Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


r 


-^ 


PATROLOGI^ 

CURSUS   COMPLETUS, 

SE13    BIBLIOTllECA   UNIVERSAUS,   INTEGRA,   UNIFORMIS,  COMMODA,  CBCONOMICA, 

OHNllJN  SS.  PATRVl,  DOCTORll  SCRIPTORllMQVE  ECCLESIASTICORUI, 

SIVE  LATINOBUH,  SIVE  ORiBCORUH, 

QVl  AB  /EVO  APOSTOLICO  AD  jETATEM  INNOCENTII III  (ANN.  1216)  PBO  LATINIS, 
ETAD  CONCILII  FLORENTINI  TEMPOBA  {ANN.  1439)  PBO  GBjECIS  FLOBUEBUNT  : 

RECUSIO    CHRONOLOGICA 

OilNIUlI  QO^  EXSTITERR  MONUMENTORU»!  CATHOLICiE  TRADITIONIS  PER  QUINDECIM  PRIORA 

ECGLESIiE   SiECULA, 

JUXTA  BDlTrOIfBS  ACCURATIS8IMA8,  INTBR  SB  CUMQUB  NONNULLtS  C00ICIBU8  MANUSCRIPTIS  COLLATAS,  PBRQUAM  DILIGBN- 

TER  CA8T10ATA  ;   DISSBRTATIONIBUS,   COMHBNTARIIS,    VARII8QUE   LBCTtONIBUS  CONTINBNTBR   ILLUSTRATA  ;   OMNIBUB 

OPBRIBUS   FOST   AMPLISSIHAS    BDmONBB    QUiB   TRIDUS   N0VISSIHI8    SiBCULlS     DBBBNTUR    AB80LUTA8,     DBTBCT18 

ATTCTA;    INDICIBUS  ORDINARIIS   VBL    BTIAH    ANALTTIGIS»    SINOULOS    SIVB    TOMOS,    81 VB    AUGTORBS    ALICU^US 

MOMBNTl  SUBSBQUBNTIBUS,  DONATA ;  CAPITULIS  INTRA  IPSUM  TBXTUM  RITB  DISPOSITIS,  NBCNON  BT  TITULIS 

SINOULARUM  PAOtNARUM   MARGINBM  SUPBRIORBM   DISTINOUENTIBUS  8UDJECTAMQUE   MATBRIAH   8IONIPI- 

CANTiBUS,  adornata;  opbridus  cum  dubiib,  tuh  apocrtphis,  aliqua  vbro  augtoritatb  in 

ORDINB    AD  TRADITIONBM    BCCLBSIASTIGAM    POLLBNTIBUS,  AMPLIFIGATA; 

DUGBNTI8    BT    QUADRAGINTA     INDICIBUS    8UB    OMNI    RESPBCTU,    8CILICET,     ALPHABBTICO,    GHRONOLOOIGO,    ANALYTICO, 

ANALOOIGO,    STATISTrCO,     8TNTHBTIC0,    ETC,    RES     BT     AUCTORES      EXHIBBNT1BU8,    ITA     UT    NON    BOLUM    8TU- 

DI080,      8BD      NEOOTIIS     IMPLICATO,     BT     81      PORTE     SINT ,     PI0RI8     ETIAM     BT    IMPBRITIS     PATBANT     0MNB6 

8S.    PATRES,    LOCUPLBTATa;     SBD    PRiBSERTlM    DUOBUS    IMMBNSIS    ET    OBNERALIBUS    INDICIBU8,    ALTBRO 

SGILICBT    BERUM,    QUO    G0N8ULT0,    QUIDQUID     NON     BOLUM    TALIS    TALISVB    PATBR»    VBRUM    BTIAM 

UNUSQUISQUB     PATRUM,     ABSQUB     ULLA     EXGEPTIONB,     IN     QUODLIBBT     THBMA    SGRnPSBRIT,    UNO 

INTUITU      CONSPICI ATUR ;       ALTERO      SCRIPTURiE       SAGRiE  ,      BX     QUO     LBCTORI      GOM- 

PBRIRB    Srr  OBVIUM  QUINAM    PATRE8    BT    IN    QUIBUS    OPBRUM  8U0RUM    LOGIS    SINOULOB 

8IN00L0RUM      LIBRORUM      SCRIPTURiB      VERSUS,     A     PRIMO      OBNBSBOS     U8QUB     AD 

N0VI88IMUM   APOGALYPSIS,  GOMMBNTATI  SINT  *. 

EDITIO    AGCURATI8SIMA,     GJBTBRISQUB    OMNIBUS    PACILB    ANTBPONBNDA,    81     PBRPBNDANTUR    GHARAGTBRUM    NITIDITAS, 

CHART^    QUALITAS,    1NTE0RITA8    TBXTU8,    CORRBCTIONIS    PERPBCTIO,  OPBRUM   RBGUSORUM  TUM    VARIBTAB  TUM 

NUMBRU8,    POnMA   VOLUMINUM    PERQUAM   GOMHODA   SIBIQUB  IN   TOTO    PATROLOOIiS    DEGURSU    C0N6TANTBB 

8IMILIS,   PRETII   BXIOUITAS,   PRiBSBRTIHQUB  ISTA   GOLLBCTIO     UNA,   MBTHODICA  BT  GHRONOLOOIGA, 

8BXGBNT0RUM  FRAOMENTORUM  0PU8CUL0RUMQUE  HAGTBNU8  HIG  ILLIG  8PARS0RUM,  VBL  BTIAM 

INBDITORUM,   PRIMUM  AUTBM    IN  NOSTRA    BIBLIOTHBGA,  BX    OPBRIBUS  BT    MSS.  AD    OMNES 

ATATBS,    LOGOS,    LINOUAS    F0RMA8QUB    PERTINBNTIBU8,   GOADUNATORUM, 

ET    EX    INNUMER18    0PERIBU8    TRADITIONBH    GATHOLICAM    C0NFLANTIBU8,    0PU8    UNICUM    MIRABILITBR    BFPIGIBNTIUM . 

SERIES  LATINA, 

(N  QUA  PRODEUNT  PATRES,   DOCTORES  SCRIPTORESQUB  ECGLBSIA  LATINiE 
A  TERTULLIANO   AD   INNOCENTIUM  III. 

ACCURANTE     J.-P.     MIGNE, 

BIUiotlieesB  Clerl  anlverMB, 

SIVR    GUBSIIUlf    G0MPLBT0II1IM    IN    SINGITLOS    SGIBNTliK    BGCLBSIASTICiB     BAMOS    BDITOBB. 

PATROLOOIA,  AD  IN8TAR  IP8IU8  BCCLBSl^,  IN  DUAS  PARTBS  DIVIDITUH,  ALIAM  NEMPB  LATINAM,  ALIAM  ORiBCO-LATINAH. 
AMBiB  PARTES  PENE  iAM  INTBGRB  BXARATiB  SUNT.  LATINA,  DUCENTIS  BT  VlGINTI  DU0BU8  V0LUMINIBU8  MOLB  8UA 
8TAN8,  DECBM  ET  CENTUM  8UPRA  MILLB  PRANCI8  VENIT  :  ORAGA  DUPLICI  EDITIONB  TYPIS  MANDATA  E8T.  PRIOR 
GRiECUH  TBXTUM  UNA  GUM  VERSIONB  LATINA  LATERALI  COMPLEGTITUR,  NOVBHQUB  BT  GBNTUM  VOLUMINA,  PRO  PRIMA 
8ERIE  ORiECA,  NON  EXCEDIT.  P08TERI0R  AUTEM  VBRSIONEM  LATINAM  TANTUM  EXHIBBT.  IDBOQUE  INTRA  QUINQUB  BT 
QUINQUAOINTA  VOLUMINA  RETINETUR.  8BGUNDA  8ERIB8  ORiBGO-LATINA  8EXA0INTA  VOLUMINA  PROBABILITBR 
NON  8UPBRABIT  ;  DUM  HUiUS  VBR8I0  MBRE  LATINA  TRIOINTA  V0LUMINIBU8  AB80LVBTUB.  UNUMQUODQUB  VOLUMBN 
ORiCCO-LATINUM  OGTO,  UNUMQUODQUB  MBRE  LATINUH  QUINQUE  FRANCIS  SOLUMMODO  BMITUR  :  UTROBIQUB  VERO, 
UT  PRBTII  RUiUS  BBNBFIGIO  FRUATUR  BMPTOR,  COLLBCTIONEM  INTEORAM,  SIVB  LATINAM,  81VB  ORAICAM  GOM- 
PARET  NECE88B  ERIT  ;  8BGU8  BNIM  GU4UBQUE  VOLUMINIS  AMPLITUDINEM  NECNON  ET  D1FFICULTATB8  VARIA  PRBTIA 
jEQUABUNT,  ATTAHEN,  81  QUI8  BMAT  INTBORE  ET  8E0RSIM  COLLECTIONEM  ORiBGO-LATINAM,  VEL  BAMDBM  EX 
OR^CO  LATINB  VERSAM,  TUM  QUODQUE  VOLUMEN  PRO  NOVEM  VEL  PRO  8BX  FRANGIS  80LUM  OBTINEBIT.  ISTiB  CON- 
DITI0NE8  FUTURI8  PATROLOOIvB  8BR1EBU8  APPLIGANTUR,  81  TEMPU8   BA8  TYP18  MANDANDI  NOBIS   NON  DBBST. 

PATROLOGIjE   LATINM  TOMUS   CLIX. 


S.  ANSELMUS   CANTUARIENSIS.  EADMERUS  MONACHUS.    GUNDULFUS  ROFFENSIS  EPISCOPUS. 

PHILIPPUS   FRANCORUM   REX.    S.   EUGO   CLUNUGENSJS.- -WALRAMUS  NUMBURGENSIS. 

GILBBRTUS  BPISCOPUS  LUNiCI^N&LS.  GISLEB^TU^-^^^^S  WESTMONASTEBIENSIS. 

t«ARiSMS 

APUD  GARNIER  FRATRES,  EDIT0RE8  ET  X-K  MI6NE,  SUCCESSORES. 
IN  VU  DIOTA :  AVENUB  DV  MAINS,  308 

1903 


p*^ 


AVIS  IMPORTANT 


D^aprfts  nne  des  lois  providentielles  qui  regfissent  le  monde,  rarement  les  OBUvres  au-dessus  de  Tordinaire  se  font 

sans  contradietions  plus  ou  moins  fortes  et  nombreuses.  Les  Atelieri  (UUholiques  ne  pouvaient  gu6re  dchi^per  k  oe 

caehet  divin  de  leur  utiliti.  Tanl6t  on  a  niti  leur  exislence  ou  leur  importance ;  tant6t  on  a  dit  qu'ils  dtaient  ferm6s 

ou  qu'ils  allaient  Tfttre.  Gependant  ils  poursuiveni  lenr  carri^re  depuis  84  ans,  et  les  productions  qui  en  sortent 

I  j^Q  devlennent  de  plus  en  plns  graTes  et  soigniies :  aossi  parait-il  oertain  qu'&moins  d'6vdnements  qu'aucune  prudence 

I  3    '  bumaine  ne  saurait  privoir  ni  emp6cher,  ces  Ateliers  ne  se  fermeroiit  qne  quand  la  BibliottUque  du  Clergi  sera 

V  ^       termin^  en  ses  8,000  volumes  in-4*.  Le  passi  parait  un  sikr  garant  de  ravenir,  pour  ce  qu*il  y  a  &  esp4rer  ou  k 

craindre.  Gependant,  parmi  les  calomnies  auxquelles  ils  se  sont  trouv6s  en  butte,  il  en  est  deux  qui  ont  M  conti- 

noellement  r4p4tdes,  paree  qu*6tant  plus  capitales,  leur  effet  entrainait  plus  de  cons4quences.  De  petits  et  ignares 

concurrents  se  sout  douc  acnamto,  par  leur  correspondance  ou  leurs  voyaffeurs,^  r6peter  partout  que  nos  Editions 

4taient  mal  eorrigees  et  mal  imprim^.  Ne  pouvant  attaquer  le  fond  des  Ouvrages,  qui,  ponr  la  plupart,  ne  sont 

que  lea  chefs-d^ceuvre  du  Gatholicisme  reconnus  pour  tels  dans  tous  les  temps  etdans  tous  les  pavs,  il  fallait  bien 

se  rejeter  sur  la  forme  dans  ce  qu*elle  a  de  plus  s4rieux,  la  correction  et  rimpression;  en  effet,  les  chefs-d*0Buvre 

m£me  n'anraient  qu'une  demi-valeur,  si  le  texte  en  4tait  inexact  ou  illisible. 

II  est  trte  vrai  que,  dans  le  principe,  un  succes  inoul  dans  les  fastes  de  la  Typographie  ayant  forc6  TEditeur  de 
reoourir  aux  m4caniques,  afin  oe  marcherulus  rapidement  et de donner  les ouvrages  k  moindre  prix, quatre volumes 
du  doMb  Coursd^Ecriture  minte  et  de  TMologte  furenttires  avec  lacorrection  insuffisante  donn4e  dans  lesimpri- 
meries  k  presque  tout  ce  qui  s*4dite;  il  est  vrai  aussi  qu'un  certain  nombre  d*autres  volumes,  appartenant  k  diverses 
Publieations,  furent  imprimis  ou  trop  noir  ou  trop  blanc.  Mais,  depuis  ces  temps  6loign6s,  les  m4caniques  ont 
c4d4  le  travail  aux  presses  k  bras,  et  rimpression  qui  en  sort,  sans  6tre  du  luxe,  attendu  que  le  luxe  jurerait  dans 
des  ouvraMS  d'une  telle  nature,  est  pariaitement  convenable  sous  tous  les  rapports.  Quant  k  la  correction,  il  est 
defsit  queUe  n'ajamais  4t4  port4e  si  loin  dans  ancune  6dition  ancienne  ou  contemporaine.  Etcomment  en  serait-il 
autrement,  anr6s  toutes  les  peines  ettoutes  les  d^pensea  que  nous  subissons  pourarriver  kpurger  nos  ^preuvesde 
toutes  fautosT  L^habitude,  en  typographie,  m4me  dans  les  meilleures  maisons,  est  de  ne  corngerque  deux  4preuves 
•t  d'en  coDf4rer  une  troisidme  avec  la  seconde,  sans  avoir  prdpare  en  rien  le  manuscrit  de  rauteur. 

Dans  les  Ateliers  CathoUques  la  difference  est  presque  incootmensurable.  Au  moyen  de  correcteurs  blanchis  sous 
le  harnais  et  dont  le  conpd'oBiI  typographique  est  sans  piti4  pour  les  fautes,  on  commence  par  pr4parer  la  copie  d'un 
bout  k  rautre  sans  en  excepter  un  seul  mot.  On  lil  ensuite  en  premi^re  toreuve  avec  la  copie  ainsi  pr6par6e.  On  lit 
eo  seeonde  de  la  m4me  maniire,  mais  en  collationnant  avec  la  premi^re.  On  fait  la  m4me  chose  en  tieree,  en  colla- 
tionnant  avec  la  seoonde.  On  agit  de  m4me  en  quarte,  en  collationnant  avec  la  tierce.  On  renouvelle  la  m4me  op4- 
ration  en  quinte,  en  oollationnant  avee  la  quarte.  Ges  collationnements  ont  pour  but  de  voir  si  aucune  des  fautes 
8ignal6es  an  bureau  par  MM .  les  oorrecteurs,  snr  la  marge  des  6preuves,  n'a  4chapp4  k  MM.  les  corrigeurs  sur  le 
marbre  et  le  m4tal.  Apr6s  ces  cinq  lectures  enti4res  contrdl6es  Tune  par  Tautre.  eten  dehors  de  la  pr6paration 
ci-dessus  msntionn4e,  Tient  uner4vieion,  et  sonvent  ilen  vient  deux  ou  trois ;  puis  ron  cliche.  Le  clichage  op4r4,  par 
cons4quent  la  puret4  du  texte  se  trouvant  immobilis4e,  on  fait,  avec  la  copie,  une  nouvelle  lecture  d'un  boul  de  1'4- 
preuve  k  Tautre,  on  se  livre  ii  une  nonvelle  r4vision,  et  le  tirage  n*arrivd  qu'apres  ces  inuombrables  pr4cautions. 
Aussi  y  a-t-il  k  Montrouge  des  correcteurs  de  loutes  les  nations  et  en  plus  grand  nombre  que  dans  vingt-cinq 
imprimeries  de  Paris  r4unies !  Aussi  encore,  lacorrection  y  coAte-t-ello  autant  quelacomposition,  tandisqu'ailleurs 
elle  ne  coOte  que  le  dixieme !  Aussi  enfin,  bien  que  rassertion  puisse  paraitre  t4m6raire.  rexactilude  obtenue  par 
tant  de  (rais  et  de  soins,  fait^rlle  que  la  plnpart  des  Editions  des  Ateliers  Catholiques  laissent  bien  loin  dernere 
elles  celles  m4me  des  c41ebres  B6n6dictins  Mabillon  et  Montfaucon  et  des  c6l6bres  Jesuites  Petau  et  Sirmond.  Que 
ron  compare,  en  effet,  n'importe  quelles  feuilles  de  leurs  6ditions  avec  celles  des  n6tres  qui  leur  correspondent,  en 
f rec  comme  en  latin,  on  se  convamcra  que  Tinvraiseinblable  est  une  r6alit4. 

D'aill6iirs,  ces  savants  4minents,  plns  pr4occup4s  dn  sens  des  textes  que  de  la  partie  typographique  et  n'4tant 
point  oorrecteurs  de  profession,  lisaient,  non  ce  que  portaient  les  4preuv6s,  mais  ce  qui  devait  s'y  trouver,  leur 
naute  intelligence  suppl6ant  aux  fautes  de  r^dition.  De  plas  les  B6n6dictins,  comme  lesJtouites,  op6raienl  presque 
toujours  sur  des  manuscrits,  cause  perp4tuelle  de  la  multiplicit4  des  fautes,  pendant  que  les  Ateliers  Catholiques, 
dont  le  propre  est  surtout  de  ressusciter  la  Tradition,  n'op6rent  le  plus  souvent  que  sur  les  imprim4s. 

Le  R.  P.  l)e  Buch,  J4snite  fiollandiste  de  Bruxelles,  nous  4crivait,  il  y  a  quelque  temps,  n*avoir  pu  trouver  en 
dix-huit  mois  d'4tude,  une  seule  faute  dans  notre  Patroloqie  latine.  M.  Denzinger,  professeur  de  Tti4ologie  k  rUoi- 
▼ersit4  de  Wnrsbourg,  et  M.  Reissmann,  Vicaire  G6n4ral  de  la  m4me  ville,  nous  mandaient,  k  la  datedu  IQjuillet, 
n'avoir  pu  4galement  surprendre  une  seule  faute,  soit  dans  le  latin  soit  dans  le  grec  de  notre  double  Patrologie. 
Enfin,  le  savant  P.  Pitra,  B4n4dictin  de  Solesme,  et  M.  Bonetty,  directeur  des  Annales  de  philosophie  chrdtienne, 
Mis  au  d4fi  de  nous  convaincre  d'une  seule  erreur  typographiqoe,  ont  M  forc4s  d'avouer  que  nous  n'avions  pas  irop 
prisumd  de  notre  parfaite  forrection.  Dans  le  Glerge  se  trouvent  de  bons  latinistes  et  de  boos  hell^nistes,  et,  ce  qui 
est  pluB  rare,  des  nommes  trte  positifs  et  tr4s  pratiques,  eh  bien!  nous  leur  promettons  une  prime  de  26  centimes 
par  ehaqne  fante  qu'ils  d4convnront  dans  n'importe  lequel  de  nos  volumes,  surtont  dans  les  grecs. 

Malgre  ee  qui  pr4c4de,  TEditenr  des  Cours  completSj  sentant  de  plus  en  plus  rimportance  et  m4me  la  n4cessit6 
d'ane  correction  parfaite  ponr  qu'un  ouvrage  soit  vdritablement  utiie  et  estimable,  se  livre  depuis  plus  d'un  an,  et 
est  resolu  de  se  livrer  insqu'li  la  fin  k  une  op4ration  longue,  p6nible  et  coAteuse,  savoir,  la  r^vision  enti4re  et 
nniverselle  de  ses  innomnranles  clich4s.  Ainsi  cbacnn  de  ses  volumes,  au  f ur  et  It  mesure  qu'il  les  remetsouspresse, 
est  corrig6  mot  pour  mot  d'un  bout  k  Tautre.  Quarante  hommesy  sont  ou  y  seront  occup6s  pendant  10  ans,  etune 
somme  qui  ne  saurait  6tre  moindre  d'un  demi  million  de  francs  est  consacr6e  k  cet  important  contrdle.  De  cette 
mani6re,  les  Publieations  dosAteliers  Catholiques^  qui  d6j&  se  distinguaient  entre  toutes  par  la  sup6riorit6  de  lenr 
eorrectiott,  n'auront  de  riTales,  sous  ce  rapport,  dans  aucun  tempsni  dans  aucunjnays;  car  quel  est  ]'6dileur  qui 
poorrait  et  voudrait  se  livrer  APRES  GOuP  k  des  travaux  si  gigantesques  et  dPun  prix  si  exorbitant?  11  faut 
certes  6tre  bien  p6n6tr6  d'une  vocation  divine  k  cet  effet,  pour  ne  reculer  ni  devant  la  peine  ni  dcTaut  la  d6pense, 
surtout  lorsque  rEurope  tavante  proelame  que  jamais  volumes  n'ont  6l6  6dit6s  avec  tant  d'exactitude  que  ceux  de 
la  Bibliothique  universeUe  du  Clergi.  Le  present  volume  est  du  nombre  de  ceux  revis6s,  et  tons  ceux  qui  le  seront 
k  Tavenir  porteront  cette  note.  En  cons6quence,  pour  juger  les  productions  des  Ateliers  Catholiques  sous  le  rapport 
de  la  correction,  il  ne  faudra  prendre  que  ceux  qui  porteront  en  t6te  Tavis  ici  trao6.  Nous  ne  reconnaissons  que 
eette  6dition  et  celles  qui  suivront  sur  nos  planches  oe  m6tal  ainsi  corrig6es.  On  croyait  autrefois  que  la  st6r6otypie 
immdl>i]lsait  les  laules,  atteodu  qu'un  cliehe  de  m6tal  n'esl  poiot  6lastique;  pas  dn  tout,  il  introduit  la  perfection, 
car  on  a  trouv6  le  moyen  de  le  corriger  ]usqu'lt  extinction  de  fautes.  UH6breu  a  6t6  revu  par  M.  Drach,  le  Grec 
par  des  Grecs,  leLatin  etle  Fran9ai<j>4iC]4»tfiresliM  c6tre4teur<de:iiC  {^iiale  en  ces  langues. 

Noos  avons  la  consolation  de  pou\dIr:ffdtr  th%  dlr<iy^ras&.l6fleUl>AS:snirantes  :  Bnfin,  notre  exemple  a  fini  par 
6branler  les  grandes  pnblications  eYi  Ittfire,'en*AlTMlitntf,*Ai  B4jl(1(^6  6t  eh  Prance,par  les  Canons^f  am  de  Ronje, 


soos  notreimpulsion,  d'autres  Bditeursse  pr6parentau  Bullaire  universel,  aux  D^cisions  de  toutesles  Gongr6gation8, 
k  une  Biographie  et  k  une  Histoire  g6nerale,  etc.  Malheureusement,  la  plupart  des  6ditions  d6j&  faites  ou  qui  se 
font,  sont  sans  autorit6,  parce  qu'elles  soot  sansexactitude;lacorrectionsemble  en  aToir6tefait6  par  desaveugles, 
soit  qu'on  n'en  ait  pas  senti  la  gravit6,  soit  qu'on  ait  recul6  devant  les  frais;  mais  patienco!  une  reproduction 
rrecte  turgira  bientdt,  ne  fiiit-oe  qu'&  la  lumidre  des  6coIes  qni  se  sont  faites  et  qni  se  feront  encore. 


TRADITIO  CATHOLICA. 

SjECVLVM  XII  ANNUS  1109. 

S.  ANSELMI 

EX  BECCENSI  ABBATE  CANTUARIENSIS  ARCHIEPISCOPI 

OPERA    OMNIA 

REC   NON 

EADnERi  nonrAGBi 

HISTORIA   NOVORUM   ET   ALU  OPUSCULA 

LABORB    AG    STUDIO 

D.  GABRIELIS  GERBERON 

Momehi  CangregatioBls  S.  Manrl 

AD  MSS.  FIDBM  EXPURGATA  BT  AUCTA 

EDITIO    NOVA,    OPUSCULIS    RECENS    EDITIS    ILLUSTRATA 
Aceeduni  audaret  alii  nonnulli  quot  Elenchut  enumerat  averta  pagina 

ACCURANTE  ET  DENUO  RECOGNOSCENTE  J.P.  MIGNE, 

BIBLIOTHBCiS  GLEBI  UNl¥EIISiE, 

SIVB 
CURSUUM    CONPLBTORUN    IN    SINGULOS    SaBNTIiB    ECGLBSIASTlCiB    RAMOS    BDITORB. 


MW   1  0 ■   — 

TOMUS   SEGUNDUS. 

II    B  g  g  ■  ■  !■! 


VBNEUNT    2    VOLUMINA    14    FRANGIS   GALLICIS. 


PARISKS 

APUD  GARNIBR  FRATRE8  EDITORES,  ET  J.-P.'  MIGNE,  SUCCE8S0RES 
IM  VIA  DIGTA  :  AVENVE  DV  MAmS,  S08. 

1903 


TRADITIO    CATHOLICA. 

SMCVLVM  Xll,  ANNUS  H09. 

ELENCHUS 

AUCTORUM  ET  OPERUM  QUI  IN  HOC  TOMO  CLIX  CONTINENTUR 


S.    ANSELHUS    GANTUARIBNSIS    ARGHIBPI- 
SGOPUS. 

OpEBUM  PABT18  TBRTIiB  CONTmUATIO. 

Bpistolaruin  liber  tortias,  eas  continens  quas  scri- 
psit  jam  Caaluarieasis  archiepisoopus. 

Spobia. 

Diagolus  B.MariflB  et  Aaselmi  de  Passiooe  Domini. 

De  mensuratioae  crucis. 

Tractatus  de  conreptioae  B.  Marise  Virginis. 

Sermo  ejusdcm  argtimeati. 

Miraculum  de  conceptione  B.  Marise. 

Passio  SS.  Guineri,  Fiogalis,  Pial»  et  sociorum. 

Judicium  de  stabilitate  monachorum  in  locis  in  qui- 

bus  se  stabiles  esse  promisenint. 
Miraculum  S.  Jacobi,  a  D.  Anselmo  editum,  de 

milite  quem  B.  apostolus  a  dscmonibus  libera< 

vit. 
Miracalum  grande  S.  Jacobi,  ab  Anselmo  editum, 

de  peregrino  quom  B.  Jacobus  ad  vitam  reduxit. 

Alibna  vbbis  auctobibos  bbstituta. 
Blueidarium  sive  Dialogus  complecteos  summam 

totius  Christian<'B  theologiae.  — K<<  Honarii  An- 

gusiodtnensis. 
Disputatio  Judsi  cum   Ghristiaoo  de  fide  catho- 

lica.  —  Gi$leberti  abbaiii  Weitmonasterientit. 
Aooulus,  sive  Dialogus  Ghristiani  ei  Judsei.  —  Eit 

Ruperti  Tuitiemii. 

EADMEHUS  GANTUARIENSIS  MONAGHUS. 

Prasfatio  ad  novam  editionem  Operum  Eadmeri 

{Opp.  S.  AmelmiediL  Bened.,  1781). 
Badmeri  Vita  S.  Anselmi. 
Historia  novorum,  cum  notis  Henschenii,  S.  J. 
Joannii  Seldeni  notas, 
Eadmeri  de  ezcellentia  Virginis  Marias  liber. 
De  qtiatuor  virtatibns  S.  Mariae  et  ojus  sublimi- 

tete. 
De  lieatitadine  caelestis  patrte. 
De  S.  Anselmi  similituoinibus. 
VitaS.  Wilfridi,  Eboracensis  episcopi. 
Vita  S.  Bregwini  Ganluariensis. 
Vita  S.  Oswaldi  archiepiscopi  Bboracensis. 
Vita  S.  Dunstani  Ganiuari«>nsis. 
Vila  S.  Odonis  Gantuariensis.  —  Exntat  suO  Osber- 

ni  nomine  Patrologix  iom.  CXXXin,col.93i, 

in  S.  Odone. 
Eadmeri  Bpistola  ad  Glastonieoses.  De  corpore  S. 

Dunstaoi  quod  Glastooieoses  se  habere  asYero- 

baot. 
Epistola  ad  monachos  Wigornieoses,  de  electione 

episcopi. 

Nicolai  Epistola  ad  Eadmerum,  in  S,  Andreee  ca- 
thedram  eleetum.  Deprimatu  sedis  Kboracensis 
in  Scotia. 

GUNDULFUS  ROFFBNSIS  EPISCOPUS. 

YUa  Gundulfi  auctoremonacho9ffffivt<!^^^^t^l  • 


271 
289 
301 
319 
323 
.328 

333 


335 

337 
341 


345 

345 
347 
823 
857 

579 
687 
605 
709 
753 
761 
735 


799 
807 

809 


Gonduifi  Epistola  ad  monachos  Beccenset.  — 
Bxstat  inter  Epistoloi  Amelmi,  hujui  volum. 
col.  17. 

Ejusdem  Epistola  ad  Anselmnm  Lugdani  degcn- 
tem.  —Epiit,  Anse/Bi.,  col.  453. 

PHILIPPUS  I  FRANGORUM  REX 

Epistol»  et  diplomata. 

Juramontum    quo    Bertradam    pellicam^  jubente 

pontilice  Romano,  se  dimissurum  pollicetur. 
Philippi  regii  Epttaphium  triplex. 

S.  HUGO  ABBAS  GLUNIAGENSIS. 

YitaS.Hugonii  auctore  HHdeberto,  Cenomanemi 

epiicopo,  ex  Aprili  Boliandiano,  tom.  lli. 
S.  Hugoois  Epistolae  et  variorum  ad  ipsum. 
Statutum  pro  Alphooso  rege  Hispaniamm  tan- 

quam  insigni  benefactore. 
Sututa  quibns  Lambertum  abbatem  S.  Bertioi  ve- 

iuti  proprium  Gluaiaci  monaehum  recipit. 
Exhortatio  ad  aaactimooiales  Marcioiaceoses. 
Gommoailorium  ad  successores  iuos  pro  iisdem 

sanctimonialibus. 
Imprecatio  B.  Hugoois  abbatis. 
Quid  B.  Hugo  narraverit  io  eapilulo  vigilia  Natalis 

Domini. 
Doaatioocs  pi»  Gluoiaceosibus  factas  sub  regimine 

S.  Hugonis. 

VALRAMUS  EPISCOPUS  NUMBURGEN5IS. 

Epistola  ad  Landnviam  Thuringia),  com  refuta- 

tione  quam  sun  nomine  Landgravii  edidit  Ste- 

phanus  Halverstadiensie. 
Epistola  ad  Ecclesiam  Bambergensem.  —  H.  cum 

suis  proptcr  Ecclesi»  Namburgeniis  depraeda- 

tionem  excommunicatum  nunliat. 
Epistola  ad  domoam  Gertrudem,  de  vita  S.  Leo- 

oardi  coofessoris. 
Epistola  ad  S.  Aoselmum  de  varietate  caBremo- 

niarum  in  altaris  sacrificio.—  PrtEmittitur  libro 

S.  Anselmi  de  sacramentorum  diversitate.  Vlde 

tome  CLYIII. 

GILBERTUS    EPISCOPUS    LIMERICBNSIS     IN 
HIBERNIA. 

Epistola  ad  episcopo  Hiberni»  de  usu  ecclesia^ 
stico. 

De  statu  Ecclesise. 

Epistola  ad  S.  Anselmum.  Est  epist.  86  libri  uli. 
Episl.  S.  Anselmi. 

GISLEBERTUS    CRISPINUS    ABBAS    WESTMO- 
NASTBRIGNSIS. 

Dispuiatio  Jadasi  cum  Gbristiaiio,  cum  epistola 

iiuncupatoria  ad  S.  Aoselmum. 
Inmces..** 


837 

839 

843 


844 
927 

945 

945 
947 

949 
951 

953 

955 


985 


991 


983 


997 


1005 
1036 


•  •  •  ■  • 

•  •  •  • 
•  •  •  •  • 


•••   •-• 


•••   •«• 


Glichy.  ^  Eb  typis  PAUL  DUPONT,  U,  vfA  dicU  Bac-d'Aiaierea.  —  93.11.1902. 


oPERii  sA.\cTi  mm\  mm  partis 

CONTINUATIO 


EPISTOLARLM 

LIBER  TERTIUS 

EAS  CONTINIENS  QUAS  SCRIPSIT  CANTUARIENSIS  ARCHIEPISCOPUS 


EPISTOLA  PRIMA.  ^ 

AlfSEUIl  AD  MOIfACHOS  BBCCENSBS. 

Se  quantumvisreluctantem  eiectum  esseCantuariag 
archiepiscopum,  Cui  electioni  ut  consentiant  ipse 
suadet. 

862  Suis  dilectissimis  et  desideratissimis  dom. 
nis  fratribus  et  filiis,  sfrvis  Dei  Becci  commanenli- 
biis,  frater  Ansbliius,  post  Deiim  cordesuusillorum  : 
sxncti  SpiritQS  semper  reg^i  consilio  et  consolatione 
gaodere. 

Quscunque  scripla  vel  dicta  communiler,  vel  sin- 
guli  de  affectu  cordis  vestris  mittitis  dilectissimo  et 
desideratissimo  vestro  et  quse  nec  lingua  poiest 
exprimerey  nec  calamos,  omnia  expresse  et  aperte 
scripta  sunt  in  corde  meo .  Insuper  et  multa  alia  ex 
affecto  ct  intellecto  meo,  quse  otinam  similiter  B 
scripta  et  expressa  essent  in  corde  vestro.  Ibi,  scili- 
cet,  in  inlimii  meis,  ibi  ea  lego  et  relcKO,  volvo  et 
revolvo  saepe  coram  Deo.  Quod  quo  affectu  faciam, 
videt  ipse  intos  et  foris  ;  testantur  lacryms?  meae,  et 
voces,  et  rugitus  a  gemitu  cordis  mei,  quales,  nun- 
qaam  de  me  illo  dolore  nemini  exiisse  ante  diem 
illam,  in  qua  sors  illa  gravis  archiepiscopatus  'Can- 
tuariie  visa  est  super  me  cecidisse.  Quas  vores,  gc- 
mitos  ot  puto,  non  simulaverunt  confectiooes  sed  gla- 
dii  doloris  animam  meam  *  penetrantes*  exlorserunt, 
et  adhuc  exiorquent  coniixiones.  Qaod  ignorarene- 
quiveront  illi  qni  ea  die  vultum  meum  inspexerunt, 
qoaodo  me  episcopi  et  abbates,  aliique  primates  ad 
ecclesiaro  trahentes  reclamantem  et  conlradicentem 
rapuerunt,  ita  ut  dubium  videri  posset  utrum  sanum  n 
insani,  an  iosanum  traherent  sani ;  nisi  quia  illi  ca- 
nebaot  et  ego  magis  mortuo  quam  vivcnti  colore  simi- 
lis  stupore  et  dolore  pallebam  ;  et  ilIi,quiposteaipsa 
die  me  inositate  lugentem,  dolore  rationem  superan- 
te,  cum  intente  mihi  iicoit  cogitare  et  vestram  dile- 


clionem,  et  onos  qood  me»  imbeoillitati  impono- 
baiur,  de  longeaBdientesaccurreruot,et  videntes  me 
aut  animam  aot  sensum  amissorum  limu«ront ;  et 
hoc  timore  aqoa  benedictame  aspergentes,  eam  mihi 
potandam  porrexemnl.  Forsitan  mihi  erobescendom 
est,  quia  volnera  doloris  sic  animam  meam  tolam 
intentam  in  scissuram  soi  ab  animabos  vestris  et 
in  grave  pcricolom  soum  superaverunt,  et  adhuc  sic 
superani,  ut  gemitus  profundos  fluentibus  lacrymis 
8«pe  tolerel.  Sed  certe  non  erubesco  confiteri  quia 
timor  Dci  et  cbaritas  hominum,  maxime  vestra,  sie 
eam  vuloeraverunt,  et  vnlneranl.  Quse  omnia  testi* 
moniom  perhibent  conscientiae  meiip,  quo  desiderio 
qoave  procoralione  exspectavi  celsilodinem  et  onos 
archiepiscopatos,  et  quo  gaudio  suspicio.  Quod  si 
aliqui  de  me  aliter  suspicantur,  quam  mea  de  se 
conscientia  coram  Deo  judicet,  consolatur  me  quia 
pro  minimo  mihi  debet  esse  ut  ab  illis  dijudicer,  aut 
ab  humano  die.  Et  quia  hanc  vilam  transituri  sumut 
per  infamiam,  et  bonam  famam,  ut  seductores  •  el 
veraces,  siciit  qui  ignoti,  el  cognoti,  tantum  con- 
scieotia  mea  non  me  accnset  *  ante  Denm.  lluic 
autem  de  me  electioni  imo  violenti»,  hactenus  quan- 
tom  potui,  servata  veritate,  reluctatus  sum;  sedjam 
velim,  nolim,  cogor  fateri  quia  quotidie  judicia  Dei 
magis  ac  magis  conatui  meo  resistunt,  ut  jam  nullo 
modo  videam  mc  ea  posse  fugere,  nec  sine  gravi 
raalo  corporali  et  spirituali  ex  utraque  parle,  nec 
sine  ira  Dei  intenlionem  conceplam  me  posse,  aut 
ullum  alium  aliquatenus  impedire.  Unde  jara  oon 
tam  homtnum  quam  Dei,  contra  quem  non  est  pru- 
denlia  aut  fortitudo,  victus  vioientia,  hoc  solo  intel- 
ligo  me  uli  debere  consilio,  ut  postquam  oravi 
quantum  potui  et  conatus  sum  ul,  si  possibile  esset, 
calix  iste  transiret  a  me,  ne  biberem  illum,  et  ora- 
tionem  meam  videns  repelli  conaturoque  frangi,  jam 


VARIiE  LECTIONES. 

^C^Uato,  ui  te^uente^f  eum  mt.  1  exemplari  Vietorinis  eompacto  in  Codice  Ef.  20.  ■Gravis  archlepisc. 
ffM.  fraviuB  Axcfaiepisc.  'Animaro  roea  mf.  animam  meam.  ^Penetranles  ms,  penetrantis.  *Ei  conlradi-> 
ecntem  m$,  reciaroantero  et  contradicentem.  *Et  seductores  ms,  ut  seduclores.  ^Excuset  jns,  accusot. 

Patrol  CLIX  1 


n 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


it 


dicam  Deo Verumiamennon  sicut  ego volvo^ sed  sicut  H 
iu  vis,  Cum  onim  ex  ulraque  parte  Deum  limeam  ; 
nec  aliquid  nisi  Deum,  et  homines  propter  Dcum, 
utrinque  «,  diligam,  nihil  mihi  pulo  lutius  in  re  tam 
pericuiosa  quam  ut,  meum  sensum  et  voluntalem  post- 
ponens,  mesensui  et  voluntati  Dei  penituscommittam. 
Et  quamvis  in  hac  re  mihi  nimis  sit  grave  dare 
et  vobis  accipere  '  consilium  quod  contra  roeum  ^*  et 
vestrum  afiectum  sit,  tamen  quia  ego  et  vos  magis 
sumus  Dei  quam  ego  vester,  aut  vos  mei :  sive  enim 
tnvimussive  morimur,  Domini  sumus{Rom.  xiv,  8), 
non  audeo  in  causa  Dei,  et  in  tanta  necessilate  mihi 
commissis  ad  consulendum,  quidquid  bomines  .sus- 
picentur,  meum  coram  Deo  subtrahere  consilium. 
Consulo  igiturdilectissimis  dilectoribusmeisutnuila 
res  faciat  vos  perlinaciter  ordinationi  Dei  obviare,  g 
guia  quasipeccaium  hariolandiest,nolleacguiescere 
{IReg.  XV,  i^S) ;  et :  Durum  nimis  est,  conlra  Dei  sti- 
mulum  calcitrare  {Act.  ix,  5).  Ad  hoc  enim  resista 
iudubilabiliter  judicio  Dei  perducitur,  ut  necessesit 
me,  si  quid  boni  Deus  dignalur  "  per  me  operari, 
servire  et  prodesse  vobis,  et  mullis  aliis ;  aut  om- 
nino  nec  mihi,  nec  vobis,  nec  aliis  ;  non  deficienle 
voluntate,  sed  potestate. 

Quod  si  ob  vestram  pertinaciam  contigorit,  facietis 
seneclutem  meam  in  inconsolabili  tristiiia  deduci  et 
863  deficere,  propter  magna  et  multimoda  mala 
quae  indesequeniur,  et  roihi  elvobisjustevidebunlur 
imputari,  etiaro  ab  iis  qui  modo  ea  non  prsevident. 
Si  enim  sciretis  ipsa  sola  dilatio  quanta  roala  jam 
fecit  corporibus  et  animabus,  et  quam  exsecrabilis  ^ 
illa  sit,  et  ilii  pariter  per  quos  fit,  roelioribus  et  pru-  ^ 
dentioribus,  ipsi  quoque  populo  Angliae,  puto  quia 
et  vos  (si  inhumani  non  estis)  eamdcm  dilationem 
cxsecraremini  ^*.  Hiruro  forsitan  vobis  videtur  quod 
dico  ;  et  roulti  qui  me  intus  non  vident  et  praecipites 
sunt  alienas  conscientias,  quas  ignorant,  judicare  ; 
de  me  perversum  aliquid  judicabunt,  quia  sic  vobis 
de  hac  re  loquor.  Sed  coraro  Deo  loquor  cui  revelo 
viam  meam,  el  spero  in  eo,  ut  ipse  faciat  {PsaL 
XXXVI,  5)  quia  non  u«e  accusat  coram  eo  conscientia 
roea  quod  me  concupiscentia  terrenaniro  divitiarum, 
aut  cclsitudinis,  ad  bsec  dicla  trahat. 

Si  quis  deinceps  aliter  de  roe  senserit,  pulo  quia 
adversus  veritatero  erit,  et  Deus  roihitestisadversus 
illum  erit.  Valete;  et  Dominus,  qui  dirigit  man- 
suelos  in  judicio,  et  docet  non  rigidos  '*,  sed  roi-  ^ 
tes,  vias  suas  {Psal.  xxiv,  9),  dirigat  sensus  ve- 
stros  et  volunlales  in  hujus  negoiii  judicio. 
EPISTOLA  II. 

OSBERNI  AO  ANSELMUH. 

Ei  consulit  humiliter  subire  onus  Cantuariensis 

archiepihcopi., 
Doroino  sanctissimo,  cbarissimo  electo  Anglorum 


archiepiscopi  Anselho,  suus  quod  semper  erat,  et 
semper  esse  desiderat  servus,  et  lilius,  frater  Osber- 
Ncs ;  ita  rectis  consiliis  agi,  ut  Deum  recta  consilia 
dantem  valeat  promereri. 

Cum  te,  charissime  domine,  In  omni  veritatis  co- 
gnitione  scientissimum  esse  sciam,  mirum  vatde 
quod  in  hac  sola  re  sic  omnimoda  veri  cognoscendi 
scientia  aufugeril,  ut  quod  Deo  placituro  sit  in  eo, 
quod  cororaunis  de  te  sanctseecclcsixsententiatuiit, 
ignorare  possis.  Aut  si  animus  tuus  in  hanc  potissi- 
mum  senlentiam  vergit,  ut  quod  generalis  electio,  vel 
omnium,  vel  certe  quam  multo  maxime  plurium, 
et  eorum  sapientissimoruro,  Deo  placere  clamat, 
solus  tu  displicere  contendas,  verendum,  pretiosissime 
domine,  ne  prse  omnibus  iiominibus  meiior  sanctior- 
que  videri  velic  videaris,  dum  quod  illi  rectissime 
intelligunl,  rectius  quasi  a  te  intellectum  defendere 
coneris. 

Ut  enim  in  offenso  dulcissimo  mihi  amore  tuo 
Joquar,  aut  cunclis,  quod  non  credimus,  roeliorem 
te  faieberis,  quippe  cui  soli  revelaturo  est  quod 
universas  Anglorum  Ecclesiae  fas  non  erat  revelari ; 
ant  facias  necesse  esl  quod  universalis  Anglorum 
Ecclesia  '^  suadet,  hoc  est,  ut  pontificalis  infula^ 
principalum  inter  beatos  apostolos  suscipere  non 
renuas. 

Sed  forle  exspectas  Deum  roajoribus,  quod  coepity 
indiciis  probatururo  :  non  ausim  dicere,  propterea 
quod  te  sapientissiroum  scio;  sed  timeo  ne  lalia 
quaerenti  ex  obiiquo  respondeatur :  Non  tentabis 
Dominum  Deum  iuum  (Maiih.  iv,  7).  Quid  naroque 
insignius  ad  te  eligenduro  ostenderct  Deus,  quam, 
ut  tu  promovereris,  regem  triumphis  nobilem,  seve- 
riUitc  cunclis  formidabilem,  lecto  decubuisse,  ad 
mortem  usque  legroiavisse  ;  te  autem  provecto,  statim 
eumdem  respiravisse,  convaluisse,  atque  ex  fero  et 
imroani  roitissimuro  pariter  ac  mansuetissimum 
reddilum  fuisse?  Quid,  inquam,  autefiectum  dulcios, 
aut  ad  innocentiam  prsstantius,  quam  te  ante  lectum 
aegrotantis  violenter  pertractum  ;  dextram  aliorum 
dextris  impudenter  de  sinu  extractam  sinistram  ^*, 
ne  sororem  juvaret,  fortiter  reteutam  virgam,  cffiteris 
digitulis  pertinacitcr  occlusis,  pollici  atque  indici 
crudeliter  impaclaro,  post  bsc  toto  corpore  e  terra 
te  elevatum,  episcopalibus  brachiis  ad  ecclesiam 
deportalum,  ibique,  adhuc  te  reclamante,  et  impor- 
tunis  nimis  obsistente,  TeDeum  /attdamuiessecan- 
talum  ? 

Quid,  inquam,  vel  ad  divinas  laudes  magnificen- 
tius,  vel  ad  humana  spectacula  gaudentius,  quam 
quod  in  lua  electione,  exclusis  omnibus  transactae 
tempestalis  afiliclionibus,  omnia  ad  proprii  juris 
possessionem  veluti  jubileo  termino  cucurrerunt  '', 
dum  vincti  ad  expcditionem,  carcerati  ad  lucem,  ca- 


\ARIM  LECTIONES. 

iUtrumquc  ms.  utrinque.  •Ei  accipere  ms.  et  vobis  accipere.  ^*Circa  meum  ms.  contra  roeum.  "Digna- 
tur  ms.  Deus  dignatur.  ^'Cxccramini  ms.  execraremini .  ^*Rigidas  ms.  ri^idos.  ^Univei-salis  Ecclesia  ms. 
nniversalis  Anglorum  Ecclesia.  "Extractam,  virgam  ms.  extractam  ;  sinistram,  ne  sororem  juvaret,  for- 
titer  retentam ;  virgam.   '*Concurreruut  ms.  cucurrerunt. 


13 


LIB.  ni,  EPIST.  II. 


i4 


plivi  ad  liberlalera,  opprcssi  dirissimis  exactorum  A  ipsi  flagiliosissimum  comiptionis   negotium  medilali 


ruroribus  redierint  ad  ereclionem 

Omnia  haec  te  luquuntur,tibifamulantur,  tuisme- 
rilis  ascnbunlur.  Quodsi  omncshaecdivinsDblanditise 
ad  consentiendum  te  non  excitaverint,  profecto  nove- 
ris  districta  animadversionesquissimum  judicem  te- 
cum  acturum,  talilerque  indieextremi  judicii  '^  ad- 
versnm   te  propositurum  :  0  homo   meis  uberibus 
Dutrite,  meis  virtutibus  ditate,  meis  doctrinis  illu- 
minate,  roeis  honoribuH  sublimate,  quam  tibi  mole- 
stiara  ingessi,  ut  me  prseceptorem  fugeris,  monitorem 
contempseris,  imponentis  mei  jugum  ei^eeta  cervice 
abjeceris?Nonne  satius  erat  nihil  mihi  de  tuo  con- 
tnlisse,  quam  quee  mea  fuere  crudeliler  abstulisse  ? 
Annon  constabat  per  luam   negligentiam   ablatum, 
quod  per  tuam  mibi  diligentiam  non  est  allalum  ?  Cur 
noQ   cogitabas  "  infinita   hominum  millia   le  occi- 
disse,  dum  paucorum  volebas  saluticonsulerc?  Ecce 
etenim  sponsa  mea,  sancta  Canluariensis  Ecclesia, 
apostoli  roei  Petri  benediclione  a  principio  sanclifi- 
cata,  piissimo  piissimi  Gregorii  studio  nobiliter  fun- 
data,  SS.    Bonifacii,  Houorati,    Vitaliani,   Agatho- 
nls  **,  et  caeterorum  orthodoxorum  Patrum  singulari 
semper  pnvilegio  dooata  ;  ad  quam,  salva  Romanae 
eC  apostolicte  sedis  aoctoritate,  omnium  circa  regio- 
num   Bcclesiae  in   suis    oppressionibus  confugere, 
atqne  ab  ea  tuendse  *^  libertatis  praesidia  expetere 
simul  ac  soscipere  solcbant ;  ecce  illa  talis  omnium 
pcripseroa  effecta,oniniumpertran8euntium  pedibua 
conculcata,     non    solum   nulla  perditae   libertalis, 
jura  '^  cxteris  restituere,  sed  nec  sua  niulto  tempore 


sunt.  Cumque  illa,  non  immemorquamfueritmagno 
acquisita,  quam  Iegibusconvincta",quam  denique** 
muneribus  dotata,  reluclando  succlamasset,  illi, 
abreptis  omamentorum  suorum  vestibus,  nudam, 
venalem  et  confusione  plenam  eamdem  reliquerunt* 
Exclaniat  itaque  multiplex  filiorum  caterva,  quos  in 
lavacro  secunds  nativitatis  ipsi  mihi  gcnuerat,  et 
intra  gremium  sanctae  dilectionis  tenerius  nutrierat, 
maternse  cupiens  verecundiae  mederi,  ejusque  nudi- 
tatem  oppanso  velamine  tueri.  Ecce  qui  matrem 
af&ixerant,  gravioribus  in  fiiios  molestiis  desffiviunt, 
dum  hunc  ab  uberibus  raptum  miseranda  csede 
discerpunt,  illum  ferrugiendo  slridore  premunt,  alter 
caeca  latibula  inhabilat ;  aliuslongaexsilia  deplorat. 
g  Quodquc  ad  scelus  prsecipinm  fuerat,  dum  se  adul- 
teri  homines  scelerata  caliiditate  innocentes  prodere 
vellent,  in  tantura  apud  terrenas  potestates  odium 
matrem  cum  prole  adduxerunt,  ut  quicunque  eos 
interficeret,  obsequium  se  prestareDeoarbitraretur. 
Ultimura  vei-o  et  quasi  paimare  totius  mali  flagitium 
exstitit,  cujuA  radix  si  in  lucem  solis  hujus  perlata 
fuisset,  non  solum  hanc  exhorreret  Christianus, 
verum  etiam  omnis  exsecraretur  paganus,  Judffius, 
atque  haereticos.  Ego  autem  ultra  non  ferens  tantam 
sponsse  meffi  calamitatem  ex  tota  **  hominem  pleni- 
tudine  tr,  Anselme,  elegi,  atque  ad  zelandum  pro 
S64  ^^  amicum  sponsiexbibui.doctrinamcontuli, 
virtutem  largilus  sum.  Prsmonstravi  oraculis,  com- 
probavi  miraculis  ;  verum  tu  mihi  praetulisti  Nor- 
manniae  comitem,  Deo  vermem,  viventi  mortalem, 


valuit  illibata  custodire.  Homines  autem,  qoos  eiad  ^  latitudini  Angelorum  anguste  solitudinis  nidum.Ex- 


custodiam  castitatis  deputavi,  aquibusservandffiinte- 
gritatis  ilhusfidem  aeccpi,  nonmodo  ipsi  nibil  defen- 
sionis  adversus  alios  incaesti  cupidos  paravere,  imo 


cessit  ne  aniroo  Petrum  apostolum  Aotiocbiffi  intro- 
nisatum  nec  tamenullorum  singuItibus,neRomano8 
experiretur  (i )  fiu^ores,  praDpeditum  ?  Cur  te  fugit 


VARIiE  LECTIONES. 

'^Die  judicii  ms,  die  extremi  judicii*  ^^Cogitabas  ms.  co^itabis.  ^*SS.  Bonif.  Honor.  Agathonis  ms . 
SS.  Bonifacii,  Honorarii,  Vitaliani,  Agatbonis.  ''Tenendffi  mi.  tuendffi.  '^Cura  ms,  jara.  "Convincta 
ms.  conjuncta.  "Quamque  denique  mi.  quam  denique.  '^Ex  toto  ms.  ex  tota. 

JOANNIS  PICARDI 

Ecelesics  5.  Victoris  Parisiensis  Augustiniani  canonici 

NOTiE 

(i)  Bomanos  experireiur.  D.  Anselm.  epist.  1,  nusque  apud  Germanos  (ut  gloriatur,  haneque  ob 
inlra,  aperte  dicit  D.  Peirum  Romam  migrasse.  Id  causam  Germanis  theologastris  a  meconjunctus)pro 
tamen  adhuc  nescilur  a  nostris  et  Germanis  et  An-  Christi  (sic  Antichristum  specioso  Christi  mentitur 
glis   Gnosticis.   Dolendum   profccto   horoines,  sibi      nomine)  professione. 

Argo   oculatiores,  in  bapc   caeciores  talpa,  nondum  j^     Porro  ipsissima  sunt  ejus  verba,  centuria  prima 
"         ■  i  et  8.  TerluII.  lib.  ^  Script.  Biitann.  pag.  16.edit.Basil.  1557  :e  Petrus 

cura  ex  Cbristi  Doniini  jus.su   ac  praeceplo  circum- 


vidisse  apud  Iren.  hb.  viii,  cap. 
De  bapt.,  De  prffiscription. ;  Ignat .  ad  Mariiim,  Cas- 
siod.,  Euseb.  Csesar.  lib.  ii,  Uist.  Eccles.,  Ruffiiio 
ioteri  rete,  cap.  14,  15  et  25  ;  Epi|  h.  bseres.  il\ 
Ambros.  lib.  ni  De  Sac,  cap.  1.  Hieron.  in  Catal. ; 
Optat.  Milevit  lib.  ii  ;  August.  Dt-baeres.  ad  Quod- 
vultdeuro  her.  1,  Cont.  lit.  Petil.  hb.  ii,  cap.  51, 
et  alios  quitmplures,  quos  lubens  sileo,  ne  manife- 
fitior  fijtt  eorum  cffi^iias. 

Quis  igiturnon  faciat  risum  plusquam  Democri- 
ticum  de  illa  ridicula  thesi  agiUitx'  a  Germunis, 
iisque  Lulh^ranis  anno  15%0,  An  Pelrus  Homoe  fue- 
rit  t  utuotatum  esl  in  Schol.  margin.  ab  abbatem 
Urlspei^.  ubide  Petro.  Bt  ejus  ouidem  positionis 
oeganlem  partem  propugnat  impudenter  et(de  more) 
faiso  Joaanes  Baleus  Anglus  Sudolvogius,  peregri- 


cisionis  apostolus  fuerit,    Gal.  ii,   aequum    profecto 

non  erat  ut,  reliclo  Judtporum  grege,   ^5  annis  (ut 

somniant  papistae)  apud  gcntes  incircumcisas  Komae 

sedeiet,  aut  iilis  geiiiilium  regum  more   imperaret. 

In  Judsea  ergo  ac  linitimLs  regtonibuS)  Chri»ti  man- 

dato  obstrictus  permansil,   praedicans  in  maritirois 

urbibus  Evangelium  regni  Dei.  quod  et  ipsa  testan- 

tur  miracula  quae  per  illum   Deus  operabatur.  Nam 

Lyddae  paralyticum  iEnearo  sanitati  restituit  ;  Ta- 

bilham  Joppea  mortuis  excilavit.   la  Caesarea  Cor- 

nelium  Centurionem   baptizavit,   atque   alia  plura 

fecit.  Qaae  omnia  declarant  illum  nec  sedisse,  nec 

ihortero  obiisse  Romae.  Unde  Bapt.   Hantuanus  in  vi 

Fast.  libro. 


15 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHfEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


16 


Pauli  capul  Milelinoruni  alque  Ephesiorum  fleiibus  A 
irroralum  ;nec  tamen  asulcando  8Bquore,quod  eum 
ad  exleras  iransmilleret  nalioncs,  prohibilum?Rogo, 
hominum  sapienlissiroe,  si  lahbus  te  sententiis  judex 
impeteret,  nonne,  ralionum  pondere  pressus,  Parce, 
•  judex.  clamares  ■•  ?  Jam  vero,  si  illam,  cui  tu  noviicr 
attitulatus  es,  Ecclesiaro  non  tanti  apud  Deum 
meriti  e8sedixeris,grande  ejus  merilum  licet  agno- 
scas  ■•.  Laurentium  namque  archiepiscopum  mullo 
verbere  a  praefato  apostolo  novimus  flagellatum, 
propterea  quod,  paganorum  meiu  conlerrilus,  fugam 
inierit,  et  eamdem  Ecclesiam  adhuc  in  fidei  percc- 


ptione  rudem,  derelinqucre  tentaverit.  Idem  beatis* 
simo  contessori  Christi  Dunstano  ^  idem  apostolus 
cum  coapostolis  Paulo  et  Andrseasplendensapparuity 
eique  tradensgladium  verbo  Dei  inscriptum,  futurum 
illum,  ut  postea  evenit,  ejusdemEccIesisponlificem 
prsfiguravit.  Quod  si  tanta  Christi  et  apostolorum 
dignatio  super  eamdem  Ecclcsiam  ab  initio  fuisse 
perbibetur,  magno  tibi  providendum  est  opere,  qui 
sanctissimam  scientiam  habes,  ne  hujus  dignationis 
participium  refugias,  cum  neque  sis  privata  gratia 
exhibilus,  neqne  mercenarius,  neque  Simonis  disci- 
pulus,  sed  quem  et  divinavocavitetectio,  et  aposto- 


VARIiE  LECTIONES. 
''Paria,  judex»  reclamarftstiM.  parce  judexjclamares. 'Mgnoscas  mi.  agnoscas.   ''Confessori  DunataDO 
m<.  Confessori  Christi  Dunslano. 

JOANNIS  PICARDI  NOTJE. 

B     lf«/^a  mari  et  terris  discnmina  passutadurbem 
Romulenm,  mundi  dominam  rerumque  polentem^ 


Vrbibus  Atsyriis  Christi  post  funera.  postquani 
In  cmlum  reditus,  bis  septem  dicitur  annos 
Impendisse,  gravivexans  mala  numina  bello. 
Mox  mariaingresBus,  longaque  ambage  viarum 
Circumlatus^  iter  vertit  Bitiiynica  versus 
Littoraf  Cappadoces,  Galatos,  Pontumque  pera- 

\grans  : 
Quotquot  erant  illis  Judofa  ab  origine  regnis 
hdocuit  Christum,  veterique  retraxit  ab  usu. 
Hieronymus  etiam  atque  Lyranus  super  illa  Christi 
verba  :  Ecce  egomiiti)  ad  vos  prouhetas  ac  sapientes, 
ctc.  asserunt  Pelrum  fuissu  a  judaeis  HierosolymaB 
crucifixum,  quod  etillis  verbis  aplissime  respondet.  ■ 
Sic  quidem  Baleus :  scd   utrum  sic  se  habeaiit  h8BC, 
videamus.  Imprimis  Evangclium,    Petro  credilum, 
non  sic  conclusil  Christus  intra   Ecclesise   Judaicae 
parieles,   ut   ad   geulilium  aures  nun  perveneril : 
Imo  Act.  X,  per  vas  quadrangulum  C(dilus  allalum 
ref»^rtumque  impuris  aiiimantibus,  jussus  esl  Peirus      scrip 
etiam  ipsis  geniibus  evangelizare.  Hinc  poslea  iilis  ^  plore 


audieutibus  professus  esi  Ueum  non   esse   accepto- 
rcm  personarum,  scd  cujuslibel  gentis  justum   ei 
placere  :  ut  qui   doininelur  universis.  OuHmobrcm 
ait  Lucas  ibidem,  cap.  x,  sub  finem.  Obitupuerunl 
ex  circumcisionefideles,  qui  vencrant  cum  Petro  : 
quia  et  in  nationes  gratiaSpiritus  saucti  effuja  est, 
Manluaniis  vero,  a  B<iieo   citatus,   ne  veibulum 
quidem  habet  de  Petri  morte   anle  papatu,  tnntum 
abest  ut  ncget,  prseterquam  quod  nullam   urbiuni  a 
Fc  recensilarum  in  Palaesliua   reperias,   quod  gra- 
vissimo  esl  argumenlo  Pctrum  reliquissa   Jud»am, 
ut  incircuracisas  dociret  gentes,  coulra  Balei  men- 
tem   eijudicium.  Nam  ul  divino  jussu  aliquandiu 
Judoeos,  sicet  eodem  postca  elbnicosdocuii.   Quod 
autem  Mantuanus  senserit  et   scripseril  D.  Pelrum 
Romae  necatum  fuisse,  liquel  ex  lib.  i  De  agone  D. 
Dtonysii  Areopagils,    quem  mullo   labore  Romam 
venisse  describens  magistri  sui  D.    Pauli   visendi 
ergo,  ait : 
Sed  fuiteventuclausus  laborHU  sinistro, 
Nam  licuit  paucis,  heu  !  prasceptore,  diebus 
Et  sanclo  sermone  frui^  juia  fata  repente 
Demersere  novi  duo  maxima  lumina  mundi^ 
Vidit  ab  excelso  Petrum  suprema  trahentem 
{Heufacinnsvisu  horrendum  !)  suspiria  ligno. 
Rursusque  in  x  Fastorum  de  eodem  Dionysio  aic 
canit. 
Per  freta  deoenit  Homam  post  funera  Petri, 
Post  obitum  Pauli,  qua  tempestate  tenebat 
Naviculum  Petri  Ctemens  liomanus,  etc. 
Sed  Baleum  suis  couficiamus  armis  ;  nam  vi  Fastc- 
rum  citato  (vide  hominem  ipso  mendacio  mendacio- 
rem)  ait  Mantuanus  de  Pctro  loquens  : 


Venity  ubi  astemi  jareret  primordia  regni. 

Hicronymi  locus  indicatus,  et  a  me  iu^egre  religio- 
seque  exscriptus,  iterom  traducet  Baleum  ipsis  etiam 
Cretensibus  mendaciorem.  Hieronym.  lib.  iv  Com- 
ment.  in  Matlh.  ad  caput  xxiii,  explanans  evange- 
listffi  verba  :  El  ex  illis  occidetis,  et  crucifigetis  et 
/lageUabitiSt  subjungit  variaesse  dona  discipulorum 
Cbri8ti.«  Alios,  tit ^tit/,.  propbetas,  qui  veoiura  prae- 
dicant  ;  alios  sapientes,  qui  noverunt  quoroodo 
debeant  proferre  sermonem  ;  alios  Scribas  in  iege 
dociissimos  :  ex  quibus  lapidatus  est  Slephanus, 
Paulus  occisus,  cmcifixus  Pclrus,  flagellaii  iu  Acti- 
bus  aposiolorum  discipuli,  et  perseculi  eos  sunt  de 
civilate  in  civitalem  expellentes  de  Judaea  ut  ud 
genlium  f)0pulum  transmigrarent.  »  Sic  Hieronym. 
qui  ne  apicem  quidem  de  Petro  in  Judeea  cruciflxo 
psit  ;  quin  potius,  si  ejus  verba  ad  unguem  ex- 
remus,  Petrum  a  Judaea  expulsum,  sicqne  ad 
elhnicos  emigrasse  habemus.  Quod  si  quis  Balei 
nomine  perfraclius  inficieiur,  jure  efficiam  et  D. 
Paulum  m  Judsea  peremptum  fuisse  :  interea  rccla- 
manlibus  antiquissimis  probatisque  Historiographis. 
Siephanum  autem  saxorum  grandine  obrutum  nar- 
rat  Acl.  apbstol.  lib.  Verum  nec  mihi  nec  Baleo, 
sed  ipsimet  Hieronymo  (qui  litem  videtur  excitasse) 
judicium  deferatur  :  In  Scriptoribus  ecclesiasticis 
ait  :  «  Simon  PcU*us  et  priuceps  apostolorum,  post 
episcopatum  Antiochensis  Ecclesise,  et  ii  Claudii 
anno,  ad  expugnandum  Simonem  Magum  Romam 
pergit,  ibique  xxv  annis  cathedram  sacerdotalem 
tenuit,  usque  ad  uUimum  annum  Neronis.  Rursum 
ad  Damasum  papam.  Mihi  caihedram  Petri,  et 
fidem  apostolico  ore  laudatam,  ccnsui  coosulen- 
dam.  •  Et  post  pauca  :  «  Cum  successore  piscatoris 
et  discipulo  crucis  loquor.  E^o  nullum  primum  nisi 
Christum  sequens,  bealitudini  tusp,  id  est  cathedrse 
L^  Petri,  communione  consocior  super  illam  petram 
eedificaiam  Ecclesiam  scio.  »  Inuomment.in  Epist. 
ad  Galat.  in  illud  ipsum  caput  ex  quo  Baleus  per- 
petuam  in  Judaea  mansionem  conFtituit,  D.  Petro, 
observans  D.  Hieronym.  pleraque  desiderari  in 
historia  Actuum  apostolorum  addit  illud  postre- 
mum  inquiens:  Deniqueprimum  epitcopum  Antio- 
chenas  EcclesiasPetvum  fuisse  accepimus.et  Romam 
exinde  translatum ;  quod  Lucas  penitusomisH.  Ex- 
pedit  m)hi  ex  catalogo  scriptor.  Ecclesiat.  testimo- 
nium  baud  aspernandum,  quo  Hieronym.  aii :  C/e- 
mens,  eic^  quartus  post  Petrum  Homm  episeop.^ 
eic.  Lyranum,  quia  eadem  cum  Hieronymo  dicil, 
praetereo,  conteotus  detexisse  impudenteoQ  Balei 
malitiam. 


17  UB.  IU,  EPIST.  V 

lica  informavit  instUulio.  Prslerea,  quamvis  moni-  A. 
iore  noQ  egcas,  pro  affeclu  tamen  roonere  le  audebo, 
ot  nihil  inconsulte  agas,  nec  alieno  n^ultum  a  nobis 
coasilio,  sive  id  con^ecralione  tua  sit,  sive  in  rebus 
Ecclesi»  dandis  aut  mulandis,  ideo  quod  novimiis 
sancrissimum  priBdecessorem  tuum  multa  primo 
adventus  sui  tempore  ordinasse,  quae  omni  tem- 
pore  postmodum  sibi  displicuere.  Sunt  enim 
plures  qui  circa  destructionem  Ecclesise  semper 
laboravorunl.  qui  nunc  putant  quam  maxime  se 
regnaturos,  dicentes  te  cum  Deo  semper  aclurum, 
res  Ecclesiae  non  curalurum,  quasi  res  Ecclesiae 
curare  non  sit  cum  Dco  agere.  Sed,  Deo  auxiliante, 
ctim  te  cognoverint^  quemadmodum  ego,  puto  illos 
secus  dicturos  ac  sensuros.  Jam  nunc  repeto  omni 


48 


EPISTOLA  IV. 


ANSELHI  AD  IIONACHOS  BBCCENSES. 

Ul  ipsi  Anselmo  et  regi  scribant  se  ultro  consentire 
electioni  illius  in  archiepiscopum  Cantuariensem, 
Doniinis,  et  fratribus,  et  filiis  dileclissimis  mona- 
chis  Beccensibus,  dilectissimus  el  abbas  eorum,  fra- 
ter  Anselmus  :  continua  Dei  protectione,  et  conso- 
latione  gaudere. 

Quod  humiliter  per  dominum  Balduinura  el  domi- 
num  Tcsonem  petivistis,  et  si  prjesens  essem,  svipplici 
devotione  per  vas  petivissclis,  palerno  et  pio  affeclu  •• . 
omnibus  petenlibus,  ut  filiis  dilectissimis,  concedo 
quod  ex  me  est,  et  oro  Deum  ul  ipse  misericorditer 
concedat  quod  ex  ipso  est.  Gum  de  sorte  archiepi- 
scopalus,  qu»  super  me  divina  cecidit  dispositione, 
bus  meduliis  quod  promisti  salutando,  orans  Deum  g  loquor  vobiscum,  valde  alienum  el  a  me  el  a  vobis 


ita  le  rectis  consihis  agi,ut  Deum  rccta  consiha  dan- 
tem  valeas  promereri,  Domine  sanctissime,  sapien- 
tissime,  et  super  omnes  animo  dulcissime. 

EPISTOLA  Ilt 

GONDULFI  EPISCOPI  AD   MONAGHOS   BBCCBNSBS. 

Vt  non  tristentur  de  erepto  iibi  abbate  Ametmo. 

GoNDULFUS  gratia  Dei  Roffensis  episcopus,  dominis 
el  amicissuis  charissimis,  servis  Dei,  Becci  consi- 
stentibus,  salotem  et  fideles  orationes. 

Charissimi,  vcstrae  dileciioni  cognitiim  est  quantum 
temporis  sit  ex  quo  Angehca  Ecclesia  proprio  est 
obarta   et  destituta  pastore,    atque  omni  paterna 


videlur,  si  coosideretur  muluus  noster  affeclus  *•, 
me  vobis  inde  consulere,  et  vos  mecum  consiUum 
accipere.  Si  quis  considcret  quia  plus  Deo  quam  no- 
bismetipsis  debemus,  non  ei  mirum  videbitur,  si  ego 
in  causa  Dei  commissis  mihi  ad  consulendum,  quos 
nullo  modo  eisdem  ipsi  testibus,  a  recto  volo  deviare, 
consulo  contra  meum  "  et  illorum  affectum,  sccun- 
dum  voluntatem  Dei.  Benefecistis,  quia  conccssionem 
vestram  mibi  pcr  domn.  Tesonem  mandastis,  quan- 
doquidem  res  nec  per  me  vos  mutari  potest ;  sed 
melius  facielis  si  per  epislolas  unam  regi,  alteram 
niihi  mandabilis  quia  quod  Deus  dignabitur  de  me 
disponcre,  et  idem  rex  et  omnes  qui  Domini  sunt 
EccIesiaQ  nostrae  ordinaverint  secundum  limorem 
desolata  consolatione.  Sed  Deus  ploratus  orphano-  n  ^"»  et  archiepiscopus  noster  religiosa  et  ecclesiastica 


nim,  gemitus  et  sospiria  hactenus  longissima  vidua- 
rum,  preces  quoque  fidetium  suorum  miseratus 
exaudieus,tandem  sua  gratia  eam  consolando  visitare 
digoatus  est.  Ipsius  namque  inenarrabili  potentia 
operante,  dcdit  Dominus  noster  rex  Anglorum  con- 
silio  et  rogatu  principum  suorum,  cleri  quoque  et 
popoli  petitione  et  electione,  domino  abbati  Ansclmo 
CaDtuariensis  Ecclesise  gubernationem.  Quod  quidem 
piis&ima  Dei  operalione  et  ordinalione  factum  esse 
non  dubium  est.  Qua  propter  humiliter  mandamus, 
et  Tehementer  precamur,  ut  fratres  charissimos, 
quatenus  omoem  Iristitiam  vel  cordis  indignationem, 
si  qua  est,  deponentes,  di\in»  voluntali,  operationi, 
et  bononim  et  virorum  electioni  nequaquam  resistatis 
sed  Deo  gratias  agentes,  quod    factum  est,  cum 


ratione  jusserit,  et  mihi  videbilur,  humili  devotione 
propter  timorem  Dei  conceditis,  et  me  Dco  et  Eccle- 
six  ejus  committilis.  IIoc  relento,  ut,  in  quantum 
possibile  vubis  erit,  nostro  semper  fruamini,  quam- 
diu  vivam,  consilio.  Hoc  consulo,  hoc  hortor,  quia 
sic  oportet  fieri,  ut  et  vos  plus  volunlati  Dci  quam 
vestrac  subditos  esse  ostendatis ;  et  regis  gratiam,  qu» 
vobis  necessaria  est,  sine  omni  proficuo,  imo  cum 
damno  maximo  non  perdalis,  et  mentem  meam  mullis, 
molestiis  onustam,  onu«tiorem  dissensione  vestra 
Don  feciatis.  Gomitisse  Lermendenti,  quae  ad  voa 
vcnit  ",  ut  audivi,  larga  et  benigna  voluntate  hono- 
rifke  omnibus  modis,  qaibus  potestis,  secundum 
voiuntatem  ejus  servile.  Qrandis  cnim  vester  hooor 
est,  et  mulium  hoo  nostrae  profoturum  eat  Kcclesi», 


gaudio  el  bona^  voluntate  concedatis.  Est  etiam  ^  sicut  spero  ;  illaraex  nostrapartedulcitorsalutate»», 
aliud  quod  vos  latere  non  debet.  Impediri  quidem  res      Yalele. 


istaforta.^sisadtempus  potest,  omnino  autem  rema- 
nere  nullo  roodo  potest.  Verum  enim  dico  vobis, 
Dotitia  et  consilium  hujus  rei  multum  processit,  et 
sine  dubio  usque  ad  sedem  apostohcam  jam  pervenit. 
Utimini  igitor  sapienti  consilio,  et  per  charitatem 
facite  sine  dilatiooe,  quod  quandoque  facturi  estia 
sine  dobitatione.  Valete. 


865  BPISTOL.\  V. 

OSBBKNI  AD  AIVSBLHOll. 

Vi  aceeleret  suam  inaugurationetn. 
Domino  sanctissimo,  Palri  dulcissimo,  jam  nune, 
quod  non  sine  desperatione  dico,  Anglorum  arehi- 
episcopo  Ansblmo,  servus  et  fiiius  suus  Osbbrnus  : 
salutes  luctu  et  laerymis  plenas. 


VARIiE  LECTIONES. 


'^Bt  pro  affectu  ms.  et  pio  affedu.  ''Vester  affectus  ms.  noster  affectus.  ''Circa  meum  ms.  contra 
meuro.  t^Ad  dos  venitm«.  ad  vos  venit.  "Salutate  mt.  salutate.  Valete. 


19 


S.  ANSEI.MI  CANTUAR.  ARGHIEP.  OPP.  PARS  lll.  —  EPISOLiE. 


20 


Quousque»  dulcissime  domine,  desideria  nostra  A  bis  expetebatur   concessione  **,  omnes    in  unum 


suspendis  ?  quousque  animas  nostras  tollis  ?  Si  tu  es 
qui  venturus  es,  veniendo  ad  nos,  ostende ;  nec  velis 
diutius  bonum  differre,  quod  ab  scleroo  consilio 
profeclum  bumano  generi  Christus  dignatus  cs  im- 
pertiri.  Alioquin,  mi  dulcissime,  cotnmovisti  ierram 
et  conturbatti  eam  ;  potiusque  esset  mortis  non  dis- 
pendia  susUauisse,  quam  super  tuo  nomine  aliquid 
unquam  accepisse.  Quid  enim  putas,  qui  luctus,  quae 
lacryms  adversum  te  hodic  fundunlur  •*,  qus  aote 
boc  tempus  in  conspeclu  Dei  profundebantur  ?  Quae 
major  potest  esse  miseria,  quam  bomines,  quibus 
quasi  noxiis  humoribus  corpus  Ecclesise  gravabatur, 
nuperrime  vidisse  exclusos;  ei  nunc  eosdem  non 
modo  exclusos,  verum  etiam  videre  corpori  Ecclesiae 


congregati  sumus,  unusquisque  nostnim  de  sua  sen- 
tenlia  ab  eo  qui  prspsidebat  nominatim  est  requisi- 
tus.  Multa  binc  et  diversa  nobis  ssensa  et  dicta  sunc, 
quse  modo  replicanda  at  exponenda  vobis  minime  *^ 
sunt  :  finem  tanlum  ipsius  rei  propter  quam  conve- 
nimus,  breviter  vobis  intimabimus.  Pars  quaedam 
nostrum,  quamvis  pro  dulci  et  unico  pietatis  erga 
vos  affectu  valde  dolens  atque  tristis,  propler  Dei 
tamen  metum,  cujus  id  nutu  atque  consilio  agi  cre- 
ditur,  libenter  ad  honorem  et  commodum  Ecclesise 
Dei,  secunduro  quod  vos  etiam  consulitis,  quod  de 
vobis  petitur  concedit ;  pars  vero  nostrum  altera, 
suo  potius  quam  vestro  utens  atque  fidens  consilio 
ardentiori ;  atque,  utsibi  videbilur,  rectiori**,amon8 


iocorporatos  ?  Puta,  mi  dulcissime  omnium,  adver-  q  vestri  zelo,  minime  id  concedit,  nec  ad  conceden- 


sum  te  istas  esse  querelas.  Hiccine  est  ille,  de  quo 
tantum  gaudebamus,  de  quo  tam  magna  audieba- 
rous  ?  Ecce  quomodo  nos  decepit,  quomodo  aoimas 
nobtras  interfecit.  Expectavimus  **  pacem,  et  non 
est  bonum  ;  tempus  medelse,  et  ecce  clamor.  Hiccine 
est  ille,  quem  Osbemus  hos  tredecim  annos  ad  po- 
pulum  tantoperc  landavit,  quero  in  omni  sermone 
roagistrum  et  sanclissimum  et  sapientissimuro  prse- 
dicavit  ?  Ecce  quoroodo  fecit  novissima  nostra  pejora 
prioribus.  Credas,  nunquaro  bsec  desinent  dici,  nisi 
desieris  elongari.  Veni  ergo,  tanturoroodo  invocetur 
nomen  tuum  super  nos,  aufer  opprobriumnostium; 
festinandum  tibi  **  est,  princeps  esto  nosler.  Erit 
boc  Deo  ad  laudero,  tibi  ad  roercedero,  nobis  ad 
vitam.  Recuperemus  in  te  quod  in  morluo  sanctis-  q 
simo  Patre  Lanfranco  nos  cum  toto  mundo  perdidi- 
mu8 :  quero  mortuum  semper  dolebimus,  quoad  us- 
que  illum  in  te  viderimus.  Deus  omnipotens,  qui- 
cunque  Anselmum  ab  incf  pto  prsepedierit,  anatbema 
in  medio  hominum  sit.  Credas  me  in  roaxima  lacry- 
maruro  alluvione  ista  scripsisse  et  usque  ad  mortem 
soUicituro  de  te  esse.  Mater  etoronesfiliitesalutant. 


dam  ulli  majorum  se  sive  minorum  persuasionibus 
aliquo  modo  acquiescit.  Quse  aotem  pars  alleram, 
aut  numero  aut  ratione  prseponderet,  domnus 
LanfrancuSy  qui  inlerfuit,  et  omnia  hic  apud  ** 
nos  gesta  sive  dicta  et  vidit  et  audivit,  plenissime 
per  seipsum  et  sufficieoter  vobis  dicet.  Nos  enim  ista 
succinclc  et  celeriter  roultum  dictamus,  quia  urget 
nos  **  festinans  lator  prsesentium,  ut  sic  agamus. 
Omnipolens  Deus  vilam  vestram  in  beneplacito  suo 
recte  disponat,  et  ad  coromunem  fidelium  suorum 
utilitatem  et  gaudium,  diu  eam  in  praesenti  custo- 
dial.  Amen. 

EPISTOLA  VII  ". 

ANSELMI  AD  HONAGHOS  BBGCENSBS. 


EPISTOLA  VI. 

MONACHORUIf  BBCCBNSIUM  AD  ANSBLMUM. 

Beecentes  Anselmum  concedunt  Ecclesim  Cantua- 
riensi, 

Dulcissimo  domino, et  Patri  suo,  divinitus  sibi  olim 
dato,  abbati  Anselmo,  humiles  Beccensis  Ecclesiae 
servi,  et  filii  sui  :  conlinua  Dei  in  omnibus  viissuis 
protectione  dirigi  semper  et  muniri. 

Audita  concessione  domini  nostri  NorthmannisB 
principis,  at  archiepiscopi  noslri  Rothomagensis, 
quam  de  vobis  ad  petitionem  regis  Aoglorum  et 
omnium  fere  ejusdem  gentis  principum  fecerunt,  ut 
ad  culmen,  scilicet,  promoveamini  arcbiepiscopatus, 
pro  ea  eliam  quaead  nosde  vobis  pertinebat,  et  a  no- 


JEgerrime  fert  se  a  Beccensibus  esse  distractum,  nec 

juxta  quorumdam  malevolorum  calumnias  ficta 

militate  recusasse  archiepiscopatum, 

Suis  dilectissimis  domino  priori  Baldrigo,  et  alis 

servis  Dei   in  Beccensi  coenobio  commanentibus ; 

servus  et  conservus  eorum  fraler  Ansblmus  divino 

semper  regi  consilio,  et  protegi  auxilio. 

Quamvis  divina  dispositio  me  a  vobis  corporaliter 
non  sine  gravi  pioque  cordis  mfi  dolore  separet, 
oro  tamen  Deum,  ut  dilectio,  qua  ipso  dante  ^ 
anima  mea  vos  in  utero  suo  compleclitur,  indisso- 
lubiiiter  perseveret  :  per  quam,  Deo  propitiante, 
semper  vesler  ero  servus ;  quia  semper,  quaotum 
Deus  mihi  dabit,  ero  vestiis  ulililatibus  ^  intentus. 
Naro  etsi  tauta  sit  ipsa  dilectio,  ut  sff*pe  cum  intente 
D  cogito  amicos  vestros  de  tam  inseparata  et  conlra 
voluntatem  nostram  separatione,  statiro  sua  quadam 
tempestate,  velut  mare  ventis,  inturoescat  et  contur- 
betur  cor  roeum,  et  pluant  oculi  mei,  dulcius  tamen 
milii  est  hoc  ab  illa  me  tolerare,  quam  illaro  a  roe 
separare.  Novit  enim  Deus,  ante  cujus  conspeclum 
secundum  conscientiam  mearo  loquor,  quia  plus  vos 


VARIiS  LECTIONES. 

•*Funduntur?  Quae  major  ms,  funduntur,  quse  ante  hoc  tcmpus  in  conspectu  Dei  praerundebantur  ? 
Quae  major.  MExpectamus  ms,  expectavimus.  *'Festioandum  tibi  ma.  vesiimentum  tibi.  **Expeclabatur 
confessione  ms.  expetebatur  concessiono.  •^Exponenda  minime  ms.  exponenda  vobis  roinime  ••Rectioris 
fii*.  reciiori.  ••Hic  apud  ms.  hic  apud  ^•Urgebal  nosmi.  urgetnos.  ^^CoUata  cum  duobus  Exemplaribus  in 
uno  Codicem*.  Vict.  Ef,  20.  **IpiO  dante  ms,  1  ipso  donante.  *»Prospiciente...  voluntatibus  ms.  pro- 
pitiante...  utiiitatibus. 


21  LIB.  III,  EPIST.  VII.  n 

diiexi  Deo  et  vobis,  et  meipsum  vobis,  quam  vos  A  obeiientia  et  cbaritale,  quas  propter  te,  quantum 


mibi  sive  pnelaiionem,  aul  dominationera,  aut  pos- 
sesMonem  terrenam,  quas  babebam  pro  vobis. 
Quamobrem  plus  me  gravat  vestra  tristitia  de  qua- 
licunque,  si  apud  vos  est,  mei  indigeotia,  quam 
me  consoletur  aliqua  terrena  celsitudo  vel  opulentia. 
E«xe  Dunc  in  hac  ipsa  locutione,  qua  vobis  abi»ens 
loquor  dictando,  tcstes  mihi  sunt  lacrymae,  quas 
eontinere  nequeunt  oculi  mei,  et  vim  mihi  facieiitcs 
singullus  gutturis  mei  inundantes  a  gemitu  cordis 
mei,  obturantes  et  inlerrumpendo  lardantes  scriptori 
verba  oris  mei.  Quamvis  sint  quidam,  ut  audio,  qui 
Butem  sint,  Deus  sit,  qui  aut  fingunt  malilia,  aut 
su^picantur  errore,  aut  coguntur  dicere  indiscrelo 
dolore,  quod   magis   trahar  ad    archiepiscopatum 


dedisti,  volo  eustodire,  potius  eiigerem  sub  prselalo, 
sicut  monachus,  servire  et  obedire,  el  ab  iilo  con- 
silium  animae  meae  et  necessaria  corporis  mei  acci- 
pere,  quam  aiiis  bominibus  dominari  aut  praeesse, 
sive  ad  animarum  gubernationem,  sive  ad  corpora- 
lem  suslentationem,  aut  terrenas  divitias  possidere. 
Tu  vides,  et  tu  esto  testis  meus,  quia,  sicut  mea 
mihi  conscieutia  dicit,  nescio  quomodo  me  sine 
peccato  possim  evolvere  ab  hac  me  eligentium  in- 
tenlione ;  et  quia  rimor  tuus,  et  charilas,  et  obe- 
dientia,  quas  tibi  et  Ecclesiae  tuse  debeo,  me  co- 
gunt,  me  ligant,  ut  non  audeam  religiosis  precibus 
eorum,  et  magno  sicut  mihi  ostendunt,  desiderio 
perlinaciter  contradicere.  Domine,  si  fallit  me  con- 


Titiosa  cupidate,  quam  cogar  ^  religiosanecessitale.  q  scientia  mea,  oslende  mihi  meipsum  et  corrige  me, 


Quibus  nescio  quomodo  possim  persuadere  quae  sit 
in  hac  re  conscientia  mea,  si  iliis  non  satisfacit  ^* 
vita  et  366conservatio  mea.  Sic  enim  vixi  jam 
per  triginla  tres  annos  in  habitu  monachico  ^*, 
Mbus  scilicet  sine  prslatione,  quindecim  in  prio- 
ratu,  totidem  in  abbalia  annis,  ut  omnes  boni  me 
deUgenint  qui  me  noverunt,  non  mea  industria,  sed 
gratia  Dei  facicnte.  et  magis  illi  qui  me  inlerius  et 
familiarius  novcrunt ;  nec  aliquis  in  me  viderel  ^^ 
aliquod  opus,  unde  me  praelatione  delectari  cogno- 
sceret.  Quid  ergo  f%ciam  ?  Quomodo  propuisabo 
et  exstinguam  hanc  falsam  et  odibilem  suspicio- 
nem,  ne  animabus  eorum  noceat  qui  me  propter 
Deum    diligebant,    charitalem  illis   minuendo ;  aut 


et  dirige  in  conspectu  tuo  viam  meam(PsaL  v,  9). 
Et  sive  mihi  placeat,  ut  quod  inceptum  est  ab  bo- 
minibus  de  bac  "  mea  electione  fiat,  sive  potius  ut 
non  fiat,  Deduc  me  in  via  tuat  et  ingrediar  in  veritate 
tua  {Psal.  Lxxxv,  11).  Domine,  lu  vides,  sicutdixi, 
conscientiam  moam,  tu  esto  mihi  teslis  ad  cos  qui 
aliler  de  me  suscipiantur  ;  et  ostende  illis  eara,  ne 
laedant  suas  aut  aliorum  animas,  male  eam  judican- 
tes.  Eccc,  dilectissimi  fralres  mei,  audislis  vere 
conscieniiam  meam  de  archiepiscopatus  desiderio, 
sivecontemptu.  Sienim  Deosciensmentior,  uescio 
cui  verum  dicam.  Si  quis  deinceps  contra  hoc, 
quod  de  hac  re  sub  teslimonii  Dei  invocatione  dixi, 
roe  voluerit  aperte  vel  caliide  male  alicui  **  com- 


eorum  quibus  qualccunque  consilium  aut  excmplum  p  mendare,  puto  quia  Deus  erit  mecum  adversus  eum 


parvitatifl  prodesse  poterat,  mc  pejorem  quam  sim 
illis  persuadendo;  aul  ctiam  horum  et  aliorum  ** 
qui  me  non  noveruut  et  hoc  audicnt,  malum  iliis 
exemplum  ^  proponendo  ?  Deus^  tu  qui  omnia  scis, 
non  me  justifico  secundum  examen  districli  judicii 
tuiy  quia  ille  magnus  Apostolus  tuus,  qui  dicero  po- 
tuit :  fiihil  mihi  conscius  sum  (/  Cor.  iv,4),  cum  hoc 
dixissel,  subdidil :  Sed  non  in  hoc  justificaius  ^m, 
qui  autem  judicat  me  Dominus  est,  Et  vir  ille  sim- 
plex  et  rectus,  timens  Deum  et  recedens  a  malo,  cui 
te  ipso  leste,  non  erat  similis  in  lerra,  verebar 
omnia  opera  mea  (Job.  ix,  28) :  sed  secundum  quod 
anima  mea  comprehendit  conscientiam  suam,  co- 
ram  te  dico  eam,  ut  omnes  qui  hanc  meam  episto- 
lam  legent  aut  audienl,  sub  tuo  lestimonio  sciant  et 
credant  eam.  Tu,  Domine,  vides,  et  tu  esto  tesiis 
meus,  quia  nescio,  sicut  mea  mihi  conscientia  dicit, 
quid  me  rapiat  **  aut  alliget  ad  consensum  archi- 
episcopatus,  ad  quem  subito  raptus  trabor,  amor 
alicojtts  rei  qnara  senrus  tuas  contemptor  mundi 
debeal  contemnere ;  et  quia,  si  mihi  licerel  servata 


D 


el  pro  me  respondibit  ei  ;ego  vero  consolabor  me 
sub  testimonio  Dei.   Certus  autem  sum  quia  quid- 
quid  haec  falsa  suspicio  alicui  animae  vel  nocebit, 
peocatum  hoc  super  se  suscipient,  si  plures  sunt, 
auctoresejus  ;et  sive  unus  sive  plus  sint,   maxime 
super  eum  erit  qui  maxime  auctor  ejus  est.  Ad  ea 
vero  quibus  quidam  veslrum  putant  me  potuisse 
rationabiliter  electioni  praedictae  resistere,  breviter 
respondeo.    Dicunt   enim  :  Quando   coactus  est  ut 
noster  abbas  ficret,  tradidit  se  nobis  in  servum  in 
nomine  Domini.  Bcne,  quia  hoc  feci  in  nomine  Do- 
mini.   Quid  hic  intelligunt?  An   putant  mejurasse 
vobis  servitutem  per  nomen  Domini  ?  utique    non 
hoc  feci.  An  quod  Dominus  dicit :  Siquid  peiieritis 
in  nomine  meo  {Joan,  xvi,  23)  sic  intelligendum  est, 
ac  si  diceret :  Si  juraverit  Palri,  petendo  aliquid  per 
nomen    meum  ;  aut  quando    dicimus  :  Adjutorium 
nostrum  in  nomine  Domini  (PsaL  cxxiii,  8),autquo- 
ties  facimus  aliquid,  sive  dicimus  **  in  nomine  Do- 
mini,  toties  juramus  per  uomen  Domini  ?  Nequa- 
quam  :  quomodo  autem  illa  intelligatur,  nihil  ouoc 


VARliE  LECTIONES. 

^'Qnam  cogor tits.  quam  cogar.  **Non  ^atisfecit  ms.  non  satisfacit.  ^Habitu  monacbi  ms.  habitu  mohacbico . 
^^Ali<mi  in  me*  viderunt..cognoscerent  mM.aliquisinmc  videret..cognosceret.^*AutaIiorumm5s.  etaliorum. 
**iIUid  exemplum  mss.  illis  exemplum.  **Qaid  me  rapiat  mss.  quod  me  rapiat.  *^Ab  omnibus  de  hac 
mss.  ubhomoibusde  hac.  **Me  noluenl  aperte  vel  callide  maie  aiicui  elr.  ms.  1  me  voluerit  aperte 
yel  callide,  male  alicui  et  c.  ms.  2  voluerit,  aperte  vel  callide,  maie  me  aiicui  etc.  **Quotic8  aliquid 
Nve  dicimoa  mss.  quotiens  facimus  aliquid  sive  dicimus. 


u 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOL^. 


24 


ad  me  ;  quod  vero  ego  tunc^^dixi  in  nomine  Do-  A  et  quia  nunquam  aliam  prselationem  halierem  quam 


roini,  intellexi  et  intelligo,  in  Domino,  hoc  est  in 
Deo.  Quae  in  Deo  fiunt,  secundum  Deum,  id  est, 
recle  fiunt.  Cum  ergo  tradidj  me  vobis  in  servum 
in  nomine  Domini,  tradidi  me  vobis  in  servum, 
quantum  potui,  secundum  Dcum.  Judicate  nunc,  si 
hoc  modo  abnegavi ;  aut  si  potui  secundum  Deum 
abnegare  dispositionem  Dei  de  me,  cui  vellem,  nol- 
lem,  recte  subjacebam :  aut  obedientiam,  cui  me 
penitus  tradideram.  Cum  cnim  professns  sum  mo- 
nachum,  abnegavi  roeipsum  mihi,  ut  deinceps  meus 
Don  essem,  id  est  nou  viverem  secundum  propriam 
voluntatem,  sed  secundum  obedientiam :  vera  au- 
tem  obedientia  aut  est  Deo,  aut  Eeclesi®  Dei,  et 
post  Deum  maxime  praelatis.  Hanc  ergo  non  abju- 


Beccensem.  Sed  hoc  sccundum  affectum  meae  volun- 
tatis  dicebam,  et  secundum  hoc,  quod  in  defensione 
et  responsione  mea,  si  ad  aliam  ptsd^aiionem  voca- 
ror,  confidebam.  Sedquid  si  Deus  ordinat  ut  eliam 
aliis  vivam  ct  serviam?  An  debeo  superbe  resislere? 
Et  ego  et  vos  pius  sumus  Dei  quam  ego  vester,  el 
vos  mei.  Princeps  apostolorum  dixit  Domino  :  ifo» 
lavabiimihipedesin  atternum  (Joan,  xiii,  8).  Talis 
erat  voluntas  ejus.  Scd  quid  Dominus?5t  non  /a- 
vero  tibipedeiy  non  habebis  partemmecum  (iWd.). 
Et  Petrus  quid  ?  Domine,  non  tantum  pedes^  sed  et 
manus  et  caput  {ibid.^  9).  Tam^n  non  ideo  illum  Deus 
damnavit,  quia  seutenliam  suam  pro  divina  muta- 
vit,  imo  ad  pedes  ejus  se  huroiliavit.   Prse^^ume- 


ravi,  nec  abnegavi;sed  potius  servavl,  cum  dixi,  3  bam*"  367  de  fortitudine  et  ingenio   meo  ad  me 


In  nomine  Domini.  Discite  itaque  quid  vobis  lunc 
dedi.  Hoc  utique,  ut  me  vostro  non  possem  subtra- 
here  propria  voluntate  servitio ;  nec  quaerere  ut 
subtraherer,  nisi  ea  cogente  dispositione  et  obo- 
dieniia,  quarum  prius  secundum  Deum  servus  eram* 
Quod  autem  feci,  si  aliter  fecissem  quam  dixi,  certe 
Yos  monachi  non  essetis,  si  quod  contra  Deum  vo- 
bis  promisissem,  exigeretis.  Nunquam  antequam 
concedoretis  me  ad  archiepiscopatum  promoveri, 
hanc  meam  vobis  factam  deditionem  alicui  exposui, 
sed  objiciebam  eam  quasi  firmisaimum  obstaculum, 
ne  promoverer;donec  intellexi  me  volentes  pro- 
roovere  in  tanta  suse  voluntatis  persistere  constan- 
tia,  ut  et  ad  hoc  *'  nihil  obesse  intelligerent,  et  ab 


defendendnm ;  sed  fortior  et  ingeniosor  me  Deus 
fuit,  et  ideo  praesumpiio  mea  nihil  fuit.  Insipienter 
me  locutum  esse  forsitan  dicet  aliquis,  quasi  me 
juslificando  et  dignum  archiepiscopatu  probando ; 
sed  falsi  calumniatores  mci  me  coegerunt,  ne  vos 
aut  aliquem  alium  vencno  suae  falsitatis  inficiant.  Nec 
nilormedignum  archiepiscopatu  probare,  sed  falsuoi 
crimen  expurgare  *^  Sed  de  his,  unde  hactenus 
locutus  sum,  nunc  ista  sufficiant.  De  consolatione 
vero  veslra  pauca  subjicio.  Precor  itaque  vos,  fra- 
ires  mei  dilectissimi,  ut  non  contrislemini  ultra 
modum  propter  absentiam  meam.  Certe  tristitia 
veslra  mea  est  trislitia  et  consolatio  vestra  mea 
consolatio  est.  Non  sit  in  homine  spes  vestra,  sed 


incepto  se  nullatenus  ^  ,  aut  vello,  aut  debere  de-  ^  in  Deo;quia  si  quid  vobis  profui,  non  a  mefuit,  sed 


sistcre  assererent.  Dicunt  etiam  quidam  quia  et  vo- 
bis  secundum  Deum  datus  eram ;  et  quibus  recte 
praelatus  eram,  non  rectc  me  posse  auferri  ab  iliis, 
uec  me  debere  concedere  ".    Beatus  Martinus  *'  se- 
cundum  Deum  abbas  erat,  et  tamen  monaehis  est 
ablatus,  et  clericis,  et  monachis  et  laicis  viris,  et 
mulieribus   est  praelatus.    Petrus  apostolus,   puto 
quia  secundum  Deum  Antiochiae  cathedraro  episco- 
palem  tenebat ;  nec  taroen  dicit  aiiquis  qnia  pecca- 
vit,  cum  desercndo   eam,  studio   roajoris  fructus 
Romam  roigravit .  An  ideo  dicendum  est   quia  non 
diligebant  priores  discipulos  suos,  aut  quia  poslea 
roinus  eos  dilexerunt;  aut  quia  Deus  comtempsit  et 
deseruit  eos,  quia  isti  eos  corporaliterdeseruerunt? 
utique  non  est  dicendum,  fratres.  Non  me  compuro 


ab  eo.  Multi  propter  me,  et  fere  omnes,  Beccuia 
venislis,  sed  nullus  propter  me  mooachus  factusest ; 
nec  propter  spem  retributionis  mcae  vos  Deo  vo- 
vistis;ab  illo  cui  toium  dedistis  quod  habuistis,  ab 
illo  exspectate  totum  quo  indigctis.  Jactate  cogita- 
lum  vestrum  in  Domino,  et  ipse  vos  enutriet.  Con- 
verlite  totam  curam  ad  iili  serviendum  ;  et  ipse 
suscipiet  tolam  curam  vestramad  vos  nutriHndum. 
De  me  vos  precor,  ne  minus  me  diligatis,  si  Deus 
dc  nie  facit  voluntatem  suam ;  et  ne  propter  hoc 
perdam,  si  aliquando  voluit  facere  voluniatem  ve- 
stram,  quia  non  audeo,  nec  debeo,  nec  possum 
Deo  resistere,  uec  adhucvideo  quomodo  me  possiin 
Ecclesiae  Anglorum  subtrahere,  nisi  Deo  resistendo. 
Appareat  quia  non  me  vobis  solummodo  diiexistis. 


magnitudini  eorum  ;  sed  tamen  non  ideo  sum  dam-  D  gg^  ^^  [)eo,  ct  mihi.  Orale  pro  me.  ut  quidquid  fiat 


nandus,  si  de  me  facit  Deus  aliquid  ad  similitudi- 
nem  eorum.  Forsitan  dicit  aliquis :  Non  es  homo, 
cui  tanta  res  conveniat  **.  Hoc  ipsum  de  me  corde 
et  ore  judico.  Sed  dicaut  mihi,  quaiiscunque  sis,  te 
TOlumus,  te  non  dimittimus.  Reminiscunlur  quidam 
quia  dicere  solebaro  quod  noiiem  vivere  uisi  vobis, 


de  me,  bono  fine  per  gratiam  Dei  consummetur. 
Abbatem  vestrum  ex  hac  hora  nolile  me  exspeclare ; 
sed  dileclorem  vestrum  et  aollicitum  pro  vobis, 
quandiu  vivam,  Deo  servante  voluntatem  quam  roibi 
de  vobis  dedit,  scilote.  Nunquam  tamen  dimittam 
pote^tatem  ligandi  et  solvendi,  et  vobis  consulendi. 


VARI^  LECTiONES, 

•*Ouod  vero  tunc  mss.  qnod  vero  cgo  tunc.  "Ut  eihoo etc.  mj.  !  ulad  hoc  etc,  "Incepto  nuMalenus 
f»*i.  incepto  se  nullatenus.  »'Me  concedere  mxs.  me  debere  concedere.  ••Bt^ains  Marcus  m«.  »>eaUis  Mar- 
linus,  ••Rcs  conveniant  mss.  res  convcnial.  ••i^raesumam  mss.  praesuraebam.  •^Expurgavi  mss.  expurgarc. 


S6 


LIB.  m,  EPIST.  YIII. 


26 


quam  babai  in  vobis,  quandiu  abbas,  qai  post  me  A  meis,  qui  me  propter  Deum  sua  gratia  dilexernnt, 


erit,  et  vos^qoi  sub  iilo  eritis,  hoc  roihi  concedetis : 
fiendo  et  vix  dico.  Domino  nostro  Jesu  Christo,  et 
piae  genitrici  ejns  Marie,  et  Bcalo  Pelro,  cui  ipse 
commendavit  oves  suas,  et  beato  Benedicto  (secun- 
dum  cujus  regulam  obedientiam  professi  *'  estis)  et 
aliis  sanctis  Dei  vos  commendo,  dileclissiroi  fratres 
xnei,  et  eomm  meritis  el  intercessionibus  ipse  qui 
vos  redemit  sit  vester  **  abbas,  sit  vester  custos, 
jpse  faeiat  vos  posl  hanc  vitam  beate  vivere  in  regoo 
6U0.  Ibi  sua  pielate  triboat  mihi  vos  videre,  et  vo« 
biscum  aioe  fine  gaudere,  qui  est  Deus  benedictus  in 
aaecula.  Amen.  Mirantur  multi  ex  vobis,  quos  tam 
dulci  et  familiari  dilectione  amplectebar,  ut  unicui- 
que  videri  posset  me  nullum  alium  pariter  dilexisse, 


episcopis  cl  abbalibus,  dc  quibus  me  magis  gravat 
si  de  me  aliqaid  suspicando  **  perversum,  fallunlur. 
Nolo  enim  dilectioncm  corum  ultatcnus  perdere,  sed 
seroper,  eos  venerando  et  diligendo,  illam  mereri  et 
custodire. 

EPFTOLA  VIll  ••. 

ANSBLMl  AD  MONACHOS  BECCENSES. 

Ul  GuillelmumquiapudPexeium  priorfuit  in  abba- 
tem  eligant;  et  ut  lianc  curam  suscipiat,  ei  prceci- 
pit ;  Baldrico  autem  ne  prioratum  dimittat,  ipse 
inhihet» 

Dulcissimia  et  dilectissimis  suis,  domo  priori 
Baldrico,  et  aliis  monachis  Beccensibus,  frater 
Ansblucs,  qui  haclenus  cis  sub  abbatis  nomine  ser- 


cur  non  iilis  singulis   aliquam   nostrae   dileclionis  n  vivil  %  a  Deo  semper  custodiri  et  protegi. 


Deo,  de  me  quod  vult,  ut  de  creatura  sua,  velim, 
nolim,  disponente,  et  revcrendo  domino  nostro 
principe  Nortbmannorum  Roberto  concedente ;  et 
archiepiscopo  nostro  Guilielmo  praecipiente,  et  vo- 
Lis  a  Deo  coaclis,  faventibus,  a  vestra  cura  sum 
absoIuluSfel  majori  involulus.  Si  Deus  vobis  dede- 
rit  eam  graliam  prasdicli  domini  nosiri  principis,  ut 
de  Ecclesia  nostra  vobis  veiit  dare  abbalcm,  et  no- 
strum  inde  dignetur  audire  consilium,  illi  et  vobis 
dico  quia  (2)  de  nullo  mibi  roelius  videlur  quam  de 
domno  Guillelrao,  qui  prior  fuil  apudPexeium.  El  si 
jussio  gloriosi  domini  nostri  principis  in  hoc  fuerit, 
quod  utinam  ita  fiat,  ego  quoque  tibi,  frater  Guil- 
lelme,  in  nominc  Domini  per  sanctam  obedientiam 

VARIiE  LECTIONES 

"Regularo  professi  n^,  \  Regulam  obedientiam  professi.  "Ipse  qui  vos  redemit  sanguine  suo,  eorum 
meritis  et  intercessionibus  sic  vester  ms.  et  eorum  meritis  e^  interccssionibu?,  ipse  qui  vos  rCdemit,  sit 
vester.  *^Faisae  suspicionis  mm».  falsse  de  me  suspicionis.  «»Suspicandum  mss*  suspicaodo.  <«Cum  eis- 
dem  m$s.  co/Za^a.  •^Hatenus  sub  Abbatis  nominc  serviunl  mss.  hactenus  eis  sub  Abbatis  nomine  servivil. 

JOANNIS  PICARDl  NOTJS 
(%)  Denullomihimeliusvidetur  quamdedomino  CiW&m  converteret.  Quid  plura?  Annuit  petitioni  et 


comroemorationem  scribo.  Sed  sciant  quia  non  hoc 
facii  oblivio  mea,  sed  multitudo  eorum.  Et  forsitan 
faciam,  cum  magis  opportunum  erit ;  et  si  non  om- 
nibus,  saltem  aliquibus.  Hoc  tantom  ad  preesens  illis 
dico,  ut  reminiscantur  quia  non  ob  aliud  eos  sic 
dilexi,  nisi  ut  ipsi  Deum  et  animas  suas  diligerent. 
Ipsi  sttDt  mibi  testes,  boc  de  illi  semper  et  de  om- 
Dibas  vobis  desidero,  hoc  precor,  hoc  moneo,  hoc 
eonsulo  :  hoc  faciant,  et  sic  semper  dilectionem 
meam  inviolabilem  erga  se  servabunt.  Abbatem 
vobis  sustinere  festinate,  expedit  enim  vobis.  Va- 
lete.  Hanc  epistolam  nostram,  quibuscunque  pote- 
stis,  pro  excusatione  falsse  de  me  suspicionis  *^  osten- 
dile ;  et  roaxime  reverendis  dominis   et   Patribus 


Guillelmo^  etc.  Uioe  certo  certius  est  Anselmum 
intus  et  in  cule  hunc  nosse  Witlelmum,  cum  spe- 
ciale  non  taotum  de  eo  in  sui  locum  iegendo  det 
consilium,  f^ed  et  votum  faciat ;  quse  quidem  cer- 
tissimo  sunl  arguroento  probiiatis  et  sanclirooniae 
Guillclmi.  Agedfum,  videamus  illum  pusionem,  sen- 
simque  adolescontem,  videamus  tironem,  cum  hic 
Tideamu»  futurum  non  dico  veteranum  miliiem  sed 
ducem.  Aoonymus  Beccens,  in  prologo  Historia) 
ejusdem  poUicetur  se  ejus  successorisque  Vitam 
posleris  relictuniro  :  unde  est  quod  certius  ei  cre- 
damus  narrationem  hoc  verborum  stamine  ordienii. 
«  Venerabiiis  Abbas  Becci  Guilleimus,  nobili  Norlh- 
mannoruro  prosspia  originem  Irahens,  in  veteri  ca- 
atro  super  RuIIam,  quod  dicitur  Nonsfortis,  claris 
pareiitibus  est  exortus.  Pater  ejus  Turstinu^,  mater 
Albereta  dicebatur,  Rogerii  de  fiellomoiite,  Palris 
Robeni  oomitis  ex  sorore  nepiis.  Qui   puer  dum 


Yoto  boufe  matris  gratia  Saivatoris  uostri,  piiMasque 
ejus  sanctissimae  Genitricis,  nec  non  et  bealissimi 
coufessoris  Germani,  et  infans  integrse  reslituius 
est  sospiiali ;  malrem  vero  iniirmitas  corripuil,  nec 
mulio  post  exstinxil.  Crevit  puer,  et  cum  ad  con- 
gru«m  pervenisset  setaleni,  tradilus  est  litlerarum 
studiis  imbuendus.  Ccepit  itaque  bona:  indolis  esse, 
ainore  Dei  fervere,  cum  honestis  iucedere,  ab  inho- 
nestis  animum  revocare.  Jam  mundi  luxum  sper- 
nebat,  jam  sermone,  aclus  et  habilu  talem  se  exhi- 
bebat  ut  jam  tunc  quasi  monachus  ab  omnibua 
haberetur,  quanlum  ad  vitie  monimque  spectabat 
informationem.  Si  quando  a  cognatis  et  amicis  ad 
scholas  aliquid  pecuniae  sibi  milteretur,  (juasi  rem 
maiam  vitabat  suscipere ;  sicut  condiscipuU  ejus 
sohti  erant  referre,  ita  avaritiam  pernorrebal. 
Cumque  vicesimum  quinluro  ageret  eelalis  annum, 
desiderans  vocem   Domini   implere   dicentis  :  Qui 


adbue  in  cunis  jaceret,  gravi  molestia  tactus  pene  D  nonrenuntiatomnibusquoipossidet^nonpotestmeus 


visuro  amisit.  Territa  mater  pro  Hlio  lugens  cucurrit 
ad  quamdam  ecclesiam  S.  Germani  in  eodcm  casiro 
aiii^,  et  obtulit  illum  super  altare  ejusdero  eccle- 
09,  vovens  Deo,  et  beatissiroae  Dei  genitrici  Mari», 
saocloque  Germano,  quod  si  puer  illam  incomroo- 
ditatero  oculorum,  eorum  auxilio  evaderet,  illuro 
aervitio  Dei  outrirel,  iitterisque  imbuendum  tra- 
deret  simnlque  rogavit  Deum,  ut  si  aliter  pucrum 
sanare  oollet,  in  se,  id  est  in  malrem  infirmitatem 


esse  disciffulus :  et  siauis  vultposl  me  venirt  abne^ 
get  semetipsumf  et  tollat  crucem  suam^  et  sequatur 
mty  renuntians  muodo,  Becci  faclus  est  roonachus 
sub  sanctissiroo  abbate  Anselmo.  Inaressus  mona- 
sterium  intentissime  reli^ioni  monasticae  operam 
dabat  :  ieclioni  et  silentio  assiduus  viiam  suaro 
honeste  custodire  adraodum  sludebat.  Ita  Deo  pla- 
cere  cupiens,  hominibus  charus,  iu  castris  Domini 
'Sabaoth,  ejus  signa  sequens,  per  quindecim  anno9 


27 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOI^. 


S8 


praecipio,  ut  hane  curam  in  spe  auxilii  Dei,  tuara  A 
pobtponens  requiem,  pro  fralrum  tuorum  utilitate 
faumiliter  suscipias.  Istas  lilteras  congruo  tempore, 
et  domino  nostro,  et  congregationi.  et  quibus  opor- 
tebit,  volo  praesentari.  Tibi  quoque,  Baldrice  prior, 
per  sanctam  obedientiam  praecipio,  ut  quicunque 
sit  abbas,  prioratum  non  deseras,  nisi  ejus  et  meo 
consensu,  dum  vivo.  Yaletc. 

EPISTOLA  IX  •■. 

ANSBLMI  AD  ROGBRUH  ABBATBM. 

Commendalio  Beccentium. 

Domino  Palri  reverendo,  abbaii  Rogbro,  frater 
Anseluus,  in  hac  vita  prospere  vivere  in  sanclitate, 
in  futura  feliciter  in  aetemitale. 

Sic  nobis  invicem  conscii  sumus  ego  et  vos  ma- 


tuae  dilectionis  in  Deo,  ut  nec  putem  me  indigere 
precibus,  ut  ipsa  seraper  in  nobis,  qnandiu  vivetis, 
vivat ;  nec  vos  indigere,  persuasionibus,  quia,  Deo 
annuente,  quandiu  vivam,  in  me  non  deficiet.  De 
Ecclesia  Becci  (quia  nihil  **  in  hoc  roundo  purius 
dilexi,  nec  diligo),  si  vestra  Sanctitas  supplicationi» 
bus  indigeret,  utique  oorde  et  litteris,  quia  verbis 
prassens  nequeo,  quantum  possem  supplioarero, 
quatenus  illi  vestra  consolatio,  et  vestrum  consilium 
et  auxilium  non  deesset,  et  ut  filios  ejus,  velut 
primogenitus  et  major  frater  eorum,  paterna  soili- 
citudine  et  materna  dulcedine  foveretis.  Sed  quo- 
niam  vestra  prudentia,  et  vestrae  charitatis  since* 
ritas  hoc  vobis  persuadere  sioe  mea  exhortatiooe 
sufficiunt,  et  ego  propter  cordis  abundantiam  oro- 


VARIiE  LECTiONES. 
'*Cum  duobus  prcefatii  mss.  collata.   **Quia  nihil  mss.  qua  nihil. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 
strenui  militis  officio  functus,  huic  militiae  B.  An-  B  vel   vestitum  pertinentes,  ubicunque  monachi  es- 


selmo  duce  militavit  tam  strenue  ut  omnes  eum 
diligerent,  et  nullus  de  eo  conquereretur,  fama 
bonitatis  ejus  circumquaque  bonum  Christi  odorem 
de  eo  ferebat.  Igiiur  B.  Anselmo  in  Angliam  trans- 
lato.  et  archJepiscopo  facto,  cujuh  fasti^ium  virgas 
prabdictus  Willelmus  antca  cum  veueratus  tuisset, 
postea  suscipere  mcruit.  •  Huc  usque  Chronic. 
Beccense  de  Willelmi  incunabulis,  pueritia  el  mo- 
nachismo;  insequentia  etenim,  quooiam  hinc  in 
Cfuarlum  Anselmi  fuere  traducta,  elogium  reticeo, 
interim  mirabundus  qui  biographus  isto  practi.Tierit 
quod  Willeimus  fuerit  prior  Brixiensis,  ulAnselmus 
peculiariter  designavit.  Sed  ul  conjugam  disjuncta, 
tandem  universorum  calculi  in  Willoimi  eleciionem 
conglobati  sunt.  Post  haec,  ait  Chronic.  «  Vocatus 
venil,  et  in  ordine  suo  pedii.Tuncpriordixiteiquod 
ad  regimen  Beccensis  Ecclesiae  iltum  eligerent ;  et 
ut  abbalis  officium,  curam  animarum  susciperet 
ex  parte  Dei,  et  sanctae  Alariae,  atque  omnium  san- 
ctorum,  nec  non  ex  parte  reverendissimi  Pairis  An- 
selmi,  prsecepit.  At  ille,  in  lerram  prostratus,  pre- 
cor  Domini,  aut  de  hoc  quod  jubetis  omnino  abso- 
lutum  dimittite  me,  aut  quomodo  id  adimplere 
possim,  docele.  Prior  ad  haec,  ut  dimittamini,  ait, 
non  est  opus  laborare,  sed  suscipite  haoc  ruram  in 
nomine  Domini,  et  nos  vobis  ex  animo  obedientes 
erimuR.  Statim  ipsa  die  abbas  Rogerius  (a)  et  prior, 
et  quidam  alii  fratres  cum  eis  assumpto  electo  suo 
ad  curiam  properarunt,  ei  Roberto  Norlhmanuo- 
rum  duci  praesentarunt.  Qnera  alacriter,  et  cum 
magno  honore  suscipiens,  dedit  ei  abbatiann  more 
antecessorum  suorum.  Aderant  enim  principes, 
Robertus  comes  Mellenti,  et  Robertus  Anschitilli 
consobrini  ejusdem  Willelmi  electi  Becci,  qui  de 
ejus  promotione  valde  sunt  gratulati.  Timc  comes 
Mellenti  praecepit  Roberto  titio  Anschiltlli  ut  novum 
eleclum  Becci  ad  monaslerium  conduceret,  mandans 


sent,  ad  quorum  usus  emebantur,  sive  in  claustro. 
sive  exlra  claustrum  in  negoliis  monasterii  quietae 
forent  ab  omni  consueludine,  quae  telonei  vel  irans- 
ilus  vel  alio  nominenuncupatur.  Hoc  fecit  pro  amore 
Dei  et  Wiilelmi  abbalis  Becci  cognati  sui.  Multa 

auoque  alia  bencHcia  Ueccensi  coenobio  contulit 
um  vixity  causa  cjusdera  abbalis.  Itaque  novus 
electus  accepto  a  diice  Roberto,  ut  dictum  esl,  ab- 
batiae  dono.  et  a  Wiilelmo  Rothomagensi  archie- 
piscopo  animarum  cura,  cum  gratia  pnncipis  rediit 
a  curia  cura  suis.  Yenit  autem  Beccum  sero  pjost 
comptetorium  die  ante  feslivitatem  Dedicationis  : 
quae  feslivas  est  x  Kalend.  Novemb.,  el  eo  anno 
Dominica  die  evenit.  Surgens  ad  matutinas  venit 
novus  electus  in  cborum,  et  stetit  io  Ijso  juxta 
sedem  abhatis,et  totum  officium  festivitatis,  noctur- 
num  et  diumum  decenter  ut  abbas  complcvit  Acta 
sunthaecanno  Dominicae  Incarnationis  1093.  In  ipsa 
0  die  Willelmus  electus,  sedit  primum  ut  abbas  in 
capitulo,  ab  illo  die  disponens  omnia  inius  ei  extra 
convenienter  monasterii  negotia,  gaudentibus  cun- 
ciis  quod  lalem  Deus  Anselmo  successorem,  et  sibi 
dederat  pastorem.  Tamen  aule  benedictionem  nec 
in  sedem  abbatis  intravit.  nec  virgara  pastoralero 

{)orlavit.  Sed  et  de  benedictione  accelebranda,  nul- 
am,  ut  videbatur,  curam  habeat ;  quac  benedictio 
dilata  est  usque  ad  Augustum  mensum  anni  inse- 
quentis.  Verum  Anselmus  non  oblitus  quod  incoe- 
perat,  rogavit  Willelmum  Rothomagenscra  archie- 
piscop.  de  beuf  diciione  abbatis  Becci,  ct  hoc  ipsum 
per  litteras  priori  Baldrico,  et  conventui  noiitica- 
vit.  Intrante  Augusto  roense  Baldricus  prior,  et  alii 
qoidam  fratres  cum  eo  perrexerunt  Rothoroaguro, 
cum  archiepibcopo  locuturi  de  beoedictione  abbatis. 
Qui  diem  benedictioms  constituit  in  proxima  festi- 
vitatis  sancti  Laurentii.  Reversus  pnor  dixit  con- 
vcntui  quae  ab  archiepiscopo  acceperat.  Die  festivi- 


omnibus  ministris  suis  ne  quis  ipsi  abbati  vel  homi-  j^  tatis  sancti  Laurentii,  cum  archiepiscopus  ad  altare 


nibus  ejus  in  aliquo  molestus  esse  praesumeret.  Dedit 
tunc  comes  Melienti  Roberto,  ut  res  quae  ad  victum 
fratrum  emebantur,  quietae  essent  ab  omni  consue- 
tudine ;  quae  usque  ad  illud  tempus  de  rebus  ad 
cibum  monachorum  pertinentibus  ubicunque  eme- 
rentur,  etiam  in  coquina  B^^cci  a  minisuis  Brio- 
dum  cas«ri  exigebantur.  Proccnde  tempore  dedit 
idem  comes  Mellenti  per  totam  terram  suam,  ubi- 
cnnque  suum  eral,  hoc  exigere,  vel  dimiitere,  ne 
omnino  Domioicaeresmonachorum  Becci.ad  victum 

,    (a)  Is  ex  monacho  Boccens,  factus  f ueral  abbas  coenobii. 


staret  infulatus,  atque  elcctus  Becci  esset  vestibus 
sacris  indutus,  et  instaret  hora  ut  ad  benediccndum 
praesentaretur,  audivit  a  referenlibus  quod  archie- 
piscopus  non  bencdiceret  eum,  nisi  professionem 
facerel ;  sed  respondit  se  nullo  modo  facturum. 
Tunc  prior  Becci  Baldricus  cum  aliquantis  roona- 
chis  perrexit  ad  comitem  Northmanniae  Roberturo» 
intimans  ei  quod  archiepiscopus  exigeret  ab  abbate 
Becci  professionem,  quam  antecessores  ejus  noa 
fecerant.  Illico   dux  misit  Guillelmum  de  Britolio,  et 


t9 


LIB.  m,  EPIST.  X. 


30 


nino  tacere  oon  valeam,  banc  brevem  commonitio- 
nem  sufficere  ex  nostra  parte  existimo.  Mementotc 
Dominici  yerbi  ad  principem  aposlolorura,  velut  ad 
Dratnim  suonim  primogenitum  :  Ei  iu  aliquando 
eonvenui,  eon/irma  fratres  iuos{Luc,  xxn).  Salutate 
dominos  et  fratres  nostros  fiiios  vestros  ;  et  eis  pre- 
cibus  nostris  et  vestra  commonitione  persuadcle, 
qualenus  368  sic  non  deficiat,  sicut  non  deficit  iile 
propter  quem  illam  inceperant  ^*.  De  conscientia 
mea  ad  archiepiscopatum  incunctanler  credite,  et 
secure  aliis  asserite  quia  nulla  cupidilas  (coram  Deo 
loquor)  quae  in  corde  servi  Dei  contemploris  mundi 
esse  non  debeat,  me  trahat  aut  alliget,  sed  timor,  et 
charitas,  et  obedientia  "^  Dei  et  Ecclesise  ejus.Litle- 
ras  islas,  aat  exemplum  earum,  Becci  videri  facite. 
Yalete. 

EPISTOLA  X  ". 

JLNSBLMI  AD  GI^LBBBRTDM  BBORACENSBlf  BPISCOPDlf . 

Se  non  honoris  aut  alicujui  rei  ierrence  cupidUaie 
suscepisse  onus  archiepiscopi. 

Sao  dilectissimo  Patri,  rcverendo  domno  Rbora- 
censi  episcopo  Gislbbbbto,  frater  Anselmus,  quod 
fideiis  servuset  filius. 

In  principio  mes  epistolee  apud  reverendam  mihi 
Paternttatem  vestram  me  excusare  desideriOi  quia 
quod  tarde  illi  scribo,  postquam  sors  gravis  mibi 
archiepiscopatus  super  me  cecidit,  non  boc  fecit 
negligentia  vel  obliviOySed  magnavaide  perturbati 
cordis  mei  dubiiatio.  Sic  enim  intra  me  luctabantur 


A  dilectio  eorum  ?•  a  quibus  sine  magna  tristitia  se- 
parari  non  poteram,  ut  cum  ordinalioni  Dei  resi- 
slere  perlinaciter  non  auderem,  et  grave  pondus,  et 
scissuram  animae  meae  ab  illorum  animabus  quos 
sicut  me  diligebam,  et  quibus  solis  vivere  volebaro, 
nimis  horrerem  ;  quoniam  in  nculra  parle  '*  Deum 
volebam  offendere,  omnino  dubium  mihi  esset  quid 
magis  deberem  eligere,  aut  ad  quid  potius  auxilium 
amicorum  expetere.  In  qua  re  hoc  unum  el  tutissi- 
mum,  ut  mihi  visum  est,  elegi  consilium,  ut,  sicut 
scriptum  est :  Jacta  cogitaium  iuum  in  Domino  (Psal. 
Lix,  23)^  omnino  me  committerem  divino  moderami- 
ni,  et  consilio.  Ita  tamen  ut  facerem  quidquid  pos- 
sem  sine  peccato,  ut  quod  volebant  dc  me  'facere 
qui  me  eligebant,  non  fieret,  et  nihil  facerem  quod 

g  sine  peccato  dimitlere  possem,  ut  fieret.  Quod  quo 
affectu,  qua  simplicitate  facere  volui,  vel  in  quam 
partcm  cor  meum  magis  pependit,  coram  Deo  ipse 
novil,  ad  cujus  regulam  intenf ionem  meam  in  hac 
re  pro  meo  intellectu  et  possibilitate  volui  diligere. 
Ycniam  ad  hoc  quod  mox  non  parum  contristat,  si 
verum  est.  Novit  enim  prudentia  vestra,  roi  Pater 
charissime,  quoniam  quanto  sincerius  aliquis  diligit 
el  a  dilecto  diligitur,  tanto  roolestius  illi  est  si  di- 
lectionis  ejus  dilectio  aliquo  modo  minuitur.  Quod 
autem  veslra  Celsitudo  parvitatem  meam  dilexerit 
sincere,  dubitare  non  possum,  quia  hoc  certissimis 
argumenlis  beneficiorum,  qu2«  mihi  et  Ecclesige 
Beccensi,  cui  haclenus  sub  nomiue   abbatis  prsefui, 


timor  Dei  et  timor  oneris,  quod  subire  cogebar,  et  G  in  dictis  et   factis  et  in  multa  benignitate  et  dulci 

VARIiE  LKCTIONES. 

▼*Quem  inceperam  mss.  quem  illam  incepirunL  ^iTimor,«aut  aharitas.  autpbcdientiamf.  1  timor  etcha- 
itas  et  obedientia, ''*Co//a/a  "*  "  ...'...-.•.        ^   „  ,.,^.,    .. 

earum  mi.  dilectio  eorum.  ''*. 

JQAI^IS.  PICA  BBI -NOTiE,. 
Guillelmcm  filium  Ricardi  de  Bardivill^  c^ni;  ErV**    baois^.'mor]i>ys.  p^fi^^s;  oja^^qrum  virorum  pro 


ritas et  obedientia, ''•Co//a/a   cum  uno  Exerii^lari  fx  prad\ciis  duob^j  M^t?^^       Codice  ms,   '•Dilectio 
*In  mentis  parle  m*,  irli  nedira*parie.*     ' '        '  -  -  *    * 


nalpho  cancellario  suo,  mandans  ct  praecipien^ 
WiJlelmo  arcbiepiscopo  ul  abbatem  Becci  sine  mora 
benediceret,  nihilque  ab  eo  exigerel,  nisi  quse  con- 
slaret  a  Beccensibus  abbatibus  antecessoribus  ejus 
factum  esse.  Audiens  hoc  archiepiscopus  iratus  est 
valde  ;  perfecit  tamen  quod  incoeptum  eral  ;  et  ab- 
batem  benedixit  sine  professione,  quia  praeceptum 
principis  illum  cogebal.  Postea  abbas  locutus  est 
cum  archiepi.«copo,  atque  in  tantam  gratiam  illum 
praesul  accepit  ut  nullum  in  Northmannia  abbatem  p. 
chariorem  vel  familiariorem  habcret.  Postera  die  ^^ 
rediit  ad  monasterium  ;  archiepiscopus  vero  prs- 
cepit  Guillelmo  Cormeliensi  abbati  ut  simul  cum 
eo  pergeret,  et  in  sedem  ahbatis  vice  sui  introdu- 
ceret.  Venit  autem  cum  majori,  qua  potuit,hunii- 
litale,  nudis  pedibos,  et  susccplus  est  a  fralribus 
cum  magno  honore  ^t  gaudio  m  Ccclesiam  ducius. 
Tunc  abbas  Cormeliensis,  ut  sibi  jussum  crat,  eum 
in  sedem  roisil,  et  incipiens  Te  Deum  laudamus, 
osculatus  est  omnem  conventum .  »  Huc  usque  Cod. 
Beccens.  de  Guillelmi  electione.  quem,  ut  posteri 
norint,  dignissimum  Anselmi  successorem,  dignum- 
qne  pateltam  invenisse  operculum  citra  pii  lectoris, 
nt  spero.  fastidium.  (Nam  de  probis  habilus  sermo 
etiam  puliulantem  suffocat  nauseolam,  tantum  ab- 
est,  ut  excitet.)  Subpingam  bi-eviora  quaedam  et 
cressiora  virtutum  ejus  lineamenta  ex  Beccens. 
eadem  tabula  :  « Iste,  inquit,  vir  bonus  de  quo  lu- 
quimor,  abbas  scilicet  Guillelmus  magnae  sapientiae, 


pinqutis,  rCgi  et  primbribus  regni  acceptus,  ita  se 
modeste,  humiliter  et  mansuete  liabebat  ut  ali- 
quando  nescius  et  pene  idiola  vidcreturquibusdam  ; 
verum,  si  propius  accederes,  et  velut  perscrutando 
ejus  sensum  de  rebus  dubiis  interrogares,  allam 
prudonliam,  profundum  consilium,  ct  maximae  ho- 
nestatis  documentum  invcnires.  Erat  quoque  Deo 
devotus,  majoribus  submissus,  subditis  benignus 
mansuetis  bonus,  servus  indiscipiinalis  ;  supra 
mensuram  suam  nihil  usurpabat,  divinis  reous 
omcm  reveranliam  exhibeat,  Deum  timebat, 
peccatum  quasi  virus  mortale  odio  habens  fugicbat. 
Siquis  benediciionem  ab  eoposceret,  verbo  magis 
quam  manu  benedicebat,  aicens  non  esse  suum 
manu  benedicere,  sed  episcoporum.  NuIIus  abbas, 
qm  majorem  sollicitudinem  gereret  conventus  sui, 
talem  iiltim  fuisse  sciunl  qui  iili  familiarius  adhsese- 
ruot.  Quippe  ila  compositus  homo  ut  nec  lurpilo- 
quium  ore  proferret,  scurrilitatis  omne  geous 
aborreret,  immunditiam  mentis  ei  corporis,  ut 
virgo  ab  utero  matris,  ignoraret,  cibo  potuque 
temperatus,  honeste  verecundus,  indole  religiosa 
decorus,  bono  ingenio  sane  intelligebat,  blando 
sermonc  placebat,  doctrina  et  exemplo  utilis  erat,  » 
etc.  Prope  mibi  ceciderat  locus  Gemmet.  lib.  viii 
suae  hisiori»,  cap.  6,  ubi  Guillelmum  noslrum  ag^no- 
minat  Bellomontanum  ex  genere  materno,  ut  videre 
est  inexordio  hujus  narrationis. 


H 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE. 


pietate  iropendistis,  probare  possnm.  Quod  quoaiam  A  multo    plura      et    f^raviora    oascilura,  ai  diutina 


Dullis  obsequiis  aut  beneficiis  me  prius  mctuisse 
aut  poslea  retribuisse  considero,  valde  me  repre- 
hensibilem  ego  ipsc  ju']icio,  si  paternam  veslram 
sanctitalem  fideliler  non  diligo.  Quanto  ergo  vos 
diligosiDccrius ;  tanto  si  vestra  dileclio  erga  roe 
aliquatenus  obnubilalur  milii  est  amarius.  Hoc  id- 
circo  dico,  reverende  mi  Paler  ^*  el  Domine,  quo- 
niam  audivi  quod  palerna  veslra  Sanclitas  suspice- 
tur  me  aliquatenus  cupidilate  archiepiscopatus,  ad 
qucm  dolens,  trislis  et  timeus,  muUis  lacrymis  le- 
slanlibus,  Irahor  illaqucari,  uode  valde  timeo  men- 
tis  vestrse  benignitatem  erga  humilitatem  meam, 
quamvis  nequaquam  hoc  merear,  decolorari.  Deum 
enim  invoco  lestem,  in  cujus  conspectu  mentiri  non 


differrentur,  quse  nunc  non  est  opus  dicere.  Inter 
quae  mala  erat  destructio  Beccensis  ^  Ecclesise, 
et  ut  inteliigebam,  irreparabilis,  sieut  eral 
inevitabilis.  Quaro  si  viderem  in  tanta  tristitia 
deinceps  viverem,  ut  nec  roihi  nec  uUi  essem.  Scie- 
bam  etiam  quia  propter  conoessionem  vel  oonlradi* 
clionem  eorumdem  fratruro  noslrorum,  nec  roajus 
nec  minus  quod  inceptum  erat  fieret  ;  et  idcirco 
volebam  ut  illi  sine  culpa  et  sine  omni  oecasione 
imminentis  periculi  essent,  quidquid  fieret.  Quod 
vero  signiBcavi  voluntate  fieri,  quod  fiebal,  cui  non 
possem  obsistere,  non  ita  intellexi»  quasi  cerlus  es* 
sem  quia  Deo  placeret,  sed  quia  sive  miserieordia, 
sive  irata,  voluniaie  tamenDei  (Cuiresisti  nonpotest) 


debeo,  et  quem  roendacii  testem  invocarenefasesse  q  fieret.  Solemus  enim  dicere,  etiam  cum  certisaoaus 


scio,  quia,  secundum  quod  meam  coram  iilo  com- 
prehendo  conscientiam,  mallem,  si  hoc  servata 
charitatc  et  obedicntia  quas  Deo  debeo,  et  Ecclesiae 
Dei  propter  Deum  possem  monachica  paupertaie 
serviendo  et  obcdiendo  abbati  regulariter  subesse, 
quam  uni,  vel  muUis,  vel  omnibushominibus  domi- 
nando  in  terrena  celsitudine  et  opulentia  terrena* 
rum  rerum  praeesso.  Certe,  mi  reverende  Pater, 
ceram  Deo  similiier  loquor,  non  mentem  meam 
trahit  aut  alligat  ad  archiepiscopaturo  terrense  ali- 
cujus  rei,  quaro  servus  Dci  conlemplor  mundi  con- 
temnere  debeat,  cupidilas,  sed  timoris  Dei  cogit, 
quaro  adhuc  non  video  quomodo  rumpere  possim 
sinepeccato,  uecessitas.  Quod  aulem  domino  nostro 


quia  iratus  aliquid  facit  Deus.  nullum  posse  volun* 
tati  eju«  resistere.Deniquequidquidaliquis  inlelligat 
in  iitteris  meis  de  archiepiscopatu,  ego  cerlus  sum 
quia  in  simplicitate  cordis  mei,  io  quanturo  eam 
coram  Deo  scrvare  polui,  locutus  sum.  Precorigitur 
dilectam  mihi  Paternitatem  vestram,  ut  potius  sen- 
Uam  in  dolore  et  timore  meo  miserationis  vestrae 
consolationem,  quam  ad  augroenturo  roeffi  tristitiae 
vcstram  indignationero.  Quod^'non  solumavestra 
pietate,  sed  etabomnibus^,  qui  me  propter  Deuro 
bactenus  dilexerunt,  desiderio  impetrare,  ne  aliquid 
pravum  **  de  me  injuste  suspicantes  eamdem  dile- 
ciionem  mahnt  abjicerequamservare.  Sed  quidquid 
illi   faciant,  oro   Deum,  et  spero  in  Deo  quia  ego 


comiti  Northmannorum  Roberto,  et  Patri  nostro  semper  eosdiligam.  Yestram  autem  rogo  Paterni- 
reverendo  archiepiscopo  Guillelmo,  et  fratribus  ^  iatem,sicut  de  ejus  consilio  dilectione,  ut  quoties 
Dostris  Deccensibus  mand%vi,  ^^e.eftllo  !itAf(krposie  lCifiai  fODrit,  apud  alios  fiducialiter  me  defendatis  a 
amplius  sine  peccato  resi6l!bl€;2et:quta.tolQiHdtiJ>ei.«:pi^dicUe  "  cupiditatis  f^uspicione.  Ecclesiaro  Bec- 
DuIIatenus  possem  obsistere,  et  idcirco  consilio  viro-  censem,  quam  plusquam  vitam  corporis  mei  dilexi, 
rum   spiritualium   et  pbdff. /fiti^^fiinh^B^m^^pam  ::  jsft  21Uigt£er2|u  de  moi   amissione» 

homines  ageretidem-afclj4epKobpu*,*al4D4hi  pVaec5-:>"(piantJ&n!*afl  corporalem  praesenliam,  non  dubito, 
peret  sicut  monacho.  qui  non  nisi  per   obedientiam      vcstrae  pietatis  consilio   et   auxilio,    vehiti  aniroam 


vivere  vult  ^*,  quid  mihi  potius  faciendum  esset  ;  et 
quod  scripsi  praedictis  fratribus  rem  ad  hoc  perduci 
inevitabiliter,  ut  aut  illis  et  aliis  prodessem,  sior- 
dinationi  Dei  acquiescerent ;  aut  nec  illis,  necaliis 
prodessem,  sed  in  trislilia  vivercm  deinceps,  si  per- 
tinaciter  agerent,  et  idciroo  illis  consuhii,  sicutmihi 
commissis  ad  consulendum,  ut  nihil  nisi  consitio 
spiritualium  de  concessione  mei,  quae  ab  illis  exige- 


mearo,  toto  cordis  affectu,  lacryrois  fluentibus,  com- 
mendo.  Quatenus  illam  non  solum  per  vos,  sed  et 
per  quoscunque  potestis,  illos  ad  ejusdem  Ecclesiae 
roiserationem  869  piaveslra  miseratione^^conver- 
tendo,  sustentetis.  Omuipotens  Deus  diu  vestram  Pa- 
lernitatem  in  hac  vita  sub  suse  gratiae  continua  pro- 
toctione  custodiat,  et  ad  vitam  aeternam  perducat. 
Sigiilum  hcec  epistola  non  habet,  quia  abbas  non 


batur,  facerent  ;  quidam  non  iutelligentes  quid  me  D  gum,  ct  archiepiscopus  noodaro  suro,   nec  me  dele- 
cogeret,  putaverunt  cum  hsec  legereot,  meeupiditale      ctat  pingi  quod  non  sum. 


archiepiscopatus  esse  devictum.  Sed  certe  nonita 
fuit,  nec  est :  sed  videbam  ex  ipsa  sola  dilatione, 
quia  non  determinabatur  quid  fulurum  esset  de 
roe,  jam  praesentia  mulla  et  gravia  mala  corpo- 
ribus  et  animabus   muUorum   nocentia    nasci,  et 


EPISTOLA  XI  ••. 

AISSELMI  AD  FDLCONEM  EPISCOPUM  BBLYACBNaBM. 

Eju$dem  e$i  argumenti  ae  prascedens. 
Dulcissimo  et  dileciissimo  suo  dilectori,  episcopo 


YARIiE  LECTIONES. 

"Mihi  paler  mi.  mi  paler.  '^•Venire  vult  «m.  vivere  vuU.  "DisUnctio  Beccensis  »w.  destraclio  Bec- 
censis.  ^Consolalionem.  Quod  mi,  consolationem,  quam  adaugmentum  meae  trisliti»  veslram  indigna- 
lioneiD.  Quod.  "Ad  hominibus  m$.  ab  omnibu^.  ••Parvum  mt,  pravum.  '^A  prsdicta  mt.  a  praedictaa. 
••Miseralione  m$.  persuasiooe.  ••Coliata  cum  duobu$  prmfaiU  m$$.  in  Codiee  £/"20  ei  eum  m$.  Bi.  18 
ejusdem  Bibliothecce  Victorinas,  Et  Edit.  Goth.  et  Col.  1573. 


33  LIB/ 

Belvacensi  Folconi,  fraler  Ansblmus  :  aelerna  Dci 
proteclione  el  consolatione  gaudere, 

Scio,  mi  dulcis  amice,  quautura  dileclio  \estra  de 
iliius  (itucm  super  omnes  horoiaes  diligil  •*)  inspe- 
rata  corporali  omissione  constritaretur,  nisi  se  sa- 
picQter  divinae  dispositionis  cousidcratione  consola- 
retur.  Sicul  enira  in  cordibus  diligentium  esse  invi- 
oem  "  spes  cl  opportunitas  confruendi   se   nutril 
quamdam  delecubilem  dulcedinem,  ita  ejusdem  rei 
desperalio  ingerit  moleslam  amaritudinem .  De  qua 
re  vestra  "  Prudentia  mt^am  potest  cognoscere  con- 
sdcntiam.  Sic  cnim  cognosco  vestrae  dilectionis  erga 
me  sineeritatem,  ut  cenus  sim  vos  non  ignorarc 
meee  dileciionis  crga  vos  ct  crga  illos  "^,  quibus 
illam  ostendebam,  et  maxime  erga  monachos  Bec- 
ceoses  ",  vcritatem.  Nam  nullus  sic  cognoacit  animi 
veri  conacicntiam,  sicul  iU«  qui  verara  geril  amici- 
tiam.  Consideraic  ergo  qua  possii  esse  in  corde  meo 
inlegralailiiia,quem  tolamicorum  me  desiderantium 
ci    a   me    desideratorura  contristat  irreparabiliter 
perdiU  io  hac  vila  prsesentia.   Unusquisque  eorum 
de  mei  soiius  aroissione  corporali  dolet,  et  anima 
mea  de  omnibus,  quia  ab  eorum  praesentia  invita 
Um  inopinale  scinditur,  dolet.  Nam  elsi  raaiormul- 
litudo  similcm  exhibenlium  dilectionem  in  Anglia 
me  videalur  laBlificare,  nullaienus  lamen  tam  longo 
temporc  radicalam  et  nutrilam  priorem  dileclionem 
dd  corde  meo  valet  eradicare.  Vera  enim  charitas 
non  diligit  minus  priores  amicos  interius,  eliarasi 
eitlerius  pariler  nequeat  operari,  cum  ad  piurcs  ex- 
tendilur ;  sicut  nec  a  prioribus,  si  veri  amici  sunt, 
minus  non  timet  diligi,  cum  a  pluribus  diligilur.  El 
qoidem  si  qua  mihi  consolaUo  e^t  mullitudiais  arai- 
conim  prKscatium  ad  nngorem  quem  gero  de  prio- 
rum  abscntia,  Ulud  «lique  efficere  nequit,  ut  non 
cooirislcr  de  illorum  qui  quanto  me  magis  diJiguxit, 
Uiito  magis  conslnUntur  de  absentia  dilecti  et  di- 
lectori»"   sui   Irislilia.  IklecUt  me,  cum  •*  dulci 
amico  meo  scribo  de  chariudis  sinceriute,  ct  dc 
ejus  efficacia  diu  tractare ;  sed  quoniam  cpistolaris 
brcvius  boc  oon  petituf ,  cum  et  aliud  velim  dicere, 
neccM  cst  me  jam  HQateriam  muUre.  Quidam,  ut 
audivi  suspicaiilur  mc  archiepiscopalus  concupi- 
sceaiia,  ad  quem  dolens  ei  timens  irahor,  deiineri. 
Qttod,  sive  suo  errorc,  sive  aliena  persuasione  fa- 
eiant,  parcat  illis  Deus,  qui  videt  quia  fallontur  et 
pcccant.  Non  me  excuso  apud  vestram  fraUrnita- 
Um  mibi  dileclissimam,  quae  ex  quo  mc  cognovit 
iarailiarosima  et  longa  convcrsatione,  meam  indu- 


ill,  EPIST.  XI.  34 

A  biUnter  didicit  et  credidit  de  saccularis  honoris  aita- 
bitione  conscienliam.  Quam  toto  verius  cognovi- 
stis,  quanto  securius  vos  et  loiam  vitam  vcstrsm 
sensui  roco  judicioque  meo  commisistis.  Sed  apud 
eos  me  excuso,  quicunque  hanc  lecturi  sunt  episto- 
lam,  ut  sciant  quid  mihi  dicat  conscienlia  mca  co- 
ram   Deo;   et   aliis   iguorantibus,  cum  opus  erit, 
respondeant  pro  me,  si  non  propter  mc,  vel  propier 
Deum.  Multum  enim  nocet  iofirmis  in  Bcclesia  Dm 
opinio  alicujus  vitii,  sivc  vera,  sivc  falsa  sit,  de  ali- 
quo  horaine  ;  et  maxime  de  eo  qui  sic  est  in  Eccle- 
sia  catholica  constitutus,  ut  et  verbo  et  exemplo 
vilao  aliis  debeat  et  possit  prodessc.  Sciant  ergo  om- 
nes,  sicut  mea  conscientia  mihi  dicit  coram  Deo, 
quem  invocare  testem  roendacii  **  nefas  esse  scio, 
Q  quia  non  me  rapil  aut  alligat  ad  archiepiscopatam 
Aoglorum  cupiditas  alicujus  rci,  quam  servus  Dci 
contemptor  mundi  contcronere  debcat,  scd    timor 
Dei  me  cogit  pati,  ut  quamvis  dolens  et  timens  ab 
Ecclesia  Dei  trahar  " ;  cft  quia  si  mihi  liceret  **  ser- 
vala  obedientia  et  chariute,  quas  Deo  debco  el  Ee- 
clesiae  ejus  matri  meae  propier  eum,  potius  et  libeo- 
tius  eligerero  sub  abbate  et  subregularidisciplioa  ia 
roonachica  pauperpatc  et  bumiliute  esse,  et  obedire, 
et  servire,  quam  regnarc  in  hoc  mundo  saDCulariler, 
aut  dominari,  aut  archiepiscopatum  sivc  episcopa- 
tum  possidere,  vel  abbatam,  aut  hominibus  quibus- 
libet  praeessc  **  ad  animarum  gubcrnationcro,  sive 
ad  corporum  sustcntalionem,  in  magna  tcrrftrum  ct 
rerum  tcrrcnarum  possessionc  et  opulcutio.  Quod 
ego  ipaC  non  imputo  mihi  lantom  ad  virtotein, 
^  qjuantum  ad  hoc,  quia  Ulem  me  scio  Um  parum 
utilem,   parum   forUm,   paruni    strenunm,   parum 
prudeniero,  parum  justum,  ut  potius  mihi  rongruat 
et  expediat  cUgere  subessc  ^  praeialo,  quam  aliis 
praeessc,  obedire  quara  praecipere,  servirc  quam 
dominari,  ministrare  quam  ministrari. .  Cogor  bttc 
de  me  confiteri ;  sed  maio  haee  in  simpticitate  mea, 
ul  puto,  sine  ornni  dupiiciUlc  de  me  diccre,  quam 
pati  ut  alii  horoines  peccent  in  me,  aut  ut  malum 
exemplum  sumant  per  ignorantiam  **  soam  et  erro- 
rem  suum  de  me.  Qui  mihi  ha^  dc  roe  confitenti 
credit  *^,  certos  sit  quia  hoc  credendo  non  fallitur, 
si  mea  mc  conscienlia  *'  coram  Deo  non  fallil,  et  qui 
non  credit,  verum  est  **  quia  ipse  falso  ct  temerarie 
de  me  judicando  se  fallit.  Omnipotens  Dominus  fk- 
D  ciat  Vos  in  hac  vita  et  in  futura  indeficicnti  sua 
protectionc  et  consolationc  gaudere  ^^.  Amcn. 


VARIiB  LECTIONES. 


•*Omium  diligU  hominem  mss.  et  Edit.  oroacs  homincs  diligit.  «Se  mvicem  mw.  W.  18  #<  fidt/.  sese 
iavwOT^Dc  a*a  veslra  mu.  et  EdU.  de  qua  re  yestra.  •'fit  erga  ilk>s  mi.Hd  \H  omit,  "Monachos 
Srcccns^s  fiu.  Brf.  18  rooiiachos  hic  exislentes.  -Dilecii  et  dilecions  m«.  dilecti  dilectons.  Deleetat 
mLcSfSiI  IdclecUtcum.-iTcstem  raendacii  ms.  i  Ustem  monacbis.  ••Traliat  msM.  et  EdU.  itBhnr 
"tfihi  licebit  mss.  et  Eiit.  roihi  licerct.  ••Quibu^iibct  pweessc  ms.  Bd.  18  qmbusdam  prattM».  •*te- 
Bcd^al  subessc  mss.  et  EdU.  expediat  eligere  subessc.  ••ignoHuitiara,  ct  ms.  Bd.  18  ignorantiam  sum  et. 
Rltti^n^^^^  £4i/.  confliena  credit.  ;;Meaconscientia  mj  W.  18  e<  Ed.  mca  mc  conscicntia. 

••Vcrum  cst,  ct  quia  ms.  Bd.  18  vcrum  est  quia. '  •Gauitere  mi.  W.  18  gattdcre.  Amen. 


35  S.  ANSELMI  CANTUAR 

EPISTOLA  XII »«. 

AN8BLM1  AD  GOFFRIDUII  EPISCOPUM  PARISIBNSBM. 

Vi  cantorem  EccUiias  Parisiensis  qui  in  monasterio 
sancii  Martini  de  Campis  habitum  monachi  susce- 
pturuSyinedviab  eo  fiierat  abstractus,  liberumdi- 
mittere;  nec  religaret  inmundo  quiChristum  ele- 
gerat. 

Domino  et  Patri  reverendo,  episcopo  Parisiensi 
GoFPRiDO  (3)  *•*,  frater  Anselmus  Dei  disponentis 
omniadispositione  electusarcbiepiscopusCantuarise : 
preesentis  viUe  Deo  placitam  sanclitatem)  et  futur» 
seternam  felicitatero. 

Quamvis  divina  dispositio  valde  longe  a  Reveren- 
tia  vestra  meam  separet  parvitatem,  nuila  tamen 
longinquilas  debet  minuere  meam,    quam  veslrea 


ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOL^.  36 

A  qni  iDvitat  laborantes  et  oneratos  amore  et  curis 
saBCularibus,  ut  ad  se  veniant  et  requiescant.  Iloc 
coDsilium  magis  in  monachico  quam  aiio  vilae  pro- 
posilo  impleri  ^'*  sancti  Patres  intcllexerunt  Beatus 
namque  Gregorius  in  lib.  xiv  Registri  *",  scitis 
quid  mandet  Desiderio  episcopo  de  quodam,  qui  di- 
vina  inspiratione   compunctus  gratiam  monachic» 


conversationiti  ^^*  appetierat,  quomodo  scilicet  bor- 
tetur  eumdem  episcopum  ut  propositum  ejus  nullo 
modo  impedial ;  sed  magis  eum,  quantum  valet, 
paslorali  admonilione  yuccendat,  ne  fervor  conce- 
ptus  in  eo  tepescat,  nec  uliatenus  debere  eum  qui 
monasterii  portum  peliit;  rursus  ecclesiasticarum 
curarum  perlurbationibus  implicari.  In  Toletano 
coDCilio  lY  legistis  clericos  mouachorum  propositum 


roullis  modis,  meruit  benignitas  fidelitatem.  Qua-  n  appetentes,   quia  meliorem   vilam  sequi  cupiunt, 


propter  si  quid  de  vestra  Celsitudine  audio,  unde 
roihi  sit  congaudendum,  semper  volo  congaudere  ; 
et  si  quid  cognosco  quod  vestram  dignitatem  mutare 
doceat  ^m,  familiari  fiducia  eam  charitative  et  humi- 
liler  ^^  debeo  commonere.  Didici  quod  dominus 
Walerannus  charissirous  amicus  noster,  cantor  ec- 
clesisB  vestrse,  Deo  "*  inspirante,  habitum  sanctee 
conversalionis  studiose  et  intentissime  petens  in 
monasterium  sancti  Martini  de  Campis  ^^,  eo  gau- 
dio  quo  debuit  ^^,  sit  susceptus  ;  et  inde  violenter  a 
vobis,  et  quemadmodum  ^**  non  necesse  fuerat,  ab- 
stractus.  De  qua  re,  quamvis  vestra  prudenlia  meo 
consilio  non  egeat,  cogunt  tamen  lot  870  fidelitas 
et  dileciio  (quas  vobis  "*  et  illi  debeo)  mentem 


liberos  esse  debere  ab  episcopis  ad  roooasteriorum 
ingressas.  Pauca  dixi  de  roultis.  Si  ergo  dicere  con- 
tra  Dominum,  et  contra  tot  sanctos  Patres  ^^*  dicta 
Domini  vcraciler  intelligenles,  est  peccatum,  facere 
contra  manibus,  non  dicam  quoroodo  scio,  sed  "' 
quomodo  vos  scitis,  quid  est?  Si  qui  ^^*  separat 
pretiosum  a  vili,  id  est  animam  a  saeculo,  tanqaam 
os  Dei  (sicut  scriptum  est)  erit,  ille  cujus  os  et 
manus  retrahunt  animam  ^**  adserentem  consilio 
Domini  ad  ssculum,  quid  erit  ?  Absit,  mi  Domine  ; 
nolit  Deus  ut  super  cpiscopum  ^^  cadat  quod  Deus 
dicit :  Quinon  colligit mecum^  dispergit ;  et :  Qui  non 
est  mecum^  contra  me  est  {Luc,  xi,  iS).  Horeendum 
enim  esl  etiam  ^**  auditu,  ut  quos  Christus  elegit  "* 


meam,  ut  vestrse  Reverentiae  aliquid  suggerat.  Non      de  mundo,  episcopus  religet  in  mundo  ;  ut  quos 


loquor  sapientiori  me  quasi  docendo,  sed  velut  ea 
quae  inelius  me  scit  "^  breviter  commemorando. 
Hi  Patcr,  si  omnia  ^^'  facienda  sunt  cum  consilio  ; 
cigus  magis  consilio,  quam  ejus  qui  admirabilis, 
consiliarius  Deus  fortis,  diciiur?  Ipse  quippe  consu- 
lit  ad  perfectionem  nitentibus  ut  omnia  relinquant, 
et  se  sequantur.  Ipse  omnia  relinquentibus  et  se- 
quentibus  "*  se  promittit  quia  sedebunt  cum  illo  in 
judicio  judicantes  duodecim  tribus  Israel.  Ipse  est 


Christus  trahil  ^**  ad  porturo  de  procellis  et  tempe- 
statibus  mundi,  hos  episcopus  relrahat  a  portu  ia 
naufragio  ^'*  turbines  mundi ;  et  quos  Christus  abs- 
eondit  ^**  in  ovih  a  multitudine  in.<iidianlium  lupo- 
rum,  hos  episcopus  rapiat  ^"  de  ovili,  et  exponat 
multitudini  luporum.  Mi  reverende  Pater,  ne  sit 
roolestum  Prudentiae  vestrx,  quia  sic  loquor.  Non 
enim  hoc  dico,  quia  velim  ostendere  quod  hujus- 
modi  sitis,  sed  quia  desiderout  hujusmodinon  sitis. 


VARliE  LECTIONES. 

"^Cttm  tfibus  prcefaiis  Exemplaribus  fnss,  collafa;  et  cum  Edit.Goih.  et  Coi.  1513.  ^••Joiffrido  mu. 
duo  ei  Edit.  Gosfrido  ms.  Bd.  18  tantummodo  sic  notat  G.  ^^Uutare  deceat  m«.  Bd.  18  imitari  debeat. 
^^^Charitative  et  humililer  ms.  Bd.  \%  charitati  et  in  hoc  humiliter.  ""Blcclesiae  Deo  mss.  et  Edit. 
Fcclesiae  vestrae,  Deo.  ***De  Campia  mss.  et  Edit.  de  campis.  **^Quo  debent  mss.  et  Edit  quo  debuit. 
^*'A  vobis  quemadmodum  ms.  Bd.  18  et  Edit.  a  vobis  et  quemadmoduro.  '^Co^^unt  tamen  ms.  Bd.  18 
cogittamen.  "'Quas  vobis  m< .  Bd.  18  quam  vobis.  "^Me  scit  ms.  Bd.  18  me  scitis.  ^^'Pater  omnia  ms. 
Bd.  18  Pater  si  omnia.  ^'£t  sequentibus  deesi  in  ms.  Bd.  iSet  in  Edit.  "Umpleri  deest  in  ms.  Bd.  18. 
"'Lib.  14  Registri  ms.  Bd.  18  Lib.  9  Registri.  ^"Conversationis  Edit.  Pic.  conversionis.  *"San- 
ctos  Paires,  dicla  ms.Bd.  18  saoctos,  dicta.  *"Quomodo,  sed  ms,  Bd.  18  quomodo  scio,  sed.  "'Et  qui 
m5.  si  qui  ms.  Bd.  18  si  quis  enim.  ^'^Retrahunt  animam  adhaerentera  post  Deum  ad  ms.  Bd.  18  retrahunt 
adhaerentem  consilio  Domini  ad  saeculum.  ^'^Super  Episcopum  ms.  Bd.  18  super  episcopos.  ^''Horren- 
dum  est  eliam  m<.  Bd.  18  horrendum  enim  est  etiam.  ^''Ut  quod  Christus  elegit  mss.  et  Edit.  ni  quos 
Chnstus  elegit.  ^"^£1  quod  Christus  trahit  ms.  Bd.  18  ut  quot  Christus  traxit.  ^''Retrahat  a  portu  in  nau- 
fragos  ms.  Bd.  18  retrahat  in  naufragos.  Alia  duo  et  Edit-  retrahat  a  portu  in  naufragosos.  ^""Et  quod  Chi- 
stus  abscondit  ms.  1  et  Edii.  Ut  quod  Cbristus  abscondit.  ^^Rapiat  et  ms.  Bd.  iSet  Edit.  rapial  de  ovili,  et 

JOANNiS  PICARDI  NOTiE. 
(3)  Goffrido.  Alias  Gaufredo,  Gauffrido,  tam  va-  D  lippi  Francorum  regis  dato  Aurelianis  anno  1071$, 


riae  sunl  et  discrepantes  scriptorum,  impressorum 
que  voluminum  lectiunes.  Paulus  iEmilius  lib.  iii, 
Annalium  habet,  Goto/redus ;  quem  Eustachii  romi- 
lis  Bononiensis  fratrem  fuisse  as^:emerat,  et  Fran- 
ciae  canceiiarium,  virumque  nou  modo  in  re  saera, 
sed  ei  profana  poteniissimum.  Sane  de  cancellarii 
dignitate  est  vctus  testimonium  in  diplomate  Phi- 


in  quo  vocatur  regis  cancellarius,  et  Parisiorum 
episcopus.  Unde  palam  est  illum  roultos  annos  Pa- 
risiensem  Ecclesiam  gubemasse.  Sid  haec  imprae- 
sentiarum  satis  sint ;  nam  plura  dicluri  sumus  in 
Historia  episcoporum  Parisiensium,quam  praemedi- 
tamur.  DetDeus  huic  qaoque  finem. 


37 


LIB.  III,  EPIST.  XI V. 


38 


GoDsideret  et  retractet  Prudentia  vestra  quod  fecit  A  decipiat,  ne  tibi  quoniam  vi  abstranens  et  nolens  a 


de  prsdicto  suo  canonico  ;  ct  si  quid  fecit  quod  mu- 
tandum  intelligat.  non  eam  pudeat  facere  quod  ma- 
gis  deceat.  Non  enim  adeo  mirandum,  sisubito  motu 
de  tam  «trenui  clerici  amissione  aiiquid  non  prsame- 
dltate  fecistis  ;  sed  hoc  valde  est  laudandum,  si  mu* 
tatis  quod  mutandum  intelligilis.  Saiuto  dominos  ct 
amicos  nostros  canonicoa  vestros,  quos  etiamsi  singu- 
los  non  cognovi,  omnes  tamen  diiigo,  et  omnibus  sor- 
vire  **  volui.  Quos  omnes  vobiscum  supplex  precor 
(4)  Qt  consecrationem  meam,  que  in  Dominica  (qua 
eantatnr  Populus  Sion)  ordinata  est,  Deo  annuenle, 
fieri,  sais  orationibns,  non  meis  meritis,  sed  sua 
charitate  praeveniant.  Omnipotens  Dominus  sic  vos 
nsque  in  finem  hujus  vitse  ^**  dirigat  et  custodiai, 


sanclo  proposito,  posse  in  clericalu  licite  et  Rine 
culpa,  ut  oiim.  permanere  persuadeat.  Certus  esto, 
charissime,  quia  nullo  modo  hoc  potest  anima  tua 
sine  Kui  reprobatione  suscipere,  quamvis  hoc  epi- 
scopi  sui  auctoritate  velit  defendere.  Chrislus  enim 
dicit:  Nemomittem  manum  iuam  ad  aratrum,et 
retro  respicien*  aptui  est  regno  ecelorum  {Lue.  ix, 
62).  Mens  tua  ab  aratro  Christi  relro  respicit,  si  a 
proposito,  ad  quod  te  vocavit  Christus,  et  quod  in- 
cepisti,  aliqua  occasione  tepescendo  deficit.  Sicut 
enim  episcopi  servant  sibi  auctorilatem,  quandiu 
concordant  Christo.  ila  ipsi  sibi  cam  adimunt,  cum 
discordant  a  Christo.  Omnis  episcopus  qui  habet 
vocem  Cbrisli,  Christus  est  et  oves  illum  sequuniur. 


«t  post  hanc  vitam  aetemam   heatitudinem   vobis  q  quia  sciuntvocem  ejus.  Lege  in  Evangclio  post  hacc 

yerbti :  Alienum  non  seguuntur,  sed  fugiunt  ab  eo, 
quia  non  noverunt  uocem  alienorum  {Joan.  x,  b)  "'. 
Si  persecutio  corporis  fugienda  est  de  civitate  in 
oivitatem,  quanlo  magis  persecutio  animas  ?  An  non 
est  animae  fugienda  persecutio,  animam  prohibere 
sequi  Christi  consilium  ?  Amice  charissime,  si  multa 
non  legisses  et  rationabiiis  ingenii  non  esses,  mulla 
tibi  dicerem,  ut  quam  bonum  sit  quod  incepisti,  et 
quam  malum  si  ab  incepto  deHcis,  ostenderem. 
Breviter  dico,  nihil  salubrius  potuisli  incipere,  nihil 
periculosius  potes  relinquere.  Nihil  igitur  separet 
animam  tuam  a  propOi«ito  monachico,  quod  incepisti. 
Lege  in  concilio  Toletano  quarto  de  clericis  petenti- 
bus  vitam  roonachicam,  el  in  libro  xiv  Registri  epi- 
stolam  ad  Desiderium  episcopum,  de  derico  facto 


retribuat.  Sigilium  haec  epistola  non  habet,  quia  et 
abbas  jam  non  sum,etarcliiepiscopus  nondum  sum, 
nec  me  delentai  pingi  quod  non  sum. 
EPISTOLAXill  "•. 

ANSBLin  AD  WALERAMrfini   CANTORBM  PARIRIBNSIS 
BCCLBSliE. 

Vt  arreptum  vitai  monasticce  proposUum  strenue 
persequatur. 

Domino,  et  amico  charissimo  Walbranno,  olim 
canton  Parisiensis  Ecclesiae,  frater  Anselmus  arcbi- 
episeopus  Cantuariae :  semper  ad  meliora  pro6cere, 
et  nunquam  deficere. 

Audivi,  amice  charissime,  qui  propositum  san- 
ctae  conversationis  eJigens  monasterium  sanctis  Mar- 
tini  sub  clarisssimo  aroico  meo  domno  priore  Ursone 


ingressus  fueras,  et  valde  de  tanto  bono  amici  mei  ^  monacbo.  Omnipotens  Dominus  dirigat  et  corrobo< 


laetattts  sum.  Sed  postea  didici  quia  Dominus  noster 
episcopns  tuus  te  inde  vi  rntraxerit,  et  tristis  factus 
sum.  Et  quoniam  honestalem  tuam,  de  cujus  diie- 
ctione  eertus  sum  sine  figmento  dilexi  et  diligo«  re- 
prehendit  mea  ^*^  conscientia,  si  te  visiiare  meis 
litleris  et  pro  possibilitate  mea  in  tanlo  periculo 
tibi  consnlere  charitative  non  studeo.  Timeo  eoim 
ne  diaboU  calliditas  animam   tuam  dilectam  mihi 


ret,  et  consoletur  cor  tuum.  Amen. 

871   EPISTOLA  XIV  »•. 

ANSBLMI  AD  FUDONBM. 

Vt  Ecelesice  Beccensi  prasficiatur  domnus  Guillel' 
mus  jam  se  respondisse  signi/icat,  et  Ecclesiam 
Beccensem  ejus  charituH  commendat. 
Domino  et  amico  charissimo  Fudoni,  frater  An- 

SBLMUS  :  salutem  et  fideles  orationes. 


VARLiE  LECTIONES, 
^"Diligere  et  servire  mss.  et  Edit.  dilifrere  et  omnibus  servtre  ms.  Bd.  diligo  etomnibus  servire.  ^'*Pinem 
vitae  ms.  Bd.  et  Edit.  finem  hujus  vitae.  ^^^Collata  cum  duobus  msi.  Vict.in  unocodicecompactis.  ^"Repre- 
hendit  mea  mss.  rrprehendit  me  mea.  ^*'l'osl  haec  verba :  alienum  non  sequuntur,  sed  fugiunt  ab  eo,  quia 
non  novenint  vocem  alienorum .  Si  mss.  post  ha^c  verha ;  quem  non  sequuntur  oves.  Et,  cujus  vocem  non 
noverunt.  Si  ^**CoHata  cum  uno  ex  duohus  proefatis  Exemplaribus  incodicems.  Ef.^0  compactis. 

JOANNIS  PICARDI  NOTJE. 
(4)  Vt  consecrationem  meam,  nuof  in  Dominica^  D  Rogero  Hovedeno,   Tom.    Walsingliamo,    Matth. 


qua  cantantur  Populus  Sion, ordinata estt^lc.  Haec 
esl  Dominica  secunda  Adventus,  quae,  cum  hoc  anno 
inciderit  in  4  Decerab.  seu  prid.  Non.  Decemb.,  ut 
Anselmus  designat  epist.  15  sequenti,  necessario 
prima  Dominica  Adventus  celebrata  est  !27  Novemb, 
quo  principio  Adventus  nullum  habet  altius,  sicut 
nec  inferius  iii  Non.  Decemb.  Pridie  ergo  Nonas 
Decembris,  Anselmusquisanctux  dicitur,  et  merito, 
ex  con/inio  Burgundiag  ortus  Becri  monackus  et  se- 
cundus  abbas,  postea  Cantuariasarchiepiscopuscon' 
seeratus  est  a  Wakelino  Wintoniensi  et  Mauritio 
Londoniensi  episcopis.  His  enim  verbistabulie  Can- 
tuarieoses  ms.  in  Biblioiheca  Sancti  ^  ictoris  Pari- 
siensis  recitant  Ansclmi  inauguraiiouem,  quae  eodem 
anno,  videlieet  1093  facta  est,  (]uo  electo,  asserlo- 
ribas  Eadmer.  lib.  ii  Vitae  ejusdem  Malmesber., 


Paris.  Non  sunt  igitur  andiendi  Maith.  Palmer.  in 
addiL  ad  Chronicon  Eusebii  scribens,  anno  1090  : 
Anselmus  Canluariensis  episcopus  bonitate  vitae  et 
ingenii  acumine  claret  in  Anglia.  Nec  Georgius 
LiHus  id  tradens  anno  1093;  mulio  minus  Sigisber- 
tas  aiens  anno  1097  Lanfranco  defuncto  Anselmum 
successisse  in  praesulatu  Cantuariensi.  Non  sunt, 
inguam,  audicndi,  ac  imprimis  Paimerius  ;  tantum 
enim  abest  ut  Anselmustumin  Anglia  clareret,  cum 
ne  quidem  degeret.  Nam  ex  Liliisupputatione  isest 
.annus  defuncti  Lanfranci;  imo  illa  ultima  ejusdem 
aegritudinc,  Anselmus  erat  Becci  in  Northmannia, 
ut  liquet  ex  epist.  53  Iib.  ii  ad  eumdem  lecto  decum- 
bentem  ex  dysenteria.  Sigihcrti  et  Lilii,  errorem 
prodidisse,  vicisse  est  aliorum  teslimoniis,  qui  Ead- 
menim  Anselmi  conrictorem  secati  sunt. 


S9 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP,  PARS  III.  —  EPlSTOLiE. 


40 


Dla  esl  quod  litteriB  vestrts  de  elingendo  abbate  A  tejttate,  quaodiu   meo   consilio   agetis  et  vivetis.  Si 

aul«"»  iilwd  spreveritis,  ia  illo  proficuum  noa  ha- 
bebitis.  Cum  ex  vestra  parie  aliqaa  mihi  miititur 
epiitola,  secrete  et  mihi  soli  legenda,  non  Dimia  ^* 
sit  gracilis  scriptura.  Postquam  enim  illud,  quod  de 
rae  inceptum  esse  mecum  doletis,  contigit,  mult» 
diurnsB  et  noctumae  lacpyroaB  visui  meo  nimts  no- 
cuerunl.  Noo  enim  celaitudo  ant  opulentia  archie- 
piscopatus  eas  tanlum  valuerunt  sua  consoiationc  "* 
repriraere,  qoanium  limor  et  tndiumejos  eas  potue- 
runt  soa  pcrturbatione  exprimere.  Amici  mei,  com- 
patimini  raihi,  quia  ego  compatior  robis.  Oratc  pro 
me,  quia  ego,  si  possum,  oro  pro  vobis.  Conaecratio 
roea  ordinata  est  fieri  priroa  die  Dominica  post  festi* 
vitatem  sanct»  Andre»,  pridie  videlicet  Npnas  De-- 


in  Becoensi  Ecclesia  respondi  ;  sed,  sicut  audio, 

lator  mearum  Htterarum  in  roari  captus,  ad  vos 

venire  prohibilus  est.   Quod   tarde   sciens  iterum 

mando  domino  nostro  comiti  et  vobis  de  ea  re  prse* 

dicta  nostrum,  secundum  jussiooem  ejus,  coosiliuro. 

De  nullo  frairom  ejusdem  Bcclesiae  volo  aut  consulo 

tantum  ut  abbas  fiat  in  illa,   quantum  de  domoo 

Wilelmo,  qui  prior  fuit  apud  Pexeium,  quamvis  plu- 

res  ^**  alii  sint  inter  eos,  Deigratia,  hac  prflelatiooe 

non  indigni.  Vobis  autem  gratias  ago,  quamtaspos- 

suro,    ut  vcrissimo  amico,  pro  eleeroosyna  vestra, 

et  propria  cura  quaro  habetis  de  EccIesiaBecci,  quaro 

vobis  eomroendosicutanimam  meam  quia  pluseam 

diligo  quam  prsesentem    vitaro  roearo.  Nulli  enira 

GOnfidenlios  commendo  rem  tam  chararo  cordi  meo,  g  cembris.  Prsevenite  eam  vestris  orationibus,  et  man 

quam  vere  dileclo  dilectori  meo.  Precor,  obsecro,  ut       *       ' 

non  solum  per  vos  eam   vestro  eonsilio  et  auxilio 

adjuvetis,  sed  et  alios  ^*  ad  ejos  roiseratiooero  et 

sasteniatiooem    et  dilectionem,    quantum  potestis, 

convertendo,  eam  susientetis.  Bt  si  eontigerit  ut 

aliquando  aliter  aliqoo  modo  sese  babeat,  quo  Deus 

avertat,  quaro  oportet,  cooGdeoter  eam,  ot  veros 

aroicos,  corripite  et  arguite,   et  donec  corrtgalor, 

eharitative  insistite.  Dilectionero  roeam  et  fidelitatem, 

qoas  erga  vos  habui,  ex  quo  vos  cognovi,  et  quse 

tanto  magis  in  corde  meo  creveroot,  quanto  magis 

vestram  erga  roe  dilectionero  veriorero  probavi,  sci- 

tote,  Deo  annuente,  quandiu  vivam,  perseveraturas. 

Omnipotens  Doraioos  vos  sub  sua  continua  prote 


date  hoc  roonacbis  et  sanctimoniaiibus  per  North* 
manniam  inclusis,  et  claustralibuSf  et  amicis  nostris 
in  Francia.  Valete. 

EPISTOLAXVI  ^. 

ANSBLMI  AD  MONACHOS  BBCCBNSBS. 

Ipii  (Mali  a  Beeeensibus  in  suum  hcum  subroaato 
gratulatur,  pracipiens  ui  monaehu  sUpaier,  et 
ut  monachx  ipsi  obediant  ut  filii. 

Anselmus  servus  servorum  Dei,  vocatus  archie* 
piscopus^  dilectissimis  in  Christo  filiis  Willelmo, 
abbali  et  caeteris  Becceosis  Ecclesi»  mooachis,  sa- 
lutem. 

Gloria  in  excelsis  Deo,  etioBccIesia  Becceosi  paz 


ctione  sic  io  hac  vita  custodiat,  ut  ad  vitam  cteroam  .^  fratribus  bon»  volontatis.  Grates  immensse  clemen- 

i^...t     A^^^  ^  tiM  rkAt     m.flfk  «I^..»  »^u;. A 1*  1    .. 


perdocat.  Araeo 

EPISTOLA  XV  »•. 

ansblmi  ad  monachos  bbggrnses. 

Jie  suavissimis  litteris  Roberti  Northmannorum 
ducis  ad  se  missis;  et  quod  ejus  consecratio  fu^ 
tura  esset  pridie  nonas  Decembris. 

Dileetissirois  suis  dorono  priori  BALDRrco,  et 
aliis  roonachis  Becci,  frater  Ansblmus  :  semper 
velle,  et  facere  quae  Deo  placent,  et  quse  sibi  expe- 
dioDt  *■'. 

Gratia  Dei  faciente,  dominus  noster  princeps  North* 
mannororo  misil  roihi  lilteras  plenas  magoa  beni- 
gnitate  et  excusatione  sui,  si  quid  aut  credidit  aut 
dixit  de  me  uliter  quaro  decuit,  araore  meo,  et  dolore 
de  amissione  mea,  cogeule,  ab  meam  ad  archiepi-  ^ 
scopatum  electiooero.  In  quibus  litteris  de  '*'  abbate 
vobis  conslituenda  petiit  benigne  meuro  consiliom  ; 
quod  Don  soluro  in  hac  re  sed  ct  in  aliis  rebus  se 
libenteraocepturum  promisit.  Consilium  autem  raeum 
de  hac  "*  re  illi  roando  et  vobis  reroando  quod  raan- 
davi  per  doronum  Girardum  fratrem  nostrum.  Rex 
Anglorum  vobis  mandat  salulem,et  auxilium  suum, 
et  custodiam  rerum  vestrarum  qnse  sunt  in  sua  po- 


tiffi  Dei,  q'ia  sicut  vobis  pastoralis  solatio  destitutis 
visitationis  suee  gratiam  voluit  impertire,  ilaeamdem 
longa  reroro  exspectalione  noloit  proteiare.  Itemm 
ago  grates  clemf  ntias  illius,  qood  licet  non  omnine 
sicut  vellero^aliquotamenmodo  amiei  meideaideno 
dignata  est  occorrere,  dum,  roe  superstite,  aliom  ia 
praefata  Ecclesia  abbalem,  secundom  joge    deside-- 
rium  roeom,  cooitiluerit.  Sed  cum  illud  iodesineofer 
ejus  intisntionis  speculatione  desiderarem,  ut  et  vo- 
bis  ante  mortera  meam   consultis,  finem  vitae  cum 
gaudio  exspecUre,  et  ab  omni  mundanarom  specie 
rerum  segregatus  quietam  inter  vos  vitam  possem 
agere,  noluit  in  hac  parte  superna  ProvideniJa  de- 
siderium  roeura  adimplere,  sed  adroegnum,  at  valde 
periimesco,  animee  mese    detrimentum  majoribus 
quam  ante  rerum  tumullibus  voluit  implicare.  Pro- 
inde  quanlum  in  uno,  quod  a  Deo  ezauditua  sum, 
gaudeo,  tantum  in  alio,  quod  exaudire  me  noluit, 
doleo.  Patemam  taraen  nunc,  sicut  semper,  solli- 
citudinem  pro  vobis  gerens,  moneo  vos  sicut  filios 
roeos  charissimos,  et  sicut  eos  quos  in  visceribus 
Ghristi  tenerrimo  Eemper  affecto  diiexi,  cl  diligere 
volo,  ut  secQodum  B.  Aposloli  vocem  idipsum  invi- 
cem  sentiatis,  propositum  auimi  ad  roeliora  quotidie 


VARI^  LECTIONES. 

"*Quatenus  plures  m*.  qoamvis  plures.  "•Etadaliosm*.  et  alios.  ^**CumprasdictoExemplarims,cotlata. 
"'Qu«  expediunt  ms,  qu»  sibi  expediunt.  "•Liitcris  et  de  ms.  lilteris  de.  ^••Autem  de  hac  ms.  autera 
raeura  de  hac.  "•Non  minus  ms,  non  nimis.  ^'Copia  ms,  consolalione.  "■Cttm  eodem  ms.  collala. 


41 


UB.  III,  EPIST.  XVIII. 


4S 


dirigatis  ;  et  ei  quem  divina   pietas  vobis   praeesse  A  las  :  Dci,  et  suam,  quaotum  valet,  si  quid  valel,  be- 
Toluit,  humilero  in  omnibus  obedienliam  exhibealis,      nediclionem. 


memores  illius  praecepli,  quo  nos  idem  Apostolus 
admonet,  dicens:  Obedite  preepoiitis  vesiris  et  sub- 
ficite  vas  "■  eisiHebr.  xiii,  17).  Tibi  autem,  charis- 
sime  fraler  Willelme,  et  omni  sancUe  religionis  ob- 
serrantia  animo  meo  probate,  quem  Dci  gralia  tam 
saocto  monachorum  gregi  reclorem  post  me  fieri 
constituit,  hanc  facio  suggcstionem,  ut  ita  de  ani- 
mabus  fratrum  sub  tuo  regimine  consistentium  sol- 
licitus  exislas,  qualenus  callidi  hoslis  insidiae  nulla 
eis  arlc,  protegente  Deo,  nocere  valeaot  ;  sed  solli- 
citadinis  tus  costodia  vallata  boni  pastoris  tuUmina 
se  invenisse  gaudeant.  Sicque  te  in  omnibus  quae 
agis,  moderatum  exhibere  festines,  ut  neque  justi 


Legi  in  lilterais  vestris  dilcctissimom  et  dulcissi- 
mum  affeclum  vestrum  erga  dilectum  dilecterem 
veslrum  :  quas  sape  legi  el  sappe  inleriora  "•  cordis 
mei,  vestrae  dileclionis  considcatione,  pie  commo- 
verunl,  cl  faciem  meam  lacrymis  fluentibus  "^  per- 
fuderunt.  Ad  quodcum  unius  vcbtrum  solasufficeret 
diiectio,  tanlo  plenius  tamen  et  vehementius  hoc 
fecerunt,  quanto  inveslris  dictis  similem  animum 
et  afifectum  aliorum  cogitabam,  qui  litleras  non  mi- 
serunt.  Sic  enim  Diiecto  vestra  conglutinata  est  ani- 
mae  meae,  ut  eam  intente  cogitare  nequeat  sinequa- 
dam  magna  sui  vulneratione,  de  dileclorum  filiorum 
suorum  violenta  ablationeetseparatione.  Quodautem 


tiam  gratia,  neque  graliam  justitia  qualibet  unquam  B  significalis  "*  vos  mecum  desiderare  semper  essc. 


privata  subreptione  excludat.  Sed  ita  altero  semper 
alteram  coojungas,  ut  in  utroque  monasterii  ordo 
87  Z  inviolata  rectilodine  servari  valeat.  Nunquam 
ab  animo  tuo  excidat  quod  Dominus  negligenti  pa  • 
stori  pcr  Salomonem  dicit :  Fili  mi,  si  Bpoponderis 
pro  amico  iuo,  de/ixisH  apud  extraneum  manum 
tuam;illaqueatusesverbisoristui,etcaptuspropriis 
sermonibuttuisiProv,  vi,  1).  Plura  rae  loquidelec- 
taret,  si  aut  epistolaris  brevitas  permitteret,  aut  tua 
Sanctitas  melius  facere  quam  ego  dicere  nesciret. 
Omneatamenvoshacpoalrema  supplicatione  conve- 
nio.otexpertum  semper  dulcedinis  vestrsB  amorem 
grga  me  tepescere  non  sinatis,  quoniam  ergo,  etsi  cor- 
poralipraesentiavobiscumessenequeo,  cordis  tamen 


certe  et  ego  desidero.  Sed  quoniam  aliter  disponit 
Deu9  quam  desideremus,  nec  video  opportunumesse 
animabus  vestris,  quas  sicut  meam,  testc  vestra 
conscientia,  diligo,  ut  mecom  possitis  conversari : 
precor,  moneo,  consulo,  quatenus  niecum  supernam 
dispositionem  patienter  toleretis,  et  vestram  tristi- 
tiam  tolerando  mitigantes,  meam  quoque  mitigetis  : 
vestra  namque  tristitia  mea  est,  et  vestra  con- 
solalio  raea  est.  Quod  non  solum  vobis  dico,  filii 
dulcissimi  "•,  sed  et  omnibus  qui  eamdcm 
molestiam  vobiscum  ferunt  pro  absentia  dilectoris 
8ui  dilectissimi.  Scio  quia  si  speraretis  vos  adhuc 
10  hac  vita  aliquanto  tempore  mecum  conver- 
saturos,  magnae  consolationis  vobis  esset.   Quanto 


amorevobiscummanerenunquam  desisto.  Memores  Q  ergo    majorem    consolationem    habere    debemns, 


etiam  estote  qua  raUone  semper  ficclesiae  Beecensi 
amicosacquirere  consuevi,  et  hoc  exemploamicos  vo- 
bis  ttodecunque  acquirere  festinate,  hospitalitatis 
bonomsectandOybenignitatem  omnibus  impendendo, 
et,  obifacuhasoperisdefuerit^affabilissermonis  gra- 
tiam  porrigendo.  Nec  unquam  satis  vos  habere  amicos 
credatis,  sed  sive  divites,  sive  pauperes,  omnes  vobis 
in  amore  fraternitatis  conglutinate,  quatenus  hoc  et 
ad  vestrae  Ecclesiae  utilitatem  proficere,  et  ad  eorum 
quo9  diligitis  salutemvaleatpcrtingere.  De  benedi- 
ctionc  tua,  frater  Willelme,  comiti,et  archiepiscopo 
mandavi  atque  ut  omnia  decenter  fierent,  rogavi. 
Litteris  tuis,  quas  per  domnum  Gisleberlum,  et  dom- 
num  Joffridum  misistl,  ideo  non  rcspondi,  quia  et 
istae  litterse  antea  scriptae  fuerunt,  et  portitor  earum 
maltom  festinavit. 

EPISTOLA  XVII  ^**. 

ANSBUII  AD  MONACHOS  BBCCENSBS. 

Horum  litteris  respondent  eos  consolatur  de  sua  ab* 

sentia ;  eosque  absoMt  a  peccatis,  ut  petierant. 

Amsbuius  vocatus  archiepiscopus,  dulcissimis  et 

dileciioDbiGliissuisjuvenibus  et  adolescentibus  Bec- 

ceosilmsy  qoi  ei  suas  ^^  in  Angliam  miserunt  episto- 


si  in  futura  vita  nos  in  aeternum  simul  victu- 
ros  et  congratulaturos  speramus  ?  Consolamini  igi- 
tur,  fllii  mei,  consolamini,  et  vos  subjicite  voluotati 
Dei,  qui  melius  scit  quid  vobis  expeJiat,  quam  vos 
ipsi ;  quatenus  aliquid  major  vobis  retribuat  Deus 
pro  hac  patientia,  quam  vobis  provenire  posset  ex 
mea  praeseotia.  Certi  estotc  quia  nulla  locorum  di- 
stantia,  nulla  temporum  diuturnitas  dulcedinem 
amoris  vestri,  sicut  spero  in  Deo,  a  corde  meopotc- 
ril  separare.  Et  illis  qui  meam  in  litteris  suis  se 
significaverunt  velle  absolulionem,  et  illis  qui,  quam- 
vis  eam  per  litleras  non  pelierunt,  tam  eam  volunt, 
mando  meam  coram  Deo  absolutionem  et  benedictio- 
nem,  et  oro  ut  Deus  omuipotens  iilos  ab  omnibus 
peccatis  absolvat,  et  in  vilam  aeternam  benedical. 
D  Amen. 

EPISTOLA  XVIII  »•. 

ANSBLMl  AD  GOMlTlSSAM  IDAM. 

Hortatur  comitissam  adsanctimonias  perseveran^ 
tiam. 
Anselmijs.  servus  servorura  Dei.  vocalus  archiepi- 
scopus,reverendaB  et  diligendaevitae  merito  comitis- 
sae  Id^  :  sic  in  hac  vif a  Deo  servire,  ut  in  futura 
mercatur  cum  Deoregnare. 


YARIiS  LECTIONKS. 


"•Sttbjioiic  vos  mt.  sobjacete  vos.  ^"Cam  eodem  ms.  collata.  *"Qui  et  soas  mt.  qui  ei  soas.  "«Legi 
interiora  fns.  legi :  et  sttpe  interiora.  "'Lacrymis  meis  fluentibus  ms.  lacrymis  fluentibus.  ""Significa- 
sti  m#.  6]gnitlcas>tis.  ^^•Fratres  dalcissimi  ms.  nlii  dolcissimi.  "•'*"—  — -* "--- 

Patrou  GUX. 


'^Cum  eodem  ms.  collata. 


43 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCIlIfiP.  OPt.  PAfcS  III.  —  EPISTOL^. 


ii 


Scio,  et  certus  sum  (domina  mihi  in  Deo  charis-  A  ut  pauci  sintquibus  vita  tua  debeat  comparari :  et 


sima,  soror  dilectissima^  iilia  dulcissima)quiasaQCta 
tua  dilectio,  qua  me  semper  incorde  tuo  prsBsenteni, 
quasi  Patrem  spiritualem,  reverenter  et  delectabi- 
liler  amplecteris,  incessanter  desiderat  ea  quae  de 
me  et  erga  me  sunt  cognoscere  ;  et  ex  mea  parte 
ahquid  audire  aut  legere  "\  quatenus  mihi  secun- 
dum  verae  charitatis  regulam  congaudeat  aut  com- 
patiatur.  Cui  tuae  dileciioQi  ^**  cor  meum  utique 
simul  respondet  affectu.  Quoniam  ergo  et  per  episto- 
lam  congruum  non  est  ^^  narrare  nunc  quae  de  me 
facla  sunt  hoc  anno,  sive  qualiler  cor  meum  ilia 
susiineat  :  et  domnus  Raiuerius  dilectus  amicus 
Dosler,  clericus  vester  muha  per  se  vidit,  et  plura, 
me  narrante,  didicit ;  illum  precatus  sum  ut  ea  quae 


cum  te  in  numero  paucorum  esse  cognoveris,  adhuc 
time  ;  quiaadhuc  debiumerit  si  ioter  paucoa  eIccto8 
fueriSy  donec  te  de  ilUs  paucis  videas,  de  quoram 
electione  nulla  manet  dubietas.  Qut  euim  dixii,  pauci 
sunt  eleeti^  non  utique  dixit,  quam  pauci :  ui  quao- 
tumcunque  nobis  videamur  profecisse,  semper  judi- 
cemus  non  nooduro  nisi  ad  initium  proficieodi  per- 
yenisse.  Hortorigiturel  consuio  filias  mcae,  quae  se 
roeo  coromisii  consilio,  ui  bene  vivendi  studium, 
quodoUm  incepit,nullatenusianguescat  ;  sed,  quasi 
quotidie  incipiat,  pcr  aingulos  dies  fervescat.  Oinui- 
potens  Deus  ab  omnibus  peccaiis  te  clenienter  ab- 
solvat,  et  henedicat  in  aeternum  ;  et  quanturo  mihi 
divioa  graiiacoocedii,  mearo  semper  habeas  abso- 


de  me  inlerius  et  exterius  cognovii,  sicut  quiad  hoc  q  lutionem  et  benedictionem.  Amen. 


ipsum  se  a  vestra  reverentia  missum  fatetur,  viia 
voce  vivis  vocibus  notificct.  Ei  quoniam  jam  olim 
cerlissime  expertus  sum,  filia  in  Deo  mihi  dileciis- 
sima,  moniia  mea  cor  tuum  delectabiliter  suscipcre, 
atque  animam  tuam  curae  meae  penilus  te  commi- 
sisse  memini,  aliquid  uecesse  est,  quod  ad  exhorta- 
iionern  tuam  pertineat,  subjungere.  Amica  charis- 
sima  in  Deo.  Domiousdicit :  MuUisuntvocati  \pauci 
veroelecti  {Matth.  xx,  16).  Nunquamergo  secura  sis 
te  inter  electos  compulari  debere,  donec  ita  vivas, 

VARIiE  LECTIONES. 

'^^Et  egere  ms,  aui  legere.   ^*'Cui  dilectioni  ms.    cui    tuae 
***CvOT  praifato  ms.  collata.  "*Corniensi  ms.  Wigoroiensi. 


878  EPISTOLA  XIX  *•*. 

AN8ELMI  AD  WLSTANUM  WlBGONIBNSBM  BPISCOPUM. 

Fetit  consilium  contra  Londoniensem  episcopum^ 

quiintra  suam  diigcesim  dedicare  vole!>at  eccle- 

siasvillarum  archiepiscopi  Cantuariensis . 

Ansblmus,  servus  servorum  Christi,  vocalus  ar- 

chiepiscopus,  dilecto  et  revereodo  episcopo  Wigor- 

oieosi  '**  Wlstako  (5),  sic  in  arrepto  sanctiiaiis 

proposito  perseverare,  ui  mercaior  in  aeierna  beaii- 

tudine  sine  fine  regnare. 


dileciioni.  ^'*Non   esset  ms.    noo   esl. 


JOANNIS  PICARDI  NOTJS, 

(5)  Vulstano.  Non   parum  dissentanee  legiturid  G  lu^n  marmoribus  ita  ioBxisse  ut  nec  a  Laofraoco, 

_i; ,1^  i.-.i-i -K--   M/^i-i ^*      oec  aho  quocunquenisi  solo  VulstanoeveHi  possei? 

Ista  umnia  aniiquitatis  deliria  cognoscere  salus  est 
adolcscenlulis.  •  Etpostpauca.lectoremmonensait: 
«  Nec  anliquissimas  istas  pairise  tuafhisiorias  pror- 
sus  rejicias,  quooiam  io  iUis  falsa  miracula  produo- 
tur.  » 

0  homioem  emunctae  naris  et  lyncei  visu9,  qui 
probe  noveril  purpuram  juxta  purpuram  dijudicarc, 
falsaque  miracula  a  veris  secernere  1  Utinamelado- 
lescentuUs,  quorum  saluti  meiuit,  explanassctdis- 
crimen  falsorum  el  germanorum  miraculorum,  ne 
pro  sole  amplcctereniur  nubem  !  Quid  eoim  velit, 
profileor  mc  non  tcnore,  nisi  per  falsa  miracula, 
significet  ea,  quae  anie  verbis  ejusderodescripsimus; 
in  quibussiquidpiarofalsitatis  dclitosrat,  solus  ipse 
dtitexit :  Si  enim  horum  oplimus  judex  planeque 
quod  dici  solet,  ^ipaxXea  Xoyoc  apponalur  scriptura 
sancla  (quam  ilU  caeterisque  Calviniianis  aul   Pro- 


Dominis,  aliquando  Vulstanus,  alias  Wolstanns  et 
Uistanus  ;  sed  creberrime  VuLstanus  ul  hiceiinms. 
tabulis  Wigornensiura  episcoporum  noslise  biblio- 
thecaj,iia.  Aldredus  Yigorniensisepiscopusecclesiam 
in  civitat.GlavO'  niaa  fundamentis  construxit,  ei  in 
honorem  apo^toiorum  principis  Petn  asdi/icavit,  et 
postearegislicencia,  Vulstanum  Viyorniensemmona' 
ctium  a  se  ordinatum  abbatem  conslituit.lbidem 
1052  sanclus  Vulstanus  fit  episcopus  ab  AldredOy 
prcedicto  tunc  Eboracensi  archiepiscopo,  Stiganda 
Cantuariensiinterdicto.UujusS.Vulstani  gesta  ha- 
bentur.  Cujus /estum  estxw  Kalend.  Febr.TdnUun 
ille.  Pluraveio  WiilelmusMatme^ber.  lib.ivDegestis 
Anglorumpontincum,  obiierqup  lib.  iiiinEhoracensi- 
bus  archiepiscopis  ;  Rogorus  Honedenus  Annalium 
prioripartcadaiinuroHd^singulariaqu.^equecommc- 
moratctsalisproiixe  ;  el  109j  senatus  Bravonius  Vi- 
goniiensis  monachus  conciunaviiepiiome  gestorum 


ejus,  apud  Surium  tom.  I,  Polydor.  Vergil.  Ilisior.  j)  tesiantibus,   non  tamen  nobia  sufficere  exploratum 


Aoglic.  lib.  viii,  IX,  X  passim  ct  tionorifice sanclis 
simi  antistilis  meminit,  nec  non  Afallhaeus  Paris 
htstorisemajoris  anoo1088  cl  i095,  ubi  prolixiorcm 
lexuit  narraliooem .  vitae  et  raorum  ejusdcm.  Thomas 
Walsinghamus,  clsi  de  eo  narrarii  paucula,  dicilur 
tamen  deliria  el  prassligia  in  historiis  reliquisse, 
iion  meo,  scd  Matlhaci  Parkeri  pscudoarchiepiscopi 
Cantuariensis,  el  Anglo-Calviniani  judicio  ;  qui 
Walsinghamo  conjuogit  Malihaeum  Paridem  in  prae- 
fatione  ad  historias  Walsinghami,  sua  cura  et  opera 
Londi.iiediiasanno  1574.  Kt  no  adversario  me  au- 
dacius  imponere  quis  exislimet,  leg^b  ipsissima  ejus 
ad  hanc  sculeuliam.  «  Quis  hodie,  inquit,  putat  vel 
Dunstanum  archiepiscopum,  diabolumoperi  ihiusin- 
sidianlem  naso  suspensum  tenui.sse,  vel  Vulslanum 
Wigoroienscffl,  juxla  D.  £duardi  sepulcrum,  bacu* 


est)  nihil  tameofuci  aui  meodacii  arguetur.  Nam, 
ut  a  saoclissimo  Dunstano  exordiamur,  oemioem 
fugii,  sicut  ad  docipiendosprimosparentesserpenlis 
organo  et  mahUa  usus  est  diabolus,  ila  ad  dehoiea- 
dos  quoslibet.  potissimumque  viros  saoctilatis  et 
pudiciiiae  studiosos  assumere  fallax  muUeris  spe- 
ctrum.  Jam  vero  si  contrariorum  conlraria  sunt 
consequenlia,  ut  sunl,  quis  ibii  inficias,  euro  Abra- 
ham  booos  aogelos  virilem  habeoies  speciem,  exce- 
perit  hospiiio,  laveril,  allocutus  sii  {Gen.  xviii)  ; 
Lot  quoque  io  hospitiuro  suuracompulerit^Cen.  x)  ; 
imo  Jacob  sit^cum  aogelo  luctatus((;«n.  xxxii),  plu- 
rimaque  alia  sacris  litteiis  mandala  homines  cum 
bonis  angelis  virilem  ostenlaniibus  speciem  egerant, 
000  potuisseD.  Dunstanumcompresso  oasadeiinere 
vicium,  vioctamque  diabolum^  si  Jacob  daium  sii 


43 


LlB.  Ifl,  EPIST.  XlX. 


46 


Sanctilas  et  sapientia  vestra,  qu»  in 
aetate  per  Dei  (^ratiam  in  vobis  multum  crcverunt, 
et  certitudo  dilectionis  vestne,  quam  erga  me  indu- 
bitanter  cognovi,  horlanlur  me  ut  in  negoliis  noslris 
(com  res  exigit)  ad  vesirce  reverentiie  recurram  «x)n- 
silium.  Quapropler  de  quadam  calumnia»  quam  qui- 
dara  coepiscopus  nosler,  Londincnsis  scilicet,  contra 
antiquamconsuetudinemquam  Kcclesia  noslra  iibe- 
re  et  quiete  possedit  in  prafleritis  et  antiquis  tem- 
poribus  usque  ad  preesens  tempus,  ingerit,  mihi, 
vestrura  quatro  consiliuro.  Quippe,  testante  omni 
genere  hominum  qui  sunt  in  Cantuariensi  dioecesi, 
et  in  aliis  episcopatibus,  qui  sunt  circa  eamdem 
dioecesim,  semper  archiepiscopus  Cantuaris  hanc 
babuit  potestalem  et  consuetudinem,  in  intra  cujus- 
cumquc  episcopi  dioecesim  haberet  Ecclesia  Cantua- 


diuturna  A  riiB  villam  aut  Ecclesiam  qua;  ejusdem  archiepiscopi 
proprii  juris  essent  quidquid  de  eadem  villa  vel 
ecclesia  perlineret  ad  episcopale  officium,  sive  dedi- 
catio,  sive  aliquid  aliud.  Adhuc  vivunt  innumerabi- 
les  homines  (6)  qui  viderunt  antecessorem  meum, 
venerabilis  memoriae  Lanfrancum  archiepiscopum 
dedicare  ecclesias  villarum  suarum  intra  dioeceses 
aliorum  episcoporum,  ipsisscienlibussinecalumnia. 
Quod  etiam  sanctus  Dunslanus,  et  alii  praedecesso- 
res  mei  fecisse  probanlur,  ipsis  ecclesiis,  quas  dedi- 
caverunt,  adhuc  stantibus.  Hanc  digniiatem  et  po- 
testatem  tandiu  inconcusse  ab  Ecclesia  Cantuariensi 
possessam  conatur  hoc  nostro  tempore  praedictus 
espiscopuSy  suffraganeus  scilicet,  archiepiscopo  et 
primati  suo,  filius  matri  suae  ^'*  auferre,  et  annibi- 
lare.  Quamobrem  in  hac  re  vestrum  peto  consiiium 


VARI^  LECTIONES. 
^"^Matris  suse  ms.  matri  suao. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

arctissime  bonum  angeluro  constringere.  Ad  Vulsta-  B  poderem  reinduens  sacerdotio  ab  Eduardo  collata 

poliretur.  Ecce  utriusque  rei  summarium ;  judicel 


Dum  festino,  cujus  praeclarum  facinus,  etsi  meo  nec 
praeeonio  nec  patrocinio  indigeat;  saltem  illatam 
breviter  retorquebo  calumniam,  a  qua  inferenda 
non  potui  sacrilegam  Laeretico  manum  prohibere. 
In  hoc  igltur  divino  coeieslique  opere  quid  depre- 
headi  aut  delirii  aut  prestigu,  forsan  quod  marmor 
eodem  peoe  tempore  et  molle  et  durum  fuerit.  At 
quis,  nisi  divinarum  litterarum  expers,  non  videat 
esse  saci'is  bistoriis  similliroum  ?  Exodi  ix  enumeran- 
tur  aliquot  plagae,  quibus  ultionum  Dcus  percussit 
iEgyptum  ;  lis  tamen  Gessen  ^gypti  regio  fuit  im- 
munis.  IV  Reg.  vi,  idem  ferrum  eodem  pene  tempo- 
ris  momento  uiit  grave  ut  caderet  in  fundum  aquae ; 
leve,  ut  enatans  sursum  ascenderet.  Daniel  iii, 
idem  ignis,  eodem  tempore,  et  Nabucliodonosoris  tor- 
tores  incendit,  et  sanctos  pueros  in  lornacem  con- 
jectos  levissime  qnidem  altigit.  imo  velut  ros  ma- 
tulinus  leviter  perfudit.  Ejusdem  maris  aquam  et 
stabilem  Christo,  et  Pt^tro  inslabilem  narrat  .Matlh. 
XIV.  Quid  ergo  his  sanctae  Scripturae  locis  obstat, 
marmor  sepulcrale  et  mollitiem  simul  et  duritiem 
praebuisse  mollitiem,  cum  hluus  ponlificius  defixus 
est,  duriliero,  curo  aliqnis  praeter  Vuistanum  tenia- 
vit  reveilere  ?  Has  vero  refutatiunculas  ut  lector  fa- 
Cilius  accipiat,  brevi  utriusque  causam  dieo  :  Beatus 
Dunstanus  aliquando  quidpiam  artificiosi  operis 
cudeos,  vidit  ex  iroprevisio  diaboNum  puellari  specie ; 
qui  et  muiiebri  risu  ei  proracibus  verbis  adorsus  est 
virom  Dei.  Petulanlior  auiem  sermo  hostam  indi- 
cavit.  Quamobrem  de  repente  igoilus  forcipibus  na- 
sum  crispaotem  cachionos  tam  fortiter  corripuit 
DuostaoQS  ut  borribilem  ejuiatum  doloris  inilicti 
testem  diaholus  daret.  At  si  Parkero  videatur  id 
opens  ridiculum  propter  novitHtem,  saltem  per^i- 
mile  muha  canitie  venerandam  quamdam  conciliavit 
reverentiam.  Ittnd  ipsum  de  Apelle  fabro  ferrario 
Nitriensisque  eremi  incola  referunt  Histor.  Lausiaca 
Palladii,  cap.  60  ;  Tripar.  lib.  vin,cap.  1,  etSozom. 
lib.  VI,  cap.  S8;  D.  Vulstanus  anno  1078  adfuit 
syoodo  Loitdini  habiiae,  in  qua  Willelmo  rege  agente, 
et  Laofranco  jubente  ob  imperitiam  (etsi  aliter  se- 
oalus  Bravonius,  Malmesber,  et  Matth.  Paris 
loquantur)  coactus  et  insignia  episcopaliadeponere. 
Et  revera  dcnosuit  dicens  :  Honore  et  onere  me  in- 
dignum  profiteor ;  verum  a  quo  nccepi.  eidem  reddo. 
Vix  ea  fatus  erat  cumse  vestimentapontificiaexuit, 
et  ad  D.  Bduardi  monimentum  pror<^cius.  tam  alte 
pedum  io  lapidem  infixit,  ut  nulHus  vi  potuerit  ex- 
trabi  nisi  ejus  c^ut  fixisset.  Hoc  miraeulo  et  rex  et 
Lanfrancus  ternti  jusserunt  ut  resumens  iitaum,  et 


Ecce  utriusque  rei  suromarium ;  , 
lcaor  quid  insit  delirii.  Liberet  quidem  manifestius 
osiendere  dehria  iUius  scriptoris  sin  delirantis,  ut 
caetei  a  quaelibet  praeclare  gestata  existimet  deliria  ; 
veruro  minime  licet.  Nam  extra  chorum  saltandum 
foret.  Praetercfuam  quod  idem  illic  pleraque  alia 
enarret  somnia  (ut  vocat)  ad  quae  explicanda  et 
pluribus  paginis  el  vigiliis  opus  fuerit.  Quoniam 
autem  Dunslani  superius  ethic  inciditcum  Vulslaao 
mentio,  visum  est  operae  pretium,  aut  potius  ne- 
cesse  breviter  haec  discutere.  Porrro  cum  Anselmus 
jam  archiepiscopus  factus  scripserit  ad  Vulstanum. 
crassissimus  error,  qui  in  ejus  Vilam  Surii  tom.  I 
insertam  irrep>it,  facile  depreheiiditur,  deprehen- 
susque  facilius  potest  emendari,  scilicet  quod  obierit 
anno  1067  reclamaiitibus  Thoma  Walsinghamo  in 
Hypodigmate  Neustriae,  Matth.  Paris,  Florentio, 
Wigorniensis  Chron.  pag.  462  (qui  antea  pag.  421 

G  amplius  deo  scribit)  et  Rogero  Honedeno,  nempe 
mortuum  esse  anno  1095.  Quod  certe  necessarium 
est,  cum  alibi  ostenderimus  Anselmum  sub  iinem 
anni  1093  consecratum  fuisse  archiepiscopum.  Quo 
quidem  argumento  licet  careremus,  tamen  alia  ple- 
raque  in  Anglorum  historias  relata  coargueruot  non 
esse  hunc  defuncti  Vulstani  annum.  Et  ex  his  qni- 
dem  perspicuum  est  qaando  has  ad  Vulstanum  lit- 
teras  Anselmus  dedcrit,  nempe  anno  1094,  cum  su- 
perius  ostenderimus  Anselmnm  unctum  fuisse  sub 
finem  anni  1093,  Vulstanum  expirasse  in  initio 
1095. 

(6)  Qui  viderunt  antecessorem  meum  ventsrabilis 
memori(B  Lanfrancum.  Anselmusquidem  gcncratim 
dixit  ct  asscruit,  ex  rumore  populari,  exercuisse 
Lantrancum  in  viliis  Caiitnariens>s  Ecclesiae,  quid- 
quid  ad  munia  pontifiiMapertinet,  Lanfrancus  vero 
in  epistola  ad  Stigandum  Winloniae  anti^titem  piulo 
subilius  rem  hanc  disserere videtur,  inquiens:  Cle- 

D  rici  villarum  nostrarum,  qui  in  veslra  dicecesi  exi- 
stunt,  qucsti  sunt  nobis  quorl  vestri  archidiaconi  re- 
pertis  occasionibus  pecunias  exquisierunt,  et  a 
quibusdam  jam  acceperuut.  Meminisse  debet  frater- 
nitas  veslra  quia  contra  morem  antecessorum  no- 
strorum  atqua  vestrorum  nobis  concessimus.  eisque 
imperavirous  qiiatenus  ad  synodos  vestras  irent,  et 
ea,  quae  ad  Chnstianae  religionis  notitiam  prodesse 
possunt,  sine  inierpcllatione  vel  discusMono  aliqua  a 
vobis  audirent,  si  quae  in  ipsis  culpae  inv*^nirentur, 
suspense  interim  vindicla  ad  noslram  examen  ser- 
varentnr,  et  nobis  vel  in  miserando,  vel  in  ulci- 
scendo  obooxii  teoerentur.  Mandamus  itaque  vobis 


47 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  ^  EPISTOLiE. 


46 


et  aaxiliam,  qualenas  ut  fidelis  filius,  malri  veslrae  A  conventu  populi  auxilium  postulare  volunl  ad  ecde- 

siaR  suae  conslructionera,  nullalenus  prohibeantur. 
Valete. 

EPISTOLA  XXI  "•. 

ANSELMI  AD   WlLLELMUM  ABBATBM    BT   AO  MONACBOS 
BBCCf. 

Qui  valeat,  ex  ore  nuntiarum  accipiendum  esse. 
Dominis  et  fratribus  charissimis,  domno  abbati 
WiLLBLMo,   et  servis  Dei   Becci  commanentibus, 
frater  Anhblmds,  vocatus  archiepiscopus,  deduci  ia 
via  Dei,  et  ingredi  in  veritate  ejus. 

Scio,  dilectissimi  mei,  quia  semper  quas  erga  me 
sunl,  desideratis  cognoscere  ;  nec  puto  esse  in  hac 
vila,  qui  mihi  fidelius  compatiantur  aut  congau- 
deant.  Sed  quoniam  per  domiium  Willelmura  fra- 


contra  filium,  non  dicam  infidelem,  sed  volentem 
eam  exhaeredare,  subveniatis,  et  si  quid  scitis  quod 
ad  defensionem  nostram  valeat  ^",  litteris  vestris 
nobis  sudiose  zntimetis.  Yalete. 

EPISTOLA  XX  "•. 

ANSELMI  AD  OSBBRNUM  BZONlBNSEM  BPISCOPUM. 

Ut  Ettonienses  clerici  non  sint  monachis  graves^ 
eosque  sinai  episcopus  divina  eampanarum  sono 
distinguere* 

Anselmus  Dei  dispositione  vocatus  archiepiscopua 
Cantuariensis,  reverendo  episcopo  Exoniensi  Osber- 
no,  salutem. 

Episcopalem  decet  dignitatem  quoscunque  potest, 
ad  servitium  Dei  invitare,  ct  volentes  Deo  servire. 


quibus  valet,  consulendo  et  adjuvando  confortare.  B  trem  nostrum,  et  per  Ansfridum  "*  servienlem  no- 


Hac  igitur  fiducia  rcverentiam  vestram  obsecro,  ut 
monachos  de  monasterio,  quod  vulgo  dicitur  de  Ba- 
tailla^  in  veslra  civilatc  morantes,  propterDeum,  et 
propler  nostrum,  si  quid  ad  hoc  valere  potest,  anio- 
rem  paterna  et  episcopali  pietate  adjuvelis,  et  ab 
omnibus  adversariis,  pro  possibilitate  veslra  (sicut 
vos  decel)  defendatis,  quatenus  si  quid  boni  Deus 
per  illos  operari  dignabitur,  cum  illis  a  Deo  retribu- 
tionem  recipiatis.  Audivi  enim  quod  qnidam  de  cle- 
ricis  vestris  fecerunt  illis  quaedam  quae  fieri  non 
oportuit.  Unde  precor  ut  praedictis  raonachicis  eam 
jubeatis  fieri  salisfaclionem,  ut  deinceps  jusle  con- 
queri  non  possint  de  clericorum  vestroruro  indiscre- 
tione.  Eosdem  quoque  clericos  fraterna  charitate  et 


slrum  plenius  potestis  discere  quid  mihi  sit,  quam 
per  hrevera  epistolara,  el  pulo  quia  jara  magna  cx 
f  arte  audislis  per  domnum  Farmannura,  et  alios 
qui  nuper  a  me  ad  vos  venerunt,  existimo  non  opus 
esse  in  praesenti  epistolam  longius  de  hac  re  perdu- 
cere.  Ul  autem  pro  me  dilecto  dileclore  vestro,  in 
majori  quam  unquam  habui  necessitate,  ut  puto, 
orelis,  spero  quia  precibus  non  indigeris.  Ad  quod 
mihi  sufBcere  videtur,  ut  scialis  quia  nimis  indigeo. 
Dulcissimos  filios,  anle  tempus  ablactatos  (roeos 
adolescentes  dico)  qui  propter  astatis  teneritudinem 
et  naturalem  nobilitatam,  saape  sui  memorla  affe- 
cluose  movent  cor  meum,  iilos  specialiter  moneo, 
precor,  et  obsecro  ut  in  tota  vila  sua  mei.  et  dile- 


paterna  fiducia  precando  moneo,  qualrnus  sic  se  C  ctionis  qua^n  erga  ^"  se  in  me  experti  $>unt,  memo- 


res,  nulla  unquam  perversitate  contristent  cor 
meum  ;  et  sciant  pro  certo  quia,  si  secundum  desi- 
derium  meum,  et  secundum  admonitiones  "■  quas 
a  me  perceperuut,  vixerint,  in  qualibet  tribulatione 
multum  consolabuntur  animam  meam ;  et  si  aliter 
fccerint,  nimis  peccabunt,  contristando  eam.  Spero 
enjm,  adjuvante  Deo,  quia  non  me  latebit  vita  eo- 
rum,  quoniam  semper  sollicilus  ero  inquireie  con- 
versalionem  illorum.  Omnipotens  Deus  sic  vos  de- 
ducat  ut  ad  cbnspectum  gloriae  suae  perducat. 
874  KPISOLA  XXIP^ 

ANSBLMT  AD  BONOSBM 

Non  esse  pigriUce  vertendum  quod  ad  ipsum  litteras 
non  dederit. 
Anselmus    archiepiscopus   vocatas,  dilectissimo 

VARIiE  LECtlOI^ES.  ' 

"Ud  nostram  valeat  ntf .  ad  defensionera  iloslram  valeat.  ^**Cum  eodem  ms,  collata.  ^'^Mwtchi  in 
majori  ms.  Monachi  in  raalre.  ^*Xum  eodem  ms.  collata.  *"Dominum  Willelmura  el  per  Austridum 
ms»  Domnum  Willelmum  fralrem  nostrum  per  Ansfridum.  ""Quera  erga  ms,  quara  erga.  "■Admo- 
nitionem  quas  m«.  admonitiones  quas.  ^*^Cum  eodem  ms  collata. 

JOANNIS  PICARDt  NOTJB. 


habeant  erga  eosdem  fratres  ut  ipsa  cbaritatis  exhi- 
bitiooe  et  benigna  familiarilate  probent  sibi  placere 
profeclum  illorum  et  studium  ad  serviendum  Deo. 
Quod  autem  prohibetis  eos  pulsare  signa  sua  secun* 
dum  ordinem  suum,  nusquam  rectc  solet  fieri,  nisi 
ubi  monachi  in  matre  "*  ecclesia  civitatis  deser- 
viunt.  Ubi  enim  canonici  in  majori  ecclesia  ad  ser- 
viendum  Deo  sunt  eonstitoti,  unusquisqoe  ordo, 
canonicorum  scilicet  et  monachorum,  secundum 
opportunitatem  servitii  sibi  injuncti  tardant  vcl 
festinant  signa  pulsare,  absque  omni  recla  prohibi- 
tione.  Quapro{>ter  ratione  ipsacommoniti,  eossigna 
sua  secundum  ordinem  suum  pulsare  deinceps  pro- 
hibere  ne  velitis.  Hoc  quoque  petunt  ipsi  fratres,  el 
ego  cum  illis  et  pro  iliis,  ut  si  quando  in  aliquo  D 


Qt  male  accepta  sine  dilatione  reddi  jubeatis,  et  mi- 
nistris  veslris,  ne  ultcrius  ii  prsesumaot,  servandse 
charilatis  studio  probibeatis.  Nos  vero  presbyteris 
nostris,  qui  extra  Ganiiara  constituti  sunl,  oninino 
prascipirausnead  vestrara  velalicujusepiscopi  syno- 
dum  amplius  cant,  nec  vobis,  nec  aliquibuB  roini-* 
atris  vestris  pro  qualibet  culpa  respondeant.  Nos 
enim  cum  ad  viilas  nostras  veniemua,  quales  ipsi 


vel  in  moribust  vel  ia  aui  ordiois  scientia  aiot,  pa- 
storali  auctoritate  v^stigare  debemus.  Chrisaia  tan- 
tum  a  vobis  acciptant  et  ea,  quse  aatiquima  iostituta 
sunt,  pro  chrismaiis  acceptioae  persoivant.  Sicut 
namque  ea  que  antiquitus  usque  ad  nostra  tempora 
antecessores  nostrihabuerunt^  aolerti  vigilantia  cu- 
pimus  illibata  8ervaie,ita  alliis  debita  (quod  absit  I) 
aliqua  usurpatione  denegare  nolumus.  • 


49 


LIB.  III,  EPIST.  XXII. 


50 


firulri  et  filio  Bosoni  (7),  DeietsuambeDedictipneno.  A  et  opportunitatem  mihi  dare  dig^nabitur,  ut  tuae  di- 


Uirari  potest  homo  forsitan,  cujus  conscientiam 
sic  Dovi  ut  DuUum  bominem  supra  me  diligat^et 
qnem  tantum  diligo,  ut  nesciaro  quem  plus  diligaro, 
cur  taoto  tempore  absens  eum  dolentem  de  mca  ab- 
sentia,  aliqua  per  liiteras  visitationc  nonsum  con- 
solatus.  Sed  ccrtas  esto  quia  non  negligentia  nee 
oblivione  tui  factom  est.  Sicut  enim  certus  sum  quia 
tu  semper  velles  esse  mecum,  ita  ne  dubites  quia 
ego  semper  vellem  essetecum.Si  aulem  Denspacem 

VARIJE  LBCTIONES. 

M  Filium  fratrem  tuum  ms.  tilium  meum  fratrem  tuum. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

(7)  Bosoni.  De  hoc  Bosone  dicam  quae  offendi,  B  precatione,  dimisit  priorem.  Cumque  abbasWilloI- 
licet  brevius,  ut  fugiam  pleraque  a  suo   btograpbo      mus  longa  «gritudine  confectustam  morti  proximus 


lectionis  nibil  liceat  frui  praesentia,  scito  quia,  boc 
Qt  fiat,  curabo  libentissime  ;  et  si  nim  semper,  vel 
tantum  quantum  permittetratio.  Quidquid  vero  fiat, 
serva  dilectionemroeam,cbarissime,  quia  cgo  tuam 
servare  desidero.  Saluta  dulcissimum  filiura  meum 
fratrem  tuum  ^"  Raioaldum.  Conforta  quoscunque 
potes  de  fratnbus  tuis  saepe,etmaxime  adolescentes 
etnovitios.  Orooipotsns  Deus  te  semper  ab  oroni 
mala  custodiat. 


memorata  nullius  aui  perexigui  fructus  momenti,  ut 

3ute  lectori  molestas  crearcnt  moras.  Sane  quam 
ignas  sit  Boso  lougiori  laliorique  merooria,  indicat 
routuus,  et  plusquaro  phyladeus  aroor,  quod  Ansel- 
mus  illuro,  et  iUe  Aoseimum  redamaret.  Quod  etsi 
ex  ejos  non  agnosceremus  iilteris,  saltem  honorifi- 
com  ejus  elogium,  quod  exsUit  apud  Gemmet.  lib. 
vin  bist.  Ducum  Northman.  cap.  ^4,  etiam  caeco 
iodicarel.  Reraigitursuibiograpbiordiamur  verbis : 
In  diebus  Willelmi  regis,  qui  Anglos  armis  perdo- 
muit,  in  pago  Rothomagensi,  fando,  vulgo  Monti" 
viliers  au  pays  de  CauXy  monasterii  villaris,  Boso 
parentibus  Haimerico  ct  Lezelina  genitus  est,  co- 
ruroque  cora  sit  bonis  artibus  pietateque  imbutus 
ut  in  medtis  fluctibus  mundi  oihil  prorsus  Immun- 
dom  contraxerit,  et  ne  contraheret  ad  Beccum  scse 
contulit,  mansttque  ea  podssimuro  de  causa,  quam 
exponit  Eadmerus  lib  i  Yila  D.  Anselmi,  cap.  ul- 
lim,  qnamque  hic  et  iterum  in  Chronic.  Beccensi 
enodatam  minime  refelerous  ;  pretereuntes  quoque 
et  illud  quod  de  eo  simul  Anselmi  elogia  hinclrans- 
fusom  est,  prosecaiuri  Cbronic.  Bccceos.  paralipo- 
mena  quae  sie  incipiunt  :  «  Inter  heec  obcunte  Bal- 
drico  priore,  jnbente  Willelrao  abbato  successil  ei 
in  prioratu.  Erat  enim  bonorabilis  vit»  et  mults 
pnideotiae,  bumiiitate  conspicuus,  spiritu  con^ilii 
providas,  fortitudine  firmus,  consolabalur  desola- 
tos,  omoibos  omnia  faclus.  In  quanturo  poteratuni- 
coique  subveniebal,  benignus  erat  in  exhorlando, 
modcstus  in  corripiendo,  pauperibusdapsilis,  hospi- 
tibus  sffabtlis,  fide  firrous,  spe  in  Deo  cerlus,  cha- 
ritate  difluaus,  cam  non  haberel  quod  tribueret, 
roonebat  spero  in  Deo  ponendaro,  asserebat  in  pro- 
ximosubvenlionem  Deiafibre,  nonduro  tinemroundi 
veoisse.  Taiia  iocando  dicebat,  sed  corde  Deuro 
sapplieiter  ro^bat,  qui  perssepe  illi  sccundum  fidero 


videretur,  duo  Beccenses  roonachi  accesserunt  ad 
regcra  Henricuro,  qui  tunc  Becci  et  circa  Beccum 
propler  incursiones  quorumdam,  qui  contraeum 
rebellavcrant,  morabatur,  dicentes  quia  Boso,  si 
succederet  abbati  Willelmo,  (sicut  convenlus  quae- 
rcbat)  hominiura,  vel  fidelilalis  Bacramcnturo  nullo 
modo  sibi  faceret,  ideoque  alium,  quero  nominabant 
etlaudabant,  pro  eo  substitucre  deberet.  Hoc  agc- 
bant  quia  priorem  nolebant  habere  abbatem.  Verum 
cur  illi  infeusi  erant,  nesciraus.  Ilis  auditis  rex  ni- 
mium  efieratus  est  animo,  et  tunc  quidemiram  dis- 
simulavit.  Illi  autem  callidc  agentes,  ignorantecon- 
vcntu  conlra  regulam  B.  Benedicti  sine  eorum  con- 
sensu  volebant  superponere  sibi,  cum  faoc  esse 
conslal  contra  decreta  Patrum,  qni  dixenint,  ut 
nerao  invilus  ordinetur^  scd  convenfus  Ecclesise 
debel  sibi  secunduni  tiraorera  Dei  paslorem  eligere. 
,  Sed  haec  calliditas  raalignantiura,  licet  aliquanlum 
conventum  conturbaverit,  tamen  quod  moliebatur 
efficerenon  valuit.  Defunctonamqueabbale  Willelmo 
totus  conventus  elcgit  Bosonem .  Omnes  episcopi  et 
abbates,  clerus  et  populus,  vicini  ct  remotiores,  qui 
eum  noverant,  hanc  eleciionera  laudabanl,  euraquc 
summo  honoi  e  dignum  affirmabant.  Ilaque  conven- 
tus,  ut  eis  assentiretur,  obnixe  rogabat.  IHe  sua^ 
infirraitatis  raultas  opponebat  causas.  Illi  in  terram ' 
prosirati  deprecabantur;iIletoto  conamine  negando 
reluctabatur.  Perlata  et  res  ad  regem,  ut  ille  recor- 
datus  quod  de  horainio  a  duobus  monachis  audierat, ' 
sicul  supra  retulimus  ;  erat  enim  inde  nimis  iralus. 
Interea  Goufridus  Rothomagensis  archiepiscoptis 
vir  prudens  ct  hooorandus,  et  Joannes  fcexoviensis 
episcopus,  qui  ad  curiam  regis  vcnerant  ;  qui  tunc 
obsidebat  Biidoum  castrum,  quod  contra  eum  te- 
nebant  honiiues  comilis  Mellenli,  venerunt  Beccum, 
et  locuti  sunt   cum  fratribus  de  eligendo   abbatc. 


svam  sabvemebat.    Sapienliam,  consilium,   atque  q  Tunc  in  terram  omnes  prostrati  (nam  in  capilulo 


bonilalemaDimiejusnon  aoluro  subjecti,  sed  etiam 
principes  terrae,  episcopi  et  abbates,  simulqne  reli- 
giosi  etsaeculares,  multi  comperientes,  quasi  tbe- 
sauruTH  pretiosum,  ac  velut  divinum  oraculum 
admirahaotor.  Tanta  ei  inerat  Dei  gralia,  et  .Mcspi- 
ritu»  coosiJii  in  eo  vigebat  ut  ad  se  venienlibus 
causa  consilii  subtiliter  et  surHcienter  ad  inquisila 
respondebat.  Per  idem  tempus  roandavit  rex  Hen- 
ricus  WiHelmo  abbati  ut  pnorem  Becci  Bosonem 
daret  eomiti  Theobaldo  nepoti  suo  ad  faciendum 
abbatem  iii  terra  aua.  Quod  utruro  amore  an  cordis 
rancore  aine  agrorum  immissione  rex  petieril,  ut 
inde  Boao  pelleretur  de  regione,  incertum  habemus. 
Audiens  hoc  abbas,  contristatus  est  non  modice, 
miaitqne  ad  regem,  mandanset  nr.ultuin  dcprecans, 
ut  Ecclei^ia!  ct  sibi  parceret,  atque  a  lali  jussione 
animum  revocaret,  prioreroque  sibi  non  toUeret. 
Jam  entm  abhas,  senio  et  infirmitate  confcctus,  vi- 
ribus  corporis  destituebatur.   Pacatus  rex  hac  de- 


sedebant)  rogabant  priorem,  ut  sffipedictae  eleclioni 
assensum  prfleberet  et  archiepiscopum  ut  illum  prse- 
cipiendo  cogeret.  Archicpiscopus  admirans  fratrum' 
unanimitatem,  laudavit  eorum  religiosam  volunta- 
tero,  et  erga  priorem  suum  tantum  amorera.Dcinde 
conversus  ad  illum,  monuil,  rogavit,  ad  postremum 

f^rsecepit  per  obedenliam  ul  acqulesceret  voluntati 
ratrura  ;  et  contra  ille  asserebat  hoc  se  non  posse 
facere  propter  raagnam  corporis  sui  debilitatem,  et 
alia  quaedara  gravia  quasi  peccataopponcbat,quibus 
ad  boc  indignura  sc  esse  dicebat.  Esnc  monachus  ? 
Respondit  velle  esse.Tunc  archiepiscopus  :  Revera, 
ioquit,si  viginti  bomines  occidisses,  non  te  dimit- 
terem  ;  quandoquidem  tantura  ac  talem  erga  te  vi- 
deoaffectum.  Nunquara,  ait,  bominem  occidi.  Tunc 
compulsus  est  apcrire  quod  latebat,  et  accipiens 
archiepiscopum  cum  episcopis  seorsum^dixit  papam 
sibi  inlerdixisse  ne  unquam  laicse  persooae  homi- 
nium  facerct :  et  ideo  istam  obedientiam  non  aude- 


51 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE. 


5i 


EPISTOLA  XXIII.  A 

ANSBLlll  AD  RODULFUM  ABBATElf  ET   EJUS  MONACHOS. 

Monachui,  qui  ab  episcopo  interdicto  oXdinatus  fuc- 
rat,  perpetuo  interdicto  subjicitur.  Etquodis  qui 
muHeri  ^uwsint  hcrbas  quibus  virum suum  inter- 
ficeret^  si  illis  inter/ectus  esi,  nunquam  debeat  or- 
dinari, 
DorniDis  et  fratribus  chayissimis,   revereodo  ab- 

bati  SagicDsi,  Rodulfo  (8),  et  aliis  seryis  Dei,   sub 


illo  corDroaDeotibus,  fraterANSELMUS  vocatusarchie- 
piscopus  :  ad  alliora  viriutum,  et  moDachici  propo* 
sili  somper  proficore,  et  Dunquam  deBcere. 

De  fratre  i!lo  quem  dicilis  esse  ordinatum  a  quo- 
dam  episc4>po,  qui  a  nobis  est  interdiclus,  hoc  re- 
spondeo,  quia  si  ordinatus  est  ab  episcopo  de  Walis, 
qui  vocatur  Herewardus,  nec  iliis  ordioibus,  quos 
ab  illo  accepit,  Dostra  coocessiooe  aliquaodo  utelur, 


bat  suscipere,  oe  cogeretur,  aut  prohibitioois  apo- 
stolicffi  traDsgressor  existere,    aut   regem    offeD- 
dere.  Archiepiscopus,  cum  audisset,  sapicoter  tulit ; 
Lexoviensis  vero   episcopus  graviter  accepit  quia 
prior  Becci  dedignabatur  facere  quod  ipsi  et  omnes 
praelali  Northmanniae  faciebant  antiquo  more  patria;. 
Archiepiscopus  prseterea  Beccenses juvabat  quantum 
poterat  apu>l  regem,  loquens  cum  ipsis  et  pro  ipsis,  n 
et  sino  ipsis.  Quadam  die  cum  de    hacre   loqueretur 
cum  rege,  dixit  ei  rex  :  Necmihi  faciet  hominium, 
Dec  vobis  proressiooem.  At  vero  paulo   post  mitior 
faclus  rex  duobus  Beccensibus   forie  occurrentibus 
consuluit  ut  generali  quapiam  obtestatione  id  nego- 
tii  Deo   commendarent.  Nec   fruslra,   rcx  elenim 
poslea  jussit  priorem  venireRothomagum,  ubi  eire- 
gimeo  solo  verbo  dedit ;  rogavit  prseterea  pro  duo- 
bus  monachis  quos  electioui  ejus  fuisse   contrarios 
diximus,  oe  illis  obesset,  quod  conlra  eum  ^^eDsis- 
seot.  NoD  eratapud  illum  gravis  laborindulgerede- 
linqueiiti.  Archiepiscopus  videns   regem  tam  libere 
quod  petebatur  fecisse,  sicut  promiserat,  voluit  ho- 
Dorabiliter  fac^re  quod  de  hac  re  ad  se  pertinehtit. 
YeDitergoad  feslivilatem  Pentecostes,   et  ad    ter- 
liam,  quando  cantor  incoepit  Veni,  Creator  Spiritus, 
iogressus  chorumarchiepiscopus  cum  honore  misit 
illum  ia  sedem  abbatis.  Deiode  ia  octavis  Penlcco- 
stes  jussus  pcrrexit  ad  benedictionem.  Vcrumtamen 
aote  missam  locutus  cumarchiepiscopi,  rogavit  ne 
se  cogcret  ad  professionem  quam  oullo  modo  facere 
yellet,  quia,  si  faceret,  magoum  scandaluminmona- 
sterio  generaret.  Ad  haec  archiepiscopus  rSine.ait, 
bene  erit.  Cumqueiempusmisss  advenisset,  oblaius 
esr  ad  beoedicendum.    Tunc   archiepiscopus  slans 
sacrisaltaribus, interrogabat  eum  juxta  morem,  do- 
Dcc  ad  illud  ventum  est,   ut  diceret :  Vis  obediens 
esse  huic  Ecclesiae  el  mihi,  et  successoribus  meis  ? 
At  ille  :  Volo.  Tunc  coepcrunt  aliqui  de  circumatan- 
tibus  clericis  urgere  ut  diceret  :  profiteor.  At  ille 
iterum  dixit  :  Volo.  Atque  cum  instarent,  ut  profi- 
teor  respooderet,  dixit  tertio  :  Voio  et  ex  cordo 
Yolo.  Tunc  Joaones  sauctae  Romaoae  Ecclcsiae  lega- 
tus,  qui  ibi  forte  aderat,  oon  audilis,    inquii«  qciod 
dicit  :  Quid  amplius  vullis  ?  Sicque  archiepiscopus 
benedixit  eum.  Altera  die  abbas  reversus  est  Bec- 
cum.  Conventus  verosacrisvestibusindutus  ordinata 
processioue  exivitobviam  venienti.   At  ilie  occut  rit 


JOANNIS  PIGARDI  NOTiE. 

Moribus  omatus  pastor  fuit  hic  tumulatui 

Ingenio  clarus,  sobrius  atqnepius. 
Exstitit  ctmitis^  prudens,  ad  tristia  fortis, 

Nam^  donec  vixit^  multa  flagella  tulit. 
Consilio  poUens,  multis  fuit  ipse  levamen^ 

Solamen  miseris^  subsididiumque  piis 
Abbasbis  senis  hicquartusprcefuit  annis 

Ccenobii  Becci  forma  decusque  gregis. 
Mundicontemptor,  veras  virtutis  amator 

Christo  devotum  pratbuit  obxequium . 
Annos  transierat  Pater  hic  jam  septuaginta 

Cum  mortem  subiit^  qui  cinis  hic  modo  fit. 
Dum  sol  octavum  sub  Cancro  tendit  ad  ortum 

Tristihus  huncnobis  ultima  sors  rapuit 
Ortus  Baptistaa  colitur,  dum  deficitiste, 

Boso  fuit  ilictus :  cui  Deus  esto  vius  ! 


Mortuus  autem  Boso  reliquil  suae  doctrias  hseredem 
epistolam  ad  qucmpiam  medicum,  de  moaachorum 

f^rofessionc  blalerantem,  ut  liquet  ex  ipsius  episio- 
se  textu,  qnam  in  ms.  Beccensi  repertam,  ne  ab 
cdaci  ederetur  tempore.  huc  traDstuli  his  exordiea- 
tcm  verbis,  Bo^o,  etc. 

(8)  Rodulfo.  Radulfum  habeot  uoiversi  codices 
impressi,  dueeque  oomenclaturae  archiepiscoporum 
Cantuariensium  ms.  in  nostra  bibliolheca,  quonim 
p  una  Radulfum  connumerans.  praettr  Domen  hiec  ha- 
^  bet  aroplius. « AnnoDominiabIncarnaiionel089  Ro- 
bertus  primus  monastcni  Sagiensis  abbas,  vir  bonus 
et  simplex,  mcnse  januario  in  lectumcecidit,etper- 
ceptis  Dominicis  sacramentis  xm  Kalend.  Febr.  de 
saecuio  migravit.  Cui  Radulfus  Seisfredi  de  Scurris 
filius,  ejusdem  coenobii  roonachus  in  rHgimioc  suc- 
cessit.  Hic  litteris  admodum  fuitimbulus,  eloqueos, 
el  jucundus,  ideoque  amabilis  omDibus.  In  juven- 
tute  de  illustri  familia  monachilem  ad  conversatio- 
nem  vcnit,  et  decem  annis  in  monasterio  per  diver- 
sorum  gradus  ofliciorum  humililer  mioistravil.  Ua- 
decimo  tandom  anno  abbatiae  curam,  jubenteet  con- 
sccranle  Girardo  Sagiensi  praesule  suscepit,  et  sex 
decim  Hunis  inter  saevos  bellorum  turbines  strenue 
rexit,  Deique  fretus  auxilio  pro  temporis  opportu- 
nitate  res  erclesise  diligenter  auxit,  et  deinde  Ro- 
berii  Bdesiinensis  saevttia  oimis  imminente  in  An- 
gliam  confiigit.  Quem  rexHenricushonoriHcesecum 
detinuit,  etpo.st  Gondulfum   praesulem  Rofeiisi  epi- 


tiumiliter  nudislicet  infirmus,  etsusceptiis   est  cum  D  scopio  pnefecit.  Indc  post  aliquot  annos  promotus 


ffaudio.  »  Tantum  Chronic.  Beccense  quaedam  alia 
Latiniosiori  conlexens  oratiooe,  inter  quae  illud 
prslerire  religio  videbalur,  nempe  quodcumaliquis 
DuntiassetmiDimeexpIeriquae  jussisset.  respoodet  : 
Scepemandata  DeiprasterimuSy  ct  sustinet,  quanto 
magis  nos  pati  dSbemus^si  noslra  contemnantur  jus- 
sa  yTaoilem  post  diuturnos  pedum,  capitis,  viscenim 
quedoloreSfCaecitatem  aliquot  annis  sequanimiter  tole. 
ratam,  acerbissimos  momentaneosque  cruciatus  ex 
paralyseos  accessione,  venit  ad  mortis  limen.  ubi 
praemunitus  ecclesiasticorum  sacramentorum  robore, 
fratribus  alternatim  poenitentiales  concinnentibus 
psalmos  a  I  illam  civitatem.  in  cujus  piateis,  juMa 
Tobiae  vaticinium,  alleluia  cantatur  (Tob,  xm,  22), 
migravit  die  fcsto  D.  Joannis  Baptislae,  anno  Christi 
il.36,  BuaeaelatisLxxi,  regiminis  xii  et  xxii  dierum. 
Cadaver  autem  in  laevam  Herluini  humatum  est  in 
area  capitulari,  cum  hoc  iropolitiari  eiogio  : 


venerabili  Anselmoarcliipraesuli  succes^^it,  et  novem 

annisDoroberniae  melropolipraefuil.   Hic  RaHulfus 

tempore  papa»  Paschalis  ad  regem  in  Neu«lriam  ve- 

nit,  et  inde  Romam,  licet  jam  tumore  pedum  infir- 

maretur  proHcisci  ccepit.  Audiiis  de   occasu  papae 

rumoribus,   legatos  Romam   destinavit.  Ipse   vero 

Rolhomagum  remeavit  etfere  Kribus  annis  in  North- 

mannia  dfguit.  Ibi    quondam   dum   morarelur,  in 

IranslationesanctiBenedictiHnila  missa,  dum  exue- 

rolur  vestimentis,   acuta  passione-  subito  percussus 

ohmntuit,  et  postahquot  dies  loqui  ccepit,  sed  non 

plene.  Duobus  annis  paralysi  aegroiavit,  et  vehiculo 

dolatus  ad  sedem  suam  inler  s*)orum  manns  decu- 

buit.  Anno  nb  Incamaiione  Domini  4123,    Radulfus 

archiepiscopns,  xiii   Kalend     Novemb.,  Cantuariae 

obiil,  cui  Guillelmus  Ctirbulensis  canonic.    regular. 

post  aliquot  annos  successit .  » Huc  usque  Cod.  Viclo- 

riani  narratiuncala  de  Radulfo,  in  qua  unum  obser^ 


53 


LIB.  ni,  EPIST.  XXIV. 


54 


nec  ab  ullo  episcopo  reordinari  debet.  De  altero  A  breviter  loquar,  audislis,  ut  puto,  qualiter  stubilo 


'vero  fratre,  qui  herbas  quae^ivit  mulieri,  quibus 
virum  snum  interficeret,  quamvis  prope  voce  habeatis 
dehacre  in  Northmannia  sufficiensconsilium,  tamen 
quia  a  me  hoc  petitis,  nostrum  negare  non  debco 
sensunn.  Si  mooachus  noster  essel,  et  vir  ille  cujus 
morli  quaesivit  herbas,  ipis  inlerfectus  esset,  nun- 
quam  ad  diaconatum  per  me,  vel  ad  sacerdoiinm 
ascenderet.  Mulla  dilectioni  vestrae,  si  cordis  afife- 
ctum  sequerer,  scriberem.  Scd  quoniam  (ut  puto) 
illis  loquor,  qui  ex  conscicnlia  sua  meam  cogno- 
scunt.  breviter  dico  quoniam  sicut  propter  Deuni 
nos  invicera  dileximus,  ita  desidero  et  oro  Deum, 
et  vos  rogo  ut  in  eadero  dilectione  propter  Deum 
perseveremus.  Quatenus,  sicut  causa  propter  quam 
charilas  ipsa  incoepta  est,  nunquam  deflciet,  ita  cha- 
rilas  inviolata  permaneat.  De  statu  vitse  nostiae  scio 
quia  desideratis  ut  amici  cognoscere.  Nescio  quid 
In  futuro  Deus  de  me  sit  facturus ;  sed  adhuc  non 
sensi,  ex  q'iosuscepi  nomen  archiepiscopi,  undecor 
mcum  audeat  gratulari.  Quaproptor  oro  supplex  et 
obsecro,  nt  mihi  in  necessitate  mea  oralionibus 
Teslria  subveniatis,  doncc,  ad  qui  Deus  me  a  vobis 
et  aliis  amicis  nostris  qui  in  Norlhmannia  sunt,  non 
sine  gravi  dolore  adhuc  perseverante,  separaverit, 
cognoscatis.  Omnipotens  Dominus  sua  vos  gralia  et 
benedictioue  semper  laeliHcet,  el  in  animabus  vestris 
▼irtutes  multiplicet. 

EPISTOLA  XXIV  "•. 

ANSBLMl  AD  HUGONBM  LUGDUNENSEM  ARCIIIEPISCOPUM. 


raptus  sim  ad  archiepiscopatum.  Antequam  praebe- 
rem  assensum,  palam  dixi  me  favere  domino  papae 
Urbano,  et  Guibcrto  adversari :  et  fcci,  et  dixi  per 
sex  menses,  quod  polui  sine  peccato,  ut  dimitlcrer.  - 
Tandem  timore  Dei,  ob  mullas  rationes,  coactus 
subdidi  me  dolens  praeccplo  archiepiscopi  mei,  et 
electioni  lotius  Angliae,  et  sacratus  sum  :  forsitan 
illic  trepidavi  timore,  ubi  non  erat  timor ;  sed  nesci- 
vi,  Deus  scit,  et  adhuc  nescio.  Paulo  post  rex  noster 
iturus  in  Northmanniam,  multa  pecunia  indiguit. 
Antequam  a  me  quidquam  peteret,  consilio  amico* 
rum  promisi  illi  pecuniam  non  parvara  :  novit  Deus, 
qua  intentione.  Sprcvit  quasi  modicam,  ut  plus 
darem  ;  sed  nolui.  Gratia  Deo,  quae  miserente  sim- 
B  plicitalem  cordis  mei  hoc  faclum  est,  ne,  si  nihil 
aut  parum  promisissem,  justam  videretur  habere 
causam  irascendi ;  aul  si  accepissel  "^  verteretur 
mihi  ingravamen,  etin  suspicionem  nefandae  emptio- 
nis.  Ex  illa  hora  visus  est  quaerere  occasiones  ad- 
vcrsum  me  "•.  Locutus  sum  de  pallio ;  noluit  ut 
illud  petcrera  quandiu  ipse  nullum  reciperet  apo- 
stolicum ;  aut  ut  saltem  hujus  dilationis  excusatio- 
nem  domino  papae  intimarem.  Sustinui  usquc  "• 
nunc,  consilio  episcoporum,  propter  vitandam  in- 
fructuosam  dissensionem,  si  forte  Deus  aliquid  inte- 
rim  operarelur,  unde  illi  domini  papae  receptio 
persuaderetur.  Petivi  ut  concilium  convocarelur, 
quod  per  multos  annos  in  Anglia  factum  non  fuerat, 
quatenus  corrigerentur  quasdam  in  eodem  regno. 


Quid  inmuUu  adversU  suU  facto  nt  opus,  comulit  C  '^"*  °uJlal^""s  toleranda  videbantur.  Ipsum  quoque 


Lugdunensem  primatem  De  schismate  inter  Ur- 
banum,  cui  favebat,  et  Guibertum.  Promittit  regi 
mutiam  pecuniam,  quam  Deo  miserante  non 
Molvii  :  unde  rex  irascitur. 

Doroino,  et  amico  charissimo,  reverendo  Lugdu- 
nensi  archiepiscopo  Uugoni,  frater  Ansblmus,  sive 
jubente  Dco.  sive  permiltenle,  vocatus  archiepisco- 
pus  Cantuariae  :  diu  in  hac  vila  lucere,  et  semper 
in  fulura  gaudere. 

Si  omnia  facienda  sunt  cum  consilio,  illa  maxime 
facienda  sunt  cum  diligenti  consilio,  in  quibns  ni- 
hil,  nist  quod  obediat  voluntati  Dei,  quaerendum 
csl.  Precor  igitor  sancCittitem  veslram,  ut "'  pro- 
pter  Deum,  et  propter  chariiatem,  quam  scio  in  illo 
erga  me,  pelat  a  Deo  consilium  quod  mihi  det.  Ut 


monui  ut  qusedam,  quae  mihi  aliter  quam  oporteret 
facere  videbatur,  corrigcet  :  ex  his  aperle  iratus 
me  amorem  suum  perdidisse  manireslavit.  Respondi 
me  malle  ut  ipse  mihi  irasceretur,  quam  ut  Deus  illi, 
et  sic  a  prsesentia  ejus  discessi.  Postera  dierediens 
adeum,  dixi  me  libenler  facturum  illireotitudinem, 
si  qua   culpa   in   me  adversus  ilhira   inveniretur, 
quam  tamen  ego  nesciebam  ;  et  rogavi  ut  amorem 
suam  mibi  redderet.  Respondit  se  nec  recliludinem 
tunc  receptunim,  nee  amorem  redditurum,  nisi  dice- 
rem  375  cur  illum  mihi  reddere  deberet.  Visusest 
mibi  velle  pecuniam  quam  dare  nolui,  ne  culpam, 
quae  non  crat,  viderer  fateri  ^^^  Iralus  intantum  ut 
diceret  qnae  non  dcbuisset,  et  quasdam  terras  non 


*Cum  prasdicto  ms  collata. 


VARIiE  LECTIONES. 
^*^Sanctitatem  ut  ms.  sanciilatem   vestram  ut. 


'"Accepissem  ms.  ac- 


eepis^et.    "*Occasioncm  contra  me  m«.  occasiones  advcrsum  me.   ^'^^Sustinuit  usque  f)u.  sustinui  usqne. 
"'Viderel  fateri  ms.  viderer  fateri. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 
vavi.  quod  leotorem  moneam,  scilicet  de  anno  mor-  D  bus  a  Rogerio  Mongomerio  Roberti  Belesinensis  (cu 


tis  ejiisdem,  quem  esse  \\%i  dicunt  una  voce  Mal- 
niesb.  Monisd.  el  Matih.  Paris.  Et  librarii  incuria 
su^picor  esse  additum  terlium.  ut  quemadmodum 
legcral  xiii  Kalend.  ita  festinans  scripseril  ann. 
1123,  utfacilius  et  citius  obtineret  pallium.  Est  Ivon 
Cara.  epist,  252  ad  Paschal.  pap.  Monasterium 
yero  Sagicnse  cui  RaduUus  praefeclus  fuit,  opinor 
illud  esse,  quod  Gemmet,  Uo.  vii,  cap.  22,  testatur 
positum  fuisse  D.  Martioo  in  suburbanis  Sagiensi- 


jus  supra  inemoria  facia  cst)  patre,  tempore  Wil- 
lelmi  Nothi  ducis  NorlhmanniiB ;  ad  cujus  exem- 
plura  (is  enira  D  Stephani  nomine  Cadomi  exstruen- 
dum  curaverai  coenobium)  universi  Northmanniae 
reguli  sese  composuerunt,  et  sancia  quaedam  asrau- 
laiione  plurimas  exoitavcTe  Ecclesias,  qua»  per- 
slringit  Gemmet.  adhuc  Sagiensis  abbas.  Eadmer. 
qudque  meminil  lib.  x  Vitae  Anselmi. 


55 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOL^. 

EPISTOLA  XXV  *". 

ANSELHI  AD  BOSONEM . 


56 


parvas,  quas  arcbiepiscopus  Lanfrancus  tempore  A 
patris  ejus,  et  tempore  ipsius  quiete  usque  in  diem 
sui  obitus  tenuic,  militibus  partim  daret,  partim  dare 
disponat,  sub  occasione  cujusdaro  voluDtariae  justitise, 
secuodum  quam  de  terris  eisdem  me  vult  placitare : 
Gum  ego  dicam  quia  oon  me  debet  ad  placitandum  ^^' 
cogere  de  terris  quas  archiepiscopus  antecessor 
roeus  tandiu  quiete  tenuit;  et  ipsc  raihi  dedit,  sicut 
ille  tenuit.  Hac  autem  est  illa  quam  dixi  voluntaria 
justitia.  Quoniam  terras  easdem,  antequam  North- 
roanni  Angliam  invaderent,  milites  Angli  ab  archi- 
episcopo  Canluariee  tenuisse  dicuntur,  et  mortui  sunt 
sine  haeredibus,  vuUasserere  se  posse  juste  quos 
vult  eorum  haeredes  conslituere.  Intendat  igitur 
prudentia  vestra  et  considerel  quid  ex    prsedict^s 


Quod  non  scribat  freguentius  ob  irum  dissidiuni' 

que  regium.  Et  de  libro.  Cur  Deus  homo,  guem 

Eadmerus  transcribebat. 

Quod  pater  filio,  frater  fralri,  dilectissimus  dilc- 
ctissimo,  A.  B.  quod  ille,  illi. 

Gratias  ago,  sicut  ego  libi,  pro  epistolari  visitatione 
tua,  pro  consilio,  proconsolatione,  prodesiderio  luo. 
El  quoniam,  quamvis  super  omnia  mundana  me  de- 
sideres,  plus  tamen  pendet  cor  tuum  ad  consolatio- 
nem  tribulationis  meae,  quam  novisti,  quam  ad  sa- 
tietatem  dcsidcrii  tui,  quod  majus  inter  ea  quae 
mundi  sunt  habes.  Novit  dulcedo  dilectionis  tuse 
erga  me  dulcedinem  dileclionis  meae  ergi  te,  et  no- 


sentiam,  quatenus  sententiam  meam  litteris  vcstris  3  vit  aftectus  meus  crga  te  affcctum  tuum  erga  me. 


aut  approbetis,  aut  ostensa  ^^'  ratione  infirmetis ;  et 
me  in  eo  quod  magis  tenendum  esl,  confirmetis.  Hsec 
enim  est  cogitatio  mea  :  Rex  mihi  dedit  archiepisco- 
patum  sicut  eum  archiepiscopus  Lanfrancus  ^'^* 
usque  in  finem  sua;  vitae  tenuit ;  et  nunc  aufert  Ec- 
clesiae  6t  mihi  quod  illa  et  idem  archiepiscopus  quiete 
tandiu  tcnuit,  et  ipse  mihi  dedit.  Certus  aulem  sum 
quia  archiepiscopatus  iste  nulli  dabitur  post  me, 
nisi  quemadmodum  ego  illum  in  die  obitus  mei  te- 
nebo ;  nec  si  alius  rez,  me  viventc,  vecerit,  conce- 
det  mihi  nisi  quod  tenentem  inveniet.  Si  ergo  ila 
tenuero  archiepiscopatum  imminutum  usque  ad  obi- 
tum  meum,  boc  modo  perdel  Ecclesia  per  me.  Si  quis 
enim  alius,  ad  quem  Ecclesi»  custodia  non  perline- 


Alter  alterius  intima  cx  inlimis  suis  cognoscit,  quia 
vera  sinceritas  verara  siDceritatem  intelligit,  et  px- 
perimentum  certum  in  neutro  dubilationem  oriri 
permiltit.  Vera  ilaque  et  ex  Deo  nostra  dileciio  *" 
mutua  habuit  principium ;  et  in  hoc  non  precor  ut 
in  quo  haclenus  perseveravit,  perseverel,sed  in  spe 
Dei  fiducialiter  pronuntio  quia  perseverabit.  Litteras 
non  tibi  ssepe  secundum  desiderium  meum  et  tuum 
mittere  possum,  quia  etiamsi  opportunitatem  habe- 
rera,  scandalum  tamen  aliqua  ocasione  a  rege,  qui 
omnia  quse  a  me  sunt  et  quae  me  diligunl  odit,  et 
adversus  Ecclesiara  nostram  aut  adversus  latorem, 
si  quo  modo  cognoscerctur,  timerem.  Librum  quem 
edidi,  cujus  titulus  est :  Cur  Deus  homOt  domnus 


ret,  hanc  faceret  ei  violentiara,  aut  faclam  patienter  ^  Eadmerus  "•,  charissimus  filius  meus,  et  baculus  *" 


sustineret,  palam  esset  quia  in  futuro  nibil  dici  pos- 
sel  cur  res  Ecclesiae  ad  eam  redire  non  deberent. 
Nunc  autem  cum  et  ipse  rez  advocatus  ejus  sit,  et 
ego  custos,  quid  dicetur  in  futuro  nisi  quia  rex  fecit, 
et  archiepiscopus  sustinendo  confirmavit,  ratum 
esse  debet.  Melius  igitur  mihi  est  coram  Deo,  ut 
possessionem  lerrarum  Ecclesiae  non  sic  teneam,  et 
officium  episcopi,  more  apOstoIorum,  pauper  faciam 
in  tcstimonium  illatae  violentiae,  quam  ut  illam  im- 
minutam  tenendo,  irrestaurabilem  faeiam  ejus  im- 
roinutionem.  Est  et  aliud  quod  similiter  cogito.  Si 
roetropolitanus  sacratus  episcopuapertotumprimum 
unnum  nec  papam  viventem,  nec  pallium  requiro, 
cum  possum,  juste  ^^*  ab  ipso  honore  removendus 
eum.  Quod  si  hoc  facere  nequeo  sine  amissione  ar- 
chiepiscopatus,  roelius  roibi  esl  ut  mihi  violenter  ^ 
auferatnr,  imo  melius  est  ut  ego  archiepiscopatum 
rejieiam  quam  apostolicum  abnegem.  Sic  cogiio, 
et  sic  facere  volo,  si  mihi  non  scribilis  cur  hoc 
facere  non  debeam.  Omnipotens,  Domimis  sic  san- 
etiiatem  yeairam  in  bac  vita  sua  gretia  custo- 
diat,  ut  et  in  futara  aeternam  felicitatem  tribuai. 
Amen. 


senectutis  mea;,  monachus  Becci,  cui  tantum  debent 
amici  mei  quRnlum  me  diligunt,  libenter  Ecclesiaa 
Beccensi,  ut  filius  ejus,  transcribit.  Quoniam  domno 
abbali  ficclesiae  nostree  propter  causam  praediaam 
scribere  nolo,  tibi  commendo  memoham  mei,  ui  in 
cordibus  ^**  eorum,  qoos  sicut  animam  meam  dilexi, 
ipsis  testibus,  et  dum  vivam,  Deo  dante,  diligam, 
frequens  tua  commonitio  veterascere  et  evanescere 
eam  nou  permitiat.  Audivi  quia  domnus  Folcheradus, 
coDsobrinus  noster,  est  vobiscuro.  Si  est,  precorvos 
omnes  pro  eo,  sicuti  pro  carne  mea.Namipseezsul 
est  propter  Deum,  et  olim  factus  est  roooachus 
Becci.  Saluta  eum»  et  esto  illi  pro  me.  Omnipotena 
Deus  animam  et  corpus  tuum  beoedicat.  Saluta  quos 
scis  et  vis. 

EPISTOLA  XXVI  "\. 

AD  WILLBLMUM  ABBATBM  BT  PRATBB8  BBCGBNSBS. 

Ut  pro  eo  indesinenter  orent,  et  in  sancto  proposito 
constanter  perseverent,  maxime  veroextra  claus- 
tra  non  vagentur,  Ut  eleemoysnam  minui  non 
permittat. 
Suis  dilectissimisetdeaideratissimis  domooabbati 

WiLLBLMO,  et  aliis  servis  Dei  in  Beccensi  cceoobio 


VARIiE  LECTIONES. 

"•Debet  placitandum  ms.  debet  ad  placitandum.  *"Aut  ostensa  ms.  aut  approbetis  aut  ostensa.  "*Eura 
Lanfrancus  ms,  eum  Archiepiscopus  Lanfrancus.  "•Requiro  iuste  ms,  roquiro,  cum  possum  ;  juste.  ^"^Cum 
eodem  ms,  collata.  *"Deo  dilectio  m#.Deo  noslra  diipctio.  "'•DominusErmeroawi.Doranus  Ermerus.  "'Et 
baculus  mss.  ct  bajulus.  ^••Codicibus  ms.  cordibus.  >'»Ciim  eodem  ms,  collata. 


57 


LIB  Iir,  KPIST.  XXVIIl. 


58 


commanentibus,  frater  Ansblmus,  professione  et  A  et  faciat  vos  ab    invicem    videri  in  reg^o  suo. 
corde  Beccensis,  Dei  dispositione  vocatus  archiepi-      Amen. 


scopus  Dorobercensis,  praesentis  vilse  continuam  pro 
speriialem,  et  fuiuraQ  seternam  felicitatem. 

Quoniam  nec  novuro,  nec  inseparatum  [  /.,  inspe- 
ratum],  nec  extraneum  csl  quod  fraterna  vestra 
charitas  ^** ,  pia  compassione  succensa,  suis  oratio- 
nibusassidue  mihiin  assiduis  necessilatibus  divinum 
implorat  auxilium,  nec  ignoratis  quia  cor  meum 
vestra  dilectio  totum  implel  et  possidet,  non  puto 
opus  esse  gratiarum  actiones  me  vobis  in  epistola 
depingere,  quas  non  ignoratis  me  semper  in  cordis 
scrinio  servare.  Ubi  enim  tanta  cordis  est  '''  et 
animamm  unitas,  plus  ipsse  sibi  invicem  sunt  notae 
conscientiae  quam  lingua  aut  stylus  possit  exprime- 


EPISTOLA  XXVII. 

AD    BALDRICUM   PRIOREM. 

Laudatob  banam  famam,  et  serioprohibet  nesubditi 
facta  praslatorum  dijudicent. 

Anselmus  vocatus  archiepiscopus,  dilectissimo  fra- 
tri,  domno  pnori  Baldrico,  salutem  et  benedictio- 
ncm  Dei,  et  suam,  si  quid  valet. 

Gratias  ago  Deo,  a  qno  est  omne  bonum  et  dulcis- 
simse  dilectioni  vestrse  pro  omnibus  bonis  quae  de 
ea  mihi  referuntur  ab  omnibus  qui  a  vobis  ad  me 
veniunt.  Et  quamvis  vestra  bona  voluntas  bonum- 
que  propositum  jam  longo  usui  probatum  confirma- 
tumquu  sit,  ut  frcquenti  non  egeat  monitione,  dulce 


rc.  Et  ut  in  hoc,  quod  assidue  facitis,  perseverelis,  B  tamen  miM  est  ut  vos  rogem  toto  corde  ut  perse- 

majores  preces  non  habeo,  quam   ut  repetam  quod 

scitis,  ut  videlicet  animam  meam,  ubicunque  corpus 

sit,  vestram  semper  esse,  et  ad  vos,  quantura  in  ipsa 

est,  desideraro,  et  absentia  vestra  tabescere  nullalc- 

nas  dabiletis.  Nisi  enim  ejus  tristitiam  divinae  dis- 

positionis  consideratio  temperaret,  nullatenus  im- 

mensitatem  ejus  sine  gravissima  laesione  toleraret. 

Nihil  igitur  me  modo  magis  dilectioni  vestrae  dele- 

ctat  scribere,  quam  876  u^  i°  sancto  proposito,  ad 

quod  convenistis,   studeatis  proficere,  et  ex  nulla 

parte  clam  vel  palam  antiqui  hostis  insidias  in  vos 

permittatis   irrumpere.   Quod  ut   efficacius  efficere 

Taleatis,  invicem  vos  charitative  cuslodite,  monete, 

corrigite,  et  haec  ab  invicem  velut  magna  beneficia 


veretis  in  deo  grata  intentione,  quaienus  in  futura 
vita  gaudeatis  de  beala  retributione.  Et  cum  de 
omnibus  vestris  bonis  studiis  et  operibui  gaudeam, 
in  illo  niaxime  cor  meum  exsultat  quod  domno  ab- 
bati  bcnigna  obediontia  concordatis,  et  laboriosum 
ejus  onus  et  onerosum  laborem  vestra  consolatione 
levigatis,  nec  pati  potcslis  ut  aliquis  ejus  ordinalio- 
nibus  aut  detrahat  aut  resistat.  Certum  enim  est, 
et  experimento  s«pe  cognitum,  quia  monasterium 
in  quo  subditi  facta  praelati  dijudicant,  benigna  Dei 
disposilione  non  disponitur,  sed  per  abrupia  vitio- 
rum  dissolvitur,  et  discordia  scindeote  destruitur. 
Ubi  vero  praelati  facta  ct  ordinationes,  velut  a  Deo 
inspiralae^   ab   omnibus  communiter   suscipiuntur. 


vobis  impendi  benigne  sustinete.  Praelali  subditos  Q  ^^^  ^^"'  inhabilat,  el  quasi  propriam  domum,  cu 

studiosos  benignitate  sustineant,  tepidos  exhort&tione 

accendant :  si  qui  sunt  pervicaces,  disciplina  coer- 

c^nt.   Subditi,  praelatis  non  ficla  obedientia,   et 

maxime  abbati,  subjacete ;   et  vos  non  graves,  sed 

faciles  ad  portandum  exhibete ;   valde  namque  sub- 

dili  eoram  Deo  peccant,  si  praplatos  non  metuunt 

suis  moriba8gravare,qui  eossolo  Deitimore  ctfra- 

tema  charitate  suscepere  portare.  Occasiones  equi- 

tandi  *•*  claustrales,  nisi  cogente  obedientia,   non 

solam  non  exquirant,  sed  nec  occurrentcs  suscipiant. 

Qui  enim  ciaustra  monasterii  libenter  exeunt,  non 

solum  aibi,   sed  et  aliis  sus  exemplo    noxii  sunt, 

qaoniam  aut  murmuralionis  aut  vagationis  illis  au- 

ctores  sunt.  Nec  domnus  abbas  uUatenushoc  conce- 


jus  tota  cura  super  ipsum  jactatur,  disponit  et 
ordinat.  Hoc  ergo  super  omnia  precor  et  moneo  ut 
servetis,  et  in  hoc  studio  instanter  perseveretis. 
Omnipotens  Deus  dirigat  omnes  actiones  vestras, 
frater  charissime,  et  ad  vitam  perducat  aeternam. 
Araen. 

EPISTOLA  XXVIir  ••. 

AD  BOBBRTUM  FLANDRI^  COMITBM. 

Hurtatur  adjustitiam  magis  magisquesectandam, 

Dilectissimo  domioo  reverendo  Flandriae  principi 

RoBERTO,  Anselmus,  scrTUS  servorvm  Christi  Jesu, 

vocatus  archiepiscopus  Cantuariae,  fideles  oralio- 

oes. 

Quoniam  chara  mihi  est  excellentiae  vestrae  beni- 


dere  debet,  si  rigorem  ordinis  volt  servare.  Hospites  t^  gnitas,  quam  mihi,  quotics  vobiscum  locutus  sum, 

j: ._! M.. j  _    ^     ..  .  dignati  estis  ostendere,  debeo  vel  litteris  aliquando 

signiBcare  ejus  memoriam  apud  me  nunquam  vete- 
rascere,  et  me  Deum  orare  quatenus  ipse  vos  sua 
benignitate  digneiur  ab  omni  malo  defendere.  Et 
quoniam  mihi  injunctum  est  ut  in  hujus  vitae  exsilio, 
quos  valeo.  ad  coelestem  patriam  non  desinam  ex- 
hortari,  hoc  certe  servitium  illis  non  debeo  subtra^ 


eum  gaudio  suscipientes,  illis  secundum  facultatem 
vestram  cum  omni  hilaritate  ministrate.  Constitu- 
tionem  nostram  et  vestram  de  eleemosyna  pauperum 
ouUo  modo  minui  permittatis^  sed  poiius,  si  poteri- 
tis  intelligere  qualiier  eam  rationabiliter  augere 
possitia,  aagete.  Omnipotens  Deus  voluntates  ^*' 
et   actiooes   veslras  dirigat  in    beneplacito  suo, 


VARLE  LECTIONES. 


^**Fratema  charitas  m$,  fraterna  vestra  eharitas.  ^**Cordis  esset 
eqnitandi  ms»  occasiones  equitandi.  ^•'Voluntatem  et  ms,  voluntites  et. 
plaribut  mss.  in  mo  Codiee  Ef.  %0  compaetit  collata. 


mx.  Cordis  est  et.   '•*Occasione 
^^'Cum  duobus  profdictis  S^efn^' 


59 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  IH.  —  EPISTOLiE. 


60 


hcre,  qnibus  scio  me  dilectionis   dcbito  copulari.  A.  inler  vos  nascunlur  el  discordisc.  Quadere  vestram 


Suggerit  igilur  vpstrae  sublimitali  non  corripiendo, 
sed  de  bonisad  meliora  invitando,  mea  humilitas,  ut 
assidue  cogitet  iUud  quod  sacra  jubet  auctoritas  : 
Diligile  juslitiam,  qui  judicatis  terram  (Sap,  i, ). 
Quanto  enim  "^  iilorum  quibus  terra  commissa  est 
ad  regendum  praeeminet  potcntia,  tanto  mao^is,  si  a 
justitia  deviant,  non  regnnt,  ncc  adjuvant  humanum 
genus,  sed  perturbant  et  gravant  sua  violentia.  Ta- 
libus  utique  '**  terribilis  illacomminalio  intenditur.-' 
Potentes  potenter  tormentapatientur ;  et/ortioribus 
(ortiorinstat  crticiatus  (Sap.  vi,  7,  9).  Semperigitur 
in  aclibus  suis  servet  justitiam  vestra  prudentia,  et 
in  offensionibus  quae  sibi  fiunt,  indulcet  eam  sua 
misericordia.  Nam  et  hoc  justitia  imperat,  ut  qul 


dilectionem  scire  volo  quia  nunquam  in  nostra  vo- 
luntate  fuit  nec,  Deo  protegente,  erit,  ut  in  Eccle- 
sia  mihi  ad  regendum  cnromissa  tanta  et  taro 
reprobanda  inordinatio  oriatur,  aut  si  aliquo  casu 
oritur,  nutriatur  aut  permittatur.  Praecipio  igitur  ut 
omnes,  sicut  roihi,  nostra  aervata  prselalionc,  et  in 
petcndis  licenliis  et  in  exsequendis  mandatta,  et  in 
judicandis  negligentiis,  domno  priori,  et  post  illum 
subpriori  subditi  sitis  humili  benignitate  et  benigna 
mansuetndine.  Et  quoniam  prsfatse  murmurationia 
causam  et  pondus  super  domnum  Willelraum  qni- 
dam  maximo  imponunt;  de  ille  nominatim  dico 
quia  nunquam  volui,  nec  volo,  ut  aliquo  modo 
priori  inobedienter  resistat ;  nec  de  illo  aliud  atatuo 


sibi   vult  misereri,  misericordiam  aliis  impendat.  ^  quam  quod,  vobis  audientibus,  in  capitulo  de 

Breviter  monui   quod  cor  meum  assidue  desiderat, 

sed  omnipotentem  Deum  precor  ut  sic  ipsc  vobis 

terrenum  principalum  gubernare  tribuat,    quatenus 

in  futura  vila  regnum  coelcste  vobis  retribuat.  Sa- 

lutant  vos,  ut  fideles  servi  Dominum,  fratres  nostrae 

Ecclesiae,  pro  quorum  neccssiiatibus  in   Flandriam 

latores  praesentium   mittimus  '••  ;  qui  mecum  ve- 

stram  pielatem  flagitant  ut  sicut  ipsi  in  his  quae  Deo 

in  se  placent,  si  qua  sunt,  vos  fratres  esse  deside- 

rant,  sic  vos  hoc  dignari,  cum  opus  et  opportunum 

erit,  in  vcstra  tuitione  percipiant.  Salutamus  pariter 

ego  et  illi  uxorem  vestram,  ut  dominam   charis- 

aimam,   quam    sic  adjutricem  nostram    vobiscum 

esse,  cum  res  exiget,  deposcimus,  sicut  cam  vobiscum 

in  dilectione  et  orationibus  complectimur.  Yalete. 

EPISTOLA  XXIX  "•. 

AD  nENRICUM  PRIORBM,  ANTONIUM  SUBPRIOREM.  ER- 
NULFUM,  OSBERNUM  ET  ALIOS  MONAGHOS  CANTUA- 
RIENSBS. 

Ut  Canluarienscs  ctenobitas  sic  obediant  priorl  et 
subprion  ac  sibi. 

Ansklmus,  gralia  Dei  archiepiscopus,  domiiiis  et 
filiissuis  charissimis,  domno  prioriHENRico,  etsub 
priori  Antonio,  domno  Ernulpo,  etdomno  Osbbrno, 
etaliis  servisDei  ia  Christi  Ecclesia  "^  commanen- 
tibus,  semper  delectari  in  Domino,  et  cjus  perpetua 
benedictione  tucri. 

Audio  inter  vos  esse  scandala  et  murmurationes, 
quia  quidam  sunt  inter  vos  qui  se  domnopiiori  sub- 
jicere  contemnunt,  et  ea  quffi  llcentia  ejus  facienda  ^  quce,    gratia  Dei  adjuvante,  attingitis,  negUgenlia 


illo 
prccatus  sum,  et  consului,  tum  propter  memoriaro 
doroini  et  Patrisnostrisarchiepiacopi  Lanfranci,  tum 
propler  infirmitatem  ejus.  Quod  tamen  non  sine 
discretione  et  humili  obedienlia  fiert  uUatenus  con- 
cedo.  Pax  Dei,  qumexuperat  omnemsensum^  eusto^ 
diat  corda  vettra  et  inteltigentias  vestra$(Philip.  iv, 
7).  Amen. 

EPISTOLA  XXX. 
AD  mathildam  abbatissam  bt  monialrs  hvinto- 

NIENSES. 

Obsecrat  preces  suo  inchoatas  nomine  perpetuari^  et 
moniales  pietati  assidue  vacare, 

Ansblmus,    vocatus  archiepiscopus   Canluariae. 
sororibus  et  filiabua  charissimis,  reverendfle  abba- 
Q  tissae  Wintoniensi  Matbildjs,  et  aliis   ancilUs  De 
sub  illa  commanentibuB,  electo  sponso  Chrislo  sem- 
per  placere. 

Gratias  ago  sanctitati  vestrse  quia,  sicut  audio, 
pro  me  assidue  orare  non  cessat.  Et  preeor  supplex 
ut  quod  charitative  incoepit,  perseveranter  faciat, 
donec  appareat  quid  divina  di^^posilio  de  me  inten- 
dat,  quatenus  vestris  orationibus  exoratos  Deua  mihi 
in  tribulalionibus  mefs  sit  elemenlior,  et  vobis  pro 
impensa  charitate  ait  benignior.  Praeterea  et  offi- 
cium  a  rae  injunctum  exigit,  et  diiectio  quam  in 
vobis  erga  me  senlio,  me  invitat,  et  charitas  qua  vos 
diligo  mihi  persuadet,  ut  secundum  vestrum  sta- 
dium  ac  propositum  mea  exhortetur  commonitio 
scmpcr  ad  meliora  proficere,  et  nuuquam  ab  his  ad 


vestra  gravante  deficere.  Quod  utique  efficaciter 
implere  poterilis,  si  illud  considerantes  quod  scri- 
ptum  est :  Qui  modica  despicit,  paulatim  dtcidet 
(Eccli. XIX,  1)(9).  Et :  QuiUmet  Deum.mhilnegligit 
(Eccle.  VII,  19),  eliam  minima  ordinis  vcstri  non 
neglcxeritis.  Taoto  euim  vigtlantius  a  minimis  cx- 


sunt,  illo  omnino  nesciente  et  sine  ejus  liccntia 
passim  faciunt ;  et  cum  ab  eo,  vel  ab  aliquo  repre- 
henduntur  377ii3  capitulo,  ejus  se  judicio  regu- 
lari  humilitate  subdere  despiciunt :  et  in<uper  hoc 
se  totum  nostra  auctoriiate  facere  affirmant.  Unde 
quasi  diversae  sectae  et  partium  dissidentium  lites 

VARI^  LECTIONES. 

"'Quanlo  antem  mss,  Q.ianlo  enim.  ^••Uiiqae  fratribus  max,  utiquc  terribilis.  '"Flandrjam 
praesenti  mitlimus  mss.  Fldndriam  lalores  praB-^entium  mittimus.  ^**Cum  unoex  prarfatis  exemplaribus 
ms,  collala.  *"In  Kcclesia  ms,  iii  Chrisli  Ecclesia. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

(^^Quimodicadespicit.paulatimdecidit.^EtimiXiim  etsex  ms.  nostra,  habcnt  «p^rnii;  sedcum  yoxsit 
scnteniiam  iisdem  prorsus  verbis  Anselmi  inculcat  synonyma,  rei  non  pervertilintellectum.  Signifiean- 
cp.  20hujuslibri.  Pro  verbo  d«ptcit,  excusa  Biolia      tur  elenim  ad  virtutis  cyciopaediam  essc  perpecessa- 


61 


LIB.  III,  EPIST.  XXXI. 


62 


cessibus  debemns  eavere,   quanto  eos  frequentius  A  aut  lectione,  aut  oratione,    aut  psalmis,  aut  aliqua 

co^oscimus  «e  nobis  ingerere,  et  quanto  callidius 

dec^ptor  noster  nullam  in  eis  esse  culpam,  aut  con- 

temneDdam,  si  quaest,   nilitur  nobis  persuadere. 

Quod  non  solum  in  exterioribus  operibus,  sed  etiam 

in  iotimis  cogitationibus  debetis  servare,   nec  mi- 

nos  Deo  dispiicere  indecentem  cogitationem   quam 

homicibus  reprobandam  aciionem  debelis  judicare. 

Denique  sicut  sponsao  eamalium   vitiorum    exte- 

riorem  foeditatem  exsecrantes,  per  pulchritudinem 

carnia  et  vestium  aptitudinem  student  placere  ;  ita 

pponase  spirituales   Regis  regum  Filii  Dei  fcBdita- 

tem  interiorcm  detestantes,   per  mentis   pulchritu- 

dinem  et  omaroenta  virtutum  ut  illi  placeant  sem- 

per  debenl  studere.  Pulchritudo  eerte  mentis  et 

nulrimenlum  viriutum    est,  eordis    munditia,  cui  t> 

Tisio  Dei  spiritualiter  promittitur  ;  ad  quam  mundi- 

liam  Dulius  nisi  per  magnam  cordis  custodiam  per- 

ducitur.   Unde  scriptum  est :  Omni  custodia  $erva 

cortuum  (Prov,  iv,  23).  Ad  quam  cuslodiam,  post 

gratiam  Dei,  quantum  ad  huroanum  sludium  perti- 

net,  hoc   est  singulare  ct   efiicacius  consilium,  ut 


utili  cogitatione  sive  intentione  sit  occupatum.  Vos, 
domina  abbatissa,  prccor  ut  matrcm,  moneo  ut 
sororem,  hortor  ut  amicam,  prsBcipio  ut  filise  cbaris- 
sims,  quatenus  R.  (10)  episcopo  Osraundo  omni  be- 
Dignitate  sanctam  et  Deo  placitam  obedienliam, 
sicut  decel,  exhibeatis,  et  ejus  dilectionem  ct  fami- 
liarem  amicitiam  atque  consilium  et  auxilium  in 
corporalibus  et  in  spiritualibus  babere,  et  illi  quod 
ex  vobis  est  exhibere  in  Christi  cbariiate  studeatis. 
Omnipotens  Deus,  Sponsus  vester,  sit  sempercustos 
vester.  Amen. 

KPISTOLA  XXXI  "•. 

AD    LANFRIDUM  ABBATKM   COENOBU   S.   WLMARI. 

Vt  gregem  non  deserat  ob  vartas  molestias, 
Ansblmus,  vocalus  archiepiscopus,  fratri  charis- 
simo,  dorono  abbati  coenobii   Sancti   'Wlmari  Lan- 
FRiDo,  flivino  regiconsilioetadjuvari  auxilio. 

De  petitione  vestra,  qua  mihi  infatigabiliterinsla- 
tia  quatenus  ab  cpiscopo  vestro  consilio  ct  precibus 
meis  tentem  impetrare  vobis  licentiam  abbatiam,  in 
qua  vos  divina  constiluit  dispositio,  desernndi,  ssepe 
multumque  ^*'  mecum  cogitavi,  et  cum  aliis  in  qui- 


semper  cor  veslrum  et  ubique,  quandiu  vigilatis, 

VARIiE  LECTIONES. 
^*'Cttm  eodem  ms.  collata.  ^''Saepe  multum  ms.  ssepe  multumque. 

JOANNIS  PICARDI  miM. 

riam  erratulomm  fugam  leviorumque  prssceptorum  G     (10)  Osmundo  episcopo,  Sarisberiensi  vel  Salisbe 

diligentissimam  observantiam,  ut  passim  et  crebro      riensi.  Ante  hunc  reliqui  episcopi  vocabantur  Schi 


Anselm.  coramonet,  caeterique  Patres,  nempe  D 
Cfarysost.  homil  tl  in  Mallh.,  et  is  ad  populum  An- 
thiocb.  Hieron.  ad  Rusticum  monachum,  et  Eusla- 
chiam  de  custodia  virginitatis,  Gregor.  Nazianzen. 
orai.  1  in  Juliauum,  D.  Ephrem.  tom.  II  tract.  Do 
intemperantia  ab  his  verbis  :  Voijllis,  qui  minimis 
levissimisque,  eic,  et  Parsenesi  tom.  XXIX  S.  Csesa- 
rius  Areiat.  s^rm.  8.  RursusquenosterAnselm,  apud 
Eadmerum  lib.  i,  similitudme  suropta  ex  vinario, 
cojus  rimae,  quantumvis  tenues.  si  non  obturentur, 
confestim  aquara  totam  emittant,  unde  piscium  con- 
sequetur  interiius.  Leonius  canonicus  nosler  poeta 
Don  contemnendus,  qui  anle  400  annos  parabat  he- 
roicum  carnem  in  universa  Bibiis,  sed  morsprseve- 
niens  jamjam  scribenlis  manum  ut)stupefecit  et  com- 
pescuii.  Quam  ob  causam  reliquittanlum  librosduo- 
decim  finitos  in  historia  Ruth.  Is,  inquam  prscter 
bsc  et  alia  poemata,  illud  reperi  ad  rem  praesen- 
tem,  cui  titulo  est :  Quod  non  suntnegligenda  venia- 
lia,  Carmen  sequitur  hujusmodi  : 

Qui  bene  cuncta  fugis  qravioris  crimina  noxoe^ 

Hoc  age  ne  culpa  suo  leviore  cadas, 
Culpagravis,  semper  leviumcontempius  habeiur: 

Parvaquequw  fuerant,  crimina  magnafacit, 
Quidvitasselutumjuvat.utmergaris  arena  ^ 

Forte  lutumfetet ;  non  minus  illanecat. 
Sic  timidus  frustra  maris  alia  pericuia  fugit 

Quem  necatin  tutofluminis  unda  vado. 
Plec  satis  esi  gressu  foveas  viiare  patentes, 

Decipit  incautos  et  via  plnna  pedes. 
Vt  bene,  quag  sese  produnt  incommoda,  vites, 

Utiiium  specie  noxia  mulla  iatent. 

Hactenus  decastichon,  quod  anlehac  in  vulgus  non 
exierat,  ut  caelera  sui  aucloris  poemala,  inlcr  quas 
vidi  litteras,  unasadAdrianiim  [V^alterasad  Alexan- 
drum  III,  summos  pontifices.  Eo  quoque  loci  spe- 
ctant  Pluturchi  duo  ulttma  capiluia  eiu:}  tractatus, 
qnam  inscripsit:  Quomoe/o  videre  qui  possit  an  in 
virtute  promoveat. 


rcburnienses  a  Schireburnia  in  Auglia  Westsaxo- 
nica,  vico  ignobili,  et  inamoeno.  UQde  mirum  est 
tandiu  illic  episcopos  sedisse.  Tandem  1075,  ^yno- 
dus  auciore  Lanfranco  Londini  est  habita,  in  qua, 
ut  testantur  acta  ejusdem  epistolis  Lanfranci  ad- 
misia,  el  decrelis  summorura  pontincum»  Damasi 
videlicel  et  Leonis,  nec  nou  ex  conciliis  Sardinensi 
atque  Laodicensi,  in  quibusprohibctur  episcopales 
scdes  in  villis  existere,  concessum  est  regis  muni- 
Hcentia,  et  synodali  auctoritate  pnefatis  Iribus  epi- 
scopis  de  villis  transire  ad  civitaics  ;  Uermanno  de 
Syraburnia  ad  Serisberiam,  elc.  Vulgarisautem  co- 
dicum  impressorum  lectio  habet  Sarisberiam  etSche- 
rcburniam  ;  tabulae  quoque  Sarisberiensium  episco- 
porum  in  bibliolheca  Sancti  Victoria  Parisiensis. 
Ilermanus  igitur  mox  ut  sedem  invcxit  Sarisberiam, 
inchoavit  ecclcsiam  primariam,  cujus  opus  mors 
D  praeveniens  remorata  est.  Osmundus  antem  succes- 
sor  operi  inchoato  colophonem  imposuil,  ut  notavit 
Maimesberiensis  lib.  ii  De  gestis  ponliBcum  Anglo- 
rum.  CaRterum  juxta  Sarisberiam  posiium  estcoeno- 
bium  Wiltoniense  ad  Wilen  flumen  in  vico  non 
exiguo,  cui  nomen  Wiltuna,  a  quo  et  Willoniensis 
Pai  themo  ut  sedem,  ila  et  nomcn  traxit ;  originem 
vcroab  BHgaro  regc,  qui  illuc  introduittis  monialibus 
Benedictinis  antislilam  prseposuit  filiam  suam,  no- 
mine  Editham,  anno  974,  ut  Lilio  placct.  Sero 
quidem,  scd  non  imporlune  (virorum  enim  sancto- 
rum  qiiolibet  tempore  memoria  solet  esse  oppor- 
tuna)  jn  mentcm  venit  adnoiare  qua^  D.  Anlonin. 
scriplis  dedit  iii  part.  hislor.  «4,  cap.  12 ;  nempe 
hunr.  Osmundum  (qucm  Osimundum  nuncupat)  ob 
Fonctitatis  famam,  et  miraculorum  frequentiam  ia 
divos  relalum  fuisse  a  Calixto  III  papa,  anno  1457, 
officiumque  pra»scriplum,  in  ejus  memoriam  fien- 
dum  nomine  unius  confessoris  episcopi.  Quae  qui- 
dem  Osmundi  apotheosis  a  Gegorio  IX  fueral  tenia- 
ta.  std  insurg^entibus  variis  in  Kcclesiam  1«  mpesla- 
tibusprorogata,  donec  st»reniori  die  illucescentetam 
sanclum  inscriptionis  opus  fieri  posset  religiosus  et 


63 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOUE. 


64 


bus  eonsilium  spirituale  speravi,  sum  locuius  ;  et  A 
intellexi,  quamvis  propter  compassionem  qua  trisli* 
tiae  fraternitalis  vestrae  compatior  valde  vobis  con- 
gauderem  si  Dei  miseratione  consilio  et  permissiono 
archiepiscopi  et  episcopi  ^*^  vestri,  desiderium  ve- 
stmm  assequeremini  ;  pcriculosum  tamen  mihi  esse 
tam  inusitatem  rem  petere  et  consulere.  Timeo 
enim  me  non  parum  peccare,  si  moa  instantia  locus 
vobis  commissus  omoi  rectore  destituitur  atque  et 
rerum  et  morum  et  ordinis,  majori,  imo  omnimoda 
vastatione  destruitur.  Si  enim  ad  aliud  ibi  vestra 
oon  prodesset  praesentia,  nisi  quia  non  ibi  regnare 
potest  nec  libere  exerceri  sine  aliqua  reprehensione 
malitie,  ita  nec  male  ibi  est,  sicuti  esset,  si  esset 
sine  rectorc,  aut  in  ordinis  aut  in  rerum  destruc- 
ctione,  non  tamen  possetis  conqueri  quasi  ibi  inuti-  r% 
liter  viverelis,  ubi  tanlum  malum  et  corporale  et 
spirituale,  ue  locum  prsedictum  destrueret,  compri- 
merelis.  Quanto  magis  tunc  se  vestra  consolaripo- 
test  prudentia,  cum  sint  aliqui  aub  illa  qui  ejus  con- 
silio  ct  gubernalione  uli  desiderant,  etvoluntaria 
subjectione  illiobediunt.  Est  et  aliud  unde  in  tribu- 
latione  vestra  debetis  gaudere,  quia  non  est  dubium 
vos  illam  bono  zelo  Dei  habere,  et  timore  Dei  cujus 
consideratione  illam  fugere  non  audetis,  sustinere. 
Certe  ubi  totrationes  suntconsolationis  et  spiritual- 
lis  laeiitiae,  non  magnum  pondus  babere  debet  ama- 
ritudo  tristitieB.Quippe  non  solum  considcratDeus, 
quantum  studium  alicujus  in  aliis  proBciat,  sed 
eliam,  aut  forsitan  magis,  quanlum  laborem  in  in- 
tentione  proficiendi,  et  dolorem  quia  non  proficit 
secundum  intcntionem,  sustineat.  Nostrum  enim  est  ^ 
laborare  et  seminare,  Dei  vero  est  incrementum  et 
effectum  dare.  Quodnostrum  est,  quamvis  eo  adju- 
vante  sit,  nobis  retribuit  ;  quod  autemsuumest,sibi 
attribuit.  Quod  si  haecmens  vestra  non  vult  aut  non 
valel  suscipere,  378  non  prohibeo,  si  per  episco- 
pum  vestrum,  et  per  eos  ad  quos  res  hsec  pertinet, 
Deo  diponenle,  ad  desiderium  veslrum  ordinate 
potestis  pertingere.  Valete. 


EPISTOLA  XXXII  "•. 


AD  GBRVINUM  AMBIANENSEM  BPI8C0PUM. 

Non  posse  monachum  in  abhaiem  ordinari,  quiclam 
inscio  praslalo  abscesserii. 

Ansblmus,  vocatus  archiepiscopus  Cantuari»,  re- 
verendo  episcopo  AmbianorumGBRviNo«saIutem. 

Fraterille  Northmannus  Ecclesise  nostrae  profes- 
8US  quem  abbatem  electum  esse  mihi  mandastis,  et 
cnjus  ordinationi  me  assensum  praebere  suadetis  me 
et  fratribus  Ecclesiae  ^**  nostrae  ignorantibus  trans 
mare  abiit,  ut  nec  iter  ejus  nec  causam  itideris  ejus 
agnosceremus.  Quapropter  nec  vos,  ut  Htteris  ve- 
stris  intimatis,  cum  sine  nostro  aasensu  ordinare 
debetis,  nec  ego  in  hoc  assensum  prsBbeo,  nec  prae- 
bere  debeo,  in  quantum  intelligere  queo.  Si  ipse 
venerit  ad  me,  et  ad  Ecclesiam  suam,  sicuti  mona- 
chus  qui  taliter  de  Ecclesiasua  discessit,  venire 
debety  et  postea  aliquis  de  eo  mibi  de  prapfata  re 
locutus  fuerit,  respondeboindesecuQdam  quod  re- 
spondere  intelligam.  Yalete. 

EPISTOLA  XXXIII  "^ 

AD  RICARDUM  MONACHUM. 

Monachum  pt*ofessum  non  ieneri  volo  peregrina" 
iionis  a  se  facio  in  sascutb, 

Anselmus,  gratia  Dei  archiepiscopus,  fratri  et 
filio  RicARDo  monacho  salutem,  et  l>ehedictionem. 

Audivi,  Frater  mi,  quia  aotequam  monachus 
fieres,  in  aegritudine  vovisti  te  iturum  ad  S.  iEgi- 
dium  ;  et  idcirco  modo  timidus  et  nirois  sollicitus  es 
de  voto  iilo  solvendo,  itaut  quiescere  non  possitcor 
tuum,  nisi  ad  S.  iEgidium  iveris.  De  qua  renon 
debes  tanlum  credere  tibi  quantum  abbati  tuc,  cujus 
consilio  et  ordinalioni  animam  tuam  comroisisti,  et 
aliis  qui  melius  te  sciunt  quid  magis  placeat  ^  Deo 
et  magis  prosit  animae  tuae.  Quapropter  consulo  tibi 
et  praecipio  ut^  omnino  dimittens  intentionem  prae- 
fati  itineris  et  sollicitudinem  voli  iilius,  in  propo- 
sito  quod  assumpsisti  quietus  etimmobilis  permaneaSy 
ct  quiete  '**  ad  hocquod  propo8uisli,id  estad  obedien- 
tiam  et  poenitentiam  pro  peccaiistuis,  et  adalios  bbnos 
mores  studeas.  Certus  enim  esse  debes  quia  cum 


VARIJB  LECTIONES. 


^'^Episcopi  ms,    Episcopi   vestris. 
^Cum  eodem  ms.  collata  et  cum  Edit, 
"•Quiele  Edit.  in  quiete. 


"•Ctim  eodem 
Goth.  et  CoL 


ms.  coUata.   ^**Ecclesiae  ms.    Eccleslae  nostrae. 
1373.  ^**Quid  placeat  Edit,  qui  magis  placeat. 


JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 


prudentius.  Antoninoerat  in  votis  illic  atteiere  epi- 
toma  mirabiiium,  sancti  Osmundi  precibus  et  nieri- 
tis  gi*storum,  scd  abslinuit,  cum  taedii  vitandi  ergo, 
tum  quod  libellnm  id  argumenticontinentemjusserit 
in  EcclesiaeSarisberiensis  tabularioservari;  adquera 
mittit  iKCtorem  cupidum  historiae  ecclesiaslicae. 
Praeter  Antuoin.  hujusquoqueapotheoseosmeminerc 
Polyd.  Virgil.  lib.  xxiii  bistor.  Anglor.  et  ante  illum, 
Matth.  Palmer.  Pisanus,  Petrus  a  Natalibus  lib  xii, 
cap  tt,  Schedel.  6  aetate  sui  registri,  Chronic.  Ber- 
gom.  lib.  XV,  supplement.  Chronic.  Sabellic.  lib.  vi, 
Eadmer.  10,  Platina  in  Calixto  III.  Sed  in  his  quin- 
que  posterioribus  mire  variata  est  orto^raphia,  ita 
ut  pro  Osmundo,  leis^as  Hosimundum,  Edimiuidum, 
Baaimundum,   vel  Edmundum.    Nec   cst  quod  quis 


D  Sabell.,  Plat.,  Bergoroens.^Schedel.,  putel  intelligen- 
dos  desanctis  Edmundoregeaut  archiepiscopo,cum 
ille  longe  ante,  hic  vero  coelitum  numero  Aierit 
ascriptus  anno  1246.  testibus  Walsingh.  in  Neustria, 
et  Matth.  Paris,  aut  1248.  ut  notat  Molan.  in  addit. 
Usuard.  prid.Non.  Decemb.HisplurarefertMalmesb. 
in  episcopis  Sarisberiensibus«  inleruroque  Polydor. 
lib.  IX,  pauca  quidem,  sed  optima  el  praeclara.  Mi* 
gravittandem  ad  superossanctissimuspontifex  anno 
1099,  episcopalus  sui  xxiv,  Sarisberiae  sepultus 
(consentientibus  Henrico  Huntidon,  lib.  vii,etMatth. 
Parisio)  prid.Non.  Decemb.  utRaron.  PostMoIanura 
adveriit.  Quibus,  haecce  exciderant,  collecta  hic 
reposuimiis. 


65  LIB.  III,  EPIST.  XXXV.  6^ 

teipsom  Deo  tolum  vovisti  cl  reddidisti  per  mona-  A  suo,  viriliier  semper  profieere,  ut  illi  qui  superio* 


ehicam  professionem,  solvisti  omnia  vota  minora 
quarorolibet  actionum  quse  prius  sine  jurejurando  et 
fidei  alligatione  *^  promisisti.  Esto  ergo  quietus  et 
secoms,  et  ego  te  ea  aoctoritate  quam  per  gratiam 
Dei  habeo  soper  te,  ab  illo  voto  absolvo.  Yale. 

EPISTOLA  XXXIV  ••K 

AD  WILLELMUM  MONAGHUM  ClBSTRBNSEM. 

Profitetur  se  non  ene  tantum  virtute  quantum 
earminibus  eum  monachus  depinxerai, 

Ansslmus  gratia  Dei  archiepiscopus,  fratri  etfilio 
cbarissimo,  monacbo  Cestrensi  Willelmo,  salu- 
lem. 

Quamvis  me  talem  nesciam  qualem  me  suis  car- 


ns  proposili  sunt  eos  qui  inferioris  sunt  superent 
humiiitaie  »'«,  in  qua  quanlum  »"  homo  magis  pro- 
ficil,  tanio  magis  sublimalur  et  aiiis  viilolibus 
excellit.  Quapropler,  fili  chariss-ime,  semper  memor 
esto  cujus  propositi  gradum  ascenderis,  nec  un- 
quam  libi  vilatu»  sanctitassuflSciat,  nisi  eas  illos  »** 
qui  inferiorum  graduum  sunt,  transcenderis.  Sicut 
enim  illi  qui  inferioris  proposili  sunt,  laudabiliter 
ad  virtutes  superioris  asbendunt,  ita  illi  qui  majora 
sectari  proposuerunt,  viluperabiles  sunt  si  ad  flequa- 
litatem  minora  elegeniium  descendunt.  Quoniam 
ergo  monachum  te  habilu  profileris,  bortor,  pre- 
cor,  consulo  ut  semper  in  conspectu  Dei  intus  stu- 
deas  esse  quod  foris  in  conspectu  hominum  videris. 
minibns  tua  praniicat  benevolentia,  non  tamen  in-  ^  Non  autem  hic  loquor  quasi  boc  non  facias,  sed  ut 


gratus  esse  debeo  quoniam  hoc  facit  dilectioois  abun 
daniia.  Saepe  ehim  solet  dilector  dilecti  vitia  aut  non 
sentire,  aut  levia  judicare ;  bona  vero,  qua;  non  sunt, 
epinari ;  et  quse  sunt,  exaggerare.  Quod  quando  sola 
facit  charitas  nec  error  est  suscipiendus  propter 
affectom  moris,  nec  amor  contemnendus  propler 
colpam  erroris.  Sed  sic  debet  amor  nutriri  ut  error 
corrigalor,  sic  error  debet  expelli  ot  amor  retinea- 
tor.  Gratias  tibi  ago  qoia  me  talem  diligis  esse 
qoalem  me  prsedicas :  et  hortor  ne  me  talem  opine- 
ris,  sed  potios  ores  ut  talem  Deus  faciat  quadem 
esse  me  diligis  et  existiroas.  Cum  enim  scriptum 
sit :  Tle  laudes  hcminem  in  vita  sua  (Eccli.  xi,  30) ; 
et  alibi :  Orate  pro  Invicem  ut  salvemini  {Jac.  v,  16) ; 
non  debet  homo  bominem  in  hac  vila  magno  conaiu 
laodare,  sed  magis  ot  laudabilis  fiat  pro  affectu 
orare  :  laodem  vcro  Deo  committere,  coi  proprium 
est  merita  judicare.  Non  dico  bonorum  virorum  vir» 
tutes  ad  exempluro  bene  vivendi  aliis  non  esse  mon- 
strandas,  sed  eisdem  ipsis  non  e&s^  exaggerandas. 
Quoniam  aotem  opos  charitatis  non  debet  esse  sine 
retribotione,  pro  carminibus  prosam,  pro  laude 
redde  exhortationem.  Certe,  filii  mi,  cum  in  me 
amas  et  laudas  bona  quse  in  me  opinaris  esse,  ipso 
too  opcre  testaris  qoia  amabilis  est  et  laodabilis  om- 
nis  qui  studet  bonus  esse.  Com  ergo  omnes  velimos 
non  dico  laudari,  sed  amabiles  et  laudabiles  esse, 
nihil  tantum  studere  debemus  c(oam  ot  boni  in 
eonspecto  ejos  qoi  non  fallitor,  judicemur  esse. 
Bonos  aotem  qoisqoe  fidelis  ab  eo  jodicator,  qui  in 


seraper  ad  meliora  paterna  exhorlalione  soccensus 
proficias.  Vale. 

379  EPISTOLA  XXXV  •«*. 

AD  WALTSaUM  GAaOINALBM. 

Secum  illo  de  Ecclesice  necessitatibus  non  posse  sine 
ejus  assensu  et  aliorum  episcoporum  consilio 
agere  aut  eis  providere,  eo  maxime  tempore  quo 
hostes  in  Angliam  irruerent. 

Domino  et  reverendo  Romana;  Ecclesiae  legalo  et 
cardinali  episcopo  Waltbro,  Anselmus,  vocalus 
archiepiscopus  Cantuariae,  fideles  oraliones,  et  fidele 
servitium. 

Quod  maudat  mihi  prudens  vestra  solliciludo,  ut 
aliquo  in  loco  '*•  conveniamus  de  causis  *"  £ccle- 
siarum  Dei  fraterno  ac  charitalivo  ad  invicem  con- 
silio  actuari  et  qusB  corrigenda  sunt  correcturi,  utique 
secundum  inlentionem  vestram  valde  laudabile  *•• 
est,  et  secundum  quod  expedit,  valdi  utiJe  esset,  si 
congruo  tempore  fieri  possel.  Sed  veslra  prudentia 
non  ignoral  quia  nos  duo  nihil  efficeremus  '^,  nisi 
rei  suggestum  esset,  ot  ejus  assensu  et  auxilio  ad 
affectum  perduceretur »"  quod  disponeremus.  Est 
et  aliud.quia  ego  a  Cantuarberia  elongari  nullatenus 
aodeo,  qoouiam  quotidie  exspectamus  ut  hostes  et 
ultra  mare  in  Angliam  per  illos  portus,  qui  Can- 
tuarberi»  vicini  sunt,  irruant.  Propter  quod  domi- 
nus  meos  rex  ore  soo  mihi  praecepit,  anteqoam  ab 
illo  apudNoiingeham  discederem,  et  postquamCan- 
tuarberiam  redii,  mihi  mandavit  per  litteraa  proprio 
sigillo  signatas,  ot  Cantoarberiam   custodiam,  et 


800  ordine  perfectionem  attingere  conator.  Nam  D  seroper  paratos  sim   ot  qoaconqoe  hora  nontinm 


etsi  omnes  ad  perfectionis  summam  pariter  perve- 
nire  non  possumus,  iion  tamen  erimus  extra  nome;- 
rom  bonorom,  sicut  scriptum  est :  Imperfectum 
meum  viderunt  oculi  tui,et  in  lihro  tuo  omnesscri- 
bentur  {Psal.  cixxvul,  16),  si  ad  eam  perfectio- 
nemincessanteret  fortiter  conari  velimus.  Conentur 
igitor  laici  in  soo  ordine,  clerici  in  soo,  monachi  in 


eororo  qoi  littora  maris  ob  hoc  ipsom  costodiont 
audiero,  undique  convocari  jubeam  equites  et  pe- 
dites,  qui  accurentes  vioIentiBB  hostium  obsistant. 
Et  idcirco  de  Canluaria  exire  non  audeo  nisi  in 
illam  partem  ex  qua  hostium  exspeetamus  adven- 
tum.  Precor  igitur  sanctitatis  vestr©  discretionem 
quaienus  sequo  et  pacatoanimo  suscipiat  hasnostras 


VARliE  LECTIONRS. 

"^lUegatione  Edit.  alligatione.  '^^Cum  eodem  ms.collata.  ***S\mi  humilitate  EdU.  Pic.  sunt  su- 
perent  homilitate.  ^ln  quauium  ms.  in  qua  quantum.  ***£a  ilio  ms  ea  illos.  *^Cum  eodem  ms.  eollata. 
^AIiquo  loco  ms.  aliquo  in  loco.  *^De  causa  ms.  de  causis.  *^Laudabile  ms.  valde  laadabile.  '^ifficiemus 
ms.  dSleeremQs.  "^'Ei  ejus...  prodoceretor  fn«.  ut  ejoa...  perdoceretor. 


61 


S.  ANSELMI  GANTUAR.  ARCHlfiP.  OPP.  PARS  III.  —  EPlSTOLiJ.  68 

ralionabiles,  et   quae   infirmari  nequeubl,  quoniam  A  elongare  ab  urbe  in  qua  erara,  nisi  versus  hosles 

^"^  ^^^«^anlur,  lunc  monilus  ul  vobis  occurrerem. 


ver»  sunt,  exeusaiiones.  Sciat  pro  ceno  vestra 
reverenlia  quia  eumdem  animum  quem  habelis,  ut 
corriganlur  quse  corrigenda  sunt,  babeo.  Sed  ex- 
specto  reditum  domini  mei  regis,  et  episcoporum 
et  principum  qui  cum  eo  sunl,  quatenus  iili  quse 
agenda  sunt,  opporlune  et  rationabiliter  suggeramus. 
Et  sic,  Deo  adjuvante,  ejus  assensu  et  auxilio  erfi- 
caciua  expleamus  quod  desideramus.  Si  tamen  vobis 
placet  ut  per  dileclissimum  fratrem  nostnim  reve- 
rendum  abbatem  H.  *^^  mihi  consilium  vestrum 
mandetis,  de  quibus  rebus  et  quomodo  cum  rege 
loqui  debcam,  hoc  iibenter  suscipio.  Sed  et  si  regi 
monendo  consulere  aliquid  de  hujusmodi  rebus  per 
eumdem  abbalem  et  reverendum  episcopum  Win 


quatenus  colloqueremur  de  his  quae  corrigenda  sunt 
in  hoc  regno,  ralionabilem  et  susceptibilem  reddidi 
causaro,  quia  propter  praedictom  periculum  et  prae- 
ceptum  regis  venire  non  poieram,  et  nibil  efficere- 
mus  nos  duo,  abseole  rcge  et  aliis  quorum  assensu 
el  consilio  et  operatione  ad  effectum  doci  posset 
colloquium  noslrum.  Ego  enim  ipse  video  quse  cor- 
rigenda  sunt.  el  habeo  voluntatem,  quam  nullus 
homo  mihi  potest  auKere,corrigendi,DeoadJuvante, 
per  assensum  et  auxilium  domini  mei  regis  et  alio- 
rum  ad  quos  perlinet.  cum  locus  et  opportunilas 
eril.  Quod  autem  conquerimini  vos  moratoa  essc, 
velut  infrucluosam  arborem  et  peregrinum  oon  ha- 


toniae  prudenliae  veslrae  placuerit,  laudo  et  poslulo.  g  beniem  adjutorium  aut  consiiium  de  aliis 


Vale. 


EPISTOLA  XXXVI '". 


AD  EUMDBM. 


Calumnias  impoMas  excutU,  et se  nec  schismati  fa- 
vere^  nec  rehus  Ecctesias  tunc  posse  consulere 
signi/icat. 

Domino  et  reverendo  episcopo  Albanensi  et  car- 
dinali  Waltero,  Cantuariensis  *"  divina  dispositione 
archiepiscopus  ANSELnas,  orationum  fidelitatem  cum 
servitio. 

Litteris  a  vestra  sanctitate  mihi  directis,  si  lice- 
ret,  plenius  quam  epistolaris  breviias  patiatur, 
responderem.  Pro  temporis  tamen  opportunitaie  ad 
suromam  sensus  illarum  breviter,  quod  ad  me  atti- 


—  vos  scilis, 
de  me  autem  ego  scio  quia  non  prohibui  vos  fru- 
clificare,  neqne  meum  auxilium  aut  consilium  vobis 
pro  ratione  et  possibilitale  meo  denegavi  tempore 
fruclificandi.  Quod  vero  quaeritis  a  me  cur  »"  elqua 
justitia  episcopi  alii  me  abnegantes,  a  me  disccsse- 
runl,  nec  sunt  reversi  dignam  agentes  poenitentiam, 
hoc  potius  ab  illis  quaerendum  eral  quam  a  roe. 
Kgo  enim  nescio  me  fecisse  cur  boc  facerc  deberent. 
Reversi  tamen  hactenus  sunt.  ut  illam  obedienliam 
quam  Canluariensi  sedi  promiseranl,  se  mihi  serva- 
turos  faterenlur.  Dicitis  quosdam  illorum  vobis 
dixissse  ideo  non  offendisse  *"  in  me  quia  permisi 
me  a  catholica  Ecclesia  transferri  ad  schismalicos, 
et  ab  illis  consecrari,  si  fieri,  sicut  additis.  potest ; 


net,  respondeo.  Dicitis  qnia  oporloerat  nos  loqui  o  et  a  schismalico  rege  investituram  accepisse,  et  illi 
-:     1  j^  i^        :  :_  u  ,         •       fidelilalem  el  hominum  fecisse,  quos  omnes  scie- 

bam  esse  schismaticos  et  divisos  ab  Ecclesia  Cnristi, 
et  a  capite  meo  Urbano  pontifice,  quem  ipsi,  me 
audiente,  abnegant.  Certe  niesciebam  nec  scio 
eos  schismaticos,  aut  sic  divisos  ab  Eccleida  fuisse, 
ut  dicunl.  Et  si  aliquis  eorum  qui  hoc  vobis  dicunl 
me  prsesente  hoQ  diceret,  ostenderem  rationabiliier 
non  ita  esse.  Illi  enim  oon  abnegabant  canonicum 
Romanum  pontificem,  quicunque  essel,  nec  Urba- 
num  negabant  esse  pontificem ;  sed  dubitabant  pro- 
pler  illam  quae  modo  nata  *"  est  dissensionem,  et 
propter  dubiutiooem  illum  suscipere  quasi  cerlum 
differebant ;  nec  uUum  judicium  eos  »"  ab  Ecclesia 
scgregaverat,  et  omnino  obedienliam  Romanae  sedis 
tenere  se  fatebantur,  et  sub  professione  obedieniis 


simul  de  vinea  Doraini,  quse  in  hoc  regno  destrui 
tur,  ne  penitus  confunderetur,  quoadusque  sanctus 
Petrus  apostolus,  per  vicarium  suum  Urbanumsum- 
mum  "*  pontificem  visitaret  eam.  Hoc  utique  ego 
ipse  voluissem,  si  congruo  tempore  factum  esset,  id 
est  quando  dominus  meus  rex,  et  episcopi,  et  prin- 
cipes  hujus  regni  vobis  praesentes  aut  propinqoi 
erant.  Postquam  vero  licentiam  accepistis  a  rege 
redeundi  Romam,  et  rex  in  expeditionem  suamcum 
archiepiscopo  Eboracensi  et  quibusdam  aliis  epi- 
scopis  et  principibus  suis  ivit,  et  vos  ab  illis,  et  ego 
a  vobis  discessimus,  veluti  non  nos  "*  in  bac  terra 
amplius  invicem  visuri ;  et  postquam  rex  mihi  prae- 
cepit  ut  illam  partem  regni  sui  in  qua  maxime  irru- 
ptionem  hoslium  quotidie  timemus,  diligenter  cu- 


slodirem,  et  quotidie  paratus  essem  hostibus  resi-  ^  Romani  ponlificis  me  consecraunt.  Deoique  domi- 
slere  si  irruereni,  sicut  in  periculo  vaslandi  vel  nus  papa  sciebat  me  esse  consecrarunt,  el  a  quibus, 
perdendi  terram;  cum  nullo   modo  auderem  me      et  cui  regi  feceram  quod  feci.  Et  tamen(ll)pallium 

VARTiE  LECTIONES. 

•"Abbatem  N.  ms.  Abbatera  II.  »"Ctt/»  eodem  ms,  collata.  •"Cantnarieosi  ms,  Cantuariensis 
'"Summum  ms.  summum  Pontificem.  »"Non  vos  Edit.  Pic.  non  nos.  "•Quaerilis  cnr  ms  quaeritis  a 
me  cur.  »"kleo  vos  offendisse  ms.  ideo  non  offendisse.  •'•Mundo  nata  ms.  modo  naU.  »"Indicium  eos  ms 
judicium  eos. 

JOANNIS  PICARDI  N0TJ2. 

(1 1)  Pallium  quod  archieplseopus  Cantuaria?  solet 


habere^  mihi  per  vestram  ctiaritatem,e{c.misit.  Pallii 
ad  se  transmissi  rursurs  meminitinsequenti  epistola, 
Urhanoque  gratias  scribit  eo  noniine,  qui  ut  hono- 
rificentissime  miait  (erat  enim  luculo  inclusom  ar- 
genteo)  sic  Anselmus  devotissime^juxta  ac  lautissime 


excepit,  nam  Walero  legatoiddeferenteobviamivit 
pontificia  indutus  veslimenta  et  nudato  pede,  Sacrum 
aulem  insigne  depositum  in  altare  suscepit  et  hu- 
meris  compORui»,  sicque  diunia  illa  decoralus  stola 
rem  sacram  peregit  Dommico  de  quarto  Idiis  Junias 
anno  1095  (hunc  eaim  Florentius  Vigerniensis,  et 


LIB.  III,  KPIST.  XXXVI. 


70 


quod  archiepiscopus  Cantuarise  solet  habere,  mihi  A  disse,  quaDtum  poluistis,  et  ea  occasione  ne^otium 


per  vesiram  charitatem,  non  ut  scliismalico,  sed  ut 
accepto,  Don  ut  reprobans,  sed  ut  approbans  misit, 
el  sic  quod  deme  factum  erat  confirmavit.  Ipse  hujus 
confirmationis  auctory  et  dominus  Gualterus  S80 
episcopus  Albanensis  et  cardinalis  hxc  eadem  sciens, 
minister  ejus  et  exsecutor.  Si  vobis  hasc  caiumnia 
attendenda  videtur,  cur  eam  anle  pallii  concessio- 
nem  mihi  tacuistis^si  negligenda  putatur,  vos  ju- 
dicate  quam  diligenler  sit  a  vobis  inculcanda.  Plura 
possem  adhucdicere  ad  inBrmandum  verbum  ma- 
litiaeeorum  quid  hocquod  dicilisvobis  oblenduntad 
ezcusandas  excusationes  in  peccatis,  sed  sapientiam 
veslram  scio  non  indigerc  apertde  rei  mullipiici 
ostensione.    Videat  igilur  prudens    simplicitas  et 


propter  quod  venistis,  impeditum  usque  nunc.  Pro 
bona  quidem  voiuntate  defensionis  gratias  ago,  im- 
pedimentum  autem  hac  occasione  factum  vobis  uti- 
que  •■*  nescio.  Et  si  rei  medulla  diligenler  conside- 
ratur  siout  potest,  et  prudentia  veslra  me  defendit 
quantum  poiest,  cerlus  sum  quia  conscienlia  vestra 
in  his  quae  supra  dicla  suol  accusare  me  non  potest. 
Quod,  sicut  dicit,  nec  mecum  nec  cum  aliis  loqui 
sicut  voluit  potuil  vestra  reverenlia  carens  obedien- 
lia  Romanae  Ecclesia;,  sciat  ipsa  cur  non  potuit.  Ego 
autem  scio  me  diu  et  multum  dcsiderasse  et  exspe- 
ctasse  loqui  vobiscum,  anlequam  possem ;  et  cum 
tandem  potui,  non  tantum  potuisse  quantum  volui. 
Rogaiis  me  ul  fratres  noslros  Canluariensis  Eccle- 


simplex  prudenlia  veslra  qualiler  super  h»c   quae  g  siae  quiele  ac  pacifice  possidere  dimmittara  res  suas. 


dixi  suscipere  et  exaggeraro  debeat  confictas  calum- 
nias,  et  calumniosas  confictiones  adversum  me  ab 
iliis  qui  fecerunt  contra  me  pro  excusalione  sua,  ne 
videamini  velle  infirmare  *"•  quod  auctoritate  do- 
mini  papae  et  vestra  exsecutione  non  ignoraiiter  est 
confirmatum.  Nempe  non  sic  ixcepi  (teste  Anglifle 
regno)  nomen  domini  Urbani  papde  in  vanum,  ut 
hoc  me  ab  illo  vei  a  fidelibus  ejus  meruisse  cogno- 
scam.  Dicitis  vos  causam  meam,  teste  Deo,  defen- 

VARIJE  LECTIONES. 
***Confirmare  mi.  infirmare.  *'^Utiqae  m$.  utique  nescio. 

JOANNIS  PICARDI  NOTJ: 
Honedenus  notarunt)  et  reliquos  astantes  illud  oscu-  G  dis  virtutibus  auditorum  aoimos  demulcens,  in  ira 


Ad  quod  respondeo  quia  nullus  magis  desiderat 
quietem  ac  pacem  illorum  quam  ego,  nec  magis 
sollicilus  est  pro  utililale  ejusdem  Ecclesise  ;  et  id- 
circo  voluntas  moa  est  ut  res  ejus,  Deo  annuente, 
disponam  ad  ulilitatem  prsesonlem  et  futuram,  prout 
melius  sciam  et  potero.  Valeat  beatitudo  vestrai 
et  dignetur  Deum,  ut  me  et  omnes  actiones  meas 
dirigat  orare 


latos  fuissc  proreverentia  sancti  Fetri.  Quem  ritum, 
quia  cognoscere  operse  pretium  exisiimavi,  lubuit 
observare.  Pallii  autem  archiepiscopalis  formam, 
aliaquft  scitu  non  indigna  describit  Onufrius  in  Ex- 
pltcatione  vocum  ecclesiaslicarum,  et  Joan.  Duranlus 
lib.  u  De  rilibus  Ecciesis,  cap.  9,  num.  41,  42  et 
cseteris.  Quid  autem  mysterii  contineat,  Jariandus 
Cbrysopolilanus  lib.  v  sui  operis  (quod  Candelam 
Duncupavit)  docet  ex  epistola  Leonis  papse  iu  hanc 
sententiam  :  «  Archiepiscopo  paiiii  bonor  docernitur 
ut  purpureo  crucis  ejusdem  vestimenti  signaculo  a 
tergo  et  peetore  depiclo  demonstret  populo  signacu- 
lum  redumptionis  nostrae,  et  pia  cogitct  mente  de 
passione  Redemploris  dicens :  illi7u  autem  absit 
gloriari,  nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jesu  Christi 
{Gal.  VI,  14).  u  Leoni  conjunxerat  Amalarium.  Ve- 
rum  quia  et  hunc  noster  Hugo  est  imitatus  lib.  i  De 
ofiiciis  ecclesiasticis,  cap.  ultim.,  ubi  vice  auctarii 


judicium  sine  ira  tenens,  in  tranquillilate  severitatis 
jusise  censuram  non  deserens.  Haec,  frater  charissi- 
me,  pallii  dignitas  ;quam  si  sollicite  servaveris, 
quod  foris  accepisse  ostenderis,  intus  habebis.  » 
Sic  Paschaiis  inepist,  quam  Fioriacensis  Bibliotheca 
exibet  integram  lecturienti.  Peculiariter,  quando- 
quidem  ita  tuiit  sermo,  notabimu^;,  Lanfranco  collata 
fuisse  duo  pallia,  ut  ipsemet  scribens  Alexander  III 
commemoral  epist.  3. «  Nunquam,  inquit,  res  quae- 
libet  de  arca  pectoris  mei  ejicere  quavis  occasione 
poteril  inauditam  iilam  humanitatem,  quam  mihi 
extremo  hominum,  tantis  indi^no  bonoribus  Romae 
exhibuistis,  quodque  duo  pallia,  unum  de  altari  ex 
more,  et  alterum  quo  sanctiias  vestra  missas  cele- 
brare  consucverat,  ad  osleudendam  circa  me  bene- 
volentiam  vestram  mihi  impendistis.  »  Post  Lan- 
fraocum  id  prodideruntChron.  Beccens.  ms.  inejus 
gestis;,  et  Willelm.   Malmesb.   lib.  iit  De   pontif. 


inlerpretatur  spinulasejusdem  pallii  missi,  praeter-  J)  Aoglis.  Csetero  dehonore,petitione  et  usu  pallii  tota 


quam  quod  rursus  de  illo  agat  lib  ii  De  sacramentis, 
cap.  16,  parle  quarta.  Paschalis  secundus  scribens 
ad  Guidonem  Viennse  Galliarum  archiepiscopuro  sin- 
^uiare  quodpiam  mystenum  adverlit  a  superioribus 
mcogitatum.  «  Palio  ad  missarum  tantummodo 
solemnia  illis  sollummodo  diebus  uti  fraternitas  tua 
meminerit,  qui  tuis  pnedecessoribus  Romanae  aucto- 
ritate  Ecclesiae  concessi  sunt ;  cujus  te  volumus  per 
omnia  gremium  conservare.  H^jus  enim  indumenti 
honor  humilitas  atque  justitia  est.  Tota  ergo  mente 
fraternilas  tua  se  exhibare  feslinet  in  prosperis  hu- 
milem,  et  in  adversis  (si  quando  adveniunt)  invenia- 
tur  eum  justitia  erecta,  amica  bonis,  perversis  con- 
traria,  nullius  unquam  faci«}m  pro  veritale  loquente 
tremens,  miscricordis  operibus  juxta  virtutem  sub- 
staniise  insintcns  et  tameu  supi*a  virtutem  insistere 
cupieiis,  infirmis  compaliens,  bene  valentibus  con- 
gaadens,  de  alienis  gaudiis  tanquam  de  propriis 
exsaltansy  io  corrigeudis  vitiispiesaeviens,  in  foven- 


est  centesima  Gratiani  distinclio,  ex  cujus  1  can. 
cum  praecipialur  mctropolitanum  fidem  suam  expo- 
nere  tribus  a  consecratione  mensibus,  et  ab  Ecclesia 
Romana  pallium  postulare,  merito  Roger.  Honed. 
suspectus  videtur  parum  fideliter  notati  anni,  quo 
Anselmus  pallium  receperit.  Cum  enim  testimonio 
8U0  Anselmus  fuerit  sublectus  etinauguratus  ponti- 
fex  anno  1093,  miti  profecto  non  fit  verisimile  eum 
juris  ecclesiastici  non  inscitum  recepisse  pallium 
sesqui  anno  post  consccrationem .  Unde  seipsum- 
quodammodo  damnans,  dolensque  qaod  per  Anglici 
regis  malignam  pervicatiam  non  daretur  aut  proro- 
ga>*elur  facultas  eundi  Romam,  dicobat  snpra  ad 
calcem  epist.  24.  Si  Metropohtanus  episcopus  per 
totum  primum  annum.nec  papam  viventem.nec  pal- 
lium  requirOyjuHeabipso  konote removendus sum. 
Qua  de  causa  Matthseus  Paris  exaclius  supputavit 
hanc  rcceptionem  anno  1094  in  Historia  majorc. 


71 


S.  ANSELMr  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


72 


EPISTOLA  XXXVn  »". 


AD 


UBBANUM   PAPAM. 

Cur  hactenuspapam  nan  adierit,  quidque  facto  sit 
opus  ob  eodem  monerisupplicat. 

ReTerendo  ac  rererenler  suscipiendo  catholicae 
Ecclesiae  summo  poQtifici  Ubbano,  Anselmus,  dod 
suis  meritiSy  sed  nutu  divino,  Cantuariae  vocalus 
metropolitanus  episcopus,  debitam  subjectionem 
cum  servitii  devoiione. 

Gratias  aj^o  sanctae  munificentiae  vestrae  quod  di* 
gnos  apostolica:  sedis  legatos  ad  nos  direxistis  ;quod 
pallii  beneficium,  sola  gralis?  vestrae  largltale, 
mihi  porrigi  prascepilis.  Nostri  quippe,  fateor, 
ordinis  et  officii  intererat  et   praesentiam  vestram 


A  raili  aliquid  agere  videbar,  in  sublimi  positus  prae- 
grandi  onere  pressus  nec  raihi  frucium  facio,  nec 
utilis  alicui  existo.  Onert  quidem  snccumbo,  quia 
virium,  virtulum,  induslriae,  scienliae,  lanlo  officio 
corapetentium  inopiam,  plus  quam  credibile  videa- 
lur,  patior.  Curam  importabilcm  cupio  fugere,  pon- 
dus  relinquere  :  Deum  e  conlrario  timeo  ofTendere. 
Timor  Dei  illud  me  suscipere  corapulil,  limor  idem 
onus  idem  me  retinere  corLpellit.  Si  inler  haec  vo- 
luntatem  Dei  agnoscerem,  procul  dubio  voluntatem 
roeam  et  actus  meos  pro  possibilitate  ad  illam  con- 
ferrem.  Nunc  quia  voluntos  Dei  me  lalel,  et  quid 
agam  nescio,  errabundus  suspiro,  et  quem  rei  finem 
imponere  debeam  ignoro.  Postulo  itaque  sanctam 
clementiam  et  ciementem  sanclilalem  vestram  ut 


ex  more  visitare,  et  eam  ut  fieri  decet  condigna  g  propter  Deum,  propter  eam  charitalem  qua  Eccle- 
"^  '  siam  Dei  conteoditis  adjuvare,   penuriam  con  silii 

nostri  vestrarum  manu  sanctarum  orationnm  pasca- 
tis,  ne  cogitalionem  talium  fluctibus  agitatus,  aut 
omnio  ruam,  aut  mihil  apprehendam.  Rogo  etiam, 
et  subroissis  mentis  gemitibus  humibiter  supplico  •" 
celsam  etpiam  paternitatera  veslram,  ut  in  naufragio 
posilus,  si  quando  procellis  irruentibus  adjutorii 
vestri  indigens  ad  sinum  matris  Ecclesiae  confugero, 
propter  eum  qui  sanguinem  suum  dedit  pro  nobis, 
pium  et  promplura  adjutorium  el  solamen  inveniam 
in  vobis.  Pro  domino  Belvancensi  Fuicone  sapplex 
oro  deroenliam  vestram,  proul  vestra  judicabit  pru- 
dentia.  In  munusculo  nostro  magnitudo  veslra, 
rego,  non  solara  penaet  quantitatem,  sed  et  bonam 
qua  missnm  et  voluntatem.  Omoipotens  Deus  diu 
'  oobis  pateroitatem  vestram  in  gratia  sua  et  pace 
custoJiat.  Amen. 

381  EPISTOLA  XXXVIII  *". 


reverentia  honorare.  Et  id  quidem  ex  quo  gradum 

episcopalem  suscepi  summo  desiderio  facere  concu- 

pivi,  tum  quia  ratio  id  fieri  postulabal,  tum  quia 

consilio  et  alloquio  vestro  frui  desiderabam,  ut  me 

de  rebus  oecessariis  tam  publicis  quam   privatis 

interrogantem  vestra  prudentia  doceret,  et  aocto- 

ritas  roboraret.  Quod  me  non  exegisse  rogo  ne 

aegre  sancta  erainentia  vcstra  nec  meae  negligentiae 

aoi  arrogantiae  ascribat.  Testis  enim  mihi  est  con- 

scientia   mea  quia  postquam  in  cacumine   sanctae 

Ecclesiae  subiimatos  vos  esse  cognovi,  gavisus  sum, 

et  reverenter  dilexi  et  diligo,  et  quotidianum  pro- 

yectum  vestnim  fieri  optavi  et  opto,  et  factum  au- 

diens  exsulto.  Sed  quia  beilis  ondique   quatimur, 

hostiles  impetns  indesinenter  et  insidias  adversan- 

tium  metuimus,  dominus  ooster  rex  extra  regnum 

me  procedere  hactenos  non  permisit,  nec  adhuc 

prooedere  poaae    allatenus    assensit.   Pnelerea  si 

nullae  aliae  causae  concurrerent  quae  me  faciem  ve- 

siram  boc  tempore  quod  valde  molestc  fero,  videre 

prohibereni,   sufHcit   quod   aetas,   quod   aegritudo, 

quod  debilitas  corporis  mei   impatientem  roe  agunt 

et  prolixi  itineris  et  iromensae  viarum   asperitatis. 

Sed  inter  haec,  quo  labore,  quaque  anxietate  gra- 

vaios,   iter  arripere  conarer,  si  omnipotens  Deus 

et  in  regoo  Anglorum  belia  sedaret,   et  in  regnis 

et  regnorum  provinciis,  per  quas  ad  vos  est  eun- 

dom,  illam  pacem  iribueret,  ut  queraadmodum  opor- 

teret  et  expediret,  iter  ipsum  expiere  liceret.   Sed 

quaodiu  id  *"  fieri  ooo  potesi,  taodiu  iopossibilitas 


AD  LAMBBRTUM  ABBATBM. 

Ut  profugum  monachum  recipiat  pamitentem. 

Ansblmus,  Dei  dispositiooe  vocatus  archiepisco- 
pus  Caotuariae,  domioo  et  fratri  io  Deo  delicto, 
abbati  Lambbrto,  misericordiam  jmpendendo  tem- 
poralem,  misericordiam  mereri  sempiternam. 

Frater  iste  coraedens  de  ligno  scienliae  lioni  et 
mali  experimento  didicit  quanta  ait  differentia  inler 
deliciasparadisi  clausiralis  et  exsilium  vitae  saecula- 
ris.  Poenitens  igitur  et  dolens,  sicut  lacryraae  te- 
siaotur,  confiietur  se  nimis  peccasse,  et  promiUens 


me  retioei.  Divioa  demeotia  juvaoie,  ubicuoque  D  se  deioceps  mores  suos  corrccturum,  et  secuodum 

M4  ...v:-  ^u.j.-       *  ..,.....j.  vestram   disposiiiooem  obedieoter  viclurum,  orat, 

quanto  affectu  potest,  ut  intra  ovile  de  quo  sponle 
miserabiliter  aufugit,  admiltalnr.  Et  quia  supplica- 
tionem  suam  pro  magnitudine  reatus  suflicere  ooo 
puUt,  nostris  precibus  suas  apud  yestram  clemen- 
iiam  a4juvari  precalur.  Quamvis  igilur  ego  de  ve- 
8tra  saoctiiate  mihil  promeruerim,  taraen  quia  invi- 
cem  compati  et  pro  invicem  orare  jubemur,  prae- 
sumo  supplicare  quateous  ovi  quam  Christos  quae- 

VARLE  LECTIONES. 


fuero  ''^,  vobis  obedire  ac  servire,  et  celsitudinem 
vestram  hooorare  paratus  ero,  Ei  quia,  sicut  de- 
sidero,  quoiidianas  miseriae  "^  meae  querelas  doq 
licet  mihi  coronam  posito  effundere  in  conspecto 
vestro,  sanctas  serenitatis  vestrae  aures  paucis  que- 
stibus  eiscriptus  inquietarepraesumo.  Sancte  Pater, 
doleo  me  esse  quod  sum,  doieo  me  oon  esse  quod 
foi.  Doleo  me  esse  episcopum,  quia  peccaiis  meis 
facientibus,  non  ago  episcopi  officium.  In  loco  hu- 


•^Cwm  eodem  ms.  eollata, 
'**Miseriae  ms.  miseriae  meae. 


.JT^®^,.^*'****"  id..  quandiu  ms.  sed  quandiu  id..  taodia.  ••*Raero  ms. 
•"Suppbco  ms.  humiliter  supplico.  ^'Cum  eodem  ms.  coUata. 


faero 


n  UB.  III,  EPISt.  XL. 

silara  el  invenlam  in  humeris  suis  ad  ovile  ""   re-  A 
portat,    vestra  paiernitas   ostiura  ovilis   contra    me 


14 


\f.  aad,  non]  claudat,  ne  Christus  idem  perditam 
quierendo,  et  iuvenlam  rcponaudo,  fruslra  labo- 
ras.«=e  videalur  ;  elipse  apud  amicos  et  vicinos,  quos 
ad  congaudendum  convocare  debueral,  non  tam 
oveni  quam  seipsum,  cl,  quod  valde  altendendum 
esl,  oneralum  "*,  et  a  suo  o\ili  exchisum  esse 
conqueratur.  Itaque  misericordiam  et  judicium  can- 
tatc  Domino,  el  sic  ut  misericordia  superexaltel 
judicium  *".  Vale. 

EPISTOLA  XXXIX  *". 

AD   MONACHOS   BECCENSBS. 

Beccenses  in  orrlinis  observanlia  stabiles  collaudet, 

Et  ut  prcelatifactanonjudicentTprceccEterishor- 

tatur, 

Dominis  el  fralribus  charissimis  in  Beccensi 
coenobio  commaneniibus,  frater  Anselmcs,  volun- 
tate  Beccensis  monacbus,  necessitate  vocatus  Can- 
tuariensis  archiepiscopus,  praesentis  vilae  continuam 
sanctitatem  et  futurse  aelernam  felicitatem. 

Quamvis  nostram  raro  epistolam  videatis,  scio 
lamcn  quia  dilectionem  vestram  in  intimis  "*  cordis 
mei  fervere  non  dubitalis.  De  qua  dileclione  tanto 
esse  certiores  debetis,  quanlo  eam  de  prajterito 
c>gnoscilis,  et  hoc  propler  quod  et  ad  quod  vos  di- 
lexi,  facere  conlendilis.  Audio  enim  quia,  gratia 
Dei  inspiranle  et  cooperante,  in  sludio  bene  vi- 
vendi  fervelis,  et  in  pauperlatis  pressura  rigorem 
veslri  ordinis  inflexibililer  teneiis.  Sic  euim  deccl 


EPISTOLA  XL  «*. 

AD   PASCIIALCM   PAPAM. 

Excusat  se  quod  nondum  per  litteras  euni  saluta- 

verlt,    et,   calamitatibus  suls  e.cpositis,   causas 

reddit  cur  ex  Anqlia  abierit,  ct  ut  in    Angliam 

nonredeatnhi  rehus omnibus  Ecclesiw  restiiutis 

supplcx  obiestatur ,  Lugduni  interim  ab  archie- 

piscopo  sustentari  se  declarat. 

Domino   et  palri   reverendo,    Paschali  summo 

ponlilici,  Anselmls,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis, 

debilam   ex   corde   subjectionem,    et  oralionum,  si 

quid  vaienl,  devotionem. 

Quod  ad  vestram  celsitudinem  lanlum  moratus 
sum  nunlium  millcre  poslquam  de  certa  notitia  ve- 
slrae  subliiiiationis  Deo  *"  gratias  agentes,  gavisi 
sumus,  hsec  fuit  causa  quia  quidam  nuntius  regis 
B  Anglorum  venit  ad  venerabilem  archiepiscopum 
Lugdunensem  pro  causa  nostra,  non  tamen  afiferens 
quod  suscipiendum  essct  ;  et  audiens  responsum 
archiepiscopi  reversus  est  ad  regem,  promiitens  se 
in  proximo  Lugdunum  redilurum  *",  Hunc  exspe- 
ctavi  ulscirem  quid  vobis  de  regis  volunlale  noii- 
ficare  possem,  sed  non  venil.  Causam  itaque  no- 
stram  breviter  intimo,  quia  quando  Romae  moratus 
sum,  eam  domino  papae  Urbano,  et  multis,  aliis, 
sicut  scit,  ut  puto,  sanclitas  vestra,  saepe  narravi. 
Videbam  in  Anglia  mulia  mala,  quorum  ad  me 
perlinebal  correctio,  quae  nec  corrigere,  nec  sine 
peccato  mco  tolerare  poteram.  Exigebat  enim  a  rae 
rex  ut  voluntatibus  suis,  quae  contra  legcm  et 
voluntalem  Dei  erant,  sub  nomine  rectitudinis   as- 


servosDei,  ut  quanto  magiseos  tribulationes  praj-  C  sensum  praeberem.  Nam  sine  suajussione  aposloli- 


sentis  vilae  anguslant,  tanto  ardcntius  ad  quieiem 
seternae  vitae  tendant  ei  se  ad  virlutum  profectum 
exlendant.  Sed  quamvis  sanctis  moribus  et  religio- 
sis  operibus  studio  spontaneo  insudetis,  no\itamen 
siocerilalcm  vestrae  dile Jlionis,  quia  gratanter  acci- 
piet  si  vosroonuero  ut  in  hoc  in  quo  eslis  pcrseve- 
retis.  Quod  ut  efficaciuci  adimplere  valeatis,  ne^esse 
est  ul  sancta  unanimitale  colligali,  et  corde  et 
voluntale  praHato  vestro  obedialis  ;  facta  et  dicla 
ejus  non  dijudicetis,  sed  sine  omni  retractatione, 
quasi  divinitus  inspirata  venerando  mente  bcnigna 
serveiis.  Ubi  enim  subdili  praelati  •"  judices  liunl, 
aperte  Dei  ordinationi,  cujus  dispositione  sibi  prse- 
lalus  cst,  dclrahunt  ct   contradicunt ;  quibus   Deus 


cum  nolcbat  recipi,  aut  appellari  in  Anglia  ;  nec  ut 
epistolam  ei  mitterem^  aul  ab  eo  missam  recipe- 
rem,  vel  decrelis  cjus  obedirem.  Concilium  non 
permisitcelebrari  in  regno  suo  ex  quo  rex  factus 
jam  per  tredccim  annos,  Tcrras  Ecclesiae  homini- 
bus  suis  dabat  ;  in  omnibus  his  et  similibus  si  con- 
siHum  pelebam,  omnesde  regno  eujus  eliamsuffra- 
ganei  mei  episc  )pi  negabant  se  consilium  daturos, 
nisi  secundum  voIuAlatem  regis.  Ilaicet  multa  alia, 
quae  coiura  voluntatem  et  legcm  Dei  sunt,  videns, 
petii  liceuliam  ab  eo  sedem  adeundi  aposlolicara. 
ut  inde  consilium  de  anima  mea  et  de  oflicio  mihi 
injunclo  accipercm.  Respondil  rex  me  in  se  pec- 
casse  pro  sola  poslulalione  hujus  licentia),    et  pro- 


et  suae  gubernalionis  subtrahit   auxilium,   el  eos  in  ^  posuit  mihi     ut  aul   de   hac   re,   sicut  de   culpa, 


proprii  erroris  praecipitari  pcrmiltit  consilium  :  ubi 
vero  praelalus  cum  veneratione,  lanquam  Christus 
suscipitur,  ibi  tota  dopius  Christi  regitur  consilio  et 
prolegitur  et  sustentalur  auxilio.  Quanto  enim  sub- 
diti  se  vicario  cjus  subjiciuni  sccurius,  tanto  ille 
praclaio  et  subditis  cuncla  procurat  benignius.  Om- 
nipotens  Deus   sua   vos  benedictione  in   aeternum 


salisfaccrem,  ei  sccurum  illum  redderem  ne  am- 
plius  pelcrem  hanc  licentiam,  nec  aliquando  apo- 
stolicum  appellarcm,  aut  de  lerra  ejus  cito  exirera. 
Kiegi  poiius  exire  quam  nefandae  rei  consenlire. 
Romam  veni,  ut  scitis  "'',  et  domino  papae  rera 
totam  exposui.  Rex,  mox  ut  de  Anglia  exivi,  taxato 
simpliciter  victu  et  vestitu  monachorum  nostrorum, 
tolum  archicpiscopalum  invasil  et  in   proprios  usus 


bealificet,  fralresel  amici  charissimi.  Amcn. 

VARr^  LECTIONES. 
"•Ad  oves  ms.  ad  ovile.  "•Orbatum  mi.  oneratum.     "«Superexaltet  judicium  ms,  superexultet  judicio 
"^Cttm  eodiem  ms.  collata.     "'In  intimis  ms.  in  inlirais  cordis  mei.     "'Enira   praelali  ms.  enim   subditi 
praelati.     **'Cum  eoiem  ms.   collata.  •"Vestra  Deo  ms.  veslrse  subhmationis  Deo.  "«Reiiturum  ms. 
Lugdunum  rediturum.   ••^Veni ;  scilis  ms*  veni,  utscilis, 

Patrol.  CLIX,  8 


75 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOUE. 


76 


converlU.  Monitus  et  382  rogatus  a  domiDo  papa  A  tesuscepi  ;  de  quo,   si  fieri  posset,  libenlius  eam 


ut  hoc  corrigeret,  contempsit,  et  adhuc  in  hoc 
perseverat.  Jam  est  tertius  annus  ex  quo  sic  de 
Anglia  exivi  ;  pauca  quae  mecum  tuli,  et  multaquae 
mutuatus  sum,  quorumadhucsum  debilor,  expendi. 
Sic  plus  debens  quam  habens  "%  apud  venerabilem 
Patrem  nostrum  archiepiscopum  Lugdunensem  de- 
tenlus,  ejus  "*  benigna  largitate  et  larga  benigni- 
tale  sustentor.  Non  hoc  dico  quasi  desiderero  redire 
in  Angliam,  sed  timeo  ne  mihi  veslra  sublimitas 
saccenseat,  si  ei  nostrum  esse  non  notifico.  Precor 
igitur  et  obsecro,  quanto  possum  affectu,  ut  nuHo 
modo  mc  in  Angliam  redire  jubealis,  nisi  ita  ut 
legera  et  voluntalem  Dei,  et  decrela  apostolica  vo- 
luntati  hominis  liceat  mihi  praeferre  :  et  nisi  rex 


susciperem  quam  de  alio  aliquo.  Sed  necessitas 
fuittalis,  quia  inimici  insurgere  volebant  conlra 
me  et  populum  quera  habeo  ad  gubemaDdura  ;  et 
ideo  barones  roei,  et  idem  populas,  noluerunt  am- 
plius  eam  protelari  :  hac  ilaque  occasione  a  tuis 
vicariis  illam  accepi.  Misissem  quidem  ad  tea  meo 
latere  aliquos  per  quos  tibi  etiam  de  mea  pecunia 
destioassem,  sed  pro  morte  ***  fratris  mei  circa 
regnum  Anglise  ita  totus  orbis  concussus  est,  ut 
nuUatenus  ad  te  salubriter  pervenire  potuissent. 
Laudo  ergo  et  mando  ne  per  Northmanniam  venias, 
sed  per  Guitsand,  et  ego  Doveram  obviam  habeho 
tibi  barones  raeos,  et  pecuniam  ad  te  recipiendum  ; 
et  invcnies,   Deo  juvante,  unde  bene  persolvere 


mihi   terras   Ecclesiae  reddiderit,    et  quidquid   de  q  poteris  quidquid   mutuo   accepisti.  Festina  igitar» 


archiepiscopatu,  propter  hoc  quia  sedem  apostoli* 
cam  petii,  accepit ;  vel  certe,  quod  pro  horum 
digna  recompensatione  Ecclesiae  prosit.  Aliter  enim 
ostenderem  me  hominem  Deo  debere  praeponere,  et 
jusle  spoliatum  esse  quia  sedem  apostolicam  volui 
requirere.  "^"  quod  satis  patet  quaro  noxium 
exemplum  sit  posteris,  et  exsecrabile.  Quaerunt 
quidam  roious  iDelligentes  cur  ego  regero  non 
excommunico  ;  sed  sapicntiores,  et  rectum  haben- 
tes  consilium,  consulunt  ne  id  faciam,  quia  non 
perlinet  ad  roe  utrumque,  et  queriraoniam  scilicet 
et  vindictam  facere.  Denique  ab  amicis  nostris  qui 
sub  eodem  rege  sunt,  roandatum  mihi  est  quia 
roea  excororounicatio,  si  fieret,  ab  illo  contcmnere- 
tur  ***  et  in  derisum  converterelur.  Ad  haec  omnia 
auctoritas  vestrae  prudentiae  ***  nostro  non  eget  con- 
silio.  Oramus  ut  Deus  omnipotens  faciat  omncs 
actus  vestros  sibi  placere,  et  Ecclesiara  ***  suara  de 
vestri  regiminis  prosperilate  diu  gaudere.  Amen. 
EPISTOLA  XLI  "*. 

nENRICl  REGIS  ANGLORUM  AD  ANSKLMUM. 

Excusat  seinauguratum ab aliis  episcopis  obingru- 

enteshostesy  utinAngliam  citissime  revertatur 

supplicat, 

Henricus,  Dei  gratia  rex  Angloruro,  piissimo 
Patri  8uo  spirituali  Anselmo,  CaDluarieosi  episcopo, 
salutem  et  omnis  amicitiae  exhibitionera. 

Scias,  Pater  charissime,  quod  frater  meus  rcx 
Guillelmus  mortuus  est ;  et  ego,  nutu  Dei,  a  clero 
et  a  populo  Augliae  eleclus,  et    quaravis  invilus, 


Pater,  venire,  ne  mater  nostra  Cantuariensis  £c- 
clesia  diu  fluctuans  et  desolata,  causa  lui,  am- 
plius  sustineat  aniroarum  detrimenta.  Teste  Gi- 
rardo  episcopo,  et  Guillelmo  Wintoniensi  electo 
episcopo,  et  Guillelmo  de  Warelimast,  et  comite 
Henrico,  et  Roberto  filio  Hairoonis,etHaimone  dapi- 
fero,  et  aliis  tam  episcopis  quam  baronibua.  Yalde. 
EPISTOLA  XLH. 

PASCHALIS  PAP^  AD   ANSELMUM. 

Vt  Ecclesice  Cantuariensi  resliiutus  jam  detoperam 
AnglicancR  Ecclesice  restaurationi :  et  Angtorum 
Begem  cum  Normanice  comite  conciliet, 
Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  reve- 

rendissimo  fratri  et  cocpiscopo  Anselmo,  Ganta- 
Q  riensium   arrhiepiscopo,    salutem    et   apostolicam 

benedictionem . 
Sicut  iDJuriis  tuis  et  exsilio  compassi  sumas,  etc. 

Vide  in  Paschali  II,  infra,  ad  an,  1118. 
EPISTOLA  XLHI  •••. 

ANSELMl  AD  BURGUNDIUM  BT  RIGHBZAM   UXORBM  BJUS, 

Gratulaiur  nepotem  suum  Deo  in  servilutem  essedi- 
catum,  quodaue  Deus  juniores  eorum  liberosru'^ 
puerit.utjarn  liberius  ipsi  Deo  tota  menle  servirent. 

Anselmcs  archiepiscopus,  dorainoet  amicocharis- 
simo  Burgundio  et  uxori  ejus  sorori  suae  dilectissimae 
RicHEz.B,  salutem  et  benedictionem  Dei. 

Scialis  quia  filius  vester  Anseimus,  charissimus 
nepos  noster,  sanus  et  Iselus  est  mecum  apud 
Lugdunum  ;  et  ego,  Dei  gratia,  prospere  me  habeo. 


propter  absenliam  tui,  rex  jam  consecralus  requiro  jj  De  filio  veslro  hoc  vobis  dico  quia  gaudere  potestis 
le,  sicut  Patrem,  cum  omni  populo  Angliae,  quate-      ****** 
nus  raihi  filio  tuo  et  eidem  populo  cujus  tibi  anima- 


rum  cura  commissa  est,  quam  citius  poteris,  venias 
ad  consuleodura.  Meipsum  quidem  a  totius  regni 
Angliae  populum,  tuo  eoruraque  consilio  qui  tecum 
mihi  consulere  debent,  coramitto  ;  et  precor  ne 
tibi  displiceal  quod  regiam  benedictionem  absque 


888  multum,  quod  illum  Deo  obtulislis.  Amat 
enim  Deum,  et  quod  aroare  debet ;  unde  gralias 
agere  debetis  illis  et  eos  amare  qui  eum  in  amore 
Dci  et  sui  ordinis  et  in  bonis  moribus  nutrierunt. 
Et  certo  credo  quia  propler  hoc  meritum  quod 
primogenitum  vestrum  Deo  devota  mente  dedlstis, 
noluit  Deus  perdere  ullum  de  prole  ve^tra  ;  necper- 


VARI^  LECTIONES. 
•*•  Debilis  quam  habilis  ms.  debens  quam  habens.  '^'Lugdunensem  ejus  m*.  Lugdanensem  detenfus 
cjus.  ***Requirere.  Quaerunteic.m^.  requirere.  Quodsatis  patetquam  noxium  exemplum  sit  posleris  et 
exocrabile.  Quaerunt  etc.  **^Contemueretur  ms.  contemneretur  et  in  derisum  converteretar.  •"Autbo- 
ritas  vcslrae  prudeatiae  m«.  aulhoritatis  vestrae  prudeniiae.  •**Ecclesiam  m*i  Ecclesiam  saam,  *^Cum 
^Qdm  mt*  CQiMa*  »**Permoriem  m*.  pro  morte.  ***Cum  eodem  mscollata. 


HB.  III,  EPIST.  XLVII. 


78 


misit,  cos  quos  genuislis  usque  adillam  aetalem  in  A  Cantuariensium  archiepiscopo,  Bexedictus,  in  Do- 
f|ua  peccalis  et  maliliae  hujus  mundi  sordidarenlur,      mino  salutcra. 


pervenire,  ul  vitam  aelernam  perderenl,  sed  omnes 
eo5  bono  fine  de  hac  vila  ad  se  transire  fecit.  In- 
super  si  sapienles  estis,  et  sapienter  cousideralis, 
inielligelis  Deum  fecisse  vobis  magnam  miscricor- 
dium  de  vobis  ipsis,  quoniam  abstulit  vobis  occa- 
sionem  amandi  hoc  sacculum,  et  desiderandi  ea  quae 
transeunt,  cum  vobis  abstulit  haeredes  in  hac  vita, 
ci  lecit  filios  veslros  suos  haeredes  et  suos  filios  in 
seterna  vita.  Nunc  agite  gratias  Deo  quia  exonerati 
estis  et  expediti,  ut  liberc  tolo  corde,  tota  in- 
tenlione  et  tolis  viribus  curralis  ad  Deum,  et  sol- 
liciti  sitis  solummodo  de  salute  animarum  vcstra- 
rum  ;  et  ut  illuc  spontanea  voluntate  perveniatis, 


Amor  scribere,  et  dolor  cordis  mei  gemilum 
charitali  veslrcc  compellit  apcrire.  Et  quia  sapien- 
libus  loqunr,  et  qui  de  parva  materia  norunt  fer- 
cnla  conficere  multa,  ideo  brcviter  succincleque  san- 
clilali  vestrae  dico  quoniam  Satanas  videtur  esse 
solulus.  Rex  namquc  superbioe  prope  esl ;  el,  quod 
dici  nefas  cst,  sacerdolum  ei  pra?paralur  exercitus, 
quia  cervice  elata  militanl  qui  praBpositi  sunt  ut 
praebeant  exempla  humilitatis  :  sic  ut  Danielis  va- 
licinium  videatur  esse  completum.  Ergo  qui  in 
Judaea  est  ad  montes  fugiat,^^  qui  in  tecto  est^non 
descendat  toUere  aliquid  de  domo  {Matth.  xxiv, 
17),  etc.  Proinde  vos,  qui  in  tecto  Domini  passer 


quo  Deus  fillos  vestros  qui  mortui  sunl,  vobis  no-  g  solitarius  extilislis,  et  agrum  Dei   vomere  linguae 

virililer  conscidistis,  ad  montes  fugere  nec  oportet 
de  plano  aliquid  tollere.  Etsi  Romae  non  est  nunc 
Gregorius,  est  tamen  Angliae  Augustinus ;  el  qui 
dedit  ei  signa  et  prodigia  iacere,  dabit  vobis  pro 
Christi  fide  ad  finem  usque  viriliter  certare  :  Fidelis 
est  enim  Deus,  qui  non  patictur  vos  tentari  supra  id 
quod  ferre  potestis  (/  Cor.  x,  13).  Benedictionem 
autem  veslram  qua  debui  mente  suscepi,  bene  sa- 
pientem,  bene  redolentem.  Deo  autem  gratias  agi- 
.  mus,  quia  saporosa  sunt  et  odorosa  quae  agitis,  quaa 
dicitis,  qu8P  datis.  De  vita  aulem  vestra  dicamus 
pariter,  dicaraus  omnes  :  Gloria  in  excelsis  Deo^ 
et  in  terra  pax  kominibus  boncevoluntatis  (Lttc,u, 
14).  Rogo  vos,  orate  pro  me  ut  Simon  me  aliqua 


lentibus,  misericorditer  traxit,  et  quo  istum  quera 
Deo  dedistis,  Deo  adjuvante,  pervenlurura  exspecta- 
mus,  ubi  pariler  pater  el  mater,  filii  et  fiiiae  in 
conspectu  Dei  in  gloria  acterna  gaudealis ;  et  unus- 
quisque  tantum  de  singuiis  aliis  quantum  de  se 
glorietur.  Ergo,  dilectissimi  "'  et  amicissimi,  frater 
charissime  et  soror  charissima,  precor,  obsecro, 
moneo,  consulo  ne  contemnatis  misericordiam  quam 
Deus  vobis  non  praemeditantibus  fecit ;  et  ne  per- 
dalis  gloriam  quam  Deus  vobis,  si  culpa  vestra  non 
fuerit,  praeparavit.  Cognoscite,  cognoscite  quia 
quod  Deus  vos  ita  omnibus  filiis  orbalos  in  hac 
vita  solos  fecit,  non  est  ira  Dei,  sed  gratia  Dei, 
ut  qui  jam  soli   remansistis,  nihil  habentcs  quod 


ametis,  sine  omni  impedimento  ad  illum  curratis,  p  parte  corrumpere  nequeat,  et  Deus  ab  boc  pelago 
et  ei  vos  et  vestra  reddatis.  Omnipotens  Dcus  sic      ad  portam  salutis  perducat. 
vos  suo  amore  accendat  ut  omnem  hujus    vitae  de- 
lectaiionem,  faciat  contemnere,  et  ad  se  totoa£foctu 
tendere  et  pervenire.  Amen. 

EPISTOLA  XLIV. 

PASCHALI9  PAP^  AD  ANSBLMUM. 


i't  constante  se  gerat  in  tuenda  Ecclesice  Angli- 
canas  libertate. 
Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  et  coepiscopo  ANSELHoCantuariorum, 
salutem  et  apostolicam  benedictionem . 

Non  ignoras  divinae  voluntalis  consiliuro,  etc.  Vide 
\n  Paschali  II  ad  an,  1118. 

EPISTOLA  XLV. 

EJUSDBU  AD  EUMDEM. 

Anselmo  eum  de  aliquot  dubiisconsulenti  respondet. 

Pascralis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  vene- 
rabili  fratri  et  coepiscopo  Ansblmo,  salutem  et  apo- 
stolicam  benedictionem. 

Consulta  illa  quse  per  venerabiles  nuntios  tuos 
Baldemum  cl  Alexandrum,  elc.  Vide  in  Paschali  IL 
884  EPISTOLA  XLV. 

BENBDICn  AD  ANSBLMUM. 

Consolatoria  est  et  amicis  condita  affecfibus 


EPISTOLA  XLVII  »*•. 

ANSELMI  AD  PASCHALEM  PAPAM. 

Auditis  decretis   I\omani  concilii^  cui  Anselmus 
interfuerat,  rex  de   illis  summum  poniilicem^ 
requirit ;  quidnutem  papajadicaverity  sibign  i- 
fican  Anselmus  petit» 

Domino  reverendo,  et  Palri  diligendo  Paschali 
**•,  summo  pontifici,  Anselmus,  servus  Ecclesiaa 
Cantuariensis,  debitam  subjectionem  et  orationum 
assiduitatem. 

Poslquam  revocatus  ad  episcopatum  redii  ia 
Angliam,  ostendi  decrela  apostolica  quae  in  Ro- 
mano  concilio  praescns  audivi ;  de  qua  re  dominus 
Y\  meus  rex  vestram  requisivit  sanctitatem  perlegatum 
suum,  et  ego  per  epistolam  meam  vestrum  inquisivi, 
secundum  quod  rem  cognosceretis,  consilium.  Regi 
per  litteras  vestras  respondistis,  milii  vero  minime , 
sed  quoniam  illi  responsum  quod  illi  sufficeret  **• 
non  dedistis,  adhuc  veslram  pro  eadem  re  adeunt 
quidam  episcopi  pra^sentiam  ;  et  ego  nostros  mitto 
legatos,  responsi  vestri  mihi  relaturos  sententiam, 
ne  forte  videar  alicui  meo  solo  sensu  vel  propria 
voluntate  'quidquam  faccre.  Servata  igitur  apud 
me    reverentia    sedis    apostolicae,  precor   ut   de 


Domini  et  venerabili  Patri  Anselmo,  gratia  Dei 

VARIiE  LECTIONES 

'*'Ego  dilectissimi  ms,  ergo  dilectissimi.  *^Cum  eodem  ms,  collata,  "'Domino  et  Palri  reverendo  Pa* 
schali  ms-  Domino  reverendo  et  Patri  diligendo  Paschali.  '^•Veslras  responsum  quod  illi  sufficeret  mii 
Vedtras  respoadistis.  mibi  vero  minime  ;  sed  quoniam  illi  responsum  quou  illi  sufficeret, 


t9 


S.  ANSELMI  CANTQAR.  AllCHIEP.  OPP.  PARS  III.  -  EPISTOL^. 


80 


petilk)ne  quam  vobis   prscdicti   episcopi  exponenl  A  charissimis  monachis  in  Ceslrensi  coenobio  S.  Wer- 

burgae  comraanenlibus  salutem  et  benedictionera  Dei, 
et  suam. 

Benedictus  Deus  in  donis  suis,  et  sanctus  in  om- 
nibus  operibus  suis,  qui  et  vos  "*  facit  el  numero 
crescere  et  augmento  religionis  proficere.  Quamvis 
enira  de  oranium  servorum  Dei  profectu  gaudeam, 
in  vobis  tamen  aliquid  habeo  speciale  cur  de  vestro 
laetari  profectu  debeam,  quoniam  per  me  Deus  con- 
gregalionis  vestrae  est  dignalus  inslituere  principium, 
abbatera,  dominum  scilicet  Ricardum,  charissimum 
filium  nostrum.  Gratias  igitur  ago  Deo  pro  gratia 
sua  quam  ostendit  in  vobis ;  et  oro  ut,  sicut  eadem 
gratia  vos  praevenire  dignatus  est,  ita  indesinenler 
subsequalur,  quatenus  nunquam  vos  de  hoc  ad  quod 


385  ^uod  melius  et  utilius  sapientia  vestra 
secundum  Deum  judicaverit,  disponatis ;  et  quid- 
quid  illud  fuerit,  per  legalos  nostros  me  certum 
faciatis.  Sicul  enim  non  pertioet  ad  me  absol- 
vere  quod  ligatis,  ila  non  est  meum  ligare  quod 
absolvitis. 

EPISTOLA    XLVIII. 

AXSELHl  AD  EUMDEM. 

Consilium  in  adversis  qux  jam  per  novem  annos 
passus  est  exspectat.  Precaturque  ut  pallium 
elecio  Eboracensi  episcopo  concedat, 
Domino  et  Patri  reverendo  Pasciiali,  summo  pon- 

tifici,  Anselmus,    servus    Ecclesiae    Cantuariensis, 

dcbiiam  subjectionem. 
Quanto  studio  mens  mea   pro  sua   possibilitate 


sedis  apostolicae  reverentiam  et  obedientiam  amplc-  ^  ^^s   provcxit,  permittat  deficere,  sed  semper  ad 

meliora  donet  proficere ;  quod  pro  certo  ipse  fa- 
ciet,  si  non  negligentes  fueritis  bona  ad  quae  jam 
pervenistis,  servare.  Cum  enim  Dei  sit  sua  gratia 
semper  nos  praevenire  ***,  nostrum  est  quod  accipi- 
mus,  ejus  auxilio  studiose  cuslodire.  Nam  quamvis 
nec  habere  nec  servare  possimus  aliquid,  nisi  per 
ilhim,  perdere  tamen  et  deficere  non  est,  nisi  ex 
noslra  negligentia,  quae  saepissime  incipit  a  minimis, 
in  quibus  nos  callidus  hoslis  solet  docipere,  cum 
nobis  persuadel  ea  non  magni  pendere.  Inde  namque 
sequilur  illud  damnum  exsecrabile  quod  legilur,  quia 
quispernitmodica,  paulaiim  decidet  (Eccli,  xix,  1). 
Cerlissum  namque  est,  quod  in  multis  Ecclesiis 
experimento    didicimus,    quia    in  raonasterio   ubi 


ctatur,  testantur  mullae  et  gravissimae  tribulationes 
cordis  mei,  soli  Deo  et  mihi  notae,  quas  ab  initio 
episcopatus  mei  conlinue  jam  per  novem  annos,  et 
in  exsilio  el  episcopatu  passus  sum,  quia  ejusdem 
sedis  subjectioni  et  obedientiae  inseparabiliter  ad- 
haesi.  A  qua  intentione  spero  in  Deo  quia  nihil  est 
quod  me  possit  retrahere.  Quoniam  de  his  quibus 
excellentiam  vestram  requisivi  per  epistolam  mis- 
sam  olim  per  Guillelmum,  regis  nostri  legatum, 
nullum  suscepi  responsum,  iterum  ea  necesse  ha- 
beo  repetere.  De  hoc  quod  inler  regem  et  rae  est 
sufficere  puto  sapientiae  vestrae  quod  in  aliis  litteris 
significo  et  quod  per  legatos  noslros  cognoscctis.  De 
qua  re  non  est  huraiiitatis  raeae  vestrae  sapientiae 


dare,  sed  ab  ea  exspectare  censiliura.  Precor  autem  G  miniroa  districle  custocfiuntur,  ibi    rigor    ordinis 


omnipotentera  Deum  quatenus  ipse  cor  vestrum  ad 
laudem  et  gloriam  nominis  sui  et  utiiitatcm  Kccle- 
siae  suae  dirigat,  ut  de  vultu  ejus  judicium  ve- 
strum  prodeat,  et  oculi  ejus  in  oranibus  actibus 
vestris  videant  aequitatem.  De  archiepiscopo  Ebora- 
censi  electo,  sicut  per  episcopos  qui  cum  eo  sunt 
poteritis  agnoscere,  supplcx  precor  quatenus  pallio 
propter  quod  vestram  adit  excellentiara,  nobis  eum 
confirmatum  ct  gratia  vestra  honoratum  remiltatis. 
Credo  enim  quod  non  est  in  Anglia  qui  tanlum  pos- 
sit  in  ecclesiasticis  rebus  prodcsse ;  et  spero  in  Deo, 
quia  sicut  a  Deo  accepit  facultalera,  habet  cliam 
voluntatem.  Quaedara  alia  quae  noslri  legati  vestrae 
paternitati  ex  nostra  parte  suggerent,  precor  ut  au- 


raonachorum  inviolabiliter  permanet ;  ibi  pax  in- 
ter  fratres,  et  in  capitulo  proclamationes  con- 
quiescunl;  ubi  vero  minimi  excessus  negliguntur, 
ibi  totus  ordo  paulatim  dissipatur  et  destruitur. 
Si  ergo  de  virtule  in  virtutem  et  de  profectu  ad 
profectum  vultis  "*  ascendere,  semper  timele  in 
singulis  minimis  Deum  offendere.  Non  debeiis  con- 
siderare  quara  parva  sil  res  quara  conlra  prohibilio- 
nem'  fuciiis,  sed  quanlum  malum  sit  inohedienlia- 
quam  pro  parva  re  incurrilis.  Sola  enim  obedienlia 
potuit  hominera  in  paradiso  retinere,  unde  per  in- 
obedientiam  ejectus  est;  neque  ad  regnum  caelorum 
aliquis  nisi  per  obedienliam  perducilur  "*.  Pensate 
quia  si  homo  per   unam   solam   inobedientiam  ia 


dire  atque  ad  ea  rcspondere  dignemini.  Oramus  ut  D  lanlam  miscriam  quam  palimur  in  hoc  mundo  pro- 
^  jectus  eat,  quamtum  debeamus  eam  horrere  etobe- 

dientiae  bono  sludere.  In  obedientia  totus  vigorbene 
vivendi  construitur,  in  ejus  negligenlia  destruitur. 
Abbati  ergo  veslro  obedientiam  non  solum  in  opere, 
sed  eliam  in  voluntate  pcr  omnia  exhibete  ***,  el 
ad  invicem  pacem  et  concordiam  per  muluam  dile- 
ciionem  habete ;  quam  dileclionem  sic  **'  nutrire  et 
VARLE  LECTIONES. 
^^Collatacumeodemms.  et  cum  Edit.Got,  et  Col.  1673.  *»"Qui  suos  ms.  et  Edit.  qui  vos.  »*»Sem- 
per  praDveniro  ms.  et  Edit.  semper  nos  praevenire.  ""In  virtutem  vultis  ms.  et  Edit.  in  virtutem  et  dc  pro- 
fectu  ad  profectum  vuliis.  •"Perducilur.  Abbati,  etc.  ms.et  edit.  Perducitur.  Pensale  quia  si  homo  per 
unam  solam  mobedientiam  m  lanlam  miseriara  quam  palimur  in  hoc  mundo  projectus  est  quantum  de- 
beamus  eam  horrerc,  et  obedientiae  bono  studere.  In  obcdientia  totus  vigor  bene  vivendi  construilur,  ia 
gus  negligentia  desiruitur.  Abbjiii,  cic.  "•Voluntale  exibele  ms.  et  Edit.  voluntate  per  omniam  exhiberc. 
"^^quam  $10  ms.  et  edit  quam  dilectionem  sio. 


Deus  omnipotcns  sanctitatem    vestram  diu    nobis 
conservel. 

EPISTOLA  XLIX  •". 
anselmi  ad  monachos  cestrenses. 
De  suornm  monachorum  pro/eciugaudet,  etadaccu- 
ralam  etiam  in  minimts  observantiam  hortntur, 
Anselmus  archiepiscopus,  fratribus  el  filiis  suis 


81 


LIB.  III,  EPIST.  Ll. 


82 


servare  poteritis,  si  unosquisque  non  ut  alius  snara,  A  dicio  ostenditur  sustinens  esse  suus,  in  monacbico 


sed  ut  ipse  allerius  volunlatem  facial,  studuerit. 
Oliosilalem  quoque  sicul  rem  inimicam  animarum 
a  vobis  excludile,  et  unusquisque  considcretquiade 
aingulis  momentis  vila*  nostrae  reddituri  sumns  Deo 
ralionem.  Cnicunque  ergo  Deus  dal  aliquam  graliam 
ad  quamlibet  utilitatcro,  ea  ulatur  inquantum  ba- 
buerit  opportunitatcm.  Qui  enim  non  utilur  potestate 
benefaciendi  quam  habet,  in  die  judicii  quasi  non 
babens  judicabitury  et  ab  illo  auferetur  hoc  ipsum 
quod  habere  videtur^  quia  et  praemio  quod  mereri 
poluit  carebit,  et  deinceps  nullam  alicujus  boni 
oporis  potestatem  in  poenis  habebit.  Quasi  autcm 
alii  dabttur  quod  ab  illo  auferetur,  quando  illi  qni 
bene  operalur  secundum  quod  *"  accepit,  praemium 


probatur  noncsse  suus.  Naraquamvis  rex  auldives, 
cura  sponte  vapulat,  sepcccatorem  humiliter  osten- 
dat,  nulla  tamcn  alterius  hommis  jussioue  "•  liuic 
humilitati  sc  paticns  subderet,  sed  jubenli  omnibus 
virihus  resisterot.  Ci:m  autem  raonachus  ex  senlen- 
tia  praehili  in  capitulo  humiliter  fl  igellis  se  subjicit, 
tanlo  majoris  meriti  hunc  csse  veritas  judicat, 
quanto  magis  ct  verius  se  quam  ille  humiliat.  lUe 
namque  se  soli  Deo  humiliat  propter  peccatorum 
conscientiam,  isle  vero  eliam  homini,  propler  obe- 
dientiam.  Ilumilior  aulem  qui  et  Deo  el  homini  pro- 
ptcr  D(nim  se  bumihat,  quam  qui  soli  Deo  et  non 
humanre  jussioni  se  humlliat.  Ergo  si  qui  se  humi- 
liat,  exaltabitur  ;  qui  se  magis  humiliat,  magisexal- 


augebilur,   quiajuxta  illura  qui   negligenter  vixit,  3  tabitur.Quod**' autem   dixi,  cum  monachus   vapu 


ejus  exemplo  a  booo  opere  non  defecit.  Gratias  ago 
vobis  quia  pro  me  oratis,  et  oro  ut  ab  hac  charitate 
non  desistalis. 

386  EPISTOLA  L  »". 

ANSELMl  AD  BERNARDUM  MONACHUM. 

Pluris  esse  unicam  vapulationem  ex  obedieniia, 
quutn  innumeras  ex  proprio  sensu, 

Anselhus  archiepiscopus,   Bernardo,    monacho 
cocnobii  S.  Werburgae.  salutem  et  orationem. 

Audivi  a  domino  abbate  tuo  quod  majoris  meriti 
judicas  cum  monachus  se  aut  verberat,  aut  ab  alio 
se  verberari  postulat,  quam  cum  in  capitulo  ex  prae- 
cepto  praelati,  non  ex  sua  voluntatc  vapulat  '^^ 
Quod  non  ita  est  sicut  ^^  existimas.  lllud  cnim  ju- 
diciuro  quod  £ponte  sibi  aliquis  indicit,  regale  est ; 
illud  •••  vero  quod  per  obedientiam  in  capitulo  sus-  ^ 
tincty  monachicum  est.  Alterum  est  ex  *"  sua  vo- 
luntale,  alterum  ex  obedientia,necexsuavoIuntate. 
Illud  quod  regale  dico  saepe  sibi  reges  et  superbi 
divites  fieri  praecipiunt,  iliud  vero  quod  monachicum 
dico,  non  praecipientes,  sed  obedientes  suscipiunt. 
Regale  tanto  levias  est  '*S  quanto  voluntati  susti- 
nentis  concordat.  Monachicum  autem  tanto  gravius 


lat,  hoc  r  sua  voluntatediscordare,  nonita  intelligas 
quasi  nolit  hoc  obcdicnti  voluntate  patienler  por- 
tare,  sed  quoniam  ex  naiurali  appetitu  carnis  dolo- 
rem  nollet  tolerare.  Quod  si  dicis  :  Non  tam  fugio 
publicam  vapulationem  "'  propter  dolores  quos  et 
secrcte  sentio  quam  propter  verecundiam,  scito 
quia  ille  forlior  est  qui  haoc  quoque  sustinere  gau- 
det  propter  obedientiam.  Certus  ergo  esto  quia  ma- 
joris  moriti  est  una  vapulatio  monachi  tolerata  per 
dbedientiam,  quar]»  innumerabiles  acceptae  per  pro- 
priaro  sententiam.  Sed  cum  talis  est  monachus  ut 
et  seniper  habeal  cor  paratum  sine  murmuralione 
per  obedicntiam  vapuLire,  lunc  sivc  secrele,  sive 
publice  vapulet,  magni  meriti  eum  dcbemus  judi- 
care. 

EPISTOLA  Ll  *••. 

ANSELMI  AD  BTEPIIANUM  ARGlllDIACONUM. 

Ut  abbatissam  et  sanctimoniales  Rumeseia  super- 

siitioso  hominis  defuncti,  quem  pro  sancio  habe- 

bant,  cullu  prohibeat. 

Anselmus  archiepiscopus,  Stepuano  archidia- 
cono^*  salulem  etbenedictionem. 

Mando  vobis  ut  (12)  ealis  ad  Rumesei,  et  dicatis, 
et  dicendo  praecipiatis  domnae  abbatissae  ■'"  et  san- 


quanto  a  voluntate  patientis  discordat.  In  regali  ju- 

VARLE  LECTIONRS. 

•"•Secundura  (juod  m«.  ^^  Edl^  secundura  donum  quod.  *^*Cum  eodem  ms,  collaia,  ••^VapuIat  deest 
(w  rm,  **Quid  non  ita  ?sicut  ms.  Quod  non  itaest  sicut.  *"RegaIe.  IUud  m^.  rc^^ale  csl :  illud.  **'Mo- 
nacbicuro.  Aiterum  ex  ms.  Monachicum  est.  Allerum  est  ex.  "*Lenius  est  ms.  levius  esl.  •**AUerius 
jttssione  ms.  alterius  hominis  jussione.  ""'Er^o  qui  se  humiliat  exaltabitur.  Qnod  ms.  ergo  si  qui  se 
humiliat  exaltabitur,  qui  se  magis  humiliat,  magis  exaltabilur.  Quod.  "•'Appeldlionem  ms.  vapulationem. 
^Cum  eodem  ms.  coHata.  "•Diacono  ms.  Archidiacono.  "'"Dominae  Abbatissae  ms.  Doranoe  abbatissae. 

JOANNIS  PICARDI  NOT.E. 

(12)  Eatis  ad  Rumesei,  et  dicatis^eic.  Haudlevi,  D  monasterii  primariura  et  praecipuura  institutorem. 


fuit  labori  biclocus  fateor.  Nam  cum  inter  legendos 
script.  Anglos  occurreretpassim  Rameseia,Ramesien- 
sisque,  et  in  ea  degentes  monachi,  stabam  dubius, 
videns  in  hac  epist.  expressum  nomen  abbatissse. 
Tabuise  vero  Lincolniensis  ccclesiae  ms.  in  nostra 
bibliotbeca  injectum  exemere  scrupulum  in  paucu- 
lis.  Aiuvinus  consul  ecf  tempore  abbatiam  Remeseice 
intrapaludes  fixit.  Quod  autem  hae  tribuaut  funda- 
tionem  Ramesiensis  coenobii  Aluvino  consuli  ila  vi- 
deo  accipiendum,  quia  ille  plurimum  operae  et  opum 
suarum  largitus  sii  ad  id  opens.  Reliqui  enim  scri- 
plorcs,  lit  Ualmesber.  lib.  iv  De  Pont.  Angl.lloned. 
el  Polyd.,  el  Lilius  in  Ghron.  adaanum  9j1  praedi- 
cant  stnctuai  Oawaldum  Eboraci  antistitem,  bujus 


Malmcsber.  lamen  et  Honed.  Annal.  part.  1,  anno 
911 ,  fatenlur  communibus  ulriusquo  ope  et  opibus 
ecclesiam  fuisse  conditam.  In  Honedeno  autem, 
quera  Aluvinum  scriptae  tabulse  Lincolnienses  voca- 
vcre  Etheluvium  ;  in  Malraesb.  EgeluvinusfX])pe\\ii- 
tur.  Rumesei  verodequo  Ansetmus  hoc  in  loco,  est 
partheno  diueceseos  Wintoniensis,  excitatus  ab 
Dduardo  rege,  ut  Honedenus  testatur  bisce  verbis  : 
•  Anno967  rex  AngiorumpacificusEdgarusin  mona- 
sterio Rumeseie(non  Rameseie^  utcorrupte  imp7'essi 
libri  habent)  qnod  avus  rex  Eduardus  senior  con- 
struxerat,  sanctimoniales  collocavit  :  sanctamque 
Mer\'inam  super  eas  abbatissam  constituit.  »  Mal- 
mesb.  etiam  bb.  u de  P.  A.  recensens ccenobia  Win- 


83 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  IIL  —  EPISTOLJS. 


84 


climonialibus  ex  noslra  parle,  et  ex  parte  episcopi  A  pos  qui  in  tam  exsecrabilis  sceleris  ppotelatioDem 


Wintoniensis,  et  veslra  •",  ut  si  nolunl  me  prohi- 
bere  illis  divinum  officium  facere,  lunc  ex  tolo  pro- 
hibcant  ut  nullus  honor,  qui  alicui  sancto  exbiberi 
debet  exhibeatur  ab  illis,  aut  permittant  ab  aliquo 
exhiberi  mortuo  illi  quem  quidam  "*  volunt  pro 
sancto  haberi.  Filium  autem  ipsius  mortui  propellite 
a  villa,  nec  amplius  conversetur  in  illa. 

EPISTOLA  LII  »". 

ANSELMI  AD  GERABDUM  ARCHIEPISCOPUM  EBORACENSEM. 

Docet  inducias  suo  assensu  fuisse  datas  sacrilego  qui 
mulierem  velatam  inuxoremduxerat, 

Anselmus,  gratia  Dei  archiepiscopus  Cantuariae, 
Gerardo,  archiepiscopo  Eboraccnsi,  salutem. 


consentire  potuerunt.  Quapropter  decet  nos,  imo 
necesse  estomnibus  nobis  qui  in  hoc  consensi- 
mus  *'',  si  lam  indecenti  improperio  subjacere  no- 
lumus,  quatenus  dies  ejusdem  causa;  deBniendas 
constituatur  celerius,  in  quo  praesentiam  nostram 
et  vestram,  aut  si  hoc  esse  nequit,  aliquam  rationa- 
bilcm  ex  nostra  et  similiter  ex  vestra  parte  perso- 
nam  adesse  cupimus.  Qucm  diem  in  octava  dic 
Nativitatis  S.  Dei  genitricis  Mariae,  quamvis  nobis 
nimis  longinqua  propler  prsedictam  causam  sit,  ta- 
men  quia  cognosco  vos  velle  interesse,  ponimus. 
Quippenec  episcopusad  quem  causa  pertinet,  vellet, 
si  ego  vellem  ;  nec  ego  vellem,  si  ille  vellet  hocdif- 
ferre  diutius,  si  Deus  nos  ab  omni  impediroeuto  de- 


Nolum  facio,  dilecte  mi,  reverentiae  vestrae,  quia  o  fenderit.  Nam   tantum  post  colloquium  noslrum 


induciae  de  causa  illius  qui  mulierem  velatam  in 
conjugium  sibi  copularo  praesumpsit,  quas  dedit 
episcopus  Lundoniae  vestra  instantia,me  favente,  in 
tantam  infamiam  conversse  sunt  mihi,  et  vobis  et 
omnibus  quorum  conseusu  datae  sunt,  apud  Lundo- 
nienses  et  apud  omnes  qui  hoc  audiunt,  ut  nuUius 
hoc  •'*,  nisi  religioso  carens  pudore,  si  fugere  valet, 
tolerare  queat.  Desperant  etiam  ullum  bonum  ali- 
quando  proventurum  Ecclesise  Dei  pcr  illos  episco- 


didicimus  de  rei  veritate,  ut  si  accelerarous  quod 
difFerre  proposueramus^  nulla  notandum  hoc  '^*  sit  in 
tali  negotio  levitate. 

EPISTOLA  Lni  •". 

HILDEBERTI  CENOMANENSIS  EPISCOPl  AD  ANSELMUM. 

Graies  persolvii  ob  tractatum  DeprocessioneSpiritus 
sancti  contra  Grascosscriptumet  ad  semissum 
Venerabili  Canluariaearchiepiscopo,  gloria  et  ho- 

nore  dignissimo,  Anselmo,  Hildbbertus  (13),  humi- 


VARLE  LECTIONES. 
*'^Episcopi  et  vestra  ms,  Episcopi  Winloniensis  et  vestra.  "''Qucm  quidem  ms.  quem  qnidara.    *^*Col~ 
lata  cum  eodemms.  *''*Ut  nullus  hocm*.  nullius  hoc  sed  male,  •'^Consenseriraus  m«.  consensimus.  ''•Nul- 
lus  hooms,  nulla notandum  hoc.    ^Qollata  cum  eodem  7ns.  etcum  mss.  S.  Audoeni  Rothomag, 

JOANNIS  PICARDI  NOTii:, 
toniensis  dioeceseos,  ejus  meminit  et   Rumeseiam  G  ces  ;  excusi  autem  Hildebertus,  sed  et  in  ejnsdem 


vocat,  discrepans  ab  Honedeno,  quod  Edgarum  non 
Eduardum  condilorem  asserat.  Locorum  igitur, 
temporum  et  fundatorum  varietas apeite distinguunt 
haec  duo  coenobia,  quib.  littera  u  in  a  mutata,  idem 
prorsus  est  nomen.  Caeterum  homo  ille,  quorumdam 
opinione  sanctus,  a  cujus  cultu  et  honore  Anselmus 
praecipit  Rumesienses  virgines  abslinere,  est  Val- 
deosus,  Valtheofus,  Valdefus  seu  Veldeofus,  comes 
nobilissimus,  quem  GuillelmusNothus  oblevissimam 
conjurationis  suspicionem  capite  daranavit.  Inno- 
centiam  vero  ejus  muUa  eaque  praeclara  miracula 
significarunt,  testib.  Malm.  I.  iv  De  pont.  Angl.  et 
Walsing.  in  Hypod.  Neust.  adan.1075.  Rumesiensis 
igilur  antistita  vel  alicujus  miraculi  permota  ru- 
musculo,  aut  iniqua  comitis  nece,  publicas  fundebat 
preces,  votaque  nuncupabatur  ei  quem  nondum  Ec- 
clesia  in  divos  retulisset.  Quamobrera  Anselmus 
merito  praecipit   eam  cessare  ;  nequc  enim  publici 


Gestis  (quae  impetravi  a  V.  priore  Tuffero,  coenobita 
S.  Vint^enlii  Cenomanensis)  ulramque  vicissim  re- 
peri.  Haeccine  vero  Gesta,  ne  diutius  lateant  poste- 
ros,  addemus  hic  :  «  Venerabilis  Hildebertus  ex  La- 
verdinensi  castro  mediocribus,  aed  tamen  honestis 
ortus  part3ntibus  a  Domino  Hoelo  [alias  Boello]  Ce- 
nomanensi  episcopo  factus  magister  scholarum, 
deinde  archiaiaconus,  et  post  decessum  domini 
Hoeli  in  ejus  loco  est  substitutus.  Hic  itaquemoribus 
placidus  et  modestus,  primo  initio  sui  episcopatus 
satajj^ebat  restaurare  ea  quse  antecessorum  suorura 
ne^ligentia  vel  deslructavelamissa  fuerant,  infatiga- 
bili  studio.  Continuo  namque  domum  capituli  a  fun- 
damenlis  coepit  construere,  et  undique  vilreis  illu- 
slravit,  et  fomiceo  opere  supertegere  curavil.  Eodem 
namque  tempore  bellum  gavissimum  exortam  est 
inter  Henricum  I  Anglorum  regem,  et  Heliara  co- 
mitem  Cenomanensem,  eo  quod  ipse  rex  episcopa- 


sanctorum  honorcs  pendenl  ex  fcrventiori  cujuslibct  j}  lum  calumniabatur,   ideoque    ordinationi   episcopi 


zelo,  sed  apostolicae  sedis  et  Ecclesiae  calholic» 
judicio,  licet  in  synodo  Pondini,  habita  an.  1102, 
eam  ob  rem  id  promulgarit  edictum,  quodMalm.  retu- 
li.  1. 1  De  pont.  Angl.inhanc  sententiam  :  « Ne  quiste- 
meraria  novitate  corporibus  mortuorum  aut  fontib. 
aut  aliis  rebus  (quae  conti^isse  novimus)  sine  epi- 
scopali  auctoritate  reverentiam  sanctitatisexhibeat. » 
Quo  interdicto  voluit  Anselmus  compescerc  subita- 
neas  qua^dam  plebecula^ superstitiones,  ex  immata- 
riori  pietate  genitas,  non  laudabilera  et  antiquam 
Ecclesiae  Romanae  consuetudinem  in  apothcosibus 
ser^ari  solilam  aspemar. 

(13)  Hildebertus,  Robertus  Cenalis  lib.  i  De  re 
Gallica,  perioche  6,  scribit  Gildebertus  ;  Guillelm. 
Gemet.  lib.  vi  Histor.  ducum  Norman.,  cap.  10, 
Idebertus,  alii  Hdeberdus  ;  quam  postremam,  hujus- 
qua  epist.  scriptiooem  promiscue  nabent  msa.  cordi- 


moliebatur  obsistere.  Cum  autem  audisset  ordina- 
tum  esse,  manifestis  bellorum  incursibus  patefecit. 
Cujus  inceptis  comes  Helias  coepit  resistere.  Quo 
comperto,  Fulco,  comes  Andegavensis  in  civitatem 
advenit,  et  consensu  civium  in  munitionibus  civi- 
tatis  custodiam  posuit,  ibiquc  relicto  filio  suoadalia 
properavit.  Interearex  An^Iorum  videns  civilatem 
sui  principis  praesidio  destilutam,  huc  accessit ;  ad 
Colonias  acceait ;  consedit  urbem  exercitumagno, 
postea  cremavit  Coloniam.  Rex  autem,vidensseessc 
illusum,  cum  exercitu  suo  discessit.  Cives  autem, 
cum  ad  pugnam  se  pra^parassent,  comperta  regis 
iuga,  ad  urbem  sunt  reversi.  Quo  audito  comesHo- 
lias,  timens  ne  Fulco  comes  Andegavensis  proscri- 
ptioni  ejus  intenderet,  mandavit  ad  se  episcopum 
Hildebertum,  et  quosdam  ex  primoribus  civitatis,  et 
cum  eis  coepit  excogitare  quibos  modis  ciritatem 


fttt 


LIB.  m,  BPIST.LIII. 


86 


lis  GeQomaDornm  sacerdos,  salutem  *^  et  orationes  A  peccatis.  Unde  dignum  fuit  ut  adrocatus  veritatis 

exemplum  praelenderet  "'religionis.  Talis  propterea 
"*  pastoralibus  excubiis  congruebat,  cui  nihil  dees- 
sel  ad  ""^  plenitudinem  jusliiiae,  nihil  *••  ad  inlegri- 
talem  doctrinae.  Beatum  sane  peclus,  quod  virtutum 
convenlus  revcrendum  ■••  sibi  penelrale  consecra- 
vit.  Inde  velul  ex  adilis  divina  prodeunt  oracula, 
nihilque  aliud  sacra  labia  **°  profilenlur  quani  ca»Ie- 
stis  inlerpretera  voluntalis.  Eorum  me  saepius  recor- 
danlem  slupor  opprimit ;  et  dum  singula  diligenler 
intueor,  omnia  Spirilui  fateor  ascribenda,  cum  ••^ 
Psalmista  dicens  :  A  Domino  facium  esi  isiud,  ei  est 
mirabile  in  oculis  nosiris  (PsaL  cxvii,  23).  Vale, 


sanclissime  *•*  Paler,  sciens  •••  quia  desiderio  desi- 
derat  anima  mea  te  videre,  non  segre  latura  venlos 


in  Domino  Jesu  Christo. 

£t  dies  helus  et  vultus  solemnes  cum  tuo  mihi 
Tractatu  pariter,  sanctissime  Pater  "\  accesserunt. 
Susceperam  prius  benedictionem  tuam  servus  cgo, 
servus  tuus  ••*,  et  egit  gralias  Domino  Deo,  el  libi 
■•*  devotus  affectus***,  affectus  meus.  Humanum 
quidem  fuit  subvenire  proximo  per  compassionis 
affectum  *";  sed  divinum,  fidem  defendere  calholi- 
cam  per  inhabitantem  in  te  Spiritum  sanctum. 
Utrumque  autem  operatus  est  unus  atque  ••^  idem 
Spintus,  volens  tibi  887  virtulum  exuberare  gra- 
tiam,  quem  suae  processionis  a  Fiiio  reservabat  de- 
fensorem.  In  malevolam  enim  animam  non  polerat 
introire  sapientia,  nec  habitare  in  corpore  subdito 

VARTiE  LECTIONES. 

"^Salutem.  ms.  salutem,  et  orationes  in  Domino  Jesu  Chrislo.  •"'•Sanclissime  Pater  ms.  5.  .4ttrf.  pariler. 
•••Ego  servus  tuus  ms.  servus  ego  servus  tuus.  ••^Gralia  Domino  Deo,  et  tibi  ins,  S,  Aud,  gratias  Deo  et 
tibi.  •••Devolus  :  affectus  ms,  devolus  affeclus  ;  affectus  ms.  S.  Aud.  devotus  affeclus  meus.  Edit,  Pie. 
devotus  effectus  est  affectus.  •^•Charitatis  affectum  ms.  S.  Aud.  et  Edit,  Pic.  compassionis  affectum. 
•"Unusille  atque  omitiitur,  ille  in  ms.  S.  Avd.  •"Excmplum  relinquerat  mss.  exemplum  prselenderet. 
•••Talis  eliam  ms.  S.  Aud..  Talis  propterea.  ••^Nihil  decbl  ad  ms.  S.  Aud.  nihil  deest  ad.  •••Plenitudinem, 
nihil  mss.  plenitudinem  juslitiaB,  nihil.  •••Quod  reverendus  virtulum  convenlus  reverendom  jnss.  quod 
virtutum  conventus  reverendum.  ••^Sacra  labia  ms.  S.  Aud.  sacra  verba.  ••^Opprimil  et  mulalus  nostri 
temporis  hominem  talia  posse,  calamo  scribae  velociter  scribcntis  omnia  fatcor  ascribenda,  cum  ms.  S. 
Aud.  et  ms.  Vict.  in  Marg.  recentiori  manu,  opprimit ;  et  dum  singula  diligenter  inlueor,  omnia  Spirilui 
sanclo  fateor  ascribonda,  cum.  •••Vale,  sanctissime  ms.  S.  Atul.  eims.  Vict,  in  Marg,  recentiori  manu  : 
vicem  mihi,  Pater  sancte,  rependc8,si  tuarum  meparticipem  feceris  oralionum.  Vale.  ••'Sanctissime  Pater, 
sciens  ms.  S.  Aud.  omittit. 

JOANNIS  PICARDI  NOT.E. 

Ttfi  traderent,  ipsumque  a  vinculis  liberarenl.  Erat  B  gresso,  universi  quasi  angelo  Dei  honorem  exhibe- 
enim  ipse  comes  Helias  in  vinculis  rcgis  Anglorum  :      bunt. 


timebat  enim  ne  comes  Fulco,  regiis  muneribus  de- 
ceptus,  cum  eo  pacem  faceret,  et  tradita  civitate  ipse 
perpetueo  damnarelur.  Episcopus  aulem,  ejus  an- 
gustias  miseratus,  cum  eo  de  ejus  liberationes  cst  col  • 
locuius.  Ipse  vero  rex  paulo  postliberum  et  quietum 
abire  permisit.  Rex  autem  capta  civitate,  et  muni- 
tionibus  impositis,  iu  Anffliam  transfrelavit. 

tf  Quidam  autem  ex  clericis,  invidentes  promo- 
tioni  episcopi,  et  dolos  insidiantes,  accusaverunt 
eum  apud  regem  Anglise,  diccntes  eum  fuisse  con- 
scium  proditionis,  quando  comes  Helias  occupavit 
civitatcm  consentienlibus  omnibus.  Undo  rex  suspe- 
ctum  habens  Hildebertum,  instanter  ab  eo  exigebat 
ut  turres  ecclesiae  dirui  praeciperet  (quibus  dicebat 
sibi  damnum  illatum  fuisse)  antequam  in  Angliam 
transfretarel.  Et  ut  turres  dirueret,  obtulit  pontifici 
maximum  pondus  auri  et  argenti  ad  aedificationem 
sepulcri  beati.  Juliani,  ut  dicebat.  Quod  ad  ignomi- 
niam  fieri  videns  episcopus,  consilio  acccpto  ad 
suam  reversus  est  Ecclesiam.  Primum  detulit  plane 
duo  cymbala  pretiosa.et  optimam  cappamdepallio, 
et  duas  pelves  argenteas,  cum  aliismultisornamcn- 
tis.  Intcrea  praesul  de  praecepto  regis  valde  anxius, 
de  urbis  incendio,  de  domorum  suarum  dcstructione, 
de  civium  expulsione,  de  clericorum  dispersioue 
moestissimus,  Dei  omnipotentis  clementiam  jugitcr 
precabatur,  ut  ab  Ecclesia  et  populo  iram  indi^na- 
tionis  di^naretur  avertere  Misertus  autem  Dominus 
atllictionis  illius,  indignationem  suam,  ulU^a  quam 
sperari  poterat,  miti^avil,  et  facies  inimicorum  ejus 
confusione  et  ignommia  replevit,  ut  canticum  eorum 
verteretar  in  luctum,  et  organum  eorum  in  vocem 
flentium.  Nam  dum  quodam  die  in  silvam  rex  ve- 
nandi  gratia  perrexissct,  ab  uno  ex  suis  militibus 
(qul  secum  erant)  sagitta  percussus  interiit.  Pacata 
civilate  et  hoslibus  fugatis,  Hildebcrtus  Romam  pro- 
fieiscitur,  quem  Paschalis  secundus  papa  reccpit 
atteatias.  Deinde  ilii  in  Siciliam  Apuliamque  pro- 


a  Rogerius  autem,  dux  Siciliae,  audita  fama  et 
scicntia  pr^esulis,  illum  in  maximo  honore  et  reve- 
rentia  suscepit,  et  dedit  ci  idem  Rogerius  centum 
uricias  auri  ad  faciendum  opus  bcati  Juliani,  et  ad 
victum  canonicorum  decem  libras  monetae  dedit. 
Postea  vero  idcm  episcopus  ad  Cenomanicam  rcdiit 
provinciam.  Eodem  tempore  comes  Helias  liberalis 
lectum  in  quo  bcati  Juliani  beala  membra  requie- 
scebant  auro  decoravit  et  argento. 

«  Deinde  anno  Domini  1  \tO  ad  dedicationem  ec- 
clesiae  accelerans,  mulla  ibi  necessaria  minislrans,  in 
octavo  dic  Paschae  Hildeberlus  consecfavit  eam  in 
honore  et  nomine  sanclae  et  ploriosae  Virginis  Maria;, 
et  beatorum  marlyrum  Gcrvasii  ct  Protasii,  ac  piis- 
simi  Juliani.  Postea  vcro  fccil  ex  proprio  suo  duas 
casas  auro  et  argento  pulcherrime  circumtectas,  in 
quibus  rcliquias  sanctorum  Tutilii  ct  Victoris  et 
C  Innocenlii,  et  sanctas  Tenestinse  et  Odae,  et  sancti 
Uilari  presbyteri,  solemnitcr  consignovil. 

«  Post  aliquantnm  temporis  Guillebertns  Turo- 
nensis  archiepiscopus  moritur,  et  in  sede  et  in  loco 
iUius  Hildebertus  Cenomanensis  episcopus  apicem 
est  sorlilus,  concedenle  Ludovico  Grosso  Francorum 
regp.  Anno  Domini  H29. 

«  Tandem  vcro  xv  Kalcnd.  Januar.,  id  est  xviri 
Decemb.,  anno  Domini  1136,  in  scnectute  bona  ob- 
dormivit  in  Domino  et  scpultus  est  Turonis  in 
ecclesia  Sancti  Mauritii ;  rexitque  Ecclesiam  Turo- 
ncnsem  annis  septem,  et  mensibussex,  etEccIesiam 
Cenomancnsem  annis  xii,  et  fuit  vita  ejus  quasi 
Lxxx  annorum.  »  Hucusque  schedula  mini  trans- 
missa. 

In  quam  unum  etalterumobservaremecompelllil 
historicae  veritatis  amor.  Amoldus  ^Vion.  lib.  usui 
Ligni  vitae,  cap.  39,  ex  Chronic.  Cluniacensl  ms. 
refcrt  eum  fuisse  monachum  Cluniacensem,  cum 
tamen  haec  narratiuncula  brevi  commemorans  Hil- 
deberti  cunas,  dicat  illum  egisse  postea  sfholarcham 


87 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE. 


8S 


aut  pelagtts,  dummodo  liceat  consilium  salutisacci-  A  landi,exspcctate  eum,  quia  non  tardabit;  ipse  enim 


pere  ***  abs  te,  quod  nusquam  esse  credo,  nisi  sit 
apud  te. 

EPISTOLALIV.  "». 

AD   MONACIIOS  ALBANENSES. 

Horlatur  monnchos  ad  coniinuam  suoe  regulx  oh- 
servaniiam,  (Vide  epist.  160,  infra,) 

Anselmus,  gratia  Dei  archiepiscopus  Cantuariae, 
fratribus  *••  et  filiis  charissimis,  domo  priori,  et 
aliis  servis  Dei  iu  monasterio  Sancti  Albani  manen- 
tibus,  salutem  et  benedictioncm. 

Gratias  ago  Deo,  a  quo  est  omne  bonum,  et  vo- 
bis,  qui  servatis  ejus  donum,  quia  de  vobis  audio 
omne  bonum.  Memores  enim  vos  esse  monstratis 
quia  oporlet  vos  per  multas  tribulationes  introire 
in  regnum  Dei,  et  quia  tentatio  probat  et  tentat  ju- 
slum,  si  diligat  Deum,  cum  nulla  vos  adversitas  a 
cuslodia  vestri  ordinis  prohibere  potesl.Sic  enim 
exspectare  secure  potestis  pracmium  de  quo  dicilur : 
Beatus  vir  qui  suffert  tentationem,  quoniam,  cum 
probatus  juenty  accipiet  coronam  viioe  {Jac,  i,  i2). 
Quanto  ergo  tos  studiosius  ad  conservandum  mo- 
nachicum  ordinem  insistere  cognosco,  tanto  secu< 
rius  vos  paterna  monitione  exhortor  quatcnus  in 
bono  proposito  et  in  hoc  ad  quod  vos  Deusprovexit, 
perseveretis ;  et  semper  ad  meliora,  in  spe  divini 
auxilii,  proficere  et  nunquam  deficere  tenletis.  Quod 
efficaciter  poteritis  cfficere,  si  nulla  minima  vestri 
ordinis  volueritis  contemnere,  quoniam  qui  spernit 
modica^  paulatim  decidet  {Eccli.  xix,  1).  Deus  videt 
quid  vobis  expediat :  si  moram  fecerit  vos  conso- 


est  adjutor  in  opportunitatibus,  in  tribulatione.  Om<- 
nipotens  Deus  corda  veslra  in  servicio  suo  cor- 
roborare  dignatur  et  consolari.  Oro  vos,  orale 
pro  me. 

EPISTOLA  LV  *»'. 

MATHILDIS  REGIN.E  ANGLORUM  AD  ANSELMDM. 

Ut  modice  quotidianum  relaxet  jejunium. 

Domino  et  Patri  reverendo  Anselmo  **•,  prtmae 
sedis  archicpiscopo,  Ilibernonim  omniuraqne  sep- 
tentrionalum  insularum  quse  Orcades  dicantur  pri- 
mali,MATHiLDis,Dei  gratia,  AngIorumrcgina»humil- 
lima  ejus  ancilla,  pra^sentis  vitse  cursu  feliciter 
peracto,  ad  finem,  qui  Chrislus  est,  pervenire. 

Quod  quotidianum  jejunium  jam  verterilia  in  na- 
g  luram  ul  nulli  **'  feredubium,  ita  necmihi  estigno- 
tum.  Quodque  magis  admiror,  plurium  proborum 
frequenti  relatione  didici,  ct  post  longa  jojunia  non 
natura  postulanle,  sed  quolibet  e  famulilio  "•  sua- 
dente,  cibum  sumere  solilum.  Haec  etiam  vos  tanta 
frugalitate  sumere  non  ignoro,  ut  magis  naturae,  jus 
proprium  demendo,  vim  fecisse  quam  legem  solvisse 
videamini.  Undc  cum  multis,  tum  mihi  maxime 
metuendum  est  ne  tanto  patri,  cujus  sum  beneficiis 
obligata,  tam  forti  Dei  alhletse  et  humanae  naturae 
victori,  cujus  indeficienti  vigore  pax  regni  sacerdo- 
tiique  dignilas  firmata  est  alque  defensa,  tam  fideli 
tamque  prudcnti  Dei  dispensatori,  cujus  sum  bene- 
dictione  in  legilinium  matrimonium  sacrata,  cujus 
ordinatione  in  terreni  regni  dignitatem  subliroata, 
cujus  precibus  in  coelesti  gloria,  Deo  annuente,  co- 


VARIiE  LECTIONES. 

**Consilium  accipere  fw*.  Vict.  consilium  salutis  accipcre.  ^^CoUata  cum  eodem  ms,  •••Anselmus 
vocatus  archiepiscopus  Canluariensis  fralribus  ms.  Anselmus  gralia  Dd  archiepiscopus,  fratribus.  "Twm 
eodemms.  Victorino  co/^a/a.  ""Domino  et  Patri  Reverendo  Anselmo  wi*.  Venerando  Palri  Anselmo. 
**Verteritis  ut  nulli  ms,  verlilis  in  naturam,  ut  nulli.  •"Famulitie  ms.  e  famuliiio. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

et  archidiaconum,  et  ante  audivisse  Bcrengarium  C  scheda  manuscripta  Cacsaroduni  Turonum  annis  vU 
prceceptorum,  Guillelm.  Malmesberiens.  cseterique      el  mensibus  6. 


historici,  ad  quam  vitae  Hildcberti  partem  ejus  mo 
nachatus  reduci  possil  non  video. 

Praeterea  monachus  (ut  Jacobus  de  Graffis  mona- 
chus  Cassin.  notat  parte  u  Decisionum  aurear, 
lib.  III,  cap.  20)  nequit  promovcri  ad  dignitates 
Ecclesiarum,  quce  smt  iliversae  professicnis  el  ha- 
bitus.  Ecclesiam  vcro  Ccnomanensem  ir.m  (nec  non 
hodieque)  clericos  canonicos  habuisse  liquel  vx  su- 
perioribus.  Imo  ab  initio  clcricos  regularilor  et 
exemplo  apostolorum  in  ea  vixissc,  palam  est  ex 
cap.  3  Vitae  sancti  Panacii,  Cenomanensis  quoque 
episcopi ;  quod  et  Joannes  a  Cosco  noiavit  ibidem. 

Eleclionem  autem  Ilildeberti  ad  Cenomanensem 
episcopatum  cccidisse  anno  H06  juxta  Chronic. 
Cluniacense,  nex  Guillielmi  Ruffi  Anglorum  regis  su- 
perius  memorata  patraiaque  anno  tlOO  (lestibusSi- 
geberto  aliisque  ad  epist.  40  coram  noialis)  palam 
obsislit.  Ipse  quoque  eodem  libro  cap.  22  oscitan- 
tissime  dixit  Hildebertum  creatum  fuisse  archiepi- 
«copum  Turonensem  anno  H06.  Si  hunc  lappum 
Iribuas  labenti  typographo,  tribuo.  Rem  sollicilus 
videamus.  Scheda  manuscripta  habet  Ilildebertum 
anno  \\9,9  Turonensis  ardiiepisc(»palus  infulam 
gestasse ;  Tabulae  Cenomanenses  apud  Democharem 
et  Wion  signaot  sedisse  Ccnomani  annis  xxix  et 


Priorem  quidem  chronologia  partem  infirmant 
epistola  Honorii  papas  secundi  (qui  creatus  fuitanno 
\  124)  ad  Hildebertura  jam  Turonensem  archiepisco- 
pum,  et  Hildeberti  responsum  ad  Honorium,  quae 
quidem  reperies  cpist.  67  et  68  HiMeberti.  Ex  ad- 
verso  occurrit  epistola  12 i  D.  Bernardi,  eum  hor- 
tantis  ad  Innocentii  II  rcnuntiati  papae  anno  1130, 
tulandas  parles. 

Sitandom  dicamus  Hildeberlum  praefuisse  Ceno- 
manensi  Ecclesiie  annis  viginli  novem,  fuit  unrtus 
sallem  anno  1099,  a  quo  ad  1100  curavcrit  apdifi- 
cium  capiluliire  (ut  legimus  in  principio  narralionis) 
annoque  1123  Iranslalus  ad  Turones,  fato  cesseral 
i  186,  computandosque  additionis  menses  anni  inte- 
gri  vice.  Cui  alluhuerit  tantum  errisse  Cenomani 
duos  el  viginli  annos,  cogilur  eum  ficcre  pontificem 
anno  1100,  et  archiepiscopum  1123,  ac  poslremo 
D  defunclum  li30,  paulo  postlnnocentiumll,  eleclum 
anno  1130  ad  xiii  Kalend.  Marlias. 

Sed  ha^.c  suppulalio  dissideret  ab  obifu  Hildeberti 
morlui  xvui  Decemb.  prseterquam  quod  coactior 
apparet  violentiorque  ;  unde  priorem  lubentius  am- 
plexor.  Ilac  excussisse  et  adnoiasse  coegit  aperta 
tempora  repugnantia,  quam  vel  caeci  advertissent  in 
superioribus. 


89 


LIB.  III,  EPIST.  LVII. 


00 


ronanda,  corpus  tabescat;  fencstrse  yisus,  auditus  A  jejunium,  dedicavit  et  esum,  vadens  ad  convivium 


cseterorumque  sensuum  obturentur ;  vox  spirilua- 
lium  aedificatrix  raucescat;  ct  quae  canorum  acdulce 
Dei  vcrbum  decoro,  quielo  remissoque  sermone  dis- 
pensare  consuevcral,  id  tanto  remissius  in  futurum 
exsequatur,  ut  quosque  aliquanlispera  teremoliores 
audientia  ipsius  vocis  privatos,  fruclu  etiam  vacuos 
derelinqual,  nolite  igitur,  bone  Paler  el  sancte,no- 
lile  tam  intempeslive  corporis  viribus '"  inedia  desti- 
lui,  ne  orator  esse  desistalis.  Qu'a,  ut  Tullius  alt  in 
lib.  quem  De  seneclute  conscripsit :  Oratoris  niunus 
non  ingenii  est  solum,  sed  laierum  eliam  et  virium. 
Quo  perditum  ire  festinat  lanta  animi  tui  celebrilas, 
tanta  memoria  praelerilorum  futurorumque  providen- 
tia,  tot  artes,  tot  scientise,  tot  inventa,  tanta  rerum 


nupliarum,  ubi  in  vinum  aquam  converlit;  ad  Si- 
raonis  epulas  accedens,  ubi  a  Maria  septem  da^mo- 
nibus  ejectis,spiritualibus  eam  ferculis  primo  pavit; 
Zachrjei  prandium  non  recusans,  quem  de  potestale 
mililiae  saecularis  retraclum,  ad  coelestem  mililiam 
vocavil.  Audi,  Pater,  audi  Paulum,  Timolheum 
propter  dolorem  siomachi,  vinum  bibere  suadenlem, 
diccMitemque :  Jam  noli  aquam  bihere,  sed  modico 
vino  utere.  Kcce  Aposlolus  secundum  discipulum  a 
proposito  dehortatur  jejunio.  Cui  enim  dicit :  Jayn 
noli  acjuam  biberBy  aperle  denuntiat  eum  nihil  aliud 
quara  aquara  ante  bibisse.  Imilemini  Gregorium, 
lassitudinem  defectumque  stomachi  cibi  potusque 
confortalione  revelantem,  doclrinaj  et  praedicationi 


humanarum  nolitia,  divinitatisque  cum  simplicitate  3  virililer  indeficienterque  insislentem.  Facile  igitur 


prudentia.  Considerato  mullitudinem  lalentorum 
quae  vobis  dives  Dominus  vester  dedil,  quid  commi- 
serit,  quid  exigat.  Deducite  bonum  in  commune, 
quod  deductum  pulcbrius  elucescat,  atque  cum  mul- 
liplici  fenore  rcportetur  ad  Dominum.  Ne  fraudetis 
vobis  ipsis  invicem ;  sicut  necessarius  esl  animse 
spiritualis  polus  et  cibus,  ita  et  corporalis.  Com- 
edendum  igitur  esl  vobis,  et  bibendum,  quoniam 
grandis  vobis,  Dei  nulu,  hujus  vilae  reslal  via, 
grandis  messis  seminanda,  sarculanda  ac  metenda, 
in  horreo  quoque  Domini,  quo  fur  non  appropiet, 
collocanda ;  videtis  operarios  in  maxima  messe  pau- 
cissimos.  In  multorum  labores  introisti,  ut  multo- 
rum  lucra  reportes.  Memento  vero  vos  vicem  Joannis 
apostoli  et  evangelistae  chari  Domino  tenere,  quem 
Dominus  ipse  supervivere  voluit,  ut  Virginis  malris 
virgo  dilectus  curam  gereret.  Suscepistis  gerendam 
curam  matris  Ecclesiae,  de  qua  quotidie  periclita- 
buntur,  nisi  magna  cura  succurralis,  fratres  Chrisli 
et  sorores,  quos  pretio  proprii  sanguinis  redemptos 
ipse  libi  commendavit.  Pascile,  o  Pasler  tanti  Do- 
raini,  gregem  ejus,  ne  pastus  inops  deficiat  in  via.  Sit 
vobis  in  excmplo  sacer  sacerdos  Marlinus,  vir  ineflfa- 
bilis,  qui  cum  coelestem  requiem  388  paratam  sibi 
praevideret,  laborem  lamen  pro  populi  necessitate 
se  non  recusare  dicebat.  Novi  quidem  vos  multoriim 
exempiis,  multis  Scriptularum  testimoniis  ad  jeju- 
nium  invitari  et  confirmari ;  assidua  quippe  lectio 
vobis  frequenter  suggerit  qualiler  posl  jejunium, 
Eliam  corvus,  Eliseum  vidua,  Danieiem  angelus  per 


quod  ille  fecit,  ut  pervenialis  ad  quem  pervenit,  hoc 
est  ad  Jesum  Christum  fonlcm  vilae,  montemque 
excelsum,  cum  quo  de  perenni  gloria  jam  olim  ga- 
visus  esl,  gaudet  gaudebitque  in  saecula  saeculorum. 
Valeat  in  Domino  sanctilas  veslra,  meque  tidelem 
vestram  famulam  vos  toio  cordis  aiTeclu  dili;rentem 
oralionibus  adjuvare  nolile  desistere;  et  epistolam 
non  fictam,  sed  fideli  charitato  et  firma  vobis  a  me 
missam  suscipere,  legere,  audire  atque  exaudire 
digncmini. 

EPISTOLA  LVI  "V 

ANSELMI   .\D  IDAU  COMITISSAU. 

De  filio  a  se  commonito,  et  depra^benda  Lamberti 
sui  capellani. 

Anselmus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis*",  do- 
•  min«,  el  malri,  et  filiac  charissimac,  reverendae 
corailissae  Jd.«,  salutcm,  et  benedictionem  Dei,  et 
suam,  quantum  potest. 

Charissima,  vos  salutat  mea  epislola  ;  sed  quolidie 
vos  aspicit  mea  memoria,  et  spero  in  Deo  quia 
nunquam  illa  de  corde  raeo  delebitur.  Cum  fllio 
vestro  locutus  sum,  el  precatus  sum  eum  de  vobis, 
sicut  inlellexi  oportere ;  et  ipse  milii  respondit  se 
nihil  libenlius  facere  quam  voluntatem  vestram 
implere.  Dominus  Lambertus  capellanus  vesler,  qui 
moratur  in  Anglia  pro  vestro  servitio,  rogat,  et 
ego  cum  illo  rogo,  ne  aliqua  occasione,  donec  ad 
vos  redeat,  perdat  aliquid  de  praebendaj  suae  bene- 
ficio.  Precamur  eliam  ut  hoc  ipsum  confralres 
ejus  canonicos  precando  moneatis.  Quos  simul  nos 


Habacuc  paverit :  qualiter   Moyses  tabulas,   digito  l^  ambo  in  hac  schedula  salulamus;  et  ul  pelilionem 

vesttam  admiltant,  eliara  atque  eiram  rogamus. 
Omnipolens  Deus  vos  abomniadvcrsilale  custodiat, 
et  desiderium  veslrum  semper  dirigal,  accendat,  el 
pcrficiat.  Amen. 

EPISTOLA  LVIl"*. 

ANSELMl  AD  MATUILDAM  REGINAM  ANGLORUM. 

Habet  gratias  p7'0  muneribus  et  amicacommonitione 
Mathildjs,  gloriosae  reginae  Angiorum,  reverendac 


Dei  scriplas,  jejunio  accipere  meruerit,  fraclasque 
per  idem  recuperaverit.  Geniilium  quoque  vos 
excmpla  plurima  ad  parcimoniam  invilant.  Nemo 
esl  euim  qui  ignoral  vos  legisse  Pythagorae,  Socratis, 
Antisthenis  frugalitatem,  caeterorumque  philoso- 
phorura,  quos  ut  enumerare  longum  est,  ila  nec 
^raesenti  opusculo  necessarium.  Veniendum  est  crgo 
ad  novae  legis  gratiam.Christus  Jesus,  qui  dedicavit 


VARIiE  LEGTIONES. 


"■Corporalibus  viribus  m«.  corporis  viribu«?.    "■Cum  eodem  ms,  collata.    "'Anselmus  archiepiscopus 
Cantuariensis  ms,  Anselmus  servus  Ecclesiae  Cantuariensis.  '^Cum  eodem  ms.  collata. 


91  S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP. 

dominae,  filiae  charissimae.  Anselmus  archiepiscopus,  A 
debitum  honorem,  servitium,  oraliones  et  benedi- 
clionem  Dei,  et  suam,  quanturo  potest. 

Gratias  magnas  ago  vestras  largitioni,  sed  mullo 
majores,  de  qua  munera  procedunt,  sanctje  dile- 
ctioni :  quae  etiam  mihi  pia  soUicitudine  instal  ut  in 
alimentis  sumendis  corpori  largius  indulgeam,  ne 
voxet  viresad  curam  injunctam  mihi  doficiant.  Nam 
quoniam  audilis  me  pro  jejunio  totins  diei,  etiam-i 
quolidie  fieret  "*,  famem  non  senlire,  timelis  rauci- 
latem  et  imbecillilalom  mihi  corporis  evenire.  Scd 
utimam  tanlum  mihi  sapienlia  et  potestas  quae  com- 
petit,  suppeterenl,  quanlum  vox  et  vires  quas  habeo 
ad  opus  mihi  injunctum  sufficcrent.  Licel  sic  possim 
sine  famis  moleslia  jejunare,  satis  tamen  passum, 
et  volo  cum  debeo,  quanlum  expedit,  corpus  ali-  B 
mentis  recreare.  Memor  csl  benigna  vestra  dignalio 
in  epistola  sua  quod  pur  mo  sit  veslra  celsitudo  in 
conjugium  legilimum  desponsala,  el  ad  regni  subli- 
mitalem,  me  sacrante,  coronata.  Verum  cum  de  me, 
qui  hnjus  rei  minislertantum  fidelis,  quanlum  in  rae 
fuit,  exstitit,  hoc  tam  benigne,  tanta  gratia  recolitis, 
satis  aeslimari  polest  quantas  Christo,  qui  hujus 
doni  auctor  et  largitor  est,  grates  in  mente  persol- 
vilts.  Quas  si  recle,  si  bene,  si  efficaciter  ipso  aclu 
vulti  reddere,  considerate  reginam  illam,  quam  de 
mundo  hoc  sponsam  sibi  illi  placuiteligcre.  Haecest 
quam  pulchram,  et  amicam,  et  cohimbam  suam 
vocat  in  Scripturis,  et  de  qua  illi  dicitur  :  AstitU 
regina  adextris  tuis  (Psal,  xliv,  10).  Haec  est  cui 
de  eodem  Sponso  suo  Christo  dicitur :  Audi,  filia,  p 
etvide,et  inclina  aurem  tuam,  et  obliuiscere  popu- 
lum  iuum,  tt  domum  patris  tui ;  et  concupiscet  rex 
decorem  tuum  {Ibid.f  11).  Quanto  enim  saecularium 
conversationis,  et  patris  sui,  hujusscilicet  mundi,  ha- 
bitationem  contemnendoobliviscitur,  tanto  pnlchrior 
conspectui  Sponsi  sui  et  amabilior  cognoscitur. 
Hanc  quantum  dilexerit  ipse  probavit,  cum  se  ipsum 
morli  sponle  tradere  pro  ejus  amore  non  dubitavit. 
Hanc,  inquam,  considerate  quomodo  exsulet  pere- 
grinus,  et  quasi  vidua  ad  virum  suum  cum  veris 
iiliis  gemit  et  suspirat,  exspectans  donec  ille  de  re- 
gione  longinqua  ad  quam  abiitaccipere  sibi  regnum, 
veniat,  et  eam  ad  regnum  suum  transferondo,  om- 
nibus  qui  eidem  amicae  bona  vel  mala  fecerint 
prout  quisque  gessit,  retribuat.  Qui  hanc  honoranl, 
cum  illa  honorabunlur ;  qui  hanc  conculcant,  exlra  ^ 
illara  conculcabuntur ;  qui  hanc  exaltant,  cum  an- 
gelis  exaltabuntur ;  qui  hanc  deprimunt,  cum  daemo- 
nibus  deprimentur.  Hanc  exaltate,  honorate,  defen- 
dite,  ut  cum  illa  et  in  illa  sponsa  Deo  placealis,  et 
in  aeterna  beatitudine  cum  illa  regnando  vivatis. 
Amen.  Fiat. 


OPP.  PARS  IIL— EPISTOLE. 


M 


889  EPISTOLA  LVIII  "•. 

ANSELMI   AD    IDAM   COMITISSAN. 

Gratiasagit  pro  liberalitate  suis  legatis  exhibita; 

et  ejus  timorem  in  re  salutis  laudat,  eamque  a 

peccatis  absolvit,  injuncta  paiuitentia, 

Anselmus,  gratia  Dei  archiepiscopus,  dominae  et 

matri,  et  filiae  charissimse,  Id^e  comitissae,  salulem 

et  bencdictionem  Dei,  et  suam,  si  quid  valet. 

Gratias  ago  celsitudini  vestrae  pro  benignitate  et 
largitate  quam  legatis  nostris  nuper  Roma  redeun- 
tibus  exhibuistis,  sicut  raihi  et  omnibus  nostris  fa- 
cere  soletis.  De  hoc  quod  mihi  per  domnum  ••'  Joan- 
nem  mandastis,  nuUam  possum  vestram  culpam  in- 
telligere.  Sed  quoniam  semper  tutius  est  in  '^  hu- 
jusmodi  magis  timere  quam  confidere,  laudo  timo- 
rem  vestrum,  quia  beatus  homo,qui  semperest  pavi-^ 
dus  (Prov.  xxvui,  14).  Et  beatus  Job  dixil :  Verebar 
omnia  verba  mea  {Job.  ix,  28).  Solo  igitar  hoc 
amore,  el  mali  quod  contigit  per  malos  homines 
dolore  quem  habuistis,  credo  vos  Deo,  quantum  ad 
vos  perlinet,  satisfecisse.  Quoniam  tamen  scio  quid 
desideretis,  oro  Deum  ut  vos  ab  hoc  et  ab  omnibus 
peccatis  vestris  absolvat,  et  ad  glori»  suae  contem- 
plationem  perducat.  Amen.  Unum  psalterium  pro 
omnibus  peccalis  vestris  dicite,  secundum  opportu- 
nitatem  vestram. 

EPISTOLA  LIX"*. 

ANSBLMl  AD  GLBMENTIAM  COMITiSSAM. 

Comitem  laudat  quod  nullam  daret  investituramf 
auod  comitissos  consilio  et  prudentiafactum  cele^ 
hrat.  Et  ut  eadem  viro  suo  semper  ipsa  consulat 
Anselmus  hortatur. 

Anselmus,  quamvis  indignus,  dictus  archiepisco- 
pus  Cantuariae  "%  dominae  et  filiH;  charissimae,  Cle- 
MBNTiJB  reverendae  comitissae,  per  diuturnam  hujus 
vitaB  prosperitatem,  aetemam  futurae  mereri  felici- 
tatem. 

Relatum  mihi  est  quosdam  abbates  in  Flandria  sic 
constitutos  ut  comes  vir  vester  nullam  eis  manu  sua 
daret  investituram.  Quod  sicut  non  sine  ejui  pru- 
denti  clementia  ita  non  esse  aestimo  "^  factum  abs- 
que  vestra  clementi  prudentia.  Tanto  ergo  de  hoc 
vestro  bono  opere  gaudeo,  quanto  vos  ambos  verius 
inDeo  diligo.  Cum  enim  ea  quae  religionis  Christia- 
nae  sunt,  concordi  voluntate  facitis,  veros  vos  esse 
filios  Ecclesiae  sponsae  Dei  et  fideles  advocautos  os- 
tenditis.  Non  enim  debent  principes  sponsam  Dei, 
matrem  suam,  si  Christiani  sunt,  aestimare  sibi  datam 
'"  in  h«reditariam  dorainationem,  sed  a  Deo  sibi 
commendatara,  ut  ejus  cohaeredes  mereantur  esse 
ad  reverentiam  et  defensionem.  Rex  enim  erat,  et 
quid  ad  prinoipes  pertineat  intelligat,  qui  prin- 
cipes  volentes  haereditatem  sauctuarium  Dei  pos- 
sidere,  sic  maledicebat ;  Deus  metu,  pone  illos  ut 


VARI^  LEGTIONES. 

"'Ktiara  si  fieret  ms.  eliam  si  quotidie  fieret.  *^Cum  eodem  ms.  collata,  •*''Dominum  N.  ms.  Dominum 
Johannera.  "*^*Tutiu8  in  ms.  Tutius  est  in.  ^^Cum  eodem  ms.  collata.  "•Anselmus  vocatus  archiepiscopus 
Cantuariae  ms.  Anselmus  quamvis  indignus  archiepiscopas  dictus  Gantuariae.  "^NoQ  aestimo  m».  non  esse 
aestimo.  "*Sibi  dare  ms.  sioi  datam. 


93 


LIB.  UI,  EPIST.   LXII. 


94 


rotam;elskutitipulamantefaciemvenii{PsaLAimiionieid[siiOsiiiom  vos  commisistis.  Utique  in 


Lxxxii,  14);  et  quae  proxime  sequuntur.  Non 
haec  loquitur  David,  scd  Spirilus  Dei  Filii  David, 
qm  dixii :  Ccelum  et  terra  transibunt^  verba  au- 
temmeanontranitibunt  {Mattli.  xxiv,  35).  Ad  vos 
pertinet,  revereoda  domina  et  tilia  charissima,  ut 
haec  ethujusmodi  viro  veslro  frequenter  opporlune, 
importune  suggeratis  ;  ct  ut  non  dominum,  sed  '" 
abvocatum ;  non  privignum,  sed  fillium  se  probel  esse 
Ecclesiae,  consulalis.  Cerle  sic  erit  potestas  placens 
Deo,  et  omnesactus  ejusdirigentur  ab  eo,  et  contra 
omnes  ejus  adversarios  erit  cum  eo.  Monetceuuj  ut 
nunquam adversetu  legi  Dei,  quiaqui  illi  subditi  sunt, 
Scriptura,  quse  non  mentitur,  asscrit  illos  indubi- 
tanter  inimicosesse  Dei.  Ne  crcdatconsiliumcontra 


hoc  ipsi  potius  contra  Deum  quam  contra  vos  vio- 
lenti  fuerunt,  et  vos  magis  ad  Deum  clamastis  ut 
aspiceret  el  judicaret  quod  illi  coiitra  cum  vobis  in- 
juste  fecerunt.  Non  miremini,  neque  ultra  modum 
lurbelur  cor  vestnim,  si  Iribulationes  in  hac  vita 
patimini,  quia  scriptum  es\:Opor1etnos  permultas 
tribulaiiones  ijitroirci^i  regnumDei  {Act.  xiv,  21). 
Et  gauJf.c  (lebemus  cum  Apostoio  in  tribulatione, 
scientes  quod  tribulatio  patientiam  operaiur^  pa- 
iientia  probationem,  probatio  verospem,  spesautem 
non  confundit  (Rom.\\3) .  Et  speraredebitis  inDeo, 
quia  fidelis  est,  nec  patietur  tentari  supra  quam  ferre 
potelis.  Dei  gratia,  non  patimini  propter  aliquod 
crimen,  quantum  ad  humanum   perlinet  judicium, 


consiliumDei ^qm^Dominusreprobatconsiliaprinci''  B  sed  propler  justitiam  ;illi  vero  super  vos  se   inge- 


pum,  consilium  autem  Domini  mariet  in  cttemum 
(Psal,  xxxii,iO)  ;et,  sapientia  ujnssoeculi,  stultitia 
est  apud  Deum  (I  Cor.  iii,  19).  Consilium  autcm 
Domini  est  sacra  Scriptura,  ct  corum  quibus  dixit  : 
Qui  vos  audity  me  audit  [Luc,  x,  16) ;  etadChristia- 
nam  religionem  instituta.  Hxc  *i'  moneat,  haec  con- 
sulat,  rogo,  viro  suo  comitissa  Clementia,  ut  e^ 
illam  el  illam  ad  regnum  coelorum  sublevet  divina 
dementia.  Sic  fiat.  Amen. 

EPISTOLA  LX. 

ANSELMI  ADGERARDUHKBORACENSEM  ARGHIEPISCOPUU. 

Se  non   scripsisse  litteras  unde   Anglias  episcopi 
ipsum  criminabantur. 
AziSBUfus,  servus  Ecclesiae  Gantuariensis,  Ge- 


runt  propter  suam  concupiscentiam.  Cum  stabitis 
pariter  ante  tribuna  Christi,  ubi  recipiet  unusquis- 
que  prout  gessit  in  corpore,  sive  bonum,  sive  ma- 
lum,  liquet  390  ^mB,  vobiscum  est  in  hac  re  justi- 
tia,  cum  illis  esl  malitia,  Si  Deus  haec  discernit  in 
actione,  utique  dicernet  et  in  retributione.  Consulo 
etiam  vobis  ut  pater  filiis,  quatenus  hsec  quse  pati- 
mini  imputetis  peccatis  vestris  secundum  Dei  judi- 
cium,  ut  unusquisque  vestrum  disculiat  conscien- 
tiam  suam,  et  satisfaciat  Deo  per  effectum  poeni- 
tenliae  et  confessionem.  Solet  enim  Deus  muUitudi- 
nem  propteixulpam  paucorum  flagellare.  Quapropter 
unusquisque  quod  communiter  patimini  sibi  impu- 
tet,  et  quantum  in  ipso  est,  clementiam  Dei  per  sa- 
RARDo  reverendo  archiepiscopo  Eboracensi,  salu-  n  tisfactionem  super  se  et  super  alios  invocct.  Dcus 
lem.  ~       


Quamvis  me  talem  nesciat  mea  conscientia  qua- 
lem  me  pingil  vestra  prudentia,  tamen  non  debeo 
esse  ingratus,  qnia  bona  quoe  me  dicitis,  quam  erga 
me  habetis,  vobis  persuadet  benevolentia.  Quod  me 
hortatur  vestra  dilectio  ne  patiar  neque  velim  ve- 
stram  et  sociorum  vestrorum  contumeliam,  libenter 
accipio,  nec  senlio  me  aiiquando  eam  autquaesivisse 
aut  voluisse.  Nam  litteras  illas,  de  quarum  publica- 
tione  hoc  £pstimalis  contigisse,  nec  ego  transcripsi, 
nec  transcribendas  alicui  oslendi,  necali^uis  perme. 
Dentque  cum  vobiscum  loquar,  confido  in  Deo  quia 
omnino  me  in  hac  re  inculpabilem  cognoscetis. 
Vale. 

EPISTOLA  LXI. 

AN8ELHIAD  MONACHOS  S.  EADMUNDl. 

Infractam  monachorum  in  adversis  constantiam 
prcedicat. 

Anselmus,  archiepiscopus  Cantuariae,  fratribus  et 
filiis  charissimis  monachis  coenobii  Sancti  Ead- 
mundi,  salutem,et  in  tribulatione  misericordiae  Dei 
consolationem. 

Laudo  vos  et  gaudeo  quia  nulla  violentia  vobis 
violentiam  ingerentibus  restilistis,  sed  solius  Dei 


enim  dicit :  Revertimini  ad  me,  et  ego  revertar  ad 
vos  {Malach.  iii,  7).  Omnipolens  Deus  sua  vos  pro- 
tectione  et  defensione  visitet,  et  clementi  consola- 
tione  laetiflcet.  Amen. 

EPISTOLA  LXII  "». 

ANSELMI  AD  \\'ILLELMUM  ARGHlDIACONUM. 

De  non  evuigandis  Actis  concilii  Londinensis,  nisi 
prius  et  iterum  episcopis  illa  communicarit. 
Capitulorum  interim  sententiasaliquassuggerit. 

Anselmus  archiepiscopus,  Willelmo    archidia- 
cono,  diiecio  suo,  salutem  el  benedictionem. 

Sententias  capitulorum  concilii  expositas  nolo  vo* 
bis  aut  alicui  ad  praasens  miltere,  quta,  quando  in 
ipsoconcilioexpositae  sunt,  non  potuerunt  ad  ple- 
num  et  perfecle  recitari,  propterea  quia  subito  sine 
praemeditatione  ac  competenti  Iractalione,  sicut 
oportuerat,  sunt  prolatae  "•.  Unde  qjedam  videntur 
addenda,  et  forsitan  quaedam  mutanda,  quod  non 
nisi  communi  consensu  coepiscoporum  nostrorum 
volo  facere.  Volo  crgo  eas  dictare,  et  prius  eisdem 
episcopis  ostendere,  cumprimooonvenerimu8,quam 
per  Ecclesias  Angliae  dictatae  ct  expositas  mittantur. 
Nomina  tamen  rerum  de  quibus   ibi   locuti  sumus, 


WARI^     LEGTIONES. 

•"  Ut  non  sohim  Dorainum  sed  ms.  et  ut  non  Dominum  sed,    *"  Religionem.  Haec  ms.  Religionem  insli- 
tuta.  Haec.    '^*Cum  eodem  ms.  collata.    *^*Prolata  ms,  protata:. 


95  S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  lU.  —  EPISTOL^.  M 

vobis  mfttimus,  ut  secundum  quod   recordati  pote-  A  sunt    mullandi    poeniteniia.   Quam  etiam  in  vestra 


ritis,  nos  de  illis  decrovisse  sciatis  "^.  Da  illis  qui 
ante  excommunicationem  val  post  excomraunicatio- 
nem,  nescientes  eam  faclam.  Sodomico  peccalo  pec- 
caverunt,  par  et  similise.lt  "•  sententia,  si  confi- 
tentes  pGenitentiam  pelierint.  Qaam  secundum  dis- 
crelionem  ve  Iram  dabilis,  considerantes  ajlatem, 
peccatidiulurnilatera,  elutrum  habciint  uxores,  aa 
non  ;  el  sccundum  quod  videutis  eos  pnenitere,  et 
deinceps  integram  correctionnem  promitlere.  Consi- 
derandum  etiam  estquia  haclenus  ita  fuit  plublicum 
hoc  peccatum,  ut  vix  aliquis  pro  eo  erubesceret ;  ct 
ideomiUi  magnitulinem  ejus  uescientes,  in  illud  sa 
prajcipitabant.  Illi  veroqui  post  excommunicalionem 


discretione  sccundum  pra^diclas  causas  ponimus.  De 
his  qui  tonderi  noiunt,  dictum  est  ut  ecclesiam  non 
ingrederentur  ;  non  lamen  prjBceptum  est  ut,  si  in 
greJerentur,  cessarcnt  sacerdotes,  sed  tanlum  an- 
nuntiarent  illis  quia  contra  Doum  et  ad  damnatio- 
nemsuam  ingrediunlur.  De  calceamentis  laicorum 
nihil  dccreviraus,  sed  tantum  clericorum.  De  archi- 
diaconibus  et  canonicis,  qui  uxores  suas  derelictas 
extra  domos  suas  in  maneriis  suis  ponuut,  existimo 
interlm,  donec  aliud  staluatur,  tolerandum,  si  cer- 
tam  promissionem  feccrint  se  nullam  conversalio- 
nem  cum  illis  habituros,  nec  sine  iegitimis  testibus 
locuturos(14).  De  presbyteris  qui  timore  non  au- 
deat  feminas  suas  relinquere,  quod  statutum  est  in 


cognitam    se   peccato    contaminaveruat,    graviori 

VARI^   LECTIONES: 
•"Decrevisse  faciatis  ms»  decrevisse  sciatis.  "'Kt  simul  erit  w«.  elsimilis  erit. 

JOANNIS    PICARDI  NOT^. 
(U)  Depresbyteris  guod  statutum  est  in  concilio  B  cione  careresolent,  Qui  secus  facit,  dignitatesua 


servabitur,  Coucilium  ad  Londinum  habitum,  proxi- 
me.jue  memoralum  inlelligil,  cui  Anselmus  praesi- 
deris  confidentibus  Kboracensi  archiepiscopo,  coele- 
risque  Anffliffi  ponlificibus  nec  non  archimandritis 
multa  quidem  slatuit  pernoccssaria;hocquecompri- 
mis  :  «  Ut  presbytcr  quandieu  illicilam  conversalio- 
nem  habuerit.  non  sit  legalis  ;  ncc  missamcelebret: 
nec,  si  celebraverit,  ejusmissaaudialur.Ut  nullusad 
subdiaconatum  aut  supra  ordinelursineprofessionne 
castitatis  :  ut  nullus  archidiaconus,  presbyter.  dia- 
conuscanonicus  uxorem  ducat,  aut  duclamretineat; 
subdiaconus  vero  quilibet  qui  canonicus  non  est,  si 
post  profcssionnem  castitalis  uxoremduxerit,  eadem 
regula  constringatur.  *»  Hgec  in  synodo  Londinensi, 
quamdat  integrat  Willelm.  Malmcsber.  lib.  i  De 
pontif.  Anglor.,  pag.  1:^9,  cdit.  Londin.  1596.  Ilen- 
ricus  Huntingdoniensis  archidiaconus  eodem  anno, 
iisdem  typis  datus  fol.  217,  pag.  1,  lib.  vu  suarum 


periclitabitur,  Photiusin  Nomocanone,  Burchard. 
Wormat.  lib.  ii,  cap.  109.  Ivo  Carnotens.  ix  part., 
cap  186.  Jatland.  Crysopol.  sub  fin.  lib.  vi  suaeCan- 
delae  ;  Gralian.  32,  Interdixtt,  hanc  sanclionem  retu- 
lere,  et  quidem  paulo  articulatius  quam  Ruff.  lib.  i 
conlinuat.  Histor.  Eccles.  cap.  G.QuapropterNicaena 
synodo  tam  unanimiter  suscepta  a  primate  totius 
Ano^liae,  nec  non  episcopis  el  quinque  regibus 
ibioem  considcntibas,  quidqnid  Patres  Nicajni  san- 
civerunt,  Angli  quoque  pontifices  comprobarunt, 
simulque  decretum  illud  dc  cselibatu  sacerdotum. 
Quod  hinc  amplius  et  sole  meridiano  clarius  emicat, 
cum  excussis  quse  ad  fidem  perlinerent,  auctarii 
instar  Nicaenas  sanctiones  uno  ore  laudariot.  Quae 
raiio  etsi  adultam  conciliatio  auctoritatem  ex  com- 
muni  utriusque  synodi  ecclesiasticse  consensu,  ita 
ut  aculissima  ingenia  hebescant  ad  aciem  legum 
divino  Spiritu  sug^erente   promulgatarum.  subji- 


Historiarum,   de  hoc  concilio   ita  scribit  :   Eodem  Q  ciam  lamen  quidquid  ad  hanc  rem  ex  hisloria    An- 


anfto  ad  festum  sancii  Michaelis  tenuit  Anselmus  ar 
chiepiscopus  concilium  apud  Londoniam,  in  quo 
prohihuit  uxores  sacerdotibus  Anglorum  antea  non 
prohibilas,  In  quibus  verbis  quis  non  vidcat  tum 
superbam  hominis  lemeriialem  (qui  concjhum  in 
Spiritu  sanclo  legitime  congregatum  ausit  reprehen- 
dere  imprudentiae  ob  oovam,  suo  judicio,conslitutio- 
nem),  cum  in  hislorico  summam  veri  rerumque 
domesticarum  inscitiam  seu  oblivionem  ?  Adversus 
quem  in  primis  agam  una  duntaxat  tabella  obsigna- 
ta.  Isenim  lib.  iv  suarum  Histor.  in  princip.  post 
Bedam,  recenset  Acta  concilii  Hatfeldiensis  Theo- 
doro  Cantuaria)  archiepiscopo  habiti  anno  680,  in 
quo  post  multa  ad  orlhodoxaj  fidei  puritalem  con- 
firmandam  tractala,  sancta  synodus  suis  litteris 
haec  addidit  :  Suscipimus  sanctas,  et  universales 
guinque  synodos  beatorumet  Deo  acceptabilium  Pa~ 
irum,  idestquiinMc(eacongregatifuerunt  cccxviii 


glicane  depromptum  venerit  iu  mentem.Quodigitur 
sacerdotalis  caelibatus  diutius  in  AngUa  viguerit, 
posthsec  quae  supra  memoravimus,  fidem  faciunt 
Fulconis,  Remorum  in  Gallia  Belgica  archiepip 
scopi,  litterae  missfiead  Alfredum  Saxonum  Occi- 
dentalium  regem  in  Anglia,  quibus  comroendatur 
ob  archiepiscopum  integerrimum  Ecclesiae  Gantua- 
riensi  praefectum,  pestilentissimamque  licentiam 
diuini  verbi  gladio  recisam,  et  ab  ethnicorum  Da- 
norum  turbido  fonte  haustam,  qua  episcoporum  et 
presbjlerorum  plerique  non  tantum  penesse  uxores 
haberent,  verum  eliam  consanguineas  ;  pro  scele- 
rum  quoque  cumulo,  virgines  Deo  sacras  impie 
\ioIarenl,  concubinamque  superinducerenl  uxori, 
quo  nihil  ad  explendam  deesset  libidinem,  si  tamen 
expleri  queat.  Quae  omnia  et  divinis  praeceptis  et 
rehgionis  catbolicae  puritati  adversari  magnifice 
docebat  Fulco,  teste  Flodoardo  c.  5  Historiae  eccle- 


Atquiinhacsyiiodomanifesle  clericisfuitinterdiclum  D  siaslicae  Remensis,  ubi  inlerpresGallicuspro  Alfredo 


uxoribus,  can.  3,  quem  GelasiusCyzicenu5,CaDsareae 
Paleslinae  episcopus,  hisomnino  verbis  habet,  11  part. 
Acior.,  cjusdem  concilii,  cap.  32  :  'A7rr,Yopeuae 
xaGo^ou  T^  fxeYaXr,  (xuvoSo;,  {jlyj  IrioxdTio),  TtpeffSuT^pci), 
Staxdvto  |JLY)0*  SXw;  tSv  Iv  tw  x^TipM  tiv\  lUivai  cuv- 
cCffaxTov  syetv,  e\  {jl^  6[pa  {lYiT^pa,  xa\  ^8eXq>^v,  xal 
Oetotv,  xa\  a  [Aova  iTpd<T0t)77a  StaTce^euYe  'rcaaav  u:cov];tav. 
'O  Sk  -Kapi  TauTa  irotwv  x-v^uveucei  •reept  rfjv  ^auTOu 
a^(av.  Hunc  canonem  sic  Balforeus  verlit ;  Magnasy- 
nodus  plenissime  vetat  episcopum.presbylerum,  dia- 
conum  aut  ulhmclericorum  haberesecummulierem 
introductam,  nisi  ferte  matrem  velsororem,  vel  ami- 
tamj  vel  denique  eas  solas  personas  qux  omni  suspi- 


seu  iElfredo  etAIvredo,  vertiti4/^rado,  cap.  item  6 
ejusdem  Hisloriae  pleno  laudatur  ore  Peigmundus 
Cantuariensis  antistes  propler  sanctissimos  conatus 
expurgandis  luxuriae,  slupri,  inceslus  el  fornica- 
tionis  sordibus.  Porro  Fulconem  Elfredo  regi  tuisse 
notissimum,  sciet  qui  legerit  Malmesburiens.  cap.  4 
lib.  II  De  regibus  Anglorum.  Contigit  autem  baec 
Anghcanae  Ecclesiie  restauratio  annum  circiter  890. 
iEllredi  regnantis  xvui,  Peigmundi  (quem  Peoni- 
cum  vocai  Gallicus  interpres)  sedentis  ii.  Qaando- 
quidem  eftrenatam  libidinem  inAngliae  reguum  Ec- 
clesiamque  pridem  anlea  irrupisse  uotum,  testa- 
tumqueestoxepistoIaS.   Bonifacii  mariyris   archi- 


LIB.  III,  EMST.  LXlll. 


97 

concilio,  servabitur,  quia  quandiu  eas  aliqua  occa-  A 
sionC;  tenebunt,  nec  missas  celebrabunt,  nec  lcgales 
erunt,  sed  tantum  usque  ad  inilium  Quadragesimae, 
si  habuerint  qui  pro  illis  caste  in  ecclesiis  serviant, 
beneficiis  ecclesise  non  privabuntur.  IUos  autem  qui 
presbyteros  propinquas  suas  dimittere  prohibeut, 
sicut  eos  qui  contra  Deum  et  contra  Christianila- 
tem  agunt,  arguite,  et  totum  peccatum  Tornicalionis 
presbyterorum  illis  imputandum  ostendite,  et  no- 
stram  et  omnium  *^*  coepiscoporum  nostrorura  ex- 
communicationem  illis  promittite. 


98 


EPISTOLA  LXni  «•». 


ANSBLMI  AD  DURGUNDIUM  ET  UXORKM  EJUS 
RICHEZAM . 

Ut  fuitirce  viice  sint  memores,  et  ad  illius  amorem 
sese  invicem  accendunt, 
Ansblmus,    servus  Ecclesia;  Caiiluariensis,   suis 
charissimis  Burgundio,  et  uxori  ejus  RicHEz.f:,  salu- 
lem,  el  honediclionem  Dei. 

Qualiterme  habeam  nunlius  vesler  melius  potcrit 
vobis  verbis  ostendcre  quam  ego    scribere.  Nihil 
autcm  tantum  me  deleclat  mandare  vobis,  quantum 
VARI^  LECTIONES. 

•"et  nostram  omnium  ms^  et  noslram  et  omnium.  **•  Cum  eodem  ms,  collata  et  cum  Edit,  Goih.et  Col. 
1573. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

episcopi  Moguntini,  quaeexstatapudMalmesburiens,  B  Gaelerum  quod  Eiheluvodus  in  Winlonia,  id  S.Osu 


li^.  I  do  regibus  Anglor.,  fol.  14,  pag.  %,  Rogorius 
Honedenus  ad  annum  975  viluperat  Alferum,  Mer- 
ciorum  principem,  et  aliquot  Anglioa  magnates,  qui 
clericorum  uxoratorum  muneribus  allecli  expelio- 
bant  probos  monachos  ex  ecclesiis,  quibus  fueranl 
ejecti  incoatinentes  cierici.  Quorura  nobiliura  fu- 
renti  avaritiae  irapietati  viriliter  restiterunt  Elhelu- 
vinus,  Orientalium  Anglorum  dux  honeslissimus 
atque  integerriraus,  nec  non  cjus  germanus  Elfuoldus 
Brithnothusque  comes.  Idem  Honedenus  anno  957 
in  Eadgari  seu  Edgari  regis  laudes  breviter  excur- 
rens  ait  :  •  De^tructas  ecclcsias  renovavit  et  dila- 
vit,  abjeclis  etiam  coenobiis  clcricorum  scholariura 
venenis,  »  elc.  Quaenam  vero  haec  sinl  venena,  nisi 
stupri,  adulterii  et  fornicalionis,  quae  sensim  ad 
intiraa  cordis  serpunt,  et  animam,  omni  gratise 
divinse  calore  expulso,  sutfocant?  Ingulphus  in 
Hist.,  fol.  502,  pag.  2,cadem  venena  appellat  «cle 


valduset  Dunstanus  praestiterunt  in  suis  Ecclesiis. 
Ut  aulem  ilerum  meus  adversarius  suo  judicetur 
ore,  suisque  pareat  armis,  en  quod  de^Etheluvedo 
scribit  lib.  v,  fol.  204  ;  •  Hic  secundo  cpiscopatus 
sui  anno  quosdam  canonicos  in  vcteri  monasterio 
Vincestre  di-genles,  el  ordinem  suum  pigre  et  ne- 
gligenter  observantes,  ejecit,  et  monachos  impo- 
suit.»  HucusqucHuntingdoniensis,  qui,etsi  hujusraodi 
pigritiara  et  ncgligentiam  enuclealius  non  declara- 
rit,  lamen  ex  supradictis  palet.  Ad  annum  mille- 
siraum  accedaraus  :  producet  enira  nobis  Lanfran- 
cura  uxoratorura  clcricorum  bostera  et  inseclato- 
rem  acerrimura.  Is  igitur  epislol.  2,  ad  Alexan- 
drum  II  papam,  de  Cestrensi  episcopo,  quera  Lici- 
fcldensem  nuncupal,  in  hunc  modura  scribit  : 
0  Licifeldensis  vero  episcopus,  qui  apud  legatos 
vestros  de  incontinenlia  carnis  (cui  uxor  publice 
habila,  filiique  procreati  testimonium  perhibebant) 


ricorum  naenias.  »  Ipsemet  Edgarus  id  profitetur  et  G  aliisque  criminibus  accusatus,  ad  synodum  tamen 

^  *.      r_  J  ^_^1  «» -.^  .M,  i  A  Aa«^  ^■«««...J  AM.i.Mfr         M.^..J  ftf^l  ^^^Mm^*0%.      wvtf-kMaMf^      v^r^ltwl  1Tv««-Jj%       r%#         «rvMiv^^I^**  1  ^  .^..m  I  ^ ^  M.       * 


asserit  in  diplomate  suo,  quod  exstat  apud  Mal 
mesb.  lib.  u,cap.  8,  fol.32,  inter  csBlera haec  com- 
memorans  :  «  Idiotis  clericis  ejectis,  nullis  regularis 
religionis  disciplinds  subjectis,  plurimis  in  locis 
sanclioris  seriei,  scilicet,  monachici  habitus  praefeci 
pastores.»  Hsec  in  rcm  meam  regis  regioque  ore 
verba  dignissima  sunt  et  opera  Atheluvodus  seu 
Etheluvodus  illo  rage  sanctissimo,  episcopus  quo- 
que  sanctissimus  e  sua  Wintoniensi  Ecclesia  ex- 
pulit  clericos  mulierosos,  testibus  Malracsb.  supra, 
et  Osberno  Cantuariensi  praecantore,  cap.  39  Vitae 
saneti  Dunstani  apud  Sur.  tom.  III.  Aliquot  autem 
borum  clericorum  expulsorum  dum  expostularent 
cum  re^e  de  sua  expulsione,  rogatus  fuit  S.  Dunsta- 
nus  ut  iterato  parceret ;  siluit  iile  ad  has  preccs, 
animo  volutans  quid  ageret,  positus  inter  incudem 
ct  malleum,  cum  ecce  cruciBxi  Christi  imago  clara 
voce  id  probibuiL  dicens  ;  «  Non  fiet,  non  fiet;  » 


eorum  venire  noluit.  Unde  et  praedicti  legati  vestri 
eum  excomraunicavcrunt,  regique  subslitueridi  suc- 
cessorera,  ut  dicitur,  concesserunt ;  in  Paschali  so- 
leranitate  ad  curiara  venit,  de  illaiis  culpis  causam 
inire  noluit,  regi  in  conventu  episcoporura  alque 
laicorura,  episcopatum  reJdidit;  se  araplius  non 
habiturura,  ncc  successori  caluraniara  aut  daranum 
illaturum,  jurejurando  spontanea  voluntate  firmavit. 
Dehinc  ad  raonasleriura,  in  quo  ab  infantia  nulritus 
monachus  fuerat,  repedavii.  »  Rursusque  in  epi- 
stola  ad  Joannera  Rothoraagi  pontificera,  apud  quem 
thcones  quipiara  et  malevoli  poslulaverant  Lanfran- 
cum  ceu  Joannis  oblreclatorem.  Quod  crimen  et 
iraposturam  pro  falso  repudians  Lanfrancus  ait  : 
«  Relulistis  vobis  o  multis  fuisse  relalura  quod  ego 
quaedara  facta  veslra  carpo,  Et  maxirae,  quod  insti- 
tula  sanctorum  Patrum  de  servanda  clericorura  ca- 
stitale  raale  vos  intellexisse  redarffuo.  »  Paucisque 


quod  lestantur  Osbemus  loco  praecitato.  Vinccnt.  D  interposilis,  subjungit  dissolvenscalumniae  modura : 


Belvac.  hist.  SpecuU  lib.  xv,  cap.  80;  D.  Antonin., 

Eart.  II  Hist.,  cap.  6,  lit.  16,  g  1 ;  Petrus  de  Nata- 
bus,  Ilb.  VIII  Catalog.  sanct.,  cap.  40.  Praeterquam 
?[uod  id  etiam  advcrsariis  nostris  Anglo-Calvinianis 
si  Balaeum  excucullatum  cum  sua  Dorothea,  Poly- 
dorumquc  Virgil,  irapuditiores  hujus  facti  calum- 
niatores  demas)  sic  in  confesso,  ut  longiori  non 
egeat  probatione.  Post  aliquantum  lemporis  expul- 
sorum  clericcum  filii  litera  sopitara  exstinctamquc 
redaccenderunt  in  conventu  Talnensi  seu  Calnensi, 
cui  aderant  rex  Eduardus  et  tolius  Angliae  opti- 
mates.  Quotquot  autera  sancto  Dunstano  refragali 
sunt,  et  turpi  clericorura  petitioni  annuerunt,  e  solio 
tam  graviler  in  terrara  corruerunt,  et  nonnulU  ex- 
sptrarint,  aUi  vix  praesenlissiraae  nesis  manus  effu- 
l^rint,  auctoribus  Osbemo,  Vincent.,  Antonino, 
Honedeno  ad  annum  977,  aui  casum  quidem  ex- 
primift  non  causam,  tum  quoa  notissima  essct,  cum 
(jQOd  eoinitia  non  ob  id  tantummodo  haberentur, 


Imo  vestro  aliorumque  venerabilium  Patrum 
exemplo  provocatus,  per  lolam  Anglicam  terram 
pastoraU  auctoritate  prohibui,  ne  cujuslibet  ordinis 
quisquara  canonicus  uxorera  accipiat  :  nec  sortito 
antea,  si  presbyter  aut  diaconus  esl  (nisi  praebenda 
carere  veUl)  habere  ulterius  liceat.»  Haec  Lanfranci 
verba  el  inslituta  de  clericali  caelibatu  ad  unguem 
servando,  videaraus  arctissiraam  cjusdem  decreti 
cuslodiara  in  epistola  ad  Herfastura  Tetfordensem 
episcopura  his  verbis  :  *  Lanfrancus  gratia  Dei, 
non  suis  raeritis,  coepiscopo  Hcrfasto  salutera. 
Clericus  iste  noviter  ad,  rae  venit,  causam  suae  in- 
feUcitatis  mihi  dixit ;  dictam,  testimonio  veslrarum 
litterarum  veram  esse  asseruit.  Testatus  est  se  inor- 
dinate  ordinalum ;  videiicel,  cum  nullius  esset  or- 
dinis,  a  fraternitale  vestra  factum  esse  diaconum. 
Interrogatus  a  me  si  uxorem  haberet :  uxorem  so 
habere,  nec  eam  se  velle  dimittere  respondit.  Vto^ 
pterea  tali  pacto  consulendum  ai  divina  faitu3  act^ 


99 


S.  ANSELMl  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  ^PISTOLiE. 


100 


ut  curam  habealis  de  vobis.   Exoneravit  vos  Deus,  A  quae  merita  prseraisistis.  Si  plura  bona  quam  mala, 


abstulit  vobis  omnem  occasionem  araandi  hoc  sie- 
culum,  eldedit  vobis  oranem  opportunilalem  amandi 
salutcm  vestram.  Ponite  quotidieante  oculos  vestros 
finem  vcstrum,  Cogitate  inlenlissimo  cujus  erunt  et 
quid  vobis  proderunt  "*  quae  post  vos  remanebunt. 
Cogitate  quo  ibitis,  quid  vobiscum  portabilis,  quid 
ibi  quod  "*  praemissum  sit  a  vobis  invenietis.  Certe 
non  porlabilis  vobiscum  nec  invenietis  ibi  aliud 
quam  merita  vestra,  sive  bona  sive  mala.  Yidete 


gaudere  potestis.  Si  •"  plura  mala  quam  bona, 
quod  non  puto,  multum  *"  debetis  limere,  praeser- 
tira  cum  multum  necesse  sit  homini  volenli  salvari 
habere  multo  plura  "'  bona  merita  quam  raala. 
Ilaec  cogitate,  haec  inter  vos  die  ac  nocte,  in  secreto 
et  in  publico,  tractate  ;  haec  sint  colloquia  vestra 
invicem  :  Domine  mi,  amica  mea^  guid  facimus  f 
quid  tardamus?  prope  est  ultimadies  nostra,  Quo- 
mode  expedimus  vitam  nostram  7  quomodo  satisfaci- 


VARIiE  LECTIONES. 

•"  obis  proderit  ms,  vobis.  proderunt.  "*Quis  quod  ibi  Edit.  quis  ibi,  qaod.  •**Potestis.  Si  ms.  et  Edit. 
potcstis  ;  quod  non  puto.  Si."^Bona  quod  non  puto,  multum  ms.  et  Edit,  bona  multum.  ''^Habere  plura 
ms,  et  Edit.  habere  multo  plura. 

JOANNIS  PICARDI  NOT.E. 

ctorilate  dccerno.  Diaconatum  ei  auferlc.  Ad  caete-  B  peperint,  non  pnrificentur,    nisi  prius  sufficientem 

j :- . :u praesliierint  caulionem  archidiacono,  vel  ejus  offi- 

ciali  de  satisfactione  in  proximo  capitulo,  post  pu- 
rificalionem  earum  facienda.  •  Item  :  «  Sacerdotes 
in  quorum    parochiis   concubinae   talium   commo- 
rantur,   si   non  hoc  oslenderinl  archidiacono   vel 
ejus  officiali,  suspendanlur.  Kt  priusquam  relaxen- 
tur,  gravi  poenitenti^e  subjaceant.  »  Item  :  «  Quae 
convinci  polerit,  quod  sacerdos  eam  carnaliter  co- 
gnoverit,  publicam  agat  pcenitentiam,  et  solemnem: 
ac  si  de  adulterio  esset  convicta,  tanquam  pro  du- 
plici  adulterio  puniatur;  nec  tanli  reatus  impunitas 
aliis  transeat  in  materiam   delinquendi.  »   Has   in 
clericos    concubinarios     clericalesque    concubinas 
(nam  et  percussae  concubinac  repercutiuntur  concu- 
bitores)  animadversiones  statuit  Stephanus  de  Lan- 
geluna,   vir    cruditus    et  sanctae   memoriae,    prius 
Sancti    Chrysogoni    cardinalis,    sedit    annis   xxi, 
diebus  23.  Hic  transtulit  corpus  B.  Thomae  in  capsa 
Sic    de    archiepiscopo    mulierarios 
vindicante    loquuntur  tabulae    mss. 
archiepiscop.   Cantuariensis  in  nostra   bibliolheca. 
Mancat  ergo  ab  orani  aevo  uxores  usurarias  fuisse 
clericis  Anglicis,  ita  ut  quod  contra  rationem  juris, 
addo  ecclesiastici   (nam   Pauli  jurisconsulti  verba 
lib.  cLxxxiv  indig.  mutuor)  fuitreceptumabaliquibus, 
non  sit  producendura  ad  consequentium.  Postquam 
haec congessissem,  occurrit  lib.  riii  Histor.  Britan- 
nicse  Armoricse,  cap.  19,  idem  locus  de   uxoribus 
primum  ab  Anselmo  interdictis  sacerdotibus,  quem 
historiae  conditor  Bcrlrandus  Argeniraeus  hausit  ex 
Roberti  Beccensis  monachi  Chronologia.  Hunc  au- 
tem  retulit  Argentraeus  postquam  memoravit  Victo- 
rium  Rhedonum  antistitem  iiiiam  habuisse  Demno- 
lara  noraine,  et  plusculis  de  ea  scriptis,  addil  ob- 
servatum  quod  episcopi  sacerdotesque  non  tantum 
Victorii,   sed  et   D.  Hieron.  Augustinique  saeculo 
libere  possent  impuneque  esse  mariti,  eo  quod  £c- 
clesia  catholica  nondum  vetuisset ;  vetuerit  tamen 
ob  inBnitas  gravesque  causas,  et  id  interdicti  po- 
stremo  in  Anglicana  fuisse  receptura  Ecclesia  a  D. 
Anselrao   archiepiscopo.    Quara    vero   absurde  vir 
eruditus  dixerit   producens   tacite   sui  dicti   testes 
D.  Hieronyra.  et  Augustin.  praeter  concilii  Nicaeni 
decretum  superius  alegatum,  palara  est  ex  Bellar- 
mini.  Gregorii,  Valentini  et  aliorum  clericalis  con- 
tinentiae   propugnatorum    scriptis    D.    Hieronym., 
August.  meus  patet,  et  illius  auidem  ex  sua  confes- 
sione  edita  Paris,  apud  Nivellium,  hujus  vero   ex 
ejusdem  quoque  confess.  pag.   467,   468  et  469, 
ubi  dicitur  apostolos  caelibatum  docuisse,  et  anti- 
quos  servasse .  Profiteor  igitur  quondam  plerosque 
conjugatos  in  episcopum  unctos,  sed  post  unctionem 
ab  uxoribus   absiinuisse.  Sic   in  Gallia  nostra  D. 
Germanus    Altissiodorensis    inauguratus    uxorem 
mutavit   in  sororem^    teste  Constantio  presbytero 
contemporaneo   lib.  i  Yit»  ejusdemi  cap.  7.  D, 


ros  minores  ordmes  congruis  eum  temporibus  pro- 

movele.  Diaconatus  vero  ordinem  nunquam  recipial, 

nisi  casle  vivai,  nisi  se  de  reliquo  caste  victurum 

canonica  atlestatione  promiltat.  Si   vero  caelibem 

vitam  egeril,  et  acturum  se  omni  lempore  spondere 

voiuerit  :  non  quidcm  eum  ad  ordinem  diaconatus 

iterum  ordinabitis ;  sed  ipsum  officium  per  textum 

sancti  Evangelii,  vel  in  synode,  vel  in   multorum 

clericorum  conventu  reddetis.  »    Hactenus  Lanfran- 

cus,  cujus  testimoniis   planum  fecimus  etiam   ante 

Londinensis  synodi    canonera    sacerdotibus  fuisse 

conjugiis  interdiclura.  Valeat  ergo  Huntingdoniensis 

insciiia  et  calumnia  ;  quod  enim  obtendit  in  defen- 

sionera  suae   alienaeque  opinionis,    scilicet,  Ansel- 

mianum  decretum  visum   fuisse  periculosissimum, 

ne  dum  munditias  viribus  majores  appeterent,   in 

immundilias  horribiles  ad  Christiani  nominis  sum- 

mum   dedecus  inciderent  ;   id,  inquam,    ne  flocci 

quidem  facio.  Si   enim   tentillum  baberet  roboris  q  pretiosissima 

raliuncula  haec,  eadem  necessario  efficeretur,  per-      clericos  jusle 

peram    fuisse   a  Deo  vetitum  :  Non  occides^  non 

mcechaberis,  non  furtum  facies ;  et  quia  in  dies 

fiunt  caedes  innuraerae,  eaequo  indignissimae  et  maxi- 

mae,  ilem  adulteria,  stupra.  sacrilegia,  incnstus,  et 

alia  horrenda  scelera  quae  his  omnibus  sua  praecel- 

lunt  impietate.  In  sumna,  ul  Hieronym.   Rusticum 

monachumdocel  :  Nonest  culpa  Chrisiianinominis, 

si  simulator  religionis  in  vitio  sit,  Quinimoconfusio 

gentilium  (addo,  el  malorum  et  haereticorum)  cum 

ea  vident  Ecclesiisdisplicerequasoynnibus  bonisnon 

placent.  Caetermm  ul  scianl  posteri  quanla  animo- 

rura   consentientiura    mullitudine    recepta    fuerint 
Londoniensis  synodi  statula,  testatur  Rogerus  Ho- 

ned.  Anselmum  Eboracensi  archiepiscopo  et  caete- 
rorum  episcoporum  Anglicorum  grege   considente 

haec  renovasse,    astanle   atque   audiente   Henrico  I 

rege,  comitibus  atque  baronibus,    ut    vocat,   una 

mente  et  voce  consentientibus,  anno  1108,  eodem-  jj 

que   saeculo  repetita   fuerunt   in  concilio   Eboraci 

coacto  anno   1195,  cujus   acta  Honedenus   eodem 

retulit  anno  1235.  In   altera  synodo  Londinensi  id 

rursus  fuisse  prohibitum  narrat  Matthaeus  Paris  in 

Historia  majore,  fol.  436  editionis  Tigurinae.  Idem 

ad  annum  1225  observat  severissimam  Stephani  de 

Langetuna  Cantuariensis   archiepiscopi   paenam   in 

concubinas  clericorum  his  verbis  decretara  :  «  Con- 

cubinse  sacerdotura  et  clericorum,  qui  infra  sacros 

ordines  constituti  et  beneficiati  sunt,  ecclesiastica 

carcant  sepultura  ;    nisi   sane   se  correxerinl,    et 

(quia  Bcriptum  est :  Vivens,  vivens  ipse^  confitebitur 

iibi)  incolumes,  vel  tanta  earum  in  extremis  appa- 

real  poenitentia,  propter  quam  non  immerito  debet 

cum   eis   dispensari, »  Item  :  «  Non  recipiantur  ad 

osculum  pacis,  nec  panem  benedictum  percipiant  in 

ecclesia,  quandiu  concubinarii  eas  detment  in  do- 

mibus  suiS|  vel  publice  extra  domos. » Item  :  «  Si 


101  Ub.  III,  EPIST.  LXV 

mus  Deopro  peccatU  noslris  ? Pritparemus  nos  qua-  A 
si  videamtu  in  proximo  diem  vocationis  nostrce  :  et 
itaaptemus,  ut  securi  eamus  ad  judicium  ;  quia  re- 
cepturi  sumus  sine  dubio,  prout  gerimus  in  hac  vita, 
sive  bonumsivemalum,  Deus  nos  junxifin  hac  vita, 
faciamiis  ut  nos  simuljungat  in  ceternavita ;  et  vi- 
deamus  ibi  prolem  nostram,  quam  sibi  Deus  jam 
assumpsit.  Haec  sunt  vestra  studia,  hasc  soIlicitudOy 
haec  suspiria  vestra.  Quod  roando  vobis  pcr  nun- 
tium  istom,  ne  veniatis  ad  mc,  nisi  a  me  mandati 


per  '^  sigillum  meum  ;  vobis  dico,  domine  et  frater 
charissime  Burgundi,  suspicite  bono  animo,  si  me 
amatis.  Omnipotens  Deus  regat  corda  vestra,  et 
dirigat  ad  gaudia  a>terna.  Amen. 

891  EPISTOLA  LXIV  •". 

BUGOTnS  LUGBUPmNSIS  ARCniEPISCOPl  AD  ANSBLMUM. 

De  incolumi  suo  reditu  ex  Bierosolymis. 

Desideratiisimo  Patri  suo  Ansblho,  venerabili 
Cantuariensium  archiepiscopo ;  Hugo  Lugdunensis 
Ecclesiae  servus,  ealntem. 

Sanclitati  vestrse  notum  esse  volumus,  meritis  et 
intercessoribus  vestris  id  obtinentibus,  nos  Hieroso- 
lymis  incoluroes  rediise.  Quod  vobis  idcirco  notifi- 
care  dignum  duxirous,  quoniam  id  vobis  non  ingra- 
tam  fore  credimus  *'*.  Audivimus  autem  a  rege  An- 
gloram  vos  nimium  inquietari,  et  multa  contra  Deum 
ejusque  Ecclesiam  ab  eo  inconsulte  agi ;  unde  divi- 
nam  nos  oportet  implorare  clementiam  ut  inimicos 
vestrosy  imo  sanclse  '**  Dei  Ecclesiae  perturbatores 


102 
EPISTOLA  LXV  "*, 

ANSELMl  AD  nUMBERTUM    COMITEM  ET  MARCHIONEM. 

Gaudet  de  acceptisejus  litieris,simulquebene/icia 

ab  illo  in  se  collata  perstrifigit.  Et  ut  Ecclesiam 

tueatur,  non  vero  illi  dominetur,  admonet, 

Suo  reverendo,  et  cbarissimo  Domino  Umberto 

"*,  comili,  et  marchioni,  Anselmus  servus  Ecclesifle 

Canluariensis,  fidele  serviliuuicum  oralionihus. 

Litleras  a  dignatione  vestra  mihi  directas  magno 
gaudio  suscepi,  quoniam  honore,  el  amore,  et  opu- 
lentia  bonee  voluntatis  plenas  inveni.  Quanlus  enira 
mihi  est  honor,  cum  veslra  celsitudo,  cujus  se  ho- 
mines  gaudent  esse  parenles  mei,  dignatur  dicere 
me  sibi  consanguinitate  "*  copulari ;  quantus  vero 
amor  intelligitur,  cum  de  tam  longe  mihi  sludet 
scribere  se  de  bonis  quae  de  meaudil  vaide  gratulari  I 
^  Quanlura  etiaro  volunlas  ejus  bona  in  his  quae  Dei 
sunt  coram  Deo  ferveat,  aperte  monstratur  cum  de 
bonis  quae  sola  faraa  de  longinquo  regno  audit,  ad 
magnum  gaudium  et  laetitiam  excitatur.  Utique  licet 
ea  quae  de  me  vel  de  actibus  me  bona  referentur 
debeant,  quantum  in  me  est,  nulla  aut  fere  nulla 
judicari,  veslra  tamen  benevolentia  "*  non  minori 
quam  si  vera  essentapudjuslum  Judiccmgratia  me- 
retur  remunerari.  Tantam  utique  gratiam  vestram 
nescio  me  aliquo  servilio  meruisse,  nisi  qnia,  ut 
verum  fatear,  vestram  prosperitalem  »»«  vestrosque 
succcssus  scio  me  semper,  etiam  anlequam  vos  vi- 
dissem,  non  ficto  corde  dilexisse.  Memor  enim  me 
naturaliter  a  progenitoribus,  vobis,  ut  Domino,  debi- 
lorem  esse,  nunquampassussum  cordi  meo  veslrum 


convertat,  et  vestrae  sanctae  obedientiae  subjiciat.  G  amorem  deesse.  Nec  sum  oblitus  quia  cum  Romam 


Quod  si,  peccatis  nostris  exigentibus,  id  ad  praesens 
ficri  non  poterit,  et,  persecutione  ingruente,  vos  ce- 
dere,  aut  etiam  locum  mutare,  necesse  fuerit,  san- 
ctitatem  vestram  submissis  precibus  exoramus  ut  ad 
puerum  vestrum  declinare  non  dedignemini,  et  ad 
domum  vestram,  quae  vestra  fuil,  et  quae  raodo 
vestra  est,  et  de  die  in  diem  semper  melius  veslra 
erit.  Quod  non  solum  nos,  sed  et  commissa  nobis 
Ecclesia  humiiiter  implorat,  quae  sanctissimis  ora- 
tionibus  vestris  nobiscum  devotissirae  se  commen- 
dat,  et  ad  obsequium  vestrumpromptissiroa,  faciem 
vestram  videre  desiderat.  Prsesentium  gerulum,  EI- 


tenderem,  benigna  vestra  largitas  Lugduni  prompta 
fuit  me  conducere  atque  uecessaria  quajlibet  impen- 
dere.  Qui  amor  mullum  crevit  cognita  per  multos 
vestra  vita  et  probilate,  quia  ad  servandam  pacem 
ac  justiliam  cum  pietate  utimini  vestri  principalus 
polestate.  Quem  etiam  valde  majorem  habere  me 
deinceps  debere  intelligo,  qui  hoc  veslra  mereri  di- 
gnatur  erga  me  dilectio.  Quamvis  non  egeat  vestra 
bona  intentio  nostra  admonitione,  ad  me  tamen 
pertinet  ut  epislola  mea  ad  vos  non  sit  sine  aliqua 
exhorlalione.  Sicut  enim  ignem  vcnto  agitalum 
videmus  exardescere,  ita  bona  voluntas  per  exhor- 


Tredum  nomine  **•,  vobis  commendamus.  Qui  ab  D  lationem  ad  meliora  se  soletaccendere.  Videtis,  mi 
Apulia  usque  Lugdunum  *"  nobiscum  veniens,  fide-  charissime  domine,  qualiter  mater  nostra  Ecclesia 
liler  nobis  servivit.  Dei,  quam  Deus  pulchram,  amicam  et  dilectam  spon- 

VARI^  LECTIONES. 

*''MaQdatis  per  ms*  roandatus  per  Edit.  maadatum  fuerit  per.  ^"Collata  cum  eodem  ms.  *Tore 
duximus  ms,  fore  credimus.  ***Vestros  sanctae  ms.  vestros  imrao  sanctae.  ""flaeredum  nomine  ms.  EI- 
vredum  nominee^  recentiori  caractere  in  eodem  ms.  Lelvredum  noraine.  '"Usque  ad  Lugdunum  ms.  usque 
Lugdunum.  *"Collatta  cum  eodem  ms.  "*Guiberto  ms.  Umberto.  "*Sibi  et  consanguinitale  ms.  sibi 
coQsanguinitate.  "^Benevolentiam  ms.  benevoientia.  "^Prosperitatem  ms.  vestram  prosperitalem. 

JOANNIS  PIGARDI  NOTiE. 


quoque  Hilarius  Pictaviensis  :  de  quo  etsi  Fortuna* 
tus  non  prodideril,  eximia  tamen  viri  sanctitas, 
canonum  ecclesiasticorum  tenax  custodiae,  et  prae- 
clara  ad  filiam  Abram  de  servanda  virginitate  epi- 
stolat  locupletissime  testantur.  D.  Genebaldusi 
Lauduni  Clavati  primus  poniifex,  et  Urbicius,  ex 
seoatore  Claromootis  Alverniae  episcopu8|  sic  so 


gessere  aliquandiu.  Sed  cum  ad  uxores  redissent, 
accerbam  incestus  senserunt  poonara.  Ille  enim  se- 
ptem  annis  ergastulo  inclusus  psenituit,  lesle  Hin- 
cmaro  in  Vita  sancti  Remigii,  «  Hic  vero  lacrymis 
scelus  expiavit.  i.  auctore  Gregor.Turon.  lib.iHist, 
Franc,  cap.  44, 


103 


S.  ANSlgLMI  CANTUAR.  AftCHIEP. 

A 


sam  suam  vocat,  a  malis  principibus  conculcatur  ; 
quomodo  ab  bis  quibus  ut  advocatis  ad  tuitionem  a 
Deo  commendata  est,  ad  eorum  seternam  damnatio- 
nem  tribulatur  ;  qua  pra?*umplione  in  proprios  usus 
ipsi  usurpaverunt  res  ejus,  qua  crudelitate  in  ser- 
vitutem  rcdigunt  libcrlatem  ejus,  qua  impielate 
contemnunt  et  dissipant  legcm  et  religioncra  ejus. 
Qui  cum  dcdignantur  (15)  apostolici  decretis  (quae 
ad  robur  Cbristianac  rcligionis  facit)  essc  obedien- 
tes,  Petro  utrique  aposlolo,  cujus  vice  fungilur,  imo 
Cbristo,  qui  Pelro  commcndavil  suam  Ecclesiam, 
se  probant  esse  inobedientes.  Quoerant  igitur  qui 
vicarii  Petri,  et  in  eo  Peiri  el  Christi,  decrcta  Chri- 
stiana  *"  conlemnunt,  alias  regni  ca^lorum   porlas. 


OPP.  PARS  III.  —  EPISTOL.«;. 
EPISTOLA  LXVI"». 


104 


ANSELMI  AD  RURGUNDIUM   ET  RICHEZAM  UXORBH 
EJUS. 

Hierosolymamprofecturum,quidsitacturus,monet. 
Ut  generalem  omnium  ab  infantia  peccatorum 
confessionem  prcemittat :  et  ita  res  suas  disponat 
utuxorem  non  sine auxilioet  consilio  relinquat. 

Anselhus  gralia  Dei  achiepiscopus  Cantuariae, 
fratri,  et  amico  dilccto,  Burgundio,  et  uxori  ejus, 
sonori  suae  Riciiez.«,  salulem  et  bencdictioncm  Dci, 
et  suam,  quamlumpotest. 

Mandastis  mihi,  domine  ct  amice  charissime 
Burgundi,  vos  velle  ire  Ilierosolymam  pro  servitio 
Dei  et  salute  animse  vestrae,  et  hoc  vos  velle  facere 
concessionc  mea,  ct  filii   vestri,  mei   nepotis,  An- 


auia  cerle  per  iUas  non  mtroibunl  quorum  claves  ir-ij  »u  i.».  i. 
^  *^  ,  ^.  ^  .  ,  n  selmi.  Gaudeode  vestrabona  volumate,etconsuloel 
Petrus  aposlolus  portat.   Omnes  namque  qui  nolunt  " ^_„  ..» ^; , : c^^.^ti u: ._ 

subjecti  esse  legi  Dei,  absque  dubio  deputantur  inimici 

Dei.  Ergo,  mi  domiue,  ne  putetis  Ecclesiam  quae  in 

vcslro  principatu  est  vobis  esse  datam  in  hcercdita- 

riam  dominaiionem,  sed  in  haeredilariam  reveren- 

tiam  et   in   tuilionem.    Eam   ut   matrem    veslram 

amatc  ut  sponsam  et  amicam   Dei   honorate.    Qui 

enim  illam  conculcant,  extra  illam  cum  dxmonibus 

conculcabunlur ;  et  qui  illam  glorificant,  in  illa  et 

cum  illa  inlcr  angelos  gloriticabunlur.  Reverendam 

dominam  meam,  uxorem  vestram,  cum  prole  vestra 

salulo,  quibus  vobiscum    noslras  Ecclesiae  nostrae 

orationes  in  vera  charilate  ""  concedo.  Omnipotena 

Deus  sic  vos  in  hac  vita  dirigat  et  protegat,  ut  in 

faturo  ad  aeternam  bealiludinem  provehat. 


precor,  ut  si  hanc  viam  faciatis  nec  vobiscuro  peccata 
quse  fecistis  portetis,  nec  domi  peccatum  relinqua- 
tis ;  et  ut  deinceps  volunlalem  bene  vivendi,  sicut  ve- 
rus  Christianus  vestri  ordinis,  habeatis.  Facite  con- 
fessionem  omnium  peccatorum  vestrorum  nominatim 
ab  infanlia  vestra,  quantum  recordari  poteslis.  Yideie 
ne  peccatum  babcaiis  super  uxore  vestra,  cujus  boni- 
tatem  392  ^os  melius  cognoscitis  '^^  quam  ego : 
sed  ita  remaneat,  ut  sit  non  sine  '^^  auxillo  et  con- 
silio,  quidquid  Dcus  de  vobis  faciat ;  nec  expellatur 
a  domo  et  honors  vestro,  conlra  volunlatem  suara 
quamdiu  ipsa  vivet,  ut  possil  Deo  servire  pro  salute 
corporis  et  aniraae  vestrse,  et  pro  anima  sua  et  iilio- 
rum  veslrorum.  Disponite  tutam  rem  vestram,  sicut 
C  facerelis  si  in  praesenti  vos  moriturum  et  Deo  reddi- 


VARIiE  LECTIONES. 

"'Chrisli,  Christiana  ms.  Chrisli  decreta  Christiana.  •"In  charitate  w*.  in  veracharitate.   ***Collatacum 
eodem  ms.  •"Cognoscctis  ms,  cognosc'tis.  '"Non  sine  ms.  non  sit  sine. 

JOANNIS  PICARDI  NOTJ). 


(IB)  Apostolici  decretis.  Id  est  papa,  hoc  enim 
vocabulo  reperio  plcrosque  scriplores  nuncupare 
papam  lloraanum  ;  imo  ct  Nicolaum  II  paj^^ra, 
dist.  79»  can.  Apostol.  et  can.  Si  quis,  ubi  lepida 
paronornasia  dicit  non  esse  liabendum  aposlolicum 
sed  aposlaticum,  qui  apogtolicam  sedem  non  con- 
scenderit  unanimi  cartiinalium  clericorumque  suf- 
fragio.  Ad  quem  locum  videntur  respexisse  abbas 
Urlspergensis  ad  annum  <106,  et  Bibliolherarius 
Malmesbur.  lib.  vi  De  regibns  Anglor.  loquens  de 
Anselmo  :  Voce  Deo  (iilectus  Vrbanum  apostolicum, 
alterum  apostatam  (scilicet  Guibertum  antipapam) 
vronuntiavH.  Necsemel  tantum  haculiturdiclione; 
nam  lib.  n,  cap.  \t.  iiascribit:  Saneiste  Leo  {vide- 
licet  IX)  de  quo  epitaphium  loquitur,  fuerat  Romas 
apostolicus,  etc.  Praecedenti  quoque  Ub.,  cap.  3,  de 
Leone  V  scribens;  et  lib.  i  Degeslis.  ponlif.  Angl., 
in  Viia  Anselmi  creberrime,  et   alibi  passim.  Ilen- 


Cleraentera  VIII,  apud  eumdera  Baron.  in  appendice 
ad  tora.  VI.  In  quibus  epistolis  Clemens  octavus 
vocatur  lcrlius  dccimus  aposiolorum  mundanorura. 
Ob  quem  locum  venit  in  raentera  loculionis  majo- 
ribus  noslris  consueUT  qua  papam  vernacule  apo- 
slolum  vocabant.  Quod  animadverti  primo  in  an- 
tiqua  precum  capitularium  apud  nos  iieri  solita- 
nira  ferma  his  omnino  verbis  et  lilleris :  Prion  por 
nostre  segnore  Lapotoire :  por  tote  la  cort  de  Romej 
etc.  In  codice  Victor.  ms.  qui  habet  Vita  sanctorum 
patrio  descriptas  sermone,  in  Vita  sancti  Sylveslri, 
une  bonne  famepris  apostoile.  Rursus,  in  fcstoCa- 
thedra?  sancli  Pelri :  Explicil  ia  chaiere  seint  Pere 
VApostre  comment  fu  Evesques  d'Antioche  et  puis 
Apostoles  de  Rome.  Helinandus  mooachus  Frigidi- 
montis  ita  papam  appellat ,  x  aposlrophe  sui 
poematis  De  morle«  scripti  ante  400  annos,  de  Car- 
donal  ou  d'Apostoile.  Sic  etiam  Villarduinus  in  Hist. 


ilunliilon.    lib  iv  eamdem     usurpat   vocem,  D  et  Ghron.  Franciae  in  III  vol.,    Carolo  VIII  Fraoco- 


ncus 

numcrans  Bomanos  papas  qui  soderunt  regnante 
Adelardo  Weslsaxonum  rege.  «  Apostolici  aulem, 
inquit,  ejus  tempore  fueruntSergiuspapa,  Joanues,* 
etc.  Nosler  Anselmus  rursus  utitur  epist.  24  hujus 
libri,  nec  non  87  et  92  infra.  Theodoras  Sludita, 
scribens  ad  Paschalem  primum,  inquit,  •  Paschali 
papae  Romae  in  omnibus  summa  virtule  praedito, 
lumini  magno,  principi  sacerdotum  primo, »  domino 
nostro  apostolico  papie  Paschali,  etc,  apud  Baron. 
tom.  IX.  anno  817.  His  accedunt  epistol»  Gabrielis 
patriarcbae  Alexandrini,  et  Joannis  Conii  chorepi- 
Bcopi  Alexandrini  missae  anno  i395  ad  S.  D.  N. 


rum  rcgi  dicata.  Uinc  traxerunt  originem  pleraeque 
aliae  voces,  nempe  sedes^  catliedra,  litterof^  decreta 
apostolicay  id  est  papalia,  non  aliam  prcfeclo  ob 
causam  quam  quod  etsi  omnes  episcopi  fuerint 
successores  aposlolorum,  ut  scribil  D.  Hieronyra. 
ad  Evag.  tom.  II.  auamen  in  Romana  Eccfesia 
sempcr  apostolicae  calhedra  viguit  principatus.  D. 
Augiisl.  cpist.  162,  vel,  ut  plarel  Ruperto  Tuitiensi. 
lib.  i  De  divin  oftic,,  cap.  27,  quod  caBteroram 
apostolorum  successores,  palriarchae :  Petri  autera 
successor  pro  reverentia  princlpis  apostolorum, 
apostolicus  nominatur, 


m  LIB.  III,  EPIST.  LXIX. 

turum  rationem  de  lota  vila  ves^rascireiis.NoslrBm  A  EPFSTOLA  LXVIII 


106 


licentiam  quaerttis.  Doi  liccntiam,  et  consilium,  et 
auxilium,  et  proteclioncm,  oro  Deunn  nt  in  omnibus 
semper  et  ubique  habcatis.  Tibi  dico,  soror  mea 
charissima,  converie  totam  intentionem  tuam  et 
totam  vitam  tuam  ad  serviendum  Deo  ;  et  quod  Deus 
abstulit  tibi  omnem  delectationem  bujus  vitae,crede 
quia  ideo  fecil  ut  in  iilo  soio  delecteris  :  illum  ama, 
illum  desidera,  illum  cogita,  iili  servi  omnibus  horis, 
in  omnibus  locis.  Omnipotens  Deus  vos  semper  am- 
bos  benedicat. 

EPISTOLA  LXVII  »*•. 

ANSELMl    AD    RlCHBRAlf. 

Quod  nec  in  Anglium  tuia  conscientia  redire  pos~ 
sUt  nec  in  ea  paci/ice  vivere.  Quodque  filius 
ejus,  nepos  suus,  sacralus  sit.  B 

Ansblmus.  archicpiscopus  Cantuarise,  sorori  suae 
charissimae,  RiciiERiE,  salutem  et  Dei  in  omnibus 
tribulationibus  ejus  consolationem. 

Scio,  soror  dileclissima,  quia,  excepto  viro  •*• 
Tcstro,  non  est  homo  in  mundo  cujus  salutem  et 
prosperitatem  tantum  nosse  et  audire  desideretis, 
quantum  meam,  et  filii  vestri  Anselmi  qui  mecum 
est ;  ego  enim  sum  unicus  frater  vester,  et  ille  uoi- 
cus  fiiius  vester.  De  his  quae  erga  nos  Funt,  legaii 
nostri  plenius  vos  docere  potcrunt  viva  voce  qtiam 
ego  per  litleras.  Sciatis  tamen  quia  Blius  vester, 
nepos  meus  charissimus,  postquam  a  vobis  discessit, 
loDgam  et  gravem  aegriiudinem  passus,  tandem,  Deo 
miserante,  integram  sanitatem  recepit.  De  mc  vero  ^ 
dico  quia  sanus  corpore  sum ;  sed  in  magnis  tribu-  ^ 
laliouibus  versatur  cor  meum.  Ita  ut  nec  Angliam 
audeam  propter  timorem  Dei  fu^ere ;  nec  in  ea 
possim  in  utla  pace,  aut  tranquiUitate,  aut  quiete 
vivere.  Quotidie  ita  est  cor  meum  suspensum,  velut 
in  proximosim  exilurus  ;sed  quomodocunque  sitde 
me.de  vobisgaudeo,quia  uuntiivesiri  mihi  retuicrunt 
veslram  aalutem  et  prosperitatem.  Quoniam  autem 
et  prosperitas  et  adversUas  hujus  viiae  breves  sunt 
et  transitoriae,  istas  contemnamus,  et  aeternam  ad- 
versilatem  fugere,  et  perpetuam  prosperitatem  me- 
reri  bcne  vivendo  •**  contendamus.  Cum  ergo,  soror 
charissima,  in  hac  vita  non  habeatis  in  quo  cor 
vestrum  possit  delectari,  convertile  illud  totum  ad 
Deuro,ut  in  futura  vita  de  illo  possil  laetari.  Vale, 


ANSELMI  AD  GUILLBLMUM   ARCHIBPISCOPUM   ROTHOMA- 
GBNSEM. 

Ut  revocet  abbatem  S.Edmundi  ababbate  S.Ebrulii; 

intrusum:  et  itli  EcclesUe  res  et  homines,  qui- 

bus  injuste  spoliata  est,  restituantur. 

Domino  el  Patri  reverendo,  archiepiscopo  Rotho- 
magensi,  Guillelmo,  Anselmus,  servus  Ecclesise 
Cantuariensis,  fidele  servitium  cum  orationibus. 

Clamavimus,  et  iterum  clamavimus,  et  adhuc 
clamamus  ad  Deum  •*•,  et  ad  vos,  et  ad  totam  Ec- 
clesiam  Northmanniae,  maxime  ad  episcopos  et  ab- 
bates,  et  omnes  religiosas  personas,  de  abbate 
ccBiiobii  Sancti  Ebrulfi,  qui  quemdam  suum  insi- 
pientissimum  juvenem,  professione  monacbum  in 
viia,  ita,  sicut  jam  vobis  scripsimus,  inordinate  et 
irreligiose  in  ecclesia  Sancti  ^*^  Edmundi  pro  abbate 
ingessit.  Videte  ne  nobis  nocesse  sit,  ut  famiiiariter 
reverendo  mi»o  Patri  loquar,  clamare  ad  Deum  de 
vobis,  ad  quem  pertinet  hoc  corrigere,  si  contem- 
nitis.  Dicit,  ut  mihi  relatum  eat,  idem  abbas  illum 
non  esse  suum  monachum,  sed  de  Sancto  Severo. 
Sed  secundum  quod  ipse  in  Anglia  confessas  est, 
sicut  ab  audiente  didici,  professus  est  ecclesiae  snae, 
ct  ideo  non  est  verum  ***  quod  negat  enm  suum  esse 
monachum.  Denique  ipse,  quomodocunqne  sit  de 
professione,  ipse,  inquam,  Ecclesiam  impedivit. 
Ipsum  cogite,  quantum  ad  vos  pertinet  et  quantum 
potestis,  ul  eam  expediat.  Nimis  chare  yendidit 
nobis  lupulum  suum,  ecclesiam  rebus  suis,  et  ho-* 
mines  ecclesia  sua,  violenlia,  illis  nolentibos  sine 
quorum  consensu  fieri  non  debuit,  spoliavit,  et  talem 
monachum,  qualem  ^aepe  vobis  ostendi,  in  eaindcm 
ecclesiam  immissit ;  et  ad  injuriam  Dei,  etcontume- 
liam  monachici  ordinis,  ibi  dimisit.  Ob«ecro,  facite 
ut  reddat  ecclesiae  quos  abatulit,  et  recipiat  quos  in- 
tulit.  Valete. 

EPISTOLA   LXIX**». 

ANSBLMI   AD    PASCHALKM   II    PAPAM. 

Protestatur  Gualonem  abhatem  esse  dignum 

episcopatu. 
Reverendo  domino  et  Patri   Paschali,  summo 
pontilici,  Ansblmus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis, 
debitam  subjecUonem,  et  fideles  orationes. 

Ecclesia  Belvarensis  •••  vestro  consilio  directa, 
et  auctoritate  roborata  (16),   doramum   Gualonem 
Si  vir  vester  redierit,  ct   ad  me  venire  voluerit  ^  abbatem  Ecclesiae  Sancti  Quintini  elegit,  et  electum 
mando  ut  nulio  modo  veniat.  desiderat  sibi  constitui  episcopum.  Est  enim,  in 

VARI^  LECTIONES. 
*^*Collata  cum  eodem  ms.  •"Excepto  vestro  ms.  excepto  viro  vestro.  •**Vere  vivendo  m«.  bene  vivendo. 
•*•  Collata  cum  eodem  ms.  •"Adhuc  ad  Deum  ms.  adhuc  clamamus  ad  Deum.  '^^Sancti  N.  ms.  Sancti 
Edmnodi.  •^•Non  verum.  ms.  Non  est  verum.  ***Collata  cum  eodem  ms.   •••Beccensis  ms.  Bclvacensis. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE 

(i6)  Dominum  Gualoftem.  Sic  apud  Ivonem  Cai^ 

not.,  epist.  41,  UO,  245;  episl.  tamen  49,  BO,  469, 

17i ,  legitur  Galonem :  et  in  ep)!»toia  Paschalis  papae, 

missa   Adamo,   ccenobii   Dionysiani    ad    Luletiam 


Parisiorum  praefecto,  quae  exstut  in  ms.  Victoriano. 
Riirsus  ejusdem  Ivonis  epist.  iiO  et  i9i,  scribitur 
Gallanem,  sed  ii69.  apud  continuaforera  Aimoini, 
lib.  v,  cap.  50,  ap.  Andream,  lib.  lu  Histor.  Frun- 
conimy  Eadmerum  lib.  ii  Vilae  nostri  Anselmi.  scri^ 

r  ATROL.  cux. 


ptum  est,  Vualo,  non  Gualo  aut  Gatlo;  adeo  fnere 
inconstanles  lihrarii  iu  eodem  nomiiie.  De  varietate 
leclorem  monere  placuii,  ne  inter  legeiidum  rerao- 
raretur  aut  in  bivio  relinqueret.  Sed  borum  nomi- 
num  posterius  reor  esse  germanius,  quia  idiomati 
Picardico  vicinius.  Quod  enim  Celtae  Galli  pronun- 
tiant  per  g  Belgae  atque  adeo  Picardi  per  duplex  w. 
Bellovaci  quoaue  eliamnum  perdurat  familia  ejus- 
dem  nominis,  tes  Vualons.  Vuoloni  autem  Bellovacua 


«1 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCH^.  0?P.  PARS  IH.  —  EPISTOLj:. 


m 


qaantttiD  huiDaoa  poUst  judtcare  cognitia,  sic  aptus  A  quas  nostis,  tribulatiooea  quaa  paasa  esl,    miaeri< 

et  utilis  ad  hoc  in   oranibus  quae  in  elijg«^ndo  epi-      ""■-  -u..__:..    _.  __j  u-_-   :         *.._ 

scopo  consideranda  sunt,  ut  melior  el  aptior  in  ea- 

dem  Ecclesia  inveniri  nequeal.  Sed  quouiara  desi- 

deranti  nihil  ^ufficil,  donec  quod  desiderai  assequa- 

tur,  non  esl  contenta  cadem  Bcclesia  suis  precibus, 

sed  et  aliorura,  quos  suuro  desiderium  apud  veslram 

celsitudinem  adjuvare  posse  existimat,    auziiium 

studiose  postulat.  Est  enim  axperta  in  pr»teri(ia 

leroporibus  et  io  simili  negotio  muUos  esse  quorum 

consqetudo  esl  malum  dicere  bonum,   el  bouum 

malum,  et  quaerere  plus  quse  sua  sunt  quaro  qu« 

Jesu  Chrisli ;  et  qui  acuunt  linguas  suas  sicut  ser* 

peotes :  quos  timet  ne  simulata  columbioa  simpli- 

citate  8U0  veneno  bonum  inceptum  iniicere  et  an- 

oihilare  398   contendaot.   Quamvis  igitur  looge  q  Quanto  aulem  gaudio  et  cum   quaota  gratiamm 


cordia  vestra  SMbveoiat,  et  quod  beoe  iocGeptuoa 
est  sine  dilaliooe  perficiat.  Omoipoteos  Deus  dia 
oobis  vestram  pateroitatem  io  prosperiUte  cooaer'- 
vet.  Ameo. 

EPISTOLA  LXX  •*•. 

ANSBUII  AD  ATHBLIZ  AOBATlSSAlf  WIMTOMUSKSBX. 

Non  esss  trtstandum  de  Wintoniensi  episcopo 

propter  iustitiam  expulso. 
Anselmus  archiepiscorms    matri    reverendse,   el 
firtxctiarissimae  Atubliz"*,  abbatissae  WintOBiensi, 
saiutem  et  benediclionem . 

Qualiter  et  cur  domiuus  WiUelmus  electus  epi- 
scofiUs  de  Anglia  exeat  noo  est  opus  hic  scribere, 
quia  per  multos  ahos   boc  potestis    cogooscere. 


ouoc  sim  ab  illa,  iBm  propter  familiarem  •"  dile- 
cUonem  quaro  iavicem  habemus,  et  propter  noti- 
tiam,  instant  mihi  quatenus  quid  de  ejusdem  viri 
teslimooio  sentiam,  saocliiati  vestrae  lideiiler  sug- 
geraro :  et  quaotum  io  me  e$i,  apud  eam,  ut  quod 
desideraot  oulla  occasioue  anoihileiur,  precibus, 
quibua  possuro,  eflSciam.  De  persona  itaquc  quam 
eiiguot,  secuoduro  oonRcieotiam  meam  loquor,  quia 
io  pr«diota  Ecclesia  ad  episcopatum  nec  meliorem, 
nec  Bqualem  inveniri  posae  iniwlligo,  nec  aliquid 
de  illo  aut  faroa,  aut  experimeoio,  quod  ejus  obstei 
eleotiooi,  aUquaudo  seoai ;  sed  multa  qu«  ejus  eie- 
Gtiouem  approbant,  experimento  et  fama  cognovi. 
Quapropter  licel  de  vestra  auctoritate,  quod  ex  vo- 


actione,  quia  hunc  honorem  illi  facit  Deus,  susci- 
pere  debetis,  rcligio  et  prudentia  vestra  intelliget, 
si  iotente  consideralis  (17).  Major  enim  gloria  et 
laus  est  ilii  apud  Deum  et  bonos  homines  quia  spo- 
liatur  et  expellitur  pro  justilia,  quam  io  omuibus  *** 
divitiis  et  omni  mundana  possessione  ditaretur, 
violata  justitia.  Gaudeant  igitur  et  exsultent  amici 
ejus,  quia  nulla  violentia,  nullo  timore  potuit  su- 
perari,  nec  ulla  cupidilale  a  veritate  beparari,  Haec 
sit  vestra  de  ejus  expulsione  consolatio,  et  ad  hoc 
Ui  Deus  illum  corroboret  et  consoletur  vestra  quo- 
tidiana  sit  oratio.  Saluto  et  benedico  filias  vestras, 
et  meas,  quantum  positum.  Valete. 
EPiSTOLA  LXXI "'. 


bis  cst,  000  dubilemus,  Umen  quibus  possumuB  q  Qrai^fii  yiiifgqu^  g^i,^rbana!  monachis  Cantuarien-' 
roente  ad  veatigia  vestra  prostrati  precibus  flagitare  li^tix  ab  Anselmo  redaitas,  diploma. 

praesumimus  quateous  eidem  EcclesisB  post  multas,         Ego  Ansblmos,  sanctse  Dorobernensis   Ecclesiae 

VARIiE  LEGTIONES. 

**>Pamiliaritatem  ms.   familiarem  dilectionem.  ***Collata    cum   eodem  ms.   ***Ath6ltz    ms.    Atheliz 
***Quam  si  omnibus  ms.  quasi  omnibus.  ***Seu  magis  dipioma  Anselmi  coUatum  cum  eodemms. 

JOANNtS  PICARDI  NOTJE. 


Dalria  fuit,  ubi  cum  puer  operam  dedisset  Ivoni, 
lum  ecclesi»  QuinliniansB  pr»posito,  canonicorum 
reaularium  roihiiflB  eodem  duce  nomen  dedit.  Posl- 
modum  Ivo  Carnolum  pontifex  factus  est  Vualone 
in  eius  locum  subrogalo.  Mortuo  denique  Fulcone 
Belvacensi  antisiite  ab  opliniis  clericis  deleclus 
fuerat  ad  episcopatum :  ne.^uiores  vero.  corrupli 
muneribus  Stephani  Garlandi,  hominis  perdilissimi, 
refragabnntur  eieciioni,  quanquam  eleclo  nihii  ha- 
bereut  advirsarii  quod  objicerent.  Taudem  post 
varias  aliercaliones  inler  electum  et  iraprobos  cle- 
ricos  hab.las  integro  biennio,  perplures  ob  caubas 
Quae  in  episcopis  Parisiensibus  propitio  Deo  sumus 
enarraturi,  Fulconi  Parisiorum  aniistili  suffeclus 
est.  Cum  autem  Parisiensem  ageret  episcopum, 
Paschalis  litleras  a  me  nupperine  commemoratas 
dedit  ad  abbatem  Sancti  Diooysii  his  verbis  :  Pa- 
schalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  venerabiii 
fratri  abbati  et  monachis  Sancti  Dionysii  sulu- 
tem  et  apostoiicam  benediciiooem .  £t  confra- 
tris  nostri  Galoois  Pari>icnsis  episcopi  relaiione 
comperimus,  elo.  Yide  in  Paschali  //,  tnfra. 
H«c  Paschalis,  quae  quia  nusquam  emissa  oon- 
tiffit  videre,  et  ad  Gaioois  pr8e<iicatiouem  facie- 
baot,  hic  ad-Ieoda  exislimavi.  Obiit  autem  Guaio 
aooo  ceotesimo  detMmo  quarlo  8Ui»ra  millesiinum, 
yu  Kaleod.  MarL  Iluoc  diem  legi  in  Neciologio 


ecclesiae  Quintiniaoae  cujus  coeoobiarchiam  gessera^ 
in  hanc  sententiam. 

Ohiitsancioirecovdationts  dominus  Galo  seeundus 
ahbas  hujus  EcclesUe,  postea  Parisiensis  episcopus. 

(1)  Major  est  illi  gloria,  quia  expelUtur  pro  >«- 
stitia,  Ne  hsec  lcgeiis  iecior  non  iolelligat,  et  ne- 

§Iigat,  memiueril  anno  1103  magnura  conflagrasse 
iscordiae  iucendium  inler  Auselmum  et  Henricum 
primum,  Anglorum  regem.  Hic  enim  pro  iibitu  vo- 
lebat  cooferre  et  iovi-siire,  ut  iilius  tempons  refri- 
cem  vocabulum,  auoulo  virgaque  pastoraii,  epis- 
copoa  et  abbaies.  Anselmus  reluctabitur  coosianter, 
pronuntians  non  tantum  regem  posse  donare  quem- 
piam  digoitate  ecclesiastica,  sed  nequidem  essecoose- 
craodum  hujusmodi,  aul  cum  illo  cooversaodum. 
Sub  hoc  dissidium  Henrieus  dedit  episoopatum 
Wintoniensem  Wiilelmo  Gitfardio,  muituro  dLsseQ"- 
tienti  refragantique,  sed  ei  electores  conviciis  in- 
cessenii.  Unde  malens  obedire  Deo  quara  homini 
Heorico,  tantam  ejua  sibi  cootraxil  iram,  ut  facul- 
tatibus  spoliatus  uiiiversia,  Angiia  exient ;  nec  re- 
dierit  quod  Aoselmus,  qni  zelo  libertatis  eccle- 
siasticse  ignem  accenderat,  exstinxiaset,  ipao  Uen- 
rico  primoro  aquas  injicieote. 

Quamobrem  Winionieo:<iem  antistitem  de  pastore 
expulso  mGereotemaolatur  Ansebnus,com  nKMieoatum 
maximeicetandam  cuffl  quis  justitiae  nomine  aogitur. 


i09 


LIB.  III,  EPIST.  LXXIII. 


110 


archippiscopus,  reddo  monacbis  ejusdeflQ  EccIesiaB  A  affecium  studio^e  tntendas,  ni^i,  quod  'absit  l  bujus- 


medietateni  altaris  Chrisii,  quam  in  roanu  raea 
habebam  post  mortem  praedecessoris  mei  Laiifranci 
archiepiscopi,  qui  eis  aliam  medietatem  cognita  ve- 
rilale  qnod  ad  illos  perlinei-et,  in  viia  sua  reddi- 
derat.  Similiter  manerium  quod  Sislede  vocatur 
eisdem  monachis  reddo,  quoniam  ad  res  eorum 
perlinere  el  pertihuisse  scilur.  Testes  Willelraus 
Ecclesiae  Christi  archidiaconus,  flaiuio  vicecomt^s, 
Haimo  filius  •••  Vitalis,  Robertus  Hlius  Watsonis  "', 
Wimundus  homo  vicecomitis,  RaJulfus  nepos  epi- 
scopi  GundulH,  et  alii  plures. 

EPISTOLA  LXXII  "V 

AKSELIII  AD  SAMUELBM  DUBLIN.E  CIVITATIS  BPISCOPUM. 

Ipsum  reprehendli  quod  res  Eccleiice  suce  pro  libilo 
det  rxtraneis,  et  monet  ut  eas  restituat. 

Anselmu.'*  archippiscopus  Canluariae,  venerabiU 
fralri,  (18)  Saraueii  Dublinae  civitalis  episcopo, 
salutem. 

Audivi  quod  Hbros,  et  veslimenta,  et  alia  orna- 
raenla  Ecclcsiae,  quae  dominus  Lanfrancus  archi- 
episcopus  dedit  avuiiculo  tuo  domino  Donato  epi- 
scopo  ad  opus  Ecclesiae  cui  tua  fraternitas  praesi- 
del,  tu,  pro  voluntate  tua,  exponis  et  ea  exlrancis 
das.  Quod  si  verum  est,  roir-or  cur  ita  facias,  cum 
ipsa  ornartienta  non  ei,  sed  Ecclesiae  data  sint,  sicut 
fratres  Cantuariensis  Ecclesiae  filii  attesiantur  : 
nnde  rooneo,  et  monens  rogo  te,  quatenus  si  ali- 
quid  de  praedictis  rebus  extra  Ecclesiam  datum  est, 
ccleriter  illud  restitui  facias.  Ilera  ludivi  quod  mo- 
nachos   qui   in  ipsa  Ecclesia    ad    serviendum  Deo 


modi  causa  in  iilts  obsistat  quae  hOc  fleri  omnino 
prohibeat.  Praeterea  aadivi  qula  facis  portari  cru- 
cem  ante  te  in  via.  Quod  ai  verum  est,  mandb  libi 
ne  amplius  hoc  facias,  qui  non  pertinet  nfsi  ad 
archiepiscopum  a  Romftno  pontifi(^e  pdllio  confifma- 
tum  ;  neque  decet  te  ut  ulla  praesumptione  insolitas 
reite  notabilem  etreprehensibiiemhomitaibusosten- 
das.  Vale. 

EPISTOLA  LXXIIl  •". 

ANSELMl  AD  PASCIIALBM  PAPAM* 

Obnixe  deprecatur  ut  fiat  certior  de ratione inuesti» 
turarum  ecelesiasticarum, 

Domino  et  reverendo  PASCHALi,summo  pontifici, 
P  Anselmus,  servus  Bcclesiae  Cantuariensis,  debitam 
gubjectionero  et  fidele  servitium. 

In  primis  qUantas  mea  potest  hamilita^  celsitu- 
dini  vestrae  graiias  agit,  quia  legatoB  noslros  lam 
benigne  et  honorifice  suscepij>tiB  et  traetasds,  tit  iii 
hoc  me  de  pietaie  vesira  ultra  merkum  posse  con- 
fidere  cognoscam.  Chartam  quam  mihi  a  vestra 
majestate  attulerunt,^a  qua  debuireverebtiiBstiscepi ; 
sed  rex  Ahgliae  nec  eam  videre,  necillam  quam  illi 
misistis,  voluit  mihi  ostendere.  Nam  arChilepiscdpu!^ 
Eboracensis  et  alii  duo  episcopi  *"  cum  quibus  le- 
gati  noslri  vestrse  se  exhibuere  prtesentiae,  redeuntes 
aliud  viva  voce  retulerunt  quam  scriptura  chartd9 
mihi  prsecipiebat.  Assenint  enim  publice  in  ea  ve- 
ritate  quam  servare  debent  epif>copi,  vos  secrete 
verbis  per  eos  mandasse   regi  quia  si  in  aliis  recte 


cotigregaii  "*  erant  expellas  etdispergas,  necredire  C  ageret,    investituras   Ecclesiarum  nec  prohiberetis. 


volentes  ullatenus  recipere  velis.  Quod  si  ita  est,  non 
\e  decet ;  officii  siquidem  tui  scituresse  magis  dispersa 
congregare,  quam  congregata  dispergere.  Qua- 
propter  mando  tibi  nt  si  aliqui  abjectisunt,  et  redire 
volunt,  scseque  in  Dei  servilio  sub  obedientia  custo- 
dire,  eos  suscipias  ;  et  saluti  eorura  per  patemura 

VARliE  LECTIONES. 

•••Hanno  filius  m*.  Hairao  filius.  "''Filius  N.  ms.  Filius  Waisonis.  ***Cum  eddem  ms,  collata,"*  Servien- 
dnm  congrejgati  ms.  serviendum  Deo  congregati.  **^Cum  eodem  ms.  ooUata.  *'^Et  aiii  episcopi  ms.  et  alii 
dao  episcopi. 

JOANNIS  PICARDI  NOTJE. 

{\S)SamueliDublineecivHatisepiscopo.  Dublina,  D  I&ni  149,  infra,  ubi  ostendimus  Hibemix  et  Scoties 


nec  excommunicationi  subjiceretiB  si  eas  faceret, 
6<d  hoc  chartse  noleba  is  committere,  ne  forte  alii 
principes,  qiiibus  hoc  ipsum  iuterdicitur,  occasio- 
nemconquerendi  inde  possent  accipere.  Mihiquoqne 
ex  vestra  parte  in  eadem  episcopaliyeiitate  dixerubt 
ut  illis  de  hac  re  crederem  et  eornm  consilio  md 


yel  Dublinia  (sic  enim  constanter  et  passim  lego 
apud  Sylvestrum  Giraldum  iu  Topographia  Hiber- 
Diae,  ejusdemque  expugnatione)  vulgo  Dyuclin  in 
Annal.  Rogeri  Honed.  posteriori  parie,  est  regni 
Hibemici  caput  Giraldo  HiberniaeEtpugn.  caput28. 
Ilaec,  ut  ex  Anselmi  potissimum  inscriptione  liquel, 
episcopatUH  titulum  sustinebat  tantummodo,  An- 
sclmo  archief>iscopo  ;  qui,  ut  alias  vir  disciplinae 
Christianse  consullissimus,  unumquemque  pro  con- 
diiione  salutabtit  honorifice,  id  minime  praetermisis- 
set.  Unde  castigandus  venit  Parkerus  tn  Aniiquit. 
Ecclesiae  Britannicae  referens  Anseimu  n  inunxisse 
hunc  Sainuelem  m  archiepiscopum  Duhlinensem, 
cum,  testtbiis  Honedenosupra,  et  Girald.  Silve^^t., 
cap.  17  Topograp.  Hiberiii.fi.  Joanae-»,  Papyrio, 
ah»  Paparo  vei  Papirus.  ab  En^t^n.  111  legtitus  in 
Hiberiiiimi.  qnatuor  attnlerit  pallia,  uniim  Ai-ama- 
chiaM,  iltefnm  Dublinensi,  lertium  Ca^sitiensi, 
qaartam  Conoactiensi  Ecclesiis.  Posterior  vero  Gi- 
raldl  ariicalus  videtar  repugnare  xiotis  ad  episto- 


episcopos  ab  archiepiscopo  Eboracensi  duobusque 
epihcopis,  quos  debet  Cantuariensis  arcbiepiscopus 
mittere,  esse  ioaugurandos.  Primo  autem  Dublinae 
archiepiscopo  fuit  nomen  Gregorii*  ut  speciatim 
Giraldus  observavit,  subdens  hanc  honoris  acces- 
sionem  contigisse  anno  1152,  aut,  si  lubet,  1151. 
Illutn  enim  Mnnum  ponit  Honeden.  in  Annal.  Et 
borum  quidem  (qui  eodem  floraere,  scilieet  1130 
usque  ad  liOOet  supra)  scriptorumque  Anglorum 
fides,  si  qui<ipiam  auctoritalis  sibi  compararit, 
ncscio  ul  fuerit  conciliaiidus  D.  Bernardu^,  qui  etsi 
D.  Malachiam  appellet  modo  episropiim  315.  316, 
317  epistol.,  in  ejus  Vita  uominf*t  archiepiscopum, 
et  quiaem  fato  functum  anno  1148.  biennio  scilicet 
anie  pallia  in  Hiberniam  per  aposiolicum  legatum 
dehia  :  ni  foisan  dicas,  qiiod  Baleam  de  Malachia 
loqueiitcm  scripsisse  recolo,  nempe  quod  obtinendi 
pailii  gratiaRomam  acce»sis&et.  Verum  penes  au- 
ctorem  sua  fidesesto. 


Ul         S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP. 

commilterem.  Adqupdsi  oollera  acquiesccreM  «94  A 
rex  eliam  me  contradicenie  ex  vestra  aucloritate 
incuDctaDter,  quod  non  probibeatis,  sccundum  libi- 
tum  suum  efficeret ;  ei  si  in  hoc  quod  charto  vestra 
mihi  jubebat,  persislere  vellem,  me  absque  dubio 
de  regno  suo  expelleret.  Tandem  cum  nec  iilteris 
vestris  vellem  non  credere.  nec  tandem  episcoporum 
assertionem  vestram  praeferentium  aucloritatem 
auderem  contemnere,  quooiam  in  utraque  parte 
gladius  mibi  vibrabatur  ioobedientiae,  eorumdem 
episcoporum  consilio  inducias  petii,  donec  a  vestra 
eicelleDtia  hujns  rei  certitudinem  acciperem,  me 
tamen  nuUatenus  asscnsum  prsebente  ut  aliquid 
contra  decretum  concilii  Romani  fiat,  sed  tantum 
toierante,  nec   aliquem  interim   inobedientise   nota 


OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE.  ilS 

EPISTOLA  LXXV  •". 

ANSBLMl  AD  CONNIUM  AMICUM  SUUM. 

Tres  superbio!  modos  explicat,  et  subdividit . 

Anselmos,  servus  Ecclesise  Cantuariensis,  dilecta 
amicosuo,  domino  Connio  ***,  saluiem. 

Exigit  charitas  vestra  ut  de  trihus  illis  roodis  su- 
perbiae,  de  quibus  vobis  locutus  sum,  duos  qui  a 
memoria  vobis  exciderunt,  per^  epistolam  nostram 
commemorem.  Tres  quidem  illos  essedixi  :  unum 
in  sestimatione,  idest,  quando  aliquis  altius  existi- 
roat  ***  de  se  quam  debeat  ;  contra  quem  dicitnr  : 
Noli  altumsapere,  sed  time{Rom.  xi,  20).  Et  quem 
negatinse  fuisse,  quidicit'**  :  Domine.nonestexal' 
tatum  cormeum  (PfaL  cxxx,  i),  et  qussequuntur. 
Alius  est  in  voluntate,  quando  aliquis   allius  se  vuU 


damnante,   si   fiat.  Sic  itaqpe  rex  vestra,  ut  putat,  q  tractari  aliqno  modo  quam  dcbeat ;  contra  qnem  di- 


auctoritate  episcopatuB  dat  atque  abbatias.  Mente 
igitur  ad  vestra  vesligia  provolutus,  quanto  possum 
aSectu,  in  magna  angusiia  positus  obsecro  ut  apo* 
atolicam  erga  animam  mearo  experiar  in  vobis  esse 
pietatem,  et  ad  hoc  impelrandum  toiius  Romanse 
religionis  supplex  invoco  charitatem.  Non  tinieo 
exsilium,  non  pauperiatem,  non  torroenta,  non 
mortero,  quia  ad  baec  oronia  Deo  confortante,  pa- 
raturo  est  cor  meuro  pro  apostolicse  sedis  obedientia 
et  roatris  me»  Ecclesiee  Christi  iibertate.  Gertitu- 
dinem  tandum  quaero,  ut  sciam  absque  omni  ambi- 
gnitate  quid  auctoriuite  vestra  teoere  debearo.  Au- 
divi  in  Roroano  concilio  a  venerabilis  roemoriae 
domino  Urbano  eicororounicari  reges  et  orones  lai- 


citur  :  895  Quomodo  potestis  credere,  qui  gloriam 
qua^tisab  invicem  ?  {Jonn,  v,  44.)  Et  ^Diemhomi" 
nis  non  desideravi,  tu  scis  (Jer.  xvu,  16).  Alius  estia 
opere  ;  contra  quem  dicilDominus  :  Cum  invitatus 
fueris  ad  nuptias,  non  discumbas  in  primo  loco  (Luc. 
XIV,  8).  Iste  est  quando  horoo  seipsum  tractat  altiua 
quam  debeat.  Contra  singulos  istos  modos  plura  in- 
veniuntur  dicta  in  sacra  Scriptura,  si  inquirantur. 
Contra  omnes  dicitur  :  Qui  se  exaltat,  humUiabitur 
(ibid.  i\).  Et  :  Superbis  Deus  resistit  (Jac.  iv, 
6).  Bt  multa  alia.  De  his  tribus,  quando  singula 
quaeque  sola  est,  illa  levior  qnae  in  solo  opere  est  ^*'' 
quia  non  fii  nisi  per  ignorantiam  ;  et  tamen  quia  vi- 
tium  est.  corrigenduni  est.  De  aliis  Juabus  illa  quae 


cos,  investituras  et  res  Ecclesiarum  dautes,  et  ab  ^  est  in  sola  voluntate  damnabilior  est,  quia  scienter 


iilis  accipientes,  et  qui  propter  hoc  eorum  homines 
fiunt,  et  eos  qui  accipienles  consecrant  **'.  Aut  ergo, 
ai  sanctii&ti  vcstrae  placet,  hanc  excommunicaiio« 
nem,  in  Anglia  absolvite,  ut  in  ea  possim  manere 
sine  aniroa!  meae  periculo,  aut  eam  vos  servare  velle 
quidquid  roihi  inde  contingat,  vestris  litteris  signi- 
ficate  ;  aot  si  quiddiscretioni  vestraeplacctexcipere, 
eadem  certitudine  nominatim  quid  illud  sitinlimate. 
De  illis  quoque  qui  in  praedictas  inducias  in- 
vestituras  prohibitas  accipinnt  et  qui  eos  conse- 
crant,  quid  roibi  faciendum  sit  vestra  instrui  jus- 
sionedesidero.  In  his  quae  per  latores  praesentiuro 
extra  hanc  chartaro  paterniuti  vestrae  suggero,  ut 
preces  nostras  dignetur  non  spernere  suppliciter 
expostulo. 

EPISTOLA  LXXIV. 

PABCBAUa  PAPJB  AD  ANSBLMUM. 

Ad  pragcedentem  responsio. 

Pasgbalis  episcopus,  servus  servoruro  Dei,  An- 
SELMO  Cantuariensi,  venerabili  fratri  et  coepiscopo, 
salutem  etapostolicara  benedictiontm. 

