diHuotio  ^p^^ellatur  (tlt.  6^  7,  8j,  pcragelatur  lolemni  rito 


im  DE  LIBtlO  DICRNO  DISSERTATIO.  140% 

Romae.  la  ordlnitlone  vero  eplscop«s  professionem  fldel  ad  corpas  stncll  Petrl  emlttebat  (lit.  9);  dabal 
ettam  caatkmem,  qua  diaciplinam  ecclesiasticam  obserTaturam  se  pollicebalur  (tit.  10);  addebat  quoquo 
Indiculom  de  obedientia  erga  sumnium  Pontiftcem,  et  fldelitate  erga  principcm  servanda  (tit.  i1).  Post 
ordinattonem  accipieba(  a  PontiDce  ad  clericos  et  plebem  civiiatis  suae  liiteras,  quibus  monebantur, 
quid  episcopas  et  in  mandatis  babuisset  ei  spopondisset;  Itcmque  qua  deberct  observantia  a  suis  coh 
(tit.  i^).  Tandcm  com  diniitiereiur,  formatam  (tit.  13)  ab  arcbidiacono  Romanx  Bcclesiae  accipieltat» 
ut  constaret,  a  quo  facta  essct  ordinatio,  quo  die,  mense,  etc.  Hxc  plerumque  flebant.  Iiiterduni  taiuen 
'  contingebat  at  alierius  civitatis  episcopos  ad  Ecclesiam  pastore  destiiutam  a  Pontifice  mittcfetur  iltl 
incardinandus  (cap.  3,  tit.  ii). 

lY.  Eadem  fere  erat  discipiina  in  metropolitaruro,  qui  Romani  Pontiflcis  oniinationi  obnoiii  estfeni. 
enjusmodi  RaTennaies  arcbiepiscopi,  electlonibus ;  nisi  quod  hi,  Ronue  cum  consetrarentur,  palliura 
acctpiebant.  Aliis  archiepiscopis  uiittebatur;  quod  et  cum  nonnullis  episcopis  fa^titatum  fuit.  Tuiie 
aaiein  ad  eos  litterae  scnbebantur  ex  formulis  quas  babet  Liber  Diurnus,  ctp,  4,  tit.  i  sqq. 

Y.  Quodad  caeteras  attinet  ordinationes,  id  cum  primis  caTcbatur^  iie  illiciue  essenl ;  ne  episcopua 
bigamoi^  aut  qui  virginem  non  euent  iortili  uxorem ,  neque  Hlitleratumt  vel  in  qualibet  corporii  parU 
vitiatum^  aut  expanitentem^  vel  curiof  aut  cuilibet  conditioni  obnoxiumf  notatumque^  aut  Afroi  ad  iaeroB 
ordinei  permitteret  accedere  (cap.  3,  til.  12).  Deiude  nonnisi  prxscriplis  leinporibus  fleri  illas  licebat» 
neinpe  nonnisi  primi,  quarti,  ieptimi^  et  decimi  meniii  jejuniii,  ei  in  ingrean  quadrageiimati,  atque  iif«- 
diana  (ibid.),  Idque  vapere  Sabbati  (ibid.  et  cap.  5,  tit.  t).  Oinnis  aiitem  simoniae  labes  ab  bis  arceiida 
erat  (cap.  3,  tit.  iO,  et  cap.  4,  tit.  2).  TMndeni  qui  presbyteri,  aut  diaconi  ordinabantur,  alicui  seu 
basiiicae,  seu  tltulo,  seu  diaconiae  incardinari  debebaiii,  unde  cardinaiei  dicebantur.  Hinc  cum  in  oraio- 
rlig  nalli  prfsbyteri  constituereniur  cardinales,  ab  episcopo  postulandus  erai  presbyier,  qai  sacruu 
faceret  (cap.  5»  tit.  4). 