Suavissimas  dilectionis  tuae  suscepimus  litteras, 
etc.  VideinPaschali  II,  ad  an.  1118. 


peccat.  IIU  vero  quae  est  in  a^stimatione,  sola  insa- 

nabilior  est,  quia  non  se  ostendtt  et  justa   sibi  vi- 

detur.  Si  ergo  istae  tres  superbiae  singulae  coitside- 

rentur,  tres    simplices   possunt  dici  superbiae  ;  si 

vero  binae  et  bin-e  intelligantur,  tres  duplices  inve* 

niuntur,  Si  vero  tres  simul  conjungantur,  **'  erit 

una  triplex  ;  et  si  erunt  septem,  tres  »implicesy  tres 

duplices,   una  triplex.  Contra  istas  superbias  sunt 

membra  humilitatis,  id  est,  ut  humiliter   quis  sen- 

tiat  de   se,  et  quantum  ad  tractatum  et  conversa- 

tionem  aliorum,  humilitcr  velit  de  se,  et  ipse  bu- 

militer  tractet  se.  Pro  singulis  modis  superbiae  di- 

citur   homo   superbus  ;  sed  pro  singulis  membris 

humilitatis^  vel  pro  duobus,  nisi  omnia  roerobra  si- 

mul  sint,  non  dicitur  homo  humilis  ;  sicutunomem- 

bro  languente,  dicitur  homoaeger ;  sanus  autem  non 

dicitur,  nisi  sanus  omnibus  membris.  Uaec  breviier 

commemoravi   cbaritati  vestrae.   Quaa  si  prudentia 

vestra    saepius  retractaverit,   plenius  ea  intelliget 

quam   hic  dicta  sunt.  Valete  et  orate  pro  roe,  ut 

sicut  Deus  dedit  roihi  superbiam  et  humilitatem  in- 

telligere,  sic  mihi  det  illaro  cavere,  et  istaro  ac- 

quirere.   SAiutate    dominum  et  amicum    nostrum 


VARIiE  LECTIONES. 


'^'Qui  accipiunt  consecrant  ms.  qui  accipientes  consecrant. 

Goth.  et    Col.  1573.  ••*Gonnio    Rd't    Oino.     »••  \lia'ii«:  ex  stiii 

'•«Qui  dixit  mi.  et  Edit»qu\  dicit.  •^Est  opere  ms.et  Edit.  est  i 


tres  simui  coujungantur. 


^Collata  cum  eodem  ms.  et  cum  Edit. 
inai  ms.  M  E*Ut.  aiiquis  altius  existimat. 
in  opere.  '''Tres  conjunganiar  ms.  etEdU. 


episcopum   Atrcbalensem 


revereQdam 
Dosira. 

EPISTOLA  LXXVI. 

JiNSBLMl  AD  ERNULFUll  PftlORBll  BT  MONACROS 
CANTUARIBNSBS. 

Camoti^  ubiaeomiiigsa  ei  ab  episcopo  exeeptui  est, 

ieribit  de  iiineris  sui  pmsperitatey  et  Cantua' 

rienses  ut  religiosiinstitutisini  ienaees,  horiatur, 

Anseliius,  gratia  Dei  archiepiscopus   Cantuari», 

dileclissimis  filiis  et  fratribus  domno  Ernulfo  priori, 

et  aliis  in  Ecclesia  Ghristi  Gantuari»  Deo  servien- 

tibos,  salutem  et  benedictionero  Dei,  etsuam,  quam- 

tum  potest. 

Qualiter  me  habeam  et  quid  aj|[am  dilectioni  ve- 
strflB  significo.  Gratia  Dei,  postquam  itcr  nostrum 


LIB.  UI,  EPIST.  LXXVII. 


iU 


ez  parte  A  desiderium  meum  de  vobis  ;  audistis  8»pe  quid  tri- 
bulationes  meas  consoletur  in  vobis.  Si  corda  vestra 
soli  Deo  student  vacare,  si  proposito  quod  fortiter 
arripuistis,  velut  boni  in  Ghristi  vinea  operarii  stre* 
Due  insudatis ;  si  roundum  vobis  crucifixum  et  vos 
mundoe  vita  vestra  testatur  ;  si  non  vobis,  sed  Deo, 
id  est  non  vesirsb,  sed  Dei  voluntati  vivitis ;  si  etiam 
in  minimis  Deum  valde  timetis  ;  si  districtionem 
ordinis  vestri  amatis;  quam  qui  odit,  certissimo 
signo  se  vitiosum  esse  et  dissolutionem  diligere  de- 
monstrat:  sipaceminter  vos  et  obedientiam  do- 
mino  priori  servatis,  hoc  est  desiderium  meum  de 
vobis,  haec  consolatio  et  requies  mea  in  vobis ;  haec 
cogitate,  hsec  retractate  et  facite,  si  me  Istificarei 
imo  si  Deum  vobis  vultis  placare ;  h»c  vobis  Spiritus 

incoepi,  vestri  orationibus  me  prusequentibus.   ab  g  sanctus  persuadeat,  et  pro  his  glorin  soffi  visionem 

omni  adversitate  sum  usque  in  prssentem  diem 

protectus.  (19)  Roman  tendens  ea  intentione  qua 

de  Anglia  exivi,  Carnotum  usque  perveni,  ubi  a  co- 


roitissa  sorore  noslri  regis,  etabepiscopo,  et  amul- 
tis  aliis  cum  gaudio  ei  honore  susceptus  sum,  scd 
de  itinere  meo  lali  tempore  incoepto  valde  mirati 
sunl.  Dicebant  eniin  propter  nimietatcm  caloris,  et 
quia  isto  tempore  nullus  peregrinus  vadit,  me  nec 
Romam  perventurum,  nec  amplius  rediturum,  quia 
aat  manus  inimicorum  Bcclesi»  Dei  non  possum 
efiugere  aut  propier  imbecillitMtero  corporis  mei 
talt  tempore  necesse  esset  me  mortem  incurrere. 
Sic  itaque  vi  consilii  sui  me  ultra  progredi  ad  prae- 
sens  noo  pcrmiserunt,  sed  ut  opportunum  lempu9, 
et  quando  peregrini  vadunt,  exspectarem,  coege- 
mnt.  Sciens  enim  Scripturam  divinam  dicere  • 
Omnia  faceumeonsilio^  etposf  factumnonpamitebis 
{Ecciu  XXXII,  24),  tirouinesitamralionabilietamico 
consilio  non  acquiescerem,  psenitentia  sequeretur. 
Hac  ratione,  quamvis  praedicta  comitissa  me  in 
ttsrra  sua  retinere,  et  omnia  necessaria  libentissiroe 
▼ellet  impendere,  reversus  sum  in  Northmanniam, 
et  exsp«*cto  ut  congmo  tempore  hoc  quod  incoepi, 
si  Deos  annuerit,  perficiam.  Scitis,   filii  charissimi, 


beatam  exhibeat.  Amen. 

EPISTOLA  LXXVII  •••. 

ANSBLIII  AO  EOSDEM. 

Ejusdem  argumenti  eum  prceeedente. 
Anselmus  archiepiscopus,  dominis  fratribus  cba- 
rissimis,  domino  priori  Ernulfo,  et  aliis  servis  Dei 
in  Ghristi  Ecclesia  Cantuariae  commaoentibus,    sa- 


**'  Cum  eodem  m$.  eollata. 


lutem  et  benedictionem  Dei,    et  suam,    quantum 
potest. 

Gratia  Dei  vestris  et  aliorum  amicorum  nostro- 
rum  orationibus  favente«  ex  quo  a  conspecto  vestro 
disces8i,  omnia  erga  me  et  socios  prospere  fuerunt 
usque  in  proesentem  diem.  Precor  autem  ut,  sicut 
de  vobis  confido,  pro  nobis  orare  non  cessetis,  qua- 
tenus  sic  nos  et  actus  nostros  divina  clementia  pro« 
tegat  et  disponat,  ut  de  omnimoda  prosperitate  no- 
stra,  nobis  ad  vos  redeuntibus  charitas  vestra  con- 
gaudere  valeat.  Quantum  quidem  ad  nos  pertinet, 
sicut  dixi,  omnia  nobis  prospere  sunt ;  sed  si  vos 
in  pace,  et,  sicut  spero,  in  studio  bene  vivendi  et 
salvandi  animas  vestras  vivitis,  secundum  deside* 
rium  meum,  tunc  rouUa  magis  et  verius  augetor 
gaudium  meum.  Precor  itaque  quanto  affectu  pos- 

VARLE   LECTONES. 


JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 


(i9)  Bomantendens  ea  inteniione.  Quamquidem  D  simile  in  Angliam  delatum  fuis^e  sub  finem  ejusdem 


noveranl,ad  auo  scribebat ;  sed  non  omnes  qui 
huDC  locum  vidcrint,  nisi  renexo  stamine  interru- 
ptum  historiie  filum  retexamus.  Anselraus  igiiur, 
accepta  Paschalis  epistola  pi^nullima,  quspimpudens 
regiorum  legatoruro  detexit  roendacium,  constanlius 
defendit  inve<tituiam  ecclesiasticarum  libertatem  et 
potestatfm.  Rex  autem  regnique  proccres,  videntes 
Dei  virum  tam  excelso  firmoque  animo,  utnecblan- 
ditiis  moUesceret  aut  minis  concuteretur,  suaserunt 
ut  ipse  Romam  proficisceretur,  rx)ofidentibus  atque 
etiam  credentibus  totam  rem  ejus  opera  felicissi- 
mom  sortituram  exitum.  Paruit  Anselmus  commo- 
oitoribus,  nibil  non  molitorus  pacis  ergo  ;  discessit- 
que  Anglia  vKalend.  Maias,  anno  1104.  ut  scribit 
Lilius  m  Ghronic<>,  cui  libcntius  assentior  quam 
Malhseo  Parisio,  Honedeno  et  Wigorniensi,  id  re- 
eensentibus  anno  1103.  Nam,  ut  alias  diximus, 
Anselmus  Lugduno  rcvocatus  est  in  Angliam  ab 
Henrioo  I,  anno  1100,  Augusto  mense  ;  estque  vero- 


mensis  :  imo,  si  Honedenum  sequamur.  vii  Id. 
Septemb.,  Henricus  Anselmuro  invitavit  in  Angliam, 
quo  mense  aut  die,  m^A  non  refert,  cum  inter  omnes 
Anglos  scriptores  constet  eo  anno  Novembri 
mense  Anc»elmum  sacro  junxisse  connubio  Henri- 
cum  regem  et  Mathildam,  Macolini  Scotorum  regis 
filiaro.  Ast  Eadmeru^,  peregrinantis  Anselmi  Acba- 
tes  individuus,  lih.  II  Vitse  ejus,  et  Walsingharous 
in  Hypodigmate  Neostri®  observaot  has  Henrici  et 
An:»elmi  inimicitias  non  nisi  post  dimidiarum  et 
secundum  ejusdem  Anselmi  reversi  annum,  naiaa 
esse.  Quod  tempus  deest  in  supputatione  Parisii  et 
Honedeni.  Quamobrem  certiorest,  imo  nalla  verior 
chronographia  Eadmeri,  cui  soli,  qui  Anselmum 
vidit,  comilatus  est  euntem  et  redeuniem,  ac  per- 
mansit  ad  e\tremum  usque  vtt»  spiritum,  fidem 
promptiusaccommodoquam  alteri  cuilibet. 


115 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLJE. 


116 


sum,  ut  semper  ad  meliora  soUiriti   sitis   proGcere,  A  sunt  utilitati,  mea  sunt,  et  meae  subjacentpolestati; 


etQuUateous  ab  bis  ad  quse  vos  Dei  gratia  provexit, 
deficere.  Ad  invicem  secundum  Deum  dilectionis  et 
coucordue  dulcedioem  servaie,  ordinis  vestri  distri- 
ctionem  sine  simiUalione  amate,  corda  vestra  ad 
societaiem  angelorum  '^*,  propter  quam  bene  vivi- 
tis,  sine  intermissione  levate  :  in  omni  difficultaie  et 
adversitate  temporali,  si  ^*^^  cootigerity  ne  bonum 
studium  vestrum  aliquatenus  "*  pertuibetur,  con- 
solationem  Rei  orando  sperate.  Ubicunque  estis, 
sive  io  coDspectu  bominum,  sive  tanlum  in  couspe- 
ciuDei,  a  quo  &uniquam  abestis,  iu  omnibus  actio- 
oibus  vcstris,  mag^nis  vel  parvis,  etiam  iu  cogitatio- 
nibus  cum  Psaimista  animas  vestras  is  mambus 
vestris  semper  portate.  Omoipoteos  Deus  sic  vos 
protegat  io  omnibus,  et  dirigat,  ut  ad  aeternam  bea-  g 
titudineo»  per  temporal^m  prosperitatem  perducat. 
Amen.  Nepotera  meum  Anselcoum  cbaritati  vestrsB, 
sicut  carnem  meam,  comuiendo,utet  discerevaleat, 
et  vitam  suam  custodiat.  Domino  Roberto,  qui  cu- 
stodit  dooium  nostram  prsecipio  ut  totum  vinum 
Dostrum  quod  Cantuarise  dimisi,  vos  tribuat,  et  se- 
ctindum  voluotatem  domii^  prioris  ia  vestruoi  usum 
expeodat^ 

896  BPISTOLA  LXXVIII  •'•. 

AMSBLMt    AU  GOMDULFUM  ARGUIBPlSCOPUM. 

Regem  non  debere  a  monachis  aut  Ecclesia  pecu- 
niam  exigere, 

Anselmus  archiepiscopus  reverendoepiscopoGoir- 
DULFO  salutem. 


et  si  ipsi  indigerent,  quidquid  haberem,  eorum  de- 
berem  expetidere  necessitali.  Quare  cum  omnis 
mundana  adversitas  pro  suo  modo  et  ratione  tangat 
animum  meum,  illa  "^  utique  quse  illos  contrisiat, 
profundius  laedit  cor  meum  ;  et  vos  sciiis  quia  tam 
inaudit«e  iusuetae  rei  assensum  prsebere  noo  debeo ; 
et  quoniam  non  debeo,  non  audeo,  ut  a  monachis  '*' 
absque  prselato  suo,  pecunia  exigatur  :  et  ideo  non 
mihi  nec  alieni  ezpedit  ut  hsec  consuetudo  in  Eccle- 
siam  Dei  aliquo  assensu  iolroducatur. 

EPISTOLV  LXXIX»". 

ANSBLMI  AD  HENHICUM  BBGEM  ANGLOROM. 

Hortatur  regem   ut  caslesti  Regi  obediat, 

Hbnrico,  domino  reverendo,  glorioso  r^i  Aoglo- 
rum,  Anselmus,  arcbiepiscopus  Caatuarta&  fidele 
scrvitium  cum  oratiouibus. 

Gratias  ago  Deo,  a  quo  est  omoe  *^  bonum,  de 
vestra  incolumitaie  et  hilaritate,  et  quia  vestros 
successus  ad  msuora  et  m<*liora  '**  cum  vestra  el 
vestrorum  fidelium  Istitia  provebit.  GraUas  etiara 
ago  vestrsB  celsitudini,  quia  hoec  mihi  mandare 
digmta  est,  sicut  fideli  suo  de  quo  cooMit,  quia  ia 
omnibus  suis  prosperitaiibus  coogaudet,  et  iili  cu- 
jus  dispositioud  fiunt,  gratias  agii.  Verum  eoim  est 
quia  hic  quotidie  orat  et  desiderat  roeum,  ut  Deus 
vos  et  vestra  sic  regat  et  protegai  in  gioria  tempo- 
ralisregni  supor  Anglos,  quatenus  iu  aeteraa  felici- 
tate  regnare  faciat  inter  angelos.  Hoc  utique  est,  ad 


Audivi  qoia  dominus  noster  rez  '^*  a  priore   el  G  quod  maxime  vobis  servire  cii^pio.  Quapropterquia 


jDonachis  nostrae   Ecclesise  petit  pecuniam»  quam 

ipsi  non  habent  nec  babere  possuni,  quoniami  sicu^ 

mihi  roandatum  est^  creditoribus  aon  niodicam   d^- 

bent  pecuniam^  et  propter  indigentii^m  in   his  qiise 

sibi  *''*  necessaria  sunt»  magnam  patiuntur  "*  an- 

gustiam.  Ad  opus  etiam   ecclesiee  incseplum^   dimi- 

diunji  quod  conslitueram  habere  nequeunt ;  et  si  ha- 

berent,  nec  regem  decet  ab  illis  aliquid  *""  exigere, 

qui  nihil  necseipsos  habent,  sicut  monachi,  ncc  ad 

illos  pertinet   aliquid  dare   vel   accomodare  quod 

eorum  non  est.  Unde  vobis  mando  et  precor  utregi 

precando  suadealis  quatenus  omnia  nostr^  in  pace, 

donec  redeam,  quieta  manere  jubeat,  sicut  promisit, 

quia  si  Deus,  secundum  quod  proposui,   mihi   pro- 

spere  redire  concesserit,  serviam  ei  sicut  debeo  dp-  ^ 

mino  et  regi  meo.  Quod  sifecerit.gratiasagam  Deo 

et  illi  ;  se  vero  preces  nostras  non  audierit,  et  ali* 

quid  *^  unde  doleam  faceret  voiuerit^  faciet,  sicut 

dominps,  q.uod  illi  placebit  ***,  sed  noo  mibi  videbi- 

tur  facere  quod,  d^bebit '**  Non  enim  ego.  et  roo- 

flashidivisisumuSy  sedomnia  qus  iJlorum  stabilita 


ad  me  pcrtinet,  ad  hoc  enim  positus  sum,  ut  fidetis 
et  episcopus  coasulo^  precor,  et  sicut  scriptum  e^t, 
obsecro  opportune,  importune,ul,sicutDeusvcstram 
auget  proi^peritatem  et  exaltat  potestalam,  ita  voa 
super*'*  omnia  ejus  ametis  io  omnibus  operitNis 
veslris  servare  voluntatem .  Quod  sic  vos  Deus  diu 
in  hac  vita  secum  in  9eternilate**^gauderet  faciat. 
Erga  me,  Dei  gratia,  cuncla  prospere  sunt  ;  et  aate 
Assumptionen  sanctae  Mariae  de  Becco  proBciscar, 
ut,  secundum  quod  Deus  annuet,  prosequar  propter 
quod  de  Anglia  egressus  sum.  De  noslris  rebuSi 
quamvis  hoc  esse  in  veslra  bona  voluntate  '**,  con- 
fidam,  rogo  tamen  utcas  in  quiete  manere  jubeatis, 
donec  redeam. 

KPISTOLA   LXXX. 


ANSBLMl  AD  ERNULFUM  ET  MONAGHOS  CANTUARIBNSBS* 

De  clericis  in  monachos  recipiendit. 
Anselmus  archiepiscopus,  dorono  priori  Ernulfo 
et  aliis  fratribus  Ecclesiae  Christi  Canluarieasis,  sa- 
lutemetbenedictionem  Dei,  etsuam,  quantumpotest. 
VARIiE    LECTIONES. 

■^•Anglorum  w*.  Angelorum.  •''Adversitale  si  ms.  adversitate  tf  mporali  si.  •^•Slwlium  aliquatenus 
m$*  siudiuro  vestrum  aliq^atenus.  •'•Cuw  eodem  ms.  coUata.  •'*Vesler  rex  ms.  no^ter  rtx.  •'•|ndi- 
geiittam  qute  sibi  ms.  mdigt-ntiam  iii  his  qua-  silii.  •'•Pj  liuntur  ms.  paluniur  angu^lipm.  •"Idis 
aliquid  ms,  iilos  pertinet  abqnid.  •''•Et  aliud  m«.  el  aliquid.  •"Quod  piac<bil  ms,  quod illi placebil.  ••Vuod 
dpcebit  ms.  quod  debebit.  ••^Animum  iiia  ms  animum  meum  lila.  •••JMonachis  ms.  a  Monachis. 
eodem  ms.  collata.  ••^A  quo  omne  ftu.  aquuest  omne.  •••Melior  ms.  meiiora.  '••Vos  sempcr 
super.   ••^jEternitatem  ms.  sleruitaie.  •••Vestra  voluntaie  ms.  vestrabona  voluutate 


•••Cum 
nu.  vos 


iil 


De  faoc  un<fe  mihi  mandastis  respondeo.  Si  qui  A 
clerici,  qui  Ecc^esiae  et  sibi  utilesesse  possuot,  sead 
ordinem  suscipi  petunl,  el  vos  ita  perpf^ndilis  esse, 
laado  ut  eos  suscipiatis  ;  nec  in  bac  re  volo  dubitelis 
de  votuntate  mea^  qnla  scitis  raihi  displicere  tales 
ad  vos  noa  ita  venire  sicut  vellem.  Vale. 


LIB.  ni,  EPI9T.  LXXXIII. 

897  EPISTOLA  LXXXII. 


tiS 


EPISTOLALXXXI***. 

ANSBLMI  AD  MATHILDBM  BBGINAM. 

De  sm  ineolumitate,  et  designato  tempore  ilineris 
Romani. 

Su»  chari8sima&  dominse  Mathildi,  reginse  Anglo- 
rmxi,  Ansklmus  archiepiscopus,  fidele  servitium  et 
superns  gratiae  contiDuam  protectionem. 

Non  ignoro  quod  dignationis  vestrae  benignitati 
placet  nosse  quidroihi  sit  et  quomodo  me  habcam. 
Gaudens  igitnr  et  gratias  agens  de  tam  bona  vestra 
voluntatenotifico  vobis  quoniam  ex  quo  Anglia  exivi, 
Dei  misericordia  me,  el  qus  **'  ad  me  pertinent,  in 
integra  disposuit  prosperitale.  Usque  nunc  moralus 
sum  Becci,  exspectans  opportunum  tempus  iter 
agendi .  sed  in  proximo,  ante  Assumptionem  sanctaB 
Mariae»  inde  proficiscar,  intentione  quod  incGepi, 
Deo  annuente,  peragendi.  Diriici  nuper  quia**'  Deo 
regni  Jomini  mei  regis  et  vestri  dignitatem  placet 
exaltare,  et  ea  quae  ad  placitum  ejus  et  vestrum  ac 
fidelium  vestrorum  non  erant,  secundum  vestram 
voluntatem  ad  honorem  et  utilitatem  vestram  repa- 


AN«ELMI  AD  ARNULFUM  ET  MONACHOS  CANTUARIBNSBS . 

(Jl  Cantuariensei  monachi  non  turbentur, sed quieli 
Deo  serviantf  quidquid  rex  egerit. 

Ansblmus  archiepiscopus  dominis  et  fratribus  et 
filiis  charissimis,  domno  priori  Crnulfo,  et  aliis 
sub  illo  monachis  Deo  servientibus,  salutem  et 
benedictionem  Dei,  et  suam,  quantum  potest. 

De  salute  et  prosperitate  nostra,  et  ubi  sim  per 
praesentem  nuntium  cognoscetis.  Ad  praesens  autem 
in  Angliam  redire  nequeo,  donec  sciam  quid  rex 
respondeat  liiteris  quas  illi  mitto  per  episcopum  Ro- 
fensem.  Quid  autem  in  illia  contineatur,  postquam 
regi  erunt  ostensae,  per  eumdem  epis(!opum  cogno* 
sceiis.  Quidquid  autem  rex  respondeat,  vel  quidquid 
B  de  me  sit,  mementote  quia  sive  vivinius,  sive  mari- 
murt  Domini  sumus  {Rom.  xiv,  8).  Sic  igitur  vivitei 
ui  et  illi  vivatis,  et  cum  moriemini,  ad  illum  trans- 
eaiis.  Noo  vos  perturbent  tribulationes  hujus  Titaa, 
quia  per  multas  tribulaiiones  oportei  nos  intrare  in 
regnum  Dei  (Act.  xiv,  2i).  Jactate  cogitatum  vestnim 
ia  Domino,  et  ipse  vos  enutriet,  non  dabit  in  aeter- 
num  fluctoationem justis.  Orate  Deum^beoe  vivendoi 
non  mentes  vestras  turbando,  ut  in  sua  semper  vos 
consolatione  faciat  laetari.  Pueros  et  adolescentes, 
ut  Hlios  dulcissimoshortoret  nnoiieo,  qimotopossam 
affeciu,  ut  monitionis  et  doctrinae  qua  eos  de  eordis 
et  cogitationum  cu^todia  solebam  instniere,  non 
obliviscantur,  sed  conMiIium  nostrum  sa?pe  ret^- 
ctando,  sicut  eam  studiose  magnificare  et  commen* 


rare  :  unde  sicut  fidelis,  et  sicut  boia  vestra  in  prae-  ^  dare  illis  solebam  per  gratiara  Dei  cuslodlre  nilan- 


st^nti  et  in  fulura  vil  desidcrans,  gaudeo,  et  superno 
Regi  a  quo  vobis  hiec  proveniunt,  ago  gratias  ut 
debeo ;  et  ut  semper  bona  quae  dedit  intemerata 
custodiens,  vos  ad  majora  et  meliora  sub  sua  gratia 
provehat,  oro  et  desidero.  Quoniam  igitur  officii 
mei  est  vos  exhortari  ad  coelestis  regni  desiderium, 
bortor,  precor,  consulo,  quanto  affectu  possum,  ne 
plus  vos  delectet  in  terreni  regni  tran^iloria  gloria 
exsultare  quam  ad  ciBlestis  regni  felicitatem  aeter- 
nam  anhelare.  Quod  utique  voraciter  et  efficaciter 
facere  potentis,  si  ea  quae  ve^trae  potestati  subdita 
sunt,  plus  secundum  D<'i  consilium  quam  secundum 
consilium  hominum  disposueritis.  Sapientia  enim 
kufus  mundi  stuUitia  est  apud  Deum  (/  Cor.  iii,  19) , 
ut  ait  vera  Scriptura  ;  et :  Sapienfia  camis  inimiea 


tur.  Pax  Dei^  qumexiuperai  omnem  sensum^  custo- 
diat  corda  vestra  ei  inieliigeniias  vestras  (PhUip\ 
IV,  7).  Gratias  vobis  ago  pro  charitate  quato  impen» 
distis  nepoti  nostro,  et  illi  proeipio  ul  vobiseam 
maneat,  et  doctrinis  ac  litteris  studeat,  doniiec  ego 
sibi  mandem  ut  veniat. 

EPISTOLA  LXXXm  •". 

AN8BLMI  AD  B08TACHI1TM. 

Is,  uxore  ex  ejus  censensu  reclusa,  alietam  siH 
adjunxerat ;  de  quo  peccato  ittum  corripii. 
Ansblmus  archiepiscopus'*',  servusBcciesiae  Can- 
tuariensis,   Eustaghio  ***  patri  Gaufredi  monachi 
Beccensis  salutem. 

Domnus  Gaufridas,  filiua  vester,  sollicitas  de  sa^ 
lute  anlmae  vestrae,  et  timens  damnatXonidm  vestram, 


est  Deo,quaniamle§iD€inonesisatfecta{Rom.yVAy  ^  rogat  me  utostendam  vofoisin  quanto  pericnlo  ma^ 


7).  Haec  consulite,  haec  secrete  et  pnhlice  inlimate 
domino  nostro  regi,  et  saepe  repetite,  et  quantum 
ad  vos  pertinet,  studiose  retractate.  Transii  enim, 
at  soletis  dicere,  gloria  mundi.  Et  atinam  Deus  voa 
ambos  post  traositoriam  gloriam  transire  faciat  ad 
sHeroAttk,  Amen. 


neatis.  Dicit  enim  quia  uxori  vestrae,  matri  ejas  *  , 
licentiam  ut  saeculum  relinquens  sanctimonialia  fie« 
ret  dedistis,  et  castitatem  eorporis  veairi  D0o  vovi-« 
stis,  sed  postea  aliam  mufierom  accepistib,  ond^ 
filium  genaistis.  Quod'  si  ita  esA,  scitdte  abaque  ulla 
dubitatione  quia  si  ia  boc  peccato  de  hac  vita  exit 


VARIJE  LECTIONES. 


'^Cum^  eodem  ms.  eollnta.  ***Sftsericordia  quse  ms.  misericordia  me,  et  quaa.  '*^Didici  quia  ms.  didici 
nap6r<|aia*  ***Cum  eodem  ms.  collaia.  **'Anselmus  vocatus  archiepiscopus  Ecdesiae  ms.  Ansermut 
8r<sbi0piao9pas  servoa  Bccieiiae;      '**fiustachio  ms.  Eustachio.      **'3fatris  ejus  ms.  matlf  ejus. 


119 


S.  ANSELMI  CA.NTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


120 


anima  vestra,  omnino  ***  perdita  erit,  nec  ulla  spes  A  vobis  comroissarum^  inde  vobis  nullum  impendere 


ejus  salutis,  sive  ante  diem  judicii  "''^,  sive  post  diem 
judicii  erit.  Videat  igitur  vestra  prudenlia  quam 
grave  malum  sit  perdere  vitam  a^ternam  t^t  societa- 
tem  ***  angelorura,  et  pati  lormemum  sternum  ia 
societate  diabolorum .  Videte  etiam  quam  periculo- 
sum  sit  et  quanta  insipientia  iu  talli  re  differre  '** 
correctionem,  sine  qua  certam  potcstis  exspectare 
perditionem.  Quandiu  enim  in  hoc  pcccato  maneatis, 
ira  Dei  manet  super  vos ;  et  sicut  peccatum  quanto 
diutius  manet,  tanto  magis  crescit,  ita  ira  Dei  in 
dies  magis  super  vos  exardescit.  Consulo  igilur  et 
precor»  sicut  Christianus  Christianum,  et  sicut  ami- 
cus  amicum,  quatenus  de  tam  gravi  peccato  et  lam 
magno  periculo  exire^non  differatis,  ne  forte  de  hac 
vita  ad  mortem  et  tormentum  aeternum  transeat  g 
anima  vestra  qua  hora  non  putalis  Consulo  ctiam 
ut  filii  vestri  domini  Gaufridi  de  bac  re  accipiatis 
consilium,  si  unquam  a  Deo  vultis  habere  salulis 
auiilium.  Nam  eisi  non  promisistis  caslitatem  vcstri 
corporis  quando  uxori  licentiam  dedistis  ut  san- 
ctimonialis  fierot,  nutlo  modo  tamen  sine  eo  peccato 
et  periculo  quod  supra  dixi,  violare  eamdero  casti- 
tatem  in  vobis  possetis  quandiu  uior  eadem  viye- 
ret*~. 

EPISTOLA  LXXXIV  *•*. 

AN8BL1II  AD  llATHILDAlf  ABBATISSAM  CADOIIENSEM. 

Hac  96  debitiorem  persentiens  consuHt  Amelmum 
an  onus  deponere  debeat.  Respondet  ipse  quod  sx 
consensu  comitis  et  arehiepiscopi  Holkomagensis 
ac  sanctimonialium  taudabiliter  postit  ;  sin 
autem^partiatur  onera  sua,  et  ea  saptentioribus  p 
sororibuscommittatqutBexplere  ipsa  nonsu/ficit.  ^ 
AxsBLiius,  servus  Kcclesiae  Cantuariensis,  dominse 
ei  reverendsB  matri  abbatisse  Cadomensi,  Mathildjs, 
aemper  divinae  grati»  regi  consilio. 

Petit  sanctitas  veetra  per  domnum  Robertum,  fra- 
trem  Eu$tachii,nostrum  consilium  de  abbatia  vestra, 
quam  idcirco  deserere,  si  vobis  liceret  ut  alii  com- 
mendaretur,  vellctis,  quoniam  eam  propter  infirmi- 
tatem  et  setatis  imbecillitatem,  sicut  oportet,  regere 
non  valelis.  Quod  quia  fieri  non  potest,  nisi  per 
comitem  et  archiepiscopum  Rothomagensem,  et 
episcopum  vestrum,  et  consensum  sanctimoniahum 


possum  auxilium ;  sed  quoniam  hoc  petitis  ^,  quale 
posRum  mando  consilium.  Teutate  si  per  eos  ad  quos 
pertinet,  desiderium  vestrum,  sicut  vobis  expedire 
videtur,  potestis  ofiBcere ;  et  si  nequitis,  sororibus, 
quae  membra  vestra  sunt,  illis  scilicetin  quibus  ma- 
jorem  prudentiam  et  ruligionis  fervorem  cognoscitis, 
earum  rerum  in  quibus  vires  vestrae  deticiunt,  pi-ae- 
cipiendo,  rogando,  exhortandocuraminjungite.  Nam 
si  *^  etiam  contingeret  ut  tales  personas  in  qnibus 
secundum  desiderium  veslrum  possitis  *•*  confidere, 
non  haberetis,  quod  in  Ecclesia  vestra  esse  non 
spero,  vestra  tamen  reverentia,  si  illas  eligeret  quas 
ad  hoc  meliores  el  aptiores  cognosceret,  excusabilis 
apud  Deiim,  quoniam  melius  non  posset,  sicut  credOi 
existeret. 

EPISTOLA  LXXXV  *•*. 

ANSELHI   AD    GONDULFUH   EPISGOPUH    B0FBN8BH. 

Eum  de  Cantuariensis  Ecclesice  negotiis  sollicitum 
laudat.  Episcopum  Eboracensemnonvultinaiuii- 
tum  et  absentem  damnare. 

Anselhus  archiepittcopus  reverendo  et  diligendo 
episcopo  Rofensi  Gondulfo,  semper  et  omnibus  in 
Deo  placita  velle  et  operari. 

Primum  gratias  ago  Deo  quia,  sicut  roandastis, 
omnia  nostra  et  vestra  ubique  prospere  subsistunt ; 
S98  deinde  vobis.  cujus  prudentia  et  curaregun- 
tur.  Dei  gratia  postquam  de  Anglia  exivi,  omnia  erga 
me  et  ea  qusp  ad  me  pertinent  ad  votum  meum  dis- 
pnnuntur,  De  debitis  quae  solvistis,  si  et  debita  de 
Romascot  in  his  sunt,  gaudeo;  et  proroissionem 
vestram  de  redditibus  nostris  cum  actione  gratiarum 
exspecto.  Bene  fecistis,  quia  verba  qute  inter  regem 
et  vos  fuerunt  de  me  et  ilinere  meo,  et  de  episiolis 
quas  sibi  et  mihi  a  papa  missas  dixi,  et  de  legatis  ad 
imperatorero  roibi  mandastis.  Sed  scitote  quia  ego 
nec  litteras,  nec  ullam  legationem  ab  apostolico 
habui,  postquam  a  vobis  discessi,  nisi  quod  per 
Tiberium  mihi  mandavit  verbis  et  litteris  (iO)  ut 
cum  de  Romascot  adjuvarem.  De  litteris  autem 
papse  ad  regem  nihil  scio.  nisi  quod  vos  mihi  roan- 
dastis.  Si  autem  alicubi  mansurus  sum  et  per  legatum 
meuro  siro  facturus  quod  incoepi,  nondum  sum  cer- 


VARIiE  LECTONES. 
•••Anima,  omnino  ms.  anima  vestra,  omnino.  ■•^Anle  jndicii  ms.  ante  diem  judicii.  ■•■Vi- 
tam  seteniam  etsatietatem  ms.  gloriam  aeteinam  et  societatem.  '••In  lali  diffene  ms. in  tali  re  differre. 
•••Uxor  viveret  mi.  uxor  eadem  viverel.  **^Cum  eodemms.  coUata.  ^••Quoniam  petitistn*.  nuoniamhoc 
petitis.  ^••NAra  sic  ms.  nam  si.  ^•^Desiderium  possilis  ms.  desiderium  vestrum  possitis.  ***Cumeodem 
ms  coUata. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 
(20)  Ut  cum  de  Bomascot  aijuvarem.  Romascot,  D  vincufa  S.  Petri^  iia  ut  ultra  alium  diem  non  deti- 
Romischeot(Gailice,  la  taille  de  Fome,  Cujacio  ad      neatur.  Siquisquam  detinuerit,  ad  custodiaro  regis 


C.  Auditis,  De  prsescript.  lib.  ii).  Roroscot  vel  Ro- 
mescot  Anglica  est  dictio,  ut  apparet  in  legibos 
Guillelroi  Nolhi  Anglorero  rei^is  apud  Roger.  Ho- 
ned.  descriptis  in  Annal,  posteriori  parle,  pag.  344. 
Quarum  una  hunc  titulum  habet  etstbtutum.  «  De 
denario  S.  Petri,  qui  Anglice  dicitur  Hamescot. 
Omnis  qui  habuerit  xxx  denariatas  viv»  pecunifle  in 
domo  sua  de.  pi-oprio  Anglorum  legedabit  denarium 
S.  Petri,  et  lege  Danorum  dimidiam  marcam .  Ilie 
vero  denarius  debet  submonen  in  solemnitate  S. 
Petri  et  Pauli  ante  festivitatem,  quae  dicitur,  Ad 


clamor  deftiratur,  quoni»m  denarius  hic  eleemosyna 
regis  est;  jusiiiia  raciat  reddi  denarium,  ct  forisfa- 
ctionem  episcopi  el  regis.  Et  si  quis  plures  domos 
habueril,  de  illa  ubi  residcns  fuerii,  in  festo  aposto- 
lorum  Pelri  et  Pauli  reddat.  »  Sic  Guillelrous  dictus 
Conquestor  imperavil  reddendum  Dco  quod  Dei  est, 
quodque  a  se  iroperaturo  fuerat  ad  un(>iiem  serva- 
vit,  testibus  litleris  quas  ad  Gregorium  VII  Iran^nii- 
sil  in  hanc  sententiaro  :  «  Excelientissimo  S.  Ec- 
clesiae  pastori  Gregorio,  gratia  Dei  Anglorumrexet 
dux  Northmannise  Guilielrous,  salutero  cum  amicitia 


121 


LIB.  m,  EPIST.  LXXXV. 


m 


lus.De  Gerardo  archiepiscopo  Eboracensi  nondebeo  A  contra  adversarios  ejus  sicut  illi  mandatum  est,  de- 


in  tali  re  aliquid  abscns  de  abscnte  et  inaudilo  de- 
finire,  pra;seriim  cura  ipse  crimen  illatum  neget ;  et 
ideo  non  audeo  dare  consilium,  ne  con>iIium  meum 
ab  aliquo  pro  definilione  accipiatur.  Qiiapropter  si 
vobis  videtur,  de  boc  apud  regem,  omnino  ex  mea 
parte,  nisi  ipse  a  vobis  requisiverit,  quod  vobis 
mando,  si  melius  non  potrstis,  respondele.  De  lite 
quae  est  inter  noslros  et  homines  Roberti  de  Monte- 
forti.  precor  ut  faciatis  per  regem,  ut  aut  pax  inlegra, 
aat  trevise  *••  inter  eos,  donec  redeam,  ponanlur,  De 
omnibus  noslris  rebus  inlus  et  foris,  curaro,  sicut 
hactenus  fecistis,  habeatis  et  sicut  scitis  me  in  vobis 
confidere,  precor.  De  rebus  ac  familia  Roberti  nu- 


fendilis;  el  iiistantissime  precor  ul  omnia  quae  ad 
illum  pertinent  quieta  manere  omnino  faciatis,  et 
hoc  ipsum  Giiillelmo  de  Metesiante  ex  mea  et  vestra 
parte  prsecipiatis.  Dico  enim  vobis  quia  raalo  in  meis 
propriis  quam  in  ejus  rebus  aliquam  pati  injuriam. 
Deo  annuente,  ante  Assumplionem  sanct®  Mariarde 
Becco  proficisci  volo,  el  in  festivitate  apud  Carno- 
tum  esse ;  et  deinde,  sicut  Deus  disponet,  vestris 
orationibus  prosequentibiis,  iter  nosirum  pcragere. 
Quod  nonuulli  me  reprehendunt  de  familiarilate 
quam  babeo  ad  illos  quos  rex  non  diligit,  sciiote 
quia  nihil  facio  contra  honorem  ejus  aut  imde  juste 
reprehendi  debeam.  Propter  rixas  quae  fiunt  de  ec- 
clesia  de  Hergas,  jubete  Rodulfo  **^  praeposito  ut 


trilii  vestri,  qui  mecum  est,  gratias  ago,  quoniam  ea 

VARIiE  LEGTIONES. 
***Aut  tremaB  «w.  ant  ireviae.  ••'Rudolpbo  ms.  Rodulpho. 

JOANNIS  PIGARDI  NOTiE. 

Hubertus  legatus  tuus,    religiose   Pater,    ad    me  B      Ramoscot  igitur,  seu  Romscot,  est  annuum  ve- 

veniens  ex  tua  parte  me  admonuit  quaienus  tibi  et      ctigal  '^uod  reges  Angliae  pensuabant  annuatimsum 


auccessoribus  ndelitatem  facerem,  et  de  pecunia 
quam  antecessores  mei  ad  Rom.  Eccles.  mittere 
soiebanty  melius  cogiiarem.  Unum  admisi,  alterum 
non  admisi.  Fidelitaiem  facere  nolui,  nec  volo.  quia 
nec  ego  promisi,  nec  antecessores  meos  antecesso- 
ribus  tuis  id  fecisse  comperio.  Pecunia  tribus  ferme 
annis,  in  Galiiis  me  agente.  negligenter  collecta 
est.  Nunc  vero  divina  misericordia  me  in  regnum 
nQeam  reverso,  quod  collectum  est  per  praefatum 
legatum  miltitur;  et  quod  reliquum  est,  per  legatos 
Lanfranci  arcliiepiscupi  fidelis  noslri,  cum  oppor- 
tunum  fuerii,  transmitt»  tur.  Orale  pro  nnbis,  et  pro 
statu  regni  nostri,  quta  anteccssores  vestros  di- 
leximus,  et  vos  prae  o.nnibus  sincere  dilegere  et 
obedient^r  audire  desideramus.  »  Hucusque  Guil- 
lelmi  litterae,  quas  inter  Lanrranci  epistoias  nactus 
sum. 


mis  pontiticibus  Romani'^ ;  eamque  ob  rem  Angli 
vernacule  appellabant  Pitrepens  vel  Pitrepence, 
qnasi  p»*nsum  seu  denaiium  P«iri,  ut  episiol.  32 
lib.  II,  ct  42  supra.  Petri  Blesensis  486,  edit. 
Parisiens.  4515  (nam  edil.  Mogant.  separavit  ab 
epistulis,  separatamq<ie  inscripsit  invectivam),  et 
ca,iit.  Auditis,  De  Prescription.  lib.  ii^  et  capil.  Ea 
qucej  De  censibiu  lib.  iii. 

Et  hunc  quidem  dr^narium  stiam  cum  Angliae 
regnum  teneretur  eptarchia,  reges  pepend»'runt  Ac 
imprirais  Iiias,  Occiileiitaliiira  Anglorura  rex,  an- 
num  salutis  circier  740  ;  iEielvufus  vel  Aiulf  (ut 
scribilur  lib.  iii  Ghronic.  Etlieluverdi,  cip.  4  (iti- 
dem  Westsaxonum  seu  Occidentahum  Anglorura 
anno  855,  ut  Asserus  Syreburnensis  (nunc  Saresbe^ 
riensem  dicunt)  episcopus,  in  Hisloria  Elfre<ii  An- 
glosaxonum  regis,  tradidii  hisce   litieris   «    Romae 


Sed  Guillelmum  scripsisse   Gregorii   litteris   ad  Q  quoque  omni  anno  magnam  pro  anima   sua  pecu- 


parentem  in  quibus  sic  cum  monucrat  anno  40*73 
XI  Nonas  Aprilis,  indiciione  xii  : «  Rt;bus  vero  S. 
Petri,  quae  in  Anglia  colligunlur,  sic  te  ut  tuis 
invigilare  admonemus,  sic  hheralitati  tuae  ut  tuse 
committimus,  ut  piura  et  piopitium  debitorem  Pe- 
tnim  reperias,  et  eum  tibi  ex  debito  subvenire 
adrooneas,  quem  sibi  multa  te  tribuisse  nonlatebit.  > 
Huberti  vero  apostolici  in  An^liam  iegati  ad  col- 
ligendum  divi  Petri  vectigaU  nt  mentio  epist.  32 
lib.  II,  et  A%  lib.  iit.  Quod  autem  Guillelmus 
Danorum  lege  pendi  marcam  diroiditatam  jubet, 
videtur  intelligendum  de  regibus  Danis,  qui  per 
aliquot  annos  regni  Anglici  habenas  tenuerunt. 
Quorum  unus.  nempe  Kanutus  primus  rex  Dacise, 
Norvegiae  et  Angliae,  revertens  Roma,  quam  petie- 
rat  voii  causa,  anno  i030  litteras  ad  Anglos  dedit, 
praecipiens  universura  aes  alieuum  solvi  ante  redi- 
tum  suum  :  et  inquit,    denarios,  quos  Roman  ad 


niam,  id  est  ccc  mancussas  porlare  praecepit ;  quae 
laliler  ibi  dividerentur :  scilicet,  c  mancussas  in 
honorem  sancli  Petri  specialiter  ad  emendura 
oleum,  quo  impleanlur  omnia  luminaria  illius  ec- 
clesiae  iu  vespera  Paschae ;  et  c  mnncussas  in  hono- 
rem  sancli  Paiili,  eadum  condiiione  ad  parandum 
oleum  in  ecclesia  Sancti  Pauli  aposioli,  ad  im- 
plenda  luminaria  in  vespera  Pasohae,  et  in  galli 
cantu  ;  cquoque  mancussas  venerabili  papae  aposlo- 
lico.  »  Pene  singula  Asseri  vorba  Florentii  Wiifor- 
nensis  perscripsit  Chronic,  pagina  HOO  Guillel.  Mal- 
mesberieusis  lib.  ii  De  Reg.  Anglia,  cap.  2,  rem 
totam  brevius  et  specialius  absolvit  :  Homam,  in- 
quil,  compnsito  regno  ivit,  ilnque  tributumy  quod 
Anglia  hodieque  pensitat,  sancto  Petro  obtulit  co- 
ram  Leone  papa  quarto. 

Mancussas  autem  nuuc  memoratas  Rogerius  Ho- 
nedenus  appellant   manculas ;  et   MHime^^berieusis 


sancium  Petrum  debetis,  sive  ex  urbibus,  sive  ex  [)  proximc  marcas.  At  Guillf  Imus  Lamberdus  srholiis 


viUis.  Has  autem  litteras  anno  1032  srriptas  esse 
memoriae  dedit  Ingulphus .  abhas  Croilendensis  in 
sua  Historia,  ubi  integrum  earum  apographum 
exHcripsit  religio^am  quoque  Kanuti  peregrinatio- 
nem  oenarravit ;  nec  non  Malmesber,  lib.  ii  De 
regibus  Anglor.,  cap.  41 ;  Honed.  Annalium  priori 
parte,  anno  4031;  Polyd.  lib.  vii  Angl.  Hi.^tor. ; 
Lilius  in  Chronic. ;  Henric.  Hiiniid.  vi  :  Hex 
vero  Cunt,  inquit,  Romam  splendide  perrexit  ;  et 
eleemosynam  quoe  vocatur  Romscot,  quam  anteces- 
sores  sui  dederant  Ecclesice  Romanasy  perenniter 
assignavit. 


ad  veteres  Saxonura  leges  asserit  manculara  etmar- 
cam  eadem  esse,  nempe  nummum  valentem  xxx  de- 
nariis.  Sed  de  his  nimis,  cum  Angiicanae  historiae 
studiosis  sint  notiora  quam  luculenlius  explanarem. 
Neces^ario  tameu  Lxplanatius  haec  observavi  propler 
quosdam,  me  audienie  refprentes  hanc  denarii  Ro- 
mani  pensitalionem  ad  Joannis  vulgariier  appellati 
sine  terra,  regis  Angliae,  tempora,  quanquam  utra- 
que  sii  e x  diamelro  opposila  :  ha^c  enim  coacia.  illa 
spnntanea  fuil,  ut  prolixenarralMatth.  Paris  in  Hist. 
niajore. 


123 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


124 


eam  teneat  in  manu  mea  donec  redeam,  et  interim  A  tensi  absolutus  fuerit.  Consideret  igitur  prudentia 


inveniat  qui  in  ea  serviat.  Omnipolens   Dominus 
Yos  et  vestra  sub  sua  gratia  cusladiat.  et  vos  sem- 
per  *"  iu  viam  sahilis  dirigat.  Amen  *•*. 
EPISTOLA  LXXXVi  "\ 

ANSELHI  AD  HGNBICUM  RE6EH  ANGLORUH. 

Gratulatur  regi  de  se  sollicito. 

Suo  charissimo  domino  Henrigo,  glorioso  regi 
Anglorum,  Anselmus,  arcbiepiscopus  Cantuariae,  fi- 
dele  servilium  cum  orationibus. 

Gratias  magnas  ago  celsitudini  vestrae  pro  amore 
magno  quem  erga  me  vos  babere  ostendilis,  et 
propria  sollicitudine  quam  de  me  sicut  de  fideli 
veslro  habetis,  scilicet  ne  in  itinere  incceplo  propter 
imbeci  litalem  et  infirmilatem  corporis  mei  nimio 


vestra  quia  non  expedit  nec  decet  vos  abbaies  ut 
animam  ejusquisque  sibi  Irahendo  scindatis,  sed  in 
vobis  esse  maternam  pietatem,  et  plus  vos  diligere 
animam  proximi  quam  propriam  voluutatem  ostea- 
dalis.  Ule  enim  se  magis  ostendit  esse  roatrem,  qui 
dicet  alteri :  Habeto  tu  solus  infantem  vivum,  nec 
ambo  eum  occidamus,  ut  cum  venerit  verus  Salo- 
mon,  dicat :  Date  huic  infantem  virumy  haic  est 
mater  ejus.  Nam  vera  mater  mavult  iilium  suun» 
in  alieno  sinu  vivere,  quam  in  suo  moriuus  fovere. 
Notum  autem  sit  sanctitali  vestrde  quia  sicut  co- 
gnoscere  potui,  magis  expedit  propter  plures  cau- 
sas  cum  Carnoti  remanere  quam  ad  vos  remeare. 
Unde,  si  auderem,  religioni  vestrae  consuIeDdo  sug- 


laborisgravaminedeficiam.Sedjamusquein  vallem  Q  gererem  quatenus  vos  non  falsam,  sed  veram  ma- 
Moriannae  *"  progressus  eram,  quando  veslram  su-      trera  esse  probaretis.  Valete. 


scepi  epislolom,  unde  timui  ne  domino  papae  displi 
ceret  si,  lanta  parte  itineris  perfecla,  remanerem, 
el  nullnm  mibi  responsum  per  legatos  faceret,  nisi 
ad  eum,  sicut  inccepi,  ipse  pervenirem  "*.  Didici 
eoim  per  litteras,  quas  mihi  per  Tiberium  misit,  quia 
si  possibile  esset  libenter  mecum  loqueretur  "*. 
Sperans  itaque  in  Deo,  secundum  quod  in  me  sen- 
tiebam  et  de  ilinere  jam  peracto  expertuseram,  quia 
laborem  itineris  possem  subsislere ;  qiiod  quia  me 
non  posse  timebatis,  me  remanere  volebatis,  exisli- 
mavi  bonum  esse  per  meipsum  hoc  pro  quo  Anglia 
exivi,  sicut  proposui,  perficere,  nisi  forte  aliquid 
obviaverit  cui  rationabiliter  nequeam  resistere.  Om- 
nipotens-  Deus  sic  veslrum  regnum  terrenum  in 
gaudio  vestro  diu  rcgat  cl  corroboret  super  Anglos, 
ut  post  "*  hanc  vitam  vos  regnare  facial  inlerange- 
los.  Amen. 

EPISTOLA  LXXXVII  *». 

ANSELMI    AD    &ERONTONEM    ABRATEH. 

Clericus  in  duahus  Ecclesiis  obstrictus  sacramento 
religioniSyinqua  debeat  manere?  Expedit  prop^ 
ter  plures  caums  eum  Cameti  remanere  qnam 
odGerontonem  remeare, 

Anselmus*  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  revc- 
rendo  abbati  et  amico  suo  Gerontom  "•  salutem. 
Quidam  monachus,  sicut  ab  illo  didici,  alligatus 
Ecciesiffi  vestrse  per  quamdam  professionem  quam 
in  habitu  clericaii  vobis  ft*cit,  et  similiter  monaste- 
rio  Sancti  Petri,  quod  Caruoti  situm  ust,  ubi  habitum 


EPISTOLA  LXXXVIIP". 

ANSELMI  AD  HBNRICUM  BBGEM  ANGLOHUM. 

Quid  responderit  papa  ad  consuUum  de  sacerdo- 
tiorum  colhtione^  quodgue  Ansetmus  papcB  sit 
pariturus. 

Suo  reverendo  domino  Hbnrico  regi  Aoglorum 
Ansblmus  Cantuariensis  arcbiepiscopus,  fideie  ser- 
vitium  cum  orationibus. 

Quamvis  per  Willelmum  de  Warelwast*"  cogno- 
scatis  quid  Romse  fecerimus,  tamen  quod  ad  me 
pertinet,  breviter  ostendam.  Romam  veni,  causam 
pro  qua  veneram  domino  papse  exposui .  Respondit 
se  nequaquam  velle  dissenlire  a  statutis  antec3sso-> 
G  rum  suorum,  et  insuper  praecepic  mihi  ut  nullam 
399  hnberem  eommunionem  cum  iliis  qnide  mana 
vesira  *"  invesliluras  acceperunt  Eccitsiarum,  post 
hujus  prohibilionis  notitiam,  nisi  poenitentiem  age- 
rent,  ot  sine  spe  recuperationis  quod  aceeperafit 
desererent,  nequo  cum  episcopis  qui  tales  eonse- 
crarunt,  nisi  ad  apostolicae  sedis  judicium  se  prae* 
sentarent  ^***.  Horum  omnium  testis  potest  esse 
prsedictus  Willelmus,  si  vult.  Qui  Willelmus,  quando 
ab  invicem  discessimus,  ex  vestra  parte  commemo* 
rans  amorcm  et  benignitatem  quam  semper  erga  me 
habuistis,  submovitmesicutarchiepiscopum  vestrum 
ut  talem  me  facerem  quatenus  sic  mlrarem  in  An-' 
gliam,  ut  sic  esse  possem  vobiscura  sicut  fuit  ante* 
cessor  m>us  cum  patre  vestro,  et  vos  roe  eodem 


monachi  assumpsit  per  aliam  professionem,  dicitse  J)  honore  et  libenate  tractarelis,  qua  pater  vester  an- 
nullatenus  posse  habere  soluiionem  a  vobis  neque  tecessorem  mcum  tractavit.  In  quibus  vertis  inteU 
ab  abbate  Carnotensi,  ut  vel  in  Carnotensi  mona-  lexi  quia  nisi  me  tal«*m  facerem,  reditum  m  um  ifr 
sterio  vel  in  vestro  animam  suam  salvet ;  quod  fa-  Angliaronon  velletis.Deamorequidem  etbenignitate 
cere  nequit  nisi  aut  a  vobis  aut  ab  abbaie  Carno-     gratias  ago.  (ti)  Ut  autem  ita  sim  vobiseum  sicut 

VARIJE  mCTIONES. 
***Vo»  nnnc  et  semper  m$,  vos  semper.  ***Amen  ms,  omitiit.  "•Cum  eodem  ms.  collatn.  "^Mbrian»  ms. 
Moriann8B.*"Inc(Bpi.  pervenireni  tn».  incoepi  ipse  pervenirem.""Mihi  loquerer  mf.  mcum  loqueretur .  "*  Et 
post  ms,  ut  post.  *^^Cum  eodem  ms,  collata,  ^^Anselmus  archiepiseopus  Cant...  Gerontino  mf.  Anselmas 
8eiTusEccles?aeCanluarien8is...Gerontani.*"Co//rt/a  cum  eodtmms,eteum  Edmeri  Hittoria  Nooorumedita. 
"•  De  Warelimast  m*.  et  Edm,  de  Wareiwasi.  "'Manu  vesuti  Edm.  manu  tua.  ^Reppeesentarent  Edm. 
prsesentarent. 

JOANNIS  PICARDI  NOT^. 

(%1)  Ut  autem  vobiscum  sim  sicut  antecessormeus  sacerdotii,  virgae,  aut  annuli  pontiGcii  data  potestas 

luit  cum  patre  vestro,  facerenon  possum,  Gngiiius  a  laico  principe.  sed  et  homagiura  (ut  vulgo  loquar) 

foret  hisce  verbis  tixtncandis  necessarius.Cum  enim  eidem  factum,  vcl  quodpiam  obsequium  ejusdem  rei 

sub  finem  illius  saecuiia  millesimi  vocaretur  Simonia,  gratla,  videbitur  Lanfrancushac  purus  macula,  imo 


125 


LIB.  II,  EPIST.  LXXXIX. 


426 


anlecessor  meus  fuit  cum  patre  veslro,   facere  non  A  hocquod  mens  humana,  quamvis  **•  suo  sensu   in- 


possum,  quia  nec  vobis  bomagiumfdcere,  nec  acci- 
pieolibus  de  manu  veslra  investituias  Ecclesiarum 
propter  pr«dictam  prohihiliooemme  audienle  factam 
audeo  commuoicare.  Unde  precor  ut  mihi  vestram, 
si  plaeet,  mandetis  voluntatem  ;  utrum  sic,  quemad- 
modumdixi,  posiim  in  pace  vestra  et  ofticii  mei 
poteslate  redire  in  Angliam.  Paratus  enim  sum  et 
vobis  et  populo  divina  mihi  dispositione  commisso 
officii  mei  servitium  pro  viribus  et  scientia  mea, 
aervata  *^  regulari  obedientia,  fideliter  exhiberc. 
Quod  si  vobis  ^"  non  placuerit,  puto  quia  si  quod 
aoimarum  detrimeutum  in<le  coatigerit,  mea 
culpa  noD  erit.  Omnipotens  Deus  sic  regnet  in 
corde  vestro  ut  vos  per  omnia  regnetis  iu  gralia 
cjus.  Amen  *". 

EPISTOLALXXXIX*^ 

AN8ELM&  AD  FfiATBES  CANTUARIENSBS. 

De  suo  reditu  in  Angliam  a  Cantuariensibus 
monachU  peroptato. 

Ansbuius,  archiepiscopus  Cantuari»,  dominis^*' 
fratribus  et  fiiiis  charissimis  in  Christi  Ecdesia  Can- 
tuari»  coiivensautibus  salutem  et  benedictionem  *** 
Dei,  et  suam,  quantum  potest. 

De  reditu  nostro  dulce  desiderium  veslrum,  quia 
de  dulcedine  dilectionis  procedit  ^^,  gralanler  ac- 
cipio,  amo  et  approbo,  etiamsi  aliter  Deus  disponere 
Toluerit  quam  sicut  ego  vobiscum  desidero  Saepe 
emm  Deus  servorum  suorum  vitam  ordinai   contra 


tentione  bona,  desideral.  Sicul  enira  aurum  in  for- 
nace  probalur,  iia  mcnies  clectorum  suorum  igne 
tribuldtionis  examinat.  Quod  si  vobis  ejus  paterna 
correctione  aut  probationc  contigeril,  nolite  defi- 
cere,  sed  cx  ipsa  tribulatione,  sicut  filii,  studete 
proficere.  Non  est  enim  inusilaluraservis  Deiinhac 
peregrinationo  adversilatibus  raultimodis  concuti, 
quoniam  non  sunt  de  hoc  mundo  ;  ot  quanto  magis 
hic  vexantur,  tanlo  magis  mundum  cognoscunt,  et 
ad  requiem  transire  desiderant  de  hoc  mundo.  (jua- 
propter  moneo  el  precor  vos  ut  filios  charri-simos, 
quatenus,  si  rcs  exegerit,  qiianto  attentius  vos  ho- 
stis  hominum  a  statu  religionis  vesir»  dissipare 
teutavcrit,  tanto  vos  ad  servilium  Doi  colligere 
T%  striclus  studeatis.  Sic  namque  conlra  hostem  for- 
tius  pugnabitis  et  Dei  auxilium  efficscius  impetra- 
bilis.  Du  his  non  est  neccsse  me  vobis  muUum  scri* 
bere,  quia  Dei  gratiaros  ^^baec  scilis,  ettestimonia 
Scripturarum  vobis  sunt  prsesentia  :  et  domni 
prioris,  si  illi  credere  volueritis.  vobis  consulere  et 
vos  confortare  polerit  sapientia.  Quod  pctilis  ut 
domno  priori  commitiam  toiam  cuiam  animarum 
vestraruin,  secrete  etpublice,  donec  ego  ad  vos  re- 
deam,  hoc  utique  feci  et  facio,  bicut  mihi  ipsi,  ut 
ipse  secundum  sapientiam  quam  Deus  sihi  debil,  et 
secundum  zeium  domus  Dei  quem  in  corde  gerit, 
judicet  et  disponat,  puniat  et  parcat,  quateaus 
animae  in  innocentia   nulriaotur,   et   vita  quantum 


VARliE   LECTIONES. 

"^Scrvali  «w.  ei  Edm.  servala.  *"*Vobis  £dm.  votis.  *""Amen  ms.  et  FAm.  omiit.  **^Cum 
eodem  ms.  coilata.  ***AaseImus  vocatus  arcbiepiscopus  Cantuar  Dominis  nis.  Anseimus  arctii^piscofms 
Doininis.  ***Conversantibus  et  benediciionem  m*.  cooversaniibus  salut'*m  ei  biMiedictiuuem.  ^''DilecliO' 
nts  vestrae  procrdil  ms.  dilectiouis  procedit.  *"Muns  quamvis  ms.  mtns  humana  quamvis.  *"Grala  et  vos 
ms  Dei  gratia  et  vos. 

JOANNIS  PICARDl  NOTiE. 

et  ipse  Guillelmus  Nolhns,  hujns  Henrici  (ad   quem  C  ex  quo  in  vulgus  ederentur  necessario  cognoscenda, 
nselmi  lilterae)   geuitor.    Vidimus       pio  iocoruin,  personanim,   et  temporum  ratione  ; 


sunt  prffsenies  Ansel 

enim  apiid  Baronium  eum  Alexandri  papa;  testimonio 
laudaium,  ob  exslinctam  a  >epesiemSinionia'.Mal- 
medberiensis  vero,  si  credamus  aienti,  lib,  m  De 
reg.  Anglis,  Gregorium  VII  invintorem  fuisse  et 
priroum  fulminatorem  anathemalis  in  laicos  inve- 
stitores  et  invebinos;  nihihnhis  veibi>  aiiniiadverlo 
quod  Lanfiancum  attingat.  Et  quidem  ejus  inaugu- 
ratio  plus  regia  imporiunitule  et  ^ummi  poniihcis 
jussu  perfecta  fuit  quam  hujusmodi  suspectis  favo- 
ribus,  ut  ipsemet  teslatns  est  litleris  ad  eumdem 
pooiificem  datis  relatisque  ad  epistolam  iS  lib.  i. 
Praeterea,  eodem  Alexandro  praecipiente  Thomam 
Eboraci  archiepiscopuin  et  Rcmigium  Lincolniae 
praesuJem  suis  iiidignossedibus  (liic  quod  Guiilelmo 
Nolho  AiJgliam  veni^-nti  tulisset  suppetias,  episco- 
pium  acquisierat,  ille,  quod  presbyteri  filius  cssel) 
resiituil.  Verum  quia  auciorc   Malmesberieiisi  lib.  i 


alia  veroautreiicenda  protsns,  autnon  tam  mauifesla, 
fienda.  ut  videret  Lanlranci  prudenlia,  cui  fides  erat 
diclorum  paphrum. 

Quaniubrem,  si  quid  prsDstitil  Lanfrancus,  quod 
detreclet  Anselmus,  nemo  lemerarie  vino  dedirit 
probissimo  aiilibtiti,  cuin  dis^^ipulus  prxcepioris  ron 
carpat,  sed  affirmet  se  non  audere  quod  praeceptort 
licuit  (si  res  exit^eret  aliquando)  ob  interdictum  Ur* 
hani  II  et  Paschalis  II  se  audiente  piomul^atum. 
Cietcrum  hu*.  ammo  succedit,  Malmesbei  lensem  sui 
immemorem  fuisse  libro  iii  Dereg.  Anglis,  ubi  de 
Gregorio  VII  papa  sic  scribii  :  Hic.quodalii  inusi- 
iaverant^palam  extulit,  excommunicanselecios.qui 
investituras  de  manu  laici  perannulum  et  bacuium 
acciperent.  Graviter,  inquam,  nif  iiioria  lapsus  est 
Malmobita  ila  scribens  :  «  Cum  Nicolaum  I  papam 
duceniis  ferme  annis  ante  Gregoriumet  Leonem  IV, 


De  pontificibus  Anglis  :  ->  Papa  pondus    facli   a   se  £)  ante  Nicolaum  constet  idcm  cavisse  subaaaihemalis 


rejiciens,  inLanfrancum  considerationem  transfudit, 
bene  an  secus  fieret,  redderet  investituras  si  vellet, 
si  minus,  faceret  quod  commodum  sciret.  Ita  illi,  de 
manu  Lanfranci  baculos  et  annulos  recipi^-ntes,  Ix- 
tum  ad  patriam  cum  eodem  moliti  sunt  reditum. 
Nec  miiiorieumamorisdiiigentiapalpaDdum  curavit 
Gregorius  Alexandri  succfssor,  multH  illius  consilio 
transigens,  multa  etiam  domestiris  suis  i^s^noia,  illius 
conscienliae  communicans.»  Quibus  Malmesberien- 
sis  verbis  apparet,  hos  duos  ponlificeshabuisseLan- 
francum  in  Anglia  vice  sacerrimi  ejusdam  adyti, 


p(ena,  quam  legere  est  tomo  II  concihorum,  his 
vertiis  :  Ut  per  laicos  nullo  niodo  quilibet  ctericus 
aut  presbyter  obtineat  ecclesiam,  nec  gralis,  nec 
pretio.  »  Quin  et  Alexander  IIGregorii  VII  prapde- 
cessor  probavit,  servaudamque  praecepit  hanc  csete- 
rasque  Nicolai  constitutiones.  Etenim  hanc  Gralia- 
nus  retulit  Alexandri  nomine  cap.  6,  quest.  7,  can, 
Per  Inicos.  Ubinam  vero  loci  ha»cslaiu».a  renovarit, 
exptimit  ipsemcl,  scribens  in  hunc  modum  :«•  Alk- 
XANDER  episcopus,  servus  sei  vorum  Dei,  omiubus 
episcopis  calholicis,    cunctoque  clero  et     populo. 


*27  S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  -  EPISTOL^.         128 

possibileest,  Deoadjuvanle,  radicilus  dedomo  Dei  Asicmealiabooaofficiimei   faciens   a  communione 


exlirpentur  et  excludanlur.  Scio  quia  *••  singuli 
noslram  desideralis  absolulionem  ;  sed  quoniam 
singulis  hoc  facere  mihi  nunc  possibile  uon  esl, 
omnibus  vobi?  Dei  et  nostram,  quantum  in  me  est, 
opto,  oro,  mando,  absoiulionem  el  benediclioncm. 
Disciplinara  ordiuis  veslri  semper  amale  :  pacem 
inter  vos  el  obedienliam  ad  priorem  inviolabiliter 
servate.  Dominus  sit  semper  vobiscum.  Araen. 

EPISTOLA  XC  *»^ 

ANSELMI     AD    ERNULPUH. 

Ejusdem  argumenti. 
Ansblmus  archiepiscopus  reverendo  etcbarissimo 
fratri,  domno  priori  Ernulfo,  salutem  el  gratiam 
Dei. 


maloriim  absiineam.  conqueretur  rex  curo  omnibus 
episcopiset  principibus  suis,  (22)  quia  cum  illum 
coronare  nolo,  aufero  ei  coronae  su»  honorem ,  qucm 
ei  primas  regni  sui  debetper  consuetudinem.  Unde 
justum  illis  videbitur,  et  opere  complebunt,  ut  di- 
gnitas  EcciesiR!  nostrsB  ad  aliam  Ecclesiam  transfe- 
ratur.  Quod  cum  fiat,  me  vivente,  in  regno,  neque 
per  me  aut  per  alium  prohibere  potero.  confirmabi- 
tur  Ecclesise  nostrae  intolerabilis  imminutio.  Quod 
autem  dicunt  quod  non  opnrtuerit  eum  pro  uno 
verbo  fugere,  qui  suum  sanguinem  pro  ovibus  suis 
et  pro  Ecclesia  Dei  debuerit  effundere,  dico  quia 
non  est  parvipendendum  illnd  verbum,  in  quo  tatn 
gravia  mala  continentur  quie  jam  dixi  ^*%  in  quae 
Quod  vos  et  amici  nostri   doletis  qnia    rediens  B  ^^"^  periculo  animv  meae  et  sine  detrimento   Eo- 


Roma  in  AngHam  non  veni,  hoc  facit  dilectio  ;  sed 
quod  pastoralem  curam  sine  ulla  ratione  relinquere 
videor,  non  hoc  aBstimant  sapientes  religiosi  quibus 
rem  ostendo,  neque  ego  intelligo.  Non  enim  ego 
eam,  quantum  in  me  est,  reJinquo,  sed  ibi  ubi  eam 
rae  exercere  oporteret,  conversari  sicut  vos,  si  dili  - 
genter  intendilis,  cognoscere  polestis,  nequeo.  Au- 
dislis  enim  quibus  ex  prapceplo  Apostoli  communi- 
care  non  possim  sine  animae  meae  periculo ;  quorum 
communionem  regi  communicans,  dum  ipse  eis 
communicat,  vitare  non  valeo.  Hic  consideret  ali- 
quis  quid  facere  possim  *•*,  cum  veniam  ad  regem 
coronandum.  et  missam  celebrabo,  et  ipsi  circa  me 
erunt.  Certe  illos  expellere  nequeo,  cum  iilis   orare 


clesiae  mihi  commissae  nuUatenus  me  possum  inge- 
rere.  Denique  non  limeo  sanguinis  effuaionem,  aut 
quamlibet  corporis  mei  destructionem ,  aut  rerum 
amissionem.  Quae  si  personae  mea?  erenirent,  liben- 
ter  paterer  propter  veritatis  assertionem.  At  nihil 
borum  super  me  cadet ;  sed  EcclesiDm  nostram  et 
honiines  ad  eam  pertinentcs,  si  in  Angtia  *"  cum 
regeconlenderem,  gravis  oppressio  frustra^  conte- 
reret,  et  multitudo  vexatorum  ad  culpam  meam 
aerumnas  suas,  me  exsecrando,  converieret.  Melius 
ilaque  mihi  videtur  ut  me  absente  qua^Iibet  tribu- 
latis,  si  vitari  nequit,  in  Angha  debaccchetur,  quam 
per  meam  praesentiam  400  el  tolerantiam  quaelibet 
prava  con>ui-tudo  in  futurum  confirmetur  ;  aut  mol- 


non  audeo,  regi  sublrahere  solitum  officium  non  q  titudo  hominum,  me  aspiciente,  proptcr  me  tribu- 
debeo,  quoniam  dominus  papa  et  illi  concedit,  et  ialionem  se  pati  lamentetur.  Si  objicitur  quodmajus 
mihi,  ut  faciam  sipraescns  sum,  praecipit.  Si  mihi  est  damnum  animarum  quod  conlinget  ***  propter 
dixit  ***  ut  domi  maneam,  ad  curiam   non  eam,  et      meam  absentiam,  quam  malum  temporale  quod  con- 

VARIiE    LECTIONES. 

*••  Sico  quia  mi.  scioquia.  ^*^Cum  eodem  mx.  collata,  ""Possum,  cum,  m5.  po«isim,  cum.  "■Pnpcepiif 
si  mihi  praecipit  ms.  precipit,  si  m:hiilixit.  ^'^Quia  jam  dixi  ms.  quaejam  diii.  •"in  Angliam  m«.  in  An- 
glia.    "•Quodcognoscilurm*.  quod  contingel. 

JOANNIS  PICARDINOTiE. 

salutem   charissimam,    et  benedictionem   apostoli-      anno  1104,  etin   Galliis    supra  tres   menses   esse 


cam.  Vigilanlia  universalis  regiminis  assiduam  sol- 
licitudinem  omnibus  debentes.quaein  Constantiniana 
synodo  nuper  celebrala  co  am  centum  et  amplias 
episcopis,  licet  nobis  immeritis  praesentibus,  sunt 
canonice  instiluta,  vobis  notiHcare  curavimus  ;  quia 
ad  salutem  nostram  corum  exNeculoresvos  optamus, 
et  aposlolicaaucloritHle  jubendo  mandamus.  Pnmo 
namque,  inspectore  Deo,  ut  a  beato  papa  Leone  et 
bi*a  ae  imemoriae  Nicolao  prins  statuium  est  erga 
Simoniacos  nullam  misericordiam  in  dignitate  ser- 
vanda  habendam  esse  deceruimiis. »  Et  paulo  post 


commoratum,  propter  uimiosaestus  similisque  cor- 
pusculi  imbecillitatem,  ita  ut  se  dederit  in  viam 
Nonascirciter  Augustas;  bunc  enim  diem  produnt 
epistolae  81  et  H5.  P^aeterquam,  quod  a  vero  abhor- 
reat,  virum  multo  confectum  senio  iisse  et  rediisse 
tam  brevi  ut  eodem  reverteretur  anno  quo  disc^ssis- 
set.  maximeque  hiberno  tempore. 

Hanc  vero  separationem  Atiselmi  regiique  legati 
Guillelmi  Guarlenastii  contigisse  hand  procul  a  Lug- 
duno,  Eadmerus,  Malmesberiensis,  et  alii  sunt  au- 
ctores.  D  versus  igiiur  Lugdunum  Anselmus  multas 


sancla  sviiodus   hoc   capite  sub  excommunicatione  q  insequentiumcpisiolarumscripsitad  regem,r*!ginam, 


statuit,  dicens  :  •  Quicunque  sacerdos  vel  diaconus 
vel  subdiaconus  post  constitutum  beatae  memoriae 
praedece.Hsoris  noHlri,  sanclissimi  papae  Leonis  aut 
Nicolai  de  castitate  clericorum  concubinam  duxerit, 
vel  ductam  non  reliquerit*  ex  parte  omnipoiotis 
Dei,  et  auctoritate  flposiolorum  Petri  etPauIi  praeci- 
pimus,  et  omnimodo  interdicimus  ut  missain  non 
cantet,  neque  Evangelium,  neque  Epistolam  ad 
mii^sam  legat.  •  Haec  carplim  ex  synodo  Latera- 
nensi. 

Porro  has  Anselmi  litteras  Lugduno  fuisse  datas 
anno  1105  inde  constat  quod  observaverimusin  epist. 
76  Anselmum  Romam  profecturum  excessiase  Anglia 


aniisiites,  caenobiarchas  et  coenobitas,  aliique    ad 
eum. 

{ii)  Quia  cum  illum  coronare  nolo.  Quo  sensu  id 
dicat  Anselmus,  non  video,  q«iia  antequam  Henricus 
cum  primo  revocasset  in  Angliam,  jam  iiisignia  regis 
sumpserat  ipsomet  teste,  epit.  40  supra.  Praeterea 
ut  monstravimus  ad  epistol.  88.  hae  litterae  fuere 
scriptae  Lugduni  intr»  annum  1105;  Henricum  antem 
fuisse  in  regem  Angliae  unctum  anno  1100,  po- 
slrid.  Kalend.  August.  uno  tesianlur  ore  Hontidon. 
lib.  VII  Malmesbur.  lib.  v  De  reg.  AngL,  Flerent. 
Wigom.  in.  Chronic,  Honed.  in  Annal.  i  part.,  Neu- 
brig.  Ub.  I,  cap.3. 


IW  LIB  III,  EPIST.  XCII.  i30 

tingeret  perroeam  prssentiarn,  et  ideo  istud  propter  A  nostrae  *^*  sacramcntam,  aut  fidei  alligationem,  aut 


illud  esset  contemnendum,  jam  dixi  quia,  ri  super 
me  venerit,  inconcuspam  servarera  patientiam.  Ve- 
rura  qoontaro  non  debemus  facere  mala  ut  veniant 
bona,  non  debeo  attrabere  super  quoslibet  ^^  inno- 
centes  quaelibet  mala  ut  arimabus  aliorum  eveniant 
bona.  Dizi  utique  in  proeterito  anno,  cum  me  mina- 
rentur   expellere,   quia  nollem  exire  propterinjun- 
etam  mihi  curam  et  obedientiam  ;  sed  et  hoc  dice- 
bam  propter  iilos  qui  hoc  minabantur,  ne  pro  solis 
verbis  illoruraexirem,  non  propter  aliquam   utiliter 
remanendi  fiduciam.  Mox  enim  utdiscordia  et  con- 
tentio  inter  regem  etme  appareret,  pariier  et  mala 
corporalia  ferverent,  et  bonaspiriiualia  penitus  fri- 
gereni.  Quod  imponitur  mibi,  quiaquasi  astuteinfa- 
maverim  regem  et  regnum  ejus,  et  episcopum  Lin- 
colniensem,  non  per  me  manifeste,  sed  latenter  per 
monacbos  nostros,  certe   falsum  est,  quia   nullus 
bomo  a  me  ad  hoc  roonitus  est.  Sed  nec  ipsi  fratres 
noslri  Badmerus  (23)  et  ***  Alexander,  qui  maxime 
de  hoc  accusantur,  ita  sicut  de  eis  dicitur,   cogno- 
ftcunt  esse  ;  et  vos  scitis  quia  delatores,  parvismagna 
addentes,  mendaces  solent  esse  :  denique  antequam 
nos  veniremus  Romaro,  multa  dicebantiir  de  Anglia 
iotra  Romam  et  extra  Rumam.  In  his  omnibus  neque 
per  me,  neque  per  sapientiores  me,  meliori  possuro 
uti   coosiiio  quam  dispositionem  Dei  exspectare  et 
rem  ejus  commilterejudicio.  Hocautera  scitole  quia 
Toluntas  mea  esl  ut,  adjuvante  Deo,  nullius  mortalis 
homo  6am,  nec  per  sacramentum  fidem  alicui  pro- 
mittam.   Consilium  nostrum  petitis  quid  agere  de- 
beatis  inter  eos  et  cum  eis   quorum   coromunionem 
mihi  dominus  lapa  interdixit.    Qu»  res  ita  dubia 
est,  nt  minui^  difficiie  sit  non  communicare  eis  qui- 
bos  rex  commuiiicat,  praesertimcumroihi  soli  Romffl 
a  papa  i^ta  interdicta  sit  communio ;  nec  audeo  prse- 
cipere  ut   illis  communicelis,  quibus  ego  non  com- 
muuico  ;  sed  si  ita  permanseritis  sicut  vos  dimisi, 
nequaquam  vos  reprehendo.    Non  enim  potestis  a 
toto  regno  discordarc.  nec  participes  estis  eorum 
maiiti»  si   quis  a  vobis  petierit  quod  honestatem  et 
religionem    vestram  non   ***   deceat ;  praemoditati 
estote  ne  aut  minse,  aut  blandiliae,  autaiiqua  astutia 
persuadeant  vobis  aliquidunde  vospostea  poenileat. 
Cofisilium  et  curam  fratrum,   quidqiiid   contingat, 
propter   Deuro  et  charitalero  proxiroi  nolite  dese- 


pactuni  aliquod  quod  contra  ordinem  sit,  propler 
tenendam  aliquaro  poiestatem,  quaro  dicimus  obe- 
dientiam,  considorate  et  in  quantum  possibile  est, 
et  in  quanlum  scilis,  aveitile  raalitiam  ***.  Quid- 
quid  futurum  sit,  Dei  tuitioni  vos  et  omnes  fratres 
noslros  cura  omnibus  quae  ad  Ecclesiam  nostram 
pertineiit  commendo. 

EPISTOLA  XCI  **•. 

AMSELMI  AD  AI^TONIUM  SUBPRIORBM. 

Ewn  latidat  et  admonet. 

Anselmus  archiepiscopus  fratri  et  filio  charissimo 
Antonio  subpriori,  salutem  et  benediclionera. 

Gaudeo  ei  gratias  agoDco  et  vobis  pro  bonozelo 
quera  habetis,  et  quia  ordinem  vestrum  libenter 
3  Cdstodiiis,  elut  alii  illum  serveni,  strenue  studetis. 
Precorautem,  sicul  saepe  precatus  sum,  ut  in  hoc 
bono  proposito  perseveretis,  quia  Deo  gratura  est, 
el  ab  eo  praemium  bonura  rcportabitis.  Est  quiddara 
unde  oiim  quosdam  audivi  conqueri.  Dicunt  enim 
quia  aliquando  cum  fit  anle  vos  proclamatio  de  qui- 
busdam  negligctitis,  quae  sine  mala  intentione  pos- 
sunl  intelligi,  et  solius  levilatis  culpae  imputari  ^, 
dilectio  vestra  in  pravam  suspicionem  in  audientia 
eas  interpretatur  ;  veluli  sunt  signa,  aspectus  et 
similia,  in  quibus  nulla  maliliae  cerlitudo  deprehen- 
di  potest.  Monco  ergo  vos  ut  dilectum  dilectorera 
meuro,  et  consulo,  ut  filio  charissimo  ne  hoc  fa- 
ciatis,  nisi  cum  res  ita  aperta  fuerit  ut  a  malitia 
excusari  non  possit.  Nocet  enira  multura.  Potestis 
enim  culpam  pro  sola  violatione  oi  dinis  acriler  pu- 
nire,  et  oranem  pravam  suspicionera,  quandn  pro- 
barinequit,  avertere.  Sic  autem  et  vos  diligent,  et 
se  sine  verecundia  corrigent.  Vale. 
EPISTOLA  XCII  ***. 

ANSBLMl  AD  GONDULFUM. 

Gratei  persolvtt  episcopo  de  se  bene  merito. 

Ansblmus,  Dei  dispositione  archiepiscopus,  rcve- 
rendo  et  chnrissirao  coepiscopo  Gondulfo,  salutera 
et  quod  raelius  sit  et  poleet. 

Gratias  ago  vobis  pro  bene  factis  magnas,  sed  mul- 
to  majores  pro  vcstra  bona  voluntate,  quae  serapor 
plus  facere  vult  quam  possit.  Bonum  de^iderium 
vestrum  de  reditu  nostro,  et  consiliura  de  vera  di- 
leciione  procedens  arao  et  laudo  ;  sed  de  effeclu  **' 
ejusdem   voluntatis  certura   quid    promittere  non 


rere^  nisi  vos  violentia  de  Ecclesia  expulerit.  Si  D  au^jeo ;  sed  Dei  ordinationi,  cui  subjacent  oronia, 
ingruerint  adversitates  et  tribulationes,  tunc  for-  me  et  quaecunque  de  roe  sunt,  coromendo.  Ipsura 
liores  eslole,  et  in  tentationc  fratribus  vestris  nolile  ora,  et  oraues  aroicosmeos  rogo,  ut  orenl  quatenus 
deficere.  SiquisexegerilabaliquomonachoEcclesiffl      ipse  me  in  beneplacito  suo  disponat,  nec  unquam 

VARIiE  LECTIONES. 

^"Super  me  quaslibet  ms,  super  quoslibet.  "•Dinerus  ms.  Edmerus.  **»Religionem  non  ms.  religio- 
nem  v^traro  non.  "•Ecclesi»  veslras  ms.  Ecclesiae  noslrae.  **'Avertere  malitiam  ms.  avertite  maliiiam 
*"C»w  eodemms.  coltata.  **»CuIpaB  possuni  iroputari  m«.  culpae  irapuUri.  *^*Cum  eodemms.  collata.  "•De 

afiecUi  ms .  dc  effectu.  ^^^^  „ 

JOANNIS  PICARDI  NOT^. 


(«3)  Et  Alexander,  quimaxime,  etc.  Hic  Alexander 
(cujus  etiaro  Wilieimus  Malroesber.  in  Canluariensi- 
busarchiepiscopissubinde  roeminit,  ubiroaxiroede 
Anaeimo  scribii;  fuit  Cantuarien^is  monacbus,  et  ad 


Anselmum,  Anselmi  noslri  nepotero  deBtinarit  lib.  i 
ex  Anselmi  archiepiscopi  dictis  concinnatum,  et  i9 
capit.  distincium,  ex  centur.  lOcatalog.  scnpionun 
firitanniae. 


13i  S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP. 

Yoluntalem  meam  ambire  de  sua  volunlate  permit-  A 
tat.  Hoc  autem  scilote  quia  spero  in  Deo,  et  hsec  est 
voluntas  mea.  ut  nunquam  pro  redilu  in  Angliam 
aliquid  conira  honesiatem  episcopalem  scienler 
factam.  Malo  aulem  hominibus  non  concordare, 
quam,  illis  concordando,  a  Deo  discordare.  Conj^i- 
lium  quodpetitis  quid  vobis  faciendum  sil,  si  domi- 
nus  meus  rex  et  ego  non  concordamus,  in  lilteris 
prioris  breviter  mandavi.  Hoc  tantum  ad  praesens 
dico,  nullie  minse,  nullae  promissio,  nulla  aslutia  a 
religiono  vcstra  extorqueat  aut  homagiumi  aut 
jusjurandum,  aul  fidei  alligationem.  Si  quid  horum 
aliquis  exegerit,  haec  si  vestra  responsio  :  Christia' 
nus  sum,  monachus  sum,  episcopus  sum  ;  et  ideo 
omnibus  vulofidem  servare  secundum  quod  unicui- 
quedebeo.  Quidquidahud  vobisdicalur,  bisverbisnec  3 
addatis  quidquam,  noc  minuatis,  quod  ab  hac  sen- 
tentia  discebat.  Hoc  ipsum  40 1  ^®  "^^  ^^^^-  ^^^ 
super  haec  aliquid  addere,  vel  de  his  minuere,  adju- 
vante  Deo,  volo.  Fihos  vestroset  nostros,  et  BUas, 
sicut  scilis,    salutate,    et   ut   noslri  memores   sint 

orate . 

EPISTOLA  XCIU  "•. 

MATHILDIS  REGINJE  ANGLORUH  AD  ANSELMUH. 

Regio  dignapectore  et  sanctis  affectibus plena, 
Domino  vere  summo  et  Palri  Anselho,  Dei  gratia 
Cantuariensi  archiepiscopo,  Mathildis,  regina   An- 
glorum,  humilis  ancilla  ejus,  summse  devotionis  et 
servitutis  obsequium. 

Converte,  domine  sancte,  Pater  misericors, 
planctum  meum  in  gaudium  mihi,  et  ciroumda  me  n 
iaelitia.  Ecce,  domine,  humilis  ancilla  tua  miseri- 
cordiae  tuae  genibus  devoluta,  supplices  ad  te  manus 
tendens,  consuetse  postulat  benignitatis  affectum. 
Veni,  domine,  veni,  et  visita  servam  tuam  veni, 
inquam,  Paler,  el  gemitus  meos  leni  **^,  lacrymas 
absterge,  dolores  mitiga,  lucius  tulle  ;  imph;  deside- 
rium  meum  vota  sjecunda.  At,  inquies,  lege  prohi- 
beor,  et  quarumdam  necessitatum  vinculis  lentus 
seoiorum  *^*  decreta  transgredi  non  praesumo.  Quid 


OPP.  PARS  lU.  —  EPISTOLiE. 


43« 


igitur.  Pater,  est,  quod  doclor  ille  gentium,  tus 
electionis,  cura  totus  in  legis  evacuAtione  sudaret, 
Dunquid  non  in  teroplo,  ne  scandalum  esset  his  qui 
ex  circumcisione  crediderant,  hoslias  immolavit  ? 
Nunquid,  qui  circumcisionem  damnabat,Timotheniti 
ipse,  ut  omnibus  omnia  fioret,  non  circumcidit  **'  ? 
Quid  ergofaciet  roisericordifie  filius,  discipulus  ejus, 
qui  ut  servos  redimeret,  ipse  in  morlem  se  obtulit. 
Vides.  ecctf  vides  fratres  tuos,  conservos  tuos,  po- 
pulum  Domini  tui  jam  naufrdgia  suslinentem,  jam 
labantem  in  ^*^  ultimis,  nec  succurris,  nec  porrigts 
dexteraro,nec  objectas  te  discrimini.  Nonneoptabat 
Apostolus  anathema  csse  a  Christo  pro  fratribus 
suis  ?  Flecle  itaque,  bone  domine,  pie  Pater,  seve- 
riiatem  hanc  ;  et  ferreum,  pace  tua  dixerim,  pectus 
emolli  ;  veni  et  visita  plebem  tuaro  ;  et  inter  eos, 
ancillam  tuam,  totis  ad  te  visceribus  anhelantcm. 
Inveni  viarc  qua  nec  tu  pastor,  qui  praecedis,  offen- 
das,  nec  regiae  majestatis  jura  solvanlur.  Quod  si 
hspc  .«imul  coDsiare  non  vaieant,  veniat  saltem,  ve- 
niat  adfiliam  Pater,  ad  ancillam  domious,  ct  doceat 
eamquid  agere  debeat.  Ingrediatur  ad  eam  ante- 
quam  egrediatur  de  mundo.  Si  enim  antequam 
moriar  mihi  te  non  videre  contigerit,  improbe  lo- 
quar,  timfto  ne  mihi  etiam  in  illa  terra  viventium 
el  lielantium  oronis  exsuliandi  prspcidatur  occasio. 
Tu  siquidem  esgaudium  meuro,  spes  mea,  refugiurh 
meum.  Anima  mea  sicui  terra  sine  aqua  tibi  ;  unde 
et  expandi  ad  te  mrfnus  meas,  ut  ariditatem  ejus 
exsultationis  oleo  perfundas,  et  dulcedinis  ingenitas 
rore  riges  *".  Si  autem  nec  te  fletus  mei,  nec  pu- 
blica  vota  soUicitant,  po^tposita  regia  dignitate,  re- 
lictis  insignibus,  deponam  fasces,  diadema  conlcm- 
nam,  purpuram  byssumque  oaicaho,  et  vadaro  ad  le 
mo-rore  confecia.  (i4)  Amplectar  vestigiatua.pcdes 
exosculabor,  nec  amovebit  me,  si  veniet  Qiezi,  nisi 
cum  desiderii  mei  summa  complebitur.  Pax  Dei, 
quse  exsuperat  omnem  sensum,  custodiat  cor  tuum 
et  intiilligentiam  tuam,  etfaciat  misencordias  visce^ 
ribuB  abundare. 


VARIyE  LECTIONES. 

***Cttm  eodem  ms.collata.  "'^Gemitus  leni  ms.  gemiiusmeos  leni.  ***Vinculis  tentus  servorura  ms.  nexibus 
tenlus  seniorum.   "*Circuncidit  ms»  non  circurocidit.   "•Labentem  in  ms.  labantem  in.  *"Rigeas  ms.  riges 


JOANNIS  PICaRDI  NOTiE. 


(24)  Amplectar  vestigia  /ua,  pedes  exoseulabor. 
Leclorem  hic  veHm  ordtum,  ne  putei  isthaec  esse 
verba  el  voces;  quod  enim  regina  illa  modostissima 
pollicetur  <Vnselmo.  eodem  prorsus  Huno  ei  capteris, 
ut  credibile  est,  praeslitit.  Teslem  hj<beo  Matlhaeum 
Paridem  anno  1105  majoris  Uistoriae  id  referentom. 
«  Eodem,  inquit,  tempore  David  frater  regin.Te  An- 
glurnm  Mathildis,  venit  in  Angliam,  ut  sororem 
suara  visitaret.  Qui  cum  nocte  quadam  in  thalamum 
ejus  ab  ipsa  vocatus  venissel  domum,  invenit 
lepiosis  plenam,  et  regina,  in  modio  sians,  deposito 
pallio,  Im  eo  seutrisque  manibus  praecinxit,  el  aqua 
imposita,  coepit  lavare  pedes  eor.ira,  et  extorgere 
linleo,  et  uli  isque  manibus  constrictos  cospit  devo- 
tissime  osculari.  Cui  fraler :  Quid  est  quod  agis,  o 


D  domina  mea  ?  Certe  si  rex  sciret  ista,  nanquaiKi 
dignaretur  os  tuum  leprosorumpedum  labe  pollutum, 
labiis  suis  oscnlari.  Et  illa  subridens,  ait :  Pedes 
Regis  aelcrni  quis  nescit  labiis  regis  morituri  esse 
praBforendos  ?  Ecce,  ego  idcirco  te  vocavi,  frater 
charissime,  ut  exemplo  meo  taha  discas  operari  ; 
fac,  rogo.  quod  me  facere  intueris.  >  Hocusque 
MaUhHPus  Paris,  cui  noimulta  adjecissemus,  si  ve- 
nissetin  mHnus  nostras  hber  de  ejus  Vita  scriptus, 
cujus  mentionem  fa<-it  Guillelmns  Gemmeticensis, 
lib.  viii  Uisloiiie  ducum  Norlhmaimorum,  (*.ap.  10. 
Ms.  Viclor.  habet  8,  in  hunc  rooduro.  «  Qtiantfleau- 
lem  sanctilatis  el  scientiae  tam  stfculHris  quam 
spiritualis  utraque  regina,  Margareta  scilicet  et  Ma- 
thildis  fuerint,  liber,  qui  ,de  Y ita  ipsaram  scfiptos 


m 


BPISTOLA  XCIV. 

RENRICi  RBGIS  ANGLORUU  AD  ANSBLMUU 


Dolft  Anselmum  sibi  pertinnciter  reluctim,  Misisse 
se  adapostolicum  signi/icat,  et  se  interim  con- 
sentire  ut  de  bene/icio  Cantuariensis  Ecclesice 
convenienier  habeai. 

Henbicus.  rex  Angloruro,  Ansblvo,  Cantaariensi 
arcbiepiscopo,  salutem  et  amicitiam. 

Mandasti  mfhi  quod  ad  me  yenire  non  poteras, 
nee  mecum  esse,  sicitt  Lanfrancus  antecessor  tuus 
cnm  patre  meo  multia  annis  fuit ;  unde  valde  doleo 
quod  facere  non  vis,  quia  si  facere  voluisses,  libenter 
te  sasciperem,  et  omaes  illos  honores,  et  di^^nitatesy 
et  amicitias,  quas  pater  meus  antecessori  tuo  fecit, 
tibi  fecissem.  Dominus  vero  apostolicns  mandavit 


LIB.  III,  EPIST.  XCVL  134 

A  et  hoc  mihi  promiititis,  paratus  sura  redire  ad  vos 
in  Angliam,  et  servire  Deo,  el  vobis,  ct  omnibus 
mihi  commissis,  secundum  officiura  raihi  a  Deo  in- 
junctum,  ipso  adjuvante.  Siquidem  cum  nullo  aiio 
rege  aul  principe  mortali,  volo  lamlibenter  esse  aut 
ei  servire.  Si  autera  hoc  nequaquam  susnpitis,  vos 
facietis  quod  vobis  placebit ;  ego  vero,  Deo  annuente, 
non  abnegabo  regem  ejus.  Et  non  audeo,  quoniam 
non  debeo  laccrc  vobisqniauon  solura  402  requi- 
ret  Deus  a  vobis  quod  debet  illi  regia  poiestas,  sed 
quidquid  perlinet  ad  primalis  Anglige  minislerium. 
Quod  onus  nirais  est  "*  vobisimporlabile,  nec  vobis 
debel  displicere  quod  dicam.  Nulli  homini  magis  ex- 
pedit  quara  regi  se  subdere  legi  Dei,  et  nullus  peri- 
culosius  se  subtrahit  *"  aloge  ejus.  Dicit  enira  sacra 


mihi  liiteris  suis  preces  et   admonitiones  super  qui-  g  Scriptura,  non  ego  :Potentes potenter  tonnenta  pa- 


busdarn  rebus.  Quapropter  volo  legatos  meos  Romam 
roiitere,  «*t  consilio  Dei  et  baronum  meorum  domino 
papae  inde  respondere,  et  hoc  requirere  quod  mihi 
requirendum  f  st.  Et  accepto  responso  a  papa,  man- 
dabo  tibi  hoc  quod  mihi  Deus  annuerit.  Inlerim  au- 
tem  coosentiam  quod  tu  de  beneficio  Cantuariensis 
IScclesie  cunvenienter  habeas  ;  quamvis  hoc  invitus 
fario,  qaoniam  nullum  mortalem  hominem  m  regno 
meo  libeniius  mecum  quam  te  habere  voluissem, 
nisi  in  te  remansisset,  teste  Reberto  episcopo  Liu- 
colniensi  et  Willelmo. 

EPISTOLA  XCV  "•. 

ANSELUI   AD   HENRICUU 

Est  ad  prmeedentem  rescHptum. 

Henrhk),  Dei  gratia  regi  Anglorum.  et  domino  G 
suo,  Anselmus,  archiepiscopus  Cantuariensis,  fidele 
servitium  et  orationes. 

la  iitteris  vestrae  celsitudinis  quas  nuper  accepi 
mandavit  mihi  vestra  dignatio  amicitiara,  et  quia 
nullum  mortalem  boraiaem  in  regno  vesiro  libentius 
habere  quam  me  veltelis,  si  ego  vellem  itavobiscura 
esse  sicut  Lanfrancus  archiepiscopus  fuit  cura  patre 
vestro.  De  araicitia  et  de  bona  voluntate  gratias  ago. 
Ad  hoc  quod  dicitis  de  patre  vestro  et  archiepiscopo 
Lanfraoco  respondeo  quia  neque  in  baptisrao  neque 
in  aliqua  ordinatione  mea  promisi  me  servaturum 
legem  vel  consuetudinero  patris  vestri,  aut  Laufraa- 
ci  archiepiscopi.  sed  legem  Dei  et  omnium  ordinum 
quos  suscepi.  Quapropter  si  vultis  me  sic  esse  vo- 

biscam  at  posim  vivere  secundura  legera  Dei  et  or-  j)  cordi  quoad  possum,  propius  adraoveo,  verba  de 
dinem  meum,  et  si  me  revestitis  secundum  earodem  dulci  booitatis  vestrae  foote  manantia  orc  relego, 
legem  Dei  de  omnibus  rebua  quaade  archiepiscopata  mente  retracto,  corde  recogito,  recogiiata  in  ipso 
meo  accepistis,  postquam  a  vebis  discessi,  quas  **•  cordis  arcano  repono.  Ubi  digne  laudatis  oranibus, 
si  praesens  esaero  nou  deberetis  me  nolente  accipere,      hoc  solum  miror  quod  de  nepoie  vestro  excelientia 

VARI^  LECTIONES. 

***Ctim  eodem  ms,  coUata.  *"A  vobis  quas  ms.  a  vobis  discessi,  quas.  ***Minus  est  ms.  nirais  est 
"•Subtrahet  ms.  subtrdhil.  ***Ei  posl  ms.  ut  post.  ^''Mei  vero  immemor.  7ns.  raei  non  iramemor 
^••Expulsua  ms.  expulsis. 

JOANNIS    PICARDI  NOT/E. 


tientur;  et  fortioribus  fortior  instat  cruciatus  {Sap. 
VI,  7.  9) ;  quod  Deus  a  vobis  avertal  I  In  respooso  ve- 
stro  quod  mihi  jara  bis  fccistis,  nihil  intelligo  nisi 
quaralara,  si  audeo  dicere,  quaj  nec  animae  vestrae 
nec  Ecclesiae  Dei  expedil,  dilationem.  Si  ergo  ad 
haec  respondere  veslrae  volunlatis  cerlitudinem  diu- 
tius  differiis,  ego,  quia  causa  non  esl  mea,  sed  Dei 
mihi  ab  ipso  commendala,  tiraeo  diu  diff*erre  clarao- 
rem  ad  Deum  facere.  Quapropter  precor,  obsecro, 
ne  me  cogatis  dolenlcra  et  invitum  clamare  :  Ex' 
surge,  Deus,  judica  causam  tuam  {Psal.  Lxxiii,  42), 
omnipoten-i  Deus  cito  converlat  cor  vestrum  ad 
volunlatem  suam.  ut  posl  "•  hanc  vilam  introducal 
vos  in  gioriam  suam. 

EPISTOLA  XCVI. 

MATHILDIS  REGIN^  ANGLORUM  AD  ANSELMUM. 

Quamtum  te  Anselmi  litteree  exhila^arint  exponit. 

Pie  recolendo  Patri,  el  digne  reverendo  domino 
suo,  Ansblmo  archiepiscopo,  Mathildis,  Dei  gralia 
regina  Anglornm  minima  sanctitalis  ejus  ancilla, 
perpetiiam  in  Christo  salutera. 

lodesinenti  vestrae  bonitati,  quas,  mei  non  imme- 
mor,  *"  litteris  prajsentalis,  absentis  vestri  prsBsen- 
tiam  exhihere  dignataest,  gratias  innuraeras  refero. 
Tristitiae  quippe  nebulis  quibus  obvolvebar  expulsis 
"S  verborum  vestrorura  me  rivuluj*,  tamquara  no- 
vae  l^ucis  radius,  perlustravit.  CharluJam  quidem 
a  vobis  missara  loco  Patris   arapleclor,    sinu  foveo, 


est,  pleno  seriaoae  describit«  »  Hie  autem  Gemffle* 
ticeosis  locus  aosan)  pra*bet  monendi  iecioris  de 
rerum  divinarum  humanarumque  cognitinne,  qua 
exceliuit  Mathiidis,  qiiauique  testantur  salis  haBC  et 
abae  ejasdem  ad  Aaaelmum  epistolaSi  ne  quis  existi- 


met  suo  tantum  scriptas  nomine.  Gemmeticensi  cal- 
culura  adjicit  Will«dmu9  Malraesbenensis,  iib.  i  De 
gestis  reg.  Anglorum  in  hunc  seutenliam  ;  lilieris 
quoque  iemiaeum  pectULs  exercuit. 


136 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


136 


vestrae  discretioDis  inseruit.  Non  enim  roihi  judico  A  illo  non  avertatis,   imo  vero  (25)   apud  Deuro  pro 


quidquara  facere  aliter  vestris,  aliter  meis,  aliler 
scilicet  meis  quara  meis  ;  vestri  quippe  generc  sunt, 
mei  adoptione  et  dilectione ;  vestra  vero  scriplurae 
consolalio  patientiam  milii  corroboral,  spem  facit 
et  servat,  quae  relevat  mecadentem,  sustinet  laben- 
tem,  laetificat  dolentem,  mitigat  irascenlem  pacat- 
que  flentem.  Ea  mihi  namque  frequciiler  secreloque 
consulens  spondet  filiaB  reditum  Patris,  ancillfle  do- 
mini,  ovi  pasloris.  Spondet  autem  itidem  confiden- 
tia  quam  iu  oratiouibus  bonorum  hommum  habeo, 
el  benevoientia  quam  ex  corde  domini  mei  solerter 
invesligaus  *"  perpendo.  Est  enim  iili  erga  vos  ani- 
mus  composilior  quam  plerique  homines  aesliment, 
qui  [/".  add.  Deo]  annuente,  et  roe  qua  potero  sugge- 


ipso  et  me,  et  communi  sobole,  «t  regni  nostri  statu 
pium  vos  intercessorem  ^*  exhibeatis.  Yaleat  vestra 
semper  sanctitas. 

EPISTOLA  XCVII  **\ 

AN8ELMI   AD   llATHILJ>Klf  RS6INAM. 

Proximvt  respondet  litteris, 
Dominae  rcveiendae  Hliae  charissimaey  HATHiLDiy 
gratia  Dei  reginae  Anglorum,  Anselhus,  archiepis- 
copus  Cantuarieiisis,  tidele  servitium,  et   orationes, 
et  benediclionem  Dei,  et  suam,  si  quid  valet. 

Gratias  ago  imroensa  celsitudini  vestrae,  amando 
eam  et  orando  pio  ea,  pro  immensitate  sanctae  di* 
lectionis  vestrae  erga  parvitatem  meam,  quam  intel- 
lexi  in  Jitteris  ve>tris.    In   quibus   satia   oslenditis 


rente,  vobis  fiet  comroodior  atque  concordior.  Quod  ^  quanto  me  affectu  diligatis,   cum  chartulam  meam 

vobis  in  pi  aesenii  de  reddiiibus  veslris  fieri  permil- 

tit,  idem  et  roeUus  ampliusque  in   fulurum,  cura  ex 

re  et   tempore  poatulaveriiis,   fieri  pcrmiltel.  Ubi 

quamvis  aroplius  quam  aequuro  judicem  [f.  ad.  decei] 

sibi  teneai,  oio  laroen  vestraej^ielaiisaftluentiaro  ut, 

excluso  aroaiitudinis    huroaLae  rancore,  qui  vobis 

inesse  non  assolet,  dilectionis  vestrae  dulcedinero  ab 


taliter,  sicut  scripsistis  ,  suscipitis  et  tractatis  : 
ubi  etiaro  adeo  roe  digoatio  vestra  sublimat,  ut  quod 
natura  mihi  negat,  gratia  vestra  tribuat,  cum  eos 
qui  mei  sunt  genere,  vestros  esse  adoptione  et  dile- 
ctione  pronunuat.  Quod  desiderio  reditus  mei  niti- 
mini  cor  domini  mei  regis  erga  miligare,  facitis 
quod  vos  decel  ***  et  quod  iiii  expedire  mteiiigo.  Si 


VARlifi  LECTIONKS. 


"•Investigavit  ms,  investigans.  *"Slatu  vos  intercessorem  ms.  stata  pium  vos  intercessoreffl. 
**^  Cum  eodem  ms.  coUata.  **'Taliter  scripsisiis  ms.  taiiter,  sicut  scripsistii.  ^'Quod  decet  ms.  quod 
vos  decet. 

JOAJSNIS  PICARDI  NOTiE. 


(25)  Apud  Deum  pro  ipso^  etme.etcommuni  so- 
bole^  etc.  Cumroums  ilia  s<  boleh  fuil  Jdatliildis  Hlia 
cognoroiuis  hujusMalhildisAnglorumreginae  suscep- 
ta  ex  legilinio  et  pudiro  Ht  nrici  lloro,  non  incesto 
concubilu,  ut  Malthaeus  Paris,  Polydorus,  el  Arnol- 
dus  Vuion.  lib.  iv  Ligni  Vitae,  capile  19  eo.-^secutus 
imprudentissiroe,  asserunt  ex  incerto  vuigarique  ru- 
musculo;  nullum  eniin  babetit  lestimonium  cerlius 
quam  verba :  Aiunt  nonnulli,  perhibent  eic,  sicque 
aiunt  «  Mathildem  inter  monactios  Willonienses  et 
Rumesieuses  nutritam,  virginitate  jam  dedicaia, 
coaclam  et  agnatorum  precibu^,  ei  novi  regis  iin- 
porluno  amore,  nupsisse,  lumquediiisproleni  devo- 
visse,  si  quam  edeiet  ;  accidisseque  ex  genilricis 
volo  quod  Willelmuro  filium  in  Angliam  Iransfre- 
tanlera  roare  absorbuent,  el  sinislri  bellorum  even- 
tusenpuerinl  Anglise  regnum  Malliildi  finae  ab  Uen- 
rico  reliclum.  >  Iigregise  profeelo   divinationes,  aut 

Eotius  ingeiiia  recti  devJB.  Sed  iid  rem.  Quis  credat 
>.  Anseimum,  virum  Matlhaji  l*aridis,  Polydori  et 
Vuionis  jiidicio  integerrimuro,  tam  nefandas  conci- 
liasse  nuptias  ?  Quare  idos  ne  pili  quidem  bac  in  re 
facio,  tum  quod,  ul  diximus,  ex  plebeia  fama,  (quae 
crebro  mendax  est)  loquaniur,  tum  quod  nio  quadra- 

gintos  post  Anselinum,  ille  centum  et  viginti  annos 
enrico  111  rege  scripserit.  Pneslal  igiiur  audire 
scriptores  rerum  gestarum  synchionos,  et  primo 
Malmesburiensem  bibiiolhecarium  italib.  v  Dc  regi- 
bus  Anglorura  loquentera :  <•  Nec  rault»)  post  suaden- 
tibus  amicis,  ac  maxime  pontificibus,  ut  remota 
voluptate  pellicum  iegitimuin  amplecteretur  comiu- 
bium,  die  sancii  Mariini  accepit  Maihildem  filiam 
Malcolini  regis  Scotorum,  cujus  araori  jampndem 
animum  impuleral.  parvipeudens  dolales  divilias, 
dummodo  diu  cupitis  potirelur  amplexibus.  •  Et 
rursus  pag.  9^,  fac.  2  et  93  :  «  Ui  ignobiles  nuptias 
re^pueret  (videlicet  Mathildis)  plusquam  seroei  a 
patre  oblaias,  peplum  sanctse  professionis  iudex 
gestavit,  Quapropter  cum  rex  auaciperet  eam  thala* 


G  mo.  res  in  disceptationem  venit,  nec,  nisi  legitimis 
lesiibus  productis  qui  eam  jurarent  sine  professione 
causa  procerum  veium  gessisse,  archiepiscopus  ad- 
duci  poluit  ad  consentiendum.  »  Sic  ille  qui  ne 
verbulum  quidem  habet  voti  a  Mathilde  violati,  sed 
ne  prsestili  quidem,  aut  exsecratae  sobolia,  imo 
legitinium  appelavit  coniiubium,  et  pepii  virginei 
aliquandiu  gesiaii  causam  reddens  gravem  non  fa- 
mam  populurem.  Plorent.  Wigoriiieiis.,  Guiilelmus 
Gemmeticens.,  Hemicus  Huntidon.,  sequales  Mal- 
mesberiensi  ne  de  somnio  quidem  hujus  tabulae  roe- 
minere,  qui  alias  de  MatbilJe  breviier  est  praeclare 
loculi  sunt.  Ipsius  quoque  Mathildis  testimoniuin, 
ut  suam  persequatur  injuriam,  pnetenre  religio 
mihi  est;  poterit  enim  audiri  non  ut  accuaatrix,  sed 
ut  lestis.  Ait  ergo  epistot.  55supra :  «  Gujus  (nempe 
Anseirai)  sum  benedictioiie  in  legitimuin  matrimo- 
nium  sacrata,  cujus  precibus  in  coelesti  gloria  Deo 
annuente  coronanda. »  Nec  horum  verborum  imroe- 

D  mor  Anselmus  ad  eamdem  rescnbens,  inquit :  «  Me- 
mor  esi  benigna  vestra  dignatio  in  epistola  sua  quod 
per  rae  sit  vrstra  celsitudo  in  conjugiura  legitimum 
desponsata,  el  ad  regni  sublimitatem  me  sacrante 
coronata.  »  Sic  Anselmus  cujus  verbis  si  non 
accredat  quis,  impudentiam  ipsam  illum  jure  voci- 
taris. 

Sed  nec  in  animum  inducere  possum  virginem 
sanctissimaro  et  singularis  pudicitiae,  si  voto  tuisset 
obstricta,  tam  nefando  consensuram  matrimonio. 
Jam  vero  qui  crcdat  eam  male  imprecaium  soboli, 
cum  Anselmi  preces  his  litteris  efflagitent  pro  salute 
ipsius  ? 

Quod  tandem  Paris  et  Polydorus  opioantur,  ad 
rem  suara  facere  Willelmi  Mathildis  filii  exitum  in- 
felicem,  et  Angliam  Maihildi  filia*  ereplam  nihil 
moror,  cum  ea,  quiiius  muxime  incumberent,  ever* 
teriro,  contentus  Mathildia  innocentiam  in  transita 
propognasse. 


137 


LIB.  III,  EPIST.  C. 


438 


enim  erga  me  tliquam  cordis  amaritudinem  habet,  A  est  summa,  videlicet,  ulnim  de  castello  quod  de 


nescio  me  unquam  hoc  aliquo  modo,  quantum  in  me 
est,  meruisse.  £t  si  aliquando  illi  servivi,  ipse  scit, 
et  puto  quia  non  tradet  oblivioni.  Si  ergo  me  aliqua- 
tenus  odit  sino  causa,  expedit  illi  ut  hunc  a  se  ran- 
corem  expellat,  ne  peccet  coram  Deo.  Promittis 
roihi  quod  de  redditibus  nostris,  de  quibus  aliquan- 
tam  mihi  permittit  habere,  melius  et  amplius  in 
futurum  permittet ;  unde  benevolenti»  vestrse  non 
debeo  esse  ingratus,  quia,  quamtum  in  vobis  est,  bona 
voluntate  hoc  facitis.  Sed  non  deberet  esse  opus  ut 
haec  mihi  fieret  promissio,  quia  contra  voluntatem 
meam  nuJla  debet  mihi  de  illis  fieri  prohibitio  aut 
dimiontio.  Et  qui  iili  consulit  ut  aliquid  inde  sibi 
assumat,  non  leve  peccatum,  neque  tale  quod  un- 


comite  Roberlo  tcnetis,  possitis  fratri  ejus  regi  Hen- 
rico  contra  eumdem  comitem  deservire,  propter 
injustitias  quas  idem  comes  vobis  facit,  sicut  man* 
dastis.  Quod  nequaquam  coram  Deo  et  coram  justis 
hominibus  licite  fieri  posse  intelligimus.Nam,  etiamsi 
vos  dehoc  absolvit,  quod  illi  debeatis  per  hominium, 
aut  per  fidem  ^*  promissam,  sive  per  aliquam  com- 
munem  conventionem,  non  vos  potuit  absolvere  de 
hoc  quod  Deo  et  proximo  propter  Deum  debeiisper 
Chrislianam  religionem.  Quapropter  intelligimus 
quia  non  debetis  prsefatum  comitem  de  hoc  quod  de 
illo  habetis  exhsredare  et  haereditatem  ejus  inimico 
suo  tradere.  In  hoc  quoque  vos  multum  opertet  in- 
tendere  qnod  nondum  vestra  dilectio  suscepit  epi- 


qoam  tolerari  debeat,  illi  consulit.  Qui  enim  episco-  d  scopi  consecrationem,et  si  hoc  faceretis  quod  a  vobis 


puffl  suis  rebus  ita  spoliat,  nulfo  modo  reconciliari 
Deo  poterit,  nisi  illi  integre  omnia  sua  restituat.  Et 
scitote  quia  tantumdem  est  mihi  de  qualibet  parva 
parte  quantum  si  de  toto  spolialus  fuero.  Non  enim 
hoc  dico  amore  pccunije,  sed  amore  Dci  justiti». 
Orat  vestra  benignitas  ut  dilectionem  meam  a  rege 
non  avertam,  sed  pro  illo,  et  pro  vobis,  et  prole 
vestro,  et  regna  vestri  slatu  intercedam.  Quod  uti- 
que  hactenus  feci ;  de  futuro  autem,  Dei  me  com- 
mitto  dispositioni,  apud  quem  filius  non  portat  ini- 
quitatem  patris,necuxorviri.  Et  speroin  Deo,  quia 
Dullum  cordis  rancorem  habeo  adversus  aliquem 
unde  mecum  non  habeam  Deum.  Omnipotcns  Dena 
vos  et  proiem  vestram  semper  in  sua  gratia  custo- 
diat. 

403  EPISTOLA  XCVIII  *•*. 

AXSELIH  AD  GUILLEUIUH  EPISCOPUH  WENT0!nBNSEH. 

Quod  non  possit  nocere  adversario  comiti  oh  inju^ 
rias  ab  eodem  illatas. 

Anselhus,  archiepiscopus  Cantuariae,  Guillelho 
dilecto  dilectori  suo,  electo  episcopo  Wentonio, 
salutem  et  benedictionem  Dei  '*',  et  suam,  quantum 
valet,  atque  divino  semper  regi  consilio  et  protegi 
auxilio. 

Nuntius  vester  causara  vestram,  pro  qua  ad  nos 
missus  est,  reverendo  domino  et  Patri  nostro  Hugoni 
Lugdunensi  archiepiscopo,  ct  mihi  simul,  sicut  praa- 
cepistis,  retulit ;  et  ego  eidem  Patri  nostro  litteras 
quas  mihi  misistis,  ostendi.  Ipso  itaque  jubente, 
pro  illo  et  pro  me  io  istis  litteris  respondeo.  Utique 


rex  exigit,  nullus  posset  exstinguere  exsecrabilem 
famam,  quia  hoc  factum  esset  propter  episcopatus, 
quem  perdere  timeretis,  redemptionem.  Quamobrem 
quoniam  providemus  bona  non  tantum  coram  Deo, 
sed  etiam  coram  hominibus,  avertat  Deus  hoc  a 
vobis,  neque  unquam  permittat  tam  pravum  exem- 
plum  ulla  opinione  exire  de  vobis.  Quod  autem  arege 
praedictum  castelluro,  sicut  homo  ejus  eratis,  acce- 
pistis,  nullo  modo  cognoscimus  vos  ad  hoc  astringi 
ut  eum  eodem  caslello  contra  comitem  uti  permitta- 
tis,  si  ei  hominium  non  nisi  salvo  ordine  fecistis. 
Denique,  sicut  nullus  homo  aliquid  contra  Deom 
debet  pronuttere,  ita  promissum  nullatenus  debet 
perficere,  nec  aliquis  hoc  recte  potest  exigere.  Qu«- 
dam  alia  per  istum  nuntium  viva  vobis  voce  refe- 
G  renda  mandarons.  Salutat  vos  praedictus  dominus 
et  Pater  noster,  sicut  aroicus  amicum.  Yale. 
EPISTOLA  XCIX. 

HATIIILDTS  REGIN.E  AN6L0RUH  AD  PASCUALEH  II  PAPAH. 

Graiias  agilpro  litieris  hortatoriisadconjugem  datis 
Summo  pontifici  et  universali  papae  PAScuALr, 
Hathildis,  Dei  gratia  Anglorum  regina,  ita  dignitatis 
apostolicse  jura  dispensaretemporalitcr,  ut  cum  jus- 
titi»  manipulis  in  perpetuae  pacis  gaudis  apostolico 
senalui  mereatur  ascribi  perenniter. 

Sanctitatis  vestrae  sublimitati,  o  vir  apostolice, 
etc.  Yide  in  PaschaH  II,  ad  an.  1118. 
404  EPISTOLA  C  *^'^^^. 

ANSBLHl  AD  ORDUVINUH. 

u®      Cratulatur  monacho  suce  famcB  studioso,  guidque 
gaudemus  et  gralias  agimus  Deo  pro  vestra  in  veri^  ^        obtrectatoribus  suis  respondeat,  suggerit. 


tate  constantia,  et  quia  non  qusDritis  consilium,  nisi 
qood  Deo  placeat  ***  et  honeslatem  vestram  ct  ordi- 
ncm,  ad  quem  electi  estis,  deceat.  Rem  totam,  sicut 
idem  nuntius  vobis  narravit,  quanlo  diligentius  po- 
tuimus,  adhibitis  aliis  prudentibus  et  religiosis  **^ 
viris,pertractavimus,  et  consiliuro  quod  petitis,  Deum 
invocantes  ut  nos  dirigeret,  concordi  sensu  considera- 
Timus.  Cujos  consilii,  in  quantum  intelleximus,  hsc 


Anselhus,  archiepiscopus  Cantoariensis,  fratri  et 
filio  charissimo  Orduvino,  salutero,  et  benedictio- 
nem. 

Gratias  ago  dilectioni  tuse  quia  soUicitos  es  de 
mea  fama,  et  quseris  quid  respoodeas  falsis  caloro- 
nialoribus  roeis  quierentibus  occasiones  adversum 
me.  Dicunt,  ut  scripsisti  mihi,  quia  prohibeo  regem 
dare  investituras ;  et  quod  pejus  est,  permitto  ut 


YARIiE  LECTIONES. 

^^Cum  eodem  ms.  coUata.  ^^Guentonise  ms.  Wentoniae.  '^Ptacebit  ms.  placeat.  ^^Religiosis  ms^ 
rcligiosia  viris.  ^**Aut  fidem  ms.  aut  per  fidem.  ^^-"^Cum  eodem  ms.  coUata. 

Patrol.  CLIX»  & 


139  S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCIIlfiP. 

scilicet  mali  et  perversi  clerici  invadanl  el  vastent  A 
ecclesias,  nec  ascendo  ex  adverso.  Dicunt  quoque 
quia  ego  do  ecclesias  laicis.  Dic  eis  quia  roentiuntur» 
Non  enim  ego  *"  prohibeo  per  me  a  rege  dari  in- 
vesliluras  ecclesiarum,  sed  quia  audivi  apostolicum 
in  magno  concilio  excommunicare  laicos  danlcs  illas 
investituras  et  accipientes,  et  qui  accipienles  sacra- 
bunl,  nodo  communicare  excommunicalis  ncc  fieri 
excommunicalus.  Clericos  vero  ncc  volcns,  sed  dolens 
lolero  ecclesias  opprimcre,  et  in  lanlum  ex  adverso 
ascendo,  ut  pro  hoc  sim  in  exsilio  et  rebus  episco- 
palus  exspolialus.  Non  enim  quod  objiciunl  de  cle- 
ricis  fieret,  si  investiturae,  quibus  ex  advcrso  ascen- 
do,  non  fierunt.  Ecclesias  vero  non  do  laicis,  cum 
do  eis  mea  maneria  ad  firmam  ;  scd  commendo  ut 
eas  custodiant,  non  ut  clericum  in  eis  ponant  aut  3 
inferant,  nisi  per  me,  aut  archidiaconum  nostrum, 
aut  per  priorem  in  maneriis  Ecclesise  nostrse.  Ne- 
quissime  itaque  im.properant  mibi,  quia  aliena 
curo,  mea  negligo,  quoniam  non  hoc  dicunt  amore 
yeritatis,  sed  obstruunt  os  mcum  loquens  pro  veri- 
lale.  Yale. 

EPISTOLACI*". 

ANSELMl  AD  FRATAES  GANTVARIBN8BS. 

Quo  deheant  esse  animo  Cantuarienses  monaehi  in 
calamitalibus  quas  se  absente  tolerant, 

Ansblmus  archiepiscopus,  fralribus  ct  filiis  charis- 
simis  in  Christi  Ecclesia  Cantuarise  Deo  servientibus^ 
salutem  et  benedictionem  Dei,  et  suam,  quantum 
potest. 

Scio  desiderium  vestrum^  et  tribulationem  quam  q 
in  prsesenti  suslinetis,  et  quia  majorom  in  futuro 
timetis.  De  qua  re  nullum  vobis  roelius  potest  dari 
consilium  quam  ut  penitus  intendatis  in  Dei  servi- 
lium.  Sive  enim  vos  probet  Deus  per  tribulationem, 
sive  corripiat,  sive  exerceat,  semper  ad  baec  debet 
respondcre  vestra  ad  bene  vivendum  instantia.  Per 
hanc  enim  quam  fortes  silis,  et  quam  vcre  illum 
diligatis,  monstratis ;  per  hanc  ilium  pacatis,  pcr 
hanc  exercitari  ad  majora  proficilis,  ut  altiora  dona 
rocreamini  sicut  purgati.  Ccssent  igitur  in  vobis 
vaniloquia,  exdtirpetur  omnis  detractio,  suifocetur 
murmuralio,  exstinguatur  impatientia,  evancscat 
inutilium  curiosilas,  expeliatur  otiositas,  annihiletur 
mussitatio,  evacuelur  indignatio,  ct  pro  qualibet 
offensionc  mentis  quiescat  commotio,  eliminelur  ne- 
gUgentia,  exlerminetur  invidenlia.  Exsecrabile  sit 
quiilquid  a  vestris  discordat,  amabile  sit  quidquid 
monachicis  instilutionibus  concordat;  ferveat  obe- 
dientia,  et  omnium  virtutum,  quic  supradictis  et 
aliis  repugnant  viliis,  studium  et  diiigentia.  Scrute- 
tur  unusquisque  diligenter  vitam  suam  secretam  et 
publicam,  et  si  invenit  unde,  festinet  ad  condignam 
satistactionem,  ne  forte  pro  ejus  culpa  flagcllet  Deus 


OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


iiO 


totam  congregationem.  Saepe  enim  hoc  facinnt  divina 
judicia  ut  magna  multitudo  pertnrbetur  unius  cnlpa. 
Unde  si  nimislongum  non  esset,  exemplaplurapro- 
ferri  possent.  Finem  faciam  hujus  nostrae  allocutio- 
nis^  quia  et  plures  ex  vobis  Scripturas  intelligitis, 
et  habctis  dilectissimum  fratrem  nostrum  dominum 
prtorem  Ernulfum  *",  qui  ha;c  et  alia  scil,  et  potest 
dicere  vobis.  Omnipotens  Deus  dignetur  vos  ab  om- 
nibus  malis  cmeudare,  et  faciat  bonisomnibusabun- 
daro,  et  post  hanc  vilam  in  suo  regno  exsultare.  Sit 
super  vos  Dei  benedictio,  et  tribuat  vobis  omnium 
vestrorum  peccatorum  remissionem.  Amen.  Reditum 
nostrum  ad  vos  quando  futurus  sit  ad  prsesens 
nescio,  scd  spero  in  Deo  quia  non  erit  in  vanum 
oratio  vestra. 

EPISTOLA  CII  '\ 

ANSELMI  AD  QUOSDAK  IIONACHOS  APOSTATAS. 

Apostatas  monachos  in  claustrum  reversosmonet  ut 
non  verccundia  pcenitentiam  abjiciant. 

Anselhus  arcbicpiscopus,  fratribus  et  filiischaris- 
/simis  WiFHico.  Philippo,  Willelmo,  salutem  et  be- 
nedictionem  Dci  et  suam. 

Audivi  quia  persuasione  serpentis  antiqui,  cujus 
astutia  primos  parentes  nostros  de  paradiso  ejecit, 
claustralem  paradisumet  religiosam  conversationem, 
quantum  ad  vos,  deseruistis,  et  valde  dolui ;  sed 
consolatus  sum  et  laetificatus,  quia  non  clausit  Deus 
vobis  ostium  paradisi,  ne  ultra  in  illud  intraretis, 
sed  potius  vos  misericorditer  coegit,  ut  ad  requiem 
relictam  rediretis.  Si  autem  pro  bac  roisericordia 
quam  vobis  invitis  fecit,  gratias  iili  agitis,  et  non 
tantum  coram  omnibus  ore,  sed  etiam  coram  Deo 
corde  correctionem  ^*^  promittitis,  agam  vobiscum 
gratias  Deo,  et  omnem  rancorem  quem  de  culpa 
vestra  concepi,  expellam  de  corde  meo.  Moneo  igiUir 
vos,  ut  ^**  filios  meos,  quatenus  illam  pravam  et 
diabolicam  voluntatem  quam  habuislis,  poenitendo 
coram  Deo  de  corde  vestro  penitus  expellatis ;  neque 
occasionc  alicujus  verecundiae  postquam  vos  Deus  ad 
se  revocavit,  mentem  vestram  indiscrete  confunda- 
tis  :  sed  sperantcs  in  hoc  quia  Deus  poenitentes  be- 
nigne  suspicit,  in  bona  voluntate  et  amore  vestri 
ordinis  quiescatis.  Solet  enim  contigere  ut,  quo- 
niam  diabolus,  Deo  miserante  et  servum  suum  de* 
fendente,  non  potcst  de  eo  quod  incoepit  perficere, 
ad  aliam  se  convertat  astutiam;  et  quem,  sicut 
incoepit,  dejicere  nequit»  dejiciat  per  immoderalae 
verecundiac  impatientiam.  Coram  Dt!0  tantum  admi- 
raniiui  quomodo  hoc  vclle  potuisLis,  ct  erubescite, 
et  coram  hominibus  ex  bona  conscientia  conforta- 
mini,  et  confidite.  Pcr  bonam  conversationem  ostco- 
dite  omncm  pravam  voluntatem  alienum  esse  a 
vobis;  et  sic  facielis  ut  nulla  memoria  sit  aliis  de 
boc  quod  fecistis,  et  nullaprava  suspicio  de  vobis. 


VARIJE  LECTIONES. 


*"Non  enim  quod  etfo  nts.  non  enlm  ego.  ^''*Cum  eodem  ms.  coltata.  ^'^omttttm  Ernulphum  ms.  fiomnum 


Priorem  Ernulphum. 
ut  ms*  igilur  vos  ut. 


GoUata  cum  eodem  ms.  ^^Deo  corrcctioncm  ms,  Deo  eorJe  eorreclionero.  ^lgitur 


141 


LIU,  lli,  EPiSr.  cv. 


Ui 


Oranipolens  Deus  vos  el  a  praBleriliscuIpisabsoIvat,  A  sapientor  verilatem    vanilati    pr«poDenti,    fortiter 


et  in  futuro  sine  fine  ab  omni  peccato  custodiat 
Amen. 

405  EPISTOLA  CIII  ^\ 

ANSBLUl  AD  WARNBHUM. 

Ul  sanctum  propositum  non  despieiat  quod  timore 
mortU  inccepit,  sad  xancto  amore  in  iuo  proficiat ; 
eum  curfe  ac  consiUis  Emulphi  prioris  committitj 
consulitque  ut  legat  suam  ad  Lanzonem  epistotam, 

Ansvluus  archiepiscopus  WARNBROsalutem  et  be- 
nedictionem  Dei,  et  suaro,  et  bono  incoepto  opli- 
mam  subsequi  consummationem. 

Benedictos  Dens  in  donis  suis,  et  sanctus  in  omni- 
bus  operibus  suis,  qoi  te,  fili  cbarissime,  in  periculo 
mortis  aoimffi  et  corporis  sua  gratia  visitavit,  et  ad 
utriusqoe  vitam  misericorditer  revocavit.  Cogila  et 


gloriam  transitoriara  pro  honestale  conlemnenli, 
viriliterpaupertatem  superanti,  saiute  et  gratia  Dci 
semper  protegi  et'**  conforlari, 

Petitdilecliotuautaliquam  tibi  mandem  consola- 
lionem  :  quod  ego  libenter  facio,  queniadmodum  te 
magi?  decereet*"  tibi  coram  Dco  prodcssc  intelligo. 
Conscientia  lu»,  virlus  lua,  perseverantia  tua  sit  in 
conspectu  Dei  consolatio  cordis  tui.  Forliter  egisti, 
quando  episcopatum,  in  qoem  non  secundum  Deunt 
invitus  intf usus  es,  pro  veritate  rejecislJ.  Non  intcn- 
dat  cor  tuom  ut  hoc  Dcus  tibi  praemium  virtnti» 
retribuat  quod  pro  verilale  conterapsisti.  Preliosior 
esl  valde  virlus  quam  servasti  quam  quod  pro  iII4 
respuisli.    Valde   igilur  decoloras    pulchritudiocnl 


considera  qnantum  signum  sme  dilectionis  Deus  tibi  ^  1"^™  ^^^.^™  ^«^»  «  f  «?^   "^'^^  ^^  transitorium   est. 


feeit,  cuin  te  non  solnm  fugienteum,  sed  et  contem'- 
nenlem  se,  et  sibt  ad  mortem  tuam  adversantem, 
ad  se  redire  et  sibi  velle  servire  patema  cura 
coegit.  Nc  sestimes  unquam  quod  tibi  minus  valeat 
qaod  incoepisti,  ideoquia  timore  moriis  coactus,  et 
non  spontanea  voluntate  es  attractus.  Non  enim 
pensat  Dens  tantum  qno  initio  vel  qoa  occasione 
bomo  bonum  inchoat,  qnantnm  qoa  volontate,  qua 
devotione  ^  gratiara  Dei  impensam  sibi  servat.  Nam 
Paulns  apostolus  coaetus  cooversns  est  ad  fidem 
Chrisliuiam  )  sedqooniamtotocordefidemservavily 
et  in  ea  eursnm  consummavit,  repositam  sibi  coro- 
nam  jostitiiB  gaudendo  in  dictis  suis  nobisindicavit. 
Habes  lecum  cbarissifflum  fratrem  meum  dominum 


m  praBraium  et  consolationem  exspectas  ab  eo.  Non 
dico  quod  episcopatam  habere  non  dcbeas,  aut  illum 
non  merueris,  sed  moneo  ut  in  conseientia  tua  de 
gratia  in  qua  te  Deus  stare  fecit,  gaudeas,  et  tribu- 
lationem  et  consolationem  tuam  solius  Dei  disposi- 
tioni  comitlas.  Memento  qaod  Spiritus  sanctus 
dicit :  ExspectaDominum,viriUterage,ct  canforte*" 
turcortuum.etsusiineDominum  {Psat.  xxvi,  14). 
Cum  scntis  neccssitates  et  paupertates  circa  le  fer- 
vere,  tunc  certnsesto  Deum  gratiara  suam  tibi  multi- 
pUciter  augero.  Uanc  desidero  esse  consolationem 
tuam,  In  boc  desidero  utconfirmesspcm  tuaro*  Tune 
edueet  Dominus  quasi  lumenjustUiam  iitam,  etjudi- 
eium  tuum^  ianquant  meridiem  {PsaL  xxxvi.  6). 


priorem  Brnuirum  pra»«ote<>i,  quia  nod  iniDusqoam  C  Q"'«»e»c'<>^"|<«Peu8demedi»positunis  sii.Bihilex 


ego  tibi  et  seientia  et  volnnlate  potest  consulere,  et 
te  mea  anctoritate  absolvere.  Deo  et  illi  le  com- 
roitlo  ;  iilf  post  Doum  tu  ipse  te  nostro  consilio  ^t 
nostra  jassione  eommitte.  Gratia  Dei  litteratus  es  ; 
scientiam  qnam  Deus  in  amore  sseculi  te  permisit 
acquirere,  ad  roorem  Dei,  a  quo  ^  habes  si  quid 
habes,  converte,  ut  pro  gloria  terrena,  ad  qnam 
per  litteras  tuaa  anhelabas,  gloriam  eternam  adipi- 
scaris,  quara  aut  coniemnebas,  aut  tepide  desidera- 
bas.  Consuetodines  aostri  erdinis  qoem  es  ingres- 
sus,  quasi  a  Deo  eonstitntas  studiose  serva,  qura 
nulla  inutilia  esl,  nulta  supervacua.  Consulo  tibi  ot 
quaeras  epistolam  quam  ego  feci  domino  Lanzoni, 
quando  novilius  erat  (lib.  1,  ep.  29).  Ibi  enira  inve- 
tjies  qualiter  te  in  priacipio  convcrsionis  debeas  ha-  ]) 
bere^  el  tentationibus  novitium  impugnantibus  re- 
spoodere.  Absolutionem  ct  reroissionem  omniura  pec- 
catorum  (ddrum,  quanlura  possura,  oro  ut  Deus  libi 
tribuat  ;  etsic  te  in  proposito  inc(rpto  nu(riat,utte 
ad  gkmaiA  sefemam  perdueat.  Amen. 
fiPISTOLA  CIV  *•*. 

AXSELIIl  Afi  RAtNALOUir. 


roc  in  consolaiionem  audeo  promittere,  sed  volnnta- 
tem  meam  quam  roihi  Deus  dedit  et  tu  fneruisti,  pot- 
suro  ostendere.  Certe  si»  Deodante,  aliquandooppor- 
tunitatero  habuero,et  secnndum  corpus  et  sceuodnm 
aniamro  tibi  prodesse  desiderio.  Omnipolena  Deda 
continua  suate  proteetione  et  consolatioae  gaudere 
faciat,  frater  mi  charissirae.  Ameo. 
EPISTOLA  CV. 

At  CUlLLRmtJal  WlPytONlfe^SKir  fiPlSCOl^tJk. 

HorfatureurH  utqua  cmperatanimx  /irmitate  in  eccie- 
siasticarum  sanciiorium  observatione  perseveret. 
ANsfiLMus  archiepiscopus   dileclo   dileclori   suo 
GtJiLLfeLllo.  Wintoniensi   episcopo,  saluterh   et   ia 
Omnibus  grdtia  Dei  cuslodiri. 

Quamvis  per  gratiam  Dei  def  veslra  confidam  con- 


Solatuf  piUm  vexatnm^  qui  episcopatum  in  quem 
inviinsintivsHsfueratfpro  veriiaterejeeit 

ANSEUfus,ar€hiepi8C0pu8  Cantaari8e,RArNALDo  **^f 


**^Collata  eum  eodem  ms.  *"( 
quo  ***Cum  eodem  ms.  collata. 
et.  ***Dicere  et  ms,  decere  et, 


stanlia,  tamcn  quia  indesinenter  desidero   ut  nunr 

quam  a  rccUtudine  fleclamini,  sed  semper  ad  me- 

liora  proficiatis,  cx  abundantia  cordis  delectat  me 

dilectionem  vestram  exhorlari.  Omnes  qui   contra 

sincerilatem  honestatis  et  justitiaR  suggerunt,   vene- 

nosi  serpentes  sunt,  filii  serpentisantiqui.  Rogo  igi- 

tur  vos,  ut   dilectura  amicura,  et  consulo,  uf  filio 

charissimo,  ut  sl  quis  hujusmodi  vobis  aliquid  con- 

tfa  corisilium  Dei  consulere  voluerit,  nunquam  tan- 

tum  insibiiet  auribns  vestris  promillendo,  minando, 

YARIjE  UiGTlONES. 

Cua  dilectionc  tHs.  qtttt  dcvotione  "•Araorcm  a  (fuo  w*.  amorem  Dei  a 

*«Kaynalmo  Edit.  Pic.  fceinaWo.     "*^ro(cgi  et  ms.  semper  proCcgi 


143 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  BPlSTOLiE. 


144 


blandiendo,  rogando,  ut  mentem  vesiram  invenenet  A  servatis  in  mente,  et  obedientiam  fratemae  ebaritatis 


persuadendo.  Vos  scitis  quia  Dominus  reprobat  con- 
siiia  principura,  consilium  autem  Domini  manet  in 
fleternum.  Uoc  ideo  dico  quia  non  dubito  antiquam 
bostem  qucm  fortiter  in  rectitudine  perseverando 
confudistis,  multimodia  astuiiis  inquirere  quomodo 
statum  et  famam  yeslr»  honestatis  possit  subver" 
tere,  et  laudem  quam,  Deo  adjuvante,  adepti  estis, 
in  derisum,  quod  Deus  avertat,  convertere.  Nibil 
sominatim  vobis  unde  caveatis,  significo,  quia  nlhil 
quod  aliquatenus  bonestatem  decoloret,  coram  Deo 
parvipendendum  existimo.  Omnipotens  Deos  sic 
vitam  vestram  semper  et  ubique  in  omnibua  prote- 
gat  et  muniaty  ut  nuUo  modo  aliquis  hostia  vester 
de  aliqao  nsevo  puichritudinis  vestrse  rideat.  Amen. 

406  KPISTOLA  CVl  *". 

AlfSBUII  AD  6UNTER1UM  CANONICUH  S.  QUU^TlNI. 

Eum  licet  quUHs  amantiisimum,  tamen,  si  elec^ 
tus  est,  debere  fratribus  per  obedientiam  servire 
et  dbbatis  onus  subire. 

AifSBLMUS  servus  Bcclesiae  Cantuariensis,  dilecto 
fratri  et  amico  ^  Guntbrio  eanonico  Sancti  Qoin* 
tini,  salutem  et  Dei  semper  regi  consilio. 

Sicat  audio,  cam  fratres  vestri  Bellovaeenses  ea- 
noniei  Eccleaise  Sancti  Quintini  non  temere,  sed  ob 
muUas  rationea  dominum  Odonem  ***,  qui  modo 
Tester  abbas  dicitur,  volunt  ab  hac  praelatione  re- 
movere,  et  vestram  fratemitatem  loco  ejus  substi- 
taere  ;  sed  timent  ^^  ne  yestra  religio  propter  amo- 


in  opere  ;  quam  si  solam  contemplationem,  aUorum 
conteronendo  prcces  et  ulilitatem^  veiitis  eligere. 
Vale. 

EPISTOLA  CVII. 

ANSELVI  AD  MATmLDEM  REGINAM  ANGLORUM. 

De  benevolo  reginof  erga  se  animo, 
Dominae  et  filiae  in  Deo  dilectse  Mathildi,  reginae 
Anglorum,  Ansblmvs,  archiepiscopus   Cantaariae, 
salutem  et  benedictionem  Dei,  et  auam,  quantom 
potest,  et  fideies  orationes  cum  servitio. 

In  litteris  suis  celsitudo  vestra  tantum  me  laetifi- 
cavit  quantum  de  se  bonam  spem  dedit.  Solet  enim 
esse  certa  spes  correctionis  humilis  sasceptio  corre- 
ctionis  etmooitionis.  Gratiasigitarago  Deo  qaidat 
B  bonam  volantatem  vobis  quam  in  responsione  veBtm 
mihi  significastis ;  et  gratias  ago  vobis  quia  eam 
dulciaffectoservatis.  Undeoro  Deom  ut  quodipte 
vobis  misericorditer  inspirat,  conservet  et  aogeat, 
quatenus  cam  aniroa  vestra  de  corpore  exiena  anle 
conspectam  ejus  prsesentabitar,  felicitatis  stemse 
prsemiumab  eo  sascipiat.  Si  vestraprodentia  egeret 
doceri  qoaliter  ut  Deo  plaeeretis  deberetis  vivere, 
ataderem  secondumpossemeum  hoe  ostendere*  Sed 
quoniam*  Dei  gratia,  vos  mentis  intellecta  inter  bo- 
nom  et^maium  nonignorodisoemere»  hocrogo,hoc 
precor,  hoc  moneo,  ot  hoc  sit  veatri  cordia  indefi- 
ciens  propositom,  quatenos  in  omnilms  actibus 
veatris,  magnis  et  parvis,  hoc  potios  eligatis  quod 
magia  Deo  placereprobatia.  Satis  pio  et  daici  afTeeto 


rem  qoietis  qoam  none  habetis,  non  velit  intentioni  q  iQ  eisdem  litteris  significastis  vos  meom  in  Anglii 

eorom  fadle  consentire.  Qooniam  ergo  sciont  vos 

roeam  homililatem  diligere,  et  sperant  vos  plosmeo 

qoam  qooromdam  consilio  credere,  rogant  me  qoid 

inde  sentiam  vestne  cbaritati  ostendere.   Utique,  si 

in  corpore  Christi  invicem  sumus  alter    alterius 

membra,  et  maxime  in  ona  religiosarom  persona- 

rum  Ecclesia,   qui   non  permiltit  nec  vult  ot  atia 

membra  et  totum  corpos  se  utantur  ut  suo  membro, 

non  video  quomodo  possit  seprobare  membrum 

illius  corporis  ;  et  si  corpus  iiiud  est  corpus  Christi, 

quomodo  se  ostendat  esse  merobrum  Christi.  Est  et 

aliud,  quia  nemo,  si  recte  se  tractat,  sibi  soli  vult 

vivere  ;  sed  sicut  desiderat  et  credit,  ai  membrom 

Dei  est,  omnia  conimoda  aliorum  membrorum  sua 

erunt  in  futura  vita  ;  ila  debet  velle  ut  si  quid  boni 

est  in  se,  aliorum  sit  in  prsesenli  vita.  Consulo  igi- 

tur,  quantum  in  me  est,  et  precor,   frater  et  amice 

cbarissime,  ut  si  tota  vestra  congregatio,  vel  melior 

pars,  consilio  reverendorum  episcoporumlvonisCar- 

notensis  et  Galonis  Parisiensis  ***,  quia  Patres  vestri 

fuerunt  et  vos  nutriverunt,  vos  instanter  elegerit  ad 

hoc  quod  supra  dixi,  ne  omnino  refugiatis  neque 

impersuasibilis   existaUs.   Uti)ius   enim  vobis  esse 

existimo,  si  quietem  contemplationia  per  amorem 


reditum  desiderare ;  verom  neqoe  video  illom  in 
c^jos  potestate  maxime  est  reditoa  meoa  qoantom 
ad  hominem  pertioet,  in  boe  voluntati  Dei  coneor- 
dare»  neqoe  animae  meae  expedit  ab  ea  discordare. 
£t  timeo  ne  tarde  inteliigat  ae  a  reeta  via  deviaaae, 
consiliom  Dei  spernendo,  et  consiiia  principom,  que 
Dominos  reprobat,  sequendo.  Certuatamen  sumqoia 
aliqoando  intelliget.  Omnipotens  Deoa  vestram  ex- 
celieniiam  et  meam  parvitatem  aliqoando  de  molua 
visione  secondom  soam  volontatem  letificet,  et  in 
vobis  gratise  suib  dona  moltiplicet. 

EPISTOLA  CVIII  *••. 

ANSELMl  AD  FAaMAXNUM,  OaDUVINUM  BT  BENJAMIX« 

Cur  ei$  non  possil  concedere  ut  ad  ipsum  veniant, 
D    Singulis  autem  eorum  difficultatibus  respondet. 

Anselmvs  archiepiscopus  cbarissimis  iiliis  Far- 
MANNO,  Orduvino  et  Benjamin,  salutem  et  benedic- 
tionem  Dei,  et  suam. 

Scio,  filii  charissimi,  quia  dilectionia  abundantia 
facit  vos  desiderare  meam  prsesentiam,  ut  et  quod 
corde  geritis,  sicot  filii  patri,  aperiatis,  et  consilium 
singulis  angostiis  vestris  accipiatis.  Sed,   quamvia 


booum  sit  habere  bonom  zelam  et  laodabilemy  ta- 

VARTJB  LECTIONES. 

^'^Cum  eodem  ms,  eol}ata,  ^•'Amico  G.  ms,  amieo  Gonterio.  ^^^Dominum  0.  ms,  dominum  Odanem. 
^•^Sed  umen  ms.  sed  tiroent.  '"Cpiscoporum  Carnotensiset  Pahsiensis  ms,  Episcop.  Yvonis  Gartonensis  et 
Qalonis  Parisiensis.  *^*Cum  eodemms.  coliata. 


143 


UB.  m,  EPiST.  ax. 


146 


men  3i  non  est  secandam  scienliam,  non  est  Deo  A  impellit  sine  discretione.  Neque  intelligere  ani« 


acceptabile.  Yaltis  babere  a  me  licentiam  ut  ad  me 
veniatis,  sed  pro  certo  verum  est  quia  difficilius, 
iroo  iropossibilius  hoc  est,  quamvos^co^oscatis; 
Tia  nimis  longa,  gens  extranea,  iter  periculosum ; 
monachi  de  eadem  terra  capiuntur,  male  traclantur, 
equiy  et  si  quid  habent,  auferuntur.  Pecunia  magna 
necessaria,  labor  graWs,  exordinaliones  multse ;  uti- 
litas  non  adeo  magna,  ut  alii  menon  judicentrepre- 
hensibilem,  si  ad  hunc  assensum  exhibeo  me  facilem. 
Si  roala  quse  Ount  in  Anglia  et  in  Ecclesia,  quae  vi- 
detis  et  auditis,  mibi  vultis  notiBcare,  salis  scio, 
nequeo  corrigere;  Deo  dicite,  et  ut  ipse  corrigat 
exspectando  orate.  Si  consilium  deanimabusveslris 
Tultis  qaeerere,  habetis  Tobiscum  venerabilem  fra- 


mam  tuam  in  periculo  esse  perditionis  si  mecum 
loqui  non  potes.  Nam  si  essem  uhi  nnllatenas  acce- 
derc  posses  in  boc  mundo,  aut  in  altera  vita,  non 
tamen  de  salute  aniipffi  tuae  tibi  desperandum  esset* 
Precor  igitur  et  consuio,  fili  charissime,  ut  susti- 
neas  sine  scandalo  animse  tuae  Dei  dispositionem ;  et 
secundum  quod  vides  eum  nos  et  qu»  ad  nos  perti- 
nent,  ordinare,  stude  te  ipsum,  sicnt  discretus  et 
qui  spem  habet  in  Deo,  salvare.  De  hoc  quod  tu, 
frater  et  fiiii  Orduvine  ^*,  obtendis  mibi  quia  non 
redeo  in  Angliam»  scito  qaia  non  fugio  mortem,  non 
abscisiones  roerobrorum,  non  quseiibet  tormenta, 
sed  peccatum  et  ignominiam  Ecclesi®  Dei^  et  ma- 
xime  Cantaariensis.  Si  enim  ita  rediero  ut  apertum 


trem  et  filium  nostnim  dominum  priorem  Ernulfum,  n  non  sit  quia  rex  me  spoliarcy  el  res  Ecolesise  mibi 

commissas  invadere,  sicut  fecit,  non  debuit,  con- 
firmabo  pravam,  imo  servilem  et  pessimam  consue- 
tudinem  mihi  et  posteris  meis,  meo  exemplo,  quod 
Deus  averlat  a  me.  Nisi  ergo  peocatum  suum  cogno- 
Boere,  et  Deo  satisfacere  de  boc  qnod  in  me  pecea- 
vit  et  peccat,  voluerit  *** ;  ut  nec  ipse,  nec  socces- 
sor  ejus  mihi  aot  successoribus  roeis,  meo  exem- 
plo,  dicere  possit  se  hoc  facere  per  consuetudinem 
nullatenu^i  intelligo,  neque  aliquis  rationabilis  in- 
.  tellcctus,  quomodo  ei  concordare,  aut  ad  enm  redire 
possim  ad  honorem  Dei,  et  Ecclesiae  nostrse,  et  saF- 
luiem  animie  mca^.  Si  fit  roihi  quod  fieri  debet,  fa- 
ciaro  quod  debeo  ad  honorcmDei.  Pax  Domini  quas 
exsupcrat  omnem  sensum,  eustodiat  cordavestra^ 
et  inlelligentias  vestras  (Pkilip.  iv,  7). 
EPISTOLA  CIX. 

ANSELMl  AD  HENRICUM  EBGBM  ANGL0RU1C. 


virum  spiritualem,  in  quo  et  bona  voluntas,  gratia 
Dei,  abundat,  et  sapientia ;  quem  vobis  pro  me, 
quasi  alterum  me,  dimisi.  Ad  illum  quasi  admere- 
currite,  illi  velul  mihi  vos  credite  *"  ;  illum,  sicut 
me,  suscipile.  Hoc  etiam  concedo  de  ***  domino 
episcopo  Gondalfo,  si  quis  voluerit.  Tibi  dico,  fili 
Farmanne,  qui  ideo  petis  licentiam  alibi  conversan- 
di,  qoia  in  tot  pcrturbationibus  animom  tuam  sal- 
varenequis^  ut  dicis,  non  decet  ut  quandiu  vosnon 
possum  regere  nec  colligere,  incipiam  vos  disper- 
gere,  Non  ergo  est  consilium  ut  aut  tu  hoc  petas, 
ant  ego  faciam.  Denique  si  uni  aut  duobus  concedo, 
aot  exire  de  Ecclesia,  ut  alibi  convcrsetur ;  aut 
exire  de  regno,  ut  ad  me  veniat,  lol  sunt  qui  8imilem 
hahent  causam,  ut  non  sine  magno  scandalo,  aut 
sine  magna  dissolutione  fieri  possit.  Ilabeat  igitur, 
qui  hoc  vult,  eam  discrctionem  et  patientiaro  quam 
habent  alii,  ut  pariler  in  patientia  vestra  possi- 
deatis  407  animas  vestras.Tibi  quoquefilii  Benja- 
min,  qui  sine  me  *"  adjuras  terribiliter,  et  obten- 
dis  perditionem  animae  tuse,  ostendo  ut  illi  cujus 
aniros  debeo  et  volo  consulcre,  quia  tam  indiscre- 
tam  rem  non  debuisti  facerc,  neque  anlmffi  mese  et 
animse  tuae  tam  grave  periculum  opponere.  Cum 
enim  animaro  impelKs,  quantum  in  te  est,  in  tan- 
tnm  periculum,  certus  esto  quia  non  est  hoc  animae 
tuae  salubre  consilium.  Quod  petis  nullarationofieii 
potest.  indiscreta  et  inordinata  tomeritale  forsitan 
fleri  posset.  Non  enim  est  rationabilescqui  quocun- 
qae    nos   impetus   animi,  etiam  bona   intentione,  D  lacturam  (26)  exigit  ab  eis,  quia  non  servaverunt 

VARI^  LECTIONES. 

«•«Quam  voa  ms.  hoc  est  quam  TOs.^*>lihi  credite  ms.  mihi  vos  credile.  ^Eiiam  de  ms.  eliam  concedode. 
^Qut  me  ms.  qui  sic  me.  ***Frater  Orduine  ms.  frater  et  fiii  Orduine.  ^i^eccavit,  Toluerit  ms.  peccavit 
etpeccaty  volaerit. 

JOANNIS  PICARDl  NOTiE. 

Sic  rursus  usurpatur  in  lcgibus  Willelmi  Nothi,  apad 
Roger.  Honed.,  pag.  342,  fac.  2 :  «  Quod  si,  inquit, 
aliter  fecerit,  solvat  salisfacturam.  «  Et  pag.  se- 
quenti  :  «  Reddatur  de  rcbus  hominis  illius,  qni 
calumniattts  est,  qaod  dicitur  scapus,  et  insuper 
regis  forisfactura.  »  Et  folio  345,  pag.  %  :  •  Sacca 


Corripit  regem  gvod  pecuniam  inique  exigeret  a 
presbyteris  Anglioe  violatoribus  concilH  Londi-' 
nensis  ab  Anselmo  liabiti,  eum  hancculyam  vin" 
dicare  non  pertineat  nisi  ad  episcopos. 
Heneico,  suo  charissimo  domino,  gratia  Dei  regi 
Anglomm,  Anselmus,  archiepiscopus  Cantuariae, 
fideles  oraliones  cum  fideli  servitio. 

Ad  me  pcrtinet,  si  audio  quod  fiaciatis  aliquid 
quod  animae  vestrse  noa  expediat,  ut  hoc  vobis  non 
taceam,  ne  quod  Deus  avertat,  Dens  irascatur  et 
vobis,  si  facitis  quod  illi  non  placeat,  et  mihi  pro 
tacilurnitate  mea.  Audio  quod  vestra  excellentia  vin- 
dictam  exercet  super  presbyteroa  Angliae,  et  foris- 


(27)  Farisfacturamexigit.  Forisfactura^forisfaC" 
iio  eitorisfactum  vulgo  synonyma  sunt.Uic  autera 
forisfactura  significatmultam  pecuniariam  a  principe 
T«I  jadice  deUiiquinli  imposhsLm,  Amende  en  puni- 
Uon  du  forfait.  Et  sic  quidam  hie  accipi  suadent  An- 
selmi  verba  bOH^ :  ••  Dicoenim  vobisquod  valdetimere 
debelis  quia  pecaniatalileraccepta(ut  tacearo  quan- 
tam  noceat  animae)  non  tanlum,  cum  expendeturi 
•djayabit  terrena  negotia,  quaotam  perturbabiti  » 


est,  quod  si  quisiibet  nominalim  aliquem  de  aliquo 
calumnialus  fueril,  et  ille  negaveril,  forisfactura 
probationis  Tel  negationtt  ti  cvenerit,  saa  erit>  « 


ut 


S.  ANSELiMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPlSTOLiE. 


M8 


pra9Cepiiim  (MmciHi  quod  ego  eum  vestro  farore  A 
t^nui  apud  liOndoDiaro  eum  aliis  episcopis  el  roli- 
giotiB  personis.  Quod  baetenus  inauditum  et  iousi' 
tntnm  est  in  EocLesia  Dei  de  ullo  rcge  et  de  aliquo 
priocipe.  Non  eoim  pertinet  seeundum  iegem  Dei 
bujosmodi  culpam  vindicare,  ntsi  ad  singulos  epi* 
^opos  per  suas  parocbias ;  aut  si  et  ipsi  episcopi  in 
hoc  negligeotes  fuerint,  ad  arcbiepiscopum  et  pri* 
ipalem.  Precor  igitur  vos,  sicot  charissimum 
dominum,  cujus  animam  diligo  pluequam  prsesen- 
tem  vilam  corporis  moi,  et  consuio  sieut  vere  fidelis 
^rpori  et  anime  vestrfls,  ne  vos,  contra  ecciesia<- 
piicam  censuetudinem,  tam  gravepecoatumcommiw 
tatis ;  pt  st  jam  incepistis,  ut  omnino  desiststis. 
Dioo  enim  vobis  quod  valde  timere  debetis  quia  pe- 


Et  ctmiH  de  Mellenioi  qui  Eecle$im  suum  favo- 
rem  promiserat,  ecelesia  iniroitumpermitUt» 


Ansblicus  archiepiscopus,  fralribusetfiliisebari8<» 
sirais,  domno  priori  Ernulpo,  et  aliis  sub  illo  Deo 
famulanlibus  in  Christi  Ecclesia  Caatuarise,  saluteo) 
et  benedictioocm  Dei,  et  suam,  quantam  potest. 

Quod  tam  diu  distuli  scribere  vobis,  de  boc  quod 
convenit  inter  rcgcm  et  mc  in  vigilia  festivitatia 
Sanclffi  Mariae  Magdalonae,  non  fuit  negligentia,  sed 
opportunitatis,  quaro  monslrare  opus  non  est,  ab- 
sentia  *^^,  Scitote  quia  rex  me  revestivit  de  archi-p 
episcopatu  nostro,  et  promittit  se  redditurum  quod 
de  nostris  reddilibus  hactenus  accipit.  Quod  ipse 
cum  magna  laetitia  et  bona  voluntate  so  ostendit 


•uma  («liler  .wept..  «tUceam  qoanlum  noceat  «,1-  g  t^,,^ .  ^i  omnes  qui  cum  eo  spnt,  se  clam«nt  >Dd« 


roffi»  non  tantum  coro  expendeiur  adjuvabit  lerrena 
negoti^  quantum  postea  perturbabit.  Denique  vos 
seitis  quia  me  io  Northmannia  in  paeem  vestram 
suseepistiSy  et  de  archiepiscopatu  meo  me  resarci- 
Vistis ;  e|  cora  quia  io  vindicta  talisoffensaemaxime 
pertioet  ad  arobiepiscopatum,  quoniam  plus  sum 
epii^copos  pro  spirituali  cura  quam  pro  terrena  pos- 
sessione.  OmDipotens  Deos  sic  et  in  boc  et  in  aliis 
actibus  vestris  dirigat  cor  vestrum  secundum  volun- 
latem  soam,  ut  posl  banc  vitam  perducat  vos  ad 
gloriaro  su^m. 

EPISTOLA  CX  •••. 


ANSBUfl  AD  BnmJLFUM  PBIORBM  BT  FBATBB8 
GANTUAfilBNbBS. 

Exeusatsequodtardiuseotcertioreifeceritdeeon-  ..         ... 

ventuinterteetregemjnguorex  reuestivit  eum  C  '^®'*""  P®"^  discordum  iraplacabilem  necesse  sit  mc 
dearchiepiicopatu^  rebus  Eccle$ice  Cantuariensis      de  Anglia  exire.  fiquidem  existimo  baocroei  reditus 


gaudere.  Sperat  enim  rex  inter  dominum  papam  et 
se  tantam  concordiam  ante  diem  Nativitatis  Domioi 
fuluram,  ut  ego  utrique  possim  in  Angiia  coocor* 
dore  sine  offensione.  Qua  de  re  ipse  legatum  soum 
Romam  mitlere  disponit,  ut  anlc  nominatum  termi- 
num  rei  certitudinem  accipere  possit.  Sed  qooniam 
res  nondum  est  in  ea  pacis  et  concordis  inter  eos 
certitudine  solidata,  ut  sine  dubietate,  si  modo  in 
Angliam  intravero,  confidam  me  in  paee  ibi  reman- 
surum,  elegi  potius  ad  tempus  extra  Angliam  ma- 
nere,  donec  legatus  prsefatus  redeat  Roma  (ita  ut 
interim  et  res  archiopiscopatus  io  niea  sint  pote- 
state,  et  homincs  noslri  sint  in  quicte),  quam  ad 
praesens  me  in  ambiguitatem  *•*  ingerere,  ne  forte 


omnibus  restUutis.  Sec  tamen  Anselmus  in  An- 
gliam  inirare  vult  donec  legatus  regis  Roma 
redierit,  Interim  reddita  usus  potestate  privat 
omni  beneficio  ecclesiastico  omnes  sacerdotes  qui 
feminas  tenebant. 


dilationem  oullatenus  nocituram  ad  perfectam  con- 
cordiam  quam  speramus  futuram.  De  presbyteris, 
ct  quibus  rex  praecipit  ut  et  ecclesios  et  feminas 
habeant,  sicuL  tempore  patris  sui  et  Lanfranci 
VARW:  LECTIONES. 

*^Cum  eodem  ms,  coUata,  ^^^Negligentiae,  sed  opportunitatis  quam  monslras,  opus  non  est  absentia. 
ms.  ncgligenlia,  sed  opportunitatis,  quam  monstrare  opus  non  est,  absentia.  **'  Ao  ambiguitatem  ms,  in 
ambiguitatem. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

£t  in  titulo  Deiisquipacemperbreveregis  habent,  Joaonis  Blagdunensis  carmen,  quod  vulgo  Romat^ 

et  proxime  apposiio  tituio  :  «  De  istis  oclo  libris  rez  tianum  de  rosa  dicitur,  et  hoc  vocabulo  utitur  indu- 

habeat  ccntum  solidos,  el   consul  comilalus,  qui  cens  pudicitiam  ita  supplicantem,  «^  inquit,  reme- 

tertium  habet  denarium  forisracturse,  quinquaginta  diumponatur^etbrevisprovisiodeinnumerabilibus 

soHdos. »  Ilerumque  tilulo  De  latronibus pro  latroci-  forisfactis  qucB  mihi  iniulit^  necdum  inferre  cessat . 

niointerfectis  :  Ab  ipso  vero  die  in  quindecimdies  q  Eo  quoque  accedunt  verbum  forisfacere,  et  forisfa» 

reddat  interfector  episcopo  tres  forisfacturas.  i  In  ctus  participium,  educta  ex  vemacula  nostra  iiogua 

eamdemaccepiionemvideturquadrarelocuscap.  18,  forfaict^  forfaire^  forfaicture,  peccatum,  peccare. 

dtslincl.  3,  Cursus  Nonbmannise  ms.  in  nostra  bi-  Videtur  cnim  ab  abvcrbio  foris  oeduci,  ita  uiforis- 


blioiheca  sic :  Ad  ducem  periinent  omnes  forisfac^ 
turce  mobile$.  Forisfacturas  autem  mobiles  sunt 
catallias  teu  mobiiia  eorum  qui  per  judidum  dam^ 
nati  sunt.  Sic  Norlbmanni  in  suo  cursu. 

Prselerea  aliquando  forisractura  usurpatur  pro  ipso 
scelere,  seu  peccato  aut  vi  facla  alieri,  ut  titulo  De 
iemporibus  et  diebus  pacis  domini  regis  earumdem 
legum  Willclmi :  Hex  eonstringet  maiefactorem^ 
ut  emendetf  cui  forisfacturam  fecit* 

Ibidem  etiam  rorisfactum  syoonymus  positum  est 
juxta  posterius  forisfacturfle  significatum,  bisverbis : 
Si  quis  foriifactus  regis  misericordiam  pro  foris^ 
facto  poposcerii. 

ioanB^a  Oersoa  traoiattt  cootra  obsoenisaimom 


facere  sit  quasi  extra  facere^  quod  peccatum  bomines 
loris  vel  extra  jus  et  aequum  laciat  seu  ejiciat.  Pos- 
semus  et  hujus  compositionem  referre  ad  voculain 
monosyllabam  for,  quae  crebo  significat  male,  et 
forisfaccre,  malcfacere,  Harum  autem  liiterarum  et 
roulctse  pecuniarise  ab  ilenrico  dictse  clericis  violato- 
ribus  coocilii  Londioensis,  meminit  Malmesbu- 
riens,  in  Anselmo.  Porro  cx  Northmannia  hanc  epi- 
stolam  fuisse  datam  anoo  1107colligiturex  Plorentio 
Wigorntensi,  et  Matthseo  Paride,  qui  colloquium 
in  Castro  Aquileosi  (iil  Anselmus  designat  episto- 
iam  i\%  sequenti)  haoitum  inlerregem  et  archiepi- 
soopuro,  boc  anno  reoe&aeoti  Conier.  epistol.  Ifl. 
111,  lltt. 


149 


LIB.  m.  EPIST.  CXil. 


150 


archiepiscopi  habuerunt,  et  quia  rex  rae  resarcivil  A  mendavit,  et  regno  vestro,  in  pace  vestra  celerius 


de  loto  archiepiseopata,  et  quia  tempore  patns 
ejos  et  ejusdem  archiepiscopiiaconcilio  prohibitum 
est  tam  exsecrabile  conjugium^  fiducialiter  ea,  quam 
ez  archiepiscopata  habeo,  auctoritate  prsecipio  non 
solom  io  archiepiscopalu,  sed  etiam  per  totam 
Angliam,  ut  omnes  sacerdoles  qui  408  feminas  te- 
nuerint^  ecclesiis  et  omni  ecclesiastico  beneficio  pri- 
ventur.  Dominus  papa  nuper  mandavit  comiti  de 
Mellento  salutem  et  benedictionem  suam,  hac  videli- 
cet  conditione  si  libertati  Ecclesise  volucrit  favere, 
cui  hactenas  visus  est  resistere.  Sin  autero  ab 
introitu  ecdesise  tantum  illum  arcebat,  sicut  fccerat 
prius  de  illo  et  de  aliis  complicibus  ejus  consiliariis 
regis,  in  litteris  quarum  exemplar  misi  vobis.  Sed 


restituar,  el  mihi  opportunitas  utendi  secundum  pos- 
sibilitatem  meam  officio  pro  quo  ibi  positus  sum, 
diutius  non  impediatur.  Valde  quoque  mihi  timen- 
dom  est  ne  Deo  displiceat,  et  me  duminus  papa 
juste  reprehendat,  quia,  postquam  vos  et  ego  simul 
convenimus  apiid  castrum  quod  vocatur  Aquila,  io 
tam  longo  tempore  non  iili  misi  legalum  nostrum, 
per  quem  quid  de  tanta  re  inter  nos  factum  et  quid 
peragendum  sit  cognosceret,  et  ego  ejus  consilium 
et  jussionem  acciperem.  Quapropter  periculosum 
est  mihi  diu  ezspectare  vestrum  legatum,  quem 
ante  proximam  Nativitatem  Domini,  sicut  in  verbis 
vestris  inlellezi,  Roma  scilicet  redilurum  speravi, 
prssertim  cum,  nescio  quo  consilio  quave  ratione. 


quoniam  idem  comes  promisit  mihi  se  conaturum  g  nuUum  tenninum  modo  constitualis.  Quoniam  igi- 
ut  rex  papae  prsBceplis  odediat,  permisi  ei  introitum  ......  .    .  .         .^    .    . 

ecclesis,  a  quo  detioebatur.  De  aliis  vero  nec  ali- 
quis  nominatur  in  prsefatis  lilteris,  nec  ego  ullum 
certe  possum  nominare ;  et  omnes,  sicut  audio,  ad 
concordiam  inter  papam  et  regem  nituntur.  De  his 
qoi  investituras  accepemnt,  et  do  consecrantibus 
eos,  nulla  est  mutata  sententia.  Gratias  agimus  Deo 
qoia  Yos,  dominc  prior,  sicut  mandastis,  de  segritu- 
dine  yestra  convalescitis,  et  oramos  Deum  ut  vos 
in  integram  sanitatem  restituat.  Omniputens  Deus 
Tos  semper  sua  gratia  protegat,  semper  ad  meliora 
crescere  faciat,  fratres  et  filii  charissimi. 
EPISTOLA  CXI  "•. 

ANSELUI  AD  BENRICIJM  REGEM  ANGLORUM. 


tur  plus  debet  mihi  esse  de  hoc  quod  ego  Eedesia 
mihi  commiss»  praesens  esse  nequeo,  quam  de  ulla 
terrena  possessione,  precor  ut  mihi  aliquem  prozi- 
mum  terminum  nomioelis  per  litteras  vestras,  quan- 
do  possim  iegatum  vestrum  Romam  iturum  exspe- 
ctare,  qoia  ego  non  audeo  differre,  ut  multum 
dicam,  oltra  prozimam  Nativitatem  DoBiini,  quia 
roeum  legatom  mittam.  Vale. 

EPISTOLA  CXII. 

ANSELMI  AD  6UNDULFUM  BPISCOPUM,  ERNULFUM 
PRIOREM,  ETC. 

Confirmat  anathemainpresbyterosfeminas  habentes 
juste  a  suo  archidiacono  pronuntiatum. 


^       „    ,.  ...  ,  ...      „  Ansblmus  archiepiscopus.  reverendo  Gundulfo 

""ZttXtZ  !:tATr  aUS  ZTa  C  episcopcet  Ea...PO  priori, eUn.hidiacono Cantua- 


grege  diutumiorem  absentiam:  maxime  cum 
rex  nullum  prcestituat  terminum» 

Soo  charissimo  domino  Henrigo,  glorioso  regi 
Anglorum,  Anselmus,  archiepiscopus  Cantuariae,  fi- 
dele  servitium  cum  orationibus. 

Quia  vestra  magnitodo  me  in  suis  lilteris  tam 
honorifice»  tanto  bonsB  voluntatis  afifecta  salulat, 
gratias  magnas  ago,  sicut  debeo.  Quod  aotem  tam 
suppliciter  me  rogatis  ot  non  mihi  displiceat  qood 
legatas  vester  Romam  mittendos  taotom  monitor, 
ntiqoe  vestram  precem,  quantum  inmeest,  contero* 
nere  noo  debeo,  sed  causa  magis  est  Dei  quam 
mea ;  aode  corde  fideli  et  benigno  animo  Tobis  dico 
qood  facere  non  debeo.  Mihi  quidem  aliquid  displi- 


ricnsi  Willblmo,  et  omnibus  in  sua  parochia  reli- 
gionem  sui  ordinis  amore  Dei  servantibus,  salu- 
tem. 

Nuper  relata  est  mihiDeo  ezsecrabilisetomnibua 
Christianis  odibilis  superba  quorumdam  (qui  se  sa- 
cerdotes  nominant)  praesumptio.  Scripsit  namque 
mihi  archidiaconos  noster  Willeimos  qoia  nonnuUi 
presbyteri,  qui  sub  ejos  sont  custodia,  iteram  repe- 
tentes  prohibitas  feminas  in  immundiliam,  a  qoa 
salubri  consilio  et  jussione  abstracti  fuernnt,  se 
revolverunt.  Quod  com  idem  archidiaconos  yeliet 
corrigere,  oraoino  ejos  monitionem  et  sosceptibilem 
jossionem  nefanda  superbia  contempserunt.  Qui 
convocatis  secum  pluribus  religiosis  et  obedientibus 


cere  ***,  nisi  oom  propter  Deum  displicet,  non  est  D  sacerdotibus,  superbos  et  inobedientes  gladio  dignaa 


magnnm;  sed  displicere  Deo  aliqnid  nollateoos  est 
contemnendom :  otiqoe  non  parum  displicet  Deo 
episcopum  spoliari  rebus  suis,  quod  jam  Deo  vobis 
inspirante  correzistis.  Sed  episcopum  segregari  a 
suo  officio,  et  Bcclesiam  a  suo  episcopo  sine  causa 
qoaro  Deos  approbet,  nimis  grave  jodiciat.  Expedit 
itaqoe  aaimae  vestrae  qoatenus  satagatis  ^^*  ut  ego, 
qualisconqoe  ***  sim  episcopos  Ecclesiae,  quam 
Deus  ^  vestrce  regiae  polestali  costodiendam  com- 


excommunicationis  percussit.  Quam  excommonica- 
tionem  bestiali  insania  contemnentes,  ministerium 
sanctum  poUuere,  quantum  in  ipsis  est,  non  formi- 
dant.  Quapropter  ego  Anselmus,  quamvis  peccator. 
arcbiepi3copus>  ea  auctoritate  quam  mihi  dedit  per 
archiepiscopatum  Deus  Pater,  et  Filius,  et  Spiritus 
sanctus,  confirmo  eamdem  excommunicationemy 
quam  fecitidem  archidiaconus,  usque  ad  satisfactio- 
nem  ejus  judico  suscipiendam. 


VARIiE  LECTIONES. 

^Cum  eodem  ms.  collata.  '^^AUud  displicere  ms.  aliquid  diapUcere.  '**Satagiti8  mi.  satagatis.  '*^Qua« 
Ucttoqoe  ms,  qualiscunque*  **^Quod  Deus  ms*  quam  Deus, 


m 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS.  III  —  EPISTOL^. 


152 


EPISTOLA  CXffl  •••. 

ANSBUfl    AD    GVARlfBRtUM. 

Eum  laudat  oh  sanctum  patemi  reditut  deiiderium^ 
simulque  monet  eue  ordinis  observantiisimum. 

Ansblmvs  arcfaiepiseopat,  Guaeicbrio,  fratri  ei  filio 
charissimo,  salatem  et  benedictionem  Dei,  ei 
sttaoi. 

Pro  dilectione  qoam  in  liiteris  tuis  erga  me  intel- 
lexi,  et  pro  desiderio  reditus  mei  gratias  ago  tibi, 
sicut  fratri  et  filio  dilecto.  Reditum  quidero,  Deo 
annuenie,  nou  differam,  quaodo  ipso  disponente 
intelligam  me  illum  posse  rationabiiiter  facere.  Te 
autem,  et  iilom  cujus  anims  curam  Deus  mihi  com- 
mendavit,  studiose  moneo,  ut  non  sis  negligens 
ordinem  quem  aocepisti  ^^  discere  et  cosiodire,  sed 
sis  intenlus  todo  core  ad  ea  qucB  pertinent  ad  per. 
fectionem  monachi  proficere.  Verum  enim  est  quia 
si  monachus  novitius  in  suo  proposito  fuerit  tepidus, 
autviz,  aul  nunquamin  religione  monachica  erit  fer^ 
vidus.  Qualem  igitur  te  desideras  inveniri  in  diebus 
obitus  tui,  talem  te  quotidie  stude  exhibere ;  et  semper 
quasi  eras  moriturus,  hodie  te  prepara  ad  redden- 
dam  rationem  vitsB  tue,  et  sic  de  virtute  in  virtuiem 
proiicies.  Dominus  te  dirigai  et  cusiodiat. 

409  EPISTOLA  CXIV  •". 

ANSBUII  AD  HBNRIGUM  BEGGli  ANGLORUX. 

Ad  regem  mittit  Gislebertum  Beccensem,  cui  tuto 
possit  credere  sibi  renuntianda.  Paschalem  prO' 
nuntiat  canonice  electum^  et  aiterum  esse  sedis 
aposiolicm  invasorem, 
Hbnrigo,  charissimo  domino  *^  suo,  graiia  Dei 


A  patitur  Ecclesia  Christi,  quod  idem  ipse  passus  est, 
et  eamdem  Ecclesiampassnram  praedixit:  /n  mundo^ 
inquiens,  pressuram  fuibebitis  (Joan, xyi^Sd);  quam 
oonfortat  subjuogens :  Sed  con/idite,  ego  uici  mun-- 
dum  •^*  (/Md.)*  Omnipotens  Deus  sic  vos  faciai  in 
hac  vita  regoare  soper  Anglos  ut  in  fulura  regnetis 
inter  angelos. 

EPISTOLA  CXV  •". 

ANSBLXf  AD    G...    ABBATBM. 

Electo  in  episcopum  consulit  ut  servata  obedientia 
animus  ejus  tantum  onus  fugiat  lis  vero  qui  hunc 
elegerunt,  consuiit  ut  ipsum  quia  dignior  est. 
cogant  ad  onus  suscipiendum. 
Domino  ct  Patri  charissimo,  reverendo  abbali 
G.  frater  ANSBUiuSy  semper  qu»  Deo  placita  sunt 
velle  et  facerc. 

Dignalur  vestra  prudenlia  mea;  parvitatis  scire 
consilium  de  re  de  qua  igitur ;  unde  primo  oro  om- 
nipotentis  Dei  benignam  clemenliam  ut  ipse  iotam 
rem  in  beneplacito  suo  disponat.  Nostrum  autem 
consiiium,  quod  utimam  de  vultu  Dei  prodeat,  hoc 
esi  quod  melius  possum  inteUigere.  Illi  quidem  con- 
sulo  ut,quaotum  potest,  servata  tamen  obedientia  et 
pia  mansueiudine,  animus  ejus  tantum  onus  fugiat. 
Vobis  autem  et  aliis,  ad  quos  hoc  pertinet,  consulo 
quia  non  video  de  quo  melius  possit  esse,  ut  illum 
rogando,  praecipiendo  cogatis,  quaicnus  et  ejus  con- 
scientia  securior  sit  in  conspectu  Dei,  cum  non  nisi 
solo  timore  Dei  et  obedieniia  sancta  se  provcctum 
conspiciet,  et  Deus  quasi  ex  debilo  ad  bonum  finem 
perducat  quod  propterse  solum  incaeptum  intelliget ; 


B 


regi  Ang^orum,  Anskuius,  archiepiscopus  Caniuriaey  Q  et  vobis  a  •'^  supemorum  Judice  rctribuaiur,  quia 


fideie  servilium  cum  orationibus. 

•Precepit  mihi  celsiiudo  vesira  in  liiteris  suia 
quaienussibi  aliquem  de  fHmiliaribus  nostris  mitte- 
rem,  coi  familiaritcr  credere  posset  ea  qu«e  mihi 
mandere  vellet.  Miito  igitnr  fratrem  nomine  Gisle- 
berium,  monachum  Beccensem,  faroiliarem  meum, 
cui  sicui  •^*  mihi  credere  potestis  quod  mthi  roan- 
dare  placoerit.  Quia  etiam  notificabiivobis  quomodo 
dominus  Balduvinus  *^*  ct  Willelmus  jam  iter  Roma 
ingressi  fuerant,  quando  vestram  suscepi  episiolam ; 
et  quod  audivimus  de  apostolico  Paschali,  ei  de  iilo 
qui  sedem  ejus  per  rapinam  dicitur  invasisse.  Hoc 
tantnm  dico  quia  apostolicns  Paschalis  secundum 
Denm  ecclesiastice  est  electus,  et  per  iotam  Eccle- 


pia  soUiciiudine  Ecclesiam  Dei  per  membra  ejus  su- 
steniare  satagitis.  Vale. 

EPISTOLA  CXVI  •». 

ANSBLM 1  AD  ODONEM. 

Ipsumad  purioris  vitasgenus  sectandumjam  accen- 
sum  magis  accendit,  Vota  eundiRomam  vel  Hiero- 
solymam  complentur  in  professione  monastica, 
Domino  et  fratri  in  Christo  dilecto,  Odoni,  frater 
Ansblmus  salutem. 

Si  vestra  dileciio,  adhnc  amore  mundi  gratata, 
spinosis  soUicitudinibus  divitiarum  ejus  Ial>oraret« 
oporieret  ad  mentem  ei  reducere  verba  Domini  di- 
centis  :  Yenite  ad me,  omnes  qui  laboratis  ei  oneraU 
estis^  et  ego\vos  requieseere  faciam.  Quoniam  vero  jam 


siam  caiholicam  jam  suscepius  et  conHrmatns.  lUe  ^  prospiciens  quia  mundus  iransibtt  et  concupisceniia 


vero  Invasor,  de  quo  fama  est,  nullam  habet  ele- 
etionem  aut  susceptionem,  nisi  a  filiis  diaboli  ini- 
roicis  Ecclesi»  Dei.  Quapropter  exspeclamus  utsuper 
euro  cadat,  si  oondum  cecidit  •^•,  quod  dixit  Domi- 
nus :  Omnis  plantaOOt  quam  non  plantavit  Pater 
meus  cmlestiSferadicabitur  {Matth.  xv,  13). Nec  mo- 
veri  debet  aliquis  Cbristianns,  si  persocuiionem 


ejus,  jam  non  diligit  mundum  neque  ea  qumin  mundo 
sunt,  sed  quae  sursum  suni  quflerii,  non  quse  super 
terram,  nihii  convenientius  ilii  dicendum  video 
quam  quod  scriplum  est :  Filii,  ne  dlfferus  converii 
de  die  in  diem ;  ei :  Quodcunque  potesi  facere  manus 
tua,  insianter  operare.  Ad  quam  rem  fraiernum  no- 
sirum  esse  paraium  obsequium,  certum  sit  vobia 


VARIiE  LECTIONES. 

*^Cum  eodem  ms,  collata.  •••Quae  accepistis  ms.  ordinem  quem  accepisti.  *^^Cum  eodem  ms,  collata. 
•"Domino  Regi  ms»  Domino  suo,  Gratia  Dei  Regi.  •^*Cui  sic  ms.  cui  sicut.  •^•Baldeninus  ms.  Balduvinus. 
•'*  Non  cecidit  ms.  nondum  cecidit.  •"Vicinandom  ms.  vici  mundumi  *^*Cum  eodem  mst  coUatd* 
•^^A  vobis  msk  vobis  a.  *^*Cum  eodemms*  eollata.t 


153 


LIB.  III,  EPIST.  CXVII, 


iSi 


signam  hsec  nostFa  brevis  epiatola.  Qai  Toverant  se  A. 
ituros  Romain  vel  Hierusalem  in  sa3Culo,si  ad  ordi- 
nem  nostrum  venerint,  et  devole  et  obedienter  se 
babuerint,  omnia  vota  suae  quaecunque  voverant, 
comi  levcrunt.  Quippe  quise  in  partem  Deiper  vota 
tradideranty  poslquam  se  Deo  tolos  tradiderint, 
lotum  in  partem  postmodum  non  babent  redigere  » 
nisi  qui  quod  Deo  obtulerunt,  sibi  vclint  in  pro- 
prietatem  subripere,  et  ita  non  solum  indevoti,  imo 
rei  fiant  tam  suae  "*  abrenuntiationis,  quam  pro- 
tessionis,  et  suae  ipsorum  damnalionis. 

EPISTOLA  CXVII  wo. 

▲KSEUIX  ADBHNULFUU  PBIORRM  BT  WILLBLHUM  ARCIII- 
DJACONUM. 

Vi  Hobertum,  reliciojudaismo,  amplectentem  Chri" 
stianiimum  perbenigne  excipiant  et  juvent,      q 
Anselmus  archiepiscopus,  domno  priori  ERiruL- 

Fo  (27),  et  arcbid  acono  WiLLEUfOi  salutem  el  ''^ 

benedictionem  Dei. 

\AMM 
*^*Tnam  suae  ms.  tam  suae,    ^*^Cum  eodem  ms 


Intimido  cordis  affeclu  mando  vobis  el  precor  re- 
ligionem  veslram  ut  ea  bilari  pictate  et  pia  hiiaritate 
qua  omnes  Christiani  debent  occurrere  et  subvenire 
dc  Judaismo  ad  Chrislianitatem  fugienti,  curam  *** 
habeatis  hujus  Roberti,  ne  ulla  indigentia  vel  occa 
sione,  quam  avertere  possimus^",  cogatur  pcBnitere, 
qui  propter  Christum  parentes  suos  et  legem  eorum 
reliquerit.  Valde  enim  ignominiosum  est  Christianis, 
et  maxiifie  religiosis  personis,  ut  hoc  negligentia  et 
duritia  sua  fieri  patiantur  in  praesentia  sua.  Ordinate 
itaque  vos,  domne  prior,  de  eleemosyna,  non  per 
servientes  (qui  plus  quaerunt  quse  sua  sunt  quam 
qum  Dei  sunt),  sed  permonachum  eleemosynarium ; 
et  vos,  domine  Willelme,  ex  his  quae  mihi  ex  archi- 
diaconalu  servare  debetis,  quatonus  ille  cum  fami- 
iiola  sua  nuUam  daram  patiatur  indigentiam,  sed 
gaudeat  se  de  pcrfidia  transiisse  ad  veram  fldem ;  el 
probet  ex  ipsa  nostra  pietate  quia  fides  nostra  pro- 
pinquior  est  Deo  quam  Judaica.    Malo  enim,  si  ne 

LEGTIONES. 

eollata.    "^Et  gratiam  ms.  et  benedictionem.   •••Fu- 


gientis  curam  m<.  fugienti,  curam.  '•'Avertere  possumus  ms,  averiere  possimus. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

gom.,  Matlh.  Paris.  in  majore  Histor.,  Rogerus 
HoiXBd.  in  Annal.  Pato  tandem  cessit  anno  1124,  et 
quidem  Romae  (si  Balaeus  frequcnter  ^fjL6<x>Xa<i>v  fidem 
mereatur),  licet  allegali  scriplores  Angli,  Balaeoaue 
seniorcs  annis,  ne  verbulum  (juidem  fecerint.  Sed  et 
lam  varia  versicolorque,  ul  ita  dicam,  de  Arnulfo 
Balaei  apud  historicos  narratio  tcxta   est,  ut  cunctis 

Roger.  Hooed.Anna).,Florenlii  Wif^orn.  Clironic,  p  perlectis  qaid  sis  lecturus,  nescias.  Martinus  Polon. 

et  epistol.  31  Ivonis  Carnotensis  scnhitur   Amulfus  ^  fib.  iv  De  pontif.  Roraan.  in  Paschali  II  loquitur  de 

inhAncsenienKiBm:  AmulfusBelvacensis.monasteHi      quopiam  baeresiarcha  Amulpho   (sic  enim   legi  in 


(27)  Domino  jfriori  Emul/o,  priori  scilicet  Ecde- 
81«  Cantuariensis,  post  Henricum  Beccensem  mona« 
cburo,  ad  quem  aont  epistol.  49,  54,  68,  64,  lib.  i, 
nec  non  aliquot  lib.  ii  et  iii.  Ernulfus  aulem,  licet 
sic  scribatur  epistol.  80,  82. 90,  401, 140  hujuslibri 
et  iib.  II  De  gestis  Anglorum  pontif.  auctore  Guillel- 
ino  Malmesberiensi.  Atlamen  in  ms.  labuHs  noslris, 


Saneti  Sifmpftoriani  monachus,  vir  prudens  et  relir 
giosus^  simili  de  causa^  relicto  monasterio  (sic  enim 
illic  legendum  est,  non  Canturiense^  ut  constal  ex 
locis  superioribus)  monasterium  regit,  D.  autem  Sym- 
phoriani  monasterium  a  Drogone  43,  Bellovacorum 
pontifice  conditnm  fnit  ad  austrum  in  colle,  ex  ad- 
versoportae  urbanse,  cui  D.  Joannis  nomen  est.  Por- 
ro  locus  Ivonis  patria  quidem  Bellovaci  (sed  agno- 
roinati  Caraolensis  ob  ponlificatum  a  se  Carnuti 
gestum)  et  Araulfi  coaetanei  expungit  quaedam  in 
duobus  scriptoribus  Anglis,  et  comprimis,  Malme- 
sberiense  btbliothecario  supra  dicente  Arnulfum  prius 
egisse  monacbum  in  coenobio  S.  Luciani  a  Bellovaco 
passus  circiter  iriginta  distanti  contra  septentrionem 
in  conspectu  prseterfluentis  Tarae  amnts.  Sed  id  per- 
facile  dabitur  bibliolhecario,  qui  forte,  cum  accepis 


nostro  ms.  cum  edit.  Antuerp.  1574  le^at  Amulphum) 
sed  nullias  eum  dignitatis  aut  conditionis  fecit.  Sce- 
delius  in  registro  Chronic.  dicit  eum  ex  abbate  S. 
Medardi  Suessiononsis  creatum  Lugdunensem  archi- 
episcopum.  Supplem.  Chronic.  lib.  xii,  fuisse  abba- 
lem  (sed  anonymi  apud  eum  coenobii)  posleaque 
Lugdunensem  archiepiscopum,  canonicoram  regula- 
rium  magnificum  propagatorem,  et  insignem  yerbi 
divini  praecooem,  adeo  ut,  cum  Romae  gravis  inse- 
ctaretur  clericorura  pelulantiam,  ab  iis  fuerit  per- 
emptus.  Platina  in  Honorio  II  postrema  haec  cecinit, 
at  num  is  fuerit  roonachus,  eremita  vel  presbyter, 
nott  pronuntiat.  Balaeum  sola  reddidit  synonymia 
audacem  et  mandacem  (quem  etenim  vidimus  impo- 
storem  pro  assignanda  palria,  fideliorem  in  ejus 
morte  dicenda  non  habebimus),  ne  vero  securam  et, 


sel  Arnuifum  prius  exstitisse  roonachum  Bellovaci,  -^  ut  spero,  veracem  stabilemque  cum  probatis  scripto- 

■  et  cele- -L^  ribus  Anglis,   testes  deprehensi,  aestuantes  et  de 


potius  in  Lucianico,  utpote  longe  antiquiori  i 
Driori  quam  Symphorianico  suspicatus  est,  Balseus 
cent.  u,  ut  suaro  An^liam  furtivis  decoret  pennis, 
prsecise  negat  eum  fuisse  Bellovacum,  refragantibos 
tvone  et  Guillelmo  Malmesberiensi,  Arnulfi  contem- 
poraneis,  nec  non  Anselmo  noslro  sic  finiente  epist. 
65,  iib.  i:  Salula  Dn.  Arnulphum  Belvacensem,  Hic 
igitur  prioratu  seu  decanalu  Cantuariensi  laute  ho- 
norificeque  administralo,  eroicuit  di^nus  qui  praefi- 
ceretur  coenobio  S.  Petri  Burgensis  m  Anglia,  tan- 
demque  post  Gondulfi  (de  cujus  pootificatu  est  scho- 
lion  nostram  ad  cpistol.  lib.  i)morlem,  Rofensi  Ec- 
clesis  ;  ubi  quam  elegantissirae  sit  funcius  partibus 
egregii  anlislitis  enarrat  Malmesberiensis  in  Rofens. 
episcopis,  ubi  sub  fincm  computans  annos  sui  pon- 
titicalus,  ait :  Vixit  in  episcopatu  dies  aliquot  super 
novennium;  decessitt^ue  quatuoret  octoginta  annos 
natuifmultaprobitattf  suie  monumenla  relinqueni, 
Malmetber)  astipulaturf  Goniinuator  Florcntii  Wi'> 


veritatis  gradu  dejecti.  Hoc  unum  prodet,  nempe  de 
archiepiscopato  Logdunensi  tributo  a  Jacobo  Ber- 
gon.  et  Scedelio  quoniam  in  duabus  achicpiscopo- 
rum  Lugdunensium  nomenclaturis  apud  Democharem 
dcscriptis,  ne  unum  quidem  deprehendes  huius 
nominis  pontificem;  quod  et  Balaeus  roiniroe  arobit. 
Solum  odium,et  quidero  plusquam  Valinianuro,  quo 
Romanam  insectabatur  Ecclesiam,  hocce  atramenlo 
pjus  tinxitpennaro.  At  ne  quis  putet  religionem  in 
Arnulfo  solam  viguisse,  sute  doctrinae  habebit  b«ec 
roonimenla.  Nempe :  Solutiones  qusstionum  a  Lam- 
bcrto  coenobiarcha  Bertinimo  proposilarum  vene- 
rabili  ac  in  gremio  pharitatis.  De  corpore  et  san- 
guine  Domini  lib.  i :  Faciem  tuam  non  velabis,  De 
sex  verbis  Domini  :  Ultima  Christi  in  cruce  verba. 
De  operibas  sex  dierum  iib.  i.  Homeiias  et  sermo'* 
nesiib.  i. 


15S 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE. 


156 


cesso  esset,  totam  in  boc  expendi  quidquid  de  archi-  A 
diaconatus  redditibus  me  contiDgit,  et  multo  etiam 
majora,  quam  ut  iste  qui  ad  nos  quasi  ad  servos 
Dei  et  veros  Christianos  de  manibus  diaboli  fugit, 
misere  vivat  inter  nos.  Iterum  precor  et  obsecro  ut 
ostendatis  in  eos  vos  haberc  Christianara  pielalem 
etChristiaDitattsamorem,valde  eniro  laedit  eor  meum 
indigentia  iliins,  sive  in  victu,  410  sive  in  vestitu, 
Facite  igitur  ut  cor  meum  ab  bac  laesione  quiescat, 
si  ilJam  '**  non  amatis.  Valeie. 

EPISTOLA  CXVIII  '•■, 

ANSBLUI  AD  ALFERUM  PRIORBM  BT  MONAGHOS  aANGTI 
BADaiUNDl. 


EPISTOIA  CXIX  •••. 

VATHILDIS  REGINyS   ANGT.ORUH  AD  AlfSELUUV. 

Quanti  faeiat  Avselmi  Utferas,  Quodque  Edulpho 
abi>atiam  Malmesheriof  (28)  eoncesserity  salvit 
omnibus  archiepiscopi  juribut, 

Domino  suo  et  Patri  reverendo  pariter  et  colendo 
Anselmo,  Cantuariensi  archicpiscopo,  Mathildis 
regina,  devola  sanctilalis  ejus  ancilla,  cum  Christo 
suo  salutem. 

Quotics  epistolari  beneficio  vestree  mihi  sanctitatis 
municipium  impertitis,  toties  innovatse  Isetitis  luce 
nebulosam  animae  me»  caliginem  serenatis.  Esi 
etenim  vestri  queedam  et  absentis  qualiscunque  re- 
visio,  et  chartula;  contrectatus,  et  litterse  perju- 
Invietum  in  adversis  animum  laudat.  Et  ut  priori  B  cunda  ssepiusqne  recitata  relectio.   Quid  namque 

^        ^..  veslris,  domine,  scriptis  aut  slylo  omatius  aut  sensa 


sua  peccata  con/iteantur,  et  omni  custodia  ser~ 
venl  cor  suum,  adhortatur. 

Ansblmvs  arcbiepiscopus,  dilectis  filiis  et  fratribna 
domno  Alfero  priori,  et  aliis  servis  Dei  in  coenobio 
Sancti  Eadmundi  sub  illo  convcrsantibus,  salutem 
el  benedictionem  Dei,  et  suam  *"  quanium  valet. 

Gratias  ago  Deo  ct  vobis  pro  constantia  et  patien- 
tia  vcstra,  quam  habetis  in  tribulationibus  **^,  hor* 
tans  et  obsecrans  ut  filios  charissiroos,  ne  deficiatis, 
sed  longanimiter,  ut  ccepistis,  Dei  eonsolationem 
exspectetis.  Nuila  vos  adversitas  a  servitio  Dei  re- 
tardet,  nibil  ab  exsequenda  voluntale  ejus  removeat. 
Memenlote  quod  omnes  qui  volunt  pie  vivere  ia 


refertius  ?  Non  his  desunt  Frontonica  gravitas  Cice- 
ronis,  Fabii,  aut  Quintiliani  ^^  acumina,  In  bis  sane 
doctrioa  quidem  redundat  Pauli,  diligentia  Hiero* 
nymi,  elucubralio  s»  Gregorii,  explanatio  Augustini, 
el  quod  his  majus  est,  binc  dnlcor  evangelid  slillat 
eloquii.  Hac  igitur  mihi  gratia  diflusa  a  labiis  vestris 
eor  meum  et  caro  mea  exsultavcrunt  in  affectum 
vestrce  dilectionis,  in  efifectumque  patern»  vestr» 
monilionis.  Frcquentissimo  quippe  recurso  exhor- 
tationis  vestne  bcnignissimaeque  obsecrationis  me- 
inoria,  cordis  mei  januam  reverberat  obseculionisque 
obedentise  adjudicat  *'*.  VestrsB  igitur  sanctitatis 
Christo,   nccesse    est    ut   tribulationes    patianlor.  q  favore  freta  domno  Edulfo  •»*  Wintoniensi  monacho. 


Qoanto  igitur  magis  tribulationes  insurgunt,  tanto 
magis  unusquisque  Vcstrum  se  per  sanctae  conver- 
salionis  opus  exerceat,  et  in  sui  ordinis  custodia 
arctius  stringat.  Quae  si  iecerilis,  sciatis  qnod  Dei 
consolationem,  prius  forsilan  quam  putetis,  obtine- 
bilis.  NuIIus  vostrum  amet  aut  velit  celare  peccata 
suSy  sed  ea  puro  et  simplici  corde  domno  priori,  aut 
cui  ipse  concesserit,  confiteatur,  et  secundum  judi- 
cium  ejus  eroendet,  et  de  caetero  ut  sese  cnstodiat 
roodis  omnibns  enitatur.  Eos  autcm  ***  qui  hoc 
modo  et  hac  voluntate  sna  pcccata  confessi  sunt 
vel  confitebuniur,  quantum  possum,  ea  aotoritate 
quam  mihi  Deus  concessit,  vice  beati  Petri  aposlo- 


olimque  sacrislue,  vobis,  credo,  noto,  abbatiam  Mal- 
mesberiae  in  his  quaemei  juris  eranl  commisi,  vestrae 
quidem  donationi  et  dispositioni  quaecunque  illius 
sunt  ex  inlegro  rescrvatis,  ut  scilicet  tam  virgae 
quam  cune  pastoralis  commissio  vestrse  discretionis 
contradatur  arbitrio.  Ei  aulem  vcstrae  bonae  volun- 
latis  graliae,  quae  erga  me  non  tepescit,  dignom 
munus  recompenset  mimen  gratise  ccelestia.  De 
c«tero  vestram  Christus  dignitatem  salvificet,  quique 
vos  in  terra  beatificat,  de  vestro  me  redito  dlo 
Isetifieet.  Amen. 

EPISTOLA  CXX  •••. 

ANSELHI     AD     MATHILDBM. 


lorum  principis  absolvo,  et  ul  eis  omnipotens  •»  Edulphum  confirmare  in  abbatem  noluit,  quia 
Deus  indulgeat  supplicitcr  oro.  Yaicte  et  orate  pro  scypnum  ad  eum  cum  litteris  per  legatos  miserat, 
me.  Dominae,  filiae  charissimae,  gloriosae  reginae,  Ha- 

VARIiE  LECTIONES. 

••*IIlum  non  w*.  illam  non.  ***Cum  eodem  ms,  coUata.  •••Et  suam,  etc.  ms,  et  suam,  quanlum  valet. 
••'Tribulalionibus  vestris  ;  hortans  m*.  iribulionibus  :  hortans.  '••Kgo  autem  tw*.  Eos  aulem.  •••El  ut 
omnipoiens  ms.  et  ut  eis  omnipotens.  •••6Mm  eodem  ms,  collata,  ••^Ciceronis  Demoslhenisaul  puintilliani. 
ms,  Ciceronis  Fabii  aul  Quinliliani  acumina.  "•Elubralio  ms.  eluctibralio.  ••"Obedienlia  judicat  ms, 
obedientiie  adjudicat.   •••Domno  Ernulpho  m^.  Domno  Edulpho.   *"Cum  eodemms.  coUata, 

JO.VNNIS  PICARDI  NOTJE. 


(28)  Abbaiiam  Malmesberio!^  Lingfua  Weslsaxonica 
dicitur  Maildulfesburch,  vulgo  Matmesheria,  vel 
Malmesburia,  sita  in  Witcnsi  pago,  dioecesi  Sare- 
sbenensi  in  Anglia  ;  primo  inchoata  a  Mcidulpho 
Scoto  monacho,  sfd  anno  657  maxime  aucta  ditata- 
que  a  Leutherio  Westsaxonum  episcopo,  A^ilbcrti 
Parisieosis  antistitis  nepote.  Sed  multo  ditior  fuit 
viris  eruditis,  inter  quos  non  tenet  postremas  Guil- 


helmus,  a  sui  coenobii  nomine  cognominatus  Mal- 
mesherienslSj  proprie  tamcn  Uomerset,  homoimpense 
doctus  diligensque  historicus  ;  qnem  non  semel 
produxi,  quique  obiit  anno  1142.  Porro  ex  quo 
Calviniani  Angli  diruerunt  hoc   monasterium,  suis- 

3ue  minislellis   tradiderunt,   ut  in  eo  juventutem 
ecerent,  oullus  iUic  potuit  habitarc  ;   aut  ai  quis, 
vcl  insanus,  vel  impius  invasit* 


457 


LiB.  m,  EPiST.  cxxn. 


138 


TH1LDI,  Anselmits,  archiepisoopus  Cantuarifle,  fldele  A     Suslinuinus  pacem,  et  ipsa  longius  recossil ;  qiite- 


Mrvitiom  enm  orationibos. 

Noyerit  excelientia  yestra,  dilectissima  domina 
qoia  de  abbatia  ***  Halroesberiensi,  et  de  fratre  illo 
de  quo  mihi  mandastis,  libenter  confirmarem  volun- 
tatem  vestrara,  si  possem.  Vos  enim,  qoantum  ad 
V08  spectat,  bene  et  seeundum  Denm  fecistis  quod 
inde  fecistis,  sed  fecit  ipse  in  boc  quiddam  valde 
insipienterqood  facere  non  debuit.  Nam  per  eosdem 
legatoa  qni  mihi  lilteras  yestras  et  aliorom  de  soo 
Begotio  attolemnt,  roisit  mihi  scyphum  unum.  Quem 
quidem  scyphum  nollatcnus  retinere  volui,  sed  inde 
dolui,  quia  non  yideo  quomodo  in  hoc  possil  a  culpa 
excosari.  Omnipotens  Deos  dirigat  omnes  actus 
vestros  in  beneplacile  suo,  et  defendat  vos  ab  oroni 
malo.  Amen. 

EPISTOLA  CXXI  "'. 

GBRARDI  BBORACBNSIS  ARCHIBPISCOPI,  R0BBRT1  CBS- 
TRBN8I8,  HBREBBRTI  NORWICENSIS,  RADULri  GICBS- 
TRBNSIS,  8AU80NI8,  ^VIGORNIBNSIS  ET  WILLBLMl 
WINTONIBNSIS  ELECTI  AD  ANSBLMUM. 

Antelmum  in  Angliam  inuitani,  poUicentes  opem 
iuam. 

Patri  dilcctissimo  Anselmo,  Caotuariensi  archi- 
episcopo  (29),  Gbhardus,  Eboracensis  archiepisco- 
pus,  et  Robbhtus  Cestrensis,  et  Hrrbbertus  Norwi- 
censis,  et  Radulfus  Cicestrensis,  et  Samson  Wigof- 
niensis,  et  Willblmus  Wlntoniensis  electus,  salutem. 


sivimus  bona,  et  invaluit  turbatio.  Via;  Sion  lugcnt. 
quia  eas  conculcant  incircumcisi.  Templum  mcpret, 
quia  intra  sancta  sanctorum  et  ad  ipsam  aram  irru- 
perunt  laici.  Exsurge,  ut  olim  senex  ille  Mathatias, 
habe  in  "•  filiis  tuis  virlutem  ;  vide  strenuitalem 
Jonathffi,  prudentiam  Simonis.  Hi  tecum  praelia- 
buntur  praelium  Doroini ;  et  si  ante  nos  appositus 
fueris  ad  patrcs  tuos,  de  manu  tua  suscipiemus 
haereditatem  laboris  tui.  Sed  jam  non  est  tibi  pigri- 
tandum  ;  ut  quid  enim  peregrinaris,  et  oves  tuae  sine 
pastore  pereunt?  Jam  apud  Deum  nulla  tibi  rema- 
net  excusatio.  Te  enim  non  solum  subsequi,  sed  et 
perire,  si  jusscris,  parati  sumus.  Yeni  ergo  ad  nos, 
yeni  cilo,  pel  *"  no<9,  aut  ex  nobis  aliquos  ad  te 
D  yenire  jube ;  ne  cum  sejuncti  a  te  sumus,  in  sini- 
Btram  te  partem  inclinent  eorum  consilia  qui  sua 
qoacrunt.  Nos  cnim  jam  in  hac  causa  non  quse  nos- 
trasunl,  sed  ^*^  quae  Dei  sunt,  queerimus. 

411  EPiSTOLA  cxxn. 

ANSBLMt  AD  EPISCOPOS  8U0S. 

De  Eccletias  Anglicanasetepiicoporummiseriadolet 
loftaturque  de  ope  ab  eiidem  sibi  promiisa. 


Anselmus,  archiepiscopus  Cantuariensis,  amicis 
suis  et  coepiscopis,  quorum  litteras  per  latorem 
praesentium  suscepit,  salutem. 
VARTiE  LECTIONES. 
*^De  Abbatia  mt.  quia  de  Abbatia.  "'^Ctim  eodem  ms,  collata,  ^^Eabe  in  ms.  habes  in.  "*Ad  nos,  vel 
ms,  adnos,  veni  cito,  vel.  '^''Noslra,  sed  ms.  nostra  sunt,  sed. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

(29)  GerardusEboracensisarchiepiscopus^eicXd  C     Uadulfus   Cicestrensis.   Ita  restitnimus  ex  mss. 
Gerardum  sunt  epistolee  53  et  60,  supra   qui  ex      tabulis  Cicestrensium  praesulum,  impressis  Florentii 


Herefordensi  episcopo  post  Thomam  Bajocensem 
archiepiscopii  Eboracensis  infulas  adeptus  est* 
fiboracom  vero,  Anglice  lortz,  Gallice  York,  est 
orbs  celeberrima,  insulse  Anglicanse  ad  aquilonem 
inter  Uscam  et  Foffam  flumina,  quae  ipsam  praeter- 
eabuntor  civitatem,  ac  indo  simul  juncta  Humbrom 
iofluont.  Lioet  autem  post  annnm  salutis  redditSB 
iBl  fuerit  sedes  archiepiscopalis,  tamen  a  quibosdam 
translata  fuit  ad  Hangustaldum,  ejusdem  archiepi- 
fcopatos  villam,  ut  scrupulose  observavit  Malmes- 
beriensis  in  archiepiscopis  Eboracensibus. 

Boberto  Cestrensi  fuit  cognomento  de  Limmesia, 
seditqoe  annos  sopra  trigiota,  ot  legi  in  Tabolis 
mss.  Cestreosium  episcoporum  nostree  bibliothec». 

Hereberius  inter  OrientaliumAn^lorum  episcopos 
primns,  dictus  est  Norwicensis  a  vico  Norwic,  com- 
nercio  populique  frequentia  celeberrimo,  quo  He- 


Wigor.  cselerisque  historiis  Britanniae  excusis.  Nam 
exeroplar  harum  epistolarum  calamo  exaratum 
legebat  Robertus,  forsan  ex  librarii  incogitanliaj  alte- 
rius  Roberti  nomen  ruminantis. 

Samson Guiaomiensls tnon Satiso,  quemadmodom 
legitur  Ivon.  Camot.  epist.  76.  Cujus  tamen  scholion 
monet  in  aliis  codicibus  haberi  Sanson^  et  nos  ita 
legimusex  plurimis  scriptoribus  Angl.et  ms.tabulis 
Goigor.  episcop.  in  hunc  modum  :  Anno  1096  San- 
$on  Bajocensis  consecratus  est  ab  Anselmo  archie- 
piscop,  in  ecclesia  S.  Pauli  Londoniensis,  xxvii 
Kalend.  Julii.  Hic  fuit  frater  Thomx  Eborac.  quetn 
promovit  Odo  Bajocens.  episc. 

Guillelmi  Wintonensis  meminit  Anselmus  epist. 
70,  95  et  105.  Has  autem  Britanni  antistites  idcirco 


rebeiaos  cathedram  twosyexit,  Priores  enim  anti.  D  l»"?ras  miitunt  Anselmo,  quia,ei  si  ab  Henrico  rege 
nin^iw  wucuiam  uauaTCAi».  riiuiTss  cuiw  «uu    i^  ymyersa  sui  archiepiscopii  praedis  ct  jura  recepisset 

in  conventu  Aquilensi,  ut  apparet  ex  cpist.  110, 
111,  supra  distulil  tamen  redilum  in  Angliam,  quia 
nolebat  cum  ponlificibus  a  rege  investitis  versari. 
Eam  ob  rem  denuo  poslremoque  Guillelmus  War- 
levast  regis,  et  fialduinus  Anselmi  Icguti  Romam 
contendere ;  unde  tandem  litis  diutissime  conteslatt^e, 
tamque  inique,  hoc  retulere  judicium  ab  ore 
Paschiilis,  scilicet  electos  pracsulcs  ab  Ansclmo 
recepluros  annulum  et  virgam,  ponlificiam,  regi 
vero  facturos  fidelilateur.  Interea  dum  Romam 
iretur,  crebrse  et  Anglia  querimonias  et  litterae 
perferebantur  ut  quam  cilissime  rcdirr>t.  Videbant 
enim  universi  eptacopi  omnia  in  pejus  ruere  et  retro 
aublapsa  roferri,  volebantque  mederi,  scd  non  vale'- 
bant  niai  Anselmo  pnesente. 


stites  Domucenses  et  Helmooenses,  tandemaue  ex 
duobuB  sacerdotiis  unum  effectum  est  apud  Helma- 
cham  viliam;  ex  qna  Agelmaros,  seu  Eihelmerus 
Tbedfordum  recessit,  ot  Helmanensiom  episcoporom 
tabolae  mas.  in  nostra  bibiiotheca  testantur,  quod 
tamen  a  Malmesber.  lib.  ii  De  pontif.  Ang.  video 
tribui  Herfasto,  aui  in  nostro  mss.  praeponitnr 
Agelroaro.  «■  Herebertus  denique,  vir  magnanimus 
et  admodum  litleratos,  pius  monachos  et  prior 
Fiscannensis,  deinde  abbas  Ramesiensis,  et  ex  abbale 
Ramesiae  empto  pnesolatu  Thedfordensis  Bcclesi» 
factus  est  episcopos ;  pceoitens  yero  Romam  pro- 
fectos  est,  indulgentiaque  accepta  reversus,  sedem 
trantportayit  ad  norwtCt  ibigue  monachorum  con- 
mgationem  condita  acoleiia  sanote  inttitoit.  » 
HttOttiqoa  da  Hereberto  nostar  ma.  oodax. 


159 


S.  ANSELMi  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  FARS  III.  —  EPISTOL^. 


160 


Condoleo  et  meote  compatiortribulationibus  quas  A  solidalamin  verttate,Tellem  sentenliam  vestram 


vos  et  EccIesiflB  Anglie  sustioetis ;  sed  ad  prseseos 
secundum  meam  et  vestram  voluotatem  subvenire 
nequeo,  quia  nondum  quid  etquantum  possum  sum 
cerlus,  donec  per  legatos  nostros,  quos  in  proximo 
Romarediturosezspecto,  quid  apud  dominum  papam 
e£fecerint,  cognoscam.  Bonum  tamen  et  gratum  mihi 
quia  tandem  cognoscitis  ad  quid  vos  perduxit,  ut 
mitius  dicam,  vestra  patientia ;  et  quia  promittitis 
roihi  auxilium  vestrum  non  in  mea,  sed  in  Dei  causa, 
et  invitatis  me  ne  pigriter  venirem  ad  vos.  Quam- 
vis  enim  boc  modo  facere  non  possim,  quia  rex  non 
vult  me  esse  in  Anglia  adhuc,  uisi  discordem  a 
jussione  paps  et  ejus  concordem  voluntati;  et  ego 
nondum  certus  sum  quid  possim,  sicut  dixi,  tamen 


praesentem,  ubicunque  tractatur  de  Ecclesi»  Dei 
libertate  et  vera  utilitate.  Tota  difficultas  caus»  in- 
ter  regem  et  me  jam  in  hoc  mazime  videtur  consi- 
stere,  quia  rex.  quarovis  de  investituris  ecclesiarum 
apostolicis  decretis  se  vinci  ut  spero  permiitat,  homi- 
nia  tamen  prsBlatorom  nondum  vult  ^*,  ait,  dimittere. 
Qua  de  re  sua  legatione  sedem  requirit  apostolicam, 
quatenus  in  hoc  suaevoluntatisimpetretab  ealicea- 
tiam.  Quam  si  adeptus  fuerit,  dubito  quid  me  facere 
oporteat,  si  aliquis  religiosus  electus  homo  regis  pro 
episcopatu  vel  abbatia  6eri  respuat.  Durum  enim 
mibi  videtur  ut  hoc  illi  prsecipiam  per  obedientiam ; 
et  si  non  fecero,  videbor  irreligiosis  hoc  facere  vo- 
lentibus,  laxare  accedenti  indigne  ad  dignitates  au- 


gaudeo  pro  vestra  bona  et  episcopali  voluntate  et  q  daciam.  De  illis  quoque  qui  jam  investituras  probi- 


constantia  quam  promlltitis,  et  exhortatione  quam 
mihi  facitis.  Ut  autem  aliquos  ex  vobis  ad  me  ve- 
nire  faciam,  sicut  poscitis^  ne,  dum  sejuncti  sumus 
ab  invicem,  pervertant  consilium  meum  qui  sua 
quserunt  ad  prdesens  non  opinor  oportere.  Spero 
enim  in  Deo  quia  nullus  cor  meum  a  veritate,  in 
quanlum  cognosco,  poterit  avertcre ;  ct  quia  in 
proximo  Deus  mihi  quid  facere  quearo,  ostendet, 
et  ego  quam  citius  potero  vobis  notificabo.  Qaid 
autem  interim  vobis  faciendum  sit,  prudentia  ve- 
stra  satis  intelligit;  sed  tamen  dieo  quia  ego,  in 
quantum  sperando  in  Deo  conscientiam  meam  sen- 
tio,  pro  redimenda  vita  mea  non  prseberem  assen- 
suro,  neque  ministrum  aut  exsecutorem  mali  me 
facerem :  quod  audio  noviter  super  Ecclesias  An- 
glisB  promulgari.  Valete. 

EPISTOLA  CXXIII  •*», 

AD  HUGONBM  ARCHIRPISGOPUM  LUGDUNBNSBM. 

Bogatfirmari  seprudentibui  arckiepiscopi  responsis. 

Suo  domino  el  Patri  Hugoni,  reverendo  archi- 
episcopo  Lugdunensi,  roatri  Ecclesiae  sincere  dili- 
gendo,  Ansblmus,  servus  Ecclesise  Cantuariensis, 
quod  altius  et  quod  roelius  valet  intelligere. 

Quid  fecerim  postquam  a  paternitatis  vestrse  ama- 
bili  prsesentia  discessi,  quidve  sit  inter  regero  An- 
gliae  et  roe,  non  est  opus  longa  epistola  narratione 
significare,  qnia  latores  prsesentiuro  ***  plenios  et 
roelius  possunt  viva  voce  referre.  Quoniam  autem 
In  omnibus  actionibos  roeis  vestro  vellero,  si  fieri 


bitas  acceperunt,  et  de  his  qui  eos  sacraverunt, 
puto  quia  rex  postulabit  ut  in  hoc  permaneant  quod 
illicite  prsesuropserunt.  Quapropter  de  his,  et  de 
quibus  per  nostros  legatos  vestraro  requiro  sapien- 
tiaro,  vestraro  roihi  posco  insinuari  sentcntiaro. 
Omnipoteos  Deus  diu  veslram  sanclitatem  cum  omni 
prosperitate  servet  incolumem.  Ameo. 
EPISTOLA  CXXIV  •**. 

HUGONIS  LUGDUNBNSIS  ARCHIBPISCOPI  AD  ANSELMUM. 

Respondet  ad  prcecedentem, 
Optabili  et  totis  visceribus  amabili  Patri  suo  et 
domino  Ansblmo,  venerabili  Angloruro  episcopo, 
HuGo,  Lugdunensis  Ecclesiae  servus,  divinse  prote- 
ctionis  contiouaro  consolationem. 
n  Meroinit  sanclitas  vestra,  reverende  Pater,  nos 
semper  desiderassey  et  si  seounduro  Deuro  fieri  pos- 
set,  vobis  consuluisse  ut  cororoissaro  vobis  Anglicae 
Ecclesiw  curam  reciperetis,  et  taro  gravis  oneris 
jugo,  pro  coromuni  comroissi  vobis  gregis  salute, 
obedientise  colluro  subdere  non  recosaretis.  Nunc 
igitur  ex  doroini  Balduvini  '^  relatione  coroperio 
quod  iliud  propter  quod  assequendum  tantopere  ba- 
ctenus  laborastis,  et  non  solum  (vestra,  sed  et  vos 
ipsum  exposuistis,  per  Dei  gratiam  jam  tandem  ez 
magna  parte  assecuti  estis.  Ut  ad  illud  quod  restat 
sperandum  animari  possitis,  consulendo  precarour, 
et  precando  sanctitati  vestrse  coosulimos  ut  aposto- 
lico  prascepto  obedire  non  dissimuletis,  ne  senten- 
tiam  vestraro  pluris  faciendo  qnam  apostolicaro  au- 


po8set,superorones  horoines  quos  novi,uti  consilio,  -.  cloritatein,  non  solum  sseculo  et  regno,  verum  etiam 
maximo  in  hoc  negolio  pro  quo  eosdem  legatos  Ro-  ^  '''--^""~  -•  -^-../i/.f5«  «.«:«i..p-  ;»H;.nn«;«j    r  ;,.-t 
roam  roitto,  sopplex  ut  ipsi  instruantur  et  rounian- 
tur  vestra  prudentia  rogo.  Aadeo  etiaro  rogare  ut 


si  sanctitati  vestne  videtur  convenire,  aliquid  do- 
inino  paps  suggerat,  prout  ipsi  negotio  intelliget 
expcdire.  Scitis  enim  quia  ubi  rei  alicujus  dispositio 
de  diversoruro  pendet  consilio,  sicut  non  oroneseum- 
dem  habent  sensum,  ila  non  eumdem  prsebent  as- 
sensum.  Quoniam  ergo  roenlem  vestram  certus  sum 


Ecclesiae  et  sacerdotio  resistere  judicemini.  Licet 
eniro  in  Anglicse  Ecclesiae  agro  aliud  seroen  supra 
petraro,  aliud  secus  viam,  aliud  vero  cadat  inter 
spinas,  sed  et  bona  terra  invenitur  in  eo  quae  su- 
scepto  praedicationis  vestrse  semine  fructum  afferet 
in  patientia.  Sed,  me  misemm !  quoniam  ipse  au- 
ctor  et  incensor  fio  desolalionis  mcae,  qui  unicum 
solamen  et  gaudium  meum,  et  animae  roeae  post 
Deum  vitam  removere  contendo  a  conspectu  oculo- 


V^ARIjE  LCCTIONES. 

'^'Cnm  eodem  ms,  eollala.  *^*0nia  prflesentium  ms.  quia  latores  prassentium.  *^Non  vult  m<«  nondum 
Volt.  ***Cum  eedem  ms.  eollatai  *''^Idivini  mii  Baidttvinii 


161 


LlB.  IH,  EPIST.  CXXVI. 


162 


rura  istoram,  quos  jam  loaDiter  "•  gestare  videor,  A  aulem  vivilis,  si  ordiaem  el  propositom  Testrum  di- 


dum  id  qoo  fpratius  frui  solebaDt,  videlicct  dul- 
cissimi  Patris  mei  prsseotiam,  Don  solom  eis  vidore 
**',  scd  etiam  ulterius  se  visuros  sperare  oon  re- 
linquitur.  Sed  absit  ut  pro  temporaii  commodo  meo 
f  enerali  tot  tantoromque  ***  saloti  invideam,  imo 
Don  quie  mea  sunl,  sed  quas  Jesn  Christi  quasram 
*^.  Habe  me  igttur,  beatissime  Pater,  in  sinu 
merooriffi  toac,  quaodoqaidem  mihi  non  conceditur 
inspicere  vultnm  praesentiae  tuae.  Optamus  semper 
bene  valere»  et  salutis  nostrffi  curam  gerere. 

412  EPISTOLA  CXXV  "•. 

AMSBUfl  AD  BULAL1AM  ABBATI8SAM* 

Gratiisimas  habet  anlista:  fHiarumque  preees.  Et  ut 
obedientet  et  in  minimis  fideles  sint,  adhortatur. 

Ansblmus  arcbiepiscopus,  reverendaB  abbatiasae, 
EulalijE  et  filiabos  ejus,  salutem. 

Gratias  ago  religiosae  dilectioni  vestne  quia  pro 
me  orastis  quandiu  extra  Aogliam  fui  in  exsilio,  de- 
siderantes  reditum  meum ;  nunc  autem  desideran- 
tios  rogo  ot  oretis  quatenos  fractoosus  sit  reditus 
meos.  Hoc  volo  ot  sciatis,  quia  dilectio  mea  erga 
yos,  ex  quo  vos  cognovi  et  vivit,  et  persevcrat,  et 
qoandiu  vivam,  Deo  dante,  perseverabit.  Qoapropter 
ipsa  eadem  dilectione  manente,  quamvis  non  egea- 
tia,  aliqoid  tamen  vobis  scribam  onde  me  vos  dili- 
gere  et  coram  vestri  babere  cognoscatis.  Vos,  so- 
rores  dilectae,  et  filiae  meae,  hortor  et  moneo  qoate- 
noa  matri  vestrae  sobjectae  et  obedientes  sitis,  non 
tantom  ad  homanom  ocolum,  sed  etiam  ad  ocolom 
Dei,  cui  nihil  est  secrelom.  Tunc  aotem  est  vera  C 
obedientia,  qoando  volontas  sobjecti  obedit  volun- 
tati  praelati  ut  ubicuDqoe  sit  sobjectos,  hoc  velit 
quod  intelligit  velle  praelatom,  qood  non  sit  contra 
volontatem  Dei.  Congregatio  vestra  templum  Dei 
debet  esse ;  et  templom  Dei  sanctum  est.  Si  ergo 
sancte  vivitis,  ot  spero,  templum  Dei  csiis.  Saocte 

VARIiE  LECTIONES. 

'^'Quos  homaDiter  ms.  qoos  jam  inaniler.  •*'UtiIe  ms.  videre.  "•Taotoram  ms.  taDtorom- 
que.  •**Chrisli  sunt,  quaeram  ms,  Christi,  quaeram.  •"Cttm  eodem  ms.  collata,  ••^Decidit.  Proinde 
ms.  decidit,  non  proncit.  Proinde.  •••Deficit:  ita  ms,  decidit:  ita.  •'•Vestra  in  ms.  Vestra  sicut 
in.  ••'Uli  scandaium  ms.  iliis  scandalum.  *"Cum  eodem  ms.  collata* 

JOANNIS  PICARDI  NOT^. 

(30)  EertfOBUi.  Polydoro  lib.  xi  Hislor.  Angl.  rege  cuni  soio  aequacum  fuisset  locos  episcopatus 
Henrieus.  Sed  Malmesoer.,  Honed.,  Matthaeus  Paris,  ut  nec  esset  in  quo  episcopus  pedem  figeret,  petiit 
mss.  schedae  episcoporum  Helyensium  certiorem  a  rege  sibi  dari  Lexovieosem  ecclesiam ;  sic  enim 
faciunt  fidem,  ^uae  eum  Hervasum  vocant.  Primura  D  scribo,  non  Luxoviensem,  ut  epistol.  474, 178, 179, 
fuit  Bancoriensis  antistes,  successor  Davidis,  illius      181,  Ivon,  Carnolens.  Alioquin  nihil  videas  discri- 


Mgenter  cusloditis;  diligenter  vero  hoc  facitis,  si 
minima  dod  cootemniiis.  Vestram  enim  propositum 
semper  debet  niti  ad  perfeclum,  et  toto  corde  hor- 
rere  defectum.  Scriplum  est  enim:  Qui  modica 
despicit  paulatim  deeidet  (Eccli.  xix,l).  Qui  aulem 
deddit,  non  proficit.  Proiode  ••^  ai  vultis  proficere, 
et  horretis  deficere,  nolite  modica  despicere :  uti- 
que  sicut  verum  est,  qui  modica  despicit  paulatim 
dscidet^  ila  ••*  veram  est  quia  qui  modica  non  de- 
spicit,paulatim  proficit.  Noiiteputare  aliquod  pecca- 
tum  esseparvum ;  quamvis  aliud  alio  sitmajus.  Nihil 
enim  quod  fit  per  iDobedientiam,  quae  sola  ejecit 
hominem  de  paradiso,  parvum  dici  debet.  Qood 
enim  peccatum  parvnm  erit,  si  testante  Veritate, 
g  qoi  irascitor  fratri  suo  reus  erit  judicio,  et  qui  dixe- 
rit,  raca,  reus  erit  concilio ;  et  qui  dixerit,  fatue, 
reus  erit  gehennae  ignis.  Rogo  igitur,  filiae  charis- 
simae,  ut  nihil  negligatis,  sed  opera  vestra  et  corda 
vestra  sicut  in  •••  conspectu  Dei  custodire  semper 
studeatis.  Paeem  inter  vos  habete,  quia  in  pace  fa- 
etus  est  locos  Dei,  et  pax  molta  diligentibos  legem 
Dei,  et  non  est  illis  scandalom  ••S  Corde  et  ore  vo- 
bis  benedietionem  et  absolotionem  Dei  oro;  et 
meam,  si  qoid  valet,  qoantom  possom,  do  et  mando* 
Valete. 

EPISTOLA  CXXVI  •••. 

ANBBLMI  AD  HSNRIUIJM  AlfGLOBUM  RBGKIT. 

"Qttod  translatio  episcopi  non  debent  fieri  sine  con^ 
sensu  archiepUcopi  et  episcoporum  provincice^ 
et  cum  magna  consideratione  et  auctoritate 
apostolica. 

Soo  charissimo  domino  Hbnrico,  Dei  gratia  An-> 
glorom  regi  et  doci  Northmanorum,  Ansblmus  ar- 
chiepiscopos,  fidele  servitiom  com  oratiooibos. 

Mandavit  mihi  dignatio  veslra  per  electum  epi- 
scopum  "Wintoniensem  ut  sibi  scriberem  utram  do- 
minus  (30)  Hervaeus  episcopus  Bancorensis  possit 


aeilieet  e^egii  hyperaspistae  HeDrici  Quinti  impera- 
toris,  ob  miqoam  probrosamque   Paschalis  secondi 

6apae  captivitaiem.  Erat  aotem  Bancor  (unde  et 
ancoriensis,  Bangoriensis  et  Bancorensis  formanlor) 
tempore  Britonis  civitas,  et  Arturo  rege  sedes 
pontiHcia  in  Wallia,  tertia  parte  insulae  Britannicae 
ad  umbilicum  Gallisp  (qoi  quidem  locus  in  Arnonia 
Venedotaram  terra),  naud  procul  a  trajectu  in  Monam 
insolam  Britannico  vocabolo  foitappellatos  Banchorf 
nnnc  vero  Bangora  seo  Bancora.  lllic  aotem  testi- 
moDio  Bedae  lib.  ii  Histor.  eccles.  Aoglic.,  cap.  2, 
florait  CQCDobiom  duoram  millium  raoDachoram, 
qui  eptarcbia  re$^ebantur.  Divus  Beraardus  in  Vita 
S.  Malachtae  copiosorem  fuisse  {^regem  iasinuat, 
addeoB  ob  majoram  primoramque  mcolaram  saocti- 
tatem  foisae  illic  cooditum  oratorium  ab  eodeoi 
et   inhabitatum.  fienrico  autem  primo 


miois  inter  ecclesiam  Lexoviensem  pontificiam 
Lugduneosis  secuodae  in  Neustria  et  Luxoviense 
coeoobium,  Columbano  protocoenobiarcha  illustre 
condilum  in  Burgundia,  non  in  Germaoia,  ut  sensit 
Robertus  Csenalis  Abrincatum  episcopus,  lib.  ii  De 
re  Gallica,  perioche  nona.  Burgundiam  enim  semper 
Gallici  fuisse  juris  Guillel.  Paradius  osteoditcap.  10 
soi  iibri  De  aotiqoo  slatu  Borgundiae:  «  Cum  igitor 
ob  caosas  ab  Anselmo  redditas  (sic  enim  Jego 
faciitatiim  ab  Ivone  Carooteosi  io  transferendo 
Gualone  ab  Ecclesia  Bellovaca,  cui  sacratus  fuerat^ 
ad  Parisiensem,  epist.  1G9,  juxta  fioem  et  171)^ 
Hervaeus  Lexoviensem  nequiret  obtinere  sedem, 
Lincolniensisque  dioecesis  iooglns  protenderetur, 
ad  minuendam  episcopi  curam  et  iaborem,  conrilio 
habito,  novos  episcopos  positus  est  in  Helyensi 
coenobio,  anno  Ghristi  1109,  Anselmi  postremo 


S.  ANSfiLMl  CAiNTUAR.  ARClIlfiF^.  OPP.  PARS  III.  —  EPIStOL/E. 


163 

consUtui  ep«8Copus  in  Ecclesia  Luxoviensi  ***.  Hoc  A 
uiique  facile  fieri  non  inielligo.  Sicut  cnim  nuUus 
episcopus  sacrari  debet  alicui  EcclesisB  sine  assensu 
et  consiiio  archiepiscopi  et  aliorum  episcoporum  to- 
tius  provincisc,  ita  qiii  sacratus  est  episcopus  non 
polcst  coDstitui  in  alia  provincia  episcopus  canonice 
sioe  consilio  et  assensu  arcbiepiscopi  et  episcopo- 
rum  cjusdcm  provinciae  cum  auctorilate  apostolica, 
nec  sine  absolulione  archiepiscopi  et  episcoporum 
provinci»  in  qua  sacratus  esl.  Quae  absolutio  fieri 
nequit  sine  roagna  et  communi  consideratione  et 
consilio  eorum  sine  quibus  consecrari,  ut  dizi,  non 
potuit;  et  quamvis  episcopatus  ejus  ita  videatur 
destructus,  ut  in  eo  manere  nonpossit.  Omnipotens 
Deus  dirigat  vos  in  bacetin  aliis  actionibua  vestris. 
Amen.  3 

EPISTOLACXXVU»*'. 

ANSELUI  AD  MABILUM  SANCTlUONlALBSf. 

VtDeo  sacrata  sascularium  abstineat  conuersatione. 

Ansbluus  archiepiscopus,  filise  suss  cbarissim», 
aanctimoniali  Mabills,  salutem  et  benedictionem 
Dei,  et  suam. 

Diligo  te,  et  eo  modo  qoo  dtJigo  animara  meam, 
diligo  etiam  luam.  Meam  autem  diligo»  ut  in  hae  vila 
merealur  frui  Deo  el  in  futura  vita  fruatur;  hoc 
amo,  el  desiderode  te.  Quapropter  hortor  el  raoneo 
te,  sicut  filiam  charissimam,  ut  non  deleeteris  ssecu- 
laribus,  quia  nemo  potest  diligere  simul  et  •••  8«- 
cularia  et  seterna  bona.  Nolo  te  aroare  «ecularium 
conversalionem,  sed  claustralem.  Nihil  tibt  et  huic 
roundo.  Si  vis  esse  monacha  et  sponsa  Dei»diccum  ^ 
beato  Paulo  apostolo :  Mihi  mundus  crucifLxui  est^ 
et  ego  mundo  {Gal.  vi,  14);  reputa  omnia  hojui 
mundi  transitoria  tanquam  stercora,  cum  eodeffl 
Apostolo.  Filia  mea,  in  quo  indiges  visilare  allquoa 
propinquos  tuos?  Cum  ipsi  nullo  modo  egeanl  con- 
silio  et  auxilio  tuo,  nec  tu  aliquod  eonsilium  aut 
auxilium  accipics  ab  illis  ad  proposilum  et  profes- 
sionem  luam,  quod  non  invenias  in  claustro  Divi- 
•um  esi  propositum  vitae  tuae  a  conversatione  illo- 
rum.  Nec  illi  fienl  propler  te  monachi,  nec  tu  red- 
ibis  propter  eos  ad  sKCularem  vitam.  Quid  crgo,  di- 
lecta  mea,  in  Deo  tibi  et  iliis ;  si  nec  tu  prodes  illia 
ad  vitam  quam  sequuntur,  nec  illi  tibi  ad  hoc  quod 
Qiaxime  debes  diligere?  Si  ipsi  volunl  te  videre  aut 
egent  aliquo  modo  consilio  tuo  aul  auxiiio,  veniant  D 
ad  le,  quia  illis  iicet  vagari  ct  discurrere  per  diveraa, 
tu  noli  ire  ad  cos,  quia  tibi  non  licet  exire  de  clau- 
stro,  nisi  ea  necessitale  quam  Duus  tcsletur.  Noli, 
filia  mca,  noli  amare  s^cuium,  quia  amicus  hujus 


i6i 

sweuli,  inimicus  Dei  constituitur  {Jac.  y,  4).  Noli 
amare  familiaritatem  ssecularium,  quia  quanto  ma« 
gis  illis  eris  propria  voluntate  famiiiaris^tanto  minus 
eris  Deo  et  famiiiaribus  ejns  angelis  familiaris.  Non 
ats  sellicita  notificari  in  sseculo,  quia  ***  tanto  magis 
dicet  tibi  Deus :  Nou  novi  te.  Soh  Deo  desidera  pla- 
oere :  aolam  Deom,  et  qua  ***  te  ad  hoc  juvent, 
concupisce  cognoscere.  Illi  te  quotidie  coromenda. 
llli  te,  quantom  in  me  est,  commendo.  Ipse  regat  et 
dirigat  et  custodiat  te  semper.  Amen. 

418  fiPISTOLA  CXXVIII  ••'. 

ANSBLMI  AD  MATUlLDAlf   RBGIIfAM   AN6L0RUM. 

De  homine  sibiignoto  testimonium  perhibere  recu^ 
sat^  licel  a  regina  rogalus. 

Dominae  et  filise  charissiroae  Mathild.€,  gralia  Dei 
gloriossereginsii  Angloruro,  ANSEuiusarchiepiscopua 
cnm  fideli  scrvitio,  fideles  orationes ,  ct  gratia  Dei 
in  hac  vita  et  in  futura  semper  gaudcre, 

Lator  praesentium  detulit  roihi  sigillum  vestrum 
cum  litteris  ex  vestra  parte,  quae  mihi  significabant 
vos  velle  ut  ejus  infamia  roearum  lilterarum  testi- 
roonio  propelleretur,  proplcr  quamdam  purgationem 
quaro  fecerat,  et  ut  roea  inlercessione  a  doroino 
roco  rege  rccuperaret  qood  ejus  jnstitione  perdiderar. 
Voluntatem  quidem  vestram  nec  debeo  nec  volo 
cootemnere  ;  sed  eertos  sum  de  benignitate  celsitu- 
dinis  vestrae,  quia  vos  non  vultis  me  aliler  quidquam 
quam  oporteret  facere.  Scit  utique  prudentia  vestra 
quia  non  pertioet  ad  me  testimoniom  perhibere  de 
his  qnae  nec  vidi  ncc  audivi ;  sed  ad  eos  qui  vide- 
runt:  ncc  meum  est  pro  eo  cujus  vitam  et  roorcs 
ignoro,  intercedere,  ut  ea  quae  jussione  regia  per-* 
diderat,  recuperet.  Precor  itaquc  ut  benignae  cel^- 
tudini  vestrae  non  displiceat  quia  dubito  facero  quod 
intelligo  ad  roe  non  pertinere  *".  Omnipotens  Deus 
sua  vos  benedictione  assidue  protegat  et  dirigat. 
Aroen. 

fiPISTOLA  CXXIX. 

ANSBLMI  AD  HBLGOTUM  ABBATBM  8.   AUDOBNl. 

Quo  pacto  rcssibi  in  Angliam  reverso  habeanl  expo- 
nit  amico  idsciendi  cupidissimo. 

Anbelmus,  servus  Eccolesiae  Cantuariensis,  vere 
dilecto  diiectori  suo,  venerando  abbati  ccenobii 
Sanoti  Audoeni,  IIblgoto,  qoid^iid  joMus  amico 
desiderari  potest. 

Verus  aroicus  semper  sollicitos  est  de  tero  amico, 
sicut  de  se  aitero,  ut  sciat  quae  erga  iUum  sunt» 
quateaua  aut  congaudeat,  aut  compatiatur,  aeeoa* 
dum  quod  sont.  Et  ciim  noUus  amet  dolorem,  roiror 
tamen  modo  si  est  unde  condolcndum  sit,  magis 
tamen  desiderat  hoc  scire,  ut  condoleat,    quam 


VARIiE  LECTIONES. 

•^•Lexoviensi  ms.  Luxoviensi.  *"Collaia  cum  eodem  ms.  "•Diligere  et  ms.  diligere  silmul  et.  •••Noti- 
ficari,  quia  ms.  notificari  in  saeculo,  quia.  "•  Ei  quae  ms.  ea  quaj.  ^^Collata  cum  eodem  ins.  ••'Ad  mcf 
perlinere  ms.  ad  me  non  periincre. 

JOANNIS   PICARDI  NOT£. 


Henrici  regb  IX.  Est  vero  Helys  (unde  et  Hclyensi 
mouasterio  nomen)  insuia  ad  austrum  Angliae. 
dulcilms  aqnis  eireumfusa  intra  limitcs  Cantabri^ 


giensis  comitatus,  quem  Hervaeus  impctravil  ut  sibl 
posterisque  esset  abunde  ifuo  viveront  honesto  pro 
dignitate.  n 


165  LIB.  ni,  EPIST.  CXXXIL  i^^ 

igaorare,  ut  nibil  doleat.  Desiderat  dilecla  eidulcis  A  EPISTOLA  GXXXL 

PA8GIUU8  II  PAPJE  AD  GBRARDUM  BBORAGBNSBIf  BPI- 


mihi  restra  dileclio  scire  statum  meum,  et  quidquid 
mibi  sity  ut  queroadmodum  cor  meum  sese  ia  mo 
habet,  ita  et  cor  Testrum  pro  me  sese  habeat.  Gra- 
tia  I>ei  disponento,  et  veslris  et  aliorum  servorum 
Dei  amicorum  nostrorum  orationibas  suffraganti- 
busy  ia  Aogliam  nuper  reversus  sum  :  cum  roagno 
gaudio  et  hODore,  quaaium  ia  bominibus  fuit,  su- 
sceptus  sum  a  majoribus  et  miuoribus,  a  praelatis 
et  subdiiis.  Quod  audisiis  quia  dominus  meus  rex 
mihi  commendavit  regoum  suum,  et  omaia  sua,  ut 
voluntas  mea  in  omnibus  quac  sua  sunt,  6eret,  ve- 
nim  est.  In  quo  benignitatem  voluntatis  suas  et 
magnam  dileciionem  suam  erga  me  monslravit.  Sed 
qaoniam  scriptom  est :  Omnia  mihi  lieent,  sed  non 


SGOPUM. 

Ut  fidelitatem  pro  antigua  consuetudine  Anselmo 
faciat. 

Paschalis  episcopus,  sorvus  scrvorum  Dei,  vene- 
rabili  fratri  Geeardo,  Eboracensi  episcopo,  salutem 
et  apostolicam  benedictionem. 

Quanquam  prave  adversum  nos,  etc.  Vide  in  Pa- 
scliali  II,  adan.iiU, 

414  EPISTOLA  CXXXII  •". 

ANSELUI  AD  ALBXANDRUM  SCOTORUSf  RBGEV. 

Gratulatur  regi  in  patemum  solinm  evccto. 


Albxandro,  gratia  Dei  Scotorum  regi,  Anselmus, 

j.     j  /i  />  jav      .    lu.     /1      .        servus  Ecclesiae  Canluariensis,  salulem    et  fidplp* 

omnta  expediunt  {/  Cor.  vi,  12) ;  et  ahbi :  Omnta  r>  ^^.-^  ^«     i  k      j-  .•  tx     ****"*^"'»  ^'  naeies 

•f  f      *      j  *      j  c      A/ir»         aox  i5  orationes,  et  benedicUonem  Dei,  et 

mtht  Itcent^  sea  non  omnta  cedt/icant  (/  Cor.  x,  23),      val  t 


suam,  quantum 


non  puto  esse  mihi  consilium  ut  aiiquid  magnum 
adhuc  per  me  tentare  incipiam,  sed  cum  Deus  sua 
gratia  regem  nobis  cum  ea  bona  voluotaie  quam 
inteUigo,  reduxerit,  spero  quia  Deus  sua  gratia  per 
illum  ia  nobis  operabitur  multa  ad  honorem  suum  i 
aade  gaudeamus.  Secundnm  quod  varietates  hujus 
ssculi  permitiunt,  oronia  mihi  etin  corporeetinaliis 
rebus,  Deo  dante,  prospera  sunt,  praeter  corpons 
imbeciUitaiem  quam  quoiidie  mibi  crescere  sentio. 
Omnes  illae  benedicUones,  qnas  mihi  oraUs  in  lit- 
teris  vestris,  veniant  etiam  soper  oaput  vestrum. 
Saluto  fratres  nostros,  dilectissimos  filios  vestros,  et 
ut  memores  mei  sint,  oro. 

KPISTOLA  CXXX  •**. 

ANSBLMI  AD  P...,  MONAGHUM  S.  MABTINI  SA61I. 

Monachi  Hierosolymam  ire  cogitantU  desiderium 
improbatj  juxta  apostolici  sententiam^  quam  ab 
eo  ipse  audierat. 

Ansblmus,  servus  Ecclesisa  Gantoariensis,  dilecto 
fralri  P.,  monacbo  coenobii  SancU  Martini  Sagii, 
saluiero,  et  graUa  Dci  semper  dirigi  et  conso- 
lari. 

Audlo,  amico  ^  mi  charissime,  quia  desideras 
ira;  Ilierosolymam.  Unde  in  primis  dico  tibi  quia 
non  est  hoc  dcsidcrium  iuum  ex  bona  parie,  neque 
ad  salutem  animae  tux.  Est  enim  contra  professio- 
ncm  luam,  qua  promisisU  stabiliiatem  coram  Deo 


GraUas  agimus  Deo  •^,  et  gaudemus  ego  et  tota 
congregaUo  Ecclesiae  ChrisU  Canluari«nsis,  quia 
Dcus  vos  in  regnum  paternum  haereditario  jure  po«t 
fratrcm  vestrum  sublimavil,  et  quia  vos  moribusdi- 
gnis  regno  decoravit.  Pro  fratre  veslro,  qui  sancfe 
vivendo  meruit  ut  de  hac  vita  bono  fine  misericor- 
dia  Dei  Iransirel,  sicut  pro  dilecio  dileclore  noslro, 
sccundum  peiitionem  veslram,  oramus  ei  orabimus 
ut  Deus  animae  illius  glori»  suae  cum  elecUs  suis 
gaudium  «lernum  tribuat,  et  aeternam  beaUtudinem 
concedal.  Scio  quia  cclsitudo  vesira  meum  amat  et 
dcsideral  consilium.  In  primis  igilur  oro  Deum  iit 
ipse  vos  sancU  sui  Spiritus  gratia  sic  dirigal,  et  in 
Q  omnibus  aclibus  vestris  consilium  altribuat,  ut  ad 
regnum  caeleste  post  banc  vilam  vos  perducat  ^. 
Noslrum  autem  consilium  est  ut  Umorem  Dei  et  bo- 
nos  ac  religiosos  mores,  quos  in  adolescenUa  et  ab 
infanUa  caepisUs  habere  "*,  ipso  adjuvanle,  a  quo 
accepistis,  studeaUs  tenere.  Tunc  enim  bene  reges 
regnant  cum  secundum  voluntatcm  Dei  vivunl,  et 
serviunt  et  in  Umore ;  et  cum  super  seipsos  regnant, 
nec  seviliis  subjiciunt,  scd  iUorum  importunitalem 
conslanU  forUludine  superanl.  Non  enim  repugnant 
in  rege  virtutum  conslanUa  et  forUludo  regia.  Qui- 
dam  enim  rcges,  sicut  David,  et  sancle  vixerunt,  et 
populum  sibi  commissum  cumrigorejusUliae  eipie- 
talis  mansuetudine,  secundum  quod  res  exigit,  re- 
xerunt.  Sic  vos  exhibete  ut  maU  vos  Umeant  et  boni 
in  monasterio,  in  quo  habitum  monachi  accepisU ;      vos  diligani,  et  ut  vita  vestra  semper  Deo  placeai, 

At    Afil      /•rvnti.tt      Or\Aeln1i/ti      nVva/liArtf lotin        />■»«•    v\i»Mn/iAni4    ^^  aoni*\Ai*   rtiAna    «rAefi.a  vin/1i/tlom  mnti>n.«M«   ^.  ^_ • 


et  est  contra  apostolici  obedicnUam,  qui  praecepit 
magna  auciorilatc  sua  ne  monachi  hanc  viam  arri- 
pere  praesumerent,  nisi  aliqua  persona  reUgiosa, 
quae  uiilis  essct  ad  rcgendam  Ecclesiam  Dei  et  do- 
ccndum  populum,  ei  hoc  non  nisi  consilio  et  obe- 
dienUa  praelati.  Ego  praeseus  adfui  quando  istam 
senienUam  apostolicus  promulgavit.  Esi  eUam  con- 
tra  obedienUam  abbaUs  tui,  cujus  voiuntas  hoc  odit 
ct  exsecratur,  sicut  pcriculum  animse  tuae. 


semper  mens  vestra  vindiciam  malorum  et  praemium 
bonorum  post  hanc  vitam  memoria  rctineat.  Omni- 
poiens  Dcus  vos  ei  omnes  acUones  vcslras  nuUi  alu 
quam  suae  pia3  disposiUoni  commiliat.  De  fratribus 
nostris  quos  in  Scotiam  secundum  voluntatem  fra- 
Iris  vestri,  qui  delabore  hujusvitae,  sicut  credimus, 
ad  requiem  transivit,  misimus,  benignitatem  ve- 
siram  rogare  necesse  non  putavimus,  quia  bonam 
voluntatem  vestram  non  ignoramus. 


VARIiE  LECTIONES. 

•••  Coitata  cum  eodem  ms.    ***  Audivi,  amice  ms.  audio,  amice.   ■"  CoUata  cum  eodent  ms.   **^  Ago  Deo 
ms.  agimus  Dco.      •"  Vitam  perducat  ms.  viiam  vos  perducal.      *"  CoepisU  habere  m*.  caepisUs  habere. 


16*7 


S.  ANSELMI  CANTDAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE.  168 

A  lium  quod  vobis  do  iDtelligite  et  tenete.  Nolite  liii- 


EPISTOLA  CXXXm'«. 

ANSBLMI  AD  BOBERTUM  ET  SOBORES  BT  PILIAS  SUAS. 

Pelitam  mittit  exhortatianem,  quce  eas  ad  bene  vi- 

vendum  accendat,  Ut  bonam  in  omnibus  volun- 

tatem  habeant :  ut  importunas  cogitaiiones  et 

motus  involuntarios  contemnendo  vincere  stu- 

deantfUe  illis  perturbentur , 

Ansblmus,  archiepiscopus,  amico  et  filio  charis- 

simo  RoBERTO,  et  sororibus  et  filiabus  suis  dilectis- 

simis  Seit,  Edit  et  HrDrr,   Luvebisi  "*,  Virgit, 

GoDiT,  salutem,  et  benedictioDem  Dei  et  suam,  si 

quid  valet. 

Gaudeo  etgratias  ago  Deo  de  sancto  proposilo  et 
sancta  convcrsatione  quam  invicem  habetis  in  dil»- 
ctione  Dei  et  vitae  sanclitate,  sicut  didici  per  fra- 
trem  et  filium  nostrum  Guillelmnm.  Poscit  vestra 


gare  cum  perversis  cogitationibos  vel  perversa  vo- 
luntate,  sed  cum  vobis  infestae  sunt,  aliqua  utili 
cogitatione  et  voluntate  mentem  vestram,  donee 
evanescant,  fortiter  occupate.  Nunquam  enim  ex- 
pellitur  de  corde  cogitatio  vel  volnntas,  nisi  aliaco- 
gitatione  et  alia  voluntate  quae  illis  non  concordat. 
Sic  igitur  vos  habete  ad  inutiies  cogitationes  et  vo- 
luntates,  ut  toto  nisu  intendendo  ad  utiles,  mens 
vestra  dedignetur  eas  saltem  recordari  velaspieere. 
Cum  autem  vullis  orare,  aut  aliquam  bonam  medi- 
tationem  intendere  si  vobis  tuoc  importuns  sunt 
cogitationes  quas  non  debetis  suscipere,  nanquam 
propter  iliaram  iroportunitatem  bonum  quod  incoe- 
pistis,  velitis  dimittere,  ne  instigator  illarum  diabo- 


chara  mihi  dileclio,  fili»  charissimae,  ut  aliquam  vo-  B  lusgaudeat  qma  vos  a  bono  incoepto  facit  deficere; 


bis  scribam  admonitionem  quse  vos  doceat  et  accen- 
dat  ad  bene  vivendum ;  quamvis  vobiscum  habeatis 
dilectum  filium  nostrum  Robcrtum,  cui  Deus  inspi- 
ravit  ut  vestri  curam  sccundum  Deum  habeat,  et 
vos  quotidie,  qualiler  vivere  debeatis,  verbo  et 
exemplo  edoceat.  Quoniam  tamen  sanctae  petitioni 
vestrae,  si  quid  possum,  fovere  debeo,  pauca  vobis 
vestro  competentia  desiderio  scribere  tentabo.  Fiiiie 
charissimae,  omnis  actio  laudabilis,  sive  reprehen- 
sibilis,  ex  voluntate  habet  laudeni  vel  reprehensio- 
nem.  Ex  volunlate  namque  est  radix  et  principium 
actionum  quae  sunt  in  nostra  potestate ;  et  si  Don 
possumus  quod  volumus,  judicalur  tamen  coram 
Deo  unusquisque  de  propria  voluntate.  Noiite  igitur 


sed  eo  quem  dixi  modo  iilas  contemnendo  supenite. 
Neque  doieatis,  neque  contrislemini  de  illarum  in- 
festatione,  quandiu  illas,  sicut  dixi  contemnendo, 
nuilum  eis  assensum  praebetis,  ne  occasione  tristitiae 
iterum  redeant  ad  memoriam,  et  suam  importunita- 
tem  resuscitent.  Hanc  enim  mens  hominis  habet 
consnetudinem,  ut  hoc  unde  delectaUir  aut  contri- 
statur,  saepius  ad  memoriam  redeal,  quam  hoc  quod 
negligendum  aentit  aut  cogitat.  Similiter  se  debet 
habere  persona  in  saneto  proposito  studiosa,  in  quo- 
Jibet  motu  indecentCy  in  corpore,  vel  anima  sicuti 
est  stimulus  carnis,  aot  irsd,  aut  invidiae,  aut  inanis 
gloriae.  Tunc  enim  facillime  exstinguuntnr,  cum  et 
iilos  velle  sentire,  aut  de  iilis  cogitare,  aut  aliquid 


considerare  lantum  quid  lacilis,  sed  quid  velitis;  ^  iHorum  suasione  facerededignamur.  Neque  timetis 


non  tantum  quae  sunt  opera  vestra  quantum  quae  sit 

\oluntas  vestra.  Omnis  enim  actio  qure  fit  recta,  id 

est  jusla  voluntate,  recta  est ;  et  quae  '^^  fit  non 

recta  voluntate,  non  recta  est ;  justa  voluntate  di- 

citur  homo  justus,  et  injusta  voluntate  dicitur  inju- 

stus.  Si  ergo  bene  vultis  vivere,  voluntalem  vestraro 

indesinenter  custodite  "*  in  magnis  et  in  minimis. 

In  his  quae  potestati  veslrae  subjacent,  et  in  his  quae 

non  potestis,  ne  aliquatenus  a  reciitudine  declinet. 

Si  autem  vullis  cognoscere  quae  vestra  voluntas  sit 

recta,illa  pro  certo  est  recta  quse  subjacet  voluntati 

Dei.  Cum  ergo  aliquid  magnum  facere  vel  disponitis 

vei  cogitatis,  ita  dicite  in  cordibus  vestris  :  Yult 

Deus  hoc  velim,  an  non?  Si  vobis  respondet  con- 

scientia  vestra,  Yere  vult  Deus  ut  hoc  velim,  et       «  .  .  .  ^ 

placet  illi  talis  voluntas  "*,  tunc  sive  possitis  sive  ^  cillas  Dei,  propler  Deum,  habes;  et  precor  totoaffe- 


quod  hujusmodi  motus  vel  cogitationes  vobis  ad 
peccatum  imputentur,  si  nullatenus  voluntas  vestra 
illis  se  associat,  quoniam  nihil  damnationis  est  in 
his  qui  sunt  in  Christo  Jesu,  qui  non  secundom  car- 
nem  ambulabunt.  Secundum  415  carnem  enim 
ambulare,  est  cami  voluntate  concordare.  Carnem 
autem  vocat  Aposlolus  omnem  vitiosum  motum  in 
aniroa,  vel  corpore,  cum  dicit  :  Caro  concupiscU 
adversus  spiritum,  spiritus  autem  adversus  camem. 
Facile  quidem  hujusmodi  suggestiones  exstingui- 
mus,  si  prlncipium  earum,  secundum  praedictum 
consilium,  conterimus;  difficile  vero,  postquam  ca- 
put  earum  intra  mentem  admiltimus.  Tibi,  amice 
et  fili  charissime  Roberte,  gratias,  quantum  possum, 
ago,  pro  cura  et  dilectione  quas  erga  easdem  an- 


non  possitis  quod  vultis,  voluntatem  tamen  amate. 
Si  autem  conscientia  vestra  vobis  teslatur  quod 
Deus  non  vultvos  illam  habere  voluntatem,  tunc 
tolo  conatu  "*"  averiite  ab  illa  cor  vestrum ;  et  si 
bene  illam  a  vobb  vultis  expellere,  in  quantum  po- 
testis,  ejus  cogitationem  et  roemoriam  a  corde  ex- 
cluditc.  Quomodo  autem  pravam  voluntatem  aut 
cogitationem  a  vobis  excludatis,  hoc  parvum  consi- 


ctum  in  hac  sancla  et  pia  voluntate  perseveres.  Certus 
enim  potes  esse  quia  magna  te  pro  hoc  sancto  slu- 
dio  apud  Deum  retributio  exspeclat.  Omnipotens 
Deus  sit  semper  custos  tolius  vitae  vestrae.  Amen. 
Absolutionem  et  remissionem  omniuro  peccatorum 
vestrorum  tribuat  vobis  omnipotens  et  misericors 
Dominus,  et  semper  ad  meliora  cum  humilitate 
faciat  vos  proficere,  et  nunquam  deficere.  Amen  '^. 


VARIJE  LECTIONES. 

»•  CoUata  cum  eodem  ms.  '^*Lanerim  m.  Luverim.  *'*  Recta,  et  quce  ms.  recta  est,  el  quae.  •'*  Cus- 
todire  ms.  custodite.  "•  Talivoluntas  ms.  Ulis  volunlas.  «^*  In  totonisu  ms.  ut-  toto  nisu.  •'•  Am^n... 
Amen,  ms.  otnit. 


169  LIB.  III,  EPIST.  CXXXVIII 

EPISTOLA  CXXXIV. 

ANSELMl  AD  VALERANNUH. 

Habetur  supra  parte  i,  PatroL  t.CLyiII,  eoL  541. 
EPISTOLA  CXXXV. 

YALBRANNI  AD  AN9BLMUM,  CoL   547. 

EPISTOLA  CXXXVI. 

ANSBLMl  AD    VALEIUNNUM. 

Habetur  eadem  parte  i,  coL  551. 
EPISTOLA  CXXXVn  »«, 

ANSBLMI  AD  TUROLDUM  BBGGBNSBH  MONAGHUM. 

Quod  mundo  vale  dixerii^  vehementer  gaudet. 

Ansblmus»  servas  Ecclesiae  Cantuariensis,  fralri 
et  amico  charissimo  Turoldo  ^*^  (3(),  Dei  gralia 
monacho  Beccensi,  salutem  et  boni  propositi  per- 
serverantiam  usque  in  finero . 

Benedictus  Deus  in  donis  suis  el  sanctus  in  om- 
nibusopenbus  suis,  qui  cor  veslrum  convertit  a 
vanitate  ad  veritatem.  Vanitalem  enim  sequuntur 
omoes  qoi  altitudines  et  honores  atque  divitias 
bujus  seculi  concupiscunt  *^*,  quia  nuliatenus 
possunt  satiare  mentem,  sicut  promittunt  ;sed  quan- 
(0  plas  abundanty  tanto  magis  animam  esurientem 
faciunt,  nec  ad  uUum  bonum  finem  perducunt. 
Veritatem  autem  tenent,  qui  terrena  et  transiloria 
toto  corde  contemnunt,  et  ad  veram  humilitatem 
toto  conatu  ascendunt.  Namque  nequaquam  viden- 
tur  spirituaiibus  oculis,  qui  se  humiliant,  descen- 
dere  ;  sed  ad  montem  altissimum,  de  quo  ad  regnum 
coelonim  ascenditur,  conscendere.  Inviam  paradisi 
vos  direzit  divina  clementia,  imo  in  quemdam  pa- 


170 
A  duxit.  Caveat  igitur  vcstraprudenlianecor  vestrum 
retro  respiciat.  Retro  autem  monachus  respicit 
cum  ea  ssepe  recolit  quae  deseniit.  Quod  cum  seepe 
facit,  refrigescit  in  eo  amor  caelestis,  et  reviviscit 
amor  mundi,  et  fastidium  taediumque  propositi  sui. 
Sicut  igitur  corpus  vestrum  cor  sit  separatum  a 
mundana  cogitatione,  et  sit  semper  occupatum  ali- 
qua  utili  ^et  spirituali  meditatione.  Spiritus  san- 
ctus  semper  faciat  vos  gaudere  et  gratias  agere  Deo 
de  bono  incoepto.  Amen. 

EPISTOLA  CXXXVIII  •'•. 

ANSELMl  AD   BASILIAM. 

Mulien  huic  piistimas  epiitolam  scribit  admodum 
piam,  Quod  homo  semperautinccelumascendaty 
aut  in  infernum  descendat.  Et  quodhocmaxime 
attendere  debeat, 

Anselmus  archiepiscopus  Basil^  amics,  filise  in 
Domino  charissimae,  salutem,  et  benedictionem  Dei, 
ac  suam,  si  quid  valet. 

Didici  per  legatos  vestros  quia  vehementer  desi- 
deratis  litleras  nostras  ;  in  quo  recognosco  vestram 
bonam  voluntatem  et  Christianam  intentionem. 
Nihii  enim  video  cur  illas  desideretis,  nisi  ex  illis 
aliquod  consilium  animae  vestrae  salubre  inde  acci- 
piatis.  Quamvis  ergo  tota  sacra  Scriptura  vos  doceat 
qualiter  vivere  debealis,  si  eam  vobis  exponi  facitis, 
non  tamen  debeo  esse  avarus  neque  inexorabilis 
religiosae  petitioni  vestrae.  Dicam  igitur  vobis,  filia 
charissima,  aliquid  quodsi  frequenter  tota  inten- 
tione  mente  pertractaveritis,   multum  cor  vestrum 


B 


radisiim  hcgus  vitae  vos  introduxit,  cum  vosin  clau-  ^  ad  timorem  Dei  et  ad  amorem  beue  vivendi  accen 
stralemeonversationem  monachici  propositi  intro-      dere  poteritis.  Sempersit  ante  oculosmentis  vestne 

VARIiE  LECTIONES. 

"*  Collata  cum  eodem  ms,  *^  Amico  Turoldofn».  amico  charissimo  Turoldo.  *^*  Concupiscunt  sicut  ms. 
concupiscunt,  que  nuliatenas  possunt  satiare  mentem,  sicut.  "*  Collata  cum  eodem  ms. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 


(31)  Turoldo.  In  Chronic.  Beccensi  habetur  pro- 
lixa  mentio  de  eo.  Quam  idcirco  sic  perstringemus, 
ul  nihtl  quod  ad  historiam  speclet,  exctdat.  Turol- 
dus  igitur,  Hogonis  Euremondensis  germanus,  vir 
non  postremas  nobilitatis  et  potentiae,  cum  ad 
EcclesiaeBajocensisregimen  fuisset  evectus,  paulo 
postdivino  sicexarsitamore,  ut  universam  baeculi 
honestatem  pro  stercore  habuerit,  et  Becci  mona- 
chum  induerit.  Nec  sine  magna  fruge.  Nam  eo 
tandem  ascendit  subroissionnis,  modestiie,  gravi- 
latis,  pnidentiae  observantiaeque  uionasticae,  ut  ad- 
mirationi foretipsis optimatibus Beccensibus .  At yero, 
nt  magis  magisque  splendesceret,  visum  est  divinae  p. 
sapientiae  eura  diulius  excocjuere  in  fornace  doloris  ^ 
(qaem  rupturam  dicimus)  sic  eum  excruciantis,  ut 
non  parva  intestinorum  porlio  in  scrotum  descen- 
dens  pene  hominem  exanimaret,  et  denuo  conscen- 
dens,  quidquid  cruciatus  de  descensu  videbatur 
defuisse,  fenorum  fenoribus  repeteret.  Interea  Dei 
servus  fortitercum  interno  luctans  hoste,  semper 
ejus  farorem  celabat,  sperans  divino  tandem  repri- 
mendum  auzilio,  sicque  nemini  (quod  clam  esse 
peroptabat)  det^ere  cogeretur,  et  quidem  virgioei 
pudorisstudio.  Cessit  tamen,  cum  semei  inteslina 
sic  relaxata  el  infiata  sunt,  ut  de  interiori  eorum 
regresfodeaperans,  abbatemWillelmumaccersierit, 

Patrol.  GUX. 


qui  haud  mora  cum  fratribus  advolavit.  Conspicatus 
Turoldum  morbo  pene  enectum,  coelestis  medici 
manum  implorat.  Ipse  quoqueaeg^rotus,  animo  sanus, 
plurimumque  vividus,  ad  divae  Fidis  virginis  opem 
celeriterconfugit.  Nccfrusta.  Ccepitenun  melius- 
cule  esse  et  dormire.  Inler  somnum  voro  audivik 
vocem  hujuscemodi  :  «  Surge  sanus,  et  inteilige 
precibus  beatse  Fidis  inlegrae  te  redditum  sospitati  ; 
et  ad  te  accersito  hoc  ipsumindicabisabbali.  Orabis 
etiam  ipsum  quatenus  fratrem  Girardum  cognomento 
Giffardum,  Longevillam  dirigat,  qui  salvatori  tuo 
gratias  pro  salutc  tibi  concessa  referat,  ac  candelas 
super  ecclesiae  altaro  reverentissime  offerat. » Ipsis- 
sima  sunt  Chronici  Beccensis  verba.  Turoldus, 
somno  excitus,  pudentis  admovet  manum,  depre- 
hendittactuveritatem  coelestis  admonitionis  restitu- 
tionemque  iam  insperatae  sanitatis.  Unde  in 
doxologias  gratiasque  supremo  pharmacopaeo  nec 
non  ejus  ancillse  sanctissimae  Fidi  habendas  effun- 
ditur.  Abbas,  hoc  audiens,  incrcdibili  exsultavit 
gaudio,  Turoldumque  una  cum  Giffardo  Longevillam 
misit  reddendi  voti  ergo.  Porro  hanc  sanctam 
Fidem,  cujus  obsecrationibns  convaluit  Turoldus, 
videtur  esse  illaipsa  de  qua  Martyrolog.  prid.  Non. 
Octob. 


171 


S.  ANSELMI  CANTUAR.    ARCHIEP.  OPP.   PARS.  III.  —  EPISTOLiE. 


in 


quia  vita  prssens  liDem   habet ;   et  nescit    homo  A  vos  malle  inobedientiae  culpam  incurrere  quam  lam 


quando  ultima  dies,  ad  quam  indesinenter  die  ac 
nocte  propinquat,  adveniat.  Yita  prsesens  via  est. 
Nam  quandiu  vivit  homo,  non  facit  nisi  ire.  Sem- 
per  enim  aut  ascendit  in  inferuum  aut  descendit. 
Cum  facit  aliquod  bonum  opus,  facit  unum  passum 
ascondendo ;  cum  vero  aliquo  modo  peccat,  facit 
unumpassum  descendendo.  Iste  ascensus  vel  des- 
census  tunc  cognosciturab  unaquaque  animoquando 
exit  de  corpore.  Qui  sollicite  studet  dum  hic  vivit 
bonis  moribus  et  bonis  operibus  ascendere,  in  coelo 
collocabiturcumsanctisangelis;et  qui  malismoribus 
descendit,  in  inferno  sepelietur  cum  perditis  angelis. 
Hoc  utique  notandum  est  quia  valde  velocius  el  f  acilius 
descenditur  quam  ascendiiur.  Quapropter  in  singulis 
voluntatibus  et  aclibussuisdebelChristianus  etChri-  3 
sliana  diligenter  considerare  si  ascendat,  aut  si 
descendat,  et  toto  corde  ea  in  quibus  videt  se 
ascendere  ampleclalur  ;  atque  illa  in  quibus  cog- 
noscit  decensum  fieri  in  "•  infernum,  fugiat  et 
exsecretur.  Moneo  ilaque  et  consulo  vobis,  in  Deo 
amica  et  filia  dilectissima*",  utin  quantum,  adjuvante 
Dco,  poteslis,  ab  orani  peccalomagno  vel  parvo  vos 
retrahatis,  et  in  sanclis  actibus  vos  exercealis.  Oro 
omnipotentem  Deum  ut  ipse  vos  scmper  et  ubique 
protegat,  dirigat  ct  custodiat.  Amcn . 

416  EPISTOLA  CXXXIX  "*. 

AD     LAIIBBRTUM     ABBATBU     S.     BBRTINI. 

Suadet  oblatum  regimen  astumere, 
Anselmus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensi?,   cha- 


onerosum  opus  et  operosum  onus  suscipere,  non 
cst  meura  consilium .  Periculosior  namque  esl  ino- 
bedentia  quam  non  sequitur  paenitentia,  quam  sit 
obedientia  quae  in  spe  misericordiae  Dei  aggreditur 
eliam  ca  quse  videntur  irapoasibilia.  Virtus  enim  et 
meritum  obedentise,  cum  sula  impellit  hominem  in 
pericula,  iiut  defendit  hominem  a  peccato,  aut  si 
forto  peccat,  valde  venialc  ***  est  si  comitatur  sem- 
per  poenitentia.  Qui  autem  vivit  in  iaobedientia, 
nullum  bonum  ejus  facit  siue  macula. 

EPILTOLA  cxl. 

PASCHALIS  PAPf  AD  ANSBLMUM. 

Plurimum  gaudet  quod  Henricus  ecclciiattiei 
obsecundarit  pr(Bceptis,  Anselmum  absolidt  ab 
excommunicatione  quam  se  incunisse  timebat 
propter  investituras  regis  ;  dat  ei  potestatem 
alios  quiinvestiti  a  rege  /uerintetipsum  regem 
absolvendi,  excepto  Eliensiabbate, 
Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 

nerabili  fratri  Ansblmo,  Cantaariensi  archiepiscopo, 

salutem  et  benedictionem. 
Qucd  Aoglici  regis  corad  apostolic»  sedis  obe- 

dicntiam  etc.  Exstat  xnRegistro  Paschalis  ll^infra, 

adan.HiS, 

EPISTOLA  CXLI  *". 

ANSELMI  AD  ARNULFUM  ABBATEM  TROARNENSEM. 

Ex  morbo  laboranti  collaborat,  et  petitumdeabji- 
cienda  prcepositura  consilium  pra:bet,  ut  eam 
dimittat  si  consentiant  archiepiscopus  etfratres^ 
Ansblmus,  servus   Ecclesiffi   Cantuariensis,    di- 


rissirao  amico  suo,  reverendo  abbati  coenobii  Sancli  C  leclo  amico  suoArnulpo,  reverendo  abbati  Tpoar- 

Bertini,  Lamberto,   salulem,  et  dilectionem    cum 

oraiiooibus. 

Quia  Ecclesia  Remensis  desiderat  el  pelit  reve- 
rentiam  vestram  (sicut "'  scripsiti  mihi)  ad  regimen 
archiepiscopatus,  postulat  vcstra  prudentia  a 
meaparvilateconsilium  quid  sibi  faciendum  sil  in 
tam  magna  re,  tam  onerosa,  tamque  periculosa. 
In  primis  oro  Deum  ut  ipse  nihil  permitlat  de  vobis 
fieri  nisi  quod  illi  placel  etvobis  expedit.  Consilium 
autem  meum  (52)  quod  petitis,  inquantum  intelligere 
possum,  hoc  mihi  videtur  salubrius  ut  voluntas 
vestra,  quantum  in  vobis  esl,  nullum  praebeal  "* 
asseusura,  nihil  dicatis,  nihil  iaciatis  quod  ad  hoc 
possit  valere  "',  ut  ad  onus  ad  quod  vocarainialiqua 


nensi '",  salutem  et  gratioe  Dei  coDtinuam  prote- 
ctionem  et  consolationem. 

Litterae  quas  domno  abbati  Rodulfo***  misistis 
de  aegritudine  et  de  angustiis  vestris,  grayiter  cor 
nostrum  charitativa  compassione  percusserant ;  ia 
quibus  etiara  consilium  petit  sanctitas  vestra  a  mea 
parvitate  de  disposiiione  Ecclesiae  sus,  quoniam 
propter  nimietatem  segritudinis  desperat  se  ita,  si- 
cut  hactenus  fecit,  et  quemadmodum  oportet,  iliam 
posse  417  gubernare  et  disponere.  De  segritudine 
quidem  magnam  debet  colligere  mensvestraconsola- 
tionem,  quia  flagetiat  Deus  omnem  /ilium  quem 
r^ci;>t7.  Etexempla  sanctorum  vironim,  qui  multas 
et  gravissimas  passi    sunt  aegritudines,    sicut  fuit 


occasione  perlrahamini .  Nulla  voscogat  necessitas,  D  Job,  et  sicut  legilur  de  quodam  sancto  viro  (33) 
prseler  solam  et  puram  obedentiam.  Obedientiam  qui  paralysi  toto  corpore  dissolutus,  a  fratribus, 
vero  nuUamsuspiciatis,  nisi  a  domno  abbate  CIu-  quoniam  ipsi  illum  tractare  non  poterant  feminis 
niacensi,  cui  vos  subdidislis.  Quod    autem   dicitis      traditus  est,  multum  vos  confortare  debent.  Nus- 

VARIJS  LECTIONES. 
"•Sicutin  »n5.  fieri  in.    •"  Dulcissiraa  W5.  dilectissiraa.    ***  Collatu  cum  eodem  ms,    "•ReverenUam 
siculwi5.  reverentiam  yeslram  sicut.    •**  Multum  praebeat  ms.  nullum  prwbeat 


possit  valerc 


Posset  valere  ms. 
*••  Droarnensi  ms,  Troamensi. 


•"  Veniale  ms,  valde  veniale.    •"  Collata  cum  eodem  ms 
^•Domino  Rodulpho  ms.  Doraino  abbati  Rodulpho. 

JOANNIS    PICARDl  NOTiE. 

non  ex  tumore  sed  humililate  potius,  siout  patas. 


(3^)  Consilium  autem  meum,  etc.  Arnulfus  Lexo- 
viensis  in  epistol.  ad  Danielem,  priorem  S.  Barbarae, 
recte  quod  quemadmodum  ad  prioratum  non  se 
debuit  ingerere,  ita  vocatus  non  debeat  recusare  : 

«  Quia,  inquit,  non  minus  delictum  tumor  inobe- 
dientiad  quam  zelas  ambilionis  importat.   Quod  si 


el  timore  desistis,  pustllanimitatem  haec  mihi  sapit 
humilitas.  Veni  igitur,  quoniam  cum  ipao  onere 
gratia  tibi  divina  concrescet.  >  Sic  ille« 

(331  Etsieut  legitur  de  quodamsando  viro^  eto. 
Is{vei  allucinor)  fuit  Paulus  abbas  eremlPanephi- 


173 


LIB.  III,  EPIST.  CXLIII. 


174 


qnam  enim  legirous  quod  sgriludines   sanctorum  A  quatenus  consideret  si  qua  sunt  in  regnovestrocor- 

"genda,  propter  vit«  aelemaB  praBmium,  et  ut  magis 
ac  magis  in  vobis  gratia  Dei  augeatur,  sollicile, 
Deo  adjuvanle,  studeatis  emendare.  Nihil  enim  est 
conlemnendnm  quod  corrigi  possit,  quiaDeusexigit 
ab  omnibus  non  solum  quod  male  agunt,  sed  etiam 
quod  noncorrigunt  mala  quae  corrigere  possunt.  Et 
quanto  potenliores  sunl  ut  corrigant,  tanto  distri- 
clius  exigit  ab  iliis  Deus,  ut  secundum  polestatem 
misericordiler  impensam  bene  velinl  et  faciant. 
Quod  maxime  videlur  ad  reges  pertinere,  quoniam 
ipsi  cognoscuntur  majorem  potestatem,  etcuiminus 
contradicilur,  inler  horaines  oblinere.  Si  aulem  non 
omnia  simul  potestis^  non  debetis  propter  boc  quin  a 
melioribus  ad  meliora  studeatis  proficere,  quia  bona 


illis  fuerunt  ad  detrimentum,  sed  semper  legimus 
eos  ad  meliora  per  tribulationes  ^  processisse. 
Nam  etsi  bona  opera  aliquando  impediantur  in  ian- 
guoribus,  gralia  tamen  Dei  non  minuitur  sed  auge- 
tur,  si  bono  voluntas  in  tribulalione  non  decrescit ; 
nec  ezigit  Deua  a  servis  suis  plus  quam  facere  pos- 
sint.  De  consilio  vero  quod  pelitis  de  dispositione 
Bcclesiae  vestrae,  Deum  oramus  ut  ipse  vobis  con- 
sulat ;  et  vos  et  Ecclesiam  vestram  cum  filiis  pro- 
tegat  atque  regat.  Quod  tamen  mihi  videtur,  in 
quantompossum  intelligere,  tacerenon  dcbeo.  Curam 
Ecclesiaa  quam  per  obedientiam  et  charitatem 
eorum  ad  quos  hoc  pertinuit,  sine  propria  voluntate 
suscepiatis,  sola  vestra    voluntate    non    debetis 


rnjioere,  sed  obedientiam  usque  ad  mortem  servare.  g  proposiia  el  bonos  conatus  Deus  solet  benigne  per 

g^^^^  ^^  beata  plenitudine  retribuere.  Auditur  apud 
nos  quia  conjugia  in  regno  vestro  sine  omni  ratione 
dissoivuntur  et  commutantur,  quia  cognati  sive  sub 
nomine  conjugii,  sive  alio  modo,  palam  sine  repre- 
bcnsione  contra  canonicam  prohibitionem  commi- 
sceri  non  vereantur.  Episcopi  quoque,  qui  debent 
esse  forma  ct  exemplum  aiiis  canonicas  religionis^ 
iuordinate,  sicut  audivimus,  aut  a  solis  episcopis 
aut  in  locis  ubi  ordinari  non  debent,  consecrantur. 
Haec  et  alia  quae  magnitudinis  vestraB  prudenlia  in 
Uibernia  corrigenda  cognoverit,  precor,  obsecro  et 
consulo,  sicut  illi  quem  valde  diligo,  et  cujus  profe- 
ctum  per  omnia  desidero,  qualenus  consilio  bono- 
ruro  virorum  et  sapientium  regni  vestri  corrigere 
p,  sludeatis;  et  Deum  oro,  de  regno  terreno  ad  regnum 
coeleste  transeatis.  Amen. 

EPISTOLA  CXLIII  •••. 

ANSELMl  AD  GISLEBBaTUlt  LUN1CEN8BM  BPI8C0PCM. 

Gratiam  hahetprtBsuli  gaudenti  quod  suU  au$picii$ 
res  Ecclesice  bene  verteret, 

Ansbuiub,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  Giblb- 
BERTO,  Lunicensi  ***  episcopo,  salutem. 

Gratias  ago  reverentiae  vestrae  quia  laetam  •••  se  si- 
gnificat  in  litteris  suis,  quodDeus  in  Ecclesia  sua  ad 
profectumreligionisper  medignatur  aliquid  operari. 
Quoniam  autem  olim  nos  apud  Rothomagum  invicem 
cognovimus,  dilectione  sociati  sumus,  et  nunc  co- 
gnosco  vos  ad  episcopatus  dignitatem  gratia  Deipro- 
fecisse,  confidenter  audeo  vos  obsecrare,  et  secun- 
dum  quod  intelligo  opus  esse,  vobis  consulere.  Su- 


Sed  si  assensu  et  consilio  archiepiscopi,  quia 
epificopum  non  habetis,  et  fratrum,'  et  eorum  qui 
rei  cognoscunt  necessitatem,  talia  eiecta  fuerit 
persona  qoae  onus  vestrum,  quod  hacteuus  por- 
tasiis,  digne  possit  suscipere,  tunc  ulique  hoc  quod 
perobedientiam  suscepisiis,  licite,  si  ad  salutem  vos 
redire  desperatis,  potestis  dimittere.  Filios  vestros 
horlor  et  coosuio  qualenus  quanto  magis  ipsi  ad 
praesens  vestro  nequeunt  uti  auxiiio  et  consiliOt 
tanto  magis  soUicito  ipsi  sint  ne  religio,  quae  iu 
vestra  sanitale  in  illis  vigetat,  defidat ;  sed  invicem 
se  charitative  hortantes,  propositum  suum  invioiabi- 
liter  custodiant. 

EPISTOLA  CXLII  ••». 

ANBBLMl  AD  MuaiARDACHUM  REGEM  HIBERNIiB. 

Hunc  regem  deprmdicat  ob  pacatiregni  feliciiatem, 
Et  eum  admonet  ut  qux  eorrigenda  sunt  corri- 
gat^  maxime  cognatorum  conjugia  et  irregula- 
rium  episcoporum  ordinationes. 

MuRiARDACHO,  glorio,  gratia  Dei,  regi  Hibernisp, 
Anselmus,  servus  Ecclesiae  Canluaricnsis,  salutem 
cum  orationibus,  et  Dei  misericordia  semper  regi 
ct  •••  protegi. 

Gratias  ago  Deo  de  bonis  multis  quas  de  vestra 
celsitudine  audio.  Inter  quae  est  hoc  quia  gentem 
regni  vestri  in  tanla  pace  facitis  vivere,  ut  orones 
boni  qui  hoc  audiunt,  Deo  gratias  agant,  et  vitae  ve- 
strae  diuturnitatem  desiderent.  Ubi  enim  pax  est, 
licet  omnibus  bonam  voluntatem  habentibus  quod 
optant  sine  perturbationo  malorum  hominum  effice- 


re.  Unde  vestra  celsitudo,  per  quam  Deus  ista  facit,  ^  blimavit  Dens  in  Hlbemia  vestram   prudentiam   ad 


ab  eo  certissimemagnam  retributionem  debet  exspe*- 
ctare.  Super  hoc  unique  pacis  fundamentum  facile 
est  alia  quae  ecclesiastica  religio  exigit,  aedificare. 
Precor  itaque  bonae  voluntatis  vestrae  constantiam 

VARIiE 


tantam  dignitatem,  et  posuit  vos  ut  studeretis  ad 
religionis  vigorem  et  animarum  utilitatem.  Satagite 
ergo  sollicile,  sicul  scriplum  est  de  eoqui*^*  prieest 
in  sollicitudine,  in  illa  gente,  quanlum  in  vobis  est, 

LECTIONES. 


•••Pei  tribulationem  m#.  per  tribulationes.  **^Collata  cumeodemms»  ^••Regi  et  ms.  semper  regi  et. 
***Collatacumeodemms.  ••'Ludinensi  ms.  Lunnicensi.  •••Laetari  m*.  laetam.  •••Scripium  esi,  qui 
ms.  scriptum  est  de  eo  qui. 

JOANNIS  PICARDI  NOTJE. 

siae,  tanta  membrorum  debilitate  constrictus  qua-      Cassian.,    col 


driennlum,  ut  eorum  fonctione  penitus  careret,  et  a 
viris  corari  nequiret ;  eamque  ob  rem  traditus 
sanctis  virginibus,  apud  quas  etdefunctusest.  Yide 


vn,  cap.  86,  ubi  reperies  oleum 
defluens  ex  uuctissancti  viri  membris  tam  fuisse 
salutare  ut  infirmis  salutem  restitueret. 


175  S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 

corrigere  et  exstirpare,   el  bonos  morcs  planlere  A  EPISTOLA  CXLV  ••*. 


176 


seminare.  Ab  hoc  etiam,  quantum  in  vobis  est,  re- 
gem  veslrum,  et  alios  episcopos,  el  quoscunque  po- 
tcstis,  suadendo,  et  gaudia  quse  parata  sunt  bonis, 
ac  mala  quae  exspeclant  malos,  ostendcndo  attrahile, 
ut  de  vestris  "'  et  de  aliorum  bonis  operibus  prae- 
mium  mireamini  a  Deo  aceipere.  Grates  refero  pro- 
munere  vestro  quoc  mihi  benigne  misistis.  Orate 
pro  me. 

EPISTOLACXLIV"'. 

AD  MONACUUM  APOSTATAM. 

Pracepliiy  consiliis  et  minis  errantes  duas  oves 
ad  gregem  revocat, 

Anselmus,  Dei  gratia  archiepiscopus   Cantuarisej 


WALTERI  AD  ANSELMUM. 

Exultat  de  felici  Anselmi  in  Angliam  reditUy  si' 
mulque  ab  eo  quidpiam  expeiit  pias  consolationis. 

Domino  desiderabili,  et  totis  viscerum  medullis 
concipiendo  matri  Ecclesiae  calbolicae  Anselmo,  fra- 
ter  Waltbrus,  unus  suorum  extrema  pars  devoto- 
rum,  desideratae  pinguedinis^  intimae  auavitatis 
haustum  sufficienlem. 

Haeret,  iingua,  sensus  haeret,  nutat  manus  dum- 
revolvit  dulcidinem  vestraa  salutationis,  qiia  se  ye- 
slra  celsitudo  ad  tantillum  homuncionero  dignata  est 
inclinare.  Ecce  ad  vocem  vestram  confortata  sunt 
ossa  mca,  exhilarata  pra&cordia  mea,  quia  sane 
nunc  cognovi  me   vestram   gloriam  non    inaniter 


Adriano,  qui  fuit  monachus  Chrisli  Ecclesiae  Can-  B  amasse,  quando  vos  meam  humilitatem  non  dedi  - 


tuariensis,  et  suadiente  diabolo,  reliquit  habitum 
suum,  si  vult  redire  admonasterium  suum  ct  •••  ad 
monachicum  propositura,  salutem  et  veram  dilec- 
tionem. 

Fratrem  et  filinm  non  debeo  nominare,  donec 
sciam  te  poenitentiam  peccali  et  erroris  tui  agere  ; 
418  et  hoc  cognoscam  per  reversionem  tuam. 
Quod  si,  Deo  per  gratiam  "•  suam  inspirante,  se- 
cundum  desiderium  meum  videro,  certus  eslo  quia 
in  me  paternam  pietatem  et  fraternam  charilatcm 
sine  figmento,  Deo  annucnle,  invenics.  Consuloigi- 
tur  et  consulendo  precorut  hominem,  cujus  aniraae 
salutem  affectu  cordis  desidero ;  el  praecipio  ea  au- 
ctoritale  quae  mihi  a  Dco  el  ab  Ecclcsia  Dci  traditu 


gnati  estis  recognovisse.  Et  revera  qnanto  in  me 
nibii  promptum,  nihil  robustum  considero,  tanto  erga 
meamimbecillitatem  vestram  diligenliam  pluiisduco. 
Omnipotenti  itaque  Deo  laudis  hostiam  mecuro  re- 
ferunt  omnes  amici  vestri,  qui  saeculum  nostrum 
presentiae  vestrae  lumine  destitutum  feliciore  beati- 
tudinis  vestraB  reditu  exhilaravit.  Depulit  enim, 
qualiter  voluit,  quidquid  requiei  placidae  voluntatis 
vestrae  obnitebatur ;  unoquemomento,  quod  nobis  lon- 
gissimum  videbatur,  citissimum  nobisefifectupleniore 
perfecit.  Introitus  enim  vester  pacificus  factus  est  et 
nobis  et  vobis,  quia  dura  prolractae  querelae  terminum 
posuislis.  Ecclcsiiscanonicccollatis,  vos  quoque  re- 
quie^istis.  liaque  requiei  vcstrae  ct  communi  bono 


esl,  super  omnes  viventcs  professos  obedienliam  et  Q  congrntulanlur  omncs  araici  vestri,  et  vos,  quia  cor- 


stabilitalem  in  praefato  monasterio  ;  et  adjuro  per 
earadem  professionem  et  stabiiitatem,  quam  te  in 
eodem  loco  servaturum  coram  Deo  promisisti,  et  per 
utrumque  advenlam  Domini  nostri  Jcsu  Christi, 
sicutvis  ut  primus  sit  tibi  ad  salutem,  et  sccundus 
nou  sit  tibi  ad  damnationera,  quatcnus  resipiscas,  et 
redeas  ad  Ecclesiam  in  qua  monachus  fuisti  quan- 
tum  ad  habituro,  et  esse  debes  secundum  veritatem 
et  ad  me,  et  ad  fratres,  qui  te  propter  animae  tuae, 
salutem  desideramus,  si  non  vis  in  cxcommunica- 
tione  et anathemate  mori.  Nullus  enim  homo  in 
prsesenti  vita  vivens  potest  te  absolvere  ab  his  vin- 
culis  excomraunicationis  et  analhematis,  nisi  quod 
vera  dilectione  precor  et  consulo,  feceris.  Ista  meas 


poreconjuncti  non  possunt,  desideriorum  gressibus  in- 
viserc  non  dcsistunt.  De  nostris  polissimum  monachis 
dico,  quos  vobismajoris  dotefamiliaritatis,  etsubven- 
tionc  transactaenecessitatisprocliviusdevinxistis.  Sed 
quoniam  mei  causa  ccepi,  ad  me  mihi  redeundum 
cst.  Optatissimura  mibi  esset,  si  fieri  posset,  ante 
fincra  raeum  vcstro  conspectu  perfrui,  et  coram  vo- 
bis  de  meiscalaraitalibusconqueri.  Pertransiit  enim 
tempus  raeura,  et  uescio  si  quem  diuturnitate  vitoe 
collegcrim  fructum.  Sed  quoniam  voluntati  meae 
dcbililas  senilis  obsistit,  ecce  hic  ubi  sum  vobis 
suspirando,  miserias  ct  languores  animae  quos  con- 
traxi  repraesento,  id  potissimum^  exorando  ut,  sicut 
omnibus  omnia  facti  cstis,   eo   me   modo  rescripto 


lilteras  praecipio  tibi,si  qua  adbuc   vena  obedien- q  mansuetudinis  vestrae   inforraare   dignemini,     quo 


tiae  vivit  in  te,  ut  ostendas,  si  opportunitatcm  habes, 
Airardo,  qui  tecum  ab  Ecclesia  Chrisli  discessit  ;  et 
quidquid  libi  scribo,  illi  simili  charitate  et  auctori- 
tate  mando.  Quamvis  non  merearaini  adhuc  ut  ••^ 
pro  vobis  orem,  tamcn  oro  Deum  omnipotentem  ut 
ipse  vos  convertat  ad  se,  et  ad  salutem  animarum 
vestrarum,  ct  lalificet  me  de  vestro  desiderato  reditu. 
Amen. 


praeseniem,  si  ita  contigisaet,  consolaremini.  Brit 
enim  hoc  magnum  tutamentum  meae  necessitatis  et 
monimentura  gratum  vestrae  suavitatis.  Ad  hoc  sane 
mea  haec  tendil  oratio,  ut,  quoniam  vobis  ex  toto 
juxtavotum  frui  non  possum,  saltem  mihi  aliquam 
vestri  portiunculam  concedatis,  non  qua  fruar  pro 
vobis,  sed  cujus  respectu  •••  in  vestra  consolatione 
respirem .  Non  quia  aegritudini  meae  sufficientia  desint 


VARIJE  LECTIONES. 

••^Et  de  vestrism^.  ut  de  vestris.  •••Ctim  eodem  ms.  collata.  •••Monasterium  et  ms.  Monasterium 
suum  et.  •••Deo  gratiam  ms»  Deo  per  gratiam.  ••^Ut  adhuc  m».  adhuc  ut.  *"Collata  cum  eodem 
ms.    •••Aespectui  ms.  repectu. 


177 


LIB.  III,  EPIST.  CXLVII. 


178 


alimenta  Seriplurarum,  sed  quia  semper  satius  est  A  plus  gaudere,  et  majorem  quaestum  aestimare  cum 


aegrolo,  si  ei  quod  desiderat  Iribuatur.  Et  saspe  ta- 
ctus  unius  demulcet,  cui  multorum  medicamina  non 
iobserent.  Omnipotens  Dcus  raoulem  veslram  et 
linguam,  parvulorum  suorum  consolationi  diutius  *^* 
reservet,  et  placidae  vestrae  volunlali  "*  conatus 
adversariorum  potentiae  suae  dcxtera  substernat  *** . 
Amen. 

EPISTOLA  CXLVI  ••". 

ANSBLMI  AD   WALTERUM. 

Est  reicriptum  ad  ante  positas  litteras, 
Ansblmus  archiepiscopus  fratri  et  dilectori  suo 
Waltero  salutem  et  benediclionem  Dei,  et  suam, 
quantum  valet. 

Littcras  religiosae  dulcedinis  luae  susccpi,  velut 
favum  pioguem,  et  exundantem,etstillantem  densas  ^ 
el  suaves  guttas  inexplicabilis  erga  me  dileclionis. 
In  quibus  sancto  referta  fervore  anima  tua  diligenda 
et  dilecta  animae  mese,  tanto  sc  significat  flagrare 
desiderio  nostri  colloquii ;  et  quia  hoc  fieri  posse 
desperat,  saltem  per  litteras  nostra)  salutationis  ct 
aedificaotis  admonilionis ;  ut  anima  mea  miretur 
unde  tua  erga  me  concepit  tantum  afiectum  amoris, 
nisi  quia  Spirilus  ubi  vult  spirat,  et  vocem  ejusau- 
dis ;  ei  nescis  unde  veniat  aut  quo  vadat  {Joan,  in,  8). 
Quippe  mea  merita  hoc  impetrare  apud  homines  ne- 
queunt,  ut  sic  diligar  ab  homine;  sed  Spiritus  san- 
ctus,  per  quem  charilas  in  cordibus  servorum  Dei 
diffunditur,  ipse  animam  tuam  tali  ac  tanto  fecunda- 
vit  afifectu.  Cujus  vocem  in  litteris  tuis  audio,  scd 


amamus,  quam  cum  amamur.  Atque  magis  dolen- 
dum  nobis  est,  et  majus  daranum  credendum,  cura 
perdimus  amorem  quo  amamus  "*,  quam  cum 
amittimus  illum  a  quo  amamur ;  amanli  enim  praj- 
mium  debetur,  non  araato.  Dcum,  pro  cujus  amore 
me  diligis,  oro  ut  ipse  te  diligat,  ipse  te  ad  bene 
vivendum,  quod  a  me  petis,  instruat ;  ipse  te  ab 
omnibus  peccatis  absolvat,  et  ipse  te  ad  vitam  aeter- 
nam  perducat.  Amen. 

419  EPISTOLA  CXLVII  "•. 

AnSELMI  AD  HURIARDAGHUM   niBERNliG  REGEM. 

Ellam  atqus  etiam  rogat  mederi,  aut  curare  me- 
dendum  pestilentibus  sui  regnimoiibus,  Ne  am- 
plius  viri  uxores  suas  aliorum  iixoribus  commu- 
tentf  et  episcopus non  nisi  inuno  certo  loco  cons- 
tituatury  nec  nisi  a  pluribus  episcopis  ordinetur. 

MuRiARDAGHO,  glorioso  TCgi  Hibemise,  Anselmus 
archiepiscopus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  fidele 
cum  orationibus  obsequium ,  et  per  regnum  terre- 
num  mereri  coeleste. 

Quoniam  multa  de  vestra  excellentia  praedicantur 
qu8B  regiam  decent  dignitatem,  valdegaudemus;  et 
Deo,  a  quo  est  omne  bonum,  dcvolas  exinde  gratias 
agimus.  Confidimus  autem  quia  qui  vobis  contulit 
gr&tiam  suam  in  facicndis  bonis  quae  facitis  "**,  con- 
feret  quoque  affeclum  perficiendi  ea  quae  super  illa 
quae  facitis  eum  velle  cognoscilis.  Quapropler,  glo- 
riose  fili  et  in  Deo  charissime,  precor  ut  ea  quae  in 
regno  vestro  secundum  Christianam  religionem 
emendanda  cognoverilis,  omni  instantia  et  sollicilu- 


uade  hoc  inspiret  neseio,  quia  cur  hoc  faciat  in  me  G  <^iQe  emendetis.  Ad  hoc  enim  Deus  in  regali  subli- 


non  invenio.  Quem  rogo  ut  nunquam  a  te  vadat,  sed 
semper  in  te  maneat,  et  totum  spiritum  tuiim  inde- 
sinenter  amore  Dei  et  proximi  fervere  faciat.  Gratias 
ago  Deo  qui  mihi  ut  ita  a  te  diligar  dedit,  sed  tibi 
multo  majus  donum  tribuit  cum  cor  tuura  sic  amore 
proximi  implevit.  Valde  namque  est  gratius  Deo 
diligcre  proximum  quam  diligi  a  proximo.  Semper 
ergo  plus  debemns  studere  amare  quam  amari;  et 


initate  vos  constituit  ut  virga  aequitatis  subditos 
populos  gubernetis,  et  quidquid  in  eis  justitiae  adver- 
satur,  eadem  virga  percutiatis  et  amoveatis.  Et  qui- 
dem  quiddam  dicitur  fieri  in  ipso  populo  quem  re- 
gendnm  suscepislis,  quod  magnopere  corrigendum 
est,  quia  Christianae  religioni  omnimodis  contrarium 
est.  Dicitur  enim  quod  viri  ita  libere  et  publice  uxo- 
res  suas  uxoribus  aliorum  commulant  (34),  sicut 


VARIiE  LECTIONES. 

•^  Consolalione  diulius  ms.  consolationi  diutius.  "*  Placidae  voluntati  ms.  placidae  vestrae  voluntati. 
•••  Substernet.  ms.  subslernat.  Amcn.  •"'  Collata  cum  eodem  ms.  ••'  Perdimus  quem  amamus  ms.  per- 
dimus  amoren\.quo  amamus.    '^'  Cum  eodem  ms.  coUata,    *^^  Quae  fecistis  ms.  quse  facitis. 

JOANNIS  PICARDI  NOT^E. 
(34)  Dicitur  quod  viri  iia  libere  et  publice  uxores  D  sarculo  correctionis  penitus  exslirpare  non  differas. » 


*iwi*fl/iorttm uxortftu^cofnmuten/.  Episl.  i  41 ,  supra, 
idem  praemonuerat,  sed  quia,  ut  liquet,  ncglcctum 
fuerat,  ruraus  inculcat.  Sane  ante  Anselmum  Grego- 
rius  papa  VII  aliquid  simile  audierat,  unde  Lanfran- 
cum  per  litteras  (quarum  majorem  partem  retulimus 
in  epistol.  31,  lib.  ir)  monuit  serpenti  morbo  occur- 
rere  his  verbis  :  «  Tuam  vero  fraternitatem ,  etsi 
monilore  non  egeat,  irapellcnte  taraen  nos  sollicitu- 
dine  adraonemus,  quatenus  graviora  usquequaque 
vitia  resecare  studeat,  et  inter  omnia,  el  prae  omni- 
bus,  nefas  quod  de  Scotis  audivimus,  quod  plerique 
videlicet  uxores  non  solum  deserunt,  sed  etiam  ven- 
dunt,  modis  omnibus  prohibere  contendat.  Ad  haec 
enim  apostolica  te  auctoritate  fultum  esse  volumus, 
ut  non  solum  in  Scotis,  sed  etiam  in  aliis  (si  quos  in 
Anglorum  insula  tales  esse  cognoveris)  dura  ani- 
madversione  punias,  et  radicem  tanti  mali  prudenti 


Sic  Gregorius  ad  Lanfrancum,  qui  monitis  pontificis 
continuo  morera  gessil.  Nara  post  Gregorianas  litleras 
sequuntur  proxirae  aliae  ejusdem  Lanfranci,  ad  Go- 
thricum  Hiberniae  regem ,  ubi  post  captatam  in 
limine  benevolentiam,  haec  insunt :  c  In  regno  vestro 
perhibentur  homines,  seu  de  propria,  seu  de  mor- 
luarum  uxorum  parentela  conjuges  dncere.  Alii, 
legitime  sibi  copulatas  pro  arbitrio  et  voluntate 
rellnquere ;  nonnulli  suas  aliis  dare,  et  aliorum  in- 
fanda  comrautatione  recipere.  Haec,  et  si  qua  sunt 
alia  crimina,  propter  Deum  et  animam  veslram  in 
terra  poleslatis  vestrae  corrigi  jubere,  talesque  vos 
cum  divino  adjulorio  vcstris  subditis  exhibcre,  ut 
et  amatores  boni  bona  amplius  ditigant,  et  appeti- 
tores  mali  pravas  actiones  nequaquam  exercere 
praesumant.  »  Ita  Lanfrancus  commonuerat  rej^em. 
Verum  nescio  an  surda  aure  isthaec  praeteriisset. 


179 


6.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE. 


180 


quiltbet  ecjuum  equo,  aut  quamlibet  aliam  rem  re  A  ut  cum  de  terreno  regno  transieritis  '"  ad  coeleste 


alia  ab  illo  commutat ;  aut  pro  libitu  el  sine  ratione 
relinquunt.  Quod  quam  malum  sit,  omnis  qui  Chri- 
stianam  Jegem  novit,  inleliigit.  Si  igitur  excellentia 
veslra  divinarum  Scripturarum  sentcntias  quae  huic 
infami  negotio  obviant  per  se  legere  non  valel,  prac- 
cipite  episcopis  et  religiosis  clericis  qui  in  vestro 
regno  sunt  ut  eas  vobis  edicant,  quatenus,  eis 
cognitis,  quo  studio  vobis  invigilandum  sit,  ut  hoc 
roalum  corrigatur,  cognoscatis.  Item  dicitur  episco- 
pos  in  terravestra  passim  eligi,  et  sine  certo  episco- 
patusloco  conslitui,  atque  ab  uno  episcopo  episcopura 
sicut  quemlibet  presbylerum  ordinari.  Quod  niminim 
sacris  canonibus  omnino  contrarium  est;  et  eos 
qui  taliter  instiluti  sunt  aut  ordinari,  cum  suis  ordi- 


regnum  veoiatis.  Amen.  De  fratre  nostro  Cornelio, 
quem  sibi  celsiludo  vestra  mitti  rogavit,  dico  quia 
ita  occupatus  est  circa  servitium  palris  sui,  ut  nec 
ab  eo  queal  sine  periculo  vitae  illius  separari,  nec 
eum,  qui  jam  senio  confectus  est,  secum  ullatenus 
ducere. 

EPISTOLA  CXLVIII  •". 

ANSELMI  AD   ODONEM  MONACHUM. 

Ut  non  deserat  munut  sibi  commissum  oh  ingra" 
vescentem  (ttatem. 

Anselmcs  archiepiscopas  fratri  charissinu)  Odoni, 
monacho  et  cellerario  *^,  salutem,  et  benedictionem 
Dei  et  suam. 

Dicitur  quod  quia  sentis  aetate  et  segTitudinc  finem 


natoribus  ab  episcopatus  officio  deponi  praecipiunt.  3  tuum  propinquarc,  ideo  vis  obedientiam  tuam,  in 


Rpiscopus  namque,  nisi  certam  parochiam  el  popu- 
lum  cui  superintendat,  habeat,  constitui  secundum 
Deum  non  potest,  quia  nec  in  ssecularibus  nomen  vel 
officium  pasloris  habere  valet,  qui  gregem  quem 
pascat  non  habet.  Hooor  quoque  episcopalis  non 
parum  vileseit,  dum  is  ad  pontificatum  assumitur 
qui  ordinatus,  qno  divertat  vel  cui  per  episcopale 
ministerium  certo  pnesideat,  nescit.  Minus  quoque 
qnam  a  tribus  episcopis  ordinari  non  debet,  cum 
propter  multas  alias  et  rationabiles  causas,  quas  epi- 
stolaris  brevitas  non  admiitit,  tum  ut  fides,  vita  et 
solhcitudo  ejus  qui  invigilare  debet,  idoneis  et  lega- 
libus  testibus  comprobetur.  Precor  itaque,  hortor  et 
moneo  quatenus  exccllentia  vestra  operam  det  ut 


qua  hactenus  Deo  et  conventui  ecclesise  in  qua 
vivis  deservisti,  deserere.  Notum  tamen  volo  esse 
dilectioni  tuse  quia  hocconsilium  nonestex  bona*" 
parte.  De  malis  enim  operibus  debemus  agere  poeni- 
tentiam,  et  ea  rehnquere  ante  mortem,  ne  in  illis 
inveniat  nos  ultima  dies.  In  bonis  vero  operibus  dc- 
bemus  perseverare  usque  in  finem,  ut  in  illis  assu- 
matur  anima  nostra  de  hac  vita.  De  benefkcientibus 
namque  perseverantcr  dictum  est :  Qui  perseverave- 
ritusgue  in  finem,his  *^salvus  erit{Matth,Xjn)t 
non  de  illis  qui  ante  finem  a  bono  opere  deficiunt. 
Expedit  igitur  animae  tuae,  frateret  fili  charissime, 
ut  in  obedienlia  quam  secundum  posse  tuum  et  pia- 
citum  Dei,  in  quantum  cognoscere  possurous,  et  ad 


isUi  in  regno  suo  corrigantur,  quatenus  merces,  quam  placitum  abbatis  tui  et  fratrum  tuorum  tenuisti,  per- 

a  Deo  pro  aliis  bonis  expetitis  *",  pro  istis  vobis  severes  quandhi  vita  in  te  fucrit,  et  abbas  tnus  tibi 

augeatur.  Cseterum,  si  quid  in  vobis  aut  in  his  quos  jusserit,  bono  et  laeto  animo,  sine  omni  rancore  et 

regeresuscepistis  quod  ullatenus  voluntati  Dei  adve^  murmuratione,  ut  etiam  Joquendo  et  disponendo  ali- 

sari  queat,  perpenderitis,  sollicite  emendare  aatagite,  quid  de  eadem  obedientia  emittas  apiritum.  Sic  enim 

VARIiE  LECTIONES. 

•"  Expeditis  ms.  expertitis.    "•  Transibitis  ms.  transieritis.    •"  Collata  cum  eodem  ms.    •"  Cellario  ms» 
CeJIerano.    •"  De  bona  ms.  ex  bona.     •"  Sic  salvus  m*.  hic  salvus. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 


aut  mors  irruens  sancta  eius  praevenisset  desideria  ; 
saltem  constat  ex  allis  litieris  Lanfranci  ad  Ter- 
delvacum,  Gothrici  successorem,  datis,  nihi  fuisse 
adhibitum  remediitampcstilentiaemorbo,  Substoraa- 
chans  enim,  paulo  ante  medium  scribit : « Inler  multa 
quse  piacent,  relata  nobis  sunt  qusedam  qas  dis- 
piicent,  scilicet  quod  in  vestro  regno  quisque  pro 
arbitrio  suo  legitime  sibi  copulatam  uxorem  nuUa 
canooica  causa  interveniente  relinquil ,  et  aliam 
quamlibet,  seusibi,vel  relictae  uxori  consanguinitate 
propinciuam,  sive  quam  alius  simili  improbitate 
deseruit,  marilali  seu  fornicaria  lege  punienda 
temerilate  conjunffit.  »  Hactenus  Lanfrancus^  ex 
eujus  preeteritis  adhortamentis  si  praesenlia  hceat 
Anselmi  comprobare,  ausim  dicere  non  ex  Scotorom 
vel  Hibemorum,  sed  Anglorum  longe  antea  depra- 
vatis  rooribus  natam  hane  lethalem  gangrenam  pau- 
latim  vires  etaugmentum  sumpsisse.  Nam  Gildas  in 
Bxcidio  BritannisB  supra  mille  annos  dixit  :  Reges 
habet  Britannia  guamplurimas  conjuges  habenteSf 
sed  scortantes.  D.  Bonifacius  martyr  ot  archiepisco- 
pus,  legatus  Germanicus,  objicit  Ethelbaldo  regi 
Aoglorum  apud  Wilielm.  Malmesbur.,  lib.  1,  De  reg. 


Angl.,  cap.  4 :  Audimmusguod  optimates  pene  omnis 
geniis  Merciorum  tuo  exemplo  legitimas  deserant 
uxores,  et  adulteras,  et  sanctimoniales  constu- 
vrent,  etc.  Quod  autem  fuerit  Scotis  hsac  libido  quasi 
D  haereditariaarguitD.  Hieronym.  hb.  11,  adversusJovi- 
nianum :  Scotorum  nalio  uxores  proprias  non  habet, 
et  guasi  Platonis  Politicam  legerit,  et  Catonis  sec- 
tetur  exemplum.nuUa  apudeos  conjux  estpropria, 
sed  ut  cuigue  libitum  fuerit^  pecudum  more  lasci' 
nun^  Taceo  pudenda  et  persimilia  mcmoratis  Hbidi* 
nibus,  quae  SylvesterGiralduscentum  postAnselmum 
annis  notavit  de  HibemiF,  distinct.  3,  Topograpbiae 
Hibernicoe  cap.  19.  Quara  vero  aitas  hic  morbus 
egisset  radices,  adeo  ut  nec  hujus  epistola;  mcdicatis 
evelli  potueritconsiliis,  palamfit  ex  concilio  Casellis, 
archiepiscopali  Hibemiae  civilate,  habito  anno  1171, 
et  ab  Alexandro  III  probato ;  in  cujus  concilii  pla- 
citis  id  potissime  jubetur,  utomnes  Inici  guiuxores 
habere  velint  eas  secundum  jus  ecclesiasticum  ha- 
beant.  Roger  Honedenus  retulit  in  poster.  parte 
Annal.  Sed  nec  hoc  decretum  Tut  liquct  in  signato 
Sylvest.  Giraldi  testimonio)  valuit  exstirpare  :  tam 
piceum  est  impiae  Veneris  malum. 


I8i 


UB.  III,  EHIST.  CL. 


182 


evcniet  iibi  illa  promissio  quae  perseveranlibus  usque  A     Canonica  auctoritas  pracipit  ul  Ecclesia  episco 
m  finem   promittitur.  Nec  te  terreal  quia  propler      palus  ultra  Ires  menses  non 


imbecillilalem  corporis  non  vales  modo  •"  ita  effi 
caciler  facere  et  curare  quae  facienda  sunt  in  eadem 
obedientia,  sicut  olim  facicbas  in  sanilate  et  juvcn- 
lale.  Namque  non  exigit  Dcusate  ullra  posse  tuum. 
Nec  teperturbenlquaelibetadversitales,  undecunque 
veniant,  quibus  te  vult  inimicus  aniniae  tuse  vexare 
et  faligare,  ut  anle  finem  deficias  et  praemium  per- 
severantiae  pcrdas.  Horlor  igitur  el  precor  qualenus 
hoc  in  corde  tuo  proponas  et  stabilias  ut  bonum  opus, 
quod  hactenus  fideliler  Deo  adjuvente  tenuisti,  ne- 
quaquam,  donec  vivas,  deseras,  nisi  hoc  abbas  tuus 
et  fratres  tui  non  lua  importunitate,  sed  sua  spon- 
tanea  voluntate  tibi  praBcipiant.  Et  certus  esto  quia 


maneat  sme  pastore. 
Quoniam  aulem  regi  piacuit,  consilio  baronum  suo- 
rum,  et  noslra  concessione,  ut  veslrapersonaelige- 
retur  ad  archiepiscopalum  Eboracae  non  debet  per 
vos  lerminus  saiubriter  constilutus  diutius  differri. 
Unde  miror  quia  post  eleclionem  vestram  non  re- 
quisislis  ut  consecraremini  ad  quod  elecli  estis. 
Mandoilaque  vobis  ut  vni  Idus  Septemb.  sitisapud 
raatrem  nostram  ecclesiam  Cantuariensem,  ad  fa- 
ciendum  quod  facere  debclis,  et  ad  suscipiendam 
consecrationem  vestram.  Quod  si  non  feceritis,  ad 
me  pertinet  ut  ego  curam  habeam  et  faciam  quae 
perlinent  ad  episcopale  officium  in  Eboracensi  ar- 
chiepiscopatu.  Praeterea  audivi  quia  vos,  priusquam 


quanto  majori  difficullate,  cum  propler  imbecillila-  g  consecremini,  facere  vultis,   ut  electus  episcopus 


tem  tuam,  tum  propter  quaslibet  adversitates,  obe 
dientiam  tibi  injunctam  facies  "',  tanto  majus  prae- 
mium  a  Deo  recipies.  Oro  Deum  omnipoleniem 
ut  ipse  eor  tuum  dirigat,  et  quantum  in  me  est, 
benedictionem  et  absolutionem  Dei  tibi  mando,  fra- 
ter  charissime. 

420  EPISTOLA  CXLIX. 

ANSBUfl  AD  TIIOXAM  EDORACBN8EM  ARCiilEPlSCOPUM. 

Eccletia  ultra  tres  menses  sine  pastore  non  debet 
essfj  unde  ipsiprcescribit  ui  vm  Idus  Septembris 
Cantuarice  se  sistat  ab  eo  consecrandum,  et  ne 
ipse  electum  episcopum  S.  Andrece  de  Scotia 
nondum  consecratus  consecrare  prcpsumat, 

Anselmus,  arcbiepiscopus  Cantuariae,  THOMii: 
elecio  archlepiscopo  Eboracensis  Ecclesiae,  saiu- 
tem. 

VARIiE    LBCTIONES. 
"•Facias  ms,  facies. 
JOANNIS  PICARDI  NOT^, 


Sancti  Andreae  de  Scotia  apud  Eboracum  consecre- 
tur  (35).  Quod  nec  facere  debelis,  nec  ego  concedo, 
sed  omnino  interdico  ne  fiat,  aut  de  illo,  aut  de  ali- 
qua  persona  quae  in  regimen  animarum  debet  pro- 
vchi  ab  archiepiscopo  Eboracensi,  quia  non  pertinet 
ad  vos  dare  vel  concedere  alicui  curam  animarum, 
quam  nondum  accepistis.  Vale. 

EPISTOLA  CL. 

ANSELMl    AD    GOFFRIDUM. 

Virum  probum  a  vitce  integritate  laudat^  et  a  quo 
sibi  caveat,  monet,  maxime  ne  aliorum  facta 
discernens  eos  contemnat. 

Anselmus  archiepiscopus  Gopfrido  salutem  et 
benedictionem  Dei,  et  suam. 
Juhel,  nepos  vester,  mihi  narravit  vitam  vestram 


*"Non  modo  ms.  non  vales  modo. 


(35)  Facere  vultis,  ul  electus  episcopus  Sancti 
Andreasde  Scotia  apud  Eboracum  consecretur.  Quo- 
niam  ad  Eboracensem  archicpiscopum  pertinebat 
consecratio  omnium  episcoporum,  praeficiendorum 
Ecclesiis  insularum  Orcadum,  id  cst  Hiberni«  et  Sco- 
tiae,  Thomas  necdum  acceptam  yeiporovfav  alteri  vo- 
lebat  conferre  aut  curare  confcrendam.  Quod  Ansel- 
mas  probibait  recte  dicens  non  posse  quem  anima- 
rom  curam  demandare,  quamnonsusceperit.  Initian- 
do  autem  episcopo  nomini  erat  Turgodus,  EccIesiaB 
Dunelmpnsis  prior.  Caelerum,  quod  Scotorum  et 
Hibernorum  antistitum  initiatio  sit  pontiBcis  Ebora- 
censis  et  hujus  (de  quo  fit  sermo)  fratruelis,  ad 
Lanfraneum,  sed  non  Lanfranci  ad  ipsum  ;  quas  ad 
litteram  subjicio,  priores  sic  habent :  «.  Piissimo,  etc. 
Ecce,  Pater  sanctissime,  iilius  tuus  ad  te  clamat, 
sed  magis  fiilia,  Eboi-acensia  videlicet  Ecclesia,  ad 
eam,  cui  divina  disposilione  praesides  ecclesiam  ; 
tanquara  ad  maternum  recurrens  sinum,  pie  poslulat  D 
ut  ex  abandantia  maternarum  deliciarum  reparetur 
inopia  suarum  se  deserentium  ;  imo  longe  et  inter 
baroaras  nationes  positarum  virium.  Siouidem 
venit  ad  nos  quidam  clericus,  quem  misit  Paulus 
comes  cum  litteris  sigillatis  de  Orcadum  partibus 
significans  in  eis  episcopatum  suae  terra  eidem  cle- 
rico  concessisse.  At  ille  antecessorum  .«^uorum  or- 
diue  custodito,  postulat  a  nobis  consecrari  episco- 
pum,  cui,  quod  juste  pctit,  injustc  denegare  non 
possumus.  Frecamur  ergo  ut  nobis  duos  episcopos 
dirigat  paternitas  vcstra,  quorum  fulti  orationious 
et  auxiho,  tante  rei  sacramentum  eanonice  com- 
pieamas.  Illa  autem  procui  arceatur  suspici0|  quam 


nuperrime  nosler  fraler  nobis  ct  coepiscopis  subin- 
tulit  Remigius,  me  scilicct  imposterum  (^uaesiturum 
Dorcacestrensis  vel  Wigornensis  episcopi  subjectio- 
nem  liac  de  causa.  Dico  enim  coram  Deo  me  nun- 
quam  hoc  faclurum.  Si  placet  igitur  sanctitati  ves- 
trae,  ut  juxta  petilionem  nostrarn  nobis  fac6re 
dignemini,  locum  Eboracum  ;  tempus,  v  Non.  Mar- 
tias  nobis  immutabililer  constituimus ,  ct  vobis 
significamus.  Ergo  vivas  et  valeas,  el  spirilualibus 
incrementisusquequaque  proficias.  »  HactenusTho- 
mas.  Ex  cujus  vcrbis  pcrspicuum  est,  quod  altius 
in  Lanfrancum  cristas  oiim  erexerat  eamdcm  ob 
causam  quam  hic  Thomas  suus  tratruelis,  tanto  de- 
missius  inclinasse ;  adeo  ut  non  nisi  tacito  Lanfran- 
ci  permissu,  verealur  se  nuncupare  archicpiscopum 
Eboraci.  Sed  Laofranci   responsum   conjungamus, 

3U0  et  id   juris  spectans  ad  Eboracensem  cathe- 
ram  gravius  probat. 

« Lanfrancus,  etc.  Insinuavit  vobis  venerabilis 
frater  noster  Thomas  Eboracensis  archiepiscopus 
advenisse  de  Orcadum  insulis  ad  sequendum  cl^- 
ricum,  quem  in  episcopatum  ipsius  teriae,  prseci- 
piente  et  insinuante  Paulo  comite,  testatur  csse 
electum .  Et  quia  ex  antiquo  more  sui  juris  est 
praefatarum  insularum  praesules  consccrare,  petiit 
a  me  ut  mittam  sibi  dc  noslris  safTraganeis  duos 
qui  lanlae  rei  sacramentum  cum  co  valeant  cele- 
brarc.  Rogantes  itaque  praecipimus,  et  prsecipientes 
rogamus,  quatenu^  omni  excusatione  submota  illuc 
eatis  et  ex  nostro  praecepto  secum,  quod  justum  est, 
in  tantae  rei  mysterio  compleatis.  Non  eoim  decet 
ut  qut  sacrandus  in  hanc  terram  venit,  et  cum  omni 


183 


S.  ANSELMI  CANTOAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


184 


et  rogavit  me  ex  vestra  parte  ut  vobis  consulerem  A  tati .  Inter  soeculares  homines  est  contentio  de  pro- 


qualiter  vivere  deberetis.  Sed  cum  audissem  vitam 
vestram,  non  potui  rogitare  quid  vobis  possem  ad- 
dere  in  psalmis,  in  orationibus,  in  abstinentiis,  in 
afflictione  corporis,  ultra  hoc  quod  vos  per  gratiam 
Dei  incoepistis  et  facilis.  Hoc  itaque  quod  facilis, 
quandiu  cum  salute  corporis  vestri  facere  potestis, 
tenete.  Si  autem  senseritis  quod  in  segriludinera  vo- 
bis  vertatur,  tunc  consulo  ut  expedire  cognoscetis, 
ves  temperetis.  Melius  est  enim  ut  cum  salute  cor- 
poris  Iffito  animo  aliquid  faciatis,  quam  per  segritu- 
dinero  ab  his  quae  cum  laetilia  benefacitis,  pro  nihilo 
ducatis,  neque  alios  qui  hoc  non  faciunt,  ullo  modo 
contemnatis,  aut  eos  esse  minoris  meriii  apud  Deum 
quam  vos  existimetis.  Bonum  enim  est  exercitium 


pria  singulorum  voluntale,  ut  unusquisque  "'  dicat, 
non  sicut  vis,  sed  sicut  ego  volo ;  contentio  vero 
•"  monachorum  est  :  Non  secundum  voluntatem 
meam  fiat,  sed  secundum  tuam.  Nec  debet 
unusquisque  exspectare  ut  cum  facit  allerius  vo- 
luntatem,  ille  sibi  similiter  faciendo  retribuat,  sed 
in  hoc  debet  studere  ut  quidquid  alius  faciat,  ipse 
nunquam  a  bono  proposito  suo  deficiat.  Est  et 
aliud  quod  valde  pacem  et  diiectionem  inter  fratres 
conciliat  :  si  nuUus  aliquando  fratri  suo  aliquid 
dicit  de  alio  unde  amicus  ejua  alu|uo  modo  offenda- 
tur  ;  sed  semper,  si  potest,  frater  de  fratre  loquatur 
unde  cor  ejus  ad  dilectionem  accendatur.  Haec,  fra- 
tres  et  filii  mei  charissimi,  servate.  De  ordine  quo- 


corporis,  sed  multo  magis  amat  Deus  cor  plenum  q  que  vestro  ita  solliciti  esse  debelis,  ut  non   in  mo 


pietate,  dilectione,  humilitate   ct  desiderio  perve- 
niendi  ubi  possit  et  delectetur  ipsum  Deum  viderc 
Omnipotens  Dcus  vos  deceat,  et  corroboret,  et  con- 
soletur.  Absolutionem  Dei  et  nostram,  siquid  valet, 
ab  omnibus  peccatis  vestris  vobis  mitto.    Rogo, 
orate  pro  me. 

EPISTOLA  CLI  "•. 

ANSELMl  AD  JOANMEM   PRIOREH,  ET  GONGREGATIONBM 
BATENSEM. 

Eo8  Dei  domum  ei  templum  futuros^  si  mutuam 
tervent  concordiam^  et  in  minimis  observantiam 
teneant. 

Ansblmus  archiepiscopus  Joanni,  priori,  et  toli 
congregationi  Batensi  servorum  Dei,  benedictionem 
Dei,  et  suam,  si  quid  valet.  ( 

Dominus  Joannes,  lator  preesentium,  petiit  a  me 
ut  fraternitati  vestr»  aliquam  monitionem  scriberem 
quse  esset  signum  patemse  dilectionis.  Possum  qui- 
dem  breviter  comprehendere  qusecunque  vitanda 
sunt,  et  quae  appetenda  dicendo :  Declina  a  malo  et 
facbonum  {Psal.  xxxvi,  27);  sed  convenientius  exis- 
timoutde  aliqua  virtute  nominatim  religionem  vestram 
admoneam.  Hortor  ergo  ut  pacem  servare  inter  vos 
toto  corde  sludeatis,  quia  dicitur  de  Deo  :  Facius 
esi inpace  locus  ejus  {PsaL  lxxv,  3).  Ita ergo  domus 
et  templum  Dei  vere  eritis,  si  pacem  inter  vos  con- 
stanter  habueritis.  Quamhoc  modo  assequi  et  ser- 
vare  poleritis,  si  unusquisque  non  intendat  ut  alius 
faciat  suam  voluntatem,  sed  ipse  semper,  senata 


dico  illuro  alicubi,  vel  aliquando,  in  secreto,  vcl   in 
conspectu  aliorum,    violetis.    Sciiptum   est  enim  : 
Qui  modicadespicit,  paulatim  decidei{Eccli.  xix,  1), 
Si  ergo  coram  Deo  vultis  proficere,  numquam  mini- 
ma  mandata  velitis  despicere.  Sicul  autem  qui  mo- 
dica    despicit,    paulatim   dedicil,    sic   qui   modica 
non  despicit,  non  dico  paulatim,  sed  efficaciter  pro- 
ficit.  Fratres,  facite  ut  possitis  dicere  cum  Propheta  : 
Anima  mea  in  manibus  meis  semper(PsaL  cxyiu, 
i09).  In  omnibus  enim  operibus  vestris  debetis  consi- 
derare  quasi  anima  sit  in  manibus  vestris  semper  ; 
quia  quidquid  unusquisque   faciet,   hoc  anima  ejus 
recipiet.  Omnipotens  Deus  vos  ab  omni  malo  custo- 
diat,  et  absolutos  ab  omnibus  peccatis  in  bonis  ope- 
ribus  vos  perseverare  faeiat.  Amen.  Precor  ut  oretis 
pro  me. 

421  EPISTOLA  CLII  ••». 

ANSELMl  AD  PASCHALBM  II  PAPAM. 

Ut  non  mittat  pallium  archiepiscofo  Eboracensi 
nondum  consecrato,  nec  Londontensi  episcopo^ 
qui  illud  nunquam  habuit,  ne  Ecclesice  Cantua- 
liensis  primatus  asua  dignitate  excidat,  quod 
pati  neutiquaw  potest,  Inquirii  et  utrum  regi 
Teutonicorum  permittat  dareinvestituraSy  sicut 
rex  Angliof  audierat. 

Domino  et  Patri  diligendo  et  reverendo  Paschali, 
summo  pontifici,  Anselmus,  servus  Ecclesiae  Can- 
tuariensis  *",  debitam  obedientiam  cum  fidelibus 
orationibus. 
Quoniam  fortitudo   et  directio  Ecclesiarum  Dei 
rectitudine  et  voluntate  Dei,  alterius  faveat  volun-  D  maxime,  post  Dcum  pendet  ex  auctoritate  patemi- 

VARIiE  LECTIONES. 

*^*Cum  eodem  ms.  collata.  "•Voluntate  ut  unusquisque  ms,  voluntate,  unusqnisque.  "'Contentio  volo 
ms.  contentio  vero.  ***CoUata  cum  eodem  ms.  *'*Anselmus  Ecclesise  Cantuar.  ms.  Anselmus  servus 
£cclesia3  Cantuariensis. 

JOANNIS    PICARDI  NOTiE. 


humilitate  sacrari  se  postulat,  inopia  adjutorum  a 
tanto  regno  non  sacratus  abscedat.  Terminum  hujus 
consecrationis  lator  prsBsentium  vobis  indicabit.  Et 
ne  forte  soUiciti  sitis,  putantea  quod  vel  ipse  vel 
successores  ejus  hac  occasione  super  ecclesias  ve- 
stras  jus  praelationis  quandoque  conentur  arripere, 
lilteras  quas  ipse  mihi  Iransmisit,  fralernitali 
vestrse,  sollicitudinem  de  futuro  gerens,  curavit 
transmittere.  Quas  et  has  (quas  vobis  transmitto) 
in  archivis  ecciesiarum  vestrarum,  ob  memoriam 


futurorum,  servatum  iri  praecipio.  •»  Sic  Lanfrancus, 
qui  et  profitetur  ab  Eboracensi  archipraesule  inun- 
gendos  esse  episcopos  Orcadum,  ita  lamen  ut  Can- 
tuariensis  primas  ad  eum  mitlat  duos  comprovin- 
qales  episcopos,  qui  ei  adsint  ad  inauj^urationcm 
sacram  peragendam  :  neque  ob  rem  sihi  valeat  ali- 
quid  in  eos  juris  vindicare.  Unde  et  hic  Ihomas 
(ad  quem  Anselmus)  Ecclesise  Scoticae  designatum 
pontificem  initiare  non  'polerat. 


1S5 


LIB  ni,  EPIST.  CLIV. 


186 


iatis  vestraB,  qnando*  ratio  exigit,  ad  ejus  libenler  A  post  Pentecosten,  litteras  per  Bemardum  servientem 

recorrimus  auxilium  el  consilium.  Archiepiscopus 

Eboracensis,   Gerardus  nomine,   migravit  de   hac 

vila,  et  alios,  Thomas  nomine,  loco  ejus  eleclus 

est.  Dequorumor  estquia  quaeritur  ei  pallium  an- 

tequara  sit  consecratus  et  mihi  faciat  professionem 

secundum  aniiquam   consuetudinem   antecessorum 

meornm  et  suorum.  Haec  est  igitur  summa  precum 

mearum  in  hac  re,   ut  antequam  consecrelur,   et 

mihi  debitam  obedienliam,  sicut  dixi,  profitealur,  et 

hoc  faclum  esse  lilleris  nosiris  cognoscatis,  a  vestra 

excellentia  pallium  non  suscipHt:  Q&od  non  idcirco 

dico  quod  iili  palliuminvideam,  sed  quoniam  quidam 

autumant,  et  etiam   procurant,  ut  si  hoc  a  vobis 

concessum  fuerit,  confidant  se  professionem  debitam 

mihi  posse  denegare.  Si  enim  hoc  contingal,  scitote  g 

quia  Eeclesia  Anglise  scinderetur;  et  secundum  sen. 

tentiaro  Domini,  dicentis:  Omneregnuminseipsum 

divUumy  desolobiturf  desolaretur,  et  rigor  apostoiicae 

disciplinae  in  ea  non  parum  debilitaretur.  Ego  quo- 

qae  nullatenus  remanercm  in  Anglia.  Non  enim  de- 

berem  aut  possem  pati  ut,  me  in  ea  vivente,  prima- 

tus   Ecclesise   nostrse  destrueretur.  Hoc  ipsura  et 

eodem  affectu  suggero  reverentiae  vestrae,  quia  de 

Londoniensi  episcopo  pallium  petilur,  quod  nunquara 

habuit,  ut  scilicet  ad  boc  nullatenus  assensam  prs"- 

beat.  Quidamnamque  concinnantsub  hac  specie  boni, 

primatus  Cantuari^  dignilatem  (quemadmodum  non 

oportet)  humiliare.  Misi  sanctitali  vestrse  hoc  anno, 


domini  Petri,  camerarii  vestri,  quod  rex  Anglise 
conqueritur  quod  sustinetis  regem  Teutonicum  dare 
investituras  Bcclesiarum  sine  excommunicatione,  et 
ideo  minatur  se  sine  dubio  resumpturum  suas  inve- 
stituras,  quoniam  ille  suas  tenet  in  pace.  Yideat 
igitur  prudentia  vestra  sine  dilatione  quid  inde 
agere  debeatis,  ne,  quod  tam  bene  aedificastis,  irre- 
cuperabiliter  destruatur.  Rex  enim  noster  diligenter 
inquirit  quid  de  iilo  rege  faciatis.  Oramus  Deum  ut 
nos  laetificet  de  diutuma  vestra  prosperitate. 

EPISTOLA  CLIII  *\ 

PASCHALIS  PAP.C  AD  AI^SELMUM . 

Prcecedenti  respondet  se  nuUatenus  dignitati  ejus 
Ecclesio!  derogaturum,  nec  usquam  tolerasse  a 
rege  Teutonico  dari  investituras, 

Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  fratri 
Anselmo,  Canluariensi  archiepiscopo,  salutem  et 
apostolicam  benediclionem. 

Utteras  dilectionis  tuae  recepimus,  etc.  Vide  in 
Paschali  II  ad  an,  1118. 

EPISTOLA  CLIV. 

ANSBLMl  AD  WILLBLMUM  ABBATEM  BBGfWNSEM. 

Vota  nuncupaia  ante  monastieam  professionem  in 
preelati  manent  dispositione. 

Ansblmus  Beccensis,  modoministerEcclesieeCan- 
tuariensis,  dilecto  dilectoh  suo  reverendo  abbati 
WiLLELMO  (36)  Beccensi,  salutem. 


VARIiE  LECTIONES. 
•■*  Cum  eodem  ms.  collata. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

(36)  Peverendo  abbati  Willelmo,  etc.  Ille  ipse^G  mannia  excitatos  Henricus,  Nothi  filius  et  rex, 
Willeimus,  Becci  terlius  archimandrita,  de  cujus  advolarat  ex  Anglia  ;  isque  paschalem  circiter 
electione  scribitur  epist.  S,  supra,  ad  quem  recen-  solemnitalem  venit  Beccura,  ubi  Beccenses  nonnulli 
suiraus  ejusdem  Willelmi  natales,  pueritiam  et  mo<-  ei  supplicarunt  ut  in  morituri  locura  sufficeretur 
nacbismum, et  quidemex  Beccensi  ra8.,quod  eliam-  quispiam  Beccensis.  Jd  ut  Willelmi auribus  insonuit, 
num  suppeditabit  in  materiam  brevis  et  aperta) 
narrationis  de  ejus  interilu,  ut  cujus  sancta  felicia- 
que  primordia  illic  exposuiraus,  hic  feliciorem,  etsi 
Beccensibus  lugubrem,  dicamus  ejusdem  finem. 
Anno  vicesimo  sui  muneris,  mense  Seplembri,  de- 
cidit  in  ae^rotationem,  qus  lente  seniles  artus  con- 
sumens  vitalem  cjus  mortem  prorogavit  ad  inse- 
quentis  anni  mensem  Martiura.  Tura  enira  gravior 
solito  et  potentior  eura  lecto  fortius  quara  Prome- 
theuro  Caucaso  alligavit.  Inter  h»c  Ricardus  abbas 
Pratellensis  coenobii  (quod  Rogerius  Bellomontanus 
Hunfridi  Blius  constituit  in  fundo  suo,  sic  enira 
scrupulose  Guilielra.  Gemraet.  lib.  vii,  Histor.  Du- 
cum  Norman.,  cap.  M,  observavit)  convisit  Willel- 
mum,  ac  mox  Beccenses   fratres.    Tunc   vero  et  D  monachi  et  laici  convicaneique  lugubres  facturi 


cavil  ne  suam  exoraret  sedem.  Ilenricus  autem, 
cognita  Willelmi  invaletudine,  perhumane  invisit, 
euraque  alloquens  hurai  residebat  pro  hominis  ob- 
scrvantia.  Willelmus  contra,  fuluro  sui  coenobii 
prospiciens  statui,  supplicavit  Henrico  ut  raona- 
chura  raedise  eetalis  et  inte(^rioris  vitee  praeponcret 
Beccc.c  Quera  »  inquit?  Willelmus  contra  : «  Eccle- 
siasticse  sanctiones  universis  interdicunt  praepositis 
electione  successoris.  »  Dixerat  haec,  et  dicentis 
dexlerara  ori  oculisque  rex  adraovit.  Quaraobrera 
fratres  psalmos  legere  poenitenliales,  sanctorumque 
litaniara,  inter  quae  animam  exhalavit.  Mox  pro 
more  cadaver  sacris  indutum  vestibus  in  basilicam 
delatum,  coram  maxima  coliocatum  est  ara,  quo  et 


obsecrationibus,  et  ecclesiastico  chrismate  roboratus 
est  Willelmus.  Boso  autem,  prior  Becccnsis  (jam 
enim  Baldricus,  ad  quera  sunt  cpistol.  7et8,  supra, 
e  vivis  excesserat),  raonuit  WiUelmura  ut  moribun- 
dus  filiis  coelestem  quamdam  legaret  benedictionem. 
Rrecta  igiturmanu  illisbene  precatusdixit:  «Amate 
claustralem  vitam,  quia  reparatio  est  ordinis  nostri ; 
et  non  quaeratis  habere  obedientias  in  saeculo, 
quoniam  in  eis  muiti  perdunt  animas  suas,  et 
quantocias  abbatem  eligite,  quia  non  est  bonura  tale 
opus  differre.  »  Haec  fatus,  obnixe  rogavit  eos  suo 
nomlne  fundere  vota.  firat  enim  pro  more,  ut  si 
quempiam  virum  nosset  integerrimee  vitse,  coramu- 
nioaem  precationum  ejusdera  cupidus  ambiret.  Sub 
haec  propter  repentinos  tumultus  aliquot  in  North- 


preces  ventilabant.  Sed  etrex,  quem  supremo  hali- 
tantcra  viserat  omni  carantem  f  piritu  dignatus  cst 
suprema  visilalione.  Praeter  illuni,  novcm  abbates, 
clericorum  monachorumque  turba  innumera,  el 
inter  hos  praecipuus  venit  Joan.  Lexoviensium  pon- 
tifex,  qui  et  suprcma  defuncto  persolvit  obsequia  : 
mendicorora  quoquc  nondefuitmuititudo,  inquorum 
gratiam  defunctique  opem  biduo  tam  largse  fue« 
runt  eleeraosynse  distributae,  ut  nullua  inanis  redierit. 
Interea  Willelmi  cadaver  inhumatura  in  exedra 
capitulari,  ad  dexterara  Hcrluini  fundatoris.  WilleU 
mus  autem  anno  «talis  xxv,  Becci  monachum 
professus  est,  quindecim  annis  privatua  ibidem  vixit, 
triginta  et  diraidio  praefuit,  sicque  lxx  natus  annos 


1S7 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCfflEP.  On>.  PARS  III.  -^  EPISTOLiE. 


188 


De  volo  monacbi  de  quo  noetrum  vultis  audire  A  scopi  exantiquaanlecessorumconsuetudiDeprofessi 


coDsilium,  quiantequam  ad  nostrum  ordinem  veni 
ret,  vovit  se  nunquam  amplius  vinum  bibiturum, 
hoc  mihi  videtur  esse  faciendum  quod  fit  a  majori- 
bus  nostri  ordiuis,  et  maxime  apud  Ciuniacum,vide- 
licet  ut  hujusmodi  vota,  qu»  fiunt  sine  proraissione 
fidei  et  sacramento,  in  voto  monachici  ordinis,  in 
quo  homo  quidquid  ad  se  pertinet  et  seipsum  totum 
Deo  offert,  judicentur  esse  completa,  et  sit  in  dispo- 
sitione  preelati  vel  ea  servare  rationabiliter  vel  rou- 
tare.  Yos  autem  huic  monacho,  de  quo  loquimur, 
potestis,  si  placet,  ad  tempus  concedere  ut  quod  in- 
coepit  faciat.  Quodsi  quando  iDtellexeritisnonexpe- 
dire,  praecipite  illi  ut  faciat  fidenter  quod  faciunt 
conununiter  fratres. 

EPISTOLA  CLV  "•-•. 

ANSELMl  AD  THOMAH  ARCHIEPISCOPUM  BBORACBNSEH. 

Universii  archiepiscopi  muniis  interdicit  ante  pro- 
missum  sibi  fidelitatem  pro  more  veteri. 

Anselhus,  servus  Ecdesiae  Canluariensis,  Thom^ 
archiepiscopo. 

Tibi,  Thoma,  in  conspeclu  (37)  omnipotentis  Dei, 
ego  Anselmus  archiepiscopus  Canluariensis,  totius 
422  Britanniae  primas,  loquor  loquens  ex  parte 
ipsius  Dei ;  sacerdotale  officium,  quod  meo  jussu  in 
paroecia  **^  mea  per  suffraganeum  meum  suscepisti, 
tibi  interdico  atque  praecipio  ne  de  te  aliqua  cura 
pastorali  ullo  modo  praesumas  intromittere,  donec  a 
rebellione,  quam  contra  Ecclesiam  Cantuariensem 
incoepisti,  discedas,  el  ei  subjoctionem  quam  ante- 
cessores  tui,  Thomas  videlicet  etGerardus  archiepi- 


sunt,  profilearis.  Quod  si  in  his  quae  coepisti  magis 
perseverare  quam  ab  iisdesistercdeIegeris,omnibus 
episcopis  totius  Brilaanise  '**  sub  perpetuo  anathe- 
mate  interdico  ne  tibi  ullus  eorum  manus  ad  pro- 
molionem  pontificatus  imponat ;  vel  si  ab  externis 
promotus  fueris,  ne  pro  episcopo  vel  in  aliqua  Chri- 
sliana  communione  te  suscipiant  •".  Tibi  quoque, 
Thoma,  sub  eodem  anathemate  ex  parte  Dei  inter- 
dico  ut  nunquam  benedictionem  episcopatus  Ebora- 
ccnsis  suscipias,  nisi  prius  professionero,  quaro 
antccessores  tui  Thomas  et  Girardus  Ecclesiae  Can- 
tuariensi  fecerunt,  facias.  Si  autem  episcopatum 
Eboracensem  ex  toto  dimiseris,  concedo  ut  ofHcio 
sacerdotali,  quod  jam  suscepisti  **%  utaris. 

B  EPISTOLA  CLVI*". 

ansblml  ad  willblmum  abbatbm  bt  gongrbgationbm 
bbccensem. 

Se  nikil  habere  illis  antiquiiui,  eorumque  oblilu- 
rum  non  esse,  nisi  cum  desie^nt  esse. 

Dominis  et  fratribus  charissimis  et  desideratissi- 
mis  dorano  "*  abbati  Willelmo,  et  sanciae  congre- 
gationi  Beccensi,  sub  illo  Deo  servienti,  fratcr 
Anselmus,  dictus  archiepiscopus,  superna  semper 
gratia  et  benedictione  ad  bona  scmper  dirigi,  et  a 
roalie  defendi. 

Si  cor  meum  dilectioni  veslrae  de  vobis  plene 
exponerc  volo,  magna  charta  non  sufficiet,  et  si 
brcviler  dicere  propono,  nequaquam  affectum  meuro 
salial.  Sed  in  hac  dubietate  consolatur  roe  vesU*a 


cooscientia,  qua  roihi  conscii  estis  quanlum  semper 

VARIiE  LECTONES. 

•■^  Collata  cum  eodem  ms.    •".  Paroecia  ms.  parochia.    •*'  BritannisB  ms.  totius  Bntannise.    •*  Fueris, 

ne  pro  episcopo  iidem  in  aliqua  Christiana  communione  tesuscipiant  ms.  fueris  pro  episcopo  vel  in  aliqua 

Christianacoromunione  te  suscipiat.    •■Mncoepisli  ms.  suscepisli.    **^  Cum  eodem  ms.  coUata.    •"  Gha- 

rissimis  doroino,  etc.  ms,  charissirois  et  desideratissirois  darono,  etc. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 
obiit  anno  H!84,  Kalend.  Maii,  et  hoc  fuit  donatus  Q  meraorato  capituli  loco.  Existimarim,  necfaIso,cum 


epitaphio 

Abbas  Villelmus  prasclari  generis  ortus 
Tempore  pnmosvo  fit  religionis  amator^ 
jEtatis  quinis  lustrisjam  rite  peractis, 
Suspirando  Deum  ccepit  contemnere  mundum^ 
Terrea  divisitf  sed  Chnsto  totus  adhcnsit^ 
Ut  nudum  nudus  Dominum  famulus  sequeretur. 
Confestim  Becciyjuga  sumpsit  suacia  Christi, 
Quoe  per  quindenos  constanter  pertuHt  annof 
Ansetmo  post  Anglorum  prcesule  facto, 
Jste  loci  euram  caspit  fratrumque  regendam  : 
Quemgravitas  morum.vel  vitadecusqueparentum 
Fecerunt  clarum  permultis  ac  venerandum. 
Doctus  erat,  blanaoque  loquens  sermone  placebat  : 
Actibus  et  verbis  subjectos  erudiebat. 
A  puero  vitee  fuerat  servator  honestce  ; 
Cordis  munditiam  servans  carnisque  perennem, 
Beceum  ter  denos  auxit  rexitque  per  annos  : 
Blandus  subjectis  rector,  durusque  suverbis. 
Vir  iantus,  meritis  momm  ditatus  optmis^ 
Nequaquam  valuit  nexus  evadeie  mortis^ 
,::Aprilis  sexta  decima  surgente  dieta 
"  Complevit  cursum  vitm  prassenliSy  et  acium, 
Commendans  animamcmlo  corpusque  sepulcro* 
Exspectat  tempus  quo  judicet  omnia  Chrtstus, 
Ecce  sub  hac  iumbapulvis  sunt  membrasepulta, 
Cui  prcestet  Dominus  veniam  vitamque  rogemus. 

Id  vero  epitaphii  Beccensi  ms.  insertum  non  vidi  in 


instauraretur  (inslaurationem  enim  recentiorem  ipsa 
loci  facies  nova  et  quodammodo  puerilis  testatur) 
tum  vel  situ  obducta  seu  rubigine,  earoque  ob  rem 
neglecta. 

(37)  Tibi,  Thoma,  in  conspectu,  etc.  HancAnsel- 
mus  scnpsit  epistolam  nullo  mon  noto  charitatis 
lapide.  Naro  teslc  Bibliothecario  Malmesberiensi, 
Thomasab  Anselmo  primo  accitus,  ut  Cantuariam 
veniret  a  se  inaugurandus,  sibique  |)ro  more  obe- 
dienliam  flrmaturus  sacramento,  benignas  egit  gra- 
tias  pro  invitatione,  petitque  inducias  ad  tam  cele- 
bris  opcris  apparalum.  Secundo  accitus,  respondit 
se  rationibus  suoruro  clericorum  adduci ;  tandem 
per  episcopos  Londinensero  Rofenseroque  conventus 
aperte  se  denegavit  ventururo.  Quaroobrem  qucm 
priratis  monitionibus  pelUcere  nequierat  Anselmus, 
postremo  publicavit  quasi  contumacem  hoc  pro- 
graromale  exsecrando,  quod  etiam  retulit  Willelm. 
r\  Malmesb.  in  Eboracens.  archiepisc.  Post  haec  dum 
Henrici  summatumqueAnfflicorumconsiliis  Thomas 
commonetur,  Anselmus  decessit,  relinquens  eum 
sua  benedictione  (quam  spreverat  arroganlius,  spre- 
tamque  serius  doluit)  privatum.  Coactus  igitur  tan- 
dem  episcopo  Londinensi  Richardo  Belmozio  poUi- 
citus  est  et  unctus.  Post  quinquennium,  vi  Kalend. 
Mart.,  desiit  esse  in  viviseosplendidius,  quo  vixerat 
obscurins  ob  pudendam  suae  peryicacice  caliginem. 
Cum  eniro  decubuisset  lecto,  consulti  roedici  respon- 
derunt  nunquam  convaliturum  niai  feminei  coitus 


189 


UB.  III,  BMST.  CLVII. 


190 


yo8  et  qoam  veraeiter  dilexeriin,  et  qaot  et  quantum  A  affectu  diligam,  et  per  eamdem  dilectionem  sollici- 


de  vobia  desideraverim,  et  aliquid,  quandiu  vobiscum 
6um  conversatus,  vos  proficere  sluduerim  :  et  si 
non  omnes  faoc  experimenlo,  quia  Deus  numerum 
auxit  postquam  a  vobis  discessi,  cognoscitis,  ab  illis 
qui  sciont  et  experti  sunt,  discite.  Hoc  itaque  nulla- 
tenus  charilati  vestrae  sit  dubium  quia  sicut  dilexi 
radicem,  sic  et  ramos,  quanlumcunque  "'  mullipli- 
centur,  et  omnes  filios  matris  meae,  et  primogenitos 
et  poat  me  genilos»  velut  fratres  uterinos  "^  in  corde 
meo  amplector  et  amo.  Omnes  igilur  precor  et  ob- 
secro  ut  mei  memoria  et  dilectio  in  cordibus  eorum 
qui  eam  haboerunt  non  tepescat,  et  in  mentibus  eo- 
rum  qui  me  non  noverunt,  accendaturet  perseveret. 
Quamvis  enim   corpore  sim  vobis  absens,  nidum 


tudinem  de  salute  animas  tuse  geram.  Sedquoniam 
in  nobis  non  evenit  ^^^  opporlunitas  colloquendi,  in- 
cumbit  mihi  necessitas  scribendi  quem  animum  de 
te  babeam  et  quid  de  te  desiderem. 

Obsecro  igitur  te  ut  non  contemnas  dilectionem 
qua  te  propler  Deumet  honorem  Deiet  ad'^^  salutem 
tuam  diligo,nequerejiciasconsiliummeum.  Si  enim 
mihi  acquiescere  volueris,  certa  esto  quia  valde 
tibi  in  fine  placebit,  et  erit  super  te  gaudium  ma- 
gnum  angelis  Dei.  Si  vero  nolueris,  scito  quia  nimis 
tibi  displicebit,  et  inexcusabilis  eris  in  districto 
judicio  Dei.  Audivi,  soror  mea,  quia  diuportasti  ha- 
bitum  sanclse  conversationis ;  quem  quomodo  reli- 
queris,  quidve  passa  sis,  vel  quid  feceris,  non  iatet, 


tamen  meum,  ecclesiam  dico  Becci,  cum  omnibus  p  sed  multum  apertum  est. 

puliis  suis  mecum  porto   semper  in  corde  meo,  et 

eam  in  orationibus,  et  in  omni  bono  desiderio  meo, 

si  quidhec  sunt,  repreesento  Deo.  De  me  ergopre- 

cetur  vos  charitatis  vestrae  sinceritas,   et  inspiret 

supema  pietas  ut  orationum  vestrarum  pro  me  non 

deticiat  aasiduitas.  Quamvis  animae  vestrae  flagrent 

bono  desiderio,  quia  tamen  benevolentes  non  fasti- 

diunt  audire  qood  amant,  precor,  obsecro,  moneo, 

consulo,  quatenus  ad  meliora  semper  vos  "'  exten- 

daiis,  et  nunquam  ab  his  ad  quae  Deus  vos  provexit, 

deficiatis.  Mutua  diiectio  secundum  Deum  in   vobis 

semper  ferveat,  pax  et  concordia,  servau  veritate, 

in  vestris  mentibos  assidoe   maneat ;  humilis  obe- 


Considera  igitur  jam  nunc,  charissima,  quantum 
distent  viriles  amplcxus  et  carnalis  delectatio  ab 
amplexibus  Christi,  et  a  delectationc  caslitatis  et 
cordis  munditia  :  amplexus  quidem  Christi  dico  non 
corporales,  sed  quales  per  amorcm  et  desiderium 
ejus  inter  bonam  conscieutiara  facit  anima  familiaris 
ejus.  Considera,  inquam,  quae  sit  dififerentia  inter 
has  duas  delectationes  :  non  loquor  nunc  de  legitimo 
conjugio.  Considcra,  inquam,  quanta  sit  inspirituali 
delectalione  munditia,  quanta  sit  in  carnali  immun- 
ditia  ;  quid  spiritalis  promittat,  et  quid  carnalis  mi- 
netur;  quanta  sit  in  spiritali  spes,  et  quam  delecta- 
bilis  exspcclatio  Christi ;  quanta  etiam   in   hac  vita 


dientia  in  omnibus  actibus  veslris  Deo  placeat.  stu-  q  gecuritas  et  consolatio,  quantus  sit  in  carnalis  tiraor 


dinm  religioois  et  excludendi  a  vobis  vittum  exar 
descat.  Hsec  invicem  monete,  hsec  indesinenter 
tenete.  Hoc  oro,  hoc  opto,  hoc  desidero  de  vobis ; 
hoc  ipse,  a  quo  est  omne  bonum,  cum  sua  plena  et 
perpetuabenedictione  det  vobis.  Amen. 

EPISTOLA  CLVII  "•. 

JlNSBLMI  AD  QUAMDAM   DOMINAM. 

AN9BLMDS,  Dei  ordinatione  archiepiscopus  Cantoa- 
rieDflis,  ad  quamdam  dominam  *",  mundnm,  non 
Christom  contemnere,  et  Christum  plus  quam  mun- 
dum  diligere. 

Libentissime,  si  possem,  tecum  loquerer,  soror 
vere  mihi  •*•  in  Deo  dilecia,  quia  charitas  qua  om- 
nem  bominem   volo  salvum  fieri  et  officium  mihi 


jodicii  Dei,  quanta  etiam  in  prsesenti  vita  est  con- 
fusio.  Cogita  quale  sit  Cbristom  sponsum,  coelestis 
regni  dotem  permittcntem,  contemnere  ;  et  homi- 
nem  mortalom,  nonnisi  corruptionem  et  conlerapti- 
bilia  dantem  et  pollicentem,  Filio  Dci,  Regiregum, 
prseponere.  Certe  illcRex  regumconcupivitspeciem 
tuam,  ut  spoDsae  legitimse. 

Qualiter  autem  ille,  quemscis,  carnis  toae  pulchri*- 
tudinem  appetiverit,  soror  mea,  quomodo  dicam  ? 
femina  nobilis,  quomodo  dicam  ?  SponsaDei,  virgo 
fueras  electa,  et  Deo  habitu  et  conversatione  assi- 
gnata.  Quid  dicam  modo  te  esse,  filia  mea  ?  Deos 
scit.  Non  ita  loquor,  ut  gaudeam  de  confusione  toa, 
sed   ut  gaudeat  Deus  et  congaudeant  ••*  angeli  de 


injonclom  exigont  a  me  ot  te  fraterno*'*  et  paterno  D  conversione  et  salubri  poenitentia  tua.  Quid  ergo 

VARLfi  LECTIONES. 

••■Quantumque  ms.  quantumcunque.  ••*Praler  ulerinus  ms.  fralres  uterinos.  •••Semper  vos,  et 
ms,  semper  vos  exlendatis,  el.  ^^CoHata  cum  Edit.  Gothica  et  Coloniensi  1573.  ••'£di<.  Exhorlalio 
ad  virginem  lapsam.  •••Soror  mihi  Edit.  Soror  vere  mihi.  •■•Ul  Fratemo  Edit.  Goth,  ut  te  fraterno. 
•••Nobis  non  evenit  Edit.  Goth.  nobis  evenil.  •**Dei  ad  Edit.  Goth.  Dei,  el  ad.  •*'Ut  gaodeant  Edit.  et 
congaodeanl. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 


opera.  Qood  responsom  fetidomqoe  exsecraus  phar- 
macom,  congemuit  hoc  planctu :  Vcb  trgritudini  cui 
competit  talismedicina;  etsicvirgoelectusaDomino 
(inquit  Roger.  Honeden.  in  Annalib.)  vitamfinivit 
temporalem.  Quamobrem  jure  de  eo  quod  Angelus 
Poiitianus  de  Micfaaele  Verino,  cani  potest  : 
Sola  Venuslentopotuitsuccurrere  morbo. 
Pie  se  pollueret,  maluitillemori. 


Imo  virile  laodandomqoe  Thomaeresponsomfas  est 
Verini  aeque  laborantis  exprimere  distichia  qoorom 
onom  ad  Petrom  qoemdam  sic  direxit  : 
Car,  Petre,  virgineum  hortaris  me  ponere  fUjrem  f 
Non  faeiam ;  vel  si  hoc  certa  paranda  salus. 
Bt  rorsos  ad  prseceptorem  : 
Promittuntmedicicoiiumihi,  Paulesalutem : 
I9on  tanti  vitasit  mihicertasalus. 


191 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS.  IJI.  —  EPISTOLiE. 


192 


dicam  ?  Si  non  dico,  forsitan  non  animadvertis  ;  st  A  nunc  usilatam  non  legeris,  et  ab  episcopo  consecrata 


dieo,  forsitan  irasceris.  De  electa,  et  signata,  ct 
sponsa  Dei,  quid  facta  es  ?  Erubescat  esse  nobilitas 
tuaquod  erubescis  audire,  et  ego,  propter  nobilita- 
lem  et  dileclionem,  erubesco  dicere.  Ecce,  filia 
cbarissima,  si  haec  proponis  in  conspectu  tuo,  quan- 
tas  dolor  debet  esse«<>incorde  tuo  de  tanto  et  tam 
gravi  casu  tuo  !  Si  enim  vehementer  dol.5S,  condo- 
lendo  tibi  valde  gaudeo  ;  si  vero  non  doles,  non  est 
UDdegaudeam,sed  roultomagis423  doleo.  Nam  si 
doles,  adhuc  salulem  tuam  spero  •**  ;  si  autem 
non  doles,  qaid  nisi  damnationem  tuam  ezspectare 
queo? 

Impossibiie  namque  estte  ullo  modoposse  salvari, 
nisi  ad   habitum  et  propositum  abjeclum  •"  redie- 


non  fueris.  Certe,  Blia  charissiroa,  adhnc  te  exspe- 
ctat  Dominus,  creator  et  redemptor  tuus  :  rex  ille 
qui  concupivit  speciem  tuaro,  ut  esset  legitimus 
sponsus  tuus,  adhuc  te  exspectat  et  revocat,  ut  sis 
legitima  '^^  sponsa  ejus,  et  si  non  virgo,  saltem 
casta.  Scimus  enim  plures  sanctas  mulieresy  quae 
post  amissan  virginitatem  plus  placuerunt  Deo,  et 
magis  iili  familiares  fuerunt  per  pcenitentiam  in  ca- 
stitate,  quam  plures  alise,  quamvis  sanctae,  in  virgi- 
nitate. 

Redi  ergo,  mulier  Christiana,  n^i  ad  cor  tuum, 
et  considera  quem  potius  debeas  dih'gere,  cui  potius 
adhaerere,  illi  qui  te  ad  tantam  honestatem  elegit, 
eligendo  vocavit,  vocando  habitu  sponsali   sibi  as- 


ris.  Quamvis  enim  ab  episcopo  sacrata  non   fueris,  3  signavit,  et   adhuc,   quamvis   contemplus   et    re- 

nec   coram   ipso   professionera    legeris  (38),    hoc 

s<)lum  tamen  esl  mauifesta,  el  quae  negari  non   po- 

test,  professio.  quia   publice   et   secrete    habilum 

sancli  proposiii  portasti,  per  quod   omnibus  te  vi- 

denlibus  Deodicatam  te  esse,  non  minus  quampro- 

fessionem  legendo,  affirmasti.  Nam  antequam  fieret 

istanunc*"  uaitata  monachici  propositi  professio  et 

sacratio,  mulla  millia  utriusque  sexus  horoinum  solo 

liabitu  se  ipsius  esse  propositi  prolilenlia,  celsitudi- 

nem  et  coronam  consecuta  sunt.  Et  qui   tunc  habi- 

tum  sine  ipsa  professione  et  sacratione   assuroplum 

rejiciebant,  apostalae  judicabantur.  Inexcusabilis  ergo 

es,  si  deseris  sanctum   propositum  quod   diu  habilu 

et  conversaiiono  professa  es,  quamvis  professionem 


jeclus^  exspectat  et  revocat ;  an  illi  per  quem,  ul 
mitius  dicam,  in  hoc  in  quo  te  vides  dejeclam 
de  tanta  celsiludine  cecidisti  ;  praesertim  cam  ipse 
te  jam,  sicut  puto,  contemnat,  aut  sine  dubio 
contemplurus  et  deserturus  siL  Et  utinam  sic  vos 
invicem  contemnatis,  ut  vos  Deus  non  contem- 
nat  ;  sic  vos  invicem  deseralis,  ut  vos  Deus  non 
dcserat  ;  sic  vos  invicem  rejiciatis,  ut  vos  Deus 
a  facie  sua  non  projiciat ;  sic  ab  invicem  avertamini, 
ut  ad  Deum  convertamini.  Certe  melius  et  valde  ho- 
norabilius  est  et  illi  et  tibi  ut  ab  illo  ais  conterapta 
quam  retenta,  quia  quandiu  eris  ejus  retenta,  procul 
dubio,  ut  de  ilionunctaceam,tu  erisDei  contempta; 
et  si,  contempta  ab  illo,  propter  Deum  illum  con- 


VARIiE  LECTIONES. 

•**Decct  esse    Edit.  debet  esse.   •"Salutem   spero  Edit.  Salutem  tuam   spero.     •**Objectum  Edit. 
abjectum.   •^lste  nunc  Edit.  ista  nunc.   •^^Ut  sit  lcgitima  Edit.  ut  sis  legitima. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 

(38)  Quamvis  enimab  episcopo  sacratanon  fueris^  C  Hinc  est  quod  Lombardus  exaraussim  ejus   expen- 
neccoramipso  profesiionem  legeris.  Id  videtur  An-      dcns  verba,  inferat  :  «  Non  est  igilur,  inquit,   prse- 


selmus  dixisse  cxmente  D.  Leonis  papae,  ila  cap.  i3 
epist.  90,  ad  Rusticum  Narbonensem  episcopum 
Bcribentis  :  «  Puellae,  quao  non  coactse  parentum 
imperio,  sed  spontaneo  judicio,  virginitatis  propo- 
situm  at(]ue  habitum  susceperunt,  si  poslea  nuptias 
eligunt,  pnevaricantur,  etiamsi  consecratio  non  ac- 
cessit,  cujus  utique  non  fraudarentur  munure,  si  in 
proposito  perroancrent. »  Ante  Leonem  idcra  appa- 
ret  sensisse  Innocentiura  I,  cujus  in  hanc  rern  de- 
cretum  Gregor.  Magnus  papa  protulit  in  epislola  ad 
Bonifacium,  relata  ab  Ivone  Carnol.  part.  111  sujb 
Pannonise,  et  Petro  Lombardo  lib.  iv  Scnt.,dist.  38, 
ad  baec  verba  :  •  Haec  quse  necdum  sacro  velaraine 
tectae,  taraen  in  proposito  virginali  seraper  se  simu- 
iaverunt  perraanere,  licfH  vemtse  non  fuerint,  tamcn 
si  nupsennt  aliquo  terapore,  his  agcnda  pdenitentise 
est,    quia  sponsio  earura  tenebatur  a   Doraino.  Si 


tcrmittcndum  quod  Innoccntius  papa  de  viduis  et 
puellis  decrevit,  quse  Chrislo  spiritualiter  nubunt, 
si  postea  publice  nupserint,  noneasadraittendasessc 
ad  pcenitentiam,  nisi  hi  quibus  se  junxerant  de 
mundo  reccsserint.  Si  enira  de  omnibus  hapc  ratio 
cusloditur,  utqu8DCunque  viventeviro  alterinupse- 
rit,  adultera  habeatur  :  nec  ei  agcndae  poenitenliae 
licentia  conceditur  nisi  unus  de  iilis  fuerit  defun- 
ctus,quantoraagis  deilla  tonenda  est,  quae  ante  se 
iraraortali  Sponso  conjunxerat,  et  post  haec  ad  hu- 
raanas,  nuplias  transraigravit  ?  »  Hactenns  Magi- 
8ter.Cuilut)ensaddidissera  canonera  17  Grangrensis 
concilii  ab  Ivone  superius  adducli,  ni  viderera  hunc 
in  mulieresEustachianas  esse  promulgatura,  ut  iltic 
(velutet  incsBteris)  docte  aniraadverlit  Joan.  Quin- 
tinus  Heduus.  Reclius  adjungerentur  decretum  27 
concilii  Chalcedoncnsis,  q.  Siqua  uirgo  ;  et  conciiii 


eniminterhomines  soletbonae  Bdei  coutractus  nulla  D  Elibertini  canones  i3,  14,  concil.  Tolet.  iv,    relati 
ratione  dissolvi,  quanto  minus  ista  poUicitatio  quam 
cum  Deo  pepigerunt,  solvi  sine  vindicta   poterit  ?  » 
Item  :  «  Si  virgines  nondum   velatae  taliter  publica 


ibidem  a  Gratiano  i,  Devotam  peccantem ;  cap.  108, 
lib.  vi,  Capitul.  Caroli  Magni,  et  cap.  257,  lib.    vn, 


poenilentiaa  puniuntur,  et  a  ccetu  fidelium  usque  ad 
satisfactionem  excluduntur,  »  etc.  Ubi  Lombardus 
subjungit : «  Ex  his  apparet  virgines  vel  viduas  voto 
conlinentiae  astrictas,  sive  fuerint  velatae,  sive  non, 
nullatenus  ad  conjugium  sortiri  posse.  »  Haclenus 
Innocemius  ;  a  quocura  in  virgines  nondura  velatas 
tam  severe  sit  animadversura,  jure  haec  ad  quam 
scribit  Anselmus,  eamdem    crat  iuitra    poenam. 


et  in  illo  quidem  praecipitur  utrumque,  nempe  virum 
etfeminara,  separatos  pcrpctuo  relegari  exsilio  : 
«  In  hoc  autera  tandiusubraovendosesse  Christiano- 
rum  co*.tu,  doncc,  «  inquit  Christianissimus  impera- 
tor,  »  quodillicite  porpetraverint»  emendent.  Quod  si 
emcndare  neglexerint,  a  communione  vel  oranium 
Christianorum  convivio  in  perpetuo  sequestrati 
sint.  > 


193 


LIB.  1II,EPIST.CLIX. 


194 


tempseiis,  atique  non  coniempta,  sed  suscepta  et  A  cor  tuum  et  infundat  in  te  amorem  suum,  filia  cha- 
dilecta  Dei  eris,  velut  ejus  sanguine  proprio  re-      rissima. 


dempta. 

Intende,  filia  cujus  salutem  desidero;  intende 
benignitatem  ejus  qui  conteroptus  a  te  contemnen- 
tem  revocat,  ut  te  in  regalem  suum  thalamum  non 
terrenum,  sed  coelestem  iutroducat.  Intende  et  con- 
cuie  cor  tuum,  dole  yehementer  casum  tuum.  Re- 
jice  et  concolca  sscularom  habitum  quem  assum- 
psisti,  et  resume  habitum  spoasse  Ghristi  quem  pro- 
jecisti.  NuUatenus  enim  te  cognoscet  Christus  aut 
suscipiet,  nisi  in  illo  habitu  quo  te  sibi  signavit  et 
quo  te  ejus  sponsam  esse  publice  et  secreto  es  te- 
stata.  In  hoc  habitu  redi  iu  ad  benignitatem  ejus. 
Ingere  te  opportune  in  conspeciu  ejus.  Accusa  **' 


EPISTOLA  CLVai. 

DE    NUPTHS    C0NSAN6UIME0RVM. 

Habetur  parte  i  Operum,  coL  557. 
EPISTOLA  CLIX. 

ANSELMI  AD  WILLKLMUM  ABBATBM. 

De  moto  altan  iterum  consecrando. 

Domino  et  amico  charissimo,  reverendo  abbati 
WiLLELMo,  Ansblmus,  ser^usEcclesise  Cantuariensis, 
salutero. 

Quando  respondi  (39)  ad  quod  qusesivistis  dc  al- 
iari  et  de  ecclesia,  ita  erat  cor  meuro  quadam  sol- 
licitudine  gravaium  ut  non  possem   inlendere   iis 


tu  ipsa  conscieniiam  iuam,  lava  lacrymis  culparo  p  quee  dicebara,  et  nuniius  vester  ila  festinabat,  ut  in 


tuam.  Ora  eum  infatigabiliter,  adhsere  illi  insepara- 
biliter  :  misericors  est,  non  te  rejiciet ;  sed  potius 
gaadens  de  reditu  tuo,  te  benigne  suscipiet.  Si  hoc 
feceriSy  gaudium  erii  de  te  in  coelo  etin  ierra,  omni- 
bus  sanctis  angelis  et  hominibus  cognoscentibus.  Si 
vero  hoc  facere  conteropseris,  omnes  tibi  adversi 
erant  et  ego  et  Ecclesia  Dei  faciemus  quod  de  tali 
re  faciendum  intelligimus.  Omnipotens  Deus  visitet 


aliud  tempus  hoc  differre  non  possem.  De  quo  qui- 
dem  neque  in  decrelis  neque  in  canonibus  memini  me 
aliquid  legisse,  sed  a  quodam  episcopo  audivi  quod 
in  decretis  Cugenii  papae  legitur  altare  motum  (40) 
iterum  consecrandnm.  De  his  cam  domino  papa 
Urbano  loculus  sum,  assislentibus  quibusdam  epi- 
scopis.  Sed  papa  dicebat  mensamaltarismotam(41) 


nec  reconciliandam,  nec  iierum  consecrandam,  nec 
VARI^  LECTIONES. 
'fienignitatem  ejus.  Accusa  Edit.  benignitalem  ejus.  Ingere  ie  opportune  in  conspectu  ejua.  Accusa. 

JOANNIS  PICARDI  NOTiE. 
(39)  Quando  respondij  etc.  Hinc  maxime  palam  G  chardinum  exemplar  quo  usus  est  Ivo  erat  ipsum 


esi  Anselmum  id  argumcnti  alias  tractasse,  et  quidem 
fortassis  paulo  anle  primum  ex  Anglia  discessum 
(nemque  anno  i097,  quod  alibi  observavimus),  ut 
iosequentia  monstrant  Anselmi  verba  diceniisi  fuisse 
lam  adeo  molesta  gravatum  sollicitudine,  ut  vix  sibi 
atlenderet,  ac  procul  dubio  propter  varios  angores 
caususque  non  leves  et  publicos  ab  Eadmero  pluribus 
enarraios  Vitae  ejusdem  lib.  ii,  cap.  12,  U,  15, 19  ; 
quibus  quidem  cum  non  licerei  mederi,  per  contu- 
macem  Guillelrai  Rufli  Anglorumregispervicaciam, 
gravissime  vexabatur  Aoselmus.  Porro  id  rescripti 
pro  foribus  epistolae  appeusi  hactenus  me  fugit,  quod 
tamen  Baleum  vidisse  Iiquel  ex  boc  tiiulo,  et  ver- 
borumprincipio,de  molione  aliaris  :  Quod  de  altari 
datur  occasio,  etc.  Sed  et  hanc,quam  commentamur 
epistolam,  offendi  interms,  Ivon.  Carnotens,  epist. 
Beccensis  bibliotbecae,  adjonctam  illi  ipsi,  in  qua 
eamdem  exponit  materiam.  Anselmus   vero    cum 


idque  amplissimum  et  locupletissimum  de  quo  Joan- 
nes  Molineeus  Gandensis  in  dedicatoria  epistola  Ivo- 
niani  Decreti,  ubi  teslatur  quae  exstani  Burchardi 
collectanea  Coloniae  excusa  1548  vix  sextam  arche- 
typi  attingere  portionem,  licet  numero  superet  libel- 
lorum  ;  crat,  inquam,  forte  codex  ille  auclior,  in 
quo  Meldense  concilium  vice  Higini  papae  citabatur, 
vel  Higini  Edictum  a  parlibus  Meldensis  synodi  repe- 
tebaiur.  Caeterum  per  allare  de  quo  Higinus  supra, 
inteiligitur  majus  altare ;  principale,  ut  Anselmus ; 
titulatorium  ecciesiae,  ut  Joannes  Flaventinus  ad 
dictum  cap.  Si  motum,  vocat ;  eoque  moto  ecclesia 
ilerum  consecranda  est  :  glossa  ibidem,  Anselmus 
in  hac  epist.,  Ivo  epist.  35,  qui  ad  quodlibet  altare 
id  extendit. 

(41)  Mensam  altaris  motam,  nec  reconciliandam^ 
nec  itemm  consecrandam,  nec  in  altare^  etc .  Contra 
Alexand.  III,  lib.  m  Decretal.,  lit.  40,  cap.  1,  :  5i 


dicai  se    Urbano   papa    nonnullisque  poniiRcibus  J)  altaremotum  ^uerit,autlapisillesolummodosuper' 


audientibus  cardinem  hujus  causee  vertissc,  claret 
se  Willelmo  responsasse  in  Angliam  revectum,  sci- 
licet  sub  finem  anni  1100. 

(40)  /n  decretis  Euffenii  papce  kgitur,  altare  mo- 
tum,  etc.  Nomen  papae  subditilium  esse  coarguuni 
primo  paucula  quae  de  Eugenio  I  et  II  ad  nos  per- 
venerunt,  nihil  ad  rem  habent ;  altero  quod  Burchar- 
dus  lib.  u  Decret. ,  cap.  1 1 ,  Jarlandus  Chrysopoli- 
tanus  lib.  xii  suae  Candelae;  Ivo  Carnot.  iii  part., 
cap.  13,  rursusque  Pannonise  n  part.  et  Gratian. 
De  consecrat.,  distinct.  1,  cap.  Si  motum,  Higino 
papae  tribuant  his  omnino  verois  :  Si  motum  fuerit 
altare,denuo consecretur  ecclesia.si  parietes  mu^ 
tantur^etnon  altare,  salibus  tantum exorcizentur, 
Attamen  Ivo,  qui  locis  modo  signatis  ex  Higini  papae 
sanctionibus  hanc  allegat  sententiam  epist.  32,  pro- 
ducit  ex  concilio  Meloensi,  relaio  a  Burcharao.  Et 
quidem  canonem  de  quo  impraesentiarum,  antece- 
dunt  doo  pkcita  synodi  Meldensi ;  forsanque  Bor- 


positus,  qui  sigillum  continet,  confractuSy  aut  etiam 
diminutus^  debet  denuo  consecrari.  His  asiipulatur 
Joan.  Andr.  glossa  in  hunc  titulum,Joan.  de  Turre- 
cremata,  et  Archidiacon.  in*cap.  Si  motumy  De 
consecr.  distinct.  1 ;  Astessanus  lib.  vi  suae  Sum- 
roae,  tit.  29,  et  alii,  constanter  asserentes  quod  cum 
superior  altaris  iabula,  sive  roensa  in  qua  fit  conae- 
cratio,  mota  fuerit,  vei  in  sua  forma  mutata ;  aut 
lapidum  quispiam  eara  sustentantium  et  conlingen- 
tium,  illiusve  in  quo  reliquiae  continentur,  et  con- 
secraiio  est  impressa,  motus  fuerit,  aitare  rursus 
fore  sacrandum.  Bernard.,  Papiens.  pra^positus,  lib. 
111  sui  Breviarii  pauio  aliter  clariusque  Alexandri 
placitum  retulitsic :  Altare  inquo  tabula  cui  conse^ 
crationisbenedictioponti/icaliministerioadhibeturf 
si  mota  fuerit,  vel  enormiter  fracta^  debet  non 
immerito  consecrari ;  nec  negamusquin  oleum  non 
consecraium,  consecrato  possit  oleo  commisceri. 


191^ 


S.  ANSELMl  GANTUAR.  AfiCfllBP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLiE. 


m 


arapliasia  altare  repatandam.  Aiii  vero  dieebaDt  A 
tantum  reconciliandam,  nullam  lamen  auctorilAtem 
ostendentes.  In  hoc  autem  omnes  concordant  quod, 
violato  prinidpali,  tota  ecclesia  cum  altari  iterum 
eonsecranda  est,  nec  ecclesia  consecranda  est  sine 
consecratione  altaris,  aut  principalis,  aut  alicujus 
alterius  in  eadem  ecclesia.  In  his  autem  omnes  con- 
cordant  cum  quibus  locutus  sum,  exoepla  altaris 
mensa.  Item  si  aliqua  pars  ecclesi»  destructa  refi- 
citur,  aut  noya  sit  altari  immoto  aqua  tantum  ab 
episcopo  benedicta  aspergendam  dicont.  Ratio  au* 
tem  quam  a  me  qusesivistis,  haec  mihi  videtur  super 
his :  Altare  non  flt  propter  ecciesiam,  sed  ecclesia 
propter  altare;  et  ideo,  violato  priocipali  altari 
jam  non  videtur  esse  ecclesia  :  quia  non  est  illud 
propter  quod  ecclesia  construitur  et  consecratur.  B 
Quapropter  cum  illud  fit  novum,  recte  videtur  cam 
eo  consecrari  per  quod  recipit  ut  sit  ecclesia.  De 
moto  altari  iterum  consecrando  hec  quoque  mihi 
ratio  videtur  :  nltare  vicem  fidei  Christian»  tenet 
ut,  sicut  non  nisi  in  altari  saerificium  nostrum  offe- 
rimus,  ita  non  nisi  recta  fide  sacrificia  bonorum 
operum  offeramus,  si  et  Deo  plaoere  voiumus.  Sieut 
igitur  fides  mota  a  suo  fundamento,  qood  est  Chri- 
stus,  et  a  sua  stabilitate,  jam  non  est  fides,  ita  altara 
motum  a  suo  iundamento  jam  non  est  altare ;  sive 
quod  de  eadem  materia  tolum,  sive  de  alia  fiat  al- 
fare  novum  et  aliud  quod  fuerat,  altare  videtur  ideo 
consecraodum.  Propter  hanc  ralionem  cavendum 
existimo  ne  altare  gestatorium  consecretur  sine 
fundamento,  quod  multi  custodiunt,  et  fere  ubique  q 
custoditur,  quamvis  in  Nortbmannia,  cum  ibi  eram, 
non  servaretis,  sed  nudi  lapides  nusquam  affixi  con- 
seerarentur.  Quod  ego  non  damno,  nec  tamen  facere 
volo.  Ex  his  quse  dixi  sequitur  quia  si  tota  ecclesia 
nova  fiat,  altari  sine  violatione  manente,  quoniam 
sine  consecratione  aitaris  alicujus  consecrari  non 
debet,  aut  altare  aliquod  est  ibi  renovandum,  ut 
simul  cum  ecclesia  consecretor,  aut  aqua  ab  epi- 
scopo  ad  hoc  benedicta  intus  et  exterius  simpliciter 
aspergatur.  Quae  facienda  de  his  dixerim,  ex  ore  et 
usu  aliorum  didici;  rationem  vero  eamdem  alios 
habere  non  nego,  sed  egoanulloaccepi.  Quapropter 
quod  per  me,  vel  per  alios  sentio,  sanciitati  vestrae 
postulatus  simpliciter  insinuo,  donec  Tobis  certius 
aut  melius  patefiat.  Yalete. 

4£4  EPISTOLA  CLX. 

BlLDKBBaTl  BPISCOPI  GBIYOIUNBNSIS  AD  ANSELMUM. 

HiLDBBBRTVs  episcopus  Ansbuio,  Cantuariensi 
archiepiscopo. 

Familiare  est  sapienti  tolerare  nescientem,  hino 
est  quod  inscientiam  ***  meam  aperire  non  ti- 
meo  ***,  quia  erat  cum  sapiente  oolloquium.  Eam  **^ 
ni  faUor,  et  scientia  vestra  erudiet,  et  charitas  sup- 


portabii.  Feiicem  me,  ioqaam,  si  meraissem  vel 
prsBeeas  instrui,  vel  tanquam  familiaris  epistolam 
suscipei*e  destinatam.  Hoc  autem  mihi  loeus  invidei, 
nec  aiiter  salutationis  indulsit  obseqoia  nisi  prioa 
orbis  dimidium  eonsultarem,  oportet  eaim  maris  el 
aeris  exfdiirare  elementiam  **'  si  qaem  '**  judicamoa 
in  Anglia  salolaadum.  G»terum  incommoda  sepa- 
raiionis  charitatis  eopula  supplentur,  qus  neminem 
patitur  esse  vobis  *^  absentem,  neminem  non  fami- 
iiarem.  £a  nihil  est  diffusius ;  par  enim  iatitudo  est 
et  eharitatis  et  mundi.  Charitas  ampleetitur  qoid^ 
quid  Oeeanus.  Charitas  in  sacrario  dilectioDis  et 
amicum  colligii  in  Deum,  et  inimicum  propter  Deum. 
Eadem  diligere  non  desinii,  eum  diiigi  desinatur  *'*. 
Omnes  habet  presentes,  omnes  affinea ;  quibua  non 
potest  obseqnio,  subvenit  affectu.  Absit  igitor  ui 
pubiicum  charitatis  beneficium  maris  mihi  flnctibaa 
auferatur,  cum  seriptum  sii :  Aguw  multag  non  po- 
tuerunt***  extinpiere  charitatein,  Facileeatenimui 
diversi  euitores  littoris  charitas  uniat,  qu»  unam 
rempublicam  terram  fecit  et  coelum.  Hujus  itaque 
fiducia,  injecta  eat  mihi  prsesumptio  inquirendi  atque 
postulandi  id  quod  impensum  non  minuei  erogan- 
tem.  Si  votorum  summa  quaritury  sequens  illam 
pagina  declarabit.  Apulorum  **^  relationibus  didici 
vos  in  concilio  Barensi  sermonem  habuisse  de  Spi- 
ritu  sancto,  quem  calumniosa  Grsecorum  versatia  a 
Filio  minime  procedere  fabolatur.  Quod  igitur  ad- 
versus  hanc  illorum  demenliam  in  prefato  promul- 
gasti  ***  Coneilio,  succincto  tractatu  deprecor  adoo- 
tari,  et  quffi  "*  ipsi  Latinorum  Patrum  tesiimonia 
non  suscipiunt.  His  auctoritatibus  opus  flagitatom 
munire  non  taedebit,  quas  Grseca  calliditas,  et  suas 
fateatur  et  nostras.  Magna  quidem,  beaie  Pater, 
postulo,  sed  qusB  pariter  ei  suseipienti  proficiani  ei 
danti.  Nobilis  enim  possessio  est  scieatisB,  qna 
distributa  suscipit  incrementum ;  et  avarum  dedi- 
gnata  possessorem,  nisi  publicetur,  elabitur.  Con- 
servet  nobis  Dominus  sanetitatem  vestram,  et  vi- 
deant  vos  oculi  mei  antequam  moriar. 

EPISTOLA  CLXL 

BIUSDBM  AD  ANSELMUM. 

HiLDEBBRTcs  episcopus  Ansblmo,  Cantuarlensi 
archiepiscopo. 

Bt  dies  isetus  et  vultus  solemnes  cum  tuo  traetalu 
mihi  pariter  accesserunt.  Susceperam  prius  benedi- 
ctionem  tuam  servus  ego,  servus  tuus,  et  egi  *** 
gratias  Deo  et  tibi  devotus  affectus  **^  meus.  Huma- 
num  quidem  fuit  subvenire  proximo  per  oompas- 
sionis  affectum,  sed  divinum  fidem  defendere  caiho« 
licam  per  inhabitantem  in  te  Spiritum  sancium  : 
utrumque  autem  operalus  est  unus  atque  idem  Spi- 
ritus,  volens  tibi  virtutum  exuberare  gratiam,  quem 
su»  processionis  a  Pilio  defensorem  reservabai ;  in 


VABUB  LECTIONES. 

*^al.  seientiam.  **^aL  timoi.  **^al.  Bom.  *"ai.  dementiam.  ***aL  aiquidem.  '*^a/.nobis.  *"a/.  definiiur. 
^al.  potenmt.  **^al.  Appulsorum.  ***a/.  promulgastis.  *^aL  quia.  ***a/.  egit.  "^al.  effectus* 


191  LIB.  111,  EPIST 

malevolam  enim  animam  non  poterat  introire  «o-  A 
pienliay  nec  habitare  in  corpore  subdito  peccatis, 
Unde  dignum  fuit  ut  advocatus  veritatis  exemplum 
praetenderet  religionis.  Talis  propterea  pastoralibus 
excubiis  congruebat,  cui  nihil  deesset  ad  plenitu- 
dinem  justitiae,  nihil  ad  integritatem  doctrinse.  Bea- 
tum  sane  pectus  quod  virtutum  conventus  reveren- 
dum  sibi  penetrale  consecravit.  Inde  velut  ex  adytis 
divinaprodeuntoracula,  nihilque  aliud  sacra  labia  *** 
profitentur  qaam  c«lestis  interprelem  voluntatis. 
Eoram  me  ssepius  recordantem  stnpor  opprimit ;  et 
dum  singula  diligenter  intueor,  omnia  Spiritui  sancto 
confileor  aacribenda,  com  Psalmista  dicens  :  A  Do- 
mino  factum  ett  istud  et  est  mirabile  in  oculis 
nostris  {PsaL  cxvn,  23).  Yicem  mihi,  Pater  sancte, 


CLXV.  4^ 

EPISTOLA  CLXIII  ••*. 

ANBBUa  AD  GBLDUINVlf  ABBATBV  AQUICINBNSBM. 

Anselmus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  Gbl- 
DuiNo,  reverendo  abbali  Aquicinensis  coenobii  sa- 
lutem. 

Unde  reverentia  vestra  me  consuluit,  paucis  re- 
spondebo.  Quaeritis  utrum  vobis  liceal  decimas  ad 
ecclesiam  vestram  pertinentes  de  manu  laicorum 
eas  tenentium  cmere.  Licet  utique  vobis  secun- 
dum  concessionem  apostolici  ab  aliis  •••  redimere 
quaecunque  ecclesiastica  episcopali  donatione  in  jua 
ecclesiae  vestrae  devenerunt.  Nec  quantum  in  vobis 
esl  concedere  debetis  ut  aliquis  laicus  deciraas  vel 
ecclesias  aut  allaria  in  feudura  de  vobis  teneat.  De 
hoc  quod  quaeritis  •••  utrum  spemendum  an  susci- 


rependes,  si  loarum  parlicipem  me  feceris  orationum.  x*    .     j       ^  * 
Yale.  piendum  sit,  si  quivis  *"  hominum  aliquid  ecdesia- 

slicura,  vobis  scientibus,  sed  neque  verbo  neque 


EPISTOLA  CLXII. 


SniSDBX  AD  ANSBUfUM. 


Hildebbbtus  episcopus  Ansblmo,  Cantuariensi 
archiepiscopo. 

Plabellum  tibi  misi,  congruum  scilicel  propulsan- 
dis  oaascis  instrumentum.  Est  etiam  quod  in  munu- 
sculo  nostro  te  interpretari  oporteat.  Attcade  ergo 
quibus  muscis  immolantes  Domino  sacerdotes  gra- 
vius  infestentur,  quibus  frequenter  impediantur  sa- 
lutaria  altaris  officia.  Mille  sunt  occursantium  phan- 
tasnaata  cogitationum ,  miile  diaboli  suggestiones, 
milie  mortaliom  tentationes  animorum,  quse  dum  se 


munere  rem  ordienlibus,  ad  opus  ecclesi»  vestrs 
redimere  voluerit,  mihi  videtur  quod  per  consilium 
et  donationem  episcopi  licite  hoc  •••  susciperepote- 
stis.  De  depositis  propter  Simoniacun  crimen,  425 
unde  me  consuluistis ,  videtur  mihi  qnod  nullus 
abbas  sua  aucloritate  eos  potest  restituere,  etiamsi 
ad  monachicum  ordinem  conversi  fuerint.  Quod 
autem  quaeritis  si  quovis  alio  criraine  praeter  homi- 
cidium  clerici  conversi  a  sacerdotio  debent  arceri, 
facile  nunc  determinare  quibus  criminibus  arceri 
debeant  nou  praesumo,  ne  misericordia  quae  multis 
ralionibus  in  eadem  culpa  aliis  irapenditur,  aliis  ne- 
gatur,  mea  sententia  cui  debeat  impendi  obstrui  vi- 


sacrificanlium  mentibus  inopino  •••  ingerunt  illapsu.  ^  ^^!".*"''  *"^  ^"^  °°"  ^^^""^  impendatur.  Quod  cerlius 


dum  eas  ad  alia  atque  alia  cogiianda  abstrahunt, 
dum  haerelicam  moliuntur  inducere  pravitatem, 
quid  aliud  faciunt  quam  velut  quaedam  muscae  sa- 
crificantes  altaris  ministros  infestant  et  iropediunt  ? 
Talium  portenta  muscarum  patriarcha  noster  Abra- 
hana  propulsanda  praesignavit  cum  a  sacrificiis  aves 
abegerit  incursantes ;  scriptum  est  enim  :  Descende- 
runt  volucres  super  cadavera,  et  abigebat  eas  Abra- 
ham,  Dum  igitur  destinato  tibi  ilabello  descendentes 
super  sacrificia  muscas  abegeris,  a  sacrificantis 
mente  supervenienlium  incursus  tentationum,  catho- 
hcae  fidei  ventilabro  ezturbari  oporiebit.  Ita  fiet  ut 
quod  susceptum  esl  ad  usum,  mysticum  tibi  prsebeat 
inteliectam.  £t  quoniam  praefatae  volucres  super  sa- 
crificia  tantnm  descendisse  leguntur,  non  etiam 
coeptum  interrupisse  officium,  sacerdotes  Christi 
tentationes  quas  perferunt  ita  docenlur  abigere,  ut 
a  sacramentis  altaris  talis  eos  lapsus  non  cogat  ab- 
stinere.  Hic  enim  defectus  infirmitas  est  quee  virtu- 
tem  perfidat,  non  quse  virtutis  opera  in  irritum  de- 
ducat. 


judicatur  quando  de  nominato  •••  crimine  publico 
vcl  occulto  et  de  nota  persona  agilnr.  Porro  quod 
de  ecclesiaslicis  rebus  vobis  responderi  epistolari 
brevitate  poscilis,  nec  tempus  nec  ,'opportunitatem 
habeo  satisfaciendi  vestrae  petitioni,  nec  puto  bre- 
viler  hoc  posse  fieri.  Excommunicatos  non  consulo 
ut  monachos  faciatis,  nisi  praemissa  absolutione  sui 
episcopi.  Vale. 

EPISTOLA  CLXIV. 

Haic  et  sequentes  epistoUe  habenturinfrainUisto- 
ria  liovorum  Eadmeri, 

Reverendissimo...  Anselmo  archiepiscopo  Wol- 
STANus,  Wigornensis  episcopus,  etc. 
\     Novit  prudentia  vestra,  etc. 

EPISTOLA  CLXV. 

Ansblmo,  Dei  gratia  Anglorum  archiepiscopo, 
clerus  et  populus  oppidi  Wataferdiae  cum  rege  Mur- 

CBBTACHO,  Ct  CpisCOpO  DOFNALDO,  CtC. 

Pater  sancte,  etc. 


VARLE  LBCTIONES. 


••■  aU  vcrba. 
Tomaeensis. 
Boniiato. 


•••  al.  inopinato.    **^  Exstat  in  ms,  Bibliothecas  Aquicinctince^  et  in  ms.  Bibl.  S.  Martini 
aL  illis.    •••  al.  de  hoc  quoqoe  quaecitui.    '^  ai.  qois.    •••  al»  super  hoc.    ***  ah  de- 


199 


S.  ANSELMl  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  lU.  -  EPISTOLiE. 


^OO 


EPisTou  axvi. 

Domino...  Summo  pontifici  Urbano  frater  Ansbl- 
uvSf  servus  Ecclesi»  Cantuariae,  eto. 
Novimus,  Domine,  etc. 

EPISTOLA  CLXVIl. 
Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  vene- 
rabiii  fratri  Anselmo,  Cantuar.  arcbiep.,  etc. 
Adversus  illam,  etc. 

EPISTOLA  CLXVIII. 
Paschalis  episcopus,  servus...  Anselmo  Cantua- 
riensi,  etc. 
Suavissimas  dilectionis,  etc. 

EPISTOLA  CLXIX. 
Pasghaus  episcopus,  servus...  Ansblmo  Cantua- 
riensi,  elc. 
Fraternitati  tuse,  etc. 

EPISTOLA  CLXX. 
Domino...  Ansblmo  Cantuar...  illius  devotissimus 
famulus,  etc. 
Considerata,  etc. 

EPISTOLA  CLXXI. 
Paschalis  episcopus,  servus,  ctc.  Cantuariensi 
archiep.  Ansblmo,  etc. 
De  illata  tibi,  etc. 

EPISTOLA  CLXXII. 


B 


EPISTOLA  CLXXVI. 
Henricus  rex,  etc.,  Ansblmo  archiep.,  etc. 
In  die  sancii,  etc. 

EPISTOLA  CLXXVIC. 
Suo  charissimo  domino  Hbnrico,  etc,  Ansbl- 
Mus,  etc. 
Gratias  ago,  etc. 

EPISTOLA  CLXXVIII. 
Henricus  rex  Angl-  Ansblmo  archiep.,  etc. 
De  hoc  quod,  etc. 

EPISTOLA  CLXXIX. 
Hbnrigus  rex  AngL  Ansblmo  Cantuar.,  etc. 
Paternitati  et  sanctitati  vestrse,  etc. 
EPISTOLA  CLXXX. 
Paschalis  episcopus,  servus,  etc,  fratri  Ansblmo 
Cantuar.,  etc 
De  presbyterorum,  etc. 

426  EPISTOLA  CLXXXI. 

Pasghali  domino  summo  pontifici^  Anseknns,  elc. 
Non  debeo,  etc. 

EPISTOLA  CLXXXII. 
Domino  Pasghali  summo  pontifici,  Ansbuius,  etc. 
Quoniam  robur,  etc 

EPISTOLA  CLXXXIU. 
Ansblmus  arcbiep.  Radulpho  episcopo  Dmielmensi 
salutem. 
Mandastis  mihi,  etc. 


,    .,  ^.  ,  EPISTOLA  CLXXXIV. 

Vir  auiiam  non  contemnendfe  auctorttahs  sancto  ...  u-    •  m 

Anselmo  hac  scribit :  G     Dilectissimo...  Ansblmo...  archiepiscopo,  Thomas. 

.  ^     .        .  Eboracs  melropolis  electu»,  elc. 

Charissime  Pater  et  Domme,  etc.  *^  ' 

EPISTOLA  CLXXnr. 
Reverendissimo  Ansblmo  Cant.,  etc  Hbnrigus 
Dei  gratia  rex  Anglorum,  etc 
Venerabilis  Pater  non  tibi,  etc 


EPISTOLA  CLXXIV. 
Suo  charissimo  Domino  Hbnrico  ,  glorioso  regi 
Anglorum,  Ansblmus,  etc. 
Quod  vestra  magnitudo,  etc 

EPISTOLA  CLXXV. 
Anselmus,  etc,  domino  et  amico  Robbrto,  co- 
miti  de  Mellento,  etc 
Vos  scitis,  etc 


D 


Gratias  ago  vobis,  etc. 

EPISTOLA  CLXXXV. 
Hbnricus...  rex...  Anselmo  Cantuar.,  etc. 
Mando  vobis  ut,  etc 

EPISTOLA  CLXXXVI. 
Ansblmus  arch...  THOMiE,  electo,  etc. 
Mandastis  mihi  in,  etc 

EPISTOLA  CLXXXVU. 
Ansblmus  archiep...  TnoMiB  electo,  etc. 
Mandavi  vobis,  etc 

EPISTOLA  CLXXXVIH. 
Thomas  electus,  etc,  Ansbuio,  etc. 
Exstat  duntaxat  fragmentum  hujus  epistolce, 
quod  ineipit :  Causam  qua  dififertur  sacratio  mea,  etc 


LIBER  QUARTUS 

EPISTOLAS    CONTINENS    QUiE    HACTENUS    SUNT    INEDITJS 
(Ex  ms.  bibliotheca^  Cotioniance  in  Anglia.) 


427  EPISTOLA  PRIMA. 
Lanfeanci  ad  lanfrangum  bt  guidonbm  pratres. 
Dilectissimis  fratribusLANFRANco  et  Guidoni,  frater 


Lanfrancus,  perpetuam  a  Deo  benedicUonem. 

Quia  di vinitus  eXcExstat  interepistolas  Lanfranci 
quadragesimasepHma,  Patrologioe  tom.  CL^  eol,  54i  • 


m 


EPISTOLA  II. 

ANSBLMI  AD  PASGHALSM  PAPAM. 

Domioo  reverendo,  et  Patri  diligendo,  Faschali 
SDmmo  pontifici,  Ansblmus,  servus  Ecclesiad  Can- 
tuarieosis,  debitam  subjectionem,  ct  orationum  fide- 
lilatem. 

Quoniam  de  sedis  apostolics  aoctoritate  pendent 
Blioram  Ecclesi»  directiones  et  consilia,  idcirco  ad 
vestrse  patemitatis  recurro  prseceptum  el  consilium. 
Cor  autem  tanturo  distuli  vestrae  celsitudini  aliquid 
scribere,  postquaro  redii  in  Angliam,  per  latorem 
praesentium,  si  plaeet,  poterit  a^noscere.  Mortuo  rege 
Gnillelmo,  cujus  violentia  per  triennium  exsulavi  ab 
Anglia,  eum  magno  desiderio  sum  a  doraino  meo 
rege  Henrico,  ai  a  principibus  ejus  et  ab  Ec<clesia 


LIB.  IV,  BPIST.  IIL  202 

A  praesumpsif.  Qualis  autem  ante  episcopatura  vclpost 
episcopatum  in  simonia  el  in  aliis  criminibus  exsti- 
terit,  charl»  ppaesenlis  lator  intimare  poterit.  Talis 
taraen  pontifex,  sicul  ipse  inordinato  est,  ubi  noa 
428  debuit,  consecratus,  ita  extra  dioecesim  suam 
ecclesias  et  personas  sua  sacralione  contaminarc 
non  dubitavit.  Hunc  quando  redii  in  Angliara,  inveni 
captura  a  rege  pro  pecunia  quam  de  rainisleriis  suis, 
velut  publicanus,  debeat  male  relenta,  ut  plena 
testatur  regis  curia,  populo  gaudenle,  velut  de  leone 
circumquaque  vaslante  compresso.  De  quo,  quando 
captus  est,  in  audientia  regiae  curiaj  archiepiscopus 
ejus  quia  poslea  defunctus  est,  confessus  est  se  illum 
oon  tenere  pro  fratre  vel  episcopo,  et  mentitum  sibi 
esse  omnia  quae  consecrandus  proraiserat.  Qui  audicns 


Anglorum  revocatus,  et  cura  magno  gaudio  susce-  B  ^^''"'"  ineum,  auxiliomeosibisubveniriutepiscopo 


ptus.  Qui  postquam  intellexerunt  institutionera,  quam 
audivi  fieri  in  Romano  conciiio  a  venerabilis  rae- 
moriae  praedecessore  vestro  papa  Urbano,  ne  scilicet 
aiiquis  susciperet  investituram  Esclesiae  de  manu 
laici,  et  ne  episcopos  vel  abbas  homo  ejus  fieret,  sensi 
et  audivi  quia  nullo  modo  eam  rex  et  principes  ejus 
vellent  suscipere.  Qua  dere  mihi  necessarium  vestrae 
celsitudinis  consilium  exspccto.  Quando  Romae  fui, 
ostendi  praefato  domino  papae  de  legatione  Romana 
super  regnum  Angliae,  quam  ipsius  regni  homines 
asseverant  ab  antiquis  temporibus  usque  ad  nostrum 
tempus  Ecclesiam  Cantuariensem  tenuisse,  qoam 
necessarie  ita  esse  oporteat,  nec  aliter  nisi  contra 
otilitatem  Ecclesiae  Romanae  et  Angliae  fieri  possit. 
Rei  autem  hujus  rationes  praesenti  ounlio  ex  qua-  q 
dam  parte  ut  vobis  referat  injunximus.  Legationem 
vero,  quam  usque  ad  oostrum  lempus,  secundum 
praedictum  teslimonium ,  Ecclesia  tenuerat,  mihi 
domnuspapa  noo  abstolit.  Aodivi  tamen  quod,  dum 
eram  pro  fidelilate  sedis  apostolicae  in  exsilio,  lega* 
tionem  ipsam  archiepiscopo  Viennensi  vestra  com- 
mendavit  auctoritas.  Quod  quanta  dirficultate,  imo 
impossibilitate  plenum  sit,  intelligunt  bi  qui  longum 
et  periculosum  intervallum  maris  ei  regnorum, 
Francia  scilicet  et  Burgundiae,  inter  Angliam  et 
Yiennam  noverooty  p  scilicet  archiepiscopus  Yien- 
nensis  Angliam,  aut  Angii  Yiennam  pro  sois  caosis 
freqoentent.  Quapropter  supplex  oro,  servos  et  filius 
patemitatis  vestrae,  ne  meo  tempore  Ecclesia,  quse 
mihi  compatiendo  molta  adversa  pro  fidelitate  Ro-  j^ 
roanae  ecclesiae  in  paopertate  me  exsolante  sostinoit, 
privetur  ea  dignitate  quamante  me  in  antecessoribus 
meis  se  possedisse  a  vestra  sede  pronuntiat.  Quando 
de  Aogliaexivi,eratibiquidem  professione  sacerdos, 
non  solum  publicanus,  sed  etiam  publicanorum 
princeps  infamissimus,  nomioe  Ranulphos,  propter 
crudelitatemsiroilemflammae  comburenli,  pronomine 
Flambardos ;  cojos  flamma  qualis  sit,  non  in  Anglia 
solum,  sed  in  exteris  regnis  longe  lateque  innotuit. 
Hunc  rex  noper  defunctus  contra  voluntatem  omnium 
religiosorum,  contra  omnem  justitiam  ad  episcopatum 
sine  omni  ejos  correclione  soblimare  me  exsulante 

NOTJS 
(4t)  Respondet  Anselmi  epist.,  quae  est  19  lib.  m 
Patrol.  CLIX. 


poslulavit.  Misi  itaque  ad  eum  quatuor  episcopos 
cum  praesentium  portitore,  dicens  quia,  si  vellet  se 
sic  ad  episcopatum  accessisse  ostendere  ul  tanquam 
episcopus  tractari  deberet,  facerem  ut  liberUtem 
hoc  faciendi  haberel;  timebara  lamen,  faieor,  raale- 
dictionibus  populique  lapidibus  obrui,  qui  crudelila- 
tem  ejus  cohibitam  in  libertatom  inducerem.  At  epi- 
scopi  in  hoc,quiapereosquaB8ivi,eum  sibi-defecisse 
retulerunt.  Qui  postea  clam  de  captione  fugit  in 
Northmanniam,  ac  iniraicis regis  domini  sui  sociatus, 
dominum  piratarum ,  quos  in  mari  misit,  sicut  pro 
cerlo  dicitur,  se  constituit.  De  hoc  quoniara  Ecclesia 
sibi  coraraissa,  inter  barbaros  mullis  periculis  expo- 
sita,  diu  paslore  carere  nequit,  et  de  ecclesiis  et 
personis  quos  consecravit  consilii  vestri  jussionem 
postulamus.  Mortuo  archiepiscopo  Eboracensi  posl- 
quam  reversus  sum,  electus  est  in  ejus  locum  epi- 
scopus  Refordensis,  vir  admodura  litleratus,  et  in 
ecclesiasticis  disciplinis  eruditus.  In  hac  eleclione 
nos  episcopi  clero  et  populo  ejusdera  Ecclesiae  assen- 
sum  praebuimus.  Quem  valde  desiderantera  se  veslro 
praesentare  conspeclui,  ut  pallii  largitatione  a  veslra 
benignitate  pro  consueludine  honorarelur,  rex  pro 
quibusdam  causis  consilio  principum  suorum  reli- 
nuit;  atque  ut  illi  pallium  mitlalis,  celsitudinem 
vestram  poslulando  impetrare  desiderat.  Cujus  peti- 
tioni  largitatem  vestram  favere,  si  preces  noslras 
placet  admittere,  suppliciter  flagiiamus. 


EPISTOLA  III. 

VULSTANI  BPISGOPI  WIGORNIBNSIS  AD  ANSBLXUM  (42). 

Reverendissimo  ac  beatissimo  vilae  sanctitate  et 
summaB  sedis  dignilate  praelato,  Anseuio  archiepi- 
scopo,  VuLSTANus  servorum  Dei  miniraus,  Wigor- 
niensis  Ecclesiae  episcopus  merito  indignus,  oratiouis 
obsequia,  fideliaque  ex  charitate  sen^ilia. 

De  his,  unde  nobis  dignitas  vestra  scriberc  et  no- 
strae  parvitatis  est  dignala  consilium  quaerere,  quan- 
tum  recordari  possumus,  dicere  non  omittimus.  Hanc 
denique  unde  consuluit  causam  ventilari  nunquam 
audivimus,  quia  nullus  aliquando  existit,  qui  hane 
Canluariensi  archicpiscopo  potestatem  adimcre  vel- 


203  S.  ANSELMI  GANTUAR.  ARGQH|r;  OPP.  PARS.  III.  -^  EPlSTOLiE.  204 

let,  et  ne  dedicationem  propriarum  dantaxat  eccle-  A  Anglorum,ANSBUinsarchiep]8eopDfl|fideleseryitiam 
siarum  publice  faceret,  defenderet.  Exstant  quippe     et  lideles  oralionas. 


et  in  nostra  dioecesi  altaria,  et  qusedam  eliam  ec- 
clesise  in  iis  scilicet  villis ,  quas  Stigandus  vestra 
excellentia^  prsedecessor,  baud  tamen  jure  ecclesia- 
stics  baereditatis,  sed  ex  dono  possederat  secularia 
potestalis,  nostris  et  antecessoris  nostri  temporibua, 
nobis  inconsultis,  nec  anlea  nec  postea  quidquam 
inde  calumnianlibus,  ulpote  hanc  specialem  poie* 
stalem  ejusdem  metropolitani  episcopi  esse  scien- 
tibus.  Judicium  tamen  hinc  agitalum ,  aut  hoc  ex 
jure  sibi  vindicatum  aliquando  minime  audivimus, 
sed  quod  in  nostra  dioscesi  eum  fecisse  libere  agno- 
vimus,  in  aliorum  eliam  facere  posse  credimus. 
Ecce,  quantum  inde  reminisci  aut  scire  potuimus. 


Precor  vos,  mi  cbarissime  domine ,  ut  dominum 
et  regem  et  tutorem  Ecclesiae  Dei  vobis  comroissey 
ut  audialis  intente  planctum  istius  montchi  de  Mi- 
celei,  et  secundum  quod  intelligetis  vos  decere  ei 
EcclesisB  expedire,  sentiat  regiam  et  pateraam  ve- 
stram  subventionem  et  consolationem.  Ego  vero« 
fidelissimus  animae  vestrse  et  corporis  vestri,  et  veri 
bonoris  vestri,  consulo  vobis  et  obsecro  ne,  propo- 
nendo  Ecclesiis  Dei  personas  quales  non  debetis  el 
aliter  quam  debetis,  et  consilio  secundum  qnonim 
consilium  non  debetis,  attrabatis»  quod  absit  1  iram 
Dei  super  vos.  Cerlum  enim  est  quia  jam  in  aliquibos 
pravi  et  infideles,  quantum  ad  animam  vestram. 


prudentise  vestrae  intimavimus.  Jam  quid  faciendum  n  consiliarii ,  aliter  quam  oporteret  vobia  eoasulue 

sit,  ipsa  consideret.  Valeat  palernilas  vestra,  et  oret     — ■*•    ^ — :«-«—  t\^..-.  -.-  —vv:.  j^t 

pro  nobis. 

EPISTOLA  IV  (43). 

ANSBLMI  AD  PASCHALBM    PAPAII« 

Domino  reverendo,  et  Patri  diligendo,  Paschau 
summo  pontifici,  Anseuius  servus  Kcclesise  Can- 


tuariensis,  debilam  subjectionemi  et  orationum  assi- 
duitatem. 

Postquam  revocatus  ad  episcopatum  redii  in  An- 
gliam,  ostendi  decreta  apostolica  quse  in  Romano 
concilio  praesens  audivi,  ne  scilicet  aliquis  de  mann 
regis  aut  alicujus  laici  ecclesiarum  investituras  ac- 
ciperet,  ut  per  hoc  cjus  homo  fieret,  nec  aliquis  hec 
transgrcdicntem  consecrare  praesumeret.  Quod  au- 


runt.  Omnipotens  Deus  sic  vobis  det  regere  qns 
vobis  commisit  ut  ipse  vos  rogat  et  ab  ooini  mala 
tueatur. 

EPISTOLA  VI. 

AlfaBUII  AD  PASGHALBM  PAPAM. 

Domino  reverendo,  et  Patri  diligendo,  Paschau 
summo  pontifici,  Ansblxus  servus  Ecclesiae  Cantua- 
riensis,  debitam  subjectionem,  et  orationum  assidui* 
talem. 

Qnanto  studio  mens  mea  sedis  apestolic»  reveren- 
tiam  et  obedientiam  pro  sua  possibilitate  ample- 
ctatur,  testantur  mullse  ct  gravissimse  tribuiationes 
cordis  mei  soli  Deo  et  mihi  notae,  quas  ab  initio  epi- 
scopalus  429  n>c>  P^r  quatuor  annos  in  Aoglia,  ei 


dienlesrexetprincipesejus,  ipsieUam  episcopi  et  ^^  pe^  biennium  in  exsiiio  passus  sum,  quia  ejusdem 


alii  minoris  ordinis,  tam  graviter  acceperunt  ut 
assererenl  se  nuUo  modo  huic  rei  assensum  praebi- 
turos,  et  me  de  regno  potius  quam  hoc  servareni 
expulsuros,  et  a  Romana  Ecclesia  se  discessuros. 
Unde,  reverende  Paler,  vestrum  pelii  per  epistolam 
DQSlram  consilium,  quam  misi  celsitudini  vestra 
per  Guillelmum  regis  legatum.  Sed  quoniam  re- 
sponsi  veslri  litleras  non  accepi»  adhuc  pcr  legatos 
nostros  quos  roilto  cum  cbarissimis  Iratribua  et  co* 
episcopis  nostris,  qui  pro  eadem  re  veslram  sancti- 
talem  adeunt,  jam  petitum  iterum  supplex  per  char- 
tam  sublimitatis  vestrae  certum  peto  consilium. 
Oramus  Dominum  nostrum  Jesum  Cbristum,  ut  vos 
conservet  ad  laudem  et  gloriam  nominis  sui  et  utili- 
tatem  Ecclesise  suae. 

EPISTOU  V. 

AIVSBLMI  AD  HBNRICUX  RBGEX   A50L0BU1I. 


sedis  sttbjectionem  abnegare  nolui.  A  qua  intentione 
spero  in  Deo  quia  nihil  est  quod  me  retrahere  pos- 
siL  Quapropter  in  quantvm  mihi  possibile  est,  omnes 
actus  meos  ejnsdem  auctoritatis  dispositioni  diri- 
gendos  et  ubi  opus  est  corrigendos  volo  eommittere. 
Qualiter  ergo  sim  ad  pmsens  in  Anglia,  breviter 
scribo,  quia  latoribus  praeseniium  plenins  hoc  viva 
voce  stguificandum  dimitto ,  postqoam  revocatus  a 
rege  Anglise  qui  nunc  est ,  ad  episcopatum  redii, 
oftendi  decreta  apostolica  que  in  Romano  concilio 
prsesens  audivi,  ne  scilicet  laicus  investiturat  ec- 
clesiarum  daret,  neque  aliquis  de  manu  ejns  acci- 
peret,  aut  pro  hoc  homo  ejus  fieret,  nec  altquis  hsec 
prsesumentem  conseeraret;  qui  vero  hec  transgre^^ 
p.  deretnr,  excommttnicationi  sanoti  eoneilii  sobjate* 
ret.  Qaod  audientea  rex  et  prineipes  ^us,  ipsi 
etiam  episeopi,  quanta  mala  hine  proeessura,  qoid 


Glorioso  domino  suo  Hbnbico,  gralia  Dei,  regi      potius'  se  facturos  quam  h»c  decreta  susoepturos 

NOTiE. 

(4'i)  Hanc  epistolam  cl.  V.  Henricus  Warthon  in 
Angliae  sacrse  tomo  li,  pag.  478,  dedit  cum  hac  epi- 
graphe :  EpistolaAnselmiviiiataineditioneOpemm 
Anselmi  Parisiis  anno  1673  a  Gabrlele  Gerberonio 


adornata,  ex  codice  ms,  vetusto  bibliothecceLamber- 
thance  restituta.  Hanc  inscriptionem  ut  legi,  non 

!>otui  non  mirari  summam  viri  eruditi  oscitantiam 
nam  malam  fidem  suspicari  prohibet  vel  ipse  libri 
sui  tilulus  quo,  non  obscure  latetur  Angliam  sacram 
exslitisse  ad  annum  usque  1540,  boc  est  quandiu 
Romano  pontitici  lanquam  vero  ac  legitimo  capiti 


adhsesit).  Sane  si  non  perfunctorie  et  forte  praecipiti 
oculo  Gerberonii  editionemperlnstrasset,  illam  ipsam 
epistolam  quam  restituere  ae  arbimtoa  est  purtm 
putam,  qualem  ipse  lypis  mandavit,  reperissei,  a 
Uerberonio  editam  lib.  iv,  epist.  4.  pag.  428.  Igitur 
duas  Anselmus  ad  Paschalem  ejusdem  argumenli 
seripsii  epislolas :  «namqnse  lib.  iii  exstal.  niim.  47 ; 
alieram  inter  Bovas  lib.  iv,  tg»A.  4,  qnaai  ai  legia- 
set  Whartonus.  procul  dubio  aon  reeudisset,  multo 
minus  malse  ndei  Gerberonium  insimulassei.  Mab- 
tbnb. 


SQ5 


LIB.  lY,  EPIST.  IX. 


206 


acclameverunt,  gravor  dicere ;  dieant  legati  praesen-  A  satione  et  benevolentia  confido,  quoniam  religioso- 


tes  qui  audierunt.  Tamiem  in  me  conversi  uno  sensu 

pariteromnes  affirmaverunt  roe  posse  exstiaguere 

omne  malum,  quod  ex  hisdecretisprocesserit  ;asse* 

verant,  si  precibus  episcoporum  meas  vellem  asso- 

ciare,  quatenua  celsiludini  vestras  placeret  praedi- 

ctam  sententiam  mitigare.  Quod  si  facere  recusa* 

rera,  omne  malum  quod  inde  eveniret,  mibi  impu- 

tandum  sine  ulla  mea  excusatione  judicarent.  Ne 

igitur  aliquid  videar  conlemnere,  aut   meo  solo 

senstt  vel  propria  voluntate  quidquam  facere,  nec 

illos  audeo  non  audire,  nec  de  vestrae  sanctitatis 

dispositione  aliquatenus  volo  exire.  Servata  igitur 

apud  me  reverentia  et  obedientia  sedis  apostolica, 

precor  ut,  quantum  dignitas  vcstra  secundum  Deum 

permiUil,  peUUoni  pradicta,  quam  vobis  legati  ex-  3  rp^^m^prindpVum  crrisUani^U 

ponent,  juxta  sapienliam  vestrara,  condescendatis; 

et  quid  me  jubeatis  in  hac  re  facere,  quidquid  fu- 

turum  sil,  per  legatos  prsscntes  certum  me  facia- 

tis.  Oramas  omnipotontem  Dcum  ut  patemitatem 

dia  incolumen  in  integra  prosperitate  ad  Ecclesiae 

su2e  robur  et  consolationem  conservel. 

EPISTOLA  Vn. 

ANBBUn  AD  6U1LLBLIIUII  WINTONIiK  BLBCTUH  BPl- 
8G0PU1I. 

Amsbuius  archiepiscopus;  dilecto  dilectori  suo 
GuiLLBUio  eiecto  episcopo  Wintoniee,  salutem. 

Ifandate  mihi  si  in  proximis  Quatuor  temporibus 
venturi  estis  ad  roe  pro  sacerdotio,  et  si  in  sequenti 
die  poit  acceptionero  sacerdotii  vultit  consecratio- 

ncm  cpiscopalem  accipcre.  Oportet  enim  me  hoc  G  moneo^  obsecro,  et  Deum  oro  quatenas  suj)  lege 
praescire,  quia  si  tunc  consecrationem  episcopi 
suscepturi  cstis  veniam  tunc  Cantuariam,  et  invi- 
labo  episcopos  qui  mecuro  sint,  ad  tale  opus,  ut 
decet,  faciendum.  Si  autem  sacerdotium  tantum 
pnedicto  teropore  vultis  accipere,  non  veniam  tunc 
CaDtuariam,  quia  ubicunque  fuero  illud  facere  po- 
tero.  Ubi  autem  tunc  ero,  prius  charitati  vestrae 
notifieabo. 


rum  est  ad  religionem  volentes  proficere  libenter, 
cum  opportunitas  se  exhibet,  instruere,  precor  ut  ei , 
quantum  vobis  opportunum  erit,  concedatis,  sicut 
postulat,  in  vestro  conversatione  remanere. 

EPISTOLA  IX. 

ANSBUU  AD  9ALDU1NUH  BBOBll  HlBRUSALBll. 

Balduino,  gratia  Dei,  regi  Hierusalem,  charissi- 
mo  domino,ANSBLiiu9,servus  Ecclesiss  Cantuarien- 
sis  per  regnum  teirenum  ad  coeleste  sublimari. 

Benedictus  Deus  in  donis  suis,  et  sanctus  in  om- 
Dibus  operibus  suis  {PsaL  cxliv,  13),  qui  vos  ad 
regis  dignitatem  sua  gratia  in  illa  terra  exaltavit  in 
qua   ipse  Dominus  noster  Jesus  Christus  per  se 

serainans,  Eccle- 
siam  suam,  ut  inde  per  tolum  orbem  propagaretur, 
novam  plantavit,  quam  propter  peccata  hominum 
judicio  Dei  ab  iafidelibuv  diu  ibidem  opressam  sua 
misericordia  nostris  temporibus  mirabiliter  resu- 
scitavit.  Ego  ilaque,  memor  roagnae  dilectionis  et 
beneficioruro  quas  in  patre  et  matre  vestra  et  filiis 
eorum  erga  me  suam  expertus,  exprimere  scribendo 
nequeo  quanturo  de  graiia  Dei  quam  in  fratre 
vestro  et  vobis,  eligendo  vos  ad  illam  dignitatero 
ostendit,  gaudeo,  et  quanto  affectu  ut  vos  qui  fratri 
successistis,  non  tam  vobis  quam  Deo  regnare  stu- 
deatis,  desidero.  (Jode,  mi  charissiroe  doroine, 
etiamsi  roea  exhortatione  non  egeatis  tamen  ex  cor- 
dis  abundantia,  ut  fidelissimus  amicus  precor  vos, 


EPISTOLA    VIII 

ANSBLMI  AD  JOANMBX   PBlOaBM. 

Ansblmus  servus  ficclesise  Cantuariensis,  amico 
suo  JoANNi,  priori  canonicorum  de  roonte  S*  Eligii, 
et  congregationi  sub  illo  Deo  servienti,  salu- 
tem. 

CUricus  istenatione  Anglas,  noroine  Nortbroannus 
de  quadam  ecclesia  in  qoa  noviter  sant  congregati 
clerici  qai  rcgolariter  vestro  more  vivere  voiunt, 
venit  ad  vos  desiderans  vobiscum  aliquanto  teropo- 
re,  quanto  vobis  placuerit,  conversari,  qaatenus 
vestro  ordine  et  vestris  consuetudinibus  instrui 
possit  in  servitlo  Dei  ad  suam  et  aliorum  utiiitatero. 
Qui  qttoniam  noster  familiaris  est,  ne  aiiquis  suspi- 
cetur  cam  alia  caosa  peregrinari,  rogat  litterarum 
nostrarom  tastimonio  notificari,  et  nostra  notitia  et 
precc  apud  vos  ad  £ioc  quod  desiderat  adjuvari. 
Quamvis  crgo  dc  vestra  religione  nibil  nisi  sola 
dilectione  meraimus,  lamca  quia  de  vestra  conver- 


Dei  vivendo  volantatem  vestram  voluntati  Dei  per 
omnia  subdatis.  Tunc  enim  vere  regnatis  ad  ve- 
stram  utilitatem,  si  regnatis  secundum  Dei  volunta- 
tem.  Ne  putelis  vobis,  sicut  multi  mali  reges  faciunt, 
EcciesiHm  Dei  quasi  domino  ad  ser^iendum  esse 
datam,  sed  sicut  advocato  et  dcfensori  esse  commen- 
datam.  Nihil  magisdiligit  Deus  in  hoc  mundoquam 
libertalem  Ecclesiae  suae.  Qui  ei  volunt  non  tam  pro- 
des&e  quam  domioari,  procui  dubio  Deo  probantur 
adversari.  Liberam  vult  esse  Deus  sponsam  suam, 
Dou  anciilam.  Qui  eam  sicut  filii  matrem  tractant  et 
honorant,  vere  se  filios  ejus  et  filios  Dei  esse  pro- 
bant.  Qui  vero  illi  quasi  subdiiae  dominantur,  non 
filios,  sed  alienos  se  faciunt,  el  ideo  juste  ab  baere- 
jx  ditale  et  dote  illi  promissa  exhaeredantur.  Qualera 
illam  constiluelis  in  regno  vestro,  in  hac  nova 
resuscitatione  talem  illam  diu  430  suscipient  et 
servabunt  in  fulura  generatione.  Quod  autem  ego 
vobis  persuadere  desidero,  oro  Deum  omnipotentero 
ut  ipse  persuadeat  et  sic  vos  in  via  mandatorum 
suorum  deducal,  et  ad  gloriam  regni  coelestis  per- 
ducat.  Amen.  Remerium  iatorem  praesentium,  qui 
sc  de  vestra  nutritura  esse  cognoscit,  celsitudini 
veslrae  comroendo.  Bt  quia  mecuro  diu  conversatus 
de  domo  nostra,  ubi  se  sua  strenuitate  et  bonis  mo- 
ribos  valde  amabiiem  fecit,  ad  vos  vadit ;  precor, 
ut  Dominoro  dileclam,  quatenus  apud  vos  melius 
ilii  sit,  propter  amorero  nostruro.  Yalde. 


207 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIBP.  OPP.  PARS  III.  --  KPlSTOLiE. 


S08 


EPISTOLA  X. 

AlfSELMl  AD  ANHEUTBII  ABBATI8SAM  BJUSQUB  8ANCT1- 
IIONIALBS. 

Ansblmus  archiepiscopus,  filisB  charissimeB,  dom- 
nae  abbatissae  ANHELm  ct  sanctimonialibus,  sub  ea 
Chrislo  famulantibus,  salutem  et  benedictionem. 

Si  Yos  multum  non  amarem,  multum  tos  increpa- 
rcm,  quia  postquam  vos  ipsae  ad  me  nuntium  ve- 
strum  misistis,  et  de  illo  roortuo  quem  quidam 
Yolunt  pro  sancto  haberi  quid  vobis  faciendum  esset 
nostrum  consilium  requisistis,  in  consilio  nostro 
non  stetistis,  sed  insuper  praecepto  nostro  inobe- 
dientes  exstititis.  Quapropter  mandans  prsecipio 
vobis  ut,  si  a  divino  officio  suspendi  non  vultis, 
omnem  amodo  bonorem  cuivis  sancto  debitum  iiii 
mortuo  auferatis,  ot  ei  nec  oblationem  faciatis,^nec  g 
faclam  ad  opus  veslrum  suscipiatis.  Filium  autem 
ejus  qui  ad  tumbam  ipsius  decumbit  et  ibi  moratur 
a  viila  depeliite,  nec  ei  amplius  aliquam  inibi  facul- 
tatem  manendi  relinquite.  Valete. 
EPISTOLA  XI. 

ANSBLMI  AD  HILDBBBBTUM  CKNOMANBNSBM  BPISGO- 

PUM  (44). 

Ansblmus  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  Hildb- 
BERTO  domino,  et  revercndo  coepiscopo  Cenoma- 
ncnsi,  salutem  temporalem  et  aeternam. 

Litterse  vestrae  sanctitatis  vaide  me  vobis  debito- 
rem  reddunt,  non  quia  me  supra  me  cxtoUunt, 
sed  quoniam  immensam  ditectionis  erga  me  sinceri- 
tatem  oslendunt.  Si  enim  propter  Deum  ut  illi  pla- 


A  tionem  proficere  quaCenus  per  voscorDomiDinostri 
re^s  avertat  a  consiliis  principium  quae  reprobat,  et 
consilio  suo  quod  in  aetemum  manet,  adhaBrere 
faciat.  Consolationem  el  exhortationem  vestram 
gratanter  sicat  a  domina  et  secundum  Deum  amica 
accipio,  quia  de  Dei  dilectione  illam  procedere  intel- 
ligo.  Si  quid  placet  vestrae  dilectioni  mihi  mandare, 
latori  praesentium  sicut  mihi  ipsi  viva  voce  secure 
potestis  intimare.  Omnipotens  Deus  omnes  actus 
vestroa  dirigal,  et  vos  ab  omni  malo  cuslodiat. 
EPISTOU  XIII. 

ANSBLMI  AD  ROBBBTUM  COMITEM  FLANDBIiK. 

Domino,  et  in  Deo  dilecto,  Robebto  comiti 
Flandriae,  Ansblmus,  servus  Bcclesiae  Cantuariensis 
fideles  orationes  cum  servilio. 

Audivi  quia  quosdam  de  vestris  abbatibus  con- 
cessistis  regulari  eleclione  ordinari,  ut  investituram 
de  manu  vestra  non  acciperent.  Unde  gratias  ago 
Deo  cujus  gratia  cor  vestrum  ad  hoc  quod  sibi  pla- 
i*.et  direxerit,  et  gaudeo  pro  vobis  quia  ecclesiasticis 
institutis  ad  Christianae  religionis  profectum  valen- 
libus  sine  contrndictione  favetis.  Cum  enim  hoc 
facitis,  non  homini,  sed  Deo  obeditis,  et  vos  verum 
et  fidelem  filium  Ecclesiae  Dei  et  verum  Christianum 
ostenditis  et  vos  esse  de  ovibus  beato  Petro  apostolo 
commendatis,  cui  Deus  claves  dedit  regni  coelorum 
monstratis.  Certum  quippe  est  quoniam  qui  non 
obedit  Romani  pontificis  ordinationibus,  quae  fiunt 
propter  religionis  Christianae  custodiam,  inobediens 
est  apostolo  Petro  cujus  vicarius  est,  nec  est  de 


ceamus  inimicos,  multo  magis  ne  illi  displiceamus  q  grege  illo  qui  ei  a  Deo  commissus  est.  Quaerat  igi- 


diligere  debemus  amicos.  Quapropter  si  aut  nullam 
aut  minorem  dilectionem  vobis  tribuo,  injustum  in 
mea  conscienlia  me  judico.  Sicut  igitur  banc  volo 
vitare  injustitiam,  sic  vestram  amplccti  desidero 
amiciliam.  Fateor  etiam  quia  si  mihi  essetpossibile 
vos  ad  duplum  quam  me  diligatis  deberem  diligere, 
quia  vos  me  praevenistis  aroore  quod  probastis  mu- 
nere.  Nam,  quoniam  immeritum  dilexistis,  non  mi- 
nus  debeo  rependere,  et  sicut  datis  exemplum  tan- 
tumdem  gratis  debeo  impendere.  Quoniam,  si  signi- 
ficastis  vobis  placere  hoc  quod  de  opuscuUs  noslris 
vidistis,  prsesuminus  vobis  mittere  quaedam,  qu8e,ut 
puto,  nondum  vidistis. 

EPISTOLA  XII. 

ANSBLMl  BD  MATHILDKM  BBGINAM  ANOLOBUM. 

Dominae  et  filiae  charissimae  Mathildi  reginae 
Anglorum,  Anselmus  archiepiscopus  Canluariae,  fi- 
deles  orationes,  et  fidele  servitium,  et  benedictio- 
nem  Dei  el  suam. 

Gratias  ago  Deo  et  celsitudini  vestrae  pro  bona 
voluntale,  quam  erga  me  habetis  et  erga  Ecclesiam 
Dei,  ct  oro  Deura  omnipotentem^  ut  in  sua  dilectione 
vestram  augeat  devotionem,  et  sic  vos  in  hoc  faciat 
perseverare  ut  aeternam  ab  eo  recipiatis  retributio- 
nem.  Oro  etiam  ut  sic  faciat  vestram  bonam  inten- 


tur  ille  alias  regni  ccelorum  portas,  quia  per  illas 
non  intrabit  quarum  claves  Petrus  apostolus  portat. 
Gaudens  itaque  gratias  ago  vobis,  et  oro  ut  Deta 
retribuat  vobis,  quia  bonuro  exemplum  aliis  prind- 
pibus  datis,  et  omnes  servos  Dei  hoc  roodo  utorent 
pro  vobis  invitatis  et  Deum  ad  amorem  et  auxilium 
vestrum  in  vestris  negotiis  invocatis.  Precor,  obse- 
cro,  moneo,  consolo,  ut  fidelius  animae  vestrc,  mi 
domine,  et  ut  in  Deo  vere  dilecte,  ut  nunquam  aesti- 
metis  vestne  ceisitudinis  minui  dignitatem,  si  sponsae 
Dei  et  matris  vestrae  Eccledae  amatis  et  defenditis 
libertatem  ;  nec  putetis  vos  humiliari,  si  eam  exal- 
tatis,  nec  credatis  vos  debilitari,  si  eam  roboratis. 
Videte,  circumspicite,  exempla  sunt  in  promptu ; 
considerate  principes  qui  illam  impugnant  et  con- 
^  eulcant,  ad  quid  proficiunt,  ad  quid  deveniunt?  Satis 
patet,  non  eget  dictu.  Certe  qui  illam  glorificanty 
con  ilia  et  in  illa  glorificabuntur.  Inter  quos  Deus 
vos  et  conjugem  vestram  et  prolem  vestram  in  prae- 
senti  et  in  futura  vita  annumeret.  Amen. 
481  EPISTOLAXIV. 

ANSBLMI  AD  BOGBBUM,  BOBBBTUM  AUOSQUB  ABBATRS. 

Ansblmus,  gratia  Dei,  archiepiscopus  Cantuarien- 
sis,  RoGBBO  abbati,  et  RoBBBTofilio  comitis  Hugonis 
et  aliis  monachis  de  monasterio  Sancti  Bbrulfi. 


NOTJB. 
(44)  Responsio  est  ad  Bpistolam  16i  lib.  m  et  ad  epistolam  162. 


809 


Nimis  palam  est,  nec  dissimulari  ullalenus  potest 
quomodo  ingressi  estis  coenobium  Sancti  Edmundi, 
ci  qua  violentia  extorquere  conamini  electionem  fra- 
thbus  ejusdem  Ecclesiae  et  assensum  vestrae  inor- 
dinatse  voluntatis.  Quod  quam  irreligiose,  quara 
coDtra  monachicum  proposilum,  et  conlra  regulam 
sancti  Benedicti,  quam  professi  eslis,  et  contra  sa- 
cram  Scriplurara  quae  dicel :  ffemo  sibi  sumit  ho- 
norem^  sed  qui  vocaiur  a  Deo  (Hehr.Y^  4),  el  contra 
ipsum  Deum  facialis,  videt  ipse  Deus  qni  discemit 
inter  pastorem  et  lupum  rapacem.  Et  quidem  domi- 
num  raeum  regem  probibere  nequeo  quin  vos  con- 
slituatsuper  terrena,  sed  super  animas  propter  quas 
abbas  et  dicitur  et  constituitur,  nemo  polest  quem- 
quara  constituere,  nisi  quibus  Deus  dedit  polestalem 
ligandi  atque  solvendi.  In  meo  primatu  et  archiepi- 
scopatu  esl  illa  Ecclesia,  et  proprie  pertinent  ejus 
consecrationes  ad  archiepiscopum  Canluariae,  quem 
me  esse  non  ignoratis.Nihil  igitur  eorum  quaeadme 
pertinent  alicui  vestrum  unquam  concessi  aul  con- 
cedo ;  imo  oro  Deum  el  conabor,  quantum  adjuvante 
Deo  potero,  ut  Deus  convertat  cor  domini  mei  regis 
adhoc  quod  Deo  magis  placet,et  animseejusexpedil; 
el  faciet  eum  corrigere  secundum  voluntatem  suara, 
si  quid  contra  eara  facil.  Christiani  estis  sub  Chri- 
stiana  lege,  et  sud  raonastica  professione  vos  vivere 
profitemini.  Si  contra  hoc  facilis,nec  Christianos  nec 
monachos  vos  esse  aperte  ipso  opere  fatemini.  Cer- 
tissimum  autem  esl  quia  si  in  hoc  perseveratis,  con- 
Ira  praedictam  professionem  facitis.  Moneo"  igitur 
voi,  ut  Christianos  et  monachos,  quatenus  vos  plus 
Deus  timere  quam  horainera  ostendatis,  et  ab  in* 
ccepta  perversitate  constanter  desistatis.  Quod  si 
roagis  adversari  Deo  vultis  quam  hominibus,  an- 
nuntio  vobis  quia  Deus  adversabilur  animabus  ve- 
slris.  Deus  cui  dicilur :  Tibi  dereliclus  esl  pauper ; 
orpkanotu  crisadjutor  (Psal.  x,44),  ipse  videat  et 
intueatur,  si  quas  tribulationes  fratribus  ejusdem 
Eccleaae  deinceps  feceritis. 

EPISTOLA  XV. 

ANSELMI  AD  GRRARDVII  EBORACENSBII  ARCHIBPISCOPUtf . 

Ansbuius,  Ecclesiae  Cantuariensis  servus,  reve- 
rendo  arcbiepiscopo  Gerardo  Eboracensi;  salutem. 

Sciat  charitas  vestra  quia  litteras  illas  quas  que- 
ritor  legi  et  transcribi,  nec  ego  alicui  ostendi,  nec 
dedi  vel  misi,  nec  aliquis  per  me,nec  scio  quomodo 
laclQm  sit  quod  aliquis  eas  ut  transcriberentur  ha- 
bait ;  et  cum  hoc  legi  in  litleris  vestris  factum  esse, 
mihi  displicuit.  Et  quamvis  vestra  prudentia  nihil 
raspiceturdeme  quoddedeceat,meum  tamenestconfi- 
teri  et  asserere,quia  non  amo  contumeliam  vestram, 
aut  aUcujos  coepiseoporom  meorum,  nec  quoqoo 
roodo  res  se  habeat  de  lilteris  illis,  mendacit  vos 
arguendos  existimo.  Cum  autem  loqoar  vobis,  com 
si  quld  rescribo  non  sufficit,  viva  voce  spero  me 
satisfactorum  es8e,qoia  nec  ego  in  bac  re  culpabilis 
som,  oec  a  legalis  nostris  aliqua  immissa  estfalsitas. 
CapitolacoDciiiisoIummodomilto,  qoia  sententianim 
eorom  expositioDes  nolli  volo  transcribere,  donec 


LIB.  IV^  EPIST.  XVII.  «10 

A  vestro  et  alionim  episcoporum  qui  in  concilio  adfue- 
runt  approbentur  judicio. 

EPISTOLA  XVI. 

ANSEIMI  AD  BUIIDEM. 

Anselmus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  reve- 
rendo  archiepiscopo  Gbrardo  Eboracensi,  salulem. 

Lsetor  de  vestro  bono  et  religiose  sludio  circa  cle 
ricorura  vestrorum  integritatem.  Ad  ea  vero  de 
quibus  vestra  prudenlia  nostrum  petit  consiliumj 
respondeo  quia  de  iis  qu«  in  concilio  nostro  et 
coepiscoporum  nostrorum  communi  consensu  statuta 
sunt,  nihil  relaxandum  consulo.  De  iis  autem  de 
quibus  in  eodera  concilio  non  tractavimus,  non  enim 
simul  orania  necessaria  potuiraus,  ut  de  ablatione 
prsebendarum  anle  idera  conciliura  venditarum,  et 
B  de  simiIibus,quoniam  non  solum  admeametvestrara 
personam,  et  ecclesias  noslras  pertinent,  sed  eliam 
ad  multas  ecclesias  et  personas,  et  in  iis  multi  dis- 
sentiunt,  conveniens  mihi  videtur  ul  in  proxima 
Nativitate  Domini  nostro  et  coepiscoporum  nostro- 
rom  communi  consiiio  Deo  dictante  sentenliam  cer- 
tam  statuamos. 

EPISTOLA  XVII. 

HUGONIS  ABBATIS  CLUNIACBNSIS  AD  ANSBLIIUM. 

Dulcissimo  ac  venerabiii,  raerito  amando  vene«- 
randoque  Patri  domino  Anselmo,  sanctae  Cantua- 
riensis  Ecclesiae  summo  pontifici,  frater  Huoo  abbas 
Cluniacensis,  cum  suo  pusillo  grege,  quod  praepa 
ravit  Deus  diligentibos  se  in  veritate. 

Quoniam,  vir  sanctissime,  difficile  est  optata  nos 
C  ad  invicem  satiari  praesentia,  vel  mutua  et  frequenti 
collatiooe  corda  nostra  delectari,  bonum  arbitra- 
mor,  si  saltem  litterali  visitatione  aoiraos  nostros 
pro  tempore  pascamus.  Quis  enim  tam  gloriosum 
tamque  spiritoalem  habens  in  Christo  amicum,  qua' 
lem  vos  divina  nobisconcessit  gratia,non  omnimodis 
optet  saluberrima  illius  recordatione  recreari  et 
relevari  sancta  renuntiatione.  Prius  quidem  quam 
faciem  vestram  videremus,  ille  suavissimus  odor 
bonie  famae,  aures  nostras  reverberans,  jam  dulce- 
dine  sua  nostrum  interiorem  hominem  irapinguabat. 
At  postquam  vestram  hilarem  praesentiara  cemere 
Deo  volente  meruiraus,  non  est  facile  dictu  qualiter 
totus  vobis  adh8Bsimus,ve6troque  cordi  quasi  partem 
nostri  univimus.  Verum  non  haec  nostra  sunt,  sed 
Q  illius  qui  spirat  ubi  vult  (Joan.  iii,  8).  Ipsi  gratias 
agimus,  ipsura  exoramus  ut  quos  ita  junxit  in  hac 
vita,  non  permittat  separari  in  coelesti  gloria.  Per- 
pendimus  satis  voi  multas  et  graves  postquam  a 
nobis  discessistis  pertulisse  anxietates.  Et  si  volun- 
tas  esset  summi  dispositoris,  scimus  vos  desiderasse 
multo  magis  cum  Maria  sedere  ad  pedes  Domini 
(Luc,  X,  39)  ejusque  vultum  contempIari,quam  labo- 
rare  ministrando  cnm  Martha  (Und,,  40).  Verura- 
tamen  quia  potestashominis  oon  est  in  manuipsius, 
date  manum  voluntati  illius,  cui  est  cura  de  vobis,. 
quique  luce  clarius  novit  quid  sit  vobis  salubrius. 
In  eo  totam  spem  vestram  reponite,  ab  ipso  virtu- 
tem  et  perseverantiam  quaerite  qoantum  fieri  potest, 


211 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCfllEP. 


patiens  ad  omnia.  Adsii  Tobis  ille  qui  nulli  UDquam  A 

defuit  in  ipso  speranti.  Sed  cur  nos  imperiti  aquam 

in  mare  deferimus,  dum  saDctitalem  vestram   quasi 

docere   praesumiraus?  Non  docemus,   sed  praecor- 

dialem  amicum   noslrum  consolari  yolumus;   hoc 

tantum  secure  addentes,   quia  domus  Cluniacensis 

ancilla  vestra  in  \ita  et  morte  vestrse  non  decrit 

ser^ituli,  Filium  autem  nostrum  doranum  Gofridum 

sacrislam  adpartesillas,sicutab  ipso  melius  audietis, 

destinantes  vestrse  commendare  patemitati  necesse 

non  arbitranlur,  quoniam  cum  482  magnis  saepius 

referre  solet  quantae  charitatis  consilium  auxilium- 

que  ei  in  praeterilo  anno  contulistis.  Nec  solum  ipse^ 

sed  et  omnes  fratres  nostri  per  vestram  transeuntes 

praesenliam,  plurimam  vestrae  sanctitatis  praedicant 

cbaritatem.  Super  quibus,  quantas  praevalemus  gra-  r  ventionem  Christiaoorum  commovebimus.  Sed  nove 


OPP.  PARS  III.  —  KPISTOLE.  412 

EPISTOLA  XIX. 

ANSBLMI  AD  DIACUII  S.  JACOBI  BPISGOPCII 

DiAco  reverendo  Sancti  Jacobi  episcopo  Ansblmus, 
servus  Ecclesiae  Cantuariensis,gratiaB  supernae  auxi- 
lium  et  consolationem. 

Cum  semper  nos  Christiani  invicom  congaudere 
debeamus  et  condolere,  tunc  utique  maxime  cum 
prosperitatem  et  exaltationem  Christianitalis  ei 
adversitatem  ad  ejusdem  humiliationem  cognoscimus 
pertinere;  vestri  itaque  timoris  atque  doloris  ex 
litteris  vestris  causam  cognoscentes,  unde  timetis, 
inde  timemus,  et  quod  doletis,  pariler  dolemus. 
Quia  milites  noslros  contra  Sarracenos  ad  vestrum 
auxilium  commoneri  desideratis,  Iibcnter  pro 
opportunitate  nostra  eos  commonebimus,  et  ad  sub- 


tias  persolventes  humililer  petimus  ut  per  hunc  ad 
nosremeantem  vestruro  osse,vestrumque  velle.nobis 
insinuaredignemini,  utgaudere  possimas  cum  gau- 
dente  et  cum  dolente,  quod  oronipolens  Deusavertat 
a  vobis,  ut  filii  condoleamus.  Gratia  Dei  et  pax 
vobiscum,  pater  gloriose.  Ifemento  nostri  in  sanctis 
^rationibus  vestris. 

EPISTOLA  XVIII. 

ANSBLMIADUUGONEH  LUGDUNEN8EM  ARCRIEPISCOPUM^id). 

Domino  reverendo,  etPatri  diligendo,HuGONive- 
nerabili  primati Lugdunensi,ANSBLMUS servus  Eccle- 
siae  Cantuariensis,  quod  servus,  quod  filius,  quod 
totus  suus. 

Gaudendo  gratias  agimus  Deo,  et  gratias  agendo 
gaudemus  quia  pietas  divina  vestrum  desiderium  C  ^^^^ 
visitandi  locum  in  quo  salus  nostra  procurata  est, 
adimplevit,etnos  de  reditu  vestro  et  de  salute  vobis 
restituta  laetificavit.  Gratias  quoque  refero  vestrae 
patemitati,  non  solum  pro  multimodis  beneficiis 
mibi  impensis,  verum  etiam  pro  indeficienti  bona 
voluntale,  quae  me  paiema  soUicitudine  et  lilteris 
suis  visitare  et  ad  eadem  beneficia  repetenda,  si  opus 
sit,  non  cessat  visitare.  Qnibus  bonis  quoniam  nihil 
ego  cogitare  queo  quod  possim  recompensare^Deum 
omnipotentem  pro  cujus  amore  lioc  facitis,  quanto 
affectu  possum  oro,  ut  ipse  vobis  dignetur  remunc- 
rare.  Nostrum  esse  quale  sit  in  Anglia,  charitas 
vestra  desiderabat  per  scriptum  cognoscere,  sed 
legatus  vester  pleniusvobis  viva  voce  quamegoscri 


rit  sanctilas  vestra  quiaregnum  Anglorum  bellorum 
contra  se  undique  surgentium  nuntio  fere  quotidiano 
commovetur,  unde  satis  vereor  ne  contingat  nos 
pro  vobis  minus  prodesse,  quia  nobis  hosles  time- 
mus  obesse.  Nam  dum  quisque  curat  tueri  propria 
minus  potest  curare  communia.  Conabimur  tameuy 
Deo  annuente,  hoc  eflScere  orationum  devotione, 
quod  non  valemus  militum  colleclione.  Speramus 
autem  in  misericordia  Dei  quia  non  relinquet  virgam 
peccatorum  super  sortem  justorum  {Psal,  cxxiv,  3), 
neque  tradet  bestiis  animas  confitentes  sibi  (PsaL 
Lxxiii,  19).  Omnipotens  Deus  adjutor  in  opportuni- 
tatibus,  in  Iribulatione  (PsaL  ix,  10),  subveniat  vo- 
bis   secundum   necessitatem    vestrae    tribulationis- 


EPISTOLA  XX. 

ANSBLIII  AD  GUILLBLIIUll  ROTHOMAGBNSBM 
ARCHIBPISCOPUII. 


Domino  el  Patri  Gukllblmo,  reverendo  archiepi- 
scopo  Rothomagensi,  Assblxus  servus  Ecclesiae 
Cantuariensis,  salutem. 

Clamo  et  queror  ad  vos,  et  ad  vos  et  ad  omnes 
episcopos  et  abbates  et  totam  Ecclesiam  Northman- 
niae  pro  me  et  pro  congregatione  eccIesisB  Sancti 
Edmundi  quse  est  in  Anglia,  de  abbate  monasterii 
Sancti  Ebrulfi  quod  esl  in  Northraannia,  et  vestram 
peto  justitiam.  Injuria,  quam  nobis  nimis  inordinate 
fecit  in  Anglia,  prseter  opinionem  quam  de  illo  ha- 
bebamus,  haecest.  Juvenem  qnemdam  filium  comitis 


bendo  poterit  ostendere.   Hoc  tantum  dico  quia,  jj  Hugonis  de  Cestre,  nimis  carentem  prudentia  et 


quando  spero  meas  adversitates  mitescere,  tunc 
magis  senlio  eas  exardescere.  Tota  enim  me  vis 
Anglise,  cum  solus  ibi  sim,  molitur  sid)verlere,  quia 
me  ad  obedientia  sedis  apostolicae  non  valet  aver- 
tere ;  ad  quod  etiam  ipsi  episcopi  cum  rege  sic 
SBstuant  ut  etiam  consecrationes  qvLte  nonnisi  ad  me 
pertinent,  si  sit  qoi  velit  accipere,  ipsi  prsesumere 
non  metuant.  Omnipotens  Dominus  veslram  nobis 
pateraitatem  in  gratia  sua  diu  conservetincolumem. 
Amen. 


utilitate  et  virtutibus  ad  abbatis  pertineoiibus  per- 
sonam,  per  potestatem  regiam  ingessit  in  ecclesiara 
Sancti  Bdmundi  cum  armis,  monacbis,  quantum  in 
ipsis  erat,  recusantibus,  et  contradicentibus,  et  om- 
nino  sine  nostra  concessione,  ad  quem  pertinent 
omnes  ejusdem  ecclesiffi  consecrationed.  Qui  ibi  ni- 
tttur  extorquere  ab  ipsis  monachis  obedfentiam  el 
eIectionem,et  ut  animas  suas  commendent  ilti  custo- 
diendas,  qui  quam  non  idoneus  ad  boc  sit,  aperte 
cognoscitur,  quia  ipse  nusquam  sine  latema  et  cu. 


NOTJE. 


(4b)  Est  resiMmsio  ad  epist.  64  lib.  m. 


2i3 


LIB  I?,  KP«gT.  XXIV. 


214 


stodia,  alqse  anteqoam  ad  hoeassaroeretar.sibiipsi  A  Ecclesl»,  quibus  pro  parte  inrehitur  privignus,  pro 

pastore  lupus,  pro  ductore  caecus,  pro  doctore  ne- 
scius,  pro  abbate  fur  et  latro,  quia  noa  inlrat  per 
ostium.  Revocate  monacbos  vestros,  liberate  nos  ab 
oppressionibus  eorum.  Facite  ut  abbas  monastorii 
S.  Ebrulfi  revocet  monachos  suos,  quos  conlra  le- 
gera  Dei  et  ordinem  snum  in  ecolesiam  pnedictam 
ingessit,  et  res  ejusdem  ecclesiie  quas  inde  abstalit 
sacrilcgia  rapina  juste  restituat.  Yalete  et  succur- 
rite,  precor,  festinate. 

EPISTOLA.  XXni. 

ANSBUII  AD  R0BBRTU1I,  ERNULFUM,  RADULFUM,  PHILIP- 
PCM,  BBRtVARDUM   BT  AUOS. 

Ansblmus  Cantuariensis  archiepiscopus,  Roberto 
comiti,  etfratriejus  Ernulfo   comiti,  et  Radulfo 


credebator.  Frecor  igitar  ut  eumdem  abbatem  au- 
ctoritate  vestra  monachum  suum  revocare  cogatis, 
et  ecclesiam  quam  inique  opprimit^  velut  a  lupo 
rapace  ct  oves  dispergente  liberetis,  ne  nos  aliquid 
super  monachum  vestrum  nostrseauctoritatis  censum, 
vestro  cessante,  facere  cogamur.  Valete. 
EPISTOLA  XXI. 

AN8BLMI  AD  BLFERUM  BT  ALI08  MONAGHOS. 

ANSBLMua  archiepiscopus,  fratribus  et  filiis  cha- 
rissirois,  priori  Elfbro,  et  aliis  monachis  coenobii 
Saocti  Edmondi,  salutem  et  benedictionem  Dei. 

Misereor  et  compatior  charitati  vestrse  in  longa 
et  nimia  Iribulatione  laboranti.  Et  tanto  magis 
affectuosias  hoc  facio,  quanto  vos  non  pro  terrens 


rei  cupiditate,  sed  pro  justitia  tribulari   considero.  B  db  Mortuo  Mari,  et  Philippo  db  brajosa,  et  Bbr- 


Justitia  enim  est,  quia  non  contra  ordinem  Teslmmy 
non  contra  regulam  S.  Benedicti,  non  contra  aucto- 
riiatem  aliorum  saoctorum  Patrum,  nec  sine  con- 
silio  eorum  a  quibus  religionis  regiroen  et  consilium 
exspcctare  debetis,  abbatem  vultis  accipere  Qua- 
propler  si  propter  hoc  perturbaliones  et  molestias 
patimini,  videbit  Deus  qui  omnia  mala  aut  corrigit, 
aut  puiiit,  et  bona  nutrit  et  confortat,  et  dabit  vobis 
consolationem  suam  congruo  tempore  qui  adjutor 
est  in  opportunitatibus  in  tribulatione  (PiaL  ix,  10), 
si  tamen  flagella  Patris  sustinere  huroilitcrvotueritis, 
et  in  ispe  misericordia  ejus  non  defeceritis.  Ad  illum 
damate  non  solum  orando,  sed  et  vitam  vestram  in 
ivandatis  ejus  et  in  ordinisvestri  custodiatoto  corde, 


NARDO  DB  Novo  Mbrgato,  ct  aliis  qui  terras  habent 
in  episcopatu  degentibus  Yailfridi  episcopi,  amicis 
et  fiiiis  in  Deo  charissimis,  salulem  et  benedictionem 
Dei. 

Quamvis  vos  ipsi  solliciti  esse  debeatis  de  salute 
vestra,  ad  me  tamen  pertinet  ut  vos  ad  hoc  quod 
vos  decet  coram  Deo  et  animabus  vestris  expedit, 
exeitem  amica  exhortatione,  et  invitem  paterna  ad- 
monitione.  Precor  itaque  vos  ut  amicos,  et  consu- 
lendo  moneo  ut  filios  dilectos,  quatenus  dilecto  Wil- 
frido  episcopo  de  Sancto  David,  propter  honorem 
vestrum  et  propter  religionem  Christianam,  omnem 
reverentiam  et  obedientiam  qus^  episcopo  in  suo 
episcopatu  debetur  cum  amore  exbibeatis,  et  quae- 


UMo  conatu,  in  omni  loco  et  in  omni   tempore  ser-  Q  cunque  episcopali  dispositione  Reri  debent,   ejus 


▼ancto.  Gnvis  est  aliquandoet  ingrata  in  tribulatione 
patientilma  verborum  sine  alio  auxilio  consolatiOf 
sed  non  debet  hoc  esse  servis  Dei,  qui  spem  certam 
habent  in  Deo,  quia  quanto  major  est  tribulatio,  tanto 
major  seqoilar  patienttae  retribatio.  Omnipotens 
Deoa  s«a  tos  betiticet  consolatione,  et  in  prosperis 
et  in^fersiBsua  vossemperprotegat  benedictione. 

438  EPISTOLA  XXII. 

AN8BUI1  AD  GUILLBLIIUII  BOTHOMAGBNSBM  ARCm- 
fiPISCOPUM. 


Doraino  et  Patri  reverendo  Guillblmo,  archiepi- 
scopo  Rothomagensi,  Ansblmus,  servus  ecclesi» 
Cantuariensis,  cum  assiduis  orationibus  iidele  servi- 

^^^'  Yi  ^^^  exheredatur  in  futura  vita.   Omnipotens  Deus 

Pro  iiguriaet  oppressionibus,  pro  gravamimbus,  ^  ^j^  ^^^  ^^^  ^^^  ^^  ^;^  ^^^^  i^  hoc  s«culo  operari, 


consilio  faciatis.  Sic  enim  vos  ipsos  anteDeumexal- 
tabilis,  si  vos  religiosa  humilitate  episcopo  veslro, 
sioot  Deus  ordinavit,  subjeceritis.  Et  si  in  aliquo 
vestro  consiiio  opus  habuerit,  promptos  vos  ut  Chri- 
stianos  bonos  inveniat,  quatenus  Deus  vobis  in 
omnibas  necessitatibus  vestris  subveniendo  retri- 
buat.  Hoc  quoque  maxime  moneo  et  consulo,  quia 
vobis  valde  necessarium  est,  si  Deum  non  vultis 
offendere,  ut  si  terras  aut  decimas,  aut  ecclesias,  aut 
aliquid  quod  ad  ecclesiam  ejus  ecclesiastica  rectitu- 
dine  pertinet,  tenetis,  ut  reddere  propter  timorem 
Dei  studiose  curetis.  Namcertum  est  quoniam  qui 
Deum  exhaeredat,  vel  ccclesias  ejus  in  hoc  vita,  si 
sine  poenitentia  et  emendatione  moritur,  a  regno 


pro  destructione  ecclesiae  S.  Bdmundi  clamavi  ad 
patemitatem  vestram,  et  nondum  exaudistis  clamo- 
rero  nostruro,  conquestus  sum,  et  nondum  sensi 
compasaionero  vestram.  Promisistis  vos  facluros 
quod  rogaveram  de  monachia  monasterii  S.  Ebrulfi 
qui  pnedicatam  ecclesiam  gravant,spoliant,  deatruunt, 
sed  nirois  rooratur  effectus  promissionis  vestne, 
adhuc  daroo  intimo  doloris  corde  cogentepro  me  ad 
cujua  propriam  curam  pertinet  Ula  ecclesia,  et  pro 
fratribos  qui  in  ea  conversantur  ;  propter  Deum,  si 
zelum  Dei  habetis,  si  episcqpalem  pietatem  habetis, 
rogo,  obaecro,  ad  veatigia  vestra  roente  me  pro- 
atemOf  seccurrite,  miseremini   orphanis   et   viduse 


at  Tos  faeiat  de  beata  retributione  in  fletemum  glo- 
riari. 

EPISTOLA  XXIV. 

AN8BLMI  AD  ROBBRTUM  NORTUMANNl>e  PRINCIPBM* 

Suo  domino,  et  totius  Northmannias  principi  Ro- 
BBRTo,  ANSBLMU8  scrvus  Ecclesiae  Cantuariensis, 
fidele  servitium  cum  oratiombus. 

Qualiter  doronus  Guillelmus  electus  episcopas 
Vintoniensis  deAngliaexierit,  non  est  opus  scri- 
bendo  ostendere  quoniam  per  ipsum  et  per  alios  qui 
rem  ipaam  cognoscunt  poteritis  discere.  Sed  quo- 
niam  ad  me  maxime  pertinet  illi  compatiendo,  et 


215 


S.  ANSELMiaiNTDAR.  ARCHIBP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLE. 


216 


perme  el  per  alios,  quanlumpossum,  sicul    debeo  A  nem  el  remissionem,   el  orationum  roearum,    si 


subvenire,  precor  celsitudinem  vestram  siquidapud 
eam  valeo  quod  deceat  impetrare,  quatenus  in  vobis 
sicut  homo  vester  et  sicut  illi  cognoscitis  expedire, 
auxilium  et  consiliumcum  amore  inveniat. 

EPISTOLA  XXV. 

ANSELMI  AD  GUILLELHUM  ROTHOM AGBIVSBM  ARGHI- 
EPISGOPUM. 

Domino  et  Palri  Guillelmo,  reverendo  archiepi- 
scopo  Rothomagensi,  Anselmus  servua  Ecclesise 
Cantuariensis,  fideles  orationes  cum  servitio. 

Cum  semper  gaudere  et  Deo  gralias  agere  debea- 
mus,  quotiesservosDeigloriam  mundi  pro  Ghristi 
amorc  contemnere  videmus,  nec  ulla  vioieotia  aut 
blandimentis  a  rectitudine  posse  separari,  tunc  uti-  B 
que  hoc  maxime  facere  debemus,  cum  in  filiis  et  fa- 
miliaribus  nostris  hoc  cognoscimus  operari.  Quanta 
autem  virtute,  quanta  constantia  domnus  Guillelmus 
filius  vester,  et  gratia  vcslra  noster,  quem  canoni- 
cum  et  decanum  Ecclesiae  vestrse  electum  canonice 
episcopum  Wintoniensis  Gcclesise  nobis  charitative 
concessistis,  consecrationem  ab  iis  a  quibus  eam 
sicut  offerebatur  recipere  non  debeat  respuerit,  et 
quomodo  propter  hoc  rebus  suis  spoliatus  et  de  An- 
glia  expulsus  sit,  nuliius  scripto  melius  quam  ejus 
viva  voce,  et  eorum  qui  cum  illo,  quando  haec  facla 
sunt,  adfuerunt,  paternitas  vestra  cognoscere  pote- 
rit.  Quae  res,  quantum  in  ipso  est,  tam  fortiler  facta 
est,  tamque  patenti  honestate  se  manifestat  ut  nuUius  C 
relatione  ad  laudem  ejus  augeri  valeat.  Quapropter, 
quamvis  nostra  prece  prudentia  vestra  non  egeat^ 
tamen  ex  cordis  abundantia  obsecro  ut  eum  beni- 
gne  sicut  filium  vestrum  et  meum  pro  justitia  cxsu- 
lantem  suscipiat,  atque  cum  amore  et  honore  ei  au- 
yilium  suum  et  consilium,  ubi  res  exiget,  exhibeat. 
Aliis  quoque  quod  ab  illo  de  hac  re  reverenlia  ve- 
stra  audiet,  secure  pro  veritatc  testetur,  et  eo  ad 
ejus  amorem  et  honorem  sicut  meruit  exhortetur. 
Valete. 

EPISTOLA  XXVI. 

ANSBLMI  AO  ROGERIUM  SUUM  AMIGUM. 

Ansblmus,  archiepiscopus,  amico  suo  Rogbrio, 
salutem  et  benedictionem. 

Vulgo  solet  dici  quia  amicus,  velut  medicus,  in  *> 
necessitate  probatur.  Hoc  ideo  dici  quia  si  vera  fuit 
amicitia  quam  domno  Guillelmo  electo  episcopo  in 
prosperitate  ostendistif,  Dunc  apparebit,  et  amor 
eril  constantior  [a^y  majorerit  et  constanlior]  in 
majori  necessitate.  Ad  quod  si  preces  nostrse  ct  mo- 
nitio  nostra  bonse  voluntati  vestrse  possunt  aliquid 
addere,  obsecro  ut  propter  honestatem  vestram  et 
propter  amorem  vestrum  in  iis  quae  hactenus  bene 
et  fideliter,  illumadjuvandum  fecistis  non  deficiatis, 
sed  quanto  magis  iilum  indigere  cernitis,  tanto  stu- 
diosius  Btrenuitatis  vestrse  auxilium  ilH  exhibeatis. 
484  Quod  si  feceritis,  et  me  amicum  vestrum  ami- 
ciorem  vobis  reddetis,  et  amicitiam  vestram  omni- 
bus  veram  esse  ostendetis.  Valete.Omnipotens  Deus 
tribuat  tibi  omnium  peccatorum  tuorura  absolutio- 


quid  vaient,  in  vera  charitate  participationem. 
EPISTOLA  XXVII. 

AXSBLMI  AD  MALCHUM  WATERFOROiBNSBM  BPiSGOPUM. 

Anselmus,  archiepiscopus  Gantuariae,  aroico  et 
coepiscopo  Malcho  Waterfordiensi,  salutem  et  be- 
nedictionem. 

Audivi  quod  domous  Samuel  episcopus  Dublinen- 
sismonachos  ecclesiae  Dublioffi  aut  nulla  aut  parva 
occasione  ejicit,  nec  pro  uila  satisfactione,  vult  re- 
cipere,  el  quia  contra  consuetudinem  crucem  facit 
gestari  ante  se  in  itinere,  et  quia  res  ecclesiae  iliius 
ab  archiepiscopo  Lafranco  datas  velut  proprias  dis- 
tribuit.  De  iisomnibus  illi  nostrasmitto  litteras,  et 
populo  ejusdem  civitatis  mando,  ut  prsedictarum  re- 
rum  distributionem  prohibeat.  Rt  quoniam  non  in- 
venio  per  quem  litteras  nostras  ilii  aptius  mittam, 
precor  fraternitatem  veslram,  quatenus  eas  illi  per 
prsesentiam  vestram  exhibeatis ;  et  eum  chat  itative 
viva  voce  ut  moailioni  nostrae  quam  illi  scribimus 
assensum  praebcat  rogando  et  consulcndo  moneatis. 
Valete. 

EPISTOLA  XXVIII. 

ANSELMl  AO  GUILLELMUM  ROTHOMAGBNSBH  ARCHI- 
EPISCOPUM. 

Domino  et  Palri  reverendo  archiepiscopo  Rotho- 
magensi  Guillblmo,  Ansblmua,  servus  Ecclesioe 
Cantuariensis,  quod  patri  filius. 

Quamvis  dominus  Guido  lalor  praesentium  ollm 
nobis  ut  domino  et  patri  familiari  notitia,  ut  ail,  ad- 
haeserit,  tamen  quia  novit  quanta  inter  vos  et  me 
mutua  sit  diiectio,  nostris  litteris  veslrae  eommen- 
dari  petit  sanctitali.  Sciat  igitur  vestra  palernitas 
quia  cum  nostra  amicitia  et  licentia  redit  de  Anglia 
in  Northmanniam  ad  suam  Ecciesiam.  Quod  precor 
ut  apud  quoscunque  opus  fuerit  vestra  testetur  au- 
ctoritas.  Precor  etiam  ul  ubi  veslro  consilio  et  auxi- 
lio  eguerit,  secundum  quod  vestram  decet  reveren- 
tiam,  ad  salulem  animae  suae  promptum  inveniat. 

Valete. 

EPISTOLA  XXIX. 

ANSBLMI  AD  GOICDULFUM  EPISGOPUM. 

Anselmus,  archiepiscopus,  reverendo  episcopo 
GoNDULFo,  salutem. 

Notum  sit  dilectioni  vestrae  quod  gratia  Dei  ve- 
stris  sufTraganlibus  orationibus  sanus  sum  et  usque 
ad  Carrotum  Romam  tendenssine  perturbatione  ivi. 
Quo  cum  pervenissem,  et  a  D.  comitissa,  etepiscopo 
honorifice  susceptus  fuissem,  mirati  sunt  quod  tali 
in  tempore  tam  periculosum  iter  peragendum  arri- 
puissem.  Affirmaverunt  siquidem  quod  nec  Romam 
videre  si  coeptum  iter  tenerem,  nec  uUenus,  prae 
nimia  loci  infirmitate  caloris  angustia  redire  vale-* 
rem.  Tale  quocunquc  esse  hoc  in  tempore  me  iter 
agere,  ac  si  mihi  licenter  mortem  vellem  asciscere. 
Gonsilio  itaque  eorum  et  omnium  amicorum 
meorum  in  tempus  congruum  iter  agendum  distuli, 
et  in  Northmannia  exspectaturus  Beccum  redii.  De- 
bita  igitur  mea  quse  in  Anglia  debeOi  precor  et  mn!- 


217 


LIB.  IV,  EPIST.  XXXII. 


tain  precor  ut  solvatis,  et  reliquum  quod  babere  A  fectu  gaadeara,  et  tu  demea  Istitia  gaudeas. 


potestis  de  meis  redditibus  per  Ansfredum  praesen- 
tem  nuDtium  quam  citius  potestis  mihi  mittatis. 
Solutionem  Romescoti  usque  ad  fcstum  sancti  Mi- 
chaelis  differre  poteslis.  Eleemosyna  vero  ne  aliquam 
penuriam  patialur,  prudentia  vestra  invigilet.  Go 
defrido  de  Mellinges  dicile  ut  Guillelmo  filiosuo  det 
zx  solidos  denariorum.  Guiilelmo  filio  Hionis  xx 
marcasargenti,etAlbrito  n  ad  festivitatem  S.  Mi« 
chaelisdabitia.  Oratepro  me  ut  Deus  me  et  actus 
meos  dirigat,  et  in  beneplacitosuoadsalutemmeam 
et  omnium  mihi  commissorum  dispooat.  Salutate 
filios  et  fratrea  nostros  nostrae  et  yestrae  congrega- 
tionis. 

EPISTOLA  XXX. 

ANSBLMI  AD  MATniLDEll   REGINAM. 

Reyerendae  dominac  sus  Mathildi  gloriosse  regi- 
nae,  Anselmus  archiepiscopas,  fideles  orationes  cum 
fideli  servitio,  et  benedictionem  Dei,  et  suam,  quao- 
tum  potest. 

Gratias  ago  magnas  susceptae  vestrae  largitioni, 
sed  multo  majores  sanctae  quam  erga  me  sum  ex- 
perlus  dilectioni.  Quas  quoniam  corporis  officione- 
qaeo  peragere,  cordis  affectucupioindesinenterper- 
solvere,  siquidem  quantumcunque  sit  Vestra  corpo- 
ralis  absentia  ;  removeri  tamen  nequit  a  mente  mea 
fidelis  dilectionis  vestrae  prudeentia.  Quapropter  de- 
sideranler  oro,  et  orando  desidero  ut  Dcus  quod 
e^  per  me  non  valeo,  ipse  vobis  pro  me  retribual, 
et  quantum  scit  expedire,  suam  erga  voi  dilectio- 
nem  et  vestram  erga  se  perficiat.  Quanto  afiectu  p 
possnm  et  quantum  de  celsitudine  vestra  audioprac- 
sumere,  precor,  obsecro,  snpplicio,fideIiterconsuIo, 
ui  Ecclesiarum  Angliae  paci  et  quieli  pietas  vestra 
siudeat,  et  maxime  filiis  earum  imbeciHioribus  mi- 
nasque  potentibus,  in  tribulationibus  sais  et  deso- 
iationibus,  quasi  orphanis  Christi  subveniat,  et  ad 
similitudinem  evangelicae  gallinae  illos  sub  alis  doceat 
proteclionis  suae  consoletur  et  foveat..  Unctio  sancli 
Spiritus  vos  in  omnibus  doceat,  et  quae  sibi  magis 
placent  et  vobis  expediunt  persuadeat,  et  post  tem- 
porale  regoum  ad  aetemum  perducat. 

EPISTOLA  XXXI. 
ansblmi  ad  anselmum  nbpotbm. 

Ansblmus,  archiepiicopas,  Ansblmo,  camenepoti. 


218 
Vale. 


Deo  corpua  et  animam  tuam  commenda. 


435  EPISTOLA  XXXII. 

ANSELMI  AD  ERNULPHUM    PRIORBH  ET  ALms  EGCLESIiE 
CANTUARIENSIS. 

Ansblmus  archiepiscopus,  dominis  fratribus  et 
filiis  suis  charissimis,  domno  priori  Ernulpho,  et 
aliis  sub  illo  in  Ghrisli  Ecclesia  Gantuariensi  Deo 
aenienlibas,  divinae  gratiae  et  benedictionis  consilio 
semper  regi  et  consolari. 

Priores  litteras  a  vestra  fralernitate  directas  laetus 
suscepi,  quia  per  omnia  vos  vestra,  Dei  protectione, 
in  prosperitate  manere  perlitterasepiscopi  Roffensis 
B  et  per  earam  latorem  accepi.  Quam  laetitiam  etsi  non 
muitum  litterae  sequentes  conturbaverunt,  aliquate- 
nus  tamen  obnabilavemnt.  De  regis  namque  peti- 
tione,   quam  mandaslis,  non  parum  miratus  sum, 
sed  quod  nihilsine  nostro  consilio,  sicutvobis  decet 
facere,  voluistis,  et  praecepti  nostri  memores  ftiistis, 
gavisus  sum.  Potens  est  enim  Deus  regiam  volunta- 
tem  ab  omni  indignatione,  qaam  hac  occasione  ad« 
versum  nos  nasci  timetis,  avertere,  cum  vos  recte 
et  ordinate  facere  conspiciet,   aut  si  hoc   illi  faeere 
non  placuerit,  et  aliquid  inde  vobis  contra  volunta- 
tem  vestram,quod  averlat  Deus  1  Contigerit,  certi  esse 
debetis  qaia  meliui  est  pati  aliquid  propter  justitiam 
sub  Dei  consolatione  quam  aliquid  faeere  inordinate 
in  ejus  offensione.  De  hoc  igitur  Det  dispositionem, 
cui  me  et  vos  el  omnia  nostra   commendo,   exspe- 
ctabo,  et   sicut  consuluistis  regi  per  reverendum  et 
amicum  nostram  episcopum  Roffensem  ut  totum 
episcopatum  nostrum  in  pace  et  quiete  permanere 
permittat  sicot   mihi   promisit,  mandabo,  Qaod  si 
Deus  et  votam   meum  et  vestrum  sua  gratia  dispo- 
suerit,  Dei   pielatem  laudate,   et  si  aliterevonerit, 
quidquid  illud  sit,  per  qualemcunque  nantium,  ubi- 
cunque  sim,  mandate.  Gontra  haec  etcontra  omnia 
advereavosarmis  justitiae  a  dextris  eta  sinistrisar- 
mate,  Deum  timete,  semper  eum  praesentem  publice 
et  secrete,  et  vos  illi  praesentes  cogitate.   Ordinem 
vestrum  emendando  cogitationes  et  actus  vestros  in 
omni  innocentia  custodite ;  et  sic  Deus  vobis  omnia 
cooperabitur  io  bonum  (A0m.viii,28),  et  erit  vobis- 
com  sive  in  pace  sive  in  tribulationibus,  omnibua 


diJectione  filio  sao  cbarissimo,  aalutem  et  benedi-  D  diebus  vitae  vestrae.  De  reditu  meo  in  Angliamante- 


ctionem  Dei,  et  suam. 

Qooniam  siogulariter  te  inter  omnes  consangui- 
neos  meosdiligo,  utproficias  coram  Deo  et  coram 
omnibus  destdero.  Quapropter  moneo  te  et  praecipio 
tibi,  aicut  filio  dilectissimo,  quatenus  ad  hoc  pro 
quo  te  in  Anglia  dimisi  sollicite  perficere  studcas, 
et  nullum  tempus  in  otiositate  transoas.  In  declina- 
tione  et  virtute  grammatice  cognoscenda  maxime 
intende,  in  dictamine,  et  plus  in  prosa  quam  in  ver- 
sibus  tn  exerce.  Super  omnia  mores  et  actus  tuos 
eoram  horainibos,  et  cor  tuum  coram  Deo  custodi, 
qoateaos,  cam  Deo  annuente  te  videro,  de  tuo  pro- 


quam  qood  incoepi  perficiam  de  quo  mibi  mandastis, 
dominus  noster  rex  nihil  mihi  mandavit,sed  tantom 
prosperitatem  et  hilaritatem  suam,  sicut  fideli  suo 
et  coogaudenti,  per  litteras,  intimavit.  Omoipotens 
Deus  et  in  prosperis  et  in  adversis  super  vos  et  in 
vos  suam  effundat  benedictionem,  et  nunquampatia- 
tur  a  vobis  suam  deesse  consolationem.  Gratias  ago 
domno  priori  et  omnibus  vobis  pro  dilectione  et 
beneficiis  quae  nepoli  meo  propter  amorem  meum 
impenditis.  Quamvis  enim  hoc  non  dubitem, 
ipse  tamen  suis  litteris  hoc  mihi  magno  affectu  inti- 
mavit. 


M9 


S.  ANSELSn  CANTUAR.    ARCHIEP.  OPP.  PARS.  III.  —  EPISTOLiE. 


220 


EPISTOLA  XXXIII. 

ANSELMI  AD  GONmTLFUII  ROFBIfSBM  BPISCOPUII. 

AifSBLMns  archiepiscopus  amico  sao  reverendo, 
GoNDULFO  episcopoRofcnsi,  salutem. 

De  salule  et  prosperitale  nostra  per  latores  prss* 
sentiurn  cognoscere  potestis,  propter  quod  exivi  de 
Anglla,  quantum  possum  adjuvante  Deo,  per  me 
ipsum^  quia  aliter  non  video  me  posse,  conor  per- 
ficere.  Gratias  ago  vestrae  booffi  voluntati  et 
sollicitudiai,  quia  milii  nuper  in  necessilate  suc- 
Cttrrislis.  Nam  decccxxx  marcis  argenti  quas  tuli  de 
Anglia,  non  babebam  nisi  xxiv,  quando  boc  quod 
nuper  misistts,  suscepi  ;  multum  namque  plos  me 
neces^e  est  expendere  quam  putabam.  De  nostris 
rebtts  qaifi  non  magis  in  roe  quam  in  vobis  confido 
etvestram  novi  bonam  voluntalem,  ut 
oportet,  ctistodiatis  et  tracletis,  scio  quia  preee  no- 
stra  non  indigetis.  Gratlas  itaque  agens  de  iis  qun 
fecistis  et  facitis,  rogo  ut,  sicut  nuper  mihi  subve- 
nistis,  ita  in  futurum,  quam  citius  potestis,  subve'- 
niatis,  mittendo  si  quid  de  pneterito  anuo  de  nostris 
redditibus  habetis,  et  quidquid  de  futnro,  precando, 
rooneDdo,et  necessitatem  meam  ostendendo,aprspo- 
sitis  nostris  coUigere  potestis.  De  pauperibus  quos 
apud  Cantuariam  pascere  debeo,  rogo  multum  ne 
uUaro  patianturinopiam.  Quod  mihi  raandastis  de 
terra  nostra  de  RogingesUbenter  accipio,  nec  aUam 
quam  me  rogastis  haberevoiuntatem,  habeo.  Audivi 
quod  HagofilittsMabili»,  terram  quam  sine  uUado- 
natione  eum  hactentts  teoere  permisi,  valt  vendere. 
Prohibeteitaqaene  ipse  autaUquis  aUus  aliquid  de  Q 
terra  nostra  vendat,  aut  aUquo  modo  impediat,  sed 
omnia  sicut  ea  dimisi  permaneant,  donec  redeam . 
Saiutate  fiUos  noslros  et  fiUas,  et  ut  orent  pro  me- 
oro.  Radulfo  filio  Uerengodi  qui  mecum  fuit,  date 
centum  scrfidos. 

EPISTOLA  XXXIV. 

ANSBLMl  AD  BUMDEM. 

Ansblmus,  archiepiscopus,  reverendo  episcopo 
Rofensi  Gondulfo,  salutem. 

Ubi  et  quaUter  sim  per  prffisentium  latorem  au- 
dietis,  cur  autem  ad  praesens  in  AngUam  non  re- 
deam  exlitterisquas  regimitto,  cognoscerepoteritis. 
Mando  autemvobisut  cum  fideliter  ex  nostra  parte 
salutetis,  et  sigillnm  noslrum,   quod   vobis   nunUi 


A  exemplar  litteranim  quas  regi  mitto  vobis   trans- 
mitto. 

EPISTOLA  XXXV. 

ANSELMl  AD  BUMDBM. 

Ansblmus  archiepiscopus,  reverendo  episcopo 
GoNDULFo,  salutem. 

Litteras  domini  nostri  regis  sascepi,  in  qaibus, 
sicul  sciUs,  promisit  mihi  quia  post  cariam  mihi 
responderet.  Mando  ergo  charitaU  vestrse  ut  ad  eam 
ex  nostra  parte  eatis,  et  dicatis  ita  :  Domine,  ar- 
chiepiscopus  Cantuariensis  mandat  vobis  fidele  ser- 
vitium  sicut  domino  et  regi  suo,  et  maodavit  mihi 
ut  reducerem  vobis  memoriam  quatenus,  sicut 
mihi  roandastis,  respondeatis.  Quod  si  ipse  responsum 
«iftut  B  ^"""^  mihimandare  voluerit  persigillum  suum,  bene. 
'  Si  aniem  pcr  liUeras  suas  nolueril  respondere,  vos 

perlitteras  vestras  mihi  mandate  quidquid  responde- 
rit.  Quod  si  adhuc  in  alium  terminum  volueril  dif- 
ferre  rcsponsum,  accipiam  dilationem,  et  alium  ter- 
minum  respondendi  ;  si  me  interim  saisitum,  sicut 
eram  quando  exivi  de  AngUa,  permiserit,  ut  vos 
mibi  de  rebus  nostris  miUere  possitis,  sicut  mando 
et  mandabo.  Si  autem  me  dissaiserit  ut  nostrse  res 
non  siot  in  mea  potestale,  dicite  ei  quia  ergo  nullas 
inducias  accipio,  sed  ila  mehabebo  sicut  436  ®pi~ 
scopus  dissaisitus,  sine  judicio  quo  episcopus  dissai- 
siri  debeat.  Si  verro  et  rcspondere  voluerit,  ettamen 
me  saisitum  non  dimiserit,  responsum  ne  reticeaUs, 
sed  tamen  hoc  ipsum  quoddixi  quia  mehabebo  sicat 
episcopusdissaisitus  sinejudicio,  netaceaUs.  Regi- 
nam,  ut  dominam  et  filiam  charissimani  dulciter 
salulatc. 

EPISTOLA  XXXVI. 

ANSELMI  AD  BALDUINUM  BB6BM  BIBBOBOLVMITAIIUM. 

Balduino,  gratia  Dei  regi  Jerosolymitano,domino 
charissimo,  Ansblmus,  licet  indignus,  arehiepi- 
scopus  Caotuariensis,  sic  regnare  super  Jenisalem 
terrenam  in  bac  vita,  nl  regnet  in  Jerasalem  coelesti 
in  fiitara  vila. 

Quamvis  Dei  dono  scientiam  habeaUs  qne  vobis 
ad  bene  viveodum,  adjuvante  Deo,  possit  sufficere,  et 
Ucet  sciam  in  vobis  bonam  esse  voluntatem,  tamen 
cogit  me  abundanlia  dilecUonis  quam  erga  vos  ha- 
beo,  ut  de  tam  looge  aliquid  scribam  vestrae  celsitu- 
nostridant,  quod  ei  mitto,  iUi  detis,   et,  si  UU  pla-  Q  dini.Sicut  enim  ignis  ardensventomagisaccenditar, 


cuerit  per  Utteras  miht  respondere,  illas  mihi  per- 
prsesentem  legatum  roUtite.  Quod  se  noluerit,  quid- 
quid  responderit  vestrts  litteris  mihi  mandate.  Si- 
gillum  autem  nostrum  non  prius  regi  ostendetis 
quam  GuiUelmus  de  Warelwast  veniet  in  Angliam, 
et  eidem  Guillelmo  exemplnm  Utterarum  quas  regi 
mitto,  secrete  ostendatis.  Videte  etiam  nt  nuUus 
praeler  ipsom  nisi  prior  noster  solus  sciat  ipsas 
Iftteras,  antequam  regi  dentur.  Postquam  vero  rex 
ilhis  cognoverit,  episcopis  et  aliis  eas  noUficate, 
regioam  ex  nostra  parte  datcissime  salutate  (46), 


ita  bona  voluntas  amica  monitione,  ut  plns  ferveat 
excitatur.  Scitis,  mi  cbarissime  domine,  quoniam 
civitatem  Jerusalem  et  ante  adventnm  Domini  et  in 
ipsos  ejus  adventu  elegit  Deus  quasi  propriam  sibiel 
famiUarem  de  toto  mundo.  Bx  ipsa  enim  faemnt 
primi  reges  qnos  Dominos  dilexit ;  et  ipsa  foerant 
prophetffi,  in  ipsa  fuit  propria  domusDei,  etsanctua- 
ria  ejus  ;  ibi  facta  est  nostra  redempiio  ibi  eon- 
versatus  est  Rex  regum ;  inde  per  totum  mun* 
dum  diffnsa  est  salos  bumani  generis.  Consideret 
igitur  vesUra  cdsitudo  qoam  eminens  graUa  Dei  sit, 


(46)  V.  Epist  83,  lib.  m. 


NOTJE. 


n\ 


LIB.  IV,  EPIST.  XL. 


m 


potens  Deus  sua  ros  semper  benedictione  regat  et 
protegat. 


PASGHALIS 


EPISTOLA  XXXVIII. 

PAPA     11     AD     GBRARDUX 

BPISGOPUM. 


BBORACBNBBM 


quod  vos  in  hac  civilale  regem  esse  volueril ;  et  A  bere,  non  habebatis,  et  ideo  mitlo  eas  robis.  Omni^ 

quanto  a£fectu,  quanto  studio  se  debeat  subdere 

Toluntaii  Dei  et  ejusservitio  rex  quem  ille  ibi  consti- 

iuit.  Precor  ergo,  obsecro,  moneo,  ut  Dominum,  ut 

dilectum,  quatenus  et  vestram  personam ,  et  omnes 

Tobis  subditos  sic  regere  secundum  legem  et  volun- 

tatem  Dei  siudeatis,  ut  lucidum  exemplum  omnibus 

regibus   teme  in  vita  vestra  prsebeatis.  Dominus 

noster  Jesus  Ghristus  sic  regnet  in  corde  vestro  et 

in  operibus  vestris,  ut  vos  cum  rege  David  anteces- 

sore  vesiro  in  coelo  sine  fine  regnetis.  Amen.  Scitote 

quia  quotidie  pro  vobis  oro,  quamvis  viles  sint  ora- 

iiones  meee. 


EPISTOLA  XXXVII. 

AN8EL11I  AD  IIATHILDEM  COMlTlSSAll. 

Ansblmus,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  domins, 
ei  mairi  in  Deo,  comitiss»  MATfliLDi,  pnBsentis  vitie 
coniinua  et  diutuma  laetari  prosperitate,  et  futur» 
perenni  gaudere  felicitate. 

Gelsitudini  vesirae  gratias  agere  volo,  sed  condi- 
gnas  meritis  ejus  scribere  non  vaieo.  Oiiippe  quod 
non  semei  tanittro ,  sed  pluribus  vicibus  me  Deus 
per  vos  liberavit  de  potestate  inimicorum  meorum 
exspectantium  ut  in  manus  illorum  caderem,  valde 
magnumbeneficiumcognosco.  Sed  cnm  intueorquam 
benigno,  quam  pio,  quam  matemo  affeciu  factum 
sit,  multo  magis  illudquam  proferrepossim  inteiligo. 
Non  enim  obiivisci  possum  quam  sollicita  prece  et 
obsecraiione  mihi  per  fratrem  ei  filium  nostmm 
Aiexandrum  mandastis  ut  nullo  modo  corpus  meum 


B 


Paschalis  episcopus,  servus  servomm  Dei,  Ge- 
RARDo  Eboracensi  episcopo. 

Sedis  apostolicae  beniguilas  etc.  Vide  in  Pa^ 
sehali  Iladan.  1118. 

EPISTOU  XXXIX. 

GlRARDl    AD    AN8BLMUM. 

Patri  dilecto  Ansblho  filius  Girardus,  serviiium 
ei  obedieniiam. 

Mentem  verilatis  amicam  cavere  oportet  ne  in 
eomm  sententiam  facile  cedat  quos  ad  mentiendum 
impellit  vel  odium,  vel  amor,  vel  quadam  vana  et 
iners  in  mentiendo  voluntas.  li  sunt  quomm  segnities 
cum  ad  nihil  honestum  cxsurgat,  invidije  ignem  in 
ipsis  incendit  adversus  eos  qui  honeste  vivunt.  Scio 
quia  ejusmodi  homines  animi  vestri  dulcedinem 
amaram  mihi  facere  nituntur.  Accedil  ad  lioc  quod 
noster  labor  aliquando  pigrior  fuit  quam  deceret  in 
causaDei  et  vestra.  437  ^^  ^^^^  ^^^  ^  ^^?  ^^^^ 
hoc  ab  ea,  qua  vobis  adhaereo  dilectione,  ui  a  modo 
verbi  Dei  in  quo  laboratis  usque  ad  exsilium  me  ad- 
jutorem  non  habeatis !  Si  enim  eam  mihi  dilectionis 
suavitatem  reddere  noveritb,  quam  saepe  in  vobis 
multis  et  magnis  rebus  experius  sum,  fidum  me  et 
servum  et  in  Chrislo  conservum  atque  in  verbo  ejus 


a««Aauuuvuu    lunuuaouo  uw  uuuv  luuuu  v«w*|#uo  ui«>viftu  ^ • — ' 1 —   _       -  -  , 

ulli  exponerem  periculo,  et  quanto  studio  hominibus      collaborantem  habebilis.  Negligentiorem  tamen  quam 


vestris  mandastis  ui  me  non  minori,  imo  si  fieri  pos- 
sety  majori  cura  quam  vestram  personam  suscipe- 
renif  et  non  per  breviorem,  sed  per  tutiorem  viam, 
usque  ad  securitatem  deducerent.  Quod  illi  quidem 
fideliter  effeceruni,  secundum  quod  vestram  volunta- 
iem  cognoveruni.  Gordis  quidem  mei  affectus  ad 
agendum  gratias  non  deficit,  sed  os  et  stylus  ad  pro- 
ferendum  quod  cor  sentii,  non  sufiicit.  Quod  ergo 
ego  non  possum,  Deum  oro  ut  ipse  vobis  retribuat 
et  vos  ab  omnibus  inimicis  corporis  et  animae  de- 
fendens,  ad  beatam  et  fleteroam  securitatem  perducai- 
SancU  desiderii  vestri  in  corde  meo  semper  servo 
memoriam,  quo  ad  contemptum  mundi  cor  vestmm 
anhelai,  sed  illud  sancta  ei  necessaria ,  quam  erga 


oportuerit  in  hac  causa  me  feceral,  quod  negligen- 
tius  quam  decuisset  vos  in  tribulatione  mea  mihi 
compassum  audivi.  Amor  tamen  ille  magnus  quem 
erga  vos  habeo,  ubique  cum  familiaribus  meis  ei 
vestris,  et  saepe  in  auditu  regis  ct  optimatum  regni 
S3  oslendit.  Quae  sit  erga  me  vesira  voluntas,  taci- 
iis  itidem  nominibus  nostris  mihi  scribere  non  pi- 

gritemini. 

EPISTOLA  XL. 

AIYSBLMI  AD  ERNULFUM  PRIOREM. 

Anskuiub  archiepiscopus  domino  priori  BaNVLfo 
salutem  et  benedictionem  Dei. 

Benefecistis  quia  in  liiieris  vestris  quod  sentie- 
batis  mihi  scripsisiis.  Nos  quoque  idipsum  sentimus 


mairem    Ecclesiam  habetis,  pie  dilectio  reiractat.  D  ei  aperie  videmus ;  desiderium  nostmm  et  fratmm 


In  quo  intelligitur  reverenlia  vestra  ex  utraque  parte 
Deo  piacere,  et  ideo  debetis  sequo  animo  certum  Dei 
consilium  exspectando  onus  quod  portatis  in  angaria 
cum  bona  spe  patienter  sustinere.  Hoc  tamen  pr»- 
sumo  consulere,  ut  si  cerlum  moriis  periculum  inte* 
rim,  quod  Deus  avertat !  senseritis  imminere ,  prius 
vos  Deo  omnino  reddatis,  quam  de  hac  vita  exeatis, 
ei  ad  hoc  velum  semper  paratum  secrete  penes  vos 
habeatis.  Quidquid  dicam  hoc  oro,  hoc  desidero,  ui 
Deus  nulli  vos  nisi  sunrcoromiliatdisposiiioni  et  con- 
silio.  Mandavit  mihi  vesira  ceisitudo  per  pnedictum 
fiiium  nosirum  Akxandmm,  quia  orationes,  sive 
meditaiiones,  quas  ego  dictavi,  et  putabam  vos  ha- 


nostromm  ad  pra^sens  non  video  quomodo  de  me 
possii  impleri.  Liileras  tamen  nosiras  miiio  regi, 
quomm  exemplar  vobis  mitto.  Quod  volo  ut  sii 
occultum,  dohec  cognoscatis  quid  roi  mihi  respon- 
deat,  aut  qualiier  easdem  litieras  recipiai.  Postquam 
vero  hoc  cognosceiis,  bonum  exisiimo  ui  pubKce 
exemplar  quod  miiio  ostendaiur.  De  me  ei  de  causa 
nosira  nihil  aliud  nunc  vobis  possum  mandare  quod 
nesciatts.  Ad  fratres  nosiros  estote  vos  epistola  no- 
stra  ad  salutandum,  ad  exhortandum,  ad  confortan- 
dum,  secundum  pmdentiam  qnam  vobis  Deus  dedii, 
quibus,  quantam  possum  a  Deo  impeiran,  mando 
benediciionem  ei  absolaiionem.  Pro  querela,  quam 


m 


S.  ANSELWI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOL^. 


m 


roihi  fratres  scripserunt,  de  penuria  quam  patiuntur  A  justitiam  tractetar,  ne  aut  apud  regem,  aut  apud 


pro  negligentia  sicutaestimant  domini  Rogeri,  scripsi 
illi  et  praecipi  ut  omnia  quae  ad  illum  pertinent 
agat  vestro  consilio  et  vestra  prudentia.  Adolescen- 
tiores  et  pueros  precor  ut  singulos  secrete  et  ex 
nostra  parte  dulciter  salutes,  et  ut  nostrae  memores 
sint  monitionis,  cordibus  eorum  sicut  scitis,  inti- 
metis.  Anlequam  Roman  irem,  postquam  a  vobis 
discessi,  dum  adhuc  Becci  morarer,  quaesivistis  a  me 
quid  mihi  videretur,  si  quis  clericus  qui  et  litlera- 
tus  et  slrenuus  existimaretur,  ad  ecclesiam  nostram 
ut  monachus  fieret,  vellet  venire.  Ad  quod  tunc  lit- 
teris  quae  nescio  si  ad  vos  pervenenint,  respondi  quia 
si  videretis  personam  quam  suscipiendam  discretio 
vestra  Judicaret,  mihi  quoque  ut  reciperetur  bonum 


alios  se  injuste  tractari  vos  blasphemando  conqoe- 
ratur,  qualenus  aut  de  hoc  quod  debet,  vobis  sicut 
justum  est  satisfaciat ;  aut  villam  pro  qua  debiter 
est,  vobis  reddat.  De  domno  Joseph,  praefato  epi- 
scopo  mando,  ut  si  opus  est,  vos  aciyuvet,  quatenus 
eum  de  debitis  et  ter ris  quas  tenet,  secundum  ve* 
stram  dispositionem  tractare  possitis,  et  hoc  vestrae 
oommitto  ordinationi .  De  pueris  et  juvenculis  sos- 
cipiendis,  propter  multas  rationabiles  eausas  con- 
silio  vestro  faveo,  donec  Deo  disponente  redeam,  et 
haec  et  aiia  communi  agemus  consiiio.  Hoc  tamea 
volo  et  rogo,  ut  ubicunque  sim,  si  aliqui  higus 
aBtalis  suscipiendi  sunt,  illi  primum  suscipiantur 
quibus  concessum  est.  De  hoc  autem    unde    qui- 


esset  et  placeret.   Privilegium  quod  dominus  papa  B  dam  me  et  vos  repreheodunt ,  de  personis  scilicet 

Ecclesiae  nostrae,  vos  scitis  qua  necessitate  fit.  Yix 
enim  aliqui  ad  nos  veniunt,  nisi  quos  sponte 
accipimus. 

De  laico  quem  suscepistis  misericorditer,  Deus 
disposuit,  quia  et  vos  charitatem  illi  et  amicis  ejus 
exhibuistis,  et  ipse  bono  fine  quievit,  quem  Deus 
absolvat  ab  omnibus  peccatis  suis.  De  clerico  Belva- 
censi  quem  Deus  vobis  clementer  attravit,  gaudeo, 
et  ut  saepe  coUoquio  vestro  aediflcctur  de  contempta 
gloriae  mundi  et  de  dubietate  humanae  vitae,  et  de 
periculo  animarum  de  hoc  mundo  transeuntium  ia 
amorc  saeculi,  quamvis  hoc  vos  Tacere  putem,  consulo. 
De  clerico  Londoniensi  quem  suscepistis,  approbo 
qtlod  fecislis.  De  Roberto  ministro  pauperum,  quod 


mihi  dedit,  vobis  mitto  ad  transcribenduro ,  et 
diligenter  custodiendum.  Dixit  mihi  Everardus  vos 
velle  habere  concilium  qudd  Londoniae  cele- 
bravimus.  Quod  ita  mitto  vobis  ut  illud  nec  in 
publicum  offeratis,  nec  transcribi  faciatis;  donec 
ego  et  vos  cum  episcoporuro  consilio  illud  retracte- 
mus. 

EPISTOLA  XLI. 

ANSELMl  AD    BUIIDEII. 

Ansblmus  archiepiscopus,  reverendo  priori  domno 
BaNULFO,  salutem  et  benediclionem  Dei,  et  suam,  si 
quid  valet. 

Litleras  vestrae  reverendae  dilectionis  plenas  pru- 
denti  consilio  et  charitativa  sollicitudine  pro  mea 


causa  et  sincerae  dilectionis  affectu  el  tribulalionum  Q  ™'*^^  consuleretis  facite.  8i  enim  in  sanitato  sua  ve- 


cor  vestrum  et  Bcclesiam  noslram  prementium  con- 
questione  suscepi.  Gonsilium  quidem  ex  parte  sequi 
non  potui,  quia  doranus  Everardus  non  ita  venit  od 
me,  ut  in  festo  sancli  Michaelifi  opportune  redire  pos- 
set  in  Angliam.  In  aliis  vero,  Deo  adjuvante,  lentabo 
quod  consuHtis,  si  potero  efficere.  Pro  solliciludine 
vero  quam  dixi  el  dilectione  gralias  ago  Deo  et  vo- 
bis.  De  tribulationibus  autem  non  egetis  nostra  con- 
solatione,  nisi  in  his  quae  nostro  consilio  aut  pote- 
state  possunl  mitigari.  Vos  enim  scitis  quiaper  muitas 
tribulationes  et  per  aquam  et  ignem  iransire  nos 
oportet  ad  refrigerium.  Multa  etalia  sunt  quae  pni- 
dentiam  vestram  non  latent,  quae  nos  hortantur  in 
tribulatione  gaudere.  Quod  Deo  consolante  vos  fa- 
cere  et  usqae  in  finem  facturos  non  dubito.  De  iis 
ad  quae  noslrum  responsum  petitis,  primum  dico 
quia  placituro  quod  constituerunt  archiepiscopus 
Eboracensis  et  episcopus  Ix)ndoniensis,  nec  statui 
nec  fieri  debet  sine  archiepiscopo  Cantuariae.  Nam 
etsi  Ecclesia  Cantuariensis  viventem  episcopum  non 
haberet,  exspectari  deberet.  Si  quid  autem  indc  per 
placitum  factum  est,  stare  non  debet,  et  ego  irritum 
facio.  De  damno  quod  aut  a  praepositis  ant  a  ceHe- 
rario  passi  estis,  quia  praeteritum  est,  consilium  ne- 
scio,  sed  taroen  si  quid  aliqua  ratione  recuperare 
potestis,  gaudeo.  In  futurum  vero  consiliuro  vestruro 
de  sociis  praepositoruro  approbo.  De  Godefrido  vobis 
consulo,et  donino  episcopo  Rofensimando  ut  itaper 


D 


nerit,  credo  quia  ad  salutem  animae  suae  in  aliquo 
servitio  Ecclesiae  utilis  erit,  et  si  in  morte ,  salvas 
erit.  De  Roberto  de  Leminges,  haec  est  mea  senten- 
tia  :  Si  hoc  tempore  factus  fuerit  mooachus,  con- 
eedo  uxori  ejus,dum  vivit,  terras  quas  de  me  habet, 
et  si  quis  eas  ab  alio  acceperit,  non  ab  archiepiscopo 
Cantuariensi,  vel  me  vel  mihi  canonice  snccedente, 
ei  quam  facerepossum  excommanicationi,etiraeDei 
quam  illi  imprecari  possum  subjaceat.  Quandocun- 
que  autero  ad  convcrsionem  veniai,  vel  sine  con- 
versione  finem  vitae  faciat,  quod  dixi  de  terris,  ra- 
tam  permaneat.  De  fratribus  qui  inordinate  de 
monasterio  exierunt,  et  ordinate  Deo  reducti  sunt, 
per  omnia  quod  fecistis  laado ;  et  de  iis  qui  reman- 
serunt,  si  in  bona  voluntate  sunt ,  Deo  gratias  ago. 
Illum  vero  qui  tot  modis  incorrigibilis  cognitus  est, 
siia  noquitia  Sataoae  traditum  existimo,  nec  aroplius 
438  insocietate  vestra  suscipiendum  puto.  De  in- 
famia  qua  super  vos  populus  insipienter  clamat, 
vestra  sapientia  consolari  vos  debet.  Non  enim  est 
blasphemia,  sed  lans  monasterii,  quando  aliqaid  inde 
fugiant,  quia  non  roeliorero  vitaro  quaeruot,  veruro 
bonaro  conversationero  qaae  ab  illis  exigitur  nequa- 
quam  tolerare  qaeunt.  De  patre  suo  rogat  me  do- 
minus  Cornelius  cui  sicut  scitis  spem  suscipienti  ego 
et  vos  dedimus.  Qui  ut  suscipiatur,  si  vobis  videtur, 
bonum  existimo,  quia  et  de  longe  solo  amore  sanclae 
conversationis  venil,  et  jaro  ad  senilero  gravitatero 


LIH.  17,  EWST.  XUV. 


ttG 


deyemt.  De  presbyleris  qui  ad  muliepes  dimissas  A  qui  rem  diligenter  considerant,  intelliffimus    non 

MwiiATCinl      ^Anciliiivn   mimcivr*!    o    D       D      mt^rtt^n      MM^kC  _^>.^     ^..1 a i?_.  «•.  >•«.  .  _ 


redienmt,  consilium  qusesivit  a  R.  P.  nostro  archi 
episcopo  Lugdunensi ;  qui  nullalenus  consuiere  ro- 
luit  ut  ad  Bcciesias  ampHus  admitterentur,  sed  ut 
potius  infantes  a  quibuslibet  clericis  rel  laicis  ba- 
ptizarentur.  Nec  pro  alia  aliqua  necessitate,  quae  in 
absentia  sacerdotum  solet  contingere,  laudat  reci* 
piendos  esse.  yerumtamen  hoc  quod  dico  et  neces- 
sitatem  quam  yidetis,  considerate,  ct  quid  mihi  prse- 
senti  consuieretis,  admisso  episcopi  consilio,  facite. 
Festiyitatum  celebrationem  de  quibus  mihi  manda- 
stis,  yestrae  commitlo  dispositioni,  et  quid  inde  or- 
diaayeritis  ego  confirmo,  et  ratum  sit.  De  octavis 
quoque  Natiyilatis  sanctae  Dei  genitricis  Marise,  quag 
plures  de  fratribus  nostris  rogant  in  Ecclesia  nostra 


mea  culpa  landiu  extenditur.  Queritur  pio  affectu 
yestra  exceJlenlia  quod  mea  intemperies  tranquilli- 
latem  animi  domini  mei  regis  et  procerum  ejus  tur- 
bayerit,  et  hoc  desiderii  vestri  bonum  incoeplum, 
ne  ad  finem  suum  perducerelur  impediveril;  verum 
in  litteris  nostris,  in  quibus  illa  intemperies  esse 
dicitur,  nihU  indiscrelum,  nihil  absurdum,  quamvis 
hoc  mihi  regiis  litteris  objectum  sit,  esse  cognosci- 
tur,  si  recto  inlellectu  el  mente  tranquilla  quod  ibi 
dictum  est,  et  prohibitio  quam  audivi  et  omnes 
sciunt,  inspicitur.  Nihil  enim  adversus  patrem  regis 
et  archiepiscopum.  Lanfrancum,  viros  magn»  et  re- 
ligiosae  famae,  protuli ;  cum  me  in  baptismo  et  in 
ordinationibus  meis  legem  et  consuetudines  illorum 


c  .  •  .  I  v  «  ,  ..  /5  .  .  M.  .  "»«*"«"""*"uo  luci»  Acgciu  ei  consueiuames  uiorum 
fien.  quia  m  plunbus  Ecclesus  fiunt  simihter  quod  g  non  promisisse  demonslrayi,  et  legera  Dei  me  non 
meiiusvobis  videtur.  facile.  Domno  Roberto  mnnft-      «k«^^«* -.-...c  __.   i.._ 


meiiusvobis  videtur,  facite.  Domno  Roberto  mona 
cho  dilecto  filio  nostro  qui  res  nostras  solet  custo- 
dire,  dicite  ex  nostra  parte,  ul  si  poleslatem  habet, 
faciat  Robertum  clericum  qui  mecum  est  tenere 
domum  suam  quam  habent  Gantuariae,  ita  quietam, 
sicut  eam  tenuit  Rogerus  Puntel.  Rogatis  me  ut  in 
tribulationibus  vestris  compatiar  vobis  et  orem  pro 
yobis,  quod  utique  &cio,  et  scio  vos  hoc  ipsum  fa- 
cere  nobis.  Omnipotens  Deus  suam  semper  det  vobis 
consolationem.  Responsum  regis  in  die  statulo  non 
estepiscopo  datum,  mandavi  ei  ut  illud  quatenus 
poterit  requirat,  et  illud  per  Vulganim  de  Limmin- 
ges  cum  aliquo  socio  aut  per  duos  aiios  pedites  mihi 
raittat,  quia  hoc  tam  cilo  per  domnum  Everardum 
fieri  nequit. 

EPISTOLA  XLIL 

ANSELXl  AD  THBODORIGUX. 

Ansbuius,  archiepiscopus,  Thbodorico  tilio  cha- 
rissimo,  salutem  et  benedictionem  Dei. 

Gratias  habeo  tibi  pro  visitatione  litterarum  tua- 
rum  plena  suavi  dulcedine  exundantis  dilectionis; 
quam  utique  etiam  te  tacente  in  corde  tuo  semper 
fervere  non  dubito.  De  dilectione  vero  mea  erga  te, 
quia  tu  eam  nosti,  multa  loqui  non  egeo.  In  senten- 
tia  quarticapituli  De  eoneeptu  virginalU  poneintegre 
yerba  Apostoii  sicut  hic  reperies.  Dicit  enim  idem 
apostolus  nihil  damnationis  esse  iis  qui  sunt  inChri- 
sto  Jesu,  qui  non  secundum  camem  ambulabunt 
{Bom.  vin,  1).  Vale,  fiii. 

EPISTOLA  XUn. 

ANSBUII  AD  IIATHILDBM  RB61NA1I  AN6L0RV1I. 

Mathildi,  dominsB  reverendae,  fiiiae  charissimae, 
reginae  Anglorum,  Ansblm us  archiepiscopus,  salutem 
et  benedictionem  Dei,  et  suam,  si  quid  valet,  servi- 
tia,  orationes  in  dilectione. 

Magnitudinisvestrae  magnai  benevolentifls  gratias 
agit  cor  meum  quod,  quantum  potest,  fructificat,  et 
quod  non  polest  desiderare  non  cessat.  Quod  qui 
inspirat,  ipse  retribuat.  Quippe  quam  pium,  quam 
dulcem  affectum,  Deo  inspirante  erga  me  geratis,  in 
amaritudine  et  tristitia  et  sollicitudine  quas  ex  mea 
absenlia  conlrahitis,  apertissime,  sicut  scribitis, 
significatis.  Quae  mea  absentia  in  quantumego  et  illi 


abnegaturum  esse,  significavi.  Nam  quod  amenunc 
requiritur,  idcirco  quia  illi  fecerunt,  ego  propterhoc 
quod  auribusmeis  RomsB  audivi,  facere  nequeo  abs- 
que  gravissima  offensione.  Quam  si  contemnerem, 
utique  contra  legem  Dei  facerem.  Ut  ergo  ostende- 
rem  quam  rationabiliter  recusem  facere  hoc  quod 
a  me  requiritur,  secundum  iJlorum  consuetudinem, 
ostendi  quoraodo  polius  debitor  sira  apostolicara  et 
ecclesiasticara  cunclis  notam  servare  constitulionem, 
in  qua  lex  Dei  sine  dubio  intelligitur,  cum  ad  Chri- 
stianae  religionis  firmamentura  proraulgalur,  quanto 
autera  periculo  conteranatur,  supersedeo  nunc  di- 
cere;  quia  quotide  Christiani  qui  habent  aures 
audiendi  ex  divinis  dictis  possunt  cognoscere.  Pra- 
vam  autera  illara  interpretationem  dictorum  meo- 
i-um,  secundum  quam  absurde  locutus  esse  dicor, 
non  regio  sensui,  nec  vestro  imputo.  Rex  enim 
benigne  sicut  audivi  primitus  chartam  nostram  sus- 
cepit,  sed  postea  nescio  qui  malevola  et  non  sin- 
cera  mente  per  pravara  interpretationem  illum 
adversura  me  concitavit.  Quis  aulem  ille  sit,  ne- 
scio ;  sed  quia  Dominura  suum  aut  non  dilligit,  aut 
diligere  nescit,  non  dubito.  Omnipotens  Deus  sic 
vos  et  prolem  vestram  in  hujus  vilae  foveat  pro- 
sperilale,  ut  ad  futuram  vos  provehat  felicitatem. 
Amen. 

439  EPISTOLA  XLIV. 

ANSBLMI  AD  60NDULPHUM  BPISCOPUM. 

Ansblmus  archiepiscopus,  antiquoet  sempernovo 
P  et  vero  araico,  et  inDeo  dilecto,reverendo  episcopo, 
GoNDULFo,  salutem. 

Quamvis  veslra  constantia  in  bonis  qua  inccepi- 
stis  non  egeat  gratiarum  actionibus,  frequenter 
sustentari  tamen,  ne  alii  aestiment  me  vestram  be- 
nevolentiam  et  veslram  sollicitudinem,  quas  in  ma- 
gnis  laboribus  pro  meo  commodo  vos  baberecertum 
est  non  considerare,  et  sicul  debeo  raagnis  pendere; 
gratias  ago  reverentiae  vestrae  corde  et  ore  et  scri- 
pto,  in  omnibus  enim  quae  ad  me  et  res  nostras 
pertinent,  intelligo  vos  prudenter  et  fortiter,  quan- 
tum  in  vobis  est,  et  sincera  admodum  dilectione 
loqui,  sicut  oportet,  et  facere.  Certus  etiam  sum 
quia,  Deo  adjuvante,  quandiu  vivetis,  vestra  bona 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIHP.  OPP.  PARS  m.  —  EPISTOUS. 


M7 

TolunU^  ei^  roe  sicut  ez  quo  incaipii,  non  defecit,  A 
iia  tton  deiiciet.  Queritur  cbaritas  vestra  quia,  pro- 
pter  coDtemptibiiia  verba  unius  clerici,  non  redii 
in  Angliam,  sed  non  ita  est.  Legite  litteras  quas  alia 
vice  domino  priori  Bmulfo  de  hac  re  misi,  quas 
putabam  vos  vidisse.  Ibi,  ut  puto,  legeUs  rationa- 
biies  causas  quare  nec  debui,  nec  debeo,  secundum 
quod  les  nunc  est,  redire  in  Angliam.  Quas  tamea 
causi^  nolite  publicare.  Responsum  quod  rex  distulit 
mihi  dare  in  festo  sancti  Michaelis,  certus  sum  quia 
dominus  Bverardus,  vel  aliquis  nosier  nuntius  ea  die 
non  potest  accipere,  quia  non  ita  venit  ad  me  ut  ad 
illam  diem  possit  aocurrere.  Si  ergo  vos  ea  die  idem 
responsum  non  accipitis,  precor  ut  aliud  quanto 
citius  et  instantius  potestis,  requiratis,  et  ut  regis 
litteris  scriptum  qualecunque  sit,  mihi  mittatur,  q 
etsi  nuUum  responsum  dare,  aut  diutius  differre 
voluerit,  hoc  ipsum  sine  dilatione  vestris  litteris 
mandate.  £t  quia  hoc  opportune  per  dominum  Bve- 
rardum  tam  cito  nequit  fieri,  per  Vulgarum  servien- 
tem  nostrum  de  Limminges,  cum  aliquo  socio,  aut 
aliquos  alios  pedites  hoc  facite;  nequaquam  enim 
ulterius  volo  dare  aut  accipere  inducias,  quin  con- 
silio  Dei  et  Bcdesie  ejus,  quod  in  tali  re  oportet 
facere  incipiam.  Confido  enim  in  Deo  cujus  estcausa 
de  qua  agitur,  quia  ad  honorem  ejus  quandoque 
terminabitur,  nec  Ecclesia  ejus  seroper  sicut  nunc 
tribulabitur.  Nesdo  qui  malevoli  interpretati  sunt 
ex  malitia  cordis  sui  litteras  quas  misi  regi,  quasi 
ego  me  jactem  semper  servasse  legem  Dei,  et  pa- 
trem  ejus  et  archiepiscopum  Lanfrancum  criminer 
vixisse  extra  legem  Dei.  Sed  certe  illi  qui  hoc  di-  ^ 
cum  aut  nimis  pravum,  aut  nimis  parvum  habent 
inteUectum.  Quaodaffl  enin  fecerunt  suo  tempore 
pater  regis  et  archiepiscopus  Lanfrancus  viri  magns 
et  religios»  famip,  quc  ego  nequeo  facere  secundum 
Deum  hoc  tempore,  neque  sine  anim»  meie  damna- 
tione.  Benefecistis,  et  gratum  mihi  est  quia  in  ve- 
stris  litteris  totam  rem  aperte  sicut  acta  erat  signi- 
ficastis.  Boberthi  qui  mecum  est,  rem  et  faroiliam, 
n(m  mihi  sutficit  s»pe  vobis  eommendasse,  sed  ad- 
huc  propter  roagnitudinem  bonse  voluntalis  quaia 
erga  illum  habeo,  commeodOy  et  precor  ut  illas  in 
pace,  quantum  potestis,  custodiatis.  Salulo  vestros 
et  nostros  filios,  et  filias»  et  nominatim  dominum 
Emulfum  capellanum  vestrum.  Omnipotens  Deus 
vos  semper  et  ubique  custodiat.  Amen.  D 

EPISTOLA  XLV. 

AlfSBtilll  AD  ADaUtWUIf  CHARlSSIIIinf . 

AivssLVUS  archiepiscopus,  fratri  et  filio  charissiroo 
Anamrvo,  salutem  et  benedictionem  Dei. 

Dominus  solUcitus  sit  tui  quia  sollicitus  es  de 
fama  mea,  unde  tibi  gratias  ago.  Olim  respondi 
tibi  ad  quosdam  qui  contra  me  garriunt,  quidam 
qni  malunt  mentiri  de  me  mala  dicendoquamvemm 
dicere,  bona  si  qua  sunt  in  me  dicendo.  Sed  adhuc 
petis  eharitativa  soliicitudine,  ut  respondeam  illis 
qui  dicunt  se  frequenter  vidisse  in  ecclesiis  ad  cu- 
ram  meam  proprie  pertinentibus  expulsis  presby- 


teris,  laioos  altari  aslantes,  eleeiiionsynaro  eoUigen- 
tes,  sepulturas  et  quedam  alia  ad  jus  sacerdotum 
pertinentia  audacter  usurpantes;  quie  cum  iaquiie- 
res,  teste  arehiJiacono  nostro,  deteriora,  ut  djcis, 
quam  audivisses,  invenisti.  Glerioos  quoque  Bcde- 
siamm  audivisti  dicentes  se  aapius  privatim  et 
publiee  in  synodo  de  illis  iiyuriis  ad  me  cLamorem 
fecisse,  nullum  auxilium  aocepisse.  Unde  dieo  tibi 
quia  haac  nunquam,  me  jubenta,  aut  volente,  aut 
consentiente,  facta  sunt.  Bt  si  inde  aliquando  eiaroo- 
rem  audivi,  quod  nescio,  nunquaro  sine  correptione 
quam  credidi  sufficere,  dimise.  Denique  in  Bcclesiis 
nostris  nuUatenus  hoc  fieri  existimo ;  in  aliorom 
vero  Ecciesiis  si  fuit  aliquando,  aut  est,  penitus 
ignoro,  et  quantum  de  roe  pertinet,  nec  volui  un- 
quam  nec  voio.  Quapropter  mihi  pro  minimo  est 
ni  ab  illis  dijudicer  qui  hsec  adinveniunt  nuUo  aroore 
veritatis,  sed  instinctu  maiignitatis.  Ad  hoc  autem 
quod  dicis  te  audisse  quia  non  magnopere  cunr  ad 
vos  redire,  respondeo,  quia  postquam  de  Anglia 
exivi,  nunquam  iniellexi  quomodo  raliooalHliter  re- 
dire  possem.  Bt  certe  curam  a  Deo  mihi  iiyunctam 
contemnere,  et  dilectionis  fratmm  et  fiiiomm  mihi 
cemmissomm  obliviser  nec  voio  nec  debeo.  Vale. 

EPISTOLA  XLVL 

ANSBLMI  AD  PASGHALBM  PAPAM. 

Domino  et  Patri  Pasghau,  sumroo  pontifioe,  An- 
SBLMiJS,  servus  Ecclesiae  Cantuariensis  debitw  sub- 
jectionem  cum  oralionibus. 

Meminit,  ut  puto  majestas  veslra  qu^liter  eam 
pro  dilecto  fratre  nostro  Biturieosi  archiepiscopo 
sum  precatus,  et  quam  benigne  re^ndit.  Nunc 
quoque  cum  vobis  se  presentat,  eo  quo  pofisom  af- 
fectu  precari  prsesumo,  ut  pietatem  apostolicam  se 
invenire  gaudeat.  Postquam  a  vestra  dicessis  pne- 
sentia  Guilielmus  legatus  regis  Anglie,  qui  me  con* 
secutus  est,  antequam  venirem  Lugdunum,  dixit 
mihi  ex  parte  ejus  quatenus  taliter  facerem  ut  pos- 
sem  esse  in  Angiia  sicut  fiut  antecessor  meus  Lan* 
francus  cum  patre  ejus.  Inquo  inteilexi  quia  nolelNU 
reditum  meum  in  Angliam,  nisi  ejus  homo  fierem 
et  jurarem  ei  fidelitaiem,  et  sacrarem  eos  quibus 
ipse  daret  investituras  Ecclesiamm.  Mandavi  itaque 
regi  quia  hsec  facere  non  possem,  et  quod  vos  mihi 
pnecepistis  ne  communicarem  oum  illis  qui  ab  eo 
investituras  acceperant,  sed  si  mihi  liceret,  servato 
ordine  meo  et  vestra  obedientia,  in  Anglia  esse  pa- 
ratus  essem  Deo  et  illi  et  populo  mihi  commisso, 
secundum  meum  servire  officium,  rogavique  ut  super 
hoc  voluntatis  sue  responsum  mihi  redderet ;  quod 
nondum  fecit.  De  redditibus  tamen  episcopalus  no- 
stri  poslquam  440  Guillelmus  in  Angliam  rediit, 
uihil  habere  potui.  Epislolas  quas  mibi  prrocepistis 
regi  et  reginse  ex  vestra  parte  mittere,  quia  Romae 
dictum  est  Guillelmo  easmeadispositione  esse  com- 
positas,  et  quia  idem  Guillelmus  post  illas  alias 
editas,  ut  audivi,  a  vestra  sanctitate  suscepit»  per 
me  dirigi  congmum  non  aestimavi.  Certus  enim  sum 
quia  ^  per  me  dirigerentur,  omnino  non  viderentur. 


m 


tlB.  IV,  BPIST.  LB. 


S30 


Mt  contenoptQi  ot  deristtl  haberenlur,  nam.  nt  aa-  ^  locutus  sam,  T€«tra  pnidentia  boa  egat  nostro  eon 


dio>  rex  dizit  me  solum  sibi  esse  adversarium.  De 
bis  omnibus  veslra  auctoritatis  exspecto  oonsiliuro, 
paratus  Deo  dante  pro  yeritate  pati  quod  Ghhstia- 
num  noQ  dedeceat.  Diu  paternitatem  vestram  nobis 
Deus  incolumem  conservet.  Amen. 

EPISTOLA  XLVII. 

ANSEUfl  AD  BUMDEM. 

Pabchau  Domino  et  Patri  summo  pontifici,  cum 
amore  reverendo,  et  cum  reverentia  amaudo.  An- 
SELMUB  Ecclesise  Cantuariensis  vocatus  episcopus, 
debitam  subjectionem  cnm  orationibus. 

Qttoniam  causa  inter  regem  Anglorum  et  me,  pro 
qua  vestram  olim  adii  prsesentiam,  ex  maxima  parte 
nota  est  vestrae  celsitadini,  et  quaa  adhuc  notificanda 


silio ;  sed  m  necessitas  nostra  et  omnium  paoem  el 
Qtilitatem  ejusdem  EcciesisQ  amantium,  precem  ac 
vestrum  pietatem  expostulat,  quantum  intelligo, 
quatenus  quod  a  clericis  in  grave  scandalum  factum 
esse  cognoscilur,  aposlolicae  papientio  diacretioae 
ad  pacem  revocelur.  Quam  intolerabile  namque 
malum  inde  nisi  correctum  fuerit,  eventurum  sit, 
ex  his  cogDoscere  poteriUs.  quae  a  iatoribaspnesen- 
tium  rem  ipsam  cognoscentibus  audietis.  Quod  au- 
tcm  eadem  comitissa  super  principes  Gallise  vestroa 
legalos  honoret,  sic  notum  esae  vestr»  sanctilati 
existimo,  ut  nostra  intimalione  non  egeat.  Qoapro*- 
pter  si  humilitaiis  mese  preces  ad  aures  tant»  celsi- 
tudinis  valent  assurgere,  rogo  quantum  possum  ut 
sunl  pcr  fidelera  servum  vestrum  charissimura  fra-  B  ^f"  °^*'®  discordiaB  concordem  finem  placeat  vobis 


trem  noslrum  Baldewinom  latorero  prsesentium  pos- 
sant  inlimari,  non  est  mihi  necesse  inscribenda  illa 
immorari.  Eumdem  autem  fratrem,  rerum  mearum 
consiliam  et  iibertatis  EcclesiaB  Dei  amatorem  ad 
restra  vestigta  tanquam  mcipsum  mitto  et  ei  vicem 
meam  in  audiendo  et  dicendo  commiito.  Hoc  tan- 
tum  scribo  quia  propter  vestram  et  antecessorum 
veatrorum  obedientiam  et  libertatem  Ecclesis  quas 
abnegare  nolo,  exsul  sum  abepscopatu,  atquerebus 
omnibus  spoliatus.  In  qua  re  nec  nostra  prece  nec 
consilio  vestraeget  prudenlia.  Omnipotens  Deus  din 
vestram  sanctitatum  nobis  in  prosperitate  conservet 
incolumem.  Amen. 

EPISTOLA  XLVIII. 

AlfSBLHI  AD  lOANNBH  TUSCULANENSBM  BT  lOANNEM     Q 
CARDINALEll. 

Dominis  reverendis  et  amicis  charissimis,  Joanni 
episcopo  Tusculanensi,  el  Joanni  cardinali,  Ansbl- 
mrs  vocatas  episcopus  Gantuariensis,  quod  fidelis 
anaicos  amicis,  in  quibus  confidit. 

Dominum  Baldewinum  fratrem  et  filium  nostruro 
charissimnm,  vere  dilectorem  vestnim  mitto  ad 
vestigia  domini  pape,  pro  causa  quee  inter  regem 
Anglorum  et  me,  imo  inter  illttm  et  libertatem  Ec- 
clesiffi  Dei  pro  qua  sum  exsul  ab  episcopetuetrebus 
ejus  omnibus  spoliatus.  Precor  igitur  sanctitalem 
vestram  nt  ei  omnibus  apud  dominum  papam  pro  ea 
causa,  sicttt  amaiores  veritalis  et  prsefat»  libertatis, 
assistatis,  et  me  ne  nnquam  religionis  ecclesiasticm 
et  apostoHcae  auctoritatis  constantia  aliquatenus  p^  j^ 
me  aut  propter  me  debilitetur,  defendatis.  Malo 
enim  mcri,  et  quandiu  vivam  omni  penuria  in  exsi* 
lio  gravari  quam  ttt  videam  honestatera  Ecclesiss 
Dei,  cansa  mei  ant  meo  exemplo,  allo  modo  violari. 
Valete. 

EPISTOLA  XLIX. 

ANSBLin  AO  PASGflALBIf   PAPAH. 

Pasghau  summo  pontifici,  cum  reverentia  dili* 
gendo,  et  cum  dilectione  reverendo,  Anselmus  ser- 
vus  Ecclesise  Gantuariensis  :  cum  debita  subjectione 
fideles  oratiODes. 

De  ea  quae  inter  Camotensem  Ecclesiam  et  comi- 
tissam  Garnotensem,  unde  vestns  celsitadini  Rom» 


sicut  res  exigit,  et  vos  decet,  iraponere.  Pariter 
enim  vestrum  esse  cognoscitur  et  quse  in  Ecclesia 
Dei  utiliter  statuunt  confinnare,  et  quse  pacem  et 
charitatem  dissipanl,  quanlum  possibile  est,  emen- 
dare.  Omnipolens  Deus  palemitalem  vestram  diu 
nobis  incolumem  in  sua  gratia  conservet.  Amen. 

EPISTOLA  L. 

PBlUnVB  RBX  PRANGOBUII  AD  ANSBUfUII. 

Philippus,  Dei  gpatia,  Francorara  rex,  Ansbuio, 
Gantuariensium  venerabili  archiepiscopo,  salotem. 

Quoniam,  pastor  reverende,  audivi  vos  injusle 
prspgravari,  latere  nolo  vos  me  vehementer  coDtii^ 
siari.  £t  si  nostro  quolibet  auxilio  vestra  potuisset 
inhiberi  oppressio,  in  hoc  operam  dare  noa  difiep* 
remus.  Gaeteram  quia  in  loco  cofporese  sanitali 
contrario  exsulatis,  rogamns  vos  quatenus  Galliafli 
nostraro  vestro  adventu  visitare  dignemini,  ibiqus 
affectnm  mentis  meae  experiemim',  et  vestne  eonstt- 
letis  saniuiti.  Valete. 

EPISTOLA  LI. 

LVDOVICUS  EJEX  FaANCORUll  AD  ANSEUnrV, 

Anseuio  archiepiscopo  Gantuaria  venerabili^  Lur 
DOviGvs  Franconim  rex  designat  salutem. 
.  Yestrae,  pater  sanctissime,  compatior  afflidionj, 
a  qua  si  quo  modo  per  officium  potuissetis  exone'- 
rari,  ad  reformandam  pristinam  tranquillitatem, 
cura  propensiore  eniterer.  Veromtamen  pectori 
nostro  dolor  altius  infigitur,  qttoojam  sapientia  qusa 
invobis  esttamremote  a  partiims  nostris  pere* 
grinator.  Accedit  et  hoad  eumttlum  vestr»  exter*- 
minationia  quod  loca  segritudjni  potias  quam  sanitati 
facientia  ad  inbabitandam  praeelegistis,  vitiunqae 
vestram  toti  mundo  conservandum  retinere  parvi* 
penditis.  Rogamus  itaque  vos  at  ad  partes  npstraa 
venire  dignemini,et  siinibi  441  vobis  iqhabit^ 
jucundum  videhitur,  mitius  exsilium  p^emini. 
Valete. 

EPISTOLA  LII. 

ANSBLn  AB  NBPeTEM  SVVlf . 

Ansblmus  archiepiscopus,  nepott  sno  charisilmo, 
salutem  et  benedictionem. 
Non  ego  apud  te  commendare  dilectionora  ffleam 


«31 


S,  ANSELHI  CANTUAB.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  ID.  —  EPISTOLE. 


832 


6t  euram  pro  lc,  quia  ipsa  nalura  persuadet  tibi  A  quam  de  regno  lerreno  ad  regnum  ooeiesle  proTchi 


pro  me.Te  hortor,  te  moneo,  tibi  pracipio  ul  bonis 
moribus  et  scientiae  sludeas,  et  ut  ad  meliora  post 
gratiam  Dei,  quantum  in  te  est  proficias,  et  ibi  ubi 
es,  donec  Deo  disponente  aliter  de  le  ordinem, 
permaneas.  Magistrum  tuum  domnum  Gualterum, 
de  quo  domnum  priorem  in  litteris  quas  illi  mitto 
rogavi,  et  domnum  Theodonim  socium  tuum  ex 
nostra  piirte  benigne  saluta.  «  Dominus  costodiat 
te  ab  omni  malo,  custodiat  animam  tuam  Dominns 
{Psal,  cxx,  1).  »  Salulal  te  multum  domnus  Ead- 
merus,  qui  vere  in  quantum  intelligo,  sincero 
amore  diligit  te.  Vale. 

EPISTOLA  LIII. 

ANSBLMl  AD  G.  CANONICUH    SANCTl  QClNTmi 


desidero.  Cum  audio  aliquid  de  vobis  quod  Deo 
non  placet  et  vobis  non  expedit,  si  vos  monere 
negligo,  nec  Deum  timeo,  nec  vos  diligo  sicut 
debeo.  Postquam  cxivi  de  Anglia,  didici  qoia  Ec- 
clesias  quse  in  manu  veslra  sunt  aliter  tractatis 
quam  illis  expediat  et  animae  vestrse.  Qnod  dicere 
nunc  nolo  qualiter  facitis,  secundom  quod  mihi 
relatum  est,  quia  nulli  melius  quam  vobis  notum 
est.  Precor  igitur  ut  dominam,  consulo  ut  reginse, 
moneo  ut  filiam,  quod  etiam  olim  feci,  nt  Ecclesise 
Dei  quae  sunt  in  vestra  potestale  vos  cognoscant  ut 
matrem,  ut  nulricem,  ut  benignam  dominam  et  re- 
giuam.  Et  non  solum  de  illis  hoc  dico,  sed  de  om- 
nibus  Ecclesiis  Angliae  ad  quas  vestrum   extendi 

Ecclesia  Cantaariensis  dileclo  B  P«"f»"»"*'"""»- Q"' !•»'«»  «•'«'  «1^  ;»°'»«I""<P'« 

recipiet  prout  gessit  m  corpore  sive  bonum   sive 

malum  (//  Cor.  v,  10),  nullam   excipit  personam. 

Iterum  rogo  et  consulo  et  moneo,  domina  et  filia 

charissima,  ut  haec  non  negligenter  mente  pertra- 

ctetisy  et  si  quid  vobis  conscientia  vestra   in  his 

corrigendum  testabitur,  corrigere  festinetis,   qua- 

tenus  de  futnro  Deum  quanlum  vobis  perejns  gra- 

tiam  possibile  est  non  offendatis,  et  de  praeterito 

si  cognoscitis  vos  deliquisse,  placabilem  eum  vobis 

reddatis.  Non  enim  alicui  sufficit  pro  certo  a  malo 

desistere,  nisi  curet,  si  potest  pro  commissis  satis- 

facere.  Omnipotens  Deus  sic  vos  semper  dirigat,  at 

vobis  vitam  aeternam  retribuat. 


Ansblmus  servus 
fralri  etamico  G.  canonico  Sancti   Quintini,  salu- 
tem,  et  Dei  semper  regi  consilio. 

Sicul  audio,  confralrcs  vestri  Belvacenses  cano- 
nici  ecclesiae  Sancti  Quintini,  non  temere  sed  ob 
mullas  rationes,  domnum  0.  quimoda  vesler  abbas 
dicitur.  volunt  ab  hac  pr«lalione  removere,  et  ve- 
stram  fraternitatem  loco  «jus  substiluere,  sed  ti- 
ment  ne  vestra  religio  propier  amorem  quietis 
quam  nunc  habetis,  non  velit  intentioni  eorum 
facile  consentirei  Quoniam  ergo  sciunt  vos  huraa- 
nitalem  meam  diligere  ;  et  sperant  vos  plos  meo 
quam  qoorumdam  consilio  credere,  rogant  me  quid 
inde  sentiam,  vestrae  charitati  ostendere.  Utique  si 
in  corpore  Ghnsti  invicem  sumus  alter  alterios 
membra,  et  maxime  in  una  religiosarum  perso-  q 
narum  Ecclesia ;  qui  non  permittat  nec  vult  ut  alia 
membra  et  totumcorpus  se  utantur  ut  suo  membro, 
non  video  quomodo  possit  se  probare  membrum  il- 
liuB  corporis,  et  si  corpus  illud  est  corpns  Christi. 
Quomodo  se  ostendat  esse  membrum  Christi.  Esi 
et  aliud,  quia  nemo,  si  recte  se  tractat,  sibi  soli 
vult  vivere ;  sed  sicut  desiderat  et  credit  quia  si 
membrum  Dei  est,  omnia  commoda  aliorum  mem- 
brorum  suaerunt  in  futura  viia,  ita  debel  velle  ut 
si  quid  boni  est  in  se,  aliorum  sit  in  praesenti  vita. 
Consulo  igitur,  quantum  in  me  est,  et  precor, 
fraler  et  amice  charissime,  ut  si  lota  vestra  congre- 
gatiovelmelior  pars,  consilio  reverendorum  epi- 
scoporum   Camolensis   et   Parisiensis  qui  Patres 


EPISTOLA  LV. 

AN8BLMI  AD  PRIORBM  BT  FBATRBS  BGCLB8LS  GAN- 
TUARUS. 

Ansblmus  archiepiscopus,  domno  priori,  et  fra- 
tribus  in  Ecclesia  Christi  Cantuariae  sub  eo  con- 
versantibus,  salutem,  et  benedictionem  a  Deo  el 
peccatorum  absolutionem. 

Quaeril  vestra  fraternitas  a  me  consilium  de  saa 
tribulatione,  et  nominatim  de  pecuniae,  quae  a  rege 
vobis  fit,  exactione.  Vos  scitis  quomodo  ipse  me 
spoliavit  rebus  archiepiscopatus.  Nullatenus  igitur 
per  me  aliquid  habebit  de  tota  pecunia  totius  archi- 
episcopalus,  nisi  prius  me  canonice  revestierit,  et  ea 
qoae  abstulit  mihi  reddiderit,  neque  vos  sponte  illi 
sine  mea  jussione  pecuniam  dare  debetis.  Si  aulem 
ipse  aut  timore  ne  vobis  pejus  faciat,  aut  ulla  ne- 


vestrifuerunt  et  vos  nutrierunt,  vos  instanter  ele-  ^  cessitale  vos  eam  dare  coegerit,  pariter  et  de  us 

gerit  ad  hoc  quod  supra  dixi,  ne  omnimo  refugiatis  ^  puae  abstulit,  et  de  iis  quae  auferet  mihi   vel   vobis, 

neque  impersuabiles  exbtatis.  Utilius  enim  vobis 

esse  existimo  si  quietem  comtemplationis  per  amo- 

rem  servalis  in  mente,  et  obedientiam  fratemaecha- 

rilatis  in   opere  quam  si   solam  contemplationem 

aliorum  contemnendo  preces  et  utilitatem    velitis 

eligere.  Valete. 
•  EPISTOLA  LIV. 

ANSBLMIAD  MATHILDBM  RBGINAM  ANGLORUM. 

Mathildi  gloriosae  reginae  Anglorum,  Ansblmus 
archiepiscopus  Cantuariae,  benedictionem  Dei  et 
fideleservitiumcam  orationibus. 

Breviter,  sed  ez  corde  loqoar,  sicut  illi  personae 


quia  vestramea  sunt,  ad  Deum  clamabo  et  jodi- 
cium  ejus  invocabo.  Non  vos  nimis  terreant  neque 
perturbent  praesentes  tribulationes,  quia  fidelis  Deus 
qui  non  patietur  vos  tentari  supra  quam  ferre  po- 
testatis(/  Cor.  x,  45).  «  Confortamini  in  Domino  et 
in  potentia  virtutis  ejus  (Ep^e^.  vi,  40).»  Finem 
dabit  Deus  his  malis,  qui  non  derelinquit  sperantes 
in  se.  Dominus  Baldewinus  Roma  rediens  hoc  re- 
tulit  a  domino  papa,  quia  in  concilio  quod  in  pro<* 
xima  Quadragesima  celebraturus  est  de  nostro  ne- 
gotio  faciet  quod  ad  ejusdem  concilii  accipiet  con- 
silio  ;  ethoc  ipsum  regi  mandavit.  Precor  vos  ut 


232^  LIB.  IV,  EPrSf.  LX. 

faciatis  mihi  scribi  librum  Cur  44 S  ^^  homOy  et 


234; 


de  eaneeptu  virginaliy  in  uno  volumine,  quia  volo 
eos  mittere  domino  papae,  et  precor  ut  talis  eos 
srribat,  qui  aperte  et  distincte  scribat.  Yalete.  Bt 
quam  citius  opportune  poteritis,  haec  facite,  et  mihi 
mittite. 

EPISTOLA  LVI. 

HATOILDIS    VAKGISiS    AD    PASGHALBU  U  PAPAM. 

Sanctissimo  et  venerabili  in  Chrislo  Palri  ac 
domino  Pasghau,  primse  sedis  anlistiti,  Mathildis 
marcisa,  Dei  gratia,  si  quid  est,  tam  debitum  quam 
fidele  totius  subjectionis  obsequium. 

Inlcr  alia  ex  quibus  patemitatem  vestram  rogare 
praesumimus,  etc.  Vide  inier  epistolas  Paschalis  II, 
adann.  1118. 

EPISTOLA  LVII. 

ANSBUa  AD  HAmONBM  VIGBGOinTBV. 

Anseluus  archiepiscopus,  Haimoni  vicecomiti 
amico  suo  salutem  et  benedictionem. 

Olim  mandavi  vobis  et  precalus  sum  sicut  ami- 
cura  fidelem  meum  el  Ecclesiae  noslrae,  qualenus 
mercatum  quod  de  lerra  nostra  mulavistis  ila  resti- 
tueretis  sicut  erat  quando  de  Anglia  exivi ;  et  lelo- 
neum  quod  accepistis  in  Fordwick  de  nostris  rebus 
mihi  redderetis,  quia  nusquam  in  tota  Anglia  res 
noatrae  Dominicae  debcnt  subjacere  hujusmodi  ex- 
aclionibus,  et  maximc  inler  propriam  parochiam 
archiepiscopatus  nostri  :  et  adhuc  sicut  audio  neu- 
trum  fecistis.  Insuper  postquam  res  nostrae  quietae 
debuerunt  esse  usque  ad  reditum  meum  ex  praecepto 
regis,  homines  vestri  fregerunt  domum  noslram 
in  Sandwik,  et  pisces  nostros  violenter  abstulerunt, 
ei  in  civitate  Cantuaria  aliam  domum  nostram  in 
terra  nostra  fregerunt,  et  quod  intus  erat  abstraxe- 
runt.  Rogo  igitur  vos,  sicut  amicum  in  quo  debeo 
confidere,  ut  et  nostra  quae  sicut  dixi  ablata  sunt 
mihi  restituatis,  et  ne  me  facere  clamorem  ad 
alium  cogatis.  Non  solum  enim  mihi  et  Ecclesiae 
nostrae  ex  vestra  parte  injuriae  non  debent  evenire, 
sed  etiam  aliunde  venientes  sicut  scitis,  cum  po- 
testis,  debetis  repellere.  Valete. 

EPISTOLA  LVIII. 

A5SELMI    AO    BRNLLFUM    PRIORBM. 

Anselmus  archiepiscopus  Reverendo  fratri,  et 
supra  dilectione  amando,  domno  priori  Ernulpo, 
salutem  et  benediclionem  Dei,  et  suam  quantum 
potest. 

Miseriis  et  tribulationibus  non  solum  vestris,  sed 
et  totius  Angliae,  quas  fama  volante  multis  modis 
cognosco,  meum  est  secundum  praesentem  divinam 
dispositionem  solum  compati,  et  solius  Dei  est  subve- 
nire.  De  his  quae  erga  me  sunt,  non  aliud  ad  prae- 
sens  vobis  possum  scribere  quam  quod  per  Odonem 
Londoniensem  vobis  mandavi,  et  quod  latori  praesen- 
tium  viva  voce  referendum  dimisi.  Malum  quod 
Guillelmus  facit  de  Einesford,  et  certus  sum  quia  si 
ipse  non  faceret,  ab  alio  fieret,  forsitan  gravius. 
Exemplaria  epistolarum  quas  misi  (de  his  quatuor 
mihi  notitiam  litteris  fecistis)  vobis  mitto.  Fratres 

Paxrol.  GLIX 


Al  nostros  quos  per  me  Deus  vestrae  mandavit  curae, 
sicut  scitis  oportere  et  ad  me  pertinere,  pio  el  be- 
nigno  affectu  salutate,  et  secundum  sapientiam  a 
Deo  vobis  datam  consolamini  et  confortate.  Et  quia 
non  ipsi  sunt  primi  servi  Dei,  nec  soli  nec  ultimi 
quos  mundi  tribulalio  premit ;  ut  exemplo  aliorum 
patientiam  ampleclanlur  frequenler  inlimate.  Ado- 
lescentibus  et  infanlibus  singulis,  familiariter  affe- 
clum  dileclionis  meae,  quam  illis  solebam  ostendere 
et  quam  adhuc  ser\'o,  commendate  ;  ut  memores 
sint  monitionis  meae,  obsecrando  dulciler  ragate. 
Latori  praesentium,  quia  saepe  et  mullum  pro  lega- 
tionibus  noslris  laboravit,  benefacietis  si  pauperi- 
tatem  ejus  aliquantulum  saltem  de  veteribus  vestibus 
mitigaveritis,  aut  alio  aiiquo  modo.  Valete. 

B  EPISTOLA  LIX. 

ANSBLMI  AD  GUILLBLMUM  GALVBLLUM. 

Ansblmus  archiepiscopus,  Guillblmo  Calvbllo, 
salutem  et  benedictionem. 

Adhuc  te  salulo  sicut  amicum  et  filium,  donec 
cognoscam  an  sil  pura  et  sincera  amicitia  tua,  an 
non.  Haclenus  enim  sic  te  habuisti  erga  Ecclesiam 
nostram  et  me,  ut  graliam  Dei  inde  mereri  vide- 
reris,  et  nostram  amicitiam  haberes.  Sed  nunc 
audio  quia  mercatum  nostrum  de  terra  nostra  trans- 
tulisti,  et  mihi  el  Ecclesiae  Christi  matri  tuae  abstu- 
lisli.  Omnia  egusdem  Ecclesiae  sunt ;  et  quae  Eccle- 
siae  sunt,  mea  sunt.  Moneo  igitur  te  et  precor  sicut 
amicus  amicum,  et  sicut  episcopus  Christianum 
filium,  quatenus  restituas  terrae  nostrae  mercatum 
Q  suum,  sicut  erat  quando  de  Anglia  exivi,  si  non  vis 
iram  Dei  incurrere ;  et  amicitiam  meam,  et  totius 
Ecciesiae,  quam  haclenus  habuisti  perdere  ;  et  gra- 
vissimae  excommunicationi,  cum  his  quorum  hoc 
agis  consilio  et  auxilio,  subjacere.  Vale.  Et  consulo 
ut  quod  libi  amabiliter  mondo,  amicabililer  facias 
et  sine  excommunicatione. 

443  EPISTOU  LX. 

ANSBLMI  AD  GUILLBLMUM  ARGHIDIAGOIfUM. 

A.NSBLMUS  archiepiscopus,  Guillblmo  archidiaco- 
no,  salutem  et  benedictionem. 

Bona  quae  facitis  amo  et  laudo  ;  si  quid  vero  vos 
agere  audio  quod  vos  non  deceat,  hoc  vobis  facere 
non  debeo.  Puto  quia  meministis  quam  gravem  el 
quam  districtam  causam  olim  inter  me  et  vos  con- 
D  sliluit  familiajitas  et  conversatio  Petri  et  Salomo- 
nis,  quam  vobiscum  habuerunt,  postquam  mihi  et 
Ecclesiae  noslrae,  quantum  in  ipsis  fuit,  conati  sunt 
facere  contumeliam  et  ignominiam,  cui  parcm  nun- 
quam  ab  homine  ullo  suslinuimus.  Nunc  utique  au- 
dio  quia  in  domo  veslra  familiariter  vobiscum  con- 
versantur  et  vestris  beneficiis  aluntur,  qui  veluti  de 
efficacia  suae  voluntatis  exsultantes  et  eidem  Eccle- 
siae  insultantes,  ejus  aspeclibus  se  quotidie  de  domo 
vestra  ingerunt  ad  commemorationem  illatae  injuri». 
Quod  quale  et  qualiter  pensandum  sit,  prudentia 
vestra  non  solum  per  se  cognoscere,  sed  eliam  ex 
supradicta  causa,  quae  inter  me  et  vos  fhit,  et 
adhuc  scripta  apud  vos  servatur,  potest  conjectare. 

8 


235 


S.  ANELHI  CANTDAR.  AHCffll».  OPf.  PARS  lU.  -  BPISTOLE. 


23« 


Omd  aulem  inde  Tobfa  faciendum  sit,  fiddem  sa-  A  Waldrieo  caDcellario  el  Roberto  comite  de  Mellento, 


pienliam  vestram  consulilc.  Valclc 
EPISTOLA  LXI. 

AWSBLMI  AD  GUNDCLPUM  BP19C0PIHI. 

Anseliius  archiepiscopus,  vero  amico  reverendo 
episcopo  GuNDULFO,  salutem. 

De  iis  quae  erga  me  sunl  non  aliud  ad  praesens 
possum  scribere  quam  quod  per  Odonem  Londonien- 
S3m  reverentiae  vestra  mandavi,  et  quod  latori  prae- 
sentium  viva  voce  referendum  intimavi.  Audio 
quod  Guillelmus  filius  Rodulfi  exigit  apriore  dorono 
Emulfo  nummos,  quos  presbyteri  solent  dare  eo 
lempore  quo  chrisma  accipiunt,  quia  jam  expensi 
sunt  in  opus  monasterii,  et  eos  qui  adhuc  dandi 
sunt,  nisi  cognoverit  me  eos  in  hoc  opus  concedere 


ei  Budone  dapifero  apud  Pontefactum. 
EPISTOLA  LXV. 

ANSBLMI  AD  GBRAADUll  BBORACBMSmi. 

AifSBLMua  arehiepiseopus,  reverendo  archiepiaco- 
po  Gbrardo  Eboracensi,  salutem. 

Charitati  vestr»  pro  tribulationibus  quas  passa 
est,  poslquam  de  Anglia  exivi,  quamvis  opere  ne- 
queam  ad  prsesena  exhibere  coosolationem,  m^ite 
tamen  debitam  gero  compassionem.  Quod  autem  et 
verbis  per  multos  et  vestris  litteris  vestram  voiun- 
tatem  zelo  Dei  acceadi  contra  mala  quae  in  Eccleaia 
Dei  fervent  et  puliulant,  intelligo,  sicut  in  adversilate 
condoleo,  ita  in  virtute  congaudeo.  Precor  itaque  et 
moneo  ut  bono  proposito  non  desit  constantia,  neque 


sunt,  nisi  cognoverit  me  eos  in  hoc  opus  concedere.      ^^^^  ^^  perfectionem  pertingcns  perseverantia.  Ad 
Sciat  igitur  sanclitas  vestra  et  de  hoc   dicile   Guil-  o  ^^.^  ^^^^^  episcopi  super  Dei  populum  consti- 


lelmo  quia  quamtum  in  me  est,  et  de  hos  concedo,  el 
si  plus  possem  conc^derem.  Relatum  milii  est  quia 
Guillelmus  Calvellus  mercatum  de  terra  noslra,  ubi 
solet  esse,  transtulit,  et  mihi  et  Ecclesiae  noslrae 
abstulil.  Unde  illum  monui  ut  quod  male  egit  sine 
dilatione  corrigat,  per  epistolam,  quam  petite  ab  eo 
ut  vobis  ostendat.  De  qua  re  mando  ut  vicecomilem 
ex  nostra  parte  cum  uxore  sua  filia  nostra  salntando 
conveniatis,  atque,  ne  hanc  nobis  injuriam  ficri, 
sicut  in  illo  confidere  debemus,  permiltat,  rogando 
moneatis.  Quamvis  enim  ad  praesens  violenta  mihi 
fiat  injustitia,  non  tamen  judicio  Dei  mea,  quam 
ipse  aliquando  requiret  perit  juslitia.  Monele  quo- 
que  eum  ut  audiat  lilteras  quas  de  hac  re  misi  Cal- 
vello.  Valele. 

EPISTOLA  LXII. 

PASCHAUS    PAP^    AD    ROBERTUM    COMITEM    DB  MBL- 

lbnto. 
Paschaus  episcopus  servus  servorum  Dei.  dilecto 
filio  RoBERTO,  comiti  de  Mellento,  salutem  et  apo- 
slolicam  bencdictionem. 

Nos  le  in  familiaritatem  ascivimus,  etc.  Vide  in 
Paschali  II. 

EPISTOLA  LXIII. 

HENRICI  REGIS  ANGLORUM  AD  ANSELMUM. 

Hbnricus,  rex  Anglorum,  Ansblmo,  Canluariensi 
archiepiscopo  el  dilectissimo  Patri,  salulem. 

Notum  vobis  facio  me  Guillelmum  de  Warelwast 
a  festivilate  santi  Michaelis  ad  vos  misisse  ;  et  il- 
linc  Romam  pro  negotio  nostro,  quod  erga  Roma- 
nam  sedem  ad  invicem  ego  et  vos  loculi  sumus, 
nisi  procella  maris  et  aestus  et  ventus  contrarius  eum 
detinuisset.  Teste  Waldrico  cancellario  apud  Wice- 
combam. 

EPISTOLA  LXIV. 

AD  EUMDBM. 

Hbnrigus,  rex  Anglorum,  Ansblmo,  archiepiscopo 
Canluariensi,  salulem  et  amiciliara. 

Mando  vobis  sicul  charissimo  Patri  meo,  ut  Bal- 
devuino  monacho  praecipias  qualenus  ipse  cum  Guil- 
lelmo  de  WarelwastRomam  in  negotium  eal,utpcr 
ulrumque  firma  dilectio  et  pax  inter  noa  fiat.  Teste 


quid  enim  sumus  episcopi  super  Dei  populum  consti- 
tuli,  si  quasi  canes  non  valentes  latrare,  permane- 
mua  muti  *?  Spero  in  Deo  quia  dominus  noster  rex, 
sicut  ipse  mihi  Deo  inspirante  promittit,  ad  omne 
bonum  nobis  bonus  adjutor  accedet ;  neque  si  Deus 
concordiam  incoeptam  inter  illum  et  me  dignabitur 
perficere,  aliquatenus  a  consilio  nostro  in  iis  quae  ad 
nostrum  Ordinem  pertinenl,  recedet.  Quapropter 
de  nostro  negotio  impraesentiarum  nihil  aliud  fa- 
ciam,  donec  apostolicam  in  proximo  cognoscam 
sententiam.  Valete. 

444  EPISTOLA  LXVI. 

AMSBLMI  AD    BRNULFUM    PRIORBM    BT  FiUOS  MOCLBSU 
CANTUARIBNSIS. 

p  Ansblmus  archiepiscopus,  domino  priori  Ericulpo, 
et  fratribus  dilectissimis  fiiiis  Ecclesiae  Chriati  Can- 
tuariensis,  salutem  et  benedictionem. 

Pro  causa  quae  esi  ioter  dominum  regem  et  me, 
jam  ipse  rex  suos  et  ego  meos  legatos  Romam  miai- 
mus.  Mando  itaque  vobis  et  precor  vos  nt  instanter 
Deum  oretis,  quatenus  ipse  taiem  concordiam  inler 
dominum  papam  et  regem  ponat,  ut  ego  salva  reve- 
rentia  voluntatis  ejus  possim  uirique  coocordare.  Si 
vobiscum  est  gaudeo,  et  ut  si  multum  desidero.  Quam 
citius  igitur  opportune  potestis,  mando  ut  mifai  esse 
vestrum  quale  sit  litteris  vestris  insinuetis.  Omni- 
potens  Deus  vos  custodiat,  et  in  saneto  'proposito 
perseverabile  faciat,  atque  ab  omnibus  peccalis  pro- 
pitiatus  absolvat.  Amen. 

EPISTOU  LXVII. 

HENRIGI  RBGl  ANGLORUM  AD  ANSELMUM. 

Henrigus  Dei  gratia  rex  Anglorum,  Ansblmo 
Cantuariensi  archiepiscopo,  dileclo  Patri  suo^  salu- 
tcm  et  dilectionem. 

Plurium  relatione  didicimus,  et  maxime  per  Ro- 
bertum  clericum  cancellarii  mei,  rumorea  de  apo- 
stolico,  quorum,  si  ita  res  habet  ut  famat  ventilaty 
doleo.  Et  quoniam  processu  dierum  exsurgit  crebior» 
timeo  ne  sit  verior.  Dicunt  enim  Romae,  quod  absit  I 
duos  esse  apostolicos,  et  ad  invicem  beUicosam  seu 
ditionem  inter  se  obtinere.  Unde  te  tuamque  sancli- 
tatem  consulo  at  mihi  tibique  provideas,  eui  major 
para  bvgus  adbaeret  negotii,  qjiid.  a|^um  stl  de  ie- 


D 


i37  UB.  IV,  EPisT.  iJtxnr.  m 

gatis  noslris  in  hujus  procella  temporis.  Quod  si  tibi  A  nos  obedienter  subjicere  voluntati  vestrse  recusamus. 


videatur  utile  eos  retinere  usque  in  tempus  congniuro, 
tunc  retine  Guillelmum,  et  niitte  mihi  citissime  Ral- 
deyuinum  de  Tomaco,  monachum  tuum,  per  quem 
tibi  faroiliarius  assignem  de  secretis  nostris  et  per 
eurodem  mibi  enuntia  quid  in  hac  re  mihi  lenendum 
sit  et  agendum ;  si  yero  tibi  placet  eos  ire,  et  tuum 
sit  consilium,  eant,  et  si  ipsi  ierint,  mihi  mitte  citis- 
sime  unum  de  familiaribus  tuis,  per  quem  nostra 
consilia  et  negolia  alterius  alteri  ad  invicem  fami- 
liariter  assignemus.  Teste  Roberto  episcopo  Lincol- 
niae,  et  Roberto  comite  de  Mellento. 
EPISTOU  LXVIII. 

GmLLBUU  AD  ANSBLMUH. 

Domino,  et  ommum  amicorum  suorura  excellen- 


In  quibus  litteris  illud  quidem  gratissiroum  accepi, 
quod  ibi  certitudinem  de  mutua  dilectione  vestrse 
magnitudinis  et  meae  parvitatis  legi.  Naro  quamvis 
conscientia  propria  el  experimenlo  jara  doctus  hinc 
non  possum  dubitare,  dulcis  tamen  honor  et  hono- 
rabilis  dulcedo  mihi  est,  curo  tanlus  tantillo  hoc 
dignatur  mandare. 

EPISTOLA  LXX. 

ANSELUI   AD  THBODORICUM. 

Ansbluus  arcbiepiscopus,  Thbodorico  filio  charis- 
simo,  salulem  et  benedictionem  Dei. 

Dulcia  sunt  mihi  verba  epistolae  tuse,  quia  dulcis 
est  mihi  afifeclus  dilectse  roihi  animae  tuae,  ad  quod 
demonstrandum  non  opus  est  immorari,  quia  certus 


tissimo  ANaBLHO  ,   unus  ex  servis  suis,  et  utinam  B  sum  quod  cor  meura  erga  te  novit  conscientia  tua. 


minimus  servorum  Dei,  Guillblmus,  optat8&  salutis 
gaudium. 

Non  est  nostrum  de  roeritis  sanctorum  virorum 
extoUere,  nec  laudes  eorum  atterere,  sed  Deus  qui 
gloriatur  in  sanctis  suis  et  cui  omne  cor  patet,  bo- 
vit  quanta  sit  devotio  humititaiis  nostrae  in  Deum, 
quantave  animi  affectione  diligo  bonum  vestrum. 
Nec  immerito.  Non  est  enim  mihi  incognitum  si 
quid  foret  in  me  vel  minimum,  quam  nimio  zelo  am- 
plecteremini  bonum  meum.  Sed  quoniam  de  merilo- 
rum  meomm  qualitate  diffido,  imroundi  etenim  ho- 
roinis  immunda  est  oralio,  genibus  ac  pedibus  ve- 
stris  quasi  advolutus,  quaro  obnoxius  possuro  vos 
deprecor,  si  unquaro  de  me  gaudere  volueritis,  orate 


Litteras  quas  quseris  regis  ad  papam  non  tibi  mitto, 
quia  non  intelligo  utile  esse  si  serventur.  Si  quid 
aliud  juvante  Deo  scripsero,  suo  teropore  roonstrabi- 
tur.  Quod  autero  in  libris  quos  scripsisti,  corrigis : 
fac  ut  si  qui  ex  illis  transcripti  sunt,  in  illis  quoque 
corrigatur.  Desideras  tu  prsesentiam  meam ;  ostendat 
tibi  Deus  praesenliara  suara,  et  interim  habitet  in  te 
per  gratiam  suam.  Amen. 

EPISTOLA  LXXI. 

AN8BLMI   AD   6CNDULFUM    BPISGOPUM. 

Ansblmus  archiepiscopus ,  reverendo  episc^po 
GuNDULFO,  salutem. 

Precalus  sum  domnum  priorem,  et  archidiaconum 
nostrum  quanto  affectu  possum,  ut  hujus  Roberti 


attentius  pro  fratre  meo  Gaufrido.  Scio  enim  per  q  curaro  habeant,  ne  ullam  duram  patiatur  indigen- 


Dei  misericordiaro  illum  adepturum  remissionem 
peccatorum  quandoque,  si  ez  toto  pro  eo  ad  Do- 
minum  clamaveritis.  Nec  id  dico  sine  causa;  sed 
interim  sufficiat  vobis  quod  prsemissum  est,  donec 
conveniamus  in  unum.  Plura  etenim  de  hoc  et  de 
aliis  quae  vellem  dicere  vobis,  supersedeo,  quia 
omnia  tempora  sua  habent ;  sed  quoniaro  videtis  in 
naufragio  fratris  me  miserabiliter  naufragantem, 
orationum  vestrarum  tabula  «istinete  periclitantero, 
ut  qni  diu  culpis  nostris  exigentibus  naufragium 
sustinuimus,  [quandoque  vestris  precibus  portum  sa- 
lutis  ingredi  tenere  roereamur. 

EPISTOLA  LXIX. 

ANSBLMI  AD  ODONBM  BPISCOPUM. 


tiam  in  victu  vel  vestitu ;  quo  de  perfidia  ad  verae 
44  5  fidei  misericordiam  et  pietatera  conversus  est. 
Rogo  itaque  ut  litteras  quas  illis  raisi  legatis,  et  si 
illi  aliquando  quod  illis  mando,  facere  neglezerint, 
quod  non  credo,  vos  ex  nostris  rebus,  pia  hilaritate 
huic  quod  ilii  deerit  suppleatis. 

EPISTOLA  LXXII. 

ANSBLMI    AD    6UID0NBM. 

Ansblmus  archiepiscopus,  dilecto  filio  suo,  Gui- 
DONi,  salutem  et  benedictionem  Dei. 

Audio  quod  in  pace  et  tranquillitate  conversaris 
in  claustro  et  sollicitus  es  circa  servitium  Dei  et 
salutera  animae  luae,  et  inde  gaudeo  valde.  Moneo 
itaque   te,   charissime,  licet  opus  non  sit,  quatenus 


Reverendo  et  domino  dilectissimo,  episcopo  Odoni,  D  ™"<iu'"  ^^  ®*  Q^*  roundi  sunt  ab  aniroo  luo  procul 


frater  Ansblmus  ,  sic  transire  per  bona  temporalia, 
ut  habitet  in  aetemis. 

(47)  Litteras  quas  paterna  vestra  celsitudo  pro 
suo  fideli  Osbemo  defuncto  mihi  et  fratribus  no- 
stris  misit,  huroili  obedientia,  et  obedienti  humi- 
litate  suscepimus.  Nihil  enim  petitioni  vestrae  de- 
crevimus  dienegare ;  sed  in  quibuscunque  dilectis* 
simo  domino  et  dilectissimo  Patri  obediendum  est, 
jussioni  vestrae  statuirous  obtemperare.  Cum  enim 
vos  hoc  meniisse  dilectionis  et  beneficiomm  pretio 
cognoscamus,  nimis  nos  arguendos  ostendimus,  si 


abjicias,  nec  te  ad  araorero  ejus  ullalenus  flectas. 
Deum  aroa  eique  sollicite  servi,  quia  per  gratiaro 
cjus  nunquaro  tantaro  opportunitatero  habuisti,  sicut 
roodo  habes  ei  serviendi.  Petis  absolutionero  meara, 
quara  ego  raitto  tibi. 

EPISTOLA  LXXIII. 

ansblmi  ad  paschalbm  papam. 

Doraino  ct  Patri  cum  reverentia  diligendo,  et  cum 

dilectione  reverendo,   Paschali  summo  pontifici, 

Amsblmub  servus  Bcclesise  Cantuariensis,  debitam 

subjectionw,  cum  fideli  servitio  et  orationibus. 


(41)  Hanc  scripsit  abbas. 


notje. 


i39 


S.  ANSKLMI  CANTUAR.  AftCHIEP.  OPP.  PAAS  III.  —  EPISTOLiE. 


240 


De  CAusa  inler  regem  Angliae  et  me  quid  nuper  A  rarum  veslrarum  dulccdine  consolari  el  Iselificare 


factum  sil,  breviter  celsitudini  veslrae  scribo,  quia 
legato  ejus  et  nostro  hoc  plenius  exponendum  re- 
linquo.  Postquam  aucloritas  vestra  comiti  de  Mel- 
lento  et  aliis  impedienlibus  apud  regem  jussionem 
vestram,  introitum  Ecclesiae  prohibuit,  appropin- 
quavi  NorlhmanniaB,  et  factum  esl  per  comitissam 
Camolensem  sororem  regis  fidelissimam  filiam  Ec- 
clesise  Dei  et  vestris  praeceptis  obedientem,  ut  ad 
colloqucndum  rcx  et  ego  cum  quadam  spe  boni 
evenlus  conveniremus.  Ubi  me  de  archiepiscopatu, 
unde  me  spoliaveral  revestivit.  Et  de  his  in  quibus 
dissentiebamus,  scilicet  de  investiluris  Ecclcsiarum 
et  hominiis  praelatorum,  de  quibus  simul  et  similcm 
in  Romano  concilio  audivi  prohibitionem,  se  apo- 


dignemini.  Omnipotens  et  pius  Dominus  vos  ubique 
conservet,  et  de  reditu  vestro  me  ad  praesens  laetificet. 
Amen. 

EPISTOLA  LXXV. 

HBNBICI  REGIS  ANGLORUU  AD  ANSBLVUH. 

Hbnricijs,  Dei  gratia,  rex  Anglorum,  Anbbluo 
Cantuariensi  archiepiscopo ,  charissimo  Patri  suo, 
salutem  et  amicitiam. 

Sriat  vestra  benigna  patemitas  quia  debeo  et 
nimium  intra  me  contristor  prae  dolore  corporis 
vestri  et  infirmitate.  Et  scitote  quia  nisi  vos  ope- 
riebar,  jam  fuissem  in  Northinannia.  Gauderem 
enim  si  prius  vos  reperissem,  quam  a  regione  mea 
recessissem;  nunc  autem  precor  vos,  sicut  patrem 


stolicam  sedem  per  legatum  suum   anle  proximam  j^  filius,  ut  paulisper  plus  indulgeatis  naturae  corporeae 

Nativilatem    Domini  requisilurum    constituit.    Non 

aulcm  intellexi  me  debere  aut  legationem  ejus  pro- 

hibere,  aut  revestituram  meam  respuere.  Quid  vero 

ipse  de  praedictis  rebus  concedat,  vel  quid  poslulel, 

per  eumdem  legalum  sanctitas  veslra  cognoscel.  Et 

(|uoniam  lotius  causae  finis  de  vestro  pendet  arbitrio, 

misi   simul    legalum  nostmm,  ut  cognoscam  quo- 

modo^  vobis  el  regi  conveniat ,  et  quid  mihi  jussio 

vestra  praecipiat.  Comiti  de  Mellento  pcr  aurlorita- 

tem  chartae  vestrae  quam  illi  direxistis,  in  qua  legi 

quia  si  vobis  obediret,  gratiam   vestram  obtineret, 

couccssi  introilum  Ecclesiae,   quoniam  proniisit   se 

conatumm  ut  rex  jussionibus  vestris  ad  ubcrtatem 

Ecclesise  obtemperet.  De  aliis  autem  de  quibus  au- 

ctoritatem  vestram  per  legatos  requiro,  ejus  respon- 

sionem,  si  placet,  per  eosdem  efflagito.  Pro  reve- 

rendo  Palre   meo   archiepiscopo  Rothomagensi  ad 

vestra  supplex  mente  me  prosterao  vestigia,  quate- 

Dus  secundum  quod  pcr  ejus  legatos  cognoscetis, 

supplicationem  et  humilitatem,  Ecclesiae  suae  ncces- 

silalcm,  apostolicae  miscricordiae  illi  impendatis  be- 

nignitatem.  Omnipotcns  Deus  in  omni  prosperilale 

vestram  diu  Ecclesiae  suae  conseml  incolumitatem. 

Amen. 

EPISTOLA  LXXIV. 

UATDILDIS    ANGLORUH  RBGIN.C    AD    ANSBLUDH. 

Dileclissirao  domino  suo  et  Patri,  Anselho  Can- 
tuariensi  archiepiscopo ,  Mathildis  Anglomm  rc- 
gina,  salulem  conlinuam  cum  dilectione,  et  ser\i- 
lium  lidclc. 

Non  ignoret,  charissime  Pater,  vostrae  sanctilalis 
consolalrix  dilectio  animam  nicam  vestra  lam  louga, 
tam  taediosa  abseiilia  graviter  fore  turbatam.  Vestri 
etenim  rcdilus  optati  temiinus,  quanto  celerior  et 
propinquior  a  pluribus  mihi  promiltitur,  tanto  ma- 
gis  a  me  vestra  frui  optante  praesentia  et  locutione 
desideralur.  NuIIo  itaque,  reverendissime  domine, 
perfecto  gaudio  anima  mea  laelificabitur,  nulla  vera 
dilectione  exhilarabitur,  quousque  vestram,  quam 
totis  raentis  meae  viribus  desidero,  praesentiam  revi- 
dere  gaudenter  valeam.  Veslrae  siquidem  benigni- 
tatis  mellifluam  exoro  dulcedinem ,  ut  interim  me 
bsentem  vestrae  amoeniiate   correptionis  et  litte- 


vestrae,  et  ne  ita  affligatis  corpus  vestmm.  Volo  au- 
tem  et  praecipio  ut  ubique  per  omnes  possessiones 
meas  Northmanniae  imperetis  sicut  per  vestras  Do- 
minicas,  et  gaudebit  cor  meum  si  hoc  ipsum  fece- 
ritis.  Nunc  vero  operi  me  in  Northmannia  Ego 
enim  noviter  transibo.  Teste  Walderico  apud  Win- 
deles  horas. 

EPISTOLA  LXXVI. 

HATHILDIS  RBGINJE    AD    ANSBLHUH. 

Domino  suo,  et  Patri  charissimo  Ansblho  archi- 
episcopo,  Mathildis  Anglorum  regina,  salutis  bonae 
valetudinem. 

Exsultationis  opinatae  jucunditas  vestrse  mihi  nu- 
per  spondens  sanctitalis  adventum,  quanto  mihi 
gaudii  solatiique  plus  collatura  fuit,  tanto  majus 
^  praepediente  valetudine,  desolati  moeroris  incom- 
modum  contulit.  Praecognitum  igitur  mibi  vestrae 
pateraitatis  affectum  miserabili  lacrymatione  exora- 
tum  venio,  ut  si  cura  mei  apud  vos  penitus  non 
eviluit,  anxietatem  sollicitudinis  meae  de  vestra  va- 
letudine  quolibet  interauntio  quantocius  securam 
reddatis.  Aut  enim  indilate  de  vestra  eadem  quidem 
et  mea  salute  gaudebo ;  aut,  quod  Dei  avertat  mi- 
seratio !  communis  casus  allisionem  indifferenter 
subibo.  Convalere  vos  faciat  piissima  Dei  onmipo- 
tentia.  Amen. 

446  EPISTOLA  LXXVII. 

HBNRICI  RBGIS  ANGLORUH  AD  ANSBLHUH. 

Hbnricus  rex  Angloram,  dilecto  Patri  suo  An- 
j)  SELHO  Cantuariensi  archiepiscopo ,  salutem  et  filii 
dilectionem. 

Noscat,  reverende  Pater,  discretio  sanctitatis  ve- 
strae,  quia  frater  meus  comes  Robertus  ad  me  venit 
in  Angliam  et  benigne  recessit.  Me  autem  scitote, 
in  die  Ascensionis  Domini,  esse  ad  mare  paratum 
transire.  Et  cum  transiero,  per  vos  et  consilium 
vestrum,  ea  quae  agenda  erant,  agam.  Interim  autem 
si  Guillelmus  de  Warelvast  c«terique  legali  nostri 
Roma  redierint,  in  arbitrio  voluntatis  vestrae  sit, 
utram  ad  me  transeant  in  Angliam,  antequam  trans- 
eam,  an  vobiscum  remaneant,  donec  ipsi  vobiscum 
mecum  loquantur.  Teste  W.  canceU.  apud  Nor- 
Ihamptonem. 


til  LIB.  IV,  EPIST.  LXXXII. 

EPISTOLA  LXXVIII. 

ANSBLMI  AD  ELFERiM  PaiOREM  BT  MONACHOS 
S.  SDMUNDI. 

Ansblmus  archiepiscopus,  dilectis  filiis  et  fratri- 
bas.  Elfbro  priori,  et  aliis  io  coenobio  Sancti  Ed- 
muDdi  Deo  famulantibus,  salutem  et  benedictionem 
Deiet  suam. 

Quod  hactenus  me  substraxi  a  communione  do- 
mini  Roberti,  feci  propter  prieceptum  et  obedien- 
tiam  domini  papx.  Nunc  autem  jubente  eodera 
domino  papa,  ea  ratione  qua  ipse  mihi  praecedit) 
eum  in  pacem  et  communionem  susccpi,  et  vobis 
mando  atque  praecipio  ut  ipsi  deinceps  in  omnibus 
obedientes  sitis,  et  ei  confessionem  et  alia  quae 
debent  monachi  abbati,  faciatis,  nec  ab  eis  desisla- 
lis,  nisi  ego  in  futuro  inde  aliud  prsecipiam.  Rego  j^ 
autem  tos,  et,  modis  quibus  possum,  hortor  ct 
moneo  quatenus  solliciti  sitis  circa  observantiam 
ordinis  vestri,  ut  nihil  de  vobis  audiatur  nisi  quod 
decet  audiri  dc  bonis  monachis  ct  veris  servis  Dei. 
Amen. 

EPISTOLA  LXXIX. 

nUGONlS  CLUNIACEXSIS  ABBATIS  AD  ANSELMUM. 

Reverendissimo  Patri,  et  dulcissimo  amico  A^- 
SELMO  Cantuarlensi  arcbiepiscopo,  suisque  omnibus, 
frater  Hugo  peccator,  Cluniacensis  abbas,  salutem 
el  sine  fine  gaudium . 

Quoniam  noveramus  quanta  inter  vos  et  dominum 
Ilugonem  Lugdunensem  archiepiscopum,  Deo  vo- 
lcnte,  exstiterat  familiarilas,  dignum  duximus  vobis 
significare  ejusdem  obitum,  nobis  et  omnibus  bonis  ^ 
▼iris  gravem  et  irrecuperabiliter  dolendum,  quate- 
Dus  et  per  vos  et  per  vestros,  veram  quam  vivens 
exhibuit  dilectionem,  nunc  ei  defuncto  repensare 
satagatis.  Obiit  enim  in  pace  Nonis  Oclobris  apud 
Scusiam»  dum  iret  ad  apostolicae  vocationis  conci- 
lium,  sepultusque  est  ibidem  satishoneste  inabbatia 
Sancti  Justi.  Vestram  autem  reverenliam  plenius 
Doscere  desideramus,  vestraeque  prosperitatis  nun- 
tio  abundantius  l^etificari,  cum  sese  tempus  locus- 
que  opportunus  extulerit.  Christus  Jesus,  Pontifex 
summus,  ia  omnibus  operetur  vobiscum. 

EPISTOLA  LXXX. 

HUGONIS     AD    BUMDEM. 

Aroantissimo  atque  glorioso  Patri,  domino  An- 


342 

A  direximus  ad  terras  ilias  filios  nostros,  vcslros  vero 
servos  et  fideles  amicos,  pro  monaslerii  nostri  com- 
muni  negolio.  Qiios  vestrae  sanctitati  commendantes 
volumu.s  ut  quod  inregionibus  iIlisacturisunt,vestro 
exsequantur  consilio,  veslroque  muniantur  auxilie. 
De  causa  filii  noslri  domini  Thcardi,  praecipue 
pelimus  ut  quia  dominus  papa  de  ministerio  cjus 
omnem  in  vestro  arbitrio  posuit  dispositionem, 
vosque  ei  dum  adhuc  csset  in  clericali  habitu  sic- 
ut  ad  ipso  didicimus,  concessistis  totius  ministerii 
sui  facultatem,  nunc  nobis  cum  Deo  miserante  ad 
principalem  reductus  estis  dignitatem,  per  litteras 
scribere  quidquid  ei  mandaluri  sumus  non  dedigne- 
mini.  Gaudeat  per  longum  sanclitas  vestra  memor 
nostri. 

EPISTOLA  LXXXI. 

ANSELMI  AD  HUGONEM  COMITEM. 

Anselmus  archiepiscopus,  doraino  et  amico  cha- 
rissirao  HuGOM  coraiti,  sululera  et  benedictionem 
Dei  et  suam. 

Lator  prsesentium,  monachus  Cluniacensis,  quae- 
ritur  quod  vos  cepistis  et  in  captione  tenetis  quem- 
dara  raonaohum  Cluniacensem,  et  alium  noviter 
monachum  factum,  atque  defunctum,  ad  hominibus 
vestris  sublatum,  et  ubi  eis  placuit  esse  sepultura. 
Hsec  si  ita  se  habent,  multum  doleo  inde  propter 
vos,  quia  valde  aliter  facta  sunt  quam  vos  deceat. 
Unde  raando,  precor,  et  consulo  vobis,  sicut  amico, 
quatenus  raonachura  quem  tenctis,  reddcre  non 
morcraini ;  et  quia  eum  cepistis,  oiferatis  vos  ad 
rcclitudinem  inde  faciendam  Ilonor  enira  vesler 
est  ut  hoc  faciatis.  Postea  vcro  si  aliquid  habetis 
super  monachum  istum,  clamorem  inde  facite,  et 
fict  vobis  inde  quod  fieri  juste  debet.  De  mortuo 
quoquc  consulo  ut  similiter  vos  ad  rectum  offeratis, 
et  sicubi  justius  esse  dcbet.  Farailiariter  autcra  dico 
vobis,  sicut  homini  cujus  honorem  et  utilitatem 
muUum  amo,  quia  si  non  feceritis  quod  dico,  inde 
blaspheraabimini ;  et  cgo  etiam  si  non  fecero  quod 
ecclcsiastica  disciplina  pra^cipit  indc  fieri,  a  multis 
blaspheraabor.  Saluto  uxorem  vestram  filiani  cha- 
rissimam  meara. 

447  EPISTOLA  Lxxxn. 

ANSELMI  AD  nBNRICUM  REGEM  ANGLORUM. 

Hbnrico  gratia  Dei  glorioso   regi   Anglorum  et 


sELMo,    venerabili  Cantuariensium  archiepiscopo,  q  duci  Northmannorum,  Anselmus  archiepiscopus,  fi- 


frater  Hugo  peccator,  Cluniacensis  abbas,  salutem 
mentis  et  corporis  in  Chrislo,  et  sine  fine  gaudium. 
Postquam  a  nobis  discessistis,  vir  Deo  dilecte, 
nequivimus  percipere  quid  acciderit  sanctitati  ve- 
strae;  hoc  tamen  de  Dei  misericordia  speramus, 
quia  nbiconque  vestra  religio  fuerit,  divinum  auxi- 
liam  praesto  habueril.  Quis  enim  unquam  tan  inhu- 
manus  faerit,  qni  postquam  expertus  fuerit  dulce- 
dioem  vestrt  colloquii,  vos  non  recipiat  ct  veneretur 
quasi  augelum  Dei  ?  Unde  nos,  licet  satis  indigni| 
divinam  imploramus  clementiam,  ut  qui  vobis  tan- 
tam  gratiam  contulit  in  terris,  ipse  vobis  concedere 
dignelur  aetemam  gloriam  ib  coplis.  Et  nunc,  Pater, 


dele  servitium  cum  fidelibus  orationibus,  et  semper 
ad  majora  et  meliora  crescere,  et  nunquam  de- 
crescere. 

Gaudeoet  gratias  ago,  quanto  effectu  possum, 
Deo,  a  quo  bona  cuncta  procedunt,  pro  vestra  pro- 
speritate  et  pro  vestris  succcssibus.  Gaudeo  etiam 
et  gratias  ago  ex  intimo  corde,  quia,  cum  prospe- 
ritatc  tcrrena,  sic  cor  vestrum  sua  gratia  illuminat, 
ut  nihil  in  beneficiis  ejus  et  profoctu  vestro,  vobis 
aut  humanis  viribus,  scd  totum  ejus  misericordiac 
imputetis,  et  quia  pacera  et  libertatem  Ecclesia*, 
quantum  in  vobis  est,  proraittitis,  in  quo  raultum 
precor  et  consulo,  sicut  fidelis  vester,  ut  persavc- 


243 


S.  ANSELMI  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  lU.  —  EPISTOL^. 


244 


retis,  quia  in  hoc  erit  robur  sablimitatis  Testrae.  Oro  A. 
autem  ore  et  cordej  quantum  valet  mens  mea,  et 
per  me  et  per  alios  Deum  omnipotentem,  quatenus 
in  misericordia  gratiae  suae  quam  vobis  eoppit  im- 
pendere,  indesinenter  persistat,  ut  de  terrena  exal- 
tatione  post  hanc  vitam,  ad  coeleste  regnum  et  glo- 
riam  aetemam  vos  perducat.  Amen. 
EPISTOLA  LXXj;iII. 

PA8CHALIS  II  PAPM  AD  ANSELUUU. 

Pascraus,  servus  servorum  Dei,  venerabili  fratri 
Anselmo  Cantuariensi  archiepiscopo,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem. 

Omnipotenti  Deogratias  agimus  quiatuis  plurimis 
laboribus  in  Anglica  Ecclesia  fugatis  tenebris  anti- 
quum  lumen  refulsit.  Yigilandum  tamen  est  ne  in 
Dominico  agro  super  bonum  semen  inimicus  ziza-  p 
niam  projiciat,  atque  prava  radix  pravum  virgultum 
producat.  Audivimus  denique  quod  quidaro  comes 
Robertus,  qui  ab  Anglico  rege  in  captione  teneturt 
sub  prohibitione  consanguinitatis  uxorem  duxerit, 
quam  ejus  propinqui  prsefato  comiti  remiserunt. 
Unde  mandamus  dilectioni  tuae,  ut  eumdem  comitem 
convenias,  et  si  haec  vera  esse  repereris,  aJhibitis 
idoneis  testibua  ita  sapienter  disponas,  ut  utrique  a 
peccatis  liberati,  libere  Deo  famulari  valeant.  Oret 
pro  nobis  dilectio  vestra. 

EPISTOLA  LXXXIV. 

AlfSBLMI  AD  HBNRICUM  RBGBM  AlfGLORUM. 

HBifRiGO  charisKimo  suo  domino,  Dei  gratia  regi 
Anglorum,  Anselmus  archiepiscopus,fidele  servilium 
cum  orationibus. 

Gratias  ago  Deo  pro  bona  voluntate,  quam  vobis 
dedit,  et  vobis  qui  eam  servare  studetis.  Quaerit 
consilium  celsitudo  vestra  quid  sibi  faciendum  sit  de 
boc  quia  pacta  est  filiam  suam  dare  Guillelmo  de 
Yuarenne;  cum  ipse  et  filia  vestra  ex  una  parte  sint 
cognati  in  quarta  generatione,  et  ex  altera  in  sexta. 
Scitote  abaque  dubio  quia  nullum  pactum  aervari 
debet  contra  legem  Christianitatis.  Illi  autem,  si  ita 
propinqui  sunt,  nullo  modo  legitime  copulari  pos- 
sunt,  neque  sine  damnatione  animarum  suarum, 
neque  sine  magno  peccato  eorum  qni  hoc  ut  fiat 
procurabunt.  Precor  igitur  et  consulo  vobis  ex  parte 
Dei  sicut  chariasimo  domino,  ut  nullatenus  vos  huic 
peccato  misceatis,  neque  iiliam  vestram  eidem  Guil- 
leloio  contra  legem  et  volunlatem  Dei  tradatis. 
Omnipoteas  Deus  dirigat  vos  et  orones  actus  vestros  D 
in  beneplacito  suo. 

EPISTOLA  LXXXV. 

MURIARDACUl  RBGIS  HIBBRrriA  AD  ANSBLMUM. 

MuRiARDACHus  rcx  Hibemiae,  Aivsblmo  Anglorum 
archiprsesuli,  salutem,  et  fidele  servitium. 

Quam  magnaa  vobis  grates,  domine,  referredebeo 
quia  sicut  mihi  relatum  est,  memoriam  niei  pecea- 
toris  in  eontinuisvestrisperagis  orationibus,  scd  et 
genero  meo  Emulfo  auxilio  et  interventione,  quan- 
tum  fueratdignitati  vestrae  fas,  succurristi.  Sdas  tu 
qooque  me  vobis  in  iis  quae  mandaveria  famulatu- 
rum.  Vale. 


EPISTOLA    LXXXVI. 

GISLEBBRTI  LUNICBNSIS  AD  ANSBLMUM. 

Ansblmo  Dei  gratia  Anglonimarchipr8esuIi,GiSLB- 
BBRTUS  Dei  quoque  misericordia  Lunieensis  episeo- 
pus,  fidele  servitium  et  orationes. 

Audiens,  Pater,  certaminis  vestri  laborem,  et  la- 
boris  victoriam,  subditas  esse  videlicet  indoroitas 
Northmannorum  mentes  regularibus  sanctorum  Pa- 
trum  decretis,  ut  regulariter  fiat  abbalum  et  praesu- 
lum  electio  et  consecratio.immensasdivinaeclemen- 
tiae  refero  gratias,  et  quas  possum  Deo  preces  ef- 
fundo,  ut  perseverantiam  vobis  et  tanti  laboris  prae- 
mium  largiatur.  Munusculum  panpertatis  meae  et 
devotlonis  transmitto  viginti  quinque  margaretulas 
inter  optiroas  et  viliorcs,  et  rogo  ne  sitia  immemor 
mei  in  orationibns  vestris  in  quibus  post  divinam 
largitatem  confido.  Amen. 

EPISTOLA  LXXXVn. 

ANSBLMI  AD   JOTSBRANNUM    ARCHIBPISGOPUM    LU6DU- 
NBNSBM. 

JoTSBRANNo  domino,  atque  cum  dilectione  reve- 
rendo,  et  cum  reverentia  diligendo  arehiepiscopo 
Lugdunensi,  Ansblmus  Kcclesiae  Cantuariensis  ser- 
YU8,  salutem  cum  orationibus  et  servitio. 

Quod  vera  charitas  vestra  congratulatur  nobis, 
quia  Deus  qui  non  derelinquit  sperantes  in  se,  pro 
diebus  quibus  non  humiliavit  sua  non  consolatione 
laetificavit,  graUas  agimus ,  et  quia  voa  congaudere 
sentimus,  magis  gaudemus.  Quoniam  autem  roultis 
et  immensis  tribulationibus,  ab  iis  aquibus  auxilium 
et  consolationem  in  necessitatibns  sperabatis  vestra 
pulsatur  reverentia,  compatimur  et  condolemus.Sed 
hoc  consolatur  nos  quia  confidimua  in  Deo  quod 
nullo  fiuminum,  oullo  ventorum  impulsu  vestra 
concutietur  constanlia,  et  quia  Deus  qui  c  superbis 
resistit,  humilibus  autem  dat  gratiaro(/Pff^r.v.5),  » 
superbiaro  malignantium  franget,  et  auctoritatis 
vestrae  perdibus  substernet,  et  cum  \irtus  vestra  pro- 
bata  fuerit,  accipiet  coronaro  vitae  rcpromissaro. 
Qualiter  autem  nostruro  esse  sit,  quod  vestra  beni- 
gnitas  nosse  desidcrat,  melius  per  legatos  vestros, 
quam  per  epistolam  poteritis  cognoscere. 

448  EPISTOLA  LXXXVIIL 

ANSBLMl  AD   THOMAM  BBORAGBNSBM    ARGHIBPISCOPUM . 

Ansblmus  archicpiscopus  Cantuariensis,  aroico 
suo  TnoMiE  electo  archiepiscopo  Bboracensi,  salu- 
tem. 

Mandastis  miht  in  litteris  vestris  quod  termino  a 
me  vobia  constituto,  Deo  auxiliante,  Cantnariae  eri- 
tia  si  opportune  poteritis,  suscepturus  et  faetunis 
quod  debebitis  :  rogatis  quoque  ut  si  id  efficere  non 
veleti^y  concederem  qoatenus  in  mihi  decero  diebus 
ante  renuntiare  poasetis.  Sed  Guillelmus  clericos 
nontius  vester  precatus  est  me  ex  vestra  parte,  qua- 
tenus  ego  ipsum  terminum  adrentus  vestri  aliquan- 
toliim  extenderem,  ut  ad  nos  opportunius  poasetis 
veoire.  Qood  et  ego  causa  veatri  amoris  et  opportu- 
nitalis  libenter  facio.  Ne  itaque  opus  sit  vos  mibi 
quidquam  ante  de  vestro  adrentu  renuntiare,  sub- 


145 


UB.  IV,  EPIST.  XCIII. 


246 


inonco  708  ut  die  Domimco,  qui  eritquinto  Kalend.  A  queo  iQvenire  verba  quibus  affectum,  quem  gervat 


Ociob.  Gantuarie  aitis  ad  faeiendum  quod  facere 
debeli8,6tad  anscipiendam  consecrationem  vestram. 
Prcterea  quod  dicitis  in  littehs  vestris,  vos  pecu- 
niam  qwerere  ut  Romam  mittatis  pro  pallio  Eccle- 
siae  vestr»,  non  eoneedo.  Et  puto  quia  id  frustra 
faceretis,  quoniam  noUus  debet  babere  pailium 
antequam  sit  consecratus.  Litleras  quas  requiritisin 
testimonium  personae  etelectionis  vestrae,  cum  mihi 
locutus  fueritis,  et  ostenderitis  cui  eas  dirifrere  de- 
beo,  libenter  faciam  pro  vobis,  sicut  pro  amico  fa- 
cere  debeo. 

EPISTOLA  LXXXIX. 

AM»EMMl  AD  GUIIXBUIUV   BOTBOMAGBIVSEM  ARCmEPl- 
SCOPUH. 


semper  cor  meum  coram  Deo  de  vobis,  possim  ex- 
primerc,  nisi  forte  per  hoc  illum  melius  exprimo, 
quia  me  fateor  exprimere  non  posse.  Quippe  cum 
mente  peracto  affectuosam  dilcctioDem  quam  in  vo- 
bis  propter  Deum  erga  me  multis  modis  sum  exper- 
tus,  nihil  in  me  possum  cogitare  quod  ad  ejus  retri- 
butionem,  aut  gratiarum  actioncm  secundum  vo- 
luntatcm  meam  possit  sufficere.  Quoniam  ergo  me- 
lius  nec  scio  nec  valeo,  ad  Deum  me  cpnverto,  et 
oro  ut  ipse  dilectioni  vestrae  suam  pro  me  dilectio- 
nem  quse  superat  omnia  merila  bominum  retribuat. 
Hoc  quotidie  facio,  hoc  quandiu  vivam  Deo  annuente 
facere  non  desistam.  Nostis  desiderium  meum  de 
vobis,  quod  utinam  audiam  antequam  moriar  per 
Domino  et  Patri  reverendo   archiepiscopo^  Rotho-      graUam  Dei  complelum  esse.  Verum  dico  vobis  quia 

iaetior  exiret  amma  de  corpore.  Nostrum  esse  quod 
scire  desideratis,  lator  praesentium  satis  vobis  pote- 


magensi  Guillblmo,  A.nselmus,  servus  Ecclesise 
Cantuariensis,  salulemy  et  fideles  orationes  cum 
servitio. 

Handastis  mihi  in  litteris  vestris  quia  Guillelmus 
caroerarius  et  uxor  ejus  dicunt  me  sibi  dixisse  quod 
ipsi  possent  eleemosynis  rediraere  peccatum  suum, 
illud  scilicet  quia  ipse  Guillelmus  in  uxorem  habet 
eam  quse  fuit  cognati  sui.  Quod  sciat  sanctitas  ve- 
stra  me  nunquam  eis  dixisse,  sed  potius  dico  quia 
nenter  illorum,  si  in  hoc  peccato  mortuus  fuerit, 
videbit  gloriam  Dei.  Valete. 

EPISTOLA  XC. 

ANSELMl  AD   ARCRJBPISCOPUM  Ll.NDOBNSBM. 

Ansblmus  archiepiscopus  Cantuarise,  reverendo 


rit  edicere.  Spiritus  sanctus  sit  sempercustoset  di- 
reclor  cordis  vestri  et  vitae  vestrse.  Amen. 

EPISTOLA  XCII. 

ANSBLMl  AD  HACONEM  COMrTEM. 

Amselmus  gratia  Dei,  archiepiscopus  Cantuarien- 
sis,  Haconi  comiti  Orcadenaium,  salutem  et  benedi- 
ctioncra  Dei. 

Audio  quia  propter  indigentiam  doctorum,  minus 
quam  expedit,  populus  qui  sub  vestra  potestate  est, 
cognoscat  et  colat  Christianam  religionem.  Sedgau- 
deo  quia  referente  episcopo  quem  mmc  per  gratiam 
Dei  habetis,  didici  quia  pnidentia   vestra  libenter 


Lundonis  (i» />ama)  Kcclesise  archiepiscopo,  at  sero,  q  suscipit  verbum  Dei,  ct  consilium  quod  pertinet  ad 


salutem  et  veram  amicitiam  in  Christo. 

Quod  me  rogastis  de  domno  Alberico  cardinali 
Romanae  Ecclesiae  libenter  feci,  tum  propter  hono- 
rem  Romanse  £cclesiae,  tum  propter  vestrum,  pro 
quo  libenter  facere  volo,  si  quid  quod  placeat  sancti- 
tati  vestrse  intellexero.  Gratias  agimus  Deo  qui  in 
regno  Danorum  vestram  religiosam  prudentiamy  et 
prudentem  religionem  ad  arcbiepiscopatum  sublima- 
vit.  Confidimus  enim  quia,  gratia  Dei  cooperante, 
ea  quae  corrigenda  sunt  corrigetis,  et  quae  aedifi- 
canda  aedificabitis,  et  quae  nutrienda  nutrielis.  Au- 
divimus  namqne  a  praefato  cardinali  multa  bona  de 
vobis ;  unde  istam  babemus  fiduciam,  et  oramus  ut 
Deus,  qui  hoc  incoepit  in  vobis,  ad  bonum  effectum 


salutem.  Hae  igitur  fiducia  mitto  Ptrenuitati  vestrae 
litteras  monitionis  roese,  quatenus  se  studiose  com- 
roittat  praedicationi  el  doctrinae  ejusdem  episcopi ;  et 
quantum  in  vobis  est  sludeatis  utpopulusvesterhoc 
ipsum  faciat.  Nibil  enim  facere  potestis  unde  magis 
remissionem  peccatorum,  et  vitae  aetemse  gloriam 
adipisci  valeatis  quam  si  populum  vestrum  ad  cul- 
tum  Christianae  religionis  monendo,  et  quibuscun- 
que  modis  potestis  vobis  eum  attrabitis.  Quodeffica- 
citer,  Deo  dante,  iroplere  poteritis,  si,  quemadmodum 
supra  dixi  vobis,  vos  devote  et  sancta  humilitate  et 
pura  voluntate  episcopo  vestro  subditis.  Si  vos  con- 
ailio  nostro  et  exhortationi,  Deo  inspirante,  acquie- 
scere  volueritis,  oro  Deum  omnipotentem  ut  ipsa 


veslram  scmper  perducat  voluntatem.  Rogo  sancti-      ^^^  ^^  totum.populum  vestrum  sua  gratia  dirigat  et 

fofAiM    MAflwAtv»    MimfAmitf    MArrmvnn    illiid    ifAeti*/v     ettnAlrk    *^  .  ....  ..... 


tatem  vestram  quatenus  regnum  illud  vestro  sancto 
studio  emundetis  ab  apostatis,  ut  nullus  alienigena 
ibi  recipiat  aliquem  ecclesiaslicum  ordinem,  quia 
illi  qui  ab  episcopis  sui  repelluntur,  illuc  pergunt  et 
exitiabiliter  ad  diversos  ordines  sacrantur.  Yalete,  et 
orate  pro  me. 

EPISTOLA  XCI. 

ANSBLMI  AD  ADAM  COMITISSAM. 

Doroinae  et  matri  in  Deo  charissimae  Ada,  vene- 
rabili  eomitissaey  ANSBUius^servusBcclesiae  Cantua- 
rieosiB,  qnod  meliu8,  qnod  dulcius,  quod  afiectuo- 
sios  pote^t,  secundum  Deum. 

Cum  vef  tne  volo  scribere  ceUitndini,  utique  ne- 


prolegat,  et  suam  benedictionem  et  absolutionem  et 
orationes  humilitatis  meae  ex  corde  vobis  mando. 
Omnipotens  Deus  sie  vos  faciat  vivere  in  hoc  saeculo 
ut  in  futoro  jungamioi  beato  angelorum  consortio. 
Amen. 

449  EPISTOLA  XCIII. 

HBNIICI  ANGLORUM  RBGiS  AD  ANSBLMUM. 

ilBNRicus,  gratia  Dei  rex  Anglomm,  Ansblmo 
Cantuariensi  arcbiepiscopo,  charissimo  Patri  suo, 
salutem  et  dilectionem. 

Agnosce,  Pater  mi,  quia  ego  gratia  Dei  sanus  sum 
et  incolurois,  et  omnia  mea  salubria  inccdunt  et 
prospere.  Quod  autem  de  to  ac  salute  tua  per  Au- 


247 


S.  ANSELin  CANTUAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLJE. 


248 


fridum  clericum  luura  el  per  alios  accepi,  nec  non  A  rem  vestrum  auxilium   cl  fortiludinem  lolo  corde 


de  iis  quffi  circa  te  gemntur  felicitate  salutis  et 
prosperitalis  agitari,  scito  me  congratulari  non 
minimum.  Nec  vero  conscientiam  benevolenli»  tu» 
lateai,  quomodo  contigerit  nobis  de  colloquio  nostro 
inter  rae  et  Lodovicum  Franciae  regem,  scias  quoniam 
ego  cum  pleraque  copia  militum  meorum,  et  ipse 
cum  fortitudine,  sua  undique  collecta  tenuimus 
eolloquium.  Ego  autem  studens  rationi  et  aequitati 
cum  rooderata  humilitate,  observata  tamen  regia 
austeritate,  tantum  sequo  et  justo  acquievi,  donec 
ipse  fastu  prcesumptuoso  nimia  ac  superba  mihi  su- 
perqusesivit.  Et,  ita  disponente  Spiritus  sancti  gratia, 
collocutionem  roeam  finivi,  ut  comitibus  mihi 
existentibus  ratione  et  justitia  reccsserim.  Ita  etiam 
ut  ipsi  quos  ipse  Lodovicus  in  conveniione  nostra  g 
mihi  hostagios  ex  partesuaposuit,parti  causae  meas 
assentiaot,  et  causam  meam  tueantur,  et  causam 
Lodovici  infirmant  et  reprobant.  Proptcrea  scias 
quoniam  negotium  quod  inter  me  et  imperatorem 
Romanorum  tractabatur,  gratia  Dei  ad  honorem 
Dei  et  nostrum,  et  sanctae  Ecclesiae  et  Christiani 
populi  ad  finem  perduximus.  De  caetero,  dc  iis  quas 
in  Anglia  sunt,  et  quae  ibi  tractantur,  volo  ut  vo- 
luntati  tuae  pareant  et  consilio  tuo  disponantur. 
Quod  etiam  ego  justiciariis  nostris  ieci  cognitum. 
Filium  meum  et  filiam  tibi  committo,  ut  patcrna 
dilectione  eos  foveas,  et  de  iis  liliastino  amore 
curam  agas.  Teste  Ranulfo  cancellario  apud  Ro- 
thomagum. 

EPISTOLA  XCIV. 

ANSBLMI  AD  BBmUCUlf  REGBM  ANGLORUH. 

Domino  suo  charissimo  Hbnrigo,  gratia  Dei. 
glorioso  regi  Anglorum,  Ansblmus  archiepiscopus 
Cantuariensis,  fidele  servitium  cum  orationibus,  et 
benedictionem  Dei  el  suam,  quantum  valet. 

Gratias  ago  omnipotenli  Deo  ex  intimo  cordis 
affeclu  pro  cunctis  prosperitatibus  et  successibus 
quos  Deus  per  suam  gratiam  erga  vos  benigne 
dignatur  operari,  et  oro  eum  ut  seraper  celsitudi- 
nem  vestram  ad  majora  et  meliora  faciat  proficerc, 
et  per  continuam  terreni  regni  prosperitatem  perdu- 
cat  ad  coelestis  regni  felicitatem.  Gratias  etiam 
ago  digoationi  vestrae,  quae  mihi,  sicut  fideli  et  vere 
dilectori  suo,  amicabiliter  quae  circa  se  sunt,  litte- 


supplico,  ut  dignitatem  Ecclesiae  Cantuariensis  ab 
antecessoribus  vestris  scrvatam,  quam  Deus  tui- 
tioni  vestrae  commisit,  et  cujus  honor  vester  est, 
minorari  non  permiltatis.  De  me  cerle  dico  vobis  quia 
potius  paratus  sum  mori,  ut  ejus  dignitas  integra 
servetur,  quam  ut  mea  negligentia  aliquatenus  vio- 
letur.  Omnipotens^^Deus  vos  et  vestra  semper  diri- 
gat  et  protegat.  Amen. 

EPISTOLA  XCV. 
ansblmi  ad  paschalbm  papam. 

Paschau  sumrao  pontifici,  cum  diiectione  reve- 
rendo,  et  cum  reverentia  diligendo,  Ansblmus  ser- 
vus  Ecciesiae  Cantuariensis,  debitam  subjectionera 
cum  orationum  assiduitate. 

Quamvis  non  ex  merilis  meis,  lamen  quidam 
quia  vident  me  in  causis  raeis  benignitatera  vestram 
seraper  habere  praesenlera,  putant  me  apud  celsi- 
tudinem  vestram  in  iis  quae  illara  decent  slcut  fide- 
lera  servum  aliquid  posse.  Quapropter  aliorum 
precibus  coactus  majestati  vestrae  supplicare  prae- 
surao,  ut  latoris  praesentiura^causara  audire  digne- 
tur ;  et  de  ea  quod  sapientiae  suae  placebit,  praeci- 
pere.  Omnipotens  Deus  in  diutuma  prosperitate 
sanctitatera  vestram  nobis  conservet.  Amen. 

EPISTOLA  XCVI. 

AMSBLMI  AD  SAMSONBM  WIGORNENSEM  EPISCOPUM 

Ansblmus  archiepiscopus  Cantuariae,  Samsoni 
episcopo  Wigomensi,  salutera . 
Vos  scitis  quid  Ecclesia  Eboracensis  debeat  Ec- 
Q  clesiae  Cantuariensi,  et  quomodo  illi  subjecta  debeat 
esse.  Postquara  ergo  Thoraas  electus  est  archiepi* 
scopus  Eboracensis,  debuitrequirere  consecrationem 
suara,  et  profiteri  obedientiara  quara  debet  archi- 
episcopus  Eboracaearchiepiscopo  et  Ecclesiae  Cantua- 
riae.  Contempsit  facere  quod  facere  debuit.  Egotaraen 
ex  abundaotia  charitatis  invitavi  eura  bis  per  cleri- 
cos  nostros,  et  tertio  per  duos  episcopos,  ut  veniret 
ad  raatrera  suara  Cantuariensera  Ecclesiara,  et  ad 
rae  cui  raioisterium  ejus  comraissura  est,  et  faceret 
et  susciperet  quod  deberet.  Qui  quod  debuit  facere 
neglexit,  et  respondit  se  raisisse  nuntios  suos  Ro« 
raara,  et  in  Northraanniara ;  qui  cura  redirent, 
faceret  quod  consilio  suorura  acciperet.  Quod  res- 
ponsura  in  hoc  negotio  intelligiraus  non   esse  sus- 


ris  suis  significavit,   et  cor  raeura   de  laetitia  sua  ^.  ceptibile.  Mando  ergo  vobis  sicut  araico  ct  professo 


et  prosperitate  laetificavit.  Quod  autem  meae  curae 
atque  dilectioni  filium  vestrum  et  filiam  tam  dili- 
genter  comraendatis,  et  quod  voiuntati  meae  regnum 
vestruro  et  negotia  regni  vestri  committitis,  quam- 
vis  in  me  non  sit  sapientia  ad  hoc  sufficiens,  tamen 
quia  benevolentiam  vestram  imraensam,  et  graliam 
erga  me  intelligo,  quantura  in  rae  est,  gratanter 
suscipio,  et  quae  mihi  committitis,  Dei  per  qucm 
cuncta  bene  disponunturi  comroendo  dispositioni 
et  auxilio.  De  electo  Eboracensis  Ecclesiae  archi- 
episcopo,  quemadmodura  se  res  habet,  per  dora- 
nura  Baldeuvinura  fidelera  et  dilectorera  vestrura 
sablimitati  vestrae  viva  voce  significo.  Ad  quam 


Ecclesiae  nostrae,  ut  contra  hanc  injuriam,  quae  non 
est  tantura  super  rae,  sed  super  onrnes  episcopos 
et  ecclesias  archiepiscopatus  et  priraatus  nostri, 
super  regnura  etiara  Anglise,  sitis  raihi  in  auxilium 
ad  corapriraendara  tara  intolerabilera  praesuraptio- 
nera.  Certa  utique  sil  vestra  reverentia  quia  nihil 
quod  facere  possira,  aut  apud  Deura  aut  apud 
horaines  diraittara,  ut  haec  ejus  inordinata  prae- 
suraptio  annihiletur.  Merainisse  deberct  quia  ordi- 
nes  raajores  quos  babet  in  archiepiscopatu  raeo,  et 
sacerdotiura  mea  jussione  suscepit»  et  raeo  favore 
ejus  electio  facta  fuit.  Quapropter  si  recte  conside- 
raret,   non  se  deberet  tara  inordinate  contra  rae, 


^^  LIB.  IV, 

irao  saper  me  erigere  ;  de  hac  re  veslnim  exigo 
eonsilium.  Et  quoniam  duos  episcopos  Rofensem  et 
Tedfordiensem  consilio  aliorum  episcoporum,  ad 
quos  perlinel  haec  injuria,  miltam  in  proxirao  450 
ad  dominum  noslrum  regem,  ex  mea  parte  et  eo- 
rum,  ejus  postulare  auxiliura,  ad  faciendum  quod 
de  hac  re  canonice  debeo  et  volo  facere  ;  maudate 
eisdem  episcopis,  ul  ex  vealra  parle  sicul  alio- 
rum  episcoporum  legalionem  suam  exsequantur.  Va- 
lele. 

EPISTOLA  XCVII. 

RAMSONIS  WIGORINIBPfSIS  ECCLBSI^  SacERDOTIS  AD 
ANSBLMtM . 

Domino  suo  et  Patri  charissimo  Ansblmo,  vene- 
rabili  Canluariensi  archiepiscopo,  Samson  Wigor- 
niensis  Ecclesiaa  sacerdos,  salutem,  et  servitium, 
et  orationes  fideles, 

Mandaslis  mihi,  domine,  et  sicul  professum  Ec. 
clesiae  vestrae  et  vestrura  submonuislis,  qualenus 
de  negotio  quod  est  inler  vos  et  Thomam  Ebora- 
censis  Ecclesiae  electum,  in  auxilio  vobis  et  Ecclesise 
▼estne,  scilicet  Canluariensi,  exislerem.  Unde 
precor  excellentiam  vcstram,  ne  de  me  dubitelis 
quod  professionem,  quam  feci  et  adhuc  facio,  et 
per  omnia  retinere  volo,  in  aliquo  vel  propter 
aliquem  fraudarevelim.  Existimo  enim  quod  nullum 
in  causa  vestra  habebitis  iideliorem,  et  pro  posse 
meo  plus  devotum  adjulorem.  De  consilio  autem 
qaod  a  me  quaesistis,  si  scirem  veraciter  quid  vobis 
et  nobis  magis  expediret,  dicere  non  differrem. 
Hoc  tantum  dico  quia  mihi  videlur  indignum  esse 
pro  hac  causa  vos  nimis  irasci.  Cum  enim  lol 
episcopos,  tot  aLbates,  tot  optimatcs  viros  habemus 
testes,  facile  mihi  videtur  tam  par^aB  vel  nullius 
auctoritatis  clericos  posse  refulari.  Illorum  enim 
est  talis  conlroversia,  quonim,  mihi  videtur,  non 
est  grave  prassumptivam  annihilare  audaciam.  De 
ipso  vero  electo,  ul  credidi  el  credo,  el  sibi  credi 
oportet,  veraciter  affirmo  quia  erga  vos  non  habeat 
aniroum  nisi  bonum,  et  in  quanlum  vixerilis,  vobis 
et  Ecclesiae  vestrse  per  omnia  devotissime  subjectum. 
Illud  autem  placet  mihi  quia  fecistis  quod  facere 
debuistis,  ex  bona  voluntate  suadendo,  et  ex  au- 
ctoritate  debila  praecipiendo,  quia  si  in  dilalionc 
consecrationis  est  peccatum,  allcrius  quam  ve- 
strum. 

EPISTOLA  XCVIII. 

ANSBLMI  AD  BLIAM  COMITBM. 

Anselmus  servus  Ecclesiae  Cantuariensis,  domino 
et  amico,  et  in  Deo  dilectiasimo  Eux  comiti,  salu- 
tem,  et  gratia  Dei  semper  dirigi  et  protegi. 

Gaadeo  et  gratias  ago  Deo  omnipotenti  a  quo  est 
omne  bonum,  qui  cor  veslrum  bona  voluntate  et 
sancta  intentione  ita  implevit  ut  studiosissime  quae- 
ratis  consilium,  quia  via  et  qua  vita  securius  et  cfyi- 
raeius  possitis  pervenire  ad  regnum  coelorum  ct  ad 
beatam  societalem  angelorum.  Quod  quoniam  a  mc 
quaeritis,  mando  illud  vobis  per  dilectum  fratrem 
Hardum  amicum  et  familiarem  vestrum,  sicut  me- 


EPIST.  CI.  250 

A  lius  possum  intelligere  ;  quemadmodum  per  ejus 
vivam  vocem  poteritis  aperle  cognoscere.  Absolu- 
tionem  noslram,  quam  per  eumdem  fratrem,  sicut 
ipse  mihi  retulit,  a  me  petilis,  et  corde,  et  ore,  et 
scriplura  dileclioni  veslne  mitto,  et  quolidie  pro 
vobis  oro.  Omnipotens  Deus  sanclum  desiderium 
vestrum  magis  ac  magis  accendat,  el  ad  bealum 
effectum  perducal.  Amen. 

EPISTOLA  XCIX. 

ANSBLMl   AD  ROBERTCM  COMITBM. 

Anselmus  archiepiscopus  Cantuariae,  domino  et 
amico  suo  charissimo  Roberto  comiti  de  Mel- 
Wto,  salutcm  et  benedictionem  Dei  et  suam,  quan- 
tum  potest. 

De  causa  quae  est  inter  me  et  Thomam  electum 
B  Eboracensem,  mando  vobis  el  precor,  sicut  verum 
amicum  et  fiiium  malris  Ecclcsiffi  Cantuarieubis,  et 
consulo,  sicut  fideli  Christiano,  et  fidelitcr  amanti 
honorem  el  dignitatcui  regis  et  totius  regni  Angliae, 
quatenus  diJigenlissime  et  studiosissime  conside- 
retis  pondus  tanti  mali  quod  ipse  Thomas  facere 
conatur,  et  omnibus  viribus  sicut  injuriam  et  igno- 
miniam,  et  regis  et  tolius  regni  Angliae,  et  matris 
veslrae  Ecclesiap,  et  archieinscoporum  Cantuariae, 
inlentionem  ejus  reprimatis.  De  me  utique  in  spe 
auxilii  Dei  affirmo,  quia  nunquam  pcr  me  erit,  et 
si  scirem  me  cras  moriturum  antequam  ista  ejus 
calumnia  exstincta  esset,  ponerem  super  eum  scn- 
teutiam  quanto  graviorem  me  posse  intelligerem. 
De  hoc  autem  certa  sit  vestra  dileclio  quia  nullus 
C  hanc  ejus  praesumptionem  ullo  modo  manu  tenere 
polesl,  sine  suo  magno  peccalo  et  sine  ira  Dei. 
Spiritus  sanctus  dirigal  cor  vestrum  in  veritate. 
Amen. 

EPISTQLA  C. 

AxNSBLMl  AD   RODULFUM   GICE8TRBNSBM   BPISCOPUM. 

Anselmus,  archiepiscopus  Cantuariae.  Rodulfo 
episcopo  Cicestrensi,  salutem. 

Audivi  quod   archidiaconus  vester  accepit  homi- 

nes   meos  quasi  pro  forisfaclura  fractae  festivitatis, 

et  de   iis  plegios  accepit,    nec  ante  eos  voluit  di- 

mittere  quam  plegios   haberet ;  quod  nec  sibi  nec 

alicui  personae  licet  super  homines  meos.   Undo 

mando  vobis  ut  idem  plegii  vocentur  quieti,   et  de 

archidiacono  mihi  justiliam  facite,   quia  talia  prae- 

D  sumpsit   super  homines  meos.   Quod   autem  mihi 

mandastis  ut  castigarem  homines  nostros,   ne  alii 

arcipiant  malum  exemplum  ab  eis,  grates  refero,  et 

quod   inde  facere  debuero.  Deo   annuente  faciam. 

Valete. 

EPISTOLA  CI. 

ANSBLMI  AD   R.   BPISCOPUM. 

Ansblmus,  archiepiscopus  Cantuariensis,  dilecto 
amico  suo  rcverendo  episcopo  R.,  salutem. 

Mando  et  praecipio  vobis  per  sanclam  obedien- 
tiam  quam  Ecclesiae  Cantuariensi  et  mihi  de- 
betis,  ut  scilicet  quod  in  subjectis  litteris  quas 
Thomae  electo  Ecclesiae  Eboraceosi  destinari  scri- 


iSi  S.  ANSELMI  CINTUAR.  ARCH  lEP.  OPP.  PARS  III.  —  EPISTOLJE. 

vos  erga  ipsum   Thomam    amodo  te-  A  EPISTOLA  CIII. 


152 


plam  est, 
neatis. 

451  EPISTOLA  CII. 

CirJUSDAll  AD  AIVSELMUM  (48). 

Ansblmo  CantuarieDsis  Ecclesiae  archiepiscopo, 
quidam  Dominicae  cnicis  servus  ct  minister  Pratel- 
lini  coBDobii,  cursu  infatigabili  sladium  paternsB 
peregrinationis  lanquam  milili  summi  Rcgis  feliciler 
consummare. 

Quamvis,  Pater  vcnerande  el  inter  membra  Christi 
tanquam  amator  et  cuUor  veritalis  plurimum  dili- 
gende,  crebras  simultates  et  impugnationes  homi- 
num  faeinorosorum,  item  aculeos  malignorum  spi- 
rituum  intrinsecus  pIeromque;«ustineam,  lamen  onus 
obedientise   quam   imponis  mihi  levissimum  etactu 


ANSBLMI  AD    LAXPRANGUM  (49). 

Ei  opus  «ttum,  quod  Monologium  inscribiiurf 
corrigendum  vel  approbandum  mittit 

Reverendo  et  amando  domino  suo  et  Patri  et 
doctori,  CantuarieB  archiepiscopo  Anglorum  priraali, 
matri  Ecclesix  catholice,  fidei  utilitatisque  merito 
multuro  amplectendo  Lanfbango,  frater  Ansbuivs 
Beccensis,  vita  peccator,  babitu  monaehus. 

Quoniam  agenda  sunt  omnia  consilio,  sed  noa 
omni  consiIio,sicutscriplum  est  :Omnia  faccuro  con- 
s\\io(Eccli,  wxu,  U)  \ei:  Consiliarius  iumsUunus 
de  mille  (Eccli,  vi,  6)  ;  unum  quem  scitis,  non  de 
mille,  sed  dc  omnibus  mortalibus  elegi,  quem  prse 
omnibus  haberem  consultorem  in  dubiia,  doctorem 


quidem   et  sincera  devotione  qua  te  diligo  prorsus  n  in  ignorantiis  [a/.,ignoratis],incxces5ibu8  correcto- 


e&stimo.  Quippe  nihil  difficile  reperitur  quod  cnilibet 

igne  amoris  ex®stuanli  farile   non  videatur.  Igitar 

in  librum  Geneseos  jam  enucleatis  a  me  mysteriis, 

quatuor   qui   reslant    tua  jussione   aggressurus  et 

dextera  Domini  mei   Jesu   Christi  calamum  meum 

regente  explanaturus,  admodum  tuis  orationibus  in- 

digeo,  nt  Isquiclauditetnemoaperit,  aperitetnemo 

€laudit{Apoc,  iii,  7),  mihi  librum  signalum  aperiat, 

eujus  historiam  quam  beatus  Augustinus  juxta  litte- 

ram  usque  ad  exitum   primi   parentis  de  paradiso 

multifariam  prosecutus    est  intactam   dimitto.   Et 

enim  arrogantise  deputari  posset  intolerabili,  si  ma- 

num  meam  superponere  praesumerem  ejusdem  ma- 

nui.   At  ubi  ventum   fuerit  ad  locum  ubi  senaria 

distributione   formae  visibilum   rerum   consumman- 

tur,  tentabo,  prout  divina  sapientia  mihi  adfuerit, 

litteram  hujuslibri  secundum  triplicem  iniellectum 

aliquando  tractare.  Cdeterum  Dominus  inopiam  meae 

scientiae  novit,  cum  non  ficte   loquitur  testimonium 

mem  conscientise  vel  intentionis,  quia  nec  prsesumo 

viribus   meis,  nec  ad  plausam  mortalium,   nec  ad 

fnictum  transitoriae  remunerationis  operam  impen- 

do,  ad  explanandum   perplexa   mysteria  Mosaicae 

legis.  In  cujus  siquidem  amabili  contubemio  etcon- 

tubemali  amore  fcrme  jam  sunt  transacti   viginti  et 

octo  anni,  totum  me  relrusi.  In  cujus  nimirum  man- 

datis  prosequendis   dum  desudo,  valde  requiesco. 

Curoque  ab  illius  amplexibus   importunitate  nego- 

tioruro  mundanorum  prsevalente  irequenter  avellor, 

Don  modicum  laborcm  incurro.  Ne  hoc  quidem  mi- 

rum,   quia  apud  illam  panis  vitae  et  intellectus  atque  D  tibus  praebeatur, 

potus  inveniuntur.   Panis  per  quem  amissae  vires 

mentis  imbecillae  in  vignorem  pristinum  reparantur. 

Potus,  per  quem  sitis  mundanarum  concupiscentia- 

mro  exstinguitur,  et  postmodum  suavissimo  fervore 

ad  riroanda  illius  secreta  vehemeoter  is  qui  inde 

potat  accenditur.  Jaro  deroum  gratia  Dei  praccedente 

ad  verba  libri  veoiamus,  et  virtute  obedientiae  sup- 

pediantequid  gerant  mysterii,  prout  Dominusnobis 

dederit,  diligenter  vesiigarc  satagamus. 


rem,  in  recte  actis  approbatorem.  Quo  quaravis 
seeundum  voturo  uti  non  possim,  decrevi  tamen  uti, 
quantum  possum.  Quamvis  enim  valde  multi  sint 
praeter  prudentiam  vestram,  de  quomm  multum 
proficere  imperilus  possim  peritia  [a/.  praesentiaj, 
et  quomm  subjacere  censurae  me  mea  cogat  imperi- 
tia,  nullum  tamen  eomm  novi,  cujus  roe  doctrinae 
judiciove  tam  confidenter  tamque  libenter,  quam 
veslro  subjiciam  et  qui  mihi  tam  paterao  afiectu  se, 
si  res  indiget,  exhibeat,  aut,  si  res  ezigit,  coogau- 
deal.  Quare  quoniam  quidquid  de  pateroo  vestro 
mihi  pectore  impenditur,  et  sapientia  est  exquisi- 
tum,  et  auctoritate  roboratum,  et  dilectione  con- 
dilum,  cum  aliquid  inde  haurio,  id  me  sua  et  dulce- 
dine  delcclat,  et  securitate  satiat.  Sed  quoniam 
^  liaec  ipsa  scienti  loquor,  his  oroissis,  cur  aomm 
meminerim  expcdiam.  Quidam  fratres,  servi  vestri, 
et  conservi  mei  me  saepe  multumque  rogantes,  tan- 
dem  coegerunt  ut  acquiescerem  illis  quaedam  scri- 
bere,  sicut  in  ejusdem  scripturae  praefatiuncula  con- 
siderare  poleritis.  De  quo  opusculo  hoc  praeterspem 
[al,  prout  saepe]  evenit,  ut  non  solum  illi,  quibus 
instantibus  editum  est,  sed  et  plures  alii  illud  velint 
non  solum  legere,  sed  etiam  transcribere.  Dubitans 
igitur  utmm  illud  volentibus  denegare  debeam,  aut 
concedere,  ne  me  aut  invidum  putantes  oderint,  aut 
stultum  agnoscentes  derideant,  ad  singularem  meuro 
recurro  consiliarium  et  scripturam  ipsam  examinan- 
dam  vestro  roitto  judicio,  ut  ejus  aucloritate  aut 
inepta  a  conspectu  prohibeatur,  aut  correcta  volen- 


EPISTOLA  CIV. 

ANSBLMJ  AD  BERNABDUM  EJU6QUB  MONACHOS. 

Ansblmus,  Dei  gratia  archiepiscopus,  Domino 
priori  Bbrnardo,  et  aliis  fratribus  in  coenobio  San- 
cti  Albani  conversantibus,  saiutem  et  benedictio- 
nem. 

Fratres  a  vestra  dilectione  ad  me  directi  retu- 
lemnt  mihi  quamdam  dubitationero  inter  voa  ortam 
esse  cum  aliqua  dissentione,  inde  quia  in  catholico- 


(48)  Exms.  monasterii  de  Pratellis.  —  EstRicar- 
di  abbatis  de  Pratellis  suos  in  Genesio  Commenta- 
rios  S.  Anselmo  dicaotis. 


(49)   Ex  ms.  Valic.  fol. 
monasterii. 


100,  et  ex  ms.  Sagiensis 


853 


LIB.  IV,  EPIST.  CVI. 


2M 


ram  Palrum  scriptis  aliquando  iavenitis  Deum  et  A  naturae.  Hac  igitur  consideratione,  qua  una  est  fides 


horoinem  in  Ghristo  convenireinunamsubstantiam, 
aliquando  duas  substantias,  divinam  scilicet  cl  hu- 
manam  unam  esse  personam  in  Christo;  videtur 
enim  repugnare  quod  et  una  substantia  sit  humana 
et  divina  natura,  sicuti  esse,  una  persona  et  dus 
substantise  sint  in  eadem  pcrsona,  sed  si  bene  in- 
telligatur  quomodo  452  dicanl  unam  esse  sub- 
Btantiam  plures  naturas  in  Ghrislo,  aut  plures  sub- 
stantias  unam  personam,  nihil  ibi  repugnans  cogno- 
scetur  esse.  Deum  enim  unum  credimus  et  confitc- 
mur  esse  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanclum. 
Cum  ergo  dicimus  Deum,  non  nisi  unum  dicimus  et 
intelligimus.  Cum  vero  dicimus  Patrem  et  Filium  et 
Spiritum  sanctum,  plures  dicimus  et  credimus ;  sed 


Graecorum  et  Latinorum^  aliquando  uominant  perso- 
nam,  quamvis  hoc  raro  Lalini  faciant.  Quod  autem 
Graeci  dicant  in  Domino  unam  personam,  tres  sub- 
stantias,  lestatiir  beatus  Augustinus  in  libro  De 
Trinilatc.  Haec  vobis,  fratres,  petentibus,  secundum 
quod  intellexi  quaestionem  inter  vos  versari  suffi- 
cienlcr  puto  me  respondisse,  quamvis  dici  possint 
plura  de  Trinitale  el  pluralitate,  quomodo  Verbum 
unum  sit  cum  Palre  et  non  unus,  et  cum  homine 
assumpto  unus  et  non  unum.  Valete. 
EPISTOLA  CV. 

ANSELMl  AD  ABBATISSAU  F.  BJUSQUB  CONGkBGATIONBM. 

Anselmus  Dci  dispositione  vocatus  arehiepiscopus, 
dominaB  et  matri  reverendse  abbatissH3  F.  et  sanctse 


de  Deo  habemus  auctoritalem,  quia  debemus  dicere  {3  congregationi  illi  commissse  in  sanctitate  samper 


Deum  unum  singulariter  et  non  plures,  quemadmo- 
dum  scriptum  est :  Audif  Israel,  Dominus  Deus  tuus 
Deus  unus  est  {Deut.  vi,  4).  De  illis  vero  tribus, 
Patre  scilicety  Filio  et  Spiritu  sancto,  non  invenimus 
in  propheta,  aut  aposlolo,  aut  evangelista,  ut  uno 
nomine  nominent  eos  pluraliter,  quo  significent 
illam  pluralitatem  quam  in  illis  iotelligimus;  nus- 
quam  enim  dicunt  tres  personas  eos  esse,  aut  tres 
aubstantias,  aut  tres  omnipotentes,  aut  aliquid  hu- 
jusmodi.  Hac  necessitate  Patres  catholici  quando 
loquebantur  de  illis  tribus,  elegerunt  omnia  quibus 
illos  tres  nominare  possent  pluraliter.  Graeci  quidem 
nomen  substantiae,  Lalini  vero  nomen  pcrsonae;  sed 
ut  omnino  quod  nos  ibi  intelligimus  per  personam, 
hoc  ipsi  et  non  aliud  intclligant  per  substantiam. 
Sicut  ergo  nos  dicimus  in  Deo  unam  substantiam 
esse  tres  personas,  ita  illi  dicunt  unam  personam 
esse  tres  substantias,  nihil  a  nobis  diverse  intelli- 
gentes  aut  credenles.  Quooiam  enim  non  habeant 
nomina  quibus  proprie  illos  tres  significarent  ut 
jam  dixi,  ut  Grseci  dicerent  esse  tres  substantias, 
nos  vero  tres  persoaas,  dederunt  in  Deo  duobus 
nominibus  illam  significationem,  quam  in  illis  plu- 
ribus  intelligebant,  nec  suo  nomine  proferre  pote- 
rant.  Sicut  igitur  nos  dicimus  quia  alia  est  perso- 
na  Patris,  alia  Filii,  alia  Spiritus  sancti,  et  in  eo 
quidem  quod  alius  est  Filius  Dei  a  Patre,  non  est 
alins  a  Filio  Virginis,  sed  itcm  ipsc  idem  est,  alia 
persona  est  a  Paire,  ct  non  alia  a  Filio  Virginis,  sed 
eadem  persona  :   ita  Grsci  dicunt  quia  Vcrbum,  id 


proficere,  et  ad  bealitudinem  \aL  semper]  pertin- 
gere. 

Quamvis  vestrum  sanctum  studium  mea  monitione 
non  cgeat,  cogit  me tum  [a/.  tumen]  dilectio  quam  erga 
vos  habeo  et  officium  rceum,  ut  vobis  ad  |a/.,  aliquid] 
exhortando  scribam.  Considerate  incessanter,  filiae 
et  sorores  mese  dilectissimae,  quod  in  coelum  propo- 
suistis  et  jam  inca^pistis  asceudere,  ut  ibi  regnetis, 
et  regnando  gaudeatis  cum  Domino  et  amico  vestro 
Jesu  Christo,  qui  ibi  vos  exspectat  et  exspectando 
assidue  invitat.  Quippe  quandiu  homo  vivil,  aut 
ascendit  in  cuelum  bene  vivendo,  aut  descendit  in 
infernum  male  vivendo.  Si  ergo  ad  illud  proposuistis 
et  vultis  pertingere,  necesse  est  vos  sanctis  aclioni- 
,  bus  [a/.  accusationibus]  illuc  quasi  quibusdam  pas- 
'  eibus  proficcre.  Diligenter  ergo  vitae  vestrae  cursum 
discutite,  ut  [a/.  omit,]  non  solum  in  operibus,  sed 
etiam  in  verbis,  nec  solum  in  his,  sed  et  in  omnibus 
cogitationibus,  ne  forte  cum  in  omnibus  his  semper 
debealis  sursum  tendere  [a/.  ascendere],  aliud  ibi 
inveniatur  quod  est  magis  descendere.  Quod  si  bene 
vultis  custodire,  expedit  ut  semper  videre  [a/.  omit,\ 
cogitetis  [a/.  illuJ]  quod  verissime  scriptum  est :  Qui 
modica  spemit  paulatim  decidit  {Eccli.xiXf  1),  qui 
paulatim  decidil  non  proficit  sed  deficit,  et  qui  deficit 
non  ascendit,seddescendit.  Hoc  ergo  curate  sollicite, 
ut  nihil  tam  parvum  sit  quod  de  ordine  vestro  ubi  vos 
Deus  posuit  negligere  velitis  el  sic  sanctis  passibus  in 
coelum,  quod  utinam  Deo  adjuvante  fiat,  ascendetis. 
Quod  ut  per  mo  [a/.  oro  ut  pro  me]  oretis,  et  tanto 


est  Filius  Dei,  alia  substantia  est  a  Fatre,  et  non  alia  D  attentius,  quanlo  scitis  me  de  dilectione  vestra  con- 


ab  homine  assumpto.  Quaudo  ergo  invenimus  in 
catholieorom  Patrum  scriptis  plures  naturas  esse, 
unom  substantiam  in  Christo,  et  quando  invenimus 
plures  substantias  esse,  unam  personam  non  eum- 
sem  sensum  in  nomine  substantiae  accipimus;  sed 
eam  dieimus  anam  sabstaotiam,  id  ipsum  intelligi- 
mus  qood  per  nomen  persons.  Cum  vero  dicimus 
plures  esse  substanlias  in  eo,  personam  unam,  hoc 
significanMis  per  nomen  substantiai  quod  per  nomen 

(50)  Bxms.  raonasterii  Chislemani. 

(51)  Gette  letlre  n*appartiont  point  4  S.  Anselme. 
Ce  qui  a  trompe  P^diteur,  c*est  qae  le  nom  de  Tau- 


fidere,  quoniam  nunquam  cognovi  me  magis  quam 
nunc  orationibus  indigere. 

EPISTOLA  CVL 

AD  GISLEBBRTUU. 

De  sacramento  altaris  (50). 

Domino  G.  [Gisleberto]  abbati,  olim  chariasimo 
filio,  nunc  Deo  propitio  venerabili  Patri,  frater  A. 
[Anselmus  (51)]. 

De  corpore  et  sanguine  Domini  jussisti,  veneran- 

teur  n*y  est  d^sign^  que  par  un  A,  Sur  quoi, 
conjecturant  qu'il  sisnifinit  Anselme,  il  a  eonjectur^ 
aussi  que  lc  G  signifiait  Gilbert,  comme  il  Pa  mar- 


255 


S.  ANSBLMI  CANTDAR.  ARCHIEP.  OPP.  PARS  IH.  —  EPISTOLiE. 


i.56 


de,  eic.  Exstatsub  nomine AnastasiieremiUBrecusa  A 
Palrologia;  tom.  CXLIX,  col.  433. 

453  EPISTOLACVn. 
Sanctus  Anselmus,  Cantuariensis  archiepiscopus, 
De  corpore  et  sanguine  Domini  (52). 
Nota  quod  tota  humana  nalura  in  anima  et  corpore 
erat  corrupla,  oportuit  ut  Deus  qui  veniebat  utrum- 
que  liberare,  utrique  uniretur ;  ut  anima  hominis 
per  animam  Christi,  et  corpus  per  corpus  Christi 
corapetenter  redimeretur.  Ideo  eliam  in  altari  ad 
utruroque  repraesectandum  panem  el  vinum  appo- 
nimus,  ut  per  panem  corpas  factum,  et  digne  a  no- 
bis  acceptum  nostrum  corpus  corpori  Christi  in  im- 
mortalitate  et  in  impassibilitate  conformandum  cre- 
damus  quandoque,  et  similiter  vinum  in  sanguincm 
oonversum  et  a  nobis  acceptum,  animas  nostras  g 
animae  Cbristi  credamus  conformes  fieri,  et  prsesenti 
quodammodo  dum  a  peccalis,  prout  possumus,  ab- 
stinemus,  et  maxime  in  dissolutione  animse  et  cor- 
poris  cum  in  beatitudine,  in  qua  ipsa  Christi  anima 
est,  animae  nostrae  constituentur.  Et  cum  anima 
Christi  per  aliquid  corporeum  repraesentanda  esset, 
nihil  invenlum  est  in  omnibus  corporalibus  rebus 
per  quod  vicinius  reprsesentaretur  quam  pcr  sangui- 
nem  qui  sedes  es(  ani.nae.  Non  tamen  intelligendum 
est  quod  in  sangoinis  acceptione  solam  animam  non 
etiam  corpus,  vel  in  acceptione  corporis  solum  cor- 
pus,  non  etiam  animam  suscipiamus,  sed  in  acce- 
ptione  sanguinis  totum  Christum  Deumethominem, 
el  in  acceptione  corporia  similiter  totura  accipiamus. 
Et  quarovis  separatim  corpus,  separatiro  sanguinem ; 
non  lamenbissedsemelChristum  accipimasimmorta-  ^ 
lem  etiropassibilem.  Sed  istemos  scparatimaccipiendi 
inde  in  Ecclcsia  inolevit  quod  Christus  in  coRna  cum 
discipulis  separatim  dedit,  ut  p^^r  hoc  intelligerent  se 
aniroe  et  corpori  Christi  debere  conformari.  Aqua 
cum  vino  in  sacramento  ideo  apponitur,  ut  aqua 
quse  curo  sanguine  de  latero  Christi  fluxit  repraesen- 
taretur,  quae  aqua  significat  baptisroum  in  quo  po- 
pulus  per  efTusionem  sanguinis  innovatur.  Quare  au- 
tem  corpus  Christi  cum  sit  inviolabile  et  incorru- 
ptibile,  qua  ratione  hoc  esse  potest  ut  dentibus  atte- 
ratur  et  etiam  a  soricibus  corrodatur.  Sed  secun- 
dum  diffinitiones  sanctorum  Patruro  estintelligenduro 


panem  super  altare  posituro  pcr  illa  solemnia  verba 
in  corpus  Christi  mutari,  nec  remanere  substantiaro 
panis  et  vini,  speciera  tamen  intelligendum  est  re- 
manere,  formam  scilicet,  colorem  el  saporem :  se- 
cundum  speciem  reroanentcm  quaedam  ibi  fiunt  quae 
nullomodo  secundum  hoc  quod  est  possuntfieri,  sci- 
licet  quod  alterilur,  quod  nno  loco  concluditur,  et  a 
soricibus  roditur  ct  in  ventrero  trajicitur.  Ideo  au- 
tero  quod  non  est  apparet,  et  quod  est  celatur,  quia 
si  quod  est  videretur,  anirous  humanus  abhorreret. 
Secunduro  vero  speciero  polest  accipi  aequalitcr  a 
fideli  et  ab  infideli.  Fideles  taroen  alio  singulari 
modo  accipiunt,  scilicet  cum  sint  conformes  Christo 
per  innocentiam,  et  pcr  assumptionero  corporis  et 
sanguinis  Deo  conforroes  efficiuntur,  et  in  praesenli 
virtutes  eoruro  augmentantur,  et  libernm  arbitrium 
confortatur,  et  in  futuro,  roaxiroe  duro  iromortali- 
tatc  et  impassibilitate,  sicut  et  ipse,  induentur.  Ad 
quam  conformitatero  recipiendaro  illa  acceptio  Do- 
minici  corporis  roultoties  eelebratur.  Quo  roodo  ac- 
cipiendi  infidele  orones  oronino  carent.  Non  taroen 
neganduro  quod  ipsi  roali  veram  substantiam  cor- 
poris  Cbristi  accipiunt  :  quod  quidam  abhorrent 
propter  eorum  immunditiam,  et  corporis  Christi  di- 
gnitalem.  Sed  illa  res  taro  digna  est  per  se  ut  nec 
propler  dignum  locuro  dignior  sit  vel  mundior,  nec 
ab  immundo  vase  aliquid  trahat  imroundiliae,  ut  Au- 
gustinus  testatur  in  libro  quarto  De  baptisroo,  De 
corpore  Domini  indigne  sumpto,  sicut  Judas  cui 
bucceliam  panis  tradidit  Dominus,  non  roaluro  acci- 
piendo,  scd  roale  accipiendo,  locuro  in  se  diabolo 
pranbuit ;  sic  indigne  quisque  suroens  Doroinicaro 
sacramenturo,  non  efficit  ut  quia  ipse  sumens  malus 
esty  malum  sit  sacramenturo,  aut  quia  non  salutero 
accipit,  nihil  accipiat.  Corpus  eniro  et  sanguis  Doroini 
nihilominus  erat  in  illis  quibus  dicebat  Apostolus :  Qui 
manducat  indignCj  judicium  sibi  manducat  et  bibit 
(/  Cor.xi,29).Nonestquaerenduro  quidfiat  decorpore : 
Deus  eniro  conficit  sicut  scit,  nec  dubitare  debet  ali- 
quis  quomodo  panis  in  vcruro  corpus  Christi  con- 
vertatur,  ita  ut  panis  substantia  454  ^on  rema- 
neat,  cum  multa  alia  non  minus  miracula  videarous 
quia  hominem  substantialiter  in  lapidero,  utuxorem 
Lot,  vel  etiaro  in  parvo  artificio  hominis  fenuro  in 


qu^  k  la  roarge,  faisanl  sans  doute  entendre  qu*il 
8*agit  de  Gilbcrt  Crispin,  abb^  de  Westroinster,  qui 
avait  et^  rooine  au  Bec  sous  S.  Anselme.  Seconde 
conjecture  qui  serait  fort  naturelle,  si  la  premicre 
^tait  vraie.  Mais  Tune  et  Tautre  sout  fausses,  et  il 
faut  rendre  cette  lettre  a  S.  Anastase,  moine  el  er- 
mite,  qui  en  est  le  v^ritable  auteur.  (Hist.  litt,  de  la 
France,  t.  IX,  p.  439.) 

(52)  Le  titre  que  porte  eette  leltre  ferait  juger 
qu  elle  n'est  point  difterente  de  r^crit  Du  corps  et  du 
sang  du  Seigneur^  annonc^  sous  le  nom  de  S.  An- 
selme  dans  divcrs  manuscrits  des  bibliolh^ques 
d'Angleterre,  ct  que  dom  Mabillon  attcsic  avoir  vu, 
mais  pcu  correct,  dans  celle  des  Cordeliers  de 
Sainte-Croix  a  Florence.  l.*^diteur  Ta  tir6e  d*un 
roanuscrit  de  rabbaye  de  Saint-Remi  de  Reims, 
dans  lequel  elle  porte  le  mdme  titre,  avec  le  nom 
de  S.  Anseime,  qualifi^  archev^que  de  Cantorb^ri^ 


ce  qui  l^ve  toute  equivoque.  Le  saint  y  touche  trois 
O  ou  quatre  points  qui  concernent  rEucharislie.  D*a- 
bord  il  y  etablit  la  convenance  qui  se  trouve  entre 
son  institution  dans  le  pain  et  le  vin,  et  les  besoins 
de  rhomme  corroropu  dans  T&me  et  dans  le  corps 
depuis  sa  chute.  Apres  quoi  il  roontre  que  Tune  et 
Tautre  esp^ce,  prise  separ6ment,  conlient  J^sus- 
Christ  entier,  et  rend  raison  de  ce  qu*on  m6Ie  de 
Teau  avec  le  vin  avant  la  cons^cration,  et  de  ce 
que  les  esptoes  subsistent,  quoique  la  substance  da 
pain  et  du  vin  soit  chang^e  au  corps  et  au  san^  de 
J^sus-Christ.  Enfin  il  copie  un  passage  ehoisi  de 
saint  Auguslin  pour  prouver  que  les  m^chants  com- 
me  les  bons  recoivent  le  corps  de  Jesus-Christ,  quoi- 
qu^ils  en  tirent  un  fruit  bien  difTerent,  et  que  les 
mauvais  pr^tres  consacrent  corome  les  autres,  parce 
que  c*est  J^sus-Clunst  qui  coosacre  iai-m6me  par 
leur  ministere.  {Hist,  litt.  ubi  supra.) 


^t 


Ll6.  IV,  EPisr.  cx. 


258 


vitruni«  Iteram  si  homo  808e  mulationis  artificio  po-  A  stum  pertineret.  Nunc  autem  sicut  ipse  est  qui  ba- 


test  ita  aliquid  dissimulare,  ut  aliud  videatur  ab  illo 
quod  sit,  multo  magis  Deus  potest  hoc  efficere,  ut 
cum  corpus  suum  sit  panis,  videatur  haec  immolatio 
corporis,  ut  Augustinus  testatur,  quotidie  vertitur, 
licet  Christus  semel  passus  sit,  quia  quotidie  pecca- 
mus,  sine  quibus  peccatis  mortaiis  infirmilas  vivere 
non  potest ;  et  ideo  quia  quotidie  labuotur,  Christus 
quotidie  myslice  pro  nobis  immolatur.  Intra  catho- 
licam  Ecclesiam  in  mysterio  corporis  Christi  nihil  a 
malo  minus  accipitur,  nec  a  bono  sacerdote  majus, 
quia  non  in  merito  consecrantis,  sed  in  verbo  effici- 
tur  Creatoris  et  in  virtute  SpiriClis  sancli  ;  si  enim 
esset  in    merito   sacerdotis,  nequaquam   ad   Chri- 


ptizat,  ita  ipse  est  qui  per  Spiritum  sanctum  hunc 
panem  in  suam  carnem  et  vinum  faciat  transfundi  in 
sanguinem. 

EPISTOLA  CVIU. 

GlSLBBBRTl  ABBATIS  AD  ANSBLMUH. 

Reverendo  Palri  et  domino  Anselmo  sanctae  Can- 
tuariensis  Ecclesis  archiopipcopo,  scrvus  et  filius 
suus,  frater  Gislebbrtus,  West-Monasterii  coenobii 
curator  et  servus,  prosperam  in  hac  vila  diuturoi- 
tatem,  et  beatam  in  fulura  setemilatem. 

Paternitati  tuae,  etc.  Esi  loco  Prologi  ad  GUleherii 
abbaiis  Wesimonasleriensis  Dialogum  contra  Ju- 


dcKOs,—  Videin  Gisleberio^  infra,ad  an.  1H7. 
Sequenies  episiolas  kic  revocamusex  appendicibus  ediiionis  anni  1721. 
EPISTOLA  CIX.  B     Utinam  cognosceretis  quantb  gaudio  cor  meum 


ANSBLMl  AD  RIGARDUM  MONAGHUM. 

Richardum  Beccensem  monachum  horiaiur  ui  in- 

discreiis  corporis  sui  vexaiionibus  obedieniiam 

anieponai. 

Ansblmus  gratia  Dei  archiepiscopus,  fratri  et  filio 
charissimo  Rigardo  monacho  Beccensi,  salutem  et 
benedictionem  Dei. 

Cum  scias  quia  multum  te  diligo,  non  deberes 
toties  tibi  datum  consilium  et  praeceptum  meum 
eODlemnere,  et  contemnendo  me  et  abbatem  cui  te 
commisi  contrislare.  Toties  enim  te  monui,  et  con- 
sului  et  praecepi  ut  indiscretas  abstinentias  et  vexa- 
tiones  corporis  tui  secundum  ordinationem  prsfati 
abbatis  temperares,  toties  promisisti  quia  in  hac  re 
meae  et  iilius  voluntati  penitus  obedires,  et  adhuc 
pertinadtertuse  propriae  voluntati  adhaeres.  Timeo 
ne  dum  vis  habere  prsemium,  seu  potius  famam  aut 
inanem  inlra  cor  tuum  gloriam  abstinentis,  incurras 
potius  poenam  inobedientis.  Certe  sicut  majorem 
coronam  meretursimplex  obedicntia  quam  praeter 
communem  usum  escarum  abstinentia,  ita  gravius 
ille  punitur  a  quo  iila  contemnitur  quam  a  quo  ista 
deseritur.  Sine  hujusmodi  enim  abstinentia  potest 
obedientia  hominem  salvare  ;  sine  obedientia  vero 
talis  abstinentia  non  valet  nisi  damnare.  Acquiesce 
igitur,  acquiesce,  et  totum  te  praelati  tui  disposi- 
tioni  committe,  si  mihi  vis  obedire,  si  mibi  vis 
pUcere,  si  dilectionem  meam  erga  le  vis  servarci 
si  tuam  erga  me  vis  probare,  si  me  deinceps  non  vis 
contristare,  et  abbatem  sub  quo  es,  et  fratres  inter 
quos  vivis  tua  indiscretione  gravare.  Nimis  enim  D 
patet  quia  corpus  tuum  et  natura  tua  nequit  tole- 
rare  quod  indiscretio  tua  praesumit.  Omnipotens 
Dominus  deducat  te  in  via  sua,  et  in  veritale  sua. 
Amen. 

EPISTOLA  CX. 

ANSBLMI  AD  ROBBRTUM,  SBYT,  EDIT. 

Horiaiur adobservaniiam  inminimis^  ei  ut  angelos 
sibi  semper  asianies  cogiieni^  eorumque  conver- 
saHonem  imiieniur. 

Anselmus  archiepiscopus,  Robbrto,  Sbtt,  Edit, 
charissimis  suis  filiis,  salntem  et  benedictionem 
Dei,  quantom  potest. 


repleveril  dilectus  hlius  meus  Willelmus,  de  vestra 
(quam  mihi  retuht)  invicem  sancta  dilectione,  de 
religiosa  conversatione,  de  coelesii  proposito,  et 
spirituali  intentione.  Quamvis  enim  multis  curis  et 
tribulationibus  prementibus  me  sentiam  a  spiritali 
fervore  tepere,  tamen,  magna  cordi  meo  generatur 
laetitia,  cum  audio  alios  in  amore  Dei  fervere .  Et 
quoniam  ad  officium  mihi  injunctum  et  curam  per- 
tinet  commissam,  et  vos  (sicut  sentio)  desidcratis, 
moneo,  precor,  quanto  aifectu  possum,  ut  in  hoc 
quod  non  vos,  sed  Deus  in  vobis  coeperit,  perseve- 
rare,  imo  et  perficere  studeatis.  Quod  utique  (Deo 
adjuvante)  ppteritis  efficerc,  si  miniraa  quaeque 
nolueritis  negligere.  Qui  enim  in  minimis  servat 
diligentiam,  nonfacile  admittitin  majoribus  negli- 
gentiam.  Nec  hostisnoster  illis  quos  in  sancto  pro- 
posito  esseconsiderat  majora  peccata  aperte  osten- 
dit,  sed  in  modicis  (quasi  quae  contemnenda  sunt) 
latenler  eos  fallere  contcndit.  Scit  enim  quia  qui 
modica  despicii.paulaiim  decidii  (Eccli.  xix,  i), 
Ergo,  charissimi,  si  quamlibet  parum  a  vestra  bona 
consuetndine  aliquando  vel  semel  sentitis  declinare, 
gravem  casum  gemendo  vos  incurrisse  judicate. 
CoIIoquia  vestra  semper  sint  munda,  et  de  Deo. 
Exemplum  vitae  accipite  ex  angelis  de  coelo,  exce- 
ptis  his  quae  fragilitas  humanae  naturae  ad  suam 
exigit  sustentalioncm.  Ut  vestra  conversatio  semper 
in  coelis  sit  (P/ii/.  iii,  20),  angelicam  in  omnibus 
considerate  et  imitamini  conversationem.  Haec  con- 
templatio  sit  magistra  vestra;  haec  consideratio  sit 
regola  vestra.  Quae  vitae  angelicae  concordant  sec« 
tamini ;  quae  ab  illa  discordant  exsecramini.  Angelos 
vestros  [sicut  dixit  Dominus :  Angeli  eorum  semper 
videnifaciem  Patris  mei{Maiih.Tinii^  10)J,semper 
vobis  praesentes,  et  actus  et  cogitatus  vestros  con- 
siderantes,  cogitate,  et  ita  velut  si  eos  visibiliter 
inspiceretis,  semper  vivere  curate :  omnipotensDeus 
nunquam  permittat  vos  ab  hoc  ad  quod  pervenislis, 
deficere,  sed  semper  faciat  ad  meliora  proficere, 
Oro,  orate  pro  me. 


259 


S.  ANSJSLMI  CANTtJAR,  ARCHIEP.  OPP.  PARS  itl.  —  EPISTOLE. 
EPISTOLA  CXI. 


860 


ANSBLMI  AD  HCGONBIf . 

Httgonem  monachum,  a  quo  se  muUum  amnri  aU' 
dierat,  horiatur  ut  culpas  suas  nec  celei,  nec 
defendat,  ut  corsuum  abbaiisuopatere  semper 
velit.etproprios  sensus  obedienCife  postkabeat, 
Anselmus  arcbi^piscopus,  fratri  et  fllio  charis- 
simo  HuGONi,  salutom  et  benedictionem. 

Domino  abbale  referente  didici  quod  tantam 
erga  mn  habeas  dilectionem  ut  cum  prospera  mea 
audis,  valde  gratuleris,  et  cum  adversa  cognoscis, 
multum  conlristeris,  et  cor  tuum  commovealur 
adversus  eos,  a  quibus  contingere  sentis  aliquam 
adversitatem  mihi,  et  quia  pro  me  orare  pro  posst- 
bilitate  tua  non  desinis.  Qnoniam  ergo  tanta  tui  est 


A  dientiam  in  omnibus  actibus  prseferas,  et  ea  qua 
supra  dixi  memoria  pcrpetua  leneas,  et  opere  'com- 
plere  efBcaciter  sludeas.  Omnipotens  Deus  snagra- 
tiae  benedictione  te  in  omnibus  semper  dirigat,  et 
ab  omni  malo  caslodiat.  Amen. 

EPISTOLA  CXII. 

ANSELHI  AD  WILLBBUUH. 

Willermum  amicum  suum  monet  ut  Deositsemper 
prcesenSy  et  sic  servet  suam  dilectionem,  ut 
omni  studio  conetur  cavere  Dei  offensionem, 

Ansblmls  archiepiscopus,  dilecto  filio  suo  Wil- 
LBRuo,  salutem  ct  benedictionem  Dei  ef  suam. 

Expertus  sum  te  magno  e(  intimo  affectu  me 
diligere,  et  ideo  non  possum  tui  dilectionis  vicem 
non  reddere.  Diligis  me   ut   Patrem   in  Deo,   cui 


erga  me  dilectio,  si  te  non  diligo,  me  ipsum  inju-      ^^^^  ^  ^.^^  sirauialione  commisisU,  et  ego   te  ut 
stum  judico.  Elquia  vera  dilectio  illum  quem   dih- *^  o.-  .    •  ..i     .  .•    .    ^ 


git  semper  proficeredesidcrat,  idcirco  te  hortor,  et 
moneout  mens  tua  semper  ad  meliora  se  extendere 
sludeat.  Quod  si  qnaeris  consilium  quomodo  boc 
possis  facere,  raonachicum  propositum  super  omnia 
dilige.  Quod  tuncbene  custodire  poteris,  si  nun- 
quam  culpam  tuam  aut  celare  aut  defendere  volue- 
ris ;  sicut  vulpes  foveas  habent  ubi  latenter  calnlos 
pariunt  et  nutriunt,  et  sicut  volucres  nidos  habent 
patentes  in  quibus  pullos  fovent,  ita  diaboli  faciunt 
foveas,  et  muUiplicanl  peccata  in  corde  celantis,  et 
aedificant  aperte  nidos,  in  quibus  similiter  peccata 
aggregant  in  corde  defendenlis.  Vide  igitur  si  non 
vis  esse  fovea,  aut  nidus  diaboli,  ne  unquam  culpam 


filium,  qui  sincera  dilectione  te  suscepi.  A  Deo 
accepisli  ut  me  diligeres,  et  ego  a  Deo  habeo  ut  te 
sic  diligerem.  Quoniam  ergo  ex  Deo  est  mutua  di- 
lectio  nostra,  non  potcsl  deleri,  nec  debct,  nisi  hoc 
faciat  aliqua  in  Deum  offensio.  Sicut  ergo  meam  vis 
servare  dilectionem,  ita  omni  studio  conare  cavere 
Dei  offensionem.  Dilige  ut  me  diligas,  sed  plus  di- 
ligo  ut  teipsum  diligas.  Dilige  teipsum,  et  quantum 
ad dilectionem,habeto meipsum.  Esto  memor monitio- 
nis  meae ;  et  semper  erisdilectionis  Dei  el  subilla  mesB; 
nequeosempertibiesseprassens.Deus  te  custodiat,qu^ 
ubique  prffisens.  Moneo  te  ut  semper  illi  sis  pnesens. 
EPISTOLA    CXIII. 

ANSELHI  AD  HBBBBBTUM  THIOPOBDBNSBM  BPTBGOPUM. 


tuam celes  aut  defendas.   Cor  tuum  semper  pateat      _,    .     .  ^i..  r   j  i.    .  . 

\.v  .•  .         #  »k;«,.«««o  eifl    r.nn   «Ainm  /.ArniiQ  p  Herbcrtum  cpucopum  Thtofordentem  hortatur  ui 

abbati  tuo,  et  ubicunque   sis,   non   solora  corpus  C     presbyteros  conaiioinobedientes,  et  qui  feminas 

tuum,  sed  etiam  cogitationes  tnas  m  conspectu  ejus  ^   -    • 

esse  existima,  et  hoc  fac  et  cogita  quod  coram  eo 
facere  et  cogitare  non  erubescas.  Si  hoc  feceris,  ita 
fugiel  diabolus  habitaculum  pectoris  tui,  sicut  fur 
vitat  domum  illius  qui  eum  nec  celare  vult  nec 
defcndere.  In  domum  namque  illius  furta  sua  fur 
attrahit,  a  quo  se  abscondi  aut  defendi  confidit.  Si 
autem  hoc  quod  dico  in  usu  habueris,  tunc  Spiritus 
sanctus  in  le  habitationem  suam  faciet,  nec  corri- 
pietur,  nec  expellelur  a  superveniento  iniquitale, 
sed  bonus  usustuus  perillum  a  se  repellet  inqui- 
tatem.  Qufe  res  in  tantam  convertetur  tibi  delecta- 
tionem  ut  nihil  dulcius,  nihil  unquam  existimare 
possis  jucundius.  Hoc  autem  quod   dico  inlelligere 


nollent  dimitteret  a  sacris  prohiberet,  etad  eccle- 
siastica  munia  alios  seu  clericos  seu  monachos 
illis  substitueret» 

Anselmus,  servus  Ecclesiaa  Cantuariensis,  Hbb- 
BEBTO  episcopo  Thiofordensi,  salutem. 

De  presbyteris,  de  quibus  quaerit  vestra  pruden- 
tia  consilium,  respondeo  qnia  nihil  relaxandum  est 
de  his  quse  constituta  snnt  in  concilio.  Qnoniam  ipsi 
autem  malunt  dimittere  quidquid  pertinet  ad  pre- 
sbyteri  otlicium  quam  feminas,  si  aliqui  inveniuntur 
casti,  faciant  pro  illis  ;  si  autem  nullus  ant  paucis- 
simi  tales  inveninntur,  jubete  ut  interim  monachi 
missas  dicant  populo  ubi  ipsi  fuerint,  et  faciant 
corpus  Domini,  quod  per  elericos  portetur  a^grotis. 


non  poteris,  nisi    in  quantum  ipso  opere  experiri  j)  Qui  clerici  vestra  jussione  vice  versa  accipiant  con 
volueris.  ^'  ' 

Multa  bona  domnus  abbas  mihi  dc  adolescentia 
tua  retulit,  sed  unum  addidit  quod  mihi  placere  non 
potuit  :  judicasenim  melius  quod  tuus  sensus  eligit 
quam  quod  obedientia  exigit.  Cum  enim  scribendi 
habeas  scientiam,  majus  aliud  quid  tibi  videtur 
quam  scribere  per  obedientiam.  Certus  ergo  eslo, 
quod  melior  est  una  oratio  obedientis  quam  decem 
millia  oralionum  contemnentis.  Moneo  itaque  ut 
firmm  charissimum  et  dilectorem  meum,  ut  obe- 


fessionem,  et  faciant  absolutionem,  et  sepeliant 
corpora  mortuorum.  Quae  omnia  etiam  monacbit 
provectioris  setatis  prsecipere  potestis,  donec  ista 
durilia  presbyterorum  Deo  visitante  mollescat ;  non 
enim  diu  durabit,  Deo  propitiante,  si  in  ineoepto 
persevcraverimus.  De  baptismo,  vos  scitis  quia 
quicunque  baptizet,  Christns  baptlzat.  Laicis  om- 
nibus,  majoribns  et  minoribus,  ex  part^  Dei  et  ex 
parte  omnium  nostrum  qui  hoc  constitQimus  in  caii^ 
cillo  (53),  rogando  prsecipite,  ut  si  Christianoa  se 


(53)  Babito  Londonias  an.  1102,  prasidente  S.  Anselmo. 


tM 


tlB.  ir,  EM8T.  CXVI. 


2CS 


confileolttr,  adjuvont  vos  qualenus  expellalis  pre-  A  illi  ita  bcne  facial  ut  ei  se  eonjunxisse  vobis  non 
sbyteros  concilio  inobedienles  de  EccJesiis,  et  rebus     dlspliceat.  Vale. 


earum,  et  dignos  pro  iliis  constituatis.  Et  si  eipulsii 
coBtra«  illos  qoi  Bcclesiis  casle  servire  voluerint, 
aai  alia  aliquo  modo  in  aiiquam  superbite  temerita- 
tera  promperiot,  omnes  Christiani  sint  contra  iilos, 
et  non  solum  a  societate  soa,  sed  eliam  a  terris, 
quas  de  illis  habent,  eos  cum  feminissuis  exelodant» 
donec  resipiscant. 

EPISTOLA  CXIV. 

ANSBLMl  AD   NBPOTBU. 

Anselmo  nepoti  suo  commendat  honos  mores^  acftu- 
diositatem,  et  Latinas  linguas  perpetuum  usum. 
Desorore  ma,  ejus  matre^  nuntiat  admissam 
iUam  Marciniaci  a  moniaiibus,  sed  cum  eam 
reposcereiy  sibi  negatam, 

Ansblmus  archiepiscopus,  dilecto  nepoti  suo  An- 
SBUio,  salutem  et  benedictionem. 

Sollicitudioem  et  tristitiam  quara  tu  babes  de  tua 
matre,  ego  quoque  tolero.  Unde  a  domino  abbate 
Cluniacensi  petii  ut  eam  in  monasterio  ancillarum 
Dei  in  Marcinneio  susciperet;  quod  ipse  libenler  sua 
graiia  annuit  propter    nostrum  amorem;   et  ipses 
aociU»  Dei  voluerunt.  Litleris  igilur  et  nuntio  no- 
stro  petii  ab  abbate  Cluniacensi  et  monachis  ejus 
ot  sororem  nostram   ad  hoc    mihi    concederent, 
quanto  humilius  et  studiosius  potui.  Sed  ipsi  nulla- 
tenus  asseoaum  pnebere  voluerunt ;  imo  commoti 
sont  adversom  me,  et  roagnum  sibi  me  fecisse  de^ 
decos  existimaverunt.  Ego  autem  nondum  desistam 
conari,  ut  hoe  aliqua  ratione  possim  quod  incoepi  p  orate  pro  me 
perficere.  Quod  si  non  potero,  non  debemus  tamen 
ego  et  tu  frustra  trislitiam  inconsolabilem  assu- 
mere,  sed  Dei  dispositioni  nos  et  illam  patienter 
coounittere.  8pero  enim  in  Deo  quia  non   patietur 
eam  quilmslibet  iocommoditatibus  ita  tentari,  ut 
non  possit  sastinere,  sed  per  multas  tribulationes 
qoas  ab  infantia  passa  est  et  (si  Deus  ita  disposue- 
rit)  osqae  in  finem  patietur,  deducet  eam,  et   in- 
trare  faciet  in  reqoiem  suam.  Ego  vero^  in  quentum 
poterOy  omnibua  modis  quandio  vivam  illi  subve- 
mre  non  cessabo.   Quod  aotem   peitinet  ad  te, 
mando,  et  prsscipio  titN  ot  duUatenus  sis  otiosus, 
sed  in  hoc  propter  qood  ia  Anglia  te  reliqui  in  dies 
stataaa  proficere.  Virtutem  grammatic»  stode  co 


BPISTOLA  CXV. 

ANSBLIII  AD  WALTBBUH  CABOINALBM. 

Walterum  cardinalem  episcopum  Albanensem^ 

apostolicum  in  Anglia  legatumrogatut,  ad  sus- 

iinendum  onus  sui  archiepiscopatus,  opem  sibi 

ac  subsidium  a  pontifice  Romano  accersaL 

Doroino  et  Roroanse  Ecclesise  legato    cardinali 

episcopo  Waltbbo,  Ansblmls  voeatus  roetropoli- 

tanus  Cantuariae    episcopus,   fidelium    orationum 

cum  servilio  devoLionem. 

Quoniam  de  vestrae  sanctitatis  charitate  confido» 

precor  ut  domino  nostro  papae  fidelitatem  nostram 

et  dilectionem  cura  reverenlia,  quas  illius  celsitu- 

B  dini  in  corde  servo,  sicut  vobis   ostendi,  benigne 


monstretis  et  laborem  raentis  meae  sub  archiepi- 
scopatus  onerCy  sicnt  vobis  conquerendo  coDfessu» 
sum,  pia  corapassione  intimetis.  Quatenus  paterna 
ejus  pietas,  filii  et  servi  sui  gemitibus  compaliens, 
aliquando  in  conspectu  Domini  nostri  Jesu  Christi 
et  beati  Petri  apostoli,  memor  mei  esse  dignetuTy 
et,si  quando  ad  illam  in  anxietatibus  meis  refugerOf 
pietatis  ejus  viscera  raihi  non  claudantur.  Munn^ 
scuium  nostrum  illi  pro  possibiiitate  nostra  missum 
rogo  ut  sic  vestra  comroendetur  benignitate  ut  plua 
placeat  vestra  commendatione  quam  sua  quantitate. 
Valeat  sanctitas  vestra,  et  omnipotena  Deus  mittat 
vobis  angelum  suum  bonum,  qui  comitetur  vobis« 
cum,  et  bene  disponat    iter  vestrom.  Rogo  voa, 


EPISTOLA  CXVI. 

ANSBLMI   AO  DONNALDUM,    DONATUM    BT     AUOS    BPl- 
SCOPOS. 

Episcopos  Hibernias  rogat  utpro  se  multis  oerumnis 
presso  Deum  interpellent,  simul  admonens  ut 
sui  quisque  ollicii  partet  impleant,  ac  si  quid 
inter  eos  controversice  ortum  fuerit,  rem  Hli 
totam  ad  se  deferant, 

Ansblmus  Cantoariends  Bcolesiie  metropolitaDoa 
antistes,  reverendis  coepiscopis,  DoifNALDo,DoNATo, 
ac  cateris  in  Hiberni»  insolapontificali  eminentiboa 
dignitate  a  Deo  Patre,  et  Jeso  ChrisiOt  ^tlio  ejua 
unico,  saiutem  et  perpeto»  hsreditatia  benedictio- 
nem. 

Odorem  religionis  vestrse  plurimis  iadiciis  agno-« 


gnoicere  ;  diotare  qootidie  assuesce,  mazime  in      scens,  calaroitates  quas  patior  decrevi  potissiinum 


et  ne  moltnm  amea  difficile  dictare,  sed 
planeut  rationabiliter.  Semper,  nisi  cum  necessitas 
te  eogit,  Lfttine  loquere.  Soper  omnia  bonis  mori- 
bus  et  gravitati  intende.  Loquacitatem  fuge ;  plus 
enim  proficit  homo  tacendo,  et  audiendo  et  quid 
de  aliorum  dictis  et  vita  possit  proficere  conside- 
randOt  qoam  adenttam  suam  verbositate,  nulla 
necessitate  cogente,  ostendendo.  SaluCa  magistrum 
tuom  ex  nostra  parte  amieabiliter ;  cui  (si  Deus 
mihi  opportunitatem  dederit)  et  pio  te  et  pro  alliis 
fratribus  quos  docet,  et  pro  suis  moribus  bonis  vere 
deskieroprodesse.  Interim  tamen  posui  super  do- 
minom  priorem  et  multum  rogavi  illum  quatenus 


vobis  aperire,  ut  quanto  vicinius  assistitis  Crea* 
tori,  tanto  familiarius  angustias  meas  In  ejus  eonn 
spectu  valealis  indicare,  et  indicantes  compassio&i» 
gemitibus  ipsius  misericordiam  mibi  impetrare.  De^ 
functo  beat»  memoriae  prsedecessore  meo  LanffWH» 
arcbiepiscopo,  cum  in  Northmannia  Beccensis  mo^ 
nasterii  abbas  exstitissem  (unde  et  pra^atus  anteces- 
sor  meus  ad  regendam  Ecclesiam,  cui  Deo  auclore 
praesideo,  ante  me  praecesserat),  occolto  Dei  judicia 
pro  utilitatibus  ecelesiasticis  in  Angliam  yeni ;  quo 
venientera,  tam  rex  quam  pontilex  regnique  opU- 
mates,  ad  catbedram  pontificalem  non  vocando,  ui 
fieri  assolet,  imo   violenter  rapiendo  pertrabunty 


263 


S.^ANSELMI.  CANTDAR.  ARCHIKP.  OPP.  PAftS  III.  —  EPISTOUE. 


264; 


clero   et  populo  aeclamaDiibus  iu  idipsum,  ut  nec  A  quamvis  exsul,  vero  et  dilectoamico  HuGONiarchi. 


unus  cui  displiceret  quod  gerebatur  visus  fuerit 
interesse.  Denique  cum  adhuc  id  nolle  nec  assentire 
me  debere  acclamarem,  quod  de  polestale  Nor- 
Ihmanni  ducis,  quod  de  subjedione  Rothomagensis 
episcopi.  ipsis  ignorantibus  ereptus  essem,  quorum 
jure  effugere  enilebar,  eorumdem  (prsefali  videlicet 
ducis  et  archiepiscopi)  prsecepto  onus  officii  coactus 
et  obediens  accepi.  Quo  pacto  in  gradum  pontiflca- 
lem  subliraatus,  idcirco  assensi  quia  conlraire  non 
potui.  Proinde  infulalus  sedule  quid  Christo,  quid 
ejus  Ecclesiae,  pro  loco,  pro  oflBcio  deberera  cogitare 
cocpi,  et  pastorali  regimine  vitia  resecare,  pne- 
sumptores  coercere,  et  quspque  inordinata  ad  ordi- 
nem  debitum  volui  revocare,  Qua  causa,  quos  adju- 


diacono,  salutem  et  benedictionem  Dei,   et  suam, 
si  quid  valet. 

Fidelis  Dei  dilectio  non  dormit  neque  dormitat, 
neque  ulla  saeculi  perturbalio  aut  ulius  casus  illam 
fatigat,  et  semper  ejus  quem  diligit  prsesentiam  de- 
siderat.  Et  quoniam  de  dilectione  tua  certus  aum, 
quod  absens  per  meam  praesenliam  non  possum, 
saltem  per  lilteras  quid  mihi  sit  aliquatenus  signi- 
iico.  Dei  gratia  disponente,  et  orationibus  servorum 
Dei,  qui  in  mullis  locis  longe  lateque  sua  gratia 
propler  Deum  rae  diligunt,  me  prosequentibus,  ex 
quo  de  Anglia  quomodo  scit  Deus,  nec  obliviscitur 
[al,  obliviscerisj,  exivi,  nullara  sensi  teraporalis  rei 
in  his  quae  necessaria  raihi  fuenint,  indigentiam, 


tores  me  oportueral  habere  in  causa  Dei,  terribiliter  g  ^g^  ^^^^^  ^^ij  yioientia  [aL  malevolentia]   tantum 

offensos  palior,  et  quae  per  me  crescere  debuerat,  .    _  . 

me  praesente  deperit  causa  Dei.  Unde  (reyerendi 

Patres,  gemebunde   vobis  loquens  faleor)   invene- 

runt  me  amarissimae  tribulationes,  dum  et   quietem 

fructuosam  me  reminiscor  perdidisse,  et  infructuo- 

sum  periculum  considero   me  incurrisse.  Ita  etenim 

peccatis  meis  facientibus  actum  est  ut  qui  nostree  se 

sponte  subdiderant  ditioni,  a  nostra  sponle  resiliant 

ditione,  et  qui   illis  amabilis  exstiteram,  omnibus 

ferme  odiosus  existam.  Quapropter    (venerandi  fra- 

tres,  filii  charitatis  vestrae)  obsecro  vos   in  nomine 

ejus,  qui  suos  inimicos  rederail  sanguine  suo,  orale 

ul  omnibus  Deus   nobis  pacem    Iribuat,  inimicos 

nostros   in  gratiam  convertat,  et  secundum   suam 


mihi  nocere  potuit,  quantum  benevolentia  Dei  me 
juvare  voluit.  Tantam  enim  gratiara  suapietatemibi 
Deus  largitur  apud  multos,  quorura  nuraerum  modo 
nescio,  episcopus,  abbates,  prindpes  et  divites 
h^jus  saeculi,  et  minoris  ordinis,  a  mari  Barensi 
usque  ad  mare  Bonojense  [aL  Boniense],  ut  plus 
timeara  raultos  oficndere  rae  absentando  quara  eos 
frequentando.  Inler  quos  venerabilis  archiepiscopus 
Lugdunensis  gaudet  ad  praesens  se  suara  mjhi  rauni- 
Hcentiam  copiose  et  honorifice  exhibere,  et  deside- 
rat  rae  seraper  secura,  quandiu  exsul  ero  ab  Eccle- 
sia  nostra,  raanere.  Quod  non  tara  Deus  meis  meriiis 
facit  quam  suae  bonitatis  abundanlia.  Quid  autem  de 
me  futurum  sit,  vel  quid  facturus  sim,  nulla  certi- 


voluntalem  nos  vivere  faciat.  ludine  tibi  possum  scribere,  sed  divinae  benignitatis 

Praeterea,  quanquam  recte  viventem,  recteque  t.  ^^  eomraitto  penilus  dispositioni.  Tibi  autem  de  me 
sapienlem  pastorali  sollicitudine  fratemitatera  ve- 
stram  monere  compellor,  quatenus  viriliter,  ac  vi- 
gilantius  agat  in  doctrina  Dei,  canonica  severitate, 
si  quid  contra  ecclesiasticam  doctrinam  in  provinciis 
suis  inventum  fueril,  corapescens,  et  secundum  vo- 
luntalera  Dei  cunctadisponens.  Si  quando  vero  seu 
in  consecralionibus  episcoporura,  seu  in  ecclesiasti- 
corura  negotiorum  causis,  scu  quibuslibet  aliis  ra- 
tionibus  aliquid  quod  ad  sacram  religionem  perti- 
neat  inter  vos  ortum  fuerit,  quod  per  vos  canonice 
nequeat  diffiniri,  charitatis  officio  id  ad  notitiam 
nostram  deferri  comraonemus,  quatenus  a  nobb 
potius  consilium  et  solatium  accipialis  quam  prae- 
varicatores  mandatorum  Dei  in  judicium  ejus  indi- 


nihil  raelius  ad  praesens  possura  consulerequam  ubi 
nunc  es,  ibi  studeas  Deo  senlre,  donec  Deas  aliler 
te  et  vitam  tuam  velit  ordinare  sub  gratia  sua.  Sa- 
luta  domnum  Guillelmura  archidiaconum  ut  dilectum 
nostrum.  Saluta  dilectissimas  filias  nostras  abbatis- 
sas  cum  suis  ancillis  conversantibus,  de  Scephte- 
sberia,  de  Winlonia,  et  de  Wintuna,  quibus  mando 
benedictionem  Dei  et  nostram,  quantum  possum,  et 
roga  eas  ut  orent  pru  me.  Hocunumscitoquiaspero 
in  Deo,  et  haec  voluntas  mea  [aL  nostra]  quia  sicut 
propter  tiraorem  et  amorom  Dei,  et  honorem  ejus 
et  Ecclesiae  ejus  egressus  sum  de  Anglia,  ita  nun- 
quam  ingrediar  in  illam  nisi  propter  et  secundam 
eamdera  causara,  in  quantum  intelligere  potero. 


catis.  Iterum,  charissimi,  rogamus  vos,   orate  pro  j)  ^^^^  pauperi  precor  ut  melius  sit  ex  tua  parte 


nobis,  erigite  nos  de  tribulationibus  nostris  raanu 
vestrae  orationis,  piis  precibus  pulsantes  aures  cle- 
menlifle  Dei.  Dorainus  qui  jussit  de  tenebris  lucem 
splendescere  {llCor.  iv.6),  mentibus  vestris  in- 
fundat  lucera  sapientiae  suae,  ut  quae  jubet  intelli- 
gatis,  inlelligentcs,  opere  corapleatis. 
EPISTOLA  CXVII  (54). 

ANSELMl  AD  HUGONEM  ARCHIDIACONUM. 

Significat  qmnto  cum  honore  et  muni/icentia  ab 
omnibus  in  exsilio  suo  suscepfus  fuerit. 

Aksblmus,  gratia  Dei  archiepiscopus  Cantuariensis, 
(54)  Ex.  ms.  464.  Bibl.  regiae. 


propter  amorera  nostrura,  quoniam  per  multa  peri- 
cula  et  multo  labore  portat  nuntiam  nostrum.  Yale. 
Saluto  vos  ego  frater  Eadmerus  coexsul  domini  et 
Palris  nostri  archiepiscopi,  graliasagens  Deo  et  illi, 
quia  dignus  habitus  sum  hujus  exsilii  consortio.  Rogo 
etiam  ut  quos  dominus  archiepiscopus  salutat  ez 
sua  parte,  ex  nostra  parte  salutetis. 

EPISTOLA  CXVIII. 

ANSELMI  AD  LAMBERTUM  ATRBBATBNSEM  EPISCOPUM. 

Ansblmus  archiepiscopus  Gantaariae,  amico  suo 


2f>:i 


UB.  IV,  EPIST.  CXXtl. 


^ee 


reverendo  episcopo   Atrebatensi  Lamberto  ,  salu-  A  lationes  inlroire  in  regnum  Dei  {Aet,  ziV|2l),cum 


i 


tem. 

Precor  Bauctitalem  vestram  quatenus ,  propter 
domni  papae  amorem  et  nostrum,  faciatls  conduci 
isturo  clericum  ejus  per  episcopatum  vestrum,  quun- 
tum  vobis  placel.  Valete. 

EPISTOLA  CXIX. 

ANSELMl   AD   BUHDBlf. 

Venerabili  Atrebatensi  episcopo  Lambbrto  et  amico 
dileclissimo  Anseliius,  servus  Ecclesix  Cantuarien- 
sis,  salulem  et  tideles  orationes. 

Gralias  ago  reverendae  dileclioni  veslrae  pro  sol- 
liritudine  quam  babct  crga  mo  in  eo  quod  tantopere 
nosse  vult  de  nostra  sanilalc.  Dico  itaque  vobis 
quia  gratia  Dci  corpore  saniis  sum ,  scd  continua 


flagellamur,  inter  nos  ct  Deum  beati  Job  teneamus 
sentcntiam,  qui  nimiis  circumseptus  doloribus  dice— 
bat :  Hcec  mihi  sit  consolatio  ut  affligens  me  dolo- 
ribus  non  parcat  {Job.  vi,  10). 

EPISTOLA  CXXI. 
ansbliii  ad  adblidem. 

Venerabili  domiuse  regia  nobilitate,  sed  Dobilius 
morum  probilate  pollenti  Adelidi,  frater  Aixsblmvs, 
sic  cum  temporali  nobililate  virtulum  omamentis 
decoraris  ut  ia  seterna  felicilale  merearis  regi  regum 
copulari. 

De  iloribus  psalmorum  quod  dignata  est  jubere 
diiectu  mihi  ia  Deo  vestra  sublimitas,  nec  citius 
nec  melius  potuit  exsequi  fidelis  vobis  nostra  humi~ 


debilitale  laboro.  Quod  mc  rogatis  ut  veslri  memo-  B  litas.  Taoto  quippe  obedientia  nostra  imperio  veslro 
riain    habeam   in   orationibus   nostris,  pro    certo 
scilotc  quia,  licct  orationes  meae  viles  sint,  tamen 


bene  valele,  reverende  mi  Paler  el  domine,  cum 
omnibus  vos  in  veritate  diligcntibus,  et  orale  pro 
nobis. 

EPISTOLA  CXX. 
anselmi  ad  hbrnostum. 

Domino  et  fratri  charissimo  Hbrnosto  frater  An- 
sblmus,  salutem  corporis,  quanta  expediat,  et  animse, 
quanta  sufficiat. 

Infirmilalis  tuse  nimis  ingravatam  molostiam,  mi 
dilecte  paritcr  et  dilector,  prius  quorumdam  narra- 
lioue,  deiude  lilterarura  tuarum  lectione  cognovi. 
Qua  de  re  ut  taceam  quantam  assumpserim  in  ani- 


devolius  successit,  quaato  ipsum  imperium  a  sancta 
devotione  processit.  Quam  devotionem  opto  et  oro 
ut  omnipotens  Dens  sic  in  nobis  conserret  et  nutriat 
ut  roentem  vestraro  in  terris  suo  dulcissiroo  affectu, 
et  ia  coclis  suo  beato  aspectu  reficiat.  Exiguum  et 
vile  munus  quod  vobis  miltil  nostra  pauper  panrilas 
rogo  ne  despiciat  yestra  dives  nobilitas.  Si  enim 
non  est  auro  gemmisque  crastaturo,  est  certe  loturo 
charilativa  fidelitate  factum  et  fideli  charitale  dona- 
tum.  Post  flores  psalmorum  addils  sunt  oratioaes 
septem,  quarum  prima  non  tantum  oratio  quantum 
meditatio  dicenda  est,  qua  se  peccaloris  anima 
breviter  discutiat,  discuticndo  despiciat,  despieiendo 
humiliet,  humiliando  terrore  ultiroi  judicii  concutiat. 


mam  meamcompassionem,testisestmihiconscienlia  C  concussa  in  gemitus  ct  lacrymas  erumpat.  In  ora- 


quia  libenter  ipsam  totaro  transuroerero  in  corpus 
mcum  passionem.  Sed  cum  certum  sit  quia  flageUat 
Deus  omnem  filiumquem  recipit  (Hebr,  xii,  6),miro 
quodam  modo  eadem  me  cbaritHs,  et  quia  ilagellis 
attereris,  impellit  ad  compassionem,  et  quia  ad  hae- 
reditatem  erudiris^  invitat  ad  congratulalionem.  Pen- 
sandum  enim  nobis  est,  charissime,  quanlam  secum 
ferant  dolores  illi  consolationem,  qui  dum  exterius 
nostra  delicta  purgant ,  quibus  externi  cruciatus 
inteiiduntur,  ad  filionim  Dei  nos  transfcruut  sortem, 
quibus  superni  regni  gaudia  promittuotur,  ut  dum 
exterior  horao  nosler,  quem  quotidie  necesse  est 
corrumpi,  flagcllorurn  pondere  jiressus  gemendo 
sui^pirat,  inlerior  horao  nosler,  quem  de  die  in  diem 
oportet  renovari,  peccatorum  gravamine  relevatus  ^ 
exsullando  respircl.  Quod  nimirum  twnc  perveniet, 
si  interior  homo  in  uxterioris  afllictione,  non  per 
impatientiam  resuUaverit,  sed  per  graliarum  actio- 
ncm  ca?denlis  manui  consenserlt.  Cum  enim  scmper 
placeamus  omnipotcnli  Dco  quoties  ejus  dispositio- 
nibus  in  nullo  dissonamus,  tum  maxime  placamus 
misericordem  Dorainum  ,  si  vapulantes  verberanti 
sponte  consonamus.  Cum  CDim  oinnis  ira  nonnisi  in 
adversantem  se  exscrat,  si  se  reus  offenso  per  con- 
cordem  de  se  scntcntiara  consocict,  ncccsse  est  ut 
irascentis  molus  deferveat,  quoniam  jara  adversarium 
non  invenit  quem  feriat.  Quapropter,'  charissime 
cum  scriptum  sit  quia  oportet  nos  per  multas  tribu- 

Pathol.  CLIX, 


tionibus  vero  sancti  Stephsni  et  sanctae  Hariae 
Magdalenae,  qusedam  sunt  quse  si  intimo  corde 
dicantur,  cum  vacat,  plus  tendunt  ad  accendendum 
araorcm.  In  omnibus  vero  septem  hortor  vos  ego 
servus  et  amicus  animae  vestrse  ut  attendere  digne- 
mini,  etiamsi  vos  id  melius  faciatis,  qua  humilitate 
et  quo  affectu  timoris  et  amoris  offerendum  sit 
sacrificium  orationis.  Valete,  et  nunc  et  in  aeternum 
in  Deo  valete,  et  libellum  missum  arrham  no.str8e 
fidclitatis  secundum  Dcum  et  nostrarum  orationum, 
qualescunquo  sint,  habere.  In  fine  cpistolse  profero 
quod  pcr  totam  epistolam  pcrsuadere  desidero. 
Omne  quod  araitti  necessc  est,  etiam  cum  habetis, 
sublimi  racnte  conteranite ;  ad  id  solum  quod  aetcr- 
num  bcate  haberi  polest ,  quandiu  non  habetis 
humili  mcnte  contendite.  Quod  persuadere  volo, 
ut  Spiritus  sanctus  persuadeat  oro,  in  quo  tertio  : 
Valete. 

EPISTOLA  CXXII. 

A^SELMI  AD  LANPRANCUM. 

Domino  et  Patri,  Catholicis  reverenter  amando  et 
amaater  revercndo  archiepiscopo  Lanfrango,  frater 
Anselmus,  suus  quod  suus. 

Quoniam  scienti  aut  tacendum  aut  breviler  est 
diccndum,  cum  tacere  nolim  ne  non  loquar  quod  et 
cui  libentcr  loquor,  breviter  qualiter  noster  anirous 
in  paierns  veslrae  sublimilatis  fidelitate  conversetur 
intimo.  Sicut  igitur  quotidie  desidero  ut  affectni 


267  S.  ANSELMICANTUAR.  ARCHIEP. 

amoris  veslri  cordi  meo  semper  augeatur,  ila  nuUa  A 
aostra  ab  invicem  absenlia  efticere  valel,  ul  aliquo 
modo  minuatur.  De  moralibus  Job  mandaslis,  sed 
domnus  abbas  Cadumensis  Willelmus  et  domnus 
Hernoslus  fidelos  vestri  invenerunl  scriplorcm,  qui 
jam  habens  nostrum  librum,  vestrum,  ut  pulo,  in- 
ccBpit.  Ut  libros  beatorum  Ambrosii  et  Hioronymi 
habeam^  ad  hoc  quod  jussistis,  laboravi  et  laboro. 
Sed  eos  nondum  habere  potui.  Quaro  vero  citius 
potero,  quod  vos  inde  velle  scio  perticiam.  Girardum 
yestrum  de  Flandria  per  veslrse  pictalis  largitatom 
Deo  de  mundo  nostra  suggeslione  redemptum,  undc 
me,  si  vester  non  essem,  confilerer  servum  vobis 
emptura,  die  a  vobis  consliluta  sciat  sanctitas  vcstra 
sine  gravi  jactura  esse  non  potuisse  absolulum  a  crc- 


OPP.    PARS  ni.  —  EPISTOLE. 


ns 


EPISTOLA  CXXIV. 

ANSELMI   AD  O.   EPISCOPUM. 

Domino  ct  Palri  reverendo  episcopo  G.,  frater 
Anselmus,  qui  diriturabbasBccci,  lemporalem  pro- 
sperilatem  et  aeternam  felicitalem. 

Gratias  agimus  vestrae  sanctilati,  quae  nostras  et 
fratrum  nostrorum  oraliones  poslulando  suas  nobis 
est  dignala  pcr  dilcctum  fratrera  nostmm  doronum 
Riculfum  concedere  et  suae  benevolentiae  auxilia, 
ubicunque  opportunilas  exhibebit,  promiltere.  Ad 
quod  quanto  minus  quod  digne  recompensare  possi- 
mus  habemus,  tanto  magis  quidquid  possurous  ad 
vestraB  celsitudinis  servitium  et  opere  el  voluntate 
impendere  debemus  ct  Deum,  propler  quem  nobis 
promittitis,  orare  ut  ipse   vobis   secundum   suam 


ditoribus  suis.  Venit  tamcn  prima  Dominica  Qua-  g  copiosam  largitatem    retribuat   quod   nos   propter 


dragesimse,  vestram  in  se  roagniiice  misericorcliam 
preedicans,  et  qualiter  nostrae  non  tam  pelilioni 
quam  lcvi  voluntatis  signilicaiioui  in  cjus  causa 
dignalio  vestra  favit  et  semper  se  velle  favere  inti- 
roavit.  Qui  dixit  se  vcHe  et^  quantum  altinet  ad  hoc 
quod  habel  posse,  sic  reddere  quod  debet  ut  aliquid 
quod  secum  offcrret  haberet ,  sed  pro  quibusdam 
impedimentis  non  potuisse  secundunsi  condictum  ut 
oporteret.  Rediit  igitur,  promittens  se  in  Pascha 
Beccum  Deo  annucnte  venturum  et  mansurum,  si 
non  quomodo  volet,  vel  sic  quomodo  poterit.  Si  quid 
igitur  peccavit  quia  promissionem  vobis  faclam  ad 
plenum  non  est  cxsecutus,  quoniam  non  id  admi- 
sisse  malitiam  videtur,  peto  securus,  ut  soleo,  de 
vestra  benignitate,  quatenus  filio  vcstro  vice  patris 
liceat  eum  hoc  reatu  absolvere  cum  nobisium  inci- 
piet  vivcre.  In  qua  re  hanc  certam  praesumam  con- 
oessionem,  si  nuHam  legero  prohibitionero. 

EPISTOLA  CXXIII 


et 


ANSELMI  AD  HBNRICUM. 

fratri  Henrico  ,  frater  Anselmus  sa- 


Domino 
lutem. 

Cum  Romaro  tendcntes  Iransistis  prope  nos,  mi- 
rantcs  doluimus  quia  non  polius  per  nos,  doncc 
audivimus  boc  vobis  prohibituro  essc  in  eundo,  sed 
concessum  in  redeundo.  Exspectavimus  igitur,  dom- 
Dus  abbas,  et  ego,  et  alii  fratrcs  et  dilcclorcs  vcstri 
adventum  vcstrum,  spc  falsa  gaudentes,  donec  didi- 
cimus  vos  in  Anglicam  terram  pertransisse,  despe- 


noslrara  parvilalem  non  valemus.  De  filio  vcstro 
fratre  nostro  domno  Ricoardo,  quamvis  honcslius 
nobis  cssel  et  roalleraus  prius  servire  quaro  aliquid 
pelere,  vestram  tamen,  quia  ila  res  exigit,  rogamus 
benignitatom  quatenus  illi  propter  noslrum  amorera 
coucedalis  si  quid  de  se  aut  de  praebenda  sua  pelierit 
quod  vestram  non  dedeceat  honestatem. 
EPISTOLA  cxxv. 

ANSELMl  AD   IIAINERIUM  ABBATBM. 

Dileclo  et  Patri  reverendo  abbati  Mainbrio,  frater 
Anselmus,  salulem. 

Scitote  quia  quo  iterum  me  vobis  mandaveram 
non  ibo  ante  octavas  Epiphani»  Domini.  Deinde 
nescio  quando  ibo  aut  si  ibo.  Inlerim  m  vobis  placeret 
Q  ut  domnus  Serlo  ad  nos,  cum  vobis  opportunum 
csset,  quantum  juberetis  moralurus  veniret,  mihi 
quidem  placeret,  et  puto  quia  illi  non  displiceret. 
Precor  sanciitatem  vestram  ut,  si  vobis  molestum 
non  est,  per  vos  notum  fiat  dominis  et  amicis  noslris 
de  Sagiensi  monasterio  quod  de  nostro  mando  ili- 
nere.  Scio  enim  eos  sicut  vos  sollicite  orare  pro  me 
et  ejusdem  iticieris  prosperitate.  Nec  poeniteat  cha- 
ritatem  vestram  orasse  pro  itinere  noslro,  quia 
modo  non  eo.  Potens  est  enim  Deus  servare  roihi 
orationcs  vestras  in  opportunam  diem.  Valete. 

EPISTOLA  CXXVI. 

ANSELMI  AD  nENRTCUM   REGEM  AN6L0RUM. 

Suo  charissimo  doraino  Henrico,  gralia  Dei,  regi 
Anglorura ,   Anselmus    archiepiscopus  Cantuariae, 


ratione  vcra  dolenles.  Quod  quauquaro  ego  non  sine  jj  fidele  servitium  el  fideles  orationes 


aliqua  rationabili  causa  factum  csse,  si  benc  vcstram 
novi  dileclionem,  non  credam ;  tamcn  nc  qua,  quod 
absit,  vel  contemptus  vel  modici  amoris  erga  mo- 
nasterium  et  fratres  vestros  de  vobis  maneat  suspi- 
cio,  mandate  quid  aliis  respondeam  cur  vestra  nos 
in  eundo  et  redeundo  non  visitatos  proeteriit  dilcctio ; 
sicut  enim  desidero  vos  nihil  opcrari  quod  vobis  non 
expcdiat,  ila  nolo  qiiemquam  de  vobis  aliquid  opi- 
nari  nisi  quod  vos  deceat.  Innotescat  etiam  amico 
vestro  si  quid  dc  re  pro  qua  animura  vcstrura,  et 
aliorum  verbis  et  a  vcstris  litteris,  valde  sollicitum 
ut  parentes  inviseretis,  agnovi  cfifecistis,  quatenus 
iciam  utrum  yobis  debeam  compati  vel  congaudere. 


Audivi  quia  vos  Willelmum  electum  episcopum 
Wentonienscm  pra^cipitis  cxire  de  episcopatu  et  de 
Anglia,  quia  non  suscepit  consecralionem  quam  illi 
voluit  facere  archiepiscopus  Eboracensis  et  alii  epi- 
scopi.  Unde  precor  el  consulo,  et  sicut  fidelis  ar- 
chiepiscopus  domino  et  regi  suo,  ne  credatis  consilio 
illoruro  qui  hoc  vobis  consulunt ,  quia  meo  sensu 
non  intclligo  hoc  csse  ad  veslrura  honorera.  Nam 
satis  est  notura  quia  ad  me  pertinet  ejus  consecratio, 
ncc  alius  eam  debet  facere  nisi  per  me ;  quod  paratus 
sum,  si  necesse  fuerit,  rationabiliter  ostendere,  sicul 
talis  res  ostendi  debet.  Quapropler  si  illura  expellitis 
de  terra  vestra  ut  roihi  non  liceat  eamdem  coose*- 


£01) 


LIB.  IV,  EPIST.  CXXIX. 


«0 


crationem  caQonice  facere,  videtur  mihi   quia   dis-  A  scitis  de^iderium  meura  in  amore  Dei  omnes  stu- 


suisitis  me  de  oflicio  meo  sine  judicio  cur  fucere 
debealis.  Precor  ilaque  ut  illum  in  pace  in  cpiscO' 
patu  manerc  permiltiitis,  sallem  usque  ad  terminum 
nostri  respectus,  ut  interim  milii  liceai  illi  facere 
consecralionem  quam  debeo. 

EPISTOLA  CXXVII  (53). 

ANSELMI    AD    ATSERUM     LUNDENSEM    ARCUIEPISCOPUM. 

AissELifus  archiepiscopus  Cantuariae,  reverendo 
laudis  EcclesicB  arcbiepisco  Lundesi  Atsero,  sa- 
hiteni  et  veram  amicitiem  in  Christo. 

Quod  me  rogastis  de  domuo  Albrico  cardinali 
Romanae  EcclesiiB  libenlcr  feci,  cum  propter  hono- 
rem  Romanai  Ecclesiae.  lum  proptcr  amorcm  veslrum, 
pro  quod  hbenter  facere  volo,  si  quid  quod  placeat 
sanclitati  vestrae  inlcUcxero.  Gralias  agimus  Deo, 
qui  in  regno  Dauorum  vcslram  religiosam  [a/.,  reli- 
giosilatem]  ad  archiepiscopatum  subliraavit.  Confi- 
diraus  cnim  quia,  gratia  Dci  cooperanle,  ea  quae 
corrigenda  sunt  corrigctis,  et  quae  aedificanda  aedi- 
ficabitis,  el  quae  nutrienJa  nutrietis.  Audivimus 
namque  a  praifato  cardinali  multa  bona  de  vobis. 
Unde  istam  habemus  fiduciam,  et  oramus  ul  Dcus, 
qui  hoc  incoepit  in  vobis,  ad  bonum  efifectum  veslram 
sempcr  perducat  voluntalem.  Rogo  sanctitatem  ve- 
slram  qualcnus  regnum  illud  vestro  sancto  studio 
emuodetis  ab  apostatis,  ut  nullus  ahenigena  ibi 
recipiat  aliqucm  ecclesiasticum  oitlinem,  quia  illi 
qui  ab  episcopis  suis  repelluntur,  illud  pergunt,  et 
exsecrabililer  ad  diversos  ordmes  sacrantur.  Valele 
el  orale  pro  me. 

EPISTOLA  CXXVIII  (56). 

ANSBLMl  AO  EULALUM   EJUSQUB  SANCTIMOKIALBS. 

Litieras  giiasab  eo  desideraverat  mUtenSt  hortatur 

ut  sinceram  erga  se  dileclionem  in  afnore  Dei  et 

aliis  piis  operibus  fervendo  demonstret. 

Ansblmus  archiepiscopus,sororibussuisin  Christo 

charissimis  Domiuo  abbatissse   Eulalle  et  omnibus 

filiabus  suis,  salutem  et  bcnedictioncm  Dei  et  suam 

quam  valet. 

Per  quemdam  servientem  regis,  qui  mihi  sigillum 
ejus  detulit,  pctiit  dilectio  vestra,  stcut  ipse  dixit, 
nosths  litteris  salutari ;  quod  malui  facere  per  lega- 
tum  meum,  quem  sciebam  me  in  proximo  tunc  mis- 
surum  in  Angliam.  Scio  quia  abundantia  vestrx  et 
religiosee  diieciionis  hoc  facit  ut  litleras  nostras 
libeater  videre  velitis,  ut  cum  meam  praeseotiam, 
quam  religioso  affectu  desideralis,  sccundum  volun- 
tatem  vestram  habere  non  potcslis,  saltem  per  epi- 
stolam  roeam  ahquatenus  illam  vobis  exhibeatis, 
forsitan  ut  in  me  memoriani  vestri,  ne  quaudo 
obdormiat,  exerceretis  [a/.,  excitetis|.  Denique  sicut 
scio  quia  bona  voluntas  et  sincera  dilectio  in  vobis 
ergat  me  noo  frigescit,  ita  scitote  quia  erga  vos  in  me 
noQ  tepescit.  In  hoc  aulem  maxime  volo  vos  nostri 
roemores  esse,  el  me,  sicul  facitis,  diligere,  ut  sicut 

(Sff)  Anno  1094.  Ex   veteri  codice  bibliothec» 
Golbertin». 
(56)  Ez  ma.  Turonensis  Ecclesise  et  Pruliacensis 


deatis  indcsinenter  fervere,  et  vos  quae  subditie  estis 
matri  vestrae,  obedientiara,  non  ad  oculum,  sed 
intirao  corde  satagatis  exhibere.  Scio  quia  adver- 
sitalcs  et  tribulationes  ex  diversis  partibus  susti- 
netis,  scd  tunc  magis  ad  ordinis  et  vitae  veram  cu- 
stodiara  sluderc  debetis,  quia  plus  bene  vivendo 
consolationera  Dci  impetratis  quam  si  aliquatenus, 
propter  aliqua  solum  irapediraenla,  a  vestri  propositi 
fervore  cessatis.  In  quocunque  secrelo  sitis,  certao 
estote,  nec  uUateous  dubitetis  quia  unaquacque  habet 
angolum  suuni,  qui  oinnes  cogitatus  et  actus  ejus 
vidct,  et  notat,  et  invicem  ad  Deum  rcporta.  Mooeo 
iiaquc  vos,  filia;chaiissimae,utinocculto  et  insperto 
unaquacquc  sic  motus  cordis  et  corporis  sui  custodiat 
Q  ac  si  angelum  ipsura  custodcra  suis  oculis  corpora- 
libus  praesentem  videat.  Omnipotens  Deus  ros  sua 
benedictione  protegat,  et  ad  conspectum  gloriae  suae 
perducal.  Amen. 

Dc  rcditu  nostro  scio  quia  vultis  aliquid  cogno- 
scerc,  sed  nibil  certum  vobis  ad  praesens  possum 
scribere.  Orate  ut  faciam  secundum  beneplacitum 
voluntatem  Dei. 

EPISTOLA   CXXIX  (57). 

ANSBLMI  An  EASDBM. 

Hortatureas  ad  perfeetionem  et  ne  minima  spemant* 
A>'SBLMus,  Deidispositione  vocatDs  archiepiscopus, 
domiuae  et  malri  reverendae  abbatissse  fiuLALiiB,  et 
sanctae  congregatieni  illi  commissae,  in  sanctitate 
seraper  proficere  el  ad  beatitudinem  pertingere. 

Quamvis  vestrum  sanctum  studium  mea  moni- 
tione  non  egcat,  cogit  me  tamen  dilectio  quam  erga 
vos  habeo,  et  officium  meum,  ul  vobis  ahquid  exhor- 
tando  scribam.  Considerate  incessanter,  filiae  et  so- 
rores  mcse  dilectissimae,  quiain  coelum  proposuistis 
ascendcre,  ut  ibi  regnetis  et  regno  gaudeatis  cum 
Domino  et  amico  vestro  Jesu  Chrislo,  qui  ibi  vos 
exspectat  et  exspeclando  assidue  invilat ;  quippe 
quandiu  horao  vivit,  aut  ascendit  in  coelum  bene 
vivendo,  aut  descendit  in  infemum  male  vivendo. 
Si  ergo  ad  hoc  quod  proposuislis  vultis  pertingere, 
necesse  est  vos  sanctis  actionibus  iiluc  quasi  qui- 
busdam  passibus  proficere.  DiHgenter  igitur  vit» 
vestrae  cursura  discutite,  non  solum  in  operibus,  sed 
et  in  verbis,  non  solum  in  his  et  in  minimis  cogita- 
tionibus,  ne  forte  cum  in  omnibus  his  semper  de- 
beatis  cursum  tcndere,  aliquid  ibi  inveniatur  quod 
magis  sit  descendere.  Quod  si  bene  vultis  custodire, 
expcdit  ut  scmper  illud  cogiletis  quod  verissime 
scriptum  est :  Qui  modica  spemit  paulatim  decidet 
(Eccli.  xix,  1).  Qui  enim  paulatim  decidit,  non  pro- 
ficit,  sed  deficit ;  et  qui  deficit,  non  asceodit,  sed 
descendit.  Hoc  ergo  curate  soilicite  ut  nihii  tam 
parvum  sit  quod  de  ordine  vestro  ubi  vos  vivere 
possitis  violetis,  et  sic  sanctis  passibus  in  coelum, 
quod  utinam  adjuvante  Deo,  fiat,  ascendetis.  Oro  ut 

monasteni, 

(37)  Ex  ms,  PruUaceusis  raonaslerii  ordiuli  Ci- 
Bterciensis,' 


271  AD  OPEtiA  S.  ANSELMI  APPKNDIX.  2t2 

pro  rne  oretis,  el  tanto  alteDtius  quanto  scitis  me  A  Tarn  male  enim  sum  in  arcbiepiscopatu,  ut  certe,  si 
de  dilectione  veslra  confidere,  quoniam  nunquam  sine  culpa  dicere  possam,  malim  de  hac  vita  exire 
cognovi  me  magis  quam  nunc  orationibus  indigere.      quam  sic  vivere. 

APPENDIX  SPURIORUM 

DIALOGUS ' 

BEm  M4RliG  ET  A^SELMI  DE  PASSIONE  DOMIAII 

Sanctus  Anselmus  longo   tempore  cum  jejuniis,  B  valuit  decem  usuales  ".  Judas   vero  ita  avarus  fuit 

lacrymis  et  orationibus   gloriosam  Virginero  exora-  quod,  quando  denarios  vidit,  Chrislum  pro  eis  ven- 

vit  ut  ei   revelaret  qualiter  cjus   filius   passus  est.  didit  '^  et  licet  Christus   ei  praedixisset  ssDpius,  la- 

Tandem  beata  Virgo  ei  apparuit  et  dixil :    Tanla  ct  mcn  ille  Judas  per  hoc  non  fuerat  emendatus  i». 

talia  passus  est  dilectus  filiusmeus,  quod  nuUus  sine  A.  Fuisti  tunc  cum  filio  tuo  et  discipulis  ^*  ejus  ? 

lacr^marum  cffusione  dicere  potcst '.  X»incD,  quia  M.  Non  ;   sed   scias  quod  quando  ^  filius  meus 

glorificata  sum,  flere  non  possum  :  ideo  libi  passio-  coenavcrat,  et  pedes  ^*  discipulorum  lavaverat,  et 

ncm  mei  filii  per  ordinem  '  cxplicabo.  Beatus  ergo  corpussuum  et  sanguinem  discipulis  dederat  **,  et 

Anselmus  qua&sivit  per   singula   et  beata  Maria  ad  dulciter  praedicaverat,  ac  Judas   ponlifices  adierat, 

singula  respondit «.  filius  meus  de  monte  Sion  cum   discipulis  suis  per 

CAPUT   PRIMUM5  porlam  ad  natatoriam  "  Siloe,  ubi  erat  hortus,  quem 

introivit,  et,  discipulis   dormientibus,   ascendit   ad 

De  tradWone  Christi  ac  ejus  oratione  in  horto.  montis  Oliveti  pedem,  quantum  ad  jactum  lapidis  a 

Ansblmus.  Dicroihi,  charissimadomina,  quale  fuit  discipulis,  et  oravit  sic   Patrem  :  Exaudi  "  me,  Do- 

inilium  passionis  filii  tui  ?  »»*«^.  quoniam  benigna  est  misericordia  tua  ;  se- 

Maria.  QuanJo*  filius  meus  a   ccEna  facla  cum  c  ^^^^^^  multitudinem  miserationutn  iuarum  res- 

discipulis  suis  7  surrexit,   Judas  Iscariotli  sacerdo-  piceinme,  Ne  avertus    faciem  tuam  a  puero  tuo 

tumprincipes  adiit,  et   filium   meum  t:a:.ns,  pro  **  quoniam  irilmlor,  velociter  exaudi  me.  Intende 

triginla  denariis  vendidit  '.  animof  mece  et  libera  eam,  propier  inimicos  meos 

A.  Quales  fuerunt  illi  denarii  ?  (^ripe  me{PsaL  Lxvin,  17-19). 

M.  •  Ismaelitici   quibus  etiam  Joscph  "  ve:i^:tus  A.  Quare  oravil  ? 

fuit  anle  quatuor  millia  annorum,  et   haereditaria  ^^  M.  Propter   tres  rationes.   Prima,   quia  delicate 

successione  fuerant  devoluti  »  ad   illos  Judaeos  qui  nutritus  fuit,  utpote  filius  Virginis  et  de  slirpe  regia 

iiiium   meum    eraerunt,    et   unusquisque  denarius  natus,  quia  nobiies  magis  dolent,  quando  laeduntur, 

VARLE  LECTIONES. 

yCollatus  esl  cum  ms.  Thuano  519  ms.  Planctus  beatae  Marise  virginis  ad  Anselmum  de  passione  Do- 
mini.  *fieatus  Anselmus  episcopus  longo  lempore  jcjuniis,  lacrymis  et  oratiouibus  gloriosam  Virginem 
exorabat,  ut  ei  dilecli  filii  sui  passionem  dignaretur  perfectius  revelare  ;  cui  tandera  apparens  beata  Virgo 
dicebal  :  Tanta  et  taUa  passus  est  mcus  filitjs  pracdilectus  quod  nullus  fid^Iis  sine  lacrymarum  effusioue 
potest  exprimcre,  ms.  Sanctus  Auselmus  longo  tcm}}oro  cum  lacrymis,  et  orationibus«  et  jejuniis  rogavil 
sanctam  Mariam  virginem,  ut  ei  rcvelaret  qualiter  ejus  Filius  passus  est.  Tandem  beata  Virgo  sibi  apparuil, 
et  dixit.  Tanta  et  talia  passus  est  dilectus  hlius  meus  quod  nultus  sine  lacrymarum  effusione  dicere  potest. 
>Tamen  quia  ^lori^icata  sum,  amplius  flere  non  possum,  et  ad  preccs  tuas  et  pro  salute  multorum  tibi  pas- 
sionem  mei  Filii  per  ordinera  ms.  Tamen  quia  gloriticata  sum,  flcre  non  possum :  ideo  Fili  mei  passionem 
per  ordinem.  «Beata  Viriio  ad  singula  respondcbat  ms.  beata  Maria  ad  singula  respondit.  *In  ms.  non 
est  capitulorum  distinciiOy  necsunt  iituli.  «Anselmus.  Dic  mibi,  charissima  Domina,  quale  fuit  inilium 
passionis  Filii  lui?  Mar.  Quando,  etc,  ms,  Qua^sivit  ergo  primo,  .et  dixit  :  Charissima  Domina,  dic  mihi 
qualiter  passio  Filii  tui  inchoata  est,  Respondit  Maria,  quando,  etc.  ^Cum  discipulis  suis  ms.  omit.  suis 
tTradens...  argenteis  m^ .  tradidit...  danariis.  *Maria  Hismaelilici  ms.  Maria  respondit :  Lsmaelitici.  '*fit 
Joseph  ms.  etiam  Jofeph.  itMuItos  annos,  el  bseredilaria  ms.  quatuor  millia  annorum,  haereditaria.  ''Fue- 
rant  devoluti  ms.  fuerunl  devoluti.  ^'Unusquis(;^ue  denarius  valebat  trigtnta  usuales  ms.  quilibet  dena- 
rius  valuit  decem  usualcs.  ^'Tam  avarus...  tradidit  ms.  ita  avarus...  vendidit.  "Tamen  ille  Judas  per 
hoc  non  fuerat  emendatus.  mSj  sed  ille  per  hoc  se  non  emendaverat.  "Tunc  cum  filio  tuo,  et  discipulis 
ms.  tunc  in  consilio  cum  Discipulis.  ^^Scias  quando  ms,  scias  quod  quando.  "Et  quando  pedes  ms.  et 
pedes.  '*Et  corpus  suum  et  sanguinem  suum  discipulis  dederat,  ms.  Corpus  suum  et  sangumem  dederat 
discipulis.  '*Aa  natatorium  mf.  Ad  natatoriam.  «Orayit  sic  Patrem :  Exaudi  mi.  orayit  a4  Patrem  di* 
ceas :  £xaudi*'*A  puero  tuo  nti.  a  ine. 


173 


SPURIA.  --  DIALOG.  DE  PASSIOXE  DOMINI. 


t7i 


quam  ignobiles  ^ ;  secunda,  quia  tanta  angustia  eum  A     M.  Filius  roeus  applicuit  sibi  servum,  et  curavit 

invasit,  quod  guttas  sao^uineas  sudavit  de  toto  cor- 

pore,  et  quia  Deus  erat,  ideo  omnia   quae  passurus 

erat  praescivit,   videlicet  coospuilionem  **  blasphe- 

mias,  ilagellationem,  crucifixionem,   et  liujusmodi. 

Licet  enim  fur  sciat  quod  mori  debcat,  tamen  nescil 

quid  roors  sapiat,  nisi  quando  funis  slringit  coUum  ; 

sed  filius  meus,  omnia  prapscivit   tanquam  Deus  et 

homo ;  tertia  '*,  quia  praescivit  quod  Judaei  non  de- 

berent  ei  misereri  ■•.  Et  quando   sic  oravit  :  Pater, 

si  potsibUeesl '",  transeat  a  me  calixistey  verumta' 

tnen  non  mea  voluntas,  sed  tua  fiat  {Matth,  xxvi, 

39),  angelus  Domini  **  appaniit  ei  confortans  eum  el 

dicens  ** :  Constans  esto,  Domine,  modo  genus  hu- 

manum  redempturus  es  **. 

CAPUT  II. 
De  Christi  comprehensione, 

Post  boc  filius  meus  ad  discipulos  rediit,  eosque 
dormientes  invenit,  quibuset  dixit»  :  Non  potuistis 
una  hora vigilare mecum?{Matth.  xxvi, 40.)  Et adje- 
cit :  Ecce  ••  appropinquat  qui  me  tradet  (Ibid., 
46) ;  et  ecc«  Judas  venit  cum  turba  magna,  dixitque 
Judaets :  Duo  consimiles  sunt,  scilicet  Jacobus  et  " 
Jesus;  unde  do  vobis  signum  :  Quemcunque  oscula- 
tus  fuero^  ipse  esi ;  teneie  eum  (Matih,  xxvi,  48).  Et 
cum  Judas  accederct  cum  turba,  processit  Jesus  ad 
eos,  dicens :  Quem  quasritis  ?  Qui  responderunt  : 
Jesum  Nazarenum.  Quibus  Jesus:  Egosum.  Et  cum 
dixisset  :  Ego  sum,  omnes  ccciderunt  retrorsum. 
Itervm  dixit  Jesus :  Si  me  qua^itis,  sinite  hos abire. 
Ut  Scriptura  implerelur  •* :  Quia  quos  dedisii  mihi, 
non  perdidiexeis  quemquam  (Joan.  xvm,  4-9).Tunc 
accedens  Judas  osculatus  est  eum  ",  cui  dixit  Jesus  : 
Juda,  osculo  Fiiium  hominis  tradis  ?  (Luc.  xxn,  48.) 
At  illiinjeceruntmanus in  Jcsnm,  ettenuerunteum 
(Jfa//A.  xxvt,50).  Tunc  Pelrus**  eduxit  gladium  et 
percussit  servum  principis  sacerdotum  *^  qui  voca- 
baiur  Malchus  ••  (Joan.  xviii,  iO). 

A .  Contigii  ibi  aliqaod  miraculum  ? 


auriculam  ejus(Lw^.  xxir,  51),  et  dixit  Petro:  Mitte 
gladiumxn  »•  vagiymm.  Omnis enimquiacceperitgla- 
dium.gladio  peribit.  An  putas  quia  non  possum  ro- 
gare  Palrem  meum,  et  "  exhibebit  mihi  plusquam 
duodecim  legiones  angelorumf  (Matlh.  xwij -6%^ 
53.)  Tunc  omnes  discipuli,  reliclo  co,  fugerunt. 

A.  Dir,  pissima  domina  *\  fuisti  nunc  cum  il- 
lo"? 

M.  Non. 

A.  Quare,  cum  eum  tantum  diligeres**  *? 

M.  Nox  instabat,  et  non  expedicbat  ut  juvenculas 
**  tunc  foris  invenirenlur. 

A.  Ubi  ergo,  dulcissima,  fuisti  "? 

M.  Fui  in  domo  sororis  meae,  matris  Joannis 
Q  evangelistae. 

A.  Quomodo  ergo  vel  quis  nuntiavit  tibi  quod 
actum  fuit**  ? 

M .  Audi  nunc,  Anselme,  quod  multum  est  *?  la- 
mentabile.  Venerunt  discipuli  currentes,  et  lacry- 
mabililer  clamantes :  0  charissima  domina  *',  dile- 
ctus  Blius  tuus  Dominus  et  magister  noster  *•  captus 
est,  et  ncscimus  quo  ducalur  jam  ligatus,  vel  quid 
fiat  ei  ",  vel  ulrura  sit  occisus. 

A.  Flevisti  tunc,  domina  ? 

M.  Licet  scirem  quod  genus  humanum  esset  rc- 
dempturus  ^^ ;  tamen  propter  maternum  affectum, 
doloris  gladius,  do  quo  Simeon  praedixerat  (Luc.  ii, 
35),  animam  meam  pertransivit  ". 

CAPUT  Ilf. 
De  Christi  deductione  ad  Annam,  etPetri  negatione. 

Anselhus.  Quo  tunc  fuit  durlus  filius  tuus  dilc- 
Ctus  ? 

Maria.  De  horto  prai^dicto  per*' vallem  Josa^hat 
per  porlam  Aurcam,  el  ductus  fuil  in^palatium 
Scribarum,  et  pontificum  et  Pharispeorum,  juxla 
templum,  in  domum  Annae  "  ;  el  quapsivit  Annas  dc 
doctrino  ejus  et  discipulis.  Al  ille  respondit  :  Kgo 
palam  locutus  snmmundo  \  ego  semper  docuiinsy" 


VARL£  LECTIOiNES. 

**DoIent  quam  ic^obtles  ms.  doleut,  quando  Iseduntur,  quam  rustici.  '*Quia  Deus  fuit,  et  ideo 
omnia  quae  pati  debuit,  praescivit  :  videlicet  conspuitionem  ms.  Ct  quia  Deus  erat,  sciebat  omnia 
quae  passurus  erat.  Praescivit  videlicet  conspulationem.  "Hujusmodi.  Tertia,  etc.  ms.  hujusmodi. 
Licct  enim  fur  sciat  quod  mori  debeat,  tamen  nescil  quid  mors  sapiat,  nisi  quando  funis  strin^it 
collum.  Sed  Filius  meus  omnia  prescivit  tanquam  Deus  et  homo.  Tertia,  otc.  '"Et  misereri  ms.  sibi 
njisereri.  "Quaodo  sic  oravil.  Pater,  si  possibile  est  ms.  quando  oravil  :  Paler,  si  potes.  ■•Angelus 
Domini  ms.  omit.  Domini.  "Eum,  dicms  ms.  eum,  ct  dicens.  "Debcs  rcdiniere  ms.  redemplurus  es. 
"  Quibus  et  dixit  ms.  quibus  dixit.  "Dlcens  eliam  :  Ecce  ms.  et  adjecit :  Ecce.  "Turba  Judeorum  magna; 
(llxitque  JudFcis  :  Duo  itaque  pares  sunt,  scilicet  Jacobus  cl  ms.  turba  magna  :  et  dixit  Judapis  :  Duo  sunt 
consimiles,  Jacobus  videlicct  et.  •*Scriplura  iniplealur  ms.  Scriptura  implerclur.  •*Tunc  Judas  oacula- 
batur  eum  ms.  Tunc  arcedens  Judas  osculatus  est  eum.  ••Tunc  Petrus  ms.  Petrus  vero.  •^Principis  sa- 
cerdolum  tns.  omit.  sacerdoium.  "Malchus  ms.  Marchus.  ••Gladium  tuum  in  ms.  gladium  in.  **Patrcni, 
meum,  et  ms.  Patrem,  el.  **Piissima  Domina  ms.  duicis  Maria.  ^*Tunc  cum  illo  ?  ms.  lunc  ibi  *?  **M. 
non.  A.  Quare,  cum  eum  lanlum  diiigeres?  ms.  hac.  omiiiit.  **Ul  mulieres  tn*.  ut  juvencula».  **DuIris- 
sima  fuisti  lunc?  ms.  tunc  dulcissima  fuisti  ?  **\'el  a  uuo  nuulialum  tibi  fuit  factum  hujusmodi  ?  ms.  yel 
quis  tibi  nunciavit  quod  factum  fuit  ?  *\Nunc  quod  mullum  est  ms.  nunc,  Ao^clme,  quod  nimis  es.  *•  Vc- 
ncrunt  dtscipuli  currentes  et  lacr^mabilitcr  clamanies  :  0  charissima  Domina  ms.  Venerunt  apostala:.  di- 
scipuli  lacrymabiliter  currentesad  me  el  clamcnles  ;  Bona  Doniina.  *'Fdius  luus  magister  noster  ms.  Fi- 
lius  tuus.  Donpinus  et  magister  nostcr.  ••Ducatur,  vel  quid  fial  ei.  ms.  ducatur  jam  ligalus,  el  nescimus 
quid  factum  sit  ei,  vel  uirum  bit  occisus.  *'Genus  humanum  rediraere  dcberel  ms.  redemplurus  esset  hu- 
ntaoum  genus.  •'Gladius  animam  mcam  pcrtransivil.  ms.  Gladius  dc  quo  Simeon  priedixerat,  animam 
metim  traDsHxil.  ••Horto  praediclo  per  m*.  horlo  per.  "Josaphat  in  rivitatcm,  el  durebalurin  m*.  Jo- 
saphat,  per  portam  Aurcam  ductus  fuit  in.  •*Domum  Annae  ms.  omit  Annae. 


m 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


276 


nag&ga^ei  in  templo9»ubiomne8  Judanconveniunt  A  de  le,  cum  iste  princeps  discipulorum  te  negaveril  *? 


*^  ;  et  in  oecuUo locutus  sum  nihiL  Quid  me  interro- 
gas?  inten'oga  eos  qui  me  audierunt  quid  locutus 
sim  eis ;  ecce  hi  sciunt  quid  dixerim  eis.  Tunc^^aS' 
sistens  unus  ministrorum  dedit  ei  alapam  inexperlae 
crudelilalis,  dicens  •• ;  Sic  respondes  ponlilici  ?  Fi- 
lius  autem  meus,  ut  Agnus  mansuetus,  respondit  ei 
Simale  loculussum^  testimoniumperhibedemalo; 
fibeneycurme  ca:dis?  {Joan,  xvm,  20-23.)  Tunc 
velaverunt  oculos  ejus  tanquaro  furis  «<> ;  quod  tamen 
nulli  fit^  nisi  prius  condemnetur.  Et  illuaerunt  ei 
tota  nocle,  spuenles  in  faciem  ejus»  et  perculientes 
eum,  dixerunt ;  Prophetiza  nobis ;  quis  est  "  qui  te 
percussit  ?  {Matth,  xxvi,  68.)  Joannes  vero  existens 
intas,  quia  notus  *'  erat  pontiBci,   introduxit   Pe- 


trum.  Quem  videns  ostiaria  dixit :  Tu  es  ex  discipu-  q  cruce. 


0  dulcis  Jesu  '"^  non  te  negabo  in  aetemum.  Egoau- 
lem  8tabam",plenadolore,  aodiensomnes  illusiones 
et  contumelias,  quas  filio  meo  dilecto  inferebant,  el 
Pelrum  negantem  el  omnia  qu»  tota  nocle  ibi  ^e^ 
bant.  Et  cum  Petruslertio  negasset,  filius  meuseum 
respexit,  et  eo  quod  eum  ncgaverat,  flevit  amare  ''*: 
Egressus  foras  invenit  nos  foris  stantcs,  et  tacta 
dolore  cordis  intrinsecus  dixi  ad  eum:  Pelre,  Petre, 
'*,  quid  agitur  cum  Jesu,  vcl  ubi  est  Jesus""?  Qui 
clamans  et  ejulans  lacrj^mosa  voce  respondil:  Heu, 
charissima  domina  ^*,  absque  misericordia  traclalur, 
et  cruciatur  usque  "  ad  mortem.  Et  currens  abscon- 
dil  se  praB  timorein  lapide,  qui  vocatur  Gallicanlus, 
en   non  comparuit  doncc  Jesus  mortuus   fuit   in 


lis  hominisistius  ?  (Joan.  xvni,  17.)  Petrus  veroler 
negavit  cum  juramento  quod  nonquam  eum  vidis- 
set,  neque  novisset.  Et  statim  gallus  cantavit.  Et 
conversus  Jesus  respexit "  Petrum^  et  recordatus 
est  Petrus  verbi  Domini  quod  dixerat  ei :  Quia 
priusquam  •*  gallus  cantet^  ter  me  negabis,  Et 
egressus  Petrus  flevit  amare.  {Luc.  xxii,  61,  62.) 

A.  Ubi  fuisti,  charissima  domina,  cum  haec  fie- 
rent  ••  ? 

H.  Statim  cam  discipuli  mihi  dixissent  quse  facta 
fuerant,  omnia  ossa  mea  contremuerunt,  surgens- 
que  ••  cucurri  cum  Maria  Magdalena  juxta  templum, 
audiensque  tumultum  in  domo  Annse,  volui  intrare, 
sed  non  sum  permissa  •  ^.  Uude  stabam  foris  plorans 
et  clamans  :  Heu  !  dilecte  fili  mi,  lumen  oculorum 
meorum,  quis  dabit  capiti  meo  aquam,  ct  oculis 
meis  fontem  lacrymarum  {Jer.  ix,  1)  ul  plaugam  in- 
perfectionem  filii  ••  mei  ?  Maria  vcro  Magdalena  cir- 
cuibat  undique,  et  inlrospiciens  per  fenestras,  quce 
audiens  ncgationem  Pctri,  commota  sunt  omnia  vis- 
cera  ejus  pro  ••  desolatione  uuici  iilii  me,  eo  quod 
princeps  discipulonim  eum  negasset,  ei  dixit :  0 
Jesu  bone  ^*,  qualero  finem  sortius  es,  vel   quid  fiet 


A.  Dic  mihi,  domina  "^"  charissima,  quid  fbcisti 
cum  hoc  audires  ? 

M.  Gladius  Simeonis  pertransivit  animam  meam. 
CAPUT  IV. 
De  Christi  dcductione  ad  Caipham, 

Anselhls.  Dic  mihi  quid  factum  ^  fuit  post  haec  ? 

Maria.  Mane  facto  eduxerunt  eum  de  domo  Aa- 
na",  et  duxerunt  eum  ad  Gaipham  principem  sacer- 
dotum  ••.  Tunc  primo  postquam  captus  fuerat  vidi 
eum,  et  •^  accurrens  quasi  ieaena  raptis  felibusvide- 
bam  illam  dcsiderabilem  faciem  spulis  Judseorom 
maculatam,  dicens  lacrymando  :  Heu  !  dilcctissinie 
fili,  quam  ••  miserabiicm  te  ••  modo  video,  quae 
totie^  dulcissimo  '^  tuo  aspectu  gaudebam  ?  Et  vo- 
C  lens  illum  amplecti,  non  fui  permissa  accedere,  sed 
trusa  a  Judaeis  huc  eliiluc,conturoeliose  sum  amotat 
ct  populus  undique  concurrebal,  sicut  quando  fures 
et  latrones  (.ondemnantur. 

A.  Habuisli  aliqurm  ••  spem  quod  liberari  pos- 
sel? 

M.  Etiam ;  sciebam  enim  quod  ••  ingeniosus  fuit 
et  fucundus,  et  sperabam  quod  se  excusaturus  esset, 
si  ad  judicium   veniret.   Tonc   stetit   quasi   agnus 


VARIJS  LKCTIONES. 

••In  templotn*.  et  in  templo.  •Uud«i  conveniunt  m.«.  Juda^i  convenerunt.  ••Inten*ogas?  Tunc  ms,  interrogas? 
Interroga  eos  qui  me  audierunt,  quod  loculus  sum  eis.  Ecce  hi  sciunt  quid  dixerim  cis.  Tunc.  ••Dabat  ei 
alapam  inexpertae  crudelitatis,  dicons  ms.  dodit  alapam  Jesu,  dicens.  ••Ligaverunt  oculos  ei  lanquam  furi : 
W5.  velaverunt  oculos  ejus  tanquam  latronis.  '^£1  perculiontes  cum  dixerunl,  Proi>heliza  nobis,  qui  cs  ms. 
pl  illusemnt  ei  dicentes  :  Prophetiza,  quis  est.  ••Qui  notus  ms,  quia  notus.  .••  El  conversus  Josus  resi^exe- 
rit  ms.  et  Filius  meus  respexit.  •*Verbi  Domini  quid  dixcrat  ei :  Quia  priusquam  ms.  Verbi  quod  dixerat  Filius 
meus  Jesus :  quod  priusquam.  ••Cum  hacc  fieront  ms,  quamlo  hfcc  facla  sunt.  ••Mihi  dixissent,  quoe 
facta  fuerant,  omniaossa  mea  contremuerunt,  surgensque  ms.  mihi  quod  factum  fucratnunliavprunt,contre- 
muerunt  omnia  ossa  mea.  Surgens  cucurri.  •^TumuIium,  volui  intrare,  scd  non  fui  wis.  tumultum  in  domo 
Annse,  volebam  intrare,  sed  non  sum  permissa.  ••Interfectum  Filii  ms.  intorfoclionem  unici  tilii.  ''Et 
audiens...  commota  est  totis  visceribus  pro  ms.  quce  audiens...  commota  sunt  omniuviscora  cjuspro.  '"Jcsu 
bone,  ms.  Jesu  dulcis.  "Princeps  discipulorum  te  negaverit.  0  Jesu  ms.  princops  omnium,  ut  dignosci- 
lur,  te  negavit.  Dulcis  Jcsu.  "Negabo  in  a^lernum.  Ego  aulem  slabam  ms.  negjibo.  Effo  stabara.  "Cum 
ergo  Petrus  eum  lortio  negasset,  Filiusque  mcus  eum  respexi.«5sct,  et  propler  quoa  eum  nogaverat, 
flevisset  amare  ms.  Et  cum  Pctrus  tertio  nopassel,  Filius  meus  cum  respexit,  et  eo  quod  negavrral,  ainare 
flevit.  '*Cui  cum  dolore  dixi,  Petre  ms.  ct  lacla  dolore  cordis  inlrinsecus  dixi  ad  oum  Potro.  '*Josu  ?  qui 
ms.  Jesu,  velubi  est  Jesus  ?  Qui .  '•Heu  charissima  Doniina  ms.  hou  Doniina  bona.  "Tractalur  et  crucialur 
ms.  cruciatur  et  occiditur  usque.  '•Dic  Domina  ms.  dic  mihi  Domina.  "Quid  faclum  ms.  Dic  mihi  quid 
factum.  ••Principem  sacerdotum  ms.  Ponlificom.  •*Tunc  prinio,  postquam  caplus  fuerat,  vidi  eum,  et 
«15.  Ibi  eum  tunc  vidi,  postquam  captus  fuit,  et.  ••Dicens  laciymando,  heu  dilertissimc  Fili  ms.  crines  di- 
ianians,  ejulans  et  plorans,  altaque  clamans,  beu  dulcissime.  "Miserabililer  tc  ms,  miserabilem  te. 
••Dulcissiroo  ms.  amantissimo.  ••Tunc  aliquam  ms.  omit.  tunc.  '•Etiam  :  sciobem  cnim  quod  ms.  Etiam, 
cum  desiderio  sperabam  ut  mater  :  sciebam  itaque  quod. 


ni 


SPURU.  —  DIALOG.  DE  PASSIONE  DOMINI. 


378 


mansuelissimus  •**  el   non   aperuit  os  suura;  fuxi  A.  omni$guiexveiitateest,auditvocemmeam,Dixitei 


etiam  "  ila  amicabilis  quod  sperabam  quod  debe- 
renl  ejus  miscreri.  El  modico  temporedilapso,  adeo 
consputus  fuit  quod  quasi  leprosus  apparebat.  In- 
venerunt  enim  isti  mulla  falsateslimonlacontraeum, 
dicentes  eura  •*  esse  legis  destructorera,  et  populi 
subversoreni  ••.  Tandem  duo  falsi  testes  accesserunt, 
dicentes :  Hic  dixit  Possum  destruere  templum  Dei, 
etpost  Iriduum  *^  recedificare  Hlud(Matth.  xxvi,60, 
61).  Et  Caiphas  dixit  :  Dic  nobis  si  tu  es  Christus 
(ibid.  63).  Jesus  respondit  :  Si  dixero  vobis,  non 
credetis  mihi.  Si  autem  interrogavero  voSy  non  re- 
spondebitis,  neque  "  dimitletis{Luc.  xxn.67,  08). 
Amen^dico  vobis,  amodovidebitis  filiumhominisse- 
dentem  a  dextris  virtutis  Dei,et  venienteminnubi- 


Pilatus  :  Quid  est  veritas  ?  (Joan.xYm,  33-38.)  Hanc 
qua?slionem  non  .solvit  ci  Cliristus,  quia  si  solvis- 
sct,  eum  utiquc  liberassel,  et  ideo  genus  ••  huraa- 
num  redemplum  non  fuissel.  TuncJudas  videns  qnod 
damnatus  esset,  pamitentiaductus.retulit  triginta 
argenteosprincipibussacerdotumetsenioribuspopur 
\'\,  dicens:Peccavi  tradens  sanguinem  justum^^^.  At 
illi  dixerunt:  Quid  adnos?tu  videris.  Et  projectis 
argenteis  in  templumjrecessit  ob  eiSyCt  abiens  laqueo 
fesuspendit{Matth.  xxvii,  3-5).  Pilatus  autem,con- 
vocatis  principibus  sacerdotum,  et  maglstratibus  et 
plcbe,  dixitad  eos  ;NuUam  causaminvenio  mortis 
in  homine  islo  "^  ex  his  in  quibus  eumaccusatis^^*' 
{Luc.  XXIII,  4,  14.)  Al  illi  invalescebant,  dicenles 


busccnli.  Tuncprincepssacerdotumsciditvestimenta  B  Commovetpopulum  "*  per  universamJudceam^nci- 

sua, et ait  •• :  Quid  adhuc  desideramus  testcs? Audis- 

iis  blasphemiam,  Quid  vobis  videtur?  Tunc  omnes 

clamabant :  Reus  est  mortis  (Matth.  xxvi,  64-6G). 

Hac  prolata  sententia,  gladius  Siraeonis  pertransivit 

animam  meara**- 

CAPUT  V. 

De  ChHsti  ad  Piiatum  deduciione, 

Anselmus.  Quo  tunc  ductus  fuit? 

Mahia.  Ad  judicom  Pilatum. 

A.  Sperasli  ibi  aliquid,  domina  charissima? 

H.  Mullum  speraveram,  cumturbaconvenisselcui 
saepe  dulciter  praedicaveral,  et  quorum  infirmos  sa- 
naverat,  el  eos  in  deserto  paverat,  quod  eum  dema- 
nibus  Judaeorum  liberare  deberent.  Tunc  unanimiter 
clamabant  eoram  Pilato  :  Crucifige,  crucifige  eum 
(Luc.  xziii,  21).  Et  imposuisrunt  ei  qnod^^dixerat 
sc  filiQm  Dei  esse  (Malth.  xxvii,  43),  et  quod  pro- 
hibuisset  Iributa  dari  Cssari  (Ltic.  xxiii ,  %).  Tunc 
Pilatns  quaesivit  **de  regnosuo,  dicens  :  Tu  es  rex 
Judasorum  ?  Et  respondit  Jesus :  A  temetipso  hoc  di- 
cis^  an  atii  Ubi  dixeruntde  me?Refpondit  Pilatus : 
Nunquid  ego  Judmussum?  Gens  tuaetpontifices  tut 
tradiderunt  "  te  wi/«,  quid  fecisti  ?  Hespondit  Je- 
sus  :  Hegnum  meum  non  esi  de  hoc  mundo  ;»»si  ex 
hoc  mundo  esset  regnum  meum,ministri7nei  utique 
decertarent,  ut  non  tradererJudans.Dixit  itaque  Pi- 
latus:  Ergo  rex  es  tu  ?  Respondit  Jesus:  Tudicis  : 


piens  a  Gaiilcea  usquehuc  {ibid,,  5). 
CAPUTVI.    - 
De  abductione  ad  Herodem,  et  reductione  ad 

Pilatum. 
Tunc  Pilatus  audiens  Galilceam,  etquod  Galilaeus 
esset,  misit^um  ad  Herodem.qui  et  lunc  ^ra/  HierO' 
solymis  ^^.  Herodes  autem  viso  Jesu  gavisus  est 
valde  ;  erat  enim  ex  multo  tempore  cupiens  videre 
eum,  eo  quod  audierat  multa  deeo^  et  quia  sperahat 
aliquod  signum  ab  eo  fieri,  Interrogabat  ergo  Jesum 
multis  sermonibus  {Luc.  xxiii,  6-9);  videlicet,si  esset 
ilie  puer,  quem  "•  pater  suus  volebat  interficere  *•*, 
et  propter  eum   muUos  pueros  nccaveral  ^**^.  Item : 
Si  essct  ille  qui  caecura  ^^  illurainaveral,   et  qui ' 
Q  Lazarum  suscitaverat,  el  adolescentem  filium  viduae 
in  porta  civitatis  Nnim  ;  et  raulta  alia  miracula  fe- 
cisset  "• ;  et  rogaviteum  ut  aliquod  signum  faceret, 
promittens  quod  eum  de  manibus  "®  Judseorum  eri- 
peret.  Jesus  autera  nihil  ei  Tcspondil  {ibid.,  9).  Et 
poBuit  Herodes  coronam  supercaput  ejus,  promittens 
quod  si  faceret  ei  signum,  quod  ipsum  regni  sui 
participcm  faceret,   et  pariter  cohferedera"*.  Ista 
corona    Roraani  coronanlur  imperatores  "*.  Jesus 
autem  non  responditei. S/afeaw/  autem principes  sa^ 
cerdotum  et  Scribas  constanter  accusantes  eum 
(ibid.,  10). 
Anselmus.  0  dulcissima,  quid  tunc  sperabas? 
Maria.  Sciebara  Herodera  esse  regem  uaturalis 
sperabam  quod  regi  excellen- 


Quia  rex  sum  ego ;  ego  ad  hoc  natussum^et  ad  hoc 
veni  in  mundum  ut  testimonium  perhibeam  veritati;  D  elcgantiae,  et  ideo 

VARIJi:   LECTIONES. 

•*  Maosuelissimus  m«.  mansuetus.  '•Itera,  fuil  eliam  m?.  om?7.  Item.  ••  Enim  muUa  falsa  testimoniam 
dicenles  eum  ms.  isti  multa  falsa  testimonia  contra  eum,  dicenles  eum.  ••  Perversorera  ms.  subversorem. 
•*Etpost  triduum  ms,  et  in  triduo.  ••Respondebitis,  neque  ms.  respondcbitis  mihi,  nec.  •'  Scidit  vesli- 
menta  sua,  el  ait  ms,  scindens  ve^limenta  sua  ail.  •*  Animm  mcam.  ms.  animam  el  cor  mcum.  ••  El  im- 
posuitei  turba  quod  ms.  Et  imposueruntei  quod.  ••  Quaesivit  eum  ms.omit.  eum.  •^Pontifices  tradide- 
ninl  ms,  Ponlifices  tui  tradiderunt.  ••^Nunc  aulem  regnum  mcnm  non  esl  dehoc  mundo  ms.  h(BC  omittit. 
••  Et  ideojfenus  ms.  et  tunc  genns.  *••  Tradcns  sanguinem  juslum  ms,  tradcns  justum.  "*  Cnusam  mor- 
tis  in  homine  islo  ms.  causam  in  hoc  homine.  "'  Eum  accusatis  ms.  eum  accusant.  "•  Populum  docens 
per  ms.  omittit  docens.  *•*  Audiens  Galilaeam  el  quod  Galila-us  esset,  misit  Jesum  ad  H«rodem,  qui  et 
tunc  erat  Hierosolymis.  ms.  audiens  quod  Galilanis  essct,  misit  cum  ad  Herodem,  qui  et  ipsc  Hierosolyrais 
erat  ilUs  d  ebas.  "*  Ille  puer,  q  le.n  m^.  ille  quom.  *••  Volebal  inlciiicere  ms,  volcbat  occidcre.  f  Piie- 
ros  interfeccral  ms.  pucros  nccaverat.  "•Qui  c.tcos  ms.  qui  caecum.  "*  Alia  mlracu'a  fecissct  :^"  el  ms. 
alia.  Et.  "•  Ut  eum  de  manu  ms,  quod  eum  de  manibus.  "*  Promiltcnsquod  si  ei  fareretsignum.quod 
ips'im  regni  sui  partiripem  facerei,  et  pariler  cohxTodem  ms.  hrec  omittit.  "•  Isla  corona  Romani  coro- 
nantur  Imperatores,  ms.  hac  corona  omneslmperalores  coronaulur.  "•  Mar.  Sciebam  Herodem  esse  Re^em 
naturalis  elegaatiae  ?  et  ideo  ms.  Mar.  Sperabam  ut  mater,  o  Anselrae  :  sciebam  enim  Herodem  esse  regcm 
eleg^antem ;  et  ideo. 


179 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


280 


ti»simo  filio  meo  pareere  debuisset.  Sprevii  auiem  A  prsestltit.  iEstimabam  slquidcm  Dudato  corpore  for- 


filium  meum,  et  indutum  veste  alba  remisii  eum 
Pilato.  Et  facti  sunt  amtci  Herodes  et  Pilalus,  nam 
antea  inimicierant  "* (Luc.  xxiii,ll ,12). Sciens  au- 
tem  "*  Pilatus  quaata  immanilate  et  cnulelitate  in 
morte  filii  raei  conspiraverint  Judaei,  praeraifii  quos- 
dara  "*,  qui  Jesum  ab  Herode  conducereul,  ne 
ipsum  io  via  interficerent.  Remisso  ergo  filio  meo, 
couvocaos  Pilatus  omnes  Judaeos,  dixit  "' :  Ohtulis- 
iismihi  hunchominem  quasi  avertentem  populum  ; 
et  ecce  ego  coram  vobis  interroqans  nullam  causam 
mortis  in  eoinvenio,  ex his in  quibus eum  nccusaiis. 
Sedneque  Herodes^^* ;  nam  remisi  vos  ad  illum  "• ; 
eccenihildignummortefactumest  ei,  Emendatum 
ergoillumdimittam{ibid,,M-\(i),  Atilli  petebant  Bar- 


mosis  mcmbrorura  lineamentis  victi  parcerent ;  sed 
heu !  in  momento  temporis  lotalis  corporis  ejus  su- 
perficies  ita  sanguine  perfusa  est  ac  si  purpura  cir- 
cumdalus,  et  in  sluporem  ^•'el  deformilatem  trans- 
formalus,  omnibusapparuit  quasi  lcpra  percussus.  Jfi. 
Utes  vero  ptectentescoronam  de  spinis  imposuerunt 
capitiejus,etvestepurpureacircumdederunteum,  ac 
venerunt  ad  eum,  et  dixerunt  ^**,A\e,rexJutlceomm! 
etdabanteialapns{Joan,xi\,  2,3).  Hanccoronam  ha- 
bet  rex  Franciae.  Haec  corona  non  '*•  fuit  de  spinis, 
sed  de  juncis  marinis  ;  qui  habent  acutiores  aculeos 
quara  ver®  spinae.  Hanc  coronam  igilur  plectentos 
capiti  ejus  imprimebantita  "•jquod  sanguis  per  ejus 
faciem  defluebat  et  sic  ornatuni  "*  eduxit  eum  Pi- 


rabam,  qui  propter  seditionem  et  horaicidium  *••  mis-  g  latus  foras,  el  dixil  :  Ecce  rex  vester.  Illiautem  cla- 


sus  erat  in  carccrera  (ibid.^  18,19).  Pilatus  secundo 
dixit  "*  :  Quidenim malifecit ;  NuUam causam  mor- 
tisinvenioin  illo:  corripiamergo  eum,  et  dimittam, 
At  illi  instabant  voeibus  magnis,  ut  crucifigerefur, 
ehmantes: Crucifige^**, crucifige  eum {ibid., 21  -23). 
SedenteergoPilatopro  tribunali^misitad  eum  uxor 
sua;  Nihil  iibi  et  justo  illi.  Multa  enim  in  hac  nocte 
passasum  per  visum  propter  illum{Matth,  xxvii, 
19). 

CAPUT  VH. 

De  flagellaticme  et  coronaspinea^  ac  vociferationlbus 

Judoforum. 

Pilatus  aulem  sperans  crudelitati  Judaeorum  satis- 
facere,  apprehendit  Jesum  et  flageliavit  statua  illi- 
gatam  ita  ut  a  '**  plantapeiisusqueadverticemnon  q 
esaet  in  eo  sanitas  {Isai.  i.  6).  Haec  siatua  ita  spissa 
fuit  quod  circa  duas  spannas  manus  manum^**  tan- 
gere  non  potuit.  Unde  accipiebant  corrigias,  et  ma- 
ous  ejus  ligabant. 

Anselmus.  Sperasti  ibi  aliquid  ^**,  domina  cha- 
rissima  ? 

Maria.  Multum  speraveram  propter  hanc  causam, 
quam  tibi  manifestabo  ;  delicata  enim  et  *••  natura- 
lis  iogenuitas,  et  formosa  mcmbrorum  principalium 
coropages  roihi  matri  ejus   solummodo  nota  spcm 


mabantt  Tolle,  tolle,  crucifige  eum  {ibid.,  14-15)  ! 

Responditeis  Pilatus  :  Accipiie  eum  vos.et  crucifi- 

gite.Responderunt:  Nos  legem  habemus.ei  secundum 

hanc  legem  debet  mori;  quia  FHium  Dei  se  fecit. 

Dum  ergo  audisset  Pilalus  hos  sermones,  magis  ti- 

muit.  Et  ingressm  prastorium  dixit  ad  Jesum :  Unde 

es  tufJesusautemresponsum  non  dedit  ei^**.  Dixit 

ergo  ei  Pilatus  *•• ;  Mihi  non  loqusrisf  Nescis  quia 

potestatemhabeoci^ifigereiey  et  potestatem  haheo 

dimittere  iefRespondit  Jesus  :  Non  haberes  potesta- 

temadversummeullam.nisitibidatumessetdesuper' 

Propterea  qui  traiidit  me  tibi,  majus  peccatum  ha^ 

bet.Et\exinde  quasrebat  *•*  Piiatus  dimittere  eum  : 

Judasiautem  clamabant  dicentes  ;  Si  hunc  dimittis, 

nonerisamicus  C(esaris{ibid»,  6-12)"*.  Videns  au^ 

tem PilatusquodnihilproficeretfSed magis  tumultus 

fieret,acceptaaqua,  iavit  manuscoram  omnipopulOj 

eldixit:  Innocens  ego  sum  a  sanguine  justi  hujus; 

vos  videritis.Et respondensuniversuspopulusdixii : 

Sanguisejus  super  nosetsuperfiiios  nostros{Matth., 

xxvii,  24-25).  Instabant  ergo  magnis  vocibus  ut 

crucifigeretur.etrinvaiescebantvoces  eorum.  EtPila- 

tus  adjudicavit  fieri  petitiones  eorum.  Dimisit  autem 

illis  eum,  qui  propter  homicidium  missus  fuerat  in 

carceremy  quem  petebant  {Luc.  xxiii,  23-25). 


VARIiE  LEGTIONES. 

"*  Non  erant  amici  adinvicem,m«.  erantinimici.  "•  Sciensautemm^.  scieos  igilur.  ^'^  Prflemisit  quos- 
dam  ms,  providit  ouosdam.  "'  Convocatis  Pilatusoranibus  Judaeis  dixit  ad  eos :  ms.  convocans  Fiialus  oranes 
Judaeos,  dixit.  "■  Sed  neque  Herodes  ms.  hcec  omittit.  "•Nam  remisivosadilium.  Ecce  ms.  remisi  advos 
illum  :  etecce.  *••  Propler  honiicidiuin  w«.  propjerseditionera  elhoraicidium.  "^  Pilalus  dixit  ms.  Pilatus 
2»  dixit.  "•  Magnis ut crucifigerelur, clamanles:  Crucifige  ms.  magnis  :  Crucifige.  '**  Speraus  quo  crudtli- 
taii  Judaeoruro  satisfacere  deberet  lapprehensum  Jesura  ilagellari  ftcit  in  statua  li^atura  ita  quod  a  ms.  sperand 
crudelitali  Judaeorum  salisfacere,  apprcliendit  Jcsura  et  tlagellavit  in  colurana  ligatura,  ila  ut  a.  ^*^  Manus 
manum  ms.  manus  magnum.  ^••ibi  aliquid  m«.indealiquid  ^*' AI.  Multum  speraveram  propter  hauccausam, 
quamtibi  manife&tabo.  Deiicala  enim  etm^.  Mar.  Eliam  Anselrae,  quasi  raaler.  Proplerea  causam  tibi  pandam. 
Delicata  siquidem  et  ^^  £t  membrorum  principalium  compages  mihi  matri  ejus  solummodo  nota  spem 
prsestitit.  i£slimabara  siquidem  nudato  corpore  formosis  membrorum  lineamentis  vicli  parccrent ;  sed  heu 
m  momento  temporis,  totalis  corporis  ejus  superfiities  ita  sanguinesuperfundebatur,  ac  si  purpura  circum- 
dalus,  et  io  stuporem  ms.  Et  formosa  membrorum  principalium  compago  inde  mihi  solummodo  ex  materna 
familiaritate  fuit  nota,  et  nulli  alii  expcrla ;  ideoque  exislimabam  quod  nudato  corpore  decentissimo  mem- 
brorum  lineamento  vicii  compatercntur.  Sed  heu  ita  lotalis  corporis  ejus  superticies  sauguine  perfusa  est, 
ac  si  purpura  circumdalus  in  stuporen.  *••  Ac  vcniebanl  ad  eum  et  dicebant  ms.  el  ven»jrunt  ari  enm,  et 
dixeront.  '••  Franciae.  Ha;c  corona  non  ms.  Prancoi  um  qua;  non.  "•  Cum  lanrca  percuiienies  capiti  ejus 
imprimere  conabantur,  ita  ms.  igitur  plectentes  capiti  ejus  imprimebant,  ita.  ^*^  Sic  cruenUitum  ms.  sic 
onatum.  "•  Kesponsum  non  dedit  ei  ms.  nou  respondit  ei.  ^••Dicitei  Piiatus  ms*  dixit  ergo  ei  Pilatus. 
^•*  £t  exiode  quaerebat  ms.  etinde  volebat.     ^'^  Non  es  umicus  ms.  non  eris  amicus. 


281 


SPURIA.  —  DIALOG.  DE  PASSIONE  DOMINI. 


m 


CAPDT  VIII. 


De  damnatione  ChrUti,  et  crucis  bajulatione. 

Ad  oiroiam  igilur  plebis  inslantiam  Pilatus  banc 
mortis  sentantiam  protulit  advcrsus  filium  meum, 
dicens  :  Jesum  Nazaj^enum  abjudico  vita^f  et  adju- 
dico  morti  ignominiosce  "•  crucis. 

Ansbluus.  Quid  fecisti;  dulcissima,  cum  ^"  bssc 
audires  ? 

Maria.  Haec  prolata  *  sententia  gladius  Simeonis 
pertransivit  cor  meum  et  animam  meam. 

A.  0  dulcis  Maria  ]  quid  factum  ^'*  fuit  post 
hsec? 

M.  Suiceperunt  Jesum  dilectum  Blium  meum,  et 
eduxerunt  eum,  ui  scribit  Joannes,  et  bajulans  sibi 
crucemexivit  in  eum  qui^** dicitur  Calvaria:  locus^ 
ubieumcrucifierunt  {Joan,  xix,16-18).  Crux  vero  "•  B 
adeo  magna  erat,  quod  habebat^"  quindecim  pedes 
in  longitudine.  £t  adeo  debilitalus  erat  filius  meus 
pra*tcrila  nocte  et  illa  die,  quod  ^**  eam  portare  non 
potcral.  Unde  et  Lucas  scribit  :  Apprehenderunt 
Simonem  quemdam  Cyrenensem^  et  imposuerunt  illi 
crucemportarepostJesum  unicum  ^**  iilium  meum 
(Luc.  XXII 1, 26).  Quod  fecerunl  non  causa  misera- 
lionis,  sed  quia  prae  debilitate  id  facere  non  po- 
teral  "*. 

A.  Scquebantar  eam  aliqui  '*%  cum  educe- 
relur  ? 

M.  Tola  turba  concurrebat,  sicut  quando  fures 
ducuntur  ad  supplicium.  Unde  ^**  Lucas  scribit  : 
Sequebaturautemillumturbamultapopuli  ;et  mu- 
lieres,  quce  "^  plangebant  et  lamentabantur  eum  q 
(ibid,  27).  Sequebanlur  etiam  pueri  projicicntes 
iuturaellapidcsineum.  C(7n(;musatt^ef7»  tiiius  meus 
JesusadmvMeres  dixit  :Fili(eJerusalem^noliteflere 
super  me ;  sed  super  vos  ipsas  "'  flete,  et  super  /ilios 
^'Cstros^  qui  lulum  et  lapides  mittunt  in  me,  nescieotes 
quid  faciunt,  quoniam  ecce  dies  venient,  in  ^**  quibus 
dicent :  Beataesterileset  ventres  qui  non  genuerunt^ 
el  ubera  quasnon  lactaverunt.  Tunc  incipient  dicere 
fnontibus  :  Cadite  super  nos  ;  et  coUibus  ;  Operite 
nos,  Quia  si  in  viridi  ligno^  boc  e&t  in  pueritia, 
hoG  faciuntf  in   arido,    hoc  est    iu    senectute, 


quidfiet  ? (ibid,,  28, 31).  Vel  in  tiridi ligno,  hoc  est  in 
me,  in  ari^o,  hocest  in  aliis  sanclis  mels,  ^tiid  ^** 
fiet  ?  Ducebantur  et  aliiduonequamcum  eo,  ut  cru- 
cifigerentur  (ibid.y  32).  Hocfecerunt  ad  majorem"* 
confusionem . 

CAPUT  IX. 
De  Christi  et  matris  hypapante. 

Cum  autem  educeretur  filius  meus  priocipalis, 
cum  duobus  sceleratis  extra  portam  civitatis,  cura 
ingenti  pressura  irruentis  populi  et  insuUantis  "*, 
volui  eam  sequi  et  videre,  scd  non  potui  prae  maxi- 
ma  multiludinepopuli,  qua)  adopprobrium  tilii  mei 
convenerat.  Sed  landem  cuni  Maria  Magdalena  deli- 
beravi  quod  per  viam  adjacenlis  plaleae  circa  quem- 
dam  fontem  circuiremus,  quatenus  illi  obviarcmus. 
Et  cum  venissemus  juxla  "*  foutem,  obvium  ha- 
buimus  meum  filium  deformatum,  pressum  omni 
dolore  ;  qui  benigne  inclinabatse  ad  me,  ac  si  di- 
cerct  ***,  Grates  libi  refero,  elecla  mater  mea,  pro 
multimodis  beneficiis  mihiimpensis  "\  et  pro  multo 
labore  quo  in  summa  paupertate  et  abjcctione  ^** 
enutrivisti  templum  corporis  mei,  et  nunc  in  de- 
structione  constitutum  inter  contumelias  et  oppro- 
bria  sequi  non  dcdignaris  nec  vereris  ^"*,  quamvis 
omnibus  contemptui  habeamur  ^**. 
CAPUT  X. 
De  crucifixione^  et  crucis  erectione. 

At  postquam  venerunt  in  locum  CalvarisB,  ibi 
eum  crucifixerunt,  et  latrones  cum  eo,  unum  a 
dcxtris,  ct  ahum  a  sinistris  (Marc>  xv,  27). 

Anselmus.  Quomodo  fecerunl  ei  ? 

Mabia.  Audi,  Anselme,  quodmoJo  refcram  nimis 
est  lamentibile,  et  nullus  evangelistarum  scribit. 
Cum  venissent  ad  locum  Caivaria^  ignominiosissi- 
mum,  ubi  canes  et  alia  morticica  "*  projiciebantur, 
nudaverunt  Jcsum  unicum  filium  meum  tolaliter 
vestibus  suis,  et  ego  exauimis  facta  fui ;  tamcn 
vclamen  capilis  mei  accipiens  circumligavi  lumbis 
suis.  Post  hoc  deposuerunl  cruccm  super  terram, 
et  eum  desuper  extcnderunt,  et  incutiebant  prirao 
unum  clavum  adeo  spissum  quod  tunc  sanguis  *** 
non  poluit  emanare  ;  ita  vulnus  clavo   replebatur. 


VARIiE  LECTIONES. 


"*Adnimiamautem  plebis  instantiam  Pilatus  hujus  morlis  sententiam  protalitad  filium  meum,dicens:Jesum 
Nazarenum  abjudico  vitae  et  adjudico morti  ignominiosae  ms, ad  nimiani  igitur  plebis  instantiam  Pilaiua  pro-^ 
tulit  hanc  sententiam  adversum  filium  meum,  dtcens:Jesum  Nazarenum  adjudico  morti  ignominiosae.  "^Dul- 
cissima  cum  ms.  dulcissima  Domina  :  Cum.  ^"Ans.  Quid  fnctumm^.  Ans.  0  duIcisMaria,  quid  factum.  '"In 
cum  locum  qui  ms,  in  locum  qui.  "•Cruxque  ms,  Cioix  vero.  "*Quod  babuerat  ms,  quod  habebat. 
"*l'rajterila  nocte  el  illadie  quod  «15.  tola  noctc  quod.  i*»Post  unicum  ms.  post  Jesum  uoicum.  "*Quod 
compaterenlur  ei  ms.  hmc  omitiit.  "•Sequebantur  aliquae  mulieres  ms.  sequebantur  eum  aliqui.  **•  Turba 
conveniebat.  Undems.  turba  concurrebat,  sicul  quando  fures  ducuntur  ad  supplicium.  Unde.  '*'El  mulie- 
nira  quae  ms.  el  mulieres  quse.  "•super  vos  ipsos  ms,  super  vos  ipsas.  "•Vcnient,  in  ms.  veniunt,  in. 
^^•Sanctis  mets  quid  ms,  sanclisquid.  '"Ad  sui  majoremm«.  omit,  sui.  ^"Irruentis  populi  et  insultantis 
«1«.  irruentes  populi  et  insultanle.^.  "'Una  cum  Maria  Ma^dalena  deliberabam  quod  per  viam  objacenlis 
plateae  circa  quemdam  fontrm  cucurrimus,  quatenus  illi  ooviam  veniremus  :  Et  cum  vcniremus  juxla  ms. 
cum  Maria  Magdalena  dcliberavi  quod  pcr  viam  adjaceutis  plateaa  circa  quendam  footera  circuiremns, 
quateous  illi  obviaremus.  Et  cum  vcnissemus  juxta.  ^'*lnclinans  se  ad  me,  dicebat,  Ave  Mater»  ac  si 
dicerelmi.  se  inclinabat  ad  me,  ac  si  diceret.  ^"Multimodi  beneficiis  mihiimpensis  ctm«.  mullimodis  bene- 
ficiis,  et.  ***Paupenatis  abjeclione  m«.  paupertate  et  abjeclione.  **•'  Sequi  non  dedignaris  nec  vereris  ms, 
sequi  non  vereris.  "'Conlcmptui  habeamur  ms.  cootemptui  simus.  "'Morticina  projiciebantur  ms.  morti- 
cinia  excoriabantur.    ^**  Tunc  plene  sanguis  mt.  omitiit,  plene  sanguis. 


S83 


AD  OPERAS  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


AoceperuDl  poslea  fanes    et    traxerant    aliud  "•  A  Deo,  liberet  eum  nune,  se  vull ;  dixil  enim 
brachiom  filii  mei  Jesu,  elclavum  secundum   ei  in-      Filius  Dei  sum  {Matth,  xxvii,  39-43.) 
cusserunt '". 


m 

Quia 


Postea  pedes  funibus  Iraxerunt,  et 
clavum  aculissimum  iucutiebant,  et  adco  tensus 
fuit  ut  omnia  "*  ossa  sua  et  membra  apparerent, 
ita  ut  iraplerclur  illud  "•  Psalmi  :  Dinumerave- 
runtomniaossa  mea  (Psal.  xxi,  18).  Et  tunc  im- 
pleta  fuil  prophelia  ipsius  David,  id  cst  ipsius 
Chrisli,  dicenlis  in  psalmo  :  Audi  "'  filiay  et  vide 
(Psal.  xLiv,  i  i).  Qaasi  diceret  filius  meus  :  Audi, 
charissima  mater  mea,  somim  malleorum,  el  vidc 
qualiler  manus  meas  et  pedes  meos  confixerunt ;  el 
nemo  "•  mihi  compatitur,  nisi  tu  sola  mater  mea 
electa.  Audi  filia,  et  compatere  mihi.  Haec  **•  audiens 
el  videns,  gladius  Simeonis  cor  meum  et  animam 
raeam  transfixit.  Post  haec  erexerunt  eum  cum  ^^  g 
magno  labore,  et  fuit  adeo  alte  suspensus  quod  ejus 
pcdesnusquam  attingere  poleram.  Et  cum  ercclus 
fuisset,  lonc  propter  ponderositalem  corporis  omnia 
vulnera  "•  lacerata  sunt  et  aperta,  et  lunc  primo 
sanguis  de  manibus  etpedibus  copiosius  emanavit. 
E|fO  aulem  induta  fui  quadam  veste,  qua  mulieres 
regionis  illius  uli  solent,  qua  tegifur  caput  et  lotum 
corpus,  et  est  quasi  linteum  ;  et  fuit  isla  veslis  tota 
respersa  sanguine. 

CAPUT  XI. 
De  Christi  in  cruce  opprobriis, 

Ansblhvs.  Quid  faclum  esl  posthaec? 

Maria.  Postquam  crucifixeruniriWijmmcvLxn,  di- 
viserunt  sibi  vestimenta  sua,  et  mittebanl  sortem 
super  inistem  inconsutilem,  et  impleretur  guod  rfi- 


CAPUT  XII. 
De  Verbis  Christi  in  cruce. 

Anselmus.  Quid  ad  bujusmodi  insaitus  respondit 
filius  "•  tuus  ? 

Maria.  Dilectus  meus  oravil  pro  eis,  dicens  *"  : 
Pater.dimitleillis,  guianesciunt  quid  faciunt  (Lue. 
xxiii,  34).  Etstabat  populus  exspectans,  et  deride- 
bateum.  Tunc  matri  potuit  dicere  :  Audi  ^'^*  fiiia, 
et  vide  {Psal.  xliv,  11),  audivoces  blasphemantium 
filium  tuum,  et  vide  dolorem  meum.  Scisemmquod 
deSpiritu  sanclo  concepisti  me,  etqood  virgo  ge- 
nuisti  me,  et  qualiter  aluisti  me  ^^.  Unde  ex  quo 
isti  non  credunt  in  me,  tu  tamen  crede  in  me,  et 
compatere  '^^.  Tunc  iterum  gladius  Simeonisanimam 
pertransivit.  Audiens  iioc  lalro,  qui  a  Ainistris  pen- 
debat,  insultat  ei,  dicens  :  Si  tu  es  Christus^  salva 
temetipsumet  nos.  Respondens  autem  alter,  qui  a 
dextris  pendebat,  increpans  eum,  dixit:  Neque  *" 
^tt  times  Deumf  qui  in  eadem  damnatione  es,  et 
quidem  nosjuste,quia  digna  factis  recipimus ;  hie 
veronihil  mali  gessit.EtdicebatadJesumiMemento 
mei,Domine,cumvenerisinregnumtuum.  Et  dixit 
ilti  Jesus,  Amen^  amen  dico  tibi,  hodie  mecum  eris 
inparadiso  {Luc.  xxiii,  39-43). 

A.  Quid  fecisti  tunc,  domina  charissima  ? 

M.  Stabam  juxta  crucem  tam  plena  moerore,  quod 
consolationem  ferre  non  potcram,  et  mecum  stabant 
sororcs  meae,  ct  Maria  Magdalena.   Et  eum  lilius 


ctum  estper  prophetam.-Diviseruntsibivestimenta^  maus  vidisset  me  et   Joannem   discipuium   suum 


mea,  et super  vestem  meam  miserunt  sortem,  El 
sedentes  observabant  eum  (Matth.  xxvn,  35,  36). 
Et  scripsit  Pilatus  super caput  ejuslilteris  Hebraicis, 
Graecis  el  Latinis  Jesus  Nazarenus  rex  Judceorum, 
Tunc  Judsei  rogabant  Pilatum,  utnon  scriberet.-flea; 
Judasorum.  Sed  quia  dixit :  Rex  sum  Judasorum.  Pila- 
tus  respondit  :Quodscripsi,scripsi(Joan.\i\,  19-22). 
Prastereuntesautem  blasphemabant  eum.moventes 
capita  sua,  etdicentes:  Vah  tguidestruis  tcmplum 
Deiy  et post  triduum  recedificas^** illud,  salva  teme- 
tipsum  ;siFHius  Deiesydescende  nunc  decruce.  Si- 
militeretprincipessacerdotum  illudentes  cumscri- 
bis  etsenioribus  diceban  t :  A  lios  salvos  /ecit ;  se  ipsum 
nonpotestsalvum  facere.  Si  rex  Israelesty  descen- 


guemdiligebat  dixit :  MuHer^ecce  fiHus  tuus  (Joan. 
XIX,  25,  26).  0  quam  miscrabilis  iicentia  1  Deinde 
dixit  discipulo  ^'^*  Ecce  mater  tua  (ibid.,  27).  Erat 
autem  quasi  hora  sexta,  et  factse  sunt  tenebrae  super 
universam  terram,  usque  ad  horam  nonam.  Et 
clamavit  Jesus  vocemagna,  dicens:  Eli,  Eli  lamma 
sabbacthani,hocest,Deusmeus,  Deus  meus.ut  guid 
dereliguisti  me  ?  Quidam  autem  dicebant :  Eliam 
vocat  iste.  Sine  videamus  si  veniat  Elias  liberans 
eum  (Matth.  xxvii,  45-49).  Postea sciens  Jesus  guia 
omniaconsummataessent^'"j  dixit  :Sitio(Joan,  xix, 
28).  Quid,  Domine,  sitis?  Salulem  poccatorum. £ral 
autemvaspositumacetoplenum  (iMrf.,  29), e/  cur- 
rens  unus,  implens  spongiam  aceto^  et  circumpo- 


diU  nunc  de  cruce^  et  credimus  ei.  Confidit  inB  nenshdisia^^''*,  dabat  ei  bibere  {Marc.  xv,  36),  ut 


VARIiE  LECTIONES. 


"•Traxeranl  aliud 
cusserunL     "*Pedes 


ms.  omit,  aliud.   ^«iCIavum   secundum   ei   incusserunt   ms.    similem  clavum   in- 
funibus     traxerunt,    et    clavum    aculissimum   incutiebant,  et  adeo    tensus   fuit 


et  clavos 


incuiiebant  ita  ut  omnia.    ^^^Vpparebanl    ila  ut 


quod  omnia  ms.  pedes   etiam  traxerunt, 

impleretur  illud  ms.  apparerent.  juxta  illud.  "*  Prophetia  ipsius  David,  id  esl  ipsius  Chrisli,  diccntis  in 
Psalmo  ;  Audi  fW5.  Prophelia  David  :  Audi.  "*Quia  nemo  ms.  et  nemo.  "Uudi  tilia  el  vido,  compaterc 
mihi.  Haec  ms.  audi  filia,  et  compaterc.  Haec.     "'Crucem  cum  ms.  eum  cum.  *"Corporis  vuhiera  ms.  cor- 

Sorisomniavulncra.  "•Quid  destruiL..  raedifical  m*.  qui  destruis...  reaedificas.  "«Respondpt  filius  ms. 
epondit  filius.  "^Dileclus  meus  oravit  pro  eis,  dicens  ms.  hasc  omittit.  "•Dicere  illud  Psalmi  :  Audi 
ms.  dicere  :  Audi.  ^'"Aluistime  ms.  abluisli  me.  "'  Grede  in  me  et  compatcre  ms,  crede  quia  filius  Dei 
sum,  tu  tamen  compatcre.  nsKcspondens  autem  aller,  quia  a  dextris  pendebat,  increpans  eum  dixit; 
.Neque  ms,  respondebat  aulem  alius,  et  dicebat  increpans  cum  ;  Ncque.  "*  Dicit  discipulom5.dixitdiscipulo. 
»^Consummata  essent  ms.  consummasset.  ^^  Hastae  ms.  calamo. 


283  SPURIA.  -  DIALOG.  DE  PASSIONE  DOMINI,  1^6 

citius  moreretur.  El  cum  gustabat,  dixil  ^^* :  Con"  A  cumeo.  AdJesum  atitemcum  venissent^etinvenU' 


summatum  est  {Joan.  xix,  30). 
CAPUT  XIII. 
De  Christi  morte,  et  eam  consecutis  mirabillbus. 

Et  posl  hoc  dixit :  Pater,  in  manus  tuas  commendo 
spiritum  meum  (Luc.  xxni,  46}.  In  hac  commenda- 
tione  cum  hostia  sanguinis^^commendabat  Chrislus 
Deo  Patri  matrem  dulcissimam,  quae  scrinium  eslet 
purissimum  habitaculum  sancti  "*  Spirilus,  una 
cum  omnibus  qui  de  Spirilu  sanclo  victuri  sunt 
usque  in  fincm  saeculi.  £/post"*hajc  inclinato  ca- 
pite  tradidit  sptritum  {Joan.xw,  20).  Tuiic  velum 
templi  scissum  est  in  duas  partes  a  summo  usque 
deorsum,  et  terra  mota  est,  et  petrx  scissoe  suiit, 
et  maxime  illa  petra,  in  qua  stetit  crux,  scissa  fuit, 
ilautmanus  imponi  posscl  *•*,  ^i  »wonum^n/a  aperta  g 
sunt,etmulta  corpora  sanctorum^  qui  dormierant, 
surrexeimnt,  et  exeuntes  de  monumentis  post  resur- 
reciionem  ejus  venerunt  in  sanctam  civitatem,  et 
apparuerunt  multis.  Centurio  autemet  quicumeo 
eranty  custodientes  Jesum,  viso  terrm  motu  et  his 
qumfiebant,  timuerunt  valde  {Vatth.xxYU,  51-54), 
et  ipse  centuiio,glorificaviiDeum,dicens :  Vere  Filius 
Dei  erat  iste  "*  {Luc.  xxiii,  47).  Ecce  quomodoom- 
nia  elementa  Christo  coropatiebantur;  soli  autem 
Judaei  indurati  fuerunt.  Et  omnes  qui  simul  aderant 
ad  spectaculum istud,  videntes^^ qu(P  fiebant, pec- 
tora  sua  percutientes  revertebantur .  Stabant  autem 
omjies  noli  ejus  a  longe,  et  muUeres  quce  secutas 
sunt  eum  *"  a  Galilasa,  hcec  vidente  {ibid.  48,  49). 
CAPUT  XIV. 
Luctus  matris  pro  filii  morte. 

Anselmus.  Charissima  Domina,  habuil  adhucfinem 
dolors  luu^? 

Haria.  Non,  Anselme,  quia  nondum  plene  pro- 
phetia  Simoneis  implela  erat,  et '"  tuam  ipsius 
animam  pertransibit  gladius  {Luc.  ii,  35).  Audi  ergo 
quod  super  omnia  est  lamenlabile.  Judm  ergo  {quo- 
niam  parasceveerat)rogabant  ut  non  remanerent  in 
cruce  corpora  sabbato.  Erat  enim  magnus  dies  ille 
sabbati,  rogabant  Pilatum  ut  frangerentur  eorum 
crura,  et tollerentur,  Venerunt  ergo  "•  milites,  etpri- 
mi  fregerunt  crura,  et  alterius  qui  crucifixus  erat 

VARI^  LEGTIONES. 

i«i"*  ^^  ^""^  guslasset,  dixit  ms.  et  cura  accepisset  acelum,  dixit.  "•Cum  hostia  sanguinis  ms.  harc  omit. 

Matrem  dulcissimam  quae  scrinium  est  el  purissimum  habilaculumsanctim^.dilectisiiimflm  matremsuam, 
strenuura  el  serenissimum  et  purissimum  receptaculum  sancti.  "*Et  posl  ms.  el  post  hflBC.  ^"Potuissent,  et 
ms.  posset,  et.  ^"Hlc  homo  justus  erat.  ms.  Fillus  Dei  erat  iste.  "'Istud  cx  eis,  videntes  ms.  ejus  videntes. 
^••eranl  eum  ms.  sunt  eum.  ^'^linplela  fuit,  scllicel  et  ms.  implela  erat ;  et.  "•Vonerunl  autem  ms.  venerunt 
ergo.  "•  Viderent  eum  ms.  invenisscnt  eum.  ""  Quasi    examinis  jam  facta  fui  ms.  examinis  facla  fui. 

Veciibus  infemum  obstruxit.  Et  hsec  est  ratio,  quiaanle  morlem  suam  nullam  habuerunt  coutritionera, 
confessionem,  vel  satisfactioncm  :  quae  nullus  ante  Passionem  habere  potuil,  scilicet  contritionem,  con- 
fessionem,  Fatisfactionem.  ms.  noctibus  inferimm  obstruxit  :  quia  nulli  anle  passionem  habere  potuerunt 
scilicet  contritionem,  confessionem  el  saiisfartionem.  "*  Honesta  mulier  maler  ipsius  juvenis  moritur  prae 
dolore.  Pilatus,  etc.  m*.  pulchprrimam  Dorainam  perdemus  matrem  juvenis  qui  occisus  est,  (|»iae  tantum 
dolorem  ostendit,  quod  tantum  ei  compatimur,  quantum  si  omnium  nOstrum  unicus  esset.  Tunc  Pilatus, 
etc.  "•Exportus  a  Cenlurione  de  ms.  expeditus  de.  "*Et  venit  Joseph,  et  tulit  coppus  Jesu  ms.  omiltit. 
^"Quod  mullum  ms.  guod  nimis.  ^••Siabam  sursura  respiciens  quando  brachium  dissolveretur,  ul  tange- 
rem  et  deoscularer,  sicul  et  feci  :  et  cum  dcpositus  esset  de  Cruce,  posuerunt  ms.  Ego  stabara  juxta 
Crucem  sursum  respiciens.  Et  cum  deposilus  esset  de  Cruce,  posuerunt  eum  super  terram.  Expectabam 
quando  brachium  solveretur,  ut  eura  tangerem  et  oscularer  eum,  sicut  et  feci.  Gt  cam  depositus  esset 
posuerant  eum. 


sent  "•  eum  jam  mortuum,  nontregeruntejuscrara, 
sed  unus  militum  lancca  laiusejns  aperuit,  et  conii' 
niioexivit  sanguiniseiatjua{Joan.  xix,  31-34).  Cum- 
que  hoc  viderem,quod  talcm  crudelitatem  injammor- 
tuum  exercerent,  et  examinis  facla  fui  ^*',  et  tunc 
vere  implela  est  prophelia  Simeonis,  quae  dicit  :  Et 
tuam  ipsius,  elc.  Et  tunc  coepi  clamare  el  ejulare ; 
seJ  jam  omnino  lacrj-mae  in  me  defeccrunt;  tantum 
fleveram  norle  praeterita  et  die  illa ;  el  dicebam  : 
Eia,  dulcissimc  fili  nii,  ubi  est  nunc  consolatio 
quam  semper  in  te  habui  ?  Quis  mihi  del  ut  ego 
moriar  pro  te,  fili  mi  Jesu?  His,  ct  aliis  similibus, 
dulcissimi  unici  filii  mei  mortcm  dcplanxi 

CAPUT  XV. 
De  animcB  Chrisii  ad  limbum  descensu. 

Tunc  magnum  gaudium  fuit  factum  in  limbo, 
quando  anima  Christi  in  ipsum  descendit,  et  patres 
inde  liberavit,  et  limbum  destruxit,  et  infernuni 
obstruxit,  ita  quod  nuUus  Christianus  illuc  venire 
poterit  nisi  proprio  suo  arbitrio,  nec  aliquis  eorum, 
qui  intus  sunt,  ante  dicm  judicii  exire  poterit.  Tri- 
bus  autero  vectibus  infcrnum  obslruxit.  Et  ha>c  est 
ratio,  quia  ante  mortem  suam  nulli  habere  potue- 
runt  contritionem,  confessionem,  vel  sati&factio-' 
nem  "^ 

CVPUT  XVI. 

De  corporis  Christi  depositione  de  cruce,  ac 

sepultura. 

Anselmus.  Quid  factum  fuit  post  haec? 

Maria.  Posth(ec  rogavit  PHatum  Joseph  ab  Ari- 
mathcea,  ut  toUeret  corpus  Jesu  {Joan.  xix,  38;, 
dicens  inter  alia  :  Domine,  nisi  corpus  cito  tradi- 
deris,  honesta  mutier,  mater  ipsius  juvenis,  moiitur 
prae  dolore.  Tunc  Pilatus  "*  quaesivit  sijammortuus 
esset,  et  expertus  a  ceuturione  "*  de  omnibus  quae 
ibi  acciderant,jussil  dari  corpus  Jesu  {Marc.  xv,  44, 
45j.  Et  venil  Joseph,  et  lulit  corpus  Jesu  "*.  Nola  hoc, 
Anselme,  quod  multum  ***  est  lamenlabile.  Dum 
Joseph  corpus  deponoret,  ego  slabam  juxta  crucem 
sursum  respiciens.  Exspectabam  quando  brachium 
solveretur,  ut  tangerem  et  deoscularer,  sicut  et 
feci ;  et  cum  depositus  esset  de  cruce,  posuerunl  "• 


181 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


S88 


eum  super  lerram  bene  ad  tres  passus  de  loco  crucis.  A  me  Joannes  ad  civilatem  ducere  vellet,  et  a  se- 


£t  ego  caput  ejus  in  sinum  meuro  recipiens  amariBsime 
flere  coepi,  dicens  :  Heu  !  dulcissime  fitii,  qualem 
consolationem  habeo  ^*^  quse  raorluum  filium  co- 
ram  "'  me  video.  Tunc  accurrens  Joannes  evange- 
lista  cecidit  super  pectus  Jesu,  plorans  et  dicens  : 
Heu,  heu,  de  isto  pectore  heri  potabam  dulcia  verba, 
hodie  *"  Irisiia  et  lamentabilia .  Tunc  Pelrus  adve- 
nil ;  et  quod  ipsum  "^  negaveral,  amarissime  flere 
ccepit;  tunc  Maria  Magdalena  plus  omnibus  flere 
coBpit  super  Dominum  suum,  dicens  :  Quis  roihi 
modo  peccata  dimiUel?  Quis  me  modo  excusabit 
apud  Simonem,  et  apud  sororem  meam?  Yenit 
eliam  Jacobus^  qui  fraler  filii  mei  appellatus  est  '^^ 
qui  similliraus  illi  eral  ••*,  el  cum  multis  iacrvrais 


pulcro  amovere,  lacrymans  rogavi  :  Charissime 
Joannes  *^*,  non  facias  mihi  hanc  injuriam  "^,  ut 
me  separes  "'  a  dulcissiroo  filio  meo  Jesu,  quoniam 
hic  exspectabo  donec  "*•  moriar ;  et  iterum  omnes 
fleverunt  Joannes  vero  me  tandem  accipiens  et 
quasi  violenler  deducens  in  '*•  civitatem  introduxit. 
Populus  autcm  me  videns  indutam  vestero  aspersam 
sanguine,  sicut  ante  Jesum  steteram,et  sanguis  ejus 
Buper  roe  slillaverat,  unanimiter  clamabant  gemen- 
tes  :  0  quanta  injuria  facta  est  hodie  in  Hierusalem 
in  isla  pulcherrima  domina,  el  filio  suo  **\  et  oora- 
paliebaiilur  raihi.  Judaei  ■**  autem  propter  invidiam 
recluserunt  Joseph  vivum  in  muro,  quia  Ghristum  se- 
pelivit ;  uxor  autem  ejus  locuro  filio  ejus  Josepho  post 


hoc  dicebat :  Heu  !  Domine,  etmagister  ••■.diepraB-  g  oslendit  ••*.  Tandem  posl  annos  quadraginta  veoe- 


terita,  ha?c  facies  amanlissima  erat  mihi  simillima  •^, 
Heu  !  modo  apparel  muUum  dissimilis  •••  :  Tuae  ma- 
nus,  el  pedes  lui  clavis  *••  suni  confixi ;  corpus  vero 
undique  vuineratum  ap^aret  a  planta  pedis  usque  ad 
verticom ;  raeum  aulem  apparel  ex  toto  iliaesum  "^. 
Juravit  quod  nec  •••  cibum  nec  polum  sumpturus 
essct,  quousque  ad  sirailitudinem  sui  conforraaretur. 
Tunc  caeteri  ■••  discipuli  accurrebant  et  lamenta- 
bantur  super  eum  ■*• ;  ti  filius  •"  meus  ad  consoia- 
tionem  meam  et  discipulorum  giorificatus  fuit  ibi 
coram  suis  '^*  :  ita  quod  nulla  plaga  aut  iivor  in 
corpore  suo  apparuit  praetcr  quinque  vulnerum  ci- 
calrices,  quas  reservaturus  est  usque  in  diem  judi- 
cii,  et  adeo  sanus  apparuit  •"  in  corpore  ac  si 
nunquaro  passus  fuisset.  De  quo  ego  et  discipuli  p 
imraensara  consolationem  recepimus.  Et  cum  euni 
sepelire  vellent  •",  cum  magno  moerore  corpus  for- 
tissime  tenui  et  sepeliri  vix  perroisi,  dicens  :  Gha- 
rissime  Joannes,  relinque  mihi  mortuum  filium 
meum,  quem  non  potui  habere  vivum.  Sed  si  ne- 
cesse  est  ut  hoc  facias,  rogo  le  ut  roe  cum  ipso  se- 
pelias.  Joannes  respondit :  Scis,  domina  charissima, 
quod  aliter  esse  non  potuit,  et  genus  huroanuro  sic 
redimi  debuit.  Tandem  invita  permisi  ut  sepelirc- 
tur ;  et  cum  in  sepulcrum  positus  fuisset,  ad  euro 
inlrare  voiui,  et  supersepulcrummeprojeci,  etadeo 
miserabiliter  egi  quod  ■"  omnes  fleverunl.  El  cum 


runt  Titus  el  Vespasiamus,  Hierusalero  destruentes  ■ 
et  Joseph  vivuro  in  rouro,  invenerunl  ■".  El  sicul 
Judsei  Ghristum  pro  triginla  denariis  emerunt,  ita 
triginta  Judaeos   pro  uno   denario  vendiderunt  ■••. 

Heu  sponsa  roea  dilecta  ccrne  meas 

Qiias  pro  te  suffcro  pcenas. 

Ferrc  non  expavi 

Quod  agunt  cniX;  lancea,  clavi. 

Fcl  ego  degustavi. 

Quia  te  vehementer  amavi. 

Tu  mihi  redde  vicero, 

Tu  quoque  tolle  crucem. 

Vide  me  nudum, 

Verbenbus  laceratum, 

In  roedio  latronum 

Gruci  ignominiosae  clavis  ferreis  affixum, 

Acelo  in  cruce  potatum, 

Post  mortem  lancea  latus  vulneratum. 
Ad  hoc  anima  dixil  :  Ecce  vox  sangiiinis  sponsi  mei 
Jesu  dilecti  clamat  ad  me  de  cruce  :  0  sponsa  raea 
unica.  vidc  dolorem  raeum.  Ad  hoc  sponsa  :  Jesu, 
roi  dilecle,  factus  es  pro  me  opprobrium  hominum, 
qui  est  Dominus  angelorum.  Attende,  o  aoima,  iste 
est  dilcclus  tuus,  cujus  pedes  pallidos  clavo  perfos- 
sos,  sunguine  perfi  s  )s  intueris.  Vide  non  sine  aroaro 
planclu  et  lacrymis,  non  positum  suaviter,  sed  dis- 
tenlum  crudeliter  in  ligno  duro  corpus  Jesu  deli- 


VARLE  LECTIONES. 

"'  Gonsolationcm  de  te  habeo  ms.  omit.  de  te.  "•Quera  nunc  mortuum  coram  ms.  quae  mortuum  filiam 
coram.  ^••Dulcia  hortie  ms.  dulcia  verba,  hodie.  •••Ei  qood  ipsum  ms.  et  qui  ipsura.  ••^Mci  appellalur  ms. 
mei  sppellalus  esl.  '••Sibi  cral  ms,  illi  erat.  ■••Heu  Domine  ms.  heu  Domine,  el  magister.  ■•^Heu,  Domine, 
talero  gratiam  roihi  indigno  prse  cseteris  contulisli  quia  dulrissima  faciestuaeratmihisimillimamx.  hcuDo- 
mine  el  Magister,  die  praeterita,  haec  facies  amanlissima  roihi  erat  consimillima.  •••Heu  inodo  apparel  vullus 
mihi  dissiraiiis.  ms.  modo  apparet  multum  dissimilis.  ■••Pedes  clavis  ms.  pedes  tui  clavis.  ■•^Vulneratum  : 
roeum  aulem  corpus  vero  undique  apparet  ox  tolo  iliaesum.  ms.  Vulneralum  a^paret  a  planta  pedis  usque 
ad  verticem  :  meum  autem  econtrario.  •••Juravitque  quod  nanquam  ms,  joravit  quod  nec.  *~Gaeleri 
omnes  ms.  omitt.  oranes.  '^•Lamenlantes  super  eum  ms.  ct  lamentabantur  supcr  eum.  '^^  Tunc  filius  ms. 
et  filius.  ■"Curam  nobis  ms.  rorara  snis.  ■^•Sanus  apparuit  ms.  sanus  et  clarus  apparuil.  ■"Sepelire 
vellem  ms,  Fepelire  v.ellent.  "•Egi,  quod  ms.  incessi,  f^uod.  '"Lacrymans  rogavi  :  Ghare  Joahnnes  ms. 
idco  miserabiliter  clamavi  :  Johannes  cbarissime.  ■"Mihi  injuriaro  ms.  mihi  hanc  injuriam.  '"Me  sepa- 
rarem  ms.  me  separes.  "•Expectare  vellem  donec  ms.  exspeclabo  donec.  ■'•randem  in  ms.  tandem  me 
tccipiens  et  quasi  violenter  deducens  in.  ■■'A.  istaDomina  et  filiosuo  ms.  istapulcherriraa  Dom*naetFilio 
ejos.  ■■'Nobis.  Jud«i  ms.  mihi.  Judsei.  •"Filio  ejus  Josepho  post  ostendil  ms.  filiis  Joseph  oslendit.  ■**Hie- 
rusalem  deslruentcff  ms.  Hierusalem  destruierunt  ■■•De  muro  excluserunt  ms.  iu  rouro  invenerunt. 
■••VeQdideront.  Explicit  hicin  editis  :  at  inms,  Thu,  519  hctc  nuUo  interjeclo  spatio  subseguuntur . 


m  spCRiA.  -  LiB.  DE  menSuratione  cftucis.  m 

calum.  0  te,  Jesu  salus  omnium  I  0  admiranda  et  A  manus  ac  membra  lua  in  ejus  ramis  eflfudisti  flori- 
amanda  dignatio  !  0  Jesu  mi  dilecte,  et  Deus  im-  dum  sang^uinera  per  radices  tui  corporis.  Quid  retrU 
raensae  glorios»,  vermis  contemptibilis  propler  me  buam  Domino  pro  omnibui  quce  retribuii  mihi  ? 
fieri  non  despexisti  I  0  speculum  !  0  claritas  ange-  Calicem  salutaris  accipiamy  et  nomem  Domini  in» 
iorum!  Ascendisti    arborem   crucis,   el    extendens      voca^o  (P<a/.  cxv,  12,  13).  Deo  Gralias  •". 

'  YXKIJE  LECTIONES. 

••^  Heu  sponsa  mea  dilecta  ceme  meas 
Quas  pro  te  suffero  poenas. 
Ferre  non  expavi 
Quod  agunt  crux,  lancea,  clavi. 
Fel  ego  deguslavi, 
Quia  te  venemenler  amavi. 
Tu  mihi  redde  vicem, 
Tu  quoque  tolle  Crucem, 
Vides  me  nudum, 
Verbcribus  laceratum, 
In  medio  lalronum, 

Cruci  ignorainiosaB  clavis  ferreis  affixum, 
Aceto  in  cruce  potatum, 
Post  mortem  lancea  latus  vulneratum. 

Ad  hoc  anima  dixil ;  Ecce  vox  sanguinis»  sponsi  mei  Jesu  dilecti  clamat  ad  me  de  Cruce.  0  sponsa  mea  unica 
vide  dolorem  meum.  Ad  hoc  sponsa,  Jcsu,  raihi  dilecte,  factus  es  pro  me  opprobrium  hominura.  Qui  est 
Dominus  angelorum,  atleudc,  o  anima  mea,  iste  est  dilectus  tuus,  cujus  pedes  pallidos,  clavo  perfossos 
sanmiine  perfusos  intueris.  Vidc  non  sine  amaro  planclu  et  lacrymis,  non  positum  suaviier,  sed  distenlum 
crudeliter  in  ligno  duro  corpus  Jesu  delicatum.  0  te  Jesu  salus  oraniutii  !oadmirandaetamandadignaiio  ! 
0  Jesu,  mi  dilecte,  el  Deus  immensaB  gloriae.  Verrais  contemptibilis  propter  me  fieri  non  despexisti.  0  spe- 
culum,  0  claritas  angelorum  !  Ascendisli  arborcm  crucis,  et  extendens  manus  ac  membra  tua  in  ejus  rarais 
effudisli  floridum  sanguinem  per  radices  tui  corporis.  Quid  relribuam  Domino  pro  omnibus  quof  retribuit 
mihi?  Calicem  salutaris  accipiam,  ct  nomem  Domini  invocabo  {PsaL  cxv,  li,  13).  Deo  gratias.  Explicil 
narratio  Bcatae  Virginis  Marise,  de  Passione  Domini  ad  B.  Anselmum. 


DE  MENSURATIONE  CRUCIS 

LIBER 

In  illud  Christi  :  Si  quis  vuU  venire  post  me^  abneget  semetipsumy  et  tollai  crucem  suam 

quotidie^ei  sequatur  me  {Lucae  ix,  23). 


Quoniam  jubente  filio  tuo  Christo :  Perfecti  estote,  B  dPOT  PRIMUM. 

sicut  etPaiervesterc<elestisperfectusest  (Matth.  v,  Expenduntur  prima:  pariiculte,  Si  quis,  ubi  de  ra- 

48)  :  Et  apostolo  oxhortanle  ut  ad  perfectionem  fe-  dicibus  et  remediis  pusiUanimitatis, 

ramur,  omnibus  modis  ad  perfectionera  vitac  tendere  Paucitalem  perfcclorum   innuis,  Domine,  in  eo 

debemus  ;  tendenles  autem  sine  ductore,  errare  pos-  quod  dicis  :  Si  quiSy  quasi  aliquis  ex  mullis  vuit 

suraus  ;  optirae  consulit  nobis  in  co  bonitas    tua,  post  me  veoire.  Et  quare  hoc,  Deus  meus,  nisi  ex 

Deus  raeus,  qui  euradera  unicum  tuum  nobis  ia  du-  quodam  torpore  et  pusiilaniraitate  nimia,  eo  quod 

clorem  tradere  dignatus  est,  ut  nobis  faclis  et  verbis  plerique  animum  suura  ad  tcndendum  sursum  co- 

viam  verilatis  ostenderet  ac  doceret.  Cui  etenim  ut  gere  nolunl,  et  perfectam  viam  attentare  non  au- 

eum  confidenter  sequeremur  perfcctionis   testimo-  dent.  Nascitur  autem   pusillanimitas   etiam  nimio 

niura  perhibuisti,  dicens  :  Hic  est  /ilius  meus  dile-  tiraore,  maxime  propter  peccala  praeterita,  et  quod 

ctuSj  in  quo  mihi  bene  complacuiy  ipsum  audite  minus  propria  respiciunt  nierita,  propler  utilitatem; 

(iVa///i.xvii,5).Ipseigitur,utfaceret  voluntatem  luam,  quod  nimis  timent  impedimenta,  et  quod  statim  non 

quoddam  compendium  vise  perfcctionis  brevibus  sub  seotiant  se  proficere,  inter  quotidianos  lapsus,  et 

verbis,  sed  plurimura  ponderosis,  nobis  ostendit  di-  quod  tuam  minus  considerant  bonitatera.  Isla  etiam 

cens:  Si^uM  vult  venire  post  me^abneget  semeiip-  q  so^pe  multos  repellunt  ne  audeant  attentare  viam 

sum,ettollat  crucem  suamfCi  sequatur  me.  In  qui-  perfectam,  imo  et  ipsos  incipientes  ssepes  in  tantum 

bos  verbis  ostendit  paucitalem  perfectorum  libertate  dejiciunt  ut  procedere  se  posse  desperent.  Sed  pri* 

arbitrii  eum  sequi  volenliura  ;  ipse  tamen  vult  no-  mum,  scilicet  nimius  timor  propter  peccata  pneter- 

ster  esse  ductor,  initium  viae  perfectionis,  mcdium  ita  non  dcbet  nos  iropedire,  quia  si  bene  eo  utimur 

et  finis,  et  qua  iotentione  sit  ambulandum.  Singula  omnia  computantur  nobis  in  bonum  praodicandi  ni- 

»at«m  in  suis  locls  patebunl.  mhm   bQnitaiem   tuam,   cogoosceQdi    te,   atqat 


m 


AD  OPERA  S.  ANSEUtt  APPENDlX. 


«92 


araandi  el  laudandi.  Nolandum  vero  quodprincipa-  A  depulemus  aliquara  horam  dlei  ad  examinandum  nos 


liler  Iria  darana  sunt  in  peccatis,  scilicel  quod  in 
eis  mercmur  p(i?nam  aeteruam,  demeremur  ajter- 
nam  bealitudincra,  tcmpus  (quod  pessimura  esl) 
sine  amore  et  laude  noslri  Greatoris  expendimus. 
Prima  duo  pcrtiuenl  ad  hominera ;  terlium  vero 
ad  luum  damnum  pertinerc  videtur,  Deus  meus. 
Cum  ergo  ex  indebita  et  nimia  misericordia  tua  jara 
morli  nos  deputalos  revocare  digneris  ad  vilam 
tuam,  tam  fideliler  at  le  deberemus  converti  ut 
damna  nostra  dissimulareraus,  et  modis  omnibus 
instare,  ut  laudem  tuara,  quara  negleximus,  sallem 
ia  aliquo  residuo  nostri  temporis  suppleremus. 
Quantum  est,  Domine,  dissimulare  timorem  pGeuse 
propter  araorem  iJium  ?  At  cur  propter  desiderium 


qualitcr  babcamus  nos  in  interioribus  et  exteriori- 
bus,  et  quidquid  inveniraus  quod  nobis  si  utile  ad 
profectum,  ad  hoc  firmissime  laborare  proponamus, 
et  dcfcctus  quoscunque  rejicere  sludeamus.  Non 
aulem  lerreat  nos  si  forte  nonnunquam  aliqua  die 
conlra  propositum  faciamus,  qua  non  minus  propo- 
namus,  quia  longe  facilius  redit  ad  te,  qui  ex  inBr- 
mitate  facit  contra  propositum  quam  qui  stalum 
suum  dissimulans  se  non  proposuit  emendare ;  imo 
quandoque  major  est  ei  po^na  quara  culpa,  et  boni- 
tas  tua  malis  nostris  novit  bene  uti,  saepe  faciens 
defectus  nostros  ad  augmentum  humilitatis  pro- 
desse,  ut  veram  sit  quod  septies  in  die  cadit  justus, 
et  fortior  resurgit  {Prov.  xxiv,  16).  Septimo,  pusil- 


bcatiludinis  noslrse  minueremus  famara  laudis  tua^,  ij  lanimes  nos  facit,  quodluam  non  perpendimus  boni- 


cum  cam  pati  selcrnaliler  meruissemus,  etiam  pro- 
pter  furorcm  tuum  ?  Primum  quaeremus  te  laudare, 
qui  es  regnum  Dei,  ut  dicis  in  Evangelio  :  Regnum 
Dei  intra  vos  esi  {Luc.  xvii,  ti) ;  ct  :  Hoc  adjicie- 
tur  vobis  ex  superabundanli  {Luc.  xii,  31).  Da  no- 
bis,  Domine,  charitatera  non  quaerentem  quas  sua 
sunt  (/  Cor.  xiii,  5),  sed  quae  tua  sunt,  ut  non  cogat 
timor  poense  tibi  servire  pro  peccatis,  vel  amor  no- 
Btrae  beatitudinis  pro  mercede,  quia  tempus  et  vircs 
non  sufficiunt  nobis  ad  laudandum  te,  cujus  bonitas 
exsuperat  omnera  sensum  et  sic  pusillanimilatem 
timor  noQ  incuiiet  peccatorum.  Terret  eiiam  nos 
quandoque  nostrorum  parvitas  meritorum,  ne  ad 
perfectionem  vilae  tendere  audeamus,  quia  ad  eam 


tatem.  Cum  enini  tibi  orando  loquimur,  non  debc- 
remus  te  cogitare  quasi  durum  ad  exaudiendum, 
sed  patrem  benignissimum,  qui  etiam  antequam  ora- 
mus  scis  quid  sit  neccsse  nobis,  et  ex  naturali  bo- 
nitate  tua  in  inBnitum  pronior  es  ad  exaudiendum, 
quantum  in  te  est,  quara  nos  avidi  ad  rogandum. 
Da,  dulcissime  Domine,  ut  non  simus  pusiilanimes, 
sed  magnamini  in  infirroitatibus  nostris ;  nos  deji- 
cere  contendentibus  raedicinam  tuarum  gratiarum 
apponentes,  non  pusillanimes,  scd  magnamini  te  se- 
qui  Hrmilcrproponamus,  maxime  si  non  est  in  no- 
bis  tanla  forlitudo  quod  post  te  gigaBtem,quiexsal- 
tasti  ad  currendam  viam.  (PsaL  xviii,  6),  currere 
possumus;  boc  tamen  remedium  habemus,  quod 


promerendum  non  sufficiunt.  Sed  huicobjiciturquia  n  post  te  clamare  possumus  :  Tratie  nos  post  te  {Cant 

tu,  Domine,  jussisti  nos  emere,  et  adjunxisti  quia 

gratis  emere  debemus.  Dixisti  enim  :  Sitientes,  ve- 

nite  ad  aquas  {Isai.  lv,  1).  Quid  est,  Domine,  quo 

vinum  fervoris  in  laude  tua  et  lac  mundae  conscien- 

tiae  absque  ulla  commutatione  debcmus  emere,  nisi 

quod  tibi  sufficit,  quantumcunque  parum  sit,  quod 

habemus  tibi  dare  ;  imo  et  hoc  ipsum  quod  damus 

tuum  est  ?  Inducit  etiam  pusillanimitatem  quod  in- 

dignos  nos  videmus,  eo  quod  pctimus :  quod  utrique 

verum  est ;  quia  si  homo  mille  annis  serviret  Dco 

etiam  fervenlissime,  non  mcrcrctur  ex  condigno  di- 

midiam  diem  esse  in  regno  coelorum.  Sed,  Domine, 

Don  debemus  considerare  tantum  nostram  utilita- 

tem,  sed  tuam  laudcm,  cujus  bonitas  exsuperat  om- 


i,  3),  et  clamorem  nostrum  audiat  et  exaudiat  auris 
tua. 

CAPUT  ri. 

De  libertate,  et  ejus  ilHcibus  ad  perfcctionem  ;  ex- 
positio  particulas  vull,  in  proposiia  Christi  sen- 
tentia. 

Sccundo  innuis  libertatem  arbitrii  sequi  volentium 
in  via  perfcctioiiis,  cum  dicis  :  Si  quis  vult ;  quia  hoc 
relinquis  hominum  voluntati ;  sed  nunquid  potestali  ? 
Non.  Sed  potestalem  tibi,  Domine,  rcservasti,  cum 
omnis  polcslas  a  Deo  sit  {flom.  xin).  Cur  ergo  cau- 
sabitur  homo  contra  te,  si  te  sequi  vult,  et  non 
potest?  Certe  ideo  quod  non  te  sequilur,  quia  licet 
non  possit  per  se,  tamen  per  te,  qui  non  ideo  reser- 


nem  intclleclum.  Pusillanimes  etiam  facit  nos  quia      vasti  tibi  potestatem  nostri  profectus,  ut  non  possi 


nimia  impedimenta  nostra  videmus.  Sed,  Domine,  si 
audacter  te  sequi  proponimus,  pro  certo  habere  dc- 
bemus  quod  aufers  quidquid  nos  retardat  a  laude 
tua.  Quidquid  enim  non  aufers  secundum  tuam  vo- 
luntatem,  libenter  portare  debemus.  Stultilia  enim 
nostra  saepe  putat  ea  esse  impedimenta  quee  tua  oc- 
culla  sapientia  ad  nostrum  ordinavit  profectum. 
Quinto,  terret  quod  non  statim  scntimus  nos  profi- 
cere,  sed  Domine,  saepe  difiers  quod  pctitur,  ut 
excites  magis  appetitum  ;  non  differs  quod  nolis  dare, 
sed  ut  aucto  desiderio  abundantius  possis  dare. 
Sextum,  quod  retrahit  nos,  sunt  quotidiani  nostri 
delectua,  Sed  contra  boc  est  remedium,  ut  3empcr 


nuis,  qui  omnia  opera  nostra  operaris,  sed  ut  magis 
admiremur  et  laudemus  abyssum  bonitatis  tuae,  quod 
eadcm  qua)  lu  facis  in  nobis,  grata  tibi  sint  et  ac- 
cepla,  et  judicas  ea  digna  mercede,  ita  quod  etiam 
calicem  aquas  frigida:  nondimitlis  absque  mercede 
{Maiik.  X,  42) ;  et  eo  ipso  nostram  alicujus  volunta- 
tem,  quam  adeo  hbcram  propler  tui  similitudinem 
fecisti,  ut  cogi  non  possit.  Multis  etiam  aliis  modis 
ad  viam  veritatis  et  pcrfeclionis  nos  allicere  studui- 
sti.  Unde  boc  merebamup,Domine,  ut  ad  nos  descen- 
deres,  et  humanilatem  noslram  tam  mirabiliter  uni- 
res,  et  in  ea  tam  hurailiter  cura  horaine  conversa- 
reris,  aisi  quod  nos  ad  perfectionem  tui  amoris  sic 


m 


SPURIA.  -  LlB.  DE  MGNSURATIONE  CRUCtS. 


294 


provocare  volebas,  ut  dum  visibililer  Deum  cogno-  A  ul  reficial  ne  dericiaiil.Tandemassumclad  rcquiem 


scimus,  per  liunc  in  invisibilium  amorem  rapiamur 
Quis  ergo  bomo  dignus  erat  ut  Filius  Dei  morlcm 
pro  eo  paterelur?  Aut  quis  unquam  meruit  luo  cor» 
pore  el  sanguine  refici,  nisi  quod  tu,  Deus  roeus,  in 
hoc  ostendisti  aviditalem  amoris  tui  circa  nos,  ut 
saltem  ex  multiludine  et  magnitudine  tam  mirabi- 
lium  beneficiorum  tuorum  ad  mutuam  dilectionem 
accenderes  cor  noslrum,  et  in  captivitatem  amoris 
tui  redigeres?  Innumerabilia  nimis  sunt  beneficia 
tua,  Dominc^  quibus  yoluntatem  nostram  excitas,  ut 
perfccte  et  ardenter  te  sequi  velimus,  maximeautem 
quffi  provocaret ;  imo,  si  sic  dicere  liceret,  cogerel 
Yoluntatem  nostram  tuse  consideratio  bonitalis,  ex 
qua  omnia  bona  creata  procedunt.  Quia  autem  pauca 


ubi  tamen  requiem  non  babebimus  nocte  ac  die, 
dicentes  :  SanctuSySanctuSy  sanctus^  Dominus  Deus, 
Sabaoth{Isai.  vi,  3).  Ibi abslerges,  Domine,  omnem 
lacrymamoborulisdileciOTum  tuorum,  quoniam  non 
eritampliusmorsultra,  nequeluctus{Apoc.  xxi,4). 
etc.  So  d,  Dominc,  quomodo  istud  possit  esse,  non 
bene  potest  comprehendere  anima  mea,  qus  aliquo 
modo  experta  est  quanta  sit  afilicto  noscere  te  et 
non  possc  laudare  te,  cum  et  ipsa  alTlictionem  generet 
propter  gratitudioem,  quod  licet  ei  afUigi,  pro  eo  quod 
non  potest  laudare  te,  imo  omuia  quae  unquam  ad 
laudem  tuam  cogitare,  loqui,  vel  agere  potest,  af- 
flictionem  ei  generant,  quia  bis  indignam  se  putat, 
et  quia  tibi  in  nuUo   poterlt  respondere.    Si   ergo 


expertus  est,  et  nondum  exercilatus  de  te,  qui  spirilus  3  anima  inoarcerala,  in  umbris  coUocata,    si  insatia- 


es,  spiritualiter  cogitare  voluerit,  sic  meditari  de  te 
poterit  inchoare.  Primo  assumal  in  mcntem  suam 
aliquam  animam  virtutibus  perfectam,  et  de  iila  ita 
specialiter  eogitet,  quasi  nulli  corpori  sit  conjuncta. 
Imaginetur  autem  inilla  omnem  perfectionem  virtu- 
turo,  quse  unquam  de  aliqua  anima  poterit  cogitari, 
scilicet  quam  bona,  quam  dulcis,  quam  patiens,  quam 
misericors,  quam  sapiens,  quam  charitativa,  quam 
fidelis,  quam  pia,  quam  justa,  quam  vera,  quam  hu- 
roills,  etc.  Cum  autem  circa  aniroam  talia  cogitave- 
rit,  cogitet  quod  haec  anima  est  similis  creatori  in 
virtutibus  qui  earo  in  simililudinem  suam  fecit,  et 
postea  transferat  se  ad  Creatorem,  ut  omnia  quaQ 
in  anima  profecta  poterant  inveniri,  in  Creatore  in. 


biliter  afiligitur  pro  laude  lua,  quomodo  saliabitur, 
cum  in  meridie  apparuerit  ei  bonitas  tua,  cum  uti- 
que  vidcat  ad  plenum  eam  non  posse  laudari.  Si  forte 
dicis  mihi,  Domine,  quodhoc  eritmaximum  gaudium 
ejus,  quod  perfecte  cognoscet  bonitatem  tuara,  et  il- 
lam  tam  immensam,  quod  eam  non  poterit  aliqua 
creatura  plene  laudare.  Yerum  crcdo  quod  de  boni- 
tatis  tuae  immensitate  gaudebit ;  tamen  adhuc  poe- 
nitet  eam  perfecte  non  posse  laudare,  nisi  aliquo 
modo  vulnera  ejus  alligarenlur,  et  percussurse  plagse 
ejus  sanarentur,  quia  tunc  primuni  oleum  additum 
esset  caroino.  Unde  si  placet  tibi,  Doroine,  credo 
quod  etiam  pcena  et  afiliclio  laudis  tuae,  quam  habet 
hic  anima,  ibi  satiabitur  et  alligabitur  palo  laudia, 


finita  cogitct  et  immensa,  et  ea  ipsa  naturam  suam  p  cum  lu  qui  reples   in   bonis   desiderium  nostrum 


esse,  et  sic  quodani  modo  invisibilia  Dei  per  ea  quas 
/o^/a  «tjn/,conspiciat  intellecta  (Rom.  i,  20).  Hic  est 
quidem  inilialis  roodus  cogitandi  de  te,  Doroine, 
quero  qui  sollicite  sequitur  meditando  te,  intrabit 
fontem  vivum  et  dulcedinem  tuae  naturae,  quae  quanto 
major  est  omnibus  beneficiis  tuis,  tanto  magis  affi- 
cit  nostram  voluntatem,  ulsequamurardenler  Jesum 
filium  tuum  ad  laudcm  bonitatis  tuae  nos  informan- 
tem. 

CAPUT  III. 
De  sequentibut  particulis^  venire  post  me. 
Tertio  enim  se  dedit  nostrum  ductorem  ct  instru- 
clorem,  cum  snbdit :  Yenite post  me.Quantumcunqae 
curramus  ferventer  sequendo,  nullus  prsecedit  te,  et 
nullus  vadit  juxta  te  :  Omnes  nos  oporlet  ire  post  ^x 
ie,  quia  tu  es  primogenitus  in  multis  fratribus  (Rom. 
VIII,  29).  Primo  dicis,  DQmine,  discipulis  :  Venite, 
et  videte{Joan.  i,  39).  Postea  dicis,  Venitepost  me, 
ttt  quod  in  te  viderant  imitentur,  Deinde  dicis  :  Ye- 
nitead  me^  omnes  qui  laboratis  et  onerati  esiis^et  ego 
re/iciam  vos  {Matth.  xi,28),etc.,  utyu^um  tuam  suave^ 
et  onus  tuum  leve  {ibid.y  30),  quod  qui  sasceperint 
hiiariter  possinl  portaread  gloriam  Patris  tui.  Tan- 
dem  dicis  :  Venitey  benedicti  Patris  mei ;  percipite 
regnum  {Matth.  xxv,34).  Sic,Domine,  iste  est  fide- 
lissimus  legatus  tuus,  qui  primo  ponit  se  nobis  in 
exemplum,  cum  dicit :  Venite  et  vtdete;  et  postea 
iovitit  ad  veniendum  post  ae,  Yementoa  adee  vooat, 


{Psal.  cii,  5),  tantum  dederis  te  laudare  quantum 
desidcramus,  imo  longc  supra  desideratum.  Sic  enim 
dixisti :  Quia  vos  plorabitis  et  flebitis  nunc,  mundus 
autem  gaudebit.  Tristitia  vestra  vertetur  in  gaudium 
{Joan.  XVI,  20).  Sanata  autem  poena,  quaro  hic 
habuit,  et  impleto  quod  hic  desideravit,  aliam  poenam 
pro  majori  laudatioue  ibi,  sicut  nec  hic,  a  se  habere 
non  polest.  Tu  etiam  non  dabis  ei,  qui  omnia  dispo- 
nis  innumeroy  pondere,  et  mensura  {Sap.  xi,  21), 
quia  tunc  non  erit  tempus  flendi,  sed  ridendi,  cum 
apparuerit  nobis  tuus  unicus  Filius,  si  volumus  post 
ipsnm  venire. 

CAPUT  IV. 
Quod  non  simus  nostri,  sed  Dei:  ad  illud, 

abneget  semelipsum. 
Quarlo  ergo  ostcndit  nobis  iniiium  viae,  qua  de- 
bemus  post  Christum  venire,  cum  dicii: abneget  se^ 
metipsum.  Qui  ergo  in  via  perfectionis  vult  sequi 
Christum  Jesum,  laborct  primo  ut  abneget  semet- 
ipsum,  Morito  ergo  debemus  nos  abnegare,  cum 
nihil  juris  habcamus  in  nobis.  Sunt  autem  septem 
causae,  quarum  quaeiibet  sufiiceret  hominem  com- 
pellere  ut  falcatur  in  se  nihil  juris  habere.  Prima^ 
quia  tu,  Domine,  nos  creasti  ;sicutergo  nihil  in  no- 
bis  bonis  cst,  quod  tu  non  creaveris,  ita  dignam  est 
qaod  omnia  boua  nostra  sint  tua,  quae  nallo  modo 
licet  auferri  a  te  Sancto  sanctorum,  ne  sacrilegium 
committamus.  Cur  ergo  qoq  abnegiremua  nos,  qai 


tda 


Ab  OPEUA  S.  ANSELMI  APPENDlX. 


m 


noslri  non  suraus?   Nam   quandocunque   aliquid   a  A  quam  te,  tanlum  de  se  i-escrvel  tibi,   quanto  melio- 


nobis  abnegamus;  nec  hoc  abnegalum  propler  le 
conferimus,  sed  aliunde  quanlumlibet  eliam  modico 
temporis  spalio  donaraus,  mox  alienum  invadimus. 
Secunda  causa  est,  quia  nos  aelemae  morti  dedilos 
lua  raorte  preliosissiraa  rederaisti,  pro  oranibus 
morluus  es,  utqui  ifivufitjam  sibi  non  vivanl^sedei 
quiproomnibus  mortuus  est  {II  Cor.  v,  15),  ut  dicit 
Vas  luum  electum.  Ergo  sicut  oranes  el  lolos  rede- 
misti,  sic  el  omnes  el  toti  tui  sint.  Qui  vult  crgo 
salvus  essc;  restituat  libi  illum  pretiosissimum  san- 
guinem  quem  pro  eo  fudisti.  Terlia,  quia  nos  in- 
gralos  omnibus  bonis  luis  et  aversos  a  te  propter 
peccala  a  diabolo  defendisli,  postquam  a  te  nostro 
Domino  recessimus  tuquler  et  inique,  sub  tua  pro- 


rcra  se  putat  quam  tu.  Propter  hujusraodi  causam 
dicis  :  Si  quis  vult  venire  post  me,  abnegat  semet- 
ipsum{Matth.  xvi,  24) !  irao,  Domine,  jam  cogor, 
dicere  (salvo  verbo  tuo)  quod  nullus  semetipsum  va- 
leat  abnegare.  Quomodo  enim  se  abnegabit,  qui 
nunquam  aliquid  juris  in  se  habuil?  Sed,  Domine, 
in  hoc  verbo  oslendis  raaximam  gralitudinem  tuam, 
ut  hoc  tanti  a^stimes  ut  quicunque  in  se  sibi  aliquid 
juris  usurpaverat,  ulterius  se  tibi  rapere  non  atten- 
tet.  Da  mihi,  Doraine,  ut  me  abnegam,  imo  ut  red- 
dam  quodrapui  violenter.  Dcbemusautemsecundum 
legem  ablatum  reddere  in  quadruplura  (//  Reg.  xii, 
6),  ul  non  solum  nos,  sed  et  nostra  reddamus,  sci- 
licet  naturalia,  fortuita  et  gratuita.   Naluralia   sunt, 


tectione  esse  merito  non  debercmus.  Sicque  nos  ho-  £3  quse  comraunitcr  natura  oranibus  hominibus   admi- 


stis  sine  defensione  captivos  habens  ad  suara  volun- 
tatera,  debuisset  in  aelerna  suppliciademersisse,  nisi 
tu  ex  superabundanti  bonilate  nos  defendisses  ab  eo, 
et  ad  pcenitentiam  rescnassos,  et  propter  hanc  cau- 
sara  proprie  sumus  lui  seni,  quasi  ab  hoste  servati. 
Similiter  lui  sunt  quicunque  per  tuam  gratiam  la- 
queos  diaboli  evitaverint,  et  ideo  tibi  nihil  auferri 
debet  ex  eo  quod  vel  lc  dante  non  cecidil,  vel  si  ce- 
ciderat  e sl  creclum.  Quarta  causa  est,  quia  cum 
ttteinam  morlem  peccalis  nostris  meruissemus,  tu 
nos  reduxisti  ad  vilam,  eam  dimittendo.  Cur  ergo 
tibi  non  vivemus  nos  penitus  abnegando,  a  quo 
habemus  quod  ffiternaliter  mortui  non  simus  ?  Quinta 
causa  est,  quod  eadem  bonitate  qua  nos  creasti, 
etiara  conservas,  ne  in  nihilum  redigamur.  Quomodo 
enim  aliquo  subsistere  valeamus,  nisi  te  conser- 
vante?  Si  ergo  tu  es  vita  nostra,  nulli  alii  vivere 
debemus,  sicut  nuUo  alio  subsistere  valemus.  Sexta 
causa  esl  securitas  ;  qui  enim  se  totum  abnegat,  ut 
Deum  habeat,  qui  sibi  periit  ut  libi  valeat,  qui  sibi 
nihil  est  ut  tibi  aliquid  sit ;  si  nihil  in  se  habet, 
nihil  sui  amiltere  timet,  sed  semper  securus  est  le 
quod  luum  est  conservare.  Si  minentur  ei  poena; 
inferni,  vel  ignis  purgatorius,  parum  timore  eorum 
afficitur,  quia  cantabit  vacuus  coram  latrone  viator  : 
et  se  non  limet  perdere  qui  se  abnegat.  S  i  enim  tu 
eum,  qui  tuus  est,  ad  poenas  raittere  velles,  semper 
taraen  de  te  in  bonitate  senliret,  paratus  sustinere 
quod  velles,  nec  diceret :  Curita  facis?  Cui  praedicla 
scntentia  non  placet ;  at  ei,  Domine,  seabnegare,ut 


nistrat ;  qusedara  in  anima  tantum,  ut  iulellectus  et 
aflfectus ;  quaedam  in  corpore,  mediante  anima,  ut 
quinque  sensus  interiores.  Reddamus  ergo  intelle- 
ctum,  sed  suumproprium  relinquentes,  qui  nosmul- 
tum  a  cognitione  veriiatis  impendit.  Quandiu  enim 
homo  sensu  suo  ita  innititur  ut  ab  co  recedere  no- 
luit,  vix  sensum  alterius  quantumcunque  rationalem 
.apprehendit,  Faciendum  igitur  est  secundum  Apo- 
stolum:  Quicunqueintervos  sapiens  esse  tmlty  stul- 
tuSyfiaty  utsnpienssit{lCor,  111, 18).  Si  enim  humi- 
liter  sc  stultum  reputaret  ad  tempus,  tunc  vtram 
sapientiam  a  te,  sive  a  tuis  apprehendere  te  posset, 
quia  ubi  humilitas,  ibi  sapientia  {Prov.  xi,  2). 
Paulus  enira  creditur  didicisse  Evangelium  in 
illis  Iribus  diebus,  cum  caecus  esset  (Act.  ix,  9). 
Reddamus  etiam  affectum  Dco,  semper  postponendo 
nostram  voluntalem  voluntali  divinae,  et  raaxime  in 
oratione  nostra,  quia  in  omni  oratione  nostrae  uli- 
Jilati  suam  debemus  praeponere  vohmtatem,  imo  sua 
voluntas,  si  ea  recte  utimur,  semper  cst  nostra  uti- 
litas.  Saepe  aulem  venit  de  proprio  sensu  quia  non 
crcdimus  Domini  voluntalcm  esse  quidquid  circa 
nos  contingit,  et  ita  abulimur  ea,  miuus  gratesusci- 
piendo,  sicut  dicit  Auguslinus  ([.  x  Confess.  vi,26) : 
■  Optimus  ille  tuus  ministcr  est  qui  non  hoca  te  au- 
dire  desiderat  quod  ipse  voluerit,  sed  hoc  velle  quod 
a  tc  audiet.  »  Sed  cum  his  duobus,  scilicet  intelle- 
ctu  et  aife«tu,  et  quinque  sensus  exteriores  redda- 
mus,  mortificando  eos  ab  omnibus  vanitatibos,  et 
ad  luum  obsequium  convertendo,  jam  aliquantulum 


intelligat.  Septima  vero  causa  deberet  maxime  nos  D  habemus  de  prima  parte  quam   nobiscum   abnegare 

urgere  ;  scilicet  ut  libi  vices  redderemus  sive  respon- 

deremus  quia  puer  nalus  est  nobis,  etfiliusdatus  est 

nobis  (Isai.  ix,  6);    qui  das  quotidie  te  nobis  in  ci- 

bum,  et  tandem  dabis  te  nobis  in   praemium,   et  in 

roercedera  raagnara  nimis.   Domine,   quid   dignum 

poterit  esse  tantis  bcneficiis  tuis  ?  Quid  ad  hoc   di- 

gnum  poterimus  dare?  An  oportet  aliquid  praeter  id 

nos  penitusabnegareettibidare,dulcissime,  Domiue? 

Si  unus  homo  esset  tanti   quanti  omnes  creaturae, 

quas  unquam  fecisti,  quantus  esset,  si  daret  se   to- 

tum  tibi,  qui  dedisti  te  totum  nobis,  cujus  bonitas 

in  iofiQiium  prsepoDderat  ?  qui  ee  putat  meliorem 


debemus,  scilicet  de  naturalibus  bonis.Secundapars 
sunt  fortuila,  quae  dicere  possumus  temporalia,  et 
amicos.  Haec  enim  omnia  calcanda  sunt,  ne  impe- 
diant  tuum  araorera.  «  Minus  enira  araat  te,  qui  te- 
cum  aliquid  amat,  quod  non  propter  te  araat,  ut 
dicit  Augustinus.  »  Valde  deberet  homo  indignari, 
diligere  raodica  quem  tantae  dignitatis  fecisti,  ut 
ei  liceat  te  amare.  Occultius  autem  nocet  niraius 
amor  amicorura  quam  temporalium,  quia  legit  se 
velamine  charitatis,  ita  quod  saepe  putel  homo  cha- 
ritatem  esse  quod  dilectio  est  camalis,  quse  ita  dul- 
ciler  et  suaviter  mentem  captivam  tenet,  quod  ne^ 


21»: 


SPUIUA.  —  LIB.  DE  MENSURATiONE  CRUCIS, 


m 


Miat  homo  quam  duris  vinculis  fuerit  ligatus,  nisi  A  omnem  excedis  humilitatera,  cui  si  veliraus  sirailari 


postquam  fuerit  absolulus.  Sic  lotum  ror  nostrum 
luo  debemus  amori,  ut  quidquid  de  co  alleri  damus, 
tibi  subtrahamus  ?  Necessarium  ergo  cst  ut  omnia, 
qiiae  fortuna  nobis  offerl  diligcnda,  sive  res  tempo- 
rales,  sive  amicos,propter  te  abnegemus.  Tertia  pars 
reslitutionis  sunl  gratuila,  scilicet  virlutcs,  quas  in 
fonteni  suum  penitus  refuudere  dcbemus,  nihil  ex  his 
nobis  ascribendo,  sed  tibi,  a  quo  omne  donum  per- 
fecium  (Jac.  i,  17),  pro  eisgrales  referendo.  Si  om- 
nia,  quae  in  his  tribus;  scilicet  bonis  naluralibns 
forluitis  et  gratuitis,  inveniuntur,  abnegamus,  los 
libi  quod  fraudavimus  in  quadruplum  reslituimus, 
et  hoc  sit  nobis  initiura  vit®  perfcctae,  sic  nosnict- 
ipsos  pcnitus  abnegare. 

CAPUT  V. 
ExcuHuniur  verba  illa,  toUat  crucem  suam. 
Quinto  consideratum  est  quale  medium  perfectio- 
nis  sit  nobis  propositum,  ut  ambulemus  per  ipsum, 
scilicet  ul  cruccm  nostram  tollamus.  Crux  autem  a 
crucialQ  dicitur.  Domine,  si  cnicem  nostram  tuum 
servilium  dicerem,  secundum  opinionem  corum  hoc 
intelligerem  quinesciunl  quoniamjugum  tuumsuave 
est,  el  onus  tuum  leve  {Maiih,  xi,  30),  nec  sentiunt 
quam  bonus  et  quam  suavis  tuus  sit  spiritus  in  nobis. 
Dico  aulem  crucem  esse  cruciatum  cordis,  quem  de 
boc  habere  debemus  quod  non  sumus  ita  fideles  et 
fervenles  in  omni  servitio  tuo  et  laude  tua  ut  debe- 
reraus.  Hacc  crux  habet  longitudinem,  latitudinera, 
sublimitatem,  alque  profundum.  Debemus  ergo  ha- 
bere  cnicialura,  eo  quod  non  lantum  humiliaraur 
ut  deberemus,  et  hoc  csl  profundum  crucis.  Non 
tantum  araamus  et  laudamus,  quantum  bonitas  tua 
exigit,  et  hac  est  «ublimitas.  Non  sumus  tam  fideles 
ut  deberemus,  et  haec  est  latiludo.  Quod  non  semper 
continuamus,  nec  laudem  luam  copiose  extollimus, 
nec  ab  infidelitatc  toto  nisu  desistimus  ;  et  haec  est 
longiludo.  Ad  profundum  humililalis  cogit  nosprimo 
propria  cognitio;  satis  enim  est  homini,  ad  huniili- 
tatcm,  cognoscerc  seipsum,  maxime  si  recordamur 
iniquitalum  nostrarum  antiquarum,  quia  inique  tu 
conspectu  luo  egimus,  Deus  meus,  quia  revera  tam 
fidelis  nobis  es  quod  eliam  in  peccatis  nobis  cxisten- 
tibus  peccata  dimittere,  et  gratiam  tuam  tam  abun- 
danter,  sicut  vellemus,  largiri  est  paratus.  Quanto 
majora  quis  de  te  pracsumit,  lanto  magis  nece^se 


neressc  babeinus  humiliari.  Iteni,  quod  adeo  lam 
frigidi  sumus  ut  nec  amore,  uec  laude,  ncc  in  aliquo 
rcspondere  luae  bonitati  possumus.  Haec  et  raulta 
alia,  qu»  magis  communia  sunt,  ad  humilitatem 
nobis  sufficiunt,  imo  superbiae  nullum  locum  relin- 
quunt.  Vulde  autem  neccssaria  est  nobis  profundilas 
humilitalis  ad  luam  sublimitatem,  quia  quanto  quis 
se  rcputat  indigniorem,  tanto  raagis  gratus  est  bene- 
ficiis;  ct  quanto  gratior,  tanto  magis  laudabilior ;  et 
qui  maxime  gralus  esl,  raaxime  te  laudabil.  Da  igi- 
tur  nobis,  Domine,  veram  humilitatem,  id  est,  ita 
cruciari,  quod  in  hoc  vila  non  possumus  ad  plenum 
humiliari,  utsic  habeamuscnicis  profundum.  Subli- 
mitas  crucis  est  cruciari  pro  eo  quod  le  ad  plenum 
g  laudare  ifon  possumus  el  amarc.  Quod  causa  amoris 
tui  habemus,  qua;  lingua  dicerevel  quibusinlellcctus 
sufficiat  capere,  fiescio.  Si  aliquid  gratis  amare 
voluraus,  ubi  melius  quam  in  te  amorem  nostrum 
locabiraus  1  Si  pro  muneribus,  quanto  plura  dabis  ? 
Scd  quanto  plus  promittis,  lanto  magisgralis  amari, 
mereris.  Si  amare  volumus  eos  qui  nos  amant, 
quanto  yquius  nos  te  aroabimus  ?  Et  si  exspeciamus 
et  desideramus  ut  quis  extorqueat  a  nobis  araari, 
nonne  tu  es  Deus  meus,  qui  tam  crcbro  pulsas  et 
mendicas  ad  ostium  nostrum  dicens  :  Prcebe^  fili, 
cor  tuum  mihi  {Prov.  xxin,  26), imo  ct  saepe  repulsus, 
te  iterura  ingeris  irapudenter.  Si  vero  aliquid  volu- 
mus  diligere,  quia  bonum,  cur  non  potius  te 
immensum  bonum,  qui  totum  nostrum  tibi  vindicas 
affectum,  ut  bonitatem  luam  amemus  et  laudemus? 
Si  vero  aliquid  dignum  judicamus  amore  nostro 
quod  lanta  feceril  pro  nobis,  cur  non  judicamus 
similitcr  de  te,  qui  lot  et  lanta  fecisli  pro  nobis? 
Si  vero  consideramus  passiones  tuas,  lu  animam 
luam  pro  nobis  dignatissime  posuisti,  ul  totam 
animara  nostram  possidercs.  Infinita  sunt,  Domine, 
quae  nos  te  amare  compcllunt,  quia  omnia  quae 
creasti,  tuam  praedicant  bonitatem,  quam  qui  in 
omnibus  non  intelligunt,  non  tibi,  scd  suae  imputent 
caecilati.  Sed  quia  «  probatio  dileclionis,  exhibitio 
est  operis  (Gregor.),  »  necesse  habet  anima  sic  se 
conformare  ad  dilectionem  tuam,  ut  sicut  te  habes 
ad  eam,  sic  seraper  se  ad  te  haberc  nitalur.  Maxirae 
autem  in  istis.  Primo,  sicut  lu  amas  semper,  ita  et 
psa  semper  amet,  ct  hoc  ostendere  tibi   nitatur,   ut 


est  eum  humiliari,  quia  lanlo  nequius  egit  contra  te  D  omnem  affeclum  suum  tuae  contemperet  voluntati. 


pec^ando,  quanto  tu  interim  largius  ei  benefacere 
cogitabas.  Unde  Bernardus  :  «  Quanto  beuignius  de 
illo,  tanto  indignius  de  me  sentire  cogor.  •  Itcm, 
defectus  quotidiani  humilianl,  eo  quod  ita  instabiles 
in  laude  tua  sumus,  imo  nunquam  in  eodcm  statu 
permanemus.  Quanto  tu  quotidie  pronior  es  ad 
indulgendum,  tanto  plus  humiliat  contra  tuam 
dcUnquere  bonitatera.  Item,  pondus  gratiae  humiliat 
et  deprimit,  cum  consideramus  quod  ea  indigni 
sumus,  qui  magis  in  inferno  esse  merueramus.  Item, 
quod  tu  laotum  humiliatus  es  pro  nobis,  Domine 
Deus  meus.  Uem,  quod  in  natura  divinitatis  tuae 
Patrol.  CLIX, 


Sunl  autcm  qualuor  affectiones,  ad  quas  aliae  reduci 
possunt,  sciiicct  gaudiura,  dolor,  spes  et  timor. 
Primae  duae  sunt  circa  praesenlia,'  vel  practerila,  et 
ali.ie  duae  sunl  circa  fulura.  Sic  igitur  libi  confir- 
mare  noslras  affcctiones  debcmus,  ul  dc  omnibus 
quae  tibi  adversa  sunt  timeamus  el  doleamus ;  et 
quae  tibi  honesta,  de  his  spercmus  et  gaudeamus, 
omnes  alias  affectiones  de  cordibus  nostris  effugan- 
tes.  Quanta  utilitas  in  hoc  esset  quod  falsas  et 
inuliles  affectiones  vitaremus  ?  Ulique  si  homo  se 
vere  secundum  has  quatuor  affectiones  examinaret, 
quando  aliquos  motus  sentiret,  quomodo  tu  oum 

10 


:291» 


AD  OPERA  S.  ANSliiMI  APPENDIX. 


300 


eriperes  ?  Dorainc,  solus  nosti.   Si  cnim   origincm  A  dcvote  vel  ad  minus  seriosc,  ut  cum  bcne  Yideamus 

quid  pctendum  sit  a  te,  intente  de  corde  nostro 
pelamus,  non  alieni?,  scd  propriis  verbis  cordis  vel 
oris,  quia  utraque  seque  intelligis  et  auscultas. 
Humiliter,  ut  non  de  noslro  merito,  sed  tantum  de 
tua  gratia  confidarous.  Quamvis  enim  peccata  diroi- 
scris,  et  quandoque  aliquid  libi  servire  concedas, 
semper  tamen  tales  nos  reputare  debemus,  quales 
nosipsos  peccando  feeimus,  qui  nibil  nisi  maluni 
pernos  facere  possumus.  Fidciiter,  ut  in  oratione 
ofiferamus  nos  ad  carentiam  omnis  gaudii  et  patien- 
tiam  omnis  poDnae  quae  ad  utilitatem  nostram  cedere 
valeat  per  tuum  adjutorium,  ut  in  exaudilioae  desi- 
dcrii  nostri  aclio  luaro  laudcm  atlolat.  Sed,  Doraine, 
mcrebor  sic  offerendo  me  tibi,  cum  tamen,  ut  totus 

intentioni  nostne  ingcsserit  incidentcr.  Tertio,  sicut  ^  tuus,  ad  hoc  tencat,  etiam  si  nunquam  volueris  me 

exaudire.  Perseveranler,  ut  nunquam  cessare  pro- 
ponamus  a  dcsiderio  omnium  quse  tibi  sunt  lauda- 
bilia  et  honesta.  Si  qua  vero  in  nobis  vel  in  nostris 
superveiierit  nccessitas,  quamvis  pro  hac  seroper 
cum  intentione  non  possumus  orare,  tamen  aliquo- 
ties,  cum  omni  fidelilatc  qua  possumus,  pro  ea  ora- 
bimus,  et  deinceps  voluntati  nostruro  desiderium 
committemus,  sempcr  primam  fidelitatem,  et  si  non 
in  aclu,  tamen,  in  habitu  retinentes.  Confidenter, 
ut  postulemus  in  fine  nihil  haesitantes.  Sunt  autem 
septem  causae  quae  cogunt  no9  tuae  confidere  bonitati. 
Prima,  quia  justum  omne  desiderium  tu  das,  et  ad 
qaid  dares,  nisi  etiam  velles  exaudire?  Secunda, 
quia  non  ad  nostram  utilitatem,  sed  ad  tuam  gloritim 
volumus  exaudiri.  Tertia,  quia  majora,   quae  pro 


motuum  noslrorum  diiigenler  advertereraus, 
invcnirenius  esse  vilii,  quod  pulavinius  esse  virtutis, 
et  saepe  illo  impedimur  quo  credinius  promoveri. 
Secundo,  sicut  somper  habes  nos  prae  oculis  tuis, 
ila  etiam  te  semper  debemus  cogitaro  prsscntem. 
Hoc  cogit  nos  ab  omnibus  cogitalionibus  nostris, 
vcrbis,  faclis  et  moribus  esse  sub  moderamine 
disciplinsD,  quoniam  non  auderet  sponsa  inhoneste 
^e  habere  sponso  suo  j)raesentc,  imo  in  oninibus 
intenderet  sibi  placere,  etquaerere  ab  eo  consilium 
ot  auxiiium,  ut  in  omnibus  secundum  suara  possct 
agere  voluntatem.  Cum  autem  in  omnibus  tibi  pla- 
cere  inlendimus,  seniper  securam  conscientiam 
habebimus,  etiamsi  se  aliquid  minus  utile  praeter  te 


semper  et  continuc  servis  nobis,  omnia  opcra  nostra 
operando  vel  suslinendo,  ne  esse  desinamus,  vel  per 
alios,  vel  quocunque  modo,  ita  nunquam  parlicula 
diei  bonae  debet  nos  praeterire  quin  in  tuo  servitio 
expendamus.  Quarlo,  sicut  sempor  lueris  nos,  ct 
custodis  nos  ab  omnibus  roalis,  sivcper  te,  siveper 
tuos,ita  diligenter  debemus  nos  abstrahere  ab  omni< 
bus  quae  nos  possent  in  tuo  ser^itio  impedire.  Quinto, 
sicut  largitas  tua  nunquam  lassatur  in  dando,  ita 
nunquam  debemus  voluntarie  deficere  in  orando. 
Sexto,  sicul  seniper  es  benignus  in  relaxando,  ita 
nunquam  debemus  defeclibus  nostris  lerreri  quin 
statim  post  culpam  veniam  pofitulemus.  Quando 
enim  cor  hominis  est  distorlum,  et  a  te  quodam- 
modo  alienum,  mullo  est  pronius  ad  levitates  et  ad 


lllUltU  aiicuuiiiy   iiiuiiu  cok    i^ivuiuo    uu   tv««i.«iiv>9  ^i  vu  Tviuiuuo    vAuuuiii.      x.  v;!  iia,     i|uia    iiiajuia,      «|U(x;     |fiu 

quaerendas     exterius     falsas    consolationes   quam  ^  nobis  fecisti,   animant  nos  ut  etiam  de  minoribus 


fueril  dum  apud  te  estcl.  Unde  non  et  diftcronda 
acquisilio  vcniae,  ne  diuturnior  rccessus  difficilio- 
rem  redditum  operelur.  Taliter  nos  dobemus  ad  te 
habere,  et  scmper  cruciari  quod  te  lantum  non 
amanius  ut  debrmus.  Quomodo  autcm  te  laudare 
dcbeamus,  et  de  quibus  gratias  agerc  dtbeamus,  est 
in  principio  supra  diclum.  Da  nobis,  Domine,  toto 
desiderio  ad  amandum  et  laudandum  te  aspirare,et 
pro  eo  quod  digne  non  possumus,  cruciari^  et  hoc 
nobis  tollendae  crucis  sit  altitudo.  Latitudo  autcm 
crucis  el  fidelitas  semper  sjiiritum  crucians  el 
dilalans,  ut  omnem  hominem  subjiciat  tuae  laudi  ac 
serviluli.  Hac  maxiroe  facit  homincm  in  oratione 
communero  cogens  ut  quidquid  sibi  vel  aliquibus 


conndamus.  Omnia  eniro  quae  petere  possumus  tam 
roinora  sunt  quam  quod  dignanter  pro  nobis  es 
incamatus  et  passus.  Quarta,  quia  tam  facile  est 
apud  te  in  maximis,  quam  in  minirois  exaudire. 
Quinta,  quia  nos  ad  hoc  provocat  tuae  consideralio 
bonitatis.  Sexta,  quia  intercessorem  te,  Jesu  Chri- 
sie,  habemus,  et  omnes  sanctos.  Septima,  quia 
infinitam  ad  nos  habes  bonilatem.  Si  enim  modica 
dileclio  quam  ad  te  habemus  ad  hoc  nos  cogit,  utia 
omnibus  luae  votuntati  libenler  parere  velimus,  cur 
idom  de  inaestimabili  dilectione  tua  non  praesume- 
remus  ?  Alioquin  fideliores  vellemos  apparere  quara 
tu,  si  tales  nos  tibi  exhiberemus,  qualem  te  nobis 
econverso  non  crederemus?  Sic,  Domine,  orabimus, 


spccialiler  suis  desideral  quia  eos  humiles  quodara-  D  el  piopler   hoc  in  oratione   confidentiam   habebi- 

modo  videt,  nihil  lamen  hominura,  sed  totum   ad 

laudem  luae  desideret  bonilatis.  Unde  cum  fidelitas 

maxime   in   oratione   consislat,  considerandum  est 

qualiter  debeat  orare  qui  voluerit  exaudiri.   Debet 

enim  orare  sapienter,  ardenter,  humiliter,  fideliler, 

perscveranler   et  confidonter.   Sapienter,    ut  oret 

quae   tuae   laudi  sunt  expedientia  et    proximorum 

saluti.    Si  vero   in   quibusdam    dubitamus    utrum 


expediant,  sicut  salus  corporis,  et  similia  quae 
quandoque  nocere,  quandoque  prodesse  possunl, 
pro  his  semper  sub  condilione  est  orandum,  scilicet 
ai  Ubi  sit  placitum  et  bonesturo.  Ardenter,  scilicet 


mus ;  nihilominus  taraen  cruciabimur,  quod  hoc 
digne  exsequendo  omnera  hominem  ad  tuam  lau- 
dem  por  eifeclum  trahere  non  possumus  et  am- 
plecti ;  et  ha^c  spiritualis  nostrae  crucis  est  lati- 
tudo. 

CAPUT  VI. 

De  perseverantia  in  cruce  :  ad  illudy  quotidie. 

Longito  autem  crucis  tuae  toti  vitae  nostrae 
debet  comraensurari,  ut  quaravis  consideremus  te- 
cum  esse  jucundum,  et  te  in  domo  tua  laudare,  et 
in  abysso  tuae  dulcedinis  absorberi,  tamen  non  tae- 
deat  no8  portare  crucem  tuam,  cruciari  acilicet  ia 


30i 


Si>URlA..—  DE  CONGEP.  B.  MAfeliJE. 


m 


raisera   hac  vila   pro   luaB  laudis  augmento.  Quid  A  lua   laude   quolidie   deficiendo  cadil,   ita    crucem 


magni  est,  Domino,  si  tccum  sim  in  patria,  ubi  sum 
securus  ab  omni  malo  et  ubi  habcam  quidquidvolo? 
Da  mihi,  Domine,  ul  nunquam  me  pungendo  sic 
superent  clavi  timoris  et  miseriae  hujus  vitae,  ut  ante 
velim  dcscendere  vel  saltem  deponi  de  cruce  quam 
a  te,  Domine,  hoc  fuerit  mandatum.  Sed  neque  hoc 
desiderarem,  ut  ab  hac  cito  facias  me  deponi,  sed 
ul  semper  mallem  propler  te  pendere  in  cruce  quani 
a  miseriis  his  facias  me  iu  abscondito  sepeliri.  Tu 
euim,  Domine,  nec  descendisti  de  cruce,  nec  sic  te 
deponi  petisti.  Yoluntas  ergo  semper  affligendi  pro 
augmento  tuae  laudis,  crucis  erit  longitudo.  Si  guis 
vult  venire  post  m^,  tollat  crucem  suam  quotidiey  et 
sequaturme(Luc.iXf^^),  et  sic  currat  per  medium 


quotidie  tollcre  dcbcmus,  laudis  tuae    desiderittm 
resumendo. 

GAPUT  vn. 

Expensio  postremorum  verborumy  el  sequalur  me. 
Qua  vero  inlentione  in  via  ista  sit  ambulandum, 
innuis  uilimo  cum  dicis,  sequatur  me.  Quod  lam  de 
gressu  corporis  quam  de  mentis  possumus  intelligere. 
Quia  multi  nou  solum  portantes  crucem,  sed  et  se 
suspendentes  in  cruce,  te  gressu  c(»rporis  sunt  se- 
cuti.  Sequamur  igitur  te  non  tantum  gressu  bonorum 
opcrum,  sed  et  inlentione  cordium,  ut  non  solum 
consideremus  quibus  operibus  nos  praecesseris,  sed 
qua  intentione  fecens,  et  in  hac  te  sequi  studeamufi. 
jnveuimus  autem  quod  in  omnibus  cogitationibus, 


viae  perfectionis.  Si  nos  toUamus,  Domine,  lu  ipse  p  verbiis  et  factis  tuis  principaliter  quaesieris  gloriam 

portabis.  Finem   aulem   viam    perfectionis,  id   est      "  '   "     *      ""  "^      *       '        —  - 

perseverantiam  in  voluntate,  scmper  pro  te  paticndi 

innuis  in  eo  quod  dicis  quotidie.  Si  enim  uno  die, 

pnus  quam  tu  jusseris,  crucem  deponere  volumus ; 

eamquotidie  non  tolIimus.Qui  autem  perseveraverit 

usquequo  eam  deponas,  hic  in  abundanti  laude  tua 

sepulcrum  ingreditur  pacis  aelcrnaB.  Quamvis  in  hoc 

verbo  intelligere  possumus  quod  sicut  cruciatus  pro 


tui  Patris.  Tu  ergo,  Domine  Jesu  Ghrisle,  dirige 
intentionem  nostram,  ut  in  omnibus  gloriam  ejus 
qu.eramus  et  tuam,  nos  abnegando,  profundum, 
sublimitatem,  iatitudinem  et  longiludinem  crucis 
portandOy  et  iu  ea  perseverando  ad  laudem  et 
gloriam  tuam,  qui  cum  Patre  et  Spirilu  sancto 
vivis  ac  regnas,  Deus,  per  omniasaeculasaeculorum. 
Ameo. 


TRACTATUS 

DE  CONCEPTIONE  B.  MARIJ:  VIRGINIS 


Principium,  quo  salus  mundi  processit,  mihi  con- 
siderare  volenti  occurril  hodierna  solemnitas,  quae 
conceplione  beata;  Matris  Dci  Mariae  multis  in  locis 
fesliva  redditur  *•*.  Et  quidem  priscis  temporibus 
frequentiori  usu  celebrabatur  '^^  ab  eis  praecipue 
in  quibus  pura  simplicitas  et  humilior  in  Deum  vi- 
gebal  devotio.  At  *"  ubi  et  major  scientia  et  praepolj- 
lens  examinatio  rerum  mentes  quorumdam  imbuit 
et  erexit,  eamdem  "•  solemnitatem,  spreta  paupe- 
rum  simplicitate,  de  medio  sustulit;  et  eam  quasi 
ratione  vacantem  *"  redegit  in  nihilum  •**.  Quo- 
rum  sentenlia  eo  maxime  in  robur  excrevit  quod  ii, 
qui  eam  prolulerunt,  saeculari  et  ecclesiastica  au- 
ctoritate  divitiarumque  abundantia  praeemincbant. 
Sed  cum  ego  el  prlscorum  simplicitatem  et  modor- 
norum  ingenii  sublimilatem  mecum  revolverem, 
cecidit  in  mentem  quaedam  divinse  Scripturae  verba 
in  medio  ponere ;  ct  quid  judicii  de  singulis  gerant, 
pro  meo  seosu  pia  consideratione  perpendere,  qua- 
tenus  •*'  sua  aucloritale  prcbetur  quid  cui   allri- 


C  buendum^  quid  mei  similibus  sit  ceria  magis  ra- 
tione  sequcndum.  Et  de  simplicibus  quidcra  in  ipsis 
verbis  invenitur  quod  cum  eis  sit  sermocinatio  Dc^. 
IIIos  vero  quos  multa  scientia  sine  charitate  perlu- 
strat  ferunt  eadem  scienlia  inflari  potius  quam  veri 
boni  integrilate  solidari.  Gum  ergo  illos  Dei  sermo- 
cinatio  instruat,  et  istos  sua  scientia  quadam  vento- 
sitate  distendat,  qui  aequa  discemere  non  verentur 
cui  magis  parli  sit  cedendum,  precor,  edicas,  collo- 
qui  videlicct  Dei  inhaerenti,  an  de  sui  cordis  per- 
spicacia  ultra  aequum  tumenti.  Et  hi  quidem  ut  nuUa 
memoria  de  conceptione  Virginis  Matris  in  Ecclesia 
filii  ejus  fiat,  non  sibi  rationis  •"  videri  affirmanl,  eo 
quod  ex  ^  nativitate  illius  quae  ubique  feslive  reco- 
liiur,  conccptionis  ejus  exordium  satis  roemorelur, 
nec  enim,  aiunt,  nata  esset,  si  concepta  non  fuissel. 
£t  cum  in  lucem  ex  materni  uteri  secreto  prodivit, 
clarum  fuit  quod  in  alvo  parentis  concepta  ***  in 
humanam  formam  concrevit.  Cum  itaque  corporis 
ejus  specificata  compositio,  et  in  hujus  mundi  latitu* 


VARIiE  LEGTIONES. 

**^Collatus  est  cum  mss.  Cluniac  et  Corb.  —  ms.  Cluniac.  incipit :  Tractatus  B.  Anselmi  De  conceptione 
B.  Mariae  Virginis.  ***Ms.  et  Corb.  et  eiilio  Ray  quae  de  conceptione...  locis  recolitur.  •••iW*.  Corb,  aqui- 
busdam  pnBsenlibus  lemporibus...  celebratur.  •"if*.  Corb.  Atque.  '**Ms,  Corb.  tandem.  **\Ms.  Corb.  ca- 
renlem.  ^^Ms.  Corb.  vinculum.  *"  ilf*.  Corb.  quantum.  "•Jtf^.  Corb.  non  sine  ratione.  "^ilfi.  Corb.  in, 
'"ifi.  Corb.  in  peccatis  concepta. 


303 


AD  OPERA  S.  ANSELMl  APPRNDIX. 


304 


dine*^*exhibitiovenerelur,  acuncliSjSupervacueilla  A  quam  conceptio  venientis  in  carne  Filii  Dei?  Con- 


adhuc  informis  maieria  colerelur  **%  quaein  nonnuUis 
saepc,  priusquam  plene  in  humanara  effigiem  trans- 
eat,  deperit  et  adnihilalur.  Ilac  animi  sui  sagaci- 
tate  perfuncti  quod  antiquorum  simplicitas  et  pcrfccta 
indominanostra**^  constitueral  charitas,  feslum  sci- 
licet  de  conceplione  ipsius  sacralissimae  dominae  sua 
qua  se  pollere  gloriabantur  auctoritatis  ralione  abo- 
lere  non  limuerunt. 

Visa  ergo  ralione  summorum  virorum  in  abolilio- 
ne  festivitatis  Matris  Dei  proficientium^^Svidcamus 
etiam  cliaritalcm  simplicium  de  tanli  gaudii  amis- 
sione  gomentium  '".  Simplices  sunt,  et  profundis 
rationibus  philosophorum  responsa  quae  expetunt, 
fortassis  reddere  nesciunt.  Dicunt  tamen  ***  devota 
in  Domiui  malrem  charilate  fundari,  non  magni  g 
ponderis  *"  sibi  videri  omne  quod  dignilati  aut  ho- 
nori  ejus  humana  laude  defcrtur,  si  meritis  illius  et 
insignibus  comparetur. 

Veruntamen  dum  ipsa  insigniasua,ut  dignumest, 
devolione  raundus  ubique  veneratur,  quid  si  quod 
supremam  originem  illorum  ***  non  pio  oculo  in- 
tuelur,  nonnihil  mirantur. 

Tantorum  enim  bonorum  consummatio,  quae  per 
ipsam  Domini  Malrem  toli  creaturae  provencrunt, 
videlur  admonere  **'  mentem  humanam  pietatis 
affectu  exordium  suum  consideraro.  Et  ulique  eam 
venluram,  ac  Dommi  Matrem  fulurara  lota  Veteris 
Instrumenti  "•  scries  pandit.  Sed  utrum  ita  *" 
proxime  nascilura  quovis  oraculo  aut  angclo  nun- 


ccplio  namque  incarnandi  Filii  Dei  ab  angelo,  sicut 
Evangeliumreferl"**,  ccelilus  praenunliata  ct  huma- 
nitus  intellecta  est.  Si  ergo  aliquid  excellentius  et 
quod  humanum  intellectum  supervolet,  conceptio- 
nem  B.  Mariae  desigoasse  aestimandum  est,  excellen- 
tior  gloria  et  major  dignilas  in  ejus  quam  in  Christi 
Domini  conceplione  divinitus  enituisse  **^  verisimili 
ratione  videtur.  Non  hoc  dico,  sed  Filius  Dei,  can- 
dor  lucis  aeternae  et  ipse  lux  inacessibilis,  formam 
servi  acceplurus  scmelipsum  cxinanivit,  suumque 
adventum  ita  bumanis  mentibus  contemperavit  ut 
capi  possct  et  intelligi ;  nara  si  in  divinitatis  suae 
essentia  veniens  apparet,  nemo  capcret,  nemo  sus- 
tineret. 

Beata  vero  •"  Maria  Maler  Dei  futura,  sicul  eum, 
qui  super  omnia  est  incomprehensibilis,  verum  crat 
hominem  ineiTabili  modo  de  sua  substantia  Virgo 
parilura,  ac  per  hoc  in  divinitatis  illius  ***  unitatem 
transitura,  non  ••"  absurde  credi  polest  primordia 
conceptionis  ejus  tanta  deitatissublimitatepraesigna- 
ta,  ut  humanarum  conceptio  roentium  ea  plene  pe- 
nelrare  non  valeret. 

Hoc  ilaque  •**  pura  simplicitas  supplexqac  in 
Deum  ct  in  dilectissimam  Matrem  ejua  puritas  dile- 
ctionis  aestimare  de  conceptionc  illius  Dei  genitricis 
non  veretur. 

Et  idcirco  "*•  ejusdem  conceptionis  dies  festivis 
laudibus  a  cunctis  fidelibus  suo  judicio  merito  cele- 
braretur  "'.  De  ipsa  quippe,  mullis  saeculis  anle  or- 


tiata  sii,  sicut  Dominus  **•  Chrislus  filius  ejus,  aut  p  tum  ejus  *•*  vel  conceptum  •**,  Isaiara  Spiritu  sancto 


beatus  Joannes  praecursor  et  baptista  ejusdcm  filii 
ejus  ■*',  aut  illi  vel  ille  de  quibus,  ut  pene  omnibns 
liquet,  sacrae  Historiae  pienissime  narrant,  in  divina 
pagina  non  habetur,  in  canonica  Scriptura  non  repe- 
ritur.  In  quod  quid  dispensatori  omnium  rerum  Spi- 
*ritui  sancto  placuerit,  non  salis  digne  me  posse  con- 
siderare  confileor,  abs  re  lamen  etcontrafidcmesse 
non  aestimo,  si  exordium  conccptionis  ipsius***  tam 
a  simplicibus  Ecclesiae  filiis  sDstimetur  "*,  ut  tam 
sublime  lam  divinum,  tam  ineffabile  fueril,  ut  in 
illud  raens  humana  nulla  perspicacitate  assurgere 
possit. 

Nec  rairum  :  fundamenlum  siquidcm  ct  quasi 
quoddara  seminarium  ***  civitatis  et  habitaculi  sumrai 
boni  in  eo  ponebatur ;  et  mansio  lucis  aelcrnaa,  et 


afflatum  dixisse  constat  :  Egredietur  virga  de  radice 
Jesse,  et  flos  de  radice  ejus  ascendet ;  et  requiescet 
super  eum  Spiritus  Domini,  Spiritus  sapientice  ei  in- 
telleclus,  spiritus  consilii  et  /ortitudinis,  Spiritus 
scientice  et  pieiatis,  et  i^eplebit  eum  spiritus  timoris 
Domini  ***  (Isai.  xi,  1-3).  Uiec  itaque  virga  quae  talem 
ex  se  protulit  florem,  nullo  dissentiente,  Virgo  Maria 
fuit,  et  flos,  qui  de  radice  ejus  ascendit,  benedictus 
Filius,  super  quem  et  in  quo  omnis  plenitudo  divini- 
tatis  essenlialiter  requievit.  Haoc  igitur  Virgo  ••^, 
lanli  Filii  dignissima  parens,  cum  in  alvo  suae  pa- 
rentis  nalurali  lege  conciperelur,  quis  non  concedat 
Dci  sapientiam  a  fine  usquc  ad  finem  pertingentem, 
cuncta  implentem,  cunctaregentem,  novoquodaraet 
inefi^abili  gaudio  ccrlum,  terram,  et  omnia  quaeineis 


lemplum  quod  corporalitcr  inhabitaret  ille  incorpo-  ^  sunt,  perfudisse  •**;  ac  inefiabili  jubilalione  pro  sui 
reus  et  incircumscriptus  et  creatus  "*  simul  et  vivi-  reintegratione,  quam  per  iliara  sibi  eventurara  di- 
ficans  orania  Spirilus  parabatur.  vina  et  occulta  inspiratione  praevidebant,  perlustras- 

Dicit  forte  aliquis  :  Quid  enim,  major  excellen-  sc  **'?  Sed  cura  ipsa  conceplio  fundamentum,  ul 
tior  ffistiraari  debet  conccplio  futuraj  Malris    Dei,      diximus,  fu(?rit  habitaculi  *^*  summi  boni,  si  peccati 

VARLE  LECTIONES. 

**\\ls,  Corb,  latitudincm.  *".\/5.  Corb,  communicatnr.  *"A/5.  Corb,  Domina  rcrum  leg,  puro  Dominara 
noslram.  ***Ms.  Corb.  proficisci.  *"iW«.  Corb.  omit.  "M/^.  Corb.  enim.  **^Edit.  nec  magni  ponderis  est, 
***Ms.  Corb.  omii.  "'itf«.  Corb.  videtur  autem  movereomnem.  ***Ms.  Corb.  testamenti.  ***Ms.  Corb,  omitiit 
ita.  **\)ls.  Corb.  ipse.  "\V*.  Corb.  omit.  cjus.  *'\\ls.  Corb.  tanti.  "'J/*.  Corb.  et.  '*W.  sacrarium.  •»*Ar<. 
Corb.  et  triaus.  *^Ms.  Corb.  teslalur.  »*'i/5.  Corb.  emicuissc.  *^*Ms.  Corb.  et  edit.  Virgo.  *^*Ms.  Corb.  et 
ed.  Deitatem  illius.  ■•*^t/.  ita  non.  **M/*.  Corb.  ila.  ••*  Ms.  Corb.  et  ed.  ideo.  •*■  ed.  mullis  fidelibas  roerito 
celebratur.  **Mf«.  Corb.  celebretur.  "'ud  omit,  vel  conceptum.  '••A/*.  Corb.  et  edit  hasc  omit,  **''ed,omit. 
virgo.  ■••if#.  Corb,  et  edit,  profuadissiraa.  ***ed,  pr»videbat,  perillustrasse.  "*Ms.  Corb.  conccplio  habl- 
iacuU  fuerit. 


305 


SPURIA.  —  DE  CONCEPT.  B.  M.iRIi2. 


alicujusez  primffi  praevaricalioDis  origice  maculam  A  fierimatrem  suam,  ei  quia  roluit,  fecit  esse 

Iraxit  "^y  qui  dicemus  ?  utique   voce  divina  dicilur 

ad  Jeremiam  :  Priusgue  te  formarem  inutero, novi 

te :  et antequam  exires  de  ventre^  sanctificavi te ;  et 

prophetam  in  gentibus  dedi  te  ^'^^Jer.  i,  5).  De  Joanne 

quoque  angelus,  qui  eum  nasciturum  prscnuntiabat, 

asseruitquod  Spiritu   sancto  repleretur  adhuc   ex 

utero  roatris  suae  (It/£;.  i,1o).  Si  igiturJeremias,  quia 

*'•  in  genlibus   erat   prophela  futurus,  in  vulva  est 

saDctificatus,  et  Joannes,Dominum,inspiritu,  et  vir- 

tute  Eliae  praecessurus  {ibid,^  17),  Spiritu   sancto  est 

ex  utero  matrisrepletus^quis  dicere  audeatsingulare 

tolius  saeculi  propitiatorium,  ac  Filii  Dei  oronipoteDtis 

dulcissirouro  reclinatorium,  moxinsuaeconceptionis 

exordio  Spiritus  Fancli  gratiae  illustratione  destitu- 


306 

quasi 
diceretur,  Matrem  suam  te  fecit  ille  rerum  Doml- 
nus,  Crcalor  etgubernator;rerum,inquara,omnium, 
nou  solum  intelligibilium,  scd  omnem  intelieclum 
transccndeutium  Dominus  et  factor  le  dominam  et 
imperatiicein  conslituil  ccclorum  atque  terraruni; 
et  sic  mariura  cl  omniumclementorum,  cum  omni- 
bus  quse  in  ipsis  sunt,  domina  et  imperalrix  exsti- 
tisti  et  exislis,  el  ut  ita  esscs,  in  utero  matris  tuae 
a  i)rimordiis  conccptionis,  operante  Spiritu  sancto, 
creabaris  *".  Ita  est,  bona  Domina,  et  gaude- 
mus  ita  esse.  Nunquid  ergo,  dulcissima  domina, 
nunquid  tu  taiita  futura  *^*,  Summi  videlicet  Maler 
unica,  et  omnium  quae  fuerunt,  sunt  vel  erunt,  pru- 
dens  acuobilis  post   liliura  tuum   imperatrix,  nun- 


tum.  Testante  vero  Scriptura :  £/6i  Spiritus  Domini^  g  quid  in  exordiotuo  talis  essedebuisliutomniumquo- 


ibi  libertas(IlCor,m,\l),  a  servituteigitur  omnis 
peccati  libera  fuit,  quae  omniuni  "^^  peccalorum  pro- 
piliatori  aula,  in  qua  et  ex  qua  personaliter  bomo  fie- 
rety  Spiritus  sancti  praesentiaet  opcrationeconslrue- 
batur.  Quod  si  quiseam  prim»e  originis  pcccalonon 
omnimodo  expertem  fuisse  pronunliat,  cum  illam  ex 
legaliconjugio  marisct  feminecconceplamverissime 
constet,  sententia  cathoiica  est.  Ego  a  calliolicse  et 
universalis  Ecclesiae  verilate  nulla  ratione  volo  dis- 
sentire,  magnificentiam  "^  tamea  operationum  vir- 
tutisdivinae  quadam  quasi  menlis  lippitudine  pro 
posse  consideranSy  videor  mihi  videre  quia  si  quid 
originalis  peccati  in  propagatione  ejus,  et  comrou- 
nis  vitii  exstitit,  illud  propagantium  ct  non  propa- 
gatae  prolis  fuit. 

Castaneam  invicem  attende  :  cum  de  sui  vidclicet 
generis  arbore  prodit  nascitura,  involucrum  illius 
totum  hispidum  et  densissimis  aculcis  undique 
septum  apparct.  Intus  castanea  concipitnr,  primo 
quidera  nucieum  lactei  liquoris,  nihil  bispidum,  ni- 
hil  asperum,  nec  aliquibus  aculeis  noxium  in  seha- 
bcns,  sed  si  aliqualenus  servansillic  in  summaleni- 
tate  nulritur,  fovetur  etalitur,  ac  forma  in  sui  spe- 
ciem  et  habitudinem  jam  adulta,  rupto  iuvolucro  ab 
omni  spinarum  punctione  et  oncre  liberrima  natura 
egreditur.  Attendo. 

Si  Deus  castanese  confert  ut  intcr  spinas  remota 
punctrone  concipiatur  "^*,  alalur,  fonnetur,  non 
potuit  hsec  dare  humano  quod  ipsesibi  parabattem- 
plo  in  quo  corporaliter  habilaret,  ct  de  quo  in  uni- 


rum  te  Dominum  ^^  gerere  certissime  novimus  aut 
impurilati  aut  subjectioni  poluisset  addici  ?  llle  as- 
sertor  purae  veritalis,  et  a  filio  tuo  jam  in  coelo  prae- 
sidcnle  vas  clcctionis  cognominalus,  omnes  homincs 
pcccasse  iu  Adam  fatelur,  vera  utique  senlenlia,  et 
cui  contradici  nefas  esse  pronuntio.  Sed  cura  emi- 
nentiara  gratiae  Dei  in  te  considero,  sicut  te  non  in- 
tra  oniuia,  sed  super  omnia  quae  facta  supt,  inaesti- 
mabili  raodo  contucor,  iia  te  non  lege  naturae  ut 
alios  in  lua  conccptione  devinctara  fuisse  opinor. 
sed  singulari  et  humano  inlclleclui  impenetrabili 
divinitalis  virlute  el  operatione  ab  omni  peccati  ad- 
junctione  liberrimara.  Solum  etenim  peccatum  fuerat 
quod  homines  a  parle  Dei  diriraebat  ;  et  ut  illud  Fi- 
,  lius  Dci  cvacuaret,  sicque  ad  placcre  Dei  humanum 
'  genus  revocaret,  horao  fieri  voltut,  et  talis,  ut  nec  in 
eo  aliquatenus  concordat  ei,  unde  homo  a  Deo 
discordabat  :  qui  ergo  ila  fieri  oportcbat,  matrera 
de  qua  talis  crearetur  •",  niundam  esse  'ab  orani 
peccato  deccbat.  Aliter  enim  quo  pacto  ilii  suraraae 
puritati  caro  tanta  conjunctione  unirelur,  ut  horao 
assuniptusita  csset  in  unum,  ut  quaeDei  sunt,  indif- 
lerenter  horainis  essent,  et  quae  horainis  Dei  *"  ? 

Adhuc  propone  tibi  palatium,  quod  specialiter 
suis  usibus  aptum  existat,  construere  volentem,  in 
quo  et  ipse  frequentiori  ct  festiviori  cursu  converse- 
tur,  et  oranibus  ope  ejus  alque  auxilio  indigcntibus 
raitiori  et  laeliori  vultu  respondeat,  et  auxilietur. 
Paterclume,  quaeso,  in  j)riucipio  palalii  fundaraen- 
tura  invalidura,  etstruclurse,  quae  foret  aedificandae 


lale  SU86  personae  perfeclus  homo  fieret,  ut  licet  in-  D  incongruura,  ot  non  cohaerens  ?  Non  puto,  si  sape- 


ler  spinas  pecciitorum  conciperelur,  ab  ij^sis  lamen 
spinarum  aculeis  oranimode  exsors  redderelur  ?  po- 
luit  plane,  et  voluit  ;  si  igitur  voluit,  fecit.  Et  qui- 
dem  quidquid  dignum  unquam  de  aliquo  extra 
suam  personam  voluit,  pcrperam  est  eura  de  te, 
0  beatissima  feminarum^  noluisse  ;  voluil  cnim  te 


rel,  et  propositum  suum  ad  eflfcctum  pcrducerevel- 
lel.  Ergo  Sapicntiam  anle  omnia  saecula  proposuisse 
sibi  habitaculura,  quod  specialiter  inhabitaret,  coa- 
struere  sirailiter  indubitata  fide  teneraus.  Quod  au- 
tcm  habitaculum  istud  fuerit,  jam  dudum  iunotuit  ; 
hoc  enini  habitaculura  illud  sacrarium  Spiritussan- 


VARIiE  LECTIONES. 


^ed.     conlraxit.      ' 
*'*ed.  recipiatur.   ''Vd. 


^ed   hcec   omit. 


'Ms    Corb.    eted. 


crealis.    "*ed.  in  lauta  iutura  gloria. 


qiii.     "*ed.    oVim. 
^'*ed.  Dominiura. 


""'ed. 


magniludinem 
lalis   lollerctur 


**^Ms  Corb.  Explicit  Anselmus  de  Conceptione  B.  Mariae  Virgiuis, 


301 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


308 


oti  esse  fatemur,  in  quo  et  per  quod  eadem  Sapien-  y^  ratione  etenim  minoris,  si  vigilanti  animo  studium 

adhibemus,  aliquanlum  quse  sit  major  miseria  con- 
jicere  valemus,  licet  ponro  infra   quam  sit.   Qualita- 


^ia  humans  naturse  conjungi  voluit  et  incorporari, 
et  omnibus  se  pura  mente  confilentibus  pacere  et 
misereri  ;  quod  sacrarium,  aulavidelicetuniversalis 
propitialionis,  cum  operante  Spiritu  sancto  construe- 
retur,  si  fundamenlum  illius,  scilicet  inilium  sive 
primordium  formationis  bealae  Mariae,  corruplum 
fuit,  ipsi  certe  constmclurae  non  congruebat  nec 
cobeerebat.  Insciane  fuit  et  impotens  sapientia  Dei 
et  virtus  mundum  sibi  habitaculum  condere,  remota 
omni  labe  conditionishumanae?Angelisaliispeccan- 
libus,  bonos  a  peccatis  servavit,  et  feminam,  Ma- 
trem  suam  mox  futuram,  abaliorum  peccatis  exsor- 
tem  servare  non  valuit  ?  In  aetemitate  consilii  fixum 
statuit  eam  dominatricem  et  reginam   fore  angelo- 


lera  vcro  bealitudinis  vel  minoris,  nisi  per  contra- 
riam  niiseriain  in  qua  summus,  non  facile  percipere 
possumus.  De  majori  autcm  beatitudinedictumaesti- 
mo  quod  oculus nonviditjfiec  auris  audivit,  nec  in 
cor  hominis  ascendit,qu<B  pra*paravit  Deus  dili' 
gentibusse{l  Cor.  n,  9). 

Ab  hisigitur  beatiludinibus  omni  modo  separati 
fuimus  per  praevaricalionem  nostri  primi  parentis, 
et  utrique  miseriae  infeliciter  obnoxii  facli.  Mors 
namque  per peccxtum  Adae  intravit  in  mundum,  et 
ita  inonmes  homines pertransivit  (I\om.  v,  ii\  nec 
aliquis  anle  adventum  filii  sanctae  Mariae   inde   po- 


rum,  et  nunc  inferiorem  angelis  natam,   in  consor-  o  leral  liberari.  El  quae  mors  ?  Mors  animaeprimoqua 

homo  perdidit  vitam  aplemam,  Deum  vidclicel  ad 
cujus  simililudinem  faclus  fuerat.  lufelix  perdere, 
pcrdere  quod  summe  est  et  verc,  el  sine  quo  nihil 
unquam  bene  babelur  vel  esl  !  Hanc  niiseram  mor- 
tem  ct  omni  malo  incomparabilem  mors  qnoque 
coiporis  sequebalur  ,  per  quam  anima,  qnae  adhuc 
in  corpore  dcgens  vilae  coeleslis  flatum  amiserat, 
multomiserior  clauslris  inferni  submersa  deperibal. 
Hanc  inaestimabilem  damnalionem  nemo  qui  eva- 
deret,  qui  inde  libcraretur  nemo  erat,  liberandi 
poteslas  in  tola  creatura  nulli  rei  accidebal ;  soli 
Deo  qui  hominem  fccerat,  et  conlra  quem  bomo 
deliqueral,  hapc  liberandi  poleslas  supercrat.  Scd 
quis  ?  ipse  offensus,  ijise  desi>eclus,  ipse  ut  parceret 
a  nullo   digne  petcbalur,  de   die   in   diem  scclcra 


tium  acceptam  esse  credemus  omnium  pcccatorum  f 
Existimet  hoc,  ct  argumentis  suis  probet  qui  vult, 
ego  donec  ostendat  mihi  Deus  aliquid  dignius  ex- 
ceilentia  dominae  nostrte  posse  dici,  quae  dixi,  dico; 
quae  scripsi  non  mufo  ;  caeterum  me  et  intentionem 
meam  filio  ejus,  et  illi  committo. 

Nihil  libi,  domina,  aequale,  nihil  comparabile 
cst  :  omneenim  quod  est,autsuprale  est,  autsubtus 
te  est  :  quod  sipra  te  est,  solus  Deus  cst  ;  quod  in- 
fra  te,  omne  quod  Deus  non  est.  Ad  tuam  tantam 
excellentiam  quis  aspiciet  ?  quis  attinget  ?  El  cerle 
ul  ad  hanc  excellenliam  pervcnires,  in  humillimo 
loco,  id  est  in  utero  matris  tuae,  purissima  orieba- 
ris.  Quod  si  tali  modo  coucepla  et  ordinata  non 
fuisses^  ad   tantam  celsiludinem  non  succrevisscs 


,  — ^^.         _    -  D  -  r  /     -    - 

Quisquis  igitur  de  cremenli  tui  magniludine  gau-  ^  multiplicabanlur,    ct   ira  Dei  ad  puniendum  polius 


det  ac  laetatur,  de  ordinatione  ipsius  crcmenti 
aequum  est  ut  exhllaretur.  Qui  crgo  a  die  beatae 
conceptionis  luae  gaudium  ejusdem  conccptionis  tol- 
lit  Ecclesiae  Dei,  aut  non  bcne  attendit,  aut  atten- 
dere  negligit,  vel  nescil  bonum  quod  inde  proccssit 
omni  creaturae  Dei.  Sed  immensitatcm  boni  ipsius 
quis  explicabit  ?  Fateor  non  ego  ;  longe  enlm  a  me 
et  mei  similibus,  hoc  est  pcccatoribus,  tanta  salus  ; 
verumtamen,  ut  autumo,  quasi  in  aenigmate  adverti 
aliquatenus  poterit,  si  malum,  in  quod  natura  hu- 
mana  ex  peccato  Adae  corruit,  ante  menlis  oculos 
praefigatur,  et  ita  in  ipsius  mali  contrarium,  bonum 
scilicet  quod  per  banc  dominam  mundo  provenit, 
animus  considerare  volentis  defigalur. 


quani  ad  parcendum  provocabatur.  At  illc  cujus 
pietas  non  exhauritur,  cujus  misericordia  non  ex- 
inanitur,  cujus  bonitas  nunquam  deficit,  cujns  ma- 
jestas  quod  vull  efficit,  hominem  ad  similitudinem 
sui  crealum,  ne  totus  in  aelerna  damnatione  pcrirel^ 
liberarc  instituit,  cl  ordine,  quo  gralior  esse  non 
potuil,  ipsc  videlicel  qui  hoc  el  pcr  se  faccret, 
homo  fieri  voluit,  nec  lalis  ul  caeteri  homines,  sed 
ut  ipsc  et  assumpta  humanitatis  in  una  persona 
esset  pcrfeclus  Deus  et  perfectus  homo,  ex  anima 
ralionali  el  humana  carncsubsistcns  ;  sed  tota  hu- 
mana  nalura  in  radice  sui  viliata  fuerat  atque  cor- 
rupla,  nec  Deus  corruptioni  el  vitio  pcccati  potest 
consociari.  Neccsse  igitur  fuilut  natura,  de  qua  se 


Omne  quippe  bonum,  ad   quod  homo  condilus  D  hominem  facere  volebat,  et  humana  ct  munda  ab 


fuerat,  perdidit  in  Adam,  el  idem  ipsum  bonum 
multo  excellentius  humana  natura  recupcravit  in 
Maria.  Duas  siquidem  beatitudines  et  duas  miserias 
essenovimus.  Hamm  bealitudinum  et  miseriarum 
unam  majorero,  alteraro  minorem  esse  constat.  Bea- 
titudo  major,  regnum  coeloruro  ;  minor,  qua  pri- 
mus  homo  potiebatur  anlepeccatum  ;  majormiseria, 
poenae  inferaales  ;  miuor,  in  quibus  vivimus  conti- 
nuae  tribulationes,  el  nos  ipsamm  beatitudinum 
experientia  penitus  ignari,  experienlia  miseriarum 
sentimus  nos  usquequaque  gravari ;  sub  una  gemi- 
mus  ;  aliam,   ne  nos  rapiat,  formidamus.  Conside- 


omnis  peccati  contagio  esset  ;  quod  non  invcniret, 
cum,  ul  dixi,  nihil  incormptum  vitiata  cunctorum 
radice  existeret,  sed  qui  humana?  perdiiioni  subve- 
nire  disponebat,  Dei  virtus  et  Dei  sapientia  nuncu- 
patur.  Itaque  ad  omnia  quae  vultposse  suppetit  illi, 
ncc  sapientia;  illius  ullus  eslnumems,  quw  pertingit 
a  fine  usque  ad  fiuem,  cuncta  disponens  (Sap.  vin, 
1).  Polerat  ergo  de  massa  pcccatrice  naturam  hu- 
manam  ab  omni  labe  paccati  immunem  facere, 
unde  in  unam  personam  sui  susciperet,  ut  homo 
integer  essel  et  divinitati  suae  nihil  minueret.  Pne- 
destinata  fuit  et  praeordinata  in  hoc  opus  mirabile, 


309 


SPORIA.  ^  DE  CONCEPT.  B.  MARliE. 


310 


et  omnibus  operibus  Dei  prsesUtns  et  inenarrabile,  A  rum  in  substantia  nostree  camis  dominandi  jure 
Maria,  scilicet  illa  magni  maris  nobili^isima  stella,      penelraret. 


boc  est  totius  sseculi  illuslratio,  et  oronium  in  tem- 
pestatibus  diversorum  casuum  titubanlium  inde- 
ficiens  levamen  et  consolatio,  nec  non  ab  a^tornfe 
roorlis  inlerilu  paventium  ac  sub  ejus  prjesidium 
confugientium  tutum  juvamcn  atque  redemptio. 

Te  igitur,  domina,  quam  in  tanlum  culmen  prae- 
destinavil  et  extulit  divina  potcntia,  quam  tot 
praerogativis  dolavil  cuncla  disponens  Dei  sapicn- 
tia,  quam  sibi  matrem  elegit  ad  mundo  subvenicn- 
dum  ipsa  omnium  salvandorum  incfTabilis  miseri- 
cordia,  crediderimne,  quseso,  le  morle  peccali,  quaB 
per  invidiam  diaboli  occupavil  orbem  terrarum,  in 
tuo  conceptu  potuisse  gravari  ?  me  namque  itcrum 


Nunc  autera  quae  gloria,  quis  honor,  qu«  jubilalio 
cordis,  qua»  jurundilas  mcntis,  quae  securitas  aeternaB 
beatiludinis  eril  humanac  naturae,  quando  illum  sibi 
viderit  concorporalcra,  quera  omnis  militia  coclo- 
rum  adorat  super  se  vcrum  Deum,  cum  Palre  et 
Spiritu  sancto  omnia  regonlem,  omnibus  impcran- 
tem,  et  iTlcrne  Patri  suo  consusbslantialom  et 
coomnipolenlcm  V  Ilanc  gloriam,  hanc  tantorum 
bonorum  possessionem  nunquam  humana  natura 
adipiscerelur,  si  Dcus  ipse,  pro  expialionc  peccati 
Adae,  in  carne  huraana  non  nasceretur.  Multo  igitur 
felicius  et  dignius  in  regno  ccelorum  erirnus  quam 
si  Adam  non  peccasset  futuri  essemus.  £l  quid  erit, 


atqne  iterum  ipsas,  quas  superius  commemoravi,  B  forte  aliquis de  memoria  malorum,  pro  quc- 


rationcs  consideranle,   animus   hoc  credere   vilat, 
intentio  abhorret,  lingua  fateri  non  audet. 

Quod  dicitur  te,  si  anle  partum  beati  filii  tui 
praevcnta  corporis  morte  fuisses,  originalis  j^cccali 
le^em  aliorum  more  evadere  non  potuisse,  incpte 
dicitur,  nec  tanti  est  ut  ei  respondeatur.  Qualiter 
enim  mater  Dei  futura  praeordinata  fuisses,  si  ad 
hoc  te,  qui  prapordinavit,  Deus  non  perduxisset? 
Nam  in  Deo  non  est,  est  et  tion,  sed  simplex  est  in 
illo  est.  An  mors  valenlioressc  posset  Deo,  de  cujus 
manu  nemo  valel  quidquam  raj)ere?  Nunc  autem, 
quia  tanti  apud  Deum  prae  omni  crealura  es,  ut 
Mater  ejus  dignissime  fieri  meruisses,  sicut  ipso  non 
tantum  supercaslus  et  roundus,  sed  ipsas   castitas 


rum  integerrima  abolitione  interminabiles  gralias 
agercnl  illi,  quem  praesenlem  semper  habebunt, 
suo  piissimo  Rederaptori  quicunque  ibi  fuerint  ho- 
mines  ?  Constat  enim  quod  omnes  omniura  conscien- 
tiae  singulis  patebunt  non  solum  hominibus,  sed  et 
angelorura  et  hominum  el  angclis  et  hominibus. 
Cum  igitur  cherubim  et  seraphim,  throni  et  domi- 
nationes,  aliaeque  ccRlorum  virlutes,  in  conscientia 
singulorum  cognoverint  peccata  illoiiim,  seque  ta- 
lium  viderint  omnino  insonles,  quomodo  fieri  polerit 
ut  eos  noo  coraputent  exinde  viliores  quam  si  nun- 
quam  eis  aliqui  taies  dominati  fuissenl  errores? 
Quomodo  ergo  felicius  et  dignius  enmt  in  societale 
angelorura,  quorum  vilitas  nomiflatur  ex  commu- 


ipsaque  munditia  est  :  ita  carne  verum  hominem  Q  nione  peccali  Adae  aeslimatione  ipsorum  ?  peccare 


paritura  cras,  munda  prae  omnibus  jure  esse  de- 
bucras.  Primordia  itaque  creationis  tuae  merito  filii 
sanctae  Ecclesiae  debent  venerari,  si  sancta,  si  casta, 
si  a  corruptionis  vel  peccati  ruga  illa  credunt  esse 
discreta. 

Qui  aliter  sentiunt,  quod  mclius  approbant,  cre- 
dant.  Ego,  piissima  doraina,  ego  tuus  qualiscunque 
servulus,  ego,  scio,  credo  et  confiteor  quia  inde  ex 
radice  Jesse  pucherrima,  ac  per  hoc  omni  quod  te 
aliqualenus  docoloraret  pcccati  vulnere  aliena  pro- 
diisti,  et  integerrima  permanens  florem  speciosissi- 
mum  protulisti  :  florem,  inquam,  protulisti,  et  non 
qualemcunque,  sed  supcr  quem  septiformis  Spi- 
rilos   sanctus  requievit,   et  odore   vitae  perennis. 


namque  infclicitas  et  indignitas,  non  p(*ccare  vero 
felicitas  et  dignitas  comilatur.  llaec  si  quis  dicil, 
duci  quidem  ratione  videtur,  sed  humana ;  nam 
coelestia  consideranti  alia  ab  istfe  occurrit  conside- 
ratio.  Non  enim  illi  angelici  spirilus,  quorum  simi- 
litudinem,  juxta  promissum  Domini,  adepturi  suoi 
post  hoc  saeculum  quique  justi  homines,  in  eis 
considerabunt  qui  fuerint,  sed  qui  sint,  licet  hi  in 
memoria  sua  habeant  qui  fuerint,  ad  laudem  scili- 
cet  et  ad  gloriam  Salvatoris  sui.  Certe  si  aliquis  in 
hac  mortali  carne  posilus  aliquo  gravi  morbo,  verbi 
gratia,  lepra  percussus.  toto  corporo  vermibus  sca- 
teret,  et  cunctis  eum  intuentibus  horridus  imraane 
feteret,   si  aliquo  eventu,  utpote  medicorum  juva- 


odore  salutis  aeternse  omnera  creaturara  gratia  dri-  -p.  mine.  vel  respectu  mira  facienlis  Dei  misericordise. 


nitatis  suae  respersit  alque  replevit.  Per  hunc  a 
peccalo  primi  parentis  liberamur,  et  mortem  quae 
per  istud  intravit  in  orbem  terrarum  evadimus,  mi- 
serias  quibus  opprimebatur  omnis  caro  ob  meritum 
ipsius  delicti,  jam  alias  in  re,  alias  in  spe,  conculcat 
ipsa  caro  redempta  cruore  ipsius  floris,  unici  sci- 
licet  filii  tui  et  dilecti.  Per  hunc  quoque  non  modo 
paradiso,  unde  Adam  fuit  repulsos,  restituimur, 
scd  et  regno  coelorum,  quod  non  habuerit,  sed  habi- 
tunis  erat  si  non  pcccassel,  nmlto  felicius  iilo  et 
dignius  invehimur.  Nam  si  Dcj  inobcdiens  non 
fuisset,  nunquam  Filius  Dei  homo  fieret,  in  quo  vel 
pro  quo  morlem  patiens  ac  resurgens  regnum  coelo- 


xntegra3  sanitati  restitutus  fuisset,  et  reis  eis  qui 
eum  prius  noverant  innotuisset,  mox  hi  qui  illum 
ante  abomioabantur,  si  charilas  in  eis  firma  vige- 
ret  ipsum  videre,  ipsum  alloqui,  in  ipso  gratiam 
Dei  cupcrcnl  intueri,  mirari,  venerari,  et  ipsum  du- 
plici  honore  censeri  habcndum  :  ipse  nihilominus 
suae  infirmitatis  non  immemor,  aliis  etiam  ignoran- 
tibus  eam  ultro  et  cum  qUadam  sui  augmcntatione 
referrel,  ut  primo  et  praecipue  Dei  gratia  inde,  seu 
medicorum  perlta  scientia,  scu  sua  longanimitaB, 
vel  devotarum  precum  cum  bealorum  operura  diu- 
lina  exhibitione  instantia,  vel  medenlium  inflicta 
asperitas  a  salutls  desiderato  efiectu  non  deflexe. 


311 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


312 


rat,  prsedicaretar.  Si  ergo  hsec  ita  geruntur  iahuma-  A  propagine  ortam,  sibi  pro  conditione  unius  naturae 


nis,  quid  putas  in  horum  quodaromodo  similibus 
geritur  in  divinis?  Equidem  peccata,  quibus  Dei 
vullus  offenditur,  mcntis  humana^  vulnera  atque 
putredines  esse  non  nescientur.  Quee  unde  proce- 
dunt,  nisi  ex  suse  conditionis  ingenita  corruptione? 
Quae  corruptio,  dum  Iransierit  in  incorruptioncra 
nihil  ulterius  erit  quod  doleat,  niliil  quod  alicui 
sordescat,  nihil  quod  cuncta  cernentis  Dei  oculos 
oflendat.  Pax  igilur  erit  inler  Deum  et  homines, 
quam  nutlus  finis  includat,  nulla  occasio  scindat, 
nulla  offensa  obnubilet ;  videtur  enim  ipse  qui  est 
el  la^tabitur  in  commune  in  eodem  ipso  et  ad 
ipsum,  qui  ab  eos  quod  est,  aliud  omnino  esse  non 
potcst. 


consimilem,  prse  oculis  habebunt,  angelis  et  ar- 
changelis  prffi.sidentem,  omnia  utpole  rcginam  om- 
nium  cum  filio  disponenlem,  seque  dulci  affectu 
amplectcntem,  sibi  de  collata  gloria  congaudeu- 
tem ;  et  fieri  poterit  ut  ad  hoc  non  in  immen- 
sum  exsullent,  non  se  ineffabili  jucundit  le  glori- 
ficationis  conjubilent  ?  Et  quidem  ad  hanc  dignilatem 
nec  beatissima  virginum,  nec  numerosilas  homi- 
num  electorum  unquam  asccndissct,  si  Filius  Dei  ad 
dcstruclionem  pcccati  Adae  dc  sinu  Pali4s  hominem 
ex  ipsa  Virgine  assumplurus  non  descendisset.  Igitur 
propter  peccalores  Maria  facta  est  Matcr  Dei,  quae 
idcirco  quod  ea  caslior,  ca  sanctior,  ea  humilior  ia 
genere  humano  nulla  potuit  reperiri,  merilo  debuit 


Deus  meus,  Deus  meus,  doce  cor  meum  intellige-  q  in  tantam  excellentiam  ab  eo^  quo  niliil    castius, 


re  quid  ibi  futurum  sit  omnibus  qui  te  hic  dilexe- 
runt,  qui  mortem  tuam  vitam  suam  in  directione 
viarum  suarum  complexi  sunt,  qui  tibi  in  sequenda 
voluntate  tua  per  mandatorum  luorum  custodiam 
adha3serunt.  Verc,  bone  Domine,  juxta  vocem  beati 
Apostoli,  tui,  summe  tu  omnium  bonorum,  praestan- 
tissimus  eris  aeternaliler  in  omnibus  (/  Cor.  xv,  28)- 
Et  quid  boni  poterit  decsse  alicui,  cum  te  habuerit, 
qui  fons  es  perfeclio  omnis  boni?  Quomodo  ila- 
que  illi  tui  dilecti  tcque  diligentes  ad  intuilum 
gloriae  tuae  perenni  jucunditate  gaudendes,  ange- 
licos  spiritus  dico  :  quomodo,  inquam,  polerunt  eos 
praecipuo  honore  dignos  non  judicare,  eos  ut  semet- 
ipsos  non  amare  quos  tibi  concorporalcs,  quos  in 
forma  humanilatis  viderint  tibi  consubstantiales  ? 
Quomodo  eos  non  inmensa  dulcediue  ampleclcnlur 
quorum  mira  vis  animi,  dum  Tiverenl  in  carne 
mortali,  tanlum  in  domandis  voluptatibus  sui  pro 
tuo  amore  in  se  valuit,  ul  pateat  omni  crealurae  te 
pro  eis  non  fuisse  gratis  hominem  faclum,  natum, 
passum,  mortuum  ?  Siquidem  tibi  hanc  laudem 
pepererHnt  ut  qui  eos  in  terra  homo  factus  perditos 
requisisti,  te  audirent,  le  diligerenl,  luis  monitis 
acquiescerent,  el  ad  te  lacti  pervenirent,  sicque  te 
nec  in  tuo  consilio  deccptum,  nec  otiose  proeisquae 
passus  es  perpessum  fuisse  ostenderenl.  Non  igitur 
eos  omnino  irralionabiliter  dixi,  Domine,  ut£eslimo, 
dignius  atque  felicius  in  regno  tuo  esse  quam  futuri 
essent,  si  Adam  non  peccasset. 

Ad  hoc  illa  dignitas  atquc  felicilas  sese  ingcrunt 

consideralioni  mese,  a  quibus  humana  natura  nihi- 

lominus  aliena  existeret,  si  ob  meritum  peccati  sui 

primus  homo  paradisum  non  perdidissel.  Virginem 

Mariam,  quae  super  omnes  mulieres  bcata  hodie  et 

benedicta  colitur  et  praedicatur,  quam  sumraus  et 

omnipotens  Deus  sibi  in  Malrem  assumpsit,  et  uni- 

versis  quae  post  s«  sunt  secum  dorainari  constiluit, 

cum  in  dextera  ipsius  unici  beatique  fi lli  sui  multi- 

tudo  viderit  hominum  in   regno   illo   beatiludinis 

adunatorum  consislere,   nonne  felicem,  nonne  ju- 

cundum,  nonne  ultra  quam  quivis  aestimare  queat, 

statura  suum  judicabit  in  ejns  consideratione   ac 

praesenlia  honoratum?  Virginem,   inquam,  de  sna 


nihil  sanctius,  sublimius  est  nihil,  adcisci,  ct  in 
quid  cxcellentius  adcisci  valeret,  quam  ul  in  perpe- 
tua  virginitate  permanens  Deum  de  sua  carne  car- 
nem  faclum  generaret  ?  Hanc  excollentiam  contulit 
Deus  Virgini  Mariae,  eo  quod  illam  pudicilia  cordis  et 
corporis  sibi  prae  omni  creatura  intellexit  adhaerere. 
0  felix  haerere  !  o  haerere  felix,  haerere  illi  qui  solus 
vere  esl,  qui  solus  summe  est,  qui  nunquam  deficil 
ulli  sibi  non  iicto  corde  haercnti  ?  Huic,  pia  doraina, 
quoniara,  ut  dixi,  adhaesisti,  haesit  et  ipsc  tibi,  et 
modo  quo  nec  dulcius  potuit  adhcererc.  Quid  enira 
inler  duos  dulcius,  aut  dignius  valct  esse  quara  csse 
matris  ad  filium,  vel  filii  ad  matrem?  Ethocutrum- 
que  vobis  est,  ut  omnibus  liquct.  Scd  hos  honores, 
has  dignitates,  haec  gaudia,  quibus  coclus  hominum 

^  coetui  admislus  angelorum  pcrfruitur,  ob  prajvari- 
catiouem  primorura  hominum,  num  illis  ascribere, 
num  illis  exinde  jure  debuere  graliosi  existere? 
Non  puto.  Nec  enim  ea  inlenlione  praeceptum  Dei 
prajvaricati  sunt,  ul  lot  bona  inde  procederent,  sed 
ut  modum  conditionis  suae,  sprcto  Deo,  superbi  ex- 
cederenl.  In  eo  quippe  quo  diabolum  audierunt  ut 
dii  fierenl,  non  intendcrunt  ut  ad  dcitatem,  qua  se 
sublimandos  sperabant,  exlerminandara  Filius  Dci 
aliquando  ex  sua  stirpe  homo  fierct.  Forte  magis 
pulavit  Kva  se  Deum  illico  fore,  et  Adam  sibi  con- 
senlientem  divinitatis  suae  futurum  consortem.  0 
superbia  intolcrabilis  !  o  stultitia  inaeslimabilis  !  o 
vanitas  omni  vanilali  incomparabiiis  !  0  Eva,  quam 
propinquior  verae  ac  summae  deilali  exislitisses,  si  in 

D  slatus  tui  humililate  Deo  subdila  pcrstilisses.  Adam 
quippe,  sicut  Apostolus  ait,  in  praDvaricatione  tua 
scduclus  non  fuit  (/  Tim.  ii,  14),  quia  quod  serpens 
pollicebalur,  mendacium  cssc  inlellexit.  Tu  aulem 
miserrime  seducta  (ibid.)^  ct  e  vestigio  multiplici 
perversarum  cupiditatum  semine  imbula,  illecebrosa 
facuodia  illum  ad  tibi  consentiendum  illexisli,  praesi- 
gnans  in  hoc  opere  tuo  veram  fore  fuluram  senten- 
tiam  viri  Dci,  mulieres  sciiicet  apostatare  facere 
etiam  sapicnles  (Eccli.  xix,  2).  Nccdum  enim  tibi 
praepositus  fuerat  ex  sententia  Dei,  et  ideo  in  perdi- 
tionem  tui  et  sui  et  universae  posteritatis  nostrae  illa 
femina  soUicitatioae  praevaluisti.  Obedivit  namqae 


313 


SPUMA.  -  DE  CONCEPT.  B.  MARIiE. 


314 


voci  tua),  poMposita  obedientia  vocisDei.Yse  obedi*  A  tuffi  severitatis,  voluisti  fieri  bomo  pro  nobis;  in- 


re,  VCB  non  obedire,  vae  voci  mulieris  contra  vocem 
Dei  obedire,  vae  pro  vocemulierisvociDeinon  obe- 
dire;  malum  boc,  malum  boc.  Hinc  enim  omnes 
tribulationes  et  miserise  quas  passus  esl  mundus, 
quas  patilur,  quas  patietur,  exorle  sunt.  Ilinc 
deorsum  sorlitse  sunt,  hinc  robur  el  perseverantiam 
perdiderunt,  hinc  ignoranlia  omnis  boni,  hinc 
scientia  et  exsccutio  omnis  mali,  hinc  Dei  conlem- 
ptus,  hinc  dsemonum  sub  simulacrorum  specie  ne- 
fandissimus  cultus,  hinc  mors  vitse  prsescntis,  hinc 
illi  miserior  mors  subicns  dispendia  vitae  sequentis. 
Non  ergo  debet  vobis  bumana  natura  gratias  agero 
quod  sic  in  Filio  Dei  est  exaltata  et  honorata,  sed 
vobis  utique,  quod  innumera  mala,  quod  in  gemi- 


tcnde  ut  esse  possimus  quod  ut  esscmus  factus  es 
unus  ex  nobis.  Quod  pelimus,  honor  tuus  estutfiat. 
Nam  si  non  Ot,  videberis  a  proposito  luo  quodam- 
modo  defecisse.  Verum  nulla  disceptalio  nobis  est 
tecum,  quia  Dominus  es,  et  unum  verbum  tuum 
validius  nostris  milie.  Si  enimomnesju^tiliaenostraB 
coram  tc  sunt  sicut  paonus  menslrualae  {Isa,  lxiv, 
6),  quid  erunt  injustitiae  nostrae  a  seipsis  et  a 
nostris  inimicis  ante  faciem  tuam  denudatae  ?  Vae, 
vae,  quis  hinc  prodeuntem  perlurbare  mentisconfu- 
sionem,  quis  lerrifici  horroris  explicare  potcrilimm^ 
nitatem  ?  Et  si  confusi  horroris  horridscque  confu- 
sionis  immanitas  est  modo  nobis  inexplicabilis, 
districta  malorum   examinatio   in   futuro  examine 


nam  mortcm  corporis  el  animae  est  dejecta  el  praeci-  g  cui  erit  tolerabilis?  Heu  !  peccatores  homines,  quos 


pitata ;  nec  uila  esset  spcs  ba;c  tanta  mala  aliquate- 
nus  evadendi,  si  flos  ille  speciosissimus  per  glorio- 
sissimam  virgam,  de  radice  Jesse  nobiliter,  ortam, 
non  sumpsisset  initium  nascendi.  Sed  ipseinmundo 
natus  ordine  quo  voluil,  Spirilus  sancti  super  se  in 
gratiarum  suarum  plcnitudine  quiesccntis,  suis  au- 
ditoribus  dona  distribuit,  et  mundum  ab  Ignoranlia 
veri  boni,  et  aliis  malis  inde  manantibus,  quae  in- 
currit  per  Adam,  potenter  eduxit,  alque  adamissam 
re§ni  cocleslis  conversationcm  jam  alios  in  re,  alios 
in  spe  misericorditer  reduxit. 

Patet  igitur  quid  cui  debcat  genus  humanum,  cui 
quod  in  infima  humilialum  atque  postratufu,  cui 
quod  insumma  est  exaltatum  et  glorificatum.  Vos 
igitur,  0  Adam  et  Eva,  vos,  vos  accusat ;  vobis 
vcstra  progenies  mala  quae  sustinet  imputat,  se  per 
vos  peradiso  exclusam,  se  miseriis  conlinuis  pcrvos 
intrueam  miseranda  lamentatione  daplorat,  et  non 
immerito  quidem.  Causa  evidens  est,  nec  refragari 
potest.  Quid  igilur,  Deus  omnium,  quid  faceret 
opus  manuum  tuarum,  cx  praevaricatione  horum 
parentum  suorum  perennibus  poenis  et  aeternae 
morti  obnoxium,  si  non  venires  ?  Si  non  subvenires, 
quo  fugeret,  quo  delitcscerct,  quo  evaderet?  Utique 
consilium  nullum,  remedium  nullum,  nusquam  pro- 
tectio  uUa ;  sed  vcnisti,  et  qualiter  h<ntc  omnia  adi- 
pisceremur,  efficaciter  ostendisli.  Si  ergo  hi  qui 
posl  adventum  tuum,  Domine,  vencrunt,  non  sal- 
vantur;  non  habent  praetcr  se  ipsos,  contra  quos 
aequo  judicio  indeconquprantur.  Quid  igiturfacieDl? 


hsec  omnia  maia  ex  Adam  stirpe  rcspiciunt,  quid 
faciemus  in  istis  ?  Desperabimus  ?  Absit !  Quid  lunc? 
o  fons  David  patcns  (Zach.  xiii,  1),  in  ablulionem 
menstruatae  flue  ad  nos,  et  consule  quid  expcdiit 
nobis.  0  pictas !  vcro  bone  Domine,  vidco,  vidcns 
gaudeo,  gaudens  amplector  consilium  quod  persin- 
gularem  misericordiam  tuam  providisti  salubrius 
fore  nobis.  Et  quod  vel  quhlo?  Nimirum  mente,  vul- 
lu,  voce  ad  eam  rcdire,  cujus  supra  meniinimus,  di  - 
lectissimam  Malrcro  tuam,  piissimam  scilicet  domi- 
nam  noslram,  a  cujus  contcmplationis  dulccdino, 
a  cujus  castitalis  contemplationc,  a  cujus  dignitatis 
considerationc,  a  cujus  sublimitatis  spcculatione,  in 
has  angustias,  quoedara  animo  non  abolonda  com- 
memorando,  devenimus,  ipsamque  pura  devotione 
interpellare,  ut  nobis  consulat,  et  nobis  superemi- 
nenti,  qua  praeeminct  apud  te,  gratia  subveniat. 
Procul  dubio  namque  scimus  eam  tanli  esse  penes 
te,  ut  nihil  horum  quae  volet  efficcre,  aliqualenus 
possel  effectu  carere.  Salus  igitur  nostra  in  volun- 
tate  sua  consislit,  dum  tamen  quod  vult  polcnlcr 
efliciat.  Quod  itaque  consilium  salubrius  nobis,  quos 
involvit  finis  saeculi,  daret  filius  cjus  finis  cuncto- 
rum  quam  currerc  ad  ipsam,  quae  do  carnc  sua 
generavit  eumdem  ipsum,  sine  quo  non  fit  ulla 
remissio  peccatorum,  qui  vere  bonus,verepius,  vere 
volcns  misericordiam  cst.  El  lu,  domiua,  ad  cujus 
subsidium  nos  mitlit  dilcclissimus  filiQs  tuus,  quid 
dicis  nobis?  ipse  cnim  misericordia  noslraest,et  tu 
ejusdein  misericordiae  matcr  es.  Quid,  inquam,  dicis 


ul  mihi  quidem,  Domine,  videtur,  ultimum  et  uni-  D  nobis?  Forsan,  domina,  ut  sub  alarum  suarumpro- 


cum  consiiium  est  omnibus  qui  volunt  salvari,  ut 
primo  tibi  intimas  ex  corde  pro  omnibus  beneficiis 
tuis  grates  exsolvant,  te  diligant,  ac  demum  praece- 
plis  tuis  obediant;  sicque  se  ad  to  perventuros 
sccura  fiducia  sperent.  Scd  ad  hoc,  pie  Patcr,  quis 
idoDCUS?  Utique  nemo,  nisi  tuo  fullus  adminiculo. 
Tu  enim  summum  omnium  bonorum  es,  qui  et  ipsum 
summum  bonum  es ;  nec  quidquam  boni  potcst  esscy 
vel  fieri  vel  haberi,  nisi  aut  a  ic  aul  per  te,  aut 
de  te.  Nihil  itaque  boni  sine  te  valet  quisquam 
facere.  Redemisti  nos,  Domine,  Deus  verilatis ;  no 
propter  scelera  noslra  exerceas  conlra  nos  judicium 


tectione  confugiamus.  Bene;  at  licet  mis.^ricordi&m 
iUius,  sicut  decet,  gratanter  amplectamur,  lamen 
justiliam  ejus  non  parum  formidamus.  Ne  igitur 
qua*rentibus  misericordiam  obtendat  justitiam 
suam  precamur,  adcsto  nobis,  et  age  causam  no- 
stram  pro  nobis.  Ipse  namque  magni  consilii  sum- 
mus  Angelus  consuluit  nobis  vcnire  ad  lo.  Certe 
peccatores  nos  esse  cognoscimus,  et  damnari  mere: 
mur,  cl  jusle  quidem,  nou  negamus.  Scd  aeque 
justum  esse  profitemur  ut  voluntatem  ipsius  fuciat 
qui  voluntati  suae  in  cunctis  quae  agit  concordare 
noQ  detrectai.  Mt  quis  unquam  voluntati  iilius  raagis 


m 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


816 


concors  exslitit  quam  tu,  eujus  subsistentia  ab  im-  A 
pletione  voluntatis  ejus  nunquam  otiusa  foit.  Yeiis 
itaque  solummodo,  domina,  ut  ille  justissimus  judez 
nobis  miserealur;  profecto  justura  eril,  nulla  ra- 
lione  obsistente,  ut  velle  luum  perficiatur.  Noli 
ergo,  noli  propler  misericordiam,  cujus  mater  esse 
probaris,  nobis  desse,  quia  velle  tuum  non  postpo- 
net  in  salute  nostra,  qui  ut  salvemur  factus  est  per 
le  frater  noster.  0  mira  operatio  Conditoris  !  o  ira- 
mensa  consolatio  peccatoris !  o  doraina,  si  filius 
tuus  est  factus  per  te  fraler  nosler,  nonne  et  tu  per 
illum  facla  es  raater  nostra  ?  Hoc  enim  jam  mortem 
pro  nobis  subiturus  in  cruce  dixit  Joanni,  utique 
Joanni,  nec  aliud  quam  nos  in  natura  suab  condi- 
lionishabenli :  Ecce,  inquiens,  ntater  tua  {Joan.  xix, 
27).  0  peccator  homo,  gaude,  gaudeetexsulta  ;non  g 
est  enim  unde  desperes,  non  est  quod  formides ; 
quidquid  judicabitur  de  te,  tolum  pendet  ex  sen- 
tenlia  fralris  et  matris  tuae.  Ne  ergo  avertas  aurem 
cordis  tui  a  consilio  illorum.  Judex  tuus,  videlicel 
frater  tuus,  docuit  te  fugere  ad  subsidiura  matris 
suae,  et  ipsa  eadem  raater  lua  raonuit  te  profectioni 
alarum  filii  fiducialiler  inhxrere,  scque  tibi,  ne 
ejus  justilia  gravareris,  non  negavit  affuturam. 

Maria,  quid  dicemus  ?  qualo  organo  vocis,  vel  quali 
jubilo  cordis  exprimemus  quanlum  tibi  debemus? 
Utique  domina,  quidquid  intellexerimus,  quidquid 
menle  conceperimus,  quidquid  ore  prolulerimus,  mi- 
nimum  est  et  quasi  nibil  ad  ea  quse  tibi  ex  «pquo 
deberaus.  Tu  namque  anle  omnem  crealuram  in 
raente  Deiprseordinatafuisti^ut  oraniura  feminarum  ^ 
castissima  Deura  ipsum  verum  hominem  ex  tua 
carnes  procreares,  ut  omnibus  post  suum  Filium 
tuum  regina  ccelorum  effecta  gloriosa  regnares,  ut 
perdito  mundo  recuperationis  aditum  et  vilae  peren- 
Dis  eraolumentum  praeparares.  Tu  genus  humanum 
aetemitatis  gloria  nudatum,  per  beat«e  fecundilatis 
tu8B  virglneum  partum,  in  pristinura  statum  redu- 
xisti.  Tu  leges  infemi,  devicto  per  mortem  filii  tui 
principe  mortis,  evertisti.  Tu  denique  cunctis  Deum 
ac  Dominum,  quem  ignorabant,  visibilem  et  propi- 
tiatorem  exhibuisti.  Per  te,  domina,  vitam  perdilara 
in  unigenito  tuo  recuperavimus ;  per  te  est,  si  quid 
boni  suraus,  sive  possumus,  sive  haberaus ;  per  te 
ad  aetemam  gloriam  quicunque  sumus  perventuri 
perveniemus.  Tu  post  Deum  summa  ac  singularis 
consolatio  nostra.  Tu  felix  atque  beata  gloriatio  ^ 
noslra,  tu  ad  regna  coelorum  ductrix  ac  subvectio 
nostra.  Tu,  quaesumus,  esto  in  ipso  beatitudinis 
regno  coelesti  susceptrix  et  perpetua  exsullalio  no- 
stra.  Ergo  secundura  beatum  et  misericors  consi- 
lium  specialis  misericordiae,  dulcissim»  scilicet 
prolis  tuaei  ad  te  confugimus  ;  fu  procura  ne  in  va- 
num  ho«  fecerimus.  Re  etenim  vera  si  defeceris 
nobis,  nihil  erit  tutum  nobis.  Ne  igitur  tantum 
attendas  injustilias  nostras,  ut  quibus  huc  usque 
pr»  omnibus  prsedita  fuisti^  postponas  misericor- 
dias  tuas.  Ei  qui  summe  omnium  est,  nec  ab  eo 
quod  est  mutari  uUatenus  potest,  «eteroaliter  hseres 


et  ea  re,  qusesumuSi  ne  jugi  misericordifle  qua  erga 
omnes  hactenus  usa  es,  alia  sis  quam  te  certissime 
scimus.  Et  utique,  domina,  non  te  decet  a  filii  tui 
voluntate  discrepare,  qui  ad  miserandum  generi 
humano  se  naturae  nostrae  consortem  vultui  Patris 
sui  non  cessat  perenniter  demonstrare.  £t  ipsa 
naturae  nostrae  demonstratio  quid  aliud  est  quam 
ad  provocandum  super  nos  misericordiam  suam 
quaedam  ineffabilis  pietatis  incitatio.  In  ipso  enim 
sibi  complacuisse  Pater  ipse  testatur ;  nec  fieri  po- 
test  ut  quibus  ipse  vult  misereri,  non  misereatur. 
Sumraus  igitur  Pater  participibus  Filii  sui  vult  mi- 
sereri,  et  ip«e  Filius  eos  ingerit  pro  se  conspectui 
Tnisericordiae  Patris  sui ;  et  tu  unica  Mater  ejusdem 
unici  Filii  Dei  rcpelleres  ab  uberibus  misericordiae 
tuae  quos,  ut  dixi,  el  Pater  Filii  et  idem  ipse  Filius 
vocant  el  revocant  in  sinum  gratiaetuae?Tuexaspe- 
rareris  contra  nos  proptcr  iniquitates  nostras,  cum 
Filius  tuus,  quem  maxime  offendimus,  morti  se 
tradidit  pro  delendis  iniquilatibus  nostris  ?  Severior 
videlicet  illo  esses  supcr  nos,  cum  ejusdem  condilio- 
nis  sis,  cujus  et  nos ;  naturam  tuam,  domina  exce- 
dens.  Sed  fortasse  tantum  amasjustitiamDeicontra 
peccanies  in  eum  ut  malis  illum  exercere  vindi- 
ctam  quam  exhibere  miscricordiam.Quod  si  itaest, 
cur,  domina,  cuidara  olim  ope  tua  magnopere  iodi- 
genti,  et  quae  esses  nescienti,  matrem  te  potius  mi- 
sericordiae  dulci  vocc  respnndisti  quam  justitiae, 
cum  filius  tuus  non  minus  sit  vera  ct  incommutabilis 
justitia  quara  vera  et  appetibilis  raisericordia  ?  Ea 
forlassis  considerationc,  quoniam  si  te  matrem 
justitiae  diceres,  raagnara  non  sblura  ei  quem  in 
angustiapositumomnimisericordia  (poslposita  justi- 
tiae  severitate)  opus  habere  sciebas,  vemm  et  etiam 
nobis  pauperibus  tui  spem  veniae  tolleres,  singu- 
laris  refugii  ostium  crudelera  huraani  geoeris  per- 
secutorera  fugienlibus  quodararaodo  iniraicis  occlu- 
deres.  Quis  enim  cum  justitia  Dei  judicium  subiens, 
non  ut  vestimentum  conteritur,  non  deterius  quam 
a  tinea  devoralur?  Quaproptcr,  pia  domina,  dulcis 
et  clementissiraa  Doraini  Mater,  attende  fragilitatis 
nostrae  gravem  necessitatem,  et  ostende  super  nos 
effeclu  te  esse,  quod  jucundo  affectu  te  esse  cogno- 
visti ;  quod  si  feceris,  ad  nos  salvandos  filio  tuo  et 
Palri  suo  procul  dubio  concors  eris.  Benignissimos 
quippe  filius  tuus  dcsiderat  salutem  nostram,  et  ia 
tantum  ut  quo  illam  incommutabilera  et  aeternam 
faceret,  aeteroitatem  suam  momentanea  mutabilitate 
nostra  indueret.  Verax  quoque  justissimus  Pater 
suus  ita  sibi  per  omnia  complacet  ut  nihil  eorura 
nolit  quae  illum  velle  intelligit.  Velis  itaque  solum- 
raodo  quod  vult  ipse,  nihil  restabit  quod  possit  ob- 
sistere  saiuii  nostrae.  Sed  te  non  velle  quod  Deus 
vult,  nefas  est  vel  opinari.  Gaude  igitur  et  exsulta, 
huraana  natura  ;  omnia  quippe  tibi  prospera 
Christus  fiiius  sanctae  Mariae  paravit,  dum  se  cx  ea 
propterte  in  substantiae  tuae  veritate  creavit. 

Domina,  domina,  quod  ego  qualiscunque  homun* 
«0;  et  vere  magnus  peccator  hoccordeimpurodete 


317 


SPDRIA.  —  DE  CONCEPT.  B.  MAWiE. 


318 


medilari,  fetido  ore  effari,  pollutis  digitis  ausus  fui  JL  na,  quid  futuras  ycI  fracturus  sim  penitus  ignoro  ; 


describere,  parce,  quseso,  parce  et  miserere.  Nosti 
enim,  pia  domina,  hoc  me  ita  prsesumpsisse,  quia 
talem  me  contiteor  esse  ut  nec  coilo  nec  terra  me ju- 
dicem  dignum  esse  ;  et  ideo  nimis  anxius  vellem,  si 
quomodo  valerem,  enili  quatenus  aliquo  misera- 
tionis  suse  intuitu  supcr  me  Deus  intenderet,  qui  sua 
ineffabili  gratia  vel  modicum  sancti  amoris  affec- 
tum  erga  benignitatis  tuae  dulcedinem  in  me  accen- 
deret.  Confido  quippe  quoniam  si  hoc  faceres,  ab  his 
quae  merui  pocnis  infemi  sua  miseratio  tuamque 
subventio  me  forte  redimeret.  Quapropter,  domina* 
ne  indigoeris  quasi  audaci  et  prsesumptuoso,  quia  si 
quid  horura  in  istis  esse  videlur,  mea  gravis  neces- 
sitas  compulit,  et  tua  grandis  et  omni   sxculo  pro- 


et  ideo  quidquid  de  me  sil  evcnlurum,  praesentem 
postulationem  ne  oblivioni  tradas,  obsecro  piissimam 
dilectionem  qua  diligis  unicum  filium  t'jum,  ut  me 
peccatorem  a  mortis  auclore  tranferas  in  sorlem 
vitae  aeternae  ;  et  tu,  singulare  praesidium  omnium 
ad  te  confugientura,  vere  et  unice  fili  hujus  castis- 
simae  Virgiois  dominae  meae  rogo  teperdilectionem, 
qua  diligis  ipsam  dulcissimam  Matrem .  tuam,  scn- 
tiam  quandoque  pereffectum,  quodmihipereamdem 
piissimam  genitricem  tuam  opto  impendi  ;  tepido 
licet,  tamcn  qualicunque  affectu.  Quod  si  muUiiudo 
scelerum  mcorum  justitiam  tuam  ad  medamnandum 
magis  erexit  quam  pietas  Matris  tuae  misericordiam 
tuam  ad  parcendum  inclinaverit,  tu,  qui  ubique  prae- 


bata  bonitas  suasit.  Ullima  ergo  atque  summa  voto-  ^  sens,  et  in  omni  ioco  aeque  potens  es,  aliquod   mihi 


rum  meorum  intentio  est,  ut  vel  in  extremo  exa- 
mine  justissimi  filii  tui  si  me,  remota  misericordia, 
severa  sententia  crudeli  tortori  damnandum  tradi- 
derit,  subvenias,  ct  me  ad  infcros  rapienli  occurras, 
ac  manica  misericordissimae  defensionis  tuae  prote- 
ctum,  nein  SBternum  damner,  eripias.  Et  quidem, 
domina,  quondam  parvulis,  et  forte  mihi,  si  non 
fallor,  hoc  a  matronis,  cum  ad  verbera  raperentur 
a  paedagogo^  impensum  reminiscor,  et  ob  hoc  illis 
noanulli  valde  gratiosi  fuerunt,  ac  pietatis  viscerai 
quibus  in  eorum  pia  liberationi  usae  sunt,  magni- 
fice  praedicaverunt.  Si  ille  igitur  pro  tantilla  gratia, 
quibus,  quaeso,  praeconiis  a  cceli  civibus,  qui  de 
peccatorum  salvatione  gratulantur,    praedicaberis, 


tuae  protectionis,  quo  ab  inimicis  meis  abscondar, 
obstaculum  inveni,  ne  praeda  daemonum  factus, 
detrudar  in  profunditatibus  malorum  inferni,  ac  si 
nihil  merear  exaudiri,  saltem  in  inferno  constitutum 
memoria  el  cognitione  sancli  nominis  tui  privari 
non  sinas,  ne  Satanae  similis  et  cohaeres  jusli- 
liam  tuam  reprehendam,  sicque  aequitatis  tuae  exa- 
men  perversi  murmuris  obslinalione  gravius  feram. 
Bone  Domine,  bone,  si  in  his  omnibus  auresmiseri- 
cordiae  luae  mihi  occludis,  profeclo  non  vidco 
quid  amplius  rogem,  quod  largitatem  misericor- 
diarum  tuarum  mihi  inpendat,  et  baec  ignorantia 
nimirum  ex  multitudine  iniquitatum  mearum  mihi 
provenit.  Nam  si  densis  illarum  tenebris  obvolutus 


cum  mei  magna  peccatoris,  ut  dixi,  miserla  fueris  ?  p  non  essem,  lu,   qui   lux  es  indeficiens,   non  mihi 


Ulique  beatus  et  bonus  filius  tuus  Dominus  Jesus 
dicit  ita  gaudiumes&e  in  coelis,  angelis  Dei,  super 
unopeccatorepainitentiamitgente  quam  super  no- 
nagintanovemjustis,quinon  indigent  pofnitentia 
{Luc.  XV,  7,  10).  Gum  ergo  pro  pcenitente  fiat  gau- 
dinm  in  coelis,  quoniam  in  eo  quod  illum  malorum 
suorum  poenitet,  tendit  ad  salutem,  quale  gnudium 
erit,  domina,  quando  aliquis  liberatus  ad  omni  roalo 
pervenit  ad  ipsam  salutem  f  Si  igitur  me  a  meritis 
poenis  liberatum,  seternae  salutis  participem  feceris, 
nimium  totam  curiam  regni  cuelorum  exhilarabis. 
Quapropter,  piissima  domina  mater,  ne panipendas 
enormem  immanitatem  criminum  meorum,  ut  post- 
ponas  magnitudinem   gaudiorum  pro    remissione 


illorum  congratulantium  angelorum.  Domina,  domi-  D  nuisse.  Amen. 

VARIiE  LECTIONES. 
Hic  aliqua  desunt. 


deficeres,  sed  ignorantiae  meae  tenebras  radio  tuae 
claritatis  abigeres,  sicque  in  lumine  suo  constitutus 
viderem  te  non  esse  Deum  volentem  iniquitatem 
{Psal.  V,  5),  et  tamen  nosse  et  posse  habere  cum 
pia  voluntate  inaestimabilibus  modis  subveniendi 
lapsis  et  oppressis  miseria  et  iniquitate  ;  et  hoc, 
Domine,  sic  esse  firmissime  credo,  ac  pcr  hoc  in- 
limo  corde  leneo  et  ore  profiteor  quia  quidquid  de 
me  feceris,  qualicunque  videlicet  malorum  pon- 
dere  presseris,  nullo  iujusliliae  livore  turbalus  in  his 
perlraheris,  Sic  quoque  delelis  ac  dimissis  peccatis 
nostris,  talis  esto  erga  nos  propter  dulcem  amorem 

dilectissimae  Malris  luae,  ut .••*  Virginis    huma- 

nam  de  suae  carnis  subsiantia  verum  hominem  ge- 


519 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


320 


SERMO  DE  CONCEPTIOiNE  BEATiE  MARIiE 


Conceplio  venerandfie  Dei  genilricis  perpeluae  Vir- 
ginis  Mariae,  dilectissirai  fralres,  quemadmodum 
per  multa  signorum  experiroenta  in  Anglia  et  in 
Francia,  cieterisque  climalibus  mundi  cclcbranda 
sit  dcclarata,  me  narrantcm  audiat  dileclio  vestra. 

Tempore  namque  illo,  quo  divina;  placuit  pietati 
Anglorum  gcntcm  de  malis  suis  corrigcrc  sua^que 
6er\'itutis  ofliciis  arctius  astringcre,  gloriosissimus 
Northmannorura  dux  Guillelmuseamdempatriam  de- 
bcllando  subegit.  Qui  videlicel  Guillelmus,  lunc 
temporis  rex  Anglorum  faclus,  Dei  virlute  et  in- 
duslria  sua  lotius  cccicsiasticae  dignitatis  honorcs 
io  melius  reformavit.  Cujus  piaeintenlionis  operibus 
invidens  bouorum  omnium  inimicus  diabolus,  tum 
famUiarium  fraudibus,  tum  extraneorum  incursi- 
bus  mullolies  conatus  est  ejus  obsislere  successibus. 
Sed  Domino  prolegenle  et  timentem  se  regem  glo- 
nRceinieyadnihilumdeductus  est  malignus  (Psal, 
XIV,  4).  Audienles  autcm  Daci  Angliam  esse  subjec- 
tara  Northmannis,  graviter  sunt  indignali,  el,  suo 
quasi  haereditario  jure  privali,  amia  parant,  classcm 
aplant,  ut  eos  adeuutes  a  data  sibi  divinitus  patria 
expeliant.  Hoc  compcrlo,  prudenlissimus  Guillel- 
mus  quemdam  religiosum  abbatera  (Ilelsinura)  ca^no- 
bii  (Remessicnsis)  acccrsitum  in  Daciam  dirigit,  ut 
inquirat  hujus  rci  veritatem.  Al  ille,  ut  vir  sagacis 
ingenii,  strcnue  rcgis  negolium  exseqiiilur.  Quo  fi- 
deliter  pcracto,  ad  Angliam  revcrli  cupiens,  mare 
ingrcdilur  ;et  cum  jam  maxiraam  parlemmarispro- 
spero  cursu  transissct,  subito  densis  surgentibus  un- 
dique  ventis,  horrida  lempeslas  coelum  commovit  et 
undas.  Fatigalis  igilur  nantis  ncc  ullra  jam  obniti 
valentibus,  fractis  remis  funibusque  ruplis,  cadenli- 
bus  velis,  spes  salutis  amittilur  nihil  sibi  nisi  sub- 
mersionis  exitium  miserabiliterexspectanlibus.  Cum- 
que  de  salule  corporum  dcsperali,  animarum  solum- 
modo  mognis  clamoribus  salutem  Creatori  suo  com* 
mendarcnl,  et  beatissimam  Virginem  Mariam  Dei 
genitricem,  miserorum  refugium,  cl  desperatomm 
spem  devote  reclamarent,  ecce  subilo  conspiciunt 
quemdam  admodum  reverendaj  habitudinis  virum, 
pontificali  infula  decoratum,  quasi  inter  medias  un- 
das  navi  proximum.  Qui  vocans  ad  se  abbatem  (Hel- 
sinum),  his  verbis  coepit  eum  appellare  :  Vis  (in- 
quit)  periculum  maris  evadere  ?  Vis  in  patriam 
tuam  sanus  redire  ?  Cumque  cum  fietu  id  tolo  corde 
desiderare  et  hocsolum  exspectare  responderet,  tunc 
illc  :  Scias  (inquit)  me  ad  te  a  domina  nostra,  Dei 
genitrice  Maria,  directum  esse,  ad  quam  dulciter 
reclamasti  ;  et  si  dictis  meis  obtemperare  volueris, 
sanus  cum  comitibus  tuis  evades  imminens  pericu- 
luro  maris.  Ille  vero  illico  spondet  se  ei  in  omnibus 


A  obtemperaturum,  si  hoc  evaderet  uaufragium.  Pro- 
mitte,  inquit  ille,  Deo  et  mihi  quod  diem  concep- 
tionis  ct  crealionis  Matris  Domini  nostri  Jesu  Christi 
solemniter  celebrabis,  et  celebrandum  prsedicabls. 
At  ille,  ut  prudentissimus  :  Et  quis,  inquit,  dies  in 
hoc  fcsto  celebrandus  erit  ?  Sexto,  ait,  Idus  Decem- 
bris,  hoc  festum  solemnizandum  tenebris.  El  quo, 
inquit  abbas,  officio  utemur  in  ecclesiastico  obse- 
quio  ?  Omne,  inquit,  officium  quod  dicitur  in  ejus 
Nativitale  dicetur  in  Conceptione,  excepto  quod  no- 
men  nativitatis  mutabitur  in  noraen  conceptionis. 
Hic  diclis  ille  disparuit,  et  dicto  citius  sedata  lem- 
pestate,  abbas  incolumis  concito  flalu  applicuit  litto- 
ribus  Anglicanis,  et  quae  viderat  et  audierat  quibus 
potuit  nolificavit.  Statuil  autem  idem  feslum  in  coe- 

Q  nobio  (Remessiensi)  celebrari,  ct  ipse  quandiu  vixit 
dcvolis  obsequiis  celebravit. 

Et  nos  ergo,  fratres  dilectissimi,  si  porlum  sala- 
tis  volurous  apprehendere,  Dei  gcnitricis  Conccp- 
tionero  dignis  obsequiis  et  officiis  cclebrabimus,  ut 
ab  ejus  filio  digna  mercede  remuneremur. 

Rursum  hsec  solemnitas  alibi  alio  modo  declara- 
tur.  Tempore  namque  Caroli  regis  Francorura  illu- 
strissirai,  clericus  quidara  ordine  diaconus  Hunga- 
rise  regis  gerraanus,  Matrcro  Jesu  toto  corde  dili- 
gens,  ejus  horas  sollicitus  decantabat.  Parentum  au- 
tem  suorum  consilio,  nubere  volens  cum  quadaro 
adolescentula  valde  pulchcrrima,  accepta  a  presby- 
tero  nuptiali  benedictione,  quadaro  die,  roissa  etiam 
celebrala,  recordatus  quod  ejusdero  bealissimae  Vir- 
ginis  horas  illa  die,  juxta  morem  solitum,  non  can- 
taverat,  sponsam  doroum  miltens,  omnes  ab  eccle- 
sia  exire  coegit,  et  ipsejuxta  altare  Virginis  solus 
remansit.  Cumque  horas  Doroinicffi  Matris  de- 
cantaret,  et  hanc  antiphonam  Pulchra  es  et  decora^ 
filia  Jerusalem^dicerei,  subiloapparuitei  Virgo  Ma- 
ria  cura  duobus  angelis,  dexlram  ejus  manum,  et 
Isevam  tenentibus,  dicens,  ei  :  Si  ego  sum  pulchra 
et  decora,  quid  est  quod  diroittis  me,  et  sponsam 
aliam  accipis  ?  Numquid  ego  sum  oplime  formosa  ? 
Numquid  ego  sum  pulchrior  illa  ?  Ubi  vidisli  tam 
pulchram  ?  Cui  ille  stupefactus  ait :  Domina  mea 
dulcissima,  claritudo  tua  omnero  roundi  pulchritu- 
dinem  excellit.  Quid  vis,  domina,  ut  faciaro  ?  Ait 
illa  :  Si  sponsaro  carnalcro,  cui  adhserere  vis^amore 
mei  dimiseris,  me  sponsam  in  coelesti  regno  habe- 

^  bis;  et  si  Conccptionis  roeae  festuro  annualim  vi 
Idus  Decembris  solemniter  celebraveris,  et  cele- 
brandum  praedicaveris,  mecuro  in  regno  Fiiii  mei  lau- 
realus  eris.  His  dictisbeata  Virgo  disparuit;  ciericus 
vero  donium  adire  renuit,  et  absque  parentum  suorum 
cODsilio,  ad  abbatiaro  quarodam  extra  palriara  illaro 


c 


3il 


SPUlllA*  -  OE  CONGEPT.  B.  MAMM. 


m 


pori-exil,  et  ibidem  raonachali  habitu  clecoralus,   et  A  nativilas,  sic  fuil  necessaria  ejus    conceplio  ;   jussu 


post  tempus  exiguum  merilis  bcalae  Marise  semper 
Virginis,  quae  quidem  diligenles  se  decoral  semper 
et  beatificat,  Aquileiae  episcopus  palriarcha  factus 
feslum  conceplionis  B.  Virginis  die  praifalo,  quan- 
diu  vixit,  annuatim  cum  propriis  octavis  diligenter 
celebravit,  et  ubique  celebrandum  praDdicavIt. 

Aliud  etiam  rairaculum  hujus  feslivitalis  ahbi  di- 
viua  inspiranle  gralia,  a  nobis  declaratur.  Inpelago 
Gallico  canonicus  quidam,  ordinesacerdos,solilusB. 
Mariae  Virgioishorascanonicas  decanlare,  avilla  qua- 
dam,  ubi  cum  uxore  allerius  foniicatus  fueral,  re- 
diens,  ad  oppidum  in  quo  morabalur  tendere  curans, 
et  pelagus  Sequanae  transmeare  cupieus,  sokis  na- 
vem  ingressus  Dominicaj    Matris    horas  navigando 


Dei  concipilur  et  nascitur.  Indc  si  divina  ralio  per- 
spicialur,  sj^iritualis  conccplionis  ejus  dies  major 
fore  approbatur  quam  ejui  nativitalis. 

Res  cnim  mnjor  cxslilit,  Adam  aDco  creariquam 
filios  AdjB  de  malre  nasci  ;  non  est  mirum  si  homo 
a  Deo  de  malre  nascitur.  Erubescant  igitur  oninino 
insensali,  qui  lanta  sacramenla,  tantaque  mysleria 
tenebris  ignoranlioe  excaecali  ideo  respuunt  cele- 
brare  quod  viri  ac  mulieris  copulalio  in  conceptione 
Virginis  exslilil  ;  si  enim  ejus  conceplionem,  idcirco 
quod  carnalis  exslilit,  stultis  non  placet  hodie  cole- 
brare,  laraen  diem  et  noclcm  illam  dignam,  quam- 
vis  niuUis  sit  iocognil^,  el  lempus  et  horam  spiri- 
tualis  concoptionis   ejus   hodie  cclebrare    deleclet, 


canere   coepit.   Cumque  invitatoriura,   Ave^  Mariaj  B  qua  ipse  animarum  Crealor  animam    suae   matris 


gratia  plenay  Dominui  tecum^  dicereiy  et  jam  in 
medio  flurainis  csset,  ecceturba  magna  daemonum  in 
profundo  pelagi,  una  cum  ejus  navicula  eum  prapci- 
pitavil,  et  ejus  animam  rapuit  ad  tormenta.  Die 
aulem  tertia  locura  quo  dtRmones  eura  tormentis 
afficiebant,  venit  Mater  Jesu  cum  magna  angelorum 
societate,  dicens  eis :  Ut  quid  animam  farauli  nostri 
ita  ifijuste  affligitis  ?  Nos,  inquiunt,  eam  debemus 
habere,  et  merito,  quoniam  in  noslrisoperibuscapta 
cst.  Quibus  Mater  Jesu  :  Si  illius  debet  esse  cujus 
opera  facicbat,  ergo  nostra  debet  essc,  quoniam 
matutinas  nostms,  dura  vos  eura  pereraistis,  decan- 
labat;  underaagis  rei  estis,  qui  iniqua  conlra  me 
egistis.  His   dictis  daemones  huc   illucque  dispersl 


dignam,  el  sanctissimam  corpori  virginali  ejus  mi- 
nislrantibus  angelis  copulavit  ;  quam  etiam  diem 
primam  nostrte  reparalionis  et  salutis  disposilor 
noslrae  salvalionis  inler  cajteros  dies  fecit,praeelegit, 
et  sanclificavil  ;  nam  duae  sunt  conceptioneshorainis 
(hoc  oranibus  peritis  notum  est),  una  qua  carnalis 
copula  viri  ac  mulieris  agitur,  alia  qua  spiritualis 
anima  nova  et  pura  Deo  operante  corpori  divinitus 
adjungilur.  Si  non  placetiUi  celebrare  DominicaeMa- 
tris  carnalem  conceplionem,  saltcm  placeatcelebrare 
ejus  aniraae  spiritualcra  creationera  corporisque  cum 
anima  copulationem.  0  quanla  esl  dies  illa,  qua  no- 
slraerepaTatricisanima  digna  creatur,  et  sanctifica- 
tur,  el  sanctissimo  corpori  unltur !  non  est  euim  verus 


fugerunt,  et  bcata  Maria  animam  reduxil  ad  corpus,  q  amator  Virginis  qui  respuit  colere  diem  ejus   con- 


ct  hominem  ab  utroque  funerc  suscitalum  per  bra- 
chiura  arripiens,  aquaraadexlris  et  a  sinislris  quasi 
murura  stare  jubens,  de  profundo  pelagi  ad  portum 
incolumera  reduxit.  At  ille  gaudens  pedibus  B.  Vir- 
ginis  prostratus  ait  :  Charissiraa,  doraina  mea,  el 
Virgo  speciosa  Christo  gratissima,  quid  tibi  Iribuam 
pro  tantis  bencficiis  quae  mihi  fecisti  ?  liberasli  me 
de  ore  leonis,  el  de  tormenlis  inferni  gravissimis 
aniraam  meam.  Cui  Mater  Jesu  ait  :  Precor  te,  ne 
de  caetero  in  adulterii  peccatum  cadas,  ne  fiat  tibi 
novissimus  error  pejor  priore.  Precor  te  iterum  ut 
de  caetero  festum  conceptionis  nicae  devote  celebres 
annualim  vi  Idus  Decembris,  et  ubique  celebrandura 
praedices.  Mox  ut  id  dixit  B.  Virgo  Maria,  eo  cernente 


ceptionis.  Erubescanl  iterum  insani  qui  hunc  diem 
colere  non  volunt  idcirco  quia  aliorum  sanctorum 
conceptiones  minime  colere  sancta  consuevit  Eccle- 
sia.  Maxima  quipperusticitas  est  eam  ahis  sanctis  in 
.hoc  comparare,  in  qua  Deus  carnem  humanara  as- 
surapsit,  quara  etiara  super  oranesangelosetarchan- 
gclos  in  coclis  subliraavit  ;  quamvis  enim  cacteris 
sanclis  dies  conceplionis  eorura  non  sit  concessum  ut 
celebretur,  illi  taracn  a  Spirilu  sancto  concessura 
est,  quae  major  et  excellentior  cunctis  est.  Pulchre 
el  digne  dominationem  super  caeteros  sanctos  illa 
dcbet  habere,  per  quam  onmes  sancti  sajictificanlur; 
dicilur  enim  Chrislus  sanctorum  Sanclus,  et  ipsa 
sanctorum  Sancta  ;  et  sicut  sine  more  summus  rerum 


coelos  ascendit,  et    ipse  eremiticam  vitara   ducens,  j)  Dispositor  super  omnes  sanclos   et   sanclas  illam 


quod  sibi  accideral,  cunctis  audire  volentibus  nar- 
ravit,  et  postea  quandiu  vixit,  illud  festum  con- 
ceptionis  solemniter  el  devole  celebravit,  et  cele- 
brandum  praedicavit.  Et  nos,  fralres  charissirai, 
nostra  archiepiscopali  auctorilate  corroboraraus 
atque  praccipimus  ut  nullus  nostrura  ita  sit  rebus 
temporalibus  aut  propriis  delictis  desperatus,  quin 
B.  Mariae  Virgiuis  conceptionem  celebret  annua- 
tim.  Sicut  enim  in  sancta  Ccclesia  ejus  cxtollilur 
Dativitas,  ita  debetejus  extoUi  eonceptio  ;  nisi  enim 
conciperetur,  nunquam  nasceretur.  Sicut  enim  ad 
salyandam  genus  bumanum  olimfuitnocessaria  ejus 


dignilatem  illi  contulit,  ut  Verbum  carnem  factum 
Virgoconciperet  et  pareret,  et  post  partura  Virgo 
pcrraaneret,  sic  ipse  prae  omnibus  absque  raorehanc 
dignilalera  illi  prajbuit,  ut  conceptionis  el  nativila- 
lis  ejus  solemnia  sacrosancta  in  sancta  Ecclesia  ce- 
lebreraus.  Quid  longius  ?  Dominicae  Matris  concep- 
tionem  colere,  Christi  generationem  est  commemo- 
rare  ;  nam  ejus  conceptio  Christi  generationis  esl 
linea.  Quapropter  Evangelium  Liber  generationis 
(Maiik.  1,  1)  ipsa  die,  sicut  in  Nativitate  Domini, 
ante  matutinales  laudes  bono  more  decantamus,  et 
ad  roissam  legimus.  Merllo  ergo  colilur  et  filii  gene^ 


3t3 


AD  OPERA  S.  ANSfiLMI  APPENDIX. 


324 


ratio,  el  matris  coaceplio,  quoniam  conceplio  et  A  bus  curis  et  a  cunctis  raalis  mereamur  eripi,  et  ad 
nalivitas  matris  generalio  esl  filii.  Celebremus  igi-  aeterna  gaudia  perduci,  praestanle  Domino  Dostro 
tur  (dilectissimi)  hodie  dignis  ofticiis  ulramque  ejus  Jesu  Chrislo  Filio  ejus,  qui  cumPatreet  Spiritusan- 
conceptionem  venerabilem,  spiritualem  videlicet  et  cto  vivit  et  regnal  Deus  per  infinita  saecula  saeculo- 
humanam,  ut  ipsius  meritis  et  precibus,  a  sacculari-      rum.  Amen. 


MIRACULUM 

DE  GONGEPTIONE  SANCT^  MARI^ 
(Ex  ms,  Gem.  Meticensi  c.  40  "•) 


Eo  tempore  quo  Willelmus,  Normannorum  dux  B 
potentissimus,  prostrato  Anglorum  regc  Ileraldo, 
ipsos  Angelos  bello  strenue  superando  sibi  subje- 
cerat,  quidam  abbas,  Eisinus  nomine,  in  ecclesia 
apostolorum  Petri  et  Pauli  Sanctique  Augustini,  An- 
glorum  aposloli  residebat,  in  qua  ecclesia  ipsius  Au- 
gustini  coptcrorumque  archiepiscoporum  corpora  sibi 
succedentium  requiescunt.  Hic  itaque  Elsinus  certis 
ex  causis  in  Ramesiensem  Ecclesiam  promotus, 
Domino  Jesu  Ghristo  devolissime,  famulabatur,  ejus- 
que  genitricem,  servitium  ejus  faciendo  devotissi- 
me,  venerebatur.  Gontigit  aulem  ut  Danorum  rex, 
audita  Heraldi  morte  Anglorumque  subjectione,  ve- 
nire  in  Angliam  properaret  et  suo  eam  dominio 
subjugare,  proslrato  Guillelmo  uovo  rege,  ut  ipse 
teslabatur,  ipsius  terrae  invasor,  et  eam  in  perpe-  p 
tum  possideret.  Quo  audito,  Guillclmus  ad  defen- 
dendum  se  praeparavil,  el  ex  circumjacentibus  re- 
gionibus  milites  quamplurimos  congregavil,  et,  ut 
erat  callidus,  urbes  ac  castella  strenuissime  munivit, 
et  omnibus  necessariis  opulentissime  replevit.  Con- 
silio  ilaque  inito,  Guillclmus  rex  cum  oplimatibus 
suis  slrenuissimum  abbatem  Elsinum,  de  quo  su  pra 
relulimus,  in  Daciam  misit,  ut  cousilia  ipsorum 
et  actadiligenter  inquireret,  et  eorum  in  Angliam 
advenlum,  prout  posset,  averteret.  Ascensa  igitur 
puppe,  prospero  vento  flante,  in  Daciam  venit, 
ipsiusque  terrae  se  regi  praesentavit,  et  salutesacmu- 
nera  atque  servitia  ex  Guillelmi  regis  parte  obtulit. 
Deinde  omnia,  ut  sibi  jussumfuerat,inquisivit,  quid 
dicerent  et  quomodo  satagerent  percunctari  non  des- 
tilit.  Postquam  autem  omnia  propler  quae  illuc  erat  ^ 
slrenuissimecomplevit,  proceresque  terrae  muneri- 
bus  ct  promissis  oneravit,  in  Angliam  regredi  voluit, 
sed  rex  Daciae  secum  illum  regredi  pcrraisit. 
Qui  mox  cura  sociis  navem  conscendit.  Naturae  igi. 
tur  aplustria  coIIegerunt,etin  allum  carbasa  extende- 
runt,  ac  per  frementia  ssquora  itinera  direxerunt. 

Dum  itaque  per  alta  maris  pergerent,  contrarius 
yeatus  eis  surrexit,  mare  funditas  commovit,  om- 


nesque  qui  in  navi  erant  formidine  replevit.  Timore 
igiturmortis  contriti  nimiumque  perterriti,  preces 
cum  lacrymis  Deo  fundunt,  et  se  graviter  deliquisse 
miserabiliter  gemunt.  In  tanto  discrimine  positis 
majora  pericula  occurrerunt,  namque  syrtes  prse 
oculis  aspiciunt,  quas  naucleri  scamma  dicunt.  Tunc 
magis  anxii  et  dubii  velut  in  morte  positi  clama- 
bant  ad  Deum  forlius.  0  Deus  clementissime,  Pater 
misericordiae,  dignare  nos  respicere  mersos  pro  nos* 
tro  crimine.  Respice,  clementissime,  de  sede  tuae 
gloriae,  visita  nos  jam  positos  in  extremo  vitae 
periculo.  Assit  nunc  tua  gratia!  assit  tuabenignitas  1 
assit  maxima  bonitas  I  assint  buna  gratuita  dona  1 
Succurre  nobis  miseris,  pietas  iueffabilis,  ne  nos 
sorbeat  infernus  nunc  pro  nostris  criminibus.  Pie 
Deus,  cognoscimus  quod  graviter  deliquiraus,  pejora 
coraraeruiraus,  quia  multum  peccavimus.  Benigna 
tua  gratia  fatentibus  indulgeat,  fatemur  nostra  cri- 
mina,  tu  dele  tua  gratia.  Qui  promisisti  miscris  qua 
hora  ingemuerint  et  corda  paenituerint  salvos  pro- 
tinusfieri,  parce  nunc  coniitentibus,  miserere  gemen- 
tibus,  miserere  nunc  flenlibus  et  vere  paenitentibus. 
Maria,  Mater  Domioi,  ora  pro  nobis  miseris,  tuo 
Filio,  0  domina,  commenda  nostra  flamina.  Nam- 
que  mari  sunt  tradita  misera  noslra  corpora,  tuus 
Filius  animas  in  requiem  suscipiat. 

Cum  igitur  desperati  sic  clamarent,  quemdam 
pontiticalibus  vestibus  ornatiun  juxta  navim  assistere 
vident,  qui  Elsinum  abbatem  proprio  nomine  com- 
pellens,  hoc  eiretulit,  inquiens  :  0  tu,  abba  filsine, 
veni  surgens  et  mecura  loquere.  Dum  autem,  ad 
mirantibus  omnibus  qutenam  esset  persona  illa, 
abbas  Elsinus  surrcxisset^  pnefata  persona,  ut  cre- 
dimus,  angelica  hsec  ei  infit  :  Si  vis  sanus  eflugere, 
si  vis  mortera  evadere,  si  vis  patriara  cernere  tuos- 
que  lares  viserc,  proraitte  fidelissime  Matri  Christi 
piissimae  te  facturum  percelebrera  conceptionis 
ipsius  festum  diem,  in  qua  ipsa  Virgo  incomparabi- 
lis  Dei  futura  Genitrix,  in  alvo  matris  concepta  fuit» 
et  doceto  quoscunque  potueris,  ut  percelebrem  dicm 


VARIiE  LEGTIONKS. 

***  /n  eodem  ms.  eodem  charactere  seripta  leguntur  plura  alia  miracula  B.  Marias  precibus  edita,  (fuas 
nnn  majoris  sunt  fidei^  interha^c  unum  est  ac  abbatissa  sanctimonialis  quas  cum  virginitatis  et  casti" 
tatis  violasset  propositum  etprofgnans  B,  Maria  suaspreces  [underetf  ob  ea  obstetrlcantibus  rebus  an^ 
gelii  liberata  est. 


3-2:5 


SPDRIA.  —  PASSIO  SS. 


hujus  agant  solemnitatis.  Tunc  abbas  Elsinus,  ut 
erat  prudentissimus,  hoc  illi  referl  protinus :  Quo- 
modo  faciam  istud,  qui  diem  quo  istud  faciamignoro 
penitus?  Dei  nuntius  respondit  :  In  sexto  Idus  De- 
cembrisest  dies  celeberrimus  hujus  conceptionis  ; 
hunc  ut  celebres  moneo,  et  celebrandum  dicito  qui- 
bus  dicere  potueris  et  qui  scire  voluerint.  Tunc  ab- 
bas  Elsinus  :  Et  quali  inquit,  servitio  jubes  uti  in 
hoc  festo  ?  Cui  divinus  nuntius  respondit  hoc  velo- 
cius  :  Omne  servitiumquoddicitur  inejus  Nativitate, 
dicilur  el  in  concnptione,  sic  ubi  natalitium  in  Na- 
tivitate  dicitur,  Conceptio  in  hac  celebritale  di- 
citur. 


GOINERI,  FINGARIS,  ETC.  326 

A  Pr«dictus  abbas  postquam  talia  audivil,  Deo  gra- 
tias  reddidit,  et  devolissime  vovit  se  scr^^alurum 
quod  audierat  divinitus  jussum.  Statimut  hoc  vovil, 
terapcstas  cecidit,  et  serenilas  rediit.  Vento  igitur 
prospero  redeunt,  et  in  Angliara  alacres  veniunl. 
Statuit  quoque  in  Ramesiasensi  Ecclesia,  cui  ipse 
abbas  praeerat,  ut  hoc  festum  omni  anno  soleraniter 
sexto  Idus  Decerabris  celebretur,muIlosque  ad  cele- 
brandura  devolissime  invilavit.  Hujus  solemnitatis 
celebratoribus  delur  a  Filio  ipsius  Virginis  Domino 
noslro  Jesu  Christo  pax  et  longa  vita,  et  post  trans- 
itura  hujus  vitaeaeterna  requies  concedalur.  Araen. 
Explicit  miraculum  de  conceptione  sanctae   Mari®. 


PASSIO 

SS.  GUINERF,  FINGARIS,  PULJE,  ET  SOCIORUM 


Poscis   iideliler  satis,  charissime,  martyris   sacri  B  quia  vas  plenum  absintbio,   nisi  prius   amaritudine 


Guineri  sociorumque  ejus  admirabilem  vitam,  quam 
prius  brevibus  notulis  rclincbas,  victoriaeque  trium- 
phum  latiori  tibi  explicari  sermonc.  Cupio  sane 
devotioni  tuae  parere  devotus  ;  et  si  non  digne,  ut 
gestorum  fortium  deposcunl  magnalia,  tamen  pro 
ingenii  facultate  sanctorum  laudibus  occupabor 
intentus,  quoniam  laus  militis  gloria  est  imperato- 
ris,  et  dum  sanclorum  virtutes  narrantur,  Christi 
gloria  praedicatur.  Spondet  ergo  devotio  quod  negat 
scieolia,  et  sanctonim  fides,  quod  non  promittit 
facultas,  totum  eorum  prassuraam  de  meritis.  Necde 
eloquii  paupertate  conlundar,  quoniam  pro  certo 
noa  in  nitore  sermonis  consistere  regnum  Dei  mon- 
stravit,  qui  ad  sui  gloriam  prscdicandam  idiotas  et 
piscatores  elegit.  ^ 

CAPUT  I. 

SancU  Pairicii  prcedicatio  in  Hiberniay  et  Fingaris 

principis  conversio. 

Gloriosus  equidem  et  praedicandus  ubique  Doraini 

confessor  Patricius,  cum  in  Cornubiae  partibus  san- 

ctis  actibus  moraretur  inlentus,  admonitus  est  voce 

angelicae  ut  Hibemias  insulam,   fidem  Chrisli  ia  ea 

praedicaturus,  adiret.  Tunc  fidelis  servus  ct  prudens, 

Domini  visione   comperta,    sine  mora  surrexit,  et 

locum  sibi  praesignatum  a  Deo,  in  nullo  barbarae  et 

incredulae  gentis  expavescens  feritalem,    expetiit. 

Cujus  adventu,  fama  vulganle,  praecognito,  septem 

nominatae  jam  insulae  reges  cura  pontiBcibus  idolo- 

rum,  cum  satrapis  ejusderaque  gentis  non  minima 

multitudine  in  sancti  convenere  occursum.  Hos  san- 


pulsa,  alterius  liquorisnon  admittit  dulcedinem,  illi 
adhuc  plcni  spiritu  superbo  doclrinam  salutis  reci- 
pcre  noluerunl.  Sed  cernentes  humilitalera,  et  vili- 
tatem  habitus  attendentes,  non  thesaurum  latentem 
interius,  sanclum  et  vere  apostolicum  virum  penitus 
contempserunt.  Fuit  inter  jam  dictos  reges  nobiiior 
unus,  acpotcntior  oranibus,  nomine  Clito.  Huicerat 
filius  adolescens  bonae  indolis,  vocabulo  Fingar, 
eleclione  divinapraBcognilus  el  sancti  Spiritus  jam 
gratia  perfusus.  Hic  ex  universis  solus  sancto  assur- 
gens  Patricio,  quo  potuit  honore,  virum  Dei  susci- 
pienscessit,  et  in  loco  quosederat  ipse,  eum  sedere 
fecit. 

CAPUT  H. 
Fingarii  ac  sociorum  pro  fide  exsilium. 
'     Iralus  pater  severus,  el  indignatione  grandi   suc- 
census  in  fiium,  dicens  quod  deorum  suorum  inten- 
deret  evacu^re  culturam,    et  novara  Christianorura 
per  sanctum  Patriciura   introducerc  legem,  regno 
expulit,  et  solo   fecit   exbseredem  patemo.  Cui  plu- 
res   cx   nobilibus  HiberniaB  procreati  adolescenles 
dulcissimo  araore  conjuncti,  pariter  profecli  coez- 
sules,  terra  marique  minorera  in  Brilanniam  perve- 
nerunt.  Quo  audito,judcx  Britanaia)  inleiTam  suam 
novos  accolas,  adventasse,  eos  sibi  exhiberi  praece- 
pit  •••,  et  diligenter  inquirens  qui   essent,   ad   quid 
vel  ■••  unde  venissenl,  respondemnt  se  de  Hibernia 
pulsos  ;  serioqueproscriptionissuaerationeexposita 
petiemnt  ut  in  provincia  *"  sua  locum  habitandi 
atque  *•*  licentiam  eis  concederet  pro  sua  clemen- 
ctus  Domini  fide  integer  et  devotione  plenus  aggre-  D  tia.  Ingenuitate  vero  adolescentum  comperta,  simul- 
dieas,   coepit   eis  Evangelium   Christi  cum  fiducia     que  exsilii  causam  dux  agnoscens,   sumraa  eorura 
prsedicare,  et  in  Jesu  evangelizare  salutem.  Verum     petitioni  liberalitate  assenliens,  taatum  eis  terrse  ad 

VARIiE  LECTIONES. 

^Collata  est  cum  ms,  Victorin.  MMMA9 inquo non  estdistinctio  capiiulorum.  •••Exhiberi pereepit ms. 
exhiberi  prsecepii.  ■••Ad  quod  vel  ms.  ad  qui  vel.  "^Ol  si  proviacia  ms.  ul  in  provincia.  "••iSua  locuin 
atque  fn#.  sua  locum  habitandi  atque. 


Sil 

habitandum 

possel  currere  per   diem  ;  pra?cepilque  veneralioni 

habendos,  el  maximc  Fingarem  censuit  excolendum. 

Domini  igilur  graliam  in  omnibus  conseculi  diligun- 

lur  ab  oHinibus,  ab  omnibus  honorantur,  et  cum  in- 

dic^enis  de  rjclero  novi  Iiospiles  familiariterhabitarc 

ca^perunt. 

CAPrT  III. 
Occasio  secessus  Fingaris  a  sceculo. 
Sed  cum  jam  providentia  summiDei  lironemsuum 
Kingarcm  suis  arctius  vellel  applicare  obsequiis,  lali 
eum  arte  disrrcvit.  Die  quadam  cum  suis  consorli- 
bus  ad  venan(him  egrcssus,  rcperlum  cancs  coepe- 
runt  agcre  cervum,  qui  cum  canibus  importune  in- 
festantibus  ca  qua  ilhid  animal  solct  fieri  velocilate 


AD  OPEUA  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


3£8 


concessit,    quantum    unus   equitando  A  deccssitsel   ab   eis,  ad   eum  iterum  inquirendum  se 

offerunt,  loca  se  monslraturos  ubi  socium  perdidis- 
sent,  si  viros,  qui  eum  sagacius  scirent  inquircre, 
dcstinaret.  Itum  esi,  ct  mullo  haborc  invcnlus  ad 
pra^sentiam  ducis  cum  honore  adducitur***  ;  el  cura 
dux,  de  ejus  inventionc  la^tus,  facli  benigne  causani 
inquirercl,  rcspondit  sc  omnino  divinis  mancipatum 
obsequiis,  nec  ulla  unquam  ralione  ad  sa?culi  dein- 
ceps  posse  redire  officia  ;  si  tamen  ci  locum  in  quo 
conslruclo  oratorio  Deo  quielius  posscl  servire,  pro 
sua  vellet  benignitale  concedere,  libcntcrsusciperet. 
Dux  vero  benignus  ejus  voluntati  lavere  consenticns, 
locum  assignavit,  et  totam  insuper  terram,  quam  ei 
et  sociis  ejus  prius  ad  habilandum  conccsserat, 
hberam  ab   omni  tributo   perpetuam  delegavit   ia 


aufu-erct,  solus  Fingar  cum  canibus,  relictis  sociis,  B  ^^^^"^*  Ingrcditur  igitur  elcctus   Domini  jfingar  Iq. 


proscculus  csl  fugienlcm.  Quid  plura  ?  cenun^reti- 

nuit,  occidit  ;  et  dclracta  pelle  fmslatim   *"   conci- 

dens  per  artus  equo  imi)osuil,  quasi   reversurus   ad 

socios,  qui  eum  ncbula  obduccnle  perdideranl.  Scd 

cum  re^persam  sanguine  vcstem  ac   cruentatas  ma- 

nus  vellet  abluere,  huc  illucque  circumspiciens  non 

inveniebat  aquam,  el  labari  cuspide  in  terra  defixa, 

improvisi    fonlis  gratissiraa  manans  vena   defluxil. 

Laticis  novi  miralu  iluenta,  et  ilHus  virtuli   factum 

deputavit,   qui  anliquum   populum  silice  percusso 

polavit.  Coraparctur,   si   ph\cet,  factum   antiquo  "• 

S.  Cleraentis  miraculo,  nisi  quod  ille  **^  pcde  agni 

fontis  cognovit  Ihesaurum,  isle  acuraine  teh  bulhen- 

tem  venam   invenil.  Denique   cum   lavandus  se  ad 

fonlem  disponercl,  incUnaus  se  in  aquam,    per  um-  q 

bram  formosi  vuUus  sui   pulchriludincm   attendens, 

crat  enim  speciosus  valde  et  decorus  aspectu,  f  oepit 

laudare  Deum  et  bencdicerc,  quitantam  ei  contulerat 

gratiam.  Et  ex  illa  hora  sc  ci  serviturum  tota  devo- 

lionc  spondens,  soluto  de  capite  equi  freno,  hbcrum 

quo   vellel   irc  pcrmisit  ;  ipse  vero   intcr  saxa  sub 

quodam  specu  latitans,  quercuum  glande.  ahquanlo 

lempore  vixit.  Socii  autem  cjus  per  loca  diffusi  tota 

intenlione  quaerebant  cum,  et  cum  non  invenissent, 

anxii  valde  et  dolenles  reversi  sunt  ad  habilaculum 

suum.  Domiuus  autem  Brilanniae  cura  audisset  illum 

deesse,  evocatis  ad  sc  sociis  cjus,  requirebat   ab  eis 

^*  quo  devenissel,  vel  qnid  dc  eo  factum  fuissct,  et 

alligatos  in  custodia  tradens  comminabatur  jurans 

se  occisunim  omne^,  nisi  ct   vcritatem   indicarent :  ^  litansDeo,  implicatse  negotiis  scecularibuSyUtpla- 

•     '- — -•• —   --*   i:.:^:>.   :>.. AJ  ^^^^  ^^  ^^^  ^^  ddvovit  (U  Tim,  II,  4).  Et  cum  ro- 

gantes  pia  iraportunitatc  instarent  :  In   vanum,  ait, 


cum  ducis  clementia  consignatura,  praediis  ac  pos- 
sessionibus  dotalum  amplissimc  atque  ditatum,  ac 
mente  tota  ac  devotione  in  coeleslis  soUi  habitalio- 
nem  intentus  habitaculum  sanctificalionis,  in  quo 
Deus  pcrpctuo  laudaretur,  instituit.  Accingit  se 
deinceps  scrvus  Dei  fortius  ad  opera  fortiora,  car- 
nem  domat,  roborat  spiritum,  et  prosequendo  se- 
psum,  seipsum  perficiebat  in  Doraino. 

CAPUT  IV. 
Regressus  Fingayis  in  patriam,  et  regni  recusatio. 
Post  lempus  aliquod  ad  locum  nativitatisadroo- 
nitus  hortatu  angelico  redire  jubetur.  Quo  cum 
Domini  in  omnibus  prsesidio  fultus  rediisset,  Hi- 
berniam  Christi  legibus  subditam,  in  confcssione 
Cliristiani  nominis  gloriantem,  et  totam  lavacro 
sancto  pcrfusam  invcnit.  Gaudent  servi  sedomi- 
num  accepisse,  Christiani  fideles,  consortem  patro- 
num  ;  rogant  eum,  Clilone  palre  defuncto,  susci- 
pere  rcgnum,  cupientcs  defensorem  talem  habere 
cujus  providentia  gubernaretur  regnum  et  nova 
adhuc  Christianilas  tueretur.  Tibi,  inquiunt,  exccpto 
quod  fidei  Christianse  te  cupimus  habcre  fautorem, 
ex  genere  regius**  honor  debetur»  ad  te  haTeditas 
pertinet,  libi  haereditario  jure  ccdil  possessio. 
Tum  ipsc  :  Parcite,  inquit,  charissimi ;  semel  dcdi- 
catus  sum  Christo,  illi  soli  me  serviturum  devovi, 
ad  officia  saeculi  deinceps  reverti  non  possum,  quo- 
niam  nemo  mittens  manum  ad  aratrum,et  respiciens 
retro,apiusestregno  Dei  {Luc.  ix,  62).  Nemo  mi- 


arbilrans  ab  eis  in  contentione  vcl  liligio  interru- 
ptum.  Sed  cur  hominem  occidissent,  pro  cujus 
araore  natale  solum  reliquerant,  laboresque  susti- 
nuerant  infinitos,  tcrrse  margisquediscriminatolera- 
verant  multa  ?  Deniquc  tristilia,  qua  afticicbantur 
pro  eo,  non  homicidas,  scdvcrosmonstrabatamicos, 
et  talcs  quibus  credi  non  de  odio,  sed  de  amicilia 
debuisset.  Exposilo  taraen  qualiter  inventione  cervi 


fratres,  tantis  precibus  laboratis  ;  cgo  enim  vobis 
cum  diutius  detineri  non  possum.  Sed  si  yultis 
agcre  secundum  mcum  consilium,  cligite  virum 
industrium  ac  fidelem,  unum  ex  nobilibus  patrise, 
cujus  providentia  moderelur  regnum,  et  Christiansa 
fidei  tueaturreligio  ;  etiUigermanammeamPialam, 


VARIJE  LECTIONES. 

"'Frustratim  ms,  fitistalim.  ***Cura  anliquo  ms.  omit,  cnm.  ••^Nam  qui  ille  m*.  nisi  quod  ille. 
•••Requirebat  eis  ms.  requirebat  ab  eis.  '**Ducis  adducitur  ms,  Ducls  cum  boaore  adducitur,  '*^Regia 
ms.  Regius. 


329  SPURIA.  —  PASSIO  SS.  GUIGNERI,  FINGARIS,  ETC, 

in  uxorem  simul  cum  regno  Iradite.  Fuerat  autem  A  CAPUT  VI. 


m 


clarissima  virgo  Piala,  nobilissimi  regis  Clitonis 
filia,  soror  S.  Guigneri,  jam  lavacro  *••  purifica- 
tionis  regenerata  in  Christo.  Sancti  igitur  instructi 
consilio  virginem  sacram  alloquuntur  de  sponso. 
Quibus  illa,  tola  in  amore  Christi  fundata,  respon- 
dit :  SpoDsus  meus  Cbristus  est,  qui  me  per  suam 
gratiam  regni  sui  elegit  consortem.  Huic  fidem 
promisi  quam  violare  non  debeo  ;  et  ideo  alium 
sponsum,  pneter  ipsum,  non  possum  suscipere. 
Rcgni  hujus  gloriam  contemno,  quae  non  debet  dici 
gloria,  quia  non  potest  carere  roiseria  ;  et  ad  re- 
gnum,  quod  promiitit  Dominus  Jesus  Christus,  su- 
spiro,  ubi  non  est  dolor,  vel  tristitia,  sed  perpetua 
jucunditas,  et  lastitia  sempiterna.   Cernens  autem 


Appulsus  in  Comubiam. 
Socii  vero  datis  velis  aequoreos  fluctus  secantes, 
prospero  cursu  r.pplicuere  Cornubiam,  ad  portum 
qui  vocatur  Hcul,  ubi  jam  praevenerat  eos  sacra 
virgo  Hya  polcntia  Dei  transvecta  et  descendentes 
de  navi  quoddam  habitaculum  non  longe  a  littore 
invenerunt,  in  quo  virgo  quaedam  sancta  manebat 
inclusa,  et  nolens  sanctus  Guignerus  eam  inquie- 
tare,  salutata  virgine,  ad  alium  locum  transiere 
pransuri,  ubi  cum  aquam  deesse  cemeret  sanctus, 
plena  de  Jesu  Chrislo  fiducia  prsesumens,  oratione 
praemissa  baculum  in  terra  fixit,  et  confestim  lim- 
pidissima  aqua  sanctorum  prosilivit  in  baustum. 
Post  cibum  vero  proficiscentes  inde,  ad  villam 
sanctus  virginis  intentionem  in  Christi  solidatam  Q  quamdam,  quae  vocatur  Conetconia,  pervenerunty 


amore,  ita  ut  nulla  pos^et  ratione  ad  consensum 
conjugii  flecti,  ait  :  Sinite  eam,  fratres,  nolite 
contra  Dei  beneplacitum  niti ;  ipse  sic  voluit,  et  sic 
fulurum  providit.  Regnum  istud  Dei  providentiae 
committamus  ;  ipse  secundum  suam  voluntatem 
providebit  tutorem  ac  defensorem.  Et  omnibus  vale 
dicens  parabat  profectionem. 

CAPUT  V. 

Rursus  Fingar  solum  patrium  deserit  cum  insigni 
comitatu. 

Seeuti  sunt  eum  septingenti  septuaginta  viri,  et 
septem  episcopi,  quos  sanclus  Patricius  per  aquam 
incomiptionis  Ghristo  genuerat,  pleni  Deo,  etdivina 


ubi  quaedam  mulier  fidelis  et  timens  Dominum, 
nomine  Coruria,  non  modicam  eis  exhibuit  benigni- 
tatem.  Nam  cum  omnes  habitacula  ejus  capere 
non  possent,  nec  habere  stramen  in  quo  omnes  pos- 
sent  pausare,  detectis  domibus,  culmum,  quo 
operiebantur,  in  sanctorum  accubitum  commodavit, 
vaccam  unam  eis  mulier  charitate  plena  in  cibum 
dedit  ;  qua  occisa,  et  ejus  carnibus,  prout  [oportuit, 
diligenter  paratis,  pariter  comederunt.  Denique, 
coena  in  gratiarum  actione  completa,  jubet  sanctus 
Fingar  nudata  carnibus  ossa  omnia  congregari  in 
unum,  et  desuper  ejusdem  vaccae  peliem  deponi. 
Tum  confessores  Christi  omnes,  qui  cum  eo  erant, 
ad  orationem  invitat,  dicens  :  Oremus,  fratres,   ut 


Jege  iostructi,  cupientes  beatae  pcregrinationis  ejus  p  Deus  pro    cujus  aroore  mulier  officiosissime  nobis 


esse  consortes  in  Domino,  inter  quos  fuit  supradicta 
virgo  Piala,  soror  beati  Guigneri.  Sancto  igitur 
coDiortio  omncs  adunati  in  Domino,  simul  cum 
patroDO  ad  liltus  usque  procedunt,  repertoque  pro 
voto  navigio,  navera  oranes  una  conscendunt.  Pau- 
lulusx  jara  altius  navigando  a  terra  discesserant, 
cum  ecce  virgo  quaedam,  noraine  Hya,  nobili  san- 
guine  procreata,  pervenit  ad  littus,  felici  sanctorum 
cupiens  adunari  collegio,  cemensque  procul  a  lit- 
tore  jam  remotos,  nimio  anxiebatur  dolore,  et 
fixis  in  terra  genibus,  manus  et  oculos  ad  sublimia 
erigens,  mente  consilium  e  coelo  efflagitabatdevota. 
£t  modicum  inferius  relaxans  obtutum,  contempla- 
tor  super  aquas  foliura  parvum,  et  protensa  virga, 
quam  manu  gestabat,  tangcns  illud  volebat  probare 
an  mergeretur  ;  et  ecce  sub  oculis  ejus  coepit 
crescere  et  dilatari,  ita  ul  dubitare  non  posset  a 
Deo  sibi  illud  obsequium  raissum.  Et  fide  fortis, 
folium  audacter  conscendens,  mirabiliter  Dei  virtute 
perlata  ***  altemm  socios  praevenit  ad  littus.  Haesi- 
tandum  non  est  de  operibus  Dei  :  nam  qui  trans- 
ituro  populo  mare  Rubmm  polenter  divisit,  et  Eliae 
Jordanem  aperuit,  et  Petmm  supra  aquas  currere 
fccit,   ipse  quomodo  voluit,   virginem  suam  trans- 


istam  servivit  vaccam,  ei  restituat.  Et  oratione 
completa  sub  omnium  oculis  stans  pulchrior  quam 
ante  fuerat,  vacca  appamit.  Deinde  de  lacte  ejus 
sibi  offerri  mandavit ;  quo  hausto,  simpliciter  de- 
precatus  est  Deum  ut  vena  lactis  uberior  quara  in 
aliis  vaccis  triplicaretur  in  illa  ;  quod  non  solura  in 
ea,  sed  in  oranibus  *•',  quae  ex  ea  processemnt, 
factum  esse  narratur.  Mane  autera  facto,  cura  jam 
iter  agere  vellent,  respicientes  videmnt  omnia  ha- 
bitacula  retecta  et  reparata  ita  ac  si  nunquam 
discooperta  fuissent.  Tunc  fideles,  qui  praevio  S. 
Guignero  Christi  vestigia  sequebantur,  per  singula 
loca  ceraentes  multiplicari  rairabilia  Dei,  raagis 
raagisque  confortabantur,  et  in  fide  et  araore 
Cbristi  confirmabantur.  Et  bene  Christus  debuit 
talibus  consolationibus  suos  confirmare  testes  et 
consolari,  quos  per  palmam  martyrii  in  proximo 
disposuerat  coronare.  Mane  autem  facto,  pergentes 
gradiebantur  per  ioca  qusedam  silvestria. 
CAPUT  VII. 
Martyrium  FingarU  et  sociorum. 
Sonuerat  jara,  pervulgante  faraa,  in  auribud 
Theodorici  regis  Coraubiae,  in  terra  scilicet  sua 
Christianara  raultitudinera  advenisse  ;  et  tiracns 
odibilis  Deo  tyrannus  ne  populura  suura  ad  fidem 


vexit. 

VARLE  LEGTIONES. 

••Lavacro  ms.  jam  lavacro.    •••Prolata  ms.  perlala.    •^Sed  omnibtis  ms,  sed  in  omDibos. 


Patrol.  CLIX. 


U 


331  AD  OPEEA  S.  ANSELMI  APPEND 

Chrisli  vellent  convcrtere,  conglobalis  mililibus  ad  A  martyres    passi  fuerant,  inlerjecto 


332 


locum  ubi  sanclos  esse  cognovit,  truculentior  fera 
cucurril.  Non  exspectat  causam,  rationcm  non  quae- 
rit,  non  vull  audire  sermonem,  sed  veniens  impro- 
visus  a  tergo,  subilo  oves  Chrisli  leo  cruentus 
aggrediens,  perimit,  trucidat  aique  proslernit.  Cae- 
duntur  sancti,  truncantur,  dilaniantur,  et  alii  am- 
putatis  capitibus,  alii  confossi  gladiis  inhumane, 
alii  Inicidati,  omnes  ana  dies  Christi  martyres 
effecti,  sacrae  mortis  compendio,  perennis  vitae 
braviuro  perceperunt.  Paululura  S.  Fingar  tunc 
forte  separatns  a  suis  in  valle  quadam  resedens 
operiebatur  seqnentes.  (Jbi  cum  solo  baculum, 
quem  manu  geslabat,  fixisset,  mox  ut  ad  se  cam- 
bucam  *••  retraxit,  fons  e  terra  fecundus  erupit ; 
qui  ulrinque  duplici  saxo  decenter  inclusus,  usque  g 
in  hodiernum  diem  copiosa  vena  fluitare  noncessat. 
Et  subito  audiens  murmur  in  comilatu  exsurgere, 
iniratus  quid  esset,  festinans  ad  sanctos  regreditur ; 
cemensque  passim  immolari  hostias  Christi,  et 
hoslilem  gladium  confuse  per  "•  sanctorummembra 
discurrere,  paucis  qui  cum  eo  erant  ait :  Ecce, 
fratres,  hic  est  locus  pausationis  nostrse,  hic  pro- 
vidil  Deus  finem  dare  nostris  laboribus.  Venite 
crgo,  fralres,  el  libenter  immolemur  pro  eo  qui 
animam  iuam  dedit  redemptionem  pro  multis 
{Matth.  XX,  28).  Non  limeamus  eos  qui  corpus  occi- 
duntf  sed  illum  potius^qui  potestaiem  hahet  et  corpus 
etanimammitterein  gehennam  {Luc.  xii,  5  ;  Matth. 
X,  28).  Et  occurrenslyranno :  Facis •••,  inquit,  fili  dia- 
boli,  opera  patristui.  Ettyrannus  adeum :  Tu,  inquit, 


parvo  spalio 
cujusdam  salutus  aliquantulumdisparatur***.  Locus, 
qui  de  corpore  sancti  venam  sanguinis  defluentem 
•"  suscepit,  apertus  conliuuo  fontem  edidit  fecun- 
dum,  qui  usque  hodie  monstratur  cementibus.  Unus 
autem  ex  militibus  cum  sancli  marlyris  baculura 
ab  eo  loco,  in  quo  eum  proximus  passioni  defixerat, 
rapere  vellet,  cemit  bifurco  rarao  duplicem  jam 
erupuisse  in  frondem,  et  tanto  tremefaclus  raira- 
culo,  non  est  ausus  eum  conlingere.  Cernitur  usque 
hodie  in  tcslimonium  sancti  excelsa  (ut  dicitur) 
arbor  ex  baculo,  virtute  Dei  exaucta  ;  sed  cujus  sit 
generis  ignoratur. 

CAPUT  VIII. 
Sepultura  sanctorum  mariyrum. 
Sanctorum  adhuc  corpora  per  campum  inhumata 
jacebant,  et  ecce  nocte  quadam  teslis  Christi  eo- 
dem  schemate,  quo  super  monlem  in  ulnis  pro- 
prium  caput  detuleral,  cuidam  viro,  nomine  Gur, 
tertio  in  visu  apparens,  ul  se  sepeliret  monebat. 
Expergefaclus  homo  uxori  visionem  per  ordincm 
narrabat,  quomodo  videlicet  de  sepullura  esset 
persuasus  asancto.  Mulier  autem  dissuadebat  fieri, 
ne  forle  regis  iram  incurreret,  et  ob  hoc  morlis 
senlentiam  mereretur.  In  craslinum  vero  cum  ca- 
nibus  in  campum  venaturus  egrediens,  cervum 
reperit,  qui  canum  pemicilate  insectatus  fugiens, 
ad  S.  martyris  glebam  procumbit,  tanquam  ejus 
flagitaturus  sanctitatis  prgesldiura.  Desinunt  canes 
lalrare,  ac  persequi  cervum,  et  omni  feritate  laxala, 
pariter  cum  cervo   quasi  sanctum  venerantes  de- 


manusmeas  non  evades,noneffugiesgIadium.  Tunc  ^  cumbunt.  Contemplatur  homo  grande  speclaculuro. 


sanctus  in  hilarilate  offerens  acceptabile  sacrificium 
Deo,  baculo,  quem  manu  gesiabat,  ex  latere  fixo 
cervicem  praetendit  intrepidus  ut  ••'  ictum  reciperet 
ferientis.Immanissimus  verolyrannus,  arrepto  ••* 
mucrone,  fortiter  nudam  cervicem  percutiens,  am- 
putato  capite,  Chrisli  martyrem  fecit.  Et  confestim 
sacri  corporis  truncus,  c^put  machaera  lectoris  pro- 
pria  de  cervice  trancatum  de  terra  collegit,  et  in 
montem,  qui  non  longe  distat  a  loco,  propriis  ma- 
nibus  poplite  firmo  incedens  pdrtavit.  Erat  villa 
quaedam,  in  ejusdem  latere  montis  sita,  in  qua  cum 
mulieres  liligantes  audiret,  litem  loco  imprecatur 
aeteraara,  ut  inibi  habitantes  inter  se  litigare  nun- 
quam  desisterent.  Unde,  ut  fertur,  terra,  liccl  fru- 


ei  repercussa  mente  in  se  reversus,  quae  viderat 
noctu  recogitans,  divino  ilhic  nutu  se  reputavit 
adducturo.  Et  accipiens  corpus  sanctissimi  raarty- 
ris,  veneratione  qua  potuit,  lumulavit.  Deinde  san- 
ctorum  martymm  corpora  studiosc  per  campum 
requirens,  sicuti  jacebant,  in  campo  scpelivit. 
CAPUT  IX. 

Basilica  in  eorumdem  honorem^  ef  mira  ibidem 
divinitus  edita, 

Post  tempus  aliquantulum,  cum  jam  vinea  Do- 
mini  Sabaoth,  id  est  Ecclesia  Comubi»,  terminos 
occupare  coepisset,  inchoala  est  devotione  fidelium 
super  sepulcmm  sancti  martyris  basilica.  El  cum 
artificibus,  qui  in  opere  oratorii  laborabant,  neces- 


Clifera,  manet  tamen  inhabitabilis,  in  uno  fecundi-  D  saria  deessent,     nec   aliqnis  ministraret,  sanctus, 


tatis  gratiam  retinet,  in  altero  sancti  maledictioni 
subjecta.  Sanclus  igitur  martyr  nolens,  pro  tumultu, 
in  loco  repausare,  resumpto  iteram  capite  alium^ 
vectitavit  ad  locum,  ubi  ipsum  deponens,  caput 
craentatum  diligenter  lavit ;  in  quo  loco  gratissimus 
fons  jugi  rivo  usque  hodie  emanere  non  cessat ; 
lavatumque  diligenler  resumens,  portavit  iteraih 
illud  in  alium  locum.  Qui  locus  ab  eo,  in  quo  sancti 


suoram  "•  recordans  qui  ejus  devotione  famnla- 
bantur  obsequiis,  provincialibua  circumquaque  in 
visu  nocle  apparens  monebat  singulos,  ut  operariis 
cibum  et  necessariam  opem  ferrent  auxilii.  Yenit 
tandem  ad  hominem  quemdam,  qui  taurum  ha- 
bebat  indomitum,  monensutadoperariosductum  *•• 
eum  eis  largiretur  in  cibium.  Hane  aulem  facto, 
sollicilus   homo   de  visione  sancti,  cocpit  cogitare 


VARIiE  LECTIONES. 

■••Ad  se  sambucam  ms,  ut  ad  se  cambucam.  **Gladium  per  ms,  Gladium  confuse  per. 
••^Gehennara.  Facia  ms.  gehennam.  Et  occurens  Tyranno,  facis.  •"Praetendit,  ut  msi  praEtendil  in- 
irepidus,  ut.  •••Erepto  ms.  arrepto.  •••Saltus  dipatatur  ms.  Saltus  aliquantulum  disparalur.  ••*Refluen- 
tem  ms.  defluentem.  '^^Sauctus  eorammf.  Sanctus  suorura.  •••Ductum  eis  ms.  ductum. 


333 


SPURIA.  —  DE  STABILITATE  MOiNACHI. 


33t 


qualiler   posset    anima   cervicosum   ac   superbum  A  que  confestim  divina  ultio   percussit.   Ambo   enim 


valde  subigcre,  lorisque  arctatum,  quo  sanctus 
roartyr  raandaverat,  ducere.  Et  consccoso  quo,  iJ|f 
quaereret  taurum,  egredienscernit  prius  indomitum, 
modo  Dei  virlule  mansuetissimum  animal  astare 
pro  foribus,  qui  sponte  ante  dominum  gradicns 
mansuelus  recto  itinere  pergebat  ad  locum,  ubi 
arlifices  in  opere  oratorii  laborabant.  Mactatur  *^ 
bostia,  ct  cementes  martyris  sibi  adesse  auxilium, 
operi  de  ca*tcro  devotius  institerunl.  Aliud  quod- 
dam  memofftbiie  et  dignum  pektione  in  ejusdem 
quoque  fertur  basilira)  constnictione  contigisse 
miraculura.  Unus  quidam  ex  iis  artiticibus  qui  in 
opere  laborabant,  rum  in  securi  indoceret,  con- 
fracta   in  duo   frusta   divisa   est.  Turbalus  honio, 


arrepti  a  diemone,  alter  eorum  linguam  frustatim 
coiicisara  dcntibus  masticavit,  alterius  viscera  per 
poslrema  dilTu.sa  sunt  omuia,  sit  utcrque  exitu  ex- 
spiravit  horrcndo.  Eccc  cx  hoc  potest  satis  perpendi 
quanta  sanclos  vult  Dcus  rcvercntia  honorari, 
quorum  conlemptum  tam  districto  disponit  examine 
expiari.  Supcr  sarcoj^hagum  venerabilis  cujusdam 
cpiscopi,  qui  do  conlubernalibus  fuerat  regis  Clito- 
nis,  corruptor  quidam  gremia  cujusdam  mulieris 
incestare  prsasumpsit,  qui  moro  canum  in  ipso  opere 
turpitudinis  inscparabiUler  copulali,  nulla  poterant 
ratione  ab  invicem  scparari.  Adducuntur  tandem  ad 
mcmoriam  martyris  gloriosi  Guigneri,  ubi  merito 
testis  Christi,  ct  intcrcessione   fideliura   liberanttu:. 


jurare   coRpil  et   obtcstari   se   in  opcrc  de  ca»tcro  g  Habcbat  prajtcrca  aidiluus   •"  raartyris  sacri  vac- 


jiibil  faclurum.  Quod  cum  audisset  operis  procu- 
rator  (vir  quidem  bonus,  qui  pro  Deo  basilicee  cu- 
ram  susceperat,  cl  dcvete  sc  mancipaTeral  obse- 
quiis  sanctij,  coepit  consolari  homioero,  el  blandis 
tiibtem  demulcere  alloquiis,  et  accipicns  frusta  in 
nomine  Jesu  Christi,  et  fractionis  ruinas  conjun- 
geus,  confestim  meritis  marlyris  gloriosi  compagi- 
natum  et  consolidatum  est  ferramentum  ita,  ut  nul- 
lum  de  •••  cfietero  fractur»  Testigium  appareret. 
Laudatnr  Deus  in  eommuDe,  et  bcnedicitur  et 
homo,  qui  se  de  ceetero  nihil  facturum  juraverat, 
tanto  confortatus  roiraculo  fortior  jam  perstitit  in 
opere. 

CAPUT  X. 
lllata  caslitus  supplUia  in  saerilegos. 
Scd  quoniam  sanctl  exorsos  sum  enarrare  virta- 
tcs,  illud  inserendum  credidi  leclioni,  quod  et  in- 
credolis  metum  incutit  el  universos  de  sanctorum 
rcverentia  roonet.  Cum  super  saxum  qnoddam,  quod 
fuerat  anchora   navis   ejus,  in  contemptum   sancli 


cam;  quam  cum  scelcrati  homines  quidam  furati 
fuissent,  ducentcs,  super  comua  ejus  subito  duo 
luminaria  ardentia  conspexerunt,  et  tanto  tremefacti 
s])ectaculo,  rcdeuntcs  in  crastinum,  vaccam  sacristas 
propriam  rcddidenmt,  et  aliam  pro  salisfactione 
eomfflissi  simul  et  pro  indulgentia,  supplicantes 
dedcrunl.  Terra,  cura  fide  et  devotione,  sancti  de 
tumulo  8umi)ta,  per  meritam  martyris  pelUt  languo- 
FC8,  et  perficit  sanitates. 

Hsec  ego  servus  Christi  Jesu  Anselmus  de  passiond 
sanctoram  et  virtutibus  martyris  pretiosi  Guignerii 
juxta  fidem  narrantium,  brevi  slylo  digessi,  ut  ha- 
beant  fidelcs,  qai  ejus  speciali  •^*  titulo  gloriantur» 
quibus  se  lectionibus  oceupent,  et  patroni  proprii 
,  fortia  gesta  cognoscant,  et  ob  hoc  nomen  meum  in  iinB 
'  subjunxi,  ut  per  meritum  raartyris,  et  oralionem 
fidelium,  misericordiam  merear  Redemptoris  Jesu 
Cfaristi  Domini  nostri,  qui  cum  Patre  et  Bpiritu 
sancto  viyit  et  regnat  Deus,  per  omnia  scecuia  ssecu* 
lorum. 


martyris,  duo  militcs  insultando  urinareut,  ulrum- 

VARIJi:   LECTIONES. 
"^  Maclabatur  mi.  mactatur.    "*  NuU»  de  ms.  nullum  de.    •••  Adilus  nis.  aedituus.    *^* 
^>eciali. 


Spirltali  niit 


JUDIClUM 

m  STABIUTATE  MOxNACHI  IN  LOCO  QUEM  POSUIT 


Tria  sunt  capitula,  pro  quibus  mulare  licet  loca, 
in  quiUis  se  stabilcs  esse  promisenmt  rcligiosi.  Pri- 
jnum  est,  oimiA  paupertaa ;  secundum,  pei^ccutio 
uimia ;  tertiumy  irreIigioj>itas.  Nam  stabililas  in 
loco  noQ  promiltilur  nisi  proptcr  regulam  servan- 
dam ;  quse  non  coAstat  in  praaceptiS)  ut  mulli  sesti^ 
manl,  sed  iostitutionibus.  Aiiter  cnira  trausgressores 
csseni,  cjuicunque  per  omnia  regulam  non  scrva- 
reot,  ncc  de  praeceptis  iu  arbitrio  poncrctur.  Insti- 
tutiooes  yero  xmUari,  ei  fieri  possunt  ab  abbate»  si 
magis  utiles  simt  ad  puritatem  mentis,  quse  sola 
qua^renda  est  coram  Deo^  et  pro  qua  sola  labo- 


Drandum;  non  curandum  de  toto  exteiiori  habitU 
qualis  sit,  sed  quod  scandalum  non  faeiat*  Inda 
LanCrancus  ad  quemdam  monachum  :  Indicatum  est 
mihi  quia  de  monasterio  tuo  recedere  vis,  sed  de 
promissa  stabilitate  sollicitus  es)  ne  unde  Deum 
placare  debcs,  inde  magisofifeodas.  Dc  quo  rationem 
oslcndo,  et  in  ostcndendo  mc  in  excmplum  sicdo.Si 
ego  Lanfrancus  manu  propria  me  dc^aliquo  mona- 
sterio  noA  rcccssurum  jurassem,  ct  vidercm  hoc 
quod  auimam  meam  salvare  non  possem ;  exirem, 
nec  perjurii  crimen  incurrejjem.  Qui  enim  Deo 
propter  Deum   alHgatur,  non  ab  ipso  nisi  contra 


335 


AD  OPERA  S.  ANSELMI  APPENDIX 


886 


ipsum  solvitur.  Porro  ab  ipso  contra  ipsum  non 
solvilur,  qui  propter  amorem  ejus,  ul  ei  bene  pla- 
ceat,  a  filiis  supcrbiae  et  diffidentiae,  a  filiis  discor- 
diae,  (et  ut  apertius  dicam)  a  filiis  diaboli  migrat  ad 
filios  pacis  et  spei,  humilitatis  innuo  filios  Dei.  Qui 
enim  sic  transit,  nonne  fugit  a  sede  diaboli  ad  se 
dem  Dei  ?  Qui  autem  judicent  eum  damnandum  a 
Deo,  qui  ut  ad  patrem,  ut  ad  Deum,  ut  ad  amicura, 
fugit  ad  ipsnm  ?  Pneterea  qui  sic  transit,  non  ab  Ec- 
clesia  ad  Ecclesiam  transit ;  non  enim  plures  sunt 


A  Ecclesiae,  sed  una  est  toto  orbe  terrarum  diffusa, 
el  uni  Dco  ubique  servitur,  uni  regi  militatur. 
Postremo  beatus  Benediclus  qui  stabilitatem  prae- 
cepit  firmare  monachum,  ab  alio  monasterio  ad 
aliud  yenientem  jubet  suscipi,  et  si  bonae  vitae  fiie- 
rit,  et  stabilitatem  suam  firmet,  suadet.  Quam  du- 
bia  et  brevis  sit  vita  hominis,  et  quam  infinita  sunt, 
quae  sequantur  bona  vel  mala,  incessanter  memo- 
rare. 


MIRACULUM  SANCTI  JACOBI 

A  DOMINO  ANSKLMO  EDITUM 

De  militc  quem  in  agonia  mortis  a  dsBmonibus  oppressum,  beatus  apostolus  per  mendici 
bacuium  et  sacculum  muliercuIsB  liberavit  (i). 

{Ex  ms.  Sangermanenii^  n.  608) 


Tres  milites  dioeceseos  Ludunensis  Ecclesise  de 
oppido  Dumezai  sibi  condixerunt  ut  orandi  causa 
Jacobum  apostolum  oris  Galetiae  adirent,  et  profecti 
sunt.  Qui  cum  essent  in  via  peregrinationis  ejus- 
dem,  mulierculam  invenerunt,  quae  res  sibi  neces- 
sarias  in  sacculo  quodam  deferebat.  Cum  autem 
equites  intuita  f^iisset,  rogavit  ut  sui  miserti  sarci- 
nulam  quam  ferebal,  in  suis  jumentis  amore  beati 
apostoli  deportarent,  seseque  tanti  labore  itineris 
allevarent ;  quorum  unus  peregrin»  petitioni  an- 
nuens  ejus  manticam  suscepit  et  portavit.  Igitur 
veniente  vespera  mulier  insecuta  milites,  de  sua 
sarcinula  sibi  accipiebat  necessaria.  Et  primo  gal- 
lorum  cantu  cum  peregrini  pedites  proiicisci  solent, 
equiti  sacculum  reddebat,  sicque  expedita  laetior 
agebat.  Taliter  miles  amore  apostoli  serviens  mu- 
liercuIsB,  ad  locum  orationis  optatum  festinabat : 
Bed  cum  duodecim  dietis  ab  urbe  B.  Jacobi  distarent, 
pauperem  infirmatum  invenit  in  itinere,  qui  eum 
coepit  orare  ut  sibi  equum  suum  ad  equitandum 
accommodaret,  quatenus  ad  sanctum  pervenire 
posset;  alioquin  moreretur  in  via,  quia  amplius 
ambulare  non  poterat.  Consensit  miles,  descendit, 
imposuitque  mendicum  super  equum  suum,  ejusque 
baculum  in  manu  sua  accepit,  ferens  etiam  proprio 
collo  et  samiculam  mulierculse  quam  susceperat. 
Sed  cum  ita  pergeret,  nimio  solis  fervore  ac  longi 
itineris  solitudine  constrictus  infirmari  c^epit.  Quod 
ubi  sensit,  perpendens  quia  in  muitis  siepe  multum 
offenderit,  incommoditatem  suam  apostoli  amore 

nsquc  ad  ejns  limina  pedibus  eunte tolleravit : 

ubi  apostolo  deprecato,  et  bospitio  recepto,  et  ea- 
dem  molestia  quam  in  via  ceperat,  lecto  decubuit, 
et  aliquot  diebus  ingravescente  langore  jacuit.  Quod 
alii  milites  qui  ejus  socii  fuerant  videntes,  ad  eum 

(1)  S.  Anselmo  falso  tribultur. 


B  accedentes  monent  ut  peccata  sua  confiteatur,  et  ea 
quae  ChriBtianum  refert  petere  quaerat,  suumque 
maturius  exitum  muniat.  Hoc  ille  audiens  faciem 
avertit,  et  respondere  non  potuit,  sicque  per  tri- 
duum  sine  verbi  prolatione  jacuit.  Inde  vehementer 
moerore  afflicti  sunt,  tum  quia  de  ejus  salute  despe- 
raverant,  tum  maxime  qnia  suae  salutem  animae  pro- 
curare  non  poterat.  Quadam  autem  die  quando 
eum  citius  spiritum  exbalare  putabant,  illis  circum- 
sedentibus  et  exitum  illius  prsestolantibus  graviter 
suspirans  locutus  est.  c  Grates,  inquit,  ago  Deo,  et 
S.  Jacobo  domino  meo,  quia  liberatus  sum.  »  Quod 
qui  aderant  quserentes  quid  significaverit :  «  Ego, 
inquit,  ex  quo  sensi  me  languore  gravari,  mecum 
tacitus  coepi  cogitare  quod  ego  vellem  peccata  mea 

Q  confiteri,  sacra  unctione  liniri,  et  Domini  corporis 
perceptione  muniri.  Sed  dum  haec  in  silentio  tra- 
ctarem,  subito  venit  turba  tetrorum  spiriluum,  quse 
me  in  tantum  oppressit,  ut  neque  verbo  neque  signo 
ex  illa  hora  innuere  potuerim  quod  ad  meam  salu- 
tem  pertinuerit.  Et  quie  dicebatis  bene  intelligebamy 
sed  nulla  ratione  respondere  poteram  :  nam  dsemo- 
nes  qui  ad  me  confluxerant,  alii  mibi  linguam  strin] 
gebant,  alii  oculos  meos  claudebant  nonnulli  quo- 
que  caput  et  corpus  meum  ad  libitum  suum  huc  et 
illuc  me  nolcnte  vertebant ;  sed  modo  paulo  ante* 
quam  loqui  coepissem,  intravit  huc  S.  Jacobus,  fe- 
rens  sinistra  manu  mulierculse  sacculum  quem  in 
via  tnleram,  baculum  vero  mendici  quem  portayi 
dum  idem  equitaret  equum  meum,  ipsa  qua  infir- 

-.  mitas  me  cepit  in  manu  dextra  tenebat ;  baculum 
enim  habebat  pro  lancea  saeculum  pro  palma  :  et 
confestim  quasi  furoris  indignatione  veniens  ad  me, 
elevato  baculo  visus  est  percutere  dsemones  qui  me 
tenuerant,  qui  protinus  fugenint  territi;   quos  ille 


337 


SPURU.  —  MIRACULUM  SANCTI JACOBL 


338 


insecutus  per  angulum   illum   hinc  exire  coegil  :  A  verilas  declaravit.  Poslquara  enim  peregrinus  ille 


et  ecce  Dei  et  B.  Jacobi  gratia  liberatus  ab  illis  qui 
me  premebant,  loqui  valeo ;  ac  citius  mittite,  et 
presbyterum  accite,  qui  mihi  sanctae  communionis 
viaticum  Iribuat ;  diulius  enim  in  hac  vita  manendi 
non  habeo  licentiam.  >  Qui  cum  misissent,  dum  ille 
moram  veniendi  faceret,  unum  de  sociis  suis  pu- 
blice  admonuit,  dicens  :  «  Amice,  inquit,  noli  amodo 
Girino  domino  luo  Calvo  militare,  cui  hactenus  ad- 
haesisti,  veraciter  enim  damnatus  est,  et  in  proximo 
mala  morte  moriturus.  »  De  quo  ita  contigisse  rei 


bono  fine  quievit,  et  sepulturae  tradilus  est,  reversis 
sociis  et  narrantibus  quae  gesta  sunt,  prsBdiclus  Gi- 
rinus,  cognomento  Calvus,  qui  dives  homo  fueral, 
eorum  relationem  pro  somno  duxit,  nec  se  a  pravi- 
tate  sua  quidquam  emendavit ;  unde  non  posl  mul- 
tos  dies  conligit  dum  mililem  armis  interficeret, 
ipse  quoque  ejusdem  mililis  lancea  Iransfossus  in- 
lerirel.  Ergo  Regi  regum  Domino  N.  J.  C,  in  saecula 
saeculorum  amen. 


MIRACULUM  GRANDE  SANCTl  JACOB 

A  Domino  Anselmo  Cantuariensi  archiepiscopo  editum,  de  peregrino  qui  amore  apostoli  se 
peremit,  et  B.  Jacobus  illum  ad  vitam,  beata  Dei  Genitrice  Maria  auxiliante,  de  morte  re- 
duxit  (2). 

{Ex  cod.  ms.) 


Prope  Cudunensem  civitalem  est  vicus  quidam  in  B 
quo  juvenis  quidam  morabatur,  nomine  Giraldus, 
qui  arle  pelletaria  instructus,  juxta  laborem  ma- 
nuum  suarum  vivebat,  et  patre  suo  defunclo  suis 
laboribus  matrem  suam  suslinebal.  Hic  sanclum 
Jacobum  veheraeuler  dlligebat,  ad  cujus  limiua 
singulis  annis  venii*e  et  suam  obedientiara  solcbat 
offerre.  Uxorem  non  habebat,  sed  solus  cum  raatre 
sua  vetula  vitam  castam  gerebat.  Sed  cum  diuscule 
se  conlineret,  tandem  vice  camis  voluptate  supc- 
ratus  cum  juvencla  quadam  fomicatus  cst.  Mane 
aulem  facto  quia  peregrinationi  prius  se  disposueral, 
cum  duobus  vicinis  suis  duceus  secum  asinurasuura, 
ad  Sanclum  Jacobum  ire  coepit.  Qui,  cuni  in  via 
essenl,  invencmnl  queradani  niendicura  ad  Sancluni 
Jacobum  profiriscpnlcra.  Ilunc  secuni  ct  gralia  so-  q 
eietatis,  et  potius  araorc  sancti  apostoli  lulerunt; 
Jargientes  ei  necessaria  victus.  Pcrgcnles  igitur, 
plures  cum  laelilia  dies  hoc  fccemnt.  Quoniam  pa- 
cificae  ac  charitativae  societali  invidot  diabolus,  in 
humana  forma  salis  honesta  ad  juvenera  qui  in  donio 
fornicatus  fuerat  clara  accessit,  eique  dixit  :  «  Nosti 
qui  sim?  •  At  ille  :  «  Nequaquara.  *  Et  daenion  : 
t  Ego,  inquit,  sura  Jacobus  ai)OstoIus  qucra  singulis 
annis  jam  ex  niulto  tempore  consuevisli  visitare 
luisque  praemiis  honorare.  Scias  quia  niullura  gau- 
debam  de  te,  quoniam  quidera  magmim  bonura 
spcrabam  de  tc.  Sed  nuper  aiilequani  domura  tuani 
exires,  fornicatus  es  cuni  muliere,  nec  indc  usquc 
nunc  pOE^nituisti,  nec  confiteri  voluisti ;  sirque  per- 
egre  cum  peccalo  tuo  profertus  es,  quasi  lua  perc- 
grinatio  Dci  et  mihi  foret  acccplabilis.  Non  ila  ficri 
oportet  :  nam  quicunque  amoie  mci  vult  percgriua- 
ri,  prius  neccsse  est  ul  peccaia  sua  ])er  Imniiiem 
confessionem  aperiat,  et  poslea  pciogrinunilo  eadem 
commissa   puniat  :    qui  aliter  fecerit,  pcrcgrinalio 


grata  non  erit.  »  Hoc  diclo  ab  oculis  se  videntibus 
evanuit. 

His  auditis  homo  contristari  coepit,  proponens 
in  aninio  suo  se  doraum  velle  redire,  suo  presbytcro 
confiteri ;  sicque  ccpto  itinere  regredi.  Hoc  itaque 
dura  apud  sc  Iractaret,  venit  daenion  in  eadem  forma 
qua  prius  appamerat,  dicens  ei  :  «  Quid  est  quod  co- 
gilas  in  corde  luo,  te  domum  velle  redire  :  popni- 
tudinem  agere  ut  ad  me  dignius  postmodum  valeas 
redirc?  Pulas  !e  lanlum  scclus  tuisjejuniis  sive  laciy- 
niis  posse  delerc  ?  niultum  desipis  :  crede  meis  consi- 
liis,  et  salvus  eris;  alioquin  salvari  non  poteris. 
Quamvis  peccaveris,  ego  tamen  amo ;  et  proplerea 
veui  ad  le  ut  tale  consilium  tibi  tribuamundesalvari 
possis,  si  raihi  credere  volueris.  »  Cui  peregrinus  : 
«  Ila,  inquit,  cogitabara  sicutdicis:sed  postquara  ad 
salulera  non  prodesse  hocasseris,  dic  quod  tibi  placet 
unde  salvari  possira,  et  libens  exsequar.  »  At  ille  : 
«  Si,  inquit,  plenilora  delicto  emundari  desideras,vi- 
rilia,  quihus  peccasti,citiusamputa.  »  Quo  illeconsi- 
lio  lerritusdixit  :  «  Si  mihi  hocquodconsulisfecero, 
vivcrc  non  polero,  croque  mei  ipsiushomicida;quod 
sajpo  audivi  coram  Deo  esse  damnabile. »  Tuncdaemon 
irridcns  :  «  0,  inquit,insipiens,quampamra  intelligis 
ea  quse  libi  ad  salutem  possunt  proficere  !  Si  taliter 
mortuus  fueris,  ad  me  sine  dubio  transibis,  quia  pu- 
niendo  dolirtura  tuura  raarlyr  eris.  0  si  esses  tam 
pmdens  ul  tcmclipsum  interficere  non  dubitares,ego 
certe  cuni  raultitudine  sociomm  meorum  statim  ad 
te  vonirein,  ac  niecura  mansuram  animam  tuam  lae- 
tus  accipercm.  Ego,  ait,  sum  Jacobus  apostolus  qui 
tibi  consulo  :  fac  ut  locutus  sum  si  ad  meum  vis 
venire  consortiuin,  ettui  delicti  remedium  invenire.  » 
Quihus  dictis  peregrinus  animatus  ad  facinus,  nocte, 
sociis  dormiculibus,  cultellum  extraxit,  et  quidquid 
virile  fuerat  in  partibus  illis  sibi  amputavit,   deinde 


(2)  Fabula  haec  S.  Anselmo  falso  tribuitur. 


839 


AD  OPERAS  S.  ANSELMI  APPENDIX. 


UO 


vcrsa  manu  ferrum  erexil,  ejusque  acumine,  se  inji-  A  dexlraquelaevaqueejusconsidenlibas.  Quamegocam 


ciens,  ventrem  confodit.  Cum  aulem  sangiiis  efflue- 
ret,  cL  illepalpilando  lumultuarelur,  experrecli  so- 
cii  vocaverunt  ilium  sciscitantes  qui  baberet.  Qui 
cum  iilis  responsum  non  daret,  sedanxiusextremum 
spiritum  Iraherel,  conturbali  ooncite  surgunt,  lumi- 
naria  accendunt,  sociumque  semivivum  nec  jam  eis 
respondere  valentem  reperiunt.  Ex  quo  stupefacti  si- 
mul  et  magno  timore  percussi,  ne  mors  illius  sibi 
imponeretur  si  mane  in  eodem  loco  invenirenlur,  fu- 
gam  ineunl,  ipsum  vero  in  suosanguinevolulantem, 
asinum  vero  et  egennm  quem  elere  cccperant,  dere- 
linquunt. 

Mane  autem  cum  familia  domua  surrexisset,  occi- 
sumque  reperisset,  non  habens  cerlitudinem  qui  cum 


magno  cordis  afiectu  considerarc  coepi,  nunquam 
enim  in  vita  mea  tam  pulchram  creaturam  uspiam 
vidi :  non  magnse.sed  mediocris  statura},  craK  pul- 
chcrrima  facie,  desirabilisaspcclu.  Ante  beatus  apo- 
slohis  meus  advocatus  piisimuscoram  omniliusproti- 
nu8  exstitit,  ei  de  Satansefailaciaqualitermedevica- 
rat  clamorem  fecit.  Quaimoxaddaemonescoaversa: 
«  0,  inquit,  miseri,  quid  quserebatis  in  peregrino 
Domini  et  6iii  mei,  et  Jacobi  fidelis  sui  ?  Satis  vobis 
posset  sufBcerc  pocna  vestra,  non  esset  opus  ut  eam 
augoretis  malilia  vestra.  »  Postquam  locuta  est  illa 
beulissima,  clementer  super  me  sua  luniina  flexit  : 
«  dfiemonibus  autem  magno  timore  conterritis,  omni- 
bus  qui  in  concilio  erant  dicentibuseos  contra  apo- 


occidisset,  advocatvicinosetdefunctum  adecclesiam  p  stolum,   me   fallendo,  injuste  fecisse,  imperavitdo- 

sepeliendum  deferunl  ;  ante  cujus   fores  dum  fossa 

pararetur,  propter  sanguinisfluorem  illum  deponunt. 

Nec  mulla  inlerveniente  moraillequimortuusfueratt 

rediit,  et  in   stratu  funereo  resedit.  Quod  qui  ad- 

eranl  intuentes,perterritifugiunt  elexclamant;  quo- 

rum  clamore  populi  concitati  accurrunt,  quid  acci- 

derit  inquirunt,  el  mortuum  vitse  restitutumaudiunt. 

Qui  cum  propius  accessissent,  et  eum  alloqui  ccepis- 

senl :  quajquc  circa  eum  acla  fuerant  liberavoceco- 

rara  omnibus  enarravit.  «  Ego,  inquit,  quem  a  morte 

resuscitatum  videtis,  ab  infantia  sanclum  dilexi  Ja- 

cobum,  eique,  in  quantum  potui,  senire  consuevi. 

Modo  autem  dum  ad  eum  pergere  decrevissem,   et 

usque  in  hanc  villam  venissem,  adveniens   diabolus 

fefeUit  me^dicens  se  esscsanctum  Jacobum,»  totum- 

que  ordinem,  ul  supra  dictum  est,  enarravit  ;  atque 

subinlulit :  «  Postquam  mihimet  vitam  adcmi  etanima 

coarctaretur  de  corpore,  venit  ad  me  idem  malignus 

spiritus  qui  me  deceperat,  ducens  secum  magnam 

turbam  dajmonura,  qui  confestim  absque  misericor- 

dia  me  rapuerunt,  atque  plorantcm  ac  miserabiles 

voces  cmittentem  tulerunt  ad  tormenta.  Euntcs  ergo 

versus  Romam  tetenderunt.  Verum  cum  ad   silvam 

quae  inter  urbem   et  villam   quae  vocatur  Labicau, 

sita  est,  venissemus,   sanctus  Jacobus  insecutus  nos 

posltergumnostrum  advolavit,  comprehensisque  dae- 

monibus  ait : «  Unde  venislis  ctquo  tendilis?  » Aiunt 

illi  :  «  0  Jacobe  sancte,  ad  te  uihil  pertinct ;  nam  in 

tantum  nobis  credidit,  ut  scmelipsum   interficercl. 

Nos  suasimus,  nosfefeliimus,  noshaberedebemus. 


mina  mo  ad  corpus  reducl.  Sanctus  igilur  Jacobus 
mc  suscipiens  confestim  in  hunc  locum  restituit. 
Taliter  mortuus  et  resuscitatus  sum.  »  QuodincoIsB 
ipsius  loci  audienles,  vehementer  laetati,  protinu.s 
eumdem  in  domum  suam  tulerunt,  ac  per  triduum  se- 
cum  tenerunt,  divulgantes  et  demonstrantes  illum 
in  quo  Deus  per  beatum  apostolum  Jacobum  tara  in- 
solitam  remoperalusestatque  niirabilem.Nam  plagtHD 
illius  sine  mora  sanatoe  suut,  solis  cicatricibus  loco 
vulnerum  maneutibus  :  loco  vero  genitalium  crevit 
caroquasivcrruca?,  per  quammiltebalururina.ExpIe- 
tis  diebus  quibus  habilatores  illum  secum  pro  gau- 
dio  tenuerunt,  paravit  asinum  suum,  et  cum  socio 
paupere  quem  in  via  junxerat  sibi,  iter  aggressus  est. 
Sed  cuni  appropinquasset  adbcaliJacobi  hmina,ecco 
socii  qui  eum  reliqueranl  regredientes  obviaverunt 
illi  ;  qui  cum  adhuc  procul  essent  el  duos  illos  asi- 
num  incitanles  intuili  fuissent,  locuti  sunt  ad  invi- 
cem  :  «  Similes,  aiunt,  homines  illisuntsociisnostris 
quos  reliquimus,  alterum  mortuuin,  alterum  vivum, 
ncc  animai  quod  minant  differt  ab  illo,  in  quantum 
vidctur,  quod  illis  dereliclura  est.  Postquam  autcm 
appropinquavcnjnt,  et  mutuis  agnilionibus  sc  co- 
gnoscere  cojperunt,  agnoscentcs  (piod  aclum  fuerat, 
vehemenler  exsultaverunt,  ct  domum  veoicnlesrera 
per  ordinem  asseruerunt.  Sod  qui  resuscitatus 
fuorat  poslquam  a  sanclo  Jacobo  rediit,  hoc  quod 
socii  prius  narraverant  re  ipsa  confirmavit  :  nam 
ut  res  gcsla  cst  passim  divulgavit,  cicatrices  oslen- 
dit,  et  etiam  quod  in  socreliori  loco,  mullis    videre 


Quibus  ille :  «  Dehoc,  ait,  quod  qua^ro  nihilrespon-  D  cupientibus  demonslravit.  Ilunc  horaincm   et  omuia 

detis,  sed  Christianum  decepisse  jactando  gaudetis. 

Unde  malas  habeatis  gratias  ;  meusenim  peregrinus 

est  quem  vos  habere  jactalis,  utique  nos   vos   sinc 

pugna  feretis.  »  Videbatur  mihi  Jacobus  juveuis,  et 

venusliaspeclus,macilcntus,  medii  coloris,  qui  vulgo 

brunus  dicilur.  liloigitur  cogente  Romam  diverlimus, 

ubi  prope  juxta  ecciesiam  beali  Pelri  aposloli  eral 

locus  viridis  et  spaciosus  in  planille  aeris,  in  quo 

sanctorum  turba  inenarrabilis  ad  concilium  venerat» 

cui  pra^sidebat  domina  vcnerabilis  Dei  Genitrix   et 

perpetua  Yirgo  Maria,  multiset  prsedaris  proceribus 


signa  mortis  ejus  reverendissimus  llugo  sanctus 
abbas  Cluniaccusis  et  cum  multis  aliis  vidit,  cl 
pro  admiratione  hoc  ubi  relatus  cst  saepius  soli- 
tum  se  vidisse  asseruit,  et  nos  apostoli  amore 
no  a  mcmoria  delerelur,  liiteris  ('ommendavimus, 
prajcipientes  omnibus  ut  pcr  omues  Ecclesias 
fcslum  tanti  miraeuli  ca3terorunu|ue  miraculorum 
saneti  Jacobi  v  ilie  Nonarum  Octobris  dignis  an- 
uuatim  celebrent  obsequiis.  A  Domino  factuni 
est,  elc. 


341  EADMERUS  CiNTDARIENSIS  MONACUUS.  —  NOTITIA  HISTORICA.  342 


ALIENA 


ELUCIDARIUM     SIVE     DIALOGUS 

COlfPLECTBNS 

SUMMAM  TOTIUS  CHRlSTIANii  THEOLOGIiE 

(Est  HoNORU  AuGtsTODUNENSis  exeuntc  soeculo  duodecirao  in  Burgundia  presbyleri  et  scholaslici  ;  qucm 

vide  infra.) 


DISPUTATIO  MMl  m  CHRISTIANO 

DE  FIDE  CATHOLICA 

Scripta  a  clomno  Gislcberto  abbatc  Westmonasterii,  hactenus  incdita 
{Aide  infra  in  Gilberto  ad  an.  1117.) 


ANINULUS 

SIVE 

DIALOGUS    CHRISTIANI    ET    JUDiEI 

DK  FIDEI  SACRAMENTIS 

AuctorcRuPEHToabbatc  Tuiticnsi.  —  Nunc  primum  cditus 
(Vide  in  Ruperto,  infra,  ad  annum  1135.) 

ANNO  DOMINI  MCXXI. 

EADJUEIiUS 

GANTOABIENSIS  MONACHDS,  ORDINIS  S.  BENEDICTI 


NOTITIA   HISTORICA 

(Wartiion,  Anglia  sacra,  tom.  II,  prsDf.  p.  xii.) 


Eadmenis,  monachus  Ecclesiffi  Christi  CslqIhsl'  A  EdmeroejusdiscipuhethujuisanctasCanluariensis 

ricnsis,  Anselmi  archiepiscopi  discipulus  el  comcs  Ecclesiremonackoetposteapriore  Ecclesiw  Christi 

individuus,  quamplurima  scripla  poslerilali  trans-  Can/uarienm.  Paria  ibidera  etcalcera  VilaBmelrica; 

n)isil.    De   illo   ubertim  agunt  Seldcnus  in  praifHt.  Anselini  exslanl.  Elmcnim   monachis  Canluar.   ab 

ad   Hist.  Nov.,   Baleus   ijcnt.  ii,    cap.  68,  el  alii.  anno  1128  ad  U37  prajsedisse   in   superiore    lomo 

Ad  episcopatum   Santandreanum  anno  ll20elecliis,  oslendi.  Huic  vero  alium  ab  Edmero  Canlore  obilus 

dimisso  episcopatuad  Canluariam  rediit  anno  1121.  diem  Obituarium   Canluariense  posuil.  Eadmerum 

Hunc   ab   Elmero,  EcdesiiO  Canluariensis   piiore,  ilaquc  hisloricum  ub  Elmero   priore  diversum    Ba- 

Baleus  (cent.  ii,  c.  li)  diversum   facir,    diversaque  leus   recte   slaluisse  videtur.    Sunt  tamen  inter  ea 

singulis  opera  inscnbil.    lluic  fiivet  Gcrvasius,  qui,  quse  Klmcro   idem  audor  inscribit,  nonnulla  quae 

Ea(lmori  llistoriam  sacpius   cilms,   non    alio  quam  Eadmcro   potius  debcri    rcnseo.    Magis   insignem 

Cantoris  titulo  ilium  cohoneslat.  Sic  etiam  Obilua-  Kadmcri  Historiam,  «piae  Novorum  dicilur,   ct  De 

rium  Canluaricnse.  Edmerus,  prcrcenior  Cuntna-  rebus  gesiis  Lanfranchi,  Ansclmi  et  Radulphi  archi- 

riensiSj  obiitldibus  Januarii.   Nota  aulem   in  tine  episcoporum  agit,  Joannes   Seldenus  edidil  Londmi 

VitaR  Anselmi  addita   in  codice   Lambelhano   (cod.  1C23,  f.  Reliqua  fere  illius  opera  exstant  in  codice 

159  f;  sic  habet :  Explicit  Vita  Anselmi^  edita  ab  collegi  corporis  Cbrisii  Cantabrig.  Valde  aoliqao 


343 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


344 


et  elegantissime  scriplo,  vol.  338,  in-4%  isthoc  or-  A 
dine  disposita. 

Carmen  de  S.  Dunstano, 

Carmen  deS.  Edwardo  rege  et  martyre. 

Epistola  alteritu  ad  Edmerum  de  matre  S.  Ed- 
wardi, 

EpistolaNicolai  odEdmerum,  utrumEboracensis 
Ecclesia  primatum  super  Scotos  habeat,  Istam  ez 
faoc  ipso  codice  descriptam  habes  infra.  Auctorem 
ejus  fuisse  arbitror  Nicolaum,  Ecclesiae  Wi^om. 
priorem,  qui  anno  1124  vivis  excessit.  Maximam 
enim  Eadmero  cum  monachis  EcclesisB  Wif^orn. 
familiaritatem  inlercessisse  constat  ex  epistola 
quam  de  electione  episcopi  facienda  ad  hos  mona- 
chos  anno  1123  scripsit.QuinimoNicoIaus,  incceno- 
bioCanluariensi  sub  Lanfranco  archiepiscopo  edu- 
catus,  teste  Malmsburiensi  {Vit  Wilstaniy  1.  m, 
c.  17),  Eadmerum  condiscipulum  habuit.  Yidit  hanc* 
epistolam  Jocelinus,  et  in  Antiquitatibus  suis  Bri- 
tan;  ejusdem  compendiumexhibuit.  Graviter  autem  B 
allucinatus,  tam  aiictoris  sententiam  male  roddidit 
(pag.  19),  quam  de  illius  patria  male  sensit.  Scotum 
enim  fuisse  existimavit. 

Quale  sity  auod  Glastonienses  dicant  corpus  S, 
Dunstani  se  nabere,  Knjus  libriduplex  apographum 
exstat  in  codice  Lambethaoo  saepius  memorato.  In 
eodem  subjiciunlur  epistolai  Willelmi  Warham, 
archiepiscopi  et  abbatis  Giastoniensis  de  corpore 
S.  Dunstani.  Has  ob  argumenti  similitu^inem  ad- 
junximus.  Easdem  Eeclesiae  Cant.  registrum  habet. 

Vita  S.  Wilfridi  archiepiscopi  Eboracensis.  Hanc 
Mabillonius  edidlt  Saec.  Benedict.  III,  part.  i, 
p.  196. 

Vita  S.  Oaonis  archiepiscopi  Cant.  Exstat  in  hoc 
tomo  et  apud  Mabillonium  Soec.  \,  p.  283,  Osbcmo 
perperam  inscripta. 

Vita  S.  Dunstani  archiepiscopi  Cant.  Hanc  cum 
libro  DeDunstanimiraculissequenli  incompendium 
ledacto  Surius  edidit  ad  diem  x  Maii,  dempta  dun-  Q 
taxat.  Prsefationis  parte  maxima.  Auctoris  nomen 
codici  Suriano  defuit.  Legerat  autem  Surius  apud 
plures  Osbernum  auemdam  do  Dunstaai  Vita  com- 
mentatum  fuisse.  Huic  itaque  opus  inscripsit,  quam- 
vis  memoria  nonnibil  lapsus  Osberti  nomen  pro 
Osbemi  reposuerit.  Hujus  Osherti  setatem  in  anno 
1020  statuit,  errore  turpissimo,  cum  fere  omoia 
Duostani  miracula  sub  ejusdem  auctoris  nomine  ab 
ipso  evulgata  Lanfranci  archiepiscopi  mentionem 
ingerant,  quin  et  nonnulla  tempore  Anselmi  facta 
inibi  legantnr.  EiTorem  Surio  initum  alii  facile 
sectati  sunt,  et  in  his  Baronius,  qui  Vitam  istam 
Osberni  nomine  saepius  laudavit,  et  Spelmannus 
(Concil.  Angl,,^.  492),  quiOsbertum  Surii  anostris 
Osbernum  recte  dici  amrmavit.  Postquam  genuinum 
Osbemi  opus  prodiit,  Vita  Suriana  Osberto  de 
Clara,  priori  Westmonasteriensi,  ascribi  coepit. 
(FloraitOsbertusab  anno  1108  ad  1140,  quod  ex 
epistolis  ejus  in  bibliotheca  Cottoniana  asservatis  Q 
constat).  Sic  editores  Actorum  SS.  Antuerpienses, 
Maiitom.IV,  p.  344.  Vere  autemdebeturEadmero, 
qui  Osberniopusejusdemargumenti  nunquam  vidit, 
et  hanc  eodcm  circiter  temporecontexuissevidetur. 
Antiquo  tamen  quodam  Vita  Dunstani  auctore,  eo- 
dem  quo  etOsbernus,  usus,  multa  Osbemocommu- 
nia  habet. 

Liber  de  miraculis  S,  Dunstani.  Illa  se  scriptis 


consi^natumm  Eadmems  m  f-ne  superioris  libri 
pollicitus  fuerat.  Exstant  i  pud  Surium  in  compen- 
dium  redacta. 

Scriptum  de  ordiuL.iione  B.  Gregorii. 

De  excellentia  B.  hariK.  Habelur  ad  calcem  An- 
selmi  Operum  a  Gabriele  Gerbcronio  editorum  Paris. 
1675,  f. 

Vita  et  miracula  S.  Oswaldi  archiepiscopi  Ebor» 
Hanc  typis  exprimendam  curavi.  Aderat  quidem  in 
codice*  Cottoniano  Nero  E,  1,  vita  Osvvaldi  anti- 
quior,  ex  qua  sua  de  Oswaldo  omnia  Eadmeras 
hausit,  a  monacho  Ramesiensi  tempore  JEUrici 
arcbiepiscopi  Cant.  scripta.  Verum  istam  tuum  ob 
nimiam  prolixitatem,  tum  ob  affectatum  dicendi 
genus  rejeci.  Incipit  :  Cum  solerter  Ilias  et  Odissea 
atque  ^neidos  Virqilii  sint  exarata.  Hanc  Eadme- 
rus  fere  abbreviavit ;  omnia  autem  scitu  digna  re- 
linuit,  <a  opus  longe  utilius  condidit.  Porro  Senatus 
prior  Wigomiensis  a  Balco  (cent.  iii,  c.  10),  el 
Folcardus  monachus  Canluariensis  ab  Orderico 
Vitali  (1.  u,  ad  an.  1108)  Oswaldi  Vitam  scripsisse 
dicuntur.  Utriusque  opus  interiit.  Aliam  ex  Chro- 
nico  Ramesiensi  Mabillonius  evuigavit  Act.  Bene- 
dict.  Saec.  V,  p.  736.  Diversa  apud  Capgravium 
reperitur,  ex  Tinmuthensis  farragine,  stylo  immu- 
tato,  desumpta.  Tinmuthensis  Eadmeri  libmm  vi- 
dit,  et  in  muUis  imitatus  est.  Ejusdem  denique 
Oswaldi  Vita  inter  alias  sanctomm  legendas  ab 
Elfrido  Saxonice  conscripta  superest. 

De  bealitudine  perennis  vitas.  Exstat  ad  calcem 
Anselmi  Operum  in  cditione  nupera  Parisiensi. 

Vita  S.  Bregwini  archiepiscopi  Cant.  Scripta  est 
post  roortem  Raduiphi  archiepiscopi,  qui  anno  1122 
obiit.  Hujus  Epitomea  Johanne  Tinmulhensi  con- 
cinnata  est,  quse  Osberno  perperam  inscripta  in 
hoc  volumine  prodit.  Postea  facta  nobis  codicis 
Cantabrigiensis  copia,  luculentiorem  Bregwini  Vi- 
tapi  ab  Eadmero  scriptam  luci  publicae  subducere 
noluimus. 

Vita  S.  Anselmiarchiepiseopi  Cant,  libris  ii.Ha- 
betur  in  omnibus  fcre  Anselmi  Operum  editionibus, 
et  apud  Surium  die  xxi  Febmarii.  Ubivis  autem 
duo  posterioria  capitula  desiderantur  ;  quamvis  ca 
in  omnibuSy  quae  vidi,  hujus  operis  exemplaribus 
mss.  reperianlur,  et  ab  Eadmcro  in  i^rologo  ad 
librum  Do  roiraculis  S.  Anseimi  laudenler.  Inibi 
enim  Eadmerus  dicit  se  de  miraculis  Arnulfi  comitis 
et  Roberti  monachi  in  calice  libroram  De  Vita  An- 
sclmi  egisse. 

Liber  de  miraculis  S.  Anselmi.  Eumdem  codcx 
Lambethanus  saepe  dictus  habet. 

De  conceptione  S .  Manoe. 

Vita  Petri,  primi  abbatis  coBnobii  S.  Augustini 
Cant, 

Sententia  de  memoria sanctorum,quos  veneraris . 

De  commovendo  superse  manum  S.  Petri  apo- 
stoli. 

De  reliauis  S.  Andoeni  et  aliorum  sanctorum  in 
Ecclesia  Christi  Cant. 

De  Gabriele  archangelo. 

Alia  Eadmeri  scripta  recenset  Baleus  (cent.  ii, 
c.  68),  atque  alia  qusedam  Gerberonius  evulgavit 
ad  calcem  Anselmi  Operum.  Vitam  S,  Anselmi^  car- 
mine  heroico  scriplam  codex  Lambcihanus  habet  ; 
Epistolas  Eadmeri  plurcs  codex  vetustus  Cottonia- 
nus  Otho  A,  12. 


345 


\1TA  SANGTI  ANSELMI. 


34G 


EADMERI  OPERA 


LABORE  AC  STUDIO  MONAaiORUM   CONGREGATIONIS   S.   MAURI   RESTITUTA  ET  EMENDATA 


PRiEFATIO 

Ad  novam  editionem  Operum  Eadmeri 
{Opp.  S,  Anselmiy  edit.  Paris,  1721.) 


Eadmerus,  qucm  ADgli  proDuntiant,  EdmeruSj  et  A 
corruple  recenliores  scribunl  Edinerus,  cognomine 
Cantor,  in  Angiia  nalus,  in  Canlia  educatus,  mona- 
chus  tandero  Cantuariensis  ordinis  S.  Benedicti  factus 
est  in  Salvatoris  ccrnobio  congregationis  Cluniacen- 
sis.  Uuic  ab  infantia  mos  erat  semper  nova  quae 
forte  et  maxime  in  ecclesiasticis  rebus  occurrebant, 
diligenli  intenlione  considerare  ac  memoriae  com- 
niendare,  ut  de  se  ipse  loquilur  (I.  ii  Novorum), 
Quo  studio  in  doctissiroum  evasit,  sincerilate  histo- 
ria3  et  oralionis  facundia  proe  c%teris  illuslrem.  Ipso 
S.  Auselmi  Cantuariensis  archiepiscopi  auditor  et 
discipulus,  deinde  convictor  et  amicus,  c^iliorum- 
quc  ac  laborum  ejus  individuus  comes,  regis  ira  et 
odio  nihil  territus,  ab  eo  nusquam  reressit.  Romam 
cum  eo  profeclus,  urbane  ab  IJrbano  II  susceptus  et 
in  magno  honore  habitus  est,  adeo  ut  ipsi  Ansclmo 
Eadmerum  praefeccrit  a  cujus  jussis  totus  penderet, 
id  ipsum  Anselmo  enixius  rogante  ne  obedientiae 
meritum  caeteris  praelatus  perderet.  Anselmo  denato  B 
privatam  vitam  Eadmerus  aliquandiu  duxit  ;  sed 
poslmodum  EccIesiaeS.  Andresoin  Scotia  episcopum 
creatum  fenmt  (Malmbsbur.  I.  i  ^^  gestis  pontif,) 
£admerum  hunc  non  illum  fuisse  qui  S.  Albani  cueno- 
bio  praefuit,  et  sub  Ethelredi  rcgis  initia,  circa  an- 
num  videlicet  980,  decessil,  optime  notat  Seldenus, 
Balaeum  el  ejus  exscriplorem  Lelandum,  et  Pilsgeum 
jure  corrigens,  cum  Badmerus  hic  non  nisi  uno  post 
altcram  saeculo  florueril,  et  humana  posuerit  anno 
1121,  Simone  Dunelmensi  teste.  Hsec  Anselmum  in- 
ter  et  Eadmcrum  necessitudo  suasit  ut  hujuset  illius 
opera  una  in  lucem  emendatiora  prodirent,  tum  ne 
in  divcrsas  partes  typi  eos  distraherent  qui  idem  io 
omnibus  scoserunt ;"  tum  ut  ea  quse  Eadmeri  stylo 
scripta  suot,  et  quae  hactenus  inter  Anselmi  lucubra- 
tiones  receosita  fuere,  ipsi  Eadmero  reponantur. 
Haec  autem  Eadmerus  scripsit. 

.S*.  Anselmi  Vita,  duobus  libris  disposita, 

Historia  Novorum,  sex  libris  distincta,  C 

Vita  S.  Tilfridi  archiep.  uno  libro  contenta. 

Historiarum  collectanea  uno  libro  descripta, 

De  gesiissui  temporis  liber  unus. 

De  libertate  ecclesiasticaj  seu^  de  discordia  inter 
Guillelmum  Rufumt  Anglorum  Tegem^  et  An- 
selmum,  volumenunum. 


Querelasuper  morteS.  Anselmij carmine  elegiaco, 

De  Laudibus  S.  Marve  Virginis,  liber  unus. 

De  institutis  Christiance  vitccj  liber  unus. 

De  5.  DunstanOj  carmen, 

Epistolas  plures  scripsit,  et  ab  aliis  acccpit. 

Pitsaeus  Eadmerum  brcvi  stylo  ab  Edgaro  rege 
usque  ad.  Guillelmum  primum  Hisloriam  per- 
strinxisse,  et  poslea  latius  divagatum  ad  sua  usque 
tempora  fuisse  collio^it  ex  Lelando  el  Simone  Dunel- 
mensi ;  sed  non  aliam  puto  ab  Historia  Novorum 
in  qua  paucis  ab  Edgaro  rege  ad  Guillelmum  descen- 
dit. 

Ex  his  autem  omnibus  ea  duntaxat  poblici  Jnris 
facta  sunt.  De  Vita  Anselmi  libri  duo,  quos  ad  mss. 
fidem  emendavimus.  Historia  Novorum.  Sermo,  seu 
liber  de  coelesti  beatitudine.  Liber  De  exccllentia  sive 
de  laudibus  Virginis;  Instituta  vitae  Christianae,  sou 
liber  de  moribus,  qui,  ut  reor,  non  est  alius  a  libro 
Similiiudinum  Anselmi,  quas  Eadmerus  eollegit. 
Caelera  in  Angliae  bibliothecis  delitescunt,  ex  quibus 
eruere  ea  omni  nostro  studio,  oroni  amiconim  ope 
et  quibuscunque  impensis  non  valuimus,  directi.s  ad 
diversos  hac  de  re  schedulis.  Eadroeri  Epistolac  ma- 
nuscriptae  habentur  Cantabrigae  in  coUegio  S.  Bene- 
dicti  Liber  De  ecclesiastica  libertate  exstat  ms.  in 
bibliotheca  archiepiscopi  Cantuariensis.  Historia 
Novorum  ms.  servatur  Canlabrigaeio  bibiiolheca  col- 
legii  S.  Benedict.,  num.  78.  Vila  S.  Wilfredi  exstat 
Londini  inter  mss.  Cottoniana  ;  VitaS.  Duostani  ms. 
habetur  Caotabrigae  io  collegio  S.  Benedicti,  ubi 
exstant  mss.  alia  ejusdem  opuscula  De  monte  humi- 
litatis  et  de  duobus  ejus  montis  custodibus ;  sed  haec 
in  libro  Similitudinum  emendata  dedimus.  lis  igitur 
in  scriniis  delitescenles  Eadmeri  thesauros  ut  feli- 
cius  inquirat,  cui  facilius  eis  eos  depromcre,  non  so- 
luni  non  invidemus,  sed  obnixius  exhortamur. 

lllustria  de  Eadmero  Testimonia  habent  Malmes- 
buriensis  in  prologo  de  gestis  regum  et  alibi  passim, 
ubi  in  recensendis  suorum  temporum  actis  ejus  sio- 
ceritatem  et  facundiam  pluribus  laudat ;  Pitsaeus  io 
Relationibus  de  rebus  Anglicis,aetatel2  ;  Trithemius, 
qui  eum  vocat  Emondum ;  et  alii  qui  de  scriptori- 
bus  ecclesiasticis  disserueruot,  vel  qui  de  rebus 
Anglicanis  accuratius  scripsere. 


EADMERI 

VITA  SANCTI  ANSELMI 


(Vide  supra  in  Anselmo,) 
f 


347 


EADMERI  CANTUilRIENSIS  MONACIIi 


348 


EADMERI  HISTORIA  NOVORUM 


PR^FATIO 


Ciim  pra?senlis  «Ttalis  viros,  divei^sis  casibus  sub-  A 
actos,  intucor  acta  preccdentiura  anxie  invesligare 
(cupienles  videlicel  in  eis  unde  se  consolontur  et 
muniant  inveDire),nec  tamen  ad  hoc  pro  voto  posse 
pertingere,  quoniam  scriptorum  inopia  fnpax  ea 
dclevit  oblivio,  videor  niihi  vidcre  magnum  quid 
postcris  priestilisse  qui  suis  gesta  tcmporibus,  futu- 
rorum  ulilitali  studentes,  lilterarum  memoria»  Ira- 
didcre.  Qiios  nimirum  si  bono  quidem  zelo  in  hu- 
ju.sraodi  dosudurunl,  bonam  exinde  niercedcm  rc- 
cepluros  a  Deo  crediderim.  IIoc  igitur  consideralo, 
penes  mo  statui  ea  quae  sub  oculis  vidi  vel  audivi, 
brevitati  studendo,  styliollicio  commemorare,  tum 
ul  amicorum  meorura  me  ad  id  obnixe  incilaniium 
volunlati  morem  geram,  tum  ut  posterorum  indu- 
stria»,  si  fortc  quid  inter  eos  emerserit  quod  horum  g 
excmplo  aliquo  modo  juvari  qucaf,  parumquidmu- 
neris  impendam.  Et  eaquidem  hujus  operis  inlenlio 
prtTcipua  es\,  ul  dcsignato  qualiter  Anselmus  Bec- 
censis  ca^nobii  abbas  fuerit  archiepiscopus  factus, 
describatur  quamobrem,  orlo  inter  reges  Anglorum 
et  illum  discidio,  toties  et  lam  diu  exsulaverit  a 
regno  et  quem  eventum  ipsa  discidii  causa  inler  eos 
sorlita  sit.  Ipsa  denique  causa  nova  res  huic  nostro 
sa^culo  csse  videtur,  et  a  tempore  quo  in  Anglia 
Northmanni  regnaro  ccrperunt(nondicoprius)  Anglis 


inaudila.  Ex  eo  quippe  quo  Willhelmus  Norlhmanniae 
comes  terram  illam  debellando  sibi  subegit,  iiemo  in 
ea  episcopus  vel  abbas  ante  Anselmum  factus  est 
(1)*  qui  non  primo  fueril  homo  regis,  ac  de  manu 
iilius  episcopatus  vcl  abbatiae  investituram  per  da- 
tionem  virgas  pastoralis  susceperit  (^),  exceptis 
duobus  episcopis,  Emcsto  videlicet  alque  Gundulfo. 
Ili  namque,unus  post  unum  Roffensi  Ecclesioepracsi- 
dentes,  ex  more  a  veneranda;  memorise  Lan&aDCO 
ai-chiejjiscopo  Cantuariensi,  in  capitulo  fratrum 
Cantuarige,  ipso  episcopalu  invesliti  fuerunt.  Hunc 
ergo  morem  quasi  (3)  Deo  sacrisque  canonibuscon- 
trarium  Anselmus  abolere,  ac  per  hoc  injustilias 
inde  manantes  resecare  ^esiderans,  regibus  ipsis 
invisus  effectus  est,  el  patriam  exire  coactus.  Fuerunt 
et  aliaB  ipsus  exitus  causae,  sicut  rerum  gestarunn 
scrics  declarabit.  Describentur  etiam  alia  nonnulla, 
quap  et  ante,  et  inter  et  post  haec  in  Anglia  provenc- 
runt,  quorum  scientia  illos  qui  nos  securiti  sunt 
penitus  dcfraudandos  pro  nostro  posse  rali  non  su- 
mus.  Sed  haec  in  prologo  paucis  memorasse  suffece- 
rit.  Caeterum  narrandi  ordinem  aggredienles,  paulo 
allius  ordiendum  putamus  ;  etab  ipsa,  ut  itadixerim, 
radicis  propagine  de  qua  eorum  quse  dicenda  sunt 
germen  exorevit,  brevi  relaiu  progrediendura. 


LIBER   PRIMUS 


Regnante  in  Anglia  gloriosissirao  rcge  Edgaro,  et  G  quod  ipsc  vidclicet  in  sanguine  victurus,  quod  bar- 


iotum  roj^num  sanclis  lcgibus  strenue  gubernante, 
Dunslnnus  Cantuariorum  antislcs,  vir  lolus  ex  vir- 
lutibus  faclus,  Chrisiianoc  legis  moderamine  totam 
Brilannium  disponebat.  IIujus  grfivioperationcalquc 
consilio  rox  idem  et  Dco  dcvolus  exsliiit,  et  undique 
irruenlium  barbarorum  impelus  invicla  virtule  de- 
bellavil,  evicit,  compresbii.  Pacem  iiaquo  dicsque 
fclices  Anglia  circumquaquc  obtinuit,  dum  rcgis 
islius  el  Palris  Dun^lani  corporali  presenlia  potiri 
promoru'!.  Qui  rex  cum  vitae  suac  diem  ullimum 
l)ropin<;i  uin  fore  scnliret,  Edwardo  filio  t>uo  regni 
habena-  rcliquit.  Succcssor  ergo  gloriosi  palris  glo- 
rioMis  Edwanlus,  a  sanclo  Dunstano  inslilulus, 
rcgnum,    quo    tempore    vixit^    slrcnuissime    rcxii. 


barorum  incursus  atroci  oppressione  passurus,  quod 
ipsum  quoque  regnum  innumeris  atque  cruenlis 
vaslalionibus  conlereodum  foret  edixit.  Quae  pro- 
phetia  viri  Dei  quam  vera  eistiterit,  et  in  Chroni- 
cis,  qui  Icgcre  volunl,  et  in  nostris  tribulationibus 
qui  advertere  sciunt,  vidcre  facillime  possunt,  ne  di- 
cam  in  his  quae  istius  operis  series  per  loca,  veritaie 
dictante,  demonstrabit. 