VI.  Pauca,  qu»  ad  ecclesiastictiiii  rcgtmen  periinent,  nunc  Tideamus.  Nullum  ulli  episcopo  jus  erai 
in  alierius  cpiscopi  parocluam  (cap.  3,  tit.  9).  Intellige  nisi  fortassis  duas  uniri  Ecctesias  coiitiiigetei 
(cap.  eod.y  tit.  17).  In  sua  autem  quisque  Ecclesia  residere  jubebatur.  Quare  in  eauHone  (rap.  3,  irt.  10) 
promiltebant  episcopi,  ie  iine  iedii  apoHolica  juiiione  ad  comitatum  nultatenui  profecturoi  eue^  nec  pir 
divenai  provinciai  aut  civitata  diicunuroi^  quatenui  Eecteiiam  iuam  viderentur  iine  gravi  occaiione  d«- 
eerere.  Gravls  autem.  ac  fere  necessaria  occasio  erat  Romanuin  Iter  vel  ad  Natale  Pap»,  ad  qiiod  ctiam 
inviiabantur  (cap.  3,  tit.  i8),  vei  ad  Natale  apostolorum  Petri  et  Pauli  celebrandum  (cap.  eod.,  tit.  10 
et  ii).  Ab  ecciesiasiici  regiminla  forma  sejungenda  non  tunt  prlvilegia,  qulbus  Roinani  Pontifices  Be- 
clesiif  sua  ipsaram  jura  ac  bona  confirmabant  (cap.  4,  tit.  4,  et  cap.  7,  tit.  9).  Multo  magis  ad  illatn 
spectant  poense  quae  in  criniiiioaos  infligebantur,  ut  aoatlieinatist  sive  in  baereiieos  (cap.  S,  tit.  10),  stvo 
in  pontiliciorum  diplomatum  violatores  (cap.  7,  tii.  2  seqq.),  aoi  autpensionis  (ei  qoldem  ipso  faeio  ln« 
curreudae)  a  missanim  iotemniis  (cap.  3,  tit.  Si). 

VII.  Addo  bis,  quae  de  bonis  ecclesiasticis  in  libro  nostro  praestiiuuntur.  Ac  primam  sumini  Pontiflctes 
lu  indiculo  (cap.  3,  tit.  10)  indiminntai  ree  Eeeteiim  coniervaturoi.  et  ut  indiminutm  euitcdirenturt  operam 
datur»H  u  polUcebantar.  Idipsum  aliquanto  laiias  spondebant  in  sua  cautione  epiaeopi  (cap.  8,  iit.  i(^; 
Imo  in  synodali  quod  aceipiebai  episcopos  (eod.  cap.  3,  iil.  12),  monebai  Rom.  Pontifex  cleruin,  ordi- 
nem  ei  plebem  civltaiis,  se  episcopo  in  mandaiis  inter  caetera  dedisse,  mjitlsC«rfO  aiqne  ornamentum  fx^ 
cliiiee,  vei  quidquid  em  in  patrimonio  ejuMdemf  non  minuere  itudeat^  ied  augere.  Augebantuf  autem  Be- 
i'le»i;e  boua  iis  etiam  quae  episcopo  non  succesaione,  aed  legaio  obvcnissent ;  ea  enim  non  priTaitt  eplscopi 
person«,  sed  Ecclesiae  capiii,  atque  adeo  ipsi  Ecdesim  dari  cenaebantur  (cap.  3,  tii.  tO).  Iii  eedeSiasii- 
conim  porro  bonoram  distribuiione  quatuor  episcopas  faeere  lenebaiur  portionei^  qiiarom  uiiam  sH)l 

'  Ipso  riiiineret,  aiicram  clericii  diitribueret,  tertiam  pamperibui  et  peregrinii^  quartam' eccieiiait:eii  fabritii 
reeervaret  (cap.  3,  tit.  iO  ei  ii). 

VIII.  Poiior  tamen  servandae  orthodoxae  fidei  cora  fuii.  Ad  hanc  referendae  sont  professiones  fldei, 
tum  quas  suinmus  Pontifex  ante  ei  post  ordinationem  (cap.  i,  tit.  10),  itemque  inaugurati  episcopi  cmit* 
iebant  (cap.  5,  tit.  9),  tum  quas  episcopi  pallium  petentes  Romam  mittere  debebant  (cap.  4,  tit.  t  et  2). 
Viile  auiem,  quanta  esset  hujusmodi  profeasionum  obligatio.  Nam  Roinani  Pontlficis  professiones  in  ipsa 
beati  Pecri  confessione  deponebautur ;  episcoporum  vero  cuin  ab  ipsis  episcopis,  tum  a  sacerdoiibiis 
suaruni  Ecclesiarum  subscripts  icrinio  eancta  apoetoticm  iedii  servandae  tradebantur.  Itlud  quoque  iii 
Homanorum  Ponlificum  professionibus  noundom»  non  baereticos  tantuin»  eorumque  prava  dogmata  ia 
illis  damnaii,  sed  etiarn'iibros  ah  oecumenicis  conciiiis  rejeclos,  ut  epinolam^  qum  Ibm  dicitur  ad  Uarim 
Penam,  et  icripta  Theodoriti  advenui  beatiuimum  Cyrt/iam,  itemque  MacarH^  ei  sectatorom  emnm  ka^re^ 
tica  icripta, 