Translato  igitur  ad  coclestia  bealo  Dunstano,  e  ve- 
sligio,  ut  praidixcrat  ipse,  barbarorum  irniptioni 
Anglia  patuit.  Rcgis  etenim  dcsidia  circumcirca  in- 
notuit,  ct  ideo  exterorum  cupidiias  opes  Angloioim 
quam  morcs  affcctans,  hac  ct  illac,  per  mare,  ter- 
ram  invadcre,  ct  primo   ])ropinquas  mari  villas  cl 


Verura,  cvolutis  corona'  su;n  jKiurulis   annis,  inipia  r\  urbcs,  dcindc  rcnioliores,  ac  dcmuni  tolam  provin- 


succnovi^'ai  fraud**  nccjilus,  fralrem  suum,  Edcl- 
rcduni  ncnninc,  filium  iji^ius  malre  mulicris,  rci;]ii 
quithni  .vd  nuKius  ])i'ol)itulis  htcrcdom  .voHilus  e^t. 
Cui,  quia  per  sanguincm  fralris  adrcgnum  aspiravit, 
gravi  inveclione  pra.'tatus  anlistes   comminatus  est 


ciam  miscrabili  dcpojiulatione  devastare.  Quibus 
cuni  illc  nimio  pavorc  percussus,  non  armis  occur- 
rere,  sed  dala  pccunia  pacem  ab  eis  petere  non  cru- 
buissct,  ipsi  susccpta  pretio  in  sua  revertebanlur,  ut 
numero  suorum  adaucto   ferociores    redirent,    ac 


*  Revocaiur  Lector  ad  notas  fusiores  Joaimis  Seldenii  infra.  Edit. 


349 


mSTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  I. 


350 


praemia  iterala}  irruptionis  muUiplicaia  recipcrenl,  A.  Suani  filii  sui,  obsides  danlur,  ac  in   Northmannia 


unde  modo  decem  millia,  modo  sedecim  millia,  modo 
vi^inli  qualuor  millia,  modo  Iringinta  miliia  librarum 
argenti  consecuti  sunt,  omnia  eis  largiente  pra^fato 
rege  Edeiredo,  et  gravi  exaclione  totum  regnuni 
opprimente.  Inter  istamala  quarlus  a  beato  Dunstano 
Alfegus  (4)  Wentanus  episcopus  Ecclesiam  Cantua- 
riensem  regendam  suscepit,  vir  slrenuus  et  ab  in- 
fautia  sua  sacra  religionis  vita  et  habitu  decoratus. 
Hic  igitur  consideralis  innumeris  malis  quibus  lo- 
tum  regnum  in  immensum  devaslabalur,  inhorruit ; 
et  quibus  polcrat  modis  operam  dare  coepit  quem- 
admodum  immanitati  nefandorum  hominum  possit 
obviari.  Quod  ipsi  percipientes,  et  ne  consuetis 
quajslibus  privarenlur,  sibi  ac  suis  providontes,  in 


Viilheln.o  comiti,  filio  scilicel  Roberli  filii  Richardi 
Iratris  matris  sua3,  custodiondi  dcstinautur.  Quibus 
gestis  Godwinus,  utpole  hoslis  Ecclesiio  Cantuariensis 
(nam  seducto  Edzino  archiepiscopo,  villam  ipsius 
Ecclesiae  nomine  Folcheslanum  ei  subripuit)  mala 
morte  post  breve  tempus  inleriit,  et  Haraldus  filius 
ejus  comitatum  CantiaB  patri  succedens  obtinuit.  Is, 
elapso  modico  tempore,  licentiam  pelivit  a  rcge 
Northmanniani  ire  et  fratrem  suum  atquc  nepoteni 
qui  obsides  tenebanlur  liberare,  liberatos  rcduccre. 
Cui  rex  :  «  Hoc,  inquit,  noc  fiet  per  me  ;  verumta- 
men  ne  videar  le  velle  inipcdire,  permitto  ul  eas  quo 
vis,  ac  experiure  quid  po^sis,  Pra^^cntio  laraen  to  ia 
nihil  aliud  lcnderc,  nisi  in  detrimeutum  totius  An- 


ipsum  acerbo  odio  animati  sunt.    Unde   vastala  ct  g  glici  regni  et  opprobrium   tui.   Nec  enim   ita  novi 


conflagrata  civilate  Cantuaria  civibusque  ejus  lacry- 
mabiii  por  eos  sorte  damnatis,  ecclesiam  quoque 
Salvatoqs  in  ea  consistentem  ilamma  consumpsil. 
Ipse  Pater  interea  furentum  manibus  vinctus  abdu- 
citur,  trucidatis  primo  coram  eo  pene  orcnibus  mo- 
nacbis  qui  sub  cjus  regimine  in  ipsa  ecclesia  Domino 
Christofamulabantur.  Inde  Alfegus  naucellicinjectuB, 
ad  Grenewic  vehitur,  et  crudeli  custodiaj  per  seplem 
mcDses  mancipatus,  dum  malignanlium  iniquitati 
raanus  darc  nullis  minis  victus  acquiesceret,  sanis- 
sima  nece  ab  eis  lapidatus  occubuit.  Ha;c  paucis 
commemoraverim  non  historiam  texens,  sed  quam 
veridico  vaticinio  Pater  Dunstanus  raala  Angliae  vcn- 
lura  pra)dixerit,  scire  volentjum  intclleclui  pandens, 
Nec  hic  malorum  fiuis  exstiiit.  Acta  sunt  enim  post 
haec  et  alia  per  Augliam  ingeutia  niala,  ac  pluribuh 
aimis  scmper  sunt  sibi  ipsis  in  deterius  acta.  Inter 
quae,  monasteria  quoque  servorum  et  ancillarum 
Dei  (5),  quae  usque  in  quadraginta  octo  uumero, 
tempore  regis  Edgari  perPalremDunstanum,coopc- 
rantibus  sanctis  Oswaldo  videlicet  Eboracensi  et 
Atbelwoldo  pontifice  Wintoniensi,  novasurrexerant  et 
magna  ex  parte  dirula,  et  religio  monachici  ordinis  in 
nihil  pene  redacla  est.Transieruntin  islis  anni  plures. 
Regnante  autem  Edwardo,  quem  ex  sorore  Ri- 
chardi  comitis  Northmannorum,Imma  nomine,  proB- 
falus  rex  Anglorum  Adelredus  filium  susceperat ; 
monasteriorum,  quge  usque  id  lemporis  destruclioni 
supererant,  pluriina  dcslruclio  facla  esl.  Qua  leinpe- 
slale   Godwinus   Cantiae  comes   magnanimus     per 


comitem  mensis  expertcm,  ut  eos  aliquatenus  velit 
concederc  tibi,  si  non  praescieril  in  iioc  magnum 
proficuum  sui.  »  Ascendit  itaque  iiaraldus  navem 
suo  quam  rcgis  consilio  crcdens  cum  ditioribus  et 
honestioribus  hominibus  suis  auro  et  argento  veste- 
quc  pretiosa  uobililer  instruclis.  Mare  turbulentum 
navigantes  exterrital,  et  navem  undarum  cumuius 
vehcmenler  exagitat.  Ejectatandem  (6)  cum  omni- 
bus  quffi  ferebat  in  Pontivum  fluviuin  qui  Maia  vo- 
catur,  a  Doinino  teri-ae  illius,  pro  ritu  loci,  captivitati 
addicitur;  et  homincs  in  ea  consistcntcs  diligentioii 
custodiae  mancipantur.  Constrictus  igitur  Haraldus 
quemlibet  ex  vulgo  promissa  mercede  iilcctum  clam 
ad  comilera  Norlhmannia)  dirigit,  exponere  illi  quid 
,  sibi  coniigorit.  At  ille  festinato  per  nuntios  mandat 
'  domino  Pontivi  Haraldum  cum  suis  ab  omni  calum- 
nia  liberuni  sibi  quantocius  mitti,si  pristina  amicitia 
sua  a  ruodo  vellet  ex  more  poliri.  Scd  cuni  ille  bo- 
minem  dimittcrc  nollel,  itenim  in  mandato  acccpit 
se  nccessario  Haraldura  missurum,  alioquin  certis- 
sime  sciret  Willhelmum  Northmannifle  ducem  arma- 
tum  pro  eo  Pontivum  iturum.  Mittit  igitur  vinim 
cum  sociis,  primo  tamcn  eis  quae  meliora  detulerant 
simul  ablalis.  Hinc  ad  Willhelmum  Haraidus  veniens 
honorince  suscipitur.  El  audito  cur  patriam  exieril, 
benc  quidem  rem  processuram  si  in  ipso  non  rcma- 
ncrcl,  Willliclmus  respondit.  Tenuit  crgo  virum 
aliqiiol  dicbus  circa  se,  et  in  mora  illa,  more  pru- 
deiilis,  aperuit  ci  quod  habcbat  in  mcnte.  Diccbat 
ilaquo  rcgem  Edwardum  quando  secuni  juvene  olim 


Angliam  terra  marique  habebalur.  Ilic   orlo   intcr  D  juveiiis  in  Northmannia  dcmoraretur,  sibi  interposita 

fide  sua  poUicitum  fuisse  quia  si  rtjx  Anglia}  foret, 
jus  rcgni  inilluin  jui-ehajreditariopost  se  trausferret. 
Et  subdeus,  ait  :  v  Tu  qiioque  si  mihi  le  in  hoc  ipso 
adminiculaturum  spoponderis,  el  insuper  caslellum 
Dofris  cum  putco  atque  ad  opus  nieum  te  facturum : 
sororemque  luam  quani  uni  dc  princii^ibiismeisdein 


illud  et  regem  gravi  discidio,  exsul  ab  Angiia  cum 
suis  omnibus  fere  judicalus  est.  Ivit  itaque  ad  comi- 
tem  Baldwinum  in  Flandriam,  etHaraldus  filius  cjus 
in  Iliberniam.  Hinc  matre  regis  Imma  defuncla^ 
Godwinus  et  Haraldus  in  Angliam  reversi  sunt,  nu- 
merosis  uterque  navibus  et  valida  mililum  nianu  val- 
latus.  Quod  multi  principum  rcijis  agiioscenles,  e^ 
bellum  hinc  inde  moveri  horrescontcs,  ut  j^ax  utrin- 
que  fieret  institerunt.  At  rex  Godwiui  vcrsutias  su- 
spectui  habens  restitit,  nec  paci  acquiescere  voluit, 
nifti  primo  quibus  sibi  socuritas  pararetur  obsides  habe~ 
ret.  Vulnothus  iuque  iilius  Godwini^  ei  Hacun  iilius 


in  uxorcm  te,  ad  me,  lcmpore  quo  iio!»i.>  convcniet, 
dcslinalurum  ;  nccne  filiam  nicain  te  in  conjugcni 
acccpturum  iore  promiscris,  tunc  ct  modo  nepotcm 
tuum,  et  cum  in  Angliam  regnaturus  vencro,  fra- 
trem  tuum  incolumen  recipies.  In  quo  regoo  si 
aliquando  iuero  tuo   favore   confirmatus,    spondeo 


S51 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


85« 


quia  omDe  quod  a  me  tibi  rationabiliter  concedi  A  rez  et  omnes  alii  optime  nossent  debere  specialiter 


petieris,  obtinebis.  »  Sensit  Uaraldus  in  his  pericu- 
lum  undique,  nec  intellcxit  qua  evaderet^  nisi  in 
omnibus  istis  yoluntati  Willhelmi  acquiesceret. 
AcquieTil  itaque.  At  ille  ut  omnia  rata  roanerent, 
prolatis  sanctorum  reliquiis  ad  hoc  Haraldum  per 
duxit  quatenus  super  illas  jurando  testaretur  se 
cuncta  quae  convenerant  inter  eos  opere  completurum 
Disi  communi  mortalibus  sorte  prsesenti  vitce  prseri- 
peretur.  His  ita  gestis,  Haraldns,  adepto  nepote,  in 
patriam  suam  reversus  est.  Ubi  vero  quid  acciderit, 
quid  egerit,  regi  percunctanti  narravit.  «  Nonne  dixi 
tibi,  ait,  me  Willbelmum  nosse,  et  in  illo  itinere 
tuo  plurima  malahuic  regno  contingcre  possc?  »  In 
brevi  post  hsec   obiit   Edwardus.    Juxta  quod  illic 


fieri  et  proprie  a  potifice  Cantuariensi ;  tamen  quia 
multa  mala  et  horrenda  crimina  praedicabantur  de 
Stigando,  qui  eo  tempore  ibi  pontifex  erat,  voluit 
eam  ab  ipso  suscipere,  ne  maledictionem  videretur 
induere  pro  benedictione.  Usus  ergo  atque  leges, 
quas  palres  sui  et  ipse  in  Northmannia  habere  sole- 
bant,  in  Anglia  servare  volens,  de  hujusmodi  per- 
sonis  episcopos,  abbates,  etalios  principespcr  totam 
terram  instituit,  de  quibus  indignum  judicaretur,  si 
peromnia  suis  legibus,  postposita  omni  alia  conside- 
ratione,  non  obedirent ;  et  si  ullus  eorum,  pro  quavis 
terreni  honoris  potentia,  caput  contra  eum  levare 
auderet,  scientibus  cunctis  undc,  qui,  ad  quid  as- 
sumpti  fuerint.  Cuncta  erga  divina  sumul  ct  humana 


ante  mortem  statuerat,  in  regnum  ei  successit  Ha- g  ejus  nutum  exspectabant.  Quae  cuncta  ut  paucis 


raldus 

Dein  venit  nuntiusin  Angliama  prsefato  Willhelmo 
directus,  expelens  sororem  Haraldi,  juxta  quod  con- 
venerat  Willhelmo  et  illi.  Alia  eliam  quae,  violato 
sacramento,  servata  non  erant,  calumniatus  est.  Ad 
quae  Haraldus  hoc  modo  fertur  respondisse  : «  Soror 
mea  quami  juxta  condictumi  expetis,  mortua  est. 
Quod  si  corpus  ejus  quale  nunc  est  vult  comes  ha- 
bere,  mittam,  ne  judicer  sacramentum  violasse  quod 
feci.  Casiellum  Dofris  et  in  eo  puteum  aquse  licet 
nesciam  cui,  ut  vobis  convenit,  explevit.  Regnum 
quod  nec  dum  fuerat  meum,  quo  jure  potui  dare  vel 
permittere  ?  Si  de  filia  sua  quam  debui  in  uxorem, 
ut  asserit,  ducere,  agit ;  super  regnum  Angliae  mu- 
lierem  extraneam,  inconsultis  principibus,  nec  de- 
bere,  necsine  grandi  injuria  posse  adducerenoverit. » 
Reversus  nuntius  responsa  retuiit  domino  suo.  Qui- 
bus  ille  auditis,  iterum  ei  amica  faroiliaritate  man- 
davit  quatenus  aliis  omissis,  servata  fidei  sponsione, 
Baltem  filiam  suam  uxorem  duceret,  alioquin  se 
promissam  rcgni  successionem  armis  sibi  vindica- 
turum  procul  dubio  sciret.  At  ipse  nec  illud  quidem 
se  facere  velle,  nec  boc  formidare,  respondit.  Unde 
Willhelmus  indignatus^  magna  spe  vincendi  belli  ex 
hac  Haraldi  injustitia  est  animatus.  Parata  igitur 
classe,  Angliam  petit,  consertoque  gravi  prselio  Ha- 
raldus  in  acie  cecidit,  et  Willhelmus  victor  regnum 
obtinuit.  De  quo  praelio  testantur  adhuc  Franci  qui 
interfuerant  :  quoniam  licet  varius  casus  hinc  inde 
exstiterit,  tamen  tanta  strages  ac  fuga  Northman- 
norum  fuit,  ut  victoria  qua  potiti  sunt,  vere 
absque  dubio  soli  roiraculo  Dei  aseribenda  sit,  qu^ 
puniendo  pcr  hanc  iniquum  perjurii  scelus  Haraldi 
ostendit  se  non  dominum  esse  volentem  iniquita- 
tcm. 


animadvertantur,  qusedam  de  eis  quse  nova  per  An- 
gliam  servari  constituit,  ponam,  aestimans  illa  scitu 
esse  necessaria  ad  cognitionem  eonim  quorum  causa 
maxime  istud  scribendi  onus  suscepimus.  Non  ergo 
pati  volebat  (7)  quemquam  in  omni  dominatione  sua 
constitutum  Romanae  urbis  pontificem  pro  apostolico, 
nisi  se  jubente  recipere,  aut  ejus  litteras,  si  primitus 
sibi  ostensae  non  fuissent,  ullo  pacto  suscipere  (8). 
Primatem  quoque  rcgni  sui,  archiepiscopum  dico 
Cantuariensem,  si  coacto  generali  episcoporum  con- 
silio  praesideret,  non  sinebat  quidquam  statuere  aut 
prohibere,  nisi  quse  suae  voluntati  accommoda,  et  a 
se  primo  essent  ordinata  (9).  Nulli  nihilominus 
episcoporum  suorum  concessum  iri  perroittebat,  ut 
p  aliquem  de  baronibus  suis  seu  roinistris,  sive  incesto, 
sive  adulterio,  sive  aliquo  capitali  criroine  denota- 
tum,  publice  nisi  ejus  praccepto  implacitaret  aut  ex- 
communicaret,  aut  ulla  ecclesiastici  rigoris  pocna 
constringeret  (10).  Quae  autcm  in  saecularibus  pro- 
mulgaverit,  ea  re  litterarum  memoriae  tradere  super- 
sedemus  ;  quoniam  ct  ea  nihii  nostri  officii  scribere 
refert,  ct  ex  divinis  quae  juxta  quod  delibavimus 
ordinavit,  qualitas  illorum,  ut  reor,  adverti  po- 
terit.  Ut  ita  cceptum  peragamus  iter^  de  his  satis 
dictum. 


Rex  itaque  factus  Willhelmus,  quid  in  principes 
Anglorum  qui  tautae  ciadi  superesse  poterant  fece- 
rit,  dicere,  eum  nihil  prosit,  omitto.  Qui  ex  quo 
yictoria  usus  est,  quod  fuit  pridie  Idus  Octobris, 
inunctus  permanens,  in  Nativitate  Domini  unctus  es^ 
in  regem  apud  Westmonasterium  a  beatae  memoriae 
Ealredo  archiepiscopo  Eboracensi,  et  nonnullis 
episcopis  Angliae.   Quam   consecrationem  iicet  ipse 


In  hujus  regni  anno  quinto  Lanfrancus  Cadomensis 
coenobii  abbas,  vir  atrennus,  et  in  divinis  atque 
bumanis  rebus  excelleoti  scientia  praeditus,  Angliam 
ex  praecepto  domini  papae  Alexandri  et  praedicti  regis 
^"  ^  advenit,  etpaucoposttemporearchiepiscopatum  Cau- 
^  tuariensem  )'egendum  suscepit.  Sacratus  est  autem 
iu  ipsa  mctropoli  sede  quarto  Kalend .  Septembris  a 
cunciis  ferme  episcopis  Angliae.  Hic  Romam  pro 
debito  sibi  pallio  iens,  Tbomam  archiepiscopum 
Eboracensem,  quem  ipse  facta  sibi  de  subjectione 
sua  canonica  professione  Cantaariae  consecraverat» 
et  Remigium  Lincolniensem  episcopum  comites  iti- 
neris  habuit.  Qui  Romam  simulpervenientes,urbane 
suscepli  sunt,  honore  singulis  eongruo.  Post  quae, 
slatuto  die  Pater  Lanfrancus  apostolicae  sedis  pon- 
tifici  Alexandro  praesentatur.  Cui,  quod  Romanam 
scientibus  consuetudinem  forte  mirum  videatur,  ipse 
papa  ad  se  intranti  assurgens,  eum,  ut  gressum 


./:  r--^- 


353 


fflSTORU  NOVORUM.  —  LIB.  L 


354 


figeret,  dulciter  hortatus  est.  Ac  deinde  subdens  :  A  tionis  tramile  imbuerit,  ac  multiplicato  illorum  nu- 


Honorem,  inquit,  exhibuimus,  non  quem  archiepi- 
scopatui  tuo,  sed  quemmagistro  (cujusstudio  sumus 
in  illis,  quse  scimus,  imbuti)  debuimus.  Hinc  quo 
ad  te  pertinet,  ob  reverenliam  beali  Petri  te  exsequi 
par  est.  » Residente  igitur  illo,  Lanfrancus  progressus 
humiliat  se  ad  pedes  ejus,  sed  mox  ab  eo  erigitur 
ad  oscalum  ejus.  Consident,  et  laete  inter  eos  agitur 
dies  ille.  Sequenti  luce,  cum  jam  diversa  negotia  in 
medium  ducerenlur,  calumniatus  est  coram  papa 
memorantum  Thomam  cum  prsefato  Remigio  quod 
neuter  illorum  jure  fuerit  promotus  adpontificatum. 
Primus,  ea  scilicetre  (11),  quod  sacri  canones  filios 
presbyterorum,  quos  religionis  ordo  non  omat,  a 
sacrorum  ordinum  promotione  removeant.  Sequens 


mero,  qua  eos  dum  vixit  benignitate  confoverit,  cui 
unquam  ad  plenum  declarare  possibile  erit?  Quos, 
ut  interim  alia  taceam,  quia  sine  penuria  et  sollici- 
tudine  Dei  servitio  semper  intendere  desiderabat, 
apud  regem  sua  sagacitate  et  induslria  egit,  quale- 
nus  fere  omnes  terras,  quas  Northmanni  de  jure 
ipsius  Ecclesiae,  cum  primo  terram  coepissent,  inva- 
serant,  et  etiam  quasdam  alias  quae  ante  illorum 
inlroilum  propter  diversos  casus  perditse  fuerant, 
ipsi  Ecclesise  redderet.  Verura  de  his  ac  innumeris 
aliis  bonis,  quibus  insudando  vitam  suam  consum- 
mavit,  licet  mihi  quidem  scribere  opus  non  sit, 
propter  quod  et  opera  ejus  ita  parent,  ut  ipsa  se 
evidentius  scripto  demonstrent  (12),   et  ipsemet  de 


vero  pro  eo  quod,  facta  conventione,  illum  a  Wil-  g  rebus  ecclesiasticis  quae  suo  tempore  gesta  sunt. 


ihelmo,  post  rege  facto,  emerit,  officio  videlicet  quo 
ei  in  excidium  Anglise  properanti  multifaria  conten- 
tione  ac  multiplicibus  impensis  deservierat.  Ad  hsec 
illi  nullam,  qua  excusari  possent,  probabilem  causam 
habentes,  redditis  baculis  et  annulis  cum  cura  pon- 
tificali,  ad  petendam  misericordiam  conversi  sunt. 
Quorum  precibus  sese  Lanfrancus  medium  injiciens, 
sicut  erat  vir  pietate  ac  sapientia  pollens,  eos  multa- 
rum  remm  scientia  fultos,  novo  regi  in  novis  regni 
dispositionibus  pemecessarios,  multis  praestare  ora- 
toria  facultate  ostendit.  Quibus  auditis,  pontifex 
summus  conversus  ad  eum  :  «^  Tu  videris,  inquit, 
pater  est  patriae  illius,  ac  per  hocindustria  tua  con- 
sideret  quid  expediat.  Virgse  pastorales,  quas  red- 


veracissimo  et  compendiosocalamoscripserit;  tamen 
pro  dulcedine  memorise  ejus,  quse  praelibavimus 
paucis  explicare  gratum  duximus. 

Hic  ergo  Lanfrancus  cum  Cantuariam  primo  ve- 
nisset,  et  ecclesiam  Salvatoris,  quam  regere  susce- 
perat;  incendio  atque  ruinis  pene  nihil  factam  inve- 
nisset,  mente  constematus  est.  Sed  cum  magnitudo 
mali  illum  cogeret  desperare,  rediii  in  se,  animique 
fortitudine  fretus  sua  commoditate  posthabita  do- 
mos  ad  opus  monachomm  necessarias  citato  opere 
consummavit.  Quibus  ubi  per  plures  annos  usi  sunt, 
adaucto  eoram  conventu,  par^^ae  admodum  visae  sunt. 
Destructis  itaque  illis,  alias  decore  ac  magnitudine 
prioribus  multum  praestantes  sedificavit.  ^dificavit 


diderunt  eccehjc  sunt  accipeilksatque  dispeus.     ^^  „^,^  ^^.    ^^.^  ;^^ 

prout  utilius  Chnstianitati  regioms  ilhus  agnoscere  r  >   ^  r 

potms.  »  At  ille,  susceptis  eis,  illico  in  prsesentia 

pap«e  revestivit  prsefatos  viros,  quemque  sua.  Dein 

Lanfrancus  stola  summi  pontificatus  a  papa  suscepta 

in  iter  reversus  Angliam  eum  sociis  alacer  advectus 

est,   et  a  Caiituaritis  debita  reverentia  receptus, 

primas  totius  Britannise  confirmatus   est.   Post  haec, 

evoluto  brevi  temporis  spatio,  fama  nominis  ejus  ei 

magnitudo  pmdentise  ejus  quaque  insonuit,  eumque 

apud  hominum  mentes  clamm  fecit  atque  specta- 

bilem. 


Is  inter  alios,  imo  prse  aliis,  erat  memorato  regi 
'Willhelmo  acceptus,  et  Dei  rebus  in  cunctis  non 
mediocri  curainlentus.  Quapropler  magno   semper 


septem  annomm  a  fundamentis  ferme  totam  perfe- 
ctam  reddiditr;  in  cappis,  casulis,  dalmaticis,  tunicis 
auro  magnifice  insignitis,  palliis,  et  aliis  omamentis 
multis  ac  preciosis  nobiliter  decoravit.  Erga  fra- 
tres  autem  ipsius  ecclesiae  quam  bonus,  quam  pius, 
quam  beneficus  exstiterit,  inde  aliquantulum  colligi 
potest,  quod  nec  ex  parentibus  aut  fratribus  eomm 
sustinere  poterat  penuria  ulla  quemquam  affligi.  Rt, 
quod  magis  forte  mireris,  in  usum  acceperat  non 
exspectare  ut  subvenire  rogaretur,  sed  misericordiae 
visceribus  plenus,  modo  huic,  modo  illi  ultro  ofiere- 
bat,  quod  egenti  cognato  per  plurimum  temporis 
auxilio  esse  valeret.  In  quo  tamen  semper  ducebatur 
prgecipua  discretione,  considerato  videlicel  penes  se 


operam  dabal,  et  regem  Deo  devolum  efficere,  etjj  merito  acnecessitatecujusque.Adhaec,  quidamipsius 


religionem  morum  bonorum  in  cunctis  ordinibus 
hominum  per  totum  regnum  renovare.  Nec  privatus 
est  desiderio  &uo  :  multum  cnim  illius  instantia 
atque  doctrina  per  totam  terram  illam  religio  aucta 
est,  et  ubique  nova  monastcrioram  aedificia,  sicut 
hodie  apparet,  constmcta.  Quomm  sedificiomm 
constmctoribus  ipse  prirous  exemplum  prsebens, 
Eeciesiam  Christi  Canluariensem,  cum  omnibus 
officinis  quse  iufra  raurum  ipsius  curies  sunt,  cum 
ipso  muro  aedificavit.  Qua  vero  prudentia,  et  quo 
patemitatis  ofiicio  monachos  in  eadem  Ecclesia  con- 
fiistentes  a  sseculari  vita,  in  qua  illos  invenit  plus 
sequo  versari,  erexerit,  omnique  sanctse  conversa- 


coonobii  fratcr  singulis  annis  triginta  solidos  denario* 
mm  ad  opus  matris  suse  ab  ipso  Patre  solebat  acci- 
pere.  Huic  quadam  vice  solidi  quinque  de  illis  (nam 
divise  pertempomm  vicesconferebantur)  ex  praecepto 
ejus  dali  sunt ;  quos  ipse  in  panno  ligatos,  matri  lo- 
quens  in  manum  sicut  putabat  clanculo  dedit.  At  ipsa, 
ahas  mente  intenta,  quid  fihus  faceret  non  advertit ; 
et  ita  nummis  decidentibus,  divisi  ab  invicem  sunt 
mater  et  fihus.  Post  hsec  mandavit  muher  fiho  suo, 
scire  volens  quid  de  nununis  actum  fuerit,  quos  sibi 
se  datumm  spoponderat.  Admiratus  ille  feciteamve- 
nire  ad  se.  Et  audiens  rei  eventum  tristis  efiectus  est, 
non  tantum  pro  danmo  quod  matri  contigerat,  sed  ne 


355 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


3-i6 


hoc  arrljiopisropus  sciens,  ob  incuriam  suara  irrita-  A  num ;  ministros  quoquc  alque  cuslodcs  qui   modis 


tus,  cum  aliqiialenus  p-alia  sua  privarct.  Iiilcr  hsec, 
pius  Putor  pro  more  clauslrum  inlroiciis  scdil,  ac 
fralrera  a  niaterno  colloquio  redcunlem  mn^slura 
intuens,  rcmolis  aliis,  causam  nm^slilia*  ejus  se 
crele  perquirit,  audit  ct  benignissimo  vultu,  sicut 
jugiler  crat  circa  atfliclos,  ita  re>pondil  :  «  Kt  inde, 
fili  mi  charissirae,  contrislaris  ?  Denarios  illos  Dous 
alii  pra'destinavil  etconlulil,  qui  eis  plus  malre  tua 
forlassis  indiguit.  Tace,  et  ne  cuiquam  inde  loqua- 
ris  diligenler  altende.  Ac  ne  quod  acium  est  ani- 
raum  luum  vel  modicum  gravet,  solidos  seplera  pro 
illis  quinque  ad  ulilitatem  malris  tuae  tibihodie  dari 
praicipiam.  Sed,  utdixi,  inde  id  nerao  sciat.  »  Ipsum 
quipi^e  usum  in  dando  hahebal,  ut   daiula   hilariter 


omnibus  ob>ervarent  ne  ahquid  eis  decsset,  neque 
viris  ad  fcMuinas,  vel  feminis  ad  viros  acccdendi 
facultas  ulhi  adcs>et.  Ex  altera  vero  parle  via;  cc- 
clc>iam  in  honorora  bcali  Gregorii  papaj  coniposuit, 
iu  qua  canonicos  ]>osuit,  qui  regulariter  viverent  et 
prajfatis  infiiTnis  quio  saluti  aniraamm  suarura  con- 
gruerenl  cum  sepultura  ministrareut.  Quibus  etiam 
in  torris,  in  decimis,  ct  iu  aliis  reddilibus  tanta 
largilus  esl,  ut  ad  suslentationem  eorum  sufficientia 
esse  vidercnlur.  Romolius  vero  quara  a  borcali,  ab 
occidontali  porlae  civitalis  ligneas  doraos  in  dcvexo 
monlls  hilere  fabiicans,  eas  ad  oj^us  leprosorum 
deh^gavit,  viris  iu  isti^,  queraadmodum  in  aliis,  a 
feminarum  .societatc  sojunclis.  His  nihilominus  pro 


darol,  ct  nuIU  vel  dalum  vol  dantis  per^onam  cuivis  g  qualilate  sui  morbi  orania  quibus  egerent  de  suis 


revelare  concederet.  Et  ha)C  quidem  do  ipsius  malris 
ecclosi»  monachis  dicta  sint.  Ca'terum  quis  unquam 
pauper  clamavit  ad  eum,  et  de-peclus  csl  ?  Quis 
peregrinorum  de  quocunque  ordinc  hominum  peliit 
opem  ejus,  et  cam  as^eculu  non  est  ?  Qua3  congre- 
gatio  monachorum  seu  clericomm  ad  ipsum  ali- 
quando  misitsubsidium  petens,  el  copiam  largilatis 
ejus  ultra  quam  sj>erabatur  cxpeila  non  est?  Testis 
horum  quse  diciraus  Italia,  Gallia,  Brifannia  e>t, 
quae  usque  hodie  mortera  Lanfranci  miserando  su- 
spirio  plangit.  Quid  referam  de  abbatia  Sancti  Al- 
bani,  quara  intus  et  exlra  ad  nihilum  ferc  devolu- 
tam  ipse,  ut  suam  (13),  insiituto  ei  bona»  memorije 
Paulo  abbale,  a  fundamenlis  rerediticavit,  et  intus 


miuistrari  constituit,  institutis  ad  boc  peragendum 
talibus  viris,  de  quorum  solertia,  benignitale  ac 
})ationtia,  ut  sibi  (piidera  videbatur,  nomini  foret 
ambigendum.  Supor  iiajc,  in  vilhs  ad  pontificatura 
pertinentibus  domos  muitas  atque  honestas  partim 
de  lapide,  partiin  dc  hgno,  sibi  et  siiccessoribus 
suis  a'dilicavil.  Pro  dignilate  aulem  Eccle^iaj  Cau- 
tuariensis  quara  quidain  de  episcopis,  sed  maxime 
Thoraas  archiepiscopus  Eboraceusis,  ut  novus  ADgliaa 
civis,  niraiura  conatus  est  ad  exaltationem  suae 
Eccleslo}  humiHarc,  quanlos  labores  pcrpessus  sit, 
et  quemadmodum  ipsuni  Thoinam  ad  raensurara 
antecessonim  suorura  huraihaverit,  supervacaneum 
est  atque  de})endens  hic  aliquid  scribere  (15).  Ipse 


mngna  reiigione  foris  multarum  ronim    donatione  ^  etenim  inde  veritate  plena  et  tolius  rcgni  assensu 


auxit,  honeslavit,  ditavit.  In  episcopatu  RoiVonsi  non 
multo  jdures  quam  quatuor  canonicos  et  ipsos 
a^nimnosara  vilam  agentes  sub  Siwordo  episcopo 
reperit.  Qui  episcopus  ubi  cum  Ernoslo  quem  ci 
suceessorcm  Lanfrancus  statuerat,  pra?senli  vita) 
sublalus  est,  monachus  pi»  recordationis  (14), 
Gunfuldus  noraine,  ab  eodera  ibi  subrogatus  episco- 
pus  est.  Per  hunc  velustara  ccclesiara  episcopatus 
cura  fabrica  adjacentc  subvertit,  et  nova  qua^quc 
exstruxit.  Clcricos  qui  illic,  sicut  dixiraus,  vitam 
agebant,  aut  in  eodera  loco  ad  religionis  culmen 
erexit ;  aut,  datis  aliis  rebus,  de  quibus  abundan- 
lius  solito  viclum  et  veslitura  haberent,  in  alia  loca 
mutavit.  Sodem  etenim  episcoi>alera  monachici  or- 
dinis  cultu  instituit,  ac  delegatis  terris   et   aliis  quK 


confirmala  bub  testimonio  regii  sigilli  scripta  reli- 
quit.  Qui  eo  quidein  magis  in  istis  laboravit,  quod 
antiqua  ip:>ius  Ecchsix  privilegia  in  ea  conilagra- 
tione  quse  caradera  ecclcbiara  tertio  ante  sui  introi- 
tus  anno  consurapsit,  pene  omnia  perierant. 

Ahas  quoque  consuetudines  quas  priscis  tempo- 
ribus  Ecdesiae  Cantuariensi,  ut  hbenima  in  cuncti& 
exsisteret,  reges  Angli»  sua  munificentia  contule-- 
runt,  et  stabiles  ia  perpetuum  manere  sacralissima 
sanctione  constituerunt,  quorumdam  imprudeotia 
perditas,  sua  prudentia  recuperavit.  Odo  siquidem 
episcopus  Bajocensis,  ut  de  afiis  Inceam,  frater 
pra*dicti  regis  Willhclmi  el  Cantia)  comes,  prius- 
quam  Lanfrancus  Angliam  intrasset,  magnus  et 
pra»i)otens  per  totura  regnum  habebatur.  Hic  domi- 


sustontalioni   illic   servientium    Deo    compolobant,  D  natione   qua  immensum    sustollebatur,  non   roodo 


divitem  de  pau])ere,  sublimem  de  huraiH,  sicut  in 
pra^senli  habetur,  effecit.  Sed  quod  de  pauperibus 
foras  muros  civitalis  Cantuaria)  fecit,  i^raBtermitlen- 
dum  mihi  in  hoc  opere  fore  non  arbitror.  Extra 
aquilonaleni  denique  portam  urbis  illius  lapideani 
domura  decentem  et  amjjlam  construxit,  et  ei  pro 
diversis  necobsitudinibus  hominum  el  commodilati- 
bus  habitacula  plura  cum  spaliosa  curte  adjecit. 
Hoc  palatium  in  duo  divisit ;  viros  videlicet  variis 
'nfirmitalum  qualilalibus  probsos  uni,  j^arti  vero 
nllori  feminas  se  malc  habentes  instituens.  Ordina- 
y\i  etiam  eis  de  suo  vestitum   et  Yiclum    quotidia- 


tcrras,  sed  et  libertatem  nominatc  Ecclesiae  nuUo  ei 
resistente  mnllipliciter  invaserat,  oppresserat,  lc- 
nebat.  Qu»  ubi  Lanfrancus,  ut  erant,  didicit ;  apud 
regem  de  illis  agit  sicut  opoilere  sciebat.Undeprae- 
cepit  rex,  quatenus  adunatis  primoribus  et  probis 
viris  non  solum  de  comitatu  Cantia?,  sed  et  de  aliis 
comitatibus  Anglia^  querela?  Lanfrancl  in  medium 
ducorentur,  examinarentur,  determinarcntur  (10). 
Disj)osito  itaque  apud  Pinnedene  principum  con- 
vcntu  Goffridus  episcopus  Conslanticnsis,  vir  ea 
tempeslate  i^jra^vides  in  Anglia,  vice  regis  Lanfranco 
justiliara  de  suis  querelis  alrenuissirae  facere  ju9<i 


357 


HISTORIANOVORUM.  —  LIB.  I. 


SU5  fecit.  Lanfrancus  enim  valida  ratione  subnixus,  A  ordo  non  sihi  astrinxerat,  eniti  coeperunt 


ex  communi  ommum  astipulalione  et  judicio,  ibi 
cuncta  recuperavit  quae  ostensa  sunt  antiquitus  ad 
jura  Ecciesiae  Christi  Cantuariensis  perlinuisse,  lam 
in  lerris  quam  in  divcrsis  consueludinibus. 

Item  alio  tcmpore  idem  Odo,  permittente  rege, 
piacitum  iosliluit  contra  sa)pcfalam  ecclesiam,  et 
lutoi-em  ejus  Patrem  Lanfrancuni,  et  illuc  omnes 
quos  peritiorea  legum  el  usuro  Anglici  rcgni  nove- 
rat,  gnanis  adduxit.  Cum  igilur  ad  eventiialioiiem 
causarum  ventum  esset,  omnes  qui  toendis  Ecciesix 
causis  quaque  convenerant  in  primo  congrcssu  ila 
convicti  sunt,  ut  in  quo  eas  luerentur  sinmi  amitte- 
rent.  Ipsi  namque  Lanfrancus  non  intercrat.  Tali- 
bus  enim,  nisi  necessitas  summa  urgeret,  et  inle- 
resse  moris  non  erat.  Ipsi  ergo  in  camera  lectioni 
divinae  occupato  quid  gestum  fuerit  nuntiatur.  At 
ille  nil  corde  porierritus  dicta  adversariorum  non 
recte  processisse  asseruit,  et  idco  cuncta  in  crasti- 
num  induciari  prsecepit.  Sequenti  nocte,  adest  in 
visu  antistiti  beatus  Dunstanus,  monens  ne  illum 
roullitudo  conturbeti  sed  de  prccsentia  sui  securus 
placitum  mane  ipsemet  hilaris  intret :  quod  et  fecit. 
Suas  itaque  caosas  quodam  exordio  quasi  a  rebus 
quae  tractat®  fuerant  vel  tractandae  penitus  alieno 
cunetis  stupentibus  orsus,  ita  processit  ut  quae  su- 
per  eam  pridie  dicta  fuenint  sic  devinceret  et  ina* 
nia  esse  monslraret,  ut  donec  vitae  praesenti  super- 
fuit,  nullus  exsurgeret  qui  inde  contra  eum  os  ape- 
riret.  De  his  ita, 

Super  bsec  suis  quoque,  et  eisdem  ferme  diebus  q 
omnes  circiter  qui  ex  clericali  ordine  per  regem 
Wiilhelmumin  Anglia  constituti  pontifices  erant, 
monachos  qui  in  nonnullis  episcopatibus  Angliae  ab 
antiqoo  vitam  agebant,  inde  eliminare  moliti  sunt, 
et  regem  ipsum  in  hoc  sibi  consenianeuro  effece* 
runt;  in  quo  tamen  se  effectu  potiluros  cerli  exsti- 
terant,  ut  Walchelinus  episcopus  adunatos  pene 
quadraginta  clericos,  canonicorum  more,  tonsura  ac 
veste  redimitos  haberet,  quos,  ejectis  monachis, 
Wentanae  Ecclesise  cui  pnesidebat,  mox  intromille- 
ret.  Sola  mora  haec  peragendi,  nondnm  requisita  ab 
archiopiscopo  Lanfranco  licentia  fuit.  Ut  autem 
eam  dicto  qooque  citius  impetraret,  nulla  menti 
ejus  dubitatio  inerat ;  sed  aliler  ac  sibi  mens  sua 


saltem  dc  primatu  Canlnariensi  monaclio."- 
rent,  intendonles  se  Iioc  faclo  facillime  al 
exclusuros.  Dc  illis  clenini,  polioiibus, 
videbalur,  ralionibus  ad  id  agcndum  fu 
partim  ob  sublimitaterapriraalis  ^edis,   qu; 


3o8 

quatenus 

cradira- 

•^  armndc 

^icut   cis 

'cbantur, 

disj)o- 

silioni  el  rorreclioni  Ecclesiarum  persuas  personas 

quaque  per   Angliam    invigilare  habut,    j)nrtira    ob 

alias  .niulliplices  rausas   quarura   exseculio,  juila 

quod  ipsi  confingebant,  magis  cloricorum  quam  mo- 

nachorum  officium  speolat.  Deductus  csl  in  senten- 

liam  istara  rex  et  alii  principes  regni,  Lantranro  ut 

sui  moris  erat  totis  viribus   obnitenle,    cl   omnium 

molimini  ac  invidia?  viriliter   resistcnte.    Ne    tamcn 

post  obitum  suum  fierel  quod  se  superslii-   sciebat 

gpcr  auxiliumDei  nequaquam  pcrliciendum.  nescicns 

mortis  suae  diem  vel  lioram,  v^ii  sagacilal.'    et  in- 

dustria,    qua  pollebat,  ut  aiiclorilale  Roinanaj   et 

apostolicaj  sedis  monachorum   habitalio  in   cadem 

Eccle^ia  corifirmaretur,  ct  inoonvulsa  duni  vteculujn 

duraret  in  perpeluum  slabilirelur.   Quod   privile^io 

lali  summus  apostolicae  anlisles  Alexander  sedis  ita 

scripto  suo  roboravit  : 

«  Alcxander  episcopus,  servus  servorura  Dci, 
reverendissimo  fratri  in  Christo  Lanfranco  vencra- 
bili  Cantuariorum  archiepiscopo,  saiutem  el  aposlo- 
licam  benedictionem. 

•  Accepimus  a  quibusdam,»  etc.  Videin  Alexan- 
dro  IL 

Quam  vero  secora  libertate  et  libera  securitalo 
quaeque  ad  jura  Ecclesi®  Cantuariensis  pertinentia 
potiri,  8a?pe  fatus  Paler  Lanfrancus  intenderit,  et  ex 
his  quae  paucis  designavimus,  el  ex  epislola  quam 
ecce  subscribemos  cuivis  scire  voienti  patere  satis 
erit  :  quam  epislolam  de  causis'  ecclesiasticis  scri- 
ptam  ea  re  maxime  placuit  aliis  omissis  praesenti 
operi  commiscere.  Quatenus  hi  qui  scientiam  talem 
negotiorum  non  omnino  expertes  sunt,  ex  consue- 
tudinibus  aiiarum  Ecclesiarum  animadvertant  qua 
dignitate  ipsam  Ecclesiam  inter  alias  constet  emi* 
nere.  Epistoia  igitur  ista  est  : 

«  Lanfrancus  gratia  Dei  archiepiscopus,  dileclis- 
simo  fratri  Stigando  Cicestrensi  episcopo,    salulem. 

«  Cieriri  villarum  nostrarum  qui  in  veslra  dicecesi 
exsistunt,  quesli  nobis  sunl  quod  veslri  archidiaconi, 


spoponderat  exitus   rei   provenit.  Nam   ubi    quod  _^  reperlis  occasionibus,  pecunias  ab  eis  exquinmt,  et 


episcopus  moliretur  insonuit  auribus  ejus,  iliico 
facinus  exhorruit,  nec  se  dum  viveret  ut  aflfectum 
quoque  modo  taiis  voiuntatis  obtinerct  conseosu- 
rum  asseroit.  Ita  ergo  et  clerici,  qui  succcdere 
monaehis  fuerant  per  Walcbelinum  eollecti,  et  in 
8ua  dimissi  sunt,  et  monachi  qoi  cedere  clericorum 
praejudicio  quodam  damnati  erant,  gratia  Dei  et  in 
stantia  boni  Lanfranci  pristinse  conversationis  in 
suaEccIesia  compotes  effecti  sunt.  Nec  ista  pro 
sedandis  quonimdam  animositatibus,  quas  ad  deje- 
ctionem  monachorum  conceperant,  sufficere  pote- 
raat.  Namque  pari  voto,  simiii  conamine,  uno  con 


a  quibusdam  jam  accepcnmt.  Meminisso  debet  fra- 
temitas  vestra  quia  contra  morem  antcccssorum 
nostrorum  ct  vestrorum  vobis  concessimus,  eisque 
imperavimus  quatenus  ad  vostras  synodos  ircnt,  et 
ea  qua)  ad  Chrisliana)  reiigionis  notitiam  prodcsse 
possunt,  sine  interpcllationo  vel  discussione  aliqua 
a  vobis  audircnt.  Si  qu»  in  ipsis  culp»  invcniren- 
tur,  suspensa  inlorim  vindicla,  ad  nostrum  examen 
scrvarcnlur  et  nobis  vel  in  niiscrendo  vel  in  uJci- 
scendo,  sicut  semper  consuetudo  fuit,  obnoxii  lc- 
nerentur.  Mandamus  itaquo  vobis  ut  roale  accepla 
sine  diiatione  reddi  jubeatis,  ct  ministris  vestris  ne 


sensn^  coneordi  animo  pontifices,   qoos  reiigionis      ulterius id pncsumant,  scnandcc   charitatis   studio. 


339 


EADMERI  CiVNTUARIENSIS  MONACHI 


360 


probibcatis.  Nos  vero  presbytcris  nostris  qui   extra  A  debat.  Hic  toti  NorthmanDiae  atque  Francjse,  pro  suae 

excelleniis  sanctitatis  merito,  notus,  charus  et  accc- 
ptus,  niagnae  famae  quoque  in  Anglia  faabebatur,  ac 
regi  praefato,  necne  Lanfranco  archiepiscopo  saa- 
ctissima  familiaritate  copulabatur.  Hic  cum  nonun- 
quam  pro  diversis  EccIesisB  et  aliorum  negotiis  ad 
curiam  regis  veniret,  rex  ipse,  deposita  feritate,  qua 
multis  videbatur  saevus  et  formidabilis,  ita  fiebat  in- 
clinus  et  affabilis,  ut,  ipso  praesente,  omnino  quam 
esse  solebat,  stupentibus  cunctis,  fieret  alius.  Hunc 
itaqueet  Lanfrancum  videlicet  viros  divina  simul  et 
humana  prudentia  fultos,  prae  se  magni  semper  ba- 
bebat,  et  eos  in  omnibus  quae  sibi,  quantum  officii 
eorum  referebat,  agenda  erant,  dulciori  pras  caeteris 
studio  audiebat.  Unde  et  consilio  eorum  ab  animi 
Q  sui  severitate  in  quosdam  plurimum  et  saepedescen- 
debat,  et  quatenus  in  sua  dominatione  ad  observan- 
tiam  religionis  monasteria  surgerent,  studiose  ope- 
ram  dabat.  Quae  religio  ne  nata  deficeret,  procurabat 
Ecdesiarum  pacem  quaque  tueri  ;  et  eis  quae  in 
U8US  servientium  Deo  proficerent,  in  terris,  in  de- 
cimis,  in  aliis  redditibua,  ex  suo  largiri.  Hac  tamen 
benevolentia  super  Ecclesias  Northmanniae  respi- 
ciebat. 

Hic  ergo  Willhelmus  (a)  cum  vicesimo  primoregni 
sui  anno  infirmitale  qua  et  mortuus  est,  detentas 
apud  Rothomagum  fuisset,  et  se  meritis  ac  interces- 
sionibus  Anselmi  omnimodis  commendare  disposuis^- 
set,  eum  ad  se  de  Becco  venire  et  non  loogc  a  se 
fecit  hospitari.  Yerum  cum  ei  de  salute  animae  suae 


Cantiam  constituti  sunl  omnino  praecipimus  ne  ad 
veslram  vel  alicujus  episcopi  synodum  amplius 
eant,  nec  vobis  nec  aliquibus  minislris  vestris  pro 
qualibet  culpa  respondeant.  Nos  enim  cum  ad  villas 
noslras  venerimus,  quales  ipsi  vel  in  moribus  ve^ 
in  suis  ordinis  scientia  sint,  pastorali  auctoritate 
vestigare  debemus  (17).  Chrisma  lamen  a  vobis 
accipiant,  et  ea  quae  antiquitus  instituta  sunt  in 
chrismatis  acceptione  persolvant.  Sicut  namque  ea 
quae  antiquitus  usque  ad  nostra  tempora  antecesso- 
res  nostri  habuerant  solerti  vigilantia  cupimus  illi- 
bata  custodire  ;  ita  aliis  debita  aliqua,  quod  absit  I 
usurpatione  denegare  nolumus.  » 

Ad  bsec  qua  sagacitate  (hoc  enim  panlo  ante  me- 
moratum  paucis  replicare  absere  nonesseputamus), 
qua,  inquam,  sagacitate  memorabilis  Pater  Lan- 
francus  apud  regem  Willhelmum  egerit  ul  per  in- 
spirationem  graliae  Dei  ad  hoc,  eo  imminente,  per- 
duceretur,  ut  quamplures  terras  nominatae  Ecclesiae 
Canluariensi  diversis  causis  ac  violentiis  hominum 
ablatas,  pro  redemptione  auimae  suae  restitueret,  et 
referre  longum  et  aestimavi  non  necessarium .  Ea- 
rumdem  enim  terrarum  et  numerus  et  nomina 
eidem  Ecclesiae  notissima  sunt ;  et  redditus  illaram 
ex  qnibus  hi  qui  sub  domino  ipsi  loco  deserviunt 
sustentantur,  pro  aeterna  ejus  salute,  oculis  justi 
judicis,  die  noctuque  consideranda  ab  eisdem  ipsis 
praesentantur.  Quid  itaque  de  aliis  ipsius  Ecclesiae 
terris  quae  in  eadem  qua  olim  ablatae  sunt  direptio 


nis  injuria  permanent,  successoribus  tanti  provisoris     loqui  differret,  eo  quod  infirmitatem  suam  paulum 


servorum  Dei  faciendum  sit,  fructus  quem  iste  ex 
his  quae  restituit  consecutus  est  docebit  eos,  juxta 
quod  sui  curam  habebunt.  Re  etenim  vera  et  illas 
restituisset,  si  ultra  quam  vixit  aliquanto  tempore 
supcrvixisset.  In  hoc  quippe  illum  gnara  principis 
Lanfranci  prudentia  duxerat,  et  praefixo  termino  id 
se  facturum  spoponderat.  Verum  dum  sponsionis 
suae  effectu  potiri  non  meruit,  quanto  studio  quis, 
dum  potcst,  bohis  insistere  debeat,  exemplosuipras- 
monuit.  Haec  et  hujusmodi,  quae  gloriosus  Pater 
Lanfrancus  magnifice  operatus  est,  si  quisquam  uti 
sunt  describcre  volet,  copiosa  materia  est,  ad  opus 
grande  sufficiens.  Ego  autem  quia  probabili  et  firma 
ratione,  sicut  cepi,  in  alia  ducor ;  tantum  adhuc  de 
eo  brevlter  dico,  ipsum  revera  magnum  et  insupe- 


levigah  sentiret,  contigit  ipsius  pnncipls  corpns 
tsnta  invalitudine  deprimi,  ut  curiae  inquietudines 
nullo  sustinere  pacto  valeret.  Transito  igitur  Se- 
quana,  decubuit  lectoin  Ermentrudisviila  (b),  quae 
est  c^ntra  Rothomagum  in  altera  fluminis  parte. 
Quidquid  tum  deliciarum  regi  infirmo  deferebatur, 
abeoillarum  medietas  Anselmo  infirmanti  mitte- 
batur.  Verumtamen  nec  eum  amplius  in  hac  vita 
videre,  nec  ei  ut  proposuerat  quidquam  de  anima 
sualoqui  promeruit.  Tanta  enim  infirmitas  occupavit 
utrumque,  ut  nec  Anselmus  ad  regem  Willhelmumy 
nec  Willhelmus  posset  pervenire  ad  abbatem  Ansel- 
mum.  Et  quidem  Willhelmus  ita  mortuus  est,  non 
tamen  ut  dicilur,  inconfessus  (c);  atque  Anselmus 
evestigio  est  ab  infirmitate  relevatus,  pristinaeque 


rabilem  Ecclesiae  Christi  defensorem  et  pium  totius  D  saluti  post  modicum  redonatus.   Qui  autem  rcgio 


Angliae  principcm,  ac  in  quantum  sibi  licuit  bonum 
paslorem  cunctis  in  ea  consistentibus,  dum  vixit, 
fuisse. 

Per  idem  tempus  erat  quidamabbasBecci  nomine 
Anselmus,  vir  equidem  bonus  et  scientia  littcrarum 
magnifice  pollens.  Contemplativae  vitse  totus  inten 


(o)  Willelmus  obtenla  dellaroldo  victoriacoronatus 
est  Londini  ad  finem  anni  1066  et  mortuus  anno  1087. 

(6)EanuncSo//^t;i//enuncupatur,  quasi  vi/Za  tn/e- 
rior. 

{c)  SimeonDunclmensis  ait,  qnod  Willhelmus  I, 
rex  Angliae, «  coelesti  viatico  munitus  »  excesserit  : 
interim  tam  ipse  quam  ceteri   regem  punitum  insi- 


funeri  interfuerint,  quave  pompa  corpus  ejus  Cado- 
mum  delatum  sit ;  quamque  libera,  imo  quam  servili 
calumnia  in  ecclesia  beati  Stephani  sepultum  sit,  et 
dicti  lugendum  et  auditu  fatemur  esse  miserendum. 
Quae  enim  conditio  sortis  hamanae  non  moveat  ad 
pietatem,  cum  auditum  fuerit  regem  istum  qui  lantae 
HENSCHENH  NOTiE*. 

nuant,quod,oppido  quodam  in  Francia  occupatio 
omnes  ecclesias  in  ea  sitas,  et  cum  his  duos  sanctos 
reclusos  combussisset. 

*  Historia  Novorum,  a  partc  posleriori  libri  i, 
exstat  apud  Bolland.,  Acta  sanctorum,  tom.  II, 
April.,  p.  893,inA>SKLiio,  subtitulo  :  Vita  5.  An- 
selmi  in  pontificatu.  Notas  inde  mutuamur.  Edits. 


361 


HISTORIA  NOVOROM.  -  LlB  I. 


m 


potentiae  in  vita  sua  etstitit,  ut  in  tota  Anglia,  in  A  taxatoque  victu  monachomm  inibi  Deo  servientium, 


tota  Nortbmannia,  in  totaCenomanensipatria,nemo 
contra  imperium  ejus  manum  movere  auderet,  mox 
ut  in  terram  spiritum  exbalaturus  positus  est,  ab 
omni  bomine,  sicut  acccpimus,  uno  solo  duntaxa^ 
serviente  excepto,  dcrelictum  cadavere  ejus  sine 
omni  pompa  per  Sequanam  naucella  delatum,  et 
cum  sepeliri  deberet,  ipsam  (erram  sepuHurse  illius 
a  quodam  rustico  calumniatam  qui  eum  bfleredi- 
tario  jure  rcclamans  conquestus  est  illam  sibi  jam 
olim  ab  eodem  injuria  fuissc  ablatam  (a)  ?  Quautus 
autem  moerorLanfrancum  ex  morle  ejus  pcrculerit, 
quis  dicere  possit,  quandonosquicircaillumnuncia 
mortc  illius  eramus,  stalim  eum  prae  cordis  angustia 
mori  limeremus  7 


reliqua  sub  censu  atque  in  suum  dominium  redigi 
jussit.  Fecit  ergo  Eccleaiam  Cbristi  venalera  ;  jus  in 
ea  dominandi  prae  caeteris  illi  tribuens  qui  ad  de- 
trimentum  ejus  in  dando  pretium  alium  saperabat. 
Unde  misera  successione  singulis  annis  pretium 
renovabatur.  Nullam  siquidem  conventionem  rex 
stabilem  esse  sinebat,  sed  qui  plura  promittebat 
excludebat  minus  dantem,  nisi  forte  ad  id  quod 
posterior  offerebat,  prima  conventione  vacuata,prior 
assurgeret.  Videres  insuper  quotidie,  spreta  servo- 
rum  Dei  religione,  quosque  nefandissimos  hominum 
regias  pecunias  exigentes  ^r  claustra  monasterii 
torvo  et  minaci  vultu  procedere,  binc  inde  praBci- 
pere,  minas  intenlare,  dominationem   polentiamque 


Defuncto  ilaque  rege  Willbelmo,  successit  ct  in  g  suam  in  immfinsum  ostentare.  Qua  de  re  quse   vel 

~ •       •  q^^j    scandala,    dissensiones,  inordinationes  ortae 

sint,  reminisci  pfget.  Super  haec,  quidam  ipsi  Ec- 
clesise  monacbi,  malis  ingruentibusdispersi  ac  missi 
sunt  ad  alia  monasteria  ;  et  qui  reiicti  multas  passi 
tribulationes  et  impropcria.  Quidde  hominibusEc- 
clesise  dicam,  qui  tam  vasta  miseria,  roiseraque  va- 
stationc  sunt  attriti,  ut  dubitarem,  si  sequenliamala 
non  essent,  an  salva  vita  illorum  possent  miserius 
alteri.  Nec  ista  qu»  dicimus  in  sola  Ecclesia  Can- 
tuariensi  facta  sunt.  Desaevit  immanitas  ista  etiam 
in  cunctis  per  Angliam  constitutis  filiabus  ejus,  qus 
viris  suis,  episcopis  scilicet  seu  abbatibus  deceden- 
tibus,    in   viduitatem  ea  tempestate    cadebant.  Et 


rcgnum  Willhelmus  filius  ejus,  qui  cum  rcgni  fasti 
gia  fratri  suo  Roberto  (b)  praeripere  gestiret  ;  et 
Lanfrancum,  sine  cujus  assensu  in  rcgnum  ascisci 
nullatenus  poterat,  sibi  in  boc  ad  expletionem  de- 
siderii  sui  non  omnino  consentaneum  invenirct ; 
vercns  ne  dilalio  suae  consecralionis  inferret  eidis- 
pcndium  cupiti  honoris,  coepit  tam  per  se  quam 
per  omnes  quos  poterat,  fide  sacramentoque  Lan- 
franco  promittere  justiliam,  sequitatem  et  miseri- 
cordiam  se  per  totum  regnum,  si  rex  foret,  in 
omni  negolio  servaturum ;  pacem,  libertatem,  se- 
curitatcm  Ecclcsiarum  contra  omnes  defensurum, 
necne  prgeceptis  atque  consiliis  ejus  per  omnia  ct 
in  omnibus  oblemperaturum .  Sed   cum  poslhac  in 


quidem  ipse  primus  hanc  luctuosam  oppressionem 
regno  fuissel  confirmatus,  postposita  pollicilatione  p  Ecclesiis  Dei  indixit,  nullatenus  eam  ex  patema 
sua,  in  contraria  dilapsus  est.    Super   quo   cum   a      traditione  excipiens.  Destitutas  ergo  Ecclesias  solus 


;  ergo  i 
in  dominio  suo  tenebat.  Nam  allam  neminem  praeter 
se  substitnere  volebat,  quandiu  per  suos  ministros 
aliquid  quod  cujosvis  prelii  duceret,  ab  eis  extra- 
here  poterat.  Itaque  planum  erat  ubique  miseriam 
videre.  Duravit  autem  fereper  qninqoeannos  (utde 
aliis  taceam)  super  Ecclesiam  Cantuariensem  hsec 
ipsa  miseria  seniper  in  pejus  proficiens,  sibique  ipsi 
roiserior  deteriorque  succre8cens((i). 

Quarto  inter  haec  anno  (e)  Hugo  comes  Cestrensis, 
volens  in  sua  quadam  ecclesia  monachorum  abba- 
tiam  instruere,  missis  Beccum  nuntiis,  rogavit  ab- 
batem  Anselmum  Angliam  venire,  locum  inspiccre, 
cumque  per  monachos  suos  regulari  conversatione 

_„_  r ,  -  _    ,    informare.  Renuit  ipse,  necvenirevoluit.  Jamenim 

mox,  ut  alia  quae  perperam  gessit  omittam,  ipsam  ^  quodam  quasi  prflesagio  mentes  quorumdam  tange- 
(18)  totius  Angliae,  Scotiae  et  Hiberniae  necne  adja-  bantur,  et  licet  clanculo  nonnuUi  ad  invicem  loqoe- 
centium  insularum  matrem,  Ecclesiam  scilicet  Can-  bantureum,  si  Angliam  iret,  archiepisoopum  Can- 
tuarienscm,  invasit ;  cuncta  quae  juris  illius  erant  tuariensem  fore.  Quod  quamvis  omnino  remotum 
intus  et  extra  per  clientcs  suos  describi  pnecepit  ;      esset  a  voluntate  ejus,  et  firroitas  propositi  sui  se 

HENSCHENII  NOTiE. 


Lanfranco  modeste  redargueretur,  el  ei  sponsio 
fidei  non  servalae  opponeretur,  furore  succensus  : 
tf  Quis,  ait,  est,  qui  cuncla  quae  promittit  implere 
possit  7  »  Ex  hoc  igitur  non  rcctis oculis  superpon- 
tificem  intendere  valcbat,  licet  a  nonnullis  ad  quse 
illum  voluntas  sua  trabebat,  ipsius  respcctu,  eo  su- 
perstite,  temperaverit .  Erat  enim  Lanfrancus  idcm, 
vir  divinae  simul  cl  humanae  legis  peritissimus,  atque 
ad  nutum  illius,  totius  regni  spectabat  intuitus.  Qui 
cum  de  hac  vita  translatus  fuisset  (r),  quam  gravis 
calamitas  ex  obitu  illius  Ecclesias  Angliae  devasta- 
verit,  multa  praetermittendo  pnucis  ostendere  pla- 
cuit.  Confestim  eniro  rex  foras  expressit  quod  in 
suo  pectore,  illo  vivente,   confotum   habuit.   Nam 


(a)  Joanncs  Bromton  in  Chronico  satis  pathetice 
rem  describit  additque  «  quod  illa  querela  adeo 
omnes  movit,  ut  prius  viro  conquerenti  pro  voto 
satisfacerent  ut  ac  deinde  exsequias  mortuo  adim- 
plerent.  > 

(b)  Bx  dispositione  patema  id  factum  scribunt  cae- 
teri ;  eo  ({uod  Roberlus  primogenitus,  ob  non  reli- 
ctam  sibi  libere  Normanniam  rebellans  patri,  apud 

Patrol.  CLIX. 


Philippum  Franciae  rcffem  ageret. 

(c)  Mortuus  est  Lanfrancus  anno  1089,  Guillelmi 
II  anno  n,  quinto,  aliis  nono  Kalendas  Maii. 

(d)  Anno  Ghristi  1062. 

(e)  Uugo  comes  Grestronsis  nepos  Willielmi  I  ex 
sorore,  vixit  usque  ad  annum  1106,  teste  Knyghlono 
iib.  n,  cap.  8,  Deeventibus  Angliae. 


12 


H$ 


fiADMBRI  CANTDABIBNSIS  HONACHt 


364 


noiKpum  boeoDUS  subitoram,  eertitudinem  promit-  A  multiplicium  ratione  causarum,  quse  illius  adventus 


leret  animo  ejua  ;  tamen  quia  hoc  non  omnes  intel- 
ligebant  (providendo  bona  non  tantum  coram  Deo, 
•edetiamcoram  onmiba8bominibus)Angliamintrare 
ooluity  ne  se  hojua  rei  gratia  intrasse  quisquam 
suspicaretor.  Contigit  interea  comitem  ipsum  acri 
laoguore  grayari.  Quod  mox  Anselmo  mandans, 
magnopere  precatus  est  quatenus,  antiqua  familia- 
litate  considerata,  ad  consulendum  anim»  suse  sine 
mora  veniret.  £t  si  timor,  inquit,  suscipiendi  archi-* 
episGopatus,  ne  yeniat,  eum  detinet,  fateor,  inquil, 
in  fide  mea,  quoniam  id  quod  rumer  inde  jactat 
nihil  est ;  ac  per  hoc  indecens  ejus  sanctitati  esse 
sdal,  si  nihilo  tentus  magnae  mesenecessitati  subve- 
nire  detrectat.  Perstatille  in  non  veniendo,  et  co- 


causa  non  inferior,  sicut  dizirous,  erat.  Sicque  hojus 
temporisspatiom  transiit,  ut  de  ponlificalu  Cantoa- 
riensi  nihil  ad  eum  vel  de  eo  dictum  actumve  sit, 
ipseque  sui  periculi  et  antiqoi  timoris  secoros  effe- 
ctus  fuent.  Post  hsc  io  Northmanniam  regredi  vo- 
lens,  negata  a  rege  licentia  copiam  id  agendi  habere 
non  potuit. 

Inter  haec  cumgratia  Dominicffi  Nativitalis,  omnes 
regni  primores  ad  curiam  regis  pro  more  venissenl, 
contigit  ut  eorum  optimi  quinqueuno  consensu  inter 
se  de  communi  matre  regni  quererentor  quod  vi- 
duata  suo  pastore  tam  diu  et  tam  inaudita  vezatione 
opprimeretur.  Hujusmodi  ergo  do  faoc  ab  eis  consi- 
lium  sumptum  est,  ut  supplid  prece  dominum  suum 


mes  seque  permanet  in  requirendo.  Tertio  itaque  q  regem  convenirent,  quatenus  oraUones,   quod  po- 


mandat  illi  hsec  : «  Si  non  veneris,  revera  noveris 
qoia  nunqoam  in  vita  setema  in  tanta  requie  eris, 
quin  perpetuo  doleas  te  ad  me  non  venisse.  •  Quod 
ille  aodiens  :  «  Angustise,  ait,  mihi  sunt  undique. 
Si  Angliam  iverOi  vereor  ne  cui  per  hoc  prava  su- 
spicio  Bubrepat,  et  me  causa  consequendi  archiepi- 
scopatus  illuc  ire  ezistimel.  Si  non  ivero,  fratemae 
charitatis  violator  ero,  quam  quidem  non  solum 
amico;  verum  exhibere  jubemur  et  inimico.  Quse 
denique  si  erga  inimicum  violata  peccstum  est,  erga 
amicum  quid  est  ?  Et  certe  amicus  meus  familiaris 
ab  anUquo  comes  Cestrensis  Hugo  fuit,  qui  mei 
nunc,  ut  dicit,  iodiget.  In  necessitale  probatur  ami- 
cus.  Si  ergo  propter  obliquam,  quam  in  me  forsan 


steris  mirum  dictu  fortasse  videbitur,  per  Ecclesias 
Anglise  fieri  ad  Dominum  permitteret,  ut  ipse  sua 
pietate  regi  inspiraret  quatenus  instituto  illi  digno 
pastore,  a  tanta  eam  dade,  et  alias  per  eam  rele- 
varet.  Quod  cum  ilH  una  suggessissent,  ipse  licet 
nonnihil  exinde  indignatus,  tamenfieri  quod  pete- 
baturpermisit,  dicens  quod  quidquid  Ecclesia  pe- 
teret,  ipse  sine  dubio  pro  nullo  dimitteret  quin 
faceret  omne  quod  vellct.  Hoc  ita  responso  accepto, 
episcopi  ad  quod  isla  mazime  pertinebanl  Ansel- 
mum  super  rdpsa  consuluerunt.  Etquod  ipse  ora- 
tionis  agendse  modum  et  summam  ordinaret,  vix 
obtinere  suis  precibus  ab  eo  potuerant.  Episcopis 
enim  prseferri  in  tali  statuto  ipse  abbas  fugiebal. 


bomines  habere  possunt  opinionem,  amico  meo  in  p  Coactus  itaqoe,  juxta  quodroagisEccIesiseDeiexpe- 

.     ^^^^^it^t^    «i.  «wM        M««MM*iMnM    •     .««Aamn        <kA«f««nn  MM«k    ^^    /1II«A    e/tl  aI\A  lt«««       m%/v/1i«mn       AwnmJi        M««a>»«Z.>      ^.-JL_.*I 


soa  necessitate  non  succurro  ;  meum  certum,  pro 
dubio  aliorum,  peccatum  incurro.  Commendans 
igitur  me,  atque  meam  conscientiam  ab  omni  ter- 
reni  honorisambitione  vacuam,  Deopcrgam,  respe- 
cto  sancti  amoris  ejos,  morem  gerere  amico  meo. 
Cfttera  ipse  Deus  agat,  et  me  salva  gratia  suaab 
omni  saecularis  negotii  impedimento  pro  sua  mise- 
ricordia  immunm  custodiat.  »  Ezigebant  etiam 
tum  temporis  Ecclesiae  suae  quaedam  valde  necessa- 
riae  causae  ut  Angliam  pergeret ;  sed  praefato  illum 
cohibente  pavore,  nullo  pro  eis  pacto  volebat  iler 
arripere.  Contigit  intereaut  comitissae  Idae  (a)  locu- 
turos  Bononiam  iret,  ubi  cum  per  dies  aliquot 
necessario  detentus  moraretur,  roandatum  e^t  illi 
a  Beccensibus  ne,  si  peccato  inobedientiae  notari 


dire  sciebatur,  modum  orandi  cunctis  audientibos 
edidit,  et  laudato  sensu  ac  perspicacia  animi  ejus, 
tota  quae  convenerat  nobilitas  regni,  soluta  curia, 
in  sua  discessit.  Institutae  igitur  preces  fiunt  per 
Anglorum  Ecclesias  omnes. 

Haec  inter  evenit  ut  die  quadam  unus  de  principi- 
bus  terrae  cum  rege  familiariter  agens  promeanti- 
bus  verbisin  hoc,  ul  sic  fit,  sic  ei  inter  alia  diceret  : 
Hominem  tantae  sanctitatis  nullum  novimus,  quanUe 
est,  ut  vere  probamus,  abbas  Beccensis  Anselmus. 
Nihil  etenim  aroat  praeter  Deum,  nihil  (ut  in  omni 
studio  ejus  daret)  copit  transitorium. 

Ad  qood  rez  subsannans  :  «  Non,  inquit,  nec  ar- 
chiepiscopatum  Cantuariensem.  n  Cui  cum  nlter 
referret :  «  Nec  illum  quidem  mazime,  sicut  mea, 


volet,  ultra  monasterium  repeteret,  donec  transito  *^  multonimque  fert  opinio.  u  Obtestatus  est  rex  quod 


roari  suis  in  Angliarebas  subveniret.  Profectus 
igitur,  mare  transiit,  et  Dofris  appolsus  est.  Inde 
cilato  gressu  ad  comiiem  venit,  ipsumque  ab  infir- 
mitate  jam  convaluisse  invenit.  Detentus  est  tamen 
in  Anglia  fere  mensibus  quinque,  detinente  eum 
non  solum  abbatia  quam  disponere  venerat,  sedet 


manibus  ac  pedibus  plaudens  in  amplexum  ejos 
accurreret,  si  ullam  fiduciam  haderet  se  ad  illum 
posse  ullatenos  aspirare.Etadjedt :  «  Sed  per  san- 
ctum  vultum  deLuca  {b),  (sicenim  jurare  consueverat) 
nec  ipse  hoc  tempore  nec  alius  quis  archiepiscopus 
erit,me  ezcepto. » Haec  illom  dicentem  evesligio  valida 


HENSCHENU  NOT^. 


(a)  Esthaec  B.  Ida^  mater  Godefridi  BuIIonis,  dein 
regis  Hierosolyroitam :  illias  Vitaro  illustravimus  ad 
diem  18  Aprihs.  Plures  ei  epistolas  S.  Anselmus 
•cripsit. 

{6)  Vuliut  ianclui  d$  £ii£aestimagoDominicra« 


dfixi,  quae  creditur  a  Nicodemo  sculpta,  et  drca 
annom  703  e  Syria  in  Hetruriam  translata.  Laca 
collitar  miraculis  celeberrima  :  de  qua  videndi 
historici  Lucenses,  et  post  alios  Frandottos  de  san- 
etifi  Lucensibus,  pag.  155. 


365  HISTORIA  NOYOfiUM.  LIB  I.  366 

infirmitas  corripuit,  et  lecto  deposuit,  atque  in   dies  A  ipse,  et  concordi  voce  subsequitur  acclamatio  om- 


crescendo  ferme  usque  ad  exhalationem  spiritus 
egit.  Quid  plura  ?  Omnes  totius  regni  principes 
coeunt  ;  episcopi,  abbates  et  quippe  nobiles  nihil 
praeter  mortem  ejus  prsestoiantes.  Suggeritur  segro 
de  salute  animse  suee  cogitare,  carceres  aperire, 
captivos  dimittere,  vinculatos  solverei  repetenda- 
rum  pecuniarum  debita  perdonare,  Ecclesias  suo 
eatenus  dominio,  servituti  subaclas,  locatis  pastori- 
bus,  libertati  restituere,  prsecipueque  Ecciesiam 
Cantuariensem,  cujus  opprcssione,  inquiunt,  totius 
in  Anglia  Christianitatis  constat  esse  detestandam 
dejectionem.  Uac  tempestate  Anselmus  inscius  ho- 
rum  morabatur  in  quadam  villa  non  longe  a  Glo- 
cestria,  ubirex  infirmabatur.  Mandatum  ergoilliest 


nium,  abbalem  Anselmum  tali  honore  dignissimum. 
Expavit  Anselmus  ad  hanc  vocem,  et  expalluit. 
Cumque  raperetur  ad  regem,  ut  per  virgam  paato- 
ralem  investituras  archiepiscopatus  de  manu  ejui 
suscipcret,  toto  conamine  restitit,  idque  multis  ob- 
sistentibus  causis  nullatemus  fieri  possuit  asseruit. 
Accipiunl  igitur  eum  episcopi,  et  ducunt  seorsumde 
multiludine,  hsc  etverba  dicentes  :  «  Quid  agis  T 
Quid  intendis  ?  Quid  contraire  Des  niteris  ?  vides 
omnem  Christianitatem  in  Anglia  fere  periisse,  om- 
nia  in  confusionera  venisse,  omnes  abominationea 
emersisse,  quaquaversum  nos  ipsos  et  quas  regere 
deberemus  Ecclesias  Dei  inpericulummortisaetemiB 
per  tyrannidem  istius  hominis  decidisse  ;  et  tu,  cum 


quatenus  sub  omni  feslinatione  ad  regem  veniat,  et  q  possis  subvenire,  contemnis  ?  Quid,  o  mirabilis  ho- 


ejus  obitum  sua  praesentia  tueatur  et  muniat.  Accc- 
lerat  ipse  venire  audito  tali  nuntio,  et  venit.  Ingre- 
ditur  ad  regem,  ragatur  quid  consilii  salubrius  mo- 
rientis  animae  judicet.  Exponi  sibi  primo  postulat 
quid  se  absenie  ab  assistentibus  aegro  consultum  sit. 
Audit,  probat  et  addit.  «  Scriptum  est  :  Incipiie  Do- 
minoinconfessione,  unde  videtur  mihi  utprimo  de 
omnibus,  qusese  contra  Deum  fecisset  cognoscit, 
pHram  confessionem  faciat,  et  se  omnia,  si  conva- 
luerit,  emendaturum  sine  flctione  promittat  ;  ac 
deinde  quae  consuluistis,  absque  dilatione  fieri  ju- 
beat.  »  Laudaturhaec  consilii  summa,  sibique  hujus 
confessionis  suscipiendi  injungilur  cura.  Refertur 
ad  notitiam  regis  quid  saluti  animae  illius  magis  ex< 


mo,  cogitas  ?  Quo  fugit  sensus  tuus  ?  Ecclesia  Gaa- 
tuariensis  in  cujus  oppressionem  omnes  oppressi 
sumus  et  destructi,  te  vocat,  te  sublevatorem  sui  et 
Dostri  anxia  quaeritat,  et  tu  postposita  libertate  ejus, 
postposita  nihilominus  relevatione  nostra,  fratrum 
laboris  participium  abjicis,  tui  solus  otiosam  quie- 
tem  appetis.  » Ad  haec  ille  :  «  Sustinete,  inquit, 
quaeso  sustinete  et  intendite  ;  fateor,  verum  est, 
tribulaiiones  multae  sunt,  et  ope  indigent.  Sed  con- 
siderate,  obsecro.  Ego  jam  grandaevus  sum  (a),  et 
omnis  terreni  laboris  impatiens.  Qui  ergo  prp  me 
ipso  laborare  nequeo,  qualiter  laborem  totius  Ec- 
clesise  per  Angliam  constitutae  suscipere  queo  ?  Ad 


haec,  sicut  mea  mihi  conscientia  testls  est,  ex  quo 
pedire  Anselmus  dixerit.  Nec  mora,  acquiescil  ipse,  monachus  fui,  saecnlaria  negotia  fugi,  nec  unquam 
et  corde  compunctus  cuncta  quse  viri  sententia  tulit      eis  ex  voto  intendere  potui,  quia  nihil  in  eis  esse 


se  facturum,  necne  totam  vitam  suam  m  mansue- 
tudine  et  justitia  amplius  servaturum  pollicetur* 
Spondet  in  hoc  fidem  suam,  et  vades  inter  sc  et 
Deum  facit  episcopos  suos,  mittens  qui  hoc  votum 
suum  Deo  super  altare  sua  vice  promittant.  Scribi- 
tur  edictum  regioque  sigillo  firmatur,  quatenus 
captivi  quicunque  sunt  in  omni  dominatione  sua  re- 
laxentur,  omnia  debita  irrevocabiliter  remittantur, 
omnes  offensiones  ante  haec  perpetratae,  indulta  re- 
missione,  perpetuae  oblivioni  tradantur.  Promittun- 
tur  insuper  omni  populo  bonae  et  sanctae  leges,  in- 
violabilis  obsenratio  juris,  injuriarum  gravis,  et  quae 
tcrreat  caeteros,  examinatio.  Gaudeturacunctis,bene- 
dicitur  Deus  in  istis,  obnixe  oratur  pro  salutc 
talis  ac  tanti  regis. 

Interea  regi  a  bonis  quibusque  suadetur  quatenus 
communam  totius  regni  matrem  instiluendo  illi  pa. 
storem,  solvat  a  pristina  viduitate.  Consentit  libens, 
et  infaoc  animum  suum  versari  fatetur.  Quaeritur 
itaque  quis  hoc  honore  fungi  dignius  possit.  Sed 
cunctis  ad  nutum  regis  pendentibus,   praenuntiavit 


constat  quod  me  in  amorem  aut  delectationem  sui 
flectere  queat.  Quare  sinite  me  pacem  habere  ;  et 
negotio,  quod  nunquam  amavi,  ne  non  expediat, 
implicare  nolite.  Tu  tamen,  inquiunt,  primatum  Ec* 
clesiae  nihil  haesitans  .suscipe  ;  etsi  prae  in  via  Dei, 
dicendo  et  praecipiendo  quod  faciamus,  et  ecce  tibi 
manus  damimus,  quod  sequendo  et  obtemperando 
quae  jusseris  non  deflciemus.  Tu  Deo  pro  nobis  in- 
tende,  et  nos  saecularia  tua  disponemus  pro  te.  Im- 
possibile  est,  ait,  quod  dicitis  :  abbas  sum  monaste- 
rii  regni  alterius,  archiepiscopum  habens  cui  obe* 
dientiam,  terrenum  principem  (b)  cui  subjectionem, 
monachos  qulbus  debeo  consilii  atque  auxilii  sub- 
ministrationem.  His  omnibus  ita  sum  astrictua  ut 
D  nec  monachos  deserere  possim  sine  illorum  conces- 
sione,  nec  me  a  dominatu  principis  mei  valeam  exuere 
sine  ejus  permissione,  nec  obedientiam  pontificis 
mei  subterfugere  queam,  cum  salute  animae  meae, 
absque  ipsius  absolutione.  De  his  omnibus,  aiuntf 
leve  consilium,  et  facilis  erit  assensus  omoium.  ■ 
Aitille  :  uNihil  est  omnino;  non  erit  quod  intea-> 


HENSCHKNn  NOTiE. 


(a)  Grandaevus  erat  annorum  sexaginta. 

{b)  Robertus  hic  dux  Northmanniae  erat,  Guillelmi 
Conquestoris,  ut  diclum,  primogenilus  :  cui  North- 
manniam  moriens  pater  dimiserat,  utpote  haeredi- 
lariojiueadeamapectantem;  de  aliis  qoae  acqui- 


sierat  armis,  credidit  se,  eo  propter  rebellionem 
excluso,  posse  |)ro  arbitralu  disponere.  Sed  neque 
Northmanniam  in  pace  possedit,  omnia  agenteGuil- 
lelmo  ut  eaquoque  parte  fratrem  exclnderet,  ati  et 
fecit :  quae  fuse  If orthmanai  et  Angli  tractant* 


^i 


BADSfBRI  CANTtfARlBNSlS  MONAGHl 


368 


ditis.  »  Rapiuntigiturhominem  ad  regem  egrotum,  A  lentus.  Acclamante  autem  multitudine,  yiyat  epi- 


et  penricaciam  ejus  exponunt.  Contristatus  est  rez, 
peneadsuffiasionem  oculorum,  et  dixit  ad  eum  : 
•  0  Anselme,  quid  agis  ?  Cur  me  poenis  aetemiscru- 
eiandum  tradis  ?  Recordare,  quaeso  fidelis  amicitiae, 
quam  pater  meus  et  mater  mea  erga  te  et  tu  sempcr 
erga  eos  habuisti,  et  per  ipsam  obsecro  ne  patiaris 
filium  eoram  me  in  corpore  et  anima  simul  perire. 
Certus  sum  enim  quod  peribo,  si  archiepiscopatum 
in  meo  dominio  tenens  vitam  finiero.  Succurre  igitur 
mibi,  succurre  domine  Pater,  et  suscipe  pontifi- 
catum  pro  cujus  retentione  nimis  confundar,  et  ve- 
reor  ne  in  setemum  plus  confundar.  •  Compuncti 
sunt  ex  his  verbis  quique  assistentium,  et  Anselmum 
se  excusantem,  et  tantum  onus  nec  tunc  quidem 


scopus,  viyant  episcopi  cum  clero,  sublimi  voce 
faymnum  Te  Deum  laudamus  decantare  coepere, 
electumque  portavemnt  pontificem  potius  quam 
duxerunt  in  vicinam  Ecclesiam  ;  ipso  modis  quibus 
poterat  rcsistente,  atque  dicente  :  «  Nihil  est  quod 
facitis,  nihil  est  quod  faciiis.  •  Gestis  vero  quae  in 
tali  causa  regi  in  Ecclesia  mos  est,  reverlitur  An- 
selmus  ad  regem,  dicens  illi  :  «  Dico  tibi,  domine 
rex,  quia  ex  hac  tua  infirmitate  non  morieris  ac  pro 
hoc  volo  noveris  quam  bene  corrigere  poteris  quod 
de  me  nunc  actum  est,  quia  nec  concessi  nec  con- 
cedo,  ut  ratum  sit.  »  His  dictis,  rcflexo  gressu, 
discessit  ad  eo.  Deducentibus  autem  eum  episcopis, 
cum  tota  regni  nobiiitate,  cubiculo  excessit.    Con- 


subirevolentem,  invadunt,  talia  cum  quadam  indi-  q  ve-susque  ad  eos,  in  haec   verba  sciscitatus  est 


gnatione  et  eonturbatione  ipsi  ingerentes  :  «  Quae 
dementia  occupavit  mentem  tuam  7  Regem  turbas, 
turbatum  penitus  necas,  quando  quidem  illum  jam 
morientem  obstinatia  tua  exacerbare  non  formidas. 
Hunc  igitur  scias  quia  omnes  perturbationes,  omnes 
oppressiones,  omnia  crimina  quse  deinceps  Angliam 
prement,  tibi  imputabuntur,  si  tu  hodie  per  suscc- 
ptionem  curae  pastoralis  eis  non  obviaveris.  »  Inter 
has  angustiaa  positus  Anselmus,  vertit  se  ad  duos 
monachos,  qui  secum  erant,  Baiduinum  videlicet  et 
Eustachium,  dixitque  illis  :  c  Ah  I  fratres  mei,  cur 
mihi  non  subvenitis  ?  »  Dixil  hoc  (ecce  coram  Deo, 
quia  non  mentior)  in  tanta,  sicut  affirmare  solebaf, 
anxietate  constitutus,  ut  si  ei  tunc  optio  daretur, 
multo  laetius  salva  reverentia  voluntatis  Dei  mori  . 
eligeret,  quam  archiepiscopatus  dignitate  sublimari. 
Respondit  itaque  Balduinus  :  c  Si  voluntas  Dei  est 
utita  flat,  nos  qui  voluntate  Dei  contradicamus  ?  » 
Qu8B  verba  lacrymae,  et  lacrymas  sanguis  ubcrtim 
moxe  naribus  illius  proiluens  secutus  est,  paiam 
cunctis  oslendens  ex  qua  cordis  contritione  cum  la- 
crymis  verba  prodierint.  Audito  hujusmodi  responso, 
Anselmus  :  •  Vae,  quam  cito,  inquit,  baculus  tuus 
confractus  est.  »  Sentiens  ergo  rex  quod  incassum 
labor  omnium  expendebatur,  praecepit  eis  ut  omnes 
ad  pedes  caderent  si  forte  vel  ita  ad  consentiendum 
illici  posset.  Sedquid  !  Cadentibus  illis,  cecidit  ipse 
coramejus,  neca  prima  senlentia  sua  cadere  voluit. 
Atilli,  animati  in  eum,  seque  ipso3,pro  mora  quam 
objectionibus  ipsius  intendendo  passi  sunt,   ignaviae 


«  Intelligitis  quid  molimini  ?  Indomitum  laumm,  et 
vetulam  ac  debilem  ovem  in  aratro  conjungere,  sub 
uno  jugo,  disponitis.  Et  quid  inde  proveniet  ?  Indo- 
mabilis  utique  feritas  tauri  sic  ovem  lanae  et  lactis 
et  agnonim  fertilem  per  spinas  et  tribulos  hac  et 
illac  raptam,  si  jugo  se  non  excusserit,  dilacerabit, 
ut  nec  ipsa  sibi  nec  alicui,  dum  nihil  homm  mini- 
strare  valebit,  utilis  existat.  Quid  ila  ?  Inconsiderate 
ovem  tauro  copulastis.  Aratmm  Ecclesiam  perpen- 
dite,  juxta  Apostolum  dicentem  :  Dei  agricultura^ 
Dei  aidificalio  estis  (/  Cor.  iii,  9).  Hoc  aratmm  in 
Anglia  Duo  boves  caeteris  praecellentes  regendo  tra- 
hunt,  et  trahendo  regunt,  rexvidelicet  et  archiepi- 
acopus  Cantuaricnsis.  Iste  saeculari  justitia  et  impe- 
rio  ;  ille  divinadoctrinaetmagisterio.  Homm  boum 
unus,  scilicet  Lanfrancus  archiepiscopus  mortuusest; 
et  alius  ferocitatem  indomabilis  tauri  obtinens  jam 
invenitur  aratro  praalatus,  et  vos  loco  mortui  bovis 
me  vetulam  ac  debilem  ovem  cum  indomiio  tauro 
conjungere  vultis  ?  ^Juae  dico,  satis  intelligitis,  et* 
ea  re  quid  cui  velitis  associarc  vellem  considera- 
retis,  considerantes  ab  inccepto  desisteretis.  Quod 
si  non  desistitis,  en  praedico  vobis  quia  me,  de  quo 
lanam  et  lac  verbi  Dei,  et  agnos  in  servitium  ejus, 
nonnulli  possent  haberc  (extra  quam  modo  putetis) 
regia  feritas  diversis  k  se  fatigatum  injuriis  opprimet 
et  gaudium,  quod  nuncdemequasi  pro  relevationis 
vestrae  spe  vos  tenct  muItos(cum  nihil  consueti  con- 
silii  aut  sperati  auxiliiper  me  habere  potuerint)  ver- 
sum  in  moestitiam   dolentes  efficiet.   Eoque  profi- 


redarguentes,  virgam  huc  pastoralem,  virgam,  cla-  D  cietis  ut  Ecclesiam  quam  revelare  a  viduitale,  tan 


mitant,  pastoralem.  Et  arrepto  brachio  ejus  dextro, 
alii  renitentem  trahere,  alii  impellere,  lectoque  ja- 
centis  coppemnt  applicare.  Rege  autem  ei  baculum 
porrigente,  manum  contra  clausit  ct  eum  suscipere 
nequaquam  consensit.  Episcopi  vero  digitos  ejus 
strictim  volce  infixos  erigere  conati  sunt,  quo  vel  sic 
manui  ejusbaculus  ingereretur :  vemm  cum  in  hoc  co- 
natum  suum  aliquandiu  frustra  expenderent,  et  ipse 
prosua,  quaro  paliebatur,  laesione  verbadolentisaede- 
ret,  tandem,  indice  levato,  sed  protinus  ab  eo  rcflexo, 
clausae  manui  ejus  baculus  appositus  est,  et  episco- 
porum  manibus  cum  eadem  manu  compressus  atque  re- 


topere  satagitis,  relabi  in  viduitatem  etiam  vivente 
pastore  suo,  quod  pejus  est,  quandoque  cematis. 
Et  haec  mala,  quibus  imputabuntur,  nisi  vobis  qui 
lam  inconsiderate  regis  feritatem  ct  meam  imbecil- 
litatem  conjunxistis  ?  Cum  igitur,  me  oppresso, 
nullus  ex  vobis  fuerit,  qui  ei  in  aliquo  audeat 
obviare,  vos  quoque  procul  dubio  pro  libitu  suo  non 
dubitabit  undique  conculcare.  »  Haec  dicens,  ac 
erumpentibus  lacrymis  dolorem  cordis  simulare 
non  valens,  ad  hospilium  suum,  dimissa  curia, 
vadit. 
Acta  sunthao  anno  Incamationis  Dominieaa  mil- 


369 


HISTORIA  NOVORDM.  -  LIB.  I. 


370 


lesimo  nonagesimo  tcriio,  pridieNonasHartii,  prima  A     Ist®  litlerae  cum  aliis  Anselmo  diroctus  prius  ipsi 


Dominica  Quadragesimae  (a).  Praecipit  itaquerex  ut 
sine  dilatione  ac  diroinulione  invcsliretur  de  omni- 
bus  ad  archiepiscopatum  pertinentibus  inlus  et 
extra,  atque  ut  civitas  Caniuaria  quam  Lanfrancus 
suo  tempore  in  beneficio  a  rege  tenebat,  el  abbatia 
sancti  Albani  (b)  quam  non  solum  Lanfrancus  sed  et 
antecessores  ejus  habuisse  noscuntur,  in  (c)  alo- 
dium  (19)  Ecclcsiae  Christi  Cantuariensis  pro  redem- 
plione  animae  suae,  perpeluo  jure,  transirent. 

Ansclmus  autem  post  haec  in  villis  ad  archiepi- 
scopatum  pertinentibus  ex  praecepto  regis  moraba- 
lur,  conversanle  secum  ac  victui  suo  cxinde  neces- 
saria  quacqno  prccurante  venerabili  Gundulpho  Rof- 
fensi  episcopo  (d). 


quam  regi  suae  sunt  allatae.  Intcr  haec,  juxta  quod 
Anselmus  prsedixerat,  rex  ab  infirmitate  convaluit. 
Mox  igitur  cuncta  quae  infirmus  statuerat  boni, 
dissolvit,  et  irrita  esse  praecepit.  Captivi  nempe, 
qui  nondum  fuerant  dimissi,  jussit  ut  arctius  soliio 
custodirentur;  dimissi,  si  capi  possent,  recluderen- 
tur,  antiqua  jamque  donata  debita  in  integrum  exi- 
gerentur ;  placita  et  offensiones  in  pristinum  staium 
revocareniur ;  illorumque  judicio,  qui  justitiam  sub- 
vertere  magis  quam  tueri  defendereve  curabant, 
tractarentur  et  examinarentur,  ad  miseroi*um  uiique 
oppressionem  et  pecunias  directionem  potius  quam 
ad  alicujus  peccaii  correciioaem.  Orta  est  ergo  iam 
vasta  miseria  miseraque  vastatio  per  totum  regnum, 


liiterea  missi  sunt  a  rege  nuniii  cum  litteris  in  q  ut  qui  illius  recordatur  parem  se  ei  anie  hanc  vi- 


Northmanniam  ad  coniitem,  ad  pontiiicem  Rotho- 
magcnsem,  ad  monachos  Beccenses,  quatenus  his 
quae  in  Anglia  do  abbate  Beccensi  gesta  fuerant, 
singuli  qnantum  sua  intererat  assensum  praeberent. 
Sed  quid?  Plurima  in  hunc  modum  acta  nihil  apud 
eos  profecerunt.  Tandem  tamen  importuna  ratione 
ac  ralionabili  importunitale.  Deo  disponente,  dcvicti, 
quae  de  Anselmo,  cocpla  erant,  perfici  concesserunt, 
et  ne  onus  impositum  subterfugerct,  ei  pcr  obedien- 
tiam  injunxerunt.  Unde  et  litlerae  a  singulis  singulae 
scriptae  sunt  (e),  quae  in  uno  eodemque  concordantes 
per  nuntius  Anselmo  et  regi  sunt  iransmissae,  de 
quibus  omnibus,  unas  huic  opusculo  inseram  quate* 
nus  in  ipsis  el  aliarum  sensus  eluceat.   Sint  igiiur' 


disse  in  Angliai  sicut  aestimo,  non  recordeiur.  Si- 
quidem  omne  molum  quod  rex  fecerat,  prinsquam 
fuerat  infirmatus,  bonum  visum  esi,  comparatione 
malorum  quae  fecii  ubi  esi  sanitati  redonaius.  Quae 
si  qui  scire  velint  de  quo  fonte  manaverini,  ex  co- 
perpendere  possuni  quod  ipse  prsedicto  Rofifensiepi- 
scopo,  cum  ilium,  recuperata  sanitate  familiari  affatu 
monerei,  ut  so  amplius  circumspecie  aecundum 
Deum  in  omnibus  haberet,  respondii  :  •  Sciaa,  o 
episcope,  quod  per  sanctum  vultum  de  Luca,  nun- 
quam  me  Deus  bonum  habebii  pro  malo  quod  mihi 
iniulerii.  »  Haec  de  rege  ad  praesens  succincie  me- 
morasse  sufficiat,  jamqoe  ad  destinaium  narrandi 
ordinem  sermo  recurrat.  Cum  igitur  Anselrous  se-^ 


hsc:  c  Frater  Guilielmus  archiepiscopussuoDomino  p  cundum  quod  praelibavimusi  litteras  a  Norihmannia 


et  amico  Anselmo,  Dei  benedicUonem  et  nostram 
De  his  quae  de  vobis  a  me  rex  quaesivit,  ct  de  quibus 
ipse  mihi  scripsistis,  sicuti  de  tanta  re  decuit  hu- 
cusque  diu  muUumque  periractavi,  ei  amicorum 
meorum  ac  vestros,  super  hoc,  consilium  quaesivi.  Qui 
utrioque  voluissent,  si  possibile  fuisset.  et  vestram 
semper,  ui  olim,  habere  praesentiam,  et  non  facere 
unde  offeoderent  divinam  voluntalem.  Scd  quia  ad 
hoc  res  venii  ui  utrumque  impleri  nequeai,  sicut 
dignum  est,  divinam  voluntatem  nostrae  praeponimus» 
et  nostram  voluntatem  divinae  subjicimus  atque  ex 
parte  Dei  et  sancli  Petri  omniumque  amicorum 
mcorum  ac  vestrorum  qui  secundum  Deum  vos  dili* 
gunt  jubeo,  ut  pastoralcm  curam  Cantuariensis  £c- 
clesiae  ei  ecclesiastico  more  benedictionem  episco- 


destinatas  suscepisset,  et  rex  de  Dofris  a  eolloquio 
Robcrti  comitis  Flandriae  Roveccstram»  ubi  tuno 
ipse  Anselmus  erat,  venissei,  in  secretum  locum 
Anselmus  regem  tulii,  eumque  taiiter  allocutus  eii : 
0  In  utroque  dobius  pendet  adhuc,  domme  mi  rez, 
animus  meus,  utrum  videlicei  acquiescam  poniifi- 
catam  suscipere,  annon.  Yerum  si  me  ad  suscepiio* 
nem  illus  ralio  perduxerii,  volo  brevi  praanescas 
quid  velim  facias.  Volo  equidem  ui  omnes  terras 
quas  Ecclesia  Caniuariensis,  ad  quam  regendam 
elecius,  sum,  iemporebeatae  memoriae  Lanfianci  ar- 
chiepiscopi  tenebai,  sine  omni  placiio  et  conirover- 
sia  ipsi  Ecclesiae  restituas,  ei  de  aliis  lerris  quas 
eadem  Ecciesia  ante  suum  iempus  habebaty  sed 
perditas   nondum   recuperavii,    mihi  rectitudinem 


palem  suscipialis,  oviumque  vestrarum  vobis,  ut  cre-  D  judiciumque  consentias.  Ad  hsec  volo  ut  in  iis  quae 
dimus,  divinitus  commissarum  saluti  deinceps  invi-  ad  Deum  et  Chrisiianitatem  pertinent,  te  meo  prae 
giletis.  Vaiete,  viscera  mea.  n  caeteris  consiiio  credas,  ac  sicui  ego  ie  volo  terre- 

HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Foit  eo  anno  cyclo  lunae  xi,  solisx,  littera  Do- 
roimcaliB,Paschacelebratttm  xvii  Aprilis,  dies  Ci- 
nerum  sive  initium  Quadragesimae  ii  Martii. 

(b)  Abbatia  S.  Albani,  in  agro  Uertrordensi,  con- 
structa  ab  Offa  rege  Merciorum,  et  a  Lanfranco  ar- 
chiepiscopo  insiaurata  et  jpossessionibus  aucta.  Co  • 
litur  S.  Albanus  xxii  Junu,  quo  die  Diocletiano  est 
martyrio  coronatus. 

(c/Allodium  est  praecium  liberum,  nulli  servituti 
obnoxium,  sive  ex  solido  concessum  sine  onere, 
quod  ipsum  indicai  vocis  etymon  Ai-ody  quod  esi, 


plane  vacuum,   Consule    Seldenum  eiGlossarium 
Spelmanni. 

(d)  Guoduirus  Roffensis  ex  coenobio  Beccensi  as- 
sumptus  fuerat,  adnitente  B.  Lanifranco  an.  1077  ; 
et  episcopaium  magna  cum  iaude  icnuii  usqoe  ad 
VII  Martii  anni  1108. 

(e)  Maurilio  Rotomagensi  archiepiscq)o  aoprame- 
morato  (qui  mandaium  Anselmo  dederat  non  recu- 
sandi  quatumcunque  magnam  prselaturam),  Joannea 
successii  an.  1067,  Joanni  Guiilelmns  hio  anno 
1079,  et  sedii  usque  ad  1110. 


371  EADMERI  CANTDARIENSIS  MONACHI  37« 

niim  habere  dominum  et  defcnsorem,  ita  el  tu  me  A  Dei  profuturis  proraissionibus  illeclum,  priroatura 
spiritoalcm  habeas  patrcm  et  animse  tu8B  proviso 


rero.  De  Roraano  quoque  pontifice  Urbano  quem  pro 
apostolico  hucusque  non  recepisli,  et  egojamrecepi 
alque  recipio,  eique  debitam  obedientiam  et  subje- 
cUonem  exhibere  volo,  cautum  te  facio  ne  quod 
scandalum  inde  orialur  in  fuluro.  De  his,  quaeso, 
tu8B  voluntatis  sententiam  edicito,  ut  ea  cognita, 
certior  fiam  quo  rae  vertam.  »  Rex  itaque,  vocato 
ad  se  Willhelmo  (a)  Dunelmensi  episcopo,  et  Roberto 
comite  de  Mellento,  jussit  ut  ei  praesentibus,  quae 
dixerat,  iteraret.  Fecit  imperata,  et  rex  sibi  per 
consilium  ita  respondit  :  «  Terras  de  quibus  Eccle- 
sia  saisita  (b)  quidem  fuerat  sub  Lanfranco  omneseo 
quo  tunc  erant  tibi  modo  reslituam,   sed  de  illis 


Ecclesiae  Anglorum  suscipere  suasit  atque  persuaait. 
IUe  igitur  more  et  exemplo  prsedecessoris  sui  indu- 
ctus,  pro  usu  terrse  homo  regis  factus  est,  et  sicut 
Lanfrancus  suo  tempore  fuerat,  de  toto  archiepisco- 
patu  saisiri  jussus  est. 

Venit  posthaec  Cantuariam  vii  Kalend.  Octobris 
atque  immensa  monachorum,  clericorum  totiusque 
plebis  alacritate  susceptus  ad  regendam  Ecclesiam 
Dei  locum  pontificis  magno  deductus  honore  con- 
scendit.  Eodem  die  venit  Cantuariam  a  rege  missus 
quidara  nomine  Ranulphus  (d),  regise  voluntatis  ma- 
ximus  exsecutor,  qui  spreta  consideratione  pietatia 
ac  modestiae,  placilum  contra  eum  ipsa  die  instituit; 
ei  ferus  ac  tumens,  tantum  Ecclesi»  gaudium  con- 


quas  sub  ipso  non  habebat,  pnesenti  nullam  tecum  g  ^^^^^^  ^^^  ^^^^^^^  q^^  ^es  cunctorum  animos  gra- 


conventionem  instituo.  Verurotamen,  de  his  et  aliis, 
credaro  tibi  sicut  debeo.  »  Finierat  rex  in  istis  et  ab 
invicem  discesserunt. 

Deinde,  paucis  diebus  interpositis,  rex  ipse  con- 
sensum  quem  a  Northmannis  super  Anselmo,  juxta 
quod  prsefati  sumus,  expelierat,  per  epistolas  acce- 
fit.  Et  veniens  in  villam  suam  quae  Windlesora  (c)  vo- 
eatur,  Anselmuro  per  se  suosque  convenit,  quatenus 
et  secunduro  totius  regni  de  eo  factaro  electionero 
pontifex  fieri  ullra  non  negaret,  et  terras  Ecclesiae 
quas  ipse  rex,  defuncto  Lanfranco,  suis  dcderat  pro 
Btatuto  servitio,  illis  ipsis  haereditario  jure  tenendas, 
causa  sui  arooris,  condonaret.  Sed  Anselmus  nolens 
Ecclesiam,  quam  necdum  re  aliqua  investierat,  ex- 


viler  vulneravil,  conquerentium  ac  nimis  indigne 
ferentium  tanto  viro  tantam  injuriam  fieri,  ut  nec 
primum  quidem  suae  dignitatis  diem  permitteretur 
in  pace  transigerc.  Quorum  indignationi  hoc  quoque 
non  parum  doloris  adjiciebat,  quod  negotium  unde 
agcbatur  ad  jura  Ecclesia;  pertinebat,  ncc  in  aliquo 
regalis  judicii  definitionem  rcspiciebat.  Igitur  eo 
temporc  nirnis  atroci  plaga  percussi  sunt  horoines 
ipsius  Ecclesia^.  Unde  Anselrous  vehemenlissime  do- 
lens,  sed  regi  contraire  non  valens,  ex  pnesentibus 
futura  conjecit ;  et  quia  multas  in  pontificatu  angu- 
stias  foret  passurus,  inlellexit  atque  pnedixit.  Acce- 
dens  itaque  ad  novum  sibique  insolitum  genus  ser- 
viendi  Deo,  juxta  Salomonem,  stabat  in  timore»  et 


8poUare,terra.    ut  petebatur.  nuUo  yoluit  ?««•«  q  p«,parabal  animara  suam  ad  lenlaUonem.  acicn. 


concedcre,  et  ob  hoc,  orto  inter  eum  et  regem  di- 
scidio,  quod  primuro  quoque  de  pontificatu  ejus  age- 
batur,  indefinitum  remansit.  Unde  Anselmus  oppido 
Itetatus  est,  sperans  se  hac  occasione  a  praelationis 
onere  per  Dei  gratiam  exonerandum.  Jam  enim  cum 
virga  pastorali  curaro  quam  super  Beccum  abbas 
sosceperat,  pro  descripta  superius  absolutione,  ipsi 
Becco  restituerat.  El  nunc  eo  quod  terras  Ecclesiae 
injuria  dare  nolebat,  ^piscopalis  oflicii  onus  aese 
laetus  evasisse  videbat.  yenim  curo  deeurso  nonexi- 
guo  teropore  claroorem  omniumy  de  Ecclesiaruro 
destnictione  conquerentium,  rex  amplius  ferre  ne- 
quiret,  virum  ad  se  Wintoniae,  adunato  ibi  conventu 


orones  pie  volentes  in  Chrislo  vivere  tribulationem 
necessario  pati  oportere. 

Instante  vero  tempore  suae  eonsecrationis,  venit  ex 
more  Thomas  (e)  archiepiscopus  Eboracensis,  et  om- 
ncs  episcopi  Angliae,  Cantuariam,  eumque  debita 
veneratione  ibi  pontificem  consecravere  pridie  nonas 
Deccmbris.  Duo  tamen  episcopi,  Vigomensis  (/)  videli- 
cet  et  Exonicnsis  (p),  infirmitati  detenti,  huic  con- 
sccrationi  inlcresse  non  valuerunt.  Sed  nuntiis  api- 
cibusque  directis,  absentiam  suam  coepiscoporum 
suorum  prsesentiae  hac  in  causa  praesentem  et  con- 
sentancam  fore  denuntiavenint.   Yerum  cum  ante 


nobilium,  venire  fecit ;  ac  multis  bonis  et  Ecclesiae  D  ordinandi  pontificis  examinationem  Walchelinus  {h) 

HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Hunc  Guilielmum  Dunelmensem  Malmesburien- 
sis  depingit,  ut  foedum  regis  assentatorem,  oranium- 
que  turbarura  S.  Anselmo  suscitatarum  signiferum, 
fuias  suo  episcopatui  utilem,  quem  tenuit  varia  for- 
luna  usque  ad  an.  1097. 

^b)  Saisire  inpossessionem  mittere,  alias  tnm/ire, 
cujus  coroposita  dissaisire,  possessione  exuere ;  et 
resaisire,  m  possessionem  reslituere.  Vox  origine 
Gallica,  et  apudGallasnunc  violentam  occupationem 
significans. 

{c)  De  Windlefora  villa  pluribus  a^etnr  xxni  Apri- 
lis,  m  Anaiectia  post  Acta  S.  Georgii,  cap.  11,  tan- 
qvaro  de  Garteriani  ordinia  natali  loco. 

{ii  Ranulfum  Dunelmensero  coloribus  suis  descri- 


bit  Malmesburiensis,  tanquam  consultorem  et  exse- 
cutorem  omnium  de  rcbus  sacris  nundinationum  per 
Angliam ;  qui  Dunelraenscm  episcopatum  oblato 
prelio  emeritan.  1099,  actenuerit  an.  29. 

(e)  Tbomas,  hujus  nominis  priraus  archiepiscopus 
Eboracensis,  institutus  anno  1070,  mortuus  1100, 
valde  laudatur  ascriptoribus. 

(f)  Wigomiensis  episcopus  erat  S.  WulslaoQs,an. 
1062  consecratus,  mortuus  an.  1095,  19  Januari, 
quando  ejus  Acta  illustravimus. 

(g)  Osbernus  Exoniensis  episcopus,  sedit  ad  an. 
1074  ad  1103,  ad  quem  est  epistola  infra  I.  ni, 
n.  15. 

(A)  Greatus  est  Wintoniensis  episcopus  Walkelinas 


373 


HISTORIA  NOVORDM.  -  LIB.  I. 


374 


Wentanusepiscopus,  rogatuHauriiii(a)episcopiLan- A.aliorom  ductus  terrore,  ovans  ad  tuam  benignita- 


dooiensis  cujus  hoc  officium  est,  ecclesiastico  more 
electionem  scriptam  legerel,  mox  in  primo  versu 
Thomas  Eboraccnsis  graviter  offensus  eam  non 
jure  faclam  conquestus  est.  Nam  cum  diceretur : 
•  Fratres  et  coepiscopi  mei,  vcslr»  fratemitati  est 
cognitura  quantum  leroporis  esl  ex  quo,  accidenti- 
bus  variis  eventibus,  ha?c  Dorobemensis  Ecclesia 
totius  Britanniae  metropolitana  suo  sit  viduata  pa- 
store,  •>  subintulit  dicens  :  «  Tolius  Britanniae  me- 
tropolitana?  Si  totius  Britannias  metropolitana,  Ec- 
clesia  Eboracensis  quse  metropolitana  esse  scitur, 
metropolitana  non  est.  Et  quidem  Ecclesiam  Can- 
tuariensem  primatem  totius  Britanniae  esse  scimus, 
noA  metropolitanam.  »  Quod  auditum  ratione  subni- 


tem  recuperandam  quingentis  quas  offert  totidem 
libraa  adjiciet.  »  Siquidem  hunc  ipse  rex  morem 
erga  cunctos  quibus  dominatur,  habebat,  ut  cum 
quis  eomm  aliquid  ei  pecuniamm  etiam  soliusgratia 
obtentu  offerebat,  oblatum,  nisi  quantitas  rei  voto 
illius  concurreret,  speroeret.  Nec  offerentem  ia 
suaro  ulterius  amicitiam  admittebat,  si  ad  determi- 
nationem  suam  oblatum  munus  non  augeret.  Opinati 
sunt  ergo  illi  maligni  Anselmum  quoque  hoc  more 
terrendum  atque  ad  explendam  regis  voluntatem 
aucta  pecunia  illico  promovendum.  Yerum  mentit% 
est  iniquitas  sibi  (PsaL  xxvi,  12).  Itaque  mandatur 
illi  regem  oblatam  pecuniam  refutare,  et  miratua 
est.  Aditoque  rege,  sciscitatus  est  utmm  ab  eo  tale 


xum  esse,  quod  dicebat  intellectum  est.  Tunc  statim  B  mandatum  processerit,  annon.  Audit  vere  proces- 


scriptura  ipse  mutata  est,  et  pro  tolius  Britannis 
nietropolitana ,  totius  Britanni»  primas  scriptum 
est,  et  oronis  conlroversia  conquievit.  Itaque  sacra- 
Tit  eum  ut  totius  Britanniae  primatem.  Cum  igilur 
inter  sacrandum,  pro  ritu  Ecclesise,  textus  Evange- 
lii  super  eum  ab  episcopis  apertus,  tentus  et  peracta 
consecratione  fuisset  inspectus,  haec  in  summitale 
paginae  sententia  reperta  est  :  «  Yocavit  multos,  et 
misit,  servum  suum  hora  coenie  dicere  invitatis  ut 
Tcnirent,  quia  jam  parata  sunt  omnia;  el  coepemnt 
simul  omnes  excusare.  »  Deinde  jam  consummato 
ordinationis  suae  die  octavo,  Cantuariam  egrediens 
ad  curiam  regis  pro  imminente  Nalivitate  Domini 
Tadit.  Quo  perveniens,  hilariter  a  rege  totaque  regni 
nobilitate  suscipitur. 

Ea  tempestate  rex  Northmanoiam  fratri  suo  Ro- 
berto  toto  conamine  aoferre  laborans,  multam  et 
immensam  undecunque  collectam  pecuniam  in  hoc 
expendebat,  adeo  ut  nonnullas  eliam  difficuitates  pa- 
terelur,  quas  regiam  pati  excelientiam  incedens  vi- 
debatur.  Suasus  igitur  ab  amicis  suis  novua  pontifex, 
quingentas  argenti  libras  regi  obtulit,  sperana  et 
pollicenlibus  credens  sese  pro  hoc  ejus  deinceps 
gratiam  firmiter  adepturum,  et  quae  Dei  sunt  inten- 
dere  volcnlem  fautorem  in  cunctis  habitumm,  necne 
rebus  ecclesiasticis  intus  et  extra  pacem  tuitionem- 
qne  illius  contra  omnes  ffimulos  acquisitumm.  Rex 
ergo  tali  oblatione  audita,  bene  rem  quidem  laudando 
re^pondit ;  sed  quidam  malignae  mentis  homincs  re- 


gero,  ut  iieri  solet,  ad  hoc  perduxemnt  quaienus  obla-      pauperes  recreare 


sisse,  et  statim  postulans  ait :  «  Ne,  mi  domine, 
precor,  hoc  facias  ut  quod  impriesentiaram  offero 
suscipere  abnuas.  Licet  enim  primum  sit,  non  tamen 
extremum  archiepiscopi  tui  donum  erit.  Et  fateor, 
utilins  tibi  est,  et  honestius  a  me  pauca  cum  amica 
libertate ,  et  ssepe  soscipere ,  quam  violenta  ex- 
actione  mihi  mulla  simul  sub  servili  conditione  au- 
ferre.  Amica  nempe  libertate  me  et  omnia  mea  ad 
utilitatem  tuam  habere  poteris,  servili  autem  eon- 
ditione  nec  me  nec  mea  habebis.  »  Ad  quae,  iratos 
rex  :  <•  Sint,  inquit,  com  jurgio  tua  tibi,  sufficient 
mea  mihi.  Vade.  >  Surrexit  ergo  et  exiit  repotans 
apud  se,  forte  non  sine  praemonitione,  primo  ad  se- 
dem  suam  introitos  Dei  evangeliom  lectnm  fuisse  : 
Q  Nemo  potest  duobusdominis  servire  (Matth.  vi,  t4). 
Et  alacrior  in  ipsum  reversos  :  « Benedictus  sit,  ait, 
omni)>oten8  Deus,  qui  roe  soa  misericordia  immu- 
nem  servavit  ab  omni  infamia.  Si  enim  haec  quas 
obtuli  rex  gratiose  suscepisset,  profecto  a  malignis 
hominibus,  qui  exundant,  jam  ante  pro  episcopato 
promissa,  et  nunc  sub  eallida  oblatione  reddita 
fuisset  pulatum .  Sed  modo  qoid  agam?  Pmsigna- 
tum  utiqoe  munus  pro  redemptione  anima)  soae  pao- 
peribus  Christi  dabo,  non  ilii ;  et  quo  ei  soam  gra- 
tiam  infundat,  meque  ab  omni  malo  defendat,  devo- 
tus  orabo.  »  Quaesita  dehinc  per  interaontios,  sed 
quia  pecuniam  duplicare  noluit,  minime  acquistta 
gratia  ejus,  a  curia,  festivilate  finita,  recessit  soUi- 
citus  agens  obiato  monere,  ot  proposoerat,  Gbristi 


tam  peconiam  spemendo  recipere  non  acquiesceret. 
>  Tu,  inquiont,  eum  pne  csteris  Anglise  prioci- 
pibus  honorasti,  ditasti,  exaltasti;  et  nunc  cum  tua 
necessitate  considerata  duo  millia,  vel  certe,  ut  le- 
vissime  dicatur,  mille  libras  pro  agendis  monificcn- 
tias  tuae  graliis  tibi  dare  deberet,  quingentas  (proh 
podor!)  offert.  Sed  paululom  susline,  faciemque 
toam  super  eo  commota,  et  videbis  quod  consoeto 


Veniens  autem  in  villam  suam,  qusB  Herga  \aL 
Berga]  vocatur,  dedicavit  illic  ecclesiam  quam  Lan- 
francos  quidem  fabricaverat,  sed  morte  pneventas 
sacrare  nequiverat.  Inter  quam  dedicationem  vene- 
mnt  illoc  duo  canonici  de  Sancto  Paulo  ab  episcopo 
Loodonise  missi,  litteras  ex  parte  episcopi  deferon- 
tes,  in  quibus  ut  ipsam  dedicationem,  donec  simol 
inde  loquerentur,  differret,  depreeatos  est.  Dioebat 


HENSCHENII  NOTiE. 


an.  1070  td  1097,  laudatos  pnesol,  nisi  qood  er^a 
raonachos  iniqoior  foerit  :  alibi  Walchemos  scribi- 
tur  et  forsitan  melius. 
(a)  Mauritius  Londiniensis  institntus  an.  1087,  vi* 


ginti  annia  aedem  tenuit,  et  ecclesiam  S.  Paali 
exustara  restaorans,  fiecit  opos  tota  AogUa  faRiAis- 
simum,  nupero  incendio  Londioieiisi  coo8om|i4uA« 


875 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI. 


376 


enim  ipsam  ecclesiam  in  sua  parochia  esse,  et  ob  A  bane  spiritualem  potestalem  ejusdem  meiropolilani 


hoc,  licet  in  lerra  archiepiscopi  fueril,  dedicationera 
illiuB  ad  se  pertinere.  Audiens  hoc  Anselmus  et  an- 
tecessorum  suorum  antiquam  consuetudinem  sciens, 
natus  esl  ab  ipso  ministerio  pro  hominum  precibus 
non  cessandum,  nec  fccit.  Si  quidem  mos  el  con- 
suetudo  archiepiscoporum  Cantuariensium  ab  anti- 
quo  fuit  et  est,  ut  in  terris  suis  ubicunque  per  An- 
gliam  sint,  nuUus  episcoporum  praeter  se  jus  aliquod 
babeat,  sed  humana  simul  ct  divina  omnia  velut  in 
propria  dioicesi  in  sua  dispositione  consislant.  An- 
sehnus  tamen  nulii  quidquam  injuriarum,  quasi  li- 
bera  utens  potestate,  facere  volens,  diligenti  post- 
modum  inquisitione  consuetudinis  hujus  certitudi- 
nem  studuit  investigare  quatenus  si  eam  raiam  non 
fuisse  constaret,  amodo  ab  ea  lemperaret.  Supererat  g 
adhuc  beatae  memoriae  Yolstanus  episcopus  unus  et 
solus  de  antiquis  Anglorum  Patribus,  vir  in  omni 
religione  conspicuus,  et  antiquarum  Angliae  con- 
suetudinum  scicntia  apprime  eruditus.  Hunc  Ansel- 
mus  de  negolio  consuluit,  et  quo  simplicem  sibi  ve- 
rilatem  innotesceret,  poslulavil.  Quo  ille  suscepto, 
scripsit  illi  haec  : 

«  Reverendissimo  ac  beatissimo  vitae  sanclitatc 
et  summs  sedis  dignitate  praelato,  Anselmo  archi- 
episcopo  WoLSOTANus  servorum  Dei  minimus,  Wi- 
gomiensis  Ecclesiae  episcopus  merito  indignus, 
orationum  obsequia ,  fideliaque  ex  charilate  ser- 
vitia. 

«  Novit  prudentia  vestra  quotidianos  labores  et 

oppressiones  sanct^e  Ecciesiae,  malignis  eam  oppri- 

mentibus  et  ipsis  quos  oportuerat  eam  tueri,  aucto-  ^ 

ribus  existentibus.  Ad   hos   repellcndos,  et  contra 

tales  sanctam  Ecclesiam  defendere,  sanctitas  veslra 

locala  est  in  summa   arce.  Ne  igitur  dubilel,  non 

eam  saecularis  potentiae   timor  humiliet,  non  favor 

inclinet,  sed  fortiter  incipiat,  incepla  cum  Dei  adju- 

torio  perficial ;  insurgentibus  obsistat,  opprimentcs 

reprimat,  sanctamque  matrem  nostram  conira  lales 

defendat.  De  his  autem  unde  nobis  dignitas  vestra 

scribere   et  nostrae  parvitatis  consilium  est  dignata 

quaerere,  quantum  recordari  possumus,  diccre  non 

omittimus.  Hanc  denique  unde  consuluit  causam 

ventilari  nunquam  audivimus,  quia  nullus  aliquando 

ezstitit  qui  hanc  Cantuariensi  archiepiscopo  polesta- 

tem  adimere  vellet,  et  ne  dedicationem  propriarum  ^. 

duntaxat  Ecclesiarum   publice  faceret,  defenderet. 

Exstant  quippe  et  in  noslra  diaecesi  allaria,  et  quae- 

dam  eliam  Ecclesiae   in   his  sciUcet  villis  quas  Sti- 

gandus  (a),  vestrae  excellentise  praedecessor,  haud  ta- 

men  jure  ccclesiasticae  haereditatis,  sed  ex  dono  pos- 

sederat  saecularis  polestatis,  ab  ipso  dedicata  nostris 

et  antecessoris  nostri  temporibus,  nobis  inconsultis, 

nec   antea  nec  postea  inde  calumnianlibusy  utpote 


episcopiesse  scientibus.  Judicium  tamen  hinc  agita- 
tum,  aut  hoc  ex  jure  sibi  judicatum  aliquando  mi- 
nime  audivimus,  sed  quod  in  nostra  dioecesi  eum 
fecisse  libere  agnovimus,  in  aliorum  etiam  facere 
posse  credimus.  Ecce  quantum  inde  reminisci  aui 
scire  potuimus  prudentiae  vestrae  intimavimus,  jam 
quid  faciendum  sit  ipsa  consideret.  Yaleat  paterni- 
tas  vestra^  et  oret  pro  nobis.  » 

Roboratus  igitur  Anselmus  ex  istis,  atque  ex 
multis  aliorum,  quos  longum  est  enumer&re,  testi- 
moniis,  secure  deinceps  suorum  morem  antecesso- 
rum  acmulabatur,  non  solum  ecclesias  inconsuUis 
episcopis  sacrans,  sed  et  quaeque  divina  officia  in 
cunctis  terris  suis  per  se  suosve  dispensans. 

Evolutis   dehinc  aliquantis  diebus,  ex  praecepto 

regis    omnes  fere  episcopi ,  una   cum  principibus 

Angliae  ad  Hastinges  (b)  convenerunt,  ipsum  regem 

in  Norlbmanniam  transfretaturum   sua  beuedictione 

et    concursu  proseculi.  Venit  et   Pater  Anselmus, 

suis  quam  maxime  orationibus  per  marina  pericula 

regem   protegendo   ducturus.  Morati  vero  sunt  ibi 

rex  et   principes  plus  uno  mense,  vento   transitum 

regi  prohibente.  In  qua  mora  Anselmus  sacravit,  in 

ecclesia  sanctae  Dei  genitricis  Mariae  quae  cst  in  ipso 

castello,  Roberlum  (c)  ad  regimen  Eccle.siae  Lincol- 

niensis,  ministrantibus  sibi  in  hoc  officio  septem  de 

suffraganeis  episcopis  suis  (d),  De  qua  (amen  conse- 

cratione    quidam    de  episcopis  atque    principibus 

conati  suot   contra  Anselmum   scandalum  roovere, 

intcndentes  ad  hoc  ut  eumdem  episcopum  absolute 

absque  debita  professione  consecraret.  Quod  nullo 

jure  fulii  ea  solummodo  re  suntaggressi,quia  puta- 

bant  se  animo  regis  aliquid  ex  conturbatione  Ansel- 

mi  undc  laelaretur  inferre,  scientes  eum  pro  supra- 

scripta  causa  advcrsus  ipsum  non  parum  esse  turba- 

lum.  Sed  Anselmus   ex   his  nihil   rancoris   mente 

conci])iens,  placito  vullu  nulla  ratione  assensum  eis 

praebere,  nec  episcopum,  nisi  primo  suscepta  pro- 

fessione  ab  eo   de  subjeclione   et  obedicnlia  sua, 

sacrare  voluit.   Rex  quoque,  ubi  quid  episcopi  mo- 

liebantur  audivit,  asseruit  se  nullo  pacto  consensu- 

rum  ut  pro  inimicitia  quam   conlra  archiepiscopum 

habebat,  matri  suae  Ecclesiae  Canluariensi   de   sua 

dignitate  quid  quivis  detraheret. 

Eo  tempore  curialis  juvenlus  ferme  tota  crines 
suos  juvencularum  more  nutriebat ;  et  quotidle  pexa, 
ac  irreligiosis  nutibus  circumspectans ,  delicatis 
vesligiis,  teuero  incessu,  obambulare  solita  erat.  De 
quibus  cum  in  capite  jejunii  sermonem  in  populo  ad 
missam  suam  et  ad  cineres  confluente  idem  Pater 
habuisset,  copiosam  turbam  cx  illis  in  pccnitentiam 
egit,  el  atlonsis  crinibus,  in  virilem  formam  redegit. 
Illos  autem  quos  ab  hac  ignominia  revocare  nequivit, 


HENSGHENIl  NOTiE. 


(a)  Stigandus  sedem  Cantuariensem  invasitan.l  052, 
et  ab  ea  depositus.mortuus  est  sub  finemanni  1070. 

(b)  Ferranus  ex  Cambdeno  putat  haud  longe  Camae- 
loauno  fuisse  Harlinge*,  in  Essexia,  ubi  Idumani 
fittvii  amplissimum  aestuarium  commodam  quantae- 


vis  classi  praebet  stationem. 

(c)  Tenuit  Robertus   episcopatum   Lincolniensem 
ad  ao.  1122. 

(d)  Cantuariensis  Ecclesiae  suffraganeaa  sedes  nu- 
merantur  universim  11. 


377 


HISTORfA  NOYORUM.  -  LIB.  I. 


378 


e  cinemm  susceptione,  et  a  suae  absolutionis  bencdi- 
ctione  suspendit.  Erat  autem  in  his  et  hujusmodi 
prudenter  ac  libere  agcns.  Nccne  solius  justitiee 
respectum  prae  oculis  in  omnibus  habens,  qualiter  ad 
Dei  servitium  justiliamque  colendam  rcgem  provoca- 
rct  studiosius  inteodit. 

Die  igitur  quadam  ad  eum  ex  more  ivit,  et  juxla 
illuro  sedens,  eum  his  verbis  alloqui  coepit :  «  Mare 
te,  doroine  roi  rex,  transiturum  et  Northmanniam 
tuae  ditioni  subjugaturum  disposuisti.  Yerum  quo 
haec  et  alia  quae  desideras  tibi  prospere  cedanl ; 
obsecro  primum  fer  opem  et  consilium  qnaliter  in 
hoc  regno  tuo  Ghristianitas,  qu%  jam  fere  tota,  in 
multis  periit,  in  statum  suum  rcdigi  possit. »  Respon- 
dit  :  «  Quam  opem,  quod  consilium  ?  Jube,  ait,  si 
placet,  concilia  ex  antiquo  usu  renovari,  qua?peq)e- 
ram  acta  sunt  in  mcdium  revocari,  revocata  exami- 
nari,  examinata  redargui,  redarguta  sedari.  Gene- 
rale  nempe  concilium  episcoporum,  ex  quo  rex 
factus  fuisti,  non  fuit  in  Anglia  celebratum,  ncc 
retroactis  pluribus  annis  (a).  Quapropler  mulla  cri- 
mina  erupuerunt,  et  nullo  qui  ea  recideret  existente 
in  nimium  robur  per  pravam'  consueludinem  excre- 
verunt.  »  At  ille  :  «  Cum,  inquit,  mibi  visum  fucrit 
de  his  agam,  non  ad  tnam  sed  ad  meam  voluntatcm. 
Sed  in  boc  aliud  tempus  cxpendetur.  «  Et  adjecit 
subsannans  :  «  Tu  vero  in  concilio  unde  loqueris  ?  » 
Tunc  ille  :  «  Nefandissimum  Sodomse  scelus,  ut 
illicita  consanguineorum  connubia,  ct  alia  multa 
rerum  dctestandarum  facinorosa  negotia  taceam, 
scelus,  iuquam,  Sodomae  noviter  in  hac  terra  divul- 
gatum  jam  plurimum  pullulavit,  multoique  sua 
iuiiiianitate  ioedavit.  Cui,  fatcor,  nisi  districlius  a  tc 
prodiens  sententia  judicii,  et  ecclesiasticai  vigor 
di:iciplinffi  celerius  obviet,  tota  lerra  non  multo  post 
Sodoma  fiet.  Sed  conemur  una,  quaeso,  tu  regia 
potestate  et  ego  pontificali  auctorilale  qualcnus  tale 
quid  inde  statuatur,  quod  cum  per  tolum  fuerit 
regnum  divulgatum,  solo  etiam  auditu  quicunque 
illius  fautor  est,  paveat  et  deprimatur.  »  Non  sede- 
nint  haec  animo  principis,  et  paucis  ita  respondit  : 
c  El  in  hac  re  quid  fieret  pro  te.^  Si  non,  inquit  An- 
sebnus,  pro  me,  spero  fieret  pro  Deo,  et  te.  Sufficit, 
dixit,  nolo  indc  ulira  loquaris.  »  Tacuit  ille,  sed 
roox  verba  sua  vertit  ad  alia  diceos  :  «  Est  et  aliud 
cui  tuam  induslriam  intendere  vellem,  et  intendendo 
consilii  tui  manum  extendere.  Abbatiae  quamplurcs 
sunt  in  hac  terra  suis  pastoribus  destituae.  Quam- 
obrem  monacbi,  relicto  ordine  suo,  per  luxussaeculi 
vaduDt,  et  sine  confcssione  de  bac  vila  exeunt. 
Unde  consulo,  prccor,  moneo,  quatenus  tanta  rc 
diligenter  inspecta  secundum  voluntatem  Dei,  ab- 
bates  illis  institoas,  ne  in  destructione  monasterium 
et  perditione  monacfaoruro  tibi,  quod  absit,  damna- 
tionero  acquiras.  »   Non   potuit  amplius  spiritum 


A  suum  rex  cohibere,  sed  oppide  turbatus,  cum  ira* 
cundia  dixit :  c  Quid  ad  te  ?  Nunquid  abbatiai  non 
sunt  roeae  f  Hem,  tu  quod  vis  agis  de  villis  luis ;  et 
ego  non  agam  quod  volo  de  abbatiis  meis  ?  »  Ait : 
«  Tuae  quidem  sunl  ut  illas  quasi  advocatus  defen- 
das  atque  custodias,  non  tusD  autem  ut  invadas  aut 
devastes.  Dei  scimus  eas  esse,  ut  sui  ministri  inde 
vivant,  non  quo  expediliones  et  bella  tua  inde  fiant. 
Denique  villas  et  quamplures  redditus  habes,  unde 
pleniter  administrarc  lua  potes.  Ecclesiis,  si  placet, 
sua  dimitte.  Pro  certo,  in  ]uit,  noveris  niihi  valde 
contraria  csse  quae  dicis.  Nec  enim  antecessor  tuus 
auderet  ullatenus  patri  mco  talia  dicere  :  et  nihil 
fdciam  pro  te.  »  Intellexit  ergo  Anselmus  se  verba 
^n  ventum  profcrre  ;  ct  surgcns  abiit. 

f)  Reputans  autcm  in  hujusmodi  responsis  nonnihil 
pristinam  iram  operari  ,  ct  considerans  offenso 
principis  animo  nequaquam  posse  pacem  rebus  dari ; 
quo  et  rebus  consuleret  et  liberius,  favcnte  sibi 
regali  providentia,  Deo  fructificaret,  humili  per  epi- 
scopos  prece  regem  deprecatus  est,  ut  in  aroicitiam. 
sui  sese  gratis  admittereU  »  Quod  si,  ait,  facere  noa 
vult,  cur  Dolil  edicat ;  et  si  offendi,  satisfacere  para- 
tus  sum.  »  Relata  sunt  ista  ad  regem,  et  respondit : 
<t  De  nulla  re  illuni  inculpo,  nec  taroen  ei  graliam 
meam,  quia  non  audio  quare,  indulgerc  volo.  >  Quod 
cum  episcopi  viro  retulissent,  percunctatus  est  quid- 
nam  illud  esset  quod,  quia  non  audiebat,  preces 
suas  cxaudire  nolebat.  «  Mysterium  hoc,  inquiuot, 
planum  est.  Nam  si  paccra  ejus  vis  habere,  necessa- 

Q  rio  le  oportet  ei  de  pecunia  tua  copiose  praebere. 
Jam  nuper  obtulisti  ei  quingentas  libras  ;  sed  quo- 
niam  parum  sibi  visum  est,  noluit  illas  rccipere. 
Nunc  si  vis  nostro  consilio  credere,  et  quod  in  simili 
negolio  facimus  te  quoque  facere  suademus  :  ipsas 
ei  quingentas  libras  ad  praesens  da,  et  tantumdem 
pecuniae  quam  ab  hominibus  tuis  accipics  illi  pro- 
mitle ;  et  confidimus  quod  et  tibi  amiciliaro  suam 
rcstituet,  et  tuam  ut  voles  pacem  habere  permittet. 
Aliam  qua  exeas  viam  non  vidcmus ;  nec  nos  pari 
angustia  clausi  aliaro  exeundi  habemus.  »  At  ille 
continuo  intelligens  qui  consilii  hujus  cffectus  prae- 
tenderet,  ait  :  «  Absit  hic  exitus  a   me  t  Nam  cum 

Q  ipse  mihi  juxta  quod  dicitis,  nullam  alicujus  ofiensffl 
calumniam  imponat,  et  tamen  tantum  iralus  ost 
mihi  ut  nonnisi  mille  libris  argcnti  pacari  queat  : 
forte  si  nunc  novus  episcopus  hac  eum  donatione 
parcarem,  cx  ipso  usu  aliavicesimiliterirasceretar, 
ut  pari  voto  pacarctur.  Amplius  :  Homines  mei,  post 
obitum  venerabilis  mcrooriaeLanfranchi  antecessoris 
mei,  depraedati  £unt  et  spoliati,  et  ego  curo  hucasque 
nihil  cis  unde  revestiri  possint  contuleriro,  jam  eos 
nudos  spoliarem,  imo  spoliatos  excoriarero  ?  Absit ! 
Nihilo  quoque  minus  hoc  absit  a  me,  amorero  do- 
mini  roei  facto  ostendere  venalem  esse  Fidero  ei 


HENSCHENH  NOTiE. 


(a)  Spelmannus  in  Catalogo  coaciliorum,  ultiroam 
generale  concilium  statuit  Enhamense,  quod  borlata 
£lfeagi  Dorobernensis  et  Wulslani  Eboracensis  ab 


Ethelredo  rege  iDdictum  fuit,  aDOo  1009 :  sub  doto 
autem  Northmanooruro  dominatu  mire  coliapsaB  res 
ecclesiasticad  reformatioae   magna  egebant.  Infra 


379  BADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI  380 

debeo  et  faODorem,  et  ego  illi  hoc  dedecus  facerem,  A  Quo  rex  audito,  dixit  iilutn  pro  apostolico  se  non- 


seilicet  gratiam  suam  quasi  equum  vel  asinum  vili- 
bus  nummulis  emerem  ?  Emplum  denique  amorem 
ejus  utique  tanli  pendere  postea  quantum  pretium 
pro  eo  datum  sBStimarem.  Sed  longe  sit  a  me  subli- 
mitatem  tantae  rei  humili  pretio  comparare.  Magis 
aulem  satagite,  quo  gratis  et  honeste  me  sicut  ar- 
chiepiscopum  Cantuariensem  et  Patrem  suum  spiri- 
tualem  diligat,  et  ego  ex  mea  porle  dabo  operam  ut 
me  et  mea  ad  servitiuro  et  voluntatero  ejus  juxta 
quod  debebo  exhibeam.  »  Dixerunt  :  <•  Scimus  quod 
saltem  oblatas  ei  quingentas  libras  non  negabis.  » 
Respondit :  u  Nec  ipsas  ulique  illi  amplius  dabo, 
quia  cum  eas  sibi  offerrem  suscipere  noluit,  et  jam 
plurimam  parlem  earum    ut    promisi    pauperibus 


dum  accepissc,  ncc  suae  vel  patemae  consuetudinis 
eatenus  exstitisse,  ut  praeter  suam  licentiaro  aut 
electionem  aliquis  in  regno  Angli»  papam  nomina- 
ret,  et  quicunque  sibi  hujus  dignitatis  potestatem 
vellet  praeripere,  unum  foret  ac  si  coronam  suam 
sibi  conaretur  auferre.  Ad  quae  Anselmus  admirans 
in  medium  protulit  quod  supra  retulimus,  se  vide« 
licet  antequam  episcopus  fieri  consentiret,  ei  apud 
Rovecestram  dixisse  quod  ipse  abbas  Beccensis 
existens  Urbanum  pro  papa  susceperit,  nec  ab  illius 
obedientia  et  subjectione  quoque  modo  discedere 
voluerit.  Quibus  iile  auditis,  irae  stimulis  exagitatus 
protestatus  est  illum  nequaquam  fidem  quam  sibi 
debebat  simul  et  apostolicae  sedis  obedientiam,  con- 


dedi.  I)  Nunliata  sunt  ista  regi,   et  jussit  ha^c   ei  r>  tra  suam  voluntalem,  posse  servare.  Anselmus  igi- 


contra  referri  : «  Heri  magno,  et  bodie  illum  majori 
odio  habeo,  et  sciat  revcra  quod  cras  et  deinceps 
acriori  et  acerbiori  odio  semper  habcbo.  Pro  Palre 
vero  vel  archiepiscopo  nequaquam  illum  ultra  tene- 
bo,  sed  benedictiones  et  orationes  ejus  exsecrans 
penitus  respuo.  Eat  quo  vult,  nec  me  transfiretatu- 
rum  pro  dando  benedictione  diutius  exspectet.  » 
Festinantius  igitur  a  curia  discessimus,  ei  ipsum 
voluntati  suae  reliquimus.  Et  ipse  quidem  in  Norlh- 
manniam  transiit,  expensaque  immensa  pecunia  eam 
sibi  nuUatenus  subigere  potuit.  Infecto  itaque  nego- 
tio  in  Angliam  reversus  est. 

Quem  consistentem  in  quadam  villa,  quae  tribus 
milliaris  a  Sceflcsberia  distans  Ilingheham  vocatur, 
Anselmus  adiit,  eique  suam  voluntatem  in  hoc  esse 
innotuit,  ut  Romanura  pontificem  pro  pallii  sui  pe- 
titione  adiret.  Ad  quod  rex  :  «  A  quo,  inquit,  papa 
illud  requirere  cupis  ?  m  Erant  quippe  illo  tempore 
duo  (a),  ut  in  Angiia  ferebatur,  qui  dicebanlur  Romani 
pontifices  a  se  invicem  discordantes,  et  Ecclesiam 
Dei  inter  se  divisam  post  se  ti-ahentes  :  Urbanus 
videlicet,  qui  primo  vocatus  Odo  fuerat  epicopus 
Ostiensis ;  et  Clemens,  qui  Wibertus  appellalus  fue- 
rat,  archiepiscopus  Ravennas.  Quae  res  ut  de  aliis 
mundi  partibus  sileam,  per  plures  annos  Ecclesiam 
Angliae  in  tantum  occupavit,  ut  ex  quo  venerandae 
memoriae  Gregorius,  qui  antea  vocabaturHildebran- 
dus,  defunctus  fuit ;  nulli,  loco  papae,  usque  ad  hoc 
tempus  subdi  vel  obedire  voluit.  Sed  Urbano  jamdu- 
dnm  pro   vicario  beati   Petri  ab  Iialia  Galliaque 


tur,  saha  ratione  sua,  quam  de  subjectione  et  obe- 
dientia  Romanae  Ecclesiae  in  medium  tulerat,  petivit 
inducias  ad  istius  rei  examinationem ;  quatenus 
cpiscopis,  abbatibus,  cunctisque  regni  principibua 
una  coeuntibus  communi  assensu  definiretur  utrum, 
salva  revcrentia  et  obedientia  sedis  apostolicae,  pos- 
sel  fidera  terreno  regi  scrvare,  annon.  Quod  si 
probatum,  inquit,  fuerit  utrumque  fieri  minime 
posse,  fateor,  malo  lerram  tuam,  donec  apostolicum 
suscipias,  exeundo  devitare,  quam  beati  Petri  ejus- 
que  vicarii  obedientiam  vel  ad  horam  abnegare. 
Dantur  ergo  induciae,  atque  ex  regia  sanctione 
ferme  totius  regni  nobilitas  quinto  Idus  Martii  pro 
ventilatione  istius  causae  in  unum  apud  Rochinghe- 
hara  coit. 

Fit  itaque  conventus  omnium  Dominico  die  (b)  in 
ecclesia  quae  est  in  ipso  castro  sita  ab  hora  priroa, 
rcge  et  suis  secretius  in  Anselmun  consilia  sua 
studiose  texentibus.  Anselmus  autem  episcopis, 
abbatibus  el  principibus  ad  se  a  regio  secreto  vo- 
catis,  eos  et  assistentem  monachorum,  clericorum, 
lai\sorum  numerosam  multitudinem  hac  voce  allo- 
quitur  :  «  Fratres  mei,  filii  Ecclesiae  Dei,  omnes 
dico  qui  hic  congregati  estis  in  nomine  Domini, 
precor,  intendite,  et  causae  propter  quam  ventilan- 
dam  adunati  estis,  pro  viribus  opem  vestri  consilii 
ferte.  Qua^  autera  ipsa  causa  sit,  brevi  qui  nonduro 
plenitcr  audistis,  si  placet,  audite.  Verba  quaenam 
orta  sunt  inler  dominura  nostrum  regem  et  me, 
quae  quaradara  videntur  dissensionem  generarc.  Nam, 


receptO|  Anselmus  etiam  utpote  abbas  de  Norlhman-  D  cura  nuper  licentiam  adeundi  Urbanum  sedis  apo- 


nia  eum  pro  papa  receperat,  et  sicut  vir  norainatis 
simus,  nec  non  auctoritate  plenus  ejus  litteras  susce- 
perat,  eique  velut  summo  sanctae  Ecclesiae  pastori 
suas  direxerat.  Requisitus  ergo  a  rege  a  quo  papa 
usum  pailii  petere  voluisset,  respoudit :  AbUrbano. 


famen  libro  lu,  num.  6,   vidctur  indicari  aliquod 
generale  concilium  sub  Lanfranco. 

(a)  Coeperat  illud  schisma  sub  S.  Gregorio  VII,  uti 
dicetur  ad  ejus  diem  natalem  xxv  Maii,  contra  quem 
era  Wibertus  archiepiscopus  Ravennas,  agente 
Henrico  iroperetore  anno  1083  creatus,  et  Cleraens 
dietus.  At  mortuo  S.  Gr&rorio  suceessit  ei  Desiderius 
abbas  Casinensis,  an.  1086  et  Victor  III  dictus ;  cui 


stolicae  psssulera  juxta  morem  antecessorum  meo- 
rum  pro  pallii  mei  adeptione  ab  eo  postulassem, 
dixit  se  Urbanum  ipsum  pro  papa  necdum  suscepis- 
se,  et  ideo  nolle  me  ad  eum  illius  rei  gratia  prope- 
rare.  Quinetiam  ait,  si  eumdem  Urbanum  aut 
HENSCHENU  NOTJS. 

successit  ann  1088  Odo  episcopus  Ostiensis,   Urba- 
nus  II  appellatus. 

(b)  Dorainica  v  Quadragesimae,  quae  vulgo  Domi- 
nica  Passionis  dicilur,  incidit  anno  1095  in  diem  v 
Idus  Martii  citatum,  id  est  mensis  praedicti  diem  xi 
ac  dein  Pascha  fuit  celebratum  xxv  ejusdem  Maitii, 
littera  Donunicali  G. 


381 


HISTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  I. 


382 


quemlibet  aliam  sine  mea  eleclione  et   auctoritate.  A  nobis  petis,  penes  te  est ;  quem  prudentem  in  Deo 


In  regno  meo  propapa  suscipis  aut  susceptum  lencs, 
contra  fidem  quam  mihi  debes  facis,  nec  in  hoc  me 
minus  offendis,  quam  si  coronam  meam  mihi  toUere 
conareris.  Unde  scias  in  regno  meo  nullum  te 
participium  habiturum,  si  non  aperlis  assertionibus 
probayero  te  omnisobedientiaesubjectionemUrbano 
de  quo  agitur,  pro  yoto  meo,  negaturum.  Quod  ergo 
audiens,  admiratus  sum.  Siquidem  abbas  eram,  ut 
nostis,  in  alio  regno  per  miseiicordiam  Dei  conyer- 
satus  ad  omnes  sine  querela.  NuUa  vero  spe  vel 
desiderio  pontificatus,  sed  quibusdam  rationabilibus 
causis,  quas  nullatenus  omittere  potoram,  in  hanc 
terram  aum  yenire  coactus.  Ipso  autem  rege  iniir- 
mato,  omnes  qui  tunc  aderatis  ei  ut  roatri  suae  et 


ac  bonitatis  amatorem  esse  cognoscimus,  et  ob  hoc 
in  tam  profunda  re  consilio  nostro  non  eges.  Verum 
si,  remota  omni  alia  conditione»  simpliciter  ad  vo- 
luntatem  domini  nostri  regis  consilii  tui  summam 
transferre  velles,  prompta  tibi  voluntate,  ut  nobis 
ipsis,  consuleremus.  Attamen,  ai  jubes,  verba  tua 
ipsi  domino  nostro  referemus,  et  cum  audierimus 
quid  inde  sentiat,  dicemus  libi.  >  Annuit  ipse,  et 
fecerunt  ut  dixerant.  Prsecepit  itaque  rex  ut  omnia 
in  crastinum,  quia  dies  Dominica  erat,  differentur 
et  Anselmus  ad  hospitium  suum,  curiam  mane 
repetilurus,  reverteretur.  Factum  est  ita.  Et  mane, 
juxla  condictum,  reversi  sumus.  Itaque  Anselmus 
in  medio  procerum  et  conglobatse  mullitudinis  8e«- 


Testrse  seilicet  Ecclesiae  Cantuariensi  pcr  institutio-  g  dens,  ita  orsus  est :  «  Si  juxta  quod  a  vobis,  domini 


nempontificis  ante  mortem  suam  consuleret,  pro 
voto  consuluistis.  Quid  dicam  ?  Susccpto  consilio, 
placuit  illi  et  vobis  in  hoc  opiis  eligere  me.  Objeci 
plurima,  subducere  me  prsesulati  gestiens,  nec  ac- 
quievistis.  Professus  sum  inter  alia  me  hunc  de  quo 
nunc  querela  ista  conseritur  Urbanum  pro  apostoiico 
suscepisse,  meque  ab  ejus  subjeclione  quoad  yive- 
ret  vel  ad  horam  discedere  nolle ;  et  qui  ad  hoc 
tunc  temporis  mihi  contradiceret  nemo  fuit.  Sed 
quid  ?  Rapuistis  me  et  coegi  stis  onus  omnium  susci- 
pere,  qui  corporis  imbecilitate  defessus,  meipsum  vix 
poteram  ferre.  In  quo  facta  putabatis  forsan  mihiad 
votum  servire.Sed quantum  illud desideraverim,quam 
gratum  habucrim,  quantum  in  illo  delectatus  sim, 


fratres,  hestemo  die,  consilium  de  prssenti  causa 
petivi,  vel  nunc  dare  velletis,  aceiperem.  »  At  illi  : 
«  Quod  heri  respondimus,  modo  respondemus :  sci- 
licet,  si  pure  ad  voluntatem  domini  regis  consilii 
tui  summam  transferre  volueris,  promptum,  et 
quod  in  nobis  ipsis  utile  didicimus,  a  nobis  consi- 
lium  certum  habebis.  Si  autem  secundum  Deum, 
quod  ullatenus  voluntati  regis  obviare  possit,  con- 
silium  a  nobis  exspectas,  frustra  niteris ;  quia  in 
hujusmodi  nunquam  tibi  nos  adminiculari  videbis.  » 
Quibus  dictis  conticuerunt,  et  capita  sua  quasi  ad 
ea  quse  ipse  illaturue  erat  dimiserunt.  Tune  Pater 
Anselmus  erectis  in  altum  luminibus  viyido  vultu, 
revercnda  yoce  ista  locutus  est :  «  Cum   nos  qui 


diccre  in  piscsenti  quidem,  cum  nihil  prosit,  super-  p  Christianae  plebis  pastores,   et  vos  qui   populorum 
vacuum  orellmo.  Yerum  ne  quis  in  hac  re  conscien-      principes  vocamini,  consilium  mihi  principi  vestro 

nonnisi  ad  unius  hominis  voluntatem  dare  vultis ; 


liam  rccam  nesciens  scandalizetur  in  me  :  fateor 
vcrum  dico  quia  saha  reverentia  voluntatis  Deima* 
luisscm  iila  die,  si  optio  mihi  daretur,  in  ardentum 
rogum  comburendus  praecipitari,  quam  archi- 
Cjjiscopatus  dignitate  sublimari.  Attamen  videna 
importunam  voluntatem  vestram,  credidi  me  vobis  et 
suscepi  onus  quod  imposuistis,  confisus  spe  auxilii 
vestri  quod  poUiciti  estis.  Nunc  ergo,  ecce  tempus 
adest  quo  sese  causa  obtulit,  ut  onus  meum  consilii 
vestri  manu  levetis.  Pro  cujus  consilii  adeptione 
petivi  inducias  ab  eo  die  quo  mihi  praefala  verba 
dicla  sunt,  in  hunc  diem  :  quatenus  in  unum  con- 
veniretis,  communi  consilio  investigaretis,  utrum- 
nam  possim,  salva  fidelitate  regis,  servare  obedien- 


ego  ad  suramum  pastorem,  et  principem  omnium, 
ego  ad  magni  consilii  angelum  curram  et  in  meo, 
imo  in  suo  et  Ecclesise  suae  negotio,  contilium  quod 
sequar  ab  eo  accipiam.  Dicit  beatissimo  apostolo- 
rum  Petro  :  Tu  es  Petras^etsuperkancpetrammdi' 
fUabo  Ecclesiam  meam ;  et  portasinferi  nonproi' 
vdlebunt  adversus  eam,  et  tibidabo  claves  regni cm- 
lorum ;  et  quodcunque  ligaveris  super  terram,  erit 
et  in  caslis  ligatum:et[quodcunque  soluerissuper  ter- 
rameritsolutumetin  ccelis  (Uatth.\v\y  i8,  19). 
Communiter  etiam  apostolis  omnibus :  Qui  vos  audit^ 
me  audit ;  et  qui  vos  spemit,  me  spemit  (Ltic.x,!  6) ; 
et  qui  tangii  vos,  sicut  qui  tangit  pupillam  oculi  mei 


tiam  apostolica  sedis.  Petivi,  inquam,  inducias  et  ^  (Zach.  ii,  8).  Haec  sicut  principaliter  beato  Petro, 


accepi,  et  ecce  gratia  Dei  adestis.  Omnes  itaque,  sed 
vos  praecipue,  (ratres  et  coepiscopi  mei  precor  et 
moneo,  quatenus  istis  diligenter  inspectis  studiosius, 
sicul  vos  decet,  quo  inniti  queam  mihi  consilium 
detis,  ita  ut  etconlra  obedientiam  papae  nihil  agam, 
et  fidem  quam  domino  regi  debeo  non  offendam. 
Grave  siquidem  mihi  est  vicarium  beati  Patri  con- 
temnendo  abnegare  ;  grave,  fidem  quam  regi  me 
secundum  Deum  servaturum  promisi,  violare; 
grave  nihilominus  quod  dicitur,  impossibile  mibi 
fore  onum  horum,  non  violato  altero,  custodire.  » 
Ad  baec  episeopi  responderunt :  •  Consilium  quod  a 


et  in  ipso  caeteris  apostolis  dicta  accipimus,  ita 
principaliter  vicario  beati  Petri,  et  per  ipsum  cae- 
teris  episcopis,  qui  vices  agunt  apostolorum,  eadem 
dicta  tenemus  :  non  cuilibet  imperatori,  non  alicui 
regi,  don  duci,  non  coroiti.  In  quo  tamen  terrenis 
principibus  subdi  ac  ministrare  debeamus  docet  et 
instruit  idem  ipse  magni  consilii  Angelus,  dicens  : 
Reddite  quai  sunt  Ccesaris  Cmsari^  et  qum  euni  Dei 
Deo  (Matth.  xxii,  tl).  Haec  verba,  haec  consilia  Dei 
sunt.  Haec  approbo,  haec  suscipio,  haec  nulla  ratione 
exibo.  Quare  cuncti  noveritis  in  communi,  quod  in 
his  quae  Dei  sont  vicano  beati  Petri  obedientiam,  et 


383 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI, 


384 


in  his  qUa;  terreose  dotnini  mei  regis  dignitati  jure  A 
competunt  et  fidele  consilium  et  auxilium  pro  sen- 
8U3  mei  capacitate  impenJam.  Finierat  Pater  in 
istis.  Omnes  igitur  assidentes  oppido  turbali,  cum 
fcstinatione  et  magno  tumutlu  surrexerunt,  tur- 
bationera  suam  confusis  vocibus  experimentes,  ut 
eos  illum  esse  reura  raorlis  una  clamare  putares. 
Conversique  ad  illum,  cum  jurgio  :  <«  Scias,  in- 
qaiunt,  nos  haec  verba  tua  minime  domino  nostro 
taa  vice  porlaluros.  »  Quibus  dictis  ad  regem  re- 
versi  sunt.  Quia  ergo  nemo  cui  verba  sua  regi  de- 
ferenda  tuto  committereti  cum  Anselmo  remansit  ; 
ipsemet  ad  regem  ingrediens,  qu»  dixerat  viva 
voce  innotuit,  illicoque  reversus  est.  Ad  quae  rex 
vehementer  iratus,  cum  episcopis  atque  principibus 
intentissime  quaerere  coepit  quid  dictis  ejus  obji-  3 
cere  posset,  nec  invenit.  Scandalizati  ergo  inter  se, 
ab  invicem  sunt  in  partes  divisi  ;  et  hic  duo,  ibi 
tres,  illic  qualuor  in  unum  consiliabantar,  studio- 
sissime  disquirentes  si  quo  modo  possent  aliquod 
reponsum  contra  haec  componere,  quod  et  regiam 
animositatem  deliniret,  et  praclibatas  sententias  Dei 
adversa  fronte  non  irapugnaret.  Soius  intcr  bxc 
Anselmus  sedebat  tantum  innocentia  cordis  sui,  et 
in  misericordia  Domini  Dei  fiduciam  habens.  Adver- 
sariis  vero  ejus  consiiiabula  sua  in  longum  prote- 
lantibus,  ipse  ad  parietem  se  reclinans  leni  somno 
quiescebat.  Facta  itaque  longa  mora,  rcdeunt  epi- 
scopi  cum  nonnullis  principibus  a  rege,  haoc  viro 
dicentes  :  «  Vult  dominus  noster  rex  omissis  aliis 
verbis  a  te  sub  celeritate  sententiam  audire  ;  de  his  p 
videlicet  quae  inter  illum  et  te  dicta  fuorunl  epud 
Hingheham,  unde  petisti  inducias  in  hunc  diem 
respondendi.  Res  nota  esl,  et  exposilione  non  indi- 
gct.  Verumlamem  noveris  totum  regnura  conqueri 
adversum  te  quod  nostro  comniuni  domino  conaris 
decus  imperii  sui  coronam  auferre.  Quicunquc  enim 
regis  dignilalis  ei  consuetudines ,  tollit  coronam 
simul  el  regnum  tollit.  Cnum  quippe  sine  alio  de- 
center  haberi  non  posse  probamus.  Sed  recogita, 
rogamus  te,  etUrbani  illius  qui  offeuso  domino  rege 
nihil  tibi  prodesse,  nec  ipso  peccato  tibi  quidquam 
valet  obesse,  obedientiam  abjice,  subjectionis  ju- 
gum  excute,  et  iiber,  ut  archiepiscopum  Cantuarien- 
sem  decet,  in  cunctis  actibus  tuis  voluntatem  do- 
mini  regis,  et  jussionem  exspecta  :  necne  quod 
secus  egisti  culpam  agnosce,  ac  ut  tibi  ignoscat  D 
voto  illias  in  quod  a  te  inde  petierit  sapientis  more 
concurre,  quatenus  inimici  tui,  qui  casibus  tuisnunc 
insultant,  visa  dignitatis  tuae  sublevatione,  erube- 
scant.  Haec,  inquam,  haec  rogamus,  haec  consulimus 
beec  tibi  tuisque  necessaria  esse  dicimus,  et  confir- 
maraus.  •  Respondit :  «  Quae  dicitis  audio,  sed,  ut 
ad  alia  taceara,  abnegare  obedientiam  doroini  papae 
nuilatenus  volo.  Jam  dies  declioat  in  vesperam.  Dif- 
feratur,  si  placet,  in  crasiinum  causa  ista ;  quod  Ira- 
ctans  mecuro,  respondeam  quod  Deus  inspirare 
dignabitur.  »  Suspicati  ergo  illura  aut  quid  diceret 
ultra  nescire,  aut  melu  addictum  jaro  statim  ccepto 


desistere,  reversi  ad  regem  persuaserunt  inducias 
nuUa  ratione  dandas,  sedcausa  recentiexaminatione 
discussa,  supremam,  si  suis  acquiescere  consiliis 
nollet,  in  eum  mox  judicii  sententiam  invehi  jube- 
ret.  Erat  autem  quasi  primus  et  prolocutor  regis  in 
hoc  negotio  Willhelmus  supra  nominatus  Dunel- 
mensis  episcopus,  homo  linguae  volubilitate  facetus, 
quam  pura  sapientia  praeditus.  Hujus  quoque  disci- 
dii  quod  inter  regem  et  Anselmum  vcrsabalur,  erat 
auctor  gravis,  et  incentor,  regique  spoponderat  se 
facturum,  ut  Anselmus  aut  Romani  pontificis  fundt- 
tus  obedientiam  abnegaret,  aut  archiepiscopalui, 
reddito  baculo  et  annulo,  abrenuntiaret.  Qua  spon- 
sione  fretus  rex  applaudebat  sibi  spcrans  illum  vel 
abjurato  apostolico  infamcm  remanere  in  regno  suo. 
Et  ista  qtffdem  volebat  propterea  quod  omnem  an- 
cloritatem  exercendae  Christianitatis  illi  adimere 
cupiebat.  Nec  enim  regia  dignitate  integre  se  poti- 
tum  suspicabatur,  quandiu  aliquis  in  tota  terra,  vel 
etiam  secundum  Deura,  nisi  per  eum  quidquam 
habere  (oota  dico)  vel  posse  dicebalur.  Quam  cordis 
jllius  voluntatera  Dunelraensis  intelligens,  omni 
ingenio  satagebat  si  quo  modo  Anselmumcaluroniosis 
objectiouibus  fatigalum  rcgno  eliminaret,  ratus,  ut, 
dicebalur,  i])so  discedenle,  se  archiepiscopatus  solio 
sublimandum.  (^um  igitur  regi  persuasisset  quaesitas 
inducias  Anselmo  uon  esse  dandas,  comitatus 
quampluribus  qui  verba  sua  suo  fulcirent  testimo- 
nio,  ad  virura  ingrediens,  ait  :  «  Audivi  queriroo- 
niam  regis  coutra  te.  Dicit  quod  quantum  toa 
inierest,  eum  sua  dignitate  spoliasti,  dum  Odonem 
episcopum  Ostiensem  sine  sui  uuctoritate  praecepti 
papam  in  sua  Anglia  facis,  et  sic  spoliaturo  pelis 
tibi  inducias  dare  quo  possis  eamdem  spoliationem 
tuis  adinventionibus  justam  csse  demonstrare.  Re- 
vesti  eum  primo,  si  placet,  debita  imperii  sul 
dignilate,  et  tunc  demum  de  induciis  age.  Alioquin 
noveris  illum  sibi  ipsi  odium  Dei  omnipotentis  im- 
preoari,  nosque  Bdeles  ejus  imprecationi  ipsius 
conniventes  acclamare,  si  vel  ad  horam  inducias 
dcderit,  quas  tibi  in  crastinum  dari  precaris.  Quare 
jam  nunc  evestigio  ad  domini  nostri  dicta  responde 
aut  sententiam  tuae  vindicem  praesumptionis  dubio 
procul  in  praesenti  experiere.  Nec  jocum  existimes 
esse  quod  agilur,  imo  in  istis  magni  doloris  stimulis 
urgemur.  Nec  mirum.  Quod  enim  dominus  luus  et 
nostcr  in  omni  dorainatione  'sua  proecipuum  habe- 
bat,  et  quo  eum  cunctis  regibus  praestare  certum 
erat,  lioc  ei  quantum  in  le  est  inique  tollis,  tollens 
iidem  cum  sacramento  quod  ei  feceras  polluis,  et 
omnes  amicos  ejus  roagna  in  hoc  confusione  invol- 
vis.  ■  Audiens  haec  Anselrous  patienter  sustinuit, 
raoxque  ad  tantse  caluraniae  nefas  ita  brevi  respon- 
dit  :  «  Qui  propterea  quod  venerabilis  sancts 
Roraanae  Ecclesiae  summi  pontifieiis  obedientiam 
abnegare  nolo,  vult  probare  me  fidem  et  sacrarocn- 
tum  violare  quod  terreno  regi  debeo,  adsit,  et  in 
nomine  Domini  roe  paratum  inveniet  ei  sicat  debeo 
et  ubi  debeo  responderei  »  Quibos  auditis,  aspieiea» 


dSS 


HISTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  I. 


386 


tes  sese  ad  invicetn,  nec  invenienles  quid  ad  ista  A  dicam,  fateor,  nescio.  Nam  cum  omni  sludio  per  to- 

lum  diera  inler  nos  illa  conferimus,  el  quatenus 
aliquo  modo  sibi  cohaereant  conferendo  conferimus, 
ipse  mhil  mali  econtra  cogilans  dormil,  el  prolata 
coram  eo  statim  uno  labiorum  suorum  pulsu  quasi 
telas  araneae  rumpit.  »  Et  vos,  episcopi  mei,  quid 
dicilis  ?  Dixerunt  :  «  Dolemus  quod  animo  tuo,  do- 
mine,  satisfacere  non  valemus.  Primas  est  non  modo 
istius  regni,  sed  et  Scotiae  et  Hibernise,  necne  adja- 
cenlium  insularura,  nosque  suflraganei  ejus.  Unde 
patet  nos  ralionabililer  eum  judicare  vel  daranare 
nullatenus  possc,  eliarasi  aliqua  culpa  in  eo,  quae 
modo  non  valet,  posset  oslendi.  »  Ait :  «  Quid  igitur 
restat?  Si  eum  judicare  non  polestis,  nonne  saltem 
omnis  obedienliae  fidem  ac  fraternae  societatis  ami- 


referrent,  ad  dominum  suum  reversi  sunt.  Protinus 
enim  intellexerunt  quod  prins  non  animadverlerunt, 
nec  ipsum  advertere  posse  putaverunt,  videlicel 
archiepiscopum  Canluariensem  a  nullo  hominum, 
nisi  a  solo  papa,  judicari  posse  vel  damnari ;  nec 
ab  aliquo  cogi  pro  quavis  calumnia  cuiquam,  eo 
exceptOy  contra  suum  vel  respondere.  Ortum  interea 
murmur  est  totius  mullitudinis  pro  injuria  tanti 
viri  submissa  inter  se  voce  querenlis.  Nerao  quippe 
palam  pro  eo  loqui  audebat  ob  raelura  tyranni. 
Yerumtamen  miles  unus  de  multitudine  prodiens 
viro  astitit  flexis  coram  eo  genibus,  dicens  :  «  Do- 
mine  Pater,  rogant  te  per  me  supplices  filii  tui,  ne 
turbetur  cor  tuum  ex  iis   quae  audisti ;  sed  roemor 


esto  beati  Job  vincenlis  diabolum  in  slerquilinio,  et  g  citiam  ei  abnegare  potestis?  Hoc  quidem,  inquiunt. 


vindicantis  Adam  quem  ipse  vicerat  in  paradiso.  >• 
Quae  verba  dum  Pater  comi  vultu  accepisset,  intel- 
lexit  animum  populi  in  sua  secum  sententia  esse. 
Gavisi  ergo  exindesumus  et  animaequiores  efifecli 
confidentes,  juxta  Scripturam,  vocem  populi  vocem 
esse  Dei.  Quid  agam  ?  Si  minas,  si  opprobria,  si 
conlomelias,  si  roendacia  viro  objecta  singulatim 
describere  voluero,  tlmeo  nimius  judicari.  Quae  ta- 
men  omnia  pro  fidelitate  apostolicae  sedis  aequani- 
miter  sustinebat,  el  juvante  Deo  invicla  quaeque 
ratione  destruebat,  ostendens  polius  in  veritate  sese 
consistere  atque  in  cunctis  quae  negotii  sumnia 
respiciebat  Deum  auctorem  habere.  Cura  haec  orania 
rez  agnovisset,  usque  ad   divisionera   spiritus  sui 


quoniara  jubes  facere  possuraus.  Properato  igitur, 
et  quod  dicitis  citius  facite,  ut  cum  viderit  se  a 
cunctis  despeclura  el  desolatura,  verccundetur,  et 
ingeraiscat  se  Urbanum  rae  domino  suo  conterapto 
secutum.  £t  quo  ista  securius  faciatis,  en  ego  pri- 
roura  in  imperio  raeo  penitus  ei  oranem  securitatera 
ct  fiduciam  raei  tollo,  ac  deinceps  in  illo  vel  de  illo 
nulia  in  causa  coufidere,  vel  eura  pro  archiepiscopo 
aut  patre  spirituali  tenere  volo.  >  Actis  ex  hinc  plu- 
ribus  ac  divcrsis  contra  virura  raachinationibus,  quae 
ab  incepta  sui  propositi  norraa  eum  avellerent,  nec 
in  aliquo  proficientibus,  tandem  sociatis  sibi  abba- 
tibus,  cpiscopi  relulerunt  Patri  quod  dixerat  rex, 
suam  pro  voto  iliius  abnegationem  quam  praelibavi- 


exacerbatus  episcopis  dixit  : «  Quid  esl  hoc?  Nonne  ^  mus  ingerenlcs.  Quibus  ille  respondens,  ait : «  Quae 


oiihi  poUiciti  estis  quod  eam  omnino  ad  velle  meura 
tractaretis,  judicaretis,  daranaretis  ?  >•  Cui  Dunel- 
mensis  ita  imprimis  tepide  et  silenter  per  singula 
loquebatur,  ul  omnis  humanae  pnidentiae  inscius 
et  ezpers  potaretur.  Et  acyecit : «  Nox  cst.  Jubeatur 
ad  hospitium  ire ,  et  nos  jam  plene  agnita  ratione 
sua  cogitabimus  pro  te,  osque  mane.  »  Hinc  ad  regis 
praeceptum  repetivimus  hospitium  nostrum.  Mane 
aotem  reversi,  sedimus  in  solito  loco  exspectantes 
mandatum  regis.  At  ille  cum  suis  omniraodo  per- 
quirebat  quid  in  daronationem  Anselroi  componere 
posset,  nec  ioveniebat.  Requisitus  Willhielrous  Du- 
Delmensis  quid  ipse  ex  condicto  noctu  egerit  apud 
se,  respondit  :  «  Nihil  rationis  posse  afferri  ad  ener- 
vationem  rationis  Anselmi,  pnesertim  cum  omnis, 
inqoit,  ratio  ejus  innitatur  verbis  Dei,  et  auctoritati 
beati  Petri.  Yerum  mihi  violentia  videtur  opprimen- 
dus  :  et  si  regiae  voluntati  non  vult  acquiescere, 
ablato  baculo  et  annulo,  de  regno  pellendus.  »  Non 
placuerunt  haec  verba  principibus.  Et  ait  rex  :  •<  Quid 
placet,  si  haec  non  placent?  Dum  vivo,  parem  mihi 
in  regno  meo  utique  sustinere  nolo.  Et  si  sciebatis 
eum  tanto  in  caosa  sua  robore  fultum,  quare  per- 
misistis  me  incipere  placitum  istud  contraeum?  Ite, 
ite,  eonsiliamini ;  quia  per  vultum  Dei  si  vos  illum 
ad  roluntatem  meam  non  damnaveritis,  ego  dam- 
nabo  vos. » Ad  quae  Robertos  qoidam  ipsi  regi  valde 
familiaris  ita  rcspondit :  «  De  conailiia  nostria  quid 


dicitis  audio.  Sed  cura  propterea  quod  me  ad 
beati  Petri  principis  aposlolorum  subjectionem  et 
fidelitatera  teneo.  Mihi  omnem  subjectionem,  fidem 
et  araicitiaro,  quara  priraati  vestro  et  patri  spirituali 
debetis,  abnegatis,  non  recte  proceditis.  Absit  tamen 
a  rae  sirailem  vobis  vicem  rependere.  Verum  frater- 
nara  patemaraque  vobis  charitatem  exhibens  nitar, 
si  pati  non  refugitis,  vos  ut  fratres  ac  filios  sanctae 
matris  Ecclesiae  Cantuariensis,  ab  hoc  in  quo  lapsi 
estis  trepido  errore  convertere,  et  per  potestatem 
mihi  a  Doraino  datam  ad  viam  rectitudinis  revocare. 
Regi  autera  qui  raihi  omnem  in  regno  suo  secorita- 
tem  adirait,  raeque  pro  archiepiscopo  vel  patrespiri- 
tuali  habere  se  amodo  nolle  dicit,  oranem  cum  fideli 
servitio  securitatem,  quantum  mea  inlerest,  spon- 
deo ;  et  paterao  raore  diligentiam,  animae  illius  cu- 
ram,  si  ferre  dignabitur,  habeo,  relenta  semper 
apud  me  Dei  servitio,  potestate,  noraine  et  ofiicio 
pontificatus  Cantuariensis,  qualicunque  oppressione 
vcxari  contingat  res  exteriores. »  Ad  haec  ille  respon- 
dit  :  «  Oranino  adversatur  animo  meo  quod  dicit, 
nec  meus  erit  quisquis  ipsius  esse  delegerit.  Qua- 
propier  vos  qui  regni  mei  principes  estis,  omnem 
fidem  et  amicitiam,  sicut  episcopi  fecerunt,  ei  dene- 
gate,  quatenus  appareat  quid  lucretur  in  ea  fide, 
quam  offensa  voluntate  mea  servat  apostolicae  sedi. » 
Dixerunt :  «  Nos  nunquam  fuiraus  homines  ejus,  nec 
fidelitatem  quam  ei  non  fecimos  abjurare  valemus. 


387 


£ADMERI  GANTUARIENSIS  MONACHI 


m 


Arcbiepiscopas  noster  est ;  Ghristianitatem  in  hac  A 
terra  gubernare  habet,  ct  ea  re  nos  qai  Christiani 
samtis  ejus  magisterium  dum  hic  vivimns  declinare 
non  possumus,  praesertim  cum  nullius  offensae  ma- 
ca]a  illum  respiciat,  quae  vos  secus  de  illo  agere 
compellat. »  Quod  ipse  repressa  sustinuit  ira  rationi 
eorum  palam,  ne  nimis  offenderentur,  contraire 
prsecavens.  Igitur  episcopi  hac  videnles  confusione 
vultus  sui  operti  sunt,  intelligentes  omnium  oculos 
in  se  converti,  et  apostasiam  suam  non  injuste  a 
cunctis  detestari.  Audires  enim  si  adesses,  nunc  ab 
isto,  nunc  ab  illo  istum  vel  illum  episcopum  aliquo 
cognomine  cum  interjectione  indignantis  denolari ; 
videlicet  Judae  proditoris,  Pilati  vel  Herodis,  horum- 
que  similiuro.  Qui  paulo  post  singulalim  requisili  a 
rege  utrum  onmem  subjectionem  et  obedieniiara,  ^ 
nulla  conditione  interposita,  an  illam  solam  subje- 
ctionem  et  obedientiam,  quam  prsetenderet  ex  aucto- 
ritate  Romani  pontificis,  Anselmo  denegassent,  cum 
quidamunOi  quidara  alio  modo  se  hoc  fecisse  respon- 
derent;  hos  quidem,  qui  nuUa  conditione  interposita, 
funditus  ei  quidquid  praelato  suo  debebant  se  abju- 
rasse  professi  sunt,  juxta  se  sicut  fideles  et  araicos 
8U0S  honorifice  sedere  prsecepit;  illos  vero  qui  in 
hoc  solo  quod  praeciperet  ex  parte  aposlolici  sese 
subjectionem  et  obedicntiam  illi  abnegasse  dicere 
ausi  sunt,  ut  perfidos  ac  suae  voluntatis  inimicos 
procul  in  angulo  domus  sententiam  suae  damnatio- 
nis  ira  pcrmotus  jussit  prsestolari.  Territi  ergo  et 
confiisione  super  confusionera  induti  in  angulum 
domus  secesserunt.  Sed  reperto  stalira  salubri  et 
qao  niti  solebant  domestico  consilio,  hoc  est,  data  G 
copiosa  pecunia,  in  amicitiam  regis  recepti  sunt. 
Anselmas  autem  sciens  omnem  sibi  in  Anglia  secu- 
ritatem  rege  sublatam,  mandavit  ei  dare  sibi  con- 
ductum  quo  cum  suis  portum  maris  tuto  petens 
rcgno  decederet,  donec  Deus  tantae  perlurbalioni 
modum  dignanter  imponeret.  Quo  ipse  audito  gravi 
cordis  molestia  elanguit.  Nam  licet  discessum  ejus 
aummopere  desideraret,  nolebat  tam  eum  pontifi- 
calus  dignitate  saisitum  discedere ,  ne  novissimum 
scandalum,  quod  inde  poterat  oriri,  pejus  fieret 
priore.  Ut  vero  ponlificalu  illum  dissaisiret,  impos- 
wbile  sibi  videbatur.  Turbatus  ilaque,  et  episcopo- 
rom  consilio  per  quod  in  has  augustias  se  devolutum 
querebatur  omisso,  cum  principibus  consiiium  iniit ; 
quid  facto  opus  esset  inquisivit.  Rogant  illi  quale-  j) 
nu8  vir  cum  summa  pace  moneatur  ad  hospitium 
8uum  redire,  responsum  regis  super  petilione  sua 
mane  recepturus.  Fit  juxta  verbum  illorum,  et  per- 
iurbatis  etiam  curialibus  plurimis,  hospilium  repe- 
davimus.  Rati  sunt  quippe  hominem  a  terra  disce- 
dere ;  et  ingemuerunt.  At  ille  laetus  et  alacer  spera- 
bat  se  perturbationes  et  onera  saeculi,  quod  semper 
optabat,  transito  mari,  evadere.  Cum  igitur  inter 
spem  a  regno  discedendi,  et  metum  in  regno  rema- 


nendi  animus  ipsius  fluctuaret,  ecce  principes  a  la- 
terc  regis  mane  directi  :  •  Rogat,  aiunt,  dominus 
noster  rex  te  venire  ad  se.  •  Aseendimus ,  ivimas 
et  supreraam  de  negotio  nostro  sententiam  avidi 
audire,  in  quo  soliti  eramus  loco  consedimus.  Nec 
mora,  veniunt  ad  Patrem  nostrum  proceres  regni 
nonnullis  episcopis  comitati,  haec  ei  dicentes  :  «  An- 
tiqua  tui  amicilia  moti  dolemus  discordiam  istam 
inter  dominum  regem  et  te  esse  exortam.  Quare 
cupientes  in  pristinam  concordiam  vos  revocare,  prae- 
vidimus  in  praesenti  utile  fore  indueias  utrinque  de 
negotio  dari,  quatenus  hinc  usque  ad  definitum  ali- 
quod  tempus  inter  vos  pace  statuta,  nec  a  te  illi  vel 
suis,  nec  ab  eo  tibi  vel  tais  quidquam  fiat,  quod  con- 
cordiae  metas  erumpat.  Hoc,  inquam,  utile  fore  prse- 
vidimus,  et  volumus dicas anvelis in hoc aequieacera 
nobis.  »  Respondit :  «  Pacem  atque  concordiam  non 
abjicio.  Yeruratamen  videor  mibi  videre  quid  ista, 
quam  offertis,  pax  habeat  in  se.  Ne  tamen  ab  aliquo 
judicer  magis  velle  meo  sensoi  quam  alionim  in 
istis  credere,  concedo  suscipere  quod  domino  regi, 
et  vobis  placet  pro  pacis  custodia  secundum  Deum 
statuerc,  salva  semper  apud  me  debita  reverentia  et 
obedientiadomini  Drbani  sedis  apostolicae  praesulis.  » 
Probant  dictum ;  ct  referunt  ad  regis  auditum.  Dan- 
tur  ergo  induciae  usque  ad  octavas  Pentecotes  (a), 
ac  regia  fide  aancitur  quatenus  ex  utraque  parte 
interim  omnia,  ut  dictum  erat,  essent  in  pace.  £t 
rex  :  «  Si  integritas ,  inquit ,  perfectae  pacis  istam 
quae  inter  nos  est  controversiam  ante  hunc  terminum 
non  sedaverit ,  omnino  qualis  hac  die  est,  talis  in 
praefinito  termino  iitduciarum  definienda  in  medium 
revocetur.  » 

His  ista  gestis,  accepta  a  rege  licentia,  ad  auam 
Anselmus  revertit  sedem,  praesciens  apud  se  pecem 
et  inducias  illas  inane  et  moroentaneum  yelamea 
esse  odii  et  oppressionis  mox  futuree.  Quod  in  brevi 
postmodum  patuit.  Siquidem  evolutis  paacia  diebus 
Balduinus  monachum,  in  quod  pars  major  consiliam 
Anselmi  pendebat,  et  duos  cJericos  ejus  rex  ipse, 
praescripti  discidii  causa,  ab  Anglia  pepulit,  et  An- 
selmum  in  hoc  facto  atroci  moeroris  verbere  percu- 
lit.  Quid  referam  caraerarium  ejus  in  sua  camera 
ante  suos  oculos  captum,  alios  homines  ejus  injusto 
judicio  condemnatos,  depraedatos,  innameris  malis 
afflictos  ?  Et  haec  omnia  infra  dies  induciaram  et 
praefixae  pacis,  regalis  constantia  fidei  contra  virum 
exercebat.  Passa  est  igitur  ea  tempestate  Ecclesia 
Cantuariensis  in  oranibus  suis  tam  saevam  tempesta- 
tem,  ut  fere  universi  conclamarent  melius  sibi  abs- 
que  pastore  jam  olim  fuisse,  quam  nunc  sob  hajus- 
modi  pastore  esse.  A  cujus  tempestatis  descriptione 
temperantes  raodum  praesenti  volumini  imponemus, 
caventes  ne  prolixa  fatuitas  et  fatua  prolixitas  ora- 
tionis  legentes  vel  audientes,  si  forte  aliqoi  fuerint, 
nimio  taedio  afficiat. 


HENSCHENII  NOTM. 
(a)  Festum  Penteeofltea»  eodem  anno,  in  diem  lu  Haii  cadebat. 


389 


HtSTOIUA  NOTORUH.  --  LIB.  H. 


390 


LIBER  SECUNDUS. 


Cum  datarum  dies  induciarum  praestolaretur,  et 
buDc  inde  fides  utrorumque,  Wilielmi  videlicet  regis 
et  Anselroi  archiepiscopi,  certis  indiciis  panderetur, 
regis  scilicet  omnia  quae  spoponderat  in  contrarium 
pervertendo,  et  ponttficis  sua  sponsione  senrata  pa- 
tienter  irrogatas  injurias  perpetiendo;  Albanensis 
epi8oopus(a),  Walterus  nomine  (^),  abUrbano  sedis 
apostolicH»  praesuUs  Roma  missus  Angliam  venit, 
adducentibus  eum  duobus  clericis,  Girardoscilicetet 
Willelmo,  qui  de  capeUa  regis  erant.  Siquidemipse 
rex  nbi  sensit  Anselmum  suae  voluntati  in  pnescri- 
pto  negotio  noJIe  obtemperare,  clam  et  Anselmo 
ignorante,  eosdem  clericos  Romam  miserat,  Roma- 
nae  statum  Ecclesiae  pereos  volenscertodignoscere. 
Brant  namque  Romse  in  illia  diebus,  sicut  prsedixi- 
mus,  duo  pontifices,  qui  a  diversis  apostolici  nuncu- 
pabantur ;  sed  quis  eorum  canonice,  quis  secus 
fuerit  institutus,  ab  Anglis  usque  id  temporis  igno- 
rabatur.  Scire  itaque  veritatem  hujus  rei  Romam 
missi  sunt  hi  duo  clerici,  eaque  cognita,  jiissi  sunt 
sacris  promissionibus  iilectum  ad  hoc  si  possent  pa- 
pam  perducere,  nt  ipsi  regi  ad  opus  archiepiscopi 
Cantuariensis  pallium,  tacita  persona  Anselmi, 
destinaret,  quod  ipse  rez,  Anselmo  a  pontificatu 
simul  et  regno  dejecto,  cui  vellet  cum  pontificatu  vice 
apostolici  postmodum  daret.  Hoc  quippe  disposuerat 
apud  se ;  hoc  suspicatus  est  non  injuriasibi  concedi 
posse ;  hoc  indubitato  fieri  promittebat  opinioni  suse. 

Praefatus  ergo  episcopus  Angliam  veniens,  secum 
archiepiscopatus  stolam  papa  mittente  clanculo  de- 
tulit.  Et  silenter  Gantuaria  civitate  pertransita,  An- 
selmoque  devitato,  ad  regem  properabat  nulii  de 
pallio  quod  ferebat  quidquam  dicens,  nullum  in 
absentia  ductorum  suorom  familiariter  alloquens. 
Rex  denique  prseceperat  ita  fieri,  nolens  mysterium 
consilii  sui  publicari.  Ille  igitur  cum  nonnullis  die- 
bus  ante  Pentecosten  ad  regem  venisset,  et  ei  ad 
singula  quse  suee  voluntati  accepta  fore  didicerat 
bonflB  spei  fiducia  respondisset,  nihil  penitus  ipsi 
pro  Anselmo  locutus  est,  quod  pacem  intereos  con- 
ciliaret,  quod  tribulationes  in  quibus  pro  fidelitate 
sedia  apostoiiciB  desudabat  mitigaret,  qitod  eum  ad 
sublevandum  in  Anglia  Christianae  religionis  cultum 
roboraret.  Super  quo  multi  qul  prius  ex  adventu 
ipsius  magni  spe  boni  tenebanlur,  oppido  admirati : 
•  Papae,  inquiunt,  quid  dicemus  ?  Si  aurum  etargen- 
tum  Roma  praeponit  justitiae,  quid  subventionis, 
quid  consilii,  quod  solaminis  ibi  deinceps  in  sua 


A  oppressione  reperient,  qui  pro  adlpiscendae  su» 
causae  rectitudine  non  habent  quod  dent  ?  >» 

Sentiens  itaque  rex  episcopum  ex  parte.  Ur- 
bani  cuncta  suae  voluntati  conniventia  nuntiare,  et 
ea,  si  ipsum  Urbanum  pro  papa  in  suo  regno  susci- 
peret,  velie  apostolicat  auctoritate  sibi  dum  viveret 
in  privilegium  promulgare,  acquievit  placito,  praeci- 
piens  Urbanum  in  omni  imperio  suo  pro  aposlolico 
haberi,  eique  vice  beati  Petri  in  Christiana  religione 
obediri.  Egit  post  haec  quibus  modis  poterat  ipserex 
cum  episcopo,  quatenus  Romani  pontificis  auctori- 
tate  Anselmun  ab  episcopatu,  regali  potentia  fultua 
deponeret,  spondens  immensum  pecuniae  pondus  ei 
et  Ecclesiae  Romanae  singulis  annis  datunim,  si  in 
hoc  suo  desiderio  satisfaceret.  Yerum  oum  id  nulla 

Q  ratione  fieri  posse,  docente  episcopo,  didicisset : 
deficiebat  animo,  reputans  apud  se  nihil  in  requisi- 
tione  vel  susceptione  Romani  antistis  se  profectsse. 
Attamen  iromutabile  considerans  quod  factum  fue- 
rat,  consilio  cum  suis  inito  quaerebat  qualiter,  ser- 
vata  singulari  celsitudinis  suae  dignitate,  viro  saltem 
specie  tenus  amorem  suum  redderet,  cui  creduliter 
iratus  nifail  poterat  cupitae  damnationis  pro  voto 
inferre. 

Instante  igitur  die,  in  quem  induciee  datae  sunl 
inter  ipsos^  mandatum  est  Anselmo  tunc  in  villa 
sua,  quse  Murtelac  dicitur,  consistenti,  et  ibi  solem- 
nitatem  Pentecostes  celebranti,  quatenus  ad  aliam 
villam  suam,  qua  Heisa  vocatur,  accederet,  ubi 
nuntii  regis  curiam  suam  in  ipsa  festivitate   apud 

p  Windlesoram  tenentis,  ad  eum  venire  et  verba  regis 
illi  et  illius  possent  regi  deferre.  Ivimus  ergo  illuc^ 
et  sequenti  dieveniuntad  illum  pene  omnes  episcopi 
Angliae^qui,  praemissapace  sui,  pedetentim  explorare 
agressi  sunt  utrum  aliquo  modo  illum  ad  hoc  illi- 
cere  posseot,  ut  ipse  jam  tot  ac  tantis  adversitatibus 
actus,  vel  tunc,  data  pecunia,  regis  amicitiam  sibi 
conciliaret.  Ad  quod  cum  illum  more  solito  infiexi- 
bilem  reperissent,  tandem  huijuscemodi  questibua 
eum  interpeilare  destiterunt,  subjungentes  haec: 
a  Si  ergo  pro  adipiscenda  amicitia  ipsius  nihil  de 
tuis  dare  vis ;  dic,  rogamus  te,  compendioso  ac  sim* 
plici  verbo  quid  velis  ?.»  Ait :  «  Dixi  vobis  jam  quod 
nunquam  domino  meo  hanc  contumeliamfaciam,  ut 
facto  probem  amicitiam  ejus  esse  venalem.  Sed  si 
me  sicut  debet  Patrem  suum  vult  gratis  diligere,  et 
ut  more  archiepiscopi  Cantuariensis,  sub  obedientia 

D  domini  papae  Urbani  in  Anglia  vivam  permittere ; 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Albanensis  Ecclesiae  episcopus  unus  ex  septem 
coUateralibuSy  summo  pontifici  propriori  dignitatis 
gradu  sobservit. 


{b)  Waltero  huic  legato  cardinali,  tuno  in^  Angiia 
existenti,  binas  scripsit  S*  AnseUnus  apud  Raynau* 
dom  lib.  m,  epistolaa  25  et  26. 


391 


EADMBRI  CANTUARIENSIS  MONAGHI 


in 


gratiose  suscipiaiDi  eique  pace  ac  securitate  potitus  A  auctoritatem  :  unde  cam  omnes  sil^tio  pressi  con- 


sicut  domino  et  regi  meo  fideliter  et  opportune  de- 
serviam.  Si  hoc  non  vult,  scitis  quod  in  bunc  diem 
couvenit  inter  nos.  Dct  scilicet  mihi  couduclura  do- 
nec  ad  mare  perreniam,  et  postmodum  quod  intelli- 
gam  me  facere  debere  faciam.  Nihil  ne  nobis,  in- 
quiunt,  aliud  dices  ?  »  Refert  :  «  Hinc  nibil,  domi- 
nus  papa  Urbanus,  aiunt,  rogata  domini  nostri  re- 
gis  stolam  iili  archiepiscopatus  per  episcopum  qui 
de  Roma  venit,  direxit.  Tuum  igitur  erit  conside- 
rare  quid  tanto  bcneficio  dignum  regi  rependas. 
Quod  enim  sine  raultis  periculis  magnoque  labore 
atque  constamine  (a)oblinere  nonposscs,  ecce  nullo 
interveniente  gravamine,  si  in  te  non  ramanserit, 
habes.  »  Sensit  in  his  AnselmuSi  nimis  implicitum 


ticuissent,  statutum  est  ut  a  quo  pallium  in  An- 
glia  delatura  est,  ab  eodem  Gantuariam  super  al- 
tare  Salvatoris  deferretur,  et  inde  ab  Anselmo  quasi 
de  manu  beali  Petri  pro  summi,  quo  fungebatur, 
pontificatus  honore,  sumeretur.  Acquievit  istis 
multitudo  omnis ;  et  in  quo  ita  fieret,  praefixus  est 
dies. 

Post  haec  Anselmum  a  curia  discedentem  seculi 
sunt  episcopi  duo  Robertus  Herefordiensis  (^),  et 
Osmondus  (c)  Serberiensis,  pcenitentiam  apud  illum 
agentes  pro  culpa  suae  abnegationis,  quam  cum  aliis 
coepiscopis  suis  fecerant  apud  Rochingheham. 
Qui  misertus  eorum  absolvit  eos  in  quadam  eccle- 
siola,  qiiae  se  nobis  obtulit  ambulanlibus  proposita 


negotium  actitatum  contra  se,  et    anxiatus  spiritu  3  via.  Ibi  etiam  Yitfrido  (d)  episcopo  Sancti  David  de 


dizit.  «  0  beneflcium  1  cujus  a?stimatio  qua^nam  sit 
apud  me,  novit  Dominus  inspector  conscientiae 
roese. »  Dixenint :  «  Quomodocunque  facti  hujus 
exsecutio  sedeat  animo  tuo,  laudamus  et  consulimus 
ut  saltem  quod  in  via  expenderes,  si  pro  hoc  Romam 
ires,  regideSy  ne,  si  nibii  feceris,  injurius  judiceris. 
Nec  hoc  quidem,  ait,  nec  omnino  hujus  rei  gratia 
quidquamilli  dabo  vel  faciam.  Ad  nihilum  tenditur, 
sinite.  »  Presterea  quae  quantave  super  istis  facta 
sunt,  enarrare  piget.  Post  quse  omnia  rex,  ut  dixi- 
mus,  principum  suorum  consilio  usus,  posthabita 
omnis  prseteriti  discidii  causa,  Anselmo  gratiam 
suam  gratis  reddidit,  et  quemadmodum  patrem 
regni  spiritualem  et  episcopum  Gantuariensem,quod 


Gualis,  qui  vulgo  Dewi  vocatur,  ipsa  hora  reddidit 
episcopale  ofBcium,  a  quo,  exigente  culpa  ejus,  jam 
antea  ipsemet  illum  suspenderat. 

Deinde  Dorobemiam  properavirous,  illic  adven* 
tum  Romani  episcopi  praestolaturi.  Qui  episcopus 
juxta  condictum,  die  Dominica,  quae  erat  quarto 
Idus  Junii  venit,  pallium  in  argcnteacapsula  decen- 
tissime  dcferens.  Itumque  est  obviam  a  monachis 
in  ipsa  metropoli  sede  Domino  Ghristo  faraulanti- 
bus  associato  sibi  fratrum  conventu  vicinas  beato- 
rum  apostolorum  Petri  et  Pauli  abbatiae,  cum  nn- 
merofia  clericorum  nec  non  immensa  lafcorum 
diversi  sexus  aetatis  multiludine  (e).  Pater  etiam  ipse 
episcopis,  qui  ob  hoc  Gantuariam  venerant,  dextra 


8ui  officii  foret  illum  quaque  per  Angliam  exercere  p  laevaque  siipatus  ac  sustenUitus,  sacro   beati  apo 

A  AM-k  :JkAy-«M«4  Cm««^j-l       A««MA         1#A#A«A       ^VVMftlvA      %y^  A  A  A  AV^fttf*C»  A#  At       ^^       stAI/>«n«vm        «\M«n^*VX«0       MAl«V«Afl»l        M««^«CI       «F«^Arlfl^««M  MAjJ  «W«W«« 


concessit.  Quod  cum  Pater  gratio  us  accepisset,  et 
donatis  hinc  inde  retroactis  querelis,  curise  illius 
apud  Windlesoram  se  praesentasset,  ac  familiari 
alloquio  in  conspectu  procerum  et  coadunatso  mulii- 
tudinis  ipsum  detinuissct,  ecce  Waltcrus  ille  Roma- 
nus  ad^enit.  Ingressusque :  En,  inquit  alludens, 
quam  banum  et  quamjucundum  habitare  fralresin 
unum  (P$aU  cxxxii,  1).  Et  sedens  de  pace  quaedam 
ex  Dominicis  verbis  protulit,  laudans  eam  inter  illos 
revexisse,  quam  verecundabatur  sua  industria  satam 
in  eis  non  faisse. 

Gum  autem  de  pallii  susceptione  ageretur,  et  qui- 
dam  pro  captanda  regis  gratia  virum  ad  hoc  ducere 
molirentur,  ut  pro  regiae  majestatis  honorificentia, 
illud  per  manum   regis  susciperet ;    non  acquievit 


?toIorura  principis  muneri  nudis  pcdibus,  sed  indu- 
tus  sacris  vestibus  devolus  occurrit.  Tali  devotionis 
cultu,  pallium  super  altare  delaturo  ab  Anselmo 
assuroptum  cst,  atque  ab  omnibus  pro  reverentia 
sancti  Pelri  suppliciter  deosculatum.  Indutus  eo 
pontifex  dehinc  summus  ad  celebranda  missarum 
solemnia,  magno  cum  honore  adductus,  altario  prae- 
sentatur.  Ad  quam  missara  recitata  est  pro  ofiicio 
ipsius  diei  illa  Evangelii  lectio,  quam  ia  consecra- 
tione  ejusdem  pontificis  diximus  super  verticem 
ejus  inventam,  hoc  est :  H<mo  quidam  fecit  easnam 
magnam^  et  vocavit  multosy  et  miiit  iervum  suum 
hora  camcedicere  invitatis  utvenirent^  quiajam  pa^ 
ratasunt  omnia.Et  casperuntsimul  omnes  excusare 
(Luc,  xiv,  16),  etc.  Quod  sic  evenisse  nonnullis  ad- 


rationabiliter  ostendens  hoc  donum  non  ad  regiam  ^  mirationi  fuit,  praesertim  cum  hoc  nullo  preemedi- 
dignitatem,  sed  ad  singularem  beati  Patri  pertinere      tante,  nulio  praeordinante  constiterit  actum.   Atta- 

HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Teutonice  kosten^  Gallis  coHter ;  barbare  con- 
stare  dicitur :  hinc  cofistamen,  expensae  et  sumptus 
faciendi. 

(b)  S.Wulstanocharissimus  fuit  hic  RobertusHe- 
rifordiensis  ab  eoque,  anno  1097  mortuo,  etiam 
ipsc  adraonitus  de  propinqua  morte  sua,  hoc  suo 
Japsu  declaravit  quam  sit  diflieile  non  aliquando 
laedi  eura  qui  pendet  ab  aula . 

(c)  Alias  Sarisouriensis  sive  Sherbonensis :  colitur 
autem  Osmundus  ut  sanctus  ui  Decembris.  Gaeteri 
autem  novemdecim,  qui  suiarchiepiscopiobedientiae 


renuntiaveranti  ubi  sunt?  Hi  scilHcet  duo  viri  sancti 
primum  eraendandae  noxa  occasionem  cupide  am- 
plexi  sunt ;  ceteri  quam  parum  curarent  eensuram 
commeritam,  ipso  absolutionis  petendae  neglectu 
palam  feccre. 

(d)  Hunc  Wilfridum  Menevensem  in  Wallorum  An- 
nalibus  Guiffri  appelatum  scribit  Godowinus  De 
episcopis  Angliae:  obiit  anno  1115:  de  ejus  abso- 
lutione  quid  censuerit  Paschalis  II  indicatur  infra 
lib.  ui. 

(e)  Anno  supra  indicato  1096,  UtteraDominicali  0. 


m 


HISTORIA  NOVORaw.  —  LIB.  II. 


3d4 


men  quid  quidam  inde  dixerinl,  quid  prseconali  (a)  A  qualuor  de  suffraganeis  suis,  Thoma  videlicel  archi- 

*»  ■     •  AT^I  0/%/W\J^     li*nrx«%A  a/v*^.-.b        ILf  ««•.  _r  A^^.    . .Z ^^    T    ._^^     l^ * * 


fuerint  dicere  supersedemus.  Verum  ex  his  qu» 
pro  rerum  gestarum  verilate  suo  loco,  adjuvanle 
Deo,  dicemus,  palam  erit  videre  ipsa  verba  Do- 
raini  nec  primo  in  consecratione  ejus  super  eo 
casu  occurrisse,  nec  secundo  in  confirmatione 
ipsius  consecrationis  coram  populo  incessum  lecta 
fuisse. 

Revocato  post  haec  praediclo  Balduino  in  An- 
gliara,  et  rebus  aliquanla  pace  sopitis,  venit  ad 
Anselmum  quidam  monachus  coenobii  Sancti  Al- 
bani,  nalione  Hibemensis,  uomine  Sarauel.  Hic 
defuncto  bonae  meraoriae  Donalo  Dublinae  {b)  civitalis 
episcopo,  a  rege  Ilibemiae,  Murierdach  (c)  nomine, 
necne  a  clero  et  populo  in  episcopalum  ipsius  civita- 
lis  electus  est,  atque   ad   Anselmum  juxta  morem  B  sui  in  tam   rationabili  causa  regi  exlenderet,  a  qui- 


episcopo  Eboracensi,  Mauritio  episcopoLundoniensi, 
Boberlo  Tydfordensi  seu  Norwicensi,  et  Gundulfo 
RofiTensi. 

Eo  tempore  Roberlus  comes  Northmanniae  in  ei- 
peditionem  Jerosolymitanam  proKcisci  disponens, 
fratri  suo  Willhelmo  regi  Angliae,  Northmanniam 
spatio  trium  annorum  pecuniae  gratis  in  dominium 
Iradidit.  Quae  pecunia  per  Angliam  parlim  data, 
partim  exacta,  totum  regnum  in  immensum  vastavit. 
Nibil  ecclesiam  ornamentis  in  hac  parte  indulsit 
dominandi  cupiditas,  nibil  sacris  altarium  vasis, 
nihil  reliquiarum  capsis,  nihil  Evangeliomm  libris 
auro  vel  argento  paratis.  Conventus  est  et  Anselmus 
per  id   temporis,   et  ul   ipse  quoque  manum  auxilii 


antiquum  sacrandus  cum  communi  decreto  direclus 
Quorum  electioni  et  petilioni  Anselmus  annuens, 
hominem  aliquandiu  secum  honorifice  detenlum, 
necne  qualiler  in  domo  Dci  conversari  deberet 
diligenler  instructum,  sumpla  ad  eo  de  canonica 
subjectione  sua  ex  antiquo  more  professione,  pro- 
movit  in  episcopalus  officium  Wiploniae,  oclava  die 
subsequentis  Paschae  (d),  ministrantibus  sibi  iu  hoc 
officio  qualuor  episcopis  suffraganeis  suis.  Quinovus 
pontifex  tanti  principis  benedictione,  ac  litlerarum 
praefato  regi,  clero  quoque  ac  plebi  Hiberniae  pro 
teslimonio  suas  consecrationis  scriplamm  aslipula- 
tioiie  roboralus,  in  patriam  suam  cum  gaudio  re- 
verlitur,  atque  id  sedem  suam  cum  honore  pro  usu 
suscipitur  terrae. 

Eodem,  hoc  est  lerlio  anno,  pontificalus  Anselmi . 
eleclus  est  Samson  ad  episcopatum  Ecclesiae  Wi- 
gomensis,  et  Girardus  cujus  (e)  supra  meminimus,  ad 
regimen  Ecclesiae  Herefordensis.  Qui  cum  in  sum- 
mun  promovendi  sacerdolium  ad  Anselmum  pro 
more  venissent,  necdumque  omnes  inferiores  ordi- 
nes  habuissent,  ordinavil  eos  pro  inslanti  necessi- 
tate,  ad  diaconatum  et  presbyleratum  unum,  et 
alium  ad  presbyleratum,  in  Sabbato  jejuuii  quarti 
mensis,  in  villa  Sancli  Andrae  dc  Roveccstra  {f)  quic 
prope  Lundoniam  sita,  Lambeta  vocatur.  In  crastino 
aulcm  sacravit  eos  Lundoniae  in  sede  episcopali  ad 
pontificatus  honorem,    ministranlibus   sibi   in  hoc 

HKNSCHENII  NOTiE 

(a)  Preconare,  pro  preedicare,  sua  praeconia  voce  D 
edicere,   dixere  labenti   Lalinitate  Hieronymus  alii 
que :    poslea  prceconari  invalui  in  eadcm  significa- 
lione :  ac  tandem  hic  eam  vocem  usurpatam  invenis 
pro,  prassagire. 

{b)  DonnatoDublinensiepiscopo  conslitutoposlmo- 
dumscripsitepistolam  72,  eumque  reprehendit  quod 
«  libroset  vestimenta  et  alia  ornaraenta  ecclesiae 
(quae  dominus  Lanfrancua  archiepiscopus  dedil 
avuncuio  ejus,  domino  Donato  episcopo,  ad  opus 
Ecclcsiae,  cui  tua  fratemitas  prsesidei)  tu  pro  yo- 
luntate  tua  exponis,  et  ea  extraneis  das.  »  Traditur 
Donatus  anno  1085  a  Lafranco  ordinatus,  obiisse 
anno  i095.  Nepos  autem  ejus  Samuel  obiit,  juxta 
WaraBum,  an.  il2i. 

(c)  Huic  regi  Murierdach  aliquot  epistolas  scripsit 
S.  Anselmus ;  ct  inscribitt  MuriardachOf  glorioso 
regi  HibernuB. 

PatbOL.  GLIX. 


busdam  suis  est  amicis  admonitus.  Intellexit  ilie  el 
ralionis  esse  et  honestatis  hoc  facere,  sed  propria- 
rum  rerum  tenuitate  constrictus,  unde  expleret 
quod  faciendum  fore  videbat,  non  habebat.  Usus 
igitur  consilio  magnomm  virorum  Walchelmi  vide- 
licet  Wentani  pontificis,  et  Gundulphi  Roffensis, 
necne  aliorum,  quorum  in  hujusce  negotii  consilio 
par  credi  judicabatur,  de  ihcsauro  ecclesiae  Cantua- 
riensis  partim  in  auro,  partim  in  argento,  valens 
ducentas  argenti  marcas  connivente  majori  parte 
convenlus  accepit,  quod  praefato  regi  cum  illis  quae 
de  suis  habere  poterat  pro  instanti  necessitate  ut 
rebus  consuleret  pariler  contulit.  Vemm  in  hoc 
facto  nuUum  succe.ssoribus  suis  quod  imitarentur 
Q  exemplum  reliquere  volens,  mox  dominicam  villam 
suam,  quae  Peccheham  vocatur,  spatio  septem  an- 
norum  ejusdem  Ecclesiae  juri  concessit,  quatenus 
ex  redditibus  ipsius  villae,  qui  circiter  triginta  librae 
denariomm  illis  diebus  erant,  illatum  Ecclesiae 
damnum  restitueretur.  £t  quidem  eodem  spatio 
ipsa  Ecclesia  eadem  villa  potita  est ;  et  silva,  et 
villae,  et  toti  reddilus  ejus  id  novo  opere,  quod  a 
majori  turre  in  Orientem  tenditur,  quoque  ipse 
Pater  Anselmus  inchoasse  dignoscitur,  consumpta 
sunt.  Hsec  ex  gestae  rei  verilate  proponimus,  ut  ora 
obloquentium  qui  usque  hodie  Anselmo  depraedatae 
Ecclesiae  crimen  intentant,  si  fieri  potest,  obture- 
mus,  oplantes  qualenus  tanto  viro   detrahere  desi- 


(d)  Anno  scilicet  1096,  die  xx  Aprilis. 

(e)  Additur  in  excuso,  cujus  supra  7neminimus :  sed 
nuUa  uspiam  mentio  Giraldi  tota  historia  praece- 
denti :  ergo  sic  corrigc,  et  Giraldus  [nepos  Walke- 
lini  Wentani  cpiscopi]  cujus  supra  meminimus.  Hic 
anno  ilOi  promotus  est  ad  archiepiscopatum  Ebo- 
racensem. 

(/)  Lambeta  notum  adhuc  nomem  trans  Tamesin, 
in  Surreja  Australi  ripa,  secundo  ad  urbe  milliario. 
Alia  plura  dominia ,  ut  Rochingehamj  llinghehamj 
Saeftesberiay  quae  jamanteoccurrerunt,  et  plura  se- 
cutura,  potuissent  designato  locorum  situ  expli- 
cari ;  si  operae  pretium  visum  esst  eorum  causa 
tolas  AQ|[lici  regni  tabulas  perlustrare ;  et  esset  qui 
exoleta  jam  nomina,  ubi  requirenda  sint,  indicaret. 
Poterit  postea  curiosior  aliquts  faunc  defectum  sup- 
plere. 

13 


395 


EADHERI  CANTUARICNSIS  HONACHI 


396 


nant,  ne  quo  se,  quod  sibi  non  prosit,  peccati  yul-  A  bonum  in  gradibus  singulis  (/  Tim.  ni,  2-7).  Hunc 


nere  Isedant.  Ipso  quque  tempore  eamdem  Ecclse- 
siara  res  suas  in  majori  quam  solebal  libertatse,  sua 
sanclione  deinceps  possidere  constiluit,  et  alia  quee- 
dam  quae  antecessores  ejus  in  doraiuio  suo  tenebanl 
ipsi  Ecclesi»  perpetuo  jure  possidenda  concessit. 
His  brevi  per  excessura,  sed,  ul  reor,  non  superflue, 
dictis  ad  quod  coepiraus  reverlamur.  Igilur  pacto 
inter  fratres,  regem  videlicet  Willhelraura  et  corai- 
tem  Robertum,  de  prsefato  negotio  facto,  Willhcl- 
mus  marc  transiit,  el  Iraditam  sibi  a  Roberto  Norlh- 
manniam  suae  diUoni  subegit. 

Quo  cum  demorarelur,  rex  Hiberniae,  Murcher- 
lachu^  noraine,  el  Dofnaldus  (o)  episcopus  cum  cate- 
ris  episcopis,  el  quique  nobiles  cum  clero  et  populo 


nobis  petimus  a  vestra  patemitate  onllnari  pontiB- 
cem,  quatenus  regulariter  nobis  praeesse  valeat  et 
prodesse,  et  hos  sub  ejus  regiminesalubriter  Domino 
railitare  possimus.  Ut  autcra  bmnium  nostrorura 
vota  in  hanc  electionem  convenire  noscatis,  huic 
decreto  canonico  promptissima  voluntatc  singuli 
manibus  propriis  roborantes  subscripsimus.  Ego 
Murchertachus  rex  Hiberniae  suDscripsi.  Ego  Der- 
melh  dux,  frater  regis,  subscripsi.  Ego  Dofnaldus 
epicopus  SS.  Ego  Idunan  episcopus  Midiae  SS. 
Ego  Samuel  Dunnelmensis  episcopus  SS.  Ego  Fer- 
dumnachus  Laginiensium  episcopus  SS.  » 

Subscripserunt  his  multo  plures,  quos  nos  brevi- 
tali  sludcntes  notare  non  necessarium  duximus. 


ipsius  insula  miserunt  nuntios  ac  liueras  ad  An-  Q     Igilur  Anselmus   considerans   et  intelligens  eos 

selmum,  innotescenles  ei  civitatem  quamdam,  Wa-      "  "•"  '*  "''^        '  *""  "^  *' 

laferdiam  (b)  nomine,  in  una  suarum   provinciarum 

esse;   cui  ob     numerosara     civiura  multitudinem 

expediret    episcopum   institui,   simulque    petenles 

ipse  qualenus  primalup   quem  super  eos  gerebat 

potestate,  et  qua  fungebalur  vicis  apostolicae  aucto- 

ritate,  sanclae  Chrialianilati  ac  necessariae  plebium 

utilitati  instituendo  eis  pontificem   subveniret.  Jam 

enim  saecula  multa  transierarit,  in   quibus  eadem 

civitas  absque  providentia  et  cura  pontificali  con- 

sistens,   per  diversa  tenlationum    pericula  jacla- 

balur.  Elegerant  autem  idera  ipsi  in  hoc  ofiTicium 

queradam    suae     gentis    virum,    vocabulo    Mal- 

chum,   euraque  sacrandum  cum   coramuni   decreto 


justo  et  utilia  petere,  petitioni  eorum  libens  annuit. 
Electum  ergo  pontificem  diligenter  in  his  quae  sacra 
jubet  auctorilas  examinatura,  ac  multorum  cum 
vitae  suae  testimonio,  dignum  episcopalu  compro- 
batum,  sumpta  ab  co  ex  more  de  subjectionis  suae 
obedientia  professione,  sacravit  eura  Cantuariae 
quinto  Kl.  Januarii,  assislentibus  et  cooperantibus 
sibi  in  hoc  ministerio  suo  duobus  episcopis  suis, 
Radulfo  scilicet  Ciceslrensi  et  Gundulfo  Rof- 
fensi. 

Post  hos  dies  rex,  Northmannia  sibi  ad  votum 
subacla  atque  disposita,  Angliara  redit,  ac  interpo- 
sito  parvi  temporis  spatio,  super  Walenses,  qui 
contra   eum  surrexerant,  exerciium  ducit,  eosque 


ad  Anselmum  transierunt.  Decretum  aulem  hoc  est :  c  ^^^^   modicum   in  deditionem  suscipit,     et    pace 
•V  .    i^     A 1.V ^^^ui^^i^^^r^r.         uodioue  nolilus    est.    Sed   niiid  ?    Ciim   iam  muUi 


«  Anselmo,  Dei  gracia  Anglorum  archiepiscopo, 
clerus  et  populus  oppidi  Wataferdiap,  cum  rege 
Merchertacho,   et  episcopo  Dofnaldo,  salutem  in 

Domino. 

«  Paler  sancle,  cajcitas  ignorantiae  nos  diu  detri- 
menta  salutis  noslr»  suslinere  coegit,  quod  magia 
eligimus  serviliter  Dominico  jugo  colla  subtrahere 
quara  liberaliter  paslorali  obedientiaj  subesse.  Nunc 
autem  quanlura  proficiat  paslorum  causa  agnovi- 
mus,  cum  aliarum  rerum  similiiudines  ad  menlem 
revocaraus,  quia  sine  regimine,  nec  exercitus  bel- 
lura,  necnavis  marinum  audel  alteniare  periculum. 
Navicula  ergo  noslra,  mundanis  dedita  fluctibus, 
sine  pastore  contra  callidum  hosiem  qua  ratione 


undique  polilus  est.  Sed  quid  ?  Cum  jam  multi 
sperarent  quod  haec  pax  servitio  Dei  deberet  militare, 
et  attenli  exspectarent  aliquid  magni  pro  emenda- 
tione  Christianilatis,  ex  regis  assensu,  arhiepisco- 
pom  promulgare,  ecce  spei  hujus  et  exspeclationis 
lurbatorias  litteras  rex ,  a  Gualis  reversus,  archi- 
episcopo  destinat  raandans  in  illis  se  pro  railitibus 
quos  in  expcditionera  suam  miserat  nullas  ei  nisi 
malas  gralias  habere,  eo  quod  nec  convenienter, 
sicut  aiebat,  instructi,  nec  ad  bella  fuerani  pro 
negotii  qualitate  idonei.  Praecepitque  ut  paratus 
essel  de  his,  juxta  judicium  curiae  suae,  sibimet 
rcclitudinera  faceret,  quandocunque  sibi  placeret 
inde  eum  appellare.  Ad  quaeAnselmus:  «  Exspecta- 


pugnabit?  Proplerea  nos  et  rex  nosler  Mucherta-      vimus,  iiiquit,  pacem,  et  non  est  bonura  ;  tempus 
chus   et  episcopus  Dofnaldos,  et  Dermeth  dux  no-  ^  curationis,  el  ecce  turbatio.  »  Licct  enim  jam  olim 


ster  frater  regis,  eligimus  hunc  presbylerum  Mal- 
chum,  Walkelinl  Winlonensis  episcopi  raonachum 
nobis  sufficientissime  cognitum,natahbu8  et  moribus 
nobilem,  apostolica  et  ccclesiaslica  disciplina  imbu- 
tum,  fide  catholicaprudentem,raoribustemperatura, 
vita  castum,  sobrium,  humilem,  aflfabilem,  miseri- 
cordem,  Htteratum,  hospitolera,  saa;  domui  bene 
praeposilura,  non  neophytum,habcntem  tcstimonium 


rtt)Imo  Domoaldus.  episcopus  Ardmachanus  et  Hi- 
bemia;  primas.  adanno  1091  ab  an  llOSj  cmo  obut 
juxia  Colganum  in  indice  Chronolog.  ad  TViadcin 
sanctorum. 


sciverit  se  eodem  rege  superslite^  in  Anglia  Christo 
non  adeo  fructificaturum,  tamen  qaod  rogatus 
de  subventipne  Christianitatis  nonnunquam  solebat 
respondere  se  propter  hostes  quos  infestos  circum- 
quaque  habebat  eo  intendere  non  valere,  jam  tunc 
illum  pace  politum  cogitaverat  super  hac  re  conve- 
nire,  et  saltem  ad  coosensum  alicujus  boni  fructus 
exsequendi  quibus  modis  posset  attrahendo  delinire. 
HENSCHENII  NOTiE. 

{b)  Rectius  Waterfodia,  sub  Casseliensi  archiept- 
scopo  urbs  episcopalis  in  Momonia,  jpropter  portus 
commoditatem  hodie  postDublinium  fere  primaHi- 
berniBe,  ad  Siurii  fluminis  ostiom* 


391 


HlSTORtA  NOVORCM.  —  LIB.  II. 


398 


Sed  ne  cordis  ejus  aflfeclus  pen^eniret  ad  effectura,  A 
orta  est  instinctu  raaligni,  quam  dixi,  causa  discidii, 
ulique  non  ex  rei  verilate  producta,  sed  ad  omnem 
pro  Deo  loquendi  aditum  Anselmo  intercludendum 
malitiosecoraposila.  Quod  ille  dignoscens,  etinsuper 
cuncla  regalis  curiae  judicia  pendere  ad  nulum 
regis,  nibilque  in  ipsis  nisi  solum  vellc  illius  consi- 
derari  certissime  sciens,  indecens  aestimavit  pro 
verbi  calumnia  placitantium  more  contendere,  et 
veritatis  su»  causam  curiali  judicio  quod  nulla  lex, 
nulla  aequitas,  nuUa  ratio  muniebat,  examinandam 
introduc«re.  Tacuit  ergo  nec  quidquam  nuntio 
respondil,  reputans  boc  genus  mandati  ad  ea 
perturbationum  genera  pertinere  quae  jam  olim 
saepe  sibi  recordabalur  illata,  el  ideo  boc  solum  ul 


Insequenti  autem  mense  Augusto  cum  de  statu 
regni  acturus  rex  episcopos,  abbates,  et  quosqne  re- 
gni  proceres  in  unum  praecepti  sui  sanclione  egisset, 
et,  dispositis  bis  quae  adunationis  illorum  causae  fue- 
rant,  dum  quisque  in  sua  repedare  sategissetj  An- 
selmus,  coepla3  pelitionis  suae  non  immemor,  roga- 
vil  regem  quatenus  quaesitam  jam  olim  licenliam 
vel  tunc  repelitis  precibus  non  negaret.  Sed  secundo 
negat,  sicut  primo  negarat.  Postea  conventu  soluto, 
in  mense  Oclobri  Wintoniae  ad  regem  ex  condiclo 
venimus.  Inslanlius  itaque  tam  per  se  quamperalios 
regem  ponlitex  orat,  quatenus  bono  anirao  sibi  con- 
cedat  quod  se  jam  terlio  postulare  necessitas  sua 
cogebat.  Hinc  ille  taedio  affectus,  itaque  permotus 
ait:  «  Conturbat  rae,    et  intelligenlem  non  conce- 


Deus    talia    sedaret    supplici    corde     precabatur.  g  dendum   fore  quod  postulat,   sua   graviter  impor- 


Prceterea  videns  ecclesias  et  monasfefia  solito 
intus  et  extra  suis  rebus  spoliari,  omnem  in  eis 
religionero  exterminari,  quosque  secularium  tara 
majores  quam  minores  corruptae  vitae  semitas 
lenere  mulUs,  mala  ubique  fieri,  et  ista  de  die  in 
diem,  cessante  disciplina,  raulliplicari  roborarique, 
verebatur  ne  haec  Dei  judicio  sibi  damno  ficrent,  si 
quibus  modis  posset  eis  obviare  non  intenderet. 
Sed  obviare  sibi  impossibile  videbat,  quod  totius 
regni  principem  aut  ea  facere,  aut  eis  favere  per- 
spicuum  erat.  Visum  itaque  sibi  est  auctoritatem  et 
sententiam  apostolicae  sedis  super  his  oportere  inquiri. 
Cumigilur  in  Pentecosle  (a),  festivitatis  gratiare- 
giae  curiae  se  praesentasset,  et  modo,  inter  pranden- 
dum,  modo  alias,  quemadmodum  opporlunitas  se 


tunitale  fatigat.  Quaproplerjubeo  ut  amplius  ab  hu- 
jusmodi  precibus  cesset,  et  qui  me  jara  saepe  vexavit, 
prout  judicabitur  raihi  emendet,  »  Ad  haec  ille: 
«  Paratum  me  potius  sciat  ratione  ostendere 
quod  justa  peto,  et  quod  ipse  mibi  in  his  non 
debeat  juste  contradicere.  »  Respondit :  a  Raliones 
suas  non  admitto  ;  sed  si  iverit,  pro  certo  noverit 
quod  totum  archiepiscopatum  in  dominium  meum 
redigam  nec  illum  pro  archiepiscopo  ultra  recipiam.  » 
Orta  est  igitur  ex  his  quaedam  magna  tempestas  di- 
versis  diversae  partiacciamantibus.  Quamobrem  qui- 
dam  permoti  suaserunt  in  crastinam  rem  differi, 
sperantes  eam  aliomodo  sedari.  Assensuro  estutrin- 
que  in  istis,  et  divisi  hospitium  inimus.  Mane  au- 
tem  regressis  cum  in  loco  apto  sedissemus,  ecce  qui- 


offerebat,  statum  animi  regalis  quis  erga  colendam  ^  dam  episcopi  cum  nonnullis  principibus  ad  Ansel 
aequitatem  esset  studiose  perquisisset,  eumque  qui 
olira  fuerat  omnimodo  reperisset,  nihil  spei  de  fu- 
tura  ipsius  emendatione  in  eo  ullra  remansit.  Per- 
actisigiturfestivioribus  diebus,  diversorura  negotio- 
rura  causae  in  raedium  duci  ex  morecoeperunl.  Quae- 
rebatur  etiara  quo  ingenio  praelibala  causa  contra 
Anselmun  *sic  agerelur,  ut  culpae  addictus  aut  in- 
gentem  regi  pecuniam  penderet,  aut  ad  implorandam 
misericordiara  ejus  caput  araplius  non  levaturus,  se 
totura  irapenderet.  Interea  Anselmus,  accersitis  ad 
se  quos  volebat  de  principibus  regis,  mandavit  per 
eos  regi  se  summa  necessitate  constrictum  velle  per 
lic^tiam  ipsius  Romam  ire.  Ad  quod  ille  stupefactus, 
Nequaquaro,  ait.  Nec  enim  illum  alicui  tali  peccato 


mum  venienles  sciscitati  sunt  quid  secum  ab  heri  de 
causa  tractaverit.  Dixit :  «  Non  ea  re  concessi  cau- 
sam  de  qua  agitis  hesterno  induciari,  quasi  ignora- 
verim  quid  hodie  inde  responsurus  fuerim,  sed  ne 
viderer  tantum  meo  sensui  credere,  ut  nec  una  nocte 
ad  sui  discussionem  dignarer  aliorura  consilio  cedere. 
Nunc  ergo  sciatur  quod  in  sententia,  qua  fui,  sum, 
et  ideo  precor  Dominura  racum  quatenus  bona  mente 
et  alacri  vultu,  ut  eum  decet,  raihi  licentiam  quam 
postulo  det,  indubitanter  sciens  quod  causa  me« 
salutis,  et  causa  sanctae  Chrislianitatis,  et  vere  causa 
sui  honoris  ac  profeclus,  si  credere  velil,  ire  dispo- 
no.  »  Dixerunt :  •  Si  alia  quse  dicas  habcs,  profer. 
De  licentia  nerape  supervacue  loqueris.  Non  dabit. 


obnoxium  credimus,  ut  necesse  habeat  inde  singu-  D  a  Si  dare,  ait,  non  vult,  ego  utique  iilam  super  me 


larem  apostolici  absolulionem  pelere,  nec  ita  cujusli- 
bet  consilii  expertem  ut  non  magis  illum  sciamus 
apostolico  quam  apostolicum  sibi  in  dando  consilio 
posse  succurrere.  »  Relata  sunrAnselmo  haec,  et 
respondit :  «  Polestas  in  raanu  sua  est,  dicit  quod 
sibi  placet.  At  si  raodo  non  vuit  concedere,  conce- 
del  forsitan  alia  vice.  Ergo  preces  multiplicabo.  »  His 
pro  licentia  diclis,  statim  oranis  commentatio  impla- 
citandi  Anselmun  compressa  omissa  est,  et  nos  im- 
munes  ab  illa  querela  curia  discessimus. 


HENSCHENII  NOT/E. 


accipiam  quod  scriptum  est :  Obedire  oportet  Deo 
magis  qmm  kominibus  (Aci.  v,29).  »  Ad  haec  Wal- 
chelinusWentanus  episcopus  aspiciens  in  eum  dixit: 
«  Et  quidem  dominus  meus  rex  e!  proceres  sui  cre- 
dunt  te  esse  hujusraodi  moris  ut  non  facile  ab  iis  quae 
certoincoeperismovearis.  Verum  in  hoc  scilicet  ut, 
spreto  tanti  pontificatus  honore  simul  et  utilitate, 
Romampetas,  non  leve  est  crederc  quod  stabilis 
maneas.  »  At  ille  sciens  animum  viri,  vivido  vultu, 
intentis  in  euro  oculis,  respondit :  «  Vere.  »  Quo 


(a)  Anno  1097,  ut  infra  indioatur. 


399 


EADUERl  CANTUARtECNSIS  MOI^ACHI 


400 


diclo,  ad  regem  reversi  quse  audierant  retulerunt.  A  tuum  reconciliari  sapienter  peteres,  et  adjutus  me- 


Rege  igitur  consilia  sua  prolelante,  et  summo  ponti- 
fice  cum  5uis  sedente,  occurrit  animo  episcopos 
aequius  esse  debere  in  suo  quod  erat  Dei  quam  in 
consillo  regis  terreni.  Mittens  ergo  praecepit  eos 
venire  ad  se.  Erant  autem  hi  Walchelinus  episcopus 
Wintoniensis,  Robertus  Lincoliensis,  Osmuadus 
Serberiensis,  Joannes  Bathoniensis  (a).  Qui  cumlaeva- 
que  dextraillius  jussiconsedissent,  aitillis: «  Fratres, 
ideo  feci  vos  venire  ad  me  quod  vestri  officii  est  ea 
quae  Dei  sunt  prae  cseteris  tractarei  disponere,  ser- 
vare.  Episcopi  enipi  estis  ;  praelati  in  Ecclesia  Dei 
estis.  Si  ergo  ita  fideliler  et  disUricto  vultis  in  mea 
parte  considerare  atque  tueri  rectiludiuem,  et  justi- 
tiam  Dei  sicut  in  parte  alterius  perpenditis  atque 


ritis  et  precibus  plurimorum  pro  te  studiose  interve- 
nicntium  petitioni  tuae  effectum  obtineres,  pollicitus 
es  ipsi  te  usus  ac  leges  suas  usquequaque  deiDceps 
servaturum,  et  eas  sibi  contra  omnes  bomiues  fide- 
liter  defensurum.  Quibus  opem  credulus  factus,  spe- 
rabat  sedecaeteroquietum  flore.  Sed  hanc  pollicita- 
tionem,  hanc  fidem  en  tu  patenter  ipse  egrederis, 
dum  Romam  non  exspectata  licentia  ejus  te  iturum 
minaris.  Inaudilum  quippe  in  regno  suo  est,  el  usi- 
bus  ejus  omnino  contrarium  quemlibet  de  suis  prin- 
cipibos,  et  praecipue  te  quid  tale  praesumere.  Ne  igi- 
tur  in  hujuscemodi  re  ultra  vel  a  te  vel  a  quovis  alio 
te  forsan,  cum  in  aliquo  laesus  fuerit,  imitari  volenle 
fatigelur,  vult  et   jubet  quatenus  aut  jurejurando 


tuemini  jura  et  usus  mortalis  hominis,  hocque  mibi  ^  promittas    quod   nunquam    amplius   sedem   sancti 

.....?         u*      _: 1   c,i^i:v..-   ^i     ai::^  -D  n^»-:    i  ^i ..: : :- »:x.: . 


promittitis,  exponam  vobis  sicut  fidelibus  et  filiis 
Dei  quo  tendat  haec  mei  praesentis  consilii  summa, 
et  audiam  sequarque  consilium  quod  mihi  inde  ve- 
stra  fida  Deo  industria  dabit.  »  Dixere :  •  Loquemur, 
si  placet  adinvicem,  et  communem  consensum  rcfe- 
remus  ad  te.  »  Surgentes  itaque  in  partem  sese  tu- 
lerunt,  et  habitis  inter  se  nonnuUis  verbis  miserunt 
Wentanum  pontificem  et  episcopum  Lincolinum  ad 
regem  percunctari  de  negolio  voluntatem  ac  jussum 
ilUus.  Edocti  ergo  propler  quae  missi  erant,  ad  so- 
cios  reversi  docuerunt  eos  quae  didicerant.  Quid 
plura  ?  Placuit  eis  in  commune   sequi   voluntatcm 
hominis  tcrreni,  illicoquereversi  una  ad  Anselmura 
dixerunl  ei :  « Domioe  Pater,  scimus  le  virum  religio- 
sum  esse  ac  sanctum,   et  in  coelis  conversationem 
luam.    Nos  autem    impediti  consanguineis  nostris,  C 
quos  sustentamus,   et  muIUpIicibus   saeculi  rebus, 
quas  amamus,  fatemur,  ad  sublimitalem  vilae  tuae 
surgere  nequimus,  nec  huic  mundo  tecum  illudere. 
Sed  si  volueris  ad  nos  usque  descendere,  et  qua  in- 
cedimus  via  nobiscum  pergere,  nos  tibi  sicut  nobis 
ipsis  consulemus,  et  negotiis  tuis  quaecunque  fue- 
rint,  ubi  opus  fuerit,  sicut  nostris,  opem  fereraus,  Si 
vero  te  ad  Deum  solummodo  quemadmodum  coepisti 
tenere  delegeris  solus,  quanlum  nostra  interest  in 
hoc  ut  hactenus  fuisti  et  amodo  eris,  nos  fidelilatem 
quam  regi  debemus  non  cxcedemus.   »  At  ille  ait : 
«  Bene  dixistis.  Ite  ergo  ad  dominum  vestrum,  ego 
me  tenebo  ad  Deum.  »  Fecerunt  ut  dixerat,  et  re- 
mansis  Anselmus  quasi  solus.  Facta  deinde  aliquan- 
tula  mora,   et  unoquoque  nostrum  qui  admodum  D 
pauci  cum  eo  remansimus  ad  imperium  illius  singu- 
laUm  sedenle  et  Deum  pro  digeslione  ipsius  negotii 
interpellante,  veniunt  praedicti  episcopi  cum  aliqui- 
bus  baronibus  regni,  inferentes  viro  haec :  «  Mandat 
tibi  rex  quod  saepae  diversis  eum  querelis  exagilasti, 
exacerbasti,  cruciasti.  Verum  cum  tandem  post  pla- 
citum  quod  totius  regai  adunatione  contra  te  apud 
Rochingeham  babitum  est,  eum  tibi  sicut  dominum 


Petri  vel  ejus  vicarium  pro  quavis,  quae  tibi  queat 
ingeri,  causa  appellea,  aut  sub  omni  celeritate  de 
terra  sua  recedas.  Et  si  mavis  interposito  hoc  sacra- 
mento  remanere  quam  recedere,  tunc  te  ad  judicium 
curiae  susb  praecepit  sibi  emendare  quod  de  re  in 
qua  non  eras  certus  te  perseveraturum,  ausus  fuisti 
cum  toties  inquielare.  »  Dixerunt,  et  ad  regem  pro- 
tinus  reversi  sunt.  Tunc  Anselmus  cum  suis  pauca 
locutus  surrcxil,  atque  ad  regcm  nobis  eum  prose- 
quentibus  iiTgressus,  ad  dextram  illius  ex  more  asse- 
dit.  Deinde  mandatis  quae  a  nunliis  acceperat  in  au- 
dientia  ejus  singulatim  recapitulatis,  percunctatus 
est  utrumnam  a  facie  ipsius  eo  quo  sibi  dicta  fuerant 
modo  vere  processerinl,  et  audita  revera  processisse, 
iilico  quid  inde  sentiret  tali  subintulit  voce  dicens : 
<  Quod  dicis  me  libi  promisisse  usus  et  consueludi- 
nes  tuas  servaturum,  eteas  conlra  omnes  bomioes 
tecum  fideliter  defensurum,  fateor  vcrum  esse.  Co- 
gnoscerem,  si  eo  illas  pacto  distinguendo  proferres 
quo  tunc  temporis,  quando  promissio  ipsa  de  qaa 
agis  facta  est,  eas  fuisse  distinctas  indubitanter  re- 
cordor.  Scio  quippe  me  spopondisse  consuetudines 
tuas,  ipsas  videlicet  quas  per  rectitudinem  et  secun- 
dum  Deum   in  rcgno    tuo  possides,   me    secun- 
dum  Deum  servalurum,  et  eas  per  justitiam  contra 
omneshomines  pro  meo  posse  defensurum.  »  In  his 
verbis  cum  rex  et  principes  sui  caeca  mente  objice- 
rent,  ac  jurisjurandi  interjectione  firmarent,  nec  Dei 
nec  reclitudinis  in  ipsa  sponsione  ullam  mentionom 
factam  fuissc,  rupit  voces  eorum  Anselmus,  et  ait : 
«   Papae  !  si  nec  Dei  nec  rectitudinis  mentio,  ut  dici- 
tis,  facta  fuit  cujus  tunc  ?  Absit  ab  omni  Christiano, 
absit,  leges  vel  consuetudines  tenere,  aut  tueri,  quse 
Deo  et  rectitudini  contrariae  esse  noscuntur  I  »  Cum 
ad  haec  illi  submurmurantes  contra  virum  capita  mo- 
verent,  nec  tamen  quid  certi  viva  voce  proferrent, 
ad  ea  quae  coeperat  subinferens  Pater  ait :  Sed  quid 
asseris  consuetudinis  tuae  non  esse  ut  ergo,  causa 
salutis  animae  meae,  causa  regiminis  EcdesiaeDei 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)Joannes  Bathoniensis  ab  anno  i08d  ad  1122sedit,  et  sedcm  episcopalem,  ex  Wellensi  civitatem 
ftthoniam  transtuiit* 


401 


HISTORU  NOVORUM.-LIB.  H. 


iM 


qaod  suscepi,  bealum  Pelnim  requiram  et  ejusvica-  A  essede  suo  ?  Haec  si  non  pcrraillil  ul  mecum  ha- 


riura  ?  Pronunlio  hanc  consuelnJiem  Deoet  rectitu- 
dini  conlraire,  el  idcirco  ob  omni  servo  Dei  spernen- 
dam  profileor  ac  refutandara.  Quod  si  per  islaquae 
dicoquisquaniprobalurumse  dixeritme  fidera  quara 
tibi  debeo  non  scrvare,  paratura  me  sicut  ct  nbi  de- 
beo  ad  demonstrandum  inveniet  magis  in  hoc  me 
tibi  esse  fidclem  quam  si  secus  agerem.  At  nunc 
ad  hoc  osleudendum  non  intendo.  Scitur  talem  quod 
omnis  (ides  quae  cuivis  homini  legaliter  proraittitur, 
ex  Gde  Dei  roboralur.  Sic  enira  spondet  homo  homini. 
Per  fidem  quam  debeo  Dco,  fidelis  libi  ero.  Cum 
ergo  fides  quae  fii  homini  per  fidem  Dei  roboretur, 
hquet  quod  eadem  fidcs,  si  quundo  contraria  fidei 
Des  adraillil,   enervetur.    Sed   dispulio   rei   hujus 


beam,  noverit  quod  potius  pedes  ac  nudus  abibo 
quam  coepto  desistam.  »  In  isiis  princeps,  pudore 
sufiusus,  dictum  suum  non  ita  intellexisse  se  re- 
spondit :  «  Nec  enim  dixi,  ait,  ut  nudus  aut  pedes 
abiret.  Attamen  die  qui  erit  undeciraus  ab  isto,  ju- 
beo  ut  mare  transiturus  ad  portum  sit,  et  ibi  nun- 
tius  meus  ipsi  obvius  erit,  qui  dictabit  ei  quid  ex 
permissu  meo  ille  vel  sui  discedentes  secum  ferant.» 
llis  tali  modo  digestis,  statim  volebaraus  ad  hospi- 
tium  secedere.  Sed  Anselmus,  doctus  in  patientia 
possidere  animara  suam,  jucundo  et  hilari  vultu  ad 
regem  revertitur  ,  dicens  ei :  «  Domine,  ego  vado. 
Quod  si  bono  animovestro  fieri  vobis  placeret,  uti- 
que  et  vos  magis  deceret,  et  omni  bono  homini  ac- 


non  est  tcmporis  hujus.  Itaque  fides  quam  debeo,  B  ceplius  esset.  At  nunc  rem  in  contrarium  lapsam, 


et  sen'itium  ejus  cogunt  me  ad  caput  christianila- 
tis  papam  accedere,  et  ab  eo  pernccessarium  Eccle- 
siae  Dei  el  mihi  consilium  petere,  nec  videtur  quod 
aliquis  Deum  offcndere  timens  hoc  debeat  prohibere. 
Nec  cnim,  tu  rex,  lu  aequanimiler  ferres,  si  quilibet  de 
hominibus  tuis  polcns  ac  dives  ullum  suruum  fide- 
lilati  servitioque  tuo  inlcndentem  prscpediret,  ac 
praepeditum  minis  et  terroribus  ab  exsequenda  uti- 
litate  tua  prohiberet,  verum  debita  in  eum  ullione 
violatae  quam  tibi  debebat  fidei  reatum  punires.  » 
Tunc  rex  ct  comes  de  Mellento,  Robertus  nomine, 
inlerrumpenles  verba  cjus  :  «  0  o,  dixcrunt,  prae- 
dicalio  est  quod  dicit  ,  praediclio  est  ,  non  rei  de 
qua  agilur  ulla  quoe  recipienda  sit  a  prudenlibus  ra. 


licet  moleste,  quantum  ad  vos,  quod  tamen  mea  re- 
fert,  aequanimiter  pro  posse  feram,  necob  hoc  me  ab 
amore  aniraae  vestrae  salutis  ,  miserante  Domino, 
auferam.  Nunc  igitur,  ignorans  quando  vos  iterum 
visurus  sim,  Deo  vos  comraendo,  et  sicut  spiritualis 
Pater  dilecto  filio,  sicut  archiepiscopus  Gantuarien- 
sis  regi  Angliae,  vobis  Dei  et  meam  benedictionem 
anlequam  abeam  ,  si  eam  non  ahjicitis  ,  tribuere 
volo.  »  Tunc  rex,  «  Benedictionem,  ait,  tuam  non 
abjicio.  »  Mox  ille  surgens,  levata  dextra  signnm 
sanclae  crucis  super  regem  ad  hoc  caput  huraiiian- 
tera  edidit,  et  abscessit,  viri  alacritatem  rege  cum 
suis  admirante.  Anno  ab  Incarnatione  Filii  Dei  mil- 
lesimo  nonagesimo  septimo  acta  sunt  haec,   feria 


lio.  »  Quibus  cum  quique  procerum  acclamarent,  et  q  quinta  quae  fuit  Idus  Octobris. 

os  Patris  suis  vocibus  oppilare  laborarent,  ipse  in- 

ter  ora  perstrepenlium,  dimisso  vultu,  mitis  sede- 

bat,  el  clamores  eorum  quasi  surda  aure    despicie" 

bal.  Fatigatis  autem  eis  a  proprio,  strepilu,  sedato- 

quae  lumultu,  Anselmus  ad  verba  sua  remeat  dicens  : 

■  Ad  ea  quae  jubes   ul,  quo  securus  de  me  possis 

amodo  essc,  jurem  tibi  quod  nunquam  amplius  pro 

qualibet  causa  beatum   Pelrum   vel   ejus   vicarium 

in  Anglia  appcllem,  dico  hujusraodi  jussionero  tuam 

qui  Christianus  es  omnimodis  esse  non  debere.  Hoc 

enim  jurarc,  bcatum  Pclrum  est  abjurare.  Qui  au- 

tem  beatum   Petnim   abjurat,   Ghristum   qui    eum 

super  Ecclesiam  suam  principera  fecit,  indubitanter 

abjurat.  Gura  igitur  propter  te  (o  rex)  Chrislura  ne- 

gavero,  fateor,  peccalum,  quod  in  requirenda  licen- 

tia  adraisi,  judicio  curiae  tuaenon  segnis  eracndabo.* 

His  verbis  pnefatus  coraes  indignando  subjungens , 

ait  :  «  Eia,  eia,  Pelro  et  papae   te  praesentabis,   et 

nos  quidem  non  transibit  quod  sciraus  :   »  Gui  Pa- 

ter  respondit  :  «    Deus  quidem  novit   quid   vobis 

manebit,  el  mihi   ad   apostoioram  suoruro  limina 


D 


properanti,  si  sibi  placet,  auxiliari  valebit.  »  Post 
haee  surrexit,  atque  ad  locum  unde  exieramus  re- 
versos  e  vestigio  nuntii  regis  subsecuti  intulerunt 
viro  haec  :  «  Ecce  ibis.  Veruratamen  scias  dominum 
noslrum  pati  nolle  ke  exetmtem  qoidquam  de  suis 
lecum  ferre.  «»  At  ille  :  «  Equitaturas  habeo,  vestes 
quoque  et  supellectilem,  quse  fortaasis  dicet  aliquis 


Yenil  dehinc  Cantuariam  Anselmus,  ubi   sedes 
pontificalis,  ubi  lotius  regni  caput  est  atque  prima- 
tus.  Poslera  die  allocutis  ,  et  pro  instanti  negotio 
magnopere  consolatis  filiis  suis,  astante  monacho- 
rum,  clericprum,  ac  numerosa  populorum  multitu- 
dine,   peram  et  baculum  peregrinantium  more  co- 
ram    altari    suscepit,    commendatisque    omnibus 
Christo  ingenti  fletu  et  ejulatu  prosecutus  egressus 
est.  Ipso  die  ad   portum  Dofris  ivimus,  ibique  cle- 
ricum   quemdam  Willbelmun   nomine  a  rege  ex 
condicto,  ut  diximus,  direckum  reperimus.  Detenti 
autem  ibi  sumus   quindecim  diebus,   vento   nobis 
transitum  prohibente.  In  qua  mora  idem  Willbel- 
mus  cum  Patre  intrans  et  exiens,  et  in  mensa  illius 
quotidie  comedens,  nihil  de  causa  pro  qua  missus 
fuerat  agere  volebat.   Die  vero  quintodecimo  cum 
nos  nautae  urgerent  naves  petere,   et  nos  transire 
avidi  ad  hoc  fatigaremur,  ecce  videres  rem  mise- 
randam.  Patrem  patriae,  primatem  totius  Britanniae, 
Wilihelmus  ille  quasi  fugitivum,   vel   alicujus   im- 
manis  sceleris  reum,  in  littore  detinuit,  ac  ne  mare 
transeat  ex  parte  domini  sui  jubet,   donec  omnia 
quae  secum  ferebat,  sibi  singulatim  revelet.  Allata 
igitur  ante  illum  balgiae,  et  manticae  reseratse  sant, 
et  lota  sopellex  illius  spe  pecuniae  reperiendae  sub- 
versa  et  exqoisita  est,   ingenti   plebis  multitudine 
circumstante,  ac  nefarium   opus.   pro  sui   novitate, 
admirando  spectante,  et  spectando  execrante.  Re- 


403 


EADMERI  CANTIJARIENSIS  MONACHI 


404 


bus  ergo  eversis,  sed  nihil  eonim  quorum  causa  A 
eversae  sunt,  in  cis  reperlo,  delusa  sollicitudo  per- 
scrotaDtis  est,  et  Anselmus  cum  suis  abire  per- 
missus.  Itaque  navem  ingredimur,  ventis  vela  pan- 
duntur,  ct  post  modicum  orla  aliquanta  difficultate, 
sed  ea  respectu  cleraentise  Dei  in  brevi  sedata, 
prosperrimemarinosfluctus  evecti  Wilsantdis  (a),  pro 
voto  appulimus. 

Rex  autem  Willhelmus  ubi  audivit  Anselmum 
transfretasse,  confestim  praecepit  cuncla  qusB  illius 
juris  fuerant  in  suura  transcribi  dominium,  et  irrita 
fieri  omnia  qu«  per  ipsum  mulata  vel  slatuta  fuis- 
se  probari  poterant  ex  quo  primo  venerat  in  archi- 
episcopatum.  Desaevit  igitur  quandoque  per  episco- 
patum  tuam  saeva  tempestas,  ut  tribulationes,  quae 
faclae  sunt  in  illo  post  mortem  venerandae  memoriae  Q 
Lanfranci  ante  introitum  Patris  Ansclmi,  pani- 
pensae  sint  comparatione  tribulationum  quae  factae 
8unt  hisdiebus. 

Nos  igitur  mane  a  Witsandis  discedentes,  el  post 
dies  ad  sanctum  Bertinum  (b)  venientes,  magna 
plebis  alacritate  ac  monachorum  veneratione  sus- 
cepti,  quinque  inibi  dies  morati  sumus.  Interea 
rogatus  Anselmus  a  canonicis  sancti  Audomari 
eccl&iam  suam  visilare,  ibique  altare,  quod  in 
honorem  sancti  Laurentii  maityris  feceraut,  dedi- 
care,  acquievit  ille  precibus  eorum  ministerioque 
decenter  exp!eto  pransus  abbatiam  repeliil,  obji- 
ciens  clericis  secum  illum  remorari  petenlibus 
Domini  dictum,  quod  discipulos  suos  jubet  dedomo 
in  domum  non  transire.  p 

Post  haec  nobis  coeptum  iter  acceleranlibus,  fama 
viri  multo  celerius  praecurrebat,  et  multiplici  popu- 
los  voce  replebat.  Unde  turbarum  concursus,  cleri- 
comm  ccetus,  monachorum  exercitus  ei,  quacunque 
veniebat,  occurrunt  ;  isti  gaudio  et  exsullatione 
concrepantes,  illi  vexillis  et  sonoris  concentibus  Deo 
pro  illius  adventu  conjubilantes.  Verum  sicut  qui- 
dam  ad  venerationcm  et  ministerium  ejus  omni 
sludio  parabantur,  ita  quidam  e  diverso  alio  spirilu 
acti,  eum  capere,  eum  suis  rebus  spoliare  molie- 
bantur.  Sed  ubi  adest  [divina  prolectio,  quid  valct 
humana  molitio  ?  Transita  Francia,  Burgundiam 
intravimus.  Percussae  aulera  fuerant  aures  ducis 
illius  (c)  lerrsp,  diviti  fama  archiepiscopi  Cantua- 
riensis,  per  terram  suam  transire  volentis.  Unde 
succensus  amore  pecuniae ,  quam  copiosam  illum  ^ 
terre  rumor  disperserat,  proponit  animo  enm  ipsi 
auferre.  Quadam  igitur  die  cum  in  itinere  esscmus, 
et  refrigerandi  gratia  a  via  paulisper  declinassemus- 


ecce  dux  idem  armala  militum  manu  stipatus,  in 
equis  ocior  advolat,  et  clamore  valido  quis  vel  ubi 
esset  archiepiscopus  interrogat.  Quem  cum  sibi 
designalum  mox  equo  sedentem  torvo  fuisset  as- 
pectu  intuitus,  subito  pudore  percussus,  demisso 
vultu  erubuit,  et  quid  diceret  non  invenit.  Cui 
Pater  :  c  Domine,  ait^  dux,  si  placet  osculabor  te.  » 
El  ille  :  «  Osculari  et  sen'ire  tibi,  domine,  paratus 
sum,  ac  de  adventu  tuo  in  Deo  gratiosus  exsulto.  » 
Dato  igilur  osculo  pacis  dicit  ad  illum  Pater  : 
«  Causa  religionis  Christianae,  vir  venerande,  An- 
gliam  exivi,  et,miserantc  Deo,  Romamirc  disposui. 
Nunc  autcm  videns  te  laetor  et  gaudeo,  tum  quia 
cognitionem  et  amicitiam  tuam,  tum  quia  securita- 
tem  et  pacem  in  terra  tua  me  et  meos  deinceps 
pcr  tehaberedesidero.  »  Respondit  :  «  Et  quidcm 
quod  dicis  multum  amo  et  volo,  meque  tuis  oratio- 
nibus  benedictionique  committo.  •>  Quibus  dictis 
praecepit  cuidam  qui  de  suis  ibi  polentior  aderat 
quatenus  virum  per  terram  suam  conduceret,  eique 
ubi  opus  haberet  non  secus  quam  sibi  ipsi  ministra- 
ret.  Discedens  itaque  odium  Dei  omnipotentis  ora- 
nibus  imprecatus  est,  qui  se  ad  insequendum  ho- 
niinem  Dei  concitaverant.  «  Nec  enim  hominis  sed 
vultus,  ait,  angeli  Dei  fulget  in  eo.  »  Unde  sciant 
omnes  qui  ci  scienter  infesti  sunt,  quod  maledicti  a 
Dco  sunt.  Nos,  Iiuic  Deo  pro  sua  misericordia  debitas 
ex  corde  gralias  agentes,  itinere  coepto  perreximus. 

Venimus  vero  Cluniacuni  tertio  die  ante  Nativi- 
tatem  Domini,  ibique  a  toto  illius  monasterii  mona- 
chorum  agmine  sumna  cum  veneratione  Pater  sus- 
cipitur  ,  ct  cuncta  loci  ipsius  gaudio  Iselitiaque 
replentur.  Quid  deinde?  Donec  ibi  fuit,  ut  paucis 
dicam  ,  singulari  prae  omnibus  id  loci  venientibvs 
reverentia  habitus  est. 

Mittit  inlcrea  nuntium  qui  suum  venerabili  Hu- 
goni  archicpiscopo  Lugdunensi  {d)  notificet  adven- 
tum.  Erat  quippe  idcm  vir  Anselmo  jam  ex  multis 
praeccdenlibus  annis  notus,  et,  sanctae  dilectionis 
illius  igne  succensus,  magno  videndi  eum  desiderio 
fatigabatur.  Quem  etiam  Anselmus  in  tantum  dili- 
gebat,  ejusque  prudentiam  atque  consilii  auctori- 
tatcm  tanli  pendcbat,  ut  statuerit  apud  se  summam 
negotii  sui  considerationi  et  dispositioni  ejus,  necne 
revercndillugonisCIuniaccnsisabbatis  (^)  ex  iutegro 
commendare.  Hic  itaque  pontifex,  audito  Ansel- 
mum  suis  finibus  accessisse,  oppido  laetatus  est. 
Et  dirigens  ad  eum  quos  faniiliariores  ac  digniores 
circa  sc  habebat  quatenus  Ecclesiam  suam  scque 
ipsum  sine  mora  dignaretur  invisere,  obnixe  depre- 


HENSCHENH  NOTiE. 


(a)  Witsandis,  celebris  olim  portus,  nunc  humilis 
vicus  inter  Bononiam  et  Calctum,  vulgo    Vitan, 

(b)  Sithuense  S.  Bertini  coenobium,  nunc  iisdem 
cum  eastro  S.  Audoroari  mcenibus  inclusum  el  mu- 
nitissimum  Artesiae  oppidum,  a  praenominato  portu 
distat  leucis  Gallicanis  circiler  decem  ;  ut  forto 
legi  debeat,  post  diemy  aut,  post  duos  dies,  ut  sum- 
BStun. 

(c)  Hic  dttx  fuit  Eudes  primus,  a  quo  fundalum 


Cistercium  auno  sequente  1098,  ut  dicitur  xxix 
Aprilis  in  Vita  S.  Roberli  abbalis  Molismcnsis.  Fuit 
aulem  Eudes  natus  jjatre  Henrico,  avo  Robcrto,du- 
cibus  Bui^undiae,  proavo  Roberto  rege  Francorum. 

(d)  Exlant  pluresepistoiaeS.  Anselmiad  Hugonem 
arhiepiscopum  et  hujus  ad  S.  Anselmum.  Mortuus 
estanno  1106. 

(e)  Vitam  S.  Hu|(onis  illustramus  ad  diem  xxix 
Apnlis,  cum  illustri  mentione  S.  Anselmi. 


405 


HISTORIA  NOVORUM.  -  LIB.  11. 


406 


catus  est.  MandavitinsuperepiscopoMatisconeiisi(a)  A  constabiliter  exsecrantur,  ut  nuUatenus  illas  tole- 


ut  viro  deccnti  honore  occurreret,  et  officiosissime 
deservircl.  Quod  ipse  diligenter  exsecutus  eii.  Ubi 
vero  Lugdunum  venimus,  qua  veneralione  ab  ipso 
Eummo  pontifice  ct  suis  omnibus  suscepti  sumus  ct 
enarrare  difficile,  et  dictu  fortassis  est  incredibile . 
Quo  cum  demoraremur,  didicit  Anselmus  ex  his 
quffi  fama  fcrebal,  non  mullum  suae  causae  profutu- 
rum,  si  ipse  in  ulteriora  procederet.  Imbecillitas 
quoque  sui  corporis  residuae  viae  laborem  perhor- 
rebat,  et  insidiae  quse  ab  indigenisillarum  regionum 
ea  tempestate  commeanlibus  et  maxime  religiosi 
ordinis  viris  struebantur,  enm  nonnibil  retarda- 
bant.  Itaque  Lugduni  resedit,  cunctis  valde  acceptus 
et  honorabilis. 


rare  possim  cum  salute  animae  mcse.  In  quo  archi- 
episcopatu  jam  per  quatuor  annos  manens  nullum 
fructum  feci,  sed  in  immensis  et  exsecrabilibus  tri- 
bulationihus  animas  mese  inutililer  vixi,  ut  quotidie 
magis  desiderem  mori  extra  Angliam  quam  ibi 
vivere.  Nam  si  ila  vilam  praesentera  sicuti  crara 
ibi  Hnirem,  plus  vid^l^am  animse  meae  damnationem 
quam  salutem.  Yidebam  cnim  multa  mala  in  terra 
illa,  quae  nec  tolerare  debebam,  nec  episcopaliliber- 
tate  corrigere  poteram.  Ipse  quoque  rex  faciebat 
quaedam  quse  facienda  non  videbantur  de  Ecclesiis, 
quas  post  obitum  praelatorum  aliter  quam  oporteret, 
tractabat.  Me  etiam  et  Ecclesiam  Cantuariensem 
multis  modis  gravabat.  Terras  namque  ipsius   Ec- 


Scriptam  dehinc  epistolam   unam  sedis  aposlo-  g  clesiae,  quas  post  mortem   archiepiscopi   Lanfranci, 


licae  praesuli  deslinavit,  in  qua  quid  illi  de  his  quae 
acciderant  suggesserit,  quoque  animi  sui  desiderium 
intenderit,  tenor  ipsius  epistolae  quam  subschbi- 
mus,  designavit. 

«  Domino  el  Patri  cum  araore  reverendo,  el  cura 
rcvfrentia  amando,  summo  pontifici  Urbano,  frater 
Anselmus,  sen'us  Ecclesiae  Canluariae,  debitam 
subjectionem  ct  orationum  devotionem. 

«  Novimus,  domine  reverende,  ctPaterdiligende, 
quod  Dominus  noster  Jesus  Christus  sublimavit 
sanctitatem  vestram  in  Ecclesia  sua  ad  consulen- 
dum  et  subveniendum  his  qui  ad  supemae  patriae 
requiem  anhelantes,  in  hujus  saeculi  cxsilio  divcrsis 
fatigantur  tribulationibus.  Hac  igitur  spe  et  consi- 


cum  in  manu  sua  archiepiscopatum  teneret,  mili- 
tibus  suis  dederat,  mihi  sicut  eas  idem  archiepi- 
scopus  tenuerat,  non  reddebat ;  sed  iasuper  alias 
secundum  libitum  suum,  me  nolente,  dabat.  Ser- 
vitia  gravia  et  antecessoribus  meis  iuusilata  ultra 
quam  ferre  possem  aut  pati  deberem,  a  me  exi' 
gebat.  Legem  autem  Dei,  et  canonicas  et  apostolicas 
auctoritates  voluntariis  consuetudinibus  obrui  vi- 
debam.  De  his  omnibus  cum  loquebar,  nihil  efficie- 
bam,  et  non  tam  simplex  rectitudo  quam  voluntariae 
consueludines  obtendebantur.  Sciens  igitur  quod 
si  haec  ita  usque  in  6nem  tolerarem,  in  damnatio* 
nem  animae  meae  successoribus  meis  tam  pravam 
consuetudinem  confirmarem,  nec  de  his  placitare  (b) 


deratione»   ego   humilis   servus   vester  in  augustiis  q  poteram   (nullus   enim  aut  consilium  aut  auxilium 


cordis  mei  ad  sinum  patemfe  ct  apostolicae  pietatis 
vcstrae,  per  exhibilionem  praesentiae  meae  confugere 
disposui  :  scd  hoc  utique  facere  non  possum  sicut 
desidero.  Cur  autem  non  possim,  per  praesentium 
latorem  cognoscetis.  Quoniam  ergo  permemetipsum 
pracsentiam  vestram  secundum  desiderium  meum 
audire  nequeo,  per  litleras,  ut  possum,  clementiae 
vcstrae  angustias  meas  insinuo,  qualenus  ejus  con- 
solalione  eaedem  angusliae  mitigentur,  et  anima  mea 
desideratam  tranquillitatem  per  aifectum  vestrae 
compassionis  se  adipisci  gratuletur.  Tanta  enim  est 
cordis  mei  tribulalio,  ul  nec  verbis  nec  litteris 
sufficiam  illam  exprimere ;  sed  oro  Deum  qui  novit 
occulta  ut  cam  vos  inlelligere  faciat,  et  per  viscera 
misericordiae  suae  viscera  vestra   ad  ejus  miseralio 


mihi  ad  haec  audcbat  dare)  petii  a  rege  licentiam 
adeundi  vestram  paternitatem,  quatenus,  illi  ct 
cordis  mei  angustias  ostenderem,  et  deinde  ejus 
consilio  et  auxilio  quod  salubrius  esset  animae  meae 
agerem.  Qua  de  re  iratus  petiit  ut  de  hujus  licentiae 
petitione  quasi  de  gravi  offensa  illi  satisfacerem,  et 
secumm  illum  facerem  me  deinceps  nullo  modo  re- 
quisiturum  pro  aliqua  nccessitate  apostolicum,  nec 
saltem  inde  locutumm,  aut  si  unquam  hoc  factums 
eram,  in  praesenti  hoc  facerem.  Sic  itaque  mare 
transii  causa  ad  vos  veniendi.  Quod  sicut  dixi  facere 
non  possum.  Quoniam  autem  impossibile  est  me 
hujusmodi  vitae  concordare,  aut  animara  meam  in 
tali  episcopatu  salvari,  tum  proptsr  rerum  quas 
dixi  qualitates,  tum  propter   meas    multimodas  et 


nem  secundum  desiderium   et  necessitatem  meam  *^  sensus,  et  morum,  et  naturae  et  setatis  imbecillitales, 


commoveat.  De  hac  tamen  mea  necessitatc  et  meo 
desiderio  aliqua  aperio,  per  quae  vestram  pmden- 
tiam  posse  inlelligere  quid  mihi  expediat  non  du- 
bito.  Nolum  est  multis,  mi  Pater  pie,  qua  violentia 
et  quam  invitus,  et  quam  conlradicens  captus  sim 
et  detenlus  ad  episcopatum  in  Anglia,  et  quomodo 
obtenderim  repugnantiam  ad  hujusmodi  officiuro, 
naturae,  aetatis,  imbecillitatis  et  ignorantiae  raeae, 
quae  onmino  omnes  saeculi  actiones  fugiunt,   et  in- 


Hacc  est  summa  supplicationis  meae  propter  quam 
ad  vos  ire  volebam,  ut  sicut  Deumanimae  meae,  et 
animam  meara  Deo  desideratis,  per  pateraam  et 
apostolicam  pietatem,  quae  cor  vestram  inhabitat, 
animara  meara  de  vinculo  tantae  servitutis  absolva- 
tis,  eique  libertatem  serviendi  Deo  in  tranquillitate 
reddatis ;  ne  abundantiore  tristitia  sicut  jam  nimis 
passa  est  absorbeatur,  et  de  dolore  temporali  ad 
aeternum  pertrabatur ;  deinde  ut  Ecclesiae   Anglo- 


HENSCHENn  NOTiE. 


(a)  Distat  Cluniacum  Matiscone  leucis  circiter 
oumque;  et  hioc  seonodo  Rhodano  die  uno  descen- 
diiur    Lugdunum.   Matisconensis  autem  episcopus 


tunc  erat  Raynaldus  intra  biennium  vita 

{b)  Placitare  est  j<idicio  expeiirij^v»»»^^^*^^^ 
diciom  implacitarej  in  lilenr  adduom^^  J^;^v 


^ 


407 


EADMERl  CANTUARIENSIS   MONACHII 


ios 


rum  secuDdum  prudentlam  et  auctoritatem  aposto- 
latus  vestri  consulatis.  Omnipotens  Dominus  vestram 
sanctitatem  oobis  ia  su»  graliaB  prosperilale  diu 
Sf^rvet  incolumem  et  conterat  Satanam  et  portas 
inferi  sua  pedibus  vestris.  Amcn.  » 

Inter  haec  Romam  usque  vulgatum  est  archiepi- 
scopum  Cantuariae  primalem  Britanniae  multo  auri 
ct  ai^enti  pondere  onustum  mare  transiisse,  Romam 
perjcere.  Accensi  ergo  nonnuUi  cupiditate  non   bona 
viam  observant,  exploratores  ponunt,  laqueos  pa- 
rant,   ut  cum   capiant.   His   tamen  quam  maxime 
Homines  Alemannici  regis  (a)  inlendebant,   ob  dis- 
sensionem  quae  fuerat  illis  diebus  inter  papam  et 
ipsum.   Supererat   quoque  ea  lempestate  Wibertus 
arcbiepiscopus  Ravennas,   qui   de  apostolatu  quem 
contra  jus  invaserat  pulsus,   omni  religiosae  per- 
soDse  Romam  petenti  per  se  suosque  modis  qualibus 
poterat  struebat  insidias.   Unde   quidam   episcopi, 
roonacbi,  et  religiosi  clerici  ea  saeviente  persecu- 
tione  capti,   spoliati  multisque  contumeliis  affecti, 
oecati  sunt.    Spe  igitur  maxima  manus  iniqua  sibi 
confi.sa  est  simili  pccnarum  genere  sese  Anselmum 
damnatunim.    Sed  ille,   ut  diximus,   Lugduni  re- 
mansit,   reditum   nuntiorum   suoram  ibi    operiens. 
Cum  vero  malignantes  illi  moram  ex   adventu  ejus 
extra   spem    paterentur,    didicerunt   a    peregrinis 
cum  valida  corporis  infirmitate  tentum,  a  Lugduno 
amplius  non  promovendum.  Quod  diclum   peregri- 
Dorum  non  fuit  ex  toto   veritati   contrarium.  Infir- 
matus  nempe  fuerat,  ut  de  sanitatis  illius  recupera- 


A  quasi  pares  essemus,  nuUo  Patrem  nostram  coram 
aliis  dominandi  juro  sequente.  Cum  igitur  monachi 
illi  nobiscum,  sicut  peregrinis,  vespertina  hora  lo- 
querentur,  et  unde  venissemus  percunctarentur, 
respondimus  de  Franciie  partibus  nos  adventasse 
et  Romam  usque,  si  Deus  concederel,  ire  velle.  At 
illi  :  «  In  nihil  tenditis,  inquiunt.  Nam  viam  istam 
quam  aggredimini  nullus  in  habitu  religioso  per 
agere  potest  quin  capiatur  multisque  injuriis  afiicia- 
tur.  Quod  archiepiscopus  Cantuariensis  intelligens, 
sapienti  consilio  usus  est.  Proposuit  namque  idem 
vir  se  pro  sua,  ut  fertur,  causa  nuper  Romam  ilu- 
rum,  et  venit  usque  Placentiam.  Verum  cum  illic 
sequenlis  viae  periculum  didicisset,  reversus  est, 
et  nunc  Lugduni  moratur.  »  Ad  hsec  Balduinus  ait  : 
3  «  £t  ille  bene  quidem  fecit,  et  dos  quia  servitio  Dei, 
et  obedientia  spiritualis  Patris  ire  compellimur, 
quantum  nobis  licuerit  ducenle  Domino  progredie- 
mur.  Quando  ultra  non  potuerimus,  salva  obedientia 
nostra  revertemur.  Ducat  dos,  aiunt,  benignus 
Deus.  »  Celebrato  igilur  inter  eos  noctis  officio  atque 
ditii,  nos  vise  reddidimus. 

Ex  hinc  cum  Romam  prospero  itinere  pervenis- 
semus,  et  Anselmus  a  papa  decentissime  susceptus 
de  sui  adventus  causa  requisitus  fuisset^  eo  illam 
ordine  retulit  quo  in  epistola  sua  quam  a  Lugduno, 
ut  diximus,  ei  dixerit,  ipsam  digessit.  Audit  ille 
qua;  feruntur,  ct  subventionem  pollicetur.  Scribit 
littera  Wilhelmo  regi  Anglise,  in  quibus  ut  res 
Anselmi  liberas   in   regno  suo   faceret  ac   de   suis 


tione  desperatio  dos  dod  pan^a  teneret.   Quo  illi  p  omnibus  illum  revestiret  monet,   hortatur,  imperat 


audito,  consternati  sunt  animo ;  et  quod  de  Anselmi 
disturbatione  spem  habebant,  perdiderunt.  Yerum 
languore  magna  ex  parte  sopito,  ct  rumore  qui 
populos  de  processu  ipsius  replevcrat  circuroqua- 
que  exstincto,  ecce  quos  Romam  miserat  nuntii 
veniunt,  et  quod  omni  excusatione  sublata  eum  ad 
se  papa  properare  praecepit  referunl.  Quid  moror  ? 
Nescius  morae  apostolicis  jussis  obaudit,  viae  se 
periculis,  mortem  pro  Deo  non  veritus,  tradit. 

Discedentes  igitur  a    Lugduno    tertia  feria  quse 

ante  Dominicam  diem  Palmarum  erat,  venimus   in 

subsequenti  Sabbato  ad  villam  quamdam  quse  As- 

p       ^b)  dicitur,  in  qua  cum  hospilati   atque  refecli 

'    visum  Patri  est  decentius    inter  mona- 

'dem   villa  cohabitabant,   quam  inter 


Scribit  quoque  Anselmus  sub  eadem  materia  litte- 
ras,  et  eas  una  cum  litteris  pap®  ipsi  regi  destinat. 
Mansimus  ergo  Romae  decem  diebus  ia  palatio  Laie- 
ranensi,  cum  papa  degentes. 

Praeerateo  tempore  abbas  quidam,  Joanncs  no- 
mine,  cocnobio  Salvatoris  quod  prope  Tclesinam  (c) 
urbcm  situm  est.  Quid  Joannes,  Romanus  genere, 
discendarum  studio  litterarum  jam  olim  Franciam 
venerat,  ibique  fama  permolus  Anselmi  qui  tunc 
Becci  abbas  erat,  eum  religionis  proposito  fervens 
adiit,  eoque  audito,  Becci  monachus  factus  est.Quod 
ubi  post  aliquot  annos  ad  aures  summi  pontificis 
Urbani  pervenit,  Joannem  ipsum  ad  se  accercitum 
prsefati  ccpnobii   abbatem  fecit.  Hic  itaque  sgnito 


Patrcm  sunm   Anselmum   Romam   venisse,    missis 

nos  conversari,  tum  propterreli-  ^  nuntiis  omni  studio  deprecatus  est,  qualenus   ad  se 

dinis,  lum  propter    oflicium      venirel  atque  in  sua  quadam  mansione  cui   salubris 

aura  favebat,  ad  evitandas  Romanae  Urbis  aegritu- 
dines,  instanli  dignarelur  sestate  conversari.  Quibus 
ille  audilis,  supernae  pietali  ac  fraternae  solIicitudiDi 
gralias  egit,  summoque  pontifici  relatas  preces  in- 
notuit.   At  ille  :  «  0,   inquit,   divinae   miserationis 


De  re  itaque   manda- 

'^ssenserunt.  Eramus 

bamus,  dominus 

"^•«Iduinus,   et 

'  ibamus 


^HENH  NOTifi, 

-"riori  Yita  dicitur  SecuHa,  vulgo  Svsa^  ubi  erat  mo- 

'^rium  S.  Jusli,  ut  ibidem  annotavimus. 

^  icsia  urbs  Samnii  episcopalis,  sub  Beneven- 

'oiscopatu,   haud  procui  a    confluentia 

-'Ti  fluminum  in   hodierna   Terra  La- 

*  ^  nunc  fere  deserla. 


409 


HISTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  H. 


410 


praedestinatio  !  Vere  etenim  praemisit  Deus  Joseph  A  el  oranino  conlra  sequum  fatigari.  Nam  cnm  litter» 


in  iEgyplum  ante  Jacob  patrem  suum .  Quapropter, 
licet  omnia  quae  habeo,  tuis  utpote  viri  propter  ju- 
stitiam  necne  beati  Petri  fidclitatem  cxsulantis  pro- 
posuerim  necessitatibus  servitura,  tamen  quia  urbis 
istius  aer  multis  et  maximae  perogrinae  regionis  ho- 
minibus  nimis  esl  insalubris,  laudo  ut  cas  quo  vo- 
caris,  ne  quod  supema  dignatio  tibi  providit  negli- 
gere  videaris.  »  Acquiescit  Ansclmus  diclo  ponli- 
ficis,  et  exspectaturus  quid  rex  Angliae  respondcat 
litteris  papae  ac  suis,  partes  ad  quas  invitabatur 
petiit.  Occurritur  ei  cum  laetitia  et  honore  in  omni 
loco  ad  quem  ingreditur,  et  certatim  ad  ministran- 
dum  illi  quique  parantur.  Ubi  vero  loco  ad  qucm 
jbat  appropinquavit,  adjuncta   secum  fratrum   ca* 


quae  direclae  fuerant,  nullam  ipsi  qua  jure  argui 
posset  culpam  referendo  inveherenl,  nec  latores 
earum  a  litteris  ipsis  pejora  dicendo  dissentirent, 
factum  est  ut  et  viri  justitia  firmius  crederetur,  et  in- 
justitia  hominis  eum  non  aequa  judicio  fatigantis, 
magis  ac  magis  publicata  delestaretur.  Quique  igitur 
ex  hoc  illius  coeperunt  causae  faverc,  illius  com- 
modo,  illius  honori  sc  suaque  pro  voto  cerlatim 
impendcre.  Dux  ipse,  ad  quem  ipsa  mandala  prae 
caetcris  lata  fuerunt,  non  consideratis  eis  Palrem 
multis  precibus  ad  hoc  fleclero  nisus  est,  quatenus 
secum  dignaretur  remanere,  et  optimas  terrarum 
suarum  lam  in  villis  quam  in  castellis  seu  civilali- 
bus,  juxta  cleclionem  suam,  dono  accipere,  easque 


lerva  Joannes  obviam  vadit,  et  Pralem   suum  more  g  in  usus  suos  suorumque,  dum  viveret,  proprio  jure 


boni  filii  magna  cum  reverentia  ct  exsultatione  sus-> 
ceptum  monasterio  introducit.  Exinde  quoniam 
calor  ibi  cuncta  torrebat,  ducit  eum  in  villam  suam, 
Sclaviam  nomine,  quae,  in  montis  altitudine  sita, 
sano  jugiter  aere  conversantibus  illic  habilis  exstat. 

His  ferme  diebus  Rogerus  dux  Apuliae  [a)  aduna- 
10  grandi  exercitu,  Capuanam  civitatem  (b)  a  sua  di- 
tione  resilientem  obsidebat.  Et  audita  fama  Ansel- 
mi,  directis  nuntiis,  rogavit  eum  venire  ad  se,  cu- 
piens  illum  videre  et  alloqui,  atque  per  eum  his  quae 
saluti  suae  adminiculari  poterant,  informari.  Ivit 
ergo  Pater  ad  eum.  Adhuc  longe  eramus,  et  ecce 
dux  ipse  copiosa  militum  mullitudine  seplus  Patri 
occurrit,  ac  in  oscula  ruens,  ei  pro  suo  advcntu 
gi*atias  egit.  Plures  cxhinc  dies  in  obsidione  feci-  p 
mus,  remoti  in  tentoriis  a  frequentia  et  tumultu 
perstrepentis  exercilus.  Cum  autem  inter  hsec  sedis 
apostolicae  pontifex  Urbanus  illo  adventarct,  et  ei 
ab  Anselmo  ac  principibus  totius  exercitus  obviam 
itum  esset,  ingenli  saecularis  gloriae  pompa  prose- 
cutus,  duclus  est  in  tentorium  quod  ei  prope  nos 
erat  caeteris  excellentius  constitutum.  Sicque  donec 
civitas  in  dedilinnem  transiit,  obsidio  illius  domi- 
num  papam  et  Anselmum  vicinos  habuit,  ita  ut 
familia  illorum  magis  videretur  una  quam  duae,  nec 
facile  quivis  declinaret  ad  papam  qui  non  diverterel 
ad  Anselmum. 

Sed  quid  faciam  ?  Si  dilectioni,  si  reverentiae,  si 
honori,  qui  Anselmo  ab  universis  inter  quos  habi- 
tabat  eo  tempore  et  veniebat  exhibebatur,  scri- 
bendo  singulatim  immorari  voluero,  non  immerilo 
indiscretionis  argui  potero.  Tantum  dico  quod  licet 
rex  Angliae  qui  illum,  ut  praedictum  est,  de  regno 
suo  pepulit,  tam  htteris  quam  largis  muneribus 
onmes  quos  ratus  erat  ei  posse  detrimento  existere 
conatus  fuerit  adversus  eum  commovere,  tamen 
nihil  profecit  quin  polius  ex  bis  perspicaciter  intei- 
lectum   est,   virum   simplicis  justitiae  via   tenere, 


D 


vindicare.  Aliter  igilur  molimina  regis  in  Anselmum 
processerunt  ac  ipse  ralus  fuerat.  Obsidione  dchinc 
soluta,  Anselmus  cum  papa  ad  Aversanam  (c)  civita- 
tem  vadit.  Papa  civiiatem,  Anselmus  multa  prece 
invitatus  abbatiam  Sancti  Laurenlii ,  hospitandi 
gratia,  petit.  Igilur  Anselmo  ab  ipsius  cocnobii  fra- 
tribus  perfectee  charitatis  obscquium  exhibelur,  ct 
loquenti  soliio  more  quae  Dei  sunt  auditus  studiose 
praebelur. 

Considerans  ilaque  Anselmus  apud  se,  quantara 
mentis  inquietudinem  et  perturbationem  fuerit  pas- 
sus  in  Anglia^  et  quomodo  nullus,  exceplis  aliquibus 
monachis,  eum  gratia  fructificandi  Deo,  audire 
volueril,  quanlaque  mentis  tranquillitate  polilus, 
et  quam  fructuoso  sludio  sit  a  cunctis  audilus  post- 
quam  exivit  de  Anglia,  omni  desiderio  fervebat, 
curam  Aogliae  cum  pontificatu  deserere,  et  eis  per- 
petim  abrenuntiare.  Huic  quoque  desiderio  oon 
parum  roboris  impcndebat,  quod  omnium  dubietate 
sublata  videbat  impossibile  fore  suos  et  Wilhelmi 
regis  mores  in  unum  amplius  concordare.  Ad  ea 
nempe  quae  illum  in  Anglia  positi  facere  solere 
cognoveramus,  nova  quaedam  quotidie  ab  his  qui 
inde  veniebant  publice  referebantur,  in  quibus  ita 
conlra  Dei  justiliam  obfirmalus  inlelligebatur  ut 
mulli  regionum  illarum  viri  simul  ac  mulieres  aliam 
de  eo  aestimationem  haberent  quam  de  Christiano 
Christianos  lex  Christiana  docet  habere.  De  quibus 
pauca  brevi  perstringere  placuit,  ne  solummodo 
nudis  verbis  quae  dicunt,  dicit  putentur.  Quae  tamen 
sicut  illa  accepimus  simpliciter  ponam,  non  astruens 
vera  an  secus  exsliterint,  an  non.  Ferebant  igitur 
hi  qui  veniebant  quod  eodem  fere  tempore,  cum 
idem  rex  Rolhomagi  morarelur,  videri,  qui  in 
civilate  ipsa  dcgebant,  ad  cum  convenire,  conque- 
rentes  nonnullos  ex  suis,  spreto  Judaismo,  Chri- 
stianos  tunc  noviter  factos  fuisse,  atque  rogantes 
ut  sumpto  pretio  illos,   rejecto    Gbristianismo,   ad 


HENSCHENII  NOTiE. 

(a)RogeriusfiliusRobertiNorthmanni,  ducis  Apuliae,  Sed  vidctur  legendum  esse  mense  Maio  :  alias  enim 

suocessit  illi  anno  1086.  non  potuisset  adesse  Anselmus,   qui   mense  Martio 

(6)  Anno  1098  «  comprebensa  est  Capua  a  Rogerio  cxeunte  Romam  solum  attigerat. 

roense  Martio.  »•  Ita  Lupus  Protospata  in  Chronico.  (c)  Aversa  tu-bs  inter  Capuam  et  Neapolira. 


411 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


412 


Judaismum  redire  compelleret.  Acquiescil  ille,  et  A  lum  rei  pro  foribus  prspstolantem,  invenit.  la   qaem 


suscepto  prelio  aposlasiae,  jubet  en  Judaeis  ipsis  ad- 
duci  ad  se.  Quid  plura  ?  Plures  ex  illis  roinis  et  ler- 
roribus  fractos,  abnegato  Christo,  pristinum  errorem 
suscipere  fecit. 

Erat  praeterea,  illis  diebus,  adolescens  quidam 
Judaeus,  cui  uno  dierum  per  viam  forte  eunli  appa- 
ruit  alter  juvcnis  vultu  ac  veste  decorus,  qui  inter- 
rogalus  unde  vel  quis  esset,  dixit  se,  jam  olim  ex 
Judaeo  Christianum  effectum,  Stephanum  prolomar- 
tyrem  esse.  «  Sed  ea,  inquit,  causa  nunc  de  corIo 
ad  terras  descendi  ut  tu,  abjecta  superstilione  Ju- 
daica,  Cbrislianus  efficiaris,  et  meo  nomine,  bapti- 
zalus  in  Christo,  appelleris.  »  Dixit,  et  ab  oculis 
ejus  elapsus  non  comparuit.  Adolcscens  autem  timore 


animatus,  c  Fili,  ait,  mortis,  et  pabulum  extcmae 
perditionis,  non  sufficit  tibi  damnatio  tua  nisi  et  me 
tecum  praecipites  in  cam  ?  Ego  vero  cui  jam  Chri- 
stus  patefactus  est,  absit  ut  te  unquam  pro  patrc 
agnoscam  quia  pater  tuus  diabolus  est  1  »  Dum  ista 
ita  dicuntur,  ad  jussum  regis  introducitur  ante  eum 
Judaeus,  et  ait  illi  rex  :  «  Ecce  feci  quod  rogasti, 
redde  quod  promisisti.  »  At  iili  :  «  Filius  meus  jam 
nunc  et  in  Christi  confessione  constantior,  et  mibi 
est  soUlo  factus  infestior,  et  dicis  :  Feci  quod  pe- 
tisti,  redde  quod  promisisli?  Imo  quod  coepisti, 
primo  perfice,  et  tunc  demum  de  pollicitis  age.  Sic 
enim  convenit  inter  nos.  Feci,  dixit,  quantum  potui, 
verum  quamvis  non  profecerim,  minime  tamen  fcram 


correptus,  illico   presbyterum   adiit,   quid   viderit,  g  roe  sine  fructu  laborasse.  •  Auguslialusque  Judaeus 


quidve  audierit  clara  voce  innotuit,  seque  in  Chri- 
slum  credere  confessus,  baptismi  gratiam  stalim 
adeplus  est.  Quod  factum  cumpaterejusagnovisset, 
acri  cordis  dolore  afficilur.  Et  aestuans  quonam 
modo  suis  sacris  filium  posset  restituere,  didicit 
quemadmodum  Willhelmus  rex  Anglorum  nonnullos 
hujusmodi  pecuniae  gratis  nuper  Jadaismo  reddide- 
rit.  Ivit  ergo  ad  illum,  et  qualiter  perdidit  filium 
suum  querula  voce  deprompsil.  Orat  sibi  miscreri, 
et  unici  more  a  se  dilcctum  paternis  rogat  legibus 
imperiali  sanclione  reslitui.  Tacet  ille  ad  rogata, 
nondam  audiens  quamobrem  tali  negotio  sese  debe- 
rel  medium  facere.  Advertil  Judaeus  mysterium  cur 
suis  precibus  non  respooderet,  et  e  vestigio  sexa- 


ex  his  vix  obtinuit,  ut  data  medietate  promissae  pe- 
cuniae,  alia  sibi  medieras  laxaretur. 

Praeter  haec  quoque,  per  id  temporis  ferebalur 
eum  in  tanlam  mentis  elationem  corruisse  ut  nequa- 
quam  patienler  audire  valeret,  si  quivis  uUum  ne- 
gotium  quod  vel  a  se,  vel  ex  suo  praecepto  forei 
agendum,  poneret  sub  condilione  voluntatis  Dei 
fleri.  Scd  quaeque  acta  simul  et  agenda  suae  soli  in- 
dustriae  ac  forlitudini  volebal  ascribi.  Quae  raentis 
elatio  ita  excrevit  in  eo  ut,  quemadmodum  diceba- 
tur,  crederet  et  publica  voce  assereret  nullum  san- 
ctonim  cuiquam  apud  Deum  posse  prodesse,  et  ideo 
nec  se  velle,  nec  aliquem  sapientem  debcre  beatum 
Petrum,  seu  quemlibet   alium   quo   se  juvaret   in- 


ginta  marcas  argcnti  se   illi   daturum,  si   judaismo  p  terpellare.  Hac  fide  in  ipso  proficienle,  ad  hoc  quo- 


restitueret  filium  suum,  pollicetur.  Jubente  igitur 
rege,  juvenis  ipse  in  conspectum  suum  adducitur,  et 
rex  illum  hac  voce  alloquitur  :  •  Queritur  pater  tuus 
de  te  quod  praeter  licentiam  suam  Chrislianus  effe- 
ctus  es  ;  hoc  si  ita  est,  praecipio  tibi  qualenus  volun- 
tati  ejus  satisfaciens.  omniambageseclusajudaismo 
le  sinemora  restiluas.  »  Cui  juvenis  respondons  : 
«  Domine  rex,  ait,  ut  pulo,  jocaris.  •  Al  ille  indi- 
gnatus,  «  Tecum,  inquit,  jocarcr,  stercoris  fili  ? 
Recede  potius,  et  praeceptum  meum  velocius  imple, 
alioquin  per  vultum  de  Luca  faciam  tibi  oculos  erui.  * 
Tunc  adolescens  animae  quior  factus,  vocc  constanli 
ita  respondit :  «  Utique  non  faciam.  Verum  noverii 
quia,  si  bonus  Christianus  esses,  nunquam  de  ore 
tuo  talia  protulisses.  Christiani  etenim  cst  eos  qui  a 


que  lapsus  est  ut  Dei  judicio  incredulus  fieret,  inju- 
stitaeque  illud  arguens,  Deum  aut  facta  hominum 
ignorare,  aut  ajquitatis  ea  lance  nolle  pensare 
astrueret.  Exempli  causa,  quinquaginta  circiter  viri, 
quibus  adhuc  illis  diebus,  ex  antiqua  Anglorum  in- 
genultate  ,  diviiiaruum  quaedam  vestigla  arridere 
videbantur,  capti  sunt,  ct  calumniati  (20)  quod  cer- 
vos  regis  ceperinl  (o),  mactavcrint,  manducaverint. 
Ncgant  illi ;  undc  slalim  adjudiciumrapti  judicantur 
injectnm  caluroniam  (21)  examine  ignili  (b)  ferri  a  se 
propulsare  debere.  Slaluto  itaque  die,  praefixi  pcenae 
judicii  paritcr  subacti  sunt  remota  pictate  et  roise- 
ricordia.  Erat  ergo  miseriam  viderc.  Vcrum  omni- 
polens  Deus,  cui  misericordiam  et  judicium  canil 
Davidicus  psalmus,  innocentia  eorum,  sen^atis  mise- 


Christo  per  incredulilalem  separati  sunt  ei  conjun-  D  ricordater  ab  exustione  manibus  omnium,  cuRCtis 
gere  ;  non  aulem  eos  qui  illi  perfidem  juncti  sunl  ab  ostendit,  et  malitia  hominum  eos  impie  destruere 
eo  separare.  »  Confusus  princcps  in  istis,  conlume-  cupientium  quam  injusta  fuerit,  justo  judicio  decla- 
liis  affeclum  juvenem  cum  dedecore  jussit  suis  con-  ravit.  Igitur  cum  principi  esset  relatum  condamna- 
spectibus  eliminari.  Qui  expulsus  patrem  suum  even-      tos  illos  tertio  judicii  die  simul  omnes  inustis  mani- 

HENSGHENH  NOTiE. 


(rt)  <  Venationes,  inquitMalmesburiensis,  quasprimo 
indulserat,  adeo  prohibuil,  ut  capitale  essct  suppli- 
cium,  prendidisse  cervum  :  »  quam  insaniara,  per- 
dentis  hominem  pro  bestiola,  egregie  perstnngit 
Joannes  Sarisburiensis  lib.  i  de  hugis  curialium, 
cap.  4. 

(b)  Similis  examinis  exemplum  jam  vidimus  dei 
praecedenti  in  Vita  B.  Uildegundis.  Seldenus  autem 


in  Spicilcgio  ad  hunc  locum  notat  hujus  ac  siroilts  ju- 
dicii,  quod  or(fa/'ium  veteresSaxonesdicebant(Ale- 
manni  urtheilf  Bolgi  Ordeel  nominant)  exolevisse 
usum  tempore  llenrici  III,  atque  hujus  mandatum 
anno  I2l9  promulgatum  exhibet,  pro  quo  isto  anno 
mandat  justitiariis  ({aibusdam  suis  quoroodo  agere 
debeant  in  iis  criminibus,  «  quibus  competeret  judi- 
cium  ignis  vel  aqua^,  Fi  non  esset  prohibitum.  d 


413 


HISTORU  NOVORUM.  —  LIB.  U. 


41i 


bus  apparui5se,  sfomachatus  talUer  fertur  respondis-  A  horuro,  altero  iayiolato,  posse  servare  (quaDdoqui- 


se  :  n  Quidest  hoc?Deusest  justusjudex  ?  Pereat, 
qui  deinceps  hoc  crediderit.  Quare  per  hoc  et  hoc 
raeo(a)judicio  amodo  respondebilur.  Non  Deiquod 
pro  voto  cujusque  hinc  inde  plicatur.  »  Haec  el  hu- 
jusmodi  plura  his  atrociora  quse  a  diversis  non  igno- 
bilis  famse  hominibus  de  Willhelmo  illo  tunc  tempo- 
ris  nuntiabantur,  magno,  ut  diximus,  Anselmum 
accendebant  pontificatui  Angliaeabrenuntiare,  scien- 
tem  videlicet  mores  suos  moribus  ipsius  nulla  posse 
ratione  amplius  concordare. 

Postulaturus  igitur  a  summo  pontifice  ipsius  vin- 
culi  quo  se  nimis  astringi  gemebat  relaxationem, 
eum  adiit,  et  sui  cordis  anxietatem  iunotuit,  misereri 
sibi  poposcity  id  est  ut  ab   onere  curse   pastoralis, 


dera  Dominusjubeat,  qucs  Ccesaris  Ccesari,  et  quceDei 
sunt  Deo  reddi  filfa^//i.  xxii,  21]),  objiciebal  hoc 
apud  se  in  usu  nonhaberi,  nec  velle  de  domino  suo 
banc  injuriam  sustinere,  ut  aliquis  in  regno  ejus 
cuilibet  intenderet,  nisi  ei  vel  per  eum.  Et  ego,  Pa- 
ter,  inter  tales  quid  facerem  ?  »  Respondit  :  «  Ra- 
tione  ducens.  Ego  quoque  ne  de  his  atque  aliis  tibi 
non  jure  illatis  vidoar  non  curare,  eaque  gladio  san- 
cli  Petri  nolle  vindisare,  moneo  qualenus  concilio 
quod  apud  Barum  ante  corpus  beati  Nicolai,  Kalen- 
dis  Octob.  celebrare  constitui,  prsesenliam  luam 
exhibcas,  ut  quod  de  ipso  rege  Anglico,  suisque,  ac 
sui  similibus  qui  contra  liberlatem  Ecclesiae  Dei  se 
erexerunt,  mediante  aequitatis  censura,   me   faclu- 


quod  importabile  sibi  quia  infructuosum   videbat,  se  3  rum   disposui,  auditu  visuque   percipias.    »  Dehinc 


relevaret,  obnixe  rogavil.  Audit  papa  quod  ille  po- 
stulat,  et  illico  miratus  exclamat :  «  0  episcopum  ! 
0  paslorem  I  Nondum  caedes,  nondum  vulnera  per- 
pessuses,  etjamDominici  curam  ovilis  subterfugere 
quaeris  ?  Christusin  curaovium  suarum  probatPetri 
amorem  erga  se,  et  Anselmus,  Anselmus,  inquam, 
ille  sanctus,  ille  talis  ac  lantus  vir,  solummodo  quie- 
scere  volens,  oves  Chrisli  el  ante  pugnam  lupo- 
rum  morsibus  dilaniandas  non  veretur  exponere  ? 
Ah  !  quiddicam  ?  QuoamoresperatDominocopulari 
qui  hoc  fugit  quo  ipse  Dominus  se  teste  probatur 
amari  ?  Absint  hsec  a  te,  absint  a  tua  religione,  dile- 
clissimefraler  Anselme  I  Potiusne  me  in  istis  ulterius 
inqoietes,  «cias  quod  non  solum   non   concedo   tibi 


ad  habitaculum  suum  Sclaviam  Anselmus  rever- 
lilur,  quietem  el  paupertalem  oblatis  divitiis  ante- 
ponens. 

Instante  autem  termino  concilii,  ad  apostolicum 
reversus  est,  et  cum  eo  Barum  usque  profectus.  In 
ipso  vero  concilio  (b),  dum  plurima  de  fide  catholica 
summus  pontifex,  facunda  ratione  rationabilique 
facundia  disseruisset,  mota  est  qusedam  qusestio  ex 
parte  Graecorum  evangelica  aucloritale  probare  vo- 
lentium  »  Spirilum  sanctum  processionem  non  ha- 
bere  nisi  tanlum  a  Patfe.  »  Huic  errori  tum  multis 
argumentis,  tum  plurimus  rationibus  papa  contraire 
nisus,  inter  alia  (22)  quiddam  de  epistola  sibi  olim 
ab  Anselmo  de  Incarnatione  Verbi  edita  ct  directa. 


facere  qwod  petis,  imo   ex  parle  Dci  omnipotcnlis  p  exempli  gratia,  intulit,  quod   suae  disputationi   non 


vice  bealissimi  Pelri  apostolorum  principis  tibi  per 
sanctam  obedientiam  praecipio  quatenus  curam  An- 
glici  regnitibi  commendatam,  quandiu  retinere  ut 
hactenus  poleris,  non  abjicias.  Quod  si  propter  ty- 
rannidem  principis,  qui  nunc  ibi  dominatur,  in  ter- 
ram  illam  redire  non  permilleris,  jure  tamen  Chri- 
stianitatis  semper  illius  archiepiscopus  esto,  po- 
lestatem  ligandi  atque  solvendi  super  eani,  dum 
vixeris,  obtineris  et  insignibus  pontificalibus  more 
summi  pontificis  utens  ubicunque  fueris .  »  Ad  hsec 
ille  :  «  Obedientiam,  Pater,  non  abjicio,  sed  si  non 
displicet,  quid  animo  geram  paucis  suggeram.  Cre- 
dat,  si  placet,  excellentia  vestra  quoniam  si  caedes, 
si  vuluera,  si  mors  ipsamihi  pro  tulela  etdefensione 
ovium  Christi  intendereti»r,  spero,  non  aufugerem,si 


parum  claritatis  ac  firmitudinis  attulit.  Verum  cum 
nonnulla  objicerenlur,  et  redditae  rationes,  quem- 
admodum  instabilibus  mos  est,disquisitse  enucleatius 
exponi  peterentur,  imperatum  silenlium  primus  ipse 
pontifex  rupit  alta  voce  dicens  :  «  Paleret  magister 
Anselme,  Anglonim  archiepiscope,  ubi  es  ?  »  Sede- 
bat  enim  idem  Pater  in  ordine  caelerorum  inter 
primos  concilii  Patres,  et  ego  ad  pedes  ejus.  Ubi 
ergo  se  requiri  audivit,  surrexit  conlinuo,  el  re- 
spondil  :  «  Domine  Pater,  quidpraecipis?  Ecce  me.  » 
Atille  :  ■  Quid,  quaeso,  facis  ?  Cur  in  aliorum  silen- 
tio  degis  ?  Veni,  veni,  obsccro  ;  ascende  usque  ad 
nos  et  pugnans  pro  Malre  tua  et  nostra,  adjuva  nos, 
cui  suam  inlegritalem  vides  Graecos  istos  conari 
adimcre,  et  nosin  idipsum  nefas,  si  facultas  eis   tri- 


me  conscienlia  mea  non  f^illit.  At  tunc  ut  de  rege  D  buitur,  praecipitare.  Succurre  igitur  quasi  vere   pro 


ipfo,  qui  me,  sicut  notum  est,  de  regno  suo  expulit, 
taceam,  ipsi  quos  oves,  et  episcopi  quos  adjutores  ha- 
bere  debebam,  et  qui  mihi  obedientiam  professi 
sunt,  omnes  in  commune  ad  hoc  me  ducere  cona- 
bantur,  quatenus  sub  obtentu  justitiae  contra  justi- 
tiam  facerem,  id  est  obedientise  beati  Petri  abrenun- 
tiarem,  ne  fidem  quam  debebam  regi  lerreno  viola- 
rem.  Quibus  dum  niterer  persuadere  me  utrumque 


hoc  a  Deo  missus  huc.  »  Videres  itaquecircasolium 
papae  quosque  perstrepere,  sedes  mutare,  locum  se- 
dendi  viro  parare,  et  sic  demum  honorifice  levatum 
ad  se  prope  papam  collocare,  concilio  stupente  ad 
haec,  et  percunctante  quis  esset  aut  unde.  Tum 
compresso  tumultu,  omnibus  in  commune  viri  san- 
ctitatem  atque  industriam  papa  exposuit,  et  quia 
propterjustitiam  multas  persecutiones  passus,  atque 


HENSCHENII  NOTiE. 

(a)  Per  hoc  et  hoCy  formula  jurandi  est,  qua  idem  episcopi.  » Ita  Lupus  Protospata,  sed  perperam  no- 
rex  etiaminfra  utitur.  tato  anno  1099,  nisimore  Graecorum  annum  auspi- 

(b)  «  Mense  Octobri  papa  Urbanus  universam  syn-  cetur  a  Septembri. 
odum  congregavit  in  civitate  Bari,  in  qua  fuei^unt  183 


415 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


416 


injuria  de  sua  sit  lerra  cxpuJsus,   reverenda  voce  A  auditu  edocti,  nunc  eum  faclo  se  experiri  gavisi 


innotuit.  Cum  igitur  ad  iraperium  ejus  Anselmus 
praesto  essct  moisB  qusestioni  mox  re^^pondere,  visum 
nonnullis  est  melius  fore  in  crastinum  rem  ditlcrri, 
quo  liberioribus  animis  dicenda  expeditius  propo- 
nerentur.  In  crastino  itaque  maturius  convenlu  dis- 
posito,  Anselmus  ex  condiclo  debitum  solvere  postu- 
lalus  esl.  Surrexit  crgo  et  coram  universis  in  edito 
stans,  sic  dc  negotio,  regente  cor  el  linguam  ejus 
Spiritu  sanclo,  traclavit,  disseruit,  absolvit,  ut  in 
ipso  conventu  nemo  exislerel  qui  non  inde  sibi  sa- 
tisfactum  consenlircl.  Sed  quibus  hoc  argumenlis, 
quibusrationibus,  quibusve  divinae  Scriptura;  aucto- 
ritatibus  et  exemplis  egerit,  scribere  superscdemus 
eo  quod  ipsemct  Anselmus  postmodum  inde  diligen- 


sunt,  dum  illuro  et  pro  malo  bonum  reddere,  et  pro 
persequente  se  non  ficta  videnl  prece  intercedere- 
Admirajjilis  ilaque  universis  faclus  cst. 

Inter  hajc  ego  Patri  per  omnia  praesens  aderam, 
paratus  videlicel  ad  servitium  cjus.  Et  quia  mihi  ab 
infautia  hic  mos  erat,  semper  nova  quae  forte,  sed 
maximein  ecclcsiaslicis,  occurrcbanl  diligentiinten- 
tione  considerare,  acmemori*'©  commendare,  dispo- 
situm  concilium,  loca  el  ordines  personarura,  modos 
et  examinationes  causarum  curiosa  fortasse  magis 
quam  sagaci  menle  et  oculo,  hinc  inde  utpote  qui 
nunquam  prius  talia  vidcram,  modesto  intuitu  con  - 
sidcravi.  Ecce  autem,  cum  illis  inlenderem,  occur- 
rit,  quem  anlea  bcne  noveram,  archiepiscopus   Be- 


tius  alque  subtilius  tractans,  cgregium  opu5(a)  .scri-  g  neventanus  (&),  cappa  prae  omnibus  qui   conventui 


psit,  idque  per  multa  terrarum  loca,  ubi  ejusdcm 
erroris  fama  perveoif,  abamicis  suisrogatus  direxit. 
Ergo  ubi  fincm  dicendi  fecit,  intendens  in  eumsum- 
mus  pontifex,  ait  :  «  Benedictura  sit  cor  el  sensus 
tuus,  etosetsermo  oris  lui  sit  bcnedictus.  »  Hinc 
in  laude  viri  demoralum  est,  et  fidcs  ejus  atquo 
prudentia  divulgata  ac  magnificata,  nec  non  eorum 
perfidia,  si  qui  forent.  qui  ea  quaede  proposilaquaj- 
stione  docuit  suscipere  et  credere  nollent,  expro- 
brata  ac  perpetuo  anathemate  percussa  atquc 
prostrata. 

Procedente  deinceps  ratione  de  rcge  Anglorum 
sermo  conseritur,  et  sinislra  quaedam  de  ipso  pu- 
blice  praedicanlur,  Aoselmo  inter  illa  demisso  vullu 
sedenle  et  loquentes  nullo  favore  prosequenle.  Tan- 
dera  de  venditione  et  oppressione  Ecclesiarum  de 
quibus  inter  alia  vituperabatur,  necne  de  injuriis 
Anselmo  iilatis  apostolicus  acriter  questus  est. 
«  Quem  propterea,  inquit,  etiam  regni  sui  (ecit  ex- 
lorrem,quoniamabcati  Petri  fidelitate  ct  obedientla 
nequivitseparare.  »  Et  adjccit  :  «  Ecce  vita  illius 
tyranni  qualis  ad  aposlolicam  scdem  saepe  dilataest. 
Cui  pro  corrcctione  sui  plura  muUolies  cohortatoria 
simul  etcastigatoriasuasione  verbamandavimus,  sed 
afilictio  atque  depulsio  tanti  viri,  quem  coram  vidu- 
lis,  satis  innuil  quantum  proficimus.  Ad  hacc,  fra- 
tres,  quid  sentitis  ?  Quid  decernilis  ?  »  Dixorunt ; 
«  Sententia  plana  est  et  judicium  evidens.  Si  enim 
semel,  si  secundo,  si  tertiovocasli,  elrenuil  audire, 
renuit  disciphnam  accipere,  restat  ut,  glarlio  sancti 


ipsi  intererant  pretiosiori  decoratus.  Papa  enim  non 
cappa,  sed  casula  et  pallio  dcsupcr  redimitus  con- 
cilio  praesidcbat.  Ego  igitur  intuens  cappam  anlisti- 
tis  Benevcntani,  et  eam,  ut  dixi  caeleris  prseslare 
perspiciens,  recordatus  sum  verborum  quae  puer  a 
senioribus  Ecclosiae  nostrae,  Kdwio  scilicet  magnifico 
viro  Blachemano,  atque  Farmanno  aliisque  nonnul- 
lis  olim  audieram.  Solcbant  etenim  iidem  memora- 
biles  viri  saepe  narrare  quod  ipsis,  adoIcsceBtiaB  pri- 
mordia  agentibus.  Imma  (c)  regina,  cujus  in  capite 
hujus  op?ris  habila  mentio  est,  inler  multa  bona 
quae  Ecclesiae  Christi  Cantuariensi  conlulit,  brachio 
beati  apostoli  Bartholomoei,  ipsam  Ecclesiaro,  dispo- 
nentc  domino  suo  Cnudo  rege  Aoglorura,  sublima- 
verit.  Quae  res  qualiteracla  fuerit,  hoc  modo  (qaod 
'  per  cxcessum  cocptae  narralionis  dici  palientcr 
quaeso  accipiatur)  uno  sensu,  pari  ordine  refcrebant. 
Tempore,  aiunt,  quo  ipsa  doraina,  sicut  regina,  in 
regno  Anglorum  magna  et  praepotens  habebalur, 
pontifex  Ecclesiae  Benevenlanae  vcnit  in  Angliam, 
qucm,  sicut  ipse  ferebat,  imroanisfames  ccrtis  prae- 
sagiis  toUim  Apuliam  afilictura  illo  dcduxerat,  cu- 
picns  aliquo  modo,  si  non  possct  toti  provinciae, 
sallem  suis  civibus  lantura  ma'um  propulsare.  Is  ter 
ingressus  brachium  beati  Bartholomaei  apostoli  se- 
cum  tulerat,  spe  sibi  certa  promittens  sc  per  illud 
multalucralurura.  Idem  quippe  brachium,  ob  ha> 
jusmodi  ncccssitudinem  contrahcnda  subsidia  in  ipsa 
ecclcsia  Benevcnti  a  rcliquo  corpore  scrvabatur  re- 
motum.  Episcopus  itaquc,   transita  Italia,    venit  ia 


Petri  sub  anathematis  ictu   pcrrussus,   quod  meruit  D  Galliam,  quae  sibi  dabanlurgratanter  ubique   bcna 


sentiat,  donec  a  sua  pravilate  discebat.  nRcspondit : 
«  Ila  est.  »  Audicns  ha;c  Anselmus  illico  surrcxit, 
et  flexis  genibus  coram  papa  praefalum  regem  jam 
tunc  excommunicare  parato,  vix  oblinuit  ne  in  re- 
gem  faceret  quod  communis  omnium  sentenlia  pro- 
mulgavit.  Qui  ergo  bonitatem  viri  solo  prius  fuerant 


suscipiens.Audita  vero  divilis  fama  regni  Anglorum, 
ratus  est  sibi  eo  progrediendum,  ex  aliorum  cventi- 
bus  sperans  se  illic  amplius  caeteris  regionibus  ac- 
quisiturum .  Praef ata  quoque  regina  magni  nominis 
et  divulgatae  iamae  habebalur  ;  quam  bonitas  sua,  et 
qua  super  Ecclesias  respiciebatlargitasei  pepererat. 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Hoc  est  opusculum,  cujus  est  mentio  in  Vita, 
num.  10,  lib.  ii,  tanquam  in  Barensi  concilio  lau- 
dati.  An  illud  cui  titulus,  Cur  Deiis  homo  ?  cujus  in 
Campanid  elaborati  mentio  fit  praecilato  libro  ii, 
num.  43. 

{b)  Hic  erat  Roffridus,  ex  principibus  Longobar- 


dorum,   qui  sedit  ab  anno  1076  asque  ad  annum 

\m. 

(c)  Imma  materS.  Edwardi,ad  cujus  Vitam5Ja- 
nuarii  plurima,  de  eo  et  rege  Coud  dicta,  Icgi  pos- 
sunt.  Cxlerum  Eadmerus  principio  libri  i  eum  ng- 
minat  duntaxat. 


417  HISTORIA  NOVORDM.  —  UB.  II.  ilg 

PoDli-ez  igilur,  Aogliam  venicns,    ipsam  rcginam  A  coepi  de  eadem  cappa  loqui,  et  unde  illara  haberel 


adiil  ,  et  iilius  allocutione  potitus  ,  quid  detulerit , 
quam  ob  causam  tam  remotas  orbis  adierit  partes 
insinuavit.  At  illa,  horainis  charitativo  labore  ad 
misericordiam  flexa,  de  suis  ei  copiose  largita  est, 
et  illum  patriam  remeare,  nec  non  eis  quibus  immi- 
nens  famis  periculum  formidabat,  subvenire  bortata 
est.  8ed  ipse  intelligens  non  sufficere  sibi  ad  suum 
negotium  quae  habebat,  eos  quos  magis  familiares  in 
curia  ipsi  dominae  esse  acceperat  percunclatus  est 
ulnim  os  quod  attulerat,  dato  pretio,  reginse  in  jus 
proprium  transferre  cur»  esset.  Quid  mulla  ?  Investi- 
gatur  de  re  animus  dominse,  et  invenitur  promptissi- 
mns  esse,  certam  so  tantummodo  episcopus  faceret 
psum  os  nominati  apostoli  revera  fuisse,  et  taliter 
ut  ipsamet  testaretur  sibi,  sublata  omni  ambiguitate> 
salisfactum.  Ad  quod  ille  :  «  Quo,  inquit,  modo  ?  » 
«  Super  corpus,  ait,  Dominicum  et  super  sancto- 
rum  reliquias  qnas  ei  proponam ,  jurejurando 
reliquias  de  quibus  agitur  veraciter  esse  de  cor- 
pore  beati  apostoli  Bartholomaei,  et  id  remota 
omni  sequivocatione  atque  sophismate  faciat. 
Hoc,  inquit  episcopus,  secure  me  facturum  polli- 
ceor.  >  Veniens  itaque  Cantuariamcumbrachioipso, 
prout  illi  rex  et  regina  dictaverant,  decenler  sus- 
ceptus  est.  Astante  igitur  ipsa,  monachorum  quo- 
que  ac  clericorum  immenso  agmine  eam  vallanle, 
inter  quos  etiam  supra  memorati  viri  a  quibus  haec 
acrepimus  se  prassentes  fuisse  testati  sunt,  numcro- 
saque  utriusque  sexus  et  setatis  multidudine  ob  hoc 
convolante  et  audienle,  jurando  super  altare  et  cor-  p 
pus  Christi  necne  sanctorum  reliquias  quas  beatum 
Gregorium  sancto  Auguslino,  aliosque  Romanos 
poDtifices  aliis  archiepiscopis  destinasse  scilur,  as- 
severavit  ipsum  os  de  quo  scrroo  habebatur  beati 
Bartholorosei  apostoli  proprium  fuisse,  nec  ipsi  as- 
sertioni  ause  aliquid  omnino  sophismatis  aut  sequivo- 
cationts  inesse.  Quo  facto,  memorabilis  domina 
quamplurea  argenti  libras  antistiti  cootulit,  et  osse 
potita  illud  ecclesiae  Christi  Cantuarieosi  solemni 
donatione  ex  parte  regis  Cnudi  suaque  concessit. 
Illis  quippe  diebus  hic*  mos  Anglis  erat  patrocinia 
sanctorum  omnibos  sseculi  rcbus  anteferre.  Pontifex 
quippe  sedis  ipsius,  ^gelnothus  nomine,  inter  reli- 
qua  quae  hominidedit,  cappam  illi  valde  pretiosam 
aurifrigio  ex  omni  parte  omatam  dcdit,  quae  et  illius 


quasi  nescius  interrogavi,  summam  rei  exposuit,  et 
eam  ordine  quo  descripsi  suam  Ecclesiam  ab  Ecclesia 
Canluariensi  adeplam  esse  declaravit.  Quaderecer- 
lior  efFectus,  pulavi  aliquibus  gratum  hoc  ipsum 
huic  opusculo  indere,  licet  proposilum  narrationis 
tramitem  me  hoc  agendo  non  nescirem  excedere. 
Quo  peracto,  ad  coeptum  redeamus  iter.  Finilo  con- 
cilio  a  Baro  discessimus,  comitatum  papae  Romam 
usque  non  deserentes. 

Interea  revertit  nuntius  quem  a  Roma  ad  regem 
Angliae  destinatum  supradiximus,  referens  ipsum 
regem  susceplis  quidcm  quoquo  modo  litteris  papse 
lilleras  Anselmi  nullo  voluisse  paclo  suscipere,  imo 
cognilo  illum  esse  hominem  ejus  jurasse  per  vultum 
3  Die  quia,  si  festioe  terram  suam  non  exiret,  sine 
retraclatione  oculos  ei  erui  faceret. 

Verura  post  dies  aliquot,  ex  quo  Romam  reversi 
fuimus,  venil  missus  a  rege  Willhelmus,  cujus  in 
exitu  Angliae  mcnlionem  fecimus,  domino  papae  ad 
lilteras  quas  pro  Anselmo  miserat  responsurus.  Di- 
cebat  ergo  pontifici : «  Mandat  tibi  dominus  meus 
rex  sibi  non  parvae  admirationi  esso  quod  vel  in 
mentcm  tibi  cadere  potuit  ut  eum,  pro  restitutione 
rerum  Anselmi,  inlerpellares.  »  Et  subdidit  :  «  Si 
causara  quaeris,  haec  est  :  Quando  de  terra  sua  dis- 
cedere  voluit,  aperte  mlnatus  est  se  illo  discedente 
tolum  archiepiscopatum  in  dominium  suum  acceptu- 
rum.  Quoniam  igitur  nec  his  minis  constriclus  quin 
exiret  omitlcre  noluit,  juste  se  pulat  fecisse  quod 
fecit,  et  injuria  reprehendi .  »  Ad  haec  papa :  «  Accu- 
sat  eum,  inquit,  aliunde  ?  •  Rcspondil :  <  Non  papae  I 
ait,  quis  unquam  audivit  talia  ?  Pro  hoc  solo  pri- 
matem  regoi  suis  omnibus  spoliavit,  quia  ne  san- 
ctam  matrem  Ecclesiara  oramium  Romanam  visita- 
ret,  omittere  noluit  ?  Vere  ct  sinc  omni  ambiguitate 
dicere  possuraus  a  saeculo  tale  quid  nonesse  auditum. 
Et  pro  tali  responso,  mirabilis  homo,  huc  te  fatigasti  ? 
Redi,  quantocius  redi,  et  praecipe  illi  ex  parte  beati 
Petri  quatenus  remota  omni  contradictione  illum 
suis  omnibus  integre  revestiat,  si  excommunicari 
recusat.  Itaque  fac  ut  quidhinc  velit  scire  me  faciat 
ante  concilium,  quod  tertia  hebdomada  Paschae  (a)  in 
hac  urbe  sum  celebralurus,  alioqui  certissime  noveris 
se  in  eodem  concilio  damnationis  sententia  puniri 
quam  promeruit.  »   Al  ille  :    t  Priusquam  abeam, 


Ec^jlesiae  decori,  et  Ecclesiae  Cantuariensis  futuris  ^  lecum  secretius   agam.  »  Mansit  ergo  ibi  per  dies 

plurimos  idem  Willhelmus,  prudenter  operam  dando 
hos  ct  illos  suae  causae  fautores  efficere,  ac  utdomi- 
ni  sui  voluntati  salisfaceret,  munera  quibus  ea  cordi 
esse  animadvertebat  disperticndo,  et  pollicendo  parvi 
habcrc.  Deduclus  orgo  a  sententia  Romanus  pontifex 
est,  ac  pro  voto  Willhelmi  inducias  usque  ad  festum 
sancti  Michaelis  dedit  regi.  Acta  sunt  (b)  haec  in  ipsis 
solemniis  Nativitatis  Christi. 


temporibus  tantae  rei  existeret  testimonio  et  proba- 
tioni.  Ego  igitur  cum,  ut  dixi,  concilio  praesens 
anlistitem  Beneventanum  cappa  reliquis  praestante 
omatum  viderem,  et  eam  ex  his  quae  olim  audieram 
opiime  nossem,  non  modice  laetalus,  et  cappam 
et  verba  mihi  puero  exinde  dicta  Patri  Anselmo 
ostendi.  Mox  celebrato  concilio  ubi  Beneventaoum 
ipsom  adii,  et  inter  alia  mutuae  dilectionis  colloquia 

HBNSCHENn  NOT^. 


(a)  Anno  ergol09d,  quando  Pascha  fuit  celebratum 
X  Aprilis  :  et  Tittera  Dominicalis  B  Dominica  iii  in 
xxjv  ejuadem  mensis  cadebat. 

{b)  Male  trgo  hic  inducitur  aquibasdam  concilium 


aliquod  Romanum  anno  1098  ceiebratum,  in  quo 
inducisehae  concessse  fuerint  :  necque  post  concilium 
Barense  aliud  conciiium  videtur  habitum  coram  Ur- 
bano  fuisse,  quam  id  in  quo,  post  Pascha  sequentie 


419 


EADMERI  CANTUARIBNSIS  MONACHl 


420 


Quod  Tidentea,  yane  nos    ibi    consilium  nibii  A  bunc  sedem  referuntur,  consilia  et  auxilia,  sicot  a 


auxilium  opcriri  intelleximus,  petilaque  licenlia 
Lugdunum  remcare  decrivimus.  Quam  licentiam 
cum  nullatenus  impetrare,  poluissemus,remansimus 
Romse  usque  ad  praefiniium  tempus  consilii,  conti- 
nue  circa  papam  degenles  el  quasi  in  commune  vi- 
venles.  Nec  enim  du»,  sed  una  videbalur  amborura 
curia  esse.  Unde  et  ipse  papa  frequenler  ad  Ansel- 
mum  veniebal,  laele  cum  eo  sese  agendo,  et  curiam 
faciendo  ei  ;  dedit  quoque  illi  hospitium  in  quo 
conservabamur  eo  jure  ut,  si  aliquando  Romam 
rediret,  conlra  omnes  bomines  illud  sibi  vindicaret. 
Ipse  in  convenlu  nobilium,  in  processionibus,  in 
stationibus,  semper  et  ubique  a  papa  secundus  erat, 
prae  cunclis  honoratus,  cunctis  acceptus,  et  ipse 
cunclis  simplici  humilitate  submissus. 

Cum  vero  ad  consilium  ventum  esaet,  et  episcopis 
qui  de  Italia  et  Gallia  venerant  suas  sedes  et  con- 
suetudine  vendicanlibus,  nemo  exisleret  qui  se  vel 
audisse  vel  vidisse  arcbiepiscopum  Cantuariensem 
Romano  concilio  ante  haec  inlerfuisse  diceret,  vel 
scire  quo  tunc  in  loco  sedere  deberel,  ex  praeceplo 
papae  in  corona  (^23)  sedesilli  posila  est^^a),  qui  locus 
non  obscuri  bonoris  in  tali  conventu  solet  baberi. 
Igitur  dum  inipso  concilio  mulla  tractarentur,mulla 
disponerenlur,  mulla  obser^^ari  decemerenlur,  nec 
tamen  ab  omnibus  partim  propter  conventus  im- 
mensitatem,  parlim  propter  intrantium  et  exeuntium 
a  corpore  B.  Pctri  strepitum  et  concrepationem, 
dare  intelligerentur,  praecepit  ipse  pontificum  sum- 


capite  omnium,  requiruntur.  Sed  quo  terminentur 
effectu,  heu  totus  mundus  novit  et  inde  conqueriturl 
De  cujus  mundi  remotissimis  partibus  unus  ecce 
inter  nos  modesta  tacitumitate  quiescens  mitis 
residel,  cujus  silentium  clamor  magnus  est,  cujus 
humililas  el  patientia  quo  declivior  atque  mansue- 
tior,  eo  sublimior  est  ante  Deum  et  in  nos  ferventior, 
iste  unus,  unus,  inquam,  iste,  quam  crudelissiroe 
afflictus  quam  injustissime  suis  omnibus  exspoliatus 
venit  huc  judicium  et  aequitatem  apostolicae  sedis 
de  negotio  suo  efflagitans.  Jam  annussecundus  est(i;) 
quo  huc  venit,  sed  vel  quid  hucusque  subventionis 
invenit  ?  Si  de  quo  dico  non  omnes  agnoacitis,  ipse 
cst  Ansclmus  archiepiscopus  anglicae  regionis.  » 
Q  Ilis  dictis  virgam  pastoralem,  quam  manu  tenebat, 
tertio  pavimenlo  illisit,  indignationem  spiritus  sui, 
compressis  exploso  murmure  labiis  et  dentibusy 
palam  cunctis  ostendens.  Ad  haec  papa  ei  innuens, 
ait  :  ci  Frater  Reingere,  sufficit,  sufHcit.  De  hac  re 
bonum  consiiium  erit.  »  At  ille,  producto  in  eum 
spiritu,  inquit  :  «  £t  equidcm  expedit.  Nam  aliter 
eum  qui  justa  judicat^  non  transibit.  »  Deinde  ad 
perdicenda  concilii  decrcta  monitus,  verba  re- 
sumpsit  ac  in  fine  dicendi,  ne  parvi  penderetur  in- 
juria  Anselmo  illata,  repetit,  monuit,  et  sessum  ivit. 
Haec  omnia,  cum  Pater  Anselmus  audisset  et  tan- 
dem  circa  finem  verborum  de  se  dicta  intellexisset, 
oppido  miratus  est,  sciens  se  nec  homini  de  re  lo- 
cutum  fuissc,  nec  a  se  vel  uUo  suorum,  ut  talia 


mus  Lucensi  episcopo,  Reingero  (6)  uomine,  quatenus  p  diceret,  processisse.  Sedebat  ergo  uti  solebat,  si- 
in  medio  caeteris  eminenttor  staret,  ac  sonora  qua      lenter  auscultans. 


pollebat  voce  quae  statuta  erant  cunctorum  auribus 
expresse  deponerel.  Pater  ipse  praesidentis  imperio, 
verum  nonnullis  ab  eo  capitulis  in  audienlia  omnium 
diserte  expositis,  subilo  admirantibus  cunctis, 
vuUu,  voce,  ac  gestu  corporis  in  alium  habilum 
demulatus  est,  unde  suorum  luminum  acie  in  cir- 
cumsedentes  direcla,  vulneratae  mentis  dolorem 
ullra  dissimulare  non  potuit.  Rupta  igitur  decreto- 
rum  serie,  quae  exponenda  susceperat,  intulit,  di- 
cens  :  «  Sed  videlicet  quid  faciamus?  Praeceptis 
subditos  oneramus,  et  iniquis  tyrannorum  saevitiis 
non  obviamus.  Oppressiones  namque  quas  ipsi  sua 
tyrannide  Ecclesiis  inferunt,  et  exspoliationes  per-  j^ 


Inter  ultima  vero  synodi,  jam  recisis  quae  reci- 
denda  et  statutis  quae  visa  fuerunt  constituenda  in 
adversarios  sanctae  Ecclesiae  excommunicationis 
sentenliam  cum  toto  concilio  papa  intorsit  qnia 
sententia  omnes  quoque  laico  investituras  Eccle- 
siarum  dantes,  et  omnes  easdem  investituras  de 
manibus  illarum  accipientes,  necne  omnes  in  offi- 
cium  sic  dati  honoris  hujusmodi  consecrantes,  pari 
modo  involvit.  Eos  nihilominus  sub  ipsius  anathe* 
matis  vinculo  colligavit  qui  pro  ecclesiasticis  ho- 
noribus  laicorum  hominum  homines  fiunt  dicens 
nimis  exsecrabile  videri  manus  quae  in  tantam  emi- 
nentiam   excreverint,   ut,   quod    nulli    Anglorum 


sonanim  quae  tuendis  illis  insiitutae  sunt  quolidie  ad      concessum  est,  Deum  cuncta  creantem  suo  ministe- 

HENSCHENII  NOTiE. 


anni  1099  celebrando,  sententiam  excommunica- 
tionis  se  latumm  minabatur  pontifex  ;  ultra  quod 
nihilominus  inducias  concessit  usque  ad  festum 
S.  Michaelis  ;  an  primum,  viii  Maii  recurrens?  an 
vero  solemnius  alterum,  xxix  Septembris  ?  Existimo 
secundum  :  quia  licet  prior  terminus  sufiiciebat  ut 
nibil  a  concuio  timeri  deberet,  infra  tamen  de 
morte  Urbani  agens  auctor,  eumque  dicens  prius 
obitum  quam  responsum  ex  Ang:Iia  exspectatum  ve- 
niret,  satis  indicat,  se  bis  posteriorem  terminum  in- 
telligere ;  quandoquidem  ille  obierit  duobus  mensi- 
bus  post  primum,  scilicet  29  Julii. 

(a]  Quae  picturae  Tridentinam  aut  similes  synodos 
exhipenty  reprsesentant  sedilia  sic  disposita,  ut  in 


capite  sedeat  pontifex  cum  suis  aut  legati  pontificii : 
ex  utroque  auiem  latere  producta  scamna  demum 
in  hemicyclum  coeant ;  qui  hemicyclus  videtur  hio 
corona  appellari,  alque  adeo  plane  ex  opposito  pa- 
pae  sedisse  Anselmus  :  de  quo  scribit  Gervasius  Do- 
robernensis  in  ms.  apud  Seldenum,  AUerim  orbis 
papam  vocalum  ab  Urbano. 

(b)  Reingerus,  aliis  Ritigerius  et  Ranaeriutj  vixit 
usque  ad  annum  1112.  Exstant  Mathildia  reginae  ad 
eum  epistolae. 

{c)  Secundus  annus  ab  adventa  S.  Anselmi  Ro- 
mam.  non  finitus,  sed  inchoatus  duntaxat,  hic  intel- 
ligi  debet ;  uti  ex  dictis  apparet. 


421 


HISTORU  NOVORUM.  —  LIB.  II. 


i%i 


rio  creent,  el  eumdem  ipsum  pro  redemptione  et  A  susciperet.  Qui  decessus  vilaB,  ubi  ejusdem  regig 

anlavlo       (aIi««0      «««im^li       ef**wv\w**         Y%ai  Unlvno         #«r\#iif « niict  ^a.s^t»..—     i . ?•       ^         1*.  «-«.     ««.      *  •.  -        _ 


salule  totius  mundi  summi  Dei  Patris  obtutibus 
o£ferant,  in  hanc  ignominiam  detrudi,  ut  ancillse 
fiant  earum  manuum  quas  die  ac  nocte  obsceuis 
contagiis  inquinantur,  rapinis  ac  injustse  sangui- 
num  effusiooi  addictse  commaculanlur.  Hispraesentes 
fuimus,  bsc  conspeximus,  his  ab  universis,  fiat,  fiat, 
acclamari  audiyimus  et  in  his  consummatum  con- 
cilium  scimus. 

Postera  die,  accepta  licentia,  Roma  digredimur, 
Dihil  judicii  vel  subTentionis,  praeterquam  quod 
diximus,  per  Romanum  pnesulem  nacti.  Yia  vero 
redeundi  touc  temporis  multis  erat  periculis  obno- 
zia,  sed  protegente  nos  Domino,  pericula  cuncta 
evasimus,  ac  Lugdunum  illeesi  pervenimus,  ubi  cum 


auribus  insonuit,  respondit :  «  Kt  Dei  odium  habeat 
qui  inde  curat.  »  Adjecitque  :  «  Ille  vero  qui  modo 
papa  (a)  est,  cujusmodi  est  ?  »  Cui  cum  in  aliquibus 
Anselmo  archiepiscopo  similis  diceretur,  ait  :  «  Per 
vullura  Dei,  si  talis  est,  non  valet.  Verumtamen  sil 
modo  ipse  per  se,  quia  per  hoc  et  hoc  papatus  suus 
non  ascendil  hac  vice  super  me.  Ego  ioterim  liber- 
tate  potitus  agam  quod  libet.  »  Nec  enim  putabat 
apostolicum  orbis  posse  in  regno  suo  esse  cujuslibet 
juris,  nisi  permissus  a  se.  Qualiler  ergo  deinceps 
sese  habueriti  ad  alia  festinanti  scribere  opporlunum 
non  est.  Attamen  liberlate  quase  potilum  gloriatus 
est  non  diu  frui  permissus  est.  Prius  enim  quara 
annus  transiil,  insperata  et  subita  morte  percussus 


summa  veneratione  gaudioque  suscepti,  et  a  ponti-  3  eam  perdidit.  October  namque  audivit  eum  glorian- 

tem,  secunda  dies  sequentis  Augusti  vidit  eum  ex- 
spirantem.  Siquidem  illa  die  mane  pransus  in  sil- 
vam  (6),  venalum  ivit,  ibique  sagitta  in  corde  per- 
cussus,  impoenitens  et  inconfessus  e  vestigio  mortuus 
est,  et  omni  homine  mox  derelictus  (24).  Quae  sa- 
gitta  utrum,  sicut  quidara  aiunt,  jacta  ipsum  per- 
cusserit,  an,  quod  plures  affirmant,  illum  pedibus 
offendentem  superque  ruentem  occiderit,  disquirere 
otiosum  putamus,  cum  scire  sufficiat  eum  justo 
judicio  Dei  prostratum  atque  necatum  (c).  Uic  occur- 
Ht  animo  quid  rex  iste  quondam,  utsuprarctulimus, 
Hoffensi  episcopo  dixerit,  videlicet  quod :  «  Deua 
nunquam  eum  bonum  habiturus  esset  pro  malo 
quod  sibi  inferret,  •  et  perpendo  quid  postmodum 


fice  civitatis  detenti,  mansionem  nostram  illic  fir- 
mavimus,  amissa  omni  fiducia  ulterius  tempore 
Willhelmi  regis  Angliam  remeandi.  Habitus  estergo 
ibi  Anselmns,  non  sicut  hospes,  aut  pcregrinus,  sed 
sicat  indigena,  et  vere  loci  dominus  unde  nusquam 
ipse  ipsius  urbis  antistcs,  eo  prflesente,  suo  vo- 
lebat  loeo  praesidere,  sed  praesidente  ubique  An- 
selmo,  inferioris  et  suffraganei  loco  simul  et  cflicio 
mira  ducias  humilitale  fungebatur.  Anselmus 
festivitates,  sacros  ordines,  ecclesiarum  dedica- 
tiones  celebrabat,  et  pontiiicalia  quaeque  oflRcia  ad- 
mioistrabat. 

Sed  curo  multi  agnita  benevolentiae  ejus  amplitu- 
dine  ad  eum  concurrerent,  et  sacramentum  imposi- 


tionis  manus  episcopi  ab  illo  sibi  ac  suis  conferri  Q  Deus  erga  illum  egerit,  donec  vitae  praesenti  super- 


deposcerent,  ipse  qui  in  episcopalium  ofSciorum  ad 
ministrationibus  semper  nutum  pontificis  exspecta- 
bat  levi  affabilitate  respondebat  suum  non  esse  tale 
quid  in  parochia  alterius  episcopi,  eo  inconsulto, 
praesumere.  In  quo  cum  ratione  agi  intelligentes, 
moz  ad  suuro  episcopum  nuntios  dirigunt,  et  qua 
benignilate  vir  ad  suas  preces  responderit  inno- 
tescentes,  orant  illom  rogari  pro  se.  De  re  ergo  a 
pontifice  appellalus,  imo  per  totam  parochiam  suam 
hoe  et  aliis  pontificalibus  ofiiciis,  in  illius  voluntatis 
deliberatione  positis,  omnes  admittere,  neminem 
ab  ipsius  gratia  sacramenti  patiebatur  immunem 
discedere.  Fiebat  itaque  frequens  populorum  con- 
cursus,  et  nonnunquam  in  hoc  solo  expendebatur 


fuit.  Scitur  enim  quia  ex  quo  illa  verba,  depulso 
languore,  quo  notum  est  illum  fuisse  gravatum, 
protulit,  tantum  in  deprimendo  et  subjugando  ini- 
micos,  in  acquirendo  terras,  in  exercendo  volupta- 
tes  suas  prosperatus  est,  ut  omuia  sibi  arridere 
putares.  Ventus  insuper,  et  ipsum  mare  videbantur 
ei  obtemperare.  Verum  dico,  non  mentior,  quia 
cum  de  Anglia  in  Northmanniam  transire,  vel  inde 
cursum,  prout  ipsum  voluntas  sua  ferebat,  redire 
volebat,  moz,  illo  adveniente,  et  mare  appropin- 
quante,  omnis  tempestas,  quae  nonnunquam  im- 
mane  saeviebat,  sedabatur,  et  transeunti  mira  tran- 
quillitate  famulabatur.  Quid  amplius?  Ita  fateor 
in  cunctis  erat  fortunatus,  ac  si  verbis  ejus  hoc 


dies  totus,  ita  ut  nos,  qui  ei  ministrabamus,   gravi  j^  modo  respondit  Deus  :  ■  Si  te  pro  malo,  ut  dicis, 


taedio  saepe  fatigaremur,  ipso  semper  jucundo  vultu 
et  hilari  ezistente.  Crevit  autem  in  eum  mira  quae- 
dam  ez  his  et  inaudita  dilectio  omnium,  et  bonitas 
ejus  divulgabatur  per  circuitum. 

Inter  haec,  per  populos  fama  dispersit  Urbanum 
sedis  apostolicae  praesulem  praesenti  vitae  modum 
fecisse.  Siquidem  prius  obiit  quam  quae  a  rege  An- 
glorum  pro  causis  Anselmi   exspectabat  responsa 

HENSCHENII  NOT^. 


nunquam  bonum  habebo,  probabo  an  saltem  pro 
bono  possim  te  bonum  habere,  et  ideo  in  omni 
quod  tu  bonum  aestimas  velle  tuum  adimplebo.  » 
^od  quid  ?  In  tantum  ez  successibus  suis  profecit 
ut,  sicut  hi  qui  factis  ejus  die  noctuquo  praesentes 
ezstiterunt  attestantur,  nunquam  vel  de  lecto 
surgeret,  vel  in  lecto  se  collocaret  quin  seipsum 
aut  collocante  aut  surgente  semper  detcrior  esset. 


(a)  Paschalis  II,  creatas  xu  Augusti. 
(bS  Novam  forettam  auctores  vocant. 
[c)  Pluribus  rem  describit  Ordericus  Vitalis  lib.  x. 
Aboas  autem  Sogerias  coaevas   ezcosat  operose 


Gualterum  Tyrellum,  nobilem  Francum,  cui  ictum 
imputabant  alicpi ;  suo  juramento  asserentem,  quod 
illa  die  nec  in  illam  silvaepartem  venerit,  nec  regem 
viderit. 


4%3 


KAlJMERl  CANTQARIENSIS  MONACHI 


iU 


Qaapropter  dam  iiec  malo  corrigi  voluit,  nec  bono  A  et    momentanea   caede  SBquus   Arbiter  huic    yitae 
ad  bene  agendam   attrahi  potuit,   ne  in  perniciem      subtraxit. 
bonorum  diutino  furore  saeviret,  compendiosa  illum 


LIBER  TERTIUS 


Secundo  itaque  anno  (a)  exquo  a  Roma  Lugdunum 
venimus,  qui  erat  nostri  exsilii  annus  tertius,  vene- 
runl  ad  Anselmum  jam  terlium  diem  in  coenobio, 
quod  Casa-Dei  (b)  dicitur,  agentem,  duo  monachi, 
unus  Cantuariensis,  et  alter  Beccensis,  nunlianles  ei 
jam  siepe  memorati  Willhelmi  regis  vitae  excessum. 
Quo  ille  vehementi  slupore  percussus,  mox  est  in 
acerbissimum  flelum  concus&us.Quodvidcnlcsadmi- 
rati  admodum  sumus.  At  ille,  singultu  verba  ejus 
inlerrumpente,  asseruit,  in  ipsa  veritale  quam  ser- 
vum  Dei  transgredi  non  decet,  quia  si  hoc  eflficere 
posset,  multo  magis  eligeret  seipsum  corpore  quam 
illum,  sicul  erat,  mortuum  esse. 

Nobis  post  h«c  Lugdunum  reversis,  ecce  alius  e 
fratribus  Ecclesiie  Cantuariensis  advenit,  litteras 
deferens,  preces  oflferens,  quibus  obniie  ab  Anglo- 
rum  matre  Ecclesia  interpellatur,  quatenus,  exstin- 
cto  tyranno,  filios  suos,  rupta  mora,  revisere  coc- 
solarique  dignetur.  Audito  igitur  de  re  consilio  me- 
morati  reverendi  Hugonis  ipsius  urbis  episcopi,  iter 
Angliam  remeandi  ingressus  est,  ipso  pontifice,  et 
lolo  populo  terrse  super  hoc  dolente,  et  nisi  rationi 
contrairet,   modis   omnibus,   ne  fieret,   prohibere 


quisque  liberandum,  et  in  statum  optatae  prosperi- 
latis  aditum  sibi  pollicebatur.  Qaae  spea  inde  ma- 
xime  procedebat  quod  Henricus  qui  tunc  Doviter 
fratri  defuncto  in  regnum  successerat,  in  ipso  suae 
consecrationis  die  bonas  et  sanctas  omni  populo 
leges  se  servaturum,  et  omnes  oppressiones  et  ini- 
quilates  quae  sub  frate  suo  emerserant  in  omni  sua 
P  dominatione,  tam  in  Ecclesiis  quam  in  sflecularibus 
negotiis,  prohibiturum  et  subversurum  spoponderat, 
et  hsec  omnia  jurisjurandi  interjectione  firmata,  sub 
raonimento  lilterarum  sigilli  sui  testimonio  robora- 
tarum,  per  totum  regnum  divulgatum  iri  prsecepe- 
rat.  Praesentia  nihiiominus  communis  omnium  Patria 
jam  ipsi  spei  non  parum  roboris  aqud  hominum 
menles  adjicicbat,  constantem  iilius  probitatem  agno- 
scentium,  et  sancta  quaedam  ad  reformandum  Ghri- 
slianse  religionis  statum  qui  post  obitum  venerandae 
raemoriae  Lanfranci  archiepiscopi  in  multis  decide- 
rat,  proxime  ab  eo  prodire  et  statui  arrectis  seosi- 
bus  exspectanlium. 

Sed  cum  post  paucos  sui  reditus  dies  Serberiam 
ad  regera  venisset,  et  ab  eo  gaudenter  susceptas, 
rationi  illius  (c)  qua  se  excusavit  cur,  in  suscipiendt 


volente.  Magno  denique  solalio  se  in  discessu  ejus  C  regia;  dignitatis  benedictione,  illum  cujus  juris  eam 


def  titui  videbant.  Prosecuti  autem  illum  sunt  de  viila 
in  villam  per  plures  dies  lam  viri  quam  mulieres, 
singuli  cerlatim  currenles  et  pro  sua  desolatione 
gemebundas  voces  edenles.  Necdura  perveniraus  Clu- 
niacura,  et  nihilorainus  alter  nuntius,  ex  parte  novi 
regis  Anglorum  et  procerum  regni  Patri  occurrens, 
moras  ejus  in  veniendo  redarguit,  tolam  lerrara  in 
adventu  ejus  attonilam,  et  omnia  negotia  regni  ad 
audientiam  et  dispositionem  ipsius  referens  pendere 
dilata.  Cujus  verba  litterae  regis  quas  attulerat  atte- 
stantes,  et  dicta  plenius  explanantes,  preces  et  vota 
ipsius  regis  virum  festinato  venire  magnopere  postu- 
lantis,  et  seipsum  regnumque  suura  ejus  consilio 
ac  moderamini  se  subjecturum  pollicenlis  contine 


esse  Bciebat  non  exspectaverit,  acquieyisset,  postu- 
latus  est  pro  consaetudine  antecessorum  suorum 
regi  hominium  facere,  et  archiepiscopatum  de  manu 
ejus  recipere.  Quibus  cum  ille  nequaquam  se  aut 
vello  aut  posse  assensum  praebere  responderet,  in- 
terrogantibus  quare,  statim  quid  super  his  et  qui- 
busdam  aliis  in  Romano  consiho  acceperit,  mani- 
festa  relatione  innoluit,  itaque  subinferens  ait :  «  Si 
dominus  rex  ista  suscipere,  et  suscepta  servare  vo- 
luerit,  bene  inter  nos  et  firma  pax  erit.  Sin  autem, 
non  video  remanere  meum  in  Anglia  utile  fore  vel 
honestura,  praesertim  cum  si  episcopatua  aut  abba- 
tias  doderit,  privari  me  penitus  tam  a  sui  quam  et 
corum  qui  susceperint  comraunione  necesse  sit.  Nec 


bant.  Haec  et  hujusmodi  plura  quam  dicere  velim,  jy  enim  ea  de  causa  Angliam  redii,  ut  si  ipse  Roma' 
nos  ad  patriam  properare  coegerunt. 

Prosperrimo  itaque  cursu  marina  pericula  trans- 
recti  nono  Ralend.  Octobris  Dofris  appuliraus,  et 
ingenti  gaudio  totam  terram  in  adventu  Anselmi 
exsultantem  reperiraus.  Quaedam  etnim  quasi  novae 
resurrectionis  spes  singulorura  raentibus  oriebatur, 
qua  et  ab  oppressione  calentis  adhuc  calamjtatis  se 


nopontifici  obedirc  nolit,  in  ea  resideam.  Undequid 
velit  precor  edicat,  ut  sciam  quo  mo  vertam. »  His 
rex  audilis  graviter  conturbatus  est.  Grave  quippe 
sibivisumest  invesliluras  Ecclesiarum  et  hominia 
praelatorumperdere,  grave  nihilominus  Anselmum  a 
regno,  ipso  nondum  in  regno  plene  confirmato,  pati 
discedere.  In  uno  siquidem  videbatar  sibi  quasi 


HENSCHENO  NOT^. 


(a)  Anno  Christi  1100. 

Ib)  De  Caia-Dei,  monasterio  in  Anremis,  infra 
agator  xxiv  ApriiiSi  ad  Yitam  8.  Robertii  abbatis 


primi  et  fundatoris. 

(c)  Causa  rationabilis  esso  potuit  metos  a  Roberto 
fratre  primogenitOi  haad  dooie  aliquid  molitoropro 


425 


HISTORIA  NOVORUM.  -  IJB.  III. 


m 


dimidium  regni  perderel,  in  illo  verebatur  ne  Ira-  A  negal  oblatara ;  negat  eliara  se  vel  semel  aliquando 


trem  suum  Robertum  qai  tanc  de  Jerusalem  North 
manniam  redierat,  Anselmus  adiret,  et  eum  in  apo- 
stolic^sedissubjectionemdeductum,  quod  facillimum 
faciu  sciebat,  regem  Anglise  faceret.  De  verbis  igi- 
tur  altrinsecus  motis  inducise  usque  Pascha  petitse 
sunt,  quatenus  utrinque  Romam  mitterenlur,  qui 
decreta  apostolica  in  pristinum  regni  usum  mula- 
rent,  et  interim  Bcclesiis  Angliae  in  quo  erant  statu 
roanentibusy  Anselmus  rcdditis  terris  quas  rex  mor- 
tuus  Ecclesias  Cantuariensi  abstulerat,  suis  omnibus 
revesliretury  sicque  fieret  nt  si  a  sentenlia  flecti 
papa  nequiret,  totius  negotii  summa  in  eum  quo 
tunc  erant  statum  rediret.  Haec  AnsehBus,  quamvis 
frivola  esse  et  in  nihil  utile  tendere  sciret  atque 


sua  volunlale  fuisse  velatam,  et  haec  si  credere  aliter 
nolit,  offert  se  judicio  totius  Anglorura  Ecclesiae 
probalurara  :  «  Altamon,  inquit,  me  velum  porlasse 
non  abnego.  Nam  cum  adolescenlula  esscm,  el  sub 
amicae  meae  Cliristianae,  quam  tu  bene  nosli,  virga 
pavercm,  illa  servandi  corporis  mei  causa  conlra 
furenlem  el  cujusque  pudori  ea  tempestate  insidian- 
lem  Northmannorura  libidinem,  nigrum  panniculum 
capiti  meo  superponere,  et  me  illum  abjicienlem 
acris  verberibus  et  nimium  obscenis  verborum  con- 
viciis  saepe  cruciare  siraul  et  dehoneslare  solebal. 
Quem  pannura  in  ipsius  quidem  praesenlia  gemens 
ac  iremebunda  ferebam,  sed  mox  ut  me  conspectui 
ejus  subtrahere  poteram,  arroptum  in  humum  jace- 


praediceret,  tamen  ne  novo  regi  seu  principibus  ullam  ^  re,  pcdibus  proterere,  et  ita  quo  in  odio  fervebam. 


contra  se  suspicionem  de  regni  translatione  aut 
aliunde  incuteret,  precibus  illorum  passus  est  vinci, 
et  quod  volebant  annuit,  dimissaque  curia  in  pace 
ad  sua  secessit. 

HinCpaucis  diebas  interpositis,  Mathildis  filia 
Malcholmi  nobilissimi  regis  Scotorum,  et  Marga- 
retae  (a),  quae  scilur  exorta  de  semine  regum  Anglo- 
rum,  nupsit  praefato  Henrico  regi  Anglorum.  Ipsa 
quippe  Margareta  filia  fuit  Cdwardi  filii  regis  Ed- 
mundi,  qui  fuit  filius  regis  Elhelredi  filii  gloriosissi- 
mi  regis  Eadgari,  cujus  mox  in  capite  hujus  operis 
mentio  facta  est.  Negotium  itaque  ipsius  copulae, 
licet  propositi  operis  intentionem ,  ut  quibusdam 
forte  videtur,  haudquaquam  respiciat ,  tamen  quia 
per  Anselmum  administratum  est  (nam  et  eos  in 


quamvis  msipienter,  consucveram  desaevire.  Isto, 
non  alio  modo,  leste  conscicntia  mea,  velala  fui.  Ac 
si  rae  oblalam  quisque  dicet,  et  hoc  quale  sit  ei 
eo  colligi  potest,  quod,  sicut  plurimi  qui  adhuc  su- 
persunl  noverunt,  patcr  mcus  cum  me,  quemadmo- 
dum  dixi,  velatam  forle  vidissel,  furore  succensus, 
injecla  manu  velum  arripuit,  et  dissipans  illud,  odium 
Dei  imprecatus  est  ei  qui  mihi  illud  imposuil,  con- 
testans  se  comiti  Alano  me  potius  in  uxorem,  quam 
in  contubemium  sanctimonialium  praedestinas- 
se  (6).  Haec  esl  unde  calumnior  ratio  mea,  quam, 
quaeso,  perpendat  prudentia  tua,  et  agat  pro  me 
sicul  novit  agendum  paternitas  tua.  »  Quid  plu- 
ra?  Differl  Anselmus  sententiam  ferre,  et  causam 
judicio    religiosarum    personarum   regni   deterrai- 


coojugiom  benedixit,  et  illam  pariter  in  reginam  G  nandam    pronuntiat.    Statuto    ilaque    die    coeunt 


consecravit)  brevi  autumo  describendum  qualiter 
actum  sit.  Hoc  autem  ea  re  nobis  maxime  in  volun- 
tatem  cecidit,  quoniam  Anselmum  in  hoc  a  rectitu- 
dine  deviasse  nonnulia  pars  hominum,  ut  ipsi  audi- 
TimuS;  blasphemavit.  Siquidem  eadem  Mathildis, 
int^  sanctimoniales  in  monasterio  ab  infantia  nu- 
trita  et  adulta,  credebatur  a  multis  in  servilium  Dei 
a  parentibos  oblata,  eo  quod  publice  visa  fuerat 
earum  inter  quas  vivebat  more  velata.  Quae  res,  dum 
illa  jam  olim  dimisso  velo  a  rege  amaretur,  [leg, 
cum]  plurimum  ora  laxaret,  et  eos  a  cupitis  am- 
plexibus  retardaret,  ipsa  Anselmum,  cujus  in  hoc 
nutum  omnes  exspectabant,  adiit,  consilium  de  ne- 
gotio,  et  auxilium  submissa  prece  quaesivit.  Cui 


ad  nutum  illius  episcopi,  abbales  nobiles,  qui- 
que,  ac  rcligiosi  ordinis  viri  in  villa  Sancti 
Andreae  de  Rovecestra ,  quae  Lambeta  vocatur, 
quo  et  ipsum  praesentis  negotii  tunc  tenor  ad- 
duxerat.  Causa  igitur  juxta  praescriptam  seriem  in 
medium  deducta  est.  Prodeunt  hinc  inde  idonei 
testes,  verba  puellae  purae  veritati  subnixa  prote- 
stantes.  Accedunt  istis  archidiaconi  duo,  Willhelmus 
videlicet  Cantuariensis,  et  Humbaldus  Serberiensis, 
quos  Pater  Anselmus  Wiltuniam  (c),  ubi  illa  fuerat 
educata,  pro  ejus  rei  certitudine  rimanda  direxerat, 
qui  publica  voce  testati  sunt  se  et  rem  a  sororibus 
diligentissime  perquisisse,  et  nihil  quod  relatae  ra- 
tioni  obsisteret  ab  eis  capere  potuisse.  Monet  ergo 


ille ,  famam  quae  ferebatar  iigiciens ,  affirmabat  r^  Anselmus  et  per  Christianam  obedientiam  omnibus 
nulia  se  unquam  ratione  in  hoc  declinandum,  ut  imperat  ut  nullum  a  veritate  favor  aut  timor  defie- 
suam  Deo  sponsam  tollat,  et  eam  terreno  homini  ctat,  sed  sicut  revera  causaa  Dei,  qno  juste  determi- 
in  matrimonium  jungat.  Refert  illa,  et  penitus  se      netur,  unusquisque  pro  viribus  opem  ferat,  ne,  quod 


HENSCHENU  NOTiE. 


regni  patemi  recoperatione  :  regem  ergo  benedixit 
archiep.  Eboracensis  Thomas,  anno  1100,vAugusti, 
post  obitum  Goillelmi  die  tertia,  qui  et  ipse  sequenti 
mox  Novembri  obiit. 

(a)  Colitur  S.  Margareta  regina  x  Junii,  etiam 
Martyrol.  Rom.  inscripta. 

(b)  Celebris  apud  historicos  est  Alanus,  comes  Bri- 
tonum  Armoricorom,  inter  principia  Northmannici 

PAntoL.  GUX. 


dominatas  in  Francia,  matre  Northmannica  pro- 
creatus  :  videlur  autem  conjectura  probabilis  fun- 
dari  in  communi  Anglorum  Scotorumque  odio  ad- 
versus  Britones,  quod  hic  vel  Alanus  comes  dicatur 
proverbialiter,  pro  magno  Scotici  nominis  hoste, 
vel  aliquis  primi  illius  fortasse  nepos,  et  Scotis 
aeque  abominalos  significetur. 
(c)  Wiltonia  episcoporam  sedes,  autequam  eaSa- 

14 


4«7 


EADMERl  GANTUARIENSIS  MONACHI. 


H9 


absit  y  aiens ,  talis  judicii  sententia  prodeat  etyus  A  suscipio  quo  tanti  Palris  aucloritate  suffultum  au* 


exemplo  in  superventuris  temporibus,  vel  sua  qui 
libet  libertate  non  jure  privetur,  vel  Deus  his  quae 
sui  juris  esse  debent  iojuria  defraudetur.  Acclamant 
omnes  ita  faeiendum,  et  se  non  aliter  facturos  spon- 
dent.  Remoto  itaque  a  conventu  solo  patre»  Ecclesia 
Angliae  quae  convenerat  in  unum  de  proferenda  sen- 
tentia  tractat.  Deinde  ilio  in  medium  reverenter 
adducto,  expositum  est  quid  de  negotio  communis 
omnium  consensus  invenerit.  Ratum  aiunt  perspecta 
re  sibi  videri,  et  ad  hoc  eomprobandum  paratos  se 
asserunt  nulla  sententia  posse  puellam  pro  causa 
sua  jure  constringi,  quin  libertate  corporis  sui  quo- 
cunque  modo  legaliter  velit,  valeat  uli.  Quod  licet, 
inquiunt,  levi  argumento  probare  possemus,  eo  ta- 


dio.  f  Ula  dehinc  in  medium  ducitur,  gesta  comi 
vuUu  audit  et  amplectitur,  auditum  sibi  praestari  pan- 
cis  precatur.  Loquens  ergo  obtnlit  se  vel  sacramento 
vei  alia,  quam  magis  eligerent,  ecclesiastica  lege,  pro- 
baturam  solidae  veritati  subnixam  esse  jam  definitam 
rationem  suam.  Quod  non  propterea  faeturam  fate- 
tur,  quasi  sibi  non  creditum  esse  putet,  aed  ut  male- 
volis  hominibus  omnem  deinceps  blasphemandi  oe- 
casionem  amputet.  Respondetar  nihil  borum  opoa 
esse,  quoniam,  si  malus  homo  de  malo  tbeMoro 
cordia  sui  protulerit  mala,  dicto  citius  opprimetor 
ipsa  veritate,  jam  tantarum  personarum  astipnla- 
tione  probata,  et  roborata.  Alloeutione  posthec  et 
benedictione  Anselmi  potita  abiit,  paucuiia  diebua 


men,  cum  opus  non  sit,  supersedemus ,  nostris  ar-  B  evolutis  fit,  ut  dixi,  regina  et  conjux.  Yerum,  cum 


gumentis  firmiorum  tenenles  parem  judicii  htyus 
sententiam,  a  venerandae  memoriae  praedecessore 
vestro  et  Patre  et  roagislro  nostro  Lanfranco  simili 
de  causa  promulgatam.  Nam  quando  ille  magnus 
Willhelmus  hanc  terram  primo  devicit,  multi  suorum 
sibi  pro  tanta  victoria  applaudentes,  omniaque  suis 
voluntatibus  atque  luxuriis  obedire  ac  subdi  dcbere 
autumantes,  non  solum  in  possessiones  victorum, 
sed  et  in  ipsas  matronas  et  virgines,  ubi  eis  facult^s 
aspirabat,  nefanda  libidine  coeperunt  insanire.  Quod 
nonnullae  praevidentes ,  et  suo  pudori  metuentes 
monasteria  virginum  petivere,  acceptoque  velo  sese 
inter  ipsas  a  tanta  infamia  protexere.  Quae  clades 
cum  postmodum  sedata,  et  pro  temporis  qualitate 


ipsa  conjunclio  juxta  ritum  Ecclesiae  fieri  firmarique 
deberet,  Pater  ipse  totam  regni  nobilitatem  popu- 
lumque  minorem,  pro  hoc  ipso  circumfluentemy 
necnon  pro  foribus  ecciesiae  regem  et  iliam  circum- 
vallantem,  sublimius  ca^teris  stans  in  commune 
edocuit,  quo  ordine  cauaa  virginis,  quam  fama  vul- 
garat,  per  episcopos  et  religiosas  personas  ventilata 
fuit  et  determinata.  Quo  facto,  monendo,  auctoritate 
Dei  praecepit,  quatenus  si  quis  alilcr  de  negotio  illo 
aentiret,  ac  seotentia  tulerat  (unde  scilioet  ipsam 
copulam,  secundum  legem  Ghristianam,  fieri  non 
debere  posset  ostendi),  nihil  haesitans,  saiva  paee 
omnium,  coram  proferret.  Ad  quae,  cunctis  mia 
clamantibus,  rem  juste  definitam,  nec  in  ea  quid 


pax  rebus  data  fuisset,  quaesitum  ab  eodem  Patre  q  residere  unde  quis,  nisi  forte  malitia  ductus,  jnre 


Lanfranco  est  quid  de  his,  quae  tali  refugio  suam 
pudicitiam  servaverunl,  ipse  senliret,  essentne  vide- 
licet  constringendae  in  monasterio  velum  tenere  quod 
acceperant,  necne.  At  ipse  quaestionem  ipsam  consiiio 
generalis  concilii  taliter  solvit,  ut  eis  pro  castitate 
quam  se  tam  manifestae  rei  ostensione  amare  testatae 
fuerant,  debitam  magis  reverentiam  judicaret  exhi- 
bendam  quam  ullam  servandae  religionis  continen- 
tiam,  nisi  propria  illam  voluntate  appeterent,  violen- 
ter  ingerendam.  Et  adjunxerunt : «  His  interfuimus, 
haec  approbari  a  sapientibus  viris  audivimus,  et 
haec  in  praesenti  negotio  valere  volumus,  ac  roborari 
postulamus.  Licet  enim  sciamus  causam  illanim 
istius  esse  leviorem,  dum  illa  sponte,  ista  coacta  pari 
de  causavelum  portaverit,  tamen,  ne  quis  nos  favore 


aliquam  posset  movere  calomniam,  legitime  con- 
juncti  sunt,  honore  quod  decuit  regem  et  reginam. 
En  ordinem  gestae  rei,  teste  conscientiae  meae  veri- 
tate;  sicut  eam  praesens  audivi  et  vidi  in  nullam 
partem  declinando  descripsi,  verba  puellae  ita  dun- 
taxat  in  medio  ponens,  ut  non  asseram  vera  exstite- 
rint  necne.  Si  ergo  quis  in  istis  Anselmum  contra 
aequum  aliqnid  egisse  dicere  ultra  voluerit,  ipse  vi- 
derit.  Nos  vcro,  qui  cor  cjus  in  hoc  et  in  multis 
agnovimus,  testimonium  ei  perhibemus,  quia  sicut 
ipse  fateri  solebat,  nec  scire  nec  posse  illo  tempore 
habuit,  quomodo  in  hac  re  melius  aut  aequius  faceret 
quam  fecit  (a). 

Eodem  anno  venitin  Angliam  Guido  archiepisco- 
pus  Yiennensis,  functurus,  ut  dicebaty  legatione  to- 


cujusvis  duci  existimet,  non  ultra  progredi  in  judicio  ^  tius  Britanniae,  ex  praecepto  el  auctoritate  aposto- 


volumus,  hoc  solo  contenti,  ut  quod  valuit  in  majori 
valeat  in  minori. »  Tunc  Anselmus  ad  haec  r  « Scitis 
quid  monuerim,  quid  praeceperim,  quidque  polliciti 
sitis.  Cum  igitur  secundum  quod  vobis  visum  est 
JustiuB,  in  commune  judicaveritis,  sicut  asseritis,  ego 
judicium  vestrum  non  abjicio,  sed  eo  securius  illud 


licae  sedis.  Quod,  per  Angliam  auditom,  in  admira- 
tionem  omnihus  venit :  inauditum  scilicet  in  Britan- 
nia  cuncti  scientes,  quemlibet  hominum  super  se 
vices  apostolicas  gerere  nisi  solum  archiepiscopum 
Gantuarise.  Quapropter  sicut  venit  ita  reversus  esty 
a  nemine  pro  legato  susceptus,  nec  in  aliquo  legati 


HENSGHENII  NOTiE. 

risburiam  sub  regibus  Northmannis  transferretur.  A  restauratione  testatur  adolescentem  sa  adfhisse,  au- 
HicEadgarus  rex  praenominatus  monasterium  Yir-      divissequeeaquaeadhocmatrimoniumdissuadendum 

Sinum  magno  studio  condiderat,  uti  scribit  Ethelre-      dixit  S.  Anselmus,  et  quam  veraciter  prophetaveril 
us  abbas  Rievallensis  in  Genealogia  regam  Anglo-      minime  felix  futurum.  Verba  ejus  integre  hie  juvat 
rum»  edita  x  scriptoribus.  altexere ,  quia  aliquas  circumstantias  ab  Badmero 

(a)  Herimannus,  abbas  tcrtius  S.  Martini  in  civi-      diversas  continent,  et  rem  totam  ad  Anselmi  laudem 
tate  Toinaceasi,  in  Iractata  nos.  de  sui  monasterii     magis  illuslrant;  sic  ergo  habel :  «  De  quo  Benrico 


129 


IIISTORIA  NOVORUM.  ^LIB.  Ul. 


430 


ofiicio  funclus.  Exinde,  cum  ad  tempus  induciarum 
Pascha(a)  ventum  esset,  et  qui  Romam  missi  fuerant 
nuntii  nec  dum  rcdisscnt,  usque  ad  advcntum  illo- 
rum  induci»  dilalae  sunt. 

In  subsequenti  autem  solemnitate  Pentecostes, 
adventus  comitis  Roberti,  fratris  rcgis,  iu  Angliam 
prsevia  fama  totam  regalem  curlam  commovit,  et 
quorumdam  animos,  ut  postmodum  patuit,  in  di- 


A  versa  permovit.  Rex  igilur  principes,  et  principcs 
regem  suspectum  habentes :  ille  scilicet  istos,  ne  a 
se  instabili,  ut  fit,  fide  dissilirenl,  et  isti  illum  for- 
midando,  ne  undique  pace  potitus,  inse  legibuseflfe- 
ratis  desaeviret,  actum  cx  consulto  est  ut  cerliludo 
talis  hinc  inde  fieret,  quae  utrinque  quod  verebatur 
excluderet.  Sed  ubi  ad  sponsionem  fidei  regis  ven- 
tum  est,  tota  regni  nobiiilas  cum   populi  numerosi- 


HENSCHENII  NOTiE 

quia  roenlionem  feci  et  alius  referendi  locus  non 
erity  licet  multum  a  coepta  narratione  digredi  vi- 
dear,  qaiddam  tamen  dignum  memoria  dicam.  Hic 
ergo  confirmatus  in  regm  voluit  conjugem  habere 
puellam  quamdam,  fitiam  regis  Scotise :  dixitque 
I).  Aneelmo,  tunc  temporis  Cantuariensis  urbis  ve 


eiscopum,  siquid  in  eo  vellel  calumniari,  Respondit 
►.  Anselmus  se  nou  illud  calumniaturum,  cuni  re- 
Ycra  secundum  canonum  decreta  judicassent.  Tunc 
rex,  «  Quandoquidem,  inquit,  judicinm  laudaris, 
velo  ut  mibi  puellam  dcsponsetis.  »  Sed  D.  Ansel- 
mus :  »>  Judicium,  inquil,  non  reprehendo  ;    sed  si 


oerabili  archiepiscopo,  ut  eam   sibi   benediceret,  et  B  majestas  vestra  mihi  crcdere  vellct,  ut  eam  non  du- 


solemnibus  nupliis  benedictam  in  conjugium  socia- 
rel.  Respondit  archiepiscopus  se  nolle  eam  benedi- 
cere,  nec  suo  consilio  regem  in  conjugium  eam  sibi 
sociatuinim,  cum  velum  sanctimonialium,  sicul  ipse 
pro  vero  audiverat,  gesta&set  super  capul  suum,  quo 
se  coelestis  potius  quani  lerreni  regis  muiislrasset 
fore  sponsam.  Rex  econti*a  dixit  se  promisisse  ac 
etiamjurejurando  confirmasse  patri  ejus,  quod  eam 
conjugem  duceret :  ideoque  pro  conservando  jura- 
mento  suo  se  eam  non  dimissurum,  nisi  canonico 
judicio  fuisset  determinatum :  prseccpitque  ut  ascito 
Eboracensi  archiepiscopo  congregaretur  concilium 
episcoporuro,  abbatum  et  ecclesiasiicarum  persona- 
ram  totius  Anglise,  ad  definiendum  ecclesiasticacen- 
sara  tanturo  negolium.  In  generali  ergo  concilio  re- 

Suisita  est  abbatissa  illa,  in  cujus  monasterio  puella 
la  fuerat  nutrita,  utrumne  revera  more   sanctimo- 
maIium,velo  capiti  imposito,  benedictione  episcopali 


ceretis  consulerum  :  cum  quomodocunque  contigit, 
taraen  velum  super  caput  portavit ;  et  sufficienter  de 
filiabus  regum  aul  comitum  vobis  invenire  posselis.» 
Kege  vero  ia  eo  quod  concoperat  perseverante,  sub- 
junxit  ille  vir  sanctissimus  :  «  Vos  quidem,  domine 
rex,  consilio  meo  praelermisso,  facieiis  quod  vobis 
placuerit :  sed  qui  diutius  vixerit,  puto  quod  videbit 
AngHam  non  diu  gavisuram  de  prole  quae  de  ea  nata 
erit. »»  Haec  ego  adolescens  eum  dixisse  audivi,  nunc 
vero  magna  exparte  video  jam  contigisse.  Rex  ila- 
que  de  ea  duos  tilios  et  unam  filiam  genuil,  ei  quibus 
filii  jam  adolescentcs.  dum  ex  Nortnmannia  in  An- 
gliam  redirent,  fracta  nave  cum  aliis  multis  in  mari 
peiierunt ;  filiam  vero  cum  mullis  opibus  sibi  a  patre 
transmissam  Henricus  irnperator  conjugem  dfuxit, 
nuptiasques  Leodii  cum  magna  gloria  celebravil:  sed 
uno  filio  ex  ea  genilo,  celeri  morte  praeventus  eain 
viduam  reliquit,  qu®  viduata  rursus   comiti  Andc- 


fuisset  consecrata.  Respondit  abbatissa  publice  co-  Q  gaveusi  nupsit.  Cum  siibito  patre  ejus  in  urbe   Ro 


ram  oronibus : «  Revera  pater  ejus  mihi  earo  com 
mendavit,  non  ut  sanctimoniaiis  fieret,  sed  solum- 
modo  ot  in  ecclesia  nostra  propter  cautelam,  cum 
caeteris  puellis  nostris  extraneis,  nutrirelur  et  litte- 
riserudiretur.  Cum  autero  adolevisset,  nuntiaturo 
est  roihi  quodaro  die,  regem  Guilielrouro,  doroini 
mei  Heonci  gerroanuro,  qui  tunc  vivebat,  propter 
eam  videndaro  venisse;  jamque  cum  militibus  suis 
ante  januam  ecclesise  nostrse  descendisse,  utque 
januae  sibi  orandi  gratia  aperirentur  praecepisse.  Hsec 
audiens  nimiumque  perterrita,  ne  forte  illa,  ut  ju- 
venis,  re^  placeret ;  et  rex  indomitus,  qui  omne 
quod  sibi  occurrisset  illico  facere  volebat,  visa  pul- 
chritudine  puellee  aliquam  ei  illicilam  violentiam  fa- 
ceret,  qui  tam  improvisus  et  insperatus  prupter  eam 
videndam  advenisset ;  in  seerutus  cubiculum  eam 
iolroduxi :  rero  sicut  erat  et  aperui,  eaque  volente 
veluro  unum  capiti  ejus  imposui,  quatenus  eo  viso 


thomagensi  defuncto,  Anglorum  proceres  Stepha- 
num  comitem  Boloniensem,  Theobaldi  comitis  Cam- 
paniensis  germanum,  super  se  regem  constituant. 
Unde  Robertus,  Henrici  regis  ex  concubina  filius, 
graviter  indi^uatus,  contra  eum  palam  rebellavit ; 
eumque  praelio  caotum  in  quodam  castello,  quod 
sibi  pater  suus  dederat,  vinctum  reclusit ;  et  soron 
suse,  ut  cum  filio  suo  citius  in  Angliam  transiret  et 
regnum  patemum  susciperet,  mandavit.  Illa,  putans 
secuncta  prospera  reperturam,  celeriter  perirans- 
ivit  :  sed  secus  quam  crediderat,  invenit  :  nam 
conjux  Stephani,  principibus  sihi  junciis,  fortiter  ei 
restiiit.  Ipse  quoque  Stephanus,  post  paucos  dies 
quibusdam  pactionibus  Roberto  reconciiiaCus  et  de 
vioculis  educlus,  rur&us  Anglorum  regnuro  obtinuit: 
sicque  filia  re^is  Henrici  vena  spe  se  delusaro  fore 
ingemuit.  Et  iuturorum  quidem  mcerti  sumus  :  hoc 
vero  unum  aperte  videmus,   secunduro   prophetiam 


rex  ab  illicito  coroplexu  revocaretur.  Nec  me  fefellit  ])  D.  Anselmi,  non  diu  gavisam  essc  Angliam  deprole 


spes  mea.  Rex  siguidem,  propter  inspiciendas  rosas 
et  aliaa  florentes  nerbas»  claustrum  nostrum  ingres- 
sus ;  roox  ut  eam  vidit,  cum  caeteris  puellis  nostris 
veluro  capite  gestantero,  exivit,  et  ab  ecclesia  re- 
cessit ;  aperte  ostendens  se  non  nisi  propter  eam 
venisse.  Cum  autero  pater  puellse  infra  earodero 
bebdomadaro  ad  ecclesiam  nostraro  venisset,  velum- 
que  super  caput  filiae  suae  vidisset,  iratus  veluni 
consciait,  et  ad  terram  projectum  pedibus  suis  con- 
culcavit,  filiamque  suam  secum  reduxit. «  Inquisita 
deinde  abbatissa  quod  annoruro  tunc  fuisset  puella ; 
respondit  duodenuro  esse  potuisse.  Tunc  rege  mo- 
nente  archiepiscopum  ut  juberet  juxta  hoc  judicium 
iieri,  episcopi  et  abbates^  consilio  accepto  lectisque 
diverais  capitulis  canonuro,  in  commune  judicave- 
runt  pro  hojusmodi  facto  non  esse  prohibenduro 
Gonjagium  ;  curo  quandiu  infra  legitiroaro  setatero 
sub  taiela  patris  fuerat,  nil  ei  sine  assensu  ejus  fa* 
cere  Ucuerat.  Finito  judicio  rex  inteirogavit  archie- 


illius  reginae,  quae  post  veluro  portaturo  Henrico 
nupserat:  imo  diulina  seditione  vastatam  ac  oppres- 
sam,  de  pristinis  divitiis  ad  magnaro  paupertatem 
devenisse.  Non  ergo  contemnenda,  sed  potms  reve- 
renda  et  tiroenda  sunt  verba  sapientium  et  EcclesisB 
praelatorum  ;  cum  et  supradiclam  prophetiam  Leo- 
nis  papae  de  Balduioo  comite  Flandrensi,  qui  con- 
sanguineam  suam  duxit,  et  scquentem  D.  Anselmi  de 
rege  Anglorum,  veras  fuisse  manifesturo  est.»  Hac- 
tenus  Hermannus,  utique  ante  annum  1153,  quo 
Stephanus  rex  obiit :  cujus  verbis  illustrandis  iroroo- 
rari  non  vacat ;  unum  dicimus  ea  habuisse  non  tran- 
scripta  ex  originali  a  Jesepho  Ignatio  de  S.  Antonio 
carmelita  discalcealo,  in  lisque  corrigendum  fuisse 
errorem,  ^uo  ideotidem  pater  puellae  vocabatur  rex 
Dauid,  qm  frater  fuit ;  oec  nisi  anno  ab  obita  patris 
xxiv,  ab  hisce  nuptiis  xx,  Christi  vero  1121  regnuro 
oblinail,  omniuro  filiorum  Malcolroi  natu  minimua. 
(a)  Aono  1101  Pascbacelebraturofuit  xzi  Aprilis« 


431 


EADMERI  CANtUARIENSlS  MONACHI 


432 


late  Anselraura  mter  se  etregera  roedium  feceruni,  A  nalas  attuleruul,  qu»  quid  in  se  continuerint,   lex 


quatenusei  vice  sui,  manu  in  manum  porrecta, 
promitteret,  juslis  et  sanctis  legibus  se  lotum  re- 
gnum  quoad  viveret  in  cunctis  adroinislralurum. 
Hoc  facio,  sibi  quisque  quasi  desecurilateapplaude- 
bal.  Poslquam  autem  certitudo  de  adventu  fratris 
sui  regi  innotuit,  mox  ille,  coaclo  exercituo  tolius 
terrae,  ipsi  bello  occurrendum  impiger  statui.  Exer- 
citus  vcro  grandis  erat  atque  robustus,  et  circa  re- 
gem  fideliter  cum  suis  in  expeditionc  excubabat 
Pater  Anselmus.  At  ubi  Robertum  ipsum  cum  so- 
ciis  iransfretasse  insonuit,  statim  majorea  regni^ 
quasi  suae  sponsionis  immemores,  ad  illum,  relicto 
rege,  semet  transferre  parabant.  Quod  sic  essc  An- 
selmus  certo  relatu  agnoscens,  doluit ;  eoque  ma 


tus  earum  subter  annexus  declarabit. 

«  Pachalis  cpiscopus,  servus  servorum  Dei  dilecto 
filio  Ilenrico  regi  Angiorum,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Legalionis  tuae  verba,  fili  charis- 
sime,  n  etc.  Vide  in  FaschalilL 

Cum  igitur  ad  curiam  venissemus,  rex,  usus  con- 
silio  fratris  sui  et  amicorum  iliius,  qui  acerbo  contra 
Anseimum,  pro  regni  amissione,  odio  erant  inflam-> 
mati,  exegit  ab  eo  ut  aut  bomo  suus  fieret,  et  eos 
quibus  episcopatus  vei  abbatias  se  daturum  dicebat, 
pro  more  antecessorum  suorum  consecraret,  aut 
terram  suam  sine  retractatione  et  festinanter  exiret. 
Cui  ille  rospondit :  «  Dixi  quemadmodura  Romano 
condlio  interfuerim,  quidque  ibi  a  sede  R.^etri  ac- 


selmus  certo  relatu  agnoscens,  aomii ,  euquc  mo-      .       ^.  "    .    ..    .  .     , 

2     ne  quid  «dverfi  regi    acciderct,    intendere  b  <=«P«"'°;  &  ergo  excomn.un,c.Uon.,  cujn»  m  hoc 
gis,  uo  4UIU      ^  m         '^^^    ^  reirno  relator  exstili,  memet  ahcuius  rei  causa  sub- 


coepit.  Sed  talis  vir  quid  de  talibus  ageret,  ignora 
bat :  nuUum  enim  de   tali  crimine   publice  poterat 
calumniari,  dum  nuUi   testes  adessent :  et  crimen 
ipsura  non  audebat  relicendo  nutrire,  ne  perjuri  ef- 
fecti  regem  seducerent.  Rex  ipse,  non  modo  de 
regni  amissione,  sed  et  de  vita  sua  suspectus,  nulli 
credere,  in  nullo,  excepto  Anselmo,  fidere  valebat : 
unde  sfiepe  ad  illum  venire,  principes  quos  magis  a 
se  labi  timebal  illi  adduccre;  quatenus,  audito  verbo 
illius,  et  ipse  a  formidine  relevaretur,  et  illis  metus 
si  a  fide  quam  sibi  spoponderant  aliquatenus  cade- 
rent,  inculeretur.  Ipse  igilur  Anselmo  jura  totius 
Christianitatis  in  Anglia  exercendae  se  relicturum, 
alque  decretis  et  jussionibus  apostolicae  sedis  se 
perpeluo  obediturum  summopere  promitlebat.  Qui-  ^ 
bu8  ita  80  habenlibus  Anselmus  adunatis  princi- 
pibuB  cunclis,  omnem  circumfusi  exercitus  multitu- 
dinem  simul  et  eos,  siIita(a)omni  calumnia,quam  exse- 
crabiles  Deo  et  omni  bono  homini  forenl,  qui  fidem 
quam  principi  suo  debebantquoquomodo  violarent, 
ita  indissolubili  verborum  ratione  edocuit,  ut  cun- 
cti,  perspecto   ipsum  via  virtutis  incedere,  illico 
spreta  vita  non  sequius  eligerent  raorte  procumberc, 
quam  violata  fide  sua  rcgem  seducere.  Quapropler 
indubia  licet  assertione  fateri,  quoniam  si  post  gra- 
liam  Dei  fidelitas  et  induslria  non  intercessisset  An- 
selmi,  Henricus  rex  ea  tempeslate  perdidisset  jus 
Anglici  regni.  Robertus  igitur  amissa  fiducia  quam 
in  principum  traditione  babebat,  et  non  levem  de- 
putans  excommunicationem  Anselmi,  quam  sibi  ul 


regno  relator  exstiti,  memet  alicujus  rei  causa  sub- 
jicio,  cui  qusso  deinceps  adhserere  potero,  meo  ju- 
dicio  excommunicalus.  Nuntii  haec  ipsa  mutare 
directi,  infecto  negotio  reversi  sunt.  Horum  igitur 
quae  cum  salute  et  honeslate  niea  nequeo  transgrcdi, 
me  transgressorem  fieri,  non  videtur  sani  consiUi. 
Refert:  Quid  ad  me?  usus  antecessorum  meorum 
nolo  perdere,  nec  in  regno  meo,  qui  meus  non  sit, 
queraquam  sustinere.  »  Dixit:  «  Audio  quo  tendant 
ista  quae  dicuntur :  exercitatus  in  ejusmodi  sum. 
Attamen  interira  non  extra  terram,  ut  ipse  jubet, 
sed  ad  Ecclesiara  meam  ibo,  et  faciendo  quae  me 
debere  facere  intelligam,  quisnam  mihi  vel  meis 
aliquam  velit  violenliam  inferre,  considerabo.  Acta 
sant  in  hunc  modum  de  his  multa,  sed  eorum  om- 
nium  haec  exstitit  summa.  Episcopis  regnique  pro- 
ceribus,  ut  sub  alio  rege  solebant,  verba  hinc  inde 
ferentibus  et  in  singulis  regiae  voluntati  parcre  cer- 
tantibus,  imo  ne  Romani  pontificis  obedientiae  sub- 
derentur  summopere  insistentibus,  reversus  est  An- 
selmus  ad  sua,  Deo  in  cunctis  placere  studens,  et 
oppressionibus  ficdesiarum  Angliae  gravi  contritione 
cordis  ingemiscens. 

Non  multum  temporis  fluxerat,  et  ecce  cum  Pater 
suarum  securusinjuriarura,  Ecclesiae  damnis  nonnibil 
metueret,  litterae  sibi  amicabiles  a  rege  transmisaie 
deferuntur :  in  quibus  primo  salutationis  alloqaio, 
cum  perfectae  pacis  oblatione  soluto,  rogatur  venire 
ad  regem,  gesti  negotii  sententiam  alio  consilio 
moderari  volentem.   Auditurus  itaque,  num  iorte 


pUtanS  eXCOmmuniCailUUem  Auaciiui,  ^uaiu  ai*«     u»        luuucia&t    Tv.^Mi^.»-.     «>.M»..^«.B    ..»«|^w,     — -    w 

invasori  (nisi  ccepto  desisteret)  invehi  certosciebat ;  D  Dcus  sua  gratia  cor  ejus  letigerit ;   quo  mandatur, 


paci  acquievit,  et  in  fratemum  amorem  reversus 
est,  exercitusque  in  sua  dimissus. 

Itaque  posthac,  dum  omnes  intenti  exspectarent 
aliquid  tanto  beneficio  dignum  in  Anselmum  a  rege 
processurum,  ecce  ad  curiam  regis  veniremandatur, 
responsurus  de  negolio  quo  de  induciae  dilatae  fue- 
runt.  Nuntii  quippe  jam  Roma  reversi,  lilteras  a 
Paschale  papa,  qui  Urbano  successerat,  regi  desti- 


Wintoniam  vadit,  ubi  episcopisterraequeprincipibus 
sub  uno  coactisy  communi  assensu  apud  Anselmum 
actum  est,  quatenus  sub  aliis  induciis,  alii  nuntii 
prioribus  excellentiores  ex  utraque  parte  Romam 
mitterentur,  Romano  pontifici  viva  voce  exposituri, 
illum  aut  a  sententia  necessario  discessurum,  aut,^ 
Anselmo  cum  suis  extra  Angliam  pulso,  lolius  regni 
subjectionem  et  commodum,quodindeBingaIi8annis 


HENSCHENa  NOTiE 


(d)  Silt/tti,  participium  passivum  a  tHeo^  priscas 
laUnitati  ignotum,  etiam  S.  AugustinuB  usurpavit, 
Da  civit.  ub«  xvi:  «  Deinceps  usque  ad  Abrabam  de 


justorum    aliquorum    commemoratione,  qui    pie 
Deum  colerent,  8ilitttro  est  per  annos  amplius  qaam 


433 


HISTORIA  NOVORDM.  —  LIB.  III. 


habere  solefoat,  perditurum.  Ab  arcbiepiscopo  igi-  A  Emensa  dehinc  loDgitudine  vise, 

tur  missi  sunt  monachi  duo,  praefatus  scilicet  Baldui- 

nus   Beccensis,   et  Alexander   Cantuariensis ;    non 

quidem  ut  eonim  instinctu  Romanus  ponlifex  rigo- 

rem  justitiae  causa  Anselmi  ullo  modo  exiret,   sed 

partim   ut  curialibus  minis  testimonium,  cui  papa 

incuDctanter  crederet,  ferrent ;  partim  ut  de  nego- 

tio  certam  apostolicaa  sedis  sententiam  Ansclmo  re- 

ferrent.  Ad  ipsum  vero  negotium  conficiendum  di- 

recti  a  rege  sunt  tres  episcopi,  Hirardus  videlicet 

de  Herefordensiy  nuper  factus  archiepiscopus  Ebora. 

censis ;  Herbertus  (a)  Theodfordensis,  Robertus  (b) 

Cestrensis.  Sed  horum  episcoporum  duos  sua  quo- 

que  causa  Romam  agebat,  Girardum  scilicet  adeptio 

pallii,  et  Heribertum  intentio  recuperandi  ablatam 


434 

nuntii  Romam 
una  veniunt ;  sui  advenlus  causam,  pro  eo  quem 
praeferebat  tenore,  apostolicis  auribus  suggerunt ; 
tanti  mali  dirimendi  consilium  proni  deposcunt.  Au- 
dil  illc  quse  feruntur,  et  non  invenil  verba  quibus 
exprimat  quantum  inde  miretur.  Cum  tamen  ab 
episcopis  magnopere  precaretur  suis  rebus  prgeca- 
vere,  ac  definitae  praedecessoris  sui  sententiae  rigo- 
rem,  ut  undique  pax  esset,  temperare ;  asseruit  se 
nec  pro  capitis  sui  redemptione  hoc  facturum,  de- 
creta,  dicens  indignando,  et  instilutiones  sanctorum 
Patrum,  minis  actus  unius  hominis,  dissiparem  ? 
Finierat  in  istis.  Super  hsec  scriptas  epistolas  regi 
et  Anselmo,  cuique  suam,  deslinavit  :  regi  inter 
alia  Ecciesiarum  investituras  judicio  sancti  Spiritus 


Ecclesise  suae  curam  Christianilatis  super  abbatiam  p  interdicens ;  et  Anselmum,  ut  quae  agebat  ageret 

S.Edmundi  (c).  Ante  paucos  siquidemannosBaldui-  '^   ' 

nu8  ipsius  ccenobii  abbas  Romam  adierat,  et  apud 

Alexandrum  papam  {d)  privilegium  ipsi  abbatise  ac- 

qpjisierat,  per  quod  eam  a  subjectione  omnium  epi- 

scoporum,  salva  primatis  obedientia,  liberam  effece- 

rat.  Quod  factum  Lanfrancus  archiepiscopus  moleste 

aecipiens,  ipsum  privilegium  abbati  abstulit,  nec  il- 

lud  ei,  nisi  circa  finem  vitae  suae,  multorum  preci- 

bus  motus  reddere  voluit.  Praefalus  ergo  episcopus 

episcopatum  Theodfordensem  seu  Norwicensem,  in 

cujus  parochia  eadem  abbatia  esse  scitur,  suo  jure 

non  jure  privatum  esse  aegre  ferens,  ut  diximus, 

Romam  ire ;  et  si  forte  posset,  in  anliquam  dignita- 

tem  Ecclesiam  cui  praesidebat  restituere,  admini- 

culante  aequitate,  cogitabat.  Hic  itaque  Herbertus, 


et  quae  loquebatur  loqueretur,  afPectuose  deprecans, 
firmata  et  apostolicae  sedis  auctoritate  roborala,  in 
omnibus  sui  primatus  dignitate.  Quae  ut  melius 
pateant,  epistolas  ipsas  legentium  oculis  ecce  praefi- 
gimus. 

«  Paschalis  episcopus,  servus  servorum,  Dci,  cha- 
rissimo  filio  Henrico  regi  Anglorum,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem.  Regi  regum  Domino 
gratias  agimus, »  elc,  usque  ad  «  Ecclesiarum  siqui- 
dem  investituras  nos,  sancti  Spiritus  judicio,  regi- 
bus  et  principibus,  imo  laicis  omnibus,  interdici- 
mus  :  nec  enim  decet  ut  a  filio  mater  in  ser?itu- 
tem  addicatur,  ut  sponsum  quem  non  optavit  acci- 
piat.  Habet  sponsum  suum  regem  ac  Dominum 
nostnim,  qui  te  misericordia  sua  in  potentia  et  pro- 


cum  relictis  sociis  Burgundiam  cum   suis  venisset,  ^  bitate  custodiat,  et  a  terreno  regno  ad  cceleste  per- 


et  partes  Lugdunensis  provinciae  impiger  attigisset ; 
comprehensus  a  quodam  Guidone  viro  prsepotente 
ac  fero  est,  et  quod  de  Anglia  episcopus  esset,  quodve 
pro  damno  domini  sui  Anselmi  Cantuariorum  ar- 
chiepiscopi  Romam  iret,  ab  eodem  calumniatus. 
Negat  ille ;  nec  ei  creditur.  Instat  negando  et  deje- 
rando  :  sed  nequidquam.  Tandem,  prolatis,  sancto- 
nim  reliquiis,  super  eas  jurare  cogitur  etasseverare, 
se  nulla  omnino  ratione  Romae  scienter  quid  actu- 
rum,  quod  aut  honori  aut  voluntati  Patris  Anselmi 
videri  posset  obnoxium.  Post  quee,  ut  pace  ac  secu- 
ritate  viri  comitatus  viae  reddi  meretur,  ferme 
quadraginta,  sicut  fertur,  marcas  argenti  non  grata 
ei  largitate  reliquit,  quassuonegotio  super  Ecclesiam 
S.  Edmundi  Romae  adminiculaturas,  Angliam  egre- 
diens,  mage  putavit. 

HENSCHENII  NOTiE 


ducat.  Amen. 

«  Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  et  coepiscopo  Anseimo,  salutem  et 
apostolicam  benedictionem.  Non  ignoras  divinae  vo- 
luntatis  esse  consilium,  »  etc.  Vide  in  Patchali  II , 
infra, 

Scripsit  quoque,  per  idem  tempus  epistolam  unam 
episcopo  et  clericis  Ecclesiae  (e)  Excestrensis,  quam 
huic  opnsculo  indere  non  omnino  alienum  putamus, 
quandoquidem  iilam  futuris  temporibus  alicujus 
negotio  forte  profuturam  speremus.  Est  autem  haec. 
«  Pa-^chalis  episcopus,  survus  servorum  Dei,  vene- 
rabili  fratri  Osbernos  episcopo  et  clericis  Excestren- 
sis  Ecclesiae  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
D  Et  Patrum  sanxit  auctoritas,  n  elc.  Vide  in  Pa- 
ichali  II. 


(a)  Herberti  Norwicensis  Simoniacum  ingressum, 
vera  poenitentia  et  meliori  progressu  emendatum, 
descnbit  Malmesburiensis ;  mox  infra  Norwicensis 
appellatur,  quia  sedem  (quam  ante  non  multos  annos 
Thelfordiam  translulerat  Herfaslus)  ipse  Norwici 
locavit,  et  obiit  anno  iil9. 

(b)  Robertus  Cestrensis  quoque  sedem,  quam 
Lichfeldia  Cestriam  transtulerat  suus  decessor  Pe- 
irus,  jam  an.  1093  transiulerat  Coventriam,  per- 
rexit  tamen,  ut  hinc  appareti  uti  titulo  Cestrensi ; 
qui  deinceps  ezstinctus,  demum  ab  Henrico  VIII  in 
schismate  renovatus  est ;  et  qui  sub  Cantuariensi 


fuerat,  Eboracensi  est  subjectus. 

(c)  Abbatia  haec  S.  Edmundi  regis  et  martyris  est 
in  agro  Suffolciensi  a  rege  Canuto  constructa,  de 
qua  vide  monastici  An^Hcani  tomum  I,  p.  284.  Colitur 
dictus  Edmundus  20  Novembris. 

{d)  Hocprivilegium  datum  aono  Alexandripapae  XI 
Cbristi  1071  exhiDet  hic  in  notis  Seldenus  p.  206. 

(e)  Excestria  est  Ecclesia  et  episcopatus  Exonien- 
sis;  urbs  ea  in  Devonia  ad  Iscam  fluvium,  Anglis 
Excester  dicta,  supra  1. 1,  n.  13  et  hic  infra  n.  19 
vocatur  episcopus  Exoniensis. 


435 


EAD.MER1  CAiNTUARlENSlS   MONACHI 


436 


Reversis  episcopis,  et  aliis  qui  Romam,  ut  dixi- 
mus,  directi  fuerant,  rex  aduualid  Lundonis  princi- 
pibus  reg^i,  Anselmum  per  internuntios  cx  more 
coavenit,  quatenus  sibi  aul  consuetudines  patcroas 
ultra  non  negaret,  aut  regni  sui  cultor  esse  desine. 
ret.  Respondit :  »  Inspiciantur  si  placet  litterae  qua) 
allat^e  sunt,  et  salva  honestate  mea,  salva  sedis 
apostolicae  obedienlia,  quantum  potero  volunlati 
ejus  morem  gerere  prsetentabo.  Si  vult,  ait,  suaa 
videantur;  mese,  sciat,  hac  vice  non  yidebuntur.  » 
Refert.  «  Cum  igitur,  inquiens,  alia  vice  sibi  eas 
ostendere  placuerit,  tunc  efc  me  ad  eas  quas  modo 
faabet,  promptum  habebil.  »  Respondit :  «  Nequa- 
quam  de  litteris  ago  vel  agam ;  sed  an  meae  volun- 
tati,  omni  ambage  dimissa,  in  cunctis  concurrere 
velit,  edicat  ut  audiam.  Quod  auditum  multismagnse 
admirationi  fait,  dicentibus  inter  se  quia  si  lilteras 
votoipsiusconcordarent,  eas,etiam  noIenteAnselmo, 
ultroneus  publicaret.  Non  ergo  nobis  eo  lempore 
innotuerunt.  Atlamen  quo  tam  sollicitius  sunt  celatae, 
eo  latius  posl  aliquot  dies  sunt  divulgatae.  Verum 
leetis  atque  relectis  coram  omnibus,  auditum  prae- 
bere  volentibus,  lilteris  Anselmo  directis,  subjunxe- 
runt  episcopi,  qui  Roma  venerant,  se  alia  Romae  ab 
apostolico  verbis  accepisse,  quam  litterse  ipsae  vel 
ctiam  illae  quas  regi  detulerant  continerent  in  se. 
Requisitique  conte^tati  sunt  in  episcopali  veritate, 
papam  ipsum  regi  verbis  puris  mandasse  per  se, 
quoniam  ,  quandiu  in  aliis  vitam  boni  principis 
ageret,  de  Ecclesiarum  inveslituris  aequanimiter 
illum  toleraret ;  nec  eum  ullo  excommunicationis 
vinculo  necleret,  si  religiosas  personas  per  datio- 
nem  virgae  pastoralis  eis  investiret ;  cur  autem  banc 
tanti  doni  dignitatem  ei  per  chartae  inscriptionem 
noiuerit  delegare,  earo  ferebant  causam  esse,  vide- 
licetf  ne  in  aliorum  notitiam  principum  prolata,  ipsi 
eam  sibi  usuqiarent,  Romani  pontiflcis  auctoritate 
contempla.  Ad  bae  cum  hi,  qui  ex  parte  Anselmi 
missi  fuerant,  viva  voce  testarentur,  papam  nil  cui- 
libet  verbis  mandasse,  quod  litteris  aliquatenus  ad- 
versaretur ;  objecerunt  episcopi,  se  clam  illis  alia 
egisse,  palam  alia.  Quod  fialdwinus  audiens,  et  in- 
famem  apostolicae  sedis  inconstantiam,  quae  notaba- 
tur,  sustinere  non  valens,  eos,  sicut  erat  spiritu 
fer>'ens,  et  boni  amans,  nonnihil  etiam  in  istius- 
modi  diclis  contra  fidem  ct  sacramenta,  quse  se 
coram  Romae  fecerant  apostolico,  agere  calumnia- 
lus  cst.  Orla  igitur  dissensio  non  modica  inler 
proceres  est.  Hi  etenim  astruere  nitebantur,  se- 
moto  verborum  incerto,  scriptis  sigilio  papae  signa- 
tis,  verbisquc  monachicis  omnino  credendiim  :  illi 
econtra  Irium  .potius  episcoporum  assertionibus, 
quam  vervccum  pellibus  atramento  denigratis, 
plumbique  massula  oneratis,  fore  credendum,  ab- 
jecto  monacbellorum  testimonio,  qui  ubi  saeculo  se 
abrenuntiare  profesai  sunt,  omne,  inquiunt,  s£cu- 
laris  negotii  testimonium  perdiderunt.  Ast  hoc,  ait 
Baldwinus,  negotium  saeculare  noa  est. »  Aiunt : «  Et 
quidem  te  virum  prudentem  et  strenuum  scimus,  sed 


A  ipse  ordo  expostulat  ut  archiepiscopum  unum  ponti- 
ficesque  duos  majoris  testimonii  quam  te  esse  judi- 
cemus.  —  El  de  litterarum ,  inquit ,  testimonio 
quid  ?  M  Rcsponderunt : «  Testimonium  monachorum 
contra  episcopos  non  recipimus,  et  ovioae  pellis  re- 
cipiremus?  Yae,  vae,  aiunt,  ad  ista  quilibet  religiosi^ 
nonne  et  Evangelia  pellibus  ovinis  inscribuntur?  O 
hinc  simultatis  detecta  confusio  I  »  Quid  in  his  An- 
selmus  ageret,  quod  se  verteret,  aliquandiu  dubita- 
vit.  Grave  quippe  judicavit  quomodocunque  osten- 
dere,  fidem  se  litteris  apostolicis  non  habere ;  et  fo- 
mitcm  gravis  scandali  vidit  esse,  verba  tantamm 
personarum,  in  episcopali  veritate  illa  vera  esse 
contestantium,  adversa  fronte  refeilere.  Textos  aa- 
tem  litterarum  hic  est : 
g  «  Paschalis  episcopus,  sems  servorum  Dei,  vene- 
rabili  frairi  Anselmo,  Cantuariensi  archiepiscopOj 
salutem  et  apostolicambenedictionem. 

«  Adversus,    »   etc.  Vide  in  Paschali  II  ad  an. 
1118. 

«  Rex  itaque  ex  his  quse  episcopi  dicebant,  io  sua 
sententia  animosior  factus  constanter  insistere  coe- 
pit,  faventibus  simul  et  incitantibus  eum  episcopis 
regnique  proceribus  quatenus  sine  retractatione  sibi 
Anselmus  hominium  faceret,  et  eos  quibus  se  data- 
runi  protinus  episcopatus  dicebat,  consecraturum 
sponderet,  servata  in  omnibus  antecessorum  consue- 
tudine.  »>  Tuncille  :  «  Si  suorum,  dixit,  verbis  epi- 
scoporum  litterae  coacordarent^   intellecta  ratione 
forsan  quod  exigit  facerem.  Nunc  autem,  neinullo 
p  decipiar,  electius  videtur  Romanum  super  his  ponti- 
ficem  consulere  quam  in  re  tam  ambigua  sententiam 
praccipitare.  u  Ad  quae,  qui  Roma  venerant  episcopi 
respondere  :  «  Quae  diximus  dicimus,  quae   testati 
sumus  confirmamtts,  inque  his  omnibus  apostolicae 
sedis  testimonium,  si  nobis  non  credis,  appellamus. 
Super  bsc  quoque  tibi  ex  parte  domini   papae,   qoi 
hoc  jussit^  denantiarous  quatenus  consilio  nostro   te 
nihil  haesitans  credas  quia,  dum  voles,  nos  paratos 
habebis  reipsa  probare  his  quae  dicimus  nihil  dupli- 
citatis  inesse.  »  At  ille  :  «  Adversusea  qaae  asseritis 
lites  conserere  nolo,  Yerum  quia  sentio  ex  Ulis 
qnae  auditu  secretius  didici  voluntatem  procerum   in 
hoc  unam  factam  esse,  silicet  ut  si  rex  investituras 
Ecclesiarum,  sicut  se  facturum  minatur,  dederit, 
licet  id  me  nec  approbante  nec  consentiente  faciet, 
^  ego  causa  vestri   nec  danti   nec  accipienti  meam 
quasi  excommunicatis    communionem    subtraham, 
donec  nuntiis  quos  pro  negotii   hujus  discussione 
Romam  destinabo  reversis  pro  certo  sciam  quid 
agam,  solus  ab  eis  discrepare  nolo.  Hoc  interim  ob- 
servalo  penes  me,  ut  nuUa   penitos  ratione  quem- 
quam  in  officium  sic  suscepti  honoris  consecrem,  aat 
cuivis  alii  consecrare  praecipiam  vel  coneedam.  » 
Soluta  in  istis  controversia  est,  et  utrinqae  res  so- 
pita.  Tunc  rex  tanquam  cupila  potestati  donatus, 
exsultans  et   hilaris  per  dationem  virgae  pastora- 
lis    illico    duos    de  clericis   suis  duobus  episco- 
patibus  investivit;    Rogerium    videlicet    cancella- 


437 


HISTOMA  NOVORUM.  -^  LIB.  IIL 


438 


rium  (a)  episeopatuSerberiensii  et  alium  Rogerium,  A  Simoniacabaeresissubreptio  in  eodem  coneilio  dam- 


larderarium  (b)  suum,  pontificatu  Herefordensi. 

Per  idem  tempus  celebratum  est  generale  conci- 
lium  episcoporum  et  abbaturo  toiitusregniin  ecclesia 
beatiPetri  apostolorum  principis,  quae  in  occiden- 
tali  parte  LuodoDiaesita  est.  Cui  concilio  praesedit 
Anselmtts  archiepiscopus  Dorobemensis,  considenti- 
bu8  secum  arcbiepiscopo  Bboracensi,  Gerardo,  Mau- 
ritio  episcopo  Lundoniensi,  Wilibelmo  electo  epi- 
scopo  Wintonienai,  Roberto  episcopo  Lincolniensi, 
Samsone  Wigomensi,  Roberto  Cestrensi,  Joanne 
Barthoniensiy  Herberto  Norwicensi,  Radulpho  Cice- 
strensi,  Gondulpho  Roffensi,  Herreo  Pangorensi,  et 
duobus  noviter  institutis,  Rogerio  scilicet  Serbe- 
rienti  et  Rogerio  Herefordensi.  Osbemus  autem 
Exoniensis,  infiraaitate  detentos  (c),  interesse  non  -d 
potuit.  In  hoc  eoncilio  mullaecclesiasticsdisciplinae 
necessaria  servari  Anselmus  instituit,  quse  post- 
modnm  sedis  apostoliciB  pontifex  sua  aucloritate 
confirmavit.  Cugus  concilii  seriem,  sicut  ab  eodem 
Patre  Anselmo  descripta  est,  huicoperi  inserere  non 
incongruum  existimavimus.  Scribit  itaque  sic  : 

Anno  Dominic»  Incamationis  millesimo  centesimo 
secundo,  quarto  autem  prsesulatus  Paschalis  summi 
pontificis,  tertio  regni  Henriei  gloriosi  regis  Anglo- 
ram,  ipso  annuente,  celebratum  est  concilium  in 
eccleaia  beati  Petri,  in  occidentali  parte  juxta  Lun- 
doniam  sita,  communi  consensu  episcoporam  et 
abbatnm  et  principum  totius  regni.  In  quo  prsesedit 
Anselmus,  archiepiscopus  Dorobemensis  et  primas 
totius  Britanniae,  considentibus  venerabilibus  viris 


Gerardo  Eboracensi  archiepiscopo,  Mauritio  Lundo-  G  pinnas  (g)  bibant. 


nata  est.  la  qua  culpa  inventi  depositi  sunt  Guido 
abbas  de  Perscore  (dj,  et  Wimundus  de  Vavestoch, 
et  Ealdwinusde  Rameseia,  et  alii  nondum  sacrati, 
rcmoti  ab  abbatiis,  scilicet  Godricus  de  Burgo,  Haimo 
de  Cerael,  Egelricus  de  Mideltune  ;  absque  simonia 
vero  remoti  sunt  ab  abbatiis  pro  sua  quique  causa, 
Ricardus  deHeli,  etRobertus  de  Sanolo  Edmundo, 
et  qui  erat  apud  Micelenei. 

Statutum  quoque  est  ne  episcopi  sfficularium  pla- 
citoram  officium  suscipiant,  et  ut,  non  sicut  laici, 
sed  utreligiosas  personas  decet,  ordinatas  leges  ha- 
beant,  et  ut  semper  et  ubique  honestat  personas 
tesles  habeant  suse  conversationis. 

Ut  etiamarchidiaconatusnon  dentur  adfirmam  (e). 

Ut  archidiaconi  sint  diaconi. 

Ut  nuUus  archidiaconus,  presbytor  diaconus, 
canonicus  uxorem  ducat,  vel  ductam  retineat.  Sub- 
diaconus  vero  quilibet,  qui  canonicus  non  esl,  si 
post  professionem  castitatis  uxorem  duxerit,  eadem 
regula  constringatur. 

(/)  Ut  presbyter,  quandiu  illicitam  conversationem 
mulieris  habuerit,  non  sit  legalis,  nec  missam  cele- 
brel,  nec,  si  celebraverit,  ejus  missa  audiatur. 
Ut  nullus  ad  subdiaconatum  aut  supra  ordinetur 
sine  professione  castitatis. 

Ut  filii  presbyteromm  non  sint  haeredes  Ecclesia- 
mm  patramsuomm. 

Ne  quilibet  clerici  sint  ssecularium  prsepositi,  vel 
procuratores  aut  judices  sanguinis. 

Ut  presbyteri  non  eant  ad  potationes,  nec  ad 


niensi  episcopo,  Willhelmo  WintoniflB  electo  epi- 
scopo,  aliisque  tam  episcopis  quam  abbatius.  Huic 
conventui  adfuerant,  Anselmo  archiepiscopo  petente 
a  rege,  primates  regni,  quatenus  quidquid  ejusdem 
concilii  tuctoritate  deceraeretur,  utriusque  ordinis 
concordi  cura  et  sollicitudine  tutum  servaretur.  Sic 
enim  necesse  erat,  com  multis  retro  annis,  synodali 
cuhura  cessante,  vitioram  vepribua  auccreacentibus, 
GhristianflBreligionisfervorinAnglianimisrefriguerat 
Primum  itaque  ex  auctoritate  sanctoram  Patrum 


Ut  vestes  clericomm  sint  unius  coloris,  et  calcea- 
menta  ordinata. 

Ut  monachi  et  clerioi  qui  ordinem  suum  abjece« 
runtf  aut  redeant,  aut  excommunicentur. 

Ut  clerici  patentea  coronas  habeant. 

Ut  decunse  nonnisiEcclesiis  dentur. 

Ne  ecclesise  aut  prsebendse  emantur. 

Ne  novse  capellae  fiant  sine  consensu  episcopi. 

Ne  ecclesia  saeretnr  donec  provideantur  neceasa- 
ria  et  presbytero  et  ecclesifle. 


HENSCHENn  NOTiE. 


(a)  Rogeri  Sarisburiensis  pater  Rogeras,  ex  pau-  D     (?)  Multa  emditissime  coUigit  Spelmannus  inGIos- 


pere  pre^ytero  ad  justitiarii  summi  eveclus  poten- 
tiam  sub  boc  Henrico,  cojus  graiiam  indignis  arti- 
bus  merueral,  caocellarii  quoque  diffnitalem  notho 
sui  obtinuit :  qui  nunc  episcopalu  aonalus,  postea 
extremse  Henrici  voluntati  mfidelis,  auctor  fuit, 
exclusa  Mathilde  filia,  Stephanum  regem  eligendi. 

(b)  Larderariut  dicitur ,  penu-praefectus,  a  larderio, 
quod  est  penu,  sic  dictum  q^uia  in  eo  lardum  conserva- 
tur.  Non  poterat  dignioribua  inchoare  tam  indignua 
promotor. 

(c)  «  Osberaus,non  paucis  annis  lumine  captus, 
vixit  ad  annum  iv  regis  Henrici.  »>  Ita  Malmesburien- 
sia.  Ex  quo  supra  statuimus  an.  1403  obiisse. 

(cQ  Erant  abbatiae  do  Pershoreinagro  Wigoraiensii 
de  Tavestoch  in  Devonia,  de  Remeseja  iuHuntindo- 
nensi  comitatu,  de  Buri^o  seu  Petroburgensis  in 
Nortbamtonia,  de  Cemel  m  agro  Somersetensi,  de 
Middeitune  in  agro  Dorsetensi.  De  fundatione  etaliis 
boram  coenobiorumrebusconsuiendum  Monaaticum 
Anglicanum. 


sario,  ut  ostendat,  ad  firmam  dari  fundum  aul  be- 
neficium,  cum  traduntur  sub  obligatione  prsebendi 
annue  convivii  seu  epuli,  ad  certam  pecuniae  sum- 
mam  certumque  dierum  numemm  taxati  :  et  hino 
nomen  firmas^  non  tantum  pro  villa  seu  preedio,  sub 
annua  pensione  elocato,  sed  etiam  pro  convivio  sumi 
apud  auctoresAnglo-Saxonicos.  Talequid  hicvide- 
retur  prohiberi,  utpote  honestalem  ecclesiasticam 
valde  Isedens,  nisi  mox  infra  simiti  phrasi  et  plane 
in  sensu  obvio  prohiberetur  monachis  ienere  villat 
ad  firmam^  id  est  sub  aonuo  pretio  conductas. 

(f)Legalit  dicitur,quinullumbabet  impedimentum 
quominus  in  curia  possit  ex  lege  postulare  et  postu- 
lari,  quales  non  sunt  excommunicati  aut  infames  : 
hoc  sensu  in  formulis  judiciariis  dicuntur  probi  et 
legalet  hominet  :  et  hinc  ducitur  legalitaty  ^hajuS" 
modi  honestam  ^ualitatem  designandam. 

(g)  Pinn  Anglis  significat  aciculam  aut  etiam  cla- 
vum  ligneum.sed  qmdeavoxadcompotationemTTe- 


439 


E.VDAIERI  CANTUARIENSIS  MOiNAClllI 


440 


(25)  Ne  abbates  faciant  milites(a),  et  ot  in  eadem 
domo  cum  monachis  suis  manducent  et  dormiaot, 
nisi  necessitate  aliqua  prohibente. 

Ne  monachi  poenilentiam  cuivis  injungaut  sine 
permissu  abbatis  sui,  et  quod  abbates  eis  licentiam 
de  hoc  dare  non  possunt,  nisi  de  iis  quorum  anima- 
rum  curam  gcrunt. 

Ne  monacbi  compatres,  vel  monacbsB  commatres 
fiant. 

Ne  monachi  teneant  villas  ad  firmam. 

Ne  monachi  ecclesiasnisiper  episcopos  accipiant, 
nequc  sibi  datas  exspolient suis  redditibus,  ut  presby- 
teri  ibi  servientes  in  iis  quse  sibi  et  eccleaiis  neces- 
saria  sunt  penuriam  patiantur. 

Ut  iides  inter  virum  et  molierem  occulte  et  sine 
testibus  de  conjugio  data,  si  ab  altcrutro  negata 
faerit,  irrita  habeatur. 

Ul  criniti  sic  toudeantur  ut  pars  aurium  appareat, 
et  oculi  non  tegantur. 

Ne  cognati  usque  ad  septimam  generationem  ad 
conjugium  non  copulentur,  vel  copulati  simul  per- 
maneant,  et  si  quis  hujus  incestus  conscius  fuerit, 
et  non  ostenderit,  ejusdem  criminis  se  participem 
esse  cognoscat. 

Ne  corpora  defunciorum  extra  parochiam  suam 
repelienda  portentur. 

Ut  presbyter  parocbiae  perdat  quod  inde  illi  juste 
debelur. 

Ne  quis  temeraria  novitate  corporibus  mortuorum, 
aut  fontibus,  aut  aliis  rebus,  quod  conligisse  cogno* 
vimus,  sine  episcopali  auatoritate  reverentiam  san- 
ctilatis  exhibeat. 

Ne  quis  illud  nefarium  negotium  quo  hactenua 
homines  in  Anglia  solcbant  (26)  velut  bruta  anima- 
lia  venundari,  deinceps  ullatenus  facere  prassumat. 

Sodomiticum  flagitium  facientes^  et  eos  in  hoc 
voluntarie  juvantes,  in  hoc  eodem  concilio  gravi 
anathemate  damnati  sunt,  donec  poenitentia  el  con- 
fessione  absolutionem  mereantur.  Qui  vero  lioc 
erimine  publicatus  fuerit,  statutum  est,  siquidem 
fuerit  persona  religiosi  ordinis,  ot  ad  nullum  am- 
plius  gradum  promoveatur,  et,  siquemhabet,  abillo 
depouatur.  Si  autem  laicus,  ut  in  totoregno  Anglise, 
legali  suae  conditionis  dignitate  privetur.  Et  ne 
hujus  criminisabsolutionem  iis  qui  se  sub  regula 
vivere  non  noverunt,  aliquis  nisi  episcopus  facere 
prae  iumat. 

Statutum  quoque  est  ut  per  totam  Angliam  in 
omnibus  Dominicis  diebus  excommunicatio  praefata 
renovetur. 

Et  hoc   quidem  Landonieosis  concilii  textus  est. 


A  qui  post  non  multos  institutionis  auae  dies  multoa 
sui  transgressores  in  omni  hominum  genere  fecil. 
Sanequod  ultimum  derenovandaexcommanicaliooe 
Dominicis  diebus  statutum  fuit,  ipfemet  Anselmus 
rationabili  dispensatione  usus  postponi  concessit. 
Finito  concilio,  Anselmus  Lundonia  discessit. 

Praefatus  ergo  Rogerius,  qui,  ut  diximus,  in  epi* 
scopatum  Harefordensem  assumptus  erat,  e  vestigio 
in  ipsa  civitate  Lundoniae  gravi  infirmilate  percos- 
sus  ad  extrema  deductus  est.  Qui,  cum  se  proximum 
morti  sentiret,  misso  nuntio  cum  epistola  rogavit 
Anselmum  quatenus  praeciperet  duobns  episcopia 
suis,  Lundoniensi  videlicet  atque  Rofifensi,  ut  eum, 
antequam  moreretur^  sub  celeritate  episcopum  con- 
secrarent.  Quod  ipse  audlena  inaipientiam  hominis 

B  admiratus  paolulum  aubrisit,  nihilque  respondens  ad 
postulata,  nontium  a  se,  aicot  venit,  vacoom  emisit. 
Et  ille  quidem  mox  Lundonise  mortuus  est,  et  can* 
cellarius  reginae,  Reinelmus  nomine,  loco  iliiuspari 
investitura  snbrogatos. 

Mittens  ergo  rex  rogavit  Anselmom,  quatenos  pro 
suo  jure  hos  noviter  electoa  cum  Wilihelmo  jam- 
dudom  Wentame  civitatis  episcopo  electo  consecra- 
ret.  Respondit :  •  Equidem  Willhelmnm  libenscon- 
secrabo,  sed  quod  de  noper  investitis  iuter  me  et 
illum  convenit,  non  mutabo.  »  At  ille,  nonnihil  ab 
auimi  tranquillitate  mntatus,  unum  sine  aliia  iilom, 
se  vivente,  non  sacraturum,  interposito  aacramento, 
asseruit.  Erat  quippe  idem  Willbelmus  in  episcopa- 
tum  Wentanae,  ut  praslibavlmus^  civitatis,   Anselmo 

p  necdum  ab  exsilio  revocato,  electos,  sed  ipse  nec 
electioni  consentire^  nec  baculum  sibi  a  rege  porre- 
ctum  suscipere,  nec  rcbus  vel  caosis  episcopalibos 
ullo  volebat  pacto  intendere.  Revocato  autem  An- 
selmo,  clerus  etpopulus  ei  insistere,  ac  ut  electom 
suum  sibi  preeficeret,  magno  cceperunt  opere  po* 
stulare.  Di£fert  ipse,  nec  subitum  praebet  aasensum. 
Tandemtamen  eteorum  assidoilate,  et  ecclesiaaticae 
necessitatis  consideratiouB  promolos,  connivente 
rege,  Willhelmum  in  Ecclesiam,  exsoltantibos  cun- 
ctis  et  monacbis  ipsios  Ecclesiae  feslive  procedenti- 
bu8,  adduxit,  ac  Wentani  pontificatus  curam  ei,  aub 
praesentia  tolius  multitudinis  dato  baculo  pastorali, 
delegavit.  Hunc  igitur  ita  electum  viaom  est  poniifi- 
cali  benedicUone  non  esse  jure  defraudandum.  Sed 
cum  rex  illum  sine  aliis  sacrarii  permittere  nequa- 

^  quam,  nec  Anselmus  eos  cum  illo  sacrare  ullatenus 
acquiescereveliet,  prsecepitrex  ut  Gerardus  Ebora- 
censis  simul  omnes  sacraret.  Quod  ubi  praefatus 
Reinelmus  advertit,  retulit  regi  baculum  et  annu- 
lum  quosse  injuria  suscepisse  dolebat,  sciens  qoia 
maledictionem  pro  benedictione  sosciperet,  si  tali 


HENSCHENU  NOTiE. 


reor  ne  librariorura  vilio,  truncata  vox  vopina  in 
pinnas,  abieril.  Certe  synodica  Rachcrii  cpiscopi 
Veronenf^is  ad  presbyleros,  Spicilegii  Acneriani 
lomo  II,  pa^.  261,  expresse  hortatur  presbyteros 
dicens  :  «  Nolite  in  tabemis  bibere. » 
(a)  Quomodoillostriores  antistites  jus  sibi  arroga- 


rint  cum  soiemni  caeremonia  cingendi  milites,  sive  in 
ordinem  equeslrem  ascribendi,  ratc  probat  Seldenus 
ad  hunc  locum,  docetque  ex  MalmesborieDsi,  Gui- 
lielmum  Rufum,  favore  B.  Landfranci  usum,  «  eo 
quod  eum  ipse  Landfraneus  nutrierat  et  militem 
feeerat.  • 


441  HISTORIA  NOV  ORUM.  —  LIB.  III.  44« 

ordine  benedicendus  se  mambus  Gcrardi  submiUe-  A  Uam.  Quid  mihi  de  meis  cum  papa?  Qu«  anlecesso- 


ret.  Uade  rex  nimis  iratus  eum  gratia  sua  curiaque 
privavit.  Gerardus  itaque,  socialis  sibi  cunctis  epi- 
flcopis  Aogli^e,  residuos  duos,  id  est  Willhelmum 
atqne  Rogerium^  spreta  omni  aequitate,  statuto  die 
LandoDisd  voluit  consecrare^Anselmo  in  villa  quae 
non  longeest,  Murtclac  nomine,  consistente  eteven- 
tum  rei  prsestolante.  Verum  episcopis  ad  examina- 
tionem  sacrandorum  pro  more  paratis  atque  dispo- 
sitisy  Willbelmus,  amore  compunctus  justitise,  mox 
inhoruit»  et  suis  omnibus  spoliari  quam  tam  in  • 
fando  ministerio  sub  tanti  mysterii  administratione 
collum  inclinare  delegit.  Quapropter  episcopi,  sua 
confusione  percussi,  infecto  negotio  ab  invicem  sunt 
illico  divisi.  Ad  hsec  totius  multitudinis  quae  rex- 


res  mei  hoc  in  regno  possederunl,  mea  sunt.  Hac  si 
quis  auferre  mihi  voluerit,  quod  inimicus  meus  sit, 
omnis  qui  me  diligit  certissime  noverit.  »  Tunc  pKe> 
sul  ad  ista :  «  Nihil  eorum  quae  ipsius  esse  scio  ipsi 
tollo,  aut  lollere  volo.  Verumtamen  noverit  quod 
nec  pro  redemptione  capitis  mei  consentiam  ei  de 
iis  quae  praesens  audivi  in  Romano  concilio  prohi- 
beri,  nisi  ab  eadem  sede  interdictorum  absolutionis 
sententia  prodeat,  a  qua  constitutionis  ipsorum  vin- 
culum  prodiit.  »  Multiplieata  sunt  ergo  verba  istios 
discidii,  tantumque  gravata  ut  filii  Eccleftise  magno 
timerent  ne  Patrem  suum  protinus  perderent.  Ipsos 
principes,  quorum  consiliis  rex  innitebatur»  consi- 
deratione  futurorum  malonim  ingemiscentes  lacry« 


itum  spectareconvenerat,  clamor  insonuit,una  voce  B  niis  maduisse  conspeximus.  Fiunt  preces  et  oraUo- 


Willhelmum  recti  amatorem,  et  episcopos,  non  epi- 
scopos,  sedjustitise  prsecipitatoresesseconcrepan- 
tis.  At  illi,  mentis  suse  rancorem  ex  vultus  immuta- 
tione  pandentes,  regem  adeunt,  illatae  sibi  contume- 
lisB  qnerimoniam  coram  illo  depromunt.  Willhel- 
mus  in  meditum  deiucitur,  patrati  delicti  reos 
acciisatur,  minis  non  levibus  hinc  inde  concutitur. 
llle  stat  nec  avelli  potest  a  recto,  et  ideo  suis  omni- 
bus  exspoliatus  eliminatur  a  regno.  Qucerit  Ansel- 
rous  super  istis  a  rege  judicium  et  justitiam  nequid- 
quam.  Iterom  atque  iterum  preces  et  querelas,  pro 
cfualitate  negotii  snggerit,  sed  iile  nec  prece  nec 
querimonia  motus  ccepto  desistere  voluit. 

Subsequenti  dehinc  media  quadragesima  fere,  rex 


nes  ab  Ecclesia  ad  Ghristum,  et  pio  gemitu  inter- 
pellatur  quatenus  suae  pietatis  intuitu  sedet  instantia 
mala.  Haecjnter,  voce  submissa  rex  antistiti  man- 
dat  et  multisprecibus  obsecrat  qaatenus  ipse  per  sa 
Romam  ire,  et  quod  alii  nequiverant  sua  sibi  indu- 
stria  conetur  acquirere,  ne  ipse  perdendo  suorum 
jura  antecessorum  eis  vilior  fiat.  Sensit  Pater  quo 
bsec  vergerent,  et  respondit :  c  Differantur  bsec,  si 
placet,  usque  in  Pascha,  ut,  audito  episcoporum  re- 
gnique  primatum  consilio  qui  modo  noa  adsunt,  re- 
spondeant  huic.  i  Terminata  in  istis  ea  vice  causa 
est,  et  abinvicem  sunt  in  pace  divisi. 

(a)Igitur  in  Pascha  curiam  venit,  regni  ingenoita- 
iem{b)  de  negotio  prssens  consuluit,  communis  con- 
siiii  vocem  unam  accepit,  aequum  scilicetforeillum, 


Cantuariam    venit,   quaedam,  ut  ferebanlur,   regni  C  tant©  rei  gratia,  viae  laborem  debere  non  subterfu- 

negotia  Dofris  cum  comite  Plandriae  tractaturus. 

Moratus  autem  triduo  Cantuariae  est,  et  quod  de 

comitis  agebatur  adventu  nihil  fuisse  agnitum  est. 

Agnitum  vero  est  quare  venerit,  et  Ipsius  more  occa- 

sio  patuit.  In  illis  quippe  .diebus  per  suos  convenit  An- 

selmun  quatenns  sua  jam  diutina  patientia  delibutus 

patemarum  consuetudinum  amplius  sibi  nihil  dero- 

garet,  ne  irritatus  cogeretur  actn  monstrare  qualiter 

ea  qnse  contra  se  faciebat  sibi  sederent  in  mente. 

Nam,  sicut  per  eos   qui  secretorum  illius  conscii 

erant  nonnullis  innotuit,  disposuerat  apud  se  illum 

aut  aliquo  graxi  corporis  damno  laesurum,  aut  certe 

inhcneste  trans  mare  pulsurum,  ac  demum  omnia 

juri  Ecclesiae  competentia  direpturum,  si  eum  ad  ex- 

secutionem  suae  voluntatis  de  nota  querela  oon  re- 

periret  omniuo  paratum.  Qaibus  agnitis,  ita  Pater 

Anselmus  respondit  :  a  Nuntii  quos  pro  verbis  quae 

detulerunt  episcopi  Roraam  direxi,  jam  reversi  sunt, 

et  veritati  attestanles,  ut  aiunt  litteras  attulerunt. 

Ipsae,  quaeso,  litterae  inspiciaotur,  si   forte  in  illis 

aliquid  quod  me  voluntati  suae  cendescendere  sinat 

inveniatur.    Nequaquam,   ait  ambages  hujusmodi 

ullra  non  feram,  finalem  causae  volo  habere  senten- 


gere.  Refert:  «  Dum  in  commune  vultis  ut  eam,  ego 
coi7)ore  licet  imbecillis,  senioque  confinis  iter  aggre- 
diar,  itums  quo  consulitis,  prout  vires  concesserit 
Deus,  onmium  finis.  Attamen,  si  ad  apostolicum 
pervenire  potuero,  noveritis  quod  ipse  nihil  quod 
vel  Ecclesiarum  libertati,  vel  meas  possit  obviare 
honestati,  meo  faciet  vel  rogatu  vel  consilio.  »  Dixe- 
runt :  «  Legatum  suum  dominus  noster  rex  auas 
preces  regnique  negotia  apostolicis  auribus  exposi- 
turum  tecum  diriget,  et  tu  solummodo  iis  quae  vera 
dixerit  attestare.  •  Ait :  «  Quod  dixi  dico,  nec  vera 
dicenti,  Deo  miserante,  contradictor  existam.  i 

Finitis  itaque  paschalibus  festis  a  curia  discessit 
Anselmus,  iter  Angliam  exeundi  quantocius  accele- 
D  ratus.  Vulneraveratenimquodammodomentemejus, 
quodrex  nec  per  se  nec  per  suos,  ut  dixi,  audire 
volebat  quid  litterae  Roma  nuper  allatae  continerent 
in  se.  Quod  ideo  illam  facere  quidam  opinati  sunt, 
quoniam  materiam  earumdem  litterarum  ei  jam  re- 
velatam  per  unum  illomm  quos  Anselmus  Romam 
direxerat  sensim  intellexerunt.  Formidabatergo  An- 
gelmus  ne  si  verbis  episcoporum  ia  litteris  ipsis 
papa  oon  concordaret,  pro  investituris  Ecclesiarum 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Aniius«  ut  mox  doeetur,  erat  1103,  quando 
Pasdia  cadebat  in  xxix  Martii, 

(b)  Quomodo  soli  nobiles  dicebantur  ingenui;  ita 


hic,  nobilitas  universa,  vocator  ingenuiias :  plura 
huc  reducta  vide  apud  Spelmannum  in  Glossano. 


443  BADMBRI  CANTUARIBNSIS  MONAGHI  444 

qm  facUe  fueraDt,  et  etiam   consecralionibus  quo-  A  iter  peregisse,  atque  incolumem  eum  suie  omnibus 
rumdam  abbatum,   quos  ea  tempestate  investilos      Romam  pervenisse. 


Robertus  LincoJinus  episcopus  et  Joannes  fiatbio- 
niensis  sacraverant,  saepe  dicta  ezcommunicationis 
sententia  talcs  nonnullos  involverit,  a  quorum  com- 
munione  se  nequaquam,  sine  gravi  scandalo,  cobi- 
bere  valeret.  Litteras  etenim  nondum  inspexerat, 
precavens  ne  si  forte,  mutato  consUio,  rez  eas  in- 
spiciendas  requireret,  sigilioque  ezclusas  reperiret, 
aliquid  haberet  quod  earum  auctoritati  objicere  non 
injuria  posset.  Festinato  igitur  ratus  est  Anglia 
ezeundum,  ne  illic,  ezcommunicatis^communicandOy 
aliqua  ezcommunicationis  culpa  involveretur,  Yeni- 
mus  ergo  Cantuariam,  ubi  non  ultra  quatuor  dies 
demorati,  accepta  sacr»  benedictionis    licentia  a 


Itaque,  venicnte  illo,  Guillelmus  quidam  a  rege 
directus  Anglorum,  aliquantis  diebus  praevenerat 
Romanos  in  causam  quam  agitandam  sciebat,  sua 
soUicitudine  pro  voto  traducturus  regis.  Qui  Wil- 
Ihelmus  simili  modo  contra  eumdem  vinim  ab  alio 
rege  missus  Romam  venerat,  et  quemadmodum  rei 
gestse  series  supra  designat,  iis  quae  tunc  ecclesia* 
stica  gerebantur  pro  viribus  opem  impenderat.  Ubi 
ergo  adventus  Anselmi  aumma  sedis  antistiti  nun* 
tiatus,  illico  mandans  illum  deprecatus  est  quatenus 
diem  illum  atque  sequentem  a  fatigatione  sui  apad 
Sanctum  Petrum  quietos  duceret  ac  demum  se  ipsius 
praesentise  Lateranis  exhiberet.  lUe  patemae  pietatis 


monacbis  dilectissimis  filiis  suis,  necne  a  civium  q  mandatum  gratiose  su^ioiens  paret,  quodque  sibi  a 


circumflnentiumque  populorum  numerositate,  in 
genti  pietatis  affectu  prosecuti  ad  portum  maris  pro- 
peravimus*  Itaque  naves  ingressi  Witsandis  appuli- 
mus.  Acta  sunt  bsec  anno  incamati  Verbi  millesimo 
centesimo  tertio,  v  Kalend.  Maii.  Regia  igitur  pace 
snisque  omnibus  investitus  mare  transiit,  et  lijiera 
via  per  Boooniam  iter  Nortbmanniam  veniendi  as- 
sumpsit,  quorumque  nobilium  terr»  non  vili  obse- 
quio  fretus. 

Cum  autem  Becci  fuisset  (ubi  qua  devotionis,  qua 
dilectionis,  qua  gaudii  et  omnis  boni  jucunditate  su- 
sceptus  sit,  taceo,  dum  id  nuUi  possibile  dictu  ezi- 
stimem)  litteras  ibi  pmnominatas  sigillo  absolvit. 
Quid  itaque  in  eis  invenent,  teztus  earum  quem 
subscribimus  declarabit. 

tt  Paschaiis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  An- 
selmo  Cantuariensi  venerabiii  fratri  et  coepiscopo, 
saiutem  et  benedictionem. 

«  Suavissimas  dilectionis  tuae  suscepimus  litteras, 
etc.  »  VideinPaschalilL 

Cum  autem  de  Becco  Carnotum  in  festivitate  Pen- 
tecostes,  utpote  propositum  iter  inde  actums,  An- 
selmus  venisset»accepit  ab  lYone(a)civitatisepiscopo, 
et  a  muitis  non  spemendi  consilii  viris,  satius  fore 
coeptum  iter  in  aliud  tempus  differendum,  quam 
Italicis  ardoribus  ea  se  tompestate  cum  suis  tradere 
cmciandum.  Nimis  etenim  fervore  «statisitaubique, 
sed  mazime,  ut  ferebatur,  in  Italia,  tunc  temporis 
qoseque  torrebat,  ut  incolis  viz  tolerabilis,  peregri- 
nis  vero  gravis  et  importabilis.  Quod  Pater  intelli' 


papa  Urbano,  ceu  supra  meminimus,  in  palatio  La- 
teranensi  datum  Aierat,  die  tertia  hospitium  subit ; 
dein  papse  prtesentatus  honorifice  suscipitur,  ac  pro 
jus  adventu  ipse,  et  quse  confluxerat  Romana  curia 
vehementer  se  Isetari  fatetur.  Die  post  boc  eonsti- 
tuto,  causa  propter  quam  illo  potissimum  venerat, 
in  medium  duci  jubetur.  Adest  et  Willhelmus  lega- 
tioni  qua  fungebatur  toto  studio  curam  impendens, 
hoc  est  ut  regi  Henrico  omnes  patris  et  fratris  sai 
consuetudines  et  usus  apostolicse  sedis  auetoritate 
firmaret.  Bzponi  etiam  statum  regni,  regiamque  in 
Romanos  muniflcenliam,  unde  ampliori  quadam  et 
digniori  prae  cateris  sublimitate  ez  apostolica  largi- 
tione  reges  Anglorum  probat  antiquiius  usos,  eaque 
re  non  solum  molestum  et  iudecens  fore  huic  suo- 
mm  antecessomm  jura  perdere,  vemm  etiam,  sicnt 
se  certo  cognovisse  ferebat,  magno  Romanis  hoc 
ipsum  damno  futumm  si  contingeret,  et  dum  forte 
locum  recuperandi  inventuri  non  essenti  ab  eis  sero 
Ingendum.  Quid  plura  ?  Ducti  stmt  iis  atque  aliis 
necne  perducti  in  causam  regis  Romanonmi  non- 
nulli,  admittendse  rationis  esse  conclamantes  quae 
ferebantur,  neque  vota  tanti  viri  ulla  consideratioDe 
postponenda.  Inter  ista  silet  Anselmus  operiens  in 
omnibus  ezamen  summi  pontificis.  Nec  enim  verba 
sua  dare  volebat,  ut  mortishomo  Bcdesise  Deiostium 
fieret,  ne  postposito  Christo  qui  se  ostium  oviam 
esse  pronuntiat,  et  per  quem  si  quis  intrat  sal- 
vatur,  et  ingreditur  atque  egreditur  et  pascua  in- 
venit  (Joan.  z,  9),   ovile  intrare  volentes  aliunde 


gens,  consiiio  credulus  Beccum  revertitur.   Resedit  ^  ascenderent,  ac  si  non  ovium  pastores,  sed  fures 

ergo  illic  usque  ad  medium  mensis  Augusti,  mona- 

chomm  sedificationi  indefessus  invigilans.   Deinde 

posthac,  in  iter  Camotum  reversus  est.  Quid  agam  ? 

Si  potentum  occursus,  si  honores,  si  obsequia  ei  de- 

lata  et  ultra  quam  recipere  veliet,  oblata  singula- 

tim  descril>ere  manum  imponerem,  nimirum  aliis 

occupatos  taedio  niroise  prolixitatis  afficerem.  Qua- 

propler  paocis  aecipiatur  dictum,  eum,    vallante 

ubique  divino  praesidio^  summa  pace  ac  prosperitate 


fierent  atque  latrones  {Ihid,  1).  Ipse  nihilominus 
pontiflcum  pastor  cum  ad  cuncta  sileret,  et  quid 
quisque  diceret,  pmdenti  consideratione  ezaminaret, 
sestimans  Willhelmus  jamjam  illum  pro  favore  Ro- 
manomm  in  se  nihii  eomm  quse  quaerebat  aibi 
negaturum  empit  et  ait :  «  Quidquid  hioc  indeve 
drcatur,  volo  norint  quicunque  assistunt  dominum 
meum  regem  Anglomm  nec  pro  amissione  regni  soi 
passumm  se  perdere  investituras  Ecdesiamm.  • 


HENSCHENII  NOT^. 
(a)  Hic  est  ille  scriptis  et  virtutibus  celeberrimus     functus,  cujus  laudes  breviter  coUectas  ez  Mart^rro- 
Ivo  Caraotensifl,  anno  109)  ordinatus  et  1116  vita     logio  Camotensi  habes  apud  Sammarthanos. 


445 


HrSTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  III. 


AU 


Tunc  ^ir  apostolicus  paucis  haDC  yerba  locutus  est ;  A  a  papa  obtinuit,  sicque  Roraaaos  fines  i^meandi  via 


«  Si  quemadmodum  dicis,  rex  tuus  nec  pro  regni- 
amissione  patietur  Ecclesianim  donationes  amit- 
lere,  scias  ecce,  eoram  Deo  dico,  quia  nec  pro  re- 
dcmplione  sui  capilis  ens  illi  aliquando  Paschalis 
papa  impune  permittct  habere.  •  Quo  auditum  op- 
pido  conturbavit  Willhelmum.  Romanis  autem  diclo 
pontificis  acclamantibus  optatum  in  commune  est 
quatenus  ista  exlstimatio  procul  ab  omnibus  filiis 
Ecclesis  fieret,  apostolicam  videlicet  sedem  nun- 
quam  facturam  ostium  oyilis  Dei  laieum  quemlibet. 
Qaapropter  aliud,  aiunt,  regt  respondeatar  quod  et 
illum  8C  bene  agendum  paulatim  demulceat,  et  alio- 
rum  offensam  principum  exinde  Roma  non  incur- 
rat.   Itaque   Romanorum  consilio  papa   nonnullos 


mutavit.  Quem  nos,  ductu  gloriosae  Matbildis(a)  co- 
milissae  per  Alpes  {b)  euntes,  cum  apud  Placentiam 
reperissemus,  tam  velocem  hominis  cursum  a  beato 
Nicolao  admirati  admodum  surous.  Epistolae  quam 
regi  delulit  textus  hic  est : 

«  Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  il- 
lustri  et  glorioso  regi  Anglorum,  Henrico,  salutem 
et  apostolicam  benedictionem. 

« In  litteris  quas  naper  ad  nos,  »  etc.  Vide  in 
Paschali. 

Ac  nos,  una  cum  Willhelmo  Placentinos  finesde- 
serentes,  protecti  gratia  Dei,  sani  et  incohmies  Lu- 
gdunum  usque  pervenimus,  acturi  illic  festum  quod 
instabat  Dominicse  Nativitatis.  Sed  cam  Willhelmus 


patemos  usus,  interdictis  omnino  Ecclesiarum  in-  q  festinaret,  nec  nobiscum  Lugdunum  divertire  vellet| 

vestiluris,  regi  concessit,  eumque  ab  excommunica- 

tione,   quam   antecessorem  suum   fecisse  superius 

diximos,  immunem  ad  tempus  constituit,  eis   dun- 

taxat  qui  a  manu  ipsius  investituras  susceperant  vel 

deinceps  susciperent,  usque  ad  dignam  tanti  reatus 

satisfactionem,  pro  servanda  ecclesiastici  disciplina 

rigoris,  sub  excoromunicationis  catena  retentis.  Re- 

gia  igitur  causa  quae  agebatur,   tali  modo  Romn 

acla  determinata  est.  Satisfactionem  sane   investi- 

lorum  censur»  ac  disposilioni  Auseimi  papa  dele- 

gavit. 
Posl  hsc  Anselfflus,  actis  cum   pontifice  suis  et 

aliorum  de  Christianae  religionis  observantia  multi- 

plicibus  causis,  quaa  post  principale  negotium  sui 
itineris  non  vilipendendae  causse  fuerunt,  reditum 
suum  apostolica  petiit  benedictione  tueri.Cuipapa  : 

«  Benedictio,  quam  desideras,  ita  te  comitctur  ubi- 
que  sicut  ipsemet  optas.  Bt  ne  a  liminibus  pastorum 
Ecclesiae  videaris  immunis  abscedere,  en  vice  illorum 
tibi  scripta,  sua;  auctoritatis  sigillo  roborata,  mana 
noslra  porrigimus,  et  ea  quse  continent  sub  illorum 
testimonio  tibi  et  successoribus  tuis  in  perpetuum 
confirmamus.  »  Datis  ergo  litteris,  osculalus  Pa- 
trera,  et  nos  qui  cum  eo  eramus,  Deo  nos  commen- 
davit  ac  sic  iu  pace  dimisit.  Lilterarum  autem  series 
baec  est. 

«  Pascbalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  Anselroo,  Cantuariensi.episcopo,  sa- 
lutem  et  apostolicaro  benedictionem. 

c  Fratemitatis  tuse  postulationibus,  »  etc.  Yide  in 
Pasehali  11, 

Nobis  itaque  Roma  discedentibus ,  Willhelmus 
remansit,  asserens  sese  voto  constrinxisse  bcatum 
Nicolaum  adire,  re  autem  vera  Romse  moraturus, 
ct  si  posset,  Anselmo  absente,  quod  eo  praesente  ne- 
quiverat,  antistitcm  a  data  sententia  traducturus. 
Quod  quia  nequaquam  facere  potuil,  persuasorias 
litteras  regi  deferendas,  ne  nihil  videretur  egisse, 


separando  se  a  Patris  oomitatu,  dixit  ei : «  Puta- 
bam  Romse  causam  nostram  alio  eventu  processu- 
raro,  et  idcirco  distuli  ea  quao  rex  dominus  meus 
tibi  dicenda  mandavit  hucusque  propalare.  Nunc 
autem  quia,  citato  gressu,  ad  eum  redire  dispono, 
qufle  mandat  ulterius  abscondere  nolo.  Dicit  quia  si 
sic  ad  eum  redieris,  ut  talem  te  illi  per  omnia  facias 
quales  antecessoribus  suis  antecessores  tui  se  fecisse 
noscuntur,  tunc  libenli  animo  tuum  in  Angliam  re- 
ditum  volet  et  amplectetur.  «  Cui  Pater  :  «  Ne  am- 
plius  dices?  —  Prudenti  loquor,  ait.  «  Hac  de  rc 
nihil  amplius  dicto.  At  ille  :  «  Scio  quid  dicas  atque 
intelligo.  »  Divisi  ergo  sunt  in  istis  ab  invicem,  et 
Anselmus  summo  cum  honore  et  gaudio  a  venorabili 
Hugone  Lugdunensi  archiepiscopo  et  toto  clero  su- 

^  sceptus,  in  majorem  ecclesiam  ductus  est,  ibique  ut 
Patcr  et  dominus  loci  ab  omnibus  habitus.  Directis 
interea  nuntiis  ac  litteris  ad  regem  Angliae,  gesti 
negotii  summam  innotuit,  et  quid  a  Willhelmo  ex 
parte  illius  acceperit,  inter  alia  non  celavit.  Quae 
litterae  suut  hac : 

«  Suo  reverendo  domino  Henrico,  regi  Anglo- 
rum,  Anselmus  Cantuariensis  archiepiscopus,  fidele 
servitium  cum  orationibus. 

«  Quamvis  per  Willhelmum  de  Varelwast  cogno- 
scatis  quid  Romse  iecerirous,  tamen  quod  ad  me 
pertinet  breviter  ostendam.  Romam  veni,  causam 
pro  qua  veneram,  domino  papse  exposui.  Respondit 
se  nequaquam  velle  dissentire  a  slatutis  antecesso- 
nim  suorum,  et  insuper  praecepit  mihi  ut  nullam 

^  haberem  comrounionero  cum  illis  qui  de  manu  tua 
investituras  accepcrunt  Ecclesiarum  post  hujus  pro- 
hibitionis  notitiam,  nisi  poenitentiam  agerent,  et 
sinc  spe  recuperationis  quod  acceperant  desererent, 
neque  cum  episcopis,  qui  tales  consecrarunt,  nisi  ad 
apostolicaD  sedis  judiciuro  se  praesentarent.  Horum 
oronium  testis  esse  potest  praedictus.  Willhelmus,  si 
vult.  Qui  Willhelmus,  quando  ab  invicem  discessi- 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Haec  est  celebris  comitissa  Malhildis,  sedi  apo- 
stolicae  fidelissima ;  cujus  Vitam  Italice  edidit  Fran- 
fiscus  Maria  Florentinius  :  de  qua  nos  saepe  egi- 
mus,  et  potissimum  xviii  Martii  ad  Vitam  S.  Aaselmi 


episcopi  Luconsis. 

(b)  Per  Alpes,  ut  saepe  alibi,  mons  Apenninus  in- 
telligitur. 


447 


EADMeRI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


U8 


mus,  ex  vestra  parte  commemorana  amorem  et  be-  A  detis  voluntatem,  utrum  sie,   quemadmodam  dixi, 


nignitatem  quam  semper  erga  me  habuistis,  sub 
monuit  me  sicut  arcbiepiscopum  vestrum  ul  talem 
me  facerem  quatenus  sic  intrarem  in  Angliam,  ut 
sic  esse  possem  vobiscum  sicut  fuit  antecessor  meus 
cum  patre  vestro,  et  vos  me  eodem  bonore  etliber- 
tate  tractaretis  qua  pater  vester  antecessorem  meum 
tractavit.  In  quibus  verbis  intellexi  quia  nisi  me 
talem  facerem,  reditum  meum  in  Angliam  non  vel~ 
letis.  De  amore  qnidem  et  benignitate  gratias  ago. 
Ut  autem  ita  sim  vobiscum  sicut  anteeessor  meus 
fuit  cum  patre  vestro,  facere,  non  possum,  quia  nec 
vobis  bomagium  facere,  nec  accipienUbus  de  manu 
vestra  investituras  Ecclesiarum  propter  praedictam 
probibitionem  me  audiente  factam  audeo  communi- 
care.  Unde  precor  ut  mihi  vestram,  si  placet,  man*  B 


possim  in  pace  vestra  et  officii  mei  potestate  redire 
in  Angliam.  Paratus  enim  sum  et  vobis  et  populo, 
divina  mihi  dispositione  commisso,  officii  mei  servi- 
tium  pro  viribus  et  scieotia  mea,  senaUi  regulari 
obedentia,  fideliter  exhibere.  Quod  si  vobis  non  pla- 
cuerit,  puto  quia,  si  quod  animarum  detrimentum 
inde  contigerit,  mea  culpa  non  erit.  Omnipotens 
Deus  sic  regnet  in  corde  vestro  ut  vos  per  onmia 
regnetis  in  gratia  ejus. » 

His  ita  gestis,  ipse,  paucis  de  suis  secum  retentis, 
Lugduni  resedit  in  summa  pace  et  quiete  propriam 
pnedicti  pontificis  domum  inhabitando,  nuntios  suos 
exspectans,  et  ne  ad  horam  quidem  ab  iis  quse  Dei 
sunt  verbo  se  vel  actu  elongans. 


LIBER  QUARTUS. 


Igitur  ubi  Willhelmus  Angliaro  pervenit,  et  gesti 
negotii  seriem  Henrico  regi  exposuit,  rex  illico  om- 
nes  redditus  archiepiscopatus  Cantnariensis  insuos 
usus  redigi  praecepit.  Cura  tamen  ipsorum  reddi- 
tuum  eoUigendorum  duobus  hominibus  archiepi- 
scopi  ab  ipso  rege  delegata  est,  ea  videlicet  ut  abs 
re  credere  non  est  consideratione,  ea  pietate,  ut 
tanto  diligentius  aliis  hominibus  et  rebus  ipsius 
domini  sui  sludium  impenderent  ne  vexarentur,  ne 
opprimerentur,  ne  diriperentur,  quanto  majori  fide 
ac  sacramento  eos  illi  astrictos  fuisse  cognosceba- 
tur.  Yerum  sive  obtemperatura  tam  consideratse 
pietati  et  pise  eonsiderationi  sit  ab  illis,  sive  non  sit, 
dum  non  multum  mea  intersit,  vane  scribendi  ope- 
ram  insumerem.  Yeniet  namque  Dominus  tenebra- 
rum  abscondita  illuminaturus,  et  singulorum  meri- 
tis  lequa  lance  sua  prsemia  retributurus.  Ego,  du- 
cente  Deo,  coepto  narrandi  calle  progrediar. 

Evoluto  igitur  post  haec  aliquanto  tempore,  venit 
ad  nos  unus  ex  monachis  Cantuariensibus,  noraine 
Everardus,  defereos  Anselmo  litteras  regis,  in  qui- 
bus  idem  rex  plane  testabatur  se  eorum  qu«  Wii- 
Ihelmus  dixerat  discedens  ab  Anselmo,  ut  praefati 
sumus,  auctorem  esse,  hoc  est,  ut  Anselrous  An- 
gliam  non  repedaret,  nisi  omnes  patris  ac  fractris 
sui  consuetudines  se  illi  servaturum  primo  promitte- 
ret.  Quod  dum  Anselmus  facere  noluit,  suis  spolia- 
tusLugduni  remansit,  degens  circa  sspe  nomioa- 
tum  venerabilero  Hugonem  ipsius  civitatis  antisti- 
tem,  anno  integro  et  mensibus  quatuor.  Quse  au- 
tem  mala  ex  hoc  duiiino  exsilio  ejus  per  Angliam 
quaque  emerserint ,  vel  cujosmodi  studio  illios 
ipsum  exsilium,  multi  reditum  iliius  desiderantes, 
eaque  re  minus  rei  ipsius  veritatem  considerantes, 
ascripserint,  melius  puto  liquebit,  si  aliqua  ex  iis 
qu»  illi  a  religiosis  viris  ac  Deum  amantibus  scri- 


pto  mandata  sunt,  huic  operi  paucis  infigo.    Scribi 
itaque  ei  quidam  sen'ns  Dei  sic. 

tf  Domino  venerabiii,   et  sancto  Patri  Anselmo 

Cantuariensi  archiepiscopo,  illius  devotissimus,  et 

omnis  familiae  Domini  famulus,  in  Domino  salntem. 

«  Considerata  loci  nostri  et  sensus  inopia,   merito 

C  decrevisse  potuerim,  Pater  sancte,  ne  verbis  sim- 
plicioris  ingenii  semel  vel  iterum  impedirem  stu- 
dium  sanctae  mentis  ture,  in  quo  religionis  insigne 
refulget,  et  quidam  splendet  virlutis  comes,  nitor 
sapientise.  Attamen  extollit  me,  eliam  supra  me, 
tranquilla  et  beata  gratia  opinionis  tuse,  qoatenus 
tibi  qualiscunque  est  dirigatur  sermo  noster,  non 
ut  te  doceam  qui  vix  humana  indiges  doctrina,  sed 
ut  tecoro  nostrum  et  tuum  reminiscar  dolorem.  In 
cujus  nostri  sermonis  exordio  eo  pacto  convenire 
postulo  cum  reverentia  tua,  ut  liceat  mihi  interim 
vindicare  dulciores  partes  pie  objurgantis,  non 
amaras  fraudes  adulantis.  Sanctitatem  quippe  tuam 
nosse  velim  quod  animos  nostros,  quonim  in  te  af- 
fectus  idem  est,  immoderatior  tristitia  absorbeat  de 

Q  absentia  toa  qui,  ni  fallor,  utilius  nostro  adesses 
periculo,  ut  sallem  te  consortem  filiorum  discriroi- 
nis  exhiberes,  quam  nostrse  quodammodo  et  Bccle- 
siae  oblitus  injurise  absens  permitus  nos  turbari  ad 
hostibus  impuris  et  crudelibus,  qui  nee  pudicitise 
parcant,  nec  saluti.  Ego  plane  le,  Pater  sancte,  eo 
ipso  infelicem  arbitror.  Nam  qui  eras  sanctse  spei 
fiducia  in  tuos,  si  nunc  urgeri  Angliam  tam  inopi- 
nato  hoste  pigeret,  quantum  ingeroisceres^  qoantum 
aflectares  succurrere,  vel  subire  nobiscum  nova 
acerbitatum  genera?  Sponte  tua  nullo  penitus  co- 
gente  ereptus  es  periculis  nostri,  fortasse  ne  sen- 
tires  quse  nos  perpeti,  et  quod  gravius  est,  spectare 
cogirour,  sublimari  ad  sacros  ordines  quosdam  de 
curialibus  quibua  nec  caaonica  electio,  nec  jostitia 


449 


HISTORU  NOVORUM.  —  UR.  IV. 


450 


consenlil.  Quoniara   dubium  non    csl,   si  eosdem  A  adversus  hostes  nottros  jam  penetralibns  insistentei 


verns  Bcclesiae  ostiarius,  qui  Christus  est,  in  sacra 
jura  admitteret,  neque  posse  perpetrari  quae  quoti- 
die  cernimus  in  provincia  nostra,  principum  inju- 
8tam  et  immitem  tyrannidem,  raptnas  pauperum, 
damna  ecclesiarum,  adeo  ut  locus  corporis  et  san- 
guinis  Domini  libertatem  amiltat.  Gemere  viduas, 
ilere  senes  incommoda  sua,  eo  quod  eripiatur  eis 
satis  angusta,  quam  vix  merentur,  victus  sui  por- 
tio.  Rapi  virgines,  et  illicito  incestari  concubitu  ; 
quodque  oronium  primum  roalum  est,  ad  dedecus 
honestatis  nostr»,  sacerdotes  uzores  ducere.  Et 
exeeptis  his,  alia  perplura  flagitia  quae  nefas  est  vel 
iropossibile  memfnisse  aut  retulisse.  Quod  si  dispen- 
salionis  ecclesiasticae  regulam  et  antiquae  consuetu- 
dinis  ordinem  sollicitfi  studuisses  consideratione  pen-  q  et  immanium  malorum  exuberatione  animo  conster- 


festinum  praetendas  auxilium.  Licet  adhuc  morbum 
ejicere,  dum  in  superficie  vulnus  videtur  apertum. 
Scio  namque,  si  ad  sedem  tuara  redire  velis,  in 
promplu  multos,  ut  aiunt,  reperies  qui  tecura  par- 
tes  Dei  viriliier  defendant,  nisi  enervaverit  eos  lufle 
paternitatis  defectus.  Si  Angliam,  uU  audivimus, 
suspendere  vel  excommunicare  volueris,  quid  ego 
fratresque  nostri  faciemus  qui  semper  libi  obedire 
prasto  fuimus,  remandare  quaiso  digneris.  Vale.  » 
Cum  igiiur  hflec  et  nonnulla  iatis  deteriora,  exsu- 
lante  Anselmo,  per  Angliam  fierent,  et  quidam, 
malorum  magniludine  aflaicti,  regi  insisterent  ut 
ipsum,  scilicet  palriae  Patrem,  qui  ea  corrigeret  rc- 
vocarcf,  ipse,  tam  religiositate  viri  inductus  quam 


sarCy   nec  tibi  aliqua  exsulandi  eausa  subriperet, 

nec  alii  occasione  tuae  absentiae  tam   grave  discri- 

men  incurreretit.  Ilane  putas  inimicorum  Dei  con- 

tumaciam  inflectere,   qui  nec   Deo  crederent,  nec 

veritati  nisi  inviti  locum  praeberent  ?  Qua  vero  ra- 

tione  ad  hoc  patemitas  tua  aspiret,   ignoro.  Qui 

enimregendam  navim    suscepit,   tantoamplius  ne 

cesse  est  vigilet,   quanto  amplius    procellas  timet. 

Sed  tunc  fortassis  pro   sola  voluntate  invidentium 

fugiss**,  pudebit,  cum  videris  ante  Iribunal  Christi 

ducentes  choros  aniroarum  illos  fortidsimos  divini 

gregis  arietes,  quibus  nec  lupus    nocuit,  nec  alicu- 

jus  terror  in  fugam  vertit.    Quam  beata    erit   tunc 

memoria  inter  caeteros  illius  tanctissimi    Patris  do- 


natus,  fieri  quidem  de  reditu  viri,  quod  petebatur 
se  libenter  velle  fatebaiur,  sic  lemen  ut  paternai-um* 
consueludinem  nibil  sibi  ab  eo  ullerius  derogari 
ulta  ralione  paleretur.  Unde  nobis  adhuc  Lugduni 
degentibus  nuntii  Romam  ab  ipso  rege  directi  sunt 
qui  modis  omnibus  elaborarent  apostolicum  ad  hoc 
dedttcere  ut  Anselmum  Angliam  redire  et  regiae 
voluntati  juberet  in  cunctis  subdi  et  obedu^.  Ad 
quod  dum  minime  illum  flectcre  possent,  sicut  ve- 
nerunt,  infecto  negotio  reversi  sunt. 

In  diebusillisGualo  (a)episcopu8  Pariaiacenais  de 
Roma  veniens  ad  nos^reliquias  corporis  beatae  mar- 
lyris  Priscae  sibi  Romae  datas  aUulit,  et  iode  mihi 
in  praesentia  Patris  Anselmi  partem    aliquantulam 

airi  Ambrosii  qui,  sicut  narrat  ecclesiastica  Histo-  n  <)edit.  Quse  pars  dum  admodum  parva  mihi  visa 

ria,   non  erubuit  Theodosio  imperatori  in    faciem      '■"' — * ' —  —   "'    " 

restitisse,  ct  pro  reatu  auo  limina  ecclesifle  illi  dene 

gflase.  Quid  non  impetraret  talis  afiectus,  et   tanta 

coDstantia?  Etiam,  Pa  ter  sancte,  si  quispiam  incar- 

eeratum  et  afflictum   evisceraret,  hoc  modo   reces- 

sisse  non  debueras.  Quanto  magis  cum  nihil   horum 

expertus  fueriSy  nec  sedes  tua  tibi  negata  sit,    sed 

pro  uno  verbo  cuju  sdam  Willhelmi  fugcre  decrevi- 

sti,  et  relicto  hoste,   dilacerandas  impiis  oves  tuas 

dimisisti.  Pudet  ergo  quod  evenit  recolore,   quoniam 

omnes  illi,  vel  pene  omnes  quos  Ecclesiarum  prae- 

sens  aerumna  exspectabat  ad  suae  necessitatis  sola- 

tium,  occasione  timoris  accepla,    magis    elegerunt 

tecum  succumbere  quam  frustra  sine  te  resistere. 

Qaidenim  facerent  quibus  Pater  deerat,  et  quibus 


fuisset,  rogantem  me  ut  donum  antistes  augeret, 
Anselmus  compcscnit,  dicens  sufficere  quod  habe- 
bam.  «  Cum  enim,  inquiens,  os  ipsnm  de  corpore 
illius  sit,  doncc  eo  caruerit,  iDtegritatem  sui  non 
habebit.  Quapropter  ai  illud  digne  servaverisy  el 
dominse  cujus  est  qua  potes  devotione  in  illo  ser- 
vieris,  tam  gratenter  officii  tui  manua  accipiet 
quam  si  toti  corpori  ejua  deservires.  »  Acquievi 
dicto,  et  quod  accepcram  diligenti  cuatodia  servo. 
In  secundo  autem  anno  {b)  adventus  nostri  a  Roma 
Lugdunum,  ipse  papa  coacto  Lateranis  generaii 
concilio,  comitem  de  Mellento,  cujus  ssepe  superius 
habita  est  mentio,  et  coroplices  ejus  qui  regem  ad 
investiturae  flagitium  sicut  dicebatur  impellebant, 
,        .  necne  illos  qui  ab  eo  investiti  fuerant,   a  liminibus 

caput  non  suppetebat.  Proindo  admoncnda  est  sanc-  ^  sanctfle  Ecclesiae  judicio  Spiritus  sancti  repulit,  et 
ctitas  tua,  non  erudienda,  ut  matures  adventum  hoc  ipsum  per  epistolam  quam  eccesupponimos  An- 
sanctae  matris  Ecclesiae,  depellas  opprobrium,    et     sclmo  sub  celeritate  intuit : 

HENSCHENU  NOTiE. 


(a)  Gualo  seu  Galo,  ex  Rellovacensi  cpiscopo,  fa- 
ctus  Parisiensis  anno  1105.  Consule  Sammarthanos. 
Caeterum  ha.c  supra  late  relata  sunt  in  Vita  S.  An- 
selroi,  et  omnia  simul  deduximus  18  Januarii  ad  Vi- 
tam  S.  Priscfle. 

(b)  Fuit  hic  annus  haud  dubie  1105,  quando  nulla 
alioi  illius  concilii  Lateranensis  mentio,  nisi  apud 
auctorem  Chronici  S.  Petri  Vivi  Hinonensis ,  idque 
ad  annum  1109  his  verbis  :  •  Hoc  annoin  Lateran. 
ecelesia,  prsesidente  D.  Paschali  II ,  indictione  ter- 
lia,  Nonis  Martii  factum  est  concilium  ;  ■>  ubi  si  in 


nuroero  indictionis  errorem  irrepsisse  credas,  qui 
scriptori  imposuerit  ita  ut  pro  tertia  legatur  deeima 
f^r^ta,  hic  annus  li05habebitur  :  quo  etiam  anno 
Ssbellicus  et  Antoninus  scribunt  coactum  concilium 
340  episcoporum,  sed  Florentiae,  quod  non  facile 
crcdimus;  multo  minus  errorem  de  jam  tum  nato 
Antichristo,  qui  ibi  danroatus  dicitur,  fuisse  Flueo- 
tii  episcopi  Floreniini,  qui  nullus  unquam  Florentifle 
fuit  vivente  et  prflesidente  tum  adhuc  Rainerio. 
cujus  altbi  faeta  mentio. 


451 


EADMERI  CiiNTUARlENSlS  MONACHl 


iS51 


•  Paschalis  eplscopus,  servus  servorum  Dei  vene-  A  samque  pene  totam  suae  ditioni  subegerat.  Potestas 


rabili  fratri  Cantuarlensi  archiepiscopo  AnselmOi 
salutera  et  apostolicam  benedictionem. 
«  De  illata  tibi  injuria,  »  elc.  Vide  in  PaschalL 
Hanc  igitur  epistolam  postquam  Anselmus  susce- 
pit,  inspexit,  intellexit  se  amplius  frustra  Lugduni 
Romanam  opem  prsestolari,  prsesertim  cum  jam 
ssepenumero  ipsi  Romans  sedis  antistiti  legatos  et 
litteras  de  sui  negotii  consummatione  transmiserit, 
et  eo  usque  nihil  nisi  quamdam  quasi  consolatoriffi 
exspectationis  promissionem  de  termino  in  termi- 
Dum  ab  eo  meruerit.  Tertio  quoque  liiteras  suas 
regi  AngUse  pro  suanim  rerum  resaisitione  direxe- 
rat,  nec  aliquid  ab  eo,  nisi  quod  blandientem  sibi 
dilationem  ingereret,  responsi  acceperat.   Consulto 


nempe  Roberti  Nortbmannorum  comitis,  fratris 
scilicet  ejusdem  regis,  ita  cunctis  ea  tempestate 
viluerat  ut  vix  ullus  pro  eo  quidquam  facere  vellet 
quod  pro  lerrse  principc  quaque  gentium  fieri  solet. 
Pium  etenim  cor  et  terrenarum  rerum  minima  cu- 
pido,  quae  in  eo  juxta  vigebant,  hoc  ei  pepererant. 
Omnes  igitur  ferme  Northmannorum  majores  illico 
ad  regis  adventum,  spreto  comite  domino  suo,  et 
fidem  quam  ei  debebant  postponentes,  iu  aurum  et 
argentum  regis  cucurrerunt,  eique  civitates  castra 
et  urbes  tradiderunt. 

Cum  ilaque  rex  per  legatos  comitissae  Ansehni 
adventumy  ct  quamobrem  relicta  fiurgundia  Fran- 
ciam  venerit  accepisset,  qualiter  animum  viri  a  pro- 


itaque  venerabili  pnefato  Lugdunensis  civitatis  epi- ^  posita  intentione  deflectere  posset  perquisivit.  Inito 


scopo  Lugduno  Franciam  petiturus  decessit,  moe- 
renle  super  hoc  pontifice  ipso  et  omni  populo  lerree. 
CumergoCiuniacum  ad  Charitatem  (a),  quse  cella 
Cluniacensis  coenobii  est,  venissemus,  didicit  An- 
selmus  comitissam  Bleisensem,  majoris  Willhelmi 
regis  filiam,  nomine  Adalam  {b),  apud  castrum  suum 
Bleisum(c)  infirmari.  Yertit  itaque  iter  quo  se  Remis 
ire  (sicut  a  Manasse  (d)  ipsiut  urbis  antistite  multis 
erat  et  obnixis  precibus  per  intemuntios  interpella- 
tus)  disposuerat,  et  Bleisum  abiit  ad  comitissam, 
omnem  cujuslibet  vituperii  notam  pro  suo  more 
ubique  devitans.  Ipsa  siquidem  eomilissa  in  pluribus 
ei  tam  in  hoc  quam  et  in  alio  exsitio  ejus  magnifica 
liberaiitate  roinistraverat,  eumque  aicut  virum  san- 
ctiun  ac  religiosum  vit»  suse,  post  Deum,  insti 


igilur  cum  suis  consilio,  per  nuntius  deprecatus 
est  comitissam  qualenus  ad  loqueiidum  sibi  virum 
Northmanniam  duceret,  pollicens  se  in  multis  de 
querela  pristina  voluntati  ejus,  pacis  gratia,  con- 
descensurum.  Quid  plura  ?  Statulo  termino  archi- 
episcopuset  comitissa  in  castrum,  quod  Aquila  {e) 
vocatur,  pro  colloquio  regis,  uli  petiverat,  una 
veneruDt,  et  regem  vehementi  gaudio  pro  adventu 
Anselmi  exsullare,  ac  non  parum  a  prislina  feritate 
descendisse  repererunt.  Deinde,  babito  inter  eos 
colloquio,  Anselmum  rex  de  redditibussuipontifica- 
tus  revestivit,  el  in  pristinam  amicitiam  utrinque 
recepti  sunt.  Quibusdam  igitur  ad  hoc  sollicite 
operam  dantibus  ut  antistes  statim  Angliam  remea- 
ret  rex  annuit,  sic  tatem  ut  nulli   eorum  qui  a  se 


tutorem  elegerat  atque  tutorem.   Si  itaque  illam  ^  inveslituras  Ecclesiarum  susceperant  vel   eos  con 


extrema,  ut  dicebatur»  agentem  patema  praesentia 
non  visitaret,  notam  justae  reprehensioDis  dod  eva- 
dexet.  Igitur  ubi  ad  illam  veDimus,  eamque  lan- 
gnore  sopito  ferme  convaluisae  invenimus,  detenti 
ab  ea  in  ipso  eastro  per  aliquot  dies  decenlissime 
sumus.  In  quibufl  diebus  cum  verba  saepe  inter  se 
consererent  antistes  et  illa,  antistes  illam  pro  suo 
officio  studiose  ad  bene  agendum  instigando,  illa 
antistitem  pro  vitae  sum  qualitatibus,  ut  Patrem, 
quae  inquirenda  esse  sciebat  interrogando,  Ansel- 
mus  comitissae  causam  reditus  sui  Frauciam  ab  eo 
iDqui8itu.<{  innotuit,  et  quia  fratrem  ipsius  Henricum, 
Tidelieet  regem  Anglorum,  pro  injuria,  quam  Deo 
sibique  jam  per  biennium  et  ultra  fecerat,   excom- 


secraverant,  suam  in  aliquo  communionem  subtra- 
heret.  Cui  conditioni  Anselmus  minime  acquiescens 
(obedientiam  videlicet  papae  in  nullo  praetergredi 
volens)  exlra  Angliam  manere  deiegit,  donec  iili 
qui  ad  ipsum  negotium  et  qusedam  alia,  de  quibus 
inter  eos  illa  vice  convenire  non  poterat,  determi- 
nanda,  ex  condicto  Romam  mittendi  eranl  reverai 
fuiaaent.  Hfec  autem  interipsos  acta  sunt  anno  tertio 
exitus  nostri  de  Anglia,  xi  Kalend.  Augusti. 

Pro  magna  itaque  exsultatioDe  quam  ex  hac  re- 
conciliatione  Anselmi  rex  concepit  apud  se,  videres 
iilum,  quandiu  in  preerato  castro  morabamur,  non 
facile  pati  ad  se  venire  Anselmum,  sed  quoties  erat 
aliquid  inter  illos  agendum  seroper  ipsum  ire  ad 


municare  veniebat  non  celavit.    Quod  illa  audiens  D  Anselmum.  Jam  enim  multis  in  locis  per  Angliamy 


fraterasB  damnationi  vehementer  indoluit,  ac  ut  il- 
lum  potius  pontifici  concordaret  operam  dare  dispo- 
auit.  Egit  ergo  apud  viram  ut  Gamotum  secum  per- 
geret. 
Ego  tempore  ipse  rex  in  Northmannia  erat,    ip- 


Franciam  atque  Nortbmanniam  fama  vulgaverat 
regem  ipsum  ad  Anselmo  proxime  excommunican- 
dum,  et  idcirco  ei,  utpote  potestati  non  adeo  amatse. 
multa  mala  struedantur,  quae  ilii  a  tanto  viro  ex« 
communicato  efficacius  inferenda  putabantur.  Quod 


HENSCHENI  NOTiE. 


(a)  In  Bibliotheea  Cluniae.  eol.  llfi,  nominatur 
prioratuiS.  MariagCharHatis  ad  LigerumAnlUiiO' 
dorensii  dimcesis^  a  Gaudrido  episcopo  oblalus  Hu* 
goni  Cluniacensi. 

(6)  Quanta  jam  pridem  familiaritas  inter  Adalam  et 
AnseImumiDterce8>erit :  ex  epistoia  disce  Ansdmi 
ad  Adaiam,  qu«  est  ultima  libn  i. 


(c)  Bleisum  vulgo  BloiSy  inter  Aurelianum  ct  Tu- 
ronas,  ad  praedicium  Ligerim. 

{d)  Manassesu  is  fuit,  Remiselectusannol096.  et 
1107  defunctus. 

(e)  Aquila,  vulgo  VAigU,  oppidum Northmadniae  ad 
Rieilum  fluv.  inter  Mortaniam  et  Sagiuro. 


453 

ille 


ttlSTORIA  NOVORUM.  -  LIB.  IV. 


m 


sciens  versam  a  se  viri  seDlenliara  magnifice  A  hendere  aiidealaut  emendare  conlendat?  Etsi  veri- 


Isetabatur.  Denique  omne  malum  quod  eum  expec- 
tabat,  averso  Anselmo.  ab  eo  versum  et  reverso 
in  amicitiam  ejus  Anselmo-  Itaque  ut  homo  citius 
in  episcopatum  suum  ad  suorum  exsultationem  ac 
lotius  patriae  revelationem  redii'et,  poUicitus  est 
rex  ita  se  nunlio  suos  Roman  destinaturum  ut 
in  proxima  Nalivitate  Christi  curiae  suee  Anselmus 
in  Anglia  posset  adesse.  Missitsuper  bsec  in  Augliam 
litteras,  praecipiens  ut  omnes  res  et  homines  An- 
selmi,  abicQnque  essent,  in  pace  essent  et  quiete, 
nec  ullos  eos  gravaret  aut  implacitaret,  sed,  ab 
onmi  debito  liberi,  quae  tenebant  cum  bonore  tene- 
rent,  ac  in  cunctis  ad  nutum  Anselmi  jussionemque 
penderent.  Haec  ergo  dum  bominibus  ad  archiepi 


tatemvultis  audire,  fateor  omnia  haec  multo  deterius 
fieri  quam  possint  scripto  edici  in  tantum  ut  ipse 
eliam  rex  testelur  nunquam  tantse  fortitudinis  ne- 
quitiam  in  patria  ista  fuisse,  sicut  modo  est.  Hsec 
autem  omnia  procul  dubio  vos  solum  respiciunt  et 
vestrse  sanclitali  imputantur.  Yidete  igitur  et  inten- 
dite  oneri  quod  suscepistis,  et  cui  curam  ejus  vestri 
loco  disponendam  commisistis  quando  vos  qui  la« 
libus  obviare  constituti  estis,  pro  nihilo  tam  diu 
regno  in  quo  exercentur  abestis.Considerate  quo- 
que,  si  vobis  placet  si  cor  vestrum  ita  soli  Deo 
vacat  et  si  in  tanta  securitate  vestri  jam  conserva- 
mini  ut  talibus  animarum  miseriis  alia  vigilantia 
condescendere  non  debeatis.   Scio  equidem  et  bene 


seopoturo  pertinentibus  jnnotuissent,  mox  quoddam  g  scio  vos  optime   scire    quid  quod  facitis,    sed  ip- 
quasi  insperatum  jubar  soiis  illi  emicuit,  quod  illos 
a  pristinae  oppressionis  immanitate  et  tenebris  non 
modicumejecit. 

Cum  posthac  Anselmus  Beccense  coenobium,  el 
rcx  Angliam  remeasset,  ortis  quibusdam  oceasiun- 
culis,  legati,  qui  Romam  mitli  debuerunt,  diu  ullra 
statutum  terminum  morati  sunt*  Unde  vehemens 
admiratio  multorum  corda  coneussit,  arbitrantium 
tantam  de  reditu  viri  dilationem  diaboli  esse  seduc- 
tionem,  et  aperte  videniium  inmianem  lolius  Chri- 
stianitatis  in  Anglia  esse  destructionem.  Quod  me- 
lius,  ut  puto,  hquebit,  si  qusedam  scripta  de  his 
quae  ad  nos  in  hac  mora  a  quodam  non  contemnendae 
auctoritatis  viro  transmissa  sunt  brevi  subinferam. 
Scribit  itaque  inter  alia  sic  :  Q 

m  Charissime  Pater  et  domine,  quamvis  optime 
sciatis  quid  facere  debeatis  et  quid  faceret  velitis, 
videtur  tamen  omni  fere  homini  sano  sensu  sapienti 
omnino  nihil  aliud  esse  id  quod  inter  vos  el  regem 
sub  lam  morosa  exspectatione  agitur  nisi  diabolicde 
fraudis  illusio  et  illudens  dilatio,  et,  ut  manifestius 
dicam  totius  Anglorum  Ecclesiae,  ac  religionis  ac 
legis  Christianse  quotidiana  diminutio  et  summa 
destructio.  Ecclesiarum  namque  quae  tam  diu  ma- 
nent  pastoribus  viduatae  possessiones  diripiuntur. 
Ordo  sanctae  religionis  in  eis  neglectus  annihilator. 
Legia  Christianae  rectores,  non  jam  rectores,  sed 
precipilalores,  ac  juxta  regiae  voluntatis  arbitrium 
et  suum  libitum,    pene  omnis  jusiitiae  sunt  effecti 


sum  scire  vestrum  perparum  prodest  nobis.  Fru- 
ctum  etenim  communi  utilitate  ex  tam  diuturno  ne- 
gotio  vestro  nullum  adhuc  procedere  videmus ;  mala 
autem  solius  vestri  occasione  in  Ecclesia  et  populo 
Dei  undique    succrescere  omni  die  coospicimus.  • 

£t  baec  quidem  ille  vir  tot  mala  exosus  scripsit, 
autumans  Anselmum  non  nisi  propria  voluntate  ab 
ingressu  Angliae  nemorari.  Sed  revera  rex  Henricus 
nullo  eum  pacto  ingredi  patiebatur,  nisi  postposita, 
Qt  supra  meminimus;  obdientia  papae,  episcopis  et 
abbatibus  excommunicatis  communicaret.  Atiamen 
Anselmo  Remis  consistenle  (illuc  enim  obnixis  pre- 
cibus  antistitis  et  canonicorum  ipsius  loci  devictus 
iverat,  et,  majori  quam  litteris  queat  exponi,  bonore 
festivoque  occursu  omnium  id  lod  degentium  susce- 
ptus,  circa  pontificem  Manassen  magna  et  officiosa 
charitate  detentus,  per  plures  dies  ibi  morabatur) 
misit  ei  epistolam  unam  idemrex,  quam  ecce  sap- 
ponimus. 

«  Reverendissimo  et  amantissimo  Patri  Ancelmo, 
Cantuariensi  archiepiscopo,  Henricus,  Dei  gratia, 
rex  Anglorum,  salutem  et  totiua  bonae  voluntatis 
affectum. 

Yenerabilis  Pater,  non  tibi  displiceat  quod  eo- 
rum  iter,  quos  Romam  ad  negotium  menm  peragen- 
dum  dirigere  decrevi,  tandiu  detinult.  Quod  moz, 
ut  Willhelmus  de  Warelwast  ad  te  pervenerit,  quem 
ad  hoc  negotium  peragendum  ,  sicut  decrevimos, 
Romam  dirigo,  libi  expediet.  Te  supplex  igitur  de- 
precor ,  et  devotus  exoro,  uti  cum  eodem  Willhelmo 


subversores.    De  clericis  quid  dicam,  qui  circiter  j)  Balduinum  de  Tornaio  Romam  dirigas  ad  nostram 


omnes  revoluti  sunt  ad  iniquitatem  pristinam  ?  Quid 
de  laicis  ?  Ipsi  quippe,  sed  principes  maxime,  vix 
nisi  ex  propria  parentela  conjuges  sibi  accipiunt, 
dam  desponsant,  desponsatas  contra  legem  eccle- 
siasticam  scienter  tenent  et  sibi  defendunt.  De  So- 
domitis  vero,  quos  ipse  in  magno  concilio  usque 
ad  poenitentiam  et  confessionem  excommunicaatis, 
et  de  crinitis,  quos  in  Paschali  postmodum  solem- 
nitate  pontificali  atola  redimitus  coram  universo 
populo  a  liminibus  sanctce  EccIesiflB  removisUs,  quid 
dicendum,  cum,  ut  deberetis,  non  subvenitis,  nec 
vel  unu8  in  toto  regno  existat,  qui  haec  et  alia  multa, 
Deo  et  omni  senro  Dei  contraria,  vice  nostra  repi  e- 


remtractandam,  etDeo  volente  finiendam.   Yale.  » 
Ad  hanc  scripsit  Anselmus  epistolam  hanc  : 

fi  Suo  charissimo  domino  Henrico  gloriosoregi  An- 
glorum,  Anselmus  archiepiscoput  Cantuariae,  fidele 
servitium  cum  orationibus. 

«  Quod  vestra  magnitudo  me  in  suis  litteris  iam 
bonorifice  Unto  bonae  voluntatis  affectu  salutatat^ 
gratias  magnas  ago,  sicut  debeo.  Quod  autem  tam 
suppliciter  me  rogatia  ut  non  mihi  displiceat  quod 
legalus  vester  Romam  mittendus  tantum  moratur, 
utique  veslram  precem,  quantum  in  me  est,  contem- 
nere  non  dcbeo,  sed  causa  magis  Dei  est  qoam 


455 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHf 


456 


mea  ;  unde  corde  fideli  et  beDigno  animo  vobis  dico  A  meum  cum  ejus  legato  mittere  volebam,  ne  inibi 


quod  tacere  non  debeo.  Mihi  quidem  aliquid  displi- 
cere,  nisi  cum  propler  Deum  displicet,  non  est  ma- 
gnum,8ed  displicere  Deo  aliquid,  nuUatenus  est 
contemnendum.  Utique  non  parum  displicet  Deo 
episcopum  spoliari  rebus  suis,  quod  jam  gratia  Dei 
vobis  inspirante  correxistis  ;  sed  episcopum  segre- 
gari  a  suo  officio  et  Ecclesiam  a  suo  episcopo,  sine 
causa  quam  Deus  approbet,  nirois  grave  judicat. 
Bxpedit  itaque  animse  vestrse  quatenus  satagatis  ut 
ego,  qualiscunque  sim  episcopus,  Ecclesise,  quam 
Deas  regise  vestne  potestati  custodiendam  commen- 
davil,  et  regno  vcstro  in  paoe  vestra  celerius  resti- 
taar,  et  mihi  opportunitas  utendi  secundum  possi- 
bililatem  meam,  officio  pro  quo  ibi  poailus  sum 


diutius  non  impedialur.  Valde  quoque  mihi  timen-  g  nent  potestatem 

dum  est  ne  Deodispliceat  elmedominnuspapa  jusle      --•—  »:« 

reprehendat,  quia,  postquam  vos  et  ego  simul  con- 

venimus  apudcastrum,  quodvocatur  Aquila,  in  tam 

loogo  tempore  non  illi  misi   legatum  nostrum,  per 

qucm  quid  de  tanta  re  inler  nos  facium  el     quid 

peragendum  sit  cognosceret,  et  ego  ejus  consilium 

et  jussionem   acciperem.  Quapropter  periculosum 

est  inihi  diu  exspectare  vestrum  legaturo,    quem 

ante  proximam  Nativitatem  Domini,  sicut  in  verbis 

yestris  intellexi,  Romam  rediturum   speravi,    prae- 

gerlim  cum  nescio  quo  consilio  quave  ratione  nul- 

lum  terminum  modomihiconstituitis.  Quoniam  igi- 

tur  plus  roihi  debet  esse  de  hoc  quod  ego  Ecclesi» 

mihi  comraisaae  praesens  esse  nequeo  quam  de  ulla 

terrena  possessione,  precor  ut  mihi  aliquem  proii- 

mum  terminum    nominetis   per    lilteras    veslras 

quando  possim  legatum  vestrum  Roroam  iturum  ex- 

spectare,  quia  ego  non  audeo  differre,  ut  multum 

dicam,  ultra  proximam  Nativitatem  Domini,   quin 

meamlegatum  mittam*  • 

Scripsit  quoque  saepe  memorato  Roberlo  comiti 
de  Mellento  tunc  temporis  in  hunc  modum,  utpote 
iUi  cujus  consilio  cuncta  negotia  sua  rex  ipse  dis- 
ponebat. 

«  Anselmus  archiepiscopus,  domino  et  amico  Ro- 
berto  comiti  de  Mellento,  salutem. 

a  Yos  scitis  quia»quando  rex  et  ego  convenimus 
apudcastrum  Aquils,  dictum  fuit  quod  rex  milteret 
legatum  auum  Romam  pro  iis  in  quibus  concordare 
non  poteramus  nisi  per  dominum  papam.  Quod  in- 


displiceat  quia  suus  tantum  moratur,  nullum  mibi 
constituens  terminum  quando  venlunis  cst.  Uade 
quidam  opinantur  et  dicuut  quod  rex  non  muUum 
curat  festinare  ut  ego  redeam  in  Angtiam,  et  Eccle- 
sia  Dei,  quam  Deus  illi  custodiendam  commendavit, 
quae  jam  fere  per  tres  annos  desolata  est,  euo  vivo 
pastore  ejus  reditu  et  praesentia  consoletur,  et  pro 
consilio  animae  suse,  quo  diu  privata  est,  in  illis 
qui  hoc  amant  et  desiderant  iftftificetur.  Quapropler 
dico  vobis  quia  valde  timeo  ne  ipse  super  se  proTo- 
cet  iram  Dei,  et  super  eos  quorum  consilio  differt 
tam  necesaariserei,  tam  rationabili  succurrere,  cum 
ad  illum  hoc  pertineat  et  facere  posit  ut  nibil  per- 
dat  de  iis  quae  secundum  Deum  ad  regiam  perti- 
Sicut   amicus,    et    sicut    archi- 


episcopus,  qualiscunque  sim,  consulo  illi  et  iis  qui 
circa  illum  sunt,  ut  non  plus  studeant  satisfacere 
voluntati  suae  quam*  voluntati  Dei,  quia  Deus  ali- 
quando  satisfaciet  voluntati  suse  contra  volontaiem 
illonim  qui  hoc  faciunt.  Consulite  ergo  ilii  et  vobis, 
priusquam  Deus  ostendat  iram  suam  quam  adhuc 
suspendit,  exspectans  ut  humiliemini  ad  voluntatem 
auam.  Dcus  dirigat  eum  et  consiliarioa  ejus  ad  ve- 
rum  honorem,  et  ad  veram  ulilitatem  ejus. » 

Hsec  idcirco  ita  describimus  ut  quicunque  isU 
legit  vel  audit  plane  intelligat  cui  mala,  quae  in 
Anglia  exsulante  Anselmo  facta  sunt,  moramre 
exsilii  ejus  potissimum  ascribere  debeat. 

Itaque  posthac  missi  sunt  Romam,  ex  parte  qui- 
dem  ADselmi,  Baldwinus  mor:achus ,  vir  otique 
vestras  C  sanctse  libertatis  Ecclesise  et  oronis  boni  non  fictus 
amator;  et  ex  regis,  Willhelmua  saspe  superius 
memoratus,  pro  libertate  Ecclesiae  sicut  solebat  ao- 
turua.  Quaa  vero  quantasve  oppressiones  inter  haec 
tota  Anglia  oppressa  sit,  difficiie  dictu  esse  scio. 
Rex  enim  ipse  a  Northroannia  digressus,  quia  eam 
totam  eo  quo  supradiximus  roodo  sibi  sobjugare 
nequiverat,  reversus  in  Angliaro  est,  utcopiosiori 
pecunia  fretus  rediens,  quod  residuura  erat,  exh»- 
redato  fraUe  suo,  sibi  subjiceret.  In  cujus  pecuoiie 
collectione  nullus  in  collectoribus  pietatis  aut  roise- 
ricordifle  respectus  fuit  sed  crudelia  exactio  super 
omnes,  ut  nobis  qui  inde  veniebant  testabautur 
deaaevit.  Denique  videres,  sicut  aibant  eos  quidem 
qui  Don  habebant  quid  darent,  aut  a  suis  doroun- 


tellexi  ut  ita  fieret  quatenus  ante  proximam  Nati-  D  culis  pelli,  aul  avulsis  asporlatisque  ostiis  domo- 
vitatem  Domini  legatus  rediret.  Videtis  autem  quia  rum  (a)  penitus  diripiendos  exponi,  aut  ablata  vili 
dominus  meua  rexhoc  quod  tunc  dixit  facere  mo-  supellectile  in  summam  penuriam  redigi,  aut  ccrtc 
rator.  Sed  hoc  aoium  mandat  mihi  qui  legatum      aliiamiserabilibusmoduaaffligiet  cruciari.  (6)Iaeos 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Simile  qaid  olim  m  Belgio  uaur|>aium  testaiur 
prseaena  adhuc  usus  in  fcederatis  provinciis,  ut  qui 
mdictam  publicitus  contributionem  pecuniarum  non 
•tatim  exnibet,  saltem  monitua,  ejus  oatium  a  car- 
dioibuarevulsum  apparitores  auierant,  i^o  nisi  pecu- 
AlaTelcaaiionepraestita  rcatituatar* 


(b)  Id  est,  crimina  enormia,  etquasiforia  Beueitra 
oronem  juatitiam  aut  excusationem  facta.  Gallis  for" 
fait  s  de  qua  voce  et  quibusdam  hinc  ductis  multa 
SpelmannusinGIossano,  et  alii  plures:  sed  etymi 
rationem  nullus  attinffit.  Mox  infra  didtur  farisfO' 
ctura,  peeuniaria  fflalta  pro  foriafaoto  exacta. 


mi  ftlSTOaiA  NOVORUM.  —  LlB.  IV.  iS8 

autem  qui  videbantur  aliqaid  habere  nova  et  exco-  A  epistola  ipsa  subscribatur  quam  ei  miseruDt.  Est 
gilata  quaedam   foris  facta,    objiciebantur,  et  sic      igitur  haec  : 


rura  adrersus  regera  terrae  defendendi  se  placitum 
ingredi  non  audebant,  ablatis  rebus  suis  in  gravom 
aeinimnam  dejiciebantur.  Sed  haec  ab  aliquibus  levia 
dictu  fortassis  aestimabunlur,  eo  quod  ista  non  so- 
lum  sub  rege  Henrico,  sed  et  horum  similia  multa 
facta  faerunt  sub  fratre  ejus  ut  de  patre  taceam^ 
rege  Willhelmo.  Attamen  ista  iliis  graviora  et  into- 
lerabiliora  visa  suot,  quoniam  multo  minus  solito 
quod  jam  spoliatis  el  exhaustis  auferretur  invenie- 
batur.  Ad  haec.  In  concilio  Lundoniensi  societas 
raulierum,  ut  in  superioribus  diximus,  omnibus 
presbyteris  et  canonicis  Angliae  ioterdicta  erat,  ip- 
sumque   interdictum,  Anselmo  exsulante,   retentis 


t  Palri  dilcrtissimo  Anselmo.  Gantuariensi  ar- 
chiepiscopo,  Gcrardns  Eboracensis  archiepiscopus, 
el  Roberlus  Cestrcncis,  et  Hebertus  Norwiceosis, 
et  Radulphus  Cicestrensis,  el  Samson  Wigomiensis 
episcopi,  et  Wilhelmus  Winlooiensis  electus,  salu- 
tem. 

«  Sustinuimus  paccm,  et  ipsa  longius  recessit, 
quaosivimus  bona,  et  invaluit  turbatio.  Vub  Sion 
iugeni  {Thren.  i,4,  quia  oas  conculcant  incircumcisi. 
Templum  mceret,  quia  intra  Sancta  sanctorum  et 
ad  ipsam  aram  irruperunt  laici.  Exsurge,  ut  olim 
senex  ille  Mathathias  (/  Mach.  n,  1).  Habes  in  filiis 
tuis  virtutem  Judae,  strenuilatem  Jonathae,  pruden» 


vcl  certe  resumptis  mulicribus,  a  pluribus  eorum  g  tiam  Simonis   (i6i(f.,3-5).  Hi   tecum  pneliabuntur 


violatum  fuerat.  Hoc  ergo  peccatum  rex  impunitum 
esse  non  suslinens,  suos  ministros  eos  implacitare, 
et  pecunias  eorum  pro  hujus  peccati  expiatione  prae- 
cepit  accipere.  Sed  ubi  perplurcs  eorum  ab  illa  trans- 
gresssionc  sunt  immunes  reperti,  pecunia,  quae  ad 
opus  principis  quaerebatur,  minorem  quam  exactores 
spcrare  poterant  copiam  administrabat.  Quapropter 
mutata,  imo  super  innocenles  cum  nocentibus  sen- 
tentia  versa,  omnes  Ecclesiae  quae  parochias  habe- 
bant  sub  debito  positae  sunt,  et  unaquacque,  indicta 
pecuaiae  quanlitate,  per  pcrsonam  quse  in  ea  Deo 
serviebal  redimi  jussa  est.  Erat  ergo  miseriam  vi- 
dere.  Cum  enim  exactionis  istius  tempestas  fen'eret, 
el  DonnuIIi,  quid  vel  darent  non  habentes  vel  rem 
inaudiiam  exsecrati  nihil  pro  tali  causa  dare  vo- 
lenies,  contumeliose  raperentur,  iucarcerarentur, 
ciniciarentur,  contigit  regem  ipsum  Lundoniam  ve- 
nire.  Adunati  ergo,  ut  dicitur,  ferme  ducenti  pre- 
sbyteri,  induli  albis  et  sacerdotalibus  stolis,  regi  ad 
palatium  suum  eunti  nudis  pedibus  occurrerunt, 
una  voce  misereri  implorantes.  At  ille  forte,  ut  fit, 
ad  multa  divisus,  nulla  ad  preces  eorum  miseratione 
permotus  est,  vel  saltem  quavis  eos,  sicut  bomines 
omnis  religionis  expertes,  respoosi  honestate  digna- 
tusy  suis  obtutibus  festine  abigit  praecipit.  Qui  con- 
fusione  super  confusionem  induti,  reginam  adcunt, 
et  intervcntricem  flagitant.  Illa  ut  fertur,  pieiate 
moia  in  lacrimas  solvitur,  sed,  timorc  constncta, 
ab  inlerventione  arcetor.  Ferebantur  eo  tempore 
plura  bis  in  hujusmodi  per  Angliam  acta.  Sed  nos 


praelium  Domini,  et,  si  ante  nos  appositus  fueris  ad 
patres  tuos,  de  manu  tua  suscipiemus  hsreditatem 
laboris  tui.  Sed  jam  non  est  tibi  pigritandum.  Ut 
quid  enim  peregrinaris,  et  oves  tuae  siue  pastore 
pereunt  ?  Jam  apud  Deum  nulla  libi  remanet  excu- 
salio.  Te  enim  non  solura  subsequi,  sed  et  pneire, 
si  jusseris,  parati  suraus.  Veni  ergo  ad  nos,  veni 
cito,  vel  nos  aut  ex  nobis  aliquos  ad  te  venire  jube, 
ne  dum  sejuncli  a  te  samus  in  sinistram  te  partem 
inclinenl  eorum  consilia  qui  sua  quaeruot.  Nos  enim 
jam  in  hac  causa  non  quae  nostra,  sed  quae  Dei  sunt 
qua^rimus. » 

Rescriptum  Anselmi  ad  eos  : 

«  Anselmns  archiepiscopus  Cantuariensis,  amicis 
^  8uis  et  coepiscopis  quorum  liueras  suscepit,  salu- 
^tem. 

•  Condoleo  et  mente  compatior  tribulationibus 
quas  vos  et  Ecclesia  Anglise  sustinetis,  sed  ad  prse- 
scns,  secundum  meam  et  vestram  voluntatem,  sub- 
venire  nequeo,  quia  nondum  quid,  el  quantam  con- 
fidere  possim  sum  certus,  donec  per  legatos  nostros, 
quos  in  proximos  Roma  redituros  exspecto,  quid 
apud  dominum  papam  effecerint  cognoscam.  Bonum 
tamen  est  et  gralum  mihi  quia  tandem  cognoscitis 
ad  quid  vos  perduxit,  ut  mitius  dicam,  vestra  pa- 
tientia,  et  quia  promittilis  mihi  auxilium  vestrumi 
non  in  mea,  sed  in  Dei  causa,  et  invitatis  me  non 
pigriter  venire  ad  vos.  Quamvis  enim  hoc  modo  fa- 
cere  non  possim,  qui  rex  non  vult  me  esse  inAnglia 
adhuc,  nisi  discordem  a  jussione  papae  et  ejus  con- 


brevitati  studenles,  pauca  qoae  dicta  sunt  pro  in-  D  cordem  volunlali,  et  ego  nondum  certus  sim  quid 


tentione  prsesentis  opusculi   sufficere  posse  puta- 
mus. 

Attamen  dicendum  quod  eo  usque  mala  super  An- 
gliam  ipsis  diebus  inundaverunt  ut  ipsi  episcopi,  qui 
semper  libertatem  Ecclesiae  et  Anselmum  eamdem 
libertatem  sublevare  tuerique  nitenlem,  ut  ex  supe- 
rioribus  intelligi  potest,  cum  principe  deprimere 
nisi  sunt,  tantorum  malorum  immensitate  compulsi, 
mandata  Anselmo  cum  epistola  dirigerent,  et  opem 
subventionis  ejus  proponi  deposcerent,  seque  illum 
amodo  secuturos  in  Dei  rebus,  ut  Patrem,  promit- 
tcrent.  Sed  haec,  ut  opinor,  medius  liquebunt,  si 


possim,  sicut  dixi,  tamen  gaudeo  pro  vestra  bona 
voluntate,  et  episcopali  constantia  quam  promittitis, 
et  exhorlatione  quam  mihi  facilis.  Ut  autem  aliquos 
ex  vobis  ad  me  venire  faciam,  sicut  poscitiSy  ne, 
dum  sejuncti  sumus  ab  invicem,  pervertant  consi- 
lium  meum  qui  sua  quaerunt,  ad  praesens  non  opinor 
oportere.  Spero  inim  in  Deo  quia  nullus  cor  meum 
a  veritate,  in  quantum  cognoscam,  poterit  avertero, 
et  quia  in  proximo  Deus  mihi  quid  facere  quem 
ostendet,  et  ego  quam  cirios  potero  vobis  notificabo. 
Quid  autem  vobis  interim  faciendum  sit,  pnideolia 
vestra  satis  intelligit,  sed  tamen  dico  quia  ego,  in 


Patiol.  CLIX.- 


1» 


459 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


U6 


quanlum  sperando  in  Deo  conscienliara  meam  sen-  A  sum  episcopus  pro  spiritali  cura  quam  pro  terrena 
lio,  pro  redimenda  vita  mea  non  prajberem  assen- 
sum,  neque  ministrum  aul  exsecutorem  ejus  mali  me 
facerem  quod   audio  noviler   super   Ecclesias  An- 
gliflB  proniulgari.  Valete. » 

Inler  liaec  crebris  de  Anglia  nunliis  Nortbman- 
niam  venienlibus,  id  quod  de  prcsbyleris  Angliae 
rex  faciebal  nimis  divulgabatur,  et  non  solum  hos 
qui  infaraia  ejus,  verum  et  eos  qui  laudeillius  pasce- 
bantur,  in  odium  el  vilupcrium  ejus  adducebal.  At 
Anselmus,  tam  malam  famam  de  regc  non  ferens 
eumque  a  lanla  injuria  revocare  desiderans,  scripsil 
ei  de  negolio  semel  et  iterum,  loliesque  responsi 
ejus  scripta  recepit.  Quae  scripta  eo  quo  missa  sunt 
ordine  subler  adnotanda  pulavit,  ratus  ca  futuris 
lemporibus,  exempli  gratia,  profulura,  si  altiori  con-  g  alias,  scito   quod   tui,  quidqoid   ipsi  fecerinl,   pcr 


possessione.  Omnipotens  Deus  sic  et  in  hoc,  et  ia 
aliis  aclibus  vestris  dirigat  cor  veslrum  secandum 
voluntatem  suam,  ut  post  hanc  vitam  perducat  vos 
ad  gloriam  suam.  Amen.  » 

«  Henricus,  Dei  gracia,  rcx  Anglorum,  Anselmo 
archiepiscopo  Cantuarise,  salulera. 

«  In  die  sancti  Grogori  apud  Tenebrigge  mihi  fue- 
runt  delatae  litleise  rcpostse  in  tuo  sigillo.  Et  per  eas 
mihi  mandasti  talia  unde  multum  miror  quia  quod 
feci  credo  me  per  te  fecisse.  Et  in  die  Asceasionis 
Domini  habebo  omnes  barones  meos  mecum  con- 
gregatos,  et  per  consilium  eorum  ila  convenleatcr 
tibi  rcspondebo  quod,  cum  tecum  loquar,  non  rredo 
te  me  indc  blasphematurum  (a).  Et   quidquid   tiat 


silio  Deus  non  sedaverit  in  regno  Anglorum  quae 
sub  oculis  ejus  hodie  fiunl  maxima  mala.  In  quo  ta- 
men  ab  iis  qui  isla  legunt  vel  audiunt  pelilum  iri 
optaraus,  ne  nobis  succenseant  quod  scribendis  cpi- 
stolis  tantum  occupamur.  Ncgotii  enim,  quod  manu 
versamus,  quaedam  el  magna  pars  esl,  noc  totum 
alicujus  rei,  ignotis  partibus  ejus,  sciri  polest.  Ipsa- 
rura  igitur  epistolarura  textus  hic  est  : 

M  Henrico  suo  charissirao  domino,  gralia  Dei,  regi 
Anglorum,  Anselmus  archiepiscopus  Cantuaria;,  fi- 
deles  orationes  cum  fideli  servitio. 

«  Ad  me  perlinet,  si  audio  quod  faciatis  aliquid 
quod  animae  vestrae  non  expediat,  ut  hoc  vobis  non 
taccam,  ne,  quod  avertat,  Deus  irascatur  et  vobis, 
si  facitis  quod  illi  non  placeat,  et  mihi  pro  tacilur- 
nitale  mea.  Audio  quod  veslra  excellentia  vindi- 
ctam  exercet  super  presbyteros  Angliae  et  foris  fa- 
cturam  exigit  ab  eis  qui  noh  servaverunt  praeceptum 
concilii,  quod  ego  cum  vesti'0  favore  tenui  apud 
Lundoniam  cum  aliis  episcopis  et  religiosis  perso- 
nis.  Quod  hactenus  inauditum  et  inusitatura  est  in 
Ecclesia  Dei  de  uUo  rege  et  de  aliquo  principe.Non 
cnim  perlinet,  secundum  legem  Dei,  hujusmodi  cul- 
pam  vindicare,  nisi  ad  singulos  episcopos  pcr  suas 
parochias ;  aut,  si  et  ipsi  episcopi  in  hoc  negligentes 
fuerint,  ad  archiepiscopura  et  priraatem.  Precor 
igitur  vos  sicut  charissiraum  dorainum  cujus  ani- 
roam  diligo  plus  quam  praesentem  vitam  corporis  raei , 
et  consulo  sicut  vere  fidelis  corpori  et  aniraae  veslrae, 
ne  vos  contra  ecclesiasticara  consuetudinem  in  tam 


oranes  terras  tuas  m  pace  permansennt. 

u  Suo  charissirao  domino  Henrico,  gratiaDei.regi 
Anglorum,  Anselraus  archiepiscopus  Cantuariensis, 
fidele  servitium  et  fideles  orationes. 

«  Gracias  ago  Deo,et  dignationi  vestrae  quae  inlil- 
teris  suis  promisilse  convenienlerresponsuram  mihi 
de  hoc  unde  precatus  eam  fueram  in  litteris  meis  de 
sacerdotibus  Angliae,  et  oro  Dorainura,  cujus  consi- 
lium  manet  in  seternuro,  ut  ipse  vobis  consulat  re- 
spondcre  et  facere  quod  illi  placeat,  et  unde  fideles 
dilectores  aniraae  vestrac  gaudeant.  De  hoc  autem 
quod  legi  in  litteris  vestris  quod  credilis  vos  facere 
per  me  quod  facitis,  pro  certo  scitote,  mi  domine 
quod  non  esl  per  me,  quoniam  contra  Deura  face- 
rera,  si  per  me  esset.  Quapropter  adhuc  precor 
magno  et  fldeli  affectu  quatenus  in  tali  incepto  nul- 
lius  consilio  persistatis.  Yalete.  » 

»  Henricus  rex  Anglorum,  Anselmo  archiepiscopo 
CantuarisB,  salutem  et  amicitiara. 

»  De  hoc  quod  raihi  mandasti  de  sacerdotibus. 
seias  quod  ita  decenter  feci,  ut  opinior,  secundum 
quod  facere  dcbui.  Nec  tibi  sit  incognitum  brevi 
intervalio  tcmporis  rae  Iransfretaturum.  Et  ex  quo 
tccura  locutus  fuero,  si  qua  coramisi  in  his,  omni- 
potentis  Dei,  et  luo  consilio  corrigam.  Teste  Wal- 
drico  cancellario  apud  Merlebergam.  » 

Dum  haec  ita  fiunt,  ecce  qui  Roman  missi  fue- 
rant  redeunt.  Suspensus  autem  fucrat  ab  officio  epi- 
scopali  jara  olim  Wilhelmus  archiepiscopns  Rotfao- 
magensis,  et  per  hos  nuntios  intercesserat  pro   eo 


grave  peccalum  miltalis,  et,  si  jam  incoepistis,utom-  ^  apud  dorainura  papam  Ansclmusarchiepiscopus  Can' 


nino  desistatis.  Dico  enim  vobis  quod  valde  tiraere 
debetis  quod  pccunia  taliter  accepta,  ut  laceam  quan- 
tum  noceat  aniraae,  non  tamen,  cura  expentetur^ 
adjuvavit  terrena  negotia  quantum  posteaperturbabit. 
Denique  vos  scitis  quia  me  in  Northmannia  in  pacem 
vestram  suscepistis,  et  de  archiepiscopatu  meo  me 
resaisistis,  et  quod  cura  et  vindicta  talis  offensas 
maxime  pertinet  ad  archiepiscopatum,  quoniam  plus 


tuariensis.  Mandavit  ilaque  ei  dominus  papa  ut  de 
causa  ipsa  quod  faciendum  intelligerct  sua  vice  fa- 
ceret,  sciens  eum  a  justitiae  semitis  nullius  rei  inter- 
ventu  scienter  flecti  posse.  Ivit  ergo  Roihomagum, 
et  in  synodo  clericorum,  quse  tunc  erat  adunata, 
adventus  sui  causam  exposuit.  Profert  litteras  Will- 
helmus  legatus  regis  quas,  ez  parte  aposlolici,  de  re 
Roma  detulerat,  et  coram  onmibus  recitantur  sic  : 


HENSCHENn  NOTiE. 

(a)B/a«p^mar^proincrepare,reprehendere,deira*  lias  significandas  restringit)  dicitur  lingua  Francia 

here  saepe  dictum  invenias  apud  medii  aevi  scripto-  bldme  et  bldmer  vituperium,  vitup«*are,  unde  Nortb- 

res  :  hinc  per  contractionero,  quae  vocero  hanc,  alias  manni^  ex  Galia  in  Angliam  tradacti,  aecepere« 
Deum  dirosque  spectantemi  aa  humanaa  contume* 


m 


HISTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  IV. 


462 


•  Pascbalis  episcopu?,  servus  servorum  Dei,    ve-  A 
nerabili  fratri  Willhelmo   Rolhomagensi  episcopo, 
salutem  et  apostolicam  benediclionem. 

«  Licet  causaeluas  qualilas,  n  etc.  Vide  in  Pa- 
schali  IL 

Misit  quoque  dominus  papa  epistolam  hanc  Aa- 
selmo  : 

«  Paschalis  episcopus,  servus  servorum  Dei,  ve- 
nerabili  fratri  Anselmo  Cantuariensi  episcopo,  salu- 
tem  et  apostolicam  benedictionem. 

o  Quod  Anglici  regis  cor,  m  etc.  Yide  ibid. 

His  diebus  venit  Rothomagum  Boemundus  (a), 
unus  de  nominatissimis  Hicrosolyroitanae  vise  princi- 
pibus,  habens  in  comitalu  suo  quemdam  Romanae  B 
Ecclesiae  cardinalem,  nomine  Brunonem  (b).  Huic 
eratmagister  mililum,  Ilgyrus^c)  nomine,  virstrenuus, 
et  noD  ignobilisfamaeintersuos.  Hic,ab  adolescentia 
sua  DOtus  Anselmo,  multa  fuerat  ejus  beneficia  con- 
secutus.  Familiariter  itaque  cum  eo  agens  inter  plu- 
rima  qu»  ipsi  de  superatis  bellis,  de  urbibus  captis, 
de  situ  locorum  aliisque  nonnullis  quae  in  expedi- 
tione  Hierosolymilana  acceperat  dclectabili  allocu- 
ticne  disseruit.  Quod  multas  sanctorum  reliquiasha- 
beret,  quoque  modo  eas  adeptus  fuerit  apeniit.  In 
quibus,  imo  super  omnibus  quas  habebat,  praecipuo 
gloriatus  eslde  capillis  beatae  matris  Dei  Mariac,  quo- 
rum  aliquos  sibi  datos  ferebat  a  patriarcha  Antio- 
cheno  (d),  ubi  magislratum  mililum  ipse  sub  Boe- 
mundo  agebat.  Etadhaecintulit : «  Hos  capillos,  ia-  G 
teor,  suscipere  ausus  non  fuisscm,  si  me  amor  palriae 
istius  in  qua  natus  fui  et  educalus  ad  hoc  non  ani- 
masset.  Sperabam  enim  me  huc  quandoque  perven- 
turum,  et  ipsis  hanc  meam  patriam  sublimatunim. 
Quoniamigilur  illaspe,  prolegente  Domino,  fraudatus 
non  sum,  duosex  ipsis  huic  Ecdcsiae  quaetoliusNorth- 
manniae  principatum  obtinet  Gbristianitatis,  dare  dis- 
posui ;  duosabbatisB  Beati  Petri,  ct  Sancti  Audoeni, 
duos  monasterio  ejusdem  Virginis  virginum,  in  quo 
sub  tuo  patrocinio  ad  aetatem  hominisprovectussum, 
et  duostibi.  Duodecim  enim  numero  de  illis  mihi 
praefatus  episcopusdedit,  contestans  illos,  ab  ipsa 
domina  sibimet  avulsos  (e),  cum  juxta  crucem  Filii 
sui  stans  gladius  animam  ejns  pertransivit,  secun- 
dum  quod  inantiquarum  monumentis  litteranim  quae  rv 
magnae  auctoritatis  apud  illos  habebantur,  ct  in 


archivis  Ecclesiae  cui  praesidebat  servabantur,  sicut 
astruebat,  scriptum  reperil.  »  Et  haec  ille.  Super 
quibus  Anselmus  admodum  eihilaratus,  actis  cum 
ponlifice  Rothomagensi  et  Boemundo  ac  Hierosoly- 
mitanis  quae  videbantur  agenda,  Beccum  revertilur. 
Ac  crines,  dequibus  praediclus  miles  loculus  fuerai, 
quoniam  Carnoti,  ubi  familia  et  pene  tota  supellez 
Boemundi  reditum  ejus  praestolabalur,  remanserant, 
missi  ab  archiepiscopo  Rothomagensi,  et  abbate 
Beccensi  (/)  religiosi  ordinis  viri  sunt  qui  illos  defer- 
renl.  Et  factuni  est.  Appropinquantibus  eis  qui 
quos  Rothomagus  habere  debebat  apportabant  ipsi 
civitati  adjunctis  sibi  canonicis  et  omni  clero  civita- 
tis,  cum  monachis  Sancti  Audoeni,  ac  totius  populi 
innumera  multitudine,  pontifex  longa  processione 
devotus  occurrit,  et  quanto  potuit  honore  susceptos 
in  ecclesiam  detulit  et  sacratiori  loco  reposuit.  Qua- 
tuor  autem  ex  illis  Beccum  delati  sunt,  quorum  duot 
ipsi  loco  residuos  Anselmus  reverenter  sibi  excepit . 
Mihique,  utpote  qui  capellae  illius  custos  erara 
atque  dispositor,  custodiendos  commendavit,  quod 
usque  hodie  facio.  Quid  itaque  de  istis  aliorum 
sensus  habeat  nescio.  Ego  tamen  cerlissime  scio 
dominum  et  reverendum  Patrem  Anselmum  eos  in 
magna  semper  veneralione  habuisse,  et  meipsum 
sacro  et  grandi  experimenlo  sensisse  magnum  quid 
et  mundo  amplectendum  insigne  sanctitatis  iltis 
inesse.  De  his  ita. 

Iiaque  Willelmus  (gr),  ubi  ad  regem  in  Anglia  ve- 
nit,  et  ei  quae  de  negotio  ejus  ad  Romanum  pontifi- 
cem  acta  fuerant  enarravit,Iaetus  ille  adaudita,  illico 
Anselmum  ad  Ecclesiam  suam  redirc  per  eumdem 
Willhelmum  postulavit  ;  qui  Willhelmus,  ad  oos  post 
paucos  dies  reversus,  Aoselmum  infirmum  invenit, 
et  valde  conturbatus  est.  Erat  enim  tunc  jam  ad 
libertatem  Bcclesia;  Dei  cor  habens,  et,  in  quantum 
poterat,  sollicite  operam  dans  ut  Anselmus  suae  sedi 
in  pace  et  honore  restitueretur.  Timens  ergo  ne 
virum  loci  ac  fratrum  amor  non  minus  quam  ea  qua 
gravabalur  corporis  invaletudo  ab  itinere  Angliae 
priepediret,  modis  quibus  poterat,  tam  per  se  quam 
et  per  nos  qui  secum  eramus,  agere  ccepit,  qualiter 
vinim  loco  evelleret,  et  in  iter  quod  desiderabat 
promoveret.  Praemissis  igitur  precibus  quibus  eum 
exparte  domiai  sui  regis  Anglorum  interpeliavit 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Boemundus,  princeps  Antiochiae,  duxit  Car- 
noti  anno  1106  post  Pascha  filiam  Philippi  regis  Fran- 
corum,  Constantiam  dictam,  ante  nupiam  Hngoni 
comiti  Trecensi. 

{b)  Hic  est  S.  Bruno,  episcopus  Siffnimus,  colitur 
18  Juliii  sed  Don  videtur  cardinalis  fuisse,  vel  ipse, 
vel  alius  eo  tempore  Bnino  dictus. 

(c)  Nomen  tamen  hic  Hgyrus  non  habet,  qnod 
sciam,  in  Orientali  historia. 

{d]  Capta  anno  1098  Antiochia,  relictus  est  in  sua 
di^nitate  Joannes  patriarcha,  egre^us  sub  Sarrace- 
misconfessorzsed  hoc  intra  biennmm  ultro  cedente, 
quod  se  hominem  Graecum  videret  non  ccmmode 
praeesM  Latiois,  electus  est  Bemardus»  legati  apo- 


stolici  capellanus,  Valentinas  Francus,  ut  est  apud 
Tyrium  in  fine  lib.  vi.  Ab  alterutro  acceptae  reliquiae 
faerent. 

(e)  Beccense  monasterium  intelligit,  ut  iofrali- 
quet,  in  quo  priorem  abbatem  Anselmusegerat. 

(f)  Licet  boc  ut  a  rudi  posteritate  conficium,  non 
credamus  ;  ipsos  tamen  capillos  cum  reverentia  ho- 
noramus. 

(g)  Willielmus  de  Monteforti  hic  fuit  Roberti  co* 
mitis  de  Heliento  saepe  nominati  consobrinus,  ad 
ipso  Anselmo  per  litteras  Beccensibus  monachis 
commendatus,  nt  ei  praelationi  aptissimus  ;  quam 
tenuitusqne  ad  annum  1124.  Plera  vide  in  Neustria 
pia  Artun  du  Honsticr* 


163 


E.iDMERI  CANTDARIENSIS  MONACHI 


4Ci 


quatenas  Angliam,  ejas  abseoUa  desolatam,   citato  A  Anselnno,  suo  jussu  accepla  fuerant  se  redditaram 


reditu  visitaret,  affirmabat,  et  affirmando  promitte- 
bat  regem  ipsum  penitus  ad  voluntatem  ipsius  in 
orane  quod  deinceps  praeciperet  promptissimam  men- 
tem  habere,  nec  ulierius  a  Romana  Ecclesia  yelle 
dissentire.  Et  subjungens,  ait  :  «  Propterea  obsecro 
ut  omnem  moram  rumpatis  in  veniendo,  ne  forte 
ex  adverso  aliqua  saecularis  aura  prorumpat,  quae 
eum  ab  istis  subrerlat.  i>  Hsecille  audiensDeosuper 
admirabili  dono  ejus  gralias  egit,  acceptaque  licen- 
tia  a  fratribus  inter  quos  jamdiu  magao  cum  amore 
et  bonorehabiti  fueramus,  in  Angliam  iturus  Geme- 
ticum  (a)  venit.  Ubi  renovata  infirmitatc  qua,  ut  me 
moravimus,  Becci  gravatus  fuerat,  a  loco  progredi 
nequaquam  potuit.  Quapropter  missis   in  Angliam 


cum  m   Angliam  esset  reversus,  dato  vadimonio 
pollicitus  est. 

Hiset  aljis  quae  rcsexpetebat  inter  viros  compo- 
sitis,  Anselmus  iter  Angliam  remeandi  ingressus  est, 
et,  divino  tutamine  Fretus,  sanus  et  alacer  cum  suii 
omnibus  Dofris  esl  appulsus.  Qua  vero  exsullatione, 
qua  juconditate,  qua  spe  boni  in  Angliam  vemens 
susceptussit,  rcor,  ex  consideratione  malorum  quae 
paucis  tetigimus  illic  ante  reditum  ejus  proveoisse, 
aiiquantulum  subintelligi  posse  ;  unde,  ut  diverss 
setatis  et  ordinis  hominum  gaudia  silearo,  de  ipsa 
regina  hoc  breviter  dixerim  quod  nec  terrena  nego- 
tia,  nec  pompa  ssecularis  glorise  ulla  poterant  cam 
detinere  quin  virum  loca  diversa  adeuntem  praece- 


nuntiis,  intimavit  regi  quid  sibi  ne  rediret  obstabat.  j>  deret,  et,   monachis  seu  canonicis  ei  pro  more 


Turbatur  ille  ad  audita  et  vehementer  indoluit,  ju- 
rans,  per  verbum  Dei,  scilicet  omnia  damna  aeqiia- 
nlmius  toleraturum  quam  Ansclmi  decessum.  Remis- 
sis  ergo  celerrime  nuntiis,  orat  virum  sibi  ipsi  par- 
cere  ac  omnimodis  indulgere  quieti.  Praecepit  quoque 
ut  de  iis  quae  sui  juris  in  Norlhmannia  erant  pro 
voto  acciperet,  et  sibi  ac  suis  exindeminislrarisuffi- 
cienter  juberet,  seque  in  proximo  transfretaturum 
exspectaret  ;  quo  ipse  gratiose  acccpto,  circiter 
mense  uno  ibi  remansit.  Mitigalo  deinde  languore 
Beccam  rediit,  ratus  sibi  opportonius  et  honeslius 
fore  illic  quam  alias  regium  praestolari  adventum. 
Ubi  omnibus  mira  alacritate  de  reditu  cgus  exsultan- 
tibus,  ecce  lacrymabile  malum  concussii  atque  sub- 
vertit  gaudium  ipsum .  Namtamgravis  inOrmitas 
iterum  invasit  Aoselmum  ut  de  co  praeter  morlem 
nihil  exspectaremus.  Confluuut  episcopi  et  abbates 
terrse  illius,  acde  funere  ejus  quique  pertraclant. 
Sed  omoipotens  Deus,  sua  pietate  ipsum  contra  om- 
nium  opinionem  &anilati  restituit,  et  mullos  magno 
exlndegaudio  laetificavit. 

Igitur  in  Assumptione  beatae  Mariae  rex  Bcccum 
venit,  celebratoque  ab  Anselmo solemni  missae  offi- 
cio,  una  rex  Eciiicet  et  ipse  convenerunt,  et  tan- 
dem  omnia  quae  illos  in  diversa  traxerant  pacem  et 
concordiam  invencrunt.  Siquidem  Ecclesias  Angliae 
quas  Wilhelmus  rex  fralrer  regis  Ilenrici  sub  cen- 
sum»  ut  longe  superius  retuli,  primus  redegerat, 
liberas  ab  «adem  exaclione  r^^x  in  roanus  Anselmi 
reddidit,  et  se  de  ipsis,  dum  viveret,  nihil  acceptu 


obviam  procedenlibus,  ipsa  procederet,  hospiliaque 
ejus,  sua  providcntia,  dignis  apparatibus  ador- 
naret. 

Itaque  post  haec,  ii  qui  ecclesiis  ac  monasteriis 
pro  cxigenda  regia  pecunia  fueranl  intromissi,  ejccli 
sunt,  et  personis  cujusque  ecclesiae  res  intus  ctexlia 
ad  communem  utililatem  commendatae.  Presbytero- 
rum  etiam  causae,  sicut  regem  Anselmo  promisisse 
diximus,  dispositae  sunt,  atquc  id  ipsum  per  lotura 
regnum  divulgatum. 

Rex  ipse  inter  haec  Northmanniam  sibi  bello  sub- 
egit  (ft),  et  id  Anselmo  per  epistolam,  quam  ecce 
subscribimus,  sigoificavit. 

«  Henricus  rex  Angiorum,  Anselmo  Cantua- 
riensi  archiepiscopo,  salutem  et  amicitiam. 

«  Patemiiati  et  sanclitati  vestrse  significamus  Ro- 
bertum  comitem  Northmanniae,  cum  omnibus  copiis 
militum  et  peditum  quos  prece  et  pretio  adunare 
potuit,  die  nominata  et  determinata  mecum  ante 
Tenerchebraium  acriter  pugnasse  (c),  et  landem  sub 
misericordia  Dei  vicimus,  et  sine  multa  caede  oostro- 
rum.  Quid  plura  ?  Divina  misericordia  duceni 
Northmannia;  ct  comitem  Moritonii,  et  Willbelmuro 
Crispinum,  et  Willhelmum  de  Ferreris,  et  Roberlum 
de  Stuteville  senem,  etaHos  usque  ad  quadringen' 
tos  milites,  et  decem  millia  peditum  in  manoa  oos- 
trds,  et  Northmanniam  dedit.  De  illis  autem  quosglft- 
dius  peremit,  non  est  numeras.  Hoc  autem  non  da- 
tioni  vel  arrogantiae,  nec  viribus  meis  tribuo,  sed 
dono  divinae  dispositionis  attribuo,  quocirca,  Paler 


rum  quandiu  essent  sine  pastore,  promisit.  Pro  pe-  D  reverende,  suplex  et  devotus  genibus  tuas  sancli* 


cunia  autem  quam  a  presbyteris,  ut  praefati  sumus, 
acceperat,  eamemendationemspoponditut  iiquinon- 
dum  inde  quid  dederantnihil  darent,  et  qui  dederant 
tribus  annis  sua  omnia  in  pace  et  quiete  libera  possi- 
derent.  Cuncta  vero  quae  de  archiepi8Copalu,exsuIante 


tatis  advolutus  te  deprecor  ut  supemum  judicem, 
c^jus  arbitrio  etvoluntate  triumpbus  iste  tam  glo- 
riosus  et  utilis  raihi  contigit,  depreceris  nt  non  sit 
mihiad  damnum  et  detrimentom,  sed  ad  initium  bono- 
rum  operum  etservitii  Dei,etsanctseDei  Bccleslaesiatu. 


HENSCHENII  NOT^. 


(a)  Gemmelicum,  vulgo  Jumiige  infra  Rothoma- 
gum  :  monasterium  amplum,ubiverosimiIiternavim 
oonscensuras  erat  in  Angliam  trajiciendus  Anselmus. 

{h)  In  automno  ejusdem  anni  1 106.  Consule  Orderi- 
oom  Vitalem  ad  aic(umannum,ubietiamcapiiv08re- 


censet,  uti  et  Simon  Dunelmensis  aliique  scriptores* 
(c)  Moritonii  comitis  castrum  hoc  fuit  quoa  obsi- 
dentem  regem  aggressi  bosles  in  vigilia  S.  Michae- 
lis,  istam  de  se  victoriam  dedere,  ut  scribit  jam  ci- 
tatus  Simon  Dunelmensis. 


A65 


fflSTORU  NOVORDM.— UB.  IV. 


466 


tum  tranquilla  pace  tenendurn  et  corroborandam,  A  quamlibet  laieam  manum  investiretur  in  Anglia, 


ul  amodo  libera  vivat,  et  nulla  concutialur  lempe- 
state  bellomro.  » 

Igitur  ob  pacem  quam  rex  fecerat  cum  Anselmo 
hac  victoria  eum  potitum  multi  testali  sunt. 

Northmannia  ergo  sub  regia  pace  disposita,  ct 
duce  Roberto  cum  comite  Moritonii  in  Angliam  sub 
captione  praemissis,  rex  ipse  in  regnum  suum  rever- 
sus  est.  Adunatis  autem  ad  curiara  ejus  in  Pascha 
terrs  principibus,  dilata  est  ecclesiarum  ordinatio 
quam  rex  se  facturum  disposuerat,  eo  quod  summus 
sedis  apostolic»  pontifex  Paschalis  Franciam  vene* 
rat  (a),  et  sibi  ad  concilium  (b)  quod  Trecis  erat 
celebraturus,  a  rege  Henrico  et  ab  Anselmo  arehie- 
piscopo,  saepe  supra  memoratos  viros,  Willhelmum 


concedente  quoque  Anselmo  ut  nullus  in  prselatio- 
nem  eleclus  pro  hominio,  quod  regi  faceret,  conse- 
eratione  suscepti  honoris  privaretur.  Quibus  ita 
disposilis,  pene  omnibus  Ecclesiis  Angliae,  quss  suis 
erant  pastoribus  diu  viduatse,  pcr  consilium  Anselmi 
ae  procenim  regni,  sine  omni  virgse  pastoralis  aut 
annuli  investitura  Patresa  rege  sunt  instituti.  Insti- 
tuti  quoque  sunt  ibidem  et  eodem  tempore  ab  ipso 
rege  quidam  ud  regimen  quarurodam  Ecclesiarum 
Northmanniee,  quse  similiter  suis  erant  Patribus  de- 
stitutae. 

Inter  ista  coppit  Anselmus  coram  rege  regnique 
episcopis  atque  principibus  exigere  a  Gerardo  archi- 
episcopo  Eboracensi,  professionem  de  sua  obedientia 


et  Baldwinum  mitti  mandaverat.  Ratus  itaque  rex  g  et  subjectione,  quam  non  fecerat  ex  quo  de  espisco- 


aliquid  novi  se  in  reditu  illorum  accepturum,  in  sub- 
sequens  festum  Pentecostesomnia  distulit,  quafenus^ 
eis  reversis,  securius  quseque,  agnita  pontificis  vo- 
luntate,  disponeret. 

Soluta  igitur  Cttria  Anselnvus  ad  abbattam  sancli 
Eadroundi  vadit  crucem  magnam  ibi  consecraturus, 
et  alia  qusdam  episcopalia  officia  administraturus. 
Quibus  expletis,  cura  jam  rediturum  se  putaret  gravi 
corporis  infirmitate  corripitur,  et  ingravescente 
ianguore  ad  extreroa  fere  perducilur.  Detentus  au- 
tem  est  ibi  propter  ipsam  infirmitatem  usque  ad 
octavas  PentecosteP;  et  conciliuni  quod,  sicut  dixi- 
mus,  dilatum  erat,  causa  infirmitatis  ejus,  inducias 
in  Kalend.  Augusti  accepit. 

Inter  hsec,  ex  parte  apostolici  allata  est  Anselmo 
epistola  ista  : 

«  Paschalis  epiBCopus,  servus  servorum  Dei,  vene- 
rabili  fratri  Anselroo,  Cantuariensi  episcopo,  salutem 
et  apostolicam  benedictionem. 

«  De  presbyterorum  filiis,  »  etc.  Yide  in  Pa* 
schali  II. 

In  Kalendis  ergo  Augusti,  conventus  episcoporum, 
abbatum,  proeerum  regni  Lundoniae  in  palatium 
regis  factus  cst.  Et  per  tres  continuos  dies,  absente 
Anselmo  ioter  regem  et  episcopos  satisfactum  de 
Ecclesiarum  investituris,  quibusdam  ad  boc  niten- 
tibus  ut  rex  eas  faceret  more  patris  ac  fratris  sui, 
non  juxta  preceptum  et  obedientiam  apostoltci.  Nam 
papa,  in  sententia  quse  exinde  promulgata  fuerat, 
minus  stans,  concesserat  hominia  quae  Urbanus 
papa  seque  ut  investituras  iolerdixerat,  ac  per  hoc  D  ofiicio  suffraganeis  ipsius  sedis,  Gerardo  videlicet 


patu  Herefordensi  in  archiepiscopatum  Eboracen- 
sem,  ut  supra  meminimus,  translatum  fuerat.  Ad 
quae  cum  rex  ipse  diceret  sibi  quidem  non  videri 
necesse  esse  ut  professioni  quam  ordinationis  suse 
tempore  Gerardus  fecerat  aliam  superadderet,  prse- 
sertim,  cum  licet  Ecclesiam  mutaverit,  idem  tamen 
qui  fuerat  in  persona  permanserit,  nec  a  prima 
professione  absolutus  exstiterit,  Anselmus,  ut  prse- 
sentis  quidem  regis  verbis  acquievit  ea  conditione 
ut  Gerardus  in  manum  sibi  daret  se  eamdem  sub- 
jectionem  in  archiepiscopatu  ei  servalurum  quam 
in  episcopatu  professus  fuerat.  Annuit  Gerardus,  et 
sua  manu  imposita  manui  Anselmi,  interposita  fide 
sua,  pollicitus  est  se  eamdem  subjectionem  et  obe- 
,  dientiam  ipsi  et  successoribos  suis  in  archiepisco  - 
'  patu  exhibiturum  quam  Hierefordensi  Ecclesiae  ab 
eo  sacrandus  antistes  promiserat. 

Exin  statutum  est  ut  qui  ad  cpiscopatum  elecli 
erant  Canluariam  irent,  et  ibi  dignitatis  ipsius 
bcnedictionem  ex  more  susciperent.  Willhelmus 
itaque  Wintoniensis,  et  Rogerius  Serberiensis,  ac 
Reinelrous  tunc  nuper  Ecclesise  Herefordensi  restitu- 
tus  episcopus,  quorum  supra  meminimus,  nec  non 
Willbelmus  qui  legatione  regis  fungi  solebat,  tuoc 
autem  Execestrensi  Ecclesise  electus  episcopus, 
Urbanus  quoque  Glamorgatensi  Ecclcsise  (c),  quae  in 
Gualis  est,  similiter  electus  epbcopos,  simul  Can- 
toariam  venerunt,  et  in  Dominica  die,  quse  fuit  ter- 
tio  Idus  Augusti  (d)  pariter  ab  Anselroo  consecrati 
sunt,  ministranlibus  et  cooperantibus  sibi  in  hoc 


regem  sibi  de  investituris  consentaneum  fecerat,  ut 
ex  epistola  qoam  supra  descripsimus  colligi  potest. 
Dehinc,  prsesente  Anselmo,  astante  multitudine, 
annuit  rex  et  statuit  ut  ab  eo  tempore  in  reliq^mm 
Dunqoam  per  dationem  baculi  pastoralis  vel  annuli 
quisquam   episcopatu  vei  abbatia  per  regem    vel 


archiepiscopo  Eboracensi,  Roberto  Lincoliensi  epi- 
scopo,  Joanni  Bathoniensi,  Herberto  Norwicensi, 
Roberto  Cestrensi ,  Radulfo  Cicestrensi ,  Ranulfo 
Dunelmensi .  Ipso  die  priusquam  eorumdem  episco- 
porum  consecrationem  Anselmus  faceret,  praesenti- 
bus  eis  el  episcopis  qui  convenerant  juxta  manda- 


HENSCHENH  NOTiE. 


(a)  Anno  sequenti  1107,  Pascha  fuit  xiv  Aprilis. 

(b)  Ceiebratum  id  est  Id.  Maii,  sive  circa  Ascen- 
sionem  Domini. 

(c)  Wallise  pars  meridionaiis  Glamorgania  est,  ad 
Sabrin»  aestuarium.  Sedes  episcopalis  Landavia  fuit 


(unde  sub  nomine  Landavensiom  episcoporom  de  bis 
alii  agunt),  de  qua  actum  ix  FeDruani,  ubi  de  S. 
Teliao  ejus  loci  episcopo. 
{d)  Scilicet  littera  Dominicali  F. 


m 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


46S 


tom  domiDi  papse  (nam  Ijoc  ci  per  litleras  olim  A  consecretur.  •  Refei^t :  «  Non  omnia  facienda  sunt 


roandaverat)  reddidit  Ealdwino  virgam  pastoralem 
abbatiae  de  Ramesei,  quam,  ut  supra  meminimus, 
perdiderat  in  concilio  Lundoniensi. 

In  subsequenli  etiam  quinta  feriai  sacravit  in  ipsa 
sede  Robertum  monachum  coenobii  Sancti  Pelri 
Westmonasterii ,  ad  regimen  abbalise  sancti  Ea- 
dmundi. 

Ordinatio  autcm  abbatis  Sancti  Augustini  per 
id  temporis  ea  causa,  ut  ita  dixeriro,  dilata  est  quod 
ipse  qui  in  abbatem,  scilicet  Hugo  monachus  BeC'* 
censis,  electus  crat,  nondum  sacros  ordines  habe- 
bat.  Ordinalus  vero  est  ad  diaconatum  ab  archi- 
cpiscopo  in  capella  sua  Cantuariae  cum  multis  aliis, 
in  jejunio  septimi  mensis,  et  item  ad  presbytera- 


qus  fidei  contraria  non  sunt,  alioquin  plura  incon- 
venientia  fierent.  Hoc  quoque  unde  agilur,  quamvis, 
si  fieret,  fidei  contrarium  non  esset,  fieri  tamen  ex 
consuetudine  non  debet,  eo  quod  nimis  inconve- 
niens  esset.  Ki  quippe  qui  canonice  mihi  et  Ecclesise 
noslrae  per  omnia  subjici  debet,  subditua  in  boc 
contra  ordinem  iicrem.  Ad  haec ,  archiepiscopus 
Cantuariensis  primas  cst  totius  Angliae,  Scotiae,  Hi- 
berniae  et  adjacenlium  insulanim,  nec  pro  alicujus 
personse  consecratione ,  nisl  solummodo  regis  ac 
reginae,  sedero  suam  ex  consuetudine  egredilur.  Si 
ergo  rex  vult  ut  ego  eumdem  honorem  exhibeam 
abbati  Sancti  Augustini  quem  sibi,  parem  eum  vult 
in  regno  suo  facere  sibi.  Quod  ne  fiat  consulo,  sicat 


tum  a  Willhelmo  Exoniensi  episcopo  in  eadem  ca-  3  ei  cui  fldcm  debeo,  quatenus  se  ab  hac  voluntate 


pella  jejunio  decimi  mensis  (a).  Ansclmus  enim  infir- 
mabatur,  et  partim  ea  re,  partim  propter  imminens 
feslum  Nativitatis  Christi,  Cantuariam  ad  Ansel- 
mum  idem  epiicopus  jussus  venerat.  Post  haec  cum 
Anselmus  ordinationem  ipsius  abbatis  accelerare 
vellet,  eo  quod  res  Ecclesiae  pessumibant,  et  quo- 
tidie  in  sui  diminutionem  intus  et  exlra  decidcbant, 
volait*ul  praedictuB  episcopus  eum  in  abbatem  ad 
altare  Christi  Canluariae  solcmnitcr  (se  aslante) 
consecraret.  Sed  ubi  monachis  Sancti  Auguslini  res 
innotuit ,  ad  contradicendum  animati  sunt.  Nam 
Ecclesiam  suam  privilegia  habere  commcutati  sunt 
per  quae  abbatem  suum  non  nisi  in  sede  sua  ordi- 
nari  debere  manifesta  allegatione  se  probaturos 


cohibeat.  Re  eleuim  vera  dico  quia  si  in  unqaam 
tanta  inordinatio  in  Anglia  facta  fuerit,  non  modo 
regi,  sed  archiepiscopis,  episcopis,  principibus,  et 
toti  regno  grande  opprobium  erit.  »  Dixerunt : « Eia, 
si  eum  in  sede  sua  ordinare  istis  rationibus  actus 
non  vis,  mandat  ut  in  sua  capella,  se  praesente, 
illum  ordinari  permittas  ab  aliquo  episcoporum  cui 
ipse  praeceperit.  »  Respondit :  «  Cur  illum  ab  alio 
episcopo  ordinari  permitterem  quem  ego^  gratia 
Dei,  pro  meo  jure,  uli  debeo,  ordinare  potis  sum  ?  • 
«  Et  hoc  quidem,  aiunt,  mallet,  ut  illic  eum  ta  ipse 
consecrares. »  Dixit :  «  Si  hoc  fecero  nonnullam  in- 
juriam  faciam  ipsi  domino  meo ;  meum  quippe  non 
esl  in  capella  ejus  missam  celebrarei  nisi  qoando 


asseraerunt.DuravilautemhscfabuIaillorumdicbus  p  ipse  debet  a  me  coronari.  Itaque  si  hoc  facio  pro 

«%A«%m«11fta  Air%ark1v«rk#%        m«iiln#^«niia         AaMAnliMwa  a^mbwmm     ^^      ^I^W^aIm         a^«,  ^^j^  ama  S«^m  a  ma^w«««a         MAMAm        «f«lAAAA>4  ^vft 


uonnullis ,  Anselmo  nullatenus  asserlioni  eorum 
cedere  volente.  Tandem  in  initio  quadragesimae  (b) 
cum  Anselmus  juxta  Lundoniam  pro  colloquio  regis 
venisset,  quidam  ex  ipsis  monachis  quos  ad  rem 
exercendam  ii  qui  domi  remanserant  pari  voto 
selectos  eo  direxerant,  omissis  privilegiis  suis  (quse 
nulla  vel  non  rata  a  rege  et  principibus  comprobata 
sunt  et  damnata)  per  suos  advocatos  regi  persuasc- 
runt  ut  Anselmo  roandaret  abbalem  in  ecclesia 
Sancti  Augustini  ex  antiqua  consuetudini  conse- 
crare.  Hujus  mandati  nunlii  fuerunt  WillheJmus 
episcopus  Wintoniensis,  et  Rogerius  Serberiensis, 
et  Willhelmus  Exoniensis,  cum  Giesleberto  abbate, 
Westmonasterii  a  rege  ad  Anselmum.  Respondit  ergo 
Anselmus  :  •  Si  rex  me  rogaret  quatenus  pro  suo 


abbatis  consecratione,  regius  honor  vilescet,  et 
deinccps  mei  exemplo  exigetar  pro  consuetudine 
quod  hactenus  fiebat  statulo  tempore  pro  solo  regis 
honore.  Verum  qula  ipse  vult  ut  proxime  consecre- 
tur,  eo  quod  nondum  confirmato  abbate  fluctuanl 
res  abbatiae,  si  voluerit,  hic  in  capella  hospitii  mei 
eum  ordinabo,  quoniam  quidem  mihi  facilc  non  est 
pro  tam  levi  re  hac  vice  Cantuariam  ire.  »  Relata 
sunl  ista  regi  el,  approbata  ratione  Anselmi,  lauda- 
vit  ut  omissis  cunctis  objectionum  ambagibus  abbas 
sacraretur,  uti  dixit  Anselmus.  Ordinavit  igitur  il- 
lum  IV  Kal.  Mariii,  quinta  feria  primas  septimanae 
Quadragesimae  apud  Lambclham  in  capella  Riiffensis 
ecclesiae,  ubi  tunc  Anselmus  erat  hospitatus.  Ac- 
cepta  ab  eo  professione,  ex  more,  qua  se  Ecclesise 


amore  ipsum  abbatem  in  ecclesia  sua  ordinarem,  ^  Dorobemensi  et  archiepiscopis  ejus  canonicae  per 

fortassis  faccrem,   ca  considerationc ,   eo  intuitu 

quod  antecessorum  mcorum,  juris  fuil  et  mei  est 

indifferenter  per  Angliam,  ubicunque  voluntas  tulit, 

episcopale  officium  administrare.  Nunc  aulcm  quia 

mandat  ut  id  faciam  ex  consuetudine,  dico  consue- 

tudinis  illud  uon  esse.  »  At  illi  :  «  Si  contra  fidem 

noD  esse  dignoscitur,  omnino  vult  ut  in  sua  sede 


omnia  obediturum  promisit.  li  ergo  qui  affuerunt 
mullo  honestius  ipsum  Cantuariae  potuLsse  sacrari 
dixerunt,  et,  quod  major  honor  esset  abbati,  requi- 
rere  patrem  palriae  pro  benedictione  saa  in  metro- 
poli  sede  quam  in  capeila  Roffensis  ecclesiae. 
Intcr  haec  Anseimas  misit  domino  papas  epislolam 
hanc  : 


HENSCHENII  NOTiE 
(a)Hunc  passim  QuatuorTemporum  nuncupaniur 
ista  jejunia,  eo  quod  quater  in  anno  habeantur  : 
sepiimi  aulem  et  decimi  mensis  nominibus  indican- 
tur  September  ct  December,  et  infra  nomine  quarti 
meniii  Janins. 


(b)  Anno  1108  bissextili,  C|uando  Pascha  incidit 
in  V  Aprilis,  et  dies  Cinerum  in  xix  Februarii  litteris 
Dominicalibus  ED. 


469 


HISTORU  NOVORUM.  —  LIB.  IV. 


470 


Paschali  domino  Patrlque  reverendo,   summo  A  operam  dare  instituit  qualiter  aliquo  modo  mala 

quae  pauperes  maxime  deprimebant  mitigarentur, 
Cujus  boni  exordium  gnarus  a  sua  curia  coepit. 
Tempore  siquidem  frairis  sui  regis  hunc  morem 
mullitudo  eorura  qui  curiam  ejus  sequebantur  ha- 
bebat  ut  quae  pessundarent  diriperent,  et,  nulla  eos 
cohibenlc  disciplina,  totam  terram,  per  quam  rex 
ibat,  devastarent.  Accedcbat  his  aliud  malum  : 
plurimi  namque  corum  sua  malitia  (a)  debriali  [aL 
inebriati],  dum  reperta  in  hospitiis  quae  invadebant 
penitus  absumere  non  valebant,  ea  autem  ad  forum 
per  eosdem  ipsos,  quorum  erant,  pro  suo  lucro  ferre 
ac  vendere,  aut  supposito  igne  cremare,  aut.  si 
polus  esset,  lotis  exinde  equorum  suonim  pedibus, 
residuum  illius  per  terram  eflFundere,  aut  certe  ali- 


pontifici,  Anseimus,  servus  EcclesiaB  Cantua- 
riensis,  debitam  obedientiam  cum  orationum  assi- 
duitate. 

0  Non  debeo  tacere  excellentiae  veslrae,  quod  per 
eam  Dei  gratia  operatur  in  Anglia  et  in  Northman- 
nia.  Rex  qui  dominatur  Anglis  el  Northmannis  obe- 
dienter  suscipiens  vestram  jussionem,  investiluram 
Ecclesianim,  renitentibus  multis,  omnino  deseruil; 
quod  ut  faceret,  Robertus  comes  dc  Mellento  ct  Bi- 
chardus  de  Redueris,  ut  fideles  vestri  et  filii  Eccle- 
siae  veritatis  attracti,  monitis  vehementcr  instite- 
runt.  Rez  ipse  in  personis  eligcndis  nullatenus 
propria  utitur  voluntatc,  sed  religiosorum  se  peni- 
tus  conmiitlit  consilio.  De  me  autem  quantas  debco 


gralias  patemae   bcnignitali   vestae   scribendo   non  g  quo  alio  modo   disperdere  solebant.   Quae   vero   in 


sufficio  reddere,  sed  eas  in  charta  cordis  mei  scri- 
ptas  lego  assiduc.  Cum  cnim,  sicutseni  vestri  dilecli 
fratres  nostri  Willhelmus  et  Balduinus  retulerunt, 
vitae  meae  corruptibilis  curam  oe  cito  deficiat  lam 
benigna  sollicitudine  mihi  gerere  pra!cipitis,  nou 
raodicum  pietatis  affectum  magnitudinera  veslram 
erga  parvitalem  meam  habere  monslralis.  Omnipo- 
tens  Deus  vitam  vestram  nobis  in  omni  prosperilate 
diu  custodiat.  > 

Hanc  epistolam  idcirco  placuil  huic  opcri  admi- 
scere,  ut  ea  teste  monstraremus  quae  de  investituris 
Ecclesiarum  dixiraus  rata  esse.  Ad  quara  etiara  cor- 
rectionem  Mellentinus  coraes  pro  litteris  quas  ei, 
ul  supra  scripsimus,  papadirexeral,  pcrductusfuerit, 
hujus   testimonio   designare,   pari  voto  cordi  fuit. 


patresfarailias  crudelia,  quae  in  uxores  ac  filias  eorum 
indeccntia  fecerint,  rcrainisci  pudet.  Has  ob  causas 
quique,  praecognito  regis  adventu,  sua  habitacula 
fugiebant,  sibi  suisque,  quantum  valebant,  in  silvis 
vel  aliis  locis,  in  quibus  se  tutari  posse  sperabant, 
consulentes.  Huic  malo  rex  llenricus  mederi  desi- 
derans,  indicto  edicto  omnibus  qui  aliquid  eorum 
quae  dixi,  fecisse  probari  poierant,  aut  oculos  erui, 
aut  manus  velpedesvelaliamembraconstantijustitia 
slrenuus  faciebat  amputari.  Quae  justitia,  in  pluri- 
bus  visa,  caeteros  integritatem  sui  amantes  ab  alio* 
rum  laesione  dcterrebat. 

Item  moneta  corrupta  et  falsa  multis'raodis  raul- 
tos  affligebat.  Quam  rex  sub  tanta  animadversione 
corrigi  staluit  ut  nullus  qui  posset  deprehendi  falsos 


Re  etenim  vera  ab  iis  in  quibus  olira  versalus  fuerat  ^  denarios  facere,  aliqua  redemptione,  quin  oculos  et 


quadam  ex  parte  mutalus  erat,  si  quidem  justi  ama- 
tor  islis  consilium,  illis  auxiliura,  aliquibus  utrum- 
que,  juxta  quod  ratio  exigebal,  saepe  exhibebal.  Rex 
ipse  Henricus,  iUius  consilio  in  regni  negoliis  prae- 
stantius  et  efiicacius  caeteris  credens,  defuncli  fratris 
sui  regis  vestigia  sequi,  sicut  fatebalur,  perhorrebat. 
Attamen  prsefatus  comes  nec  Anglos  diligere,  nec 
aliquem  illorum  ad  ecclesiasticam  dignitatem  provehi 
patiebatur. 

Supra  memorato  Gundulpho  RofTensi  episcopo  ne 
hac  vita  sublato,  Anselraus  ad  euni  sepeliendum 
Rofifam  ivit,   qui,   obsequio    sub   raagna  lugenliura 


Jnferiores  corporis  partes  perderet,  juvari  valeret. 
Et  quoniam  saepissimCy  dum  denarii  eligebantur, 
llectebanlur,  rumpebantur,  respuebantur,  statuit  ut 
nullus  denarius  vel  obolus  inleger  esset.  £x  quo 
facto  raagnun  bonum  ad  tempus  toti  regno  creatum 
est.  Haec  in  saecularibus  ad  relevandas  terrse  aerum- 
nas  interira  rex  faciebat. 

Divina  nihilominus  officia  quoniam  indigne  per 
quoruradam  sacerdotum  manus  eo  usque  tractaban- 
tur,  sollicitus  institit  ut  et  ipsa  suo  ritu  caste  cele- 
brarentur.  Multi  nempe  presbyterorum  statuta  con- 
cilii  Lundoniensis,  necne  vindictam  quam  in  eos  rex 


monachorura,   clericorura  de  laicorura  raultiludine  j^  exercuerat,  quorura   superius   menlionem  lecimus. 


decenter  expleto,  res  ipsius  episcopii,  sicut  cxpedire 
melius  intelligebat,  ad  opus  Ecclesiae  intus  et  extra 
suas  videlicet  ordinavit.  Baculus  aulem  episcopalis 
Cantuariam  ab  Emulfo  raonacho  Rofiensi,  qui  ejus- 
dem  episcopi  capelianus  exstiterat,  pro  raore  delatus 
est,  et  in  praesentia  fratrum  super  altare  Domini 
Salvatoris  praesentatus. 

Inter  ista  rex  Henricus  considcrans  totum  pene 
regoum  in  gravem  aerumnam  multis  ex  causis  deci  • 
disse,  per  consilium  Ansehni    et  procerum  regni 


postponentes,  suas  feminas  retinebant,  aut  certe 
duxerant  quas  prius  non  habebant.  Quod  incouti- 
nentiae  crimen  rex  subverlere  cupicns,  adunatis  ad 
curiam  suam  in  solemnitate  Pentecostcs  apud  Lun- 
doniam  cunctis  majoribus  regni,  de  negotio  cum 
Anselmo  archiepiscopo  et  caeteris  episcopis  Angliae 
tractavit,  eosque  ad  malum  illum  exstirpandum 
regali  auctoritate  atque  potentia  fultos  roboravit. 
Unde  Anselmus  archiepiscopus  Cantuariensis,  et 
Thomas   electus   archiepiscopus  Eboracensis  (nam 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Debriare  pro  inebriare  saepius  in  sanctorum 
Actis  oocurrit,  vox  utique  apta  licet  aureo  saeculo 
ignota,  siquidem  bria^  ut  volunt  quidam,  eertam  vini 


mensuram  significabat ;  ut  ebrius  et  debrius  dicantur, 
quasi  de  vel  extra  mensuram  potus ;  sobriuif  sub 
mensura. 


471 


EADMERl  a\NTUARIENSIS   MONACHII 


472 


Gerardus  tuac  nuper  ad  eamdem  curiam  tendens  A 
abierat)  el  oranes  alii  Anglia  episcopi  statuerunt 
in  praesenlia  ejusdem  gloriosi  regis  Henrici,  assensu 
omnium  baronum  suorum,  ut  presbyteri,  diaconi, 
subdiaconi  caste  viverent,  et  femiuas  in  domibus 
suia  non  haberenl,  prssler  proxtmas  consanguioitale 
sibi  junctas,  secundum  quod  sancta  Nicaena  aynodus 
definivit.  Illi  vero  presbyteri,  diaconi,  subdiaconi, 
qui  post  inlerdictum  Lundoniensis  conciiii  feminas 
8uas  tenuerunt,  vel  alias  duzerunt,  si  amplius  mis- 
sam  celebrare  vellent,  eas  omnino  a  se  facerent  sic 
alienas  ut  ncc  ill®  in  domos  eorum,  ncc  ipsi  in 
doroos  earum  intrarent,  aed  neque  in  aliqua  domo 
scienter  convenirent,  neque  hujusmodi  femin»  in 
lerritorio  ecclesis  babitarent ;  si  autem  propler  ali* 


His  diebus  sermo  habitus  est  de  parochia  epiacopi 
Lincoliensis  que  in  nimium  tendebatur,  eoque  pro- 
cessit  (28)  ut,  quoniam  ratio  Christianitatis  id  utile 
fore  suadebat,  regi  et  archiepiscopo  caeterisque 
principibus  regni  visum  fuerit,  de  ipsa  parochia  so- 
mendum  quo  fieret  alter  episcopatus  (29),  cujus  ca- 
thcdrse  principatus  poneretur  in  abbatia  de  Heli. 
Sed  Anselmus,  quem  ipsius  negotii  summa  respicie- 
bat,  sciens  prscter  consensum  et  Romani  poniificis 
auctoritatem  novum  episcopatum  nusquam  rite  in* 
stitui  posse,  scripsit  ei  sic  : 

«  Domino  et  Patri  reverendo  Pascbali,  summo 
pontifici,  Anselmus  Ecclesiae  Cantuariensis,  debitam 
obedientiam  cum  fideli  obsequio  et  orationibus. 

i<  Quoniam  robur  dispositionum  quae  utiliter  fiunt 


quam  honestam  causam,  eos  colloqui  oporteret,  cum  3  inEcclesia  Dei   de  vestrse  pendct  auctoritate  pni- 


duobus  ad  minus  legitimis  testibus,  extra  domum 
coUoquerentur.  Si  vero  in  duobusaut  in  tribus  legi- 
timis  testibus,  vel  publica  parochianorum  fama 
aliquia  eorum  accusatus  esset,  quod  hoc  statutum 
violasset,  purgaret  se  adjunctis  sibi  secum  ordinis 
sui  idoneis  testibus  ;  sez,  si  presbyter ;  quinque,  si 
diaconus ;  quatuor,  si  sobdiaconus  esset.  Cui  autem 
hflec  purgatio  deficeret,  ut  transgressor  sacri  statuti 
judicaretur.  Illi  autem  presbyleri  qui  divinialtariset 
sacrorum  ordinum  contemptores  prseexigerent  cum 
roulieribus  habitare,  a  divino  officio  remoti  et  omni 
ecclesiastico  beneficio  privati,  exlra  chorum  pone- 
rentur  infames  pronuntiati.  Qui  vero  rebellis  et 
contemptor  feminam  suam  non  relinqueret  ct  mis- 
sam  celebrare  prsesumeret,  vocatus  ad  satisfactio- 
nem,  si  negligeret,  octavo  die  excommunicarenlur. 
Eadem  sententia  archidiaconos  (27)  et  canonicos 
omnes  complectebatur,  tam  de  mulieribus  relin- 
quendis  quam  dc  vitanda  earum  conversatione,  et 
de  districtione  ccnsurae,  si  siatuta  trangressi  fuis- 
sent.  Jurarent  insuper  archidiaconi  omnes  quod  pc- 
cuniam  non  acciperent  pro  toleranda  transgressione 
hutus  statuti,  ncc  tolerarent  presbyteros,  quos  sci- 
rent  feminas  habere,  cantare  vel  vicarios  habere, 
et  si  eos  audirent  calumniari,  veritatem  indcinqui- 
rerent.  SimiUter  et  decani  hsec  eadem  per  oronia 
jurarent.  Qui  vero  archidiaconua  vel  decanus  hoc 
jurare  nollet,  archidiaconatum  vel  decanatum  irre- 
cuperabiliter  perderct.  Presbyteri  vero  qui,  relictis 
mulieribus,  Dco  et  sacris   altaribus  ser>'ire  elige 


dentise,  quando  fiunt,  ad  vestrum  referendae  sunt 
uotitiam  et  judicium,  ut,  cum  apostolico  assensu 
fueriut  confirmatae  ,  nulla  praesumptione  a  posterb 
quae  salubriter  statutae  sunt  queant  violari,  sed  rata 
permaneant  in  perpetuum.  In  Anglia  est  quidam 
episcopatus,  scilicet  Lincoliensis,  cujus  dioecesis  tam 
ampla  est  ut  ad  ea  quae  non  nisi  ab  episcopali  per- 
sona  fieri  queunt  unus  episcopus  plene  sufficere  non 
possit.  Quod  cum  eonsideraret  rex,  et  episcopi,  et 
principes,  et  alii  rationabiles  el  religiosi  viri  regni 
Anglorum,  ad  utilitatem  Ecclesiae  visum  consilium 
esl  episcopatum  praefatum  in  duos  dividere,  ita  ut 
sedes  episcopalis  in  quadam  abbatia,  quae  sita  est 
in  insula  vocata  Heli,  et  est  intra  praefatam  diopce- 
sim,  constituatur,  monachis  ibidem  p*ermanentibus, 
sicut  sunt  multi  episcopatus  qui  roonachos  in  matre 
ecclesia  habent,  non  canonicos.  Quod  libenter  con- 
cedit  ipse  episcopus  Lincoliensis,  Roberlus  nomine, 
quia  pro  iis  quae  assumuntur  de  sua  Ecclesia  ad  in- 
Btaurandum  uovum  episcopatum  in  Heli,  tantum 
Ecclesiae  Lincoliensi  restauratur  (a)  ut  ipse  aufficiens 
et  gratum  sibi  esse  fateatur.  Cui  rei  mihi,  tum  pro- 
pterpraedictam  necessitatem,  tum  propter  multilu- 
dinem  praediclorum  qui  in  hoc  consentiunt,  visum 
est  ut,  salva  vestra  auctoritate,  assensuro  pneberem. 
Precalur  igitur  suppliciter  mea  parvitas,  quatenus 
hoc  quod  pro  utilitate  Ecclesiae  sic  dispositum  est, 
vestra  aucloritate  in  perpetuum  roborctur,  ne  a  pos- 
teris  ulla  praesumptione  (quod  bene  statutum  fuerit) 
violclur.  Oramus  Dominum   omnipotenlem  ut  Ec- 


rent,  quadraginta  dies  pro  transgressione  praefati  ^clesiae  suae  vos  in    diutuma    prosperitate  custo* 
concilii  ab  officio  cessantes,  pro  se  interim  vica-      diat  (b). 


rios  habercnty  injuncta  eis  poenitentia,  secundum 
quod  episcopis  eorum  visum  esset.  Omnia  vero 
mobilia  lapsorum  postbac  presbyterorum,  diaco- 
norum,  subdiaconorum  el  canonicorum  traderen- 
tur  tpiscopis,  et  concubinae  cum  rebus  suis,  velut 
adulterae. 


Solula  curia,  Anselmus  ad  villam  suam,  Hurte- 
lac  nomine,  ivit,  ibique  in  subsequenti  jejunio  quarti 
mensis,  multos  ad  sacros  ordines  promovit.  Inter 
quos  Ricardum  quoque  in  prsecedenii  proxima  so- 
lemoilate  Pentecostes  electum  ad  pontificatum  Ec- 
clesiae  Lundoniensis,   ad  presbyteratum  ordinavil. 

HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Dato  scilicet  uno  Elienf^is  abbatiae  manerio 
Spaldwich^  de  quo  infra  Godwinus  de  episcopis 
Angliae  doo  alia  addit  Biccleswort  et  Bolcden  ;  asse- 
rens  abbatiam  Eliensem  tam  divitem  ftiisse,  ot  suo 


abbati  plus  redderet,  quam  episcopis  suis  binaa  ter- 
naeve  nonnullarum  sedium  Angiicanarum. 

(b)  Poslulatiooi  pontifex  annuit,  sed  obierat  Ansel- 
mus  aotequam  negotium  conficeretur. 


473 


HISTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  IV. 


47i 


Deinde  ad  festiritatem  gloriosissimorum  aposiolo-  A  Rogerio  Serberiensi,  Radulfo  Cicestrensi.el  Willhel- 


rum  Pelri  et  Pauli  Cantuariam  veniens,  die  ipsius 
festivitatis  in  capitulo  prsesenlibusEccIesise  fratribus 
et  multis  aliis  tam  monacbis  quam  clericis,  nec  non 
el  laicis,  dedit  Radulpho  abbati  Sagii  (fl),  viro  equi- 
dem  boDO  et  rcligioso,  et  ipsi  eccIesiiB  valde  fa- 
miliari,  episcopatum  Roffensem,  accepto  prius  ab 
ipso  coram  omnibus  homlnio  ac  fidelitate.  Quam  fi- 
deliiatem  se  illi,  et  cunctis  legitimis  successoribus 
ejus  Ecclesiaeque  Cantuariensis  perpetuo  servatnrum 
promisit,  et  boc  super  quatuor  Evangelia  jurando 
confirmavit.  In  crastino  autem  misit  eum  Rovece- 
stram,  et  cum  eo  Willbelmum  archidiaconum  suum, 
ut  illum  ex  sua  parte  ipso  episcopatu  investiret. 
Ejusdem  quoque  negotii  causa  misit  et  Anlouium 


mo  Execeslrensi,  accepta  prius  ab  eo  pro  more  de 
obedientia  et  subjeclione  sua  professione. 

Postbaec  venit  Anselmus  Cantuariam,  et  ibi  cum 
magno  honore  sacravit  prsefatum  Radulphum,  Rof- 
fensi  Ecclesiae  elcctum  episcopum,  quinto  Idus  Au- 
gusli,  ministrantibus  sibi  in  hoc  Willhelmo  episcopo 
Wintoniensi,  Radulfo  Ciceslrensi,  et  Richardo  Lun- 
doniensi.  Qui  Richardus,  antecessorum  suorum 
[/.,  moreml  secutus,  honesto  munere  honoravit  ipso 
die  matrem  suam  ecclesiam  Cantuariensem^  juxta 
quod  statutum  fuerat  a  rege  quanto  impctravit  ab 
Anselmo  ut  eum  sarraret  apud  Pagaham,  sicut 
diximus. 

Inter  ha&c  electus  est  ab  Alexandro  rege  IScotias 


monachum  illuc,  qui  subprioris  officio  in  monasterio  g  et  clero  et  populo  monachus   quidam  Dunelroensis, 


Cantuariensi  fungebatur.  Nam  ex  quo  iErnuIphus 
ipsius  Ecclesise  prior  apud  Burgum  (^)abba8  fuent 
factus,  usque  id  temporis  nullus  in  prioratum  suc- 
cesserat. 

Eodem  tempore  rex  Nortbmanniam  ire  parabat. 
Anselmus  autem  ad  benedicendum  illi  portum  ma- 
ris  ubi  transire  debebat  ab  eo  invitatus  advenit.  Sed 
nocte,  cum  sequenti  mane  brachiolum  maris  quo 
regi  hospitium  ab  hospitio  Anselmi  dirimebatur 
regi  locuturus  trsnsire  deberei,  adeo  infirmatus  es 
at  ad  regem  accedere  nullo  pacto  valeret.  Quod  ubi 
nuntiatum  est  regi,  ei  per  Willhelmum  episcopum 
Wintoniensem  et  ejusdem  nominis  episcopum  Exe- 
cestrensem  prsecipiendo  mandavit  ne  ad  se  ullate- 
nus  iret,  sed  plenae  indulgeret  quieti.  Per  eosdem  Q 
quoque  semetipsum  quo  pergebat,  et  filium  suum 
quem  in  regoo  relinquebat,  cum  toto  regno  commen- 
davit  luitioai  ejus,  ut  quidquid  statueret,  ratum  es- 
set ;  irritum,  quod  prohiberet.  Rogavit  etiam  iilum, 
propter  amorem  sui,  consecrare  supra  memoratum 
Richardum  Lundoniensi  Ecclesiae  electum  pontifi" 
cem,  apud  Cicestram,  quoniam  prope  erat,  et  epi- 
scopi,  quos  adjutores  ac  ministros  in  officio  ipso  ha- 
beret,  praesto.  Causa  autem  propter  quam  hoc  ita 
festinato  fleri  volebat,  illa  dicebatur  esse  quia  eum- 
dem  Richardum,  in  eaecularibus  multum  valentem^ 
longe  versus  occidentales  Anglae  fines  ad  sua  nego- 
tia  exercenda  transmittere  sub  celeritate  dispone- 
bat.  At  Anselmus  consideratis  quibusdam  rationabi- 


nomine  Turgodus  (c),  ad  episcopatum  Sancti  Andreas 
de  Scolia.  Cujus  consecratio  dum  ultra  quam  expe- 
diret  demoraretur,  tum  propterea  quia  Thomas 
Eboracensis  Ecclesiae  antisles  electus  necdum  fue- 
rat  consecratus,  tum  propter  quaedam  alia,  quae 
longum  est  enarrare,  Ranulphus  Dunelmensis  epi- 
scopus  proposuit  eumdem  electum  in  praesentia  ip- 
sius  Thomae  apud  Eboracam  consecrare,  associatis 
sibi  episcopis  Scotiae  et  Orcadarum  insuiarum. 
Verum  quia  id  praeter  consensum  et  auctoritatem 
Cantuariensis  episcopi  rite  fieri  non  posse  sciebat, 
mandavil  ei  de  negotio  per  militem  quemdam,  et  ut 
ejus  consilio  ei  concessione  sacraretur  deprecatus 
est.  Ad  quae  scripsit  ei  epistolam  hanc : 

«  Anselmus  archiepiscopus  Cantuariae,  Ranulfo 
episcopo  Dunelmeusi  salutem. 

o  Mandaslis  mihi  per  quemdam  militem,  ScoIIan- 
dum  nomine,  quod  volebatis  ut  electus  episcopus 
ecclesiae  Sancli  Andreae  de  Scotia  sacrarelur,  et  hoc 
Yolebatis  fieri  meo  consilio  et  mea  concessione.  Sed 
hoc  uec  debet  nec  potest  canonice  fieri  ad  eodem 
electo  archiepiscopo,  nec  ab  alio  per  illum,  prius- 
quam  ipse  fiat  archiepiscopus  canonica  consecra- 
lione.  Quapropter  nec  consulo  nec  concedo  (imo 
interdico)  ne  fiat  ante  consecrationem  ejusdem  electi 
archiepiscopi,  nisi  a  me,  si  forte  hoc  necessitas  exe- 
gerit.  Vale.  » 

Post  haec  Anselmus  considerans  Thomam  episco- 
palem  suam  beuedictionem  non  ita  expetere,  siciit 


libus  causis  renuit,  nec  episcopum  sacrare  in  Cice-  n  debebat,  scriptam  hanc  epistolam  ei  direiit 


stra,  sieut  petebatur,  acquievit.  Verumtamen  ne  ni- 
bil  pro  rege,  qui  cuncta  quae  tunc  petebantur  pro 
Anselmo  faciebat,  facere  viderelur,  eumdem  epi- 
gcopum  pro  amore  illius  in  capella  sua  apud  Paga- 
ham  consecravit,  vii  Kal.  Augusti,  ministrantibus 
ei  in  hoc  officio  Willhelmo  episeopo  Wintoniensi, 


«  Anselmus  archiepiscopus  Cantuariensis,  amico 
suo  Thomae,  eleclo  archiepiscopo  ecclesise  Ebora- 
censi,  salutem. 

«  Canonica  auctoritas  praecipit  (30)  ut  ecclesia 
episcopatus  ullra  tres  menses  non  maneat  sine  pa- 
store.  Quoniam  autem  regi  placuit  consilio  baronum 


HENSCHENII  NOTiE. 


(d)  Abbatia  Sagiensis  in  Northmannia  est,  vulgo 
Saint-Mariinde-S^ez,  de  cujus  fundatione  facta 
anno  1050  vide  Neustriam  piam  Arturi.  Radulphus 
autem  anno  1114  ad  archiepiscopatum  Cautuarien- 
sem  translatus  fuit. 

(b)  Petroburgense  in  agro  Nortbamtoniensi  mona- 
steriom,  de  quo  multis  vi  Marlii,  ubi  de  58.  Kine- 


burg  et  Kineswitha  filiabus  PeQdae,sororibusPeadae, 
regum  Merciorum. 

(c)  Hic  est  Turgotus,  ante  prior  Dunelmensis,  cui 
Historiam  Duoelmensem,  sub  nomine  Simeonis  Du- 
nelmensis  editam,  vindicavimus  xxMartiiante  Trans- 
lationem  corporis  S.  Cuthberti  pag.  125. 


m 


EADMERI  GANTUARIENSIS  MONAGHI 


476 


suorum  et  nostra  eoncessione  ut  veslra  persona  A  bet.  De  electo  episcopoSancti  Andreie  de  Scotia, 


eligeretur  ad  arcbiepiscopatum  Eboracfle,  non  debet 
per  vos  tenninus  salubritcr  constitutus  diutius  dif- 
ferri.  Unde  miror  quia  post  electionem  yestram  non 
requisistis  ut  consecraremini  ad  quod  electi  estis. 
Mando  itaque  vobis  ut  octavo  Idus  Septembris  sitis 
apud  matrem  veslram  ecclcsiam  Cantuariensem  ad 
faciendum  quod  faccre  debetis,  et  ad  suscipiendam 
consecrationem  vcstram.  Quod  si  non  feceritis,  ad 
roe  pertinet  ut  ego  curam  babeam  et  faciam  quae  per- 
tinent  ad  episcopale  officium  in  Eboracensi  archi- 
episcopatu.  Preeterea  audivi  quod  vos  priusquam 
consecremini  facere  vullis  ut  electus  episcopus  San* 
cli  Andreee  de  Scotia  apud  Eboracam  consecretur. 
Quod  nec  vos  facere  debetis,  nec  cgo  concedo,  sed 


quod  audistis,    rumores  sunt  quibus  credere   non 
oportet.  Facile  ergo  est  interdici,  quod,  ut  fieret, 
non  a  me  excogitatum  esl.  Yivere  vos  sanum  laetum- 
que,  diuque  Deoque  nostra  Domino   nostro  suppli-* 
cat  Ecclesia.  Sancts  GantuariensisEcclesiae  congre- 
gationem  saluto,  et  oro  ut  pro  me  oret.  Yalete. » 
Rescriptum  Anselmi  ad  eumdem  Thomam  : 
«  Anselmus  archiepiscopus   Gantuariensis,   amico 
suo  Thomse,electo  archiepiscopo  EboracensiySalatem. 
«  Mandaslis  mibi  in  litteris  vestris  quod,  termino 
a  me  vobis  constituto   (Deo  auxiliante),   Cantuariae 
eritis,  si  opportune  poteritiSf  suscepturus  et  factu- 
rus  quod  debetis.  Rogaslis  quoque  ut  si  id  efficere 
non  valetis,  concederem  quatenus  id  mihi  x  diebus 


omnino  inlerdico  ne  fiat,  aut  de  illo  aut  de  aliqua  b  ante  renuntiare  possetis.  Sed  et  Willhelmus  clericus 


persona  quae  in  regimen  animarum  debet  provehi  ab 
archiepiscopo  Eboracenci,  quia  non  pertinet  ad  vos 
dare,  vel  concedcre  alicui  regimen,  aut  curam  ani- 
marum>  quia  nondum  accepistis.  Valete.  » 

Ad  illam  scripta  est  epislola  haec  : 

«  Dilectissimo  Patri  et  venerabili  domino  An- 
selmo,  sanctae  Gantuariensis  Ecclesiae  archiepiscopo, 
Thomas  Eboracee  metropoli  eleclus,  licet  indignus, 
salutem  et  amicae  fidelitatis  obsequium. 

•  Gratias  ago  vobis,  reverende  Pater,  quod  me 
semper  dilexistis  et  audivistis,  et  de  proventu  meo 
exsultavit,  et  laelatum  est  cor  vestrum  in  Domino. 
Dominus  Deus  retribuat  vobis  pro  me !  Quod  ad  con- 
secralionem  meam  venire  disluli,    causa  fuit  non 


nuntius  vester  precatus  est  mo  ex  vestra  parte  qua- 
tcnus  ego  ipsum  terminum  adventus  vestri  aliquan- 
tum  exlenderem,  ut  ad  nos  opportunius  possetisve- 
nire.  Quod  et  ego  causa  vestri  amoris  et  opportuni- 
tatis  libenter  facio.  Ne  itaque  opus  sit  vos  mibi 
quidquam  ante  de  vestro  advcntu  renuntiare,  submo- 
neo  vos  ut  die  Dominico,  qui  erit  quinto  Kal.  Octo- 
bris,  Cantuariae  sitis  ad  faciendum  quod  facere  de- 
betis,  et  ad  suscipiendam  consecrationem  vestram. 
Praeterea  quod  dicitis  in  litteris  vestris  vos  pecuniam 
quaerere  utRomam  mittatis  pro  pallio  Ecclesiae  vestrae, 
nonconccdo.  Et  puto  quod  id  frustra  faceretis,quo- 
niam  nuUus  debet  habere  pallium  antequam  sit 
consecratus.  Littcras  quas  requiritis  in  testimonium 


una  nec  parva  quaeme  detinuil.  Pecuniam  quampro  q  personse  et  electionis  vestrae,  cum  mihi  locutifueri- 


facullate  mea  magnam  causa  veniendi  ad  vos  con 
traxeram,  ult.aspem  mcam,  et  nimiura  diu  moratus 
lotam  dispendi  Wintoniae  a  qua  citius  discedens,  ad 
vos  venire  disposueram.  Placuit  autem  domino  no- 
stro  regi  ut  cum  ille  legatos  Romam  pro  causa  sua 
millebat,  ego  cum  eis  meum  railterem  ad  requiren- 
dum  Ecclesiae  nostrae  pallium.  Festinanter  igitur 
consilio  regis  ad  propria  reversus  ad  hoc  opus  quae- 
sivi,  et  adhuc  quaero  pecuniam,  sed  parum,  nisi 
graviter  mutuatam,  invenio,  quoniam  dominus  Gi- 
rardus  archiepibcopus  ecclesias  nostras  et  homines 
et  ipsum  dominium  nostrum  multum  pauperavit.  Et 
certe  rex  promisit  mihi  quod  vobis  colloqueretur, 
et  dilationem  meam  apud  vos  excusaret.  Termino  a 


tis  et  ostenderitis  cui  eas  dirigere  debeo,  libenler  fa- 
ciam  pro  vobis  eicut  pro  nroico,  quod  facere  debeo. 
Valcle.  » 

Ratus  ergo  Ansclmus  non  esse  ab;r'ire  praemunire 
dominum  papam  de  negotio  pallii,  quod  sibi  Thomas 
se  mandaverat  requisiturum,scripsit  ei  epistolamhanc: 

«  Domino  et  Patri  vere  diligendo  et  reverendo 
Paschali,  summo  pontifici,  Anselmus  servus  Eccle- 
siae  Canluariensis,  debitam  obedientiam  cum  fideli- 
bus  orationibus. 

«  Quoniam  fortitudo  et  directio  Ecclesiaram  Dei 
maxime  pendet  ex  auctoritate  paternitatis  vestrae 
post  Dominum,  quando  ratio  exigitad  ejus  libenler 
recurrimus  auxilium  et  consiiium.  Archiepiscopus 


vobis  constiluto(Domino  auxiliante)  ero  apud  san-  j^  Eboracensis,  Girardus  nomine,  migravit  de  hacvita, 


ctam  CaniuariensemEccIesiam,  siopporlune  potero, 
suscepturus  et  facturus  quas  debeo.  Quod  si  non  po- 
lero,  cummihi  palernitas  vestra  raandavit  ut  quin- 
decim  diebus  anle  vobis  renuntiarem,  precor  beni- 
gnitalis  vestrae  sanctitatem,  ut  decem  diebus  anle 
vobis  renuntiare  possim  (a),  mihi  concedatis.  Litteras 
vero  palernitatis  vestrae  requiro  in  testimonium  per- 
sooae  et  electionis  nostrse  quales  debetis  ct  scitis 
oportere.  Hocmodo  vestra  sanctitas  meae  parvitati 
debet,  hoc  vestra  Ecclesia  nostrae  denegare  non  de- 


et  alius,  Thomas  nomine,  loco  ejus  electus  est.  De 
quo  rumor  est  quod  quaeritur  ei  pallium  antequam  sit 
consecratus,  et  mihi  faciat  professionem  secundum 
antiquam  consuetudinem  antecessorum  roeoram  et 
suorum.  Haec  est  igitur  summa  precum  mearum  in 
hac  re^  ut,  antequam  consecretur  et  mihi  debitam 
obedientiam  (sicut  dixi)  profiteatur,  et  hoc  factum 
esse  litteris  nostris  cognoscatis  a  vestra  excellentia 
pallium  non  suscipiat.  Quod  non  dico  idcirco  quod 
illi  pallium  invideam,  sed  quoniam  quidam  autu- 


HENSCHENH  NOTiE. 
(a)  Id  vel  aliis  litteris  vel  per  nontios  verbotenus  factum  oportuit ;  quando  hs^c  limitttio  supra  non 
exprimitur. 


477 


HISTORU  NOVORUM.  —  LIB  IV. 


478 


mmt,  et  etiam  procurant  ul,  si  hoc  a  yobis  con-  A  juris  ex  antiquo  Ecclesia  Canluariensis  super  Ebo- 


cessum  fuerit,  confidat  se  professionem  debitam 
mibi  posse  dcnegare.  Si  enim  hoc  contingeret,  sci- 
tote  quia  Ecclesia  Aogliae  scinderetur,  et  secundum 
sententiam  Domini  dicentis  :  Omne  regnum  in  seip- 
sum  divisum  desolabitur  {Luc.  xi,  17),  desolaretur, 
et  vigor  apostolicae  disciplinee  in  ea  non  parum  de- 
bilitaretur;  ego  quoque  nullatenus  remanerem  in 
Angiia.  Non  enim  debcrem  aut  possem  pati,  ut  (me 
in  ea  vivente)  primatus  Ecclesiae  nostree  destruere- 
tur.  Uoc  ipsum  et  eodem  laffectu  suggero  reveren- 
tiae  vestrae  de  Lundooia,  si  ejua  episcopo  pallium 
petitur  (quod  nunquam  habuit)  ut  scilicet  ad  hoc 
nullatenus  assensum  prsebeat.  Quidam  namque  con- 
cinnant,  sub  hac  specie  boni,   phmatus   CantuariaB 


racensem  semper  habere  coosueverit  sciunt.  An- 
selmus  autem  postponens  clericorum  lilteris  respon- 
dere,  ad  lilteras  ThomaB  scripsit  haec  : 

«  Anselmus  archiepiscopUs  Cantuariensis,  amico 
suo  Thomae,  electo  archiepiscopo  Eboracensi,  sa- 
lutem. 

«  Mandavi  vobis  charitative  plusquam  semel, 
qualenus  ad  malrem  vestram  Ecclesiam  Cantuarien- 
sem  veniretis,  ad  suscipiendam  benedictionem 
veslram  et  ad  faciendura  quod  debelis  et  non  veni- 
stis.  Quapropter  eadem  dileclione  vobis  adhuc 
mando  quatenus  apud  ipsam  mairem  vestram  sezto 
Idus  Novembris  sitis,  ut  faciatis  quod  debelis,  et 
suscipiatis  benedictionem  nostram.  Prseterea,  quia 


dignitatem   quemadmodum   non  opertet  humiliare.  B  consilium   petitis,  consulo  vobis  ut   non  incipiatis 


Hisi  sanctitati  vestrae  in  hoc  anno  post  Pentecosten 
litteras  per  Bemardum  servientem  domini  Petri  ca- 
merarii  vestri,  quod  rex  Anglias  conqueritur  quod  su- 
stinetis  regem  Teutonicum  dare  investituras  Eccle- 
siamm  sine  excommunicationc,  et  ideo  minatur 
sine  dubio  sc  resumpturum  suas  investituras,  quo* 
niam  ille  suas  tenet  in  pace.  Videat  igitur  pruden- 
tia  veslra  sine  dilaliooe  quid  inde  agere  debeatis, 
ne  quod  lam  bene  sedificastis  irrecuperabiliter  de- 
strualur.  Rex  enim  nosler  diligenter  inquirit  quod 
de  illo  rege  facitis.  Oramus  Dominum  Deum  ut  nos 
]aetiGcet  dc  diutuma  prospeiitate  vestra.  » 
Rescriptum  domini  papae  ad  Anselmum : 
*  Paschalis  episcopus  servus  servorum  Dei,  dile- 


aliquod  quod  non  debetis  contra  ecclesiam  canlua- 
riensem.  Nam  pro  certo  scialis  quia  omnibus  modis 
quibus  possum  ad  hoc  me  impendam,  ut  de  sua  digni- 
late  Ecclesia  ipsa  meo  tempore  nihil  perdat. Valete. » 

Non  venit  sed  directa  epistola  baec  inter  alia 
scripsit  : 

«  Causam  qua  differtur  sacratio  [mea,  quam  nemo 
studiosius  quam  ego  vellek  accelerare,  qui  prolule- 
mnt  non  desistunt  corroborare.  Quamobrem  quam 
periculosum,  quam  turpe  sit  contra  consensum 
Ecclesiae  (cui  praefici  debeo)  regiraen  ipsius  inva- 
dere,  vestra  discretio  noverit.  Sed  et  quam  formi- 
dabile,  quam  sit  evitandum  sub  specie  benedictionis 
maledictionem  induere  1    » 


cto    fratri    Anselmo    Cantuariensi    archiepiscopo,  q     Ex  his  Anselmus  advertens  Thomam  clericomm 
-^i...        .         .-!•        u-_-j!-*:  suorum  magis  quam  suo,  quod  peliverat,  consilio 

inhaerere,  fecil  episcopos  venire  ad  se,  el  cum  eis 
negotio  iraclans,  quid  praecipue  foret  agendum  dis- 
quisivit.  Probant  illi  duos  adhuc  episcopos  ad  eum 
dirigi,  qui  illum  ex  parle  Anselmi  el  omnium  epi- 
scoporum  Anglia?  moneant,  coeptae  rebelUoni  renun- 
tiare  et  siquidem  id  facere  noht,  suadeant  ei 
Cantuariam  pro  benedictione  sua,  secundum  quod 
se  facere  debere  cognoveral,  venire,  ibique  (si 
possit)  probet  se  a  subjectione  quam  Anselmus 
exigebal  debere  liberum  esse,  et,  hoc  si  queat 
efficere,  sacratus  redeat  in  sua  cum  pace.  Placue- 
runt  isla  Patri.  Et  haec  agere  missi  sunt  episcopi 
duo  Lundoniensis  videlicet,  quia  decanus  Ecclesiae 
Gantuariensis,  et  Roffensis,  qui  ejusdem  Ecclesiae 


salulem  et  apostolicam  benedictionem 

«  Litteras  luse  dilectionis  recepimus,  per  quas  af- 
fabilitatis  tuae  dolcedinem  recognovimus,  etc,  usque 
ad  :  Rex  vero  si  in  paternae  nequilii^e  tramite  per- 
severaverit,  beati  Petri  gladium,  quem  jam  educere 
coepimus,  procul  dubio  experietur  (a).  Datae  Bene- 
venti  IV  Idus  Octobris.  » 

Supra  memoratus  Thomas  inter  ista,  mutato  priori 
consilio,  Cantuariam  statuto  sibi  termino,  prohibi- 
tus  a  canonicis  suis,  sicul  per  litteras  Anselmo 
roandavit,  venire  non  potuit,  et  ob  hoc  quid  sibi 
inde  foret  agendum,  consilium  ab  eo  petivit.  Ipsi 
quippe  canonici  scientes  Anselmum  aetate  simul  et 
debilitate  fatigari,  rati  sunt  eum  citius  huic  vitae 
subtrahendum,  et  ideo  mota  calumnia  Ecclesiam 


Eboracensem    parem    esse    Cantuariensi   Anselmo  ^  proprius  atque  domesticus  esse  dignoscitur.  Hi  ergo. 


scripsemnt.  In  quo  tamen  electum  antistitem  Eccle- 
siae  suae  Canluariam  ire  dcbere  pro  benedictione 
sua  cognoverunt.  sed  professionem  de  subjectione 
sua  pontifici  Cantuarien&i  eum  facere  debere  nega- 
verunt,  ac  ne  faceret,  quantum  in  eis  fuit,  ex  parte 
Dei  el  Romaoae  Ecclesiae  prohibuemnt.  Quod  quali 
fama  ipsos  caoonicos  apud  multomm  mentes  nota- 
verit,  et,  me  tacente,  conjicere  possunt   qui  quid 


iler  aggressi,  mandavemnt  Thomae,  et  occurrit  eis 
apud  Suthwellam  viliam  suam.  Exponunt  ei  pro 
quibus  venerint.  At  ipse  nuntium  suum,  quem 
Northmanniam  ad  regem  miserat,  el  plures  de  suis, 
quos  ad  se  longe  inde  pervenire  mandaverat,  se 
exspectare  respondit.  Qui  cum  venerint,  inquit, 
audito  eomm  consilio,  faciam  quod  potissimam  mihi 
faciendum  laudaverinl.Reversi  in  istis  episGopi  sunt. 


HENSCHENII  NOTiE. 
(a)  Bt  ezpertus  est,  non  guidem  a  Paschali,  a  quo      Sutrina  Acta  retraclante 


aptivo  investituras  extorsil  Henricus  V,  rex  Ger- 
mania  anno  iiil,eodem  cum  liberfuit  nequidquam 


sed  a  Callisto  II,  cui  eas 
ipse  coactus  est  reftituere,  anno  l\tt  in  conciljo 
wprmatiensi, 


479 


EADMERi  GANTUARIBNSIS  MONACHI 


480 


Post  haec,  brevi  temporis  spatio  iDterposito,  nun-  A  tudiDe  professi  sunt,  profitearis.  Quod  si  in  iis  qam 


tius  ex  parte  Thomae  ad  Aaselmum  directus  litteras, 
quas  ecce  scribimu^,  sigillo  rcgis  inclusas  ei  porrexit. 

«  Henrieus,  Dei  gratia,  rex  Anglorum,  Anselmo 
Cantuariensi  archiepiscopo,  charo  Patri  suo,  salutem 
et  amicitiam. 

«  Mando  vobis  ut  reexspectetis  ssquo  animo  et 
bona  Yoluntate  bcnedictionem  Thomse  Eboracensis 
archiepiscopi  usque  ad  Pascha,  et  quidquid  inter 
Yos  inde  actum  est.  Ego  eoim,  si  infra  praedictum 
termionm  in  Angliam  rediero,  coosilio  episcoporum 


coepisti  magis  perseverare  quam  ab  eis  desistere 
delegcris,  omnibus  episcopis  totius  Britannie  sub 
perpetno  anathemate  interdico,  ne  tibi  uUus  eorun  : 
manus  ad  promolionem  pontificatus  imponat,  Tel>  si 
ab  extemis  promotus  fueris,  pro  episcopo  Tei  in 
aliqna  Chrisliana  communione  te  suscipiat.  Tibi 
quoque,  Thoma,  sub  eodem  anathemate  ex  parte 
Dei  interdico  ut  nunquam  benedictionem  episcopa- 
tus  Eboracensis  suscipias,  nisi  prius  professionem 
quam  antecessores  tui  Thomas  ot  Girardus  Ecclesi» 


et  baronum   meorum  vos  juste  et  honorifice  inde  B  Cantuariensi  fecerunt  facias.  Si  antem  episcopatum 


concordabo.  Quod  si  tam  cilo  non  rediero,  taliter 
inde  agam,  quod  fraterna  pax  et  bona  concordia 
inter  vos  erit.  •» 

Ad  haec  nuntio  potenti  quid  Anselmus  vellet  dare 
respoosi,  dixit :  •  Se  regi  qui  sibi  litleras  misit  non 
Thom«  respoDsurum.  »  Delegala  igitur  legatione 
hujus  rei  Odoni  decano  Ecclesiae  Cicestrensis,  et 
Alboldo  monacho  coenobii  Sanclae  Mariae  Beccensis, 
destinavit  eos  in  Northmanniam  ad  regem  narrare 
illi  totum  quod  praesentis  dissidii  tenore,  iutcr  se  et 
Eboracenses  actum  exsiiterat.  Rogarent  etiam  illom 
quatenus  suae  auMoritatis  ingenuitate  et  provii^ione 
satageret,  ne  integritas  Christianitalis  in  duo  divisa 
scinderetur  in  Anglia,  certus  existens  quod  scissio- 


Eboracensem  ex  toto  dimiseris,  concedo  ut  officio 
sacerdotali,  quod  jam  suscepistis,  utaris.  » 

Hanc  epistolam  omnibus  episcopis  Angliae,  sin- 
gulam  singolis,  cum  suo  sigillo  direxit,  unicuique 
mandans  atque  praecipiens,  per  sanctam  obedien- 
liam  qnam  Ecclesise  Cantuariensi  debebant,  ut 
5ecundum  quod  in  illa  scriptum  erat,  se  erga  ipsum 
Thomam  deinceps  tenerent. 

Post  ha^c  XI  Ral.  Maii  defunctus  est  Cantuariae 
in  metropoli  sede  gloriosus  Pater  Anselmus,  et  die 
scquenti,  quae  fuit  Coena  Domini,  in  majori  ecciesia 
ad  caput  veoerandae  memoriae  Lanfirand  praedeces- 
soris  sui,  honorifice  sepoltos,  anno  Incamati  Verbi 
millesimo  centesimo  nono,  regni  vero  Henrici  gto- 


nem,  juxta   Domini  dictum,    desolatio  sequeretur  p  riosi  regis  Anglorum  nooo,  pontificatns  autem  ipsius 


(Luc,  XI,  17).  Do  induciis  aotem  quas  Thomae  Ebo- 
racensi  archiepiscopo  dari  mandaverat,  pro  certo 
sciret  quod  prius  pateretur  totus  membratim  disse- 
cari  quam  de  negotio,  in  quo  illum  contra  antiquaa 
sanctorum  Patrum  sanctiones,  si  injuste  et  adversus 
Deum  erexisse  sciebat,  vel  ad  horam  illas  aliquando 
daret.  Reversi  nuntii,  refenmt  regem  aequo  animo 
ac  benigno  verba  Anselmi  suscepisse,  pollicitumque 
ss  per  auxilium  et  misericordiam  Dei  re  ipsa  osten- 
sorum,  quod  integritatem  Christianilatis  diligeret  in 
Anglia,  non  scissuram. 

Inter  haeclangnor  qui  corpus  Patris  Anselmi  gra- 
viter  affligebat  gravior  sibi  ipsi  de  die  in  diem 
fiebat.  Notae  tamen  rebellionis  non  immemor,  scri- 
psit  Tftomae  epistolam  banc 


Anselmi  xvi,  aetatis  vero  septuagesimo  sexto. 

Itaque  post  haec,  paucis  diebus  evolutis,  venit 
Angliam  missus  a  venerando  summo  ponrifice  Pas- 
chale,  clericus  quidam  (Ulricus  nomine  b)  cardina- 
lis  sanctae  Romanae  Ecclesiae.  Hic  pallium  Ebora- 
censi  Kcclesiae  secum  ferens,  ubi  didicit  Anselmum 
vitam  finisse  (nam  obitum  ejtis,  qui  tunc  nuper 
acciderat,  non  longe  extra  Angliam  famae  certitudo 
perlulerat)  consteroatus  animo,  quid  potissimum 
sibit  foret  agendum  dubitabal.  Paliium  etenim  ipsum 
Anselmo  primitus  deferendum  a  Romano  pontifice 
sumpserat,  et  ut  demum  juxta  consiiium  ac  dispo- 
silionem  ipsius  inde  ageret,  ab  eodem  praeceptum 
acceperal. 

In  subsequenli  festivitate  Pentecostes,  rex  Henri- 


«  Anseimus  minister  Ecclesiae  Canturiensis,  Tho-  D  cus  curiam  suam  Lundoniae  in  magna  mundi  gloria 


mae  electo  arehiepiscopo  Eboraceosi. 

«  Tibi,  Thoma,  in  conspecto  omnipotentis  Dei, 
ego  Anselmus  archiepiscopus  Cantuariensis  et 
totius  Britanniae  primas  loquor.  Loquens  ex  parte 
ipsius  Dei,  sacerdotale  officium  quod  meo  jussu(a)  in 
parociiia  mea  per  suffraganeum  meum  suscepisti, 
tibi  interdico,  atque  praecipio  ne  te  de  aliqua 
cura  pastorali  ullo  modo  praesumas  intromittcre, 
donec  a  rebellione  quam  contra  Ecclesiam  Gantua- 
riensem  incoepisti  discedas,  et  ei  subjectionem  quam 
antecessores  tui,  Thomas  videlicet  et  Girardus 
archiepiacopus,   ex  antiqua  antecessorum   conaue- 


et  diviti  apparatu  celebravit.  Qui  transactis  coronse 
suae  festivioribus  diebus,  coepit  agere  cum  episcopis 
et  regni  principibus,  quid  esset  agendum  de  conse- 
cratione  electi  Ecclesiae  Eboracensi.  Ad  quod  reci- 
tata  est  coram  eo  epistola,  quam  proxime  supra 
scripsimus,  ipsi  electo  ab  Ansetmo  destinata,  inter- 
dicendo  videlicet  illi  benedictionem,  si  primo  non 
faceret  Bcclesiae  Cantuariensi  professionem.  Quam 
Robertus  comes  de  Mellento  sibi  expositam  uti 
intellexit,  sciscitatus  est  quisnam  episcoporum  eam- 
dem  epistolam  suscipere  ausus  fuerit  praeter  aasen- 
sum  et  imperium  domini  regis.  In  qua  interroga- 


HENSCHENII  NOTiE. 


(a)  Mallem  legere  injtusu  :  alias  non  apparet  cur 
potuerit  ab  exercitio  presbyterii  canonice  suscepti 
probiiieri :  necdum  enim  pro  contumaci  damnabatur. 


(b)  Uhricas,  sive  Ulfricus,  creatus  cardinalia  dicitur 
anno  1105,  et  natione  Anglus. 


i8{ 


ftlsrORIA  NOVORUM.  —  LlB.  IV. 


iB%' 


tione  episcopi  advertenles  comitem  velle  calumniara  A  collala  corrumperentur,   scinderentur,   annihilarei\- 


movere,  qua  eos  regise  majcstati  obnoxios  faceret, 
remoti  a  multitudine,  habito  consiiio,  staluerunl 
apud  se  suis  omnibus,  si  regia  sentenlia  boc  forte 
comitis  instinctu  diclaret,  se  roalle  de-^poliari  quam 
iis  quse  Anselmus  de  pnescnti  querela  prsecepe- 
rat  non  obtemperare.  Glrunt  autem  hi,  Richardus 
Lundoniensis,  Willhelmus  Wintoniensis,  Robertus 
Lincoliensis,  Uerbertus  Norwicensis,  Rogerius  Scr- 
beriensis,  Radulphus  Roffensis,  Reinelmus  Herefor- 
densis,  Robertus  Cestrensis,  Joannes  Batboniensis, 
Radulfus  Cicestrensis,  Wlllhelmus  Exoniensis.  Istis 
ergo,  firmato  consilio,  ut  diximus,  inler  se,  visum 
est  Samsonem  Wigornensem  cpiscopum  accers^n- 
dum,  et  quam  de  negotio  sententiam  ferret  etiam 
ipse  perquirendum.  Factum  est,  et  respondit  : 
•  Licet  hunc  qui  in  pontiiicatum  Eboracensem 
electus  est,  olim  ex  conjuge  filium  susceperim,  cique 
juxta  sseculum  et  carnis  naturam  honoris  ac  digni- 
tatis  profeclus  jus  aequissimc  debeara,  multo  maxime 
tamen  id  matri  me%  Ecclesiae  Cantuariensi  debeo, 
qasB  me  in  eum,  in  quo  sum,  honorem  provexit,  et 
gralias  quam  a  Christo  Domino  meruit  me  per  pon- 
tificale  ministerium  participem  fecit.  Quapropter 
nolum  omnibus  esse  volo  me  et  litteris  Patris  noslri 
Anselmi  de  causa  quse  nunc  inter  nos  agitur  faclis 
raodis  omnibus  obediturum,  nec  unquam  assensum 
praebiturum,  ut  is  qui  electus  est  in  episcopatum 
Eboracensem  aliquatenus  consecretur,  donec  de 
subjectione  sua  Ecclesiae  Cantuariensi  debitam  et 
canonicam  obedienliam  profiteatur.  Ipse  enim  prae- 
sens  fui  quando  fraler  meus  Thomas  archiepiscopus 
Eboracensis  tum  antiquis  consuetudinibus,  tum 
invincibilibus  allegationibus  actus,  eamdem  profes- 
sioiiem  Lanfranco  archicpiscopo  Cantuariensi ,  et 
cunctis  ejus  successoribus  fecit.  »  Ilis  dictis,  illico 
simul  omnes  episcopi  ad  regem  reversi  sunt,  constan- 
ter  et  litteras  super  quibus  comes  sciscitatus  fuerat, 
se  suscepisse,  et  contra  eas  nulla  ralione  quidquam 
acturos  asscrentes.  Ad  quae,  cura  idem  coraes  caput 
agitaret,  aulumans  jam  in  illos  quasi  de  contemptu 
regis  crimera  injiciendum,  dixit  rex  :  c  Quidquid  'n 
iis  aliorum  sententia  ferat,  de  me  constat  quia  cura 
episcopis  sentio,  nec  vel  ad  horam  excomraunicatio- 
nem  Anselmi  subjacere  aliquatenus  volo.  >  Quibus 
auditis,  gavisi  sunt    omnes.    Et   agentes   Domino 


tur.  Acquievit  islis  rex,  el  jussit  ipsarum  quoque 
scripta  aucloritatum,  qusB  Ecclesia  Canluariensis 
habebat,  sub  celeritate  afferri,  allata  recitari.  Quod 
ubi  factum  osl,  intulit  :  «  Quid  amplius  quafirilur  ? 
Aucloritales,  priviiegia  apostoiic«  sedis  et  quae 
in  praesentia  patris  et  matris  raeae,  sub  teslimonio 
ct  confirmatione  episcoporum,  abbalura,  et  proce- 
rura  regni  rlefinita  sunt  ut  quasi  de  epistolaAnsclrai 
penitus  taceatur,  ego  in  qugeslionera  raitlerem,  ego 
novis  ambagibus  agitari  permitlerem  ?  Imo  sciat 
Thomas  se  aut  subjectionem  et  obedientiam  Eccle- 
8'ae  Cantuariensi  ejusque  primaiibus,  ut  antecessores 
sui  professi  sunt,  professurura  aut  archiepiscopatui 
Eboracensi  ex  toto  cessurum.  Eligat  ergo  quod  vult. 

g  Consideratis  ilaque  Thomas  aucioritatibus  quibus 
Ecclesiara  Dorobernensem  niti  et  circumvallari 
videbal,  spretis  clericis  suis  quorum  se  consilio  cre- 
didisse  sero  dolebat,  so  contra  ipsas  auctorilales 
nolle  stare,  sed  morem  antecessorum  suorura 
sequendo,  el  ipsis  acquiescere  et  Ecclesiam  ipsam 
deinceps  seraper  diligere  velie  dixit  et  honorare. 
Praecepit  igitur  rex  ut  professio  quam  Thoraas  erat 
faclurus  in  sui  praesentia  dictaretur,  scriberetur  ; 
sigiloque  suo  characlere,  ut  vocant,  rotundo  erat 
impriraenda,  ne  quid  in  ea  quovis  molimine,  anle- 
quam  eam  profilendo  Thomas  legeret  mularetur, 
sei  varetur  inclusa.  »  Quod  et  factum  est. 

Dominica  ergo  diequae  fuit  v  Kal.  (a»  Julii  conve- 
nerunt,  jubente  rege,  Richardus  Lundoniensis,  Wil- 
Ihelraus  Wintoniensis,  Radulphus  Roffensis,  Herber- 

^  tus  Norwicensis,  Radulphus  Cicestrensis,  Ranulphus 
Dunelraensis,  et  Herveus  Pangomensis  episcopi  in 
ecclesia  beati  Pauli  Lundoniae  pro  consecratione 
Thomae.  Inter  solitam  ergo  examinationem,  suo  loco 
professionem  de  subjcctione  c(  obedientia  sanctae 
Ecclesiae  Doroberneosi  exhibenda  Richardus  Lundoh 
niensis  episcopus,  qui  Thoraam  erat  sacraturus,  ab 
illo  exigit.  Professio  igitur,  sicut  erat  sigillata,  sibi 
coram  omnibus  oblata  est,  fraetoque  sigillo  evoluta 
et  lecta  ab  eo  est  ita  :  «  Ego  Thoraas  Eboracensis 
Ecclesiae  consecrandus  metropolitanus,  profiteor  sub- 
jectionem  et  canonicam  obedientiam  sanctae  Doro- 
bernensi  Ecclesiae,  et  ejusdem  Ecclesiae  primali  ca- 
noniceelecto  et  consecrato,  et  successoribus  suis 
canonice  inthronizatis    salva  fidelitale  domini  mei 


grates  pariter  conclamaverunt  Anselmura  adesse,  et  D  regis  Henrici   Anglorura,   et  salva   obedientia   ex 


quam  non  poterat  in  corpore  degens,  jam  mundo 
absentem  causam  Ecclesiae  suse  determinasse. 
Deinde  in  laudibus  eximii  principis  demoratum  est, 
ac  ut  ipse  dignitatem  primalus  Ecclesiae  Cantua- 
rieosis  humiliari  a  nullo  permitteret  postulatus, 
siquidem  in  hoc,  dicunt,  consuetudines  antiquae  et 
earum  confirmationes,  astipulatione  totius  regni  sub 
magno  rege  WiUhelmo  factae,  necne  privilegia  quae 
bis  priora  existunt  ab  apostolica  sede  ipsi  Ecclesiae 


parte  mea  tenenda,  quam  Thomas  antecessor 
meus  sanctae  Roraanae  Ecclesiae  ex  parte  sua  profes- 
sus  est.  0 

Intererat  huic  ofiicio  prior  Ecclesiae  Dorobemensis 
(Conradus  nomine)  et  ex  monachis  ejusdem  loci 
quamplures ;  qui  pro  hoc  ipso,  quooiam  res  eos 
maxime  respiciebat,  illo  convenerant.  Lectam  itaqne 
professionem  cum  a  Thoma  sibi  oblatam  Richardos 
antistes  Lundoniensis    accepisset,    eam  nominato 


HENSCHENII  NOT^. 
(a)  Erat  peiperam  elLCtistmi  iv  Eal.  JulU  qui  anno  1109  littera  Domiliica  C  incidit  in  feriam  8ecimdaiD< 


483 


EADMEM  CANTDARIENSIS  MONACHI 


i%i 


priori  et  fralribus  tradidil,  dicens  :  «  Hanc,  fraires  A  decanus  Ecclesiae  Cantuariensis,   et,  item  juxla  in- 

el  domini  mei,  in  teslimonium  auctorilalis    vestrae      "•••"•= w.-.:  r. ::    a«^i ..    

Ecclesia  suscipite,  et  ipsam  vobis   factam   in  me- 

moriam  posleritalis  servate.  »  Deinde   a  Radulpho 

Ciccslrensi  episcopo  diclum   in  populo   est  ipsam 

consecrationem  ex  recto  et  antiqua  consuetudine 

debere  fieri  Canluarise.  Et  adjecil  :   «    Verum   quia 

ipsa  civilas,  defunclo  Patre  noslro   Anselmo,  nunc 

quidem  ponlifice  carel,  visum  regi  sacralisque  ordi- 

nibusregni  est  alquc  principibus,  eam  hic  atque   ab 

hujus  sedis  episcopo  prae  aliis  polissimum  celebran- 

dam,  eo  inluilu,  ea  ralione  quod   episcopus  Lun- 

doniensis  inter  alios  episcopos  est  decanus  Ecclesiae 

Canluariensis,  et  ideospeciali  quadam  dignitate  cce- 

teris  anteponendus.    »  Ita   ergo     in    episcopatum 

Eboraccnsem  Thomas  consecratus  est,  suscipiens  a  g  namque  illornm,  ex  obitu  Palris  Anselmi   non   mo- 

ministro  quod   suscipere  detrectavit    a    magislro. 

Dum  ergo  vitaepraBscnli  superfuil  (a),  poenitudo  hu- 

jus  facti  ab  animo  ejus  non   recessit,   se   infelicem, 

nec  tanti  Palris  benedictione  dignum  fuisse  pronun- 

tians. 

Quibus  peractis,  praefatus  Ecclcsiae  Romanae 
cardinalis,  audilo  rege  curiaeque  regis  consilio, 
pallium  quod  detulerat,  Eboracam  detulit,  ipsoque 
pontificem  ejus  inveslivil,  sicque  Romam  redeondi 
iler  repetiil. 

Inler  haec  Herveus  episcopus  Pangornensis,  cujus 
supra  meminiraus,  ab  Ecclesia  sua,  quam  olim  dimi- 


stitutionem  beali  Gregorii  Anglorum  apostoli,  (unc 
prior  alterius  exstilit,  quia  prius  eo  fuerat  ordina- 
tus.  Cujus  nimirum  prioratus  gratia  se  sub  tanla 
festinatiooe,  ut  supra  dixiraus,  licei  aliud  in  populo 
praedicaretur,  in  pontificalum  ordinari  gnarus,  expe. 
tiit,  quemadmodum  nobis  testati  snnt  qui  animi 
ejas  absque  dubio  secreta  noverunt,  et  ipsemet  a  me 
percunctatus  familiari  affatu  asseveravit.  Sed  de 
sessione  prandii  regaiis  tunc  inter  episcopos,  res  ita 
remansit  determinanda  judiclo  futuri  pontificis  Can- 
tuarionim. 

Per  id  temporis,  acta  est  causa  presbyterorum 
Angliae,  districtius  quam  tcmpore  Patris  Anselrai  ; 
a  consortio   mulierum   coercili  sunt.   Quamplurimi 


seral,  penitus  iranslatus  est,  et  novo  episcopatu, 
quem  rex  el  principes  dudum  in  Heli  slatueodum, 
uxla  mentionem  inde  superius  factara,  dccreverant      ulla  suarum  iniquitatum  excusatio  erit,   sed 

_>i._^_.;— ^«..M      n.*A«)    #«titrlAm     i«t    o/linicn!      iriArAi^otiii*     ^    «•itm  finMcniiiBrrtf a   itAAiniAf      n«*nnf    CTACcif     nitn/l 


dicum  exhilarati,  promiserant  sibi,  eo  de  medio 
sublato,  licitum  fore  quod,  ipso  superstite,  sibi  illi- 
tum  fuisse  condoluere.  Sed  in  contrarium  res  lapsa 
est.  Rex  enim  qui  plus  Deo  a  multis  timebatur,  sua 
lege  eos  constrinxit  quatenus,  vellent  nollent,  con- 
cilii  Lundoniensis  (quod  supra  notavimus)  saltem 
oculis  hominum  fierent  exsecutores.  At  si  ipsi  pre- 
sbyteri  deterius  agere,  quasi  in  damnationem  et 
conturaeliam  Anseimi  pro  hoc  elaboraverunt,  ipsi 
viderinl.  Onus  suum  quisque  portabit.  Scio  quippe 
quoniam  sifomicatores  et  adulleros  judicabit  Domi- 
nus,  consanguineanim,  ne  dicam  sororum  rel  fi- 
liarum  stupratores,  non  effugient  judicium  ejus.  Nec 
quod  eocAnselmus  ab  iiUcitis  amplexibus,  prohibuit 


nimi- 


inthronizatus.  Quod  quidem  ut  adipisci  mereretur, 
mulla  prece,  multis  multarum  rerum  promissionibu?, 
raultorum  quoque  officiorum  exhibitionibus,  vix 
post  obitum  strcnuissimi  Patris  Anselmi  obtinere  po- 
tis  fuit. 

Ipso  anno  apparuit  slella,  quam  cometam  quam- 
plurimi  nominabanl.  Visa  est  autem  in  mense  De- 
cembri  circa  lacteura  circulura,  crinera  in  australem 
coeli  dirigens  plagara, 

In  subsequenti  Nativitate  Doraini  Christi,  regnum 
Angliae  ad  curiam  regis  Lundoniae  pro  more  conve- 
nit,  et  magna  solemnitas  habita  est  atque  sublimis. 
Ipsa  die  archiepiscopus  Eboracensis  se  loco  prima- 
tis  Cantuariensis  regem  coronaturura  et  missara  spe- 
rans  celebraturura  ad  id  oranino  paralura  semel 


rum  unusquisque  recipiet,  prout  gessit.  Quod  si  ali- 
quisdixerit  Anselmum  melius  fecisse,  si  tacendo 
tolerarct,  quod  prohibitum  in  pejus  pullulaturum 
fortasse  proccderet,  dicere  poterit  divitem  illura 
evangelicura  qui  ad  coenam  quam  praeparavit  mul- 
tos  vocavit,  servum  suum  non  debuisse  ad  convo- 
candum  invitatos  destinare,  eo  quod  contigit  simul 
ne  venirent  omnes  excusare.  Et  hanc  ipsam  Evan- 
gelii  Icctionera,  tam  in  consecratione  ipsius  Anselmi 
super  eum  repertara  quam  et  in  pallii  ejus  susceptio- 
ne  in  populo  lectam,  ea  forsitam  praesignasse  non 
alienum  a  veritate  est  credere.  Quoniara  pene  ora- 
nibus  quae  prsedicando  docuit  vel  docendo  prohibuit, 
excusalio  objecta  est,  etinnullo  verbis  ejus  effica- 
citer  obteraperatum .  Legat,  qui  vult,  textum  concilii 


exhibuit.  Cui  episcopus  Lundoniensis  non  acquie-  D  Londoniensis,  et;  inspectis  statutis  ejus  atque  prae- 

scens,  coronara  capiti  regis  iraposuil,  eumque  per 

dextram  induxit  Ecclesiae,  et  officiura  diei  percele- 

bravit.  At  cura  ad  raensam  regis  ventum  esset,  et  de 

loco  sessionis  inter  eosdem  episcopos  dissensio  mota 

fubset,  Doluit  eos  rex  audire,  sed  utrumque  a  pran- 

dio  suo  remotum,  pransurus  hospitia  sua  praecepit 

adire.  Et  quidem  quod  episcopus  Lundoniensis  ita 

fecit  (\ii  alia  taceam)  ea   ratione  usus  est  quod  et 


ceptis,  perpendat  quis  eis  obediat,  quis  eorum 
exsecutor  existat,  quis  non  ea  quasi  inania  ducat, 
Ecce,  ut  pluriraa  taceantur,  abbates  quidam  qui  in 
ipso  concilio  pro  Simonia  dispositi  fuerunt,  aut 
illas  quas  perdiderunt  aut  alias  abbatias,  dato  pre- 
tio  per  laicos  adepti  sunt.  Itera  qui  presbyteri 
dicuntur  sive  canonici  jara  tepescente  regis  edicto, 
apud  episcopos  suos  et  archidiaconos  infami  com« 


HENSCHENH  NOTiE. 


(a)  Superfuit  autem  Thomas  usque  ad  Februarium 
anai  1114«  etiam  hinc  laudandus,  quod  cum  letalem 
ejttsmorbum  negareotmedici  posse  sanari  absque 


tisu  f  3minae,  castus  maluerit    mori,  quam  episcopa* 
lem  digoitatem  tali  roacula  contamiDare* 


485' 


HlSTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  IV. 


i86 


roercio  id  efiecerunt   ut   aut  suas  quas  reliquerant,  A  damque   nominatse   Ecclesias  dignitatem  satis  sufii- 


aut  alias  qus  magis  placeant,  spretis  prioribus, 
libere  meretriculas  ducant.  Ad  baec  criniti  quos  a 
Patre  Anselmo  a  sanctae  ecclesiae  liminibus  certissi- 
me  novimus  excommunicatos,  in  tantum  abunrlant 
lantumquc  se  de  crinium  suorum  fcminea  et  igno- 
miniosa  longiludine  jactilando  magnificanl,  ut  qui 
crinilus  non  est,  lustici  vel  presbyleri  proboso  voca- 
bulo  denotetur.  Caetera  horum  indignitate  nonminus 
indigna,  ne  eorum  amatores,  cum  mea  nihil  intcr- 
sit,  gratis  offendam,  silentio  premam.  Tantum  dico 
qiiia  quid  futura  dies  sit  paritura  nescio;  in  praesenti 
scio  quam  pauci  (de  saecularibus  dico)  inveniuntur, 
qui  via  quam  itluslris  Pater  Ansclmus  docendo 
monstravit,  ad  ca^nam  Domini  puro  ac  simplici  cor- 


cere  et  superabondare.  Et  nobis  utique  de  illis 
quae  ipse  fecil  (quantum  quidem  ad  negocia  spectal 
quorum  gralia  illa  fecit)  nullum  aliud  quam  illorum 
judicium  est  vel  aiiquando  fuit.  Unde  ut  tantum 
onus  scribendi  assumeromus,  quasi  noslro  opere 
opera  ejus  aliqualenus  fulcire  cogilaverimus  amen- 
tia  esse  videtur  in  mentem  alicui  cadere,  praeserlim 
cum  nostra,  quae  illis  continuantur,  non  nisi  per 
illa  robur  unde  subsislanl  salva  rerum  quas  descri- 
psimus  verilate  sortianlur.  Attamen  (quod  pace 
omnium  diclum  eslj  quaeso  accipiatur  non  parum 
a  1  exterminandum  scandalum  quod  Eboracenses 
super  ipsam  Ecclesiam  moverunt  et  confirmare  nisi 
sunt,   ut    de  aliis   laccam,    ipsa    epistola  profuit, 


de  propcrarc   contendant.    Exivil  Angliam  semel,  g  quam    piae   recordationis   Paschalis    papa   Girardo 

pontifici  Eboracensi  de  profcssione  quam  episcopo 
Cantuaricnsi  facere  dcbebal  pro  Anselmo  direxit. 
Siquidem  eadem  epistola  Canluariae  cum  aigillo 
papae  remansil,  quam  Girardus,  ut  vir  in  ecclesia- 
sticis  disciplinis  educalus,  illius  auctoritatis  pree- 
cepto  non  egens,  faclam  in  episcopatu  professionem 
Anselmo  (siout  mentio  inde  superius  habita  decla- 
ravit)  interposita  fide  sua,  firmaverat.  Textum 
autem  ipsius  epistolae  hic,  utomnibusqui  legere  vel 
audire  ista  dignatur,  innotescat,  subscribemus, 
et  eum  in  laudem  nobis  Dei  terminum  hujus  operis 
constituemus. 

«  Paschalis  episcopus,  servus  servorom  Dei,veo6« 
rabili  fratri  Girardo,  Eboracensi  episcopo,  salutem 
et  apostolicam  benedictionem. 

«  Quanquam  prave  adversus  nos,  etc. «  Vide  in 
Paschali. 

Uinc  igituret  iu  omni  opere  suo  laodetur  ipse,  el 
benedicatur,  qui  idem  in  se  manens  innovat  omnia, 
transfert  regna,  et  quem  vult  super  illa  constituit, 
viveos  et  regnans  ante  et  ultra  omnia  saecula  Deus. 
Amen. 


exivil  secundo,  ad  modum  vedelicet  prajcepti  quod 
evangelico  sen'0  suo  Dominus  fecit.  In  quibus 
exitibus  quod  ingentem  muliitudinem  praedicando, 
admonendo,  castigando  coenae  Dominicae  de  alieni- 
genis  inlroduxerit,  nos  qui  itineris  ejus  et  laboris 
romites  fuimus  omni  rcmolo  ambiguo  scimus. 
Avcrtat  igitur  omuipotens  Deus  ab  illis  vocatis,  ad 
quos  adducendos  primo  missus  est,  scntentiam 
quam  idem  Dominus  intulit :  Dico  scilicct  vobis 
quodnemo  virorum  illoi^um  qui  vocati  sunt  gustabit 
carnam  meam  (Luc.  xiv,  24). 

His  ita  digestis,  praesens  opus,  cui  quidem  ut 
operam  darem,  sincera  dilectio  quam  erga  beatae 
naeraoriae  Patrem  Anselmum  supcrna  pietas  mihi 
indigno  concessit  haberct,  maxima  inter  alias  causa 
fuit,  fmi  addicam.  Prius  tamen,  et  ab  iis  qui  mo-  ^ 
do  sunt,  et  ab  eis  qui  post  nos  filii  Ecclcsiae  Cantua- 
ri^is,  id  est  Dorobemensis  (Dco  donanle)  futuri 
sunt,  paucis  petiium  iri  prccamur,  ne  nobis,  qui 
sta  scripsimus,  quasi  in  nihil  laboraverimus,  ipsi 
succenseant,  judicantes  forlassis  apud  se  ea  quae 
gloriosum  et  magnificum  Patrcm  Lanfrancum  suo 
lempore  constat  fecisse,  ad  tuendam  conservan- 


LIBER  QUINTUS. 


Et  boc  ex  abundanlL 


Tenninus  quarti  libri  Historiae,  cui  Novorum  io 
Anglia  uotam  indidimus»  plane  indicat  nos  ibi  deli- 
berasse  totius  operis  metam  ponere,  imo  modis  om- 
xiibus  posuisse.  Translato  etenim  eo  de  bac  cigus 
amor  ipsius  Historiae  describeodae  causa  praecipua 
fuit,  videlieet  domino  et  gloriosissimo  Patre  Anselmo 
Anglorum  summo  pontifice,  ratus  sura,  visa  mora 
pontificis  substituendi,  me,  si  ultra  procederem  in 
scribendo,  aut  ioania  forte  scripturum,  aut  in  pri- 
▼ato  eonversantem  non  multai  qu»  scribenda  ratio 
expeteret,  pleniter  agniturum,  tacita  incertitudine 
vit»  mes  quae  nuoc  quidem   mibi  non  eertior  es 


D  quam  tunc  fuit,  Verum  inter  haec,  ex  his  qu»  scri- 
pseram  certo  comperiens  me  multorum  voluntati  ac 
dilectioni  morem  gessisse,  placuit  seriem  rerum 
describendo  illis  annectere,  juxta  quod  Deus,  omnium 
finis,  dignabilurinspirare.  Eo  siquidem  respectu  quo 
illa  pluribus  accepta  esse  deprehendi  sperabam  et 
ista  oneri  non  afiutura.  Prius  tamen  quamilla  aggre- 
diar,  quibusdam  qui  adhuc  pnefato  ponlifici,  vere 
sancto,  detrahere  non  verentur,  eo  scilicet  quod  nec 
saecolariuro,  nec  ecclesiasticarum  rerum  ezstructio- 
nibus  ipse  (ut  dicunt)  in  sua  manu  omnia  tenens  ila 
studiumimpenderit,aicutantece8Sorillius  reneraiid» 


481 


EADJrfERI  CANltJARIBNSIS  MONACfll 


iU 


roemorisD  Pater  Lanfrancus  suo  tempore  fecil,  paucis 
ralionera  oslendere  in  mentem  venit,  quatenus 
inspecta  negotii  qualilate,  ex  ipsa  verilate  perpen- 
dant  an  amodo  sit  eis  silendum  super  hoc,  an  non. 
Ulique  cum  idem  Anselmus  primo  ponlificalum 
Canluariensem  regere  suscepisset,  ila  omnes  terras 
ad  ipsum  honorem  pertinentes  vaslatas  invenit,  et 
omnes  redditus  a  Willhelmo  filiomajoris  Willhelmi 
regis  direpto,  ut  undc  subsisteret  (nota  loquor) 
non  haberet.  Quamobrem  fraudatus  redditibus,  qui- 
bus  a  festo  sancti  Michaelis  (nam  paulo  ante  hoc 
festum  Canluariam  veuerat)  usque  in  Nativilatem 
Domini  viveret  debuit,  summa  necessitate  coaclus, 
de  iis  quibus  ab  ipsa  solemnitate  usque  in  Pascha 
victurus  erat,victum  sibi  ministrari  faciebat.  Sicque 
sabsequentium  terminorum  redditus,  in  praeceden- 
libus  terminis  paulatim  et  discreto  moderamine  su- 
mens,  vix  terlio  sui  introitus  anno,  ad  statum  a 
pnedecessoribus  suis  statutum  in  his  pertingere 
potuit.  Quid  aulem  angusliarum,  praeter  has  a  rege 
Willhelmo  et  suis  passus  sit  per  illos  tres  et  quarlo, 
qui  subsecutus  est,  anno,  in  primo  et  secundo  nomi- 
natse  Histpriae  libro,  utpote  qui  eis  affuimus,  ncn- 
nullis  digessimus.  Ila  igitur  in  tribulatione  et  atroci 
perseculione  quator  annis  in  Anglia  degens,  quinto 
pulsus  ab  eodem  rege  est,  et  totus  archiepiscopatus 
invasus,  ac  per  tres  continuos  annos,  hoc  est  donec 
rex  idem  sagitta  interiil,  usque  in  immensum,  vasta- 
lus.  Anselmus  vero  inlerhaec  patria  elimioalus,  dum 
unde  se  fiuosque  procuraret  de  suis  ab  Anglia  nihil 
babere  mereretur,  ab  externis  necessaria  mutuatus 
est,  nolens  quidem  gravis  esse  his  inter  quos  mora- 
batur,  nec  gratis  accipere  omnia  quae  sibi  offereban- 
tur.  Dcindere  vocalus  a  rege  Uenrico  qui  in  regnum 
fratri  successerat,  et  rcs  suas  in  supremam  pauper- 
tatem  rcdactas  reperit,  et  exactores  pecuniarum  quas 
mutuo  acceperat,  de  transmarc  quotidie  venienles 
vacuos  a  se  dimittere,  considerata  aequitate,  ho- 
nestum  esse  non  judicabat.  Si  iu  islis  angustiabalur, 
nulli  mirandum.  Super  hsec,  pax  inte  illum  et  regem 
diutina  firmitate  non  duravit.  Vexatus  itaque  gravi 
modo  per  biennium  est,  ac  demum  extra  terram 
exire  seductus.  Exivil,  ncc,  nisi  quarto  suis  exitus 
anno  pene  peracto,  redire  (sicut  descripsimus)  potis 
fuit.  Tandem  reversus  duobus  annis  supervixiti 
tertio  transiit,  debitis  quibus  se  in  peregrina  patria 
sustentaverat  vix  aolutis.  His  ita  se  habenlibus,  qua, 
quaeso,  ralione  poterat  terrenis  operibus  operam 
dare,  quem  lam  assiduae  oppressiones  et  suarum 
rernm  destructiones  non  cessabant  fatigare?  Ea 
lamea  quee  per  ae  ipsura  non  valebat ,  per  fideles 
Koleaiffi  suse  filioSy  livore  carens,  et  nihil  usque 
Bncnlaris  gloriae  quaerens  exercebat.  Nam  res  mo- 
nachorura  posuit  in  dispositionc  eorum,  constituens 
eis  in  priorem  post  Henricum.  Emulfum,  post  Er- 
nolfnm,  Conradum  (ipsius  loci  monachos)  ad  quorura 
nulnm  negotia  Eeclesiae  cancta  referrentar,  et  cora* 
muni  consillo  fratram  tractarentnr,  disponerentur, 
terminarentar.  Ez  libertate  igitur,  qua  in  res  suas 


j^  raonachi  per  bonum  Anselmara  potiti  sunt,  multam 
per  omnem  modum  Ecclesia  aucta  est,  in  recupera- 
lione  videlicet  plurimarum  terrarum,  quas  quidam 
laici  tenentes  in  haereditatem  sibi  vindicabant,  in 
diversis  ornamentis,  inque  omni  decore  domus  Dei, 
ila  ut  pauca  el  inde(K)ra  visa  fuerint  Ecclesiae  orna- 
roenta,  comparatione  decoris  et  multitudinis  illius 
quae  in  his  diebus  perducta  sunt.  Super  haec,  ipsum 
oratorium,  quantum  a  majore  turri  in  orientero  por- 
rectum  est,  ipso  Patre  Anselmo  providenle,  dispo- 
nente  auctum  est,  El  haec  puidem  omnia  de  rebus 
ecclesiae  aeta  sunt,  sicut  et  multa  quae  per  Laofran. 
cum  facta  fuerunt,  Anselmo  de  suis  prseter  illa  plu- 
rimam  pecuniae  quantitatem  in  augmentiim  domus 
Dei  confereute.   Ex  his  vero  quae   in  dominio  suo 

D  possidebat,  et  offercndae  majoris  altaris  medietatem 
(aliam  medietatem  enim  Pater  Lanfrancus  coctu- 
ieral)  et  quasdam  lerras  ad  subsidium  monachorum 
antiquius  perliuentes,  tunc  aulem  in  alios  usus  dis- 
tracta,  et  pallia  valde  bona  quamplurima,  ac  non- 
nulla  alia  decori  domus  Dei  compeienlia,  juri  Eccle- 
siae  perpetuo  possidenda  concessit .  Ad  hasc,  postquam 
de  secundo  exsilio  rcvocatus  est,  ut  quadam  pace 
politus,  dedit  in  opera  Ecclesise  denarios,  qui  sin- 
gulis  annia  de  parochianis  Ecclesiis  in  Pascba  malri. 
Kcclesiae  pendi  solent.  iEquius  enim  esscjudicavit  eos 
ad  Ecclesia  cui  pro  signo  debitae  subjectionis  confc- 
runtur  possideri  quam  a  seculari  potestate,  quasi 
8U0S,  obeunte  episcopo,  aurerri,  eo  quod  illos  quoque 
pontifices,  pro  suo  officio,  antehac,  juri  proprio  vindi- 
cabant.  Nec  eo  defunclo  aliter  ac  ipse  disposuerat,  ia 

^  his  a  rege  actum  est,  sed  in  eo  statu  quo  Ecclesiam 
Pater  ipse  moriens  reliquit,  toto  temporis  spatio  qao 
pastore  carebat,  ejus  inslitua  mulare  consilii  esse  non 
autumans,  eam  conserrabat.  Pax  igitur  qua  polita 
est,  cui  post  Deum  ascribenda  sit  satis  elucet.  De- 
tractores  itaque  tanti  viri  et  tam  maguifici  bene- 
factoris  Ecclesiae  Christi  parcant,  obsecro,  linguas 
suae,  parcant,  obsecro,  animae  suae.  Nam  si  hos  qui 
secrete  detrahunt  proximo  suo  persequitur  Deus^ 
timendum  fate^rne  illosquipublice  etcontra  aequum 
pravis  verbis  corrodunt  Patrem  suum  destruat  Deus. 
His  hoc  modo  pro  negotii  necessitate  succiucte  pro- 
posilis,accedamus  ad  res  gesta,  ab  illis  quae  descri- 
psimus  narranJi  exordium  sumentes. 
Igitur  ubi  beatus  et  felix  praesul  Anselmusab  acrum- 

D  uis  vit£e  labentis  in  beatitudinera  vitae  permaneolis 
translatus  est,  omnia  ad  episcopatum  quidem  Can- 
tuariensem  pertinentia,  morem  fratris  sui  Willhelmi 
regis  secutus,  in  suuin  dominium  rex  Henricas  redigi 
praecipity  rebus  monachorum  in  ea  qua  illas  Pater 
Anselmus  posaerat  libertate  et  providentia  persi- 
stentibas.  Unde  et  tune  multa  in  decoreAi  domus 
Domini  Christi  facta  sunt.  Quapropter  cum  maligni 
quidam  regi  suggessissent  monachos  insanire,  et 
quae  regalibus  expensis  magnifice  possent  admini- 
culari,  in  superflos  usus  ab  eis  quotidie  profligari, 
ipse  (ut  vir  prudenti  bonitale  conspicuus).  «  Quid, 
inquit,  in  externas  expensai ,  in  secaiaria  ahqua) 


M  HISTORU  NOVORDM.  —  LtB.  V. 

in  vana  rel  ordini  suo  conlraria  opera  res  suas  mo-  A  suggerebantur  animum  Iranstulit 
nachi  ponunt  ?  Al,  si  in  augmentum  el  gloriam  raodo  monachi,  naluque  majores 
domus  Dei  eas  expendunt,  benedicatur  Deus,  qui  et 


i96 


illis  hujusmodi  animum  inspiravit,  et  hanc  mihi  suo 
muoere  gratiam  tribuit,  ul  meis  diebus  mea  mater 
Ecclesia  crementum  potius  capiat,  quam  detrimen- 
tum.  »  Sis  itaque  et  Ecclesia  proficiebat,  et  ne  a 
quovis  infefitaretur,  regia  censura  prospiciebat.Age- 
bat  quoque  in  ea  curam  pontificalisofficiiRadulphus 
Rofiensis  antistes,  et  ei  inlus  et  extra,  si  qua  emer- 
gebant,  assiduus  propugnator  erat  atque  fidelis. 
Ipse  eeclesias  in  oronibus  terris  totius  pontificatus 
Cantuariensis  intus  et  eztra  Canliam  inconsultis 
episcopis,  uti  petebatur,  dedicabat.  Ipse  qus  ad 
Gbristianitatem  pertinent,  in  eisdem  terris,   prout 


vellent  tantum- 
et  populi  Cao* 
luarienses.  Nec  mora ;  requiritur  quale  sit  in  istis 
velle  eorum,  et  vota  omnium  inveniuotur  esse  unum. 
Refertur  in  turbam  negotii  summa,  et  in  laudem 
Dei  laxantur  pro  hoc  omnium  ora.  Sic  eleclus  ia 
pontificatum  Cantuariensem  Radulphus  RoflFensis 
episcopus  est,  et  inexplicabilis  laetitia  omni  multi- 
tudini  qusB  confluxerat  exinde  procreata.  Mira  nam- 
que  affabilitas,  quas  ad  cunctos  ineo  vigebat,  eleum 
magnopere  diligi  et  honori  ejus  aggaudere  quemque 
bonum  faciebal.  Audires  interea  (si  adesses)  multos 
una  conclaraare  :  Vere  eor  regis  in  tnanu  Dei; 
quocunque  vuU  inelinat  illud  (Prov.  xxi,  i).  AcU 
sunt  hsec  anno   incarnationis   Dominicae  millesimo 


res  cxigebat,  sedulus  ministrabat.  Et  h«c  ita  inte-  g  centesimo  quartodecimo,  vi  Kalend.   Maii,   quinto 

.  :.  - -.«-:»..  n..-:-    i      i-.:   r-.       jj^  peracto   quinquennio   a   transitu   gloriosissimi 

Patris  Anselmi.  Venit  dehinc  Canluariam  xvi  KaJ. 
Junii,  et  gloriose  a  clero  et  populo  susceptus  est, 
atque  ab  episcopis  (qui  ob  hoc  convenerant)  loco 
pontificis  sublimatus.  Egit  autem  primos  inlroitus 
dies  sui,  in  magna  gloria  et  diviti  rerum  apparalu, 
gaudenlibus  cunctis,  et  Deum  c^llaudantibus  quod 
jam  tandem,  post  diutinam  exspectationem,  Ecclesia 
suse  pastorem  non  de  extemis,  sed  de  domesticis 
instiluere  dignatus  sit. 

Post  h«c,  semotis  a  dominatu  iis  qui  pontificatui 

dominari  solebant,  locavit  suos  ut  sibi  quidem  me- 

litts  videbatur,  et  sensus  plurimorum  necne  voluntas 

«V  ^..— .  w«..-«.^-^-^  , ^-.v.«  ^v««^«.«.       *^  ^  ^^^  fuerant  supcr  ipsum  demutata  sunt,  ac 

plridum  nomi7e7arc^^^^^^  ^  ?!!?,. !!i'"*i"*  '!?!^*'^  "^J^"^  priBdicabalur, 

verabant.  Quod  nos,  industriam  homiuis  probatam 

habentes,  gaudenti  aoirao  amplectebamur,  placere 

soIummodoDei  voluntati,in  quototam  spem  nostram 

locaveramus.  Quid  multa?  Ad  curiam  venimus,  et 

ecce  omnia  plena  erant  de  abbate  quse  audieramus. 

Et  revera  regia  voluntas  hocproposuerat,  ac  propter 

idipsum  jussus  a  rege  idem  abbas  curise  se  praesen- 

taverat.  Animus  tamen  episcoporum,  et  quorumdam 

magnatorum  in  aliud  vergebat,  prseoptantium  vide- 

licet  aut  quemlibet  episcopum  de  ordine  clericali, 

aut  dericum  aliquem  de  capella  regis  in  opus  illud 

ascisci.  Yerum  ubi  eis  objectura  est  nullura  a  beato 

Angustino  (31)  nisi  de  monachico   ordine   unquam 

pontificatui  Cantuariensi  prsesedisse,  uno  duntaxat 


gro  quinquennio  quo  a  transitu  Patris  Anselmi  Ec. 
clesia  ipsa  viduata  permansit,  in  filiis  ac  rebus  cjus 
agebantur.  Quo  tempore  pene  peracto,  rex  Henricus 
et  monitis  domini  papfie,  et  precibus  fractrum  Can- 
tuariensium,  aliorumque  multorum,  imo,  quod  maxi- 
mum  est,  instinctu  Dei  permotus,  episcopos  et  prin- 
cipes  Angliae  in  unum  apud  Windieshoram  fecit 
venire,  eorum  consilium  in  constiluendo  pontifice 
Cantuariensi  volens  habere.  Invitati  etiam  sunt 
prsf  atus  Radulpbus  Roffensis  episcopus,  el  prior 
ac  nonnulli  fratres  Cantuariensea  curiam  venire, 
ignorantes  certitudinem  causae,  propter  quam  invi- 
tabantur.  Ivimus  ergo  illuc,  quamplures  vero  nobis 
euntibus  obviantes,  et  se  a  curia  venire,  et  nos 
absqae  omni  contradictione  abbatem  Abendonise, 


amultis,  vulgi  more,  ainistroraum  detrahebatur. 
Inler  hsec  rex  HenricuB  Northmanniam  ire  parabat, 
Francos  suosque  vicinos  aibi  inimidtias  exstnientes 
pad  subigerc  qua  praeditas  erat  industria  volcns. 
Sed  ne  quid  in  Anglia,  se  abeunte,  remaneret  in- 
disposilum,  monasteria  cuncta,  qoae  jamdiu  cura 
pastorali  fuerant  destituta,  consilio  episcoporum  ct 
principum  suorum,  locatis  personis,  in  hoc  officium 
ordinavit.  Quod  si  aliqui  eorum  Inpi  magis  quam 
pastores  cffecti  sunl,  ipsi  viderint ;  rex  eos  ut  pa- 
stores,  nonlupiessent(sicul  crcdi  faa  est)  coUocavit. 
Quod  tamen  crcdibilius  forte  viderelur,8i  nonomnes 
ex  alienigenis,  sed  aliquos  saltemex  indigenis  tcn», 

^ ^  ^ «^on  usquequaque  Anglos  prorsus,  taU  ministerio 

excepto,quietobhancpr8esurapUonem,etaUaquae-D^^^^^^^"^"®*-   ^'^«  e^enim    meritum  ac  Pegularia 

observatio  disciplinae,  nec  non  prudentia  rerum 
administrandarum  quae  oportebat,  eis  quirespueban- 
tur,  non  minus  quam  iis  inerat  qui  asiumebantur* 
Unum  eos,  natio  scilicet  dirimebat.  Si  Anglus  erat 
nulla  virtus.  ut  honorc  aliquo  dignus  judicarcturl 
eumpoterat  adjuvare;  si  aiienigena,  solumnodo 
quae  alicujus  boni  spedem  amiconim  tesUmonio 
praetcndcrent,  illi  ascriberentor,  honore  pnedpuo 
illico  dignua  judicabatur.  Verum  in  istis  nemo  cu- 
jusvisinjustitiffiDeum  accusct,  cum  ejua  dispositioni 
cuncta  subjaceant,  cum  nihil  injustc  usquam  dispo- 
nat,  cum  interea  nihll  fial  sinecausa.  Quaedum  ita 


dam  perverse  ab  eo  coramissa  depositus  per  Roma- 
num  ponUficem  fuit,  et  ea  re  tam  anUquam  et  au- 
thenUcam  consuetudinem,  cum  nulla  raUo  ve) 
necessitas  exigeret,  subverli  non  oportere,  desistere 
coepto,  quod  plurimo  conatu  perficere  laborabant, 
compulsi  sunt.  Disponente  igitur  providenUa  surami 
Dei  in  praenominatura  Roffensem  episcopum,  subito 
versa  episcoporum  sententia  est,  illum  scilicet  in 
primatem  toUus  Britanniae  consUtui  cupientium,  et 
assensum  regis  in  hoc  sibi  cooperari  postulanUum. 
Ad  quod  rex,  staUm  mutata  mente  quam  in  promo- 
iione  abbaUs  habebat,  tibens  in  ea  quae  de  episcopo 

pATftOL.    CUX. 


H 


^^^  EADMEBI CANTDARIENSIS  MONACHI  492 

«nt  nullus  sibi  de  iis  qu«  Deus  non  approbat.plau-  A  bro  pr«fat«  Histori»  meminimus,  ad  regimen  ab- 
S;  Juorm  unde  isti  coronam,  inde  illi  novitaquo     baUa.  SancU  Edmund,. 


JQdicio  pcenam  pnErogare.  Sed  de  his,  hac  intenm 
vice  sufficial.  Dies  enim  mali  sunt. 

Dum  itaque  rex  Ecclesiarum  disposilioni,  ul  dixi- 
mus,  operam  daret.  poslulatus  a  pontifice  Cantua- 
riorum  est,  quatenus  sibi  monachum  Ecclesi»  Can- 
luariensis,  tunc  quidera  abbatem  Burchorura,  Er- 
nulfura  noraine,  redderel,  ut  eum  Roflfensi  Ecclesiae 
loco  pontificis  sibimetipsi  subrogaret.  Et  hoc  qui- 
dera  faciebal,  lum  quia  sapientiam  ac  rehgionem 
hominis  compertam  habebat,  tum  quia  ignotam 
personam  super  ipsam  Ecclesiam  vel  inter  fratres 
Cantuarienses  imraittere  nolebat,  lum  etiam  quia 
se  ex  vicinilate  ipsius  multum  sperabat  adjuvandum 


indispositionererum  suarura.  Quod  rex  perpen- B  iguur  nae  . 


His  diebus  missi  sunt  Romam  nuntii,  qut  pallium 
archiepiscopo  Canluariensi  ab  apostolica  scde  de- 
ferrent.  Fuerunt  autem  hi,  Joannes  monachus  Sagii, 
qui  paulo  ante  hos  dies  in  abbatem  Burchorum  post 
praefalum  Krnulphum  electus  fuerat  et  consecratus, 
Warnerius  raonachus  Cantuariensis,  et  Joannes 
clericus  filius  sororis  archiepiscopi,  qui  Romam 
venientes  litleras  regis  Anglorum  et  archiepiscopi, 
conventus  quoque  fratrum  Ecclesiae  Cantuariensis, 
et  singulatim  oronium  pene  episcoporum  ADgliae 
domino  papae  detulerunt.  Quorum  lilteraram  unas 
de  omnibus  hic  ponere  non  abs  re  aestimavimus, 
volentes  et  aliarum  sensus  per  illas  agnosei.    Sunl 


dens,  libenter  annuit.  Abductus  igiturabbas  a  Bur 
cho  est,  et  Cantuariae  in  capitulo  fralrum  ab  archi- 
cpiscopo  IV  Kal.  Octobris  episcopatu  Roflfensi,  ex 
antiquo  more  inveslitus,  convenientibus  ad  hoc 
cumque  eligentibus  monachis,  clericis,  et  laicis  ad 
ipsum  episcopatura  perlinentibus,  et  alia  horainura 
multitudine  copiosa.  Qui  eleclus,  licet  Ecclesia  Do- 
robemensis  raonachus  esset  professus,  taraen  ante- 
quam  episcopalu  per  vlrgam  pasloralera  investirelur, 
lactis  Evangeliis,  promisit  se  et  fidelitatem  Ecclesiae 
Cantuariensi  et  antistiti  ejusper  omnia  servalurum, 
et  nullo  unquam  molimine  aut  occasione  se  intro- 
missurum,  vel  assensum  praebiturum,  ut  Ecclesia 
Canluariensisdignitatemaut  potestatem  quamsuper 


Domino  sanclae  universalis  Ecciesiae  sutnmo  pas* 
lori,  Paschali,  conventus  Ecclesiae  Christi  Cantua- 
riensis,  fideles  orationes  et  totius  sanctse  devotionis 
obsequium. 

«  Notura  esse  non  dubitamus.  »  etc.  Vide  in  Pas- 
chali  IL 

Ad  haec,  qui  missi  fuerant,  legationis  suflBonicium, 
qua  praediti  erant  prudentia,  apostolicis  auribus 
suggesserunt,  sed  responsum,  quodeis  aliciyus  causae 
suae  eflTectus  spera  promitleret,  primo  recipere  non 
meruerunt.  Locuti  sunt  his  et  illis  sibi  non  noti» 
et  respondebatur  eis  sicut  ignotis.  Fluctuabantergo, 
nec  quo  se  luto  verterent  advertebant. 

Erat  illis  diebus  Romae  Anselmus  nepos   Aaselmi 


lianiuariensiBaiguiMiw»"»"»  yvw%^*^^»^  ^-^ r—  , .    .       ...  i     -r    •        ». 

Roffensem  Eccleaitm  eaUsnus  habuit,  ullo  modo  Q  domim  archiepiscopi,  domino  papaj   famihans,   et 


perdcret.  Ut  enim  ista  sponsio  fieret  archiepiscopus 
(qui  Roffcnsis  cpiscopus  fuerat)  omnimodo  expedire 
sciebat.  Moralus  est  autem  ipse  electus  Cantuariae 
pene  quindecim  diebus  post  haec,  ac  demum  vi  Id. 
Oclobris  ab  archiepiscopo  Rhopham  perductus  at- 
quc  in  sedem  pontificalem  digno  cum  honore  a  clcro 
et  populo  susceptus,  Eadera  die  fluvius,  Medewege 
vocalus,  ita  ab  australi  pontis  parle,  prope  castrura 
civitalis,  per  nonnulla  milliaria  in  se  defecit,  ut  in 
roedio  alveo  sui  eliam  parvissimae  naves,  ob  penu- 
riam  aquae,  elabi  minime  possent,  nec  hunc  de- 
feclum  solus  ille  fluvius,  ipsa  die,  passus  esl. 
Tamisia  nihilominus  cidcm  illa  die  defectui  patuit. 
Nam  inler  pontem   et  regiam    lurrim,   sub  pontc 


ab  eo  abbas  Sancti  Sabae  confessoris  effectus.  Qui^ 
in  diebus  beati  avunculi  sui  plurimo  tempore  in 
Anglia  degens,  pro  mansuetudinc  sua  ab  indigcnis 
terrae  quasi  unus  eoram  diligebatur.  Hic,  audito 
praefatos  nuntios  advenisse,  alacer  ad  eos  Lateranis 
venit,  et  in  cunctis  quae  negotii  sui  lenor  exigcbat, 
crga  eos  morem  veri  amici  sequcns,  exercuit.  Quid 
plura?  Romanura  pontificera,  et  quoram  consilio 
nitebalur  coraraunicata  instantia,  ita  causae  illorara 
fautores  eflfecit  ut  gratis  oranino  voti  sui  compotes 
fierent,  et  ipsura  Anselmum  (qui  pallium,  pro  quo 
iverant,  ex  parte  beati  Petri  et  domini  papae  Can- 
tuariam  deferret)  tradente  illura  eodem  summo  pon- 
tifice,  per  raanura  acciperent.  Quibus  peracti  nun- 


ctiam  in  lantum  fluminis  ipsius  aqua  diminuta  est  ^  tii  Roma  regredmntur.  Anselmo  pro  us  quae  sua  in 
utnoasolumequi,  sed  *et  innumcra  hominum  et  ^  tererant  cum  papa  reliclo.  Venientes  igitur  m  North- 


pueroram  muUitudo  illud  pedibus  transvadarent, 
aqua  vix  genua  eorura  attingente.  Duravit  autem 
bic  aquae  defectus  a  medio  noctis  praecedentis 
usquc  ad  profundas  tenebras  noctis  subsequentis, 
sicut  hi  teslati  sunt,  et  hucusque  testantur  qui 
pijBsentes  ista  viderunt,  et  transvadantes  transva- 
dantiom  socii  cxstiterant.  Similem  quoque  aquaram 
defectum  ipso  die  apud  Gervemutham,  et  in  aliis 
locis  per  Angliam  cerio  relatu  coniigissc  didicimus. 
Dehinc  Kal.  Novemb.  Radulphus  archiepiscopus 
sacravit  Cantuariae  in  roetropoli  sede  Alboldum, 
Biccensis  coenobii  monachum,  cujus  ia  quarto  li- 


mannia  ad  regera,  quid  egerint  edisserant,  et  su» 
industriae  merilas  laudes  excipiunt.  Inde  direclo 
nuntio  in  Angliam,  qui  archiepiscopo  gesla  referret, 
ipsi  adventum  praefati  Anselrai  trans  raare  pnesto- 
lantur.  Quid  adveniensa  rege  cum  honore  suscipilur, 
ac  pro  sua  sollicitudine  dignitati  regni  Anglorum 
impensa  dignaj  grates  persolvunlur.  Traditis  deinde 
litteris  ipsi  a  papa  direclis,  post  aliquot  dies  cum 
eo  exacto,  Angliam  nuntii  qui  Roma  venerant, 
comitaius  impiger  lendit.  Litteraram  textus  quas 
regi  detulerat,  hic  est : 
II  Paschalis    episcopus,  serYUS    senrorum   Dei, 


493 


HISTORIA  NOVORUM. 


LIB.  Y. 


(94 


dilecto  filio  Henrico  illustri  Anglorum  regi  salutem  A  omnia  el   in  omnibus  exhibitunim,  dum  riveret, 


et  apostolicam  benedictionem. 

d  Cum  de  manu  Domini,  »  etc.  Vide  in  PaschalL 
Igitur  Anselmus  Angliam  ingressus,  archiepisco- 
pumadiit,  aquo  decenter  susceptus,  decenter  est 
per  plurimum  tempus  ab  eo  detentus.  Die  ergo  Do- 
minica,  qoa  fuit  y  Kal.  Julii,  convenerunt  in  metro- 
poli  sede  Cantiae  episcopi,  abbates,  quique  nobiles 
et  innumerabilis  quaqueversum  coacta  hominum 
mnltitudo.  Itaquejuxta  quod  fuerat  prseordinalura, 
praefatns  Anselmus  pallium  in  vase  argenleo  hono* 
rifice  farens»  Cantuariam  venit,  itumque  est  illi  ob- 
viam  usque  ad  portam  civitalis,  ab  ulroque  con- 
ventn  duarumEcclesiarum,  arcbiepiscopatus  scilicet 
et  vicinae  abbatiae  Sancti  Auguslini,  cum  omnibus 


repromisit.  Eodera  anno  Henricus  rex  jussit  omnes 
episcopos  et  principes  totius  regni  ad  curiara  suam 
sub  uno  venire.  Unde  rumor  per  totam  terram  dis- 
persus  est  ponli6cera  Cantuariorum  generale  con- 
ciliura  Cpraesente  legato  doraini  papae,  cujus  supra 
meminiiuus)  celebraturum,  et  nova  qusedam  tan- 
toque  conventui  digna  pro  correctione  Cbristianae 
reiigionis  in  omni  ordinepromulgatnrum.  Itaque  ut 
rexjusserat  xvi  Kal.  Octob.,  conventus  omniura 
apud  Westmonasteriura  in  palatio  regis  factus  est, 
et  quod  de  concilii  celebratione  et  Christianitatis 
emendatione  rumor  disperserat  nihil  foisse  qua 
coniluxerat  multitudo  tandem  advertit.  Veoit  tamen 
illuc  ssepe  nominalus  Anselmus,  qui  pallium  Can- 


qui  pro  hoc  ipso  illo  confluxeranl.   Pater  stipalus  q  tuariam  detulerat,  deferens  epistolam  ex  parte   apo- 


episcopis,  et  indutus,  ut  alii,  vestibus  sacris,  nudis 
pedibus  devotus  occurrit.  Sicque  delatum  super 
altare  Salvatoris  paliiura  est,  et  a  pontifice  inde 
susceptura,  facta  prius  Romano  pontifici  de  fideli- 
tate  et  canonica  obedientia  professione.  Deinde  pro 
reverentia  beati  Petri  ab  omnibus  deosculatur,  et  in- 
dutus  eo  pontifex  summus  ad  cathedram  patriar- 
chatus  Anglorum  gloriose  perducitur,  et  inthroni- 
zatur.  Ante  quam  cathedram,  dictis  orationibus,  et 
aliis  quse  ipsius  Ecclesise  sacer  usus  dici  instituit, 
mox  Ecclesiae  Vigomensis  antistes  electus,  Theo- 
baldus  nomine,  ei  consecrandus  prsesentatur.  Qui 
ab  eo  examinatus  et  more  solito  canonicam  ei  et 
successoribos  suis  obedientiam   professus,  eacratus 


stolici  regi  et  episcopis  Anglise,  huno  textum  ha- 
bentem. 

«  Paschalis  episeopus,  servus  servorum  Dei,  di- 
lecto  filio  Henrico  illnstri  regi,  et  episcopis  Angliei 
regni  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

«  Qualiter  Ecclesia  Dei  fundata  sit,  m  etc.  Vidi 
in  Paschali  II. 

Rex  ad  hsec,  consilio  cum  episcopis  habito  quid 
saper  his  et  quibusdam  aliis  qua  animum  suum 
pluriroum  offendebant  papae  responderety  placuit  in 
communeot  suos  nuntios  mitteret,  per  quos  quae 
velletsecurius  papaemandaret.  Nam  ante  hos  dies 
quidamRomanae  Ecolesiaseardinalis  functus  legi- 
tione  apostolicae  sedis,  Cono  nomine,  Franciam  ve- 


est  honorifice  in  pontificatam  ad  qoem  fuerat  prae-  p  nerat,  et  ibi,  juxta  suae  legaltonis  ofBcium,  generalia 


titulatoa.  Huic  eonsecrationi  interfuemnt  et  adju- 
tores  exstiterunt  episcopi  qui  convenerant,  videli- 
cet  Richardus  Lundoniensis,  Rogerios  Serberiensis, 
Hert)ertus  Norwicensis,  Radolphus  Cicestrensis, 
Joannes  Bathoniensis,  Herveus  Bliensis.  Quod  epis- 
copus  Eoffensis  ea  die,  licet  adfuerit,  sacratus 
non  fuit,  in  eo  reroansit,  ratione  detento,  quae  in 
aliud  tempus  id  differendum  magis  expedire  per- 
suasit  animo  ejus. 

Litteras  quoque  per  id  teroporis  dominus  papa 
Fratribus  Ecclesiae  Christi  Cantuariensis  destinavit, 
quas  hic  ponere  non  alienum  putavi  a  ratione  ;  sunt 
autem  hae  : 

•  PaschaUs  episcopus,  servns  servorum  Dei,  Can- 
tuariensis  Ecclesiae  filiis,  salutem  et  apostolicaro 
benedictionem. 

0  EcclesiaR  vestrae  legatos,  »  etc.  Vide  Und. 

Post  hos  diea  Radulphus  archiepiscopus,  consilio 
et  petitione  episcoporum  proxime  sopra  nominato- 
rum,  dedit,  concedentibus  et  approbaotibus  mona- 
chis  Canluariensibus,  archidiaconatum  ipsius  Eccle« 
siae,  Joanni  nepoti  suo,  clerico  videlicet  honestorum 
morom  et  mansuetae  conversationis  ad  orones.  Qoas 
donatio  lacta  est  in  capitulo,  praesente  fratruro  con- 
vento,  copiosa  clericoruro  ac  laicorum  muititudine 
pro  hoc  ipso  in  mediuro  adducta,  facto  prius 
coram  oronibus  ab  eodero  Joanne,  tactis  Evangeliis, 
sacraroento  quo  se  fidelitalem  Ecclesias  ipsi  per 


concilia  celebrans,  episcopos  NorthmanniaB  ab 
episcopali  officio  suspensos  excommonicavit,  eo  quod 
conciliis  tertio  vocati  interesse  noluerat.  Qoae  epi- 
scoporum  excommonicatio,  animum  regia  valde 
reddidit  conturbatnm,  et  rationis  esse  doxit  snper 
his  papam  convenire,  maxime  quod  in  higusmodi 
visus  sit  privilegia  patri  et  fratri  suo,  sibiqoe  a 
Romana  Ecclesia  jam  olim  collata,  se  non  prome- 
rente  scidisse.  Ad  haec  itaque  agenda  directus  est 
Willhelmus  antistes  Exoniensis,  papa*  notissimos, 
utpote  qui  saepe  ad  eom  teropore  gloriosi  Patris  Aa- 
selmi,  pro  negotiis  quae  tunc  inter  reges  Angliae 
et  eurodem  Patrem  versabantur,  ab  ipsis  fuerat  re* 
gibus  destinatus.  Nec  enim  caecilas  quae  visuro  ei 
tuleratab  idsoitinere  iliuro  poterat  excosare,  quia 
^  praeterila  gesta  ejus  fiduciam  regt  praebebant  illum 
pro  posse,  juxta  morem  suum,  soae  caosae  fideliter 
velle  insistere. 

;  Interea  clerici  Meneuwensis  Ecclesiae,  quae  sub 
patrocinio  beati  Andreae  et  sancti  David  in  Walis 
fundata  consislit,  episcopuro  sibi  defuncto  episcopo 
suo  Walfrido,  a  rege  Henrico  postulavere,eteIectus 
est  in  hoc  opus  Bemardus  qnidaro,  capellanos  re* 
ginae,  vir  probus  et  multorum  judicio,  sacerdotio 
dignus.  Electus  est  autem  Sabbato  jejunii  septimi 
mensiSy  et  eodem  die  ad  presbyteratum  a  Wentano 
episcopo  WiUhelmo  apud  Suthwercbaro  consecratus* 
De  prorootione  veropontifieatus,  quam  moz  in  era* 


m 


fiADMSRI  GANTOARtENSlS  HONACHI 


196 


slino  fieri  el  rex  et  alii  plures  oplabant, 
aptius  fieri  posset  disquireretur,  intulit 
comes  de  Mellento  supervacue  de  loco  dubitari,  dum 
constaret  episcopum  lali  evenlu  electum,  ex  con- 
suetudine  in  capella  regis  debere  sacrari,  et  hoc  se 
probalurum,  si  opus  esset  pronunliat.  Quod  non 
aequum  hominis  dictum  PaterRadulfusparaloanirao 
ferre  non  valens,  dixil  eum  hujasmodi  allegalione 
leviterposse  efficere,  ut  nec  ibi,  nec  alibi,  nisi 
Cantuariee,  pro  quavis  causa  ponlifex  idem  sacra- 
retur.  Sciret  tamen  comes  ipse,  quia,  postquam  de 
capella  lantum  regis  dixit,  nulla  ratione  se  illum 
inibi,  consecraturum.  Ad  quae  rex,  ad  comilem 
versus,  nihil  est,  inquil,  quod  inlendis.  Nec  enim 
cgo,  aut  quilibet  alter  potest  episcopum  Cantua- 


cum  ubi  A  limis  votis  desiderarous  el  petimus,  secreto  nobis 
Robertus      certitudinem    dignis   vestris    apicibns    remandare 
curale.  Valete.  » 

Ipso  anno,  vii  Kal.  Januarii,  Radulfiis  archiepi- 
scopus  sacravit  super  memoralum  Ernulfum  in  pon- 
tificatum  Ecclesite  Rofi^ensis,  et  Gosfriduro  ad  re- 
gimen  Ecclesiae  Herefordensis.  Sacrati  sunt  autem 
simul  Cantuari®  in  metropoli  sede,  convenientibns 
et  cooperantibus  in  hoc  officio  suffraganeis  ipsius 
sedis,  Willhelmo  cpiscopo  Wintoniensi,  Herberlo 
Norwicensi,  Radulfo  Cicestrensi,  et  Bemardo  Me- 
neuwensi. 

Post  haec  xiii  Kal.  Aprilis  factus  esl  conventus 
episcoporum  abbatum  el  principum  totius  regni 
apud  Serberiam,  cogente  eos  illuc  sanctiooe  regis 


riensem   aliquo  modo   constringere    ut  episcopos  g  Henrici.  Siquidem  Northmanniam  se  proxime  trans- 

fretalurum  disposuerat,  et  quid  sibi  eventurum 
foret  ignorans,  Willhelmum,  quem  ex  ingenua 
conjuge  sua  filium  susceperat,  hBeredem  regni  subs- 
litueresibi  volebat.  Igitur  agnitaregisvoluntatemox 
ad  nutum  ejus  omnes  principes  facti  sunt  homines 
ipsius  Willhelmi,  fide  et  sacramento  confirmali. 
Radolfus  autem  archiepiscopus  Cantuariensis,  cl 
alii  episcopi  atque  abbates  regni  Anglorum  fide  et 
sacramento  professi  sont  se  et  regnum  el  regni  co- 
ronam,  si  defuncto  patre  suo  supcrviverent,  in 
eum  omissa  omni  ealumnia  et  occasione,  translatu- 
ros,  eique,  cum  rex  foret,  honainia  fideli  mente 
facturos.  De  his  ita.  Habita  quoque  est  his  diebas 
causa  de  querela  quae  inter  archiepiscopum  Can- 
g  tuariorum,  et  electum  pontificem  Eboracensem  per 
integrum  pene  annum  versata  fuerat.  Defunclo  si- 
quidem  Thoma,  cujos  circa  finem  quarti  libri  supra 
memorat»  Historiae  satis  habita  mentio  est,  electus 
erat  ad  regimen  pradicti  pontificatus  quidam  de 
clericisrcgls,  vocabulo  Thurstanus,  connivente  Ra- 
dulfo  archiepiscopo,  et  aliam  quam  rei  exilus  pro- 
bavit,  de  eo  habente  opinionem.  Hic  itaque  ele- 
ctus  cum  ab  ipso  pontifice  moneretur  ut  Ecclesiae 
Gantuariensi  faceret  quod  debebal  et  benedictionem 
suam  ecclesiastico  more  susciperet,  respondit  bene- 
dictionem  quidem  se  Jibenter  velle  suscipere,  sed 
professionem  quam  exigebat,  et  antecessores  suos 
fecisse  sciebat,  nulla  ratione  facturum.  Gdjas  verbis 
quia  Radullus  nec  auditum  pr«bere  aequanimiter 
voluil,  negotium  ipsum  eousque  indeterminatum  re- 


BrilanniaB  alibi  consecret  quam  velit  ipse.  Qua- 
propler  viderit.  Suura  est.  Consecret  episcopum 
suum  ubi  voluerit.  Proposuit  iiaque  illum  in  eccle- 
sia  hospitii  sui  apud  Lambelamconsecrare;  verum 
quiaipsi  oflBcioregina  interesse  volebat,  postulatus 
ab  ea  sacravit  ipsum  in  ecclesia  beati  Pelri  West- 
monasterii  xiu  Kal.  Octobris,  accepta  ab  eo  solita 
professione,  et  subjectione  et  obedientia  Ecclesi» 
Cantuariensi  et  episcopis  ejus  exhibenda.  Huic  con- 
secrationi  interftierunl,  et  cooperatores  exstiterunl 
suffraganei  Ecclesise  Cantuariensis,  episcopi  videli- 
cet  hi  Willhelmus  Wintoniensis,  Robertus  Linco- 
liensis,  Rogerius  Serberiensis,  Joannes  Bathoniensis, 
Urbanus  Glamorgacensis,  Gilebertus  Lumiensis  de 
Hibemia. 

Hoc  eodem  tempore  Alexander  rex  Scotorum  mi- 
sit  Radulfo  epistolam  hanc  : 

«  Domino  et  Patri  chariasimo  Radulfo,  venera- 
bili  Canluariensi  archiepiscopo,  Alexander,  Dei 
misericoirdia,  rex  Scotorum,  salutem,  et  devotaa 
fidelitatis  obsequium. 

«Notificamus  vobis,benignissimePater,  quodepis- 
copus  ecclesiae  Sancti  Andrea  apostoli,  dominus, 
videlicet  Turgodus  u  Kal.  Septembr.  migravit  a 
saeculo.  Unde  valde  constristamur  tanton  solatio 
dcsUluti.  Requirimus  ergo  veslrae  consilium  et  auxi- 
lium,  sicut  confidimus  in  vobis,  ut  secundum  Deum 
talem  substituere  valeamus  qui  nos  el  genlem  nos- 
iram  per  Dco  placitam  conversationem  regere  et 
docere  ulililer  sciat.  Petimus  etiam  ul  recordari  di 


gnemini  quid  vobis  jam  quadam  vice  suggessimus  ^  mansit.  Ipse  quoque  Thurstanus  legatos  saos  Ro- 


de  episcopis  Ecclesiae  Sancti  Andreae ;  quod  in  anti- 
quis  temporibus  non  solebant  consecrari,  nisi  ab  ipso 
Romano  pontifice,  vel  ab.  archiepiscopo  Cantuariensi ; 
hocque  tenuimus,  etper  successiones  temporum,  ex 
auctoritate  ratum  habuimus,  quousque  doroinus 
Lanfrancus  archiepiscopus,  nescimus  quo  pacto, 
absentibus  nobis  et  nostris  Thomae  Eboraci  archie- 
piscopo  iliud  ad  tempus  relaxavetat.  Quo  omnino 
Testra,  ai  placet,  auctoritate  suffulti,  ut  amplius 
gic  remaneat,  non  concedimus.  Nunc  igitur,  si 
ad  id  nobis  nostraeqne  Ecclesiae  reparandum  ves- 
HaBi  acyolorium  spetare  debemusy  quod  Immil. 


mam  dixerat,  modis  quibus  apud  Romanos  agi 
oportere  sciebat,  a  papa  cupiens  absolutionem  de- 
bilae  profesaionis  obstinere,  sed  nihil  effecerat.  Rex 
autem  Henricus,  ubi  advertit  Thurstanum  in  pervi- 
cacia  stare,  et  eamdem  pervicaciam  quasi  ex  tuitionis 
suae  fiducia  fulcire  ac  manutenere,  rupit  ei  ipsius 
tiduciae  modos,  et  aperte  protestatus  est  illum  aut 
morem  antecessorum  suorum  tam  in  professione  fa- 
cienda  quam  et  in  aliis  dignitaii  Ecclesiae  C^ntua- 
riensis  ex  antiquo  jure  competentibus  executurumi 
ant  episcopatu  Eboracensi  cum  benedictione  fandi- 
Uis  caritaranL  Ad  qaae  ille,  clerieoitim  fuaii  di« 


491 


HISTORIA  NOVORDM.  —  LIB.  V. 


m 


gnitatis  SU8B  libertali  ficla  reverenlia  acclamanliura,  A  el  inclylas  Pater  Anselmns  olim  ab  Anglia  pro  ju' 


amque  cordis  consilio  impnemeditalius  credens, 
renuntiayit  pontificatui,  spondens  regi  et  archiepi- 
scopo  se,  dum  viveret,  illum  non  reclamaturum,  nec 
aliquam  calumniam  inde  moturum,  quicunque  sub- 
stitutus  fuisset.  Sed  cum  post  dies,  et  consueta 
obsequia  et  pristini  bonores  circa  se  defectui  magno 
paterent,  tabescebat  animo,  et  se  fecisse  quod  fecit 
vebementer  indoluit.  Quapropter  mutato  consilio, 
regem  trans  mare  euntem  secutus  est,  sperans  se 
revestituram  sui  pontificatua  recuperaturum,  et  tali 
modo  erga  eum  facturum  ut,  eo  prsecipiente,  bene- 
dictionem  ab  archiepiscopo  sine  professionis  exac- 
tione  adipisceretur.  Cui  negotio  cum  se  medium  nisi 
rem  protelando  rex  facere  nollet,  sciens  archiepi- 
scopum  abominabilc  habere  tanto  prascipitio  se 
perenniter  fieri  obnoxium,  suspensa  res  est,  et  nec 
ipse»  nec  alius  quis  in  episcopatum  Eboracensem 
anbatitutus. 

Ipso  anno  circa  mensem  Augustum,  reversus  a 
Roma  supra  memoratus  Anselmus  venit  North- 
manniam  ad  regem  Henricum  litteras  apostolici 
deferens,  qum  sibi  vices  apostolicas  in  Anglia  admi- 
nistrare  concedebant.  Quod  regno  Angliaa  brevi 
innotuit.  Admirati  ergo  episcopi  abbates  et  nobiles 
quique  Lundoniaa  adunati  sunt  super  his,  et  quibus- 
dam  aliis,  prsesente  regina,  communi  consilio 
tractaturi.  Quid  raalta  ?  Placuit  oranibus  archiepi- 
scopum  Gantuariensem,  quem  maxirae  res  hsec 
respiciebat,  regem  adire,  et  exposita  ei  antiqua 
regni  consuetudine  siraul  ac  libertate,  si  consuleret, 


B 


stitiapulsu.4,  non  sicut  exsul  aut  peregrinus,  sed 
incola  et  vere  ipsius  loci  praesul  et  dominus  ab  om- 
nibus  habitus    fuerat,    Lugdunum,  inquam,    cum 
venissemus    et  cura  honore  et   araore     prsecipuo 
suscepti   fuisseraus,   raansimus  ibi  aliquandiu,  tum 
sincera  omniura  mihi  conversantium  dilectione  ille- 
cti,  tum  nimia  hiemis  asperitale  conslricli,   tum   in- 
stanti  Nativitatis  Christi   solemnitate  devincli.    His 
diebus  pro  nota  raihi  locorura  et  horainura  farailia- 
ritate,  ad  sanctura  Hireneum  quadara  vice  ascendens, 
diverti  ad  oratorium  beatse  Mariae  Magdalenae,  dua- 
bus  ancillis  Dei  juxta  idem  oratorium  pro  Deo  re- 
clusis,  locuturus.    Hre  Patri  Anselmo  pro  sua  reli- 
gione    quondam  notae,    ejus  fuerant    sacratissima 
institutione  in  multis   edoctae.  Inter  has  instinctu 
maligni,  gravissima  quaedam  discordia  post  disces- 
8um  domini   Anselmi  orta   est,   ex  invidiae,  ut  fit, 
malo  producta.  Dum  igiturinterse  lites,  improperia 
et  plurima  quae  earum  proposito  indecentia  erant 
singulis  pene  diebus  versarentur,  secundum  quod 
ab  eis  ipsis  accepi,  una  noctium  astitit  uni  illarum, 
quam  major  ipsius  discidii  culpa  notabat,    Pater 
Anselmus,  dura  illam  invectione  corripiens,  et  quod 
ab  eis  male  observata  doctrina  sua,  de  remotis 
mundi  partibus  se  ad  eas  usque  fatigaverit,  conque  - 
rens.  Jussit  tamen  utcceptiadesisterent,  et  si  suam 
(quae  Dei  erat)  pacem  perdere  nollent,  sub  omni 
celeritate,  omissis  ambagibus  cunctis,  in  pacem  re- 
dirent.  Factum  est  quod  suasit  admirabilis  praesul, 
et  ecce  habitant  in  Domo  Dei  unanimes,  nec  dubi- 


Romam   iret  et  haec  nova  annihilaret.   Arapleeilur  ^  *ftnt  eura  sibi  esse  praesentera  quem  sunt  expertae 


ille  consiliura,  et  amore  quara  roaximo  visitandi 
apostolorum  limina  ardens  raare  transiit,  et  regem 
Rothomagi  reperit.  A  quo  et  Ecclesia  pontificatus 
ipsius  civitatis  summo  gaudio  et  honore  susceptus, 
per  plures  dies  in  eadem  civitato  ab  ipso  rege 
detentus  est.  Supra  memoratura  quoque  Anselmura 
ibi  reperimustransitum  in  Angliam,  gratia  Icgationis 
suae  exercendae,  praestolantem.  Sed  rex  Henricus 
antiquis  Angliae  consuetudinibus  praejudiciam  infern 
non  sustinens,  illum  ab  ingressu  Angliae  detinebat, 
et  ei,  utpote  nuntio  beati  Petri,  largiter  et  officiose 
ministrari  faciebat. 

Radulus   igitur  archiepiscopus  cum  rege  de  ne- 


salubriter  corripientem.  Praeterea  unade  islis,  Acha- 
leidis  nomine,  farailiari  affatu  mihi  sub  testimonio 
veritatis  innotuit,  se  post  obitum  memorandi  Patri 
Anselmi  quadam  vice  plus  solito  ex  dono  gratiae 
Dei  orationibus  ac  lacrymis  deditam  subito  velut 
in  mentis  excessum  super  se  raptam,  et  tribunali 
gloriosissimtereginae  coelorum  a  quibusdamreveren- 
dis  personis  adductam.  Quam  cum  debita  venera- 
tione  salutasset,  et  jussa  ante  pedes  ejus  concidisset, 
post  plurima  quae  vidit  et  audivit  admiranda  patriae 
coelestis  praeconia,  quasi  quadam  fiducia  constantior 
efifecta  est.  Inter  alia  quae  a  doraina  rerum  inquisi- 
vit,  nec  quae  fuerint  mihi  dicere  voluit.  De  venera- 
bili  Hugone  Lugdunensi  pontifice  sciscitata  est  quo- 


gotiis,  pro  quibus  veQeral,  Juxta  renim  ordinem      ^^     ^^,j^j  ,,„j  j^  sorle  judidi  Dei,  jam 


diligentius  agens,  consilium  ejus  Romani  itineris 
callem  ingredilur.  Ubi  autem  in  Franciam  venit, 
gravi  ulcere  in  facie  percussus  est,  et,  intumescente 
toto  capite,  usque  ad  extrema  pene  perducitur. 
Qua  de  causa  in  castro  (quod  Feritas  a  freno  voca- 
tur)  per  integrum  mcnsem  lecto  decubuit,  nobis  qui 
cum  eo  eramus  vix  vitam  illi  poUicentibus.  Melio- 
ratus  tandem  ab  infirmitate,  prout  pati  potuit, 
paulatim  Romam  eundi  iter  repetit.  Ibat  autem  cum 
magno  et  diviti  comitatu,  et  admirabilis  cunctis 
habitus  magnifice  suscipiebatur  ab  omnibus  ad  quos 
veniebat. 

Lugdunum  vero  cum  venissemus,  ubi    dominus 


defunctus  saeculo,  esset  constitutus.  At  illa,  bene, 
inquit,  filia,  bene  ille  erit  per  misericordiam  Dei. 
Et  de  doraino  raeo,  ait,  Anselmo  Gantuariensi  ar- 
chiepiscopo,  pia  domina,  si  tibi  placet,  precor  insi- 
nua  quid  senliemus.  Respondit :  De  illo  certissima 
esto  quod  in  magna  gloria  Dei  est.  Ad  hsec  illa  ad 
se  reversa  :  quid  fecerit,  in  quo  videlicet  residuum 
nociis  expenderit  dulcedo  et  dignitas  visionis  con- 
siderantes  quosque  docebit.  Haec  quasi  per  excessum 
dixiraus,  ducli  araore  dignissirai  Patris  Anselrai,  quo 
vehementer,  Doraino  miserante,  imbuti,  de  eo  sem- 
per  scribere  aut  loqui  dulce  habemus.  Hinc  narrandi 
ordine  progredimur. 


499 


EADMBRI  CANTUARIENSIS  MONACHl 


500 


Cum  iiaque  Placentiam  pervenissemus,  episcopus 
Norwicensis,  Herberlus  noroine,  qui  nobiscum  Ro- 
mam  iturus  Angliam  exierat,  valida  infirmitaie 
correptus  est,  ita  ut,  ingraveseente  languore,  decem 
continuis  diebus  sine  cibo  et  voce  mutus  jaceret. 
Quamobrem  quataor  hebdomadas  ibi  exegimus, 
suspensi  quid  de  episcopo  faceret  Deus.  Ubi  vero 
illum  convalescere  certo  advertimus,  ad  petitionem 
et  consilium  ejus  Pater  noster  coepto  sese  itioeri 
reddidit,  ipse  debilitate  nimia  fessus  ibi  remansit, 
arcbiepiscopum  aut  illic  praestolaturus  aut  conva- 
lescens,  si  moram  faceret,  redeundo  praecessurus. 
Nos  itaque  Romam,  ille  Northmanniam,  prout  Do- 
minusposse  dedit,  post  monnullas  dies  usqueperve- 
nimus.  Quoniam  igitur  dominus  papa  propter  discor- 
diam,  quie  illis  diebus  inter  ipsum  et  imperatorem 
erat,  ei  Romanos,  Beneventi  morabatur,  nec  Radul- 
fuf  usque  ad  eum,  partim  propter  corporis  sui 
imbecilliiatem,  partim  propter  pmfatam  diacordiam, 
c^juscausaomnibus  ad  papam  ire  volentibus  graves 
insidi»  ab  incolis  struebaniur,  uUatenus  acccdere 
poterat,  missis  nuniiis  cum  litteris  innotuit  ei  et  ad- 
ventum,  et  adventus  sui  causam  usque  Romam- 
Quos  ille  benigne  suscipiens,  et  verba  eorum  mode- 
raiaaquiiatislance  perpendens,juztanegotii  modum 
scripsii  episcopis  Anglis  et  regi,  sic  : 

«  Paschalia  episcopas,  servus  servorum  Dei,  ve* 
nerabilibus  fratribus  episcopis  Anglie,  et  charissimo 
filio  Henrieo  illoBlri  regi,  saluiem  ei  apostolicam 
benediciionem. 

«  Yeniente  ad  nos, »  etc.  VideinPasehalill. 
In  his  nuntii  papam  deserentes  ad  nos  Romam 
reversi  sant,  nobis  autem  a  Roma  Sutriam  usque 
egressis,  posi  aliquot  dies  Radulfus  archiepiscopus 
invitatus  ab  imperatore  eum,  annuente  papa,  adiit 
et  per  octo  diesin  exercitu  suo,quem  circa  Romam 
adduxerat,  conversatus  cum  illo  est.  Inde  ilerum 
Romam  reversus  denuo  Sutriae  multis  diebus  mora- 
ius  esi.  Fama  siquidem  quaque  disperserat  Roma- 
num  pontificem  sub  celeritate  in  urbem  venturum,  et 
ratus  csi  se,  colloqulum  ejus  magnopere  desideran- 
tem,  illic  opportunius  prsestolaturum.  Yerumubi  in- 
iellectum  est  rem  aliter  esse,  remeandi  patriam  itcr 
arripuit.  Yenimus  itaque  Rothomagum  ad  regem 
Anglorum,  et  ab  eo  multo  tempore  in  Northmannia 
detentisumos. 

Quibus  diebus  cierici  Eboraceoses  supra  memo- 
ratum  Thurstanum,  electum   videlicet  suum,    suse 
Ecclesiae  restitui  cupientes,   et  ne  professionem  de 
subjectione  sua  pontifici  Cantuariorum  faceret,  mo- 
dis  omnibus  insistentes,  quos  prudentiores  de  suis 
habebant,  ad  papam  dirigunt,  desiderium  suum  cjus 
aucioritatate  et  imperio  uova  lege  per  eos  stabiliri 
gestientes.  Qui  viam  aggressi  et  ad  papam  usque  pro- 
fecti,   quam  veridici  causae  suse  relalores  apud  eum 
exsiiterint,  et  res  gesta,   veraci,   fateor,  superius 
stylo  digesta,et  textus  epistolse  quam  ipse  papa  pro 
eodem  Thursiano  direxit,scirevolentibusdeclarabit. 
Est  autem  haec  : 


A  «  Paschalis  episcopus,  servosservoramDei  dilecto 
filio  Henrico,  illusiri  Anglorom  regi,  salutemetapo- 
stolicam  benedictionem. 
«  Nos  auctore  Deo,  »  eic.  Vide  in  Pasehali. 
Restitutus  in  pontificatum  Thurstanus  venit  An- 
gliam  circa  Februarium  mensem,  anno  sciiicet 
secundo  quo  ipse  in  Norihmanniam  ad  regem 
venerat.  Venerabiiis  autem  Pater  Radulfus,  nec- 
dum  se  a  regis  consortio  segungere  valens,  in 
Northmannia  resedit,  reditus  sui  opportonom  tempus 
operiens.  Superius  quoque  nomioatua  Anselmus 
eousque  morabator  Rothomagi  cum  rege,  peconiam 
quae  beato  Petro  de  Anglia  quotannis  pendi  solei 
Romam  reversaros  copiens  secom  habere.  Ut  aotem 
ipse  in  Angliam  pro  exercenda  legaiione  sibi  i^jon- 

Q  cta  transiret,  rex,  ot  diximos,  conseniire  nolebat, 
ratione  qoam  praelibavimuR,  et  aliis  nonminosraiio- 
nabilibos  osos.  Qoatenosergo  qoid  in  btyosmodi  (si 
forte  eoniigerint)  sii  agendom  secotura  posieriias 
animadveriatf  qu»  nostris  diebus  acia  suni  brevi 
persirinximus,  nulli  praEJudicium,  quod  malit  seqoi, 
praefigenies. 

Posi  haec,  secundo  videlicei  anno  qooet  Radolfus 
archiepiscopos  Romam  iiorus  Angliam  exierat»  et 
Anselmus  pro  exercenda  legatione  Angliam  ut  spe- 
rabai  iniratoros  de  Roma  Northmanniam  ad  regem 
Angliae  venerat,  sacrse  memoriae  Paschalis  papa 
defungitur,  et  loco  ejus  Joannes  quidam  Caitae 
natus  substituitur.  Qui  Joannes  in  monasterio 
montis  Cassini  ab  infantia  monachus    nutritus  ei 

p  adultus,  in  minisierio  venerabilium  apostolicorom 

^  Desiderii,  Urbani  et  Paschalis  assiduus  fuerai  caa- 
cellarii  ofBcio  functos.  Soccessor  igitorsommi  pon- 
tificis  institutus,  mutato  nomine,  Gelasius  est  nun- 
cupatus.  Rex  vero  Teuionicus,  qui  et  Romanus 
imperaior,  audito  papam  huic  viiae  decessisse,  Ro- 
mam  advolat,  et  Bracharensem  episcopum,  jam  anno 
praeterito  ab  eodem  papa  Beneventi  excommunica- 
tum,  cedenie  ab  urbe  Gelasio,  suum  papam  insiituit, 
et,  ex  Bnrdino,  Gregorium  nominai.  Quae  omnia 
ut  scire  volentibus  clareant,  epistolam  super  bis  ab 
ipso  Gelasio  in  Gallias  missam,  quem  et  ecce  sub- 
scribimua,  legani. 

«  Gelasius  episcopus,  servus  servoram  Dei,  vene- 
rabilibus  fratribus,  archiepiscopis,  episcopis,  abba- 
iibus,  clericis,  principibus,  et  caeieris  per  Galliam 

^  fidelibus,  salutem  ei  apostolicam  benediciionem. 
«  Quia  vos  Romanae  Ecclesiae  membra  estis,  •  etc. 
Vide  in  Gelasio  11,  infra. 

His  dicbus  gravi  damno  Anglia  percussa  est|  in 
morte  reginse.  Defuncta  siquidem  esl  apud  Westmo- 
nasterium  Kal.  Maii,  et  in  ipso  monasterio  decenter 
sepuita.  Quo  autem  judicio  Dei,  ignoramos.  Illico 
post  haec  plures  Northmaauorum  quam  regi  jurave- 
rant  fidelitatem  postposuerunt,  et  in  regem  Frandae 
principesque  ejus  adversarios,  scilicet  ipsius  nato- 
ralis  domini  sui  non  veriti  justitiam,  se  iranstule- 
runt.  Unde  quae  et  quanta  mala  emerserini,  cogi- 
iatu  ne  dicam  dictu  scimus  esse  difficile.  Inter  qoae 


m 


HISTORU  NOVORUM.  -  LIB.  V. 


50f 


prsefatus  papa  Celasius  per  mare  Burgundiam  venit,  A  fueram,  aliquo  me  mortis  periculo  premi  uliatenus 


et  adventus  ejus  roox  Gallifle  toti  innotuit.  Excilati 
sunt  quiqne  potentes  cum  mediocribus  ei  occur- 
rere,  et  certatim  parabantur  interesse  concilio 
quod  ipse  disponebat  se  media  Quadragesima  Remis 
celebraturum.  Radulfus  quoque  archiepiscopus,  au- 
dito  papae  adventu,  de  Rothomago,  ubi  eousque 
morabatur  egressus,  impiger  ei  occurrere  statuit. 
Sed  ubi  aliquantum  itineris  confecit,  accepit  a 
quibosdam  ipsum  papam  longius  discessisse,  et 
versus  Hispanias  ire  proposuisse.  Unde  ob  laborem 
et  prolixitatem  difBcilis  vise,  consilio  amicorum 
suorum  profectionem  suam  ab  incepto  rediens  dislu- 
lit,  eamdem,  ut  putabat,  perfectionem  non  multo 
post  resumpturos,  et  ei  Gluniacum  venienti,  auctoro 
Deo,  occursurus ;  ratus  tamen  consilii  fore,  desti- 
navit  ad  eum  legatos  suos,  qui  et  itineris  ilhus 
certitudinero,  et  aniroi  ejus  qualitatem  erga  se 
quidque  de  negotiis  auis  apud  eum  confidere  posset 
diligentius  investigarent.  Quaa  ubi  Thurslano  Ebo- 
racensi  intiotuerunt,  relicta  Anglia  papam,  ut  spe- 
rabat,  so®  causse  gratia  peliturus  mare  transiit  et 
Rothomagum  venit.  Ubi  a  rege,  quod  se  inconsulto 
transfretaverit  redargutus,  ultra  procedere  iuhibitus 
est,  donec  certiorem  de  processu  pap»  sententiam 
edisceret.  Sed  evoluto  non  multo  temporis  spatio, 
legati  quos  archiepiscopus  direxerat,  reversi  nun- 
tiant  se  ad  papam  venisse,  eumque,  mului  no- 
stris  saeculis  nova  et  inaudita  proponentem  factu- 
rum,  morte  pneventum  et  Gluniaci  esse  sepultum. 

Itaque  post  haec   cardinales  el  alii  Romani  qui  p 
papam  secuti  Galliam  venerant,  sibi,  veluti  a  suis 
longe  remoti,  consulentes,  Guidonem  Vionnensem 
archiepiscopum  loci  aucloritate  et  opibus  fultum, 
quo  tutiores  in  ahena  provincia  essent,  loco  de- 
functi  papse  substituunt,  et  mutato  nomine  Calixtum 
nuncupant.  Dum  haec  eccle^astica  ita  in  Burgundia 
disponuntur,  apostolatus  Roman8e£cclesiaB,pr8efato 
Gregorio  sedi  beati  Petri  praesidentC;  administratur. 
Super  his  ergo  multis  rumoribus  Anglia  concussa 
est,  aiiis  huno,  aliis  illum,   aliis  neutrum  Ecclesiae 
Dei  jure  praelatum  asserentibus.   Galli   tamen  et 
rex  Anglorum  cum  pontifice  Cantuariorum  in   Ga- 
lixtum  se  tranatulerunt,  et  eum  (spreto  Gregorio) 
pro  apostolico   susceperunt.   Ulrum    autem  aliqua 
vel  a  Calixto  regi  et  primati  Anglorum,  vel  ab  istis 
iUi  mandata  sint,   iilis  diebus   quae 
memoriae    digna    exsliterint,   aecne,   nulla  nobis 
hucnsque  certitudo  illuxit.  Nos  enim,  qui  his  scri- 
bendis  operam  dedimus,  in  Anglia ;   illi  vero  de 
quibus  agitur,  extra  Angliam  ea  tempestate  mora- 
bantur.  Gum  enim  Pater  Radulfus  Roma  reversus, 
cum  rege  Henrico  in  Northmanniam  conversaretur, 
et  me,  qui  continuus  comes  beati  Anselmi,   dum 
viveret,  esse  solebam,  quique  in  obsequio  sui  ipsius 
ex  quo  in  pontificatum   Cantuariensem   assumptus 
fuerat,  eousque  assiduus  eram,  aliquantum  infirmari 
adverteret,   patemo   affectu  mihi  condoluit.   Non 
igitur  extra  Ecclesiam,  in  qua  ab  infantia  nutritus 


sustinens,  Cantuariam  mihi  ire  suasit  ac  persuasit, 
scribens  pro  bonilate  sua  convenlui  fratrum  Eccle- 
sise  nostrae  epistolam  hanc,  et  per  suum  nuntium 
dirigens. 

•  Dilectissimis  fratribus  ac  filiisCbuonradopriori, 
caeterisque  servis  Dei,  qui  sunt  Canluariae  in  Eccle- 
sia  Chrisli,  fidclissimus  eorum  frater  Radulfus, 
ejusdem  Ecclesiae  presbyter  et  minister  devotus, 
salutem  et  amorem  cum  benedictione  Dei  et  sua. 

«  Desiderio  desideravi  videre  facies  vestras,  et  eo 

amplius  quod  existimabam  vos  aliquatenus  desolari 

super  prolixitate  morosa  peregrinationis  meae.  Ad 

vos  igitur  venturus  in  brevi,  praemitto  vobis  fratrem 

et  amicum  nostnim  dominum  Eadmerum,  omnium 

Q  laborum  et  actuum  nostrorum  conscium  et  socium, 

qui  cor  nostrum  funditus  vobis  denudare  potest,  et 

enucleatius  omnia  quae  circame  aguntur,  quaequede- 

siderii  mei  sint,  revelare,  quam  alicui  scripto  cre- 

dere  judicaverim.  Precor  antem  obnixius  ut  gratias 

ei  referre  semel  et  aaepe  reminiscamini,  pro  servitio 

et  honore  qnod  mihi  ex  amore  vero,  ut  vir  prudens 

et  perfectuB,  exhibuit,  pro  labore  et  onere   quod 

sine  murmure  pro  me  mceslus,  pro  se  vero  nihil 

questus  sustinuit»  Mementote  ergo  ut  illi  parem 

gratiam  referatis,  ostendentes  mihi  amorem  quem 

erga  me  habetis,  servientes  ei,  et  eum  honorem  et 

amorem  impendentes  quem  mibi  impendere  cupe- 

retis,  scientes  quoniam  ejus  absentiam  aegre  susti- 

neo.  Sed  lerruit  me  quidam  quasi  ramusculus  illius 

infirmitatis  quo  praeterito  anno  vexatus  est,   cujus 

rei  gratia  eum  praemittere  coactus  sum.    Vos  igitur 

curate  ut  sitis  ei  piissimi  fratres,   et  impigerrimi 

administratores  omnium   earum  rerum   quae  saluti 

suae  congrua  et  consequentia  videritis.  Valete  nostri 

memores.  » 

Hanc  epistolam,   non  pro  commendatione  per- 
sonae  meae,  quam  nuUius  laude  dignam  certissime 
scio,  hic  notavi,  sed  ut  his  qui  opinantur  et  oblo- 
quunlur,  dicentes  me  patrem  meum  quasi  in  alieno 
positum  deseruisse,   et  ei  solatium  obsequii  mei 
more  prolis  adulterinae  subtraxisse,   rem  gestam 
simplici  stilo  describendo  proponam.  £t  quidem, 
cum  illum   moram   ultra  condictum  in  redeundo 
facere  viderem,  profecto  ad  eum  rediissem,  si   ex 
sua  parte    mihi    ioterdictum    non  fuisset.   Nam 
authentica  et  D  adventum   suum  jamjam  inslare    suis  in   Anglia 
saepissime  mandans,  nolebat  suae  pietalis  intuitu 
fatigari,  sed  se  quantocius,  ul  putabat,  adventururo, 
ubi  eram,  jussit  praestolari.   Haec  ita  se  habuisse, 
veritas  ipsa  novit.  Quia  ergo  ab  ipso  patre  non  alio, 
sed  hoc  modo  ad  praesens  separatus  sum,  si  ea  quae 
interim  geruntur,  aut  gesla  sunt  memoranda  non 
scribo,  nulli  succensendum  existimo.   Nihil  enim 
dubii  pro  cerlo  hactenus  volui,  sed  nec  nunc  quidem 
scribere  volo.  Eum  tamen  aliquid  egisse  aut  agere 
disposuisse    de  negotio,   quod  eousque  versabatur 
inter  ipsum  et  saepe  superius  memoralum  Thursla- 
num  Eboracensem,  dubitare  non  possum.  Magna 


503 


EADMERI  CANTUARIBNSIS  MONAGHI 


504 


8iquidem  instantia  privilegiam,  quod  tempore  vene-  A  habitu  monachus,  ingenio  gnarus,  prudentia  proTi- 


rands  memoriae  Lanfranci  archiepiscopi  sub  magno 
rege  Willheimo  de  ipsa  re  promulgatum,  et  sigillo 
ipsius  regis  firmatum  in  Ecclesia  Chrisli  Canturise 
diligenti  cura  servatur,  illis  diebus  sibi  milti  prs- 
cepit.  Quod  a  tanto  viro  abs  re  factum  non  facile 
crediderim .  Hoc  itaque  privilegium  ad  imperium 
suum  sibi  allatum  Pater  Radulfus  cum  suscepisset, 
papsB,  ut  nobis  in  Anglia  dicebatur,  de  suis  et  aliis 
quibusdam  ecclesiasticis  negotiis  cum  eo  acturus, 
se  prsesentasset,  nisi  forte  sponsione  regis  Henrici 
qua,  se  in  regnum  suum  reverso  omnem  justitiam 
ei  facturum,  et  sepe  nominatum  Thurstanum  ad 
Toluntatem  et  subjectionem  suam  se  exhibiturom 
pollicebatur,  illo  procedere  detineretur.  Ei  haec 
quidem  sponsio  nonnihil  eum  in  transmarinis  par- 
tibus  deiinebat,  et  eventum  rei  patienter  exspectare 
perauadebat.  Rex  quoque  bellicis  tumultibus  undi- 
que  occupatus,  nec  se,  ut  voiebal,  deliberare,  nec 
eis  omissis  in  Angliam  salva  honestate  sua  poterat 
remeare. 

Inter  hsee,  ipso  videlieet  electionis  suse  anno,  Ca- 
lixtus  papa  instituit  Remis  generale  concilium,  xm 
Kal.  Novembris,  qui  fuit  annus  ab  Incamatione 
Domini  roillesimns  centesimus  nonus  decirous,  el  ex 
quo  Radulfus  archiepiscopus  Romam  iiurus  Angliam 
exierat,  annua  qnartus.  Ad  hoc  concilium  factus 
est  multiplex  archiepiscoporum,  episcoporum,  ab- 
batum  et  principum  diversarum  provinciarum  con- 
cursus,  cum  numerosa  clericorum  ac  plebium  mul- 


dus  regi  ac  pap»  familiaritalis  nexu  copulatus. 
Igitur  inter  alia  quse  huic  rex  papse  dicenda  indixit, 
praecipue  jussit  ei  dici  quatenus  id  observaret  ut, 
nullius  gratias  rei  interveniente.  Thurstanum  aat 
ipse  Facraret,  aut  ab  aliquo  nisi  a  pontifice  Can- 
tuariorum,  uti  moris  esse  solet,  sacrari  juberet,  aui 
permitteret,  alioquin  se  illum  in  nullnm  snsa  do- 
minaiionis  locum  amplius  recepturum.  Et  si  contra 
hanc  sententiam  ipse,  quasi  apostolatus  soi  aucto- 
ritate,  forte  niti  vellei,  cerius  existeret  quod  nee 
pro  amissione  coronse  suie,  uipote  apatio  aeptem 
annorum  excommunicatus ,  propositom  soum  in 
hac  causa  permutaret.  Respondit :  «  Ne  potet  rex 
me  de  negotio  de  qoo  agii  qoavis  ratione  secus 
B  actururo  quam  ipse  velit.  Nec  enim  me  onqoam 
ad  hoc  mea  tulii  voluntas  ut  Cantuariensis  Ecclesiae 
dignitatem,  cui  tot  prseclari  Paires,  ot  pene  loti 
mundo  notissimum  est,  prsesedemni,  qooqoo  modo 
humiliem.  »  His  apostolici  verbis  regius  nontius 
credulus  effectos,  de  suse,  legaiionis  effectu  seconis 
factos  esi.  Qoaproter  com  Remis  veniaaet,  et  mane 
Dominici  diei  prsecedentis  diem  prsesiituti  concilii 
cum  Cantuarilis  suis  sociis  aodiret  apod  Sanctom 
Remigiom  qoosdam  proiestantes  ei  Tborstanom 
et  soos  alacres  ad  benediciionem  poniifieatos  in 
scde  episcopali  prseparari,  miralos  esi  oltra  modom, 
nec  iis  quse  dicebaniur  aliquaienoa  potent  fidem 
prsebere.  Ac  ubi  rei  veritas  palam  innotoii.  Joannes 
archidiaconus    Caniuariensis  (quem  negoiii  isiius 


titudine.  Quos  inter  (3i)  directi  quoque  sunt  ab  ^  tenor  illuc  adduxerat)  papae  asiitit,  et  in  praeaentia 

^V. f.^     _^~^         *  -    »    -  ^J    2_.____     ^___^!t^.___ i^^ ..*       ^^        -    *■■  *        ■     -  ---         -  -    ' »   ■     -    -       ■  MA^MA  AlS<KB.maM  AWJkAllMV* 


Henrico  rege  Anglomm  ad  ipsum  concilium  episcopi 
et  abbaies  Northmanniae  et  insuper  episcopi  Anglise 
qui  tunc  teroporis  in  Norlhmannia  cum  illo  dege- 
bant,  Wilhelmus  videlicet  Exoniensis,  Ranulfus 
Dunelmensis,  Bemardus  Meneuvensis,  et  Urbanus 
Glamorganensis.  Rannlfus  autem  poniifcx  Cantua- 
riomm,  parcim  corporis  imbecillitaie,  pariim  aliis 
rationibus  prsepeditus,  ab  accessu  ipsius  convenlus 
prohibitus  esi.  Supra  nominatus  autem  Thurstanus, 
a  rege  licentiam  peiens  illuc  cundi,  eam  obiinere 
nullaienus  poiuit,  donec,  interposita  fide  sua,  qua 
ei  sicut  domino  soo  asirictus  erai,  illi  promiiteret 
se  apud  papam  nihil  actumm,  unde  Ecclesia  Can- 
tuariensis  ullum  antiquse  dignitaiis  suse  dispendium 
incurreret,  nec  episcopalem  benedictionem  ab  eo. 


plurimomm  episcoporum  necne  aliarum  excellcn- 
tium  personamm,  ipsam  benedictionem  viva  voce 
a  pontifice  Cantuariomm  fieri  debere  calumniatus 
est ;  nec  ipsum,  licet  officio  papse  fongeretur,  jure 
posse  Ecclesiae  Cantuarienfi  jus  suum  praerijptere, 
cum  constaret  eam  nulli  quod  juste  debebat  eouaque 
denegasse.  Ad  quae  ille  respondens  ;  c  Nullaro,  in- 
quit,  injusiitiam  Ecclesise  Cantuariensi  facere  volo- 
mus,  sed,  salva  jusiitia  ei  dignilaie  iilius,  quod 
proposuimus  exsequemur.  »  Quod  audieniium  qoi- 
que  miram  dictu  judicaverunt,  videntes  eum  adversa 
fronte,  quse  dicebai  nimis  injuste  facio  refellere. 
Consecratus  namque  in  pontificatum  Bboracensem 
Thurstanus  est,  fide  quaro  Domino  suo  sub  Deo 
polliciius  fuerat,  hoc  modo  fraudaius.  Ex  quo   facto 


ulla  ratione  suadenfe,  susciperet.  Itaque  talli  spon-  D  in  admiraiioiK^m  concussa  suni  corda  muliomm. 


sione  ligatus  iter  arripuif,  et  ad  papam  queraadmo- 
dum  suo  negotio  expedire  sciebat,  impiger  venit* 
Quid  plura  ?  Posihabita  fidei  sponsione  Romanos  in 
cauaam  suam,-  quo  in  quseque  negoiia  per  trahi 
solent,  largitaiis  officio  iranslulit,  ei  per  eos,  ui  a 
papa  episcopus  sacraretur,  sua  manu  cooperante 
impetravit.  Sane,  ante  hsec  nuntium  suum  rcx  ad 
papam  direxerat,  cautum  illum  faciens  de  querela 
quae  usqoe  id  temporis  versabaior  inter  Radolfum 
archiepiscopuro  Cantuariomm  et  ipsum  Thursta- 
num.  Nuntius  autem  homm  ei  exsecutor  fuii  Sief- 
fredos,  cognomine  Pelochinos,  fraier  archiepiscopii 


Raii  enim  sunt  lantam  rem  eom  noUatenus 
prsesumere  poiuisse,  si  regiam  voluntalem  sibi 
consentaneam  in  ea  non  adveriisset.  Huic  oonse- 
craiioni  cum  ad  jussum  papse  plures  e  Gallia  epi- 
scopi  interessent,  reverendse  memoriae  Hobaldos 
arcbiepiscopus  Lugdunensis  nullo  pacto,  nec  ipso 
papa  jubente,  interesse  voluit»  perpendens  non 
recto  calle  rem  procedere,  et  horrena  tantam  UDJo- 
riam  Ecclesise  Cantuariensi,  cui  speciali  amicitia 
ei  fraterna  familiaritate  jungebatur,  contra  aequom 
infligi.  EpisGopi  vero  regni  Anglomm,  qoos  ad 
conciliom  a  rege  Henrico  directos  diximus,  nondom 


605 


HISTORIA  NOVORUtf.  -  LIB.  V 


506 


illuc  yenerant,  et  ea  re,  illis  absentibus,  hsec  ita  A     His  diebus  excilata  est  sollicitudo  multorum  ad 


completa  sunt.  Que  ut  regi  certo  innotuerunt,  man- 
dans  modis  omnibus  Thurstano  et  suis  interdixit 
redire  in  Norlhmanniam  et  Angliam,  et  in  omnem 
locura  dominationis  suse.  Ratum  ex  his  quique 
audientium  habuere  prseter  consensum  regis  quse 
faerunt  faeta  fuisse.  Itaque  post  hsec  Calixtus  Gi- 
sortium  venit,  et  rex  Henricus  illic  ei  locuturus 
accessit.  Acta  igitur  sunt  multa  inter  eos,  quorum 
gratia  par  erat  tantas  personas  convenisse.  Inter 
quse  rex  a  papa  impetraTil  ut  omnes  consuetudines 
quas  Paler  suua  in  Anglia  habueral,  et  in  Northman. 
nia,  sibi  concederet,  et  maxime  ut  nominemaliquando 
legati  offieio  in  Anglia  fungi  permitteret,  si  non  ipse 
aliqua  prscipua  querela  exigente,  el  quse  ab  archi- 


episcopo  Gantaariorum  caeterisque  episcopis  regni  n  Romanorum  pontificum  privilegiis  in 

tcrminari  non  posset,  hoc  fieri  a  papa  postulai-et.      ^--^-  --'=    ^-^  —  --« »^—  ^;««n^i.i 

Quibna  omnibus  pro  statu  temporis  definitis  papa 

rogat   regem    Thurstano    aroicom    fieri,   eumque 

poDtificatuiy  ad  quem,    ipsum    sacrayerat,    pro 

amore  suo  restitui.  At  iUe  hoc  se,  dum  viveret, 

non  factunun  sua  fide  spopondisse  confessus  est. 

Ait  :  «  Bgo  apostolicus  sum,  et ,  si  feceris  quod 

postulo,  ab  hac  te  fidei  sponsione  absolvam.  Tractabo 

de  his,  ait,  et  qam  consilii  mei  tenor  invenerit,  pater- 

nitati  tuae  notificabo.  »  Hinc  a  papa  recessit,  et  ei 

per  intemuntios  suos  do  negotio  ita  respondit.  Quod 

dicit  se,  quoniam  apostolicus  est,  me  a  fide  quam 

pollicitus  sum  absolnturum,  si  contra  eamdem  fidem 

Thuretanum  Eboraci  reeepero,  non  videtur  regise 

honestati  conyenire  hujuscemodi  absolutioni  consen- 

tire.  Quis  enim  fidcm  suam  cuivis  polHcenti  amplius  C  perscnitata  esl.    Ecce  autem,   ut  voluntos  justi 


investigandum  aucloritates  et  antiqua  privilegia 
primatus  quem  ecclesia  Cantuariensis,  quse  est  Do- 
robemensis,  sibi  vindicat  super  Ecclesiam  Ebora- 
censem.  Quod  ea  re  maxime  contigit  quia  causa 
quae  inter  Radulfum  pontificem  Cantuariorum  at 
Thurstanam  Eboracensem  eo  usque,  ut  descripsi- 
raus,  ver  abatur,  in  noliliam  iransmarinorom  epi- 
•scoporom  delata  fuerat,  ipso  Thurstano  propugna* 
tionem  eoram  sibi  contra  Patrem  Radulfum  modis 
omnibus  asciscente.  Et  illi  quidem,  utpote  consuetu- 
dinum  et  privilegioram  Ecclesiae  Christi  Canluarien- 
ais  ignari,  immoderatius  Thuratano  favebant,  autu- 
mantes,  ut  ipse  ferebat,  Radulfum  vi  magis  et  divi- 
tiaram  copiis  prodeunte  quam  priscse  auctoritatis,  et 

suis  asser- 
tionibus  niti.  Sed  cum  ad  haec  diceretur  in  vanum 
tale  quid  opinari,  et  satis  sufficere,  ad  determina- 
tionem  hujus  discidii,  quae  a  tempore  regis  Wilhelmi, 
qui  armis  Angliam  ceperat ,  de  ipso  negotio  gesta 
sunt,  pnesertim  cnm  a  diebus  regni  ejus  pene 
cuncta  qnse  ab  Anglis  antiquitus  qoasi  sacrosancta 
celebrabantur,  nunc  vix  postreme  anctoritatis  qoo- 
ramdam  judicio  habeantur.  Non  hinc,  aiunt,  ita  est, 
imo  nova  que  istis  temporibus  inferantur  antiquo- 
ram  scriptoram  astipulationibns,  ut  rala  sint,  neces. 
re  est  fulciantur.  Ex  his  ergo,  ad  hsec  investiganda, 
multoram  sollicitudo,  ut  diximus,  evigilavit,  et 
confisca  Ecclcsia  Dei  juslitiK,  antiquoram  scrinioram 
abdita,  sacroram  Evangelioram  volumina,  soU 
decori  domusDomim  eatenusinservientiadiligentius 


crederet,  cum  eam  mei  exemplo  tam  facile  absolu 
tione  annihilari  posse  viderct.  Yeramtamen  quia 
Thurstanum  in  pontificatum  tantopere  petit  admitti, 
quantum  mea  refert,  ea  conditione  pro  amore  suo 
concedo  ut  ipse  primo  Cantuariam  veniat,  et  debi- 
tam  obedientiam  ac  subjectionem  quam  Thomas, 
Girardus  et  alter  Thomas  Ecclesiae  Cantuariensi 
ejusque  primati  professi  sont,  scripta  ex  more  pro- 
fessione  pmfileatur.  Quod  si  facere  supersederit, 
sciat  quod,  nullo  edicto  compellente,  me  in  Anglia 
regnante  Eboraci  Ecclesiae  praesidebit.  Hoc  siquidem 
me  servaturum  promisi  et  fidem  meam  vadem 
posui,  ne  aliquando  fiam  transgrepsor  hujus  pro- 
missi.  His  ita  de  legatione  Angliae  et  pontifice  Ebo- 


amans  oplato  effeclu  non  privaretur  quae  subscribi- 
mus,  revelanteDeo,  privilegia  quaedam  repertasunt, 
firma  undique  el  apostolica  auctoritate  subnixa. 
Sunt  autem  haec  : 

o  Bonefacius  papa  Jlthelberlo  regi  Angloram. 

«  Dom  ChrisUanitatis  vestrae  iotegritas  ita  circa 
Condiloris  sui  cuUum  excreverit  ut  longe  lateque 
resplendeat,  et  in  omni  mundo  annuntiaia,  vestra 
Deo  digniB  operationis  augmenta  referat,  enormes 
largitori  omnium  bonoram  Deo  grates  exsolvi- 
mus,  tt  etc. 

«  Bonefacius  papa  Juslo  archiepiscopo  Dorober- 

nensi. 

«  Sosceptis  yestrae  dilectionis  apicibos,  in  quibus 


racensi  determinatis.  Paler  Radolfus  Angliam  re-  £>  reperimus  inter  alia,  plurimos  ex  genlilitate  ibidera 

degentium,  Deo  omnipotenti  etDomino  nostro  Jesu 
Chrislo  auxiliante,  conversos,  maxime  aulem   in 
parlibus  Cantiae  ad  veri  Dei  nostri  fidem  vestris 
laboribus  perductos,  valde  gratulati  sumus.  » 
«  Honorius  papa  Honorio  archiepiscopo  Doro- 

beraiae. 

«  Susceptis  vestrae  dilectionis  litteris,  in  eis  reperi- 
mus  vestri  laborissoUicilodinem  circa  vobis  com- 
missum  gregem,  multa  fatigatione  occupaUm,  •»  etc. 

«  Yitalianus  papa  Theodoro  archiepiscopo  Cant. 

«  Inter  plurima,  quae  uobis  per  vestras  syllabas 
intimare  jossisti,  cognovimus  etiam  desiderium  ye- 


vertitur,  et  Dofris  appulsus,  cnm  summo  faonore  et 
gaodio  in  sedem  suam  Cantuariae  u  Non.  Januarii 
reeipitur.  Anselmos  aulem,  qui  legatione  Angliae, 
ot  descripsimos,  gloriabatur,  nec  Angliam  intrare, 
nec  aliqoo  legati  officio  fungi  dignus  habitos  esl. 
Itaqoe  omnis  hujusce  potestatis  exsors  effectus,  a 
Northmannia  est  in  sua  regressus.  Thorstanos  vero 
papam  secutus  est,  sed  non  diu  ab  eo,  ne  praesenlia 
ejus  gravaretur,  detentus.  Rex  autem  Henricus  in 
aua  sententia  perstans,  eum  nec  pontificatui  Ebo- 
racensi,  nec  in  suae  potestatis  aliquem  locum  admitU 
sinebat. 


807 


EADMBRI  CANTUARIBNSIS  MONACHI 


508 


strum  pro  confirmatione  dioecesis  vestrae,  quae  tuse  A  aut  errando  pereat,  aut  ferinis  laniata  morsibns  ra- 


subjacet  ditioni,  quae  in  omnibus  ex  nostro  aposto- 
licse  auctoritatis  privilegio  splendescere  desideras,  • 
etc. 

«  Sergius  papa  regibus  Anglorum. 

«  Donum  gratiae  spirituaUs,  quod  sancti  Spiritas 
illustratione  fidelium  corda  succendit,  ac  reparando 
reficit  et  virtutis  mirificaR  constantia  roborat,  et  coe- 
lestium  bcneficionim  instituit  perenniter  prome* 
reri  suflfragia,  el  labentium  rerum  exitia  nihilominus 
praecavere,  »  elc. 

«  Idem  papa  episcopis  Anglise. 

«  Sicut  nobis,  fratris  incogniti,  quibus  curani  of- 
ficii  pastoralis  beali  apostolorum  principis  Petri  su- 
pemae  dignatio  miserationis  regimenque  concessit, 


piatur,  quanto  sudore  quantaque  cura  debemus  esae 
pervigiles  ob  salutem  animarum,  qui  pastores  dici- 
rour  earum?  Attendamus  igitur  nos  offidum  exhibere 
erga  custodiam  Dominicarum  oviom,  et,  ne  quasi 
lupo  venieote  territi  fugiamus,  ne  in  die  divini  exa- 
minis  pro  desidia  nostra  ante  summum  Pastorem  et 
negligentia  nostra  excruciemur,  unde  modo  honoris 
reverentia  in  sublimiore  arce  caeleris  dijudicarour. 
Primatum  itaque  luum,  in  quo  tibi  ex  more  anteces- 
sorum  tuorum,  vices  apostolicae  sedis  exercere  cod- 
venit,  ita  tibi  ad  plenum  confirmamus,  sicut  beatum 
Augustinum,  ejusque  successores»  praefatsg  BcclesiaB 
pontifices,  plenius  habuisse  digooscitur.  Palliam 
vero  fraiemitati  tuae,  ex  more,  ad  missarum  solem- 


reverendam  advexit  praesentiam,  ita  quoque  vestri  p  nia  celebranda  commendamus,  quo  tibi  non  aliter 


religiosissiroi  prsesulatus  collegii  agnita  salus  gemi- 
num  attulit  munus  tripudii.  Nam  omnium  auctori 
boDorum  Domino  Deo  nostro  immensas  peragimus 
gratias,  reperta  fratmm  fidelium  in  sinu  sanctae 
matris  Ecclesiae  unanimitatis  devota  constantia,  et 
amoris  fervente  inter  se  dilectionisque  consortio.  Sic 
enim  sagaci  solerlia  Deum  compiacare  noscuntor, 
afferentea  ei  pura  libamina,  cum  in  ara  pectoris 
splendore  veri  luminis  refoventes,  uullis  illecebris 
mentem  illudant,  nullis  fratmm  stimuUs  corda  prae- 
cellant,  nullis  nocentibus  proximos  mentibus  an- 
nuant,  sed,  ut  Dei  ministri,  speculum  se  subjectis 
vitse  moramque  probitate  exhibeant.  Hinc  sibi  Deum 
prosperantem  invenient  in  adversis,  nec  quidquam 
poterit  hostis  insidias  eis  nocendi  subripere.  Etenim 


Bcclesiae  tuae  privilegiis  in  suo  statu  maDentibus  uti 
consedimus,  quam  usum  antecessores  nostri  prodi- 
derunt,  Neque  tua  pmdentia  hoc  incogQitom  habet 
vel  cujusquam,  quoniam  indumenti  bonor  modera- 
tione  actuum  tremendus  erit.  Honestati  momm  tuo- 
mm  haec  ornamenta  conventunt,  quatenus  auctore 
Deo,  possis  esse  eonspicuus,  ita  ut  vita  tua  filiis  tuis 
stt  regula,  et  in  ipsa,  si  qua  tortitudo  illis  inest, 
dirigatur,  dum  in  ea  quod  imitentur  aspiciant,  in  ipsa 
semper  considerando  proficiant,  ut  tectun  Deum  per 
hoc,  quod  bene  vixerint,  videre  mereantur.  Cor  eifo 
tuum  neque  prosperis  qua  temporaiiter  blanditmttu' 
extollatur,  neque  adversis  dejiciatur.  Quidquid  illud 
fuerit  adversi,  virtute  in  Chrislo  patientiae  a  te  de- 
viucatur.  Nullum  apud  te  locum  favor  indiscretus 


uti  est  praesto  Domini  adjutorium ,  cuucta  fugatur  ^  inveniat :  in  omnibus  discretionem  aiii  in  te  cogno 


spirituum  malignomm  adversitas.  Cumque  ila 
sit,  »  etc. 

«  Gregorius  papa  episcopis  Angliae. 

«  Dei  omnipotentis  immeasae  pietatis  magnitudi- 
nem  collaudamus,  qui  suae  majestatis  gloriam  sic 
dilatare  dignatus  est  ut  in  omnem  terram  exierit  jam 
sonus  praedicatorum  suomm,  et  in  fines  orbis  terrae 
verba  eomm,  »  etc. 

o  Leo  papa  Athelardo  archiepiscopo. 

(.  Pontificali  discretioni  praecipue  convenit  praesu- 
libus  Ecdesiamm  secundum  eomm  irreprehensibi- 
lem  fidem  audientiam  praebere  et  eomm,  quae  per 
beatum  Pctmm  principem  aposlolomm  et  nos 
gerere  desideraverint,  quae  canonicis  non  refragan- 
tur  sanctionibus  affectum  concedere.  » 

«  Formosus  episcopus  Angliae. 

«  Auditus,  nefandoram  ritus  paganomm  in  ve- 
stris  partibus  repulullasse,  et  vos  tenuisse  silentium 
ut  canes  non  valentes  latrare,  gladio  separationis  a 
corpore  Dei  Ecciesiae  vos  ferire  deliberavimus,  »>  etc. 

«  Joannes  papa  Dunstano  archiepiscopo. 

«  Joannes  episcopus,  servus  servomm  Dei,  con- 
.  fratri  Dimstano,  Doroberaensi  episcopo,  vitae  perpe- 
tuae  permanendam  in  Christo  salutem. 

«  Si  pastores  ovium  solem  geluque  pro  gregis  sui 
custodia  die  ac  nocte  ferre  contenti  sunt,  et  oculis 
conspectant  vigilanlibus,  ne  aliqua  quidem  ex  ovibus 


scant.  Insontem  apud  te  culpabilem  suggestio  mala 
non  faciat,  nocentem  gratia  non  excuset.  Remissum 
te  delinquentibus  non  ostendas ;  nec  quod  illis  non 
profuerit,  hos  perpetrare  perroittas.  Sic  in  te  et 
boni  Pastoris  dulcedo  sit,  et  judicis  severa  districtio : 
tmum  scilicet  quod  innocentes  foveas,  aliud  quod 
jnquietos  feriendoa  pravitate  compescas.  Sed  quo- 
niam  nonnuoquam  praepositorum  zelns,  dum  di« 
strictius  malorum  vindex  est,  transit  in  cradelilatero, 
correptionem  in  judicio  refrena,  et  censuram  disci- 
plinae  discute,  ut  et  culpas  ferias,  et  a  diiectione  per- 
versorum  quos  corripis,  non  recedas.  Misericordiam 
prout  virtus  patitur,  pauperibos  exhibe.  Oppressia 
dcfensio  tua  subveniat.  Oppriroentibus  modesta  ra- 
D  tione  contradicas.  Nullius  faciem  contra  justitiam 
accipias.  Nullum  quaerentem  justa  despicias.  In  cu- 
stodJa  asquitatis  excellas,  ut  nec  divitem  potentia  sua 
apud  vos  aliquid  extra  viaro  suam  de  accusatione 
audias,  nec  pauperem  faciat  humililas  sua  de  pera- 
re,  quatenus,  Deo  miserante ,  talis  possis  existere 
qualem  sacra  lectiopraecipit^  dicens :  Oportei  epUcfh 
pum  irrepreheruibiUm  esse  (l  7im.  m,  %),  Sed  his 
oronibus  uti  salutariter  poteris,  si  magistram 
charitatem  habueris ;  quaro  qui  secutus  fuerit,  a 
recto  traroite  non  recedit.  Bcce,  firater  chariaaime, 
inter  rouUa  aiia,  ista  sunt  sacerdotum,  ista  sunt 
pallii  jura,  quae  si  studiose  servaveris,  quod  foris 


509 


HISTORU  NOVORDM.  ~  LIB.  V. 


510 


accepisse  ostenderis  intas  habe5.Sancla  Trinitas  fra-  A.  gorius,  privenl,  si  audent,  successores  beali   Petri 


lemitatem  yestram  gratia)  suse  protectione  circum- 
det,  alque  ita  in  timoris  sui  viam  te  dirigat  ut, 
post  vitae  hujus  amaritudinem»  ad  aeternam  simul 
dulcedinem  pervenirc  mereamur. »  El  hoc  scriptum 
est  per  manum  Leonis  scrinialis  sedis  aposlolicee  in 
mense  Octobris,  indictione  iii  Dalarum,  die  i  Kal. 
Octobris,  anno  xu  summi  pontificis  Joannis.  » 

Hsec,  ul  prselibavimus,  in  arcbivis  ecclesie  Do- 
mini  Salvatoris  reperta,  futurum  memoriee  non  ab- 
surdum  eestimavimus  commendare.  Et  quidem  his 
plura  inventa  sunt,  sed  aliquibus  eorum  nimia  vetu- 
state  obliteratis,  aliquibus  in  chartis  ex  Biblo  compo- 
sitis,  et  peregrinis  characteribus  inscriptis,  et  ipsis 
quoque  ez  majori  parte  detritis,  notilise  nostrae  us 


potestale  et  dignitate,  quam  ipsi  Petro  concessit 
sanctus  et  justus  Dominus.  Eodem  enim  modo,  quo 
Dominus  locutus  aliis,  in  aposfolo  suo  Petro,  locu- 
tus  est  Gregorius  successoribus  ejus  in  discipulo  suo 
Augustino :  Juste  judicatt*,  filii  hominum,  et  per- 
pendite  de  similibus  idem  esse  judicium.  Illud  etiam 
isiis  annectendum  pulavi  quod  praefatus  Beda  refert 
Theodoinim,  qui  seplimus  a  beato  Augustino  in 
calhedram  ejus  successit,  primum  ease  in  archi» 
episcopis,  cui  omnis  Anglorum  Ecclesia  manus  dare 
consentiret.  £t  bic  utique  cum  primo  functus  pon- 
tificatu  Britanniam  venisset.  Ceaddam  Eboracensem 
prseiatum  a  pontificatu  aubmovit,  eo  qucd  non  jure 
sacratus,  injuria  fuerit  eidem  Ecciesiae,  per  officium 


qucquaque  non  patuerunt.  Ac  nos  ignota  pro  notis  B  facerdoiale  praepositus.  Moxque  WUfridum  subsli- 

scribere  borrori  babentes,  necessario  ea  huic  operi 

alienavimus.Sanequod  quosdam  nonpudet  astruere, 

8oli  scilicet  personae  beati  Augustini  primi  pontificis 

Cantoariorum  beatum  Gregorium  concessisse  non 

solum  episcopos  quos  ordinaret,  neque  hos  tantum- 

modo  qui  per  Eboracae  epiacopum  essent  ordinati, 

sed  etiam  omnes  Britaoni»  sacerdotes  habere,   Do- 

mino  Deo  nostro  Jesu  Christo  auctore,   sobjectos ; 

quale  sit,  saera  successorum  ejos  deoreta,  succes- 

soribus  ipsius  Augostini  directa,   qoae  paucis  prse- 

notaTimus,  satis  ostendunt.  In  his  quippe  videre 

planom  est  eos  inteilexisse  non  magni  moneris  esse, 

si  eis  solummodo  illa  dixisset,  cum,  ut  alia  taceam, 

suis  diebus  Eboracensis  provincia  nec  fidem  Christi 


tuit,  et  ei  integerrime  pontificatum  Eboracse,  fretus 
auctoritate  Romanse  sedis,  delegavit,  Qoem  deinceps 
ad  concilia  sua  venire  faciebat,  et  ejus  obedientia 
ac  subjectione  pro  temporum  qualitate  per  omnia 
Qtebatur.  Hunc  etiam  postmodum,  emergentibus 
querelis,  quas  commemorare  longissimom  est,  in 
sua  Ecclesia  Eboraci,  non  soium  episcopatu  priva- 
vit,  sed  et  parochiam  ejus  in  tres  episcopos,  libera 
utens  potestate^  distribuil.  Deinde,  soluto  ipsius  di- 
scidii  nodo,  juxta  piacitum  voluntatis  sose,  remotis 
ipsis  episcopis,  eumdem  Wilfridum  pristinae  digni* 
tati  restituit.  Nihil  novi  dicitur  ;  vetera  sunt  haec, 
et  antiquorum  gesta  scientibus  evidentissima.  Illud 
quoque  non  minoris  evidentise  luce  patescit,   Brith- 


susceperit,  nec  qui  eam  praedicaret  eo  direclus  sit.  n  ^^*^"™  successorem  ipsius  Theodori,  illum  ipsum 
Tanta   enim  in  Cantia  et  vicinioribus  regionibus,      W'^^"^^'"»^"^"^^*"^^"^*^®^^^"***^"^?*  *^^^*^^^ 


in  praedicatione  nominis  Chrlsti,  et  ipse  et  so- 
cii  ejus  habuerunt  ad  iaciendum  ut  a  tam  longio- 
quis  parUbos  eis  fuerit  abstinendum.  Beatus  siquidem 
Paulinus,  qui  primus  Norlhumbriensibus  Evange- 
lium  prvdicavit,  et  Eboraci  primus  cakhedram  pon- 
tificalem  sortitus  est,  non  a  bealo  Augustino,  sed 
a  Justo,  qui  quartus  ab  ipso  Augustino  Cantuario- 
rum  ponlifex  exstitit,  episcopus  electus,  ordinatos, 
et  illuc  destinatus  fuit,  quemadmodum  venerabilis 
fieda  in  Historia  gentis  Anglorum  veraci  stilo  di- 
gessit,  et  omnibus  notissimum  est.  Quse  igitur '  bea- 
tus  Gregorius  Augustino  dixit,  in  Augustino  suis 
sncoessoribus  dixit,  per  quos  Deo  implere  placuit 
quae  per  ipsum  Augustinum  sua  dispositione  im- 
plere  voluit.  Non  jure  itaque  privilegio  Aogustino 
collato  privandi  sunt  qui,  sedis  ejus  pr8esidentes,vices 
ipsius  exsequendi  ofiicio  functi  sunt.  Quod  vero  di- 
cunt  bealum  Gregorium  satis  dicere  posse  et  nos- 
se,  si  voluisset,«  tuafraternitas,  el  successores  sui,  » 
verum  omnimodis  esse  fatemur.  Et  similiter  non 
dubitamus  Dominum  Christum,  diceotem  bealo  Pe- 
iroiQuodcunque  ligaveris  iuper  terram  erit  ligatum 
et  in  caglis,et  quodcunque iolverisiuper  terramerit 
iolutumetincaslii  {Matth.  xyi,  id),  scisse  dicere, 
si  voluisset  «  successores  tui.  »  Qui  ergo  privare 
nituntur  successores  saocti  Augustini  potestale  et 
dignitate,  quam  ipsiAugustino  concessit  beatus  Gre- 


secundo  ab  episcopatu  deposuissc,  ac  postea  sene- 
ctuti  ejus  et  religioni  compassum,  sui  pontificatus 
gradui  restituisse  ab  apostolica  sede  interpellatus. 
Sed  quid  juvat  infinita  contexere  ?  Itaque  de  hisita, 
ut  qui  Ecciesiae  Christi  Cantuariensis  auctoritati  de- 
rogare  non  metuunt,  saltem  se  in  lumine  positos  non 
posse  videre  erubeseant,  et  vel  amodo  ora  claudant 
ne  prava  loquentes,  recta  amantibusopprobriofiant. 
Ipso  anno  quo  Radulfus  archiepiscopus  Cantuario- 
rum  4e  transmarinis  parUbus  in  Angliam  reversus 
est,  qui  fuit  annus  ab  Incarnatione  Verbi  Dei  mille- 
simus  centesimus  vicesimus,  venerunt  ad  eum  missi 
ab  Alexandro  rege  Scotorum  quidam  honorati  et 
strenui  viri.  Horum  unus  quidem  monachus,  et  prior 
D  Ecclesiae  Dunifermelinse,  Pelrus  nomine,  clerici  duo, 
unus  exstitit  miles.  Negotium  autem  legationis  eo- 
rum  qui  nosse  curat,  quam  delulerunt  epistolam 
subscriptam,  legendo  vel  audiendo  percurrat. 

(•  Alexander,  Dei  gratia,  rex  Scotorum,  Radulfo 
reverendo  Cimtuariensi  archiepiscopo,  et  cum  reve- 
rentia  diligendo,  salutem. 

«  Audita  prosperi  adventus  vestri  in  Angliam  jam- 
dio  a  me  desiderati  manifesta  relatione,  de  inco- 
lumitate  ac  prosperitate  vestra  congaudens  summo- 
que  protectori  gratias  inde  referens,  cum  tempora- 
lium  undique  occupatio  curarum  iter  meum,  ut 
vestra  ad  praesens  valeam  froi  praesentiSi  impediat, 


511 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


519 


tam  litteranim  designatione  quam  legatonim  rela-  \  tio  nostrae  humilitatis  coneessio  roboretur.   Omni- 


tione  animi  mei  affoctum  vestrae  bonitati  cupio  ma- 
nifestare.  Tantae  etenim  discretionis  personee  fretus 
consilio,  bonum  propositum  peroptime  ad  boni  ope- 
ris  effectumy  Deo  annuente,  non  dubito  me  posse 
perducere.  Yestram  igitur  latere  nolo  excellentiamt 
Ecclesiam  Sancti  Andreae  in  regno  meo  existentem 
jamdiu  pastorali  cura  destitutam,  Dei  et  vestrfle  be- 
nignitatis  providentia  pastoro  idoneo  desiderantum 
me  velie  consolari.  Quocirca  vestrae  pietatis  de- 
posco  clementiam,  ut  quamdam  personam  a  pleris- 
que  mibi  laudatam,  Eadmerum  scillicet  monachum, 
si  vobis  idonea  yisa  fuerit,  ut  pontificali  intbroni- 
zetur  dignitate  mihi  liberam  concedatis.  Verens 
enim  summum   Pastorcm   me  graviter  offendisse, 


potens  Deus  sublimitatem  vestram  ad  honorem  anum 
et  munimen  Ecclesiae  suae  per  longa  tempora  incO' 
lumem  custodire,etpost  temporale  regnum  dignitate 
perennis  regni  sublimare  dignetur. 

Rescriptum  regis  ad  haec  : 

«  Henricus,  rex  Anglorum,  Radulfo  archiepiseo- 
po  Cantuariae,  salutem. 

•  Volo  et  ccmcedo  ut  monachum  illum,  unde  rex 
Scotiae  te  requisivit,  liberum  ei  concedas  ad  consae- 
tudinem  terrae  suae  in  episcopatu  Sancti  Andreae. 
Teste  Everardo  de  Calna  apud  Rothomagum.  > 

Post  haec  misit  eumdem  fratrem,  proul  oportere 
putabat,  ad  regem  Scotiae,  scribens  ipsi  regi  sic : 

«  Charo  domino  et  amico  Alexandro,  Dei  gratia, 


cum  gregem  luum,  negligentia  mea  aliisque  forsan  g  regi  Scotomm,  Radulfus  arehiepiscopus,  salotem  et 
criminibus  impedientibus  pastoris  penuria  desola-      orationes. 


tum,  et  a  tramite  veritatis  in  pluribus  exorbitatum 
diu  permiserim,  fiiiali  etiam  timore  timens  in  hac 
re  cum  amodo  offendere,  ad  vestrae  fontem  discre- 
tiom'8  recurro,  ut  pristinae  memor  existena  dileciio- 
nis  inter  nos  habitae,  me  filium  vestnim  patemo 
affectu  spiritualiter  jamdiu  avobis  adoptatum,  vestri 
munimine  consilii  in  hac  re  tueamini.  Vale.  » 

Miratus  ex  his  Pater  Radulfiii,  et  ratus  hoc  ver- 
bum  a  Deo  egressum  (maxime,  qui  omnino  con- 
stabat  eumdem  fratrem,  nec  per  se  nec  per  quem- 
libet  hominem,  unquam  de  ipso  negotio  aliquo  modo 
apud  quemquam  egisse,  licet  ejus  absentiam  mo- 
1  este  ferret ;  nam  sicut  in  servitio  beati  praedecesso- 


«  Gratias  Deo  innumerabiles  referimus,  qui  ad 
cognoscendum  atque  petecdum  quae  debebatis,  re- 
motis  nebutis,  mentis  vestrae  oculos  aperuif.  Gratiaa 
nihilominus  generalitati  vestrse,  qui  petitionibus  ve- 
stris  legitimis  nos  vobis  ex  amicis  amicissimos,  ex 
familiaribus  familiarissimos  et  junetissimot  rtiddi- 
distis.  Licet  enim  ipsts  petitionibus  quasi  ocalom 
aut  dexteram  a  corpore  nostro  avellere  qoaeratis, 
laudare  taroen  habeo  justum  desiderinm  vestrum, 
et,  in  quantum  polero,  secundum  Deum  illi  obtem- 
perare.  Volens  quidem,  et  si  pace  Dei  et  vestra  po- 
test  dici,  invitus  assentior  bonae  vestrae  volontati, 
volens  vero,  quia  Dei  volunlati,  quem  in  hoc  facto 


ris  sui  Anselmi,  sic  el  in  suo  assiduus  esse  solebat),  ppjenentem  atque  propitium  conspicio,  resistere  non 
noluit  tamen  regia;  peUtioni  assensum  non  pnehere,  ^  ^^^^^^  „^^  ^^^  ^^^^  j^  „^3  amaricare.  Invitus 
ne  videretur  Dei  ordinationi  resistere.  Quoniam  igi-     ^^j^^^  ^^^^  ^^^^^  ^^j^gj  ^^  p^^^s  consolaUone,  ac 


tur  acceperat  ipsos  legatos  pro  eadem  re,  et  pro  aliis 
regem  Anglorum  ex  parte  domini  sui  adituros,  ipse 
et  conventus  fratrum  Cantuariensium  miserunt  per 
manus  illorum  ipsi  regi  epistolam  hanc : 

«  Henrico  regi  Anglorum,  charo  domino  suo  ac 
summo  honore  venerando,  frater  Radulfus,  sanctae 
Cantuariensis  Ecclesiae  indignus  sacerdos,  et  totus 
conventus  ejusdem  Eccleriae,  salutem,  et  orationes 
et  fidelia  ol^quia. 

«  Notum  facimus  sublimitati  vestrae  Alexandrum, 
regem  Scotorum,  cum  consensu  cleri  et  populi  regni 
sui,  legatos  suos  ad  nos  misisse,  st  consilium  curae 
pastoralis  ad  opus  Ecclesiae  Sancti  Andreae  a  nostra 


relevatione  assidua,  et  filii  sapientis  consilio  et  au- 
xilio  in  infirmitate  nostra  ac  aetate  destituor.  O  sa- 
pientis  viri  consilium  (si  nos  eo  non  spoliaretis,  et 
cum  spolietis)  qui  tantum  virum,  tam  famo8um,tam 
Ecclesiae  Dei  utilem,  vita,  et  moribus,  et  litteris 
divinis,  et,  si  opus  fuerit,  saecularibus  a  pueritia 
instructum,  terrae  vestrae  consilio  praeesse,  in  his 
quae  ad  Deum  pertinent,  satagaUs.  Si  alios  ex  par- 
Ubus  longinquis  quod  peUUs  peteret,  pro  certo 
sciaUs  non  paterer  elongari  a  nobis  cordis  nostri 
arcanum,  sed  vobis  nihil  est  secundum  Deum,  qood 
abnuere  velimus.  MitUmus  ergo  ad  voa  peraonam 
quam  petitis,  et  omnino  liberam,  ut  a  vobis  certius 


EccIesiaexpeUisse.Considerantes  ergo  eonim  justam  D  discat  si  ad  honorem  Dei  et  sanctae  matris  Cnntua- 


peUtionem,  et,  tam  divini  amoris  reverenUam  quam 
sanctae  matris  Ecclesiae  uUlitatem  attendenles,  lau- 
dandis  desideriis  pium  praebuimus  assensum.  Con- 
cessimus  ergo,  juxta  petiUonem  eorum,  personam 
Ecciesise  nostrae  ab  eis  denominatam,  domnum  Ead- 
merum,  quem  a  pueriUa  disciplinis  ccclesiasticis 
sublimiter  insUtutum  et  sancUs  moribus  decenter 
ornatum  ad  officium  sacerdotale  omnino  scimus 
idoneum.  Vestram  igitur  venerabilem  subUmitatem 
submisso  corde  deposcimui,  ut  vestrae  celsitudinis 
pia  voluntateatque  auctoritate,  et  illorumDeo  digna 
peUUo  et  super  tam  necessario  Ecdeaiae  Dei  nego- 


riensis  videlieet  Ecclesiae  spectet  petiUo  vestra. 
Caute  igitur  et  cum  consilio  tractate  quod  agiUs, 
qut  sunt  muIU  qui  libenter  sacrationem  isUua  dis- 
turbarent,  et  si  valerent,  disturbando  cassarent, 
Proinde  nostrum  esset  consiiiom  ut  quam  citios  ad 
nos  remitteretur  sacrandus,  ne  dilaUone  quod  Ume- 
mus  interveniat,  ;vel  quod  noUemus.  Salutat  vos 
conventus  fratrum  Ecclesiae  nostrae  vere  fideles 
vestri,  et  omnino  ad  serviUum  vestrom  paraU.  In 
commune  autem  rogamus  nt  ita  vos  habeaUs  erga 
fratres  nostros,  qui  in  regno  vestro  sont,  ot  Deos 
vobis  inde  graUas  habeat  et  nos.  Valete. » 


513 


HISTORIA  NOVORUM.  —  LIB.  V. 


Sli 


Yeniensitaque  frater  ipse  in  Scotiam,  mox  ter- A  nec  pro  tota  Scotia  abneg&ret  se  esse   monacham 


tio  die  adventus  sui  iilo,  qui  fuit  dies  festivitalis 
gloriosissimoram  apostolorum  Petri  et  Pauli,  susce- 
pit,  eligente  eum  clerco  et  populo  terrae,  el  conce- 
dente  rege,  pontificatum  sancti  Andreie  apostoli 
Cbenrimuntensis.  Qu»  res  ita  disponente  Deo  acta 
est  ut  nec  virga  paslorali,  vel  annulo  a  rege  inve- 
stitus  fuerit,  nec  hominium  ei  fecerit.  Laetus  itaque 
dies  habitus  est,  atque  in  laudem  Dei  alacriter  ex- 
pensus.  In  crastino  autem  rex,  cum  electo  de  con- 
secratione  illius  secretius  agens,  et  modis  omnibus 
eum  a  pontifice  Eboracensi  consecrari  exhorrens, 
ubi,  eo  docente,  accepit  auctoritatem  Ecclesis  Can- 
tuariensis,  ex  antiquo  toti  Britanniae  prseeminere» 
et  idcirco,  ipso  disponeote,  se  Cantuariae  episcopa- 


Cantuariensem,  turbalo  spiritu  :  «  Nihii,  inquit, 
fecimus  a  Cantuaria  pelenles  nobis  episcopum.  »  Ex 
hoc  igilur,  cordis  sui  rancore  devinctus,  eumdem 
virum  in  multis  coepit  fatigare,  multis  injuriis  clam 
el  palam  exagitare,  eum  dignilale  ac  rerum  episco- 
palium  proventu  despoliare.  Non  igitur  eum  recto 
oculo  aspicere,  non  verba  ejus  vel  etiam  deDeopro- 
lala,  poterat  paticnler  audire  ;  quaeres  vulgus  lalere 
non  poluit.  Rumores  itaque-multi  exorti  sunt,  par- 
tes  diversas  in  diversa  trahentes.  Quod  electus  ad- 
verlens,  et  suum  esse  in  talibus  (ut  praelibavimua 
non  utile  esse  perpendens,  per  intemunlios  man- 
davit  ei  haec  :  «  Quia  video  te  non  esse,  ut  mihi  ex- 
pedirel,   screnum   erga  me,  necscio  quare  hocsic 


lem  benedictionem     velle    requirere,   conturbatus  3  me  promeruisse,  cum  certum  habealur  me  non  mul- 


animo  surgens  discessit  ab  eo.  Nolebat  enim  Eccle- 
siam  Canluariensem  anteferri  Ecclesiae  Sancli  An- 
dreae  de  Scotia.  Vocans  itaque  Willhelmum  raona- 
chum  Sancli  Edmundi  qui,  post  Thurgodum  eidem 
episcopatui  praeposilus,  pene  illum  evacuaverat, 
piaecepit  ul  more  solito  in  episcopalu  se  haberet, 
exspoliato  noviter  investito.  Expleto  autem  post  haec 
mense  integro,  el  his  quae  supererant  jam  terris 
episcopatus  funditus  evacuatis,  pro  voto  principum 
regni  rex  Alexander  ipsum  electum  convenit,  vixque 
ab  eo  oblinuit  ut  quod  sper  inimicos  suos  exerci- 
lum  ducere  disponebat,  virgam  pastoralem  desuper 
altare,  quasi  de  manu  Domini  susciperet,  et  ila  in 
tolo  regno  curae  animarum  omnium,pro  posse,  dein- 


lum,  leofifenso,  in  Chrisiianitatis  correctione  in  regno 
luo  profuturum,  rogo  ul  luo  favore  proseculus, 
Cantuariam  ire  me  sinas,  quatenus  cousilium 
quod  mihi  sit  agendum,  inde  requiram,  et  bene- 
dictionem  pontificalem  ad  honorem  Dei  et  exalta- 
tionem  regni  Scotorum  inde  suspiciam.  »  Nonsede- 
runt  haec  animo  ejus,  et  petitioni  illius  se  nequaquam 
assensum  praebiturum  asseveravit,  contestans  re- 
gnum  Scotiae  Cantuariensi  Ecclesiae  nibil  subjectio- 
nis  debere,  et  ipsum  abea  penitus  immunem  factum 
sibi  datum  esse.  Gai  cum  ille  hoc  sc  eatenus  nescisse 
responderet,  praesertim  cum  epistola  pro  se  ab 
archiepiscopo  illi  directa  inter  alia  contineret  eum 
ad  hoc  Scotiam  destinasse  ut  disceret  ulrum  petitio 


ceps  inlenderel.  Post  haec  ad  ccclesiam  Sancti  An-      quam  in  eligendo  eum  sug-gessit,  ad   honorem  Dei 

dreavenit,  el  occurrenle  ei  regina,  susceptus  a      -- — • •--    ^-- — '- — -~  -•^-'-    •  -    •    - 

scholaslicis  et  plebe,  pontificis  loco  successit. 

Inter  haec  eousque  Thurstanus  Eboracensis  in 
transmarinis  partibus  morabalur,  et  sapra  memo- 
ralo  negolio  suo  virililer  insudans,  ad  hoc  eliam 
regem  Anglorum  provocavit,  quatenus  et  ponti- 
fici  Cantuariorum  semel  et  regi  Scotorum  ter  scri- 
plis  mandaret,  ne  anl  ille  eleclum  Sancti  Andreae 
consecraret,  aul  iste  ulla  ratione  sacrari  permittc- 
ret.  Quae  res  multorum  animos  vulneravil  et  in  di- 
versa  distraxit,  et  electum,  ne  Christianitati  corri- 
gendae  jure  pontificali  intenderet,  non  parum  debi- 
lilavit.  Dnde  hi  quibus  cordi  erat  suis  voluptatibus 
magis  quam  Dei  jussionibus  obtemperare  roborali 
sunt,  et  quoniara  suorum  morum  corrcclionem    for- 


et  sanctse  matris,  Cantuariensis  videlicet  Ecclesiae, 
spectaret,  non  ut  dignitate  jam  quingentis  annis  ab 
ea  inconcusse  possessa,  ipseperscin  nutritumfilium  ^ 
evacuaret,  indignatus  nimium  quotidie  uova  placita 
in  isto  negotio  inire  neseire  juravit.  Ad  haec  ille 
vocato  in  consilium  suum  Joanne  episcopo  Glascbo- 
nensi,   et  duobus  monachis  Cantuariensibus  quos 
tanc  temporis  secura  habebat,    sciscitatus  est  quid 
in  tali   suo  negotio  sibi  melius  decernerent  fore 
agendum.  Tunc  illi  regem  adeuntes,  etstalum  animi 
ejus  super  viro  plenius  ediscentes,  quasi  non  ab  eo, 
sed  simpliciter  a  se  consilii  summa  prodiret,  intule- 
runt  homini  haec  :  «  Si  ut  filius  pacis  in  pace  vivere 
cupis,  alias  eam  require.  Hic,  dum    iste  regnaverit 
nulla  tibi  et  paci  communio  erit.  Novimns  hominem 


midabanl,  jam  securi  irridebant.  Quid   plura  ?  Rex  D  Ipse  in  regno  suo  vult  esse  omnia  solus,    nec  susti 


ipse  ad  regis  Anglorum  jussa  pavescens,  ex  hoc 
hominem  minoris  apud  se  honoris  habere  el  sen- 
sim  sua  coepit  imminuere.  Quod  ipse  advertens, 
seque  modicum,  eo  sibi  adverso,  secundum  Deum 
in  regno  illius  proficere  certisame  sciens,  proposuit 
Cantuariam  ire,  et  inde  quid  sibi  potissimum  in  tali 
causa  foretagendum  consilium  quaere.  Quod  uti 
regi  innotuit,  dixit  eum  ab  Ecclesia  Cantuariensi 
penitus  absolulum,  nec  omnino  aliquid  in  ea  parti- 
cipium  habere,  seque  in  vita  sua  consensura  non 
praebiturora,  ut  episcopus  Scotiae  subderelur  ponti- 
fici  Cantuariorum.   Quibus  cum  ipse  refenrel,  quod 


nebit  ut  quaevis  potestas  sine  ejus  dispositione 
quidquam  in  aliquo  negotio  possit .  Jam  exacerbatus 
est  contra  te,  et  nescit  quare,  nunquara  tibi  plene 
reconciliator,  etiarasi  viderit  quare.  Quamobrem 
aut  linquere  te  cuncta  noveris  oportere,  aut  perpe- 
tuo  inter  Scotos,eorum  usus  sequendo,  contraanims 
tuae  salutem  in  opprobrio  vitam  ducere.  Qaod  ai 
discedere  mavis,  et  aonulum  quem  a  manu  illius 
suscepisti,  et  baculum  quem  desaper  altare  tolisti, 
illi  cogeris  restituere.  Alioquin  terram  Ruam,  nisi 
eam  transvolare  potueris  non  egredieris.  »  Aihaeo 
quanta  dicta,  quanta  objecla  sinty  hioe  el  inde  ad 


m 


SADl^lilRl  CANmtUENSIS  MONACm 


S16 


atia   (endentem  scribere  piget  ;  post  qus  orania  A  regiraine  sciebat,  et,   si   remaneret,  detrimentam 


electus  ipse,  considerato  ordine  quo  quae  penes  se 
acta  fuerunt)  videlicet  qualiter  annulum  de  manu 
regiSy  acceperit  qualiter  episcopatu  investitus  fuerit, 
qualiter  baculum  desuper  allare  tuleril,  ita  brevi 
respondit :  Annulum  quidem,  quem  de  manu  illius 
suscepi,  libens  reddam,  ea  re  quod  nihil  potestatis, 
quiB  eo  significatur,  in  illo  accepi,  laico  scilicet 
dante,  cui  tale  quid  nihil  attinet.  Baculum  autem, 
quem  super  altare,  praesentibus  duobus  episcopis, 
sumpsi,  ponam  ubi  assumpsi,  ct  eum  disposilioni 
Jesa  Christi  commendabo.  Relinquere  autem  totum 
episcopatum,  ea  conditione,  quia  vis  mihi  infertur, 
acquiesco,  ut  eum  tempore  Alexandri  regis  non  re- 
clamen,  nisi  pontifex,   et  conventus  Cantuariorum 


anims  suse  et  aliorum  imminere  videbat.  Commum 
tandem  consilio  nolui  eum  vi  retinere,  petitionl 
suse,  quamvis  invitus,  acquievi,  et  episcopatum 
reddidii,  et  foedus  amicitiae  inter  me  et  ipsum  osculo 
confirmavit.  Et  hsc  est  rei  veritas  quam  litteris 
vobis  declarare  volui,  ne  si  aliud  ad  aurea  vestras 
perveniret  crederetis.  Sciat  denique  bonitas  vestra 
quod  vobis  penitus,  ut  amicus  fidelis,  obnoxius  esse 
cupio,  et  consilio  vestro,  vestrae  etiam  dilecti  ni 
subdidesidero.  Ut  domino  Eadmero  honorem  exhi- 
beas,  obnixe  postnlo.  Valde.  • 

Utrum  autem  in  istis  tanto  Palri  rex  ipse  vera, 
sophistica  falsave  mandaverit,  non  effugiet  notitiam 
ejus  qui  consilia,  commenta  et  deceptiones  singulo- 


et  rex   Anglorum  aliud   mihi   super  his  consilium  g  YVLxn  suo   temporo  denudabit,  redditus  cuique  prout 


dederint.  In  his,  in  pace  divisi  sunt,  ct  Badmerus, 
Cantuariam  veniens,  ab  episcopo  et  fratribus  suis 
laete  susceptus  est.  Diligebatur  enim  ab  omnibus,  et 
qui  de  absentia  illius  fuerant  moestificali,  in  prae- 
sentia  iliius  facti  fuerunt  vehementer  exhila- 
rati.  Misit  autem  rex  in  accusationem  ipsius,  per 
nuntium  suum  archiepiscopo  epistolam  unam, 
continentemhaec  : 

«  Alexander,  Dei  gratia,  rex  Scotorum,  Radulfo, 
archiepiscopo  Cantuarienaiy  in  ipso  qui  vita  est 
semper  vivere. 

Q  Immensae  bonitati  vestrse  petitioni  roese  con- 
descendenti,  personam  in  pneaulata  Sancti  Andrese 
sublimandam   mihi  mittendo,  animi  mei  affectus. 


gesserit.   Scripsit   tamen  ad  haec  Pater  Radulfus 
epistolam  hanc  : 

«  Alexandro  illustri  regi  Scotorum,  frater  Ra- 
dulfus,  Cantuariensis  Ecclesiae  minister,  aic  regnare 
in  regno  terreno  ut  cum  Christo  regnare  possit  in 
coelo. 

«  Gratiaa,  quas  possumus,  venerabilis  domine, 
sublimitati  veslrae  referimus,  pro  dilectionis  et  ho- 
noris  munere,  quod  erga  parvitatem  nostram  , 
nuntiis  et  litteris  referentibus,  voa  habere  dignosci- 
mos.  In  quo  nos  procul  dubio  nos  pro  posse  semper 
devotos  habebitis,  quid  in  vita  nostra,  Domino 
largiente,  fnictuosum  inveniatur,  vestrum  esse  se- 
cure  sciatis.  Gratias  etiam,  ex  bona  voluntate  vobis 


benevolens,  et  nt  justum  esl,  obnoxius,  innumera- G  persolvimus  pro  susceptione  charissimi  filii  nostri. 


biles  gratiaa  reddit.  Sedperaonain  episcopatu  posita, 
consuetudinibus  terrae  moribusque  hominum,  nt  res 
et  tempus  exigebat,  et  ut  justum  et  necessarium 
esset,  condescendere  noluit.  Ipsa  vero  tandem  per* 
Bona,  in  pnesentia  quorumdam  episcoporum  et  co- 
mitum,  proborumque  terrse  meae  virorum,  me  requi- 
aivit  ut  ei  licentiam  recedendi,  et  de  fidelitate  quam 
mihi  fecerat,  libertatem  concederem,  cum  nullo 
modo  remanere  vellet,  nisi  eum  in  captione  detine- 
rem.  Haec  audienSy  et  his  verbis  respondi  quod,  si 
aliquas  dictis  vei  factis  injurias,  ei  a  me  illatas,  et 
quod  in  aliquibus  quae  ei  facere  debuissem  me 
defecisse  demonstraret,pro  Dei  amore  et  meo  ho- 
nore  libentissime  praesto  essem  emendare.  Ad  haec. 


Eadmeri  videlicet  electi  episcopi  vestri,  quem  se- 
cundum  petitionem  vestram  vobia  transmissum 
honorifice  traotastis.  Quem  nos  etiam  ad  partes 
nostras  redeontem,  prout  decuit  tantam  personam, 
ofliciose  suscipientes,  in  adventus  ipsius  non  me- 
diocriter  laetati  sumus.  Cumque  aecretius  postea 
inter  nos  sermo  versaretur,  audivimus  eum  aliqua- 
a  aensu  litterarum  vcstraram,  quas  prius  audiera, 
mus,  diversa  sentire,  nec  omnibus  anlea  auditis,  ex 
tolo  assensum  praebere.  Nunc  itaque  quoniam  in 
scriptis  vestris  aliud  legimus,  et  aliud  ab  ipso  fratre 
percepimus,  consilio  nobis  est  ut  eumdem  filium 
nostrum  apud  nos  retineamus,  quousque,  Domino 
ducente,   in   Angliam   veniatis,   nisi    forte  aliquid 


in  praesentia  omnium   astantium,  dixit  quod    nuUas  q  aliud  quod  nobis  faciendum  sit  antea  mandaveritis. 


diclis  aut  factis  ei  injurias  injeceram,  nec  unquam 
in  aliqua  re  quam  ei  facere  debuissem  defeceram. 
Praeterea  egomet,  et  episcopi  et  consuies,  aliique 
terrse  meae  probi  homines,  ibi  .  astanles,  reverentiae 
obedientiam  in  quibuscunque  justum  esset,  magna 
animi  benignilate  oblulimus  et  pro  penuria  honestae 
exhibitionis  reverentiae  non  esse  necesse  ei  praesu- 
latum  reiinquere,  cum  magnaadmonitioneretuiimus 
ntetiam  remaneret,  donec  regi  Angliae  et  vobis 
nuntiassem,  ut  amborum  consilio  frui  possem,  ob- 
nixe  rogavimus.  His  auditis,  mihi  respondit  quod 
nulio  modo  remaneret,  nisi  eum  in  captione  detine- 
rem ;  se  enim  nec  ntilem,  nec  idoneum  in  praesulatus 


Cum  autem,  Deo  donante,  vobis  praesentialiter  lo- 
qui  et  rerum  causas  hinc  inde  audire  poterimus,  si 
vita  et  doctrina  hujus  amici  nostris  vobis  et  patriae 
vestrse  utilis  esse  videlur,  iiyuncta  sibi  obedientia 
ad  electionis  suae  locum,si  eum  suscipere  vultis,redire 
poterit.  Si  vero  in  conspectu  vestro  aliud  placilum 
fuerit,  nos  eum,  ut  virum  in  lege  Domini  multipli- 
citer  instructum  et  omni  bono  operi  aptum,  cum 
magno  gaodio  retinebimus,  et  sic  spem  bonam  in 
mi&ericordia  Dei  habentes,  ejus  reditum  fructuosum 
habebimus.  Vale.  b 

Itaque  de  his  ita. 

8ed  dum  talia  ciita  monachum  Cantoariensem 


sn 


HISTORU  NOVORUM.—  LlB.  VI. 


818 


gerunlur  in  Scolia,  quiddam  noslris  sjeculis  inau-  A  maltorum  menles  exlerruit,   aique   turbavil    el  de 


ditum  contingit  in  Anglia.  Willhelmus  enim  filius 
regis  Henrici,  cujus  in  superioribus  hujus  operis 
nonnullis  meminimus,  Patrem  suum  a  Northman- 
nia  in  Angliam  regressum  sequi  gestiens,  navem 
ingreditur,  copiosa  nobillium,  mililum,  puerorum  ac 
feminarura  raultiludine  corailatus.  Quid  mox  por- 
lum  maris  evecti  miraque  aeris  serenitate  freti, 
freto  elapsi,  in  modico  navis  qua  vebebantur,  ru- 
pem  incurrens,  eversa  est,  el  omnes  qui  in  ea 
residebant,  excepto  ruslico  uno,  et  ipso,  ut  fereba- 
tur,  nec  nomine  digno  qui  mira  Dei  gratia  vivus 
evasit,   marinis  fluctibus  sunt  sbsorpti.   Qua»  res 


occultis  justi  Dei  judiciis  in  admiralionem  concussit. 
Eo  tamem  cilius  sedata  est  in  pluriraorum  animis 
hujus  turbationis  immanitas,  quia  animam  regis, 
quem  maxime  hoc  infortuniura  respiciebat,  vide- 
bant  virili  animo  sc  agenlem,  et  aequitati  judicio- 
rura  Dei,  cui  nemo  resistere  potest,  haec  submisso 
gestu  et  voce  attribuentero.  In  his  namque  se  con- 
solans,  humili  spiritu  et  ores  dixit  quod  omnibus 
Christianis  in  cunclis  eventibus  suis  dicendum  fore 
intellexit,  videlicet,  Sitnomem  Domini  benedictum 
in  saecula.  Amem  {Jobij  21). 


LIBERSEXTUS. 


Qua  jocundiute  el  exsultatione  regnum  Aogli»  in  B 
redilu  regis  exhilaralum  fuerit,  qui  temporis  illius 
recordatur,  et  me  lacente,  advertere  polerit.  Spes 
etenim  magna  magni  boni  multorum  menlibus  est 
inde  profecu,  quae  sibi  promitleret  levamen  el 
aoxilium  a  magnis  malis,  quorum  taedio  nimium  an- 
tehac  videbanlur  infecta.  Verum  dum  fama  inlonuil 
WiUhelraum,  jam  olim  regni  haeredem  designatum, 
de  medio  esse  sublatum,  non  parva  bonae  speiporlio 
periit,  consideralis  injustiliis,  quae  in  omni  genere 
hominumillisdiebusemergebant.  Attamen  rex  le- 
galis  conjugi  nexu,  olim  solutus,  nequid  ulterius  in- 
honestum  comraitteret,  consilio  Radulfi  Canluario- 
rum  pontificis  et  principum  regni,  quos  omnes  in 
Epiphania  Domini  sub  uno  Lundoniae  congregavit, 
decrevit  f4bi  in  uxorem  Alheleidem  filiam  Godfredi  q 
ducis  Loiharingiae,  puellam  virginem,  bonis  mori- 
bu8  et  decore  modesli  vuUus  decenler  insijgpfiilam . 
Ad  hujus  igiiur  copulae  perfectionem  directi  nuntii 
suni,  qai  cum  his  vaos  dux  memoralus  Angliara  pro 
hoc  ipso  destinaverat,  festinanlius  irent,  et  futuram 
regni  dominam,  ul  decebat,  sumrao  cum  honoread- 
ducereni.  Venienti  ergo  illi  occursus  episcoporum 
ct  procerum  regni  Dofris,  ubi  appulit,  grandis 
faclus  est,  et  inde  ad  curiara  regis  usque  perdu- 

cu. 

Cum  haec  ita  adminislrantur  conventu  principum 
qui  pro  occursu  reginae  factus  fuerat  nondum  soluto, 
magnus  sermo  habitus  est  de  discidio  quodeousque 
vcrsabatur  inler  Radulfum  archiepiscopum  Cantua- 
riensem,  et  Thurstanura  Eboracensem.  Siquidera 
ipse  Thurstanus,  prout  supra  descripsimus,  aCalixto  ^ 
episcopus  ordinatus,  litleras  ab  ipso  Calixto,  raore 
quo  cuncla  Roraas  impeirautur,  adeplus  fuerat ;  qui- 
bus  jubebatur  ul  ipse  Thurslanus  episcopatu  suo 
potirelur,  aut  rex  analhemale,  et  Radulfus  suspen- 
sione  ponlificalis  officii  plecteretur.  Ad  quod  reci- 
tatae  sunt  sententice  privilegiorum  quae  superiori 
libro  indidimus,  et  quam  digne  Deo  haec  apostolica 
disponerentur,  intelleclum  cst  ab  omnibus.  Tamenne 


praemissae  intentio  poenae  regem  vel  pontificem  ali- 
quatenus  conturbaret,  ex  comrauni  consilio  permis- 
sns  est  idem  Thurstanus  Angliam  redire,  et  Ebora- 
cum  regia  via,  vcnire.  Quod  et  factum  est  ea  dispo- 
sitione  ut  nullalenus  extra  parochiam  Eboracensem 
divinum  officium  celebraret,  donec  Ecclesiae  Can- 
tuariensi  de  injuria,  quam  ei  intulerat,  abjurata 
cordis  sui  obstinatione,  satisfaceret. 

Haec  inter  de  reginae  maritaiione,  necne  in  re- 
gnum  promotione  actum  est  inter  regni  sublimiores, 
ct  in  Vindlesora  ipsum  negotiumadrainistrari  dispo. 
situra  est.  Ubi  cum  episcopus  Serbcriensis,  quia 
castrum  ipsum  in  dioecesi  sua  consistit,  officium 
ipsius  copulae  niteretur  administrari,contradictum  et 
comprobatum  ab  aliis  est,  magis  ad  archiepiscopum 
Cantuariensem  id  pertinere,  ea  ratione  quod  rex  et 
regina  speciales  ac  doraestici  parochiani  sunt  ipsius, 
nec  dioecesem  cujusvis  episcopi  ei  posse  preripere 
quod  sui  juris  dignoscitur  esse,  cum  tota  terra, 
lege  primatus,  Cantuariae  parochia  sua  sit,  et  om- 
ncs  episcopi  tolius  iosulse  parochias  quas  habent 
non  nisi  ab  ipso  et  per  ipsura  habeant.  Sedata  igitur 
in  his  controversia  est.  Itaquc  quoniam  Radulfus 
archiepiscopus,  corporis  debilitate  gravatus,  mini- 
sterium  ipsura  opportune  exsequi  nequibat,  injunxj 
illud  episcopo  Winioniensi  ne,  si  episcopus  Serbe- 
riensis  illud  adrainistraret,  insuper  ventaris  lempo- 
ribus  aliquis  tale  quid  ex  suae  Parochiae  auctoritate 
quam  ex  Cantuariensis  episcopi  obedientia,  sibi 
vindicaret.  In  crastino  autem  explelionis  officii  hu- 
jus,  dum  in  reginaro  ipsa  puella  benedici  debuisseti 
eijam  dicto  introiiu  missae  Pater  Radulfus  ipsum 
officium  celebraturus  sacris  altaribus  astitisset,  ad- 
vertit  regem  in  solio  suo  sedere  coronalum,  et 
admiratus  est  sciens  regni  coronam  se  illi  non  im- 
posuisse,  ncc  illam  ab  alio  positam,  se  prtesente, 
jure  ferre  debuisse.  Divertit  igitur  infulatus,  et  sui 
patriarchatus  stola  redimitus,  ab  altari,  et  ad  regem 
accedens,  eo  sibi  suppliciter  assurgente,  sciscitatus 
est  quisnam  capiti  ejus  coronum  imposuisset ;  ad 


619 


BADHERI  CANTUAIUBNSIS  HONACHI 


Sid 


qnod  ille  demisso  Voltu,  se  non  magnam  curam  inde  A  in  Angliam  roluntotem  jussamque  opperiens,  qua- 


accepisse,  et  idcirco  memori»  id  elapsum  modesia 
voce  respondil.  Quicunque,  ail,  illara  posuil,  non  id 
ulique  jure  fecit,  nec  quandiu  capili  tuo  hoc  modo 
insederit,  proposili  negolii  exsecutor  non  existam . 
Cui  rex :  Si  non  jure,  ut  asseris,  imposita  est,  fac 
quod  juste  faciendum  fore  cognoscis,  me  contradi- 
clorcm  in  nuUo  habebis.  PonUfex  igitur,  elevatis 
manibus,  sustulii  coronam  de  capite  ejus,  ipso  dis- 
solvenle  ansulam  qua  sub  mento  innodata  erat,  ne 
capite  insidens  vacillaret.  Quod  ii^  qui  circumsUbant 
inluenles,  omnes  elata  voce  ponlificem  pacere,  el 
regio  capili  coronam  reraittere  petiverunt.  Acquievit 
ille,  et  moxjuxta  redem  coronatum  stans,  Gloriain 
ExceUis  Deo^  ad  incoBpt»  officium  miss»  inchoavil. 


tenus  illum  ad  se  perducerent.  Quibus  etiam  ipse 
rex,  prudenti  usus  consilio,  injunxit  quatenus  iier 
ejus  ita  disponerent  ut  post  ingressum  Anglis  nec 
ecclesias,  nec  monasteria  quciibet  ad  se  tendens 
hospitandi  gratia  ingrederetur,  nec  aliunde  quam  de 
suis  victus  necessaria  ei  ministrarentur.  Perductns 
igitur  ad  regem  digne  ab  eo  susceptus  est.  Et 
exposita  sui  adventus  causa,  rex  obtensa  expedi- 
tione,  in  qua  tunc  erat  (nam  super  Walenses  ea 
tempestate  exercitumduxerat),dixitse  ianto  nogoiio 
operam  tunc  quidem  dare  non  posse,  curo  legatione 
illius  stabilem  auctoritatem  non  nisi  per  conniven- 
tiam  episcoporum,  abbatum,  et  procerum,  ac  totiua 
regni  conventum  roborari   posse  constaret.  Super 


choroque  sequentia  canenlae,  allario  resprsesenlatur.  B  haec  sibi  patrias  consuetudines  ab  apostolica  sede 


Regina  itaque  in  regnum  consecrata  est,   et  dies 
feslivus  el  hilaris  omni  populo  quiconfluxerat  habi- 

tus  est. 

Post  h»c  archiepiscopus  cum  rege  Abendoniam 
veniens  sacravit  ibi  Robertum,  qui  ipsi  dommo  regi, 
in  cura  panum  et  potus  slrenue  ministrare  solebat, 
ad  episcopatum  Cestrensis  seu  Conventriensis  Ec- 
cleeis  accepta  prius  ab  eo  professione,  qua  se,  ex 
antiquo  roore,  devovit  fore  subjectum  et  obedientem 
sanctae  matri  Ecdesiae  Cantuariensis,  et  pontificibus 
ejus.  Sacratus  est  autem  iiiIdusMartii,  assistentibus 
et  cooperantibushuic  sacramento,  Willhelmo  Wen- 
tano  episcopo,  Willhelmo  Exoniensi,  Urbano  el 
Bemardo  episcopia  Walensibus 


concessas,  nequaquam  se  aequanimiter  amissurum 
fore  testabatur  (in  quibus  haec,  et  de  maximis  una 
erat,  quae  regoum  Anglic  iiberum  ab  omni  legali 
ditione  constitueral)  donec  ipse  vitap  praesenti  su- 
per  esset.  His  borumque  similibus  regali  facundia 
magnifice  honoratus,  omni  modo  [al,  nullo  roodo] 
se  illi  quidquam  antiquae  dignitatis  derogaturum,imo 
ut  dignitatis  ipsius  gloria  undequaque  augmeotare- 
tur,  spopondit  plena  fide  elaboraiurum.  Pax  ilaque 
firma  inter  eos  firroata  est,  et  qui  legati  officio  fongi 
in  tota  Britannia  venerat,  immunis  ab  omni  offido 
tali,  cum  ingenti  pompa,  via  qua  venerat  extra 
Angliamaregemissusest.  Dofris  itaqne  transfreta- 
turus,  Cantuariae   hortatu   regis    et   archiepiscopi 


Dum  hsec  istoordine  in  Angliadisponuntur,  famae  q  roagnifiee  a  fratribus  susceptus    est,  et  inter  eos 


certitudo  illuc  usque  perlata  est  papam  Galixtnm, 
viribus  undicunque  coUectis,  supra  memoralum 
Bfauricium,  cognomento  Burdinum,  quem  vocaium 
Gregorium  sede  aposloUca  imperator  cum  suis  fau- 
toribus  papam  constituerat,  cepisse,  euroque  suis 
oronibus  spoliatum  monasteriOt  ut  monachus  esset, 
conlumeUose  intrusisse.  Quod  facto  ipse  apostolici 
culminis  securitate  poUtus,  libera  aucloritate,  qua 
Romanum  pontificem  niti  aequum  esse  probatur, 
quaquaversum  perlegatossuos  utebatur.  De  quorum 
numero  quidam,  Petrus  nomine,  Romanus  genere, 
monachua  Cluniacensis  professione,  venit  in  Galliaro, 
missus  ab  ipso  ponUfice  funclus,  ut  ferebalur, 
legaiione  GaUiae  ac  totius  Britanniae,  Hibemiae 
quoque,   et  Orcadamm    insulararo.   Supercreverat 


triduo  cum  jucunditate  conversatus.  In  quo  tempo- 
ris  spatio  querimonia  apud  eum  deposita  est  pro 
gravi  injuria  qua  papa  Calixtus  Kcdesiam  Caniua- 
rieosem  in  causa  Thurstani  Eboracensis  huroiliare 
non  veritus  est  suis  litteris  earodem  humiliatio- 
nem  omissa  oronis  justitiae  consideratione,  roborare. 
Quae  ipse  levi  vuUu  ac  miU  roente  suscipiens,  privi- 
legia  ab  anUquis  Patribus  olim  a  Romana  sede  pos- 
sessa  ostendi  sibi  postulavi,  et  si  rata  esse  proba- 
rentur,  quae  noviter  insUtuta  erant,  le  promisit 
elaboraturam  ui  in  nihilo  redigerentor.  Pmdentum 
igitur  raUone  viroram  probaturo  esi  buUatas  anti- 
quitus  chartas  incendio,  quod  totam  ecclesiam  nec- 
dom  transiUsquinquaginta  annisomnino  consumpsit 
esse  consuroptas,  paucis  illarnm  in  anUquis  schedu- 


autem  faroa  istius  famaro  oronium,  ante  euro  in  nas  Lf  |jg  g^^  veteribus  libris  quoquo  roodo  raptim   tran 

partes  a  Roroana  sede  destinatoram,  et  abbates,  ac 

nonnuUi  aUi  viri  videlicet  honoraU,  ejus  adventum 

Angliae  praeconaturi,  ab  eo  praemittcbantur.   Erat 

enim  filius  Pelri  praeclarissimi,    ac    potentissimi 

princU)is  RoraaBoruro,   ciyus  fides  et  aclio  magni 

consilii  et  fortitudinis  esse  solebat  iis  qui   in   sede 

apostolica  canonice  consUtuU  Patres  orbis  habeban- 

tur,  Attonita  igitur  tota  terra  in  exspectaUone  quasi 

tanU  advenlus,   direxit    rex  Henricus  Bernardum 

episcopum  SancU  David  deWaUs,  et  JoannemfiUum 

patrui  sui  dericum   trans  mare,  ubi  eousque  idem 

Peims  morabatur,   regis  Angioram  de  introitu  suo 


scripUs  alque  retentis,  quarum  veritas,  et  Romaoi 
sUlo  eloquii  et  auctoritate,  jam  per  quadringentos 
et  eo  amplius  annos  ab  ipsa  Ecclesia  inconcusse 
possessa  dedaraiur.  Quibus  ille  perspecUs  aique 
perpensis  testatus  eUam  ipse  est  Ecclesiam  Cantua- 
riensem  grave  nirais  et  imraoderatuni  praejudicium 
esse  perpessam,  ei  qaatenus  hoc  velocius  corrigereiur 
se  modis  oranibus  opem  adhibiluram  policitus  est. 
Post  haec  Angliam  egredUur,  prospero  cursu  procel- 
losum  mare  evectus. 

His  ila  variantU>us,   supra    designatus   episcopus 
ScoUaSi   Ganiuarias  conUnue  degebal,  sicat   olim 


52! 


HISTORIA  NOYORUM.  LIB.  Vl. 


hn 


priosquam  ia  pontificatos  electus  esset,  faeere  sole-  A  inimicitise  mihi  ox  vestra  parte  per  eos  quos  yobui 

femiliares  esse  sciebam,  intenderentor,  nisi  epi- 
scopatui  funditus  cederem,  et  his  vester  habitua 
circa  me,  et  dissaisitio,  qua  me  bis  rebus  ad  pon- 
tiGcatum  pertinentibus,  sine  lege  et  judicio  spoliasti, 
aUeslarentur,  necessario  dimissi  quod  ablatum  le- 
tinere  non  potui.  Sed  de  istis  epistolari  brevitate 
disquiri  commode  non  valet.  Quamobrem,  omissis 
istis,  breviter  suggero  quia  si  in  pace  vestra  per- 
mittitis,  et  opem  (ut  vestram  regalem  sublimitatcm 
decet)  ferre  volucrilis,  ut  ad  vos  honorifice  redeam 
ad  explcndum  apud  vos  scrvitium  Dei  et  vestrum, 
secuodum  voluntatem  Oei  conabor  iter  aggredi,  et 
in  omnibus  volunlati  vestraQ  parere,  nisi,  quod  absit, 
videatur  voluntati   Dei  resistere.  Quod  si  amplecti 


bat.  Gonventum  monachorum  non  facile  deserens, 
sed  more  aliorum  sese  in  omnibus  habens.  Transiit 
in  istis  annus,  integer  et  semis,  Venientes  inlerea 
Cantuariam  diversi  episcopi,  abbatos,  et  quique 
nobiies,  quihominera  ex  cohabitatione  Patris  Anselmi 
quondam  notum  habebant:  de  negotio  illius  percun- 
ctabantur.  Et  ordinem  rei  edoctiy  eum  Rcclesiam 
quam  canonice  electus  regendam  susceperat,  nulla 
ratione  juzta  scita  canonum  indemnatum  dimittere 
posse  concordi  sententia  asscruerunt,  iicet  consecra- 
tus  non  fuerit,  electionem  videlicet  quodammodo 
consecrationi  prsestare  contestantes.  Usus  igitur 
iUorom  et  quorumdam  aliorum  consilio,  necne  beati 
Patris  sui  Anselmi,  cijgus   beata  conversatio  eum  in 


multis  olim  informaverat,  exemplo  provocatus,  qui  g  minime  vullis,  ultra  non  possum.  Deo  causam   Ec- 


olim  ab  Anglia  aeque,  ut  ipse  a  Scotia«  pro  simili 
causa  pari  ordine  pulsus  fuerat,  sicutlonge  supcrius 
habita  mentio  est,  regi  Scotonim  epistolam,  quam 
ecce  subscribimus,  scriptam  direzit : 

«  Alcxandro  illustri  regi  Scotorum,  Eadmerus, 
quondam  clcctus  episcopus  Scotiae,  salutem  et  ser- 
vitium . 

n  Pro  benigna  voluntate,  quam  se  erga  mc  vestra 
excellentia  olim  habuisse  monsirare  digData  est, 
gratias,  quas  possum,  vobis  exsolvo.  Et  quidem 
benignitatis  vestrae  non  meritorum  meorum  fuisse 
Don  nesciOi  quod  praetermissis  innumeris,  quos  et 
vitffi  probitas,  et  sapientise  atque  prudentiae  illustra- 
batauctorilas,  me  in  episcopatum  elegistis,  etregno 
vestro,  in  iis  quse  Dei  suot,  prseesse  voluistis.  Red-  ^ 
dat  vobis  omnipotens  Deus  pro  tam  bona  voluntate 
illud  prsemium  qnod  bona  voluntas  meretur  apud 
eum.  Et  hoc  utique  orat  quotidie  et  desiderat 
anima  mea.  Quod  autem  res  alium,  quam  propositi 
communis  tenor  exstiterit,  eventum  sortita  est,  Dei 
dispositioni,  quara  penetrare  vel  subterfugere  nemo 
potest,  ascribendum  fore  non  dubito.  Quid  tamenex 
discessu  meo  a  pontiHcatu  didicerim,  si  facultas  mihi 
daretursecretiusvobisloquendi,  sanctse  fiidei  vestrae 
notificarem.  Licetenim  corpore  a  vobisdiscesserim, 
noveritis  tamen  pro  certo  quod  fidem,  quam  vobis 
dobeo,  Deo  juvanle,  non  violabo.  Unde  vestrum 
et  regni  honorem»  in  quiboaeanque  potero,  si 
non  apreveritis,  fideliter  quaeram,  ipso  teste,  qui 
eonscieotifle  mese  solus  et  verus  inspector  est.  Nec 


clesiae  su»  committo.  Ipse  videat,  ipse  dispenseti 
ipse,  quod  quisque  meretury  in  hoc  suo  negotio 
euique  reddat.  Ego  liberavi,  ut  cstimo,  animam 
meam ;  ego,  uti  debui,  coram  eo  exposui  causam 
meam,  paratus  in  omnibus  sequi  voluntatem  suam. 
Ne  tamen  putetis  rae  in  aliquo  velle  quidquam  de- 
rogare  libertati  vel  dignitati  regni  Scotorum,  secu- 
rum  vos  esse  volo,  quia  quod  a  mc  petiistis,  et  ego 
ionc  quidem  secquiescere  nolui,  seslimans  aliud 
quam  secundum  quod  postmodum  didici,  sestimare 
debebant,  de  rege  scilicet  Anglorum,  de  pontifico 
Cantuarioruro,  et  de  benedictione  sacerdotali,  si 
hucusque  persislitis  in  sententia  vestra,  mc  aro- 
plius  contradictorem  non  liabetis,  nec  illa  me  a 
servitio  Dei  et  amore  vestro,  quin  quod  volueritia 
faciam,  ullo  modo  divellent,  tantummodo  alia  quae 
pontificis  Sancti  Andreae  juri  competunt,  mihi  liceat 
cum  vestra  bona  voluntate  admioistrare.  Haec  olim 
vobis  insinuassem  ;  sed  quia  rumor  quaque  discur- 
rebat  vos  in  Angliam^  poslposita  omoi  ambiguitate. 
tunc  vel  tuoc,  aut  certe  tuoc  ventorom,  scribere 
distuli,  quod  magis  optabam  secreto  vobis  affatu 
declarare.  Sive  igitur  ista  suscipiatis,  sive  altiori 
eoosilio  postponatis,  ego,  quod  mea  refert,  pura  et 
simpliei  conscientia  feci,  ipso  cuncta  inspiciente  et 
examinante,  qui  novit  quid  cuique  redditurus  aequo 
moderamine  sit.  Quoniam  ergo  in  manu  ejus  sunt 
etiam  corda  omnium  regum,  intimo  corde  rogo  ut 
ipse  cor  vestrum,  et  actus  vestro.^  ad  se  sua  gratia 
dirigat,  quatenus  et  Ecclesia  sua,  quae  in  regno 


haee  dico  quod  multum  desiderem  in  regno  vestro  D  vestro  peregrinatur,  vestra  ope  in  saocta  conver 

episeopari,  sed  tameo  maliem  digniuilem    terrae 

Testrse  augeri  quam  minorari.   Pneterea    noverit 

beatitudo  vestra  quod  omnes  qui  audiunt  qualiter 

eleetusy  susceptus  et  pootificatu  saisitus,  et  loco 

pontaficis  substitutos  fui,  una  senteotia  asserunt, 

nec  me  joste  potuisse  episcopatum  dimittere,  nec 

alium  me  vivente  juxta  legem  Domini  substitui 

posse.  Nec  enim  vir  uxorem  suam,  aut  uxor  virum, 

ut  alii  nubat,  dimittere  regaliter  potest.  Sed  fortasse 

dicitis:  Tu  dimifUH.  Dimisi  quidem,    sed,  quod 

cum  passe  vestra  dicatur»  illata  vi,  cui  contraire  ne- 

quivi.  Cum  enim  perpes  discordiai  et  interminabiles 


satione  de  die  in  diem  proficiat,  et  animsB  vestrae 
post  hac  vitam  beatitudinis  aetemae  merces  exinde 
proveoiat.  Ameo.  Quid  de  istis  excellentias  vestrae 
placeat,  benigne,  quaeso,  mihi  fideli  vestro  litteris 
suis  notificare  dignetur.  Vale.» 

Misit  etiam,  ipsis  diebus,  Radulphus  archiepisco- 
pos  et  fratres  Bcclesiae  Cantoariensis  epistolam 
ipsi  regi,  haec  inter  alia  continentem  : 

a  Alexandro  illustri  regi  Scotorum,  Radulfus 
Cantuariensis  Bcclesiae  minister,  et  fratrum  con- 
ventos  Domino  Christo  in  ea  deserviens ;  per  illum 


PATaoL.  CUX. 


17 


tn 


EADMERUS  BI0NACHU8  CANTUARIENSIS. 


m 


in  terra  reg fitre,  cui  faoiulator  omnift  mililia  aos*  A  speranitts,  vobls  utilem,  cl  ia  lege  Dei  a  paeritia 

nobililer  instnielum,  in  primum  dlleetionis  vestrm 
gradum,  et  in  officium  sibi  injunetum  pro  restra 
gloria  revooaie.  Deus  pacis  et  dilectionis,  a  quo 
orone  bonum  consilium  procedit,  sit  semper  vo- 
bisoum.  Quid  vobis  videatur  de  lis  quss  vobis  roan- 
damus,  nobis  precamur  rcscribi  facite.  Valeat  di- 
ieetio  veslniy  cum  domina  regna  uxore  vestra,  et 
cum  omnibus  qui  ea  quse  justa  sunt,  volunl,  et  voa 
diligunt  gloriose  domiae,  ethonorandie  sanctsma- 
tris  Eeelesiae  lili.  Amen.  » 

Eodem  anno,  qui  fuit  annus  ab  Incamatione  Do- 
mini  mtllesimus  centesimus  vicesimus  secundos,  et 
ex  quo  ab  episcopatu  RoflTensi  in  patriarchatum  Gan- 
tnariensem  translatus  est  annus  nonus,  defiinctus  est 


lestit. 

«  Novit  prudentia  vestra,  eharissime  domipe, 
qutnto  tempore  sedes  episcoptlis,  quse  in  patria 
vestra  prBecipua  habetur,  suo  caruerit  pastore,  quro 
procol  cubio  quanto  fucrit  suo  destitula  vigore, 
tanto  deterius  subdilorum  ruina  inde  proveniet. 
Unde  hortamor  serenitatem  veslram,  qutm  divina 
propiliatio  inter  alios  reges  ita  absque  notabili  re- 
prehensione  hucusque  honoravit  ut  ab  omnibus  lau- 
dabilis  habeatur,  quatenus  tanlo  religionis  detri- 
roento  finem  dantes,  pastorem  qoem  vos  canonice 
etegistis,  et  nos  legaliter  ad  vos  misimus,  ad  sedem 
9uam,  ex  bona  volontale  veslra,  revocetis.  Et  oum 
nec  in  vobis,  nec  in  ipso  culpa  pateat,  quare  hoo 


digne  fieri  non   debeat,  Patrum    auctoritate,  non  g  Cantuariie,  in  Metropoli  sede,  Radulphus  arehiepi- 


intelligimus  qualiter,  iblp  vivenle,  ulium  memorata 
Ecclesia  vestra  possil  sortiri  episcopum ;  quia  tponta 
Dei  (suo  superstile),  ne  fiat  adultera,  nisi  legalem 
omnem  contemtiit  maritum.  Qoapropter  quomodo* 
eunquc  hactenus  hoc  dilafum  fuent,   virum,   sicut 


acopus  xiii  Kal.  Novembris,  prtesentibus  filiis  suis 
glorioso  scilicet  agmine  monachorum  ejusdem  loci, 
et  tertio  die  ab  hinc  in  medio  aul»  majoris  ecclesin 
decenter  scpultus. 


JOANNIS    SELDENI 


IN 


EADMERI  HISTOBIAM  NOVORUM 

NOTj;. 


(i)Quinonprimo  fuerit  homo  regis  et  de  manu  G  mortuo  antistite,  baeuhim  illud  ptstortle  (poto  et 


ilUut  episcopaiuM  vel  akbaiitB  investituram.  Obtine- 
bat  sevo  iUo  supenore  mos  solcmnis,  alque  aote 
Norlhmannorum  eliamadvenlumhicusitalissimus,  ut 
roajorum  gentium  antistites  sneri,  episcopi  nimimm 
et  ccenobitrchffi  (qui  saltem  in  olienleia  regia)  a  sa- 
oris  ficclesiarum  cori)ohbus  eiecti,  quin  saspius 
eliam,  spretis  omnio  corporum  sacrorura  sunra- 
giis,  in  aula  designalij  annuli  cl  baculi  pasloralis 
sive  pedi  tradilionc,  in  dignilalis  possessionem  a 
regibus  nostris,  jure  avito  nixis,  mittcrentnr.  In 
Giaatoniensis  coenobii  privilogiis,  apud  G.  Malmes- 
buriensero  De  geslis  regumlib.  n,  cap.  8  rex  Edga** 
Yusmonachis  eleciionem  sui  abbatis  perpeluo  ma- 
nere  censettSibi  vero  suisque  hasredibus^  tribuendi 
fratri  electofostoralembiculumypotestatem,  reti' 
nuit,  Atqui  iaem  auclor  alibi  electionera  prssulum 
ct  aibaium  lempore  Anglorum  pepes  clcricos  cl 
monachos  fuisse  scribit,  uli   videre  est  in  libro  ejus 


annulum)  a  dettinato  td  htao  rem  sacri  corporis 
nunlio,  re^i,  qui  suo  arbitratu  subrogandum  antisti- 
tem  eo  insignirel,  exhiberi.  Gcrvasius  etiam  Doro- 
beroensis  in  declamatione,  seu,  ut  vocat  ipse,  ima- 
ginatione,  ms.  contra  Robertum  abbatem  Saacil 
Augusiini  Cantuariensis ;  Lanfrancus,  inquit^  pe^ 
tivil  regem  (Guiiliolmum  uempe  I)  ut  sibi  donatwnem 
ahbatice  (Sancli  Augustiqi  scilicet)  eoncederet  sicut 
omnes  orasdecessores  suoi  constat  habuiset .  Hespondit 
rexetdixitse  veiliomnss  baculos  pasteraies  ingiias 
inmanu  tenere.  Anualesitem  }^iQl)feldeo6i%  Sckaleai» 
ross. :  Usqueadilla  tempara  (de  Henrici  l  aevo  ver- 
h'AC\uni)reges  conferebant  omnes  episcopalusin  An- 
glia  per  investituram  annnli  et  baculi  ;  complum 
ejutmodi  patsim  ocourvunt.  Quan  ooatroivtrtieta 
res  efitet,  fusiui  patet  ei^auctpr^  hoc  ^ot^^Q  ttqu^ 
aliia  qui  (jusdem  saeculi  res  narranlf  Cs^lerum  ut- 
cunque  hujusmodi  juri  renunlialum  fucrit  ab  Hen- 


in  De  gesiis  pontificum,  ubi  de  Rdmundo  episcopo  D  rico  I  (ita  enim  scnbunt),  in  aliquo  tamem  hsu  din 


Lindisfarncnsi  agit.  Verum  citerioribut  aevi  Saxor* 
nici  annis,  sive  regum  tantuipmodo  gratia  sive  au- 
licanim  partium  sTudiis,  sacri  hujusmodi  honores 
delati,  et  neglecto  prortus  suffragiorum  jure,  eodeai 
rilu  donati.  De  ea  re  luculeqtissimum  perhibct  tesli- 
monium  Inguiphus,  abbas  Crowlandcnsis,  qui  Guii- 
lielmo  I  <y)aetaneu3.  A  mulfy,  ioquil,  annie  vetrofkctis 
ntUla  electioprailatorumerat  mere  Ubera  etcanonica. 
Sedomnesdignitalestamepiscoporumquamabbatum 
perannulumetbaculumregiscuriapro  sua  compla- 
eentia  conferebat.  Egregium  porro  ritus  hujusce  ad- 
jicit  exemplum  de  vulgato  cocnobiarcha  Wegelan- 
censi  in  Crowlandensem  ita  creato  ab  Edwardo 
Confessore ;  unde  liquet  etiam  tolemne  fuisse,  de- 


postea  doratte  videiur.  Quod  aliotiHi  ias 
Joannis  regit  diplomate,  quo  baculi  ptstoralis,  iu 
ccenobiarcha  Nutelcieusi  desigaandOj  tradeodi  ju4 
Guillielmo  marcscallo  Pembrochiae  comiti  trapstulit. 
Idem,  ni  fallor,  concessit  quod  jus  patronatus  ooe* 
nobii  jumsconsalti  postaa  nomiaabaat,  vayum  eec# 
ipsa  diplomatis  verba  de^criptt  w^  tftbqlis  regijs, 
quas  chartas  vocant.  anni  u  Joanuis  rcgis,  mcmbraQ. 
26,  num.  H8.  " 

<r  Joannes,  Dei  gratla,  etc.  Sciatis  nos  propter 
amorero  quem  erga  dilectum  et  fidelem  nostnim 
Willielmum  marescallum  comitem  Pembi>ot  habui- 
rous,  et  propter  bonum  et  tidelem  servitium  quod 
ipsenobis  fecit,  dedisseet  concessis8e,ethaceharta 


52u 


IN  H18T.  NOV.  gELDltNI  NOTiC. 


^16 


Bostra  eonfirmasde  ei  ei  hseredibus  suis  donationem  A  diximus,  exspeetaret.  Bxstanl  lilterao  ill»  in  tabulis 


baculi  pasloralis  abbatiae  de  Nutele^a  quse  est  in 
feodo  suo,  habendam  et  tenendam  in  perpetuum 
eum  omnibus  rebus  et  libertatibus  et  hberis  con- 
suetudinibus  ad  donationem  bacuh  pasloralis  per- 
linentibus.  Quare  volumus  el  firmiter  praccipimus 
quod  prsedictus  Willieimus  roarescallus,  et  haeredes 
sui  post  eum,  habeant  et  teneant  de  nobis  et  hoere- 
dibus  nostris  praedictam  donationem  baculi  pasto- 
ralis  bene,  et  in  pace,  iibere,  integre,  plenarie,  et 
bonorifice,  cum  omnibus  libcrtatibus  et  liberis  con- 
fluetudinibus  suis.  Testibus  R.  Gom.  Mellent.  ei  H. 
com.  Cestr.,  R.  com.  Leic.  Dat.  per  manum  S. 
Wellen.  archidiac.  apud  Regulam  xvi  die  Augusti, 
anno  regni  noslri  secundo.  » 

Neque  apud  Anglos  viguil  duntaxat  hicmos.  Fre- 
quens  idem  ipse  reperilur  lum  in  imperio  Romano, 
lum  in  Galliarum  regno,  alibi ;  qua  de  re,  prgcler 
Othonem    Frisingensem,    Sigcbertum  atque   alios 


Romanis  anni  ix  et  x,  Ed.  II  (,  num.  3  et  i.  Daeea' 
Borem  autem,  quem  intelligit,  puto,  hic  Bdwardus, 
esi  Joannes  rex,  de  quo  vido,  si  pUcet,  Matthaeum 
Paris,  page  34:2,  edit.  Londincnsis.  Reoentiora  quas 
hanc  rem  attinent  consulto  pra>lermiitimus. 

(2)  Exceptis  duobut  episeopUyErmtfU  vidsli^ei  ai* 
que  Gunduipko.  Nam  antistitum  Roffensium  subro- 
gandorum  jus  erai  olim  penes  archiepiscopoa  Can- 
tuaiienses,  quod  siogulare  privilegium  (juni  enim 
oommuni,  epiacopatuum  patronus,  apud  noa,  dun- 
taxai  rex  semper  habitug  est),  passim  oocurrit  in 
veiustis  Canluariensis  Ecclesiea  tabulis,  ei  videsis 
Joscelinum  ant  quai  Boclesisd  Britannicffi  in  Vita 
Cbichcleii,  et  Chart,  i%  reg.  Joan.  roembr.  |,  ct 
Dors.  5,  in  Arohivo  Regio.  et  Bvacton.  lib.  v  Oe 
Excrptionibus,  cap.  4,  f  8.  lo  oodioe  item  cocnobil 
Dunstaplensis  ms.  legimus  :  Anno  1182  WaUerus 
Raffensis  episcopus  obiiiyeui  Gualeranus  arekidiacO' 


quamplurimos  historloos  veteres,  eos  niaxime  ([MiJinui  subsiltuitur^qui  periexiumEMngeliidemanu 


res  Henrici  imperatoris  IV,  el  ejusdem  nominis  I 
rcgis  Anglorum  conscripsore,  consulendi  imprimis 
sunt  Sigonius  De  regno  lialiae  lib.  iv,  9,  10  ei  11, 
Baronius  lom.  II  Ann.  m.  lxxvh,  ei  poslea  ssBpius, 
Cherubinus  de  Nursia  in  Bullarii  tom.  I,  pag.  16 
el  17  ;  Binius  Concil,  tom.  III,  part.  ii  in  Urbano, 
Calixto  et  Pasehali  secundis,  Renatus  Choppinus 
De  domanio  Franciae  hb.  ii,  tit.  1,  g  6  et  seqq^  et 
De  sacra  politia  lib.  i.  lil.  7,  g  22  cl  23,  cnm  eis 
quae  obiter  de  hac  re  leguntur  apud  Ivonem  Carno- 
tcnsem  in  epistolis,  Gofifridum  Vindoeinensem  in 
opnsculis  cl  epistoli9,  atque  in  Cujaci  ad  lib,  ii  De 
feudis,  tit.  3,  qui,  episcopaius,  inquit,  imo  ei  omnia 
feuda  antiquo  more  Gallico  perannulum  et  virgamy 
quoddicebaiurparrain  ei  parbasfon,conterebantur, 
rain  pro  annulo^  ni  hodie  Germanis  rcing,  Quod 
eliam  plane  Anglicanum  est  ring.  Adde,  si  placet, 
Gralian.    disl.  b3,  c.  22,  Adrianus.  Plura  de  hoc 


arc fiiepiscopi  i^ichHrdi  nimirum,  qui  aub  UenricoII 
rege  prsefuit)  spiriiualem  eausam  episoopaius :  per 
annmum  autem^reaalium  possessionem  aooepii.lAn' 
davensis  item  Ecclesia^  patponus  olim  oomes  erai 
Glocestriw,  quod  ooeurrit  in  ood.  vet.  ms,  in  arohivo 
fiscali  diplomatom,  soilioei  pontifioiorum,  p.  166, 
fltque  alibi  non  semel.  Sodorensis  etiam  episcopii  in 
Maonia  patronus  habetur  hodie  Derbionsia  comes, 
uipole.jure  avito,  insulae  dominus. 

(3)  Deo  sacrisfjue  canonibus  ronirarium'  Vetpres 
quos  hic  intelligit  eanones  snnt,  puio,  canon*  81  ex 
iis  qni  apostolis  iribuuniur,  et  ooeumenic»  sepiimac 
synodi,  quse  Niceae  habita  est,  eanon.  3,  praeter  alios 
superioris  ^evi  apud  Gratianum  r«»pert08  diat.  63  ; 
eoncilii  Romani  sub  Gregorio  VII  canonem  5 ;  ay- 
nodi  Anii^^cheqae  canonem  2  f ,  eum  causae  xvi  quasst. 
7,  cap.l6.AIii  sunt  receniiores  de  quibusmox  obiier. 
At  vcro  utcunque  canonibus  priscis  adeo  cautum  fue- 


jure  adnotata  habes  in  serenissimi  regis  paraaiesi  Q  rit,  ne  principes  episcopos  aui  insiiiuerent,aui  desi 


ad  principes  Christianos.  Id  ipsum,  quantum  saltem 
ad  pedi  Iraditionem  speciai,  dicenaum  dc  imperio 
Orienis,  quod  luculenter  osiendun*  et  Georgius 
Pliranzes  in  Chroniei  Constantiqopolitani  lib.  iii, 
c.  19,  et  Malaxus  Peloponesius  in  Hir.toria  patriar- 
eharum.  Cum  enim  electo  in  patriarcham  Gcnnadio 
Scholario,  Muhamedes  II,  Turcarum  imperator,  su- 
per  riius  in  creaudo  patriarcha  adhibori  solitos, 
sacros  Urbis  ordines  rogitabat.  responsum  est, 
I3ei$e  Tot»  6  BoifftXeu;  (ita  se  habent  barbara  rccen- 
tioris  Grspciae  vochbula)|X£Tb-^/pYi  Totj  Tbotx«vi>cr„  xal 
tTtrj  JXafiev  h  2ou>Tdvo;  p^xi  X^P^  '^^'^  '^^  Jutfltvtxi),  ^oii 
%h  eoQxev  ik  tb  xh"^  "^^^  ^^'rptap^QVy  hoc  est,  Davc 
solebat  imperatcr  m  pairiarcha  tnanus  seipionem  seu 
peduok  (quod  iVucoivkyi  hic  ei  interdum  iroiTpcdcpxtxov 
BtKttiUiw  vocaiur)  aique  ita  aeeepU  manu  sua  impe- 
raior  pedum^  el  in  patriareha;  manum  tradidit.  8ed 
videsis 

Ad  vetustius  illud  apud  mnj 
rarum,  ui  vooabant,  jus  spectai  id  quod  hab  tur  In 
Edwardi  regis  III  lilterie,  ad  Ronianum  pontiHcem 
ei  purpupatopum  collogium  datis,  quibus  juri  sibl  a 
majoribus  iransmisso  adversari  meriio  asserebai 
quod  episoepum  aliquem  ^n  Anglia  eleotum  Roma- 
nus  pontifex  saoris  solemnibus  in  dignitate  priqs, 
etiam  iune  temporis,  firmaret  quam  regius  acce- 
derei  elcciioni  assensus.  Nam  progeniiores,  inquit, 
nosiri  ^ui  dudum  funda^uni  et doiaruniEcclesiam, 
slngulas  catkedrales  eee^esias  regni  nostrivacanies 
olim  libere  eoniuleruni  regiej^re  suo  (quod  ipsum 
veiusium  inveslitura»  jus)  sed  postmodum,  ad  sup- 
piicaiionem  eUri  ao  revereniiam  ei  re^iumsummi 
ponii/iois  qui  iune  uuiuersali  proisidebai  Eeclesioi, 
eoneessit  dominus  rex  Anglice  qui  iuno  erat  eapitulis 
Ecclesiarumcaikedralium,quodcedanieveldeceden' 
te  laci  paniiJicCj  sacrorum  corporuin  votia  aliua  esset 
designandus,  qui  tamen  necessariq  sQtcmnem  regis 
assensam,  tametsi  non  investiiurse  formulam  quam 


gnarent,  aut  designatos  seueleetos  in  dignitatis  pos- 
sessionem  mitterent,  in  uiroque  tamen  imperio,  tum 
Occidentis  tum  Orientis,  Caasareum  jus,  uti  Anglo- 
rum,  Gallorum  iiem,  aliorum  regnorum,  sive  san- 
etiones  sive  mores  adversabantur ;  ei  antisiitea  aaeri 
a  regibus  inslituti  occurrunt  fi*equentissimi.  De  Oc- 
ridente  atque  aliis  regnis,  sati^  id  noium  eat,  ex  iis 
locis  quse  supra  adnotantur  de  investitnrarnm  rita. 
I^t  de  Oriente,  Theodorus  Balsamon,  pairiareha 
Anliocjienus,  juris  peritissimus,  a?!  synodi  Garthagi- 
niensis  canon.  10  :  «O  BfltdtXeb;,  inquit,  lir'  ddslcc 
e/ei  ^TCt^o^rfiv  eU  ji.€Tob7ioXiv  ^Yetv,  xflc{  d:tQ^evoi5v  Ix 
Tcov  otxeiiov  p.ii)T(>QicAe<i)v,  ui^TcruTux;  lvop{oc;  a^f^tfiun^f 

i(9|t(»«tV,  XQl{  Ik  yeOU  |lC(9X01V9VC  H«(l  f/LYltpO1CQ^{T0C(  xQcQiJ- 

T^i,  id  oat,  Imperaiori  eampeiii  yix^episcopaiumin 
tnetropalimmuiare,et  a  pfapriamfircpQiiaiicnarc, 
quin  ei  diasceses  ponii/icum  disierminare,aiQue  de 


eumdem  Malaxum  in  liiei^emia  partriarclia.  n  novu  epi$copo$  ei  meitHipoUiasconsUiuere.E^mkTa 
istius  illud  apud  mnjores  no^tros  investitu-      iiem  Theodorum  videsis  ad  can.  4  conoiiii  Ctjaicc- 


dooensis. 

(4)  Wentanus  cpiscopus.  Wintoniensii  aeinpe, 
Wintonia  enim  PtolemaH)  et  Anionino,  Venia  diflUor 
Belgarum,  hodieque  Caer^gusni  CgLmbvo^firi\mw\ 
unde  Venianus  oi  Wentanus  aappius  apud  vetuatieres 
monachos  ot  depravatQ  pro  oodem  Wsnlanui  in 
eodioibus  impressis  Guil.  Malmeaburiensia  Dq  gfit* 
pontifloum,  lib.  i,  p.  117  h,  edil.  I^ondin. 

(5)  QucB  usque  in  quadragiHta  oeta  iempare  ngis 

Edgari. novm  survexerani.  Eximiua  eqim 

^scenobiorum  et  instaurator  ci  auctor  Bdgarua  r^i^, 
aique  ad  Dunaiani  boptaiam  fQrmatus,  eorum  qvi 
vii«e  solitari»  nomina  dederant,  amaniiasimua  erat« 
pr^b^^ierorum  siye  clerioorum  aliorum  OtiQiibus  Ai- 
mium  infensus.  Gonsulio  pr»iern\itUiQa  quidquid 
apud  editos  hisioricos  de  ea  re  legitur,  haud  intem- 
peslivf»  Uic  ftdaaio  InsiUuHones  ab  epdem  rege  pro- 
mulg^tM  qiWB  mepi^Uc»  P^r  loiam  Anffliam  relou- 
blicse  tunc  temporis  reparatsc  sibc  Boaatibus,  utri-» 


527 


fiADMERUS  MONACHDS  GANTUARIENSIS. 


B28 


usque  8CXUS,  Bencdictinis,  vivendi  normam  prsebe- 
banl.  Atque  earum  sane  eliamnum  exstat  exemplar 
velusUssimum  tum  Saxonicc  tum  Laiine  cliaracle- 
ribus  pcrpulchris  exaratum,  quod  fidciiler  cxscri- 
ptum,  utroque  etiam  idiomate,  exhibere  hic  visum 
est ;  neque  alia  forma  quani  in  ipso  excmplari  repc- 
ritur,  ubi  vcrbuni  verbo  redditur,  atque  ita,  puto, 
ut  non  lam  propriam  idiomatis  Saxonici  syntaxin  et 
ordinem,  quam  singulorum  vocabulorum  significa- 
tionem  indicaret. 

Prohemium  regularis  concordiag  AngUa:  nationis 
monachorum  sancUmonialiumque  ordiiur, 
Sewuldor  faila  witudlice  Crister  gefultu- 

Gloriosus  etenim  Eadgar  Christi  opitu- 
nugendre  gyie.  Engliscra  and  othra  Iheoda  within- 
lanle  graiia,  Anglorum  cwterorumque  gentium  in- 
nan  embbwirf  Briltiscer  Iglandes  wunigendra  Cing 
ira  ambitum  HritannicB  Jnsulce  degentium  rex 
aethelborcn.  fram  ongimcndrc  his  cyldhades  ylde 
egregius^  ab  ineunie  suce  pueriice  astati 
Iheafithe.swaswa  seo  gewunath  yld.  myslicura  bru- 
licetf  vti  ipsa  solet  astas,  diversis  ute- 
ce  thea^vum,  and  swatheath  gesythc  midgodcundre 
retur  moribus^  attamen  respectu  divino 
sthrinen.  Abbudo  sumon  geornfullum  mynegiendum 
atiactuSf  Abatte  quodam  assiduo  monente 
and  Cynelicne  Hhter  geleafan  weg  geswuteligen- 
ac  hegiam  CatholicaB  fidei  viam  demonstran- 
dum.  ongann  maerlice  God  ondraedan.  lufian  and 
te,  caepit  mngnopere  Deum  timere  diligere  ac 
Tsiirtbian ;  ScincDdum  litlun  vel  selwega  gcleafan 
venerari     radiente         paulatim  fidei 

spearcan.  ydelnysse  mid  sla^wthe  adiligud  acwune. 
scintilla,  ne  otiositaiis  corpore  explosa  delitesceret. 
Mid  liwilcum  haligra  worca  geamungum  on  halne 
Quihus  sanctorum  opere  meriiis  in  fervidum 
fullfremednysse  wylm  beon  on  aelet  he  mihte.  georn.- 
perfectionis  ardorem  accendi  valerety  studiO' 
fuliice  asmeagian  carful  ho  on  gann ;  Afundenum 
se      percunctari  sollicitus  caspit.  Comperto 

gewistliee,  thse  Iha  halgan  Minstru.  on  mislicum  bys 
etenim,  quod  sacra  Coenobia,  diversis  sui 
cynericer  strowum.  tororene  and  forncan  Drihtnes 
regiminis  locis,  diruta  ac  pene  Domini 
ure  Hselendes  Cristcs  theowdon  forloBlene  gymcleaf- 
nostri  Jhesu  Christi  serviiio  destituta  negligen- 
iice  stlrcdon.  Thrihlnes  on  bryrd  mid  gyre.  roid 
ter  iabescerenty  Domini  compuncius  gratia,  cum 
niicelre  roodes  bli&»c  efstende  aeghwara  stowa 
magna  animi  alaeritate  fsstimndo  uhicunqu9  locorum 
gerysenlice  geendslalude,  and  utadrsef  dum  gyme- 
decentissime  restauravit,  ejectisque  negligen- 
leasra  Preosta  filthum.  na  thatan  Monecas.  ac- 
iium  Clericorum  spurcitiis^non  solumAfonachos,  ve- 
cac  Mynecyna  cac.  faederum  and  moddrum  ge- 
i^um  Sanctimoniales  etiamPairibusMatribusque  con- 
settum.  to  Godes  theowdome  «Bghwar  geond  swa 
stAtuiis^  ad  Dti  famuiaium  ubiaue  per  tan- 
roycele  his  rices  rymthe  esfullice  fae  gesettc 
tum  sui  regni  amplitudinemdevoli  simeconstitutt^ 
and  mid  godum  eallum  gegodiendum  bhthe 

bonisque  omnibus  locupletans  gratulabundus 
he  gewelegude.  Cynelicere  witudlice  gebrocen  the- 
ditavit.  liegali        utique     functus    of- 

nunge.  swaswa  Hyrda  Hyrde  carfull  frara  rea- 
ficio,  veluti  Pasiorum  Pastor  (a)  sollicitus  a  ra- 
flum  ortrywra  geaglum.  swilcc  gymcendum  wul- 
bidis  perfidorum  retibuSy  uti  hiantibus  Lupo- 
fa  gomun  vel  hracum.»  tha  sceap.  the  Thribtenes 
rum    faucibus;  Oves       quas         Domini 

forgifendre  gyfe.  geornfuU  he  gegaderude  beweri- 
largiente  gratiaj  studiosus       coUegent    mufti^n- 
gende  be  generude ;      and       hys    gemeccean 
do       eripuii;     conjugique   suas  Alfrithce 

(a)  Citatur  hic  locus  (alque  ex  ipso  exemplari  quo 
nos  usi  sumus)  a  Y.  G.  Isaaco  Casaubono  epistola 


p^  mynecyna    mynstrelusan  swa  unearges  raid  gewu- 

sanctimoniaiium  mandras  ut  impavidi  nu*- 

nan  Hyrdes  heo  brwerude.   swithwaerelice    he    be- 

re  Custodis  defendercty         cauiissime       priBce- 

bead,  that  thitudlice   waepnman    waepnmann  wif- 

pit;      ut     videlicet      Mas       Maribus,      Fami- 

mann    wifmannum    buton    aenigre     wenan    twy- 

na       Fxminis,       sine       ullo  sus  icionis  scru- 

nungc  geheolpc.  Regulicre  witudlicc   Hasliger  fe- 

pulo    subvenire.  Hegulari    itaque      Sancti    Pa- 

der  richtinge  wurtlice  onfangenre.  ge 

tris  Benedicii    norma   honestissime  suscepta,  tam 

Abbudas   swithe    menega  ge  cac  Abulissan.   mid 

Abates    perplurimi         quam      Abbaiissas,    eum 

him  undertheoddura  gebrothra  and  systra  geferscy- 

sibi       subjectis      Frairum  Sororumque      colle- 

pum.  halgena  filian  fotswathu  mid  anum  geleafan. 

giis    sanctomm  sequi  vestigia  una        fide, 

na  swa  theath  mid  anum    tneawes    gewunan.  to- 

3  non  tamen       uno        consuetudinis    usu,     cer- 

geflices  mid  mycelre     hygdao   geblyssunge.     Mid 

tatim    cum  magna  (b)  studuerint  hilaritate.    Ta- 

wilcum  witudlice  and  Ihus  raycclum  bigendge  ihaes 

li  igitur       ac  tanto       studio    proi^ 

forsaeda  Cyneg  maerlice     gegladude.    diglu     gen- 

fatus      Rex   magnopere  delectatus,  arcana  qute- 

wilce  mid  geornfulte  carc  sraeagende.  synotblice 

que       diligenti     cura    examinans,      Synodale 

geraot  a^t  wintam  caeceatre  beon  gedemde.  and  that 

Concilium  Wintonias        fieri    aecrevit,    illueaue 

word  mynegyendhce  and  gesibsume  on  bocfelle  blut- 

verba    exhortatoria  ac    pacifica    pitacio    /ii^tt- 

torlice     awritene  swithe  cadmod  he  asetide.     aod 

lentissime  caraxata  humillimus  desiinavitj  cun- 

ealle    Cristes  on  bryrd  roid  gyfe,  herainegude.  thaet 

ctosque  Christi  com.punctus  gratia,  monuit,      ui 

bi   esenthwaere    midgelicura    theawas     gewunao» 

concordes  eequali     consueiudinis     usu, 

p  haiigas  and  acos  geefenlaetende  faedras,     regullice 

^  sanctos  probatosque  imitando    Patres^  regularia 

beboda  mid  fsslum  gethances  ancran  gehealdende 

prcecepta    tenaci     mentis      anchora     servantee 

nate    hwan    tw^iccende  ungenthwaerudon.   thalna 

nullo  modo     dissentiendo      discordarent ;       ne 

ungelic  and  raislic  anes  regules  and  anes  Etheies  ge- 

impar  ac  varius  unius  regulas  ac  unius  Patrias  u- 

wuna    bysmoriice    tale    haligrc    drohtnunga   on- 

sus  probrose   vituperium  sanctof  conversationi  ir- 

gebrohte  ;  Thises  heab  yldestan  Cyn^es  mid  smeagre 

rogaret,       Hujus  prascelientissimi  Regis      sagaei 

mynegunge  gasllicc  on  brirde  na  that  an  Bisceo- 

monitu  spiritualiter  compuncti  non  tantum  Episco- 

pes.  ac  eac  swilce  Abbudas  and  Abbutissan   thaet 

pi,     verum  etiam    Abbates  et    Abbaiissa:  quod 

swilene  and  swa  miceloe  hige  earnudon  habbao  La- 

talem       et      tantum     meruerunt    habere  Do- 

reow.uw  wastrehtum  to  roderum  handum  ofmaete 

y.  ctoremy      erectis       ad  rnthera  palmis,  immensas 

*^  hcah  sittendum   thancas.  wil  fraegaeoes  gereccean 

celsi    throno     graies,    voti    compotes     referre 

hyna    yldon.      witud  sona  hyr  haesum  mid  ealre 

non  distulerunt.  Nam  iilico  ejus  imperiis    toto 

roodes  smeauoge  blilbelice  hvrsumgende.and  haliges 

mentis  conaminealcLcriterobtemperantes,  sanctique 

caldres  ures  lata  mid  Iham  theeoe  Bad- 

Patroni  nostriGregorii  documenta  quibus  Beatum 

gan  myoian  be  hygde  that  na  that  an  roma- 

Augustinum  monere  studuit,  ut  non  solum  Roma^ 

niscra  ic    eac   swiic  franciscra  wyrthlico  Cyrecena 

ncBy  verum  etiam  Galliarum  honesios  Ecclesiarum 

gewunan.  niwre   Eogla  Cyrcean,  gt-wlitegendo  fae 

ususj        rudi  Anglomm  Ecclesia,  decorando  con- 

gesette.  wyrthigende.  togcchpedum  Floricura  Mone- 

stitueret,   recolentes^        accitis         Florensis 

dedicatoria  exercitationibus  Barooianis  pra&fixa. 
(b)  studuorunt. 


529 


IN  iilST.  iNOV.  SirlLDENl  MJT.E. 


ain!  eac  Ihacs  hrallrau 


cum  Ihacs  Eadiu^nn 

fieait  benedicU        necnon  privciuni 

mynystrcs  lhj»t  brymiun  y^  (;onemncil  naniai». 

Cfenobii      quod celehri.  iieu\. nuticupatnr  vocahuin, 

Munecum.   spghwylce   of  wurthura    hyra  theawum 

honnchis^    quffque      ex  dignis    eorum    moribus 

wurlhfulle  gegadriendc.  swa  swa  beon  Hunigcinnb 

honesla        colligente,         uti        apes        favum 

leare'^  midmislirum  feldablosanum   on    anre   hyfc, 

ni*ciaris  divenis  pratorum  floribus  inunoalveariOy 

swa   thJ!-^    Ihcawa    gewunan   to    lyfes    wyrthnysse 

ila  has  morum  consuetudines  ad  vitoe'.  honestatem 

and  reguhcregehealtsumnesse  werednesse  ihat  fram 

et     regularis    observantias     dulcedinem     ut     ab 

tham    I  .e   weg  cynehcne   beboda   Drithnes  bulon 

hi$  qui  viam  regiam  mandatorum  Domini  absque 

gilptfs  leahlre  moalclitbe  nu  gyt  Eadmodiice  sta^^path 

jactantuE   vitio  lactei   adhuc  humiliter  incedunt 

utanyddre  snofian  semyldnysle  buton  ceorunge  aewH- 

(a)  depulsa  nauseof  tasdio  sine  querela,  legiti-  B 
ce  drence  beon  aburgedmydlufwendum.  andgraedi- 
me  haustu  degustari  libentissimOy  ac  aui-- 
ge  mid  luHicre  lii  mibton  beon  gefilled  e^l  fulluesso 
di  amabili  possent  impleri  devotione 
gemellice.  mia  mycelum  and  fremfuHum  gesceades 
temperate,  eum  magna  ac  subtili  Nationis 
todale.  Cristes  middaneardes  HaBlendes  gefultu* 
discretionetChristi  Mundi  Saloatoris  opitu- 
migendre  gyfe.  on  thysse  gehwaedon  geselton  hec. 
lante       graUa,      hoc        exiguo        apposueruni 

(b)  Codiciito. 


ThaBt  na  witudlice  syndrio^e.  gys  hi  hyra.  that  na 
Pfe  igitur        singuli^    si      sudm,       quod 

gcwyrthc.        findele  on   hyra  wisan  thrlstluUe 

absit,  adinventionem  suapte  prwxumptuosi 
gecuran.  thgene  mferufslan  hahge  hyrsumnysse 
eligerentj  excellentissimum  sanctte  ohedientice 
wjTstm.  surate  wylherwyrduesse  writan  on 
fructum,  aticujus  arrogantiie  fastu  inopina- 
net  beswicene  earmlict»  forlelon.  and. 
te  seducti,  miserabititer  amitterent  ac  Sarabai- 
oihihe  neab.  ma  Ihenne  Mun«»cas  olhthe 
taHy        vel    feroiy  potius  qunm  Monachi  aut 

Menn  wicron  gethuhl  a}wlice  ;  bohat  Thrihlue 
llomincs  viderentur,  tegitimum  votum  Domino 
vruni  llaDlendum  Crisle  anmodi?  hy  bc  liotonand  mid 
nostro  Jesu  Cliristo  unanimes  voverunt^  paclo- 
wedde  gastlicum  hi  gewfeslnudan  hi.  lyio  gesilhan. 
que  spiritaali  confirmaverunt  se,  vita  comite, 
geocc  regules  uu  icr  IheoJde,  thasanT^arcndan  Ihcawa 
fugo  Rsffnhe  deditos^  ha%  ain.)tatns  morum 
gewunan  mid  gemclenclicre  openlicc  healdan  droht- 
consuetudines  communi  patam  custodirc  conver- 
nunge. 
satione. 


Other.  ae^jhwile  on  diglum  gebedhuses  Ftowun 

Cteterum,  unusquifque  secretis  Oratorii    locis^ 
onswa  micclum  swa  Haliges  gastes   gyfe   mildelicc 
in        quantum      Sancti  Spiritus  gratia  clementer 
onliht        syndfr  lypum,  gewiian   gode  mid  godra 
instigaverit.pecullarihus,  teste  Dco,  cum  bonorum 
wcorca  w.ecrean  wsedlice  brure  gcbednm. 
operum  vifjilantia  consulte  utatur  orationibus. 
Thset  to  snthan  se  sethela    thys>es   eihelcs 

Hoc  etenim  Ihinstanus  egregius  hujus  Patiifr. 
Arcebisceop,  mi.l  forcwiti^um  Ihurlibhiwen  gasle 
Archiepiscopun,   prarsaqo  afftatun      spiritu^ 

lo  gctrymmcnelh.Ts  forcsncdan  Svnoihlicrc  gcf^- 
ad  rorroborandum  prasfati  Sqnodntis  con- 
derungo  gfmot.  gieawtice  and  wislice  to 

venius    Conriliabutum^    provide    uc  uipienter  ad- 


A  gchihtc.  Ihat  pcwisilicc.  nsenig  Muneca  oihlhe 
didit,  ut  vlielicct,  Nullus  Monachorum  vel 
ic\\-^{\>  hcnhrnn  liades  wcr  othlhe  neolheran  diglu 
niicujus  atliorisgrnilus  vir  vet  inferioris  secreta 
Myneccna  dyrstig-  ingan  farondra  f[elljrisila*hie, 

sanetimoniallum  audax  ingredi  lustrando prossumtrtt^ 
and  htha  the  gastlices  unlhealdcs  Eaidorscipe  to 
et  hi  quispirituatis  imperii  Prioratum  ad 
lare  note.  na  lo  wcaruldicre      ricelere 

discipiimeutititatem  nonad  sa^cutaris  tyrannidem 
mihtc  oforhijj  bcgalh.  swa  hyra  swuse  Eadiga 
potentatussupereasexercenlyitasuum,  ut  Beatus 
mincgath  digla       goraa?llice  foresce  ■ 

hortatur  Isidorus,  secretorum  temperale      prcevi- 
wian   togang.  that   hyra    regulos    geheaMsumnesse 
deantaccessum,  ut  earum  regutari        observantice 
nates  hwon  ongeau  cwethan. 
minime  contradicant. 

Thspl  sylf  rilh  gelyfedrumrogulicum  geoce  under. 
Id  sotummodo  Cntholicis  regulari  jnqo  de- 

theoddum  to  bogymenne  we  gedemdon.  na  Ihat  Iha 
ditis  adtendendum  censuimus.      ne      eam 

the  ongewunan  faB(h'a  for  ihane  Cynge  and  weldon- 
qute  usu  Palrumpro  liege  ac  bene/acto- 
dum  of  thaera  weldaedum.  Crisiogifcndom.  we  synd- 
ribus  quorum beneficiisy  Christo  ia7'giente,  pas- 
fedde  thing  rsedene  an  gebae  legowunlice  we  singath. 
cimur.intercessionis  oramine  consuete  canimus, 
niid  micelre  swifnysse  syngende  God  swythor  to 
nimia  velocitnte  psaltendo  Deum  poiius   ad 

yrsungft  unbcsceawudlico,  thal  na  sige  forlhclypiaa 
iracundiam  inconsiderate,  quod  absit,  provocenty 
tbaeimc  forsceawudlice  to  synna  forgifnyssa  umla* 
quam  provide  adpeccaminumveniam  invi- 
ihian.  Swa  witudlice  minegicnde  faeder  urum 
ient.  Ila  igitur,  hortante  Patre  nostro  Bene- 
Cidleto  da^lcndlice  singendc  hydryman.   that 

dicto,  omniadistincte  psaltendo  modidificentur,  ut 

un^  G  gelhangeure  geihwcBrige  stefne  ure.  andthatsi  ge- 
mens  nostra  concordet  voci  nostraset  imptea- 
fyiled  that  Apostolice.  Ic  singe  on  gaste  ic  singe  and 
iur  ittud  Apostolicum,  Psallam  spiritu,  Psallam  et 
on  geihance  ;  gyf  sothlice  for  aenigre  neade  ahwaet 
mente.  Siautem  pro  qualibet  necessitate  quid 

wiihulan  gcmenne  regulices  theawes  gewunan 
e.rtra  communem  regutarisconsuetudinis  usum 
to  irenne  byth.  swalange  hyt  sy  gedon  oth  that  se 
addendumfuorit,  tamdiu  agatur  quoadusque  ne- 
intingafurtham  hit  is  gedon,  Crisles  gefultumigen- 
gotium  pro  quo  agithi\  Christi  opitulan- 
dre  gyfe.  Sigebet  and  thak.  farhogudre  witherwer- 
tegratia,metioretur,etutf  contempto  arrogan- 
dnysse  wrylan  thancfullusl  hvrsumnysse  si  begeten 
tife  fasiu  gratissimus  obedientioe  adquiratur 
wsestm  and  grad  se  regullic^.  an  tharo  ys  gebodea 
fruetu9,et  gradus ille regularis,  in  quo  pra^cipitur^ 
that  nanthing  na  do  se  Munuc  bulon  that  gemennes 
D  ut      nihil      agat,     Monachusnisiquodcommunis 


Mynestrcs  regull  olhthe  yldrena  syn  geminegudc  hy- 
Monasterii  regula  vel  nuijorumcohortantur,  exem- 
scna.  gcbrnlicost  si  ge  healdon  ;  nateshwon  leng 
p{a,  ditigentissimB  eustffdiatHr,  Nfquaqaam  (e)  uUerius 
thristliccsrewunansi  hcaldan  mid  dyrstygnesse  butoa 
prfp.sumptose  usu  teneatur  temerario  nisi 
gotheahte  Synothlicum  gecoren  and  bethsetc  mid 
ConcHio  Synodali  etectum  traditumaue  cum 
gresccade  mrenfena  ealra  meder  fram  eailum  bylh 
disr.retionB  virtutum  omnium  martreah  universis  fuerit 
rihii^cWsedum  ;  Oaforspnecenum  witudlice  synolhli- 
Caihoticis  Proefato       equidem     Synodali 

cwn  fifemote  that  to  underslandenne  micellum  eallo 
concilinbulo  hoc  attendendum  magnopere  cuncti 
godemdon  that  Ahbuda  aut  Abbutissena  cyre 
decreverunt,  ut  Abbatum  el  Abbatissarum  electio 


(a)  Dopulso  forlc. 

(b)  L  CodicclI<ij 


(c)  liOg.  (oric  nec  7ui//7uam;seditaSaxonice  foret 
naasnige  thing» 


dSl 


EADMERUS  MONACHUS  CANTUARIENSIS. 


53) 


mid  Cin^cB  gelhealite  aiid  inid  raede  halg^es  rcg^iles  A      Equitando  aulem  vel  pedites  iter  agendOi  non 


cufn  Hepit  60nieniU  ei  consHic,  iSancice  Rcgnlie 
waEregedori  mid  lAre» 
ngeretur   doeumentOi 

BiseeopA  eac       cyre.      oallswa    Abbuda. 

Eptmpdfiim  guofius  electio,  uti  Abbatum^ 
facahwar  on  scde  Bisceoplicum  Monccns  regullice 
ubicuftquein  Bede  Epitcopati  Uonaehi  regulares 
di^ohtniath.  gyf.  drihtenes  unnendre  gyfe.  swilcro 
donvenantur^  it,  Dofnint  largiente  gfdtia,  tanti 
theogiriege  thaiMunucbeongemelmo?^ ;  8ha  sylsum 
profecius  inibi  Monachus repperiri potuerit,  Eodem 
gemetehitsigedonoaoihrumsenigumgema^tethscnne 
fnodo  aaatur,  nec  aUo  quolibet  modo,  dum 
thsere   sylfan   hl  synd   drohtnunge   fram   jDnigum 

efUSnefn      sunt "    eonversaticniSt    a    quoquam 
sygelhrist. 
proimmatur, 

Gyf  solhlice  dy^igdome  gelettendum   olhlhe  syn 


ydchmi  spelkim  higeaemtgan.aColhtbeseam^angum 
oliosis  fabulis      vacenty       $ed    vel    Psalmodiis 
hig  theawian  othlhe  be  thingneodbebserumonaiyfe- 
inserviant     ^  vel     de    re      necessaria  opportw* 
dom  tyman  bi  spaecant 
no  tempofe  loquantur. 
Thisse  bcsceawigende  that  tida  regollice  na  riden- 
Hoc    considerantes  ut  fioraS  Hegularesnon  equi- 
de        ac  of  horsum  lithlendo  cneowigendc.    buton 
iando  sed  de  Equis  desiliendo  genu  flectentes^    niti 
deeg  frcols  liit  bco,  gedafenlice,  swa  awa  hi  magon* 
dies  festivafuent.convenientery      ut     potuerint^ 
mid  godcundra  bryrnysse.  higefyllan. 
cum  divina   comjfunctione,   compleant, 
SithigcndesothiicenagungliugasacgelhugeneUia;- 
Itinerantes  uero  nonjuvenculos,  sed  adultos  quo- 
ra  myoegunge  hibeon  gebeierude.  midhim  ongefer- 
rum  ammonitione  meliorentur^     secum  in  comi- 


Si     aiitem^   imperitia   impediente^   vel  /^eccd- Q  6cipe  gelaedan.  At  ham  sodiice  wunigendenathat  an 


num  geearedum  swilc  ihe  swa  miccles  hades  wurtii 
tispromerentibuSitalis  qui  tanti  gradus  hono- 
scyre  \vyrthe  sig  on  thecrcsylfan  geBxrraidene  beon 
re  dignus  sit  in  eadem  congregaiione  reppe- 
gcmet  na  macg  of  othrum  cuthum  Moneca  Min- 
ririnonpotuerit^exalio  noio  Monachorum  Mo- 
stra  mid  annedum  Cyneges  and  gebrothra  tham 
nasterio,  concordi  Regis  et  frairum  qiiitus 
beOn  gehalgod  he  seal  getheahte  sigccorem  ;  Se  geha- 
dedicari  debet  consltio^  eligatur.  Quiordi- 
dud  gewinlice  Disceop  on  eallum  theenesylfan  thf-aw 
natusvidelicet  episcopus  inomnibuseunidem  morem 
regulicrc  mid  Muuecum  hys  ihsene  se  Abbud  hyt 
reguiarem  cum  MonaMs  suis  quem  Abbas  tenet 
regulic  mid  geornfulre  gemene  and  swithust  mid 
regularis,  diligenti  cura  et  magnopere  ex- 
ormoitre  ealnewseg  butongeswicingegehealde  ;  Nc- 
celtenii  jugiter  sineintermissionecustodiat»  AVc 
Biaceowhades  intingan  regules  beboda  ofcrwrr.t 
Episcopaius  occasione^  regutceprwcepta  timidus 
oUithdofergittol  Ihristiice  belwixaende  ac  swa  my- 
vil  obliuiosus  temere  intermittaty  sed  quan- 
celum  awa  he  oferstihth  ad  weorce. 
tum       ixrelittt  et       opere. 

Theowurdlicra  Baldorscype  that  ne  to  mycelre 
Secularium  vero  Prioratum  ne  ad  magni 
hryro  hymhe  ealswa  swilum  gelamp.  earmlice 
ruinam  detrimenti.utiolim  acciderat,  miserabiliter 
become  mld  mycclum  embethance  and  mid  aman- 
deuontfety  magna  animadversione  atque  ana- 
sumuDge  beon  onfangen  Mynstrum  on  halgum  wisli- 
themate  suscipij  CiBnobii  sacris  sapien- 
c0  forbeodende.  Cinges  Imruthinga  and  Cwene 
ter  prohibenteSy  liegis  tantummodo  et  lieginoi 
hlafordscype  to  halgre  atow  munde  and  to  cyrieli- 
Dominium  adsacri  locimunimefietadEcclesia' 
ore       flehte       fultum     mid  villan  symle    gyrnan 


iflfo  possssslonii  avgmentum^  voto  sewptr  effiagitare  «-.  Ia?ccon 


tatu  ducant,  Domi  vero  degentes  non  solum 
gebrothru  aceac  Abbudas  sam  gungc  oththe  cildru 
fratres  sed  etiam  Abbates  adolescentes  vel pueruios 
mid  earmum  clyppende  otbthe  mid  lippum  ieothtlice 
non  brachiis  amplexando  vet  labris  leoiter 
cyssende.  ac  mid  lufwcndum  modes  wiltan.  butan 
dcoscuiandOf  sed  curitatitfo  animi  affectu,  sine 
wordum  hi  wigendum.  arwirtldice  mid  miCehtm 
verbis  adulatores,  reverenter  cum  magna 
wderscype  lutian.  Ne  to  hyrsumnysse  syndrige  aeni- 
caulera  ditigant.  Nec  ad  obsequium  privatum  quem- 
grjc  hyra.  ne  hura  undcr  gastelicos  thinges  gy- 
piamillorum^necsaltcm  subspirHnnlis  rei  ob- 
rinege  aenlyHgne  ul  lacdan  gethristla^enn  ac  cal  swa 
tentu  solum  deducere  prassumani ;  sed  uti 
se  rcgul  byt  unde  hys  hyrdes  waeccean  vel  gymone 
lieguia  prcecipit  sub  sui  custodis  vigiiantia 

syngallicc  winigc. 
Q  jugiter       maneat  [I.,  manet.] 

Ne  se  hyrdcs  niid  syndrigum  aenigum  cildebu- 
Nec  ipse  Custos  cum  singulo  aliquopuerulo  si- 
tan  thriddan  se  gewilnysl  set  stande  lo  farcnne  loafe 
ne  tertio  qui  tcstis  assistat  migrandi  licentiam 
hscbbe  ac  mid  gewunun  mid  ealre  scole.  gif  thiog 
fiabeat ;  sed  solito  cum  tota  scola,  sl  res 
gcfceadlice  swa  gcamlh.  thyder  ncod  ys.  undcr 
rationabilis  ita  exegerit^  quo  necesse  est,  sub 
swigcan  othlhe  sealmsan^um  on  Iheowigendc  mid 
silentio  vel  Psalmodiis  inserviendo^  cum 
blctsunge  he  fare 
bcnediccione  eat . 
Tuna  sothlice  embe  fa)r.  bulon  iicod  mycel 
Yiliarum  autem  circuitus^  nisinecessitas  magna 
togenyde.  and  ncd  be  hefes  gerados  to  dal  that 
compulerit,  et  necessance  rationis  discretio  hoc 
dhle  vel  scifte.  worigcnde  nates  hwon  gclon 
dictaverit,  vagando  ncquaquam      fre- 


gewiscendlicum  ealra  snoterlicust  hig  helon. 
optabiii  prudentissime       jusserunt. 

To  Cynges  tothlice  neode  and  Cwene  faedras 
Ad  Regis  vero  ohsequium  et  Regin^e,  Patres 
Myostra  and  Moddra  awa  ast  framige.  to  hahges 
Mbnastertorummatresquequotiesexpedieritadsacri 
Mynstres  tham  hi  ofer  synt  note  mid  Godcs  ge 
Cainobii  cui  praesunt,  utiiitatemt  cum  Dei  timore 
and  regules  gehealtsumnesse  eadmodlice  to  gan. 
it  ttgulaB  observantia  humiiiteraccedant. 
RiOum  na  forintingan  to  gereordigenne  ac 

Potentibus  vero  non  causa  convivandi  sed 
for  Mynslres  nore  and  bewcrunge  swa  aft  swa  hit, 
pfO  Monasterii  utilitate  atque  defensione,  quoties 
fremige  ongean  gangcnde  withinnanolhlhewiihulan 
fxpediefit       obviandi  intra       infrare 

Mynstre  lcafc  hi  habban 

Monasteriorum  licentiam  baheant. 
Rilcnde  sothlice  olhlhe   fictan    ficr    donde.  na 


quentent. 

Woruld  manna  sohtlice  gebeorscypas.  buion  fae- 

Sascularium  oero       conoivia,  ni    for- 

nmga  faeres  cumlythnys  unmindlunga  o^er  becume. 
san  itineris  hospitalitas  inopinfite  supervenerit^ 
on  nane  wisan  midthristnyssedyrstigre  thaEaldras 
nuilo  modo  ausu  temerario  nec  Praslati 
na  tba  undertheoddan  genco.sian  gcttiristlaecean. 
nec  subjecii         adire       prassumant. 

BigleofaTi  mid  gewihle  gcmete  and  getele.  scrud. 

Victum  cum  pondere  mensuraeinumn-o^vestitum^ 
fajsten.  forhderedncsse.  wtccean.swijcau.  hyrsum- 
jejuniumf  abstinenliam,  tigiiiam^  taciturnitalemj  obe^ 
nesse  god  and  olhre  gchwilci;  ihu  A.undDoran 
dientioi  bonum  et  cietera  qu(eque^  qutv  Patroni 
ures  thas  Kadigan  Benedicles  gesetcduesse  willicc 
nosttn  bcnti  Ucnedicti  traditione  voiuntarie 
we  onfengon.  Drihlnos  ures  Hoe'endes  Cristes  gen- 
suscepimus,      Domini  nosiri  Jesu      Christi   an- 


633 


m  HIST.  NOV.  SELOENI  NOT.fi. 


m 


nendre    gifi    i&id    eallum  niflei^eDum  gehealden-  X 
nuenie  graiia,         tetU       piribus       custodien- 
de; 
tee^ 

Be  gewuatlicum  IbaB  haligufi  regules  theawum 
De  conMtis  sancUe  regulas  moribus 
«amlhe  ffftm  tham  forsadon  feeder  Benedicte  «amthe 
iam  «  prmdieto  Paire  Benediclo  quam 
(tam  haligumflBfler  fyligendum  and  ge  efeolfeeendum 
a       eandtii         eeaUacibus  et  imitatoribus 

bys.dttlmfelummidtli8Bs  mieelum  domes  tosceade. 
emey  partimi  eum  maana  examinis  diseuseione 
mid  tyngalam  gefacaldam  gewunaa.  foresedan  Cyn- 
vagi  cmslodiiis  usu,       profdicH      re- 

ges  royuegttnge  gegOdude  and  yldrena  haosum  getry- 
fis  monitu  freti,  ac  Patrum  imperiis  con^ 
niede  earfuUice.  ealswa  iVe  be  hetoa,  on  swa  mice* 
/isi  eoilieiie%  uti  poHieiti  sumus,  in  ouaH' 
iam  swa  mihta  heipath.  and  gastes  haligea  giiu  on 
lum  viressuhpetent, etSpiritus  sancligratia  instin-  B 
iiht.  to  lufwendre  brotherlicre  annysle  gehaidrum- 
oiMt^  ad  caritaUvam  fratemOf  unitatis  casto- 
nesae  writende  uton  onlihlon.  that  fram  him  «ces 
diam  etiribendo  dilueidemust  ut  ab  ipso  atemas 
afea  eadlean  ealle  anraedtiee  and  biilhlicc 
vitm  femuMrati^hem  evneii  eoncerditer  et  eratulabMnde 
gehealdende  odfoti*  se  the  deih  anmode.  th«et  is 
consermntes  recipiant,  qui  facit  unanimes^  id  est 
ftoea  theawes  eardian  on  huse«  that  is  Cyning  God 
nnius  mot*is  habitarein  domo;ubi  est  Recc  Deus 
Godes  and  faimnan  sunu.  se  mid  fseder  and  Halgum 
Dei  ei  Virginis  /Hius^  qui  cum  Patre  et  Spiritu 
gaste  leofath  and  rixath  God  on  worulda  wo- 
eaneto  vivit  et  regnat  beus  in  scecula  scccu- 
ruia. 
lerum*  AmeH* 

Sequuntur  capilula  xii  de  sacris  monachorum  el 
•olemniis  officiist  atque  ea  fienedictiois  pr.neceplis 
aplata,  undc  ctiam  ipsissimus  nunnunquam  orutionis  n 
et  pr«>(£.nii  et  capitulorum  coatoxtus  petitur.  Atqui, 
absolutis  capitulis  hisce,  rcgla  subjungiiur  sanclio, 
qua  cantum  est  ne^  deniormis  coeaobiarcliis,  ea  quae 
£i;oexTixa  jurisconsuUis  Gr^cis  dicla,  et  llelevia 
sen  Hei*eola  noslt^atibUs,  ab  iis  qui  suc  ^edjnt,  fisco 
penderentur.  Antei  enim  pendit  solebant,  quod  ex 
sanctionc  ip^^a,  quam  hic  subjicinius,  li^uet. 

Thits  fdf^smde  tosothan  Gyuing  that  he  thyssa  lit- 

Prrnfatui  equidem  R^:t  ut  hujas  11- 
tlan  boce  endspieo  eallswa  anrgynn  geleafullre  an  1 
belluli  Epitogum  uti  prohemium  fideli  ac 
ges^atlwisticre  fotthahtincge  mynegunge  ongan  rith 
rationabUi  exhoriationis  monitu  caipit,  Or^ 
f(eleaflice  beluce  mii  snoteram  smeagende  we- 
tkodoxe  coneluderei^  prudenli  diseutiens  exa- 
rede*  mid  mycelum  hys  Cynelican  mibte  anwoalde 
mine^  cum  magno  sum  regice  potestatis  imperio 
foiiraodendo  moslitoulst  he  het  Ihat  oan  Abbudaothtbe 
inierdicens  magnopere  juisit  ui  nemo  obbatum  vel  q 
Abbadyss<ina  him  stowe  to  (hoam  gold  hor  tige  eor- 
abbatissarumeibilocelium  ad  hoc  thesaurizaref  ter- 
tbiioe  that  gewiioiio  gaful  tliat  innlsedisce  Horegeate 
renum  ut  soiitus  eensus  quem  indigenm  Ueria  tua 
gewanlice  clypiath«  thst  for  thyses  eardes  maf;am 
usualiter  vocitant  \qui  pro  hujus pairice potentibus 
flBfier  gewitinege  Gynnegum  beon  geseald  gewunys. 
poet       obitumy    regibus  dari  solet, 

thanon  for  him.  woruldbera  gacfenlsecinege.  beou  ge- 
unde    pro  eis  soicularium    imitaUone^  da- 

seald  mibt,  hi  hwfdon.  and  swa  on  Ananian  and  Sa> 
ri  posset^  haberent;  et  sic  Ananiw  et  Sa- 
iiranamansuniunge  hrcoende  to  mycdum  his  sawle 
phyrte  anag^emate  corr^entes  ad  magnvm  swe  attima 
fofyrde  Ualiges  Re;^uies  bebodu.  .syodri^e  ealle 
de&ifnentam  sahetes  Reguta  pfnte^pia.  p$culiaria  omnia 
forbnodende)  tonahtegedydon.  Acthatsamthc  hi  syl- 

Chi^entia^    adnuHarent,    Sed  hoc     tam     si- 
i  itam    eallttm  ttfterf  euegum  hyra  for  abbud 


bi  quam  cunctis  suecessoVibui  Suii  pro  abbaie 
orihlhe  Abbudyssan  beon  gesealdon Cristes  th«s  gcs- 
vel  abbatissai  .  dari  in  Ghriili  eujus  vi- 
welian  hi  synd  aod  hys  modor  Marian  and  ealra 
carii  suni  ejusque"  genitricis  Marias  ac  omnium 
Halgena  naman  mid  ajcum  he  forbead  anwealde. 
Sanctorum  nomine  astomo  prohibuit  imperio 
Daet  sothhce  raid  welwilicndre  rihtinrga  mvngiende 
Hoc  autem         bcnevola  intentione  hortando 

he  laerde  that  Mynstra  faedras  and  Moddra  swa 
euasit  ut  monasteriorum  patrei  mairesque  quai- 
hwilce  ofer  gewunan  neadbehefe  gestathehan.  thurh 
cunqtie  super  usus  necessarios  resfaverintj  per 
handa  thearsena  on  heofenlicc  mid  micelcre  and  sin- 
mnnus  pauperum  inccelestes  cum  magno  et  ju 
galreonbrydnysse^elog^ian  ^okl  horda  that  lichaman 
gi  eompunctione  recondnnt  thesauros  quo  corpore 
on  eorlhan  Wunigondum  mod  fa^r  drohtnogende 
in  terra  degente  animus  ibi  conversando 
underfiligede  winige  that  ge  grold  hordum  mid  en- 
subsequens  maneat   ubi        thcsauros  ot- 

hyrdnesse  forescnd  rilhtwisuslre ;  gif  a;nige  vldran 
dhie  promisi  justissimo,  Si  quce  vero^  Priore 
gewitendum  belifan.  sc  oeflra  iVbbud  swa  thaes 
obeunte,  superfuerint,  subsequens  abbas  ut 
Haligan  gasles  gyf  ong^ebrincih  na  tham  magon 
sancti  Spiritiis  gratia  instinxerit ;  non  propinquis 
fla»sclicum  oihthc  Rycum  weoruldlicum  Kftcr  thaes 
carnalibus  vel  ttjrannis  smcularibus  secundum  an- 
terran  Dihle  daplende  ac  neodum  gebrolhra 
terioris  dictalum  dividendo,  sed  necetsitalibiu  fratntm 
and  thearfena  helpende.  sortende  niid  gebrolhra 
et  pauperum  subveniendo,  ordinans  cum  fratrum 
gethahte  wislice  dihte. 
consiliOj  sapienter  disponat. 

Idem  jus  postea  semper  apud  nos  in  usu,  pr»ler- 
quam  ubi  mos  singularis  aut  pactum  ejusmodi  pra;- 
staliooem  cxigeret.  Qua  de  rc  consulendi,  ai  placec, 
Bractoaus  lib.  De  acquirendo  rerum  djminio,  cap. 
35,  §  4  ;  codex  Rreton.  dictus  capite  De  Homagiis,  3 
edil.  3,  fol.  76  6,  20  edit.  3,  lit.  Avowry  t«t,  ct 
tit.  Relief,  8,  3,  Hen.  4,  fol.  2  a,  8  Rich.  8  tit, 
Helief  14.  El  de  Hereoto  seu  Hergeate  Saxonico, 
sive  Relevamento  aut  Relevatione  seu  Relevamine 
(uti  vocabant)  videsis  Legum  Canuti  regis  cap.  68  et 
69.  et  Leges  Bdwardi  Coufessoris,  oap^  de  Here- 
tochiis,  Quibus  h»c  adjungas  ex  tabuUs  AngUffi  cen- 
sualibus,  sub  Guillelmo  primo,  publioa  fide  conscri- 
ptis  atque  etiamnum  in  urchivo  tiscaU  servatis.  In 
Cuntia  quando  moritur  (itaqae  tabulse  illaa)  alodiarus, 
rex  inde  habeat  reievalionem  terrtie  excepia  terra  S. 
Trinitatis^  et  S.  iugusttnii  et  ^.  Martini^  et  exeeptis 
iiist  Godric  de  Burnes,  et  Godric  de  Carlesone,  et 
jElnod  Cilt^  et  Esber  Blqat  Seret  de  Cilieham,  et 
Turgis  et  Norman  et  Aror,  Super  islos  habet  rex 
forisfaoturamde  capitibus  eorum  tantummodo^  et  de 
terris  eorum  habet  relevamenquihabentsuam  socam 
et  sacam.  Et  in  civitate  Herefordensi  :  Burgensis 
cum  oabalio  serviens  cum  rnoriebatur^  habebat  rex 
equum  et  arma  ejus.  De  eoqui  equum  non  habet  si 
moreretur,  habebat  rex  aut  x  solidos  autterram  ejus 
cum  domibus,  liem  in  Ai*confeld  (quod  nunc  Irchin- 
feild  dicmms)  pagi  llerefordensis  xiile^  Habet  rex^  ut 
in  tabuUs  illis  legitur,  tres  ecciesias.  Presbqteri  ha- 
rum  ecelesiarum  ferunt  iegationes regis in  nales ; ei 
Quisqueeorumeantatprorenew  missas  una^uaque 
hebdomada.^Siquis  eorum  moritur^  rex  habet  de  eo 
XX  solidost  per  consuetudinem.  Vidc  etiam  Camde- 
num  in  pago  Berokiensi  do  Tainoruiu  relevamine. 
At'4ue  aUa  ejusmodi  reperiuntur.  Sed  de  his  obi- 
ter. 

Ca)lcrum  quod  ad  sodulam  Edgari  in  novandis 
solitaria)  vito;  instilutis  curam  atque  navatam  opo- 
ram  porro  attinet,  exstat  eliamnum  codux,  ejus 
jussu  lilteris  nui\3is  puleherrime  exaratus,  quo  en 
novo  Wiatoniaa  mooasteno  instauravit.  Prsejfttione 


585 


EADMfiRUS  MONACHUS  CANTUARIENSIS. 


536 


ad  illhis  8evi  morem  satis  turgida   (quae  aliquot  A 
pagioas  occupat  nee  tamen  ad  reni  omnino  facit)  hic 
praetennissay  quod  reliquum  csl,  etiam  exhibemus. 

«  Ego  Edgar,  divina  favente  gralia,  •  etc.  Vi/fe  Le- 
ge$  ectUtiaiticai  Edgari,  PalrohgiiB  tcm,  CXXXVIll, 
col.  486  et  seq^ 

Atque  dc  insigni  hac  solitari^e  yits&  instauratione, 
intelli^endum  est  illud  Henrici  Huntingdonensis  in 
Edgari  regis  Elogio. 

Tmfla  DeOf  tempUt  mowiehet,  monaehit  dedii  agro». 

Levi  eamdem  rem  pede  transeunt  historici  uostri, 
inter  quos  consulendus,  si  placet,  Florentius  Wi- 
gornieosis  sub  annis  964,  969  et  970  ut  etiam  Mat- 
thaeus  Florilegus,  et  quod  sexagesimo  quarto  supra 
nongentesimum  anno  tribuunt,  de  novo  illo  Winto- 
niae  coenobio,  in  sexagesimum  sextum  transferen- 
dum  est,  si  fides  habenda  (et  habenda  plene  est) 
regio  diplomati  quod  jam  inseri  supra  curavimus.  g 
Videsis  porro  quae  occurrunt  apud  Surium  die  v 
Oclobris  et  Baronium  tom.  X  ann.  970,  ubi  sanctio- 
nes  quse  expreasissimis  verbis  Bdgarum  sui  aucto- 
rem  non  scmel  luculentissime  agnoscunt,  breviter 
mcmorantur  ac  si  Dudstanum  solummodo  et  Joan- 
nem  XIII  pontiiicem  Romanum  auctores  habuissent. 
Quin  fid^ari  itcm  oratio  ad  aotistites  de  ea,  ouam 
diximus,  mstauratione  exstat  apud  Ailredum  abba- 
tem  Rhivallensem  in  ms.  cpistolica  historia  ad 
Henricum  11.  Atqoe  observalu  quidem  est  dignissima 
ea  ipsa  est  guam  laudat  V.  C.  Isaacus  Casaubonus 
in  epistola  ExerciUtionibus  praefixa,  atque  ita  se 
habet  fideliter  transeripta  ex  eisdem  mas.  quibus 
ipse  ususest. 

«  Quooiam  magnificavit  Doroinus  misericordiam 
suam,  n  etc.  Exttat  tupra  in  legibut  ecctetiatticit 
Edgari  regit. 

(6)  Cum  omnibut  qua  ferebaty  etc.,  pro  rituloc', 
captivati  addicitur,  Mos  priscus  eliamnum  restat  q 
fcre  per  omnia  Lttora  Chriatiani  orbia,  ut  naufra- 
gorum  bona  fisco  applicentur,  quod  tamen  apud 
Anglos  haud  obtinet  nisi  ubi  neque  homo  quisptam 
neque  canis  aut  felis  vivua  evaserit.  De  littore 
Gallioo  videndus  Bertrandus  Argentrseus  in  Consuet. 
BriUM.y  iii.  Det  droitt  du  prince,  art.  56,  §  45; 
Carol.  de  Grassalio  De  Jure  Franc.  20,  de  Neapoli- 
tano ;  Andreas  de  Isernia  ad  Constit.  Neapol,  i,  et 
Matthaeus  Afflictus  in  Constit.  Neapolit.  lib.  i,  tit.  59. 
De  aliis,  idem  Bertrandus,  Choppinus  de  Domanio 
lib.  i,  tit.  15.  Bodinus  De  rep.,  iib.  i,  cap.  10.  Sed 
aliter  jua  C«esarcum.  Quod  enim  jut  (inquit  Antoni- 
nus  imperator)  habetfitcut  in  aliena  calamitate,  ut 
de  re  tam  lucluosacompendium  tectetur  ?  C.  De  Nnu- 
fragiitf  lib.  i.  Et  qui  naugra^orum  Christianorum 
Dona  raptunt,  anathemate  Tent  jua  pontificium  in 
fixtrav.  De  raptoribus  c.  3,  Excommunicationlt  et 
in  sanctione  iUa  ponlificia  BuUa  Casnte  Domini  di- 
eta,  ad  quam  videndus  Bartholomfieus  Ugolinus 
libro  De  censuris.  Dominum  autem  terrse  intellige  j> 
hic  Guidonem  eomitem  Pontivum,  sive  Pontivi,  Pi-  ^ 
cardiac  scilicet  provincise  maritim»,  atque  North- 
manniae  vicinse. 

(7)  Quemquam  in  omnidominatione  tua  conttitu- 
iumRoman(Burbitpontificempro  apottolico^niti  se 
jubente,  reeipere.  Hoc  ipsum  a^oscit,  ct  euro  qui 
in  hanc  sanctionem  peccaret,  etiam  Isesae  majestatis 
seu  perdaellionis  reum  proountiat  Guilielmus  II  eo- 
dem  libro.  Huc  apectat  epistola  illa  Guillielmi  I, 
qua  obsequii  fideique  professionem  Gregorio  VII 
pontifici  Romano  eam  per  nunlinm  pclenli,  avilo 
juri  subnixus  pernegat.  Et  seita  habet  in  ms.  co- 
dice  epislolarum  Lanfranci  arehiepiscopi  Caniua- 
riensis. 

•  Gxcellentissimo  sanctee  Bceiesiae  pastori,  Gre- 
gorio,  gratia  Dei  Anglorum  rex  et  du\  Normanno- 
ruro  Wiilelmus,  aalutem  com  amicitia. 

«  Hubortos  legalua  tuaa,  religiose  Pater,  •  etc» 
Vide  inWiUtlm  CoHgueU^re^  FatrQlogim^,  CXLlXi 


Pecunia,  quam  memorat,  vectigal  illud  est  oood 
Romano  pontifici  concessum  olim  ab  Ina,  Occidoo- 
rum  Saxonum  rege,  Petri  Denarli  vulgo  appellatur. 
Sed  niirum  intereap  undenam  Bertoidus  Constai^- 
tiensis  tam  falso  affirmarit  in  appendice  ad  Herman- 
nam  Contractum  sub  anno  1084,  Guiliieimum  Viclo- 
rem,  tolam  terram  Angloram  Romano  ponttfici  tri- 
butanam  fecisse ;  nec  aliquem  in  sua  poteslate  ali- 
quid  emere  aut  vendere  permisiase  quem  apoatoH- 
em  sedi  inobedientem  deprebenderet.  Failit  plane  et 
fallitur ;  et  iilius  mi  res  apud  An^oa  gestae  mamfe- 
stisaime  reluctantur.  Pontifex.  aatero  Romanut  apo^ 
ttoHcut  hic  vocatur,  ati  passim  tum  apud  bunc  aucto- 
rem,  tum  eos  (jui  et  co«tanei  sunl,  et  vetustiorea. 
Vocabttlum  alus  promiscue  tribatom  est  antiquitos 
episcopis.  Postmodum  vero  Romano  pontifici   pro- 

£^0^  nomen  factum  est.  Vide  de  ea  re  Gregoriwn 
lagnum  lib.  vi,  indict.  xv,  epict.  37«  etqua&  notn- 
vit  doctiasirous  Isaacua  Casaubonus  in  Bxercitatio- 
nibus  ad  Annales  Baronii,  §  4,  Ann.  88,  num.  S. 
Atque  in  Jurisconaultoruro  nostroruro  Coromentariis 
vetusto  Galloraro  idioroate  consarcinatia,  VapotieiUe 
frequenter  idero  denotat,  uti  non  semel  apud  Goto- 
fredum  Vilhardovinum  in  prtsca  illa  Hisloria  Con- 
stantinopolitana  Gallice  conscripta,  idero  reperitur. 
Tralatitimn  enim  est  nomina  prima  complurium 
seqoe  communia,  singuiaris  alicujus  dignitalis  ai- 
gnificatione  postea  coerceri,  uti  videre  est  in  dueit^ 
comitit,  milUit,  pretbuteri^  diaeoni^  etiam  et  papm^ 
Papa  enim  oliro  omnibus  episcopis  triboebatur  in 
Occidentis  imperio,  quod  videre  est  apud  Sido- 
nium  atque  alios  passim,  et  Joannes  patriarcha 
Alexandnnus,  6  mmai^  'AX^v^ttat^  appellalur  in 
lemmate  epi^rammatis  Anthologias  lib.  m,  cap.  I . 
Quin  8evi  Orientalis  imperii  citeriori,  etiam  papa 
haud  aliud  quam  pimom  seu  infirmum  sacri  oidinis 
gradum  desijgnabat.  Id  liquet  ex  Isaacii  Comneni 
imperatoris  sanctione  qua  ^ep\  tw  xqevovucqS  seu 
honoraria  ejus,  qui  in  sacros  ordines  cooplandns 
erat,  prsestatione  legem  tulit.  Statuit  enim  ut  eo 
nomine  nullus  episcopus  plus  quam  septem  aureos 
nummoa  acciperet,  unom  scilicet  Sxt  icott\  aMy 
XiT^v  iraiiSv  ?iTOi  d^vaYV(&aT)r)v  Tp(a  oi,  frct  j^etpoTovtt 
axnhw  Ataxovov  xal  mpa  Tpla  Stc  xXTJpot  auTOv  lcp£a 
iiToi  IlpwguTepov  id  est,  untim  quando  facit  eum 
timplieem  paj^  iive  leetorem^  trtt  quando  diaeoHum 
eum  instttuitf  et  quicaleri  tunt  tret  quando  inte" 
gram  sacerdotitteupretbvteri  dignitatem  ei  confert. 
Atque  irp<«)To«ainca«  dicebalur  qui  sive  legendo  sive 
alia  minisleria  obeunde  vices  patriarcbfie  ConsUn- 
tinopolitaoi  seu  tk  Scurcptta  tw  dpxup^  4^ 
verba  sunt  Codini,  gerebat.  Comneni  autero  sanclio 
quam  memoramus,  occurrit  apud  Theodorum  Bal- 
samonem  ad  Photii  Nomocanonis  titolum  De  fide. 
(8)Principemquoqueregnituinontinebat  quie^ 

Juamttatuereautprohiberenidqum  tuasvoiuniatL 
luantus  item  fuerit  Guillielmus  iste  in  iropeno 
quod  circa  sacra  exercetur,  palam  videre  est  in 
oiplomate  ejus  quo  c<Knobio,  quod  a  Beiio  in  quo 
vicit  Haraidum  ad  littus  Sussexianum  denominari 
voluit,  plura  privilegia  taro  sacris  oificiis  quam  ju- 
risdictioni  episcopi  Cicestrensis  deroganiia,  stylo 
perquam  imperioso  concessit.  Ulud  ex  ipso  auto- 
grapho  quod  etiamnum  si^ilio  regis  appenso  serva- 
tur  in  Thesauro  quantivis  pretii  Cottoniano,  sub- 
jungam. 

«  Willelmus,  Dei  gralia  rcx  Anglorum,  tam  cie- 
ricis  qunm  laicis  per  Angliam  conatitutia ;  aalutem. 
«  Notum  sit  vobis  me   conceasisse  et  confir- 
roaase,  »  etc.  Vide  ubi  tupra, 

Id  genus  etiam  est  sancitum  ejus,  quo  aacrum  a 
civili  discriminavit  forum.  Etcnim  llorente  Saxo- 
num  imperio,  mutoas  in  jure  dicondo  veluti  trade- 
bant  operas  atque  eodem  utebantur  bis  quotannis 
foro  dioeceseos  episcopus  simul  et  provinci»  pr«ses 
een  vicecomeS)  quem  et  Skjtregefeoe  (unde  Shiriffe 
htinc  diclmui)  ei  inteidtim  SaldPfmaii  norhloi  ftnti 


S37 


IN  HIST.  NOV.  SELDENI  NOTiE. 


528 


Neqiie  aliud  fere  eorum  illo  saeculo  foruraerat  quam  A     Transcriptum  est  aulem  ex  archivo  regio  in  arce 


quale  nunc  esset  uniuscujusquc  episcopi  syiiodus 
cum  vicecomitis  foro  conjuncta  sive  in  eadem  curia 
et  eodem  tribunali  celebrata.  Edgarus  rex  Legum 
capite  5 :  •  Hsebbe  mon  thriwa  on  gear  Burbgemole 
and  iwa  scyre  gemote  :  and  ihaer  scyre  gemote 
BisccopandseEaldorman  and  thaer  leglher  tsecon  ge 
godes  rihtege  wonildes  rihte : » quod  apud  Johannem 
Bramptonum  abbatem  Jomallensem  in  Historia  sua 
ms.  (ubi  veteres  Anglorum  ieges  pene  omnes  ez 
Saxonico  termone  in  barbariem  illius  sBvi  verse 
reperiuntur)  ad  bnnc  modam  redditur.  Habeatur  in 
annoBurgmoiusier,ei  Seyremoiui  biSyei  iniersii 
pras«tticomitatus(nempe  Scyremoto,  sive  semestri 
conventui)  ei  Aldermannui^  ei  uirique  doceani  Dei 
reeium  ei  ioteuli,  Totidem  fere  verbis  in  Canuti 
rtfis  legiJtKia  ibidem  habetur.  Atque  inde  forsaa 
aat  quod  etiam  hodie  semeslres  iili  inquiaitionis  con- 
ventus  quibus  pneest  vioecomea  (Tomes  et  Hun- 


Londinensi,  ubi  inter  regia  privilegia Ecclesise  Liu- 
colniensi  olim  indulla  aique  a  Richardo  II  conlir- 
mata,  rcperitur.  Nimirum  in  Chart.  2,  Rich.  H, 
membrana  12,  numero  5.  Habetur  etiam  Anglice 
apud  Foxum  in  Ecclesiast.  Ilist.  4,  p.  154,  quc.n 
et  vide  lib.  iii,  paff.  135,  et  Historiae  nostrae  De 
decimis  caput  14,  §  1,  ubi  forura  vicecomitis  semc- 
atre  pro  menstruo  substitui  libcntius  mavelim.  Cae- 
terum  in  actorum  Roberti  Wincheiseii  archiepiscopi 
Cantuariensis  registro  scu  publicis  ejus  tabulis  msK. 
totidem  fere  verbis  occurritid  quod  Guillielmo  rcgi 
hic  tribuitur.  Regi  etenim  Edwardol  in  ordinum 
comitiis,  ut  in  dictis  tabulis  legitur  exhibet,  ordo 
sacer  iibellum,  in  quo  complures  injurias  queritur 
jurisdictioni  suae  a  civili  foro  illaias.  Neque  alius 
sane  est,  quam  articuli  continentes  gravamina  Ec- 
clesiae  Anglicanae,  quorum  mentio  nt  in  prooeniio 
Constitutionum  qn^sAriiculos  Cleri  vulgo  nomina- 


dreds,  id  est,  centuriarum  forura  dicimas|    antc  B  mus.  In  libello  autem  quem  dixi  :  «    Cum   WilUel 


menaem  a  Paschatis  et  D.  Michaelis  festo  elapsum 
aolemni  ritu  habendi  sint,  idque  ex  vetustis- 
simo  more,  uti  liqaet  exMagoae  Charte  cap.  35,  et 
Siai.  tit.  81»  Edii.3^  cap.  4.  Nam  temporaria  Jex 
olim  lata  est  in  Antiocheno  concilio,  quie  eiusmodi 
ayoodosbis  quotannis,  eisdemque,  quas  aiximus, 
lempestatibus,  ab  episcopis  indici  prskcepit.  Neque 
Terisimillimum  non  est  inde  natum  morem  aevo  illo 
auperiore,  ut  vicecomes  et  episcopus  statis  hisce 
temporibus  simul  primo  uterentur,  atque  inde  post- 
modum  ad  nos  propagatum  esse,  ut,  distennioatis 
sub  Guilielmo  eorum  tribunalibus,  pristinum  de 
tempore  et  tot  sseculis  receptum  institutum  a  vice- 
eomtte  servaretur.  Yide  concil.  Antiochen,  canon. 
20,  dist.  18,  eap.  4.  Et  concilii  ejusdem  anno  salu- 
tia  341  habiti  canones  in  Ecclesiae  vetustissimo 
eanonum  corpore  locum  etiam  obtinuisse,  notissi- 
mam  est.  Quin  et  in  apostolorum,   ut  vocant,   ca- 


mus,  inquit  ordo  sacer,  dudum  rex  Anglise  de  com- 
muni  consilio  archiepiscoporum,  abbatum,etomnium 

Erocerum  regni  sui,  legcs  episcopales,  quae  non 
ene  nec  secundum  sanctorum  c^nonum  praecepta, 
fuerant,  sicut  nec  sunt  bis  diebus,  in  regoo  Angliae 
observandas  inconcusse  judicaverit,  proptereaque 
mandaverit  el  pracceperit  qnod  nullus  episcopus 
velarchidiaconus  de  legibus  episcopalibus  vel  causis 
quae  adregimenanimarumpertment,  ad  hundreda,  vel 
judiciasaecularium  hominum  quidquam  adducerent, 
sed  ut  quilibet  de  quacunquo  causa  vel  culpa 
aecundum  leges  episcopalcsinterpellatus,  ad  locum 
ecclesiasticum  et  ordinarium  quem  (episcopus)  ele- 
gerit  veniat,  ibique  de  causa  vel  culpa  respondcat 
secundum  canonicas  et  episcopales  leges  ;  et  si 
episcopi  judicio  stare  noluerii,  si  opus  fuerit,  ad 
vindicandum  fortitudo  et  justitia  rogis  vel  viceco- 
roes  adhibeatur.  Et  nihilominus  defenderit  et  inter- 


Done  38  idem  legitur.  lu  utroque  autem  t^  TsvapTT)  Q  dixerit  ne  ullus  vicecomes  praeposiius    seu  minister 


^SdotAoSi  Tvjc  IlftinriXooTvic  senquarta  Peniecosies  heh- 
domada  idem  denotat  quod  tntramonx/ra/ttm  a  Pa- 
sehaie  iempus.  Nam  Pentecoste  ibi  intervallum, 
quod  Paschatis  diem  et  Fentecostes  festum  inter- 
venit,  denotat  ;  haud  vero  ipsum  festum,  uti 
vulgo  usarpalur.  Undeest  quodapud  Gratianum  jam 
dicto  loco,  Burchardum  lib.  i,  cap.  44.  atque  Ivo- 
nem.  v,  cap.  15i  explicatur  per  tempus  medium 
inter  Pascha  et  Pentecoslen,qaodjuri  quo  etiamnum 
utimur  congruit.  Hyperberetaeus  vero  mensis  <^qui 
nd\cu\e  perBeriiheon  in  excusis  Burehardi  lioris 
dicitur)  plane  Octobcr  est,  et  Syrorum  seu  Syro- 
Macedonum  mensis,  a  quo  et  annum  auspicabantur 
et  Epocham  Alexandream  quae  Tariik  Dhi  ikamain 
vocant  Arabes,  quod  Epoeham  seu  ^ram  Bicomis 
sonat.  Bo  enim  nomine  notus  est  Alexander,  ea 
figura  ia  nummis  scuiptus  ;  Jovis  nimirum  Ham- 
monis,  Cornuti  Patris,  effigie  decoratus.  Neque   id 


re^is,  aut  aliquis  laicas  bomo  de  legibus  quae  ad 
episcopum  pertinent,  se  intromittat,  prout  haec  et 
alia  (ita  se  ha])ent  libelli  verba)  in  cbarta  praedicti 
Willielmi  regis  plenius  inscribuntur,  etc.  «  Sed 
porro  de  regio  Guillelmi  in  sacris  ordinandis  im- 
peiio,  vide,  si  placet,  Yitam  Hugonis  abbatis  CIu- 
niacensis  in  Bibliotbeca  Cluniacensi  fol.  454,  praeter 
Gregorii  VII  lib.  ix,  epist,  5  ubi,  Presbyteros  tt.ro- 
resylaicosdecimas  quas  detinebanif  etiam  iura- 
menio  dimiliere  compuili ,  quaa  Gregorii  vcrba  suat. 
(9)  iVtt//i ....  episcoporum  permiltebat  ui  all- 
quem  de  baronibussuisseuminislrispubliceexcom- 
municarei.  Id  ipsum  peno  reperitur  in  Clarendo- 
nensium  comitiorum  capitibus  quarum  Henricus  II 
instaurator  subanno  1164.  Undeetiam  ouid  barones 
hic  denotent,  forte  discendum  :  vocabulum  nempe 
alia  notione  usurpari  ()uam  vulgo  ;  neque  eos  dur- 
taxat,  ut  hodie.  sign  ticare  quibus  peculiaris  ordi- 


hic  monuisse  operae  pretium  dnxeram,   nisi  doctos  Q  num  comitiis  Ibcus  est,  sed   universos  qui  saltem 


alioquin  viros,  an  Hyperberetaeus  hic  Septembrem 
anOctobrem  significaret  dubitasse  non  a  vetustis 
modo  interpretious,  verum  et  ab  ipsis  canonibus 
satis  tnterim  edoclos»  observassem.  Vide  itotas  ad 
Gratiani  editionis  Gregorianse  dist.  18,  c.  4.  Anni 
autem  veteris  Olympiadici  (in  quo  nunc  in  Septem- 
brem,  interdum  in  alios  incidebat  Hyperbereteeus  et 
Atexandreif  qui  Hyperberetasum  Octobri  perpetuo 
conjunxit,  discrimen  minime  adverlebant.  Vide  de 
hac  re  incomparabilem  V.  Josephum  Scaligerum 
De  emendat.  temp.  lib.  i,  §  De  periodo  Macedonica 
cesiiva.  Caeterum  sanctio  quam  diximus  Guilielmi 
rogis  ita  sc  habet  in  ejus  ad  Remigium  antistitem 
Lincolniensem  rescripto. 

N  Willielmus,  gratia  Dei  rex  Anglornm,  comiti- 
bus,  vicecomitibus,  et  omnihus  Francigenis  et 
Anglis  qui  in  episcopatu  Remigii  episcopi  tcrras 
haMnt,  salutem. 

«t  Sciatis  vos  omnea,  •  etc.  Vide  ih  Willelmo» 


beatiores,  regia  munificentia,  ad  formulam  juris 
nostri  clientelaris,  qaod  nullius  villae  regiae  glebam, 
acd  ipsum  tantummodo  regeme  spectat  (tenure  en 
eheifphvBsi  forensi  dicimus  siv  ienuramin  capiie) 
latifundia  possidebant.  Nan'  in  capitibus  quae  dixi, 
ita  legitur  :  Nullus  qui  de  rege  ienti  in  capiie,  nec 
aliquu  dominicotvm  minisiroruni^ejus  excommu" 
nicetur^  nec  alicujus  eorum  ienas  $ub  interdiciopo" 
nantury  nisi  privs  dominusreXf  si  inregno  fueiii, 
conveniaiur  vel  jvstitia  rjus  qui,  velul  praefectus 
praetorio  aut  pro-i^ex,  re^ias  illo  aevo  vices  agebat ; 
et  capitalis  Angliae  justitiarius  etiam  indigitabatur), 
sifuerii  exira  regnum,  uirectum  de  eo  faciat,  et  ita 
ui  quod pertinebii adregis  curiam  ibi  terminetur,  et 
de  eo  quod  spectatad  curiam  ecclesiasticam  ad  eam- 
dem  mutatur,  ui  ibidem  terminetur,  Habentur  vero 
comitieram  illorum  capita  tum  apud  Gervasium 
Doroberniensem  et  Roieerum  Wendoveriura  n;s?. 
tatn  apud  Mattbaeum  Parisium    (licet  depravalc) 


5^0 


EAD51ERUS  MONACtlUS  CANTOARIKNSIS. 


540 


cujas  HlslOrue  pard  trior,  quae  a  Guillielmi  I  idiliis 
ad  anDum  Henrici  111  deeifHum  nonum  protenditur, 
Wcndoverio,  undc  exftcripta  est.  lola  debelur.  Sed 
el  alia  eorum  (a)  occorrunt  aliDi  exemplaria.  Cse- 
terum  omncs  qui  quocunque  Jure  clientelari  fuodos 
regioa  obtinebant,  hac  lege  inteliexii  lloberlua  6l0- 
cestrensis  comprehendi.  Is  enim  rhythmis  Anglicanis 
bistoriam  nostram  usque  ad  suum  (nempe  Ed- 
>vardi  I,  ni  fallor)  xvum  compleius,  narrat  quibu^- 
nam  ex  capitibus  istis  refragalus  fuerit  Tbomas 
archiepiscopus  Caotaarieosis  sub  Henrico  n,  atqu6 
hoc  quarta  sede  collocans  ita  in  cxoietum  auae  aeta- 
tis  sermonem  iransferre  se  putabat. 

The  verlhe  was  iftatnoman  ihat  oftke  king  kuid 

[onght. 
inCkeiforineni  Servise  to  Mansing  vere  brougkt. 
liote  Ike  WardenisofkolyCkirck  ikatbrougkt  kim 

[ikereto* 
Tke  kifig  sede  oris  Bailifes  was  ke  kad  misdo^ 
And  lokedverst  loere  tkei  io  amendment  it  bring ; 
And  boteky  Woide  ky  tkeir  leue  do  tke  Alansina^ 

Observatu  autem  dignissimum  hic,  quod  narrat 
Radulphus  dc  Dicelo,  dccanus  Londinensis,  sub  anno 
1163  :  :  « Thomas,  inquity  archiepiscopusvacantem 
EccUsiam  Aincfordiae  contulit  in  Laurentium.  Wil- 
lielmus,  vilisD  dominus,  stbi  vindicansjuspatronatus 
in  eadem  Ecclesia,  Laurcntium  expulit.  Archicpisco- 
pus  eum  cxcommuDicavit,  quod  quia  minime  certio- 
ralo  roge,  fccissel,  maximam  rcgis  indignaiio- 
nem  incurrit.  Asserit  namque  ret,  juxta  dignilatem 
regni,  quod  nullus  capitaneorum,  nullus  militans 
regi,  nullu»  minisler  regis,  nullus  scilicet,  ui  vulga- 
riter  loquar,  dc  rege  tenens  in  capite  rastellum, 
villam,  vel  pra^dium,  citra  conscientiam  regts,  est 
cxcommunicandus  ab  aUquo  ;  ne  ^i  super  hoc  rex 
Cerlioratus  non  fuerit,  ignorantia  lapsus  communicet 
excommunicalo,  capitancum  suum  venicnlem  ad  sc 
vel  invilans  ad  osculum,  Vcl  reelplens  in  consilium. » 
Ratio  legis  jam  dicta^  reddittlf,  ei  quid  barones, 
guid  miuislri  in  ca  denolenC,  ludulculius  explicatur. 
Nec  veroita  intempeslivutti  hic  duCo  aliquoi  quffi 
sub  Guillielmo  scrlpla  occUrrunt  dc  baroaimis  testi- 
monia  adnotarc,  ui  de  vocabulo  census,  qui  eo  asvo 
atque  hoc  loco  in  usu,  certius  innotescat.  Censuales 
Guillielmi  I  tabula»  baroncs  ail  hunc  modum,  in 
borsetiac  censu,  memoranl.  •  In  Warham  de  parte 
S.  M'andregisili ;  sunt  ibi  xtv  domus  slantes  et  xvii 
sunt  vastala?.  Uc  parilbus  aliorum  baronum  sunl  ibi 
XX  domus  stantes  et  Lx  sunl  dcitructse.  Et  in  Imrgo 
de  Waranic  [iia  inhuttt  i//tf?,  in  pngi  Warwieensis 
censu)  habct  rcx  in  dominio  suo  cxiii,  domus,  et  ba- 
ronesrcgis  habcnt  cxil,  dc  quibusomtilbus  rcx  liii- 
bct  geldura  suum. 

fipiscopus  de  Wircesire  habel,    ix  fnasUfas. 

Episcopus  de  Cestrd,  vli. 

Abbas  dc  Coveniric,  xxlVi. 

Kpiscopus  Cuasiantiensis,  1. 

Comes  de  Mellent,  xil. 

Albcricuscomes,  iv. 

Hugo  dc  Grentemaisvil,  IV  monachl  habcnl  i 

Hcnricus  de  Fcrcres,  ii.        |de  eo. 

Aaroid,  ii. 

Koberius  de  Staldford,  vi. 

Uogcriusde  Lury,  n. 

Hiclmrdus  Venator,  i. 

Radulfusde  Limcai,  ix. 

Abbas  Mahnesbu.ioasis,  i. 

Wiliielmus  Honvallel.  i. 

Willielraus  filius  Coroucion,  n. 

Goiirridus  de  Mapnaviil,  i. 

GoifTridus  do  Wirce,  i. 

(TislcbLMtusdc  Gant,  n. 

GisIcherlusBuiii,  i. 

Nichoiaus  Balistarius,  i. 


Stefanus  Stirman, 

I. 

Turchil. 

IV 

Harold, 

tt. 

Osbernus  P.  Richttrdi, 

1. 

Crisiianii, 

1. 

Luith  Monialis, 

i^ 

Htt  masurm  pertineht  ad  teim  qaas  ipai  baroncs 
tenent  extra  bargumi  et  itn  appreciats  suot.  Pnet^r 
Ghrisiianaiil  hld  et  Luitham,  omnes  regia  barones 
^rani,  qui  nempe  osti  auperius  dietas  domoa  posai- 
debant.  Atia  quae  mox  alioraum  adndtata,  hiee  iem- 
pOf a  speciahi,  Incem  hie  de  Baronta  ^jua  SBri  botionc 
prdsbebortt,  miai^tros  autem  hio  dietoa  inieiligo  eos 
qui  ofBciis  slve  palaiinis»  atve  niiMiiia,  aive  msticis 
nincii,  regil  fkffiuli  babebantiur.  Neque  alioa  fuisse 
liutumo  iainos  et  servientes  regis  in  censoalibua  Qui- 
lielmi,  quas  memorafimuSf  taltbua  tociiatot.  Quam- 
plurimi  enim  ibi  tainorum  occtirront  noltainef  id  est 

b  thegens,  unde  taiiti  Latine  ;  quod  miHisiros  inter- 
pretatur.  Neque  aliud  Yocabalnm  est  (si  ortginem 
apecies)  quam  diender  Belgicam  quod  itdt^fiafi»hoc 
e%i  ministrare,  eltou  tkegen  vestigiA  saiis  servat. 
Unde  dimsi-hneeki  eliam  famulus  estj  et  dienst- 
maeght  ancilla.  Nam  kneckt  masculum  deootat,  uti 
Itemapud  Saxones  nosiros.  Bxempium  memioi  in 
prognosticis  aliqudt  de  partu,  SaxoniCd  conscriptis. 
Porri^e,  inquit  auctor  Anonymus  ms.,  gravidce  mu- 
lieri  lilium  simul  et  roftam  atqde  adeo  ut  auo  arbi- 
tratu  utrum  horum  maluerit}  eligat ;  «  gvf  heo 
nymth  Lilian,  heo  caenth  cnyth,  gyf  heo  nymih  ro- 
san,  heo  csenih  mseden,  n  quod  s6nat,ii  lHiumere- 
henderii.masculum  (id  estgnyth)f(fotam,/^mtfi(arn 
parief. Mioistfos  autem  illos  regios  sive  tainos  et  ser- 
vienies,  in  iabulis  illis  censuaTibus,  iia  notatos  babe- 
mus.  Cola  venator,  Ulvieivenaioi\  Godwinus  accijin- 
trarius,  Hugo  IttiinariuSy  Miloportarius^  Herbertus 
eamerarius,  ethujusmodi.  Liftnanttfautemestidem 

fi  quod  inietpres ;  unde  et  Latimer  eadem  notione 

^  usurpatum.  Latintn  nempe  lingu»  periium,  teieras, 
qu»  in  uBu»  ila  calluiase  exisiimabdut,  ut  generale  in- 
terpretis  nomen  non  immerito  ei  inde  donandum  pu- 
tarent.  Neque  sane  alios  fuisse  iunc  temporis  ser- 
vicntes  a  thanis  plane  constat  ex  ipsis  ssepe  diciis 
tabulis«  In  Surriensis  nempe  pagi  ceasu  Ibidem,  Os- 
waldus,  Tbeodoricus,  atque  alii  ser>'ieaium  nomine 
memorantur,  qui  tamen  ipsi  taini  indiscriminaiim 
posieastaiim  vociiantur,  uti  in  Wilionia  consu  Her- 
voeus  atquG  alii  ministri  diotif  ser^ieuies  statim  no- 
minantur,  quos  Tainos  item  appeliatos  Iiquet«  Idem 
in  Coluino  atque  aliis  BcrvieniibusinDevoniae  ceasu 
observandum.  Ibidem  enim  neque  alia  natione)  iaini 
simul  dicuniun  Uinc  eiiam  iainiande  occurrit  ineis- 
dem  tabulis,  id  esi,  tainiirum  ierra^  seu  fundas  iainis 
peculiaris.  In  Wiltonia  legimus  :  VHIelmus  eomes 
deditOvinioneei  Suindone  eX  CkeUreii  qu«e  erant 
tainiande,  0ro^tfrni(/6tnitti/a  d$  Wikt,  qum  ptrti- 
nebai  ad  firmam  ie  AmbiesbiriCi  Ki  in  Somersetia, 

D  de  RoberiO  de  Odbervile  iaino  lou  mini^tro  regio  : 
Hie  Boherius  kabuit  unam  virgaiam  quam  tenebat 
DodoiibereT.  R.  E.  {idest  tempore  regisEdwardi). 
Huic  addiia  fuit  Dolveriona  manerium  regis.  Modo 
adjudicaiaestessetainland.hn^  spectat  phrasis  illa 
forensis  Olamare  ad  Tainland,  quod  in  Cestrift 
censu  occurrii.  Eo  nomine  fundum  vindicare,  id  ai- 
gnificat. 

(10)  QufK  auiem  in  sacularlbns  promuigaverity 
clc.  (Hic  Willelmi  Conquestoris  Leges  ekhibet  8el  - 
donus,  quas  cum  jam  in  Willelmo,  ad  annum  laHu, 
Patrol.  i.  CXLIX,  dedimos,  hicreoudercsupcrflutim 
duximus.) 

(11 )  Quod  sacri  canones  fllhs  presbyterorum  quos 
religionis  ordo  non  ornat  a  sacrorum  ordinum  pro - 
motione  removeani.  Tolidem  verbis  idcm  narralura 
Uadulplio  de  Diceto  dccarto,  rcgnanie  Joanne  Londi- 

(rt)  Vidc  Joonni^  Sarisbus,   epist.   159  ct  Vitam  Thoma»   Gdhlhariensis  quara   Qutdriiogium  dleimus. 


B4i 


IN  HIST.  JSOY.  SELDENI  NOTJE. 


542 


ncnsi,  qucm  in  Historiam  suam  in   codicibus  mss.  A  totius  monastica;  roIip[ionis  norroam,  quam  jarootim 


servntam,  compluria  ex  Eadmero  deproinpta  inso 
rui&sc  patct.  C^eterum  quinam  iUi  cunoncs  (quibus 
hoc,  adjecia  ctiam  de  relif^ionis,  uti  vocanl  ordino, 
conditionei  cautum  cst)  aul  sub  Alexandro  II  aut 
dccessorum  ejus  aliquo  ?  Annus  crat  4071,  quando 
Komam  adibat  Lanfrancus,  comitanlibus  eum  \)rsi- 
sulibus  istis,  atque  tunc  temporis  ob  hanc  causum 
spoliatum  ab  Aiexandro  narrant  Kboracenhcm.  Nul- 
lus  autem  ejusmodi,  si  bonc  memini,  reperilur  aut 
in  juris  pontificii  Commenturiis  aut  alibi  canon,  cui 
initia  vctustiora  sunt  concilio  Claromontano  quod 
quinqucnnio  aut  circilcr  post  Lanfranci  obitum, 
anno  nimirum  109'5,  sub  Urbano  II  habitum  est.  Vidc 
dicti  concilii  canon  25,  et  dist.  5G,  Extr  tit.  De  j^liis 
presbyterorum^  praeter  Bornardi  Papiensis,  lib.  i, 
tit.  9.  Joannis  Gallensis  lib.  i,  tit.  0,  alquc  Ivonis 
part.  VI,  cap.  410.  Neque  aliud  ultra  jironuntiaro 
audemus  quam  non  liquet,  nisi   fas    sit  Cadmtrum 


lam  pnrlutorum  quaiu  suhdilorum  remissioris  vitse 
illccobrosa  voluplas  ciiminuvcra,  cauto  et  pauialim, 
nc  repentina  mutatione  tumultum  gravaret,  rcior- 
mavit.  Et  facta  est  ecclosia  Sancti  Albani  quasi 
schola  rcligionis  et  disciplinaris  observanti»  per 
lotum  ro<^num  An^Iiae.  Attulerat  namque  securo 
consuetudiues  Laufranci  et  statula  monaslioa  a 
domino  papa  mcrito  approbata,  conscripla.  Uude 
odor  bone  famae  hujus  Ecclesiae  Romanam  curiam 
et  remola  re^na  illustrando  praevolavil.  »  Dl  niuUo- 
rum  tam  prailatorura  quam  magnaium  fcliciter  ci 
inclinuvit. 

(14)  Gundulfusnomine^ab  eodem  ibi  subrogaius 
episcopatus  est.  IIuc  speclant  quie  auctor  priscus 
Vitae  mss.  Guudulfi  Roffcnsis  cpiscopi,  dc  illius  elc- 
clione  Iradidit.  <«  Lanfranco,  inqait,  ccrlesiaslicae 
dignitalis  sumraum  apicom  in  An^Iia  tenentc  el 
sapicnler  administrante,  Rovocestrensis  Ecclesia  suo 


memoriaB  lapsus  hic  et  temporisanticipati  posiularo.  B  est  pastore  dostitula,  defuoclo  Krnosto  episcopo  qui 


monachus  Scwardo,  ct  Ipsi  monacho  in  episcopatum 
quidom  succe.-^seral,  sod  in  eo  anno  tanlum  dimicUo 
vixerat.  Volons  autcm  ponlifcx  ut  ex  morc  antiquo- 
rum  monachus  succedercl  monacho,  cogilare  ca-i)il 
quem  polissiraum  monaohorura  eligere  posset,  qui 
hoc  onus  sibi  injunclura  portare  valeret.  Cogitanti 
tamon  Gundulli  citius  occurrit  sanctilas,  qam  jani 
ccrlis  cxporimenlis  satis  ei  fiieral  approbata.  llunc 
igitur,  habilo  cum  sapionlibus  consilio,  ab  j)ontifi- 
calum  eIof(it,  et  ut  ejus  clcclioni  rex  as.«»cnsum  pi"»- 
berel,  ipsum  tran<mcrinas  ad  parlos  ad  regera 
diroxit.  Gaudio  aulem  rox  replotus  non  modico, 
quia  ocrasionem  Dci  homincm  exalLandi  inveneraty 
de  cujus  sanciilatojam  ad  oum  satisclara  fuma  perve- 
nerat,  pontificis  poiilionibus  jiisiis  libcn.s  as-^easum 
pncbuit,  et  honore  ponlilicali  virum  Dei  ilijjnissi- 
inum  judicavit.  Accepta  igilur  Lanfrancus  uurtori- 
tatc  vo^idL,  prdBsuIos  convocal,  priinores  RolTensium 
G  mandat,  regis  et  suam  voluntatera  omnibus  pandil, 
omnibus  assensum  praebentibus  et  gaudcntibus  fide- 
lem  domus  Dei  dispensatorcm  consliluil.  Non  fuil 
obnitendi  potestas,  cum  oum  urgeret  regis  raagni  et 
praesulis  tanli  auctorilas.  Vox  se  indignum  claman- 
tis  opprimilur,  cum  quo  se  ciamal  indigniorem  eo 
dignior  acclamatur.  Ordinaluritaque  vir  vere  dignis- 
simus  cpiscopatu,  Gundulfus,  in  Ecclesia  Dorober- 
nensi  xii  Kal.  Aprilis,  aniio  ab  Incarnatioue  Doraiai 
1077,  undecimo  voro  advcnlus  Norihmannoruin  in 
Angl.am  sub  comiie  Guilleimo,  rege  poslmodura 
AngliaB  nohili.ssimo.  Consocratus  autcm  ex  more 
propriam,lenditmviserc  sedcm,tripu(Uantihuslurbis, 
Roftcnsem  ingredilur  urbom,pontiticali  sede  inlhro- 
nizatus  induciiur,  prsesul  oiiini  vcnoiMliofio  ex  to 
babctur.  Reddunlur  ei  denicpie  posses.siosus  qiiajdam 
Roffensis  KccIesiK»,  quas  praesulantibus  aiitOiOssoria 
bus  suis  Lanfrancas  in  sua  tenucrat  dilione.  Ea 
vero  conditione  redduotur,  ul  in  Ecclesia  Roffensi, 


Cum  enim  scripsit  ille,  ejusmodi  lex  pontiticia  vim 
oblinebal ;  qiia;  taraen  Lanfranci  celale  minime  erat 
natii.  Cautius  igilur  G.  Malracsburionsis  a^it  dum  id 
^^eous  canonom  non  adjicit,  sod  quod  tilius  essiit 
j)resbyieri  duntaxat,  ideo  spolialum  Ehorcicensem 
scribit  in  Lanfranco,  uti  alii  nondum  oditi.  Romo) 
enim,  cliara  illo  aevo,  sacerdotum  filii  pro  spuriis 
habiti ;  quod  satis  olicitur  ox  jure  pontiricio  anti- 
quiori  apud  Gratianum  dist.  3^  ot  33.  Lege  autem 
Jndaice,  uli  in  aliis  nonnullis,  ita  in  hac  ro  tunc 
nixi  pontifices  Roraani  spurios  a  sacri  ordinis  diuni- 
tate  arcebant,  atque  indc  erat  quod  saccrdolis  tilius 
hic  exuerctur  sua.Lex  autera  Judaica, quem  exemplo 
sibi  esse   volebant,  habetur  Deuteronomii   cap.  )K3, 

Comm.  2mn^— n-^a  T.DD  H3^  tS  id  est,iVo«  ve7iiet 
Mamier  in  Ecclesiam  Oomini.Manzer  enim  ibi  (c^uod 
inde  [Aa  v^i^p  sit  el  pro  notho  usurpalur  alicubi  ot 
apud  Gregentium  et  apud  Cedrenum)  Graecis  inter- 
l^retibus  est  Ix  Tiopvrj;  nalus,  et  Arabicc  in  sacris 
Biblis  redditur/;Aarwc/i  alzaniseu  pullus  fnei*etricis, 
uti  etiam  in  versionc  Chaldaica  qui  Joualhani  Uzie- 
lis  filio  Iribuitur.  Vide  porro  si  placel,  dist.  56,  ca|). 
12,  Apostolica,  etc.  13  per  venorabilem  oxlr.tit.^ui 
filiisint  legitimi. 

(12)  Et  ipsemet  scripserit.  Opus  ab  co  de  iis  robus 
scriptum  desideralur.  Videsis  BiIoBi  Centur.  xiir, 
Script.  XII,  ubi  scripta  ejus  cnumerantur,  quorum 
pars  maxima  injuria  lcmporis  inlerciderunt. 

(i^)  Institutoei  Paulo  abbate.  De  abbalc  isto 
Matthaeus  Parisius  in  mss.  Vitis  cju^Hem  ru^nobii 
abbatum,  haec  scripta  reliquit.  «  Rox  Willelmus,  dc 
moile  abhatis  Farilii  cerliticatus,  ciniobium  Sancli 
Albani  vacans  ia  manu  sua  lenuit,  et  exstirpalis 
silvis  el  depauperatis  honiinibus,  opprossil.  Et  nisi 
correptiooibus  Lanfranri  refrenaretur,   irrcslaurabi- 

litor  totum  ooenobium  destruxissot.    EfHcaciler   igi-      ^^^^  v„„»*»„„„^  1^^.^*««*«.    —  ...  ^» —  , 

tur  procuravit  ipse  Lanfrancus  ut  Paulus   ejus  coii-      sicut7am"pr»suY*ule^^^^^  'raonaclYi 

sanguineus  quem   secum   in   Angliam  duxerat,    in  " ...^    r... i: .  ^J:~,  :k:   — «.>^««.  m«rn»*.i»r.< 


abbatem  pr»licoretur.  Isle,  natione  Neustor,  consan 
guinitate  archiepiscopo  Lanfninco  propinquus,  et 
ut  quidain  aulumant,  fiIius,monachus  fuit  Cadomon- 
sis  EcclesiaB.  Ilic  ecclosiam  boati  Albani  suscepil 
regcndara,  procuranto  dirioarchiopiscopo  Lanfranco, 
c|ui  eumdcm  Paulum  filiali  dilexit  amorc,  promotus 
in  abbatem  anno  gratiae  1077,  iv  Kal.  Julii,tompore 
rcgis  VVillielmi,  regis  majoris  ot  conqucstoris,  anno 
rcgni  ipsius  xi.  Ilicprimus  abbas  hujus  ecclosiae  fuit, 
postquamAnglia  Northmannisfuit  ponitussuhjugata. 
Ista  hanc  orclesiam  caoteratpie  ajdificia  prcrter  Pi- 
storium  cl  Pinsinochium  roaodificavit,  ox  lapidibus 
et  legulis  voteris  civitads  Vorolamii,  ot  nialorie 
lignca  quani  invonil  a  praedocos.^^oribus  suis  collo- 
ctam  el  reservatam.  Dilaverat  onifu  ipsum  arrhi- 
episcopiis  Lanfrancus,  ot  ipsum  olcrluin  Ihcsauro 
multintici  roddidorat  abundantom.  Iste  quoquo  Pau- 
lus  abbas  vir  religiosus  cl  ologanler  libcratus  ct  in 
obsorvanlia  ordiuis   roguiaris   rigidiis  et   prudens, 


ponantur.  Audierant  enim  ibi  quondam  monachos 
luisse,  unde  ad  anliqua  sludia  redcuntos,  monacho- 
rum  inibi  ordincra  staluoro  sanxorunt.  Teraporc 
orgo  brevi  elapso,  ecclesia  nova,  vcleri  dostrucla, 
incipitur,  oflicioarum  ambilus  conveniealer  disponi- 
lur.  opus  omne  inlra  paucos  dies,  Lanfraiico  pccu- 
nias  subministranic  mullas,  perficilur.  Igitur,  por- 
fcctis  oninibus,  quidara  ex  quinque  tanlura  clciicis 
qui  ibi  inventi  sunl  adreligionishabilum  coiilluoutes, 
assoriatis  multis  ahis.  ad  sexagonariuui,  et  amplius 
numeruin  in  bravi  sub  doclriiia  PdlnsGuuduIfi  suc- 
crevore  moiiachi.  llis  Gundulfus  vivoudi  spocuhun, 
his  lotius  rolig.onis  farlus  est  docuinciiliinj.  •  Ilaclc- 
nus  auctor  illo  auonymus  mss. 

(L'>)  lp»e  inde,^{c,yCOvfiruiatu  sub  tcsthiuwio  rcgil 
sigHlisn'iptareli(/uit.  Tuin  in  ins.  codi»  e  cpislola- 
nim  Lanfranri  lum  apud  G.  Malbesburionseiii  in 
lib.  iii.  1)0  geslis  regum  el  I)o  pontificum  gestis  i, 
cl  In  Aniiquilalihus  Ecrlo^inD    Brilannia».    pag.  ill. 


543 


EADMERUS  MONACHUS  CANTUARIENSIS. 


Ui 


alibi  etiam,  acta  dehac  re  habenlur,  Scd  vero,  in 
Lanfranci  epistola  illa  quam  ad  Alcxandrum  Hiscri- 
ptam  inserit  Malbesburiensls,  iniquum  erat  ca  prae- 
termitii  qurc  lectu  dignissiraa,  ex  ms.  codice  Baro- 
nius  prinio  in  lucem  edidit.  vide  eum  tom.  II, 
anno  1072,  et  part.  ii,  tom.  III.  Concil.  postremde 
editionis  Binianae  p&^.  %51. 

(i6)Dispcsiioapud  Pinnedene  principum  conventu, 
Qusenam  in  illo  conventu  acta  sint,  et  qua  judicii 
formula,  luculentius  ex  historiola  quam  in  codice 
ms.  Roffensis  Ecclesiae  comperimus,  edocemur. 
Eam  cum  epigraphe  qoam  in  dicto  codice  prse  sefert, 
subjungimus. 
DeplacitoapudPinendenaminter  Lanfrancum  ar- 

chiepiseopum^etOdonem  Baiocensem  episcopum. 
«  Temporo  Magoi  rcjgis  Willielmi,  qui  Anglicum 
regnum  armis  conquisivit,  et  suis  ditionibus  sub- 
jugavit,  contigit  Odonem  Bajocensem  episcoDum, 
et  ejusdem  regis  fratrem  multo  citius  quam  Lan- 
francum  archiepiscopum  in  Angliam  venire,  atque 
in  comitatu  de  Cbcnt  cum  magna  potentia  residere, 
ibique  potestatem  non  modicam  exereere.  Et  quia 
illis  diebus  in  coroilatu  illo  quisquam  non  eral,  qui 
lanlae  forlitudinis  viro  resislere  posset,  propter  ma- 

§nam  quam  habuit  poteUatem,  terras  complurcs 
e  archiepiscopatu  Cantuarberiae  et  consuetudines 
noanullas  sibi  arripuit  atque  usurpans  sus  domina- 
lioni  ascripsit.  Postea  vero  non  multo  temporo, 
coDtigit  praefatum  Lanfrancum  Cadomensis  ecclc- 
siae  abbatem,  jussu  regis,  in  Angliam  quoque  ve- 
nire,  atque  in  archiepiscopatu  Cantuariensi.  Deo 
disponente,  totius  Angliae  regni  primatem  sublima- 
tum  esse.  Ubi,  dum  aliquandiu  resideret  et  antiquas 
Ecclesiae  suae  terras  multas  sibi  deesse  invenirct  et 
suorum  negligcntia  antecessorum  illas  distributas 
atque  distractas  fuisse  reperisset,  diligentcr  inqui- 
sita  et  benc  cognita  veritate,  rc^em  quam  citius 
potuit  et  non  pigre  inde  requisivit.  Pr^cipit  ergo 
rex  comitatum  totum  absque  mora  considere  et 
homines  comitatus  omnes  Francigmas  et  praecipue 
Anglos  in  antiquis  legibus  etconsuctudinibuspentos 
in  unum  convenire.  Qui  cum  convenerunt  apud 
Pinendenam  omnes  pariter  consederunt.  Et  quo- 
niam  multa  placita  de  diratiocinationibus  terrarum 
et  verba  de  consuetudinibus  legum  inter  archiepi- 
scopum  et  praedictum  Bajocensem  episcopum  ibi 
surrexerunt,  el  eliam  inler  consuetudines  regales, 
et  archiepiscopales  quae  prima  die  expediri  Don  po- 
tuerunt,  ea  causa,  totus  comitatus  per  tres  dies 
fuit  ibi  detentus.  lo  illis  tribus  diebus  diratiocinavit 
ibi  Lanfrancus  archepiscopus  plures  tcrras  quas 
tunc  ipse  episcopus  et  homines  sui  tenucrunt,  vide- 
iicet,  Herebertus  filius  Ivonis.  Turoidus  de  Rove- 
cestria,  Radulfus  de  Curva  spina,  Hugo  de  Monte 
Forti,  cum  omnibus  consuetudinibus  ct  rebus  quae 
ad  easdem  terras  perlinebant ;  scilicet  Raculfe, 
Sandwic,  Rateburg,  Wedetune,  monasterium  de 
Lunning  cum  terris  et  consuetudinibus  ad  ipsum 
monastcrium  pcrtinenlibus,  Saltvude  cum  burgo 
Hethe  ad  Saltvude  pertinente,  Langport,  Hiwen- 
denne,  Rokinge,  Detlmge,  Prestitune,  Sandcrhcrste, 
Cahethe,  Orpintune,  Finesford.  Qualnor  Praebendas 
Broche,  de  Riwentune,  Stokes  et  Devinlune.  In 
Suthreia,  faTente  rege  WiIlt»Imo,  diratiocinavit  ipse 
archieniscopus  Murt  clachc.  In  Londonia  monaste^ 
rium  Sanctae  Mariae,  cum  terris  et  domibus  quas 
Livingues  presbyter  et  uxor  illius  habuenmt ;  in 
Midlesere  Herglia»,  Heisam;  in  Bochin<?eamsire, 
Risebergam,  Haltune;  In  Otenfordsirc,  Riwentune; 
in  Castsere  Stislede,  in  Sutfolchia,  Frachenham  . 
Item  super  Radulfum  dc  Cun^a  spina.  lx,  solidatas 
de  pastura  in  Gream .  Et  omnes  illas  terras  ct  alias 
diratiocinavit  cum  omnibus  consuetudinibus  et  re- 
bus  quae  ad  easdcm  tcrras  pertinebant  ita  liberas 
atc^ue  quietas,  quod  in  illa  die  qua  ipsum  placitum 
fmitum  fuil,  non  remansit  homo  in  toto  regno  An« 
glice  qui  aliquid   inde  calumhiaretur;   ueque  soper 


A  ipsas  terras  eliam  parvum  quidquam  ctaniarel. 
Slokes  vero  el  Devintune  et  Fraconham  reddidil 
ecclcsiae  Sasicti  Andrese,  quia  de  jure  ipsius  ecclc- 
siae  antiquitus  fuemnl.  El  iu  codom  placilo  uou 
solum  istas  praenoininatas  cl  alias  ter'^'^,  sod  et 
omnes  libertates  Ercle.<iae  sikr,  et  omi]'\s  consuetu- 
dines  snas  renovavit,  et  renoviJtai  ibi  (Ijralioiinavif, 
Soca,  Saca,  Tol,  Teara,  Fjymcnu,  Fyrmlhi-,  Grith- 
breche,  Foresteal,  Haunnu<*,  Inran-ennllioof,  cum 
omnibus,aliis  consueludinibusparibus  isli^  velmino» 
ribus  istis  in terris  et  in  aquis,  m  siivis,  in  viis,  et  in 
pratis,  et  in  omnibus  aiiis  rebus  infra  civitatcm  et 
extra,  infra  buropm  el  extra,  et  in  omnibus  aliis 
locis,  et  ab  omnibus  illis  probis  et  sa})ie!!iibus  ho- 
minibus  qui  affuerunt  fuit  ila  ibi  diratiocinatum, 
et  etiam  a  toto  comitatu  recordatum  alque  jadicalum 
quod  sicut  ipse  rex  tenet  suas  torras  liberas  et 
quietas  in  suo  dominico,  ita  archiepiscopus  Cantua- 
riensis  tenet  suas  terras  omnino   liboras  et  qnietas 

B  in  suodominico.Huic  placito  interf'jerunt  Goisfridus 
episcopus  Constantiensis,  qui  in  loco  regis  fuit  et 
jusiitiam  illam  tenuil.  Lanfrancus  archiepiscopus 
qui,  ut  dictum  est,  placitavit  et  totum  diratiocinavit, 
comes  Cantiae,  videlicet  praedictus  Odo  Bajocensis 
episcopus,  Brnoslus  episcopus  de  Rovecestria , 
iEgelricus  episcopus  de  Cicestra,  vir  anliquissimus, 
et  legum  terrae  sapientissimus  (.|ui  ex  praecepto  re- 
gis  advectns  fuit  ad  ipsas  antiquas  legum  consuetu- 
dines  discutiendas  et  edocendas  in  una  quadriga) 
Richardus  de  Tunebregge,  Hugo  de  Monte  Forti, 
Wiilielmus  de  Arces,  Haymo  vicecomes,  et  alii 
multi  barones  regis  et  ipsius  archiepiscopus  atque 
illonim  episcoporum  homines  multi,  et  alii  aliorum 
comitatuum  homines  etiam  cum  toto  isto  comilatu 
mullae  et  ma^ae  auctorilatis  viri,  Francigenae  sci- 
licct  et  Angli.  In  horum  omnium  praesenlia  mullis 
et  apcrtissimis  rationibus  demonstraium  fuit  quod 
rcx  Anglorum  nullas  consuetu  iines  habet  in   omni- 

C  bus  terris  Cantuariensis  Ecclesiae  nisi  solummodo 
tres.  El  illae  tres,  quas  habet,  consuetudines  hae 
sunt ;  una  :  Siquiskomo  arrhiepiscopi  effodit  illam 
regalem  viam  quce  vadit  de  ciuitate  in  [dX.et  in\  civi  • 
tatem^iQvti  :  Si  quis  arborem  incidit  juxta  recja- 
lem  viam  et  eam  super  ipsam  viam  dejecerit.Da  islis 
duabus  consuetudinibus  qui  culpabiles  invenli  fue- 
rint  atque  detenti,  dum  talia  faciunt,  sive  vadimo- 
nium  ai)  cis  acceptum  fuerit  sive  non,  tamen  in  se- 
cutionc  ministri  regis  et  per  vadimonium  emenda- 
bunt  quae  injuste  emendanda  sunt.Terlia  consuctudo 
IdVis  esi:  Siquisinipsareaali  via  sanginem  fude- 
rit,  aut  homicidium  vel  aliud  aliquld  fecerit^  quod 
nullatenus  fieri  licet,  sidumhoa  facit  deprefiensus 
atque  detentus  fnerit.reqit  emeniabit.  Sivero  depre- 
hensus  ibi  non  fuerit,  et  inde  absque  vade  dota  semel 
abierit^rex  ab  eonihiljuste  exigere  po/^ri^Simiiiler 
fuit  ostensum  in  codem  placito  quod  arohie])iscopus 
Canluariensis  Ecclcsiae  in   omnibus  terris   regis  et 

D  comitis  debet  multas  consnetudines  jnstc  habore. 
Etenim  ab  illodicquo  clauditur  Alleluyi  usque  ad 
octavas  Paschac,  si  quis  sanguinem  fuderit,  archi- 
episcopo  emendabit.  Et  in  omni  tempore  lam  extra 
quadragesimam  quam  infra,  quicunque  illam  culpam 
fcceril  quae  childwilc  vocalur,  archicpi^copus  aut 
totam  aut  dimidiam  cmendalionis  partem  habcbit. 
Infra  Quadragesimam  quidem,  tolam,  et  extra,  aut 
tolam  a'Jt  dimidiam  emendationem.  llahct  etiam  in 
eisdem  terris  omnibus  quajcunque  ad  curam  el  sa- 
lutem  animarum  videnturperlinere.  Hujus  placiti 
multis  testibus  multisque  ralionibus  determinaluni 
tiucm  postquam  rex  audivit,  laudavil,  laudans  cum 
consensu  omnium  prinripum  suorum  conHrmivil. 
et  ul  dcinceps  incorruptus  porsoveraret,  firmitcr 
praecepit.  Quod  propterea  scriptum  esl  hic,  ut  ct 
fiiturae  in  a^lernnm  memoriae  proliciat,  et  ipsi  fuiuri 
ejusdcm  Ecclesiae  Christi  Cantuariensis  successores 
sciant,  qua;  ct  quanta  in  dignitalibus  ipsius  Bcelc- 


545 


IN  HIST.  NOV.  SELDENI  NOTiE. 


646 


siae  a  Deo  tenere,  atquc  a  regibus  et  principibus 
hujus  regni  fietemo  jure  debeant  exigere.  » 

Neque  intempcstivum  est  hic  meminisse  quod 
lam  de  singulans  arcliiepiscopi  tunc  lemporis  prse- 
tcnso  jure,  quam  de  sentculia  secundum  ecclesias 
S.  Trinitatis  ct  S.  Augustini  dala,  in  labulis  sspe 
nominatis  Guilielmi  censualibus  compertum  est. 
«  Archiepiscopus  calumniatur  (ita  tabul»  illse  in 
Cantiac  censu)  forisfacturam  in  viis  exlra  civita- 
tem  ex  utraque  parte  ubi  tcrra  sua  est.  Quidam 
prsepositus  Brumannus  nomine  T.  R.  £.  {idest  tem- 
pore  regis  Edwardi)  ccBpit  consueludines  de  extra- 
neis  mercatoribus  in  terra  S.  Trinitatis  ct  S.  Augu- 
slini,  qui  posteaT.  R.W.  (tempore  R.  Willielmi)  anle 
archiepiscopum  Lanfrancuni  et  cpiscopum  tiujocen- 
scm  recognovit  se  injuste  acccpissc,  et  sacramento 
faclo,  juravit  quod  ipsae  Ecclesiae  suas  consuetudi- 
ncs  quietas  habuerint  R.  E.  {regis  Edwardi)  tem- 

Eore.  Et  exinde  utracque  Ecclesiae  in  sua  terra  ha- 
uerunt  consuctudines  suas  judicio  baronum  regis 
qui  placitum  tenuerunt.  «  Latae  etiam  jam  dictae 
apud  Pinnedcne  sententiae  mentio  est  in  eisdem  ta- 
bulis.  Nam  in  Cantise  censu,  sub  indice  iatifundio- 
rum  RofTensis  artistitis.  »  Estochcs  manerium  (ita 
le^^itur,  quod  stokes  in  memorata  sententiae  historia) 
fuit  et  cst  de  episcopatu  Rofiensi ;  sed  Godwinus  co- 
nies.  T.  R.  E.  emit  illud  de  hominibus  qui  illud 
tenebant  de  episcopo,  et,  eo  ignorante,  facta  est 
hacc  vondilio.  Postmodum  vcro,  regnantc  Wiilielmo 
rege  diratiocinavil  illud  Lanfrancus  contra  Bajo- 
ccnsem  epicopum.  Et  inde  cst  modo  saisita  Roflen- 
sis  Ecdesia.  "  Quin  et  illud  de  publicarum.  quse 
Cantuariae  proxime  inserviual,  viarum  fossionibus 
mulctisque  ob  earum  violatum  jus,  ad  hunc  modum 
ibidem  memoratur.  Concordatum  est  de  rectis  cal- 
libus  quae  habuerint  pcr  civitatem  introilum  et 
exitum  ;  quicunque  in  illis  forisfccerit  regi  emenda- 
bit.  Similiter  de  callibus  rcctis  extra  civitatem, 
us^ue  ad  unam  leugam  et  lu  perticas  et  ni  pedes.  Si 
quis  ergo  inlra  has  publicas  vias  intus  civitatem  vel 
extra  foderit  vel  palum  flxerit,  scquitur  illum  praepo- 
situs  regis  ubicunque  abierit,  et  emendam  accipiet 
ad  opus  regis. » 

(i^)PrcecepitAugustino  ut  ejusdemordinisviroSy 
cujus  et  ipse  noscttur  esse,  Monachos  nempe  Be- 
nedictinos,  G.  Malmesburiensis,  ia  ms.  coaice  De 
antiquitatibus  Ecclesiae  Glastoniensis,  ante  Augusti- 
numscribit  •  monachos  GiastoniensisEcclesiae  (atque 
par  cst  sane  credere  etiam  caeteros)  more  i£gy- 
ptiensium  roonachorum  vitam  degisse.  Hinc  (inquit, 
post  adventum  sciiicet  Augustini)  in  diversis  iocis 
ordinantur  sedes  episcopales,  construuntur  monaste- 
ria  secundum  B.  Patris  Benedicti  Regulam  Deo  mi- 
litantia,  ita  ut  postea  in  gente  Anglorum  nuUi  repe- 
riantur  monachi  quin  fueiintB.  Benedicti  Regulam 
professi .  Inde  his  temporibus  in  monasterio  Glasto- 
niensi  coepit  primo  eadem  rcgula  exerceri  quod 
prius  fuerat  more  coenobiorum  Jlgypti. »  Ms.  codi- 
cem  pro  insigni  sua  humanilate  quam  studia  nostra 
oplimc  merentem  perpetuo  atque  libentissime 
agnqscunt,  communicavit  mecum  olim  V.  cl.  atque 
omni  eruditionis  genere  summoque  judicio  ornatis- 
simus  Thomas  Allenus,  Glocestrensis  sodalitii,  atque 
ccleberrimae  Academiae  Oxoniensis  decus  insignis- 
simum.  Sed  minime  credi  voluntnonnulli,  monacho- 
runi  iEgypliensium  instituta  (quae  pleno  demensa 
horreo  habentur  apud  Cassianum)  in  Occidente 
unquam  esse  roro.pla ;  qua  de  re  consule,  si  placet, 
Ilenricum  Vaodcnzypium  part.  iu  De  monastico 
ordine  S.  Gregorii,  cap.  5.  Atque  fusius  disputat 
ille  in  ejusdcm  libri  part.  iii,  rap.  4,  de  Augustini 
nostri  fainilia  quam  liaud  alium  fuisse,  pneter  eam 
in  qua  pacralus  enil  S.  Gregorius,  cst  pulo  apud 
omnes  in  confesso.  Eliam  ipse  Gregorius  satis  testa- 
tur  lib.  VII,  epist.  114.  ad.  Syagrium  episcopum 
Augustodunensem,  ubi  Augustinum  quonaam  mo- 
nasterii  mei  prcepositum  vocat.  At  Equitianam,  non 


A  Benedictinam  Gregorii  familiam  fuisse  vultBaronius; 
atque  is,  ni  fallor,  hoc  primus  voluit  et  receptis- 
simae  vetustatis  sententiae  demum  reluctari  ausus 
est,  ductus  nimirum  conjecturis,  nec  sane  contem- 
nendip,  nec  magni  sane  ponderis.  Vides  s.  Annalium 
tom.  Vin,  sub  anno  596  et  quae  in  eum  scripsit 
Vandenzypius  locis  jam  dictis.  Fateor,  apud  veteres 
rerum  nostratium  consarcinatore^  minime  disertis 
(si  bene  memini)  verbis  alicubi  doceri  Augustinum 
ex  sodalitio  fuisse  Benedictino.  Sed  praecise 
monachum  duntaxat  vocari  saepius.  Et  Augustinum 
et  alios  plures  cum  eo  monachos  legimus  apud 
Bedam  quem  plerique  sequunlur.  In  vetcri  item 
Chronico  Saxonico  ms.  sub  anno  596  :  c  Her  Gre- 
gorius  papa  sende  lo  Britene  Agustinum  nid  wel 
mancgum  munecum  tha  godes  word  Anglathcode 
^odspeiledan. »  Hoc  est :  noc  anno  Gregorius  papa 
in  Britanntam  misit  Augustinum  monachum  cum 
quamplurimismonachis,quiAnglican(egentiverbum 

B  Deiprcedicarent,  Neque  aliter,  ad  hanc  rem,  men- 
tionem  ejusdem  fieri  apud  veteres  reperio.  Sed 
interim,  tou  monachus^  nullis  familiae  notaadjecta, 
de  iis  qui  apud  majores  nostros  eo  nomine  memo- 
ranlur,  dictum,  semper  (nisi  memoria  me  fallat) 
Henedictinum  interpretatur,  uti  apud  Graecos  fere 
Basilianum.  Accedit  etiam  coenobii  S.  Salvatoris 
Canluariae  incolas  Benedictinae  familiae  cnim  ab 
ipsis  incunabulis  semper  apud  nos  esse  habitos; 
saltem  nihil  occurrere  in  vetustis  quae  hic  testimo- 
nio  esse  possunt  monumentis  quod  aUus  cujuspiam 
familiae  nomen  unquam  aut  induisse  eos  aut 
exuisse  aut  suadet  aut  omnino  innuit.  Et  apprime 
huc  facit  illud  Bonifacii  pontificis  Romani  in  htteris 
suis  ad  Ethelbertum  :  «  Fili  gloriose,  inquit,  quod 
ab  apostolica  sede  per  coepiscopum  nostrum  Meili- 
tum  postulastis.  libenti  animo  concedimus,  id  est, 
ut  vestra  benignitas  in  monasterio  in  Dorobernenai 
civitate  constituto,   quod    sanctus    doctor    vester 

C  Augustimus  beatae  memoriae  Gregorii  discipulus 
sancti  Salvatoris  nomini  consecravit,  cui  ad  praesens 

Eraeesse  dignoseitur  dilectissimus  frater  noster 
aurentius,  iicenter  per  omnia  monachorum  regu- 
lariter  viventium  habitationem  statuat  aposloTica 
auctoritate  decemeotes,  ut  ipsi  vestri  praedicatores 
monachi  monachorum  gregem  sibi  associent,  et 
eorum  vitam  sanctitalum  moribus  exornent.  Quae 
nostra  decreta,  si  quis  successorum  vestrorom, 
sive  regum,  sive  episcoporum,  clericorum  sive 
laicorum  irrita  facere  tentaverit,  a  principe  aposto- 
lorum  Petro,  et  a  cunctis  successoribus  suis  ana- 
thematis  vocabulo  subjacent,  quoad  usque  quod  te- 
merario  ausu  peregit.  Domino  pladta  satisfactione 
poeniteat,  et  ejus  inquietudinis  veram  emendationem 
faciat.  »  Aut  igitur  prima  eujus  auctor  AugustinuSf 
institutione  sodalitium  hujus  coenobii  erat  Equitia- 
num  aut  Benedictinum.  Neque  enim  dubitatur  a 
Baronio  guin  et  Augustinus  et  Gregorins  Equitiani 
D  esscnt,  si  non  Benedictioi.  Si  primo  Equitianum 
fuisset,  necessum  plane  erat  ot  novatio  ejusmodi 
postmodum  accederet  quse  in  Benedictinam  trans- 
mutaret.  At  non  raodo  nihil  ejusmodi  reperitur,  sed 
in  ipsis  etiam  incunabulis,  a  jam  dicto  Bonifado 
sancitur  ut  monachi  (sic  ante  legitur)  qui  ibi  erant 
ab  Augustino  instituti  monachorum  sibi  gregem 
associarent  et  eorum  vitam  sanctitatum  monbos 
exomarent,  et  ne  quis  omnino  sancito  ilii  adversa- 
retur,  gravissima  cautum  est  interminatione,  ac  ai 
jussisset  omnes  ejusdem  familiae,  ejusdem  sodaliUf« 
quo  primum  fuerant  instituti,  et  nomen  et  mores 
perpetuo  ibi  servare.  Neque  sane,  nisi  mere  fictis 
nabenda  sit  fides,  aut  novationis  htgasmodi  aut 
nominis  aut  normae  transmutationis  vesligium  aii- 
quod  exstat.  Qua  de  re  diiigenter  etiam  consului 
tabulas  jam  dicti  coenobii,  ubi  quampiurima  eaqoe 
vetustissima  pontificum  instmmenta,  quibus  rouni- 
tum  est,  comperio ;  bujusmodi  vero  transmutationis 
neque  volam  comperio  neque  vestigium.  Bt  yidesis 


Sl7 


fiADiiERUS  MONACH€S  CANTUARIENSIS. 


548 


Ordericum  Vltalem  Hisior.  ecclesiasiic,  lib.  iv,  pag.  A 
5Uet  317.  At  vero  si  primis  iniliis  Beaedictinum 
csset  coenobiam  illud,  eadem  ipsa  arg^imentandi 
ratio  qua  in  conjecturis  suis  de  Gregorio  usus  est 
Baronius,  Aug-ustinura  Bencdictin»  familiae  faisse 
deraonstraret.  Neque  enim  dubitat  ipse  quin  ejus- 
modi  fuerit  antistcs  qualcs  ipsi  sodales  ab  antistite 
ascili.  Sed  porro  vidcrinl  hic  (luorura  interesl. 

(17)  Chruma  iamen  a  vobis  accipiant.  Exstal 
eadem  insa  epistola  in  codice  ms.  epistolarum 
Lanfranci,  neque  ab  hac  omnino  discropat  pneter- 
quam  quod  tantum  non  tamcn,  in  ca  le^atur. 

(18)  Totius  Angli(Bj  Scotice  et  Hibermx^  necnon 
adjacentium  insularum  matremAlwc  speclantepisto- 
lae  binae  in  ms.  Lanfranci  epistolarum  codice  re- 
pcrtae,  quarum  altera  est  Thomae  Eboracensis  anti- 
siitis  aq  Lanfrancum,  allera  Lanfranci  ad  Wigor- 
nienscm  ct  Ccstrensem  episcopos.  Ulraque  vero  agit 
de  clecio  Orcadum  episcopo  solemnibus  sacris  m 
dignitatcm  evehendo.Riidulpho  ncmpe,  cu^us  nomen  g 
quod  in  jam  dictis  lilteris  raiaime  occurnt,  edisci- 
nius  ex  Thoma  Slubbaeo,  veteri  archiepiscoporum 
Eboracensium  Vitarura  scriptore,  nondura  edito. 

ThomxK  archiepiscopi  Eboracensis  ad  Lanjrancum 
Cantuarlensmm  antistitem  epistola^  deHadulpho 
Qrcadum  episcopo  sacrando, 

»  Piissirao  et  sanctissimo  Gantuariorum  archie- 
piseopo,  totiusque  Pritannide  sumrao  pastori,  Laa- 
franco,  Thoraas  fidelis  suus,  etc. 

«  Nisi  prsesuraptuosura  sanctitati  suae  videantur, » 
etc.  Videin  Lanfranco^Patroloqioe^  {.Ch. 

Ad  episcoposGestrensemelWigornienscra  scribit 
Lanfrancus,  ut  Radulplii  antistitis  Orcandura  sa- 
crandi  raunori  intersjnt. 

ft  Lanfrancus,  gratia  Dei,  sanct®  Dorobernensis 
Rcciesia;     arcliiepiscopus,   venerabiljbus    fralribus 
Wlfslano  Wigorniensi,  et  Petro  Gestrensi  episcopis  q 
saiutem. 

«  Insimiavit  nobis  venerabilis  frater  Tbomas,  « 
eU;.  Vide  ibid, 

De  prisco  etiam  Gantuariensiura  antistilura  jure  in 
Hibemia,  noadum  scilicet  imperio Angiicano  adjccta, 
lueuleata  sunt  teslimonia  epistoise  illa;  Lanfranci  ad 
Gothricam  et  Terdelvacum  Hiberniie  regcs  qua5 
habentur  integrae  in  dicto  ejusce  epistolarura  libro, 
et  apud  Baronium  sub  anno  1089,  tora.  II,  pubiici 
juris  prirao  fuctae  sunt.  Alia  itera  occurrunt  apud 
Eadracrum  quae  hanc  rem  plenius  explicanl.  Vide 
S.  Bemardum  in  Vita  MalachisQ.  In  Mathildae  porro 
reginae  litterarura  ad  Anselraum  inscriptione,  saiu- 
tatur  Anselmus.prmo?  sedis  archiepiscopus^  Hiber- 
norum  omniumque  SeptentrionaUum  insnlarum 
quce0rchq4esdicunlur,irimaSfU\\h2Lbei\irin\nse\m\ 
lib.  iir,  epist.  55.  De  HiDemia  vero,  ad  hanc  rem, 
vidcsis  Gamdeni  Britanniara  pag,  735  et  763.  De 
Scolia,  consule,  si  plura  velis,  curadem  pag.  703,  et  t\ 
Polydorura  Hist.  Anglic.  lib.  xxiv,  in  Edwardo 
quarto,  anno  li71,  prater  Rogerum  Hovedenumsub 
annis  1180  ct  119z,  cujus  verba  fere  transcribit 
B.ironias  tom.  XII  in  eisdera  annis. 

{\0)lnalodium^e[G.,transirent,}nB\od\nmiransive 
illo  aevo  dicebatur  eliam  ex  solido  concedi.  Guilliel. 
Malm^sburiensis  lib.  i  De  gestis  pontiflcum,  verba 
facieq^  de  Rufi  munificieatia  in  Aoselmum,  urbem 
ioquit,  CCkntuaricB  qu^m  archiepiscopus  J^anfrancus 
h.af>^rat  ex  beneficio,  is^i  conccm^  ex  solido.  Idera 
peae  habetur  ex  t^bulariis  moaasterii  S.  A^|ustiai 
apud  y.  C.  GuilUelmum  Camdonum  in  Canlio, 
p.  238.  Sacpius  occurrit  alodium  et  tenere  in  alQ^ 
(tiunii  in  pensualibus  Guillielmi  prirai  labutis.  In 
censu  5gri  Hcqtonicnfii  :  fipncelle  tonet  rex,  VlfM 
Urm^  (f^Tosti  (iQm,Ue^sed  non  fuU(ilodium.  Ibidem 
eii^m  •  Wamhs^m  Unet  reop.Pueida  com\titsa  t^n^it 
(fe  GQdwina  QomW^  in  alodium  (unc  fl<?Waw(  pro  v 
Hidis,  modo  pro  ii  Hidis  et  dimidia  Terra  est  x 


carueaiarum.  In  Cantioe  censu^  in  Benindene  mansit 
Godricus  et  tenet  xx  acras  in  alodio  suo,  Et  in  Sum- 
scxia.CetingleyAlmartenuit  deregeEdwardo^  sicut 
alodium  Unde  etiam  alodiarii  et  aloarii,  clieatelari 
hoc  jure  fundos,  alodia  dictos,  possidentes  nuncu- 
pantur.InSussexiaecensu.  Lansewice  Godicinus  tenet 
de  comite  Dw,  et  de  eo  vis.aloarii.  Bt  quando  mori- 
tur  alodiarius  (ut  legitur  in  CantiaB  censu)  rex  inde 
habet  relevationem  terrag,excepta  terraSantas  Tri- 
nit%tis.  Et  in  censu  Hantoniensis  provinciaB  :  « Hugo 
de  Port  tenel  Cerdeford,  et  VVillielmus  de  eo.  Duo 
liberi  homines  in  alodium  tenuerunt  pro  ii  maneriis 
de  rege  Bdwardo,  tunc  et  raodo  geldaoatpro  v  tiidis. 
Terra  est  iv  camcatarura.  In  Dominio  sunt  n  caru- 
catx  et  XX  bordarii  et  iv  servi  cura  i  carucata  et 
quater  xx  acrae  pratri.  T.  R.  E.  et  raodo  valet  it 
hbr.  cum  recep,  c.  sol.  lisdemWillielraus  lenet  de 
Hugone  unam  virgatam  et  dimidiura  in  Clatinges. 
Duo  liberi  horainea  tenucrunt  de  Alwino,  sed  non 
fuit  alodiura.  Ibi  ii  bordarii  et  vr  acrae  prali,  valuit 
X  sol.,  raodo  VII  solid.  In  isto  hundredo  et  in  isto 
raaaerio  tenet  Picot  ii, .  virgatas  et  diraidiuo)  de 
rege.  Phitelet  tenuit  iu  alodio  de  Rege  Edwardo  pro 
manerio,  tunc  et  raodo  geldabat  pro  ii  virgalis  et 
diraidio.  Terra  est  dimidium  carucatae  et  ibi  est  eum 
uno  villano  et  ii  bordariis  et  x  acris  prati.  Istani 
terrara  calumniatur  Willelmus  de  Chernet,  dtcens 
perlincre  ad  manerium  de  Gerdeford  feudum  Hugo- 
nis  de  Port,  per  hsereditatem  sui  antecessoris,  et 
de  hoc  suura  testiraoniura  adduxit  de  meiioribus  et 
antiquis  horainibus  totius  coraitatus  et  Hundredi,  et 
Picot  contraduxit  suura  testiraoniura  de  viliani  et 
vili  plebe  et  de  praepositis  qui  volunt  defendere  per 
sacramentum  aut  per  Dci  judicium,  quod  ille  qui 
tenuit  lerram  liber  homo  fuit  el  potuil  ire  cum  lerra 
sua  ([uo  voluit.  Sed  testes  Willielrai  noiunt  accipere 
legem  nisi  regis  Edwardi  usquc  dura  diffiaiatur  per 
rcgCip.  Valuit  xv  solid.  et  post  viii  sohd.  modo  x 
solidis.  n  Hujusraodi  sunt  alia.  Qualenam  vero  alodii 
jus  apHd  raajores  nostros  a^To  isto,  in  usu  fuerit, 
mcertum  cst.  Quid  aliae  gentes,  maxirae  Gerraani, 
Franci  et  Itali  hoc  noraine  intellexerint,  soire  U  et 
ex  Cujacii  praefatione  ad  iib.  i  Defeudis  et  ad  lib.  u, 
tit.  17,  pnvter  Hotomani  verba  feudalia,  et  quaesuni 
id  genus  caelera  apuJ  juriscon^ultos  vulgarissima. 
Frcqiicntiara  porro  vocabuli  diligeatissirae  ex  ve- 
teribus  notatam  hameraus  apud  doctissimum  virum 
Fredericum  Lundcbrogium  m  Glossario  suo  ad  co- 
dicem  legum  antiquarum,  in  verbo  Alode  Juriseon- 
sultis  autum  exteris  a  beneficio  seu  feudo  ita  plerum- 
que  distinguitur,  ut,  cura  beneficia  solemnibus  sive  ex 
lege,  sive  cx  pacto  praestationibus  et  conditionibus 
siut  obnoxia,  alodia^  velut  xTi^jxaTa  I8toit£^i<pt(rra 
(ita  Greecorum  alicui  ea  dici  memini)  sive  agri  pro- 
priura  dunlaxal  possidentiura  jas  agnosceaies  omni 
ejusmodi  fidei  quae  juramento  praestito  fieri  solel 
professione,  omni  undequaque  servitio  habeantur 
liberrima.  Atqui  in  nostratis  juris  quo  ulimur  com- 
mcntariis  niliil  omnino  habemus  in  qua  hujusdominii 
forraulae  vesligiura  esl,  extra  unicam  forte  eam  quam 
Franckalmoigne  seu  liberam  eleemosynimyfocii%ic\\x^ , 
quae  ad  ordinem  sacrum  taotummodo  spectat,  et  pe- 
que  censum  nequc  fidei  quamdiximusprofessioQem, 
scd  precum  solummodo  in  patronorum  seu  domino- 
rura  salutem  effundendarum  officium  a  clientibus 
cxigit ;  ita  tamcn  ut  civili  foro  clieas  de  ei^  resisti 
non  possit.  In  caeteris  formulis,  quotguot  apud  pos 
aut  etiamnura  exstant  integrse  aut  vesligia  sua  reli- 
qjuere,  solempis  fidei  proressio,  sacramento  f)rma(a. 
jure  exigitur,  atque  adeo  ut  ad  unum  omnes  apqd 
nos  glebae,  veluti  beneficia  seu  feuda,  clieqteltam 
lilicujus  doraini  merito  ac  plaqissimc  aut  aguosc^nt 
aut  agoosccre  deheant,  Caelcrun^  ad  vetq^tum  ar- 
chiepiscQporum  itx  Qaqluari^  jus  quod  hpp  loQO  me- 
moratuf  spectat  eliam  {brs^p  pri:$curn  Qumisma 
cujus  pars'  fillera  Plegmundj  nrchiepiscopi,  {ilte?u 
Eicmundi  Gusoris  nomme  ad  hunc  moduni  signata 


i>iU 


tiN  HisT*  Nov.  mmi^i  aNOT^, 


650 


e$(.  Proiol^pum  serv^r  ia  ibesauro  GQUpiiitDOi 
ubi  eiiaq)  DunDmun)  Cclao Ai  ai  chiepiseopi  et  norpcn 
ct  imagin0m  pras  se  fcrcaiemi  me  vidisse  memiai, 
E(  pecunie  cudendsp  ju«  quod  majostis  merilq 
ceuseturi  arcluepiscopo  ut  urbi^  domiao  tuuc  lem- 
poris  (ita  videtur)  competebai ;  uU  forsaa  ajiis  op- 
pidorum  celebriorum,  quae  Bikrgos  vocamus,  aut 
civit^tum  aive  dominia  sive  dccuriouibus,  Atque  eo 
aevQp  Qon  solum  (quod  oplqor)  gaud^bat  jurc  cudendap, 
quilibet  ejusmodi  domiaus,  verum  etiam,  pro  suq 
arbritratu,  nomiue  suopte  sive  effiffie  pam  aignabat, 
PoBiea  vero  (nom  Calnothus  sub  EthQlwlfo  re^e,  el 
Plegmundus  sub  Alvredo  floruil)  cautum  est,  re- 
gqaDte  Athclstauo,  ut  uaum  duataxat  per  imperium 
Aoglicaqum  atque  idem  esset  ubique  peQuni»  geau3, 
quo  abrpgaium  puio  pristiaum  ac  promiacuum  illum 
signandi  morem,  neque  ullum  po^tmodumsiuH  prja* 
cipis  efiigieautQomiae  uummum  pereussum;  adjeoto 
iotardam  sive  comitis  proyiaciaiis,  sive  urbis  aul 


^  nato,  absiio^reqt  |  quod  iam  ccrtum  est  lcgis  perr 
petuae  ium  uoa  OQttauissc,  quam  Ipsum  Judicii  ruum 
postmodum  cilo  ia  desuetudiuem  ablisae.  Regium 
autem  quas  inlclligimu^  mandatum  ita  se  habet  in 
Pat.  3  Ilear.  III,  membrana  5,  unde  fideliter  descri- 
paimus. 

ff  Rei  dilectia  ci  lidelibus  auis  Philippo  de  Ule- 
tot,  et  sQciis  sui^  iiiaoraatihus  ia  ooaiitatibus 
Cumberland,  W&itmerlaad,  at  Lancasier,  salutem. 

«  Quia  dubitaium  fuit  «t  dqh  datermiaatum  anle 
incGBptioaem  itiaeria  veslri  quQ  jqdicio  deducondi 
sini  illi  qui  rectaii  sunt  de  latrooiaiq,  murdro,  ia- 
cendio  ei  hia  •imilibuVf  cum  prphjbitum  sit  per 
Eeolesiam  Romanam  judicium  igois  et  quad,  pro- 
Yiium  est  a  coaailiQ  DQslro  aU  praosen^,  ut  in  hoc 
itinere  vesiro  sio  liat  dQ  rectatis  de  hujusmodi  ex- 
ceuibus,  videlicei  quo4  iUi  qui  reciati  sunt  dq  cri-r 
minibua  praediciiQ  majoribus,  et  de  hi^  habeatur 
suspicio  quod  culpabiles  siqt  do  eo  uode  rcotati  suui 


oppidi  domini,  &ive  cusorisetiam  aomine.  Atbelslani  3  (de  quibus   et   hcct  regnum  aostrum  abjurareat, 

A  ■«!  ^wv\   lAvtlA     AA     l«At%Al^AM       il£       ...     mmrr\     M  ■■*#n4  Vk  A  ■-«    I  t%  x^  I    M  «-k      ^^    A^  !■■«■»     «■■««  «JkBM        A«««*A#    ^mam  ««^        «^^«4^«%        «^^  «»  1  ^  ff^  ^  ^  ^^  ^  m\     «. 


autem  le^  ita  ae  babet  cap.  14  «  we  cwaethon  that  an 
myret  ay  oser  ealle  ihses  Cyuges  aawealde  aod  naa 
m^n  ue  myuotige  buUiQ  port ; » boc  G^ujub^mtu  unum, 
psr  ^tum  pegif  imperium  fore  nummigenu$ ;  neque 
quis  iUud  0Jstra  oppidum  cudat-  Ataue  ex  ejusdem 
legibus  porro  docemur  Caatuanap  pfures  fuisse  ex 
iodiiiuto,  mQuetae  ousQres  quam  alibi  ia  Anglia,  urbo 
dunta^at  I^adiaeoai  excepta,  ubi  vui,  Cantuariae 
vorQ  vi|y  quorum  regii  eraai  quatuor,  biai  autem 
arcbiopiscopQ  iaserviebaai»  et  uaus  cooaobiarchae. 
Vicksis  etiam  Gdgari  leg.  cap.  8,  et  Caauti  cap.  8, 
(%Q)  Quo4  ceruos  regis  ceperint- , .  adjudicium  rapti 
iudicantur,  Venationes  (scribit  Q.  Maimesburieasis 
de  Guillelmo  ii)  qms  primo  indulserat^  adeo  prohi- 
buitt  ut  capita(ees$et  supplicium^prendisse  cervum, 
Atque  huc  potissimum  respexisse  auiumo  Joaanem 
Sansburicnsem  iib.  i  De  nugis  curalium,  cap.  4, 
ubi  de  vcnalioae  locutus.  n  la  tantam,  inquit,  qui 


adhuc  sus(  icio  essei<|0)d  postea  malefaoereni)  te- 
neaulur  in  pri^ona  nostra  et  salvo  cusiodiaatur,  ita 
quod  ooa  incurrant  periculura  vil®  vel  reembrorum 
occasioue  prisooae  nosipae.  Illi  vero  qui  mediis  cri-i 
miaibus  reciati  Aieriai  elquibuseompeieretjudieium 
ignis  vei  aquae,  si  non  esseiprobibitum,  et  de  quibus 
si  rec^num  nosirum  abjurareni  nulla  fuerit  posiea 
malencicadi  suspicio,  regaum  nestrum  abjureut. 
III i  vero  qui  minoribus  reetati  sunt  orimimbus  neo  de 
ei^  fiierii  mali  suspicio,  salvos  et  securos  plegios  in^ 
veniant  de  fideliiate  ei  pace  noslra  conservanda,  et  sic 
dimitieniur  in  icrra  nostra.  Cum  igiiur  nihii  ceriiua  in 
bac  parte  providerit  consilium  nosirum  ad  pFaesens, 
reliaquimus  discretioui  vestrae  huuc  ordinem  pnedi* 
ctum  observandum  ia  hoc  iiiucre  vesiro,  ut  qui  per- 
SQnas  hon^num,  formam  delicti,  ct  ipsarum  rerum 
veritatem  melius  cognoscere  poteritis,  hoc  ordiue  se* 
cuQdum  diacretioues  et  coascieatiaa  vostras  ia  hu* 


dam  bujus  vanitatis  iustiactu  erupere  vesaniam,  ut  p  jusmodi  procedatis.  Ei  in  hujus  rei  testimoaium,  eio, 
ho:»les  aaturae  flcrcot,  coudiiionis  suae  immeraores,  ^  Teate  domiao  P.  Wintonieasi  episcopo  apud  West- 

diviai  judicii  coutemptores  j  dum  in  vindictam  fc-      *''-' '''-'  " '' ' 

r  <rum,  imaginem  Dai  exquisiiis  suppliciis  subjuga- 
renl.  Nec  veriti  suot  horaincm  pro  bestiola  per- 
dcre,  quem  Unigenitus  Dei  redemii  qanguine  suo.  • 
{%i)  txamine  igniti  ferri*  Id  ffenus  criminis  apud 
niajorcs  aoslros  purgandi  repcntur,  cum  in  notis- 
aiinsEImmffi,  Cdwardi  Confcssoris  rcgis  malris,  laesa) 
cum  Alduino  antistite  Wiutoniensi  pudicitiae,  insi- 
mulatae  judicio,  tum  in  veterum  Anglise  rogum,  uli 
Athelstaui,  Caautij  Guiilelmi  I,  atQue  aliorum  in- 
sequentium  saucilis.  Ritusautemsolemaes  in  eodem 
adhibitos  ediscas  iicct  ex  verbonim  explicatione 
Guillelmi  Lambardi  Archa^oaomiae  suae  praefixa, 
Vita  Roberti  Gemeticeasis  arehiepisco^  Ganiua- 
riensis  la  Aatiquiiaiibus  Ecalesiaa  Britannieas  proier 
Giesaajrium  Peiri  P^hfai  oapiiularibys  Carolinis  et 
Ludoviciaais  iaserviaaat  Naquft  dunta«a(  f^rro  igoitQ, 
^%d  oiiam  aqua  nuo^  fervon(c,  nuDC  frigida,  judicia  *> 
publiOA  #i^4obaniur.  Id  iun^  l^cia  quQs  d^ximus  ^ 
CDoniai,  iuiP  4^4  an^toi^cm  libelh  quem  Raauip})Q 
Cl^aviUi^  (a^io  ^vl  recte^  vulgo  tribuimus  maai- 
fostum  est.  Vidc  dicti  Ijbelli  lib.  X4V^  pap.  1 ;  Roge- 
rum  Uovedeoum  AnnaHum  part-  h  I"  ann.  HTd  ct 
sequent^,  p^  54T  et  566  ediiioRls  PraiieofaPlaaa») 
Benvlaam  iiem  Bpaalaaiaas  lib,  ui  Oa  corona,  capi 
i^l^.  Qusi  ad  ^josiiiQdi  afKulaUM£aa(Aamrcai 
perllaeol,  oooau&la  pPflHwmitirova.  mv%^  fttjiem 
la  Ari lia  bonm  #IW«M4m  W^  uaque  In  Henrici  lO 
tamppra  oum  t#ns  |^a  lata  ^uaip  desuotudine, 
ido^  9b  r^y^roDfijim  y^m  poptificii  quo  diu  antca 
lu-QbibUua  ^rt^^  prorsus  evapuit,  Iseque  eoim  aliud 
sive  in  labuti^r(is  rcf[i^  ^ivQ  QjiDi  repertum  puio  de 
hac  re  apud  majore^  i^os^ros  sancitum,  pr^ter  iHod 
unicym  quod  in  nubhcis  pnnl  teriii  licnrici  ni  la* 
bulis  habemus,  mi  prqvincialibus  aliquot  judifibus 
daiur  in  mandath,  at  ea  quie  insiabal  jndicil  viee 


mQnaslerium  xiivi  die  Jaauarii  auuo  regui  oostri  iii. 
Per  eumdem  et  11.  de  Burgo  justiciarium. » 

Igadem  formuia  memoratur  ia  archivo  scriptum 
esse  ad  a|ios  ooaauUos  proviaciarum  iudices^  So- 
mersetisB  aempe,  Porsetiae,  Cautiae,  Cssexiae  et 
Aerefordia^.  Qaeteros  etiam,  qui  provinciis  tunc  lem* 
poris  judices  praefuere,  veri  est  simile  ejusmodi 
maudaia  accepisse.  Aaimadverleadum  vero  ioterca 
esl  diu  ante  Hoarici  III  iaitia,  ezamina  ^usmodi 
jure  pontificio  vetita  esse.  Annus  enim  Heorici 
tertius  erat  121 ST  salutis  humanae.  Ataui  ea,  non 
solom  in  epistola  Alexaodri  II  ad  Raynaldum  Cuma- 
n«m  episcc^m  (ante  Uenriei  nempe  a^vum,  annia 
centum  supra  quinqaaginta  at  amplius  couscripta) 
valui  illioita  damoaniur,  aed  ipaissima  quae  bano 
ram  roeotabai  epistolaB  verba  in  Corpore  oaaonum 
poRttfions  jqnscOBsqltis  tuoc  iemporis  iristissimo, 
utpoie  audtorilate  olarissimo  (qood  scilioet  Gratiaoi 
opap»  aaaaplum  fiirimus)  looum  sorliia  fueraai» 
Vidc,  81  placat,  caas.  ii,  quaasi.  S,  aap.  7,  §  Purga^ 
tiomem,  at  Ivooam  part.  i,  cap.  15,  ai  eiu*.  tii.  De 
pofgaiioaa  vulgari,  cap.  a,  Dileeti,  hmc  uli  alia 
cliam  qvLm  faai«  in  iudieiia  exafoendia  examinam  f a> 
UM  aominabanl  aaliquilaa  orda/iiim,  aau  arda/ui» 
ut  (bnna  Laiina  vaeabaat,  quod  luhil  aliad  esi  pra»* 
ier  judicia.  Inde  etiam  bodia  Aiamannis  ei  Belgis 
(quopum  idioma  optimua  ast  io  eompluribus  velerui 
nestri  sannafiis  iaiorprea)  Urtkeyl  et  dordeel  judicia 
soBaaai,  ai  Uriheviem  eidord^elan  iudicare,aii  aiiam 
urtkeul§f^  el  dovdeeler  judicem.  Id  vero  diserie  asse* 
ritav  caaiwibos  syaodi  SaDbameDsis  sub  Etbelredo 
rega  habil».  f  Judicium  {Ua  in  cnnembus  istis)  quod 
Aafliaa  ordal  diaiiiir,  ai  juFamenia  vulgaria  festivia 
teiBporibas  et  legiiimis  jejuoiia,  sed  ei  ab  Ad?eniu 
Domlni  usqua  post  oeiavas  Bpipbanise,  el  a  Seplaa* 
geaima  uaqua  xv  diea  paat  Paaclia  minima  axer* 
c^t^ilirf   "  J>iP^d  syaod^  canones  litioiis  m^d^ivit 


m 


EADMEftUS  MONAGHUS   GANTUAtUENSIS. 


56t 


Wlstanus  pontifex  Eboracensis^  qui  sub  Cthelredo, 
cum  i£lphego  Caatuariense  antistite,  prasfuit.  Gtiam- 
num  integn  leguntur  in  codice  ms.  perquam  vetusto 
et  eleganti  ejusce  aevi  cliaractere,  exarato. 

(22)  Qiuddamdeeputola  sibiolimabAnselmo,  etc^ 
edila  et  directa.^^KdX  epistoia  ilia  in  tom  III  Ope- 
eum  Anselmi.  Quae  sequuntur  autem  hic  de  concilio 
Barensi  pieraque  omnino  hactenus  desiderata  erant. 
Alqui  non  contemnenda  accessio  inde  fieii  potest 
diligentissimo  doctissimoque  Bioio  qui  de  hujuace 
actis  nihil  reperisse  se  fatetur  praeter  ea  quse  Bad- 
merus  obiter  in  Anselmi  Yita,  et  Malmesburiensis 
in  primo  De  gestis  ponliQcum  meminere.  Idem  di- 
cenilum  de  coociiio  Romano  ii,  sub  Urbano  habito, 
de  quo  hicnoster  pag.  53,  54  et  55.  Vide  Binium 
in  (k)ncil.  tora.  III,  part.  ii,  paj;.  Kl\  ei  \tl,  Opus 
autem  illud  De  processione  Spiritus  sancti  habetnr 
in  Auselmi  Operum  part.  i. 

.  (23) /n  coTona  sedes  illi  ponta  est^  qui  locus  non 
ob^curi  lionoris.  G-ervasius  Dorobernensis  mi.  in 
dedamatione  contra  Robertum  abbatem  S.  Augaslini 
(quam  imaginationem,  ut  id  genus  alias  vocai)  An- 
seimus^  inquit,  in  Cantuariensi  civitateconsecratus^ 
ab  Vrbano  papa  pallium  suscepit,  et  tantum  ejus 
gratiam  habuit,  ut  eum  alterius  orbis  papam  voca- 
ret,  el  in  Angliam  reuerso  palUum  Eboracensi  ar^ 
ckicpiscopo  donandum  mittereL  Ita  ille.  Qui  tanto 
nomiue  dignus  erat,  loco  etiam  honoratissimo  me- 
riio  collocandum  censuit.  Vide  porro  V.  C.  Guil. 
Caradeni  Britanniae  pag.  239. 

(24)  QutBsojjitta  utrumjacta  ipsum  percusseriL 
Yeterura  plerisque  traditur  traosfossum  ruisse  regem 
sagitla,  quam  in  fcrarum  vivario,  quod  Novam  Fo- 
rC2>tam  dicimus,  jactu  infelici  collimarat  Guallerus 
Tytellus,  Gallus,  Idque  est  receptissimum.  At  suge- 
rius,  qui  huic  regi  coaetancus  etTyrcltofamiliaritate, 
ut  videtur,  conjunclus,  de  morte  ejus  verba  faciens. 
«  Imponebatur,  inquit,  a  quibusdam  cuidam  nobili 
Guaitero  Tyrello  quod  eum  sagitta  perfoderat,  quem, 
cum  nec  timeret  nec  speraret,  jurejurando  ssepius 
auJivimus  qaasi  sacrosanctum  asserere  quod  ea  die 
nec  in  eam  partem  silvse  in  qua  rex  venabatur  ve- 
ncrit,  nec  eum  in  silva  omnino  viderit.  Legimus  in 
Vita  Ludovici  Crassi  regis  Galliarum.  »  Sed  acca- 
raUus  multo  quam  caeteri,  sin^ularia  omnia,  qaae 
miseiam  regis  caedem  et  Tyrelli  jactum  fatalem  atti- 
nent  narrat  Ordericus  Viialis  in  Hist.  Ecclesiasticae 
lib.  X,  pag.  783. 

(25)  Ne  abbates  faciant  militee.  Prisce  enim  ab 
insi«[niorum  Ecdesiaram  antistibus,  rita  solemai 
aJhioilo,  miUtiae  seu  equesths  ordinis  dignitate 
titxmes  donabantur.  Codex  vetustas  de  reous  ad 
coR^obium  Sancti  Martini  de  boilo  spectantibas,  in 
tabulario  proventuum  regiorum  quod  augmenlatiO' 
fittf^dicimas:  Terras  censuates  non  donet  {•bbas) 
ad  feudum,  Nee  milites  nisi  in  sacra  vesie  faeiat. 
Vetus  item  diploma  coenobiarchae  Radiageosi  ab 
Henrico  I  conoessum  et  post  a  Joanne  firmalam  : 
le*ras  cenmales  non  donetinbbeLs)  ad  feudum>  Nec 
faciat  milites  nisi  insacra  veste  Chrietiin  ^tiapor- 
vutos  suscipere  modeste  caveat,  Maturos  autem  seu 
(iiscrelost  tam  clericos  quam  laicos  provide  susei^ 
vifit  (a).  Reperio  in  part.  i,  Hen.  IV,  part.ii,  memb. 
1*6,  num.  10,  et  in  publicorum  judicioram  actis 
Tritttt.  n,Ed.  ni,  rot.  106,  Berk.  id  ipsum  occumt. 
ijai  diligentius  de  hac  re  consuiere  velit,  adeat  In- 
i^ulphum  in  Historia  Crowlandensi,  Joannem  Sa- 
lisbariensem  De  nugis  curialium  lib.  vi,  eap.  10  et 
13,  Petr.  Blssensem,  epist.  94,  et  superioris  aevi 
litus  in  sacrandis  creandoram  equitum  armis,  qai 
in  ritualibus  (qaae  pontificiis  notns  io  usu  et  ma- 
nuaUa  dicta)  atqae  ejasmodi  allis  exstant.  Hsec  enim 
onmia  satis  edocent  in  creandis  eqnittbus  (non  Bal- 

(a)  Ad  militi»  enim  armatae  dignitatem  interdum 
eti.im  qai  sacri  erant  ordinis,  traasfugiebaat.  Vide- 
sis  Math.  Paris.^  pag.  88%  edit  edit.  Londinensis. 


A  nei  duntaxat,  ut  vocant,  sed  universiB)  ordinis  saeri 
viros  in  Ecclcsiis  solenmem  operam  impendisse, 
(|nod  inde  forte  emanuit  quod,  vetustion  ssecalo, 
ipsius  etiam  dignitatis  auctores  haberentur.  Nam  et 
archiepiscopum  Cnntuariensem  equilem  creasse  le- 

S'mus;  Lanfrancum  scilieet  Guilielmum  secundum. 
almesburiensis  monachusy  iib.  iv,  De  geslis  re- 
gum,  de  Guilielmo,  accessit^  inquit,  favori  ejut 
maximum  rerum  momentum  archiepiscopus  Lan^ 
francus,  eo  quod  eum  nutrierat,  et  militem  fecerat. 
Quin  de  Bando  coenobiarcka  Edmundoburgensi  et 
Hcwardo  adolcscente  strenuo,  Inj^alpbus  pag.  512 
edit.  Lond. ;  Patruumsuum,  inquit,  abbatem,  BurRi, 
nomine  Brandum  virum  valdereligiosum,  etc.,adul, 
et  se  fieri  legitimum  militem,  prasmissa  primitus  om- 
nium  peccatorum  confessione  et  eorum  percepta 
absolutione.instantissime  supplicauit,  Vidcsis  V.C. 
Guil.  Camdeni  Britanniam,  pag.  126. 

(26)  Velut,  bruta  animalia  venundari.  Si  deser- 
B  vorum  (quos  vilains  phrasi  forensi  dicimus)  vendi- 

tione  non  loquitur  hoc  canon,  non  omnino  capio. 
fiorum  enim  uti  aliarum  quarumcunane  rerum,  qus 
mancipi,  jure  Csesareo,  vocatae,  aominium  sive 
venditione  sive  donatione,  et  Saxonum  tempore  et 
Northmannorum  rite  transferebatur.  Videsis  chiro- 
graphum  Thoroldi  de  Bukenhale  apud  Ingulphum  in 
extremo.  Neque  sano  aut  canon  nic  aut  alia  apud 
nos  lata  lex  id  juris  hactenus  adeo  refixit,  quin  in 
jurisconsultorum  aostratium  commcntariis  passim, 
iegibus,  quibus  utimur,  coosonam  agnoscatur.  De 
senitutis  jure  videsis  quse  disputant  Bodinus  De 
repub.  lib.  i,  cap.  5,  et  Albericus  Gentilis  De  jure 
belli,  lib.  ui,  cap.  9. 

(27)  Archidiacones.  Ita  ms.  codex.  Atque  archi- 
diacones(b)  dixit  puto  ut  alii  hypodiacones .  Isidoras 
apud  Grationum  dist.  21,  cap.  1,  Cleros.  Hypodia- 
cones  Grcecequos  nos  subdiaconos  dicimus.  Sic  enim 
ibi  legitur,  tametsi  in  Isidori  Codice  qoo  utimur, 

G  edito  nempe  a  Bonaventura  Vulcanio,  hypodiaconi 
habeatur,  iocus  est  in  Originum  lib.  vii,  cajp.  De 
clericis.  CiBtemum  frequens  in  vetustis  conciiiisusus 
est  vocabuli  diacones  et  eorum  quae  inde  formantur. 
Concil.  Agathensis  canon  39,  Fresbyteri^  diacones^ 
subdiacones,  vet  deinceps  quibut  aucendi  uxores 
licentianonest,etiamal  tenarum  nuptiarum  euiteni 
convivia.  Et  canon  49,  Diaconesvet  presbyteri^  etc. 
Et  canon  65,  Quoniam  nonoportet  dwconem  sedere 
prassente  presbytero  ^elc.  Reperitur  etiam  diacones  in 
casu  recto  in  concilii  Elibertini  can.  18,  Toietaai 
IV  caa.  38,  atque  obiter  apud  Burchardum,  Ivonem, 
Gratianum :  neque  plura  adjicere  exempla  est  operae 
pretium.Inde  recentiores  Graeci  babent  etiam  Siaxt^v 
pro  Stoxovoc.  Malaxus  Peloponesius  in  Historia 
patriarcharum:  'Apa^vioc  Sidbcuvpro  Arsenio  diacono, 
et  postoa,  hi  Sicoioc  ftitt  dip^^upftfc  ^  ^cptli^  ^  8tit- 
xfdv,  etc.  Neqne  etenim  diaconus  in  recto  eviatar. 
1%  Tam  enim  ia  dictis  conciliis  aaetoribusque  Latiois 
^  quam  apud  Malaxum,  utrumque  iudiscriminalim 
asurpatar.  Eadem  analogia  formabant  Grcoi  JU^ 
Tpwv  pro  patrono.  Hesychias  in  Lexico  :  icdkpMvtc 
ol  icp«Tot  Twv  XivMrmn  Tvic  PbifMiCw^  iroXtTtioic  ^ic^ 
Pa>{AuXov  IxoT^v  JvTtc.  Tbeophiius  Antecessor  instit. 
lib  I,  tit.  17  :  "O  vo|&oc  6  do«t8txi^TOc  tc&c  icdkpMvvc 

XOX  TO^  TJSv  1C«tp<&VWV  ICOn^  M  TJj^TOOtUIV    IfttTpO* 

^v  xoXr  ;  Lex  xit  Tabularum  patronos  atque  pairo- 
norum  liberos  ad  eorum  (libertonim  sciiicet)  iutelam 
vocat.  Ita  etiam  freqaenlissime  legitar  tum  apod 
Basilicorum  auctorem  lib.  xlix,  tit.  1  et  2,  abi  AictXtiS- 
tepoc,  ait,XQCTiiicaTpc0vocdTt{AO7CoibvipiY)jv  0&&v4Tat 
%miiS(iK.Libertus  scilicet  contra  paironum  famosum 
actionem  instituere  non  potesl.  Harmenopolas  atque 
aiii  jurisconsulti  GrtBci  idem  saepissime  habent  et 
veteres  inscriptiones  in  Gneda  tov  icJTpMva»  pro 

'  (b)  Ita  Anseimus  lib.  ni,  epist.,  De  arehidiaconi- 
bas,  etc.  Ita  apud  Rogeram  Hovedenum  part.  i, 
pag.  170. 


m 


IN  HIST.  NOV.  SELDENI  NOTJS. 


554 


patronum,  qaod  legimos  apad  Janam  Gruteruroi  A 
paff.  595,num.  11  et  12. 

(28)  Ut  quaniam  ralio  Ckristianitatis  id  uiilefore 
suadebat.  —  Christianitas  et  ea  quae  ad  ChristiaDi- 
tatem  pertinent  passim  apud  Eadmerum  atqae  alios 
illius  aevi  scriptores.  Functionem  episcopaiem  atque 
fori  sacri  actionem  et  admiDistrationem  seu  officium 
episcopale,  ut  usilatius  appellalur  denotaat.  Col  S66, 
vides  omnem  Christianitatem  in  A  nglia  fere  perOsse* 
Etcol.  ZSiyOmnemauctoritatem  exercendce  Christia- 
nHtaiis  illiadimere  ciipi^^at.AliasuDtejusmodi^atque 
generali  Christianorum  nomine,  in  edictis  imperato- 
rumveterum^episcoposspeciatim  designari  voluntju- 
risconsulti  nonnulli  ad.  11,  ChristianoSyC.  DeepiscO' 
paliaudientia,  Hincapud  nos  fora  sacra  quibas,  jure 
nempe  communi  subnixis,  autepiscopi  prsesunt,  aut  ii 
qai  eonomine  episcopos.  utpole  quos  provocare  licet, 
suspiciunt,  CurUe  Chrisnanitatis  etiamnum  vocitan- 
tar.  fhrimo  Christianitatis  vocabulumylegemChristia- 
nam  sea  venerationem  Christianam,  et  Christianum  B 
coltum  generatim  sonabat,  ati  videre  est  in  C.  tit. 
De  ApostatiSf  1.  4.  et  G.  Theodos.,  tit.  De  specta- 
culis^  1.  5,  G.  eod.,  tit.  De deeurionibus^h  \\%(^. 
eod.,  tit.  De  JudosiSy  ccelicolis  lib.  xu,  alibi  item. 
Sed  postea  functio  atque  jurisdictio  illa  quae  in 
gerenda  Christianae  religionis,  seu  Christianilatis 
aut  politiss  ecclesiasticie  cura  potissimum  exercen- 
tur,  Christianitas  etiam  stgnanter  dicta  sunt ;  alque 
inde  sacrafora,  ForaC/iri«(uini totuvocitata. 

(89)  Cujus  cathedrtBprincipatus  poneretur  in  abba- 
tia  ae  Heli,  —  De  initiis  bisce  episcopatus  Eliensis, 
fragmentum  ms.  veteris  ejusdem  Ecclesiffi  Histori» 
babetur  ;  quo  et  consilia  adhtbita,  et  regia  et  pon> 
tificia  de  ca  re  diplomala  eomperiuntur.  «  Postmor- 
tem  Richardi  abbatis  {ita  historia  illa)  mittitur  a 
rege  ad  EUense  coenobium  Hervaeus  Pangorensis 
episcopus  a  suo  episcopatu  per  violentiam  ejectus,  ut 
ibi  de  rebus  Ecclesiaead  tempus  sustineretur  donec  n 
explenius  deliberasset  quid  de  eo  esset  facturus.  Est 
autem  Pangor  monasteriumin  Wallis  tothabitatio- 
nibas  plenum,  ut  sicut  Beda  refert,  si  in  septem 
partes  divideretur,  non  minus  quseque  portio  quam 
ccG  homines  haberet.  Hic  cum  episcopatu  funge- 
retur  Hervaeus  gentem  efferam  nimia  austeritate 
tractabat.  Videns  tantam  in  moribus  eorum  perver- 
sitatem  (quam  nemo  facile  posset  tolerare,  undeque 
eptscopan  timori  nullam  servabant  reverentiam) 
gladiam  bisacutum  ad  eos  domandos  exercuit,  nunc 
crebro  anathemate  nunc  propinquorum  et  aliorum 
hominum  eoscoercens  maltitudine.  Nunc  minor  fuit 
eorum  contra  eum  rebelUo.  Tanto  periculo  ei  in- 
sistebantut  fratrem  ejus  perimerent»  stmiUmodoeum 
perimituri  si  possent  in  eum  manus  injicere.  Bzpa- 
vit  episcopum  ingruens  infortunium,  plurimisque 
suorum  int^ectis  aut  graviter  vulneratis,  videns 

Suod  anima  sua  quaereretnr,  nec  conj|rruos  haberet 
efensores,  ad  regis  AngUae  confugit  patrocinium,  |% 
utile  sibi  consecutas  exsilium.  Rex  autem  ejus  ad- 
ventom  ut  famost  tunc  temporis  et  reli j^osi  episcopi 
benigne  suscipiens,  ad  EUensem  ecclesiam  destina- 
tum  procurationem  inde  accipere  eum  eonstituit. 
Ipsevero  illuc  veniens,  gratia,  conversatione,  et 
mirabili  prudentia  oronium  pene  monachorum  sibi 
alUgavit  afiecturo,  nt  si  fieri  posset  enm  sibi  episco- 
pum  adoptarent.  Quam  circa  sic  affectionem  aspi- 
ciens  caepit  paulatmi  quibusdam  circumlocutionibus 
loci  utilitatem  eis  proponere,  fratrum  animos  at- 
tentare,  et  multa  jucunda  promittere,  si  abbatiam 
in  episcopatum  promovere  et  seipsum  vellent  in 
episcopum  suscipere,  ad  quod  omciendum,  snum 
quoque  eis  promisit  auxiUum,  dam  tamen  ilU  saum 
praeberent  assensum.  Ipsis  autem  facile  ad  eum 
conveniis,  ipte  regem  adiit.  Rex  petita  concessit, 
Robertom  Lmcoiniensem  episeopam  ad  coiioquiam 
invitavit,  ut,  quod  iUe  locus  m  ejus  episcopatum 


videbatur,  sine  ejus  conniventia  non  fieret  ista 
matatio  ne  dioecesis  ejus  pateretur  iiyuriara,  si  in- 
consullo  suo  episcopo,  alius  in  eum  indoceretur 
episcopatus*  Propterea  oportuit  at  futiu*us  episco- 
patus  aUquam  haberet  parochiam,  quam  sioi  im- 
pertiri  de  Lincolniensi  Bcclesia  canonica  justitia 
ciun  sequa  compensatione  postulabat.  Datum  est 
itaque  maneriumde  Spaldewic  Lincolniensi  Ecclesiae 
in  ejusperpetuumprocommutaUoneepiscopalis  curae 
super  pa^m  Grantebregentem,  et  finito  hoc  inter 
regem  etRobertumepiscopumsecreto  negotio  (mo- 
nachis  omnino  inconsultis,  Bcclesiae  filus  et  igno* 
rantibus)  Hervaeus  episcopus  cum  litteris  regis  ad 
confirmandum  hoc  propositum  Romam  destinator. 
Qtto  veniens  impetravit  quae  petiil,  ad  regem  et 
archiepiscopum  el  comprovinciales  episcopos,  litte- 
ras  apostohcas  super  sua  causa  quues  optabat  re- 
portans.  Quarum  textum  hic  subscribi,  nec  otiosum 
est  nec  onerosum.  » 

(a)  Quod  Hervceus  a  dominopapamandatum  obti- 
nuit  ad  reaem  Henricum  de  promovendo  abba-^ 
tiam  de  Ely  in  episcopatum,  et  constituendo  eum 
illue  in  epucopum. 

•  Paschalis  cpiscopus  servus  servorum  Dei,  dilecto 
in  Christo  fiUo  Henrico  glorioso  regi  Anglorumi 
salutem  et  apostolicam  benedictionem. 

«  Omnipotenti  Deo  gratias  agimus, »  etc.  Vide  in 
Paschali //,  infra ad an.  iiiS. 

AUas  quoque  litteras  misit  papa  eidem  regi  qua- 
rum  hic  textus  ess. 

Quodauctoritateapostolica  episcopatus  in  Ely 
consHtuitur. 

•  PaschaUs  episcopus,  servus  servonim  Dei,  ve- 
nerabiU  fratri  Aoselmo  Cantuariensi  archiepiscopo, 
et  caeteris  comprovinciaUbus  episcopis,  salatemy  et 
apostolicam  benedictionem. 

«  loter  caetera  re|p[ia  terrarum,  »  etc.  Vide  Ufid. 

His  suae  confirmationis  Herveas  susceptis  episto- 
Us,  AngUameumapostoUca  benedictioneproperavit, 
regem  et  archiepiscopom  adiit,  litteras  eis  ostendit, 
assensum  eorum  obtinuit,  et  in  se<|aenti  anno  totum 
negotium  consummavit,  anno  videUcet  Dominicae 
Incamationis  1108.  Pontificatus  autem  domini  Pa- 
schalis  secuodi  papae  anno  x.  Quo  etiam  anno  rex 
Henricus  abbatiam  EUensem  ad  episcopalem  muta- 
vitsedem,eteumdemHervaeum  Pangorensem  episco- 
pum  eidem  Ecclesiae  praefecit,  coimrmans  eum  se- 
quentibos  chartis. 

Chartaregls  Benriei,  quomodo  abbatiam  de  Ely  in 
episcopatum  transmutavit. 
«  In  nomine  sanctae  etindividuae  Trinitatis,  Patris, 
et  FiUi,  et  Spiritus  sancti.  Anno  ab  Incamatione 
Domini  1108  mdictione...,  anno  pontificatus  domini 
Paschalis  papjae  secundi  decimo,  regni  quoque  roei 
simiUter  decimo,  ego  Henricus  providente  divina 
clementia  rex  Anglorum  et  Northmannoruro  dax, 
Willielmi  magni  regis  filius,  qui  Edwardo  regi  hae- 
reditario  jure  successit  in  regnum,  videns  et  Eccle- 
siae  messem  in  regoo  meo  roultam  esse  et  agricolas 
qaidem  paucos  et  ob  hoc  plurimum  lidiorantes  in 
roesse,  et  in  ipsa  Lincolniensem  Ecclesiam  multa 
plebe  fecundam,  ex  auctoritate  et  eonsilio  pnedicti 
papae  Paschalis,  et  assensu  simul  et  preee  Roberti 
Lincolniensis  episcopi  qui  tunc  Ecclesiae  praedictae 
praesidebaty  et  totius  capituU  sui  eom  ipso  annaente 
domno  Anselmo,  beatae  memorie  Gantuariensi  ar- 
chiepiscopo,  et  universis  episcopis  et  abbatibos  to- 
tius  Angliae,  sed  et  omnibus  ducibus,  comitibas  el 
principlbas  regnimeiy  Elyense  roonasterium  in  quo 
qoidem  usque  m  tempora  mea  abbates  fuerant  cum 
Gantebregensi  provincia  qnantum  videlicet  ad  jos 
LincoUiiensis  Ecclesiae  pertinebat,  cum  duabus  ab- 
batiis  Tbomeia  videticet  et  Charterich  in  episcopa- 
lem  sedem  sicut  et  cftfteros  epiacopatus  regni  mei 


(a)  Yerba  sunt  dactoris  qoem  describimus  ofi  castera  quae  ita  in  hac  historiola  interseruntur. 

Patrol.  CLIX.  iS 


iiH» 


teADMERI  MONACHli  CANTUAttlBNSIS 


m 


liberam  cl  absolulara  perenniler  staluo  et  copfirrao,  A 
at  pro  ^ubjeclionc  et  oranibus  episcopalibus  CQa- 
siieludinibus  ad  supradictam  Eeelesiam  LiDcolqien- 
sem  pertinentibus  absolvendam,  cpnsilio  ct  ^ssens^ 
praedicto  pap»  Paschaljs  (Je  beneficiis  ejusdem  mo- 
naslerii  villam  nomine  Spaldewic  cum  oranibus 
appenditiis  anis  quae  in  tcrritorio  Huntendone  sita 
est,  cum  omnibus  consueludinibus  ad  villam  prae--- 
dictam  pertinentibus,  supradicle  I^incolniensi  Ec- 
clesiae  et  Roberto  ejusdem  sedis  eplscopo  et  succes- 
soribus,  sicul  eam  unquam  Eliense  monasterium 
liberius  el  quietius  tenuil,  iure  perpetuo  tradidi 
possidenda.  Priipum  siquidem  Londoniis  apud 
Westmonasterium  in  solemnitate  Pentecosles,  de 
negotio  isto  inpraesentiameacorain  felicis  memQrisB 
Anselmo  archiepiscopo  et  universis  episcopis  et 
abbaiibus  et  procerioua  regqi  (nei  trac^alum  est, 
el  eoruni  omnium  communis  assensus  est  favonibi- 
liter  conseculus.  Post  morlera  praediclj  pontiflcis 
Anselmi,  ex  auctoritate  domini  papae  Paschalis,  Q 
sicut  jam  supradictum  est,  in  concnio  apud  castrum 
Rotingham  habito  in  die  translationis  beatae  BJthel- 
dredae  virginissedisejusdem,  feliciter  per  miseri- 
cordiamDei  terminatum  estet  deQnitum  i\  K^lend. 
Novembris.  ■ 

Histpriolam  banc  in  exeraplaribus  bipis  legl,  ouae 
eadem  ferme  exhibent,  utraque  anle  annos  amplius 
Irecenlos  exarata.  Sed  fidei  rorsan  suspeclae  merito 
videantur.  Neque  enim  forensis,  qui  eo  aevo  iq  usu, 
styli  characlerem  habent  Henrici  regis  diploma,  ul- 
pote  qaod  ab  inuaitata  omnino  verborum,  nescio 
qua  pompa  in  pontiHcis  Romani  honorem  consarci- 
nata  ;  ^uspicatur  etducas  veiuti  nomenhonorarium, 
idque  a  comilibus  plane  distinctumt  memorat,  e um 
eer^issiipum  sit  nemiqem.  post  Cruillelmi  I  tempora 
usque  ad  Edwardum  tertium,  fuu^modi  digmtatis 
vocabulo  apud  nos  esse  ini»igaitun).  Nee  in  archivis 
regiis,  ubi  ssspius,  vetqstQrum  quaa  episcopio  Eliensi 
utietiam  quas  aliis  indqlgenturprivilegiorun)  instru*  n 
menla  iterantur,  hujusmqdi  quid,  diligeqter  licet 
nnquisiveria),  reperio.  Anselmqs  itaoi  obiit  il09, 
XI  ALalend.  Maii.  At  vero  in  diplomate  hoo  quod 
^npollOS  tribuitur,  mentio  est  Apselmi  mortui. 
Praeterea  i^qnps  li08  hicfit  apnus  deoimua  UeQrioi 
regis,  oum  planittsime  qonum  aupemre  non  possol. 
Crs^ssissimi  sane  anticbroqismitOpitermoqqisae  me 
hsecsaliB  est.  Porspicaciorum  judicio  eaotepa  reliqquo. 

(30)  Ut  Ecclesia  episcopaius  ultra  $r$$  m^nw  nan 
maneat  tine  paslore.  Pastore  nempe  consecratp,  ita 
jubet  conci  ium  Chalcedonenge  Aclor.  15,  can.  <5  : 
'EireiS^  U  Tive^  twv  (jLyjTpoTroXtTSv,  o)^  T^if^Qirfirf^e^f, 
djteXouffi  tCv  iYxr/ipigfjiivwv  a^ToTc  Tioti^vfow  )^«l  ^vqj- 
6a>XovT0K  Tff^  v^(poTOv(ac  twv  iT^im^imn^y  £o^t  tvj 
ifla  (|uv<(o(R)  liiTO<  TptCv  |Ailv5v  yiyta^t  Tifi  x^^P^^ 
v(qktwv  ^iaxtficiixv  *  Id  eel,  Qu&niam  tnitropoUiani 
quidam,  uii  oeeeDimuiy  negti^uni  commiisoi  iibi 
gi^ges  ei  differunt  ordinationei  epiiCQporum,  viium 
est  iynodo  ianctm,  intra  irei  memei  fieri  dsbere  D 
fpiicoporum  ordinatimei,  Habetuv  eliam  apud 
Gratianum  dist  ilS,  cap.  %.  Videsisetiam  Bareharium 
lib.  1,  esp.  ti  et  86 ;  Ivonem  par^.  vi,  cap.S,  et 
Gratian.  dist.  ^OO,  cap.  i. 

(34)  Niii  de  monaohico  ordinej  eto. ,  tmo  duntiuiat 
exoepto^  Procul  dubio  Stigandqm  iiiteliexic,q«apud 
Quillelmura  Malmesburienaem  etiam  expressim  no- 
minatuF.  iied  viderint  interim,  qui  diligenliua  hanc 
rem  perpendeie  volunt,  deNothelmoatqueauperiori- 
bus  Nothelmo  arehiepiscapis.etconsultaqtpom  Jasce- 
linum  in  Antiojuitatibus  Eeele^inBritaanio»,  etPrao- 
ciscum  Oodwmum  episeopum,  dum  aoripsit,  Landa- 
vensem,  nunc  Hevofordensemf  in  episeoponim  ae- 
fltrorum  vitis.  Bt  summus  sane  neqiie  omnine  indi- 
ligens  monasttci  ovdinis  cultor  Aiaoldi»  Vyomis, 


dum  quinam  celeberrimaruqi  EcclesiarQm  archt- 
episcQpi  sod^iitiq  Beqedictipo  ^  iramis^uis^^  m« 
dagando  se  tqrquet,  In  Caqtqarlepsihus  Netlielrqam, 
Cuthbertum,  Breg>Ylqqq[i,  allos  etifim  (sed,  ut  verum 
fatear,  oonpullQs  qqos  certissipium  est  Benedictinos 
fuisse)  praetermitlit.  Vide  si  placet  Arpoldum  iq 
Ligpi  Vjtae  lib.  ii«  cap.  StO,  et  G.  Malqi^sburieasem 
De  gestis  ponlificum  lib.  u  |o  Odone, 

(32) /)ir^c<i  ^t^if^  iuniak  HenriQQ  re§0  Angl^r 
r^m  ad  ifuum  coucHiupt ,  etc ,  WHUlm^^  S^i^nii§, 
lUinulpkui  Dunilm^uiii^  atCfQuatuoppiHppeepiscp- 
pi.  Nah)  jta  mofl  solemqisoUm  obtiaebiit^  qtad  ooncir 
hqm  gepernle  iv  duntaxat  ex  ^ngiia  episcopi  mitte^ 
rentur,  I^eqi  observatum  ip  CQOQiliQ  Laier^flosi 
9ub  Ale^aqdro  UI;  anqo  1179  h^bitQ.  StoomiqAp- 
glia  tupc  temppriB  qQnciliuqi  dp  qniiteqdii  Ropiam 
episcQpis,  ut  coqciliQ  ibi  inter^ssent,  edhihere^ur, 
epiicopi  Angliaa  coos(apt^r  {(sseruerunt  (verba  sqnt 
Hogeri  Hoveaeni,  Simopi^  Pqoelmensis  pi^.  atqoe 
i^Iioruni  de  ee  ra  ageptiqm)  quQd  a4  fleqen^Ie  coqcir 
lium  domioi  papae,  qqatuor  episqopi  oe  Ai^Ue  tapr 
tum  Bomaq)  mitteqdi  siqf,  Cadterqro  in  cQDC|liia  re- 
ceqtionbus  iqos  varius  eat.  et  pro  arbitr^tp  vegio  et 
rp  qati^  s^pius  roatat.  Pe  legatis  seu  oretanbiifl  ed 
concilia  ffeneralia  e%  Apgli«  misais,  coAsules  {icet 
Matthxi  Parisii  annum  1^5  (qbi  etiam  ApgUcanp- 
rum  civium  universius  seu  triple^i  ordp  littapaa  et 
oratores  defltiqat  ad  coqoilium  Lugclunensesub  Inno- 
cf^ntiQ  IV  celebratum),  et  Tliomqs  vValsingpam  YpP- 
digmaNeusiriae  in  eodem  ^nno,  pagt  46$,  eieuni- 
dem  m  anno  li09>  cui  accedat  ex  i^rchivis  id  quQd, 
ad  resarcieodun)  ip  copcilio  Pisaqo  ^chispia  (a)  tqnc 
temporia  Hoqianensipm  partes  niiqium  distr^benfl, 
Henriciis  IV,  Angliae  r^x,  slatujsse  legitqr,  c  Ordina- 
vimus  quod  or^tores  nostri  soleipnea  (iti  scripsit  io 
liiteris  ad  ordines  Aqoitapiie  dalis)  ad  aieqn  et  iocuqi 
dicli  copcilii  tFapsmitteptur,  quQdqqe  4up  archiepi- 
scopioupi  c|oa(uQr4ocioribus|a  eqrpm  coptitivef  et 
quipqqe  episcopi  cum  totideqi  doctorihus  uqa  aecqm 
ibideip  debeant  personaliter  ipteresse.  Et  qqilibet 
caeterpruni  episcoporum  tam  i^egni  nostri  pr^cdicti, 
quam  terrac  noslr^e  Hib&^-nipe  ^d  diptum  copailiom, 
oertis  forsan  ex  causis,  minime  transeontioni  noum 
doclorem  pro  se  et  clerosp^  dif^pesia  destinal>it,  et 
quodquaBlibetuniversitatum  oo^trarum  doos  docto- 
res,  quorupi  oous  sit  in  theologia  pt  alter  in  jurp 
panomco  vel  civili.  ^t  nigri  monachi  qoetupr  abba- 
ies,  Gistercienses  veroduos,  canpqiciregulare^simi- 
liter  abbates  duos,  Gluoiapensea  verp  ^bates  duos 
aut  priore^,  Cartbqftidnse^  unum  pripreoa^  Pr^oo- 
stratenses  vero  qnum  abbi^tcm  ;  et  quQdlibet  etiam 
capitulum  ecclesiae  cathedralis  ooum  dpctorepi  ad 
diclum  transmiltel  conoilium  \  qupdque  nrior  hospi- 
talis  Saocti  Joannis  Jerusalepi,  iq  Apglia  r^dpos, 
iliuc  in  propria  person^  ^trpnsfer^ty  }lea  ^qteqi 
ordiqatiQQCs  qostras  et  quascimqqe  ahas  (a^tas  aep 
etiam  f^cjendas  taqgentes  matf  riap^  spliiiipiiiiici^  aqt 
uxiiopis  praedictam  nop  solum  in  rpgno  pQsin^  pna- 
dicto  et  dicta  terra  Hiberni».  verpm  ^ti^im  iq  duceta 
qpstro  Aquitapiip  Yolupius  pbservari,  n  lu^  leginiqa 
in  tabulis  Vascen.  9  et  |0,  Iteo.  IV,  membr,  4.  fqr- 
mulam  ileqi  qqii  Henricus  Vl  rex^  legntos  auos  (quo- 
rpm  civilLi  alq,  alii  sacri  ordinis  ^rfiqt)  qi  coqpilio 
JBasileepsi  iotercssept  ^ubstituit  ;  cqpi  r^i»ipie 
ejusmodi  quid  o^^curratj  m&pU)  Visum  est  a4jiGere 
ez  tabulisTrano,  12,  ]^nr,  Vl,  qiemtirr  9.  l^mpia 
iu  margiqe  est :  pp  pafeitate  con^fM  ^%iffi/^ 
ribus  regii  ^interea^ndumadneUt^mfii^nn'  U- 
sp^mentumipsuq:!  ita  ponq^ptum  eM, 

Rex  oranibua  ad  qqoa,  eie..  saltttem. 

■  Seiatia  quod  eunii  joi|a  deeveta  Codfllaiilieaa]s 
{b)  eonciliiy  pn^senfl  ceaoiliam  Pesileepse  aolualiter 
oelel^relor  siib  Baiietisaimo   PeisB   domiiu»  fluge- 


(a)  Vide  concil.  Gonstant.>   sess.   20,  apud  fiin. 
tom.  III.  part.  II,  pag.  •43. 
{b)  Vide  concil.  Gonstant.,  sess.   19,  pag.  93(3 


apud  Binium  tom.  III,  part.  11,  et  Basil.  apud  eum- 
den  tem.  IV,  pM.  i.  p|g.  ii. 


551 


LIB.  DB  EXCELLBNTIA  B.  MAHlJj!. 


65« 


Dio  ]iapa  qu^Pto,  110«  eidem  (»md]{d,  nedum  ex  parte  A 
ejo84m  QQBpilii  pe;  ^uqs  ppfttpm  ^obU  en  bae 
c^usa  ^perialiter  destinatQ^,  vej-umeiiam  apoalQUcis 
ci  imperialibus  ac  aliorum  quamplurimorum  sanclae 
matris  Ecelesim  Paerum  et  principum  saeonlarium 
litteris  creberrime  iQstlgali,  ad  Dei  laudem,  sanot» 
m«ktjrip  Beol9«ifl9  proipevitatem  Qp^tam  e(  bonQrem» 
et  prspsertim  Qb  fidei  catholic«  exaUj^tiqqem  JQler- 
esse  cupicntes,  variis  et  diversis  causis  rationabili- 
ter  prsepediti  quominus  personalitereidem  interesse 
poterimuf,  ut  vellemas,  venerabiles  Patree  Rober^ 
tnm  Londom«PA0m>  Philippum  L^KovionsQm,  Jqao^ 
qem  Roffepsera,  jQaQnemBajoc€ns0ni,e\  Beroardum 
Aquensem  episcopos,ac  chanssimum  consanj;uiueum 
noslrum  Ecfmunaum  comitem  Moritonii,  dilectos 
nobis  Nieolaum  abbatera  Ula8tODieB9em,Wlllielmum 
ahbatem  eeoleaise  Reate  W'm  Vbprum,et  Williel* 
mum  priorem  NQrwiceoaem,  neonoa  dilectos  et 
fi(id«>s  nQstrps  Henricum  Broumflete,  mijitera,  ma- 
gistrum  Thomam  Broun,  utriusque  juris  doclorem,  H 
Sanim  decanum,  Joanaero  GoUuelle,  milileiB,  ma* 
gistraia  Petrum  Uaurioii,  doetQrom  tn  UtMlogia,  el 
mdgiatrum  NicQli^um  David,archidiaeQnvm  CQpstapt 
tiensem  e(  Hc^ntlatum  in  utroque  jure,  nostros  am- 
bassiatores,  oratores  veros,  et  indubitatos  procura- 
tores,  aetores,  faotopes  et  nnntioa  apeciales  eonsti- 
tutmua,  faoimus  at  denutamua  prr  pi«o«f qlea,  dantM 
ot  dftmuft  m  ^\  ip^orum  mftJQn  parti  pot^tatem  et, 
n^aQdalum  lam  generale  quam  speciale  pomine  no- 
slro  et  pro  nobis  in  eodem  concilio  interessendi, 
traolandi,  communieandi  et  eonoludendi  tam  de  hia 
quai  reiormationem  Bceifisim  umversalia  ip  eapite  e^ 
io  membris,  quam  iu  bis  qus  fidai  qr^hpdQxs^  fulci- 
mentum  regumque  ac  principum  pacific^tionem  con- 


eeniaFe  poterunt,  neenon  de  et  supav  paee  perpetua 
gfierr^rumvQ  abstjnpntia  inter  qqs  et  CarQlum  ad^ 
versarium  nostrum  de  Francia,  ao  etiam  tfBctaudi, 
communicandi,  et  appunctuandi,  coosentiendi  insu- 
per,  el  si  opus  fuent,  dissentiendi  his  qu»  Juxta 
deliberationem  dieti  coneilii  inibi  statui  ot  ordinari 
coaligerit.  PrQmittentfia  et  ppQmiuimua  bona  fida 
nos  rf^t^m,  graium  et  firmura  perpeiuQ  habiturum 
totum,  et  quidquid  per  dictos  amoassiatorcs,  ^ora- 
tores  et  procuratores  nostros,  aut  majorem  partern 
eoraradem,  actum,  ftictum  aan  gastum  (iierll  in  pm^ 
miasts  et  in  lingulis  prmmissorum,  ot  hoo  idom  Qnm 
de)  ct  super  his  certiorati  faenmus,  quantum  ad  noa 
et  Chrislianum  principem  attinet,exsecutioni  debita 
curabimus  demandare.In  cujus  rei  testimonium  has 
litteras  nostras  fleri  fecimus  patanles.  Dat.  aub 
magni  ligiili  poitri  to^impmQ  in  palfttio  posiro 
\Ve8tm.  3;  die  jQlii,  ■ 

a  Per  consilium.  n 

Litterarum  autem  ponlfficiarum  quibus  ad  eoncl- 
lia  gonaralia  ordinea  voeaatur,  formulaa  babes  apud 

Bimum  im-  i?i,  part.  \h  9^,  674,  m  ftpparatu  wi 
cQucilium  Lateraneuse  aub  runocentiQ  III  oelatuitn 
tum ;  apud  Matth.  Paris.  anno  1245.  pag.  886  ec(i- 
tioois  Liondinensis,  ad  abbates  sciiicet  et  priores 
Ecclesiae  Anglicanfle  Lugduno  datas  iii  Kalend.  Fe- 
bruarii,  anno  iQqoee^tii  qqarti  aa^^ndo,  quas  ta- 
menreperiQ  eiiam  vctusiis  Anualibua  m^.  Burto- 
nensis  ccenobii,  ubi,  syllabis  alioquin  vix  discrepan- 
tibus,  V  Idus  Junii  substituitur ;  apud  Binium  Item 
dieta  tomi  tertii  p|ig.  168  et  sequentibus  in  ooBoilii 
Vi^unemia  aubCUm^Dti)  YpiTOmtioiie,  tttomi  lY, 
Ptft.  H,  pigt  276. 


EADMERI  9IONAGHI 
DE  EXCELLENTIA  mmi$  MARIJ: 

LIBER  *. 


CAPIJT  PWMDM. 

Super^niinBUl^m  omui  qUQd  post  hQminem  Deum 
Cr^fitijm  est  welleiitiam  beat^  matris  Dei  quomo- 
4acuuqa6  ftt  RaUemlippienlioculpcprdiscontemplari 
^nheli^s,  cl,  OQptwpIftUdQ,  (juod  ind.e.  mibi  P^PW 
conceditur  ad  communem  notitiam  proferre  dcside- 
rans,  horreo  peccatorum  quibuH  premor  enormita- 
tem,  et  valde  timeo  ne  mihi  tam  alta  petenti  maz  < 
objidatur  illudsacrse  Scriptursedictum :  Tollaturim- 
pius^n^ Hifatglqriam  Bei  {ha,  xxvi,i0) .  Vere  oum 
raQ(^it9  fWQtum  Filium  ejo^,  ph  boo  Ut  peccatis 
homiiium  iiiQdQratvr,iii^tameaaa  filium  ejoa,imnmbU 
spoi  eoadpto  qoed  vol  parom  peroipiaDdi  de  subli- 


G  propt^r  peceator^  quam  prppt^r  Ju^K  k^i$m 
Dei  matrem.Dicil  enimipi^bQQua  Filiua  ejuaai 
veniueyoi^ar^ju^tQ^,  $€4pmiiiar§$  (M^$lk.  ix,  U). 
Apostolua  quaque  testi^tur  q\^odQhni§iu§  m^nk  te 
muniumfec^tore$i(il9^^tae4r0^q9iwm  ae  iatatuf 
primumesse(/nQit  1, 15).  ^i  igiuir  im  pwpiap 
peccatorea,  scilicet  propter  me  meique  similes,  facta 
est  Domini  mater,  quomodo  immanitas  peccatorum 
mtorum  cogere  me  poterit '  desperare  veniam  eo- 
rum,  cum  tam  ineffabile  donum  *  sit  factum  ^x  oa 
Qb  our^tipu^m  eprum  T  At  lp<t  our^tiQ  4t4  qnqa  offi» 
Q4Qiua  progr^iat^r,  m  ifi  «uibua  miafiriaordiiia 
(^rabituv  quam  ia  iilia  a  quibiia  Hmivtm  booum 
amatuv,  ampleotitor  ot  veneratur.   Eicitemu^  ^rm 


mitat^  t^iae  matPia,  sci^na  *  videlicet  illam  magis  I)  mept«m  ftoslram,  fratrw  m\^  «tewlftmur,  qoi^MHm 

VAIIIiS  LBCTfONKS* 

I  €aHaim  M(mm  mat.  Carkt  £.  tO«  ai  S.  ^.  m.E.  iO.  foriptom  Badmari  Honaalii  disoipuli  ^atf  A^^ 
salmi  Clantnanfinai^  Arcbiopiai^Qpi.  Ite  puMima  a&  dulctaaima  Matre  Douiiiii  ^tM.  m.S.  0».  looiptt  Somo 
do  ianeta  llaria.  Hao  nu.  stim  difUntfuU  fifinilfila.  ^  FetaBli  mox  flu.&  petMiii  iiiisaPo.i  yorm  oumi^ii. 

vere  cum.  ^Quod  vei  parum  concipiendi  de  sublimitate  tantae  matris,  Dei  scilicet  Genitricis,  omninmquo 
tam  Angelorum  quam  hominum  Reginae,  sciens  fiw.ouid  vel  parum  percipiendidesublimitatetantSB  matris, 
scienaT^Gogere  poterit  mse,  cogere  me  poterit.  *Ineffabile  bonum  fnir.  ineffabile  doaum. 


659 


EADMERI  MONACHI  CANTQARIENSIS 


560 


possumus,  ut  in  celsitadinem  laotae  Virginis  atten-  A 
damus ;  et,  quae  nobis  miseratio  filii  ejus  revclare 
dignata  fuerit,  pro  laude  ejus  proferamus,  prolata 
ruminemus  ^.  Erit  enim  fortassis  hoc  ipsum  optatae 
nobis  '  causa  non  parva  salutis,  etsanctatis  ex  vitio- 
rum  punclionibus  animis  medicina  salubris.  Qui 
namque  fieri  potest  ut  ex  memoria  laudis  ejus  salus 
non  proveniat  peccatori,  cujus  uterus  factus  est  via 
ipsi,  ad  sanandum  peccatorem  venienti  '  Salvatori  ? 
Quid  dixi,  via,  cum  idem  uterus  thaiamus  Dei,  auia 
Dei,  in  qua  habitarel,  sit  factus  ?  vere  etenim  habi- 
tavit  in  eo,  quoniam  seipsum  ipse  in  eo,  et  ex  eo 
quod  prius  non  erat  fecit.  0  babitaculam  mira- 
bile  '*  1  0  habitare  inefiabile ;  quem  coeii  coelorum, 
quem  omnes  rerum  creataram  macbioae  capere  ne- 
queunt,  virgioalis  uterus  beatse  Mariae  cepit,  quando  g 
eumdem  ipsum  de  se  venim  et  perfectum  Deum  et 
hominem  in  una  persona  concepit  et  generavit,  ria 
tamen  ipse  uterus  exstitit,  quia  perillum  Deushomo 
factus  in  muodum  visibilis  venit. 
CAPUT  U. 
De  origine  Virginis  Marim. 
Quamvis  igitur  hoc  solum  de  sancta  Virgine  prae- 
dicari,  quod  Dei  ^'  mater  est.excedatomnemaltitu- 
dinem  quae  post  Deum  dici  vel  cogitari  potest,  et 
altissimum  quid  habeat  in  hoc  ad  contemplandum  et 
ruminandum  mens  humana  quae  ad  eam  anhelat  ^*, 
tamen  quoniam  mihi  venit  ^'  in  cor  ut  de  ea  aliquid 
dicam  primo  de  ^^  ejus  origine,  ac  deinceps,  si  quid 
tenuitas  sensus  mei  de  ipsa  quod  dignitati  illiusexi- 
stimem  non  adversari  capere  poluerit,  in  medium  p 
proferre  libet.  Adsis  igitur,  doroioa,  et  non  mea, 
quae  exsecror,  sed  tua,  quae  precor  ",  merita  illis 
digneris  altendere,  quae  veneror  ".  Tu  quidem  nosti 
mentem  meam  in  boc  esse  quod  me  omnino  indi- 
gnum  judico  de  tc  loqui,  aut  quidquam  scribere  ". 
Sed,  quoniam  insitae  tuae  '*  pietatis  oculo  super 
multos  mei  similes  scio  te  respexisse,  aliquo,  licet 
dignitali  tuae  indigno,  meae  devotionis  obsequio 
vellem  agere  "  erga  te  quatenus  ipso  consuetae 
misericordias  tuae  oculo  quandoque  digneris  et  me 
respicere.  Tacilis  itaque  illisquae  ab  inilio  ••  omnis 
creaturae,  usque  od  sanctum  filii  sui  adventum  ", 
de  hac  Vlrgine  prophetata  sunt  tam  per  eos  "•  qui 
ante  legem  quam  et  per  eos  qui  sub  lege  jusli 
fuerunt,  illud  conjicio  apud  me,  nativitatem  ejus 
(quam  quidem  ex  linea  generationis  humanae  non  ^ 


nescio  descendisse),  magna  quaedam  atque  miranda 
divioorum  signoram  indicia  praecurrisse.Quae  tamen 
illa  fuerint,  solus  ipse  sine  scrupulo  no^it,  qui  eam 
sibi  antequam  •*  nasceretur,  in  matrem  elegit ;  quod 
ea  re  *^,  ut  autumo^  et  non  incongrae  actum  **  credi 
potest,  quatenus  eo  major  veneratio  fidelium  circa 
ejus  orlum  existeret,  quo  sublimitatem  •■  tantae  rci 
altiori  secreto  celari  quisque  perpenderet.  Nec  enim 
Ecclesia  Dei  ineoncussae  auotoritatis  ducit  ipsam 
Scripturam,  quae  ortum  iliius  ab  angelopnenuntiatum 
refert.  Nam  licet  beatus  Hieronymus,  juxta  alterius 
cujusdam  Scripturae  materiam,  quam  in  adolescentia 
sua  legisse,  et  cujus  auctorem  se  fatetur  ignorare, 
earo  fecerit  " ;  dicit  tamen  non  eo  pacto  se  scri- 
psisse  quod  scripsit,  ut  aliquam  descriptae  rei  cer- 
titudinem  Ecclesiis  vellet  inferre»  sed  hoc  solo 
ut  rogantibus  amicis  simpliciter  roorem  •*  gereret. 
Unde,  quemadmodum  dixi,  scriptum  iliud  in  au- 
ctoritatem.  Ecclesia  suscipere  noloit,  videlicet 
indecensesse  reputans  de  beata  matre  Dei  quid 
dubitabile  in  laudem  ejus  recitari,  cum  ea  quae 
incunctanter  de  illa  vera  existant  tanta  laudis  roa- 
teria  sint  referta  ut,  quicanque  in  laudando  eam 
morari  desiderat,  necesse  sit  ut  facultas  ejas  ma- 
gnitudini  "  et  veritati  saccumbat.  Sicut  enim  sola 
prae  cunctis  meriti  singalaris  enituit,  ita  quidquid 
eam  attinet,  speciali  quadam  veritalis  firmitale  di- 
gnum  est  enitere. 

CAPUT  III. 
De  annuntiatione  angelica. 

Nata  igitur,  et  infantiles  annosexuta,  quaro  caste, 
quam  sancte,  qoam  Deo  digne  vitaro  instituerit,  el 
institutam  egerit,  quis  vel  cogitata,  non  dico  dictu, 
queat  coiyectare  •*  f  Nulli  denique  dubium  castissi- 
mum  corpus  et  sanctissimam  animaro  ejus  funditus 
ab  oroni  fuisse  macula  peccati,  jugi  angeloram  co- 
stodia  protectam  ",  utpote  aulam,  qoam  suus  et 
omnium  creator  Deus  corporaliter  inhabitatorus,  et 
ex  qua  hominem  in  suae  personae  unitatem  "  inef- 
fabili  fuerat  operatione  sumpturas.  Et  quid  miraro  t 
Nam  et  inter  *•  homioes  usus  obtiouit  (si  tameo  a 
coelestibus  ad  terreoa  potest  esse  comparatio  olla) 
ut,  cum  praeponeno  aliquis  et  persona  dives  aliquo 
vadit  hospitaturas  cUentes  **  percurrant  ut  loeum 
muniant,  mundent,  ornent  et  custodiant  quo  ve- 
nienti  domino  suo  aptusad  inhabitandum  et  congraus 
fiat.  Quod  si  talis  apparalus  fit  pro  adventu  terreoi 


VARIiE  LECTIONES. 

1  Laudeejus  prolalararainemusmM.Iaudeejusproferamus,prolata  raminemusjOptarenobismw.optataeno- 
bis.  •  Peccatoram,cujus  uteras  factusest  via  ad  sanandum  peccatorea  venienti  mM.peccatori,ciyus  uteras  est  fa- 
li^^IV^^  sanandum  peccatorem  venienti.  "  0  habitaculum  mirabile mw.om<«. "  Quae  Dei  m#<.quod  Dci. 
^^  Ad  Dominum  anhelat  tnss.  ad  eam  anhelat. "  Quoniam  modo  venit  m«.  tamen  quonian  mihi  venit. 
iT  ir™^/*™^^  m«.omi«.parum.  "  Tua  quap  precorm*.^.  taa,precor.  "  Quae  vereor  tnts.  quae  veneror 

Aliquid  scnbere  mss.  quidquam  scribere.  "  Insitae  libi  ms.  B.  insitae  tuae.  "  Velim  agere  m«.  vellem 
agere      lUis  ab  mitio  m«.illis  quae  ab  initio.  •*  Sanctum  sui  advenlum   mss.  sanctum  filii  sui   adventum 

Sicut  tam  per  mw.omU/.  sicut.*»  Eam  anlequam  m«.eam  sibi  antcquam.  •*  Quod  io  eare  mss.  quod  ea 

ne.      locongrue  actum  mss.omitt.  aclum.    •"  Quod  enim  alio  modo  subliraitatem  mss.  quo  sublimitatem. 

^  Eam  relecerit  mw  eam  fccent.  •■  Similem  morero  Edit.  Pie.  humilem   morem  mss.  simpliciter  morero. 

Magnitudim  rei  »w*.  ejus  magnitudioi.  ■•Noo  dica m.  coojuecturare  mi».  oondico...  conjectare.  •*  Protecta 

mss.  protectam.  ••  Unitate  m«.  onitatem.  "  ^*"*  ••*•''-  — -- •  — *—  •* "—- ^^*-* — -  -*  -i:-»-»-^-  — 

omitt,  ut. 


'  Nam  inter  mss.  nam  et  inter.  **  Hospitatorus  ut  didites  mss. 


561 


LID,  DE  EXCELLENTU  B.  MARLE. 


562 


hominis  et  roomentaneaj  poteslalis  qualis  apparalus  A  subsianiialcm,  coaeternum,  coomnipolentem.  ex  sua 


omnis  boni  pntamus  fiebat  pro  advenlu  coelestis 
Regis  et  seterni  in  corde  sacratissimsD  Virginis,  qua> 
illum  non  solum  erat  iu  semet  transitive  hospitatura, 
aed  etiam  ex  substantia  sua  factumbomineroparitura? 
Siquidem  uH  venit  phniludo  temporis  (GaL  iv,  4), 
quod6Uoadventui**ipseDeu8ante  tempora  praedesti- 
navii,misilangelum  Gabrielem,unumde  primis  phn- 
eipibus  regni  '*  sui,  nuntiare  tibi,  o  beatissima 
feminarumy  instare  salutero  generis  huraani,  et  se 
eamdem  salutem  operatururo,  et  ex  te  castissima, 
per  Spiritus  sancti  operationem,  verum  hominem  '^ 
nasciturum.  Audis,  domina,  qu»  feruntur,  et  ad 
rem  omni  saeculo  inauditam  paves  et  miraris.  Nulla 
tamen  increduUtate  moveris;  verum  indubitanter 


natura  sino  initio  Deus  Paler  genuil,  et  per  eum 
omnes  crealuras  visibiles  et  invisibiles  ex  iiihilo 
fecit.  llunc  igitur  sibi  tam  unicum  quam  dileclissi- 
mum,  et  in  omnibus  oranino  aequalem,  non  passus 
est  ramanere  solummodo  suum,  sed  euradem  ipsum 
voluitin  rei  verilaie  esse  beatae  Mariae  unicum,  et 
dilectissimum,  et  naturalem  filium,  nec  ita  ul  duo 
esseul,  unus  videlicet  Filius  Dci,  alius  filius  Mariae, 
sed  idcm  ipse  qui  Filius  Dei,  in  una  persona  esset 
filius  Marise,  et  qui  filius  Mariae,  unus  et  idem  esset 
in  una  persona  Fihus  Dei.  Quis  haec  audiens  non 
obstupescat  et  quod  Deus  tale  quid  velle  potueril, 
non  ultra  omne  quod  dici  potest  admirabile  ducat  ? 
Puella  de  propagine  Adam  nala,  de  peccalrice  pro- 


tenes  apud  te  omnimodis  impossibile  fore  non  fieri  g  genie  orla,.  subilo   versa  vice  malediclionis   Evae 

quod  angelus  dixit  fulurum  esse.  Credidit   ergo    et 

cerlissime  intellexit  Deum  tam  bonum,   tam  pium, 

tam  omnis  misericordiae   visceribus  plenum   ut  ad 

terras  de  coelesti  sede  descendere,  et  homo   factus, 

per  indebitam  sibi  mortem,  genus  humanum  a  per- 

petua  vellet  morte  qua  tenebatur  eripere.   Respon- 

dens  ergo  nuntio  ait:  Ecce  ancilla  Domini^  fiaimihi 

secundumverbumtuum  {LucijSS).  0  fides  Deo 

accepta  !  0  humilitas  grata  I   0   obedientia   omni 

aacrificio  jucundius  Deo  oblata  !    Quid   ergo   quod 

yenientis  Dei  oculos  offenderet  in  illa  poterat  resi- 

dere,  in  qua   tantarum  virtutum   insignia  veniens 

invenit  redolere  ?  Certe    sola   fide   Abraham  fertur 

Deo  piacuisse  ;  et  hoc  solum  quia  Deo  credidit  ad 


bencdicta  praedicalur  super  omnes  mulieres,  et 
concipit,  et  parturit,  et  paril  hominem  Deum,  om- 
nes  praevarirationes  ab  Adae  fiUis  propulsaturum, 
eosque  in  ca^Iesti  ^'  regno  suo  sibi  cohaeredes  con- 
stitulurum. 

CAPUT  lY. 
De  amore  Virginis  ad  filium. 
Quam  mirabilis  itaque  el  ineffabilis  araoris  affectus 
^*  considcrari  queat  inter  hunc  talera  tantae  matris 
filium,  et  hanc  talem  tanU  filii  roatrera,  perpendant 
bi  sallem  quoquo  modo  qui  unico  dilecUonis  fervoro 
sese  altrinsecus  amant,  mater  scilicet  filium  et  fiUus 
matrem  Perpendat,  inquam,  aliqua   bona   mater  ^ 


quo  affectu  tenealur  erga  unicum  et  bonum  filium, 
Jusmiamilli  repuiaium  fuisse  (Gal,  iii,  6).  Super  et  bonus  fiUus  simiU  modo  perpendat  qua  pietate 
humiles  autem  et  quietos,  ac  verba  sua  trementes  ^  movealur  erga  bonam  ac  dulcissimam  suam  ma- 


Jsai.  Lxvi,  2).  Spiritum  suum  requiescere,    et  obe- 

dienOam  se  prae  sacrificiis "   roalle  asserit  Deus 

(/  Keg.  XV,  22).    Cum  igitur  in  his  quae  tantopere 

Deo  placent  sancta  virgo  Maria  tam  excellenter  illi 

placuit,  ut  nequaquam  crediderim  ipsam  ulla  "  ra- 

tione  excellenUus  placere  potuisse,   nimirum  tcne- 

mus  fide,  ab   omni,  si  quid   adhuc  in  illa  originalis 

sive  actualis  peccaU  supererat,  ita  mundatum  cor 

llius  ut  vere  super  *'  eam  Spiritus  Det,  scilicet  super 

humilem  et  quietam  et  trementem  verba  sua  totus  ^^ 

requiesceret,  ipsam   voluntaU  Dominicae   casUssimo 

ac  simplici  corde  obedientem  omni  holocausto  sua- 

vius  acceptaret,  virtuteque  Altissimi  obumbratam, 

Filium  Dei  ex  illa  incorporaret.   Hic   se   suberi^at 

intenUo  menUs  humanae,  et,  pro  posse,  paucis  inlc  n-  D  alii  filii  nascuntur  ex  patre  el  matre,  ita  fiUus  ejus 

dat  quanti  penderit  omnipotens   Deus  merita  hujus      ^atus  est  ex  ca  sola  matre.  Excedit  itaque  omncs 

beatissimae  Virgmis.  Inlendat,  inquam,  et  conlem-      ^^^^^  parentum  in  filios,   aut  fiUoruro  in  parentes 

pletur,  videat  et  admiretur  unum  Filium   sibi  con-      amor  islius  matris  in   filium  suum   et  isUus  filii 


erga 
trem,  et  aliquatenus  tentenl  ^*,  si  quomodo  in  se 
conjectare  valcant,  amorero  hujus  bonae  matris  erga 
vere  bonum  et  unicum  filium  suum,  et  isUus  boni 
filii  erga  vere  bonam  et  dulcissimam  malremsuam. 
Et  quidcm  omnes  homines  ex  conjuncUone  duamm 
persooarum,  hoc  est,  maris  et  feminae  procreantur, 
et  amorem  suum  utrique  personae,  id  est  patri  et 
raatri  naturaUter  debentqui  sic  generantur,  ipsis- 
que  nibilomiuus  suum  parentes  ^  ambo,  qui  eos 
genuerunl.  Cum  autem  ^^  amorem,  quem  pater  et 
roater  singuli  dcbcnt  fiUo  suo,  debet  haec  felicis- 
sima  matrum  sola  filio  suo,  araorem  eUam,  quem 
debct,  quilibet  filius  simul  suo  patri  et  matri,  ille 
filius  vere  Yirginis  debet  suae  soU  matri.  Nam  sicut 


VARIiE   LECTIONES 

••  Suo  adventu  mss.ma  adventui.  ••  Principibus  suis  scilicet  regni  mss,  principibus  regni.  •^  Ve- 
rom  Deum  et  hominem  mss.  verum  hominem.  ■•  Pro  sacificiis  m*f .  prae  saerificiis.  ••  Crederet  quis 
illam  aUgua  mss.  crediderim  ipsam  ulla.  **Ut  nec  super  mss.  ut  vere  super.  ^'  Sua  ortus  mss,  soa  totus. 
••  Et  parit  hominem  Deum  omnes  praevaricationes  prapulsaturum,  eosque  qui  sibi  obtemperarent  in  coelesti 
mss  ac  parit  Deum  omnes  pnevancationes  ab  Adae  fiUis  propulsurum,  eosque  in  ccelesti.  ^*  MurahiUs  natura 
et  ineffabilis  affectus  amoris  mss,  mirabiUsitaque  et  inefiabilis  amorls  aflectus.  **AIiqua  bona  roater  ms.  S, 
aUqua  mater.  ^•renlet  m«.  tentent.  *•  Ipsumque  nihilominus  amorem  suum  parentes  mss,  ipsisque  nihilo- 
minus  suum  parentes.  •''  Cum  autem  mss.  eum  autem* 


503 


BADMERI  MONAGlIi  CANTUA&IENglS 


564 


im  roatrem  &iiftm.  fii  hoea  quidem  it&  se  habent,  A  thehda  sucdditur.  Et  reverd  dightttn  filit  tit,   ed   in 


juxta  rationein  filifttionis  qudi  facta  probatur  .exira 
Idgem  faaroatiffi  procrtetionls.  Alio  quoquc  modo  si 
placeti  bmorem  hujua  fliii  at  hujua  matris  perBeHite- 
roHr)  et)  quantUm  inde  nobia  coneeBSurH  fuerit, 
prout  ^  j)098unius,  spaoulamur.  Gerie  qus)  genfcrat 
virgo  est  **  lenipbraliter  nata ;  qiii  generatus  Deus  est 
p^r  queni  omnia  tempora  sunt,  61  ipditmet  virgo 
crealfi.  OsiOndit  erg o  ipae  primus  **  amordro)  quem 
habebat  erga  Yirginemi  et  aihorem,  quo  hullum 
putamuB  esse  majorem  '^ ;  matrem  fcuam  feoit  li- 
lami  et  Virfinitatem  illi  non  ademit.  El  quidem  heec 
duo  ipsa  jueundiuB  amabat^  soilicet  virginitaiem  et 
fecudditatem ;  virginitatem,  quia  hane  plftc^re  D«o 
per  omnia  intelligebat ;  fectthdiiatem,  quia  sine  hac 


\lrgirtem  •'  superveniente,  iiia  IMnndMiUr»  quae 
pariiui^  erat  Deum  per  quem  tdtua  fiitmdus  alilya- 
i^tui*;  Quid  ei^o  hie  dieemus  ?  Bsthe,  JiuiAtis,  uila 
theli^  homihl^,  «tti^  Ihddtlm  hujuft  dilectidhis,  quafh 
beus  tid  hHdb  Virgih^h)  hafiult,  (fueftt  p^h^ti^f^, 
quando  et  illi,  ttuod  chAMus  timnbftt,  iie  inl^re 
lervflvlt  ** ,  tt  eatn  tdm  dlgne  ei  cltsi«  flM^undalam, 
sul  ipsius  tnatfem  feclt.  Potestne,  ^uftso,  uIIUs 
hominum  aut  ahgelohini  istius  ahiOHs  ihlth^tisilAti, 
aut  "^dighititti  hbnOHs  Illius  quldttuam  vel  bOgitfctU 
percipere  tfomparablle  ?  Brigiie,  obsecro,  fralHs 
hiel,  erlgite  sciem  mentis  vestrae  nd  («ontethplanduhi 
tdm  mirAtt)  divihdg  dighatioHi^  OperAtidhem,  tahi 
ineft*dblleffl  ••  el  stupehddm    drani    feSetJulo   hujus 


rolilediotum  legiB^  qua*  adhuc  oamaliter  custodie-»  g  rhulierts  grfltiam  et  e5[6lt&tionem.  E(  lu,  o  betitis 


balur,  incorrere  metuebat.  Yicit  tamen  amor  In  ea 
aervand^  virginiiatis,  gt  ekcluslt  Ab  ea  tlmorem 
inoul^rehds  maledictionisi  Yirgo  itaque  tehent  et 
delicatii,  regali  Btirpe  progenlia)  et  speciosIsBlma 
toUiro  intentionem  suam,  totum  amorem  suum,  to- 
tum  studium  suum  ad  boc  intcndit  ut  corpus  ct 
animam  suan)  t)M  virginltate  "  perpeiua  consecra- 
l^t.  SclebAt  enlm  quod  quanto  sanciius  eam  donser- 
varet.  tiittio  sublithius  ei  qui  omnium  castlssimus, 
IttlO  qul  Ipsa  OdstitHs  estj  appropinquarct.  Ample- 
otendo  igitur  quod  acceptHblliuS  esse  cognovit  Domino 
iegi^,  speritvlt  et  eredidit  se  plene  evasuram  male- 
dldtUffl  dfttie  lcgi^,  repotand  seoum  illuro  tantde  boni- 
ttlil  el  mntie  ssplent^  ut,  dum  se  nullalenus,  juxta 
eonici€htiafti  suam,  tnelius  scire  aUt  posse  faccre 
quam  Atiebiit  adverteret,  certum  oohsiiium  '*,  ne 
qilld  |»edOftli  in  iBtisSUbil^etyinveniret^necdccept&est. 
Qhis  enlR)  HperfaVit  in  Dohilho,  et  dei^liclos  est  6b 
00?  (hML  iXi  II.)  Denique  hbi  tam  sancStdm  inten- 
UOtifefll  ejusi  tam  Clstum  proposllum  ejus,  tam  hrm&m 
Mm  ;  ttonstintem  sp^m)  et  indeflcientcm  viditcha- 
fiUltem  ejus,  l?OttlsfHcoi^lte»*su*Intuitucgit  circa 
iilaiht  ut  Hec  SanetitaS  ihtentionis  ejul  fhistrarctUr, 
neo  caititM  proposlti  cjuii  violaretur,  be  autfirroitas  " 
fidel  ihfirmete  a  &pei  ciOnsUniiA  titubaret,  aut  chk- 
ril«tll  in  H  plehttudo  deflcOret.  Dcdit  e^go  illi  ut 
et  firgo,  quod  magii  oplabat,  permanerei,  ei,  ut 
nemo  lUarfl  a  maledioio  iegis  Ubertinam  dubltaret, 
(bcuflfllt  fiefei.  Et  uhde  f^eundtt  ?  Fecunda  Bpiritu 
•ahcio^  r)ui  omnid  fecuiidat,  omnie  viviBeat,  omnia 


sima  femlnarum,  in  quim  Autit  tam  eopiosa  ^t 
superemlnens  gmtia  omnid  gratitirum,  quid  linimi, 
qu&eso,  gerebas  ad  eum,  qui  tlbi  h^c  magnn  fecit, 
Ubde,  siCUt  ip$a  dilisti,  jam  tib  omni  geOeHtiione 
beatAdldmeniistit(LiiC.!,  48.)  Vere  ttegttificftvit 
anim  m  liminUfn;et  spitltui  tuus  e±midbitln 
beo  tmwi  iuo  Hbld.  ii,  41).  0  salulare  mirabiK ! 
qUod  non  dolum,  dorolna,  ic  iUdestimabill  salhte  su- 
bliroavit,  sed  et  totum  mundum,  pecCatOruffl  vuihe- 
rlbus  putridum,  ex  te  pi*odictts  mira  •*  dispohsaUohe 
sanaVIt.  Verum,  duffl  illuih,  qui  Slbi  htec  ffllraoda 
fecit,  parvulum  ihlef  manus  sua*  versaH,  et  ad 
ubera  ■*sUk  pendere  atque  ad  parVai  parvi  "  cor- 
poris  Isesiohes  pftrvuioimm  more  Vagire  consj)ieeitt, 

animus  ffloVe- 


Q  quo,  pfecdf,  affectu  pilssifflui  ejus 
bdtur,  quovfe  studio  ad  occurcndu 


occurcndum  cuncHs,  qua 
incdmmoda  llli  tere  tlmebat,  parabatur  ^.astlssifflum 
CotpUs  CjUs.  Deus  Pili  hujus  fhliclJsima?  ttialrls, 
qui  es  viftUs  et  Vera  siptfentia  sUrami  falrfs;  bfaihus 
te  (Juatehus  Ipia  mlsertcordil,  (Jud  flctul  ei  bomo 
pro  nObis,  In&inUflre  digherls  cortlbui  nosiris  qbo 
animo,  (Jua  cogllatione  •*  tenebatUr  haec  duidhlsima 
lua  matef  cum  te,  ihquaffl,  laleth  ad  tahtliluffl  in 
brachiis  sUis  eisulians  el  I«ta  teheret,  CUth  tibi  ut 
infauiulo  gestletili  dulcibUs  *»osculis  attiue  frdclUen- 
tibus  cotigauderet,  cum  tc  lat^r\»fflahtehi  super  gCnus 
sua  quibus  poleral  modulls  consolat^tur,  euirt  deni- 
que  aiiis  et  aliis  studlis,  ad  qtift  ipsaffl  fflfltcrha 
pietas  informabat,  libi  pi*o  quailtatum  vi(Jissittidlni- 
bus  seduia  blahdiretuf?    DoCe,    Inqttam,   nos  Vel 


milril  ♦  feeUhda^  inquam,  illbj  sine  qud  Omnis  fe-  D  paululum    ihente    pertip^fe   affeclum  ipsura    quo 
eunditil  Ih  sterilltaiem  Vertiiur  ••,  ei  ignl  oonlu-     replebatur  cor  illlius,  ut  si  eum  peccatofUm  nostro- 

YARIifi  LECTlONfiS. 

*•  Concessum,  proutmM.  concessum  fuerit,  prout.  **  Generat,  eat  mss.  generat  virgo,  est.  ••  Ipse  prius 
mst.  ipsG  primis.  '^Puleraus  esse  posso  majoretii  wi##.  putemus  esse  majorem.  "  Deo  virginitate  mss.  Deo 
pro  virginitale,  ••QuodacceptabiliusDomino  esse  rogiiovil,  legcm  superBvit,  sprevilque  maledictum  dalaj 
Ugii,  et  oredidii  feputans  leoura  illuni  out  placcro  queerebat,  tantae  booiuitis  et  laDts  lapitotise  ut  ante 
ae  vel  dd  le  tulum  consllium  mss.  quo.i  accoplabillu^  esso  cognovU  Domiuo  logis,  etc.  "  K|ju«  miiericor- 
dl0  m$s.  ejusj  eo  mlsericofdi*. »» Aut  snhiias  mss.  aut  HrmitMs.  "  Uc»de  iajcuntla  ?  De  illo  siue  quo.*;  con- 
varthur  ms.  Ufldefutcundaf  FoBoundu  Spiriiu  sancto,  etc.  •'  Bo  in  Virgine  mi«.  eOin  Virgiuem.  ••  Ser- 
vabal  ut  msL  servavit}  ao.  *•  Amoris  immcnsiiatem  pt^nelrare  vcl  mss.  araoris  immensitaii  aul.  ••  Ciontem- 
hlaiidum  tara  inelfabilem  m««.  contemplandum  tamrairam  divinfie  dignaiioois  operatiooem  lam  ideffabilem. 
•'Prodienarairahlli  mw.  prodiena  mira.  •■Et  ad  verba  mtt.  etad  ubura.  ••  Ad  parvi  ac  teneri  mtt.  ad 
parvas  parvi.  •*  fntentione  forebatur  mss.  cogitatlono  ferebatur.**  Tibl  infantulo  dulcibua  mss^  tibi  ut  in- 
fantulo  gestier.li  dulcibus. 


56l> 


UB.  m  BXCfiLLBNriA  fi.  MARl£ 


666 


rum  squalorilHiB  obmtii   quaalus  fueril  plenc  non  A  Itaque  cui  saltem  ila  conccssum  fucrit  sacpe   dulci 


inercmur  coolinf  ere,  saltem  pauea  dc  illo  intcni- 
gendo  mereamur  **  in  noslris  aarumius  aliqualenus 
r&tpirare  ;  nec  putetur  *^  ab  aliquo  contemaeodum 
T6i  parum  quid  sentire  quemlibet  in  se  de  afiTeclu 
istius  matris  in  filium  auum.  NuUo  siquidem  roodo 
crediderim  quod  is  qui  ad  eum  iDlelligendum  pro- 
vehi  meruarit  ab  amoris  ipsius  duloedine  extraneus 
usquequaquo  existere  posait.  Qui  autem  in  delectio- 
nia  suaviUiiero  traaaiti  aulio  paoto  diffidendum  quin 
et  in  retnbulioDii  ejus  participium  transilurus  sit. 
Quam  vero  lethbutionem  sui  araoris  ait  adepta  tota 
Christianitas  novit^  quse  illam  super  omnes  coclos 
e&allatam  et  aogeiicia  choris  prflelatam  certissime 
crectiti  Biai  fratres)  quantum   posaumus,  enitamur 


studio  possc  cogitare  dc  ilia,  raagnum  promereudsc 

salutisiudicium  esse  coujecto.  Sed  quid   dicam?  si 

taotus  fuit  amor  ejus   crga  ^^  hunc    dilectissimum 

filium  suum,  quo  vel  quali  gandio   replebatur   tola 

substanlia  ejus,  quando  eum,  qucm   tantopere   dili- 

gebat,  quem   Greatorcm  ac  Dominatorem  omnium 

rerum   esse  sciebal,   secura     degenlem  "* ,   secum 

edenlem,  se  qusecunque  nosse  volebat   dillci  affatu 

doccntcm  baberet,  quis  capiet  *"  '? 

CAPUT  V. 

De  c^mpassione  beatcc  Marice  pro  filio  crucifixo» 

Tanta  dilectione,  tanta  exsultatione  ex  pra^sentia 

illius  etconversalione  jucundala  ^S  perpendat   qui 

potest,  quibus  dotoribus,    quibus  gemilibus,  quibus 


aliquo  modo  affectum  istius  lam  bon^e  niatris  aguo-  n  suspiriis  cruciabatur,  quando    eum   a  se  crudelium 


scenii  et  ia  oobis  saltem  rei  magnitudini  succum- 
iDendo  degustarei  quo  ipsius  meritis  adjuti  *',  et 
dilectioois  ejus  soavitate  **  recreari  et  aliqua  futurae 
consoiatioois  mereamur  remuocratione  sublimari. 
Qoicunque  igitur  aliquem  sincero  etduloi  dilectionis 
afifectu  diligit  eique  omoia  commoda  et  jucunda  ei 
succedere  cupit  iliius  iocommodis,  si  quse  accidc- 
rint,  moestus  iogemit,  volval  et  revolvat  hunc  suura 
affectom  apud  se,  et  cogitet  quid  sibi  esset,  si  adhuo 
Domeroi  quem  **  iiogere  libet,  multiplicalus  in  sc 
idem  afifectua  major  existerct  ^^ .  Quod  cum  fecerit, 
et  hunc  euum  amorem,  quantumcunque  in  intellectu 
8UO  magnificatum,  amori  istius  piissimae  domina} 
mairis  m  Deum  Fiiium  suum  aiiquatenus  comparari 
posse  putaverit,  neecio  utrum  audieudus  in  Iiac  sua 
aeslimatione  sit.  Necmitum,  ipse  enim  Spiritus  Dei, 
ipse  amor  omnipotentis  Patris  et  Filii,  ipse  per 
quem  et  in  quo  amatur  omne  quod  bene  aroatur, 
ipse,  inquam,  corporaliter»  ut  ita  dixerim  "^,  venil 
in  eam,  singulerique  gratia.prsa  omnibus  quae 
oreata  sunt,  sive  in  coelo  sive  in  terra,  reqiiievit  in 
ea,  ei  reginam  ac  imperatricem  copli,  et  terrae  et 
omnium  quae  in  eiis  sunt  fecil  eam  et  alicui,  bono 
ad  tempus  affectu  debriato  ^',  in  animura  cadct  se 
qoidquam  amoris  habere,  quod  iilis  amoHs  qucat 
coroparabiie  sestiman,  quem  haec  beatissim&  matrum 
ad  id  ipsum  habebat  a  quo  ee  tam  inefabili  digni- 
tate  sublimatam  intelligebat.  Superat  ergo  omnes 
omoium  rerum  creataruhi  amores  et  dulcedines 
magnitude  amoris  istius  Virginis  in   iilium  ^*  suum. 


manibus  avelli,  quando  ad  condemnandum  tradit, 
quando  ad  subeundara  mortem  judicio  judicis  iniqui 
tribunaii  conspiceret  sisti.  Forle  tamcn  ihlcr  haec 
ei  poierat  esse,  ut  itiore  loquar  huraano,  aliqua  spei 
consolalio  de  cvaslone  illius,  dum  scnlentiam  mor- 
tis  ejus  pendere  audirc  sub  allercalionc  praesidis  '* 
ipsuin  liberore  quaerenli^i  ",  el  Judoeorum  pessimae 
plebis,  ne  liberarelur,  regnum  Cffisaris  contfa  praisi- 
dem  •*  oppellanlis.  Vcrum  ubi,  prolata  certa  •*  sen- 
tenlia  raorlis  illius,  omuis  cam  spes  evadendi  dcse- 
reret  cumque  cruccm,  in  qua  suspeudi  debebat, 
huiheris  ad  "  locura  sua)  passionis  suhvehere  gemc- 
bunda  conspiceret,  estne,  prccor,  aliquis,  qui  queal 
percipere  qudlilatem  pectoris  ejus  ?  Adjectus  est  his 
doloribusejus,  doloralius:  Petrus  el  alii  discipuli^ 
^  ab  "  eo  de  nihiloin  apo^tolatum  clectl,  et  jam  in 
lantaj  celsitudincm  virtutis,  ut  eiiam  daeraonibus  •^ 
impcrarent,  erecti,  necnon  secrelorura  illius  conscii 
et  familiares  in  cunClis  cfTccli,  instante  hora  tradi- 
tionis  ejus  fugara  ini^unt  et  cum  pro  qud  se  raortem 
paulo  atitc  subitiu^os  promiseranl,  obliti  lanlorum 
bonoruhi  sponsionlsque  suae,  solum  ipsa  conside- 
rante  relintlliunt .  Unde  ipsum  **  ,  ad  passionem 
omnibus  araicis  dcstitutum  teddentem,  hac  voce 
sequebalurgemens :  Vadispropiiialor  ad  iramolan- 
dum  pro  omnibus ;  nort  tibi  occurrit  Pclrus  qui 
dixit :  Pro  te  moriar  {Matth.  xxvi,  5o);  reliquil  ie 
f  hontas  qui  ait  :  Eamus  ut  moriamur  cum  eo  omnes 
(Joan.  XI,  iC),  et  nullus  t?xhis,  nisi  lu  solusduccris, 
qui  me  castam  cOnservasti,  filius  mens  el    tleus 


et    dulcedinis  immensitasqua  exsullabat   et  lique- D  meus.  Vcrum  haecvcrba,   ex  magnae  pietatis  fonle 
fiebat  anima  ejusin  eumdem  DomidumDeum  suum.      producta,  ita  paucis  ad  hoc  mcmorassc'^  sufliciai, 

VARLfi  LEGTIONES. 

'*  Pauca  mereamur  mM.  pauca  de  ilio  inteiligendo  n;)ereamur.  ^''Nec  putet  mss.  necputetur.  "Aleritis  adju- 
vari  mss.  meritisadjuti.  '*Salutaris  mss.  suavite.  ^'AtHiuc  t|ilent  niJts.  adhuc  numeroquem.  ^^Fingere  multipli- 
catusin  se  sedem  major  existe  rel  mss.  fmgerelibet  mulliphcatus  in  se  idemafteclus  major  existerct.  '*Ul  bene 
dicam  ♦HI5.  Ut  Ita  dit6r*lrt.  "t^rtlpus  debriato  m*Mempus  affdCtu  dtbrialo.  ^Mil  flhemmjj.inftlium.  '^Fucrit 
amoi*  fejiia  fel  Veremajoird^ga  m^s.  faitflniotejud  et»gA.  '•Secnm  cgentem  mss,  scctlm  dogontpm.  "Qui  lcape- 
rdt  tHii».  rfilid  bapiet.  '^Cum  er^Otantadiiectiotietantaexultalione  neala  Dei  genitrix  ex  p^rc.^cnlia  illius  el 
cbiive^saiione  foretjocundata  msa.  tanla  erg:0  dilectlonc,  tantaexullalionc  ex  prJtsentia  illiiis  ct  Cvonvorsalione 
jdrundata.  *"  Pendere  consplcefet  audireique  subalturcallones  praj^ldiis  mss.  pendereaudirclsubaUerraiione 
pnRsidlis,  ••puajrCntis  :  coi*ripiam  ^rgocum  ftt  dimiltam ;  ci  Judreornm  jnss.  qumreniis,  ci  .luda*oriini.  "  Con- 
tra  pi*aBSidefttem  fhsi.  (^.ttnira  pfsesidem.  ••Prolala  ttftria  mss.  prolata  rerte.  •MinnT^ris  usquc  ad  mn, 
humemad.  ^OisClpllll  «!jU8  abmy*:  dlscipuU  ab.  •*Jt  Jam  daeminiba';  tnn.  ul  eliam  da?monibus.  ••Vidf»' 
ipsum  mss.  Unde  ipsum.    "^Ad  haec  commemorasse  mss.  ad  hoc  momorasse. 


r>67 


EADMERI  MONAGHI  GATUARIRNSIS 


568 


ut  ea  ocolus  pietatis  altendens,  dam   tanlae  matris  A  batur  in  conversatione  aecum  tdhuc  in  carne  mor- 


C^emebnndus  affectibus  compatitur,  pii  amoris  illius 
fructu  remunerari  aliquando  mereatur.  Sed,  cum 
adipsam  ejiis  passionem  ventum  fuisse,  et  ipse 
cruci  affixus  hinc  ipsam  matrem  suam,  hino  disci- 
pulum,  quem  diligebat,  prope  astantesintuitusesset, 
ne  matrem  penitus  orbatam  rclinqueret,  ei  prspsen- 
tem  discipulum  **  suo  loco  in  filium  subrogavit : 
Mulier,  inquit,  ecce  /ilius  iuus  {Joan,  xix,  26).   0 
commutatio  1  pro  aetemo  et  incommutabili  Deo  pu- 
rum  et  corruptibilem  hominem,  pro  naturali  et  unico 
filio  serrum  accepit  in  iilium.  0  domina,  qui,  pre- 
cor,  cogitatus  in  te  **  sibi  succedebant,   cum   tam 
iniestimabilem  commutationem  ab  ipso,  quem  super 
omnia  diligebas,  tibi  fieri  audiebas  !  Vere  pertrans 
ivit  animam  luam  gladius  doloris,  qui  tibi 
exstitit  omnibus  doloribus  cujusns  passionis  cor 
pore»  ;  quidquid  enim  crudelilatis  inflictum  est  cor- 
poribus  martyrum  leve  fuit,  aut  potius  nihii,   com- 
paratione  ipsius  tuse  passionis,  que  nimirum  sua 
immensitate  transfixit  cuncta  penetralia   tui    beni- 
gnissimi  cordis.  Et  utique,  pia  domina,  non  credi- 
derim  te  potuisse  ullo  paclo  stimulos  tanti  crucia- 
tus,  qum  vitam  amittei^es,  sustinere,  nisi  ipse  spiri- 
tus  \itae,  spiritus  totius  consolationis,  spiritos  scilicct 
dulcissimi  tui  filii,  pro  quo  morienle  tantopere  tor- 
quebaris  **,  te  confortaret,  te  consolaretur,  te  inlus 
doceret  non  esse  mortem  eum  absumentem,  sed  ma- 
gis  triumphum  omnia  ei  sobjicientem,  quod  in  ipso 
fieri  coram  moribunda  *^  videbas.  morluus  est  ta- 
men,  et  ab  oculis  tuis  te  inspectante  sepulcro  rcclu- 
ftus.  Getera  silentio  premo,   penitus  ignorans  ubi 
vel  unde  aliquid  dicendum  assumam  ex  quo  luctus 
tui  modum,   o  pudicissima  virgo,  considerandum 
alicui  *'  proponere  queam.  Siquidem  cum  illumi 
quem  te  virginem  concepisse,  virginem  peperisse^ 
et  post  partum  virginem  noveras  permansisse,  nec- 
non  per  quem  te  inteiligebas  ab  omni  generatione 
beatam  dici  meruisse,  videres  *'  iniquorum  soevitia 
tam  crudeli  nece  peremptum,  tam  subito  tuis  as- 
pectibus  abstractum,   et  sepulcri  antro  reclusum 
quid  ego  nescio  quis  haberem,  ubi  vel  unde  acdpe- 
remquod  in  considerationem  tui  status  animi  quem 
gerebas  eo  tempore  coilibet  panderem  ;  sed  acerbi- 
tas  moeroris  poat  resurrectionem  ejusdem  iilii  tui  in 
l»titiam  versa  est.  £t  in  quam  qualemve  Isetitiam 
intendamos,  fratres  mei. 

GAPUT   VI. 
De  gaudio  returreciUmit, 
Suprai  dom  gaodii  ejoa  exsultationem,  qua  reple- 


tali  degentis  istius  ^  filii  sui,   considerare  nitere- 
mor  in  ipso  nostro  adniso  *'  defecimus,  et  eam  oltra 
omnem   humanura    int(*llectom    magnam  et   mi- 
randam  esse  advertimos.  Si  ergo  tam  magna  fuit 
tum,  cum  ipsum  bene  sciret  paulo  post  moritumm, 
quae  vel  quanla  putatis,  fuit  nunc,  com  ipsum  yide- 
retjaro  **calcati8  mortis  legibus  resurrexisse,  non 
solum  in  fleternum  victurum,  sed  et  coelo  et  terrae 
omnique  creaturee  perenni  jure  dominaturum?  Nolo 
hanc  immensitatem  gaudii  ejus  penetrare  qoia  la- 
boret,  quoniam,  qoae  ipsisaogeiis  Dei  estadmirtnda 
et  irapenetrabilis,  non  facile  crediderim  qood  coins 
bomini  mortali  possit  esse  penetrabilis.  Atsi  aliqois 
quaerit  cur  evangelistae  non   referant  ipsum  piissi- 
amarior  p  mum  Dominom  a  morte  resoi^entero,  huicsaae  dol- 
dssimae  matri  ^ ,  ut  ejus  dolores  mitigaret,  primo 
ae  prsecipue  apparuisse,  dicimos  qood  a  qoodam 
sapiente  de  faoc  ipso  sciscitantea  aodiviroua.  Ait 
ergo  tanta  esse  scitur  auctoritas  **  narrationia  evan- 
gelicae  ut  nihil  in  ea  dependeos,  nihil  inane,  nihil 
superfloum  reperiatur.  Itaque  si  **  matri  Domini,  si 
dominse  mundi  ipse  filius  ejua  ab  infemo  reaorgens 
scriberetor,  sicot  alii  cuilibet,  apparuisae,  earaqoe 
de  sua  resurrcctione  docuisse,  quis  non  tale  scrip- 
tom  soperfloum  duceret  ?  reginam  videlicet  coeli  et 
terrse,  omnisque  creature,  cossquaret  iili,  vel  illi, 
quibus  ^**  apparuit,  viro  aut  mulieri.  Spiritus  ejus 
in  illa  plene  et  perfecte  qoiescebat,  qoi  sibi  et  esae 
illios  et  facta  ejos  omnia  luce  clarius  revelabat ;  et 
,  evangelistae  scriberent  tunc  vel  tunc  ilii  talem  ac 
'  talem  semet  ^**  exhibuisse.  His  ita  **'  paocis  ali- 
cojus  forsitam  inqoisitioni,  prout   accepimus,  re- 
sponsis,  adhuc  aliquid  gaudiihujoa  beatissim»  Yir- 
ginis  matris  speculando  prse  oculis  oonstituamus, 
non  ea  spe  ut  modum  illius  nos  in  hac  moitalitate 
viventes  perfecte  intellecturos  fore  opinemur,  sed 
ot  inde  aliqoantulom  degustando  qua  possumus  illud 
devotione  veneremur.  Sic  enim  inspectum  ei  degos- 
tatom  magnum  in  ejus  amorem  anhelantibus  solet 
generare  profectum  ^**.  Eia,  si  gaudium  baboit  ipso 
filio  soo  secum  in   came  degente,    si    gaadioffl 
haboit  eodem    suo  fiiio  calcata  morte  ab  inferis 
resurgente,   num  minori    gaudio    exsultavit    ipso 
suo  filio  in  ea  carne,  quam  de  se  assumptam  no- 
verat,  coram  oculis  suis  coelos  penetrante  ^**  ?  quis 
D  hoc  dixerit,  imo  quis  gaudium  ejus  oronibos,  quae 
illod  prsecesseruntf  gaudiis  non    crediderit    emi- 
nere  ?  Bonse  matres  solent  magnifice  in    hoc  mundo 
exhiiarari,  cum  vident  filios  suos  terrenia  hono- 


YARU;  LECTIONES. 

**PnBsentem  discipulorom  mts.  prsesentem  discipulum.  **Qu8e  precor  in  te  m«.  oui,  precor,  cogitatus 
in  te.  **Moriente  conquerebaris  tantoperc  tor(;[uebaris  nus,  moriente  tantopere  torquenaris.  *'Coram  mori- 
bundo  »1«.  coram  moribunda.  **Virgo  alicui  «1«.  virgo,  considerandum  alicui.  •■Videbas  m«.  videres. 
*^  Degentibus  istiusm«a.  degentis  istius.  **Nostri  animi  nisu  mss,  nostras  annisu.  ''Ipsum  jam  mss.  ipsum 
videret  jam.  *^Suie  dulcissimae  dilectissimseque  matri  msr.  dulcissimae  snae  matri.  **Audivimus  sic  :  tanta 
est  suscitata  auctoritas  mu,  audivimus.  Ait  ergo,  tanta  esse  scitur  auclorilas.  **Ita  quod  si  mss.  itaque  si 
><'«Goaequarcillis  quibus  mss.  coaequaret  illi  vel  illi  qoibus.  ^^^Talem  semet  mss.  talem  ac  Ulemsemet.  **^ 
H.s  ita  m#«.  his  itaque*  ***Profectum  m«<.  proficuumt  ^**Non  minori...  penetrare...  mss.  num  minori.^* 
penetraoteT 


569 


UB.  DE  EKCBLLBNTLi  B.  MARIiB. 


570 


ribus  sublimari ;  et  ista  mater,  procul  dubio  bona,  A 
non  inefiabili  gandio  tetaretur,  quando  Filium 
suum  unigenilum  omnes  coelos  dominandi  jure  pe- 
n^rare,  ac  in  Dei  Patris  omnipotentis  vidit  con- 
cesaum  ascendendopertingere?lmo  quid  huic  gaudio 
unquam  fuit  auditum  simile  ^**  ?  quid  in  medium 
prolatum,  saltem  per  illud  aliquo  modo  posiit  meus 
bumana  in  istud  aciem  suam  dingere  ?  Sed  et  hsec 
gaudiorum  suorum  magnitudo  nonnihil  incrementi 
accepit,  cum,  adveniente  super  discipulos  Spihtu 
sancto,  mox  ad  predicationem  illorum  fidemfiiii  aui 
tantAfSicut  scitiSyhominom  ^**muUitudosu8cepit.Nec 
mirum  alicui  videatur  quod  dico  gaudium  ejus  in 
eredentium  conversione  crevisse  '^''^.Ibi  enim  ezcepto 
gaudio  quod  de  salute  generis  huroani  in  istorum 
conversione  concipiebat,  filium  suum  uon  fuisse  g 
graiis  mortuumy  eum  tam  efiicadter  operarividebat 
fidem  roortis  ejns  etiam  in  eis  qui  auctores  ^^  cjus 
exstiterant.  Gaudium  itaque  ei  erat  in  coelo,  gau- 
dium  in  ten*a,  gaudium  insuper  in  omni  creatura. 
Gaudiom  in  coelo,  quia  fructus  ventris  sui  jam  vi- 
ctor  mortia  et  orbis  in  coelo  regnabat,  suaque  victo- 
ria  Deum  Patrem  omnipotentem  glorificabat,  et 
euncta  ^^  coelestis  curise  agmina  inseatimabili  ma^ 
gniticentia  Iietificabai ;  gaudiuro  in  terra,  quoniam 
60s,  pro  quorum  aalute  matrem  Dei  se  factam  scie- 
bat,  abjecto  jugo  diaboli,  a  quo  captivi  tenebantur, 
Iil)eros  "*  in  ipsam  salutem  currere  conspiciebat ; 
in  onwi  quoque  creatura  gaudium  habuit,  eo  quod 
illam  a  pristina  opressione  erui,  atqne  in  illum  ad 
quem  facU  fnerat  atatum  redire  vidit.  Postquam  ^ 
enim  homo  Deum  contempsit,  et  ejus  naandatis  tu- 
naidus  contraire  non  timuit,  in  nuUa  creatun,  quam 
Deus  ad  subsidium  ejus  instituit,  justo  judicio  ali- 
qaid  juris  amplius  babere  debuit.  Gum  igitur  et  in 
eontumacia  sua  contra  Deum  omnium  rerum  Domi- 
nom  perstitity  et  tamen  usum  rerom  in  subsidium 
•uum  retorquere  non  destitit,  Domino  Deo  injusti- 
tiam,  et  Dei  creatone  violentiam  intulit  et  oppres- 
sionem.  At  nunc«  cum  jam  reconciliatua  homo  per 
mortem  filii  ^"  higus  beatiaaimse  matria  redit  in 
gratiam  Dei,  redit  etiam  in  jura  liberlatia,  et  quam 
facta  fuit  creatura  Dei,  famulandi  ^"  scilicet  ei  pro 
quo  se  institutam  esse  cognovit. 