IX.  Ad  cultum  sacrom  progrcdiamur.  SacraR  xdcs  in  eo  principem  locum  habent,  quae  sive  basilicae 
essent,  sive  iituli,  sive  bapiidieria.  nivc  demum  oratoria,  babiu  a  Romaino  Pontifice,  quae  petenda  erat, 
faculiate  sUtls  rittbus  dicabantur,  vei  ab  episcopo  loci  (qui  commonior  inos  erat),  vel  etiam  soleuiniter, 
eonvoeatii  atiii  fratribui  et  coepiicopii  vitinantibut  (cap«3,  tii.  19).  £a  tamen  conditio  somper  posinla- 


1403  FR.  AM.  ZACCAUlili:  DISSERTATJO.  1404 

batur,  ut  Tuiidus  aliquis  legitima  donaiione  ex<;larct,  ex  quo  qua:  ad •luminaria  concinnanda,  aleBdosq.iM 
custodes  necessaria  esscnt,  quotannis  dcsumerentur  (cap.  5,  lit.  3,  4,  i3,  i9);  nec  ulium  ibi  corpus 
esset  liumatum  {ibid.,  lit.  4  et  i9).  Reiiquiarum  aulem  in  ejusmodi  locis  collocandarum,  qiiae  taneiwui-l 
ia^  benedictione$,  beneficia  sanctorum  appellabantur,  ubi  ad  illa  consecranda  cpiscopus  aggredereiur, 
prsecipua  cura  esse  debuit  {ibid.,  lil.  5,  6,  7,  8,  7,  8,  9,  iO).  Quod  si  sacra  quaepiam  aedes  fuissei  ab 
bxrelicis  polluta,  Catbolicae  Ecclesi»  cxremoniis  reconciliabaiur  (ibid.,  tit.  i7).  AlUria  quoque  con- 
secrabantur  {ibid.^  tit.  i8).  Neque  tamen  taniummodo  loca  sacra  buc  pertinent,  sed  ipsi  quoque  dtes 
vel  resti,  ut  Natalis  apostoloruro  (cap.  3,  tit.  iO  et  21},  vel  ecclcsiastico  jejunio  consecrati  {itid.^ 
tit.  i2). 

X.  At  quaenam  in  sacris  illis  aedibus,  diebusque  ab  Ecclesia  Deo  singulariter  dicatis  peragebantar  ad 
cultum  ipsi  Deo  ejusque  sanctis  praestandum?  Yigili»  babebantur,  divinumque  o|lcilim  persolvcbalur 
suroma  pietate  (cap.  3»  tit.  iO);  nec  cantus  deernt»  cui  ordo  cantorum  destlnatus  fuerat  (cap.  7,  tit.  ^). 
&lissae  publicae  in  basilicis  aliisque  publicis  aedibus  Deo  consecratis  celebrabantur ;  non  ilem  in  oralo- 
riis,  quae  propterea,  ut  num.  5  innuimus,  presbylerum  non  babebant  cardinalem;  in  bis  enim  privatis 
tantum  mlssis  locus  erat,  quibus  vel  ab  episcopu  presbyter  constilucbatur  (cap.  5,  tit.  4),  vel  si  orato- 
rium  in  monasterio  exstructum  esset,  presbyteri  occlesiae  in  eodem  coenobio  deservientes  praeficie- 
banluf  {ibid.,  tit.  9  et  iO).  Litaniae  per  triduum  ante  diem  Dominicae  assensionis  fiebant  (cap.  3.  tit.  12), 
Itno  ahcubi  bis  in  mense  (ibid,^  tit.  iO  •  Kyrie  eleison  pro  Uom.  Poniifice  quotidie  iierandum  diaconitis 
et  pauperibus  injungitur  (cap.  7,  tit.  iS).  Ex  tertia  Rom.  Pont.  professione  illud  quoque  discimus,  ▼eleri 
aevo  U\  solemnem  gratiarum  actionem  non  bymnuro  qui  dicitur  Ambrosii  et  Augustini»  sed  angelicoa 
Romae  decantatum  fuisse. 