HflBC,  aacratisaima  domina,  vidisti,  haec  intellezi- 
ati,  hsBc  per  te  tali  modo  impleta  esse  magnifice  jy 
gavisa  es.  Ista,  fratres,  dicimus  dulce  habentes,  et 
vos  dulce  habere  copienteaaaBpe  revolvere  atque  re- 
colere  in  "*  memoria  amorem  et  gaudium  hvyus 
domin»,  qoibus  jugi  exundantia  in  Deom  et  de  Deo 


jucundabatur  tota  illius  sobstantia.  Nihil  enim  uti. 
lius  post  Deum  memoria  raatris  dei,  nihil  saluta- 
rios  mediatione  pii  amoris  quo  fervebat  in  memoria 
et  contempiatione  filii  sui,  nihil  jucundius  sapore 
pnetractari  beali  gaudii  ejus,  quo  multipliciter  pa- 
acebatur  in  eodero  et  per  eumdemfiliumsuum,  saepe 
quippe  vidimus  et  audivimus  plurimos  hominum  in 
suis  periculis  recordari  nominis  istius  bonae  Mariao, 
et  "^  omnis  periculi  malum  illico  evasisse.  Velocior- 
qoe  est  nonnunquam  salus  "*  memoralo  nomine 
ejus  qnam  invocato  nomine  Domini  Jesu  unici  filii 
ejus.  Bi  id  quidem  non  ideo  fit  quod  ipsa  major 
aut  potentior  eo  sit,  nec  onim  ipse  magnus  aut  po- 
tens  est  per  earo,  sed  illa  per  ipsum.  Quare  ergo 
proroptior  salus  in  recordatione  ejus  quam  filii  sui 
ssepe  percipitur  ?  Dicam  quid  sentio,  filius  ejus  Do- 
minus  est  et  judex  omniuro,discemeosroeritasingu- 
lorum,  dum  igitur  ipse  a  quovis  suo  nomine  invo- 
catus  non  staliro  exaudit,  profecto  id  justo  judicio 
facit"'.  Invocato  autem  nomine  matris  suse,  et  si 
merita  invocantis  non  merentur,  merita  tamen  ma- 
tris  intercedont  ut  exaudiatur.  Hoc  denique  usus 
homanus  quotidie  probat,  cum  quis,  proposito  amici 
sui  nomine,  efficaciter  ab  ^"  illo  aliquid  impetrat 
qood  simpliciter  sua  prece  nequaquam  impetrare 
valebat.  Itaque  si  tam  utiiis  est  in  subveniendo  ^^* 
memoria  nominis  roatris  Dei,  non  roirum  si  magnia 
saiutis  afieret  fructum  frequens  meditatio  sancti 
amoria  ejus,  si  plenam  jucundiiatem  dabit  dulci 
studio  cogitata  et  recogitata  immensitas  gaudii 
ejos. 

CAPUT  VII. 
De  gaudio  beatoB  Marke  in  filii  ascensiane. 

Quapropter  adhuc  in  speenlationem  gaudii  ejus 
verba  vertamus,  et  mentes  nostras  ipsius  dulcedine 
aliquantisperenutriamus.  Perpendamus  itaque,  cum 
tanta  ^'*  gandii  magnitudo  iropleverit  intima  piissi- 
mse  Dominse  higus,  ex  his  quse  jam  paulnlum  in- 
tucndo,  ut  potuimui,  prttlibavimus,  utrum  ei  super 
illa  adhuc  aliqoid  gaudii  adjicere  potuerit,  id  quod 
revelante  Spiritu  sancto,  reroota  oroni  ambiguitate, 
sciebat  se  decorao  vitse  labentis  ^  spatio  in  beati- 
todinem  regni  coelestis  ascensoram,  filium  suum 
omnipotenti  Deo  Patri  in  sua  deitate  cooequalem, 
sicut  est,  indefidenti  contemplatione  visuram,  seque 
post  eum  omni  erealurae  coeiestium,  terrestrium  et 
infemorom  perenni  jnre  dominaturam.  At  immensi* 
tatem  ^^  gaodii  hojus  quis  considerabit,  qui  non  in 
ipsa  consideratione  penitus  ab  ea  opprimatur  ?  Bt 


VARIJB  LBCTIONBS. 

*••  Fuit  simile  mw.  fuit  auditom  simile.  '••  Tanta  hominom  mss.  tanla,  sicut  scitis,  homi- 
num .  *  Incrementum  sumpsisse  tnij.crevisse.  *••  Pidem  amoris  ejus  in  eis  qui  amatores  mss,  fidero  mortis 
ejns  etiam  in  eis  qui  auctores.  '••  Ventris  ejus  benedictusiam  erat  victor  roortis  et  orbis  in  coelo  regnabat, 
et  cuneta  tnss.  ventris  sui  jam  victor  et  orbis,  ete.  "•  Qooniam  eonim...  liberam  mxf.  quoniaro  eos... 
liberos.  "*  Mortem  filiae  mss.  morlem  filii.  "•  Gratiam  Dei  famulandi  m«.graliam  Dei  :  redil  etiam  in  jus 
libertatis,  ad  quam  facla  ftiit  creatura  Dei  famulandi.  "•  Sarpe  volv^re  in  fi»f  .ssepe  revolvere  ataue  reco- 
lcre  in,  "*  Hecordari  horum  ei  mfi.recordari  nominis  istius  bon»  Marise  et.  "•  Propitior  salus  mss , 
promptior  salus.  "•  Id  joste  facit  mss.  id  josto  judicio  facit.  "^  Dominico  nomine  ab  mff .  amici  nomine 
effieadter  ab.  "•  Utilisaliqoando  mff.utilis  estinsobveniendo.  "•  Cum  tanti  mtt. cum  tanta  *■•  Habentia 
vit«  m#f«  vit«  labentis.    >*>  Ad  immensitatem  mff  iat  immensitatemi 


571 


EADMStU  MONACHn  CANTUARISNS» 


b7ft 


81  oaudA  ^udii  i&lis  M  UittUI  eftt,  gtudlutti  i|)»um  A 
quHle  et  qu«in(uni  ^t?  Sed,  d  bone  lesUt  ifttiut  tua 
dtiieissimte  foftlri^  piissii^  fili,quomodOpdlui4tlpiHl 
ut,  Ifi  in  i^l^Urh  tUad  ^idriie  retneaote,  iiUm  i^iasl 
orb&t&fh  ih  mitt^fiid  hitindi  i^linctudred,  et  h6h  Mm 
staiiih  teeuto  regualuhim  assumfefes^FomfeslSi  D§* 
hiine,  he  tutt  eoelesii  6urite  venifet  in  dubiuhi^  ({ui 
pOliiis  0<5ftur!^rel,  tibi,  yidelicel  DOfflino  Jih6  tuih 
pHmo  ^**  regnum  tuum  in  assuttipta  eahie  petenti : 
ah  it)si  dominte  sniie  in  ipsum  reghum  jam  ftuutn 
ihatemo  jUre  etfedtUth  ascehd^hti.  Nkhi  ut  ih  parteli 
suo  dccursu  diifideretUr,  quatenUs  parft  tlb(  et  pat^ 
ilti  in  primo  adVfehlu  obsecjueretui*,  noh  deteltJ 
ejtisllnlO,  prdesfe^iini  cum  tua  sit  toa,  tota  qUOctuO 
sit  per  te  eadem  ctfilestis  cuHa  sUa.  PtHidenitori  erg6 


GAPUT  YUU 
De  nsiu^pHone  keatm  DeigenUrieii  Mt^ria. 

Vfehim  cum  ipso  iu  iwithum  suum  Mhi  UMMer«« 
et  ei  magnifie«niiaw  rl6Hsiia«e  ^''de6i«tis«ei0dteii- 
dttty  itujus^  pif  coi*,  dighitati»  6t  hohorit  a^pantti^ 
bos  iniendfebat  iota  curia  ah^el6KHim,  tiulbtisre  to^ 
eibus  ejtsullationis  et  ftaiatit  ^*  r^sonabant  hume- 
rosa  taber&acula  antiqUotnfai  Palrum  ipii  6hritt 
hupef  "*  assoclatbrura  f  Certfe  f»fedid6rtm  6mne§  i!'. 
llus  b«at3ft  patriffi  cite^  fe^tlVihH  sOiitd  tt  siibVi* 
mi&ri  nitOi^  dee^i^is  ad  adrentuth  matrii  DOirtihi 
stii  pi«[)araH,  ac  nota  quadam  ^  iheffiibili  Jueuh» 
ditatis  graiia  protaht«t*ei  eitp^tatiohe  eotijubiiare. 
fii  quid  mirum  t  tpse  JesUs,  Dehs  et  Ddminua  om- 
hium,  filius  hujui»  "*  ca^tiisim^  Ylfgini^  et  domih» 


et  dighihri  consilio  Usus  praecedere  illam  VOlebAs,  B  refum,  ipse  ei  tieut  ftudft  untcib  mairi  iotui  fesdvu^ 


quatenut  ei  loeum  ithmOrtalitatis  in  re|fno  tud  pf«« 
pai^fes,  ae  ^ie  cohiitatU^  tota  euria  lua  hftstiviUs  ^l 
oecuri^res,  eamqu^  sublimius,  sibut  decebai  tuam 
malremj  ad  teipsum  etaltares.  Bt  quidem  non  ^% 
abs  te  efeder^  ipiUm  bi^  da  6aUsi9  matrem  suam 
pr«ces^itoe,  cum  Ipseidem  Uhigcnitu«  hujui  bt^atis^ 
simtfe  yirgihi6  promiseril  suis  distipulis  se,  M  ab«- 
ihet,  eis  loeum  in  ooelcsti  sede  prsepariiturum,  ae 
deihceps  eos  ad  seipsum  acceplurum.  51  *"  ergdlo' 
cus  ab  eo  parabatUr  ad  gloriam  ei  honorem  dlscipUA 
lOrum,  qUomodo  non  pararetur  ad  bonorem  et  glO- 
Ham  Matris  suse,  domihse  ftcilicet  et  reglhfie  angelo^ 
rum?  firat  preelerea,  ut  mihl  qUidera  *••  videlur , 
utills  et  hecfessaria  fidei  hOstbae  cdhVefltltUo  suu. 


oecurrere  vbltbat,  et  aiiquitt  tie  IkmiliaHbd»  auis  st 
a  iahti  ^^  gaudii  immen^iUtte  subtiWefet  ?  Ciiquh 
int(rr  homihe^  moris  seitur  esse  uhumt}Uemque  bo^ 
nUm  sertum  cujuftTii  pi^potehtis  domihi  eo  majori 
gaudio  ih  amiei  doMiDi  sui  adrehtu  eksnittre,  ({uo 
ipsum  ^**  dominum  auum  eognoterit  adtentantem 
amicum  magis  amkre.  Cum  tei^o  de  adfehtu  pareh' 
tum  domini  sUl  agittif ,  dt  qUorum  specidii  dilectione 
nullus  uUa  dubttatiohe  teneiUr,  ille  nimiinm  biagit 
f^lit^am  M  le^timat  401  majoH  jubiio  ei  fyistlTiori 
occursu  Itx^litiee  {h>nd  Mi%tt  Bi  ei^  haicitt  seha*' 
bent  apud  botnihes,  quibUft  ^i  qua  bonitas  ineM, 
longe  lamen  auperhonim  clvium  boniUiti  *••  impar 
efel,  cottlempteiur  animo,  qol  potest,  ijtid  gaudio, 


post  ascensionem  Domini,  inter  aposlolos  ejus^  qUii  q  qua  itsaUtitaie,  ^uibua  dohcentibus  jUbiiabaht  om« 

licet  ipsi  per  revelatioHera  fipirilussanctiedoctifue-  ■  .  .  -    -        >      ^...,. ..    ....^^.  -.  .   # — 

rint  omnem  veriUitem,  incomparabiiilcr  tamen  emi- 
nentius  tto  manif^stius  IpsA,  ^er  ^mdm  SpiHlum, 
ipsius  verilatis  ^**  profunditatem  inieiligebat,  ac  per 
hoo  multa  eis  per  hanc  revalabantur,  que  in  se  aon 
solum  fiimplici  scientia,  sed  ipso  effectu,  ipso  ezpe- 
rimento  didicerat  de  mysteriis  cjjusdem  Domini  no- 
stri  Jesu  Ghristi.  Nec  dilatio  sus  assumptionis  quo- 
quo  modo  jacturam  aliquaro  inferre  valebat  immen- 
sildli  amoris  et  gaudii  sui,  qoouiam  ipsa  perfectio  ^^ 
tmoris  el  gaudii  iia  illam  reficiebat  pleniludine  sui 
ut  boo  ipsum  ei  ad  amoris  et  gaudii  tugmentum 
magnopere  ficret  quod  se  iliic  esso  videbati  ubi 
Deum,  quem  pr»  ounctis  amabatf  magis  velle  scie- 
bat.  Igitur  ubicunque  erat,  et  ipsa  in  Deo,  tt  Deus 
in  ipsa  jucundtbaturi  qua  ipsa  jucundilate  ^eliz,  hoc  *' 
prse  csteris  ubique  fieri  oupiebat,  quod  sapientise 
Dei  potissimum  placere  intelligebati  Hac  insestima- 
bili  ^^  amorts  et  gaudii  imroensitate  praedita  fui  haeo 
Virgo  sanctissima,  quandiu  eam  in  omni  mortali 
carne  manere  placuit  sapientissimo  '**  Filio  suoi 


ne^  b^aiorum  spiriiuUm  Ol^ih^,  ((uahdo  ^  unicam 
Domini  Mll  mfttr^m  Adtentar^,  ei  i^tum  DbMinum 
Deum  Suum  ^  tidebant  omdi  sUa  i\Mk  deOOratUm 
velle  oMUrrei^.  Stipatus  ita^ue  hiill<i  mnilbuis  imo 
infiumeHtblllbUS  ahgHilOHim  tgmihibus  Deus  ipse  huie 
pliMimfle  Matn  sute  de  U0i5  nluhdo  mlgt^ntl  Otcur* 
rit,  eamque  Soper  omhes  eeplds  ezaltatam,  eunct« 
seaum  «reaiurtS  peHifahi  Jur^  dominalui^m  ih  thit)-* 
ftO  ^**  OOiiocavil.  0  ilies  Unti  oiicursui  glbriosi  et  h^ 
lii  !  Di«6  tam  ptaeelaf«eeztliatiohiSbeata  etcolebris! 
Dies  um  subiimis  gibHfidatiOhit  festirii  i^t  dmhi  s«« 
euib  admirabiiis !  Di6S  ehim  iua  hdn  solum  ti^,  dxj^ 

mina,  inefiabiliter  subiim&Vit,  Std  ecclum  tpsum^ 
quod  penetintsli,  nOcDon  cusdta  qiie  In  eo  suht, 
nota  tt  iaeffttHli  glorit  decortviltlibvi  qttldtm  glo^ 
ria  ceslum  decorttit,  quia  t>riortm  gloritm  c||oi  ei 
prflBsentia  tuii  ultra  qoam  diti  posslt  aui  iKtgllari. 
mtf  oifioavlti  Nam  oum  1«^  domint,  11106  ttcttdis, 
oova  llltd  et  prieo^Iltnti  virtnlum  tunrnm  dlgnitau» 
irradias,  immensaque  miserationum  et  gratiarum 
lute  pdrlUslras.  Eadem  quoque  dies  ascensus  tui 


VAttlite  LtiGTIONfiS. 


111 


Cum  post  mss»  tum  primoi  ^^  Prieparaturum.  Si  ms$,  proeparaturumi  to  deinttps  eos  ad 
se  ipsim  acrcptunim.  ^i  ^^  Ut  bic  quidem  mssi  ut  mihi  quidem.  ^**  Spiritum  Vcritttis  ipsiut  ve-^ 
ritatis  m9$,  sniritum  ipsius  veritatis.  *"  ipse  perfectio  m<f .  ipsa  perfeotio»  ^*^  Hto  {estimabiii  m$$*  Uao 
inssliroabili.  ^**  Quondiu  etitm  in  omni  morlali  tarot  placerat  Bapientissimo  mttiquSndiu  in  moHali  rarne 
eam  manere  placuil  sapienllssimo.  ^^ltagnifieentiam  rtf^ni  glorise  m$i*  tmiU.  regnl.  ^**  El  stlutit  fiitti  tl 
salutationit.  ^'^  Curisa  nuper  msf.  curise  tuno,  ^*'  Filiua  ejuH  bentdictus  hiijut  IKmi.  fllhi^  htinsi  *'*  PS* 
miiia  sua  se  tanti  manu$cnpt.  famiiiaribus  suU  se  t  tanti.  "^  Quo  ipttmlfi  qttO  ipsum.  ^'*  Buperaorum 
bonitati  mff.supernorum  civium  bonitati.  "Mn  throno  gloriai  m$.  omitt.  gloriae* 


573 


LI&.  Dt  lilXCBLLSNTiA  B.  ItAttliE. 


5T4 


eo9*"  qui  cives  CjusabihUioci^ealurDcessemfenicfanl, 
solito  feslivori  exsullalionis  gaudio  induil,  qui  per 
gloriosum  fecuodae  virginilftiis  taae  fructum  scmiru- 
takn  Yidetit  eivitatem  suatn  fbdldtegrdri.  Yek^eiti  luo 
advenlu,  per  quam  tantuttl  bonum  raeruerunl,  gau- 
dii  sui  mttgnitudo  Jure  debuit  augmentari.  Terram 
etiaiti  died  ejcahaiionis  tu»,  o  beatissima  femitiarum, 
ttlii^a  gratia  ifrigavit,  quia,  dum  te,  quam  de  se  et 
in  se  aliorum  hominum  lege  progehiiam  tsognovit, 
U^que  ad  Ci^atoris  orttnium  ihronum  eftallail  eo- 
gttoaeit,  antiqtlte  maledidtidhis  p€eaam,quaminpee- 
calo  pHmofum  bUofUm  filionint  sese  merito  exce- 
pisse  sciebiLi>  jam  per  tani«gbenedictioni«  lu^abuti- 
d&nUanl  sese  evadelre  indubilanter  ei^debAt.  Quid 
Atnplius  dicete  pos^umi  ddmina  ?  immensitaiehi 
t|uipt)e  gralite  et  glorifie  tUte  considefard  CUpienti 
sensus  deficit,  lingUa  fittistit.  QuemadmodUm  ehilh 
orania,  quie  in  ccbIo  sunt  pei*  giorifidationehi  tubni 
inasstimabliiter  decorantui*,  ita,  pet*  efiimdem  glori- 
ficaiioncm,  cuncta  qu»  in  terra  subsi&tunt,  inefTsbi- 
liter  sublimanturi  SingUla  nempe  in  immensse  digni- 
tatis  liecus  profecerunt,  cUhl  per  tUam  beaiam  et 
integerrimam  Virginitaiem  DomihUm  Deum  sUUhi 
quem  noh  cognoverant,  agnoscere,  et  agnitum  colere 
ei  ^mare  hieruet^unl.  Quam  super  omnes  ccelos  as- 
cendere  HC  in  deziera  Domini  Dei  sui  filii  tui  befae- 
dicti  exaltari  eognovei^unt,  In  eo  eiiam  didicerutit 
^  eidem  Deo  suo  totum  debere  quod  sunt,  quando 
tu,  quee  interiila  et  deillis  una  fuisti,  taniam  '*' 
dignitati^  ettineoliam  meruisti.  Nihll  igitur  dutido- 
1L%  hnhaines,  aut  uilse  alieB  rerum  species  intellejce- 
ruht  idolohum  cultoribus  se  debere,  ubi  et  singula- 
rem  Auctorem  sui,  ez  tuo  caslisdimo  Utc^O  ad  t^esti- 
tutionehi  primee  creiiiiohia  sua^  progenituhi,  susce- 
perunt,  et  ie,  per  ((uam  amissiim  dignitatetn  ftuahi 
recupefavere,  omni  creatui^te  tam  aublimitei^  {^rte- 
pdni  accepere. 

CAPUT  IX.  ^ 

Quanium  prbfuitbenla  VirgoMaHa  natUree  hUmana^ 
Quas  iUi()ue  laudes  quasve  gi^atiarum  aetiones, 
non  soium  humana  hatura,  sed  omnis  creiitura  buic 
sanctissima  Virgihi  debet  ?  t^ura  enim  sanetitas  et 
sanctissima  puritas  piissimi  pectoris  ^**  ejus,  omnem 
omnis  creaturse  puritaiem  sive  sanctitatem  trnnscen- 
dens,  ihcomparabiii  sublimitate  hoc  pix)meruit  ut 
reparalrii  perditi  brbis  dighissithe  fieret.  Unde  quid 
laudis  pro  tam  inetfabili  boho  ip^e  per  eam  repdra- 
tus  mundus  ei  jure  debeat,  cor  alicujus  sub  ftiotiaii 


A  catTie  vivenlis  irstimarcnai!rttc»ttUS6uffloitiNS  tamen 
aliquis  ooram  qua}  dicimuS,  nirtil&  *'•  InsOlefli  autu- 
met  nos  magis  more  ihdiseretc  ll&udahtium  isia  di- 
eei*e  quaw  rem,  slcul  est,  cbhsiderAliohi  fidelium "" 
quocunque  modo  commemortmdo  Velle  prteflge^e, 
pleoiu&ea  ttuse  humdha;  hatuf^  per  etlitl  bonH  pr6- 
venere  ootamemdrare  juvat,  ac  sic  qualitei^^^ortines 
allarum  refum  fohnte  per  ijjsftiti  siiil  refofmala"*, 
nihilorainus,  pi*Out  polerimus,  In  mcdlum  pmfei^i^e 
deleetAt»  Quod  eA  quidetb  fe  ftlcfei»e  plafcet  ul  pi*8e 
dculis,  aliqutitenuft  defoi-matissioguItiribUsbdtieHeHs 
ejus,  netho  reIiii()UlLtur  Cujus  cohsidcratid  Ithtnensi- 
Utte  promet^itffi  laudis  illiua  non  obruaiur.  Nota  ig(- 
lUf  ;  dmni  toculo  loquar,  et  de  quoadquld  prttvecti 
simu#  huJUs  dohiihae  hieritis,  pro  posse,  edicam. 

jg  Itaqu^  hatura  nostra  ^*^  ad  similitudinem  t)d  in 
prirtcipio  creala  fuii,  quatenus  indesiaeniet*  ipso  Dco 
fruei^etor,  M  eJUS  glori^  sine  omnl  corruptiorie  et 
mutabililate  flliqUando  poiirctur.  Hots  iam  gtandc 
bonum  h&lura  stallm  in  priniis  hominibus  perdidit, 
et  in  hujus  hiundi  nliserias  infelJx  et  prseccps 
ruit ,  dehiric  ih  *iemas  "•  miserias  dccursO  x\i9d 
labentis  ariiculo  multo  infelicius  ruiiura.  trans- 
ierunt  mulla  ^sebula,  et  damnaiionis  istius  im- 
hiahil^s  ^\i[:et  omnes  filios  homirium  semper  e^t 
in  deterius  roborata.  Nec  ehim  suinmi  Dei  sapieh- 
tia  ullam  in  ttiassa  ercalionis  liumariae  vidm  coh- 
siitttit  "*,  per  (juam,  Ut  dii^posuerai,  in  muiidum 
veniens  tam  luctuosa)  peKlitioni  sUbvfenircl,  clo- 
nec  ad  istam,  de  qua  loquimur,  Virginem  ventum 
etlsei.  aed  haec  ttox,   ubi  **'  ih  mundum  pcr  hu- 

^  hianfls  generaiiotiis  iineam  vetilt,  idnta  omntd  bh- 
hi  viriUie  iitque  consfanti^  ^"  pe^fdcte  rest)lenduit 
ut  eahi  ipsti  sa{)ientia  Dei,  Uti  a  saecuiis  praedesilria- 
yerat,  vere  **•  digndrri  judicdret,  J)fer  qUam  in  homi- 
ttijm  Veniehs,  nori  hiOdd  realum  primorum  homi- 
nnm,  ^ed  et  totius  mUridi  pecc^ta  deletet,  et  dlabo- 
lum  sUIs  operis  inimicum  eum  suis  elideret  '^* ;  hec 
hdn  damna  cceicsiis  palrise,  iilue  bominem  deducen- 
do,  redihlegrilrtJt  ^".QUisigitUristapcfpfendehs^sti- 
mafe  queat  qud  lliude  digna  sii,  quag  iantdruhi  bobb- 
rum  solA  t)t*ae  cunciis  cfAci  meruit  medidtrit  ?  Liberati 
efgo  a  lege  mofUs  qua  detinebttmur,  fesurgimus  in 
gloriam  tjuam  ih  prihid  piirenie  perdidimus,  imo  in 
fampiiorem^  quttm  Vel  ipse  In  te,  Vel  nus  In  ipso 
amisimus.  Qui  etenim  adbuc  etiam  in  came  moriali 

^  per  fidem  kd  amisaiim  gratlam  seu  patriam  tendi- 
mus,  in  filiationem  Dei  per  behedlctum  filium  be- 


VARIiE  LECTIONES. 

"^lui  eonim  mss.  lui  eos.  ^'*Quia  igilur supcromnes  coflos  in  dextera  Domini...  Exaltari  digne,  cognove- 
runt,eoeliam...  auando  ea  guse  iuicrilla  eldeiilis  una  tantamm^x.  Quam  omnescoelos  ascendere,acindextera 
Uclsui  bdnedicti  hlii  tui  etaltarl  cognoverunl.  Ih  eo  eiiam  didicerunl  se  eidem  Ded  sud  tolum  dcl)ero  cjuod  sunt, 
quaudotuinterillAei  deillisunafuisll,tadtam.  '••Piissimipastdristfll^.  piissihii  pefctdri».  ***H:t  jure  dcbtfet 
aeslimare  nullatenus sufficil :  ne  tamen aliquis  eorum nimis  ni$s. ci jure  debeat,  cdi^  aliCuJUS  isUb  mottali  cafhe 
viventis  sestlmareiiuliatenussufficii.  Nelkmen  aliqUiseorum  quce  dicimus  nimis.  *"Sicut.  est  cohsidel-are. 
Ne  igilur  vidcatur  cuiduarti  duid  consideratiohi  fideliUm  ntss.  sicutest,  coiisider<ttiOrti  fideiiUm.  ''*Aut  si 
qua I itcr  tns.  ac  si  quaiitcr,  ***Sunt  reparataesivereformatae  ifitanUscvipl.  $\i\(i  lt'fbrmatac.  "'iViiliira  moa 
tnss.  natura nostra .  "'Dehinc  aetemas  mss.  dehinc  irt  a)ternas.  "•  Viam  constituil  mss.  ViVam  ittvoiiii.  '*' 
Sed  ha5C  mox  ubi  wi*.  B.  sed  hsec  mox  ot  ms.  3.  sed  mox  ut.  "•Virtute  et  substantiA  ms.  virUite  (*t  cort- 
stantia.  "•  Sapicnlla  Dei  verc  mss.  sapieritia  Dni,  uli  a  sceculis  prttdesiinaverat,  vCre.  ^••Suis  eluderfct 
mss.  suis  clideret.    "'Redinlegraret  mss>  redintegret. 


675 


EADMERI  MONACHI  CANTUARIENSIS 


576 


nedictaB  matris  Mari®  transimu?,  cumdemqae  filium 
cjus  nobis  fratrem  ipso  auclore  asciscimus  ^".  A 
morte  enim  resargens  nos  fralrcs  suos  appeilavit,  et 
quod  ad  Patrem  suum  et  Patrem  nostrum,  Deum 
suom  et  Deum  nostrum  forel  ascensuros,  familiari 
affatu  ^"  nobis  inlimari  prsecepit  {Joan.  xz,  17). 
Qaod  igitur  tanlum  patrem  et  tantum  fratrem  sor- 
titi  sumos,  utique  beatae  Marise  ascribere  debemus, 
cojus  integerrima  fecunditate  in  tantam  dignitalem 
aorreximus  ;  quam  quidem  dignitatem  nostra  natura 
nequaqaam  adepta  fuisset,  si  ilUus  fecunda  yirginitas 
Deum  de  sua  substantia  non  genuisset.  Cum  igitur 
tam  insestimabili  dignitatis  honore,  etiam  in  hujus 
mundi  squaloribus  degens,  perpiae  matris  Dei  Mariae 
merita  humananatura  sit  exaltata,  vei  advertat,  qui 
potest,  qua  qoaii  gloria  ^^*  decorabitur,  cum  hunc 
ipsum  fratrem  suum,  omnipotenti  Patri  ejus  coae- 
qualem,  in  sua  majestata  regnantem  acceperit, 
ejusque  regni  cohasres  ezistens,  perpetua  et  incom- 
mutabili  glorificatione  vulti  ipsius  praesens  astite- 
rit  "*  ?  Advertat,  inquam,  advertat  quse  gioria, 
quod  gaudium,  vel  quaejubilatio  erit  omnibusillis 
qui,  in  regnum  seternse  beatitudinis  assumpti,  Deum 
Dominomque  rerum  omnium  in  suse  camis  substan- 
tia  aibi  similem  viderint,  et  cuncta,  quse  sive  in 
coelo,  sive  in  terra,  seu  in  infemo  subsistuot,  ad 
nutum  illius  pendere,  eumque  fraterno  afiecta,  imo 
ultra  omnem  fratemi  amoris  affectum,  seipsos 
amare  et  quaecunque  velle  ^**  poterant,  sine  mora, 
sine  contradictione,  sine  defectu  sibi  leternaliter 
subministrare.  Super  haec  cum  ipsam  doroinam,  per 
quam  tanta  bona  eis  provenere,  proeoculishabuerint 
juxta  Deum,  qoem  de  suoutero  Virgo  Filium  pepe- 
rerat  residentem  ^^^  et  jure  materoo  coelo  temeqoe 
comeodem  suo  filiopraesidenteoi,  considererous  qua 
exsultatione  exsultabunt  pro  tanta  gloria  ejus,  quo 
bonore  sublevabuntur  in  tanta  potentia  ejos  t  Omnis 
utique  creatura  deferret  eis  honorem,  non  solum 
quia  videbit  naturse  ipsomm  consortcm  esse  suum 
Creatorem,  sed  etiam  quiadominatricem  suamunam 
ex  eis  esse  conspiciet  factam  reginam  ^**  angelorum. 
His  igitur  ita  eonsideratis.  tn  quicunque  ex  humana 
stirpe  progenitus  es,  quomodo  potes  et  quantum 
potes,  erige  aciem  menlis  toseet  quas  grates,  quas 
laudes,  quae  obsequia  ei  perpetuo  debeas,  per  cojus 
beatam  et  integerrimam  reGundilatcm  de  tanto  malo 
ad  tantum  bonum,  ut  brevi  ostendiraus,  sis  prove- 
ctos,  goams  attende.  NuUa  te  ab  horum  considera- 
tione  saeculi  delectaiio  moveat,  nulla  cujusvis  vani 


A  arooris  dcsidia  a  debita  laodum  exhibilionc  retar- 
det. 

CAPUT  X. 
Quantumprofuit  oinni  creaturoe^  etiamprceler 

humanam. 
Veram  quoniam  aliquantisper  aniroadvertiraus 
quid  boni  per  excellentissima  ^"  beatae  matris  Dei 
Mariae  meritaadeptisumus,  paucis  ctiaro,  ut  pro- 
posuimus,  pro  posse,  quid  aliaram  species  rerum, 
pcr  eadero  ejusdero  merita  sint  adeptae,  advertamus. 
Scio  quidem  superius  me  qoaedam  inde  commenio- 
rasse,  sed  ad  comroendandam  piis  aoribus  tanke 
domin^  eminentiam  non  videlur  fore  superfluum 
eamdem  praesentare  sententiam.  Omnero  itaque 
creaturam,  tam  ccelestem  quam  terreslrem,  ad  sui 

B  Creatoris  laudem  et  gloriaro  institutaro,  nemo  sa- 
num  sapiens  ^'*  ambigit,  nemo  sapiens  silet.  Qua- 
propter  '*\  si  aliquid  ejus  laudi  aut  gloria,  sive 
honori  derogat  in  quoquam,  bene  intuenlibus  liquet 
quod  idem  ipsum  caetera,  suae  subjectionis  inlegri- 
tatem  "'  ei  servantia,  quodam  exinde  confusionis 
verbere  sauciat.  Nec  eniro  ad  Domini  sui  fidelitatem 
integre  sese  tenerent,  si  vei^ecundiam  sui  auctoris  ^" 
aequanimiter  el  inconcussa  tranquillitate  teaerent  ^*^. 
Homo  igitur,  qui  a  Deo  inter  caeteras  creaturas 
sublirois  naturae  creatus  Deum  "'  per  inobedieatiae 
suae  reatum  inhonoravit,  omnia  quae  sui  juris  prius 
erant  amisit ;  omniaque,  quae  sui  status  integrita- 
tem  servaverunt,  ipsa  reatus  sui  immanitate,  quaa- 
turo   in  ipso   fuit,  quadam   confusione  vulneravit  ; 

Q  adjecta  cst  eis  super  hac  confusione  et  alia  confusio, 
quia  huic,  quem  a  suo  Conditore  permalae  vitae 
merita  exorbitare  videbant,  per  suie  conditionis 
legem  ministerii  soi  obseqoium  nullo  tempore  abne- 
gare  valebant.  Ingerebatur  igilur  operibus  Dei 
contumeliosa  quaedam  oppressio,  etfiebat  de  eisgra- 
vis  et  injuriosa  abusio.  Jus  siquidem  nuUum  in  his 
quae  Dei  sunt  jaate  deberet  habere  qui  voluntati 
ejus  non  veretur  pravis  actibus  conlraire.  In  eo 
itaque  quod  luroine  coeli  et  sideraro  motu  in  suis 
osibus  horoo  retus  poticbatur  idem  cceiuro  et  sidera 
ipsa  magni  honoris  dctrimenta  patiebautur.  Nempe 
iili  serviebant  propter  quem  se  nequaquam  instiluta 
sciebant.  Ad  serviliuro  quippe  justi  ^**  horoinis,  non 
injusti,  qui  tunc  erat,  condita  fuerant.  Hoc  ipsum  de 

y.  aere,  de  terra,  et  quffi  profert,  de  mari,  et  omnibus 
aquis  ac  de  his  quae  contincnt  dicere  licet  et  sen- 
tire.  Omncs  igitur  rerain  form»e  informi  quadam  et 
contumeliosa  obfuscalione  tegebantur,  eo  quod  ipsi, 


VARIiE  LECTIONES. 

"•Arcessimus  manuscripL  asciscimus.  "•Familiari  affectu  mw.  faroiliari  affatu.  '•*Exaltata  qualis 
quali  m$i,  exaltata  advertat,  qui  potest,  qua  vel  quali  gloria.  ^*'VuIluro  ipsius  praescns  constituerit  mts. 
vultui  ipsius  pnesens  astilerit.  "•Amare.  velle  mss.  amare,  et  quaecunque  velle.  "^Peperit  residentcm 
mss.  pepererat  residentera  "•Quia  Dorainam  summam  etunicam  dominatricem  coili  el  terrae  Mariam  exhis 
conspicient  esse  faclara  reginamwiw.  quia  dominatiicem  suam  unam  exeis  csse  conspiciel  faciam  Reginam. 
'••Per  excellentiain  manuscript.  per  excellenlissima.  "•Sana».  meniis  mss.  sanuin  sapiens.  ***Arahi- 
^it.  Quapropter  mss,  arabigit,  nemo  sapiens  siiet.  Quapropler.  ^••Suae  subintegritalem  m««.  suaesubiortionis 
mtegritatem.  "•Domini  sui  et  auctoris  mss.  omitt.  Domini  sui.  ^•^TenereDt  mss.  sustinerenl.  "•urealus 
est,  duin  Ummmss.  creatus,  Deum.  ^••Ad  obsequium  quippe  siveservitiumjustim^f.  adserviliuinquippe 
justi; 


517 


UB.  DB  BXCELLBNTU  B.  MARIiE. 


578 


quiDeum  Eunm  iDcessanleroffeiidebat^^ministme  A  caU  ^^^.  Htgasigilur  tam  ma^^  boni  effeclum  illi 


ac  subdi  sine  intennissione  cogebantur.  Durayit  au- 

tem  haec  in  rerum  substantiis  injuria  quousque  venit 

in  camem  illa,  de  qua  loquimur,  beata  YirgoMaria. 

At  ubi  renit  ipsa,  et  in  se  Filium  Dei  incorpora- 

yit,  et  pristinam  dignitatem  in  Deo,  qui  nascebatur, 

humana  natura  recuperavit,  nibil  ultra  confusionis, 

aut  injuriam  alicui  rerum  speciei  resedit,  imo  liber- 

tatem  primae  creationis  '**  susb  confeatim  recipere 

meruil.  Nam  ipsa,  cui  juxta  legem  sue  conditionis 

jus  libertatis  raaximum  erat,  obsequendi  videlicet 

illi  quem  ad  Dei  imaginem  conditum  noverat,  cum 

ipsum  in  Creatoris  sui  similitudinem,   quam  pec- 

cando  in  se  f  orruperat,  per  bona  opera  redire  con- 

spexit,  non  roirum  si  deinceps  obsequendo  dominatui 

ejus,  contumeliosse  jugum  servitutis  excussit. 

CAPUT  XI. 

De  eodem. 

Alio  item  modo,  si  placet,  eonsideremus  qualiter 

omnis  creatura  ad  utilitatem   hominis  sit  creata,  et 

quemadmodum  eadem  utilitas  ob  peccatum  primi 

hominis  quodammodo  evanuerit,  quove  pacto  per 

beatam  Dei  matrem  virginem  Mariam,  primam  susb 

utilitatis  dignitatem  recuperaverit.  Certe  horoo  qui 

mentis  ratione  subsistens  camis  fragilitate  depri- 

mitur  ad  hoc  conditus  erat  ut  contemplationis  ocolo 

formsB  sui  Creatorisjugiterintenderet.  Sed  quiaipse 

Conditor  ejus  incircumscriptus  spiritus  est,  et  nemo 

unquam  camia  corruptibilitate  vaUatus  in  ^**  magni- 

tudinis  ejus  notitiam,  vel  admirandsB  divinitatis  il- 


profecto  censemus  imputandum,  per  cujus  virgineum 
uterum  is  venit  in  mundum,  qui  et  humanaro  natu* 
ram  in  tantam,  sicut  diximus,  dignitatis  excellentiam 
sua  sapientia  revocavit,  et  omnem  simui  creaturam 
privilegio  amissi  honoris  raira  dispensatione  redona- 
vit.  Quidergo  huic  sacratissimae  dominae  omais  tam 
rationalis  quam  etiam  irrationalis  creatura  jure  de- 
beat,  qui  valet,  ex  his  qu»  paucis  perstrinximus 
dilatatosensu  advertat.  Utiquc  cuncta,  quse  Deus 
bona  et  utiliter  fecit,  in  eostatu  quo  condita  fuerunt, 
aicut  ostendimus,  esse  destitemnt,  et  per  hanc 
beatissimam  Yirginem  in  statum  priitinum  revocata 
sunt  et  restituta.  Sicut  ergo  Deus  sua  potentia  pa- 
rando  cuncta  Paler  est  el  Dominus  omnium,  ita 
Q  beata  Maria  suis  meritis  cuncta  reparando  mater 
est  et  domina  reram ;  Deui  enim  est  Dominus  om- 
nium,  singula  in  sua  natura  propria  juasione  con- 
stituendo ;  et  Maria  est  domina  reram,  singula  con- 
genitae  dignitati  per  illam  quam  merait  gratiam 
restituendo.  Etquemadmodum  Deus  ex  soasubstantia 
genuit  eum  per  quem  cunctis  originem  dedit,  ita 
Maria  de  sua  came  ^^*  peperit  illum  qui  in  decorem 
primae  creationis  omnium  cuncta  restituit  ^^*.  Item, 
sicut  nulla  rcram  species,  nisi  per  Dei  Filium  facta, 
subsistit,  ita  lex  debitae  damnationis  neminem  dese- 
rit,  nisiquem  abeafiliusMari»  absolvit.  Quis  igitur, 
ista  recto  sensu  et  corde  sincero  perpendens,  plene 
percipere  queat  excellentiam  domin»  hujus,  per 
quam  lam  ineffabili  gratia,  a  tam  aestimabili  deje- 


lius  ^^^j  speculationem  "\  sicuti  est,  pertingere  po-  n  ctione  ^*^  erectug  est  mundus  ?  Quis,  inquam,  tam 


test,  proposita  illi  aliaram  reram  existentia  est, 
quatenus  earam  consideratione  sublimitas  ejus,  quse 
per  se  nequit  videri  "*,  ab  ipso  intellecta  conspice- 
retur.  Veram  ubi  post  primoram  hominum  pecca- 
lum  generationis  humanae  propago  in  desideria 
cordi  sui  prolapsa  per  vitia  sorduit,  non  solum 
Creatoris  contemplatioy  led  et  rerum  creataram 
mirificae  dispositionis  salutifera  meditatio  ab  ea 
procul  evanuit.  Yides  ergo  quali  modo  in  lapsu 
hominis  rait  dignitas  reram.  In  consideratione  enim 
illarum  homo  resurgere  debuit  in  agnitionero  Dei,  et 
iic  quasi  quidam  ei  gradus  fieri  debuerant  pertin- 
gendi  ad  Creatorem  ipsius  et  sui ;  sed  heec  in  eis 
dignitas  periit,  quando  qui  eo  digne  uteretur  nullus 
exstitit.  Nec  ullatenus,  ex  quo  priraus  homo  corruit, 
receperant  amissam  eminentiam  tanti  boni,  donec 
ille  Agnus  qui  peccata  mundi  toUeret  in  persona  Dei 
et  hominis  prodiit  mundo  ^^'  per  Mariaro.  Yeram,  in 
cogitionem  Dei  homine  per  hunc  Agnum  revocato, 
omnis  etiam  alia  creatura  in  statum  suae  conditionis 
et  honore  proprii  congenitique  decoris  est  revo- 


miram,  et  omni  prorsus  rei  praeter  hanc  inauditam 
gratiam  h^jus  mulieris  oculo  mentis  aapiciens,  non 
obstupescat,  et  non  modo  elinguis,  veram  etiam  a 
tantae  rei  comprehensione  prorsus  immunis  fiat  7 
CAPUT  XIL 
Oratio  ad  beatitiimam  Virginem  Mariam. 
Quapropter  ea  quse  nobis  sunt  impenetrabilia  in- 
termittentei,  precibus  impetrare  nitamur  ut,  quod 
intellectu  capere  nequimus,  salulari  saliem  affectu 
obtinere  mereamur.  Rogamus  ergo  te,  dominay  per 
ipsam  gratiam  qua  te  pius  et  omnipotens  Deus  sic 
exaltavit,  et  omnia  tibi  secum  poasibilia  esse  dona- 
vit,  quatenus  id  apud  ipsum  nobis  obtineas,  ut  ple- 
nitudo  gratiae  quam  meraisti  in  nobis  sic  operetur 
quo  participium  beati  prsemii  ejus  nobii  misericor- 
diter  quandoque  donetur  ^^.  Ad  hoc  quippe  Deus 
noster  per  te  factus  est  frater  noster  ut,  quemad- 
modum  ipse  dignatus  est  consors  fieri  nostrae  huma- 
nitatis,  sic  nos  mereamur  consortes  fieri  su»  divi- 
nitatis.  Intende  ergo,  domina  piissima,  ut  nobis  ad 
effectum  ^^  proveniat,  propter  quod  Deus  noster  ex 


YARIiE  LECnONES. 

^*^  Ostenderet  mss.  ostendebat.  ^**  Patrise  creationis  nux.  jprimse  creationis.  '"  Camis  incorrapUbilitate 
pressus  ullatenus  in  m$s.  carnis  corraptibiliUite  ullatenus.'^*  Dignitatis  illius  mss,  divinitatis  illius.  '^  Spe- 
cuiationem  mss.  speculura.  "*  Neque  videri  ms.  S,  nequit  videri  ms,  E,  omittit.yidenm  ^^  Prodiit  modo 
mss,  prodiit  mundo.  "*'  In  statu...  revocata  mss.  in  statu...  renovata.  "*  Came  mundisaima  mss,  cmUiuntf 
mundisairaa.  ^^  Decorem...  cunctis  restituit  mss,  in  decorem  cuncta...  restituit.  "^  Per  quam  tam  inxatima- 
bilia  bona  habet  reram  natura,  per  quam  tamioaestimabilisgratiaatamineffabilidejectionefyu^.perquarotam 
ineffabilis  gratia  a  tam  ineffabili  dejactione.  ^^Condonetur  mss.  bene  donetur.  ^^Ad  affectum  mi«.  adaffectum. 


m  BADMRBI  MONIOBI  CANTUAEUfNSlS.  ^»0 

tuo  oatiiuimo  alero  faeiut  bomQ   iiil^r  hemuut  4  Bohis  niMris  ullm  msiAl,  flofia  Uim  iwoUsn  m\\9k 

vtnit,  pae  «§,  qutp^umDa,   aiioniu  difficilia,  quia  iade  perveaiet  f  fil  (loo  quide»  feriaiais  ali(|uo 

pvoeul  inbie  idem  l>eiiignifaimuB  iiliua  luua  erit  ed  mode,  beea  demina,  diei  poasel,  ai  |IH>  tiii  apliua 

oeBoedendom  quidqnid  volea  promptua  et  eiaudibiT  exaltatioQe  et  aalntQ  ^*^  mnter  Dei  facUt  foiam,  «i 

lia.  Taatunmode  itaqne  veli^  aalutem  noair^m,  et  uliqoQ  ^^  Deua,  qui  hofninem  aesumpiut  e«  tua  ee^ 

vene  nequaquamsaivieaaenonpotenmua.Quidigitur  ^tiaaima  eame,  boo  (peil  ^  liia  el  MaMeommuoi 

slriaget  iarga  miaerieeFdiaB  tum  viscerfi,  domina,  aalute^^.  61  erffo,  qw  plenA  saiiOe  ea  petile.  nm 

conlra  npa,  ut  nolis  salvari  nos  Y  Certe  I)eua  noster  iotendia  ut  fsAm  salua  prQ  module  neatio  elilM»  a4 

(teele  Pfopbqta)     miserieprdia  nestra  Kt   (PmI.  toa  uaque  peningftt,  jam  tuonim  iHftcienaeCKlwie- 

[.viii,  18),  et  tu  ^iisdeipDomininoathalMquadubia  dorum,  noatrorom  ««glifeea  eaee  videbena,  el  qme 

vera  mater  ea.  8i  tu  ergo,  qB»  Dei  maler  ea,  el  ea  pfp  tolius  mupdi  aaivt^tiepe  meruiati  Seri  mftler  Al- 

ra  vera  «liseyicordim  mater  ^  dcpegaa  nobis  effiaii  liiaimi,  eum  noa  propeaueria  ^*",  queaobvcdvil  6qi« 

otum  miaeneeniiir»  ^<»  ^  mirebititer  faeu  eg  smoqli,qttid,  qumao»  proderit  ppbia  loe  glaffiQaa  et 

ma|er,quidMemua,eumidem  filtua  tuus  adveneiit  felix  exallatio,e|  quam  ind^  ^^  Mbemtf^,  duleis  al 

aunatos  «quo  judieaturus  judicio  1  Biquidera  liael  affMtuoaa  exaullaiio  ?  U|  ergQ  Qlium  tmim  ttMiiia 
ipae  filiua  tuna  ^it  per  te  faelua  fmtcr  noater,  ulique  ^  muodi  aalvalQrem,  et  le  tjuB  reeenidliaineem  eaae 

taman  ubi  ^  voluntatem  luam  sic  videlioet  ^H  dul-  yeraeiler  sentiarous,  ee  noe  prQpensiori  studio  jura, 

eiasimso  matris  mitgi^  poiveetam  adverl^rit,  illoo,  precamur,  et  fove,  quo  ip  ifeeibus   mundi  natos  et 

aervata  squit^tis  raiioBe,  a  qua  te  nallateBua  dia^  aliloa  ^*  poiiori  levemipe  proapioia  iedigere»  Ab 

araparq  velle  videbit  ^^,  et  judieit  aui  sententiam,  initio  de^iqne  renovalioqia  bumeom.  Qnilibm  wb 

ttve  ad  miaericardiam  infleetende,  eeu  ad  juatitiam  tunm  prf  aidium  epnfugieplibua  bucusqne  aimeyrfi* 

ialendende,  proipulgabit.  Subveni  ergo  nobis,  dos  ali,  e|  ideireo  Pfae  omni  eregtMf»,  emmlendedigllie* 

muM,   et  non  oonsideratq  peccalorum  noatromm  aima  difii  ei  em  meruilii»  Eiq,  aqpaum  Rfi^ie.  om» 

tpultitudine,  velle  tuum  ad  miaerendum  nobia  iBfle»  mqa.ullaus,  quemperlQK^eMlf^  digpe  iMedielt  ''^ 

cte.  CogiU,  queso,  ft  recQgiU  qpud  te  quia  nonad  cQnlinualibi  duret  in  gr%tie  ip«i  Qua  mnildo  pnr^ 

daamandum,sedadaalvandumpeeealorem  Gondilop  dilQ  ^**  aubreaiaii,  Tibi  ergQ   DQi   ^mne^^mui, 

pealer  ex  ip  f^otoa  eat  bomo.  Cur  iuque  non  juvar  tn  pFoeura  pe  pereimue»  ^eg  pQtiu»  «t  9aloi  imeln 

bia  nps  peeealorea,  qoando  pnipter  noa  in  taaUm  de  die  in  diem  muUplieelm't  «(  filiQ  lue  DmuBQ 

oelfitudipem  ea  elevata  ut  te  dominam  ^"^  bfdieal  noaifo  fesa  CMrMlQ  YiU  uefilni  jugi  dQYgyppe  fHllh 

et  veneretur  omnia  pariter  ereaturn  1  An  ideo  ulruai  leUir,  Qoi  eiUP  DOQ  PeUFe«  Ql  ^piHlU  m^  vivii, 
pereainua,  pmpliua  pon  eumbia,  quia  quidquid  de  Q  doiqiiiatur  et  P^ftl  per  ipfieitg  neeuie  Qm  ^- 

YAmjE  LECTIONES. 

^•*  Mftiereigw|ii«imiif  eml».  eigfeiiw.^^^NQst^FjQbimif.pQsteriutiqueWmwubi.^^^Sttffivid^^^  sic 

vide>icol.**?  Discrepare  y\d^)^\  mh  discreparfiveJleYidebil.***  TeDominaf^w.  te  Pominam.'"  Et  utilil^^e  nus, 
et  salule.  ^**  Scd  utiau^fi^^^.  ^iutique.  '"^Nostri  omnium  salute  mxs.  nostra  salute.  ^  Post  posuensmM. 
proposueris,  "*  Et  quid  inde  mss.  et  quam  inde.  ^*^  Alitoe  mra.  altos.  ^^^  Di^  possediati  nwf .  efpill. 
digne.  ^  Mundo  perdito  maa.  omm.  perdito.  ^*'  Ms.  CQrb-  K.  (0,  l$xp)i^i  Sgnpltina  Jia^eri  Mo99^iH  ^9 
piifiiim  MaMi  M  Verie  m,  S, «?,  p^i^i  ji»^o  de  ^^qou  Mana* 


DE  QUATOR  VIRTUTIBUS 

Qy^  vmm  w  mu  maria, 
EJUSQUE  SUBI.IMITATE 

CAPUT  pftlMUM.                           D  quator  virtutes  esse  philosophi  non  Ucuerint,  Ju- 

OfiKiiVirt%i0m§ien^rnHni,  slitiam,  prijdentiam,  fbrlitudinem,   tenipi^rantiam^ 

Mulii  demip»  aafiitm  MAfifP  lftu4«§  stylq  i^  e^quibus,  qqaai  e«gaodiQ[/<^ri«{^^,  qv^ivio]U=^ 

mare  eenati,  tibenUr  bttmano  generi  pro  virihua  l^ite,  Qmn.e  virUttum  egoaeA  emioel,  qnia  o^JQrea 

prqposuere  ^anta  olim  In  c^aip  cQpfluisit  eopia  viv-  nostri  quatuor  primas  in  ea  vegnasse  doeuerant, 

t^^t  ^  qu»ai|k  PUUP  fnmliiMe  necefMtfttifeui  snc-  certas  ^Bpendic^s  in  eju^  %pimq  cpncju^drasse  p§r- 

currat  morUlium,  quanU  tunc  fuerit  donorum  gra-  leve  fuit  ut  ostenderent. 

tia  sublimis  et  mirabiiis,   quanU  nunc  pieUte  ait  Et  justitiam  quidem  ejus  sic  asseroerunt,  quod 

potenUr  singnlaria,  singulariter  dulcis.   Nam  cum  ipsa  tanU  tenaciute  Dei  prseceptis  per  legem  inhse- 


rebat  u t  Dec  illa  dimillenda  pultret  quae  ab  ejus  inte-  A 
^i^le  pnigeaaniri  (^f #  Isg.  pMfl  mom  obf  epvari] 
nosouoiur,  vertu  oau^,  punfic^iiofiQm  poat  par tum^ 
prp  «qbqlfi  ^a^ri&QimQ,  mnmm  «4  tfip9p}um  mm- 
«um;  h^  eoim  fib  ti^  e^  at)UP4ftuti  fsPt^  quis  ^d^- 
lia  wWgat  ? 

Pru^^ati»mi  »1  priWft  ftmjwirHm  ^«irp^^varter^t 
r9fn  qpce  p^rfba^^iepiplo,  qqafp  grftlupi  pQ9  ^«^t 
pudicjt^  »f^(ui(ipiua)  qi)04  ipaa  iFOver(i|  Qeo,  i^git 
l^alf^f^o  r^Ucto  ip  medio,  Prs^tpraA,  ponts^lutatip- 
pem  iiugeli  qu^  prude^^er  l^t^ta,  qv^i^  faci)e 
({redqle,  ¥^\\  ^nim  eafideaetcfo^uHtlif  pru^Pnli^ 

oi)PQl}e;i,  qii^  cv6()i4it  ppp^  fieri  pi^r  ^pirit^m. 

^netipn  «t  i^ine  eomplexii  fnaris  e))^u^  perJQUlo 
pudorif,  tl»^Wi|Rt^  Urtifi^  }ifeidiui»i  profiucfirpt  fi- 

liumt 


rorMludiflw.  m  qwB  iusM?  4^rp  fiw  pn»4w- 
l^riut^iijgfiNi  ipfi^AcUi^tar  ^rpver^t»  <^(  votum  (>on- 
ItePt^r  PQniqsoramr;  iuptum  ^ut^^n  est  ut  quqd 

gr^iio^n^  Pl  speciosiu^  b«i)«<is  pa^  omvum  bo- 

riormp  }^iii(ori  $^4  ej^s  m^nm  ofenii.  Id  prudeps 
Virg9  8apifQ(or  Oplligeps,  vii^i(4tem  s^uam,  qqa 
ili))ii  ^ipii)>i}i9S|  nil?}}  formo^ius  ducelj^t,  p^o  fof- 
lit^f  vo^it  ^l  ipr^fsimQ  ^emvil. 

Tejpp^rw^igro,  q^o^  fnprfid}C|ae  yirtqt^s  sHi^jo 
})9mili^^s9opM;)Mavf»rit,  p^  illetp  pt^tQdien^  qpi^- 
q^id  l^pni  meptisiffg^pHadi^yotio,  et  C(£}estis  gr^tia 
POec^rvf^vmnt  i^  eftt  Fuil  ^rgO  justitifi)|  qnpGl  bQp^pi 
iecit;  prudentiae,  quod  qualiter  faciendum  f^ip^  ip- 
t«U^(;  fqrti(u4i»i>lt  qW04  pewywiv^m  ^ejppe- 
riwt»«|  qqo(i  in  taptq  fa?tigio  Ippa^,  \mi^  i^pQje  ^ 
l^s^n^  payit, 

CAPUTn. 

DijuiHHa  et  «;>t  «ppMtf tetM. 

Habent  porro  bse  vUiutes  ab'as^  ut  djzi,  appendi- 
ce§  et  comites,  babent  pedj^equ^s  et  collaterales. 
Quar^m  ^ectus  in  Domlni  matre  ita,  s}  bonse  fidei 
memoriarp  babeO|  dispgspere.  Juatitiam,  intjujunt} 
cpmitatur  re}i^io,  quae  est  m^editia  vitae,  ut  ppr 
eum  Deoplaceatur;  pi^tae,  per  quamdiligiturproxi- 
mus;  gratia,  quae  est  beneficli  accepti  memoria; 
obsequentia,  quae  obsequitur  cui  di^e  debet;  veri"i 
tas,  quae  docet  vivere  pro  natur^,  )6qul  pro  re.  Has 
viriutes  i(a  beaUi  Poroini  m^ter  trivil  ut  religiosa 
punditia  vitae  bomino  Deo  teraplum  in  suo  f^diucit-  D 
ret  corpqre;  pietiite  prozimum  co)eret;  coHetorum 
iu  se  beneficioruip,  Deo  non  ingrata,  ipsl  vicissim 
animajn  et  corpus  viva  ipse  bostla  li))aret^  obse^i 
majoritiu^  et  digpis  sedula,  adeput  cum  praeconio 
engelico  matrem  se  Dei  fore  audisset,  implgre  in 
monUina  conscendefet  (tne  h  39),  anum  cogna- 
taro  ol}a#qi^  «4  Wi^m  4i}ilUtim-  TfiFitftlU  mater 
veritati  innixa,  pro  natura  vivere  assueta,  quas 
ipsum  naturae  oplfieem  inte|frisbaphivitv!sceribus. 
fro  re  loqui  non  nescia,  sponsionem  angeli  diligenti 
ratlonis  trutina  examinavxl,  nt  plane  qnomodo  fi&- 
Qieqdum  esset  addisceret  quod  fieri  posse  et  ddl)ere 
non  dubitaret. 


BI3  IV  VlRTCtlBUa  %.  UARtB.  m 

C4PDT  lU. 
^  ppudmUa  ei  §fu$  «e^iMieiiM' 
Prudentiam  aequuntur  pFOvideulie,  quai  proipieit 
quod  in  futopo  utiliter  fi^l ;  inteiligentiit»  W»  ietfi)- 
lifil  qnid  in  praasenti  utili^r  fiatimemorie)  q«^ 
beae  vel  seeus  aeta  inlegre  eelligit,  ei  ()e  pr^lerito 
dieta.  Nullus  aulQpi  hae  (lomioa  myideutior,  quae 
anlequam  voveret  Deo  virginitetem  iU4m.  PHPiPi- 
eaeiter  pwvidit  qu^ntum  profeetua  iUu4  vptum  fa- 
etem  el  bene  obeerviium  s)bi  et  toti  muado  i44u- 
eeret.  Non  enim  rem  voverel  eieticam,  uiii  fiwyi*- 
devet  sibi  et  aliis  ineompiretiil«Rl  inde  iecumiliilri 
gleriam.  Nalius  e^  inlelligentior,  qu«,  et  eifiidita 
nentis  aeie  el  ipfius  deilalis  oonseiei  pleue  iutdli- 
geret  in  Domiip  n^livit^le,  peasieue»  oi  mtinY- 
Q  etione,   quantom  essel  in  pf^ienli  l^oeuni,  qttod  iu 


ftituro  essel  ineompartbiliter  frttetuoiumi  Wefflerise 
eral  tenaeis  ei  unicm,  omnia  qu^e  aoln  4e  fiiio  eeie- 
bet,  secretiori  consilio  sibi  taDtum  POguita  eoiO^- 
vans  in  cumulum,  conscientiae  inculcavit  hominum. 
Unde  de  eadicitur  ilfariaattlmconxerva^a^  omnfa 
vepbmk^yC4mfen0ni iuoapde 9ua(liU^.n^  t9)f^bet 
ergo  ei  tPtus  mundus  salvationis  suae  plenam  noti- 
iipm,  quae  plenissiraae  cognitionis  apostolis  non  in- 
viderit  scientiam.  Quapropter  quia  ad  eziguum  boui 
InQrescere  processus  fivangelii,  nisi  cognoseeretur 
t^nor  principii,  merito  illa  dicitur  el  aposteleram 
apostola,  et  evangelistaruro  evangelista,  per  quam 
priQoipelis  ipsis  fidei  principibus  iiluxit  doetrina. 
CAPIJT  IV. 
i^  fgrtUudine  et  ejus  Mequacibus. 

Pgrli^udini  adl^Qerent  p^aguirmenti^,  qu«  rnep!- 
ficttm  coqatur  quid4»m  aggredi ;  confi^eutiA,  quae 
fp}en4id^ppgit«^M  fid^pieiiter  arripit :  persev^r^ntia, 
qv^tiPAuon  iug)ipitum  it^Uiter  urget ;  p^tieutie, 
q^^  utilitatii  i^f^ttsi^  4ifficilia  toleret.  I7ti)e  i^utero 
qnod  )iipet  superiu^  tipmiuftvii  eo  scQiu  vqlo  fi^ijipi 
i^^yad^iA  b^^t^  ^robi^Qsiu?»  Up  ofljcii^,  ut  i4fim 
fit  uMle  qqp4  }i(wwiumi  et  bouosium  quod  utile, 
qqf^i^yis  iii  iapopl^ritiu^  ^ljoli^  eliier  defiiiiamrr 

St  porptifguificQ  qui4em  feliip  puell^  egit  ut  ])0« 
nqpa  ritnarftur  inoheen4um  quQ4  confidenter  iu- 
c)mivit,  et  pers^vfireifter  abio|yii,  PetiQqtiim  Uio  in 
]|Ui§,  m'^n  filii  cq;)tuipe)iisrttp}|.  Kignifipeuti^pfttit 
«H04  4ixit ;  M^^nificnt  anum  men  QQmmm^  0t 

Wf  47)  I  ooufidjmti»t  *W  ^nim  e^  hfi^  ^f«(am  fne 
iiffimgmmM^HP^^^im^  {Un^^M)  \  perseycreuii^: 
Otld»  ffcii  fnki  n^i^na  q^i  fot^m  fiit,  pt  $<knctwn 
nmim  l/ltf  .«f  «^rif  ^r4»4  V^^afr^q^nie  invrof^- 
fk\H  ^ymi^^  ^w  (Wrft,  4>i  50).  Pprrfi  4o  pa- 

ti^  ^j^s  diotqm  est :   Kt  tym  \Hm  m^mn 

€4PUT  V. 

he  tespemttiia  ei  eim  uquaaikui. 

Tenperentiae  sunl  eenleminse  eoBtioenlia,  per 

quam  praeeipua  eupidilas  enimi   regUur  gubenia- 

l^one  eensiiii ;  eiemenlia,  ^e  refreBalup  meni,  te- 

*  mere  bi  aiic^jus  ediem  oeneilala  \  wodestie,  q«e  f  I 


583  EADMBAI  MONACHl  CANTQARIENSIS  584 

ex  utcnnque  superfluo  diligens  et  cauta  recisio.  Has  A  QAPUT  VII. 

Nm  poluiite  Deum  ex  atiavirginehontinem  e/fiei. 


Yirtules  beatam  dominam  exercuisse  liquet  perspi- 
cue,  cum  constet  eam  nec  fuiase  incontinentem 
alicujnsTohiptatisstimulo,  nec  prsecipitem  odio,nee 
immodestam  animo.  Quomodo  enim  illicita  commit- 
teret,  quss  a  licitis  temperabat?  Accedunt  ad  conli- 
nentisB  prsecepta  mores  quos  virginem  habere  decet, 
sicut  Ambrosios  familiari  illi  suo,  et  aliis  inimitabili 
nectare  docet :  Ui  sit  virgo^  quas  nullo  doli  amlniu 
iincerumaduUerei  effectum^  eorde  humHitj  verhii 
graviij  animo  prudeni,  voluptaiem  ciborum  dun- 
taxai,  ii  gua  fuerit,  parvo  redimeniy  camii  vitia 
omnino  compciceni,  loquendi  parcior,  legendistu- 


Unde  mihi  vidcntur  a  vero  alienari  qui  dicunt 
Deum  potuisse  salutem  humanamprocurare,  vel  per 
aliam  virginem,  vel  per  aliud  quam  pervirginem.Bt 
iUi  quidem  qui  opinantur  potuisse  Deum  incorporari 
in  aliqua  aitera  virgine,  respondeo  compendio :  Imo 
nonpoluit,  quia  non  voluit.  Et  e  converso  :  Non  vo- 
Ittit,  quia  non  potuit.  Quamvis  enim  omnipotens  sit, 
multa  sunt  tamen  qu»  dicitur  non  posse  ;  sicut  nee 
mentiri  potest,  nec  mori,  quia  non  vult.  Nam  si 
vellet  mentiri  vel  mori,  non  esset  omnipotens,  quia 


<tto««r.CuJi«n<my«Wtu/hicttor,n<m»nc«mw/«.B  "«'!'!"  "«°«^»P<''«''«'.««d  est  peccalum.  id  est 


tior^nonvoxpetuiantior,  ut  ipiaspedeicorporiitit 
iimulacrum  mentii  et  figura  pro^i/a^.Qu»  in  matre 
Domini  fuisse,  nemo  Christianus  ibit  inficias,  com 
ejus  vita  inclyta,  ut  canitur,  cunctas  Ulustret  et  in- 
formet  Ecclesias. 

CAPUT  VI. 
Uai  ianctm  Mariaivirtutei  ChriituiconlirmavU. 

Huic  puellae  «ic  virtulum  diademate  redimit»,  to- 
tum  se  infudit  Dei  Filius,  bona  illa  virginalis  animi 
suo  potissimum  adventu  custodiens.  Namque  ipse 
non  solum  justus,  sed  et  ipsa  est  justitia,  qui  dici- 
tur  in  psalmo :  Dilexisti  juititiam  etodistiiniqtiita- 


boni  impotentia ;  et  mori  est  deficere  a  potentia.  Et 
ideo  de  Deo  dicitur :  Omnia  quaeunque  voluit  feeU 
{PsaL  cxm,  3),  quia  nihil  voluit  nisi  qnod  decuit. 
Eodem  modo  dico  eum  nec  potuisse  nec  debuisse 
nasci  ex  alia  virgine.  Et  propterea,  ut  dixi,  non  po- 
tuit,  quia  noluit.  Noluit  porro,  quia  ratio  non  fbit. 
Deum  certe  rationis  auctorem  contra  rationem  nihil 
vellc,  nihil  facere,  nihil  etiam  po68e,inpromptu  eat. 
Quis  vero  non  videat  Deum  a  ratione  resiluisse,  si 
cum  omnes  omnino  feminas  infra  sanctitatem  beatae 
Mariffi  cemeret,  alia  qualibet  in  matrem  electa, 
ipsam  spcmeret  ?  Ipsam  autero  omnes  mulieressan- 
etitate  praBcelluisse  puto  quod  intelligit  qui  supe- 
riora  animadvertit.  Nam  alise  quidem  partea  gra- 


tem  {Psal.  xliv,  S).  Matrem  ergo  suam  jam  justam  p  tiarum  metoere ;  ipsa  autem  plena  gratia  ab  angelo 


justitia  Dei  penetrans,  unxit  eam  oleo  exsultationis, 
id  est  Spiritu  sancto,  prse  omnibus  participibus 
suis,  id  est  omnibus  virginibus.  Fecunditatem  matri 
conferens,  virginitatem  non  auferens,  ipse  non  so- 
lum  sapiens,  sed  ipsa  Dei  sapientia  esl  et  in  eo  re- 
quiescunt  omncs  thesauri  sapientise  etiam  corpora- 
llter.  Inveniens  ergo  sapientem  puellam,  sapientiam 
servarit  Dei  sapientia,  id  est  mundam  custodivit 
corde  et  corpore.  Siquidem  scriptum  est :  In  male^ 
volum  animam  non  in  troibit  sapientia^  nec  habitahit 
in  corpore  subdito  peccatis  {Sap.  i,  4).  Ipse  est  tem- 
perans,  et  ipsa  temperantia,  sicut  didt  in  Canticis : 
Ego  lilium  convallium  (Cant,  n,  1),  id  est  floa  hu- 
milium.  Idemque  in  Evangelio:  Discite  a  me  quia 
mitis  sum  et  humilis  corde  (Matth,  xi,  29) .  Dignatione 


aalutatur. 

Amplius,  qui  dicit  Deum  debuisse  vel  poluiase 
aliter  quam  per  partum  virginis  Ad»  reparare  pec- 
catum,  idem  est  quasi  si  diceret  melius  eum  fa- 
cere  debuisae,  vel  tam  bene  aliter  potuisse.  Quod 
si  melius  fecisse  debuit,  vel  tam  bene  aliter  po- 
tuit,  et  tamen  non  feciti  vel  noIuit«  vel  neseivit.  Si 
melius  noluit  facere,  cum  potuisset,  invidus  vel 
ignavus  fuit.  Si  nescivit  melius  facere,  cum  de- 
buisset,  ignarua  fuiU  Quantum  enim  a  Dei  natura 
abhorreant  invidia,  ignavia,  ignorantia,  fatetur  qui 
videt  quam  pudendum  sit  hsc  vitia  cnilibet  honesto 
homini  ascribere.  Restat  ergo  ut  qui  haec  Deo  assi- 
gnare  erubescit,  nec  prsedictas  ratiocinationes  re- 
spuit,  fateatur  quod  Deus  non  nisi  per  virginem  et 


ergo  sua  humilitatem  virginis  acceptans,  plena  di-  ^  per  hanc  potissimam  virginem  mundum  restaurare 


vinitate  in  ejus  influxit  gremium,  ut  dicit  propheta : 
Super  quem  requiescam  nisi  super  humilem  et  quie- 
tum?  (Isai  lxvi,  S.)  Itemque  ipsa  in  Evangelio  : 
Quia  respexit  humilitatemancillaf  suas  (Luc.i^iS). 
Ipse  etiam  est  non  solum  fortis,  sed  et  fortitudo 
Dei,  per  quem  fecit  Deus  Pateromnia  ex  nullo.  Qui 
fortis  diaboli  fortior  superveniens  exspoliavit  atria, 
et  divisit  spolia(Liu;.  xi,  22).  Non  ergo  fortitudinem 
matris  enervera  reddidit,  sed  sua  polentia  sublima- 
vit,  ut  esset  imperiosa  creaturse  totius  hera,  conci- 
lians  et  demulcens  auperos,  deturbans  et  exterrens 
inferos.  Eam  scrutans  corda  et  reneiDeui(Pial.Yn^ 
10),  ex  omnibus  virginibus,  quas  capiebat  mundus, 
degit  et  aanctificavit,  ut  habitaret  in  ea  corporaliter, 
quara  jam  plenam  pridem  aupradictia  virtutibus  fo* 
vevat  et  circumplectebatur  spiritualiter. 


potuit.  Non  potuit  aliter  quia  non  voluit;  noluitt 
quia  ratio  non  fuit.  Et  quia  ratio  non  fuit,  non  de- 
buit.  Quam  gradationem  si  quisreciproce  convertat, 
non  irrita  erit  hoc  modo :  Non  debuit  aliter  salvare 
genus  humanum,  quia  ratio  non  fuit ;  et  quia  ratio 
non  fuit,  noluit ;  et  quia  noluit,  non  potuit,  quia 
contra  ralionem  facere  nec  potuit,  nec  voluit. 

CAPUT  VUL 

Sublimitai  beatof  Virginii  expHcatur. 

Sensibus  antiquomm  Patmm  de  virtutibua  beatse 
Marie  breviter  defloratls  et  in  unum  coacervatis, 
nunc  ad  aublimitatem  cjus  commendandam,  quam 
propter  gratiam  virtutumest  adepta,  vigilabitoratio. 
Ad  quod  perapicadoa  enucleandum,  amorem  fiii  in 
matrem  et  matria  in  filium  proponam. 


5S5 


OE  IV  riRTUTIBUS  B.  MARIiE. 


m 


Deu8  Filius  consubslantialis  et  coaeternus  et  coom-  A  yium  suorum  olim  per  peccatum  dimiDutum  nuroe- 


nipolens  Patri,  editus  ex  Patro  ante  tempora  sine 
maire,  voluit  nasci  de  matre  sine  patre  sub  tempore, 
elegilque  hanc  pueliam  pro  amore  quem  habebat  erga 
eam,  in  quam  tota  divinitas  influeret,  et  quae  Dci  et 
bominis  genitrix  fleret.  Amavit  ergo  eam,  antequam 
ex  ea  nasccretur,  utcsspt  de  qua  digne  nasceretur. 
Parvusque  hic  araor  est  ut  faceret  ex  fitia  malrem, 
ex  creatura  Creatoris  genitricem?  Nec  post  parlum 
aroor  defecit,  imo  incomparabile  augmenium  acce* 
pit.  Sicut  enim  omnes  homines,  ex  utroque  parente 
geniti,  departiuntur  amorem  in  utrumque  parentem, 
ita  Dominns  Jesus  ex  matre  genitus  sine  palre,patris 
et  malris  soli  raatri  dcbuii  el  persolvit  amorem. 
Item,  duo  erani  in  Virginis  animo,  invisibilised  ma- 


rum,  nunc  pcr  beatum  ejus  partum  redtntegrari. 
Gaudebant  et  gaudent  homines,  quia  quod  per  pri- 
raam  amiserunt  feminame  oentuplicati  prelii  fcenore 
recipiunt  per  Mariam.  Corruerunt  servi,  resurgunt 
fratres  et  filii;  fratres  Domini,  Marise  filii.  Quod 
gaudium  in  incomparabile  crementum  pullulabit, 
cum  illorum  praesentia  prdesenii  fruentur  in  coelo  lae- 
titia,  per  quos  tanta  ccmsecuti  sunt  gaudia.  Gaude- 
bat  et  gaudet  omnis  creatura,  quia  quae  in  initio 
mundi  a  Deo  ad  obsequium  hominis  facta,  quando 
pe  homo  a  cognitione  et  serritio  Dei  removerat,  ilii 
qui  Creatori  suo  rebellis  erat,  degeneri  famulatu 
substeini  dolebat.  Illa,  inquam,  homine  per  beatam 
Mariam  salvato,  in  antiquum  decus  evasit,  in  pri- 


gno  concertantiapnelio.  Virginilatisamor,  et  legalis  ^  slinum  splendorem  reniluil,  dum  illi  famulatur  qui 


maledictionis  timor.  Verumtamen  librato  diu  mul- 
tumque  consilio,  vicit  araor  qui  praeponderabat,  et 
dedit  terga  limor.  Hic  occurril  Dei  auxilium,  qni  ei 
et  quod  timebat  eripcret,  et  quod  amabat  salvo  si- 
gnaculo  non  auferret.  Dedit  ei  ergo  ut  esset  et  prole 
ferlilis  et  virginalis  damni  immunis. 

Quid  illa?  Nonne  tantis  filii  bencficiis  digno  re- 
spondebatamore,  plenaSpiritu  sancto,qui  cst  amor 
Patris,  et  prolis  amor  suavis  et  dulcis;  amor  non 
volaticus,  sed  aetemus?  Nonne  eum  amabat  qui  eam 
fecit  omnis  creaturae  dominam,  coeli  el  terrae  regi- 
nam,  fertiliutem,  ut  dixi,  tribuens,  integritatem 
non  minuens?  Irao  vero  totis  raedullb,  totis  viribus 
inejns  amorcra  suspensa  erai,  amoreraque  quera  pa- 
ter  et  mater  soboli  suae  dt^beot,  sola  ista  dulcis  et 


Crealori  suo  et  fide  et  opere  obsequitur.  Sicut  ergo 
Deus  est  Pater  et  Creator  omnium,  ita  hffic  Virgo 
est  mater  et  recreatrix  omnium.  Quia  aicut  nihil 
existit,  nisi  quod  Deub  facit,  ita  nihil  recTeatur,  niai 
quod  filius  sanctae  Mariae  redimit. 

Asceadat  ergo  fidelis  anima  in  mentia  ipeculam 
et,  quantum  potest,  videat  in  quam  sublimi  locatt 
ait  domina  Maria.  Omnis  natura  a  Deo  est  facta,  et 
Deus  est  factus  ex  Maria.  Deus  oronium  factor  se  ex 
Maria  fecit,  et  sic  cuncta  refecit.  Qui  potuit  omnia 
ex  nihilo  facere,  noluit  ea  violata  sine  Maria  reficere. 
Deus  est  igitur  Pater  rerum  creatanim,  et  Maria  est 
materrerum  recrcatarum.  Deus  illum  genuit  per 
quein  sunt  omnia  facta,  et  Maria  illum  genuit  per 
quem  sunt  omnia  refecta  et  salvata.  Per  has  ergo 


terrena  mater  domino  et  filio  suo  impendebat.  Nec  C  ratiocinationes  impossibile  est  ut  aliquis  homo  ad 

est  aliqua  scienlia  quae  possit  penetrare,  nec  elo- 

quentia  quae  possit  pnedicare,  qnanta  dulcedinis  se- 

dulitate  par^'ulum  foverit,  quanta  diligentia  obse- 

quioque  adolescentem  et  in  robur  aetatis  vadentem 

provexerit,  quanta  laetitia  juvenem  miracnla  facien- 

lemeteorumgloria  famosura  audierit,  viderit,  qnanta 

inoestitia  patientem  et  morienlem  suspiraverit.  Et 

baec  profecto  tanto  nobis  sunt   pene  incogitabilia, 

quanto  insueta.  Jam  vero  resurgentem  el  ascenden- 

tem  quam  laetis  oculis  Virgo  felix  intuita,  quanto 

tripudio  beata  movebantur  viscera,  pnesertira  cum 

jam  intelligeret  in  eftectum  prodire  quae  tanto  par- 

turiebantur  tempore?  Genus  humanum  ad  salutem 

vocari  per  apostolos  videbat,  cujus  rei  gratia  Dei 


eam  conversus  et  ab  ea  respectus  damnetur.  Nam 
quia  ipsa  genuit  eum  per  quem  mortua  reviviscunt, 
per  quem  homines  ex  peccato  salvantur,  quia  non  est 
justificatio,  nisi  quam  ipsa  in  utero  fovit;  non  est 
salus,  nisi  quam  ipsa  peperit.  Ipsa  est  ergo  ma- 
ter  justificantis  et  justificatorum;  ipsa  est  mater 
salvantis  et  salvatorum.  Igitur  mater  Det  qui  solus 
daronat,  qui  solus  salvat,  quem  solum  timemus,  in 
quo  solo  speramus,  est  mater  nostra.  Judex  et  Sal- 
vator  noster,  est  frater  noster.  Quomodo  ergo  de- 
speremus,  cum  salus,  sive  damnatio  nostra,  ex  boni 
^ratris  et  piae  matris  pendeat  arbitrio?  Nunquid  sus- 
tinebit  bonus  frater  puniri  fratres  suos  quos  rede- 
roit,  bona  roater  damnari  filios  suos  quorum  ipsa 


Filiam  de  se  incorporatum  et  in  cruce  passum  ante  D  Redemptorem  genuit?  Dulcis  mater  regabit  dnlcem 
intellexerat.  Quapropter  laetabatur  quod  spei  quam  fiiium  suum,  pium  fratrem  nostniro;  filium  pro  fi- 
ante  conceperat^  quodque  saiutare  toti  mundo  fore  liis,  unigenitum  pro  adoplatis.  Pius  filtus  libenter 
ex  voto  virginitatis  suse  speraverat,  jam  in  rem  ve-  audiet  matrem  pro  filiis,  Unigeaitus  pro  iis  qnos 
ram  iransibat.  Gaudebanl  et  angeli  qui  videbantci-      adoptavit,  Dominus  pro  iis  quos  iiberavit. 


PATftOL.  CUX 


19 


587  £ADMBRI  MONACHI  CANTUARIENSIS.  m 

EADMERI  MONACHI 

LIBER 
DE   BEATITUDINE   C(ELESTIS   PATRIJE"\ 


Reverendo  domiao,  et  fratri  et  amico  suo,  Guil-  A  serim.  Noverit  ergo  cbarissima  mihi  dilectio  tua, 

lelmo  monacho,  mansuetudine,  modestia  et  hone-  quia  tui  solius  causa  lenuit  me  ne  cceplo  desisterem, 

state  vilss  multum  amando,  frater  Eadmerus,  mona-  licet  fortassis  roelius  fuisset  penitus  destitisse.  Ha- 

chorum  Ecclesise  Christi  Cantuariensis  infimus,  quod  teria  siquidem  pulchra  et  appetibilis  cum  narratur 

Deus  promisit  diligentibus  se.  sermone  iuculto  et  conteroptibili,  solet  nonnunquam 

Recordatur,  ut  sestimo,  sanctitas  tuse  dilectionis,  roagis  offendere  aoimum  audientis  quam  demulcere. 

honorande  frater,  quia,  cum  venerabilis  Pater  Aosel-  Quapropter  vereor  ne  bocipsuro  in  meo  facto  alir.ui 

mtts  Cantuariensis  archiepiscopus,  nuper  in  co^nobio  contingat,  scilicet  ne  materia  decens  indecenti  stylo 

Claniacensi  aliquantis  diebus  moraretur,  ct  loquens,  digesta,  id  apud  hominum  menies  efHciat,  ni  qu£ 

a  religioso  ipsius  loci  conventu,  pro  sua  revereotia  prius  per  se  sine  scripto  placebat,  ex  scripii  dein- 

devotissime  audirelur;  lua  prece  mecum  egisti  qua-  ceps  foeditate  vilescat.  Sed  certe  quod  scripsi»  tua 

tenas  verbum,  quod  de  aetema  beatitudine  in  capitulo  sincera  dilcctione  provocatus  tibi  scnpsi,  hoc  solum 

coram  positis  fratribus  fecit,  styli  officio,  tuo  con-  intendens  ut  ca  simpliciter  dicerem,   quae   me  in 

apectni  prsesentarem.  Ego  igitur,  utpote  qui  libenti  eodem  capitulo  per  id  temporis,  vel  alibi  ab  ore  ip- 

animo  volebam  pto  meo  posse  tose  voluntati  morem  sius  Patris,  de  eadero  re  accepisse  recordari  valebam. 

gerere,  opus  illico  aggressus  suro,  sestiroans  illud  le-  d  Yalcat  sanctitas  tua  et  oret  pro  rae. 
vioris  ad  explicanduro  negotii  fore  quaro  postea  seu- 

PROLOGUS"'. 

Mulli  hominei.qutbutnonnunquamhonimoreset  G  eipiunt,iUudobdentium  teneritudinem  eioris  a«- 

justa  opera  proponuniury  et  qui  ut  se  in  eis^  swculi  va-  gustiam  absumere  nequeunt.si  pro  illorum  eapaci- 

nitatepostposita,  exerceantadmonentur,  inquirere  ^^^^  primo  non  fuerit  particulatim  divi^um.  Itaque 

solentquamobrem,  quoprcemio^  qua\retrihutione.  Re-  dividamusin  partes  magna  quce  diximus.ui  indepos- 

spondetur  itaque  illis  quod  scriptum ; « Quia  nec  ocu-  **«'  f^  vitamnutrirldequibusagimus,  QuasutmeUus 

lusvidit,  necaurisaudivil,necincorhoroinisascendit  eluceant^contideremusquafinfuecvitamensamel^, 

quod  pi:^paravit  Deus  iis  qui  diligunt  illum  (/  Cor.  *  humanayCt  exhis.proufpossumusconjectemus^ea 

iiy^). i>  Quodcumillinonclare quidsit adverterepoS'  multo^^* excellentius eos habituros in vita /uiura  si 

sunt,repetiturhocipsumaliisverbiSf  etdicitureis  .  quidemintermundana tentationumpericulaconsti' 

PrasmiumquodiisquiinhacviiaDeosemuntinfu»  ^w^t,  Dominica  fuerint  prcecepta  secuii,  aiquecum 

turavita recon^pensaiur^vitacBterna.beatiiudoaiter  ipsaillic adeptifuerint,  plenitudinedeaiderli  sui  se 

na.eeternajucunditas,  sufficientia  scilice  est  om-  ^^fq^fiqutim/raudatos  percipieni,  Hasc.inquiamyfa- 

nium  commodorum  secundum  voluntatem  ei  sine  ciamuSyetaminimispaulatimprogrediamur.Ecce, 

ornniindigentia.Hcecergocumillishocmododicun'  utprimo,  qua:  ad  corpus  attineni  bena  sueeinie 

/wr,  bona  quidem  et  magna,  ut  sunt,  esse  videntur ;  enumeremus,  ista^  ut  asstimoy  sunt  quce  propter  se 
sedquianonintelliguntquidinipsavitaceternahabi-  jj  etpropter  quw aliaquaique ab  haminibus  appetun» 

turi sintyuec  subito quid sit omnium commodorum  w.  '^'* •  pulchritudo,  velocitas,  fortitudo,  liberias^sani- 

cundumvoluntatemsuf/icientiaetsineomniindigen'  '**'»  voluptas.diutumiias  vita. Siauiem  inhis  aU- 

tiapercipere  pussunt,  hmrent  animo,  nec  multum  ^"f  *'t''^  gucBaUquandoserviDeinonmodo  nonap^ 

efficaci  ad auditasapore  trahuntur.Quid  ergo  agen^  TJjl^l^Zi  If '"  7"^«^^^;!^''^  f,« curaresub^ 

dumuth.ciUisaliquatenussapiantyet  sicad  opera  r^ZTloLT^^^^^ 

.'                     .i',         ..  ruatque  voluptai,  uttque  non  xdeirco  id  fadunt 

bonaemgtlentfPuerorummore  cibandot  exuttmp,  quodeanaturaliternolint, tedne Deum m eUquo- 

qui,tiquandogroitumaUquodpomumedendttmper-  quomodooffendant.  Nam  Hper  ea  nihil offentionu 

varij:  lectiones. 

'yollatutett cum  mtt.Corb.  S.68.  E.  10.  et  605.  quas nramittunt  EpUtolam  Eadmeriad  GuilUlmum, 
ttdnon  dtitinguunt  Capttula.  '"Mt.  fi.  Sequens  opuscukm  est  opusculumTenerabiUsAnselmidrBMUm- 
dinibus mt.  62.  Incipit  Proloeus  Eadmen  Monachi  m  libro  de  aterna beatitudine.  quem  composuil  exveAis 
beau  Ansclmi  Arehiepiscopi  Canluariensis.    •".♦  Mens  araat  mu.  mens  amet .  "«Bl  ea  moito  «»<«  ea  mullo 


589 


LIB.  DE  BEATITUDINE  COELESTr. 


590 


in  Deumcontrahipos^e  cerio  sentirent.vet  se  a^  "^  A  quippe  oculorum  nostrorum  in  sublevalione  palpe- 

.  brarum  coelum  usque   perlingit,  et  in  ictu  earum 

toius  in  semet,  ac  integer  redll.  Amplias  constat 
quidem  animas  sanctorum,  quaejam  coelc-tia  tenent, 
necdum  plena  felicitale  frui,  donec  incorruptibilitate 
corporum  suorum  potiantur.  Quam  cum  adepl® 
fucrinl  »•%  non  eritqiiodaraplius  velint.  Haec  itaque 
corpora  si  eas  a  sua  velocitate  tardiores  ant  gravio- 
res  efficere  deberenl,  nimirura  polius  eorum  consor- 
tium  abhorrerent  quam  appeterent.  Igitur  ea  quam 
dicimus  velocitale  perfungemur,  cum  in  vera  vila 
fuerimus. 

CAPUT  III. 
De  fortiiudine. 


amore  ceternorum  impedirinon  pertimescerent^pro- 
fectojucnndiusin  ipsis  quam  in  eorum  contrariis 
sese  deducerent.  His  ita  pratlibatis,  singula  qua^prO" 
posuimusbreviter  tractemns,  et  qualiter  iilis  post 
corporum  nostrorum  resurrectionem  perfruemur, 
prout  Dominus  dederit^  eTplicemus. 

CAPUT  PRIMUM. 
De putchritudine  corporum  beatorum. 
Itaque  pulcbritudo  bonum  quoddam  cst  et  quod 
naturalilera  cunctis  haberi  amalur.  In  illa  igilur 
vita  pulchritudo  justorum  solis  pulchritudini,  qui 
septempliciter  quam  modo  sit  speciosior  erit,  ad- 
sequabitur^  quemadmodum  divina  Scriptura  teslatur : 
Fulgebunty  inquiens,;tt*/i,  sicut  sol  in  conspectu  Dei 
(Matth.xiii,  43).  Ad  haec,  corpus  Dominicum  clari-  B  que  perosa  imbecillitate  plurimura ^rmanr"pi^Ui-- 


Post  has  nominavimus  fortitudinem,  quam  pleri- 


tali  solis  praelucere  nescio  aliquem  posse  ambigere, 

£t  ei  similes,  attestanteApostolo,  erimus,  qui  dicit: 

Reformabit  corpus  humilitatisnostras  con^guratum 

corpori  claritatis  suce  (Phil.  iii,  21).  Ista  faletur  au- 

ctoritas,  cui   contradicere   scitur  esse   nefas.   Haec 

tamen  si  quis  sibi  velitratione  probari,  credo  nulli 

debere  incredibile  videri  justos  puIchrituJinem  solis 

in  illa  vita,  ubi  mortale   hoc   absorbebitur   a   vita 

(//  Cor.  V,  4),  sorliri,  cum  vere  dicantur  et  sint  lem- 

plum  et  sedcs  Dei,  quod  nusquam  in  divina  pagina 

de  solo  isto  visibili  meminimus  legi. 

CAPUT  n. 

De  velociiate. 

Velocitas,  quae  pulchritndine  non  minus  amatur, 


bunt  igitur  viribus,  quicunque  supemis  meruerint 
civibus  associari,  inlantumul  nuUatenus  illis  obsi- 
stere  quidquam  valeat,  si  movendo  aut  evertendo 
voluerint  quid  asuo  statu  quomodocunque  divertere 
quin  illico  cedat.  Nec  in  eo  quod  dicimus  majori 
conalu  laborabunt  quam  nos  modo  in  motu  ocolo- 
rum  •"  nostrorum.  Ne,  quaeso,  excidal  animo  "■ 
quam  adipiscemurangelorum  similitudo,  quatenus, 
si  hic  *••  aut  in  iisquae  dicturi  sumus  aliquod  exera- 
plum  nonoccurrerit,  idsa  occurrat,  atquein  quibus 
angelos  valere  consliteril,  et  nos  aeque  valere  probet 
et  asserat.  Neminem  autem  qui  dubitet  existere  pulo 
angelos  ea  qua  voluntfortitudinefungi.  Sed  fortassis 
quaeretaliquisquidnobis  illa  fortitudo  praestel,  cum 


lanta  nos  comitabitur   ut  ipsis  angelis   Dei  aeque  C  ^'"8^"^'^  lam  convenienter,utconvenientiusnequeant, 

ubique  disposilis»  nihil  mulandura,  nihil  evertendum 
nihilque  standum  sit  in  quo  vires  suas  quivis  exer- 
ceal.  Qui  haec dicit,  paucis  nobiscum  quid  in  hujus- 
mo  11  habeat  usus  humanus  attendat,  et  videbit  quia 
noa  semper  omnibus  quae  habemus  et  quae  nos  ba- 
bere  non  parura  gaudemus  actu  utimur,  sicut,  verbi 
causa,  visu  ipso,  potestate  aliqua,  scientia  rerum 
nonnullarum  et  raullisinhunc  modum.  Sic  el  tunc, 
de  qua  agitur  ***,forlitudo  erit.  Sola  namque  pos- 
sessio  ejus  grala  nobis  erit,  et  exsultatio  grandis 
erii,  licet  nequaquam  sit  nobis  in  aclu,  cunctis,  ut 
dictum  est,  in  suo  statu  collocatis.  Haec  eadem 
qusestio,  si  aut  de  velocitate,  aut  de  aliquo  eorum 
quae  ob    proposili  ■"    operis   intentionem   dicturi 


celeres  simus,  qui  a  caelo  ad  terras,  et  a  lerris  in 
ccelum  dicto  citius  dilabuntiir.  Quae  celeritas,  si 
ulrum  sil  in  angelis  prohari  necesse  esset  "•,  exem- 
pli  gratia,  dici  forsitan  posset  hominem,  mortali  ad- 
huc  came  gravatum,  mox  a  Judaaa  per  angelum  in 
Chaldaeam  delatum,  indeque,  iradito  prandio  quod 
def»;rebat,  sine  mora  relatum.  Ergo  cum  istis  om- 
nino  par  velocitas  illis  erit,  quibus,  sicut  promissa 
est,  illorum  aequalitas  inerit.  Apostolus  etiam,  qui 
corpora  nostra,  quantacunque  locorumintercapedine 
separata  membralim  fuerint,  sive  dispersa,  in  iciu 
oculi(/Cor.  XV,  52)  asserit  resurrectura,  satis  in- 
nuit  quam  velocitatem  eadem  corpora  jam  incorru- 
plibilia  sint  habitura.  Corruptibile  quippe  hoe,  sicut 


ipse  testatur,in<:orrap<i<mm,e<mor/a/tfindtt<?aw- r>  sumusquemlibet  movet.  eam   qua  hic  soluta  est, 


morialiiaiem  (ibid.,^3)  Hujus  quoque  velocitatis 
exemplum  in  radio  solis  licet  inlueri,  qui  statim  orto 
sole  in  piaga  orientalt,  pertingit  in  ultima  plagae 
occidentalis  ^**,  ul  in  eo  perpendaraus  non  esse  im- 
possibile  quod  de  nostra  dicimus  futura  velocitate, 
praesertim  cum  rebus  animatis  SDleat  inesse  major 
velocitas  qoam  inanimatis.  Huic  radio  solis  simile 
velocitatis  exemplum   babemus  in  nobis.   Radius 


solutionem,  se  aperliorcra  •••non  habuerit,  accipere 
valet. 

CAPUT  IV. 

De  liberiaie 

Hinc,  secundum  quod  proposuimas,  ordine    suo 

libertas  soquitur,  quae  superioribus  ooa  minos  dili- 

gitur.  Quicunqueigitur  angelonim  fuerint  aimiiitd- 

dinem  assecuti,  eorum  quoque  liberiatem  necessario 


VARLE  LECTIONBS. 

"^  Vivelsemis.omiii.  ul.  "•Probari  necesse  esl  »u*.  probari  necesse  csset.  "*PIag«  Orieotalis  ms. 
plagse  Occidentaiis.  **'Adepti  fuenntmw.  adeplae  fuerinl.  ••^Motu  oculorum /n«.  in  m>tu  oculorum.  ••• 
Excitat  animo  mss.  excidal  aninjo.  •^Qualenus  hic.  mss.  quatenussi  hic.  *"  fortitudine  ms.  forlitudo»  *** 
Praepositi  mss.  propositi.   •^Aptiorem  mss.  apertiorem. 


591 


EADMEBI  MONACHII  CANTUARIENSIS. 


&9i 


assequeniur.  Itaque  sicut  angelis  nihil  obsistit,  nec  A  sint  experimento  didicerant  in  ee,  at  quod  nec 


aliquid  eos  impedire  yel  constringere  potest  quin, 

pro  yelle  suo,  cuncta   liberrime  penetreni ;  ita  non 

erit  obstaculum  uUum  quod  nos  retardet,  non  clau- 

sura  quse  nos  detineat,  non  elemenium  quod  nobis 

ad  yeile  perviumomnino  nonexstet.  Exempli  causa, 

certe  Dominicum  corpus,  cui  configuranda  corpora 

nosira  Paulus  iestatur  (Philip.  iii,  21),et,  supra  memi- 

nimusi  clauso  sepulcro  a  mortuis  surrexit,  ac  demum 

ad  discipulos  obseraiis  januis  palpandum   introiit 

{Joan,  XX,  S6,  27),  nobisque  in  hoc  liberlatis  futurse 

documentum  grande  reliquit. 

CAPDT  V. 

De  impaisibilitate  * 

Super  haec  sanitatem  amari  ab  hominibus  dixi- 


sensu  percepi,  nec  ab  ullo  qui  perceperit,  ut  dixi, 
accepi,  noneodem  modo.  Credere  tamen  ei  incun- 
clanter,  ut  mea  quidem  fert  opinio,  asiruere  licet 
sanitatem  vitae  futurie  ita  jugem  et  incommuiabilem 
atque  inviolabilem  fore  ut  inefifabili  quadam  atque 
sensibili  suavitatis  dulcedinetotumhominemrepleat, 
et  omne  quod  alicujus  in  se  vicissitudinis,  mutabi- 
litatis,  aui  laestonis  suspicionem  preiendere  queat, 
procul  arceai  atque  repellat.  Hsec  de  sanitate  dicta 
sint. 

CAPUT  VI. 
De   voluptate. 
Hinc  eo  ordine  quo  singula  de  quibus  insiitoimus 
tractare    proposuimus,     voluptatem    subjunximus. 


mus.  Et   de  bac  quid  melius  dici  poterit  quam  quod  q  quam  alio  nomine   corporeorum  sensuum  delecta- 


Psalmista  canit,  5a/ttf  ,inquien8,ytt5/orttma  Domino  ? 
{PsaL  XXXVI,  39.)  Quibus  autem  faerit  a  Domino 
vera  sanitas,  quae  subripere  valebit  infirmitas  ?  Ve- 
rum  de  istasanilate,  quam  in  futuro  sseculo  habebi- 
mus,  qaod  exemplum  afferre  queam,  ut  quae  sii 
intelligatur,  non  video,  quia  nihil  sanitatis,  quod  ei 
comparare  possim,  aut  ego  in  me,  aut  aliquis  sub 
mortali  came  degens  sensit  in  se.  Hic  etenim  tum 
nobis  sani  videmur,  cum  nihil  in  nobis  quod  doleat 
aentimus.  Fallimur  tamen  nonnunquam  in  hoc.  Nam 
frequenter  in  aliqua  parte  corporis  infirmamur,  nec 
tamen  hoc  ipsum  nisi  aut  motu  corporis,  aut  tactu 
aliquo  ullo  pacto  experimur.  At  de  iis  qui  nec  ita 
infirmantur,  sed  omni  ex  parte  sibi  sani  esse  viden- 
tur,  quid  dicemus,  ui  utrum  sint  vel  non  sint  sani 


tiooem  appellamus.  Et  haec  quideiu  magnopere  solet 
amari,  quia  singuli  corporis  ***  sensus  in  iis  qnae 
sibi  commoda  judicant  delectantur.  Delectatur 
quippe,  ut,  verbi  gratia,  paucis  dicatur  '^,  odoratus 
odoribus  variis,  et  gustus  rerum  diversarum  sapo- 
ribus  diversis,  necne  singuli  alii  sensus  '^*  his  et 
illis,  juxta  quod  cuique  fert  '"  naturalis  appetitus. 
Istae  iamen  delectationes  non  semper  delectanty  sed 
suis  quoque  amatoribus  sui  nonnunquam  taedium 
ingerunt ;  transitorise  namque  sunt  et  bestiales.  Hlae 
vero,  quae  in  futuro  "'  saeculo  plene  jusiis  admini- 
strabuntur  perpeies  sunt  et  rationabiles.  Quare  non 
video  ut  qualiter  inielliganturpossii  edici,  praesertim 
cum,  in  delectationibus  vitae  prsesentis,  quo  eas 
designemus  exemplo  nequeat  inveniri.  Delectationi- 


•  bu ,    «^uAw   \Aiv^iAJU0,  u*      wttuau   oiuii      T«<»uvu     a«u«      ocbu*     ^  —  w«#.QB>^Ma««^   w«»«/.M|rAw   Mw«|u«>«»«  AMv«9Ukia.   M^mtv%*mm,v*U~ 

probemus  ?  Propone  tibialiquemsanissimumcorpore,      bus  eienim  illis  quo  magis  quisque  utetur,  eo  fer- 


et  de  sanitate  iliius  sciscitare,  sanusest  suo  judicio. 
Hic  talis  paulo  duriua  tangatur,  aut  in  aliqua  sui 
corporis  parte  arctius  constringatur,  et  statim  vi- 
debis  quia  clamabit  :  Sinc,  Isedis  me,  vexas  me. 
Quid  est  hoc  ?  Nonne  prius  se  esse  sanumdicebat  ?et 
tunc  modice  tactus,  ita  dolenter  succlamat.  Istene 
iibi  sanus  videtur  ?  Non  puto.  Nequaquam  ergo 
salus  hujusmodi  nobis  dabiiur,  quorum  salus  a  Do- 
nino  futura  esse  specialiter  repromitiitur.  Namabs- 
terget  Deus  omnem  lacrymam  aboculis  suorum*^ 
eljam  non  erit  amplius  neque  luctus,  neque  clamor^ 
neque  ullusdolor.quoniampriora  transierunt(Apoc. 
XXI,  4) ;  et  non  esurient^  neque  sitient  ampliuSy  nee 
cadet  super  illos  sol,  neque  ullus  cesius  {Isai.xux^ 


ventius  ilias  amplecieiur,  quia  ex  earum  saluritate 
nullum  fastidium  ulli  creaiur.  Quas  deleciaiiones 
neminem  in  hac  morlalitate  viventem  esse  puto,  vel 
fuisse,  qui  senserit '",  vel  gustaveril,  ut  illarum 
saporem  vel  habitudinem  caeteris  digerere  possit. 
Duas  enim  beatitudines,  et  iiem  miserias  duaa, 
majoi-em  videlicei  atque  minorem  esse  novimus. 
Majorem  beatiiudinem,  regnum  Dei  ;  minorero 
dicimus  esse,  id  quo  Adam  primo  poaiius  fueral, 
gaudium  pnradisi.  Item  majoremmiseriam,8eternuffl 
ignem  gehennae ;  minorem  fatemur,  quas  incessanter 
patimur  serumnas  prsesentis  vite.fieatitudinem  autem 
neutram  aliquando  experti  sumus.  Quod  si  aaltem 
illam  parvam  beatitudinem,  quam  Adam  in  paradiso 


iO;  Apoc,  yiit  iQ;dextera  enimsua  Deus  tegeteoi,^  ?^^^^  ^^viiif   experti  essemus,    forte  per  hanc. 


etbrachio  sancto  suo  defendet  illos  {Sap.Vj  17). 
Quid  itaque  eis  nocere  potei  it  quibus  dextera  Dei 
tegmentum  erit?  Qualis  autem  sit  sanitas  illa,  certe 
scio  me  nec  meo  nec  alicujus  sensu  vel  experimento 
aceepisse.  De  febrium  vero  et  diversarum  infirmita- 
tum  qualitale,  si  cujusmodi  sint  quivis  interrogarei, 
facile  forsan  intelligendas  exponerem,  cum  quia  ego 
illaa  in  me,  tum  quoniam  ab  eis  accepi  qui  easquae 


illam  majorcm  aliquo  modo  conjectando  videre 
possemus,  sicut  nunc  in  minori  miseria  naii,  nu- 
triti  et  adulti,  multa  de  majori  miseria,  quoties 
volumus,  edicere  etexplanare  valemus.  Itaque  cum 
delectatio,  de  qua  agiroua,  constet  esse  una  portio 
magnse  beatitudinis,  quo  illam  modo  explicemus, 
ut  capiatur,  non  video,  nisi  forte  id  agamus  aliqaa 
contraria  similitudine    magnae    miseriae  quam  ex 


VARLE  LECTIONES. 

'^Sanctorum  suorum  mss.  omitlunt,  sanctorum.  '''Amari.  Corporis  mss,  amari.  Quia  singuli  Gorporis. 
'*'Dicanlur  mss.  dicatur.  '**Singuli  sensus  msx.  singuli  alii  sensus. '"  Guique  fere  mss.  cuique  f  ert.'" 
Yero  in  futuro  mss.  vero  quse  in  futuro.    '"£t  qui  senserit  mss.  qui  senserit. 


593 


LIB.  DE  BEATITUDINE  CCELESTI. 


594 


minori  conjectamus.  Sil  igilur  anle  oculos  cordis  \  lanla  misericordia  quam  libi  fecit,  remissis  illis  ct 

illis  delictis  tuis  *"  ?  Et  unde  gratias  ages,  si  nihil 
eorum,  unde  illas  jure  debeas,  in  tua  roemoria 
babesl  Ut  igitur  in  illius  laudibus  setemaliter  ju- 
cunderis,  semper  de  quanta  sis  miseria  erutus,  ut 
pulo,  coram  habebis.  Cum  ergo  singulorum  con- 
scientise  singulis  paleanl,  fateri  audeo  ea  quoque 
cunclis  patere,  pro  quorum  curatione  lu  Deo  jugiler 
gratiosus  existes,  non  ad  tiiam  confusionem,  sed 
ad  magnam  Dei  glorificationem  tuamque  congratu- 
lationem.  Nec  enim  tunc  pro  peccatis  luis  te  major 
cordis  angustia  premet  scelerunque  tuorum  mage 
pudebit  quam  aliquem,  magnis  olim  vulneribus 
saucium  jamque  omni  ex  parte  sanatum,  aboliti 
languoris  molestia  premit,  vel  eorum  quse  in  cuna 
positus  *"  infans  egerat  nunc  granda  vum  pudet. 
Tunc  quppe  cum  integra  sanitas,  perfecta munditia, 
plena  remissio,  secura  oronium  offensionum  impu- 
nitas  tibi  certo  arriserit,  cognitio  eorum,  qui  magis 
horrori  tibi  esse  valebit  quam  est  modo  beatissimo 
apostolorum  principi  Petro  qua  Cbristum  *^  negavit 
abjuratio  sua,  beato  Paulo  qua  persecutus  est  im- 
manitas  sua,  beatse  Marise  Magdalense  peccata  sua, 
et  multis  aliis  mulla,  quse  sciuntur  jam  donata,  cri- 
mina  sua  ?  Verum  super  hasc  agnilis  delictis,  velut 
enormi  ac  foeda  infirmitate  tua,  pietas,  virtus  ac 
sapientia  medici,  qui  te  sanavit,  sublimius  a  cun- 
ctis  admirabitur,  laudabitur,  magnificabilur ;  laus 
autem  et  magnificentia  glori»  Dei,  tua,  si  bene  "^ 
advertis,  gloria  est.  Sed  dices  :  Et  quidem  consentio 
laudem  Dei  gloriam  meam  esse.  Verum  cum  hinc 
G  inde  tot  et  tot,  ad  comparationem  roei,  innocentes 
prodeant,  qui,  consideratisvitae  meae  obscenitatibus, 
me  omnino,  sicut  sequum  •**  eril,  horrori  haben- 
dum  judicent,  quid  dicam  ?  Justitia  nempe  suum,  et 
suum  injustitia  prsemium  exigit.  In  his,  frater,  nolo, 
timeas ;  aliter  erit  quam  existimas.  Illum  si  quidem, 
quem  tu  tibi  comparatum  judicas  penilus  innocen- 
tero,  non  ibi  reperies  de  te,  quemadmodum  sestimas, 
sentientem.  Namque  videns  le  ille,  de  quo  agis, 
plane  inteiliget  ***  te  nequaquam  se,  sed  Deum, 
quando  peccasti,  ofl^ndise.  Cum  ei^o  yiderit  Deum 
tibi  sua  debita  funditus  dimisisse,  rec  in  cor  sib 
ascendet  ut  te  inde  **  aliquatenus  judicet.  In  hoc 


posittts,  exempli  causa,  homo  aliquis,  qui  tam  m 
ipsis  oculorum  suorum  pupillis  quam  el  in  singulis 
meiiibris  ferrum  ignitum  et  candens  infixum  habeat, 
ita  ut  nec  medullae,  nec  intestina,  nec  omnino  quid- 
quam  in  toto  ipso  cruciatus  illius  immanitate  vacet, 
vel  eam  levius  quam  in  oculis  aliquatenus  sentiat. 
Quid  dicam  ?  Angustiatur.  Quis  hunc  existimet  sanae 
mentis  inter  ista  ?  Eodem  modo,  sed  penitus  con- 
traria  consideratione,  in  illa  futura  vila  ineffabilis 
delectalio  quaedam  bonos  inebriabit,  et  dulcedine 
sui  totos  eos  inaestimabili  exundantia  satiabic.  Qui 
dixi  totos  ?  oculi,  aures,  nares,  os,  manus,  pedes, 
guttur,  cor,  jecur,  pulmo,  ossa,  medullse,  exta  etiam 
ipsa,  et  cuncta  singnlalim,  singuiaque  merobra 
eorum  in  commune,  tam  mirabili  delectationis  et  n 
dulcedinis  sensu  complebuntur  ut  vere  tolus  liomo 
torrenle  voluptatis  Dei  potetur,  et  ab  ubertate  domus 
ejus  inebrietur  {P$aL  xxxv,  9). 

CAPUT  VII. 
De  vitce  astemitate. 

Qui  ergo  hsec  bona  fuerit  adeptus,  non  intelligo 
ad  quid  pro  commodo  corporis  suus  "*  ullerius 
porrigatur  affectus.  Solummodo  adsit  ei,  quam 
cunctos  appetere  diximus,  diuturnitas  vit®.  Sed  ista 
illi  mimine  deerit,  quia  jxuti  in  perpetutm  vivent, 
sicul  Scriplura  dicil  (Sap.  v,  16).  Sunt  etiam  alia, 
quae  quidem  iis,  qute  digessimus  '^^  ,  non  minus 
amantur,  sed  ad  animam,  sicut  illa  ad  corpus,  re- 
feruntor.  Quee  nihilominus,  in  septenario  numero 
constitua,  non  modicuro  placent  roenti  quse  ipsoruro 
fuerit  sapore  imbuta.  Sunt  autem  hsec,  sapientia, 
amicitia,  concordia,  potestas,  honor,  securitas,  gau- 
dium. 

CAPUT  VIII. 
De  sapientia, 

Sapientia  igitur,  quam  omnes  et  in  hac  vita  non 
viriliter  amant,  tanta  in  futura  vita  bonis  erit  ut 
eornm  quse  scire  voluerint  nihil  sit  quod  ignorent ; 
scienl  enim  cuncta  quae  scienda  fecit  Deus,  tam  ea 
quae  praeterita  quam  quse  hujus  sseculi  sunt  futura. 
Ibi  a  singulis  orones,  ibi  ab  oronibus  singuli  cogno- 


scentur,  nec  qucroquaro  omnino  latebit,  qua  patria,  D  enim  ipso  Deum  se  offendere  cognosceret,  si  te, 

qua  genle,  qua  stirpe  quis  edilus  fuerit,  vel  quid  in 

vita  fecerit.  His  fortassis  ait  aliquis  :.Quid  est  hoc? 

peccata  quse  feci,  scient  omnes  ?  ad  hoc  ea  confessus 

8um  ut  delcrentur,  ut  obliviscerentur,  ut  nulti  am- 

piius  pandcrentur.  Bene  ;   sed  curo   tu  in  illa  glo- 


ria  "*  ab  oroni  criminis  sorde  purgatus  vultui  Dei 
praesens  astiteris ,  ingratusne  ei  esse  poteris  pro 


Deo  per  omnia  reconciliatum,  pro  iis  quae  olim 
feceras,  ullatenus  contemnendum  cogitaret.  Magis 
autem  gratiosus  admirabitur  ineffabilero  Dei  cle- 
roentiam,  non  salum  in  te,  sed  et  in  se  :  in  te,  quia 
de  tam  profundo  iniquitatis  eripuit  te ;  in  se,  quia 
sola  gratia  ejus,  ne  in  idem  profundum  rueret,  tenuit 
se  ***.  Laudando  igitur  magnificabit  ia    te,  post 


VARIiE  LECTIONES. 

"*  Corporis  sui  mti.  corporis  suus.  '"  Quse  quidem  iis  qusB  digessimus  mts,  S.  62  quae  quidem  huc 
usque  digcssimus.  '^  Sed  cum  tu  illa  gloria  m$t.  S.  62  et  605  sed  cum  tu  in  illa  gloria  *'^  RemissiB 
illis  delectis  tuis  mt  S.  62  remissis  et  illis  delectis  tuis  et  ms  605  remissis  illis  et  illis  delictis  tois 
'^*  In  via  posilus  mt.  S.  62  et  605  in  cuna  positus.  ''*  Quia  Christum  mt.  qua  Christum.  *^  Laus  auteffl  et 
magniliceniia  Deogiorise  tua  si  bene  mtt.  Lausautem  et  magniticentia  gloriffi  Dei,  tua  si  bene.*".  Sic  aequum 
ms.  sicut  aequum.  ***  Intelligit  mss.  intelliget.  **  Te  deinde  mss,  te  inde.  ***  Rueres  tenuit  potius  se  mss. 
nieret  tenuit  se. 


m 


EiVDMERI  MONACHI  CANTUARIENSIS 


596 


gititiam  Dei,  vim  atque  coDStantiam  qoibus  eoitens  A  tiant,  libi  in  cunctis  pro  veritate  rationis  honorera 


Toraginem  tanti  roali  viriliter  evasisti,  quam,  juxta 
quod  ipse  considerabit,  si  derelictus  a  Deo  simili 
modo  incurrisset,  non  ita  forsitan  evasisset.  Yides 
igitur  quam  nibil  improperii  yulgata  cognitio  pec- 
cati  tui,  imo  quam  mulium  laudis  et  gratiarum 
cognita  remissio  sui  generabit.  Ipsi  etiam  angeli  si 
te  societate  sui  propter  tua  peccata  indignum  vel- 
lent  judicare»  baberes  qualiter  "*  contra  eos  jure 
te  possis  defensare.  Quonam,  inquis,  modo?  Audi. 
Propone  angelorum  aiiquem,  quasi  talia  tibi  impro- 
perantem :  Tu  bomo  de  pulvere  factus,  tu  pulvis 
qoandoque  futurus,  contra  Deum  te  extulisti,  con- 
tra  praecepta  ejus  te  in  coenum  omnis  peccati  et 
immunditise  tumidus  dejecisti,  et  nonc  nostri  similis 


deferant,  perpende,  si  vales,  quam  grala  "•  sit  sa- 
pientia  ista,  qua  tu  sic  ab  omnibus  mi,  sic  omnes 
aguoscentur  a  te  in  vita  illa. 

CAPUT  IX. 
De  amidtia. 
Nonne  consequenter  ex  isla  quae  cunctis  eril  coro- 
munis  sapientia,  et  quaedam  inskstimabilis  aroicitia 
procrenbitur,  quae  in  tantum  *"  singulorum  intima 
•*■  erga  singulos  suo  fervore  "*  compleat  ut  amor 
cujusque  in  quemque  cuique  sufficiat.  Nec  enim 
video  quomodo  aliler  esse  possit  •**  praDsertim  cum 
omnes  unum  '*'  corpus  Christi  sint,  et  Cbristus, 
qui  est  ipsa  pax,  sit  omnium  "^  caput,  nec  minori 
sose     aifectu    complectantur    "'    quam    membra 


esse  quaeriSy  quos  nunquam  in  aliquo  voluntati  Dei  r>  tinius  corporis   sibi   invicem   copulantur.    Amabi 


contraisso  cerois.  Ad  h8ec  licet  ita  respondeas :  Si 
ergo,  ut  dicis,  de  pulvere  factus  sum,  forie  non 
mirum,  si  venlo  tentationis  impulsus  in  sordes 
sum  criminom  lapsus.  Verum  agnita  et  credita 
misericordia  Cbristi,  spretia  omnibus  quae  illum 
nolle  scire  potui,  in  cunctis  quse  illum  velle,  inlelli- 
gebam  memet  exercui.  Unde  tribulationes  ct  an- 
gustias  in  fame,  siti,  vigiliis,  verberibus,  contunfe- 
liis  aliisque  modis  innumeris  ad  honorem  ejus 
sustinere  non  dubitavi,  et,  qusque  mundana  ***  pro 
yiribus  nibiii  pendens,  ejus  tantum  soliua  gratia) 
per  singula  reconciiiari  desideravi.  Yos  autem  quid 
horum  unquam  sui  causa  suslinuistis  ?  Semper  vos 
gloria,  semper  jucundilas  est  comitata,  semper  vos 
tenuit  dextera  Dei  atque  defendit  ab  impugnatione 


igitur  orones  ut  ipsum  te,  et  amaberis  ab  omnibus 
ut  ipsi  a  sc  "*.  Puths,  abundans  eris  in  dtlecllone, 
quando  hsec  tibi  fuerit  in  posse^sionc  ?  Atlaraen 
istam  transi,  et  contemplare  ipsum  per  quem 
hsc  bona  tibi  provenere,  et  percipies  quia  illle 
plus  quam  tu  te  ipsum  et  quam  omnes  alii  in- 
comparabiliter  amabit  te ;  et  super  te  ipsum  et 
super  omnes  alios  ineffabili  qoadam  suavitate  illum 
amabis. 

CAPUT  X. 

De  concordia, 

Sed   quoniara    solet  aliquando   conlingere  inter 

homines  ut  ii  qui  seso  altrinsecus  unanimiter  amant 

non  in  omnibus  ubiquc  concordent,  dum  buic  secus 

alque  illi   videlur,   et  quod  hie  appelit  ille  fugit. 


omnis  peccaU,  ita  ut  nulla  vos  fuscaret  macula  •"  ^  necessario  addenda  praescripto  amori  concordia  est. 


ejus.  Itaque  si  a  voluntate  ejus  non  cecidisUs,  ipsius 
donum  est,  a  quo  jugiter  tenti  estis.  Sed  quia  haec 
raUo  illos,  taDtummodo  respicit  qui  perdiUoni  sue 
vim  fecerunt  et  regnum  coelorum  violenter  rapue- 
runt  {Matth*  xi,  12),  alii  qui  in  illud  sunt,  sed  alio 
modo  intraturiy  alia  raUone  paritatem  aogelorum 
sibi  sunt  vindicaturi.  Si  quaeris,  qua  ?  forsitan  ista. 
Dicent  igitor  illis:  quod  in  regoo  Dei  vestra  quse- 
rimuf  sequalitale  beari,  dono  "*  ct  gratiae  ChrisU 
Jesu  Domini  nostri  id  ascribimus,  qui  ad  hoc  digna 
tus  est  homo  fieri,  et  paU  et  mori,  ut  nos,  ab  omui 
deiicto  in  sanguine  suo  justificatos,  ipsius  regni  sui 
consortes  efficeret.  Yos  igitur  considerate  an  san- 
gui^  Christi,  qui  est  pro  nobis  effusus,  queat  nobis 


ne,  si  ullatenus  vel  in  puncto  defuerit,  aliqua  lassio 
tanto  bono  eubrepcre  possit.  Erit  itaque  tanta  in 
cunctis  concordia  ut  in  nullo  sentias  aliquem  dis- 
crcpare  ab  eo  quod  te  consUtcrit  velle.  Corpus 
unum  erimusy  Ecclesia  una  erimus,  Sponsa  ChrisU 
erimus  quicuoque  ibi  erimus.  Non  ergo  major  tunc 
inter  nos  discordia  eril  quam  nunc  cst  inter  mem- 
bra  unius  corporis.  Venim  sicut  vides  in  molu  ocu- 
lorum,  quod  illuc  quo  uous  verUtur  mox  alius  sc- 
quitur,  ita  quocunque  tuum  velle  convcrteris,  vellc 
omnium  sine  disceptalionc  illico  tibi  prscsto  habebis. 
Quid  dixi|  omnium  ?  Ipsa  Dei  voluntas  non  erit  a 
tua  diversa,  sed  sicut  tu  quod  ille,  ita  et  ille  volel 
in   cunctis  quod  tu  ;  caput  namquc  a  suo   corpore 


esse  perfecta  causa  saluUs.  Quid  ad  h«c  angeli,  D  ^l"^  discreparet?  Hic  aliquis  forsan  in  sui  cordis 
qui  libenter,  eo  quod  boni  sunt,  rationi  acquiescere  secreto  quaerit,  dicens :  Kia  I  si  Deus  et  omnis  ille 
volunt,  dicerent  ?*•  nisi  qu«  dicta  sunt,  ralione  hcalorum  coetus  voleot  quod  ego.  tunc  et  augmen- 
niU,  et  hujusmodi  homines  jure  sua  aequalilate  ^^™  "^^*  ^oni  mecum  volent  quod  ego  ibi  non  velle 
debere  poUri  ?  Cum  ilaque  angeli  alque  horoines,  °on  potero  ;  cro  itaquc,  pro  velle  meo,  de  majoribus 
quos  magis  te  judicaveras  innocentes,  Ubi  consen-      in  cxlo.  Huic  respondeo  qui,  si  etiam  beato  Pelro 

VARI^  LECTIONES. 

"•  Habes  qualitcr  mM.  haberes  qualiter.  »-•  Quu?qne  mundana  «1«.  et  quaeqne  mundana.  ■"  Vobis 
aubripere  macula  m$s.  ^t  et  £.  10  vos  fucaret  macuia.  **•  BeaU,  dono  tnw.  beaU :  dono.  **•  Voluni 
dicent  mss,  volunt,  dtcereot.  *•*  Quam  graiia  mss,  qnam  srala.  **'  Tu  ab  omnibiis  mss.  tu  sic  ab  omnibus. 
***  QuaB  jus  taiitum  mss,  qiiae  in  tanlum.  *"  mUmo  mss,  inUraa.  ■•*  Suos  fervore  mss.  suo  fervore.  *"  IIIc 
posiit  msf.  es^e  possit.  *••  Cum  unum  mss.  cum  omnes  unum.  **^  Pax  omnium  mss.  pax  sic  omnium.  *** 
Gompleclamiir  m$s.  complectantur.  *••  Uc  ipsa  a  se  mss.  utipsi  a  se. 


597 


LIB.  DE  BEATITUDINE  COELESTI. 


598 


par  in  gloria  essevolui!rit,erit  :  in  gloria,  dico,  quia  A  tutos,    omniumque  infirmilatum    passionibus  ob- 


ut  Petrus  sit  in  persona,  veile  noa  poterit ;  namque, 
8i  hoc  vellet,  seipsum  nihil  esse  vellet :  quod  velle 
nequit.  Sed  neque  in  gloria  illi  aequariy  si  meritis 
ejua  impar  esl,  velle  poterit,  quia  pulcherrimam 
illius  corporis  compositionem,  quam  in  hoc  violari 
conspiceret,  omni  commodo  plus  amabit.  Nec  enim 
in  humano  corpore  vel  pes,  loeo  aut  officio  roaous, 
vel  manus  pedis  fungi  optat ;  aut  os,  sive  nasus,  ubi 
oculi  sunt ;  aut  oculi,  ubi  os,  seu  nasus  est  relictis 
sedibus  suis,  transferri  desiderant ;  aut  si  tranafer- 
rentur,  patienter  id  palerentur  :  eodem  modo  in 
lla  admirabili  et  glorificata  dispositione  beatae  civi- 
tatis  Dei,  ita  quisque  quod  habet  amabit  ut  statum 
suam  potiori  gradu  mulari  non  velit.  Quare  ?  Quia 


Doxios,  ac  peccatorum  et  corruptibilitatis  ulccribus 
plenos  sola  raisericordia  ductus  accipiet,et  curabit**** 
nos  et  sanitati  restitutos  ornamentis  perfectae  ju- 
stitiae  et  incorruptibiiitatis  omabit,  adductosque  in 
filios  sibi  adoptabit,  regni  sui  consortes  officiet  et 
hseredes,  Fiiioque  suo  unigenito  sibi  per  omnia 
sequaii  et  coomnipoteuti  concorporales  statuet  et 
cohseredes,  omnique  creaturae  jubebit  ut  io  omnl 
quod  volemus  *^^  nobis  obediat,  vocatosque  nos 
nomine  suo  deos  faciet.  Dicit  enim  ipse  :  ego  dixi : 
Dii  estis,  et/iliiExcelsi  omnes  (P^aLLXxxi,  6 ;  Joan* 
X,  34).  Sed  ipse  Deus  deificans  est ;  tu  vero  deus 
eris  deiHcatus.  At  fortassis  ais  :  haec  ratio  tua  in 
illis  quidem   magnis  apostolis,  seu  martyribas  po- 


coique  satis  erit  sua  felicilas  et  beatitudo.  Amplius,  g  terit  exislere  rala ;  in  me  autem  qui,  utinam  I  vel 


si  hi    qui  jam  in  ipsius  corporis  unitate  locati  san' 


majora  ***  quam  sunt  adepti  desiderarent,  eo  *^^  ipso 
miseri  easent  quo  noudum  ***  haberent  quod  vel- 
lent  ;  in  quo  enim  alicul  quod  cupit  deest,  in  eo 
miser  sit  necesse  est.  Scd  absit  ab  illo  regno  om- 
nis  miseria.  Aderit  itaque  omnibus  omnis  sufficien- 
tia,  quam  perticiet  iu  singulis  unanimis  et  plena 
concordia. 

CAPUT  XI. 
De  potestate. 

Cum  itaque  Denm  et  omnes  tu«  voluntati  concor- 
des  habueris,  profecto  nihil  voles  quod  non  possis. 
Omnipotens  igitur  eris  luse  voluntatis  ^',  quoniam 
Omnipotentem  habebis  in  omnibus  concordantem 
tu89  voluntati. 

CAPUT  XII. 
De  honore. 

Itaque,  cum  hsec  tanta  potestas  titi  adfuerii,  ho- 
Dor  condecens  potestatt  minime  deerit.  Qui  honor 
cujusmodi  sit,  brevi  sub  ezemplo  "^  consideremu?. 
Ecce  sit  *"  ante  oculos  nostros  positus  pauper  ali- 
quis,  omni  solatio  destitutus,  ulcerum  et  aliarum 
infirmitatum  loeditato  corruptus,  et  omni  quo  vel 
a  frigoris  incommoditate  defendatur  tegmine  nudus. 
Hunc  igitur  talem^  Uili  modo  jacentem  et  in  nullo 
aemet  juvare  valeDtem,  si  rex  aliquis  potentissimus 
traosieos  viderei,  et  miseratus  ejua  vulneribus  me- 
deri  curatumque  suis  juberet  omamentis  vestiri,  et 
addactum  aibi  adoptaret  in  filium,  prseciperetque  ut 
in  regno  suo  suos  filius  a  cunctis  haberetur,  aique  in 
Dullo  quod  juberet  a  quoquam  ei  conlradiceretur» 
baeredemque  suum  ao  filii  sui  eohaeredem  constilue- 
ret  et  eum  suo  nomine  vocari  prceciperet,  nonne 
diceres  **'  oiagoifice  hoDoratum  ?  Et  certe  Deus 
nobis  hsec  omnia  faciet.  Nati  enim  de  putredine 
camis  replemur  multis  miseriis  {Job  xiv,  1) ;  in 
quibus  miseriis  constitutos,  et  omni  solatio  desti- 


ullimus  esso  merear,  quonam  pacto  conslare  queat 
non  intelligo.  Intende  et  inteilige  quia  nullum  ju- 
storum  ab  ista  deitale  excepit  Deu9,  ubi  dixit  :  DH 
estis^  et  filii  Excelsi  omnes.  Verumj  ut  dicla  meiius 
eluceant,  considera  sub  exemplo  naturam  ignis  et 
naturam  rerum  ignitiiram,  si  forte  ibi  aliquatenus 
queas  imaginari  qualiter  illi  summae  deitati  pro 
modulo  tuo  possis  participando  deificari.  Ecce  ignis 
unus  est,  et  in  sua  naura  calidas ;  in  hanc  ignem 
pone  lignum  aliquod,  plnmbam,  et  ferrum  simul. 
Itaque  cum  lignom  fnerit  in  carbones  conversum, 
et  piumbum  liquefactum,*  ita  ul  in  carbonibus  nihil 
nisi  ignis  appareat,  et  plumbo  nihil  caloris  addi 
queat,  necdum  tainen  ferro  potenint  in  calore  coae- 

p  quari,  quod  nondum  forsan  penitus  incanduit  igne  ; 
iicet  igitur  aliud  alio  magis  in  calore  profecerit,  sin- 
gulum  tamen,  servata  natura  sui,  usitalo  locutionis 
modo,  quia  ignitum  est,  per  se  dicitur  ignis.  Sic  erit 
in  illa  l)eata  supernorum  civium  societate,  de  qua 
loquimur.  Nam  quemadmodum  ii  qui  summae  Dei 
majestati  sunt  propinquiores,  et  ob  hoc  aliis  pr«- 
stantiores,  dii  dicentur ;  ila  et  qui  illia  sunt  inferio- 
res,  quoniam  una  et  eadem  qua  et  ipsi  ***  deitate 
pro  sua  capacitate  participant,  simili  nomine  dii 
dicentur.  Quaodo  ergo  cum  taoto  boDo  adeptus 
fueris  hunc  honorem,  non  video  qua  ratione  possis 
cupere  ampiiorem.  Igilur  dum  poasessione  borum 
bonorum  quse  digessimus  feiix  ftieriS)  nonne  ^flB- 
ciens  tibi  videberis?  Et  maiime,  inquis.  Age  igi- 
tur  :  si  omnibus  istis  vel  uoa  die,  sicut  exposita 

^  sunt,  in  re  frni  vaiere»,  gauderes?  Sioe  dubio  "^. 
Si  autem  mense  vel  anno  ono  laetificareris  ?  Nec 
dici  quidem,  ut  automo,  potest  letitie  modus.  Et 
si  toto  tempore  vitse  tuae»  quid  facerea?  dares  prn- 
mium  ^^  ?  Utique  libens,  quidquid  haberea»  et  in- 
super  tometipsum,  si  sic  et  noi^  aliter  ea  adipisci 
valerea. 


VARIiE  LECTIONES. 

"''Ita  et  majora  m«5.  omitt,  et.  *^^  Desidcrant  eo  mss.  desiderarent  eo.  ^'  Quod  nondum  mss.  quo  noD- 
dum.  ^*  Erit  tua  voluntas  mss,  erit  tus  voluntatis.  "*  firevi  exemplo  mss.  brevi  sub  exemplo.  *^*  Ecce  si 
m«.  Eccesit.  ***  Diceris  mss.  diceres.  **•  *Et  juvabit  mss.  et  curabit.  ""^  Omnicreaturae...  quodvolumus 
mss.  omnique  creaturse.,.  quod  volemus.  *^*  Qua  ipsi  mss.  qua  ipsa.  ***  Gauderes  sine  dubio  mif.gaudepas  ? 
sinedubio.  ***  Dares  prsemmm  ms,  daresprecium? 


599 


CAPUT  XIII. 

De  $eeuritate. 
8i  T€ro  ad  bse  oronino  securus  existeres  quod 
ea  dum  yiveres,  nulio  eventu  amitteres,  omillo 
dieere  utrum  vel  cogitare  possis,  an  non,  quid 
exultationis  tibi  essel.  Itaque,  cum  tua  yita  per- 
petuo  duret  in  illa  vita,  el  b^  **^  oronia  tibi 
babenli  securitas  quoque  ea  amplius  non  perdendi 
eerto  arriserit,  obsecro,  quid  aestimas  tibi  erit  ? 
Credo  quod  etiam  ad  nomcn  seeuritatis  mota  est  in 
te  quaedam  jubilatio  cordis,  et  an  (anta  bona  secure 
sis  perpetuo  possessunis,  avidus  addiscere  cupis. 
Dico  igitur  quia,  si  ea  perditurus  es,  aut  tu  ipse 
yoles  ea  perdere  tua  sponte,  aut  Deus  ea  auferet 
tibi  nolenti,  aut  aliquis  alius  Deo  fortior  superve 


EADJIBRI  MONACHI  CANTUARIENSIS  600 

A  illos,  sicut  tu  te  ipsum.  Potestne  igitur  illius  gaudii 
modus  a  quodam  homine  ***  pcnetrari,  cum  ultra 
roille  millia  et  decies  millies  centena  millia  innu- 
merabiles  ibi  sint,  et  omnes  eadem  beatitodine 
perfruantur,  ncc  ullus  corum  sit  qui  non  tanlum 
de  bono  alterius  gaudeat  quantum  de  suo  ?  Pneterea 
yidentes  Deum  ipsum,  supra  quam  ipsi  sese  ama- 
bunt,  ipsos  amantem  et  intelligentes  se  inenarra- 
biliter  plus  quam  semolipsos  illum  amanles,  in  gloria 
ejus  mira  et  ineffabili  exsultatione  exsultabuot. 
Gaudium  ergo  erit  eis  iotus  et  extra,  gaudiuro  sur- 
sum  atque  deorsum,  gaudiura  in  circuitu  et  ubique; 
et  hoc  est,  sicut  pulamus,  quod,  quemadraodum  in 
capite  hujusopusculi  dixi,  Deus  praeparavil  diligen- 
libus  se.  Hflec  itaque,  juxta  quod  interim  mihi  mea 


niens  ea  tollet,  Deo  et  le  *"  non  volente,  sed  certe  u  aestimalio  dicit,   quodammodo  potest  '"  dici  illa 


nec  tu,  abjeclo  tanto  bono,  in  miserias  quas  te 
evasisse  **'  gratiosus  exultabis  recideres  voles  nec 
Deus,  qui  illud  tam  iarga  et  clementi  bonitate 
donavit,  id  tibi  aliquando  auferre  volet,  pec  ullus 
fortior  Deo  superveniet,  qui,  Deo  te  protegente, 
illud  tibi  invito  aliquatenus  loliet.  Securus  igitur 
tantorum  bonorum  perpetuo  eris  ***,  ncc  alicujus 
tibi  adversari  volentis  incursum  timebis.  Quid  ergo 
putas  tibi  erit,  eum  hsc  oronia,  pulchritudinero 
videlicet,  velocitatero,  voluptatero,  diuturnitatero 
vitse,  fortitudinem,  libertatem,  sanilatcro,  sapien- 
tiaro,  aroicitiam,  concordiam,  potestatem,  honoremy 
securitatem,  secundum  quod  ea  descripsimus,  imo 
supra  oronem  humanaro  seslimationem  gloriosius 
atque  sublimius  quam  scribi  vel  dici  possint,  in  pos- 


beatiludo  setema,  feiicitas  SBtema,  comroodorum  sci- 
licet  omnium  sufficientia  secundum  voluntatem  et 
sine  omni  indigentia,  quam  plene  habebunt  omnes 
amici  Dei  in  vita  a^lema ;  nec  enira  volumus  aflfir- 
roarc  illam  bac  quam  ***  digessimus  multo  majoram 
non  esse. 

CAPUT  XV. 
De  miseria  reproborum. 
Cum  igitur  justi  fuerint  tanta  fclicitate  beati, 
reslat  ut  injusti  per  conlrarium  sint  inaestimabili 
quadam  infelicitate  miseri.  Sicut  enim  islos  "S 
juxta  quod,  prout  potuimus,  Deo  donante,  descri- 
psimusy  mira  pulchritudo,  velocitas,  fortitudo, 
libertas,  sanitas,  voiupias  alacres  faciet  et  jabilantes ; 
ita  illos  immanis  quaedaro  et  inaesiimabilis  fseditas, 


^,^ , ^ ,..  ^^.       ,^  ...„^ «  ^ «. — , 

sessione  aeleroaliler  habueris,  nonne  gaudium,  quod      tardilas,  imbecilliias,  servitus,  languor  atque  dolor 


erit  consummatio  oronium  horum  ?  Re  etenim  vera, 

videre  non  possum  quomodo  inaestimabile  gaudium 

circumquaque  non  habeat  quem  tot  commoda  beatse 

ieiicit^is  felicisque  beatitudinis  sine  fine  circum- 

daDt'*'.  Tunc  igitur  et  tu  isto  gaudio  perfrueris» 

quia  nihili  unde  gaudere  non  debeas,  habebis. 

CAPUT  XIV. 

De  gaueUo. 

Itaque  si  haberes  aliquemi  quem    ut  te  ipsuro 

penitua  amares,  et  de  cujus  bono,  sicut  de  tuo, 

oronino  ***  gauderes,  illuroque  non  minori  quam  te 


mcerentes  reddet  et  ejulantes.  Sane  diulurnitatem 
vitse,  quam  isti  pro  froendis  tantis  boois  summo 
amore  complectentur,  illi  pro  interminabili  paena, 
qua  torquebuntur,  quoniam  illis  inerit,  summo  odio 
exsecrabuntur  "*.  De  sapientia  vero  quid  dicam, 
non  invenio,  nisi  quia  sicut  justis  in  gaudium  et 
honorem,  ita  injustis,  quidquid  scient,  vertetur  in 
moerorom  et  coofusionem.  Amicitia  vero,  qua  ia 
invicem  pii  «umma  jucunditate  copulabuntur,  si 
qua  in  impiis  erit,  in  tormentum  **'  eis  erit.  Quo 
enim  magis  quosque  amabunl,  eo  magis  gravius  in 


felicitate  per  omnia  fulturo  videres,  nonno  in  gaudio  t^  illorom  poena  dolebunt.   Si  contra,  concordiam  an 


ejus  gaudiuro  duplicatum  baberes  ?  Si  vero  duos, 
aut  trea,  aut  plurea  huic  tibi  in  amore  pares  possi- 
deret,  et  eoa  *^  sequa  feiicitate  conspicuos  cerncres, 
nunquid  pro  corum  numero  non  in  te  multipiicare- 
tur  gaudii  tui  magnitudo  ?  Et  utique,  cum  de  amicitia 
Buperios  agerercus,  ostendimus  ita  omnes  illius 
patriae  civea    amaturos  te,  sicut  amabunt  se,  et  te 


habilueri  ^*^  sint,  quaeritur  :  discordiam  habebont 
cum  oronis  creatura,  et  omnis  creatura  discordabit 
ab  aliis.  Hinc  ergo  pro  potestate  bonorom,  tania 
impotentia  eos  sequctur  **'  ut  omnino  nihil  eorum 
quse  voluerint  possint,  et  quidquid  habuerint  nolint. 
Igitur,  pro  bonore  sanctorom,  obtinebunt  perenne 
opprobrium.  Et  Iia>c  quo  fine  claudentur**'?  Vere 

VARIJS  LECTIONES. 

"*  Cum  in  tna  vita  perpetuo  in  illa  tuta  et  haec  mss.  Cum  vila  tua  perpctuo  duret  in  illa  vita,  et  hspc.  ""Et 
Deo  et  teiitf^.  Deo  et  te.  •••Tu  evasisse  mss.  te  evasisse.  *"  Pcrpeiuo  ejus  mss.  perpctuo  eris.  •••  Circun- 
dat  mss,  circundant.  '•*  Omoino  penitus  mss.  oniillunt  penilus.  '•^  Aut  ires  et  eos  mss.  aul  tres  sive  plures 
liuic  wbi  in  amore  pares  possidcns  el  eos.  "•yuoquam  homine  m.^x.  a  quoquam  homine.  "•  Quema«1modura 
DOtOit  fiiM.  auodammodo  polest.  *••  At  quam  mss,  hac  qunm.  ••^  Sicut  cnim  juslos  mss,  sicut  enim  istos. 
•"  Suroroo  oaio  exurabunt  m««.  summo  odio  exurabuntur.  •••In  tormeritis  mss.  in  lormeotum.  ••* Conlra  con- 
eordiam,  quod  babituri  mss.  contra,  concordiam  non  babiluri.  •••Tanta  irapotentia  ejus  sequelur  mss.  tanta 
inpotentia  eoa  sequetiir.  ••*  Et  bsee  quoque  sive  claudentur  mss,  ct  hsec  quo  fine  claudentur. 


601 


LIB.  DE  BEATITUDINE  CCELESTI. 


602 


sicut  amici  Dei  securi  eruot  se  unquam  ainissuros 
boaa  sua,  ita  isti  inimici  Dei  omniDO  desperabunt  se 
jara  araplius  perdituros  haec  mala  sua.  Pro  ajlerno 
igitur  et  ineifabili  gaudio  beatorum,  hxreditabunt 
flelemam  et  incogitabilem  tristiliam  omnes  qni, 
pro  impoenitudine  realus  sui,  transiluri  sunl  in 
societatem  daerooniorum  ••^. 

llis  ilaque  eonsideratis  atque  perspectis  intelligi 
potest  quam  utile  sit  homtni  in  bonis  moribus  ac 
justis  operibus  vitam  suam  cxercere,  quamquedam- 
nosum  illis  oraissis  per  vitia  et  iniquitates  af- 
fluere. 

Quod  si  latius  consideremus,  videlicet  quam  uii- 
le  sil  quemlibet  hominum  bonum  esse,  videbimus 
non  solum  ejus  qui  bonus  esl,  sed  et  Deo  ipsi,  et 
angelis,  et  cuique  justo  homini  ac  infuper  omni 
creatunc  id  utile  esse.  Et  Deo  quidem,  non  quod 
personae  illius  aliquid  commodi  vel  incommodi  acci- 
dere  possit^  bonus  homo  utilis  esse  dicitur,  sedquo- 
niam  illi  ad  perficiendam  civilatem  suam,  quam  de 
bonis  hominibus  perficere  instituit,  eo  sludio  quo  in 
illam  lendit  adminiculatur.  Humanus  quippo  usus 
hoc  habet  ut  eum  sibi  quis  utilem  judicel  qui  sc  ad 
hoc  abjuvat  sine  quo  id  quod  bene  vult  perficere  non 
vull. 

Quaiiler  autem  bonus  homo  sit  eliam  angelis  uU- 
lis,  inde  cognoscitur  quod  ex  societate  bonorum  ho- 
minum  numerus  illorum  qui  diminulus  erat  rcdin- 
tegratur.  Cum  igilur  aliquis  per  vitam  bonam  in 
societatem  illorum  currit,  magnum  quid  ipsis  prsc- 
stat,  quia,  quantum  in  ipso  ost,  numcrura  eorum 
soppiet  et  perficil.  Omni  quoque  justo  homini,  nec 
non  omni  creaturae  juslum  hominem  utilcm  diximus. 
Juslo  homioi,  quia  quanlo  ardenlius  in  supernam 
patriam  tendit,  tanto  velocius  patria  ipsa  in  suis 
civibus  consumraabitur,  et  quisque,  adepta  suorum 
corporum  resurrectione  quam  mullum  desiderat, 
geminata  laetilia  atque  in  honore  in  regno  Dei  per- 
fruetur.  Omni  creaturae,  quoniam  dum  per  boni- 
tatem  suam  incrementum  civitatis  Dei  assurgit, 
renovationem  qua  ipsa  creatura  in  roelius  est  com- 
mulanda  ultra  non  impcndit,  irao,  quantum  sua 
refert,  omoera  ei  morara  perfectionis  rumpit  et 
adiroit. 

Quantum  ergo  cuiquc  sit  enilendum  ut  bonus 
sit,  perpendat  qui  potest,  quandoquidcm  ex  bonila- 
te  hominis  et  consumraalio  regni  coclestis  et  prse- 
destinata  toti  crealurae  pendet  reparatio  universalis. 
Nibii  enim  horum  omni  ex  parte  perHcietur,  donec 
numerus  clcctorum  impleatur.  Tanto  itaque  bonum 
istud  plus  differetur,quanto  ii  qui  aetemae  vitaedigni 
existant  rainus  invenientnr. 

Singulo  igitur  horaini  ad  reguum  Dei  pervenien- 
ti  Deus  ipsCi  angeli  quoque,  ac  jusli  homines,  eo 
quod  se  talem  exhibuil  ut  illuc  perveniet,  gratiosi 
existent,  et  ut  sua  omnia  ejus  unaniroiter  volent, 


A  cumqoe  sicut  cohaeredem  et  comparticipem  regm' 
coelestis  quasi  seipsos  perenniter  diligent.  Siqui- 
dem,  quantura  in  ipso  fuit,  et  civitatem  Dei,  et 
angelorum  numerum  et  sanctos  homines  consum- 
raavit.  Sed  cum  ii  qui  ad  vitam  aelernam  pertingunt 
tanta  merentur,  patel,  per  contrarium,  quid  nequam 
homines,  quia  regno  Dei  extorres  suo  merito  fiunt, 
promereantur.  Quantum  etenim  ad  eos  spectat,  nec 
Dei  civitas,  nec  angelorum  numerositas,  nec  electo- 
rum  bominum  proficict  praefixa  integrilas;  imo, 
cum  ipsi  ad  horum  perfectionem  conditi  fuerinl,  ncc 
pertingere  satagimt,  ne  unquam  perficiantur  suis 
factis  intendunl. 

Quemadmodum  igitur  quivis  homo  dolet  et  queri- 
tur  quando  aliquo  modo  perdit  quod  pro  sui   cora- 

o  raodo  et  utilitate  acquibivit,  ita  Deus  quodammodo 
dolet  et  queritur,  quando  hominem  quem  ad  opus 
suum  creavcrat  a  diabolo  rapi,  et  iu  seternum  sibi 
perire  considerat.  Inde  etiam  illi  qui  damnantur 
perdili  dicunlur,  quoniam  Deo  ad  cujus  rcgnum  et 
honorem  condili  sunt,  in  confusioncm  aeternam  a 
diabolo  praecipilati  depereunt. 

Ecce  utcunque  proposita  nobis  est  bealitudo  vita3 
pereonis,  et  contrario  miseria  mortis  aetemse.  IJt 
igitur  haec  evadanlur,  illa  acquirantur,  eo  magis 
elaborandum  est  quo  ista  interminabili  pcena  ma- 
los  cruciat,  illa  indeficienti  jucunditate  bonos  oble- 
clat. 

Qui  ergo  est  bonus  persevcret,  donec  debita  sibi 
beatudinis  praemia  capiat ;  qui  vero  malus,  quod 
est  esse  dcsislat,  quo  miseriam  quam  meretur  eva- 

^  dere  queat.  Et  quidem  bonitas,  quia  lux  est,  plane 
inslruit  eum,  cui  inhaeret,  qua  gradiatur  ut  ad  vitara 
perveniat,  sed  malitia,  quia  tenebrae  sunt,  obcaecat 
illum  qui  ea  inebnatur,  ne  vidcat  quo  ruit,  ut  inler- 
eat.  Sed  sit  aliquis  forle  malus,  qui  quod  est  esse 
erubescat  et  se  bonum  fieri  vclle  dicat.  Hic  necesse 
est  ut  ante  omnia  se  malum,  id  cst  peccatorem,  ac 
per  hoc  tenebris  involutum  intelligat,  quatenus  se 
ubi  jacebat  possit  videre.  Sunt  etenim  plures  qui 
tam  densis  peccatorum  tenebris  obvoluti  sunt,  ut 
nulla  ratione  se  vel  in  ipsis  tenebris  esse  possint 
advertere. 

Priraum  igitur  et  magnura  quid  boni  esse  constat 
horainera  seipsura  posse  intelligore  in  quo  statu  vei 
casu  subsislat.  Eo  enim  quo  se  intelligit,   luci  acce- 

D  dit.  Cum  ilaquc  intelligit  se  raalura  esse,  oportet  ut, 
si  bonus  fieri  vult,  doleat  se  raalura  esse.  Alioquin 
falso  dicit  se  alium  quam  est  esse  vclle. 

Scientiae  igitur  qua  novit  se,  dolor  adjiciatur 
nccesse  est,  dicente  Scriptura  :  Qui  addU$cientiamf 
addit  et  dolorem  (Eccle.  i,  48).  Verum  dolori  medi- 
camcntura  vult  adhibere,  ubi  doleat,  expedit  ut 
ostendat  ci  qucra  scil  sibi  nosse  ct  posse  mederi. 
Vulnus  enim  quod  jam  pulruit,  et  in  se  horridum 
virus  ex  pulrcdine  sui  coadunavil,     quousque  apc- 


VARLE  LECTIONES. 
""^  In  mi9,  EE.  iO  et  S,  62  plura  seguuntur  quce  hacfenus  inedita  fuerunt. 


603 


EADMKRI  MONACHI 


rialur  el  piilridus  Immor  exprimalur,  nec  a  dolore  A 
liberari,  nec  ullo  valet  modo  liberari.  Sic  qui  sibi 
peccativulnusdolet  intlictum,  per  verara  confessio- 
nem  ipsura  detcgal  ac  sic,  expresso  roorlifero  hu- 
more  qui  latebat,  pcr  consilium  prffisidenlis,  quo 
curetur  poBnitenliae  medicamen  assumat.  Non  verea- 
tur  linguas  hominum,  non  proponat  pcenitentis 
cultum.  Imo  apud  se  hoc  in  mentc  firmiter  hnbeat 
quia,  si  aliis  peccati  scandalum  inde  siibrepere  noo 
liraeret,  lalem  se  cunclis  innolosccrct  qualem  se  in 
conspeclu  Dei  quem  ofTendit  esse  videt.  Hoc  cnim 
raultum  valet  ad  dignum  poeniteniiaD  fructura,  quan- 
do  homo  tantum  dolet  de  peccato  suo,  quo  Dcum 
offeadit,  ut  non  refugiat  ab  aliis  hominibus  talis 
agnosci  qualem  sc  in  oculis  sui  Crealoris  csse  agno- 
scit.  Quod  quamvis  facto  noD  sit  admittendum,  ne  3 
EccIesiaBDei  quodlibet  scandalumexinde  gcncretur, 
tamen  nec  inficiari  nec  perturbari  dcbc^  si  ab  aliis 
ei  objicitur  quod  ipsc  de  se  sua  sponte  confiletur. 
Sunt  elenim  mulli  qui  plurimum  pcrturbanlur,  duni 
de  eis  alii  dicunt  quod  etiam  ipsi  de  sc  publice 
faleri  non  refugiunt.  Ad  magnum  ilaque  perfectio- 
nis  culmen  pertinct,  dum  quis  malum,  quod  pitedi- 
cat  dc  se,  patienter  ct  illsesa  mentis  tranquillitalc 
ab  aliis  contra  se  dictum  valct  sustinere.  Probari 
namque  per  hoc  potest  illum  in  vero  humilitatis 
gradu  consistere,  sicut  e  diverso  illum  qui  hoc  non 
potest  in  quadam  jactantia  et  appelitu  sublimiiatis 
mentem  habere.  Juslus  siquidera  vult  habcri.  Scri- 
ptum  quippc  est :  Juslus  in  principio  accusator  est 
sui  (Prov.  xviii,  17).  P 

Dum  igitur  se  accusat,  et  dc  eodem  ipso  ab  aliis 
accusari  rccusat,  quid  aliud  intendit  nisi  ut  se 
humilitatc,  alios  autcra  falsitatc  vel  odio  prseditosin 
eodera  ostendat  ? 

Si  ergo  vult  veras  hurailitalis  culmcn  allingere, 
concedat  oportet  ab  aliis  dicta  patientcr  audirc 
quse  ipse  de  seipso  non  veretur  palara  ultro  pro- 
ferre^  et  patiatur  sc  ita  ut  se  dignum  fatetur  lcn- 
tari. 

Cum  itaque  homo  in  hunc  humilitatis  statum 
perveneril,  tunc  revera  si  in  antiquam  conversalio- 
nem  suara  oculos  cordis  reflexerit,  vidobit  se  in 
horrendo  raalo  ct  tenebris  vere  fuisse,  et  gratiosus 
ineffabili  gaudio  et  exsultatione  admirabitur  se  in 
magno  bono  et  lumine  esse.  ^. 

Custodiat  ergo  cor  suum,  custodiat  corpus  suura, 
ne  inimici  ejus  sibi  subripiant  quod  per  Dei  gratiam 
acquisivit,  reuraque  dejiciant  in  pristinas  tenebras 
quas  reliquit.  Nihil  virtutum,  quas  adeptus  cst,  suis 
viribus  imputet,  nec  supcr  eos  qui  nondum  ad  hoc 
provecti  sunt,  ullo  raodo  se  extollat. 

In  huraililatis  culmine,  ad  quod  pervcnit,  se 
semper  caule  cuslodiat,  ct  inferiorem  se  omnibus 
hominibus,  non  ficlo,  scd  intimo  cordc  crcdat.  Quo- 
niam,  inquis,  modo  id  aliquis  faccrc  potest,  ut  se 
viliorem  illo  credat  qucm  in  bonis  actibus  non 
solum  sibi,  sed  et  aliis  inferiorem  csse  sine  dubio 
conslat?  Verbi  gratia :  videas  aliquem  sobrium,  ha- 


CANTUARIENSIS  604 

milem,  patientero,  sua  indigcntibus  lai>(ientera,  in 
Dei  servitio  sedulum,et  quae  sibi  fieri  vult  aliis  beni- 
gna  mente  faeienlem»  plurimaque  in  hunc  modum, 
el  hic  talis  judicabit  se  viliorem  illi  quemlibel  esse 
luxuriosum,  superbum,  injuriosum,  depraedalorem, 
Dei  ser^itium,  quantum  valet  vel  audel,deviianlem, 
et  qualiter  aliis  contraria  faciat  pro  posse  elaboran- 
lera.  Ita  oportet,  necesse  est.  Aliler  enim  divinae 
paginae  humilitatis  metas  excedens,  non  obedil.  Nce 
aliquis  ae^timet  sacram  Scripturam  cuivis  quidquam 
praeciperc  quod  debeat  judicare  faclu  impossibile 
esse. 

Quia  igitur  scriptum  est  ut  quisque  se  viliorem 
omnibus  aliis  non  solum  ore  pronuntiet,  sed  etiam 
inlimo  affectu  cordis  credat,  qualiter  quod  impieri 
queat,  considcrarc  sludeatis  cujus  mentero  diviniis 
Spiritus  tetigit,  ut  se  in  hujusmodi  exercere  vclit. 
Grave  siquidcm  cst  ut,  bonam  et  sanctam  vitam 
agens,  perversi  cordis  et  opcris  homini  sc  judicet 
ex  inlimo  corde  inferiorem,  cum  naluralis  simul  ct 
divina  Icx  sanciat  bonum  scmper  raalo  praestantius 
esse,  el  huic  apternae  gIoriaeretributio,illi  sempiterai 
opprobrii  poena  parctur.  Ex  effectu  itaque  mercedis 
utrius;]ue  patet  quid  cui  praestct.  Si  ergo  bonus  se 
judicat  malo  inferiorem,  malum  prsepostero  OFdioe 
sibi  facil  superiorcm.  Quod  sic  esse  verom  natura 
non  admittit.  Aut  igitur  veritati  contrarius  erit  qui 
se  bonum  malo  credit  inferiorem,  aut,  si  non  credit, 
divinac  paginap,  quac  hoc  jubct,  inobediens  erit.  Sed 
horum  nihil  admittendum. 

Videndura  igitur  est  quonam  modo  fieri  valeat 
ut  et  vcritas  nou  dcseralur,  et  divinilatis  praecepto 
obcdialur.  Cum  ergo  quivis  hominum  vull  compara- 
re  se  ad  alium,  quid  in  se  a  se  Iiabet,  et  quid  alter 
non  a  sc,  sed  per  Dei  gratiam  habeat ;  a  se  quippe 
nemo,  nisi  malum,  pcr  gratiam  vero  Dei  babet,  hi 
quod  bonum.  Ponat  ilaque  malura  suum  cum  malo 
altcrius,  et  statim  vidchit  quid  horum  sit  potius. 
Perpcndat  eliam  oronia  in  fulurum  juncta  scrvari, 
et  ne  forte  ipse  occulto  Dei  judicio  a  bono  decidat 
et  alius  a  malo  resurgat  gnarus  altecdat. 

Quicunque  igitur  tali  consideratione  se  studuerit 
examinare,  profecto  non  residebit  in  animo  suo  quo 
se  debeat  pne  aliis  roagnificare.  Eoque  magis  Deo 
proximus  adbaprebit,  que  de  se  humillima  sentieDs 
nuUum  conteronit,  sed  ut  omnium  vera  dilecliooc 
potiatur  sub  Deo  contendit. 

Haec,  ut  ex  ore  B.  P.  Anselmi  accepi,  coQScripsi, 
salisfacere  cupiens  voluntati  amici  mei,  me  hoc  fa- 
cere  obnixe  rogantis.  Cui  et  epistolam  destinari, 
quaro  in  exordio  hujus  opusculi  poncre  non  omisi» 
cavens  ne  quis,  materiac  pulchritudinem  et  dietaroi- 
nis  foeditatem  inluendo,  aestimaret  Anselmum  ex 
materiae  quidem  formositate  illud  coroposnisse,  ex 
diclaroinis  vero  vililate,  quo  mentis  illius  perspica- 
cia  et  lepos  eloquii  evanuerit,  roirum  duxisse. 

Noverit  taroen  quicunque  hoc  in  sui  notitiam  trans- 
ire  digoabitur  ipsum  Patrem  hoc  saBpt  legissc  et 


605  LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBDS.  606 

audisse,  suaque  sancta   manu   et  aucloritale  exa-  A  commendasse.    Sit  igilur  Deus  benediclus  in  omni- 
mioatum  posteris  ad  transcribendum   ac  legendum      bus.  Amen. 


EADMERI  MONAGHI 

LIBER 

DE  SANGTI  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS' 


CAPUT  PRIMUM.  clionem  "*  et  ad  volendum  optanda:  memoria  vero 

De  iriplici  voluntate  *••.  ad  mcmorandum  memoranda ;  cogilalio,ad  cogilan- 

Voluntas  tripliciler  inleliigilur.  Voluntas  etenim  dum  cogitanda ;  intellectus,  ad  discernendum   quid 

dicilur  ^  illud  anim»  inslrumcnlum  quo  vult,   et  sit  voleiidum,  vcl   memorandum,   vel   cogitandum. 

afiectio  ejusdem  instrumenli ;  affectio  vcro,  eslaffe-  Animus  quoque  ad  charilatem  erigilur  *",  ad  humi- 

clio  ejusdcm   instrumenti   volcndi.    Hacc  voluntas,  lilatcm  disponitur,  ad  patienliam  roboralur,   et   ad 

quae  dicitur  affectio  •'^  cst  ad  tempus  quasi  sopila,  alias  virtutes  generandas  apcritur. 

quia  esl  eorum  quae  mens  non  memorat,  sed  mox,  CAPUT  IV. 

ui  ea   recoli,  etiam  instrumenlum  volendi   ajjpctit.  De  sensibus  corporis. 

Ilem    Yoluntas   dicilur  velle,  vel  usus  ipsius  inslru-  Simililer  et  coi^poris  sensus  aperiuntur  ad  impe- 

menli.                                                                       B  rium  ejus,  videlicet  visus  ad   videnda  "•;  audilus, 

CAPOT  II.  ad  audiendum  Dei  verba  ;  gustus,  ad  gustanda  ;  odo- 

SimHiivdo  inier  mulierem  et  voluniatem.  ralus,  ad  odoranda ;  tactus,  ad  tangenda  ;   olfactusi 

Volantas  itaque,  quse  est  instrumentum  volendi,  ad  olfacienda  ;  oculi  quoquc,  ad  vigilandum  et  plo- 

sic  est  inter  Deum  et  diabolumquomodomulierinler  randum  ;  os,  ad  bene  loquendnm  ;  manus,  ad   recte 

suum  legitimum   virum   et  aliqurm  adulterum.  Vir  opcrandum ;  pedes,  ad   ambulandum   quo  debent. 

ei  ""  praecipil  ut  sibi  soli  conjungatur,  aduller  vero  Sicque  una  sola  volunlas,  postquam   Dci   voluntaii 

persuadet  ut  et  sibi  copuletur  *'■.    Si  ilaque  se  soli  esl  juncta,  lot  virtutes  generat  et  opera  bona. 

legitimo  viro  conjungal,  legitima  esl,  ipsaque  fiiios  CAPUT  V. 

•^*  legitimos  general ;  si  autem  adultero  se  junxerit,  De  obedientia. 

aduUcra  est,    et  ipsa  lilios  *'*  adulterinos  parit.  Si-  Ilnjus  autem   voluntatis  aftcctio  sive   usus,   obe- 

iniliter  ergo  Deus  imperat   voluntati  ut  societur  ipsi  diens  voluntas  vel  obedienlia  dicitur,  quia  Dei  volun- 

soli  "• ;  diabolus   vero   ex   alia   parle   suggeril   ut  ^  tati  obediens,  eam  habel  advocatam,  si  quaeratur  *•■ 

conjongatur  et  sibi.  Si  itaque  se  soli  Deo  conjunxe-  cur  hoc  vel  illud   velit.  Quod  si  h(ec  voluntas,  quae 

rit,  id  est  Spiritus  sancti  suggestionem,  velut  semen  dicitur  instrumentum   volcndi,  diaboli  se  junxerit, 

bonum,  recepcrit,  Ht  ejos  conjux  legitima  filiosque  n  ejus  recipiendo  '•^  suggestionem  velut  inordinatum 

legitimos  generat,  id  est  •"  virtutes  et  opera,  bona  ;  semen,  adultera   nmter  aflccta   filios  adulterinos,  id 

mox  enim  ad  imperium  ejus  omnes  aperiuntur  ani-  est  vitia  et  opcra  maia  generat.  Universos  enim  ho- 

mae  et  corporis  sensus  ad  implendum  quod  praecipit  minis  sensus  claudens  ad  ea  quas  prsecipit  *••  Deus, 

Deus  "\  pandit  ad  ea  qu»  jubet  diabolus.  Ipsa  oamque  prius 

CAPUT  III.  aperitur  ad  affcclionem  vitiorum,  et  ad  ea  volen- 

De  sensibusanimce.  dum,  ac  deinde  hominis  sensus  aperit  ad  ipsaperpe- 

Ipsa  namque  voluntas  aperitur  ad  virtutum  "^  affe-  iranda. 

VARIJS  LECTIONES. 

^^lsCollaiusesicummss.  Gem.  Bec.  Corb.SOl.  ViciorinoEE.  13.  San-Germanensiperme noiatoA.  \.Et 
cum  EditioneColofiiensiibT^.Ms/Vict.  Incipit  liber  Anselmi  Cantuariensis  Archiepiscopi  de  Similitudini- 
bus.  ms.  Car^.  IncipitTractalus  S.  Ansclmi  deSimilitudinibus.  mj.  San-German.  Incipittractatusa  venera- 
bili  Anselmo  Cantuariensi  Archiepiscopo  editus  de  Triplici  Voluntate.  /n  eonis.  hic  Tractatus  in  Capiiula 
non  dividitur.  *••  De  divisione  voluntatis  mss.  de  triplici  voluntate.  "'•  Tripliciter  intelligitur  voluntas. 
Etenim  dicitur  m«.  San-Germ.  yolunlas  tripliciter  inlelligitur.  Volunlas  etenim  dicilur.  '^^  Qusest  affectio 
m$.  San^German.  quae  dicilur  affectio.  "•  Vir  enim  ei  ms.  San-German.  vir  ei.  *'■  Ut  sibi  copuletur  ms. 
i4.  1  ut  et  sibi  copuletur.  *^*  Legitima  est,  ipsaque  filios  ms.  A.  i  legitima  est  ei  ipsa,  tiliosque.  '^*  Adul- 
tera  esi,  ei  ipsa  filios  ms.  A.  i  adultera  est  et  ipsa,  iiliosquc.  "*  Socie(ursibisoiitn«./I.isocieturipsisoli. 
•^'  Generat,  ideslf?i«.  Vict.  parit,  id  esl.  "*  Quod  praecepit  Deus  mss.  Vict.  et  A.  \  quod  praecipit  Deus  "^" 
Ipsa  namque  et  aperilurad  virlutummf.  A.  i  ipsa  namque  aperitur  ad  virtutum  ms.  Corb.  Ipsa  namqueet 
aperitur,  namquevoluntasad  viriutum.  •*•  Affectioncm,  et  m«.  Corbeiens.  affectionem  erigitur,  et.  ***  Ad 
charilatem  dirigilur  ms.  A.  i.  Bec.  ei  Gemmei.  ad  charitalem  erigitur.  •••  Ad  recle  vivendum  mss.  ad  vi- 
vendum.  ■•■  Si  quaeralur  ms.  A.  i.  si  requiralur.  ••*  Ejus  recipiendo  nianuscript.  A.  1.  ejus  recipiens.  "•• 
Ad  ea  quae  prsecepil  m$s^  Vict.  «M.  1  ad  ea  quae  praecipit. 


607 


CAPUT  VI. 
De  itwbedientia  et  propria  voluntate, 
Hujus  yero  aflFectio  sive  usus,  inobediens   volun- 
las  vel  inobedientia   vel  eliam   propria  *•  volunlas 
dicitur.  Propria  quippc  volunlas  esl  quae  Dci  volun- 
tatem  sibi   advocataro   habcre  non  potcst,   ut,   si 
quaeratur  *•'  cur  hoc  vel  illud  velil,    respondere  vc- 
raciter  non  valet  quia  ct   Deus  vult  ut  hoc  velit. 
AfTectio  autem  sive  usus  illi,  ex  diabolioa  nascentes 
*"  suggeslione,  Dei  volunlatem  sibi  advocalam   ha- 
bere  non  possunt  "^.  Ulraque  igitur  volunlale  indu- 
bitanter  est  propria  ;  quae  "•  a  Dei ;  voluntale  porro 
privatur,  ob  hspc  recte  propria  voluntas  nominatur 
^^.Hacttutemvoluntaspropria,  superbia  e$t  illa^ 
quam  initium  omnispeccati  Scriptura  nuncupat  *•*. 
CAPUT  VII. 
De  superbia, 
Superbia  ideo  vocatur,  quia  supra   quam   debeat 
graditur.    Superbia   namque    supergressio  dicitur. 
Propria  itaque  voluntas,  quia  Dei  volunlati  non  sub- 
jicilur,  sed  supra  eam  exloUitur,  ob  hoc  recte  super- 
bia  dicilur.    Ipsa   quoque  omnispeccati  esl  initium, 
quia  ex   ea   nascilur  omne  pcccatum.  Et  quoniam 
homo   illam    babet  a  se  :    neque  voluntatcm  Dei, 
quam  "•  sequatur,  vult  habcre  super  se,   ipsi   Deo 
aufert,  quod  proprie  ei  singulariter  debet  habere. 
CAPUT  YIII. 
Quod  propria  voluntas  sili  Deo  conveniat. 
Soius  enim  Deus,  quidquid  vult,  debet  velle  pro- 
pria  voluntate,  ita   ut  aliam,    quam  sequatur,  non 
habcat  supra  se.  Cum  igitur  homo  vult  aliquid  per  q 
propriam    voluntatcm,   Deo  aufert  quasi  suam  coro- 
oam.    Sicut  enim   corona  soli  regi   compctit,   sic 
propria  voluntas  soli  Deo.  Et  sicut  regcm  aliquem 
inhonoraret,  quia  suam  coronam  eiauferret;  sicho- 
roo  inhonorat  Deuro,  qui  auftrl  ei   propriae   volun- 
tatis  privilegium,   habendo   quod  ille   debet  habere 
solum.  Sed   sicut  propria  voluntas,  Dei  fons  est  et 
origo   lotius  boni ;   ita  propria  voluntas  hominis, 
totius  esl  exordium  mali. 

CAPUT  IX. 
Similiiudo  inter  propriam  voluntatem  et  fontem. 
Haec  est  enim  velut  fons  quidam,  qui  in  tria  ca- 
pita  dividitur,  e  quibus  rivi  diversi  etinnumerabiles 
deriverantur,  qui  in  locisquibusdam  ab  invicem  sepa- 
rantur,  aliquibus  vcro  '^  duo  et  duo,  vel  plures  ^  suum 
phiribus  "•  conjungunlur.  Ita  quoque  propria  vo- 
luntas  in  genera  tria  dividitur  :  e  quibus  vitia  di- 
versa  et  sine  numero  nasc-untur ;  quse  aliquando  in 


ELVDMERI  MONACHl  CANTUARIENSIS  608 

A  hominem  sunt  disjuncta,  quandoque  vero  duo   vel 

plura  conjuncla. 

CAPUT  X. 

De  tribus  generibus  proprifB  voluntatis. 

Propria  namque  yoluntas,  aut  est  in  delectationc, 

aut  in  cxaltatione,  aut  in  curiositate. 

CAPUT  XI. 

De  delectatione. 


Delectationum  genera  **•  sunt  duo  principalia  : 
unum  extorius,  in  quinque  sensibus  corporis ;  aliad 
interius,  in  animas  affectionibus. 

CAPUT  xn. 

De  quinque  corporis  sensibus, 
Sunt  autcm  corporis  scnsus  quinque,  visus,  au- 
ditus,  gustus,  odoratus  el  taclus.  Qui  ideo  sensos 
D  dicuntur,  quia  per  eos  exteriora  sentiuntur.  Per 
visum  enim  formae  et  colores  ;  per  audituro,  soni ; 
per  gustura,  sapores  ;  per  olfactum,  odores  ;  per 
tactum,  dura  vel  mollia,  oalida  vel  frigida,  aspera 
vel  lenia  '•^,  gravia  vel  levia  scntiunt.  Horum  autem 
scnsuum  delectatio  raro  esl  ***  bona,  ssBpius  vero 
mala.  Bona  elenim  est,  cum  Dei  voluntatem  sibi 
advocatam  habct ;  mala  vero  cum  eam  sibi  advoca' 
tam  habere  non  potcst. 

CAPUT  XHI. 

De  generibus  delectationis  mala^. 

llujus  autem  dclectationis  raa!»  genera  sunl    tri- 

ginta  et  unum  :    e   quibus  quinque  sunt  simplida, 

deccm  duplicia,  decem  trifilicia,  alia  quinque  qua- 

druplicia,  unum  vero  ex  quinque  partibus  constat. 

CAPUT  XIV. 

De  quinque  simplicibusgeneribus. 

Quinque  itaque  sunt  simplicia,   quia  plerumque 

delectatur  per  se  unusquisque   quinque  sensuum. 

Aliquando  enim  solus  visus   vane  delectatur,   ut  ia 

conspiciendo  "*  equos  certatim   currere  **•,  aut  ac- 

cipitrcs  volantes  alias  aves  capere.   Aliquando  solus 

auditus,  ut  cum  hominem  deleclat,  ad  aurem   suam 

diu  nolam  ••^  percutere,  qui  eam  audit  dulciter  so- 

nare.  Aliquando  soius  gustus,  ut  in  comedendo  mel 

immoderate,  non  tamen  visu  delectabile.   Aliquando 

solus  olfactus,  ut  cum  aliquis  defert  feniculum  nari- 

bus  suis  suspcnsum  ••*  ut  sibi    suaviter    redoleat. 

Aliquando  solus    tactus   ***,  utcumaliquera  icnmo- 

derate   refeclum  conlrectare  oblectat  venlrem  ••^ 

CAPUT  XV, 
De  decem  dupHcibus. 
Decero  vero  sunt  duplicia,  quia  plerumque  dele- 


VARIiE  LECTiONES. 

■••  Vel  proprium  mss,  vel  eliam  propria.  ••'  Ut  si  quseratur  ms.  A.  1  ul  si  requiralur.  *•  Ex  diabolica 
nascens  mawa#cn>to  ex  diabolica  nascentes.  "•  Habere  non  \)o\esi  manuscripta  nonpossunt  halicre.  "• 
Propria.  Unde  propria  voluntas,  quse  quia  mss.  propria  :  quae  quia.  "*  Ob  haec  recte  propria  voluntas 
nominatur  ms.  A.  1  ob  hoc  propria  recte  nominatur.  "•  Scriplura  nunciat  m$s.  Bec.  Gem.  etA.  1  scriptura 
nuncupat.  •••  Aham,  quara  ms.  A.  \  aliam  volunlalem,  quam.  ••*  A  quibus  vero  mss.  aliquibus  vero.  "*  Ut 
pluribus  mss.  ut  plures  pluribus  ms.  A.  1  vel  plures  pluribus.  "•  Detiictationum  genera  mss.  et  Edit.  CoU 
1373  delcctationis  genera.  '•^  Aspera  vel  levia  mss.  aspera  et  lenia.  **•  Raro  cst  ms.  A.  i  rarius  est.  "•  Bt 
contemplando  ms.  A.  \  omittit.  ■••  Certalim  concurrcre  ms.  A.  i  certalim  currere.  ■•^  Diu  nolam  ms. 
Yict.  diu  oigellam  vel  nolam.  ■•*  Naribus  suis  suspensum  mss.  auribus  suis  suspensum. 
mss.  solus  tactus.  ■•*  Oblectet  ventrem  mss.  oblectat  ventrem. 


*«•   Solus  tractus 


609 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMaiTDDINIBUS. 


eio 


ctantor  simQl  duo,  et  duo  iideni  sensas  ***.  AH- A  pipere  conditas  interim  edere;  aliquando  audltus. 


quando  enim  dcleclanlur  simul  visus  *^  et  auditus, 
ut  cum  nimis  deleclando  canes  bestias  insequi  vi- 
detur,  et  conclaraare  *^  post  ipsas  audiuntur;  ali- 
quando  visus  et  gustus,  ut  cum  magna  delectalione 
vinum  lirapidissimum  conspicitur  in  saphyrino  scy- 
pho  ct  bibitur;  aliquando  visus  et  olfactus,  ut  in 
videndo  simul  et  olfaciendo  nimis  rubentes  rosas ; 
aliquando  visus  et  tactus,  ut  in  conspiciendo  et 
complanando  aliquem  muricipem  album ;  aliquando 
audilus  et  gustus,  ut  cum  aliqucm  sic  bibere  de- 
lectat  ut  ioter  labia  sua  sonitum  quemdam  pitis- 
saudo  '**  faciat ;  aliquando  auditus  et  olfacius,  ut 
cum  aliquem  bib«5ndi  aviditate  delectat  ausculta- 
re  '**  mustum  ebulliens  applicala  aure,  et  ejus 
odorero  naribus  attrahere ;   aliquando  auditus   et  p 


gustus  et  tactus,  ut  cum  aliquis,  in  balneo  residens, 
fabulas  audit,  edit  et  bibit,  atque  teporem  aquae  *" 
circumquaque  tangit ;  aliquando  auditus,  olfactus  et 
tactus,  ut  cum  aliquis  caniilenas  audit,  dum  in  lecto 
moUibus  stralo  quiescit,  ubi  et  herbas  undique 
sparsas  olfacit ;  aliquaodo  gustus^  olfactus  et  tactus, 
ut  cum  nocte  manduntur  immoderale  poma  sapida, 
odorifera  et  mollia. 

CAPUT  XVU. 

De  quinque  qmdruplicibus. 

Quinque  vero  quadruplicia  sunt,  quia  plerumque 

simul  quaterni  et  quatemi  delectanlur  "*.  Aliquando 

enim   deleclanlur  simul  visus,  gustus,  auditus  el 

olfaclus,  ut  cum  in  nuptiis  ludi  videntur,  canlilense 


iactus,  ut  cum«*aliquem  nimis  deleclat  cilharam  "  *H^^^°^"^'  ^^*'"^  ^^  P«^"«  <^^"ciosi  sumuntur,  eo 


rumque  odor  sentitur;  aliquando  auditus,  gustus, 
olfaclus  et  tactus,  ut  cum  in  nocle  nibil  ibi  videtur, 
quo  delcclatur  visus,  sed  cum  audilu,  gustu  et  olfa- 
ctu  delectatur  et  tactus  '",  ut  cum  sponsus  sponsam 
amplexatur,  aut  alius  ab  alio  libidinose  tangitur; 
aliquando  gustus,  olfactus,  tactns  et  visus,  ut  cum 
ibi  nihil  auditu  delectabile  auditur,  sed  adsunt  alia, 
quibus  cateri  sensus,  quisque  suo  modo,  delectan- 
tur  *^* ;  aliquando  olfactus,  tactus,  visus  et  auditus, 
ut  cum  ibi  nihil  gustatur,  sed  flores  illic  aspersoa 
delectat  oonvivas  olfacerCy  tangere,  inspicere,  di- 
versos  musicorum  *^^  sonos  auscultare ;  aliquando 
tactus,  visus,  auditus  et  gustus,  ut  cum  nihii  ha- 
betur,  quo  delectetur  olfactus,  sed  talia,  quibus  cse- 


resonantem  audire,  et  eamdem  perculiendo  tangere ; 
aliquando  gustus  et  olfactus,  ut  cum  immoderate 
eduntur  gallinee  pipere  et  cymino  diligenter  con- 
ditae ;  aliquando  gustus  et  tactus,  ut  cum  gulositate 
manduntur  ficus  maturse ,  dulces  ad  edendum ,  et 
lenes  et  molles  ad  tangendum  ;  aliquando  olfactus 
et  tactus,  ut  cum  unguento  bene  olenti  quis  un- 
gitur. 

CAPUT  XVI. 

De  decem  iriplicihus. 

Decem  quoque  sunt  triplicia,  quia  ssppe  temi,  et 

temi  delectantur  corporis  sensus   supradicti.  Ali- 

quando  enim  condelectantur  visus,  auditus  et  gustus, 

utcum  nimis  avide  collyridae  eduntur,  quae  quasi  q  le^quaVuor  sensu7con^^^^^^^ 

nix  candidae  videntur,  sponteque  manibus  vel  den- 

tibus  sic  atteruntur  ut  resonare  audianlur ;  aliquando 

visuSy  auditus  et  olfactus,  ut  cum  aliquis  in  horto 

sic  residet  ut  virides  herbas  aspiciat,  fabulas  audiat, 

flores  olfaciat ;  aliquando  visus,  auditua  et  tactus, 

ut  cum  mulier  speciosa  delectationis  causa  conspi  • 

citur,  luxuriosa  loqui  auditur,  sed  et  interea  tan- 

gitur ;  aliquando  visus,  gustus  et  olfactus,  ut  cum 

aliquem  delectat '"  inspicere  vinum  herbis  confe- 

ctum    scintillare ,   bibere  et   olfacere ;   aliquando 

visus,  gustus  et  tactus,  ut  cum  aliquis  est  saturatus 

racemis,  vineam  tamen  '"  deambulat,  ut  quam  pul- 

chre  racemi  in  ea  dependeant  videat,  et  hos  atque 

iUos  contrectans  deguslat ;  aliquando  visus,  olfactus 

et   tactus ,  Qt  cum  quis  diu  nimis  lilia  conspicit. 


CAPUT  XVIII. 
De  ultimo  genere  delectationis  malce, 
Unum  autem  ex  quinque  partibus  constat,  quia 
quandoque  delectantur  simul  hi  onuies  corporis  *" 
sensus.  Aliquando  enim  delectat  hominem  domum 
interius  omatam  conspicere,  ebriosos  in  ea  decan- 
tantes  audire,  ibidem  et  vinum  cornibus  "*  deau- 
ratis  potare,  et  flores  per  domum  dispersos  "*  ol- 
facercy  ipsosque,  vel  coraua  aurea,  vel  alia  tactu 
delectabilia  contrectare.  Triginla  itaque  et  unum 
genera  sunt  dclcctationis ,  ad  quinque  corporis 
sensus  pertinentia ;  qua  his  '**  triginta  et  uno 
delectantur  modis,  ex  quibus  duplicia  simplicibus 
sunt  pejora,  duplicibus  triplicia,  Iriplicibus  quadru- 


olfacit  et  tangit ;  aliquando  auditus ,  gustus  et  ol-  ^  plicia,  quadruplicibus  illud  quod  ex  quinque  par- 
factus,  ut  cum  divites  delectat  cervos  in  silva  cla-  tibus  constat.  Qoanto  enim  plures  sensus  in  delecta- 
mantes  audire,  et  quorumdam  jam  captoram  cames      tione  sociantur,   tanto  ipsa  delectatio  pejoratur. 

VARI^  LECTIONES. 

'**  Dao  iidem  sensus  mss.  duo,  id  est,  sensus  ms.  Vict.  duo  simul  sunt  idem  sensus.  ***  Condelectantur 
visus  fnf.  A,  1  delectantur  simul  visus.  **^  Et  clamarem.  i4.  1  et  conclamare.  '**  Pitissando  mf. 
Vict.  pulsaodo.  •••  Delectatur  auscultare  ms.  A.  i  delectat auscultare.  •^»  Auditus,  utcum.fnif  et 
Edit.  CoL.  1573  auditus  et  tactus,  ut  cum.  *^^  Aliquem  delectant  manuscripta  aliquem  delectat.  *"  Vineam 
tamen  ms.  A.  i  vinea  tamen.    *"  Atque  tepore  aquae  manuscrht.  atque  teporem  aquee.        *^*  Pleranque 

?uatemi  delectantur  simul  et  quatemi.  ms.  A.i  pleranque  simul  quatemi  et  quaterai  delectantur.  *"  01- 
actu  delectatur  tactus  tni.  A.  i  olfactu  delectantur  et  tactus.  *^*  Suo  modo  delectatur  mss.  suo  modo,  dele- 
ctantur.  *^  Diversos  musicoram  ms.  A.  i  diversoram  musicoram.  *"  Sensus  delectentar  ms.  A.  i  sensus 
delectantur  Edit.  CoL  1573  sensus  condelectentur.  *"  Omnes  corporam  mss.  omnes  corporis.  ***  Vinum 
de  coraibas  manuscript.  vinum  cornibus.    "^  Despersos  mss.  dispersos      ***  Qui  his  mss.  quia  his. 


6H 


EADMERI  MONACHI  CANTUARIENSI^ 


612 


Allamen  aliquando  pejor  est  unius  quam  omnium  A  aut   qualerni ,    aut  simul   omnes   reprapsenlassent. 


simul  delectatio. 


CAPUT  XIX. 


Pejor  est  deleclatio  quas  pluribus  aut  gravioribus 
delectatvr. 

Gravius  est  enim  detractionem  Jibenter  audire 
quam  flores  pulchros  aspicere,  tangere,  olfacere; 
interea  bibere  semel  aut  bis  plus  quam  est  neccsse  ; 
aliquodque  verbum  oliosum  audire.  Sed  in  eodem 
paribusve  peccalis  pejus  est  plures  quam  pauciores 
sensus  Jelectari.  Pejus  est  enim  delectari  visu  et 
auditu  inhonesti  loci  quam  visu  tantum,  aut  auditu 
lanlum.  Ilem  pejus  e^it  immoderate  deleclari  gustu 
et  olfactu  potus  confecli  quam  tanlum  gustu,  aut 
tantum  olfactu  alicujus  deliciosi  cibi.  Ilaque  ex  islis 


Sunt  et  alia  delectationis  aDimae  genera,  qus  nec 
sensus  valent  illi  repraesentare,  nec  ipsa  polest  per 
imaginalionem  cogitare,  ut  cum  superbia  delectalur, 
sine  omni  imaginalione.  Ilanc  etenim  sensus  non 
valent  illi  repraesenlare,  quia  nec  visus  potest  discer- 
nere  utrum  sit  alba  vel  nigra ;  nec  auditus,  an  sit 
sonora  vel  rauca  ;  nec  gustus,  an  sit  dulcis  vel  ama: 
ra ;  nec  olfactus,  an  sil  redolens  aut  foetida ;  nec 
tactus,  an  sit  mollis  vel  dura,  lcnis  vel  aspera, 
calida  vel  frigida.  Ipsa  quoque  anima  non  valet 
imaginari  utrum  superbia  illa  sit  talis  aut  talis,  quia 
cst  in  exaltatione  solius  cogitationis.  Multo  igilur 
plura  genera  sunl  delectationis,  qua  anima  delecta- 
tur,  quam  illius  qua  quinque  corporis  sensus  oble- 


triginta  et  uno  generibus   deleclalionis ,  alia  sunt  ^  ctanlur  **'.  Quia  ct  eamdem  deleclat  ilia  •»  memo- 


mala,  alia  pejora.  Mala,  in  quibus  pauciores  4^ 
lectantur  sensus,  aut,  si  fuerint  plures,  oblcctantur 
in  levioribus.  Pejora,  in  quibus  delectantur  plures, 
aut  si  fuerint  pauciores  in  gravtoribus  delectanlur. 
Tot  igitur  et  talia  sunt  gencra  delcctationis  qua  de- 
lectantur  quinque  sensus  corporis. 
CAPUT  XX. 
De  animas  delectatione. 
Illius  vero  delectationis  qua  delectatur  anima, 
genera  sunt  multo  plura.  Quidquid  enim  exleriores 
sensus  sentiunt,  senUendo  animse  innuunt  quale 
sit  illud  quod  sentiunt,  ut,  cum  quaiitalem  "*  rei 
reprsesentaverint  sibi  et  quod  sentiebant  sentire 
oraiserint,  delectat  animam  idem  cogitare,  et  toti- 
dem  "*  modis  quot  sibi  sensus  repraesentavere  ■*•.  | 
Sicul  enim  sensus  singulos,  aut  binos ,  aut  temos, 
aut  quatemos,  aut  simul  omnes  delcctat  islud  vel 
illud  senlire  et  animae  repraesentare,  ita  et  animam 
dcleclat  cogitare,  quia  sensus  eisdem  modis  illud 
vel  illud  senserunt,  sentiendoque  sibi  repraescnta- 
verunt.  Illud  quoque,  quod  sibi  sensus  nunquam 
repraesentaverunt,  quia  nunquam  sensemnt ;  sed 
si  seosissent ,  repraesentare  posscnt.  Tot  modis 
delectat  animam  cogitare  quot  sibi  sensus  valerem 
repraesentare.  Nunquam  cnim  visus  repraesenfavit 
ei  domum  auream  totam,  quia  non  vidit,  nec  au- 
ditussoDum  toto  mundo  diflusum,  quia  non  audivit; 
nec  giistus  panem  mellc  dulciorem,  quia  non  gusta- 
vit;  nec  olfactus  vinum  balsamo  fragrantius,  quia 
non  olfecit  *** ;  nec  tactus  indumenta  lanea  lineis 


rare  quae  et  illos  senlire  '•*,  et  lotidem  modis,  quol 
sibi  repra?sentavere ;  et  alia  imaginari  quae  illi  sibi 
non  •"  repraesentavemnt,  quia  nunquam  senserunt, 
sed  si  sensissenl,  repraesentare  possent ;  et  quaedam 
cogitare,  qua;  neque  illi  possunt  sentire,  neque  ipsa 
per  imaginationem  cogilare,  sed  simpliciler  sine 
omni  imaginatione. 

CAPUT  XXI  ■". 
De  generibus  exaltationis. 

Exaltationis   autem   genera   sunt    quindecim,   e 
quibus  quatuor  sunt  simplicia,  sex  duplicia,  quatuor 
triplicia,  unum  vero  quadruplex. 
CAPUT  XXII. 
De  quatuor  simpHcibus. 

Quatuor  itaque  sunt  simplicia,  quia  est  exaltatio 
aliquando  in  sola  opinione,  ut  si  quis  opinelur  se 
esse  dignum  episcopatu,  nec  tamen  velit  fieri  epi- 
scopus ;  aliquando  in  sola  volunlate,  ut  si  vclit  fieri 
episcopus,  nec  tamen  opinetur  se  esse  dignum  epi- 
scopalu;  aliquando  in  sola  locutione,  ut  si  jactet 
se  esse  dignum,  nec  tanaen  velit  fieri  sciens  se  esse 
dignum;  aliquando  in  foIo  opere,  ut  si  quis  infi- 
mus  "*  per  ignorantiam  assideal  Juxta  regem. 
CAPUT  XXIII. 
De  sex  duplicibus. 

Sex  vero  sunt  •"  duplicia,  quia  aliquando  exlol- 
lilur  homo,  in  opinione  simul  el  voluntale,  ut  cum 
prioratu  aliquo  se  esse  dignum  aestimal,  et  hoc  vult 
ut  prior  *"  fiat;  aliquando  in  opinione  et  locutione, 
et  non  voluntate,  ut  cum  aliquis  aliquam  non  vult 


leniora,  quia  non  tetigit ;  nec  alia  multa  ei  sensus  ^  praelationcm,  quae  sibi  offertur,  et  ex  hoc  ipse  se 


repraesentamnt,  quia  non  senserunt,  scd  si  sensis- 
scnt,  repraesentare  possent.  Et  tamen,  aut  haec,  aut 
alia  hujusmodi  inania  eam  imaginari  delectat,  ac  si 
sensus  sensissQnt,  cique  singuli,  aut  bini,  aul  lemi. 


exlollens  meliorem  se  aliis  arbitratur,  et  inde  se 
jaclat  ita  tamen  ut  non  avertatur  ••• ;  aliqaando  in 
opinione  et  opere,  ut  si  aliquis  se  aestimat  dignom 
sedere  juxta  episcopum,  et  alicubi  per  ignorantiam 


VARI^  LECTIONES. 

•*•  Ut  cnm  qualitatem  tns.  Vict  et  Edit.  CoL  4575  ut  quae  qualitatem  ms.  A.  1  utiquequalitatem.  ••'Cogi- 
tare :  totidem  mw.  Vict,  et  A.  i  et  Edit,  CoL  1573  co^ilare  et  totidem.  •"  Repraesentavere...  ms.  A.  1  reprae- 
sentare.  ••*  Noifacit  mss.  et  Edit.  CoL  1573  non  oifccit.  *"  Illius  quinque...  delectantur  mss.  et  Edit.  CoL 
1573  illius  qua  quinque...  oblectantur.  •••  £t  eadem  delectat  illam  ms.  A.  1  et  eandem  deiectat  ilia*  *•• 
Quae  illos  senlire  ms.  AA  quae  et  illos  scntire.  •••  Quse  sibi  non  mss.  A.  1  Vict.  et  Edit.  CoL  1573  quse  illi 
sibi  non.  ••^  In  ms.  A.  1  hasc  usque  ad  Caput  57  exclusive  non  habentur.  •••  Si  quis  infirmus  mss.  Vict. 
Gem.  BeC'  et  Edit.  CoL  1573  si  quis  infimus.  •"  Sex  sunt  ms.  Vict.  et  Edit.  CoL  1573  Sex  vero  sunt.  ••* 
Vi  pridr  mss.  et  Edit.  CoL  ut  prior.      •••  Utnon  averlaturm*  Vict.  et  Edit.  Colon.  1573  ne  avertatur 


613 


UB.  DB  S.  ANSELMI  SIMILITUDINTBirS. 


Gf4 


assideat  ei ;  aliquando  in  voluntate  et  locutione,  nt  A  indignam  ea  contra  eam  extollentiam,  quae  est  in 


cum  aliquis  volens  episcopari,  jactat  inde  se  esse 
dignum  ***,  iicet  sciat  se  esse  indignum  ;  aliquando 
in  voluntale  et  opere,  ut  cum  aliquis  in  conyivio 
YQlt  residere  in  superiori  loco,  et  ibi  se  ingerit  in- 
yitante  nullo,  qnamvis  indignum  se  sestimet  loco 
tam  alto  ;  aliquaudo  in  locutione  et  opere,  ut  cum 
prselatus  aliqnis  aliquam  in  se  fragilitatem  videt, 
ob  quam,  si  honestepossel,  ipsam  prselationem  de- 
sereret,  et  tamen  in  verbis  et  actibus  suis  quamdam 
extoUentiam  ostentat,  ne  ipsam  "^  ejus  fragilitatem 
qais  animadvertat. 

CAPUT  XXIV. 
De  quatuor  triplicibus. 
Quatuor  autem  sunt  Iriplicia,  quia  aliquando  de- 
lectatur  homo  in  opinione,  et  voluntate  et  loculione,  B 
nt  cum  dignum  se  prselatione  sestimat,  et  eam  \iilt, 
et  inde  se  jaciat,  aliquando  in  voluntate,  loculione 
et  opere,  ut  cum  ideo  quia  vultprselationem  habere, 
fingit  verbo,  et  opere,  et  actus,  dignum  se  esse, 
quamvis  sciat  se  indignum.  Aliquando  in  locutione, 
opere  et  opinione,  ut  cum  aliquis,  licet  jaclet  di- 
gnoro  se  esse  prselatione,  et  ea  libentius  agat  quibus 
dignts  videatur  esse,  et  hoc  idem  arbitrelur  dc  se, 
non  vttlt  tamen  prsBlationem  habere,  ut  sanctior 
judicetur  esse.  Aliquando  autem  in  opere,  opinione 
ct  volnntate,  ut  cam  prselatus  subditos  oppri- 
mit  immoderate,  utsuam  prselationcm,  qua  dignum 
se  aestimatasse  quandiu  vult  possidere,  sine  ulloob- 
stacolo  habere  possit. 

CAPDT  XXV. 
De  uno  quadruplici, 
Unum  est  quadruplex,  quia  plerumque  se  homo 
altollit  in  opinione,  voluntate,  locutione  et  opere, 
ut  cum  laude  dignum  se  aestimat,  et  eam  appetit : 
ct  ipse  se  laudal,  et  qusedam  magna  operantur  ut 
laudem  acquirat.  Quindecim  itaque  sunt  extollentias 
genera  :  qualuor  simplicia,  quse  sunt  mala  ;  sex 
duplicia  ••• ,  quse  sunt  pejora  ;  quatuor  triplicia, 
quse  sunt  pessima  ;  unum  vero  quadruplex,  quod 
caeteris  omnibus  pejus  est  ;  quanto  enim  in  pluribus 
homo  extollitur,  tanto  extollentia  •**ipsa  pejoratur. 
Item  sciendum  quia  solius  operis  extollentia  •^*. 
quae  semper  est  per  ignorantiam,  est  mala  :  solius 
autem  locutionis,  pejor  ;  solius  vero  opinionis,  pessi- 


opere,  ipse  Dominus  ait :  Cnm  invitatus  fueris  ad 
nuptiaSfrecumbeinnovissimo  loco  (Luc.   xiv,   8). 
Contra  eam  vero  quae  est  in  locutione  Salomondicit : 
Laudet  te  alienus  •^*,  et  non  os  tuum  {Prov.  xxvii, 
2).  Contra  eam   quae  est  in  opinione  Apostolus 
ait  :  Noli  altum  sapere^  sed  time  (Rom.   xi,  20). 
Conlra  eam   vero   quae  est  in  voluntate  Dominus 
iterum  dicit  discipulis  suis  :  Qui  voluerit  inter  vos 
primusesse,  eritvester servus(Matth.,Tix^  27).  Con- 
Ira  omnia  vero  exloUentiae  genera  ilem  ipse  dicit : 
Omnisquise  exaltal^  humiliabitur ;  et  quisehumi- 
liat,  exaltabitur(Luc.  xiv,  11  ;  xviii,  14). 
CAPUT  XXVI. 
De  curiositate  ei  sedecim  ejusgeneribus. 

Curiosilas  est  sludium  perscrutandi  ea   quae  scire 

nulm  est  utilitas.  Hujus  sutem  sedecim  sunt  genera, 

e  quibus  quinque  sunt  simplicia,  sex  duplicia,  qua- 

tuor  tripiicia,  unum  veroquadruplex. 

CAPUT   XXVII. 

De  quinque  simplicibus. 

Quinque  itaque  sunt  simplicia,  quia  aliqnando 
in  sola  cogitatione  curiositas  est,  ut  cum  aliquis 
studiose  cogitat  quomodo  alterius  secrelum  scire 
valeat.  Aliquandoin  verbo,  ut  cum  illud  curiose 
interrogat.  Atiquando  in  acto,  ut  cum  circa  illum 
deambulat,  quasi  aliud  aliquid  quaerat,  si  forte  quod 
quaerit,  indicio  aliquo  •**  cognoscere  valeal.  Ali- 
quando  in  visu,  ut  cum  soUicite  considerat  quo 
ille  tendat  •",  quid  agal ;  quomodo  sendendo,  stando, 
C  ambulando,  vel  aliquo  alio  modo  se  habeat. 
Aliquando  in  auditu,  ut  cum  intenle  auscultat  •^quid 
ille  de  alio,  vel  alios  de  illo  dicat. 

CAPUT  XXVIII. 
De  sex  duplicibus. 
Sex  vero  sant  doplicia,  quia  aliquando  inverboet 
actu,  ut  cum  eum  amicabiliter  ailoquitur  **'' ,  et 
interim  ei  aliquid  operatur,  ut  cum  sermonibus 
blandiSy  cum  servitio  quod  ei  facil,  extorqueat  ab 
eo  quod  quaerit.  Aliquandoin  verbo  et  visu,  utcum 
alium  rogat  ut  eum  secum  aspiciat,  dicens  :  Putasne, 
iste  ita  vel  ita  ageret,  nisi  talis  vei  talis  esset  ? 
Aliquando  in  verbo  et  auditu,  ut  cum  propre  illum 
residet,  et  ad  alium  loquitur  qui  ex  alia  sui  parte 


ma  ;  solius  autem  voluntatis,  omnibus  aliis  estpejor.  q  sedcl,  et  tamen  attente  auscultat  quid  ille  posterius 


Stultum  est  enim  cum  aliqoa  vilis  persona  per  igno- 
rantiam  assidet  juxta  dignam  ;  sed  stultius  est,  cum 
inde  se  jactat  dignam  **^ ;  slultissimum  vero,  cum  hac 
se  ***  aestimat  dlgnum  ;  multo  autem  stultius  est, 
cnm  vult  residere  juxta  eam,  cum  sciat  se  inde  esse 


dicat.  Aliquando  in  actu  et  visu,  ut  cum  aliquid 
agit,  de  advertatur  dum  eum  aspicit,  sed  credatur 
semper  intandere  opcri  quod  facit.  Aliquando  in 
actu  et  auditu,  ut  cam  ante  eum  vadit,  et  venit, 
auscultando  ea  qcae  dicit  •^•.  Aliqoando  in  visn  et 


VARI^  LECTIONES. 

•••  Jactat  se  esse  noa  indi^um  mi.  Vict.  etEdit.  CoL  1573  jactat  inde  se  esse  dignum.  ••^Ostendit :  aot 
ipsam  ms,  Corb.  oslenditne  ipsam  Edit.  Col,  1573  ostendat :  nec  ipsam.  •••Sed  dnlpicia  mss.  sex  duplicia 
•"Tanto  excellentia  fw*.  FirManto  extollentia.  •*•  Operis  excellentia  f?w*.  operis  extollentia.  •"Se  jactal 
dignum  mss.  se  jactat  dignam.  •*•  Cum  hac  se  ms.  Corb.  cum  hisse.  •"Te  alienusetwt^.  Corb.  te  alienum 
ef.  •**Judicio  aliquo  ms.  Yict^  et  Edit.  Col.  1573  indicio  aliquo.  •**Quo  ille  ille  inlendat  ms.  Vict.  quo 
ille  tendat.  '^•Atlcnte  auscullat  ms,  Vict.  et  Edit.  Col.  1573  inlenle  auscultat.  •*'Cum  ei  amicabililer  loqui- 
tur  m$.  Vict.et  Edit.  Col.  1573  cum  eum  amicabiliter  alioquitur.  •^•Auscultando  eaquae  dicis  ms.  Vict.  et 
Edit.  Col.  1673  augcultare  ea  quae  dicit. 


€iS 


EADMBRI  MONACHI  C/INTUARIENSIS 


6(6 


audilu,  ul  cum  curiose  ea  quae  agil  consideral,   et  A  lerrogal.  Aliquando  in  gusfu  et  olfaclu,  ut  cum 


studio^e  quse  dicit  auscultat,  ut  per  hoc  secreta  quae 
quaerit  agnoscat. 

CAPUTXXIX. 
De  quatuor  triplicibus. 

Qualuor  autem  sunt  triplicia,  quia  aliquando  est 
in  verbo,  actu  et  visu,  ut  cum  aliquis  enumerat,  et 
mensurat,  et  considerat,  quantum  sol  et  luna  distent 
a  terra  quam  magna  sint  ipsa  luminaria.  Aliquando 
in  actu,  visu  et  audiiu,  ut  cum  aliquis  se  occuUat 
causa  videndi  et  audiendi  aliorum  secreta  ***,  Ali- 
quando  in  visu,  auditu  et  verbo,  ul  cum  aliquis 
juxta  vias  sedel,  ul  videat  transeuntes,  audial  et 
interroget  rumores.  Aliquando  in  audiiu,  vcrbo  et 
actu,  ut  cum  causa  audiendi  et  inlerrogandi  futura, 
daemonibus  sacrificat. 

CAPUT  XXX.  t 

De  uno  guadruplici. 

Unum  vero  esk  quadruplex  quia  aliquando  est 
in  visu,  audilu,  verbo  etaciu,  ut  cum  aliquis  inlue- 
iur  et  ausculiat  quosdam,  ques  consiliari  conspicit 
et  de  quibus  suspicatur  aliquid  mali,  ut  et  consi- 
lium  eorum  quoquo  modo  agnoscere  possit,  acce- 
dens  ad  eos  quaerit  an  viderint  aliquid  quod  se 
circa  eos  perdidisse  fingit,  et  interea  inspiciendo  et 
auscultando  circa  eos  quserit  quod  nusquam  per- 
didit. 

CAPUT  XXXI. 

De  octo  et  viginti  generibus  cuHositaHs. 
Item  curiositatis  gencra  sunt  viginti  el  octo,    e 
quibus  tria  sunt  simplicia,  novem  duplicia,   decem 
riplicia,  quinque  quadruplicia  ;  unum  vero  ex  quin- 
tque  partibus  constat. 

CAPUT  XXXIl. 
De  tribus  simplicibus. 
Tria  sunt  simpiicia,  quia  aliquando  curiositas  est 
in  solo  gustu,  ui  cum  defertur  piscis  alicui  pisa  co- 
medenti  ;   et  priusquam    ipsa  consumpserit,    de- 
gustai  cujus  saporis  sii  piscis.  Aliquando  in  olfaciu, 
ut  cum  eum  naso  suo  apponit  ui  sciat  cujus  odoris 
sit.  Aliquando  in  tactu,  ui  cum  aliquis  pannum  no- 
vum  videns,  contreciati  solummodo  ut  sciat  ulrumsit 
asper  vellenis,  grossus  an  subtilis. 
GAPUT  XXXIII. 
De  novem  dupHcibus. 
Novem  vero  sunt  duplicia,  quia  aliquando  est  in 
gustu  e(  visu,  ul  cum  quis  degustat  ferculum  sibi 
appositum,  anteqnam  consumpserit  primum  ;  et  in- 
terim  consideratsi  is  quiresidet  juxla   eum,  melius 
habeat  ferculum.  Aliquando  in  gustu  et  verbo,  ut 
cum  illud  degustat,  el  an  pipere   conditum  sit,   in- 


degustat  et  olfacit.  Aliquando  in  gusla  et  taclu,  ut 
cum  guslu  scire  quaerit  an  sit  sapidura  ;  et  tactu,  an 
sit  calidum,  frigidura  vel  iepidura.  Aliquando  in 
olfaclu  et  visu,  ui  cura  aliquis,  dum  legit,  herbain 
juxla  se  ■"incognitam  invenit;  et  a  legendo  c^ 
sans.  eamque  nasolsuo  apponens,  olfacit ;  deinde 
intuens,  eam  sludel  agnoscere  quae  sit.  Aliquando 
in  olfaclueiverbo,  ut  cum  eam  ollaciens,  quaeril 
ab  alio  quae  sit.  Aliquando  in  olfactu  et  tactu,  ut 
cum  eam  olfacit  et  contreclal,  nt  sciat  utrum  sit  mol- 
lis  an  dura,Ienid  vel  aspera  ■"  ;  quod  totum  non 
ideo  facit  ul  sibi  necessaria  sit ;  sed  tantum  ut  sciat 
qua3  vel  qualis  sit  •".  Aliquando  in  visu  et  tactu, 
ut  cum  aliquis  venicns  ante  mcnsam  ubi  pransurns 
B  est,  mox  sublevaia  mappa  qua  panis  esi  cooperlus 
iniuelur  an  sit  candidus  "*  ;  et  eum  conlingit,  ut 
scial  an  sit  calidus.  Aliquando  in  verbo  et  taciu,  ut 
cum  eum  non  discoopcrit,  sed  interrogat  an  calidu^' 
vel  ex  qiio  iemporc  coctus  sit  ;  et  eum  coopertum 
conlingil  ei  premil,  ui  sciat  an  sit  calidus. 

CAPUT  XXXIV. 

De  decsm  Iriplicibus. 

Decem  vero  sunl  triplicia,  quia  aliquando  est  in 
visu,  etin  verbo,el  in  gustu,  ul  cum  alicubi  quis 
residens  ■•*,  et  anie  sc  potum  cypho  deferri  Tidcns, 
statim  assurgit.  et  intuens  cujus  coloris  sit,  qucrit 
etiam  quis  potus  sit,  et  degustat  an  bonus    sit.  Ali- 
quando  in  visu,  verbo  el  olfactu,  ut  cum   eum   non 
C  degustal,  sed  olfacit,  et  interrogans  considerat  qua- 
lis  sit.  Aliquando  in  visu,  verbo   et  lactn,  ut  cum 
alicui  comedenii  deferlur  cibus  inter  duas  scutellas 
ei  aniequam  finieril  quod  prius  comedebal,  scutellis 
apertis  qualis  ille  sit  cibus  considerat,   et  an  bene 
sit  coctus  investigat,  et  eum  contingit  ut  an   calidus 
seu  frigidus  sit,  agnoscat.  Aliquandoin  visu,  etgustu, 
et  olfaclu,  ut  cum  de  eo  nihil  inierrogai,  nec  eum 
contrectal,  sed  et  curiosus  eum  videre,  et  eum  de* 
gustat  et  olfacit  *•'.  Aliquando  in  visu,  et  guslu,   ei 
tactu,  ul  cum  de  eo  nihil  inquirit,  nec  eum  olfacit 
sed  cum  curiosiiate  videndi  eum  degustat,  et  contre- 
ctat  causa  quam  dixi.  Aliquando  in  visu,  et  olfacta, 
et  tactu,  ut  cum   de   eo   nibil   inquirit^  nec  eum 
degustat,  sed  iantum  iniuetur,  olfacit  alque  contrecut . 
D  Aliquando  in  verbo,  et  gustu,   et  olfactu,  ut  cum 
aliquis  convivaniibus  supervenit,  et  an  cibi  el  potus 
quos  habent,  sint  boni,  requiril,  et  quosdam  degu- 
stans,  alios  olfacit.  Aliquando  in   verbo,  gustu  et 
taciu,  ut  cum  non  olfacit  eos,  sed  panem  contrectat, 
aut  alios  cibos  ;  et  gustando  quosdam,   quaerit  de 
aliis.  Aliquando  •"in  verbo,  olfactu  et  tactu,  ut 


YARLE  LECTIONES. 

/>  r.^!i3"u"r  secretam*.  Fu:/.  e^  EdiL  CoL  1573  aliorum  secreU.  ••'»Herbam  apud  se/w».  Corb.  et  EdU. 
Co/.1573herbamjuxtase.  ••^Levis  vel  aspera  mss.  lenis  vel  aspera.  ••■Sed  tanlum  ut  sciat  qus  vel 
qualis  sil.  Desuntha:ctn  Edit,  Col.  1573.  •••Intueiur  an  sii  calidus  ms,  et  Edit.  CoL  1573  intuetur  an  sit 
candidus.  ••^Quis  residetwi*.  Yict,  et  Edit.  CoL  1573  quis  residens.  •••Nihilinterrogal,neceumcontrectat: 
sed  estcunosuseum  videre  eleum  degustat  et  olfacit  m*.  Vict.  13  nihil  inquirit,  nec  eum  olfacit,sed  eum  cu- 
riositate  videndi  eum  degustat  et  olfacit.  •••Cibos,  etgustandoquosdam,quaBrit  de aliis.  Aliquando  m#.  Corb. 
Vict»  et  Eait.  Col.  1573  Cibos.  Aliquando. 


617 


UB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


61« 


cum  eos  non  degustat,  sed  olfacit,  quserit  et  tractat.  A 
Econtra  ^*^  aliquando  in  gustu,  olfactu  et  tactu,  ut 
cum  de  eis  nihil  inlerrogat,  sed   tamen  degustat, 
olfacit  el  contrectat. 

CAPUT  XXXV. 
De  quinque  triplicibu$. 

Quinque  yero  sunt  quadruplicia.  Quia  aliquando 
est  in  visu,  et  yerbo,  et  gustu,  et  oUactUy  ut  cum 
aliquis  deambulans  in  nundinis,has  vel  illas  roerces 
considerat,  cujus  hae  vel  ilise  pretii  sint,  investigat 
uvas,  vel  poma,  vel  alios  fructus  deguslat,  olfacit 
piper,  vel  cymium,  vel  alia  bene  olentia  ;  hac  totum 
ea  tanlum  faciene  de  causa,  ut  sciat  quae  vel  qualia 
sint  ista  vel  illa.  Aliquando  in  visu,  et  verbo,  el 
gustu,  et  tactu,  ut  eum  supra  dicta  facit,  ezcepto 
quod  nihil  ibi  olfacit,  sed  merces  contrectans,  volvit  Q 
et  revolvit.  Aliquando  in  visu,  et  yerbo,  et  olfactu, 
et  lactu,  ut  cum  ibi  nihil  degustat,  sed  alia  facit 
supra  dicta.  Aliquando  in  visu,  et  gustu,  et  olfactu, 
et  taclu,  ut  cum  non  inquirit  cujui»  haec  vel  illa  sint 
pretii,  sed  ctetera  quae  diximus  facit.  Aliquando  in 
verbo,  et  gustu,  et  olfactu,  et  laclu,  ut  cum  non 
est  curiosus  videre  ea,  quia  saepius  vidit  talia,  sed 
caetera  facit  supradicta. 

CAPUT  XXXVI. 
De  ultimo  genere  curiositatis, 

Unum  vero  ex  quinque  parttbus  consistit,  quia 
aliquando  estin  visu,  et  verbo,  et  gustu,  et  olfactu, 
et  tactu,  ut  cum  curiose  ad  hsec  vel  ad  illa  oculos 
convertit,  et  caetera  omnia  quae  supra  dizimns  facit. 
Quadraginta  itaque  et  quatuor  curiositatis  sunt  q 
genera,  e  quibus  octo  sunt  simplicia,  quindecim 
duplicia,  quatordecim  triplicia,  sex  quadruplicia ; 
unum  vero  ex  quinque  partibus  constat  "V  Haec 
autem  tam  multiplex  curiositas,  quam  et  exaltatio 
et  delectatio,  de  quibus  superius  diximus,  omnes  ex 
propria  voluntate  nascuntur.  Nisi  enim  homo  prius 
habuerit  voiuntatem  delectandi,  vel  exallandi,  vel 
investigandi  curiose  quae  nuila  sibi  est  utilitas  scirc, 
nunquam  delectabitur,  vel  extoHetur,  vel  curiose 
inutilia  scrutabitur"*;  sed  tamen  horum  viliorum 
raala  praecedit  voluntas,  sequuntur  et  ipsa,  ita  na- 
scuntur  ex  ea,  ex  his  vero  alia  omnia.  Ex  delecta- 
tione  namque  nascitur  luxuria,  adulterium,  fomica- 
tio,  immunditia,  ventris  ingluvies,  ebrietas  et  alia 
hujusmodi  vitia.  De  exaliatione  vero  inanis  gloria,  _ 
Invidia,  ira,  tristitia,  et  avarilia,  et  alia  similia.  De 
curiositate  autem  inquietudo,  susurratio.  detractio 
et  caetera  alia.  Omnia  vero  in  familia  propriae  vo- 


luntatis  existunt  *** ;  et  ex  sese  quaedam  exereitum 
magnum  "^  faciunt ;  illi  voluntatii  velut  cuidam 
dominse,  obediunt. 

CAPUT  XXXVII  ••». 

Similitudointerpropriam  voluntatemf  etaduUeram 
reginam, 

Propria  namque  voluntas  esl  yelut  quaedam  adul- 
tera  regina,  quae  se  cuidam  regi  adultero  conjunxit, 
ex  quoetiam  tres  filios  habuit.  Ex  bis  vero  ***  tribus 
tol  alii  iilii  et  nepotes  sunt  geniti,  ita  ***  multiplicati, 
ut  numerari  non  possint.  Omnes  autem  in  familit 
illius  regis  et  reginae  consistunt,  eorumque  jussa 
quisque  suo  modo  perficiunt.  Rex  itaque  ***  com 
regina  ista  cuidam  alii  regi  adversatur,  collectoque 
filiorum  et  nepotum  exercitu,  regnum  illius  aggr^s* 
sum  praedatur.  Hic  autem  exercitus  sic  servos  illias 
regis  invadit,  ut  aut  plures  plures,  aut  unus  nnum, 
aut  plures  unum,  aut  unus  plures  aggrediatur. 
Quoscunque  vero  devincere  possunt,  vinctos  et 
abductos  in  carcerem  trudunt,  exigentes  ab  eis 
quantum  nunquam  persolvere  possunl,  sed  omnibus 
afi^ecti  miseriis,  in  carcere  illo  deficiunt.  Haec  autem 
regina  '**,  propria  est  volunlas  omnium  inobedien- 
tium  domina.  Quae  ideo  vocatur  adultera,  quia  se- 
paratur  aDeo,  cui  esse  deberet  conjuneta ;  etdiabolo 
conjungitur,  a  quo  deberet  esse  disjuncta.  Ipse  vero 
diabolus  idcirco  rex  dicitur  et  adulter,  quia  in  ho- 
minibus  regnansper  voluntatem  propriam,  animabus 
eorum,  Dei  videlicet  spoosis,  abutitur.  Cui  se 
postquam  propria  voluntas  junxerit^exillius  semine, 
id  est  perversa  suggestione,  Iria  principalia  ejus 
vitia  **^,  scilicet  delectationem,  exlollentiam,  cu- 
riositatem  concipit ;  et  per  quinque  corporis  sensus, 
velut  ea  pariens,  emitlit.  Ex  his  vero  tribos  tot  alia 
vitia  nascuntur,  sicque  multiplicantur,  ut  absque 
numero  Habeantur.  Omnia  vero  ex  familia  diaboli 
propriaeque  voluntatisexistunt ;  et  exseipsisquamdam 
admirandam  multitudinem  reddunt.  Diabolus  itaque 
propriaque  voluntas  Deo  Regi  reguro  adversalur ;  et 
congregata  vitiorom  militia,  regnom  iliius,  seilicet 
hunc  mundum,  aggredientes,  praedantur.  Haec  aa- 
tem  militia  ***  sic  horoanuro  genus  invadit,  ut  aut 
plura  yitia  plures  homines,  aut  unuro  unum,  aut 
plura  unum,  aut  unum  plurea,  diversis  modis  acci-* 
piant.  Quemcunque  vero  soperare  possuot,  mala 
consuetudine  ligatum  in  infemuro  deUrudunt.  Ubi  ab 
eo  unumquodque  vitiam  exigit  quidquid  uoquam 
perillud  commisit.  Quod  quia  nunquam  persolvere 
poterit,  nec  ei  miseria  uoquam  deerit. 


VARIiE  LECTIONES. 

**^  Sed  olfacit,  (|uaerit  et  tractat.  Econtra  ms.  Vict,  et  Edit,  Colon.  1573  sed  olfacit.  Econira. 
***  Bx  partibus  consistit  quinqoe  mss.  ex  quioque  partibus  eoosistit :  ***  Nunquam  ddectabitor  vel  extol- 
letur  vel...  scrutabitur  f»t«.  Vtct  nunquaro  delectaretQr,  vel  exaltaretur  vel.  .  scmtaretur.  ***  Voluntatis 
existant  ms.  et  Edit.  Colon.  1573  voluntatis  existunt.  *•<  Exercitiom  magnum  ms.  Vict.  et  Edit.  CoL  1573 
exercituromagnum.  ***  In  UiS.  A.  i  Item  tractatus  ejuadem  Anselmi  Caotuarias  Archiepiscopi,  de  propria 
voluntale.  ***  In  his  vero  mss.et  Edit.  Col.  1573.  Ex  his  vero.  **^  Itaooe  quoqoe  mss.  et  Edit.  Col.  1573 
omitt.  quoque.  ***  Rex  autem  mss.et  Edit.  Col.  1573  Rex  itaqoe.  ***  Haec  autem  Regioa  ms.  A.  1  baec 
itaqne  Regina.  *"  Tria  principalia  vilia  mss.  tria  prineipaiia  ejus  vilia,  ***  Haec  aaetem  familia  ms.  etEdit. 
Colon.  1573  haec  aatem  militia. 


PATaoL.  CUX. 


» 


619 


EADMERI  MONACHII  CANTUARIENSIS 


620 


CAPUT  XXXVIII. 
Similitiidoinier  propriam  voluntatem^  ei  veneno' 
$am  kerbam. 
Rursus  propria  voluntas  cuidam  herbsB  veQenosse 
atque  raorlifewe  assimilalur  ■"  ;  quam  medicus 
quidam  peritissimus  progcniei  c^jusdam,  primis 
acilicet  parentibus,  ioterdixit  commioens  eis  quia 
6i  ■'•  ex  ea  comederent  *",  leprosi  cflfecli  procul 
dubio  interirent.  At  illi  praeceptis  ejus  obcdire  no- 
luerunl,  sed  ex  eadem  hcrba  comederunl ;  unde  et 
leprosi  effecli,  leprosos  quoque  filios  genuerunl, 
atque,  ut  medicus  eis  comminatus  fuerat,  mortui 
sunt.  Quorum  filii,  licetpatres  suos  agnoverint  herba 
illa  infirmatos  fuisse  et  mortuos,  seque  ipsos  lepra 
percussos  et  mortuos  '^*,   eamdem  tameu  herbam 


A  aliquando  alterum  altcri  credit,  ul  luxiuria  gloris 
inani.  Aliquando  enim  luxuria  repellitur,  ne  laus 
concupita  perdatnr.  Omnia  vero,  ave  hoc,  slve  illo 
modo,  proprise  volunlati  diaboloque  famulantur  ■*, 
e  quibus  in  homine  tribus  modis  procreata  nascun- 
tur  '*\  Diaboli  enim  suggestione,  et  carnis  delecta- 
tione,  spiritusque  eonsensu,  unumquodque  vitium 
consummatur. 

CAPUT  XL  •". 

Similitudo  inter  suggestionem,dele€lationem,con- 
sensum  et  canem, 
Ex  hls  igitur  tribus  (suggestione  videlicet,  dele- 
ctatione  et  eoiisensu)  suggestio  est  velot  canis  pon- 
derosus ;  delectatio,  ut  levis  et  acer  catulus ;  cod- 
sensus  autem,  quasi  canis  fortis  et  immensus.  Pon- 


super  omnes  alias  diligunt,  indeque  cibos  universos      derosus  etenim  canis,    cum   quempiam    juxta  se 


suos  condiunt.  Mane  quoque  surgentes  "*  ex  eadem 
quasi  pro  medicamento  accipiunt,  sed  et  somnum  '^^ 
sero  capturi,  similiter  faciunt.  Hi  igitur  quam  sint 
demenies,  omnis  qui  audif,  advertere  potest.  Sed 
nec  minus  demenlantur,  qui  propria  voluntate  utun- 
tar,  ipsa  est  etenim  herba  diaboli,  venenosa  sug- 
gesiione  venenata,  et  omnibus  ea  utentibas  pesii- 
fera.  Hanc  Deus,  qui  nostris  pie  medetur  peccatis, 
primis  humani  generis  parenlibus  interdixil,  cum 
eo9  comedere  pomum  sub  mortis  comminalione 
prohibuit.  Qui  quia  praeceptum  ejus  transgressi  ex 
eo  comederunt,  mox  peccalores  efTecti,  et  in  anima 
mortui,  poslquam  alios  peccatores  genuerunt  ■",  et 
ipsi  came  mortui  sunt.  Homioes  tamen  oamdem 
volunlatem  pree  caeteris  diligunt,  et  eam  immiscent 


transeuntem  audicrit,  seroel  vel  bis  post  eum  la- 
trans,  statim  quiescit,  si  tamen  ille  viam  soam  in 
directum  tenuerit.  Si  vero  respiciens  instigaverit 
eum,  canis  quoque  latrando,  ticet  non  raordeat, 
insequitur  eum.  Catulus  levis  et  acer,  instat  acritcr ; 
et  nisi  cito  percussus  fuerit,  acrius  mordet.  Fortis 
vero  canis  et  immensus,  et  fortiter  instat ;  et  nisi 
magna  vi  obruatur,  hominem  strangulat.  Qoare 
ponderosus  canis  non  est  respiciendus,  catulus  vero 
mox  repercutienduH,  canis  vero  immensus  viriliter 
obruendus.  Similiter  aulem  si  peccati  suggestio 
animum  pulsat,  qui  ab  amore  prsesentium  tendit  ad 
flelema,  mox  eum  deserit,  si  intentiooem  suam  te- 
nuerit  iirmiter.  Si  autem  ad  eam  attendens  in  se 
receperit,  et  cogitando   quasi   eam  incitando  revoi- 


omnibus  pene  quae  agunt.  Nibil  itaque  islis  demen-  ^  verit,  etipsa  saepius  eum  infestat,  quamvis  non  val- 


tius  qui  nibii  uluntur  sua  morte  libentius. 

CAPUT  XXXIX. 
Ottenslo  quomodo  propHas  voluntati  omnia  uitia 
militeni'^  seudeserviant. 
Huic  denique  propriae  voluntali,  postquam  suam 
in  homine  sedem  constitueril  •",  alia  vitiorum  ge- 
nera  serviunt,  quasi  mitites  terras  tenentes,  alia 
velut  pro  solidatis  militantcs.  Illa  etenim  "*  vitia 
qaasi  terras  tenentes,  ei  obediunt,  quffi  pro  seipsis 
in  hominibus  consistunt,  ut  adulterium.  Qui  enim 
adulteratur,  hoc  ea  solum  facit  de  causa,  quiaeum 
vitium  ipsum  delectat.  Illa  vero  serviunt  ei,  velut 
militantes  pro  solidatis,  quae  sunl  in  homine,  pro 
aliis  vitiis  •"  :  ut  cupiditas  preliosamm  veslium  pro 


neret,  dum  est  suggestio  sola.  Sed  si  diuiius  earo 
repiicaverit,  ponderosus  canis  in  catulum  transit, 
i(l  est  suggestio  in  delectationem,  quaQ  acriter  instat, 
et  nisi  cito  rejiciatur,  animam  vulnerat.  Quare  mox 
ut  venire  coeperit,  debet  eam  repellere  anima  sponsa 
Christi,  cogitans  quia  magna  est  ignominia  illi  ul 
in  ejtts  conspectu  appareat  foedata  delectione  tam 
turpi.  Nisi  eam  repulerit  delectaUonem,  catulus 
transit  in  immensum  canem,  id  est  delectaiio  In 
consensum  transit ;  qui  arripiens  animam,  eam  nisi 
magna  vi  obruatur,  oceidit.  Sed  mox,  ut  cceperit 
attenlare  '*',  debet  eum  anima  ***  magna  vi  obruere, 
id  est  immenso  terrore  mortis  aetemea  in  se  de- 
straere.  Suggestioni  ergo  ne  attendamus,  delecta- 


gloria  inani.  Nemo  enim  pretiosas  vestes  nisi  ad  D  tionem  mox  reprimamus,  consensum  fortiter  obma- 
inanem  gloriam  quserit.  Item  vitium  aliquando  huic,  mus.  Sicque  cor  nostram  studeamus  custodire,  ut 
aliquando  illi  vitio  servit,  ut  avaritia  aliquando  nec  una  '**  superflua  cogitatione  diabolum  illud 
ventris  ingluviei,    aliquando  exaltationi.    Rursus,      valeat  viulare. 

VARIiE  LECTIONES. 

***  Assimilatur  et  comparatur  mss.  et  Edit.  Col.  1573  omittunt  et  comparalur.  "^  CommiDatis  eis 
qui  si  mss.  comminatus  eis  quia  si.  "^  £x  ea  comederent  ms.  Viet.  ex  <>a  comederint.  '^*  Percussos  et 
roortuos  mss.  Cem.Bec.A.  1  et  Edit.  Col.  1573  percussos  et  morituros.     *^'  Mane  surgeotes  mss.  &t  Edit 


Colon.  4573  manequoque  surgentes,      *''*  Et  somnium  mss.  etsonnnum. 


Alios  peceatores  genuerant 


mss  Vict.  alios  genuerunt.  *^  In  ms.  Vict-  Quomodo  omnia  vilia  propriae  voluntati  minislrent. 
Sedem  constituerit  ms.  A.  i  et  Edit.  Col.  1573  sedem  construxerit.  "*  lile  etenim  ms».  et  Edit. 
Col  i573ilIaeteDim.  *^  Prae  aliis  vitiis  manuseript.  pro  aliis  vitiis.  '**  Diabolo  quae  famalantur 
ms' A  i  diaboloqae  famulantur  ffif.  Ftc^.  ^<£di^  Coi.  1573  diabolo  qaoque  famalantur.  ''^  Procreata 
DascaDtur  ms.  Viet.  peccata  nascuntar.  •»•  Inms.  A.  i  omittitur.  ***  Attentare  mu.  Vict.  et  Edit.  CoL 
andreiitaM*   ^  Debet  eam  anima  mu.  debel  eamaDima.  '"Ut  neque  una iim.  Vict.  et  BdU.  CoL  nt  jiee  ttoa. 


6tl 


LIB.  DE  S.  ANSELHI  SIMILITUDINIBUS. 


m 


CAPUT  XLI. 


A  tactus,  seeundum  genera  eogitationum  mundarum 


Similiiudo  inier  cor  humanum  ei  molendinum. 
Cor  etenim  nostrum  simile  est  molendino  semper 
molenii,  quod  dominus  quidam  cuidam  servo  suo 
custodiendum  dedit,  prsecipiens  ei  ut  suam  tantum 
annonam,  videlicet  frumentum,  vel  hordeum,  vel 
etiam  avenam,  in  eo  molat  ***,  et  ex  eodem  **^  quod 
moluerit,  ipse  vivat.  Yerum  illi  servo  quidam  ini- 
micatur,  qui  huic  molendino  semper  insidiatur ;  qui 
si  quando  illud  vacuum  invenerit»  aut  arenam  ibi 
statiro  projicit  quae  illud  dissipat,  aut  picem  quse 
conglutinat,  aut  aliquid  quod  foedat,  ant  paieam 
qus  tantum  illud  occupat.  Servus  igitur  ilie  '**  si 
molendinum  suum  bene  cuslodierit,  dominique  sui 
tanlum  annonam  in  eo  moluerit,  munda  ex  eo  farina 
egredilur  juxta  genus  annonae  quae  intus  molitur.  B 
Ex  eodem  autem  quod  moluerit,  et  domino  suo 
servit,  sibique  ipsi  victum  acquirit.  Si  vero  inimi- 
cum  suum  violare  molendinum  suum  permiseht, 
mala  ex  eo  farina  procedit,  quia  mala  est  annona 
quam  molit.  Ha!C  autem  farina,  et  vehementer  dis- 
plicet  domino  illi,  nec  servus  ex  ea  sibi  victum,  sed 
famem  conquiril.  Hoc  itaque  molendinum  semper 
aliquid  molens,  cor  est  Iiumanura,  assidue  aliquid 
cogitans.  Hoc  Deus  unicuique  homini  servandum 
Iradidit,  jubens  ut  in  eo  volvat  '**  illos  tantum  co* 
giiatus  **^  quos  ipse  suggerit.  Quorum  cogilatuum 
alii  ut  frumenlum,  alii  ut  hordeum,  alii  ut  avena 
sunt.  Puri  quippe  ut  frumentum  sunt,  quos  anima 
replicat,  cum  in  contemplatione  posita  pure  de 


quae  intus  volvuntur.  Ex  his  autem  cogltationibas 
mundis,  et  Deo  eas  cogitando  deseruit,  et  aeternam 
sibi  vitam  acquirit  ;  si  vero  diabolum  cor  suum 
corrumpere  permiseril,  mox  vitia  per  sensus  pro- 
grediunlur,  juxta  genera  cogitalionura  malarum 
quae  intus  voivuntur.  Haee  autem  et  Deo  vehementer 
displicent,  nec  homo  ex  eis  victum  sibi  acquirit, 
sed  mortem.  Cum  enim  ad  finem  quisque  pervene- 
rit,  quantum  boni  vel  mali  nunc  moluerit,  tantum 
ad  vitam  vel  mortem  sibi  praeparatum  inveniet. 
Verura  sciendura  •••  quia  horum  molentium,  id  esl 
in  hac  vila  laborantium,  tria  genera  sunt. 
CAPUT  XLH. 
Similiiudo  inier  molenies  ei  laboranies* 
Haec  autem  tria  genera  •••  velut  tres  sunt  ho- 
mines,  de  mane  usque  ad  vesperam  manu  molentes. 
Horum  itaquo  primus  quidquid  molit  in  saecum 
suscipit  et  abscondit.  Alter  vero  partem  capit,  par- 
tem  in  flumen  negligentia  cadere  permittit,  partem 
vero  ventus  rapit.  Tertius  autem  quidquid  molit, 
impetus  fluminis  seeum  tollit  vei  ventus  diasolvit. 
Yeniente  vespera,  quando  a  labore  cessatur,  et  fru- 
ctus  laboris  inquiritur,  quid  putas  singulos  habitu- 
ros?  Qui  farinam  totam  reservavit,  totum  laborem 
suum  bene  recognovit.  Qui  vero  partem  eoliegity 
iude  laetatus  est  quod  habuit ;  inde  autem  moeslns 
est,  quod  vento  aut  in  flumine  amisit.  Qui  vero  to- 
tum  amisit,  eo  tristior  est.  Flumen  pro  saeeuli  de- 
cursu  accipitur,  vento  vero  gloria  designatar  inanis ; 


Deo  cogitat.  Hi  autem   hordeo  assimilantur  qui  Q  molendinum  quod  tota  die  molit,  praBsens  labor  hu- 


de  virtute  in  virtutem,  quasi  per  quosdam  labores, 
ascendere  meditantur.  Hi  etenim ,  licet  sint  boni, 
minus  tamen  superioribus  sunt  perfecti.  Illi  vero 
sunt  ut  avena,  quibus  homo  intendit  sua  dese- 
rere  vitia ;  boni  namque  sunt  et  isti,  sed  tamen 
imperfectiores  praediclis.  Hos  itaque  omnes  vult 
Deus  ut  homo  toto  corde  revolvat,  et  ex  eisdem  sibi 
victnm  aeternum  acquirat.  Sed  quia  homini  semper 
adversalur  diabolus,  et  semper  insidiatur  cordi  il- 
iius,  quod  si  aliquando  vacuum  bonis  cogitationibus 
invenerit,  statim  replet,  si  potest,  malis.  Harum 
autem  roalarum,  aliae  cor  dissipant,  ut  irae  et  invi- 
diae.  Aliae  conglutinant  et  coinquinant,  ut  gastrimar- 
giae  et  luxuriae.  Aliae  tantum  occupant,  ut  vana 


jus  '^  saeculi,  qui  a  mane  usque  ad  vesperam  nun- 
quaro  flnit.  Mane  nobis  erat  qaando  nati  fuimus, 
vespera  vero  eril  quando  per  mortis  debitum  hinc 
transibimus.  Tempus  itaque  praeseas  dies  est  quo 
laborare  debemus,uodeiuve8peravivamu8.Bt  sicut 
roola,  eircum  cirea  ducta,  ad  eumdem  semper  lo- 
cum  revertitur,  sie  labor  iste  siDguIis  aams  more 
solito  reiteratur.  Modo  naroqne  aratur,  seminator, 
metitur,  panificatur,  comeditor  quod  iterum  ad  idem 
revortitur.  In  vespera  ergo»  qoando  dieetur  :  Voca 
operario$^ei  redde  ilUs  mereedemiuam(Maiik.j  xx, 
8),  Ifitabantur  justi,  tota  farina  servata,  id  est  vita 
sua.  Alii  vero  qui  non  eam  totam  servavemnt,  ia 
hoc  moesti  erunt;  iaeti  tamen,  quod  ex  parte  laborb 


nOD  ••^  nirois  nocivae.  Hic  igitur  boroo,  si  eor  soum  r%  sui  Deom  reeognoverunt.  Yerum  alii  qui  omne  tem- 
bene  custodierit,  sanctosque  eogitatus  in  eo  revol-  pus  suum  io  vanitate  ponunt,  et  qaod  faeiunt  non 
verit,  monda  per  os  verba,  velut  per  foramen  mo-  ab  humana  iaude  abscondont,  quasi  onme  studium 
lendini,  eroittuntur ;  mnndus  per  oculos  visus,  mun-  vitae  suae  in  decorsum  flumiois  projieiunt,  farinam- 
dus  per  aures  auditus,  mundus  per  os  gustus,  mon-  que  suam  vento  commitiunt ;  unde  et  in  fioe,  pane 
dus  per  nares  odoratus,  mundus  per  totum  corpus     vitae  aetemae  •••  carebunt.  Vae  illis  ! 


VARLE  LECTIONES. 

•••  In  ea  molat  mM.  in  eo  molat.  *"  Ut  ex  eodem  mss.  A.  i  ei  Viei  13  ei  Rdii.  Colon.  et  ex  eodem. 
•••  Servus  autem  ille  mss.  ei  Edii.  Colon,  Servus  igitur  ilie  •••  Ut  in  eo  roolat  mss  ut  in  eo  volvat.  •••  Tan- 
tum  cogitans  ntUs  tantum  eogitatus  **^  Ut  vanae  gloriae  non  mss.  A.  \  ei  Yiet.  iZ  ut  vana  noo  •••  In 
ms.  A.  1  incipU  labhis  verbis  :  verum  seiendum,  eie,  •••  Haee  aotem  tria  genera,  velot  ms,  Vici.  ei  Edii. 
Coi.  hne  aotem  velot.  •••  Prsesens  labor  hojos  ms$.  prsMeDs  eai  labor  higos,  "*•  Panae  vitie  menm  ms.  Yiei. 
paaceaBteroo. 


m 


EADMERl  MONACHI  CANTUARIENSIS 


6ti 


CAPUT  XLIII. 


Quod  bonilas  cujtuque  fidelis  Deo  et  omnihus  bonis 
sit  utilis  •*. 

Eo  diligentior  ad  studiutn  bonilatis  quilibet  effici- 
tur,  quo  fructus  uberior  inde  provenire  probatur. 
Sciendum  itaque  est  quod  bonitas  cujusque  omni 
creaturae  est  utilis  et  bona,  exceptis  dsmonibus  el 
damnatis  horainibus.  Deo  etiam,  qui  nullius  est  in- 
digens,  quadam  ratione  prodesse  vidctur.  Homini- 
bus  est  utilis  :  quando  enim  ex  vitae  merilo  quis  ad 
aeteroam  beatitudinem  pervenit,  numerus  electorum 
incrementum  accipit.  Qui  quanlo  amplius  creverit, 
tanto  minus  a:terna  retributio  exspectanda  erit. 
Nam  cum  numerus  illc  sanclorum  completus  fue- 
rit  ••*,  retributio  justorum  mox  accipieiida  erit, 
lunc  quidem  in  corporibus  quam  jam  babent  in  ani-  B 
mabus.  Si  autem  unusquisque  fidelis,  niox  ut  banc 
vitam  deserit,  corpore  simul  et  anima  setemam  bea- 
tiludinem  consequeretur,  omnis  qui  hocvideret  ejus 
sequi  sanclitatem  coropelleretur ;  ilaque  meritum 
fidei  quodammodo  viderelur  evacuari.  Bonis  itaque 
utilis  est,  his  qui  cum  Deo  sunl,  quia  eorum  meri- 
tum  8ua  prsesentia  auget :  et  illis  qui  in  prsesenli 
vita  sunl,  et  adhuc  ■••  futuri  sunl ,  prodest,  quia 
locura  in  illo  coetu  beatorum  implet,  qui  nullo  modo 
in  fine  vacuus  esse  potest.  Facit  etiam  aliud ;  ma- 
litiam  perversorum  *••  siquidem  exemplo  suae  boni- 
tatis  restringit  *••.  Soli  ac  lunae  bonus  homo,  c«(e- 
risque  creaturis  est  ulilis ,  quia  in  consummatione 
jnstorum  coromutabilur  in  melius  quidquid  est 
omnium  creaturaium.  Sol  quippe,  sicul  prophola  ^ 
ait  :  Septempliciter  lucebity  ut  lux  septem  diemm; 
et  luna  erit  sicutsol  {Isai.  xxx,  26).  Alire  creaturae, 
licei  pulchrae  sint,  mulabunlur  in  melius,  cum  illas 
Deus  mulabit  in  statum  exinde  non  commutandum. 
Angelis  quoque  bonus  homo  utilis  est,  quia  se  om- 
nibus  illis  amicum  facit.  Qui  enim  mihi  amicum 
acqnirerct ,  qui  me  tanquam  seipsum  diligeret,  et 
quem  ego  taoquara  meipsum  amarem ,  magnas  ei 
gratias  deberem.  Quisquis  ergo  bonus  studuerit 
esse,  in  bonorum  amicitiam  iransibit,  ita  ut  unum- 
quemque  tanquam  seipsum  amabit,  et  omnes  eum 
codem  modo  charum  habebunt.  Tantus  enim  amor 
taniaque  concordia  inerit  omnibus,  ut  omnes  amici 
unius,  Bint  amici  et  alterius.  Qualiter  autem  bonus 
etiam  Dco  sii  ntilis  videamus.  Omnipotens  Deus 
civitatem  quamdam  magnam  et  admodum  spatio- 
sam  "^  ad  suam  gloriam  eedificavit,  quam  copioda  D 


civium  *•■  multitudine  replevit.  Quorum  nonnulli, 
cum  propriam  voluntatem  potius  elegerunt  facere 
quam  sub  voluntate  et  ordinaiione  Dei  remanere, 
miserabiliter  corruerunt,  etdomus  et  sedificia  magna 
et  spatiosa  ex  parle  vacua  remanseruDt.  Ut  igitnr 
aliquis  qui  urbem  magnam  fieri  ordinasset,  qui 
multa  in  ea  palatia  construxisset,  mullasque  man- 
siones  ad  urbis  aediticationem  fecisset,  sed  habita- 
tores  non  haberet,  et  omnes  qooscunque  potuisset, 
ad  se  invitasset;  sic  facit  Doroinus  Deus  '•'.  Omnes 
enim,  ut  ad  se  veniant,  et  ut  sibi  ad  suae  civitalis 
aedificationem  subveniant,  precatur,  admonel,  iuvi- 
tat,  bonas  leges  pollicens,  pacem  et  securitatem 
promittens. 

CAPUT  XLIV. 
Commendatio  tupemce  Hierusalem. 
Ibi  namque  jura  legum  immobilia,  optimae  con- 
suetudines,  ibi  cives  non  ex  timore  alicujus  suas 
occultant  opes,  imo  gaudent  dum  palam  omnibus 
apparent.  Nuilus  siquidem  ibi  incursus  nialorum, 
pestis  nulla,  violentia  omnisque  rapina  procul  inde 
remota.  Praeterea  locus  amoenus  et  magna  dulcedine 
refeclus;  domus  paralae ,  aedificia  ampla,  diversi 
generis  mansiones.  Unde  et  ipse  Dominus  :  tn  domo^ 
ait,  Patris  mei  mansiones  mulUs  sunt.  Et  propheta 
Baruch  :  0  Israel,  quam  magna  est  domus  Dei^  et 
quam  ingens  locuspossessionis  ejus !  {Baruch .  iii,  24.) 
Magnus,  et  non  habet  consummalionera,  excelsus 
et  immensus.  Tencbrae  ibi  nullae,  luce  indeficienter 
circumlucente ;  infirmitas  nulia,  sanitas  indefessa, 
nihil  incommodi,  orania  ad  votum.  Ad  hanc  ilaque 
sedificalionem  invitat  nos  Dominus,  dicens  :  Venite 
ad  me,  omnes  qui  laboratis  et  onerati  estis,  et  ego 
reficiam  vos  {Matlh.  xi,  28).  Qui  ergo  venire  volue- 
rit,  Dei  procul  dubio  quodaromodo  adjutor  erit. 
Unde  Apostolus  :  Deiadjutores  sumus,  Dei  asdifica- 
tio  estis  {[  Cor.  iii,  9).  In  bonitate  ergo  quicunque 
steterit,  non  solum  sibi  et  omni  creaturae  utilis  eric, 
sed  etiara  ipsi  suo  et  oranium  Conditori,  ut  diiimus, 
beneflcium  praestabit.  Haec  enim  civitas  sancta,  cui 
se  sponie  associavit  *•%  si  vel  imus  horao  defuerit 
bonus,  nunquam  perticietur. 

CAPUT  XLV. 

Quod  bonitas  boni  hominis  damnatis  et  damonibus 

sit  inutilis  *••• 

Notandum  etiam  quod,  sicut  bonitas  hominis  boui 

omnibus  est  ad  *••  laetitiam  incrcmentum,  sic  daerao- 

nibus  et  hominibus  damnalisest  ad  ^^  detrimenium ; 


••^  lUe 

•••In 
Mililiam  perverso- 


VARIiE  LECTIONES. 

•••/n  ms.  Vict.  et  Edit.  CoL  Quod  bonitas  cujusaue  fidelis  Deo  ei  omnibus  bonis  sit  utilis. 
scilicet  sanctorum   completus   fuerit   ms.   Vict.   etEdit.  Colon.  ille  sanctorum  impletus  fuerit. 

nraesenti  vita  sunt  et  adhuc  ms.  Vict.  et  Edit.  Col.  impiaesentiarum  sunt  vel  adhuc      ■••  Mililiam  \. 

rum  ms.  Vtc^  et  Edit.  Col.  malitiam  perversorum.  *••  Siquidem.  exemplo,  suae  bonitalis  restringitm*.  Vict 
et  Edit  Colon.  siquidem  excludit  exemplo  suae  bonilatis.  *•*  Admodum  spaciosam  ms.  Corb.  Vict.  et  Edit. 
Col  Admodum  speciosam.  "■  Quam  speciosa  civium  ms.  Vict.  et  Edit.  Col.  quam  copiosa  civium.  *••  Sic 
facil  Dominus  Deus  :  ms.  Vict.  et  Edit.  Col.  sic  facit  Deus  :  *•*  Et  omnl  el  creaiurae  mss.  et  Edit.  Col.  et 
omni  crealurae  cui  sponie  associavit  ms,  Corb.  et  Edit.  Col.  cui  se  snonte  associavit.  *••  Quod  bonitas  ho- 
Ttiiiiis  damnatis  et  daemonibus  sit  inutilis.  ms.  Vict.et  Edit.  Col.  Quod  bonilas  bonihominis  damnatis,  et 
^monibus  «il  utilis.  **  Omnibus  est  ad  ms.  VicL  et  Edit.  CoL  hominlbus  estad.  ^  Damoatis  esi  ad 
mt.  YicL  et  Edit.  CoL  damiuais  erit  ad. 


611 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


m 


daBraonlbus  natnque  el  hominibus  damnalis,  sanclo-  A  fueril  infidelis  esso,  flagelialur  inlerim,   usquequo 


rum  consumroatio  eritinterminabilis  luctus  et  aetema 
damnatio.  Nam  cum  isli  *••  obtinebunt  corporia  et 
animaD  gaudium  sempiternnm,  tunc  simililer  et  illi 
ibunt  in  supplirium  ©lemum.  Quod  quia  dffimones 
non  lalet,  modis  omnibus  laborant  sanclomm  incre- 
mentum  impedire.  Quoniam  quidem,  donec  ultimus 
illornm  eis  associetur,  non  includuntur,  sed  babent 
potestatem  lentandi  electos  Dei,  quatenus  qui  probati 
invcnientur  digna  rerouneratione  coronentur;  victi 
vero  alque  reprobi  perenniter  puniantur.  Vigileraus 
ergo,  ut  Salvator  admouet,  quia  adversarius  noster 
circuity  qucRrens  quem  devorei  (I Petr.  v,  8).  Illum 
autcm  devorat  quem  sua  suggestione  in  malis  actibus 
indurat.  Notandum  eliam   quod  qui  bonis  alterius 


congregenlur  et  alii  qui  cum  eo  in  carcerem  sunt 
detmdendi,  ut  simul  in  eo  incipiant  oranes  craciari. 
Mox  ergo  ut  fuerint  omnes  congregati,  et  fideles  vel 
infldeles  esse  fuerint  comprobati,  hi  siraul  *"  omnes 
in  convivium  collocati,  satiantur  *",  illi  vero  *"  in 
carcerem  trusi,  fame  et  siti  moriuntur.  Hic  igilur 
rex  ipse  Deus  est,  qui  sic  discernit  inler  bonos  et 
malos  mundi  istius.  Ipse  etenim,  prseparato  hinc 
paradiso  et  hinc  inferno,  constituit  quia  quoscunque 
sibi  fideliter  obsequentes  invenire  poterit,  postquam 
omnes,  ad  eum  ex  hoc  saeculo  transeuntes,  fuerint 
congregati,  simul  omnes  in  paradiso  in  *"  corpora 
et  anima  collocabit.  Quoscunque  vero  repcrire  pote< 
rit  prsceptiis  suis  resistentes,  postquam  ipsi   conve- 


arridet^sanctisconsentit;  quiveroinvidet,  diabolis.  g  nerint,  omnes  simul  in  infernum   horribiliter    cum 

Siquidem  magis  puto  ejus   salvationem  sperandam 

quiparam  boni  facit  et  benefactis   alioram   favct 

quam  illius  qui  multa  facit  et  invidet.  Is  etenim  cui 

benefacta  alioram  placent,  si  damnatus  etiam  esset, 

juste  taliter  conqueri  posset :  0  vos  sancli,   semper 

dc  vestra  juslitia  juste  laelatus  fui.  Itaque,  si  beati- 

tudinis  vestrae  particeps  non  fuero,  inde  damnatio- 

nem  accipiam  *••  undc  semper  gaudebam. 

CAPUT  XLVI. 

De  similitudine  inter  Deumei  quemlihet  regemsuos 

judicantem  "*. 

Inler  salvandos  autem  *"  et  damnandos  sic  Deus 
discernit  quomodo  rex  quidam  inter  fideles  et  infi- 
deles  imperii  sui.  Hic  itaqne  rex,  praeparato  ex  una 
parle  quodam  convivio  *"  magno  et  ex  alia  parte 
quodam  carcere  tenebroso,  disposuilquiaquoscunque 
"'  sibi  fideles  poterit  comprobare,  postquam  omnes 
congregati  fuerint,  faciet  siroul  discumbere  ;  quos- 
cunque  autem  sibi  infideles  esse  convincere  poterit, 
postquam  et  ipsi  fuerint  eongregati,  in  tenebrosum 
illum  carcerem  simul  faciet  detradi.  Omnes  itaque 
ad  se  invitat  "*,  ut  quis  sit  fidelis  quisve  infidelis 
agnoscat.  Horum  autem  fidelium  et  infidelium,  qui 
orones  invitantur,  alii  preecedunt,  alii  subsequun- 
tur.  Fidclium  igitur  cuicunque,  ut  venerit,  postquam 
verc  cssefideliscomprobatusfuerit,  dHturmistum  in- 
terea  cibi,dnnecconvcniantomnesquicum  ipso  sunt 
coenaturi,  ut  simul  incipiant  omnes  epulari.  Infidelium 


diabolo  detrudel.  Omnes  itaquc  pcr  prsedicatores 
suos  ad  se  invitat,  ut  quomodo  sibi  quisque  velit 
obedire  agnoscat.  Veram  ejus  praeceptis  alii  obe- 
diunt,  alii  vero  resistunt.  Utroramque  autem  alii 
prius,  alii  morientes  posterius  *••  ejus  examini  re- 
praesentantur.  Quicunque  itaque  ei  obediens  fuisse 
comprobatur,  requies  ei  (sed  in  anima  sola)  interim 
datur.  Quicunque  vero  de  inobedientia  convincitur, 
et  ipse  in  anima  sola  craciatur.  Postquam  autem 
omnes  roortui,  et,  ut  dictum  est,  sigillatim  exani- 
mati**^  fuerint,  finitoque  saeculo  cunctisque  resusci- 
tatis,  illud  etiam  generale  judicium  peractum  fuerit, 
boni  omnes,  in  coelum  translati,  in  anima  simul  et 
corpore  leetabuntur ;  mali  vero,  in  inferaum  detrasi, 
,  et  ipsi  in  anima  simul  et  corpore  torquebuntur.  Et 
'  sicut  boni  perfectam  corporis  et  animae  beatitudinem 
tunc  primum  obtinebunt,sic  et  mali  e  contra  perfectae 
miseriae  corporis  et  animae  tunc  primum  subjace- 
bunt"«. 

CAPUT  XLVII. 

De  quatuordecim  beaatudinibus  corporis  et  animof» 

MuUi  homines  **•  (quibus  nonnunquam  boni  roores 
et  justa  opera  proponuntur^  ut  se  in  eis,  saeculi 
postpositavanitate,  exerceant  adroonentur)  inquirere 
solent  quamobrero,  quo  praeroio,  qua  retributione. 
Respondetur  itaque  illis  quod  soriptum  est  :  Quia 
nec  oculus  vidit,  nec  auris  audivit,  nec  in  cor  homi' 
nis  ascendit  quce  prceparavit  Deus  diligentibus  fe*** 
autem,  ut  *"  venerit  quisque,   postquaro   convictus  D  (/«at.  lxiv,4; /Cor.ii,  9).Quod,  cum  illi  non   clare 

VARLE  LECTIONES. 
*^'  Nam  cum  isti  ms.  lict.  nam  cum  iusli.  '**  Damnationem non  acdpiam  ms.  et  Edit.  CoL  damnatio- 
nem  accipiam.  *^*De  similitudine  inter  Deum  et  aliauem  rcgem,  suos  judicaturos.  mss,  et  Edit.  Col.  de 
simililudine  inter  Deum  et  querolibet  reges  suos  juoicantem .  *"  Inter  salvandos  siquidero  ms,  A,  1  Inter 
salvandos  autem.  "■  Quodaro  convivio  f?i4.  Vict.et  Edit.  Col.  omittunt.  quodaro.  *"  Quod  quoscunjiuc 
mss.  et  Edit.  CoL  quia  quoscunque.  '^*  Adinvitat  ms.  A.  1.  Vict  etEdit.  CoL  ad  se  invitot.  *"  Infideiium 
ut  ms.  A.  1.  Infideliuro  autem  ut.  "•  Hi,  scilicei  simul  mi.  A.  i.  et  EdiL  CoL  hi  simul.  *"  Collati  satian- 
iuT  ms.A,  i.  etEdit.  Co^  collocati  satiantur  ms.  Yitt.  coUocati  sociantur.  ^'  Illi  vero,  scilicet  in- 
fideles,  in  ms.  Vict.  ei  Edit.  CoL  illi  vero,  in.  *^*  In  paradisum,  in  ms.  Vict.  etEdit.  CoL  in  paradiso  in. 
**^  Alii  rooriuntur  posterius  mss.  morientes  posterius.  *'^  Sigillatim  examinati  mss.  Sigillatim  exanimati. 
*"  Torqucbatur.  mss.  A.  i.  torquebantur.  Et  sicut  boni  perfectam  corporis  et  animae  beatitudinem  lunc 
primuro  obtinebant  :  sic  et  roali  econlra  perfecte  roiseriae  corporis  et  animae  tanc  primum  subjacebunt. 
***  Multi  homines,  eic.  A.  i.  Quatuordecim  quippe  sunt  beatitudinis  partes,  efc.,qua!in  sententiis  quidem 
omninoeademsuniacin  Editis;atin  verbis  prorsus  diversa  :in  mss.  enim  abbreviatagsunt  sanctiAnseimi 
sententimdebeatitudine^  quasprolixiusexpositaslegimusin  excusismanuscript.SagienseP.  16  ha^c  eadem 
brevius  adhucconiraxit.  ***  Diligentibus  eom  ms.  VieL  et  Edict.  Colon.  diiigentibus  se. 


6«T 


EADMKRI  MONACHl  CANTDARIENSIS. 


628 


quid  sit  adycrtcre  possunt,  rcpelitur  hoc  ***  ipsum  A 
aliis  vcrbis,  ct  dicitur  eis  :  Premiura  quod  his  qui 
in  bac  vita  Deo  serviunt  in  futura  viia  recompensa- 
tur,  C8t  vita  fletema  ^,  beatitudo  ecterDa,  setema 
jucunditas,  suiBcientia  simul  omnium  commodorum 
secundum  voluntatem  et  sine  omni  indigentia.  Hsec 
ergo,  cum  illis  hoc  modo  dicuntur,  bona  quidem 
et  magna,  nt  aunt,  videntur ;  sed  quianon  intelligunt 
quid  in  hac  vita  habituri  sint,  nec  subito  quid  sit 
omnium  commodonim  secundumvoluntatemsuflicien- 
tia  et  sine  omni  indigentia  percipere  possunt,  hserent 
animo,  nec  multum  affecti  *"  sapore  ad  audita  et  a  s«- 
culi  vanitate^  trahuntur.Quidigitur  est  agendum  ut 
hsBC  illis  aliquatenus  sapiant  et  sic  ad  bona  opera 
evigilent?  Puerorum  more  cibandos  sestimo  eos  qui, 
si  aliquando  grossum  aliquod  pomum  edendum  per  •  q 
cipiunt,  illud  ob  dentium  teneritudinem  et  oris  an- 
gusliam,  absumere  nequeunt  ***,  nisi  pro  illorum  ^*^ 
capacitate  prius  fuerit  **^  particulatim  divisum.  Ita- 
que  diyidamus  in  partes  magna  quse  diximus,  ut 
inde  possint  ad  vitam  nutriri,  de  quibus  agimus^ 
Quse  ut  melius  cluceant,  consideremus  quse  in  hac 
^ita  mens  avidius  amet  humana  ;  et  ex  his,  pront 
possumuf,  coDJectemus  illa  eos  habituros  in  vita 
setema  multo  excellcntius.  Siquidem  inter  multi- 
moda  mundi  pericuia  constituti,  si  Domini  fuerint 
proecepta  secuti,  atque  curo  ipsa  iliic  adepti  fuerint, 
pienitudine  ^'  desiderii  sui  se  nequaquam  Iraudatos 
percipient.  Hsec  igitur,  ut  preetaxavimus,  faciamus 
et  a  minimis  paulatim  progrediamur.  Quatuordecim 
igitursuntbeatitudinis  partes,  quas,  finito  generali  p 
ezamine,  perfectius  omnes  electi  habebunt  ;  toti- 
demquemiserisegenera,  quaemali  tunc  sustinebunl. 
Haec  autem  beatitudinis  partes  atque  miseriae  sic  sibi 
invicem  sunt  onmino  contrarise  quomodo  et  ipse  qui 
eas  accipiunt  in  remuneratione. 

CAPUT  XLVIU. 
HcB  sunt  quatuordecim  partes  beatitudinis. 
Partes  vero  beatitudinis  sunt  pulchritudo,  agilitas, 
fortitudo,    libertas,   sanitas,  voluptas,  longsevitas, 
sapientia,  amicitia,  concordia,  bonor,  potestas,  secu- 
ritaa,  gaudium.  Ista,  ut  sestimo,  sunt,  quse  propter 
sa  et  propter  quse  alise  quaeque  ab  hominibus  appe- 
tuBtur.  Si  autem  in  his  aliqua  sunt  qu»  aliquando 
servi  Dei  non  modo  non  appetunt,  sed  etiam  magno- 
pere  in  hac  vita  curare  subterfugiunt,  ut  sunt,  verbi  j. 
gratia,  pulebritudo  corporis  atque  voluptas,  utique 
non  idcirco  ea  fugiunt  quod  h»c  natoriHter  nolinti 


sed  ne  Deum  in  his  quoquo  modo  possint  offendere. 
Nam  si  per  ea  nihil  offensionis  in  Deum  contrahi 
posse  certo  sentirent  **',  vei  se  obaeteraorum  amore 
bonomm  impediri  non  pertiroescerent,  profecto  ju- 
cundius  in  ipsis  quam  in  eorum  contrariis  se  dedu- 
cerent. 

CAPDT  XLIX. 
Has  sunt  quatuordecim  parles  miserias. 

Partes  vero  miseriae  qoatuordecim  prselibatis  bea- 
titudinibus  contrariae,  hae  sunt :  Turpitudo,  ponde- 
rositas,  imbecillitas,  servitus,  infirmitas,  anxietas, 
vitaebreviUis.insipientia,  inimicitia,  discordia,  dede- 
cus,impotentia,  timor,  tristitia.  Notandum  quod 
sicut  septem  priores  illius  beatitudinis  partes  ad 
corporis  beatitudinera ,  septeraque  posteriores  ^ 
ad  animfle  pertinent  beatitudinem,  sic  quoque  septem 
priores  hujus  roiserise  partes  corporis,  septemque 
ultimae  miseriam  perficiunl  mentis.  Quicunque  ergo 
'lias  omnes  beatitudinis  partes  babere  poterit,  per- 
fectam  corporis  el  aniraae  beatitudinem  possidebit. 
Quemcunque  vero  has  omnes  miseriae  parles  tole- 
rare  contingerit,  summae  corporis  et  aoimae  miserias 
subjacebit.  Vemm  in  hac  vita,  nec  unam  illius  bea- 
titudinis  et  hujus  miseriae  partem  quisquam  potest 
habere,  nec  rursus  ex  toto  ea  carere.  In  alia  vero 
vita,  aut  perfectam  habens  beatitudinem  miseriae 
nullatenus  subjacebit,  autsummae  subjacens  miseria, 
omnino  bealiludine  carebit.  Quod  ut  totum  **•  com* 
probare  possimus,  per  singulas  beatitudinis  atque 
miseriae  partes  curramus. 

CAPUT  L. 
De  pulchritudine  et  turpitudine, 

Pars  igitur  priraa  bealitudinis  est  pulchritudo  ;  et 
miseriae,  per  contrarium,  turpitudo.  Illam  omnes 
habere,  bac  vero  concupiscunt  carere.  Veram  hic 
neutram  habere  perfectam  *•*,  vel  neutra  possunt 
carere.  Quaenam  enim  est  iila  speciositas  bominis, 
quae  non  sit  multo  minor  pulchritudine  flosculi  ^^. 
Quis  enira  ut  lilium  candet?  Quisve  ut  rosa  rubet? 
Quia  tamen  quantulamcumque  ***  pulchritudinem 
habet,  nec  summae  turpiludini  subjacet.  Non  ***  ergo 
vel  illam  vel  istam  perfccte  habere,  nec  eis  in  hac 
vita  potest  omnino  carere.  In  alia  vero  vita  perfecte 
alteram  habebit,  alteraque  omnino  carebit.  Pulchri- 
tudo  etenim  bonum  quoddam  est,  et  quod  naturali- 
ter  a  cuncUs  baberi  amatur.  In  illa  siquidem  yita 
pulchritudo  justoram  solis  pulchritudini,  qui  septem- 
pliciter  quam  modo  sit,  splendidior  erit,  adaeqoabi- 


VARUS  LEGTIONES. 

^  Reperitur  boc  ms.  Viet,  et  Edit.  Col.  reperitnr  hoc.  *^  Recompensantor,  est  vita  ms.  Vicl.  et  Edit, 
Col.  recompensantur,  vita  aetema.  *"  Multum  affeeti  ms.  Yict.  et  Edit,  Col.  multum  efficaci.  ••*  Et  a  sae- 
culi  vanitote  ms.  Viet.  et  Edit.  Coi.  omittunt.  ^  Absorbere  nequeunt  mi,  Vict.  et  Edit.  CoL  a.s6umer6 
nequeum.  *^Nisi  pro  illoram  ms.  Vict.  et  Edit.  Col.  si  pro  illorom.  *•»  Prius  fueril  ms.  Vict.  et  Edit.  Colon. 
prius  Don  fuerit.  ^*  Fueriot,  pleniiudine  ms.  Vict.  et  Edit.  Col.  fuerint  plenitudinem.  ***  Certe  sentirent 
ms>  Vict.  cerlo  sentirent.  *"Septem  posteriores  mss.  et  Edict.  CoL  septemque  posteriores.  *•*  Quod  totura 
ut  mss.  AA.  Viet.  etEdit.  Col.  Quod  ut  totum.  *••  Veram  hanc  neutram  habere perfectant  m*.  ^.l.Veram 
neutram  habere  perfecte  ms.  Vict.  etEdit.  Col.  Veram  hic  neutram  babere  perfeclam.  *•'  Flosculi  ?  ms. 
ii.  1.  e^Kic/.  ISIfloriaDei  ^(ft^Cd/.  forisseculi.  ^••Quia  tamen  qaantulamque  Edit.  Coion.  Quia  com 
quantaiaocnngae  ms.  A.  i.  Qoia  tamen  quantolancunque.  ms.Viet.  13.  quae tamen qnantulancunque  •••  Sub- 
jacel.  NoQ  Eait.  CoL  sobjacerei  neo. 


629 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


630 


tur.  Unde  scriptum  esl :  Fulgebunt  jusli  sicut  soly  in  k  Radius  quippe  oculorom  nostrorum,  in  sublevationa 


conspectu  Dei  (Mattk,  xiii,  43).  Amplius,  corpus 
Chrisli***  clarilati  solis  praelucere  nescio  quem- 
quam  posse  ambigere.  Huic  autem  simiies,  teste 
Aposlolo,  erimus,  qui  ait :  Reformabit  corpus  humi- 
litatis  nostrce,  con/iguratum  corpori  claritatis  suas 
{Phil,  III,  21).  Haec  autem  **^  auctoritate  comprobata, 
si  quis  eliam  velit  sibi  ratione  comprobari,  credo 
Dulli  debere  incredibile  videri  justos  pulchritudinem 
solis  in  ilia  vila,  ubi  mortale  hoc  absorbebitur,  tan- 
lummodo  sortiri,  cum  vere  dicantur  et  sint  tem- 
p]um  et  sedes  Dei,  quod  nusquam  in  divina  pa- 
gina  de  sole  isto  visibili  meminimus  legi  *'*.  Hac 
igitur  tali  et  tanta  pulchritudine  justus  rutilabit.  Si 
vero  injustus  fuerit,  coeno  et  omni  cadavere  foetidior 


palpebrarum,  usque  ad  coelum  pertingit,  et  ictus 
earum  **•  tolus  in  semet  ac  integer  redil.  Amplius, 
constat  quidem  animas  sanctorum,  quae  jam  coele- 
stia  teneut,  necdum  plena  felicitate  frui,  donec  in- 
corruptibililale  corporum  suorum  potiantur ;  quam 
cum  adeptae  fuerint,  non  eril  quod  amplius  velint. 
Haec  itaque  corpora,  si  eas  a  sua  velocitate  aliquate. 
nus  tardiores  aut  graviores  efficere  deberent;  nimi- 
rum  eorum  potius  consortiam  abhorrereot  quam 
appeterent.  Igitur  ea,  quam  diximus,  velocitale  do- 
tabitur  homo  sanctus,  cum  ad  veram  vitam  fuerit 
translalus.  Malus  vero  tanto  poenarum  pondere  pre- 
raetur,  ut  nec  pedem  quidem,  vel  manus,  rel  aliquid 
sui  corporis  possit  movere.  Unde  et  illud  in  Evange- 


erit,  omnique  fuligine  lurpior.  Ibi  ergo  pulchritudi-  Q  lio-  l^igatis  manibuset  pedibus  ejus,  mittite***  eum 


nem  perfectam  aut  summam  habebit  turpitudinem. 

CAPUT  LI. 

De  agilitate  et  ponderositate . 

Secunda  pars  beatitudinis  est  agilitas ;   miseriae 

vero,  econtra,  ponderosisas.  Has  vero  nec  omnino 

habere  nec  rursus  his  homo  polest  penitus  hic  ca- 

rere.  Nam  quanta  est  hominis  agilitas,  quam  mini- 

mus  passerum  superat,  quia  lamen  ***  quoquo  modo 

raovere  sepotest,  nec  summae  ponderositati  subjacet? 

in  futuro  auteni  aut  perfecte  agilis  erit,  aut  sic  pon- 

derosus  ut  se  omnino  movere  non  possit.  Sed  in  illa 

beata  rita  velocitas,  quae  pulchritudine  non  minus 

aroatur,   tanta  nos  comilabitur  ut  ipsis  angelis  *** 

Dei  aeque  celeres  simus  fuluri,  qui  a  coelo  ad  ter- 


in  tenebras  exteriores  (Matth.Tixn,  13). 

CAPUT  LH. 

De  fortitudine  et  imbecilliiate. 

Tertia  pars  beatitudinis  fortitudo  dicitur ;  miseriae 

vero,  imbecillitas,  quaeei  opponitur.  Sed  quae  est 

hominum   fortitudo  in   hoc    vila,  quorum   plenam 

navim  echinus  in  mari  retenlat  ?   Quia  tamen  homo 

imbeciliia    qucedam    superare    valet,  nec   omnino 

imbecillitati  subjacet.  Itaque  nec  fortitudinem  per- 

fectam,  nec  summam  hic  habet  imbecillitatem.  Yerum 

prsestabunt  viribus  quicunque    supemis   meruerint 

civibus   associari,   in  tantum,    ut  nullatenus  illis 

quidquam  obsistere  valeat,  vel   si  movendo  quia 

aut  evertendo  volverint  a  suo  statu,  quin  iilico  cedat. 


et,  econverso,  dicto  citius  dilabuntur.  Quae  p  Nec  in  eo  quod  dicimus  migori  laborabunt  conatu 


ram 

celeritas,  utrum  sit  in  angelis,  si  probari  necesse 
esset,  exempli  gratia,  dici  posset  hominem,  mortali 
adhuc  carne  gravatum,  mox  a  Judea  in  Chaldaeam 
per  angelum  delatum,  indeque  tradito  prandio  quod 
deferebat,  sine  mora  relatum.  Ergocum  islis  omnino 
par  velocitas  nobis  erit  quibus,  sicut  promissa  esl, 
eorum  aequalitas  inerit.  Apostolus  etiam,  qui  cor- 
pora  nostra,  quantacunque  locorum  intercapedine 
&eparata  membratim  fuerint  sive  dispersa,  in  ictu 
oculi  asscrit  resurrectura,  satis  innuit  quam  velocita- 
tem  eadem  corpora  incorruptibilia  sint  habitura. 
Corruptibile  quippe  hoc^  sicut  ipse  testatur,  induet 
incorruptionem^et  mortale hocinduet immortalita^ 
tem{lCor.XY^  63).  Hujus  quoque  velocitalis  exem- 
plum   in  radio   solis  licet  intueri,  qui  statim  orto 


quam  nos  modo  in  oculorum  nostrorum  motu.  Ne, 
quaeso,  similitudo  illa  angelomm  nostro  excidat  ab 
animo  quam  adepturi  ***  sumus  in  futuro,  quatenus^ 
si  in  hac  fortitudine  aut  in  his  quae  dicturi  sumus, 
exemplura  **^  non  occarrit,  vel  ipsa,  per  quam  angelis 
adaequabimur,  ad  ea  comprobanda  prosit.  Sic 
igitur  **'  in  quibus  angelos  valere  constat  nostra 
nihilominus  fortitudo  valeat;  nerainem  autem  qui 
**'dubitet  puta  existere  angelos  ea  qua  volunt 
fungi  fortitudine.  Cum  igitur  similes  eis  fuerimus, 
nunquam  imbecilliores  illis  erimus.  Sed  fortassis 
quaeret  aliquis  :  Quid  nobis  tunc  illa  fortitudo  prae- 
stabit,  cnm  singulis  tam  convenienter,  ut  convenien- 
tius  nequeant,  ubique  dispositis,  nihil  immutandum^ 
nibil  vertendum,  nihii  statuendum  sit  in  quo  vires 
sole  in  plaga  orientali  pertingit  usque  ad  uUima  ^  suas  quis  exercere  possit?  Qui  haec  dicit  paucis 


plagae  ^  occidentalis  ut  in  eo  perpendamus  non  esse 
impossibile  quod  de  nostra  dicimus  futura  velocitate, 
praesertim  cum  rebus  animatis  soleat  inesse  major 
velocitas  quam  inanimatis.  Hinc  etiam^^^^radio  solis 
simile  exemplum   velocitatis    habcmus  in  nobis. 


nobiscum  quid  in  hiijusmodi  habeat  usus  humanus 
attendat,  et  videbit  quia  non  semper  omnibus  quse 
babemus  et  quae  nos  habere  non  param  gaudemus 
actu  utimur ;  sicut,  verbi  gratia,  ipso  visu  potestate 
aliqua  nonnuUamm  scientia  reruro,  et  roultis  in  hunc 


VARIiE  LECTIONES. 

***  Corpus  Chribli  mss.  Vict.  13.  ***  Haec  autem  ms.  Vict,  et  Edit,  Col.  haec  autem.  **•  Invenimus» 
legi  mss.  et  Edit.  CoL  meminimus.  ***  Qui  lamen  mss.  et  Edit.  Col.  Quia  tamen.  ***  Angeli  mff.  Angelis* 
**•  Ad  teiTam  ms.  Yict.  et  Edit.  CoL  ad  terras.  ***Ad  ultimum  plagee  mss.et  Edit,  CoJ.  ad  ultima  plaga).  **' 
Huic  etiam  mss.  hinc  etiam.  ***  El  iclu  earum  mss,  ct  Edit.  Col.  et  ictus  earam.  ***  Et  pedibus  ejus,  mit- 
tiic  ms.  Vict.  et  Edit.  CoL  et  pedibus,  mittite.  **'  Quam  habituri  ms.et  Edit.  CoL  quam  adepturi.  *"  Sumus 
exemplum  ms.  Vict.  et  Edit,  CoL  sumus  ad  exemplum.  **■  Si  igilur  ms.  Vict,  13  slc  igimr.  **•  Fortitudo 
valebit  neminem,  quim<#.  et  Edit,  CoL  fortitudo  valeat;  neminem  autem,  qui. 


631 


EADMERl  MONACHI  CANTDARIENSIS. 


632 


Tnoduniy  sic  et  tunc  de  qua  8|$tur  fortitudine  erit.  A  incipit   esurirc,  sitire,   lacescere  ^*.  suis  in  pannis 


Sola  namque  possessio  ejus  nobis  grataeritetexsul- 
tatio  grandiSy  licet  in  actu  nequaquam  sit  necessaria 
nobis,  cunciis,  ui  dictum  est,  in  auo  statu  conve- 
nienter  locatis.  Haec  eadem  questio,  si  aut  de  velo- 
citate  aut  de  aliqua  partium  beatitudinis  movetur, 
hae   solutione,    si   non  aptiorem  leetor  invenerity 
solvatur.  In  futuro  igitur,  ut  jam  prselibavimus,  sic 
juatus  ^  fortis  erit  ut  etiam,  si  velit,  terram  com- 
movere  possit ;  et  e  converso  injustus  imbecillis,  ut 
nec  etiam  vermes  amovere  queat  ab  oculis  suis. 
CAPUT  UU. 
De  lUtertaU  ei  servUute. 
Quarta  pars  beatitudinis,  libertas  dicitur ;  miseriae 
vero,  servitus.  Liber  est  iile  qui  *^  cogi  non  potest 


sordescere.  Hinc  caecus  vel  surdus,  mutus  vel  clau- 
dus,  cardiacus  vel  scabiosus,  leprosus,  vel  paralyti- 
cus***,  aliove  morbo  efficitur  infirmus  *•*.  Quia 
tamen  ejus  inflrmitas  leniri  quibusdam  medicamentis 
potest,  nec  summae***  infirmitati  subjacel.  Verum  in 
futuro,  sic  sanus  erit  quod  nullatenus  icfirmabitur, 
gcd  summa  sanitale  perfruetur.  De  hac  sanitate  quid 
melius  dici  poterit  quam  quod  Psalmista  canit  ?  Salus, 
in(\mens  Justorum  a  Dotnino  (P«a/.xxxvi,39).  Quibus 
aulem  fuerit  a  Doraino  data  vera  sanitas,  quse  sub- 
ripere  valebii  infirmitas?  Verum  de  ista  sanitate 
quam  in  saeculo  futuro  habebimus,  quod  exemplum 
aiferre  queam,  ut  qua)  sit  intelligatur,  non  video. 
Quia  nihil  est  sanitas,  quod  ei  *^  comparare  possero, 


ad  ea  qu»  nolit,   nec  prohiberi  ab  eo  qnod  velit.  q  aut  ego  in  me,  aut  aliquis  sub  mortali  degens  came 


Sed  quis  in  hac  vita  valeat  esse  qui  hanc  possit 
liberUitemhabere?  Quis  non  quotidie  patitur  quod 
nollet?  Quis  valeat  assequi  omne  quod  vellet?  Quia 
jamen  *^  non  ad  omnia  homo  qus  non  vult  cogitur, 
nec  ab  omnibus  qn»  vult  prohibetur»  nec  omnino 
libertate  privalur,  nec  omnino  servituti  subjicitur. 
In  futuro  autem,  aut  perfectam  homo  habebit  liber- 
tatem,  aut  omnimodam  inibit  servitutem  **^.  Sed,  ut 
jam  pnediximus  et  auctoritate  **'  apostolica  idipsum 
confirmavimus,  angelis  consimiles  ***  erimus.  Qui- 
eunque  angelis  assimilabuntur,  eorum  quoque  liber- 
tatem  necessario  assequentur.  Itaque,  sicut  angelis 


sensit  in  se.  Hic  etenim  tunc  nobis  sani  videmur, 
cum  in  nobis  nihil,  qaod  doleat,  sentimus.  Fallirour 
tamen  nonnunquam  in  hoc ;  nam  frequenter  in  ali- 
qua  parte  corporis  infirmamur,  ncc  tamem  hoc 
ipsum,  nisi  aut  motu  corporis,  aut  tactu  aliquo  ullo 
pacto  experimur.  Ac  de  his  qui  nec  ita  infirmanlur, 
sed  ex  omni  parte  sibi  sani  esse  videntur  quid 
dicemus,  ut  utrum  sint  sani  aut  oon  sint  probemus  ? 
Pone  tibi  quemlibet  sanissimum  coipore,  et  de  sani- 
tate  illius  sciscitare,  sanus  est  suo  judicio.  Hic 
talis  paulo  durius  tangatur  aut  in  aliqua  sui  corporis 
parte  arctius  constringatur,  et  stalim  videbis  quia 


nihil  obsislit,  nec  aliquid  eos  impedire  potest  nec  C  clamabit :  Sine,  Isedis  me,  vexas  me.  Quidesthoc? 


constringere  quin  pro  velle  suo  cuncta  penetrent 
liberine,  ita  non  erit  aliquod  obstaculum  quod  nos 
retardet,  nulla  clansura  ***  qn»  nobis  nllatenus 
obslet,  non  elementum  quod  nobis  ad  velle  nostrum 
pervium  omnino  non  exstet  **\  Amplius,  certe  do- 
mlnicum  corpus,  eui  corpora  nostra  configuranda 
Paulus  testatur  (Phil.  ui,%t),  ut  jam  supra  memini- 
mus  clauso  sepulcro  a  mortois  surrexit,  ac  demum 
ad  dicipulos  obseratis  januis  palpandus  inlroivit 
{Joan»  XX,  26),  nobisque  in  hoc  futune  libertatis 
grande  documentum  reliquit.  In  illa  etenim  vila,  si 
bonus  fuerit,  nihil  patietur  quod  nolit,  sed  agere 


Nonne  prius  se  esse  sanum  dicebat,  et  nunc  modice 
taclus,  ila  dolenter  succlamat?  Istene  tibi  sanos 
videlur?  Non  puto.  Nequaquam  salus  hujusmodi 
nobis  dabitur,  quorum  salus  a  Domino  futura  esse 
proroittitur.  Nam  absterget  Deus  omnem  lacrymam 
ah  oculis  sanctoram,  et  jam  non  erit  amplius  neque 
luctus,  neque  clamor,  neque  ullus  dolor^  quoniam 
priora  transierunt  (Apoc,  xxi,  4) ;  et  non  esurient^ 
neque  sitient  ampliuSfnec  cadet  super  illos  sol^neque 
uHus  cestus  {Isai,  xlix,  10;  Apoc.  vii,  16) ;  dextera 
enim  sua  Deus  teget  eos^  et  hrachio  saticto  suo  de- 
fendet  illos  (Sap.  v,  17).  Quid  itaque  eis  nocere 


permittetur  quaecunque  volueril.  Siverofiierit  malus,  D  valebit  quibus  dextra  Dei  tegumentum  erit  ?  Qualis 


ad  omnia  qu»  noluerit  cogetur,  et  ab  omnibus  quae 
voluerit  prohibebitur. 

CAPUT  UV. 

De  sanitate  et  in/irmUate, 

Quinta  pars  beatitudinis  est    sanitas;   miserise 

vero,   infirmitas.   lUa  homo  ***  ab  ortu  suo  carere, 

hanc  autem  incipit  tolerare.  Bx  quo  enim  nascitur, 

prima  vox  ejus,  indicat  quod  paliatur.  Mox  denique 


autem  sit  illa  sanitas,  certe  scio  me  nec  alicujus 
sensu  vel  experimento  accepisso.  Febrium  vero, 
et  diversarum  infirroitatum  qualitates,  si  cnjusmodi 
sint  quis  interrogaret,  facile  eas  a  me  expositas 
forsitam  intelligeret,  tum  quia  ergo  illas  in  me  ***, 
tum  quia  ab  eis  accepi  qui  sciunt,  qui  eas  experi- 
mento  didicerunt  in  se.  At  quod  nec  sensu  percepi, 
nec  ab  ullo  qui  percepit,  ut  dixi,  accepi,  non  eodem 


VARIiE  LECTIONES. 
*•*  Sic  juslus  ms.  Yict.  et  EdU.  Colon.  et  sic  justus.  *"  Liber  est  qui  ms,  A.i  liber  est  iile,  qui.  *••  Cum 
tamen  mss.  et  Edit.  CoL  Quia  tamen.  **'  Omnimodam  inibil  Servitutem  ms.A.  1  Omnino  servituti  subjacebit. 
*"  Dt  praediximus  auclorilate  ms.  Yict.  et  Edit.  Col.  ul  jam  praediximus,  et  auctoritate.  "*  Angelis  enim 
consimiles  »1«.  Yict.  et  Edit.  CoL  omit.  enim.  "•Nulla  clausura  mss.  nulla  clausula.  *•*  non  exlet  mss. 
non  esset  Edit.  Col.  non  exercet.  •••Illa  autem  homo  mss.  lila  homo.  **■  Lacessere  mss.  Lacescerc. 
*•*  Paralyticus  mss.  vel  paralylicus.  *••  Afficilur  infirmus  mss.  A,  \  et  Vict.  13  et  Edit.  Col.  efficiiur  in- 
tirrous.  *••  Nec  summse  ms.A.  1.  non  summae.  *•''  Nihil  sanitatis  quod  ei  ms.  Vict.  nihil  est  sanilalis 
quod  ei  Edit.  Col.  nil  sanitatis  quod  est,  ei.  *••  Tom  quia  illas  in  me  ms.  Vict.  et  Edit.  Col,  tamen  quia 
ego  illas  in  me. 


m  LIB.  DE  S.  ANSELMl  SIMILITUDINIBUS.  634 

raodo.  Credere  tamen  et  incunctantcr,  ut  mea  qui-  A  lur,  non  video,   nisi   forte  illud  agamus  *'•  aliqna 
dem  fert  opinio,  astruere  licet  sanitatem  vitae  fulurse 


ita  jugem,  et  imroutabilcm  ac  inviolatam  fore  ut 

ineffabili  quadam  dulcedine  suaviiatis  totum   horoi- 

nem  repleat,  et  omne  quod  alicujus  in  se  vicissilu- 

dinis,    mutabililatis  ^*',     aut  Isesionis  suspicionem 

praetendere  queat,  procnl  arceal  atque  repellat.  Sic 

igitur  justus  eril  sanus.  At  vero  quemlibet  injustum 

tanta  ibi  infirmitate  scias  infirmari  ut  uullo  postmo- 

dum  medicamine  qucat  medicari. 

CAPUT  LV. 

De  volupate  et  anxietate. 

Sexla  pare  beatitudinis  est  voluplas ;  miseriae  vero, 

anxietas.  Illam  homincs  appetunt,  hanc  vero  refu- 

giunt.  Venira,  cum  eam  in  hac  vita  quserunl,   non 


conlraria  similitudine  magnse  raiserise;  quem  ex 
minori  conjectamus  *■".  Sil  igitur  ante  oculos  cordis 
positus,  exempli  causa,  homo  aliquis,  qui  tam  in 
ipsis  oculorum  suorum  pupillis  quam  ot  in  singulis 
raembris  ferrum  ignilum,  et  candens  infixum  ha- 
beat,  iia  ut  nec  medullse,  nec  intestina,  nec  omnino 
quidquam  in  tolo  ipso  sil  quod  illius  cruciatus  im- 
manilate  careat,  vel  eam  levius  quam  in  oculis  ali- 
quatcnus  senliat.  Quid  dicam  angusliatur  ?  Quis  hunc 
jEliroet  esse  sanae  mentis  inter  isla?  Eodem  modo, 
sed  pcnitus  contraria  consideratione,  in  illa  futura 
vita  deleclalio  quaedam  ineffabilis  bonos  inebriabit, 
et  insestimabili  dulcedine  sui  totos  eos  inenarrabili 
exundantia  saliabit.  Quid  dixi  tolos?    Oculi,   aures, 


nisi  per  anxietatem  invenire  possunt.   Cumque   ad  g  nares,  os.  manus,  pedes,  gultur,  cor,  jecur,  pulmo, 


id  pervenerint   quod  voluptatem  putant,   non  nisi 
laborando  eodem  perfrui  valent.  Quod  si   etiam  *'*' 
nsi  fuerint  immoderatius,  rursus   eis   in  anxietatem 
vertitur  ^^.  Quia  tamen  in  eo   qualilercunque  dele- 
ctantur,   nec   omnimodam    anxietatem     patiuntur. 
Post  hanc  vero  vitam,  aut  in  omnimoda  voluptate 
erunt'^%  aut  omnino  replebuntur  anxietate. 
CAPUT  LVI. 
Similitudo  ferri  igniti. 
Sicut  cnim  ferrum  ignitum  quacunque  Boi  parte 
continetignem,   sic  in  se  boni  voluptatem^    maii 
vero  sentient  anxietalem.  Iianc  vero    voluptatem 
neminem   in  hac  mortalitate  vivenlem  esse  puto 
vel  fuisse  qui  eam,  utest^''',  senserit  vel  gustave- 
rit,  ut  illiua  saporem  vel  habitudinem  aliis  declarare  p 
possit. 


ossa,  medullae,  exlra  etiara  *"  ipsa,  et  cuncta  sigil- 
lalim  siugulaque  merabra  eorum,  in  communi  tam 
mirabili  delectationis  et  dulcedinis  sensu  replebun- 
tur  ut  vere  totus  homo  de  torrente  *'•  voluptatis  Dei 
potetur  et  ab  ubertate  domus  ejus  inebrielur  (Psal. 
XXXV,  9).  Verum  e  contrario,  ut  dictumest,credimus 
de  injusto. 

CAPUT  LVIII. 
De  longcevilate  et  vitashrevitate» 
Septima  pars  bealitudinis  est  longaevitas ;  miserisB 
vero,  vitae  brevitas.  Illa  beatitudinem  corporis,  haec 
autem  miseriara  perficit.  Tunc  enim  primum  prae- 
dictas  beatitudinis  partes  corpus  habere  potest, 
cum  eas  diu  retinere  valet.  Nam  si  eas  omnes  habe- 
ret  et  statim  moriendo  amilteret,  quid  eas  sibi  ha- 
buisse  prodesset?  AtlongaBvitatem  habere  perfeclam 


CAPUT  LVII  *'*. 

De  duabus  beatitudinibus  totidemque  miseriis. 

Dicarous  taroen  aiiquid  ad  hanc  declarandam. 
Dicamuaduas  beatitudines  et  item  miseriaa  esse 
doas,  majorem  videlicet  atque  minorem.  Majorem, 
regnuro  Dei ;  minorem  vero,  in  qua  Adam  fuerat 
primo  positus,  paradisi  gaudiuro  dicimus.  Item  ma- 
jorero  roiseriam,  aeternum  ignem  gehennse  ;  mino- 
rero  autem,  serumnas  fatemur  vitse  praesentis,  quas, 
dum  vivimus,  incessanter  patimur.  Beatitudinem 
quippe  neutram  aliquando  experti  sumus.  Quod  si 
saltem  illam  parvam  bealitudinem  quam  Adam  in 
paradiso  positus  habuit  experti  essemus,  forte  per 
hanc  illaro  majorero  aiiquo  roodo  conjectando  videre 
possemus,  sicut  nuncin  minori  miseria  nati,  nutrili  D  quentur,  ad  aniraara 
et  adulti,  multa  de  majori  roiseria,  quotiesvoluraus, 
edicere  et  explanare  vaiemus.  Itaque  cum  voluptas, 
de  qua  agimus,  constet  esse  una  portio  summse 
beatitudinis,  quo  illam  modo  expiicerous,  ut  capia- 

VARIiE  LECTIONES. 

*•*  Vicissitudinis,iroroutabiiitatism«.Ftct.tf^  Edit.Col.  vicissitudinis^mutabilitatis.^^^^Quod  sietiammtx.Quod 
si  eliam.  *"  Vertilurmt.  A.  1.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  convertitur.  *^*  Aut  in  omnimoda  voluptate  erunl,  aut 
mss.  i4.  aut  voiuptate.  aut  ms.  Vict  et  Edit.  Col.  aut  in  omnimoda  voluptate  sunt.*'*Qui  eumut  est  mss.  et 
Edit.  Col.  quieam,  ut  est.  *^*  In  ms.  S.  Germ.  A.  1.  integrum  hoc  Caputomittitur.  ^'^^  Forte  agaraus 
ms,  Vict.  et  Edit.  Col.  forte  illud  agaraus.  *"  Conje<:turaraus  ms.  et  Edit.  Col.  conjectamus.  ^*^  Extra  etiam 
mss.  extra  eliam.  *"*  Ilomo  de  torrente  ms.  Vict.  et  Edit.  Col.  homo  de  torrcnte.  *^  Somnium  sibi  ms.  S.  1 . 
somnia  sibi  m«.  Kt£l.  13  soronum  sibi.  **•  Unde  scripturo  cst  m^.  Vict.  13  quia  scriptum  est.  *•*  Nihil 
brevius  iila  nus.  etEdit.  Col.  nihii  ergo  brevius  ilia.  *''Ad  animaro pertinens  m^.il.l.adauimampertinenlis. 


non  potcst  qui  aiiquando  raorilurus  est.  Quanlura- 
libet  enim  vivat  diutius,  somniura  *'•  sibi  esse  vide- 
tur  quod  vixit,cum  morilur  Non  ergo  longaevilatem 
horao  hic  habet,  ubi  quandoque  raoriturus  est.  Qui 
tamen,  quia  mori  citius  posset,  nec  vilam  omnino 
brevem  hic  habet ;  in  futuro  autem  aut  longissi- 
mam,  aut  vitam  habebit  brevissimam.  Si  enSm  bene 
vixerit  nunc,  tunc  vivet  quantura  et  Deus,  quia 
scriptum  est  *••  :  Justi  autem  in  perpetuum  vivent 
(Sap.v,16).  Si  vero  male  vixerit,non  nisi  moriendo 
vivere  tunc  poterit.  Nihil  ergo  brevius  illa  *'^  vita, 
cui  morsfueritsemper  juncta.  Nunc  autem  nolan- 
dum  quia  septem  praBdiclae  bealitudinis  miseriseque 
parles  ad  corpus  pertinent ;  cseterse  vero,   quse  se- 


CAPUT  LIX. 
De  sapientia  et  insipientia. 
Octava  itaque  pars  beatitudinis  ad  animam   per- 
tincntis  *••  est  sapientia ;  miserise  vero,  insipientia. 


635 


EADMERI  MONAOHI  GANTUARIENSIS 


636 


Ulam  habere  hacque  carere  se   homo  aeslimat,   si  X  tia,  plena  remissio,   secura  omnium  offensiooum 


quid  ag^noverit  quod  alius  uesciat.  Sed  quae  est  ejus 
sapientia  qui  seipsum  ignorat  ?  Quis  enim  perfecte 
agnoscere  valeat  cujusmodi  res  sit  anima  sua  ? 
Quisve  novit  quale  sit  corpus  ejus  inlerius,  vel 
quale  posterius,  vel  eiiam  exterius  ?  Quia  taraen  et 
se  et  alia  quoquo  modo  cognoscere  potest,  non 
omnino  insipiens  esl.  Verura  in  futuro,  aut  perfecte 
sapiens  aut  oranino  erit  insipiens.  Sapientia  igitur, 
quam  omnes  in  hac  vita  non  inutiliter  amant  ***, 
tanta  in  futura  vita  bonis  erit  ut  eorura  quas  scire 
voluerit  nihil  sit  quod  ignorent.  Bonus  enim  perfe- 
cla,  quas  Deus  est  sapientia  replebitur,  eamque 
facie  ad  faciem  intuebitur.  Quam  dum  ita  perspe- 
xerit,  creaturae  totius  naluram  videbit  *",  qua  in 


impunitas  libi  certo  arriserit**,  recognitio  vel  re- 
cordatio  peccatorum  tuorum  in  nullo  tibi  magin 
horrori  esse  vel  confusioni  valebit  quam  est  modo 
beato  Petro  apostoiorum  principi,  qui  Christam 
negavil,  abnegatio  sua  *'*,  beatse  Mariae  Magdalenae 
peccata  sua,  et  multis  aliis  multa,  quse  sequuntur, 
jam  donata  crimina  aua.  Verum  super  hoc  agnitis 
delictis  tuis,  velut  ^^  in  enormi  ac  foeda  infirmitate 
tua^',  pielas,  virtus,  sapientia  mediciquitesanavit, 
sublimios  a  cunctis  admirabilur,  laudabitnr,  magni- 
ficabitur.  Laus  autem  et  magnificentia  gloris  Dei, 
tua,  si  bene  adverlis,  gloria  est.  Sed  dices  :  Et 
quidem  consentio  laudem  Dei  gloriam  esse  meam  ; 
verura,  cura  hinc  inde  tot  et  tanli,  ad  mei  compara- 


Deo  raelius  quam   in   seipsa  consistit.   Tunc  enim  ^  tionem,  innocentes  prodeant,  qui,  conaideratis   vitae 


justi  cuncta  scienl  quae  Deus  fecit  scienda,  tara  ea 
quae  praeterita  sunt  quam  ea  quae  poslmodum  sunt 
futura.  Ibi  a  singulis  omnes,  ibi  ab  ommbus  singuli 
cognoscentur.  Ncc  queraquara  oranino  latebit  qua 
palria,  qua  gente,  qua  stirpe  quis  editus  fuerii,  vo 
quid  etiam  in  vita  sua  fecerit. 

CAPUT  LX"». 
Quod  peccata  singulorum  singulispateant. 
Hic  fortassis  aliquis  ait :  Quid  est  hoc?  Peccata 
quae  feci,  scient  omnes  ?  Ad  hoc  ea  confessus  sum 
ut  delerentur  et  obliviscerentur,  ut  nulli  amplius 
panderentur.  Bene.  Sed  cum  tu  in  illa  gloria,  ab 
omni  crirainum  sorde  purgatus,  vultui  Dei  praesena 
astiteris,  ingratusne  ci  poteris  esse  pro  tanta  mise- 
ricordia  quam  tibi  fecit,  remissis  illis  et  illis   deli 


roese  obscenitatibus,  rae  omnino,  sicut  aequum  erit, 
horrori  habendum  judicent,  quid  dicam?  Justitia 
nempe  suum^  et  suum  injustitia  pmmium  exigit. 
In  his,  frater,  nolo  timeas ;  aliter  enim  erit  quam 
existimas.  Illum  siquidem  ***  quera  tu  tibi  compara- 
tnm  judicas  innocentem,  penitus  non  ibi  reperiesde 
te  quemadmodura  putas  sentienlem.  Namque  vi- 
dens  *^  ille,  de  quo  agis,  plane  intelligit  te  nequa- 
quam  ***  se,  scd  Deuro,  quando  peccasti,  offendisse. 
Cum  ergo  viderit  Deum  tibi  debita  funditns  dimisis- 
se,  nec  in  cor  ascendet  ut  te  inde  aliquatenus 
judicet.  In  hoc  enim  ipso'Deumoffendere  se  cogno- 
sceret,  si  te,  Deo  per  omnia  reconciliatum,  pro  his 
quae  olim  feceras  uUatenus  contemnendum  cogitaret. 
Magis  autem  gratiosus,  ineffabilem  Dei  clementiam 


ctis?  Non,  inquies.  Et  unde,  inquam,  gratias  ages  ^  admirabitur,  non  solum  in  te  ***,  sed   etiam  in  se. 


si  nihil  eoram  unde  jure  gratias  illas  debeas  in 
tua  memoria  habeas  ?  Ut  igitur  in  laudibus  illius 
aeternaliter  jucunderis,  semper  de  quanta  miseria  sis 
erutus,  ut  puto,  corara  habebis.  Cum  ergo  singulo- 
ruro  conscientiae  singulispateantyfateriaudeoeaquo- 
que  *"  peccata  cunctis  electorura  patere  pro  quorum 
curatione  tu  Deo  gratiosus  existes  assidue,  non  ad 
tuara  confusionem,  sed  ad  magnara  Dei  misericor- 
diam,  ejusque  glorificationem  tuamque  congratula- 
tionera.  Non  enira  tunc  pro  peccatis  tuis  te  major 
angustia  cordis  premet  scelerumve  tuorum  raagis  *" 
pudebit  quara  aliquera,  olim  magnis  vulneribus  sau- 
cialum  jaraque  ex  orani  parte  sanatum,  aboliti  lan- 
guoris  raoleslia  premit.  Vel  nunquid  eorum  quae  in 


In  te,  quia  te  de  tam  profundo  ioiquitatis  eripuit ; 
in  se,  quia  sola  gratia  ejus,  ne  in  idem  profandnm 
raeret,  tonuit  se.  Laudando  igitur,  magnificabit  in 
te,  post  gratiam  Dei,  vira  atque  constantiam,  qui- 
bus  enitens  voraginem  tanti  mali  viriliter  evasisti, 
juxta  quam,  quod  et  **''  ipse  considerabit,  nisi  a 
Deo  adjutus  fuisset,  non  ita  forsitan  iter  justitiaa 
tenuisset.  Vides  igitar  quam  nihil  habet  improperii 
vulgata  cognitio  peccati  tui,  imo  quam  multum 
laudis  et  gratiarum  cognita  remissio  sui  generabit. 
CAPUTLXI*". 

Altercatio  inter  hominem  justum  et  angelum. 

Ipsi  etiam  angeli,  si  te  socictate  sui  propter  pecca- 
ta  tua  indignum  vellent  judicare,   haberes  qaaliter 


cunis  positus  infans  egerat  nanc  grandaevum  pudet?  ^  contra  eos  jure  te  posses  defensare.   Quonam,  in- 
Tunc  quippe,  cum  integra  sanitas,  perfecta  mundi-      quis,  modo?  Audi.  Propone  angelum  aliquem  quasi 


VARIiE  LECTIONES. 

**^  Vita  non  inuliliter  amant  ms,  Vict.  13  vita  amant  Edit.  Col,  vita  non  utiliter  amat.  * 
videbi  ms,  A.  1.  Vict,  etEdit,  Col,  naturam  videbit.  **^  Ms,  A,  1.  integrum  hoe  eaput  omittit. 
agens  ms,  etEdit,  Col,  gratias  ages.  ^  Audeo  eo  quoque  mss.  et  Edit.  CoL  audeo  ea  qaoque. 
rumque  magis  mss,  et  Edit.  CoL  scelerurave  tuorum  maffis.  '**  Tibi  recto  arris.  mss.  etEdit,  Col 
arriserit.  ^**  Abnegatio  sua  ms,  Vict,  13  abjuralio  sua.  ^*^  Delictis  tuis  velut  ms,  Vict.  et  Edit, 
lictis  veiut.  ***  Infirmitaie  tua  mss.  Vict,  et  Edit.  Col,  infirmitale  sua.  *"  Ulud  auidem  ms.  et  Edil,  Col 
iliura  siquidera.  **^  Namque  videas  ms.  Victj  et  Edit.  Col,  namque  videns.  ^^  Plane  intelligit  te,  neque 
mss.  Vict.  et  Edit,  Co/.Piane  nequaquam  intelliget  te,  nequaquam.  «••Necsoluminte  ms,Vict.  etEdit.Col» 
non  solum  in  te.  **^  Juxta  quam,  et  ms.  Vict.  et  Edit,  CoL  juxta  quam,  qnod  et.  ***  Ms.  A,  i.  Non  fu^i 
nisi  ultima  verba  hujus  capitis. 


*  Natura 
^  Gratias 
*^  Scelc- 
tibi  certo 
Col.   de- 


637 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


talia  tibi  improperantein :  Tu  homo  de  pulvere  fa*  A  solum 
cius,  tu  pulvis  aliquando  futurus,  contra  Deum  te 
extuIisti,contraprseceptumejus;  et  in  coenum  omois 
peccali  et  immunditise  tumidus  dejecisti  et  nunc  no- 
stri  similis  esse  quseris,  quos  nuQquara  in  aliquo  yo- 
luntati  Dei***  contraisse  cemis?  Ad  haec  ita  respon- 
deas :  Si  ego,  ut  tu  dicis'**,  de  pulvere  factus  sum, 
certe  non  est  mirum  si  veuto  tentationis  impulsus  in 
sordes  sum  ego  criminum  iapsus.  Verum  agnita  et 
credita  misericordia  Cbristi,  spretis  omnibus  qua 
illum  nolie  scire  potui,  in  cunctis  quae  illum  velle 
intellexi  memelipsum  exercui.  Uudc  tribulaliones  et 
angustias,  in  fame  et  siti,  vigiiiis,  verberibus,  con- 
tumeliis  aliisque  modis  innumeris  ad  honorem  ejus 
bustinere  non  renui  et,  quaeque  mundana  pro  viribus 


638 
fias    et  amens. 


msipiens,   vemm    ommno 

CAPUT  LXII. 

De  amicitia  et  inimicitia, 

Nona  pars  beatitudinis  est  amicitia ;  miserise  vero, 

inimicitia.  Perfecta  autem  amicitia  est,  quae   in  ini- 

micitiam  converti  non  potest.  Sed  quis  hic  habet  *^' 

amiciliam  tantam,  eliam  filius  erga  patrem  ?  Quia 

tamen  nullus  habet  hic  inimicitiam  tantam,  quae 

converti  non  possit   in   amicitiam  *",  nec   omnino 

habet  hic  inimicitiam  summam,  in  futuro  "*  autem 

aut  amicitiam   perfectam   aut    inimicitiam    quisque 

"*,  inveniet  suramam  ;  bonum  etenim  quemque   sic 

Deus  omnesque  alii  diligent  boni  ut  eum  babere  odio 

ultra  non  possint.  Quantum  namque  quisquis  se- 

ipsum,  tantum  et  tamdiu  diliget  alterura.  Nec  enira 


meis  nihili  pendens  '^\  ipsius  tantummodo  solius  jg  video  quomodo  aliter  esse   possit,   pra^sertim   cum 


gratia  per  singula  reconciliari  studui.  Vos  autem 
quid  horum  unquam  sui  causa  sustinuistis  ?  Semper 
Tos  gloria,  semper  jucunditas  est  comiiata,  semper 
vos  tenuit  dextera  Dei  alque  defendit  ab  irapugna- 
tione  omnis  peccati,  ita  ut  nulla  vobis  subriperel  ma- 
culaejus.ltaquesia  voluntate  ipsius  non  recessistis, 
illiuj  **'  donum  est,  a  quo  jugiter  tenti  estis.  Sed 
quia  haec  ratiocinatio  illos  tantummodo  respicit  qui 
perditioni  suae  •*•  vim  fecerunt  et  regnum  coelorum 
violenter  rapuerunt  *^  {Matlh.  xi,  12),  alii,  qui  in 
illo  sunt,  sed  alio  modo  intraturi,  alia  ratione  puri- 
tatem  angelorum  sibi  sunt  vindicaturi.  Sed  quaeris  : 
Quo  ?  forsitan  ista.  Dicent  ergo  illis  :  Quid  in  regno 
Dei  vestra  quaerimus  aequaliter  beari  *^,  dono  et 
gratiae  Jesu  Christi  Domini  nostri  ascribimus,  qui 
ad  hoc  dignatus  est  homo  iieri,  pati,  mori,  ut  nos, 
ab  oroni  delicto  in  sanguine  suo  justificatos,  ipsius 
regni  consortes  efficeret.  Vos  igilur  considerate  an 
sangois  Christi,  qui  pro  nobis  est  effusus,  queat  no- 
bis  non  esse  perfecla  causa  salutis  ?  Quid  ad  haec 
angeli,  qui  libenter,  eo  quod  boni  sunt,  rationi  ac- 
qniescere  '**  volunt,  dicerent  nisi  quae  dicta  sunt  ra- 
tione  niti  ^  et  hujusmodi  homines  jure  suam  aequa- 
litalem  debere  sortiri  ?  Cum  itaque  angeli  atque 
horaines  quos  raagis  tu  judicaveras  ***  innocentes, 
iibi  consentiant,  cum  in  cunctis  pro  verilate  ratio- 
nis  honorem  deferant,  perpende,  si  vales,  quam 
grala  sit  sapientia  ista  qua  tu,  aicut  ab  omnibus, 
sic  omnes  a  te  cognosceutur  in  vita  illa.  Si  autem 
fueris  malus,  verum  etiam  omnino  *^  sapientia 
privatus,    tantis     urgeberis     doloribus 


omnes  unum  corpus  Christi  sint,  et  Christus,  qui 
est  ipsa  pax,  sit  omniura  caput.  Nec  minori  sese  af- 
fectu  complectantur  quam  raerabra  unius  corporis 
sibi  invicera  copulanlur.  Quantum  putas"*abundans 
eris  in  dilectione,  quando  hoc  tibi  fuerit  in  posses- 
sione  ?  Attamen  ista  transi ,  et  conteroplare  ipsum 
per  quem  haec  bona  tibi  pervenere  et  percipies  quia 
ille  plusquam  ul  teipsum  et  quam  oranes  alii  se  in- 
comparabiliter  araet  te,  et  tu  ^uper  teipsum  et  su- 
per  orones  alios  ineffabili  quadam  suavitate  illum 
amabis.  Malum  autera  queraque  sic  Deus  omnesque 
boni  habebuut  odio  ut  nec  filius  quidem  pietatem 
habeat  de  patre  in  poenis  conspecto. 
CAPUT  LXIU. 
De  concordia  et  discordia, 
Deciroa  pars  beatitudinis  est  concordia ;  miseriae 
vero,  discordia.  Concordiam  homo  "•  tam  raram  hic 
habet  ut  nec  sibi  ipsi  seroper  concordet.  Sic  enim 
corpus  et  anima  dissident  sibi  ut  quod  unum  appe- 
tit  alterum  nolit.  Verum  quia  non  semper  hoc  "• 
faciunt,  sed  aiiquando  idem  volunt,  non  in  discordia 
summa  persistunt.  In  alia  vero  vita,  vei  in  concor- 
dia  vel  in  summa  persistent  discordia.  Corpus  et- 
enim  et  anima  cujusque  sancti,  iroo  concordiae  tantae 
erunt  omnes  justi  quanta!  in  prsesenti  sunt  oculi  no- 
stri.  Sicut  enim  oculus  unus  verti  non  potest  quo 
non  verUitur  et  alius,  sed  in  eamdero  partem  seraper 
volvuntur,  sic  etiam  corpus  et  aniraa,  vel  societas 
illa  justorura,  nihil  poterunt  velle  diversum  "',  sed 
eamdem  seroper  voluntatem  habebunt.  Corpus  enim 
Ecclesia  una  erimus,  sponsa   Christ 


ut     non  D  unuro  erirous. 
VARIiE  LECTIONES. 


*••  Conlra  voluntatem  Dei  mss.  et  Edit.  Col,  voluntati  Dei.  '♦•  Ut  dicis  mg.  Vict.  et  Edit.  CoL  ut 
tu  dicis.  ••*  Nihil  pendcnsm*.  Vict.  el  Edit.  CoL  nihih  pendens.  •••  Non  recessistis,  illius  ms.  Vict.  et 
Edit.  CoL  Don  cecidislis,  ipsius.  •••  Qui  salvalipni  suap  mss.  et  Ed.  CoL  qui  perditioni  suae. 
••*  Rapuerunt :  ideo  alii  mss.  et  Edit.  CoL  rapuerunt.  Alii.  •••  -fiqualitate  beati  mss.  et  Edit.  CoL 
aequalitate  beati.  •••  Rationi  veri  acquiescere  mss.  et  Edit.  CoL  rationi  acquiescere.  ••*  Ralione 
motiin*.  Vict.  etEdit.  CoL  ralione  niti.  ••■  Majris  judicaveras  le  L.  magis  te  Judicaveras.  •••  Verum  etiaro 
oronino  ms.  Vict.  etEdit.  CoL  verum  omnino.  •"  Sed  quis  habet  ynss.  Sed  quis  hic  habet.  •"  Araicitiam 
tanturo  quae  converti  non  possit  in  iniroicitiam  mss.  et  Edit.  CoL  inimicitiam  tantam  quseconverti  nonpossit 
in  amicitiam.  ""Nec  ullusoranino  habet  hi«  inimicitiam  suramam,  aut  amicitiam.  In  luluro  mss.  et  Edit. 
CoL  necomnino  habet  hic  inimiciiiam  suromam.  In  faturo.  •"  Auiera  pcrfectam,  aut  inimiciiiam  quisque 
mss.etEdit.  CoL  autem  aut  amicitiam  magnam  vel  perfectam,  aut  inimicitiam  quisque.  •"  Quantum 
putas  ms.  Vict.  et  Edit.  Colon.  omittunt,  quantum.  •"Concordi  inhomo  ms.  A.  1  Corcordiara  verohomo, 

•'•  Nonseroper  hedc  ms.  A.  1  non  seroper  hoc.  *"  Vel  diversum  mss.  etEdit.  CoL  vellc  diversum. 


639 


BADMERI  HONACHI  CANTUARIENSIS 


6iO 


erirous,  quicuoque  ibierimus.  Ipsa  Dei  voluntas  non  A  num  babere.  Nullus  enim  vel  imperator  laudatur  a 


erit  a  tua  diversa,  sed  sicut  tu  quod  ille  ita  et  ille 
volet  in  cunclis  quod  tu.  Caput  namque  a  suo  cor- 
pore  quomodo  discreparet  ? 

CAPUT  LXIV. 
Quod  omnesjusH  idem  velinL 
Hic  forsitan  dices :  Eia !  si  Deuset  oranisille  bea- 
torum  ccetus  volent  quod  ego  tunc  et  augroentum 
mei  boni  mecum  volent,  quodegotibi  non  vellenon 
potero.  Ero  ilaque,  pro  velle  meo,  de  majoribus  in 
coelo.  Huic  tuae  imbecillitati  respondeo.  Quiasietiam 
bealo  Petro  in  gloria  per  esse  volueris,  eris.  In  glo- 
ria  dico  quia,  ut  Petrus  sis  in  persona  velle  non  po- 
teris .  Namque  si  hoc  velles,  teipsum  nibil  esse  vel- 
les,  quod  velle  ncquibis.  Sed  nec  in  gloria  illi  aequa- 


cunctis,  vel  omnibus  aliis  prseponitur.  Quia  tameii 
nec  ullus  a  cunctis  hic  blasphematnr,  vel  aliis  om- 
nibus  substernitur,  nec  omnino  inhonon&tur.  In  fntu- 
ro  autem,  aut  honorabitur,  aut  econtra  omniDo 
inhonorabitur  *".  Qui  honor  cujusmodi  sit,  brevi 
sub  exemplo  consideremus. 

CAPUT  LXVI. 
De  paupere  in  regnum  adoptato  *" . 
Ecce  sitante  oculos  nostros  positus  aliquis  pauper, 
omni  solalio  destitulus,  ulcerum  e(  aliarum  infirmi- 
latum  foedilate  corruptus,  ct  omni  quo  vel  a  frigoris 
aspcritale  defendatur  tegmine  nudus.  Hunc  igiturla- 
lem,  tali  modo  jacentem  et  in  nullo  semetjuvare  va- 
lentem,  si  rex  aliquis  potenlissimus   transiens  illum 


ri,  si  meritis  ejus  impar  fueris,    velle  poleris,   quia  "  videret  *•*,  et  miseratus  ejus   ulceribus  mederi  ju- 

berct,  curatumque  suis  rcgalibus  ornamentis  indu- 
tum  sibi  praesenlari  prieciperel,  et  adduclum  in 
filium  adoptaret,  ac  dcinde  piTBciperet  ut  in  rt^o 
suo  (ilius  suus  a  cunctis  haberetur,  atque  in  nullo 
quod  impcrarel  a  quoquam  conlradiceretur,  haere- 
dcm  suum  filiiquesuipropriicohaeredem  constitueret 
et  eum  suo  nomine  vocari  veIlet,nonnediceres  hunc 
roagnitice  et  inopinate  honoratum  ?  Et  certe  Deus 
nobis  haec  omnia  faciet.  Nati  enim  de  putredine 
carnis  replemur  mullis  miseriis  {Job.  xiv),  in  quibus 
miseriis  constitutos,  et  omni  solatio  destitutos,  om- 
niumque  infirmiiatum  passionibus  obnoxios,  acpec- 
catorum  et  corruplibilitalis  ulceribus  plenos  sola 
misericordia    ductus    accipiet    ct   curabit  nos,  et 


pulcherrimsm  illius  corporis  compositionem,  quamin 
hoc  conspiceres  violari,  plus  omni  commodo  ama- 
bis«  Nec  etiam  in  humano  corpore  vel  pes  loco  aut 
officio  manus  vel  manus  pcdis  fungi  exoptat  ;  aut  os 
vel  nasus.  ubi  oculi  sunt ;  aut  oculi  ubi  os ;  aut  na- 
sus,  reliclis  sedibus  suis,  cupiunt  transferri  ;  aut  si 
transferrentur,  convenienter  et  sine  injuria  non  id 
paterentur.  Eodem  modo,  io  illa  admirabili  et  glo- 
rificata  dispositione,  et  aeque  disposita  glonficatione 
beatae  civitatis  Dei  ita  quisque  quod  adeptus  fuerit 
amabit  ut  statum  suum  potiori  gradu  immutari  non 
velit.  Quare?  Quia  cuique  satis  erit  sua  felicitas  et 
bcatiludo,  sibi  promeritis  suis  misericorditer  imper- 
tita.  Amplius,  si  hi,quijamtunc  in   ipsius  corporis 


unitate  locati  fuerint,  majora  quam  sint  adepti  desi-  C  sanitati  restitutos  ornamentis   perfectae  justitise  et 


derarent,  eo  ipso  miseri  essent,  quod  nondum  habe- 
rent  "*  quod  vellent.  In  quo  enim  alicui,  quod  cupit 
deest,  in  eo  miser  sit  necesse  est .  Sed  absit  ab  illo 
regno  omnismiseria  !  Aderit  itaque  omnibus  omnis 
Fiifficienlia,  quam  perficiet  in  singulis  unanimis  et 
plena  concordia.  Mali  vero  in  discordia  tanta  persi- 
stent  ut  eorum  corpus  et  anima  semper  dissideant. 
Nam  et  corpus  animam  odio  habebit,  eo  quod  male 
unquam  cogitaverit,  et  anima  corpus  eo  quod  male 
cogitata  opere  compleverit,  pro  quibus  omnibus 
torquebuntur  in  "•  poenis. 

CAPUT  LXV. 
De  honore  et  dedecore. 
Undecima  pars  beatitudinis,  hoaor   dicilur  ;    mi- 


incorruplibilitatis  omabit  adductosque  in  filios  suos 
sibi  adoptabit,  regoi  sui  consortes  cfficiet  et  haeredes, 
Filioque  £U0  unigenito,  sibi  per  omnia  aequali  et 
coomnipotenti,  concorporales  statuet  et  cohseredes, 
omnique  creaturae  jubebit  ut  in  omni  quod  volemus 
nobis  obediat,  vocatosque  nos  nomine  suo  deos 
faciet.  Ipse  cnim  d\c\i:  Egodixi:  Dii  estis,  et  fHii 
Excehi  omnes  (Psal,  lxxxi,6).  Sed  Ipse  Deusdeificans 
est,  tu  vero  deus  deificatus.  At  foriasse  ais  ;  Haec 
ratio  lua  in  illis  quidem  magnis  apostolis,  ocu 
martyribus,  potest  existere  rata,  in  me  autem  (qui 
utinam  inter  illos  vel  minimus  esse  merear  I)  non 
inteiligo  quonam  pacto  constare  queat.  Ad  hoc 
intende,  quaeso,et  intellige  quia  nullum  justorum  ab 

seriae' vero^  dedecuVrHonorari"  Vomo  7b""omn[bus  D  '^^  deitate  excepit,  Deus,ubiait :  Dii  estU,   et  filii 

appelit  •••,  aut  eorum  verbis,  aut  factis.  Verbis  qui^      Excelsi  omnes. 


dem,  ut  eum  collaudcnt  ?  factis  autem,  ut  sibi  eum 
praeponant.  Sed,  cum  honorem  hujusmodi  appetit, 
tale  est  ac  si  unua  vermis  ••^  quaerat  ab  aliis  lau- 
dari  eisque  in  regimine  praeponi.  Hunc  tamen  hono- 
rem,licetnullus  sit  pene,  nemo  potest  hic  ad  ple- 


CAPUT  LXVH. 

Similitudo  inter  Deum  et  ignem  •••. 

Verum  ut  dicta  melius  eluceant,  considera   sub 

exemplo  naturam  ignis  et  naturam  rerum  ignitarom, 

si  forte  ibi  aliquatenus  queas  imaginari   qualiter  illi 


VARLE  LECTIONES. 

•"  Quodnondum  haberent  ms.  Vict.  et  Edit,  Co/.quonondurahabercnt.*"Torquenturinm*.  torquebuotur 
•••  Ab  omnibus  appctitm*.  il.  1  ab  hominibus  appelit.  •"  Unus  vermis  ms.  A.  1  et  Edit.  Col  mus 
unus.  •••  Inhonorabitur  m«.  Ffc/.  eiEdii.  Colon.  Eixhonorabitur.  '■•  De  paupere  in  Regnum  adoptala 
m^.Ftc^  ei  £(f«.Co/.  Depaupere  in  regem  adoptato.  •**  Illum  videret  ms.  Vict.  et  Edit.  Colon.  omiii. 
illum.  •'•  Simililudo  inter  Deum  etignem  ms.  Vict.  et  Edit,  Coi,  similitudine  inter  ignem  et  Deitelem.; 


m. 


G44 


LIB.  DES.  ANSELMl  SIMILITUDINIBUS. 


642 


suinmaB  majeslati  *••,  pro  modulo  luo,  possis  parli- A  Si  vera  adhuc  omnino  secunis   existeres   quod  ea 


cipando  deificari.  Ecce  ignis  unus  est,  et  in  sua 
natura  calidus.  In  hunc  ignem  pone  lignum,  plum- 
bum  et  ferrum  simul.  Itaque  cum  lignum  fuerit  in 
carbones  conversum  et  plumbum  liquefaclura,  ila  ut 
incarbonibusnihil  nisi  ignis  appareat  et  plumbo 
nibil  caloris  addi  queat,  necdum  tamen  poterunl 
ferroin  calore  coaequari,  quod  nondum  forsilan  peni- 
lusincanduitigni.  Licet  igilur  aliud  alio  magis  in 
calore  profeceril  singulorum  tamen  servata  nalura, 
sua,  usitato  loculionis  modo,  quiaquod  ignitum,  est 
per  se  dicilur  ignis.  Sic  erit  in  illa  beala  superno- 
rum  civium  socielate,  de  qua  loquiraur  •*'.  Nam 
quemadmodum  hi  qui  summfc  deitati  sunt  propin- 
quiores,  et  ob  hoc  aliis  prsestantiores,   dii  diccntur 


dum  fiveres,  nullo  evenlu  arailteres,  omitio  dicere 
ulpumcogitare  •"possis  au  non  quid  exsultationis 
tibi  deesso. 

GAPUT  LXIX. 
De  securitate  et  timore. 
Tertiam  decimam  beaiitudinis  partem,  accipe  secu- 
r.tatem  ;  miseriae  vero,  timorem.  Haec  alias  siqui- 
dem  omnes  beatitudinis  partes  confinnat,  nec 
haberi  possuntperfectesineilia.  Tunc  enim  perfecte 
homo  eas  habel,  cum  uusquam  amitlere  timet. 
Verum  "*  in  hac  vita  nihil  quis  [potest  habere,  unde 
securus  valeat  esse.  Sub  eodem  enim  momentopau- 
per  exdivite,  mortuus  ex  vivo  potest  existere.  Ergo 
nec  alias  beatitudinis  partes,  nec  securilatem   per- 


ita  elqui  iIlissuntinferiores,(quoniam  unaeleadem,  d  fectam  hic  habet.  Quia  tamen  non  semper  quod  pa 

-    ^.  : : j^:i-.: :._. ••    ?  fiitii.  ilmA*  »•*     ««J   -..-» i^ ^a>. 


qua  ei  ipsi,  summse  dcitati  prosua  capacitate  parlici 
pant)  simili  nomine  dcos  dicendos  nec*esse  est.  Talis 
honor,  ut  pra^Iibavimus,  justis  pro  modo  meritorum 
exhibebitur.  Quisquis  vero  malus  e  contra  •"  sic 
exhonorabilur  ut,  in  omni  fetore  dejectus,  vermium 
etiamdominio  subjicietur. 

CAPUT  LXVIII. 
De  poientia  et  impotentia. 
Duodecima  pars  beatiludinis  est  potentia  ;  miseriae 
vero  impotentia.  Veram  ille  polentiam  obtinet  qui 
quMicunquc  volueril  faccre  potest.  Quod  quia  nullus 
hic  valet  facere,  nec  veram  hic  potentiam  potest  '"* 
habere.  Quiatamen  quandoque  quod  vultfacere  po- 
test,  nec  omnino  impotantiae  subjacet.    Verum  in 


tilur  timet  ••*,  sed  quandoque   effugere  potest,  nec 
summum  timorem  hic  habet.   In  fuluro  autem,    aul 
securitatem  perfectam,  aut  econtra  summum   habe- 
bil  timorera.  Bonus  autem  quidquid  voluerit  habebit 
et  nihil  ex  eo  se  amissurum  timebit. 
CAPUT  LXX. 
Quod  nullus  amittat  bona  semel  adepta. 
Dicoenim  quod   si  ea  perdilurus   est,  aut  ipse 
voleteaperdere  sua  sponle,  autDeus  volet  ei  vo- 
lenti  iila  auferre,  aut  aliquisalius  Deo  fortior  super- 
veniens,ea  tollel  ab  illo,  Deo  et  ipso  non   volenle. 
Sed  certe  nec  ipse,  abjeclo  tanto  bono,    ia  miserias 
qoas  se  evasisse  gratiosus  exsultabit  recidere  volet, 
nec  Deus,  qui  illud  tam  larga  et  clementi   bonitate 


fuluro,  aut  vere  praepotens,  aut  omnino  seraperque  q  donavit,  id  ei  aliquando  "*  auferre   volet,  nec   ullus 


impotens  erit.  Bonus  auteni  quidquid  •**  voluerit 
facere  poterit,  quuniam  ipsum  Omnipotenlem  in  om- 
nibussuae  volunlati  concordantem  habebit.  ftlalui 
vero  nihil  quod  velit  agere  quibit.  Quando  ergo 
cum  tanto  honore  ct  cum  caeteris  prsctaxatis  hanc 
adeptus  fueris  omnipotenliam,  non  video  quaratione 
possis  cupcre  ampliorera.  Igitur,  dura  possessione 
harura  bealitudinura  quas  digessimus  felix  fueris, 
nonne  sufTiciens  tibi  videbcris  ?  Et  maxime,  inquis. 
Age  igitur.  Si  in  omnibus  istis  vel  una  die,  sicut 
exposita  sunt,  securus  viveres,  gauderes  sine  dubio. 
Si  autem  mense,  vel  uno  anno  laetificaveris,  si  toto 
tempore  vitae  tuae,  quid  faceres  ?  Nec  dici  quidem 
potestyUt  autumo,  laetitiae  modus.  Darem  pretium 
^^  utique  libcns  quidquid  haberera,  et  raemetipsum 


etiam  fortior  Deo  superveniet,  qui,  Deo  justum  pro- 
tegente,  hoc  illo  aliquatenus  tollet.  Malus  vero  et 
semper  tormenta  quaepatietur  pavebit,  et  nunquam 
ex  eis  evadere  poterit. 

CAPUT  LXXI. 
Degaudio  et  tristitia. 
Quarta  decima  beatitudinis  •"  pars,  gaudium  ; 
raiseriaB  vero  tristiliaest.  Gaudium  perfectura  solus 
ille  potest  habere  qui  praedictas  omnes  beatitudinis 
partes  potest  obtinere.  Quanim  quia  ullam  nemo  hic 
hobere  potest,  patel  quia  nec  gaudium  sum- 
mum  hic  retinere  valet  ••'.  Sic  et  ille  solus  vere 
tristitiampatitursummam»»^quem  praedictae  omnes 
miseriaepartesommnocoarctant.  Verum  quia  nullus 
ex  toto  hic  eas  patitur,  liquetquia  nec  in  summa  tris- 


iosuper,  si  sic,  et  non  aliter,  ea  adipisci  valerem.  ^  tiliahichabeatur***.  Insaeculoautemfuluroaut  laetitia 

VARIiE  LECTIONES. 

•■•Summae  majestati  ms.  Vict .  et  Edit.  CoL  summae  Deitati  •■'  De  qua  loquitur  mts.  et  Edit.  Col.  de  qua 
loquimur.  ***iAeL\us  sli,  econira  ms.Vicl.  et  Kdit.  CoL  malus,  econtra.  •*VoIuerit,  facere  potest.  ms.A 
1  voluerit,  potest.  •••Bonus  vcro  qaicquid  ms.  A.  i  Bonus  enim  quid.  ••*Quid  faceres  V  Nec  dici 
quidem  potest,  ut  autumo,  laetiti^e  modus.  Darem  precium  ms.  Vict,  et  Edit,  Col.  quid  faceres  ?  dares 
precium  ?  •••Utrum  cogitarem*.  Vict.  et  Edit.  Co/.  utrum  et  cogitare.  ••■Possuntfirmitcr  atque  perfecte 
sine  illa.  Verumm*.  Vict.  et  Edit.  Col.  Possunt  perfecie  sine  illa.  Verum  mss.  Bec.  et  A.  l.  Possunt 
perfecte,  sineilla.  Tunc  enim  perfecte  homo  eas  habet,  cum  nusquam  amittere  timet.  Verum.  ••^Non 
semper  patitur,  quodlimet  :  111«.  non  semperquodpatitur  timet.  •••Id  ea  aliquando  ms.  Vict.  et  Edit. 
Col,  id  ei  aliquando  •••Quarta  deciroa  beatitudinis m«.  Vict.  etEdit.  Coi.  Quarta  decima  igitur  beatitu- 
dinis.  ••^Retinere  valet  ms.  A.  1  habere  valet,  ^'Solus  vere  iristitiam  patitur  summam  ms.  A.  i  solus  pati 
potest  tristitiam  summam .  ••'Neeetiamsummatilstitiahichabeturm/f.  A.1  et  VictAZ  et  Editj  Cot.  nac  ia 
summa  tristitia  bic  habeatur. 


643 


EADMERI  MONACHI  GANTUARIENSIS 


aut  tristitia  quisqoe  replebitQrsumiDa.  Bonus  enim  A  iUuc  lateDter  et   roultmn  eallide,  ut  quasi 

quisque  omuiDO  lunc  polerit  •*•  gaudere,  quia  prae- 

dictas  omnes  bralitudinis  partes  obtinebit  perfecte. 

Quidergo  beatios  isto,  qui  tanto   replebitur  gaudio 

^K  Adhac  tamen  ad  cumulum  beatiludinis  sue  aliud 

babebit,  uude  magis  possitgaudere ;  quia  eoimquis- 

que,  sicut  se,  alterum  amabit,  patet  quia  sicdeilUus 

felicitate,  ut  de  sua,  gaudebit.  Quot  igitur  et  quanta 

gaudia  quisque  obtinebit  qui  de  tot  et  taotis  beati- 

tudinibus  sanclorum  jubilabit  ?  Quod  si  tantum   de 

aliis,  quos  ut  se  diliget,  gaudebit,  quantum  de  Deo, 

quem  supra  se  diliget,  exsultabit  ?    Gaudium   enim 

erit  etintus  et  extra  gaudium  sursum  alque  deorsum, 

gaudium  rircum  circa  ubique  gaudium  plenum.  Ha- 

lus  vero  e  conlra  Iristilia  replebitur  summa,   quia 

omnes  miseriae  partes,  quibus  nihilominus    se  cir-  jg 

cumseptum  sentiet,  inevitabililer  ^*  sine  fine  patie- 

tur  et  indesinenter. 

CAPUT  LXXII. 
De  cupidUaie  mundani  hanoris, 
Sic  agunl  **■  illi  qui  mundi  hujus  honoros  appe- 
tunt,  quoniodo  pueri  qui  sequuntur  papiliones. 
Papiliones  cnim  cum  volant,  tramiteni  rectum  nun- 
quam  tenent,  sed  huc  illucque  se  agitant,  cumque 
alicubi  residere  videntur  •**,  nec  ibi  diu  morantur» 
Hos  autem  cum  pueri  capere  volunt,  cito  post  eoa 
currere  satagunt,  et  quia  non  ad  suos  pedes,  sed  a 
papiliones  intendunt,  aliquando  in  foveam  cadunt, 
seque  iromaniler  laedunt.  Pierumque  vero,  cam  eos 
vident    alicubi   insedisse   **%   inccdunt  suaviier  et 

caute,  ut  cos  valeant  comprehendere.  Quod  dum      , r— —  i— 

faciunt,  manibus  quoqoe  plaudunt,   et  ad   invicem  ^  Sicque  rursus  domini  sui  gratiam  perdit  quam  pnus 


644 

nullo 
sciente  valeant  eos  obtinere  ;  et  quo  domappropriant, 
vehementer  gaudent  et  exsultant.  Sed  cum  proprius 
accesserint  eosque  se  posse  jam  apprehendere  puta- 
verint,  bonores  de  manibua  eonim  se  excutiunt,  el 
aliqua  de  causa  ad  illos  aliquoa  se  transferunt.  Quos 
si  quandoque  adepti  fuerint,  gratulantur,  quasi  ali* 
quem  verum  honorcm  fuerint  assecuti,  cum  ad  veri 
honoris  culmen  pervenire  non  poasint,  si  non 
hos,  pro  suorum  ***  satisfactione  commissorum, 
reliquerint. 

CAPUT  LXXIII. 

Sifnilitudo  inter  Deum  et  aliquem  dominum. 

Ita  inter  ***  Deum  ei  homines  agitur  quomodo 
inter  dominom  aliquem  et  servos  iliius,  qui  vulgo 
naturalea  vocantur.  Si  enim  dominus  naturali  servo 
aliquid  jusserit  et  servus  domino  libenter  obedierit, 
agit  servua  quod  debet  et  quod  domino  ***placet.Si 
autem  domioi  sui  prseceptis  restilerit,  gratiam  ipsius 
atatim  amiltit.  Quam  si  volueritrecuperare,  ad  dein- 
ceps  domino  suo  Hdeiiter  servire,  sicut  prius  debue- 
rat  naturaliter  fecisae,  ai  ei  dominus  tunc  jusseht, 
jurat  quod  ejus  obediet  praeceptis,  eique  fidelius  "' 
serviet  quandiu  vixerit.  Quo  foclo,  dominus  ei  con- 
donat  quod  deliquit,  et  si  ita  domino  ***  placuerit, 
aliquid  proprietalis,  unde  vivat,  habere  concedit.  Ve- 
rum,  aliquanto  lemporis  transacto,  servus  paulalim 
incipit  qua»  juraverat  oblivisci,  et  ab  amore  domioi 
sui  tepescit.  Et  quia  ea  quae  dominusjubetsibidura 
yidentur,  prius  qusedam,  poslmodum  plura  transgre- 
dilur,  donec  in  omnibus  pene   perjurus   babealar. 


levi  voce  dicunt  :  Ecce  jam  eos  babebimus,  ecce  eos 
jam  habebirous.  Sed  ***  cum  proprius  accedentes  eos 
apprehendere  tentant,  papiliones  avolant.  Siquando 
vero  eos  apprehenderint,  exsultant  de  nihilo,  quasi 
magnum  quid  fuerint  adepti.  Similiter  autem  faciunt 
qui  mundi  hujus  honores  appelunt.  Honores  enim 
hujus  niundi  nunquam  certam  tenentviam,  sed  in- 
certis  diverliculis  de  uno  ad  alium  iransvolant. 
Cumque  sub  alicujus  substiterent  potestate  non  ibt 
diu  possunt  remanere.  Hos  ergo  dum  stolti  homines 
assequi  cupiunt,  festinant  post  eos  quibuscunque 
modis  possunt.  Et  quia  non  considerant  quo  eoa 
modo  assequantur,  sed  utquoquo  modo  **^  adipiscantur, 
sspius  in  gravia  crimina  decidunt,  quibus  suas  ani- 


recuperaverat  sponsione  correclionis.  Quid  ergo 
amplius  ***  faciet  t  Quid  aliud  promittere  polest  ? 
Naturale  jus  corrupit,  jusjurandom  violavit.  Est 
tamen  aliud  quod  adhuc  faciendum  invenit  servus. 
Licentia  enim  domini  sui  aliquid  retinoerat  in  pro- 
prietatc  ***,  unde  se  potest,  ut  antea,  reconciliare. 
Postquam  ergo  ae  errasse  cognoscit  ***,  ad  dominom 
suum  redit,  eum  exorans  **'  hujosmodi  verbis  :  Do- 
mine,  inquit,  confiteor  meam  iniquitatem,  quia  quod 
tibi  naturaliter  debueram,  quodque  postmodura  ju- 
rejurando  promiseram,  lotum  ad  meamtransgressus 
sum  miseriam.  Sed  adhuc  aemel  indulge  mihi,  si  **^ 
placet,  quidquid  deliqui,  et  ego  tibi  reddam  quidquid 
proprietaiis  per  tuam  licentiam  hacteous  retinui  * 


roas  vebementer  laedunt.  Aliquando  vero,  eum  vide-  ^  Me  autem  ipsum  ita  in  tuo  servitio  astringam    quod 
rint  eos  alicubi   quasi  paratos  sibi  esse    accedunt      meam  ex  toto  voluntatem  dimittam,  tuam   vero,   in 

VARI^  LECTIONES. 

***Oranino  tunc  poterit  fni.  A.  i  perfecte  poterit.  **'Quo  tunc  replebitur  justua  gaudio  ?  mn.  qui  tanto 
replebttur  caudio.  **'Menialiter  mis.  e/ £<ii^  Col.  inevitabiliter.  ***  Sic  agunt  ms.  A.  1  sic  enim 
agunt.  ***DeMdere  videanlurmi.  i4.  1  resederunt  L.  residere  vidoantur.  ***ATicubi  insedisse  mss,  A.  1 
Vict.  et  Edit  Col.  alicubi  resedisse.  '^'Ecce  jam  eos  babebimus.  Sed  ms.  A.  i  Ecce  jam  eos 
babebimus,  ecce  jam  eos  habebimus.  Sed.  **'Sed  ut  quoquo  modo  ms.  A.  i  sed  ut  quomodo. 
•**Cum  suorum m«.  4.  Ipro  suorum.  •^•Ita  inler  ms.  A.  i  sic  enim  inler.  •••Et  quod  Domino  ms. 
A.  1  et  Domino.  **^Eique  fidelius  mss.  A.  1  Vict.  13  etEditCoL  eique  fideliter.  ***  Et  si  ita  Domino 
ms.A.  i  et  si  ita  sibi.  ***Quid  ergo  mi.^.  1  Quid  amplius.  ***Detinuerat  proprietatis  mss.  retinuerat 
in  proprietate  Edit.  Col.  relinuerat  de  proprietate  ms.  Vict.  13  retinuerat  in  proprietatem.  "•Se  errasse 
cognoscitmf.  Victor.  13  se  peccasse  cognoscit.  *•*  Eum  orans  mss.A.  1  Vict.  13  et  Edit.  Colon.  eum 
oxorans.  ••Udbuc  indulge,  ai  mss.  et  Edit.  Colon.  adhuc  aemei  indulge  mibi,  ai.  '•'flaeteaus  detl- 
mi  mss.A.  1  Vief.  13  etEditCol.  hactenusretinui. 


645 


UB.  DB  S.  ANSBLMI  SIllflLITUDINIBUS. 


646 


quantum  polero,  faciam.  Et,  ut  eam  scper  valeam  A 
implerc,  pooam  me  in  illorum  subjeclione  qui  me 
illam  sciant  et  velint  docere  ***,  et  admonendo,  cor- 
riplendo,  casligando  faciant  costodire.  De  quibus 
omnibus  faciara  tibi  jusjurandum,si  mihi  indulseris 
quidquid  hactenus  deliqui.  Tunc  doroinus  :  Et  ego 
adhuc,  inquit,  indulgeo  tibi  omnia  quae  petis,  si  tu 
omnia  feceris  quse  promittis.  Sed  boc  sciaa  quia  nisi 
banc  eonventionera  custodieris,  vel  si  eara  casu  in 
aliquo  *••  violaveris,  nisi  ad  eamdem  poenitendo  *** 
redieris,  per  aliam  conveotionem  me  placare  oon 
poteris.  Eodem  itaque  modo  intcr  Deum  et  homines 
agitur.  Deus  enim  primo  homini  quiddam  praecepit, 
cui  si  ille  obedisset,  ei  profecto  placuisset  ••'.  Sed 
quia  illius  praeceptum  praeieriit,  gratiam  ejus  statim 
perdidit.  Hanc  ergo  si  voluerit  homo  recuperare»  q 
sicut  Deusjubet,  jurat  in  baptismate  quodaudivimus 
nium  servum  jurasse.  Sedquia  et  hocipsum  saepius 
transgreditur  •••  relictis  omnibos  cum  propria  vo- 
luntate,  monachus  •••  efiicitur.  Aut  ergo  monachus 
salvabitur,  aut  aliter  damnabitur  •••. 

CAPUT  LXXIV. 
SimUitudo  inlerdiabolum  et  improbumpladtatoTem- 
Yerum  scieodum  est  quia  •••  sic  placitat  diabolus 
contra  hominem  quomodo  improbus  placitator  con- 
tm  alium  aliquem.  Improbus  enim  placitator  licet 
non  habeat  rectum  ••^,  tamen  propter  improbitatem 
suam  veniens  ad  placitum,  hoc  quod  cst  injuslura, 
justura,  et  quod  estjustum  vult  ostendfreinjustun. 
Sed  cum  eura  aliquis  jurisperitus  audit,  et  quia  non 
rectam  habeat  causam  agnoscit,  judicat  esse  inju- 
stum  quod  illedicebatjustum,  etesse  justum  quod  ille  ^ 
asserebat  iDJustum.Sicque  illeconvictusa  placitodis- 
cedit  dolens,  quod  aliquid  facere  non  poterit*^*.  Sed 
aliquanto  teropore  transacto,  postquam  hoc  judicium 
pntat  oblivioni  esse  traditum,  suam  rursus  incipit 
causam,  dicens  sibi  fieri  injuriam.  Quod  si  aliquis 
sibt  dixerit  hoc  jam  esse  definitum,  dicit  non  recte 
esse  judicatum  ••*.  Sed  i)le  quid  semel  jam  vicit,  non 
altendat  ad  ea  qus  dicit,  sed  tantum  dicat :  Quod 
temelest  bcnedefinitum^  non  e$i  iterum  "^incipien- 


rifim.  Sic  enim  sine  labore  semper  ab  inimico  suo  se 
poterit  liberare.  Similiter  autem  diabolus  •""  plact- 
tat  contra  hominem  :  locus  autem  placili  hujus  est 
cor  hominis  ipsius  "*>  Adhunc  ilaque  locum  dia- 
bolus  venit  ad  placilum.  Et  licet  sciat  quod  rectum 
non  habeaty  taraen  ibi  asserit  verum  esse  quod  fal- 
sum  est,  et  falsum  quod  verum  est  •'^.  Ibi  namque 
dicit  cogitationem,  quara  immittit,  veram  esse.  sci- 
licet  quod  "^*  homo  debeat  mundura  diligere,divitias 
et  honores  appetere,  desideria  carnis  adimplere,  haec 
et  his  similia  facere  :  quod  quidem  falsura  est.  Bx 
alia  vero  parte  dicit  esse  falsura  quod  homo  de- 
beat  mundum  relinquere,  divilias  et  honores  con- 
temnere,  desideria  carnis  abscindere,  eleemosynis 
peccata  sua  redimere  •''•,  monacbatum  demura  acci- 
pere  •'•,  haec  et  alia  raulta  facere  :  quod  totura  ve- 
rum  probatur  esse.  Sed  cum  aliquis,  qui  inter  re- 
ct08  et  non  rectos  cogitatus  scit  discernere,  audit 
diabolum  in  corde  suo  haec  dicere,  judicat  injustum 
csse  cogitatum  quem  ille  esse  justum  dicebat,  et  esse 
justum  quem  ille  ii^ustum  esse  affirmabat.  fit  hoc 
judicio  facto,  abjicit  injustum  et  sequilur  justura, 
contemnensque  saeculura  ^^  accedit  ad  monacha- 
tum  •'^.  Sicque  diabolus  convictus  a  cordis  placito 
recedit,  contristaturque  quia  vincere  non  potuit.  Sed 
postquam  sperat  diabolus  quia  homo  oblitus  fuerit 
quod  antea  sic  judicaverat  •^,  putans  eura  in  aliqua 
parte  posse  invenire  immunitum  •••,  ad  eumdera 
locum  cordis  revertitur,  renovatoque  placito,  quasi 
non  recte  definito,  conqueritur.  Quod  si  ille  pro 
certo  cognoverit  quia  ••^  rectum  judicavit  in  eo  quod 
saeculum  relinquendum  esse  censuit,diaboIus  statim 
non  esse  rectum  rcspondet  ut  eum  tam  ciio  vel  ita 
omnino  desereret,  adhuc  posse  sibi  ipsi,  reraanendo 
in  saeculo,  iudulgere,  paujperibus  vel  suis  ad  eura 
respicientibus  subvenirc  •••.  Sed  ille  qui  semel 
mundum  ipsumque  diabolum  recte  superavit  non 
curet  ea  •••  quae  fraudulenter  ei  dicit,  sed  finnura 
teneat  •••  quia  quod  semcl  juste  et  stabilitum  non 
cst  denao  •••  destruendum,  ct  quod  denique  recte 
definivit  rellnquendum  non  est  iterum  •••  appeten- 


VARIiE  LECTIONES. 

•••Sciant  et  velint  docere  tn«.  A,  sciant  docere.  •••lo  casu  aliquo  mss.  A.  i  Vict,  iZEdit.  Colon,  casu  in 
aliquo.  ••^Ad  eandem  pcenitentiam  mss,  etEttii,  CoL  adeamdera  poenitendo.  •••Qbedisset,  profecto  fecisset 
quod  facere  debuisset  etquod  Deo  placuisset  m«^.obedisset,  ei  profeclo  placuisset.  •••Saepius  transgreditur 
ms.  A.  1  omiitity  saepius.  •••Oranibus,  cura  propria  voluntate,  Monachus,  m«.  A.\i  omnibus.  •••Ali- 
ter  damnabitur  Edi^  Col.  aller  daranabitur  (sed  male.)  •••Verura  sciendum  est,  quia  ms.  A.  i  Verum  ei 
sciendum,  quia.  ••''Non  habeat  jusium  mss.  el  Edit.  Colon.  Noo  habeat  rectura.  •••Quod  aliquid  facere 
non  poterit  ms.  A.  1  quod  aliud  faciTe  non  potuit.  •••Recte  esse  judicatum  ms.  A.  i  recteesse  dijudica- 
turo.  •^•Non  altendit  ad...  tantum  dicit :  non  esse  iterum  mss.  A.  1  Vici.  i^  et  Edit.  Col.  non  attendat 
ad.,.  tantum  dicat..  nonest  iterura.  •'^Labore  ab  iniraico  suo  se  liberare  poterit.  Semper  autem  diabo- 
lus  mss.  et  Edii.  Col.  labore  semper  ab  inimico  suo  se  poterit  liberare.  Similiter  diabolus.  •^•Hominis 
alicojusm^.  A.  i  hominis  ipsius.  "^£1  econtra  ms.  A.  i.  et  falsum  ({uod  verura  est.  •'•Cogilationem, 
quam  immittit,  veram  esse,  scilicet,  quod  ms.  A.  1  cogitatione,  quam  immitlit,  verum  esse  quod.  •^Elee- 
mosynis  peccata  sua  redimere  ms.  A.  i  omittil.  •^Monacbatum  demura  acciperem^.  il.  1  ad  Monachatom 
accedere.  •'^Contemnensque  mundum  ms.  A.i  Vict.  iZ  et  Edit .  Co/.  contemnensque  saeculum.  •^•Ac- 
eipit  Monachatum  ms.  A,  i  ac^dit  ad  monachatum.  •'^Sic  judicaverat  ms.  i.  1  sic  judicaverit.  •••Pu- 
tans  eum  in  aliqua  parte  posse  invenire  imraunitura  ms.  A.  i  omittit.  ••41ie  pro  certo  cognoverit  quia 
ms.  A.  i  iile  ex  alia  parte  cogitaverit,  quia.    •••Adbuc  posse  sibi  ipsi  reroanendo  in  saeculo,  indulgere  ; 

?auperibos,  vel  suis  ad  eum  respicientibus,  subvenire  ms.  A.  i  omitiit.   •••Non  cura   ea  mss.  A.  1  et  vici. 
3   uon  curet  ea.   •••Sed  firmum  tenet  mss.  A.  i  et  Viei.  13  sed  firmum  teneat.    •••Non  esse  deouo  mss, 
A.i  ei  Viei.  i3flon  estdeauo.  •••Nod  esae  itenim  m$.  A.  1  non  est  iterum. 


dum. 

sernper  polerit  *"  superare 

GAPUT  LXXV. 

Similitudo  inier  Deum  et  guemlibet  regem  •". 

Deus  ipse  •"•  sic   inimicitias  exercetadversusdia- 


EADMERl  MONAGHI  CANTUARIENSlS. 


648 


Sic  enim  facile,  Deo  subvenieDte,  diabolum  A  Yersatione  gaudiura  esl  sccuritalis  tantie  ut   quisquis 
..  »«  jjj^^  ascenderil,   nolit   inde  unquam    re<iire.  Hsec 

aulem  omnia  rex  idem  Deus  habel  in  poiestate 
sua  ;  inimicus  vero  ejus,  id  est  diaboius,  tanl«  po- 
testatis  est  quod  omnes  ■"  Judaeos  alque  paganos, 
quos  extra  Chrislianismum  reperit,  nullo  obsistente 
rapiat,  elin  infernum  demergat  •••.  In  ipsum  quoque 
Chrislianismum  saepius  inlral,  et  eos  quos  debiles 
invenit  lenlando  violal,  animasque  ••*  corporibus 
inhabilantes  caplivas  asporlal.  Illos  vero,  qui  fortes 
sunt  et  bene  muniti.  postquam  ••»  eos  superare  ne- 
quit,  landera,  licel  trislis,  dimiltit.  In  monachalum 
quoque  non  valet  irrumpere,  nec  his  qui  monachi 
eflfeclisuntquidquarafaceremali,  nisi  ad  sfficulum 
redierint   corpore,  vel  corde,  vel   aliqua 


bolura  quomodo  rexquidam  contraprinciperaquem- 
dam  inimicum  suum.  Hic  autera  rex  habetin  regno 
suo  villam  admodum  amplam. 

CAPUT    LXXVL 
De  regnOy  etvilla,  ei  castellOy  et  dungeone  ••*. 
In  villa  vero  rex  habet  castellura  quoddam,  supra 
caslellum   autem   unura   dungeonera   ••*.  In  villa, 
quaedara    domus  sunt  validae,    plures  invalidae.    In 
castello  autem  firmitas  cst   tanta  ut,  si  quis  illuc 
confugerit,  nisi  inde  redierit,    ab  aliquo  Isedi   non 
possil.   Tanta  vero  securitas  est  in  dungeone'^»  ul,  g  aflFectione  ••*. 
si  quis  illuc  scmel  polerit  asccndere,   nunquam  eum 
inde  libeat  redire.  Haec  autem  omnia  ille  rex   habet 
in  potestate  sua.  Inimicus  vero  ejus  est  ista  fortis  ut 
quidquid   extra   villara   invenit,  sine  uUo  obstaculo 
comprehcnsura  abducat  ••*.  In  ipsam  quoque  villam 
.ssepius  inlrat,  et  domos  quas  invenit   invalidos  vio- 
lat,  eosque  qui  inhabilant  captivos  cum  suis  aspor- 
tat  "*.  Illas  vero  quas  firmas  invenil,  poslquara  eas 
irrumpere  nequit,  ad  extreraum  invilus  dimiitit.   In 
castellura  quoque  non  polest  ascendere,    nec  illuc 
confugienlibus  quidquam  mali  facere,  nisi   redierinl 
ad  praelium  villae.  Sed  si  amore   suorum    parenlum 
redierint,  quia  cos  audiunt  occidi  ct  male   tractari 
"',  et  per  foramen  vel  fenestram  curiose   respexe- 
rinl,  tunc  eos  facile  occidcre  aul  vulnerare  poterit. 
Quapropter  necesseest  eis  ut  nunquamad  clamorera 
parenlum   altcndanl,  nec  ad  bellum  *••  reverlantur, 
aut   respicianl,    sed  seraper,  ut  cop.perunt,    fugiant 
donec  ad  surarailatem  dungeonis   ••^   pervenerint. 
Postquam   enim   illuc   pervencrint,   erunt    omnino 
secun.    Ilaque   rcx  ille  Deus  est  qui  cura  diabolo 
bellum    habet.    Hic  in   suo   regno   habet  Christia- 
nismum  ;inChristianismo  vero,  monachalum ;  supra 
monachalum,  conversalionem  tantumraodo  ••■  ange- 
lorum.  In  Christianismo,  quidam  in  virtutibus  sun^ 
validi,  plures    vero   invalidi.  In  monachatu  autem 
firmilas  est  tanla  ut  si  quis,   illuc   confugiens,   mo- 
nachus  eflfectus  fuerit,  nisi  inde  poenitendo  redierit, 
a  diabolo   laedi  non  possit.  in  angelorum  vero  con- 


parenlum 


CAPUT  LXXVIL 
Similitudo  inter  monachumet  potionem,  et  abbatem 
et  medicum. 
Sed,   quia  hoc  saepius  solet  evenire  novitiis,  at- 
tendant  quia  •"  sic  agit  qui  monachalus  arripit  diflS- 
cultatem  •",  quomodo  infirmus  qui  gravem   accipit 
potionem.  Plenimque  etenim  contingit    ut  qui  ali- 
quam  patilur  infirmitatem  corporis,  potionem  quae- 
rat   qua  ab  illa  infirmitate  curari   valcal.  Cufnqae 
medicus  •••  ei  dicit  ut  illam  vel  illam  potionem  acci- 
piat,    et   sic  sanari  polerit,  erait  eam,  vel  graiisac- 
cipit   datara   ••^.  Sed  cum   potio  fortisejus   viscera 
riraatur,   mcmbra  omnia  percurril,  malos  huraores 
conlrahit,  vires  tollit,  corpus  dissolvit,  lerrae  pro- 
slernit  ••■,  desiderium  maximum   bibendi  in  eo   ac- 
cendil,  vel  dormiendi,  vcl  forasad  ventum   exeundi 
eique   medicus   haec  ioterdicit  •••,   commioans  quia 
morictur,   si  haec  fec^rit.  Heu  me,   infirmus  inquil, 
cur  potionem   hanc  accepi  ?  Male  raihi   prius  eraii 
etmolo  est  pejus.  Heu  1  quanto  meo  malo  ilios  vidi 
qui  hoc  consiliura  mihi  dederunt,  nec  mihi  quia  hoc 
et  hoc   me  oporteret  qui  praedixerunl.  Si  enim   hoc 
scivissem,  nunquara   potionem    accepissera.  Sicel 
sic  isle  conqueritur,  dum  potionem  coarctalur.  Cum 
vero  mali  humores  defluere    cocperint,   totumque 
coipus  paulatim   leviari,   gaudet  et  exsultat   quia 
talem  polionem  accepit  per  quam  ad  prislinam   sa- 
nitatem  redire  se  seniit,   et  horaines  qui  •*•  hoc 
consilium    ei    dederunt    benedicit.  Similiter  vero 


VARI^  LECTIONES. 

"^DiaboIura  poterit  ms,  A.  i  diabolura  seraperpoteril.  "•Et  aliquem  RegemmM.  etEdit,  Colon.ei  auem- 
libetRegem.  •••Deus  ipse  ms.  A.  1  Deus  enim  ipse.  •••El  dongeone  Edit.  Col.  et  divigione.  ■•'Unum   don- 
geonem  mj.  A.  1  unum  dungionem  Edit.  Col.  unum  divigionera.  »*»In  dongeonem*.  A.  1  in  dunjrioue Erfi* 
Co/.  in  divigione.  "•Abducit  mw.  abducat.    ••*Captivoscura  suisasportatm*.  i4.  l  captivos  asportat.     ••*Bl 
male  tractarims.  i4.  1  vel  malo  iractari.  •••Necab  bellum  Edii.  Col.  Nec  ad  bellandura.  "^Dongionismx.i 
1  dungionis  ErfiL  Co/.  divigionis.    '••Gonversaiionem  tanlummodo  m*.  1.1  omit,  taniummodo.    ***Ouod 
omnes  ms.   A.    1  ut   omnes.     •"•Rapit..  demergit  mss.  rapiat..  demergat.     ••*Animas  quoquems.  A.  4 
animasque.    •••IIIos  vero,  qui  forles  sunt,  et  bene  munili,  postquam  m*.  i4.  1  illos  vero,  quos  fortes  inve- 
nit,  postquam.    •"Vel  aliqua  parentura  aflfcctione  m*.  4.  1  vel  corde  mantwm;?/.    Vel   corde,   vel   aliqua 
parentum  aflTecliooe.  •"Attendant  novitii,  quia  mss.  sed  quia  hoc  saepius  solel  venire  novitiis;  altendaat  ouia 
•••Accipit  difficultatem   m^.   i4.    1    arripit  diffiruliatem  Edit.  Col.  arriperit  difficultatem'.     •••Cum  enim 
medicus  mss.  et  Edit.  Col.  cumque  raedicus.    ••^Vel  gratias  accipit  datam  ms.  A.  1  vel  datur  ei  et  accioit 
•••TerraB  infemum  prostemitm*.  A.  1  Terrae  prosternit.  ••'Medicus  mterdicit  mss.  et  Edit.  Col     Medicus 
h8ec interdicit.     '''Et  horoines  qui  ms,  A.i  et omnes, qui. 


649 


LiB.  Dfi  S.  ANSELMI  SlMIHTUDn^lTBUS. 


multoties  accidit  ut  aliquis,  qui  anims  suse  infirroi- 
tatem  considerat,  raedicinam  inde  spiritalem  quae- 
rat,  qua  ab  illa  vitiorum  suorum  infirmilate  mundari 
yaleat.  Cumque  ei  aliquis  spiritualis  homo  dicit 
quod  per  monachatum  posset  salrari,  dat  quidquid 
habet  ut  in  monaslerio  aliquo  suscipiatur,  vel  ei 
gratis  aliquando  conceditur,  et  suscipitur.  Sed  *" 
cum  ordinis  diRicultas  cogit  eum  vigilare,  dum  vellet 
dormire  ;  esurire,  dum  vellet  edere  ;  silire,  dum 
vellet  bibere  ;  lacere,  dum  vellet  loqui ;  legere  vel 
cantare,  dum  vellet  quiescere  ;  sedere,  cum  vellet 
stare  vel  ambulare  ;  aut  stare  vel  ambulare,  cum 
vellet  sedere  ;  injurias  sustinere  multas,  propriam 
voluntatem  ex  tolo  deserere  :  Me  miserum,  inquit, 
hunc  habitum  quare  suscepi  ?  Antea  male  agebam, 
sed   modo  pejus  ago,  quia  tot  el  tanta,  quae  mihi  g  novitiorum,  et  illos  qui  jam  sunt  interiusTn  con- 


650 

A  sancli  vero  hominesquasi  conversi.  Sed  nec  angeli 
sanctos  despiciunt,  quia  tenlationibus  aliquando 
victi  suHt,  nec  sancti  angelos,  quia  nuliam,  quam 
vincerent,  passi  sunl  tentationem.  Si  enim  Michael 
diceret  Petro  :  Tu  Dominum  negasti,  posset  Petrus 
respondere  :  Verum  quidem  est  quod  dicis,  sed  lu 
pro  Domino  nunquam  vel  unum  colaphum  sustinuisU. 
Quod  omnino  iion  faciunl,  sed  ita  exislunt  concor- 
des  ac  si  omnes  essent  angeli,  velhomines.  Sic  ergo 
sunt  *^*  isti  ac  si  nutriti  sint  omnes  aut  conversi. 

CAPUT  LXXIX. 

Similicudo  inter  monachos^  etangeloi,et  Deum^*^. 

Sic  est    inter  monachorum    congregationcm  ia 

terris  etcongregationem  angelorumin  coelis,   quo- 

modo  inter  eos  qui  sunt  adhuc  exterius  in  cella 


jubenlur,  adimplere  non  valeo  ;  et  vix  nisi  invitus, 
aliquid  boni  perficere  valeo.  Quid  igitur  •"  ?  Vae 
inibi,  vse  mihi  !  Ut  quid  his  credidi  qui  mihi  boc 
consuluerunt  ?  Putabam  quod  omnes  isti  homines 
essent  sancti.  Haec  et  his  similia  novitius  dicit,  dum 
ordo  illi  imprimis  '"  videlur  gravis  ;  sed  postquam 
sensit  et  secum  considerat  "^  quia,  haec  unanimiter 
patiendo,  sicomnia  sua  posse  aboleri  peccatasicque 
aanitatem  animae  citius  recuperare,  totum  quod 
antea  grave  videbatur,  paulatim  leve  efficitur,  et 
quasi  jam  nibii  roale  babens,  Islari  incipit,  Deo 
Ijrratias  agit,  quia  monacbatum  suscipere  meruerit, 
et  omnes  qui  tale  consilium  sibi  dederunt  bene- 
dicit. 

CAPUT  LXXVIII. 

Canieniio  inter  monachos  conversos,  et  nutritos  *". 

Verum  quia  de  conversis  et  nutrilis  congregatur 

ordo  monachorum,  dicendum   est  quod  solet  esse 

coDtentio  qusedam  inter  nutritos  monachos  et  con- 

versos.  Asserunt  enim"*nutriti  se  nulla  crimina 

commisisse,  nec  se  in  sseculi  sordibus  coinquinasse, 

sed  quia  muqdam  ab  infantia  vitam  duxerunt,  et  in 

Dei  servitio  semper  laboraverunt,  illos  vero  econ- 

trario  semper  vixisse  *"  considerant,  et  ideo  merito 

inferiores  esse  judicant.  At  contra  conversi,   quia 

scientiam  exteriorum  habent  et  res  "'  monasterii 

sapienter   tractant,   nutritis  ipsis  necessaria  inve- 

niunt,  ordinem  quoque  suum  ferventius  plerumque 

custodiunt,  illos  vero  parum  in  his  valere  conside- 


gregatione   monachorum,  qui,  ut  prsevalent  •".  in 
omnibus  se  perfecte  custodiunt.  Hos  enim  abbas 
per  semetipsum  jam  omnia  docuil  quae  vult  eos  ob- 
servare  ;  illis  vero  magistros  ex  islis  prseponit  qui 
eos  doceant  qua»  debeant  custodlre.  Isti  jam  probati 
sunt  in  omni  humilitate,  et  obedientia,  et  patientia, 
et  observatione  omnium  quae  ordo  exposcit.  Illi  vero 
adhuc  probandi  "•  sunt,  ulrum  velint  esse  humiles, 
obedientes,  patientes,  etobservare  omnia  quse  ordo 
requirit.    Unumquemque   ergo  illorum   is  qui  eis 
magister  deputatus  est  probat,  et  arguendo  et  in- 
crepando.   PJerumque  etiam  flagellando   tentat  an 
aptus  ad  suscipiendum  •"  in  congregatione  aliorum 
existat.  Quem  si  viderit  cuncta  patienter  sustinere 
n  et  aliorum  consortio  per  omnia   dignum  esse,  venit 
ad  abbatem  nuntians  ei  coram  omni  coogregatione  : 
Domine,  inquit,  novitius  ille,  quemmihicommisisti, 
*•*,  ita  perfecte  se  habet  omnibus  modis,  quod  jam 
est  dignus  inter  nos  esse,  si  jubetis.  Quibus  auditis, 
abbas  aut  eum  reciplt,  communi  consilio  fratruoDy 
aut  aduc  dimittit,   ad  exemplum  aliorum  novitio- 
rum.  Sicque  de  isto  novitio  condigne  agitur,  qui 
servorum  Dei  consortio  jam  dignus  habetur.  IUum 
autem  novitium,  quem  magister  suus  viderit  inobe- 
dientem,  impauentem,  superbum,  susceptione  indi- 
gnum,  postquam  eum  diu    toleraverit,    multisque 
modis  emendare  tentaverit  **•,  tandem  si  nibil  pro- 
ficere  potest,  venit  ad  abbatem,  et  talia  ei  refert : 
Domine,   inquit,  novitiua  ille  quem  habui  in  *"  cu* 


rant,  ideo  se  meliores  iilis  sestimant,  sicque  aliis  ^  stodia,  ut  eum  docerem  quomodo  posset  esse  dignus 
alii  se  praeferunt,  dum  non  suam,  sed  aliorumin-  conversatione  nostra,  ita  perverse  se  habet  in  omni- 
firmitatem  attendunt.  Sed  si  vere  monachi  essent,  bus  quae  agit  ut  nec  inter  reliquos  novitios  dignus 
sic  esset  inter  eos  quomodo  iuter  angelos  in  coelis  sit  conversari.  Providere  itaque  vobis  convenit  quid 
et  homines  sanctos.    Angeli  enim  sunt  quasi  nutriti,      potius  de  eo  facieudum  sit.  Ad  hoc  ille  respondens, 

VARIJg  LECTIONES. 

^^Conceditur  et  suscipitur.  Sed  ms.  A.  I.conceditur.Sed.'''Etvixnisiinvitus,aliquidboniperficcre  valeo. 
Quid  igitur  ?  ms,  A.  1  omii,  "*In  principio  mss.et  Edit,  Colon.  imprimis.  *^Sentit,  et  secum  considerat, 
quia  etc.  ms.  A.  1  /ui?(: a^^r^via^  *"Inter  conversosMonachos,etnutritosm#.  Vict.etEdit.  CoLInterMona- 
clios  nulritos  etconversos.  "•Atlendunt  enim  ms.  Vicl.  iZ  asserunt  enim.  •"'Econtrario  vixisse  mss.  ron- 
trario  semper  vixisse.  •"Habent  et  res  ms.  A.  i  habent,  res.  •"Sic  ergo  sunt  ms.  A.i  sic  ergo  sint.  •■•Et 
Deum  ms.  Vict.  A.  1  etEdit.  Colon  omiiiunt.  •"Utprsevaleanlmw.utprajvalent.  •••Adhuc  probandi  ms. 
Vict.iZ  adhaec  probandi.*'*  Adrecipiendumms.  il.l  etEdit.Col.  etmt.  Vict.  iZnd  suscipiendum.  •'^Mihi 
commisisti mss.  A .  i  Vict.  i 3  et  Edit.  Colon.  mihi  commendastis.  •••Tentaverit,  mss.  A .  1  Vict.  13  et  Edit.  Col. 
tentavit.    "•Quembabuiinm««.    .1  et  Vict.  13  et  Edit.  Col.  quem  habebam  in. 

Pataol.  CLIX.  %i 


S51 


EADMERl  CANTtJABIENSIS  lfONACt(l! 


65t 


magielrum  horUtur  ul  cum  adhuc  omnibus  modis  A  in  quanlum  possunl,  suae  volunlali  obediunt,  sicque 

<  . j:^^^.    ^^i:...     ^o^a     :i1tim  !Mla«>         arl  vAamnm    ArolAi*tim      nafrta  «ni    kAa»     /•nlno  ¥UkrHi_ 


cmendare  conelur,  dicens  mclius  esse  illuminler 
reliquos  tolerare  quam  diroittere  ad  sceculum  reverli 
••^.  Sicque  novilius  islenec  in  congregalione  reci- 
pitur,  nec  a  cella  novitiorum  ezpellitur.  Similiier 
ergo  est  considerandum  per  omnia  inter  Deum  et 
angelos,  et  monachos,  quoroodo  inter  ilhim  abbatem, 
et  magistrum,  atque  novitios  monachos. 

CAPUT  LXXX. 


ad  regnum  coelorum,  patris  sni  Adae  culpa  perdl- 
tum,  haeredilario  jure  pervenire  contendunt.  Ter- 
tium  autem  hi,  qui  tantum  pro  terrenis  serviunt 
coroniodis,  quasi  milites  stipendiarii.  Sicergoper 
omnia  est  considerandum  inter  haec  tria  genera  et 
Deum,  quomodo  inter  alia  tria  snpradicta  et  impe- 
ratorem  suum. 

CAPUTLXXXI. 


Quod  monaeho  praity  H  aliquod  bonum  invitus 
faciat. 


Similitudo  inter  Deum^et  quemlibet  imperatorem  •". 
Videndum  etiam  est  sic  •••  esse  inler  Deam,  an- 

gelos  et  homines  •••,  quomodo  inter  imperatorem  Contingit  aliquando  quempiam  •^  sic   abondare 

terrenum  et  sibi  obsequentes.  Tria  quippe  sunt  ge-  bumoribus  malis  ut,  nisi  secetur,  aliter  sanari  non 

nera  hominum  qu»  terreno  imperatori  serviunt.  Alii  possit.  Ut  ergo  ab  eis  possit  ex  toto  niundari,  spon- 

.    __ — :_  v^u^...  ..:u:i  .i:.,j  ^  ^^^  prius  sc  faciat  ligari,  rogans  etiam  eos  qui 


enim  serviunt  ei  pro  terris  quas  habent,  nihil  aliud 
quarenles  nisi  quod  lcnent ;  alii,  quia  terras  ••^  re- 
cuperare  volunt  quas  eorum  parentes  aliqua  sua 
culpa  perdiderunt ;  alii  vero  pro  solidatis  •■■  tantum. 
lUos  itaque  *•'  Dominus  honestius  tractat  qui  nihil 
unquam  deliquerunl,  nec  aliud  quam  quod  habent 
quKrunt.  Hi  radicali  sunt  et  fundati,  nec  evelli  for- 
midant,  dum  se  in  voluntate  domini  sui  conservant 
•»* .  IUos  vero,  quorum  parentes  sibi  peccaverunl 
quique  pro  illorum  •••  haeredilate  sibi  serviunt  •**, 
aliquanto  vilius  *"  tractat,  modlsque  diversis  tentat, 
videlicel  conviciando,  comminando,  qusedam  gravia 
jubendo,  quandoque  etiam  flagellando.  Qui  ai  hsec 
omnia  humiliter  sustinuerint  et  Domini  sui  miseri- 
cordiam  patienter  exspectaverint,  tandem   eis   do- 


eum  secturi  sunt,  ut  non  eum  dimitlanl,  quidquid 
ipse  dicat,  donec  eum  perfecte  secuerint.  Cum  ergo 
putredinem  pungere  coeperint  et  resecare,  clamat, 
et  dicit  se  prius  nihil  •••  mali  habere,  comminator- 
que  eos,  nisi  eum  dimiserint,  occidere.  Sed  illi,  qui 
eum  hoc  dicere  propter  dolorem  sciunt,  non  veiba 
illius  atlendunl,  sed,  ut  coeperant,  putredine?)  per- 
fecte  abscindunt.  Cum  autem  ad  plenum  mundatus 
roelius  habueril,  eisdero,  quos  antea  ••*  rainabator 
occidere  •^,  gratias  agit,  quod  non  eum  ad  volun- 
tatem  suam  dimiserint.  Quid  ergo  ?  Nunquid  non 
ideo  prodest  si  sectio,  qui  eam  toleravit  invitua,  cum 
ad  eam  tolerandum  se  fecit  ligari  spontaneus  •••  ? 

^„.„. ^ , Prodest  revera,  qoia  per  eam  abscissa  est  infirmitas 

minus  haereditatem  patrum  suorum  reddit.  Si  vero  C  et  reparala  estsanitas^*'.  Simiiiter  autem  plerura- 


noluerint  baec  tolerarc,  nec  suam  valent  haeredita- 
tem  recuperare,  nec  aliud  vult  eis  dominus  dare* 
Illi  autem  qui  nihil  aliud  quaerunt  quam  sohdatas 
•••  et  ut  bene  pascuntur,  tandiu  imperatori  obse- 
quuntur  quandiu  haeceis  largitur.  Quae  si  eis  abun- 
dantar  donaverit,  laudant  eum,  et  dicunt  quia  vere 
•••  domino  tali  serviendum  est,  qui  lalia  •^*  servien- 
tibus  sibi  confert.  Si  vero  haec  illis  dare  destiterit, 
statim  recedunt,  ipso  vituperato,  et  incipiunt  servire 
ipsius  inimico.  Tria  igitur  haec  sunt  ••'  genera  ho- 
mioum  alicui  terreno  imperatori  militanlium.  Si- 
militer  autem  tria  sunt  genera  eorum  qui  supemo 
Regi  deserviunt.  Primum  genus  sunt  angeli,  qui, 
aetema  beatitudine  stabiles,  sibi  sine  omni  intermis- 


que  contingit  utaliquis  redundet  vitiis,  et  intelligat 
quod  aliter  salvari  non  valeat„  nisi  a  se  ferro  disln- 
ctioris  poenitentiae  ***  fuerint  resecata.  Ut  ergo  iode 
purgari  perfecle  queat,  allcui  in  monasterio  spoole 
sua  se  aligat.  Professionem  etenim  faciens,  ibi  sta- 
bilitatem  mommque  suorum  conversionem  promit- 
til,  seque  intra  monasterii  claustra  eo  tenore  reclu- 
dit  ut  medici  spiritnales,  videlicet  sui  pastores  qai 
eum  corrigere  debent,  quidquid  ipsa  postea  dicat, 
non  eum  dimiitant,  sed  ejus  vitia  resecent  et  emen- 
dent.  At  pleremque  cum  eum  coeperint  ad  meliora 
atimulare,  et  ejus  vitia  corripiendo  resecare,  recal- 
eitrat  atqoe  irascitur,  dicens  se  non  esseculpabilem, 
unde  reprehenditur,  ipeosque  qui  eum   arguunt  ali- 


sione  servientes.  Aliud  vero,  horoines  boni  sunt,  qui,  D  quando  etiam  perimere  miDatur.  Hi  vero,  qui  hoc 

VARIiE  LECTIONES. 

•''Reverti  mis.A.iVict.\3etEdit,Col.re\eTii  dimittilur.  •••Et  aliquem  Imperatorem  ms.  Victor. 
43  et  Edit.  CoL  et  quemlibet  Imperatorem.  •••yidendum  est,  sic  manuseript,  A.  1  videndum  eliam  sic. 
•••  Ethomines  et  Angelos  manuscript.  Angelos  et  homfnes.  ••^Alii,  qui  terras  mss.  A.  \  Vict.  13  et  Edit, 
Colon,  alii|  quia  terras.  •••Per  solidatis  ms.  A.  1  pro  solidis.  •••lUos  itaqueeto.  usque  ad  hasc  :  et  ut  bene 
pascantur,  transposita  sunt.  ••*Hi  radicati  sunt  et  fundati,  nec  evelli  formidant  dum  te  in  volunlate  Domini 
sui  conservant.  Hce  desunt  inmf,  4.1.  •••Quinque  proiliorum  mss.A.  1  Vict.etEdit.  CoL  quinqueilloram. 
•••Sibi  serviunt  ms.  A.  1  omit.  sibi.  ••'Aliquando  vilius  ms.  A.  1  aliquanto  vilius.  •••Quam  solidata  ms.  A, 
i  quamsolidos.  •••Dicunt  :  vere  mss,  Vict.  et  Edit.  Col.  dicunt,  quia  vere.  "•Quia  talia  mss,  a.  1  Vict. 
13  et  Edit.  Col.  qui  talia.  •"Triaigitur  haec  sunt  ms,  A.  1  Tria  haec  sunt.  •^•Coutingit  aliquando  quem- 
piam  ms.  4»  i  Sed  ad  hocquis  dicat  nihil  Monachoprodessequodinvilus  cogituragere.Cui  respondendum 
est  quia  aliquando  contingit  quempiam.  •^•Se  prius  nihil  ms,  A.  i  Sa  nihil.  •'^Quos  antea  ms.  A.  i 
quibua  antea.  •••Minabatur  occidere  mt.  A.  1  omittit  occidere.  •^•Voluntarius  mss,  et  Edit,  Col.  spon- 
Uncas^  ••^Reparata  est  aanitas  ms,  A.  i  reparata  sanitas.  '^'Ferro  districtioris  poeniteoliie  ms.  A.  1 
pmiL 


653 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


654 


eum  proferre  propter  ordiois  dislrictionem  cogno-  A  drantem  exigam.  Hoc  ita  judicato  ***,  convertitur 


scunt,  non  eum  ideo  dimittunt,  sed  ab  eo  dislricte 
stuUitiam,  ut  prsevalent,  nunc  hoc  nunc  illo  modo 
abscindunt  ***.  Cum  itaque  fuerit  emendatus  a  vitiis, 
et  milior  factus,  ad  se  reversus  eisdem  gratias  red- 
dit,  quibus  irascebatur,  quod  eum  reprebensum  "® 
correxerint.  Quid  igitur  ?  Nunquid  non  ideo  sibi 
proderit  il]a  tanta  districtio,  quia  eam  infirmitate 
carnis  "^  invitus  ad  horam  sustinuit  **',  cum  ad  eam 
sufiferendam  sponte  sua  in  monasterio  se  alligaverit  ? 
Proderit  utique,  quia  est  per  eam  liberatur  ab  omni 
infirmitate  vitiorum,  et  redit  ad  veram  sanitatem 
virtutum.  Sed  dicet  aliquis  *^' :  Melius  esset  ut  Deo 
sine  professione  serviret  spontaneus  quam  in  mo* 
nasterio  professione  se  alligans  servire  cogeretur 
invitus. 

CAPUT  LXXXII. 

Quam  magna  ^*^  sitspei  monachi  profesti. 

Hic  autem  est  respondendum  quia  tanta  dislanlia 

est  inter  illum  qui  non  vult  facere  Deo  promissio- 

nem  serviendi  sibi  *"*,  et  eum  qui  libenter  eam  fa- 

cit,  quanta  inter  bomines  duos  qui  ambo  ex  debito 

debent  servire  domino  uni.  Sed  unus  eorum   acce* 

dit  ad  dominum,  et  dicit :  Domine,  ex  toto  corde 

tibi  servire  volo,  sed   e«se  tibi  fidelem  promittere 

nolo.  Quiasi  hoctibi  promisso,  postea  peccarem'"*, 

gravius  delinquens  graviori  vindicta  dignus  existe- 

rem.  Qnanto  tamen   melius  potero,   serviam   tibi, 

sed,  si  quando  peccavero  tibi,  judica,  me  ut  illum 

qui  se  Cibi  essc  fidelem  minime  promisit.  Alter  vero 

venit,  et  dicil :  Domine,  ex  toto  corde  meo  tediligo, 

tibique  fidelitatem  et  subjectionem  promitto,   ut,    si 

aliquando  fecero  contra  praeceptum  tuum,   non  me 

judices  ut  alienum,  sedemendes  ut  proprium  ser* 

vum.  His  itaque  dictis,  evenit  ut  ambo  idem    pec- 

calum  postea  facianl,  ac  deinde  poenitentes  "^  ad 

misericordiam  domini  sui  veniant.  Dicit  ilaque  do- 

minus  illi  qui  sibi   fidelitatem  promittere  noluit : 

Quare  hoc  fecisti  ?  At  ille :  Domine,   inquit,   confi* 

teor  quia  deliqui,  sed  tamen  me  tibi  non  esse  deli- 

cturum  non  promisi.  Sed  ille  :  Ideone,   inquit,   no- 

luisti  mibi  fidelitatem  promitlere,  ut  posses  contra 

me  liberius  peccare  ?  Ergo  et   ego  contra  te,  non  ut 

erga  meum,  sed  ut  adversus  alienum  egamy  totum- 


ad  alium  ct  dicit  •••  :  Et  tu,  male  serve  ••*,  qui 
mihi  fidelitalem  promiseras,  et  ideo  tibi  magis  ca- 
vere  debueras,  quare  hoc  fecisti  ?  At  ille  :  Domine, 
ait,  confiteor  revera  me  deliquisse  tibique  fidelita- 
tem  promisisse.  Sed  postquam  me  poenitet  me  deli- 
quisse  ••',  debeo  ego  pejus  pati,  quia  tibi  fidelila- 
tem,  antequam  deliquissem,  promisi,  quam  ille  qui 
hanc  libi  vult  promiltere,  etiam  postquam  peccavit  ? 
Ideo  quippe  volui  me  esse  tuum  ut,  si  quando  pec- 
carem,  non  me  judicares  ut  alienum,  sed  emendares 
ut  proprium.  At  dominus  :  Ita  est,  inquit,  ut  dicis. 
Cum  ergo  voluero,  de  te  vindictam  accipiam,  ut  de 
meo.  Sic  autem  et  Deus  inter  professum  monachum 
et  nolentem  profiteri  judicat,   si   eos  contra  eum 

g  peccasse  pceniteat.  Non  solum  autem  professum 
mitius  judicat  *•'  non  professo,  sed  etiam  quolibel 
laico  adhuc  in  sseculo  constiluto.  Licet  enim  uterque 
idem  peccatum  commiUat,  tamen  si  toto  ex  corde 
monachum  poeniteat  deiiquisse,  eumque  ordinem, 
cui  se  subdidit,  ferventi  ••*  amore  custodiat,  ma- 
jorem  quam  laicus  misericordiam  consequetur, 
quantumiibet  ille  poeniteat  saecularibus  adhuc  de- 
tentus.  Si  vero  pcenitere  noluerit,  majori  quam  lai- 
cus  damnationi  subjacebit. 

CAPUT  LXXXIII. 

Similitudoinler  monachum  peccatem  et  laicum, 

Quod   ut  apertius  a  simili  videamus,   homines 

duos  unius  domini  servos  intueamur.   Ambo  itaque 

a  domino  illo  possessiones  proprias  obtineant  sibi, 

p  sub  jurejurando  •••  promisso  quod  ei  fideles  axi- 
stant.  Unus  tamen  illorum  conditione  lali  hoc 
faciat,  quod,  si  quid  •••  in  eum  quandoque  delin- 
quat  ••',  de  proprio  suo,  prout  fuerit  justum,  sibi 
emendet;  alter  vero  dominum  suum  adeo  diligat 
ut  nihil  proprium  retinere,  omnibus  ei  dimissis, 
familiarius  sibi  malit  ••'  servire.  Hoc  etiam  pactum 
cum  eo  facial  ••*  quod,  si  aliquando  ^*  quid  contra 
eum  commiUat,  de  aeipso,  non  de  re  •^  aliena,  sed 
ut  de  proprio,  quam  yoluerit  vindictam  asaumat. 
His  igitur  actis,  si  culpam  eamdem  committit  uter- 
que,  ac  deinde  poenitentia  ducti  velint  emendare, 
sed  ille  de  proprio,  quod  nec  adhuc  totum  vult  dare 
pro  illius  culpse  satisfactione,   iste  vero  de  seipso 


que  quod  eritmeijuris  •••,  usque  ad  ultimum  qua- D  quem  etiam  totum  domino  mancipaverat  prius,  vi- 

VARIiE  LECTIONES. 

••*  Ut  praevalent,  nnnc  hoc  illo  modo  abscindunt  ms,  A.  1  prsevalent,  abscindunt.  •••  Eum  repre* 
hendendo  mss.  A.  1  et  Vict.  13  et  Edit.  CoL  eam  reprehensum.  ••^  Infirmitatatem  carnis  m».  infirmitate 
camis.  ••*  Invitussustinaitm#5.  ad  horam  sustinuit  mi.  i4.  1  invitus  ad  horam  sustinuit.  •••  Sed  dicet 
aliauis  In  mss.  hic  incipit.  Caput.  82.  ••^  Quod  magna  mss.  et  Edit.  CoL  Quam  magna.  •••  Ad  serviendum 
sibi  mss.  el  Edit.  CoL  serviendi  sibi.  •••  Si  hoc  libi  promiito.  et  poslea  sibi  peccarem  mts.  si  hoc  tibi 
promisso,  postea  peccarem.  •"  Deinde  poenitenter  mss.  et  Edit.  CoL  deinde  pcenitenies.  •••  Meri  juris 
mss.  B.l  et  Vict.  13  et  Edit.  Cohn.  juns.  •"  Hoc  iiaque  judicato  mts.  A.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  hoc  ita 
judicato.  •••  Gonversus  ad  alium  dicit  m««.  il.  1  Vict.  i^  et  Edit.  Col.  converlitur  ad  alium,  et  dicit : 
••*  Et  tu  serve  mss.  et  lu  male  serve.  ••'  Poenitet,  quia  deliqui  mss.  poenitet  me  deliquisse,  •••  Ninus 
judicat  m<5.  i4.  1  et  Vict.  13  melius  judical.  ••*  Cum  ex  corde  Monacho  poeniteat  deliquisse,  eumque 
ordinem  cui  se  subdidit  fervenli  mss.  taraen  si  toto  ex  corde  Monachum  deliquisse  pceniteat,  eumqUe  cui  se 
subdidit  ordinem  ferventi.  •••  Sub  jurejurando  ms.  A.  1  Vict.  13  et  Edit.  CoL  sibi ;  jurejurando.  •••  Ut 
si  qmdms.  Vict.  et  Edit.  Col.  quod  si  quid.  ••'  Delinquat  ms.  A.  i  deliquerit.  •••  Familiarius  sibi 
mali  m<.  A.  1  familiarius  velit.  •••  Cum  eo  laciat  ms.  A.  1  cum  eo  componat.  "*  Ut  si  aliquando  ms.  A» 
Vict.  13  et  Edit.  CoL  quod  si  aliquando.  •''^  Non  utde  re  ms.  A.  i  Vict.  13  et  Edit.  CoL  non  de  re. 


m 


EADMBRl  CANtUARIENSlS  MONACHl 


666 


deatque  *^'  dominufl  quod  ille  taDtum  facere  nolit,  A  Ipsam  quoque  vestro  assigoabo  praeposito,  ut  ex  ea 


etiam  *^  postquam  sibi  peccavit,  quantum  iste, 
priusquam  in  illum  dclinqueret,  fecit.  De  quo,  in- 
quam,  majorcm  velle  videtur  babere  misericordiam 
•'*,  an  cum  illo  ■'•  videlur  velle  mitius  agere  quem 
operibus  "^*  comprobat  se  minus  diligere  ?  Quod  si 
hunc  allerum  velit  altero  durius  arguere  •'^,  serve, 
inquiens,  male,  quanto  mihi  eras  familiarior,  lanto 
es  culpabilior,  potest  iste  sibi  sic  respondere  :  Do- 
mine,  iuquiens,  verum  est  quod  dicis,  sed  quandiu 
pcpnitere  nolui  :  at  postquam  •^*  toto  corde  poeniteo, 
meque  ipsum  in  emendalionem  trado,  nunquidnam 
pejus  illo  debeo  pali  qui  nec  illud  quod  habet,  tibi 
tolum  vult  dare  pro  satisraclione  sui  commissi  ? 
Justumne  tibi  videtur  ut  quia  te  magis  dilezi,  mi- 
norem  debeam  misericordiam  cousequi  ?  Imo  eo  -n 
majorem  mibi  facere  deberes  •'^  misericordiam  quo 
nullam  majorem  tibi  facere  possum  salisfactionem  T 
Quid  aliud  dominus  diceret  quam  quod  veritas  ha- 
bet?  Hunc  ergo  mitius  judicat,  utex  loto  proprium; 
illum  vero  severius,  ut  minus  sibi  privatum.  Sic  ergo 
Deus  •••  celerius  indulgel  monacho  qiii  se  ei  totum 
committit  quam  laico  dare  Qolenti,  vel  sua  ••^  pro 
his  quae  commisit. 

CAPUT  LXXXIV. 

Similitudo  inter  monachum  et  arborem. 

Etenim  rursus  a  simili   potest  videri,   acceptabi- 

lius  esse  Deo  bonum  opus  monachi  quam   hominis 

cujuspiam  ssecularis.   Solet  quippe   accidere   duos 

esse  homines  sub  domino  uno,   singulas  habentea 


fructum  colligit,  indeque  vobis,  prout  velle  vos  no- 
verit,  diligenler  deserviat,  Sed  et  ego,  quanta   dili- 
gentia  polero,  eamdem  •••  veslrsB  ntilitati  custodire 
curabo.  Cujus  igitur  horum   obsequium   domino  illi 
magis  videtur  acceptum  •••  ?  An  iiiius,  qui,  quando 
quantumque  voluerit  •••,  dat  ei  de  fructu  propriae 
arboris,  vel  iliius  qui  arborem  et  fructum  lotaliter 
offert  ?  Imo  magis^^^  illius  qui  arborero  totam  datei 
cum  fructu.  Sic  ergo  servitium  ••^  monachi  Deo   est 
magia  acceptum  quam  hominia  saecularis.  Ipsi  enim 
sunt  homines  duo,  qui  sub  Deo  velut  arbores  quas- 
dam  habent  seipsos.  Ipsi  quoque  utrique  sant  apti 
ad  ferendum  fnictum  operis  boni.  At  quia  non  eo- 
dem  modo  diligunt  Deum,  nec  ei  pariter  bene  ope- 
rando  deserviunt  :  saecularis  enim,  quia  eum  minus 
diligit,  tunc  tantum,  cum  bene   operandi  animum 
babuerit,  boni  operis  ofiert  Deo  quantum  voluerit ; 
monachus  vero  eum  diligit  in  tantum  ut  ad  eum  ac- 
cedens  totum  ei  offerat  •••  seipsum,  faclis  ac  verbis 
eum  sic  alloquens  :  Domine,  inquit,   meae  hactenui 
polestatis  eram,  quodque  mihi  lihebat   bonum   ma- 
lumque  faciebam.  Yerum  quia  tuus   omnino   debeo 
esse,  tibique  soli   bona   tantum   opera   fructificare, 
me  totum  tuae  trado  potestati,  ut  amodo  tibi   fru- 
ctificem  soli.  Quod  ut  melius  facere  valeam,  meuoi 
ex  EcciesisB  prselatis  •••  subdam,  qui  me  custodiens, 
ea  tanlum  opera  doceat  facere  quae  tibi  noverit  ma- 
gis  placere.  Sed  et  ego,  pro  modulo  meo,  meipsum 
custodire  studebo.  Gujus  ergo  munus  Deo   est  •** 
arbores  in  proprio  solo.   Arborea  autem   illae  fni-  p  acceptabilius  ?  An  illius  qui  sibi  offert  quaedam  ex 
clum  ferunt  bonum  ulraeque.  Verum  quia  illi  domi-      nnprihnc  emc  nin«^mo  «^..**   •.,K»..«k:*  o   j^^    m:... 


num  insequaliter  diligunt,  etiam  ei  de  fructu  earum 
impariter  serviunt.  Unus  enim  eorum,  quia  minus 
eum  diligit,  cum  arboris  suae  fructus  fuerit  matu- 
rus,  colligit  fertque  inde  domino  suo  quantum  sibi 
fuerit  visum.  Alter  autem  adeo  dominum  amat  ut, 
ad  eum  veniens,  arborem  ipsam  ei  offerat.  Domine, 
inquit,  arborem  habeo  quamdam,  bonum  valde  fru- 
ctum  ferentem,  quae  quia  vestrae***  congruit  digni- 
tati,  malo  eam  vestri  esse  juris  quam  mei.  Eam 
igitur  offero  vobis,  ut  amodo  vobis  fruclificet  soli . 


operibus  suis,  plnrima  vero  subtrahit  ?  Imo  illius 
niagis,  qui  dat  ei  seipsum  cum  operibus  suis  •'\ 
Nec  ideo  propria  privatur  mercede,  quia  saepe  bo- 
num  opus  cogitur  agere.  Sicut  enim  is  qui  arborem 
totam  commissit  praeposito  domini  sui,  ut  ex  ea 
fraclum  oolligeret,  ex  quo  et  domino  auo,  prout 
eum  velle  nosset  ••*,  deserviret.  Ut,  inquam,  pro- 
prium  non  perdit  merilum,  si  ille  colligit  fructara, 
priusquam  maturescat,  aut  in  arbore  dimittat  •*', 
donec  putrescat :  sic  monachus,  qui  se  totum  com- 
misit  praelato,  ut  eum  custodiret,  eaque  opera  tan- 


VARI2E  LECTIONES. 

•''*Deseipso,quoniametiamtoti(£(f27.  CoL  totum)  jam  prius  domini  sui mancipaverat  poteslati :  videat- 
que  fn^^.Deseipso,  quemetiamtotum  domino  mancipaverat  prius:  videalque.  "*  Facere  noluerit,  etiam 
«1«.  facere nolii,  vel.  •'•  Haberemisericordiamii.«t£(ft7.  Col.  habere  misericordiam.  •'•Ancumillom*.  A. 
1  ac  cum  illo."*  A^ere  quamcum  illo  qucm  operibus  tnss.  et  Edit.  CoL  agere  quem  operibus.  '^  Quod  si 
hunc  veiit  altero  dunus  ar;g[uere mss.  et  Edit.  Col.  Quod  si  hunc  alterum  velit  altero  durius arguere  m$.  A.  i 
quod  si  hunc  alterum  velit  durius  argnere.  •^*  Dicis.  Sed  quai^diu..  ac postquam f?t«.  A.  1  dicis:sed  quandiu. . 
at  postquam.  •"  Facere  deberes  m*.  A.  1  facere  debere.  •••  Sic  enim  Deus  mw.  A.  i  Yict.  et  Edit.  CoL 
sic  ergoet  Deus.  •"Nolenti  se  veliioamw.  i4.  4  Ffc<.  \2  et  Edit.  Co/.  nolenti  vel  sua.  ••*  Quae  si 
vestra3  mss.  A.  1  Vict.  i^etEdit.  Co/.quae  qaia  vestrae.  ••*  Vestrae  voluntati  custodire  ms,  A.  1  nobis 
custodire  ms.  Vict  13  etEdit.  Col  vestrae  utiiitati  custodire.  ••*  Cujus  igitur  obsequium  domino  magis 
videtur  esse  acceptum  mss.  et  Edit.  CoL  cugus  igitur  borum  obsequium  domiooillis  ma^is  videtur  acceptum 
•••  Qui  quauturocunque  voluerit  mss.  qui  quando  quantumque.  •••  Arboris  ?  Vel  illius  qui  arborem  et  fructum 
totaliteroffert.  Immom^fisetc.A.  i  Vict.etEdit.  Co/.arboris?Iramo  magisefc.**'  Sic  ergo  et servitium  ms. 
Vict.  13  sic  ergo  servitmm.  •••  Vero  eum  diligit  in  tantum,  utadeumaccedens,lotumeiotteratmi..i.l  vero 
cumeum  in  tantum  dilexit  ut  ad  eum  accedens,  totum  ei  ofTerret  £(it/.  Co/.  vcro  cum  diligit  in  tantum  eum, 
accedens  totum  ei  offerat.  •*  Ecclesiie  Praelatis  mss.  C.  i  Vict.  iZ  et  Edit.  CoL  Esclesiae  tuae  Praelatis. 
**•  Munus  roagisDeo  eat  mss.  munus  Deo  est.  ••'  Operibus  sais  cunctis  m«.  4.  1  omit.  cunctis  Bdit.  CoL 
omUtU,  6ui».  ^'  VMd  noscet  L.  velle  aoaset.  ^*  Dimittat  econtra  nu.  Yiet.  13  omitt.  econtra. 


657 


LIB.  DE  S.  ANSELMl  SIMILITUDINIBUS. 


658 


tum  "^  ab  eo  agenda  cxigerel  •••,  qu«  Deo  placere  A  slatur  yehemenier  el  dolet,  sunque  magistra,   si 


potius  Dosset  •••.  Sic,  inquam,  propriam  non  per 
det  ••*  mercedem,  si  quid  operis  boni  agere  cogatur 
anleqaam  velit,  vel  econtra  probibeatur,  cum  agere 
velit,  donec  et  ipsam  amiltat  voluntalem  agendi. 
Non  ergo  omittere  debet  quidquid  boni  praelatus  ei 
praecipiat,  vel  prsB&umere  ut  agat,  a  quibuscunque 
eum  prohibeat.  Est  enim  illius  praevidere  •••  quid 
praecipiat,  quidve  prohibeat ;  bujus  vero  sequi  eum 
in  bcno  •••  per  omnia.  Sed  ut  boc  voluntete  obe- 
dienti  faeiat,  noverit  a  simiii  quot  sunt  voluntatis 
subditomm  genera  ^^. 

CAPUT  LXXXV. 
Similitudo  inter  maironam  et  dimnam  voluntatem . 
Accidit  quandoque  matronam  aliquam  filias  cum 


audet,  durius  respondet.  Si  autem  aperte  ausa  non 
fuerit,  ei  occulte  ""  detrahit,  quodque  faciebat 
opus  intermitlit.  Quod  si  operari  jussa  luerit,  prae- 
tendit  protinus  quod  si  infirma.  Aut  si  quando  "* 
se  solam  viderit,  protinus  exsilit,  oslium  petit,  huc 
illucque  circumspicit,  mandat  illi  vel  illi  iicentiam 
quaerere  secum  loquendi.  Quod  si  in  hoc  reperta 
fucrit  atque  correpta,  prosilit  statim  in  hujusraodi 
verba ;  Quid,  inquit,  feci,  quod  sic  debeam  '^*  cor- 
i*ipi  ^  Qu8s  mira  visa  sum  agere,  quia  inferuntur 
tot  mihi  "•  contumelise  ?  Sed  jam  satis  apertum 
videtur  quam  injuste  contra  [me  agatur  "'.  Itaque 
residet  moesta,  dolens,  quod  itasil  reprehensa.  At 
postquam  ad  modicum  ille  dolor  resedit,  maturita- 


'•^  ancillis  magistras  commendare»  ut  eas  opera  mu-  B  ^^^  quandam  prsdtendit.  Cumque  aestimat  quod  ab 


lieribus  congrua  doceat.  IUis  vero  praecipil  ut  '••  ei 
cunctas   obediant,   quodque  sibi  faciendum  ''^  in- 
junxerit,  expedite  adimpleant.  Hoc  itaque  disposito, 
magistra  eas  in  unum  congregat,  et  jungit  CQique 
quid  agere  debeat,  et  ne  foras  egrediantur  observat. 
CAPUT  LXXXVI. 
De  filiabus  matronce, 
Quibus  ita  sub  ejus  magisterio  ^^  astrictis,  bonae 
quidem  filiae  per  omnia  sibi  obtemperant,  sed  nec 
abeandi  foras  licentiam  quaerere  curant  ^••. 
CAPUT  LXXXVII. 
De  ancillis  ejus  bonis, 
Ancillae  quoque  '••  similiter  faciunl,  excepto  quod 
instabiliores  existunt.  Quia  enim  laedet  eaa  in  cu- 
stodia  diutiusesse,  licentiam  foras^*^  exeundi  quae- 
rant  quandoque.  Quam  si  ^'*  obtinere  non   valent) 
non  inde  trislantur,  vel  murmurant,    sed  tantum 
dicunt^**  quia  datam  libenter  acciperent.  Quod  si 
eis   concessa  fuerit,  egrediuntur  "•  quo  eis  visum 
fuerit,  cessantque  interim  ^"  ab  operitus  suis. 
CAPUT  LXXXVIII. 
Deancilla  latrone. 
Inler  eas  aulem  quandoque  est  latro  quaedam, 
praeceptis  magistrss  vix  obedire  volens.  Haec  quia 
custodia  ^  taedio  semper  existit,  licentiam  exeundi 
saepius  quaerit,  et  causas  quaa  rationabiles  videan- 
tur  adinvenit.  Quam  si  obtinere  non  potest,  contri- 

VARlfiLECTIONES. 

•••  Ea  opera  tanlum  mss.  et  Edlt,  Colon.  eaque  opera  tantum.  •••  Bxiget  mss.  exigeret.  •••  Potius  noscet 
mss,  polius  nosset.  *"  Propriam  non  perdit  ms.  A.  1  propriam  non  perdet.  •••  Bst  enim  illius  praevidere 
mss,  A.  {  Vict,  13.  Sit  enimillius  praevidere.  •••  Cum  in  Dono  mss.  A.  l.  Vict.  18eum  in  bono.  ^**  Per 
omnia  ms.  A.  ij  per  omnia.  Sed  ut  hoc  voluntate  obedienti  faciat,  noverit  a  simili  quot  sunt  voluntatis 
subditorum  genera.  ^*^  Filiam  cum  ms.  A,  \  Vict.  13  et  Edit.  CoL  filias  cum.  ^"  Praecepit  ut  ms.  et 
Edit,  Col.  praecipit  ut.  ^*^  Quodque  sibi  faciendum  mi.  Yict.  et  Edit.  Col.  quodque  faciendum.  ^*^  Snb 
magisterio  m«y.  ei  Edit.  CoL  sah  ejus  magisterio.  ''•*  Quaerere  curant  mi.  Vict.  et  Edit.  Col.  quaerere 
curent.  ''••  Ancillae  vero  mss.  A.  1  Vict.  13  e/  Edit.  CoL  ancillae  qnoque.  ^*^  Licentia  foras  mss,  ei  Edit. 
Cof.  licentiam  foras.  ^**  Quam  si  forte  mss.  A.  1  Vict.  i2  et  Edit.CoL  omittunt  forte.  ''^  Tantum 
dicunt  ms.  Vict.  13  sed  tantum  dicunt.  '^*  Concessum  luerit  egrediuntur  mss.  concessa  fuerit  egrediuntur 
ms.  Vict.  concessa  egrediuntur.  ^^  Cessant  interim  mss,  A.  T  Vict.  13  et  Edit,  Col.  cessantque  interim 
'^*.  Vix  obedirc  volens.  Haec  igilur  quia  custodia mi^. i4.  1  et  Vict.i3  vix  obedire  volens.  Hspc  quicustodia 
^**.  Si  vero  aperia  causa  et  non  fuerit,  eiocculte  mss.  si  aulem  aperte  ausa  non  fuerit,  occulte.  ^«  Ac  si 
quando  ms.  A.  aut  si  quando.  ^**  Quod  sic  debeam  mss.  A.  i  et  Vict.  13  quo  sic  debeam.  '''•  Inferun- 
tur  mihi  mis.  inferuntur  tot  mihi.  "'Contrame  agant  mss.  et  Edit.  Col.  contra  me  agatur.  '"  Tra- 
ctentur  ut  mali.  mss.  ct  Edit.  Colon.  tractenturel  mali.  *"•  Eorum  supposuic.  In  ms.  A.iet  ccetera  hujus 
Capitis  omittuntur.  "•  Licentia  quippe  mi.  Kic/.  13  et  Edit.  CoL  licenlia  igitar.  "*  Districtionem 
libeoter  mss.  et  Edit.  CoL  districtionam  licenter.  ^^  Implere  vilt  mss.^et  Edit.  CoL  implere  voluit. 


aliis  repuletur  matura,  iicentiam  rursus  quaerere 
lcntat.  Quam  si  habere  nequiverit,  protinus  subdit : 
Stultus  est,  inquit,  qui  bene  agit,  cum  aeque  boni 
traclentur  et  mali  '^^.   Quod  si  licentiam  habere 
poterit,  foras  confestim  egreditur,   huc  iliucque  va- 
gatur,juvenum  consortia  expetit,  multa  non  agenda 
commitlit.   Ut  ergo  hac  similitudine  potest  colligi, 
tria  sont  geoera  voluntatis  in  subditis. 
CAPUT  LXXXEX. 
De  obedientia,  licentia^  et  inobedientia. 
Horum    autem    primum  obedientia ,   secundum 
licentia,  tertium  inobedientia  dici  potest.  Haec  vero 
genera  omnia  inveniri  possunt  in   monachis,  quos 
matrona  qusedam  magistrae  cuidam  commendavit, 
G  id  est  voluntas  divina  voluntati  abbatis  eorum  sup- 
posuit  "•.  Licentia  quippe  '••  raultos  decipit.  Obe- 
dientia  vero  et  inobientia  contraria  sunt;   harura 
media,  licentia  est.  Is  ergo  quem  obedientia  con- 
stringit  claustra  non  egredi,  vult  tamen  exire,   re- 
gulaeque  districtionem  licenter ''"  declinare,  quam- 
vis  nolit  sine  licentia  id  prapsumere,  et  idcirco  ac- 
tum  sunm  iicenlia  qua  praevalet  eonatur  defendere, 
peccatum  profecto  habet  ex  illa  illicita  voluntate. 
Non  enim  postquam  mortuus  est  mundo>  clanstrum 
subiit  ad  mondi  negotia,  vel  voluntate,  ullatenu^ 
redire   debuit,   velle  tamen  suum  non  nisi  permis- 
sus  facto  implere  voluit  ^.  Obedientia  ergo  quam 


659 


BADHBRI  CANTUARIBNSIS  HONACHI 


660 


in  hoc  amplexus  est,  ipsnm  factum  excusabit,  sed  A  sauro  ^  coalesti  nunquam  reponit,  sicut  multus  de- 


velle  quod  oontra  obedientiam  habuit,  periculosum, 
nisi  poenituerit,  illi  erit.  Quod  nonnulli,  minus  at- 
tendentes,  lieentia  quam  pro  implenda  voluntate 
sua  expelunt  sspe  faliuntur.  Ut  igitur  breviter  lo« 
quar  et  succincte,  sub  ipsa  obedieniia  viventes  sunt 
matronse  regalis  fili».  ^  Ancillarum  vero  nomioe, 
licentifie  adbflerentes  accipe.  Inobedientia  vero,  quae 
dicitur  et  ipsa  latro,  rebelles  designantur  ''*  in  or- 
dine  monasiico. 

CAPDT  XC. 
SimUitudo  inter  monachum  ei  denarium. 
Rorsus  a  simili  possumus  videre  quot  in  perfe. 
cto  ^**  monacho  debeant  esse.  Tria  cuique  bono  in- 
sunt  denario,   quse  cuique  bono  debent  ^**  inesse 


narium  falsum,  licet  apte  monelatum,  suo  ^'*  thesauro 
reponere  quaerit.  Quem  vero  viderit  obedientem 
esse,  etsi  aliquando  fragilitate  peccet  humana,  non 
hunc  tamen  repellit,  si  vere  poeniicat  ^.  Ut  enim 
ab  invalido  denario,  denarius  ^  falsus,  sic  a  debili 
differt  monachus  falsus^.  Invalidus  quippe  ''**  de- 
narius  minus  habet  pondus  qusm  debeat  habere  ^^, 
sed  illud  quod  habet  puro  ex  sere  ^^^  constat.  Falsus 
vero  eamdem  quam  bonus  monetam  pmteodit,  sed 
interius  latet  falsitas  mns.  Sic  falsus  monachas 
eumdem  quem  bonus^*'  babitum  habet,  sed  ioobe- 
dientise  falsitas  interius  latet.  Debilis  vero,  sed 
obediens,  licet  non  tantam,  quin  aliquando  cadat, 
habeat  stabiHtatero«  obedientiae  tamen  retinet  pari- 


raonacho.  Denarius  quippe  bonus  puro  ex  sere,  recto  q  tatem.  Hoz  etenim  psenitet  eum  quia  deliquit,  qaod- 


pondere  monelaque  legitima  debet  constare,  si  enim 
unum  ez  hia  defuerit,  venalis  esse  non  poterit.  Ut 
ergo  venalis  valeat  esse,  hsec  tria  pariter  debet  ha- 
bere.  Hsec  quoque  debet  habere  et  monachus,  ut 
vere  monachus  esse  repuletur.  fijus  quippe  metalli 
puritas,  pura  est  ejus  obedientia ;  nuUa  enim  inobe- 
dientiffi  impuritas,  sed  sola  in  eo  debet  esse  obedien- 
tia.  Rectum  vero  illius  pondos,  stabilitas  est  pro- 
positi  cjus.  Non  enim  leviter  '"'  exsufflari  debet  ab 
60  quod  coeperit,  sed  usque  in  fioera  perseverare 
stabilis.  Illiua  autem  moneta,  habitus  est  monachalis, 
atque  tonsura,  ante  et  retro,  et  his  consimilia.  Sicut 
enim  denarius  a  moneta  dignoscitur,  cujus  sit  re- 
gionis  '''*,  sic  ab  istis  monachus  cujus  sit  ordinis.  Is 
autem  monachus  qui  adeo  est  senex  ut  ante  et  retro 
jam  nequeat  inclinare,  denario  il)i  ost  similis  cujus 
monetam  temporis  antiquitas  jam  develat.  Iste  vero 
qui  ^*  habitum  monachalem  non  adhuc,  sed  vitam 
Buscepit,  et  ideo  nomen  non  habet  monachi,  assi- 
milatur  nummo  ponderoso,  monetam  tamen  non 
habenti,  et  ideo  non  seque  venali.  Verum  sicut  ^** 
qui  thesaurum  congregare  desiderat»  hujusmodi 
nummum,  aeque  ut  habentem  "^  monetam,  amat, 
sic  Deus  qui  thesauro  coelesti  nos  omnes  reponere 
cupit  '*' ;  hujusmodi  hominem,  seque  ut  habitum  mo- 
rachi  habentem,  ibi  reponit.  Quem  autem  vide- 
nit  habitum  quidem  monachicum  habere  ^'^  sed  ex 
aere  impuro,   id  est  inobedientem  esse,  hunc  the- 

varij:  lectiones. 

'••Regalis  filiae  ms.  Vict.  13  regales  filiae.  "*  Rebelles designatur  mi.  VictAZ  et  Edit,  Co/.rebellionessi- 
gnantur.  '»  Quae  in  perfecto  m«.  quot  in  perfeclo  .'■•  Bono  et  perfecto  debent  mss.  bono  debent.  ^*' 
Nonenim  levilerfidU.  Colon.  non  ergo  feviter.  '••  Sit  regionis  ms.  A.  1  sil  regiminis.  "^  Iste  vero, 
qui  ms,  4.  i.  Is  vero,  qui.  ""•  Non  adhuc :  sed  vilam  suscepit  (et  ideo  nomen  nou  habet  monachi)  assi- 
milatur  numroo  ponderoso,  monetam  tamen  non  habenti,  et  ideo  non  aeque  venali.  Verum  sicut  ms.  A,  \ 
non  adbuc  suscepit,  et  ideo  non.  habet  nomen  Monachi,  assimilalur  nummo,  monetam  nondum  babenti  et 
ideo  nondum  venali.  At  sicut.  ">  Ila  ut  habentem  ms.  A.  1  aeque  ut  habentem*  ^»*  Reponere  cupit  ms. 
A.  i  recuperare  cupit.  ^*»  Monachalem  habere  ms.  A.  i,  Monachinem  habere.  ^»*  Hunc  thesauro  ms. 
A.  1  hunc  io  Ihesauro.  "•  Falsum,  licet  apte  moneUtum,  suo  ms.  A.  i  falsum  suo.  "^*  Si  vere  pceniteal 
manuscript.A.  i  si  slatim  poeniteat.  '•'  Avalido  denario  denarius  manuscript.  A.  \  ab  invalido  deoarius 
*f*  Sic  a  perfecto  differt  Monachus  imperfecius  ms.  A.  1.  Sic  a  debili  diflerl  Monachus  falsus.  "»  Inva- 
lidus  eoim  mss.  A.  Vict.  13  etEdit.  Col.  Invalidus  quippe.  '*•  Quaradebeat  habcre,  sed  manuscript.  A.  1 
quam  debeat,  sed.  '^"  Puto  ex sere  mi.  et  Edit.  Col.  puro  ex  aere.  ''*»  Eundem  quera  perfectus  manu' 
script.  A.  i  eundera  quem  bonu^.  '«  Interiorera  retinere  »*.  A.  1  inleriorera  habere.  '**  Rejigiosus 
videtur  ms.  Vict.  13  religiosus  hibetur.  '*•  Religiosus  habetur  ms.  A.  i  religiosus  habeatur.  ▼*•  Pacti- 
cius  quippe  ordo  mss.  Bec.  Vict.  13  et  Edit.  CoL  faciitii  quippe  ordinis.  '*'  De  causis  ralionabilibus  ms. 
i4.  1  de  causis  irrationabilibus.  **»  Naturali  vero  mss.  et  Edit.  Col.  naturalis  vero.  ''*•  Deus.  ipsi  ms 
A.  1  Deus  ipse.  "•  Enet  ille  mg.  A.  i  est  Ule,  '^^  Munimento  ms.  Yiet.  13  juvamenlo. 


que  ei  prsecipitur,  pura  obedientia  facit.  Ilie  ergo, 
ut  denarius  falaus,  a  co^Iesti  thesauro  repellilur. 
huic  vero,  pro  sui  raodulo  vigoris,  ibi  reponitur. 
Nibil  igitur  cuiquara  prodest  habitum  monachi  exle- 
riorem  habere,  si  non  stoduerit  et  interiorem  reti- 
nere  ''**.  Duo  quippe  sunt  ordinis  genera  viro  reli- 
gioso  convenientia.  Unum  exterius,  quo  religiosus 
videtur  '** ;  aliud  vero  interius,  quo  religiosus  habe- 
tur  '*•.  Et  illud  quidem  exterius  factitii,  hoc  vero 
interius,  naturalis  est  ordinis  '•».  Factitii  qnippe 
ordinis  faclitiae  sunt  con^uetudines,  ut  in  ordine 
monachorum  inveniuntur  plures.  Has  elenim  homi- 
nes  adinvenerunt,  quibusdam  de  causis  rationabili- 
bus  '*'  sei-vandas  instituerunt.  Naturalis  vero  '*• 
,  ordinis  naturales  sunt  virtutes,  ut  hurailitas,  chari- 
'  tas,  etaliseplures.  Hasenim  Deus  ipse^*»  naturaliter 
indidit  homini,  suseque  causa  salutis  servandas 
mandavit.  Ille  itaque  factitius  ordo  sine  isto  nihil 
homini  prodcst,  iste  vero  sine  illo  etiam  salvare 
hominera  potest ;  ut  taraen  servari  valeat  iste,  valde 
necessarius  sibi  est  et  ille  '••. 

CAPUT  XCI. 

Desimilitudineintercorrigiametsotularem^etinter 
ordinem  factitium  et  naturalem, 

Sic  enira  est  inter  ordinera  factitium  et  naturalem 
quomodo  intcr  corrigiam  et  sotularem.  Corrigia 
namque  sola  colligata  pedi,  nullo  est  munimento  ^*^ 


661 


LIB.DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


662 


pedi,  imo  magis  iQconveniens  videtur  esse,  si  ibi 
sola  circumligetur.  Sotularis  vero,  etiam  solus  pe- 
dem  muoit  satisque  decenter  convenit  ei,  ne  tamen 
cadat  vel  tortus  fiat,  necessaria  sibi  est  corng^ia  ut 
ligetur  ex  ea.  Sic  licet  factituis  ordo  nihilsoluspro- 
sit,  sed  magisdedeceat,  naturalisverosineilloetpro- 
sit  et  deceat,  ut  tamen  iste  firmus  teneatur  ne- 
cessarius  ille  sibi  habetur.  Hinc  quippe  est  quod  qui 
religioneminterius  servare  desiderat  habitu  mona- 
chali  exterius  se  alligat,  qui  quod  exterius  demon. 
strat  8empereumcoargQat**',quia,  si  postea  noluerit 
hoc  esse,  magis^'eumdedecethabitusiste.  Si  enim, 
verbi  gratia,  monachus  superbus  fuerit,  qui  habitu 
exteriori  humilitatem  praetendit,  multo  inconvenien- 
tius  esse  videtur  quam  si  carcret  humilitatis  habilu. 
Decet  igitur  ut  quod  ostendit  exterius  studeat  et 
habere  interius.  Nihil  enim  pene  exterius  habet  in 
habitu  vel  professione  sive  cousuetudine  ''**  quod  non 
eum  commoneat  aliquid  interius  habere. 
CAPUT  XCIl. 
De  vestibus  monachi. 

Quod  euim  viles  *"  nigrasque  fert  vestes,  ut  "•  Se 
vilem  reputet  peccatoremque  commonet  ^'^ ;  quod 
vero  eisdem  a  capite  usque  ad  pedes  legitur,  hoc 
eara  facere  a  principio  vit»  usque  ad  finem  horta- 
tur"'.  Qttod  autem  easdem  in  modum  sunt  crucis, 
eum  semper  habere  commonet  memoriam  Dominicae 
passionis. 

GAPUT  XCIII. 
De  corona  et  tonsura  monachi. 

Corona  denique  capiilorumque  tonsura  eum  esso 
debere  sacerdotem  ^  et  regem  demonstrat.  Sacer- 
dotes  quippe  in  Lege  mitra  tegebant  caput  ad  simi 
litudinem  cujus  et  hoic  caput  raditur.  Reges  autem 
corona  utuntur  *"%  ad  cujus  similitudinem,  hujus  ca  - 
pilli  tondentur  ''*^.  Hsec  itaque  cohortantur  ^'  eum, 
ut  sacerdotis  et  regis  gerat  ofificium. 

CAPUT  xav. 

De  ipirituaH  saerificio  monaehorum. 

Officium  sacerdotis  ^'  erat  in  Legegenerisdiversi 

pecora  mactare  ;  hujus  ergo  similiter  ofiicium  debet 

esse  leonem  irsB  et  crudelitatis  interficere,  lupum 

rapacitatis,  taurum  ferocitatis  ^,   vulpem   astut®, 


A  hircum  immunditiae,  glirem  somnolenlis,  equum  et 
mulum  luxurise,  asinum  pigritiaB,  aliaque  bestialia 
vitia  in  se  occidere  ^*.  Regisautemofficiumproprium 
est  regere  regnum,  hostes  inde  propellere,  ne  justo 
injuslus  injuriam  faciat  providere,  malis  depressis, 
bonos  exaltare.  Hoc  itaque  officium  debet  esse  mo- 
nachi  ut  suae  mentis  regnum  regat  et  corporis  ^**. 
Hinc  enim  ^^^omnia  expellere  debet  vitia,  providere 
ne  malus  bono  appetitus  resistal,  sedut  bonus  ma- 
lum  sibi  semper  subjiciat.  Quidquid  postremo  exte- 
rius  ostendit  in  habitu,  vel  in  consuetudiue,  ^*'  stu- 
deat  etiam  interius  habere.  Alioquin,  nihil  sibi  co- 
ronasive  tonsura  proderit,  uUusve  habitus  vel  con- 
suetudo  monachalis  ^* .  At  sunt  plerique  qui  factitio 
ordini  imputant  quod  naturalem  non  servant.  Dicunt 

Q  enim  bono  aniroo  se  pati  non  posse  quod  eis  impo- 
nantur  "•  consuetudines  lantae.  Querunlur  etiam 
quod  in  saeculo  meliores  fuerint  eosque  monachatus 
deteriores  offecerit.  Yerum  quisquis  hoc  dicit,  dena 
rio  falso  est  similis. 

CAPUT  XCV. 
Similitudo  inter  monachatum  et  ignem. 
Falsus  quippe  denarius,  bonus  plerumque  esse  vi- 
detur  ;  at,  si  in  ignem  fuerit  missus,  protinus  falsus 
esse  probatur.  Sic  plerumque  male  morigeratus  ho- 
mo>  bonis  esse  moribus  videtur  in  saeculo  ;  at  st  mo- 
nachus  fuerit  effectus,  culpisque  ^^  post  modum 
exigentibus  regulariter  fuerit  increpatus,  protinus 
probatur  non  esse  quod  videbatur"'.  Qui  enim  hu- 
milis  videbatur  et  patiens,  mox  superbus   invenitur 

p  et  impatiens.  Quod  si  hoc  imputaverit  ordini,  tale 
est  ac  sidenarius  dicatigni:  Tu  me  falsum  fecisti. 
Non  enim  falsum  ""*  eum  fecit,  sed  quod  erat  osten- 
dit.  Sic  denique  istum  non  ordo  male  morigera- 
tum  effecitf  sed  quia  hoc  jam  esset  declaravit. 
Non  igilar  ordinem  sed  seipsum  accuset  moresque 
perversos  in  bonos  commutet.  Nisi  enim  esse  bonis 
moribus  videatur,  bona,  si  qttae  exterius  ^*  agit, 
parvipenduntar. 

CAPOT  XCVI. 
De  interiori  tfirtute  et  exteriori, 
Duo  quippe  virtutis  sunt  genera  quae  inter  se  sic 
differunt  ut  corpus  et  anima.   Unum  enim  interius 


VARIiE  LECTIONES. 

'"  Esse  arguat  mi*.  A,  1  Vict.  13  et  Edit  Co/.eumcoarguat.  ^»»  Quiasi  posteanolueritesse.magismw. 
Quodsi  postea  noluerit  esse,  magis  Edit.  Col.  Quod  si  postea  noluerit  hoc  esse,  magis.  "*Habilu  vel  pos- 
sessione  siveconsuetudinemM.  habitu  vel  cousuetudine  mss.  Victor.  Gemmet.  et  Edit.  Colon.  habitu  vel 
professione  sive  consuetudine-.  '"Quod  enim  vitem  ms.  Vict.  13  Quidenim  vitcs.  '••Vestes  utm«.  Vict.  13 
vestes  nisi  ut.  ''"Peccatonim  commonet  manuscript.  A.  1  peccatoremjue  commonet.  '"Haec  est  enim  ta- 
laris  tunica  et  polymila  quam  filio  suo  Joseph  fecisse  legitur  JacobPatriarcha  mss.  omittunt.  ^**  Eumesse 
saccrdotemmf.  ^tc^  13  f<E(/i<.Co/.  eum  esse  debere  sacerdolem.  ^•Coronis  utuntur  m*.  A.  1  corona 
utuntur.  '•^Todunlur /ni«.  et  Edit.Col.  todentur.  '••Coaciant  mM.  cohonantureum.  '••Officium  similiter 
sacerdotis  mss.  A.  1  Vict.  13  c<  Edit.  Col.  officium  sacerdotis.  "^Tantum  ferocitalis  m«f .  A.  1  Yict.  13  et 
Edit.  Col.  taurum  feritatis.  '•'Vitia  occidere  mss.  vilia  in  se  occidere.  '••Ut  suae  mentis  regnum  rcgat  et 
corporis.  ms.  Vict.  ^Zomittit.  '•'Hinc  enim  m*.  Vict.  13  hicenim.  ^•Velin  ipsa  professione  ms.  A. 
1  omiitit.  '••Habitus  monachalism*.  J.  1  habilusvelconsuetudo  monachalis.  "•Eis  imponanlur  mff .  A. 
1  Vict.  13  etEdit.  Colon.  eis  imponuntur.  "^Verum  si  rigorom  arripuerit  aliquo  instinctu  Monachatus  ; 
culpisque  mss.  At  si  Monachus  fuerit  effeclus,  culpisque.  *^Videbalur  esse  et  mss.  A.  1  Vict.  i^  et  Edit* 
CoL  videbalur  et.  '^Non  autem  falsum  mss.  non  enim  falsum.  "•Si  qua  exterius  ms.  A.  i  quae  exte- 
rius. 


663  EADMERI CANTUARIENSIS  MONACHI  664 

el  invisibile,  aliud  vero  exleiius  est  alque  visibile.  A  debeat  more  hortulani  "*.   Horlulanns  quippe  qui 
Intexius  namque  esl  charitas,    humililas,   palienlia,      planlare  appetit  herbas,  prius  terrae  et  earum'"  na- 
benignitas,  caeteraque  similia;   exterius  vero,  jeju-      turam  cousiderat,  ubi  eas  plantet.  Nisi  enim  ler- 
nare,  eleemosynas  dare,  in  orationibus  vigilare,  la-      rae  et  earum  natura  convenerit,  crescere  vel   fracli-       | 
crymari  aliaque  hujusmodi.   Al  sicut  corpus   sine      ficare  nullatenus  poterunt.  Sic  qui  virtutum   facere       I 
anima  oon  diu  subsistere  valet,   anima  vero   sine      vult  plantarium,  quo  in  loco  sui  plantet  ^  eas  sibi 
corpore  potest  '^;  sic  exterius  genus  sine  interiori      esl  prsDvidendum.  Si  enim  locus  fueril  viliosus,   et 
non  diu  subsislit,  cum  hoc  inlerius  faciat  sine  exte-      ipsse  virtutes  in  vitia  redigentur. 
riori.   Diu  enim   charitatem   habere  quis    potest,  CAPUT  XGVHI. 

eliamsi  nonjejunet,  cum  diu  pro  Deo  jejunare  non  Dewdificante  domum. 

possit,  si  eumnon  amet.Uttamenplerumquespiritus         Rursus  sic  eum   agere  decel  velul  qui   domum 
malignus  corpus  assumil  illudque  vegelando  subsis-      jedificare  debet.  Qui  enim  aedificium  facere  vull  sta- 
lcre  facil,  sic  inanis  gloria  cor  hominis  inlrat  illudque      jjij^^  soliditatem  prius  considerat  terrae,  quo  scilicet        j 
virtutis  genus  cxlerius  simulat.  Sicut  enimchariUlis      fundamenlum  firmum  supponere,  parietera  crigere,        i 
jejunare,  sic  et  inanis  gloriafacit.  At  sicul  corpus      lecium  superimponere,  tutusque possit  "*  inhabitare.        i 
examinatum  cilo  fetet,  et  contemnilur,  sic  exterius  g  gj^.  q^i  viriutum  vult  facereaedificium,  quo   securus        ' 
genus  sine  interiori  despicitur"*.  Cumenimquispiam     jnhabitet  ab  insidiis  daemonum,  quo  in  loco  sui  con- 
jejunio  quidem  intentus,  scd  irasci  facile  videlur,  si      giruat  illud'"  sibi  eat  praevidendum .  Si  enim   locus 
de  jejunio  laudelur  ab  aliquo  confestiro  respondetur      „0^  m  fu^rit  firmus,  nec  aedificiomdiu  subsistere  po-        , 
ab  altero  :  Quis,  inquil,  de  illius  curet  jejunio,   qui      jerit.  Hoc  itaque  solum  vel  terra  bona  '*',  est  humi- 
sic  inflammatur  *"  pro  nihilo  *?  Si  autem  frequentius      lijng^  QuJQg  cuoctis  virtulibus  coogruii  natura  easque 
raanducaret,  sed  humilis  et  patiens  esse  videatur;si      yelut  firraum  fondamentura  sustenlal. 
quia  non  jejunat,  ab  aliquo  reprehendatur  ^,   illico  CAPUT  XCIX. 

ab altero  respondetur  :  Bene  utique  "•  ul  manducel,      q^^  ^     .^  ^^ ^^^^^  ^^^^  ^^,^^^  uiiicrum 
promeretur,  quia  adeo  "^  patiens  est  et  beoignus.  plena. 

CAPUT  XCVII.  Non  est  in  altum  *"  elevala  superbia,   sicut  qui- 

Similitudo  inter  monachum  et  hortulanum.  dam  pulant,  sed  demissa  est,  et  vallis  maxima  bes- 

Sciendum  est  ad  ^*^  virtutes  tendenti  quod  agere      tiis  vitiorum  plena,  et  caligine  tenebraram   densis- 

VARIiE  LECTIONES. 

"•Sine  corpore  esse  potest  mss,A.  1  Vict,  13  etEdit,  Col.  sine  corpore  potest.  "•Interiori,  Deo  et  An" 

gelis  di^plicet  mss.  et  Edit.CoL  interiori,  despicitur.   ^Sic  inflatur  pro  ms.  sic   inflammatur  pro.    ^Se^ 

homilis  et  patiens  esset,  recte  videretur.  Sed  si,  qui  non  jejunat,  ab  aliquo  reprebendatur  mss  .et  Edit.  Col- 

sed  humiliset  patiens  videatur  esse  ;  si  quia  non  jejunat,  ab  aliquo  reprehendatur  ^.  Bene  utique  ms.    A- 

1  bene,  ait.   ^*Qui  adeo  mss.  A,  1  Vict.  \Z  el  Edit.  Col.  aliquo  reprehendatur.     ^Bene  utique  ms.  A- 

Edit.  Col.  sciendum  admi.  A.  1  verum  sciendum  ad.     '••Boni  hortulani  mss.  A,  1  Vict.  13  etEdit.    Col. 

more hortulani.    '••Terraeearumm^.  i4. 1  Vict.  13  terras  et  eorum.    ^ln  loco  plantet  ms.  A.  i\n  loco 

sui  plantet.     ^•^Tutusque  intus  possitm^^.il,  1  tutusque  possit.    '^Conslruat  illud  m«.    Vict.  iZ  et   Edit. 

Col.  constituat  illud.     ''"•Si  enim  ejus  locus  non  mss.  A.  1  Vict.  13  et  Edit  Col.  si  enim  locus   non.    ' 

Vel  terra  bona  ms.  A.  1  vel  terra  pura.     "^Non  est  in  altum  etc.  usque  ad  Cap.  109,   Verum  quia  etc.  in 

ms.    Beccensi  et  San-Germani.    Tandiu  enim   virtutes  aliae  subsistere  valent  quandiu  fimiamentum 

humilitatis    retinent.     Ipsa    namque    velut     mons    magnus  in    cujus  cacumine    lux    splendidissima, 

in   valle  vero   profunda  densitas  est  tenebrarum   ma^na,    superius  quoque  personae  multum  honestae, 

inferius  vero  in  valle  multum    malae    inhabitant  bestiae.   Sunt  enim  dispositi  gradus  quibus  a  valle 

usque    ad    montis      cacumen    ascenditur.    Qui    vero  in    valie  moratur,   tenebrarum   densitate  caeca- 

tur,  a  bestiis  saepe  invaditur  :  qui  vero  hinc  exiens  ascendere  coeperit,  quo  altius  ascendit,   eo  rare- 

scentibus   tenebris    lux  ei  clarescit,   bestiae  quoque  perscqui  eum  omittunt,  bonestaeque  personae  sibi  ob- 

viam  veniunt.   Cum  autem  usque  ad  montis  cacumen  pervenerit,  inter  ipsas  personas,  luce  clara  quescit. 

Vallis  itaque  profunda,   superbia  est,  quae  quo  extollitur,   inferius  jacet ;  densitas  vero  tenebrarum  est 

ignorantia  sui,  id  est  cum  qui  non  agnoscit  quod  sit  contemptibilis  :  malae  autem  bestiae  sunt  vitia,  eos  qui 

se  ignorant  conculcanlia.  Gradus   vero  quibus  ad  montis   cacumen  ascenditur,   septem  sunt  humilitatis 

^dus  quibus  ad  ejus  perfectionem  pervaditur.   Qui  ergo  in  valle  superbiae  commanens  est  ;  tenebris 

ignorantiae  sui  caecatur,  vitiisque  quibuslibet  saepe  conculcatur.  Qui  vero,  relirta  superbia,   per  humilitatis 

gradus  ascendere  incipit,  quo  plures  ex  eis  ascenderit,  eo  ignorantia   rarescente  aperitur  sibi  cognitio  sui. 

Yitia  prius  non  ut  prius  eum  infesianl;  sed  honestae  personae,  id  est  virtutes,  ei  appropinquant.  Cum  autem 

usqae  ad  supremum  humilitatis  gradum  ascenderit,  inter  ipsas  virtutes  in  clara  sui  cognitione   quiescit. 

Primus  itaque  humilitalis  grDdus  est  quemque  contemptibilem  cognoscere  se  esse.  Bt  quia  sunt   quidam 

qui  contemptibiles  quidem  se  esse  cognoscunt,  sed  inde  non  dolent  :  secundus  est  dolore  se  contemptibilem 

esse.  Quia  vero  sunt  alii  qui  se  esse  contemptibiles  dolent   sed  confiteri  nolunt :  tertius  est  confiteri  se 

esse  contemptibilem.  El  quia  rursus  alii  qui  se  contemptibiles  esse  confilentur,  sed  nolunl  ut   ita  credatur  ; 

quartus  est  persuadere  contemptibilem  se  esse.  Verum  quia  quidam   contemptibilem    quidem  volunt  credi, 

sed  hoc  sibi  noluot  dici  ;  quintus  est  pati  ut  dicatur  contemptibilis ;  quod   quia  quidam   patiunlur,  sed 

lamen   pati   nolunt  ut  contenmtibilitcr  tractentur  :  sextus   est  ita  patienter  injuriam   suscipere,     quasi 

commodum    magnum  fieret.    Sed   quoniam  ex   horum    auidaro   inviti  patiuntur  :  septimus   est   amare 

ut  contemptibiliter  tractentur.  Ubi  postquam   quis  ascenderit,   clara  est  in   luce,   id  est    in  perfecta 

sui  cognitioue  ;  inler  honesta  quoque  personas,   id  est  virtutes,   commoratur,  quae  omnes  hoc   humi- 

litatis   monte,  velut  aedificium  quoddam  fundantur.   Hujus  denique  humilitatis  omnes  illi  gradus    suut 


665 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


666 


slma.  Nam  quanto  amplius  quis  superbia  involvilur,  A 
tanto  lucem  veritatis  minus  intuetur.  Nec  clare  ju- 
stum  ab  injusto,  quandiu  in  tenebris,  id  est  in  caeci- 
tale  cordis  sui  jacet,  discemere  superbos  polest  '•• ; 
sed  quse  sunt  distorta  «que  sectatur  ut  recta.  Unde 
fit  ut,  in  valle  ista  tenebrosa  vitiorum ,  sit  copia 
quasi  bestiarum  cnidelium  muUitudo  magna.  Nam 
leones  crudelitaiis,  vulpes  calliditatis,  serpentes  quo- 
que  venenosse  invidise,  ranse  garrulitatis  et  iracun- 
dise,  caetera  etiam  vitiorum  animalia  solent  ibi  abun- 
dare.  Quse  quanto  plus  cuique  familiares  habentur, 
tanto  minus  quam  sint  crudeles  videntur.  Consue- 
tudo  enim  vitii  est  ut  non  facile  videatur  ab  iilo  qui 
eo  premitur,  sed  mox  ut  cessaverit  et  ab  eo  se  alie- 
naverit,  tunc  demum  considerat  in  quanta  foeditate 
et  miseria  jacuerat 
arum  bestiarum  toleraverat  ^*^ 

CAPUT  C. 
De  monte  humilitatis  et  septem  gradibus  ejus. 
Humilitas  autem  mons  magnus  est,  in  cujus  sum- 
mitate  lux  est  non  modica,  et  bonestarum  persona- 
rum,  id  est  sanctarum  virtutum  pulcherrima  tur- 
ba.  Sed  quicunque  ad  hunc  ^'  pervenire  desi- 
derat,  neeedse  est  ut  per  gradus  quosdam  ascen- 
dat,  si  hunc  montem  agnoscere  et  inhabitare  af- 
fectat. 

CAPUT  CI. 
Primus  gradus  humilitatis. 
Primus  itaque  gradus  in  monte  humilitatis,  est 
cognitio  sui.  Hunc  unusquisque  sic  debet  habere  ut 


CAPUT  CIL 

Quod  qui  in  Deum  peccat  omnem  creaturam  contra 
se  excitat. 
Ex  qua  offensione  non  solum  iram  Dei  promerui- 
mus,  sed  etiam  totam  creaturam  adversum  nos 
excitavimus.  Elenim  si  servus  alicujus  a  domino  suo 
recederet  et  inimico  domini  sui  adhaererel,  non 
solum  ipsum  dominum  exacerbaret,  sed  et  totam 
ejus  familiam  justissime  irritaret.  Cum  igitur  Do- 
minura  creatorem  cunctorum  ofifenderimu.^,  adver- 
sum  nos  omnem  creaturam,  quantum  spectat  ad 
meritum  noslrum ,  in  iram  commovimus.  Potest 
ergo  nobis  justa  consideratione  terra  dicerc  :  Non 
debeo  vos  sustinere,  sed  potius  absorbere,  quoniam 
a  Creatore  meo  non  timuistis  peccando  recedere  ei 
et  quam  graves  morsus  ma-  3  -^^:^^^^  ^^„5,  diabolo  scilicet,  adh©rere  '•*.  Polest 

eliam  cibus  dicere  et  potus  :  Non  meruistis  ut  vos 
pascere  debeamus,  imo  potius  ut  confusionem  at 
necem  vobis  praeparemus.  Ab  illo  enim  peccando 
recessislis,  per  quem  nec  ales  esurit.  Sol  quoque  : 
Yobis  ad  salutem  non  debeo  lucere,  sed,  ad  vindi- 
ctam  Domini  mei,  qui  est  lux  lucis  et  fons  luminis, 
penitus  coercere.  Sic  et  singula  quseque  creata  "* 
contra  nos  possunt  surgere  irrefragabili  ratione. 
Proinde  expedit  nobis  humiliari,  ne,  diu  diiata  vin- 
dicta,  tanto  acrius  adveniendo  mala  nostra  puniat 
quanto  diutius  toleraverit  "^**  quod  punire  poterat. 
Ut  ergo  huroiliemur,  quid  simus,  quid  nati  "^  fue- 
rimus,  vel  quid  fecerimus,  mente  pertractemus,  et 
nos  viles  peccatores  multoque  supplicio  dignissimos 


se  inferiorem  omnibus  judicet,  iraitans  ^*'  Aposlo-  C  ^°*'®  cognoscemus.  Qui  se  ergo  talem  judicat,  jam 
lum,  qui  se  omnium  suorum  coapostolorum  dixit  esse      Ja  primo  gradu  humilitalis  stat. 


minimum  (/  Cor,  xv,  9).  Nam  si  esset  aliquis  homo, 
qui  ita  peccasset  ut  dominus  ejus  sibi  justo  judicio 
pedes  et  manus  amputare,  oculos  eruere,  et  totum 
corpus  dilaniare  posset,  nec  tamen  faceret,  sed  ex 
8ua  misericordia  illum  toleraret,  vehementer  se  do- 
mini  sui  debitorem  cognoscere  deberet,  et  eo  magis 
humiliari  quo  se  minus  perpenderet  meruisse  a  do- 
mino  sic  tolerari.  Nos  igitur  Dominum  nostrum  in 
multis  offendimus  omnes  (Jac.  m,  2),  et  in  tanlum 
ut  nos  ex  vindicta  justitiee  suae  membratim  posset 
dilaniare,  aut  jugi  languore  in  preesenti  aflligere, 
aut  poenis  postmodum  aetemis  tradero. 


CAPUT  III. 
Secundus  gradus  humilitatis. 

Secundus  gradus  est  dolor.  Nam  sunt  nonnulli 
qui  se  peccatores  esse  cognoscunt  et  fatenlur  ^*j 
sed  nullum  inde  dolorem  habere  dignoscuntur ;  qui- 
bus  necesse  est  ut  doleant,  si  veniam  mcreri  deside- 
rant,  quia  non  valet  ad  salutem  ut  se  cognoscat  quis 
peccatorem,  nisi  inde  habeat  et  dolorem.  Nam  si 
domino  suo  aliquis  peccaret,  ct  inde  dolorem  non 
haberel,  quid  pulas  dominus  ejus  de  eo  diceret  ^  ? 
Quomodo   ei  offensam  posset  dimittere,  quandiu 


VARIiE  LECTIONES. 

necessarii,  sicut  a  simili  perspicue  potest  videri.  Si  eoim  dominus  quispiam  ser^nim  haberet  quem  pro 
culpa  sua  tradere  morli  deberet,  positaque  ratione  cum  eo,  servus  culpam  occultare  velut  m  tenebns  vellet, 
vel  si  cognosceret,  non  inde  dolerel,  aut  si  doleret  comm  aliis,  domino  licet  jubenle  confiteri  nollet,  aut 
si  confiteretur,  persuadere  nollet  ot  hoc  ita  crederetur,  aut  si  vellet  culpabilis  credi ,  pati  tamen  nollet  ut 
diceretur  culpabilis,  aut  si  hoc  sibi  paterelur  dici,  non  Umen  pati  vellet  ut  sicut  culpabilis  tractaretur,  aul 
hoc  patiens  non  ita  tractari  amaret,  licet  hoc  velle  dominum  sciret,  non  ei  profecto  culpam  illam  Dominus 
dimitteret,  imo  magis  iniquum  ser>um  eum  puniret :  sic  nec  nostras  nobis  culpas  Dominus  dimittel,  si  non 
nos  gradibus  iisdem  humiliaverimus  sicut  ipse  jubet. 

'"^  Superbis  potest  mss.  Vict.  13,  et  Corb.  307  superbus  potest.  Edit.  Col.  superbos  potesl.  '^  Jacuent 
ms.  Vict.  13  et  Corb.  307  jacuerat.  "'  Toleraverit  «11*.  Vict.  13  et  C^rb.  307  loleraverat.  ^»*  Quicunque 
ad  hunc  ms.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  qui  ad  hunc.  "•  Jndicet :  imitans  mi.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  judicel,  esse 
imitans.  »»*  Diabolo  servire  et  adharere  ms.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  dlabolo,  scilicel,  adhaerere  ms.  Corb.  307 
diaboloadhfierere.  "•  Sic  et  singulee  quaeque  creaturae  mss.  Vict.  13  et  Corb.  307  Sic  et  smgula  quaBque 
creata.  "•  Diulius  toleravit  mss.  Vicl.  13  et  Corb.  307diuliu8  toleravit.  '^  Quid  vel  quales  nali  mss.  Vict. 
13  et  Corb.  307  quid  nati.  '^»  Esse  cognoscunt  et  fatentur,  sed  ms,  Corb.  307  esse  fatentur,  sed  i^.  Vtct» 
18  et  Edit.  CoL  csse  cognoscunt,  sed.    ^  De  eo  dicere  mss.  et  Edit.  Col.  de  eo  dicoret. 


w 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACflll 


66S 


JeThterf'^^^^^^^  fT  .^,°^°- ^  ""«  pura  eat  coofessio,  si  eam  sequilur  voIu.laria 

rem  naDere?  Ridiculumpotms  quam  ahud  videre-      persuasio. 


tur,  si  veniam  peleret  de  hoc  unde  se  non  dolere 
faterelur  "'.  Necesse  est  eaim  ut  dolorem  habeat 
quisquis  de  perpelratis  culpis  veniam  consequi  desi- 
derat. 

CAPDT  CIV. 
Tertiui  gradus  humilUatis, 
Deinde  sequilur  confessio,  qua  qualiler  •••  se  pec- 
calor  cognoscat  et  doleat  confiteri  studeat.  Mulu 
enim  sunt  qui  se  peccasse  cognoscuni  et  dolent,  et 
tamen  celant,  quoniam  quidem  hoc  confiieri  eru- 
bescentes  non  audent.  El  quia  sciunt  confessionem 
ad  salutem  necessariam  fore,  ita  in  cordibus  •••  suis 
coram  Deo  poenitent,  et  illi  confiteri  proponunt 
muhoque  majorem  poenitenUam  agunt  quam  si  con- 
faterentur  eisque  iiyungeret  aliquis  sacerdolum.  Ve-  B 
rum  m  hac  re  penitus  decipiuntur,  quia  nullus  Deo 
quidquam  confiteri  potest  quod  ipse  ignoret.  Omnia 
emm  ei  nuda  sunt  et  aperta  {Hehr.  iv,  13).  Vult 
itaque  Deus  et  quicunque  ei  peccaverit,  ac  si  ipse 
nesciret,  ita  suo  loco  alii  nescienli  confiteri  ne  dis- 
simuJet,  quatenus  hoc  judicio  manifeste  comprobet 
qm,  si  Deus  ••*  hoc  ignoraret,  ipse  veracilcr  ei  mani- 
festaret.  Ad  hoc,  si  is  qui  majorem  poenitentiam  ex 
proprio  arbitrio  non  confessus  vult  agere  quam  ali- 
quis,  si  confiterelur,  vellet  ei  imponere,  puUit 
majus  qui  se  fecisse  ex  propria  voluntate  quam  si 
confiteretur,  penset  apud  se  quid  sibi  plus  consli- 
terit,  an  confiteri  et  parvam  poBnitentiam  agere,  an 
sine  confessione  spontanea  voluntale  longo  tempore 


CAPUT  CVI. 
Quintus  gradus  kumHilatis. 
Qainto  igitur  gradu  •••  confessio  apponatur,  ut 
scilicet  qualem  se  quis  cognoscit  dolet,  confitetur  et 
suadet,  talem  quoque  se  ab  aliis  concedat  judicari. 
Sunt  enim  plerique  satis  semetipsos  judicantes,  sed 
nequaquam  possunt  ab  aiiis  pati  judicari,  vituperari. 
Qui  ut  ad  •••  montem  verse  humilitatis  ascendant, 
iis  necesse  •*•  est  ut  aicut  semetipsos  despiciendos 
judicant,  sic  etiam  alios,  si  se  judicando  despeze- 
rint,  tolerare  sciant.  Qua  in  re  •"  opus  est  patientia, 
quse  sexto  loco  est  apponenda  •^*. 

CAPUT  CVII. 
Sextus  gradus  humilitaiis. 
Haec  itaque  unicuique  familiaris  sic  esse  debet  ut 
quandocunque  •"  ei  aliqua  injuria  fit,  ita  eam  sus- 
cipiat  patienler  quasi  commodum  sibi  magnum 
fieret.  Profecto  si  aliquis  servorum  alicujus  discreti 
hominis  peccasset,  et,  dum  sibi  exinde  fierent 
mults  molestise,  non  reclamaret,  sed  potius  juste 
talia  pati  se  diceret,  ciiius  apud  domiaum  raiseri- 
cordiam  inveniret.  Nos  itaque  qui  multa  contra 
Creatorem  nostrum  commisimus,  tanto  studiosius 
humiliari  debemus  quanto  magis  indulgentia  ejus 
nos  indigere  videmus. 

CAPUT  CVIII. 
Septimus  gradux  humiiitatis. 
Nec  solum  absque  murmuratione  pati  debemos 


poemtere.  Cumque  magis  eligit  •••  poenitentiam  gra-  C  molestias,  sed  ut  etiam  graviter  puniamur  ad  vin- 
Us  nrot^IarA  *^  miom  «.Atti..». #     ..  j.. »x_- * ._ 


Us  protelare  •••  quam  reatum  suum  per  confessionem 
manifestare,  agnoscat  pro  certo  quia  nondum  vere 
confessioni  illam  suam  spontaneam  poenitenUam, 
quamJibel  gravis  •^  fuerit,  adaquavit,  quoniam 
quidem  necdum  sibi  lantum  constiUt  graviler  clam 
poeoituisse  quanium  confessionem,  cui  eam  facere 
debuit,  fecisse.  Quare  minus  eat  seraper  quemlibet 
graviter  sine  confessione  poenitere  quam  puro  ex 
corde  confessionem  facere. 

CAPUT  CV. 
Quartus  gradus  humilitatis. 
Cum  itaque  U-es  gradus  in  monte  humilitaUs  ha- 
beamus,  sequitur  persuasio  quae  unicuique  habenda 
est,  quartus  videlicct  jam  prselibatae  virtuUs  gradus. 
Cum  enim  necessarium  sit  ul  confiteamur,  scien- 
dum  est  quod  ita  confiteri  debemus,  ut  hoc  ipsum 


dictam  Dei  amemus.  Amor  enim  supremus  montis 
humilitatis  gradus  esse  videtur,  quoniam  tunc  qui- 
dem  est  Deo  grata  satisfacUo,  cum  in  ejus  mente, 
qui  satisfacit,  nulla  manei  murmuraUo,  sed  pia  ju- 
giter  fervet  dilectio. 

CAPUT  GIX. 
Reeapitulatio  graduum  humiiitatis. 
Quod  autem  superius  dilate  per  partes  ostendi- 
mus,  nnnc  eadem  breviter  et  summaUm  sub  exem- 
plo  coUigamus.  Si  enim  dominus  quispiam  aervam 
haberet,  quem  pro  culpa  sna  tradere  morU  deberet, 
positaque  raUone  cum  eo,  suam  servus  culpam 
occulUre,  velut  in  tenebris,  vellet ;  aut  si  cognos- 
ceret  (quod  est  primus  humilitaUs  gradus)  non  inde 
doleret ;  aut  si  doleret  (quod  est  secundus)  coram 
aliis,  domino  licet  jubente,  confileri  nollet ;  aut  si 


quod  confitemur,  ita  esse  persuadeamus.  Tunc  ete-     confiteretur  (quod  est  terUus)  persuadere  nollet  ut 

VARIiE  LECTIONES. 

•••  Pro  offeusione  sua  ms.  Vict.  13  deoffensione  sua.  ••'  Unde  se  non  dolere  fateretur  m*.  Vict.  et  Edit. 
Col.  unde  se  dolere  non  lateretur.»^*  Ut  scilicet  qualiter  mss.  Vict.  13  Gorb.  ItnetEdit.  Col.  quia  qualilcr 

Fore,  m  cordibus  ms.  Viet.  13  et  Edit.  Col.  fore.  iu  in  cordibus.^»*  Quod  si  Deus  mss.  Corb.  307 
Kwr.  13  tf/ ^di/.  Coi.  Quia  si  Deus.  •••  Magis  elegit  ms.  Vict.  13  mngis  eligit.  •••  i^oenitentiam  protelare 
ms.  L,ord.  307  vict.  iZet  Edit.  Col.  poenilentiam  gratis  protelare.  ••'  Qaanlumcunque  gravis  mss.  Lorb. 
xL  tr  ?'  ^dit.Coi.  quamUbet  gravis.  •••  Igitur  gradui  mss.  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit  Col.  igitur 
SS  *  «!.Oui  emm  ad  mss.  Vict.  13  et  Corb.  307.  Qui  ut  ad.  •"  Ascendant  iis  necesse  mss.  Vict.  13  Corb. 
•li V   ^*'*  ^^*'  «scendanl.  necesse.    •"  Quare  opus  mss.  Vict.  13  Corb.  307  el  Edit  Colon.  Qua  in  re. 

Kst  expoaenda  et  apponenda  mss.  Vict.  13  Corb.  507  et  Edit.  Col.  est  apponenda.  •"  Ut  quandocungue 
ms.  Vict.  ut  quantuncunque. 


669 


LIB.  DE  S.  ANSELUI  SmiLITUOINlBDS. 


610 


hoc  ita  crederetur ;  aat  si  vellet  inde  culpabilis  A 
credi  (quod  est  quartus),  pati  tamen  nollet,  ut  dice- 
retur  culpabilis ;  aut  si  boc  sibi  dici  paterctur  (quod 
est  quintus),  non  lamen  pati  \ellet  ut  sicut  culpabilis 
tractaretur:  aut  si  hoc  patiens  *^*  (quod  est  sextus) 
non  ita  tamen  tractari  araarct  (quod  "•  est  septi- 
mus),  licet  hoc  yelle  dominum  suum  sciret,  non  ei 
profecto  culpam  illam  dominus  dimitleret,  imo  magis 
ut  iniquum  servura  eum  puniret.  Sic  nec  nostras 
oobis  culpas  Dominus  dimittet,  si  non  nos  gradibus 
iisdem  humiliaverimus,  sicut  ipse  jubet. 

CAPUT  CX. 
Quomodo  unusquisque  se  minorem  omnibus  putet, 

Verum  quia  nonnunquam  ideo  extollimur  quia 
nos  aliis  non  recte  coraparanius,  videndum  est  nobis 
quo  id  modo  facere  debeamus .  Si  enim  nos  aliis  B 
volumus  coraparare,  ea  tantum  debemus  conside- 
rare  "'  quffi  a  nobis  sunt  in  nobis  '^,  non  a  Deo 
quasi  pnestita  nobis  "'.  Sic  namque  agit,  qui  de 
bonis  a  Deo  sibi  prsestitis  *^*  super  alium  extollitur, 
velut  qui  vestibus  alienis  indutus  gloriatur.  Non  ergo 
hiec  aliorum  bonis  comparare  debemus,  sed  mala 
tantum  nostra,  qufle  a  nobis  in  nobis  ***  habemus. 
Quod  si  fecerimus  (mala  videlicet  nostra  bonis  alio- 
rum  ut  conferamus)  in  nos  *'^  inferiores  esse  csete- 
ris  omnibus  nobis  ipsis  videbitur.  Quod  contra,  quia 
superbi  faciunt,  etiamsi  sint  omnibus  deteriores, 
cunctis  tamen  se  judicant  esse  meliores.  Sua  enim 
bona  taotum  attendentes,  aliorum  malis  comparant, 
quorum  raala  nuUatenus  considerare  deberent. 

CAPUT  CXI.  ( 

Quod  ohsit  eonsideratio  alterius  peccati. 

Consideratio  namque,  vel  cognitio  alieni  peccati, 
mala  multa  in  diversis  parit.  Si  enim  peccator  est 
qui  alterius  culpam  considerat,  malo  illius  exemplo 
in  suo  peccato  perseverat;  si  vero  poenitens  a  pec- 
cato,  a  poenitentia  frigescit  eodem  exemplo.  Quod  si 
eodem  peccato,  vel  etiam  alio  ***  tentabaUir,  faci- 
lius  illius  exemplo  superafur.  Si  autem  tentatione 
carebat,  eo  ipso  tenlatur  quod  vitium  illius  consi- 
derat.  Si  vero  est  justus  *** ;  praeferendo  se  illi,  in 
superbiam  extollitur,  quem  si  diligebat  in  Deo  nunc 
eum  incipit  habere  odio  ***.  Non  ergo  facile  consi- 
deranda  est  alterius  culpa,  cujus  consideratio  tot 


generat  mala.  Yirtus  vero  illius  semper  debet  al- 
tendit,  quia  ejus  consideratio  contrarium  facit  *** ; 
ipsa  naraque  peccatorem  converti,  pGenitentem  pce- 
nitere,  magis  tentatum  tentalioni  resistere,  non  ten- 
tatum  sic  permanere,  justum  humiliari ,  diligentem 
magis  •■*  diligere  facit.  Alterius  igilur  virtutem, 
non  vitium,  suumque  vitium,  non  virtutem,  attendere 
dehet  quisquis  ad  culmen  humililatis  ascendere 
studet. 

CAPUT  CXII  **'. 
J)e  duabus  sororibus  hunc  montem  custodientibus. 

Hujus  autem  huroilitatis  pulcherrimi  montis  duae 
sorores  sunt  custodes,  verecundia  scilicet  quae  est 
apud  Deura,  et  verecundia  quse  cst  apud  homines. 
Nam  cum  tentatur  aliquis,  si  ante  mentis  suse 
oculos  has  duas  sorores  firmiter  reduxerit,  hanc  fa- 
cile  superare  poterit.  Sic  enim  sibi  ipse  loqui 
debet. 

CAPUT  cxin. 
De  verecundia  quas  est  apud  Deum. 

Si  ego  hoc  peccatum  vel  illud  facere,  quomodo 
ante  Deum  et  sanctos  ejus  angelos,  qui  me  vi- 
dent  *•*,  oculos  meos  levare  potero  ?  Quid  dicam, 
cum  reatum  ***  meum  omnis  ***  creatura  videbit  ? 
Angeli  et  diaboli  **^  me  accusabunt.  Nequaquam 
peccabo,  imo  propter  te,  Domine,  morte  afiiciar  lota 
die  custodiamque  vias  meas,  ut  non  delinquam  *•*. 
Sic  sibi  *••  unusquisque  proponat,  sic  semetipsum 
consideret,  sic  se  ab  irruentibus  bestiis  eruet  **^. 
Sed  considerandum  quia  verecundia  quae  est  ante 
Deum  *•*,  semper  est  libera  et  custos  fidelis. 
CAPUT  CXIV. 
De  verecundia  qua  est  apud  homines. 

Verumtamen  illa  qnae  est  apud  homines  verecun- 
dia  nunnunquam  failax  et  latro  pe.<tsima  est.  Solet 
enim  contingere  ut  aliquando  mentem  alicujus,  ubi 
jam  saepe  dictus  mons  humilitatis  est  constituendus, 
hircus  luxurise,  lupus  rapacitatis,  vel  alia  quaelibet 
vitiorum  bestia,  tentet  irrumpere  *** ;  quam  cum  ve- 
recundia,  quae  apud  homines  est,  ne  intraret  prohi- 
bere  deberet,  sic  sibimet  ipsi  interdum  male  consu- 
lendo  loquitur.  Magna  erit,  inquit  confusio,  si  huic 
tentationi  luxuriae,  ut  postmodum  sciatur,  aditum 
dedero.  Sed  nullus  hominum  hoc  videbit,  et  ego  bene 


VARIiE  LECTIONES. 

*"Aut  si  boc  pateretur  mss.  Vict,  \Z  Corb.  307  et  Edit.  Col.  Aut  si  hoc  patiens.  *"  Amaret 
autamare  non  posset  {qnod  mss.  Vict.  \Z  Corb.  307  et  Edit.  Col.  amaret,  quod.  *"  Debemus  con- 
siderare  ms.  A.  {  attendere  debemus .  *"  Quae  nobis  sunt  in  nobis  mss.  quae  a  ncbis  sunt  in  nobis.  *'*  Prae- 
slita  nobis  mss.  praestita  sunt  nobis.  *^*  Sibi  collatis^et  praestitis  mss.  et  Editio.  Colon.  sibi  praestitis.  ***  Quaa 
a  nobis  sunt,  in  nobis  mss.  quae  a  nobis,  in  nobis.  **^  Fecerimus,  mala  videlicet  nostra  bonis  aliorum  ut 
conferamus,  nos  mss.  fecerimus,  nos.  ***  Vel  etiara  alieno  mss.  Edit.  Col.  vel  etiam  alio.  ^**  Si  vero  justiis, 
mss.  si  vero  est  justus.  ***  Quem  si  diligebat,  nunc  eum  incipit  odio  habere  mss.  quem  si  diligebat  in  Deo, 
incipit  eum  habere  odio  m.  A.  1  qui  si  diligebat  etiam  in  Deo,  nunc  eum  enim  incipit  habere  odio  Edit. 
Colon.  quem  si  diligebat  etiam  in  Deo,  nunc  eum  incipit  habere  odio.  ***  Per  contrarium  vadit  ms.  A.  1. 
per  contrariura  iacit  mss.  Bec,  contrarium  facit.  •**  Diligentem  veromagis  ms.  A.  \  diligentem  magis. 
••^  In  ms.  A.  1  omittitur  hoc  Caput  cum  subsequentibus  u$que  ad  Caput  117  cujus  similitudinem  aliis 
etiam  verbis  expHmit.  **•  Qui  me  vident  m.  Vict.  15  qui  hoc  vident.  •**  Cum  peccatum  mss.  Vict.  13 
Corb.  307  et  Edit.  CoL  cum  reatum.  **•  Meum  in  die  judicii  omnis  mss.  Corb.  307  Vict.  13  et  Edit. 
Col.  meum  omnis.  **'  Angeli  id  est  diaboli  ms.  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit.  Col.  An^eli  et  diaboli.  *** 
Meas  ut  in  anima  non  delinquam  Edit.  Col.  meas  ut  non  delinquam.  ***  Sic  igitur  sibi  mss.  Corb.  307 
\^ict.  13  et  Edit.  Col.  sic  sibi.  *•*  fiestiis  eruat  ms.  Vict.  13  hostibus  eruat  nu.  Corb.  307  besliis  eruel. 
••*  Ante  Deura  ms.  Vict.  13  apud  Deum.      ••*  Tenet  irrumpere  ms.  et  Edit»  Col.  tentet  irrumpere. 


«71 


EADMBRI  GANTUARIENSIS  MONACHI 


671 


celabo  meipsum,  nee  amplios  erit  eognitum.  Modice  A 
nane  Toluptati  consentiam,  et,  cum  voluero,  me- 
metipBum  coirigam.  Ac  deinde  poenitendo  satis  me« 
liorquam  modo  sum  ero.  Multi  enim  post  ruinam 
surrexerunt,  et  postmOdum  meliores  fuerunt.  Sic 
nimirum  verecundia  qu»  est  apud  homines,  malo 
suo  consilio  nonnunquam  falliiur  et  fallit,  et  malam 
vitii  bestiam  in  montem,  quem  tueri  deberet,  snb- 
intrare  permittit ;  quse  cum  intrare  permissa  fue- 
rit,  non  facile  expelli  poterit.  Nam  si  is  qui  scelus 
commisit,  confiteri  aliquando  voluerit,  ea  cogitatio, 
quae  prius  promittebat  ei  quod  se  emendaret  moz  ut 
voluissel,  post  perpetratam  culpam  dicit :  Quomodo 
conHiebor?  Qua  fronte  reatum  meum  aperiam  ?  Non 
amplius  honorem  habebo,  si  me  manifestavero,  sed 
qui  modo  appretior,  omni  tempore  vilis  ero.  Quid  q 
igitur  faciam  ?  Saturabor  voluptuose  vivendo,  non- 
dum  viam  juslitiae  tenere  valeo  *^.  Ecce  quomodo 
miser  homo  decipitur  *".  Quam  callide  vinciiur, 
quam  astule  superatur !  Ipse  namque  humilitatis 
montem  paulatim  proficiendo  statuit ;  ipse  custodes 
ejusdem  montis  constituit,  ipse  custodes  eosdem  a 
propugnacuhs  montis  ezpulit ;  ipse  postmodum  se- 
metipsum  male  custodiendo  mancipium  hostibus 
suis  tradidit.  In  me  siquidem  est  unde  cum  Dei 
gratia  proficio,  in  me  etiam  unde  deficio.  Non  mihi 
proficiendi  aliquis  vim  facit.  Non  ad  defectum  ali- 
quis  me  venire  cogit.  Suggerit  Deus,  suggerit  ratio, 
suggerit  virlus  ut  recte  vivam ;  et  est  in  me  materia 
arbitrii^  scilicet  libertas,  et  hoc  facere  ***  possum, 
si  volo.  Verum  e  contra  suggerit  diabolus,  suggerit 
appetitus  et  vitium  ut  voluptuose  vivam ,  et  habeo  "* 
potestalem  hoc  faciendi  *** ,  sed  contradicerc 
nolo  "'. 

CAPUT  CXV. 
De  consultatione  ***  duarum  praidictarum  sororum. 
Sciendum  est  quod  verecundia  ***  quae  est  apud 
homines,  interdum  fallat,  muitisque  modis  per  eam 
auditus  nobis  vitiorum  fiat.  Verecundia  quse  est 
apud  Deum,  nec  fallit  nec  fallitur.  Haec  etenim 
quando  ad  montem  revocatur,  postea  et  locum 
suum,  videlicet  humilitatis,  quem  tueri  deberet, 
fallente  sorore  sua,  vitiis  subversuro,  quaai  porco- 
rum  rostris  disjectum  *^  invenit ;  vehementer  tur- 
batur,  dolet,  ingemit,  saepe  etiam  lacrymas  fundit, 
misera  miserabiliter  ***  secum  quserit  qualiter  be- 
stia  intravit  funesta,  quse  fuerit  causa,  quod  exor- 
dium,   quisve   aditus.    Et  dum   illam  vehementer 


ezsecratur,  ecce  fallaz  soror  fkllaciter  eam  ple- 
rumque  sic  consolatur  :  Eia,  quare  tantum  doles? 
Cur  tot  tantisque  lacrymis  leipsam  affligis?  Gravius 
te  ille  •*•  vel  ille  peccavit,  et  veniam  obtinuit.  Hu- 
manum  est  peccare,  nec  tanti  ponderis  est  pecca- 
lum  quanti  facis  illud.  Taliter  male  consulendo, 
dolorem  tentat  lenire.  Sed  fidelis  cuslos,  quae  se 
coram  Deo  formidat  accusari,  sicul  fallere  nescit, 
sic  malum  consilium  admittere  contemnit.  Nam 
commissa  et  dolendo  plangit,  et  plangendo  indesi- 
nenter  sui  conditoris  indutgenliam  quaerit,  atque 
locum  suum  curiosius  deinceps  costodit. 
CAPDT  CXVI. 

Quod  non  semper  miserirordia  Dei  debeat  coqi- 
ian  •*'. 

Notandum  est  igitur  quod  tempore  "^  tentationis, 
ante  perpelrationem  culpae,  nonquam  misericordia 
Dei  debet  cogitari ;  sed  ju^titia  et  judicium  ejus, 
furor  et  indignatio  illius.  Haec  debent  pensari  "^, 
haec  ante  mentia  oculos  reduci,  haec  saepenumero 
cum  magno  horrore  retractari  debent.  Quando  quis 
tentatur,  non  debet  dicere  :  Hisericordia  Domini 
magna  est,  sed  hoc  potius :  Horrendum  est  incidere 
in  manusDei  viventis  {Heb.  x,  31).  Quando  appetitus 
luxuriae  quemque  pul&at,  non  cogitet  lunc  :  Quacun- 
que  dic  peccator  ingemuerity  omnia  peccata  ejus 
oblivioni  tradentur  (Ezeck.  xviii,  21),  sed  potius  sar^pe 
recogitando  tractet  quod  maledictus  omnis  qui  pec- 
cat  in  spe ;  et  illudlsaiae ;  Vce  genti  peccatrici,  populo 
gravi  iniquitate,  filiis  sceleratis,  semini  nequam 
(/«a.  1,  4).  Si  autem  per  injuriam  fuerit  peccati 
admissio,  tunc  demum  Dei  misericordia  propensius 
est  cogitanda,  ne  desperatio  veniae  superveniat. 
Tempore  itaque  tentationis,  modis  omnibus  unu.s- 
quisque  debet  conari  ***  nc  superetur.  Quia  licet 
Deus  veniam  promiserit  poeniteoli,  non  tamen  spo- 
pondit  delinquenti,  ut  ei  daret  voluntatem  poeni- 
tendit.  Cum  autem  certum  sit  quod  Dei  gratiam 
promeretur  qoisquis  declinat  a  malo  et  facit  bonum, 
et  iram  ct  indignationem  **^  incurrit  omnis  qui 
operatur  peccatum,  magnopere  curandum  est  ut  et 
viiia  vitemus  et  virtutibus  adhaereamus. 
CAPUT  CXVIl. 
Quas  comparaiio  sit  inter  ascendentes. 

Tria  sunt  necessaria  ascendenti,  innocentia,  be- 
neficium,  preelatio.  Innocentia  talis  esse  debet,  ut 
nulli  noceat ;  beneficium,  ut  omnibus  prosit ;  prae- 
latio,   ut  se  inferiorem '*' omnibus  judicet.  Unde 


varij:  lectiones. 

**'  Tenere  valeo  ms.  yict,  13  tcnere  volo.  ***  Horao  in  his  decipilur  mss.  Corb.  307  Vict.  iZ  et  Edit' 
Col.  homo  decipitur.  *'*  Quod  et  hoc  facere  ms.  Corb.  307  et  hoc  facere  ms.  Vict.  \Z  et  Edit.  Cot.  quod 
hoc  facere.  *^*  Potestatem  hoc  faciendi  ms.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  possibilitatem  boc  faciendi  ms.  Corb. 
307  poleslatem  faciendi.  **^  Sed  contradicere  nolo  m5.  Corb.  307  si  contradicere  volo.  *"  Confabulatio 
ms.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  de  consultatione.  ***  Quod  verecundia  mss.  et  Edit.  Colon^  quia  verecundia. 
*^  Dejectum  Edit.  Col.  disjectum  ms.  Vict.  13  dissectum.  *^  Fundit  miserabiliter  mss.  Corb.  307 
\ict.  13  et  Edit.  Col.  fundii,  misera  miserabiliter.  ■"  Gravius  ille  mss.  gravius  te  ille.  **'''  Quod  ten- 
tationis  tempore  non  semper  misericordia  Dei  debeat  cogitari  ^nss,  Vxct.  13  Cor6.  307  et  Edit.  Col. 
Quod  non  semper  raisericordia  Dei  debeat  cogitari.  *'*  Quod  tempore  ms.  et  Edit.  Col.  quia  tempore. 
***  Hsc  pensari  mss.  et  Edit.  Col.  haec  debent  pensari.  "*  Dehet  vehementor  conari  mss.  Vict.  13  Corb. 
307  et  Edit.  CoU  debet  conari.  *^^  Et  iram  et  indignalionem  m.  Vict.  13  et  iram  indignationis»  ***  Omni- 
bus  inferiorem  mss,  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit.  Col.  omnibus  aliis  inferiorem. 


673 


Llfi.  DE  S.  ANwSELMI  ISIMILITUDINIBUS. 


674 


Apostolas :  Superiores  invicem  arbitrantes  (Philipp.  A 
II,  13).  Hsectria  debet  unusquisque  aliis  impeQdere> 
et  nihil  horum  sibi  fieri  ex  debilo  exig^ere.  Nam  si 
servus  alicujus  doroino  suo  in  multis  peccasset,  non 
solum  iram  domini  provocaret  *** ,  sed  etiam  om- 
nium  conservorum  suorum  indignationem  incnrre* 
ret ;  et  si  aliqua  injuria  ei  interim  fierel,  non  juste 
conqueri  deberet.  Dicit  aliquis  :  Innocentiam  et 
beneficium  aliis  libenler  impendo,  sed  me  omnibus 
aliis  inferiorem  credere  nequeo  :  sunt  etenim  ho* 
micids,  aduiteri,  latrones,  et  hujusmodi.  Ad  hoc. 
Quicunque  comparationem  facis  inter  te  et  alium^ 
noli  ponere  in  trutina  '*'  quod  tuum  non  est  ;  imo 
quod  tuum  esi,  yidelicet  mala  lua,  et  postmodum 
bona  sua.  Talis  comparatio,  vel  talis  consideralio 
semper  sit  inter  ascendentes.  Si  quid  vero  boni  in  q 
te  videas,  non  tibi,  sed  Deo  impules.  Unde  Apo- 
stolus :  Quid  habes  quod  non  accepisti  ?  Si  autem 
accepistif  quid  gloriaris,  quasi  non  acceperis  ?(ICor, 
IV,  7;. 

CAPUT  CXVIII. 
Similitudo  inter  camovexiam  et  charitatem» 
Sic  igitur  debemus  innocentia,  beneficio,  et  pree- 
latione  ***  uti  in  faciendo  et  recipiendo,  sicuti  usua- 
liter  poriatur  coenovexia.  Quippe  qui  illam  ***  sub- 
eunt  *^^,  faciem  ***  ad  locum  quo  tendunt ;  ad  lo- 
cum  autero  unde  veniunt,  dorsa  verlunt.  Tribus 
enim  '**  aliis  modis  potest,  sed  non  convenienter, 
portari;  videlicet,  ut  facies  sint  contra  facies,  vel 
dorsum  contra  dorsura,  vel  facies  ad  locum  unde 
procedere  •••,  terga  vero  quo  ire  debeant,  conver-  q 
tantur.  Et  notandun  quod  non  minus  quam  duo- 
bus  coenovexia  in  operando  porlatur  ;  nec  charitas 
(quaro  per  copnovexiam  volumus  significari)  minus 
quam  inter  duos  haberi  potest.  Si  ergo  in  monte 
aliquo  sedificarent  sibi  homines  plures  domum,  et 
de  valle  oporleret  lapides,  c»mentum  et  alia  quie 
ad  aedificationem  domus  pertinereni,  coenovexiis 
sursum  "^  in  montem  portari  :  si,  inquam,  illi 
portitores  instrumentum  illud  ita  acciperent  ,  ut 
uterque  sibi  dorsum,  aut  faciem  vel  dorsa  quo  ten- 
derent,  facies  vero  verterent  unde  procedere  vellent; 
et  dum  sic  ire  competenter  nequirent,  verbis  litigare 
inciperent,  et  de  litigio  ••*  ad  pugnos  et  capillos 
venirent,  deinde  ad  arma  :  rogo,  quid  diceret  ali- 
quis  praeteriens,  si  sic  hos  hac  de  causa  pugnantes  rv 
inveniret  ?  Utique  quod  insanirent.  In  nobis  igitur 
hsc  omnia  consideremus,  quia  talem  habttudinem 


in  fralerna  charitate  tenere  debemus,  ut  sic  quaai 
quamdam  ccenoxeniam  spirilualem  portemus.  Nos 
enim  in  excelso  monte,  in  coBlesli  scilicet  patria, 
domum  nobis  aedificare  satagere  deberaus,  quae  sola 
virlutum  operalione  construilur ;  ad  quam  humili- 
tatis  gradibus  ascendilur.  Qui  gradus  necesse  est 
ut  fiant  per  innocentiam,  beneficium  et  pnelationem, 
scilicet,  ut  nulli  ooceam,  omnibus  serviam,  el  ut 
quemlibet  mihi  ipsi  praeferam.  Cum  hajc  aliis  fre- 
quenter  exhibeo,  etsi  mihi  exhibila  non  fuerinl, 
patienler  tolero.  Gradus  pergendi  in  montem  vir- 
tutum,  ad  domum  coelestis  patriae,  mihi  congruos 
facio,  et  caenovexiam  bene  porto.  Si  aulem  aliis  haec 
impendere  detrecto,  quasi  dorsum  contra  dorsum 
verto  ;  dum  illum  pergentem,  et  quasi  anteceden- 
tera  subsequi  deberem,  faciera  illi  vertendo.  At  si 
mihi  haec  quasi  per  debitum  fieri  quaero,  et  ille  quod 
poslulo  facit,  quaravis  non  libenler,  quoniam  exigo, 
quasi  faciem  conlra  faciera  in  subvectione  •••  coeno- 
vexiae  verto.  Com  vero  «^  exlgo,  et  iile  quod  exi- 
gitur  denegat,  quoniam  illuro  per  exactionero  irriio, 
terga  vertimus  ad  locum  ad  quero  ire  debemus,  et 
facies  unde  procedimus.  Sic  istis  tribus  modis  quj 
coenovexiam  porlare  saiagit,  pleruroque  lites  et  dis- 
cordias  sustinebit.  Faciem  ergo,  hoc  est  inten- 
tioncm,  semper  habeamus  super  innocentiam,  be- 
neficium  et  praelationem,  ut  illa  omnibus  indepen- 
damus,  et  a  nullo  eadem  reqniramus.  Hoc  enim  est 
ad  illa  terga  vertere,  videlicet  ad  praesenlia  et  ad 
labentia,  facies  vero  ad  futura  et  ipsa  perpetualia. 

CAPUT  CXIX. 

Similitudo  inter  qualitates  corporis  ei  animm. 

Sicut  qualilatis  •••corporis,  sic  etiam  genera  sunt 
duo  qualitalis  animae.  Qualitas  quippe  corporis  ali- 
quando  subitanea,  aliquando  vcro  est  continua. 
Subitanea,  ut  •••  cum  repente  repentina  infirmitate 
nigrescit,  vel  verecundia  erubescit,  sed  mox  bac  et 
illa  transeunte,  ad  colorem  pristinum  homo  redit, 
Continua,  ut  cum  assiduam  patilur  **^  infirmitatem, 
quae  sibi  continuum  parit  pallorem.  Sic  animae  qua- 
plas  aliquando  subitanea,  aliquando  vero  continua 
est.  Subitanea,  ut  cum  irruente  subiia  tentatione, 
subito  in  peccato  nigrescit,  aed  slatim  per'  confes- 
sionem  et  poenitentiam  ad  priorem  pulchritudinem 
redit.  Continua,  ut  cum  assidue  in  peccato  jacet, 
per  quod  et  assidue  ante  Deura  deformis  apparet. 
Haec  autem  genera  duo  qualitatis  animae  genera 
sunt  duo  indignitatis  suae.  Quid  indignus  est  secun- 


VARLE  LECTIONES. 

u*  Iraro  Domini  provocaret  mss.  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit.  CoL  iram  Domini.  deserviret.  ••*  In 
medio  seu  trutina  mss.  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit.  Col»  in  trutina.  ***  Sic  igitur  debemus  innocentia 
beneficio  et  praelatione  etc.  Im  ms.  A.  1  contrarius  ista  ponuntur,  •••  Quippe  illaro,  qui  fit^.  Vict.  13 
quippe  qui  itlaro  tn^.  Corb.  307  quippe  illi  qui.  •'^  Subvehunt  fii5<.  Vict.  13  Corb.  ZOl  et  Edit  Colon. 
subeunt.  •••  Faciero  habent  mss.  Vtet.iZ  Corb.  307  etEdit.  Col.  omittunt  habent.  ••*  Tribus  aulero  mss. 
Viet.i^  Corb.  307  et  Edit.  Col.  Tribus  enim.  ^*  Unde  procedunt  mss.  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit.  Coi. 
Unde  procedere.  **^  Coenovexia  sursum  ms.  Vict.  13  et  Edit.  Col.  coenovexiis  sursura.  *•'  De  litigio 
ms.  Victor.  13  et  de  litigio  ms.  Corb.  307  litigio.  •••  In  subvectionem  mss.  tn  subvectione  ms.  et  Edit.  Col. 
in  subjectione.  ••^  Cum  ergo  fnii.  etEdit.  Col.cnmyero.  •••  Sicut  qualitates  fiM«.  il.l  Vict.  iZ  Corb. 
307  Bicut  qualitalis.  ••*  Subitanea  est  ut  mss.  A.  1  Viet.  13  subitanea,  ut.  ^  Assidaam  quis  patitur  m$s. 
A.  i  Corb.  307  etEdU.  Col.  asaiduam  patitur  m$  Vict.  13  assiduam  homo  patitur. 


675  EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACUI  ^6 

dum  subilaneam  qualilatem,   non  ideo  lamen  ad  A  infirmilale  •"  delentur  insipienler  agit  «•  sibi  ru5!> 
judicium  sibi  assumit  Christi  corpus  et  sangninem 


Qui  vero  secundum  continuam  qualitatem  indignus 
assistil  •••,  ille  ad  judicium  ea  sibi  assumit. 
CAPUT  CXX. 
De  cordis  ifnmunditiis , 

Noveril  quoque  qui  suam  discuiere  intendit  infir- 
mitalem,  tria  esse  genera  immunditiae  cordis.  Pri- 
mum  namque  genus  esl  amor  non  amandorum, 
veluti  luxuriae  et  similium.  Secundum  vero  esi 
odium  eorum  quae  odio  non  debent  haberi,  sicui 
est  odium  alienae  prosperilatis.  Tertium  autem  nec 
amor,  nec  odium,  sed  quaedam  cogitationis  vani- 
las,  ut  cum  cogilamus  unde  isle  veniat  vel  quo  ille 
vadat. 

CAPUT  CXXI. 

Similiiudointercorporisetanimttinfirmiiates. 

Rursus  atiendendum  •••  duo  esse  genera  infirmi- 
atis  anirase,  quemadmodum  sunt  infirmitatis  cor- 
poreae  "^^.  Corporis  namque  infirmilas  aliquando 
test  quasi  infirmitas  naturalis,  aliquando  ve.o  est 
casualis.  Quasi  naturalis  namque  est,  ut  si  cui  ab 
ipsa  hominis  infantia  sibi  continuus  languor  sit  •^^ 
Casualis  vero  •'•  est  ut  febris,  quae  frigore  repen- 
lino  vel  alio  casu  accidit  homini  Haec  ilaque  quia 
occasione  accidit  exlrinseca,  facilius  curari  potest 
una  medicina.  llla  vero,  quia  quasi  naturaliter  ad- 
hacret  homini,  non  una  repentina  curari,  sed  cum 
frequenti  medicina  potesl  minui  et  alleviari,  donec 
facilius  valeat  portari.  lla 
sunt  animae  infirmitates,  alia 
vero  sunt  quasi  casualia.  Quasi  naturalia  quippe 
sunl,  ut  ingluvies  et  luxuria,  quae  ex  ipsa  carne 
concrescunt  ab  infantia  homini.  Casualia  vero,  ut 
mcndacium,  quod  aliqua  extrinsecus  accidenle 
causa  ssBpe  profertur,  etiam  non  praemeditalum, 
Haec  crgo,  quia  causis  exterioribus  accidunt,  leviori 
custodia  evitari  possunt.  lUa  vero  quia  intus  naturae 
cohserent,  llcet  non  una  abstinentia  omnino  deleri, 
continua  tamen  instantia  eo  usque  possunt  minui, 
quo  satis  facile  '^*  voleant  tolerari.  His  ergo  de- 
lendis  semper  instare  debemus,  licet  non  omnino 
ea  delere  possimus.  Sicut  enim  naluralem  •'*  cor- 
poris  infirmitatem  patiens  stulte  agit  si  sibi  medi- 
cinam  adhibere  neglexerit,  quia  semel  vel  bis  adhi- 
bita  non 


diam  adhibere  desiiterit,  quia   aliquotie*  '  dhibita, 
statim  a  teutatioue  liberatus  non  fuerit. 

CAPUT  CXXII. 

De  appeHtu,  et  quidintersitinterappetihimetvolun' 

tatem. 

Nullus  namque  appelitu  vitiorum  prorsus  carere 

potest,  sed  eum  vice  appetitus  verae  commoditatis 

quasi  naturaliter  retinet.    Postquam  enim  humana 

natura  perlectam   beatitudinem   amisit,    perfectam 

quoque  sui  commoditatem  perdidit.  Semper  tamen 

naturaliter   afTectionem  *^    ejusdem   commoditatis 

habet.  Et  quia  perfectam    commoditatem    habere 

non  potest,  nec  perfectae  commoditatis  appetitum 

amittere  valet.  Habet  itaque  appetitus  ingluviei  et 

'^  luxuriae,  aliarumque  falsarum    commoditatum,   et 

per  hos  incedit  quaerendo  illam  perfectam  commo- 

dilatem   cigus  appetitum    retinet    natoralem.  Hos 

autem  appetitus  diabolus  '^  accendit  aliqoando  per 

falsas  commoditates,  et  per  eas  *^  voluntati  aliquod 

peccatum  suggerit,  aliquando  vero  per  semetipsum 

ipsi  voluntati  persuadet,  ut  eosdem  appetitus   ad 

peccandum  indtet.  Ut  cum   ebrioso,  qui  amplius 

libere   nequit,    aliquid  assum   ^  velle   comedere 

suggerit  ut  habeat  appelitum  amplius  bibendi.  Sic 

autem  •••  diabolus  incitat  voluntatem  ad  peccandum, 

aut  per  hos  appetitus,  aut  per  semetipsum.  Yelut  si 

quis  latro  aliquem  ad  se  spoliandum  incitaret  aut 

artificio  aliquo  quo  carnem  ejus  calefaceret  **\  aut 

dicendo  ei  simplici  verbo  ut  se  exueret.  Ad  quem 

quoque  viliorum,  quae  p  n      •ui  r  n    •  •        . 

.       ^.      ,      ,.,.    ti  vero  cumille  nibil  suspicans  fallaciae,  appropmquat 

la   quasi  naluralia,   aua         ...  .,  .'^.  .       j        ,.       » 


subito  capitur,  vapulat,  ver&a  vice  despoliatur, 
quandoque  demum  occidilur.  Appetitus  vero  isti 
non  aliud  sunt  quam  quaedam  commoditatis  neces- 
sitatcs.  Non  enim  idem  est  appetilus  quod  voluntaa. 
Appelilus  namque  mali  non  est  roalus  •*•,  sed  vo- 
luntas  mali  est  mala.  Hos  igitur  appetitus  quia  dia- 
bolus  semper  accendit,  studio  magno  et  custodia 
sunt  restringendi. 

CAPUT  cxxni. 

Similitudo  inter  aquam  ethumanamnaturam, 
Humana  namque  natura  tam  faeile  per  vitia  quam 
per  planum  difftmditur  ***  aqua.  Sic  ergo  agere  de- 
bet  qui  eam  reslringere  appeUt,  velut  qui  aquam 

,„.„^.^ P ,  ^ currentem  retinere    contendit.    Sicut  enim  ille  a- 

statim  curatus  fuerit,  sic  naturali  vitiorum  ^  quam  ••^  concludit  in  stagnum  atque  coercet,   sic 

VARI2E  LECTIONES. 


•**  Continuam,  indignam  existit  mss,  continuam  qualitatem,  indignus  assistit.  •••  Attendendum  ms, 
A.  \  attendal.  '^*  Innrmitatis  corporis  mss.  A.  i  Vict,  13  Corb.  307  et  Edit,  CoL  infirmitatis  cor- 
porese.  •^  Ut  ficus  ab  i^sa  hominis  infantia  sibi  continuus.  ms,  Vlct,  13  ut  ficus  ab  ipsa  hominia  infantia 
sibi  continuus  languor  sit.  mss,et  Edit.  Col,  ot  ficus  ab  ipsa  hominis  infantia  sibi  quasi  continuus.  •^*  Qaasi 
vei'0  casualis  mss.  et  Edit,  Col.  casualis  vero.  ^*  Quod  satis  mss.  et  Edit.  Coi,  quo  satis  facile.  "^*  Sicut 
naluralem  mss.  et  Edit,  Col.  sicut  enim  naluralem.  •^*  Vtliorum  in  firmitate  mss.  et  Edit.  Col.  vitionim 
infirmitate.  ^  Tamen  naturalem  afTectionem  mss,  Vict,  13  Corb.  307  et  Edit,  Col.  tamen  naturaliter 
affectionem  ms.  A.  1  tamen  affectionem.  *"  Hos  autem  diabolus  mss.  et  Edit.  Col.  hos  autem  appetitas 
diabolus.  •*•  Accendit  per  falsas  commoditatis,  el  per  easms,  A.  i.  accendit,  et  per  eas.  •'•  AHquid  ad 
SQum  mss.  aliquid  assum.  •••  Sic  enim  ms.  et  Edit,  Col,  sic  autem.  **^  Aut  carnem  suam  calefaceret 
mss,  quo  oarnem  ejus  calefaceret.  ••*  Non  est  mala  mss,  ei  Edit,  Col.  non  cst  maios.  ^  Profimdiftar 
mss.  diffunditur  fit^.  Corb.  307  effunditur.  ***  llle  qui  aqoam  mts.  iUe  «qutm. 


6« 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SlMILltUDINlBtlS. 


m 


iste  naAaram  humanam  yagam    infra  •"   regulam  A  cl ;  inquire  pacemyeipersequere  eam  (PsaL  xxxiu, 


aliquam  cobibere  debot  Etque  illc  procurat  ne  qua 
parte  dirumpatur  stagnura,  qua  afHuat  aqua,  ila  et 
islum  providere  condecet  "*,  ne  suam  in  quoquam 
violet  regulam,  quo  ad  peccatum  *^  proruat.  Sic 
enim  reslriDgi  carnis  appetitus  possunt  :  quod  est 
quamdam  facere  pacem  inter  ipsam  camem  et  spi> 
ritum  ;  quam  quidem  pacem  **'  nemo  melius  secum 
babere  *^  poterit,  quam  qui  districtioni  ordinis  mo- 
nastiei  semetipsum  subjugare  studerit.  Ipsa  etenim 
estquasi  quaedam  clausura  vel  stagnum  vivarii. 
Quoniam  quidero  sicut  pisces  decurrente  aqua  vi- 
varii  moriuntur,  si  clausura^  ipsius  minutatim  ac 
saepe  crepant,  nec  reficiuntur,  ita  omnis  religiomo- 
nastici  ordinis  funditus   perit  si  custodia  ejus   per 


45).  Quarlus  vero  modus  erit  per  remunerationem, 
corruplione  nostra  transmutata,  ut  jam  diximus,  in 
incorruptionem. 

CAPDT  CXXV. 
De  quadripartito  statu  humana:  naturce, 
Notandum  siquidem  quodhuraan»  naturae  qua- 
luor  sunt  siatus  •",  quibus  pro  diversis  merilis 
beata  vel  misera  ••*  redditur.  Duo  namque  primi 
beati,  duo  poslremi  sunl  miseri  •••.  Beatorum  autem 
alius  minns  beatus,  alius  vero  beatissimus.  Ita  quo- 
que  miserorum,  alius  minus  miser,  alius  vero  mi- 
serrimus  est.  Slaius  utique  minus  beatus  fuit  ille 
quo  ante  peccalum  Adam  in  paradiso  sietit.  Beatis- 
siraus  vero  est  ille  quo  nunc   in  coelo    sanctorum 


modicarum  contemptum  culparum  paulatim  a  fer-  g  animae  sunl.  Minus  aulem  miser  status  noster  est, 


vore  sui  tepescit,  aiteslante  Scriptura,  quse  dicit 

Qui  modica  spernit,  paulatim  decidet  {EcclL  xix,i ). 

CAPOT  CXXIV. 

Quod  quatuor  modis  pax  agntur, 

Quatnor  quippe  modis  paz  agitur,   quibus  homo 

ad  veram   quietem    pcrducitur.  Aul   enim  fit    ab 

aliquo  inter  aliquos  duos,  aut  inter  semetipsum   et 

alterum,  aut  inter   carnem  et  spiritum,  aut  inter 

corruptibilitatem     nostram     et    incorruplibilitatem 

quam  Deo  donante  exspeclamus  •••.  Sic  tres  ••^  su- 

periores  modos  nunc  habuerimus,  tunc  deraum   ad 

illam  pacem  perveniemus  de  qua  dicit   Aposiolus   : 

Habete  pacem  cum  Deo  (Rom,  v,  1).  Duo  itaque priroi 

modi  fiunt  per  concordiam.  Est  enim  pax  carnalis. 


quo  dum  vivimus,  in  hoc  saeculo  sumus.  Miserrimus 
vero  ille  erit  quo  reprobi  permanebunt  in  poenis 
infemi.  Ut  ergo  in  beatissimo  statu  aeleraaliter 
quiescamus,  in  Dei  servitio  temporaliter  labore- 
raus  •••. 

CAPUT  CXXVI. 

Similitudointer  hominisobsequiumel  prasmium. 

Homo,  quia  seternum  ••^  habere  non  posset  proe- 
mium,  si  Deo  seternum  laborando  exhiberet  obse- 
quium  ••• ;  Deus  suae  praemiura  vita;,  quae  est  aeteraa. 
vitaeque  hominis  ••*,  quae  est  lemporalis,  servilium 
comparat.  Si  enim  homo  quandiu  vixerit,  Deo  ser- 
vierit,  el  Deus  ei  hoc  coadjuvet  •••,  et  ipse  recom- 
pensabit.  Qui  vero  non  ••*  a  principio  quidem   vitae 


est  el  spiritualis.  Concordia   etiam  est  caroalis,   et  n  suae  Deo  servlre  coeperit  ••*,   scd   ex  quo  iamen 


spirituaiis.  Pax  et  concordia  caraalis  est,  quam 
habeni  infidelefl,  vel  eliam  falsi  Christiani,  cum  in 
peccato  concordant,  et  inde  quamdara  pacem  obti- 
nent.  Hanc  autero  pacem  Christus  non  comraenda- 
y%}ih\f^\x\i\Nonvenipacemmittere  in  terram, 
sedgtadiumiMatth,  x,  34).  Per  terram  terrenos, per 
gladium  separaiionem,  qua  separamur  a  caraalitate, 
potest  intelligere  •**.  Tertius  vero  modus  per  spiri- 
tus  fit  victoriam  sibi  subjugantis  carnera.  De  hoc 
etiam  idem  Dominus  ait  :  Pacem  relinquo  vobis^  pa- 
cem  meam  do  vobis  {Joan.  xiv,  27  ;  et  proplieta  : 
Pax  multa  diligentibus  legem  tuam  (PsaL  cxviii, 
163) ;  et :  /n  pacefactus  est  locus  ejus^PsaLhwy ^  3); 


ccEperit,  si  usque  ad  finem  perseveraverii,  Deus  ab 
eo  vitae  praecedentis  servitiumjion  exigei,  sicut  nec 
ipse  aDeovitae  illius  piwcedentis  praemiura  •••.  Si 
autem  horao  e  contra,  quoad  vixerit,  Deo  male  ser- 
vierit,  et  Deus  illi  malum  rependet  meritum,  quandiu 
et  ipse  vixerit.  Quid  si  non  a  principio  vitae  suae 
male  Deo  cocperit  aervire,  sed  ex  quo  tameo  ccepe- 
rit,  usque  ad  finem  vitae  voluerii  perseverare,  non 
ei  Deus  vitae  praecedentis  servitiura  bonum  recom- 
pensabit  in  malum  :  sicut  »0«  nec  ipse  vitae  iiliud 
praecedentis  praemium  habere  voluerit  •••  malum. 
Nam  ei  suae  viiae  praecedentis  bono,  et  Dei  prsece* 
dentis  vitae  malo  carebit  pncmio  ••*•  Deo  ergo  serviat 


VARI^  LECTIONES. 

•••Ista  naturam  humanam  vagam  infra  ms,  Corb,  307  isie  humanam  infra  ms,A,  1  iste  nataram.  •••  Iia 
et  justum  praevidere  condecet  mss.  sio  eibte  procurare  debet  mss,  Corb,  307  Vict.  13  sicet  isium  providere 
condecei.  ••^Quoad  peccatum  mss.  quoad  peccatum.  •••  Quam  quidem  pacem  etc.  ms,  A.  1  hcec  usquead 
/inem  capitis  omit.  ms,  Vict.  Uomittit  quidem.  •••Melius  habere  mss.  Vict.  13  Corb.  307  melius  secum 
habere.  •••Quam  Deo  donante  expectamus  ms.  A.  1  quae  tamen  in  praemium  recipitur  post  hanc  solam  vi- 
tam.  ••'  Si  tres,  etc.  ms.  A.  1  hcec  omit.  usque  ad,  Duo  itaciue,  etc.  quceetiam  contrahit.  •••Potes  intei- 
lige  ei  te  ms.  et  Edit.  CoL  poies  inieliigere.  •••Notandum  siquidem,  quod  humanae  nalurae  quatuor  sunt 
status,  ms.  A.  \  Quatuor  quippe  humanae  naiurae  sunt  status.  •••Beata  vita  vel  misera  mss.  A,  1  Corb. 
307  beata  vel  misera.  •••Postremi  miseri  ms.  A.  1  postremi  sunt  miseri.  •••Temporaliter  laboremus 
ms.  A.  1  addit  ;  nam  ei  aeternum  praeraium  aeterao  promerendum  servilio  esset,  si  utramque  simul  esse 
posset.  ••^Homo  quiaaeteraummx.  >4.  1  veram  quia  homo  aeternum.  •••Si  Deus  laborando  aeiernum 
exigeret  obsequium.  SedDeus  m95.  Si  Deo  aeteraura  laborando  exhiberet  obsequium,  Deus  Edit.  CoL 
Nisi  Deo,  etc.  ut  in  mss.  •••Vilae  homines  mss.  etEdit.  CoL  vitaeque  nomines.  •••Et  Deus  eum  coadjuvet 
mss.et  Edit.  CoL  et  Deus  ei  hoc  coadjuvet.  ••^Qui  vero  non  a  ms.  A.  1  Quod  sinon  a.  ••'Deo  deservire 
ceperit  mss.  A.  1  Corb.  307  Deo  servire  eeperit.  •••Prmcedentis  exigit  praemium  mss.  A.  1  Corb.  307 
praecedentis  praemium.  ••^Recompensabit  in  malum^  sicut  ms.  A.  1  recompensabit.  Sicut.  •"•Habere 
voluerit  ms.  A.  i  habere  noluerit.  •••Malo  non  carebit  mss.  et  Edit.  Col.  malocarebit  praemio  ms.  Corb, 
307  malo,  yite  aeleniae  carebitpFaemio* 


679 


KADMERl  dANTUARIriNSIS  MONACfll 


gernper  omnis  homo  quisque  eo  ordine  quo  consU-  A  fieri  ^Unusquisque  sui  ordinis  gerat  officium, 


tutus  ab  ipso  est, 

CAPUTCXXVII. 
De  tribus  hominum  generibus  seu  ordinibus, 
Tres  quippe  sunt  ordines  hominum,  videlicet 
oranles,  agricultores  et  defensores.  Hos  autem 
ordines  sic  ad  diversa  officia  Deus  in  hoc  mundo 
disposuit,  quemadmodum  quidam  paterfamilias 
oves,  el  boves,  et  canes  roaximos  in  domo  sua 
distribuit. 

CAPUT  CXXVIII. 
Exemplum  ovium,  boum  et  canum, 
Oves  namque  ad  hoc  habet  ut  lac  sibi  et  lanam 
ferant;  boves  vcro,  ut  terram  exerceant;  canes 
autem,  ut  tam  oves  quam  boves  a  lupis  defendant, 
Si  igitur  horum  quodque  animalium  suum  gerat  B 
officium,  illud  ad  vitam  Dominus  servat,  quia  ejus 
sibi  '^  utilis  est  vita.  Si  vero  officium  quod  est  suum 
non  egerit,  morte  sola  judicatur  dignum,  quia  ejus 
vita  nullum  fert  •••  fruclum.  Si  enim  ovis  lac  vel 
lanam*^  non  altuierit,  bos  autera  terram  non  exer- 
cuerit,  quem  alium  fruclum  fere  poterum  "•? 
Rursus,  si  caois  cuslodiae  percudum  depulalus,  eas 
lupos  permiserit  laniare,  aut  easdem  ipse  vel  alios 
canes  coeperit  strangulare,  quid  aliud  dominus  agere 
debet  quam  dum  obruere?  Sic  et  Deus  deillisor- 
dinibus  agit  quos  ad  officia  diversa  in  hoc  mundo 
disposuit.  Quosdam  namquc,  ut  clericos  monachos- 
que,  ad  hoc  ipsum  disposuit  ut  pro  aliis  orect, 
mitesque,  ut  ovcs,  lacle   prsedicationis  eos  imbuant. 


680 


ne  et 


totum  quod  vivil  deputetur  mendacium. 
CAPUT  CXXIX. 
De  mendacio. 

Si  enim  quod  ordinis  sui  est  non  cgerit,  omnis 
ejus  exterior  habilus  menlitur,  qui  eum  ordinia  •" 
ilius  esse  teslatur.  Actus  quoque  Ulius,  et  verba 
jpsaque  menlitur  cogitatio,  quia  mendacium  testatur 
pro  vero.  Cum  enira  quidpiam  agit  •",  vel  dicil,  vel 
cogitat,  sic  esse  ageodum,  dicendum  cogitandumque 
aliis  indicat  •^*.  PIus  etenim  loquitur  plurumque 
homo  aciu  quam  verbo,  sicut  hoc  potesl  videri 
exemplo. 

CAPUT  CXXX. 
Exemplumde  medico. 

Medicus  namque  herbam  •"  aliquam  si  diceret  •" 
aegroto  saluliferam  esse,  et  non  ex  ea  comederet  •*'# 
aliam  vero  mortiferam,  ipae  tamem  ex  ea  gustaret, 
plus  ei  aclu  quam  verbo  diceret,  quia  plus  ei  hanc 
actu  quam  verbo  •"  comedendam  suaderet.  Cum 
igitur  quippiam  quis  agit,  vel  dicit,  vel  cogitat,  sic 
esse  agendum,  dicendum  cogitandumque  cffiteria 
manifesiat  •".  Quod  si  ita  est,  verum  actu,  et 
verbo,  et  ments  loqnitur.  Si  vero  non  est  iisdem 
omnibus  •*•  e  contra  mentitur.  In  quantum  igitur 
verum  dicitur,  bene  ;  in  quantum  vero  mendacium 
profertur,  male  vivitur  quia  omne  peccatum  men- 
dacium  esse  probatur.  Siquidem  non  nisi  cogita- 
tione,  locutione  et  opere  peccatur,  quibus  quoties 
peccamus,  Deo  et  hominibus  mentimur**^  Hisita- 


lanaque  sui  boni  exempli   fen^enles  in  Dei   amore  Q  que  tribus  Dei  timorem  ponamus  custodem  •••  quia. 


faciant.  Alios  vero,  ut  agricuUore,  ad  hoc  dispo 
auit,  ut  de  suo,  velut  boum  labore,  ipsi  vivans 
et  alii.  Quosdam  etiam,  ut  milites,  ad  hoc  instituit 
ut  asperitatem,  prout  necesse  fuerit,  ostendant, 
tamque  orantes  quaro  agricultores  ab  adversis  gen- 
tibus,  velut  a  lupis,  defendant.  Si  ergo  sui  quisquc 
ordinis  officium  impleat,  longam  promeretur  vitam 
quia  cfiBlerorum  vivit  ad  utilitatem.  Si  vero  istud 
agere  noluerit,  vita  ipsa  indignus  exislil,  quia  fru- 
ctum  non  afferl  propter  quem  vivit.  Si  enim  clerici 
monachique  orationem  vel  predicationem  aliis  im- 
pendere,  vel  eliam  bonum  •"  exemplum  praetendere 
aut  terram  agricolae,  noluerint  excolere,  quod  alius 
poterunt  officium  explere?  Rursus  :  si   milites  alios 


testante  Scriptura  :  Timor  Domini  expellit  pecva- 

tum  (Eccli,  1.  27)  Timor.  denique  Spirilus  sancli  est 

donum  aliorumque  omnium  primum. 

CAPUT  CXXXI. 

De  septem  donis  Spiritus  sancti. 

Septem  quippe  sunt  dona  Spiritus  sancti,  videii- 

cet,   timor,   pietas,    scientia,   fortiludo,  consilium, 

intellectus,  sapientia.  Horum  autem  deonorum,  ut 

dictum  est,  timor  eat  primum,   aliorumque  veluti 

quoddaro   fundamentum.     Hunc   namque   Spiritus 

sanctus  mentis  in  campo  supponit,  aliaque  dona  suo 

in  ordine^**  veluti  in  sedificio   superimponil.   Prius 

mentem  metuere  facit,  ne  pro  peccatis  suis  separe- 

tur  a  Deo,  et  in  poenis  infemi  cum  diabolo  torquea- 


defendere  noluennt,  aut  etiam  more  rabidorum  ^j  tur.  Huic  denique  timori  superimponit  pietalem, 
canum,  eosdem  aut  seipsos  occiderinl  vel  oppresse-  cum  menli  sic  metuenti  sui  ipsius  aspirat  compas- 
nnt,quiddeillisnisi  quod  de  rabidis  canibus  debet      gionem,  pieque recolere  facit  quammisera  erit  si  a 

VARIiE  LECTIONES. 

••'  Quia  ejus  sibi  ms.  A.  i  cujus  sibi.  •••  NuIIum  ferl  m*.  Vict.  ISnullum  facit.  •••Lac  et  lanamiif*.  A.  i. 

Vict.  i3  Corb.  307  et  Edit.  Col.  lac  vei  lanam.»"  Ferre  potemnt  "tms.A.iet  Edit.  Col.  ferre  poterint?  ms. 

Corb.  307  ferre  potuerint?m«.  Yict. iZ  facere  polerint?  *"  Et  etiam  bonum  mw.  Corb.  307  Vict.  13  et  Edit 

j*.  Y^^.S*»'"  ^o""™  »»"•  A.  1  vel  bonum.  •"  Qui  ordinis  mss.  A  1  Viet.  13  Corb.  307,  et  edit  Col.  qui  eum 

ordinis.      Cum  enim  quispiamquid  agit  wijr.  il.  lcum  enim  quippiam  agit.  •"Aliisjudicatmw.  aliisindicat, 

Medicus  namque  herbam  ms.  A.  1  si  enim  medicus  herbam.  "•  Aliquam  si   diceret  ms.  A.   1  quandam 

diceret.  •^^iEgroto  saluliferam  esse,  ac  utea  coraederet,  ms.  Vict.  13  cognosco  salutiferam  asse.  Et  non  ex 

ea  comederet.  •"  Quam  eam  verbo  mss.  A.  1  Corb.  207  quam  verbo.  •"  Aliismanifestat  mss.Vict.  13  Corb 

307  etEdit.  Col.  caeteris  manifestatm*.i4.  1  caeleris  indicat.'"  Eisdera  omnibus  mss.A.  \  Corb.  307  isdem 

omna)us.  ""Deo  et  hominibus  mcntimur  ms.  A.  i  cmiitit,  Deo  ethominibus.  •»*  Ponamus  custodiam  mss. 

A.  i  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit.    CoL  ponamus  custodem.  •»■  Sua  in  ordine  ms.  A.  1  suo  quoque  ordine 

m$s.  Corb.  807  Vict.  13  ei  EdU.  Col.  auo  in  ordine. 


ftl 


LlB.  DB  S.  ANSBLMI  SlMILITUDINIBUS. 


682 


Deo  separata  el  in  inferno  cam  diabolo  fuerit  torta.  A  Noo  enim    tmic  mores  dicuntur,  cum  cito  adye- 


Dehinc  vero  scientiam  superimponit  pietati  ***, 
cimi  mens,  quae  sic  timet  sibique  compatitur,  quo 
yaleat  modo  salvari  scrutatur,  eique  Spiritus  sanctus 
hujus  rei  cognitionem  largitur.  Exinde  aulem  forli- 
tudinem  superimponit  scientiae,  cum  mens  pavida, 
sibique  compatiens,  jamque  quid  agere  debeat 
sciens,  fit  fortis  Spiritus  sancU  dono  ad  operandum 
quffi  didicit  quibusque  salvari  se  posse  confidit. 
Post  haec  vero  consilium  fortiludini  supersedificat, 
cum  roens'  jam  fortis  ad  operandum,  quse  pie  ti- 
mendo  scit  esse  facieoda,  suo  experimento  didicit 
Spiritus  sancti  gratia  quid  de  his  omnibus  aliis 
consulere  debeat. 

CAPUT  CXXXII. 


oiunt  citoque  recedunt,  sed  cum  in  anima  stabiles 
existunt. 

CAPDT  CXXXIV. 
Moret  alii  bBni^  et  mali  alii  suni. 
Horum   autem  morum  alii  boni,    alii  vero  stmt 
mali.   Boni  igitur  virlales,  mali  autem  vitia  di- 
cuntur. 

CAPUT  CXXXV. 
De  virtute  et  vitio» 
Virtutes  autem  bona  exterius  opera,  vitia  vero 
parlunt  mala.  Non  tamen  quoties  agitur  opus  virta- 
tis  vel  vitii,  virlus  ipsa  vel  vilium  proprie  dicitur 
haberi.  Tunc  enim  tantum  proprie  habentur,  cum 
ex  consuetudine  possidentur,  unde  et  homines  justi 


De  donii  Spiritus  sancti  quinque  ad  aetivam,  duo  g  ^^^  ^i^iosi  dicunlur.  Cum  autem  perfecte  habentur, 


vero  ad  contemplativam  vitam  pertinent 
H«c  autem  quinque  Spiritus  sancti  dona  ad  acti- 
vam,  duo  vero  quse  sequuntur,  id  est  intellectus  et 
sapientia,  ad  contemplativam  pertinent  vitam.  Ipsa 
tamen  ***.  Spiritus  sanctus  primis  quinque  *^  su- 
perimponit,  ut  suorum  sedificium  donorum  possit 
omnino  compleri.  Postquam  enim  Spiritus  sanclus 
mentem  facit  paventem  sibique  compatieotem,  et 
ea  quse  scit  esse  facienda  fortiter  operantem,  et  de 
ipsis  8ui  exempio  aliis  *"  consulentem,  accendit 
eamdem  *"  ad  intelligendum  cur  hxc  vel  illa  Deus 
prsecipiat ;  ciu'  homo,  licet  alteri  homini  benefaciat, 
nullam  ab  eo  ***  remunerationem  exigere  debeat. 
Quorum  ut  intellectum  Spirilus  sanctus  menli  aspi- 
rat,  ad  *'*  prostremum  etiam  sapientiam  superaca 


licet  ipsa  omnino  sint  dissimilia,  haud  tamen  dissi-' 
milia  semper  habent  ***  opera. 

CAPUT  CXXXVI. 

De  iapientia  et  stultitia,  quandoque  in  eodem 
convenientibus. 

Quaedam  enim  ex  ipsis,  ut  sapientia  perfecta  at- 
que  stultitia  ***,  eadem  f aciunt  plerumquefieri  opera. 
Sicut  enim  perfecte  **^  sapiens  dimittere  non  vult 
quin  agat  quod  sibi  bonum  videtur,  sic  et  ille  qui 
perfecte  stultus  est.  Verum  hoc  ideo  ille  facit,  quia 
scit  bonum  non  esse  ut  illud  dimittat ;  stultus  vero, 
quia  sic  putat.  Est  autem  alius  medius  nec  ita  sa- 
piens  quin  metuat  falli,  nec  ita  stultus  ut  in  malo 
quod  cceperit  perseverare  velit.  Hic  ergo  quod 
sibi  ***  bonum  videtur,  persaepe  dimittit,  quia  magis 


mulat,  cum  quod  videlicet  **^  ralione  intelligit,  fit  ^  quam  sibi  alterius  credit  consilio. 


sibi  ***  sapidum  atque  dulcissimum,  soloque  rectitu- 
dinis  amore  sequiturquod  intelligitesseseqoendum. 
Ab  hac  tamen  sapientia,  quam  extremam  posuimus, 
Spiritus  sanctus  dona  sua  dinumerare  per  Prophe- 
tam  incipit,  et  usque  ad  timorem,  a  quo  coepimus 
ascenderet  dinumerando  descendit.  Unde  notan- 
dum  quod  ***  nobis  innuit  descendendo  quomodo  ex 
iisdem  donis  construat  in  nobis  sedificium  ascen- 
dendo.  Hoc  igitur  sedificio  ita  composito,  Spiritus 
sanctus  in  eo  residet,  totamque  familiam  domus 
interioris,  id  est  omnes  animse  sensus,  regit  et  ad  *** 
obsequium  disponit. 

CAPUT  CXXXIII. 
De  qmlitatibus  anima  et  moribus.  ] 

Hinc  auimae  qualitates,  quae  prius  erant  insta- 
biles,  jam  in  bonos  redigit  mores.  Mores  quippe 
qualitates  sunt  animae  ia   habitum  jam  redactae* 


CAPUT  CXXXVU. 
De  odxo  et  amore  peccati. 
Item  perfectum  peccati  odium  ***,  perfeclusque 
amor  ejosdem,  idem  plerumque  opus  exhibet  exte- 
rius.  Sicut  enim  qui  perfecte  odit  in  se  peccatum, 
non  curat  quis  illad  cognoverit,  sic  et  qaidem  di-> 
lectum  in  se  perfecte  diligit.  Verum  hoc  ille  facit 
ut  sibi  Deus  indulgeat,  iste  vero  pro  sua  hoc  facit 
impudentia.  Alius  vero  medias  est  qui  nec  ita  pec- 
catum  odit  ui  hoc  omnes  velit  scire,  nec  rursus  sio 
amat  ut  et  omnes  velit  nescire.  Hic  igitur  et  plu- 
ribus  illud  abscondit,  et  uni  tamen  per  confessionem 
patefacit» 
I  CAPUT  CXXXVIIL 

De  bumilitate  el  superbia. 
Rursus :  perfecta  humilitas  perfectaque  superbia 
opera  quaedam  habent  similia.  Sicut  eoim  perfecte 


VARIJB  LBCTIONBS. 

***  Superimponit  pietati  fitM.  superimi)onit  menti.  ***  Ipsa  tamen  ms.  A.  i  ipie  tamen.  ***  Primas 
quinqae  mss.  primis  quinque.  **^  De  ipsis  suis  exemplis  aliis  ms.  ii.  i  de  ipsis  exemplo  soi  aliis  nif. 
Corb.  307  de  sui  exemplo  aliis.  ***  Accendit,  eandemque  mss.  accendit  eandem  Edit.  Col.  accedit, 
eandemque.  ***  NuUam  tamen  ab  eo  mss.  A.  1  Vict.  13  Corb.  307.  nullam  ab  eo.  ***  Menti  aspiret  ; 
ad  mss.A.  1  Corb.  807  menti  aspirat  ;  ad.  **^  Ut  quod  videlioet  mss.  A.  1  Vict.  13  cum  quod  videlicet 
ms.  Corb.  307  cumqae  videlicet.  *'*  Sit  sibi  mss.  A.  1  Corb.  307  fit  sibi.  "'  Uadenolandum  quod  ms. 
it.  1  veram  sciendum  quia.  ^*^  Sensus  regit  et  ad  fiM.  A.  1  seasus  ad.  ***  Dissimila  semper  habent 
ms.  A.  1  dissimiiia  habent.    ***  Aut  stuUitia  mss.  A.  1  Yict.  13  et  Bdit.  Col.  atque  stultitia.    **^  Sicut 

garfecte  mss.  A.  1    Vict.  13  Corb.  307  etRdit.  Col.  sicut  enim  perfecte.    ***  Hic  ergo  quod  sibi  Edit. 
ol.  hoc  ergo  sibi.    ***  Pecoatum  odium  mss.  et  EdU»  CoL  peccati  odiuo). 

Pat&ol.  CLDL  S2 


m 


fiADMBRI  dANTUAftlENSfS  MONACHf. 


M 


humilis  cum  peccat,  viiU  ut  ejiis  praelatus  suam  A  taciturnitas,  corporis  continentit,  yerecandia.  Ta- 


districte  puniat  culpam,  sic  et  valde  superbus.  Ve- 
rum  hoc  ille  vult  pro  ejusdem  culps  remissione 
iste  yero  tult  pati  pro  indignatione.  Dedignatur 
namque  lit  prelatus  ipsius  sui  misertus  vel  ad  mo- 
dicum  sibl  parcat,  imo  magis  ut  suam  immoderate 
piiniat  cdlpam  desiderat  **^.  Est  autem  alius  medius 
qui  nec  otnnino  districte  puniri,  nec  suam  sibi  cul- 
pam  vult  ex  toto  donari.  Hic  itaque  cum  aliquando 
peccati  partim  puniri  partimque  dimitti  suam  sibi 
culpam  desiderat.  Hic  namque  illud  habet  verccun- 
diae  genus  quffi  partim  coram  Deo,  partimque  est 
coram  hominibus. 

CAPDT  CXXXIX. 
De  tribus  verecundias  generibui. 
Tria  elenim  sunt  verecundiae  genora,  quffi  et 
ipsa  •"  operanlur  exterius  diversa.  Alia  namque  es  ^ 
coram  Deo  tantum,  alia  vero  tantum  coram  bomi- 
nibus,  alia  autem  partim  coram  Deo  et  partim  co- 
ram  hominibus»  VerecunJia  namque  •*•  coram  Deo 
tantum  est,  cum  quia  tales  sumus  quales  non  csse 
decet  erubescimus.  nostraque  peccata,  si  non  aliis 
obessent,  coram  hominibus  fateremur.  Verccundia 
vero  coram  hominibus  tantum  est,  curo  quia  agno- 
scirous  quales  non  esse  deberous,  erubescimus  et 
verecundamur  •**,  nostraque  delicta  etiam  uni  de- 
tegere  per  confessionem  erubescimus.  Verecundia 
autem  partim  coram  Deo,  partimque  coram  homi- 
nibus  est,  «t  cum  nec  ita  de  nostris  peccatis  co- 
ram  Deo  erubescimus,  ut  ea  etiam  coram  homini- 
bus  fatcri  velimus  ;    nec  ita  rursus  coram  homi 


cilumitas  videlicet,  ut  prius  taceat,-  poslerius  dicat. 
Corporis  aatem  continentia,  ut  non  levrtcr  oculos, 
huc  illucqueredncatymanuspedesve  ne  moveat,  sed 
oronia  corporis  sui  membra  decenter  contioeat.  Ye- 
recundia  vero,  ut  erubescat  coram  hominibos  cum 
quid  vetitum  agit  ^*^,  totusque  nibore  suffusus  osten. 
dat  quia  erubescit.  Ad  haec  itaque  tria  juvenis  quis- 
que  nitatur,  quia  unoquoque  eorum  ad  altiora  pro- 
vehitur.  Siquidem  tacendo  et  audiendo  sapientium 
doctrinam,  paulatim  concipit  scientiam,  quibusdam- 
que  incrcmentis  ad  spiritualcm  vitam  per  eorum 
verba  pertingit. 

CAPUT  CXU. 
SimilUudo  inter  diuena  alimenia  et  prcecipta, 
Sicutenim  alimentis  diversis  ad  perfectam  corpo* 
ris  aetatem,  sic  prseeeptis  disBimilibus  ad  spiritoalem 
perducitur  vitam.  Ut  enim  educatur  ***  prius  sim- 
plici  lacte  matris,  de  hinc  aliquo  alio,  deinde  fa- 
rina  commistOy  postea  micis  panis,  poslmodam 
etiam  crustis  donec  quolibet  solido  cibo  valeat 
uti.  Sic  ei  primum  •*•  jubetur  in  Deum  credere, 
dehinc  eum  diligere,  deinde  timere,  postea  bene 
operari,  postmodum  eliam  adversa  pati  ••*,  quo- 
usque  sibi  pneceplum  quodiibet  secure  possit  in- 
jungi. 

CAPUT  CXLII. 
Exemplum  novi  vasis  semel  imbutim 
Quia  spiriluali  doctrina  seroel  ad  plenum    imbo- 
tus,  novo  vasi   similis  esse  videtur.  Ut  enim  vas 


nibus,  ut   ea  vel    uni  per  confessioncm  delegere  C  «ovum  polu  bono  semel  aflectum,  vix  ejus  saporem 

amittit,  etiamsi  alio  postmodum  replcatur  diversi 
saporis,  sic  juvenile  cor  spirituali  doctrina  semel 
imbutum  vix  ejus  dulcedinem  perdit,  etiam  cum  sae- 
culari  occupatur  postea  ncgotio,  ratione  officii  cui 
•^'  intendit.  Si  autem  tacendo  sapientium  verba  con- 
temnit  audire,  nee  ad  ullam  ascendet  scienliam  spi- 
ritualis  vitae. 

CAPUT  CXLin. 

Exemplum  cultri. 

Utque  qui  proprio  caret  cultro,  merito  eiorit,  si 

alieno  incidere   •••  nolit,    et  iste    propria  carens 

scientia  jure  spirituali   fame  deperit,    cum  aliena 

nolit   tacendo    scientia   uti.    Tacendo    igitur  sa- 

pientium  verbis   attendat,  ut  ad  scientiam   spiri- 

^  tualis  vitae  doctrina  eorum  pertingat.    Gontinendo 


erubescamus.  Quae  itaque  verecundia  est  tantum 
coram  hominibus  est  bona ;  quse  vero  partim  coram 
Deo  est,  partim  coram  horoinibus,  OFt  melior ;  quae 
auiem  coram  Deo  tantum  est,  oplima  est.  Haec  enim 
postreroa,  ut  diclum  est,  si  non  obesset  aliis,  suam 
hbroines  confiteri  culparo  coraro  oronibus  faceret. 
Media  vero,  nec  i(a  est  perfecta  ul  coram  oronibus 
velit,  nec  ila  est  perfecta  ut  salutem  •**  coram 
uno  per  confessioncm  suam  erubescat  culpam 
fateri.  Prima  autem  etiam  coram  uno  erubescit 
culpam  fateri,  bona  tamen  est  et  ipsa,  quia  licet 
sub  rubore,  culpam  taroen  confitetur  vel  uni  quan- 
doque. 

CAPUT  CXL. 
De  tribus  quas  notaniur  injuvene  •*• 


In  juvene  quoque  iria  notantur  •**,  quibus  ad  autem  corporis  membra,  ut  supra  dictum  est, 
probitatem  venturus  preenoscitur.  Hsc  autem  sunt :      in  roelius  proficit,  quia  mentem  hoc  modo   sta- 

VARIiE  LECTIONES. 

•*•  Desiderat.  mss,  addunt  i  Hic  namque  illud  habet  verecundiae  genus,  quae  partim  coram  Deo,  partimque 
estcoram  hominibus.  *^^  Qoae et ipsam mii.  quaeetipsa.  •**  Verecondia  namque  etc.  m<.  ^.  i.  omUtU 
usgue  adfinem  capitU»  •*•  Qualem  esse  debemus,  verecundamur  mii .  Viet.  13  Corb,  307  quales  non  esse 
deberous  erubescimus  et  verecundarour.  •^*  Perfecta,  utsaltem  mss.  et  Edit.  CoUm.  perfecta  ut  coram  om- 
nibus  velit;  nec  ita  est  imperfecta,  ut  saltcm.  •*•  De  tribus  generibus  quse  ms.  Viet.  i^et  Edit.  Col,  detribua 
quse.  •**  Tria  genera  notantur  mss.  A .  I  Vict.  13  et  Edit.  Col.  tria  notantur.  **'  Quid  vetitom  agat  mss.  Quid 
vetilum  agitms.  A.  1  quid illicitum  affit.  *^*  Ut  enim  educAiur etc,  ms.  A.  1.  Hmcetalia  omninm  qumsequmituf 
deSimilitudinibusomittU  letprceaaductU  subjungitsimilitudinemmilUU  spiritualUet  milUU^  temporaUs 
etde  Cellario  Domini :  guas nonexstant  hue  usgue  inEditis.  *^Sic  enim  primum  Vict.  13  et  Carh.  S07  aic 
ei  primum.  •••  Diversa  pati  mss.  Viet.  iZ  et  Corb,  30  adverta  pati.  ••^  Postea  negotio,  ratione  offieii»  cui 
mu,  Vict.  13  etCorb.  307  omUtuntj  negotio,  ratione  officii.  *•*  Aiieno  scindere  m«i.  Vlci.  13  Corb.  807  ei 
JUit.  Col^  alieno  iDeidere* 


68«  LIB.  DB  S.  ANSELMI  SIMILmjDlNIBI/g.  ^86 

biliorem  et  placidam  reddil.    Mens  vero  slabilis  A  loquendo  viliorem  efficii.  Unde  netfesse  est  ul  ab 


et  placida  exterius  verba  reddit  et  ipsa. 
CAPUT  GXLIV. 
Exetnplum  de  aqm  quieta  etiolit  radiis. 
Ut  enim  aqua  quieta,  cum  ex  una  parte  solis 
suscipit  radium,  ex  altera  quietum  et  ipsum  aliquo 
in  pariete  reddit,  sic  mens  pacata  suscipiens  aure 
CDJuspiam  verburo,  ore  remittit  et  ipsum  pacatum. 
Ut  vero  aqua  commota,  radium  commotum,  sic  et 
mens  turbata  verbum  reddit  turbatum^sedetomnem 
exterius  actum.  Ut  ergo  ad  quietem  mentis,  et  oris, 
et  'operis  sibi  proficiat  juvenis,  quaeque  membra 
decenter    contineat.    Krubescendo     autem,    sicut 
et  dictum  est,  in  melius  proficit,   quia  verecundia 
poenitentiam  parit,  cujus  alia  quidem  sicca  alia  vero 
bumida  est. 

CAPUT  CXLV. 
De  pa^iteniia  ticca  et  humida. 
Sicca  naraque  poenitentia  est,  cnm  aliquem  qui'- 
dem  sui  peccati  poenitet,  sed  humore  pietatis 
suique  ipsius  compunctione  caret.  Humida  vero 
est,  cum  babet  ulrumque,  suumque  luget  pecca- 
tummagoa  cordis  contritione.  Ut  ad  hanc  ergo 
proficiat  **'  poenitentiam,  non  juvenis  tantum,  ve- 
rum  etiam  omnis  homo  erubescat,  cum  quid  agit 
illicitum. 

CAPUT  CXLVI. 
Exemplum  arborem  magnamsucciderevolentis. 
Est  autem   sciendum,  si  quem  magni  *^alicujus 
pocnitet  criminis,  sibi  essc  agendum  more  arborem 


invicem  consumanlur,  poenis  videlicet  gehennalibus 
detrusi  miserrime  puniantur.  Sic  igitur  is  qui  al- 
terum  detrahendo  comedit,  consumitur  ab  eo  quem 
morsibus  detractionis  consumere  gestit.  Nam  cum 
ejus  vitara  per  delractionem  dilacerat  "•,  semet- 
ipsum  anle  justum  judicem  Deum  condemnat.  Sicque 
plerumque  contingit  ut  is  qui  alteri  derogat,  nisi 
resipiscat,  coram  Deo  in  damnationem  cadat;quam'' 
visille  cui  detrahitur,  nihil  laesionis  ex  ipsa  delra- 
ctione  sentiat.  Quid  autem  dctractio  operetur,  vel 
quid  sit  inquiraraus,  et  inquirendo,  quod  Dominus 
dederit,  breviter  dicaraus,  non  ideo  quod  nescialur, 
sed  idcirco  ut  quod  sciturmelius  teneatur. 
CAPUT  CXLIX. 
B  Exemplum  ignis,  el  venii^  et  humanas  mentis. 
Solet  enim  contigere  ut  ignis  in  aliqua  raateria 
aliquando  paululura  ardeat ;  et  [si]  vento  impellitur, 
ad  raajorem  ardorem  crescat.  Taliter  et  mens  *** 
humana  salubri  admonitione  pulsata  ad  opus  agen'- 
dumi  post  suggestionem  ocius  surgit  "^  ad  quod 
prius  surgere  neglexerat.  Sicque  ut  ignis  venlo  rao- 
velur,  sic  mens  a  *"  torporis  desidia  •••admonitione 
excitatur. 

CAPUT  CL. 

Detraciionis  descriptio. 

Detractio  itaque  est  quotiescunque  quis  aliquid 

ea  intentione  de  aliquo  dicit  unde  ipse  vel  minus 

amari  sive  minus  appretiari  possit.  Detractio  vero 

malis  duritiam,  poenitentibus    refrigerationem  *•*, 

roagnam  succidere  volentis.  Sicut  enim  ille  minora  n  tentatis  •"  exemplum  peccandi,  quasi  foraenta  ma 


in  circuitu  arbusta  prius  curat  succidere,  ne  sibi 
arborem  ipsam  succidenti  possint  obesse,  sic  et  huic 
vitia  minora  illi  crimini  vicina  prius  sunt  exstir- 
panda,  ne  quasibi  crimen  ipsum  destruenti  ferant 
impedimenta, 

.    CAPUTCXLVU. 
Dedetractione» 

Detractionis  vitium,  quod  maxime  ex  otiositate 
solet  nasci,  multum  est  cavendum ,  quia  pemiciosum 
est  malum.  Unde  beatus  Clemens  inter  csetera  quae 
ab  ore  beati  Petri  se  didicisse  fatetur,  hoc  modo 
scribit. 

CAPUT  CXLVUI. 
De  tribus  homicidii  generibus. 

Tria  sunt  genera  horoicidii,  quae  pari  poena  ple- 
ctuntur  :  interfectio  fratrum,  detractio,  odium.  De  ^ 
qua  etiam  Paulus  dicit :  Si  comeditis^  et  invicem 
mordelis,  videte  ne  ab  invicem  consumammi{Gal. 
y,i5).Comeditnamqueaiter  alterum,  et  quasi  moro 
sum  in  eo  facit,quotic8Cunque  aliquis  aliquera  male 


litiae   prsestat.   Naturale  siquidem  est  ut,  sicut  id 
quod  a  nullis  fieri  audio,  facere  formido,   sic  illud 
quod  a  pluribas  vel  etiara  a  paucis  fieri  percipio» 
facilius  prsesumo  :  et  quo  plures  eamdem  rem  fe-» 
cisse  cognovero,  eo  rainus  eam  facere  dubito.  Bonus 
quoque,  si  nec  poenitens  de  aliquo  criminali  fuerit^ 
nec  tentationem  aliquam  inde  habuerit  et  alium   illa 
vel   illa  crirainalia  perpelrasse  per    delraclionem 
audierit,  nisi  sibi  vigilanti  oculo  providerit  •*•,  ma- 
teriara  superbiendi  accipit.   Proprium  ntfmque  est 
superbise  singularitate  semper  gaudere.  Quapropter 
summopere  cavendum  e&i  peccatum  detractionis, 
quia  foraesest  tantae  perditionis. 
CAPUT  CLI. 
Commendatio  charitatis. 
ToUit  enim  charitatero,  sine  qua  impossUnle  esi 
quempiam  Deo  placere  {Hebr.  xi.  6).  Qui  enim  non 
diligit  manet  in  morte  (/  Joan.  iii,  14).Plu8nam- 
quepeccatqui   amorera  proximi  a  corde  alterius 
minuit,  quam  qui  victum  ab  ore  pauperis  rapit. 


VARIiE  LECTIONES. 

•^Proficiat  mis.  Vict.  13  Corb.  306  et  Edit.  GoL  aibi  prosit.  **'Quem  nragni  ms,  Corb.  306  si  quem 
roagni  £(<t7.  Coi.  quam  magni.  ^**Lacerat  m«#.  Vict.  13  Corb  307  et  Eait.  Col.  dilacerat.  ^••Talitef 
etiam  est  mens  ms^  Vict.  13  taliteretiam  mensfiu.  Corb.  307  taliter  et  mens.  ••^Citius  surgilmff.  Vict.  13 
Corb.  S07  et  Edit*  Col.  ocius  surgit.  ••*Sit  mens  a  ms.  Vict.  et  Edit»  Col.  sic  mens  a  ms.  Corb.  307  si 
mens  a.   ***Corpori8  desidia£(ft7.  Col.  torporis  desidia,   •••Refngerium  mss.  Vict.  13  Corb.  307  et  Edit» 


Cot.  refrigerationem.   **^Tentari8  mSk  Caro.  307  tentatums* 
Corb.  ZOfet  Sdit,  Col.  vigilantioculo  providerit. 


•Vigilantiffi  oculo  prsevideritm^^.    Viet,  13 


est 


BADKERI  CANTUAtllfiNSIS  MONACHI 


Nam  sicat  anima  pretiosior  est  qoam  oorpas,  sic  A 
gravias  est  animae  yictom  aaferre  qaam  corporis. 
Yictus  vero  animae  est  amor  Dei  et  proximi ;  Qui 
enlm  diligii  proxifnum^  legemitnplevitiRom.  xiit, 
8).  Qai  igitnr  dileclionem,  qua  dcbet  anima  suslen- 
tari.tollity  quantum  in  se  cst,  animam  occidil.  Pro- 
pterea  cavendum  est  ne  quisquam  aliquid  sinistram 
de  aliquo  loqui  praesamat,  nisi  propter  emendaiio- 
nem  ejas  hoc  faciat.  Nam  prelato  aut  illi  quem 
pato  posse  consulere  peccanli  et  vitiorum  vulnera 
roederi,  debeo  alterius  malefacta  propter  emendatio- 
oem  detegere,  qu»  per  meipsum  nequeo  emendare. 
Et  ne  alius  comimpatur  ipsius  offensione,  compen- 
diose  etiam  possum  eum  monere,  ne  tali  jungatur 
singalari  aliqua  iamiliaritate  ;  aliter  vero,  nullo 
modo  de  aliquo  quidquam  adversi  loquidebeo.  g 

CAPUT  CLII. 
Quid  noceat  deiractio  et  guid  proiit  bonum 
audire, 
Cseterum  sicut  *"  nocet  multis  de  quolibet    ma- 
lum  dicere,  sic  pluribus  solet  prodesse  de  aliis  bona 
audire.  Nam  cum  bona  de  aliquo  referuntur,   hi  qu^ 
boni  sunt  ejus  facta  aeraulantur  ;  eoque  propensius 
in  soa  bonitate  perseverare  nituntur,  quo  alii  ejus- 
dem   bonitatis    sectatores    laudantur.     Si    autem 
poenilentes  fuerint,  tanto  studiosius  suam  poenilen- 
tiam,  ut  boni  efficiantur,   peragunt,  quanto  glo- 
riosiores  '**  bonos  esse  malis  sedula  relatione  per- 
cipiunt.   Porro  si   mali   fuerint,  erubescunt,  cam 
de  aliis  bona  referri  audiant,  a  quibus  semetipsos 


CAPUT  CLIV. 
Exemplum  rithariitas. 

Ut  81  is  qui  citharista  esse  debuit,  citharam  non 
cognovit  ***,  qualitercitbarGedus  ?  Si  etiam  iBstni- 
mentam  illud  non  agnoverit,  et  si  agnovertt,  sed 
tangere  illud  noluerit,  quaiilercitharoedus  erit  ?  Si 
autem  illud  agnoverit,  et  leligerit,  sed  ejua  oaum 
habere  contempserit,  nunquam  propter  cogaitionem 
et  volantatem,  sine  uso  hajusartis,  peritus  erit.  Tali- 
ter  namque,  lieet  quis  habeat  scientiam  bene  vivendl 
et  volunlatem,  nequaquam  bonus  erit,  niai  etiam  bo- 
ni  operis  usum  tenuerit  juxta  aoam  posaibilita- 
tem. 

CAPDT  CLV. 
Similitudo  inter  deside$et  peceanies. 

Sunt  autem  quidam  sanctarum  Scriptararum 
ignari,  et  dum  aliquidde  eis  quod  possentad  sedifi- 
cationem  sui  retinere,  audiunt,  contemnendo  di<- 
cunt  ***  :  <  Ad  quid  istnd  tantillum  tenebo  ?  Non  ex 
re  tam  parva  sapiens  ero  ;  cur  ergo  mihi  laborem 
imponam  ?  » Dicunt : «  Jam  quiescam,  vivam  ut  po- 
tero,  quia  frusta  sapienliae  amplius  studebo  ;  non 
enim  omnes  peribunt  qui  sapientes  non  sunt.  »  Haec 
et  hissimilia  piger  et  insipiens  sibimet  proponit  nec 
percipit  quia  antiquus  hostisad  interitum  ejoatalia  "^* 
sibi  suggerit,  qualenus  in  omni  vita  sua  nolli  inten- 
dat  utilitati,  sed  in  negligentia  et  torpore  semper 
vivat  et  pereat.  Amplias  quoque  :  n  Satis,  *^  inquit, 
sunt  sapientes  in  mundo,  salis  seriptores,  satia  qui 
habent  peritiam  arlium,  non  est  opus  ot  ego  me 


vacuos  esse  considerant ;  tantoque  facilius  adpoeoi-  q  dicendo  fatigem.  Pneterea  pueritiam  jam  exut,  jam 


tentiam  revocantur,  quanto  plures,  et  forte  debiliores 
80  bona  operarieisreferuntur.  Sit  igitur  omni  Christia- 
noin  sedula  consuetudinesemperbona  de  aliisaestima- 
re,  bona  loqui,  nihil  mali  credere  nihilque  proferre. 
CAPUT  CLIII. 
De  sdeniiat  voluniaie  et  ueu, 
Cum  in  omnibus  **'  actionibus  nostris  summo- 
pere  quaerendum  sit  ***  ut  boni  simus,  alioquinbeati 
esae  non  poterimus,  quaerendum  etiam  est  quibus 
potius  untendum  sit  ut  boni  efliciamur.  Tria  itaque 
mihi  esse  videntur  quae  neces:faria  sunt  volenti 
effici  bonus,  scilicet  scientia,  voluntas  et  usus.  Nam 
nisi  quis  habeat  scientiam  bonum  faciendi,  nequa- 
quam  bonum,  unde  salutem  consequatur,  operari 
poterit.  Rt  ai  habet  scienliam,  sed  volantalem  ope- 
randi  non  hahuerit,  bonus  nullo  modo  erit  '**.  Quod 
si  boni  agnitionem  et  volunlatem  operandi  obti- 
nuerit,  nec  tamen  ejus  usum  opere  compleverit, 
curo  possit,  bonos  n^quaquam  erit. 


aenectuti  appropinquo,  nec  jam  possem  "^'  ad  ma- 
gnum  scientiae  fructom  veaire,  si  modo  inciperem 
laborare.  •  Sic  secum  piger  tractat,etinsaitorporis 
desidia  perseverat.  Simili  etiam  modo  nonnunqoam 
peccator  irretitur  ne  ad  bonae  operationis  exerci- 
tium  aliquando  exsurgat.  Solct  enim  contingere  ut 
is  qui  luxuriae  inquiiiamento  foedatur,  interdum  se- 
metipsum  cognoscat,  etfacti-sui  poeniteat  ;  sed  cam 
ilerum  tentatio  advenerit,  et  locus  peecandi  affaerit, 
dicit :  0  Quare  istam  voloptatem  perderem  ?  Satis 
etiam  hanc  admittere  potero,  sicut  et  moltas  alias 
feci  ;  et  in  futuro  cum  satiatos  faero,  omnia  in  simul 
confitebor,  et  sic  bonus  efficiar.  Satiahor  igitor,  do- 
nec  Deo  de  omnibus  *^*  satisfaciam  ;  et  tunc  tantom 
jejunabo,  tune  lot  afflictionibus,  tot  verberibos  cor- 
pus  meum  castigabo,  tantum  eleemosynis  et  paroi- 
moniae  *^*  studebo,  ut  in  me  nihil  remaneat  dignum 
supplicio.  Cum  enim  adhuc  illa  et  illa  io  me  restant 
8ine  confessione,cor  me  ab  hac  sola  compescerem  dele- 


VARIiE  LECTIONES. 

***Caeteram  vero  sicut  mtt.  Vict,  Corb.  307  caeterum  sicut.  **^Quanto  gloriosiorea  ms.  Vict.  quanto 
gratiosiores.  **M.  Cum  omnibus  mss.  Vict.  Corb.  et  Edit.  Col,  cum  inomnibus.  ***Qu8Brendum  est  tn^. 
Vict.  quaerendum  etiam.  ^'''Nullo  modo  est  mss.  Vict.  Corb.  nullo  modo  erit.  ***Non  cognoverit  mn. 
Viet.  iiorb.  et  Edit.  CoL  non  cognovit.  ***Contemnendo  etiam  dicunt  mss.  Vict.  Corb.  et  Edit.  CoL  con- 
temnendo  dicunt.  *^*£is  talia  mss.  Vict.  Corb.  et  Edit.  Col.  ejus  talia.  *^*AmpUa8  quoque  dicunt  :  satis 
mss.  et  Edit.  Col.  ampliui  quo()ue,  satis.  *^'Nec  jam  possum  mss.  Viet.  Corb.  et  Edit,  Coi.  nee  jaia 
possem.  *^*Donec  Deo  de  omnibus  9R#.  Fk^.  donecde  omnibus.  '^^fitparsimoniis  ttist.  VieL  et  Corb. 
parsimoniae. 


689 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITDDINIBUS. 


690 


clalionc?»TalianonnulUmlerdumsibimet  ipsis  pra-  A  sermocinalione,  scienlia  acquirilur.  Qaia  cum  quia 


ve  consulunt ;  nec  miseri  attendunt  quanta  erroris 
caligiue  interius  obtenebrentur.  Nam  quanlo  sunt 
peccatis  obligati  majoribus,  ac  bonitate  pauperiores, 
tanto  debercnt  esse  ad  omne  delectaroenlum  diabo- 
licff  snggestionis  excutiendum  ardentiores.  Sicut 
enim  virtus  virtuti  accumulata  prodest,  sic  vitium 
appositum  vitio  obest.  Quisqnis  ergo  hodie  quid- 
quam  boni  operari  •*•  potest,  nullatenus  hoc  procra- 
stinare  debet.  Unde  Salomon:  Quodcunque  polest 
manui  iua  facere^  inslanter  operare,  quia  necopus, 
nec  ratio^  neaapientia,  necscientiaettapudinferos 
{Eccle.  IX,  10). 

CAPUT  CLVI. 
SimHitudo  inter  pauperes,  stultos  et  negligenies . 


legit*^,  aut  legentem  sive  loquentcm  audit,  ad  hoc 
ut  eorum  quae  leguntur  sive  refcruntur  scientiam 
habeat/  intendit. 

CAPUT  CUX. 
De  experimento  et  raiione. 
Experimento  vero  acquiritur  scientia,  cum  rci 
quam  aliquis  probavit,  certam  habet  nolitiam.  Ex 
ratione  ***  quoque  percipitur,   cum  per  naturalem 
mentis  discretionem  in  iliis  quas  facienda  sive  omit-* 
tenda  sunt,  quis  solidatur.  Scientia  igitur  bis   tribus 
rebus  acquiritur.  Sed  quia  inflat,  nisi  eam  charitas 
aedificet,  nihil  prorsus  proficit  absque  voluntate  bo- 
nitatis.  Voluntas  itaque  bona  est,   quse  Dei  volnn- 
tati  subjecta  est ;  quse  tunc  voluntati   Dei  subjecla 


Yerum  hujusmodi  hominea  ita  in  peccando  negli-  B  est,  quando  id  vult  quod  Deus  vuU  eam  velle  debe 
gentes  imitantur  etiam  paupcres  insipientes.  Siqui- 
dem  pauper  insipiens,  cnm  obolum  acquirit,  aut 
aliud  quid  parvi  munusculi,  dicit :  «  Ad  quid  illud 
tantillum  servarem  ?  Non  propter  hoc  divea  ero. 
Expendam  itaque  hoc  in  pomis,  aut  nucibus,  aut 
qualibet  alia  re  mibi  delectabili.  Non  enim  istud 
custodiendo  sollicitus  volo  haberi.  >  Sicstolidus,  dum 
parvipendit  modica,  nunquam  proficit  ad  majora. 
Sapiens  autem  pauper  parva  quae  nanciscitur,  custo- 
dit,  et  quo  minus  se  habere  considerat,  eo  roagis 
nacta  retinere  desiderat,  quatenus  ex  parvulorum 
congeric  ad  majora  queat  quandoque  pertingere  *'•. 
Sic  nimirum  is  qui  se  paupcrem  scientiae  ac  bonita- 
tis    sentit    debet    facere,  si  ad    aliquem  affectum 


re ;  et  tunc  justa  sive  recla  dicitur,  quando  id  quod 
Deus  vult  eam  velle  debere,  ampiectitur. 

CAPUT  CLX. 
Quod  non  semper  debemus  velle  quod  Deus  vult. 
Non  enim  semper  velle  debemus  quod  Deos  vull, 
sed  quod  Deus  ••^  vult  nos  velle  debere.  Yoluit 
enim  Deos  beatum  Martinum  ab  hac  vita  tollere ; 
sed  .^i  ejus  discipuli  hoc  tune  voluissent,  crudelea 
uttquc  exatitissent.  At  noluenint  quod  Deus  voloit, 
sed  voluerunt  quod  Deus  voluit  eos  velle  debere,  et 
vitam  *••  jostiliae  tenuere.  Qoi  ei^o  cum  scientia  vo- 
lonlatem  bene  operandi  porlat,  maxima  ex  parte 
bonitati  appropinquat.  Unde  sciendum  est  quia  qui- 


scientiae   ac  bonitatis  velit  pervenire.   Nam  sicut  p  cunque  bonam  voluntatem  habere  desiderat,  necesfe 


plura  grana  roassam,  ei  guttae  flumen,  et  multi 
Dummi  divilemfaciont;  sic  multae  scicntiamm  aen- 
tentiae*^  sapientem,  et  plures  bonitatis  actiones, 
bonum  quemlibet  efBciunt. 

CAPUT  CLVII. 
De  seieniia  et  tribus  partibus  ejus. 
Com  igilur  scientia  sit  necessaria  ut  ^*  bonus 
quis  efliciatur,  et  manifestum  sit  nullum  enm  posse 
comprehendere,  qui  roinimas  ejus  partes '  negligit 
colligere  (oisi  forte  quis  subito  illuminetur,  sicut 
apostoli  et  prophetae),  qoaerendum  et  quomodo  per 
gratiam  Dei  iUam  valeamua  acquirere?  Tribus  ita- 
que  causis  videtur  mihi  i)Iam  posse  adipisci,  doctri- 
na  scilicet,  experiroenlo  et  ratione. 

CAPUT  CLVIII. 
De  doctrina. 


est  ut  a  vanitate  sese  alienaro  stodeat.  Nam  sicot 
uoa  operatio  aliam  a  se  diveraam  operationem  exclo- 
dit,  sie  cogttatio  cogitationem  expellit,  et  volontas 
nihilominos  voluntatem  repellit.  Cum  eniro  manu 
scribo,  non  agrum  semino ;  deinde  etiam  com  semi- 
naveroy  scriptionem  excludo.  Sic  utique  cum  et  ipse 
•••  inane  quid  cogito,  non  interiro  utilitatem  penao ; 
et  cum  poslea  utile  quid  pensavero,  inanitatem  ex- 
pello  ••\  His  igitor  qoae  diximus  de  scientia  et  vo- 
luntate  transcorsis,  videamus  etiam  quam  sit  neces- 
sarius  usus  bonae  operationis. 

CAPUT  CLXI. 
De  usu. 
Quippe  sicut  corpus  humanum  sine  frequenli  cibo- 
D  rum  usu  nequit  subsistere,  sic  aniroa  absqoe  virtu- 
tum  frequentatione  non  potest  vivere.  Qui  ergo    ad 


Per  doctrinam  quippe,  quae  capitur  lectione  et     affectum   bonitatis   veneri    desiderat,    necesse  est 

VARIiE  LECTIONBS. 

•"  Boni  operis  operari  mss.  Vict,  Corb,  et  Edit,  Col.  boni  operari.  •^  Quaerat  quandoque  pertingerc 
ms,  Vict,  queat  pertin^ere  ms.  Corb.  queat  quandoque  pertingere.  •^  Multie  scientiarum  sentenlise  m«.  Vict. 
moliae  sententiarum  scienti»  ms.  Corb,  multae  scientiae.  •^  Ad  hoc  ut  mss.  Corb,  Yict.  et  Edit,  Col,  ut. 
•^  Qoisquis  eniro  Icgit  ms,  Vicl.  etEdii,  CoL  quia  cum  quis  legit  ms.  Corb.  qood  qoisqois  legit.  *••  £t 
ratione  fit#f .  Vict,  Corb,  et  Edit,Col,  Ex ratione.^*^ Sed hoc velle deroos quod Deus mti.  Vtc/.  Corfr.sed 
qnod  Deus.  ••*  At  noverunt  quod  Deus  voloit;  sed  volnerunt  qood  Deus  voloit  eos  velle  dcbere,  et  viam 
mss.  et  Edii,  Col.  at  noluerunt  quod  Df  us  voluit ;  sed  voluerunt  quod  Deus  voluit  eos  veile  debere ;  et  viam 
mss,  Viet.  et  Corb.  At  volueruni  qood  Deos  voloiteos  velle  debere,  et  viam.^**  Sict  itaqoe  cometipse  ms, 
Vict.  Sic  et  ipse  cum  ms.  Corb.  sic  otique  com  et  ipse.  •••  Virtotem  expello  ms.  fiel*  et  Edit.  Col.  inani- 
tatem  expello. 


691 


EADMBEI  CANTUARIENSIS  MONAOHI 


692 


ut  cuin  scientia  et  voluntate  etiam  ipsum   usum 

habeat. 

CAPUT  CLXII. 

Quod  bonus  *"  homo  de  omnibvs  sUn  bonum 
faciat. 
Bonas  homo  de  omnibus  bonis  et  malis  ***  utili- 
tatem  sibi  acquirit.  Siquidem,  cum  aliquid  boni  de 
homine  bono  vel  malo  audit,  gaudet  et  Deo  inde 
gratias  agit :  quod  dum  facit,  mercedem  a  Deo  bonas 
Yoluntatis  accipit,  ac  si  cooperator  fuisset  ejusdem 
operis.  Malum  autem  si  audierit,  doiet  quod  sibi  in 
mercedem  reputatur  *"j  quasi  ejusdem  mali  destru- 
ctor  fuisset  vel  diminutor.  Sed  dicit  aliquis  :  «  De 
bono  et  prosperilate  inimici  mei  nequeo  gratulari, 
neque  de  damno  ejus  contristari ;  quod  si  ore 
confiteor,  me  condemno,  corde  etenim  mentior.  » 

CAPUT  CLXJII. 
Raiio  quomodoinimicidUigUpossint. 
Ad  hoc  considerandum  est  qualileris  qui  in  bonO 
proficere  desiderat,  sibi  ipse  vim  inferre  debet  ut 
proficerc  valeat.  Licel  camalis  appetitus  •"  meus 
damnum  inimici  mci  appetat,  non  tamen  hoc  ore 
profiteridebeo  ***,  scd  potius  damnum  ejus  plangere, 
et  contra  appetitum  camis  mese,  iilius  prosperitati 
favere ;  illius  damnum  **®  solum  verbis,  si  corde 
fiimul  nequeo,  demonstrare  mihi  displicere.  Nam  si 
rationem  consideramus,  rectius  agimus  quando  Deo 
obedimus,  quam  faciamus  quando  camali  voluplati 
consentimus.  Prseceptum  etenim  Domini  est  utini' 
micos  diligamus,  Si  ergo  eos  affectuose  diligere 
nequeo;  quoniam  camalitatem  meam  ad  amorem 
eomm  adbuc  fiectere  non  valeo,  tamen  velle  debeo 
eos  me  posse  amare  ;  et,  donec  valeam  hoc  agere, 
verbum  quod  potestati  roe»  subjacet,  bonum  et  non 
malnm  de  illis  promulgare.  Cumque  hoc  ago,  non 
mentior  quando  dico  me  illos  diligere,  quoniam 
velle  adjacet  mifiiy  perficere  autem  non  habeo  (Aotn. 
vif,  18).  Condelector  tamen  Dominico  prseceplo, 
secundum  rationem  spiritus  mei,  ut  eos  diligam, 
quamvis  corruptibilitas  camis  me»  repngnet.  Jam 
enim  non  operor  ego  illud^  sed  quod  regnat  in  me 
peccatum  (ibid,  20).  Aliud  enim  est  sentire,  aliud 
consenlire.  Malus  vero  homo  e  contrario  sibi  de 
bonis  omnibus  et  malis  •"  peccatura  accumulal, 
cum  bonis  oronibus  imideat,  malis  vero  favorem 
exhibeat.  Hujus  finis  interius,  mors  et  tribulatio, 
justi  aulem  finis  est  Ckristus,  vite  et  exsultatio. 

CAPDT  CLXIV. 
De  intellectu,  amore  et  usu. 
Tribus  modis  sentitur  Deus,   videlicet  intellectu, 
amore  et  usu.  Per  intellectum  sapimus,  per  amo- 


A  rem  justificamur,  per  usum  beatificamur.   In  quan- 
tum  quis  Deum  intelligit,  sapiena  est ;  in   qaantum 
vero  amat,  justus ;  veram  in  quantum  utitur,   bea- 
tus.  Quando  *'  quod  rectum  est  videmus,  Deum  per 
intellectum  mentis  sentimus,  quandoquidem  qus- 
cunque  rectitudo  est  ab  illo  est. 
CAPUT  CLXV. 
Similitudo  inter  Deum  et  solem. 
Sicut  enim  ex  splendore  solis  ipsum  solem  senti- 
mus,  antequam    illum   perspicue  videamus,  sic  ex 
mentis  nostrae  speculatione  Deum  sentimus,  quando 
verum  quid  ex  ipsa    veritatis    luce  perspicimus; 
sicque  illum  intelligendo  et  amando,  per  fidem  et 
spem  ad  prsesens   sentimus.    In  futuro  aulem,  jam 
per  speciem  ••■  sen\imu8j  quiavidebimus  eumsicuti 
Q  est  {IJoan,  ui,  2) ;  non  tamen  eum  omnes  aequaii- 
tervidebunt,  nec  ejus  amore  omnes  squaliter  cale- 
bunt. 

CAPUT  CLXVI. 
Similitudo  inter  ignem  et  Dei  amorem. 
Sicut  enim  diverso  modo  lignum  et  ferram   ignis 
ardore  calent,  sit  coelestes  spiritus  et  beatoram  ani- 
roae  insqualiter  Dei  amore  fervent. 
CAPUT  CLXVII. 
Quomodo  sancti  Deum  videbunt, 
Nunc  autem  videmus  eum  in  cenigmate  {ICor, 
xiu,  12),etquasiin  pictura  ea  quse  dicimus,  yeluti 
pictum  solem  aut  mare   videremus.    Solem  quippe 
aut  mare  cum  depicta  videmus,  non  sicut  est  in  ipsa 
re,  ea  habemus.  Cum  vero   solem  clare   lucentem 
perspicimus,  autmare  turbulentem  vel  tranquillum 
^  ceraimus,  rem  sicuti  est  veraciter  intuemur,  quam* 
vis  tantam  quanta  in  se  est  intueri  ncqueamus.  Sic 
sancti  Dei  in  gloria  sua  Deum  videbunty  sed  magni- 
tudinem  divinitatis  ejus  sive  immensitatem  polen- 
tise  illius  comprehendere  nequibunt.  Non  enim  im- 
mensusesset,  si  intellectu  ***  alicujus  coroprehendi 
potuisset. 

CAPUT  CLXVIII. 
De  quatuor  modis  proscipiendi  et  totidem  obediendL 
Aliquandobene  praecipilur'*^  et  bene  obeditur  ; 
et  e  contra  interdum  male  praecipitur,  et  male 
obtemperaUir ;  aliquando  bene  pnecipitur,  et  male 
obeditur ;  aliquando  male  prsecipitur,  et  bene  obe- 
ditur.  Dona  estprseceptio»  et  bona  est  obeditio,  cum 
prsecipiturne  caslitatem  quis  violet,  et  servatur  ^. 
])  Mala  estjussio,  etmala  obeditio,  si  jubetur  furari, 
vel  h^jusmodi,  et  fiat.  Donum  est  praecipere,  et 
malum  obedire,  ut  si,  verbi  gralia,  aliquis  capti- 
vetur,  et  ad  capitis  plectionem  veniatur,  ne  fugiat, 
ligatur.  Huic  autem  si  forte  aliquis  dicat :  «  Fuge, 


VARUE  LECTIONES. 

*"  Quod  bonis  ms.  Viet,  etEdit.  CoL  Quod  bonus.  '""Deomnibus  hominibus  bonis  et  roalis  ms»  Vict.  de 
omnibus  bonis  et  malis.  ''^  Deputatur  m<.  Vict.  Corb.  etEdit,  Col,  reputatur.  ***  Carnalisseunaturalisap- 
petitus  mss.  Corb,  Vict,  etEdit,  CoL  caraalis  appetitus.  "*  Confiteri  debeo  ms.  Viei.  et  EdU,  Coi.  profiteri 
debeo.  ***  Illiusqae  daronum  ms.  Vict.  Corb.  et  Edit.  Col.  illius  damnum.  **'  De  bonis  et  malis  ms. 
Vict.  debonis  omnibus  ei  malis.  **'  Sed  quando  mss.  Vict.  Corb.  et  Eiit,  Col.  Quando.  ***  Non  jam  per 
spemmi.  Corb.  non  jam  per  speciem  ms*  Vict.jam  per  speciem.  **^  Si  ille  intellectu  mss.  Vict.  Corb.  et 
Edit.  Col.  si  intellectu.  ***  Aliquando  male  praecipitur,  et  bene  obeditur  ms.  Vict.  omittit..  ***  Bt  ser- 
ventur  ms.  Vict.  Corb.  et  Edit.  CoU  et  servatur. 


693 


UB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


694 


pro  te  inymculis  istis  meponam,  pceoam  pro  leA 
excipiam  *^.  »  Bona  quidem  talis  praraeptio,  quia  ex 
perfecta  charitate  desceodit ;  sed  mala  ad  hoc  con- 
cessio,  quia  prorsus    obviat   charitati.  Nam    ubi 
dictum  esl :  Alter  alterius  onera  portare  {Galat,  vi, 
2),  non  dictum  est,  onera  imponite.  Blala  est  jussio, 
et  bona  obeditio,  ut  si  quis  poma  cedrina,  vel  quip- 
piam  aliud,  quod  sine  periculo  haberi  non  posset, 
quis  praelatus  sibi  afferri  prseciperet.  Unde  David 
aquam  de  cistema  sibi  afferri  prsecepit ;  quae  quia 
in  periculo  suorum  allata  est,  poeniluit  preecepti, 
Doloitque  eam  bibere,  sed  eam  Domino  libavit. 
CAPUT  CLXIX. 
De  timore,  commodo  et  amore. 
Deo  quidem  tribus  de  causis  homines  serviunt. 


CAPUT  CLXXI. 

De  suggesHone,  delectatione  et  consensu. 
'  Tres  namque  delectationes  sunt  :  una  quse  senti- 
tur  in  carhe  praeter  voluntatem,  quae  vocalur  sug- 
gestio.  Alia  quae  senlilur  in  voIuDtate  cogitatio- 
nis  *•••,  non  tamen  in  voluntale  aclionis,  quae  dici- 
tur  delectatio.  Tertia  quse  scntitur  cum  voiuntate 
operandi  ^**',  et  nominatur  consensus.  Sed  illam 
quae  nominatur  suggestio ,  nulla  pcena  comitalur. 
Nam  ubi  non  est  consensus  Toluntalis,  nulla  sequi- 
tur  poena  delectationis.  Unde  Apostolus :  Nihil  dam- 
nationis  est  his  qui  sunt  in  Christo  Jesu^  qui  non  se- 
cundumcamem  ambulant(Rom,\nif  1).  Et  alibi : 
Condelector  legi  Dei  secundum  interiurem  hominem . 
Video  autem  aliam  legem  in  membris  md^,  repu- 


videlicet  timore,  commodo  el  amore.  Sunt  namque  0  9^^^^^^^  '^^  mentis  meas^  et  captivum  me  ducen- 

iii !    _? «-^ • _?     __.      "    t0*rL    in     lan^     na^^nH       n*tn»    dtmf     it     anmsftnthin*    tmait 


oonnulli  qui  si  poenas  inferni  non  esse  scirent,  pro 
nulla  repromisaione  «etemorum  bonorum  a  suis 
voluptatibus  cessarent  ***.  Qui,  licet  pcenas  illorum 
qui  Deum  minime  verentur,  evadant ,  non  iamen 
plcnam  reiributioncm  invenient.  Alii  autem  Deo 
serviunt,  ut  magnum  inde  babeant  commodum  sive 
in  praeaenti  vita,  sive  et  in  hac  '**  et  in  futura. 
QuibuSy  si  Dcus  voluerit,  ex  quadam  ralione  potc- 
rit  dicere  :  «  Gralia  commodi  vestri,  mandata  mea 
servastis,  non  quia  pure  me  diligebatis,  sed  quoniam 
a  me  lucrari  volobatis.  »  Sicut  hi  qui  regi  serviunt, 
non  regem  ^^  mulii,  sed  donaria  diligunt  regis. 
Aiius  est  qui  vere  Deum  diligit,  et  solo  amore  ejus 
praecepta  ejus  custodit.  Iste  profecto  legaliter  servitj 
et  bonam  perfcctamque  mercedem   sibi  acquirit, 


tem  in  lege  peccati,  quce  est  in  membris  meis 
{Rom,  vn,  22).  Interiorem  hominem  vocat  ipsam 
rationem;  legcm  membrorum,  delectalionem  sine 
volunlate  ;  legem  Dei,  observationem  mandatorum 
ejus,  quae  et  lex  mentis  dicitur,  quia  mente  servatur ; 
legem  aulem  peccati,  quam  prius  legem  membi-orum 
uominaverat. 

CAPUT  CLXXn. 
De  nominibus  animas, 
Nota  quod  plura  sunt  nomina  anims.  VocatUr 
enim  aliquando  spiritqs,  mens,  animus,  ratio,  intel- 
lectus,  interior  homo.  Dicitur  etiam  anima  vegeta- 
bilis,  sensibilis,  rationalis.  Scd  cum  plura  nomina 
habeat,  ad  illa  adhuc  redeamus  de  quibus  sermo 
fuit  prius.  Quia  voluntas  in  iilis  aut  recle  se  habe- 


Igitur,  sicui  Deo  iilc  nihil  praeposuit,  sic  illi  Deus  G  bil,  et  erit  legitima ;  aut  illa  desercndo,  fornicalrix. 


justa  recompensatione  reddere  debei  scipsum,  qui 
rebus  omnibus  excellii. 

CAPUT  CLXX. 
De  ratione^  voluntate  et  appetitu, 
In  anima  ires  sunt  naturse,  videlicet  raiio,  vo- 
luntas  et  appeiitus.  Ratione  assimiiaiur  aogelis, 
appeiiiu  bruiis  animalibus,  voluniate  ^^^  uirisque. 
Voluntas  inter  rationem  et  appeiitum  mcdia  est; 
aliquando  enim  ad  raiionem,  aliquando  ad  appeti- 
ium  se  habet.  Sed  quando  ad  rationem  se  conver- 
tit,  quia  ea  quae  suot  raiionabilia  cl  spiritualia  sapit, 
dicitur  homo  rationalis  ei  spiritualis.  Quando  vero 
ad  appeiiium  se  lenet,  quia  ea  sapit  quae  suni  car- 
nalia  et  irraiionabilium  animalium,  dicitur  homo 


vilis  et  abjecta.  Namque  si  volunlas,  quae  est  media 
inler  ralionem  et  appetitum  rationi  concordaverit, 
logitime  vivit ;  si  vero  appetitui,  foraicatrix  erit. 
£sl  ergo  ratio  sive  spiritus,  quasi  vir ;  voluntas,  ut 
sponsa  ;  appetitus  caruis,  quasi  adultcr.  Non  igilur 
ei  voluntas  in  aliquo  consentiat;  scripium  est 
enim :  ConcupiscentiayCum  conceperity  paritpecca- 
tum ;  peccatum  cum  consummatum  fuerit^  generat 
mortem  {Jacob.  i,  15). 

CAPUT  CLXXm. 
De  sordido  exemplum. 
Quemadmodum  si  sordidus  aliquis  et  omni  fetore 
pleous    occurreret  alicui  dicens   se  cum  eo  velle 
consiliari ,  non  deberet  mundus  subsistere  ^^,  sic 


carnalis  sive  animalis.  Unde  scriptura  esi :  Animalis  D  nec  voluntas  appetitui  caraali  acqoiescere. 

homo  non  percipiteaqua!  Deisunt.  Spiritualisautem 

dijudicat  omnia^etipse  a  nemine  judicatur{I  Cor. 

II,  U).  Cum  itaque  juxia  hoc  quod  voluntas  se  ha- 

bet,  dicitur  homo  caroalis  sive  spiritualis,  sciendum 

est  quod   interdum  quaedam  senliuniur  in  carae, 

quibus  Tolunias  roinime  consentii. 


CAPUT  CLXXIV. 

De  quadrato  lapide» 

Quadratus  lapis  sex  aequalia  habet  latera,  in  quod 

horum  ceciderii,   firmiter  jacebit;  eic  providen- 

dum  esi  viro  justo»  ui  in  suo  persistat  proposiio. 

Hujus  autem  latera  sex  hsec  sunt:  prosperitas, 

\ARUE  LECTIONES. 

*^  Pro  poenam  te  acoipiam  ms.  VicL  pcenam  pro  te  excipiam  m«.  Corb.  pro  ie  eripiam.  ***  Cessarent 
m<.  Vict.  cessassent.  ***  Sive  in  hac  mss.  Vict.  Corb.  sive  et  in  hac.  ^^  Non  quia  re^em  mss.  Corb.  Vict. 
non  regem.  ^^^  Raiio  assimilaiur...  appetitus...  voluotas  mss.  Vict.  Corb.  rationo  assimilaiur..  appetitu.. 
volanUie.  ^^'  In  voluntate  suggesiioms  mss.  Vict.  Corb.  et  Edit.  Col.  in  volunUte  cogitatioois.  ^^  Cum 
Toluntaie  operandi  ms.  Vict.  in  Toluntate  operandi.  ^***  Non  debei  qui  mundus  esi  subsislere  ms.  Vict.  non 
deberet  mundus  sutiinere  Edit.  Col.  non  debet  mundus  subsistere. 


695 


BADMERI  CANTDARIENSI6  HONACHI 


696 


adTenilas,  bqi  libertas,  subjectio,  in  secreto  esse»  A  nefieio  ingratam  existere ,  justo  Dei  judicio   nec 


et  in  publieo ;  in  quibus  singulis,  si  a  diabolo  im 
pulietur,  stet,  nec  a  proposito  moyeatur. 

CAPDT  CLXXV. 
De  peccato, 
De  peceato  tribus  modis  loquimur.  Secundum 
naturam,  id  est  districtam  justitiam,  ut  illud  :  Qtd 
dixerit  fratri  suoy  fatue^  reu»  erit  gehennm  ignis 
(Matih,  V,  22).  Secundum  gratiam,  ul :  Quacunque 
hora  ingemuerit  peecator,  peccatum  mum  remitie" 
tur  ei  (Ezech»  xvni).  El :  Convertimini  ad  me,  dicit 
Dominus,  et  ego  convertar  ad  vot  (Zach,  i,  3). 
Secundum  disciplinam ,  ut  cum  praecipitur  bomini 
tantum  vel  tantum  poenitere.  Disciplina  est  sub  gratia, 
quia  nullus  pcenitere  vel  Batisfacere  posset  nisi  gratia 
prsveniret. 

CAPUT  CLXXVI. 
De  iimilitudine  ceroe. 
Yideaa  bominem  ^*^  in  vanitate  ab  infantia  usque 
ad  profundam  senectutem  conversatum,  sola  ter- 
rena  sapientem,  et  in  his  penitus  obduratum .  Cum 
hoc  age  de  spiritualibus,  huic  de  subtilitate  divinaB 
contemplationis  loquere,  bunc  secreta  nmari  coele- 
stia  doce,  et  prospicies  eum  nequaquam  posse  haec 
videre  ^*^.  Nec  mirum,  indurata  est  cera,  in  istis 
statem  nutrivjt,  aliena  ab  istis  sequi  didicit.  E  con- 
tra  consideres  puerum  setate  et  scientia  tenerum, 
nec  bonum,  nec  malum  discemere  valentem ,  nec 
te  quidem  inlelligere  de  hiyusmodi  disserentem. 
Nec  quidem  mirum.  Mollis  enim  est  cera,  et  quasi  li 


ad  **^*  meliora  proficiat,  nec  quod  accepit  diu  te- 
neat  **^\  aut  in  eo  utiliter  persistat.  Quippe  duno  ia- 
cessanter  laboriosis  cogitationibus  de  mutando,  aut 
si  mutari  non  valet,^Uem  de  improbando  proposilo 
meditatur,  nunquam  interim  ad  finem  perfectionis 
tendere  conatur.  Nam  quoniam  ilU  ^^*  fundanien- 
tum  quod  posuit  displicet,  nullatenus  illi  structuram 
bonae  '*"  vitse  supenedificare  libel.  Unde  fit  ut  **'* 
quemadmodum  arboscula,  si  svpe  transplanletur, 
aut  nuper  plantata  in  eodem  loco,  crebra  conrul- 
sione  '*"  iuquiotetur ,  nequaquam  radicare  valens, 
ariditatem  cito  attrabit  nec  ad  aliquam  fractos 
ferlilitatem  pervenit :  sic  infelix  monachus,  si  s»- 
pius  de  loco  ad  locum  proprio  appetitu  movetiir  '*^*, 
g  aut  in  uno  permanens,  frequenter  ejus  odio  conea- 
titur. 

CAPDT  CLXXVIII. 
De  pueris  plantas  comparatis. 
Dic,  quaeso,  si  plantam  arboris  in  borto  tuo  plan- 
tares,  et  mox  illam  ex  omni  parte  ita  concluderes 
ut  ramos  suos  nullatenus  exlendere  posset,  cum 
eam  post  annos  excluderes,  qualis  arfoor  inde 
prodiret^**^?  Profecto  inutilis  arbor,  rugosa  et  gib- 
bis  plena,  ramis  suis  iDCurvis  perplexa.  Hoc  utique 
facitis,  0  vos  puerorum  magistri,  de  pueris  vestris, 
qui  plantali  sunt  per  oblalionem  in  Beclesise  hoito, 
ut  crescant  ^*"  et  fructificent  Deo.  Vos  autem  in 
tantum  terroribus ,  minis  et  verberibus  undique 
illos  coaretatis,  at  nulla  penttus  Kceat  sibi  libertate 


quens,  nec  imaginem  sigilli  quoquomodo  recipiens.  ^  potiri.   Itaque  indiscrete  oppressi,  pravas  €t  spina 


Medius  borum  adolesceos  et  juvenis  est,  ex  teneri- 
tudine  atque  duritia  quafi  ex  senectute  et  pueritia 
congrue  temperatus.  Si  ergo  hunc  instruxeris,  ad 
quemcunque  utilitatis  profectum  voles,  sive  hone- 
statis,  apte  informare  valebis. 

CAPUT  CLXXVII. 
De  conatu  diaboli  contra  novitium, 
Cum  diabolus  nequit  monacbum  obruere  vit« 
quam  professus  est  odio,  nititur  ^**^  eum  conversa- 
tionis  in  qua  est  subruere,  fastidio.  Et  licet  illi 
monachicum  propositum  ^***  tenendum  quasi  conce- 
dat,  tamen  hoc  quia  sub  talibus,  aut  etiam  inter 
talef,  aut  in  tali  loco  incepit  ^***,  illum  stultum  ni- 
mis  imprudentemque  multimodis  versutiis  arguere 
non  cessat.  Ut  dum  illi  persuadet  incoepto  Dei  be* 


rum  more  perplexas  cogitationes  infra  se  conge- 
runt,  fovent  et  nutriunt.  Unde  fit  at  quia  nihil  amo- 
ris,  nihil  pielatis,  nihil  benevolentiae  circa  se  in 
nobis  sentiunt,  neo  illi  alicvyus  boni  in  vobis;  sed 
quidquid  est  odii,  impietatis,  malevolentise,  postea 
spem  habeant.  Contingit  itaque  miserabili  modo  ut 
sicut  corpore  crescunt,  sic  et  in  eis  timor  tanlum,  el 
invidia,  et  suspicio  omnis  mali  crescat  ex  vobis, 
semper  proni  et  incurvi  ad  vitia,  secum  praeraedi- 
tantes  aut  quomodo  vestras  insidias  et  machinationes 
valeant  evitare,  aut  deinde  sseculo  redire. 

CAPUT  CLXXIX. 
Q  Exemplum  de  lamina  auri. 

Vidistis,  quseso  ^*'*,  unquam  artificem  ex  lamina 
auri  vel  argenti  solis  percussionibus  ^***  imaginem 


VARLfi  LECTIONES. 

^***  Videns  hominem  mss.  et  Edit.  Col.  videas  hominem.  '***  Ad  hsec  videre  mss.  haec  videre  mi.  Vict. 
hoc  videre.  '**^  Cum  diabolus  nequil  monachatum  alicui  dare  odio,  uititur  ms.  Gem.  G.  40.  Cum  diabolus 
monachum  nequit  obrotre  vitse  quam  professus  est  odio,  nititur.  ^***  Monachatum  propositom  mss.  mona- 
chicum  propositum.  '***  Loco  suscepit  ms.  Cem.  loco  incepit.  ^*^*  Multimodis..  nec  ad-m<.  Gem.  G.  40 
illum  stultum  nimis,  imprudentemque  muJtimodis  versutiis  arguere  non  cessat;  utdum  illi  persuadet  incepto 
Dei  beneficio  ingratum  existere ;  justo  judicio  Doi  nec  ad.  "^\Diu  teneat  ms.  Gem.omittit,  diu.  '*^*  Im- 
probando  nroposito  etc.  ms.  Gem.  improbando  initio  meditatur ;  namquam  ad  finem  perfectionis  tendere 
conatur.  Nam  quoniam  illi.  ^*^*  Structuram  bonse  ms.  Viet.  fructum  bona^.  ^*^  Ut  fit  ut  ms.  unde  fit  nt 
**^*  Conculcatione  ms.  Gem.  convulsione.  '*'*  Appetitu  movetur  m.  Gem.  appetitu  mulatur.  ^*"  Quales 
putas  ramos  extenderet  ms.  Gem.  uoalis  arbor  inde  prodiret  **'*  Scilicet  ut  crescanl  mss.  Carb.  Vlct.  et 
Edit.  Colon.  omittunt^  scilicet.  '*'*  Audistis,  quaeso  mss.  vidistis,  quseso.  ^***  Solismallei  percuiaiooibus 
fiM.  Vict.  Corh.  et  Edit.  Col.  aolispercussionibus. 


697 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


698 


speciosam  formasse?  Non  pulo.  Quid  lunc  ?  Quate-  A  enim  his  persona  ejus  egel),  oslendil  nobis  quibus 


nus  aptam  formam  ez  lamina  formet,  nunc  eam  ^^*^ 
suo  iostrumeato  leyiler  premit  et  percutit,  et  post- 
modum  planat  ;  nunc  etiam  discrelo  levaraine  "" 
levius  levat  et  informat.  Sic  et  vos,  si  pueros  ve- 
stros  cupitis  moribus  bonis  omatos  esse,  necesse 
est  ut  cum  depressionibus  verberum,  impendatis  eis 
patcm»  pielatis  et  mansuetudinis    levamen  atque 
subsidium.  Tenera  quidem  teneris  "",  sicut  et  ipsi 
teneri  sunt,  lac  scilicet,  non  solidum  cibum  prae- 
bentes  eis  necdum  ad  perfectam  setatem  provectis. 
CAPUT  CLXXX. 
De  ckaritate. 
Qoi  charitatem  in  corde  retinet,  hoc  unde  Deus 
gratiasscit  ei,  habet***  ;  ille  vero  ad  quem  tan-  -  - 

tummodo  habetur,  minime  "".  Quas  enim  graUas  B  imTnorlalilatem  el  incomiptibilitatem    nobis  pro 
inihi  debet  Deus,  si  quis  me  diligit  ?  Amplius  :  is      niittit 


debeamus  vicem  reddere,  dicens  :  Mando  vobis  ut 
diligatisinvicem,sicutdilexivo^{Joan.  xv,  11).  Et 
apostolus :  Sicut  pro  nobis  Christus  animam  sunm 
posuitjita  debetispro  fratribus  animas  poneredJoan  • 
III,  16).  Diligere  igitur  debemus  nos  invicem, 
tum  quia  et  bruta  qusBdam  animalia  hoc  faciunt, 
lum  quia  unius  familiae,  scilicet  Ghristi,  sumus,  et 
quia  in  regno  ejus  singulos  sicut  nosipsos  diligemus, 
et  quia  ibi  aequaliter  ab  ipsis  diligeraur.  Indecens 
enira  est  si  in  hoc  mundo  habuerimus  odio  quos  ibi 
sumus  habituri  charissiraos.  Sciendum  est  enira 
quod  quicunque  ibi  aderunt,  nobis  vicem  red- 
dent  pro  dilectione  prsesenti.  Spe  eliam  commodi 
vel  remunerationis  diligendus  esl  Deus,  quoniam 


cui  dilectio  alterius  servit,  solius  commodi  munus 
perfuDctorie  ^***  suscipil,  verbi  gratia,  beneficium 
nnum,  honorem  unum,  prandium  unum,  vel  quodli- 
bet  officii  genus  in  hunc  modum  ;  alius  vero  qui 
charitatem  ^*"^,  quasi  commodi  munus  ezhibuit, 
intranstive  sibi  retinuit.  Charitatis  enim  '***  ofli- 
cium  ab  eo  qui  hoc  sucipit,  transit,  Charitas  vero 
ipsa,  qufle  Deus  est,  in  eo  remanet  qui  eam  aliis 
impendit  ;  bonum  autem  permanens  bono  trans- 
euDte  melius  est.  Hsec  igitur  considerando  profecto 
penpiciemor  magis  esse  nobia  gaudendum  si  alios 
diligimus  quam  si  ab  aliis  diligamur.  Nihil  mihi 
debet  aliquis,  nec  ego  alicni  ;  ergo  charitas  est 
exhibenda,  non  exigenda. 

CAPUTCLXXXI. 
Ex  tribus  causis  omnis  res  amatur. 
Quidquid  amatur,  aut  natura  araatur,  aut  recte, 
aut  spe  commodi.  Natura  enim  est  ^^  ut  omne 
bonom  amemus  et  utile.  Rectum  vero,  ut  bonefa- 
cientem  nobis  amcmus.  Spe  commodi  quandoque 
res  amatur.  Alia  propter  usum,  utmel,  eo  quod  sit 
bonum  et  suave,  etiam  secundum  usura.  Alia  vero 
secundura  effectum,  ut  absinthium,  et  nonnulla  na- 
turalis  potio,^  quae  cum  dent  sanitatem,  nullam  tamen 
in  U8U  prsebent  suavitatem. 

CAPDT  CLXXXII. 
Quod  iribus  modis  diligendus  sit  Deus, 


CAPUT  CLXXXIII. 
De  Iribus  libertatibus. 
Liberlatis  siquidera  modos  tres  dicimus  esse  :  li- 
bertalem  videlicet  actionis,  quam  omnes  volunt,  id 
eU,  ut  libere  facere  possint  quffi  velunt.  Dicitur 
eliam  liberlas  inlelligentifle,  quam  non  omnes  volunl. 
Esl  etiam  libertas  rect»  voluntalis,  quae  semper  esl 
bona  :  anc  paucissimi  volunt,  id  est  ut  ea  velint 
quae  debent.  NoUndum  quod  libertas  aclionis  sine 
libertate  bonae  voluntatis  semper  est  mala.  Vcrum 
libertas  intelligendi  est  media,  quae  bona  est,  quo- 
tiescunque  libertati  rectie  volunlatis  adhaeret ;  mala 
aulem,  cum  sine  illa  est.  Habet  primo  quis  quan- 
p  tulamcunque  libertatem  intelligendi,  id  est  scit  in- 
telUgere  quid  sibi  expedit ;  velit  illam  in  bono,  ot 
sic  promercbitur  adipisci  liberlatem  inteliigendi 
quidquid  expedil,  volendi  quodcunque  debet,  agendi 
quidquid  prodesl.  Sub  Ubertate  volendi  estliberlas 

arbitrii. 

CAPUT  CLXXXIV. 
De  venatione  diaboli» 
Diabolus  per  peccati  suggestionem  quotidie  il  ad 
venandura.  Eos  vero  intra  retia  sua  relinet  quos 
nec  dblor  pro  peccalo  proprio  afficil.  lUos  autcm 
jam  amitlere  incipit  quos  pro  camis  intemperie  lu- 
gere  jam  conspicit.  Quosdam  autem  tertii  ordinis, 
id  est  sanatos  a  carnalibus  el  spirilualibus  peccatis, 


vf---  — ™  "— » omninoperdit.  Primiomnino  lugeanl,  doleant  adhuc 

Tribus  eliam  his  modis  diligendus  est  Deus.  Na-  D  secundi,  tertu  vero  gaudeant. 
ira,  quia  omnibus  et  melior  et  utilior,  et  ideo  plus 


tura,  -, 

caeteris  est  amandus.  Rectitudine,  quoniam  omnia 
quae  habemus  praestat  nobis,  etiam  hoc  ipsum  quod 
sumos.  Et  tanto  major  amare  debemus  plus  nobis- 
ipsis,  quanto  major  est  ipse  qui  se  pro  nobis  dedit, 
et  nobis  eisdem  semetipsum  daturusest.  Et  quoniam 
ei  personaUter  non  possumus  reddere  illud    (non 


CAPUT  CLXXXV. 

Quod  Deus  non  korreat  peccatum. 

Horrere  dicitur  Deus  animam  peccatricem,  non 

quod  horreat  peccatum,  quod  nihil  est,  sed  quia 

non  est  ibi  debila  justitia,  quam  ibi  amaret.  Ut  di- 

cimus  nos  horrere  domum,  inqua  nihil  est  quod 


VARIiE  LECTIONES. 
wM  Minceam  suo  mss.  et  Edit.  CoL  nunc  eam.  ""  Nunc  etiam  discreto  levamine  ms.  Vict.  et 
Edit.  Col.  nunc  etiam  levamjne.  "*•  Tencra  quidem  tcnetis  mss.  Carb.  Vict.  et  Edit.  Col.  tenera 
quidem  tencris.  ""  Hic  unde  gralias  Deo  agat,  habet  mss.  Corb.  Vict.  et  Edit.  Col.  hoc  unde  Deusgratias 
scit,  ei  habet.  "*■  Ille  vcro.  minime  ms.  Vict.  et  Edit.  CoL  ilU  vero..misericordi8B.  "*•  Pro  functione«i«. 
et  Edif.  Col.  perfunctorie.  ^*»' AUus  vero  qui  charitalem  ms.  Vict.  et  Edit.  CoL  Ahis  vero  chanUtem. 
'•••  Charitas  enim  mss.  Corb.  fict.  Charitatis  enim.     "*  Nalurale  enim  est  mss.  Corb.  natura  enim  esl. 


699 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI. 


700 


amemus,  sed  hoc  el  illud  improprie.  Virtulibus  igi-  A  latalur  el  suo  modo  bene  sibi  esl,  dum  rero  inle, 
lur  adhaereamus  poslponendo  vilia,  cl  hanc  palien- 
tiam  amplectendo  cum  jngi  exercilio.  Patientia  et- 
enim,  vel  quffilibct  virlus  sine  exercilio,  quasi  plum- 
bea  lancea  est. 

CAPDT  CLXXXVI. 
VUio  Anselmi  de  fluvio. 
Vidit,  ut  asserere  solebat,  Anselmus  in  infirmitate 
posilus,  et  in  exstasi  quodamraodo  extra  se  raptus, 
vidit,  inquam,  iluvium  unum  rapidum  atque  praeci- 
pitem,  in  quera  confluebant  oranium  flaxuum  pur- 
gaturae  et  quarumcunque  terrer.trium  rerum  lava- 
turse.  Videbatur  itaque  aqua  nimis  turbulenta, 
et  immunda  et  omnium  spurcitiarum  sorde  horrida. 
Rapiebat  igitur  in  se  quidquid  atlingere  poterat, 


corvos  et  comiculas  seu  alias  aves,  incursatur  ad 
dilaniatur  et  omnlno  sibi  male  est :  utpote  quem  hic 
roslro  male  percutit  ^*'i,  ille  alis  in  eura  imiit,  alter 
vero  unguibus  discindit,  ita  el  mihi.  Quando  enim 
cum  monachis,  meis  scilicet  filiisy  conversari  queo* 
mihi  bene  est  et  grata  hsec  singularis  \\isB  meae 
consolatio.  Quando  vero  remotus  ab  illis  inler  sae- 
culares  conversor,  hinc  inde  me  variarum  causarum 
incursus  dilacerant,  et  qus  nou  amo  saeculario 
negotia  vexant.  Male  itaque  mihi  est,  quando  sic 
sum,  ac  tremens  pertimesco  animae  mese  dispensum. 
Hic  idem  Pater  noster  quadam  vice  de  trans  mare 
regressum  regem  Guillelmnm  juniorem  adiit,  et 
ul  Romam  ad  papam  Urbanum  pro  stola  sui  archi- 


et  devolvebat  tam  viros  quaro  mulicres  infra  se,  b  episcopatus  cundi  sibi  liccntiam  darct  humiUter  et 

divites  et  inopes  simul.  Foeda  quidem  erat  aqua,  ex 

ea  tamen  vivebant,  et  delectabantur  in  illa,  ut  ille 

asaerebat  qui  eum  ducebat.  IIlo  vcro  ab  ipso  ^^'  in- 

quirente  quisnam  torrens  ille  esset,  vel  quid  multf- 

tudo  illa,  in  eo  volutans,  prxtenderet,  abjecit  ille 

praedux  Palris  nostri,  atque  ait : «  Nemireris.  Torreos 

mundum  significat  quo  rapiuntur,  in  cujus  illece- 

brosis  spurcitiis  invoIvunUir  omnes  ipsum  amantes. » 

Et  his  dictis,  inquit : 

CAPUT  CLXXXVII. 
De  vero  monachatu. 
«  Visneviderequidsitmonachatusverus.  >Adhoe 
alter :  «  Volo. »  Duxit  itaque  illum  quasi  in  conspe- 
ctum  cujusdam  magoi  claustri,  et  admodum  spaliosi 
etspeciosi.Etait :  «Circnmspice. »  Aspexit  etille.  Et  Q 
ecce  parietes  claustri  illius  obducti  erant  argento 
purissimo.  Herba  quoquo  virens  in  medio  erat,  et 
ipsa  argenlea,  molUs  quidem,  et  redoiens,  ct  ullra 
humanum  opinionem  delectabilis.  Haec  more  alterius 
herbae  sub  hisqui  in  capausabantlevitcrfleclebatur, 
et  surgentibus  illis,  ipsa  quoque  erigebatur  ^'^^  Ut 
quid  immorer?  Quidquid  estjucunditatis,  ibi  erat. 
Cum  ergo  hic  perpetuo  habitandum  elegisset  Anscl- 
mus,  ductor  ejus  se  ei  spopondit,  si  vellety  veram 
ostensnrum  patientiam.  Sed  quia,  ut  assolet,  interim 
evigilavit,  el  promissum  et  promissl  ^"*  demonstra- 
torem  amisit.  Has  igitur  duas  visiones,  a  sancta 
patemitate  et  a  patema  sanciiuite  nobis  relatae  '*'*, 
libenter  audiamus,  et  audiendo  devote  tcneamus, 


mansuete  peiiil.  At  rex,  ad  nomen  Urbani  turbains, 
dixit  se  illum  pro  papa  non  tenere,  nec  sua  coa- 
suetudinis  esse  ut  absque  sua  eleclione  alicui  liceret 
in  regno  suo  papara  nominare.  lline  igitur  orta 
quaMlam  gravis  dissensio  est  inter  regnum  et  sacer- 
dotium,  adeo  quidam  magna  quod  et  ipse  abeque^*^ 
assensu  regis  Anglia  exivit  ^^''  et  Romam  petiiU 
Ibiqoc  aliquandiu  cum  mazimo  hooore  et  reve- 
rentia,  tam  ab  ipao  papa  quam  ab  ipsis  Romanis, 
sublimiter  commoians,  ac  tandem  precatu  ^***  regia 
ac  totius  regni  Angliam  revisens,  suae  prorecto 
sedi,  Deo  quidem  annueote  ac  populo  lavente  re- 
stiius  est. 

CAPUT  CLXXXIX. 

Exempluin  de  lepore. 
Discedonte  aulcm  quadam  vice  codcm  Patre  no- 
stro  a  praedicti  curia  regis,  pucri  quos  nutriebat 
leporera  sibi  occursantcni  in  via  canibus  insecuti 
sunt  fugicntem,  eliam  intra  pcdes  equi,  quem 
Pator  ipse  insidcbat,  subsistcntem  conseculi  ^^ 
sunt.  Illc  vcro  scieos  miscram  bestiolam  sic  se  re- 
fugio  consuluisse,  retcntis  habcnis  equuni  loco  fixit, 
nec  cupitum  beslisc  voluit  prsesidium  denegare. 
Quam  canes  circumdaotes,  et  linguis  suis  bane 
gralo  obsequio  '***  hinc  inde  lingentcs,  nec  de  sub  '••' 
equo  poterant  ejicere,  nec  in  aliquo  Isedere.  Quod 
videntes,  admiran  sunt  qui  aderant.  At  paler  pius, 
ubi  quosdam  aspexit  ex  mililibus  ridere,  et  quasi 
pro  capta  bestiola  lieiitiae  frcna  lazare,  solutua  in 


tenendo  menle  jugiter  revolvamus,  ut  unius  horro-  p  lacrymas,  ait:  «Ridetis ;  et  huic  utique  infelici  nollus 
rem,  dum  vacal,  fugiamus ;  alterius  vero  *•**  amoenas  ^^„8,  nulla  laeliUa,  hostes  ejus  circa  eam  sunt,  et 
jucunditali  et  jucundae  amaenitali  insistamus,  nos      ipsa  sola  de  vita  •ollicila  confugit  ad  nos,  pr»sidiomi 


qui  monachatum  tenemus. 

CAPUT  CLXXXVIII. 
De  securitate  et  pace  in  religione. 
Sicut  bubOf  dom  in  caverna  cum  pollis  suis  est. 


suo  modo  flagitans,  Hoc  plane,  filii,  est  similitudo 
bominis  et  animae  morienlis.  Nam  cum  de  corpore 
exil,  mox  inimici  sui,  maligni  scilicet  aptritos,  qui 
eam  in  corpore  degentem  per  anfractus  vitiorum 


VARIiE  LBCTIONES. 

'***I]le  vero  ab  ipso  Edit.  CoL  illo  vero  ab  ipso.  **'^Ipsa  quoque  surgebat  mss.  Vict.  Corb.  ipsa  quoque 
erigebatur.  ^••'Evigilavit,  promissi  mss.  Fac^  Corfr.  evigilavit,  et  promissum  et  proinisd.  ^•••ReUlas  fw«. 
Vict.  nobis  relatas.  ^***  Allerius  velut  m$s.  Vict.  Corb.  alierius  vero.  ^*"  Rostro  percitit  ms.  Vict.  ro^lro 
male  percotit.  ^***  Ut  ipse  absque  ms.  Vict.  Corb.  et  Edit.  Col.  quod  et  ipse  absque.  ^••^  Angliam  exivit 
mss.  et  Edit  Col.  Anglia  exivit.  ^***  Tandem  precatu  ms.  Victor.  Ac  tandem  precalu.  ^***  Insidebalcoaseculi 
mss.  Vict.  Corb.  insidebat  subsistentem  consecuti.  ^***  Hanc  grato  obsequia  mss.  hanc  grato  obsequio 
ms.  Vict.  ac  grato  obsequio.   ^**^  Nec  se  sub  ms.  Vict.  nec  de  sub. 


701 


LIB.  DE  S.  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 


702 


multis  modis  persecuti  sunt ,  crudeliter  adsunt,  A 
parati  eam  ^^  rapere,  ct  in  mortem  seternam  prae- 
cipitare.  At  ista  nirais  anxia,  huc  illucque  cir- 
cumspicit,  et  manum  defensionis  et  auxilii,  qua 
se  tueatur,  sibi  porrigi  inefifabili  desiderio  concu- 
piscit.  Dsemones  autem  econtrario  rident,  et  im- 
mensa  Isetitia  gaudent,  si  nuUo  eam  adminiculo 
fullam  invenire  queant.  «  Quibusdiclis  laxato  freDO 
iter  arripuit,  et  bestiam  ultra  persequi  clara  voce 
canibus  interdixit.  Tunc  illa  ab  omni  Isesione  immu- 
nis,  exsultans  et  hilaris  praepeti  cursu  campos  sil- 
vasque  revisit. 

CAPUT  CXC. 
Exemplum  de  avicula. 

Alio  quoque  vice  respexit  puerum  quemdam  cum 
avicula  in  via  ludentem,  quse  pedem  filo  innexum  q 
habebat  ^*".  Saepe  cum  laxius  ire  permitiebatur, 
fuga  sibi  consulere  cupiens,  avolare  nitebatur.  At 
pcr  filum  manu  tenens  retrahens  irretitam  aviculam 
ad  se  usque  dejiciebat,  et  boc  ingens  gaudium  pul- 
chrumque  spectaculum  puero  preestabat.  Factum  est 
hoc  semel  et  iterum,  faclum  frequentius.  Quod 
pater  benignus  ascipiens^  aviculse  condoluit  et  ut 
rupto  filo  libertati  redderetur  preecepit.  Bt  ecce 
filum  rumpitur,  avisque  avolat  :  puer  plorat,  pater 
exsultat.  £t  vocatis  qui  aderant : «  Considerastis,  in- 
quit  jocum  pueri  ?  » Et  confessis  considerasse,  ait : 
«  Simiii  considerationejocatur  diabolus  cum  homini- 
bus  roullis,  quos  irretitos  suis  laqueis  pro  sua  vo- 
luntate  in  diversa  vitiomm  impedimenta  pertrahit. 
Sunt  enim  quidam  (ut  verbi  gratia  dicam)  avaritiae,  n 
seu  luxuriae  et  sirailium  flammis  succensi,  et  ex 
mala  consuetudine  iilis  addicti.  His  contingit  ali- 
quando  ut  sua  facta  coDsiderantes  fleant,  seque 
amodo  e  talibus  cessaturos  ore  promitlant,  et  more 
avis  *•"  irretitae  liberos  se  volare  auturacnl  ^***. 
Sed  quia  pravo  usu  irretiti  ab  hoste  tenentur^  no- 
lentes  in  eadem  vitia  dejiciuntur ;  fitque  hoc  sae- 
pius,  nec  omnimode  liberantur,  nisi  magno  conatu 
et  gralia  Dci  *^  funis  rumpatur  pravse  consuetu- 
dinis.  » 

CAPUT  CXCI. 
De  malitia  et  fxditate  peccati. 

tt  Si  hinc  *"*^  inquit  Anselmus,  peccati  pudorem, 
et  illinc  cemerem  inferni  horrorem^  el  necessario 
uni  illorum  haberem  immergi,prius  me  ininfcrnum 
mergerem  quam  peccatum  in  me  immitterera.  Mal- 
lera  enim  purus  a  peccato  et  innocens  gehconam 
intrare  quam  peccali  sorde  poUutus  coelorum  regna 
tenere,  cum  constet  solos  malos  in  inferno  torqueri, 
et  solos  bonos  in  coelesti  beatitudine  foveri.  » 


D 


CAPUTCXCII. 
De  verbis  defuncti. 

Verba  defnucti  Osbemi  monachi,  ad  Anselmum 
in  spirilu  delata  et  ab  eodem  Anselmo  postmodum 
exposita  :  Ter,  inquit  ilie  defunctus,  autiquus  ser- 
pens  insurrexit  in  me,  sed  Ursarius  domini  mei 
liberavit  me  ;  haec  diceos,  evanuit.  Benedictus  vero 
Pater  uoster  visionem  illam  expergefactus  a  sorano 
ad  mcmoriara  revocans  ac  singula  propensius  inspi- 
ciens,  quando  et  quibus  libuit  sic  eam  exposuit  : 
Primo,  inquiens,  pro  peccatis  quibus  obligalus  ante 
baptismum  fuerat,  in  eura  insurrexisse  hostem  an- 
tiquum ;  secundo,  pro  peccatis  quse  fecit  post  ba- 
ptismatis  sacramentum,  ante  professionem  tertio, 
pro  illis  quse  fecit  post  professionem,  ante  obilum . 
Sed  ter  cecidit ;  peccala  enim  quibus  astrictus  fuerat 
ante  baplismum,  fide  parentum  in  ipso  *•*•  sacra- 
mento  delata,  diabolus  invenit.  Illa  etiam  quae  in 
seeculo  vel  in  monasterio  ante  professionem  com- 
misit,  in  ipsa  professione  monastica  seque  abolita, 
serpens  ille  antiquus  reperit.  Quae  vero  post  profes- 
sionera  fecit,  vera  confessione  ante  obitura  mona- 
chus  ille  delevit.  Per  ilium  dominum  Ursarium 
designari  dixit  ordinem  angeiicum.  Sicut  enim  ur- 
sarii  ursos,  ita  angeli  spiritus  malignos  a  sua  seevitia 
coercent  el  opprimunt,  ne  nobis  noceant  quantum 
volunl. 

CAPUT  CXCIII. 
Similitudo  mllitis, 

Sicut  miles  temporalis  armis  muuitus  est  tempo- 
ralibus,  sic  railes  spiritualis  debet  arrais  munitus 
esse  spiritualibus.  Qusecuoque  enim  militi  temporali 
contra  hostem  visibilera  sunt  necessaria,  ipsa  eadem 
spiritualiter  intellecta,  spirituali  milili  contra  hostem 
invisibilero  sunt  pernecessaria.  Sed  qua;  sunt  illa 
quse  teraporali  militi  sunt  necessaria  ?  In  primis 
siquidera  caballus  qui  ei  adeo  est  nccessarius  ut 
recto  dici  possit  sus  fidelissimus  socius ;  cum  illo 
namque  et  occurrentem  aggreditur  hostem,  et  per- 
sequitur  fugientem,  et  cum  tempus  postulet,  fugit 
persequentem.  Dcinde  frenum  additur  quo  ipse  equus 
regitur ;  non  enim  in  directum  viam  teneret,  si 
miles  eum  freno  minime  regeret.  Appouitur  et  sella, 
ipsi  militi  admodura  idonea,  quia  tunc  primum  super 
equum  suum  decenler  ascendere  et  firmiter  poterit 
sedere,  cum  viderit  curo  super  se  sellam  habere« 
Adduntur  eiiam  elcalcariaad  eumdem  equura  exci- 
tandura  valde  necessaria  ;  saepius  naraque  gressum 
non  raoveret  si  miles  eum  calcaribus  non  urgerel, 
quorum  alterum  est  dextmm,  aiterura  vero  sini- 
strum.  Dehinc  miles  suis  induilur  armis,  quibus  ab 


VARIiE  LECTIONES. 

*•"  Parati  sunt  eum  mis.  Vict,  Corb.  parati  eam.  '•*•  Annexum  habebat  mi.  Vict,  etEdit,  CoL  annexura 
habens.  ****Elraoreavisiiw.  Kfc/.  tf<  Edit.  Colon,  si  raore  avis.  *•*•  Autument  ms,  Viet.  et  Edit. 
Coi.auwmant.»***  Et gratianM*.  Kitf^  Corft.ef  fid«.Co/.  etgratia  Dei.*^*''  Si  hic  mss.  etEdit.  Col. 
si  binc.  ^^**  Per  fidem  parentum  in  ipso  ms,  Vict.  fide  in  ipso  ms,  Corb.  fide  parcntum  in  ipso  ms, 
Cor^.  307.  Explicit  liber  saocti  Anselmi  Cantuariensis  arrhiepiscopi,  de  similitudinibus.  /n  ms.  Bec,  le- 
guntur  insuperduce  Slmllitudines  :  una  deMilitei  allera  de  Cellario^  quce  etiam  habentur  in  ms,  San 
GermaniA'  i^ 


703 


BAOMBRI  CANTUARIBNSIS  MONACHI. 


•704 


bostis  sui  incursu  defenditur.  Lorica  vestitur,  ne  in  A  prius  eqous  multoties  repugnarel.  Decet  itaqae  nl 


aliqua  sui  corporis  parle  vulnerclar.  Galea  caput 
ejus  ornatur,  ut  et  ipse  inde  decx)relur,  et  ejus  prin- 
cipale  securum  habealur.  Scutum  prsetenditur  ut 
ipse  totus  inde  protegatur.  Lancea  in  manibus  tene- 
tur,  ut  inde  hostis  adhuc  longe  semotus  transfigalur. 
Gladio  accingitur,  unde  idem  hostis  cominus  jugu- 
letur.  Ista  itaque  omnia  miiiti  temporali  sunt  valde 
necessaria ;  ncquaquam  namquc  bene  armatus  esse 
poterit,  si  vel  unum  ex  istis,  quamlibet  minimum,  illi 
defuerit,  nec  proprie  dici  poterit  miles  legitimus,  quia 
adhuc  erit  imperfectus.  Yerum  ista  omnia,  ut  prsD- 
diximus,  spiritualiter  accepla,  spiriluali  militi  nihi- 
lominus  sunt  necessaria.  Spiritualem  vero  militem 
nostrum  dicimus   hominem   interiorem,   hic  etenim 


in  equo  suohabeat  frenum,  si  vultcxpeditc  pugnare 
contra  adversarium.  Debet  autcm  sccundum  equi 
qualitatcm  freni  providere  quanlitatem.  Si  cnim 
obedientem  equum  habuerit  et  quieturo,  in  eo  par- 
vum  et  suave  debel  ponere  frenum ;  si  vero  rebellem 
et  indomilum,  magnum  in  eo  et  asperum  necessc 
est  ut  imponat  frenum  ;  si  autem  mediocrem,  et  io 
frenodebet  providerc  mcdiocrilatcm.  Similiter  si 
milcs  Chrisli  vult  legilime  certare  contra  diabolum, 
debet  in  suo  equo  habere  frenum  ;  frenom  autem 
quo  hujusmodi  regitur  equus,  abstincntia  dicitur  ; 
per  abstinentiam  namquedcbelinterior  homo  exte* 
rioris  lasciviam  refrenare,  ct  eum  secundura  pro- 
priam  voluntatem  huc  atque  illuc  flectere.  Nam  sine 


debet  omni  tempore  suo  Crealori   militare ;  equus  q  hujusmodi  frcni  regimine  nuUatenus  expedilc  pote- 


aulem  mililis  hujus  est  corpus  ipsius,  sicut  enim 
militi  equus  esl  necessarius,  sic  interiori  homini 
corpus.  Nam  quemadmodum  miles  cum  equo  coctra 
suura  adversarium  pugnat,  sic  interior  bomo  cum 
corpore  contra  diabolum.  Cum  corpore  namque  e^ 
occurrentem  diabolum  expugnat,  ejus  tantationibus 
viriiiler  resistendo,  el  fugientem  cruciat  inslanter 
persequendo,  et  persequentem,  cum  ratio  poalulat, 
deridet  prudentcr  fugiendo.  Cum  enim  homo  bene 
vivere  incipit,  mox  diabolus  illum  decipere  tolis 
viribus  satagil ;  cui  si  ille  non  consenserit,  sed  ejus 
tentationibus  et  animo  etcorpore  viriliter  restiterit^ 
mox  ipsura  diabolum  devincit ;  hoc  est  enim  diabo- 
lum  vincere,  ejus  suggestionibus  fortiter  resistere. 
Qui  si  etiam  in  bonis  operibus,  et  animo  et  corpore 


rit  adversus  diabolum  pugnare.  Sed  ipsa  abstinentia 
debet  esse  discreta ;  secundum  enim  corporis  sui 
qualilatcm  decet  ui  interior  homo  provideat  absti- 
ncnliae  quanlilatem  ;  alioquin  sibi  non  erit  ad  uUam 
adjumentum,  imo  ad  maximum  impedimentura.  No- 
taodum  quoque  quia  frenum  duo  lora  solet  habere, 
quae  miles  in  sua  manu  debct  tcnere,  et  sic  equuro 
suum  regcrp,  sod  si  nlterum  plus  altero  Iraxeril 
nequr.quara  i[>se  equus  in  directum  viam  tencre 
polcrit.  Ut  autem  in  directum  viam  teneat,  necesse 
esl  ut  miles  ulraquc  lora  in  direclum  Irahat  Quid 
itaque  \er  duo  lorafreni,  nisi  duo membra abstincn- 
tia3  debenl  intelligi ;  alia  namqiie  abstinenlia  cst 
nimium  remissa.  alia  supra  modum  districta  qus 
si  inaequaliler  intcrior  homo  exteriori  indixerit,  id 


instanler  perseveraverit,  et  ipsum  quidem  diabolum  ^  est,  si  unum  plusquam  altcrum  ei  injunxerit,  nequa 


magnoperseculioniscrucialuferit.  Tunc  etiam  miles 
Gbristi  diabolom  persequitur,  cum  in  bene  operando 
perseverantiam  amplectitur.  Cum  vero  ipsi  dia- 
bolo,  summa  Dei  providentia  jusle  disponente 
omnia,  superhominem  potestas  tribuitur,  tunc  illum 
perscqui  dicttur.  Sed  plerumque  miles  Christi  ejus 
ad  modicum  cedit  vesania?,  ut  adhuc  Domino  suo 
possit  fructificarc,  juxta  quod  ideni  Dominus  ipse 
de  membris  ipsius  diaboli  suos  discipulos  admonuit 
dicens :  Sivos  penecuii  fuenni  in  una  clviiate,  fugite 
in  aliam  (Matth,  x.  23).  Quod  cum  miles  Ctiristi 
facit,  ipsum  diabolum  prudcnter  illudit.  Non  enim 
iugit  quod  eum  timeat,  sed  ut  Domino  suo  adhuc 
praedam  acquirat.  Yalde  itaque  est  necessarius  no- 


qoam  rcclam  viam  lenere  polcril;  aut  enim  propter 
nimium  remissam  abstinentiam  superbiel,  aut  pro- 
ptcr  plurinmm  districtam  dcficiet.  Restat  igitur  ut 
neulram  indiscrcte  corpori  suo  injungat,  seddiscre- 
tionis  manu  mediocritalem  teneal.  Debet  autem 
miles  iste  super  equum  suum  sellam  habere.  Bjus 
sellam  credimus  Cfse  mansuetudinem  ;  hanc  enim 
debct  interior  homo  supcr  exleriorcm  ponere,  ut 
super  eum  firmius  sedore  et  eum  deceutius  possit 
regere,  vidclicet  ut  nuilum  membrum  buc  vel  illuc 
inordinale  moveat,  scd  omnia  decenter  et  mansuete 
contineat,  ut  niliil  agat  supcrbe,  sed  omnia  cum 
tranquillitate,  Sunt  etiam  calcaria  huic  militi  ad 
equum    excitandum    pernecessaria  ;  ista  siquidem 


stro  militi  suus  equus,  id  est  interiori  homini,   cor-  D  caicaria  duo  sunt  exhortationum  genera.  Duo  nam- 


pu5  exterius.  Sciendum  vero  quia  proprium  est 
mililis  pra^esse,  equi  autem  subesse ;  militis  impe- 
rare,  equi  oblemperare ;  nequaquam  namque  miles 
contra  adversarium  decenler  pugnare  poterit,  nisi 
equus  suus  sibi  subjectus  fuerit,  et  nisi  sibi  per 
omnia  obedierit ;  sed  quia  est  animal  mutum  et  non 
habet  iniellectum,  miles  capili  ejus  frenum  impo- 
nit  quo  eum  huc  et  illuc,  cum  etiara  noluerit,  secun- 
dum  propriam  voluntatera  flectere  possit.  Nequc 
enim  expedilc  adversus  suum  pugnare  poterit  ad- 
versarium,  nisi  in  equo  suo  hsbuerit  frenum.  Nam 
quomodo  ipai  hosti  fortiter  resisteret,  cum  sibi  pro* 


que  sunt  genera  exhortationum,  quibas  interior 
homo  exlerioreni  debet  excitare  ad  opus  bonum : 
quaedam  namque  exhortationes  sunt  de  tiroore  ; 
qusedam  vero  de  amore.  Illa;  autem  quae  sunt  de 
timorc  dicunlur  sinistrae ;  quae  vero  dc  amore,  di  - 
cuntar  dextrx.  Sed  de  quo  timore  et  de  quoamore  ? 
De  timore  gchennae  et  de  amore  vitse  perpeluae ;  de 
timore  horribilis  calamitatis  cl  de  amore  dflecta- 
bilis  jucundilatis ;  de  limore  perpetaas  rai.<erii«  et  de 
amore  perennis  glorie.  Qoia  ego  nosler  exterior 
homo  est  infirmus  et  comiptibilis,  saepius  aliqua 
instante  gravitate  a  bono  opere  vellet  cessare,  sed, 


70S 


Llfi.  D£  S.  ANSELMI  SIMllLlTUDINlBUS. 


cum  interior  homo  cum  ab  incoepto  bcno  operandi 
itinere  relle  torpere  senserit,  moz  eum  quasi  miles 
equum  suum  calcaribus  debet  exercitare  praedietis 
exhortationibus,  aliqoando  videlicet  dextris,  ali- 
quando  sinintris,  id  est  nunc  timore,  nunc  amore^ 
qoandoque  simul  utrisque.  Hnc  de  eqoo  et  do  his 
qu8d  ad  eum  pertinent  disseroimus.  Nunc  yero  ad 
militem  nostrum  redeamus,  et  quibus  armis  armari 
debeat  attentios  inquiramus.  Militem  nostrom,  ut 
praediximus,  nostmm  esse  interiorem  hominem  cre- 
dimus,  unde,  sicut  constat  de  temporali  milite,  nul- 
latenus  miles  iste  cum  adversario  suo  sine  armis 
bellicis  poterit  legitime  certare.  Nam  quomodo  a 
diaboli  mortiferis  jaculis  membra  sua  servaret  illaesa, 
si  non  iodueretur  lorica?  Quam  securitatem  suo 
principali  obtineret,  vel  quem  timorem  ipsi  hosti 
incuteret,  si  galeam  in  capite  non  baberel?  Quomodo 
a  virulentis  antiqui  aerpentis  ictibus  tam  se  quam 
equum  suum  defenderet,  nisi  scutom  prastenderet? 
Unde  vero  ipsum  hostero  transfigeret,  si  lanceam  in 
manibus  nequaquam  teneret?  Aut  unde  idem  hostis 
jugularetur,  si  miles  Christi  gladio  non  accingere- 
tur?  Sunt  itaque  admodura  necessaria  nostro  militi 
soa  arma.  Arma  ista,  licet  sint  bellica,  non  sunt 
tamen  temporalia,  sed  spiritualia;  non  sont  car- 
nalia,  sed  iotellectoalia;  sicot  enim  docet  Apostolus, 
spiritoalia  spiritualibus  comparare  debemus  (/  Cor. 
II,  13):  siqoidem  mileanoster  spiritoalis  dicitur,  sed 
ejus  adversarius  nibiioroinos  spiritualis  credilur. 
Quid  itaque  consequentius  qoam  ut  isti  tales  adver- 
sarii  armis  adversum  se  invicem  dimicent  spiritua- 
libus?  Ut  ergo  miles  Christi  contra  ignita  diaboli 
jacula  ex  omni  parte  se  muniat,  sine  mora  loricam 
suam  indoat.  Bjus  quippe  lorica,  attestante  Scri- 
ptura,  dicitur  jostitia  {Ephes.  vi,  i4).  Nam  quem- 
admodum  lorica  annulis  contexitur,  sic  justitia 
boois  operibus  perficitur;  opera  namqoe  justltiae 
sunt  qoasi  annoli  foricae,  sed  ipsa  justitia  debet  esse 
continua.  Manifestum  quidem  est  de  lorica  quia,  si 
foorit  interrupta,  ad  tuendum  militem  minus  sit 
idonea.  Eodem  modo  intellige  de  justilia,  si  et  ipsa 
foerit  interrupla  :  ipsa  quidem  interrupta  dicitur, 
quse  quandoque  iniermittilur.  Qui  ergo  intermitlit 
justitiam,  quasi  interruptam  induit  loricam.  Sed 
miles  iste  nequaquam  poterit  contra  adversarium 
suum  fortiter  pugoare.  Igitur  ot  miles  Christi  an- 
tiqoo  hosti  viriliter  resistat,  loricam  jostitiae  invio- 
latam  costodiat,  id  est  sine  intermissione  operibos 
jostitie  stuJeat  insistere.  Debet  etiam  miles  iste 
galea  caput  soom  omare,  videlicet  ot  et  ipse  inde 
decorus  appareat,  et  ipsi  hosli  ob  tantum  securitatis 
signum  terrorem  minimom  incutiat.  Caput  hiyus 
militis  non  inconvenienter  accipitur  intenlio  ipsius 
hominis  interioris.  Nam  sicot  eaput  prseest  c^teris 
membris  corporis,  sic  intentio  videtur  praeesse  cae  • 
teris  insiromentis  inierioris  hominis.  Ut  enim  nos 
docet  osos  ipse,  intentio  in  nobis  solet  pnecedere, 
deinde  cora,  soUicitudo,  stodium  et  csstera  hojos 
roodi,  ut  ipsa  iotentio  opere  valeat  demonstrari  Ac 


70e 

A  sic  solent  qusedam  raembra  subscqui.  Quid  aotem 
ioteliigerjB  debemus  per  galeam,  nisi  beatam  spem  ? 
Nam  quoraodo  galea  sursum  dirigitor,  sic  beata 
spes  semper  ad  superiora  sustollitur.  Tunc  crgo 
miles  Christi  super  caput  suum  gale^im  ponit,  cum 
intentionem  suam  beata  spe  munit,  id  est,  cum 
quidquid  boni  intendit  agere,  hoc  solummodo  facit 
ob  spem  bealae  et  perennis  gloriae.  Est  etiam  cly- 
peus  nostro  militi  valde  necessarius,  hunc  quippe 
debet  prstendere,  uta  virulentis  diaboli  jaculis  tam 
se  quam  cquum  suum  valeat  defendere.  Scutum 
militis  hujus  fidem  docet  esse  Apostolus  :  Sutnitef 
inquit,  tcautum  fidei  in  quo  {Ephes.  vi,  16),  etc.  fides 
namquetanquam  scutum  inexpugnabile  ardentissima 
vitiorom  tela  solet  excipere,   ac  raetu  gehennae  et 

jg  coelestis  regni  credulllate  raortificando  exstinguere. 
Possuraus  etiam,  per  scotum,  aptissime  patientiam 
accipere.  Sicot  enim  scutora  excipiendo,  adversarii 
tela  railitera  teraporalem  servat  incolumen,  ita  pa- 
tientia  excipiendo  mortifera  diaboli  spicula,  railitem 
.spiritualem.  Notandura  quoque  quia  miles  ex  sinistro 
latere  scutura  solet  praetendere ;  per  sinistram  quippe 
partera,  intelligere  possuraus  adversitalem.  Scutum 
itaque  miles  Christi  ex  sinistro  praetendit  latere, 
cum  palientiam  et  animo  et  corpore  araplectitur  in 
adversitate  ;  nunquara  enim  in  prosperitate  est  virtus 
patientiae.  Ille  autem  vere  patiens  esse  creditur  qui 
adversis  atteritur,  et  tamen  a  spei  rectitudine  non 
flectitur.  Restat  igilur  ut  miles  ille  absque  mora 
lanceam  manibus  arripiat,  gladio  se  accingat,  acsic 
audaclcr  ad  singulare  certamen  accedat  hostique 

^  suo  viriliterse  objicial.  Lanceam  debel  arripere,  ut 
inde  suum  hostera  valeat  transfigere  ;  gladio  debet 
accingi,  unde  idem  hostis  queat  jugulari.  Quid  ao- 
tera  per  lanceam  intelligendura  est,nisiprovidentia? 
Sicut  enim  temporalis  adversarius  adhoc  longe 
semotus  transfigitur  lancea,  ita  hostis  antiquus 
quasi  adbuc  longe  divisus  quadara  transfigitur  pro- 
videntia.  Unde,  ut  diximus,  miles  nosler  ipsam  lan- 
ceara  debet  tenere  in  raanibus.  Saepius  in  divinis 
Scripiuris,  quia  per  eas  solemus  operari,  opera  per 
maiius  solent  designari ;  laoceam  itaque  in  manibus 
tenere,  est  in  operibus  providentiam  habere.  Gum 
enim  miles  Christi  aliquid  proponit  agere,  statim 
ad  ipsum  opus  raentis  intuitum  debet  dirigere  et  ad 
quera  finem   tendat  diligenti  providentia  circuffl* 

D  spicere,  quod  si  tetenderit  ad  finem  raalum,  mox 
anatheraatizando  illud,  tanquam  raortiferum  respuat 
venenum  ;  sin  autem  ad  finem  bonum  videatur  ten. 
dere,  sive  sit  leve  sive  sit  grave,  intrepidus  ipsum 
opus  debet  arripere,  ac  hilari  devotione  perficere. 
Si  igitur  miles  Christi  hanc  providam  soUicitudinem 
in  omnibus  operibus  suis  jugiter  habere  sluduerit, 
ipsum  adversarium  suum,  tanquara  lancea  providen- 
tiae  transfixura,  facillime  superare  poterit.  Quid  vero 
significet  gladius  ?  Exponere  nobis  dignum  duxit 
Apostolos :  Etgladium,  inqaiiy spiritus,  quodestver^ 
bumDei{Ephes,  vi,17).  Etiterom:  Vivus  est  sermo 
Dei  et  ef/icax{Hebr.iyj  12),  elc.Yerbamquippe  Dei 


70l 


BADMBRI  GANTUARlENStS  HONACHI 


708 


Don  iocoavenienler  gladius,  spiritualis  ridelicet,  seu  A  poius  est  historia«  sed  etdulcior  in  allegoria  ;  dul- 


anceps  dicitur  gladius,  quia  quod  hujusmodi  gladius 
agit  corporaliter,  verbum  Dei  videtur  agere  spiri- 
tualiter.  Auceps  oaroqoe  gladius  ex  utraque  parte 
solet  incidere,  sicet  senBO  divinus  quasi  ex  utraque 
parte  videtur  incidere,  cum  corda  bominum  duobus 
modis  solet  compungere,  scilicet  nunc  terrendo, 
nunc  blandiendo,  nunc  mortem  fletemam  commi- 
nando,  nunc  vitam  sempiternam  promittendo.  Cum 
ergo  miles  Christi  hanc  verbi  Dei  lectionem  et  in  se 
et  in  quoscunque  valet  exercere,  ipsum  antiquum 
hostem  gladio  quodammodo  videtur  jugulare.  Quasi 
enim  jugulando  eum  usque  ad  intemedonem  pro- 
stemit,  dam  longe  a  finibus  sois,  a  cordibus  videlicet 
in  quibus  ante  inhabitaverat,  gladio  verbi  Dei  illum 


cissimus  vero  in  moralitate,  longe  autem  incompa- 
rabiliter  dulcior  in  anagogen,  id  est  io  contempla- 
tione.  Potus  qui  eontinetur  in  primo  dolio,  id  esl 
in  historia,  sunt  simplicia  gesta  sanctorum  ei  exem- 
pla,  quibus  dum  intendimus,  animas  nostras  magna 
dulcedine  quodanunodo  potamus.  In  secondo  aotem 
dolio,  id  eat  in  allegoria,  est  fidei  instractio  ;  per 
allegoriam  namque  ad  fidem  instruimur  et  interiore 
homine  admirandae  suavitatis  sapore  imboimur.  In 
tertio  vero  dolio,  id  est  in  moralitate,  est  moram 
compositio ;  per  rooralitatem  etenim  mores  nostros 
componimus,  el,  quasi  roirae  dulcedinis  poto  refecli, 
bilares  et  amabiles  proximis  nostris  apparemus. 
Potos   qui  continetur  in  quarto  dolio,  illo  videlicet 


violenter  expellit.  Valde  itaque  ut  prsediximus,  sunt  B  qui  stat  in   angulo,  id  est  in  anagogen,  est  quidam 


necessaria  spirituali  militi  sua  arma. 
CAPUT  CXCIV. 
Similiiudo  eellerarii. 
Salomon  ex  persona  sponss  dicit  in  Canticis  : 
Introduxit  me  rex  incellamvinariam  (Cant.  ii,  4). 
Yideamus  quomodo  pradens  cellerarius  soleat  or- 
dinare  dolia  in  cella  vinaria,  siquidem  juxta  ostium 
illud  ponit  dolium  in  'quo  est  debilissimnm   vinum, 
juxta  quod  et  aliud  ponitur  in  quo  aliquantum  me- 
lius  vinum   habetur,  sed  cl  juxUl  illud  tertiura  si* 
stitur  in  quo  adhuc  melius  vinum  continetur.  Sicque 
quanto  dolia  ab   ostio  disjunguntur,  tanlo  me  eis 
melius  vinum  habelur.  Novissimo  vero,  id  esl  in  an- 
gulo,  illud  ponilur  dolium  in  quo  continetur  pretio- 
sissimum  vinum.  Oroni  prudentia   optirouro   vinum 
nequaquam  ponitur  juxta  ostium,  sed  illud  quod 
est  vilissimum.    Sed  quare  ?  Propter  ingredientes 
videlicet  et  egredientes.  Si  eniro  bonuro  esset  juxta 
ostium,  ipse  cellerarius  non  roiniroum   indc  ab  in- 
gredientibus  sive  egredientibus  incurreret  damnum  ; 
citius  naroque  arripitur  quidquid  prope   manus  in- 
venitur,  et  ideo  viliorero  poturo  anleponit,  potio- 
rem  vero  poslponit ;  solet  etiam  et  aliam  facere 
prudentiaro,  cura  aliquem  in  ceilarium  suum  intro- 
ducit,  juxta  roodum  quo  eum  diligit,  eiad  potandum 
tribuit ;  quem  eoim  paruro  diligit,  illi  de  leviori 
potu  tribuit ;  quera  vero  aliquanluluro  diligit,   ei  de 
mediocri  potu  tribuit ;  quera  autera  plurimum  diii- 
git,  huic  de  optimo  dolio  ad  potanduro  tribuit.   Dicit 
itaque  sponsa  :  Introduxit  me  rex  %n  cellam  mna- 
riam.  Rex  iste  Rcx  regum   cellam  habet  vinariam 
in  qua  sponsa  sua,  videlicet  fidelis  anima,  se  gra- 
tulatur  introductaro  ;  ejus  cella  vinaria  dicitur  Scri  - 
plura  sacra.  In  hac    cella  quatuor  habentur  dolia 
melliiluee  dulcedinis  plena,  quoram  ista  suntnomina : 
simplex  historia,  allegoria,  moralitas,  anagogen,  id 
est  intellectus  tendens  ad  superiora.  Ista  quidem 
dolia  modo   quo  superius  diximus  sunt  ordinata. 
Primo  namque  loco  in  Scriptura  sacra,  tanquam 
juxta  ostiuro,  est  uroplex  historia,  deinde  allegoria^ 
postea  rooralitas,  novissirae  vero>  quasi  in  angulo, 
est  anagogen,  id  est  oontemplatio.  Talde  dulcis 


suavissimus  divini  amoris  afiTeclus,  cigus  ineffiabili 
dulcedine,   cum  anima  nostra  reficitur,  ipsi  sommsB 
divinitati  quodamroodo  onitur.  Cum  igitur  celle- 
rarius  iste  aliquos  in  cellarium  suum,  sanclam  vi- 
delicet  Scripturam  introducit,  modo  quo  soperius 
diximus,   eis    ad  potandum    triboit :  simpliciorts 
namque  et  rades  in  fidc  ac  ejus  amorc,  de  primo 
dolio  solet  potare,  id  esl  de  historia,  capaciora 
vero  de  allegoria  ;  perfectiores  aotem  de  moralita- 
te  ;  perfectissimos  aotem  de  anagogan,  id  est  de 
contemplatione.  Sciendom  vero  quod  quisqois  de 
qoarto  dolio,  de  illo  videlicet  qood  stal  in  angolo, 
id  est  de  anagogen,  biberit ;  quantulumcunque  inde 
gustaverit,   statim  ob  miram  ipsius  potos  dulcedi- 
Q  nem  ebrius  erit,  illa  videlicel  ebrietate    ad  quam 
sponsus  electos  suos  invitat  in  Canticis  :  Comediie^ 
amici,et  bibite,  et  inebriamini,  ckariuimi.  Qoicon- 
que  etenim  de  potus  higus  dolii  suavissimo  sapore 
inebriatur,  mox  ad  roundi  higos  turbines,   tanquam 
ebrius,  insensibilis  redditur.  Habet  autem  istud  cel- 
larium  in  se  quoddam  ostium  ;  in  isto  vero  ostio, 
qusedam  clavis  habetor  per  quam  infldeliboa  clau- 
ditur  et  fidelibus  aperitur.  Ostium  bigos  cellarii,   id 
est  sanctae  Scripturae,  esl  recta  fides  ;  clavis  aolem 
humilitas  ;  qui  ergo  volt  intrare  in  celiariom  Do- 
mini,  id  esl  in  sanctam  Scriptoram  necesse  esl  ul 
intret  per  ostium  et  clavem,  per  fidem  videJicet  el 
huroilitatero  ;  debet  namquecertissime  eredere  qoid- 
qoid  dicit  sancla  Scriptora  veram    essse  ;  deinde 
sensomipsiusScriptur8e,acsi  pro  foribus  pulsando, 
^  humiliter  debel  investigare  ;  nullos  etenim  sine 
fide  et  humilitate  in  cellarium  Domini  ad  suam  uti- 
litalem  poterit  intrare.  Poteril  quidem  tanquam  for 
irrampere,  et  qoadam  vi  saecolaris  scientiao,  de  pri« 
mis  doliis  qoasi  qoasdam  guttas  lambere,  sed  ad  ul- 
timum  dolium,  in  quo  continelur  illud  vioom  qood 
l8elificatcorhommis(Piai.  cui,  15),  id  eslad  ana- 
gogen,  nollatenos  quibit  pertingere.  Quisquis  igilur 
in  cellario  Domini  de  omnibus  doliis,  in  esl  de  bi- 
storia,  de  allegoria,  de  moralitate,  de  contempla- 
tione  sufficienterbibere  desiderat,  rectam  fidemcum 
somma  humilitate  habere  studeat. 


■70d 


rTTA  8.  WlLFftiDI. 


1i6 


VITA  S.  WILFRIDl  EBORACENSIS  EPI8G0PI 

AUCTORE    EADMERO. 

(Mabill.,  Acta  sanctornm  ord.  S.  Bened.,  tom.  III,  parte  i,  pag.  170.) 


OBSERVATIONES  PRiEVI/E. 


i .  PlureM  Wilfridum,  eo  nomine  primum  Ehora-  A 
censem  episcopumscriptis  suis  celebravere  auctores, 
Jn  primis  Beda  VeneraHlis  res  ab  eo  gestas  describlt 
in  variis  Histcrias  suce  locis^  maxime  in  lib.  iu, 
cap.  25,  et  lib,  v  cap.  20.  Bedas  (equalis  accedit  Eddi 
seu  HeddiuSj  cognomento  Stephanus,  qui  librum  De 
Yita  sancti  Wilfridi  composuisse  fertur  apud  Joan- 
nem  Pitseum  aliosque  recentiores.  Is  fuit  invitalus 
de  Gantla  a  revendissimo  viro  Wilfrido,  ut  primus 
post  Jacobum  cantandi  magister  Northanhumbrorum 
Ecclesiis  esset,  teste  Bedain  Hisioricelib.  iv,  cap.  2; 
qua  ex  consuetudine  Wilfredi  gesta  certo  rescire 
potuit.  Post  Heddium  occurrit  FridegoduSy  cui  Odo 
Cantuariensis  episcopus  Vitam  ejusdem  sancti  he- 
raico  metro  texere  pracepit.  Legerat  Willelmus 
Malmesburice  monachus  eamFridegodi  scriptionem,  q 
de  qnahocprofertjudiciumin  lib.  i  de  Pontificibus 
Cantuariensibus :  Exsecutus  est  id  munus  Fridegodus 
quijlam  versibus  non  improbandis  :  nisi  quod  latini- 
tatem  perosus,  graecilatem  amat. 

Grsecula  verba  freqnentat,  ut  merito  diciis  ejus 
aptetur  illud  Plautinum  : 

Haec  quidem  praeter  Sibyllam  leget  nemo. 

Huie  lueubrationi  manum  admovit  Fridegodus  sta^ 
tim  post  Wilfridi  reliquiarum  translationemin  Ec" 
clesiam  Cantuariensem.  Ipse  etiamOdo,quiEcclesias 
Cantuariensi  prasfuit  ab  anno  934  in  annos  quatuor 
et  viginti,  Wilfredi  gesta  descripsisse  perhibetur  ab 
Eadmero.  Eadmerus  vero  seu  Edmerus  monachus* 
Anseimo  Cantuariensi  ponti/ici  a  secretis^  id  postea 
praistititanno iiiU  Sic  enimprasfixa habetinscrip-  G 
tio  codieis  manu  exarati  bibliothecas  Cottonianas : 
Yita  sancti  Wilfridi  archiepiscopi  per  Eadmerum  Can- 
tuariensem  anno  MCXXI.  Res  ab  se  descripias  in 
exordio  et  in  fine  approbat  auctoritate  venentbilium 
virorum  Odonis  archiepiscopi  et  Bedse  presbyteri, 
nulla  Beddii  aut  Fridegodi  mentione  facta^  tametsi 
Fridegodi  ipsissima  verba  non  raro  usurpat,  Unde 
suspido  injieitur  num  Fridegodi  fetum  Odofdf  qui 
hvrtator  operis  {uit^  supponat.  Sed  tamen  ex  pro- 
iogo  ipsius  Odonis,  quem  Eadmerus  in  fine  Yitoi  ak 
se  compoeitce  dtat,  aliam  Odonis  a  Fridegodi  lucu.. 
hratione  fuisse  conjectura  est.  Eadmerifragmentum 
de  tranelationeeorporissancti  Wilfridirecitat  Ger^ 
vasius  Dorobemensis  monaehus  in  libro  De  combus'  D 

Tide  Patrologia  tom.  GXXXIU,  in  FridboodO' 


tione  et  reparatione  Dorobernensis  Ecclesias:  quod 
fragmentum  ex  alio  Eadmeri  opere  desumptum  est. 
Eadmeri  aiqualis  fuit  Willelmus  Malmesburias 
monachus,  qui  itidem  facta  sancti  Wilfridi  recan- 
tavit  in  libro  seeundo.  Deponti/icibus  Anglorum,ubi 
de  eplscopis  Eboracensibus.  Post  eos  omnes  Petrus 
Blesensis^  archidiaconus  Bathoniensis,  librum  De 
Vita  sancti  Wilfridi  composuity  eumque  Galfrido 
Eboracensi  archiepiscopo  dedicavity  uti  legitur  in 
Monastico  Anglicano,  pag.  172,  ifW  fragmentum  ex 
eodem  Petro  adducitur.  His  omnibus  annumerandi 
sunt  Anglorum  scriptores,  in  his  Themas  Stubbesius 
in  libro  De  episcopis  Eboracensibus,  quorum  cata^ 
logus  petustus  exsiat  apud  Labbeum  in  tomo  I 
Bibliothecas  novce^  pag.  322.  Ex  prasdiciis  aucioribus 
obvii  quibusque  sunt  Beda  et  Willelmus.  Hie  duos 
exhibemus  hacterus  ineditos,  Fridegodum  ^extrema 
quidem  parte  mutilum;  etEadmerum,  cujus  lucU' 
braiionem  ex  Anglia  accepimus  beneftdo  viri  spec- 
tatissimi  D.  Josephi  WilliamsoniSy  regi  ab  intimiO' 
ribus  secretis.  Heddium  diu  exspectatum^  si  fors 
contingaty  ui  ope  amicorum  recuperemus,  dabimus, 
Deo  dante,  in  Appendice  hujus  sceculi,  autalterius 
insequentiSf  cum  Fridegodi  carminum  reliquis. 

2.  Wilfridi  diem  natalem  exprimunt  tum  Marty- 
rologiarecentioraf  tum  vulgata  Bedas  historiaiyt 
Idus  Octobris,  tametsi  hasc  verba  intrusa  sunt  in 
textum  Bedce^  quae  apud  Abrahamum  Whelocum 
intra  parenthesim  conclusa^  desunt  in  exemplari 
nostro  Germanensi,  uti  et  in  Aluredi  versione 
Saxonica.  Dies^erte  prasdictus  est  translationiSf 
quo  teste  Eadmero  corpussancti  Wilfridi  decentiori 
loco  repositus  a  Lanfranco  est.  At  quo  tandem  die 
vir  sanetus  ad  superos  migravity  silent  Vitas  scrip^ 
tores  omnes,  unus  intervetustos  fastorum  sacrorum 
conditores  designatdiem  viii  Kal.  Maii,  is  nefnpe 
qui  nomine  Bedas  vulgatus  est  meirici  Marttfrologii 
auctor  in  tomo  X  Spicilegii,  his  versibus 
Egbertus,  digna  virtutum  laude  coruscus, 
Astrigerum  octavis  veneranter  scandit  olympum. 
Quoque  die  praesul  penetravit  Wlfridus  alma, 
Angelico  vectus  coetu  trans  sidera  coeli. 

Celebrior  iamen  videtur  fuisse  solemnitas  trant^ 
lationis  iv  Idus  Octob.,  ut  patet  ex  tltulo  quem 
Eadmerus  post  prologum  Vitas  prasposuiL 


714 


EADMBJtl  CAKTUAAIENSIS  MONAGHI 


7lf 


3.  Manaehi  mtam  ab  anno  astatis  quarto  decimo 
egit  WilfriduSf  et  regulam  saneti  Benedicti  mirifiee 
propagavit.  Quo  vero  in  loeo  monasticam  suueperit 
habitum,  non  ita  liqueL  Et  primo  quidem  annos  na' 
tus  quatuordecim  apud  Lindisfamenses  monachos 
diligenter  ea  quae  monaslicae  castitatis  ac  pietatis 
eraot,  et  discere  curabat,  et  agere,  inquit  Beda  in 
lib.  V  cap.  19,  «  necdum  quidem  attonsos,  veruro  eis 
qui  tonsura  majores  sunt  virtutibus,  humiiitatis  e^ 
obedienliae,  non  mediocriter  insignitus.  In  quo  mona- 
sterio  cum  aliquot  annos  Deo  senriret,  animadvertit 
minime  perfectam  esse  virtutis  yiam,  qusB  tradeba- 
tur  a  Scotis  :  proposuitque  animo  venire  Romam,  et 
qui  ad  sedem  apostolicam  ritns  ecclesiastici  sive 
roonasteriales  servarentur,  videre.  IUic  perfectam 
vitas  monasticof,  hoc  est  Benediciinas^  adeptus  nof 
mam,  reversus  Lugdunum  a  Dal/ino  seu  Annemun' 
do  lociepiscopotonsusestmPosteaAlchfridta,  Oswii 
Nortanhumbrorum  regis  /ilius  Wilfridum  inBritan- 
niam  regressum,  viruro,  ait  Beda,  doctissimum,  ma- 
gistrum  habuit  eniditionis  Ghristians.  Hujus  do- 
ctrinam  omnibus  Scotorum  traditionibus  jure  prae- 
ferendam  sciebat :  unde  si  etiam  donaverat  mona- 
sterium  quadraginta  familiarum  in  loco  qui  dieitur 
in  HRipum.  >  Haic  Beda  in  lib.  iii  cap.  25,  ubi 
Wilfridum  abbatem  consrquenter  appellat^ut  proin-- 
de  monastica  insignia  eo  in  monasterio  suscepisse 
dicendus  slt;  paulopostab  Agilberfo  GallOy  occiden- 
talium  Saxonum  episcopo,  in  prsefato  suo  monaste- 
rio,  presbyter  factus  rogatu  Alchfridi.  Scotis  in  sy- 
nodo  Streanesluilensi  eonfutatiSy  in  monasterium 
Undisfarnense^  ubi  Scoti  monachi  degebant,  mona- 
chos  nostros  induxit.  Unde  ipse  apud  Willelmum  glo- 
riaturj  quod  primus  in  Nortanhumbria « verum  Pas- 
cha,  Scotis  ejectis,  docuerit,  et  sanctissimi  Benedicti 
Regulam  a  monachis  observari  jusserit.  Complura 
adi/icavitcamobiay  HRipense,  Haguslaldense,  insuo 
ipsius  episcopatu;2LViB,in  Cantuariensi;  Selesciense 
apud  australes  Anglos,etalia  in  regno  Merciorum. 
Huc  spectant  epitaphU  ejus  hi  versus  : 

Inque  locis  istis  monachorum  examina  crebra 
Golligit,  ac  monitis  cavit  qu»  regula  Patrum, 
Sedulut  instituit. 

Quo  in  loco  regula  sancH  Benedicti,  quam  Wilfridus 
tum  in  Britannia,  tum  Romas  didicit  et  excoluit^ 
Regttla  Patrum  appeUatur,  uti  et  diserte  apud 
Ambrosium  Autperlum  in  libro  De  vita  sancti 
Faldonis  abbatis  et  successorum. 

k.Adseriemgestorum  Wilfridiquodattinet;natus 
est  anno  634  aut  insequentU  siquidem  obiit  anno 
709,  annos  natta  septuaginta  quinque.  Adolescens 
annorum  quatuordecim  Lindisfamense  monaste" 
rium  petiit^  ibi  aliquot  annos  moraturus.Inde  Ao- 
mam  petiit  anno  circa  653,  paulo  ante  aut  certe 
paulo  post  mortem  Honorii  Cantuariensis  episcopi^ 
quam  eo  anno  reponit  Beda  in  lib.  ui  cap.  20.  Annis 
fere  quatuor  ium  in  Lugduni  tnora,  ium  Roma:  exac- 
tisy  reversus  in  Britanniam ,  I!  Rlpense  monasterium 
cedificat  et  abbatis  nomine  admitiistrat.  Anno  prope 
MO  Colmasmumt  Scotorum  antesignanum,  refutal 


A  in  synodo  Streaneshalensi,  tametsi  Beda  in  Ub.  iii 
cap.  25  signat annum  664.  Verum  Beda  non  satis  sihi 
constat  dum  eo  loci  seribit  Agilbertum  episcopum 
Gallum  huicstfnodointerfuisse^  ejusquejussu  WU' 
fridum  adhuc  presbyterum  Colmanno  restitisse;  et 
tamen  WUfridum  episcopum  ordinatum  esse  anno 
ipso  664  CompendUin  Ga//ui,  ex  cap.t%^  ab  Agilberto 
jam  Parisiorum  episcopo,  qui  finita  ac  aolota  concione 
domuro,  id  est  in  proprium  episcopatum,  quem  apud 
ocddentales  Saxones  obtinebaty  rediisse  dicitur 
cap.  26.  Certe  in  Epitome  Saxomca^  Bedm  Bistorim 
subjecta,  Agilbertus  anno  660  abiisse  a  Kenwali:hio, 
et  Parisiorum  episcopatum  in  Galliis  ad  Sequanam 
flumen  suacepisse  perhibetur.  Wilfridus,  anno  664 
ordinatus  episcopus  KboracensiSy  cum  ex  Gallia  re- 

Q  versus  didiciuetCeaddamEcclesuBsucsconsecratum 
episc(tpum,secessit  inHRipense  monasterium.  Dein 
a  Wulfario  Merciorum  rege  accitus,  poetea  venit  in 
Can/tam,  ibique  presbyteros  et  diaconos  ordinavit, 
usquedum  Theodorus  adveniret,  ex  Bedce  lib.  in, 
cap.  28,  et  lib.  iv,  cap.  2,  a  quo  Ceadda  Eboraco 
pulsus,  et  Wilfridus  in  sede  sua  institutus.  Anno 
670  Oswius  rex  Northanhumbrorum  cum  Romam^ 
ire  vellet^  Wilfridum  itineris  ducem  sibifieri  rogave- 
rat ;  sed  re  infecta  moritur,  apud  Bedam  in  lib.  iv, 
cap.  5.  Anno  673  Wilfridus  concilio  HeorutfordensU 
Theodoro  prcesidente^  per  proprios  legatarios  adfnisse 
memoratur ;  ibidem.  «  Anno  677  orta  inter  ipsum  ct 
Egfridum  regem  dissensione,  pulsus  idem  antistes  a 
sede  sui  episcopatus,  et  duo  in  locum  ejus  substi- 

p  tuti  episcopi,  Bosa,  qui  Deirorum;  et  Eata,  qui 
fiemiciorum  provinciam  gubemarety  cap.  12.  httC'' 
rim  Wilfridus  post  hiennium  Romampergit,  causam 
dicturus,  Confecta  re  provinciam  australium  Saxo- 
num  convertit  ad  Christumy  ac  Selesciense  monaste- 
rium  aidificavit  faoente  Edilwalcho  rege :  ac,  Cead- 
loala  itidem  conspirante  Vectee^  insulrn  populum 
Christianis  institutis  imbuit  cap.  16.  Anno  687»  post 
mortem  CuthberH  Lindisfamensis  episcopU  episeo^ 
patum  EcciesUe  iUius  anno  unoservabatvenerabilis 
antistes  Wilfridu8,doDeceligeretur  quipro  Guthberto 
antistes  ordinari  deberet,  cap.  29.  ■  Posi  longum 
exsilium,  annorum  videiicet  amplius  decem^  in  epi« 
scopatura  Hagustaldensis  Bcclesi»  receptus  est  ex 
lib.  V  cap.  3.  Anno  secundo  {maHm  duodecimo) 
Aldfridi,  qui  post  Egfridum  regnavit,  alius  ab  Al- 

^  chfridOf  id  est  anno  697,  sedem  suam  et  episcopa-* 
tum,  ipso  rege  invitante,  recepit.  Sed,  post  qoinque 
aniios,  denuo  accusatus  ab  eodem  ipso  rege  et  plu- 
rimis  episcopis,  praesulatu  pulsus  est,  veniensque 
Romam  anno  circa  703,  a  Johanne  papa  absolutus 
repedavit  in  Galliam.  MeldisadextremavitmredO' 
ctus,  inducias  annorum  quinque  a  Deo  meruit. 
Postea  in  concilio  Niddensi  restitutus  principio 
regni  Osredi  Aldfridi  filii,  id  esi  anno  706,  mortuus 
est  anno  ejusdem  Osredi  regis  quartOj  posC  qnadra- 
ginta  et  quinque  annos  episcopatus,  teste  Beda  in 
lib.  V,  eap.  20,  et  quidem  vui  Kal.  Maii  anni  709 
ineuntis.  Certe  quindecies  teraos  episcopus  annos 
eg^perhibeturinepitaphiosuoapudBedamretato. 


713 


VITA  S.  WlLFRIDr. 


714 


PROLOGUS  AUCTORIS 


1 .  Britannia  (i),  quam  Angli  victis  a  se  protur- 
batisque  Brittanis  Angliam  vocant  et  incolunt,  ^omni 
ex  parte  Oceano  cincta,  tam  ingenitis  quam  et  un- 
decunque  allatis  divitiis  mirabili  copia  anliquitus 
exuberabat :  quae  utterrenis  rerum  copiis,  ita  quo- 
que  9anctis8imorum  virorum  magna  fecunditale 
poUebat.  Quorum  exigenlibus  meritis  in  tantum 
gratia  Dei  omnipotentis  totam  insulam  sua  muniii- 
centia  decoravit,  ut  et  cultus  circa  Dei  obsequium 
circumquaque  multiplicaretur,  et  res  tam  publicae 
quam  familiares  multa  pace  felicique  prosperitate 
fruerentur. 

2.  Sed  cum  nihil  omni  ex  parte  perfectum 
mundanis  rebus  natura  concessit,  cseca  damnatrix 
animi  cupiditas  dum  interdum  qnosdam  ad  hoc 
perduxisset,  ut  suis  rebus  contenti  esse  nescirent ; 
pacis  munimenta  dirupit,  pax  dirupta  rapinas,  in- 
cendia,  seditiones,  bella,  omniumque  bonorum  ex- 
cidia  peperit ;  quae  nonnnuquam  a  sanctis  ejusdem 
provinciae  viris  detrita  ;  nonnunquam,  ipsis  in  im- 
mensum  malis  crescentibus,  ii  qui  mala  deterrere 
inoliebantur,  varia  casuum  perlurbatione  attriti. 
Dum  enim  studium  suum  in  eo  potissimum  pone- 
rent,  ne  perversorum  hominum  pravitati  amissa 
sui  status  rectitudine  cederent ;  dumque  illi  e  di- 
verso  modis  omnibus  insudarent,  ne  istorum  re- 
ctitudini  ad  sui  correctionem  sese  vel  ad  modicum 
darent ;  iidem  nequitiam  suam  modo  vi,  modofraa- 
dibus  exercentes,  quos  in  malitia  nequiverant,  hos 
in  communi  vitasocios  habere  nullo  modo  vole- 
bant.  Hinc  multi  propria  dignitate  privati,  multi  a 
patria  eliminati,  multi  quoque  crudelissima  morte 
necati,  et  a  justo  judice  Deo  gloriosissime  coronati. 
Haec  in  primordio  coalescentis  fidei  partim  insuper 
venientibns  in  se  prsedicatoribus  est  experta  ;  ha^c 
in  processu  ejusdem  fidei  partim  in  propriis  et  in 
se  procreatis  prsedicatoribus  est  perpessa  ;  hsec  ni- 
hilominus  eadem  fide  quaque  fundata  partim  a 
suis,  partim  ab  extemis  hostibus,  io  suis  patribus 


A  Anglorum  Ecclesia  est  atrociter  passa.  Hinc,  ut  alia 
taceam,  venerandi  antistites  Mellitus  et  Justus 
Galliam  petunt  Anglia  expulsi  ;  hinc  sanctissimus 
Pater  Wilfridus  loties  a  propriae  dignitatis  sede  re- 
jicitur  ;  hinc  quoque  gloriosissimus  rex  £admundus 
et  beatissimus  antistes  iEIfegus  iniqua  morte  dam- 
nati,  marlyrii  gloria  dignissime  coronantur;  hinc 
etiam  dubio  procul  vir  praeclarissimus  et  excellen- 
tissimae  sanctitatis.  Pater  Dunstanus  in  exsilium 
pulsus  tuisse  dignoscitur.  Sed  haec  me  brevi  atligisse 
sufTecerit.  Majores  etenim  nostri  de  his  multa  me- 
moriae  digna  cognovere,  et  luce  veritatis  insignita 
exlnde  sua  posteris  scripta  reliquere. 

3.  Et  quoniam  ea  quae  de  praefato    Wilfrido 
scripta  habentur,  non  simul  in  uno,  sed  in  diversis 

Q  auctoribus  sparsa  esse  probantur  ;  rogatus  a  non- 
nullis,  quibus  me  contradicere  incongruum  duxi  ; 
imo,  ut  verum  fatear,  ipsius  sanctissimi  Patris  di- 
lectione  compnlsus,  ea  quae  sparsim  de  ipso  scripta 
sunt,  nostro  opere  in  unum  componere  institui. 
Bquidera  Beda,  nobilissimus  gentis  nostrae  historiae 
scriptor,  in  ipsa  bistoria  de  eodemPatreperdiversa 
loca  nonnulla  disserit,  et  beatae  memoriae  Odo  san-> 
ctae  Dorobernensis  Ecclesiae  pontifex  de  vita  et  con- 
versatione  ejus  quemdam  libellum  edidit,  postquam 
reliquias  ipsius  sancti  de  loco  in  quo  primum 
positae  fuerant,  excepit,  et  ad  ecclesiam  totius 
Britanniae  matrem,  quae  in  urbe  Gantuarberia  sita 
est,  magno  devotionis  honore  transvexit.  Horum 
igitur  dicta  per  omnia  sequeos^  pene  nihil  quod  co- 
rum  auctoritate  roborari  non  possit,    nihil   autem 

^  ex  toto  quod  contrarium  sit,  dicturum  me  fore 
confido.  Sane  quicunque  haec  vel  legere  vel  audire 
dignatus  fuerit,  precor  ut  ista  me  non  ita  scripsisse 
accipiat,  quasi  antiquis,  quaecunque  sunt  hac  de  re, 
mea  velim  scripta  prseferre  ;  sed  potius  cogitet 
et  amicis  meis  me  (ut  dixi)  rogantibus  morem  ge- 
rere,  et  sancto  Dei  aliquod  obsequium  mei  amoris 
et  reverentiae  exhibere  voluisse. 


INCIPIT  VITA 

Sanctissimi  confessoris  alque  pontificis  Ghristi  Wilfridi,  cujus  festivitas  colitur  iv  Idus 

Octobris 


4.  Anno  igitur  tncamationis    Verbi    Dei    sex- D  Oswaldo,  de  inclyta  gentis  Anglorum  prosapia  puer 

centesimo  tricesimo  quarto,  regnante  in  Cantia  filio  Dei  Wilfridus  nobilitate  natus,  ete  vestigio  ccelesti 

gloriosissimi  BdelberU    regis  Gantuariorum  Ead-  est  prodigio  mundo  nobilissime  designatus.    Cum 

baldo,   et  in   Nordumbria    successore    nobilissimi  enim  beatus  puer  intempestae  noctis  silentio  matris 

Edwini  regis  Nordanhumbrorum  sanclissimo  rege  prodiret  ab  alvo,  columna  ignis  supra  domum  in 

(1)  Ita  non  raro  apud  antiqaos  scriptum  reperitur  Britianiaf  etiam  apud  Graecos  BpErratvCoc  nonnun- 
quam. 


Patsol.  GUX. 


23 


7i5 


71« 


EADXERI  CANTDAHmRSIS  MONACHI 

qua  nascetiatnr  ca^litus  emissa   omnes  clrcumfusse  A  obsequio.  Quo  reglira  TBierabllis  «piftD,   ihttlltnli 
noclis  tenebras  radio  suse  lacis  obstersit.  Quique      ejus  animi  virtute  ketala,  consilium  simal  et  auxi- 


noctis  tenebras  _    , 

igitur  viciaorum  tauti  luminis  magnitudine  subito 
terrore  turbati,  ii  domibus  proruunt,  et  stupore 
afTecti  singuli  quod  primo  capere  poterant  arripiunt, 
et  in  turbam  coacti  turbato  murmure  ad  ignem 
concile  currunt.  Ad  doroum  usque  pervenientes, 
flamniam,  ut  coeperat,  radios  emittentem  inveniunt ; 
sed  domum  et  quaecunque  vicina  nil  lacsionis  pati 
mirantcs  aspiciunt.  Nimio  itaque  stupore  paventes  ^ 
«  Pape  !  inquiunt,  quidnam  signi  hoc  nobis  innu»)re 
putas  ?  nimirum  divini  est  numinis  omen. »  Et  domnm 
irruere  volenlibus  occurrerunt  mulieres  de  domo, 
dicentes  ;  «  Sustinete,  sustinete,  precamur,  quo  rui- 
tis  ?  ad  causam  ignis  cognoscendam  quem  prae 
oculis  habetis  tantopere  tenditis  ?  non  aliam  esse  q 
quam  puerum  nunc  maternis  visceribus  edilum  prb 
cerlo  noveritis.  »  Quocognito,  gressu  reflexo  in  sua 
redeunt,  magnalia  Dei  sua  devotione  venerantes. 
Quid  ad  haec  dicendum  ?  antiquum  Moysi  famulo 
Dei  ostensum  in  rubo  miraculum  videmus,  cuni 
ecce  in  domo  pueri  Dei  ignis  aeslaat,  nec  comburit ; 
flaroma  emicat,  nec  allquid  consumil.  Et  illud 
quidem  antiquilus  faclum  quid  signi  protulerit,  jam 
mundus  agnovit  :  hoc  autem  in  seip&a  experta  pene 
totius  AngUci  regni  nobilitas  didicit.  Re  etenim 
ipsa  probalum  cst,  quod  sicut  olim  Dominus  po- 
pulum  suum  ex  iEg^ptia  senitute  iiberaturus,  ipsius 
liberationis  ministerium  Moysi  per  ignem  rubi  de- 
mandavit ;  sic  et  nuncidemDominusalium  populum 


lium  tantae  rei  perficiends  devola  mentis  alacrilate 
largita  est.  Et  quoniam  eumdem  virum  monaalicam 
singulari  viiaim  pra&ferre  cognovit ;  eum,  ut  ipsi 
placuit,  ad  insulam  Lindisfamensem  venire,  et  roo- 
nasterio  monachorum  sociari  fccil.  Quo  conslilutas, 
diligenter  ea  quae  monasticae  caslitatis  ac  pietatis 
crant  ediscere  curabat  et  agere.  Et  quoniam  acris 
erat  ingenii,  didicit  quanto  cilius  psalmos  et  aliquot 
codices,  necdum  quidem  atlonsus,  verum  eis  quae 
lonsura  majores  sunt  virtutibus,  scilicet  humililalis 
et  obedientiae,  non  mediocriter  insignilus.  Propler 
quod  a  senioribus  et  coaetaneis  suis  justo  colebatur 
afleclu. 

7.  In  quo  monasterio  cum  aliquot  annis  Christo 
serviret,  animadvertit  paulatim  adolescens,  minime 
perfectam  esse  virtutis  viam,  quae  tradebatur  a 
Scotis,  proposuitque  animo  Romarn  venire,  el  qui 
ad  sedcm  aposlolicam  ritus  ecclesiastici  sive  monas- 
teriales  servarenlur  videre.  Quod  cum  fralribus  Peler- 
ret,  cjus  propositum  laudaverunt,  eumque  id  quod 
mente  disposuerat  perficere  suadebant.  At  ille  con- 
festim  veniens  ad  praedictam  reginam,  indicavit  e 
desiderium  sibi  inesse  apostolorum  limina  visitandi. 
Quae  delectata  bono  adolescentis  proposito,  raisit 
ilium  Cantiam  ad  regem  Erconbertum,  qui  eral  filius 
avunculi  sui«  postulans  ut  eum  Romam  bono- 
rifice  Iransmitterct,  quo  tempore  ibi  gradum  arehi- 
episcopatus  Honorius,  unus  ex  discipulis  beati  papn 


....  ,  •  .*  ^  'w.i*.«w|,».i*«  ««vrtjviiu9,  UUU3  cjL  ui:>ciuuiis  Deau  papa 
Buum  a  tenebris  vitiorum  educlurus,  quero  ejusdem  Gregorii,  servabat,  vir  in  rebus  ecciesiasUcU  aobli 
eductionis  maaristenum  haberedelefferiL  DGP  emia- ^  «i.-i^..  :^<.i:i.w...    nu: .i.. .  , 


eductionis  magisterium  haberedelegeril,  per  emis- 
£um  coclitusignemdesignavit. 

5.  Primordia  ergo  vitae  beatissiiaus  Pater  Wil- 
fridus  tantae  nobililatis  signo  accipiens,  cum  essct 
puer  bonie  indolis,  eidem  nobilitati  sua  induatria 
roorum  nobilitatem  superaddere  studuit.  Unde  aota-- 
tcm  moribtts  transienSy  nil  puerilis  levitatis,  nii  in- 
solentiae  in  suis  moribus  admitiere  voluit ;  sed  ita  se 
lempore  adhuc  teoerae  aetatis  modeste  et  circum» 
specte  in  omnibus  gerebat,  ut  merito  a  majoribus 
quasi  unus  ex  ipsis  amaretur,  veneraretur^  amplecte- 
retur.  Yultus  enim  magnae  vcnustatis,  sed  in  habilu 
vultus  erat  eimullo  venuslior  mos  probitatis.  Fa- 
cundap,  ut  id  aetatis  tenor  admillcre  potcrat,  munia 


miter  institutus.  Ubi  cum  aliquantisper  demoratusi 
adolcscens  animi  sagacis,  diligenter  iis  quae  iospicie* 
bat  dicendis  operam  daret,  supervenit  ilJo  aiias 
adolescens  nomine  Biscop,  cognomenlo  Benedicias, 
de  nobilibus  Anglorum,  cupiens  et  ipse  Romam 
venire.  Hiyus  ergo  comitalui  rex  beatum  Wilfridam 
sociavit,  atque  ut  illum  Romam  secum  peMacerel 


8.  Qui  cam  Lugdunum  pervenissent,  a  yeiierabili 
Dalfiao  eju^deni  civiietis  archiepisoopo  hononfiee 
susoeptisunl.  Wilfridusapontifiee  del«otM8,  Bene- 
dictus  Romam  usque  profectus  est.  Delectebatar 
etenim  antistea  prudentia  verborum  strenoissimi  ju- 
venis,  gratia   venusti  vultus,    alacritate   actionis. 


linguae,  non  garrulitali  vel  detractioni   aut  conien-      constantianecnematuritate  intcntionis.   Unde   qua^l 
tioni.  sed  iis  qua  Dei  sunt  summo  studio  dcdic4lre  ^  que  necessaria  habebat,  ipsi  cam  aoeua  ^  dua 

secumessevolebant,  abundanter  tribuebat,  Quin  et 


tioni,  sed  iis  quae  Dei  sunt  summo  stodio  dedicitre 
curabat. 

G.  At  postquam  perfectioris  aetatis  attigit  metas, 
defQncla  matrc,  statuit  natales  relinquere  fines, 
quo  liberius  posset  Doraini  servitiis  operam  dare. 
Quod  ubi  patri  suo  relulit,  libenter  ejus  volis  ac  de- 
sideriis  cceleslibus  annuit,  eumque  salutaribuscoeptis 
insislere  jussit.  Ubi  vero  quartura  decimum  aetatis 
explevit  annum,  coraitatus  munimine  Dei,  venit  ad 
reginam  Eanfledam  nomine :  a  qua  benigne  sus- 
ceptiis  et  aliquandiu  raagno  cum  honore  detentus, 
innotuit  sibi  propositum  suae  mentis  in  eo  quam  po- 
tisaimum  esse,ut  relicto  saeculo  Dei  se  mancipare 


beatoWilfrido  partemnon  modicam  Galliaram  re- 
gendam  obtulit,  ac  filiam  fratris  sui  virginem,  si  con- 
jugem  ducere  vellet,  ei  se  daturura  fore  proihisit,  qaa- 
tenusipseiiriinpatrem,elille  ipsiesset  lali  conjunc- 
tione  in  filium.  At  ille  gratias  agens  pielkti  ^am 
erga  se,  cumperegrinasexistereljdignarctar  habere, 
respondit  sibi  magis  propo«itum  alterius  cctaversa- 
tionis  inesse,  et  ob  hoc  relicta  patria  Romam  ire 
ccepisse.  Quibus  atxtistes  atldifis,  daito  iiineris 
duce,  simul  et  iis  qaae  tanCsd  visBneoessitas  poac^Uit 
copiose  impensia,  ipsam  RonMm  inMmMt,  obse- 


1it 


VITA  S.  WlLFRrDI. 


7!  8 


crans  et  malta  prece  contestanS|  quateDUS  de  Roma 
rediens  ad  se  declinaret. 

9.  Ut  autem  Romam  venlt,  beatissimi  aposlolo- 
ram  principis  limina  orandi  gratia  petiit :  et  egressus, 
germani  beati  Petri,  eadem  causaductus,  oratorium 
est  ingressus,  humique  prostralus  hac  prece  fertur 
pium  apostolum,  quem  mente  praesentem  videbat, 
palam  rogasse:o  Piissime  apostolorum  Dei,  fraler 
beatissimi  apostoli  Petri,  enegoperegrinasprovincise 
civis  ad  tua  limina  veni,  veniam  propeccatis  meis 
postulaturus.  Precor  te  igitur  pcr  pietatem,  quam 
ca^teris  preestare  totius  orbis  alteslatione  probaris, 
ut  veniam  peccalorum,  quamperte  obtinereconfido, 
non  quseram  in  vanum,  ne  mibi  tantae  progressio 
vise  procedat  incassum.  Yerum,  ut  experiar,  viocula 
meae  impietatis  per  merita  tua  solvi ;  solve,  quseso, 
impedimenta  ingenii  mei  et  linguae  meae  quatenus 
verbi  Dei  mysteria  corde  percipere,  et  disertoelocu- 
tionis  modo  eadem  aliis  valeam  insiuuare.»  0  fides 
famuli  Dei,  o  insigne  pietatis  indicium  apostoli  Dei, 
o  larga  benignitas  et  benignalargitasclementiaeDei! 
Non  citiusorationis  verba  complevit,  quam  vivacissi- 
roum  mentis  iogenium  et  promptissimum  elocutionia 
modum  sese  percepisse  cognovit.  Redit  in  se  et  gra- 
tiosus  miratur  seipsum  qui  fuerat  jam  non  esse. 

10.  Romaeagiturdegens,  orationique  ac  meditationi 
rerum  ecclesiaslicarum  quotidiana,  ut  animo  pro- 
posuerat,  inslantia  mancipatus,  pervenit  ad  nolitiam 
viri  sanclissimi  atque  doctissimi,  Bonifacii  videlicet 
archidiaconi,  qui  et  consiliarius  erat  apostolici  : 
cujus  magisterio  et  amicitia  felix,  quatuor  ab  eo 
libro  Evangeliorum,  rationabilem  Pascbae  termi- 
num,  aliaque  nonnuUa  quae  in  patria  sua  nequive*- 
rat  didicit. 

11.  Ecclesiastica  igitur  disciplina  magnifice  im-* 
butus  et  apostolica  benedictione  perfusus,  in  iter 
rediit,  Dalfinum  episcopum  de  suo  reditu  valde  su- 
spectum  ketus  adiit,eique  tribus  annis  fida  societate 
adhsesit.  A  quo  attonsus,  in  tanto  est  amore  babitus 
ut  illum  sibi  haeredem  facere  cogitaret.  Sed  ne  hoc 
fieri  posset,  antistes  est  crudeli  morte  peremptus,  et 
Wiliridus  ad  suse  potius,  hoc  est  Anglorum  gen- 
tis  epiacopatum  reservaUis.  Siquidem  regina  Fran- 
corum  ea  lempestate  saevam  Ecclesiae  Ghristi  tem- 
pestatem  intulerat.  Nam  daemoniaci  furoris  igne 
saccensa,  fortunisomniumbonorum  inhiare,  inhians 
rapinis  ei  depraedationibos  aestuare,  aestuans  atroci 
multofl  examinatiooe  damnare,  et  damnato  immani 
mortis  feritate  necare.  Unde,  ut  alia  taceam  quae  in 
ianameros  quasi  minores  crudeiia  exercuit,  oclo 
ecclesiarum  Patres  ense  pmmit,  cumquibus  etprae- 
dietum  venerandum  antistitem  pari  huic  vilae  poena 
mortis  ezemit.  Quem  usqae  ad  iocum  suse  neci  dis- 
positum  Wilfiridus  secutus  eat,  cupiens  pro  eo,  si 
concederetur,  aut  certe  cum  eo,  si  permitteretur,  si- 
mul  gladio  mori.  Venunneidfleret  episcopusmodis 
omiiibttfl  interdixit,  et  ne  tantum  flagitium  flagitiis 
suis  gladiatores  adjicerent,  Christi  miseratio  sancti- 
que  viri  peregrinatio  interdixit ;  quoqae  tunc  tem- 


A.  poris  magno  terrori  quamplurimis  erat,  sua  scilicct 
Anglorum  natio  interdixit.  Corpus  tamem  occisi  de- 
bito  honore  tumulavit,  scique  Angliam  prospero  cursu 
repedavil. 

12.  Praefuit  eo  tempore  genti  Nordanhumbrorum 
Christianissimus  rex  Oswius,  successor  beatissimi 
regis  et  martyris  Oswaldi,  qui  Oswius  filiura  suum 
Alfridum  regni  socium  sibi  conslituit.  Fuere  autem 
utrique  reges  in  Chrisliana  religiones  ferventes,  Ec- 
clesiarum  diligenlissimi  cultores,  el  calholicarum 
doctrinarum  studiosissimi  auditores,  amatores,  se- 
ctatores.  Cum  ergo  beatus  vir  Dei  Wilfridus  in  pa- 
triam  esset  reversns,  fama  sanctitatis  et  prudentiae 
ejus,  fama  eloquentiae  et  apostolicae  doclrinae  ejus, 
circumquaque  mira  celeritate   innotuil,   nec  non  ad 

B  aures  praedictorum  principum  ingeoti  cum  laude 
processit.  Sanctitas  quoque  et  insignis  amor  Chri- 
stianilalis,  qui  regum  corda  repleverat,  notitiam 
sancti  nequaquam  fugere  poterat.  Exhoccuriaeregis 
Alfridi  praesentatus,  humane  suscipitur,  brevi,  quod 
antea  boIo  auditu  in  eo  sciebatur,  reipsa  cognoscitur, 
et  eo  regali  amiciliae  familiariter  associatur.  Probitas 
etiam  integerrimae  vitae,  quamfama  primo  vulgaverat, 
et  prudens  simplicitas  simplexqueprudentia  quae  in 
iilo  ad  omnes  humililatevigebant  (f)  non  modoregi, 
yerum  etomnibuseum  charum  exhibebant.  Tribusex 
hoc  annis  regalem  curiam  fovit,  et  virtute  animi 
gratiam,  gloriam,  honorem  sibicomparavit.  Unde  et 
regio  munere  auctus  tam  mobilibus  quam  immobili- 
bus  rerum  bonis,  etiam  inler  animales  homines 
clarus  erat.  Super  haec  quoque  Ripensi  tlcclesia  cum 

^  iisquaesuijuris  extiterant,  regali  munificentia  donatus 
est.  Ex  eo  autem  summa  cura  procurabat,  quatenus 
opessuae  magis  transirent  in  viclum  indigentium,quam 
servaret  eas  more  avarorum  opes  suasrecondentium. 

13.  Interea  venit  ad  regem  episcopus  occidenta- 
lium  Saxonum,  nomine  Ailbcrtus,  vir  sanctus  et 
ecclesiasticis  disciplinis  apprime  inslitutus,  qui  et 
eidem  regi  magno  fuerat  familiaritatis  amore  con- 
junctus.  Hic,  rogatus  a  rege,  Wilfridumad  presbyte- 
ratus  officium  promovil,  utpote  quem  sacerdotio 
fungi  dignissimum  esse  cognovit.  Mota  est  autem 
ea  tempestate  quaestio  deobservatione  Pasdiae,  quae 
magna  et  frequens  eatenus  exstiterat,  probantibus 
simui  et  confirmantibus  eis  qui  de  Cantia  et  Galliis 
advenerant,  quod  Scotli  diem  Dominicum   Paschae 

D  celebrarent  contra  morem  universalis  Ecclesiae.  Nam 
Scotti  usque  ad  id  temporis  scripturarum  serie  hac 
de  re  disputante  non  plene  edocti,  saepe  Domini- 
cum  Paschae  diem  celebrabant  cum  esset  Dominica 
dies  in  Palmis,  ea  re  quod  ipsa  die  deciraa  quarta 
luna  esset,  quae  terminus  est  diei  Paschalis.  Istius- 
modi  sectae  vir  sanctssimae  vitae  Aidanus  suo  tem- 
pore  grande  firmamentum  fuerat  intantum,  ut  a 
cunctis  quasi  aequo  animo  toleraretur,  dum  eximia 
in  opere  Dei  morum  ipsius  conversatio  considerare- 
tur.  Sed,  ilio  deluncto,  Finanus,  vesligia  secls  illius 
per  omnia  sequens;  in  episcopatum  ejus  subrogatus 
est :  quo  nihilominus  huic   vitae   modum   faciente. 


ini 


EADMEHil  CANTTARlKNSlS  BIONACfll 


7fO 


Colmanus  io  sectam  amborum    sedemque  successit  A  calumoiis  observalio    libera.  Qood  si  ea  qua  nite- 


cujus  temporibus  graTior  do  paschali  obsenralione 
atque  aliis  ecciesiasticse  vitse  disciplinis  cootroversia 
versata  est.  Quapropter  merito  movit  bsec  quaestio 
sensus  et  corda  multorum,  limentium  ne  forte  ac- 
ccpto  Chritianitatatis  vocabulo  in  yacuum  currerent 
aut  cucurrissenl.  Pcrvenit  et  ad  ipsas  principum 
aures,  Oswii  videlicelregis  filiique  ejus  Alfridi,quo- 
riim  primus  a  Scoiis  edoctus  atque  baplismi  sacra- 
mentis  imbutus,  nihil  melioris  propositi  existere 
posset  credebat,  quam  quod  a  suis  doctoribus  acce- 
perat.  Porro  sequens  polioris  fidei  privilegio  pri- 
mum  praecedens,  Romanae  el  universalis  Ecclesiae 
rilum  omnibus  antestare  ratum  babebat.  Siquidem 
Chrislianissimus  et  doctissimus  vir  Wilfridus,  qui  et 


ris  mious  firma  auctoritate  victus  ezstiteris^  profecto 
nec  me,  oec  quemlibet  meorum  tuse  sects  uUerius 
sectatorem  habebis. 

15.  Tum  ColmaoDus  :  «  Pascba,  inquit,  a  quarta 
decima  luna  usque  ad  vicesimam  celebmmus,  el 
celebradum  conHrmamus,  et  ita  fieri  oportere 
validae  aactorilatis  firmamento  comprobamus.  Bea- 
tissimus  etenim  Joannes  apostolus  et  evangelista, 
Domini  Jcsu  tam  familiaris  conviva,  ut  supra  pectus 
ipsius  in  Coiaa  recubuerit,  eodem  quo  nos  ordioe 
illud  celebravityCt  in  omnibus  quibuspraefuit  Eccle- 
siis  celebrandum  forc  sua  auctoritate  praeOiit.  Hoc 
per  successionem  prudentum  et  aeque  sanctissimo- 
morum  virorum  ad  nos  usque  perlatum,  hoc  nostro* 


Romae  (ut  prsediximus)ecclesia8ticaedisciplinae  multa  p  rum   doctrina  majorum  in  nobis  stabili  firmitate 


documenta  acceperat,  et  penes  Dalfiinum  GaHianim 
ponlificem  Lugduni  nonnullis  imbutus  exsUterat, 
eum  suo  magisterio  ralionabili  atque  catholica  eru- 
ditione  informaveral,  ac  informatum  omni  scrupu- 
lositate  sublata  in  verae  fidei  stabilitate  firmaverat. 
Mota  ergo  (ut  praefati  sumus)  quaestione  de  pascfaali 
observalione,  dispositum  cst,  ut  s>iiodus  cogi,  et 
haec  quaestio  debere  ventilari  lcrminarique.  Vene- 
runtque  illo  reges  ambo,  pater  scilicet  et  filius^ 
magnopere  deprecantes  ut  eis  adesse  dignaretur 
Spirilus  sanctus.  Venit  itaque  jam  dictus  Ailbertus 
antistes.  Alfridi  regis  amicus,  cum  beato  Wilfrido  et 
suo  Agathone  presbyleris:  contra  quos  Colmannos 
cura  suis  clericis  venit,  el  Hildem  abbatiasam,  setae 
suae  fautricem,  cum  aliis  pluribus  secum  in  synodnm 
dux.it. 

44.  Silentio  itaque  faclo,  primo  rex  Oswius  prae- 
factione  prsemissa  lali  ferlur  modo  loculus :«  Hacte- 
nus,  Palres  venerandi,  schisma  in  Ecclesiis  Christi 
exortum  eo  quosdam  minus  verilati  sluJentes  per- 
duxit,  ut  bis  in  anno  (quod  dictu  quoquc  nefas  esse 
probalur)  sanlum  Pascha  sit  celebralum.  Cujus 
tamen  rei  causam  bene  consideraniibus  non  adeo 
mirun  videtur.  Dum  enim  ipsi  arietes  iler  divcrsum 
arripiunt,  greges  etiam  post  se  diviso  iramite 
rapiunt.  Ubi  plano  miseriam  cst  videre,  cum  ad  re- 
gnum  via  sibimet  conlraria  tendunt,  quo  communi 
proposito  fidei  properare  contendum  :  et  qui  viam 
individuam  perveniendi  ad  vitam  solummodo  Chri- 
stum  noscuntur  habere,  absonum  valdc  absurdum 


fundalum,  hoc  a  nobis  antheac  inviolabili  observa- 
tione  servatum,  et  firmamos  nulla  ratiooe  non  esse 
servandum.  > 

16.  Quo  haec  et  hujusmodi  nonnulla  dicente,  jussit 
rex  et  Ailbcrtum  suae  morem  observationis  in  me- 
diuro  proferre,  ut  sciretur  quo  principio,  cujusve 
niteretur  auctoritatis  institutione.  Respondit  Ailber- 
tus  :  •  Loquatur,  obsecro,  vice  mea  Wilfridus 
presbyter,  quia  unum  ambo  sapimus  cum  caeteris 
qui  hic  assident  ecclesiasticae  traditionis  cultoribus : 
et  ille  melius  ac  manifcstius  ipsa  lingua  Anglorum, 
quam  ego  per  interpretem,  potest  explanare  quae 
sentimus.»  Tunc  Wilfridus  ad  jussum  regis  exorsus, 
Colmannum  non  modo    auctoritale  beali  Joannls 

^  falso  niti  aperta  ratione  monslravit,  verum  et  contra 
^  Joannem  et  contra  legem  et  Evangelium,  necne 
doclrinam  apostolorum,  imo  et  contra  universalis 
Ecclesiae  morero  eum  sentire  in  paschali  observa- 
tione  probavit.  Qnam  probationem  idcirco  scribere 
aupersedimus,  ne  in  re  huic  opusculo  non  necessaria 
aliquod  fastidium  legentibus  inferremus.  Si  quis 
autem  cani  vclit,  in  nostrse,  hoc  est  Anglonim, 
gentis  historia  requisitam  inveniet.  Hac  ergo  omissa, 
vilam  beati  viri,  ut  coepimus,  ordine  procequamur. 
prout  ipse,  de  quo  loquimur,  nos  adjuvare  dignatur. 
Finito  conflictu  contentioneque  soluta,  Ailbertus 
domum  rediit;  Colmannus  vero,  suae  sedis  episcopato 
dimisso,  Scotiam  petiit,  qooniam  ecclesiasticis 
traditionibus  suas  traditionc  postponere  noluit. 

17.  Vir  autem  Domini  Wilfridus  ex  hoc  magnae 


que  fore  dignoscitur,   ipsum  Christum  in  suis   my-  D  apud  omno  est  veneralioni  habitus :  qoippe   qui  et 


Fteriis  velle  dissona  observatione  dividere.  Ea  re  in 
hanc  me  sententiam  ipsa  rationis  necessitas  potissi- 
mum  duxit,  quatenus  utriusque  parlis  defensores 
una  venire  jussio  nostra  constringerel,  quo  utrinque 
ratione  audita,  quid  sequendum,  quid  fugiendum 
sit,  discusso  errore  queamus  inspicere.  Quapropter 
tu,  Colmanne,  qui  praecipue  contra  morem  univer- 
salis  Ecclesiae  Pascha  celebrare  a  nonnullis  calum- 
niaris,  causae  tuae,  inquam,  et  ego  lecum  simiiis 
observationis  coarguor,  primo  propugnator  assiste  ; 
quatenus  aucloritate  qua  nitilor  agnita,  si  tanta 
est,  fat  amodo  nostra  sob  eadem  auctoritate  a  tantis 


divinis  eruditionibus  praeclare  imbutus,  et  Dominicis 
comprobatus  erat  operibus  magnifice  fultos.  Qoapro- 
pter  a  rege  Alfrido  totios  plebis  acclamatione  ad 
pontificatum  eligitur ;  sed  ipse  gravi  reclamationis 
adnisu  ne  id  fiat  nbsistere  nititor.  Tandem  impor- 
tunitate  omnium  victus,  id  a  rege  petivit,  ne  se 
inordinate  ordinari  in  Brittania  permitteret  :  ve- 
rom  ut  tanta  res  secundum  instituta  canonum  ex- 
pleri  valeret,  ordinandum  sese  in  Galliam  mitie- 
ret,  Venerabilis  nempe  Dcusdedit  sanclae  Cantoa- 
riensis  Ecclesiae  archiepiscopua  jam  huic  vitse 
sobtractus  fuerat,  nec  in  tota  Brittania  episcopus 


7ii 


VITA  S.  WILFRIDI. 


Iti 


^ali.^uis  canonice  ordioatus  supererat,  excepto  Wine  A  causa  velanle  confirmanl.  Quid  igilur  negolii   lenor 


occidenlalium  Saxonum  episcopo.  Ailbertus  siqui 
dem,  cujus  paulo  antc  meminibus,  relicta  Brittania, 
Parisiacae  civiiatis  episcopatum  sortitns  erat.  Cum 
igitur  ita  se  res  habebat,  quod  petebatur  rex  prom- 
ptissime  annuit,  ct  consilio  patrissui  Oswii  beatum 
Patrem  ad  regem  Galliarum  direxit,  rogans  et  ob- 
secrans  quatenus  virum  honorifice  susciperet,  atque 
in  gradum  pontificatus  sua  auctoritate  sublimari 
pra^ciperet.  fgitur,  prout  dignum  fuit,  a  rege  hono- 
rifice  suscipitur,  ad  Ailbertum  episcopum  cum  roan- 
datis  dirigitur,  quibus  ut  summa  honorificentia  ser- 
vum  Domini  ad  ordinem  episcopatus  promovcat 
jiibetur.  Qui  mandatis  gratiosus  obtempcrans,  eum 
cooperantibus  undecim  episcopis  honorifice  conse- 
cravit. 

18.  Quo  post  ordioationem  suam  in  transmarinis 
partibus  demorante,  ii  quorum  sectae  pravitas  per 
eura  pridem  dotccta  fuerat  atque  dejecla,  rependen- 
darum  iujuriarum  sese  jam  tempus  opporlunum 
acccpisse  putantes,  regem  Oswium  fraudulenta  cal- 
llditate  convenientescircumveniuot,  circumveniendo 
in  eam  sententiam  ducunt,  quatenus  Ceaddam  Ebo- 
racae  civitatis  episcopum  fieri  jubeat,  ne  Ecclesia 
diutius  carente  pastorc  fides  Christi  quamlibet 
jecturam  iocurrat :  praesertim  cum  penitus,  inquiunt, 
ignoreturquoWilfridus  deveneril,  quem  ad  ipsius 
Ecclesiae  regiinen  ordioandum  in  Galliam  Alfridus 
direxil.  Hac  ipsorum  versulia  rex  Oswius  incaule 
prsereptus,  dato  prsefato  CeaddseipsiusEcclesiaepon- 
tificatu,  misit  eum  Cantiam  in  gradum  sacerdotii 
coDsecrandum.  Quo  cum  suis  veniens  et  eamdem 
sedem  pastore  viduatam  inveniens,  inde  divcrtit, 
pr^dictum  Wine  episcopum  adiit,  ut  episcopus  ab 
eo  consecraretur  oblinuil.  Assumptis  ergo  duobus 
dc  gente  firittonum  episcopis,  qui  contrt  scripta 
canonum  erant  ordinati,  eumdem  Ceaddam  pari 
modo  inordinate  ordinavil. 

19.  Ordinatus  autem  Eboracensi  Ecclcsise  prse- 
latus  est,  cum  non  post  multos  dies  beatus  Wilfri- 
dus  patriam  redire  inslituens  navem  ingreditur,  et 
aliquandiu  fclici  cursu  navis  aequoreos  fluctus  trans- 
vchitur.  Jam  auicm  medio  mari  traa^^ito,  et  beato 
viro  cum  suia  clericis  in  ea  quae  Dei  sunt  corde  et 
ore  inteado,  veutis  mutatis  validissima  tempestas 
exoritur.  Qui  magoa  vexatione  quassati,  tandem  in 


inlenderet  socii  pontificis  intelligentes,  praemissa 
supplicalione  ad  Dominum  arraa  arripiunt,  magis 
volentcs  more  vivorum  forliter  bello  occumbere 
quam  ignava  captivilate  longioris  vitae  spalio  ser- 
vando  producere.  Quod  ubi  a  paganis  cognitum, 
aciem  struere,  ac  in  populura  Domini  tela  dirigcrc 
festinabant.  Slans  quoque  princeps  sacerdolum  ido- 
lolatrise  coram  paganis  in  tumulo  excelso,  suis  ma- 
gicis  incanlationibus  suos  quasi  benedicendo  con- 
fortjtre,  ac  sociosfamuli  Dci  maledicendo  satagebat 
enervare.  Cui  operi  cum  quantura  sua  intererat, 
sumrao  studio  mente,  voce  raanuque  vacasset,  ju- 
vcnculus  quidam  minister  hominisDeifundalapidem 
jecit,  et  eumdem   magum   trajecta  fronte    dejecil, 

3  exstinxil.  Rediil  mox  ad  raeraoriam  viri  Dei  anti- 
quum  pcr  David  factum  in  Goliam  miraculura  Dei, 
cum  subito  mire  paganorum  tumultus  exoritur,  et  in 
discerplionem  Christianae  parlis  vires  omniura  exe- 
runlur.  Quid  plura  ?  insurgunl  acies,  miles  Christi 
seie  prosternit  in  preces;  Domino  aulem  pro  suis 
pugnante,  inimica  manus  confusa  et  victa  discedit. 
Sed  post  paululum  multiplicior  in  idipsum  etimma- 
nior  redit,  aciem  struit,  tela  in  vacuum  dirigit.  Tela 
non  vacua  recipit,  pars  maxima  ruit,  et  pars  residua 
fugil.  Et  quid  morer?  jam  terlio  vicli  cum  se  ad 
quartum  praelium  cum  rege  suo  praepararent,  me- 
rilis  beali  Wilfridi  multo  ante  horam  mare  efiluxit, 
navem  extulit,  et  sanctum  Dei  cum  omnibus  suis, 
quinque  solummodo  ex  sociis  perditis,  prospere  in 
Sandicum  portum  evexit.   Quod  inimici   videntes, 

^  raaxima  confusione  in  sua  remeant,  et  servum  Do- 
mini  laeta  serenitate  victorem  abire  gemebundi  de- 
plorant. 

20.  Pstrio  itaque  portu  patriaque  politus,  con- 
festim  sibi  rumor  innotuit,  qualitersuae  sedi  Ceadda 
substitutus  antistes  sit.  Qui  pro  re  nihil  omnino 
perturbalus,  placido  vultu  et  hilari  pectore  Ripum 
perrexit ;  ibique  servitiis  Dei  intentus,  roagna  mentis 
stabilitate  per  aliqupd  teropus  in  sccretiori  babita- 
culo  dcguit.  Sed  quia  civitas  supra  monlem  posita 
nequit  abscondi,  a  multis  et  praecipue  nobilibus  fre- 
quentabatur,  eximiae  sanclitalis  ejus  fama  permotis. 
Rex  quoque  Herciorum,  nomine  Wlfarius,  vir  Deo 
valde  devotus,  famulum  Christi  adiit,  eumdem  ut 
loco  cederet  secumque  maneret  importuna  vix  prece 


regionem  australium  Saxonum,  quam  nonnoverant,  ^  deflexit;  et  compos  suae  voluntalis  effeclus,  ingenli 


projecti  sunt.  Fluctibus  vero  in  sinus  suos  ira  illuc 
retractis  iodigcnae  adhoc  genlili  errore  devincti 
advolant,  navem  et  omniaquse  io  ea  erant  in  jas 
suum  viodicare  volentes  ;  et  id  propositi  obstioato 
corde  tenentes,  ul  aut  captivarent,  aut  morte  sibi 
resistentesinvolverent.  Quo  vir  venerabilis  agnito 
copiosam  eis  pecuniam  obtulit,  et  qualenus  ab  in- 
lentione  sua  recederent  humili  postulatione  admo- 
nuit.  At  lUi  ferociores  exillius  verbis  effecti,  nil  se 
ab  eo  pro  ipsorum  dimissione  sumpturos  fore  pro- 
clamant,  quin  etiam  non  modo  omnia  sua,  venim  et 
eumdem  ipsum  in  jus  proprium  se  accepturos  nuUa 


beatum  Patrem  dilectionis  affectu  coluit,    terris  et 
honoribus  auxit. 

21 .  Hetropolitana  vero  sedes  tolius  AngliaE^,  dum 
haec  ita  flerent,  paslore  carebat,  defuncto  (ut  prae- 
diximus)  archiepiscopo  Deusdedil.  Etquoniam  tanta 
sedes  absque  episcopali  providentia  esse  nequibat, 
rex  Cantuariorum  Egbertus  beali  Wilfridi  prudentia 
sanclitateque  audita,  ad  ipsum  mbit  quam  bnmil- 
Hma  eum  supplicatione  contestans,  ut  Ecclesiam 
viduatam  sua  dignarelur  praesentia  visitaro,  ope 
consolationis  erigere,  contra  spirituales  nequilias 
clypeo  suae  admonitionis  protegere,  ct  quaeque  tenor 


723 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONAGHI 


724 


ecclesiasticse  tradilionis  expeteret,  in  ea  ponlificali 
aucloritate  slatuere.  Atille  tali  in  causa  reniti  fas 
csse  nequaquam  existimans,  regiae  voluntati  assen- 
sum  praebuit.  Ad  ecclesiam  igitur  venit;  et  quae  per 
Spiritum  sanctura  agenda  cognovit,  sedulus  inibi 
administravit.  Is  primus  erat,  qui  inter  episcopos 
de  Anglorum  gente  creatos  catholicum  vivendi  mo- 
rem  Anglorum  Ecclesiis  tradere  didicerat :  unde  et 
perplura  catholicse  observationis  moderamina  qua- 
que  per  easdem  Ecclesias  sua  doctrina  diffundebat. 
Quare  factum  est  ut,  crescente  per  dies  institutione 
catholica,  Scoti  omnes  qui  tunc  morabantur  inler 
Anglos,  aut  bis  manus  darent,  aut  ad  suam  patriam 
repedarent. 

22.  Beatus  autem  Wilfridus,  prout  ei  facultas 
inerat,  hac  illac  propter  yerbum  Dei  disseminan- 
dum  magna  populi  frequentia  comitatus  pergere 
consueverat.  Quod  cum  terapore  quodam  facerct, 
devenit  in  locum  ubi  natus  fuerat  atque  nutritus. 
Cujus  loci  indigenas  verbo  vitae  ccelestis  enutriens, 
mdtos  ab  araore  tcrreno  avertit,  et  ad  amorem  om- 
nipotentis  Dei  convertit.  Unde  factum  est  ut  plures 
ibidem  cellas  Domino  servire  volenlibus  institueret, 
et  quonam  pecto  eorum  vila  componi  deberet, 
unumquemque  prudenter  instrueret.  Sicque  per 
tres  continuos  annos  modo  Cantuariensis  Ecclesise 
dispositioni,  modo  illorum  exhortationi  et  illorum 
correctioni  sufe  providentise  curam  impendit.  £t 
Ucet  episcopalis  calbedrae  propnum  locum  nusquam 
haberet,  tamen  episcopali  oiiicio  studiose  intentus 
satagebat  qualiter  diabolo  sua  vasa  eriperet,  et  ea 
Domino  Christo  conciliaret,  atque  in  sanctae  conver- 
sationis  proposito  corroboraret. 

23.  Emenso  autem  spatio  trium  annorum,  Theo- 
dorus  a  Yitaliano  papa  archiepiscopus  consecratus 
etmissus,  Cantiam  venit  :  susceptaque  sede  ponli- 
iicatus  in  metropoli  civitate,  mox  secundum  quod 
vigorem  ecclesiasticum  decebat,  ea  quse  circum- 
quaque  emendanda  erant,  summa  pnidentia  et  poa- 
tificali  auctoritate  ia  melius  mulare  studebat.  Ut 
vero  corapent  Geaddam  contra  canonum  slatuta  in 
episcopatus  gradum  fuisse  consecratum,  publica 
illum  increpatione  redarguit,  et  quod  degradari  jure 
dcberet  paulo  districtius  minatus  est.  At  ille,  ut  erat 
magnse  humilitatis  et  mansuetudinis  vir  :  «  Si  me, 
inquit,  asseris  contra  scita  canonum  ordinatum, 
libenti  animo  exordinari  concedo,  cum  profecto 
numquam  tanti  apud  memetipsum  exstilerim,  qui 
loco  hujusce  regiminis  vel  ad  horam  praeesse  de- 
buerim  ;  sed  obedientise  causa  jussus  subire,  hoc 
licet  indignus  consensi.  »  Qua  reponsionis  ejus 
humilitate  Theodorus  accepta,  dixit  eum  nequaquam 
gradu  sacerdotii  se  velle  privare.  Verum  quia  (ut 
diximus)  inordinate  ad  tantum  ministerium  fuerat 
ordinatus,  ipse  ordinationem  ejus  canonica  ratione 
consummavit.  Sed  ille  considerans  se  non  jnste 
episcopatum  alterius  episcopi  obtinulsse,  poenitentia 
ductus  elegit  potius  tali  honore  carere  qaam  alte- 
rius  cathedrae  ulterius  injuste  prsesidere.  Discessit 


A  igitur  episcopatu,  et  ad  monasterium  suum,  quod 
eratin  Leslingesei,  privatussecessit. 

24.  Porro  Thodorus  beatum  Wilfridum  in  epi- 
scopalu  Eboracensis  Ecclesise  restituit,  nec  non  et 
omnium  Nordanhumbrorum,  sed  et  Pictorum,  quo- 
usquerex  Oswius  imperium  protendere  potuerat. 
Sicque  vir  sanctissimus  et  animam  suam  in  patiea- 
tia  possedit,  et  multiplicatus  honore,  quod  suum 
fuerat,  totius  populi  exsultalione  recepit.  Quo  tem- 
pore  regno  Merciorum  Wifarius  prsesidebat,  cujus 
paulo  anle  meminimus.  Qui  cum  mortuo  Jaramanno 
episcopo  sibi  suisque  alium  a  Theodoro  dari  peteret, 
non  eis  ille  novum  voluit  episcopum  ordinare,  sed 
praefatum  venerabiiem  Ceaddam  eis  dedit.  Beatos 
vere  Wilfridus  suis  redditus,  egregia  mentis  instan- 

Q  tia  operam  dabat,  quatenus  et  ea  quae  longa  vetustas 
aut  incuria  dissolverat,  in  ecclesiis  restauraret,  et 
quae  in  subditorum  suorum  moribus  oculos  magni 
Dei  offendere  poterant,  eliminaret.  Quibus  operibus 
quanto  magis  intendebat,  tanto  se  in  majori  virtu- 
tum  exercitio  constringebat,  ut  subjectis  in  ejus  vita 
esset  videre,  qua  diligentiadeberent  verborum  ipsius 
documenta  suscipere. 

25.  llisautem  quae  deslrucla  repererat  in  inlegrum 
restitutis,  ecclesiam  in  honorem  beati  Petri  aposto- 
lorum  principis  a  fundamentis  consummavit,  et  eam 
multo  decore  sub  immensa  principum  ac  populorum 
frequentia  consecravit.  Ut  autem  ventum  est  ad  sui 
sermonis  officium,  luce  clarius  visa  sunt  Dominica 
in  ea  verba  compleri  :  Non  vot  ettU  qtd  loquimini^ 
tedtpiritutPalritmeiqui  loquitur  invobis  {Matth. 

^  x,20).Quod  eare  plane  licet  considerare,  cum  et 
populus  in  Dominum  magna  sit  dilectione  ex  illo 
affectus,  et  corda  principum  tanto  tiroore  et  amore 
Dei  sint  accensa,  ut  nonsolum  ea  quaeprius  ad  jura 
ipsius  ecclesiae  pertinebant,  ad  vocem  illius  testa- 
mentis  confirmarent,  sed  et  quaedam  de  suis  ipsi 
ecclesiaecondonarent.  Triduo  post  haec  omni  turba 
secum  detenta,  pane  vitae  tam  coelestis  quam  ter- 
restris  eara  copiose  refecit.  Bcclesiam  prseterea 
magnis  muneribus  et  ornamentis  decori  domus  Dei 
competentibus  ditavit.  Et  cum  haec  opera  lande 
dignissima  faceret,  uti  mortiferara  pestem  laudem 
fugiebat  humanam  :  ac  sic  positus  in  medio  populo- 
rum,  omuibus  erat  speculura  et  inforraalio  operum 
bonorum. 

26.  His  ita  sese  habentibus,  omnipotens  Deos  ut 
merila  famuli  sui  quanti  penderet  mundo  demon- 
straret ;  quae  internarura  luce  virtutum  primo  pro- 
fudit,  etiam  exteriorum  exhibitione  miraculorum 
decorare  voluit.  Hinc  est  quod  die  quadam  cum  ve- 
nerabilis  pastor  oves  Dei  verbis  et  fidei  sacramentis 
imbueret  et  antiquo  humani  generis  hosti  in  eis 
jusdominandiauferret,  alquc  per  sacri  chrismatis 
unctionem  septiformis  gratiae  Spiritum  jam  baptiza- 
tistraderet,  ecce  per  effusas  turmas  mulier  nimio 
doloreafflicta  ministroDei  occurrit,  defunct»  funera 
prolis  miserabili  deportatione  in  ulnis  ostentuns. 
QuovisoPaterobstupuit,  haesitque  loco,  paolumque 


725 


VITA  S.  WILFRIDI. 


m 


ab  inco^pti  operis  ministerio  se  eohibenti  orbat« 
muiier  acri  doloris  nimietale  torbata  pronior  incu- 
buit,  gemitaque  prspedila  vix  in  b«c  yerba  erupil : 
c  Gn^  inquiena,  bone  domine,  quem  ad  imposilionem 
manus  tuse  confirroandum  in  Cbristo  portare  decre- 
vcram,  jam  non  solum  ad  confiriBandum,  verum 
primo  ad  resusciiandum  a  mortuis  tox  sanct»  pietati 
piaeque  sanciilati  apporlo.  Christum  tunm  prsedicas 
omnipotenlem,  quod  precor  operibus  proba,  et 
meum  a  morte  filium  unigenitum  suscita.  £t  quanti 
hoc  est  omnipotentise  sua»  parvulum  suscitare,  et 
mei  doloris  stiniulos  effugare  t  revera  nihili.  Qua- 
propter  in  hoc  peto  quse  praedicas  ralaessepotenter 
ostendCy  ut  ad  meam  consolationem  unicum  filium 
meum  restiluas  vitae.  »  Ingeminat  querulas  voces, 
cujua  vehementi  gemitu  coacti  sub  uno  convolant 
omnes.  £n  plangor  grandis.  Tandem  compassus 
venerabilis  Domini  servus,  agit  tacitas  sancto  sub 
pectore  grates,  quod  turba  nondum  perfectse  fidei 
novit  rogare  clemenliam  Domini  Cbristi ;  moxque 
solo  fusus  et  faciem  lacrymis  perfusus  : «  0  Domine 
Paler,  ait,  non  ad  merita  mea,  sed  ad  tuae  pietatis 
opera,  precor,  placatus  altende,  et  aerumnis  bujus 
mulieris  opem  tuae  consolationis  impende,  resti- 
tuendo  incolumem  filium  suum  per  Jesum  Christum 
Dominum  nostrum  unigenitum  Filium  luum.  •  Quo 
dicto  surrexit,  et  capui  defuncli  dextei^ae  manus 
extensioue  teligit  :  cui  ad  ejus  tactum  caput  exagi- 
tanti  vir  Dei  manum  porrexit,  et  erectum  vivum 
incoluroemque  cunctis  exbibuit.  Vulgus  in  nimios 
admirationis  ac  laudis  clamores  excitaiur,  et  fide 
plcnissima  in  Cbristianse  legis  observantia  consoli- 
datur.  Puer  redivivusin  Chrislo  per  manus  impo- 
aitionem  confirmatur,  matri  cum  gaudio  redonatur 
eo  pacto  ut  septem  annis  materoa  cura  nutritus 
viro  Dei  restituatur.  Quod  post  praefinitum  tempus 
ne  fieret  patre  suo  interdicenle,  exsul  ad  externos 
fugii  cum  prole  Britannos,  sciens  videlicet  puerum 
nequaquam  conlra  viri  Dei  pneceptum  in  proprio 
secum  posse  manere.  Quod  tamen  sua  fuga  ei  con- 
tulii.  Post  parvi  tcmporis  deis  praefectus  quidam 
invttis  parentibus  puenim  in  manus  Patris  reduxit, 
quem  protinus  servitio  Dei  mancipavit,  et  bene 
inslructum  pluribus  imitabilem  in  sancla  conversa- 
tione  postmodum  fecit.  Hinc  quippe  perpendite  quid 
signi  praetulerit  super  ejus  cunabula  coelitus  eniis- 
sum  lumen  radiantis  flammse. 

27.  £a  tempesiaie  regnum  geniis  Anglorum  ge- 
mino  decore  nilebal,  cum  ei  reges  Chrislianitaiis 
amore  fervcbant,  et  pontifices  divini  operationem 
mysicrii  summo  studio  exercebant.  Hinc  regalis 
providentia  hoc  potissimum  per  se  gerebat  quosque 
subdilorum  magis  a  pravitale  morum  abslrahere, 
quam  cupiditale  animi  res  eorum  diripiendo  dislra- 
here ;  nec  ulla  eis  cura  foerai  quam  subdiiis,  sed 
quam  bonis  ipsi  regnarent.  Ilioc  nihilominus  sacer- 
dotalis  apex  sui  ofiicii  plenissime  compos  exstiierat, 
eis  solummodo  sua  diligentia  operam  praebens^  ad 
qu^  ipsius  ordinis  inslitulor  et  auctor  Deus  ipsum 


A  instituit.  Haec  proptcr  summa  quiserat  plebi  legalia 
jnra  tenenti,terra  frugibus  ci  tranquillitaie  opimasuis 
cultoribus  non  modo  egesiatem  colebat  [/.  tollebat], 
sed  et  operi  Dci  absque  solliciiudine  saecularium 
rerum  curam  impendere  permittcbat.  Classica  dira 
silent,  nec  latronum  incursio  forraidatur.  Quid 
plura  ?  ut  cuncta  brevi  edicam,  promicat  Ecdesia 
pacato  foedere  nexa.  Quse  ut  diabolus  vidit,  propria 
sibi  malignitale  invidit,  et  tractaDs  secum  pacis  in- 
ierruptioni  causas  invenit.  Spirilu  namque  superbiae 
suae  invadii  gentem  Pictorum  in  tantum,  ut  ca  gens 
(quod  semper  ferre  consuaverat)  belio  a  se  tentaret 
excut^re  jugumAnglorum.Praefuiteo  tempore  regno 
Nordanbnmbrorum  £cfridus  filius  Oswii  regis,  qui 
pairi  suo  in  regnum  successerai,  vir  in  armis  stre- 

g  nuus,  el  beati  Wilfridi  amiciliis  vehementer  aslri- 
ctus.  Hic  ergo  pontifici  negotium  Pictorum  quodin- 
cumbebat  exposuit,  atque  ut  rebus  opem  suae  in- 
iercessionis  ferret  supplici  prece  admonuit.  Cujus 
dehinc  benedictione  vallatus  atque  sanctissima  ora- 
lione  comilutus,  cum  parva  militum  manu  Pictis 
occurit,  Pictosque  occursantes  catervatim  pro- 
stravit,  ei  Pictorum  tumprem  gladii  ultione  repres- 
sii.  £t  quid  morer?  dat  siragm  late,  redeunt  in 
colla  caienae  ;  sicque  victoria  laeta  potiius  rediit,  et 
eximias  propugnatori  suo  graiias  egit.  Hoc  modo 
genti  Anglorum  pax  restiluta  per  annos  aliquot 
mansit.  Ai  regno  Merciorum  post  haec  in  dissensio- 
nem  elaio,  rex  praefatus  armis  pacem  revocarc  de- 
siderans,  obvius  eidem  regi  in  bellum  processit, 
pugnam  commissit,  quam  quaerebat  pacem,  duce  fu- 
gato  exercituque  prostrato,  viclra  oblinuit.  Ea  nirai- 
rum  re  huic  regi  sic  processit,  quo  Deus  ostenderet 
preces  bcati  Wilfridi  ante  se  penitus  cassari  non 
posse.  Nec  mirum.  Qui  enim  in  Evangelio  dixit 
cmnia  [oTepouibilia  credenii  {Marc.  ix,  tt),  merito 
illi  quem  ei  fide  catholicum,  et  in  operibus  ejusdem 
fidei  preecipuum  ipsa  Domini  sapientia  vidit,  quae 
juste  pelebat,  possibilia  esse  concedece  debuii.  Nam 
dc  illius  fidei  inlegritate  quisdubiiare,  aut  quis  do 
perfectione  operum  ejus  digne  valeat  dispulare? 
Veruraiamen  paucis  opera  ejus  quaedam  describan- 
iur,  quae  et  integritali  suae  fidei  testimonium  prae- 
beant,  et  illius  cordis  devolionem  imitari  volcntes 
quod  imitentur  prae  oculis  habeant. 
28.  Ac  primo  dicendum   quod  optimis  a   puero 

^  moribus  insiitutus  nuUa  quoad  vixit  eisdem  poiuit 
ratione  abduci  incommulabilis  justitiae  cullor,  ncc 
favore  reroilii,  nec  detractione  diduci,  nec  laudibus 
decipi,  nec  viiuperaiionibus  in  zelum  poterat  com- 
movcri.  Per  noclem  divinis  insisiens  obsequiis, 
corpus  suum  quod  ab  omni  conlagione  ox  utjero 
matris  ause  mundum  custodierat,  tam  vigiliis  quam 
frigoribus  mire  afiiciebat,  singulis  illud  nociibus 
aqua  frigida  tinguens,  nec  prius  ab  hac  consuetu- 
dine  cessans,  quem  Joannis  apostolicae  sedis  anti- 
sies  eum  pro  aetalis  su®  gravitate  huic  proposito 
finemjuberet  imponere.  Non  hunc  ardor  aestatis, 
non   frigus  biemis  ab  inslantia  coepii  operis  Dei 


7£7 


EADMERl  CANTUARIKNSIS  MONACHI 


728 


detorqucre  valebanl.  Praelerca  quaquaversum  gralia  A  lans,  quod  negotium  reginae  persuaderet,  ul  omisso 

pradicandi  grraUam  Dei  pergens,  paratus  erat  pro      -•—--••-'-  -•         '-        i-— .: 

ipsa  quam  praBdicabat  verilate  vitam  dare,  si  occasio 

compelens   ofiferretur   quae  id   fieri  poslularet.   Si 

quando  aliquid  deliciarum   quovis  eventu,   et  hoc 

summa  cum  parcitate,  in  escam   sumebat,   idipsum 

in  se  postmodum  gravi  inedia  vindicabat.  H»c  in- 

stitutio  vitae  minimum  elationis  el  maximum   humi- 

litatis  in  ejus  pectore  studium    comparavit.    Haec 

subditis  sibi  eiemplum   sanctae  conversationis  in- 

dixit ;  haec  eosdem    in    arctam   continentiae   viam 

induxit ;  haec  quoque  multos  a  suo  errore  conversos 

ad  Christi  gratiam  duxit.  Unde  quamplurimi   nobi- 

liuro  incitati,  filios  suos  Dei    servitio   nancipandos 

viro  tradebanl  miranles,  admiranto  ejus  merita  di- 

gnislaudibus  approbantes,  atque  suos  ipsius  probi-  B  clum  est.  Nam  ubi  rex  comperit  eam  nuUo  pacloa 


viiginitatis  proposito  regiae  voluntati  assensum  prae- 
beret.  At  Wilfridus,  sciens  scriptum  esse  :  Vovete 
et  reddite  Domino  Deo  vestro  (Psal.  l\i\,  12), 
maluit  Ecfrido  hac  in  re  non  parere,  quam  suum 
Domino  sacrificium  auferre,  ne  per  hoc  non  modo 
virginis,  verum  el  suae  animae  mortis  setema'  dis- 
pendia  pararet.  Ergo  virginei  voti  faator  existens, 
vigilantis  animi  sagacitate  procurabat,  ne  qua  fe- 
mineae  mentis  inconstanlia  propositum  virgo  post- 
poncret,  et  terrenis  illecebris  animum  devicta  sup- 
ponerel.Egit  igitur  sua  industria,  ut  vigo  poUus 
divortium  conjugii  a  conjuge  quaereret,  quatenus 
libertate  potila  saeculum  linquere,  et  thalamis  aelemi 
regis  valeret  feliciter    inhaerere.  Quod  qaidero  fa- 


talis  imitalores  fieri  modis  omnibus  exoptantes. 
Sed  sicut  saepe  quod  aliquibus  provenit  ad  virtotis 
profectum,  aliquibus  procedil  ad  iniquitatis  efie- 
ctum ;  sic  unde  nonnulli  in  amorem  et  veneratio- 
nem  famuli  Dei  profecerunt  inde  qnidam  in  odium 
et  contumeliam  ejus  erumpunt.  At  athleta  Dei  cutn 
iis  qui  oderant  pacem  eratpacificus  {PsaL  cxix,  7), 
et  odio  ipsorum  suae  rependebat  obsequium  mansue- 
tudinis. 

29.  Praeterea  in  Augustaldensi  ^  oppido  templom 
mirabili  opere  fecit,  quod  ipse  in  honorem  beali 
Andreae  apostoli  Domino  dicavit,  ad  vicem  videiicet 
beneficii  rependendam,  quod  idem  apostolusjam  ei 
dudum   impenderat.  In  cujus  tempU  constructione 


proposito  posse  mutari,  licet  invitus,  concessit  ta- 
men  ut  relicto  saeculo,  prout  -volebat,  acdperet 
velameniosigne  virginitatis.  Qua  licentia  felix,  ac- 
cepto  velamine  a  beato  Wilfrido,  quae  mundi  sunt 
cum  mundo  deseruit,  sprevit  atque  a  sui  desiderio 
cordis  procul  abjecit. 

31.  Ermemburgis  vero  regali  est  copulata  conju- 
gio.  Per  hanc  igilur  diabolus  odium  quod  contra 
virum  Dei  habebat,  exerere  opportunum  existimans, 
animum  illius  injectis  quibusdam  simultatibus  ad- 
versus  eum  inflammat,  quoque  ipsi  suarum  iosidias 
fraudum  tendat  vehemenler  instingat.  Cui  sugge- 
stioni  eo  facilius  cessit,  quo  muliebris  insconstantia 
mentis,   intemperantia    lubricae  ostentationis,   op- 


non  defuit  invidia  mortiferi   serpentis.   Nam  dum  q  pressio  ac  rapina  violentae  damnationis,  quae   in  ea 

magno  cum  tumore  vigebant,  servum  Domini  in 
redargutionem  sui  multoties  acerba  invectione  ar- 
mabant.  Quamobrem  non  parum  intus  offensa,  et 
insuper  daemoniaco  igne  succensa,  gloriae  dignitaU- 
que  ipsius  magnopere  coepit  iovidere,  et  quooam 
modo  eum  dignitate  sua  spoliare  ac  spoliatum  abji- 
cere  posset,  occasiones  quaerere.  Considerata  ergo 
glori  viri,  qualiter  eum  omni  ex  parte  aflflueutia 
dignitatis  circumfulsisset,  regem  muliebri  facundia 
convenit,  quasi  de  quibusdam  suis  utilitatibus  aclu- 
ra ;  re  autem  vera  prima  an  animum  ejus  ad  quae 
vellet  acclinare  posset  babcre,  ex  obliquo  perqui- 
situra.  Quem  ubi  ad  suum  volum  esse  persensit,  ut 
hominem  Dei  in  invidiam  adduceret,   fraudulentis 


caementarii  Ununt  superiora  parietis,  praecipitante 
illum  adversio  humani  generis,  unus  eorum  in 
praeceps  corrait,  et  sic  nt  contritis  omnibus  mem- 
bris  jam  defungi  putaretur.  Qui  cum  velut  in  ex- 
halatione  sui  spiritus  laboraret,  excurrant  omnes 
utpote  ad  exsequias  funeris  ejus.  Yir  autem  Domini 
Wilfridus  cum  corpore  absens  praesentia  spiritus 
cuncta  dignosceret,  mox  sese  in  lacrymas  dedit,  et 
quosque  assidentium  quid  evenerit  ex  ordine  do- 
cens,  pro  salute  fratris  eos  intercedere  postulavit. 
Ubi  vero  ad  aegrum  ventum  est,  mox  ad  Patris  ta- 
ctum  pristinam  receperunt  membra  salutem  :  et,  si 
dicendum,  lethum  erubuit,  cum  perhominem  vitae  se 
depeUi,  et  homini  vilam  restitui  vidit.  Cujus  mortis 


nuctor  diabolus,  videns  virum  tam  internis   animi  -^sermonibus  ejus  gloriam  regi  coepitadmirandoenar 


virtutibus  quam  exteriomm  exhibitione  miraculo 
rum  suam  confusionem  augere,  in  nimiam  sui  furo- 
ris  malignitatem  accenditur,  quibus  modis  poterat 
inquirens,  qualiter  confusionem  suam  versa  vice  in 
cum  retorqueret. 

80.  Acceperat  aulem  rex  Ecfridus  conjugem  no- 
mine  Adeldridam,  quae  in  vofo  virginitaUs  potius 
hanc  vitam  transigere  proposuerat,  quam  aliena 
libidine  violari.  Juncla  est  tamen  regi  praefato  lege 
conjugaU,  non  conjunctione  caraali.  Cujus  rei  gralia 
beatum  Wilfridum  tam  per  se  quam  et  peer  amicos 
suos  rex  coovenit,  orans  et  obsecrans,  et  maxima- 
rum  remm  poIUcitatione  in  hoc  ipsum  aUicere  ten- 


rare.  Nam,  exposita  divitiarum  abundantia^  caeno- 
biorum  multitudine,  aedificiorum  magnitudine,  sub- 
ditorum  principum  turba,  obsequentium  miUtom 
copia,  regaUbus  vestibus  et  armis  instmcta  intulit : 
«  Et  quid  ampUus  ipse  tibi,  quam  tu  sibi  ?  totnm 
regnum  tuum  episcopatus  ipsius  est ;  quin  et  si  lua 
potestas  ejus  potestaU  comparetur,  minor  est.  Ter- 
roinus  enim  imperii  tui  suis  finibos  eoaretatur  ; 
terminus  autem  episcopatus  ejus  tuos  fines  aucto- 
ritate  progreditur.  Et,  fateor,  Udelibus  et  amicis 
tuis  est  timendum  ne,  si  aUqnando  inimici  tui  contra 
te  arma  susceperint,  ipse  quam  praadicat  pacem  se- 
qaendi  snos  abarmis  immunes  retineat,  tuque  tuo- 


7^9 


VITA  S.  WILFRIDI. 


730 


rum  paucitale  inimicis  inferior  victus  occumbas.  A 
Quapropler  de  negotio  ante  negotium  tracta ;  et, 
ne  in  ipsa  gestione  negotii  tua  rirtus  decidat,  quse 
obsoni  gnanis  prseordina.  Sunt  qnidom  et  alia  non- 
Duila  quse  tibi  honeste  possunt  persuaderc,  tui  ho- 
Doris  nullatenus  esse,  non  dico  superiorem,  sed 
parem  quemquam  in  regno  tuo  habere.  Quae  nec 
dici  quidem  opus  esse  recognosco,  quia  non  modo 
toa  prudentiae,  sed  ei  cuiyis  imprudenti  clara  esse 
ooD  nescio.  • 

31.  Talibus  verbis  rex  permotus,  et  quasi  suae 
uiilitaii  consuleretur,  ad  ea  totus  arrectus,  melius 
suis  rebus  consuli  non  posse  putavit,  quam  si  vir 
Dei  suis  omnibus  privaretur,  ei  episcopalus  ipsius 
D  plures  episcopos  divideretur.  Yerum  quia  id  agi 
praeier  consensum  Cantuariensis  archiepiscopi  mi-  3 
nime  poterat,  verba  malignae  accusaiionis  contra 
episcopum  ipsius  sedis  antistiti  Tbeodoro  mandant, 
et  ad  suse  volunialis  eflectum  deccptum  inclinant. 
Yenii  igitur  ad  regalem  curiam  Tbeodorus,  sua 
aucioritate  regiam  voluntatem  super  Wilfrido  im- 
pleturus.  Quod  facium  esi.  Nam  protinus  in  locum 
ejus  ires  episcopos  eo  absente  ordinavit.  Res  viro 
celari  non  poluit :  ei  admiratione  quam  maxima 
ducius,  bilari  corde,  alacri  vultu,  modesto  gressu 
regis  palatium  subiit,  causam  negotii  perquisuturus. 
Coi  boc  modo,  ot  fertur,  ad  inquisita  responsum 
est :  «  Nec  te  impraesentiarum  alicujus  criminis 
admissione  notamus,  nec  tamen  statutum  de  te  ju- 
dicium  hac  vice  mutabimus.  •  Ule  vero  talibus  ver- 
bis  non  sibi  satisfacium  esse  consentiens,  apostoli-  p 
cam  sedem  appellavit,  et  pro  eorum  injustilia  indi- 
gnatus  reflezo  gressu  aulam  egredi  voluit.  Inluens 
autem  quosdam  saiis  foedo  suis  casibus  insultaro 
cachinno  :  «  Et  0,  inquii,  filii,  felici  prosperitate 
ducatis  tempora  longa;  sed  noveritis,  quantocius 
sors  infesta  resolvet  haec  gaudia  veslra  :  nec  pvius 
hunc  annum  iransisse  videbitis,  quam  istas  quas 
superme  derisiones  habetis,  acerbi  moerore  lua- 
tis.  »  Quae  propheiia  veriias  facla  est.  Nam  post 
non  multum  temporis  conserto  gravi  praelio  inter 
Ecfridum  et  Ailredum  regem  Merciorum  juxta  flu- 
vium  Treania,  occisus  esi  Elfuinus  irater  regis 
Ecfridi,  juveois  circiler  deccm  et  oclo  annos  ha- 
bens,  utrique  provinciae  multum  amabilis  :  ex  cujus 
morte  magnus  et  intolerabilis  moeror  Ecfridum  ac 
suos  percuiit,  omnisque  laetilia  quam  de  expuisione  ^ 
beati  Wilfridi  habuerant,  justo  Dei  judicio  in  tristi- 
tiam  versa  esi.  Sic  ex  eo  quo  a  se  fortissimum 
militem  Domioi  repellere  non  iimuerunt,  nunquam 
laeta  victoria  potiti  sunt  :  sed  qui  prius  parva  manu 
miliiam,  ejus  intercessione  muniti,  ingentes  copias 
straverant,  postmodum  cum  ingenti  copia  a  raro 
miliie  victi  cadebant.  Nec  injuria .  Repulso  etenim 
eo  per  quem  victores  exsiiteranl,  nil  erat  residui 
qoare  passim  vinei  non  debuerunt.  Verum  ad  ordi- 
nem  instituii  operis  sijrli  oflicio  redeamus. 

32.  Beatua  Wilfridus  episcopalis  cathedrae  digni- 
late  privatus  ad  sua  rediii,  filiis  et  fralribus  suis  de 


ejus  infortonio  valde  contristatis  non  pauca  disse- 
ruit  verba  consolationis,  patientiae  cl  verae  chari- 
tatis,  dicens,  inter  alia,  nihili  esse  pendendum  quod 
constaret  nonnunquam  fore  pendendum.  Ipse  vero 
posi  haec  Romam  iturus,  ei  ne  quod  scandalum 
Ecclcsiae  Christi  propter  eum  imminerei  causam 
suam  ante  sedem  apostolicam  exposiiurus.  ad  mare, 
venerabili  monacharum  collegio  dextra  lapvaquc 
stipatus,  perducitur  ;  navi  impooilur,  pia  illorum 
imprecatione  perfungitur  ;  prospero  cursu  ventis 
vela  panduntur.  At  ubi  paululum  navis  processii, 
mutato  vento  pulsus  est  Fresiam  :  ubi  a  barbaris  ac 
rege  illorum  Aldgislo  honoriflce  susceptus,  ibidem- 
qoe  honoriflce  conversatus,  ab  omnibus  summo 
cum  honore,  quoad  ibi  manere  cordi  fuit,  habitus 
est,  licei  adhuc  tola  provincia  idplorum  cultui  de- 
dita  deservirei.  Yicem  itaque  benignitati  eorum 
rependere  volens,  praedicabat  eis  verbum  Dei,  et 
multa  millia  verbo  veritatis  instituit,  ac  fonie  salu- 
iari  a  suorum  peccatorum  sordibus  lavit :  sicque 
susceptores  suos  et  a  Domino  suscipi,  et  Dominum 
in  se  suscipere  fecit.  Erai  autem  ante  adventum 
beati  viri  terra  ipsa  magnae  salsitatis  magnaeque 
sterilitatis,  et  velut  in  modum  rupis  nimiae.  asperi- 
tatis,  ac  per  hoc  quibusque  animalibus  ad  incolen- 
dum  magnae  incommodiiatis.  Verum  ad  praedica- 
tionero  viri  Dei  eadem  gente  fldem  Domini  susci- 
pienle,  sicut  corda  eorum  supemae  dulcedinis  rore 
ad  fertilitatem  operum  bonorum  moUita,  et  inhabi- 
tatione  Spiritos  sancti  sont  accommoda  facta  ;  ita 
ei  terrae  ipsorum  salsitas  in  dulcedinem,  sterilitas 
in  fcrtilitatem,  asperitas  in  mollitiem  atque  pin- 
guedinem  versa,  omnibus  inhabitantibus  cam  di- 
vcrsae  commoditatis  copias  lautissime  iotolit. 

33.  Interea  ii  qui  soa  neqoitia  victi  amicom  Chri- 
sti  propria  dignitate,  possessione,  ierra  proturba- 
vcrant,  legatos  suos  tam  fraudibus  iniquissimae 
delationis  ligatos,  quam  et  diversis  exeniis  oneratos 
in  Franciam  dirigunt,  quo  viro  Domini  partim 
fraude,  partim  munore  laqueos  deceptionis  et  ca- 
ptionis,  laqueos  depraedationis,  perdiiionis  et  mortis 
instituant.  Sed  ut  laqueus  eorum,  qui  muneribus 
seducti  la^ueom  instituerunt  servo  Dei,  ipsos  invol- 
verei,  quemdam  sacerdotem  Domini,  nomine  Win- 
fridum,  nuper  a  suo  episcopatu  depositum,  ei  iunc 
in  peregrinationem  pro  Dei  amore  euntem,  occulto 
judicio  Dei  suis  omnibus  spoliaverunt,  vicinitate 
nominis  propriaque  raalignitate  decepti.  Verum  obi 
hoc  ab  illis  csi  inlellectom,  ei  quonam  vir  Domini 
ea  iempeslaic  degerei  recognitom,  Ebroinos,  regalis 
coriae  et  istios  neqoitiae  princeps,  scripta  com  roagno 
munere  Aldgislo  regi  direxii,  peiens  ut  Wilfridum 
omnibus  bonis  exspoUatum  crudeli  morie  necaret. 
Rex  autem  nec  precibus,  nec  donis  sub  se  cadere 
tantae  nequitiae  acquiescens,  missam  chariulam 
magna  cum  indtgnatione  diruptaro  ignibus  injecil  : 
nequitiaeque,  ui  dignum  fuit,  exprobans,  legatos 
absque  honore  dimissos  statim  remearc  praecepii. 

34.  Securus  igitur  insidiarum   praesul,  io    ipsa 


731 


EADMERl  CANTUAaiBNSlS  MONACHI 


73i 


proyinciatotam  cuin  nova  Dei  plebe  hicmem  feliciter  A  sao  fidus  existeret,  fcedus  rumpere  ooluit ;  ego  gra- 


exigens,  deinde  pergendi  Romam  iter  repetiit,  et 
Galliam  peryeniens  nota  sibi  regis  Dagoberti  moenia 
subil.  Quem  ipse  rex  visum  mox  recognovit,  eum- 
que  mulla  cum  laetitia  bospitio  suscepit,  et  vocatis 
hominibus  suis,  hac  eos  voce  alloquitur :  «  Virum 
hunc  quem  ecee  coram  habetis,  magnopere  dilectioni 
vestrae  commendo,  rogans  ut  ilii  in  quocunque  ne- 
gotio  vestri  opus  habuerit  assistatis,  siquidem,  me, 
sicut  credere  fas  est,  sincera  mente  amatis.  Hujus 
etenim  probitate  et  industria  vobis  redditus,  vobis- 
que,  nt  imprsesentiarum  videtis,  regia  sum  digni- 
tate  preelatus.  Nam  dudnm,  velut  ipsi  recordamini, 
eum  popularibus  insidiis  fere  perdilus  essem,  exsul 
quaque  liberatioois  meae  gratiaoberrassem,  pelago 


tia  Cbristi  fidelis  fidem  qosm  vero  Deo  promisi, 
violabo  ullius  terreiii  commodi  causa  ?  Absit,  absit ! 
imo  in  sua  [/.  mea]  fide  te  suscipio»  e  quoad  velle 
tibi  fuerit,  ut  mecum  maneaa  obsecro.  kl  qiioqae 
magnopere  desidero  a  te  petere,  qnatenus  si  quid 
in  meis  afiecluosius  amas,  accipiaa,  utaris,  possi- 
deas.  »  Hac  viri  boaitaie  simul  et  benignitate  rir 
Dei  magnifice  delectatus,  quid  potius  animo  propo- 
suerit,  viro  aperuit :  sicque  multiplicatue  rebas  ac 
sociis,  gratiosus  ab  eo  discessit. 

36.  Romam  vero  usque  perveniens,  illico  fama 
jam  cognita  sanctitalis  ejusquaquepercrebuit,  ei  ei 
quamplurimos  civium  venicnti  in  obviam  egit.  Aderat, 
et  magno  vulgi  favore  susceptus  in  aulam  beati  Pelri 


quoque  jactalus  ad  ignavos  Hiberaos  perlatus  fuis- g  yeneranter  adductus  esl.    Ponlificalum   apostolieae 

sedis  bealae  memoriae  Agatho  tunc  regebat,  vir  jostus 
et  aimplex,  ac  in  rcbus  ecclesiasticis  non  medioeri- 
ter  solers.  In  cujus  ac  plurimorum  eptscoponim 
prsescntia  cum  beati  Wilfridi  causa  esset  praesenti- 
bus  accusatoribus  venlilata,  universorum  judieio 
absque  crimine  accusalus  fuisse,  et  episcopatu  dignns 
esse  comprobatus  e^t.  Quo  in  tempore  cum  idem 
papa  Romse  synodum  congrcgarct  ceotum  viginl 
quinque  episcoporum  adversus  eos,  qui  unam  in 
Domino  Salvatore  voluntatem  alque  operationem 
dogmalizabant,  vocari  jussit  beatum  Wilfridum 
atque  intcr  cpiscopos  considentem  dic^re  fidem  suam 
simul  et  provincis  de  qua  venerat.  Cumque  catbo- 
Hcus  fide  cumsuis  essetinventus,  etabsre  sacerdo- 


aem ;  binc  me  inde  adductum  magna  benevolentia 
lecam  aliquandiu  tenoit,  ab  omni  periculo  protexit, 
atque  nativo  solo  incolumen  ac  tutum  restitui  posse 
donavit.  Qoapropter  per  meam  et  vestram  vos  ob- 
testor  aalulem  ut,  si  qua  in  vobis  est  fides,  tantum 
servemus  amicum,  et  vicem  exbibitse  mihi  dilcctio- 
nis  ac  benevolentiae  communiter  gratiosi  procurra- 
mos  [f,  procuremus]  ei  rependere.  »  Ad  haec  dicta 
qnique  Isetantur,  suamque  laetitiam  vehemcnti  accla- 
matione  testantur.  Neque  cnim  Icve  judicabatur  in- 
ter  illos  quemquam  subjectorum  vel  mulire  contra 
preceptum  aut  voluntatem  principis  sui.  Hinc  sedcs 
et  praedia,  dignitates  et  varia  dona  sancto  a  rege 
offemntur,  atque  ut  sui  regni  dignaretur  terras  in- 


colere  ac  incolendo  turi  proprio  vindicare,  mullis  ^  (ali   diguilale  privatus,   placuit  ut  Romane  sedis 


precibus  exoratur. 

95.  Sanctus  autem,  sui  propositi  memor,  regiae 
voluntati  non  cessit :  sed  quibusdam  nccessariis  re- 
bus  assumptis,  quin  etiam  sociato  sibi  quodnm 
prsesule  Deodato  nomine,  a  curia  recessit.  Inde 
Gampaniae  ducem  vocabulo  Berlherum  adiit,  ct  ab 
eo  nobiliter  susceptus  est.  Quii  post  exhibita  verae 
charitatis  atquc  humanitalis  ofiicia,  cum  homine  Dei 
residens  ccepit  ei  enarrare,  qualiter  inimici  cjusdeni 
voluerint  eum  perdere,  et  se  ad  intentionem  ejus 
oblatis  muneribufl  inflectere.  «  Al  ego,  inquit,  non 
immemor  quid  fidelitatis  et  amiciiiae  quondam  in 
pagano  quodam  rege  rcpererim,  cum  de  palria  mea 
pulsus  apud  eum  exsularem;  nolui  minus   fidelis 


decreto  in  episcopatum  restitueretur,  et  in  monu- 
mentum  suae  catholieae  fidei  ejusdem  synodi  gestis 
hoc  scriptum  insereretur  :  •  Wilfridus  (S)  Deo 
amabilis  episcopus  Eboracse  civitatis,  apostolicam 
sedem  de  sua  causa  appellans,  et  ab  hac  polestate 
de  certis  incertisque  rebiis  absolulus,  et  cum  altis 
centum  viginti  quioque  cocpiscopis  in  synodo  jadi- 
cari  a  sede  constituius,  pro  omni  aquilonali  parlc 
Brittaniao  et  Hiberniae,  quae  ab  Anglorum  ac  Britto- 
num  nec  non  Scottorum  ct  Pidorum  gcntiinis  in 
coluntur,  veram  et  catholicam  fidcm  confesaus  est, 
et  cum  subscriptione  sua  corroboravit.  • 

37.  Apostolico  igitur  et  syoodadi  decreto  in  ept- 
scopatum  restitutus,  acceptisque  ab  apostoUca  sede 


inveniri  Cbristianus   tibi   Christiano,    quam   homo  ^^  litteris,  regi  Ecfrido  et  archiepiscopo  Theodoro  de 


paganus  mihi  exstilit  homini  Chrisliano.  Siquideni 
rex  Huuorum  gentilis  cum  causa  tuendae  meae  salutis 
me  secum  degentem  retineret,  iniit  mecum  foedus 
in  nomine  dominorum  [f.  deorum]  suorum,  quod 
me  sunqoam  inimicis  meis  quavis  occasione  prode- 
ret.  Post  aliquot  vero  dies  nuntiis  ad  se  ex  parle 
inimicorum  meorum  venienlibus,  et  ingentem  pe- 
cuniam  pro  interitu  meo  sibi  pollicentibus  :  »  Dum, 
inquit,  vitam  meam  succidant,  si  ergo  pro  qoovis 
lucro  terreno  vobis  cedeos,  initum  foedus  quoquo 
modo  dissolvero,  Si  ergo  homo  infidelis,  ut  falso  deo 

(2)  Eadem  subscriptio  apud  Bedam  et  Willelmum, 
jtim  apud  Spelmannum. 


sui  status  redintegralione  direclis,  ser\'us  Dei  raagno 
servorum  Dei  reliqui&rum  munere  ditatus,  itcr  An- 
gliam  vtniendi  repeliit,  et  quia  noverat  scriptum  : 
Qui  ambulat  sifnplicitery  ambulat  con/identer(Prov. 
X,  9),  regia  via  gradiebaiur.  Ecceautem  extraquam 
putabalur  latronum  nianus,  ad  interficiendam  parata, 
viro  Domini  haud  grata  processione  occurit.  Brant. 
etenini  qui  regi  Dagobeito  iosidias  telenderant, 
eumque  gladio  in  inguine  merse  necaveraot.  Hi  ergo 
viro  Dei  occurentes,  ariimique  furorem  vultus  sui 
ferocitale  pandenles,  praelia  vibratia  intentant  comi- 

Acta  concilji  exstant  partim  apud  Willelmumi  par^» 


733 


VITA  S.  WILFRIDI. 


734 


nus  bastis.  Quorum  unus  qui  quasi  loco  principis  A  que  foeda  garrulilate  el  feminea  loquacitale  derisum 


inter  eos  habebatur,  excusso  quod  manu  tennerat 
telo,  militi  Christi  foedo  ore  conviciabatur  :  «  Dela- 
tor,  inquiens,  patrise  petulans  et  raoribunde  vialor, 
lu  quidem  jampriden  Gallica  sceptra  violasti,  tu 
Gallica  nura  pessumdedisli,  tu  Gallicam  libcrtatem 
in  servitutem  rodegisti,  cum  tyrannum  a  nobis  jam 
olim  exsiliatum  tua  instantia  in  regnum  constiluisti. 
Al  ipsius  quidem  crudelitas  justissima  morte  punita, 
te  quoque  utpote  maximum  suae  mortis  anctorem, 
te,  inquam,  eadem  morte  puniendum  esse  declamat. 
Procumbe  igiitur,  pestifer,  procumbe,  et  digna  ul- 
tione  mulctatus,  eidem  quam  contra  nos  fovisti  morti 
succumbe.  »  Et  Pater  contra  :  «  Si  non  jure,  inquit, 
feci  cum  regem  regno  injuste  depulsum,  quantum  in 


abjecit.  Ergo  inclylus  heros,sociis  etopibus  omniex 
parte  privaius,  ad  suos,  prout  poluit,  inter  iniquo- 
rum  manus  sese  convertit,  atque  in  his  verbis  brevi 
ad  eos  orationem  fecit.  «  Non  vos,  inquit,  domini 
fralres  el  filii  mei,  non  vos  haec  qu»  nobis  ingeri- 
tur  ii^juria  lurbet,  ncc  a  veritalis  Iramite  quoquo 
modo  proturbet.  Prae  oculis  semper  habete  :  Omnei 
qm  volunt  in  Chritto  pie  viverey  necessario  tribula- 
tionera  pali  oporlere  (i/  Tim.  iii,  12).  Verum  licet 
impii  ad  tempus  piis  praevalere  videantur,  tamea 
non  sic  seraper  erit.  Erit  enim  tempus  cum  et  pio- 
rum  tribulalio  perenni  laelitia  remunerabitur,  et 
impiorum  superba  elatio  pereoni  tristilia  punietur. 
Sed  ne  tribulatio  vos  in  impatientiam  agat,  animad- 


me  fuit,  haereditariae  dignitati  praefeci,  et  hoc  ita  q  vertite  quonam  modo  eana  patrumseriesmultasper- 

penesseessejustissimijudicis  aequilas  habet,  fateor, 

poenas  justas  ultionis  promptissimependam.  Quodsi 

nequaquam  boc  in  facto  contrarius,  sed  cum  jure 

feci,  velutipsa  mox  innocentia  mentis  mihi  testatur, 

60  libentius,  si  vultis  occidere,  mori   desidero,  quo 

me  pro  justilia  occisum  martyrii  gloria  coronandum 

fore  considero.  •  Quibus  dictis,  ubi  videruntvirum 

tanta  mentis  constantia  niti,  niraio   terrore  perculsi 

arma  projiciunt,   terrae  procumbunt,  viri  vestigia 

osculis  petunt,  veniam  quaerunt.  Quaeadsuumvotum 

inventa  ejus  benedictione   ditati,   viae  prosperitati 

pontificem   cum   suis  omnibus  reddunt ;  ipsi  certo 

ilinere  pergunt. 

38.  Penreniens  vir  Dei  Brittaniam,  regi  lilteras 
quas  ab  apostolica  sede  acceperat  detulit,  et  earum-  G 
dem  litterarum  auctoritate  subnixus,  in  conventu 
nobilium  suam  causam  viva  voce  defendit,  seque 
falso  accusatum  ac  injuria  degradatum  libera  pro- 
teatatione  ostendit.  Rex  autem  quanto  illum  majori 
veritatis  ratione  vallatum  agnovit,  tanto  se  minori 
veritatis  ratione  suffultum  indoluit,  moremque  ne- 
quiflsimorum  imitatus,  malait  in  sua  pertinacia  con- 
tra  eequitatem  perdurare,  quam  aequitalis  ratione 
suam  pertinaciam  mitigare.  Hanc  vero  sui  cordis 
Bocordiam  magnopere  confirmabat  antiquorum  dela- 
torum  ioveterata  discordia,  dum  ipsi  quos  ipsa  jam 
repletos  posaidebat,  venena  suae  malignilatis  regiis 
auribus  infundebant.  Propria  itaque  rex  ira  caecatus 
et  sedueentium  se  adulatione  a  vero  distractus,  litte- 


pessa  tribulationes,  per  patientiara  raeruit,  Deo  ju- 
vanle,  vincere  multiplices  hostes.  Nec  id  vestrse 
menti  ullatenus  volo  abesse,  neminem  secundum 
Apostoli  dictura  posse  coronari,  nisi  qui  contra  dia- 
bolura  studuerit  legitime  decertare  (//  Ttm.  ii,  5). 
Et  certehujustemporiscertamina  parvipendenda,nec 
multum  diulina  :  pcr  illa  tamen  selema  felicitas  et 
felix  aetemilas  regni  Dei  comparalur.  Quam  felici- 
tatem,  quaeso,  fratres,  amate,  eam  desiderale  ;  ad 
eara  lendite  atque  ad  eam  pervenire  tola  menlis 
intentione  satagite.  Quod  si  feceritis,  profecto  nihil 
erit  quare  istius  vitae  adversa  formidetis. »  Vix  verba 
compleverat,  cum  ecce  in  quomm  manibus  strin- 
gebatur,  acriori  furore  ex  ipsis  verbie  accensi,  eum 
in  tenebrosD  carcere  vinctum  detmsemnt. 

39.  0  constantia  viri  I  sic  enim  tui  cordis,  san- 
ctissime  Pater,  hilariutem  in  tanta  tua  adversitate 
contueor,  sic  considero  hilarem  to  esse  solere,  cum 
omnia  prospera  tibi  videbantur  arridere.  Tamens 
ne  pietatis  viscera  in  tuis  filiis  aliquatenus  perdi- 
disse  videreris,  eorum  potius  quam  tuis  flerumnis, 
pias  lacrymas  impendebas  :  et  cura  te  carcer  tene- 
brosus  involveret,  magis  dolebas  ab  eorum  auribus 
vitae  verba  separari,  quam  te  praescntia  corporeae 
luds  spoliari.  Interni  etenim  luminis  fulgorenitebasy 
quo  oarcerales  tenebras  pro  nihilo  contendebas. 
Quare  cum  divinae  lucis  splendorem  Deus  in  te 
vigere  conspexerat,  humanis  tenebris  te  nequaquam 
diu  premi  perraisit ;  sed  cisdera  fugatis  radium   su» 


ras  apostolici  papae  tumido   fastu  despexit,  dcspi-  ^.  lucis  domui  quam  inhabitabas  immisit.   Ac  qoidem 


cieado  irrisit,  irridendo  a  se  procul  abjecit,ac  in  fa- 
molum  Dei  neqoissimi  delatoris  crimen  injecit. 
Tanta  regis  indignatione  nonnulli  clientes,  imo  et 
quique  nobiles  oppido  permoti,  unanima  omnes 
coDtra  beatum  conspiratione  insurgunt,  ac  multis 
eum  contomeliis  afficiant ;  et  quo  regiae  majestati 
se  ad  plenum  fideles  existere  monstrent,  indigna- 
tioni  ejus  piene  satisfacere  cupiunt,  et  Dci  hominera 
a  regiacoDspectuavoIsum  carceris  imo  detrudendum 
arripiuot.  Ermemburgis  autem  bonorum  omnium 
persecQtnz,  et  huins  schismatis  indomabilis  auctrix, 
sese  in  direptione  illius  mediam  iramersit,  capsulam 
reliquiamm  de  ipsius  ooUo  procaciter  abslulit,  cum« 


merito.  Nam  quia  pervigil  aeternae  luci  tam  in  no- 
ctis  quam  in  carceris  horrore  assistebas,  dignum 
duxit  soi  luminis  effusionem  signare,  operibus  tuis 
et  caligini  tenebrarum  nihil  esse  commune.  Hanc 
luminis  effusionem  custodum  vigilia  protestatur, 
quae  circae  mediae  noctis  horam  carcerem  mire  ful- 
gentem  non  absque  gravi  timore  sese  vidisse  testa- 
tur,  Sed  hoc  testimonio  te  non  eguisse  perpendit, 
qui  sanctitatis  tuae  merita  oculo  fideli  attendit.  Beati 
Petri  apostoli  carcerem  cum  tuo  potius  considero, 
teqoesibiaccepta  liberatiooe  evangelica  in  luminfs 
ostensione  coroparari  vehementer  exsulto.  Quanquam 
post  haec  et  archaogelica  Michaelis  visitatione  sia  a 


T35 


E.VDMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


736 


iDortis  periculo  liberalus,  ul  cunctis  clarescat^  quod  A  ris  expugnare  ?  quid  lolies  et  lolies  ad  vincicnduni 


gloria  regni  Dei  simul  cum  ipso   apostolo  sis  coro- 
natus. 

40.  loter  haec  uxor  praefecli  Ofifridi,  qui  bcatum 
Wilfridum  in  custodia  babebat,  acerrimo  languore 
corripilur,  jamjamque  ad  vilae  extrema  perducilur. 
Jacet  siquidem  toto  corpore  dcbilitata,  solulisque 
compagibus  omni  membrorum  olficio  dcsliluta  :  per- 
dito  insuper  sensu,  contractis  emortua  ncrvis  viscera 
iluitabant.  Quaeres  viro  suo  magni  doloris  ct  anxie' 
tatis  stimulos  magnae  defcctionis  ct  horroris  causas 
ingerebat.  Quo  inforlunio  molus  virum  Dci  lacr}'- 
mosisquestibusadiit;vincuIa  quibus  gravabatur  ab- 
solvit ;  ad  pietatis  afifectum  inclinavit,  et  cductum 
ergastulo  suae  conjugi  raedicum  salutis  adduxit.  Ad- 
fuil  vir  Dei  et  mox  lurbas,  quce  ad   funus   mulieris  g  davit. 


vincuia  mutas,  et  a  le  vincula  quibus  ex  nierito 
luae  pravitatis  es  vincla,  non  potius  mutas  ?  Collo 
jusli  lora  tua  imponi  vcrentur,  quod  ipsum  jugo 
Chrisli  subjectum  esse  dignaveneralioneconluenlur. 
ManiccB  tuae  manibus  ejus  inscri  meiuunt  qui  in 
fovendis  pauperibus  eas  fuisse  exertas  attendunt. 
Trementcs  catenae  pedes  nexare  dcvitanl,  proplcrea 
quodillos  ad  pacem  praedicandum  veloccs  eistitisse 
considerant.  Omnes  ergo  vires  taas  frustra  dispen- 
dis,  cum  illum,  quem  ncquaquam  permitleris,  lor- 
quere  contcndis.  Bealus  aulem  Wilfridus,  licet  car- 
ceralibus  lenebris  involulus,  quosque  lamen  adven- 
lanlium  luniine  verbi  Dei,prouteilicuil,ilIuminavit, 
edocuil,  ac  baptismale  ab  orani  criminum  labe  roun- 


venerant,  jussit  amoveri.  Hinc  precibus  ad  Domi- 
nnm  prsemissis  aquam  benedixit,  el  bencdictam  su- 
per  jacenlis  corpus  aspersit.  Mirabilc  dictu  I  noa 
prius  aqua  infirmantis  merobra  teligit,  quam  omni 
languore  depulso,  mulieri  perfectasanilasrediit.Quo 
factoab  omnibus  qui  aderant  grates  Deo  consona  voce 
redduntur,  ac  merita  beati  Pairis  non  carcere,  sed 
omni  honore  dignissimapraedicaulur.  Ne  autem  gra- 
tia  cvadendi  carceris  magis  quam  pietatis  amore 
dnctus  hoc  virtutis  signum  ab  aliquo  fecisse  puta- 
retur,  extra  remanere  noluit,  sed  divinitalis  lumine 
fruiturus  quantocius  carceralis  custodiae  sepla  revi- 
sit.  Conjux  vero  praefecli  quae  fuerat  sanitate  do- 
nala,  posl  paucos  dies,  spreto  saeculo,  id  servitium 
Christi  sacroetvelamine  designala. 

4i .  Praefectus  aulem  ex  eo  tempore  servum  Do- 
roini  in  magna  veneratione  habens,  regi  per  nuntios 
adito  dixit  :  «  Per  salutem  et  regnum  tuum  te  ad- 
juro,  quatenus  sacerdotem  Domini  Wilfridum  ame 
diulius  detineri  non  facias ;  quia  faleor  melius  mihi 
esse  mori  quam  in  eo  aliquid  injuriarum  uUerius 
exerccrc.  Quod  si  hac  adjuratione  despecta  in  tua 
sententia  persistere  mavis,  mc  simul  cum  eo  tor- 
roenta  et  mortem  magis  subire  velle  cognosce,  quam 
eum  in  tormentis  habere.  •  Ad  haec  rex  vehementer 
iratus  jussit  sanctum  duci  in  urbem  suam  Thym- 
ber  (S)  ad  praefectum  nomine  Tydlin,  ulpote  fero- 
ciorem,  praecipiens  illi  ut  compedibus  el  vincults 
fortiler  asiriclum  arctiori  custodiae  manciparct.  Qui 
jussioni  conlraire  non  audens,  virum  suscipit,  cus- 
todiae  tradit,  vinculafacit.  Verum  cum  in  hoc  ut  li- 
garetar  ministrorum  manus  elaborarent,  aut  rupta 
ab  ipsius  corporeeadem  vincula  dissiliebant,  aut 
certe  colligare  non  valenlia  diffusa  cadebant ;  et 
miro  moderamine  Chrisli  eo  minor  in  eum  ligandi 
polestas  exstiterat,  quo  ad  ligandum  hostilis  feritas 
immanius  saeviebat.  Unde  illi  nimium  admirati,  sed 
regio  lerrore  snaque  vecordia  in  barbaricos  motus 
exagitati,  alia  et  alia  vincula  parant,  conatu  suo, 
casso  labore  funditus  consumendi.  Eia,  tibi  ligandi 
potestate  sublata  quid  furis,  manus  insana  ?  quid 
tanlopere  niteris  oppugoare,  quem  nunquam  pole- 

(3)  Willelmus  tatellitem  Tumber  vocat. 


41.  Ha>c  interim  rex,  dum  suis  comilalus  ad  e^- 
pletionem  suae  voluptatis  se  quaque  deducerel  atque 
in  magnahilaritatefrenalaeliliaelaxaret,  ecce  repen- 
tino  turbantur  gaudia  casu.  Dum  etenim  regia  con- 
jux  lumens  nimio  fastu  irapietatis  rapiis  audel  abuli 
reliquiis,  illico  vindex  irasubit.  Siquidem  casdera 
reliquias  fercns,  cum  ^icut  perdix  alacri  raente  lasciva 
garriret,  contigit  ut  mox  repleta  daemonio,  sicuti 
vulpecule,  perdila  racnle  insana  ganniret :  quemque 
sua  prius  pctulantia  volenscoluit,  hunc  postmodura 
in  sui  corporis  habitaculo  nolens  fovil.  Haec  proptcr 
quibusque  in  sluporem  arrcclis  accessil  mater  regis, 
furcntem  increpabal  hujusmodi  vcrbis  :  «  Annepa- 
tent,   inquit,   soror,   anne  patent  veteris  commissa 

p  piacli?  Wilfridum  tuis  falsis  criminationibns  a  sede 
sui  cpiscopatus  pepulisli,  el  nunc  vice  mutata  in  se- 
dcm  lui  pecloris  daemonem  recepisti  :  ut  pcr  ho*  in- 
lelligaa  quid  peccati  illo  in  faclo  commisisti.  Wil- 
frido  sanctorum  reliquias  de  collo  non  sancte  tuliati 
etecce  ut  colUim  tuum  suo  Jominio  daemonsubderet 
meraisti.  Wilfridi  sanclissima  verba  ct  beali  Petri 
auclorilale  suffulta  dcspexisti  ;  et  ob  hoc  daemone 
corluumpossidenteverborum  tuorum  jus  perdidisti. 
Wilfridus  divinilatis  lumine  plcnus  carcerales  tene- 
bras  per  te  in  eis  positus  non  verelur  ;  et  luus  ani- 
mus  daemoniaco  furore  replelus  per  hoc  jam  nunc 
dignissima  ultione  torquetur.  »  Rex  aderat  oppido 
coolurbatus,  et  ingenli  furioris  igne  succensus  ven- 
lum  naribus  quasi  fumum  emittebat.  Quem  etiam 
matersua  talivoce  est  allocuU:  «  Jam  Undero,  fili, 

D  jam  tandem  memor  eslo  tui.  Ultio  divina  tuam  quara 
nimis  diligis  conjugem,  ul  cemis,  affligit,  et  fateor 
crede  mihi,  quia  bene  promeruit  tali  supplicio  fati- 
gari,  eo  quod  diabolica  indignatione  succeosa,  ser- 
vum  Domini  Wilfridum  non  tirauit  miris  affliclioni- 
bus  inseclari.  Quapropter  hanc  vindicUm  sibi  irro- 
gatam  ne  dubites,  obsccro,  propter  te  essecoliaUm. 
Quod  si  hac  corrigi  sponte  conteropseris,  cave  ne 
tua  propria  corrigaris  invitus.  E>go  soWe  virum  a 
carcere,  quem  nullius  sui  criminis  causa  novimus 
detineri  :  et  si  eum  in  regno  tuo  manere  nolaeris, 
jube  illum  regno  decedere,  nesi  diutiusfueritlentu^^ 


t3t 


riTA  S.  WlLFftlDr. 


738 


tunc  cum  primo  dimittere  velis,  eum  fueris  majori 
poena  mulclatus.  »  Istis  rex  ipse  admonitus,  annuit 
ut  carcerem  vir  sanetus  exiret.  Factum  est,  et  e  te- 
nebris  lux  mundo  processit.  Malens  autem  servusDei 
bonum  pro  malo  quam  pro  malo  malum  reddere, 
oravit  Dominum,  et  reginam  confestim  daemone  fu- 
gato  sanitati  restituit. 

43.  Hinc  patriam  cognataque  rura  deserit,  et  velut 
advena  terras  australes  petiturus,  eo  veniendi  iler 
invadit.  Et  cum  Yeritatis  prdeconia  nuUa  queant  fal- 
lacia  tiolari,  famulo  Dei  primo  quarenti  regnum 
Dei,  nihil  eorum  quse  vit»  necessitas  exigebat,  deesse 
valebai.  Unde  contigit  ut  hunc  euntem  quidam 
Byrtwaldus,  regia  stirpe  progenitus,  magno  cum  ho- 
nore  obvius  exciperet,  et  aliquanlisper  secum  de- 
tento  quaeque  opus  habebat  beninne  impenderet.  At 
invidia  diabolica  diu  impendi  ferre  non  potuit.  Pra>- 
dictum  etenim  virum  veneoo  suas  perversitatis  infe- 
cit,  quoque  militem  Ghristi  sua  munificentia  exulum 
a  se  suisque  omnibus  eliminaret  efTecit.  Erat  nam- 
que  fraler  iEdelfredi  regis  Merciorum,  qui  sororem 
regis  (4)  Ecfridi  habebat  in  coojugium.  Timens  igi- 
tur  ne  fratris  animum  ofifenderet,  si  eum  qui  fratrem 
coDjugis  suse  infensum  habebat,  secum  tcneret,  non 
veritus  i^justitiam,  Wilfridum  abjecit,  non  tamen 
absque  contumelia,  ut  per  hoc  sciamus  eum  non 
immunem  fuisse  in  hoc  facto  a  mente  maligna.  Nam 
prius  lam  a  se  quam  ab  iEdelredo  rege  suisque  uxo- 
nbus,  necne  voluntatis  eorum  fautoribus  multipli- 
ciier  afflictus,  injuriatus,  multis  quoque  lerroribus 
ad  violalionem  tidei  suse  atque  ad  exprobrationem 
cathohcee  et  apostolicse  traditionis  pro  qua  maxime 
ifflp^iebatur  incitatus,  impulsus,  nec  prostratus,  ad 
ultimum  cum  dedecore  pulsus  est. 

4.  Omni  ergo  humano  frustratus  auxilio,  quo 
tenderet,  quo  se  verteret  ad  hospitandum  ignorabat : 
hoc  solum  iiducise  prse  segerens,  quod  a  Deo  nequa- 
quam  deseri  posset.  Qua  fiducia  magnifice  fretus, 
quidquid  ei  incommoditatis  accidebat,  summa  cordis 
alacritate  perferebat :  quoque  magis  adversltatibus 
feriebalur,  eo  amplius  in  opera  Dei  toto  studio  fere- 
batur.  Yenit  tandem  ad  cnriam  regis  cujusdam,  qui 
Kentwinus  (5)  vocabatur  :  ubi  satis  humane  susce- 
pius  et  bene,  verum  brevi  habitus  est.  Nam  quem- 
admodum  aiias,  sic  et  ibi  dsemonisinstinctu  femineas 
passus  est  iras.  Siquidem  regia  uxor  soror  erat 
Ermemburgis,  malorum  fere  omnium  quas  contra 
virumDei  fiebant  auctricia.  Haec  igitur  a  sua  uxore  [t. 
sorore]  in  mentismalignitale  non  minor,  beatum  prse- 
sulem  muitis  contrarietatibus  aftlictum  a  suisomnibus 
expnlit.  Quid  diaboli  furor  immanis,  quid  tantopere 
adversus  famulum  Domini  saeviendo  vagaris?quidei 
laqueos  tuae  fraudis  innectere  tentas,  et  tentando 
illura  variarum  calumniarum  tempestate  fatigas? 
quid  eum  ab  humani  cordis  aedificatione  flectere  ni- 
teris,  et  ob  boc  Christianomm  societati  conjunctum 

(4)  Osdridam  scilicet,  qusa  in  solaHum  Elwini 
frairii  occiti  Ethelredo  nupteratfpacem  inter  ma- 
ritum  et  fratrem  componens^  ex  Willelmo. 


A  esse  non  pateris  ?  Ecce  Ctim  illum  a  Christianis 
depellis,  ad  paganos  liberaliler  ibit,  velis,  nolis  :  el 
qui  times  ne  quorumdam  Chrislianorum  mentes  tuis 
deceplionibus  per  ipsius  conversalionem  quoquo 
modo  evacuentur,  longe  quam  pulas  per  ista  efBcis, 
ut  integras  provincia  penitus  lua  dominatione  pri- 
vetur. 

45.  Namque  divertit  posl  heec  ad  provinciam 
australium  Saxonum,  quaj  adhuc  illo  tempore  paga- 
nis  adhuc  cultibus  insudabat  :  ibique  verbum  fidei 
praedicabat,  et  credenlibus  lavacrum  salutis  ministra. 
bat.  Erat  autem  rex  gentis  illius,  Edilwalh  nomine, 
non  mullo  ante  baptizatus  in  provincia  Merciorum, 
et  regina  nomine  Eabe  baptizata  in  sua,  hoc  est 
provincia  Huicciorum.  Itaque  beatus  Wilfridus,  con- 

g  cedente,  imo  muUum  gaudente  rege,  primos  pro- 
vinciae  duces  ac  milites  sacro  fonle  abluebat ;  pres- 
byteri  vero  sui,  cseteram  plebem.  Antehac  inim  tota 
illa  provincia  divini  nomiois  et  fidei  erat  ignara, 
prajter  regem  atque  reginam.  Erat  tamen  ibi  mona- 
chus  quidam  de  natione  Scottorum,  nomine  Diculus, 
habens  monasterium  permodicum  in  loco  qui  voca- 
tur  Bosanham,  silvis  marique  circumdalum ;  et  in 
eo  fratres  quinque  vel  sex  in  humili  acpauperevita 
Domino  famulantes.  Sed  nullus  provincialium  vel 
eorum  vitam  aemulari,  vel  prfiedicationem  curabal 
attendere.  Evangelizans  autem  genti  episcopus,  non 
solum  eam  ab  aerumna  perpetuae  damnationis,  ve- 
rum  et  a  clade  infanda  temporalis  interitus  eripuit. 
Siquidem  tribus  annis  anteadventum  ejus  inprovin- 
cia  nulla  illis  in  locis  pluvia  ceciderat.  Quamobrem 

^  fames  acerbissima  plebem  invaserat,  ac  impia  nece 
prostraverat.  Denique  ferunt,  quia  saepe  quadraginta 
simul  aut  quinquaginta  homines  inedia  macerati,  ad 
praecipilium  aliquod  sive  mare  procedebant,  etjunctis 
misere  raanibus  pariter  oranes  aut  ruina  perituri 
aut  fluclibus  absorbendi  decidebant.  Verura  ipso  die 
quo  baplismura  fidei  gens  suscepil,  ad  preces  exiraii 
Palris,  pluvia  serena  sed  copiosa  descendit.  Reflo- 
ruit  terra ;  rediil  viridantibus  arvis  annus  laetus  ac 
frugifer  :  sicque  abjecta  superstitione,  antiqua  ex- 
sufflata  idololatria,  cor  omnium  et  caro  exultaverunt 
in  Deum  vivum  (P«a/.Lxxxni,  3),  intelligentes  eum 
qui  verus  est  Deus,  et  interioribus  et  exterioribus 
se  bonis  gratiae  coelestis  ditasse. 

46.  Antistes  quoque,  cum   in  provinciam  venisset 
D  tantaraque   farais  poenam  ibi  vidisset,  docuit  eos 

piscando  victum  quiErere.  Nam  raare  et  flumina 
eorura  piscibus  abundabanl,  sed  piscandi  peritia 
genti  nulla,  nisi  ad  anguillas  tantura  inerat.  Reti- 
bus  igitur  anguillaribus  undequaque  collectis  et  ab 
hominibus  antistitis  in  mare  missis,  meritis  sui 
Patris  divina  sunt  largitale  adjuti,  ceperuntque  di- 
versi  generis  pisces  trecentos.  Quibus  trifariam 
divisis  cenlum  in  opus  pauperum  dispenderunt, 
centum  eis  a  quibus  retia  acceperant  contulerunt, 

(5)  Hunc  locum  intactum  praetermisit  WillelmaSy 
a  Fridegodo  expositam. 


739 


EADMERl  CANTDARIENSIS  MONACHI 


WO 


1 


centum  in  saos  usus  relinueruut.    Quo  beneficio  A  debnit,  eo  despecto,  ab  eisdem  hoslibns  naori,  qaos 


multum  antistos  cor  omnium  in  sui  convertit  amorem 
et  eo  praedicanle  fiducialius  coeleslia  sperare  ctepe- 
runl,  cujus  mioisterio  terrestria  bona  ceperunt. 

47.  Quo  tempore  rex  Elidwalh  donavit  servo 
Domini  terram  octoginta  seplem  familiarura,  voca- 
bulo  Selesei,  quod  Latine  dicitur  Insula  vituli  ma- 
rini,  ubi  suos  bomines  qui  exsules  vagabantur,  re- 
cipere  posset.  Hunc  ergo  locum  cum  accepisset 
episcopus  Wilfridus,  fundavit  ibi  monasterium,  ac 
regulari  vila  inslituil,  maxime  tamen  ex  iis  quos 
secura  adduxerat  fratribus.  Quod  monasterium 
usque  hodie  successores  ejus  lenere  noscunlur. 
Atlamen  sedes  cathedrse  episcopalis  in  CicesUram 
postea  mutata  esl.  Inclytus  autem  Pater  Wilfridus 


prius  eodem  sibi  familiariter  accepto  merait  felici- 
ter  suae  ditioni  subjicere,  Ipsa  autem  bora  qua  ipse 
rex  gravi  bello  in  Pictorum  provincia  premebatur, 
servus  omnipotentis  Dei  Wilfridus  in  Sulh  Saxo* 
nia  sacris  missarum  celebrationibus  inteodebat. 
Cumque  dicto  Sursum  corda,  responderetur :  Habe- 
tnusadDominum,  raptus  in  mentis  excessum  vidit 
eodem  momento  per  spiritum  Dei  Ecfiridum  capite 
csesum  morti  procumbere.  Qua  visione  perterritus» 
majori  est  per  modicum  terrore  percolsus.  Nam, 
cum  sequentia  missse  pros^queretur,  et  ia  praefa- 
tione  Per  Chrisium  Dominum  noitrum  diceretur  ab 
ipso,  aspexil,  et  ecce  duo  maligni  spiritus  animam 
regis  ante  ipsius  oculos   miserabiliter    attulerunt. 


illis  in   partibus   annos  quinque,  hoc  est  usque  ad  q  sicque  horrendo  gemitu  suspirantem  secum  ad  in- 

mortem  Ecfridi,  mira  sanctitate  el  prudentia  prae- 

ditus,  officium  episcopatus  omnibus  valde  charus  el 

honorabilis  admnistrabal  :  ad  quem  illi  rex   cum 

praefata  possessione  omnes  quae   ibidem  rcperlae 

sunt  lacultates  cum  agris   et  homioibus  donavit. 

Omnes  fide  Christi  irabutos  unda  baptismali  lavit  : 

inter  quos  servos  ulriusque  sexus  numero  ducentos 

quinquaginta  baptizavil,  quos  ut  baplizando  a  ser- 

vitute   diabolica  liberavit,  sic  etiam  liberlati  do- 

nando  humanae  jugo  servitutis  absolvit. 

48.  Post  hajc,  cum  Cedwalla,  qui  ab  exsilio  me- 
rilis  et  interventionibus  beali  Wilfridi  fuerat  revo- 
catus,  regno  potiius  esset  Gevissorum,  Veclam  iu- 
sulam  bello  capere,  ac  expulsis  indigenis  homines 


ferni  claustra  tulerunt.  Illico  Accam  presbyterutn 
suum  vocavit,  et  ei  cuncta  quae  viderat  enarravit. 
Ad  quae  presbyler  vehementi  stupore  avtonitus,  tix 
iilius  verbis  audiium  palienter  credere  potuit. 
Justus  autem  diem  et  horam  regiae  interfectionis 
notavit,  et  eam  ipsam  fuisse  post  aliquoi  dies  rei 
gestae  alteslation  comprobavit. 

50.  Fama  igitur  circttmqaaqae  regis  obitum  de- 
nuntiante,  veloci  relatu  ad  aures  Theodori  metro- 
politanae  sedis  antistitis  pervenit.  Qoi  deliotum  qood 
jam  olim  in  faroulum  Dei  commiserat,  eonientie&do 
videlicet  eum  tantis  perturbalionibos»  ut  praefati 
sumus,  iiyuste  affligi;  hoc,  inquam,  delictum  hu- 
mili  satbfactione  corrigere  volens,  misit  propter 


Buae  provinciae  cogitabat  eidem  insulae  substiluere.      ^^^^  ^^  ^^  ^  honorifice  perduclum  taUter  est  allo. 

«  . I ^^.Jam..     ImamIa    #>afAMiio    iilAlAiotmaa  /lA^   ^^  


Fuerat  autem  eadem  insula  eatenus  idololatriae  de- 
dita.  Ubi  vero  ad  certamen  ventum  est,  voto  se 
memoratus  princeps,  quamvis  nondum  in  Christo 
regeneratus,  astiiniit,  quoniam  si  victor  insulam 
cepissel,  quartum  ejus  partom  simul  et  praedae 
Chrislo  Domino  daret.  Quod  ipse  victoria  usus 
laliter  solvil,  ut  hanc  bealo  Wilfrido  ulendam  pro 
Domino  ofiferet.  Et  quoniara  raensura  ejusdem  in- 
sulae,  juxta  aestimalionem  Anglorura,  familiarum  est 
mille  ducentarum,  data  est  antistiti  possessio  terrae 
familiarum  trecentarum.  Al  ipse  partem  quam  ac- 
cepit,  commendavit  cuidara  de  clericis  suis,  cui  no- 
men  Bemuinus,  qui  erat  filius  sororis  ejus,  dans 
illi  presbyterum  nomine  Hildilam,  ulrisque  praeci- 
piens,   qualenus  in  ipsa  insula  quibuscunque  vale- 


cutus  :  «  Fili,  imo  virtutum  meritis  aanctissime 
Pater,  ego  qui  ad  hoc  pr»  caeteris  constiUitua  eram, 
ut  omni  injustitiae  quse  in  hoc  regno  emergere  pos- 
aet,  obviarem ;  propria  fragilitate  subactos,  pluri- 
mis  tibi  contra  jus  adversantibus,  lateor,  mtdtnra 
peccando  consensi.  Sed  mihi  culpam  fateoti  el  in- 
timo  corde  poenitentiam  agenti  pius,  quaBso,  venia 
largitor  assiste.  Ultima  ergo  mee,  sicut  tu  oemis, 
nunc  instant  tempora  vitae ;  ac  per  hoc  quod  depre- 
cor  annue,  et,  suppliciter  a  me  posiulaius  iatsroede 
pro  me.  •  Territas  his  verbis  Jesu  Chrisli  Domini 
servus,  respondit :  «  Bt  qoidem  multis  me  trilMila- 
tionibua  te  consentiente  affltetam,  pastor  veaemnde, 
non  nescio.  Absit  tamen,  abstt  ul  hoc  te  quavis  nn- 
litia  inductum  fuisse  crediderim !  Yerom,  ut  aii- 


rent,   verbura  ac  lavacrura  vita  rainislrarent.  Qui  D  ^^^^  ^  ^^^  intentioae  id  fecisU,  quia  voltiMS 


ministerio  praedicalionis  assumplo,  meritis  et  inler- 
cessionibus  beati  Patris  suaque  instantia,  Chrislianae 
fidei  jugp  praefalam  insuhm  subjeccrunl. 

49.  Anno  incamati  Verbi  Dei  sexoentesimo  octo- 
gesimo  quinto,  cum  Ecfiidus  rexNordamhumbrorum 
temere  exercitum  ad  vastandam  Pictorum  provin- 
ciam  duxisset,  hostibus  fugam  simulantibos,  in 
aogustias  inaecessonun  montinm  est  perducUis, 
atqoe  cum  maxima  sui  exercitus  copia,  quam  seeum 
abduzerat,  exstinctus.  £t  quidem  juste,  qui  cum 
vimm  vitae  auUo  pacto  in  amidtiam  suam  vei  m 
jura  potestatis  suae  dignatus  est  admittere,  merito 


me  per  ipsas  irtbulationes  in  patientia  exeiteri; 
qaatenus  anxietatibus  actis,  per  iler  patiealie 
possem  perfectionis  culmen  attmgere.  Qiuifiropter 
multo  magis  tibi  pro  tua  bona  iatentione  ^ates 
agere  debeo,  quam  tu  apud  me  inde  veniam  qoe- 
rere  :  praesertim  com  nunqaam  vMiia  rile  petatnr» 
nisi  uade  aliqua  offensio  eontracta  esse  pvtatar. 
Sed  quoniam  te  circumquaqae  oeolatttm  instar  o^ 
lestis  animalis  esse  non  nescio»  pw^icaciter  atqne 
subtiliter  quae  sunt  videnda  te  considerare  per- 
pendo.  Ea  propter  si  putas  ie,  Pater  dileeiiiiiiaey 
aliquid  peccati  contraxiase  in  iis  quie  ooBtm  me 


nt 


VITA  S.  WlLFRIDL 


74« 


iieri  eonseosisti,  quantum  mea  mente  libens  indul-  A  ieata  damnatio  ejus  I  et  quam  difficiie  ad  aubterfu- 


geo,  et  indulgens  etiam  super  te  misericordiam  ju- 
dicis  venire  supplici  devotione  deposco.  »  Ex  lioc 
firmissima  sanctissimaqae  inter  ipsos  venerabiles 
T.iros  pace  fundata,  pastorali  auctoritate  mutuo  sese 
Christo  conciliavere,  et  Istitia  spirituali  jucun- 
dantes,  quae  Dei  sunt  unanima  assertione  tracta- 
vere. 

58.  Praaterea  Theodorus  misit  lilteras  Alfrido,  qui 
ingeote  NordanhumbrorumdefunctoEcfrido  funge- 
batur  :  ia  quibus  sibi  rhetohca  facundia  suasit  et 
persuasit,  quatenus  beato  Wilfrido  ex  corde  amicus 
fierety  eumque  insede  Ecclesiae  suse,  de  qua  injuste 
depositus  fuerat,  honorifice  reciperet.  Alfredo  (6) 
etiam  regi  Merciorum,  necne  quihusdam  aliis  super 


giendum  ex  consuetudine  admissum  jus  possessio- 
nisejusIDum  enimviroyirtutis  quid  novi  in  pacis 
subversionem  objiceret  non  inveniret,  antiquarum 
dissensionum  persuasores  in  pristinos  motus  excitat, 
et  celeriter  per  eos  regem,  pace  discussa,  in  iram 
contra  pontificem  armat.  Nam,  verbis  delatorum 
accensus,  in  varias  et  multiplices  possessiones  ejus 
coepit  subita  cupiditate  sestuare,  et  eas  juri  eccle- 
siarum,  quibusdatse  fuorant,  non  jure  auferre.  Cui 
quoniam  Wilfridus  episcopali  auctoritate  contraire 
non  timuit,  gravi  contra  se  regem  iracundi^  inflam- 
mavit.  Unde  factum  est  ut  rex  illum  omnibus  suis 
spoliatum  a  regno  suo  pellere  proponeret.  A  quod 
peragendumutarchiepiscopum  Cantuariensem  pro- 


eodemnegotiomandavit,  quibus  ea  de  re  mandare  q  positi  sui  exsecutorem  haberet,  opposuit  illi  quod 


non  incoogruum  judicavit.  Qui  omnes  una  cum  re- 
gibus  mandatis  pari  consensione  faventes,  mulla 
cordis  alacrilate  nobilissimum  Domini  famulum  sese 
i  n  propria  recepturos  remandavere.  Quin  etiam  rex 
Alfridus  nuntiis  a  latere  suo  directisy  del>ito  vene- 
ratioois  obsequio  virum  revocare  praecepit.  Regali 
ergo  invitatione,  nec  non  pontificali  prseceptione 
conventus  ad  suam  ecclesiam  reddit.  0  quam  felix 
ille  dies  omnibus  per  id  locorum  commanenlibus 
exstitit,  quantamque  mentis  Istitiam  cunctis  in  cir- 
cnitum  populis  habitantibusattulit,  qui  beatum  Wil- 
fridum  ab  exsilio  revocatum  primus  videre  prome- 
ruit  1  Quishi^gus  laetitise  formam  plene  capiat  ?  quis 
eam  cordibusaliorumpersui  orisofficium  infundat  ? 
Crebra  monachomm  examina  obviam  Patri  proce- 
dunt,  cleiicorum  agmina  cum  lotius  frequentia  plebis 
suo  pastori  certatim  occursare  contendunt,  et  omnes 
elata  voce  Dominum  benedicentes  eum  susci- 
piunt,  acinecclesiamducunt.  In  qua  ilie  roboratus, 
et  a  qua  post  modicum  eliminatis  quae  censura 
sequitatis  auferri  debere  monstravit,  quidquid  ter- 
rarum  autredituumjuriecclesise  competebat,  brevi 
recuperavit ;  nihilominus  quoque  divinitatis  verba 
subdilorum  cordibus  quotidie  perilluminfunduntur, 
et  in  eis  foni  aquce salientis  in  vitam  ceterfiam  {Joan • 
IV,  i4)exoritur.  Christi  fides  cum  bonorum  operum 
redhihilionerecalescit,  opusautem  perBdise  et  ma- 
lignitatis  ubique  frigescit.  Quamobrem  pax  sincera 
cordium,  tranquilla  opulentia  rerum,  alacritas  ma- 
gna  inDeiservitlum,jucundadelectatio,  delectabilis 


statuta  pontificum  ipsius  sedis  non  servaret,  et  prse- 
cipue  venerabilis  Theodori,  qui  nuperrime  vita  de- 
cesserat.  £t  quoniam  nefas  erat  illum  episcopum 
Anglici  regni  inauctoritate  haberi,qui  statutis  Can- 
tuariensis  episcopi  vel  leviter  contraire  auderet, 
Wilfridum  sese  hac  de  calumnia  non  omnino  excu- 
sare  valentem  in  regno  suo  episcopum  esse  nolebat. 
Siquidem  Wilfridus  ea  statuta  Theodori  susci- 
piebat,  eisque  debitam  obedientiam  exhibebat,  qu» 
a  canonibus  instituta  et  primis  alque  postremis  ar- 
chiepiscopatus  temporibns  sui  in  pace  constituit  : 
verum  ea  quse  temporibus  interrupta  pacis,  ut  fertur, 
pro  libitu,  non  pro  ratione  statuerat,  nuUo  pacto 
suscipere,  nec  eis  asseosum  prsebere  volebat.  Qua- 
,  propter  qua^i  inobedientise  et  contumaciee  macula 
'  contra  sedem  totius  Brillanise  matrem  in  eo  reperta, 
priatina  est  auctorilale  privatus,  et  apud  Birtvaldum 
archiepiscopum,  qui  Theodoro  successerat,  pro 
negotio  accusatus.  Abjectus  ergo  ad  fidelem  amicam 
suum  regem  Merciorum  nomine  Ailfredum  secessit : 
a  quo  gloriose  susceptus,  sub  protectione  Dei  et 
illius  aliquantotemporeconversalus  est. 

53.  Interhaec  rogaturegis  Alfridi  Birtvaldus  ar- 
chiepiscopus  praecepit  generale  concilium  episcopo- 
rum  tolius  Briltaniae  congregari  in  campo  qui  dici- 
tur  Easlrefeld.  Cui  conciliout  Wilfridus  suam  prae- 
sentiam  exhiberet  mantatum  est,  simnlque  promis- 
sum  omnem  se  justitiam  de  iojuria  quam  sibi 
querebatur  illatam  recepturum,  si  tamen  i^juriamaibi 
factamcertaratione  ostendere  posset.  Quid  plora  ? 


jucuodilas  processit  in  Dominum  :  quae  omnia  ma-  D  venit  ad  synodum,   sed  nequaquam   invenit    jus 


gnam  contra  ipsum  invidiam  diaboli  concitavere. 
Yerum  miles  Chrisli  jam  bene  instructus  armatura 
verbi  Dei,  jamque  plurima  expertus  tentamenta  dia- 
boli,  quo  in  bello  excitatior,  eo  ad  dejiciendum 
difficilior  erat :  moremque  fortissimi  bellatoris  imi- 
talus,  noB  modo  sc  sed  et  suos  commilitones  ho- 
stem  csedendo  dextra  laevaque  protegebat.  Sicque 
diabolo  iropenetrabilis,  perquinquenniumin  sui  sta- 
tus  dignitate  permansit. 
52.  Sed,  0  inexterminabilis  invidia  diaboli  I  o  vio- 


sibi  promissum.  Quidam  enim  episcopi,  regiee 
voluntati  favenies,  mox  in  concilio  virum  Dei  falsis 
calumniis  exagitare,  et  quibus  poterant  oontrariota- 
tibus  perturbare  coeperunt.  Cumque  ea  quse  obje- 
cerant,  nulla  veritate  subnixa  probare  valerent;  taa- 
dem  suis  objectionibus  id  adjecere,  illum  decretts 
Cantuariensis  archiepiscopi  Theodori  minime  parere. 
Quibus  ille  :  «  Decretis,  ioquiti  venerandi  Patria' 
Theoderl,  quae  in  pace  et  canonica  auotoritate  pro- 
mulgavit,  conscientia  teste  devota    moDte  saMi^ 


(6)  Has  Ifl^Msitfftrt  ViMmus^non  tamen  eas  quas  Tfaeodorrus  ad  Alfridum  direxlt 


74S 


£ADM£R1  CANTUARfENSIS  MONACUI 


744 


eisqae  (ut  justum  est)  per  omnia  obtemperare  toIo,  A  dicebant)  in  Dei  aervitio  solum  eonversari,   quam 


et  secundum  ea  judicari  pro  ralione  nullatenus  ab- 
nuo.  Attamen,  precor,  mibi  dicatis  quidnam  sit, 
quod  jam  per  plurimos  annos  litteris  ab  apostolica 
sede  directis  inobedientes  existitis,  et  tantopere  me 
accusatis,  quod  eas  institutioncs  Theodori  non  re- 
cipio,  quas  ipse  non  auctoritate  canonica,  sed  dis- 
cordia  dictante  composuit,  ut  vos  ipsi  optime  no* 
8tis.  n 

54.  Ad  quae  cum  yerba  penitus  ratione  carentia 
turbato  murmure  jacularentur,  juvenis  quidam  cu- 
rialis,  viro  Domini  bene  familiaris,  circumstantium 
mullitudine  scse  immersit,  ac  ad  illum  perveniens 
ei  lotius  tumultuantis  concilii  causam  aperuit,  ut 
sibi  providere  suasit  :  confestim    per   viam  quam 


insudantem  ministerio  poDtificali  jurgiis  hominuni 
quotidie  fatigari.  Sensit  pmdentia  viri  hujusmodi 
consilium  quali  de  fonte  manavit  :  et  admiratus 
fraudem  illorum,  tali  omnes  oratione  confutavit. 
«  Yirtus,  ait,  veri  consilii  qus  numeratur  in  septem 
donis  Spiritus  sancti,  nihil  in  se  dolpliciUitis  admit- 
tit  :  ac  sic  quo  simpiiciori  fonte  procedit,  eo  locum 
in  animo  famuli  Dei  quo  snscipialur,  liberius  inve- 
nit.  Vcstrum  autem  consiiium,  quod  simpiicitate  Spi- 
ritus  sancti  carere  quivis  intelligere  potest,  tanto  a 
me  longius  abjicio,  quanto  ex  iis  qu»  in  me  primo 
conges5istis  unde  procedat  aptius  video.  Mendacia 
nempe  quae  comtra  me  malitiose  composuistis,  Don 
potuerunt  ex  se  procreare  donum  Spiritus  veritatis. 


venerat  clanculo  curiam    rediit.  Praemonitus  igitur  g  Quare  secundum  consilium   verum  proprii   censura 


et  prsemunitus  relatione  fidelis  amici,  tanto  cons- 
tantius  sequitatis  sibi  defensionem  adscivit,  quanto  e^ 
ipsosjudices  suos  scienter  contra  justitiam  agere 
scivit.  Stat  igitur  inter  verborum  jacula  securus, 
quoniam  sus  libertas  conscientiae  fuerat  ei  dextra 
Isevaque  impenetrabilis  murus.  Quod  ubi  compertum 
habuere,  quem  verbis  superare  nequibant,  injectis 
minis  ad  suum  velle  detorquere  quaerebant.  Quibus 
cum  responsa  dare  ad  illorum  vota  minime  vellet : 
«  Scito,  inquiunt,  quod  justa  damnationis  sententia 
pimieris,  nisi  cito  ea  quae  tibi  sunt  objecta  dato  re- 
sponso  deleveris.  »  At  ille  :  «  Ad  majus  quod  mihi 
a  vobis  objectum  esse  intelligo,  scilicet  me  decretis 
gloriosi  Gantuariensis  Ecclesiae  praesulis  nolle  pa- 
ccre,  jam  respondi  ;  et  hoc  ipsum,  si  vultis,  iterum 
iterumque  respondeo,  quod  ejus  canonicis  institu- 
tionibus  per  omnia  subjid  volo.  »  Quae  verba  frau- 
dulenta  mox  calliditate  ex  ore  ejus  rapuerunt,  et 
hoc  ejus  dixerunt  canonicum  institutum  esse  ut 
superbi  et  inobedientes  deprimantur,  humiles  vero 
et  obedientesextoUantur.  «  Tu  autem  etcoutra  do- 
minos  tuos  in  superbiam  es  elatus,  et  nibilominus 
archiepiscopo  tuo  inobediens  comprobatus.  Qua- 
propter  aequa  ratione  judicatum  et  statutum  est  ut 
omnibus  tuis  spoliatus,  elationis  et  inobedientiae 
poenas  exsolvas.  »  Quo  audito  horror  et  ipsos  ini- 
micos  ejus  invasit,  dicentes  impium  esse,  virum 
quaquaversum  nationibus  honorabilem  sic  absque 
ullo  eerto  crimine  omnibus  suis  spoliari.  Unde  rex 
et  archiepiscopus,  a  nonnuUis  interpellati,  monaste- 


judicii  me  gradu  sacerdotali  non  dejiciam,  qnia  fa- 
teor  quod,  licet  indignns,  opera  tamen  pontificatn 
non  niediocriter  digna  adjutus  Domini  gratia  feci. 
Hinc  est,  quod  ecce  per  annos  quadraginta  inteme- 
ratae  fidei  veritatem  quibus  potui  praedicavi,  et  eon- 
tradicentes  invicta  ratione  devici,  devictos  ab  omni 
veritatem  docendo  errore  correxi,  coirectos  Inmine 
verbi  Dei  perlustravi,  ac  membris  Ecclesiae  Ghristi 
copulavi.  Haec  tamen  non  ego,  sed  Deus  ipse  per 
me.  Ritum  insuper  ecclesiasticflB  observationis  mnl- 
tis  per  Angliam  locis  Scotica  traditione  depravatum, 
apostolica  fullus  auctoritate,  correxi.  Haeccine  alia- 
que  perplura,  quorom  in  praesenti  reminisci  piget, 
hoc  meruerunt,  ut  quasi  legum  proditor  patriaeqne 
,  delator  nusquam  tutus  esse  permituir  ?  Praeceptis 
'  saltem  apostolicae  sedis,  quae  me  jam  simili  injuria 
accusatum  atque  damnatum  excusavere,  et  absolu- 
tum  esse  constituere,  obtemperetis,  si  nec  pro  amo- 
re,  nec  pro  timore  Dei  quietum  esse  permittere  vul- 
tis.  Sed,  ut  puto,  illa  praecepta  aut  obliti  estis,  aut 
certe  sciU  aut  cognita  pro  nihilo  ducitis.  Quapro- 
pter  licet  scnio  sim  confectus,  re  tamen  vera  nove- 
ritis  mc  Romae  coram  apostolica  sede  probaturum 
esse  calumnias,  quas  mihi  pro  regis  indignatione 
imponitis,  veras  non  esse  ;  ncc  minus  vere  me  prae- 
dicaturum  esse  sciatis,  quali  studio  sacerdotale  mi« 
nisterium  geratis,  qui  magis  vultis  injustitiae  homi- 
nUmfavere,  quam  justitiamDei  tenere.  Quod  satts 
est  manifestum,  dum  me,  contra  aequum  et  vemm, 
tanto  studio  impugnatis,  quem  veritati  et  justiti» 


rium  quod  ipse  beatus  Wilfridus  in  HRipis  (ut  su-  D  sludere  aperta  ratione  videlis  ;  et  insuper  nihil    ad- 


perius  diximus)  construxerat,  ei  cum  omnibus  quae 
ad  illud  pertinebant  concessere,  ea  conditione  pro- 
posita,  ut  illic  quietus  sederet,  et  absque  licentia 
regis  septa  monasterii  non  exiret,  nec  curam  epis- 
copalis  ofiicii  ulterius  administraret. 

55.  Hac  igitur  muUiti  judicii  clementia  coram 
omnibus  accurato  sermone  exposita  ad  hoc  labora- 
tum  esty  et  Wilfrido  quasi  utile  consiliam  datum, 
quatenus  ipsemet  pro  pia  subscriptione  se  degradari 
ab  officio  episcopali  eligeret»  quo  liber  a  tumultu 
saecularium  contemplationi  vitae  coelestis  intendere 
posaet :  praesertim  cum  ei  felicius  esset  privatim  (ut 


versi  pro  iis,  quibus  me  accusatis,  conscientia  teste 
meritum  ad  hoc  tentatis  perducere^  ut  contra  jus  ia 
meipsum  sententiam  damnationis  edicam.  Sed  hac 
in  re  noveritis  quod  vobis  nequaquam  consentiam, 
sed  fiducialiter  appello  sedem  apostolicam.  Yeram 
autem  quisquis  mecum  agerevult,  a  mehodie  iari- 
tatus  mecum  iliuc  ad  judicium  pergat.  •  Talibus 
verbis  rex  in  iracundiam  vehementer  aocensus,  vio- 
lentia  sui  exercitus  eum  opprimere,  et  ad  subean* 
dum  judicium  suum  cogere  cogitabat^  si  archiepL 
scopi  consensum  in  hoc  potuisset  habere. 
56.  Post  haec  ^ncione  lolutafir  Domini  adregem 


n^ 


VltA  S.  WILFIUDI. 


746 


Ailredum  rediit,  et  lolius  negolii  summam  sibi  ape-  A  repulsus.  Unde  etiam  (anti  apud  eum  habitus  eat  ul 


ruit.  Qui  tant»  fraudis  malignitate  stupefactus,  in- 
juriam  ei  illatam  vehementer  indoluit.  Alfridus  qaia 
Wilfridum  ad  suum  velle  traetare  non  poluit,  ne 
lamen  in  hac  parte  nihil  posse  putaretur,  disposuit 
ea  quas  ipse  servis  Ghristi  ad  yictum  paraverat 
omnino  convellere^  dissipare,  distrabere,  et  eum 
ipsum  locum  habilationis  eorum  penitus  desertum 
efficere.  At  etenim  dtspositio  judicis  qui  humano 
furori  cedere  nescit,  locura  famulorum  saorum  in 
manibus  peccatorum  nequaquam  ire  permisit.  De- 
nique  Pater  Wilfridus  priusquam  eundi  Romam 
iter  arriperet^  ad  locum  venit,  fratres  ut  se  per 
omnia  Deo  comraendarent  admonuil,  et  ne  homiois 
iram  timerent  magnopere  jussit,  dicens,  nil  penitus 


ipsum  in  consilio  quod  congregarat  episcoporum, 
utpole  virum  incorruplae  fidei  et  animi  probi,  resi- 
dere  prseciperel.  Quibus  auditis,  omnes  una  cum 
ipso  suramo  pontifice  dixere,  virum  lanlae  auctori- 
tatis,  qui  per  quadraginla  prope  annos  episcopatu 
functus  erat,  nequaquam  damnari  debere  ;  sed  ab- 
solulum  ad  palriam,  utpote  immunem  ab  orani  cul- 
pa,  cura  honore  redire.  Scriplum  est  igitur  regibus 
Anglorum  iEilredo  et  Alfrido,  ut  si  anathemale  ple- 
cti  nollent,  illum  sui  episcopatus  sede  recipi  absque 
retractatione  facerenl,  eo  quod  ipsum  injuria  depo- 
situm  esse  omnes  ratum  haberent. 

58.  Post  haec  famulus  Domini  magnis  sanciorum 
reliquiis  locupeleatus,  et  multa  multorum  venera- 


eis  posse  nocere,  si  Deum  protectorem  mererentur  g  tione  perfunctus  et  exhilaratus,  patriam  remeandi 


habere  ;  haberent  autem,  si  eum  vere  diligerent, 
eique  semper  sincero  corde  servirent.  At  illi  verba 
sui  Palris  obediendo  susceperunt,  et  in  Deo  contra 
omnes  adversarios  Deum  protectorem  habere  meme- 
runt. 

57.  Cum  autem  beatus  Wilfridus  Romam  venis* 
let,  magnifice  tam  a  Jooanne  apostoiicse  sedls  an- 
tistite,  quam  et  a  poputo  Romano  susceptus  est. 
Adventus  autem  sui  causa  cum  coram  apostolico 
multisque  episcopb  ventilari  deberet,  prsesentibus 
accusatoribus  suis  locura  sese  defendendi  accepit. 
Itaque  surrexit,  causam  suara  coram  omnibus  (7) 
dixlt ;  quod  dixit,  sic  se  habere  firma  veritalis  ra- 
Uone  probavit.   Unde  communis  judicii  sententia 


viam  repeliit.  Cumque  in  parles  Galliorum  devenis- 
set,  snbita  infirmitate  corripitur.  Qua  crescente, 
tanto  dolore  vexatur  ut  equo  minime  vehi  valeret, 
sed  minislrorum  manibus  in  grabato  portaretur. 
Sicque  delatus  in  Meldum  civitatem  Galliae,  quatuor 
diebus  ac  noctibus  similis  mortuo  jacebat,  halitu 
solummodo  pertenui  vite  se  funditus  subtractum 
non  esse  demonstrans.  Cum  vero  ita  sine  cibo  et 
potu,  sine  voce  et  auditu  quatriduo  perseveraret, 
quinta  demum  die  cum  jamjamque  moriturus  a  suis 
plangeretur,  sanctus  Michael  archangelus  a  Domino 
mittitur,  per  quem  sanitati  pristiniae  reslituatur. 
Cui  Pater  intendens,  ac  velut  oplime  cognito  pro 
posse  suo  vultus  alacritate  adgaudens,  tacitus  jace- 


viri  Dei  innocentia  comprobalur,  alque  accusantium      bat,  quidnara  sibi  dicere  vcllet  operiens.  Stans  ita- 

fnlsok    AflltimniiA    rAnpnhflninr       Snnor    htat^     «TnnymA  ^  min  aTinralnmim  rv«.;«MAna  k.,:..«».^J:  -.^^u^   ^i i 


falsse  ealumni»  reprobantur.  Super  hsec  quoque 
venerandus  papa  Joannes  a  cunctis  exoratur,  qua- 
tenus  apostolica  sanctione,  et  justitia  justi  debito 
bonore  sublevetur,  et  injustitia  ei  resistentium  con- 
grua  damnatione  prematur.  Juvit  aulem  causam 
illius  lectio  synodi  venerabilis  papse  Agathonis,  quse 
quondam  in  sui  prsesentia  (sicut  diximus)  acta  est, 
cum  in  consilio  episcoporum  ipse  medius  resideret. 
Nam  cum,  re  exigente,  synodus  eadem  jussu  papae 
legeretur,  et  coram  nobilibus  plebisque  frequentia 
diebus  aliquol  recitaretur,  ventum  estad  eum  locum, 
ubi  scriptum  erat :  «  Wilfridus,  Deo  amabilis,  epi« 
scopus  Eboracae  civitatis  apostolicam  sedem  de  sua 
causa  appellans,  »  et  caetera  quaa  supra  posuimus. 
Quod  ubi  lectum,  stupor  apprehendit  audientes^  et 


que  angelorum  princeps  hujusmodi  verba  viro  Jocu- 
tus  asseritur  :  «  Wilfride,  concivis  dignissime,  sur- 
ge,  quid  jaces  ?  nam  licet  inter  cives  coelorum  nu- 
mereris,  lamen  propler  orationes  filiorum  tuorum 
hoc  tempore  non  morieris,  praecipue  per  merita  et 
intercessiones  beatae  Marie  genitricis  Dei  et  perpe- 
tuae  Virginis.  Oravit  enim  pro  te,  propterea  quod 
quaedam  opera  sibi  placuerint  facla  per  te.  Scit 
nempe  quid  operis  Petro  feceris,  quidque  ipsius 
fratri  Andreaeconstruxeris.  Quapropter  nunc  quidem 
a  morte  revocaberis,  ac  vilae  salulique  reslitueris, 
sed  paratus  esto,  quia  post  quadriennium  rediens 
visilabo  te.  Palriara  vero  perveniens,  maximam 
possessionum  tuaruro,  quae  tibi  aunt  ablatae;  portio- 
nem  recipies,  atque  in  pace  tranquilla  vitam  termi- 


silente  lectore  coeperunt  alterutrum  requirere,  quis  D  nabis.  »  Quibus  dictis,  visio  angeli  colloquentis  ab 

~ -      _     .-   -  ejus  conspeclu  elapsa  est.  At  ille  prolinus  ac  si  de 

gravi  somno  expergefactus  surrexit,  sedil,  apertis- 
que  oculis  circa  se  choros  psallentium  flentiumque 
fratrum  aspexit,  ac  modicura  suspirans,  ubinam 
esset  Acca  presbyter  interrogavit.  Qui  statim  voca- 
tus  intravit,  et  videns  eum  melius  habentero  acloqui 
valentem,  flexis  genibus  cum  omnibus  qui  aderanl 
fratribus  Deo  gralias  egit.  Et  cum  parum  consedis- 
sent,  ac  de  superois  judiciis  trepidi  aliqua  confabu- 

eminentisHmis  Eihelredo  regi  Merciorum,  et  A  Ifrido 
regii  Deirorum  et  bemieiorum. 


ille  Wilfridus  episcopus  esset.  Tura  Bonifacius  apo- 
stolici  papae  consiliarus,  et  alii  perplures,  qui  eum 
temporibus  Agathonis  papae  ibi  viderant,  dicebant 
ipsum  esse  |episcopum,  qui  accusatus  a  suis,  atque 
a  sede  apostolica  jndicandus  nuper  Romam  advenit : 
qui  jamdudum,  inquiunt,  aeque  accusatus  huc  adve- 
niens,  mox  audita  dijudicataque  causa  et  controver- 
sia  utriusque  partis,  a  beatae  memoriae  papa  Agatho- 
ne  probatus  est  contra  fiBLS  esse  a  suo  episcopatu 

(7)  Epistolam  ejus  Joanni  papae  in  sui  purgatio^ 
nem  oolatam  refert  Willelmus  :  nec  non  litteras 
Joannii  pap«  in  gratiam  Wilfridi  directaa  dominis 

Patsol.  CUX. 


U 


747 


EADMERI  CANTUIRIBNSIS  MONACHI 


74S 


lari  coepisfent,  jussit  pontifex  ceteros  ad  horam  A  minere  eognoTit,  tanto  soUicttius  insttbat,  nt  tale&' 
egredi.  Dehioe  ad  Accam  presbytenim  conversus, 
qiueque  viderat  ordine  retulit,  tremenda  illum  adjn- 
ratiooe  constringens,  ne  dum  huic  ritc  snperesset, 
cuiquam  homini  visionem  ipsam  ediceret. 

59.  ConTaluit  igilur  episcopns  cunctis  gauden- 
tibus,  coeploqoe  itinere  Brittaniam  venit.  Epistolis 
aotem  quaa^a  Roman»  sedis  antistite  aceeperat  in 
conventu  nobilium  lectb,  Birtualdus  arehiepiscopus 
et  MWredus  quondam  rex,  tonc  autem  abbas,  eis 
libenlissime  favemnt.  Qui  videlicet  JEilredus  acci- 
tum  ad  se  Coenredum,  quem  post  se  regem  fecerat, 
hortatus  est  ut  servum  Domini  ex  animo  semper 
coleret,  eligeret,  foveret  et  contra  omnes  adversa- 
rios  indefessus  ei  propugnator  existeret.  Rex  annnit. 


tnm  aibi  creditum  Domino  suo  fenore  mulliplicato 
reportofet. 

60.  Et  jam  tempns  angelica  reveUUione  proniis- 
sum  instare  praesentit,  cum  eece  gravi  oorporis 
languore  invaditnr,  et  fatigatns  lecto  recipitur.  Ve- 
neranda  fratmm  agmina,  oec  non  et  plebis  cam 
suis  primatibos  pars  maxima  in  nnum  confluit, 
lectum  jacentis  flebiliter  ambit,  fitque  pavor  gran- 
dis,  ne  forte  recedat  ab  illis.  At  ille  se  de  labore 
ad  requiem,  de  miseria  ad  beatitudinem,  de  triatitia 
ad  parennem  Istitiam  migrare  perpendens,  tristia 
corda  circumstantium  quibus  poterat  verbis  conso- 
labator^  dicens  eos  lugere  pro  se  nuilo  modo  debere, 
qnem  non  ludibria,  sed  summe  jucunda  post  mor' 


Alfridus  vero  rex  Nordanhumbrorum,  sicut  regni,  -q  tem  adire  certissimum  possent  habere.  Ipsam  rero 

sic  et  indignationis  fratemae  malens  snccessor  esse, 

quam  jussioni  apostolicae  deposito  rancore  mentis 

assensum  praebere,  ambagibus  quibusdam  objectis 

nitebatur  ostendere,  sibi  penitos  non  esse  possibilo 

quod  praecipiebatur  explere.  Yeram  omnium  secre- 

ta  cordium  scmtans  aapientia  Dei  nequitiam  ejus 

attendit,  attendens  examinavit,  examinans  damna- 

vit,  ac  corpos  illius  acri  doloris  invectione  sic  debiii- 

tavit,  ut  protinus  leclo  reciperetur,  et  omni  pene 

membromm  officio  destitueretur.  Qui  cum  se  mori 

cognosceret,  adhibitis  testibus  promisit,   quod  si 

Deus  vitam    sibi  concederet,   et  jussis  apostolicis 

vellet  obedire,  et  Wilfrido  omni  tempore  inclinatus 

existere.  Sed  ipse  quidera  sine  retractatione  a  vila 

recessit,  et  iBdulfus  quidam  ei  in  regnum  successit, 

praedecessorem  suum  cradelitate  et  cordis  obstina- 

tione  prsecedens.   Nam  sanctus  Wilfridus  ad  ejos 

curiam  de  Ripis  veniens  per  nuntios  an  paci  acquie- 

scerot  inquisivit.  Quibus  ipse  pro  antiqua  et  insita 

sibi  nequitia  dure  respondens  :  «  Per  meam,  inquit, 

salutem  joro,  quia  nisi  infra  spalia  sex  dierum  meo 

regno  decesserit,  quoscunque  de  suis  inveniro  po- 

tero,  vita  privabo.  >»  Hsec  propter,  facta  conjuratione 

contra  eum,   regno  quod  doobus  mensibus  tenuil 

depulsus  est.  Post  quem  regnante  Osredo  filio  Alfri- 

di,  cum  synodus  esset  coacta  juxta  iluvium  Nid,  post 

aliquantum  ulriusque    partis  conilictura,    tand')m 

cnnctis  faveotibus  beatus  Wilfridus  in  sedera  suae 

ecclesiae  receptus  est  (8).  Cujus  familiari  amicitia 

rex  Ofredus  magno  affectu  copulatus,  per  omnea 

iraperii  sui   terras  prsecepit,  quatenus  ncrao  illi  in 

quolibet  negotio  contrairet,  sed  sicut  famulo  Dci  per 

omnia  omnes  obedirent.  Quod  factura  est.  Siquidem 

quatuor  annis  quibus  ipse  Pater  supervixit,  nerao 

qui  sibi  cootradiceret  fuit,  non  quisquam  sua  dict» 

spernere,  non  sinistre  vel  leviter  audebat  inlcrpre-* 

tari.  Oranis  enim  invidia  quaquaversum  tura  amo- 

re,  turo  timoro  jacebat  oppressa.  Ipse  Paler  quod 

aui  ministerii  cura  petebat,  circuraquaque  fideliter 

exsequcns,  quanto  magia  diem  suae  vocationis  im* 


seriem  verboram  quae  in  eoram  oonaoktiooem, 
simol  et  in  sanctae  vit«  propositnm  servandnm 
exhortando  locutus  est,  quis  explieet  ?  Nam  qnanto 
magis  incommutabilitali  verae  consolationis  et 
aeteraae  vitae  appropinquabat,  tanto  plenius  ejns 
dulcedinem  hauriebat,  et  haustam  qnoramqne  assi- 
stentium  auribus  infundebat :  et  ot  ejns  sacra  infn- 
sionis  virtotem  audientium  corda  conciperent,  qns 
verbis  dicebat,  mirabili  signoram  efficacia  in  ipso- 
mm  oculis  aic  esse  comprobabat.  Quae  signonun 
efficacia  eo  magis  viram  comitabatur^  quo  Titae 
hojus  transitoria  fragiiitate  decedens,  summae  Yeii- 
tati  flelemaliter  copnlabatur.  Unde  fateor  dicere 
meum  non  esse,  quot  infirmi  per  eum  infinnnm 
sint  ab  orani  infirraitate  sanati,  quot  dsemoniaci 
liberati,  quot  paralytici  aolidati,  quot  caeci  iilumi* 
nati,  qnot  surdi  mutique  curati,  quot  aliis  calamita- 
tibus  afQicti,  operante  Deo,  per  eum  magnifice  re- 
creati.  His  aliisque  de  causis  maxima  hominom 
muliitudo  de  longinquo  properabat,  eique  se  ac  saos 
proximos  pio  studio  commendabat  :  quos  ipse 
sancto  mentis  affeclu  Deo  comraendans  hortabatur 
Dei  mandata  aincera  charitate  amplecli,  eisque  per 
omnia  debitam  obedientiam  cum  reverentia  exhi- 
bere. 

61 .  Instabat  igitor  tempus  et  hoia,  quae  a  noilo 
mortalium  polest  praeteriri,  totaque  infinnitas 
quae  farouli  Dei  corpus  preroebat,  vitalia  subit.  A^- 
mina  diversi  ordiois  astant,  et  vuta  laudts  Deo  pro 
illius  obitus  exspeclatione  persolvunt :  ac  licet  ob 
^  desolationem  sui  nequaquam  lugere  non  possenl, 
spe  taraen  maxima  consolantur,  quia  se  spirituali 
ejus  prsesentia  nunquam  deslituendos  fore  oonfi- 
dunt.  Ipse  vero  Pater  circumstantiumfilioram  nimia 
charitate  tenuiter  respirans,  defessum  capot  pauli- 
spier  erexit,  atque  in  his  verbis  eos  alloqui  coepic : 
«  Gratia  divini  amoris  ut  in  vobis  jugiter  maneat, 
fratres  dulcissimi,  tota  virtute  operam  date.  Qaam 
gratiam  ut  feliciter  mereamini  perpetualiter  obii- 
nere,  fratemi  amoria  officia  atudiose  invicem  exer- 


(8)  Adoitente  potissimum  Elfleda  sororo  Alfridii     prinipe 
abbatissa  Streaneshalensi  post  Hildam  ;  conspirante     cano. 
etiam   viro   illustri   fierfrido,    apud   Willelmum, 


aecundo  a  rege,  ex   Monastieo    AtkgU^ 


•749 


TITA  S.  WILFRIDf.  750 

Nil  quod  tos  ab  istiasmodi  officiosa  A  irradiavit,  omnemque  noctis  et  fenebrarum  horro- 


cere  stadete 

cbaritate  seducat  atteodatis,  ne  ab  ea  qaa;  in 
Christo  est  sinceritate  cadatis.  Maligni  insidiatorig 
qnos  fidelibus  tendit  laqueos  nostis,  quserentis  eo- 
rum  animas  deeeptoriis  captare  figmentis.  Quse 
figmenta,  sicut  a  me  sspe  audbtis,  omni  sollicitu- 
dine  cavete,  et  proat  me  facere  vidistis,  a  yobis 
procul  abjicite.  Heec  facite,  et  Deus  pacis  erit  vo- 
piscum.  Et  nunc,  fratres  mel  dileclissimi,  nolite 
inoras  inferre  migranti.  Yosjequidem,  vos  jam  olim 
me  ad  vitam  euntem  revocastis ;  sed  modo  parcite, 
quseso.  Juvat  enim  me  deposito  camis  onere  Agnum 
Dei  sequi.  Ultra  vobis  in  bac  came  non  apparebo» 
donec  Christus  resuscitet  me  vobiscum  in  fine  sae- 
culi  hujus.  0  viscera  mea,  valete.  Urgeor,  o  jam 


rem  sua  praesenlia  eflfugavit.  Quod  videntes  magni- 
fice  sunt  exhilarati,  fixum  animo  prse  se  habentes, 
non  multam  de  corporali  Patris  absenlia  esse  dolen- 
dum,  cum  de  spirituali  ejus  praesentia  quam  aperta 
lucis  ostensione  sibi  adesse  didicerant,  multo 
maxime  scirent  esse  gaudenlura.  Ejc  hoc  itaque 
vehemens  omnium  circa  beatissimum  Patrem  Wil- 
fridum  veneratio  crevit,  id  quoque  cerlum  oranino 
tenentes,  quod  sicut  ipse  sanctissimus  pontifex  in 
hac  transitoria  vita  teraporaliter  degens  omnibus 
erat  mitis  et  affabilis,  sic  et  nunc  in  illa  perenni 
vita  cum  Christo  aelernaliter  vivens,  omnibus  dili- 
gentibusse  piussit  et  ezorabilis. 
64.  Magnitudo  itaque  signorum  [quae  ad  corpus 
defungar,  et,  o  fratres,  vigilate  ne  vos  somnus  per-  p  ejus  Dominus  de  die  in  diem  operabatur,  merita 


petuoe  mortis  involvat.  •  Hsec  ait,  et  durae  quieti 
roembra  prostravit.  Fratribus  antem  psalterium  ex 
ordine  decantantibus,  et  jam  usque  ad  versum  psalmi 
centesimi  tertii  pervenientibus  :  Emitie  spiritum 
tuum  et  creabuntur  {Psal.  cin,  30),  spiritum  suum 
in  manus  Creatoris  feliciter  emisit,  et  sic  Agni  Dei 
convivium  perpetuo  recreandus  adivit.  Transiit  au- 
em  (9)  anno  Incarnationis  Dominicae  709,  qui  est 
annus  vitse  ejus  75,  episcopatus  vero  45.  Sepultus 
sane  est  in  monasterio  suo,  quod  ipsemet  in  Ri- 
pum  a  fundamentis  instituit,  ac  Deo  in  honorem 
beati  Petri  apostolorum  principis  coosecravit.  Ubi 
ut  se  nequaquam  vitam  perdidisse,  sed  in  melius 
mutasse  mortalibus  probet,  quse  in  hac  vita  positus 


ipsius  longe  lateque  declarabat,  et  insigni  fama 
permotos  ad  memoriara  illius  ionumeros  populos 
aggregabat.  Quapropter  locus  ipse  multo  lempore 
summi  honoris  est  habitus,  et  quibusque  infirrai- 
tatibus  pressis  ad  recuperandara  sanitatem  valde 
salubris.  Dominus  quoque  hostiles  incursus  omni 
ex  parle  sedaverat,  quia  devotionem  populi  sui 
quam  ad  venerationem  famuli  sui  habebat,  pertur- 
batum  iri  nolebal.  Ubi  vero  pro  assiduitale  con- 
fluentis  turbae  quidam  vicini  tatdio  affici,  ac  idcirco 
a  loci  visitatione  paulatim  cohibere  ciBperunt,  con- 
tigit  ut  ipsorum  exemplo  alii  a  fervoris  sui  devo- 
tione  deficerent,  nec  locura  ipsum  aroplius  more 
solito  visitarent.  Sicque  faclum  est  ut  qui  primi  ad 


fecerat,  huic  vitae  subtractus  miracula,   cum  res  ^  studium  piae  actionis  alios  studio  suo  accenderant, 

AVimt       fV>4»Afl*A  *tn«i    AAcenl  ^   *\#\«4mi>^ii*vt    aivA    AlAei«liA    n    niAlAlSa     m.mm..a     ^..^.^_1 : 


exigity  facere  non  cessat 

62.  Yestes  illius,  prout  ante  mortem  disposuerat, 
distributae  sunt.  Unde  interulam  ejus  sanctissimi 
corporis  sudore  madenlem  cuidam  religiosae  abba- 
tissae  mini^ter  deferendam  accepit.  Quam  mulier 
quaedam  paralysi  dissoluta,  ut  tangere  mereretur, 
obnixe  rogavit.  Sed  haec  quidem  ipsam  vestem 
tangere  non  meruit,  verum  aquam,  ubi  eadem 
vertis  intincta  fuit,  in  potum  accepit,  illicoque 
sanata  est.  Post  haec  quidem  inimici  hominis  Dei, 
propriae  iniquitatis  igne  succensi»  doraum  in  qua 
ipse  huic  vitae  modum  fecerat,  injecto  igni  succen- 
dere  conati  sunt.  At  virtus  defuncti  viventem  ter- 
ruit  ignem  domum  illaesam  servavit,  hostes  fuga- 
vit,  taliterque  illum  veraciter  vivere  demonstravit. 


postmodum  sua  desidia  a  pielatis  opere  quampluri- 
mos  discedere  cogerent. 

65.  Haec  inter  accidit  ut  hostilis  incursus  ipsam 
provinciam  occuparet,  occupans  inibi  multa  ho- 
minum  millia  nccaret,  ac  omnia  loca  monasterio 
beati  Wilfridi  circumjacentia  ad  instar  solitudinis 
devastaret.  Monasterium  ipsum  pervasum  et  diru- 
tum,  quod  prius  exstiterat  hymnis  et  canticis  glo- 
riosura,  modo  erat  ferarum  et  inimicorum  sordibua 
ignominiosum.  Corpus  interea  ipsius  antistitis  Chri- 
sli  orani  honore  privatum,  inter  ipsas  sordes  primo 
sepulturae  suae  loco  mansit  imraotum.  Sed  omnipo- 
tens  Deus  qui  sua  pietatc  et  juslitia  nequit  privari, 
quorumdam  bene  religiosorum  raentes  in  conside* 
rationem  tantae  rei  excitat,  atque  ad  demutationem 


63.  A  die  vero  depositionis  ejus  jam  anno  trans-  D  Ulius  affectura   effecluraque  ministrat.  Regebat  ea 


curso,  convenit  undecunque  maxima  populi  multi- 
tudo,  utpote  piae  depositionis  illius  memoriae  oxcu- 
bias  celebratura.  Cum  ergo  turba  peraox  sua  Do- 
mino  vota  persolveret,  et  paieraae  consolationis  af- 
fectum  irrecuperabiliter  sese  in  illo  perdidisse  de- 
fleret,  aspiciant,  et  ecce  lux  coelitua  ab  Oriente 
demissa  totum  locum  famali  Dei  miro  splendore 


tempestate  Chrislianilalem  in  Anglia  vir  ponus  e| 
sanctus  Odo  Cantuariensis  Ecclesiae  archiepisco* 
pus,  utpote  totius  Britanniae  primas  :  qui  cum  saa 
soUicitudine  dispositionibus  omnium  Ecclesiaram 
^nvigilabat,  ipsas  Ecclesias,  prout  ratio  poslulabat, 
visitare  solebat.  Qua  soUicitudine  actus,  cum  quo* 
dam  tempore  Eboracensem  provinciam  adissel,  et 


{9)Defunctus  est  in  monasterio  suo  quod  habebat 
in  prouincia  Undalum  sub  repimine  Cudbaldi  abba- 
tiSt  etministeriofratrumperlatusinprimum  suum 
monasterium  quod  dicitur  in-H  Ripum,  positusque 
in  Eccletia  S.  Petrijuxta  altare,  ex  Beda.  Dies  ob- 


itus  vin  Kal,  Maii  ex  dictis,  et  ex  Kalendario  veiusto 
Missalis  Gemeticensis,  a  Roberto  Londoniae  epi- 
scopo  concessi  ante  annos  sexcentos.  Bacula  aboas 
inter  cmteros  corpus  Wilfridi  sindone  involvisse 
fertur  in  monastico  Anglicano. 


751 


EADHERI  CANTUARIENSJS  BIONACHI 


73t 


ea  pro  quibiu  Tenerat  i trenue  peregiiset,  ad  Ri-  A  dizimus)  in  tluri  recoodidit ;  ia  prologo  ipeios  ope- 


pum  peryit,  monasteriom  beati  Wilfridi  eoosi- 
deraturufl.  Aderat,  et  horrida  solitudine  Tisa  la- 
erymis  manat.  Qoo  illis  in  partibot  demorante, 
ii  qoorum  corda  (ot  dixi)  Deos  ad  demutatio- 
nem  cceiestis  thesaori  tetigerat,  rati  se  oppor- 
tonitatem  ad  ezpletionem  sus  roluntatis  accepisse, 
praemissa  supplicationne  ad  Dominom,  quod  diu 
mente  tractaTerant,  opere  implere  satagebant. 
Sicque  factum  est.  Nam,  statuto  dle,  ad  locum 
Teoinnt;  terram  ubi  corpus  beati  Wilfridi  scpol- 
tom  jacebat  aperiunt;  omnia  ossa  reTcrenter 
com  poWere  lcTant  et  ea  Tenerabili  Odoni  Can- 
tuariensi  archiepiscopo  praesentant ;  quatenus  ipse 
ea  Cantnariam  secum  deferret,  et  in  ecclesia  Christi, 


ris,  quod  de  Tita  el  cooTersatione  ejus  scripait,  hseo 
que  diximos  breTi  sententia  promulgaTit. 

66.  Nos  qooqoe  qni  Ofisa  ipsa  de  praefalo  loco  ac- 
cepimis,  nuila  de  his  dubietate  floctoare  permitti- 
mor.  Nam  in  ipso  loco  cum  multis  annis  illibata  serTa- 
rentur,  et  jam  ab  illo  tempore  qoo  illic  primo  locata 
sunt,  centenarius  annorom  numerus  nonnulis  annis 
auperaretur,  aequo  Dei  omnipotentis  oceoltoqoe  jo- 
dieio  ciTitas  Cantuariorom  fere  tota  igne  cremata, 
atqoe  ecclesia  Christi  inibi  conslitota  eodem  est  in- 
cendio  conflagrata.  Ctyus  conflagrationis  auBO  ter- 
tio  jucundae  simul  et  gloriosae  memorie  Lanfrancas, 
Cadomensis  coenobii  abbas,  ipsam  Ecclesiam  regen- 
dam  SQScepit.  Qoi,  postquam  est  in  ipso  patriar- 


cui  praesidebat,  pro  TOto  reconderet.  Monasterio  et-  g  chato  prima  metropolis  Anglorum  nobiliter  osque- 


enim  ipso  quo  condita  fuerant,  secundum  quod  prse- 
dictum  est,  in  solitudinem  miserandam  redacto, 
nullus  inibi  locus  resederat,  in  quo  locari  serTari- 
qoe  tulo  Talerent.  Quocirca  arbitrati  sont,  nosquam 
totios  aut  jostius  ea  senratum  iri  posse  aot  debere, 
quam  in  ecclesia  Cantuariensi,  ea  Tidelicet  causa, 
quod  et  illo  tempore  Cantia  magna  pace  Tigebat,  et 
quia  ipse  bertus  Tir  olim  fraude  quorumdam  supplan- 
tatusy  cum  couTersari  non  posset  in  Ecciesiie  Ebora- 
censi  eidemEcclesiaeCantoariensi  per  sacerdotaleoffi- 
ciom  curam  impenderet.Justum  siquidem  illis  Tisum 
fuit  ut  illic  mortuus  in  pace  quiesceret,  ubiTivens  in 
pace  quicTil.  Prseter  hsec  quoque  affectus  sacri  amoris 
quem  ad  Tenerandum  Odooem  habebant,  maxima 
causa  fuit.  Nam  cum  illum  talia  dona  diligere  noTo- 
rant,  in  hoc  se  ejas  dilectioni  morem  gerere  Tcra- 
citer  intelligebaDt.  Ne  tamen  locus  quem  ipse  bea- 
tus  Wilfridus  dum  in  corpore  degeret,  pne  cieleris 
amarit,  ipsts  reliquiis  pcnitus  priTsretur,  aliquan- 
tula  earum  pars  est  ab  eis  cum  puWere  retenta,  at- 
que  in  loco  cooTenienti  reposita.  Porro  Tenerabilis 
Odo  tanto  munere  locupletalus  Cantuariam  rediit : 
ubi  magna  lotius  ciTitatis  ezsultatione  cusceptus,  et 
in  aulam  Dei  sacra  cum  laude  perductus,  sanctissi- 
mas  beati  Wilfridi  reliquias  quas  adTCzerat,  io  ma- 
jori  altari,  quod  in  honorem  Jesu  Christi  Domini 
nostri  sacratum  erat,  collocavit  (10).  Qua  de  re 
posteritati,  ne  ulla  dubietas  nasceretur,  ipse  Pater 
qui   easdem  reliquias   suscepit,   transtulit,  ac    (ut 


qusque  roboratas,  qoidquid  ipsius  ecclesiae  Tetasti 
operis  lesederat,  noTa  omnia  constructnrus  eTcrtit. 
Com  ergo  praedictum  aitare  sobTerteretur^  reliquiae 
beati  Wilfridi  repertae  ac  lcTatae  sunt,  atque  in  scri- 
nio  collocatae.  Verum,  cum  post  aliquot  annos  fra- 
trum  Tolunlas  in  eo  consentiret,  ut  magis  fixo  loco 
clauderentur,  sepulcrum  eis  in  aquilonari  parte  nl- 
taris  factum  est,  et  in  eo  aunt  quarto  Idus  Octobris 
reTerenter  inclusae. 

67.  Nos  quoque,  his  ita  de  ipso  Palre  qaoqno 
modo  digestis,  jam  tandem  scribendi  ordioem  con- 
cludamus,  et  Deo  ac  Domino  nostro  Jesn  Christo 
gralias  de  omnibus  suis  persolTentes,  Gnem  huic 
oposculo  imponamus.  Verumtamen  id  in  fine  adji- 
,  ciendum  putaTimus,  at  si  quis  haec  legens  Tcl  au- 
'  diens,  indignitatem  et  ingenii  mei  fatuitatem  remota 
pietate  perpenderit,  et  ea  re  iis  quae  de  tanto  Patre 
dicta  sunt  fidera  praebere  contempserit,  noTcrit  quia 
omnia,  quae  de  co  utcnnque  descrip^mus,  auctori- 
tate  Teoerabilium  Tirorum,  Odonis  Tidelicet  archi- 
episcopi  et  Bedae  presbyteri,  roborata  probamus, 
nil  in  eis  ez  nostra  parte  ponentes,  nisi  quod  pro- 
priis  oculis  intuiti  sumus.  lllud  taroen  quod  dizi  de 
damnatione  regis  Egfridi  (11),  fateor  nasquam  legi : 
sed  tot  talesque  Tiri  ita  se  haboisse  confirmant,  ut 
eis  nolle  credere  magnae  impudentiae  esse  credide- 
rim.  Sit  itaque  laus  et  gratiarum  actio  omnipotenti 
Deo  Patri  et  Fiiio  et  Spiritui  sancto  per  omnia  sae- 
cula  saecttlorum.  Amen. 


(10)  Lege  hac  ne  re  Eadraeri  frangmentum  apud  D  (11)  Et  tamenBeda  ven&rabilem  ae  piitsimwn  re- 
GerTasium  monachum  in  libro  De  combustione  et  gem  Egfridura  vocat  initio  libri  primi  de  historia 
reparatione  ecclesiae  Dorobemensis.  nionasterii  aui. 


753 


VITA  B.  BREGWINI. 


754 


VITA  B.  BREGWINI 

ARCHIEPISCOPI  CANTDARIENSIS 

AUCTORE  EADMERO  MONACHO 

(Warthon,  Anglia  tacra^  II,  184.) 


Exordiuin  proposili  mei  atqueprocuraum,  quo  de  A 
beato  Bregwino  pontifice  Cantuarioram  scril)ere  a 
quibusdam  familiaribus  meis  rogatus  instilui,  gra- 
ti«  commendo  Spiritus  sancti,  orans  ut  su»  largita- 
tis  abundantia  quffi  sunt  dicenda  revelet,  et  ad  ea 
promenda  cor  meum  et  linguam  juxta  placitum  suse 
Toluntatis  cleroenler  aperiat.  Fuit  autem  ipse  bea- 
tus  in  matris  utero  a  Deo  electus,  eamdem  electio- 
nem  ante  omnia  ssecula  in  dispositione  prsedestina- 
tionis  Dti  feliciter  nactus.  Parentes  ejus  ex  gente 
Saxonum,  nobili,  ut  fertur,  prosapia  orti,  boc  me- 
ruerunt  ut  lalem  eis  filium  Creator  omnium  daret ; 
quem  probitate  morum,  quem  peritia  disciplin»  coe- 
lestium  dogmatum  et  summum  in  ecclesiasticis  di- 
gnitalibus  gradum  et  perennis  glori»  regnum  digne 
debere  adipisci  comprobator.  Haec  inter  opera  Dei  g 
regnabat  in  Cantia  vir  strenuus  et  nobilis  Wihtre* 
dus  nomine,  sacratissima  in  Deum  religione  imbu- 
tus,  servos  Dei  in  Deo  et  Deum  in  servis  suis  prae 
se  roagni  semper  babens.  Suo  tempore  pater  prae- 
dicand»  memorise  fiirhtualdus  in  patriarcbatum 
primse  roetropolis  AnglorumbcatoTlieodorosucces- 
serat,  et  euro  digne  Deo  in  omnibus  administrabat. 
Hujus  inslinctu  et  exhortatione  (12)  praefalus  rex  in 
gcnerali  concilio  eunctas  regni  sui  ecclesias  ab 
omni  dominatione  et  exactione  regum  sivecujusli- 
bet  terren»  poteslatis  liberasin  perpctuum  esse 
constiluit. 

His  diebus  |ille|  de  quo  scribere  proposuimus  in 
Saxonia  natus  est,  et  a  parentibus  Bregwinus  co- 
gnominatus,  sacro  debinc  fonte  in  Cbristiana  fide 
regeneratus;  et  infantiles  annos  egressus  coepit 
puer  bonae  indolis  essc,  modeslia  morum  sanctse 
spei  liduciam  suis  de  se  exhibere.  Hinc  litteris  tra- 
ditur,  et  in  schola  Doroinica  enutrilur.  Augentur  in 
eo  de  die  in  diem  studia  sacri  profectus ;  et  fit  pro 
tenore  suas  setatia  in  litterali  scientia  non  multo 
post  temporis  intervallo  perfectus.  Florebant  etiam 
adhuc  quoque  per  Angliam  exercilia  ac  studia  lilte- 
rarum,  quae  ex  beati  Theodori  pontiticis  Cantuario- 
rum  ejusque  discipulorum  traditione  totam  terraro 
magnifice  irrigabant.  Religio  nihiloroinus  Cbristia- 
na,  quam  ex  praedicatione  gloriosi  ac  Deo  digni  Pa. 
tris  Augustini  Canlia  suscepeial,   quammaxime  in 


ea  vigebat ;  utpote  sanctissimis  ac  strenuissimis  suc- 
cessoribus  ejus,  quos  Roma  direxerat  quique  illi 
in  patriarcbatum  Cantuariensem  usque  ad  praelatum 
Birhtualdum  successerant,  ne  in  aliquo  vacillaret 
vigilanti  sollicitudine  insistentibus.  Siquidem  ab 
ingressu  Patris  Augustini  in  Angliam  eo  usque  in- 
aaln  ipsa  non  tantum  patuit  barbarorum  irruptioni, 
quantum  eam  postmodum  patuisse  accepimus,  et 
quidem  juste.  Noviter  enim  susceptum  Ghristianita- 
tis  jugum  majori  diligentia  a  multis  portabatur,  et 
ea  de  re  Dominus  Christus  sibi  adhsrentes  propen- 
siori  clementia  tuebatur.  Undebonus  odor  et  in  ex* 
teras  regionea  emanana  plures  nativo  solo  relicto 
in  Angliam  egit.  Inter  quos  Bregwinus  Jesu  Chrisli 
gratias  fultus  eo  veniens,  roox  statione  potitus  cun- 
ctis  charus  est  el  civis  patriae  factus. 

Deinde  livort  carens,  docet  alios  qua  sciebat, 
discit  ab  aliis  quae  ignorabat.  Igitur,  sicot  aelate  et 
scientia,  ita  inspirante  Dei  providentia,  sic  in  sanctis 
moribus  proficiebat  et  ccelesti  sapienlia.  Quia  ergo 
acriptum  legerat :  QuL  addiiscientiam,  addHeilabO" 
rem  (Eerle.  i,  18),  eo  roagis  videbat  sibi  in  hac  vita 
ladorandum,  ne  inter  innumeros  diaboli  laqueos 
gradiens  illis  aliquatenus  ab  aetema  vita  impedire- 
tur,  quo  majori  scientia  praeditus  intelligebat  quo 
graderetur,  si  nuUis  eorum  impedementis  irretitus 
in  via  rectitudinis  detineretur.  Usus  itaque  salubri 
conailio,  sprcvit  mundum  et  oblectamenta  mundi 
orania,  sequi  cupiens  eorum  exempla,  qui  secuti 
Dominum  reliquerunt  se  et  omnia  sua.  Ilaque  sae- 
cularem  vitam  vita  monachali  commutans,  habitu 
saecuiari  abjecto,  monachorum  sese  coUegio  nihil 
habentium  sociavit.  Factus  ergo  monachus  ejus 
exterior  homo,  cuncla  quae  veri  monachi  sunl,  vir- 
futum  scilicet  oroamenta,  amplexus  est  interior 
bomo.  Et  baec  singula  in  sua  adolescentia  sibi  asci- 
vil,  sciena  sejuxta  Tocem  divini  elogii  etiaro  com 
senesceret,  ab  eis  non  recessurum .  Nec  fccit.  Igitur 
coelesle  propositum,  quod  exdono  gratiaeDei  susce- 
perat«  in  servitio  Domini  perseverans  eidem  gratiae 
conservandum  jugiter  commendabat. 

Illis  diebus  antistes  Birhtualdus  vitae  praesenti 
sublatus,  vitae  perenni  illatus  est.  Locum  autem 
quem  mundo  discedens  vacuum   reliqoit,  eodem  ' 


(12)  Factum  id  anno  694  in  consilio  Becanceldae,  cujus  Acta  exstant  in  eoncil.  Angl.  tom.  I,  pag»  189. . 


755 


EADMERI  GANTUARIENSIS  MONACHI 


736 


anno  Tatwinus  quidam  presbyterii  grada  sublimis,  A  Proponilur  itaque  viri  a  pueritia  Deo  digna'  conyer- 


vir  eximiaB  religionis  el,  quod  praBcipuura  est,  mona- 
chi  professione  et  habitu  insignis,  ex  totius  Eccle- 
sise  sacratissima  electione  archiepiscopus  factus 
supplevit.  Hic  est  ille  Tatwinus,  quera  vcnerabilis 
Beda  in  Historia  sua,  id  est,  gentis  Anglorum  quam 
edidit,  ultimum  pontificem  Cantuariorum  ponit; 
suoque  terapore  tam  ipsi  historis  quam  saae  vitae 
roodum  posuit.  Sane  praefatus  Christianissimus  rex 
Wihtredus  ante  hasc  nonnullis  annis  diem  supremum 
sortitus,  Eadberto  habenas  regni  reliquit.  Cujus 
regni  anno  undecimo  Tat^vinus  (13)  archiepiscopus 
beato  fine  quievit,  quarto  videlicet  aano  quo  archi- 
episcopatum  totius  Angliae  guberaandum  sasceperat. 
Quem  Nothelmus  subseculus,  quinque  annis  Christi 
Ecclesiam  nobiliter  rexit.  Ilaque  post  baec,  anno  g 
scilicet  Incamationis  Doroinicae  septingentesimo 
quadragesimo  secundo,  electus  est  Guthbertus  (14) 
in  sedem  pontificum  pnenominatorum,  homo  ex 
illustri  prosapia  gentis  Anglorum  clara  progenie 
ortus,  et  ipse  totus  ex  virtutibus  factus.  Is  inter 
alia  bona,  quibus  totum  vilae  susb  tempus  coram 
Deo  et  hominibus  clarificabat,  fecit  ecclesiam  in 
orientali  parte  majoris  ecclesias  eidem  pene  conti- 
guam  ;  eamque  in  honorem  beati  Joannis  Baptistae 
solemniter  dedicavit.  Uanc  ecclesiam  eo  respectu 
fabricavit,  ut  baptisteria  et  examinationes  judicio- 
rum  pro  diversis  causis  constitutorum,  quse  ad 
correctionemsceleraloruminecclesiaDei  fieri  solent, 
inibi  celebrarentur,  et  archiepiscoporum  corpora  in 
ea  sepelirenlur,  sublata  de  medio  antiqua  consue-  p 
tudine,  qua  eatenus  tumulari  solebant  extra  civita- 
tem  in  ecclesia  beatorum  apostolorum  Petri  et 
Pauli,  ubi  posita  suntcorpora  omnium  antecessorum 
suorum.  Hic  decurso  vitae  praesentis  articulo  appo- 
aitus  est  ad  patres  suos  quinto  decimo  praesulatus 
sui  anno,  et  in  praefata  ecclesia  beati  Joannis  de- 
center  sepultus. 

Quaerebatur  ergo  summo  studio  ab  Ecclesia  Dei, 
qui  non  inferior  vita  ac  sanctitate  morum  posset 
inlocum  defuncti  subrogari.  Tenebat  ea  tempestate 
jus  regni  in  Cantia  ^thelberthns  supra  memorati 
regis  Wigthredi  [fiiius],  Eadberto  qui  ei  successerat 
jam  olim  defuncto.  Qui  iEthelberthus  beatum 
Bregwinum  ex  sublimitate  sancti  prepositi  morumqae 
illius  gravitale  notissimum  habens,  contulit  cnm 
iis  quos   in  electione  pastoris  universorum   tenor  D  praecipiebat,  placido  effectu  prosequebantur.  Ut  fides 


satio,  mansuetudo  ad  omnes,  humilitas  in  omnibos, 
vitae  gravitas,  et  in  his  singulis  et  simul  in  omnibus 
continua  cum  discrelione  fortitudo.  Refertur  in 
populum  ;  consentiunt  omnes  in  unum,  talcm  vide- 
licet  Doraini  servum  dignissimum  forc  tantae  Ec- 
clesiae  sacerdotem.  Quid  plura?  Rapitur,  et  licet 
multum  obnitens,  grandaevitatemquoquesoamqui- 
bus  poterat  conatibus  objiciens,  patriarchatu  Can- 
tuariensi  iuvestitur.  Deus  in  promotione  ipsius  sub- 
limi  (otius  cleri  confluentis  voce  corporis  ac  jubilo 
cordis  collaudatur.  Dein  Gantuariae  ui  Kalendas  Oc- 
tobris,  summo  cum  honore(15)  sacratus,  catbedram 
pontificalem  ad  regendam  Ecclesiam  Det  exsultanti- 
bus  cunctis  ascendit. 

Speculum  igitnr  omnibus  a  Deo  constitatuSy  ita 
in  sanctis  operibus  clarus  effulsit,  ut  qui  lucis  semi* 
tam  volebant  incedere,  in  ejus  vita  qua  graderen- 
tur  satis  possent  aperte  videre.  Si  de  miraculonim 
exhibitione,  quae  sanctitatem  demonstrare  magis 
solent  quam  generare,  quis  inquirit,  dico  quod  sen- 
tio.  Bquidem  utrum  aliquod  hujusmodi  fecerit  necne, 
ad  nolitiam  meam  fateor  non  huc  usque  pervenisse. 
Quod  si  fecerit,  eat  aut  scriptorum  inopia  aut  ve- 
tustas  vel  certe  casuum  diversorum  aliquis  eventus 
a  nostra  scientia  tulit.  Illa  tamen,  quae  post  obitam 
ejus  certa  relatione  cognovimus  facta  ad  sacram 
corpus  ejus,  luce  clarius  innuunt  quid  in  corpore 
dcgens  facere  posset,  si  eum  ralio  aut  necessitas  ad 
talia  exercenda  perduxisset.  Sed  illa  tempora  fide 
Christi  quaque  fundata  non  egebant  signis  mira- 
culorum  ;  quae,  ut  beatus  Gregorius  ait,  infideliam 
sunt  potius  quam  fidelium.  Et  vane  miraculum  foris 
ostenderelur,  si  deesset  quod  intus  operaretm*.  Ac 
utmihi  quidem  ratio  suadet,  ratum  esse  videtur 
roajus  esse  auctorem  omnium  miraculorum  per 
munditiam  carnis  et  spiritus  in  se  quemque  continue 
habere,  quam  miracula,  quae  e(  reprobis  Yeritas 
dicit  esse  communia  pro  libitu  hominum  et  admira- 
tione  exhibere.  Pax  quoque  diebus  sui  pontificatos 
in  toto  regno  vigebat,  nec  incursus  bostiles  aliquis 
meluebat.  Donec  ergo  in  Dei  pace  quaeque  consiste- 
bant.  Deus  pacis  in  omnibus  et  per  omnia  omnibas 
erat.  Beatus  et  felix  Pater  in  istis  cum  in  populo 
verbum  vilae  praedicaret,  mansneto  animo  ac  modesto 
audiebatur ;  et  quae    fueri  in   exhortationibus  suis 


praecipue  respiciebat,  suadens  ut  in  commune  viri 
industriam,  sanctae  conversationis  normam,  coepti 
propositi  perseverantiam  considerantes,  proposita 
voluntate  Dei  ecclesiasticam  electionem  infeo  confir- 
marent,  si  in  regimine  omniam  Ecdesiarum  totius 
Brittaniae  eum  idoneumconcordi  assensa  jadicarent. 

(13)  Tatwinus  thronum  ascendit  anno  731  me- 
dio  ;  excessit  post  raedium  anuum  734.  Wightredus 
obii  anno  725,  juxta  chronologiam  Saxonicam.  Tat- 
winus  igitur  anno  decimo  Badberti  Yitam  finivit. 

(14)  De  Cuthberti  successione  vide  disserta- 
tionem  de  vera  successione  archiepiscopi  Cantua- 
rienas.- 


vera  aut  succresceret,  aut  vacillans  robur  staturave 
reciperet,  sola  vox  Patris  vallata  incremento  quod 
tribuit  Dominus  sufiiciebat,  nec  ad  eam  probandam 
miraculum  aliquod  quis  exigebat.  Sed  haec  bona 
non  multo  tempore  permansenint.  Sublato  namque 
in  brevi  de  hac  vita   beato  viro,  cujus   meritis    ea 

(15)  Eodem  die  anni  759,  Begwinum  conseera- 
tura  esse  fidera  facil  chronolo^ia  Saxonica  ;  et  an- 
num  quidenl  recte  positum  opmior.  Dies  autem  isto 
anno  m  Dominicam  non  incidit.  lUa  igitur  aeiate 
non  solum  Dominicis,  sed  etiam  in  sanctorum  festis 
consecrationes  celebratae  fuisse  videntur. 


757 


VITA  B.  BREGWINI. 


ns 


prorenerunt,  eyolutis  pauculis  annis  et  ipsa  sublata  A  vel  quanta  damna  locus  ipse  perpessns    sit,  nuHus 


sunt. 

Tribus  siquidem  annis  vixit  in  ponlificalu,  Deo 
pcr  omnia  plenus,  el  universis  virtutibus  indeficienti 
constantia  praeditus.  Auno  autem  palriarchatus  ejus 
secundo  iEthelberthus  (16)  rex,  filius,  ut  dixiraus, 
strenuissimi  regis  Wihtrcdi,  diem  ultimum  clausit. 
Anno  Tero  post  huno  fuit  Talidissima  hiems,  nimia 
fri^oris  acerbitate  cuncta  constringens,  animalia 
diTersi  generis  et  nivium  densitate  et  immani  brumae 
asperitate  exstinguens.  Yerum  cum,  juxta  verba 
veri  Salomonis  in  Cantico  canticorum  loquentis, 
hiems  transisset,  imber  abisset  et  recessisset  {Cant, 
II,  11),  flores  Dominici  apparuerunt.  Unde  et  Tinea 
Domini  Sabaoth  suavissimi  odoris  florem   cmittens^ 


hominum  edicere  polest.  Ut  tamen  quaedam  inde 
tangamus,  quidquid  in  auro,  in  argento,  in  diversis 
aliarum  spccierum  ornamenlis,  in  divinis  ac  saecula- 
ribus  libris  pretiosius  habebat,  fcre  totum  vorans 
lingua  ignis  absorbuit.  De  his  tamen  quia  fuerunt 
recuperabilia,  minus  est  fortassedolendum.  Atdolor 
immanis  et  nulio  fine  claudendus  hucusque  eamdem 
ecclesiam  premit,  cum  priWIegia  Romanorum  pon- 
tificum,  privilegia  regum  et  principum  regni  ipsi 
ecclesiae  studiose  aigillata  et  collata,  quibus  se  et 
sua  perenni  jure  munire  deberet  atque  tueri,  ex 
integro  redacta  in  nihilum  deperierunt.  Siqua  au- 
tem  sunt  ex  illis  recuperata,  diversis  in  locis,  ubi 
contra  scripta   fuerunt,    reperta  sunt  et  accepta; 


advocem  turturis  acsponsidicentis:  Surgey  propera,  g  buUis  atque  sigillis,  quaealia  fieri  nequibant,  cum 


amica  mea,venide  LibanOy  veni^corovaberls{Cani. 
IV,  8),  nnima  felicissimi  Patris  dulcis  amica  summi 
Patris  surrexit,  hoc  est  coronanda  ab  sponso  suo 
Jesu  Christo ;  sseculum  corpusque  reliquit,  ac  ange- 
lorum  adminiculo  fulta,  ubi  ipsum  Deum  deorum  in 
Sion  a^ternaliter  ccrneret,  gaudeus  hilarisque  con- 
scendit.  Sepultus  sane  est  in  praefata  ecclesia  beati 
Baptislae  Joannis  prope  corpus  reverendi  pontificis 
Culhberti  ipsius  ecclesiae,  ut  diximus,  fundatoris  ac 
sui  dignissimi  prsedecessoris.  Post  hunc  assumptus 
est  in  pontificatum  relictae  Ecclesiae  Jambertus  Paler 
et  abbas  vicinae  ac  praenominatae  abbatia  glorioso- 
rum  apostolorum  Petri  ct  Pauli. 
Hinc   evolutis    pauculis    annis  Dani  gens   effera 


ecclesia  in  qua  servabantur  igne  consumptis.  Ex 
quo  robur  et  fortitudo  hostibus  ejususque  in  praesens 
contra  aequum  increvit,  et  multa  mala,  oppresiones 
et  scandala  insurgentium  filiorum  supereamaudacia 
struxit.  Sed  haec  notissima  omnibas  vane  quasi 
aliorum  notitiae  scribendo  significamus.  Quapropter 
istis  omissis  dicamus,  qnod  post  istud  gemendum 
incendium  corpora  pontificum  supra  memoratorum 
suis  loculis  immota  quiescebant,  donec  ille  virorum 
strenuissimus  et  cum  omni  honore  nominandus 
Lanfrancus  videlicet  Cadomensis  ccenobii  abbas 
archiepiscopatu  Canturiensi  functus  est.  Is  quippe 
omnia  quae  combusti  monasterii  reperit  Tel  aedificia 
Tel  a^dificiorum  detrita  monumenta  terraecoaequans, 


perdiscenles  Angliam  in  omni  penegenerehominum  /^,  et  qusesub  terra  erant  fundamenta  effodiens,  cuncta 


a  pristino  statu  exorbitare,  el  diTitiis  ac  voluptatibus 
magis  solito  operam  dare,  coeperunt  quasi  pcdetcn- 
lim  probare,  tribus  naTibus  illuc  primo  directis, 
quam  efficere  possent  si  plures  mitterent,  plures 
venirent.  Quas  cum  prospere  in  nonnullis  egisse 
audirent,  animati  sunt,  et  classe  parala  Angliam 
non  semel  aut  bis,  scd  saepenumero  Tcniendi  usum 
acceperunt.  Quodam  itaque  tempore,  etc.  Sequuntur 
miracula  plura,  quot*umEpitomen  abbreviatis  Ead- 
meri  verbit  dedit  VitaBregwini  Osbernomaleascrip' 
ta  supra.  Plura  feruntur  in  hunc  modum  de  beato 
viro,  quae  omnia  scribcre  nimii  ponderis  esset. 
ad  alia  ergo  tendentes,  hunc  istis  ponimus  modum . 
Transierunt  plures  anni,  et  corpus  ejus  sub  Teno- 
ratione   multorum   loco  mansit  immotum.  NunnuIIi 


noTa  exstruxit,  et  praefatos  antistites  IcTari  ac  ia 
tuto  locari  constituit,  donec  ea  quam  coeperat 
ecclesia  facta  esset,  in  qua  decenter  poni  valerent. 
Et  ita  factum  est.  Post  aliquot  annos  in  ecclesiam 
jnm  fundatam  illati  sunt,  et  in  aquilonati  partesuper 
voltum  singuli  sub  singulis  ligneis  locellis,  ubi 
quotidie  mysterium  sacrificii  salutaris  celebratur, 
positisunt.  His  ita  dispositis,  fortedie  quadam  unus 
ex  fratribus  ecclesiae  in  scamno  sedens  coram  se- 
pulcro  beaii  Bregwini,  etc.  Sequuntur  miracuia 
bina,  de  quibus  videsis  Epitomen  Osbemo  falsoin^ 
scriptam  supra.  Et  quidem,  ut  multi  affirmant, 
hunc  inler  se  morem  Saxones  praestantius  ha- 
bent,  ut  majores  suos  digoius  honorent  et  irre- 
Terentiae  subditorum  non  parcant,  ne  insotescant. 


quoque  successorum    ejus   huic  vitae   decedentes,  ^  Morem  igitur  suae  gentis  et  mundo  exemptus  filiis 


locum  sepulturae  in  ipsa  basilica  accepcrunt.  Post 
haec  multis  malis  quaque  per  Angliam  crebrescenti- 
bus,  contigit  civitatem  Cantuariam  ex  incuria  quo- 
rumdam  sua  minus  caute  curantium  igne  succendi 
et  crescentibus  flammis  in  matrem  ecclesiam  inibi 
consistentem  incendium  ferri.  Qnid  dicam?  Combu- 
sta  est  tota  cum  officinis  monachorum  ibi  degentium 
pene  omnibus,  simul  et  ecclesia  beati  Joannis  Ba- 
ptist8e,ubi,ut  praedictum  est,  archiepiscoporum  reli- 
quiae  jacebant  humats?.  In  qua  conflagralione  quae 


suis  studuit  bonus  pater  exhibere,  ut  eos  moneret 
qua  reverentia  se  debeant  erga  majores  suos  ha- 
bere. 

Inter  hujusmodi  facla  sancttssimi  viri  Tenit  Can- 
tuariam  quidam  monachus  de  terra  Teutonici  im- 
peratoris  Lambertus  nomine,  nolus  reginae  quam 
rex  Henricus  defuncta  prima  conjuge  sua  uxoreiti 
de  Saionia  duxerat.  Hic  Lambertus  per  multum 
temporis  Gantuariae  rogatu  reginae  cum  fratribus 
couTersatns  est,  et   pene   quasi   monachus  loci  ab 


(16)  Ethelbertum  regem  anno  760  obiisse  prodit  chronologia  Saxonica,  quae  et  hiemem  asperrimam  anni 
sequentis  memorat. 


759 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


760 


omnibus  habitus.  Unde  familiaritate  qaoque  poUtus,  A 
coepit  frequenlare  locum  in  quo  pontificum  roliquia 
quiescebant ;  illic  orare  ;  illic  missas  celebrare ;  illic 
familiariter  conyersan.  loterrogabat  hunc  et  illum, 
quis  ille  esset  vel  ille,  quove  nomine  vocarelur  qui 
illo  vel  illo  locuio  claudebatur.  Ubi  autem  de  beato 
Bregwino  audiyit,  succensus  est  desiderio  habendi 
illum  et  -in  terram  suam  transferendi,  recordatus 
forttassis  antiquse  bonitatis  famae  quam  in  patria  sua 
de  illo  didicerat.  Yerum,  dum  impossibile  sibi  yi- 
deret  clam  vel  palam  desiderii  sui  per  se  effectu 
potiri,  suggessit  archiepiscopo  qui  tunc  erat  et  gra- 
viter  morbo  paralysis  premebatur,  nomine  Radulfo, 
ut  ossa  memorati  Patris  sibi  concederet,  asserens 
ei  locum  conslruendi  monasterii  a  primoribus  gen- 
tis  suae  concessum,  quod  sub  patrocinio  Patris  Q 
Bregwini  construere  et  omnimodis  servitio  Dei  ae- 
commodum  ipse  et  sui  proposuerant  ordinare.  Quid 
multa  ?  Acqoiescit  pontifex:  nec  enim  noverat  quo 
de  agebatur ;  et  ideo  facili  assensu  ad  preces  pe- 
(entis  permovebatur.  Res  fertur  in  audientiam  mo- 
nachorum  ;  et  quidam,  ut  concessio  pontificis  per- 
ficeretur,  plenissimelaudant;  quidamecontra  modis 
omnibus  negant.  Post  dies  defungitur,  archiepisco- 
pus.  Itaque  piurea  eorum  qui  eo  vivente  laudaverunt 
fieri  quod  roganti  concesserat  fratri,  versa  vice 
contradicentibus  acquieverunt,  et  uno  animo  pariter 
institerunt  ne  suo  pastore  Ecclesia,  qua  vivens  in 
came  pio  diligebat  afifectu,  destitueretur.  Ne  tameo 
concessio  antistitis  videretur  usquequaque  contemni, 
ex  communi  coosensu  deliberalum  est,  in  quo  et  p 
archiepiscopum  consensisse  nonnuUi  attestati  sunt, 
ut  scilicet  os  unum,  brachium  videlicet  sinistruro, 
sacri  corporis  fratri  conferretur.  Quod  ipse  parum 
estimans,  et  iis  qu»  sibi  promissa  dicebat  frustrari 
non  sustinens,  suspicatus  est  se  per  reginam,  posse 
apud  regem  efficere,  quatenus  ipse  regia  potestate 
rvi  a  monachis  extorqueret  ut  sibi  concederent  quod 
quserebat.  Super  negotio  igitur  reginse  locuturus,  et 
eam  cum  rege  in  parco  Wudestochico  commoran- 
tem  aditurus,  Lundoniam  venil,  ibique  vaiida  infir- 
initate  correptus,  pregredi  altra  nequivit.  Languore 
in  dies  crescente,  ipse  Cantuariam  reportatus  est» 
ubi  parvo  tempore  vivens  defungitur,  et  inter  mor- 
tuos  fratres  sepelitur.  Hinc  nocte  sequenti  astitit  vir 
quidam  statura  mediocris,  persona  insignis,  habitu  ^. 
monachus,  facie  ignotus,  cuidam  fratri  de  congre- 
gatione  per  visum,  homini  bene  religioso  Deumque 
limenti,  dicens  illi  :  Scune  quam  ab  causam  Lam* 
beriusille  Saxo  sic  ifiopina  morte  raptus  sit  ?  Cui 
cum  se  nescire  responderet :  SciaSy  ioquit,  quia  eo 
guod  corpus  Bregwini  de  sua  sede  auferre  sibique 
eonatus  est  vindUare.  Nec  enim  talis  meriti  fuit   in 


oculis  Deiy  ut  tantiponiificis  prassenHa  vel  posses- 
sione  debuerit  jure  potiri. 

De  his  ita  considerans  ergo  provida  sollicitudo 
servorum  Dei,  et  ex  iis  quffifraterillefaceremolilur 
considerando  perpendens  in  futuro  tempore  aliquid 
huic  simile  a  supervenientibus  extemis  hominibus 
posse  moliri,  ne  faciliorem  effectum  sortirentur, 
reliquias  ipsius  Patris  a  praefato  loco  cnm  reliquiis 
beati  Plegemandi  archiepiscopi  in  australem  ecde* 
siae  partem  transtulit,  et  post  altare  beati  Gregorii 
papse  decentissime  tumulavit.  Quidam  autem  ex 
monachis  Willelmus  nomine  ex  consensu  aliorum 
homm  omnium  se  prse  cseteris  medium  fecit,  et  ejus 
industria  ac  provisione  ferme  omnia  quae  in  ipsa 
reliquaram  transpositione  vei  sepulcroram  eompo- 
sitione  impensa  fuerant  procurata  sant.  Is  in  una 
post  hsBC  solemnitate  servitio  ecclesise  toto  conamine 
8esededens,etultravire8  incantando  voeem  edens, 
raptus  est  in  interioribus,  moxque  in  vomita  san- 
guinis  aliisque  gravibus  molestiis  vehementer  affli- 
ctus.  Quid  igitur  ageret,  ignorabat.  Noveram  enim 
jam  in  ipsa  ecclesia  hoc  nonnuUis  et  eadem  causa 
contigisse  ;  quoram  alios  morte  multatos,  alios 
moltis  annis  multo  languore  vexatos,  omni  ambi- 
guitate  semota  sciebat.  Venit  autem  ei  in  mentem 
quid  servitii,  quid  sollicitudinis,  quid  honoris  du- 
perrime  impenderit  duobus  pontificibus  istis  Bre- 
gwino  et  Plegemundo.  Itaque  corde  contrito,  spiritu 
humilitatio,  perfusus  lacrymis  genas,  orat  eos  sibi 
misereri ;  quatenus  impetrata  sibi  a  Christo  Jesu  pri- 
stina  corporis  sanitate  intelligat,  quid  de  illis  Ipsi  et 
aliis  amodo  sit  sentiendum,  quave  fiduciapro  eterna 
sua  salute  eos  appellare  possil  ad  interveniendam. 
Mira  Dei  bonitas,  potentia  mira  I  Mox,  sicnt  ipse  re- 
fert,  se  omni  sensit  languore  curatum  nec  novi  doloris 
aut  incommoditatis  uUam  ulterius  molestiampassuro . 

Hsec  de  beato  Bregwino  minus  sapiens  edidi,  quae 
a  majoribus  et  veredicis  viris  didici.  Et  hi  quidem 
alia  se  expertos  in  se  fuisse  tradunt»  alia  vel  ab  illts 
qui  prsesentes  fuerant  vel  a  praesentibus  acceperaut, 
seque  referant  accepisse,  constanli  allegatione  com« 
memorant.  Ne  ergo  animos  amicorum  meoram  me 
ad  hoc  opus  incitantium  offenderem,  cessi  voluntati 
eoram.  Quod  itaque  scripsi^  eis  scripsi ;  videant 
ipsi.  Si  in  aliquo  bene  processi,  gratias  Deo ;  si 
aliter  in  aliquo,  intentius  orent,  obsecro,  pro  sce- 
lere  meo.  Memoria  transitus  beatissimi  viri  tii 
Kalendas  Septembris  recolitur,  ut  illic  nomen  Do- 
raini  qui  illum  honoravit  expeditius  magnificetur.  Sit 
igitur  ipse  qui  vivit,  domiaalur  elregnat  peromnia, 
benedictus  in  saecula  saeculoram  et  ultra.  Amen. 

Explicit  Yila  beati  Bregwini  Cantaariensis  arcbi- 
episcopi  etconfessoris. 


761 


VITA  S.  OSWALDl. 


76^ 


VITA  S.  OSWALDI 

EPISCOPI  WIGORNIENSIS  ET  ARCHIEPISGOPI  EBORACENSIS 

AUCTORE  EADMERO 

11  Kal.  Martij 


Secundum  propositum   gratiaB   Dei   venerandus  A  frater  erat  patris  ejus,  vir  prsestans  religrione,  dis- 


Eboracencis  antistes  Oswaldus  ante  se^ula  a  Deo 
eleclus,  ingenuitatera  generis  sui,  quo  nobiliter 
editus  in  hnjus  mundi  lucem  processil,  ingenuis 
moribus  iniliatus,  yiam  yitse  praesentis  incessit.^ 
Cujus  quidem  gesta  vario  diversorum  stylo  dige- 
sta  (17),  quo  multipliciora  eo  animis,  ad  multa  divi- 
sis  videntur  ad  legendum  onerosiora.  Unde  iis  qui, 
sicut  veraciter  creditur,  illum  in  hac  vita  prsB  caste- 
ris  sincerius  diligunt,  placuit  tam  prece  quam  prse- 
cepto  me  ad  hoc  commovere,  ut  quae  mullipliciler 
de  eo  scripta  sunt,  compendioso  ac  novo  narrandi 
stylo  eipediam.  Inquo,  fateor,  nonparumezpavesco; 
fatuitate  quippe  ingenioli  mei  penes  meipsum  con- 
sideratai  vereor  ne  petenlibus  satisfacere  in  ipso 


cretione  sublimis,  moribus  gravis,  justitiae  cultor, 
magnus  consilio,  qui  et  in  omni  actione  sua  circum- 
Bpectus,  auctoritate  praeeminebat  :  de  cujus  actibus 
quae  nobis  quidam  antiquiores  pleno  relatu  descri- 
psere,  pauca  tangere  (18)  non  incongruura  rati 
sumus,  ut  inde  probetur  quara  imitabili,  quara 
spectabili  prosapia  puer  Dei  Oswaldus  originera 
duxerit. 

Hic,  ut  fertur,  iEthelstano  victoriossimo  regi 
Anglorura  valde  charus  erat  et  acccptus,  ac  pro 
illius  prsedicabili  sanctitate  rex  idem  illum  secum 
habere  ejusque  consiliis  magnopere  innili  solebat. 
Qui  rez  Deum  diligens,  aequilalis  legibiis  serviens, 
regnum  strenue  gubernabat.  Is  imraenso  paganorum 


opere  nequeam ;  quia  scio  quod  hunc  quem  preecipue  q  exereitui  quodam  tempore  armatus  occurrens,  me- 


amant  Isetissima  ezponi  oralione  desiderant.  Non 
parere  autem  voluntati  illorum  nefas  judico,  cum 
ne  sibi  amicissimis  scilicet  meis  me  nolle  gerere 
morem,  tum  ne,  laesa  conscientia  sua,  rae  erga  ean- 
ctum  Dei  nullum  habere  opinentur  amorem.  His 
angustiis  septus  elegi  potius  rusticano  eloquio  ami- 
corum  meorum  voto  concurrere,  quam  urbano 
ailentio  eos  contemnendo  per  inobedientiae  culpam 
offendere.  Scripturus  itaque  pro  injuncto  officio 
vitam  tanti  viri,  qnse  illi  jugiter  adfuit,  gratiam 
invoco  Spiritus  saocti,  quatenus  ea  quae  per  iilum 
ad  Laudem  sui  nominis  operari  dignatus  est,  illius 
merili  concedere  mihi  dignetur  iaoffensis  Ecclesise 
suae  auribus  qualicunque  verberum  indagine  ezpli- 
care. 

Ezordium  ergo  nativitatis  gloriosus  Oswaldus 
Dobilissima  progenie  natus,  eleganti  forma  eniluit. 
Qui  ubi  infantiles  annos  diligenti  cura  nutritus  ez- 
cessit,  puer  factus  pueriles  ineptias  devitare,  ac  ut 
«etas  illa  advertere  poterat,  ad  sanclitatis  opera 
semetipsum  coepit  informare.  Proposuit  enim  in 
conspectu  cernentis  secreta  pectoris  sui  se  aimfle 
cognationis  suae  nuilatenus  fieri  velle  degenerera  ; 
sed  quos  propinquos  sortius  fuerat  in  genere  carnis, 
hos  sequeretur  passibus  virtutis,  instructus  fide 
cselerisque  coelestibas  armis.  Bonus  siquidem  et 
unosde  prsecipais  Patribua  Anglorum  Odo  nomine 


moratum  Odonera,  cujus  meritis  se  quaramazime 
credebat  hostem  victurum,  in  aciera  duzit.  Et 
coraraisso  praelio  Odo  eniraus  a  pugna  stans  lumina 
ac  raanus  in  coolum  tetendit,  pro  rege  et  suis  Do- 
minum  intentius  orans.  Pugnatum  hinc  inde  atro- 
cissime,  et  dies  ferme  tolus  in  certamine  absumptus. 
Tandem  jara  sole  in  occasura  vergente,  sors  lacry- 
mabilis  accidit ;  juzta  capulum  confractus  est  regius 
ensis.  Quid  faceret  ?  Ut  se  armaret,  nullum  de  suis 
ezarmare  volebat.  Quid  tunc  ?  Hostesquijam  vertere 
terga  cceperunt,  videntes  regem  fracto  ense  factum 
quasi  inermcm,  animati  et  in  pugnam  acrius  reversi 
sunt.  Insonuit  clamor,  Odonem  citius  advol&re  per- 
urgens.  Adest  ;  ut  opem  suam  prece  negotio  ferat, 
p  rez  ipse  hortatur  et  obsecrat.  At  ille  :  Ope  quam 
deiideras,  uti  solummodo  velis^  preesto  est.  Quid 
igitur  agis  ?  Ut  quid  eo  qui  in  latere  tuopendetgladio 
parcis  ?  Cur  eum  ab  interitu  hostium  arces  ?  Quid 
formidas  ?NH  dubitansarripe  illum ;  et  eccemanus 
Domini  erit  tecum .  N^cprius  solis  con tinget  occubi- 
tus.quam  obsistentes  adversarios tuos  fugainvolvat 
aut  interitus.  Dixit,  et  rex  ad  ejus  verba  attonitus, 
illico  versa  dextra  ad  vaginara  eztrazit  gladiura 
fulgidum,  fortem  et  insignera.  In  quo  cunctos 
occursantes  deterrens,  cafdens  seu  prostemens,  ad 
verbura  servi  Dei  juzta  factus  est  et  solis  occubitus 
et  regis  triumphus.  Ipse  Odo,  quoniam  Ecclesise 


(17)  Oswaldi  rea  gestas  stylo  antea  mandaverant 
Blfriciis  et  Folcardus  ;  de  quibus  consule  praefatio- 
nem. 

(18)  Nondum  scilieet  Odonis  Vitam  Eadmerus 


coDScripserat.  Hoc  loco  Vitam  illius  ab  Osbemo 
scriptam  innuere  videtur,  atque  eadem  fusius  postca 
narravit  in  Odonis  Vita,  quas  Osberao  male  inscripta 
supra  collocatur. 


763 


BADMBRI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


764 


Cantnariensi  oflicio  sumroi  pontificis  loco  et  dignitate  A  in  divinis  ac  saecularibus  disciplinis  quosque  sui 


praesidcbal,  jura  Chrislianilalis  per  lotum  regnum 
ut  patrise  pater  prudentissime  administrabat.  In 
quibus  diebus  Edwius,  qui  quartus  a  prsefato  JElhcl- 
stano  regni  Anglorum  sceplra  tenebat,  voluptatum 
amator  magis  quam  Dei,  luxuriae  quam  sobrietatis, 
libidinum  quam  castitatis,  regiam  dignitatem  obsce- 
nis  operibus  dehonestabat,  ac  yiros  virtutum  parvi- 
pendens,  conlra  eequum  exasperabal.  Unde  bealu* 
Dunstanus  tunc  temporis  abbas  Glastoniensis,  eo 
quod  ad  suggestionem  et  imperium  ssepe  fati  Odonis 
ipsum  regem  illicilis  amplexibus  violenter  ubstraxit, 
e  palria  pulsus  est,  et  demum  innumera  per  Angliam 
maia  ab  eodem  rcge  palrata.  Contra  quem  Odo  ar- 
matura   Spiritus   saneti   prsecinctus   exurgere,  ini- 


temporis  sapientcs  praecellere  putabatur,  magisterio 
funelus  studiosus  discit,  el  io  brevi  plurimum  profi- 
cit.  Spiritus  namque  sapientice  el  intelleetus  (Isa. 
XI,  2),  super  co  quiescebat,  inspirans  ei  gratiam 
suam  et  cor  intelligeus  ad  singula  discenda  qnae 
audiebat.  Saecularium  ergo  librorum  scientia  ad 
plenum  imbulus,  divinarum  paginis  litlerarum  se- 
dula  intentione  animum  tradit.  Ex  quibas  sancto 
charitatis  igne  in  Deum  proximumque  succ^nsiis» 
in  contemplum  mundi  totus  erigilur,  el  qualiler 
servitio  Dei  mereretur  omni  modo  ascisci  singolis 
horis  medilalur. 

Inter  haec  Wintoniam  (20)  a  palnio  suo  supra  me- 
morato  scilicct  glorioso  Odone  dirigitur,  qoatenas  ibi 


quitatum  illius  publicus  hostis  effectus  est,  nec  de-  g  degens,   si   quam  forte  in  canonicis  viam  vitae  imi- 


stitit  donec  sopitis  incestibus  regnum  ab  infandse 
mulieris  infamia,  cui  rex  idem  omissa  conjuge  sua 
sapius  commiscebatur,  expurgaret.  Eam  siquidem 
suorum  railitum  manu  vallatus,  a  regali  curia  in 
qua  mansitabttt  vi  abduxil,  abductam  perpeluo  ex- 
siiio  in  Hibernia  condemnavit.  Eral  qoippe  vir  viri- 
bus  purm  aequitalis  per  omnia  fultus,  nec  alicui 
iniquitatis  ministro  favens,  volunlati  Dei  in  cunctis 
obsequi  satagebat.  Quapropter  et  Deus  ei  sua  mise- 
ricordia  semper  aderat,  ac  voluntati  illius  aures  suas 
inclinabat.  Verbi  gratia  parieles  ecclesiae  Christi 
Dorobemensis  suae  videlicet  sedis  in  altiorem  quam 
erat  statum  sublato  tecto  ipse  Pater  construere 
volens,  ac  velle  suum  facto  adimplens,  oravit  Domi- 


tandae  reperiret,  disceret  el  imilarelur.  Quid  am- 
plius  ?  Fit  canonicus  inler  canonicos  ipsos,  si  qaae- 
rilur  qualis  inler  quales,  regularis  inter  irregulares. 
Ipse  etenim  quae  inslitulio  vitae  canonicorum  docet 
et  praecepit  indefessus  exsequebalur  ;  illi  sprela 
inslitulione  ordinis  sibi  juxta  cordium  suorum  desi- 
deria  gradicbanlur.  Unde  admirandus  cunctis  effe- 
ctus  ob  plenitudinem  graliae  Dei,  quae  in  moribua 
ejus  enitebal,  decauus  factus  adolescens  pneponitur 
senibus,  quatenus  canities  scnsus  illius  et  immacu- 
lala  vita  illius  maculatam  senum  vilam  emacularet* 
ac  pueriles  sensus  illorum  studio  disciplinae  coelestia 
evacuaret.  Sed  illi  roagis  antiqua  pravae  senectutis 
ilinera  tenere  volentes,  licet  eum  bonom  bencque 


num  ut  quandiu  ipsa  Dei  domus  integritate  sui  ca-      ageniem  blando  honore  debitoque  favorevenerarcn- 


reret,  pluvia  quae  populum  a  servitio  Dei  arceret 
intra  ambilum  illius  nondescenderet.  Quod  et  factum 
est.  Videres  etenim  totam  civitatem  saepe  grandi 
pluvia  circumcingi,  et  ipsum  templum  cjusdem  plu- 
viae  inundatione  nec  contingi.  Item  idem  Pater,  dum 
quadam  vice  sacrum  mysterium  allari  praesens  ad- 
ministraret,  corpus  Doroinicum  inter  manus  ejus 
cruentum  et  sanguinem  distillans  in  calicem  appa- 
ruit.  Ex  quo  intuentium  mentibus  nimio  pavore 
percusssis,  mox  ad  preces  pontificis  in  consuetam 
8ut  formam  restitutum  est.  Feruntur  etaliade  eodem 
viro  miranda  facta,  quae  nos  silenlio  praeterimus,  ne 
putemur  obliti  operis  quod  incoepimus. 

Hujus  igitur   Patris  nepos   puer  Dei   Oswaldus 
existens,  a  parentibus  suis  ejus  doctrinis  imbuendus. 


tur,  tamen  illura  nullo  pacto  se  in  Ulibus  andituros 
afTirmabant.  At  ille  de  laudis  ipsorum  ventositate 
nihil  curans,  gemebat  quolidieet,ut  sibi  ad  salulem 
suam  Deus  consuleret,  precabatur  nocte  &c  die. 
Verum  ubi  perpendit  illos  propter  eum  nequaqaam 
velle  a  veteri  vita  emendari,  seque  pcr  illos,  si  non 
absentaretur,  a  suo  proposito  posse  dcpravari  ; 
sprela  qua  cingebatur  pompa  saeculari,  sprelis  quo- 
que  divitiis  quarum  copia  redundabat,  relictisque 
canonicis  quorum  conversatione  ealenus  usus  fu- 
erat,  redit  ad  ponlificem  patruum  suum,  negolium 
salutis  animae  suae  cum  eo  tractaturus.  Quid  mulla  ? 
Ubi  miserias  vitae  mortalis  cum  pontifice  loquens  pia 
Oonsideralione  deflcvit,  ubi  quam  difficile  sit  horoi- 
ncm  inter  mundi  illecebras  gradientem  ipsis  illecc- 


ejus  exempiis  instituendus  ei  commendatus  est.  Qui  D  bris  non  irretiri,  utrinque  sermo  procedens  appendit . 


ex  conversatione  lanti  viri  sese  felicem  fore  pronun- 
tians,  nec  miraculorum,  quae  nonnunquam  adsunt 
malis,  sed  virtutum  ejus,  sinequibus  memo  fit  bonus, 
imitaior  esse  curabat.  Unde  et  ab  omnibus  dilige- 
batur^  non  solum  quia  tanta  camis  propinquitate 
illi  copulabatur,  sed  etiam  quia  versus  omnes  id 
egerant  merita  ejus  ut  a  cunctis  amaretur.  Traditur 
litteris,  et  cujusdam  viri  Frithegodi  nomine  (19),  qui 

(19)  Monachus  is  Cantuariensis  plurimis  in  lucem 
editis  scriptis  claruit,  maxime  autem  Vita  S.  Wil- 
fredi  metnce  jussa  Odonis  composita. 

(SO)  Wintoniae  in  veteri  monasterio  Oswaldum  ab 


infert  Christi  miles  Oswaldis  sibi  jam  cecidisse  in 
mentem  se  nudum  saecularibus  cunclis  velle  amodo 
Christum  sequi  ct  vere  monachum  fieri.  Exsilit 
gaudio  pontifex  et  audita,  et  erumpentibus  lacrymis 
prae  jubilo  cordis  qua  voce  exprimat  quod  prae  se 
intus  habct  invenire  minime  valet.  0  hinc  inler  eos 
cx  divinis  verbis  vitas  perennis  orta  cooleroplatio ! 
0  in  conteroptum  mundi  n|tta  suadibilis   divinaque 

Odone  eoUocaturo  ac  postmodum  decanum  factum 
Tinmuthensis  refert.  Monasterio  illi  tunc  temporis 
insedenint  canonici  scoulsres. 


765 


TITA  S.  OSWALDl. 


766 


Gollatio !  Quis  ipsam  edisserat  ?  horlalur  deinceps  A 
senex  juvenem  ne  retro  abeal,^ne  posila  super  ara- 
trum  manu  posi  tergum  a  piciat  (Luc.  ix,  62) ;  ne 
taqueos  ssecuti  jam  eyadere  incipientem  suis  laqueis 
inimicus  involvat..  Ad  quae  ilie  :  Ruptis  vinculii 
volupiatum  camaliumjam.inspirantc  Deo,libertati 
donatus  sum ;  et  iterum  me  iraderem  miserrimas  ca- 
pticitati  sub  earumdem  voluptatumvincalis  vincien' 
dum  ?Non  assHmabamme  hoc ordine  Christum sequi 
debere.Amorem  suimihiconcessit  ex  notitia  Scriplu- 
rarumsuarum;  et  nunc  eum  desererem?  Talem 
videicit  tructum  eapiendo  ex  meditaiione  earum  ? 
Imo^  Paiersiplacet^diCy  necdubites  ubivells  perfi- 
ciamquod  proposui;  aui  certe  si  fibi  grave  non  est^ 
ipse  proponam  quod  disposui.  Ait^  dic.  Regulam, 
inquit,  beati  Benedicti  servare  sub  obedientia  volo;  g 
et  idcircoin  Gallia  apud  Floriacum^  ubi  ipsius  Patris 
reltquio!  dicuntur  haberl,  monachus  fieri  meniere- 
volvo.NamJuxta  quod  mihi  mea  mstimatio  dicity 
nusquam  rectius  servandasunt  nec  forte  servantur 
qum  idem  Paterinstituity  quam  in  loco  quem  ipsemet 
sua  corporaliprcesentia  inperpetuum  honorare  non 
desistit.  Aniisies  ad  beec  :  Idem,  inquit,  sentimus; 
idem  sapimus ;  inidem  nostraintentio  tendit.  Mona- 
chus  loci  iilius  sum.Habitum  enim  religionisad  onus 
regiminis,  subquo  gemo^  vocatus  indesuscepi;  et 
propterea  te,  quem  specialius  amo,  monachum  ibi 
fieripotlssimumopto.  Et  quidem  haec  patrise  demu- 
tatio  ea  re  tonc  ita  utriusque  voluntali  complacuit ; 
quoniam  per  id  temporis  religio  monachici  ordinis, 
quae,  cum  propter  barbarorum  frequentes  irruplio-  p 
nes,  tum  propter  quonimdam  maligniantium  turbu- 
lentas  seditiones  dudum  in  Anglia  pene  tota  obsole- 
verat,  necdum  sui  vigoris  statu  reformata  claruerat. 
Miltitur  ego  juvenis  Floriacum,  illic  floribus  ful- 
ciendus  virtutum.  Mittuntur  quoque  cum  litleris 
commendatitiis  dona  quamplurima,  juvenem  et  di- 
cto  et  facto  abbati  ac  fratribus  commendantia. 
Suscipitur,  et  monachus  habitu  factus,  vita  quo- 
que  monachi  in  ipsis  primordiis  est  decoratus.  Qui 
igitur  venerat  ab  aliis  doceri  alios  imitari,  talem  se 
illis  exhibuit,  ut  satis  haberent  in  eo  quo  doccren- 
tur,  quod  imitarentur.  Erat  enim  somno  parcus,  cibo 
sobrius,  in  loquendo  discretus,  in  orationc  assi- 
duus,  in  aliis  autem  virtutibus,  patientia  dico,  hu- 
militate,  benignitate,  mansuetudine,  ceeterisque  hu- 
jusmodi  quam  fortis,  quam  subditus,  quam  benevo-  ^ 
lus,  quam  constans  exslilit,  ex  sincera  charitate, 
qua  supra  humanam  aestimationem  ad  omnes  erat 
diffusus,  conjici  potest,  Apostolo  dicente  :  Charita- 
tem  patientem  csse,  benignam  esse,  non  semulari, 
non  inflari,  non  agere  perperam,  nec  quaereresua, 
nec  irritari,  non  cogitare  malum  (/  Cor.  xiii,  4),  et 
cetera,  qua;  mihi  brevitati  studenti  exsequi  longum 
est.  Hic  idem  Domini  servus  secretum  in  ecclesia 
locum  ab  abbate  acceperat,  in  quo  pro  modo  conver- 

(21)  Integra  ha^e  sectio  codici  ms.  fienedictino  in- 
serto  folio  est  apjposila  manu  recentiore,  quantum 
amanuensis  conjicere  potuit,exarata.  Bxstat  eadem 


sationis  suae  Deo  familiarius  adhaereret.  Ulic  igitur 
oratiooi,  meditationi,  contemplationi  vitae  perennis 
remotus  ab  illorum  inquietudine  operam  dare  solitus 
est ;  magnum  humani  generis  hosti  fomitem  livoria 
elodii  suggerebat.  Ille  quippe  attendens  et  atten- 
dendo  subvertere  inhians  studium  strenuissimijuve- 
nis,  multiplici  eura  versutia  pulsat,  pulsando  terri- 
tat,  lerrando  fatigat,  faligando  prolurbaro  loco 
laborat.  Undequadara  vice  dum  se  in  oratione  pro 
compunctione  cordis  Deo  noclu  mactaret,  adfuit 
ipse  malignus,  el  sonos  horrificos  edens  hominem 
terrori  addicere  moliebatur,  cum  ul  coeplo  desiste- 
ret,  tum  ut  aliis  horis  simile  opus  aut  segnius  aut 
nullatenus  allentarel.  AtOswaldus  fidei  Ghristianae 
scuio  protectus,  non  magis  ad  fremitum  leonis  vol 
sibilum  serpenlis  quam  ad  balatum  ovis  vel  strido- 
rem  soricis  (harum  enim  ct  aliarum  ei  bestiarum 
improbus  ille  voces  ingessit)  exterritus  est,  cuncta 
videlicel  nihili  pendens,  cum  suo  auctore  cuncta 
deridens.  Quod  dsemon  adverlens  disparuit ;  sed  in 
angelum  lucis  evesligio  transfiguratus  viro  apparuit. 
Eum  quippe  jam  lunc  nova  de  se  vicloria  usura 
aestimabat  sibimetipsi  suasurum,  se  scilicet  non 
injuria  ab  angelo  visitandum,  qucm  firma  frelum 
coostantia  mentis  nullis  potuit  inimicus  irretire 
figmentis.  Sed  sua  sibiiniquitas  mentita  esi  (Psal. 
XXVI,  12).  Nam  ad  hoc  monstrum  famulus  Chrisli 
signo  fidei  se  signavit,  sciens  exinde  angelum  lucis 
non  irritandum,  angelum  aulem  tenebrarum  emi- 
nus  effugandum.  Quod  et  factum  e.st.  Jovenem 
namque  hac  crucis  amatura  munitum  statim  dege- 
ner  angelus,  qui  appaniit,  territus  fugit.  Tunc  ille 
psallens  :  Adextris  estjaii,mihi  Dominus,nc  com- 
movear,  Propterhoc  delectatum  est  cor  meumf  et 
exsultavit linguamea ;insupereicaro  mearequies- 
cetinspe{PsaLxY,S,9).  Praeterea  leciioni  divin» 
crebro  intendebat,  et  quae,  docente  Domino,  indc 
didicisset,  hilari  vultu  corde  benigno  rainus  scientes 
edocebat.  Haec  inter  exercilia  ejus,  post  susceptos 
inferioresecclesiasticiordinisgradus,  gradum  susce- 
pil  diaconatus  in  quo  minislrans  Deum  obsequio 
humillimae  devolionis  populum  vero  demulcebat,  eo 
quo  magnifice  praeeminebat  concentu  dulcissim» 
vocis.  Siquidem  inter  ca  quae,  ut  pnefati  sumus,  in 
eo  fulgebant  virlutum  insignia  etiam  in  exteriore 
homine  illius  emicabat  rauUiplex  quaedam  et  soper- 
eminens  gratia.  In  habilu  enim,  quera  oculis  in- 
luentium  praeferebat,  et  decens  et  appetibilis  com- 
posilio  inerat,  non  alicui  porapae,  non  dissolutio- 
ni,  non  oslenlationi,  non  serviens  hypocrisi.  In 
vullu  nihiloroinus  formosilas  ampla,  nec  cujuslibet 
pravae  voluptalis  incentiva,  sed  quae  caeterorum 
vultibus  antestaret  magna  honestatis  praerogavita. 

(21)  Talicus  donorum  insigniis  virDeiOswaldusad 
potiorem  diaconato  ecclesiastici  ordinis  gradum 
conscendere  dignus  est  comprobatus;  ac  dcin  pre- 


totidem  fere  verbis  apud  Tinmuthensem, 
cap.  52. 


lib.    XXI, 


767 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACHI 


768 


shyleri  honore  «ublimalus.  Infquogradu  Deosacrifi-  A  ceptus,tamensac7*osanctominuierio  vivificieorpO' 


cans,  qua  purilate  cordis  el  corporis  Chrislo  inha»- 
scrit,  quamque  benignum  auditum  precibus  ejus  piis 
Deus  accomraodaverit,  et  ex  qualitale  Yilae  ejus,  quee 
dictante  renim  reritate  describilur,etex  angelorum 
praBsenlia,  quam  ei  nonnunquam  eliam  visibiliter 
adfuissemonslratum  est,  luculenter  intelligi  dalur. 
Locus  siquidem  in  quo,  sicut  diximus,  juxta  confes- 
aionem  abbatis  orare  solebat,  crypta  quaedam  eral 
in  occidentali  parte,  decenti  opere  facta,  qui  locus 
confessionis  nomen  pro  more  obtinuil.  Pro  foribus 
autem  cryptae  ipsius  duodecim  pauperes  conyersari 
ex  anliquo  usu  consueverant,  et  quotidianum  victum 
•b  ipsa  Ecclesia  accipiebant.  Qui  pauperes  ita  fuere 
disposili  ut  omnes  litterarum  socii,  omnesclerici  es- 


ris  et  sanguinis  ejus  nofi  sum  ab  eo  desertus.  Interdi- 
xit  tamen  ei  modis  quibus  poterat  ne,  dum  ipsevitae 
praesenti  superesset,  rcm  quae  acciderat  cuivis  bomi- 
num  innotesceret. 

Postquam  autem  supra  memoratus  venerabilis 
pontifex  Odo  certe  relatu  cognovit  nepotem  auum 
Oswaldum  in  bonorum  operum  culmen  excrevutse, 
immensaa  omnipotenti  Deo  gratias  agens,  diebas  ac 
noctibua  eum  precabatur,  quatenus  illum  et  jugiter 
ad  meliora  proficere  et  in  via  perfectionis  consnm- 
matum  concederet  post  hanc  vitam  se  Denm  deonim 
in  Sion  videre.  Missis  prseterea  diversis  moneribus 
abbati  ac  monachi  pro  suo  Oswaldo,  quas  noverat 
convenire  cum  precibus  grates   exsolvit.   Indicavit 


sent.  De  his  ergo  reverendus  Pater  Oswaldus  unum  B  etiam  illis  se  ipsius  prsesentia  magnopere  veile  po 


delegerat  ut  quoties  in  ipsa  missarum  voiebat  so- 
lemnia  celebrare,  ejus  ope  ac  minislerio  tanti  my- 
sterii  oificium  celebraret.Quadamitaquediecumipse 
altario  praesens  coeptae  missae  officio  insisteret,  et 
post  evangelica  dicta  offerenda  in  manus  penem  et 
calicemy  sicut  multorum  mos  esse  dignoscitur,  sume- 
ret,  oculisque  in  coelum  direclis  orationem  suscipe, 
sancta  Trinitas/inteniSL  meniead  Deum  praemittcret, 
vidit  praefatus  ministerejus  quamdam  reverendi  vultus 
pcrsonam,  in  dextera  parte  altaris  stantem,  faciem  ad 
ipsum  altareversambabenlem,panem  candidissimum, 
non  tamen  adeo  magnum,  inler  manus,  quas  usquead 
caput  suum  porrectas  habebaf,  digno  cum  honore 
tcnentera.  Ad  quod  licel  nimio  timore  perterritus  ob- 


tiri,  cum  quiasenio  confinismortemsibi  propinquam, 
sciebat,  tum  quia  regulari  conversatione  suaa  geaiis 
viro^  per  euminslitueredisponebat.Quaeubifralribus 
relatasuntgravi  moeroredejecti  asseruerunt  sesineillo 
nequaquam,  si  fieriposset,  inhac  vitaviverevelle,pro- 
pterea  qnod  ejusconversationera  sibi  etin  anima  et  in 
corpore  sensissent  valde  profuisse.Non  audentes  famen 
voluntati  antistitis  obviare,  parent,  ac  Domini  ser- 
vum  debilo  cum  honore  ad  nutum  prsasulis  dirigunt. 
At  ille  citaio  itinere  Aogliam  petens,  terra  marique 
ab  omni  periculo  proleclus  est.  Et  hilari  vuUu, 
mente  jucuoda  Dofris  appulsus,  extemplo  ingenti  est 
dolore  perculsus  (22).  Illum  enim,  quem  pne  caeteris 
arctius  diligebat»  illum  cujusdulcem  falciem  pras  om- 


stupuisset,su8tinuittamen,necsubitamvoIuitinvaderc  Q  nibusvidercsitiebai,illum  cui  adhserere ardeotissiroa 

fogam.  Verum  ubieumdem  panem  juxta  quodsacerdos 

in  secretis  orationibus  procedebat,  paulatim  cresce- 

re  atque  insolitae  magnitudinis  cresccndo fieri  conspe- 

xit,  ultraresidere  non  ausus,  extra  ostium  fuga  lapsus 

est.  Emansit  itaque  presbyter  solus,  et  qui  videbalur 

in  dextera  stans  angelus  ejus.  Minister  vero,   quera 

pavor  abduxerat,  foris  prope  ostiumlatitandosubsi- 

stens,  per  vices  estio  caput  ingercbat,  etquidcirca  al- 

tare  generetur  trepidus  explorabat.  Cum  Dei  servus 

per  omnia  scscula  sceculorum  et  alia  quae  in  audientia 

popoli  dici  solent  diceretin  ordine  missaB,  necuUate- 

nus  rcspondere  auderet  vel  accedere  proadmiranda 

quaesibi  apparebat  visione,  audivitangelum,  quem  vi- 

debat,  ad  singularespondenlemetministri  obseouium 


charilatecupiebat,  etaquose  tandiu  rcmotum  fuisse 
non  sine  grandi  anguitlia  cordis  recolebat,  jam  tunc 
noviter  non  modo  sibi,  sed  et  sa^culo  exemptum  au- 
diens,  nulli  mirandum  si  dolebat.  Deus  meus,  quos 
gemitusille  tuus  alumnus  ad  hsecnovaputamusemi- 
sit  ?  Quae  suspiria  edidit  ?  Quas  lacrymas  fudit  ?  Quae 
fuit,  obsecro,  confosio  animi  ejur,  quando  eum  pro 
cujus  amore  ac  reverantia  a  cunctis  sese  amplecti 
aolere  meminerat,  jam  in  terram  convertenduray  a 
conspectibus  omnium  sub  terra  detmsum  didicerai  ? 
Quis  raoeror  inditam  piissimo  vultui  cjus  hilaritatom 
obduxit,  quando  et  Angliam  gravi  moerore  pro  ejus 
obitu  consternalam  reperit,  cui  nimirum  irapar  roocro- 
ris  illius  causa  fuil  ?  Venicns  igitur  Cantuariam,  sed 


ei  deferentem.    Consompto  autera  sacrificio  toto,  j^  eara  inveniens  patre  orbatam,  qoid  faceret,  quo  gres* 


caput  ex  more  abditus  minister  ostio  inlulit,  el  illum 
qoem  viderat  jam  non  vidit.  Introiit  ergo  ad  sacer- 
dotem  palpitans  el  Ireraens,  ac  ne  animum  ejus 
quoquomodo  offendisset  in  eo  qood  ipsum  quasi  so- 
ium  reliquerat  limons.  Et  cxposila  cansa  fug»  suae, 
pallens  sciscitatus  est  utrum  et  ipse  viderit  et  au- 
dicrit  quae  se  vidisse  ferebat  et  audisse.  At  ille :  BenCy 
'inqmi,tndiet  audivi  quas  dicis;  sed benedictum  sit 
nomen  Det  omnipotentisyquialicet  a  te  simmale  de- 

(2t)  PauloalilerWillhelmus  Malmesburiensis  De 
^est  pontif.  I,  ni,  f.  153,  qui  Oswaldura  refert  non- 
nisi  nuntioasgrijamdiscumbentis  avuncuU  percul- 
sum  iter  iniisse. 


sum  flecteret  dubius  hae^it.  Auctus  ad  hcBC  lacryma- 
bilis  dolor.  Illi  enim  qui  cum  priud  agnoverunt,viso  illo, 
ex  recordatione  defuncti  Palris  laci^ymis  manant. 

Pra^sidebat  ea  tempestate  pcr  curam  officii  pasto- 
ralis  EccIesiaB  Darcacestrensi  quidam  Oschetel  no- 
mine,  homo  bonae  famae  ct  qusR  sua  intererant 
disponere  gnarus(23).HuncvirDei  Oswaldus,  utpote 
sibi  et  camis  consanguinilate  propinquum,  et  qua 
pollebat  sapientiae  luce  conspicuum,  ad  cohabitan- 

(23)  Oskitellum  archiepiscopum  Eboracensem  Ec- 
clesiae  Dorcacestrensi  antea  prae^edisse,  omnes  scri- 
ptores  nostrates  haclenus  editos  latuit.  Vide  qm 
.supra  adnotavimus  ad  Radulphi  de  Diceto  historiam 


769 


VITAS.  OSWALDr. 


770 


duiD  adiit,  volens,  juxta  Salomoneni,  gradiendo  cum 
aapiente  sapientior  fieri,  non  ex  consortio  insipien- 
tium  illis  ipsis  assimilari  {Prav,  xui,  20).  Suscepit 
autem  illum  idem  episcopus  benigoissime,  ac  sin* 
cere  dilexit,  secumque  degentem  sui  secreti  conscium 
fecit  atqueconsortem.  Post  dies  defuncto  archiepis- 
seopo  Eboracensi  prsefatus  Oschetel  sedi  illius  sub- 
rogatur.  Is  pro  stola  arcbiepiscopatus  Romam  petens 
sanctum  Oswaldum  suce  yiae  comitemhabuit.  Potitus 
autem  desiderio  suo,  cum  Roma  digrediens  in  pa- 
triam  suam  remeandi  iler  acceleraret,  Oswaldus 
relicto  consortio  ejus  Fioriacum  divertit,  clericum 
quemdam,  Germanum  nomine,  aetate  juvenem 
moribus  senem,  ilineris  sui  e  patria  socium  secum 
ducens.  Excipiunt  autem  illum  abbas  et  fralres  cum 
summa  I»titia,  ac  nonnuUis  diebus  circa  eum  Isete 
exactis,  pro  sola  quam  intellexerant  voluntate  illius 
quem  adduxerat  Germano  sanct»  inter  se  conversa- 
tionis  habitum  tribuunt.  Mansit  vero  venerandus 
Oswaldus  in  ipso  ccenobio  .aliquanto  tempore,  Deo 
per  omnia  serviens  et  verbo  et  facto,  qualiler  ad 
coelestia  tenderent  [cunctis  illic  commanentibus 
exempla  praetendens. 

Interea  memoratus  antistes  missis  muntiis  rogat 
eura  Angliam  redire  ad  se,  qualenus  via  sanclse 
religionis,  cujus  eum  culmen  attigisse  certo  cogno- 
verat,  suae  gentis  homines  instrueret.  At  ille  petitioni 
ejus  mitis  obtemperans,  Angliara  Germano  relicto 
perrexit  Rudis  enim  adhuc  in  disciplinis  regularibus 
erat ;  nec  illum  nisi  perfecte  edoctum  a  loco  separari 
sioebat.  Perveniens  itaque  ad  episcopum,  solito 
more  in  omni  sanctitate  et  mansuetudine  juxta  eum 
conversabatur,  ct  ideo  a  cunctis  pio  afifectu,  magno 
araore,  sommo  studio  amplectebatury  fovebalur, 
venerabatur.  Inter  haec  ille  praeclarus  et  gloriosus 
Dei  amicus  Dunslanus  in  Gathedrara  pontificatus 
Cantuariensis  praedicto  Odoni  successit,  vir  Dei 
gratia  a  matris  utero  plenus,  et  donec  vitae  prsesenti 
superfuit,  nunc  coelestibus  secretis  admistus,  nunc 
beatorura  spirituum  crebra  visitatione  perfunctus, 
nunc  in  exhibendis  miraculis  celebri  efiicacia  fretus. 
Hic  audita  eximiae  sanctilatis  fama,  quae  beatum 
Oswaldum  circumquaque  magniflcabat,  mittens 
accersivit  eum,  ex  conversatione  illius  pleniter 
ediscere  gestiens,  vulgata  opinio  verane  exstiterit 
necne.  Post  aliquot  vero  dies  comperto  quod  inve- 
stigabat,  multum  praestare  illis  quae  fama  disperserat 
gravisus  est ;  et  in  gratiarura  actiones  Deo  pio  corde 
et  ore  solutus.  Yerumtamen  saepe  agebat  cum  eo, 
non  ut  firmitudinem  animi  ejus  quasi  suspectam 
habens  exploraret,  sed  sicut  eam  in  bono  firmam 
penes  se  babebat,  ita  veraciler  esse  aliis  compro- 
baret.  Et  revera  in  omni  virtutum  decore  probalus 
repertus  est,  eoque  non  modo  ab  eo  verum  et  ab  aliis 
prsestanti  est  affectu  dilectus.  Unde  beati  patrui  ejus 


A  dignitate  perpensa,  tam  vit«e  illhis  qualitas  quam 
morum  probitas  est  Oswaldo,  prcter  solam  «tatem 
et  ponlificalem  dignitatem,  tola  pene  reperta.  Dum 
igitur  vita  et  mores  in  eo  imitabantur  dignitatem 
pontificis,  ralus  esl  beatus  Dunstanus  iptam  vitara 
et  mores  illius  jure  sublimandos  dignitate  pontificis. 
Quamobrem  adito  Edgaro,  quo  rege  per  id  tem- 
poris  Anglia  gloriabatur,  venerandum  Oswaldum 
secum  adduxit,  euroque  pro  meritis  suis  ipsi  com- 
mendatum  familiaritati  illius  induxit.  Quid  plura  ? 
Praedicalur  a  summo  pontifice  virtus  animi  ejus, 
constantia  proposita  ejus,  inlegrilas  raorum  ejus,  et 
ad  hoc  rex  ipse  tanto  testimonio  credens  perdu- 
citur  ut  suo  jusso  alque  judicio  cathedram  episco- 
palem  apud  Wigoroam,  cui  Pater  idem  praesidere 

g  sjlebat,  antistes  factus  ascendat.  Primo  tamen  re- 
quiritur  voluntas  cleri  et  populi  super  re  ipsa,  et 
cum  ingenti  exultatione  el  vociferaKone  fit  vox 
omnium  una.  Concrepant,  clamant  Oswaldum  dignis 
simum  tantae  sedis  episcopatu,  et  raagna  prece  de- 
poscunt  eum  quantocius  in  ipsum  ministerium  con- 
secrari.  Fit  quod  clerus  et  plebs  Wigomensis 
precatur,  ac  in  summum  sacerdotium  felix  Oswaldus 
a  Patre  Dunstano  sublimatur,  factumque  est  pia  De 
dispositione  ut  sicut  patruo  S.  Oswaldi  Cantuariie 
beatus  Dunstaous,  ita  sancto  Dunstano  in  episcopatu 
Wigorhae  succederet  beatus  Oswaldus. 

Functus  ergo  vir  Dei  pontificatu,  idem  qui  prius 
fuit  in  bonis  actibus  praestitit ;  imo  quemadmodum 
alios  dignilate,    ita  seipsum    supergressus  est  in 

Q  bonitate,  et  licet  omni  fuerit  virtutum  nitore  insignis, 
orationum  tamen  assiduitate  et  eleeraosynarum  prom- 
ptissima  largitate  summo  et  ultra  quam  dici  possit 
opere  praeditus  erat.  Caepit  itaque,  juxta  Apostolum, 
omnibus  omnia  esse  (/  Cor.  ix,  22),  et  is  quem  nec 
araor  nec  ira  cujusque  posset  a  via  justitiae  quovis 
pacto  declinare.  Discretione  tamen  in  hoc  quam* 
maxime  ferebatur,  sciens  neminem  a  diseretione 
nutantem  justitiae  leges  omni  ex  parte  tueri.  Clero 
igitur  ac  populo  sub  suo  regimine  posito  pervigil 
insistere,  et  qua  graderentur  ad  vitam  verbo  et  ex- 
emplo  viam  demonstrare.  Verum  cum  multitudo 
eorum,  quos  a  via  rectitudinis  exhorbitantes  in  viam 
justitiae  reducere  gestiebat,  mentem  suam  interdum 
fatigaret,    directo  in  Galliam  nuntio   Germanum, 

P  cujus  supra  meminimus,  et  alios  timore  Domint 
prseditos  viros  fecit  venire  ad  se,  ipsorum  videlicct 
ope  ac  religiositale  illorum  cupiens  irreiigiositatem 
corrigere.  Itaque  Germanus  ad  pontificem  veniens, 
honorifice  susceptus  est.  Erat  enim  bene  religiosus 
sacris  litteris  et  piis  studiis  apprime  imbutus. 

Yenerant  praeterea  ad  beatum  Oswaldum  ante 
ejus  adventum  nonnulli  ex  Anglorum  prosapia  nati, 
saoro  ipsius  magisterio  se  subdentes,  et  eum  sibi 
patrem   ac  rectorem  in  via  quae  ducit  ad  vitam 


De  praesulibns  Angliae.  Quod  vero  Oskitellum  eo  ante  Odonis  obitum  thronum  Eboraoensem  adeptus 

tempore  sedi  Dorcacestrensi  pnefuisse  ad  Eboracen^  est.  Eumdem  errorem  iniit  monachus  Ramesiensis 

sem  poslea  translatttm  Eadmerus  refert,  in  eo  ma-  apud  Mabillon.  Saec.  Benedict.  V,  p.  736. 
nifeste  lapaus  est.  OskiteUns  enim  biennio  ciroiter 


771 


EADMERI  CANTUARIENSIS  MONACAI 


nt 


constitaentes.  Inter  hos  fuit  quidam,  Bdnothus  no-  A  ChrittivestigiiseademperfecHojudicateiseprofana. 


mine,  qui  gradu  sacerdotii  functus  ob  sagacitatem 
et  industriam  suam  Senior  ab  aliis  cognominabatur. 
Collecti  itaque  fratres  duodenarii  numeri  summam 
coraplent,  quos  Pater  Oswaldus,  ut  juxta  sancti 
propositi  normam  Domino  Chrislo  die  noctuque 
seryirenl,  in  villa  sui  pontificatus  quae  Westberi  di- 
citur  coUocavit,  inslituens  eis  praefatum  Germanum 
praepositum  et  institutorem,  nec  non  delegans  ex 
suis  quae  ilHs  sufficerent  ad  eorum  sustentationem. 
Degebant  igitur  illo  inloco,  seryorum  Dei  per  omnia 
et  in  omnibus  vitam  agentes ;  quorum  studiis  sanctus 
vir  evimie  delectatus  eos  frequenter  visitare,  eis 
monita  salutis  eterna  ministrare,  eos  consolari, 
inter  eos  conversari,  et  divinis  operibus,  hymnis. 


Quapropteni  nos^  cum  possimus^  supersedemus  mo- 
nachos  in  suo  proposito  multiplieare,  aut  eorumreli-- 
gioni  int*idere,  aut  eamnonamare  vel  sequi  nolU 
convinei  poterimus»  Sed  hmcanobis  procul  arceat 
omnipotens  Deus.  Quare,  fiH  charissimcy  nulla  te 
sacularis  ambitio  teneat,  quas  te  ab  institutione  et 
adjumento  monachicas  religionisimpediaLKam  sicut 
ad  mternam  vitam  quis  optat  pervenire,  ita  debet 
conari  el  alios  secum  ad  eamdem  perdueere.  IHum 
quippe  illicmajorhonor  et  gloria  suscipiet^quimajus 
lucrum  hic  de  aliorum  salute  Christo  acquirit. Gaadio 
ex  his  dux  ipse  repletus,  dicta  comi  tuUu  snscipit, 
et  responsum  ita  paucis  absoivit  :  Fundus  mUU  est 
Rameseia  dictusy  aquisetpaludibus  circumeinetus^ 


psalmis,  jejuniis,    vigiliis    et    oralionibus,  sanclis  B  i^^Hum  hominum  quales  memoras  conversationi^  ut 


quoque  meditationibus  solebat  operam  dare,  seque 
ab  exterioribus  curis  ac  saecularibus  negotiis  per 
intemam  mentis  quietem  magnifice  recreare. 

His  ita  dispositis,  festum  Dominicae  resurrectionis 
instabat,  et  ad  regis  curiam  totius  regni  nobilitas 
convolabat.  Adunati  principes  Isetos  dies  agunt  val- 
deque  solemnes.  Jam  soluta  curia  in  sua  quique 
redibant,  et  ecce  de  regiis  roilitibus  unus  dives  ac 
potens  morti  subactus  plangebatur  a  pluribus.  Hujus 
exsequiis  pius  interfuit  Pater  Oswaldus,  qui  et  ipse 
curiam  inler  primos  Angliae  proceres  venerat,  regi 
acceptus  firmaque  ejus  amicitia  fretus.  Hunc  iEgel- 
winus  quidam  de  potentioribus  regni  ducibus  mo- 
desto  incessu,  demisso  vultu  fumus  sequentem  atque 


astimoy  congruus,  inquo  etiam  tres  viri  nunc  man-- 
sitantsanct(Breligionisamoreferventes,etsubHegu- 
la  beati  Benedicii  vitam  ducerCySi  doctorem  haberent 
magnopere  geslientes.  Bune  hcumy  si  tibi  plaeet, 
ea  mus  inspicere ;  et  si  visus  fuerit  rei  de  qua  loquerig 
aptut  existere^  demus  operam,  ut  in  opere  Dei  ciBlesi^ 
/is/  habitatione  praclarue. 

Haec  vir  Domini  mira  cordis  alacritate  amplectens, 
ac  deinde  comitatus  ipso  duce  ad  locum  asque  per- 
veniens,  ubi  advcrtit  eum  habitationi  monachorain 
accommodum,  gratias  Deo,  gratias  qaoque  egit  ve» 
nerabili  viro  qul  illum  perduxit  eo.  Institit  itaque 
cupito  operi  citius  imponere  manus,  verens  ne.  se 
bonum  propositum  diflferretur,  aliqua  postmodom 


psallentem  attendens,   in  amicitiam  illius  evcctus  q  maligni  hostis  versutia  prsepediretur  ;  quod  et  viro 


est.  Antehac  enim  auditis  probis  ac  mansuetis  mo< 
ribus  ejus,  quos  magistra  virtute  comparatos  in 
duerat,  magni  eum  pre  se  jamdudum  habebat,  et  in 
hoc  animum  composuerat,  ut  si  qua  in  re  volontat 
ejus  obsequi  posset,  libens  id  ageret.  Quam  volun- 
tatem  ejus  quibusdam  indiciis  vir  Dei  inlelligens, 
inter  alia  quae  cum  eo  de  vera  Dei  ac  proximi  dile- 
ctione  locutus  est ;  innotuit  illi  se  quosdam  mona- 
chos  in  episcopalu  suo  religiose  viventes  habere, 
sed  locum  in  quo  degebant  illorum  conversationi 
nimiae  strictitudinis  esse,  praesertim  cum  pene  quo- 
tidie  in  numerum  eorum  quidam  currerent,  quos 
eo  quod  Dominum  quaerebant  repeliendos  nullo  modo 
judicabat.  Et  subjunxit  velle  igitur,  si  religioni  tum 
molestum  non  est,  quatenus,  si  aliquem  locum  sub 


consnlendo  suggessit,  ac  ut  opem  sua  ingenuitate 
operi  ferret  studioius  admonuit.  Quid  plura  ?  Gredit 
consilio,  acquiescit  admonitioni,  eonducuntur  ope- 
rarii,  instatur  operi,  laboratur,  et  fretum  tam  mul- 
tiplicibus  rerum  impensis  sanctissimi  Palris  quam 
et  ejus  instantissimis  orationibus  mira  celeritale 
topus  perficitur.  Post  dies  sub  immensa  frequentia 
populi,  divitum  scilicet  mediocrum  minusque  haben- 
ium  perfecta  ecclesia  sub  patrocinio  beati  Benedicti 
Deo  s6lemniter  dedicatur,  et  de  monachis  qui  apud 
Westberiam  morabantur,  idem  locus  instituitur,  et 
in  brevi  alii  et  alii  illuo  colliguntur,  ad  quoram 
victum  atque  vestitum  nec  non  ad  Dei  servitium 
celebrandum  plurimae  terrarum  posaessiones,  plu- 
rimae   diversorum  ornamentorum  donationes  loco 


tuadominationemonachorumhabiiationiaccommo'  ^  eidem  ab  ulroque  collatae  sunt.  Facta  est  igitur  de' 

cens  et  habilis  monachorum  habitatio.  Hinc  praepo- 
sito  adunatis  fratribus  Eadnotho,  cojus  supra  me- 
minimus,  viro  prudenti  et  religioso,  qui  et  Uncolniae 
Ecclesiae  postea  pontifex  fuit,  ipae  Wigomam  rever- 
titur,  et  inter  suas  oves  eis  et  sibi  soperinlendens 
bonus  pastor  conversalur. 

Per  id  temporis  ex  sanclione  et  auctoritate  Joan- 
nis  apostoiicae  sedis  antistitis  beatus  Danstanus 
archiepiscopus  Gantuariae  et  primas  totiua  Britannise, 
cujus  paulo  superius  mentionem  fecimusi  coacto 
generali  concilio  statuit,  et  statuendo  decretum  eon- 
firmavit  videlieet   ut  canonici  omnea,  imebyteri 


dum  habesy  eum  aut  solius  aninue  tuaioblentu  aut 
alicujusmunerisinlerventumihiconcedas,quatenus 
inibi  monasteriumconstruamy  etpermemoratosfra- 
tres  monachorum  conversationem  de  auctore  illic 
constituam,  Magnumenim  quiddam  estanteDeum 
vitamonachiyetimitandum  omni  Christiano  homini. 
Quicunque  enim  in  hac  vita  ad  vitam  tendere  et 
mortislaqueoscupitde9itare,profectoidnullopacto 
ef/icereprasvaletynisi  vita  sua  vitce  monachorum  qua- 
damdispensatione  concordet,  Yita  namque  monachiy 
quos  verevit^monachiestyCuncta  admittitqua:  do- 
eet.  Per/ectio  ChrisHana  cuncta  dimiitit,  quas  a 


T73 


VITA  S.  OSWALDI. 


774 


omnes,  diaconi  et  subdiaconi  omnes  aut  easte  vive-  A  tuta  honorabilis  babebatur.  Praelati  quoque  et  istis 


rent,  aut  Bcclesias  quas  tenebant  una  cum  rebns  ad 
eas  pertinentibus  perderent.  Habebat  autem  regem 
Edgarum  in  hoc  negotio  fidelem  fautorem,  constan- 
tem  adjutorem,  firmum  defensorem.  Qui  rex  ipsius 
Patris  eonsilio  ulens,  curam  exsequendi  decreti 
hujus  super  totum  regnum  duobus  viris  injunzit, 
Osvraldo  scilicetepiscopoWigornensiet  Athelwoldo 
Wintoniensi,  Quod  illi  zclo  doraus  Dei  succensi,  et 
divinitalis  amore  subnizi,  et  insuper  prsedicta  au- 
ctoritate  muniii,  strenuissime  sunt  exseculi.  Nam, 
ut  de  aliis  taceam,  beataa  Oswaldus  septem  mona- 
ateria  in  sua  dioecesi  regulari  disciplina,  ejectis  cle- 
ricis  feminarum  consortium  Ecclesiis  anteponenti* 
bus,  instituit,   delegato  eis  super  ea  qu»  Ecclesise 


per  eum  sunt  singuli  Patres,  JElfricus  scilicet,  quem 
Bcclesia  Cantuariensis  pastorem  postmodum  habuit, 
Albanensi,  BrithtnothusHeliensi,  BeamflytensiGode- 
mannus.  Coenobium  vero  Ramesiense,  ut  descripsi- 
mus,  ejus  instinclu  et  operalione  a  fundamentis 
sedificatum  esl.  Aucta  est  ergo  per  Angliam  obser- 
vanlia  disciplinae  regularis  in  tantum  ut  quadra- 
ginla  octo  monasleria  partim  viris,  partlm  feminis 
stabilirentur  per  hos  viros,  Dunstanum  videlicet 
archiepiscopum  Cantuariensem,  Oswaldum  pontifi- 
cem  Wigomensem,  et  Albelwoldum  episcopum 
Wintoniensem. 

lis  autem  quae  beatus  Oswaldus  aedificaverat,   de 
aliis  enim  scribere  a  proposilo  nostro  remotum  est, 


prius  habebant  tanto  ex  munificentia  regis  et  alio-  g  ipse  magna  semper  cura  et  sollicitudine  invigilabat, 
:-^:  :  ...u-:j:  ...  ^^u-u:.--        ^^  diabolus,   qui  sicut  leo  circumit  quaerens  quem 

devorel  (/  Pelr.  v,  8),  ulium  fratrem  a  professionis 
suse  norma  deviantem  invenirel  quem  devoraret, 
Und^  et  eadem  monasleria  circumire,  ae  in  singulis, 
prout  noverat  expedire,  morari  consueverat,  verbo 
simul  el  opere  fratribus,  quae  saluti  cujusque  ulilia 
fore  advertere  poterat,  palerno  affeclu  submini- 
slrans.  Super  haec  nonnullis  Ecclesiis,  quibus  ipse 
non  eo  quo  superioribus  modo  intendebat,  lam  di- 
sciplinae  regularis  quam  et  grammaticae  liberalium- 
que  artium  magistros  postulatus  dirigebat,  qui  aut 
in  Gallis  docti  ac  per  eum  in  Angliam  ducti,  aut 
cerle  sua  sagacitate  in  monasteriis  sui  imbuti,  sa- 
pientes  et  praeclari  habebantur.  Inter   quos  quidam 


rum  principum  regni  subsidio  rerum,  ut  cohabitan 
tibus  sufBeeret  ad  victum  atque  vestitum.  Wincel- 
cumbensi  vero  monasterio,  quod  de  septem  nnum 
erat,  supra  memoratum  Germanum  (24)  in  abbatem 
ordinavit,  et  aliis  singulis  singulos  in  retigione  pro- 
balos  abbales  prseposuit.  De  quibus  quidam,  Fol- 
berhtus  nomine,  Perscorensi  Gcclesiae,  quae  una  de 
seplem  abbatiis  est,  in  ahbatem  praelatus  est,  vir 
moribus  gravis  et  ferventissimus  cultor  monachicae 
iostitutionis,  sed  in  subditos,  quod  valdein  eorepre- 
hendebatur,  nimiae  et  indiscretae  severilatis.  Is  ad 
extrema  perductua,  et  huic  vitae  subductus,  atque  in 
feretro  mortuorum  more  locatus,  recepto  spiritu, 
trepidantibus  cunctis  erexit  se.  Igitur  fugienlibus 


alits,  praefatus  Germanus  accessit  sciscitans  quo  vel  p  Floriacensis  monaculus  erat,  Abbo  vocatus,  morum 


a  quo  ductus  sit,  quid  viderit,  quid  illi  contigerit, 
et  ob  quid  reversus  sit.  At  ille  se  a  beato  Benedicto 
in  visionem  Dei  perductum  fuisse,  et  Deum  sua 
peccata  meritis  dilectoris  sui  Oswaldi  sibi  indulsisse, 
atque  ad  intimandam  sanclitatem  ipsius  Patris  se 
revixisse  respondit.  Rursus,  quaenam  forma,  qu^ 
babitus,  qui  Patris  Benedicti  comitatus  exstiterit, 
percunctatus,  habitum  gemmarum  nitore  praefulgi- 
dum,  formam  ejus  ullra  humanam  aestimationem 
decoram,  comitatum  innumeris  candidalorom  milli- 
bus  monachorum  et  speciosissimarum  sanetimonia- 
lium  respondit  esse  compositum.  Quo  dictoconticuit, 
et  accepto  viatioo  Dominici  corporis  dimidium  diem 
supervixit.  Ilaque  vitam  obitu  iterato  finivit. 
Post  haec  in  aliis  Anglias  parlibus  ad  parochiam 


sanctitatepraeclarus,  ac  litterarum  tam  saecularium 
quam  divinarum  scientia  apprime  instructus.  Hunc 
pater  Oswaldus  posuit  in  ccenobio  Ramefiensi  mo- 
nachos  docere,  scholas  regere  et  quibuscunque 
valeret,  cum  in  disciplina  regularium,  tum  in  scien- 
tialilterali  prodesse.  Quod  et  fecit.  Hinc  ergo  pro- 
cessit  ut  cum  religionis  augmento  liberales  artes, 
quae  prius  ob  diversos  casos  in  neglectum  per  An- 
gliam  venerant,  quaquaversum  PatrisOswaldi  in- 
dustria  et  solliciludine  eventilatae  multipliciter 
puUuiarent.  Paefatus  vero  abbo  ob  multam  sui  di- 
gnitatem  beato  quoque  Dunstano  familiaris  valde 
exstitit,  ejusque  instinctu  et  dispositione  passionem 
beati  Edmundi  gloriosissimi  regis  Anglorum  styli 
officio  posterorum  memoriae  tradidit.   Post  haec  et 


suam  nil  pertinentibus  insignes  Ecclesias  ob  prae-  ^  alia  innumera  bona,  quae  in  Anglia  fecerat,  ad  mo« 

nasterium  suum  Floriacum  reversis,  abbas  in  eo 
factus  est  et  posteamartyrii  palma  a  Deo  pro  justi- 
tia  coronatns. 

Beatus  autem  Oswaldus  ubi   se  correctioni  cle- 
ricorum  Wigornensium  Intromiltere  aggressus  est ; 


fixam  cansam  clericis  evacuavit  et  eas  meraorata 
auctoritate  subnixus  viris  monasticae  institutionis 
sublimavit.  Sunt  autem  hae  :  Ecclesia  pretiosi  mar- 
tyris  Christi  Albani,  ecclesia  sanctae  iEtheldrithae 
virginis  in  Heli,  et  illa  quae  apud  Beamfletam  consti- 

(24)  RefertmonachusRamesiensis  Germanumortu 
Wintoniensem  fuisse,  Oswaldi  in  ccenobio  Floriacensi 
commonachom,  dein  priorem  Westbiriae  ad  docen- 
dum  iubdiios  monasiica!  insiiiutionis  normam 
(Eadnothus  Senior  interim  ad  gerendam  exteriorum 
soUieitudinem  prasposiius  institutus  fuit)^  mox  prio- 
rem  Ramesiae,  postremo  abbatemWincheeumbae.Ad 
Winchecumbam  translato    Etdnothus  in  priorato 


Ramesiensi  successit.  Qui,  postquam  prioratum 
annis  22  gessisset,  post  mortem  Ailwini  fundatori 
anno  993,  abbas  electua  est,  ad  episcopatum  Dor 
ceslrensem  translatus  anno  1008,  in  praelio  Essen- 
dunensi  occisus  anno  1016.  Istade  Eadnotho  habe- 
registrum  Ramesiense  in  Monastico,  tom.  1  pag. 
240.  *^^ 


775 


eADlIERI  CANTOAftlEMSlS  HONACHt 


116 


ipsi  advertentes  in  quas,  quanlum  suos  mores  at-  A  Dei  quod  monachi  fadebant  pnesentes  adessey  pro- 


iinebat,  eos  angustias  velletdetrudere,  statim  rerbis 
ejus  aditum  suis  cordis  occluserunt,  nec  ea  sensum 
suam  penetrare  ulla  ratione  passi  sunt  (25).  Qua  de 
re  sumpto  a  Palre  Dunstano,  cujus  consueverat  in- 
niti  prudentia  consilio,  annuente  jam  sspe  roemo- 
rato  glorioso  rege  Edgaro,mona8terium  infraipsam 
sedem  episcopalem  construere  coepit  in  quo  quibus- 
cum  conversaretur  raonachos  adunarel.  Et  jam  ma- 
ceries  operis  altius  levata  profecerat.  Non  looge 
Yero  ab  opere  suo  quidam  lapis  quadrus  jacebat  ad 
operis  fabhcam  omnino  aptus  ac  necessariu^.  Ad 
hunc  pro  jussu  pontificis  suo  loco  movendum  ct  in 
structuram  templi  componendum  artifices,  qui 
sufficere  sestimati  sunt,  accesserunt.  At  dum  illum, 


pterea  quod  quemadraodum  sibi  ratio  mentis  saae 
dicebat,  decentius  et  Deo  dignius  servitio  clerico- 
rum  fiebat.  Unde  et  factom  est  ut,  sicat  plebis  mu- 
tatio  ab  ana  ecclesia  in  aliam  facta  est,  ita  et  plebis 
oblatio  mutata  sit.  Dum  igitur  in  eo  quod  illi  per- 
dunt  isti  lucrantur,  in  qao  illi  defidant  isti  multi- 
plicantur.  Quid  moror  ?  Qui  major  natu  et  honorabi- 
lior  inter  clericos  habebatar,  Weosinos  nomine, 
abjeclis  sacularibus  cunctis,  se  et  omnia  soa  factus 
monachus  monachis  largilusest.  Super  quofamulos 
Dei  mire  Isetatus  eum  elapso  brevi  tempore  studiis 
ccelestibus  pleniter  erudiendum  Ramesiam  dirigit, 
et  cruditum  inde  reducens  adunatis  monachis  Wi- 
gomae  morum  praceptorem  constituit.    Quem  eoim 


qui  quasi  radicilus  terrae  haereret,  nuUo  conatu  vel  q  in  clericatu  juxta  mores  antiquos  semper  amatorem 


leviter  movere  valerent,  adjuncti  sunt  eis  alii  et  alii 
\iri,  qui  pari  modo  ad  pondus  lapidis  nihil  virium 
habere  sunt  deprehensi.  Stupor  ingens  occupat  om- 
nes.  Mandatur  de  negotio  Patri  Oswaldo,  qui  tunc 
aberat ;  et  rogatur  quantocius  veniat  considefare 
quidnam  monstri  res  ipsa  praetendat.  Adest,  et  mul- 
titudinem  circa  praedicti  lapidis  motum  casso  labore 
sudantem  aspiciens  miralus  est.  Et  attooitus,  stans, 
Deumque  silentio  deprecans,  aspexit  in  lapide  illo 
i£thiopem  quemdam  sedere  et  obscenis  nutibas 
laborantea  subsannando  deridere.  Itaque  vir  Domini 
statim  contra  daemonem  signum  sanctae  crucis  in- 
torsit,  et  illum  evesligio  territum  sibi  fuga  consu- 
lere  compulit.  At  lapis,  qaem  ocloginta  viri  ante 
movere  nequibant,  a  paucia  hominibus  facillime  . 
statim  levatus  est,  et  in  opere  collocalus.  Populus 
qui  ad  hoc  spectandum  undique  fluxerat,  conside- 
rans  rei  geste  potentem  virtutem,  Deo  super  mira- 
bilibus  suis  immensas  gratias  retulit  ;  Patrem  quo- 
que  suum  aiqueponlificem  eximia  landepraedicavere, 
intelligentes  veraciter  esse  amicum  Dei,  ad  cujus 
nutum  tam  inerti  pavore  percussus  tremens  dispa- 
ruit  adversarius  Dei. 

Perfeclam  ecdesiam  ipse  in  honore  sanctae  et 
perpetuae  Virginis  Dei  genitricis  Mariae  dedicavit, 
ibique,  ut  proposuerat,  monachos  in  sancta  conver- 
aatione  Christo  servituros  congregavit.  Clerid  ergo 
in  aede  episcopali,  quse  sub  nomine  gloriosi  aposto- 
lorum  principis  Petri  fundata  antiquitus  fuerat,  con- 
veniebant,  et  monachi  in  nova  ecclesia  sub  patroci- 


honesti  sdebat,  hunc  nihilo  minus  in  monachatu 
fautorem  et  exsecutorem  fore  honesti  spe  certa  sibi 
promittebal.  Unde  nec  falsus  est.  Bonum  quippe, 
quod  Pater  de  eo  sperabat,  ipse  magnopere  in  boois 
actibas  accumulabal.  Quae  omnia  clericoram  non 
nulli  attendentes,  et  mente  compancti,  eonsilium 
contra  Deam  non  esse  perpendentes  {Prov,  xzi,  30). 
spreto  sseculo,  spreta  omni  pompa  sseculari,  jogo  se 
Christi  subjiciunt  et  inter  monachos,  qnos  paulo 
ante  nimium  exsecrabatur,  monachi  fiunt  Audires 
ad  haec  quamplurimos  hominum  stupendo  cantare  : 
Overemutalio  dextras  EzceUil  hoc  itaque  modo  a 
beato  Petro  in  Matrem  Domini  Salvatoris  a  deriois 
in  monachos  transhita  est  sedes  pontificalis  honoris. 
His  ita  sese  habentibus,  praefatus  Eboracae  dyita- 
tis  anlistes  vitas  praesenti  adimitur ;  et  gravis  exinde 
moeror  Anglorum  populis  procreatur.  Fama  igitur 
obitus  ejus  agili  lapsu  discurrens  regias  pertingit  ad 
aures,  nec  beati  Dunstani  notitiam  segnius  atligit. 
Yolens  autem  idem  Pater  pro  suo  officio  yiduat» 
Ecclesiae  consultum,  ire,  regem  petit ;  et  consiiiuir, 
quod  salubrius  sibi  de  substituendo  pastore  occar- 
rit,  regi  proponit.  Prsedicat  dignitatem  venerabiliis 
viri  Oswaldi,  quo  videlicet  quantoqueparentenobili- 
tatus,  qua  religione  a  puero  institutus,  quibas  virtu- 
tum  praerogativis  fuerit  insignitus.  Super  baec  qiiam 
strenue  cathedram  pontificalem,  cui  eo  osque  prae- 
sidebat,  gubemarit,  edisserit ;  ac  per  hoc  qao  juie 
merito  debeat  celsiorem  ascendere,  pandit,  probat, 
asserit.  Placent  regi  quae  feruntur,  quodqoeDonsta- 


nio  sanctae  Mariae  una  degebant.  At  plebs  nunc  ^  nus  de  Oswaldofierilaudat ;  velitsolummododeras 
istam  nunc  illam  ecclesiam  vicissim  aliquandiu  fre-  et  populus  Eboracensis  ;  vult,  suadel,  oratur,  jubet 
quentabaty  sed  post  dies  admirantes  et  admirando  ut  fiat.  Rogalur  voluntas  illoram,  et  voce  consona 
yenerantes  monachorum  religiositatem,  paulatim  se  simul  omnes  respondent  unum  velle  se»  illtmi  prse 
clericorum  collegio  coeperunt  absentare,  et  servitio      caeteris  sibi  praefici  concrepant,  et  id  ropta  omni 


(25)  /n  temporeiUo  Ecclesia  Wigomice  juxta vete» 
ruminstituttonem  pro  monachis  canonicos  saculares 
habebat,  inquit  monachus  Ramesiensis,  cap.  7. 
Eademi  quam  refert  Eadmerus,  arte  canonicos  loco 
8U0  amotos,  Malmesburiensis  tradit.  Alii  tamen  hi- 
storici  vim  adhibitam  subinnuunt.  Sic  Florentius  et 
monachus  Ramesiensis.  Cerle  Oswaldi  molimina 
Edgarusrex  auctoritate  sua  summonere  fovit :  qua 
de  re  exstat  ejusdem  charta,  concil.  Angl.  tom.  1, 
p.  432^  et  oratio  ibid.|  p.  476.  Primusonmium 


Oswaldus  canonicis  saecularibus  ejectis  monacbos 
ecclesiis  cathedralibus  introduxit.  Quamobrem  lez 
de  cyiciendis  clericis  uxoratis  antiqaitus  vocata  est 
OswaldeS'Law.  Factum  id  ab  Oswaldo  in  Ecclesia 
Wigorniensi  anno  969,  teste  Florentio  ;  qui  Winsi- 
num  monachis  recenter  introductis  loco  decani  pne- 
fectum  addit.  Non  alius  is  a  Wensimo  proximeme- 
morato  fuit.  Eumdem  priorem  vocat  monachu 
Ramesiensis  ;  praepositum,  Bdgari  charta. 


-v.:'v" 


111 


VITA  S.  OSWALDI. 


778 


mora  fiat  magnis  postulatioDibus  instaut.  Nec  mora.  A  a  se  ia  fuluro  quod  detrimentum  sibi  gigneret  ezi- 


Vir  ascitus  advenit ;  sed  petentibus  suscipere  regi- 
men  viduatse  Ecclesise  non  statim  annuit.  Intonat 
vox  populi,  ut  dubio  procuL  attestai*eris  Scriptursp. 
vocem  populi  vocem  esse  Dei.  Par  cbaritas,  senten- 
tia  concors,  una  voluntas  populi  in  bono  fuit ;  et 
Deus  pacis,  qui  inhabitare  facit  unanimes  in  domo 
(Psal.  Lxvii,  7),  quique  estinter  duos  vel  tres  con- 
gregatosin  nomine  suo  {Matth.  xviii,  itO),  nonfaveret 
rei  cui  tanta  muUitudo  favebat,  nec  sentiret  quod 
sentiebat,  nec  vellet  quod  volebatur^Nolebatplane, 
sed  esto  quod  Deus  fieri  vult  fiat  necesse  est.  Vult 
autem  quod  secundum  se  volunt  fideles  sui.  Alioquin 
bene  possent  velle  sine  illo  ;  et  Veritas  non  esset 
veredica,  quae  dicit  nihil  sine  se  quemquam  posse 


geretur,  sed  quod  beata  remuneratione  donaretur. 
Quamobrem  idem  qui  fuit  in  visitatione  monasterio- 
rum  quae  instituerat,  semper  exstitit,  idem  in  con- 
solatione  fratrum  inibi  degentium  pnjestitit,  idem  in 
sustenlatione  illorum  omniumque  sua  ope  indigen- 
tium  mansit.  In  nullo  igitur  sanctitatis  opere  defe- 
ctum  passus  est  propter  onus  sacerdotale,  sed  aut 
idem  qui  fuerat  prsestitit,  aut,  seipso  sublimior  in 
hujusmodi  opere  factus,  ad  videndum  Deum  deorum 
in  Sion  aciem  suse  mentis  indeficienti  contempla- 
tione  dirigebat. 

Hic  igiUir  quamvis  Eboracensi  pontificatu  subli- 
matus  exstiterit,  curam  tamen  episcopatus  Wigor- 
nensis  non  amisit.    Si   quidem   beatus  Dunstanus, 


{Joan.  XV,  5).  At  secundum  se  voluerunt  fideles  sui  q  quem  sollicitudo  omnium  Ecclesiarum  in  Britannia 


sanctum  Oswaldum  fieri  pontificem  Eboraci  ?  Cum 
igitur  hoc  ipsum  Deus  voluit  ut  fieret,  necesse  omni- 
modis  fuit  ;  quapropter  acquievit  ille  Deo,  acquie- 
scendo  voluntati  servorum  Dei. 

Factus  igilur  archiepiscopus  Eboracensis  (26),  Ro- 
raam  pergit,  pallium  Ecclesiae  suae  debitum  aposto- 
lica  sede  requisilurus,  plurimaque  negotia  regni,  prout 
ei  rex  sibi  delegaverat,  cum  ipso  tractaturus.  Uinc 
patriam  egressus,  transito  mari,  transitis  terris 
periculorum  diversitatibus  plenis,  Romam  pervenit, 
Romana  moeoia  subit.  Inde  Joanni  apostolico  prae- 
sentatus,  voli  compos  afficitur.  Denique  suscepto 
pallio  quod  petebat,  functis  quoque  responsis  regiae 
legalionis  quam  ferebat,  honorifice  a  papa  diroissus 


constitutarum  respiciebat,  verens  ne  monacbi  in  ipsa 
Wigoma  per  eum  tunc  noviter  instituli  aliqua  ultra 
quam  ferre  valerent  tentatione  concuterentur,  si 
pastorali  cura  destituti  non  haberent  quo  muniren- 
tur,  praecepit  ei  ex  auctoritate  summi  Pastoris^  qua- 
tenus  ea  qua  solebat  diligentiaiilisintenderel,  qooad 
persooam  lantse  rei  idoneam  Deo  monstrante  illi 
substituere  possit. 

Post  haec  instabant  dies  Rogalionum,  etservusDei 
Oswaldus  sumpto  itinere  Rameseiam  petit  (27),  visi- 
tare  scilicet  et  consolari  fratres,  quos,  ut  supra 
meminimus,  jamdudum  ibi  posuerat.  Adest  ;  et  mo- 
nachi  pro  more  nominatorum  dienim  procedunt  ad 
ecclesiam  bealae  Mariae,  quae  ob  inteijacentem  palu- 


Angliam  revertitur,  reversus  a  principe   regni  ac  p  dem  nonnisi  longo  circuituper  siccumadiri  valebat 


regno  gloriose  recipitur.  Posi  quae  reddilo  lega- 
tionis  suae  responso,  et  ipso  quod  in  omoibus  pru- 
denter  egisset  sublimi  praeconio  a  cunctis  praedicato, 
magna  regis  benevolentia  fretus  ad  sedem  suam 
Eboracensem  vadit.  Ubi  egregio  cum  honore  sus- 
ceptusy  cum  jubilo  plebis,  cum  sonoris  clericorum 
concentibus,  cathedram  est  archiepiscopalem  inde- 
ptus.  Quo  facto  non  quasi  rudis  et  inscius,  sed  ut 
vere  emeritus  ac  perspicax  pastor  ovium  Dei,  die 
ilia  confluentem  multitudinem  tam  documenlo  vitae 
manentis  quam  alimento  vitae  labentis  copiosius 
pavit.  Exin  tractans  secum  illud  Sapientis  quia  cui 
plus  committitur^  plus  abeo  exigitur  (Luc.  xii,  48), 
omni  hora  soUicite  curabat  ita  sibi  commissa  dis- 
pensando  tractare  et  tractando  dispensare,  ut  nihil 

(26)  Oswaldum  Oskilello  immediale  successisse 
Badmerus,  Florentius  el  Malsburiensis  tradunt. 
Adelwoldum  tamen  interponunt  Thomas  Stubss  et 
Simeon  Dunelm  Adelwoldo  dignitatem  abrenun- 
tiante  susccessit  Oswaldusanno  972.  Istoenim  aono 
archiepiscopatum  Eboracensem  illum  obtinuisse  nar- 
rant  In^ulpnus,  Wigorniensis,  Hovedenus  et  Dunel- 
mensis  in  lib.  De  gest.  reg.  Angl.  Eodcm  anno, 
mense  Septembn  obiit  Joannes  papa,  a  quo  pallium 
Oswaldo  datum  Eadmerus  scribit.  Dunelmensis  igi- 
tur  lapsus,  qui  (in  epistola  de  pontif.  Ebor.)  pallium 
a  Benedicto  Joannis  successore  donatum  vult. 
CertG  falsus  Tbomas  Stubbs,  qui  Stephano  papae  id 
acceptum  refert. 

(27)  Monasterium  Ramesiease  bis  ab  Oswaldo 

Pataol.  CLIX. 


D 


Ubi  celebrata  missa  et  a  pontifice  solemni  paracto 
praedicationis  officio,  monachi  longitudinem  vias 
qua  venerant  compendio  mutare  volentes,  navera 
ascendunt,  ad  monasterium  per  fluvium  qui  inter- 
fiuit  redituri.  Verum  dum  major  numerus  hominum 
in  navem  fugeret  quam  navis  ferre  valeret,  onerata 
nimis  mergi  coepit.  Turbantur  in  navi  consistentes, 
et  mori  metuunt.  Exclamant,  opem  beati  fienedicti 
ac  sui  Patris  Oswaldi  afferre  sibi  postulantes.  Nam 
ipse  Pater,  in  ripa  fluminis  adhuc  stans,  iis  qui 
secum  erant  utila  qnaedam  ac  necessaria  dispone- 
bat ;  ut  autem  auribus  ejus  clamor  insonuit,  stupore 
attonitus,  mox  illuc  lumina  flexit,  et  videns  filios 
suos  in  mortis  periculo  positos,  cor  ad  Deum,  dex- 
tram  tetendit  ad  illos.  Quo  signo  beatae  crucis  edito, 

visitatum  memorat  Registrum  Ramesiense  (in  Mona- 
slico,  tom.  I,  p.  240;.  Primum  anno  S72,  die  Decol- 
lationis  sancti  Joannis,  quando  monachos  duodecim 
Westberienses  secum  adductos  inibi  collocavit.  Dein 
anno  974,  quando  una  cum  Dunstano  ecclesiam 
Raraesiensem  dedicavit.  Factum  id  anno  974,  6  Id. 
Novembris,  Oswaldum  comitante  non  Dunstano, 
sed  Alfnotho  Dorcacestrensi  episcopo  juxta  mona- 
chum  Ramesiensem  (apud  Mabillon.  saec.  v,  p.  742). 
Idem  etiam  primam  Oswaldi  visitationem  memorat, 
anle  annum  autem  972  contigisse  innuit.  Demum 
anno  991,  Oswaldus  ecclesiam  Ramesiensem  ab 
Ethelwino  comite  reaedificatam  iterum  consecravit, 
VI  Id,  NoYembr.,feriaiii,auctore  Florentio. 


M 


179 


AktK&a  GANTUARIBNSIS  MdNACfili 


iteo 


illico  Dayis  ab  aqcfarnm  profunditate  emergens, 
quasi  nihil  oneria  ferret,  in  ulteriorem  fiuminis 
ripam  prosperrimo  lapsu  cum  omnibns  quae  portabat 
eveeta  est.  Magno  timori  securitas  magna  succedit, 
ac,  pro  re  qu»  acciderat,  Dei  laus  ez  corde  omnium 
ct  ore  proeedit. 

Dein  aliqnando  tempore  ibi,  utsusD  consuetudinis 
erat,  inter  monachos  degens,  a$dificatiooi  vitae  illo- 
rum  diebus  ac  noctibus  intendebat.  Et  eece  nun- 
tius  quidam  a  monachis  Heliensibus  directus  ad- 
vemens,  innoluit  unum  ex  illis  de  maceria  Bcclesis 
prsecipitatum  subila  morte  occubuisse.  Ad  quod 
Oswaldus  vehementi  moerore  dejectus  (noverat  enim 
hominem  non  usquequaque  vitam  duxisse  felicem), 
confestim  quod  debuit  officium  ei  charitatis  impen- 
dit.  Blenim  monachis  sub  uno  vocatis  pandit  even- 
tum  rei,  subjungendo  preces  quibus  exhortando 
perorat  quatenus  pro  anima  defuncti  Dominum  stu- 
diositts  orent.  Parent  illi  monitis  ejus,  et  pro  setema 
salute  fratris  instant  vigiliFiis,  instant  psalmis,  in- 
stant  lacrymis,  pulsantes  ad  januam  misericordix 
mundi  Redemptoris.  Super  hsec  quoque  singulis 
diebus  offertur  pro  eo  id  quod  his  omoibus  antecel- 
lit,  illud  scilicet  sacriBcium  laudis  quod  in  ara  cru- 
cis  Filius  Dei  obtulit  Patri  suo  pro  nobis.  Quse  dum 
liunt,  una  noctium  pontifici,  in  oratione  Christo 
apud  EboracaminteDdenli,defunctus  idemvisibiliter 
apparuit  ;  a  quo  percunclatus  quis  esset,  illum  sc 
pro  quo  el  ipse  per  se  etalii  per  ipsum  Deum  inter- 
'  pellabant  esse  respondit.  At  ille  suspirans,  Qualiter, 
inquit,  irater,  tiln  fuitvel  qualiternunc  est  ^Haate- 
nuf,  ait,  vaide  male^  nunc  autem  valde  bcne.  Tuis 
quippe  meritis  et  frecibut  a  pofnit  quibuscruciabar 
per  angelum  suum  me  die  hesterna  eripuit  Deut. 
Qiiod  et  tibi  insinuando  veni  gratias  agere,  quo 
adverteres  licet  id  optime  scias^  quam  gratiosus 
pro  hoe  et  aliis  jure  debeas  Deo  existere.  His  dic- 
tis,  non  comparuit.  Vir  autem  Domini,  magno  gaudio 
ad  ista  repletus,  benedixit  Deum  super  ineffabili 
misericordia  ejns.  Faeto  mane,  quid  factum  sit,  quid 
viderit,quid  audierit.  Dehinc  exsultans  et  gaudcnsin 
Spiritu  sancto,  pro  re  quae  contigerat  gratias  egit 
Deo  Patri  per  oblationem  corporis  et  sanguinis  di- 
lectissimi  Filii  sui,  in  quo  solo,  sicut  ipse  testatur, 
bene  complacet  sibi  {Matth.  xu,  18).  Mandavit  etiam 
hoc  ipsam  filiis  suis,  monachis  tidelieet  Ramesien- 
stbus  simul  et  Wigornensibus  ;  et  quod  pro  animse 
fratris  absoltttione  pio  Deo  grates  exsolverent,  mo- 
nuit  et  hortatus  est.  Quod  ipsi  d  iiigenti  stadio  exse- 
cati  suQt. 

Prieterea  dioecesim  suam  opportunis  temporibus 
peragrans,  quidquid  ediscere  poterat  in  moribus 
suorum  oculos  summi  Dei  offendere,  patema  casti- 
gationa  corripere  atqne  corrigere  satagebat.  Hsec 

(28)  Historiam  translalionis  reliquarum  Wilfridi 
Senioris  Badmerus  fusius  narravit  ia  Vita  illius, 
qu8B  inter  Acta  fiencdictim.  exstat,  Saec.  III,  p.  226. 
Kx  Eadmero  Gervasius  in  Chronico  p.  ii91.  Acriter 
#eoatra  eoatcodebAiit  Eboracense  corpus  WiUiridi 


A  agontem  contigitvice  quadam  yenisse  Rhipum,  ubi 
beatus  quondam  Wilfridus  nobile  coaslruxerat 
templum,  in  quo  ipse  mundo  sublatus  scitur  futsse 
sepultus.  Hoc  templum  ante  tempus  beati  Oswaldi 
barbarorum  irruptioni  patuit  ;  qui  illud  magna  ex 
parte  dirulum,  non  ministeriis  divinis,  sed  latibolis 
ferinis  fecetiint  accommodum.  Hujus  templi  conse- 
ptum  vir  Dei  sabiatraos,  aocta  pervigitio  orationibas 
inibi  mansit.  Ulic  ergo  divina  revelatione  lostratos, 
didicit  ipso  loco  sanctoram  corpora  coudita  esse  ; 
qus  iavestigaas  cum  nominibus  singulomm  dabio 
procul  inveniret.  Facto  mane  suos  convocat ;  quid 
noctu  accepirit,  eis  eaerrat.  Ad  audita  cuacti  exsul- 
taut.  Igitur  ad  jussam  pootificis  semirutas  eeclesiae 
pavimentum  effoditur,  promissus  thesaurus   sancta 

-n  curiosilate  investigatur.  Sanctorum  corpora  cum 
tabula  hsec  continente  reperientur  :  Hic  RBQCiBsar 
sanctusWilprbdusantistbsEboracbksis,  bt  rbve- 

RBNDl    ABBATBS    TyLBBRTUS,    BOTWINVS,    AlBERTCS, 

SiGRBDus  ATQUB  WiLDENGUs.  Exhisservus  Deiomni- 
potentis  gaudens  hilarisque  effectus,  rcpertas  reli- 
quias  loco  interim  apto  coliocavit.  Postmodum  vero 
ad  corpus  sancti  Wiirredi  feretro  convenienler  ap- 
tato,  illud  in  eo  magna  cum  reverentia  condidit 
utpote  quem  magno  WilAredo ,  fundatori  videlicet, 
loci  ipsitts  consangulnitate  junctum  noverat,  quem 
in  regimen  Ecclesiae  Eboracensis,  sicut  Yenerabilis 
Beda  prope  fidem  Historiae  gentis  Anglorum  refert, 
ei  successisse  sciebat ;  quemque  uti  nominis  ejus 
consortem,  ita  et  vitae  morumque  haeredem  foisse 
acceperat.  Corpas  (28)  siquidem  illius  majoris  Wii- 

^  iredi,  quod  semotumab  aiiis  per  se  ia  eminenti 
loco  in  ipsa  ecclesia  tumbam  habuerat,  quam  et 
epitaphium  ut  idem  Beda  in  eadem  Historia  narrat 
digniter  decoraverat,  a  glorioso  Cantuariorum  an- 
tistite  Odone,  cujus  in  initio  hujus  opusculi  paucis 
meminimus,  transiatum  Cantuariam  faerat,  quem-- 
admodum  ipsemet  in  prologo  Vit»  ipsios  Wilfredi, 
qusB  per  eum  heroico  metro  composita  est,  attesta- 

.  tur  ita  scribens  :  Igiturvenerabiliftimas  beati  con- 
fessoris  Christi  Wilfridi  reliquias  indeeenti  senti- 
nosw  voraginis  situ  marcidas,  nimia  quod  dictu  quo- 
quemeticulosumest,  praslatorun  korripilationene- 
glectaSfCuminde  faente  Deo  scilieet  a  loco  sepulcri 
ejusquidam  transttUissentt  reverenlerexeBpiy  aique 
intra  ambitum  meiropolitanascuigratiaDei  p^^cssi^ 

J)de0  ecclesim  collocavi;  prenerHm  cogenis  ilt^ 
evafigelistas  tesUmonio;  tneo  videlicet  apologeticOf 
quia  Meunque  fuerit  corpuSy  congregabuntur  et 
aquilo!  {Luc.  xvii,  37).  itaque^  tanta  tamquc 
Deo  digne  affinitatis  delectatui  vicfnitate,  et 
editiore  eas  entheca  decusare,  et  excerptts  de 
libro  Titm  ejus  flosculis  novo  opere  pretium 
duxi  carmins  venustare.  Levatis  ergo  reliquiis, 
et  convenienter,  ut  dixi,   iocatis,   aliud  ab     iUo 

Juniores  non  Senioris  ab  Odone  translatum  fuisse. 
De  qua  controversia  vide  Malsburiensem  De  ffest. 
ponm.  Angl.  f.  153,  et  tom.  I  h^jus  collectSoms,  p, 
66.  Prologum  autem  Odonis  ab  Badmero  citatam 
superius  faabes»  p.  59* 


t8i 


VITA  S.  OSWALDI. 


18« 


quod  feccral  primo  paromnimodiset  »quale  bealus  A  scere  opus  haberel,     locus  quietis  v«  misero  ! 


Oswaldus  ieretnim  fabricavit,  ipsumque  ase  conse* 
cratum  Wigomam  deslinayit.  In  cujus  consecra- 
tione  rogatus  ad  quarumnam  reliquiarum  conditio* 
nem  illud  apparet,  hoc  se  ad  honorem  Dei  respondit 
eomposuisse,  et  illi  cujusnam  reliquise  forent  in  eo 
condendae  notissimum  esse.  Servatum  est  itaque 
Wigornse  feretrum  idem,  ac  reliquiae  ipsius  adini- 
randi  Patris  Oswaldi  a  terra  post  multos  annos 
levatse  magno  cum  honore  snnt  in  eo  collocale. 

His  ita  dictis,  coeptae  narrationi  insistamus.  Dif- 
fusa  igiiur  sanctitatis  fama  sancti  Oswalbi  eo  pro- 
diit  ut  languoribus  variis  pressi  ei  dc  longinquo  id 
ipsum  mandarent,  sibi  ab  illo  subventum  iri  nnllo 
modo  diffidentes.  Nec  fallebantur.  Verbi  gratia,  vir 


pnmus  occurnt,  quem  venerandus  praesul  Oswaldug 
sedere  frequenlius  morem  habebat.  Non  ergo  veri- 
tus  sanctitatem  locl,  quam  fuerat  ex  assiduilaie 
pontificis  nactus,  in  eo  sese  dejecit,  somno  inibriac 
dulci  quiete  velut  sibi  pollicebatur  fruilurus.  Ei  jam 
quiesceniem  ienis  sopor  involvit,  sed  absque  raora, 
eum  ab  ipsa  quiete  irruens  daemonum  multiludo 
atrociter  evolvit.  Asiant  quippe  iili  plures  leterrimi 
spirilus,  et  ab  eo  districta  examinatione  perquirunt 
quasnamillius  mentem  deraenlia ceperit,  quce  sibi  ut 
se  in  ioco  tanti  pontificis  collocaret  subripere  potuil. 
Ad  quod  ralionem  quam  pro  sui  excusalione  profer- 
rel  nullam  habentera  invadunl,  torquent,  laniant, 
hac  el  illac  Irahunt,  ab  imo  sursum   rapicntes,    de 


quidam  potens  regi  Edgaro  ez  ministerio,   quo   ei  nsursumad  imadejicientes.  Quid  miserageret  ?Scie- 

bat  ubi;  erat;  nec  se  tanta  angusiia  involutum  vel 


deservire  solebal,  notus  erat.  Htc  valida  infirmitate 
corporis  tactus,  per  nuntium  viro  Dei  se  oppido 
infirmari  simpliciter  insinuavit.  At  ille  benedicens 
panem  eique  transmittens,  ut  plena  fide  recuperandae 
sanitatis  inde  comederet  jussit.  Fecit  ille  quod 
praecepit;  nec  unius  horae  spatium  prius  transiit 
quam  se  degustato  pane  melius  habuisse  percepit. 
Aiio  tempore  dum  idem  famulus  Dei  in  multiludine 
suorum  apnd  Eboracam  pransurus  consedisset, 
jamque  panem  sua  sacratissima  manu  signalum 
considentibus  distribuisset,  forte  micas  decidentes 
sorex  superveniens  avido  simul  et  pavido  morsu 
colligere  coepit.  Qui  dum  in  medium  nullo  eum 
deterrente  prodisset,  succubuiCy  nec  usque  progred^ 


oco  avellere,  vel  ad  subveoiendum  quendam  poterat 
interpellare.  Taudem  tamen  violento  conalu  erupit 
in  vocem,  et  horrido  clamore  infremuit.  Qui  circa 
erant  ex  abrubto  dormienlis  sono  perterriti  accur- 
ruot,  vociferantem  pulsant,  pulsantes  excitant,  exci- 
tatum  quid  dormiens  passus  sit  diligenter  inlerro- 
gant.  At  ipse  pavens  ac  pallens,  quo  casu  quid  fe- 
cerit,  quid  aut  a  quibus  audierit,  quid  pertulerit,  ex 
ordioe  pandit.  Ad  quorumcunque  ergo  nolitiam 
istud  perlatum  est,  non  soli  viro,  sed  et  iis  quae  sua 
inter  erant  deinceps  honorem  ac  reverentiam  per 
omnia  defcrebant.  De  quibus  licet  plurima  scribere 
fortasse  possemus,  lamen,  ne  cui  taedio  simus,    illa 


valuit.  Benedicti  elenim  panis  reliquias  famelicus  ^  omiltimus,  intendentes  videlicet  brevitati  qua  nog 


vorans,  nec  quod  devoraverat  ullatenas  evomere 
quibat,  et  suffocatnr  subito.  Remansit  itaque  mor« 
tuus.  Quod  factum  ne  suae  laadi  quivis  ascriberet, 
exanimem  bestiam  a  conspectibus  intuentuim  abjici 
vir  providentissimus  jussit.  Denique  animadvertit 
nonnullos  inter  se  inde  loqui,  et  rem  ultra  quam  sibi 
cordi  esset  extollendo  admirari.  Bt  mihi  quidem 
duo  haec,  quse  de  pane  signato  proxime  facta  retu- 
limus,  consideranti  nec  alienum  ab  admiratione  esse 
perpendo,  hoc  scilicet  irrationale  animal  praecipi- 
tasse  de  vita  in  mortem,  quod  animal  rationale  sub- 
levavit  a  morte  in  vitam.  Profecto  natura  panis 
eadem  in  illo  quae  in  isto  fuit;  et  quemadmodum 
homo  pane,  sic  et  sorex  alitur  pane.  Quod  igitur 
homini  vitalis,  sorici  faclus  est  exitialis;  neo  sub- 
slantiam  panis,  sed  meritum  respicit  sanctissimi  ^ 
Pairis;  qui  ubique  et  in  cunctis  parvus  et  humilis 
exstans  in  oculis  suis,  magnus  erat  in  ocolis  Dei 
atque  sublimis.  Quod  inter  alia  eo  probabatur,  quiti 
ne  dicam,  illii  sed  quod  minus  est,  locis  quibus 
pervices  insistere  solebat,  soa  Deus  protectione 
et  correptione,  ne  ab  indignis  occuparentar,  inten- 
debat. 

Sed  forte  non  credetar  iis  quae  dtcimus,  si  ea  de- 
clarans  exemplum  non  subjicimus.  Frater  quidam 
erat  professtone  et  habilu  roonachus,  nomine  iEgel- 
ricus.  Hiclaxatis  balneo  membris,  cnm  fessis  quie- 


scripturos   fore  decrevimus. 

Itaque  ad  sacrum  ipsius  Iransitum  styli  officium 
convertamus,  et  opus  quod  paucis  huc  usque  pro- 
traximus,  suo,  sicut  Deus  concesserit,  fini  subdamus. 
Referre  etenim  qualiterPater  ipse  Oswaldus  Rame- 
seiam  postremo  reliquerit,  quantis  lacrymarum  im- 
bribus,  praesagis,  ut  autumo,  illum  aroplius  eo  non 
rediturum,  a  fratribus  dimissus  sit,    forsitan  conje- 
clando,  quis  possit,  certe  autem  rei   veritate  nemi- 
nem  pronuntioposse.  Discedentem  vero  non  modo 
monachi,  quos  illic  adunaverat,  sed  et  plebs   hinc 
inde  sub  uno  coacta  deducunt,  singuli  se  illius  san- 
ctitati  commendantes,  sibi  ab  illo  benedici  supplici 
devotione  flagitanles.  Discessum  autem  illius  sub- 
secutus  est  in  ipsa  ecclesia  teiribilis  fragor;   qui 
tertio  intonans  audientes  nimio  pavore  concussit, 
sagaces  animos  illum  non  multo  post  saeculo  adi- 
mendum  et  ex  hoc  plerosque  gravi  tumultuisubden- 
dos  edocuit,  praemonuit,  praemunivit.  Denique  non- 
nulli  nosse   volentes,   unde  qui  audiebatur  sonus 
prodierit,  e  domibus  prodeunt,   ct  in    Bcclesiam 
pervenicntes,  omnia    sana,  omnia  integra,  omnia 
suis  in  locis  sohto  consistentia  miranies  inveniunt. 
Jam  quod  aliquibusper  visum  fuit  ostensum,  ruinam 
videlicet  duanim  turrium  factam  fuisse,  prsetermitto 
ne,  81  dixero  illanim  turriuRi  catus  beati  Oswaldi  * 
et  praefati  dacis  iEthelwini  prssignasse  in  (!29)  mor- 


(%9)  Oswalfaas  Bthdwino  eeclesiam  Rameaienaem  denuo  consecravit  annoMl»  Yi  Id.   Novembr. ;  quod 


783 


EABtfERI  CANTtrARtENSIS  MONACfir 


784 


tem  occasus,   flestimer   mihi  futaronim  scientiam,  A  institutionis  debetur  Christianis  de  hac  yita  trans- 


quam  non  habeo,  ex  iis  qns  faeta  scio  jore  deriden- 
dus  arrogasse.  Illo  igitur,  ut  diximus,  prelerroisso, 
Dos  gloriosum  Patrem  Oswaldum  jara  proxime  cce- 
los  petiturum  descripturos  sua  prece  rogamus  idem 
Pater  tueatur  et  adjuvet. 

Ut  igitur  famulas  Christi  Oswaldus  Rameseiam 
liquit,  Wigomam  adiit.  Spiritus  quippe  charitatis, 
qui  in  eo  circa  Wigomenses  per  gratiam  suam  sem- 
perferTentiorerat,ea  re  illuc  camnon  injuria  cre- 
ditur  adduxisse,  quia  noverat  illum  eo  potiori  seter- 
nse  vit»  prsemio  debere  remunerari  quo  in  majori 
veraecharitatis  affectu  huic  vilae  decedentem  coq- 
lingeret  inveniri .  Mansit  itaque  ibi  quandiu  in  cor- 
pore  mansit,  diebus  ac  noctibus  Deo  intendens,  et 


ituris.  Quo  illi  audito  in  gemitus  et  lacrymas  erum- 
punt,  noD  illius  gloriae  perenni  ad  quam  properabat 
invidentes,  sed  cum  palemse  pietati  qua  privabanlur 
pios  affectus  impendentes,  tom  suam  desolalionem 
quam  tanto  Patre  orbati  se  passuros  non  dubita- 
bant  amare  deflentes.  Exhibent  tamen  illi  quod  pe- 
lebal ;  et  grandi  moerore  constemati,  sequentem 
noctem  per  roolta  s^ula,  si  fieri  possit,  optabant 
protelari.  In  qoa  nocte  ipse  Pater,  ac  si  langaoris 
quo  tenebatur  oblilus,  horam  nocturnse  vigilae  prae- 
veniens,  prout  suae  consoetudinis  jugiter  esse  aolc- 
bat,  ecclesiam  petit ;  ibique  noctis  officium  explens, 
residuum  spatii  quod  diem  usque  tendebatur  divinis 
laudibus  pro  more  pervigil  expendit.  Et  tali  quidem 


iter  suum  eundi  ad  Deum  foto  conamine  pumm  ab  q  modo  nocte   iila  suis  dimensionibus  terminata,   fra- 


omni  obstaculo  faciens.  Ob  quae  labore  et  insuper 
senio  fessus,  languore  corripitur  gravi,  per  quem 
se  intellexit  alias  de  ista  vita  vocari.  Aderant  sacri 
Quadragesimae  dies,  dies  scilicet  in  quibus  diversis 
modis  diluitur  quod  in  aliis  anni  diebus  varia  dae- 
monum  illusione  delinquitur  seu  bono,  quod  alio 
tempore  exercetur,  diligentiori  studio  invigilatur. 
In  usu  habebat  idem  antistes  singulis  diebus  pra^ter 
alios,  quos  quotidie  innumeros  alcbat,  duodecim 
paupemm  pedes  abluere,  deosculando  crine  ac  lin- 
teo  tergere,  manibus  aquara  fundere,  denarios  prae- 
bere,  et  ipsis  apposita  mensa  cibum  et  potum  suffi- 
cienter  ministrare,  eosque  in  Pascha  vesiibus  novis 
indutos  per  aliquot  dies  ipsios  festivitatis  in  curia 


tribus  illuxit  metuenda  dies,  in  qua  te,  reverende 
Pater  Oswalde,  susciperet  felix  et  nullo  claudenda 
terroino  quies.  Hac  etenim  die  percantato  psaherio, 
quodsingulis  diebas  cum  floribns  inde  aeceptis 
decaotare  solitus  erat,  unieom  redemptionis  huraa- 
nae  sacrificJum  coram  se  Deo  Patri  fecit  offerri. 
Cujus  dein  participatione  refectus,  obitum  suum, 
quem  instare  sciebat,  ejus  invicta  virtute  mumvit. 
Ac  demum  totius  diei  officio  in  honorem  Dei  per- 
celebrato,  quasi  convaluisset  de  infirmitate,  surre- 
xit ;  et  monachis  nequicquam  insistentibus  ut  suae 
parcerel  imbecillitati,  solito  more  linteo  praecioctus 
pedes  paupemm  lavit,  et  osculans  eos  crine  linte<>- 
qiic  detersit.    Quibus  lotis  et  quindecim  gradaum 


sua  honorifice  socum  habere.  Nulla  eum  infirraitas  p  psalmis,   quos  inter    ipsum    ministerium  psallere 


corporalis  ab  istis  retardabat,  sed  quo  se  corpore 
sentiebat  debiliorem,  eo  sibi  ad  serviendum  eis  in- 
gessit  vim  validiorem.  Et  jam  Dei  regnum  ascendere 
copidus,  die  quodam  oratorium,  quo  continoe  in 
Dei  servitio  tencbatur,  cum  suis  egreditor,  et  sob 
aere  stans  acies  oculomm  coelo  intentissime  fixit, 
Christum  ad  quem  anhelabat  pio  corde  et  ore  inten- 
tius  orans.  Nec  erecta  lumina,  ut  fit,  cito  deflexit, 
sed  quasi  aliquod  novi  ac  deiectabile  conlemplare- 
tur,  ubi  ea  defixerat  diutissime  fixa  tenebat.  Unde 
praesentes  admodum  admirari,  quid  tanlo  opere  in- 
tueretur,  sciscitati  sunt.Quibus  ipse  ait :  Considero 
quo  tendo.  Quaproptery  filii,  suitineie^  quassOt  quate^ 
nus^  juxta  quodmihiconcediturypra^gustemgaudia 
quag  exspecto .  A  Itamen  quod  percunctamini,  si  quid 


semper  moris  habebat,  percantatis,subjonxit  Gloria 
Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto.  Ad  qood  compaupc- 
res  ei  assurrexissent,  ac  solitas  grates  exsolvissent, 
ipse  dicendo  Spiritui  sancto  sanctam  est  resolutus 
in  mortem,  emittens  spiritum  soum  ante  paupemm 
pedes  in  manus  Ghristi,  cui  in  ipsis  pauperibus  ipse 
roinistrarat.  Ipso  enim  testo»  sibi  fit,  quod  uni  ex 
minimis  suis  fit  (Matth.  xxv,  40).  Transiens  itaque 
a  Christo  susceptus  est,  quatenus,  juxta  verbum  il- 
lius,  illic  esset  ubi  et  ille  (Joan.  xvn,  34).  O  vere 
ministerium  felix,  quod  sui  exsecutorem  sub  tanta 
celeritate  regni  Dei  fecit  haaredem  !  Et  tu,  o  beatis- 
sime  Pater,  non  minus,  imo  multo  excellentios  fe- 
lix,  qui  Tonctus  ministerio,  ipso  eodem  moroento 
qoo  illod  fideliter  peregisti,  in  gaodiom  Domini  tui. 


, , ^ g. ,_-, -,_  _    ^  ^ „ — •  — o •    •«•, 

sibivelitnossevultiStCrasvobiselmetacenteresipsa  ^  cui  servisti,  felici  praemio  remuneratus  felicissimus 


notabit.  Salus  enim  astema^  pro  qua  hucusque  labo- 
ravi  in  terra,  inslat^  nec  ante  transibit  crastina  dies 
quam  mein  eamDominus  meus,  sicutest  poHicitus^ 
introdarat.  Dixit;  et  unde  fuerat  egressus,  in  orato- 
rium  reversus  est. 

Convoeaiis  deinde  fratribus,  hortatureos  impendere 
sibi  ministeriom  sacrae  inonctionis  com  viatico  Do- 
minici  corporis,    qood    josta    ritom    ecclesiasticffi 

tx  Florentio  et  monacho  Ramesiensi  coUigitur. 
Obiit  Ethelwinu!^  anno  992,  viii  Kal.  Maii ;  auod  ex 
eisdem  constat.  Oswaldos  eodem  anno  pridie  Kal. 
Martii  defonetaa  eat.  lo  id  utriqae  coDsentiunt.  Flo- 


introisti  {Matlh.xxy,  21).IIIa  gloria,  qoa  coronaris, 
innoit  tois  qoantom  possis  sibi  prodesse  ante 
Deom,  si  dignaris.  Et  quidem,  inclyte  Pater,  felix 
fuit  vita  toa,  felix  fiiit  et  mors  tua.  Atque  ntinam 
sentiant  in  se  alumni  tui,  quod  sit  felix  memoria 
tua,  sibique  salubris  atqoe  benefica  quam  ad  te 
habent  humilis  devotiosoa. 
Itaque  fratres,   Patrem  suum  jam  defonctam  co- 

rentius  autem  id  feria  secanda,  Raroeaiensia  Domi- 
nica  teriia  Qaadragesimae  contigisse  tradit.  ttectjua 
Florentius. 


7S5 


VITA  S.  DUN8TANI. 


7S< 


gQoscenleSi  aecamint  et  complosis  manibu  lugubrea  A 
Cijulatus  emittunt.  Inter  quos  tamen  irepidi  ac  ge- 
mentes  examime  corpus  accipiunt,  cilicio  sternunt, 
abluunt,  sacerdotalibus,  uti  moris  est,  veslibus  in- 
duunt.  Perciperes  ad  hsec  pietatis  officia,  quam  pio 
affectu  vivens  pastor  a  suis  ovibus  diligebatur,  cum 
in  ezstinctu  procederet  tantas  charitalis  ostentio  ut 
nullus  illi  pularetur  satis  honoris  detulisse,  qui  non 
lacrimanlibus  oculis  manibus  ejus  ac  pedibus    de- 
vota  oscula  impressisset.  Hinc  superpositus  feretro, 
fertur  ad  ecclesiam  beatissims    Yirginis  virginum, 
quam,  sicut  supra  memini,  a  fundamento  ipse  con- 
slruzit.  Et  ecce  dum  in  sublimi  geslaretur,  ac  prae* 
eedentibus  iis,  qui  sonoris   concentibus  Deo  laudes 
et  preces  offerebant,  subsequente  autem  populo,  qui 
amissum  pastorem  una  cum  monachis   miseranda  B 
voce  plangebant,  apparuit    gloria  Dei,  quae   doctas 
mentes  docuit  intelligere  meritum  mortui.  Yiderunt 
etenim,  qui  convenerant,  niveam  columbam  de  su- 
peris  venientem  expansis  alis  lento  volatu  protegere 
corpus  antistitis.  Igneam  quoque  sphaeram  ad  scuti 
teretis  instar  una  coelo    delapsam   super    feretrum 
intuebantur.  Et  admirantes  unum  et  aliud  signum, 
rognant  ut  qui  non  adverterent  intueantur.   Insonat 
clamor  hinc  etinde,  filque  diruplio  vocum  laudalio- 
nis  divinae ;  laus  autem  ipsa  quo  magis  dirumpitur, 
magis  augetur ;  rumpitur  in  canoris  vodbus,  augetur 
in  jubilo  cordis.  Jubilant    namque    Deo  pro  gratia, 
quam  in  tanla  mullitudine  monstrare  in  Patre  suo 
dignatus  est ;  per  columbam  videlicet  ostendens  sim- 
plicitatem  et  innocentiam  pectoris  ejus ;  per  igneam  n 
spbseram,  fervens  studium  quo  praeditus  erat  in  di- 
lectione  Dei  et  proximi  animus  ejus.  Interim  ver.e- 
rabile  corpus  oratorio  infertur,   coeptae  protectionis 
praefati  ignis  atque  columbae  continualione  comita- 
tum.  At  ipso  deposito  coram  altari,  visio  quae  appa- 
ruit  in  australero  ecclesiae  plagam  prope  altare  di« 
vertit,  quasi  locum    designans   corporis  sepeliendi. 
Quo  facto  intuentium  oculis  ccelum  rameans   elapsa 
est. 

Fama  igitur  obitus  ejus  circunquaque  perlabitur» 
et  illo  die  ac  nocte  subsequente  quibus  a  sepuJtura 
corpus  suspenditur,  undique  parvi  ac  magni  utrius- 
que  sexus  homines    advolant,   eorumque  clamores 


suspiriis  atque  iamentis  permisti  aera  eomplent. 
Hos  inter  acerbior  iletus  monachos  et  inopes  cru- 
ciebat ;  hos  quia  pastorem,  patrem  et  advocatum ; 
illos  quia  se  in  eo  perdidisse  adverterant  totius  vitae 
subsidium,  spem  et  consolalionem.  Fit  igitur  luctus 
omnium  inaestimabilis,  et  aduaata  multitudo  innu- 
merabilis.  Qua  circumstanle  seseque  super  invicem 
comprimente,  sepeliuntur  sacratissimi  praesulis 
artus  in  praefata  nobilissimae  Virginis  aede,  loco  vi- 
dilicet  divinitus  pridem  designato.  Post  haec  annun- 
tiatur  deposito  ejus  his  et  illis,  id  est  vel  quos  re- 
gendos  sub  pastorali  cura  susceperat,  vel  quos  a 
saeculari  conversatione  abstraclos  qualiter  Deum  in 
monachico  habitu  sequerentur  instruzerat.  Unde  ex 
dulcedine  recordationis  ejus,  cunctis  qui  intellige- 
bant  se  fuisse  fiiios  ejus  indicitur  luctus  communis. 
Ubi  autem  saepe  memoratus  iEthelwinus  duz  resci- 
vit  gloriosum  Oswaldum  huic  vitae  modum  impo- 
suisse,  prae  nimia  angustia  cordis  infirmitas  cor- 
poris,  quae  illum  tunc  forte  premebat,  in  tantum 
convaluit  ut  post  modicum  temporis  sancto  fine 
quiescens  universae  carnis  viam  intraret,  sepultus  in 
ecclesia  quam  in  Rameseia  ipse  et  Pater  Oswaldus 
de  suo  fabricarant. 

Transit  autem  venerandus  Deoque  dilectus  an- 
tistes  Oswaldus  ab  hac  vita  ad  vitam  aetemam  n 
Kalendarum  Martii,  Transactis  ab  episcopatu,  qao 
primo  functus  erat,  triginta  vel  amplius  annis ; 
Conditumque  est  venerabile  corpus  iilius,  uti  prae- 
diximus,  Wigomae,  in  ecclesia  gloriosissimae  Dei 
genitricis  et  perpetuae  virginis  Mariae.  Sane  ut  gratia 
Christi  designet  mortalibus  Oswaldum  mundo  mor- 
tuum  sibi  vivere,  qui  eum  non  quasi  penitus  mor^ 
tuum  requirant,  vere  vivenlis  et  ante  se  multum 
valentis  indicia  in  eo  reperiunt.  Quod  ut  evidentibus 
probemus  argumentis,  quae  per  eum  posi  mortem 
suam  facta  et  ad  nostram  notitiam  sunt  perlata, 
paucis  subnectere  rati  sumus:  Sed  ne  judicemur  de 
percipiendis  indigni,  si  invenimur  de  perceptis  in- 
grati,  pro  iis  quibus  scribendis  animum  dedimus, 
et  jam  effectum,  prout  Deus  dedit,  nacti  sumus,  sit 
ipsi  omnipotenti  Deo,  Patri,  Filio  et  Spiritui  sancto 
laus  et  gratiaram  actio  per  immortalia  ssecula  saecu- 
lorum.  Amen. 


Explicit  Vita  Osmldi  archiepiscopi  ei  confessoris. 


VITAS.  DUNSTANI 

ARCHIEPISCOPl  CANTUARIENSIS. 

AUCTOllE  EADMERO  MONACHO. 


INCIPIT  PROLOGUS 

Quia  Deura  in  sanctis  suis  mirabiiem   prophetica     ^^  i>^  saocto  Duostano  primae    metropolis  Anglo- 
voce  laudare  jubemur  {Psal.  Lxvn,  36),  eum  in  iis     rum  poDtifioe  rairabUiter  operari  dignatus  est,  qu«- 


m 


EADMERI  GANTUARIB^^SMONACHI 


78« 


rumdam  0implicium  id  bono  frairam  non  contem-  A  commendare  cupiebam.  Neo  in  his  meo  aensu  usns 


aendas  voluntati  obtemperantesy  nsitaio  more  lo-» 
quendi  stylt  officio  laudare  decrevimus,  acriptisqu» 
tUo  quodam  elocutionis  genere  ipsa  gesta  comme' 
morant  sapientum  considerationi  relictis.  Cui  ut 
lieet  insipiens  acquieaeerem,  me  nonnihil  illexerunt 
eadem  scripta,  eo  quod  in  quibusdam  nonnuUis  mO'- 
dom  usitatffi  narrationis  excessisse  videntar.  Addu* 
Otus  etiam  in  boc  aura  quorumdam  calumniis,  qui 
Irequenter  questi  sunt  et  conqueri  non  desistunt  ao- 
otorem  (30)  ipsorum  scriptorum  vulgatae  rerum  bisto- 
riae  non  omnimodis  concordasse.  Quod  non  quidem 
in  miraculiS;  qase  de  ipso  Patre  scripta  sunt,  ei  sob. 
repsisse  conBtemur.  De  quibus,  verbi  gratia,  est 
quod  scribit  episcopatum  Wirgoi-nensem,  cum  ad  eum 


sum,  sed  firma  et  cui  non  credere  nefarium  esst 
credebam  Patrum  auctoritate  subnixus,  qaos  mihi 
quondam  attestat^s  fuisse  recordor  se  res  ipsas, 
juxta  quod  eas  describimus,  eerto  relata  eorum  qai 
optime  illas  noverant  cognovisse.  Honim  unom 
iEgeiredum  scilicet,  qui  subprioris  el  cantoris  offi- 
cium  in  ecclesia  Cantuariensi  strenuissime  per  mul- 
tnm  temporis  administrabat,  quique  postmodum  ob 
religiosam  prudentiam  et  prudentem  religiositfttem 
auam  WigomensiecclesiaesubbeatsB  memorisB  Wol- 
stano  episoopo  praelatus  erat,  et  multis  qui  adhae 
supersuDt  notissimus  fuerat,  ne  nudis  solumroodo 
verbis  agere  judicer,  omissis  aliis  proponere  cordi 
fuiL  Hic  ^gelrico  Cieestrens  episcopo  homini  ma- 


Pater  Dunstanus  electus  et  consecratus  est,  foisse  B  gnarum  reram  peritia  prsedito  antheac  diu  adhx- 


in  hoaore  beat»  matris  Dei  Marise,  cum  revera 
fuerit  in  honorem  gloriosi  apostolorum  principis 
Petri ;  et  quod  refert,  secundum  Bdwardum,  marty- 
rem  ex  sanctimoniaii  feroina  natum,  cum  procul 
dubio  constet  eum  ex  legitima  conjuge  procrealum  ; 
et  alia  qusedam  in  hunc  modum.  Quorum  omnium 
puram  veritatem  rogatus  ab  amicis  meis  tant  studio 
investigare  sollicitus  fui  ut  quaque  per  Angiiaro,  ubi 
talium  studia  vigere  sciebam  et  ipsemet  ire  non  po- 
teram,  pro  hoc  ipso  me  miltere  non  pigeret,  omnino 
videlicet  detestandum  existimans  a  renim  h'mite 
exorbitantia  veritalem  nosse  volentibus  dicto  vel 
seripto  submiuistrare.  Unde  ne  quis  me  quavis  ar- 
rogantia  vcl  invidia  ductum  judicet  istis  scribendis 


serat,  et  ab  eo  multa  de  beato  Dunstano,  cui  pene 
contemporaneus  fait,  didicerat ;  quae  ille  ab  iis  qui 
interesse  meruerunt  se  accepisse  fatebatur.  Sunt 
super  hsec  scripta  veterum  simpliciori  stylo  digesta 
et  chronicorum  abbreviat»  notationes,  iisqae  scri- 
bimas  attestantes.  De  iis  autem  qux  post  sacra- 
tissimum  transitom  ejus  per  eum  facta  significamus, 
quaedam  ex  litterarum  monumentis,*quaedam  ex  pn>- 
piiorumsensuumapprobationibus,  quaedamex  veridi- 
corum  virorum  allegationibus,  qui  ea  partem  visu, 
partim  auditu,  partim  experiroento  seipsis  di- 
dicerunt,  omni  remota  scrupulositate,  cognovi- 
mus.  Si  quis  igitu  haee  legere  dignahitur  vel  au- 
dire,   ita,    quaeso  fegat  vel  audia  ut  conscienti» 


manum  imposuisse,  fateor  testimoniuro  mihi  perhi*  q  meaesiroplicitati  non  deroget.  Nameanon  detrahere 

studiosis,  sed  parvitali  mae  meorumque  similium 
condesccndere  scientibus  alque  paratis,  pro  captu 
meo  descripta  es^e  pronuntio.  Non  itaque  se  iJIis 
quse  scribimus  inaniter  occupet,  cui  quod  petimas 
in  mente  non  sedet. 

ordinato  conscripsisse  tradit.  Hujus  enim  scripta 
quamvis  incendio  Cant.  ecclesiae  anno  1070  con- 
ilagr4verint,  in  Anglicum  tamen  sermonem  translata 
superfuisse  idem  Osbernus  perhibet.  Osberni  quidem 
librum  Eadraero  neque  totum  fuisse  constat.  Ipse 
autnm  Osbernus  omnia  antiqaiorum  de  rebus  Dum- 
stani  gestis  scripta  perlegerat,  eumdemque  Tininu- 
ihensis  passim  describei^e  solel  in  Historia  sua  ms. 
lib.  XXI,  in  qua  prolixam  satisDuastani  Vitamdedit. 


bente  conscientia  n)ea  in  ipsa  veriUite,  a  qua  Chri- 
stianum  deviare  non  licet,  quia  nisi  me  huroanae 
mentis  caecitas  fallat,  nil  inhac  parte  quae  dixivitia 
valuere,  sed  soius  amor  veri,  quo  tanlum  Patrem  et 
praesentibus  et  secuturis  omni   seposila  ambiguitate 

(30)  Auctor  is  Vitee  Dunslani,  cujus  errores  Ead- 
merus  perslringit,  nec  Bridfertbus  fuit  nec  O^ber- 
nus.  Ilfe  enim  neque  de  ecclesia  Wigorniensi  beatae 
Virgini  dicaia,  nec  de  Edwardi  regis  roalre  roenlio- 
nero  intulit.  Iste  quidem  eoclesiam  Wigoruiensem 
B.  Virgini  sacratam  fuisse  refert ;  de  Edwardi  autem 
roatre  nil  habet.  Alium  igitur  ab  Eadmero  subinnui 
auctorem  puto  :  quem  Osbernus  in  prsefatione  sua 
res  gestas  Dunstani  stylo   festivo    pariter  et  beoe 


Explicit  prologus. 


INCIPIT  VITA 


Beatus  ergo  Dunstanus,  ex  nobilissima  gentis  An- 
glorum  prosapia  origmem  ducens,  eo  nobilius  in 
hujus  roundi  latitudinero  prodiit  quo  sub  roaterni 
sinus  ipso  adhuc  angustia  clauso  divino  miraculo 
desigoaturo  est  praeclaruro  roundo  per  euro  luroen 
oritunim.  Cum  eleDim  mater  ejus  eo  gravida  ape 
prolie  futuna  lietaretur,diesPuri6caiionisbeatffi  Ma- 


D  tris  Dei  festivus  illuxit.  Multitudo  igitur  utriusqoe 
sexas  horoinuro  pro  excellentia  tantae  festivitatis 
circuroquaque  coacta  iluxit  ad  ecclesiaro,  quae  anti- 
quitus  Glastonise  de  lignis  aedificata  in  honoreroerat 
ojusdero  Dei  Genitricis  consecrata.  In  qua  multitu- 
dine  rouUos  nohilitate  digaitateque  precellens  pater 
saacli  Duiistani,  Heratanus    nomine,  oun   Cbyne- 


789 


VITA  8.  DUNSTANI. 


700 


dritha  inatre  ejus  ad  Deisenritium  properabat,  ambo  ^  Jfemorato  Odone   arohiepiseopo   Caatuariorum  ad 

perenois  vita  gaudia  kranslato,  immensum  omnibus 
Anglonim  Ecclesiis  luctum  suus  transitus  intulit, 
et  innumeros  populos  acerbo  mcerore  percussit. 
Postulatus  Dunstanus  Odoni  in  patriarchatum  sedis 
Anglorum  succedere  abnegat,  suscepti  regiminis 
onus  satis  gravea  sibi  ad  porlandum,  nedum  majus 
superaddatur,  esse  protesUins.  Unde  J)lffinus  Wen^ 
tansB  urbis  antistes  perregnipriacipes,  quorum  alios 
re  preesentium,  aiios  spe  munerum  futurorum  ad 
hoc  sibi  foulores  effecerat,  arohiepiscopalum  rege 
annuenie  obtinuit.  Qui  post  aliquot  adept»  dignita- 
tis  dies  Romam  pro  archiepiscopatus  stola  peteni^ 
in  Alpibus  nimia  frigoris  asperitate  correptus  ulli- 


cereos  quos  pro  ritu  ipsius  diei  Deo  offerrent  defe- 
rentes.  Jam  missffi  officium  celebrari    coeperat,  etc. 

(Proseaiiitvr  Historiam  Eadmerus  stylo  uberi,  Rei 
gestaseoaem,(fuoO$bemut  (31)  narratordine  ;eadem 
eodemque  loco  refert  miraculajSlylo  tamen  longe  alio. 
Simplicem  et  historicum  Eadmerusadhibet  Osbemus 
magisaffectatum  et  guasideclamatorium.Ezrerum 
a  ordinis  convenientia  conjici  poterit  utmmque  Dun- 
stani  gestaexeodem  fonte^  Anglicascilicet  Historia, 
potissimum  hausisse.  Ne  inutiti  igitur  repetitume 
lectoremgravemus.  Eadmeri  omnia  prcetermittenda 
duximus^nisiquoBaliorumnarrationes  aut  corrigunt 
autegregie  illustrentt  prmfati  solummodo  notas  in 
fnargine  eoidicis  anti^uitus  oppositas  Edredi  regis 
obitum  anno  955,  Eduni9o% ,  reponere*) 


mum  flatum  ibidem  emisit.    Post  quem  substitutus 
Exin  defuncto  episcopo   Lundoniensi,   quaesitura  g  esl  in  summum  Ecclesiae  Dorobernensis  ponlificaUun 


quis  in  episcopatum  dignesuccedereposset.  Elcum 
in  hoc  aliquantum  temporis  ezpenderetur,  nec  per- 
6ona  decens  et  idonea  reperiretur,  tandem  electio 
omnium  super  Dunstanum  yersa  est,  et  ipse  ponti- 
ficatum  prfledictae  Ecclesiae  suscipere  coromuni  cun- 
ctorum  acclamatione  coactus  est.  Utraque  igitur 
Ecclesia,  Wigornensis  videlicet  et  Lundoniensis,  eo 
prsesule  gloriabatur,  quandoquidem  summa  necessi- 
tate  compulsus  utriusque  pontifex  per  nonnullum 
temporis  spatium  erat,  utrique  sollicitudinis  suse 
curam  impendens,  utramque  intus  et  extra  sua  de- 
fensione  contra  omnes  semulos  muniens,  in  utraque 
oflicum  pontificale  opportuno  teropore  sedulus  ex- 
sequens.  En  visio,  quam  supra  descripsimus,  in  gla- 
diis  aposlolorum  partim  impleta  est  cum  in  episco- 
palu  Lundoniensi,  qui  ex  nomine  beatissimi  apostoH 
PauH  celebris  habetur^  Dunstanus  confirmatus  est. 
Profecto  namque  gladiuro  ipsius  apostoH  ipsi  Ec- 
clesiae  prselatus  accepit,  quia  verbum  Dei  morem 
illius  secutus  subditorum  cordibus  excellenter  infu- 
dit,  et  potestate,  que  ille  in  virtute  Domini  Christi 
gloriatus  est  ipse  ad  terrendos  impios,  ad  demul- 
cendum  pios  circumquaque  usus  est.  Quod  et  in 
Ecclesia  Wigomensi  strenuue  egit,  quam  in  gladio 
bcali  Petri  regendam  suscepit.  Siquidem  episcopa- 
^us  idem  per  id  temporit  in  honorem  ipsius  gloriosi 
apostoH  fundatus  habebatur.  SedOswaldus,  vir  san- 
ctus  et  religiosus,  quem  in  regimen  ipsius  Ecclesiae 
beatus  Dunstanus    antistes    Cantuariensis    efifectus 


Birhtelmus  Dorsatensis  popuH  prmsul,  vir  totus  ex 
mausuetudine,  humilitate  et  modestia  factus.  Yerum 
ubi  compertum  est  nihil  in  corrigendis  vitiis,  nihil 
in  exercendis  eeclesiasticis  discuplinis,  nihil  denique 
virtutis  seu  constantiae  in  eo  esse  ad  tuendos  bonos 
vel  coercendos  malos,  ad  Ecclesiam  suam  jussus 
rediit.  Et  ita  sedes  Cantuariensis  a  pontifice  ali- 
quanlis  diebus  vacua  sedit. 

Itaque  unanimis  omnium  electio  Dunsfanum  inda*- 
mitat,  illum  solum  se  nosse  vociferans,  quem  tanta 
sedes  dignum  valeret  habere  rectorem,  prfiesertim 
cum  a  primssvo  etatis  flore  vitae  sanctitas,  monim 
gravitas,  et  cui  nemo  contrairet  eum  perlustraverit 
invicta,  contans  et  seqoenda  auctoritas.  Hac  ergo 
G  Dunstanus  acclamatione  quasi  voce  vere  divina  con* 
strictus  primatem  totius  Britanniae  sedem  regendam 
sasoepit,  et  eam  immensa  omnium  adjacentium  Ec- 
clesiarum  ac  popalorum  exsultatione  et  gloria  dedu- 
ctus  ascendit.  Post  hiBo  temporis  opportunitate 
aceepta  beatissimorum  apottolorum  Petri  et  PaaU 
limina  petnt,  et  eum  samm»  sedis  pontifex  magno 
sinoerse  dilectionis  affectu  illo  venientem  excepit 
secomque  postea  familiarius  agens,  et  agendo  tem- 
plum  sancti  Spiritus  esse  indubitanter  agnoscens, 
magnifice  illum  honoravit,  ac  stela  sui  apostolatus 
pro  qua  venerat ,  decentissime  decoravit.  Sicque 
delegata  ei  legatione  apostolicae  aedis  genti  Anglo- 
ram  paatorem  ac  salutis  eorum  provisorcm   desti- 


^.  ^  navit.  lUque  vir  Dei  Roma  reversus,  et  in  patriar- 

sibi  succedere  fecit,  quia   clencos   ibi  degentes  nec  jy  ^^^^^     .^  ^^^  Britanniarumreceptus,  in  ipsum 

mundi  principem  quasi  gigas  surrexit,et  armaturam 


a  pravitate  sua  convertere,  nec  inde  eo,  quod  nobile 
juxta  sseculum  atque  potentes  erant,  quibat  eHmi- 
nare,construxit  pene  conliguam  ipsi  ecclesiae  eccle- 
siam  beatse  Dei  genitrici  Marise,  in  qua  ipse  cum 
monachis,  quos  se  proposuerat  adunaturum,  Chrislo 
serviret.  Quod  et  factum  est.  Religio  itaque  mona- 
chorum  contemptum  clericis  peperit,  et  vulgi  con- 
venturo  ab  eis  aHenatum  sibi  assiduum  fecit.  Quid 
plura?  Numerus  clericorum  passim  minuitur,  mo- 
nachorum  conventus  in  dies  augetur.  Quidam  insu- 
per  e^  ipsis  clericis  conversi  nuroero  illorum  additi 
sunl.  Hoc  modo  sedes  pontificalis  mutata  est  in  ec- 
clesiam  Beatae  Mariae  semper  Virginis. 

(81)  Yide  Patrologi»  tom.  CXXXYll,  coL  407,  in  S 


verbi  Dei«  a  dextris  et  a  sinistrisi  {II  Cor  xi,  7) 
constanti  viitute  in  eum  vibrare,  et  membra  ejos 
circumquaque  debellare,  prosteniere  ccepit  et  ener- 
vare. 

Inter  hsec  visionem,  quam  sipi  in  oblatione  apo- 
stolicae  armatune  dudum  apparuisse  descripsimus, 
mente  revolvens,  et  eam  jam  in  administralione 
regiminis  doaram  Ecclesiarum,  Wigornensis  vide- 
licet  et  Lundoniensis,  firme  impletam  conspiciens, 
dicendum  existimo  per  quid  archiepiscopatus  Can- 
tuariensis,  qui  hos  dignitate  pnecedit  et  in   quoipso 

>  DuDstano. 


791 


EADMERI  GANTUARIENSIS  MONACHl 


7^ 


excellcnlus  sedil ,  ei  praesignalus  sit.  Nimirum  per- 
verbum  Dei,  quod  scriptum  suscepit  in  gladio  bea- 
tissimi  Pelri,  secundum  quod  iliud  rex  Edredus  ex- 
posuit,  quando  ei  yisionem  ipsam  ipse  Dunstanus, 
«l  praediximus,  retulit.  Sicque  gladius  Petri  eccle- 
siam  Petri,  el  verbum  Dei  ecclesiam  verbi  Dei  quge 
Cantuariee  sita  est,  significavit.  Exin  videtur  rationis 
dicere  quid  gladiusbeatiAndreeecumcteteris  oblatus 
prsetenderit,  quandoqnidem  ipse  in  nulla  ecclesia 
quae  sub  nomine  ipsius  aposloli  consecrata  sit, 
sicul  in  pnpdiclis  tribus  ecclesiis  sederlt.  Quod 
quidem,  quaDtum  attinet  ad  nos  Anglos,  quibus 
quid  boc  sit  luce  clarius  patet,  superfiuum  reor  dicto 
commemorare  vel  scriplo,  Propter  extemos  lamero, 
si  forte  aliquando  aliquo  casu  isla  inter  eos  cecide- 


A  cujus  momenti  repuians,  ad  hoc  solura  sc  toium 
studebat  impendere  ut  Dunstano  exciUire  scanda- 
lum,  et  Christianae  legis  jngum,  quo  a  sua  libidiae 
coercebatur,  sibi  faceret  alienum.  Legatos  itaque 
SU08  Romam  destinat,  et  talibus  assueta  quoram- 
dam  Romanorum  corda  elora  in  suamcausamlargo 
munere  largiori  sponsione  permutat.  Quid  deinde  ? 
Praesul  apostolicae  sedis  DunsUino  peccatori  bomini 
condescendere  verbis  ac  litteris  mandat,  et  cum 
Ecclesiffi  gremio  integre  conciliare  monet,  horUlur, 
imperat.  Ad  quse  Dunstanus  ita  respondit :  •  Eqoi- 
dero  cum  illum  de  quo  agitur  sui  delicti  pcenitudi- 
nem  gerere  videro,  praeceptis  domini  papae  libens 
parebo.  Sed  ut  ipse  in  peccato  suo  jaceat,  et  im- 
munis  ab  Ecclesiastica  disciplina  nobis  insultet  et 


rint,  breviter  dico  illum   merito  cum   gladio   Petri  B  exinde  gaudeat,  nolit  Deus.    Avertat  ctiam  Deus  a 


verbo  Dei  inscripto  gladium  suscepisse  Andreae. 
Nam  qui  Ecclesise  Cautuariensi  per  ponlificatum 
praesidel,  Rofensi  ecelesiae  quae  sub  patrocinio  beati 
Andreae  subsistit  per  episcopi  institutionem,  per 
horum  et  horum  intus  et  extra  cum  res  exigit  dispo- 
sitionem,  utpote  suo  dominio  praesidet. 

Quis  igitur  in  cunctis  quae  religioni  competunt 
Dunstanus  fuerit,  videlicet  cujus  virtutis  ad  omnes 
omnium  personarum  injustitias  deprimendas,  ad 
bona  quaeque  opera  fovenda  et  munienda  exstiterit^ 
usque  hodie  tola  Anglia  canit,  nec  opus  esse  arbi- 
tror  ut  roe  inillis  scribendis  faliget  grandis  labor. 
Nonnulla  tanien,  quae  ab  illis  qui  ex  ejus  tempore 
usque  ad  nos  per  successus  aetatum  tluxere  accepi- 


roe  ut  ego  causa  alicujus  roortalis  hominis  vel  pro 
redemptione  capitis  mei  poslponam  legem  qaam 
servandam  statuit  in  sua  Ecclesia  idem  Dominus 
meus  Christius  Filius  Dei  !  »  Haec  sibi  relata  ille 
audiens,  et  Dunstanum  ab  iis  quae  certo  diceret  in- 
flexibilem  esse  certissime  sciens,  excommunicatio- 
nis  suae  poena  cum  horoinum  pudore  constrictus,  turo 
timore  periculoruro  quae  talibus  nonnunquam  acci- 
dere  solent  perterritus,  obstinaciam  suae  mentis  de- 
posuit,  et,  abdicato  illicito  conjugio,  paeoitentiae  sibi 
cultum  imposuit.  Dunslano  naroque  generale  totius 
regni  conciliuro  de  observantia  Christianitatis  cele- 
brante,  ipse  suimet  oblilus,  nudis,  pedibus,  laneis 
induroentis  corpus  amictus,  virgas  roanuferens,  con- 


mus,  compendioso  relatu  aubjiciam,   quatenus  inde  Q  cilio  sese  medium  ingessit,  et  ante  pedes  Dunstani 


percipiatur  veritas  verborum  quse  proposuimus. 
Comes  quidam  praepotens  cognatam  suam  illicito 
ftibi  matrimonio  copulaverat ;  et  a  Dunstano  semel, 
secundo  et  terlio  redargutus,  incestum  suum  di- 
vortio  expiare  nolebat.  Quapropter  gladio  Spiritus 
sancti  a  viro  Dei  percussus,  a  liroinibus  est  sanctae 
Ecclesiae  separatus.  Qui  typo  attactus  superbiaere- 
gem  adit,  Dunstanum  irorooderatae  et  iropiae  severi- 
tatis  accusat  regia  sanctione  se  ab  ejus  tyrannide 
liberum  constitui  querelosa  voce  precatur  et  obse- 
crat.  Cujus  verbis  rex  aequiescens,  Dunstano  man- 
dat  ut  hominem  cum  ca  quam  duxerat  in  pace  ma- 
nere  sinat,  et  a  quibus  suspenderat  liminibus  sacris 
ipsum  restiluat.  Miratur  ille  ad  audita,  et  dolet  reli- 
giosum  regem  per  mendacem  hominis  linguaro  ante 
rei  inquisitionem  et  exaroinatiouero  esse  seductum. 
Ponit  taroen  hominem  ad  rationem,  et  tam  pro 
commisso  crimine  quam  et  propter  injustaro  sui 
criminationem  apud  principero  terrae  factaro  paulo 
durius  increpat,  cupiens  eo  modo  ad  poenilentiam 
et  correctionem  cor  illius  emollire.  At  ubi  vidit 
ipsum  non  solum  verbis  suis  non  conscnlirCy  sed 
iosuper  conlumaci  spiritu  contra  se  furere  minari- 
que,  supra  id  quod  eum  ab  ingressu  domus  Dei 
suspendcrat,  ut  dixi,  omnem  ci  communiouem  iide- 
lium  donec  a  sua  pravitale  discederet  interdixit. 
Tunc  ille,  seipso  delerior  effectus,  immani  est  fu- 
rore  correptus,  et  nibil  eonim  quae  possidebat  ali- 


«j  gemebundus  et  ejulans  corruit.  Quo  viso  moti  sunt 
omnes  qui  aderant  ad  pietatem,  et  ipse  Pater  om- 
nium  majori  praecaeleris  pietate  motus  est.  In  vultu 
tamen  servato  disciplinae  rigore,  utpote  hominem 
pleniter  Deo  reconciliare  desiderans,  lacrymas  ejus 
ad  horam  severus  sustinuit,  ac  demum  a  toto  con- 
cilio  pbstulatus,  lacryroans  et  ipse  culparo  indulsit. 
Itaque  ab  excoromunicationis  vinculo  absolutum 
comrounioni  fidelium  gaudenlibus  cunctis  cum  re- 
stituit. 

Alio  tempore  monetarii  tres,  qui  in  potestate 
viri  erant,  cum  falsa  moneta  capti  ad  subeundam 
poenam  hujusmodi  horoinibus  per  toturo  regnum 
proroulgatam  sunt  judieati.  Quae  res  Dunstano  abs- 

j.  c  ondi  non  potuit.  Die  ergo  Pentecostes  idem 
Pater  missarum  solcmnia  celebraturus  percun- 
ctatur  utrum  Dei  populo  statuta  justitia  de  ipsis 
moDCtariis  facta  fueril  an  non  ?  Respondetur  eam 
ob  revcrentiam  tanti  diei  in  alium  diem  esse 
dilaiam.  «  Nequaquam,  inquit,  ita  fiet.  Monetarii 
nempe,  qui  lalsos  ex  industria  denarios  faciunt, 
fures  sunt,  et  eorum  furto  nullum  nocentius  essc 
cognosco.  Nam  in  falsa  rooneta  quaro  faciunt  totam 
lerram  spoliant,  seducunt,  perlurbant.  Ipsi  divites, 
jpsi  mediocres,  ipsi  pauperes  in  commune  laedunt  : 
et  omnes,  quantum  sua  interest,  aut  in  opprobriuro, 
aut  in  egestatem^  aut  in  nihilum  redigunt.  Qua- 
propter  noveritis  quia  ego  hodie  ad  sacrificandum 


798 


VITA  S.  DUNSTANI. 


794 


Deo  noQ  aceedam,  nisi  prlmo  illi  qai  deprebensi  A 
suDt,  eam  quam  in  seductione  totius  popuU  prome- 
ruerunl  subierint  pCBnam.  Si  enim  in  ultione  tanti 
mali  cum  negotium  me  respiciat  Deum  placare  su- 
persedeo,  quomodo  illum  demanibus  meis  sacriQ- 
cium  susceplurum  sperare  queo  ?  Sed  haec  licet  cru- 
delitati  possint  ascribi,  Deo  tamen  patet  intentio 
mea.  Lacryme,  gemitus  atque  suspiria  viduarum 
ac  pupillorum,  claraor  quoque  vulgi  totius  milii  in- 
cumbit,  el  correclionem  hujus  mali  deposcit.  Quo- 
rum  afflictionem  si,  quantura  in  me  est  mitigare 
non  intendo,  et  Deum  qui  gemitibus  eonim  compati- 
tur  nimis  ofifendo,  et  alios  ad  idem  malum  exercen- 
dum  promptiores  et  audaciores  facio.  »  Dixerat,  et 
pro  poena  illorum  qui  manus  erant  perdituri   pietate 


Per  id  ferme  temporis  rogatus  a  quodam  viro  no- 
bili  religioso,  dedicavit  ei  ecclesiam,  quam  ipse 
in  suo  fundo  construxerat.  Ubi  ad  ministerium  aqua 
deficiente,  et  ob  hoc  horainera  nonnuUa  moestitudine 
corripiente,  faraulus  Dei  praemissa  prece  terram  ba- 
culo  percussit,  illicoquefonslimpidissirauserurapens 
omnes  qui  pnesentes  erant  non  raodicum  leetiBcavit. 
Qui  fons  usque  hodie  manans  Dunslani  nomen  et 
meritura  celebre  facit.  Idem  Paler,  a  Canluaria  in 
remotiores  villas  suas  opportunis  spaliis  hospitia 
sua  disponens,  apud  Magaveldam,  aicut  et  in  aliis 
bospitiorum  suorum  locis,  ligneam  ecclesiam  fabri- 
cavil.  Quara  ipsemet  dedicans,  dum  ex  more  circum- 
iret  et  eam  ad  aequinoctialem  solis  ortum  rainime 
versam  perciperet,   fertur  quod  transiens  huraero 


motus,  lacrymis  manat,  ut  satis  esset  videre  de  quo  B  suo  illam  aliquantulum  pressit,  moxque  mutatam  a 


fonte  procedebat  edictum  quod  nonnullia  videbalur 
cnidele.  Ubi  vero  audivit  praestitutam  justitiam 
factam,  surrexit,  ac  lota  facie  ad  oratorium  exhi- 
larato  vultu  abiens  ait :  «  Quia  Deum  obediendo 
statulis  justitiae  legibus  audivi  hodie,  confido  quod 
et  ipse  per  misericordiam  suam  sacrificium  de 
manu  mea  suscipiet  hodie.  »  Cujus  confidentiae  ef- 
fectu  privatus  non  est.  Eo  quippe  inler  sacrosancta 
missarum  solemnia  sacras  manus  extendente,  et 
Deum  Patrera  omnipotenlem  ut  Ecclesiam  suam 
catholicam  c  pacificare,  custodire,  adunare  et  re- 
gere  dignaretur  toto  orbe  lerrarum  interpellanle, 
nivea  columba  multis  intuentibus  de  cqrIo  descendit, 
et  donec  sacrificium  consumptum  esset,  super  ca- 
put  ejus  expansis  et  quasi  imraotis  alis  sub  silentio  ( 
mansit.  Inter  hsDc  quid  animi  gereret  servus  Dei  ? 
Quo  amore,  qua  dulcedine,  quo  desiderio  putas  in 
Deo  pascebatur,  qui  ex  prsesenti  gratia  Dei  tali 
visitatione  fovebatur?  Consumpto  sacrificio,  co- 
lumba  eadem  in  australem  altaris  partem  declinavit, 
et  super  tumbam  beati  Odonis,  cujus  supra  men- 
tionem  fecimus,  se  reclinavit,  alis  suis  illam  hinc 
inde  complexans,  et  quasi  rostro  deosculans.  Quod 
beatus  Dunstanus  intuens,  et  exinde  merituro  jacen- 
tis  appendens,  in  tanta  eum  deinceps  reverentia 
habuit  ut  quoties  coram  sepulcro  illius  transibat, 
genua  flecteret.  Cognomine  quoque  Boni  in  ma- 
terna  lingua  post  haec  eum  semper  nominare  con- 
suevit,  videlicet  Odo  Scgode,  quod  Latine  sonat  Odo 
Bonus.  Quo  cognomine  ex  eo  tempore  usque  ad 
hanc  nostram  aetatem  solet  ab  Anglis,  maxirae  ta- 
men  a  Cantaaritis,  nuncupari.  Percantatamissa, 
Duiislanu.<i  ab  altari  digreditur.  Ministris  autem  ejus 
pro  signo,  quod  acciderat,  his  et  illis  innuentibus, 
et  alios  ex  fratribus  ministerio  pontificis  affuturos 
suspicantibus,  ipsi  se  in  diversa  toUunt,  ac  virura 
adhuc  immensis  ex  praesentia  gratiec  Dei  lacryma- 
rum  imbribus  madentem  solum  relinquont.  Et  ecce 
dum  casulam,  qua  inter  sacra  vestiebatur,  depone- 
ret,  nec  ulius  adesset  qui  eam  susciperet,  dis- 
ponente  Deo  suspensa  pependit  in  aere,  ne  ca- 
dens  in  terram  servum  Det  a  sua  turbaret  inten- 
tione. 


propriostatu  in  medium  orientis  tramitem  pro  voto 
convertit.  Quod  ipsum  facile  potuisse  efficere  nemo 
ambigit,  nisi  qui  verbis  Domini  Cbristi,  quibus  fidem 
sicut  granum  sinapis  habentibus  promittit  quod  etiam 
montem  dicto  transferant  {Ltu;.  xvii,  6),  incredulus 
existit.  Inter  hujusmodi  opera  Dunslanus  Deum 
semper  in  raenle  habere,  Deo  quidquid  boni  facie- 
bat  non  sibi  ascribere,  raagnum  humilitalis,  mini- 
mum  elationis  cor  per  omnia  et  in  omnibus  possi- 
dere. 

Cum  autem  a  saecularium  negotiorum  occupatio- 
nibusetquiesarridebat,  raodo  contemplationi  divinas 
et  orationibus  incumbebat,  modo  sacrarumScriptu- 
rarum  lectioni  et  earum  expositionibus  intendebat, 
modo  fratrum  exhorlationi  seu  librorum  emendalioni 
sedulus  operam  irapendebat.  In  corapunctione  vero 
lacryniarum  taota  gratia  praeditus  erat  ut  quoties 
eum  sacris  altaribus  sisti  vel  aliquo  officio  pontifi- 
cali  fungi  conspiceres,  Spirilus  sancti  fervore  men- 
tem  ejus  accendi,  et  quae  ille  exterius  administrabat 
ipsum  interius  operari  per  indices  ex  oculis  illius 
decurrentes  lacrymas  non  dubitare.  Haec  inter  sibi 
et  successoribus  suis  competentia  tam  infra  muros 
urbis  quam  et  in  quibusque  villis  ad  archiepiscopa- 
tum  pertinentibus  aedificia  constitui,  vel  constituta, 
si  qua  ex  parte  diruta  assent,  renovari  faciebat,  se 
scilicet  in  istis  non  modo  sibi,  sed  et  multorum  uti- 
liTati  natum  vivereque  perpendens.  Praeterea  cuncta- 
rum  Ecclesiarum  totius  Brilannise  adjacentiumque 
insularum  sollicitudinem  strenuus  gerebat,  earum 
causas,  quse  ad  eum  sicut  ad  primatera  et  patriar- 
cbam  quotie  ferebantur,  disponebat.  £t  quia  vigilanli 
studio  Domino  Christo  per  omnia  famulabatur,  saepe 
supernorum  civium  gaudiis  atque  concentibus,  ad 
quos  anxie  suspirabat,  miscebaiur,  aliquando  cor- 
pore  vigilans,  aliquando  sancto  sopore  quiescens. 
Quodque  fortassis  non  niinus  stupeas,  per  visam 
quaedam  a  beatis  spiritibus  didici  quae  ipse  postea  in 
servitio  Dei  canendasuos  edocuit. 

{Sequilur  Historia  visionis  de  maire  sua  cuidam 
regi  potentissimo  desponsata ;  quam  hcUtes  in  Os- 
herno.) 

Alio  quodam  tempore  rex  in  die  Dominica   mane 


795 


BADMERI  GANTUARIENSIS  MONAGHI 


7M 


venatum  ivit,  ei  DuDstanam,  qui  tuuc  forte   secum  A  Quos  yersus  chomsvirgiimmresumendopereaiitans. 


erat,  mi8;*am  suam  donec  rediret  differre  petivit. 
Appropinquante  igitur  hora  tertia,  vir  Dei  ad  ecde- 
nam  procedit,  et  indutus  sacris  yestibus,  regem, 
sicut  ei  promisemt,  exspectabat.  Stabat  ergo  cu- 
bitis  innixus  altari,  orationi  ac  lacrymis  deditus. 
Tum  subito  sopore  leniter  pressus,  in  ccplum  rapi- 
tur,  et  beatis  angelorum  agminibus  associatus,  audit 
eos  summse  Trinitaii  in  laudem  modulatis  vucibus 
decantantes  atque  dicentes  Kyrie  eleison  ,KyHe  eleison , 
Kyrie  eleiion.Qiionim  melodiam  coelestium  contem- 
platur  edoctus,  ad  se  reversus  est.  Et  conversus  ad 
suos  interrogat  Rexne  venerit,  an  non.  At  ubi  eum 
nondum  venisse  accepit,  ad  suas  preces  sese  con- 
vertit.  Factoque  non  grandi  intervallo.  iterum  extra 


praedictao  binas  caoinces  binos   qui  sequuntur    in 
ordine  versus  prosecut»  sunt : 

Primtu  ad  ima  ruU  magnade  luee  superbw. 
Sic  komo  cum  tumuii^  primus  ad  ima  ruU. 
Sicque  donec  vir  Dei  perductus  in  oratorium  esset, 
virgineus  chorus  primas  et  virgioea  bin»  binos, 
juxta  quod  series  hymni  sese  habet,  versus  modu- 
latae  sunt.  Propter  basc  et  horum  similia  facta  insi- 
gnis  Pater  Dunstanus  quanti  honoris,  quaDts  reve- 
rentiae,  quantave  magnificentiaB  apud  omnes  bonos 
exstiteht,  sestimo,  quod  qui  talia  Dei  dona  amplecti 
novit,  ex  magna  parte  et  roe  silente  videbit.  Al  iis 
qui  potius  in  roalitia  quaro  in  bonitate  vitam  agere 
satagebant,  horrorem   atque  terrorem   vultus  ejus 


se  ductus  audivit  in  coelis  altisona  voce  dici ;   He,  q  lucutiebat,  ut  ab  eo  fugere  quam  ad  eum   accedere 


mfssa  est.  Ad  quod  curo  Deo  gratias  responderetur, 
accurrentes  clerici  regis  regem  adesse  vociferantur, 
aaeerdotem  ut  festinantiusMissam  celebret  obsecraut. 
At  ille  versus  ab  altari,  Missam  se  babere  pronuntiat 
et  aliam  se  ea  die  celebraturum  abnegat .  Depositis- 
que  vestibus  sacris,  a  suis  de  re  inquirilur ;  quod 
latebat  aperitur.  Ex  hoc  itaque  sumpto  serraone 
regem  in  diebus  Doroinicis  deinceps  a  venatu  pro- 
hibnit.  Kyrie,  eleison^  vero  quod  in  coelestibus  di- 
dicit,  suos  docuit,  idque  moltis  in  locis  hodie  sancta 
Bcclesia  inter  missarum  solemnia  canit. 

Moris  erat  viro  loca  sancta,  quando  Gantuarise 
morabatur,  uno  tantum  fideli  socio  comitatns  nociu 
peragrare,  et  se  inibi  per  compunctionem  et  contri- 


mallent.  Omnes  vero,  qui  perversa  acta  soa  deserere 
et  ad  recta  opera  cupiebant,  transmigrare,  vera 
pietate  ac  misericordia  visceribus  eum  redundare 
aentiebant,  ct  ulii*a  humanam  aestimationem  consi- 
lium  simul  et  auxilium  suae  salutis  in  eo  repene- 
bant.  A  remotis  itaque  terrarum  partibus  ad  eum 
passim  currebatur,  et  quo  illum  prseeminere  nolum 
erat,  Spiritus  sancti  consilium  ab  ipso  petebatur. 

Si  ad  ista  diaboli  odium  et  invidia  saeviebat, 
nulli  mirandum.  Sed  quia  se  in  perturbatione  viii 
nibil  posse,  nisi  quod  verecundiam  sui  et  ejus  glo- 
riam  magnificaret,  jam  certo  sciebat,  ab  ea  qua 
illum  ssepe  fatigare  solebat,  impugnatione  sese  cohi- 
buit.  Verum  ut  eum  redderet  conturbaium»  Eadgaro 


tiooem  cordisDeo  mactare.  Quadam  igilur  vice  ad  ^  regi,  quemmultmn   pro   sua  revcrentia   diligebat. 


monaslerium  beatissiraorum  apostolorum  Petri  et 
Pauli,  in  quo  beatus  Augustinus  et  aiii  nonnulli  de 
Patribus  Ecclesiae  Ghristi  Gantuariensis  tumulati 
sunt,  ex  more  circa  medise  nociis  silentia  perrexit, 
ibique  Deo  se  diutius  in  oratione  prostravit.  Egres- 
sos  vero  ad  oratorium  beatae  Dei  genitricis  et  per- 
petuse  VirginisMariae.quod  in  orientali  ipsiusmona- 
sterii  parte  situm  fuerat,  eadem  faclurus  divertit, 
Gui  appropinquans,  audivit  intus  voces  psallentium 
atque  dicentium :  Gaudent  incaslis  animai  sanctorum 
qui  Chrisii  vestigia  suntsecuU^  et  guia  pro  ejus  amor  e 
sanguinemsuum  fuderunt,  ideo  cum  Christo  gaude^ 
hunt  in  (Eternum.  Ad  heec  ille  stupefactus,  astilit 
ostio,  ac  per  rimas  illius  introspiciens  (erat  enim 
obseratum),  intuetur  oratorium  totom  immensa  luce 


laqueum  gemebundse  deceptionis  tetendit,  et  irre- 
titumgravis  peccati  naevo  involvit.  Quadam  enim 
vice  idem  rex  iu  monasterium  virginum,  quod  Wil- 
tuniae  situm  habelur,  venit,  ihique  capto^  speoie 
cujusdam  puellse,  quse  de  nobilibus  Anglorum  naUi 
inter  sanctimoniales  non  vehita  nutriebatnr,  ouslo- 
diebatur,  eam  suo  colloquio  adduci  seeretius  jussit. 
IUa  cum  ducerctur,  tiqiens  pudori  suo,  xapinm  ab 
una  sanctimonialium  capiti  suo  velum  imposuit,  eo 
modo  se  protegi  sperans,  si  forte  rex  quid  inhonesti 
a  se  exigere  veliet.  Quam  ipse  velatam  iotueas, 
tt  quam  subitOi  inquit,  sanctimonialis  effeota  es.  > 
Arreptumque  velum  detraxit  capiti  €yus,  illa  cooafai 
quo  poterat  frustra  obuitente.  Abusua  siquidem  ea 
est,  et  gravi  scandalo  quique  per  Angliam  reiigiosi 


splendere,  et  quemdam  cuneum  candidatarum  per-  ^  ex  hoc  mente  vulnerati  sunt.   Quod  soaadalum  eo 


sonarum  ipsam  antiphonam  daetis  concentibus  reso- 
nare.  Aho  item  teropore  praefata  pastorum  ecclesise 
limina  simili  hora  pari  voto  requirens,  ubi  inde 
discessit,  memoratam  sacratissimae  Yirginis  aedem 
preces  illio  Oeo  fusurus  adire  ccepit.  Ecce  autem 
ipsa  beatissima  virginum  Virgo,  comitata  numeroso 
virginum  choro,  venienli  viro  occurrit,  et  summo 
cum  honore  susceptum  ad  suam  ecclesiam  quo  ten- 
debat  ducere  coepit,  praecinentibus  duabus  de  choro 
puellis  illud  Sedulii  carmen  itaque  dicentibus  : 
Cantemus,  sociai,  Domino^  cantemus  honorem* 
pulcis  amor  Chrisii  personet  ore  pio, 


vehementius  fuit  quo  rex  idem  legitimam  uiorera 
habebat  iElfledam  videlicet,  cognonine  Gandidam, 
Ordinaeri  praepotentis  orientalium  Anglonim  dods 
fiUam,  de  qua  et  sanctum  Badwardum  genoerat. 
Ubi  vero  resDunstano  innotuit,  etc. 

(Sequitur  ie  eorreplione  Dunstani  et  pasniientia 
regis ;  de  quibus  vide  Osbemum,) 

Ordo  clericalis  ea  tempeslate  plurimum  erat  cor- 
rtq>tus,  et  canonici  com  presbyt^  plebium  valupla- 
tibos  c^mis  phis  aequo  inseryiebant.  Qnod  malan 
Duustanus  corrigere  cupiens  fretus  auctoritale 
Joannis  apostolicse  sedis    antistitiSi    apud    regem 


W  VITA  8.  OUNSTANI.  TM 

oblinuit  quatenus  oanoDiei,  qui  oaste  vivore  nollent,  A  dorous  aflua  audientibus  cunotis  dixit ;  Non  fi$t, 


Ecdesiis  quas  tenebant  depellerentur,  et  monacbi 
loco  eorum  intromilterentur.  Praesidebat  ea  lem- 
pestate  Wentansp  Ecclesis  pr»snl  Athelwoldus,  vir 
eximise  sanctitatis,  et  educatione  Patris  Dunstani 
non  parum  insignis.  Hic  praescita  de  canonicis  Bccle- 
siae  suse,  qul  niroium  sseculares  existebant,  volnn- 
tare  Dunstani,  roonuit  eos  semel  et  ssepius  mores  et 
actus  mutai^e,  correctioris  vitae  semitas,  reiictis 
feminis,  arripere.  At  iili  impraesentiarum  quidem  Id 
sibi  possibile  esse  negantes,  voce  corvina  semper  in 
erastinum  correctionem  sui  pollicebantur.  Quod  ipse 
goarus  non  diu  sustinuit.  Paratis  nempe  quampluri- 
mis  monachorum  cucullis  die  quo  coramunio  Servite 
Domino  in  iimore  cantabatur,  chorum  inrravit,  vestes 


non  fiet,  Judieastit  bene^  mutaretii  nen  bene. 
Tremefacto  in  bis  simul  universo  conventu,  intulit 
Pater  Dunstaaus  et  ait :  «  Quid  amplius  vullis,  fra- 
tres  mei  ?  Divina  sententia  definilum  audistis  negotium 
prsesens.  »  Aiunt :  «  Audivimus  vere.  »  Resedemnt 
igitur  monachi  Wiotoniae  deinceps  securi,  et,  quoad 
elenci  ipsi  vixerunt^  qui  eos  supercausa  ista  ioquie- 
taret  neoQO  fuit. 

Illia  autem  huic  vitse  subtractis  (32),  filii  eorum, 
cupientes  recuperare  quae  pfsrdiderant  in  parentibus 
suis,  Scotiam  roiseniDt,  ei  inde  quemdam  praegran- 
dis,  ut  fama  ferebat,  eloquentiaB  virum,  Bernelmum 
nomine,  magno  conductum  pretJo  in  tuitionem  suae 
caus»  contra  Dunstanum  adduxerunt.  Conglobati 


quas  paraverat  secum  deferri  faciens.  Et  projectis  g  ^go  sub  uno  clericorum  filii  regem  atque  Dunsta- 


illis  in  medium ,  canonicis  ait :  «  Animadvertistis 
quid  modo  cantaveritis  ?  Animadverlimus,  inquiunt. 
Igitur,  inquit,  si  servire  Domino  in  timore  el  ei  vul- 
tis  exsultare  cum  tremore,  apprehendite  disciplinam, 
vesleni  videlicet  monachilem,  ne  pereatis,  sicul  can- 
laslis,  de  via  justa  {Psal,  ii,  11,  12).  »  Ad  quod  illi 
stnpefacti,  more  solilo  inducias  petunt,  id  se  faclu- 
ros  in  futuro  promiltunt.  Tunc  ille  :  «  Mihi  credite, 
amplius  non  credam  huic  ve^trae  sponsioni  corvinae, 
sed  aut  disciplinam  in  praesenti  apprehendelis,  aut 
loci  istius  beneficiis  et  conversationi  hinc  eliminati 
jamjaroque  tedetis.  »  Itaque  nonnulli  ex  illis  statira 
abjecto  clericali  habitu  raonachi  facti  sunt,  caeleris, 
juxta  verba  ponlificis,  de  Ecclesia  eliminatis.  Caele- 


Qom  apud  villam  quae  dicitur  Kalne  in  quodam  cce- 
naculo  consistentes  reperiont,  et  armati  rhetore  illo 
qui  suse  victoriae  spes  maxima  erat ,  antique  ca- 
luroniae  coram  eis  jurgia  promunt.  Ad  quae  Dunsta- 
nus  his  verbis  brevi  respondit  :  «  Calumniam  istam, 
quam  movetis,  divino  ore  jam  olim  definitam  novi- 
mus ;  nec  eam  novo  conllictu  amplius  in  medium 
revocandara  existimamus.  £go  quoque  grandaevus 
sum,  et  vitae  meae  residuum  qood  pauci  temporii 
esse  non  nescio,  in  pace,  si  licuerit,  transigere  cu- 
pio.  Laboravi^  dum  potui.  Amodo  totiuslaboris  impa* 
tiens,  Domino  Deo  causam  Ecclesiae  suae  contra  in- 
surgentes  hostes  tuendam  committo.  »  Diait;  et 
ecce  solarium  sub  pedibus  eorum  qui  adversus  vi- 


rum  quia  isti  qui  itanoviter  fliere  conversi,  regularis  p  rum  convenerant  e  vcstigio  cecidit,  omnesque  pari 


disciplinae  normam  fine  aliorum  magisterio  docle 
servare  nequibant,  monachi  de  Abendonia  ab  eodem 
pontifice  adducti  sunt,  qui  monasticae  instilutionis 
traroitem  ibi  docerent.  Clerici  vero,  qui  ejecti  sunt, 
citato  gressu  regera  adeunt,  judicium  atque  justi- 
tiam  sibi  de  expulsione  sui  fieri  postulant.  Reieriur 
negotium  ad  audientiam  Dunstani,  et  ipse  eos  aequa 
postulare  pronuntiat.  Igitur  ex  praecepto  regis  et 
archiopiscopi  coit  Wintooiam  nobilitas  regni  totius, 
et  rex  cum  sua  conjuge  adest,  ad  determinandum 
querelas  negotii  hujus.  Surgunt  hinc  inde  lites ;  quas 
Dunstanus  propositis  rationibus  destruit  orones. 
Rationabiliter  quippe  cunclis  ostendit  clericos,  qni  a 
sorte  Dei  incorrigibililer  per  pravitatem  yitae  suae 
dissiliunt,  nil  per  reclitudinem  sibi  vindicare  posse 


ler  praecipitatos  in  suo  casu  non  modicum  laesit. 
Ubi  vero  Dunstanus  cum  suis  consislebat,  nulla 
ruina  domus,  nullus  emerserat  casua.  Hoc  igitur 
modo  calumnia  clerieorum  est  sopita,  et  usque  ho- 
die  monachorum  conversatio  in  ipsa  ecelesia  atabi- 
lita.  Ejecti  nihilominos  per  id  temporis  et  alii  quam- 
plures  clerici  horum  similes  de  suis  ecdesiis  sunt, 
et  mooachl  in  locum  ipsorum  substituti.  Aucta  est 
igitur  religio  per  Angliam  in  tantum  ut  quadraginta 
octo  monasteria  monachis  vel  sanctimonialibus  in- 
stituerentur,  cooperantibus  beato  Dunstano  in  hoc 
viris  venerabilibus  Oswaldo  videlicet,  qui  primo 
Wigornensis,  postea  fuit  episcopus  Eboracensis,  et 
.\theiwoldo  Wintoniensi,  quorum  supra  meminimus. 
Vitara  itaque  beati  Dunstani  et  actus  formidabanl 


ex  iis  quae  Ecciesiis  dai»  sunt  ad  subsidium  corum  ^  omnes  qui  incedere  volebant  juxta  vias  adinventio- 


qui  in  clericatu  pura  conversatione  sese  custodiunt. 
Qttibus  auditis,  omissa  omni  controversta,  rex  et  de  .^ 
principibus  plures  clericorum  precibus  ad  pietatem  ^ 
usque  permoti  Dunstanum    interpellant ;  quatenus 
hac  sola  vice  parcat,  et  clericos,  jam  quid  amodo  si  . 
se  Don  correxerint  ineursuri  sint  reipsa  edoctos,  de 
Ecclesia  sua  levestiat.   Silet  ille  ad  ista,  quidquid 
potissimum  de  negotio  sit  agenduui,  demisso  capite 
mente  perlractat.  Silentium  ingens  occupat  omnes, 
et  suspeosi  ad  responsum  pontificis  erigunt  aures. 
Tunc  subito  crucifixi  Dei  iraago  signo  crucis  in  edilo 


num  suarum  {PsaL  lxxx,  13). 

Inter  haee  sopito  negotio,  quod  regem  Eadgarum, 
ne  regio  more  coronaretur,  detinuerat,  Dunstanus 
adunatis  episcopis,  abbalibus  et  caeteris  principibus 
cum  tota  regni  ingenuitate,  coram  iis  astante  immu- 
nera  populorum  multitudine  imposuit  illi  coronam 
regni,  gaudentibus  cunctis  et  jubilantibus  Deo  in 
voce  laudis  et  exsultationis.  Ipso  autem  post  bien- 
nium,  quo  haec  facta  sunt,  immalura  morte  prae- 
vento,  Eadwardo  filio  suo  totum  regnum  haereditario 
jure  reliquit.  Qui  Edwardus,  cum  in  regem  consc- 


(32)  Itno  vix  beplennium,  certe  non  decennium,  conciliis  Wintoniensi  et  Calnensi  intercessit. 


m 


fiADMERI  CANTUARIENSIS  MONAGHI 


m 


crari  deberet ,  nonntillj  de  principibus  terrae  con-  A  nonnullis  aliis,  qm  constat  eum  veraciter  pre- 


tjnaire  ne  pex  fieret  nisi  sunt,  cum  quia  morum  il- 
lius  seyeritatem,  qua  in  suorum  excessus  acriter 
savire  consueverat,  snspectam  habebant,  lum  quia 
matrem  ejus,  licet  legaliter  nuptam,  in  regnum  ta- 
men  non  magis  quam  patrem  ejus,  dum  eum  genuit 
sacratam  fuisse  sciebant.  Sed  Dunstanus  discretione 
et  industria  confisus  adolescentis,  unum  non  me- 
tuens,  et  observalo  paternaB  haereditalis  et  testa- 
menti  jure  aliud  contemnens,  arrepto  sanctae  crueis 
vexillo  medius  constitit,  et  per  rationem  cunctis  quae 
objiciebantur  elisis,  Edwardum  regem  constiluit,  el 
constituto  paternum  affectum,  consilium  et  auxilium 
in  omni  negotio,  dum  vixil,  exhibere  curavit.  Rex 
quoque  ita  mores  suos  in  omnibus  et  per  omnia 


dixisse,  confirmamus,  et  id  subjecto  exeroplo  pro- 
bamus. 

Sequitur  propketia  Ihinstanide  morte  Ethelmldi 
Wintoniensis,  et  Roffeusis  episcoporum;  de  gua 
consule  Osbernum. 

Ex  Atbelwoldi  obitu  gravis  mceror  Dunstanum 
corripuit,  cum  quia  tanti  viri  ingens  solatium  ami- 
serat,  tum  quia  cui  potissimum  tenerae  adbuc  statum 
Ecclesiae  regendum  committeret  dubius  fluctuabat. 
Quos  fluctus  ingerebant  animo  ejus  hino  monachi 
super  intromissi,  binc  clerici  ab  ecclesia  illa  ejecti. 
Monachi  quippe  suae  professionis  virum  habere  epi- 
scopum  praeoptabant.  Clerici  vero  sui  ordinU  homi- 
nem  sibi  praefici  desiderabant.  Illi  videlicet  per  mo- 


componebat,  ita  totum  regnum  sanctiB  legibus  dispo-  g  ^achum  in  ecclesia  sibi  collala  cupientes  solidari; 


nebat  ut  et  actus  ejus  Deo  placerent,  et,  eo  quod  in 
suscipiendo  regno  ei  contradixerant,  quique  aibimet 
ipsip  displicerent.  Sed  ilio  post  aliquot  annos  per 
fraudem  novercae  suae  inlerfecto,  iEthebredus  filius 
ipsius  mal«e  mulieris  in  regnum  substitulus  est, 
matris  ignominia  magis  quam  Edgari  patris  sui 
solertia  praedilus.  Cujus  provectio  non  usquequaque 
sedit  DuDstano.  Ideo  tamen  quod  proximus  regni 
haeres  existebat,  complevit  ei  jus  regium,  sciens  se 
inoflfensis  iegibus  terrae  alque  principibus  id  non 
posse  transferre  in  quemquam  alium.  Altamen  il- 
lura  solio  regali  potitum  severo  quodam  verborum 
tonitruo,  quia  per  sanguinem  fratris  regnum  obti- 
nucrat,  increpavit ;  et  quod  in  sanguine  victurus, 
ac  posteri  illius  crudeli  barbarorum  incursu  deva- 
standi,  lota  etiam  terra  prr  plurima  saecula  saevo 
iliorum  dominatu  foret  depopulanda,  praedixit.  Quae 
licet  se  vivente  eventura  negarit,  eventura  tamen 
omnimodo  esse  nirais  veraci,  ut  in  Chronicis  legi- 
mus  et  hodie  videmus,  prophetia  asseruit.  Aecele- 
rabit,  cum  aibi  placuerit,  omnipotens  Deus,  quam 
subsecuturam  promisit  liberationem  per  tanti  vatis 
sui  merita  et  intercessionem.  Et  qnidem  illum  spi- 
ritu  prophetiae  claruisse  non  lanlum  hinc,  sed  et  ex 


isti  per  clericura  ecclesiae  sibi  ablatae  sperantes  re- 
forraari.  Sed  haec  providens  sapientia  et  sapieos 
providentia  Dei  citius  determinavit.  Nam  per  bea- 
tura  Andraeam  aposlolura,  cui  speciali  quodara  di- 
lcciionis  affectu  Dunslanura  adhaerere  Deus  conces- 
serat,  Dunstano  roandavit  quatenus  nihil  haesilans 
iElfegum  abbatera  Bathoniensera  constitueret  Wen- 
tanae  Ecclesiae  summura  sacerdotem.  Laetalus  csi 
Dimstanus  in  istis,  et  reddita  Deo  gratiarum  actione 
pro  beneficiis  suis,  in  iEIfego  perfecit  quod  ei  per 
apostolum  suura  Deus  ipse  praecepit. 

Multa  de  hoc  viro,  juxta  quod  multorum  non 
spernenda  testimonia  ferunt,  adhuc  litterarum  me- 
moriae  veraci  stylo  commendare  possemus.  Yerum 
ne  incultae  narrationis  prolixitate  quemlibet  grave- 
G  mus,  praetermissis  illis  ad  sacrum  transitum  ejus 
enarrandum  cor  et  linguam  praeparcmus.  Quod  prse- 
parare  quia  nostra»  opis  non  est,  oremus  ut  ipso,  de 
quo  agimus,  interveniente  perficiatur  ab  eo,  cujus 
hoc  donum  et  gratiam  scimus  esse. 

{Suceedit  narratio  de  Dunstani  oHtu  et  tepul" 
tura^  Osbemo  plane  consona,  nisi  auod  Osbemus 
corpus  ejus  de  terra  mirarulose  lemtum  feria 
quinta  fuisse  scribat ;  guod  Eadmerus  ipso^  quo 
obiit,  Sabhato  contigisse  ponit.) 


VITA  SANCTI  ODONIS 

CAiSTUARIENSIS  ARCHIEPISCOPI. 
(Exstat  sub  Osbemi  nomine  Patrologiae,  tom.  CXXXllI,  col.  931,  In  S.  Odone.) 


EADMERI  EPISTOLA  AD  GLASTONIENSES 

Quo  tempore  Glastonienses  asserebant  se  corpus  patroni  nostri  sancti  Dunstani  habare. 