XI.  Maxlma  quoque  cura  pauperibus  subveniebatur.  Mitto  quae  pauk>  antea  de  bonorum  ecdesiasti- 
corum  distributione  decreta  vidimus.  Xenodocbia,  in  quibus  aegris  et  egenis  singularia  cbarilatis  officia 
prxberenlur,  constitota  sunt  (cap.  8,  tit.  14  et  15);  caeleris  papperibus  diaconiae  paralae  erant  subsidii 
causa  (cap.  7,  tit.  18).  Nec  minus  pauperlbus  levamen  a  monacbis  suppedilabaiur.  Quare  factumTide- 
mus,  ut  Romani  Pontifices  monasteria  ampiissimis  privilegiis  donarint  (cap.  7,  tit.  6,  10,  23,  24,  25), 
atque  uni  aposlolicae  sedi  obnoxia  voluerint  (ibid.^  tit.  i  et  13);  interdum  etiaro  monasteria»  «luae  ino- 
pia  premebantur,  diiioribus  unierint  (ibid.,  tit.  5). 

XIL  Postremo  de  sacraroentis  dicendum.  In  Libro  Diurno  nibil  fere  nisi  de  bapiismo  agitur,  cu]nf 
administrandi  tempora  Pascbatis  et  Peniecostes  celebriiate  definiebantur  (cap.  3,  tit.  12).  Baptisterii 
ad  sacrum  lavacrum  (nunquam  tamen  in  oratoriis  cap.  5,  til.  4)  constructa  dedicabantur  (t6ti<.,  ttt.  22, 
23  et  24).  Cantum  vero  maxifne  fuit,  ne  quemadmoduro  pro  bapiismo,  iia  ne  pro  confirmationis  qui- 
dem  sacramenlo  aliquod  preBmium  in  qualibel  re  vel  tpecie  pro  quacunque  penona  cpiscopus  (hic  enim 
iion  confirmaiionis  modo  necessarius,  sed  eliani  bapiismi  autiquis  lemporibus  ordinarius  minister  faii) 
postularet,  aut  acciperet.  \idejam  quot  et  quanta  uuus  bic  Liber  ad  ecclesiasticam  iilustrandam  disci- 
piinam  conferaL. 

XIII.  Haec  enimvero  cum  animadverterem,  parandae  nov«  hujus  libri  editionis  consilium  suscepi. 
Duo  autem  mihi  cum  primis  in  ea  sunipsi  facienda.  Primum  fuit,  ut  Romani  codicis  ab  Holstenio  editi 
varias  iectiones  Garneriano  exemplo  ascriberem.  Alteruro,  ut  novis  adnoutionibus  nonnulla  operis  loci 
illustrarem ,  liberasque  quasdam  Garnerii  nous  castigarem ;  fatendum  enim  est  virum,  ccleioqui 
dociUsiuium,  eisi  in  muliis  apostoiicaa  sedis  causam  strenue  egit,  prseconceptls  tawen  quibuadaoi  opi- 
nioaibus  nimis  indulsisse;  qnodque  gravius  est,  sua  existlmatiofie  effecii,  ut  hae  radioes  agerent  atqnt 
propagarentur,  non  exiguo  ecclesiasticae  praeseriiro  in  sacris  eleclionibns  liberiatis,  illiosque,  qua  poUet 
eadem  Romana  sedes,  auctoriuiis  detrimento.  Atque  haec  quidem  editio  in  promplu  est.  Justls  Umea 
de  causis  nnnc  ali  ea  supersedendum.  Quamobreni  ex  illa  Praefationem  generalem«  quae  hlsiorica  est, 
Dissertationis  nomine  inscripum  placuit  inierea  excerperet  dum  opus  ipsutn  liceat  evulgare  (i)* 

(l)  Quod,  magoo  aDtiqaitalis  sacrc  damoo,  aon  prssUiit. 


FINIS  TOMl  CENTESIMl  OUINTI. 


^  ^  \       U   i   4  Parisiis.  --  Ex  Typls  i.-P.  M»ANE. 


3  2044  054  759  709 


-'  THis  vcLi".:: 

DOES  NOT  C;:f,iJ!-'4E 

ouTSiDE  T!;i:  LT-;:';.-;^