Glorioso  convenlui  monachorum  coenobii  Glasto-  D  fratribus,  fidelem  amicitiam  et  charitativum  servi- 
niensis,  fraterEADMEaus,  unus  ex  niinoribus  bonitate      tium  in  Christo  Jesu  Domino  nostro. 
et  scientia,  Ecclesiae  Christi  Canluariensis  filiis  et         Recordor  me  jam  olim  quadam  vicc  ad  vos  ve- 


80< 


EnST.  AD  GLAStONIENSKS. 


m 


nieatem  magno  gaudio  ei  honore  susceptam»  et  cum  A  Augusliai  Scotlando,  Gunduifo,  posn  facto  Rofensi 


majore  tripudio  et  exsultalione,  dooecmibiveliefuit 
vobiscum  moraadi»  habitum  ac  deteatum.  Uado  vo- 
bis  hucusque  gratiosus  exislo,  et  niiaus  grattosus 
ero  dum  ia  vita  prsesenti  subsisto.  Dum  igitur  talis 
sim  et  de  jure  esse  debeam  erga  vos,  nuUi  mirau- 
dum  existimo,  si  veslrum  honorem  diligo,  si  ea  quse 
vobis  coaducunt  approbo,  si  denique  ea  quae  vobis 
opprobrium  geaeraat  detestoretimprobo.  Nec  eaim 
aliter  iidus  amicus  essem,  oec  frateroaa  dilectioais 
legem  servare  dici  veraciter  possem.  Quod  quam 
grave  vidcri  debeatChristiaaoad  regaum  Dei  per- 
veaire  voleati,  advertit  qui  bea<o  apostolo  credit 
diceati,  homiaem  aon  amantem  fratrem  suum  ho- 
micidam  esse  (/  Joan.  iii,  15),  et  ejusmodi  in  regno 


episcopo,  cum  toto  monachorura  agmine  utriusque 
Ecclesiae,  noslraB  scilicel  quae  est  Christi  Caatua- 
riensis,  et  vicioaenobis  beatorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli,  quffi  usitatio  nomine  hoc  lempore  dicitur 
beati  Augustioi,  confluente  ad  hoc  innumera  viro- 
rum  ac  mulierum  multiludine,  qui  omnes  illum 
caslestem  thesaurum  cum  ingenti  modulamine 
vocisacjubilocordisusqueadlocum  quo  reconden- 
dus  eral  prosocuti  sunl,  et  diem  illum  divinis  mira- 
culis  illustratum  laelum  atque  solemaem  peregeruot. 
Nuac(33)autemeffluxisquioquagiataaaois,  ex  quo 
illudfaclum  est,  quidam  tamen  ex  vestris  surrexe- 
runl,  et  ubi  eis  libel  praedicant,  jam  ante  cenlum 
annos  ecclesiae  vestrae  monachos   ecclesiae  nostrae 


Christiet  Dei  haereditatem  non  hobere^Ephes.  v,5).  g  cus»todes  deputatos, quae ob  martyrium  gloriosi  Pa- 


Cur  haec  praelibaverim,  accipite.  Quidam  ex  vestris 
noviter,  ut  putamus,  inter  vos  conversi  praedicant 
antiquos  Patres  vestros  fures  fuisse  et  latrones,  et, 
quod  nequius  est,  etiam  saerilegios ;  idque  illorum 
praedicandi  laudi  ascribunt,  quod  tales  fuerunt,  for- 
tassis  eteadam  voluntate  debriati,  non  perpenden- 
tes  quod  divina  intouat  pagina,  fures  scilicet  et  la- 
tiones  regnum  Dei  non  possessuros  (/  Cor.  vi,  10). 
Super  heec,  ut  lirmius  eis  credatur  ita  esse,  Judae 
traditori  eos  similes  fuisse  affirmant,  qui  loculorum 
Domini  custos  ea  quae  custodire  deberet  sceleratis' 
sime  furabatur.  0  homioes  !  0  fralrum  hoaora- 
tores  I  0  verborum  Domini  iateotissimos  auditores  ! 
Centum  et  eo  amplius  anni  evoluli  sunt,  ex  quo  ipsi 


tris  nostri  Elphegiin  magnam,  ut  aiunt,  desolationem 
venerat,  et  ibi  quod  pretiosissimum  habebatur 
fraudulenta  calliditate  furto  subripuisse.  Vae  homi- 
nes  omnibus  hominibus  nequiores !  ficclesia  totius 
Britanniae  insulae  mater  in  occisione  sui  Patris  ac 
iiliorum  afflicta  confogit  ad  filiam  suam  unice  ab  ea 
dilectam,  et  ipsa  re,  quod  quasi  factum  sit  ad  prae- 
aens  accipiatur,  magis  in  protectione  illius  coniisa, 
ut  se  et  reliquias  suas  servaret.  Et  ipsa  (sicut  vos 
praedicatis)  meliores  filiorum  suorum  ei  ad  quod 
potebantur  destinavit,  et  ipsi  illic  custodes  sacrorum 
effectiy  ulerum  matris  suae  (quam  tuendam  susce- 
perant)  invaserunt,  diripuerunt,  cor  ac  intestina 
ipsius  depraedali  sunl,  rapuerunt,  asporlaverunt. 


quos  fures  et  latrones  praedicaot,   a  vita  praesenti      Judaei  cum  morluum  Dominum  ac  sepuUum,  ne  ab 

-1 .:   ^.  — A^  «^..:.^-  .„...        :;-   ^^^^_      apostolis  auferrelur,  in  sui  custodiam  accepissent, 

quandiu  potuerunt  a  custodiendo  non  defuerunt, 
nec  sibi  commendatum  fiirlo  subripere  aut  alias  au- 
ferre  conati  sunt,  sed  potius  furti  crimen  aliis  se 
dormientibus  imposaerunl.  Si  simili  modo  custodes 
Glastonienses  fecissent,  hoc  est,  si  sacrilegium, 
quod  laudantur  coramisisse,  ab  aliis  se  somno  depres- 
sis  dicerent  commissum  fuisse,  forte  aliquantu- 
lura  famae  suae  cousuluissenl,  nec  tam  detestabili 
modo  deliquisscnt.  Nunc  autem  quid  dicemus?  Ul 
praelibavirous,  Judae  similes  eos  in  furto  approba- 
mos,  non  tamen  nos,  sed  eos  sequentes  fratres  sui 
Glastonienses.  Nos  enim  revera  scimus  eos  omnioo 
immunes  esse  ab  hoc  peccato.  Quid  illis  eril  qui 
conficto  tam  infronito  mendacio  fratres  suos,  imo 


sunt  elongati,  el  modo  noviter  tantum  iis  oppro 
brium  invebitur,  et  aetema  poena,  qua  juxta  sen- 
tentiam  istorum  miserrime  crucianlur,  infelicissme 
illis  innovatur.  Yeremagna  impietas.  Namet  si  ipsi 
non  fuerunt  tales  quales  isti  eos  esse  volunt,  non 
est  proptcr  hoc  horum  impietas  minor,  imo,  re- 
moto  omni  ambigoo,  major,  qui  infamant  innocen- 
tes,  qoise  omnibus  manifestaot  esse  mendaces  ac 
impudentes.  Testis  enim  est  mihi  omoia  scieos  et 
dispooens  verilas  Dens,  quia  cum  adhuc  in  scholis 
querulus  essem,  ex  praecepto  beatae  memoriae  Lan- 
(ranci  Cantuariensis  archiepiscopi,  primatis  videli- 
cet  totius  Britanniae,  indocto  jejunio  toti  populo 
Kantiae,  levatum  est  corpus  beatissiroi  Duostani  a 
primo  sepulturae  suae  loco,   astante  abbate   sancti 

(33)  De  traoslatione  corporis  Dunstani  a  Lanfranco 
facta  ista  habet  Osbernus  im  libro  secuodo  de  Vita 
Duastani.  Nec  nulto  posi  ecclesia  Salvatoris  igne 
comhusta  est^  parietes  cec%derunt;nec  quicquam  ex 
omnibus  monasterii  officinis  incombustum  remansit, 
proster  duas  domos,  sine  quilms  monachi  remanere 
non  possentt  dormitorium  scilicet  et  refectorium^ 
tantamque  clausiri  partem  sub  quanta  absque  im- 
brium  infusione  ab  una  domo  in  aliam  postent  in- 
troire.  Ex  quo  satis  videre  fuit  ouantam  nostri  cur 
ram  PaternosterDunsianushabuerit.  Sed  horum 
ruina  inmelius  commutata  estfVenientevenerabili 
viro  Lanfranco  archiepiscopo,  et  omnium  qui  nos- 
tra  cetate  in  terra  fuerunt  sanctissimo  simul  ac  sa- 
pientissimo,  QuicufnfundameniaeoMtruendmnO" 


D 


vo!  ecclesiiBponere  vellet  neque  hoc  absque  transla- 
tione  corporum  infra  ambitum  ejusaem  ecclesuB 
quiescentium  facere  possetj  indixit  jejunium  omni 
populo,  quatenus  sanctorum  voluntas  fieret,  ut 
eorum  corpora  ad  alia  loca  transfern  deberent, 
Die  vero  huic  negotio  constituio^  orante  omni  po- 
pulo,  clero  cereis  et  aromatibus  omnique  genere 
gaudiorum  occurrente,  paraverunt  sacerdoies,  ut 
thecam  sancti  Patris  Dunsiani  abfque  conlrecia- 
Hone  corporis  iUius  e  ierra  levareni,  ei  ad  locum 
cumomni  diligentia  prasparatum  deferrent.  Coati- 
f\i  ioceodium  istud  anoo  1074,  Noois  Septembr., 
juxta  Gervasium  Dorobernensem.  Quinquaginta  an- 
nos  ab  eo  tempore  efHuxisse  Eadmerus  aicit.  Scripta 
est  igitur  hiec  qpistola  circa  annum  i  124. 


m 


eADlifiRI  CANTUARIBNSIS  SONACHI 


m 


patrcs  suos  criminantar?  Sed  ulique  nec  fralres  A  dura,  utpole  furti  sui  effecii  securi?  An  ipw  primo 


nec  patres.  Nam  ai  fratres  aut  eorum  filii  essenl  ipsi 
naturales  effecli,  aut  cerle  pudor  humanus  doceret 
eo8  parcerc  lingu»,  docerel  eos  providere  famjB 
SQS.  Sed  esto,  ut  furtum  suum  sancti  fralres  Gla- 
slonienses  prudenli  astutia  cunctis  abscondarent, 
cadaver  cujusdam  abbatis  sui  (cujus  nomen  ab  iis 
qui  isla  coroponunt  ignoratur)  secum  tuiissc  fe- 
runlur,  ac  loculo  sancti  Patris  noslri  Dunstani,  nc 
vscuus  rcmaneret,  reposuisse.  0  prudenti»  1  Non 
crant  ossa  mortoorum  inter  Cantuariam  et  Glasto- 
niam ,  ut  necesse  eis  fuerit  ad  celandum  furtum 
suum  cadaver  ncsciunt  cujus  per  ducenta,  ut  ita  dixe- 
rim,  milliaria  transluUsse.  Noverit  beatitudo  vestra 


vencrunt  et  effossvm  corpus  bcati  Dunatani  archt- 
episcopi  Cantuariensis  ad  Glastoniam  detolerunty 
ibique  insigniis  pontificalibus  spoliatum,  abbatem 
yesirum  eisdem  iosignibus  rcdimitum,  in  sepulcro 
sublati  Patris  recondendum  tranatulerunt?  Qoidquid 
bonim  dixeritis  factum  fuissc,  quantum  demcntie 
sit  vobis,  credere  faeillimuro  est,  «uivis  etiam  ckco 
vidcre.  0  infcliccs,  qui  sic  inani  stoliditatc  involuti 
sunt,  ot  inlcUigcre  nequeant  ipsam  stoliditatcm 
suam  nuUius  prudcntia  oculos  posse  laterc !  Cluistus 
(qui  est  veritas)  dicit  Veritai  liberabil  vos(Joan.  vin, 
32).  Et  v&stri  vates  hoc  tempore  dicunt,  furtum  et 
sacrilegium  patrumque  vestrorum  et  vestrum  roea- 
dacium    honorabunt   Bcclesiam    nostram   et    nos. 


quia  ego  qui  haec  scribo  non  parum  confundar  io  tam 

evidenti  stuilitia  et  omni  bomini  risu  digna,  maxime,  g  Quod  mendacium  ?  Corpus,  inquiunt,  beati  Dunstani 

quod  ab  Anglis  dicitur  esse  conficta.  Vae  quare  non      pontificis  Cantuariorum  et  primatis  totius  Britanni» 

consuluistis  aliquem  hominem  transmarinuro  ;  qui 

in   muliis   conversati»  multis  imbuti,   multa  con- 

fingere  sciunt,  ut  vcl  pretio  agerctis,  quasi  ipsi 

sallero  vobis  aliquid  verisimilc  mendaciimi  de  tanta 

rc  componerent.  Vse  vobis  I  mcse  gentis  bomines, 

tam  slolida  simplicilate  notaremini  ut  oronibus  de- 

ridendi  in  perpetuum  indicarcmini.  Ad  hmc  rogo 

praedicatores  tam  prseclari  sacrilegii,  quatcnus  mibi 

patrioiae  suo  dicant,  utrumnam  cadaver  sui  suppo- 

sili  abbalis  noviter  defuncti  et  integrum  a  Glastooia 

Cantuariaro  detulerunt  ?  Ut  ulrum  more  summi  pon- 

tificis  infulatum,  palliatum,  spindulatum,  et  san- 

daliis  fuerit  calciatum  ?  Quod  si  haec  omnia  habucrit. 


a  sua  ecclesia  patres  vestri  furtim  abstulerunt.  et 
vestrum  abbatem  talt  sacrilcgio  emptum  (quia  vobis 
erat  inutilis)  illuc  delatum  sepulcro  illius  intulerunt. 
O  gaudium !  0  luetum  1  0  locum  vesirum  tali  tanlo 
fcenore  magnificandum  !  Sed ,  0  contrarii  pure 
veritati ,  quid  facietis ,  oro  vos,  cum  ipsa  Veri- 
ias  venerll  omnes  perdilura  qui  loquuntur,  men- 
dacium  {Psal.  v,  7).  Et  quidem  omnibus  luce  cla- 
rius  constat  mendacium  vos  imponere  patribus 
vestris,  quia  invitali  Cantuariam  sccom  cadaver 
sui  abbatis  detuierunt ;  nec  ibi  degcntes  asportato 
coipore  beati  Dunstani  illud  attulcrunt.  IUod  enim 
nimise  et  incredibilis  non  dico  stuItitisB,  sed  de- 


unde.  quttso,  pallium  (ut  de  aliis  inlerim  taceam)  p  mentiae  csset.  Hoc  autem  impossibilis  perpetrand» 


habuit  ?  Nunquid  antiquitus  abbatca  Glaatonienses 
pallio  utebantur?  Sed  hoc  patriarchis  solum,  pri- 
matibus  et  archiepiscopis  a  Roma  et  apostolica  sede 
conccditur.  Sed  hactenus  omni  saeculo  inauditum 
cst  pairiarcbatum  Glastoniae  fuiasc,  vcl  etiam  ponti- 
ficalum.  Scd  igitur  palliatom  cadaver  ad  dcccptio- 
nem  futurorum  antecessores  vestri  Cantuarisa  dc- 
tulerunt.  Hoc  effecerunt,  ut  ipsi  Romano  pontifici 
et  omni  Christiano  homini,  qui  se  ad  fidcm  Christi 
sub  magistcrio  beati  Pctii  tenent,  obnoxii  sint  ct 
infamcs  ac  omni  opprobrio  digni  judicandi.  Sdtur 
enim  quia  illud  a  sede  apostolica  non  habucrunt, 
sed  ipsi  illud,  malignitatis  illos  auclorc  docente, 
composoerunt  vel  componi  (si  ita  fuit)  a  aui  si- 
milil^us  effecerunt.  Rc  enim  vera  corpus,  quod  in 


audaciae  effectus  existeret.  Cum  cnim  ipse  beatus 
sepulcrum  sibl  effodi ,  ut  liber  Vitae  ejus  veracis- 
sime  testatur,  pr»ccpit,  ct  infra  terram  ad  statu- 
ram  virilis  corporis  foveae  profunditas  peneiravit ; 
qui,  quaeso,  tam  inani  furto  locus  et  opportunitat 
esse  potuit?  Cum  et  ecclcsia  ipsa  nunquam  sinc  mo- 
nachis  domesticis  filiis  suis  fuerit,  et  civitaa  Cantuaria 
civibus  suis  nequaquam  fuerit  exinanita.  Ad  hac 
considcrandum  quia  ecclesia  ipsa  in  passione  bea- 
tissimi  martyris  Elpbegi  nec  igne  consumpta,  ncc 
tecto  aut  parietibus  diruta  iuit.  Violatam  quippe 
fuissc,  et  ploribus  omamentis  spoliatam  ,  ac  sup- 
posito  de  foris  igne  ut  concremaretur  adorsam  no- 
vimus,  quo  vesana  manus  pontificcm  intus  sesc 
tucotem  quem  mandaret  exire  compclieret.  At  ubi 


vcnimus,  ita  fuit,  scilicet  quasi  omnino  integrum,  D  ipsum  exeuntem  comprehenderunt^  omissis  ignibus 

et  aliis  roalis,  quibus  ad  captionem  iilius  occupa- 
bantur,  ipsum  necatis  aliquibns  monachis  in  oculis 
ejus  abduxerunt ,  et  usque  ad  iocum  cxitio  illius 
destinatum  mullis  affiictum  injuriia  ct  crudatibus 
perduxerunt  et  pcremcrunt.  Quae  cum  ita  sint,  qua 
fronte  dici  polest  pavimentum  eccIesicD  sob  oculis 
omni  spatio  seplem  pedum  hinc  inde  ad  sepulcrio 
profunclitatem  tendenti  effossum,  aliter  coim  nuUo 
modo  attingi  valeret,  et  ita  abstracto  corpore  san- 
ctissimi  Patris  Dnnstani  per  quindecim,  ut  dicam, 
dics  patens  remauifisse,  donec  mooachis  cum  furto 
subeuntiboB  ad  monaatcrimii  suttoi,  et  ibi  ik»  dieo 


infulatum ,  annulatum  ,  palliatum  ,  spindulatum, 
sandaliis  venustissimc  adornatum,  cum  quo  et 
scriptura  in  plumbea  tabula  csarata  inventa  esl, 
quae  plane  testabalur  beali  Dunstani  archiepiscopi 
Cantuariorum  esse  corpus,  quod  tumulatum  ibi  ja- 
cebat.  Habctis,  quseso,  aliqua  iitterarum  monu- 
menta,  quae  hsec  ita  se  habuisse  probcnt  ?  Videlicet 
quse  ferant  cadaver  abbatis  illius  co  quod  diiimus 
modo  redimitum.  Adhuc  qusero ;  illi  antiqui  patrea 
et  fratrcs  vestri,  qui  ad  tuendas  destitutae  ecclesias 
Dostrae  reliquias,  ut  dicitis,  adducti  sunt,  attulerunt 
na  seeum  cadavcr  illud  beato  Dunstano  supponcn- 


m 


EPlSt.  AD  glastoniknsks. 


806 


peremplam  ab  eis,  sed  in  cursu  illorum  slalim  mor-  A  corpus  beati  Ehinslani  furali  sunt,  fislimo  quod  isti 

fuerunt  ?  9ed  cum  isti  Caniuariae  essent  a  primo  se^ 
pullurae  suse  loco,  ut  prftdiximus,  jam  fuerat  trans- 
latum  in  loeum,  ubi  eis  accessus  nullus  patebat. 
Non  ab  eis  ergo  fuit  ablatum,  nec  ergo  ab  ulb  re- 
stromm.  Ossa  itaque,  quibiis  onerastis  imagfinem 
noatri  Redemptoris,  ne  ipse  Tobisindignetur,  nostro 
oonsilio  auferelis.  Satis  enim  habet  in  se  unde  ho* 
noretur,  nec  opus  est  ut  sanctitas  ei  aut  ex  oesibus 
morluorum  aut  aliunde  cumuletur.  Fratres  mei,  co- 
gitet,  quaeso,  et  recogitel  prudentia  vestra  qnod 
honeslum  ait  vobis  cogitare,  quod  conveniat  loqui, 
quod  deceatagere.  Centuraanni  et  ultra  transierunt 
a  marlyrio  beati  Elphegi,  et  nuUus  hominum  qui 
interfueril,  vit®  praesenli  superest,  vel  cerle  qui  se 


tuum  abbatem  detraclia  a  beato  Dunstano  poniilica 
libus  omameniis  illum  adornasse,  et  ita  cursim 
fortasse  asello  aliquo  Cantuariam  delatum  in  sepul- 
cro  ejus  collocasse?  Adbuc  interrogo  :  Vastata  fuit 
terra  inter  Glastoniam  et  Cantuaiiam  illis  dtebus,  et 
in  solitudine  acta  ut  liber  carsua  ao  recursus  nulio 
obstante  deferentibus  tantum  thesaurom  quaqua- 
versum  pateret,  an  non  ?  Verum  utique  ubiqnequando 
ista,  ut  astruitis,  gerebantur,  Danomm  patebat  im- 
manitas  ;  nusquam  pax,  nusquam  securilas ;  bella, 
sediliones,  usquequaque  fcrvebant.  Super  hxc,  quem- 
admodum  cerlissime  scitur,  in  medio  chori  ante 
gra«ius,  quibus  ad  majus  aliare  ascendebatur,  cor- 
pus  beati  Dunstani  humatum  fuit,  et   plumbeo  in 


loculo,  et  illo  in  magna  profunditale  terraB  locato,  g  m^inerit  interfuisse,   nec  ad    nostram  notitiam 


uti  Anglis  olim  moris  orat  suorum  cadavera  tumu- 
lare.  Qualiter  igitur  monachi  Ecclesie,  qui  ad  minus, 
juxta  quod  dominus  Osbcraus  refert  (34),  quatuor 
tanise  cladi  suspererant,  cum  clericis,  qui  eis  admisti 
Dei  servitiumin  ipsa  Ecclesiaadministrabant,  ipsum 
terrse  hiatum  per  tot  dies  sustinuerunt,  donec  allato 
abbate  innominabili  in  sepulcro  sublati  Dunstani 
collocaretur  ?  Mira  patientia,  et  vere  mirabilior  pro 
adveotu  venturi  abbatis  Delsini  vel  Wisini  fortasse 
vocati  exspectatio  I  Propter  quod,  domini  roei,  ob- 
secro,  est  ne  aliquis  quid  ad  tantam  vanitatem  se  a 
risu  contineat  ?  Et  certe  adhu?  satis  plura  non  mi- 
nus  idonea  ad  desigoandam  ipsius  vanitatis  ineptiam 
dicere  possemus,  si  pudori  sacri  coenobii  vestri  non 
parceremus.  Cum  enim  tales,  qui  ita  se  infamant.,  . 
fovet,  nutrit,  amplectitur,  pudor  est  ilii  et  oppro- 
brium  magnum.  Nec  enim  Glastonienses  ea  tem- 
pestate,  qua  fingunt,  Cantuariam  venemnt  nec  ibi 
conversati  sunt.  Non  igitur  iliis  subripientibus  cor- 
pus  beati  Dunstani  nobis  ablatum  et  vobis  ullatenoa 
funt  allatum.  Sed  ab  aliis  aut  alio  tempore  allatum 
negatis.  Fatemini  ergo  necesse  est  vates  vestros 
falsa  locutos,  et  de  corpore  beati  Duostani  vos 
quidquam  habere  oronimodis  falsos  esse.  Quapropter 
consulite  famse  vestrse,  et  ab  ista  vanitate  os  ve- 
stram  oohibete.  Altamen  veritasvobis,  si  oblili  estis, 
in  memorianQ  revocetur.  Absque  dobio  seitote  Agel- 
notbnro  abbatem,  imo  el  abbatem  Glastonienaem, 
cum  uno  vel  duobus  monachia  oUm  per  plurimam 
temporis  conversatum  Caatuari».  Et  abbatem  dico. 


hucusque  perlatum  est  quemque  illomm,  qui  illis 
diebus  verefuerunt,  inde  de  quo  agitis  aliquid  dixisse 
vel  scripsiase,  quod  cuivis  sanum  sapienti  pro  dicto 
vei  scripto  suscipiendum  videatur.  Quapropter 
omissis  pueriiibus  naeniis,  ut  decet  viros  sapientes 
atque  perfectos,  diligite  beatum  Dunstanum  sicut 
Patrem  vestrum  atque  patronum,  et  veritatem  de 
60  loquimini,  et  tunc  revem  diligi  ab  eo  merebi* 
mini.  Membram  et  amicus  est  sumnue  veritaiis,  nee 
ab  ipsa  discordantes  poteat  admittere  in  sinum  suse 
charitatis.  Novit  Deus  et  ip&e  Pater  et  advocatua 
noster  dulcissimus  quia  qufle  dico,  pro  vestro  ho- 
nore  et  uUiitate  dico ;  nec  in  aliud  tendit  hasc  int^- 
tio  mea,  nisi  ut  Deus,  qui  veritaa  est,  et  in  beatum 
Dunstanum,  sicut  sequum  est,  magnificetur,  laude- 
tur  et  prsedicetur  tam  a  vobis  quam  a  nobis,  et  (si 
eflicere  possem)  ab  oniversis  fidelibua  totius  oonditi 
orbis.  Scio  quia  modo  epistoiamm  in  loquendo  pau* 
lisper  excessi.  Sed  talis  fuit  materia  ut,  quamvis 
me  proposuerim  paucis  locuturam,  taroen  se  exten- 
deret  in  id  quod  videtis  extensum  eloquiom  meum. 
Ne  ergo  miremini.  Noti  e$t  esim  hmninis  via  ejtu 
(Jer.  X,  S3).  Vos  itaque,  domini  et  fratresmei,  qui- 
bus  Deus  aperait  sensum  intelligendi  quae  mtionis 
sunt,  compescite  insipientium  juvenum  procacem 
inaolentiaro,  qui  eo  solum  ut  videantur  scim  loqu| 
aperiunt  ora  sua,  in  qusecunque  volubilitas  cordis 
sui  eos  distenderit,  autumantes  se  aliquid  esse,  cum 
aliomm  simplicitas  suis  verbis  accommodat  aures. 
Novi  quosdam  olim  tales,  et  me  fortasse  fiiisse,  et 


quia  per  beatae  roemoriaB  Lanfrancum  Sanclfle  Can-  D  ea  m  non  penitus  difBdo  talium  et  mei  similes  ali- 


luariensis  Ecclesise  summom  sacerdotem  in  generali 
totius  Anglis  synodo  a  sua  abbatia  fuerat  deposi- 
tus  (35),  et  Cantuaris  digna  quidem  tanto  viro,  in 
quadam  tamen  quasi  captione  positus,  et  tunc  nu- 
mems  monachomm  inibi  Domino  Christo  ek  beato 
Dunstano  famulantium  sexagenariam  quantitatem 
ascenderat.  Si  igitor  unquam  monachi  Glastonienses 

(34)  Refert  id  Osberaus  in  Elph^i  Vita.  Post 
lugubrem  istam  monachommstragem,  Clerici  avitam 
possessionem,  quam  ante  novem  annoo  ab  Alfrico 
arcbiepi»copo  expulsi  amiserant,  irecoperamnt,  et 
ad  Laufranci    tempora  teaaenuii,   ita  Umea  at 


quos  hoc  teropore  esse.  Sed  jam  senoi  et  incanoi, 
et  multa,  quaejuvenis  magnipendebam,  duco  pro 
nibilo.  Uoc  erit  Deo  donante  et  juvenibus  temporis 
hujusmodi.  Quia  vero  prolixitas  epistoIsD  finem  po- 
stoiat,  hoc  ultimum  dico,  quoniam  si  omnes  antiqui 
Patres  vestri,  qui  in  coenobio  Glastonieosi  jam  ante 
centum  annos  fuerunt  defuncti,  aliqoos  tamen  poto 

clericis  monachi  minore  nomero  adroiscerentur. 

(35)  Factum  id  videtur  anno  1801,  quo  Thursti- 
num  Northmannum  abbatise  Glastoniensi  a  Lan« 
franco  prsepositum  fuisso  refert  Historia  GlasConieo- 
SM  io  Mooastico,  tom.  I,  p.  47. 


ioi 


EADMEM  CANTUARIENSIS  MONACHI  EPIST.  AD  MONACH.  WlGORN. 


S08 


superesse  qui  anle  ista  NortbroaDnorain   tempora  A  poris  factam  non  negabit.  Nam  si  aliter  faceret, 


inibi  nutriti  in  monachica  religione  fuerunl,  quae- 
rite  ab  eis,  si  qui  sunt,  utrum  recordentur  abbalem 
loci  vestri  singulis  annis  ad  festivitatem  Patris 
Dunstani  cum  quatuor  aut  pluribus  roonacbis  Can- 
tuariam  solilum  venire,  et  ibi  per  sex  aut  plures 
dies  inler  fralres  ob  reverentiam  tanti  Patris  laeli- 
tiffi  et  exsultationi  vacare,  annon  ?  JSstimo,  si  ali- 
quiatalium  hucusque  reroansit,  ita  rem  tunc  tem- 


procul  dubio  veritati  contrarius  esset.  Si  igitor 
corpus  beati  Dunstani  se  sciebant  baberc  Glastoniae, 
cur  illud  venerandum  in  sua  festivitate  requirebant 
Cantuaris  ?  Hsbc  ita  sint  ad  imprudentium  confu- 
tandum  errorero,  et  |ad  prudentium  eonfirmandum 
in  nos  (qoem  mollum  optamus  habere)  sanctum 
amorem.  Valeat  igilur  sanctitas  vestra  in  Christo 
Jesu,  et  oret  pro  nobis. 


Explicit  epiitola  Eadmeri  monachi  Eeclesiai  Christi  Cantuariet. 


EADMERI 

EPISTOLA  AD  MONACHOS  WI60RNIENSBS 

De  electione  episcopi 

[Warthon,  Anglia  sacra,  t.  II,  p.  238,  ex  bibliotheca  Cotlonlana,  Claudius  A,  1]  (36). 


Dominis  et  fratribus  suis,  domino  videlicet  eha 
rissimorom  charissiroo  Priori  N.    et  aliis  omnibns 
Wigornse  Deo  servientibus  frater  E.  ipsoram  totus 
pacem  Dei  omnem  sensum  exsuperantem. 

Pater  vester,  episcopus  vsster,  ut  scilis,  a  ssecnlo 
transiit;  et  vos  orphani  relicti  estis.  Sed  utinam 
ille  qui  dixit  discipulis  suis  :  Non  relinquam  vos 
orphanos  {Joan.  xiv,  18),  vos  orphanos  non  re- 
linquat  I  Et  utique  non  relinquet,  si  vos  eum  priroi 
non  reliqueritis.  Non  relioqoetis  autem,  si  pacem 
inter  vos  habueritis.  Ipse  est  enim  pax  nostra,  qui 
fecit  utraque  unum  (Ephes,  ii,  i4).  Pacem  igitur 
habete  inter  vosf^  Deus  pacis  eritvobiscum{IICor. 
XIII,  H).  Quod  si  Deui  fuerit  vobiscum,  pro  certo 
erit  et  pro  vobis.  Et  si  Deus  pro  vobis,  quis  contra 
vos  ?  CharisBimi  mei,  precor  vos,  precor  vos  propter 
Deum  et  propter  honei>tatem  sanctsp  conversationis 
vestrse,  unum  estote  in  Christo  Jesu,  fundati  in 
radice  charitatis  in  ipso  (Ephes.  ui,  17).  Qood  si  ab 
invieem  divisi  fueritis,  timendum  est  yobis  et  amicis 
vestris,  ne  in  desolaliooem  corruatis,  juxla  verbum 
Dominj  qui  dicit.  Omne  regnum  in  seipsum  divisum 
desolabitur  (Matih.  xii,  25).  Cogitate  in  quantam 
invidiam  quorarodam  malignoram  horoinum  ordo 
monachieus  hoc  tempore  venit,  et  qoanlum  nitantur 
eum   saltem   ab  episcopatibus  exstirpare.    Cavete 


B  igitur  propter  animas  vestras,  ne  primi  sitis  qui 
cxstirpemini.  Si  consilia,  quibus  hactenus  usi  estis, 
pacem  pepereranl  inter  vos,  et  terras  vesfras,  ex 
quibus  victum,  vestitom  et  oronia  necessaria  habere 
debelis,  in  manibus  vestris  diligentissime  cultas 
retinuerunt,  et  oraamenta  Ecclesi®  in  quibus  Deo 
servitis  sacratissima  cura  ne  quoquaro  distraheren- 
tur  conservaverant,  o  domini  mei,  illa  tenete,  nec 
ab  illis  gratia  cujusvis  aroici  velitis  discedere.  Quod 
si  horom  aliqua  contraria  inter  vob  operata  sunt, 
propter  oronipotentem  Deom  nuliius  amor  vos  in 
eis  detineat,  nnllius  blanda  promissio  alla  ratione 
seducat,  ut  in  eis  permaneatis.  Servite  Deo,  et  omoia 
necessaria  roinistrabit  vobis.  Nemo  dicat  :  Non 
serviam  Deo,  nisi  omnia  qu»  animo  meo  sedeant, 

Q  prius  habuero.  Qoi  enim  hoc  dicit,  prius  merce- 
dem  exigit  quam  servitium  cui  roerces  debetur 
exhibere  velit.  Quod  quam  ineplum  sit  etiam  inter 
horoines,  quivis  ratione  utens  satis  advertit.  Yos 
autem  videte  quid  agat  sanctitas  veslra.  Ego  slultus 
faetus  su[m  monendo  me  meliores  et  utiqoe  per 
oronia  sapienta^res.  Sed  revera  chsritas  vestra  me 
coegit.  Valete  igitur  et  orate  pro  me,  et  perdonate 
mihi  hanc  noxam.  Omnipoteos  Deus  dirigat  vos  et 
actus  vestros  in  beneplacito  suo.  Amen. 


(86)  Prajcedit  in  eodem  codice  epistola  prioris  et 
convenlus  Wigorn.  ad  Willbeimum  archiepiscopum 
Cantuariensem,  petens  ut  liberam  sibi  novipraesulis 
?I?*?u^,"®.'°  *  ^^^^  impeteret.  Sequitur  responsio 
Wilheimi  archiepiscopi  consolatoria  de  morte  pa- 


storis.  Solus  e  Wirgoniensibus  episcopis  Theolfus 
tempore  Wilbelmi  archiepiscopi  obiit,  anno  scilicet 
H23,  XII  Kal.  Novembr.  IIH  successit  Simon,  anno 
1125,  electus  non  ex  grege  monacboram,  quod 
enixe  suadet  Badmerus,  sed  e  clero  s^culari. 


809 


NICOLAI  EPIST.  AD  E.U)MERUM. 


810 


NICOLAI  EPISTOLA  AD  EADMERUM 


Do  primatu  sedis  Eboracensis  iii  Scotia. 
(Warthon,  Anglia  $acrat  t.  II,  p.  ^M,) 


Elccto  per  Dei  ^atiam  in  Sancli  Andrese  cathe-  A 
dram  doniino  Edmero,  suus  Nicolaus   ex  adversis 
ad  jucunditalem  prosperis  successibus  tendere  seter- 
nara. 

In  adversis  qu»  te  pati  commcmoras,  patientia 
maxime  necessaria  est,  deinde  prudenlia  et  indu- 
sLria  ad  eviuceodam  gentis  barbariem,  quam  nullo 
ingenio  cilius  tuis  moribus  quam  largitate  dapsilita- 
tis  conciliare  potes.  Unde  et  beatus  Pctrus  apostolus 
in  instruciionem  sancti  Clementis,  quem  sibi  succes* 
sorem  statuit,  intcr  caetera  taliter  admonuit:  C/ia- 
ritatis  recipiendas  et  habendas  maximum  erit  fomen- 
tumy  si  frequenter  inter  vos  communem  cibum  men- 
samque  /aciatis.  Et  post  pauca  :  Propter  quod 
communes  facite  cibos  vestros  cum  iisqui  secundum 
/Jeum  fratres  sunt.  Per  hcec  enim  prctcipue  charitas  g 
comparatur.  Nec  mirum,  si  barbaries  indomita  ali- 
cujus  gentis,  his  officiis  emoUita,  ad  moralitatem 
flectitur  civilem,  cum  et  ferocissimae  rationisque 
expertes  ferse,  alimoniis  humanisque  atlractibus  de- 
linitae,  mansuescunt,  intantum  ut  hominum  magis 
quam  consodalium  afTectenl  belluarum  societatem. 
Quapropler,  ut  amicus  de  amico  soilicitus,  suggero, 
suadeo,  admoneo  to,  ut  charissimum,  quatenus 
supra  vires  etiam  luas  dapsilitate  et  munerum  lar- 
gitate  afifectum  omnium  tibi  comparare  studeas,  quia 
talibus  ofliciis  quam  maxime  eifera  corda  gentisque 
indomitaebarbariem  ad  tui  amorem  et  sanam  doctri- 
nam  ecclesiasticamque  disciplinam  suscipiendam 
emollire  praevales.  De  his  jam  satis. 

De  Eboracensis  autem  Ecclesiae  primatu  super 
Scolos,  undo  interrogasti,  nulla  est  auctoritas,  nuUa  ^ 
ratio  vel  exemplum  patet  quod  hoc  astruat.  Quip- 
po   cum   Eboracensis  Ecciesia   fidem  et  doctrinam 

(37)  Turgodus  prior  Dunelmensis  anno  circiter 
ii07  electus  est  episcopus  Sanlandreanus.  Mota 
aulem  ab  archiepiscopo  Eboracensi  controversia  de 
subjectione  Ecclesise  Santandreanae,  dilata  est  ali- 
quandiu  consecratio.  Consecratus  demum  est  post 
mcdium  annum  1109  (ipsis  Augusti  Kalendis  juxta 
Mailrosensem)  a  Thoma  Eboracensi  jussu  Henrici 
regis  Anglise  sinc  ulla  subjectionis  exactione,  salvo 
lamen  Ecclesise  utriusque  jure.  Scoliam  reversus, 
Ecclesiam  sexennio  fere  rexil.  Orta  demum  inter 
ipsum  et  Scolos  multiplici  litc,  Romam  adeundi 
lioenliam  a  rege  peliit.  Repulsam  passus,  in  gra- 
vcm  animi  mcerorem  incidit,  et  Dunelmum  recedendi 
licentiam  poslulavil  el  oblinuit.  Repalrians  igitur,  t% 
obiil  in  coenobio  Weremuthensi  anno  1115,  prid. 
Kal.  April.,  feria  tertia,  postquam  sedisset  annos  8, 
nienses  2,  dies  10.  Ista  Simeon  Dunelmensis  uberius 
refert  lib.  De  gest.  reg.  Ang.  p.  207,  qui  in  desi- 

Patrol.  CLIX. 


Christianitatis,  nec  non  et  pontificum  consecrado-* 
nem  a  Scotis  ssepenumero  mutuaverit,  Scoti  vero 
ab  ipsa  nunquam,  praeter  quod  in  Thurgodum  (37) 
actum  est.  Nam  postquam  Eboracenses  a  fide  apo- 
statantesy  primum  pontificem  suum  Paulinum  a 
Cantia  eis  ordinatum  expulerunt,  Sanctus  Aidanus 
Scotus  et  a  Scotis  destinatus  et  ordinatus,  fidem 
Christi  fideique  sacramenta  toti  Northimbriae  stre- 
nuus  invexit.  Deinde  ejus  successores  Eboracensis 
Ecclesiae  praesules  (38)  usque  ad  quartum  omncs  a 
Scotis  ordinati,  imbuti,  et  illi  Rcclesise  destinati 
sunt. 

Unus  eliam  ex  eis  propter  snam  indiscretionam 
inutilis  illi  Ecclesiae  judicatus,  ab  ipsis  Scotis  de- 
positusest  (39).  His  omnibus  sanctus  Beda  attestatur 
in  Hisloria  Anglorum.  Praasulem  vero  seu  doctorem 
aliquem  Scotis  deslinatum  vel  ordinatum  ab  BtK>- 
raca  nuUa  docet  Historia,  nec  etiam  fabula,  preter 
supradictum  Thurgod.  Cesset  ergo  Eboracensis 
Ecclesia  primatum  Scotise  sibi  vindicandoappetere; 
quem  si  haberet,  cum  prsesul  Sancti  Andreae  sum- 
mus  pontifex  Scotorum  appelletur,  summus  vero 
non  est  nisi  qui  super  alios  est  ;  qui  autem  super 
alios  episcopos  est,  quid  nisi  archiepiscopus  est, 
licet  barbaries  gentis  pallii  (40)  honorem  ignoret  ? 
Si,  inquam,  super  hunc,  qui  snmmus  vocatur  pon- 
tifex  suae  gentis,  praelationem  haberet  praesol  Bbo- 
racte,  jam  non  tantum  metropolitanus,  imo  primai 
csset  alterius  etiam  regni.  Quod  nusquam  Jegilur. 
De  Eboracensis  Ecclesise  suifraganeis  qui  ad  vos  ? 
Alias  sibi  quaeret,  non  de  vobis.  Quod  si  tot  inve- 
nire,  quot  se  aesttmat  babere  debuisse,  non  valef , 
sibi  impulet  ;  non  aliena  invadere  attempttt.  Su» 
quidem  negligentis  ascribitur,  imo  et  cupiditatiy 

fnando  obitus  tempore  nonnihil  erravit.   Anno  enim 
115,  prid.   Kal.  April.  cum  feria  quarta  compo- 
nitur. 

(38)  Aidano  successerunt  Finanus,  Colmannus  et 
Tuda,  Scoti  omnes,  etaScotis  ordinati ;  aui,  quam- 
vis  Lindisfamse  sedem  episcopalem  collocaverinty 
totam  tamen  Northanimbriam,  provinciam  scilicet 
Eboracensem,  rexerunt.  His  emm  LindisfarnsB  se- 
dentibus,  vacavit  sedes  Eboracensis  annis  circiter 
triginta. 

(39)  YuU  Wilfridum  Seniorem,  qui  sede  sua  sae- 
pius  est  deturbatus  a  regibus  Northanimbriae.  Ex- 
pulso  primitus  Wilfrido  anno  678,  subrogatus  est  in 
sede  Lindisfamensi  Eata,  natione  Scotus  et  abbas 
Mailrosensis.  Hinc  factum  puto,  quod  Nicolaus  Wil- 
fridum  a  Scotis  depositum  fuisse  asserat. 

(40)  Antistites  Santandreani  pailii  usam  ante  an- 
num  1472  non  obtinuerunt. 

26 


8il 


EADMKRUS  CANTUAR.  MONAC.  -^  NICOL.U  EPIST.  AD  EADMERUM. 


81^ 


quod  suffragaoeofum  ralo  numero  carel,  quippe 
cum  regnum  satis  amplum  et  sufficiens  tot  episcopis 
slt.  Sed  praesules  ipsius  Ecclesiae,  cupidilate  pos- 
sessionum  illecti,  dagis  ih  destruendis  quam  insti- 
tuendis  suffraganeis  laboraverunt.  Unde  ipsa  sola 
Ecclesia  sex  cpiscoporum  parocjiias  obtinens  sibi 
vindicat  ;  qui  omnes  certis  Ecclesiis  et  calhedris 
discreli  erant.  Prima  sedes  Eboracae  :  secunda, 
ullra  amnem  Usa  in  Ecclesia  Christi  prope  civila- 
tem  (41)  ;  tertia,  apud  Ripura  (42)  ;  quarta,  apud 
Beverlie  (43)  ;  quinta,  Ilauguslaldensis  Ecclesia  (44) ; 
sexla,  Casa  Caudida  (45).  Has  omues  Ecclesias  et 
earum  parochias  ipsa  devorans,  et  in  suum  corpus 
trajiciens,  sola  obtinet.  yix  duos  sibi  suifraganeos 
reliquit,  videlicet  Lindisfarnensem  quse  modo  Dun- 
holm  dicitur,  et  Cumbrensem  quam  Joannes  modo 
tenet.  Pictornm  (46)  vero  episcopi  scdes,  cujus 
meutionem  sanetus  Qeda  facit,  ubi  fuerit  penitus 
ignoro.  Ipse  tamen  octavus  suffraganeus  esse  de- 
beret.  Piures  vero  nunquam  habuii,  sicut  nec  Lun- 
doniensis  ullum,  negligentia  vidclicet  episcoporum  et 
instabilitate  gentis  circa  fidem  ssepius  apostatantis. 


A  Ecce,  quanlum  epistolari  brevilale  potui,  de  his 
cerlum  te  feci.  Plura  ore  ad  os  intimarem  valde 
necessaria.  De  tuo  autem  negotio  audi  consilium 
ineum.bissolve  litigium  (4*7)  de  ie  Cantise  el  Ebo- 
racae,  principuraque  Angliae  Scotiseque  ;  et  favore 
regis  Scotorum  aposlolicum  sacrandus  expete. 
Negotium  Ecclesiae  tuae  genlisque  strenuus  exse- 
quere,  nec,  te  praesulantc,  Iibertalem  dignitatemque 
suam  amittat.  Quod  si  hoc  tibi  placet,  cave  ne  per 
reg«m  Anglias  transitum  facias,  et  ne  Eboracensis 
Ecclesia  boc  percipiat,  ne  impediatur  conatus  tuus. 
Ego  vcro  paratus  sum,  quod  etiam  voio  ut  ipsi 
Scolorum  regi  dicas,  quia,  si  necesse  fuerit,  ih 
concilio  Romano  diratiocinare  liberlatem  dignita- 
temque  regni  et  Ecclesiae  Scotorum  ab  Eboracd. 
3  Praelerea  rogo  el  valde  obsecro  ut  margarilas  can- 
'  didas»  quaetum  poleris,  milH  acquiras.  Unioncs 
etiam  quascunque  grossissimas  acquirerc'  potes, 
sallem  qualuor  mihi  acquih  per  le  magnopere  i»o- 
slulo.  Si  aliler  non  vales,  sallem  a  rege,  qui  in  hac 
re  omnium  homiaum  ditissimus  est,' pro  munere 
expeie*  Valle. 


(41)  Deest  in  codice  ms.  civilatis  nomen.  Quaenam 
ista  fuerit,  haud  facile  augurari  possum.  Ecclcsias 
quidem  Wigom.  et  Lincoln.  sibi  subjici  dcbcre 
archiep.  Ebor«c.  illo  tcmpore  conlendcbanl.  Utra- 
que  taln^  proprium  babuit  episc.  et  obcdientiam 
sedi   Cantr  praestitit  temporc  epist.  Istius  scripta&. 

(42)  Ecclesia  Ripensis  unicum  episcopum  habuit, 
Ealhedum  scilifcet  quem  de  episcopalu  suo  Lindi- 
siensi  ab  ElhelreJo  Merciorum  rege  dopulsum  Theo- 
doras  archibpiacopus  Cantoariensis  Ecclesiae  Ripensi 
prsefeciL .       . 

(43)  Sedem  episcopalem  Reverlaci  positam  nus- 
quam  legi.  Joanncs  tamen  Eboracensis  arctiiepisco- 
pus,'poslqubTn  Wilfridum  Juniorem  sui  loco  subsli- 
tutum  consecraverat,  ab  Bboraco  recedens,  reli- 
quum  vjta»  tempas  Rerlaei  exegit.  Hinc  natam 
Nicolao  eri  orcm  puto.< 

(44)  Antiquos  dicccesis  Hagulstadensis  Itmites 
hodie  nescimus.  Cerle  parlem  dioeceseos  aique 
ipsam  sedem  -episeopalem  dioecesis  Dunelmensis 
devoravit.  Altera  par«in  Eboraci  dUionem  transisse 
videtur.  EpiscopaXus  Hagulstadensis  defecit  in  Til<- 
lerdo  episcopo  circa  annum  B21,  auctore  Ricardo 
Hagulstad  lib.  i,  infine.' 

*  (45)  Sedem  episcof«alem  Auslralium  Pictorum  Ni- 
manus  episcopua  ad  Gandidam  Casamprimns  fun- 
davit,  tesie  Reda  lib.  m,  cap.  4.  Nec  scdem  mulavit 
episcopatus,  postquam,  Piclis  ejectis,  regionem  in- 
sediasent  Angli  ;  quibus  primus  episcopus  institutus 
esl  pi«ct6lraa6  chrca  amium  780,  auctore  eodem 
lib.  v,  cap.  24.  Provincia  enim  Gallovidiensis,  qua3 
hodie  pars  Scotiae  habetur,  olim  regibus  Northum- 
bFiffi>  adeoque  archiepiscopls  Eborac«tisibus  stibjecta 
erat.  QaiD^  el  episoopi  Geiiovidienses,-  longe  post 
ex€US8um>  ab  tncolis  Angiorum  jugum,  Bcclesiae 
Eboracensis  eratnt  siiffraganei.  Atiud  enim  1176, 
Chrisiianus,  Candid»  Casae  episcopus,  a  Viviano 
pontiGcis  Romani  legato  ad  concilium  Scotiae  epi* 


scoporum  vocatus,  respondit  episcopalum  $uum  ad 
elegantiam  EboracensU  archiepiscopu  gui  eum  in 
episcopum  con^ecraverat,secundumantiquam  utri- 
usque  consuetudinem  pertinere^  referente  Joaune 
Dromton  in  Chronico  p.  1111.  Vacavit  forte  sedes 
per  piures  anuos  Eadmeri  tempore.  Unde  factumut 
parochiam  CandidcC  Casae  ab  Eboracensi  devorutam 
Nicolaus  scribal.  PaiTO  pobl  lempore,  post  annuni 
scilicel  1125.  Thurstinus  archiopiscopus  Eboracenns 
p  Gilaldauum  episcopum  Candidfc  Casae  consecravit, 
8    leste  Thoma  Stubbs,  p.lTiO. 

(46)  Pictos  septentrionales  et  australea  Reda 
memorat,  illos  ad  fidem  conversos  a  Coluraba 
prosbytero,  anno  5G5  ;  istos  multo  ante  tempore  a 
Niniano  episcopo,  Hist,  lib.  iii,  cap.  4.  Septentrio- 
nalium  episcopum  a  Beda  memoratum  nonmemini: 
neque  illi  quid  cum  Ehoracensibus^robiepiseapis 
commune  habuerunt.  Australium  autem  episcopus 
non  alius  erat  quam  ille  Candidae  Casa^  Witteruen^is 
dictuB  de  quo  in  Annotatione  supcriori. 
(47^    Eadmerus  ad  episcoputum  Santandreanum 

f^ostulatus,  consccrationis  muQus  nuoquam  obtiuuit 
pse  enim  nimia  Ecclesia;  Cantuariensis,  cujus  erat 
monachus,  veneralione  duclus,  Ecclesiam  Santao- 
dreanam  Cantuariensi  subjicere  et  a  Radulpho  ar- 
chiepiscopo  consecrationem  suscipere  woluit.  Contra 
Turstinus  archiepiscopus  Eboracensis  Ecclesiam 
Scotiae  ad  jus  suum  spectare  contendit.  Alexander 
p.  rex  nculri  An^Iurum  archiepiscopo  Ecclesiam  regni 
*-'  sui  subdi  voluit,  el  Eadmero  ut  Romam  profeiius 
consecrationem  a  papa  oblineret,  suasit.  Nicolaus 
igitur  regi  morem  gei-endum,  et  Ecclcsiae  Scoticae 
libertatem  asserendam  monet.  Sero  nimis  consilium 
amici  prudcntissimum  Eatmerus  admisit,  quam- 
obrem  et  digniiate  excidit.  Cautius  fem  gessit 
successor  ipsius  Robertus,  qui  ab  ipso  archiepiscopo 
Eboracensi  sine  ulta  professionis  subjectione  con- 
secrationis  munus  obtinuit. 


ANNO    DOMINl  MCVIII. 


ROFFENSIS  B;PISC0PUS. 


(FABmc,  Bibl.  med.  et  inf,  Lat,  II,  174.) 


Gundulfus,  episcopus  Roffensis  ab  anno  1077,  cujus  Codex  Bibliorum,  superiore  anno  1734  in  sectione 
publicdbibHotbecatlarissifniviri  Hermaani  van  de  WaU,  Amstebjami,  veaiit.  .Codex' raembranaceus 
miignae  molis,  t)cr  duas  colurnnas  exaratus  satis  nitide,  et  hanc'  in  fronle  voluminis  et  partfs  utriusque 
notam  prsedeferens  :  PHmaftirf  Bihliaf,  perbonm  memorice  GundutfttmRoffemem  episcopum.  Liber  de 
dlatairo  Roff^nsi^Qttemquiinde  alienavit,  alUmatum  celaHt\;'  vel  kuncHHulum  in'  fraudemHHevit\* 
excommuniaalus  est^  ferentibus  senteniiam  episcopOyp9ioreyetsinguMapre»by6emc(9piluli  Roffeniis. 


VITA  GUi^DULFI 

'I  «     ■»         I  'f  -  ')  9  "  1   •  *  1        r 

EPISCOPI  ROFFENSIS, 

AUCTORE  MONAcIhO  ROFFKNSi  COiETANEO. 

(Warthon,  Angliasacray  II,  273.) 


INCIPIT  PROLOGUS. 

({)  Vilas  praecedentium  Patrura  posleris  ad  exem-  ^  Gundulfi  Rovaecestrensis  episcopi,   Spirituro   ipsum 

plum  vivendi  transraitlere  eorura  est,   qui  prdcclaro  imploro  summum,  qui  ei  conlui^t,  ut   posset   facere 

praeJiti  ingenio  lantura  dio.ere  possunt,  quantum  illi  magua  ;  qualeous  et  mihi  conferre  dignetar,   ut   de 

facere  potuerunt.  Sluduerunt  illi  magni  esse  magna  tanio  Patre  referre  valeam  quae  fcceritmagna.  Om- 

facitMido  ;'studeht  et  isti  magni  esse  magna  de  hia-*  uia  tamen  quae  de  illo  scribore  proposui,  aut  iptse 

gnis  scribendb.  Unus  tamcn  spirilus  est   summus  ;  cum  eo  conversando  vidi,  aut  ab  iis  qui   videre  vel 

qui  ct  illis  magnafacere  posse,  et  istis  aspirat  magna  ab  ipso  audiere  et  ipse  auditu  percepi . .       : 

dicereposse.  ScripturusigiturVitamvenerandiPalris  

Explicit  prohgus. 

(1)  Gundulfi  Yitam  dedit  codex  Coltonianus  Nero  a  raonacho  quodam  Roffensi  plurima  ipsios  loca  in* 
A.  8,  longe  elegantissimus,  Gundulfi  a;tale  parom  dicant  ;  seque^cum  (Jundolfo  iap)ili9.riteij  ;COU¥ersa-^ 
ioferior  et  pictoris  miirialis  oniatus.'  Scriptam  fuissc      tum  esse  auctor  in  prologo  testatur. 


I5PI,J>IT  VITA. 


Fuit  in  diebus  regis  Anglorum  Willelmi  primi  vir  veraci  decrcvimus  prosequi,   dicamus  primo  quid 

vitae  venerandae  Gundulfus  nomitfe,  Norihmannos  clericus,  deiode  quid*rf16nachus,  demumquidepisco- 

genere,  a  puero  clerictis^deinde  mona(Jhus;'  demum  pusegerit,  ut  de  ejus  Vila  •  iraitalione  digna.'ord6 

episcopus,  vitam  clericalem  mobachiii  cbnversatione  quisque  sibi  decerpat  quod  virum  Dei  sequendo  sibt 

transmutii.ns,  vltani  mohafchil^m  episcopali  dlgnltate  adimitartdum  tfssumat.              *   '      '" 

decdriiis';  Cujus  qiAia^lotam- ex  ordihfe  vilam  slylo  '         '  '  * 


815 


GUNDULFI  nOFFENSlS  KPISCOPI 


816 


PARS  i; 


Patre  igitur  Hatbeguino,  matre  rero  Adelesia 
genitus,  dioBcesin  Rothomagensem  ia  territorio 
Vilcasino  suo  illustravit  ezorla,  litteris,  ia  eadem, 
cum  jam  puerili  floreret  letate,  traditus,  et  eia,  ut 
illa  pati  poterat  etas,  pro  ingenii  capacitate  imbu- 
tus.  Gum  autem  jam  grandior  factus  apud  Rothoma- 
gum  arti  studeret  grammatic»,  ecepit  jam  Spiritu 
afilatus  diyino  mullo  magia  arti  utiliori  studere, 
studiosa  videlicet  intentiooe  perquirere  qualiter  Deo 
potissimum  posset  placere,  discens  ab  eo  iectione 
intema  quemadroodom  mitis  esae  valeret  et  humilis 
corde  (Matlh.  xi,  S9).  Cumque  adhuc  esse  inter 
clericos  clericus,  et  in  eadem  urbe  in  ecclesiaBeatss 
Dei  genitricis  Marie  cleriealibus  ofliciis  deditus,  p 
oaeteris  in  exemplum  factus,  formam  vivendi  se 
prsebuit,  multisqae  religionis  iramitem  appetentibus 
sua  religione  profoit.  Guilielmus  igitur  tunc  qaidem 
archidiaconui,  futurus  autem  urbis  ipBiua  Rolhoma- 
gensit  archiepiscopus,  videns  clericum  jurenem, 
juvenilem  sBtatem  morum  senectate  venuslaatem, 
eum  et  Haurilio  archiepiscopo  et  sibi  valde  familia- 
rem  effecit,  ei,  ut  cjus  frequenler  frueretor  eoUo* 
quio,  mensa  communi  hospitioqoe  recepit.  Dulcla 
namque  inter  eos  ssepe  miscentur  colloqaia,  sermo 
de  mundi  contempta  proponitur,  de  etema  beatito- 
dine  et  beata  setemitate  disseriiur,  vito  prsBsentis 
labor  pro  «ternse  quielis  recompeniatione  tolerandua 
appetitur. 

Piacetergo  tandem  utrisque  ot  carois  exereendae 
gratia  Hierosolymam  adeaot,  loca  sancta  gratia^ 
orationum  invisant,  ut,  agnitis  locis  incamationis, 
passioois  et  ascensionii  Dominica ,  dulciori  haec 
omnia  memoria  posCmodum  teneant.  Faetum  est 
ergo  quod  dbpositum  fuerat :  aggredianturlaborem 
itinere  longo.  Fatigatur  uterque  libens,  terra  mari- 
que,  discrimine  multo.  Perveniant  tandemad  Hieru* 
salem  terrestrem  sopenue  patriae  amatores  ;  pro 
nihilo  reputant  quidquid  passi  sunt  in  via,  cam 
fiunt  desiderii  sui  compotes.  Quis  autem  narrare 
dignepotest,  quibus  sancti  amoris  incendiis  ipsi 
adoraverant  in  locis  abi  tteterunt  pedes  Domini 
{P$aL  cxxxi,  7),  qaibus  desideriis  ipsi  intaiti  sunt 
in  terris  ubi  conversata  esl  eorporaliter  salus  hu- 
mani  generis  (Bartieh  in«  38),  quam  dulcia  oscula 
impreMeruot  in  loco  abi  cmeifixus  est  Dominas,  D 
ubi  mortaus  et  sepultui,  ubi  demam  ascendit  in 
cceium  ? 

Impleto  itaque  sanctse  volontatis  proposito,  in 
redeundo  geminatur  fatigatio.  Oceurrant  enim  illii~^ 
sicut  in  eundo  difficiles  viaram  transitus,  et,  ut 
tunc  temporis  erat,  horrendas  formidabant  Sarrace- 
nomm  insidias.  Intolerabiles  etiam  corporis  patie* 
iMntar  infirmitates,elnunquamsecaritatem  habendo 
nullum  locum  vel  tempus  sine  timore  multo  trans* 
ibant.  Contigit  autem  ut,  illis  laborantibus  in  via, 
€kmdulfu8  ianta  afQceretur  eorporii  et  lassitudinis 
molestia,  ut  neque  pedibos  stare  neque  cum  sodis 


sois  amplius  incedere  posset.  Unde  eo  inscienter 
relicto,  longius  progrediuntar  commeantes,  et,  quo- 
dam  monte  ob  nimiam  arduitatem  difficulter  ascenso, 
paululum  quieverant.  Ubi  quidam  nobuis,  qai  cum 
eis  comitabatur,  Gundulfi  reminiscens,  quod  eum 
solum  reliquissent,  graviter  ingemuit,  et  veloci  cursa 
rediens,  illum  omni  solatio  destitotum  et  languore 
turbatum  et  quasi  proxima  vicinitate  roortis  afQi- 
ctum  invenit,  et  nullam  eundi  vei  standi  virtutem 
habentem  in  humeris  suis  imponens,  memor  mise- 
ricordiae  et  totius  honestatis,  asperitate  montia  ite- 
rata  cum  gravi  labore  ad  consodales  reportavit. 
Deinde,  Ulum  superaactementiarespiciente,  in  brevi 
convaluit,  et  omni  post  tempore  illnm  venerabilem 
virum,  qui  ei  opem  a^jutorii  impenderat,  digna  re- 
compensatione  chariorem  in  vita  sua  habuit. 

Item  aliud  inter  cfletera  terriB  mariaque  pericula 
unum  caeteiis  omnibui  gravius  eis  imminuit ;  quod 
eis  tamem  vite  immutandse  occasionem  per  Dei,  ut 
creflitur,  pmvidentiam  dedit.  Cum  eoim  per  longa 
maris  spatia  incerto,  ut  sit,  ferrentur  navigio,  gra- 
vissima  in  eos  tempestas  irmit,  tarbine  ventoramei 
flactoum  navim  omni  ex  parte,  compage  jam  fere 
solata,  concussit,  mortismetumvelut  jam  imminen- 
tisnimio  terrore  omnibus  incussit.  Quid  plura  ? 
Morte  jam,  ut  credilur,  instante,  ad  vota  confugitur» 
et,utets  Domini  pietaa  tranquillitatem  aeris  reddere 
dignaretur,  integram  incoeptse  religionis  perseve- 
rantiam  promittentes,  docente  timore  et  amora  Dei, 
Gundulfuset  arohidiaconus  ex  voto  roonachatum 
cunctis  mundi  deliciis  pnefemnt,  et  fiunt  ex  devota 
promissione  monachi,  qui  habitu  manent  adhuc, 
sed  nonsponie  clerici.  Fucto  igitor  voto  cadit  maris 
tempestas,  redit  serenitas,  venitur  ad  tenram,  red- 
itur  in  patriam. 

PARSn. 

Differente  autem  arohidiacono  reddere  votum, 
quod  tamen  Cadomi  postmodnm  lolvit,  Grondalfus 
Becci  religionisvesteinduitur,  monachilis  vite  ra- 
dimentis  sub  Herluino  abbale  et  Lanfranco  prioro 
irobuitur,  et  ioter  perfectos  jam  abipso  inilio  mooa- 
chos  compatatur.  Erat  enim  vir  obedientise  multas, 
abstinenti»  magnse,  orationis  assidu»,  compunctio- 
nis  prsecipufle,  ut,  si  ejus  attenderes  oculos  lacrymis 
diffluenles,  duos  esse  diceres  fontes  rivulis  affluen- 
tes.  Qoa  nimiram  companctionis  virtute,  qoa  se 
maetabat  in  ontione,  in  missaram  eelebratione,  ita 
in  monachato,  ita  postmodum  in  episcopatu,  ita 
roittoribus,  ita  majoribus  facius  est  admirabilis  ut 
quasi  propheta  haberetar  in  terris,  ab  omnibus  ho- 
noraretor,  ab  omnibus  Dei  servus  dicerotur.  Factos 
est  autem  et  ecclesise  Beate  Marise  Becci  custos  et 
sacrista  ;  unde  et  ejusdero  semper  intemeratse  Yir- 
ginis  familiarior  factus  est  et  symmista*  £o  enim 
factus  est  in  ontionedevotiorquo  ei  commissus  esl 
locus  orationi  commodior. 

Eodem  nihiloroinus  anno  Ansebnus,  quem  pro  sua 
sanctitate  spectabili  et  doctrina  mirabili  postaaCan- 
toariensis  pontificatus  infola  sublimatum  vidimos, 


S17 


YITA. 


818 


Beccum  et  ipse  ad  coDversionem  veniens,   tantaArei  familiaris  su»  procuratorem  constituit.  Fama 


Gandalfo  est  amicitia  vinelas  ut  se  alterum  Gundul- 
fum,  Gundolfam  vero  alterom  Anseimum  diceret  et 
vocari  gauderet.  Brat  enim  illis  in  Deo  cor  unum  el 
anima  nna  {Aei.  iv,  32),  frequens  in  spiritualibus 
coUocutio,  multa  inter  coUoquendum  iacrymaram 
eifusio,  mutua  ut  semper  ad  altiora  conscenderent 
exhortalio,  sancta  ut  se  invicem  ad  opus  Dei  praeve- 
nirent  aemulatio.  Anselmus  Uimen,  qnia  in  Scripbi- 
ris  eruditior  erat,  frequentior  loquetNitur.  Gundul- 
fus  vero,  quia  in  lacrymis  profasior  erat,  magis 
fletibus  rigabatnr.  Loquebatur  ilte,  plorabat  isle. 
lile  plantabat,  iste  rigabat.  Divina  ille  proferebat 
•loquia,  profunda  iste  trahebat  suspiria.  Ghristi  vi- 
cea  ille,  iste  gerebat  Marise.  Dixit  tamen  aliquando 


itaque  viri  Dei  magia  ac  magis  succreseere  ccepil 
tam  de  illins  sanctissiroa  religione  quaro  de  pruden- 
tiasima  sscularium  rerum  administratione.  Tanla 
enim  discretione  dici  spatia  dividebat  ut  aliis  horis 
ad  pedea  Dcmini  sederet  cum  Maria,  aliis  Dominicam 
ccenam  praepararet  cum  Martha  (Lnc.  x,  39,  iO). 
Hanc  autem  virtutem  discretionis  bifidsB  tam  ante 
episcopatum  quam  in  episcopatu  semper  noscilur 
habuisse,  nunc  siquidem  divin»  contemplationi, 
nunc  pauperum  totus  deditus  procurationi:  Deniqoe 
eom,  tempore  quodam,  valida  fames  Angliam  totam 
vehementer  oppressisset,  ille,  pecuniis  multis  aLan- 
franco  acceptis,  Lundoniam  adiit,  pauperum  mulii- 
ludinem   innumeram  collegit,  et  toto  famis  tempoit 


Anselmns  Gunduifo  :  Tunef  ait,  eote  mea  euUrum  q  pie  et  misericorditer  pavit.  Fertnr  autem  quia  eorum 


iuum  semper  aeuere  gweris ;  eote  vero  taame  menm 
euUrnm  nnnquam  aewre  permittii  ?IHeet  /o,  qnas' 
<o,  unde  proficere  poiiim  et  ego.  Sum  etenim^  more 
cotiSy  in  hebetaUone  mnUa  ob  muUUndinempeccatO' 
rum  meornm  semper  obtunsns,  Tn  vero  ad  amorem 
caglestispatrias  animum  etintentionem  tuam  arden- 
ier  dirigenSf  in  contemplatione  Domini  jugiter  mor 
nes  acutus.  Dixit  et  ille  bona  quaa  potuit.  Succendun- 
tur  ambo,  et  sic  se  reficiunt  dulcedine  supemi  desi- 
derii.  Talis  horum  confabulatio,  talis  claustralis  con- 
versatio.  Procul  erat  a  cordibus  eorum  vcl  lingua 
prionim  aut  fratrum  suorum  delractio.  Non  eos  vexa- 
bat,  ut  plerosque  multoties  solet,  cibi  vel  potus  aut 
vestium  murmuratio.  Et  quia  perfecte  in  vita  sua 


miseriis  adeo  compatiebatur,  ut  eorum  infirmiora 
lavaret,  lotisque  postea  manibus  statim  missam 
decantatum  iret,  ut  eorum  recordatione  recenti  se- 
metipsum  acrius  inter  misaam  cruciaret.  Gam  antem 
tanta  cura  esset  illi  in  pauperum  aedula  admini- 
stralione,  aut  impedimentum  in  procurandarum 
rerum  eisecutione,  sive  locus  deeaset  ubi  ab  homi- 
num  conspectibua  segregatua  orationibua  et  iacrymia 
in  praasentia  Dei  more  solito  seipsum  mactare  pos- 
set,  accepUi  noclu  candela,  qnasi  ad  videndum 
equos  suos  utrum  bene  procurati  essent  procedebat; 
et  super  prsesepe  eorum  residens,  aut  in  aliquo  an- 
gulo  sese  occullans,  quod  in  diuma  Ince  ante  intuen- 
tium  oculos  non  poteral  aut  nolebat,  tanto  ardentius 


mundi  contemptum  habentes,  Deum  studiose,  per      qoanto  secretius  in  ccelo  reponebat  sudores  sui  la- 
abstinentiam,  etiam  licita  respuendo,  et  per  sancta*  ^  tioris,  orationum  singultibus  et  dulcissim»  compun- 


rum  virtutum  exercitia  qussiemnt,  ideo,  sicut  cre 
dendum  est  sine  ambiguitate,  illum  veraciter  appre- 
hendere  roememnt. 

Priori  quoque  Beccensi  Lanfranco  omnium  eo 
tempore  nominatissimo  adeo  charus,  adeo  familiaris 
Gundulfus  factus  est  ut  cum  Lanfrancnm  Northmitn- 
nomm  nobilis,  dux  Guillelmus,  coenobio  Cadomensi 
abbatem  primum  praeficeret,  hunc  pro  sua  sanctilate 
et  pmdentia  secnm  assumeret,  secum  duceret,  9e- 
cum  in  ejusdem  coenobii  guberaatione  coadjutoien 
haberet.  Cumque  et  ibi  sublimitas  virtutum  ejua 
quotidie  augmentum  caperet,  fecit  ctiam  matrem 
suam  caroalem  illuc  venire,  et  eam  sancto  dcsiderio 
accensam  in  monasterio  virginum,  quod  io  cadem 


ctionis  imbribus  irrigatos. 

Hoc  in  tempore  peccatis  exigentibus  contigit  in 
ecclesia  Christi  Cantuaria  quemdam  e  fratribus 
mente  excidere ;  et  perverso  spiritu  plenus,  a  sen- 
sibus  humanis  in  verbis  et  factis  alienus  factus  est* 
Cumque,  vinculis  astrictus,  dentibus  striderot  et  in 
muitis  se  inordinate  haberet,  dicebatur  illi  a  fratri-^ 
bus :  Tace^  miser,  et  ab  insania  tuaquiesee,  Kt  si  n&n 
vis  propternos^  dominus  Gnndnlfns  jam  veniet,  et 
immoderatos  tui  corporis  motus  et  {ingnoscompes^ 
cet.  Ast  ille :  £/ tne,  inquit,  i//«  Gundulfusqui  die  et 
nocte  laerymissuis  et  orationumsuarum  sHmulisme 
exacerbat  ?quiin  missarum  frequentieelebrationeet 
jejuniis  et  muUa  eamis  suagcontritionscorpussuum 


villa  Mathildis  ejusdem  principis  uxor  et  Anglomm  D  crueians,  operibus  meis  et  voluntaH  indesinenter 


futura  regina  constmxerat,  sub  sancttmoniali  pro- 
posito  constituit.  Illa  ilaque,  in  observatione  sanctae 
regulse  et  mandatomm  Dei  ardenter  persevcrans, 
optio  fine  in  eodem  loco  vitam  conclusit.  Et  sic 
idem  pater  matrem  suaro,  qusB  eum  pepercrat 
roundo,  per  religionis  habitum  et  sanctimoniam 
Goromendavil  Deo. 

Denique  cum  comes  idero,  Anglia  sibi  armis  sub- 
jugata  jam,  in  ea  regnaret,  ct  Lanfrancum  Cantua- 
riensi  pontificalu  et  tolius  Angliae  primatu  sublima- 
ret,  hunc  ille  in  Angliam  secum  adduxit,  et,  quia 
in  rebus  etiam  exterioribus  iodustrius  valde  erat. 


eontrariusexistet  ?  Ille  me  persequitur;  ego  uHque 
persequarillum:et  ufidemadogloriatur^etproxime 
damnum  sibigraveconsnrgel.  Quibussibirelatis,  non 
enim  is  interfoit,virvenerandusarmiBjusiitie  vitaro 
suaro  muniens,  eontra  castra  spiritualis  nequitise 
robustissime  restitit,  et  licet  ei  quadam  die,  inter 
missamm  sacra  solemnia,  corraente  calice,  turbatio 
gravis  acciderit,  nunquam  a  laudibus  Dei  vel  gra- 
tiaruni  actione  cessavit.  Sed  quia  hoc  ex  promissione 
maligni  et  sua  negligentia  credidit  evenisse,  quasi 
antea  nihil  in  servitio  Dei  egisset,  et  radimenta 
coelestis  vitae  quasi  tunc  priroum  inchoasset,  sese 


819 


GUNDUIFI  ROFFEySIS  EPISCOPI 


S20 


plus  solilo  in  ••lacrya>i»'  ei*  aliis  sanctis  hboribus  A  dfistitiitai  deruneta. ErnoMa  dpisfiopo  (5)i«,qui  moDa<- 


gpavi8«iroe  afficicns,  \nde  cfevit  ad  f uinulum  sanct» 
colsttudinij):  unde  fptu(M«»  invenlor  «um  pra^cipitare 
voluit  in-  baralbruni  confuftiQnia.  Nam  idem  infirraus 
per  B.  Diinstanum  sanatua  postea  fuit,  et  Gundulfus 
in  «ancto  proposito  infdtigabiViler  perseveravit. 
.  hi  illis  diebus  vir  clarua  in  doctrina  ^  reli^nonc 
Beoci  manens  Anselmus,  awdiena  vitam  et  nobilita- 
tem>  actuum  Gnndulfl,  antiqnam  amicitiam  ranovando 
misit  illi  epistolas;  quas  quicunque  audierit,  ex 
testimonio  ei  auctorilftte  laoti  viri  lucidissime  di- 
gnoscere  polerit  quis  inter«  eos  sancliamoris  affe- 
ctus,  vH  qnalis  vita  Gnndolfi  enslilcrit.  Bt  ut  ad 
•^otitiam  audientium  odor  «ancta»  eopietatis  eorum 
gratanter  fmgrando  resplendeat,  placnil  quasdara  ex 
illis  in  hoc  opuscuk)  intcrponere  iu  verbis  istis  :   ' 

•  (2)  Domino  reverendo,  fratri  cbari^simo,  domno 
Gtindulfo  fratcr  Anselmus,  salutem.  Cura  tibi  pro- 
pono  scribere,  •  elc. 

Item  -misit  ei  aliam  epistolam,  quap  de  promplnario 
sacne  dilectionis  efflnens,  menlem  Gnndulfi  conlra 
faUffciam  inanis  {rloripc,  qna?  interdum  jnib  pellio 
sanctanim  virlutum  frandul^nter  se  in^CBit,  sp<»rla- 
biliimonitione  munivit  in  ha»r  verba :  "  (3)  Gtmdulfo 
An«clmus.  Ideo  tam  amicns  tam  amiro  paluiationm 
meam  lam  hreviter  prsMiotare  volui,  quia  sic  dilc-^ 
ctus  sio  dilecio  affjviura  meum  opulentius  iolimare 
non  pntui.  Quisqui?»  rnim-,  ■  elo.- 

'  W-evn,    quia  illtim  in  oratioribns   a^sMuum    esse 
sciebat,  misil  illi  idem  coeleste  organum,  sHlicet 


dius  Sewardo.et  ipsi.monachaip^epigcopatum.qui^ 
dem  aucoesserat,  sed  in  eot  anno  taAiuiD,,dimidio 
vixerat.  Vplens  autem  pootifex^.  ut  .ex « macftr  anti- 
quoninei.in.Eccleaia  Aoffensi  moQacbus  .succedeoel 
moDaeho.  cogitare  ccppift  qu^...poti98iinunv  mona- 
ohorum  eligere  possei,  qui  hoc  Dnus.tfibi*  injjinftura 
portare  valerel.  Cogitanti  tamen  Gundidfi  rilLus  oe- 
aurrit  aanctitas»  quae  jam  eeptis  jexparimeotis  salis 
ei|.fuerat  approbata..|liuic  ergo,  habito  cupn  sapien- 
bibus  consiho,  ad.  pontificatuin  elegit,.  et  «nt.  ejus 
alectioni  rex  assensum  .prffiberet,  ipsoiD  transmari- 
nas.ad  partcs  ad  rDgero  .direxit.  Gaudlo  aulem  rex 
replettts  non.  raodico,  quia.  ocrasionem  Dei  hominem 
exaitaodi  invenerat,  de,cujus  sanctitatajam.adeam 
3  satis  dara  fema  perveneratv  pontificis  petitionihns 
justja  Iil>en9  asaensum  pi^buiL,  et  honore  pontificali 
virum  Dei  dignissimura  judicavit. . 

Accepta  ig^itur,  Lanfrancus ,  auctoritate  regia, 
pra}sules  convocat ,  primores  Roffensiinn  man  lat, 
regis  et  suam  volunlatem  omnibus  pandit,  omn'I>us 
assensum  praehentibns  et  gaudentibns,  fiiielero  Jo- 
mui  Dei  dispensatorem  con^ecrando  canstituit.  Non 
fnit  obnit'  ndi  potestas ,  cum  eum  urgeret  n*g!s 
magni  et  pnpsulis  tanli  aucloritas.  Vox  sc  indignum 
clamantis  Ofiprimitur,  cum  quo  se  clamat  indig^nio- 
rem,  eo  dignior  acclanialur.  Ordinauir  itaque  rir 
vere  rlignis>imus  epispopatu  Gundulfns  in  ecclesia 
Dorobem(>nst,  duodecimo  Kalendas  Aprilis,  anno  ab 
Incarnatione  Domini  millcsimospptuagesimo  septimo. 


Pater  Anselmus,   quas  ipse  divino  afflfltus  Spiritu  q  underimo  vero  adventusNortbmannorum  in  Angliam 


conipo^nerat,  Ires  de  B.  Maria  orationos  seu  potius 
medi.talioues,  et.qu^iiter  in  illis  medilAndo  studcre 
dcberet,  iosinuat,.  dicens  :  «  (4)  Domno  Gundnlfo, 
fcater  An&elraus,  quod  Gundulfo  Aosclmus.  Non  est 
opus^.;»  jetc^  .... 

.1  Islia.audilis  iolcllignt  Jertor  quantum  dilectionis 
vincalum  istos.  Patres  in  unum.  conjunxeritf  et  qua- 
HsKfiierit  in  preesenti  vitaeorum  in  tcn^enis  nego- 
tiatio.  •     • 

PARS  m. 
.  Qaollter.vero  Gundulfi^  pontjficali  catlicdra  su- 
blimatufl  foerit,  quoque  nu^do  pontificando  vixerit, 
quove .  fine .  deficiei\do  Ecclesiam  sibi.  rommissam 
Wtem  reliquepit,.jam  hioc,ut  possumus,  enodare 
conemur.  .Lafranco  Jgitur  ecclasiasticae  dignitatis 
summum.  apiaem  in.  Anglia  tenente  et  sapienter.ad- 
ministrante,  Rovecestrensis  Ecclesia  sao  est  pastore 


(?)  ExsUtt  ittter  Anselmi  epistolas,  lib.  i,  ep.  4. 

(3)  Ex&tat  ibideui,  lib.  i,  cp.  "*, 

h)  Exstalibjclem.  lib.  i,  ep.  20. 
y  (5)  ChroflClogia  Saxonira  r(?rerl  Ernostum  Lun- 
doniaea  Lanffan(y)'Conserratnm  esse  jeexlo  archi- 
e;ii^copatU8  >  aui  anno^.s^^ilicet  inter  exitum  Augusti 
anno  1075|  el  e^ifum.  ejusdcm  anuo  1070.  EumJem 
anrjo  cirdler  dimidio.  Kcclesije  RofTcnsi  ji^-aefuisse 
knonymus  noslcr  fid(?m.  farii.'  Obiit  autcm  Ernostus 
Mibu^  Julii  ex  fidc-Obituarii  Cantuariensis  ms.  Con- 
seeralus  igitur  videlur  sub  initium  anni  1076,  in 
roncilio  Londini  in  eccla*;ia  S.  Pauli  relobriilo;  quod 
Malmsburiensis   (f.  117)    anno    107^5;    BronUonus 


sub  fomitp  Guilelmo,  rege  postTnodum  Anglorura 
noVulis-^imo  Consecratus  antom  ex  more,  propriam 
ten<iit  invisere  sopera ;  tripudi.intibus  lurbis  RofTen- 
sem  ingreditnr  urbemi  pontificali  sedi  inlhronizatus 
induritiir,  praesul  omni  veoerationc  ex  eo  habetur. 
Rodduntur  et  ei  denique  possessiones  quaedam 
Roficnsis  Ecclesiae,  quas,  prsesulantibus  antecessori- 
bus  suis,  Lanfrancus  in  sua  tenucrat  ditiono.  Ea  vero 
condilione  rcddunlur  ut  in  ecclesia  Roffcnsi.  sirul 
jam  prasul  uterquc  deliberaverat,  monachi  ponan- 
tur.  Audicrant  enim  ibi  quondam  monachos  fuisse  ; 
unde  ad  antiqua  statuta  redcuntes,  monachorum 
inibi  ordinem  slatuere  sanxeruut.  Tempore  ergo 
brevi  elapso,  ecclcsia  nova,  veteri  destructa,  inci- 
pitur,  officinarum  ambitus  convenicnter  disponunlur, 
'  opus  omne  intra  paucos  annos,  Lanfranco  pecnnias 
subrainistrante  mulias,  perficitur.  Igitar  perfeclis 

(coL  975)  anno4076  habitum  dicil;  ille  annum  ab 
Annuntistione  B.  Virginis ,  iste  .a  Circumcisionc 
Domini  cxorsus.  Anno  aequenli  Gundulfu^m  Eroosto 
subslitulum  e.«se  referl  Chronologia  J;>axoi)ica.  Com- 
pomtur  is  quidcm  cum  anno  1077  Chrisli,  et  un- 
de  'imo  adventus  Northinannorum  ;  quem  historicus 
uoster  consecralioni  Gundulfi  posuit.  Dies  autem  ab 
eodem  assignatus  io  feriam  tertiam  illo  annb  incidit, 
adeo  ut  decimo  quarto  Kal.  Aprilis  potius  Guadul- 
fus  consecralus  censeri  possii.  Dominioa  enim.tertia 
Quudragesimie  consecratum  esse  ex  infra  dicendis 

COUStilt. 


821 


VITA. 


822 


omnibus,  quiclam   ex  quinque  lantum  clericis,   qi}i  A  noyilale  ad  mundiliam  vilae  rnutata,  non  est  ciirg 


ibi  inrenti  sunt,  ad  religionis  habilum  conflucnles, 
associatis  multis  aliis,  ad  sexagenarium  et  amplius 
numerura  in  brevi  sub  doclrina  Palris  Gundulfi  suc- 
crevere  monachi.  His  Gundulfus  vivendi  speculum, 
his  totius  religionis  factus  est  .documentum.  His 
virga,  puerilia  dislricte  corrigcndo;  his  baculus, 
scnilia  misepicorditer  sustentando  ;  his  Martha,  nc- 
cc^saria  procurando  ;  his  Maria,  intenlai  se  formara 
contcmplationis  praebendo.  Noctu  lamen  ,et  mane 
orandi  Maria,  horis  vcro  aliis  Martha  special^ter 
erat.  0  quantis  cum  oraret  laQrymis  Dominicos  ^pej- 
des  rigabal !  0  quanta  prudentia  cum  exlcriora 
disponerel  se  agebat !  Quam  larga  manu  roonacho- 
rum  vel  pauperum  necessaria  procurabat !,  0  quani 


munere  a  sancto  repulsa,  sed,  gaudio  sospi|at\^ 
manente,  ad  doraum  suam  alacriler  reraeavit,  gra-- 
tias  rcforens  Deo  et  pontifici.  Gundulfo,  per  cujus 
consilium  a  tanto  perjculo  liberata  fuit. 

Uoec  inter  audiens  suus  dilector.  Anselmus  illuro 
pontificio  sublimatum  esse,  ad  corroborandura.cor 
illius  et  contra  adversa,  quaj  inlerdum  raentes.prse- 
laorum  a  quiele  interna  conculieodo  evenire.  solent, 
illum  volens  csse  munilum,  illi  misit  epistolara 
consolaloriam  in  haec  verba  :  ,.  , 

«  (6)  Olim  dilectissirao  fratri,  nuno  dulcissirao 
Palri,  »elc.  ....  ,  , 

Item  misil  ei  idem  Pater  saora^  dileqtionis,  aliu^ 
indiciumin  hac  epistola  :«  Suo  (7)  suus,  amico  aniicus, 


dulcia  oscula  in  coelesliura   contemplatione  orando  g  fratri  frater,  Gundulfo  Anselraus,  pro  aroo^e  fflici^ 


figebat !  0  quam  amaros  singultus  i/a .  peccatorum 
j^uorum  recordalione  Irahebal !  Quis  ejus  opulosvidit 
/leiibus  udos?Quis  eum  geracQlem  audivit,  etstalim 
ipse  non  gemuit?  Quis  ejus.vultum  lacrj^m^ruro  suf- 
fusione  t^rbatum  atteniit,  et  diuiaspicere  poluit?  ^ 
Perfeclis  igitur  omnibus,  sicul  ^ictum  est,  quae 
scrvis  Dei  apud  Rovecestriam  manentibus  polerant 
esse  necessaria,  habilo  cura  .^apientibus  consilio, 
idero  venerabilis  Paler,  coilecto.  monachorum.  .el 
clericorura  conven,lu.necnon  et  CQpiosa.  mqllitudine 
pl^bis,  ^.uro  magna  solemnitQte  ^ccessit  ad  sQ{ml- 
crura  sanrlissimi  coufessoris  Paulini,  .f{m  .in  veteri 
ecclcsia  .recondjlusi  fuerat,  ct  Ib.esaurwm  sanclanim 
reliqularum  ejus  in  novam.ccclesi^m  transfecri  etia 


lalis  pHrseverantiHm  in  sanctitate,  pro  praeraio 
sanctitalisa^tcruita^em  in  fclicitate. 

«  En  meus  GunduUus,  •>  etc  .,<...• 

.  Redci^nQus  igjtur  ad  h^c.quse  incfBpin^us  de  tan.t^ 
Patre  diqere. ,  Laud^abiiis  enira.vita  eju3.  .omnibvs 
Deura  quwrentibus  pplum  coeles^is  dijjije^inis  sua- 
yissime  propinat.  Duas  denicj^ue  siog;ulis  fe,re  di^bu^ 
celebra^re  solitus  .^ra^  missas,  quas  inter .  pcul^^jcn 
vix  sudura  habebHt.  Priroam.quidem  ^  .^e^i  Dpmim9;a 
aut  d'e  Commemoratione  B.  M^vi^.».  v.el  B.  Andrcff, 
aut  alicujus  ss^ncti  cujus  inefnoriam  spccij^lius  r^r 
colebat,  sive.  pro  fan^iliarjbus  i^rpicisM  s^cpndani 
vero,  pro  Defunplis,  a4  quarn  nulluna  praeter  mona- 
chos  suos  ^t  aliquos  pueros  adesse  vol^at  .cji^te)c\s 


Ipco  decenterad  hoc  praeparalo  reponi  fccit..  Inleiiim  p  recedentibus.  Cum  aulem  in,dii;ectum  absque  cj^ptii 


fuit  ibi  quaedam  raalrona  raentis  et,  corporis  infir- 
niitale  gravi  detenta.  Quae  promiijsione.  facla  quod 
jiunquam.  ulti'ri"s  criinen  quoddam,  quo  turpiler 
premeb£|lur,  iterarot,  si  sanitalem  rccipere  possel» 
morilis  B.  Pauli^i  sospitati  reddila  est ;  sed  pantum 
jiromissum  minime  servavit.  Nam,  ut  rediiUcorporis 
sanilas,  subsecuta.est  citius  in  vita  illius  .ilerati 
Criminis  perverfiiilas.  Tempore  denique  sequenli.  pro 
jiccessiiatibu^  quibusdarPv  quibus  vir  suus.  irapedi- 
tus  fuerat»  cum  oblatione  sua  opem  auxillii  ab. .  eo 
quaesitura.sanctura  .Dei  adiit.  Sed  illa,quam.interiu8 
conscienlia  turpis  foedabat,  vi  quadam  divinae  indi^ 
goalionis  quasi  flatu  vohementi  repulsa,.  cum  spreto 
raunere  multum  verecunda  domura  rediit,  ct  nop 
piuko  post,  languore  gravi  percussa,  infeliciter  diem  ' 
exspeclabat  exlremum.  Sed  pius  Dorainus,  qui  nulj-  " 
lura  spernit,  nullura  a  misericordia  sua  excludit^ 
inspiravit  ei  gratiam  suara  ;  et  advocato  ad  se  ve. 
nerabili  Gundulfo  episcopo  per  humilera  confcssio- 
nem  reatus  sui  turpitudinora  pandit,  perseverantiara 
cmcndationis  integram  in  vi^a  sua  ex  magna  rordis 
conlritione  promittit.  Quid  plura  ?  In  hac  poUjcila- 
tione  a  pio  pontifice  pvis  morbida  recipitur,  antidor 
tura  saluhris  poenitentiae  adhibelur,  ct  sic  domura 
perfecta  ^aoitale  rorepta,  cum  oblationc  siia  sanclo 
Dei  Paulino   humililer  se   prcesentavit,   menlisque 


usque  post  Hvangeliura,  quod  ipsc  i^gebat,  ^dem 
missa  dicerctur,  dic.o  Dominus  .  yopi^^fuiffi^^ ,  eiffieU^ 
voce  dicebat  .Orewiis.  Stalira  subsequebantur  puei^i, 
dulcisona  raodulatippe  CJ^ntantes.offerQ9da,i;Q.Do/nti!}^ 
JesuCkmtfi.sxsQ  Ofie.De^^f  Ips?  y^ipf^  ipterirp  .  i;i 
sedili  suo  sedens,  etdulcedini  cantps  intei^den^y.tQtus 
in  lacrymas  suavilatis  Dei  solyebalur<  ^\  ift  ampreip 
coclestis  patriae  animum  figei)s^  erep^^^  ad  ^ipoglum 
Iurainibu.s  plusq,uara  dic^re  aliq^is  pqssit,.supernae 
jucunditatis  pabulo  mirifice.foveba(vtr.  Et  haec.  prQ- 
lixius  agens,  demum  surgebat,t  et  q,^od  restabat  de 
fpissa  pcrsolveb^t.  His  autera  expletis,  locqpn  pe^- 
bi^t  sccrelum,  raoeroris.  ^micura,  oratipnibus  ^l^ 
specialiter  deputatura.  Habebat  in  pranibus.  villis 
suis,  in  quibus  raanere  soieba),  celljiilapQ  ora,tori|kra« 
ubi  cura  illuc  venir^t, .  cubicularius  ej.us  lik^elluip 
prationum  ejus  ponebat.  Ibi  ergo  diu  o^tippi  ya- 
cabat,  sicut  et  ante  raissas  fecera^  neo  ab  ,,bap 
orandi  sive  missa^  celelvaadi  vicissitudipe  .  usquaip 
vel  unquam  ccssabat.  Praeterea  consuetudo  ej\it 
erat,  quando  aliquam  suavera  raodq|ationero ,  aut 
sonitura  alirujus  dulcitcr  sonaptis  .campanqe.  sive 
aliquid  hujusraodi  [audircl|,  statiro  cx  profun^o 
corcjisaUe  suspirans  dicebat:  0  quantun^  est  gau^ 
dium  in  ra^Jis,  vbi  lans  Dei  jugiter  sine  ojfensioxie 
asternaliter  atuiiturlQuandohumanamanus  velUn' 


(6)  Kxstat  inler  Anselpoi  ei)istolas,  lib.  i,  ep.  69,  (7)  Exstat  ibidcm  lib.  i,  ep.  33. 


823 


GUNDULFI  ROFFENSIS  EPISCOPI 


824 


gna  ianUe  iOnorilaiis  eonionanliam  suo  ingenio  A  ejasdem  apostoli  orationem  semel   Domioicam   pro 

«prfm^rtfpo/^#n  Haec  ille.  Deinde  velociler,  si  in  .    ~ 

secreto  loeo  esset,  assaet»  compunctionis  regulam 
Beqaebatur. 

Et  quid  dicemus?  Quanta  erat  ei  pura  sanc.tffi 
venerationis  soUteitudo  in  audiendo  vel  dicendo 
servitium  Domini.  Raro,  quando  dicebatur  secundum 
noctumum,  sedebat,  nisl  infirmitas  gravis  aut 
hssitudo  multa  coegisset ;  et  sirailiter,  postquam  in- 
cipiebant  dicere  Laudale  Dominum  de  cailit  usque 
in  finem  matutinorum,  et  hoc  idem  in  laudibus  de 
omnibus  sanctis.Cum  quantaetiam  cordis  diligentia 
et  fervore  divini  amoris  rccolebal  memoriam  Domi- 
nicae  passionis  ?  Hanc  assidue  retinebat  in  mente. 
Hanc  imitabatur,  affligens  et  domans  eamem  suam 


eo  cantaret.  Ditabatur  itiique  valde  Roffensis  eccle- 
sia  tum  praecipue  ipsius  archiprsesulis  donis,  tum  et 
aliorum  oblationibus  multis. 

Cum  autem  postmodum  tot  esset  possessionibus 
ditata  ut  eamm  pars  quidem  episcopo,  pars  vero 
monachis  suificere  posset,  placuit  episcopo,  placuit 
et  Lanfranco  ut  episcopus  res  suas  seorsim,  mo- 
nachi  vero  et  ipsi  possessiones  suas  haberent  seor- 
sim.  Hoc  autem  ideo  maxime  faclum  est,  ne  quis 
episcopus  superventuro  lempore  csset,qui  monachos 
non  adeo  diligens,  res  eis  divisas  minuere  posset. 
Quia  vem  monachi  pluribus,  utpote  jam  multi, 
indigebant,  tum  quidem  pro  eorum  victus  necessi- 
ludine  et   vestitus,  tum  vero    pro  hospitum    suscc- 


jejuniis  muilis  el  intcrdum  acri  verberum    macera-  g  ptione,  sapienter  rursus  provisum  est  ut  montchi 

tione.  Dicebat  etiam  nobis  :  Quid  facimus^  fratres 

tnei  ?  Quid dicemus,  cum  venerit  Dominus?  Scimus 

eerte  quod  Dominus  noster  Jesus  Christus  ex  sola 

fietatis  sum  misericosdia  nuUis  nosiris  prasceden  ti^ 

bus  meriHSf  per  passionem  crucis  a  morte  astema 

nos  redemit.  Hoc  ille  nobis  :et  noSyquid  iUi?Quas  vi- 

ces  tanti  honoris  illi  recompensumus?Vulnera  quin- 

gue  pro  nobis  moriens  pertulitfquinquies  etnos  hoc 

dulcissime  in  memoria  cordis  recolendo  quoiidie 

flere  deberemus.  Ety  si  pro  fragilitate  nostra^  quas 

nos  mulHpliciter  eorrumpit,  toties  non  possumus^ 

taltem  ad  minta,  in  co^nmemoratione  illiuSf  quin- 

f  ue  lacrymas  per  Hngulos  dies  fundamus. 

In  istis  laudandus  pontifex  ducebat  dies  suos.  Pro 
his  ergo  omnibus  admirabilis,  omnibus  habebatur  q 
amabilis.  Dabant  ei  mnlta  multi,  sed  et  multa 
dabat  et  ipse  multis.  Hajora  tamen  quandoque  mi- 
noribus  pro  necessitndine,  minora  vero  majoribus 
pro  charitndine.  Minores  siquidem  ejus  munere  di- 
liores,  majores  vero  se  fore  credebant  tutiores.Quis 
eoim  annulum  vel  parvum  sibi  ab  eo  collatum 
digito  portavit,  et  se  tutiorem  non  esse  credidit  ? 
Quis  se  illius  orationibus  commendavit,  et  non  ab 
eo  securas  abscessit  ? 

Lanfrancus  igitur  Dei  servum  yirtutibus  audiens 
succrescere  tantis  et  de  ejus  sanctitate  famam  ad 
usque  sidera  toili,  gaudio  replebatur  non  modico, 
quod  de  ejus  contubernio  tantum  ecclesite  decus 
processisset,  ejusquc  ad  se  ssspius  evocati  vel 
sponte  venientis  libens  fruebatur   colloquio.    Vix 


plura,  episcopus  vero  possideret  pauciora.  Qus 
vero  plura  sint  illa,  satis  evidenti  distinctum  esl 
charta  in  ecclesia  RofTensi  reposita,  regum  et  pro- 
cerum  nec  non  et  episcoporum  Anglisd  auctoritate 
confirmata.  Hoc  enim  ab  omnibus  obtinere  viro  Dei 
facillimum  fuit.Nam  nullus  regum  ejus  temporibus 
in  Anglia  regnandi  potestatem  habuit,  qui  non  eum 
o£fendere  timuisset. 

Defuncto  igitur  apud  Rothomagum  nobilissimo 
rege  Anglomm  Willelmo,  successit  filius  ejus  Guii- 
lelmus  in  regnum,  Hic  accepto  regno  cum  muItiK 
ob  insolitas  quasiam  infestationes  et  rerum  roulta- 
mm  gravedines  onerosus  et  minus  amabilis  esset, 
hunc  prse  omnibus  episcopis  venerationi  babuit, 
audiens  multorum  relatione  vitam  hominis  Dei  in 
studio  superase  dilectionis  diu  esse  probatam.  Et  si 
alias  quibusdam  angariis  perturbavit,  Patri  Gun- 
dulfo  et  ecclesiae  RofTensi  omnibus  diebus  suis 
benigne  pepercit.Et  non  solum  pepercit,  sed  et  larga 
manu  possessiones  episcopimultumiiberaliteraaxit. 
Hujus  speciali  amore  maneria  duo,  Haedreham  vi- 
deiicet  et  Lambetham,  primum  quidem  ut  dona- 
retur  concessil,  alterum  vero  propria  munificentia 
donavit.  NamHsedreham  Lanfrancusarchiepiscopus 
proprio  labore  et  pecuniis  acquisitam,  non  enim  ex 
antiquis  possessionibus  arcfaiepiscopatus  eadem  villa 
erat,  favente  hoc  rege  Gundulfo  episcopo  et  eccle- 
sise  suse  omni  post  tempore  ex  integro  possidendam 
concessiu  Lambetham  vero  idem  rex  donavit  ex 
propria   voluntate    sua,   ])ro    restauralione    damni 


autem  eum  reroittebat  vacuum ;   sed  nunc  cappis,  ^  <\^^  ecclesia  Roffensis  perpessa  est  in  obsidione. 


nunc  candelabris  pretiosis,  nunc  aliis  ecclesiastici 
decoris  oroamentis  donatum.  Aliquando  vero,  cum 
eum  vacuum  dimisisset  et  ob  hoc  commotum  ti« 
meret :  7lmeo,ait  suis,  ne  a  nobts  episcopus  commo- 
tus dicesserit.  Aliquid  itaque  est ei mittendum^  quod 
itli  essepossit  acceptum.  Paratis  igitur  magnis  qui- 
busdam  donis,  omatu  ecclesiae  dignis,  ei  acceleravit 
transmittere,  mandans  humiliter  ut  B.  Andream, 
cujus  vicaritts  erat,  pro  eo  dignarelur  orare.  Ma- 
gnaro  siquidem  in  apostolo  illo  habebat  fiduciam, 
adeo  ut,  cum  per  episcopum  aliqua  dona  praecipua 
mitleret,   eum  supplex  exorarel,   ut    ante    altare 


quse  in    eodem  loco  facta  est,  contra  Bajocensem 
episcopum  Odonem. 

Rex  ilaque,  cum  eumdem  Odonem  in  ipsa  urbe 
cum  aliis  maximas  potcntiae  viris  obsiderct,  quod 
in  eum  plusquam  civilia  bella  comili  Roberto  fa- 
vendo  movisset,  virum  Dei  tamen  ct  licenter  exire 
et  licenter,  cum  volebat,  urbem  permittebatintrare. 
Tanta  siquidem  ille  prudentia  inter  utrosque  me- 
dium  se  agebat  ut  ct  obsidenlibus  placcret  ct  ob- 
sessis  suspectus  non  esset.  Cur  hoc  autem,  nisi 
quia  tantae  sanclitatis  esse  credebalur  quae  nec 
obsessis  nocitura  esset  nec  obsidenlibus  ?  Inio  vero 


m 


VITA. 


m 


familiaris  ulrisque,  profulurus  pro  sua    religione  A  vivente  ex  jussione  ipsius  ei  gratia  habuerat.   Raro 


credebatur  ulrisque, 

Deviclis  igilur  iniraicis  suis,  idem  princeps  el 
Cffileri  nobiles  regni  eum  niraia  veneratione  colue- 
runl,  attendentes  in  eo  preecipue  nunc  Marise  lacrj'- 
mosa  suspiria,  nunc  Marthre  laboriosa  officia.  Quis 
enim  sollicilior  fuit  post  quielem  Mariae  et  MarthsB 
laborem  exercere?  Quis  sludiosior  in  membris  suis 
Christum  cibo  et  potu  alque  vestitu  fovere?  Saepe 
sedens  ad  mensam,  quae  dulciora  noverat  tangere 
nolebat,  sed  iis  quos  roagis  indigere  didicisset  sine 
raora  roittebat.  Inquirebat  autem  studiosius  qui 
essent  pauperiores,  qui  in  vilJa  vel  extra  inveniri 
possent  debiliores.  Talis  in  mensa  collocutio,  talis 
de  pauperum  necessitalibus  disputatio.  His  cibum 
esurientibus;  illis  potum  mittebat  sitientibus.  Indi- 
gentibus  vero  utroque  misericorditer  raittebat 
utrumque.  Propriam  saepe  scutellam,  cum  in  ea 
cibum  modice  degustando  sensisset  lautiorem, 
roittere  festinabat  cuipiara  languenti,  dicens  illum 
edulio  tali  se  esse  digniorem .  Quod  si  qua  pauper- 
cula  praegnans  vel  recens  enixa  ei  nuntiabatur,  iis 
inapensius  quod  necesse  erat  eorum  plangendo  mi- 
serias  largiebatur.  Faciebat  autem  et  in  aula  sua, 
cum  pranderet,  singulis  diebus  pauperes  ad  rainus 
tredecira  refici,  praeter  pra^bendarios  illos  quos  locis 
semper  alebat  diversis.  Erat  ei  et  maxiraa  cura 
nudos  vestire,  imo  ne  nudi  essent  brumali  maxime 
tempore  procurare.  Multimoda  ilaque  indumento- 
rura  genera  comparari  jubebat,  el  pro  singulorum 
necessitatibus  sexus  utriusque  pauperibus  erogabat. 


enim  per  semetipsum  aut  dedicationes  ecclesiarumy 
aut  clericomra  ordinationes,  seu  coilectas  pueroruin 
confirmationes  faciebat,  sed  dilectum  suum  Gun- 
dulfura  mittens  pro  se  hoc  fieri  araicabilliter  prae- 
cipiebat. 

In  ilJis  diebus  praeerat  monaslerio  S.  Augustini 
Anglonim  aposloli  vir  strenuus  abbas  Guido.  HuiC| 
constructa  ex  plurima  parte  ecclesia  quam  ante- 
cessor  ejus  inchoaverat  placuit  ut  corpora  sancto- 
rum  Augustini  sociorumque  ejus  ad  excelsiora  loca 
de  antiqua  ecclesia  transferrentur.  Qui,  paratis 
omnibus  quae  tanto  ministerio  necessaria  esse  vi- 
debantur,  plures  summae  probitatis  viros  et  specia- 
liter  Patrem  Gundulfum  ad  se  vocavit;  et  per  ejus 
Q  sanctitatis  operationem  quod  dispositum  fuerat  cum 
maximo  tripudio  et  summa  devotione  coroplevit. 
Hoc  tunc  temporis  in  Anglia  quasi  consuetudinarium 
erat,  ut  cum  aliquae  praecipue  dedicationes  aut  san- 
ctarum  mutationes  reliquiarum  alicubi  fieri  debe- 
renl,  velociter  Gundulfus  vocabatur,  ut  per  mun- 
ditiam  manuura  ipsius  tantarum  renim  celsitudo 
tractaretur  Et  cura  alii  pontifices  in  iis  vocationi- 
bus  vocantium  datis  muneribus  quasi  pro  gratiarum 
actione  laetificarentur,  ipse  hoc  omni  conamine 
respuens,  versa  vice  vocantium  animos  sua  sa^pe 
munificentia  laelificabat. 

Post  baec  autem,  spatio  quasi  quatuor  annorum 
post  mortem  Lanfranci  transacto,  rex  Guillelmus 
gravi  infirmitate  detentus,  oronem  fere  populum 
Anglise  desperanda  salute  vitae  suae  ambigunra  red- 


In  tantum  eliam  eorum  miseriis  corapassus   est   ul,  C  ^j^i^    Venerat  eaderaterapestateinAngliam,  ui^en- 


quodam  tempore,  non  longe  a  Rovecestra  progre- 
diens,  viderit  terram  spatiosam  ferendis  messibus 
ptam,  sed  arboribus  et  vepribus  occupatam.  Hanc, 
cum  esset  in  possessione  monasterii  sui,  ad  utili- 
tatera  servonira  Dei  de  infructuosa  fructuosara 
adhibito  labore  facere  disposuit.  £t  ne  expers  et 
quasi  vacuus  a  raercede  hujus  exercitii  apud  Deum 
esse  \ideretur,  statula  die,  illuc  cura  suis  veniens, 
fossorium  raanibus  propriis,  quas  multa  abstinentia 
satis  tenues  fecerat,  humiliter  accepit,  et  primura 
laborem  suscipiens,  primos  tribulos  et  spinas  pius 
agricola  evulsit.  Deinde  exhortans  familiam  suam 
et  alios  operatores,  in  brevi  per  manura  ipsorum 
desiderii  sui  effectum  coraplevit,  sicque  ipsara   cul 


tibus  quibusdam  necessitatibus,  Pater  Anselmus 
de  quo  superius  mentiODem  fecimus,  qui  tunc  abbas 
S.  Mariae  Becci  erat.  Yidentes  igitur  episcopi  et 
principes  regni  periculum  imrainens  regi,  et  deso- 
lationem,  nec  non  et  oppressionera  Ecclesiarum  et 
maxirae  Cantuariensis,  ut  eis  in  tanto  discrimine 
primatem  constituat,  hurailiter  implorant.  Factum 
est  autera.  Audit  rex  eorum  consilium,  et  ipso 
annuente  omnes  pariter  providente  gratia  Dei  An- 
selraura  eligunt,  electura  advocant,  vocatura,  licet 
totis  viribus  renitentem,  archiepiscopum  statuunt. 
Gundulfus  itaque,  quihujus  rei  voluntarius  coope- 
rator  exstitit,  desideratam  dilecti  sui  dilectoris  in 
greraio  sanctae  suavitatis  ardenter  amplectens,  refri- 


luram  per  curam  eleemosynarii  sui  pauperibus  sem-  D  gerium  consolationis  intima,  quam   multo    tempore 


per  in  posterum  possidendam  contradidit.  Haec  et 
pluriraa  pietatis  opera,  sedulus  custos  doraus  Do- 
raini  sui,  inopiam  patientibus  jugiter  impendebat. 
Igitur  temporibus  hujus  principis,  Guillelmi  sci- 
licet  Junioris,  secundo  post  obsidioncm  Roffensem 
anno,  Lanfrancus  egregius  Ecclesiac  Christi  docior, 
quinto  Kalendas  Junii  dc  hac  vila  sublatus,  multos 
el  maxirac  Patrem  Gundulfum  de  sua  morte  trislcs 
et  graviter  desolatos  reliquit.  Suscepil  igitur  ex 
prsccepto  regis  et  consueludine  I<^cclesiae  Roffensis 
curam  archiepiscopatus  in  iis  quae  ad  Deum  per- 
tinent  noroinandus  pra^sul,  quam  etiam   Lanfranco 


pro  morte  Lanfranci  perdiderat,  corde  exhilaratus 
recepit.  Quae  aulem  fuerit  vila  Anselmi  ante  episco- 
patura  et  in  episcopatu,  aut  quas  adversitates  vel 
exsilia  pro  libertate  sanctae  Ecclesiae  acquirenda  ut 
robustissimus  miles  Domini  in  tcmpore  suo  susti- 
nuerit,  quicunque  perfccte  dignoscere  cupit,  in 
scriptis,  quae  de  ejus  vita  et  admirabili  doctrina  et 
sanctitate  edita  sunt,  satis  lucide  reperii*e  poterit. 
Nos  autem  ad  proposilura   redcamus. 

Isti  igitur  Gundulfus  et  Anselmus  gloriosi  prin- 
cipes  lerne,  quomodo  in  vita  sua  in  principio  convcr- 
sionis  suae  Bccci  dilexerunt  se,  ila  in  tinihus   terrac 


m 


GUNDULFI  ROFFENSIS  EPISCOPI 


828 


per  supcrnaro  clcmentiam  janctU  episcopatibus  suis,  A 
Bon  sunt  separati.  Recedentibus  enim  aliis  episco- 
pis  a  comrounione  Ansclmi  propter  quasdam  discor- 
dianim  occasiones,  quae  inter  ipsum  et  regni  prin- 
cipes  ortac  fuerant,  Gundulfus  dulci  obsequio  illi 
semper  el  firmiler  et  fideliter  adhaesit,  et  inler 
«'rosque  prudenter  se  moderans,  in  causis  corum, 
et  archiepiscopo  omnino  fidem  servavil,  ct  adver- 
sarios  ejus  nequaquam  offendit.  Consolatione  itaquc 
anliquae  dilectionis  percepta,  isti  supema!  patriae 
amatores,  quos  roullo  tempore  terraj  marisque  spa- 
tia  separaverant;  in  unum  conjuncti,  dulcibus  vitae 
a>tern8&  colloquiis,  quibus  se  soliti  fuerant  refovere 
adhuc  in  ciaustro  monachi,  iisdem  se  refovere  non 
distulerunt  jam  in  Anglia  venerandi  episcopi.  Sse- 
pius  enim  in  diversis  locis  convcnientes,  rauluis  se  B 
verbis  in  Dei  succendebant  amorem  :  archiepiscopo 
tamen  divini  amoris  ignem  frequenlius  accendente 
loquendo,  episcopo  vero  se  ad  ignem  illum  accen- 
8um  propius  calefaciente  tacendo.  Quaesivit  tamcn 
episcopus  aliquando  utrum  omnibus  quae  in  ecrlesia 
dicerenlur  animura  archiepiscopus  flcqualiter  inten- 
deret  aqualiterve  retineret.  At  ille:  Ego,  inquit, 
omnibns  quidem  qucp  audiohac  retinere  valens  in- 
tendo ;sedsa^pivsfugiunf  meniem  meam.dum simul 
omnia  capere  voLo  Cui  episcopus  :  Jure  utique,  in- 
quil,i//^  amittit  omnia,  quiomnia  concupiscendo  am- 
p/etf/i/ttr.Hocquasialludensdicebal.  Deindc  subin- 
ferebat :  Ego  autem  non  omnibust  quce  audio  (equa- 
literintendo ;  sedexomnibus  unumquodmihi  magis 
estcordi eligo.eique studiosius  inha^renn  aliquamex  C 

eosupei-niamorismihidulcedinemeUcio.Quemadmo- 
dum  si  cui  (Fgroto  rlura  ciborum  genera  offerantur, 
illeautem  non  ommn  sed  exomnibusunum  sibimngis 
gratum  vefutipomum  eligat,quod  deguslandaremer 
dium  aliquod  jua  infirmitatis  caperevaleat.  El  ha?c 
quidem  ille.  Nos  antcmqni  ejus  vitam  usu  et  auditu 
satis  cognovimus,  hanc  illi  sempcr  fuisse  consuelu- 
dinem  frequenlcr  cxperli  sumus.  Aliquando  cnim 
cum  in  Ecclesia  illud  dcrantari  audiret :  Afflicti 
propeccatis  nostris  assiduecum  larrymis  exspecta- 
musfinem  nostrum ;  vcl  illud :  Dies  illa.dies  irce ;  vcl 
aliud  simile  compunctioni  amicum,  illiro  caeteris 
omnibus  omissis  ei,  quod  sibi  magis  acccptum  au- 
dierat,  solummodo  intcndebat ;  oculisque  in  coelum 
erectis,  bis  illud  ten^e  vcl  quatcr  suspirando  repete-  ^ 
bat ;  toturaque  se  in  gemitus  vocesque  lacrj^mosas 
resolvebat.  Videbamus',  et  in  lacrymas  yel  gemitus 
saltem  solvi  et  ipsi  cogebamur.  Quid  cum  ad  popu- 
lum  scrmonem  faceret?  Aliquando  interrurapentibus 
lacrymis  loqui  et  ipse  non  polerat,  nec  populus 
quidquam  aliud  quam  flere  vel  gcmere  illum  atten- 
dens  potcrat.  Ccssabant  vcrba,  lacrymaB.sermpnom 
explcbant.  Hqc  autem  maxirae  ficbat,  cura  in  festi- 
vitate  B.  Mariae  Magdalenae  de  ejus  popnitentia  vcl 
lacn'mis  scrmonera  ad  populum  facicbat.  Loquens 
quippe  dc  ejus  pcenitenlia,  populum  ad  poenitcntiam 
provocabat.  Rccilans  illius  lacrymas,  I^crymans  et 
ipse  caeleros  ad  lacrymas  succendebat.  Hanc  quippe 


speciali  quodam  diligebat  amore,  hujus  memoriam 
et  qootidiana  commeraoratione  et  annua  semper 
faccre  satagebat  solemnitate.  Quia  enim  multum 
peccatorem  se  esse  credebat,  eam  quae  multum  peo- 
catrix  fuerat,  quid  raultum  peccatori  magis  ncces- 
sariura  esset,  magis  nosse  dicebat,  et  magis  velle 
misereri  credebal.  Hanc  igitur  assiduabat  precibus, 
interpellabat  flelibus,  cseteris  sequendara  proponc- 
bat  quantum  sequenda  essel  in  semetipso  prapfe- 
rebat.  0  doctorem  scquendum,  qui  quod  caeteros 
faciendum  docebat,  prius  ipse,  ut  caeteri  cum  seque- 
rentur,  faciebat !  0  episcopum  dignum,  non  peconiis 
sed  lacr^^mis  episcopatum  adeptura !  Fiunt  episcopi 
quidam  simulationem  sub  velamine  religionis  non- 
nunquam  minus  caute  ostendendo  ;  factus  est  iste 
episcopus  lacrymas  multas  ex  corde  profundendo. 
Hoc  tamen  ipsum  materiam  lacrymarum  sibi  ipsi 
proponebat,  quod  videlicet  quandam  religionis 
speciem  ostendando  factus  episcopus  fuerat.  fV, 
inquiens,  mihi  peccatori,  qui:i  sicut  quidam  epi- 
scopatum  emunt pecuniarumdiHractioney  sic  et  ego 
sanctitatis  cujusdam  minus  cauta  ostentatione  !  0 
gloriainanLs,  quidmihi^el  tibi  ?  Quid,  quod  non  est 
meum,  me  ostcntaresuggerisquasi  meum?Imoquod 
est  nihiUcurmihi.}uades  utostendamq\Lasi  aliquid? 
Qt^id  est  quod  in  me  invfinire  queas,  quo  me  jure 
attollere  valeas?Utimaterlamaf  tolendinoninvenis, 
curme  attollere  qweris?  Linfrancum  archiepisco- 
punudumviveretadirepotuisti,etaleosnuncsumm'ig 
probitn  tis  virosM  homines  ins  invenire  dignos  attoUi, 
Ibi  sapientiam  cum  scientia,  ibi  diffitias  invenis  cum 
pntentia,  Ibi  invenis  viros  instrumentis  sanctarum 
vlrtutum  muUipliciter  ornatos,  et  tuis  fraudulentia 
plmis  machinationibus robustissime  resistere  valen- 
tesJlepeccntoremetnihil  horumhabentem  relinque, 
in  quo  nonnisi  peccntumpo.tesinvenire.kddebni^i  se 
admodum  vereri  ne  ei  eveniret  quod  quidani  eve- 
nissc  au(Ueral,  qui  ad  extremum  veniens,  cum  jam 
ultimum  cfllare  spirilum  dcberet,  dixit :  0  ghria 
inanis  qunntos  perdidist\,  quorum  ego  unus  sum  ! 
Gloriam  er«^o  inanem  et  studiose  vilabat,  et  rainu> 
sludiose  cam  se  vilare  timebat.  Altercabatur  itaque 
cum  illa  sncpe,  ut  diclum  est,  velut  cum  advei"?ario 
quodam,  ul  a  se  eann  repelleret,  ne  cum  pro  roerito 
laudabiljs  vitae  ab  omoibus  laudabatur,  ei  undecun- 
que  subr^pere  posset.  Quen^  enim  extollentia  non 
tjBmgerct  aliqua,  cum^  proceres  regni  aliis  episcopis 
ipspm  prae^erentes,  ipsum  adcuntes,  ipsius  familia- 
ritatem  appeterent,  propria  ei  peccat^i  faroiliarius 
denudantes,  se  per  eum  absoluliores  fieri  non  dubi- 
tarcnt',  tuliorcs  dcnique  eo  se  crederent  die,  quo  vel 
ejus  osculari  manusvel  sallem  eum  viderevalerent  ? 
Et  rcrte  audivi  a  quodam  boni  teslimonii  episcopo 
el  veritatis  amalorc  refcrri,  se,  cum  gravissimiscar- 
nis  suse  sl.iipuhs  el  tcnlationibus  in  adolcscenlia 
sua,  ut  interdum  evenire  solet,  urgeretur,  Gun- 
dulfo  passiouum  suarum  nebulas  corde  puro  ex 
integro  manifcstasse,et  omniposltempore  ab  hujus- 
modi  criroinum  iropedimeutis  consilio  et  orationi- 


829 


VITA. 


830 


))us  €a,u^.liberiorem  esse.  Baec  quippe  dicebanlui*  de 
illo.  Ipae  t^iueu.  non  sc  in  hominum  orc  quaerebal, 
sed  in  se  quid  es^et.a  se  attcntius  disquircbat.  Illi 
euix)  effercbant,  ejqs  aUollendo  merila  ;  ipse  seipsuni 
deprimebat,  sua  ad  mcroonam  reduceiido  peccata. 
Si.qwando.Tero  inaniler  rapcretur  cxtra  )>e,  quoti- 
(liafja  cont^plationq  se  quoerens  et  inveniens,  per 
^ustodiam  bumiiitatis  cjtius  se  reducebat  ad  se. 
Pictis  itaque  quibusdam  de.m.oribusejus,  nunc  ad 
exsequendum  operum  ejus  ordinem  calamum  con- 

vertamus.  .     . 

•  •     •  •     ■  \ 

HaJl)ito  igitur  cum  sapientibus  consilio.,  et  ma^^ime 
favente  ct  auxilium  praebente  in  multis  veucrabili 
Anselmo  iirchiepiscopo,  sicut  in  civitat<^.  Roffensi 
construxei:at  virorum,  ita  ct  fe,minarum  ccrnobium 
ip  .possessionc  sua,  quam  Mellingas  dirunt,  vir  Dei 
aedificare  puravit^  Amabilis  enim  utrique  sexui,  ad 
rplig^ionis  pielatem  prodessc  studuit  el  utrique  sexui. 
In.praedictoigi^urloco  ecclesia  inhonorem  B.  Mariaj 
scmper  virginis  composita,  comnobitis  et  offirinis 
^Hquibus  pro  tcnnporis  opportunitate,  qnanta  potuit 
instantia,  s^nctimonialium  inibi  aggrcgavit  couvcn- 
tum  ;  eas  dQctrina  instanti  erudiens  intcrius,  eis  in- 
dustria  solerti  vil^  nece.«fsaria  jirocurans  exterius. 
Magna  siquidem  proyidcbat  cura  ul  et  aniroaR  pro- 
futura  eis  oronino  semper  ades^ent,  et  quae  corpori 
necesseria  eranteis  punquaro  dcr^scnt.  Matres  igilur 
spiiituales  de  aliis  acccptas  monasiciiis  priores  vel 
cuslodes  eis  pra9ficie|3Bt,  reddiiij.s  vtl  terras  npde- 
cuoque  poterat  acquirebat,  earum  ecciesiam  oruatu 
vario  decorare  curabat.  Unde  et  Plures  etiani  no- 
biles  illius  magisteTiosubdcrese  gaudelant,  spernn- 
lcs  se  per  illius  obiin»  re  ^nnciilaleni,  quod  por  jiro- 
priam  non  poterant  rorpoi  is  fragiiilalem.  Abbalis- 
sam  tamen  ei?  primum  pTaeticere  noluit,  sed  eos  pcr 
plures.  annos  propria  cura  regore  curavit. 

In  illis  diebus  obortis  propter  libertatcm  Ecclcs'ae 
inter  Patrem  Anselmum  et  regem  raagnis  discordia- 
rum  querelis,  idem  Anselnrus  Angliam  exions  apud 
Lugdunum  exsulabal.  Cqntigit  autem  post  aliqnot 
annos  ut  ipse.rex,  sagitta  percussus,  lerribililer  oc- 
cumberet,  et  fraler  ejus  Ilenricus  ad  regni  fa^tigia 
sublatus  esset.  Qui  statim  Anselmum  ad  patriam 
revocavit,  et  laude  dignum  Gundulfum,  sicut  anl^- 
cessores  ejus  feceranl,  nimia  veneratione  coUiit, 
attendens  in  eo  vit<e  diu  probatae  sanctitat^m  et 
quam  sibi  cxhibebat  inter  prospera  etadvcrsa  magnse 
devotionis  et  fidei  securitatem.  Turb^ilisenim  rcbus 
ob  mutalionem  regum,  principes  quidam  regni  secu- 
ritati  novi  regis  minus  fidem  servantes,  imperium 
ejus,  in  quantum  poterant,  fraudulentis  machinatio- 
nibns  titubare  faciebant,  illi  subdi  despicienles.  At 
Gundulfus,  perspectis  tantis  perturbationibus,  mul- 
tum  elaboravit,  ut  pacis  vincula  inter  regcm  et  ad- 
versarios  ejus  nectere  posset.,Uiul»*  el  perlurbatores 
pacis  per  semetipsum  s(epius  adibat,  ostendcns  sa- 
cris  admonitionibus,  quanta  mala  cx  abundantia 
discordiae  oriri  solent,  et  quid  nicrcntur  mali  qui 
hujus  scandali  seclatorcs  existunt,  et  quam   sunt 


A  proxirai  Dep  ct  aftiniiate  sanjcUs  aflgelis  coniunc.ti, 
qui  semina  pacis  in  cofdibus  suis.su.scipiunt,  e.t  \\stc 
in  manifesto  per  .operum  exsecutioneqft  oaten>Jun^ 
Islis  audilis,  quidam  ex  ipsis  innocentiara  viri  D^i 
el  sanctimoniam  consideranles,  monita  salutaria 
devolc  susripiunl,  concordiam  cum  rege  iirmant, 
^ficdera  paris  doinceps  tenenda  promitlunt,  Proistis 
ergo  aniabilis  factus  est  rogi  et  principibns  rcgni 
et  cnm  do  aliis  nobilibus  lerrae  in  palatio  aut  alibi  in 
colialionibus  eorum  tieret  menlio,  Gundulfus  in|^r 
eos,  non  ut  socius,  sed  ut  superior  et  quasi  Paler 
repulabatur, 

Videns  itaquc  providus  Pater  congruara  opportu- 
nitatem  se  habcre  et  temp  s,  in  quo  utrisque  mo- 
naslenis  suis  in  aliquo  prodesse  posset,  rcdditus  et 

g  possessiones  monarborura_  suorum,  a  suis  quondam 
separata«5,  auctorilale  regis  He^nrici  et  nobiliuin 
rogni  nr»c  non  et  archiepiscopi  Ansolmi  ct  sua  prq- 
pna  ct  aliorum  episcoporum  Anglia?  corrobonttione 
confirmatas,  atque  per  charlam  corum  sanctilas,  eis- 
dom  tiliis  suis  contradidit.  Kl  quod  tunc  ?l?tulum 
esl  qrisquis  lcmorario  <»nsu  infrogcrit,  nisi  digna  sa- 
lisfad^one  corrc,\crit,  analhomali-*  niucrone  percus- 
sus  sentenliam  damnaiionis  cumJuda  prodilpre  sor- 
tiatur.  Apud  Mellingas  vero,  ubi  c<cnobium  feminfi- 
nira  construxerat,  cum  eadem  villa  ab .  antiquis 
lemporibus  campesiris  esset  et  raro  incoleretur 
habitatore,  favente  gralia  regis  Ilenrici,  satis  popu- 
larcm,  et  alttuontibus  undecunque  turbis  et.  sibi 
mansioncin  faciontibus,   in  eodcm   loco  siculhodie 

^  apparel,  vicum  pergran(,Icra  et  mercatoribus  aptum 
ad  ulililatcm  san''timoni«ilium  eflooil. 

^lalbiMis  praMor»*a  nohilis  Anglorum  r.eg.ina.  uxor 
ejusdem  princif)is  HiMirici,  co;(nilam  habons  reve- 
rontiam  vila^  laudabilis  et  djgnitatem  bonorum  ope- 
rum  viri  Dei,  ojus  sanotilati  valdo  familiaris  cflecta, 
eum  ad  se  frequonler  yenire  facicba|,  ejusque  salubri 
coUoquip  infaligabililer  satiari  cupiebat.  Jn  tantum 
eliam  amorem  illius  amplexata  est  ut,  cum  filium 
gonuissct,  ipsi  sperialitcr  baplizandura  et  de  sacro 
fonte  levandura  eum  comra^^udaret.  Quod  el  sio  fa- 
ctum  est.  C^harus  itaque  regi  et  reginpo,  charus  etiani 
omni  populo  Angliae.  Nam  cura  inulti  apud  regem 
scu  reginam  aliquo  impedimento  obligati  essent, 
ipse  ab  irapcditis  requisilus,  pius  interventor  fidu- 
cijaliter  ad  eos  accedcbal,  et  opem  misericordiae  el 

D  ^Hiblevalionis  se  requircntibus  ab  eis  saepius  iropc- 
trabat. 

Miiitavit  ^utem  Deo  sub  regibus  tribus,  oronibus 
iis  charus  et  acceptus.  Rege  nam  Guillelmo  primo, 
ecclosiam  Roffcnsem,  Lanfranco  sutfragante,  con- 
struxit;  rognante  secundo,  terris  aUquibus  auxil  : 
Rege  Hcnrico  tilio  prioris  et  fratrc  sorundi,  r»»«;  mo- 
nachornm  a  suis  regiae  auclorilatis  cha;  la  dislinxit 
ct  c^nfirmavit.  Annuit  aulera  rex  primns  libens 
construenti,  secundusadauge.nli,  te,rtius  confirmanti, 
omnibus  cooperari.  gaudentibus  Doi  homini  quod 
bouum  erat  operanti.  Quo  vcromodo.  snb  rege  ter- 
tiOy  Deusdilectosuodedcrit,  ut  hinc  ci  incipcret  hae- 


S31 


GUNDULFl  ROKFENSIS  EPISCOPI 


S32 


reditas  Domini,  jam   nunc  narrare  incipiam,   ne  A  residens,  inquisitis  attentins  necessitatibos  eorum« 


muUa  adhuc  dicenda  dicendo  fastidittm  iectoris  in 
curram.   Quod   nulli   incredibile    videatur,    sciant 
omnes,  quicunque  hiec  auditnri  sunt,  quod  malto 
ampliora  iis  sub  testimonio  veritatis  foerunt  opera 
compunctionis  et  ptetatis  illius. 

Anno  igitur  ante  obitum  suum  plus  minus  uno« 
verbere  paterno  corripi,  gravique  iniirmitate  oppres- 
suf,  viribus  corporis  in  dies  magis  magisque  destitui 
c(cpit.  Tactus  est  autem  et  nimio  capitis  dolore  ex 
et  nimia,  ut  dicebant,  assidua  lacrymarum  eflfusione. 
Non  itaque  solita  missainim  celebrare  solemnia, 
non  lacrymarum  effundere  flumina,  non  orationum 
solitum  reddere  pensum  poterat.  Nitebatur  tamen 
infirmitatem  vincere  ex  bona  quantumcunque  po 


laeryraas  ocuUs  fundentibus,  eorum  miaeriis  com- 
patiena,  secundum  modum  uniascujusqae,  in  victa 
el  vesitu  eis  quod  opus  erat  ministrabat. 

Et  qoid  dtcemua  de  eastodia  humilttatis  ejas  ?  In 
secretis  denique  filis  regis,  cujus  omnis  gioria  est 
ab  intus  (PsaL  xliv,  14),  thesauros  virtutum  soa- 
nim  sub  clavi  homilitalis  reponens,  ut  frnctns  eo- 
rum  in.die  necessitatis  recipere  posset,  notebat  ei- 
toUere  se  super  se.  Et  ut  unam  de  maltis  profera- 
mos,  in  ipso  anno  in  soiemnitate  Omnium  Saneto- 
rum,  ciun  in  ecclesia  majori  apud  Rovecestram 
missam  feslivam  celebrasset,  et  pro  re  qaalibel  sibi 
ingrata  aliquantnm  qnasi  iratus  turbaretur,  astitit  ei 
quidam  de  fratribas  sibi  famiUariter,  dicens;  Et 


terat  consuetudine.  Primo  igitur  quia  non,  utprius,  B  ^^  *'^'  ''^'^^  ^^  fuec  perturbatio?  Etqunre 


duas  poterat,  unam  saltem  quandiu  potuit  mis- 
sam  celebrare  salagebat.  Orationum  quoque,  etsi 
non  totum,  reddebat  tamen  cum  lacrymis  quod  po- 
terat  pensum.  Elecmosynarum  vero  largitiones  mul- 
tas  per  yillas  suas  fieri  jussil,  quod  tamen  suo 
successori  diu  sufficere  posset,  ut  prudens  dispen- 
>alor  faciens  reservari.  Qui  cum  audisset  suum  di- 
lectum  dileclorem  praecipuum,  Cantuariensem  archi- 
episcopumAnselroumdixisse,  quia  non  eratepiscopi 
morienlis  res  ecclesiastica  sibi  commissas  ex  toto 
dividere,  sed  successoris  sui  usibus  aUqua  reser- 
vare :  Deo^  inquit,  gratiat  ago^  quia  mihi  faeultas 
suppedital  tanta^quaspauperum  indigentiam  retevO' 
re^  etsuccessorimeo  secum  homines  etiam  habenti  tri, 
ginta  novosad  usque  reddiius  terroe  copiam  possit  q 
prastare,  Pauperum  igitur,  ut  cceperat,  mortem  ad 
usque  curam  paternam  egit,  nec  tamen  episcopium 
suum  pauperum  miserendo  pauperavit.  Domus 
siquidcm  fidelis  dispensator  et  prudens,  et  in  pras- 
senU  Domini  sui  servis  quod  necessarium  erat  dis- 
tribuit,  ct  in  futurum  quod  distribui  abunde  posset 
sapienler  reservavit.  Cujus  prudenlia  pontifex  ve- 
nerandus  cognita,  ejus  distributionis  pium  deside- 
rium  et  discretum  exsultans  laudavit,  et  de  instanU 
ejus  perseverantia  in  bono  Deo  gralias  egit.  Et  vere 
laudanda  erat  ejus  in  opcribus  jostis  perseverans 
devotio,  quia,  cum  tantse  esset  debiUtalis  ut  nec 
etiam  equo  insidere  posset,  sed  vebiculo  duobus 
equis  parato,  cum  ratio  poscebat,  de  villa  ad  villam 
transferrctur,  staUra  cum  illo  penenisset,  memoria 


commovetwr  serenitas  rordis  vestri  ?  Totu$  populus 
istiusciviiatis  summo  tripudio  proreeuperatione  vi- 
gorisvestri,  sicut  spernnt^quia  insonuit  hodie  vox 
vestradiu  desideratainauribus  eorumj  nonmedio- 
criter  exsultat,  et  vos  turbamini  f  Ad  haec  iJle  :  Pro 
mCt  inquit,  plaudit  paupulus  ?  Et  boc  freqoentius 
iterans,  intemimpenUbus  vocem  singullibas  et  la- 
cr>'mis,  iis  intentus  diulius  siluit.  Et  dixit :  0  quis 
estquipro  me  gaudere  debeat?  Ecce  infirmitate  gravi 
detentus  morior ;  etquid  laude  dignum  in  omni  vita 
mea  egi  ?  Nec  etiam  unquam  scintilluiam  unamfer- 
voris  et  amorislki,  ut  dignumesset,  tandiu  vivens 
apprehenderepotuL  Haec  prolixius  exsequens^  vitam 
suam  armis  jusUliae  et  pietatis  usque  in  finem  pro- 
videnUssime  munire  non  desUUt. 

Ingravescente  postraodum  infirmitaUs  suae  mole- 
stia,  venit  ad  eum  dulcis  amicus  ejus  Paler  Ansel- 
mus,  et  videns  eum  viam  universae  camis  quasi 
incipieutem  ingredi,  facta  prius  pura  et  simpUci 
confessione,  abomnibus  peccaiis  viceB.  Petri  eum 
absolvit,  et  ex  more  sacrae  unctionis  oleo  devotis- 
sime  livit.  Commisit  aulem  episcopus  in  ejus  vene- 
randas  raanu»  et  se  et  snos  quos  aggregavcrat  filios ; 
ut  et  eum,  qui  de  hoc  raundo  recede^bat,  suis  Deo 
precibus  commendaret,  et  nos,  quos  in  hoc  saecnlo 
relinquebat,  cura  pastoraU  vice  sua  cuslodiret.Obor- 
tae  igitur  lacr^^raae  piis  serraonibus  Patric  fluunt  ab 
utroque :  madent  filiorum  circumstantium  gena?. 
Longa  trahuntur  suspiria,  intoleranda  praecogitatur 
orbitai".  Peracto  denique  sacras  auctionis  ofiicio  di- 


pauperura  ad  raeQlera  reducebatur,  et  maxime  prae*  ^  ccdit  archiepiscopus,  quibusdam  advertens  indidi: 

bendariorum  suorura,  quorum  procuratiooi  studio- 

sins  iuvigilabat.   Non  credens  itaque  ex  toto  raini- 

stris  suis,  quod  se  abscnte  secundura  Ubitura  suum 

procuraU  essent,    sibi  vira  faciens,  et  infimiitaUa 

gravedine  postposita,  ut  raagis  solitarius  quod  dis- 

ponebat  explere  potuisset,  circa  vesperara  ne   ab 

homiaibus  agnosoeretur,  nobis  miranUbus,  manibus 

suorum  super  equura  levabatur,  ct  assurapto    uno 

tantura  monacho  et  duobus  famulis  secum,  cellulas 

debiUura  et  eorum  etiara  qui  podagrico  et  elephan- 

Uoso  ianguore  dissipabantur  per  semetipsum  visita- 

bat,  et  intus  progrediens  et  ante  cubiculum  eorum 


quod  aliquandiu  esset  illc  victurus. 

Al  vero  episcopus  cura  mortera  postmodnm  jam 
adfuturam  Umeret,  nee  ut  episcopus  in  dorao  subli- 
niioriira,  sed  ut  mouachus  et  inter  monachos  in 
locohurailiori  mori  mallet,  inler  manus  ministrorum 
se  jussit  attoIU,  et  in  ecclesiam  B.  Andreaeaposloli, 
cujus  vicarius  erat,  deferri.  Ibi  ergo  in  laciTmas 
geniitusque  resolutus,  orabat  apostolum  Dei  pium, 
ut  pie  misereretur  ilUus,  prorsus  ignoranUs  utnim 
ad  cjus  ecclesiara  jam  ulterius  e^sei  redilurus  ;  eum 
itaque  a  peccatis  suis  absolveret,  benediclione  data 
licentiara  abcundi  concederet ;  locum  illum  et  mooa- 


883 


VITA. 


834 


chos  in  ejus  obsequium  congregalos  cura  pervigili 
custodiret.  flis  igitur  similibusve  mente  devota  pro- 
fusis,  in  doroum  infirmorum,  ut  inter  monachorum 
manus  spiritum  reddoret,  se  deferri  fecit ;  ubi  tamen 
aliquando  past  tempore  in  magna  cordis  et  corporis 
contritione  supervixit. 

Quibus  etiam  diebus,  cum  ei  lecto  decnmbenti  a 
quibusdam  instaretur,  ut  Mellingenais  coenobii  prio- 
rem  caeteris  abbatissam  praeBceret,  ne,  eo  dcfuncto, 
locus  ille  sine  regimine  remaneret,  aliusve  cujus 
non  interesset  super  locum  illum  dominationem  sibi 
usurparet :  Quid^  inqait,  compellitis  tne  facere^  qui 
ecce  morior?quod  utrumplaceat  Deoprorsus  ignoro. 
Ostensa  tamen  just^  rationis  necessitate,  et  consi- 
lium  dantibas  ex  hoc  rege  et  archiepiscopo  per  lit- 
terarum  suarum  in  praesentia  ejus  recitatam  aucto- 
ritatem,  astanlibus  circa  lectum  ipsius  multis,  ac- 
cipiens  bacnlum  pastorslem  illi  priori  contradidit, 
et  ejusdem  loci  primam  abbatissam  eam  constituit, 
ipsa  deinde  jurante  obedientiam  et  subjectionem 
canonicam  episcopo  et  Ecclesiae  Roffensi,  et  quia 
nec  per  se  nec  per  alium  idem  coenobium  subtra- 
bere  conaretur  subjectioni  Roffensi. 

Deinde  omni  circumspcctionc  providus,  vestes 
suas  et  quseque  habebat  parva  et  vilia  induinenta 
usquc  ad  caligas,  ut  pote  Iibermoaachus,selevigans 
ab  omni  ignomiuioso  proprietatis  pondere,  fratribus 
et  egenis  scienter  distribuit.  Annulum  quoque  epi- 
scopaiem  gestare  formidans,  eum  cuidam  fratri  sibi 
assidue  ministranti  commendavit.  Cumque  a  quibus- 
dam  rogaretur,  ut  cuidam  viro  religioso  abbati, 
scilicet  de  Bello,  qui  in  exspectatione  fmis  illius 
apud  eum  morabatar,  eumdem  annulum  daret,  re- 
spondit :  Monackus  esi;  nihil  sibi  et  annulo. 

Erat  in  Anglia  in  illis  diebus  vir  magni  nominis  et 
religionis  famosus,  Radulfus  nomine,  abbas  Sagii ; 
qui  infestatione  cujusdam  tyranni  de  monasterio 
suo  expulsus,  apud  Patrem  Anselmum,  non  quasi 
exsul,  sed  compatriota  manebat,  Ipsi  Gondulfo  no- 
tissimus.  Hic  audiens  amicum  suum  infirmari,  venit 
ad  eum  jam  inter  infirmos  diem  exspectantem  extre* 
mum.  Gumque  illepost  dulcia  coelestis  vitaecolloqaia^ 
accepta  ultimse  separationis  et  abeundi  licentia, 
effusis  hinc  inde  copiosis  lacrymarom  flumiaibasy 
usque  ad  ostium  domus  recedens  processisset,  vo- 
cato  episcopas  fralre  interim  cui  commiserat  annu- 
lum  suum,  accepit  illum  ab  eo,  et  statim  snbjunxit : 
Vocatej  inquit,  abbatem.  Qni  vocatus  rediit,  et  ex 
prsecepto  episcopi  recedentibus  cunctis,  tenens  ma- 
nam  abbatis  immisit  annulum.  Qui  expavescens  et 
ad  rei  novitatem  obstupefactus  Quid  est  hoc^  ioquit, 
Domine  Paier  ?  non  est  mei  ordinis  annulum  ha- 
bere;  sum  enim  habitu  monachus  etsi  non  vita» 
unde  mihi  re  non  necessaria  onerari  formido.  Ad 
hsec  episcopus  :  5ttme,inqait,  iHum;  erit  enim  tiid 
necessariuSf  et  ne  inohediensin  recipiendo  persUtaSy 
quia  expedii  ut  fiat  quod  volo.  Tunc  ille  satis  admi. 
rans,  et  latentem  hujus  rei  causam  prorsus  igno- 
rans,  accepto  annulo  recessit.  Glaruit  tamen,  ipso 


A  defuncto,  hujus  aclionis  obscuritas,  sicut  paulo  post 
in  ordine  suo  scribendo  patebit. 

Quadam  autem  die  postbaec  congregationem  con- 
venire  jussit,  et  ut  in  omnium  conspectu  pro  omni- 
bus  peccatis  suis  corporalia  ei  ficret  disciplina, 
postulavit.  Sed  cum  boc  fratres,  multam  debilitatcm 
illius  considerantes,  factu  horrendum  putarent,  re- 
sponderunt  hoc  se  de  illo  quidem  facere  non  posse, 
de  seipsis  vero  pro  illo  hoc  idem  omnes  facere  velle. 
Factum  est  igitur.  Et  ecce  in  sequenti  Sabbato  ve- 
nerandus  Paler,  vicinitale  mortis  oppressus,  mul- 
tum  debilitari  coepit ;  tamen  aliqua  pietatis  opera 
indigentibus  ipsa  die  fieri  pnecepit,  et  ad  roissam, 
quae  in  capella  infirmorum  ipso  audiente  dicebatur, 
intentionem  devotissime  dirigens,  cum  Evangelium 

Q  legeretur,  ad  reverentiam  tanti  mystcrii  sese  erigi 
fecit.  Vespere  facto  commutuit,  et  usque  ad  horam 
mediae  noctis  exspectans  sine  voce,  sed  non  sine 
sensu  jacuit,  et  dictis  Matutinis  in  prsesentia  ejus  ad 
diem  pertinentibus,  et  omnibus  Horis  de  IS.  Maria, 
tunc  demum  spirilum  extremum  trahere  ccepit.  Ta- 
bula  igitur  de  more  percussa,  ipsoque  super  cilicium 
posito,  monachi  sumroa  cum  festinatione  accur- 
runt,  Symbolo  fidei  preemisso  psalroos  litaniamque 
cantantes,  animae  commendationero  incipiunt  lacry- 
mis  et  orationibus  animam  Patris  egredientem  et  ad 
Creatorem  suum  revertentem  conducunt.  Cumque 
in  hac  tremenda  exspectatione  aliqua  mora  fierct, 
atque  orantibus  fratribus  et  psallentibus,  ad  septua- 
gesimum  nonum  psalroum  perventum  fuisset  dicendo 

p  circa  illud  :  Deus  virtutum^  convertere,  respire  de 
ccelOf  et  vidCy  et  visita  vineam  istam,  spiritus  Patris 
oriente  aurora  de  corpore  cgreditur,  vineam  quam 
ipse  plantaverat,  scilicet  congregationem  Ecclesiae 
suae,  quam  in  studio  coelestis  disciplia^e  muItipUciter 
erudierat,  custodiae  et  visitationi  sumroi  Creatoris 
relinquens.  Corpus  autem  attendentes  relictum,  mi- 
rum  dictu !  vident  albescere  miri  candoris  splen- 
dore,  quod  natnm  semper  nigrum  soliti  erant  videre. 
Imputant  ergo  eleemosynarum  largitioni,  quod 
albescunt  manus;  imputant  et  lacrymarum  effusioni 
et  sanctae  vitae  illius,  quod  totum  etiam  albescit 
corpus.  Lotum  itaque  cum  reverentia  debili  honoris 
indumeotis  pontificalibus  induunt,  et  in  ecclesiam 
B.  Andreae  apostoli  cum  fletu  et  cantu  ante  ipsius 
altare  deponunt.  Mittitur  et  sine  mora  qui  Gantua- 

^  rino  archiepiscopo  Anselmo  chari  sui  obitum  nun- 
tiet,  et  ut  ad  extremum  amicitiae  munua  corpori  ejus 
persolvendum  veniat,  roget.  Qui,  nuntio  accepto, 
quaotocias  Rovecestram  accedit,  et  amici  exsequias 
debita  satis  veneratione,  prout  episcopalem  decebat 
dignitatem,  per  omnia  exsequens,  eum  ante  altare 
Crucifixi  ecclesiae,  quam  ipse  a  fundamentis  con- 
struxerat,  tumulavit. 

0  quantus  interim  monacborum  luctus,  quos  ipse 
aggregaverat  I  0  quantus  sanctimonialium  fletus, 
quas  et  ipsas  mundo  subduxerat !  O  quantus  populi 
planctus,  saper  quem  benedictionem  suam  toties 
fuderat!  0  quantus  pauperumgemitus,  quospatemo 


StJo 


GUNDULKI  KOrrJiNSlS  EPISCOPI  EPISTOl^E. 


83G 


affeclu  paverat!  0  quanlus  dolor  oninium,  quos 
pastor  bonus  annis  jam  Iriginta  et  ano  siue  querela 
rexerat  1  Obiil  siquidem  vcnerandus  hic  Pater  ocla- 
vo  Idus  Mariii,  Dominica  tertia  Quadragcsimss  in 
qua  caniiur  dffidium,  OcuH  fiiei  semper  ad  Domi- 
num  (f*saL  xxiv,  13).  Et  idem  canlatum  est  in  con- 
secratibne  ipsius,  ut  etiam  per  ho«  Dominus  cunctis 
jnnuerct  quibus  sludiis  ejus  vita  in  praBsenli  sa^culo 
dedim  fuil.  Bene  enim  ipsa  die  transiil  de  lioc  raun- 
do,'  quia  sccundtim  quod  dictum  est,  ex  compunctio- 
nis  gratia  oculi  ejus  assidue  intcnti  fucrunt  ad 
Dominuiti.  Et  ideo,  ut  credendum  est,  ad  relribu- 
tionem  bonorilm  actuum  ipsius  eoulti  sunt  pedes 
ejus  de  laqued  miseriarum  {PsaL  ixiv,  15),  quibus 
abundat  praesens  vila.  Fuil  aulem  tudc  Incamalio- 
nis  Dominicai  annus  millesimus  centesimus  octavus, 
regni  tero  rcgis  Anglorum  Henrici  oclavi,  a?lalis 
autem  suae  plus  minus  octogesimus  quintus,  mona- 
chaius  vcro  quinquagesimus  primus,  ei^iscopalus 
aUlem,  ut  dictum  est,  tricesimus  primas. 

Aliquanto  post  obilum  Palris  noslri  elapso  tempo- 
re,  ccepil  archiepiscopus  Anselmus  Iractare  quem 
in  loco  Cjus  posset  episcopum  substituere.  Et  ha- 
bens  consilium,  quod  sicut  credimus  de  vullu  Dei 
prodiil,  de  quo  superius  diximus,  venerandum  Ra- 
dulfum  abbatem  Sagii,  favcntibus  omnibus,  ad  dpi- 
scopatum  Roffensem  elegit,  el  elcctum  ex  more,  laj- 
tantibus  cunctis,  ejusdem  loci  poniilicem  devote 
corisecravit.  Qui,  factus  episcopus,  tunc  primum 
intellexit  quam  in  se  haberel  significantiam  illa 
occulla  annuli  datio,  quera  Gundulfus  adhuc  vivens 
alleri  negatum  sibi  specialiter  designavit.  Unde  ap- 
pat-ere  videtur  illum  praiscicntiam  in  vita  fcua 
habuisse  quis  post  eum  in  loco  suo  pontificio  debc- 
rel  sublimari.  Sed  et  hic  Radulfus  cum  fcre  sex 
ahnis  Roffensem  rexissel  Ecclcsiam,  defunclo  An- 
seImo,*ad'  archiepiscopatum  translalus,  Ernulfum,  vi- 
rum  laude  dignissimum  et  scientia  litlerali  el  reli- 
gione  diu  probalum,  olim  quidem  priorem  Canlua- 
riensem  sed  tunc  abbatem  Burgensem,  post  se 
cbnstituit  episcopiim.  Qui  omhi  favore  a  suis  rece- 
plus,  ij)so  die  eleclionis  suae  dixit  nobis  :  Sciebamy 
inqmiy^fratresy  dnte  paucos  dies  me  licet  indignum 
ad  celsitudinem  hujus  ordinis  in  proximo  promoven- 
dum.  Apparuit  enim  mihi  dormienti,  cum  adhuc 
essem  in  loco  meo.Fater  Gundulfus^  annulum  magni 
pojiderismihiofferens.Camqueadgravedinemipsius 


A  imbecillilas  mea  non  sufficere  Meretur^me  ad  ohus 

*  ejus  stupidum  et  accipere  renuentem  increpavit,  et 
post  increpationem  annulum  me  recipere  coegit; 
deinde  non  apparuit,  Hsc  iile.  Nos  autcm  qui'  pra^- 
senles  ab  eo  haee  audiviraus,  intelleximus  postea  non 
phantasticam  esse  illusionera,  quam  >ir  saitctas  in 
somnis  viderat,  quidy  postmodum  factus  fiofifbnsis 
pontifex  eumdera  annulura  recepit,  quem  £randul- 
fus  episcopus  vivens  Rodulfo  ftdhuc  abbkti,  sed  fu- 
luro  episcopo  dederat.  ' '  ' 

Haec  de  vita  Patiis  GunduIB  nunc  quidem  prosa 
latius  disseruiraus,  sed  paucis  anlehac  versibus  he 
roicis  'brc?iter  coraprehendiraus.  Plaeuit  autbm 
cos  ipsbs  ^t  hic  subnectere;  (^ia  metricam  vim 
prosa  gratiorem  qufbusdam  novimus  essfe.  Sunt 
Q  igitur  bis  deni,  ordine  subscripto  dispositi  : 

Te^  Gundulfe  Pater,  peperit  Northmannia  matery 
Mitndum  sprevisti^  clttusirum  Becceme  petisti. 
Te  monachi  texit  vestiSy  te  regula  rexit: 
ilexit  et  erexit,  nec  te  via  prava  reflexit. 
Primo  Beccenses  juvisti,  post  Cadomenses. 
Hunc  niare  transisii,  Lanfranco  comptaettistij 
Summo  doctorum  doetorum  prasripuorum, 
Hoc  donante  datum  rexisti  pontificalum. 
Templum  fundasti^  donis  illud  decorasti, 
Tu  collegisti  monachos,  ^uos  hic  posuisti. 
Tu  Pater  illorum  vixisti,  tu  populorum,  ' 
Te  thm  majores  quam  dilexere  minores. 
Tu  peccatorum  solamen;  tu  miserdrum: 
^  Pauperibus  largus  vioebaSj  et  tibi  parcus, 

*  Orando  flcbaSy  suspiria  longa  trdhebas. 
Dum  sic  lugebasy  missas  celebrare  solebas. 
Te  prope  multarum  cdecavil  fons  tacrymarum. 
Antediem  mortisdolor  advenhens  tibi  fortiSy 
Annodante  moram,  postre^nam  traxil  ad  hor  am, 
Te  mors  bis  quarta  tulit  Idus  Martis  adorta, 

Yersibus  ergo  et  prosa  venerabilis  Patris  noslri 
vifam  posteris  ad  exemplum  vivendi  transmittimus ; 
et  si  quanta  gesserit  non  quanta  debuirau^  dictandi 
venuslate  dcpinximus,  fecimus  tamen  aliena  potius 
pctitione  qnam  nostra  pra^suraptione  quod  potui- 
mus,  ad  laudem  et  honorem  illius,  qui  et  ei  qood 
fecit  facere  et  nobis  quod  scripsimus  concessit  scH- 
bere,  qui  vivit  et  regnat  in  saecula  saeculomffi. 
Amen. 


GUNDULFI    EPISTOLJ:  DUM. 

'     "       '        '     epi^oLa  PRIMA.    ^      '      *     "     '   ' 
Ad  monachos  Beccenses.  —    Vt  non  tristentur  de  erepto  sibi  abhate  Anselmo. 
(Tide  supra  inter  epistolas  Anselrai,  hb.  uf,  ep.  3,'fatgusToiumiiiiscoh  17.) 

EPISTOLA  II. 
M  Anselmum  Lugduni  degentem»  — -  Ut  ecclesiam  Caniuariensem  multimodis  ttibulationibus  afflietam 

•      .     '•     ^     .  r  .:  •      w  •      ,'  .      .  .    urossm^iA  iua  v^elevet,.^,^^  r  r  ,  •  -^      -  ■.  -.,.;.    r-  wi.  .|.r  i'j  >.- 
(Vide  supra  in  Badmeri  Hist,  nov,  iib.  iv,  col.  453.) 


AIVNO   DOMINI  MCVIll. 


PHIJ.JPPPS  1  FMNCpRUM  REX 

KOTITU    pi§1^RICA. 

HUtoire  littdraire  de  la  France^  lom.  IX,  p.  384.) 


Philippe  I*',  roi  de  France,  qui  ayanl  ^l6  cou- 
ronn4  «n  1059,  du  vivam  de  sou  pere  Hjenri.  I*', 
r^jjna  apres  lui  jusqu'au  vingt-neuvi6me  de  juillct 
4108,  lefme  de  sa  vie,  n'6lail  riea  moins  qu*ua 
pl-ince  lellre,  quoiqu'il  etit  de  l'61oquence  et  qu'il 
fQt  soigneux  de  faire^tudier  le  prince  Louisson  fils^ 
connu  dans  rbistoire  aous  le  notn  de  Louis  le  Gros. 
Mais  divers  monuments  qu'oii  a  sous  son  nom,  ct 
quelques  aulres  qui  le  concernent  personnellcmenl, 
nous  engagent  a  dire  ici  un  mot  ae  lui,  pour  faire 
connailre  ees  m^onumenls  comme  utiles  k  Tbistoire. 

Entre  ceux  de  .la  premiere  olasse,  il  y  a  trois  let- 
tres  de  ce  prince  ;  lune,  qui  estlapremi^reeudale, 
k  Bernard,  abb6  de  Marmoutier,  el  Tautre  a  saint 
Anselme, archeveque  de  Cantorbcri.La  premi^reest 
d*aulanl  plus  importante  qu'eUe  conlient  plus  de 
traits  des  bons  sentiments  de  ce  prince,  malgr^  la 
vie  voluplueuse  qu'il  menalt  alors.  II  dcbute  par 
avouer  au  pieux  abbe  qu'il  ayait  souvent  us^  de 
mauvais  tr^itemenls  a  son  egard,  et  qu*il  avait  nd- 
gbg^  jusqu'icl  k  lui  cn  faire  une  satisfaction  conve- 
nable,.  se^  p6cb4s  en  ^lant  la  cause  et  de  grandes 
afliiires  Ten  «yant  dotourne,  j[uoiqu'il  eut  toujours 
aim<§  et  consiudre  son  monastere  au-dessus  de  tous 
lesaulre;s.  Apres  cet  avcu,  il  conjure  Bemard  cl 
taute  sa  communaul^  de  prier  instamment  pour  lui, 
et  lui  donne  commission  de  r6former  Fabbaye  de 
Marmontier,  ou  il  s^etait  gliss(§  des  d^sordrcs  scan- 
daleux.  Peu  de  temps  aprfes,  le  mdme  prince  cliar- 
gea  Bemard  de  rendre  le  mfime  service  h  celle  do 
Sainl-Magloire  a  Paris.  Cette  derni6re  comraission 
est  en  date  du  mois  de  fevrier  1093 ;  et  Ton  voil 
par  la  que  la  lettre,  qui  n*est  point  datee,  la  pre- 
c^da  de  quelque  temps.  Dom  Mabilloa  en<  ayant 
Irouv^  roriginal  dans  le  chartrier  de  Marmoulier,  la 
fit  graver  dans  sa  Diplomatique,  pour  senir  de  mo- 
dele  du  caract^re  en  Tusage  du  xi^  si^cie,  et  Ta 
r^imprim^e  depuisdansle  corps  de  ses  Annales. 

La  leltre  k  saint  Anselme  est  courte,  mais  bien 
^crite  k  tous  ^gards.  EU«  fait  parlie  du  recueil  de 
celles  de  cet  archevdqifc,  k  qili  eik-fut  «nvoyte  lonl 
de  son  second  exil  a  Lyon,  en  1104.  Philippe  lui 
marque  Textrdme  part  qu'il  prenait  a  ses  peines  et 
lui  offre  sa  proiectioo,  si  elle  peut  les  lui  adoucir, 


A  ou  m(5me  rendelivrerenti^rement.Ayant  apprisque 
,  sa  sant6  etait  alter^e  et  aue  le  lieu  de  spn  exil  n:d- 
tait  pas  propre  &  la  retablir,il  lo  pressede  se  relirer 
dans  ses  Elats,  car  Lyon  n'en  raisait  pas  encorc 
partie,  et  Tassure  qu*il  y  recevra  des  marques  de 
rafTection  qu'il  lui  portait.  M.  dela  Gume  de  Sainte^ 
Paiaye,  dans  le  cours  de  ses  voyages  lilteraires  ea 
Italie,  a  decouvert  une  autre  lettre  du  meme  prince 
a  Tempereur  Henri  IV,  laquelle  commcnce  par  ce 
mot :  Hhilifjpns. 

On  nous  a  conserv6  le  serment  solennel  que  ce 
prince  fit  de  quitter  sans  retour  Bet'trad«  sa  poncu- 
bjne.  II  leprdla  le  second  de  decembre  1104,  entre 
les  mains  de  Lamberl,  ^veque  d'Arras,  qui  avail^t^ 
nomrae  a  cet  effet.  Hertrade  ful  obligdfe  d'en  fairo 
aulant ;  et  soo  serment  se  Iroove  a  la  soite  de  eelut 
du  roi  Pbilippe. 

II  y  a  de  ce  prince  un  autre  acte  public  qui  con- 
firme  rabrogation  qu'Etienne,  comte  de  Charlres, 
B  avait  faite  de  la  pernicieuse  coulume  qu'on  avait  de 
pillcr  la  maison  episcopale  et  toutes  ses  d^pendan- 
ces  des  que  le  sieffe  de  celte  Egli;>e  venait  k  vaquer. 
Cet  acte,  qui  fut  Uiit  en  raan&  1105,  k  la  priere 
d'Yves  de  Chartrcs,  est  sui'tout  interessanl  par  Je 
d^tail  011  il  entre  de  tout  ce  qu  on  pillait  en  cetle 
occasion.  L'on  n'epargnait  non-seulement  ni  meu- 
blcs,  ni  bestiftux,  ni  provisions,  mais  encore  ni  les 
vitres^  ni  le  plomb,  ni  lefer,  ni  lespierresw.  ' 
.  Quant  aux  moouments  qui  concerneiit  la  pcr- 
sonne  du  roi  Philippe,  c'est-i-dire  qui  traitent  ex- 
pressement  de  riiistoire  de  sa  vie,  ou  de  soci  r6gne, 
nous  n'avons  qtie  trois  petit<>s  pi^ces  <de  vers,  qui 
sont  aulant  d'^pitaphe6  con6acr6es  k  sa  memoire^ 
La  premiere  en  cinq  grands  vers  ne  coatient  que  la 
date  de  sa  mort,  encore  exprimee  d*une  mani^re 
assez  obscore.  La  seconde,  compos^e  de  dix  vers 
eli^giaques,  le  fait  descendre  des  anciens  Troyens, 
et  le  represente  comme  un  prince  bien  fait,  puis- 
Q  sant,  belliqueux,  bon  poIitique,qui  avaitde  lapit^t^, 
,  de  la  douceur,  de  r^Ioquence,  de  Tagr^ment  en  ses 
dlscours  £t  seft  manlorea»  Enfin  la  troisi6me,  de 
douze  grands  vers,  sans  entrer  dans  un  si  grand 
detail,  fait  assez  bien  dans  les  six  premiers  vers  le 
caractere  de  Philippe. 


PHILIPPII    REGIS 
EPISTOLii!  ET  DIPLOJMATA. 


1. 

Phitippi  regis  episiola  ad  Bernardum,  Majoris  Mo- 
nasterii  abbatim,  —  Ut  perditissimos  Farensis 
parlhenonis  mores  reformety  hortatui\ 

(Mabill.  AnnaL  Benedi^  V,  311.) 

Philippub,  Dei  gratia  Francorumrex,  Bsrnardo, 


venerabili  Itajoris  Monasterii  abbati^  omnique  con^ 
gfegationi  rfbi  cbiifrfaissaB,  salutfehiv  '♦»  •  '•'  •••' 
Quamvis  sanctitatem  vestram  in  multis  me  exas- 
perasse  cognoverim,  tamen  vdlo  vobis  mahifbstnm 
esse,  ecclesiam  vestram  supdr  omnes  allas  moriastl- 
ci  ordinis  dcclesias  dilexissd,  et  prbptef  htntflliCHt^m 


831>                                                 PHILIPPI  I  FRANGORUM  REGIS  8iO 

etpalidnliamvestramamododiligendamdisposaisse.  A  moQastici  ordinis  rcligione,  dein  vero  exteriorum 

Verum  quia  multis  el  magnis  prsepeditus  negotiis,  depopulatione,  ut  pauci  fratres,  qui  adhuc  ibi  i^e- 

peccatis  meis,  fateor,  exigentibus,  vestrsB  saactilali  manserant,  de  rebus  ecclesiae,  prout  monachos  de- 

satisfacere  neglexi ,  nunc  obnixe  deprocor,  ut  me,  cet,  sustentari  non  valerent,  et  jam  pene  ad  ssecu- 

licet  immeritum,  deinceps  in  orationibus  veslris  sus-  laritatem  redacli,  unusquisqae  de  propriosuo,  proat 

cipiatis,  qualenus  per  eas  in  praesenli  el  in  fuluro  polerat,  cum  magoa  necessilale  et  ordinis  trans- 

merear  adjuvari.  Confldo  enim  quod  magnam  apud  gressione  sibi  procurabat.  De  hac  ergo  desolatione 

Deum  habent  fiduciam.  Nunc  igitur  sequendo  vesli-  cum  supra  dicto  abbate  Haimonerationemponentes, 

gia  praedecessorura  noslrorum,  monasterium  sanctae  cum  se  excusare  non  posset,  et  per  negligentiam 

Mariss  seraper  virginis  sanclaeque  Fara?,  tn  quo  ex  suam  omnia  haec  accidisso  cognosceret,  assensione 

infirmitate  et  incuria  inhabitantium  omnis  religioet  ejusdem  et  supplicalione  fratrum  loci  ipsius  habi- 

monasticus  ordo   penitus  est  annullatus,  et  (quod  tatorum,admonitione  quoque  oplimalum  nostrorum, 

miserabilius  est)  proslibulum  faclura  esse  condole-  et  suggestione  quorumdam  religiosorum  virorum, 

mus»  pro  salute  animaj  meai  per  praesenlem  char-  hoc  consilium  salubre  reperimus,  utecclesiamipsara 

tam  in  cellara   vobis  jure  perpetuo  possidendum  in  manus  ordinate  et  monastice  viventium,  abbatis, 
tradimus,  concedimus,  et  auctorilate  regia  confir- g  videlicet  Bernardi  et  monachorura  Sancti  Martini 

mamus  :quatenu8persanctitatisveslraeprudentiam,  Majoris  Monasterii,  ad  restaurandum  tradcremus, 

et  orationum  veslrarum  instantiam  ordo  monasticus  quod  et  fecimus  proredemptioneanim8enostrae,etc. 

ibidem  rcformetur ;  et  Ecclesia  Dei,  quae  hactenus,  Actum  esl  hoc  Parisius  publice  in  aula  regia, 

proh  dolor!  adulterinis  foDdata  est  complexibusi  corara   subscriptis  testibus,  anno   ab  Inc.  Domini 

et  tento  tempore  a  servitio  Dei  privala  est,cum  ec-  i093,  indict.  i,  epacta  xxvi,  x  Kal.  Martii,  regnanle 

clesiae  vestrae  filiis  de  valle  lacrymarum  ascendere,  Philippo  rege,  anno  ordinationis  suae  xxxvi. 

et  canticum  graduum  se  cantare  congratuletur.  Con-  ^^^^  ^^^^^-^          jj^  ^^^^  gj^„^  j    .^^  pj^j^jppj 

fortamini  itaque  in  Domino  nihil  haesitantes,  scien-  regis,  Ursionis  Silvaneclensisepiscopi,  Hugonisfra- 

tesque  auxilium  meura  vobis  in  nullo  defuturura.  tris  Philippi  re^is,  Widonis  dapiferi  regis,  Adelel- 

Valele  (i).  mi  constabularii  regis,  Simonis  de  Nielfo,  Goisleini 

,,  regis  camberlarii  reginae,  et  Harduioi  camberlarii 
reginae,  et  aUorum.  Ex   monachis  huic   sanctioni 

Philippi  rrgis  epistola  ad  eumdem.'- Illi  monaite-  praesentes  fuerunt  HHgodus,  qui  fail  Suessionum 

rium  S.  MagbriiParieniis  committit  in  meHo-  episcopus  et  Andreas  frater  ejus,  Rotbertus  Pari^ 

rem  statum  restituendum.  siensis  prior  suj^ra  dicti  casnobii,  et  Robertus  de 

(Mabill.  ubi  supra,  p.  316.)  Caslella,  quifuit  dapifer  suprascnpti  regis  Phi- 
Notum  sit  omnibus  habere  nos  capellam  domini-  C  lippLHubertuscancellariusscripsitetsubseripsit.) 
cam,  in  bonore  beati  Bartboloroaei  apostoli  et  beali 
Maglorii  confessoris  constructam,  sitam  in  Parisio- 

rum  civitate  juxta  aulam  regiam,  quae  hactenus  a  Philippi  regis  epistola  ad  5.  Anselmum  Lugduni 

propriis  abbatibus  non  tam  gubernata  quam  deso-  exulantem,  —  Ut  GalUam^visitare  dignetur. 

lata  videbatur,  maxime  tempore  Haimonis  abbatis,  (Vide  supra  inter  epiatolas  Anselmi,  lib.  iv,  ep. 

per  cujuB  incuriam  in  tantum  annihilata  erat  primo  HO,  hujus  tomi  col.  230.) 

(1)  Vide  Ivonis  epistolam  10,  ad  Galterium  Meldensem  episcopum. 


JURAMENTUM  PHILIPPI 

REGIS  FRANGORUM 

Quo  Bertradam  pellicem,  jubente  poniifice  AopianOy  se  dimissurum  poUiceiur» 

(Labb.,  ConeU.,  X,  658.) 


«  Audiaa,  tu  Lamberte,  Atrebalensis  episcope,  ^  «  mutuum  colloquium  et  conluberniam,  nisi  sub 

«  qui  hic  apostolica  vice  fungeris  ;  audiant  archi-  «  testimonio  personarum  minirae  suspectarum,  non 

«  episcopi,  etprsesentes  episcopi,  quodego  Philip.  «  habebo.  Haec  omnia,  sicut  litterae  papae  dicuntet 

0  pus,  rex  Francorum,'peccatum  et  consuetudinem  «  vos  intelligitis,  sine  omnimalo  ingenio  observabo. 

«  carnalis  et  illicitae  copulae  quam  hactenus  cum  «  Sic  me  Deus  adjuvet,  et  hsec  eacrosancta  Jesu 

«  Bertrada  exercui,  ulterius  non  exercobo  :  sed  «  Christi  Evangelia.  » 

«  peccatum  istud  et  flagitium  penitus  et  sine  omni  Similiter  et   Bertrada   cum   excommunicationis 

«  retractatione  abjuro.  Cum  eadem  quoque  femina  vinculo  solveretiir,  tactis  sacrosanctis  Evangeliis  in 


841 


DIPLOMATA. 


842 


persona    sua     hoc  idem    juravit     sacraracntum.  A  Prato  sancti  Germani  Parisiensis,  Rainoldi  nihilo 


Aclum  Parisius  in  preesentia  domini  Daimberti 
Senonensis,  et  Radulfi  Turonensis,  archiepiscopo- 
rum  ;  domini  quoque  Ivonis  Camotensis  episcopi, 
Humbaldi  Antissiodorensis  episcopi,  Joannis  Aure- 
lianensis  cpiscopi,  Gualonis  Parisiensis  episcopi, 
Manasse  Meldensis  episcopi,  Baldrici  Noviomensis 
episcopi,  Lamberti  Alrebatensis  episcopi,  Huraberti 
Silvanectensis  episcopi  :  abbatum  quoqne,  Adse 
Parisiensis,  Obrici  similiter  Parisiensis,  Rainaldi  de 


roinus  Stampensis  :  archidiaconorum  etiam  quam- 
p]urium,  et  honorabilium  clericorum,  el  laicorumt 
non  parva  multitudine  inibi  consistentium. 

Taliter  itaque  ex  apostolicse  sedis  auctoritale  rein- 
corporatus  esl  Philippus  rex  Francorum  sanctae  ca- 
tholicae  Ecclesige  malri  suae  iv  Nonas  Decembris, 
indictione  XIII,  anno  autem  Dei  Christi  1104,  pon- 
tificante  vero  in  sede  Romana  Paschali  papa  II, 
anno  sexte. 


PHILIPPI    REGIS 
DIPLOMATA  DUO 


Sigillum  Philippi  regis  de  Sancto  Germano.  —  Ad 
augmentum  fundationis  cellof  S.   Germani  in 
Laia  nova  concedit  prcedia, 
(Anno   107«). 
[Martenb,  ampl.  CoUect.,  I,  490,  ex  chartario  Co- 
lumbensi.J 
In  nomine  sanctae  et  individuse  Trinitatis,   Patris 
videiicet,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti.  Amen. 

Ego  PiiiLipPus  gratia  Dei  Francorum  rex.   Notifi- 
cari  volo  tam  praesentibus  quam  aetati    posterorum, 
quatenus  avus  noster  Robertus  rex  in  honore  Dei  et 
Sancti  Germani  apud  silvam  quse  Laia   vocatur, 
quoddam    construxerunt    monasterium,     adhibitis 
necessariis  ibidem  servientium  fratrum.  Pater  vero 
meus,  videlicet  ei  rex  Henricus,  qui  post  eum  Galiise  C 
rexit  impenum,  concessis  omnibus  quee  ille  dederat, 
plura  tribuendo  locum  amplificavit.   Bgo  igitur,  ut 
essera  particeps  tanti  beneficii,   supradicto  mona- 
sterio  el  monachis  Coiumbensibus  eodem  in  loco 
Deo  famulantibus»  dedi  omnem  decimam    vini  et 
qnnonae  raese,  quse  pertinentad  cellariuravel  grana- 
riura  Pissiaci,  videlicet  de  Trely  et  de  Charla  vafuif 
et  de  ipso  Pissiaco ;  deciraam  etiam  Alverg  vini  et 
annonae  et  leguminum,  et  avenae  undecumque  sit. 
Similiter  dedi  oranera  deciraam  annonae  meae  et 
avenae,  leguminura  de  Aquilina,  et  omniura  creraen- 
tomm  meorum,  quae  facta  fuerunt  in  ea.   Molendi- 
num  etiam  Fiiioli-curtis  dedi  et  terrara  Gaudine. 
Brancas  etiam  de  Laia  quanlura  necesse  fuerit  ad 
focum  monachorum,  necnon  et  mortuum    lucum  D 
quantum  safficit  ad  usum  monachorum,  et  hospitura 
suorum  et  pasturara  totaui  pecoribus  monachorum, 
et  etiamhospiturasaorura.  Dedi  eliam  vivum  ne- 
mus  quantum  fuerit  necessarium  ad  sedificia  mona- 
chorum,  vel  nova  facienda  vel  reparanda.    Gaute- 
riumquoque  quemdam   (2)   coUibertura  meum,  et 
omnem  ejus  posteritatem,   et  apud  Rivoldicurtem 
quinque  hospites  praedicto  loco   beati  Germani  con- 


B  tuli.Etne  memoriadeleretur  hujus  beneficii,  litte 
ras  inde  fieripraecepi,  quas  ipse  propria  manu  fir- 
mavi.  Testes  supradictae  dationis  subtitulari  prae- 
cepi.  Considerans  vero  quod  de  die  id  diem  in  plu- 
ribus  bominum  refrigescit  charitas  et  abundat  iniqoi- 
tas,  haecomniain  sigillimei  praesidio  ettuitione  sub- 
scribi  feci,  ut  qui  post  nos  venerint,  sciant  qu» 
pro  animae  meae,  et  antecessorum  meonim  redem- 
ptione  monachis  Columbensibus  Deo  et  sancto  Ger- 
mano  servientibus  concessi  vel  dedi. 

Actumpublice  ParisiusxiiKalendasJunii,  regnante 
rege  Philippo,  xiu  regni  sui  anno. 

S.  Goiflfredi  Parisiensis  episcopi. 

S.  Hugonis  comitis  Mellenti. 

S.  Simonis  de  Monteforti. 

S.  GuidonisdeMonte-Leherii. 

S.  Hugonis  de  Puteolo. 

S.  Ivonis  coraitis. 

S.  WillelmiAlbani. 

S.  Gaulerii. 

S.  Carnerii. 

S.  Fromondi  fratris  ^us. 

S.  Goisfredi  filii  Nivardi. 

S.  Nizardi  fratris  ejus. 

S.  Hugonis  filii  Gauterii  de  Pissiaco. 

S.  Walterii  infantis  fratris  ejus. 

II. 


Philippus  I  rex  Francorum  jubet  bona  episcoporum 
Carnutiensium  defunctorum  intacta  servari. 

(Anno  1105.) 
[AcHBRY,  Spicil.  UI,  276.] 
In  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatif,  Amen. 
Philippus  Dei  gratia  Francorum  rex. 

Notura  fieri  voluraus  universis  in  Regno  Franoo- 
rura  per  futura  tempora  successuris,  quod  domnus 
Ivo  sanctae  CamotcnsisEccIesiae  venerabiiia  episco- 
pus  humili  devotione  celsitudinem  nostra»  serenitatis 
adierit,  obnixe  deprecansutpravam  consuetudinem 


(2)  Colliberti  nec  servi  erantnec  liberi,  sed  me- 
dium  quemdam  inter  ulrosque  statum  tenebant,  ita 

pATftOL.  CLIX. 


tamen  ut  proprius  ad  servos  quam  ad  libaros  aoce-* 
derent. 


843 


PHILIPPI I  PRANC.  EEGIS  EFITAPHUM  TRIPLEX. 


8U 


in  doraiaus  e|MscopaUbiw  ejusdem  Eoclesie  «  conaite  A  fenum,  oves,  etboves,  et  oateraanimalia,  omniBqiie 


Heurico  cognomiuo  Stephano,  et  Adela  laore  ejus, 
coQcessione  filiorum  suorum  Willelmii  Tbeobaldi 
Odonis,  Stephanip  remissam  et  libertatem  pr«dictis 
domibus  et  rebua  in  eisdem  eolleclis  a  priedictis 
comitibus  donatam  concederemus,  etnostrapmgma- 
iica  sanotione  firmaremus. 

CujuB  pio  desiderio  assentienlei,  et  flequissimc 
posiulationi  aurem  inclinantes,  secundam  ienoram 
scripti,  quod  de  praediclis  rebus  pnetaxati  comites 
fieri  decreverunt,  nostrae  majestatis  auctoritate  res 
prff  taxatas  a  prava  consuetudine  liberamus,  domum 
scilicet,  et  domus  ejusdem  ferruni)  plumbum,  yi* 
trum,  lignum,  lapides,  csteramque  suppellcctilem, 


reliqua  mobilia,  qu»  eongregata,  toI  eoUeeta  fue- 
rint,  siye  in  urbe,  tive  extra  urbem,  anle  obitum, 
yel  difcesfum  epiacopi  eiijuslibet,  intaetn  raanere 
firmamua  :  iliis  proAitura  quibua  episeopns  reser- 
yare,  yel  donare,  seu  per  se,  seu  per  oeeonomQm 
suQin  decreverit,  ut  ro^Oores  persenss  Boolesiae,  si  id 
episoopo  aliqua  occasione  pmvento  facere  non  li- 
cuerit.  Goncedimus  etiam  ut  exactio,  quae  defonetis 
episoopis,  vel  diseedentibus  fieri  solet  in  serrientes 
episcopi  vel  msiicos,  de  c»tero  nuraqaam  fiat. 

Haec  omnia  sicut  a  prsedietis  comitibus  concessum 
est  tt  firmatamp  et  nos,  ut  praedictum  est,  concedi- 
mus,  et  per  pragmaticam  sanctionem  nostram  fir- 
mamus  testificaote  [testificato]  charactere  nostri   no- 


scilicet  tabulas,  scamna,  scabella,  vasa  vinaria,  le-* 

ctos,  necnon  coquinas  ethorren,   granaria,  cetlarta  g  minis,  et  sigiDo  nostrae  majestatis. 

torcularia,   fumos,   fumorumque  domos,    sive    in         PhiHppus  Dei  gratia  Francomm  rex. 

urbe,  sive  extra  urbem,  silvas  ut  non  vendanlur,  nec         Actum  et  confirmatum  Paris.  anno  Dominicae  In 

suecidantur,  nec  dentur;  annonam  quoque,  yinum,      camationis  1105,  anno  veio  regni  nostrixLvi. 


PHILIPPI  I  REGIS 
EPITAPHIUM  TRIPLEX. 

(DucBfiaxn,  Hiitona  Francorum  ScriptoreSf  tom.  tV,  167.) 


I. 

Exvetenlibrotns,  D.  Alex.Petavii  tenatoris  Pa 

risifnsis, 
Septem  milleno  centum  simul  adde  resecto, 
Tuncque  scies  annum,  Regem  subiisse  Pbilippum 
Ingressum  mortis  dirae  nuili  renuentii, 
Augusto  quartas  Orbi  signante  Galendas, 
In  feria  dicta  Sylvestri  dogmate  quarta. 

II. 
Ex  alio  ejusdem  domini  Petami  codice. 
Prancomm  summus  latet  hac  tellure  Philippus, 

Rex  fuithic  magni  progenies  Priami. 
Gorpore  procerus,  yultu  slcllante  serenus 

Imperio  species  congrua  Romuleo. 
Strenuus  in  bellis,  regni  defensor  aviti, 

Sollers  consilio,  providue  eloquio. 
Insignie  pietate,  tracia  coeroitor  ir», 

Yerbis  jocundus,  moribuset  placidus. 


C  Augusti  terais  conscendit  in  aatbra  KalendiSi 
Annis  sceptra  novem  vigies  el  bia  agena. 


III. 


Rex  fueram  praedives  opum,  iiaguaque  disertus, 
Progeniee  regam,  virtate  poltna,  gentts  altuoi. 
Gloria  magna  mihi,  qua  teoditur  aamiila  yirlus. 
Hac  iumulataa  bamo  naturee  debita  aolvi, 
Ae  einis  io  cinarem  staai  daUis  eeee  quid  eeeem* 
Heua  I  qaidboQOr,  quid  opea,  qaid  glovia,  quidve 

(potestaa? 
Ast  petii,  BeBedicte,tuam  speoialius  SMiem^ 
iEiheream  coaoede  fogo  precibua  mihiaedem. 
Juliaa  exactia  dam  lucibua  iret  ad  aasem, 
D  Spiritua  Augaataa  ceuit  meus  ante  Kalendas. 
QttilegiahflBC,  raeritam  minui  mihi  Judiob  irtna 
Ezige,  aed  preoibos  Aiyeu  hia,  Chriate  Redemplor. 


sweBsatassiseseatameasagsBmmm 


HMBSeMJl 


AfOfO  BOMIItl  UflUL 


HUGO 

ABBAS  CLUNiACENSIS 


TITA  SANCTI HUGONIS 

(BoLLANp,,  April.  l.  lU,  d.  39) 

GOMMENTAaiUS   PR^VIUS 


\.  Primam  ordinU  Clunl&ceQsis  sedem  etiocua^- 

bula,  «ique  omnium  ejusdem  institqU  coenobiorum 

caput,  ad  13  Januarii  ip  Vjta  B.  B^roQais  daKri- 

psimus.  Fuit  is  abbaium.  Gluniacep^ium  primuSi  et 

antequam  Cluniacum  conderet,  Crigniaci  et  casjiQbii 

Balmensis,  sub  cujus  fundatore  S.  Gaticip   tirouem 

yilae  monasticae  egerat,  sanQtissimu^  archiipaodrita» 

Hlum  apno  Dominl  9916  Tita  fyoctuiQ  g.  Odo  cxcepiti 

nobilis  Francusy  ex  caqonicp  5.  Marupi  Turoqepsis 

monachus  et  abbas  pnmum  TutQlIeqsi^  f^ctus.   Gui 

Aymardus  succe$sit,  alio  eoquQ  v^rio  ftpud  apriptpres 

npmine  Eymvdus,  Ad§marw§  ai  Aderoardus  YQcita- 

tus,  eximius  sanctae  siraplicilatis  9C  iQqocePtias  cul- 

tpr,  hoc  infelix  qqpd  anpp  9&4  vivendi  faoullaten> 

amisit,  qqare  suapte  sppnle  diguitatem  a   $e  abdi-» 

cans,  illam  $.  Majplp  ce§sit ;  qui  pobili  admQdutq 

locp  in  provineia  natqs  Vftlentiolar»  primo  Uati&Co- 

nensis  EcclesiseftrobidiacQQUsfuitiTitamque  taBdeiQ 

cum  mprte  cpmmutavit  anpo  DomiQi  99i.pemQrtup 

syfiectus  S.  Odilpi   dp  Ni^rceur  dictu^,  Seraldi  I, 

cognpmcnto  Magni,  Domin}  de  Jfercorio  ip  Arvernis 

et  Gerbergfiefiliqs.  Ppstciuu§  fellQcm  ad  si^peros  tran- 

situm,  qui  in  anqumJOfO  in^iditi  S.  HugOi  de  quo  hlo 

agimus,  f^d  abb&ti$  CluQiacepsis  clAVUm  aedere  ooer 

pit  ;  de  quo  QQn  pftp^a  virpruffi  insigniuiQ  testimonia 

bibliotheca  CluniaceQsis  colligit;  e;^  qu^  utdelibemua 

aliqua,  primum  auctoris  vitae  i,  Aruulphi  epi^opi 

Spessipnensis  hi^usmodi  esto  ;    «  Fuit  coj^ore   fi 

animo  castissimus,  eJeempsyQia  M  prationL  jugii^ 

inteptu^  et  addictua ;  pioB^stiow  disciplio^  CUStQS  ai 

prpmotpr  instanti^sjtnus,  perfectprpm  n^QQacborum 

et  persoQaniip  tcclesiastico  cultui  idpp^tgw  nutri*- 

lor  perpetup^i  sfiBCti^  Eppledis.prot^uFatore^prop^- 

gator  mire  ferveniu  »  BocavleQi  ^igeberti  Ceabla-> 

censi^  ad  annum  1087  ;  <!  Hpgp  ^bb^s  CIppiaceQ9i;S| 

pi^t.at§  ipsignj>|  dispr^(}QP§  prvcij^UUS»  W«tit«t^ 

et  religione  dams  babetur.  >  Plura  his  similis,  ne 


A  Qmuia  repetamus,  ibidem  inveniet  curiQsu»  loolQr ; 
addimus  tamen  elogium,  qpod  aobis  GhroQologi^ 
abbatum  Cluniacensium  offert :  <  Hic  noa  aoluQ\ 
carpis  sed  eiiam  meutis  DQbiliUte  conspicuua  exsti-j 
tit,  ac  lccum  istum  (Cluoiaeum  iptellige)  auper 
omnes  antecessores  suos  seditioiisi  omamentis,  f  os- 
sessionibus ,  monasteriis ,  celliSi  ultra  quam  credi 
potest,  usquequaque  ^de  et  iudustria  auaampliaYit, 
Qui  cum  essct  ooutiuTn  virtqium  exercitiis  deceuter 
oroatuai  mQoastic^  reljgioois  ordiaem  laxius  dif-. 
fluGDiem  providenti^  manu  i^strictiua  coarctavit^ 
gemipasqae  missas,  unam  scilieet  pro  frauribus  de-' 
functis.  aliam  verp  pro  vivis  ip  duobu$  oratonis  ase. 
CQpstructia  quotidie  captari  conslituit ;  eleempsynis 
vero  supra  omnes  nostri  temporia  homines  ita  sepir 

3  por  fuit  iptentus,  utilliusEcclesiaatici  verbi  sententia 
digne  sibicongruerajudicetur,  qua  dicitur  :  £/d^- 
moiyms  UUus  enarrabit  omnii  Ecclesia  sanctorum 

.    (JE;(;c/i,x«xi,  il).  QipaDeo  npbis  donatus  diu,  ad 
prQfectum  luuus  loci  vivere  permis^us  est  fp^i^v^ ' 
que  sibi  erediium  varhis  pariter  at  e^emplia  ervu» , 
diepa,  multipUciter  augmeutavit ;  tapdemjqu^  seoia 
confeot.us.  pi  Kalend*  Maii  in  bebdomada  pasQbalii 
stpclA  sipu  quievit.  «  Bsec  Ipde- 

i.  Anpus  S.  UugPDis  natalisi  ex  anpo  obiUia  et 
acta  Uipc  setaU^  dedniepdus  est.  Obiit  sciUcat|  vt 
scripiores  vita^  tradupt,  aQnup^  agens  ^Mitia  oetQ- 
g^imum  quintwn,  oQtavp  die  postqpgm  e  vita  S. 
Ans^us  wigvf  vitt  quam  cum  #4  U  Aprilis  circa 
Pase^  anni.1109  obiia^e  QstepderipuiayQ^ffsapmast 

p,  nata^em  S.  llv^ui»  in  apmup  Christii^A  ipcidi^a. 
N»im  igiiur  S.  fiugpA^ia  anpo  Cbriati  iOi^  dici-» . 
nwa.  Appo  1039,  ^tati^  ;tv,  «yftud  .GIvniaceQsea  S. , 
Bef^edicti  iii$titulum  amplexi^  sub  ^.  Q^iioa^  Ifuao 
ab^U  mOPflstifiatp  viiap)  ipiit ;  de^iffAQ  post»  s^talis  . 
sfUicet  Yxv,  CWisli  aviepi  ii)i9,  eid^m  vila  tocta 

'   in  abbatiale^  infulas  soccesspf  irepapiiatua,  oo  ia 
muA^r^  reliquam  vitam  pospit,  scilifia^  aoaQs  ^ta.^ 

.  ginta,additis  octodiebus  ac  duobus  uofnsibt^,  i|t 
scribitur  in  fine  Titss  secundss;  longum  sanctas 


847 


S.  miGONIS  ABBATiS  CLUNIAC. 


848 


dignitatis  tempus,  et  multisy  quos  pmceptis  reH-  A     3.  Pontifices,   qui  sub  tanto  nmgistro  ▼irtotem 


gios»  vitie  imbuit,  admoduro  salutare.  Nam  e  schola 
ejua  episcopi,  cardinales,  pontifices,  virique  ob  vit« 
sanctimoniam  saero  eoltu  ins^^  prodiere.  Clunia- 
ceDses  quippe  C4vlitum  ehorit  inaertos  B.  Morandoin 
et  S.  Udalricum  illi  debent ;  quorum  ille  3  Junii 
apud  eoa,  hic  vero  10  Julii  colitur,  admissus  ab  ipso 
S.  Hugone  ad  monastieum  habitum,  cum  Geraldo 
episcopo  poatea  Ostienai  facto  :  Dc  quibus  isU 
Cbronicon  auniacense  :  t  IsteGeraldus  fuil  Ratis- 
ponensia  civitatis  seholastieas»  el  rogatus  a  S.  Ul- 
darieo  adiit  Romanara:  urbem  eum  praedkto  Ulda- 
rico,  et  obtenta  absolutione  suorum  peccatomm, 
exploratores  virtotum  venerunt  ad  S.  Hugonem,  et 
sub  ipso  in  Cloniacensi  monasterio  secundam  rege 


comparunt,  qose  eos  primum  ad  sacram  porpuram, 
deinde  ad  suum  ecclesiasticas  dignitatis  apicem  eve- 
xit,  Urbanus  II  el  Gregorios  VII  sunt :  ille  ex  cano- 
nico  regulari  ordinis  S.  Auguatini.  quem  in  RomaDO 
Lateranensi  monasterio  profeasus  fuerat,  aretius 
vivendi  institutum  querens,  monachom  in  coeoobio 
S.  Trinitatis  Cavensi  indoit ;  indeqoe  profectos  in 
Galliam,  inter  Cloniacenses,sancto  i»imoro  Odilooi, 
ac  deinde  soccessori  ejus  S.  Hugoni  enicUeDdom  se 
dedil,  a  Gregorio  YII,  qoicom  in  Cluniaeo,  dum 
oterque  monachos  adhae  emt.  sanctam  familiarita- 
tem  contraxerat,  cardinaiitia  purpura  donatos ;  anno 
tandem  1088,  oniversas  Ecelesie  rector,  S.  Petri 
pontificiam   catbedram  ascendit.  Hie  vero,  id  est 


nerationem  susceperont.  Ipse  varo  Geraldus  eratg  GregoriusVII^Hildrebrandusantepontificatomdictus, 


aapientia,  consilio  ac  morum  gravitate  insigniter 
prspollens,  non  post  multos  annos  major  priorcon- 
stitutus,  ac  postmodom  jubente  apostolic»  sedis 
prsesule  Gregorio  scilicet  YII,  Ostiensis  Ecclesie 
pontificatu  sublimatur.  Cujus  sedis  curam  rexit  cum 
summa  sollicitudine  creditaeque  sibi  negotialionis 
talentum  Domino  suo  cum  duplicata  reportans  usora, 
meruit  audire :  Euge^  serve  bone  et  fidelU^  intra  in 
gaudium  Domini  tui  {Matth.  xxv,  ti).  Sanctum  quo- 
queUldaricum,  divinis  magnificum  exereitiis,  S. 
Hugo  abbasadsacerdotalepromoveri  fecit  ofiicium, 
aibique  constituit  Capellanum  et  consiliarum,  et 
quia  sciebat  eum  virtute  ac  sapientia  lotum  esse 
eompositum,  suo  etiam  gregi  apud  illum  coDfessionis 


«X  coenobii  Cluniacansis  priore,  a  Nieolao  II  in  ear- 
dinalium  collegium  alkctos,  et  anno  1073  unanimi 
Patrom  consensu  com  insigni  Bcclesis  emolomento 
pontifex  enuntiatus,  tanta  virtute  ae  vil»  sanetimo- 
nia  effiilsit  ut  nomine  exinde  sanctorum  fastis  in- 
scripto  cum  iisdem  etsacrum  cultum  obtineal.  Multc 
ejus  ad  S.  Hugonem  tom.  XXYI  Gonciliorum  eptsloI« 
exstant ;  nam  illa  ia  tempestate,  quam  perpeluo 
dissidio  adversus  Gregorium  et  Ecelesiam  Henri- 
eus  III  imperator  concitarat,  opportunus  pontifid 
eonsiliarus  fuit,  et  arduis  in  commune  rei  Chri- 
stian»  omolumentnm  traetandis  negotiis  prefeetos ; 
in  qnibus  quantopere  ponlifex  desideraret  ejus  ope- 
ram,  quamque  necessariam  eam  haberet,  Ep.   6S, 


pneparavil  aditum.Unde  aecedebant  ad  eum  tam  p  lib.  1,  exprimit :  «  Proinde,  inquiens,  noscat  religio 

senesquamjovenes,  dlversispassioniboslaborantes,      — —  —- :—  -..: -i-.-.™. —  -.^u:„ »: — 

tanto  sincerius  quanto  securius  conscientias  soas 
iUi  aperientea.  Ipse  vero  cum  summa  charitate  omnes 
soscipiebat,  el  more  sapientissimi  medici  congruis 
qoousque  pcenitenlifie  remediis  curabat.  Iste  vero  S. 
Uldaricos,  ex  ilioslri  prosapia  Bannariorum  Batia- 
ponsB  civitaUsprocreatus,  velut  lueifer  inttr  c^tera 
poli  sidera,  sic  inter  cognationis  suae  relucebal  no- 
bile  stemma.  Csetera  ejus  virtutom  merita  et  mira- 
eola  in  libro  gestorum  ejus  habenlor,  festivitas  seo 
ipsius  solemnilas  apud  nos  agitur  deeima  die  mensis 
Julii.  •  Hiec  de  Geraldo  episeeposanctoque  Udalrico . 
B.  Morandi  Yita  brevis,  suo  tempore  danda  exstat 
in  Bibliotheca  Cluniaeenu,  col.  501  el  seqnentibus. 
His  aecensendi  sunt  illustres    quoqoe  ex   eadem 


veslra,  quoniam  qui  denegatam  nobb  praesentiam 
vestram  haelenus  eum  admiratione  sustinuimos, 
deinceps  sine  molta  anxietate  et  mentisperlurbatione 
ferre  non  possumus.  Heminisse  enim  debetis  quot  et 
quanta  negotia  in  vestra  manu  el  confratris  nostri 
Giraldi  Ostiensls  episcopi  posuerimus,  quae  propter 
absentiam  vestram  aut  neglecta  pereunl  aut  eompe- 
lentem  finem  habere  non  possonl.  Qooniam  cum 
praefatum  episcopum  in  servitio  S.  Petri  oltramon- 
tes  ad  regem  misimos,  vos  ventorom  sestimabamos. 
Qoapropter,  etsi  commoti,  dilectionem  vestram 
intimo  commoneroos  affectu,  ut  nos  in  moliis  el 
magnis  angostiis  positos  qoantociua  visitare  core- 
tis,  •  elc.  Ita  ad  eom  praeter  molta  ejosmodi  alia 
pontifex ;  cojus  qus  difiicillima  erant  cum  Henrieo 


schola  viri  Goderanoa  episcopos  Xantonensis,  Do-  D  modo  memoralo  negotia  sic  tractavil  ot  periculosa 

rannos  arehiepiscopus  Tolosanus»  el  Hugo  dox  Bur- 

gudise ;  quorum  postremus,  Roberti  il,   Burgundin 

doeis,  ex  Henrico  ejos  filio  nepos,  sanetioris  vit» 

ineensQS  desiderio,  transcripto  Odoni  fratri  doeato, 

ei  scilicety  qoi  Cisterchim  paolo  post  fondavil,   in 

Cloniaco  sob  S.  Hogone  monachom  indoil,  poslqoe 

Ires  ibidem  sanetse  ae  sevene  vitse  annos  diemobiil, 

anno  Christi  1097,  eojos  apud  Quniacenses  sepulcro 

hoc  ejpilaphiom  inscriptum  legitor  :  Hie  requietcit 

vir  edebrandm  memarioff  magnut  necuH  cantemp^ 

ior,  Hugddux  Burgundietf  monackus  Cluniacensis^ 

poMeasaeerdos* 


ad  tempos  tempestate  liberarit  pontificem ;  el  Hen- 
ricom,  soluturo  quo  tenebator  anathematis  vinculo, 
Ecclesie  amicom  fecerit. 

4.  Arcta  ei  necessilodo  cum  B.  Pelro  Damiano 
intercessit,  cujus  litteras  aliquot  ad  eum  misBas 
Bibliotheca  Cluniacensis  colligil.  Fuit  autem  S.  Pe- 
Iros  Damianos  in  Cloniaco,  ibiqoe  Sr  Hugonis  re- 
lato  terribilia  ist«  exempla  dididt,  qua»  referontor 
in  epistola  15»  lib.  u  ;  et  eodem  hortatore  Titam 
B.  Odilonis  conscripsit ;  ita  enim  Damianosloquitur 
in  eju9  prologo :  <■  Hugo,  Quniacensis  monasterii 
reetor  elapiritualis  milita  dux  ae  pmdpous  infor* 


849 


VITA.  —  COMMBNTAR.  PRiEV. 


S50 


noskris  episcopis  et  canoiiicisi 
faoeremos.  » 

8". 


et  TiTis  et  morims 


mator,  kocmihi  laboris  iujuniit  ut  Vitaro  B.  Odiloois,  A  autem  iliius  ecclesi»  abbatibus  etmonacbis,tanquara 

decessoris  Tidelicet  sui,  proprio  stylo  succincte  pei*- 

stringerem»  ut  ex  his,  quas  in  anterioribus  paginis 

latius  reperiebantur   esse  diffusa,  atiliora  quaeque 

magisque  necessaria  broTi  compeadio  deflorarem. 

Cujus  ego  coropuisus  imperio,  non  luculenti  Tenu- 

statem  aucupabor  eloquii,  sed  sicut  ex  oblatis  api- 

cibns  deprendere  potero»  cum  Dei  omnipotentis  au- 

xilio«  mee  Teritati  deserTire  tentabo.  »  Desiderio 

quoque  abbateCasinensi,  snmmo  postea  pontifice  et 

Victore  III  appellato,  familiariter  fuit  usus  Hugo 

sanctus  ;  nam  Casinum  circa  an.  1083  profectus, 

inter  suos  ac  Casinenses  monachos  communionem 

meritorum  cum  eo  instituit,Squod  ita  lib.  iii  Chro- 

nici  Casinensis,  cap.  50,  Leo  Ostiensis  prodit :  «  Uis 


Imperatorm  aeregumergaS.Hug<mem 
ohservantia  singulariA. 
€.  SsBculi  principibus  impense  cbarus  etiam  fuil 
Hugo.  Ez  his  dignitateprimus  nominandus  Henricus, 
imperator  hujus  nominis  II,  rez  Germanorum  111« 
cuicumipse  anno  1051  «  de  redcUU  sanitate  et 
concesaadiTinitus  filii  adoptione  »  esset  per  litteras 
gratulatus  ;  denuo  eidem  seribens  imperator,  sic 
concludil  epistolam  :  «  Quod  autem  te  pro  longin- 
quitate  itineris  negasti  potuisse  Tenire»  sicut  jusai- 
mus,  quanquam  gratanter  tuum  suscepissemus 
adTentnm,  eo  ignosdrous  tenore,  ut  in  P^scha  ad 


tcmporibus  Hugo  Tenerabilis,  cluniacensis  abbat,  g  nos  Coloniam  Tcnias,  si  est  fieri  possibile,  quatenus. 


Tir  Titss  ac  fama  celebris,  ad  Patris  Benedicti 
liminadeTotusadTenit.  Quem  Tenerabilis  Deside- 
rius,  ut  tantum  decebat  Tirum,  magno  cum  honore 
suscipiens,  et  societatem  Cluniaeensium  fratrum 
nostrse  congregationi  coi^jnngens,  initio  foedere,  ei 
nostrse  apud  illos  et  illorumapud  noscongregationis 
memoriam  perpetuo  habendam  singulares  iili  Tiri 
decreTerunt.  » 

5.  Quid  nunc  Galliarum  episcopos  dicam,  per  S. 
Hugonero  monasterio  Cluniacensi  deTinctos  ?  Duos 
nobis  exhibet  spidlegii  Acheriani  tomus  VI  in  Miscel- 
laneis  epistolanim,  Araldum  et  Isembardum,  per 
quos  insignitercomroendata  disciplina,etlocupletata 
quadaro  tenusBcclesia  Cluniacensis  est.  c  Araldus, 


si  auderous  dicere,  eurodem  puerum,  quo  ita  Isstatus 
es,  de  sacro  fonte  susciperes,  et  spiritualis  pater 
tnse  benedictionis  monere  signares,  sicque  simol 
expiati  ferroento  deUctororo,  paschali  soleronitata 
merearour  perfrui  azyrois  coelestis  gloriss.  »  Ita 
factum  anno  sequenii,  et  patemo  nomine  Henricoi 
nuncupatus  puer,  imperator  poatea  appeUationis 
istius  III,  rez  IV  ;  ctiyus,  deluncto  patre  orphani, 
roaterTidna,  «dilectissimoPatrietomni  aeceptione 
digno  abbati  Hugoni, «  anno  1056  scripaitepistoiam, 
qossestliin  Spicilegii  Acberiani  II  MisceUaneia 
(ubi  pr»cedens  quoque  et  aUss  moz  citaadss  refe- 
runtur)  in  hune  sensura  : « Qnia  in  luctum  vertaest 
citKara  mea{Job  xxxyZi)^  pro  gaudio  gemitamy 


EcdesisB  Camotensis  episcopus  et  ejusdero  Ecclesi»  q  et  pro  exsultatione,  quam  Utterss  Teatne  fecerant. 


canonica  fratemitas,  bona  faroa  Tirtutum  Clunia- 
censia  roonasterii  tanquaro  florentis  hortuli,   suaTis- 
simo  lUioramatque  rosarum  odoreperflaU,etidcirco 
hibendasfratemitatisejnsdem  monasterii  desiderio 
diTinitus  inspiraU,  pnei>endam  qnamdaro  fratribus 
prsedicU  monasterii  in  perpetuos  usus  concedunt :  » 
ut  habetur  num.  23  ;  deinde,  num.  24  :  c  Iserobar- 
dus  gratia    Dd  Aurelianorum  episcopus  et  tota 
congregatio  sanctSB  Cracis  .  .  .  ab  HugoneTcnera- 
biU  abbate  Cluniacensi  et  sanctissima  coogregatione 
sibi  commissa  rogati,  ut   pro  anteriori   dietiono  et 
sodetnte  quam  inTicem  inierant,  prsebendam  cujus- 
dam  canonicip  ecclesise  et  Petri  et   fratribus  ibidem 
serrientibus  perpetuohabendam  concederent, «... 
ea  ratione  annoerunl,  ut  et  ipaos  nos,  inquit  epi- 
scopus,  in   suo  instrumento,  •  in  consortium  suuro 
reciperenl,    ct   uiHimquomque  canonicorum  nostro- 
rum,  tanqutttn  unum  ez  nf^onschis  facerenl,  et  n^bis 
orationum  i;t  eleemosyna t um  et  caeterorum   bene- 
factoruin   snorum  parUcipium  darent  ;  el  uniuscu- 
jusque  canonicorum   nostrorum  obitum  el   anniTer- 
sarium  obitus  diem,   tanquam  unius  monachorum 
suonim    claustreij:3ium,   precibus,   eleemosynis  et 
csteris  solemuitatibuscommendarent  ;  si  Tero  alicui 
canonicorum  placeret  monachum  iieri»  si  nihil  dare 
Tellet   Tel  posset,  gralis  reciperent ;  noslrum   Tero 
aniuTersarium,  boc  est  episcopi  tanquam  abbatis  sui 
facerent  et  successomm  meorum   quotannis ;  nos 


D 


refero  lamentabilero  planctum.  Cor  tamen  moerore 
paTidum  refugit  ez  toto  referre.  Quapropter  et  quia 
Teloz  fama  roalomm,  ut  solet,  roeum  Tobis  dolorem 
nuntiaTit,  precor  ut  Dominum  meum,  quem  diutius 
in  carne  serTare  noloistis,  saltero  orando  coro  Testro 
conTcntu  defuncturo  Deu  cororoendetis  ;  filiumqoe 
Tostroro  diu  sibihserendemfore  acDeo  dignumobti* 
neilis,  et  turbas,  si  qiue  contra  cum  in  Testris  Ti- 
cinis  partibus  regni  sui  oriantur,  etiaro  consilio 
sedare  studeatis.  Vale,  Pater.  » 

7.   Non  defuit  partibus  suis  Hugo,  sed  pessiroo- 
ram  consiliariorum  adulatoriis  suggestionibus   de- 
pravatus  paulaiim  Henricus  III,  Ecctesise  libertatem 
acjura  Tiolando,  per  manifestam  contomaciam   in- 
obedientiamque,  tandem  commemitaGregorio  papa 
VII   excommunicari,   in   Augustio  principum  con* 
Tenlu  priTsndus  iraperio,  nisi  intra  anoum  cum  Ec- 
clesia   rediTisset   io  graiiam.  Tunc  sese  in  arcto 
po^itum  Tidens,  Hugonem,  cujus  consilia  et  moni- 
tiones  paternas  forsitan  audire  neglezerat,   ccepit 
respicere,  et  in  Italiam  causa  absoluticnis  petendse 
transgressus,   eodem  interTeniente  atque   pro  ipso 
spondente,  consecutus  est  gratiaro,  anno  1077.  Sed 
brcTi  ad  ingenium  rediit,  aut  potius  poanitentise  lar- 
vam  exuit  simulator,  eo  quoqueprogressu8,autanti- 
papa  creato  scbisma  pernidosissiroum  suscitarit,   ad 
raultamm  animamm  minam,  totiusque  imperii  con- 
fusionemeztremam.  Sed  qui  fidelitmi  omniumcom- 


m 


S.  HUGONIS  AHRATIS  CLUNrAC. 


85i 


mttnem  Palrem  de  Pctri  sede  oonalus  est  eKturb&re«  A 
ipae  a  preprio  filio  Henriao  IV  dejeotus  eb  imperio 
est  anDO  1105.  Tunc  consilii  inops,  t  chiriisiiDO 
atque  dileotisaimo  Patri  Hugoni,  el  univereia  sanetis 
fratribus  Cluniacensis  Cflopobii»  dulcem  filii  affectura, 
eo  devoium  freirie,  imo  servi  obBequiuro,  «  deie- 
x^ene,  eoripsit  ef^istolaii),  qua  in  diciia  Miseeilaneie 
eit  deoinaa,  boc  eiocdio  :  «  Quia  tuaro  seniper 
pietaiem  et  peteroem  erga  noe  soiiioiiudinero  beni« 
gne  experti  svmu^,  ita  ut  de  muliis  s»pe  periculisi 
tilis  sanoiia  oraiiooibus  credamus  nos  liberatosi 
idcireo»  Paier  oharifBiine»  ad  ie  poei  Deum,  quasiad 
sibgulare  refugium  neceBsitaii&  aosir»,  recurrimus  > 
ei  ui  apud  ie  salAem  miaeriamm  noetraruro  solaiium 
toveniemtSy  humiliter  depreoamur.  £t  utinam  nobis 
COfiiingerei  fiioiem  tuam  aogelicam  oorporaiiter  vi-  g 
dere^  ut  iois  affuai  genibusi  oapui  nosirum,  quod  de 
fooie  salulari  suscepisii,  in  sioum  sanotiiaiis  iu» 
lamiliariier  possuraus  neclinare,  ibique  peocaia  uo* 
•tm  deilendo,  moitiiudinem  tribulaiioaum  nostra^ 
catn  per  .ordie^m  enan^are  I  •  Id  tero  oum  iaboe 
epistola  difio^e  iameoiabiliterque  fectssei,  iaBdem  sio 
eoncludii :  •  Sed  jam  iempus  esi  taro  long»  m\9^ 
riarum  oostramm  iragosdi»  fiaem  imponerei  quam 
idoirco  (oie,  Pater  amantissime,  pietati  deflere  eu- 
cavimus,  quia  io  Deo  et  ia  ie  magna  et  siogularis 
epesceinok»iscoosiUieiauxUii  salutis  et  iibertatis 
Boftir».  Uode  tolo  affeeta  ct  desiderio  aoimi,  toium 
Qoosilium  neetnim  tum  fidei  oommitiimus,  eiquid- 
quid  de .  nostra  .cum  apoetolico  reooooiliaiioDe, 
quidquid  de  pece  ai  unitale  saaetas  Roman»  Ec»  ^ 
ideeifli,.  salvo  honore  noatro,  feeieadum  esse  deci^e*  ^ 
veris,  iotum  oos  fiM^tuoros  aine  dubio  Deo  iibique 
promitiimus.  Festiaa  eigo,  Pater  oharisaime»  nobis 
consalere,  oec  te  pceniieat,  queaumus,  etai  non  pro 
liiii  liberalione,  qoia  poceavimus  in  ecelora  et  coram 
te  {Lm.  XY,  41),  aaliem  pro  meroeoarii  tui  sakte 
laborare.  > 

8.  Hisee  per  monachos  Clttaiaceoses  directis  aoa 
ooOleotaa,  niraus  alias,  ibidem  aubaequeoter  legen- 
das,  addidit  per  alios  nuatios,  •  qufdquid,  lioeipeo- 
oator  iameo  ^piritoatis  fiiiua,  devoiiua  ei  homilios 
poterat,  auo  deaiderafltimimo  et  diiecto  Pairi  q)* 
pjrecaoa  ;  quiboarursum  ejus  paiernitatiasanctitatem, 
velut  publicaous,  peocatorum  suorum  refugium,  et, 
ui  oaufragos,  aalutia  porturo»  desideraolissima  devo- 
iione  depoloeret  et  in  illius  consilio  aliorumque  D 
reUgiosornm  virorum,  quos  ad  hoo  habere  veliet,  » 
toiam  causam  se  pooere  profiteretur  facturus  quod 
ille  di^osuerit.  Denique  tertiia  litieris,  testari  voiens 
spem  roiaericordia»  divinn  ooosequendn  exemplo 
populi  israeliiici,  «  qui  peocans  a  Doroino  puoieba- 
tur,  pmnitens  dignoa  venia  jodicabatur,  diu  est, 
ioquit,  quod  iofirmum  vealrum,  sicui  solebatis,  non 
viaitaatia,  et  quod  adhorlationuro  ei  oooaoiationum 
fomeotis  coatriUim  vesbrum  oon  ouraatis.  »  Posiea 
vero,per  preceaipaiusaiqoe  CiQniacenfiium  fralrum 
commeodari  Deo  optat,  «  ut  qui  ooa,  ioquit,  bonas 
^luniaiis  prmveoii  misericordia,    ad    fniciuosom 


efiooturo  nosira  dirigere  dignetor  opera, « illaulique 
de  qutboB  in  eademepistolasioempollieitus.  «  No- 
tum  faeimus  aereoitati  vestr»  quod  pro  reparatione 
eodeslerum,  quae  ooetris  tempdribus,  Doetria  pec* 
catis,  heo  1  oorrueroat,  omoibus  modia,  proot  Deos 
viree  dederil,  volomua  laborare^  el  aenis  ooosiliia 
omoium  bonororo  amodo  aequieaeere,  si  qoo  modo 
valeamua  diipersa  oolligerei  et  hianlia  euneo  echt- 
smatis  uoiooia  glutino  coadunare,  alque  ruioam 
Ecciesi»,  qom  per  ooa  facta  eet,  paoia  ei  jostitiit 
ioauinratiooe  reoompensare.  Pitaterea  sigoiflcarous 
vobia,  quod  ai  Deo  propitio  regoom  et  aacerdotiom 
to  unum  reoolligere  poierimusi  po^  eooflntiatam 
paoem  iM  ieruaalem  diapooimus,  et  videre  eooetam 
terram  in  quo  DominuB  noeter  io  oome  uiiUt  eti  et 
com  hominibui09nvet$^iu$Hi{Bttf^hm;^Wj,  ipso 
propitio  valde  desideramus,  ut  ibl  ex(tf<^!M  eom 
adoremos,  ubi  eum  clapas,  aputa^  flagella»  enicem, 
mortem,  sepuHorim  passum  essepro  BObiscogoo- 
vimus.  •  Hme  iilOt  qon,  utootatBaronius,  *  aliaque 
peaaent  homiais  maxime  pii  aoimum  iBilnuore,  sed 
qoodaie  oomparatus  esaeiy  utcom  deprimeretor, 
mnc  aubdole  ed  fallendum  aibi  larvtm  pieutis 
induceret,  quam  mox  deponeret,  cum  quod  esaet 
cooatua  effeoerat,  jure  meriloque  eos  quos  op- 
peilavit  patronos  saaoloe,  eat  «xpertaa  ollores, 
morte  re^otiaa  rouliaioa  aooo  1106,  iv  Idiia  Ao- 
gusti*  » 

9.  Credibile  est  Philippi  Franeim  regia  pcBoilon- 
iiam  sinceriorem  fuiise  ;  qui  ab  ioceBlo  doeom 
aonorum  peUioatu  taodem  Parisiaa  absoltttas  anno 
1104,  Qon  meio  terreni  imperii  amitleadi,  sed  ooo» 
lestis  oertiUB  coosequeadi  dosidBrio,  •  od  hoc  se 
noo  dedigoauia  esi  ioolinare,  ul  quod  rcstai  tempo* 
ris  nobisoum,  »  ioquit  S.  Hugo  (eidem  reseribooB 
^isioia  18|  io  prsMitatis  MiaoelioaeiB)  «  onaBimao 
ae  coneordem  vivere  velie  fateretttr  •  .  .  •  Kt  quo-^ 
niam,  pei^ii  idem  Hugo,  Dottsjanuam  aobia  doleii 
famiiiariuuis,  ad  vob  de  so  aJioqueodum  aporuii  ; 
nuoo  vobis  primum  aperimua,  qood  do  vobis  ooo 
nuoo  primum  cogiUire  ompimosetoptare,  ol  pro* 
penaiorem  affectom  el  intentionflm  majorem  amodo 
habeatia  ad  iMaum.  Ad  vcrum,  dico,  booom,  ad 
suromum  boonom,  quod  Deoa  eet.  O  magne  amieo,  rs- 
cordamini  quia  me  ahquaodo  ioterrogaatia,aa  aliqais, 
imquam  de  regibua  factua  est  mooachua.  Reepoiidi, 
etiam.  Sed  otai  de  oullo  aliooertiettemus,  aoiius  S. 
Guntramni  Francorum  regia  ezempium  suffioeret, 
qui,  reliotia  aaeculi  pompis  et  vanitaiibuset  iilocobria, 
facius  est  monachus  ....  Moveat  etiam  voa  ac 
perterreat  cootemporaliuro  vioioorumque  voatro- 
rum,  Willelmi  dico  Anglorum  regia  elHenrioi  impe-> 
ratoris,  lamentabilis  caaua  plaogenduaque  iaterilua ; 
quorum  alter  uoius  aagittm  iciu,  noa  io  bello,  aedia 
boaco,  moroento  temporia  interiit ;  aiterinter  moltos 
angorea  gravesque  eeramoaa,  quaa  dia  soatiooerat. 
nuper,  sicut  voa  audivisie  jam  oredimoa,  defccit.  t 
Que  eredimua  ipso  qoo  Heorioua  obiit  aaoo  aeripta. 
Rex  autem  Wiilelmus  (uti    Sl  Aprilia  ad  Yitam 


S53 


VITA.  —  COMMteNTAR.  PRyEV. 


834 


S.  Aoselmi  pleoias  describilur  in  HiBloriii  Eadraeq  a     **•  Tanlo  afleclui   euriKiue  secutis  pluribus  se 


lib«  I),  oum.  43)  obterai  anno  1100,  meDse  Oelobri. 
Do  extrema  S.  Gantramni  tttaie  paoca  quoedam  ex 
Fredegario  habemus,  prolata  ad  28  Martii,  in  quibus 
Ucet  oulla  sit  menlio  monachatua,  satis  lamen  vero- 
simiie  esae  cradimus,  quod  si  in  monasterio  S. 
lVarcelli«  in  quo  sepultus  oolilur«  etiaro  aliquanio 
temporo  vixit  ei  obiit,  saltem  in  monasiico  habitu 
obierit;  sicut  apud  Prumien(»e$  impeialor  Lotha* 
riusy  cum  bac  tamen  differentia,  quod  bune  oonstet 
imperio  Jregooque  eessiase  per  renuntiationem  pu« 
biicam ;  de  Guntramno  nihil  tale  legatur.  Utut  sit, 
exemplo  tali  Hugo  utiiur,  horiatusque  regem  ■  ad 
veram  poenitentiam  et  convertionem  perlWitam, 
qtue  neo  Ikciliori  neo  certiori  via  possit  apprebendi 


maximis  beneficiis  aliis,  digne  et  gratanter  resf  on- 
surus  Hugo,  constitutionem  edidil,  «  omnibus  fra- 
tribua  in  Cluuiacensi  coenobio,  tam  prteaentibus 
quara  futuris,  sic  edioens  ;  Nolum  sit,  nos  de  domno 
Alfonso  Hispaniarum  rege,  noslro  fideli  amico,  qui 
lanta  ac  talia  bona  nohis  fecit,  etadhuo  indesineatar 

facit Huic  quoque  menaur»  bonc^,  confertsB 

simul  el  coagitaU^,  superefUuentiam  addere  cupien- 
tes,  dedimus  ei  in  ecolesia  beatorum  apoatolorum 
Petii  et  Pauli  nova,  quam  ipie  do  propriis  fooulla* 
tibua  Gonatruxisee  videtur,  unum  altare  de  pnDci* 
puis,  que  acilicet  divina  mysteria  ibidem  celebrata 
salu.li  ejus  valeant  aufiragari ;  cum  vero  hujua  tem» 
poralis  vit«)  cursum  debito  fine  oompleverit,  exoeplia 


quam  monachica  profesiione,  «  sic  demum  conolu*  n  orficiis»  miaais   atque    eleemosynis,   qu«  pro  illo 
d™  ^^:^-.:-..  1-1  .- 1,  _  agenda  sunt,  uno  anno  ui  supradieto  aitari  missa 

specialiter  pro  illo  canatur.  »  Omitto  qusB  in  anni«< 
versaria  die  ipaius,  «  sicut  pro  domno  Henrioo  im«- 
pera&ore  Augusto,  >  seoundo  videiicet,  agenda  prse- 
scribit,  «  in  omnibus  et  reginam  ejus  conjugem 
devolisaimam  volens  fieri  participem  et  anniveraa^ 
rium  ejus  sicut  imperatriois  Agnetis  agi.  «  Legi  ain- 
gula  poasunt  in  dioti  Spicilegii  Miai*^ianeia,  num. 
20;  hm  enlm  aatia  sunt,  ut  Hugonia  erga  auos  bene- 
factorea  gratitudo  cognoacatur* 

12.  Traseo  ad  principes  secundi  ordinls,  in 
quibus  «  Thcobaldus,  Dei  gratia  FrancOrum  comcs, 
ct  uxor  ejus  Adelaidis. . . .  sanclitatis  et  religio- 
nis,  quge  penes  Cluniaccnse  collegium  divina  graila 
^  largienle  petior  cclebriorquc  habebatur,  fide  et  de- 
votione  permoti.  Odonem  fiiiura,  sacris  regeneralio- 
nls  mysleriis  renovandum,  desllnarunt  Hugoni  vc- 
ncrabili  abbati  ejusquc  conventui,  rati,  superna 
dispensante  clementia,  sibi  non  inane  fUturom 
religioslores  quam  ditiores  in  Chrislo  habulsse  pa- 
rentes;  ad  cujus  gratisB  et  deffensiools  pfopeosiorem 

elTectum   efficatioremque  profectum Cluniaco 

monasterio  concedunt  et  donani  quaradam  villam 
quffi  CossJacus  dicitur  :  »>  Instrumenlum  integrum 
habetur  in  jam  citatis  Miscellanels,  nura.  22,  et  mox 
nom.  ^5  sequitur  «<  Donatio  citclesi»  in  castro  de 
Aviione,  fkcta  ni  Hugone  duce  Burgundia;  ad  Clu- 
niacense  monasteriura,  ubi  domnus  Hugo  ebbas 
prasesse  pariter  et  prodesse  videtur,  »  anno  Christl 
1077,  ad  imitandum  «  multos  poientum  ac  divitum 


dit ;  «  Boce  principea  apostolorom,  jndioea  impcra 
lonim  et  regom  et  orbia,  parati  aunt  redpere  voa 
in  domum  suam  hanc  Cluniacenaem,  quam  Patrea 
nostri  azylum  poanitentia  nominaverunt.  £t  noa 
parati  aumus  vos  ut  regem  habere,  ut  regem  tra- 
ctare • 

10.  Ca^tenim  hxc  quoque  pia  ac  sancta  Philippi 
rcgis  cogitata,  ut  accidere  solet  liominibus  inter 
nnilta  ac  magna  vitia  praesertim  camalia  invCtcra- 
lis,  vel  sera  vel  parum  cfficacla  fuerunt;  ipseque 
rex  prius  quam  regnum  terrenum  sponte  dlmitteret, 
e  tcrris  sublatua  est  anno  1108 ;  sed  quod  vivus  non 
potidt  vel  neglexit,  mortuus  quadam  tenus  voluit 
obtinere,  extrema  voluntate  mandans,  ut  in  Floria- 
censi  Beiiedicti  ordinis  coenobio  tumularetm*.  Alde- 
fonsi  Hispaniarum  regls  hoc  nomine  Vl,  ut  regia^ 
infirmitati  aptior,  sic  efficacior  voluntas  fUit.  Hic 
apud  iVatrem  Sancium  diu  captivus,  B.  Hugonis 
atque  Cluniacensium  monachorum  precibus  vitara, 
libertatem,  regnum  se  debere  flestimabat ;  ergo  circa 
annum  1070  hanc  ad  eum  epi&tolam  dedit,  quae'  19 
occurit  In  Miseellaneis  Bpicilegii  Acheriani  VI,  quH) 
«  Hugoni  venerabili  et  excelientissimo  abbati  Glu- 
niacensium,  tlrtutum  floribus  claro,  fomite  virtu- 
tum  suffulto,  atque  cunct»  dolcedinis  melliiluo  se- 

niori, nec  non  cunctae  nobilisslmse  congrega- 

tioni  Petri  et  Pauli,  ipse  Aldefonsus,  gratia  Dei 
Hispaniarum  rex,  cum  omni  devoiione  mentis  et 
corporis. . .  .  vera?  charilatis  custodiam,  vitaeque 
aetemee  gaudia,  aique  pcrpetuam  prospcritatem  et 


salutem,  nec  non  quidquid  sublimius,  ex  intimo  D  bujus  saeculi,  qui  divina  edocti  pra^dicatione,  facul- 


corde,  amplexibili  dilectione,  in  Domino  Jesu  Christo » 
precatur,  deinde  sic  loquiiur:  «  Quanta  tc,  glorio- 

sissime  Pater,  devotione  diligam Ad  hoc  sciio, 

sanclissime  Pater,  censum,  quem  Pator  meus  illi 
Sancti£simo  loco  Cluniacensi  solitus  erat  dare,  ego, 
annuente  Deo,  in  diebus  vitae  meae  duplicabo ». . . . 
tum  ut  idem  fiat  a  auccessoribus  regibus  testaracnlo 
se  cavlsse  indicat;  Robertum,  in  vila  ei  morte  sibi 
adfutumm,  relinqui  in  suo  regno  suppliciter  depo- 
scit  :  ac  pro  atabiliendo  ibidem  Romani  ofBcii  usu, 
ad  Hugonis  persuaslonem  suscepto,  petit  sibi  a  papa 
impetrari  D.  Geraidum  cardinalem. 


tates  a  Domino  sibi  collatas  in  meliores  usus  trans- 
tulere,  exhaeredantes  se  in  hoc  saeculo,  at  superni 
regni  efficercnlur  haeredes.  Mox  anno  1078  Wldo, 
aliquando  comes  Matisconensis,  perpendens  quam 
inutilis  est  omnis  honor  hujus  saeciili,  Imo  quam 
nocuus  et  {Ileccbrosus  ad  aeicrnam  damnationem 
raiscricordia  Chrisli  se  visitante  et  inspirante,  pro 
ejus  amore  ex  toto  renuntiavit  sjeculo  in  raonasterio 
Cluniacensi,  ut  ibidera  regularl  dlsciplinae  subditus, 
poenitenliam  ageret  peccatorum;  •  et  multos  prae- 
lerea  fundos  donavlt,  quos  recenset  instrumentum 
inter  Jam  ssepe  dieta   Spicllegil  W  Mlsccllanea 


/ 


85& 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


856 


num.  26   legendum.  Atque  hsec  speciminis  causa  A  abbas  Cluniaceosis,  salutem,  gnratiam  et  benedictio- 


sufficiunt»   plura  eniro  colli(^ere  non  est  instituti 
noslri. 

g  III.  Fundatio  Marciniaeemis.  CuUui  S.  Hugonis. 
Scripiores  Viitr. 
13.  Curt  S.  Hugonl  fuit  non  roodo  fundata  alias 
eoenobia  in  rei  cum  temporalis  lum  sacrae  vigore 
conservare,  sed  et  nova  insuper  etiam  pro  feminis 
condere.  In  iis  Ifarciniacum  est,  non  procul  oppido 
Semuro  ac  Ligeri  amne,  in  episcopatu  Augustodu- 
nensi  situm  ;  de  cujus  fundatione  io  Quniacensi  Bi- 
bliotheca  hoc  fragmentum  tabularum  superest : 
«  In  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Notum  sit 
omnibus  frttribus  nostris  cunctisque  saactse  Dei 
Bcclesi»  iiliis,  quia  ego  frater  Hugo,  CluDiacensis 


nem,  et  nunc  et  in  perpetuum.  Non  lateat,  o  filie, 
precordialem  charitatem  vestram,  »  etc.  Vide 
infra, 

i5.  Humatus  fuit  S.  Hugo,  ut  Chronicon  Clunia- 
cense  namt,  in  majore  ecclesia,  quam  ipse  in  ho- 
norem  apostolorum  Petri  et  Pauli  construxit,  relro 
altare  matutinale;  demum  relevatus  est,  et  sitper 
majus  altare  dict»  basilic»  nunc  corpus  ejus  re- 
quiescit.  Paucis  post  mortem  annis,  tempore  scilicet 
Pontii  abbatis  successoribus  ejus,  a  Calisto  II  in 
Album  cffilitum  relatus  fuit :  de  quo  ad  dictum 
Pontium  ista  in  sua  epistola  Hugo  monachus  scri- 
psit :  Hic,  Calistus  scilicet  II,  secundo  Cluniacum, 
rediit,  ibique  festum  Domiuicae  Circumcisionis  et 
abbas,  praeente  ac  coopenmle  divino  auxilio,  con-  B  Apparitionis  devotc  peregit.  Qui  dum  inler  csetera 


ciliante  atque  juvante  germano  nostro  domino  6au- 
frido  Sinemurensi,  locum  istum  Marciniacumy  par* 
vum  satis  primo,  et  quasi  quoddam  asylum  a  solo 
fundavi  construxiqae  temporibus  nostris.  Bonum 
etenim  nobis  visum  est,  ut  sicut  per  sanctorum  Pa-> 
tnim  nostrorum  fundationem  peccatores  homines 
Cluniacum  habebant,  si  sseculo  et  pompis  ejus  abre- 
nuntiare  velient,  iu  et  pec^tricibus  feminis,  de 
mundo  laqueis  ad  locum  hunc  fugientibus  et  pro 
commissis  suisezcorde  gementibtts,divinaclementia 
regni  coelestis  non  clauderet  introitum,  etc.  Eis  au- 
tem  gravius  mortis  setemae  immineat  periculum»  qui 
banc  domum  ancillarum  Dei  ac  beatissimsB  Virginis 
vexare  vel  impugnare  non  erubescant,  »  etc.  Late 


ssepius  ageret  de  vita  et  miraculis  B.  Hugonis,  non 
quorumlibet  chartulas  super  his  profusius  exaratas 
attendit,  sed  personas  authenticas  in  medio  Clunia- 
censis  capituli  pnesentatas,  de  sancto  qtm  viderant 
et  audierant  validius  attestatas,  gratanter  accepit ; 
episcopus  vero  et  cardinalibus  pariter  assentien- 
tibus,  ad  laudem  et  gloriam  Domini  nostri  Jesu 
Christi,  natalem  tanti  conlcssoris,  tol  et  tantis  vir- 
lutibus  approbati,  festivum  iieri  papa  decrevit,  eto. 
Nomen  Martyrologio  suo  Galcsinius  ad  v  Julii  in- 
scripsit,  reliqui  vero,  ut  Crevenus,  Maurolycus, 
Molanus,  Menardus,  Miraeus  ad  29  Aprilis ;  quo  etiam 
his  verbis  Martyrologio  Romano  inscribitur.  In  cae- 
nobio  Cluniacensi  S.  Hugonis  abbatis.  Obiit  ille  qui- 


itt  laudes  hujus  coenobii  et  vitam  in  eo  religiosam  p  dem  feria  iv  post  Pascba  supra  notatum,  sicut  et 


profitentium  lib.  i  Miracul.  S.Petrus  venerabilis  ae 
effundit,  dicitque;  cum  dictum  coenobium  subito 
forte  incendio  correptum  jam  in  ipsa  penetralia 
ignem  admitteret,  Hugoque  Lugdunensis  archiepi- 
scopus  clausas  sanctimoniales  ad  egressum  invitaret, 
quamdam  ex  earum  numero,  Gislam  appellatam, 
respondisse  archipraesuli :  «  Nos,  Pater,  timor  Dei 
et  praeoeptum  abbatis  nostri,  ut  ignem  aetemum 
evadere  possemus,  intra  hos  quos  cemis  limites 
ttsque  ad  mortem  permansuras  inclusit ;  unde  nullo 
pacto  fieri  potest,ut  aliqua  necessitate  prsefixos  nodis 
pcenitentiae  terminos,  saltem  pedis  passu,  transgre- 
diamur,  nisi  ab  illo,  qui  in  nomine  Domini  in  hoc 
nos  inclusit  loco,  solvamur.  »  lode  vero  Uinta  in 
Deum  fiducia  erectum   fuisse    archiepiscopum,   ut 


Alselmus;  quse  feria  cum  iv  Kalendas  Maii 
seu  28  Aprilis  cadit ;  sed  obiit  die  advesperascente, 
aut,  ut  alii  loquunlur,  nocte,  et  ideo  tam  a  Vitse 
auctoribus  quam  in  obituariis  notatus  fuit  dies 
III  Kalendas,  quod  praedicti  martyrologi  secuti 
sunt. 

16.  ViUim  primi  scripserunt  Gilo  et  Ezelo  Clunia- 
censes  monachi,  uii  testatur  Hiidebertus,  mox  com- 
memoraudus.  Ea  an  uspiam  integre  exstet  ?  nesci- 
mus;  coropendium  aliquod  habere  nobis  videmur, 
ex  ms.  ccrnobii  Bodecensis  anno  1640,  erutum  a  P. 
Joanne  Gamans.  Etsi  enim  islie  non  legaUir  id  quod 
solum  a  se  iromutatum  Hiidebertus  prsefatur,  csetera 
tamen  his  verbia  concepta  sunt,  ut  pateat  ex  iis  esse 
desumpta,  quae  ipsa  sola  prse  oculis  habuit ;  addens 


flammis  grassari  ultra  prohibitis,  exstincto  ad  impe-  D  quse  vidit,  quae  audivit ;  quaedam  etiam  omittens,  ob 


rium  ignc,  quod  reliquum  erat  rcligiosae  domus, 
clausis  etiam  Uinta  in  egrediendi  necessitate  sancti* 
monialibus,  ab  incendio  salvum  constiterit.  Ad  quas 
crebras  S.  Hugoncm  litteras  dedisse,  plenas  saluta- 
ribus  monitis,  oronino  extra  dubium  est ;  in  Clunia- 
censi  Bibliotheca  nou  nisi  unam  reperirous,  quae 
hujusmodi  est. 

U.  «  Dulcissimis  filiabus  sororibusque  amantis- 
simis,  saeculi  pompa  exutis,  et  Marciniani  ad  hono- 
rem  et  laudem  sauclae  et  individuae  TriniUtis,  sub 
patrocinio  6.  Mariae  semper  Virginis  et  sanctorum 
apostolorum  Petri  ctPauIi,  congregati8,fraterHugo, 


ratiooem  in  prologo  expositam,  quorum  pars  cum  in 
dicto  ms.  appareat,  congruum  duximusad  majorem 
satisfaclionem  lectoris  curiosi,  et  de  ipsis  oroissis 
judiciuro  sibi  libenim  esse  volentis,  non  quidem 
priroo,  sed  tertio  loco  ipsaro  illaro  epitomen  dare, 
praemissis  ut  dignioribus  jam  dicti  Hildeberti,  et 
Raynaldi  aeque  venerandis  lucubrationibus.  Fuit 
autem  Hildebertus  (a  cujus  etiam  stylo  dedimus  2 
Aprilis  Vitam  S.  Mariae  iEgyptiacae  metrica  para- 
pbrasi  exornatam)  ex  ipsius  S.  Hugonis  disciplina 
el  monasterio,  ad  scholarum  Cenomanensium  regi- 
roen  prorootus,  tum  archidiaconus  deinde  et  episco- 


857 


VITA. 


858 


pus  factus,  anno  1097,  et  scripsisse  videtur  circa 
annum  1115,  postea  anno  1125evectus  ad  archiepi* 
scopalum  Turonensem.  Ab  hoc  scriptam  Yitam  S. 
Hugonis  ex  Sirmondi  nostri  coUectaneis  ms,  acce- 
pimus,  et  cum  editis  in  Surii  collectione  ac  Biblio- 
theca  Cluniacensi  contulimus.  Alteram  Vitam,  quam 
damus  ex  ms.  codice  serenissimae  Christinse  regiuad 
Succiffi  et  alio  nostri  coUegii  Duaceni,  multa  expli- 
cantem  quae  prior  non  attigit,  quaedam  ab  iis  dicta 
reticentem,  composuit  Raynaldus  jam  ante  nomina- 
tus,  non  frater,  ut  scribunt  Sammartbani,  sed  (uti 
liquetex  venerab.  Petro  Cluniacensi,  lib.  ui,  epist. 
2,  et  propria  illias  assertione)  nepos  ipsius  S.  Hu- 
gonis ;  Yezeliacensis  abbas,  in  dioecesi  Augustodu- 
nensi  (ubi  enim  sanctimoniales  fueranl)  anno  1108 
conslitutus  prsefatus,  quod  si  forte  altioris  alicujus 
ingenii  viri  studium  in  hoc  opere  antea  desudarit 
(hisautem  verbisvideturHiideberti  scriptum  innuere, 
quod  ad  suas  manus  non  pervenerit)  illius  opus  ma- 
jorum  atque  sapientium  virorum  excellentiae  relin- 
quendum,  suum  vera  minorum  atque  minus  capa- 
cium  studio  altribuendum  putet.  Nullos  autem 
priores  se  auctores  citat,  utpote  hoc  argumentum 
tractans  sicut  partim  vidi,  inquit  in  fine,  partim 
relatione  probabilium  virorum  didiei,  qu»  vero 
prosa  scripserat,  eodem  metro  perstringens,  sic 
concludit  : 

Hasc,  Pater Hugo,  tui  Raynaldi  dicta  nepotis 
SuscipCy  guaitOy  pie^  meque  tuere,  Pater. 

Et  quoniam  tura  alia  qusedam,  tum  tempus  mortis 
atque  regiminis  hic  expressius  conflrmantar,  et  res 
brevis  est,  nec  alibi  uspiam  exstat,  placuit  etiam 
hanc  ex  eodem  reginse  ms.  addere.Raynaldus  autem 
etiam  ipse    anno    1128   factus  est    archiepiscopus 


A  Lugdunensis^  atque  annum  unum  in  ea  dignilate 
vivens,  Cluniaei  sepultus  est  sab  hoc  epitaphio : 
Hic  reguiefcit  Raynaldus,Jquondam  abbui  et  repor 
rator  YizeliacensiSj  et  postea  archiepiscopus  Lug* 
dunensis. 

17.  Hugo  etiam  monachus  Cluniaeensis,  post 
aancti  mortem  a  Pontio  successore  susceptus  ad 
ordioem,  primo  ad  istum  suam  abbatem  post  annum 
1120  epistolam  scripsit,  cui  mnlta  de  S.  Hugone 
ioseruit,  danda  ex  Bibliotheca  Cluniacensi,  primo 
loco  inter  Analecta,  in  qaa  etiam  agit  de  canoniza<- 
lione  S.  Hogonis  facta  Claoiaci  per  Callixtum  11  pa- 
pam,  supplens  quaedam  ab  aliis  omissa.  Quibus  non 
contenti  Cluniacensescongerunt  eum  integram  Yitam 
seribere,quseetiam  ipsapropter  antiquitatem  scripto- 

B  ris  dari  merebatur,  nisi  satis  esset  in  Bibliotheca 
Cluniacensi,  et  ex  hac  in  posirema  Surii  editiooe 
exstare.  Itaque  ea  tantum  utemur  ad  iilustrandam 
Yitam  primaro,  quflb  autem  singularia  ibidemhaben- 
tur  Analectorum  oaput  2  constituent.  Deniqne  anc- 
nymus  quidam  ootabiliora  quedam  puncta,  B.  Ha- 
gonis  regimen  sanctitatemqae  concementia  descri- 
psit,  quorum  pars  in  pnecitatis  Vitis  integre  dc- 
acripta  exstat,  nisi  hinc  in  illas  traoslatam  malis 
credere;  pars  Analectorum  cnput  3  implebunt. 
Hymoas  quemin  laodem  S.  Hugonis  scripsit  vene- 
rad)ili8  Petrus,  post  Pontium  abbas  Clanacensis, 
exatat  inter  iliius  opera  in  prsecitataBibliotheca^col. 
135|  scriptus  per  modum  sequentise,  et  summa- 
riam  Yitae  complectens  ;  testimonia  etiam  antiquo- 

Q  rum  de  eodem  sancto  collecta  videbis  col.  468  et 
sequentibus  ;  quse  huc  transcribere  operse  pretium 
non  videbatur. 


VITA 


AUCTORE  HILDEBERTO  CENOMANENSI  EPISCOPO 


PROLOGUS. 
Dei  gratia  venerabili  atque  rcverendissimo  abbati 

(t)  Pontius  abbas,  ex  roonasterio  S.  Pontii  To-  ^ 
merianim  Cluniacum  transgressus,  roonasterium  cum 
laude  rexit  primis  duodecim  aut  pluribus  annis,  cum 
ista  oronia,  quae  infra  daturi  sumus,  scriberentur. 
Deinde  pertsesus  murmurationum  adversus  se  gli- 
scentium,quse  tameneatenas  non  proruperant  foras, 
a  CalixtoII  circa  annum  i\%t  absolvi  petiit,  et  licet 
£egre,  impetravit  tamen,  ac  Hierosolymam  abiit. 
Sufficitur  «i  Hugo  Marciacensis  prior ;  allus  ab  au- 
ctore  poslremse  Vitse  (hic  enim  a  Pontio  ad  ordinem 
adraissus  fuerat,  istius  vero  longa  in  sancta  conver- 
salione  vita  laudatur^  quo  intra  breve  tempus  ex- 
stincto,  ^igitur  Petrus  Venerabilis^  ex  quo,  lib.  u 
Miraculorura,  Pontii  Vitam  scribente,  habemus  Hie- 
rosolymis  reversum  captata  occasione  invasisse  ar- 
mata  manu  Cluniacum,  ilaque  egisse  ut  tanquam 
schismaticus  excommunicari  raeruerit  cum  suis, 
Roraara  tamen  ad  causara  dicendara  evoca- 
tus  sit,  et  post  latam  sententiam  impoenitens,  ibi- 


Pontio  (1),  Hildebertus,  professione  sace  dos  (2)^ 
vita  peccator,  spem  adipisci  communem.  Congruum 

dem  mox  sub  Honorio  papa  II  obierit  anno  1125. 
Indignum  proinde  est  quodis  a  Wione  Fastis  Beoe- 
dictmis  ascribatur  ad  29  Januarii,  cum  titulo 
sancti.  Sed  in  hoc  seque  teraere  Wion  egit,  quam 
negligenter  in  eo,quod  anno  1122Cluniaci  morluum 
dixerit,  quem  ipse  Honorius  papa  scribit  obiisse 
Romae  impoenitentem,  in  litteris  a  Petro  Venerabili 
dicto  loco  relatis.  Ipse  tamen  Petrua  videri  potest 
ex  aliqua  passione  locutus,  cum  totos  decem  Ipsius 
annos  ante  depositam  dignilatem  ,  turbarum  et 
discordiarum ,  quamvis  foras  non  erumpentium « 
nota  dedecorat;  eos  enim  satis  excusant  tot  illu- 
stria  encomia,  Ponlio  tributa  ab  iis,  qui  de  S.  Hu- 
gone  egerunt,  aliisque  in  Bibliotheca  Claniacensi 
relatis. 

(t)  Quamvis  sacerdos  idem  hic  valeat  quod  epi- 
scopus ;  bumilitatis  tamen  fuit  istum  pouus  quam 
hunc  titulum  usurpasse. 


^9 


S.  HUGONIS  ADaATlS  CLUNIAC. 


86a 


hamanibus  acUonibus  exitum  poUicetor,  sibil  snpra  A  tao  veniat  Judicio,  rel  si  supprlrnendum  eenBneris, 


xirea  piofiieri,  quas  profeeto  quiaquia  att^ndere  ne- 
g]igit«  Bul  in  Yitinm  labituri  aut  omnino  defldert§) 
triBtis  at  confusus  audit :  Hie  homo  infOfpU  adifidar^^ 
et  consummare  fion  potuil{Luc.'Ti\,  30).  Quomm 
ego  neatrum  incurrere  Teritus  sttm,  dum  tute  peti- 
tionis  auctoritate  compulsus,  qualiounque  stylo 
vitam  B.  Hugonis  memoria  commendare  disposui. 
Cui  sane  iabori  licet  impar  meum  sensenm  inge- 
niuro^  maltti  tamen  ridiculus  schptor  quam  libi  ino« 
bediens  inveniri.  Speravi  ex  obedientia  pmmium, 
ruborem  vero  ez  defecto,  oredidi  iua  oorreclione 
praevcniri ;  quod  adhuo  etiam  eredo,  postalo  prec4ir ; 
pro  munere  suscepturus,  si  removeas  ab  ociiiis 
quidquid    linguas  senseris  formidaro.  Officioaa  res 


omninodelitescat.  Hinns  umen  mihi  plaeet  appro- 
baium  producere  quam  dccultare  vitiosum,  turpior 
entm  Jactura  est  nomen  amittere  comparatum  quam 
minime  comparasse.  Conservet  te  Dominus  Deus 
filiis  adopUonis  suse,  Pater  sancte.  Noveris  aalem 
quia  mihi  vicem  rependis,  si  dillgis  me,  et  oras 
pro  me. 

CAFUT  I. 
Natales  S.  ffugoni^y  susceptio  habitus  monastici, 
dignitas  abbatialis  et  virtutes  in  ea, 
1.  Beatus  itaque  Hugo,  natione  i£duensis  (3)» 
generosiS  parentibus  iUustris,  praerogativa  vltae  pa- 
riter  et  virtutum  titulis  Lllustrior  fuit.  Is  cum 
idflrmitatem  evasisset  infantise,  Dalmatius  (6}  pater 


est,  et  prudeoti  grata  scriptori,  oorrectio,  ea  qui«  ^  efus  vir  sciliCet  consularis,  materque,  Aremburgis 

(7)  oomine,  circa  eruditionem  pueri  diversum  gene- 
b6nt  affectum.  Devota  siquidem  Deo  femina,  litle- 
rarum  studiis  ideo  censebat  eum  mancipandum, 
quia  nondum  nato  promissum  divinitus  asserebat 
sacerdoti  dignitatem.  Cum  enim  ipsa  in  utero  ba* 
beret  puerperii  iabores,  ei  periculum  foimidarel ; 
religiosus  quidam  sanctseque  opinionis  sacerdoa,  ad 
altare  Domini  sacrificium  pro  ea  oblatvros  acceasit, 
deinde  sacrum  celebranti  mysterium,  velui  cignsdam 
pueri  species  in  calice  apparuit  insestimabilem  prae- 
ferens  claritatem.  Relata  matri  viaio  sacerdotis 
auctoriiate  fidem  proro^ruit,  ideo  dignum  esse  ut 
ministerio  dicaretur  calicis,  qiii  promissos  in  calioe 
videbatur.  Al  pater,  h«redem  transitori»  posses- 


dem  mihi  piaceti  sed  cum  peraona  corrigit,  non 
turba ;  saro  enim  reprimiter  vitium,  cum  jam  popa* 
lus  insoliat  vitioso,  Bx  hoo  autem  prsecipue  veoiam 
coofiteor  postulandam,  quod  poat  amplioris  litt^a« 
tur«  viros,  Eaelonem  (3)  loquor  atque  Giionem, 
qui  de  beatissinH)  Hugone  illo  vigilanter  scripissa 
legonturi  ausus  sim  pertractandam  aggredi  mate* 
riam,  quos  velul  a  longe  secutus,  pro  homine 
simiam  pinxisse,  et  finxisse,  pro  amphora  urceom 
inveniar.  Qeterum  pr^umptionis  hiyus  auctor  est 
Ppntiusi  acumea  ingenii  sperans  inrae^  cujusego 
npn  sum  consoius  apud  me.  Lingua  Pontii  causam 
movit,  auctoritas  egit,  religio  peroravit.  Resistere 
Pontio  difficilei  qui  ad  impetrandum  quodam  pr»- 


rogativo  gratii»  vel   silens  adjuvatar.  His  itaque  G  sionis  desiderans,  sscularis  militise  insignia  puero 


v^tas,  retractare  cohatus  sum  quae  jam  scripta 
legeram,  non  de  illis  tanquam  de  visis  aliqutd  atte- 
stari.  Nemo  autem  miretur,  cum  in  praesenti  opere 
viderit  additum  aliqnid,  cum  suppressum,  tum  im- 
mutatum,  quod  non  apposuerunt,  quod  non  tacue- 
runt,  quod  aliter  scripserunt,  qui  de  Hugonae  sCri- 
pserunt  ante  me.  Addidi,  fateor,  sed  quod  ipse  vldl, 
sed  quod  audivi^  cui  testimonium  perhibeo,  et  verum 
est  testimoniuro  roeum.  Sanc  quod  omnino  suppressi, 
ideo  factum  est,  ni  id  quod  lectum  calumnias  mo- 
vere  poterat,  auctoritati  derogaret  eorum  quae  sine 
fidei  periculo  et  scribi  potuenint  et  credi.  Mutatum 
autem  boc  solum  opinor,  quod  Andegavensis  comes 
Gaofredus,  cognomine  Martellas  (4),  in   abbatem 


destinabat.  Undc  cum  jam  pupillares  annos  atiigis- 
sel,  eum*  cum  coaevis  urgebat  equilare  juvenibus, 
equum  flectere  in  gyruro,  vibrare  hastam,  facile 
clypeum  circumferre,  el,  quod  iile  altius  abhorrebat, 
spoliis  instare  et  rapinis.  Caeterum  ille  alii  natus 
professioni,  corporis  incomrooditate  roilitem  detra- 
clabat  et  mente.  Ad  arroa  roinus  habilis,  indocilis 
ad  rapinam,  lotus  jam  ed  Ghristuro  et  natura  tra- 
hebatur  et  gratia.  Unde  curo  praefati  juvenes,  die 
qoadaro  pauperi  vaccaro  auferrent,  tiro  Christi  vehe- 
menter  indoluit,  nulli  consors  in  culpa,  quia  nulli 
consors  in  rapina.  Ipse  tamen  recompenaatione 
annua  jacturam  proximo  restituens,  ejus  querelam 
Suppressit,  repressit  egestatem.  Ita  Dei  famnlus  et 


prasumpsisse  memorantur  Hugonem,  cujus  quia  rv  officiosam  pauperi  Injuriam  et  damnum  facit  esse 
prsefatis  scripioribus  veridici  defuere  relniores,  fal-     frucluosum. 

sltatis  notam  incurrerunt.  Quidquid  itaque,  prout         %.  In  pupillari  adhuo  ille  eonstitutos  setate,  mo- 
desuper  mihi  datum  est,  exaravi,  vel  in  manos  ez     rosam  verbis  et  aota  prssferebat  seneotutem.  Jam 


(3)  Hezelo  ex  canonico  Leodiensi  factus  mona- 
chus  a  Petro  Venerabiii,  Hb.  in,  p.  B,  laudatur,  de 
singulari  scientia  eteloquentia ;  de  Gilone  uihil  alibi 
legimus. 

(4)  Infra  nerope  num.  33,  egitur  de  iis  quse  inter 
Hugonem  et  Gaufridum  Andegavensem,  non  Mar* 
tellum,  aed  filium  Martelli  Barbatum,  acta  fuerunt : 
an  autera  praedicli  auctores,  ad  nominis  errorem 
aliquem  ctiam  addiderint  in  reipsa,  nescimus  divi- 
nare. 

(5)  Auguslodunum  antiquis  Augusta  JSduorum  : 


hinc  iEduensis  et  Augustodunensis  promiscue  usur- 
panlur. 

(6)  Dalmatius  castri  Dominus,  quod  Sinemnnim 
olim,  nunc  Scmur  dicitur,  7  vel  8  leucis  Au^sto- 
duno  dissiium  versus  seplentrionem,  medica  circitcr 
inter  Divionem  et  Avallonam  via.  Sammarthani 
aliud  in  Briennia  oppidum  assignant,  multo  longius 
dissilum.  ,     .     ,, 

(7)  Aremburgis,  cni  ildem  Sammarthani  addunt 
cognomentum  de  Vergy  seu  Vcrgiaco ;  Burguodicis 
conjugiis  posthac  saepius  innexum  nomen. 


Ui 


VITA. 


8€t 


tuno  inexorabiliter  lasoivism  perseculai,  humllita- A  «liura,  quam  religio  ad  exemplum.  Hi«  celebrem 


tem  pUdicili»  aseompdt  cufttodem.  Jam  tuno  mo!< 
lioris  cultua  el  deliciarum  contemptor,  in  illeoebrie 
illeoebraB  ignorayit.  Cum  juTenibus  nihil  Juveni 
preter  etatem  luit.  Magna  illi  cum  raptoribus 
diseordia,  auper  afflietos  mira  compasflio.  Veii)um 
Dei  tenaei  eommendabat  memoriae,  frequeosecelesi» 
visitator,  sed  furlivus ;  timebat  enim  patrem  suum, 
otio  et  inerliae  virtutum  primitias  assignantcm .  Eo 
tempore  Antissiodureusis  episcopus  Hugo  (8)  no- 
miae,  Cabiionensem  quoque  ooniuIaUim  Btrenue 
gubemabat.  Hajas  oattsa  B.  Hugo  ejus  pronapos, 
vix  a  patre  proflciseendi  Cabilonum^  licentiam  et- 
torsit.  PrttUbatain  hac  urbe  grammatica,  quo  intro- 
duceretur  ad  divinarum  altiludinem  Soriplurarum, 


prftcohiis,  ex  consensu  fralrum  B.  Odilo  priorem 
constituit,  profuturum  pariter  et  possessioni  provi** 
dentia,  et  ordini  disciplina.  Susoepit  senum  curam 
jttveniSy  suscepUi  sic  exsecutus  negotia,  ut  neo 
administratio  religionem  minueret,  nec  religio  ad* 
ministrationem  impediret.  Juveni  siquidem  ex  pro- 
motione  non  subrepsit  elatio,  noo  ordinis  fervor 
intepuii;  imposita  ei  dignita^,  virtulum  maleria, 
non  dispendlum  fuit.  Hano  enim  mansuetudine  Pa- 
trem  exhibuit,  hac  severitate  doctorem,  ut  adversum 
deliqoentes,  nec  remissa  uteretur  misericordia, 
nee  excedente  disciplina.  Diflusa  itaque  bono  odore 
nominis  illius,  plobis  et  principum  favorem,  quem 
minime  quesivit,  aoquisivit.  Uode  et  ad  Teutooioos 


j^veni  quoddam  velut  ostium  aperuit.  Ibi  tandem  g  directus,   Paterniacensi  ccenobio  (12)   gratiam  re- 


diruptia  siecularibus  indumentis,  elegit  abjectus  esse 
in  domo  Doi  sui,  magis  quam  babitare  in  taberna- 
culia  poccatortim  {PsaL  xxiii,  1 1 ).  Illud  igitur  Evan: 
geiicum  seeutus :  Qui  non  bafulai  cruoem  tuam  et 
eequitwr  ma,  m^neiimedignue  {Luc.  xiv,  t7),  patre 
noseiaote,  qui  sospiranti  ad  patriam,  et  verbis  obsi- 
stebat  et  eKempIis,  Cluniaoum  venit ;  B.  Odiloni  (9), 
quo  tuno  temporis  abbate  prafatum  gioriabatur  ci«- 
nobiumi  quid  animi  gereret  indicavit.  Debinc  ex 
moro  capitulum  ingressus,  oum  in  conventu  adop- 
tioDis  suse  ediceret  (10)  petitionero,  quidam  fratmm 
Spiritu  sancto  edoctus,  o  felicem,  ioquit,  Cluniacum, 
qui  pretiosum  omni  thesauro  thesaurum  hodie 
sttscepit  I  Mutata  igiiur  oum  habitu  vita,  monastici 
ordinis  primos  gradus  devote  oonsoendit,  obedien< 


tiam  loquor  et  humiiitatem,  qua  in  Christiana  reli-  ^  esse  virtutum 


gis  (13),  a  qua  exciderat,  reformavit.  Cognito  ibi 
transitu  B.  Odilonis,  in  amaritudine  spirifus  ad 
monasterium  revertitur,  larga  secum  deferens  mu* 
nera,  quie  prefatus  rex  per  eum  ad  decorem  domus 
Domini  Gluniacum  delegavit.  Suseeptus  ea  qua  de^ 
buit  reverentia  plennm  lacrymis  conventum  invenit. 
Hortatur  ut  (emperent  a  fletu,  cum  nec  ipse  posset 
a  fieiu  lemperare.  Gonsolaiur  moerentes,  qui  nollius 
admittebat  solatium.  Ab  omoibus  omniura  Pster 
friorabatur,  et  siocatas  revooabai  lacrymas  pateroffi 
pieiatis  recordatio.  Ipse  quidem  magister  sepultus 
est|  sed  in  mentibus  discipulorum  merita  magistri 
insepolta  vlvebant.  Deflciam  necesse  est^  si  tentem 
virtutee  Odiloois  explicare,  qni  doetrina  pariter  et 
exemplo,  eonventum   horrinum,  oonvontum   fecit 


gione  morum  ostinent  phncipahim.  His  ille  cateris 
prsemiDens,  sine  querela  tulit,  quidquid  difficulta* 
tta  assumpta  gerit  profesaio,  ao  velut  ad  perfeotio- 
nam  minus  sufficertt  monasticarum  oJ^servantia 
ragularumy  Dei  aervus  addidit  ad  poenam.  Dominus 
ad  ooronam.  Cibus  enim  citra  legem  monaehi  sum* 
ptus  ila  j^uoium  solvit  ut  esBuriem  mitiime  remo- 
veret.  Satis  praeterea  insistens  vigiliis,  continuata 
oratione  nectem  s»pe  duxit  insomnem.  Felioes  aie- 
rant  eomites,  uber  fletus  et  jejunia  ooeiestium  medi- 
tatio  gaudiordm .  De  monacho  nihil  ambitio  furata 
est»  nihil  sibi  voluptas  veudicavit.  In  ore  nihil  arro* 
gantiae,  nihil  in  sermone  vanitatis,  totus  sanctimo- 
niam»  totua  monaohum  loquebatur.  £x  habitu  quo- 


4.  Aderat  tempus  quo  desolato  consuleretur  ovilii 
prssmissisque  jejuniis  et  orationibus,  a  sumroo  pa- 
storo  pasior  qusereretor.  Gonveniunt  filii  adoptioniSi 
de  salute  Untum  satagentes  animerum.  Denique 
dum  soUiciti  secum  quaererent  quem  Dominus  pasto* 
raii  sollicitudine  dignareturi  Adalmanus  quidam, 
cui  religione  simul  et  eiate  major  erat  anctoritas, 
Hugonem  nominavit  priorem  ;  conventus  assensu 
consooo  prosequitur  noroioantem.  Dehino  illumt 
renitentem  et  se  proolamantem  indignum,  quo  die 
fi.  Petri  cathedram  sancta  oelebrabat  Bcclesia, 
Chrysopolitanus  aroiiiepiscopus  (14)  abbalis  bene- 
diotione  sublimavii.  Susoeptis  itaque  pastoraiibua 
excubiis,  Dei  servus  ex  promoUone  nuUam  traxit 


que  monachi,  tanta  servo  Dei  gratia  accessit  ut  et  D  iusolcntiam,  nuUum  vitiis  aocessum  indulsiti  sub  eo 


pater,  qui  minus  (11)  orgre  tulerat  sacrum  iiiii  pro- 
poaitum^  vum  sohto  dioeret  pulchhorem. 

3.  Pnelucebat  jam  in  eo  pastolaris  pienitudo  sol- 
licitudinis  oui  noa  minus  suppetebat  census  ad  con- 

(8)  Hugo  episcopus  Antissiodorensis,  Ijambcrti 
comitis  CabilonensiB  fllius,  qui  concilio  Anzano,  an. 
i025interfuisselegitur,  et  videtur  vixisse  ad  annum 
circiter  1040.  Sed  quomodo  ejus  pronepos  noster 
Hu|f0?  Fortassis  ex  sororis  filio  aut  fllia  nalus,  nam 
AniissiodoreOsis  episcopus,  unicus  patri  fult  filius, 
et  ideo  etiam  hs&res  comilalus ;  qui  hic,  ut  alibi 
saepe,  Consulatus  nominatur. 

(9)  B.  Odilonid  Vitam  dedimus  1  JanuaHi. 

(10)  Impressa  minus  recte  edisceret. 


quippe  animarum  custode,  nec  delicto  judicium,  nec 
religioni  defuit  incrementum.  Totam  ejus  vitam  vel 
Maria  sibi,  vel  Martha  vendicavit.  Lectione  insatia' 
bilis,  orationibus  insistens,   onmi  tempore  profUit 

(H)  Mallem  legere,  nimis. 

*(12)  Paterniacense  cocnobium,  prioratus  in  dioeccsi 
Lausauensi. 

(13)  Henricns  H  notatur,  qui  anno  1046  roronatus 
imperator,  obiit  1050. 

(14>  Fuit  hic  etiam  Hugo  dictus,  Vcsonlionensis 
hujus  nominis  episcopus  primus,  qui  ab  anoo  1031 
ad  1070  sedem  lenuit. 


863 


S.  HU60N1S  ABBATIS  CLUNIAC. 


864 


&ut  profecit.  PradeQtiorne  esset  aii  simplieior,  diffi-  A  incessanter  adversui  Christi  pauperea  grasaabaalur. 


cite  judicares.  Sicut  in  verbis  nihil  otiosum,  sic  in 
opere  nibil  suspectum  honestati.Irasci,  nisi  adversus 
vitia,  non  novit.  Doctrina  egus,  quae  congrueret 
singulis,  sufficeret  universis,  ea  plus  patris  habebat 
quam  judicis,plus  misericordi»  quam  censure.  Ipse 
forma  conspicuus,  statura  eminens,  corporis  dotes 
titulis  virtutum  cumulavit.  Silens  quidem  semper 
cum  Domino,  loquens  autem  semper  in  Domino, 
vei  de  Domino  ioquebatur.  Intentum  pluribus,  ad 
singula  minorero  nullus  invenit,  totus  enim  his  te- 
nebatur,  quse  prius  agenda  suscepisset.  Deum  supra 
se,  proximum  tanquam  se,  res  infra  se,  ordinata 
charitate  diligebat.  Ideoi  mansuetus  et  patiens,  ia 
suis  qoidem  gratias  egit,  pauperum  vcro  flevit  i^ju- 
rias. 

5.  Et  quia  legerat  Ghristum  dicentem:  Quoduni 
ex  fninimii  tneis  fecUiiSj  mihifecisHs(Matth.  xxv, 
40),  eorum  necessitatibus  tanta  consuiuit  instantia, 
ac  si  ipsam  Cbristi  constaret  adesse  personam. 
Quapropter  mazima  eum  multitudo  conslipabat  ege- 
norum,  quibus  dispensator  fidelia  etprudena  cibaria 
pneparabat,  comparabat  indumenta.  Nuila  miaeri- 
cordiffi  opera,  nuUam  subveniendi  speciem  decli- 
navit.  Omnium  votis  adfuik,  dummodo  votis  tempora 
coQCordarent.  Iter  agenti,  pauperum  cohortes  oc- 
currebant,  quocunque  audierant  tranaiturura,  eis 
aureos  quoque  manu  larga  dispenaabat,  iiiud  liben- 
tius  erogans  quod  erogatum  merces  ro^or  seque- 
retur.   Deficientibus  autem  cibis,   quibus  in  usus 


cum  minua  ezhortatione  proficeret,  muneribua  mi- 
tigabat.  Hia  animum  studiia,  his  usibus  et  argentQm 
consecrabat  et  aurum.  £a  melius  impensa,  quam 
servata  rutilare  prsBdicabat,  et,  juxta  Ambrosii  testi- 
monium ;  tuoc  vere  calicem  Ecciesi»,  cum  caiiz  a 
iame  vei  ab  hoste  redimit,  quos  sanguis  calicis  a 
morte  liberavit. 

CAPDT  II. 

GtaUa  apud  Henricum  secundum  imperaioremclega- 
tio  panti/iee  in  Hungaria  obita;eoncilium  Remense 
ceiebratum;Alphonsus  rex  Hispaniarum  e  carcere 

liberatus ;  cftnobium  Marciniacense  fundatum. 

6.  His  igitur  aliiaque  virtotam  prsBconiis,  beatos 
Hugo  magaua  apod  magnus  habebalur,  ez  ejus  con- 
B  ailio,  aalQti  suarum  providentes  animamm.  Aoge- 
balar  sub  eo  de  die  iq  diem  Claniacensis  religio 
ccenobii,  et  erat  odor  nominia  illius,  sicut  odor  agri 
pleni  cui  benedizit  Dominas.  Unde  et  imperator 
TeQtOQicorum,  aecandus  aciiicet  Henricos,  ejua 
faciem  videre,  et  fiuniliaritatem  adipiaoi  desideraos^ 
ul  veoire  digoaretur  ad  se  aopplici  voce  poatulavit. 
Poslulantem  pius  Pater  ezaudit,  intrat  Sazoniam, 
summo  pariter  et  honore  auscipitur  et  gaudio. 
Paucis  ibi  diebns  peractis,  ex  petitiooe  regis  filium 
ejus  sacro  de  fonte  levavit,  puero  (16)  nomen  patris 
imponens.  Ceiebravit  aotem  Pascha  cum  impera- 
tore,  in  Agrippina  Coloni«,  Teotonicis  mirantiboa 
in  juvenili  adhuc  tttate  canitiem  morum,  converaa- 
tionia  mansuetodinem,  vuhus  gratiam,   verboram 


egentium  summarios  (15)  onerare  consueverat,  huc  p  lenitatem.  Quibua  profecto  virlatom  indicus,  ita 


et  illuc  nuntii  dirigebantur,  ea  comparaturi  qua  et 
multitudini  sufficerent,  et  desiderium  ezplei^nt  infir- 
raoruro.  Porro  quoscunque  vel  aetas  vel  gravior 
affecerat  agritudo,  propius  jubebat  admoveri,  blan- 
dius  eorum  scrutabatur  anguatias,  quibua  egerent 
auk  quid  vellent  officiosissime  inquiiens.  NuUus  ab- 
horrebat  coUoquium,  nuUus  incommoda  verebatur. 
Circa  senes  querulos  et  sanie  defluentes  coropassione 
moveri  multiplicare  beneficia,  plenum  mercedis 
urgere  famulatum.  Parva  loquor,  borrendis  aspectu 
leprosis  frequenter  fastidiosum  sine  fastidio  exhi- 
bebat  obsequium.  Videres  circa  lectum  ejus  immen- 
sam  diversarum  vestium  congeriem,  quae,  paucis 
familiarium  adhibitis,   ipse  incidere,  ipse  aarcire 


cum  eo  et  cum  Cluniacensi  monasterio  regia  est 
anima  coliigata,  ac  ai  rez  ipse  perpeUiam  cum  eia 
amicitiam  pepigisset.  Tandem  viz  impretatare- 
deundi  licentia,  pastor  piua  ad  ovile  revertitar,  dona 
deferens  ampliora,  qu»  velut  quoddam  dilectionia 
pignus  a  prefato  rege  transmiaaa  aunt.  Sic  re- 
greasus  Dei  famulua,  filioa  in  orationibus  patrem  ez- 
spectantea,  et  de  vocatione  regia  et  auo  ezhilaravit 
adventu. 

7.  Idem  postmodum  Romani  jusso  pontificis  io 
Hungariam  profectus,  de  reformaiione  pacis  (17) 
curam  gerit,  suacepta  prudenter  insistit  et  explet 
negotia,  ad  laudem  Dei  et  gloriam  quse  sibi  com- 
missa  fuerant  ezsecutus.  Unde  cum  pariter  et  gratia 


consueverat.  Yideres  eUampanes,  videres  et  cames,      regis  et  multo  dooatus  munere  reverteretur.  a  qao- 
ad  manum  omnia  scilicel  praeparala,  ne  dilatio  mu-  ^  dam  tyranno  regionis  illius  captua  eat,  bia  omnibus 


nens,  pauperem  cruciaret  ezspectantem.  Pauperibus 
quoque  ccenobitiff,  largiores  destinabat  benedictio- 
nes,  ne  vel  a  monasterio,  vel  a  monacho  penuria 
rei  familiaris  eos  cogeret  evagari.  Hac  enim  Massi- 
liensibuF,  hac  monasteriis  pluribus  benignitate, 
subvenil.    Praelerea    tyrannidem    principum,   qua 

(i^  Sumraarius,  sauroarius  et  soroarius,  jumen- 
tum,  rerendis  dorso  oneribus  aptum :  Francis  vuigari 
lingua,  sommier, 

{16)Henricu8  iII,anno  1051, 10  Novembris  natus ; 
ci^us  baptismus,  io  annum  sequeniem  dilatus,  vi- 
detur  peractus  Sabbato  sancto,cum  Pascha  19  Apri- 


direptis  quacunque  apud  suos  inventa  suot  pretiosa. 
Qua  videiicet  injuria  torhatur  Dei  servus,  ad  auzi- 
lium  recurrit  oraiionum.pro  suis  malefactoribua  in- 
tercedit,  minus  de  rerum  jactura,  quam  de  perieolo 
sollicitus  animarum.  fit  ne  velut  de  suis  meritis 
confisus,  vel  Irangressori  veniam,  vel  sibi  substanti» 

lis  agendum  esset. 

(17)  Videntur  indicari  dissidia,  inter  Andream 
regem  Hungariae  ejusque  fratrem  Belam,  post  coro- 
natum  Salomonem  puerum,  ssepe  composita,  saepe- 
renovata ;  de  quibus  vide  Hungaricos  scriptores,  sub 
Leone  IX  et  etiam  postea. 


805 


VITA. 


866 


restilutionem  postulare  videretur,  B.  Maiolo  utruin-  A  MDa  responsio  (20),  qui  justus  imprimis  accusator 


que  committitnegotium.  Maioii  precibus  et  meritis 
sibi  postulat  subveniri.  Nec  mora,  compunctos  au- 
ctor  injuriff ,  genubus  abbatb  provolvitur,  contrito 
corde  et  bumiliato  veniam  rogat,  omnihus  bis  qua 
ablata  fuerant  in  integrum  restiiutis,  et  ut  offensus 
obsequio  etiam  placaretur^  abbati  conductum  pro- 
vidit,  qui  fecerat  et  rapinam.  In  aliis  etiam  quam- 
pluribus  negoiiis  Romano  ponti6ci  postulata  B. 
Hugonis  seduliiaa  et  ab  eo  laudem  et  a  Domino 
mercedem  meniit  sempitemam.  Ille  si  quidem  cum 
papa  Stepbanus  (18)  in  civitate  Florentia  supremo 
teneretur  incommodo,  ex  voto  decnrobentis  illuc 
accessit,  comitantibus  eum  monachia  consommatse 
sanctitalia,  quibus  justa  Pauli  vocem,  vivere  Chri- 


sui  (Prov.  xvin,  17),  et  tentatione  camis  pulsatus 
ut  caderet,  et  ne  caderet  virtute  spiritus  restitisse 
monstratur.  Erat  autem  illi  tanta  in  exhortatione 
gralia,ut  ad  exspectationem  sermonisilliusillusoriram 
suspenderentur  aoimi  personarum ;  unde  et  jussu 
papas  sanctam  et  plenam  habuit  gratiffi  orationem, 
qua  et  Simoniaci  de  male  comparatis  expulsi  sunt 
digiutatibus,  et  de  sacrario  Domini  fornicatores  in- 
hibiti  sacerdotes« 

9.  Aliud  quoque  sanctitatis  ipsius  atque  merito- 
rum  aecutum  est  indicium.  Hildebrantius  etenim 
Romans  diaconus  Ecclesise,  qui  postea  sedis  ejus- 
dem  Bortitus  est  majestatem,  directus  in  Gallias, 
Cluniacense  capitulum  intravit.  Ubi  cum  aliquandiu 


stus  erati  et  mori  lucram  {Phil.  i,  %i).  Testatua  est  B  ^^<li^^*  coilateratum  B.   Hugoni  Ghristum  vidit, 


autem  prffifatus  antistes,  ad  introitum  quidem  servi 
Dei  malignum  discessisse  spiritum,  ad  egressum 
yero  remeasse.  Beatumprofecto  vimm,  cujusetvitam 
Satanas  abhorruit,  et  praesentiam  expavit.  Denique 
cum  prsefatns  pontifex,  ad  ultima  jam  deductus, 
ieesos  artus  et  naturam  profitentes  cilicio  et  cineri 
commendasset ,  susceptis  vitalibus  sacraUs,  inter 
sacraa  abbatis  manus  spiritum  exhalavit. 

8.  Cum  autem  monos  Leo  translaturas  B.  Re- 
migii  corpus  Remis  usque  pervenisset,  et  ibi  syno- 
dum  (19)  celebrarel  generalem,  vir  beatua  adfuit 
plenus  auctoritatis  et  reverenti»,  soaque  praesentia 
pnefati  concilii  plurimum  conferens  institutis.  Ubi 
com  adversua  Symoniacos  ageretur,  et  noonulli  pon- 


monastici  regulas  ordinis  ac  decreta  suggerentero. 
Egressus  inde,  nonnuUis  quse  viderat  indicavit.  Ex 
tunc  ilie  et  faroiliaritatem  servi  Christi  devotius 
amplexatus  est,  et  sanctitatem  pnedicavit  Hildefon- 
8US  ^21)  Hispaniamm  rex,  qui  a  Santulo  fratre  suo 
captus  in  vinculis  tenebatur.  Quo  audito,  misericor- 
diffi  abbas  orationi  pro  rege  praecepitinstare  memor 
dilcctioms  patris  cjus  Fredeleidi  (22),  qui  Clunia- 
cense  monasterium  mullo  sibi  astrinxerat  beneficio. 
Cum  itaque  pro  eo  piacabiles  offerrentur  hostise, 
cum  preces  multiplicarentur,  per  episcopum  quem- 
dam  deliberationis  suae  diem  esse  proximuro  bealos 
ei  Petms  indicavit  (33),  obtinente  Gluniacensis  ab- 
batis  et  conventos  intercessione,  ut  liber  a  vinculis 


tifices,  quibus   vel  conscientia  confosionem,   vel  p  emissos  reciperet  imperium.  Nec  mora,  idem  apo- 

imperitasilentium  adduxerat,  inprsefatamhaereaium      -•--»—'» — :..-*:  e—*..i-.  .•* •-   • 

remissiua  disceptarent,  ipse  zelo  succensus  justitise, 
negotiationem  Stmonis  constanter  abolere  curavit. 
£x  adverso  enim  ascendens,  et  opponens  murum 
pro  domo  Israel  (Ezech.  xiu,  5),  nec  numero  reni- 
tentium,  nec  acceptione  motus  est  personaram.  Quo 
ip  concilio,  dum  ille  de  sua  interrogaretur  promo- 
tione  :  Caro,  inquit,  voluit,  spiritus  repugnavit.  Sane 

(18)  Stephanus  papa  X,  anno  1058,  28  Aprilis 
obiit,  vulgo  appellatus  IX ;  opem  ei  a  S.  Hugone 
prsestitam  plunbus  verbis  deaucit  auctor  anonymus 
m  Bibliolheca  col.  451,  in  re  nihil  addlt. 
;  (t9)  De  Remensi  hoc  concilio  et  S.  Remigii  trans- 
latione,  factis  1  et  S  Octobris  anni  1049,  pluribus 
actum  19  Apr.  in  Commentario  prsevio  ad  Acta  S. 
Leonis.  Ibi  secundus  inter  abbates  sedit  Hugo,  post  J) 
Heriroamro  abbatero  S.  Remigii. 

(20)  Badem  responsio  notatur  in  Actis  concilii, 
hoc  modo  :  •  Diaconus  sermonis  cursum  ad  abbates, 

2ui  aderant,  verlit,  eoeque,  ne  forte  et  ipsi  in  ovile 
lominicum  non  per  ostiuro  introissenty  confiteri 
admonuit.  Primus  S.  Remigii  abbas  Herimarus  sur- 
rexit,  seque  ab  hijyusmodi  culpa  congma  respon- 
sione  pu^avit.  Deinde  dominus  Hugo  Cluniacensis 
aubsecutos,  hanc  purgationis  suae  rationem  subin- 
tuht,  pro  adispiscendo  honore,  Deo  teste,  nihil  dedi 
vel  promisi ;  quod  quidem  caro  voluit,  sed  mens  et 
ratio  repugnavit.  » 

(21)  atldephonsus  seu  Alphonsus,  Hugoni  in  Yita 
Andetonsus,  cx  testamento  patris  Fercunandi  rex 
Legionis,  ad  ambitioso  fratre  Sancio  (qui  nescio  quo 
ezemplo  hic  Sanctulut  nuncopatur)  (lastdUn  rege, 


stolus  dormienti  Santulo  apparait,  gravia  corami- 
natur  nisi  fratri  educto  de  carcere  roale  ablatam 
restitueret  dignitatem,  Expergeiactus  visione  San- 
tulus,  quidqoid  apostolus  praeceperat  festmanter, 
implevit  (24).  Sic  Hildefonsus,  et  sibi  pariter  et  regno 
restitutus,  ut  liberatorem  suum  videre  et  colloquio 
ejos  donari  mereretur,  destinatis  apicibus  implora- 
vit.  Impletur  votum  potestatis,  et  Pyrenaeis  montibus 

bello  pelitus  captusque  anno  1071,  Burgos  in  custo- 
diam  abductus  fuit. 

(22)  Fredeleidus  et  in  Yita  per  Hugonem  Fredel- 
danus ;  apud  Petram  Yenerab.  Fredelannus,  alibi 
melios  Fredelandus  amboram  pater ;  pro  ouo  no- 
mine  j^ostea  Ferdenandus,  ac  demum  Ferainandus 
invaluit;  nomen  Gotthicuro  et  pro  diversa  scri- 
ptione  significans  Pacificatorefn  terras  aut  Aianum» 
vacis.  Pro  eo  autem  quod  hic  legebatur,  invito 
Deneficio  substituendum  censuimus,  multo  bene- 
ficio. 

(23)  In  prsecitala  Yita  dicitur  quod  Petms  apo- 
Btolus  cuiaam  fratri  in  Cluniaco  appamit,  et  preces 
HugoniB  pro  Andcphonsi  crectione  Doroinum  susce- 
pisse  revelavit. 

(24)  Impletum  est  sane  quod  S.  Hugo  Alphonso 
nuntiarit  jusserat,  de  libertate  et  regno,  sed  non  uno 
eodemquc  tempore,  imo  Santius  ad  oblatam  sibi 
visionero  aliud  non  fecit,  quam  quod  e  carcere  edu- 
ctum  fratrero,  ad  S.  Facundi  monasterium  dimiserit, 
ut  inter  roonachos  viveret,  sed  hic  indc  clapsus, 
Toletum  ad  Hauros  proiugit,  nec  nisi  occiso  fratro 
anno  1073>  in  regnum  rediit;  ita  Santiua  neglecti 
mandati  forsitan  pcenaa  dedit. 


86? 


S.  HUGOxMS  ABttlTIS  CLUMAC. 


HS 


traBScensid.    Dei  servus  soleraniler   et    apparatu  A  tum  {PmL  xxy,  8),  quidquid  oi  fidelium  devotio 


festivo  suspieitur.  Bxsuitat  rex  tanti  adveuta  bospi- 
tis,  niliil  tn  actu,  nihil  in  verbo,  nihil  in  habitU 
prseter  doctrinam  morum  reperieus.  Qui  ne  inter- 
oeesoribus  suis  inffratus  aliquando  videretur,  duplii» 
cato  ceosupaternodueentas  auri  uncias  (15)  Glunia- 
censi  ooenobio  quotannie  divpoeuit  asslgnari,  dletti 
utriusque  exitos,  et  de  carcere  soiUcet  et  de  eor- 
pore,  oeiebrem  habere  desiderana.  Ita  vir  Dei  cum 
praedicta  remeans  pecunia,  quemdam  secum  addu- 
oebat  Hadrum,  reoens  quidem  baptizatum,  sed 
adhno  mente  nigriorem  qnam  pelle.  Cui  cum  prb 
Chritftian»  fidei  susceptione,  majorem  pius  abbas 
ezbibens  reverenttam,  vesles  pretiosas  pnevidieset, 
ille  deaibato  similis  sepulcro,  sacrilegas  manus  in 


Gontulit,  totum  vel  ornamentis  ecolesi»,  vel  %%" 
pensis  pauperum  conseeravit.  Animam  ejus  nee 
rerfim  extulK  affluentia,  neo  dejecit  amissio.  fn 
omni  statu  terrena  coplestibus,  letemis  transtloria 
postposuit. 

11.  Idero  prsBterea  noa  solum  de  salote  eollidtQs 
viroram,  muiieres  etiam  de  naufragio  htjgits  magni 
maris  et  spatiosi  ad  salutis  portum  eduoere  eoravity 
eis  viam  vitSB  et  doctrinis  insinuans,  et  sunptibas 
stemens.  In  soo  namque  patrimonio,  quod  Harci* 
niacus  dicitur,  quoddam  monasteriora  et  idooeaa 
religioni  eonstroxit  offlcinas,  ubi  femin»  proveotio* 
res,  et  maritalem  fastidientes  lieentiam,  veteres 
deeoquerent  errores,  et  Christi  eomplexibits  astringf 
perforatas  abbatis  manticae  injecit,  extrabens  inde  g  mererentur.  Hunc  loeum  personn  nobiies  eiegenmt. 


quidquid  aori  repertum  est  in  eis  aut  argenti.  Qoo 
tamen  in  fuga  oapto,  atque  ad  abbatem  cum  aspof 
tala  reducto  pecunia,  Dei  Dimulo  conatus  non  nocuit 
firandolentos.  Magna  quidem  sunt  haBO,  sed  majora 
quse  sequnntur. 

10.  Apud  castrom  Blilerium  (26),  qnldam  per- 
vmm  mentis  homines,  reverendum  Patrem  illatis 
exaeerbaverunt  iojuriis  :  quibus  veniam  petentibus, 
licet  piOB  abbas  ad  ignoscendom  pronus  indulsisset, 
graviter  tamen  a  Domino  punita  est  eorom  ptwsom- 
ptio :  statim  namquedepopolantibusfiammis^castrum 
combustumeat  iniqoorum.  Quod  ut  divina  potios 
ultione  gestum  esse,  et  non  caso  oonttgisse  eredere^ 
tur,  qnibusdam  ineoiis  ejusdem  oastelH,  al  aliqua 


qu»  eum  nuptiis  etiam  delieias  expertv,  lanta 
patienlius  utrisque  carerent,  qoanto  didieissent  in 
eis  et  brevem  et  plenam  doloris  esse  voloptalen. 
Has  profecto  aub  regalis  hujusmodi  vivere  eonsti^ 
tuit,  ut  earum  nulia  vel  rei  neeesaitate  farofliarts, 
vel  quollbet  negotio,  conspeHihQs  virorom  offer- 
retQr;ne,  qoibus  votom  indixerat  eontineiiiiaro, 
intuitus  sollicitaret  ad  colpam.  Procuratores  eamn, 
procuratores  religiosi  atque  prudentee,  sob  quorum 
custodia  nec  possessio  distractionem,  neo  honeatas 
dispendiom  formidabat.  Nulla  ubi  vel  rara  Juven- 
eula,  ne  lasoivientis  adhuc  fervor  «tatis,  vel  loeo 
hifamtam  conliaheret,  vel  inter  sorores  scandahim 
l^eneraret  (2t).  Harum  eroditloni  senem  qtiemdam 


egreesis  negotia,  atque  ignaris  injuriaram  et  incen-  ^  deputavit,  Renehonem  nomine,  consummatl  mona< 


dli,  doo  militei  dudum  defuocli  apparuerunt.  Quos 
eom  bene  prsefatl  cognovissent  ineol»,  ac  turbaii 
ad  eorom  stuperent  occursum  :  Redite,  inquiunt, 
qoantooios,  combostom  inventori  Bliterium.  Qub 
dum  beatus  es!iet  Hugo  ingressus,  nee  qus  religioni 
delatum  est,  nee  ordinL  Stupefectl  incolee  ac  per' 
territl,  magna  eum  festinatione  redeuntes,  rem, 
sieut  didicerant,  invenerant.  Nemo  aotem  putet 
viram  Dei,  tanquam  pecunisB  cupidum,  vel  quaesisse 
vel  oblaias  suscepisse  divitias.  Eaium  copia  non 
avariti»  serYivit,  sed  misericordieB,  nou  ipsis  sed 
egeois.  Ule  cum  tVppbata  dicei»  ;  DominSt  iUUofi 
decoremdomustum^  $i  loemihaHiatiatiii  gUHm 

{$&)  Aucior  est  Veoerabilis  Pelras,  quod  AlfoQsua 
cOD(>ueverit  pr»ter  cc  auri  uncias  xi«  penderei  et 
duo  monasleria  Ciuniacansibus  fundavit. 

(16)  Biiterium  eastrum  ;  in  aliia  Vitis  Brideriom 
dicitur» 

[VI)  Bxstat  in  Bibliotheca  Cluniacensi,  col.  493 
et  seq,  scriptum  quoddam  S.  Hugonis,  in  Vita^ 
finem  vergeniis,  ad  successores  suos  deprecatorium 
seu  corommatorium,  sub  anathemate  sic  praecipien- 
tis  :  «  Locus  ea  semper  permaoeat  condilione,  qua 
no8  eum  inchoavimus  el  tenuimus,  ut  in  ipso  nun- 
qoam  ad  habitum  sanctUatis,  puerilis  etas  recipia-f 
tur  i  nec  alia  quam  in  qua  pos&ii  probari  spiritus  si 
et  Peo  sit,  et  si  non  ultra,  tamen  Omnino  vel  usque 
ad  XX  annum  iam  pervenerit,  Quod  si  qva  est  aetatia 
lascivioris,  et  bQO  ad  eertum  fuerit  ooroperlum,  ne 
huic  Ihminarum  collegiode)>eatooadlunari.  a  £t  f^v- 
Bum  in  deprecatione,  qtiae  sequitur  col.   495,  seu 


chum  testimonii,  qui  noverat  et  devotionem  provo- 
care  misericordia,  et  excessus  arcere  diseipfina» 
Pneterea  ne  in  anclllis  Chrtsli,  vd  vietos  vcl  ve- 
stimentoram  detectu,  sacram  deficerel  proposHura, 
uberes  cis  reditus  providit,  comparavit  pradia ;  w 
earam  necessitati  eonsulens,  ne  vel  eolpam  sopei^ 
fiuilas  indoeeret,  vel  egestas  qoerelam  extorqoofet. 
Monasteriom  quoque  pluriinis  deoorans  omfrmtia, 
prseter  csetera  sanctorum  pignora  beat»  vir^nis  ac 
martyris  Agnetis  in  co  brachtun  colloeavit,  aif^nto 
vesiilum  ^i  auro. 

12.  Alia  quoqu^  sob  oo  et  per  eum  oonatnicta 
sunt  monaateria,  celi»  qoampliiras  ledifiaat»  (t8)  7 

veriua  testamento ;  in  quo  post  petjtam  indulgeoUam 
^  de  munere  negligeotor  gesto,  quaadam  posi  mortam 
^  suam  fratribus  annuatiro  prpbanda  ordiBat,  demom 
se  ad  successurum  sibi  abbatm  oonvortit,  eique 
imprimis  locum  huoe  ooromendat,  tanquam  eatenus 
uofcum ;  deinde  vero  caOeros  fratrea.  Varia  ebar*- 
taram  insignium  fragmenta,  hoe  Maraioiaoen«a  e«a« 
nobium  speeUtQtia,  prpfert  Quercetaous,  in  natia 
ad  huoc  iooom,  ubi  etiam  dooet  priori  dupa  ]^ro- 
curatorea,  et  deoem  religiosos  Aiissa  aiUonalQfit 
ad  monasterii  regimon,  09  institutioae  8*  flo- 
gooia. 

(28)  In  eadem  deprecatione  sic  loquitor  :  f  Su^t 
io  piffisentiarum  videtis»  D^us,  pon  noatr»  meri|i$, 
sea  sua  immcnsa  clemeptia,  istum  salis  circumqua- 
(^ue  anopUavil  }pci)m,  et  Um  fratri))m  quam  pos^es- 
siQuiliua  ditayit,  neo  so}uai  iu  b^  uoatra  i^fiiooo» , 
verhm  etiaminItaliaIotharingia,Anglia,i7oriEfflan- 


869 


VltA 


m 


vetem   M^U^,  q^94  iiihabiuiiiamn  negligentia  A  proficlebtt  piwmionim.  Eram  ibi  el  alli  ires  mr, 

«.nwn.  .HHv.«.»    o-i  o«.u„.^  ..«.  ..^;.; uachi  Balduinus  8cilicet  el  Edmerus  atque  Eustal 

ohms,  omnes  filii  lucis,  et  incedentes  in  mandalis  et 
in  justifioationibus  Domini  sine  querela  (Lue.  r,  6). 
Ad  quo8  B.  Hugo  conversus  :  Ex  abundanti,  inquit, 
ort  arohieplscopo  divina  reserare  judicia,  quibus 
Judex  Justus  deponit  potentes  de  aedo  et  exaliat  hu- 
miles  (Lue.  i,  5«).  Vobis  autem  dicimus,  in  regem 
Anglorum  noote  transaeU  datam  esse  proscriptionis 
•ententlara  eumque  brevi  regnaturum.  Pauci  dies 
fluxerant,  et  ecce  beali  viri  vaticinium,  qui  pro- 
inissus  fneral,  secnitus  est  eventus  (30).  Praescriptus 
siquidem  rex,  dom  venationis  insisteret  studio,  sai 
gitta  enjnsdam  militis  in  cor  percussus  est,  sta- 
timque  raorte  pr«venlu8  subita,  exspiravit.  Sic  lanWit 

rA    Mirit  n  a  lAniii»  jnesse  claTuit,  et  Cantuariensi   archiepiscopo,  qui 

persequenti  se  regf  cesserat,  redeundi  facultas  ad 
sedem  accessit. 

46.  Ilem  Dei  servus,  dum  esset  in  Aquitania,  ad 
ecclesiam  B.  Viviani,  sanctorum  iocorum  sollicitus 
Tisitator,  accessit.  Ubi  cum  prfiefali  confessoris  dili- 
genter  actus  et  Vitam  legeret,  cujusdam  boni  viri 
nomine  Amandi  (81)  factam  m  ea  reperit  meniio? 
nem,  de  quo  ipse  plenius  edoceri  desiderans,  opi- 
nionera  ejus  et  patriam,  propositum  et  finem  atque 
sepulturam  a  clericis  praesens  inquiril,  Respondetur 
sciscitanti  B.  Amandum  magistrum  ftiisse  S.  Vivianii 
roeritis  insignem,  doolrina  conspicuum,  exemplis 
darum.  Corpus  ejus,  proul  ftima  ferebalur,  in  Gal- 

supposila  serviunt  el  suflVagantur  exempla.  Domlnus  C  ^^**  babere  sepnlturam.  Sequenti  autem  die,  decanuj 


penitus  attriverat«  ad  antiquam  tam  oniinis  qoam 
possesfiionum  revoca|ae  dignitalem.  In  tantum  onim 
aub  prsfato  Patre  Ciuniacensis  religio  effloruit  ut 
iode  abbatea  deaolalia  qn«perentur  monasteriia, 
assumerentur  pariler  el  exempia  aaoetimoniie,  et 
qualitas  diaoiplin»*  Falix  Eecleaia  I  qu«  de  aancto 
convenlu  illo  summani  sibi  mereretur  saoerdotem  I 
QoantA  autem  diaeretionis  et  misericordie  fuerit, 
juoioribus  eceaobiti»  Impensa  demonatrat  benignitas, 
quibua  oum  minor  libra  ponia  ei  potua  ex  ooneuetu- 
dine  tfadareturi  ip«e  tamen  eis  parem  dari  eonatl- 
tuit»  mquum  judicana,  ut  quoa  idcm  diai  pondqs 
afilig^bat  et  «stua,  idem  qoaai  jaro  denariua  aolTe» 
ralur.  Sana  sane  diapositio,  quaa  prefatam  latatem, 


roboravit  obedienti«. 

CAPUT  UI. 


Arcana  ab  eo  animomm  inspecta  et  futura  pra:^ 
cUeta. 
13.  Ad  declarandum  autem,  quam  gratum  Dco 
in  omnibus  exbibebat  obsequium ,  B.  Hugon!  cum 
spirituum  discretione,  data  esse  dicitur  gratia  pro- 
phetiae.  In  his  enim  qui  monasticom  profitebantur 
ascensum,  quo  quisque  animo  ad  eum  accederet, 
libera  mente  discemebat,  intuebatur  quis  in  sagena 
B.  Benedicti  bonus  piscis  fbturus  esset,  quis  ange- 
lum  lucis,  quis  angelum  gereret  tenebranim.  Quam 
profccto  gratiam  ne  potius  ei  conferre,  quam  a 
Deo   colleetam  referre  videamur,  ejus  testimonio 


quidaro,  nomine  Maingodus,  dilatione  susceptionis, 
quam  providus  Pater  probandi  gratia  aliquandiu 
suspenderat,  vulneratum  gerens  animum,  cgredi  ac 
iligere  constituit.  Quo  spiritu  revelante  comperto, 
piissimus  abbas  pnescriptum  fratrem  verbis  durio- 
ribus  increpavit,  ei  pariter  et  vulnera  mentis  indi- 
cans,  et  vulneribus  patem»  consolationis  adbibens 
medicinam.  Sic  ille  reversus  ad  se,  susceptionem^ 
quam  dilatam  doluit,  patienter  exspeetavit. 

14.  Mortem  quoque  Guillelmi  junioris,  qui  magno 
ac  trmmphatori  Anglomm  Guillelmi  patri  suo  suc- 
cesserat,  evidenti  vaticinio  indicavit.  Erat  ille  Dei 
servus  Marciniaci,  simokpie  cum  eo  vir  gloriosee 
opinionis  Anselmus  (29)  Cantuariensis  archiepisco- 


canonicorum  in  eodem  Ipco  xenodochium  conslrn- 
ctums,  a  B.  Hugone  suscepli  operi  postuiat  funda* 
mentom  designari.  At  ille,  Spiritu  sancto  edocius  ; 
«  Hic,  ait,  fiindamenta  jacite,  et  minime  pcenile- 
bit.  »  Ad  ejus  iuque  suggestionem  pueri  altius 
fbdientes,  mausolflpum  prsedioand»  pulchritudini$ 
inveniunt,  B.  Amandl  nomine  insignitum  :  quo  re« 
perto,  clems  exsuliat,  populus  glorificant  Deum, 
qui  mirabilis  est  in  sanctis  suis  {Psal.  lxvii,  36). 
nil  jam  de  merito  dubitantes  abbalis,  quod  in  inven- 
tione  clamerat  confessoris. 

18,  Stupendis  stupenda  succedunt.  Consolationis 
gratia  pius  Pater  loca  visilare  consueverat,  quse 
monasteriuni  Gluniacense  contingunt.  Ingressus  ita- 


pus  Anglomm,  magna  duoIuminaria,quoram  devotio  q  <iue  ceilam  B.  Mariae  quse  dicitur  de  Charitate  (3St)^ 
vicariU  exhortationibus  et  exempUs   in   amorem     dum  congre^atosibifratressasi^peretoaoiJo,  cujiia* 


nia,  Franeia,  Aqultania,  Guasconia,  Provincia,  atqne 
Hispania  ipsnm  dilatavit.  »  Bt  in  priviiegio  Pascha- 
lis  ll  ipso  quo  aanelus  obiit  anno  16  Octobris,  ad 
Pootium  dato  numerantur  prioratus  75,  qui  sub 
abbatis  Huffonis  dispositiooe  mansemnt,  quorum 
plures  in  anbatias  excrevemnt,  praeter  abbatias  {% 
jam  tnnc  constitutas,  nt  merito  ipse  Hugo,  inter 
quinque  primos  Cluniaci  abbates,  dicatur  : 
Ordine  posterior,  utilitate  prior. 

(29)  Fuerat  S.  Aoselmus  in  exsilium  ejeetus 
anno  1096;  tnno  autam  UOOoecisus  estGaiilelmua, 
%  Auf  nsti. 

(30)  Dedimne  %i  Apfilif  €,  Anadmi  Titam,  pey 
Eadmemm^  hic  nominatnm»  scriptam;  ubl  lib»  n. 


num.  S5,  dicit  S.  Hugo  «  regem  ante  tbronnm  Dei 
accusatum,  judieatum,  senteniiamque  damnationia 
in  eum  proraulgatam, »  deinde  ex  num.  seq.  apparel, 
tertio  post  die,  exstinctum  fuisse  regem. 

(31)  S.  Vivianus,  Xantonensis  episcopiia,  ^litur 
18  Angusti ;  in  ciuus  Mta  nulla  mentio  &•  Amandi, 
sed  Ambrosium,  cui  successit^  magistram  babuiaaa 
dicitur  :  de  illo  igitur  (cum  oporteat  ita  aolemniter 
elevatum  habere  proprium  diem  cultas,  etai  ewB 
Saussayus  io  Martyrologio  Gallicano  notara  pretar* 
mis^^rit)  oplamus  plenius  edoceri. 

(29)  fi.  Mariaa  4a  Cbaritale»  in  agro  Miianieoai, 
pfMvatua  %  6.  Hugoao  par  amidum 
lumUMiai  ad  Uforim»  fulc*  CUuufiii. 


871 


S.  HOGONIS  ABBATIS  CLDNIAC. 


872 


dam  eorum  et  occursum   abhomiit ,  et  osealum  A  commissum  esse  in  eoeoobio  S.  Mareelli  (36),  qnod 


declinaTit.  Nimirum  spiritu  docente  didicerat  os 
hominis  plennm  blasphemis  et  spurcitiamm  ,  nec 
idoneum  quod  pacis  oscnlo  senrus  Dei  dignaretur. 
Mirantibns  his  qui  aderant  et  rei  noritate  suspeniis, 
'^quam  miser  iile  duzisset  yitam,  quid  gereret  deyo- 
tionis  familiari  coUoquio ,  idem  abbas  inquirit. 
Rcspondentem  se  mechanicum  (33)  esse,  et  ne- 
cromantiffi  praestigiis  inquinatum,  de  ovii  paslor 
abegit,  ntpote  nuUa  in  verbis,  nuUa  in  habitu 
conyersionis  indicia  nnntiantem.  Sic  in  una  eadem- 
que  re,  et  lupi  fraus  et  pastoris  providentia  inno- 
tuit. 

17.  Susceptus  idem  Dei  famulus  in  monasteno 
Angeriacensi    (34) ,    sepultis    paulisper    sensibus 


camis,  puriore  mentis  intuitu,  yidit  quoddam  fulgur  g  tarum  (37). 


eatenus  obductura  silentio,  monastica  succidendam 
esset  discipUna.  Excitatus  his  Dei  senms,  iter 
arripit;  et  ingressus  monasterium,  quemadmodam 
per  visionem  didicerat,  rem  sic  habere  cognovit. 
Adhibita  itaque  yulneri  medieina,  inveterataro  at- 
qne  difficilem  sanari  propulsat  oormptelam.  Quadam 
autem  nocte,  dum  fatigatis  artubus  modico  sopore 
yir  Dei  consuleret,  videre  yisus  est  decubantium 
snb  capite  suo  serpentium  roultitudinem ,  csetera- 
qoe  diversi  generis  reptilia,  quibus  ille  perturba- 
t08,  sommam  continuare  non  poterat.  Dehinc  aneelo 
pulyinari,  libram  Maronis  reperit,  eoqae  projecto, 
somnum  duxit  tranquillum.  Apta  rei  visio,  cum 
nihii  aliud  qoam  qufledam  yenena  sint  fahnlae  poe- 


de  sublimi  venienSy  monasterii  Cluniacensis  audi- 
torium  irrumpere,  magnamque  secum  trahere  mi- 
nam.  Qua  ex  visione  yir  Dei  collegit,  commissam 
apud  Cluniacum  offensam,  quffi  nisi  celeberrima 
correctione  purgaretur,  superoi  judicis  indignatio- 
nem  in  eumdem  provocaret  locum.  Nec  mora,  CIu- 
niacum  regreditur,  instantibus  negoliis,  quae  agenda 
susceperat,  lucmm  praeferens  aaimamm.  Dehinc 
ingressus  capituluro,  eodero  spiritu  quo  jam  reatum 
cognoverat,  rei  quoque  personaro  cognovit.  Qaem 
ex  nomine  conveniens,  «  Embesce,  inquit,  Petre,  et 
age  posnitentiam,  dum  licet,  ne  tunc  incipias  poeni- 
tere,  cum  poenitentia  nuUi  prorsus  est  fmctuosa; 
totum  te  priori  pande ,  redoperi  vulnus  mentis,  ut 


19.  Operse  pretiura  est  ea  relatis  apponere  qa» 
et  auditu  didicimus  et  visu.  Antecessor  noster 
Hoellus  (38)  predicandae  prsesul  memorias  Romam 
proiiciscens,  gratia  videndi  sanctura  Dei  Cluniacuro 
divertit.  Qui  postquam  loquendi  cum  eo  sortitus 
est  facultatem,  cum  quodam  suo  archidiacono  ad 
eum  in  parvam  deductus  est  cameram,  sacris  dica- 
tam  coUoquiis ,  et  celebrem  potius  cultore  quam 
cultu.  Curo  autem  convenissent  filii  adoptionis,  et 
invicem  beneficia  suararo  sibi  communicarent  ora- 
tionuro,  B.  Hugo  frequentius  praefatum  intuitos 
archidiaconum  :  c  Tantum,  inquit,  ne  desis  graliae 
Dei  quoniam  provisum  eat  te,  in  eo  in  quo  nunc 
admioistras  ordine,  nuUatenus  remansumm.  «  Pa- 


pro  qualitate  vulneris  curam  sentias  medicantis.  ^  mm  temporins  fluxerat,  et  eventus  est  yaticinium 


Infeliz,  excute  jugum  diaboli,  et  amplectere  jogum 
Christi,  quoniaro  jugum  ejus  suave  est,  et  onus  ejus 
leve  (Matth.,  xi,  30).  Quod  quia  ssepius  jam  com- 
fnonitus,  detrectare  taroen  non  desinis,  reatom 
quem  comitatur  pertinacia,  districtior  puniat  disci- 
plina,  tuis  eniro  parcere  delictis,  ad  periculuro  roi- 
litat  aliorum  (35).  »  His  verbis  verberibus  adtiectis, 
irater  conturoax  et  sibi  redditus  est  et  ordini,  bo- 
liuroque  obedienliae,  quod  exhortatio  non  contulit, 
censura  provocavit. 

18.  Alio  quoque  tempore,  similis  ei  visio  appa- 
mit.  Dormientero  quippe  qusdam  persona  conve- 
niens,  oportere  dicit  euro  C^bilonera  usque  fatigari, 


sobsecutus.  Archidiaconus  (39)  etenim  sequenti  anno 
pontiflcalero  sortitus  est  dignitatem.  Nos  hoe  audi- 
yimus,  nos  prsesentes  vidimus,  nos  beati  illius  horoi- 
nis  orationum  participes  in  «o  facti  sumus  colloquio. 
Nos  quidem,  fama  revelante,  nonnulla  de  ejus  san* 
clitate  didiceramus ,  nonnulla  de  roansuetadine , 
nonnnlla  etiam  de  his  quibus  et  vitia  judiciom,  et 
virtuti  praerogatur  incrementum ;  inyenimus  autem 
ampliora^  ex  gregis  conversatione,  pastoris  vigilan- 
tiam  perpendentes. 

20.  Supersunt  autero  et  alia,  quibus  patenter 
indicatur  illum  juris  patronuro,  inter  insignia  san- 
ctimoniae,  gratia  clamisse  prophetis.  Quidun  nam- 


(33)  Mechanicus  pro  laico  hic  accipitur;  alias 
accipi  solet  pro  illitleraro  ;  quod  autero  ad  Vitaro 

£er  Hugonero,  nuro.  6,  additur  in  margine,  qoasi 
fanichaeuro  deberet  legi,  ineptam  est  glossema. 

(34)  AD|;eliacense,  Angeriacense,  et  in  Yita  S. 
Genulfi  etiam  Ingeriacense  monasterium,  apud  Hu- 
gonem,  5.  Joannis  de  Angcliaco  vulgo  Samt-Jean- 
a^Angely^  in  pago  Xantonico  ad  Vurtonam  fluvium 
abbalia  esl,  constructa  a  Pippino  Aquitanise  rege, 
Ludovici  Pii  imp.  filio.  Plura  de  hoc  coenobio,  no- 
minatim  itlustria  diploroata  duo,  vide  in  notis  Quer- 
cfetani  ad  Bibliothecam. 

(2li)  Idem  Hu^o  num.  15,  hsec  narrans,  «  Clunia- 
cum,  inquit,  fcstmos  rediit,  yocavit  priores  et  or- 
dinis  custodes ;  de  negligentiis  fratrum  inquirit,  scd 
nihil  ejusmodi  per  eos  mvenire  potuit.  His  ita  di- 
missis,  ad  Dommum  solito  recurrit,  solvit  vota  pre- 
cum,  capitulum  intrat,  fratres  circumspicit.  ftea 
tnitra !  Spiritu  revelante  occuitum  inter  alios  reum 


deprehendil,  arguit,  convincit.  Reus  ille  Petras 
Deral,  qui  Terdiniaco  venerat.  Confilentera  judex 
pius  digne  flagellat,  misericorditer  sanat.  His  yisis 
seipsos  circumspiciebant  singuli,  ne  aliquid  in  eb 
indebitum  spiritualis  oculus  cognosoeret  Patris. . .  >• 

(36)  Cabilonensi  S.  Marcelli  monasterium,  funda- 
tum  a  S*  Guntramno  rege,  de  quod  late  ad  ejus 
Yilam,  28  Martii,  §  2. 

(37)  Si  hoc  de  poctarum  gentilium  castissimo 
Virgilio  (quem  Yirgmeum  appellaot  nonnulli,  sicut 
luscus  inter  cascos  rex  dici  posset)  quid  de  lascivio- 
ribus  aliis  dicemus  ? 

(38)  Hodlus  epis.  Ccnomanensis  ab  anno  1085, 
hic  autem  congrossus  contigit  anno  1094. 

(39)  Non  est  quem  signare  possit  commodior  con- 
jectura  quam  Gaufridus  de  Meduana,  illuslri  apud 
Cenomannos  genere  nalus,  electus  an.  1093  Aode- 
gavenaia  episcopus,  consecratus  an.  10f6. 


873 


VITA. 


874 


que  monachus,  nomine  Durannus  (40),  moventia  A  <^ium  abscessit.  0  praedicanda  Palris  humilitas,  qui 


risura  verba  proferre  consueverat,  indocilis  praeju 
dicialem  deponere  levitatem.  Idem  tamen  in  csle- 
ris»  adversus  qusB  non  est  lex,  ita  sibi  consuluerat^ 
ut  prius  in  abbatem,  dehinc  in  episcopum,  vita  pro- 
vehi  mereretur  et  doctrina.  Qui  cum  abbatem  minus 
audiret  increpantem :  *  Frater,  inquit  ei  abbas, 
nibi  dignam  egeris  pGenitentiam,  post  transitum  spa- 
mantibus  labiis  ad  superos  rediens  apparebis.  » 
Factum  est  autem  ut  nec  ab  otiosis  verbis  ille  desi- 
steret,  nec  abbatis  vaticinio  promissus  deesset  effe- 
ctus.  Prsefatus  namque  Durannus,  natursB  debitum 
solvens,  in  promisso  sibi  habitu  cuidam  Siguino, 
sacerdoti  scilicet,  religioso  apparuit,  miserabililer 
juvamen  ejus  postulans,   cui  vivens  obedire  con 


quod  ejus  posset  ascribi  meritis,  maluit  sanctorum 
pignoribus  assignari  !  Jarento  quoque,  felicis  mona- 
chus  testimonii,  post  diuturnas  febrinm  convaluit 
injurias,  hausto  vino,  quo  sacri  ejus  digiti  perfusi 
fuerant,  post  oblatum  Deo  sacramentum. 

22.  Beatus  quoque  medicus,  qui  cum  salute  cor- 
porum,  de  salute  satagebat  animarum  !  beata,  in- 
quam,anima,  cujus  etmeritis  acquirebatur  temporale 
remedium,  et  exhortalione  sempitemum.  Eidem 
namque  Gnspeium  (42)  proliciscenti,  febricitans 
miles  (43)  occurrit,  sanctissimo  ejus  adjuvari  de- 
precans  interventu.  Dehinc  onerosius  instanti  : 
«  Abstine,  inquit  abbas,  abstine,  frater,  a  rapinis, 
amissam  sic  adepturus  sanitatem.  •   Rapinas  miles 


tempserat.  Quod  cmn  pius  Patcr  Siguino  referente  g  abdicat,  eodemque  momento  ad  preces  abbatis,  et 


didicisset,  electis  septem  fratribus,  silentium  una 
indixit  seplimana,  quatenus  oris  excessus  oris  obe- 
dientia  purgaretur.  Obedientibus  aliis,  unus  eorum 
praecepti  violator  silentium  interrupit.  Rursus  pwiti- 
fex,  eumdem  quem  prius  habitum  gerens,  sacer- 
doti  praescripto  apparuit,  inobedientiam  fratris 
accusans,  qui  dum  fregit  mandatum,  suffragia  ex- 
clusil  aliorum.  Quo  audito,  clementissimus  Pater 
ilerato  septem  dierum  silentio,  defectum  violatae  sup- 
plevit  obedientiae.  Unde  factum  est  ut  ostensus  tertio 
praesul,  sed  jara  nihil  sodidum  gerens,abbati  gratias 
ageret,  ejus  inten^entu  abstersura  oris  opprobrium, 
sententiam  judicis  immutatam.  Hoc  relalum,  et  Pa- 
tris  merilum  declaravit,  et  apud  fratres  reverenliam 
susceptae  juvit  obedientiae.  Collata  sicviro  Dei  spi 


votum  lactum  est,  et  exstinctum  lebris  incendium. 
Nemo  autem  miretur  abbatis  merito  collatam  corpo- 
ribus  salutem,  cui  etiam  id  gratiae  accessit,  ut  exutas 
de  ergastulo  carnis  animae,  ipsius  interventu  judi- 
cem  piacatum  invenirent.  Fratrum  quidam  soluto 
naturae  debito  nec  adhuc  tamen  humatus,  persoois 
duabus,  quae  sibi  nomen  religione  compar&verant, 
apparuit  dicens  duos  solidos,  praeter  licentiam  sa- 
cristae  sub  quo  ipse  militabat,  se  sustulisse,  ac  pro- 
prio  expendisse  arbitrio.  Hoc  excessu  diiatam  sibi 
requiem,  quae  tamen  possot  abbatis  intercessione 
praerogari.  Mane  autem  facto,  cum  alter  id  deaitero 
ignoraret,  eodem  tamen  ordine,  sub  sancti  viri  prae- 
sentia,  praefatam  in  capitulo  retulere  visionem.  Dis- 
cussa  itaque  diligenter  transgressio,     et    venialis 


rituum  discretio  efficaci  eum  magisteriadocuit  quid  ^  inventa,   suffragiis  orationum   quas  devotius  fieri 


correctione  proflceret,  quid  tolerandum  esset  mise 

ricordia,  quid  censura  puniendum. 

CAPUT  IV. 

Yariimorbi  ab  eo  curati. 

21.  Nemo  autem  putet  abbatem  propheUcis  tan- 

tum  claruisse  vaticiniis,  cui  cum   discretione  spiri- 

tuum,  collata  est  etiam  gratia  sanitatum.   Constat 

enim  nonnullos,  variis  oppressos  languoribus,  sum- 

ptisexejus  mensa  convaluisse   reliquiis.    Acardus 

quidam,  vi  febrium  laborans,  restitutam  sibi  sanita- 

tem  praefatae  debuit  medicinae.   Tres  praeterea  fra- 

tres,  codcm  decumbentes  incommodo,   beati  viri 

meritum  in  anliquam  reformavit  sospitatem,  eorum 

duobus  quidem  deslinata  eulogiarum  gratia,  salutis 


clemenlissimus  Pater  indixit,  et  propensiori  eleemo- 
synarum  largitione,  solvi  promeruit. 

S3.  In  civitale  Parisiorum  vir  erat  illustris,  Ro- 
bertus  nomine,  professione  miles,  ita  paralysi  tor- 
pens,  ut  in  eodem  homioe  partem  vivere,  partem 
diceres  jam  sepuitam.  Diuturna  haec  et  lethalis  per- 
nicies  dudum  spem  salutis  abstulerat  decumbenti. 
Contigit  autem  eodem  tempore  servum  Dei  Parisios 
ingredi,  atque  ad  ecclesiam  ascendere,  qnae  beatis- 
simae  Genovefa  virginis  et  nomine  celebris  est  et 
corpore.  Quo  audito,  praescriptus  aeger  iiluc  alieno 
defertur  auxilio,  geoibus  abbatis  advolvitur,  suspi- 
riis  ioterpellat  et  lacrymis,  ut  ejus  apud  Deum  me- 
reretur  interventum.  Movetur  Pater  anxietate  sup- 


integritatem  resignavit ;   tertius  autem»   cum  Bor-  D  plicantis  et  inler  sacra  missarum   solemnia,   flagl 
boni  (41)  per  sex  menses  quartana  sustinuisset   in-      *  *  *'  —*■      '        ^'-'   ' 

cendia,  a  sancio  Patre,  qui  illucex  tempore  acces- 
serat,  sacris  jubetur  interesse  mysteriis.  Adest  febri- 
citans,  et  ex  abbatis  jussu  epoto  post  missam  vino, 
in  quo  lota  fuerant  sanctorum  pignora,  febris  incen- 


(40)  DurannuB,  primum  abbas  Moyssiacensis  in 
Cadurcis,  dein  circa  an.  1060  factus  episcopus  Tolo- 
sanus,  obiil  circa  an.  1070.  el  imago  cum  tilulo 
sanctitatis  habetur  in  claustro  Moyssiacensi,  ut  asse- 
runt  Sammarlhani. 

(41)Borbonium  sub  variis  cognomentis  triplex 
est,  unum  Cluniaco  vicinius  adLigerim  situm,Bour- 
bon^Lancy  vulgo  nuncupatur. 

Patrol.  GLIX. 


tatom  paralytico  procurat  subventum.  Nil  tamea 
de  suis  praesumens  moritis,  totus  ad  apostolorum 
principem  convertitttr,  cujus  et  umbra  salus  infir- 
miSy  et  oratione  vita  est  defunctis  restituta.  Somptam 
ergo  ipsius  planetam  (44),  quae  veterum  relatione  ia 

(42)  Crispelum,  Yalesii  oppidum,  in  quo  prioratus, 
S.  Arnulphi  dictus. 

(43)  Rotbertum  vocat  Hugo,  num.  8. 

(44)  Addit  Hugo,  Antiochia  allatam  credi,  occa-» 
sionemque  miraculi  fiiisse  asserit,  quod  S.  Hugo 
post  missam  manu  capiens  ipsam  planetam  dixisset  t 
<  Utinam  adessetaeger,  in  quo  virtutis  apostolicae  ca- 

28 


875 


S.  HUGOXISABIATIS  CLUxMAC. 


S16 


prsfaU  ereditur  esie  eodesia,  super    prostratam  A  Abbas  mimm  eoBlaverat,  et  aqaaiD  ex  ejaa  «ilJmlem 


elevat,  «egnim,  illud  clamaM,  Petrua  apostolua  dixit 
paralytico  ;  «  Saaet  te  Dominus  Jesus  Cbnstua.  ■ 
Ad  haic  verba  oonfestim  Robcrtus  ita  convaluit  ac 
si  ipse  Petros  preees  pro  eo  declamasset.  Hegre- 
ditur  incolumis  qui  seroivivua  accesserat,  hia  qoi 
aderant  atlealanlibus  beDeplacitam  esse  Deo  vitam, 
cujus  apud  Deum  tam  efficacem  viderant  esse  poa- 
tulationem  (45). 

24.  Fortassis  h«c  apoatolieis  ascriberentur  me« 
rilis,  et  ci^us  umbra  mitle  habentiboa  reatilulam 
conslal  esse  aanitavero,  ejua  utiqoe  veslimento  Ro- 
bertus  convaluisse  assereretur.  Caelenim  non  minora 
roerilis  acla  leguiUurHugonia,  quibus  Hugoni  nuUo 
fidei  periculo  praestitum  possit  assignari  beneficiom 


maoibus  infirmo,  prffsenti  atque  posHilaBti  eMa, 
servienles^  abbate  delBleraBl  ignoraale.  Qbb  ezesis 
partibos  infuaay  anus  arlieulo  redditua  eat  slaUis 
8tt|^lelum  depaals  carnia  dispeBdiom,  el  ageete 
lympba  vioea  medioin»,  i^baa  neseieiia  reslitoit 
sanitatem.  Qoippe  donim  erat  el  inlolerabile  bomiBe 
Dei,  ex  his  qun  cirea  ipsum  erant  a«l  ex  ejus  re- 
manebanl  mensa  coBtemptationia  aalutis  aeqoirends 
aliquid  asportari.  Homo  vene  vtrlBtis,  ad  Yirfalom 
derivabal  excidiom,  linguas  aifeclare  alienas,  laadis 
enim  nulla  omnino  eopiditas,  niai  cujus  et  maleria 
est  in  animo,  et  testis  ia  coelo.  Qoam  cwn  sibi 
pariteropera  compararent  el  verba,  aHam  tansen 
ao^iranti  roercedem,  nulla  ex  prfloeonio  miraeiile- 


nuci  prnuuiu  ^ii«3«fc*»*MM  j*w«»««»  «•.— ^«^— — — X • t —    -  ■  ^ 

Idem  nanique  dum  in  Vaacooia,  sicutdeCloniaceoskgrum  sobpepsil  elatio.  AKis  qooque    nesciena   E^ 

--ti-i—  u^..a  ...^««1  .K      gervus  proftitt,  quos  elsi  non  omnes,  aliquoa  tanien 

eorum,  paginie  duximus  imprimendos. 

M.  Erat  in  quadam  obedientia  monaohos,  no- 
ralne  Guillelmus,  qni  diutuma  cruris  infirmitate 
decurobens,  iniuneta  sibi  exsequi  non  poterat  offi- 
cia.  Hoc  enim  hi  tanturo  tomorem  ezoesserat  ot 
aroissa  natitrali  fbrma,  globns  quidam  videretor. 
Curo  autero  roorbus  excrescens,  nihil  aliud  quam 
mortem  loqueretur,  ille  totus  ad  abbatia  meritom, 
spe  conversus  et  fide,  roanibus  admotis  tnmenii 
cruri  :  «  Pnecipio,  inqnit,^  tibi,  passio,  in  nonune 
Jesu  Christi,  et  e^parte  Palris  cujus  praeeeptis  buc 
veni,  ut  recedens  perroittas  injunctam  mihi  exptere 


coeuobio,  subditas  visilaret  ceUulas,  haud  procol  ab 
itinere  parvum  conspexit  togorhiro,  cojus  inhabi- 
tator  egenus  erat  etleprosua.  Hio  ex  divite  pauper, 
abjectus  ex  splendido,  leprosus  ex  incohimi,  vitaro 
morte  graviorem  ducebat.  Lalatur  Dei  servua  ade- 
ptum  se  lempus  opporlunum,  quo  Chrislum  in  pan- 
pere  visitaret.  Prseeunlibus  itaque  cateris,  ipae  ono 
tantum  comile  roonacho  tegetero  ingreditur,  coBao- 
iationi  tolus  insislit,  laceraro  demulcel  cutero, 
in.erainat  felicem  infelicitate  sua,  eoi  essel  datum 
flagellis  corporalibus  et  paupertotis  igne  porgari. 
Denique  dum  dicessurus  homo  Dei,  quid  erogaiet 
pauperi  non  haberet,  agninam,  qua  indutus  ertt, 
exuil  vestem,  veslit  pauperem.  Yeslimentum  gratia 


«iiui»  vco^cm,  w^...  r^-r -  obedientiam.  »  SequeBli  nocle,^  dorroiena,   doo   in 

comitalur  insperata  ;  ex  quo  eniro   pauper  eo  in-  ^albis  apparuere  monachi,  qjui  (i^er^nt  f^  a  B.  Hu- 
dutua  est  cutis  deformitaa  absceasii,   et  abaterso  ^  gone  directos ;  dehinc  uqvs  quidero  cruri  roanus  ap- 


kpr»  contagio,  raerabris  omnibus  incoluroitas  est 
elspecies  reslituta.  EgrexJilur  Christi  famuius,  reti<?ta 
pauperi  benedictione,  quaelamplius  spe  suscipienli 
proftiit,  ct  araplius  volo  danlis  roeritum  patefecit. 
Legunlur  et  alii,  tam  ex  vesle  quam  ex  lyrapb^  qoffi 
ex  ejus  slillaverat  manibus,  expetitam  suacepisse 
salulera. 

26.  Wigo,  monachus,  vir  venerand»  opinionia  et 
ulile  vas  in  dorao  Doraini,  vocis  usum  amisem, 
admodum  trislis,  eo  quod  immmeHti  Nalalitio  per- 
solverenon  posset  debilum  cantandi  pbsequium. 
Qui  dura  juxta  suppedaneum  abbatie  qoiesceret,  et 
vocis  reformalionem  ex  sacria  ejus  speraret  meritia, 
comgiaro  pitei  ejus,  latenter  assuropli,  colto    cir- 


....  quidero  cruri  roanus  ap- 
posuit,  iofudit  oleuro  ;  alter  vero  lei^iori,  e^  velut 
suspenso  contactu,  parles  infirroas  perungere  visus 
esl.  Quo  peracto,  cum  recedentibus  roonachis  ipsa 
recessitinfirmitaa,  el  incoluroitatem,  quaroraedidna 
non  potuit,  gvatia  reduxit.  Uvigilans  monaehus 
cum  sentiret  exterrainataa  infirroitatia  angus- 
tias,  beato  Patri  suo  rastitutam  ascripsit  sani- 
tatem. 

27.  Ex  difflcoltate  partos,  qoaedarorouHar,  amisso 
linguae  pariter  et  roanus  officio,  caeterarum  qooqoe 
partiura  detrimenta  forroidabal.  Rujusroodi  angoptia 
decurobentr,  suggestum  in  soronis  est,  oportere  eam 
Laisiacum  (46)  proficisci,  ubi   merilis   B.   Hug^onis, 


^^     ^ ^  otroque  levaretur  inoororoodo,  Paruit  muliar^  eoqoe 

cumdedil  «'tatiraqoe  soluto,  quod  artoriia  obsUbat  *^  delata,  dum  praescriptus  Pater  in  oratorio  ».   Sul- 


incoramodo,  prisc®  modulationia  usus  esl  ei  in  iote- 
grum  reformatus.  Arliculum  pedis  cujusdam  Thao- 
derici,  magnae  quidero  roihlis  polenli»,  sed  majorta 
apud  Dcum  devotionis,  canoer  (infinnitaa  letbBliB) 
exederat,  quod  quia  studium  vioepal  medH»n|»,  ao- 
(erebat  cl  spem  vilae.  Abbatis  U^men  meriti§,.  hoc 
ordine  exstinclum  est  horrendae  peatis  inceadium. 

peremuaexperimcntuml  «quaaudilo.  Robertaailluc 
se  deferri  fecerit. 

(45)  Addit  idem  :  Res  ista  aolissima  est ;  fere  tota 
civitaa  iila  leetia  eei» 


picii  (47)  ipsa  praesente  divina  celebrarel  mysteria, 
meritis  ejus  utriusqoe  morbi  plenum  meroit  obtinere 
remediura.  Credatur  in  sedandis  humaBorum  oorpo- 
rura  passionibus,  fiKo  adopdoBts  collatara  desoper 
fhisse  gratiaro,  que  Dfi  etiaro  in  pertuii>ato  aere 
perbibet^^  ^ti«»K  ('U4o^(i<m  wm  «m«k  et 
Sophia  ^xor  ^ua,  pnedieaada»  soilioet  w  al  Milier 

(46)  Laisiacuro,  an    oppidom  iti  Ci^ayqCTanniii, 

(47)  S.  Sulpicii,  non  Sop^oii  (vA  perpBrtm 
excasom),  piures  sunt  t^  GalUA  aiQoi^i^ ;  ^gimus 
de  eOf  17  Januarii« 


877 


VI TA. 


878 


deyofionMr,   enm  apud  Aldechiarcum   (48)   hospilio  A  qpianlum  prius  de  fralerna  lurbalus  anguslia,  tanlurn 

~'    '  postea  de  salutegavisurus.  Ex  quoenim  supcrposi- 

tum  est  ulceri  liguum,  el  panem  benedictionis  infir- 
mue  comedit,  ita  explosum  est  putridae  camis  incom- 
modum  ue  nullus  dolor,  nullaillic  infirmitatis  indicia 
remanereni. 

CAPUT  y. 
Tutela  angelarum  qucedam  ah  eo  malo  depulta ;  ma- 
levoH  dtvinituspuniH.  Liberafitas  ejus  compensafa. 
29.  Cuadam  praeterea  dfe  dum  pauHsper  abbas 
abdomiiret,  ex  urgente  causa,  eum  monachi  eatci- 
taverant.  Abbas  Inlerrogans;  «  Dt  quid  huc,  aif, 
rstom  adduxistis  pnerum  ?  »  Responderunt  mona- 
chisencmioem  adduxisse.  Subdidilabbaj,  dicens; 
«  Nunquid  non  videtis  illum  elegantis  formae  pue- 


susceperant.  Deiade  posita  in  riridario  mensa, 
commotus  aer  tempesfatis  signa  pramisit.  Turbati 
diseursant  mhiistri,  qoid  fieret  ex  appositis  jam  da- 
pihus  igDorantes.  Caeterum  Dei  famutus,  eleransma- 
Bum,  crucis  signum  opposuit,  et  imminentem  sic 
abegit  tempestatera.  Qa»  ne  casu  potius  quam  n>e- 
ritis  abbatis  abscessisse  videretar,  cireumquaque 
pluYtis  desftvienlibus  et  tonitruis,  locQs  flle  tempe- 
statis  expers,  et  serenas  reraansisse  perhibetur. 
Paredi  (49),  puemm  qaenidam,  monastics  conse- 
cratam  mrlitiaD  decidens  ex  calmine  campanarii 
tabala  prostrarft.  Eo  tempore  beatus  abbas  fratres 
yisitatarus  Parcdam  accesserat*  Pucr,  ra  quo  con- 
sultae  poilicibus  vense  proximum  nuntiabant  interi 


tuiD,  semivivus  ad  eum  defertur ;   fratrcs  velut  ex-  p  nim  ? »  Rursus  eum  monachi  mirarentur^  atlestan- 


stinctum  deflent  paeram,  qui  vix  io  castris  spiri- 
tualis  militiae  vivere  inchoasset.  Dcnique  pius  abbas, 
meote  compunclns,  contritum  contrectat  puerum, 
pro  exsequiis  obsequiis  insistit,  ct  ad  ostium  divinae 
pietatis  GhrisCi  procurrit  Cbristi  veteranus,  tanta 
precum  instaniia  ut  ©t  puero  salus,  el  puer  conven- 
tui  redderetor. 

tS.  InTitati  compbres  hujusmodi  mlraculomm 
praeconiis,  eum  videre  praeoptabant,  ei  adhsBrere, 
et  sanctissimis  ejus  efudiri  documentis.  Quippe 
tota  ejus  vila,  sacris  per  institutis^  tota  ejus  conver- 
satio  beate  vivendi  magisterium  fuit.  Nultavel  pauca 
fuerc  monasteria,  quae  non  profecerint  ejus  circum- 
spcctis  instilnlionibus  aut  exemplis.  Convenientes 
autem  ad  se  monachos  yel  abbates,  quam  patemo 


tes  se  nominem  prorsus  videre,  animatlvertens 
abbas  ostensum  sibj  divinum  aliqukl,  sermonem 
traostulit  ad  alia,  nullam  ulterius  faciens  de  puaro 
mentionem.  Credo  ei  apparuisse  cuslodem  corporis 
sui  angelum  Dei,  cujus  excubiis,  et  aeriaram  ten- 
tamenta  poiestalum,  etimminentia  corporis  pericula 
declinabat.  UndecumapudBerziacum(51)  se  sopori 
dediiset,  angelica  prolectus  custodia,  mulliplex 
mortis  discrimen  evasit.  Repente  oamque  turbato 
aere  cousurgentes  venti,  velut  conflictum  quemdam 
inire  C0L*pemnl;  frequentior  desaevire  coruscaiio, 
lapidibus  et  grandineconquti  domus,  volare  fulmina 
quibus  nec  dormiloriura  patris,  adhserens  ecclesiae, 
intactum  remansit;  illud  enim  vis  irrurapens  fulmi- 
nis,  lam  vaganti  discursu  praefatum  perscrutata  est 


complecteretur   affeclu,   quam  sufficienter  quaeren-  ^  domicilium  ut,  par  miraculum  dicam,  tres  in  foraace 


tibus  responderet,  quara  pie  aperirct  pulsantibus, 
difRcite  estexplicarc.  Inter  quos  Suessionensis  (50) 
abbas  ad  primatem  monasticse  perfectionis  accedens, 
presbylemm  quemdam,  Petrum  nomine,  itincris 
comitem  habuit,  dadum  B.  Hugonis  famiKaritatem 
assecutum.  Qoa  ex  familiaritate  securius  eum  pre* 
sbyter  allocutus  :  Scimus,  inquit,  te,  sanctrssime 
Pater,  curam  gerere  miserorum,  et  juxta  vocera 
Aposloli,  cam  infirraantibus  infirraari  (ft  Cor,  1:1, 
29).  Unde  et  pro  quodam  fratre  mco  ad  ostiura  tuae 
pulsans  misericordiae,  sacris  orationfbus  tuis  miserio 
subveniri  deploro,  quem  putridum  valnus,  et  Wlius 
incoiamea  oecupaos  partes,  in  de$pera(i«nis  di- 
acrimen  adduxft.  TSandera  pius   Paler  miserabilibus 


pueros,  et  inter  flammas  saevientes  sanctum  Deicon- 
servatum.  Augebant  discrimen  caeraenla  siipul  et 
lapides  undique  corruenles,  quos  fulnrrinis  ictu 
mpta  maceria  circa  dormientera  diffundebat  abba- 
tem.  Discurrebant  famuli,  monachi  querebantur  vel 
obmtum  ruina  et  lapfidibus,  vel  igne  consumptUra 
abbatem  opToaotes.  Tlfe  autem  dlvinis  protectus  ex- 
eubiis,  ncc  strepitu  soporern,  nec  populantibus 
fhimmis  sospftatera  amisit.  Ita  Dei  servus,  horrendo 
circumseptus  mccndio,  virtute  proraerail  liberari, 
et  iilrasus  cxivit. 

30.  Lenilur  ideDH  Pftter  in  diis  etiaoi  eeBsemlas 
periculis,  ejusque  sacer  Iransitus,  qoi  gravissim* 
infirmitate  vidcbatur  Imminere,  conventui^  inlerees* 


eedeos  ub&ecratiombus,  panem  qui  de  mensa  ipsius  D  sionc,  efc  suroptuosi&  eleem06ya«rujn  exp9osis„  ia 
supei&ieradt,  alferrk  pnBcepdti,  alla4ttm  l>enedixit,  de-  siftelam  dilatus  seneetoten.  Qaodam  nam^  ten^ 
dit  benedieCirm  sacerdoti  ;  #e^itei  elpftptem  baculi,  pere,  B*.  Hugo,  ttmta- corporis  affictus  molestta  ut 
quem  manu  geslare^  quo  sustentari  consueverat.  imminens  incommodum  vitae  desperatio  seq^eretur; 
Quibu^  illa  acci^lis,  ia  spe  aimul  et  &^  regredLtur,,     de  niedia  raoolis,  qui  CiuaiacQ  ady^eel,  (|imi  iratci* 


(48)  •  Atdechlarcum,  Hligoni  in  Vita,  antfqua 
Chiricft,  rocus  noo  procul  a  ^asilea  situs  :  est  ergo 
Altankirch  q^uinque  miliaribus  dfstai»,  ad  Ilkm 
ttuvium  ;  Kirch  aulem  Germanis  ecclesiam  signifi- 
tat.  a  YQce  Graeca  Kupiooiav,  Doniinicura,  ut  vo- 
lunt  plerique,  quos  &d  i^dicium.  vocare  non  vacat. 

(4d)  Paredum  p£Lo«alu&  m.  Au;e;ustoduaeni)i  dice- 
cesi,  aono  99.9  aooexus  Quniaceosi  cisnobiQ  ab 
fiugjQyae^kisoojo,  eo  cfe  c^  aeHmx  aupca. 


(.10)  Ebgraphum  nostram  S'uecionen.«JSi,  melius 
utique  quam  Uccionensis,  uti  impressum  ia  biblio- 
theca  ;  quos  autem  SuessioneosisS.Crispiniabbatia, 
anle  restaurationem  anni  iltj7,  abbates  habuerit. 
ignoratur.  Celebrior  ibiJem  est  alia  S.  ITedardi,  sea 
extra  mucos  q^B^  noo  soUet  nomine  Suessionensis 
venire. 

(51)  Bierziacum  prioratus  io  agro  MHtlsconeosi,, 
io  ejusdem  nonunl»  oppidb« 


gl9 


S.  HCGONIS  ABBA11S  CLUNUC. 


m 


bus  altimam  daturus  benedictioDem,   ad  capitulum  A  Deus  in  bac  etiam  Tita  oontemptum  puniii   sancto- 


delatusest.  Flet  cooventus,  eteget  solatio,  quis- 
quisalium  nititur  consolari.  Acclamant  filiiPatrem, 
magistrum  discipuli  circumeunt  ;  retractat  grex 
indefessas  pastoiis  ezcubias  ;  et  qux  lacrymas  pro- 
Tocent,  undique  pietatis  ejos  insignia  praedieantur. 
Debinc  ipso  innuente,  sanctorum  imaginibus  prae- 
sentatur  apostolorum  q>erans  eorum  meritis  im- 
ploratam  seadipisci  sanitatem.  Quae  confestim  im- 
petrata,  pupillis  tutorem  restituit,  filiis  palrem, 
pauperibus  proTisorem.  Nec  minus  stylo  commen* 
dandum  credimus  quod  Romam  proficiscenti,  vita 
pariter  et  incolumitas  est  in  morte  conserTata.  Ille 
siquidem,  dum  propterciTitatem  Yapingum  (52),  per 
abrupta  montium  et  ancipites  anfractus  incederet. 


rum,  ne  justus  zelet  super  iniquotpacem  peceaiorum 
viden$,ei  dicat :  Ergo  sine  cawajusii/icavi  cormeum^ 
etlauiinlerinnocenles  manus  meas {PsaL  lxxii,  3, 
13)?Suntfortassis  etali»  occultiores  causae,  quibu:^ 
Judex  justus  hic  et  benefactorum  pncmia  rependit,  et 
injurias  punit.  Porro  irrogatas  huic  senro  suo  con- 
tumelias,  quam  districto  percussit  judicio,  succinter 
nos  non  tsdebit  explicare.  Is  itaque  totus  propa- 
gandi  monasUcam  religionem  studiis  occupatus^dum 
eam  in  monasterio  Mauziacensi  (54)  reformare  con- 
tendit,  nonnuilorum  pertulit  invidiam,  conTtcia 
sustinuit,  seductor  et  hypocrita,  tyrannus  et  invasor 
acclamatus.  Inter  ques  quidam  clericus  in  hanc 
usque  prorupit  insaniam,   ut  diceret  effossurumse 


alliori  cuidam  praecipitio  incircumspectis  accessibus  q  ocolos   abbati,  si  in  hoc  opus  exoptata  sibi  copia 

occurrit»  Declinans  roula  in  Taliem,  cui  primainni- 

terentur  Testigia,  nihil  solidum  invenit.  Pallent  mo- 

nachi  (53),  diffidentes  periculum    praesens  aliqno 

posse  deciinari  consilio  ;  Dominus  autem,   plenum 

beatae  spei  et  gloriae  finem  serro  suo  providens,  mi- 

rabiliter  eum  de  patenti  abysso  eduxit ;  mula  divi- 

nitus  in  eam  innitente  partem,  in  qua  solidum  iter 

et  obstaculis  liberam  inTcnit.    Porro  de  simili  peri- 

culo   clericus    quidam,   de  Hispaniis  cum  abbate 

regrediens,  dum  comites  ad  hospitium  praecederet, 

et  improTidus  in  horrendum  delaberetur    praeci- 

pilium,  ad  iuTOcatum  nomen  abbatis,  ramusculo  re- 

tentus  liberari  promerait.  Praeterea  Geraldo  cuidam, 

per  Ligerim  temere  remiganli,  saepius  abbas  invo- 

catusadfuisse  perhibetur.  Submersa  quippe  naTi 


donaretur.  Arguunt  eum  puniendae  praesumplionis 
illi  eliam,  qui  temperantius  abbati  detrahebant, 
dicentes  non  exasperandam  contumeliis,  sed  obse- 
quiis  colendam  potius  el  ordinis  et  personae  dignita- 
tem.  Ac  ne  dubitaretur  in  servo  suo  Dominum  gra- 
Titer  offensum,  juxta  illud  Evangelii :  Quivas  spertiii 
me  spemii  (Luc.  x,  16) ;  Tenenosae  linguae  praesum* 
tionem  tam  digna  est  ultio  subsecuta  ut,  Tix  octo 
diebus  CToIutis,  exigente  culpa  ei  effoderentur  oculi, 
qui  in  oculos  abbatis  sacrilegam  affectaTeral  facul- 
tatem. 

32.  Fontius  de  Burgeto,  Tir  accusandae  Toluntatis 
in  ser^^um  Dei ,  audieus  abbatem  partes  Anrer- 
niae  (55),  in  quibus  ipse  morabatur,  aditurum,  cum 
teum  nec  Tideret  Tellel,  nec  Tideri  declinasset  con- 


cula,    cum  res  ad  ritae  pericolum  cederet,  ipse  ^  lemptn,  morbum  simulans  in  lectum  deddit.  Factum 


nomen  ejus  acclamans,  incolumis  ad  ripam  enata- 
Tit  Qua  in  persona,  eo  amplius  abbalis  meritum 
clarait,  quo  ille  dudum  turbatus  cerebram,  imperi- 
tia  quidem  naTicuIum  ascendit,  sed  gratia  mortem 
CTasit. 

31 .  Hagna  sane  hujus  Tiri  merita,cujus  necamici 
apud  Deum  irremunerati  fuerant,  nec  impuniti  con- 
temptores,  non  quod  ipse  Tellet  mortem  peccatoris» 
aut  pro  inimicis  orare  desisteret,  qui  noTcrat  nemi- 
nem  Tere  diligere  Christum,  donec  et  iuimicum 
diligeret  propter  Ghristum.  Caeteram  tuU  aliquando 

(52)  Yapiogum,  urbs  episcopalis  Gallis  Narbo- 
nensis,  Tulgo  Gap. 

(53)  Hngo  in  Vita  rem  hocmodo  describit  num 


est  autem  ut,  illuc  abbate  profecto,  Tera  fieret  quae 
fiogebatur  infirmitas;  quae  profecto  in  tantum  ex- 
crevit  ut  amissa  loquendi  facultate,  deductus  ad 
extrema  putaretur.  Quem  itaque  prius  Tidere  no- 
luit,  coactus  postea  vidit,  per  interauntios  omnimo- 
dis  exorans  ut  ap  eo  visitari  mereretur.  Visitatus 
ceger,  in  lacry^mis  et  gemitu  culpam  confitetur;  cui 
et  contritio  cordis  Teniam,  et  inccn^entus  abbatis 
sanitalem  acquisiTit. 

33.  Coenobium  B.  Martini,  quod  Majus-Monaste  • 
rium  dicitur,  comitis  AndegaTcnsis  (56),   Tidelice 

columis. 

(54)  Ecgraphum   nostram   et  impressa,  Maudia- 
censi,  in  mai^ne  autem  notatur  Moysiac^si  ;  sed 


13.  Romam  proficiscens  aliquando  Pater  Hugo,  ar-  D  ex  priTilegio  praecitato  Paschahs  papae  Moisiacum 

-'-•- '—  -» >j^-.:-  »-. :- ..: — :~4-^:..:.       primo  loco,  cl  abbalia  Mauziaci  septimo  nominatur: 

haec  autem  in  Arvernis  est,  illa  in  Cadurcis:  et  pro 
Maaziaco  mijor  slat  Ticinia  nominis,  una  dunlaxat 
litterat  corrigendi.  Exslat  Tcro  in  Biblioiheca  col. 
534  Carla  Duranni  episcopi  Arveraensis,  conceden- 
tis  Huj^oni  Cluniacensi  hanc  abbatiam,  ex  consensu 
Roberti  comitis  ArTerni,  ejusdemque  donationis 
confirmatio  per  Philippura  regem,  an.    1095. 

(55)  Hoc  exemplum,  praecedenli  sic  consequenler 
subjunctum,  probat  ibi  de  Mauziacensi  non  Moysia- 
censi  abbatia  actum  fuisse.  Qasenam  aulem  aver- 
sandi  sanctum  causa  utrique  fuisse  potuit,  nisi  quod 
indignarenlur  dictam  abbaliam  Cluniacensium  juris- 
dictioni  subjectam,  cjuae  antea  fuerat  libera  ? 

(56)  Quercetanus  m  notisjTidetur  improbare  quod 
hic  vocetur  Andegavensis  comes  quem  constat 
fuisse  Turoneosem.  Yeram  ad  titulum  AndegavenHs 


ctissimam  in  dependentis  latere  rupis  Tiamintroivit 
Eratinferius  terribile  profundum  praecipitii,  quod, 
Tix  Tiatorum  aliquts  unquam  audeat  intueri.  Prae- 
cedentibus  itaque  seriatim  prae  timore  sociis,  seque- 
batur  Pater,  mente  et  oculis  dextraque  pariler  ad 
coelum  leTatis,  sinistra  sui  habenas  subsellii  tenebat: 
oraiione  suspensus  Domino  totus  inhiabat.  Pertrans- 
euntibus  autero,  quaedam  paupercula  in  brevissimo 
rapis  arduae  concavo  se  receperat  ;  mulaque  sancti 
bajula,  dum  latitantem  illam  subito  respicit,  misere 
pavefactasubito  resilit,  resiiiens  tota  in  profondum 
immane  cadit.  Ibi  sanctus,  ut  ante  agebat,  sic 
etiam  cadendo  mentem  etoculos  dextramque  adcoe- 
lum  levatam  tenebat.  Cadebat  corpore,  sed  immotus 
staibat  eum  Domino  menle.  Prsevaluit  it;aque  sta- 
bilitas  mentis,  suoque  sedens  subsellio,  invisibiliter 
reportatus  ab  iaflmis  Tieeque  redditus  est  totus  in- 


881 


Gaufridi,  cognomme  Barbari,  tyraDoica  prassumptio  A 
vehementer  affligebat  (5'7).  Rogatus  Dei  servus  a 
praefati  abbate  coenobii,  ut  et  consilio  et  oratio- 
num  interventu  oppressse  subvenirel  abbati»,  Tu- 
ronis  usque  fatigari  non  distulit,  eo  libentius  dif- 
ficultatem  yise  assumens,  quod  idem  locus  a  Clunia* 
censi  disciplina,  monasticse  religionis  fundamenta 
susceperit.  Veniens  autem  ad  comitem,  cum  nibil 
proficeret  vcrbis,  nec  amplecti  genua,  nec  advolyi 
pedibus  erubuit.  Assumpta  est  omnis  forma  sup- 
plicandi,  qua  mansuetudo  etiam  apud  crndeles  pro- 
vocatur  poteslates ;  ille  tamen  animum  gerens  obdu- 
ratum,  abbatem  aversatus  est  supplicantem,  qui  ad 
banc  quoque  prorupit  insaniam,  ut  diceret  se  B. 
Martini  convenlum,  ad  obsequium  unius  asini  reda- 
cturum.  Surgens  tandem  Dei  servus  a  pulvere,  cum  g 
assuraptum  pbiamide  tyrannum^  salutiferis  emollire 
niteretur  eloquiis,  ille  rupta,  qua  chlamis  astringe- 
batur,  fibula,  contemptis  ezborlationibus,  abscessit. 
Abscedenti  vir  prophelico  tactus  Spiritu,  illud  Sa- 
inuelis  dixissenemoratur:  Scissumestregnumtuum 
a  te  hodie  l  {Reg.  xv,  28).  Quod  profecto  vatici- 
nium  rei  exitus  declaravit  :  expulsus  etonim  a 
consulatu,  tandiu  contemptor  ille  a  fratre  suo  Ful- 
cone  detentus  est  in  carcere,  ut  non  prius  a  cn- 
stodia  corpus,  quam  apiritus  a  corpore  solveretur. 
Cui  ad  cumulum  ultionis  hoc  etiam  accessit,  ut 
aroisso  sensu  in  pueriles  ineptias  ad  mortem  usque 
deliraret. 

34.Berardu8  quoque  de  castro  Retortorio  (58), 
in  villam  Cavariacum  (59)  quae  juris  est  monasterii 
Cluniacensis,  exactionibus  insolitis  debacchatus,  ^ 
similem  poense  sustinuit  ultionem.  Hic  aliquandiu 
patienter  toleratus,  deinde  per  principes  et  ecclesia- 
sticas  admonituB  personas^  ul  a  tyrannicis  desiate- 
ret  injuriis,  cum  omnes  aeque  sperneret,  lotum  hujus 
rei  negotium  B.  Hugo  Joanni  Baptistffi  commisit,  ad 
quem  ille  conversus,  adversus  prsefatum  Satanam 
lacrymis  et  gemitu  promptissimum  ejus  postulat 
auxilium  :  Nec  mora  :  preces  abbatis  exaudilas  rei 
eventus  ostendit.  Ille  nimirum,  sensu  pariler 
amisso  et  visu,  suorum  manibus  ad  domum  defer- 
tur,  confu^  loquens  omnia,  et  suscitatam  adversum 
se  justi  Judicis  indignationem  aiiis  quoque  demon- 
strans  indiciis.  £jus  enim  lectus,  in  nocle  bis  ac 
census,  ilium  pene  debito  consumpsit  incendio,  qui 
sanctuarii  possessionem  exactionibus  indebitis  con-  D 
sumebat  et  rapinis.  Quibus  ille  flagellis  coactus,  ad 
se  tandem  revertitur;  abjurat  exactioncs,  damna 
restituit,  pollicitus  in  sanctuarium  Domini  se  nihil 
deinceps  prsesumpturum.  Unde  factum  est  ut  qui 

arcesserat  tilulus  Turonensls,  quando  Henricus  Gal- 
lise  rex  hunc  comilatum,  Thoibaldo  et  Stephano 
ablatum,  anno  1037  traui^tulit  in  diclum  Gofrridum. 
(hl)  Nempc  Bartholomaeum,  Majoris-Monasterii 
abbatem,  ipsumque  monasterium,  tintiquis-imae  et 
inconcussfle  eateuus  immunitatisprivilegiisgaudens, 
suie  volebat  potestati  subjicere,  e  t  a  se  baculum 
pastoralem  sive  invesiituram  sumi;  ut  habetur 
diffuse  in   Actis   comilum    Andegavensium,    inter 


VITA.  882 

servum  Dei  contemnendo  duplex  traxerat  incommo- 
dum,  resipiscendo  divina  ultione  repressa  plenam 
reciperet  sanitatem. 

35.  Perpende,  lector,  quo  affectu  commissarum 
sibi  salutem  quaesierit  animarum,  qui  etiam  circa 
interfectores  fratris  ac  patris  sui  Davidicam  expres- 
sit  et  aemulatus  est  lenitatem.  Is  enim,  secundum 
illud  Evangelicum  :  Dimittite,  et  dimitteminifLuc. 
vii,  37),  collata  utrique  reo  patrati  homicidii  venia, 
confugienti  ad  se  fratris  interfectori,  cui  ad  dedi- 
nandos  interfecti  proximos  nullum  patebat  refugium, 
sanctae  prolectionis  suee  sinum  aperuit ;  in  quo  ille 
susceptus,  et  temporalis  vitae  discrimen  evasit,  et 
viam  invasit  sempitemae.  Ad  abbatis  namque  sug- 
gestionem  compunctus  homicida,  supremum  poeni- 
tentiae  habitum  sumpsit,  in  quo  ille  peracta  feliciter 
causali  peregrinatione  hujus  roundi,  dum  vivere 
desiit,  vivere  inchoavit.  Defuncto  autem  patre  suo, 
quem  dux  Burgundiae  gener  ejus  propria  manu 
peremerat,  hoc  apud  Deum  interventu  subvenire 
studuit  ut  deiictorum  ejus  satisfaetionem,  quam 
gladius  hostilis  prsevenerat,  in  seipsum  traosferret, 
continuatis  afficereturjejuniis,  firequentiores  hostias 
immolaret.  Gestandam  quoque  suscepit  ioricam, 
propriis  cruciatibus  peccata  quaei^eos  expiare  aliena. 
Sed  et  pro  ejus  ioterfectore,  ne  de  eo  antiquus 
triumpharet  inimicus,  oblatis  Deo  viotimia  et  pre- 
cibus  intercessit.  Cigus  igitur  charitaa  usque  addili- 
geodos  excrevit  inimicos,  oon  mirum  ejus  etiam 
eleemosynas  inter  maous  erogaotium,  quod  oonnulii 
asseruot,  suscepisset  incrementom.  Cootigit  hoe 
Ademaro,  dispeosatori  benedictionum  senriDei,  qui 
poatmodom  in  abbatem  etscientia  promoveri  meroii 
et  vita.  Is,  quos  egenis  ex  abbatis  praecepto  distri- 
bueret,  seorsim  decem  solidos  pooeos,  cum  per 
totum  roeosem  potius  eos  effuodere  paoperibos  qoam 
dare  videretur^  dispeodiom  tameo  io  distributo  noo 
sensit  argento.  Ecce  Sareptaoi  oiei  iocrementum 
pariter  et  statum,  gratiam  et  gratias  fioem.  Dooec 
enim  vidoae  vasadftiit,  oieum  fluxit;  stetit  aotem, 
postquam  defuit  vas  poetulaoti.  Sie  et  Ademaro, 
quod  daret  pauperibus,  dum  fidesadfuit,  non  deftiit ; 
defuit  autem,  simol  et  dare  gioriam  Deo  etioflrmari 
fide  coepit. 

36.  Idem  praeterea,  cum  sibi  novem  tantum  es- 
sent  deoarii  eosque  dedisset  mulieri  panperculfle, 
iovenlOB  apod  se  quindeoim  aureos  obiulit  abbati. 
Quos  magnanimus  abbaa  statim  in  sinu  paoperum 
repooere  festioavit,  sciens  nullum  agrum  cultori 
Buo  feracius  quam  sinum  pauperum  responsurum. 
Probavit  hoc  ejus  Camerarius  Jarento,  Valentiaro 

notas  ad  bibliothecam  a  Queroetano  productis. 

(58)  Castrum  Retortorium,  Hugoni  monacho  /?«- 
korterinmy  vulgo  Riotier,  ad  Ararim  fluvium,  inter- 
ritorio  Lugdunensi. 

(59)  Idem  Huffo  Chavariacus^  susplcor,  mutato 
nunc  r  in  ^  illud  esse  quod  Chaufailles  notatur  in 
mappis,  quasi  Cavaliacum,  Cluniaco  distans  leucis 
VIII,  inter  Ararim  et  Ligerim. 


883 


fi.  nUOONlS  ABBATIS  CLUxVIAC. 


884 


cam  beato  Palre  profioiscens.  Ipse  DimiroQi  exhau-  A 
stis  ia  usus  egenorum  roarsupii»,  cumdecem  solidos 
(quos  in  expensas  fratrum  reservaverat)  abbaiii 
jussu,  tristi  et  amaro  erogaret  animo  :  «  Noli,  in- 
quit  abbaSf  noli,  fili,  meluere,  non  intrabimus  poiv 
tam  civitatis,  donec  ager,  cui  semina  commisimus^ 
fructificet,  Teddens  amplius  quam  receperit.  »  Quod 
profeeto  vaticinium  statim  promissus  impleviterea- 
tus  ;  prius  enim  quam  portam  civitatis  intrarentt 
adfuit  qui  pro  paucis  denariis  auri  pondus  non  mo« 
dicum  ai  Jargiretur.  Admiratus  dispensator  Deo  glo* 
riam  dedit,  tanto  circa  pauperes  fkdus  benignior 
quanto  de  mercede  securior. 

CAPUT  VI. 
Mulii  ad  meliorem  et  manailieam  vitam  ab  eo 

inducti,  templum  Cluniacense  ampU/Uatum.  jg 
B7»  TaMbus  taotisque  virtutum  praeconiis,  homo 
Dei  maxirausinter  magnos  habebatur,  ambulans 
viam  imroaculatam,  el  flliis  sanctse  imitationis  siitt 
monastioa  suscitans  et  exaltans  instituta.  Extensi 
sunt  palmites  hujus  vitis  usque  ad  mare,  et  usque 
ad  Aumen  propagines  ejus.  £x  his  abbates  non- 
niiUii  exemplo  pariter  et  verbo,  eollatas  extulere 
digniGates ;  aiii  vero  virtute  tantum  conspicui,  sic 
in  earne  pneter  earnem  vivebant,ut  cum  necessitate 
rebos  intereasent  horoinum,  voluntate  rebus  ange- 
kmim  interessent.  Hos  ennmcrare  vitamque  eortim 
prsiseati  negotio  prosequi,  extra  metam  currus 
agere  est,  nisi  quia  laus  dlscipuli,  gloria  est  et  ma- 
giatri.  Sed  et  filiorum  devotionem  pnedicare,  ut 
Hierita  Paths  extollas,  nihil  aliud  est  quam  si  solis  p 
splendorcm  faeibus  admotis  adjuvare  coneris.  Su- 
persuflit  enim  adhuc  tanta  virtutum  ejus  atque  ope- 
nim  iBsigiiia,  ut  ad  eorum  relationem,  assumpta 
paalulum  requie,  velut  aohelantem  equum  necesse  sit 
rospirare.  Quapropier  ad  horam  stylam  depooimus, 
Dei  sorvo,  cui  iUe  faroulatur,  adjuvaDte,  flducialius 
qusa  roatant,  aggressuri  (dO). 

38.  JamlubriesD  juventulis  offendrcala  vir  sanotuo 
inoffonsia  grossibos  evaserat,  a  nativitate  quidem 
sexaginta  quinque,  a  susoeptlono  autem  regimiois, 
aonoo  gorono  quadragiota.  Calefaciebat  eum  virgo 
sapientie,  qttam  beatuo  senex  velut  David  aroplexa* 
tus,  cum  corpore  deficeret,  maturitate  sensus  etcon* 
silii  prserogativa,  sibimetemiDebat.  Ex  incommodis, 
quibus  astas  hujusmodi  circumvenitur,  nullus  apud 
eum  religioni  defectas  accessit ;  eadem  ille,  qua  D 
prius  devotione,  monachi  ieges  et  sacra  docuit  ac 
servavit  ioduBlria.  Sed  et  aberior  apparalus,  quo 
filioram  dilectio  fatiooentem  corpore  patrem  in  di- 
vinum  reparare  quarebat  obsequium^  nihil  aliud  ei 

(60)  Videtur  bipartitum  fuigse  opus,  sicut  finem 
hic  caperel  liber  primus,  et  inchoaretursecuodus. 

(61)  Alii  rectius  tempii^  de  quo  solo  agil  sequeno 
visio,  et  cujus  solius  exstat  noiiiia  io  monumentis 
Gluniaceosibus ;  nam  S.  Odilo  «^  Cluniacum  interius 
et  cxterius  praeter  parietes  eccle^i»,  sludiose  reno- 
vaverat :  in  novissimis  etiam  suis  clauslrum  con- 
struxerat,  »  ut  habctur  ex  ejus  Vita. 

(6t)  Addit  anonymus,  «  de  abbate  (Balmensi  sci- 
licet,  ut  ex  Vita  eequenti  habelur)  factus  claustra* 


quara  virtutum  materia  fuit.  NonnlilU  naraqoo  doii- 
oiis  facile  carent,  ab  appositis  autem  pauoi  poBsuoi 
abstinere ;  quod  tamen  sic  B.  Hugo  consttevent  «t 
cum  multa  pransuro  ponerentur,  ex  his  roodicum 
indulgeret  naturc,  nihil  gulse.  Quidquid  ultra  ne- 
cessaria  refectioni  ejus  ac<*.esait,  turbss  sorvtrit, 
non  personse;  egenis,  non  abbati.Quain  refoetione, 
mirum  valde  fuit,  vinum  nunquam  sibi  appositom, 
sed  sicca  dape  solata  sic  jejunia,  veiut  si  csBmen- 
tumfactarus,  calcem  tantum  misceas  et  arenom. 
Sic  ille  debilem  non  debilis  ttiatem  percorrens,  re- 
ligioni  quotidie  aliquid  adjecit ;  quanto  vioiniorem 
sentiebat  finem  commissss  sibi  militiss,  tanto  am- 
plius  castra  Domini  et  verbis  erudiens  et  oxemplis 
anteeedens.  Statuit  etiam  monasterii  (61)  Clania« 
censis  ampliora  ponere  fundamenta,  impatiens  fra- 
tres  quotidte  et  merito  crescenies  et  numero,  ongu*- 
stis  admodum  gravari  officinis.  Sanum  sane  Patris 
propositum,  quod  pariter  et  revelatio  et  felix 
eventus  ostendit.  Coidam  naroque  ftvtnim,  nomine 
Gttnsoni  (62),  prasdicondfls  quidem  ot  iliustris  me- 
mori»  viro,  oed  eo  tempore  corporis  motostia  de* 
oumbenti  Petrus  apparuit  apostolus,  infulalo  eon- 
stipatus  eonsortio  (63),  et  alteriuo  oujnsdam  oondi- 
tionls  prseferens  majestatem.  Qui  nomen  suam,  et 
adventus  causam  Jacenti  declarans  ;  «  Prater,  in- 
quit,  ad  abbatem  festina  Hugonem,  relaturos  ei 
gravem  mihi  esse  mearum  pressuram  oviuro,  quas 
intra  septa  CluniacensiR  illius  ovilis  inclusao,  locns 
urit  augustior ;  tempus  esse  quo  ille  materialem  eis 
prsepararet,  qoi  in  eis  jam  Bplrilualem  Deo  pnepa- 
raverat  mansionem .  Huio  autem  legationi  ta  pr» 
cseteris  es  electus,  ut  ex  collato  tibi  sanitate,  fideo 
verbis  accedat.  »  Adjecit  etiam  addendos  eieeptem 
annos,  si  fidellter  impositam  sibi  perageret  obe- 
dientiam ;  beatum  voro  Hugonam,  si  parere  differ- 
ret,  inoommodum  quod  relatorevaserat  subitarum. 
His  dictis,  ipse  funiculos  tendere  visus  est,  ipse 
longitudinis  atque  latitudinis  metiri  quantitatem ; 
ostendit  ei  etiam  basilicse  qualitatem  fkbrieandss, 
menti  ejus  et  dimensionis  et  schematis  memoriaro 
tenaoius  hserere  prsecipiens. 

39.  Expergbfactus  fraier,  abbati  se  sospes  obtu- 
lit,  cui  morbuB  interitum  rainabatur.  Referantur 
ex  ordine,  qusBCanque  monaeho  dicta  fnerant  vel 
ostensa.  Credidit  abbas,  et  divinis  animatus  moni- 
tis,  habitationi  glori»  Dei  tantam  ac  talem  basili- 
cam  construxit  (64),  ut  capaciorne  sil  magnitudine, 
an  arte  mirabilior,  difficile  indicetor.  Heec  ejus  de- 
coris  et  gloriae  est,  quam,  sl  liceat  credi  cmlestibus 
incolis  in  hujusmodi  usus  humana  placere  domici- 

lis.  » 

(63)  Sanctorum  scilicet  Pauli  fst  Slephani,  de 
quibus  Vila  sequens,  etex  hac  anonymus. 

(64)  Addit  idem  anonymus,  « intra  vigintianDOs,» 
Quercetunus  in  notis  minus  recte  numerat  annos 
viginti  quinque  :  certius  monet  formam  fuisse  «  in 
modum  crucis  patriarchalis  :  >  qualem  et  nos  vidi- 
mu8annoi662,  Vaticanse  S.  Petri  i>asilic«e  loogi- 
tudine  mqualem,  ut  dicebatur. 


m 


VITA. 


886 


lia,  quoddam  detiDbulaiorium  dieas  aQgelonim.   In  A  ealaitaum  quaaBatum    contereret, 


hae  velut  eduetoa  de  carcere  monaehesi  refovel 
libera  quaedam  planitiea,  ila  se  mooastieis  aeei&mmo<A 
dans  inatitutia»  ut  ang ustin  ohori  necesee  non  sit 
permisceri  ordines,  non  stationee  eodfundK  vel  fofts 
quandolilMt  evagari.  Sopersant  piuriitia^  quibus 
dicendis  occnparemus,  nisi  loea  divinis  aeeriptaob- 
seqoiist  plus  laudis  eic  kabitafitinm  raerilo  quam  ex 
manu  arlifieum  sortireBtur.  Quod  prefecto  fauie,  de 
qua  loquimur,  slractarse  aceessit  i  quo  cum  splen- 
didissima  sit  infento  opifieis,  multo  est  ex  suo  habi- 
tatore  si^didior  :  utriusque  aulem  glorise^  gregis 
scilieet  et  loeii  B,  Hugo  sollietttts  inslitit  procura- 
tor,  eoram  Deo  el  eins  angelis  pura  dielurus  con- 
scientia:  Ihminei  diUM  deeoretH  domue  iua^  et  locum 


fecto  roonacho 
molliuin  indhmentorum  usus  est  permissus,  qui 
desttper  habitu  regulari  tegebatur.  Sanum  profecto 
consilium,  quo  prseviderat  sapiens  abbas  tironem 
Christi,  pudore  culium  rooiliorem  positurum,  et 
ffigre  laturum  quandoque  solum  in  spirituali  militiffi 
inertise  argui,  qui  in  sceculari  semper  cum  meliori- 
bus  eertasse  dicebatur.  Qucd  ita  conligisse»  eomitis 
conversatio  indi(^avit,  repente  namque  muiatus  ab- 
jeeto  dispensationit  indumentOt  novtis  camf  cruces 
indixit,  certansque  bonum  certamen,  bealo  fine  d6-^ 
nativum  meruit  sempilernum  (65). 

41.  Porro  emergere  cupienlibus  ex  hoc  magno 
mari  et  spatioso,  qnantum  essct  sub  B.  Hugone  ro- 
fugium,  divina  etiam  indicia  docuerunt.  Quidam  (66) 


habUiitioniiihrUe  tiiUB.{Pial.  xxvi  8).  Ejas  enim  B  n^mque  Roman  ex  voto  profcctus»  ante  sepulcrum 


sanotissime  ducatttt  egressa  de  Mg^o  multa  ani- 
marum  miilia,  sacriAoium  centribuiati  apiritus,  el 
hostiam  iaudis  Deo  exerDituum  in  hoe  oblulere  dc- 
sertO)  facli  sanctificatio  Domini,  et  funicolus  haere^ 
diutiscgus.  Quippe»  sicutin  caplura  pisduali  pi- 
scatof  diversis  ulitttr  inslnimentisi  sie  ad  salutem 
animarum  filies  prudentifle  diversis  iticedens  viiS| 
omnitNU  omnia  factus  est,  ut  omiles  lucrifaceret 
(i  Cer.  ii|  M).  Eisemper  hamus  pependit»  semper 
missa  iu  mari  retaa)  semper  ad  littus  qttietis  el  vitsi 
parvi  piseeset  magni  emclisunl.  8emper  enim  sub 
eo»  et  pereUm,  jUata  illud  Isaise ;  Lupus  habiiavit 
cuma§no\  et  pardwieumhiBdoeonfidienteraceubuit 
(/xat.  xi,6).  Gumhisnimirum  qui  de   populo  acees- 


proslratus  apostolorum,  quaad  Deum  incederet  via. 
lacrymis  uberioribus  doceri  precabatur.  Hunc  agenti 
curara  ca^Ji  claviger  PeU*us  apparuit,  suggeril  Clu- 
niacum  proficisci  ,*  Clunidci  lavacrum  esse  aniraa- 
rum,  illic  salutem  inveniri,  si  abbatem  loci  illius 
propitium  mcreatur.  Sic  orator  edoctos,  gaudens 
revertitur,  Cluniacum  festinat,  abbatem  verbis  d 
voce  requirit,  invenlo  sacrum  pandit  desiderium, 
divinse  visionis  historiam  aperit,  orditie  rctexeus 
quidquid  sibi  ab  aposlola  fuerat  imperantum.  Fle- 
cliturabbas»  non  cunctatus  satisfacere  postulaitti. 
Hioc  ille  receptus,  eostudiosiusascensionesincordo 
suo  disposuit,  quo  divioa  revetatiooe  didicerat  ex 
hoc  bominem  eonsortio,  ad  consortium  provehi  an- 


seram,  lam  palienter  jugum   Domihi  sublimee  pei*-  p  gelorum 


tulere  polestales  ut  eos  nec  fastu  llenieris,  nec  inso- 
lentia  premerent  peieeUlis ;  quanto  quisque  major 
fueral)  lanlo  in  omnibus  humilior.  His  antem  qui 
timore  defeclus  monachum  profiteri  verebahtur, 
provldus  Paler  ita  monastieam  temporabat  disei- 
pliuam  ut  etiam  deliciis  assueli  eam  tin^  quehsla 
sustiiierent. 

40.  Hujus  rsi  Guigo  comes  testis  et  exemplum 
fuiv  vir  seilieel  induigeniius  a  puero  educaius^  et 
freqttenlatas  a  cunis  delicias  indocilis  abdioare» 
Quem  eum  etiam  vestes  agninse  ulcerarenl,  nlhilque 
praeler  advi^narum  liiuriom  peiiiculas,  aut  sericos 
cuiltts  ad  nndunk  pateretnr,  ad  toleriindum  tamen 
quonimlibet  iSmicluum  asperitates  B.  Hugo  cirsum- 
speclis  eem  dispensationibus  informavil.  Qnippo  ne  ^ 

(65)  Subjubgit  jarA  dictu^  anonymus  primura  de 
Hugone  Burgoodo.  •  Vidimus  et  HUgonem,  ducem 
pHus  Bur|[ttndi8B)  et  post  militiae  spiriuialis  signi- 
ferum,  qui  solebat  calceos  ongere  mUrum,  scque  ita 
despiCere  et  humiliare,  ut  omnes  viles  persome  stu- 
perent,  cum  sub  so  viderent  principem  taleni  se 
stemere.  Hic  post  certameu  quod  gessit,  snstinendo 
eliam  eorporaiem  cacitalem,  landem  6btinuit  seter- 
nam  quam^  meruit  iucem.  et  suaveolentia  nobis 
exempla  reliquit.»  Postea,  de  praedicto,  ut  arbi- 
Iror.  Giiidone  h^d  addlt ;  « I^orrO  venerabilis  Guido, 
ex  comite  Matisconensi  factus  a  radice  pauper 
Cbristi,  obtulil  Deo  tam  perfcctae  conversionis  ho- 
locaustum^  ut  uxorem  cum  filits  traherel  post  se  in 
odorem  ccelestium  virlutum.  Qui  cum  tenuissel  ad 
tempus  regendum  ccenobium  Silvaniacense,  ex  vo^ 


42.  Didicerat  et  hoc  monachus  ille  Goderannns, 
qui  relicU)  B.  Remigii  monasterio  (67),  cum  arctio- 
ris  dicipiinse  gr&tia  Cluniacura  demigrasset,  meri- 
torum  titulis  et  prcerogativa  sceolise  a  Domino 
audire  meruit :  Amice^ascende  superius  {Luc.  xiv, 
10).  Prius  enim  Malliacensis  (68)  abbas  effectus, 
postea  Santonensis  Ecclesiae  adeptus  estdignitalem, 
Acciditaulemut  eo  praesente,  leproso  cuidam  per 
manusB.  Hugonis  Eucharislia  traderetur.  Qui  dum 
suscepta  sacri  panis  portione  uli  non  posset,  diuque 
luctatus  in  yacuum  niteretur,  sacramento,  cum 
salivis  et  sacrcalibus  horrendis  visu,  exore  lacerato 
decidenti,  Goderamus  utranmquc  manum  supposuit, 
et  gloriosius  de  se  quam  de  quolibet  hoste  irium- 
phans,  adhibilum  ori  totum  absorbuit.    Quo  .  viso, 

luntalc  sancti  Patris  domni  Hugonis  absolotuS,  ad 
claustrum  rediit  :  ibique  post  legitimum  cursum 
reiigiosam  vitam  mutavit  potius  quara  terminavil ; 
quia  in  fine  bono  recedens,  summi  boni  parlicipium 
adeptusesi,  sicul  verallde  crediraus.  * 

(66)  Videlur  fuisse  Udalricus,  de  quo  actum  in 
commentario  praevio. 

(67)  S.  Remigii  monasteriura,  simpliciter  nomi- 
natum,  Remcnse  credo  intelligi :  est  alias  etiam  in 
SeDonehsi  suburbio  allerum  ejusdem  nominis,  famo- 
sura  et  antiquum. 

(68)  CoBnobium  Malleacense,  in  territorio  Picta- 
viensi  silum  est,  postea  a  Joanne  XXII  ornatom 
titulo  episcopali.  Huic  preefeclus  est  Goderannus 
anno  1070,  factus  episcopus  paolo  post,  ^i  anno 
107Smortuus. 


887 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNUC. 


888 


bealiis   abbts  obstupuit  craticulam  Laurentii  hoe  A  esse  yisionetn.    Geteram  idcirco  nomen  personae 


apimi  lormento  dicens  esse  meliorem,  His  aliisqne 
personis  velut  quibosdam  luminaribus  illustratum 
Claniacense  monasterium,  qnoddam  yirtutis  gymna- 
sium  fuit.  In  eonim  moribus  et  vila  plurimus  Pater 
erat,  et  cujus  esset  pastoris,  ipsa  conversatione  sua 
totus  grex  ioquebatnr.  De  quibus  loqui  plura  super- 
•edimus,  ad  agnitionem  devolionis  eorum  sufficere 
judicantes,  quod  ante  nos  de  eis  Ezelo  atque  Gilo, 
darissimi  seilicet  viri,  vigilantius  scripsisse  tra- 
dontur. 

CAPDT  VII. 

jfors  praacita  et  pie  obitaf  reeeptio  in  ccelum 
revelata. 

43.  Annus  ab  ordinalione  B.  Hugonis  unde  sexa 


siloisse,  ne  potins  gloriam  sibl  querere,  quam  veri 
talem  referre  videretur. 

44.  Sequenti  autem  Quadragesima,  com  deposi- 
tionis  ejns  diem  imminere  defectns  virium  testare- 
tor,  fatigatus  Pater  addidit  ad  laborem,  Dominas  ad 
Goronam.  Hultiplicatis  enim  jejuniis,  fessos  artns 
sacra  prosecutus  est  injuria ;  indicts  cami  eroces, 
et  continuats  gemitibus  iacrym»,  desiderio  conver- 
sationis  alterius  occupatom  ioquebantur,  vigilisB  ejos 
vigiliae  longiores,  et  quse  naturam  debito  sopore 
defraudabant,  reiiquam  tempas  oratio  sibi  vei  iectio 
vindicavit.  Parnm  erat  homini  Dei  spiritnm  natnrm 
urgeriadegressum»  nisi  et  cruciatibus  adhibitis 
urgerotur.  Quippe  desiderans  anima  Creatorem,   pro 


gesimusad  eiitum  trahebatur,  el  NaiivitaUs  Domi-  B  exquisito  habebat  supplicio,  camis  ergtstolo  diuiius 


nic»  solemnia  revolutum  tempus  adduxerat  :  quo 
videlicet  die  veteranus  ille  Christi  miles  a  fratribus 
in  capitttlum  deductus,  sanctissima  ezhortatione 
soa,  flentes  in  divinum  confortat  obsequura,  confir- 
mat  labantes  animo,  qoi  labanle  gressu  consistere 
non  valebat.  Inculcat  illis  quidem  esse  colluctatio- 
nem  adversus  principes  tenebrarum,  sed  hostes 
bujusmodi  facile  cessuros,  si  constantem  invenerint 
pngnatorem.  Propositum  monachi,  qoamdam  esse 
munitionem,  nec  alibi  spem  fore  refugii,  si  remis- 
sios  iUis  agentibus  insigiator  irrampendi  locum 
invenerit.  Praesentis  quoque  occasione  diei,  aliam 
sed  non  alienam  aggressus  narrationem,  Novi,  in- 
quit,  novi  quemdam,  cui  misericordiae  Mater  in 
oratorio  sub  hac  specie  dignata  est  apparere.  In  sino  Q 
^us  elegans  puer,  el  divinampraeferensvenustatem ; 
ipsa  bluido  lenis  aspectu,  ipsa  metis  et  exorabilis 
ad  impetrandum  pro  peccatoribus  interventum.  Cui 
applaudens  divinus  infans  «  Hora  ista,  inquit,  nox, 
mea  nativitate  insignis,  gloriam  angelis,  parem  ho- 
minibus  advenisse  denuntiat ;  nox  ista,  mea;  conscia 
gratise,  legis  obscuritates  aperuit,  vaticinium  solvii 
prophetarum.  In  hac  ego  ex  te  natus,  o  Mater  prae- 
dara,  serpentis  caput  contrivi,  qua  grassabatur  in 
bumanum  genus,  antiquam  ejus  evacuans  potesta- 
tem.  Ubi  virulentisillius  anguis  astutia  ?  Ubi  spicula, 
quibus  ante  nativitalem  meam  animas^  in  mortem 
vulnerabai  ?  »  His  dictis,  nequam  se  spiritus  immi- 
scuit.  Quem  cum  puer  asperius  increpasset,  probi 


iromorari.  Sub  hac  igitur  observatione,  Iransacta 
usque  ad  Ramispalmarum  Quadragesima  (69),  ad 
celebrandam  ejusdem  diei  solemnitatem.  Cluniacnm 
tam  populi  qnam  monachorum  turba  major  conve- 
nerat.  Hinc  assumptis  in  processionem  ecclesiae  or- 
namentis,  conventus  in  albit  egreditur  ;  cum  quibus 
dom  beatus  abbas  exire  desiderat,  ad  aliam  vocalas 
exitum,  quod  voiuit,  non  valuit.  Optabat  candidatis 
interesse  choris,  et  in  laudes  Christi  milites  cjas 
sua  exhortari  prsesentia  :  qua  in  re  cum  vires  sibi 
deesse  sentiret,  quos  comitari  corpore  non  potuit, 
oralionibus  et  benedictione  prosequitur.  Inerat  jam 
vultui  ejus  quaedam  futurseportio  glorie,  cui  diceres 
aliquid  collatum  de  simiiitudine  angelorum. 

45.  Porro  dum  haec  agerentur,  obsenri  quidam 
nominis  (70)  ad  B.  Hugonem  festinus  irrumpere 
nititur,  clamans  se  magnam  ad  eum  suscepisse 
legationem.  Hinc  ingressus  :  Ne  contemnas  me,  in- 
quit,  Pater  sancte,  quem  rebus  exilem,  ignotum 
genere,  sola  mittentis  commendat  auctoritas.  No- 
vellabam  (71),  nuper  in  agro,  cum  repente  mihi 
quaedam  apparuerunt  personse  venerabilis  cujosdam 
dignitatis  et  ultra  temporis  hujus  nostneque  con- 
ditioms  homines  honore  et  gloria  dignissimi ;  praei- 
bat  Domina  quaedam,  cujus  vultum  veloci  transitu 
intueri  non  polui,  visu  dorsum  tantummodo  prose- 
cutus  sequebatur  autem  senex  nivea  canitie  vene- 
randus,  qui  reductis  in  meoculis  :  «Heustu,inquit  , 
0  agricola  I  cujus  est  hic  ager  quem  colis  ?    >   Cui 


bitusne  laudes  et  obseqoia,  quibus  fidelium devotio  n  ^^  •.*  Beali,  inquaiA,  Patris  est  domini  Hugonis 


suam  persequebatur  nativitatem,  soluta  perturbaret 
invidia,  tristis  et  confusus  abscessit.  Quo  longius 
effugato,  Christum  cum  genitrice  sua  scitote  vestris 
interesse  obsequiis,  et  ex  animorum  qualitate  vel 
supplicium  dictare  vel  prsemium.  Quapropter  sincera 
devotione  mentis  eum  suscipite,  in  eo  quem  sibi 
bene  placentem  invenerit,  perennem  facturum  man- 
sionem.  Hsec  eo  cum  lacrymis  referente,  conventus 
attendit,  non  allii  nisi  ipsi,  quam  retulerat,  oslensam 

(69)  Anno  1109  Pascha  in  25  Aprilis,  atque  adeo 
Dominica  Palmarum  io  18  diem  cadebat. 

(70)  Bertinus  de  Varenis^  ut  cum  vocat  Hugo 


abbatis.  »  Tunc  ille  :  •  Meus  est,  inquitager,  meus 
est  et  possessor.  Ego  enim  Petrus  sum  apostolus 
quse  autem  prsecedit,  beata  Dei  genitrix  est  Maria, 
sanctarum  consortio  constipata  animarum.  Tu  igitur 
ad  abbatem  festines  Hugonem,  dicturus  ei  :  «  Di- 
spone  domui  tuae,  viam  universse  camis  ad  pnesens 
ingressurus.  »  Jubenti  talia  parere  distuli,  metuens 
ne  vaniloquus  et  interpres  falsitatis  appellarer,  cae" 
tenim  denuo  commonitus,  et  quia  praefatae  visionis 

monachus  in  Vita. 

(71)  S.  Augustinus  adv.  Faustum,    «   homo  qui- 
dam  novellavit  vineam  et  locavit  agricolis. » 


880 


VITA. 


890 


relationemdisluIerim,gravioribas  Ycrbis  increpatus,  A  tione  venerari.  Qui  ut  et  moriens  ostenderet  quam 


suspensam  dudum  legationem  exsequi  festinavi.  His 
dictis,  alii  quidem  falsitatis  eum  arguebant,  beatus 
autem  abbas  certum  suae  depositionis  asserebat  indi- 
eium.  Ex  tunc  in  lacr^mis  promissam  exspectavit 
vocationem,  cum  Apostolo  dicens  :  Cupio  dissolvi, 
et  esse  cum  Christo  (PfiiL  i,  2.3). 

io.  Aderat  sacralissimae  Co^nae  dies,  et  ecce  Dei 
servus,  non  lam  lege  temporis  quam  charitatis  affe- 
ctu  capitulum  ingreditur ;  ubi  cum  pro  his  quos 
Cluniacensc  coenobium  sacra  sibi  familiaritate 
aslrinxerat,  affluentem  jussisset  Beri  eleemosynam, 
rogatus  absolvere  conventum,  flevil  uberrime.  Tan- 
dem  '  siDgultu  fatigatum  promens  responsum  : 
«  Egone,  inquit,  vos  absolvam,  quem  propria  ligat 
conscientia?  Ego  vestram  levabo  sarcinam,  mulli- 
plici  prostratus  et  jacens  excessu  ?  Quomodo  jugum 
solvet  peccatorum,  subjugata  peccatis  oratio  ?  Nos 
tamen,  licet  indigni,  debitum  prosequemur  officium  : 
Dominus  autem,  qui  solvit  compeditos  et  elisos  eri- 
git  {PsaL  cxLv,  7),  quod  suse  pietatis  est,  in  vobis 
iDterius  dignetur  operari.  n  Dehinc  elevatis  in  cce- 
lom  oculis,  perfusus  ora  flectibus,  commissum  sibi 
gregem  absolvit.  Addidit  et  solatiom  benedictionis» 
Christum  secutus  magistrum,  qoi  transiturus  ad 
Patrem,  discipulos  in  pressura  mundi  relictos  bene- 
dixil,  semper  eis  adfuturus  gratia,  quos  corpore  de- 
serebat.  Dehinc  expleto  paoperum  obsequio,  ad 
imitandum  Dominicae  bomilitatis  exemplnm,  beatos 
senex  hora  mandati  in  capitulum  redit,  lavatfratrum 
vestigia,  de  cvangelica  leclione  sermonem  sanctum 
subnectens,  rivum  provocantem  lacrjTOarum.  Se- 
quenti  quoque  Sabbato  sacris  interfuit  oflicio»  co- 
lomnam  (72)  novae  lucis  salutans,  et  crebris  exorans 
suspiriis,  ut  ad  terram  promissionis,  quam  velut  e 
confinio  jam  intuebatur,  inoffenso  gressu  pervenire 
mereretur. 

47.  Supererant  adhuc  tantulae  vires  in  fragili  cor- 
pore,  ut  in  ecclesia  paschalem  celebraret  solemni- 
tatem,  festivis  insignitus  omamentis,  quae  pariter 
et  diei  gloriam  et  sanctse  illius  animae  puritatem 
quodammodo  nuntiabant.  Rcfeclus  illic  alimentis 
spiritualibus,  ad  domum,  in  qua  morari  consueve- 
rat,  divertit.  Vespere  aulem  facto,  decidit  in  lectum, 
nihil  aliud  quam  laborum  suorum  Hnem  et  pnemium 
exspeclans.  Terlia  vero  leria,   cum  jam  caligantes 


vigili  et  soliicitus fuerit  circa  commissarum  sibi  vigi- 
lias  ovium,  quibus  potuit  sermonibus  anniversarium 
archiepiscopi  Gaufridi  (73),  et  Guidonis  abbatis 
adesse  nuntiavit,  significans  oportcre  defunctis  fra- 
tribus  debitasolvi  beneflcia.  Beata  profecto  anima, 
quae  nec  eo  tempore  potuit  suorum  salutem  obli- 
visci,  quo  nonnullis  de  sua  etiam  salute  succedere 
solet  oblivio. 

48.  Porro  exiturus  ex  hac  iEgypto  Dei  famulus, 
B.  Marcelii  (74)  capsam  sibi  jubet  praesentari,  pium 
lacrymis  interpellans  advocatura,  ut  ejus  conductu, 
post  exsilium,  patrise  redderetur.  Flent  Glii  assi- 
dentes^  nec  alius  alium  consolalur,  ubi  par  omnibus 
et  inconsolabilis  erat  causa  la  nentandi.  Quibus  ille 
Q  suum  signiflcans  excessuro,  cum,  Bencdicite^  protu- 
lisset,  loquendi  facultatem  amisit.  Deinde  cum 
inclinata  esset  ad  vesperam  dies,  delatus  in  eccle- 
siam  beatissimae  Dei  genitricis  Mariae,  fessos  artus 
et  naturam  profltentes,  cilicio  et  cineri  commen- 
davit.  Sole  dehinc  occumbente,  sol  occubuit,  et 
exoocratus  sarcioa  carnis  spiritus,  iucolatum  pa- 
triae,  temporalia  sempitcmis  feliciler  commutavit. 
Exoritur  praesentium  clamor  flliorum,  qui  percussa 
exciti  tabula,  prout  mos  est,  ad  commendalionem 
beatae  illius  animae  convencrant.  Habebat  quisque 
velut  speclalem,  qua  doleret,  causam,  et  quot  fue- 
rant  ora,  tot  virtulum  ejus  insignia  promebantur 
Alii  namque  pertinax  abbatis  odium  in  vitia  refere- 
bant,  alii  circa  pGenilenles  patemum  ejus  recense- 
bant  afl^ectum.  Lamentabantur  nonnulli,  pauperea 
amisisse  patrem,  vidnas  advocalum,  pupillos  dcfon- 
sorem.  Memorabant  aliqui  collatam  Patri  prophetis 
gratiam,  plures  spirituum  discretione  desuper  insi- 
gnitum.  Fuemot  etiam  qui  deplorarcnt  Hugonem 
timuisse  Christum  irasci,  si  iratus  solem  videret  oc- 
cidenlem.  Exuberabat  unicuique  quod  in  laudes 
ejus  declamaret,  et  linguae  referrendis  deerant  me- 
ritis,  non  linguis  merita  quae  referrent.  Inter  hos 
lamentantium  cuneos  et  frequentiam  decumbentium 
super  artus  exanimes,  vix  vacavil  corpus  ablui, 
vix  obvolvi  sacerdotalibus  indumentis.  Gui  dum  a 
fratribus  praefala  solveretur  bumanitas,  modicum 
balsami  (quod  minime  videbatur  ungendo  capili 
sofflcere)  tantom  dicitur  suscepisse  incrementum, 
ut  ad  liniendas   quasdam   reliqui  partes    corporis 


oculi  lingua  deficiens,  et  caetera  sensuum  officia  ^  abundaret. 
praesentem  transitum  acclamarent,  interrogalus  si  4«.  His  rite  peractis,  populus  irraens  admiltitur, 
vivificatricem  Domini  caraem  cognosceret  :  «  Co-  quaudum  sub  suo  profecerit  patrocinio,  lacrymis  in- 
gnosco.  inquit,  et  adoro.  •  Oblaium  quoque  saluti-  dicans  et  expensis.  Ejus  clamore  vicini  colles  resul- 
feraj  crucis  signum,  Christianiasima   studuit  dcvo-      tant,  sumptuosis  luminaribus  exsequiae  celebrantur, 


(72)  Cereum  paschalem  intellige,  quem  etiam 
Ecclesia  in  ejus  benedictionem  appellat  columnam. 

(73)  Ex  pluribus  Gaufredis  seu  Godifredis  archie- 
piscopis,  quos recensellndex  San-Marthanorum,  soli 
duo  atque  ambo  Burdegalenses  adduci  huc  possunt ; 
primus  nominatus  anno  082  :  et  secundus,  qui  sedit 
lolcr  annos  10^27  et  1047,  sed  infra  demooslrabi- 
mus  inter  Lugdunenses  antistilei  hujus  nominis 
unum  hoc  tempore  rccipiendum  esse,  quem  ononino 
putamus  esse  eumdem,  de  quo  hic  agitur  :    obierit 


ergo  28  Aprilis  1072.  Guidonem  abbalem,  possu- 
mus  suspicari  eum  quem  supra  laudavimus  comi- 
tem  Malisconcnsem,  Cluniuci  posila  abbatia  defun- 
ctum. 

(74)  Videtur  indicari  S.  Marcellus  papa  martyr, 
cujus  aliquae  reiicjuiae  Cluniaci  fuerint ;  nam  inler 
altaria,  m  majon  ecclesia  dcdicala  anno  1131, 
unum  esl  hujus  saacti,  ut  nolatur  in  bibliotheca, 
col.  1639. 


891 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


892 


Recensct  quisque,  quam  vera  fuerit  Bub  eo  libertas,  A 
quantus  rerum  provectus,  quae  morum  gloria  sub 
sacris  ejus  disciplinis.  Curritur  inter  haec  ad  ample- 
clenda  Palris  vestigia,  fletu  vestes  irrigantur ;  et 
credit  quisque  parum  sibi  provisum,nisi  pedes  ejus 
tel  osculo  vel  oblatione  veneretur.  Sic  transactp  in 
lacrymis  triduo,  procurata,  quo  debuit  honore, 
sepultura  Sabbalo  (75)  Felix  deposilum  suscepit. 
Transivit  autem  B.  abbas  terlio  Kalendas  Maii,  ple- 
Uus  auctoritatis  et  gratiae,  relinquens  filiis  gaudium 
de  corona,  exemplum  de  vita,  gloriara  de  corpore, 
^em  de  intercessione.  Qui  profecto  quantae  foret 
apud  Deum  gratise,  post  transitum  quoque  ipsiusi 
multis  innotuit  argumenlis. 

50.  Erat  Cluoiaci  Bernardus  (IG),  quidam  vir 
juslus,  sanclus  el  timoratus,  cui  religio  reverentiam  q 
comparaverat  et  nomcn.  Is  dum  B.  Hugo  migraret 
ad  superos,  gravalus  sopore,  nec  strepilu  discurren- 
tium,  nec  immoderatis  clamoribus  potuit  excitari. 
Nec  multo  post  in  iectum  decidit,  humanse  reipu- 
blic»  supremo  cessurus  incommodo .  Quo  dum  urge- 
relur  ad  exitum,  convocalis  quibusdam  monachis  : 
«  Yobis,  inquit,  fratres,  vobis  aperire  necessarium 
duxi,  quam  mihi  Dominus  oslenderit  visionem.  Vos, 
referentcm  nolite  falsitatis  arguere,  qui  si  non  amore 
virlulis,  sallcm  metu  judicii,  quo  dubius  vocor, 
mcnliri  formidarem.  Nostis  quidem  me  ouper  obe- 
dientiam  Nogenti  (77)  spontaneum  dimisisse ;  ssd 
qua  eam  ratione  dimiserim,  lorsitan  ignoratis.  Dor- 
mienli  mihi  qnecdam  venerabilis  pci  sona  apparuit, 
Dionysium  Areopagitam  (78)  se  oominans,  et  ut  ^ 
Cluniacum  reverterer,  his  urgens  verbis  :  Oportet, 
frater,  oportet  te  Cluniacum  quantocius  redire,  el 
abbatem  salutare  Ilugonem,  communis  iter  ingrea- 
surum  peregrinalionis.  Yidebis  eliam  ejus  succes- 
sorem,  cui  de  Romanis  finibus  divina  misso  gratia, 
principes  aposlolorum  pastorales  excubias  commi- 
serunl.  Hac  ego  suggeslione  compulsus  regredi 
Cluniacum  fcstinavi.  Yaemihi  misero !  Pater  quidem 
recessit ;  sed  non  merui  salutare  recedentem.  Accu- 
semne  soporcm  qui  me  tenuit,  an  gratias  agam, 
incertus  sum.  Invidit  et  providit.  Tenuit  carnis 
oculos,  ne  viderem  cum  recederet ;  sed  quo  necesse- 
rit,  interioribus  oculis  ostendit  (79).  Vidi,  et  teste 
Deo  vidi  permistos  mortalibus  superos,  et  beatissi- 


(75)  Triduo,  cum  scilicet  obiisset  feria  iv  ve- 
speri. 

(76)  BernardusNarbonensiSfUti  eum  vocat  Hugo 
in  Vita. 

(77)  «  Nongentum,  inquit  Quercetanus  in  notis, 
Pertici  agri  oppidum  et  pnoratus,  in  honore  S. 
Dionysii  constructus.  » 

(78)  PraBdiclus  Hugo  tilulum  Anopagitce  omit- 
tit,  qucm  Hildebertus  hic,  ex  propria  et  tunc  com- 
muni  de  Parisiorum  apostolo  opinione,  censendus 
est  adjecisse. 

(79)  Idem  addit  :  «  Adfui  in  oratorio  B.  Marise 
virginis  matris  Domini,  obi  idem  Pater  delalus  a 
fratribusea  hora  exspiravit.  » 

(80)  «  Qui  dum  ausciperent  animam  morientis 
Patrisy  irruerunl  eminus  quidam   sagiltarii ;    eontra 


D 


mam  Dei  genitricem  Mariaro ;  astabant  eminus  sa- 
gittarii  quidam,  qui,  sacratissima  virgine  cogmtai 
velul  perterriti  abscesserunt  et  coofusi  (M).  Yita 
est  illic  martyrum  simul  et  confessorum  mullitudo, 
quomra  quosdam  desuper  mihi  «ognoscere  datum 
est,  el  lotcr  eorum  disceraere  qualitates.  Bcatum 
ibi  Martialem  cognovi,  et  Martinuro,  et  abbatum 
gloriam  Benedictum.  Visi  sunt  hi  duo  spiritum  B. 
Hugonis  in  fertilissimam  dedueere  yineam,  eomque 
ibi  CoIIocare,  taoquam  pausatoruro  post  ]aborem« 
Quo  in  loco  dum  pariter  et  gloriam  aanctornro,  et 
quae  agebantur  admirarer,  ille,  reductis  blancbins  in 
me  oculis  :  Sta,  inquit,  frater,  et  comede  nobiscum 
de  candidis  qui  nobis  abundant  racemis  ;  ego  hic 
modicum  requiescam  (81),  donec  pedum  lumor 
subsidat,  etpulvisexculiatur,  quem  multiplici  via-> 
rum  circuitu  conlraxi  ;  debinc  ad  aliaro  tranfiibo 
mansionem,  quam  mihi  Dorainus  praeparavit  in 
seternum  (82).  Dices  autem  Pontio  successori  meOf 
ut  ab  humilitate  nullatenus  declinare  su&tineat  (63), 
operibua  instet  roisericordie,  suarum  imroemor, 
ii\juriis  moveatur  alienis»  Super  oronia  zeio  legis 
ferveat,  oirca  delinquentes  nec  remissus  sit  indul- 
gentia,  nec  immoderatus  disciplina.  Adhuc  ille  loque^ 
batur,  cum  demulcente  animum  visione  soronus 
absoessit.  Vos  autem  scitote  roe  vera  locutum»  si 
cursum  vitie  prsesens  terminet  infirmitasi  si  miaus, 
in  caput  meuro  provocavi  Judicero,  qoia  coraraen- 
tatus  falsitatem.  »  Haec  relala  moverunt  auditores, 
ipsius  edoctos  obilu,  fratrem  Bernarduro  nibil  pro- 
lulisse  roendacii.  Die  siquidero  tertia  (84),  homiDero 
egressuS)  et  testimonium  gloriae  abbatis,  et  spero 
prnprisp  salutis  fratribus  reliquit. 

51.  Ipsa  etiam  noete,  qua  B.  Hugo  roigraTit  ad 
superos,  Noviomensi  abbati  non  dissimilem  femnt 
apparuisse  visionem.  Visum  ei  est  lectulos  duos  ab 
angelis  in  coelum  deferri,  qui  raoUiori  cultu,  soili- 
ciludinis  oblivionem  et  somoum  provocareflt.  An- 
geli  autero,  qui  leciulos  deferebant,  hujusmodi  elama- 
bant  verbis  :  Duos  illustres  viros  in  his  collocabirous 
lectis,  Anselmum  scilicet  Cantuariensero  archiepi- 
scopum,  atque  Hugonem  Cluniacensis  abbatero  mo- 
nasterii;  qui  post  terras  coelum,  post  labores  re- 
quiem,  gaudium  post  lacrymas  meruerunt.  Posthsec 
abbas  evigilans,  nonnullis  quse  viderat,  k^etulit,  ad 

quos  misericordi»  roater  manuro  suaro  eleravit, 
et  egredientero  protexit  :  qua  cognita,  sagittarii 
illico  fugerunt,  territi  et  confusi.  »  Ita  Hugo  roe- 
moratus. 

(81)  Mem.  «  Per  triduum  hic  requiescam«  • 

(82)  Usque  adeo  etiam  sanctissimi  quique  aliquid 
e  vita  efferunt,  quod  si  non  posnam  mereatur,  eos 
tamen  a  libera  Dei  fruitione  et  gloHse  pleoitudine 
tantillum  remoretur,  in  magna  quiete  nihilominus 
ac  pace  proestolantes. 

(83)  «  Ut  servet  sibi  innocentiara,  aliil  mil^H- 
cordiam ;  •»  ita  Hugo  roonachUS  :  sed  ab  «tMqde 
tandem  recessisse  tidetur  PontiUs,  indiscretodisei- 
plinae  relo  abreplus. 

(84)  M  Festo  scilicet  aanctorum  omniujfl,  s  ut 
addit  Hugo  Jam  dietus. 


103 


VITA. 


mi 


utriosqoe  traQsitum  persoo»  pr(e!^tam  derivans  A 
Tisioiiem.  Neo  ejas  frustratus  est  ioteliect  ts,  cum 
ambo  siib  eodem  fere  tempore,  corporis  liujus  an- 
goslias  ei^aslsse  memorentur.  Aiia  quoque  merito- 
mm  beati  viri  clanierunt  insignia,  que  circa  deten- 
tos  Tariis  languoribus  posl  mortem  quoque  perpe- 
Ipata  leguntur,  Hincmaro  caidam  superexcrescens 
albugo  pupillas  oculorum  obtexerat,  eumque  In  mi- 
serabilem  damnaverat  csecitatem  ;  cui  cum  recupe- 
randffi  salutis  spes  ex  meritis  et  interventu  penderet 
abbatis,  memoratur  Christi  famulum  ei  apparuisse 


in  somnis,  ei  monuisse  non  illuminationem  corporis 
quserere,  sed  mentis  :  landem  tamen  super  depre- 
oantis  lumina  signo  crucis  impresso,  recessisse  Dci 
famulum,  et  abslersam  oculis  ca?cilalcm.  Quidam 
quoque  fratrura,  nomine  Guido,  cum  tranquillitatem 
mentis  simul  et  corporis  nova  ei  excussisset  amea- 
tia,  deduclus  ad  scpulcrum  beati  viri,  depulso 
quievit  incommodo,  sibi  pariler  et  conventui  sacris 
ojus  meritis  restitutus,  praesente  Domino  noslro 
JCvSu  Christo,  qui  oum  Patre  el  Spiritu  sanclo  vivil 
et  regnat  per  infmita  saecula.  Amen. 


AIJA  VITA 


AUCTORE  RAYNALDO,  ABB.  VEZELIAGENSI,  DEINDE  ARCHIEP.  LUGDUNENSI. 
(Ex  ms.  sereniss.  Chrislina:  reginui  Suecucy  et  alio  coUegii  nosiri  Duacensi,) 


PROLOGUS. 

Universis  Ecclesiae  Cluniacensis  filiis  frater  Ray- 
NALDus,  Vezeliacensis  Ecclesiee,  non  tam  abbas 
quam  servus,  in  Domino  salutcm.  Cum  multorum 
fratrum  monilis  urgear,  ut  Vitam  piissimi  Patris 
domini  Hugonis  Cluniacensis  abbatis  succincte  de- 
scribam,  devotioni,  non  prsesumptioni  inservire  mihi 
consiliumest.  Quod  si  forte  alicujus  aliioris  ingenii 
viri  studium  in  boc  opere  ante  nos  desudaril, 
non,  ut  illum  offuscare,  me  autem  clarum  facere 
velim,  hoc  agam,  sed  illius  opus  majorum  atque 
sapientium  virorum  excellentise  relinquendum  ;  no- 
slrum  vero  minorum  atque  minus  capacium  studio 
attribuendum  puto,  nec  sordebit  humililas  sermonis 
inculti,  dum  ipse  stylus  pure  insen'iet  veritati. 

CAPUT  I. 

Adolesceniia  pie  transacta ;  tirociniumvitaimona' 
sticce^  digniias  abbaiialvf,  liberalitas  in  pdupe- 
res,  familiaritas  cum  ChrisiOj  potestas  in  dX' 
mones. 

1.  Igiturvirbcalus,  exnobilissimis  Burgundionum 
prosapiae  lineam  trahens,  patre  Dalmatio  viro  con- 
sulari,  matre  vero  Aremburge,  reliosa  admodum 
femina,  neque  viro  natalibus  impari  procreatus  est. 
Quaevenerabilis  matrona,  hac  de  qua  agimus  felici 
Bobolo  gravita,  cum  partus  instarel,  quemdam  VC' 
nerabilem  sacerdoiem,  ut  pro  sui  partus  angustiis 
alleviandis  Deo  sacriflcium  offcrret,  ccusuit  exoran- 
dum.  Cujus  devotis  precibus  vir  Dei  dum  obtempe- 
rasset,  videbat  et  ipse  in  ipso  sacrosancto  calice, 
quasi  cujusdam  infantuli  imago  apparebat,  in  qua 
exprimere  potcrat  quanli  apud  Deum  foret  meriti 
puer  ille  qui  nascebatur.  Mox,  peracto  missarum 
officio,  feslinat  sacerdos  ut  rei  probet  evenlum,  el 
iqfaotem  natum  reperit,  cujus  praesagium  viderat 
et  agnoverat  in  tanti  speculo  sacramenti.  Tuoc  de 
illo  multa  prsedicens,   magnum  illum  si  adviveret 


B  fulurum  protestatus  esl.  Quod  ab  ipsis  pueriliae  snae 
rudimenlis  saiis  iam  innolescebat,  dura  autecclesiae 
aut  scholis  frcquentius  adhaereret,  horis  tamcn  fur- 
tivis,  quia  patrem  suum  timcbat,  qui  militaribus 
studiis  illuni  applicare  volebat.  £l  cum  ei  vestis 
pretiosior  ac  colorum  varietale  decentior  aptaretur, 
ipse  eam  pro  abjecliori  et  simpliciori  respuebat  ; 
nec  lasciviae,  ut  illa  sctas  assolel,  sod  innocentias 
el  siniplicitali  operam  dabat  ;  frcquenter  eliam  et 
lectioni,  invitis  parentibus,  incurabebat.  Pro  quibus 
omnibus  et  his  similibus,  dum  a  palrc  ct  a  coaevis 
etiam  arguerctur,  sciJicct  quod  haec  coalraria  militiae 
forent,  dcliberavit  apud  se  aliam  sibi  quaerendam 
militiam  cui  non  essent  isla,  sinc  quibus  militare 
nollet,  contraria. 

G  2.  Itaque  reliclis  omnibus,  a  saeculo  nudus  evasit, 
et  6.  Odilonis  magislerio  se  submitlens,  Cluniaci 
monachus  effieilur  ;  in  cujus  susceptione  quidam  de 
senioribus,  ut  fertur,  in  haec  verba  prorumpens  ; 
«  0  quantum,  inquit,  hodie  thesaurum,  Cluniacensis 
Ecclcsia»  suscepisti,  !  Quipostea,  quantae  humilitdtis, 
quantae  purilatis  et  honestatis,  quamque  fervens  in 
amore  Dei  exstitcril,  non  sermo  noster,  sed  B.  Odi- 
lonis  solertia,  qui  eum  infra  annos  adolescentiae, 
Cluniacensem  ordinavit  praepositum,  declarat.  In 
cujus  rcgiminis  officio,  qua  misericoitiia  et  chari- 
tatc,  qua  strenuitate  et  vigilaniia  insliteril,  seuio- 
rum  Ciuniucensium  devotio  manifeslat  ;  qui  ad 
primum  de  abbatis  electione  verbum,  cum  eum 
nominasset  qui  elcctioni  pi^crat,  et   in  caeteris  no- 

D  minandis  procedore  voluisset,  statim  de  scdo  euni 
rapuerunt,  et  cum  Dei  laudibus  iu  abbaiom  levave- 
runt.  Tunc  denique  quas  cruce  sibi  iudixerit,  lorica 
illa,  qua  indutus  ad  carnem  juventutem  suam  perdo- 
muit,  una  prae  cseteris  ad  medicum  deducta  suiliciat, 
sub  qua,  ct  suam,  licet  innocens,  et  patris  sui  qui 
de  muodo  jam  excesserat  poenitentiam  agebat.  De 


895 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


896 


lectione  vero  et  oratione,  qoibus  pene  jugis  insiste-  A  qua  puhtate  et  sequitate  culpas    discutiebatv   qui 


bat,  ita  paucis  censeo  definiendum,  quia  sie  in 
utroque  se  insatiabilem  ostendebat  ac  si,  eum  lege- 
vet,  Deus  ei  visibilis  loqueretur  ;  cum  vero  oraret, 
facie  ad  faciem  cum  Deo  scrmocinarelur. 

3.  Misericordiarum  autem  ejus  explicare  nume- 
rum  non  sufficio,  scilicel  quam  pius  erga  subditos, 
quam  largus  circa  pauperes  fuerit,  quam  benevolus 
tam  drca  alienos  quam  circa  domesticos  exsliterit. 
Enimvero  tantae  charitalis  et  modesliae  circa  filios 
habebatur  ut  in  dies  numerus  eorum  augeretur,  et 
felicem  se  quisque  arbitraretur  qui  sub  tanlo  Palre 
ad  conversionis  gratiam  perveniret.  Nam  de  elee- 
mosynis  ejus,  qui  digne  referat  ?  Quibus  ita  insu- 
dabat   ut  pra^ter  quotidianum  victum  etiam   vestes, 


Judicem  saeculorum  assessorem  babere  merebatur. 
Hunc  itaque,  ut  fertur,  vir  iste  l&ntae  auctoritatis  et 
gratiae  ob  disciplinae  severitatem  et  temperantiae 
mansuetudinem  blandum  vocebat  Judieem,  ob  id 
maxime,  quia  ut  mater  iiiiis  blandiebatur,  et  ut 
pater  delicta  corrigebat. 

5.  Sed  dum,  quid  circa  Stephanum  papam  per 
eum  gestum  sit,  considero,  non  ab  re,  huic  operi 
inserendum  existimo.  Hic  etenim  apud  Florentiam 
Italiae  urbem  infirmitate  decubabat,  et  non  aine 
Dei  gralia  a  sancto  viro  visitatus,  post  multum  cum 
eo  habitum  colloquium,  ut  inter  manus  ejusraori 
mererelur  Dominum  cxorabal,  cum  ecce  humani 
geoeris  inimicus,  horis  quibus  vir  Dei  aberat,  obtu- 


tam  in  bieme  quam  in  aestate  pauperibus  congruas  n  tibus  morientis  pontificis  se  ingerere  et   borrore  sui 


compararet,  et  pene  quidquid  habere  poterat,  in 
eorum  necessitatibus  insumeret.  0  fidelem  Christi 
dispensatorem  !  cui  parum  eratpane  pauperesalere^ 
nisi  eos  carnibus  saginaret  ;  parum,  nisi  crebro  eos 
vino  Isetificaret ;  parum,  nisi  saepenumero  argenteis, 
interdum  vero  et  aureis  eos  remuneratoshaberet. 
Et  quid  ei  hsec  omnia,  nisi  vestis  etiam  multiplex 
sequeretur  ?  Ad  algorem  depellendura  laneae  vesles 
parabantur  ;  ad  aestum  reprimendum  lineae  coeme- 
bantur  ;  et  ne  aliquid  deesset  perfeclae  charitati,ipse 
eas  cum  fratribus,  qui  illi  assistebant,  plerumque 
consuebat ;  tum  vero  calceamenta,  non  sine  axun- 
gia  qua  ungerentur  distribuebat.  Neque  il\um 
Joanni,  qui  ob  immensilatera  eleeraosynarum  solus 
in   Ecclesia    cognominatur     Eleemon,    dissimilem 


menlem  ejus  terrere  atque  turbare,  sed  ad  viri  Dei 
ingressum  fugere,  ei  quandiu  cum  eo  erat  noa  ultra 
apparere.  Quod  ubi  compertum  est,  ab  ipso  pon- 
tifice  summis  precibus  postea  detentus,  usque  ad 
exitum  ejus  cum  eo  permansit,  et  corpus  ejus,  suis 
manibus  lotum  et  funereis  vestibus  involutum,  in 
sepulcro  locavit. 

6.  Nec  rairum  si  ad  tanti  viri  praescntiam  dia- 
bolus  fugabatur,  cujus  spiritus  in  tantum  Deo  adba"^- 
rebat  ut  etiam  ipse  in  persona  suae  Domiuus  ejus 
Christus  ad  euni  visitandum  venire  dignaretur. 
Quod  tunc  quoque  licet  dissiraili  priori,  non  tameu 
impari  rovelatione  claruit,  quando  quidam  senior, 
sicut  idem  ut  credimus,  dese  quasi  de  alio  referebat, 
ipsum  Redemptorem   cura   cithara,   in  Cluniacensi 


__^ ,     ^r ^ ,         

fuisse  crederes,  dum   thesauros   incomparabiles  in  ^  choro  psalleotem  coram  singulis   fratribus,  vidit ; 


eorum  profligarct  expensis  ,  et  quod  alicui  potentis- 
simo  regi  sufHcere  ad  divitias  crederetur,  hoc  ipse 
roultoties  in  pauperum  miseriis  dispergeret  rele- 
vandis. 

4.  Quid  de  fide  ejus  raemorabili  dicam,  qua  apud 
Denm  tanli  meriti  claruit  ut  et  vota  ejus  exaudiret* 
et  frequenter,  vel  eo  ignorante  vcl  eo  absente,  per 
ipsum  virlutes  operarelur  ?  Nam,  ul  ad  alia  suo 
loco  perveniam,  primum  omnium  ipsum  de  Salva- 
tore  miraculura  ad  medium  deducamus,  quod, 
quamvis  ipse  non  viderit,  testis  tamen  fidelis  papa 
Grcgorius  septimus,  qui  Hildebrandus  antea  voca- 
batur,  hujus  rei  fuisse  cognoscilur.  Sic  etenim  dum 
quadara  die  in  Cluniacensi  capitulo  (utpote  mona 


cantus  autem,  qui  audiebatur,  illa  evangelica  anti- 
phonsLerdii '.Sedereautem  mecum,  non  est  tneum 
dare  vobis  ;  sed  quibui  paratum  est  a  Patre  meo 
{Matth.  XX,  23),  tunc  etiam  tantus  odor  ca^Iestiam 
aroraatum  effervescere  videbatur,  ut  cunctorum  fra- 
grantiara  baleamorum  superare  crederetur. 

CAPUT  II. 
DefunrtusaptBnis,  (pgriamorfds  liberati.  Templa  ae 
casnobia  exstructa  aut  reformata. 
7.  Nec  illud  silentio  obtegendum  censo  quod 
quidam  fraler,  nomine  Pontius,  divinae  animadver- 
sionis  judicium  in  se  pene  sensisset,  nisi  ei  ccplestis 
pietas,  per  hunc  Dei  servum  subveuisset.  Nam  cum 
apud  quandura  cellam,  cui   Mons  (85)   voeabulum 


chus  el  aduc  Romanae  Ecclesiop  subdiaconus)  beato  D  est,  is  de  quo  agitur  frater  moraretur,  illucque 


viro  assideret,  conversus  Dominum  Jesura  illi  con- 
sedere  vidit,  et  quasi  in  singulis  judiciis  ejus  illi 
faveret,  vultu  et  habitu  hilaris  apparebat.  Mox  ille 
cunctis  stupentibus,  rem  siquidem  penitus  ignoran- 
tibus,  tanto  Judici  assurgens,  medium  vo  ebat  con- 
sitituere  dominum.  Tandem  a  Patre  sanctissimo, 
cur  de  sede  surrcxisset,  requisitus,  visionem  (quam 
quibus  oculis  vidisset,  nescire  se  falebaturj  ut  praeli- 
bavimus,  exposuit  :  in   quo  perpendere  possunius, 


nisset  Paler  revcrendus,  ille,  quia  eum,  utpole  ad- 
versus  Patrem  stults  murmurans,  videre  nolebat, 
siraulato  languore  ad  lectumsecessit.  Sed  quanto  se 
sublrahere  viro  Dei  conabatur,  lanto  vita  dc  cor- 
pore  (noojam  ex  fictione,  sedcerla  veletudine)exire 
testinabat,  ita  ut  jara  voce  vaucibus  haerente,  loquela 
deficeret.  Curritur  ad  pium  pastorem,  ut  ovem  pene 
migrantem  summo  Pastori  commendaret.  Mox  ille 
accelerans,  absolutionem  coramendaliouis  prieraisit, 


(85)  Inter  Claromontanae  dioecesis  decanatus,  unus  (f«  i/on^{6tt«  dicitur,   Cluniacensi  monasterio  uuilus. 
Yide  bibiiothecam  col.  1753. 


S97 


VITA. 


898 


et  sic  seger,  viribus  et  voce  paulisper  restitutis,  cul-  A  frequentiora ;  quibus  tamen  lam  cautum  se  exhibe- 


pam  contitetur,  temeritatem  accusat,  vcniam  im- 
plorat  et  obtinet,  et  sic  demum  ab  incommodo  illo 
convalescit. 

8.  Alter  vero  cum  ab  boc  saeculo  migrasset,  et 
ejus  corpus  in  oratorio  Cluniacensi  inhumatum  ex 
more  servaretur,  duobus  fratnbus  ipsa  dormitionis 
suse  nocte  apparuit ;  quibus  crimen  duorum  soli- 
dorum,  quos  sine  licentia  cuidam  homini  dedisset, 
confitebatur,  et  quia  sine  confessione  hujus  reatus 
obiisset,  a  sancto  Patre  absoiutionem  poscebat,  an- 
tequam  sepulturae  traderetur.  Mane  autem  facto, 
visionem  quasi  uno  ore  ambo  coram  omni  conventu 
beato  viro  exposuerunt.  Tonc  requisita,  quam  de- 
functus  nominaverat  persona,  secundum  prsemon- 
stratam  visionem  reperta  res  est.  Mox  indicta  cun- 
ctis  pro  fratre  pocnitentia,  orationibus,  psalmis, 
eleemosynis  atque  missis  adjunctis,  absolutio  secuta 
est.  Sic  nimirum,  sic  non  solum  in  terris,  red  etiam 
in  coelis  fides  ejus  virtutem,  virtus  potestatem,  po- 
testas  gloriam,  gloria  hic  humilitatem,  iilic  coronam 
in  dies  pariebat. 

9.  Quodam  etiam  tempore,  dum  iter  per  Wasco- 
nisB  partes  ageret,  comitante  secum  Hunaldo  (86), 
prudentissimo  viro  atque  suo  monacho,  non  procul 
a  via  prospexit  quandam  cellam  in  qua  vir  quidaro, 
nobilis  quidem  genere,  sed  lepra  percussus,  dege. 
bat ;  cujus  mores  com  inquisisset  et  patientiam  ejus 
probatam  agnovisset,  vir  insigni  pietate  ad  eum 
visitandum  divertit,  et  per  consolationis  verbum 
charitatis  ofticium    adimplens,    vestem   pelliceam 


bat  ut  semper  sanctis  imputare  quidquid  eo  admini- 
strante  sospilatis  a  Deo  alicui  impenderetur. 

11.  Itera  aliquando  Valentiam  Galliae  inlraturus, 
obviam  habet  paupenim  raultitudinem,  quae  elec- 
mosynam  a  tam  famoso  per  orbem  dispensatore  ex- 
petebat.  Jubet  oeconomo  suo  Jarentoni,  fratri  per 
omnia  strenuissirao,  impertiri  more  solito  per  ora- 
nem  turbam  argenteos ;  at  ille  post,  ferme  decem 
solidos  non  sibi  remansisse,  reliquis  in  opus  simile 
consumptis,  et  hos  fore  in  majori  forsitan  necessilate 
servandos  affirmat.  «  Noli,  inquit,  trepidare,  Irater, 
fidelis  est  Deus,  et  confido  quia,  istis  dislributis, 
bonus  remunerator  noster  Jesud  satis  fideliter  re- 
compensabit  in  praesenti,  si  datores  hilares  fueri- 

Q  mus.  n  Complentur  jussa  Patris,  et  antequam  ad 
civitatem  veniretur,  ecce  quidam  de  civitate  obtu- 
lit  ei  aurum,  quod  solidorum  pretium  decies  exce« 
debat.  Tunc  conversus  ad  praedictum  fratrem  : 
«  Accipe,  inquit,  et  ne  ultra  de  bono  feneratore 
diDidas.  »  Singularis  in  Deum  fiduciae  vir  iste,  quo- 
ties  ex  magna  et  intolerabili  penuria  se  et  domum, 
cui  prseerat,  fidej  qua  lolus  in  Deo  erat,  liberavit, 
enumerare  perlongum  est. 

12.  Sed  quod  beatis  apostolis  Petro  et  Paulo 
scripsit,  unum  de  multis  sufficiat  breviter  retexere. 
Quadam  vice,  urgente  inopia,  missa  a  fratribus  ad 
eum  legatio  est  (erat  enim  tunc  Marciniaci  (87)  oran- 
tibus,  ut  in  tanta  necessitate  eis  consuleret.  Conver- 
titur  ergo  ad  singulare  praesidiam  ;  mittit  apostolis 
epistolam,  rogans  et  obsecrans  ut  servomm  suorum 


exuit,  et  cum  aiiquot  argenteis  infirmo  donavit.  Quo  ^  misarerentur ;  et  qui  eatenus  locum  illum  rexissent, 


digresso  aeger,  ubi  vestem  induit,  a  plaga  leprae  se 
curatum  protinus  agnovit. 

10.  Rursus  idem  vir  sanctissimus,  Parisios  forte 
advenerat,  et  B.  Genovefae  ecclesiam,  quae  extra 
muros  urbis  sita  est,  tum  pro  devotione  sacratisaimi 
corporis  ejus,  tum  pro  veneratione  apostoiorum 
principis,  cujus  ibi  planeta  esse  creditur,  pio  religio- 
nis  cultu  visitaverat ;  quo  tunc  quidam  miies,  no- 
mine  Rotbertus,  qui  ex  plaga  ictus  bellici  paralysim 
incurrerat,  clientum  manibus  advectus,  rogabat,  ut 
pro  ipsius  salute  Domino  supplicaret.  Ille,  assumpta 
apoatolica  infula,  languentibus  membris  admovit,  et 
imposita  illa  antiphona,  quse  de  paralytici  iEneae 
salvatione   in  Ecclesia-  cantatur,  mulato   nomine. 


et  de  parvo  in  magnum  provexissent,  nunc  quoque 
ab  his  angustiis  eura  eriperent,  nec  ad  peccata 
ejus,  sed  ad  miserationes  suas  multas,  respicerent. 
Defertur  itaque  ante  ipsorum  altare  legatio  fidei. 
Quid  multa?  Tanta  non  multis  evolutia  diebus, 
rerum  copia  supervenit,  ut  non  solum  illius  tem- 
poris,  sed  et  totius  anni  levaret  inopiam.  £t  quia 
occasione  se  praebente  de  beatis  apostolis  fecimus 
mentionem,  dignum  est  referre  qualiter  per  eos 
de  novae  basilicae  fundatione  vir  .beatus  commoni- 
tus  sit. 

13.  Quidam  abbas  monasterii,  cui  Balma(88)  vo- 
cabulum  est,  Gunzo  nomine,  vir  magnae  honestatis 
et  simplicitatis,  dum  aliquando  gravi  languore  pa- 


dixit  :  Rotberte,  sanatite  Dominus  Jesu  Christus  D  ralysis  Cluniaci  deficeret,  ita  ut  ad  extrema  jam  se 
(ic^  IX,  34).  Statim  cunctis  videntibus  et  mirantibus  devenisse  crederet,  quadam  nocte,  vidit  sibi  assi- 
prae  gaudio,  sanus  et  incolumis  ad  propria  remeavit»  stere  ipsos  aposlolos  Petrum  et  Paulura  cura  proto- 
Sed  quae  obtentu  sanctorum  pignorum  miracula  martyre  Stephano,  quorum  primus  atque  princeps, 
gesserit,   tanto    nobis   innumerabiiia    sunt  quanto      videlicet  beatus  Petrus,  postquam  ab  ipso  qui  essent 


(86)  Hugo  monachus  in  Vita  :  «  Assumptisque  se- 
cum  duobus  monachis  suis,  Duranno  scilicet  qui 
fuit  Tolosanus  episcopus ;  et  Hunaldo  qui  fuit  abbas 
Moysiacensis,  vir  eloquentissirous,  >•  CentuIIi  comi- 
tis  Bearnensis  irater,  qui  climiaci  sub  S.  Hugone 
anne  106%  monasticam  vitam  amplexus,  eodem 
sancto  adbuc  supei^stite  Moysiacensibus  praefuit ;  de 
Duranno  actum  ad  superiorem  Vitam,  praeter  hos 
miraculi  testem  alium,  clericum   forte  saecularem, 


allegat  Hugo  :  «  Religioso  viro  Vicentio  referente 
didici  quae  narravi ;  ipse  facto  interfuit,  vidit,  et 
testimonium  perhibuit.  >» 

(87)  De  hoc  Marciniacensi  raonasterio  satis  egimus 
supra. 

(88;  Balma  vulgo  Baumey  diipcesis  Vesonlincnsis, 
cujus  condilor  fuit  S.  Euricius,  ut  in  hujus  Vita 
legitur  adi3  Jan. 


899 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUMAC. 


900 


requirilur,  el  suum  nomen  alque  socioxHim  edidis-  A  Sed   nunquid    in  Galliis  UuiUim,    an   oecidenUles 

set,  sic  esl  exorsus  :  •  Surge,  Iraler,  ocius,  el  Hu-  '"'-  '"-^  ^"  ^— -i— 

gom'  abbali  hujus  Ecclesi».  h»c  nosira  defer  raan- 

data  :  Angustias  basilicse  nostrse  fralmm  roultitudo 

ferre  vix  potest,  et  voluraus  ut  aropliorem  abbas  ipse 

aedificelncc  de  sumptibus  difBdat,  nostrum  erit  pro- 

videre  de  omnibus  qu»  hoic  operi  necessaria  fue- 

Tinl.  »  Cui  ille  :  «  Legalionem,  inquil,  islam  susci- 

pere  non  audeo,  quia  neque  fides  verbis  adhibcre- 

lur.  •  Et  apostolus  :  «  Signum,  ait,  veritalis  hoc  a 

me  habeas ;  quia  mox,  implelo  legationis  offlcio,  sal- 

vum  ab  omni  incommodo  te  repcries.  »  Dixerat,  et 

ab  oculis  ejus   stalim  visio   disparuit.  lllucoscenle 

vero   diluculo,   mandala    viro     Dei  pcr  ordioem 

retexuit,  et  ex  proroisso  apostoli  sic  faclus  incolu- 

mis  cst.  Et  heec   prima  causa   fuit,  qu«  animum  g 


provinci»  praelermittend»  sant  ?  quamxm  aiiigulaa, 
quanto  religionis  lumioe  illuslrarit,  testanlur  mo- 
nasteria,  qusB  pleraque  in  eis,  vel  ipse  oovstrazit, 
val  ad  meiiorem  slalum  plurima  reformavit.  lo  pa- 
Irimonio  quoque  soo,  fratris  fui  Gaufredi  studio  et 
auxilio,  sanctimonialium  femiDaruro  Mafcimaoense 
fundavil  coenobium ;  quibos  et  ccenoMtiurum  ol  ana- 
choretarum  iBStituit  legtm,  ul  et  oboditQliae  propo* 
situra  emuleotur,  el  perpetui  oNiustri  solitiMlino 
anachoretamm  imitentor  vilam. 

CAPUT  UI. 
Secreta  animorum  c^Hay  fumrapr^sdkUi^  wtorbi 


saneti  Patris  ad  tantum  opus  incboandum  roaxime 
Inclinavit.  Cujus  febrica  tanl«  pulchritudinis  el 
venustatis  in  se  gratiara  pristendit  ut  in  tota  occi- 
dentali  plaga  (nam  de  aliis  mundi  partibus  mihi 
miaus  cognilum  est)  noUa  sil  hac  eonspieabilior  ba- 
atlica. 

14.  Sed  ne  hoc  solum  bujua  viri  Dei  magnificnm 
opus,  aliis  praetermissis,  edidisso  videar,  hic  Clu- 
niacum  renovavit,  hio  fralruro  numerum,  tam  intus 
quam  foris,  phis  oranibus  pr«decessaribus  suis  am- 
pUavit,  hic  oeUas  «dificii»  refonnavit,  his  posses- 
siones  lerminis  dilatavil.  Quis  bealorum  oonfesso- 
mm  Marlialis  (89)  et  iEgidii  (90)  eccleeias  retigione 
reslauravil,  nisi  isle  vir  healus?  Quis  B.  Austre- 


curatL 

16.  Inter  tot  graliaram  dooa,  propheli»  ifuoqae 
Spiritu  vir  sanctissimus  non  oarehati  qao  ialordum 
hi  discemendis  voluntatibos  et  ODiiiiis  fratrum,  tOBta 
poHebat  gralia  u(  s»pe  mores  ao  aflboiiia  eomfR 
praediceret.  Uode  aoeidit  ul,  quodam  lempono,  euni 
oellas  suas  perlustrando  visitaret  et  ad  Iocimi  Cho- 
ritatis  venisset,  inter  aiios  fratres,  unttm  %k  ooeulo 
repudiaret.  Requisitos  de  causa,  uMdignam  !^uritom 
in  eo  habitationem  habero  respondiL  Slopofaotis 
qut  aderant,  iolerrogatur  miaor  de  coosoioBlao,  qv 
mox  conBtetnr  se  sioo  aaeer^k^lali  ordiae  mamm  dia 
celebrasse,  confessiooem  el  peaoiteaiioo  iialiom 
sese  suscepisse,  ot  adhuc  in  soo^ero  ipso  sa  pordo- 
rare  ;  sed  cum  debuieset  pceniloro,  pooloa  AsfilioaQa 
atque  pcssimos  evasit.  Sit  quoquo  apod  ATOoioiieiB 


niooii  (Dl)  Arvernensis,  nisi  iste  vir  beatus?  Quis  B.  p  orbem,  dum  quadam  die  al^eo  quidam  deMlioeleo- 


Marise  Magdalen»  VizeUaeensera  ecclesiam  ad  or 
dinis  reguTari»  prislinum  reduxil  stalum,  msi  isle 
vir  beattts?  Hic  Pictavis  S.  Joannis  fivangehbt» 
c(Pnobium  (9§)  ab  ipsis  fuRdamentis  religione  fun- 
davit  ;  sancli  quoque  Bertini  confessoris  ecole- 
siam  (93)  cum  pluribus  ipsios  Flandri»  monasteriis, 
reltgione  illuslravit ;  locuni  etiam  qui  cbaritatis  ob- 
tinet  nomen,  per  vinim,  mirabilis  apad  Deum  et 
homines  gratise,  Gerardum  raenachuBn  suum  aprio- 
eipio  struxit. 

15.  Parisiis  ecclesiam  S.  Marlini,  quae  de  compfs 
nuncupatur,  de  canonicali  ordine,  in  monasticam 
translulit  normam.  Sed  cur  fere  totam  Galliam  per- 
agerem,  quam  ita  monasleriis  peromavit,  ut,  sivc 
in  Franciam,  sive  in  Aquitaniam,  sive  in  Borgun- 


roosynam  ffagttaret,  vir  Dei  miaoffun  ioloiloa,  taM 
iertur  eum  eoovenisse  responso  :  «  BLaemoflTiiM» 
quidem  pro  Chrislo,  quem  pneleodis,  tiM  m- 
pendo ;  sed  tiia  vi>a  phma  ebrietato  ot  Jbxnria 
ipsi  displicet ;  cujus  te  paoporBm  oosa  oMolino.  » 
PretUHis  omnos  qui  oderant  eivoo,  in  adfloiPOlioDOB 
oonversi,  talem  eom  esso  affirroont  qoalero  iw 
aaoctus,  qui  eam  nuQqoaiii  aale  vidoral,  fiiiM-  ro- 
darguissel. 

f7.  Quidam  otiaro  oovitius,  Mtring^adi»  BomfBO) 
dum  prsBstolatiooio  suscipieiidl  habitos  tie4lo  afliee- 
rotar,  et  apnd  so  ja»  doKberasaot,  aon  ullra  looi»-» 
ram  sustinere  induoias,  per  spirilum  a  viro  9»  de 
oogilationo  sua  prfBventus  est.  Nam  el  qwoaodi» 
dBsoedere  volnisset,  intimovit,  et  no  reguteri  exo- 


diam,  imo  quocunque  per  omnes  partes  ejus  le  ver-  D  miaationi    cootraire  vellet,  admonuit.  Qiri  pooteo 
tas,  ubique  religionem  tanti  Patris  fulgere  videas  ?     laudabilis   oonversationis  exstitit,  et  vitoe  eorsam. 


(89)  Ecclesia  S.  Bfarlialis  L»raovic»  anno  848  a 
canoniois  ad  monacboa  tranotata,  exinde  abbates 
habuit,  quorura  duodeciraus  fuit  Adalbertus,  sub 
quo  basilicam  S.  Martialis  recuperatara  scribunt 
Sararaarthanu  Nirac  nirsura  ibi  sajculares  sunt. 

(90)  S.  iEgidii,  vctustum  in  Septiraania  monaste- 
riura,  etiam  nunc  cclebre. 

^91)  S.  Auslremonius,  Arvernonira  apostolus,  co- 
litur  1  Noverabris :  ejus  sepulcrum  ac  deinde  cceno- 
biura,  terapore  Gregorii  Turonensis  clarum,  in  vico 
hsiodoro  vuJgo  h$oiry  nunc  inter  abbatias  destit 
numerari. 

(92)  Neque  hoc  S.  Joannis  evang.  coenobium  am-^ 


plios  Pictavis  suporost,  ntai  forte  imnmrattnn  digni- 
tale  aoi  in  parociiialem  eeclesium  yersofla. 

(93)  Sithuense  S.  Bertini  raona&tcriura  juxta  ca- 
strura  S.  Audoraari  tota  Flandrta  notissimum,  cujus 
abbas  Iperitis  narrat,  qoomodo  S.  Hufo,  do  lioeotia 
Laroberli  episoo^ia  Morinoniffi,  do  divonio  ClaBto- 
eensiam  mooasteriis  reRffiosoa  viroa  odidaxit  anno 
ItOl,  quibus  stricto  et  rmgioso  vivenliboo  reakkii 
Sithuenses,  metu  rigidioria  diseipliosa,  dilaosi  sinl, 
et  brevi  plusquam  120  fralres  aeccBBorint,  ot  minifl» 
non  sit,  quod  Hugonis  suecessor  Pontius  tentaverit 
lianc  abbatiam  Glanioco  subjieero. 


901 


vm. 


902 


Bicul  ei  in  ipso  mortis  articulo  per  visionem  cocditus  A  aqu^  de  raanibus  suscipilur  et  ardenti  pedi  infun- 


diclum  est,  feliciler  coDSumroavit. 

18.  Fuit  quoque  vir  quidam  mirae  simplicilalis  et 
gratia,  nomin^  Durannus ,  Tolosanae  civitatis  epi- 
§copus,  ^ui,  quamvis  religiosus  vila  fuisset,  tamen 
ex  animi  jucundilate  aliquando  verba  risum  mo- 
veulia  proferebaU  De  qua  re,  cum  saepius  a  sanclo 
Patre»  cuj|us  gt  monachus  erat^  argucrclur,  quadam 
dic  ia  spirilu  prjBdixit  ei  quia,  postquam  ab  hac 
vila  migr^ret,  pre  spumoso  per  visum  alicui  fratrum 
ajxpa^erel :  quod  ita  facturp  est.  Nam  quidam  capel- 
lan.Q  8V|0,  uomine  Higuino,  past  discessum  appayuit, 
alque»  vt  vir  Dei  praedixerat^  spumosus  labra  fra- 
irew  adocet  de  Qris  deforroitate,  scilicet  quod  vani- 
loquii  oulp*  poena*  lueret,  el  ul  Palri  pio  causara 


dilur,  sicque  statim  ardor  penilus  cessavit.  Miles 
quidam  Arvernensis  vulneralus  in  praBlio  fuerat, 
et  obducta  cicatrice  minus  canle,  sanies  lethaliler 
inclusa  tolum  corpus  occupabat,  torquebatur  in  dies 
doloribus  immensis,  et  ad  raorlera  usque  desperans 
exilum  vilae  prgestolabatur.  Erat  ei  frater  clericus 
quidam,  desperans  quidera  et  ipse  de  carnali  medi- 
cina ,  sed  de  Dei  misericordia  non  diflidens ;  qui 
beatum  virurta  pro  languente  fralre  censuit  expeten- 
dura.  Veniens  igilur  ad  virum  Dei,  consilium  super 
lanta  incommoditate  flagitabat,  utque  vei  fragraenla 
aliqua  ciborum  suorum  ei  mitteret,  exposcebat;  spi- 
nara  quoque  ligneam  rasilem  ,  quam  lunc  forte 
manu  vir  Dei  tenebat,  peliit  et  accepit.  Tulil  itaque 


ejus  aperiat  deposcit.  Cui  postquam  revelata  visio  g  fragmenta,  et  fratri  ad  edendum  tribuit,  cicalricem 


e$t,  vir  plenus  Spirilu  saucto,  seplem  fratribus  heb 
dom44a  uaat  ^ileRlium  indixit,,  sed  unus  ex  eis  vio- 
Uvit,  quoii  ^fix,  ilUbatum  ^crvavemnt,  Tuoc  epi- 
Wp«3  iteruna  pr»dicto  (ratri,  ore  quidero  jam 
rouodiQJee,^  aed  a  pa;rte  qmadaia  adhuc  quasi  saliva 
(ieane*te,  apparui.t,  dicens  «e  obedieiUia  fratrum 
gfii  »il.eiitiuBft  aervaver^knt,  purgatum ;  sed  conquqri 
quia  ftegleH/lu  septinu  fr&tris  reslabat  illa  pars  non- 
duro  curalaA  Itaque»  qu«  visa  suni  denuo  Patri  inti- 
wa»tiw»  et  fractura  ^ileutii  alkera  hebdomada  soli- 
dau.  lertJQ  demuro  se  eidero  fratri,  «ne  uUa  defor- 
(DitAte,  roaaifeatavit. 

l^,  lUud  qfloqfjie  wemorige  cororoeodaudum  arbi- 
ivWr  (juod  qfixdw  clericua  Flftpdrensis,  S.  Audo- 


spina  10  crucis  signaculo  consignans,  statimqne 
dolor  ita  fugatus  est  ut  aeger,  cunctis  qui  aderant 
stupentibus,  diuturnum  desereret  lectum^  et  uUra 
nihil  molestiae  pristini  languoris'  sentiret. 

21.  Puer  quidam  monachus  apud  Paredum  mo- 
nasterium,  dum  in  choro  cum  fratribus  oraret,  una 
de  tabulis  cadente,  quae  in  lacunari  turris  eminentis 
jiing«?batur,  contritus  a  vertice  csl.  Curritur  ad  ve- 
nerabilem  Palrem,  qui  tunc  forte  in  altera  ecclesia, 
Dei  scilicet  Genitricis,  divino  operi  insistebat ;  et 
lam  gravis  collisio  pueri ,,  jam  pene  exanimis,  ei 
nuntialur.  Qui  ubi  advenit,  aqua  benedicta  faciera 
e|us  rigat,  el  oratione  subsecuta  spiritura  vix  pal- 
pitantem,  et  ad  exitum  properantem  retinuit;  inde 


lttaric;on{e3aQri&eanonicijuB,,LiajnbortHaaomiue,cum  p,  paulatim   resuroptis  viribus  sanus  effectus,    longo 
9«culo  munliw  (A  heatt  wi  roagisterio  se  subdere     tempore  supervixii 


decwvis*^,.  ab  ip&ius  owwii  prajposito,,  vi  et  sibi  et 
x^\m.  mh  ilUts^  deteotus  est,  QuAdaro  ergo  n.octe> 
iam  ii/^im  pr«^piesitu$^vidiet  sit>i  adveni;»^e  personaro 
magaae  severitati»,  Qum  p«i$iorali  virga ;  quae  Clu- 
Qa««9se«A  al**tej»«e  Aowiuans,  rouJlti^  verberibus 
clericuro  eugebat  cm  x^^  »ui«.  Twdero  die 
tienia  ceddita«  qui  exacitua  fueral  dericus,  e^ocatur ; 
el  ez^ta,  V4sip»#,  vultu  quoq^e  et  habitu  sancti 
Patris  iwii\iu^la«  curo  Tetws  i»uis  ahsoJlvitur,  et  CIu- 
9i»fii  DQion^l^i.  ^citur.  Bfat  quidaro,  Wilielrous 
npmiive^  qfii  ^4  fuamd$m  obedienliam  i^  saneto 
(atr^  9MW1&  fiAenkl^i  v^m  w\  iu  crure  taatus 
ferciK^i  nMvrl^t,.  mi  injiwtaa  obedieutiae  succuro- 
)m^%  91,  Mmw  eveg^mte  ip^ia.  cru»  &rre  nequiret 


22.  Mileg  erat  in  Lugdunensi  terrilorio,  Berardos 
nomine,  dominus  Castri  Rehoterii,  qui  k>cum  B. 
Petri  Cavariacum  devastabat,  el  ad  pravos  usus 
redigere  nitebalur.  Pro  qua  re  cum  a  sanclo  Patre 
saepius  corriperelur,^  et  magis  magisque  malitia  ejus 
grassaretur,  quadam  die  in  superbiam  elatus,  minas 
intulit  et  sic  ab  eo  discessit.  Ule  ad  fidei  arma  se 
conferens,  Christum  invocat  protectorem,  el  Joan- 
nero  Baptiamam,  in  cujus  honore  loci  ejusdem  basi- 
lica  consecrata  est„  defensorem  efHagilat.  Mox  in 
ipso  itinere  Cavariacum  et  castrum  suura  Lusesium, 
diviuo  judicio  percussus ,  insanivit ,  et  suorum 
manibus.  devectus,  ad  lectum  pertrahitur,  nocte 
quoque  ipsa  vix  ab  incendio,  semel  atque  secundo 


iuv^  Qffpcepti»  {i4#  :.  •  P^  ilhiiB,  eJlt,  qui  mje  huc  V  lecturo  ej[us  occupante,  hberatur,  vix  ad  sequentis 


diiwiM»  m  4wo,  peftti^,  ^t  o))e4iA9iiaA,  mm  roihi 
iigj*^  ecA»  imt^e  m  »W.  ■•  Wut*  el  uocte  inee- 
cut»^  %  4ueJ^  vi^K  q^  se  mms^  a.  saucto  viro 
«c^e9l»i(i«iit4Ha«^fi4i^,  e^  ift  ^ie  medicofuro 
ab  ^j#  Mjdiotin  et  eunMTi.  Maoe  autero  expeJcgefActu^ 
sanum  se  ab  onmi  valetudine  persensit. 

K^.  4ttter  x^e,  mmm  Tteodericus,.  in  poUice 
pectta  quMi  quodam  igi\a  turabatur,  ita  «ib  vix  somd, 
vix  aUcui  corpori^  quieH  in<kilgere  posset.  Ipgftt 
infirmorum  procuralorem,  ul  aquam,  unde  roanus 
sanct*  Patrift  ia  hova  miw^  ebl^creDtvn:,  cante  reci- 
peret  ac  sibi  deferret.  CaptatA  igititr  oppovtunitiae» 


diei  satisfactionem  reservatur.  Qua  tamen  ex  arbi- 
trio  sancti  viri  peracta,  ipsius  absolutione  ab  insania 
illa  quievit. 

23.  Quodam  etiam  temporo  duro  per  Aquitaniam 
pro  quibu^dam  utilitatibus  Ecclesiae  suae  vir  beatus 
iter  ageret ;  quidam  raptores  de  castello,  cui  Bride- 
riuro  nomen  est,  io  eum  irruperunt,  et  mulas  ejus 
QWQ  roulta  supeliectile  abduxerunt;  quod  facious 
ttlltio  divina  secata  esl.  Nara  eodeni,  aano  et  ab^  Aqui- 
tano  duce  Guidone,  qui  et  WiUetmQa  voeabatur 
eorum  oppiduro  subversum  est,  et  divinae  aniroad* 
i^vaioo^  igoe  couerematum.   In  coaailio  quoque 


903 


S.  HOGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


904 


vir   Dei    lanla  gratia  pollebat  ul  quicunque,  lam  A  non  ex  neglectu,  sed  ex  bona  intcnUone  se  praeter- 
in    divinis    quam  etiam  mundanis  rebus  ,  consilii         •  •       •  . 


quam 

causa  eura  expelerel,  ita  fonle  cuelestis  doclrinae 
imbuebalur,  ut  crederet  se  quasi  ab  angelo  infor- 
malum . 

24.  Quod  S.  Michaelis  ecclesia,  quae  in  ea  parte 
Cisalpinse  Galliae,  quae  Clusa  dicilur,  sita  esl,  satis 
in  fulrainum  depulsione  probavit.  Nam  dum  crebris 
fulminalionibus  locus  ille  ferirelur,  el  desolationem 
ca^nobio  teropestas  horrida,  ob  quorumdam  fratrum 
interiluro  ,  roinaretur,  tandem  vir  bealus  de  mu- 
tanda  loci  habitatione  consulilur.  Tunc  vir  Deo 
plcnus  locum  deserendum  non  esse  respondit , 
sed  B.  Laurentii  martyris  patrocinium  quotidiana 
comraemoratione  implorandum.  Cujus  consilii  lanta 


apparuit  efficacia  ut,  ab  illo  tempore,  meritis  sancti  g  fecit. 


misisse  locum  rcspondit,  citius  ab  apostoiis  veniam 
se  irapetralurum,  si  ob  reformandam  pacem  seve- 
rura  ponlificem  priorem  eis  adivisset  quam  in  ejus- 
dem  pontificis  gratiam  rediturura,  et  ad  causam 
rainus  profuluruni,  si  sub  specie  orationis,  regium 
pontiflcali  videretur  praelulisse  colloquium.  El  licel 
in  concordiam  vir  Dei  eos  non  poluissel  adducere, 
tamen  imperator  paulo  mitior  faclus  ex  lam  ra- 
lionabili  responso  Sutriam  (95),  ne  Romae  secundus 
viderel,  quem  prior  videre  non  poluit,  ad  eja» 
colloquium  venit;  ubi  post  multum  ad  invicem 
habitum  verbura,  rex  pro  quodam  Brixiano  cpi- 
scopo  (96),  qui  ipsi  viro  Dei  injuriam  captionis  (97), 
zelo  regio  ductus,  intulerat ,  flexis  genibus  salis- 


martyris  et  fide  bealissirai  Patris,  a  fulraineis  ictibus 
quiesceret  locus.  Sed  cura  aliis  in  consilio  utilis, 
tum  sibi  proraplus  atque  providus  erat;  quod  ia 
multis  negoliis  ejus  oslcndere  longura  est.  Pauca 
lamen  pro  rei  exeraplo  breviler  absolvam. 

CAPUT  IV. 
ConcUium  Remense  cmcelehratum^  compotitum 
schisma;  pius  obitus. 
25.  Quodam  tempore  Romanae  sedis  ponlifex,  Leo 
nonus,  ob  haereses  Simoniacorura  et  Nicolaitarum 
a  Galliis  exstirpandas,  Remis  synodum  celebrabat, 
et  introilus  singulorum  Patrura  discutiebat.  Qui 
dum  singillalira  de  suis  clectionibus  responderent, 
vir  Dei  de  conscienlia  tale  fertur  dedisse  respon- 


27.  De  discretione  vero  ejus  satis  referre  tanto 
minus  possum  quanlo  pcr  singula  opera  ejus  ire 
difficillimum  est.  Caeterum  ut  de  aliis  virtutibus 
ejus  breviler  disserui ,  sic  el  de  illa  quae  omnium 
raater  est,  et  sine  qua  nulla  ejus  reperiuntar  facu, 
paucis  explicabo.  Et  quia  nullo  melius  indicio  res 
depromitur  quam  exemplo,  idcirco  Guigonem  Albio- 
nensem  comitem,  novo  genere  discretionis  per  eum 
salvalura ,  non  abere  duximus  commemorandum. 
Hic  nimirum  dum  quadam  die  cum  sancto  Patrc 
sermocinaretur,  inter  alia  monachum  se  posse  fieri 
denegavit,  nisi  veste  saeculari  ad  volum  ut  semper 
indui  perraitteretur ;  quod  ubi  vir  Dei  audivit,  et 
voluntali  ejus  acquiescendo   satisfecil  et   aniraam 


sum  :  «  Caro  quidera  consensit,  sed  spiritus  repu-      ejus  Deo  lucrifecit.  Nara  monachus  factus,  primum 

:i       _      f.%     ^««A  '«rAnK/\   orkii/l    nmnou  fnnfao  a/^nnlna.  ^   m/\11iAmVk«.a    m«     ^■^^lij^^i^^iU.. i;i 


gnavit.  »»  In  quo  verbo  apud  omnes  lantae  adraira- 
tioni  et  gratise  habitus  est  ut  inter  tot  eloquentissi- 
mos  viros,  inter  tot  seniores  ipse  adhuc  adolescens, 
ut  sermonem  ad  totam  faceret  synodum  eligerelur. 
Hujus  consilium  non  solura  de  vicinis,  sed  eliara  de 
rerootis  lerraruni  partibus  patebatur;  nec  a  pri- 
vatis  dimtaxat  personis,  sed  a  raagnis  ordinibus, 
regura,  imperatorum ,  ponlificum ,  tam  Romanae 
sedis  quam  aliarura  mullarum  sedium ;  quibus  cum 
tanta  moderatione  acquilatis  rcspondebat  ut  et 
Deura  in  omnibus  anteponeret,  et  benevolura  se 
cunctis  cxhibcret.  Quod  in  schismate  Henrici  im- 
peratoris  contra  Romanam  Ecclesiara  evidenter 
ostensum  est. 

26.  Ad  cujus  reconcilialionem  cum  a  summo 
pontifice  Gregorio  seplimo  evocatus  fuisset,  et  limi-  D 
nibus  apostolorum  (quia  ibi  Caesar  cum  exercitu 
suo  raorabalur  (94)  Iransmissis ,  ad  summum  pon- 
tificem  diveriisset,  rex  hoc  comperto  legationem  ad 
eum  misit,  reprehensibilcra  eum  judicans  quod  pro 
roorlali  horoine  prsetcrgressus  fuisset.  At  vir  Dei 

(1)4)  Spectant  haec  ad  annura  1083  et  sequentera, 
quibus  urbe  potitus  sacrilegiis  Guiberlum  antipa- 
pam  inthronizavit,  et  ipse  vicissim  ab  eo  accepit 
corooam  imperii,  seu  potius  damnationis  suae  pi- 
gnus. 

(05)  Distat  Sutria  ab  urbe  Roma  ad  25  p.  m. 

(96)  Odalricus  hic  fuit,  qui  ab  anno  1063  Sedem 
Brixiensem  tenuit,  et  ob  schisma  a  suis  ipsius  civi- 


mollioribus  et  pretiosioribus  vestibus  sua  cuculla 
indutus  incedebat  ;  deinde  cum  viderel  fralnxm 
hurailitatera,  simulque  vitae  vel  habitus  simpllcita- 
tem,  se  inter  oves  Christi  quasi  leonem  reprehen- 
dens,  sponte  sua  saecularia  et  pomposa  quaeque  ab- 
jecit,  et  sic  brevi  spatio  conversionis  suae,  circiler 
viginti  dierum  curriculum,  bono  fine  quievil. 

28.  Religionem  in  eo  lunc  demum  digne  et  ve- 
raciler  laudaverimus,  si  ejus  habitam,  incessum, 
gestum,  eloquium,  si  denique  omnia  ejus  opera 
sancta  et  irreprehensibilia  in  omni  vita  sua  fuisse 
dixeriraus.  Palientiam  vero,  humiliutem,  pudici- 
tiam,  sobrietalem,  caeterasque  virtutes,  quas  habuit, 
describere  non  est  necesse  ;  quae  quasi  innats  ilii 
inerant,  et  ejus  aclus  ab  ipsis  cnnabolis  omni  modo 
decorabant.  Sed  de  cbaritate  ejus  unum  praetermit- 
tere  indignum  arbitror,  in  quo  adrairabilem  illum 
fuisse,  nerao  esl  qui  dissentiat.  Nam  cum  duo  mili- 
tes  unum  de  fratribus  ejus  interemissent,  noHusque 
refugii  locus ,  ubi  se  ad  salutem  recipeieot,  eis  m 
Galliis  pateret,  iste  vir  beatus  in  asylo  Cluniacensi 

bus  pulsus,  militavit  in  castris  Henrici,  in  iisque 
periit  pestilentia  an.  1088,',  ul  scribit  Bemardinus 
Faynus  in  suo  Coelo  Brixiano. 

(97)  Idem  variis  praeiatis  contigit  venientibus  ad 
conciliura,  a  papa  ex  ipsius  Honnci  consenpu  indi- 
ctura  ;  iis  videlicet  a  quorum  sincero  zelo  magis  sibi 
Bcfaismatici  metuebant. 


003 


VITA. 


906 


eos  recepit,  et  monachos  faclos,  uuum  sub  ordinis  A  positus  videbat,  et  cujus  causa  totum  lieret  intelli- 
monastici  retinuit  norma  ;  alterum,  qui  caput  mali ^  gebat.  Tunc  vocato   Rorensi   episcopo  dominoRo- 


exstiteraty  fuga  lapsum  el  postea  prsedis  alque 
rapinis  intenlum,  el  ob  hoc  male  interfeclum,  ami- 
sit.  Et  quoniam  tota  vita  beati  viri  non  aliud  quam 
virtus  fuit,  neque  singula  ob  enormitatem  colligere 
possumus,  idcirco  finem  hujus  operis  de  tanti  Pa- 
tris  fine  faciamus. 

S9.  Vir  igitur  sanctus  per  gloriosos  vitse  labores, 
cum  jam  carnis  universae  viam  ingredi  tota  mente 
desideraret,  nt  praemium  ab  ipso  Rege,  cui  semper 
militaverat,  in  steina  bealitudine  reciperet,  non 
cessabat  in  dies  magis  magisque  bona  opera  exer- 
cere,  misericordiae  studere,  esurientes  pascere, 
nudosvestire,  servitio  Dei  cuncla  postponere,  rigo- 


dulfoi  qui  tunc  Cantuariensem  Ecclesiam  de  recenti 
obitu  domiui  archicpiscopi  Ansclmi  consolabatur, 
visionem  exposuit,  et  sanctum  senem  de  saeculomi- 
grasse  pnedixit.  Igilur  notata  die  atque  hora,  post 
non  multos  dics  sanctnm  virum  obiisse  didicit,  et 
notalum  tempus  juxta  visionem  quam  viderat  inve- 
nit.  Quidam  quoque  abbas  de  Cameracensi  pago 
duo  grabala  ad  coelum  defcrri  videbat  ;  quorum 
nnum  archiepiscopi  Cantuariensis,  alterum  Clunia- 
censis  abbatis  esse  dicebatur  :  unum  ascendebat 
quarta  feria  unius  hebdomadae,  alterum  similiter 
alterius  hebdomadae  eadem  feria.  Quod  paucistrans- 
cursis  diebus,   rei  probavit  eventus  ;  nam  dominus 


rem  ordinis  sui  inflexibiliter  tencre,  religionem  tam  n  archiepiscopus  quarta  feria  ante   Dominicam   Cc3- 


in  se  quam  in  subditis .  semper  observare,  virtutes 
denique  omnes  aemulari,  amplecti  et  obtinere,  et  sic 
vocationis  suae  diem  jugiter  exspectare.  Interea  Do- 
minicae  Resurrectionis  paschalis  solemnilas  advene- 
ral,  et  sanctus  senex  de  labore  ad  requiem  trans- 
ilurus,  cum  in  ipsoCoenae  Dominicae  die  fratressuoa, 
tam  absenles  quam  praesentes  paterna  auctoritate 
absolvisset,  Pa^ssione  vivifica  ac  Resurrectione  ce- 
lebrata,  quarta  feria  jam  die  advcsperascente,  in 
oratorio  beatae  Dei  Genitriris,  beatum  Deo  spirituoi 
reddidit,  cujus  corpus  aromatibus  conditum,  in  ba- 
silica  nova  quam  ipse  construxit,  ad  orientalem 
plagam  sepullum  est. 

30.  Cujus  exsequiasy  ipsa  nocte  qua  migravit  ad 
Dominuro,  frater  quidam  religiosus,  Dalduinus  no- 
mine^ 

scopi  dispensator,  in  spiritu,  sicut  ipse  mihi  nar- 
ravit,  ab  Anglia  per  ordinem  vidit.  Nam  ubique 
luctus  incomparabilis,  ubique  ejulatus,  ubique  plan- 
clus  personabant,  quidquid  in  sancti  Patris  funere 
doloris  Cluniaci  agebatur,  tolum  ipse  in  Rritannia 


nam  die  illucescente  migravit ;  sanctus  vero  senez 
Dominica,  ut  supra  dictum  est,  peracta  Resurre- 
ctione  eadem  feria,  octavo  scilicet  die  advespera- 
scente,  came  solutus  est.  Haec  de  Vita  sancli  Patris 
nostri  Hugonis  abbatis  Cluniacensis,  sicnt  partim 
vidi,  partim  relalione  probabilinm  virorum  didici, 
perstrinxerim,  in  cujus  laude  versicolos  istos  sic 
decantemus  : 

Regula.  virtutum,  Pater  Hugo,  decus  monachorum. 
Spesinopum,  contemptor  opum,  portus  miseroruni, 
Vas  lemplumque  Dei,  libamen  ct  hoslia  Christi, 
Came  locatur  bumi,  sed  spiritus  astra  pclivit. 
0  fclix  currus  !  felix  auriga  tuorum  I 
Fac  ut  ad  a&tra  vehas  quos  hic  vivendo  regebas. 
»uu.«,  xra.«  Hu.ua.ii    ....ij.u^u.,   «a.uu.uu.  ..u-      uuima  lux  vit«  penullima  luxil  Aprilis. 

(,  ohm  dommi  Anselmi  Cantuanensis  archiepi-  ^  ,  „^  ^,^^„  rfc«„-  t.K:  i„««.i  ^«,«  A««  «>.,„.^ 
'  *^        Lux  a(?teroa,  Deus  tibi  luceat  omne  per  aevum* 

Rexit  autem  Cluniacenscm  Bcclesiam  annis  sexa- 
ginta,  additis  octo  diebas  ac  dnobus  mensibus  (98), 
cujus  merita  nos  apud  Deum  adjuveni  ia  saecula 
saeculorum.  Aroen. 


(98  Ergo  consecratus  an.  1049  22  Pebruarii,  in  festo  cathedrae  S.  Petri  Antioi^henae,   tuncin  feriam   iv 
cadente,  qua  feria  eliam  obit. 


SYNOPSIS  \YTM  METRICA. 


{Auciore  eodem  Raynaldo  ex  dicto  ms.) 


Insignem  titulis  et  clarum  laude  per  orbem 

Hugonem  canimus,  spem,  Cluniace,  tuam. 
His  Dens  aspiret  coeptis,  haec  vota  secundet, 

Ut  Patre  tam  sancto  digna  loqui  merear. 
Quos  habuit  proceres  Burgundia  nobilioreSi 

Germen  traxit  ab  his  iste  vir  egregius. 
Nam  patre  Daimatio  nil  clarius  edidit  unquam, 

Ni  qaiaplus  nimio  bella  sequi  voluit. 
Mater  ArembargiS|  non  impar  stirpe  marito, 

Moribua  effulsit,  se  quoque  nobilior. 

PATftOL.  CLDL 


D  Haec  concussa  metu,  partus  inatante  pericloi 

Votasacerdotum  censuit  expetere. 
Res  nova  tot  seclis,  dumsacriticatur  ab  uno, 

Infantis  species  ceraitur  in  calice. 
Quis  foret  et  quantus  qui  nascebatur  habendusi 

In  tanto  speculo  visa  figura  docet. 
Ille  sacramentis  eonsueto  more  peractis^ 

Quem  reperit  natum,  prasdicat  eximiura ; 
Unde  suum  vatem  pueri  nec  vita  fefellit ; 

Nec  juvenum-morcs  haoc  yiplare  queunt. 


907 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


908 


Hic  «cholU,  hicecclesiaejam  lolus  adhaerew, 

Virtutum  studiis  ludicra  postposuit. 
Nobilium  restes,  humili  pro  veslc  recusat, 

Et  cum  simplicibus  simpliciter  graditur. 
At  paler  hinc  metuens  ne  sic  dissuescal  ab  armis, 

Corripit  hunc,  tanquam  de  pielale  reum, 
Talia  miliUae,  nisi  dediscanlur,  obesse, 

Vixhorreresenem,  quae  didicit  juvenis  ; 
Hunc  semel  hseredem  se  constituissc  bonorum, 

Hunc  interfiratres  semper  amasse  magis. 
Hinc  palrios  mores,  palrias  quoque  Iradiliones 

Hunc  debere  sequi,  ne  quasi  degenerei. 
Haec  Pater.  Atjuvenis  landem  quae  mente  gerebat 

Efficit,  el  profugus  te,  Cluniace,  pelit. 
Hunr  Odilo  vir  magnificus,  lunc  pastor  et  abbas, 

Suscipit  inter  oves,  erudit  atque  fovet ; 
Inque  brevi  spatio  sic  de  virtule  probavit, 

Fratribus  ut  cunctis  ordine  praeficeret. 
Qoin  et  praepoaiti  post  sublimavit  honore  ; 

Ul  quandoque  suas  ipsevices  gereret. 
Sic  humilis,  blandus,  sic  fervens,  sicque  severus, 

UtPatre  dcfuncto  jure  Pater  fieret. 
0  concors  !  o  unanimLs  sententia  fratrum  ! 

Nam  vox  una  fuit  quidquid  ibi  sonuit. 
Fralrem  toU  phalanx  abbatem  flagitat  illom. 

Oplio  nuUa  Palrum,  sedPater  Hugo  fuit. 
Quas  exinde  cruces  sibi  mox  indixeril  ipse, 

Dal  lorica  fidem,  qua  bene  se  domuit. 
Hanc  lulit  ad  camem,  dum  Inget  crimina  palris  ; 

Hanc  tulit  ad  camem,  dum  sua  membra  domat. 
Pene  vel  orantem  vel  semper  pene  legenlem, 

Crede  fuisse  virum,  dum  regimen  tcnuit ; 
Nunc  audisse  Deumi  nunc  illum  consuluisse. 

Hinc  spes,  inde  fides,utraque  nectit  amor. 
De  pietate  Palrisscribens  reus  esse  videbor, 

Si  qui  re  nulli  laude  secundus  erat, 
Ei  referam,  quas  fudit  opes  in  paupere  Christo, 

Me  modus  excedit,  menumerus  superat. 
Diffinire  tamen  breviter,  quod  sentio,  possum ; 

Tempore  nemo  suo  distribuit  melius. 
Ad  fidei  titulos  jam  nunc  tandem  veniamus. 

Primum  de  Christo  signa  locum  teneant. 
Testis  adesto  rei,  tu  septime  papa  Gregori. 

H«c  secreta  Dcus  cemere  quem  voluit. 
Dum  Paler  insignis  fratres  aliquando  doceret, 

Mores  disculerel,  noxia  destraeret, 
Iste  vir  egregius,  tunc  hypodiaconuj  urbis 

Ildebrannusadhuc,  post  vir  apostolicus, 
Tunc  Patris  assessor  respexit,  et  ecce  Redemptor 

Cottsedisse  Patri  cernilur  a  laiere  ; 
Et  quasi  judiciis  habitu  vultuque  faveret, 

Sic  hilaris,  placidus,  sicque  serenus  erat, 
Cui  virhic  assurgens,  fratrum  miranle  eaterva, 

In  media  voluit  sede  locare  Deum  : 
Unde  requisitus,  qusenam  sibi  causa  fuisset, 

Patris  visa  refert  ordine  eommemorans. 
Urbs  est  Italise  FlmntiA  nomine  dicu, 

Hic  Slephanum  papam  fama  mori  fuerat : 
Tisitathimc  sanctus,  medicus  sapiens  animarum. 


A     Et  vitae  verbum  saepe  ministrat  ei. 
At  generis  nostri  crudelis  et  invidus  hostis, 

Cum  vir  sanctus  abest,  ipse  dolosus  adest, 
Terret  pontificem,  turbans  horrore  tutentem ; 

Cum  virsanctus  adest,  ipsedolosus  abcst. 
Sicque  protracta  diu  futt  altematio  praesens. 

Tum  rogat  antistes  semper  adesse  Patrem  : 
Obsequitur  precibus,  nec  ei  se  subtrahit  ultra, 

Donec  obisse  videt,  donec  eum  sepelit. 
Nec  mireris  eum  veterem  pepulisse  tyrannam, 

Cujus  adhaerebat  mens  animusque  Deo  ; 
Et  cui  fixus  erat,  cui  nocte  dieque  vacabat, 

Hunc  ab  eo  visum,  dum  locus  est,  referam. 
Psallebat  Domino  fratlum  chorus,  et  Pater  ipse 

Aspexit  Christum  psallcre  cum  cithara. 
Q  Qui  singillatim  visus  cantare  per  omnes, 

Implet  odore  locum,  balsama  qui  superat. 
Nec  te  praeteream,  languor  simulate  per  irtm» 

Quem  simulat  frustra  Pontius  ille  reus. 
Hic  aliquando  Patris  ne  colloquio  fruerelur, 

Confugit  ad  lectum,  sicque  malum  simulat : 
Non  impune  tamen  ;  nam  mox  ita  redditur  seger, 

Ut  jam  deficeret  pene  loquela  sibi  : 
Et  nisi  vir  sanctus  festinans  viseret  illum, 

Spes  etiam  vit®  nulia  superfuerat. 
Ut  tamen  a  culpis  absolvitur  a  Patre  sancto» 

Mox  redeunt  vires,  ipsa  loquela  redit. 
Te  quoque,  qui  solidos  injussus  habere  dedbti, 

Te  Patris  expertum  novimus  auxilium  : 
Nam  defunctus  eras,  sed  nondum  carae  sepultus, 

Vi^o  cum  fratres  una  duos  monuit : 
^  Te  prius  absolvi  deposcere  quam  sepeliri, 

Sin  alias,  donum  posse  nocere  tibi  : 
Utque  fides  dictis  adhiberi  posset  ab  illis, 

Vir  quoque  detegitur,  cui  solidos  dederas. 
Haec  ubi  sunt  comperla  Patri,  quae  vota  aequttntur 

Tu  meiius  nosti,  cui  daturhinc  venia. 
Est  reticere  nefas  curatum  veste  leprosum, 

Quam  dederat  sancttis  compatiens  misero. 
Nec  mentem  Aigitmemorabilisinfula  Petri, 

Qua  per  enm  languei»  rtdditar  iBcoIarois. 
Unde  decem  solidos  decies  auro  retributosi 

Vel  pro  laude  tua,  Rexinopum,  refero. 
Te  Petre  cum  Paulo  Patris  hujus  epistola  flexity 

Flexit  egestatem  saepe  levare  suam. 
Yosque  novum  templum  fundare  Patrem  monuistis  • 
D     Puitque  per  hos  sospes  nunlius  ipse  rel. 
Dic,  Gluniace,  statum  quo  te  Pater  Hugo  locavit. 

Dic  numeram  fratmm,  quem  deditinnumerum. 
Dic  cellas,  dic  ecclesiaa  quas  condidit  ipse. 

Dic  quae  restituit  mulia  monasteria. 
Inter  cuncta  tamen,  foveas,  rpgo,  Marciniacum. 

Hunc  in  jure  locum  constituit  patrio. 
Haec  staluit  servire  Deo  aanctaa  mulieres, 

£l  Jesu  Matri  continuare  melos. 
Tu  quoque  spirituum  discretor,  Spiritus  alme, 

In  disceraendis  non  deeras  animis. 
Hinc  est  quod  sanctus  cuidam  n^t  oicula  fralri, 

Quem  non  presbyterum  aacrificaase  pfobat. 


909 


VlTA. 


940 


Hinc  de  pauperibas  zelatus  eorripU  unum, 

Cui  damnabalur  luxus  et  ebrietas. 
Tum  meditate  fugam,  qnem  praeyenit  ipse  beatus, 

Hinc  quoque  sensisti  cor  patuisse  tuum. 
lUe  Tolosanee  Durannus  episcopus  urbis, 

A  patre  post  obitum,  quid  lueret,  didicit. 
Spumosum  iabiis,  ob  verba  moventia  risum, 

Se  fore  cernendum  cuilibet,  edidiciC. 
Qui  simul  ac  obitt,  cuidam  de  nocte  Sigoino, 

Spumeus  apparet,  dicta  Patris  memorans. 
At  pius  et  sapiens  medicusque  sagax  animarum, 

Fratribus,  ut  sileant,  imperat,  hebdomadam. 
Fratribns  hoc  septem  statuit ;  sed  negligit  nnos, 

Quod  reliqui  servant,  nec  tamen  hoc  latuit. 
Rursus  enim  pnesul  fratrem  repetivit  eumdem, 

Bt  transgressa  Patris  jura  statuta  refert. 
Se  satis  adjutum  quod  sex  tacuere  fideles, 

Sed  quod  adhuc  restat,  septimus  impediit. 
His  Pater  acceptis,  solidst  qoe  fracta  fiienmt, 

Per  totidem  fratres  atque  per  hebdomadam. 
Tunc  redit  antisles,  nec  jam  deformia,  ot  ante, 

Sed  specie  retinens  alque  decorus  erat : 
Ne  monachos  fieres,  o  clerice,  carcere  truse  ! 

Te,  Pater,  angelico  liberat  auxilio. 
Quem  parere  Patri  cruris  dolor  impediebat, 

Ipsius  ad  nomen  propulit  ipse  malum. 
Mens»  reliqoiis  multos  curasse  refertur, 

Res  ea  quam  tetegit  ssepe  medela  fuit. 
Tu,  contrite  puer,  qui  vtx  spirare  valebas, 

Tu  precibus  Patris  factus  es  ineolumis. 
Quem  requiem  nullam  pedis  ardor  habere  sinebat, 

Qua  Pater  est  lotus  convaluit  per  aquam . 
Quam  frustra  sancto,  miles  Berarde,  minarisl 

Orat,  et  insanis,  dum  veniam  tribuit. 
Quid  tibi,  Briderium,  quid  profuit  illa  rapina  ? 

Qua  meritis  sancti  coelilus  igne  peris. 
Nunc  in  consilio  quantus  fuit  iste  beatus, 

Expediam  breviter,  namque  placet  brevitas. 
Pulmina  crebra  dia  Glosenses  percutiebant, 

Atque  Pater  sanctos  consulitur  super  his. 
Te,  bone  Laurenti,  te,  propter  Ciesaris  ignes 

Quos  bene  vicisti,  te,  jubet  hic  recoli. 


A  Te  satis  hos  ignes  aflBrmat  posse  fugare, 

Nocte  deque  tuum  si  celebrent  meritum. 
Gomplentur  mandata  Pairis,  mox  fulmina  cessant, 

Et  sic  iile  locus  permanet  absque  metu. 
Quae  vel  quanta  pio  fuerit  discretio  Patri, 

Unus  de  mullis  Guigo  comes  perhibet. 
Hic  monacbum  fieri  jurans  se  posse  negabat, 

Ni  liceat  vestem  ferre  velut  comitis. 
Prgebuit  assensum  sanctus,  comitemque  lucratur. 

Ille  brevi  spatio  sic  monachus  morilur, 
Utque  viro  sancto  perfectio  nulla  deesset. 

Ipse  peremptores  fertur  amasse  patris, 
Morte  cruentatis  fraterna  factus  asylum, 

Gredo  nec  hoc  facto  rege  David  minor  est. 
De  Patris  haec  meritis,  haec  de  virlutibus  ejus, 
g     Edita  sufficiant ;  nuac  obitum  referam. 
Gum  celebrarentur  Paschalis  festa  triumphi, 

Ex  quo  Yirgo  Deum  came  satum  peperit, 
Millenis  annis  cenlumque  novemque  peractis, 

Felix  ille  senex  transiit  ad  requiem. 
GiiyQS  ad  exaequias  vir  quidam  religiosus, 

Mente  quidem  rapilnr,  sed  procul  ipse  manens, 
Trans  mare,  Northmannos  quod  dividit   atque  Bri- 

[  tannosi 

Hoc  positus  vidit,  quod  Cluniacus  agit. 
Luctus  ubique  sonat,  nusquam  nisi  planctus  habetur 

Nil  sine  singultu  cemitur  aut  gemitu. 
Adnotat  ergo  diem,  quo  sanctus  obisse  pulatur> 

Huncque  brevi  spatio  comprobat  esse  diero, 
Unde  grabata  duo,  quse  portabantur  ad  astra^ 
p      Ut  senior  quidam  visa  refert,  memorem. 
PrsesuUs  Anselrai,  quo  praesule  Cantia  gaudet, 

Esse  ferebatur,  qui  prior  est  locutus  ; 
Quippe  secundus  erat,  sancti  Patris  esse  futurus 

Insinuabatur,  post  tamen  octo  dies. 
Visa  fides  sequitur,  nam  postquam  praesul  obivit, 

Octavo  sanctum  constat  obisse  die. 
Hic  regimen  sacmm  lustris  tenuit  duodenis, 

Adde  duos  meoses,  insuper,  octo  dies. 
Haec,  Pater  Hago,  tui  Rainaldi  dicta  nepotis, 

Suscipe,  quaeso,  pie,  meque  tuere,  Pater. 


EPITOME  \ITM 

Ab  Ezelone  alque  Gilone  monachis  Gluniacensibus  proxime  ab  obito  sancti  script»,  per 

anonymum  excerpta. 

Exm*  Bodeceiiitin  diteeesi  Paderbornensi  erula  a  Joanne  Gamas  S.  /.) 


l.BeatusHugo  abbas  GluniacensiS)  Augustodu- D  missamm  solemnta  altentius  peroraret,  et  in  coil* 
nensis  indigena  fuit,  nobUi  genere,  patre  Dalmatio  templatione  suspensus,  super  semetipsum  sustolle- 
consulari,  viro  beUicis  rebus  intento.  Hujus  mater  retur,  vidisse  in  calice  fertur,  cui  ardentius  incum*- 
gravida,  cum  in  partu  graviter  laboraret,  quemdam  bebat,  speciem  infantilem,  super  humanum  modum 
sacerdotem  religiosum,  pro  sui  liberaUone  et  nasei-  radiantem.  Digoa  prorsus  visio,  et  vere  prsesaga 
turi  salute,  missam  celebrare  exoravit.  Qui  dum     futuri,  in  calice  apparuit  ttoodum  natus,  qui  ab  ado- 


911 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNUC. 


912 


.r..m  «inuins  aficioicns.   passioniB  A  sane  noadum  ponUficali  (100)  [apice]  insignin».  po 
lescenua  sua  calicem  salulans  accyiens,   passio  ri„«j../^«n.i  camtulo.  iosum  mundi  Jodicca 


Dominic»  imitalor  evangelicus,  EvangeUi  verba 
yertit  in  opera,  et  usque  in  senectam  nomen  Domim 
"nvocavit,  , 

«.  In  pupillaribus  annis  constilulus,  non  ut  lua 
ffiias  assolel,  lascivi»  frena  laxavit,  nec  inerti  luxu 
emoUitus  nugales  ineplias  seclatus  est,  sed  secundum 
quod  scriplum  est  de  Jacob  ;  Innocenter  babitabat 
domi  {Gen.  xxv,  27).  Deinde  Cluniacum  adiens,  B. 
Odiloni  se  tradidit,  mutansque  vitera  cum  tunica, 
babilum  sacr»  reUgionis  devotissime  suscepit.  Con- 
sequenter  de  mbigine  raundana  in  caraino  decipUnae 
ad  parum  excoctus,  subilo  calore  longura  teporera 
plurimorum  superavit.  Post  h»c  factus  prior,  etiam 
B.  OdUoni  defnncto  abbaU  in  rcgimine  successit. 


situs  in  Cloniacensi  capitulo,  ipsum  mundi  Jodiceai 
perhibuil  se  vidisse  S.  Hugoni  coUateralem  ;  qui 
sedens  a  dextris  regularera  dsicipUnam  fovere  ppo- 
sequebalur.  Hinc  papa  factus,  blandum  tyraimum 
eum  vocitare  solebat,  cum  saevis  leonem,  mitibus 
agnum  se  exhibuerat.  haud  ignarum  parcere  subjc- 
clis  et  castigare  superbos. 

4.  Tempore  Leonis  pap»  noni  Remis  translatam 
est  corpus  B.  Remigii ;  pr»fait,  autem  tant»  irans- 
laUoni  apostoUcus,  ac  generale  conciUom,  prae- 
cipue  contra  Simoniacos,  cclebravit.  Intcrfuil  eliam 
Pater  Hugo  fide  armatus,  ipsumque  ingcns  virorom 
iUustrium  scqnebaior  agmcn.  At  tanta  crat  pervcr- 
sorum  muUitudo  ut  boni  vix  auderent  rcprehcndcre 


B.OdnonidefonCO  «''.f  "  "».  3"'"; ^"^„7,''      „alos.  eteti.m»iaosi  fuissent,  faeilios  crumperet 
Ucet  cum  lacrymm.  remlens  ;  bonus  uUque  8C.enua,  g  "«  »  •  vWenUam.  ouam  vox  Ubera  eoium 


melior  conscientia,  optimus  temperanUa,  forma  an 
geUcus,  moribus  composilus,  naturali  incewu  con- 
spicuus.  serraone  non  affectalo  suayis,  et  ahiB  hu- 
jusmodi  oliarismaUbus  spectabiUs.  Illo  in  tempore 
Henricus  secundus  imperator  regni  ap.cera  8«reiini8- 
sime  gubemabat ;  cujus  patcr  Augustus  insignia  (99), 
qua)Rom»gestaTit,  in  rcgni  adepUone  C!mi.aco 
delegavit.  Quapropler  filius  dilecUonem  Clun.ac., 
quasi  jus  hnferedilariura,  meduHituB  reUnens,  flon- 
dum  Palrem  sibi  arctius  coHigare  decrev.t.  Itaque 
lanctum  Hugonem,  pubescente  «tate  veinantem, 
yenire  ad  so  invitavil,  invitalum  gloriose  accepit,  e» 
ut  fiUura  suum  Henricura  terUum  de  sacro  fonto 
levaret  graianter  obUnuit.  Tunc  eUam  Pascha  cele 


reclamatio  male  vivenUum,  quam  vox  Ubera  corum 
qui  sanius  senticbant.  Mox  cujusdam  nominatis- 
simi  viriexhortaUone  synodaU  causa,  jossa  doroini 
papae,  et  suasione  ciyusdara  nominaUssimi  viri 
sancU  ConslanUni  (101),  Remensis  canonici,  ci  alio- 
rura,  laudabUiler  egit  ct  probabUiter  consultavii 
tcrgiversaUonis  eorura  qui  contra  vcrum  mcndacio 
gtare  consuevcrant. 

5.  Hildefunsus,  rcx  Hispaniarum,  patrem  s&n- 
ctum,  sciUcci  Hugonem,  plus  omnib  us  reoolens, 
voUs  ardenUbus  ut  eum  videre  mererctur  impetra- 
vit ;  primo  quia  a  captione  fratris  sui  Sancii  preeibus 
sancU  Hugonis  cmcrsit,  dciodc  quia  conjttnciioncm 
patris  sui  Fredelandi  ct  Cluniaccnaium  oompagi- 


icvoi^*  ii.,^«-^.  7"".  «,.       ^^^   ^,,-,   imneratore       nare  forlius  disponebat,  alioquinB.  Petro inobcdiens 


angeUca  Cluniacensium  seniorum  stipatus  calerva, 
inAitrippinacolonia.NccmuUo  post.  v.x  ab  Au- 
gttsto  laxatus,  Cluniacum  rediit,  meneribns  eomiUi- 

uu  et  gratia.  .  _^_ 

3.  Cuius  etUm  gratia  Stephanum  papam  non 
fa«t;quicumincivitateFlorenliaj  valetnd.ne  con- 
8lriotl«  decumberet,  adveniente  sancto  Hogone  .m- 
micum  recedere,  exeuntc  eodem  accedere  crcum- 
InUbnsprotesUlus  est.  Quare  ne  .nfcederab,h. 
iDfe.u.tionibus  hosUs  urgeretur.  seduhu.tem  eps 
exorabat,  e^jus  pnesentia  insidiator  confundebatur 
S^ique  malignos  incursus  lacryra»  P"r«  longe 
remJverant,  cum  vir  apostolicus  in  s.nu  pnBs.denU. 
rmLexUvit;cuiu.manibus  -'«^i^  .«>">P°"f 
traditus  est  sepultune.  Sed  et  reve^nd-- HUde- 


cum  arclissima  tenerctur  custodia,  et  Cluniaccnses 
pro  eo  oraUoni  incumbcrent,  per  episcopum  quem- 
daminnoUiitquaUter  instanUa  Hugonis  et  suonun 
pulsatus  ut  brevi  ipsum  proprie  potesUU  reconsi- 
gnarct,  et  ad  sceptrum  usque  proveherei.  Nccmora 
claviger  coeU,  Sancio  rcgnum  usurpanU,  teiribiUter 
noctu  apparens,  mortem  intentavit,  nisi  fratrcm 
mox  dimitterel  (103).  Surrexit  ocius  cxUirfwitua  ty- 
rannus,  eieo  a  vinculis  cmancipato,  cobitum  rediil. 
Ilaque  factnm  est  ut  rex  Uberalus,  dupUcaio  censu 
palemo,  interccssoribus  auis  divcrsas  auri  unoias 
annuatim  eUam  desUnaret,  diemquc  Ubcraiionis 
nostris  celebrem  delerinqoeret. 
6.  Multa  S.  Hugo  ad  usus  paupcrum  confcrens. 


traditus  est  ^P^^"^;^^^^^^  postmodura  D  quasi  viles  sarcinulas  reputans,  direpUonem  iUarum 

branno,  mutato  ct  '^^'"l^;^  5^^^^^       J^ruit  quod      a«pe  pertuUt  non  iratus,  quin  ctiam  pnBceptorum 

(99)Conradus  injP^"^»^'  ¥^°^no 
coronatus  Rom»  a  Joannne  XX,  anno  10i7,  dic  Fa 


^fSiTMs.  Plumali.  quod  correximus  addita  vocc 

'*''MSi>Pr«lercathedralcmS.Mari|o.duew^^^ 

iV  ii-  ^  Svmohoriani  etS.  Timothei;  siostcn- 
^^^t^im^sKuloTconstanUi  coUegiaU  a^ia 
^tur  >^*d®'^  •'?^^^  nomcn  ecclesi» 


S.  ConsUnUi  canooici,  ejus  certe  aUbi  nuUam  men- 
Uonem  invcnimus.  .... 

(10«)  Is,  scilicct  S.  Pctrus,  ul  clare  cxpnmitur  m 
Vita  pcr  Hildebertum. 

(103)  Haec  verbavidenturoccasioncmdedisscHil- 
deberto  credendi,  cosctum  fulsse  Sancium  frain 
resUluerc  dignitatera  :  cum  is  iUum  dunlaxai  dimi- 
seriue  carcerc,  ab  Ubcriorom  in  monaaterio  custo- 
diam ;  nee,  niai  posi  biennium  moriQUSi  rcgnum 
Alphonso  recipiendum  dimiserit. 


913 


VITA. 


9i4^ 


severilas  excedens  haberetur.  Spiriiu  vero  prophe-  A  dam,  seipsum  in  quadam  silva  necavit :  erat  tamen 


tite  discernere  in  novitiis  aolebat,  qui  essent  fru- 
menti  stabiiitate  solidandi»  et  qui  tanquam  pales 
spiritu  maligno  veotilandi.  Quodam  vero  tempore, 
cum  esset  apud  Harciniacum,  a^juncto  sibi  prseclaro 
Anselmo  Cantuariensi  archiepiscopo,  qui  propter 
justitiam  ab  archiepiscopalu  semotus  jucundabaiur 
ejus  solalio,  divina  revelatione  admonitus,  moriem 
Wilielmi  regis  Angiiae  momenianeam  prsenuntiavit; 
ei  ut  prffidixerat,  accidit.  Nam  dom  ille  per  saltus 
fugaces  servos  sagittare  gestiret,  saggitam  subito 
in  corde  suscepit  qua  miles  suus  cervum  irapetebat. 
Alio  tempore,  cum  dormirei  idem  Pater,  vidit  in 
somno  sub  capite  suo  cnbare  serpentium  multitudi- 
nem  et  ferarum ;  qui  sub  capite  excuiiens  et  exqui^ 


iracuadiae  gravis,  qua  ejus  complexione  teutator 
excitatus,  forte  praevaluit.  Hujus  anima  ad  judicium 
rapta,  accusatorcm,  praetendentem  (107)  cultellum 
necatorium,  infeslum  habuit.  Miser  sus  prodigus 
animse,  exutus  a  cucuila,  apostolica  intercessione 
obtinuit  quatenus  ante  iotroitum  claustri  Glunia" 
censis  tam  diu  maneret,  cuculiam  habens  in  mani- 
bus,  donec  precibus  S.  Uugonis  ei  fratrum  illam 
mereretur  induere  ei  ordinem  suum  recipere.  Quse 
dicimus  frater  quidam  in  visione  conspiciens,  do* 
mino  abbati  nuntiavii ;  non  tamen  statim  ut  debuit, 
Quocirca  in  tempore  Rogationum,  quoniam  quae 
viderat  nuntiare  distulerat,  verber^bus  utique  ad 
propalandum  compulsus  est ;  cseteris  ad  processio- 


rens  supposita,  invenit  libram  Maronis  forte  ibi  q  nem  euntibus,  solus  in    choro  remansit,    utpote 


collocaium.  Mox  abjecto  sseculari  codice  in  pace 
quievit,  cognovitque  modum  materia)  libri,  visioni 
coogruae,  quem,  obsceniiatibus  et  geniilium  ritibus 
pienum,  indignum  erat  cubiculo  sancti  viri  sub- 
sterni.  Quidam  frater,  nombe  Durannus  de  Bro- 
don  (104),  prius  idiota  apparens,  postmodum  Moy- 
sensis  abbas  non  incongruus,  dehinc  ad  Tolosanum 
episcopatum  sapientiae  praerogativa  promotus,  inter 
operarios  agriculturas  Dei  roerito  solliciiudinis  in- 
dustria  claruit.  Hic,  circumspectus  per  caetera,  verba 
risum  moventia  saepe  incautius  proferebat.  Qua  de 
revenerandus  Pater  Hugo  multoties  eum  increpans, 
nec  satis  proficiens,  de  futuro  interminans  prophe- 
tice  sic  inquii :   «    Certe,   frater  charissime,  nisi 


claudus.  Apparuit  S.  Odilo  eidem  vigilanti  visibil 
forma  cum  duobus  viris ;  et  ecco  facta  oratione, 
illo  vocato  Capitulum  ingressus  est,  frairisque  pigri- 
tiam  mcrepavit,  magna  asperitatis  vehementia  prse^ 
Cipiens  assessoribus  suis  acriter  illi  inferre  disci^ 
plinam.  Post  litanias  correptus  nuntiavit  abbati  tam 
visionem  quam  sui  afflictionem.  Confestim  piua 
Pater  eleemosynis,  precibus  et  hostiis  tandiu  pne- 
cepit  insistere,  quousque  spectrum  alia  visione  cum 
habitu  sacro  apparuit,  et  corpus  coemeterio  noa 
judicatur.  indignum  ( 1 08) . 

8.  Gontigit  aliquando  S.  Hugonem  eucharistiam 
pr^buisse  cuidam  leproso,  communioni  hominum 
corporaliter  subtracto,  tunc  vero   conmiunicanti  ; 


ludicra  verba,  monacho  prorsus  interdicta,  vivens  n  qui  lumentibus  labiis  et  ulceroso  ore  corpus  Domini 


'  dimiseris,  post  mortem  apparcbis  enormiter.  Quod 
sane  vaticinium  co  migrante  constal  esse  comple- 
tum.  Nam  Siguinu  cuidam,  capellano  Patris,  spu- 
moso  ore  apparens,  postulabat  flebilitcr  ejus  juva- 
men,  cui  noluit  obedire,  dum  viveret.  Hoc  ubi  do- 
mino  abbati  Siguiuus  retulit,  praecepit  ut  septem 
fratres  una  hcbdomada  pro  defuncto  taciturniiatem 
proprii  oris  continuarenl,  ad  hoc  fratribus  septem 
eiectis  ;  caeteris  obedientibus,  unus  eorum  voti 
contemptor  silenlium  interrupit.  Rursus  pontifex, 
eidem  denuo  revelatus,  est  valde  conquestus  super 
illo  iratre  perfido,  qui  dum  non  siluit,  sanitatem 
ejus  ioterpolavit.  Audiens  ista  piissimus  Hugo, 
praecepit  ut  fractura  silentii,  quae  per  unum  conti- 
geral,  aliorum  septem  dierum  silentio  sarciretur.  . 
Quo  facto  aoima  pontificis  lertio  apparens,  in  statu 
apostolico  se  exhibens,  purgatori  suo  (105)  memorato 
semperque  memorando  Hugoni  gratias  integritatis 
suae  reportavit. 

7.  Item  in  Silviniaco  (106)  quidam  frater,  nomine 
Slephanus,  hostis  anliqui  suppiantatus  insidiis,  ma- 
nus  sibi  ingerens  ad  coronam  martyrii  anticipan- 

(104)  Cognomen  hoc  ignoravere  Sammarthani, 
alio  qui  in  sibi  cognitis  adnotandis  seduli. 

(105)  Ecgraphum,  PurgalorU  suL 

(106)  Silviniacum  volgo  Saut^igny,  non  illud  quod 
iu  (^DomanniiB  finibus  a  S.  Vitali  condituro  :^avi- 
niacum  dicitur  et  ciio  ad  Cistercienses  transiit ;  sed 
alibi,  foraitan  in  Burgundi»  oppido,  ad  coniiaia  du- 


injuriose  masticans,  portiunculam  importuna  screa* 
tione  rejecit,  sequente  nimirum  nausea  et  spuma 
horribili.  Tuno  Christi  miles  Goderannus,  qui  ade* 
rat,  Domini  sui  sacramenta  ita  indigne  conspiciens 
agitari,  quod  egerebat  celeri  colligebai  obsequio, 
£t  ecce  vir  magnanimus,  manus  utrasque  supponens 
vivificis  sacramentis,  in  ore  suo  projecit  vomitum 
nauseantis  segri,  lethalibus  choleris  cohaerentibus 
fideliier  absorbens.  Qua  in  re  pius  magister  stupe- 
factus,  ei  haerens  discipuli  perfeclione  attonitos, 
Laurentii  craliculam  tolerabiliorem  fuisse  indubi« 
tanter  asseruit.  Hic  denique  Goderannus  ad  episco* 
palum  Sanctonicuffi  promotus,  quo  accendit  aliiuS| 
eo  clarius  refulsit. 

9.  Mos  est  Cluniacensis  monasterii,  caeteris  so- 
lemoitatibus  Nativitalem  Domini  quodam  singulari 
affectu  devolius  agere,  et  canticum  melodiis,  cereo- 
rum  accensionibus,  quodque  longe  praestantius  est 
spirituali  devotione  multaque  lacrymarum  effusione, 
cum  angelis  solemnizare.  Hac  igitur  festivitate  fra«- 
tre^  se  suaque  omnia  praeparaverunt.  Yenerabilis 
ille  Pater  Hugo,  qui  adhuc  senex  supererat,  capitu* 

catus  et  comitatus  situm. 

(1 07)  EcgrBplmmprascetientem,^  tunc  addendum 
esset  ei  pracedeniem. 

(108)  Potuit  illum,  post  vulnus  lethale  sibi  ipi 
inflictum,  pceailuisse  peccati  ;  quod  reipsa  fa- 
ctum,  praesumere  cogit  ista  auxihum  petentis  ap* 
paritio. 


915 


S.  IIUGONIS  ABBATIS  CLUNLVC. 


91G 


lum,  ubi  fralres  crsnt,  inlravit,  et  haec  ad  omnes  A  videbal.  Illud  saoclum  agmen   quidam  seaior  se- 


prolulit :  «  Noveritis,  fralres,  benignura  Jesura  ve- 
stris  solemniis  interesse,  ac  conlra  invidia  laborare 
hostem  nequara  ut  aliquas  tenebrarum  suarum  ne- 
bulas  tanlo  splendori  possit  inlermiscere.  Frater 
cnim,  ait,  quidam  (se  ulique  dans  inlelligi)  vidit 
Matrem  misericordiae,  ipsum  Filium,  quem  praece- 
denti  genuil  nocle,  dulcissimo  gremio  continere, 
eique  sanctorum  angelorum  multitudinem  cum  im- 
menso  lumine  astare.  Idem  Deus  puer  exsultabat, 
et  cordis  Islitiam  gestu  corporis  et  plausu  manuum 
dcmonstrabat  :  et  conversus  ad  Matrem  aiebat : 
c  CerDis,  Mater,  nocteranativitatis  meae,quae  imminet, 
gaudiis  illustrandam  ?  in  qua  et  propbetarum  oracula 
et  angelorum  prasconia  renovabuntur,  et  de  mco  ex 
te  ortu  omnia  simililer  coelestia  et  terreslria  laeta- 
buntur.  Ubi  cst  nunc  hostis  mei  damnata  perfi- 
dia  ?  Ubi  nunc  ejus  polestas,  quae  anle  hoc  sin- 
gulare  gaudium  mundo  dominabatur  ?  »  Quo  ille  im- 
pnidens  audiio,  de  latibulo  suo  egressus,  a  longe  se 
prodidit ;  et  ignorainiose  deturpatus,  cura  multo 
planctu  et  ululatu,  ut  admitteretur  orabat :  «  Et,  si, 
ait,  in  nulla  parie  ecclesisB  admittor,  in  aliquo 
saltera  reliquarura  officinarum  loco  suscipiar.  »  At 
Filius  Yirginis  :  «  Vade,  furcifer,  inquit,  ne  te  raea 
poteniia  praejudicatum  lamenteris,  tenta  quod  po- 
teris.  »  At  ille  solutus,  aditum  capituli  pctiit ;  ct 
intrare  conatus,  non  potuil;  intantum  enira  et  se 
tumidura,  et  introitum  capituli  anguslum  invenit  ut 
nullatenas  intrare  valeret ;  vere  inflamraatus  saper- 


quebator,  qui  restitit  et  ait :  «  Cujus  est,  agricola, 
ager  iste  quem  colis  ?  i  Qui  ait :  «  B.  Petri  et  Do- 
mini  abbatis  Gluniacensis.  •  Et  senior  ad  haec  : 
«  Meus  est,  inquit,  ager,  et  abbas  meus  est  famutos  : 
tu  autem  feslioa  nunliare  nostro  abbati,  ut  disponai 
doraui  Bum  quam  nutriyit,  quia,  post  modicuin 
fempus,  hujus  yitas  finem  sortietur.  Dic  autem  ei 
Petrura  apostolum  hsec  tibi  nuntlasse ;  qui  vero  me 
praecednnt,  Dei  Genitncera  et  sanctos  denontia  fa- 
mulantes.  » 

il.  Idem  Hugo  in  articulo  mortis  positus,  reco- 
lens  anniversarium  Gaufridi  archiepiscopi  et  Men- 
donis  abbatiSy  obliviosos  admonnit ;  tam  tenacis  eral 
memoriae  et  tantae  charitatis,  quia  ibi  Jraternas 
Q  salutis  non  erat  immemor,  nbi  raro  quisque  remi- 
niscitur  propriae.  In  ipsa  nocte  qua  mortuus  esl^ 
benedictiones  lectionum  lectoribus  imposuit.  Extre* 
mura  ejus  verbura  fuit  ad  circurastantes :  «  Bene- 
dicite.  «  Corpus  ejus  in  capitulo  a  fralribus  dealba- 
tis,  prius  aqua,  deinde  vino  ablutum  est.  Ad  ulti- 
mum  modico  balsamo,  quod  supererat  in  brevi  va- 
sculo,  trinis  vicibus  totum  corpus,  licet  magnum, 
affluenter  perunctum  est ;  quod  vix  ad  solum  lcpidum 
caput  sufficerct,  nisi  benedictione  coelesti  multipli- 
catura  inler  manus  obsequentium  abundaret.  Beatus 
autem  Dionysius  Areopagita  apparuit  cuidam  fratri 
apttd  Nongentum,  diccus,  ut  fesliraaret  adire  Cln- 
niacum,  ut  valedicere  posset  S.  Hugoni,  statim  de- 
cessuro  ....  (110)  Yeni  ego  iufelixy  sed  sanctum 


biae  apostemale  vetcris,   per  humilera  aditum  non  q  migrantem  non  salutavi,  datum  tamen  est  spiritui, 


potuit  transire.  Inde  ad  dormitoriura  fratrura  gres- 
sura  convertit,  et  phantasiis  solitis  se  eos  inquietare 
posse  confidens,  introire  tentavit ;  sed  eadem  gros- 
situdine  sua  ab  ostio  repulsus,  recessit.  Postmodura 
ad  refectorium  nocendi  spem  contulit,  ibique,  pro- 
pter  aliquantulum  corporis  curam,  majorem  suspi- 
catus  mentium  incuriam,  ibi  etiam  tot  obices  divi- 
norum  ex  lectione  verborum,  tot  trabes  ex  devotione 
auditorum,  tot  repagula  reperit  ex  charitate  sibi 
invicem  servientiura,  ut  nullo  modo  ultra  valens 
procedere,  cogeretur  retrocedere.  Sic  ab  omnibus 
officinis  ecclesiae  rejeclus,  a  conspectu  piissimi  Re- 
deroploris  et  gloriosissiraae  Virginis  matris,  cum  ea 
qua  dignus  est  confusione,  pestifer  ille  recessit. 
Cauti  igttur,  o  fratres,  estotc,  et  immensas  om- 
nipotenti  ac  roisericordissimo  Salvatori  graiias 
agite  ;  quia  et  nequissiraum  hostem  a  vobis  pe- 
pulit,  et  ipse  nobiscum  festura  celcbraturus  re- 
mansit(109).  » 

10.  Paucis  auiera  diebus  aniequara  morerelur 
S.  Hugo,  cuidam  rusticano  homini,  in  agro  laboranli, 
apparuit  sanctorum  visio,  quos  praecedebai  quaedam 
regalis  domina,  cujus  dorsum  transeunlis  et  faciem 

(109)  Deest  hic  aliquid  :  neque  enim  ipse  Bernar- 
dus,  qui  inducitur  hic  ioqueos  in  prima  persona, 
dici  potest  scripsisse  hanc  vitam,  ut  apparei  ex 
Hildebcrto  supra,  ubi  solum  in  extremo  morbo  ab  eo 
dicitur  revelata  haec  visio,  ct  quidem  haud  diu  post 


D 


quod  conslat  corpori  esse  negatum ;  vidi  enim 
mi  kos  mortalibus  superos,  ct  cum  monachorum 
collegio  Matrem  Dei  raaris  stellam  clarius  coruscare, 
cujus  praesenlia  sagittarios  quosdam  apparentes  ita 
exterruit  et  fugavit,  sicut  venms  validus  autumma* 
les  frontes  dejicere  consuevit ;  inter  quos  Martinus 
gemraa  sacerdotum,  el  Benedictus  sol  abbatum, 
spiritum  S.  Hugonis  deducentes,  intra  quamdam 
vineam  speciosam  et  fertilissiraara  collocarunt,  ut 
ibi  jucundaretur  ei  mansitaret  in  modico ;  ubi  ipse 
sanctus  Hugo  rae  aspicientem  taliier  invitavit. 
Comede,  charissime,  de  candidis  racemis  qui  nobis 
superabundant,  ei  fac  mecum  solemne  contuber* 
niura  ;  ego  nerape  parum  hic  pausabo,  donec  quidain 
tumor  subsidal,  quem  in  pedibus  pulverulentis  de 
longo  circuitu  terrarum  coniraxi|  sed  e  vesligio, 
curalis  gressibus  ei  excusso  cinere  mundano,  liber 
ad  potiora  transibo.  Dic  autcm  successori  meo 
Pontio  ut  humilitatis  el  innocentiae  thesauros  cu- 
stodiat,  ct  nccessitates  omniura  suas  reputans  mise- 
ricordiae  studeat ;  zelura  raonastici  ordinis  exeroplo 
mei  sapienter  disponat ;  sic  enim  viriliter  agens  a  Dco 
consequctur  auxiiium,  qui  non  deserit  sperantesin  se. 

obitum  sancli. 

(110)  Petrus  venerabilis  lib.  i  Miraculorum,  cap. 
15,  transcripsit  haec,  paucis  verbis  aliquando  uiti- 
dius  redditis. 


917 


VITA. 


918 


12.  Eadem  quoque  nocte,  qua  Pater  beatus  dor-  \  De  abbatibus  GluDiacensibus  a  primo  ad  beatum 


roivit  in  Domino,  vidit  abbas  quidam  duos  sanclos, 
ia  visione  decenter  omatos,  angelorum  manibus 
ad  astra  sustolli,  et  audivit  voces  in  sublimi  dicen- 
tium :  Hos  geroinos  sui  correctores  et  saculi,  stratis 
aoro  radiantibus,  vitse  merito  coUocabimus,  videlicet 
GaDtaariensem  archiepiscopum  et  Cluniacensem  ab- 
batem,  qui  mullorum  aunt  patres  filiorum  in  gioria. 
Isti  quidem  duo  pene  sub  uno  tempore  decesserunt. 


usque  Hugonem  facti  sunt  hi  versus  : 

Ordine  Bemo,  prius  stat  honore  beatior  Odo : 
Surgit  ab  his  sanclus  Majolus  forma  virorum, 

Igneus  ardentem  vix  cohibens  animam  ; 
Post  fuit  Arvernis  sacer  Odilo  missus  ab  oris, 

Mitior  ingenio  quam  ferus  imperio  : 
Proxiraus  Hugo  venis,  ditcretis  usus  habenis, 

Ordine  posterior,  ulilitate  prior. 


ANALECTA. 

{Ex  aliU  in  bibliotheca  CluniacenH  coUeciis.) 


CAPDT  I.  B 

Ex  epUhla  HugonU  moHachiadPontiumabbatem. 

i .  Patri  serenissimo,  Gluniacensi  abbati  Pomtio, 
domino  suo,  servus  Hugo.  Dum  tuam,  Pater,  ex- 
eellentiam  penso,  injustus  coram  te  loqui  non  au- 
deo.  Sed  qooniam  memoranda  qoaddam  de  magno 
Hugone,  sancto  prsecessore  tuo,  tacila  video,  si  tua 
jubeat  me  fari  dignalio,  pauca  de  plurimis,  parva 
de  maximis,  brevi  expedio.  Ista  qoidem  diifusos 
scriptores  illos  miror  obmisi$se,  qui  de  eo  taota 
volumioa  eonscripsere.  Qusd  refero,  praesentibus 
DoUsaima  sont,  sed  poaleronim  memoria,  ut  jubes, 
mandata  sunt. 

3.  Beaius  Hugo  ad  Frandgenas,  eos  Tisitaluras, 
olim  exiverat.  Yenieos  autem  BeUuacense  territo- 
rium, intravit Gomacum (ill)super  Aronam fluviura.  q 
Ibi  eum  Alberlus  vir  illustris  honorifice  suscepit. 
Uxor  viri,  nomine  Ermengardis,  et  ipsa  tanto  hospiti 
reverenteroccurrit.  Quam  sanclus  ut  vidit,  prophe- 
tico  afflatus  apiritu,  dixit :  «  Domina,  tu  gravida  es, 
iilium  paries,  qui,  sicot  Deo  placoerit,  monachos 
erit.  »  Audiens  mulier  quse  de  se  ante  non  noverat, 
mirabatur ;  praesentes,  audiia  signantes  oracula, 
IjBtabantur.  Postmodum,  juxta  servi  Dei  verbum, 
gravida  illa  peperit  filium.  Crevit  puer,  et  arma- 
torom  deputatus  ofiicio,  militiam  adeptus,  ut  id 
hominum  genus  male  consuevit,  peraiciosus  evasit. 
Interea  sanctus,  plenus  dieram  pariter  et  virtutum« 
diem  in  Domino  clausit  extremum.  Brat  tunc  io 
Italia  apud  Papiam  decus  pootificum  Godefredus 
Ambianensisepiscopus  (lt2\doctrina  pneclarus,  san~ 

(111)  Goraacum,  volgo  GoumM-sur^Epiey  qviinqne 
leocis  Bellovaco  distat  Irans  BpUim,  qui  Francos 
strictiasime  dictos,  id  est  Parisiensi  regimini  sub* 
ditos,  dietermioat  a  Northmanois;  nlram  vero  Epta 
fluvios  etiam  dicatur  Arona ;  an  occasiono  alterios 
Goraaci,  inter  Parisios  et  Melodunum  siti,  vulgo 
Goumay-iur^Mamej  exerraverit  Hugo,  et  librario- 
ram  coipa  irrepserit  Arona  pro  Matrona^  non  de- 
iioio. 

(112)  S.  Godefridus  episc.  Ambiao.  colitur  8  No- 
vembrisi  rexit  Eccloeiam  suam  ab  anno  1104  ad 
1118. 

(113)  lo  Vita  postea  scripta  idem  Hogo,  omissa 


ctitate  perspicuus.  Dum  itaque  beatus  Hugo  prae- 
senti  vita  defungitur,  seteraa  donatur,  vidit  episco- 
pus  ad  procedendum  conventus  jeximios  praeparari- 
cum  luminaribus  et  cseteris  qu»  in  processione  so- 
lemniter  solent  exhiberi.  Bpiscopo  ioquirenti  quis 
esset,  quem  tant»  triumphus  glorise  exspectaret; 
respoQsum  est,  quia  ad  deduoendum  dominum  Hu- 
gonem,  Cluniacensem  abbatem,  illa  sanctorum  de- 
votio  festiva  procedei^et.  Quod  cum  episcopus  admi- 
rans  sociis  revelaret,  tempusque  quo  id  viderat  ad- 
notaret,  io  Galliis  reversus ;  eodem  invenit  tempore 
in  Cluoiaco  sanctum  migrasse,  quo  sibi  fuerat  moo- 
atratom  Papiaa. 

3.  Postquam  vero  sanctus  decessit,  tu  feliciter 
electus,  et  in  officium  taoti  Patris  digne  subrogatus, 

2  Domino  ducente  ad  supradictas  Franciae  partea 
descendisti,  ubi  pro  tua  illa  nobili  consuetudine. 
quibuaque  l)ona  pra^icaiis,  istum,  de  quo  saoctus 
pnBdixerat,  juvenem  invenisti,  ioventum  vocaati, 
vocatum  eduxisti.  Ipsum  in  Cluniaco  monachum, 
nomioe  Landricum,  plurimis  annis  vidimua  bonia 
pollentem  moribus  (11 3).  Sic,  Pater  benignisaime,  sic 
praecessor  tuus  abbas  Hugo  sanctissimus,  quem  plu- 
rimum  dilexisli,  imo  quem  diligis^  sic  inter  alias 
virtotes  suas  etiam  prophetica  claraisse  probatur; 
aic  in  sui  dissoiutione  oorporis,  pontifici  relevatua, 
supercoelestium  concivis  esse  dignoscitur.  Sed  mea 
modo  sileat  parvitas,  tua  magis  ista,  quam  alta  sint, 
perpendat  charitas.  De  hac  enim  altiludine  loqui, 
ego  lam  infimos  timere  debui. 

4.  Anno  denique  Verbi  de  Virgine  nati  1118,  de 

revelatione  S.  Godefrido  facta  post  nalivitatem  pueri 
et  depravalionem  adulti,  continuo  subnectit  ejus 
conversionem  hoc  modo  :  •  Interim  B.  Hugo  pne- 
sentis  vitae  corsum  complevit :  cui  dum  ejus  Patris 
pius  filius  domnus  Ponlius,  auceesait,  Cluoiacensis 
abbaa  assumptus,  etipseFranciam  visitaturusintravit. 
Ubi  pro  sua  nobili  consuetudine  errantea  revocaos» 
plunmos  aecum  adduxit.  inter  quoa  et  me  pecoato- 
r^m,  et  hunc  de  quo  loquimur  juveoem  invenit» 
vocavit,  et  ut  aaoctus  prsedixeFal  inonacbum  effe- 
cit.  PrsBsens  eat  in  Cluniaco,  aacerdotali  fuogitur 
officio.  • 


919 


S.  HUGONIS  ABBATIS  GLUNIAC. 


920 


funclo  papa  Paschali,  qui  RomaDae  sedis  apicem  18 
annis,  et  eo  amp]ius(114/gubcrnavit,  assumptus  est 
eleclione  calholica,  et  consecratus  est  Gelasius  papa, 
vir  apprime  eraditus,  eleemosynis  largus,  consilio 
providus.  Hic  Henrico  IV,  Romanorum  imperatore, 
contra  Bcclesiam  saeviente,  declinans,  ad  mare  de- 
acendit,  navigio  Gallias  expetivit  :  tibique  primum, 
carsore  a  Pisis  emisso,  suum  praenuntiari  fecit  ad- 
ventum  :  te  enim,  Cluniaci  scilicet  abbatem,  in  par- 
tibus  Galliarum  habet  pontifex  Romanus  proprium 
et  specialem  filium.  Huic  apud  S.  iEgidium  occur- 
risti,  huic  et  multo  comitatui  suo  eqyiitaturas  et 
alia  quam  maxima  elegantissime  ministrasti.  Hunc 
pro  maris  molestia  infirmatum,  in  tuffi  solo  nativi* 
tatis,  quod  Pater  tuus  Petrus,  potens  et  nobilis 
comes  Merguliensis  (113),  juri  apostolorum  Petri  d 
Pauli  contradidit,  et  inde  aecepit,  tu  papam  officio- 
sissime  confovisli.  Qui  denuo  convalescens,  et  Clu- 
niacum  suum  pervenire  desiderans,  Lugdunum  Gal- 
lide  pertransit,  Matisconam  descendit  (116),  ubi  gra* 
vissima  a^gritudine  confectus  se  Cluniacum  perferri 
instantissime  praecepit.  Qno  deportatus,  summaque 
revcrentia  susceptus,  completo  episcopatus  snt 
anno  priroo  et  diebus  quaruor  (117),  in  medio  fra- 
truro,  circumstantibus  episcopis  cardinalibus,  in 
propria  domo,  proprius  pastor  in  pace  Cluniaco 
quievit. 

5.  Post  hunc  reverendus  Wido  Yiennensis  ar- 
chiepiscopus  ab  Ecclesia  catholica  esl  in  Cluniaco 
electus,  sicque  in  papam  Calixtum  ordinatus  (118). 
Hic  terrenre  nobilitatis  celsitudine  prseceliit  (119),  sed 
coelestium  nitore  charismatum  pulohrius  elucessir. 
Hic  secando  Cluniacum  rediit,  ibique  festum  Do* 
minicas  Circumcisionis  et  Apparitionis  devote  pere- 
git  (120).  Qui  dum  inter  csetera  saepius  ageret  do 
vita  et  roiraculis  B.  Hugonis,  non  qnorurolibel 
chartulas  super  his  profusius  exaratas  attendit,  sed 
personas  aulhenticas  in  roedio  Cluniacensis  capiluli 
prsesentatas,  de  sancto  quee  viderant  et  audierant 

(11 4^  Scilicet  mnnsibus  5,  dicbus  4. 

(115)  Mergulium  vulgo  MelgueU^  in  Languedocia 
haud  procul  a  Rodano  constitui  debet.  siquidem  eo 
loci  natus  est  Pontius,  saltem  nativitatis  ejus  locus 
in  jam  dicta  regione  eril  quserendus ;  quandoquidem 
ponlifex  ad  S.  i£gidium  se  recipiens,  inde  adverso 
Rhodano  Lugdunum  versus  asccnderit. 

(146)  Descendisse  dicit,  non  respeclu  fluminis,qui 
adver^us  erat ;  sed  respeclu  ilineris,  ab  austro  in 
aeptentrionem  instituii. 

(117)  Obiit  Gelasius  n,anno  1119.29  Januarii. 

(1 1 8)  Coronatus  est  Calixtus  II,  die  1  Februarii 
ejusdem  anni. 

(1 1 9j  Utpole  filius  Guilielmi  H,  Burgundise  comitis. 
(liiO)Anno  1120,  priusquam  rediret  in  Ilaliam. 

(121)  Cmtera,  quae  Cluniaei  gessit  ponttfex,  in  bi* 
bliotbeca  Cluniac.,  col  560,  legi  possanl. 

(122)  Reliqua  pars  epistolse  agit  de  reliquis  SS 
Petri  et  Pauli  Cluniacum  allatis,  et  in  monasterio 
novo  per  Pontiom  constructo  conscrvatis,  immola 
ara  sub  qua  rcposilse  olim  fuerant. 

(123)  Fuit  Robertus  hic  primus  ex  stirpe  Francica 
Burguodiae  duz,  terliogenitus  Hoberti  regis,  oepos 
Hugonis  Capeti,  et  infeliciter  obiit  anno  1076;.anno 
autem  1043  secundis  nuptiis  duxerat  Ermengardem 


A  validius  atteslatas,  gratanler  accepit.  Episcopis 
vero  et  cardinalibus  pariler  asscntientibus  ad  lao- 
dem  et  gloriam  Domini  nostri  Jesu  Christi  nata- 
lem  tanti  confessoris  tot  et  tantis  virtutibus  appro- 
bali  festivum  fieri  papa  decrevit.  .  .  .(i21).  bta 
me  dixisse  sufficiat,  tuaque  mihi  gratia  veniaro  tri- 
buat.  .  .  .  (122). 

CAPUT  n. 
Ex  Vita  per  eumdem  Huganem  scripta. 

6.  Patrum  Cluniacensium  conventui  sancto  serxus 
Ilugo.  Charilas  quae  libera  servit,  piis  me  jossio- 
rabns  parero  compellit.  Praeceplo  igitur,  non  prae- 
sumptione,  suscepi  de  B.  Hugone,  licet  indignos, 
aliquid  dicere.  Nec  eis  praejudico  qui  anle  me  de 
sancto  eleganti  scripsere  calamo,  sed  nostris  servio. 

n  dum  quwdam  ab  eis  oraissa  colligo,  profusios  edita 
contraho,  ne  occupatos  onerem  roulta  pnetereo. 
•  Hsec  protestatione  praemissa,  natales,  monachatnm, 
et  eloctionem  S.  paucis  pei*stringit  auctor ;  obiterque 
indicato  quid  Fiorentiae  contigeht,  sosceplum  ar- 
gumenlum  sic  prosequitur  :  » 

7.  Mirandis  plus  miranda  subjungo,  qua  refe- 
rentibus  viris  authenticis  probata  cognosco.  Haec 
sane  referunt,  Gaufredus  de  Honte  S.  Vincenlii  et 
Rainaldus  iEduensis.  Dux  Burgundise  Rotbertns  (1t3) 
Haganonem  iEduorttm  episcopum  niroia  infestatione 
gravabat,  variisque  praedonum  incursibus  passim 
Burgundia  laborabat.  Bapropter  episcopi  Gaufredus 
Lugdunensis,  Hugo  Bisontioensis,  Accardus  Cabi« 
lonensis,  el  Drcgo  Matiscensis,iEduam  (i24)  conve- 
nerunt,  magnique  Patrem  consilii    prsedictum  Hu- 

^  gonero  Cluniacensem  abbatero  venire  rogaverunt, 
Aderat  iliustrium  multiludo  copiosa  vixx>rQm,  popohis 
confluebat  infinitus,  pro  pace  suppiicans  indefessis 
clamoribus.  Adveniens  ipse  dux,  imo  lyrannus, 
JEduam  intravit;  sed  fastu  maligno  interesse  eon- 
ventui  recusavit.  At  Pater  Hugo,  fervore  cbaritatis 
concitus,  tyrannum  adiit ;  quero  vehemeater  incre- 
pans  cunctis  mirantibus  tanquam  ovem  mitissimam 

S.  Hugonis  sororem. 

(121)  Conventum  hunc  episcoporum  ad  annum 
1072  referunt  Sammarthani  in  episcopis  Bixonti- 
nensibus,  quorum  uu  Hugo,  anno  1071,  numerabat 
sui  prspsulatus  annum  1 ;  et  Dro^o  Matisconeosis, 
qui  pariter  interfuit,  annum  penultimum.  De  Gau- 
fredo  LugdunensifCiui  praesedisse  debuit  grandis con- 
troversia  movelur  ab  iisdem  Sammarthanis  qui  in  ar- 
D  chiepiscopis  Lugdunensibus  nullum  sedis  ejus  tempus 
inveniunt,  neque  nomen  iu  catalogis.  Negant  autem 
rccipiendum,  propter  aucloritatem  chrouici  Flavi- 
niacensis,  ubi  dicitur  anno  lo77,  « quiaLugdunensis 
sedcs,  llumberto  Simoniaco  expuiso  et  in  locis 
Jurensibus  monacho  faclo,  vacabat  antistile.  •  Ast 
priroa  Iiujus  Humberti  memoria,ipMmet  indicantibus 
exslat  in  Chartophilacio  S.  Petri  Maiisconensis  sub 
anno  1072;  et  Philippus,  ab  Alberico  notatos  in 
chronico  ad  annum  1051,  putatur  ab  ipsis  is  esse, 
qui  anno  1055  cle  Simonia  fuit  per  miraculuro  con- 
victus;  quidni  et  depositus? 'saltero  largum  inter 
annum  1055  et  1072  est  spalium,  ut  interim  Gau- 
fredus  sederit,  et  paulo  post  conventnm  ifiduensem 
celebratum  obierit ;  cum  ne  hoc  quidem  eonstet, 
quod  anno  1072  poiius  quam  1071  fueril  ceJebra* 
tns.  Adde  qaod,  ut  notat  Querceianus,  etiam  Nico- 


921 


VITA. 


922 


secum  adduxit.  Episcopis  autem  supplicaDtibus,  ut  A  nensi  (127),  et  Drogone  Matiscensi,  m  caropo  vena 


Pater  Hugo  pro  pace  agenda  loqaeretur,  turbis  un- 
dique  conticentibus,  e(  ex  ejus  ore  pendentibus,  sic 
ait :  «  Qui  padem  qusrunt,  qui  Deum  diligunt,  nos 
audiant,  nobiscum  agant.  Qui  vero  filius  pacis  non 
est|  qui  non  ex  Deo  sed  adversarius  est,  huic  ex 
parte  Omnipotentis  prsecipio  ut  a  nobis  exeat,  et 
opcridivino  non  noceat.  ■  Vix  dicta  compleverat, 
cum  ecce  quidam  statura  procerus,  facie  tniculen- 
tus,  multis  eum  sequentibus  egressus,  disparuit. 
Non  fuit  in  tanta  multitudine  hominuro,  pui  aliquem 
nesset  egredientium.  Mirabantur  singuli,  stupebant 
universi .  Quserenlibus  invicem  super  his,  non  erat 
aliud  respondere,  nisi  interdicente  sancto,  dsmones 
visibiliter  exiisse  ;  egressosque  de  turbis  simul  eva^ 


torio  paritcr  afiPuit.  Turbis  vero  circumslantibus, 
quidam  pessimo  foedatus  crimine,  non  tirouit  inter- 
esse.  Quem  sanctus,  sancto  edoctus  Spiritu,  a  longe 
intuens,  ait  prsesentibus  :  «  Videtis,  inquit,  miserum 
illum  ?  Videtis  dasmone  plenum  ? »  Statimque  eum 
designavit,  et  ad  se  venire  mandavit.  Quo  praesen- 
tato :  «  Quomodo,  ait,  huc  ad  nos  intrasti,  qui  hoc 
crimine  (crimenque  exposuit  le  sordidare  voluisli  ? 
Curmiser  nobis  in  te  daemonempraesentasti?  Pacem 
quaerimus,  daeroonem  nolumus.  »  Confusus  ille  ne- 
gare  non  potuit.  Quod  factum  videntes  plurimi  qui 
aderant  adjuvicem  summissa  voce  dicebant :  a  Di- 
vertamus  ab  isto  horoiuo,  qui  novit  hominum  oculla 
videre,  ne  ct  in  nostris  nos  peccatis,  sicut  istum   in 


nuisse.  His  ita  depulsis,   tantam   mox  praedicatio  g  suis,  valeat  deprehendere.    »  Inquirenti    denique 
~  "  sancto  de  cujus  esset  episcopalu  ille  homo,   invenit 

quod  parochia  cujusdam  esset  Cabilonensis.  Tunc 
sanctus  roiserum  illum  pariter  et  peccatum  epi- 
scopo  Rocleno  proposuit ;  quem  eplscopus  seorsum 
tulil,  et  pro  officio  correxit.  Testes  sunl  qni  inter- 
fuerunt,  venerabiles  viri  Rolbertus  Sedunensis,  et 
Gaufredus,  quem  supraposui.  Quanta  sinl  haec, 
vestra  perpendat  charitas,  mea  interius  sileat  par- 
vitas. 

10.  Erat  Sanctus  apud  Nanctoacum  (128),  venit 
nunctius  qoi  diceret  obiisse  Wilencum  ;  Wilencus 
isle,  prior  fuit  de  Charitate.  Pro  defuncto  pius 
Pater  dum  missam  celebraret,  more  solito  vivam 
selpsum  hostiam  Domino  praesentavit,  et  sic  tenens 
,  in  manibus  Filium  Patri  obtulit,  oblatnro  ore  susce- 
'  pit.  Quo  edoctus,  ad  fratres  egreditur,  revelat  sociis 
quod  apud  Charitatem,  non  Wilcncus,  sed  Orius 
obiil.  Eral  ibi  Odo,  qui  fuik  prior  Cluniacensis,  post 
episcopus  Ostiensis.  deinde  apostolicaesedis  pontifex 


sancti  efficaciam  habuit,  ut  eo  jubente,  dux  ipse  sui 
mortem  filii  (125),  inteifectoribus  condonaret,  et 
Ecclesia  pacem  reciperet.  0  beatum  virum,  cujus 
praesentiam  Satanas  ferre  non  poterat,  cujus  im- 
perium  iuventus  agebat.  Res  equidem  mira,  sed 
aJtiori  miraculo  curoulata.  Quandiu  enim  in  con- 
▼entu  illo  vir  sanctus  sancta  perdocuit,  sicut  co- 
lumba  candida  super  caput  ejus  praesens  apparuit. 
Quibus  id  videre  datum  est,  Deum  giorificaverunt, 
non  enim  omnes  hanc  videre  gloriam  meruerunt. 
Stephanus  archipresbyter  de  Parricqo  (126),  sub 
omni  assertione  itidem  se,  licet  indigniun,  testabatur 
vidisse. 

8.  Paredum  venerat  Hugo  Pater,  ut  ibi  festum 
Baptistae  Joannis  devotus  egerot.  Ad  quem  mulier 
quaedam,  cum  lurba  pro  eo  supplicante,  perve- 
nit:  qaia  ejus  uterum  irruptio  violenta  virulenti 
^enebat  serpentis.  Tum  sanclus,  misericordia  motus, 
aquamaffen-i  prseeepit,  quam  precibus  saeris  et 
benedictionibus  pnesignavit,  acceptoque  cochleari, 
ter  de  aqua  illa  in  ore  mulieris  orando  infudit. 
Quo  facto,  statiro  serpens,  cunctis  qui  aderant  vi- 
dentibus,  per  os  mulieris  horrendus  exivit.  Qui 
cum  moerore  venerant,  cum  gaudio  revertentef, 
Dominum  collaudabant.  Gaufredus  vir  fidelis,  quo 
praesente  sanctus  apud  ^uam  daemones  de  turba 
fugavit,  et  hoc  de  serpente  per  eum  ejecto  se  vidissii 
solet  attestari. 

9.  Alio  quoqoe  tempore  pacis  agendae  gratia, 
praefatus  Fater  cum  episcopis    Rocleno    Cabilo- 

laus  Aragonius  ejusdem  Gaufredi  Lugdunensis  me- 
mincrit,  m  anliquis  pontificum  Romanoruro   Geslis. 

(125)  Hugo  el  Henricus,  ante  palrem  obiere  ;  pri- 
mus  anno  1057,  in  bello  conira  ducem  NivemeDsium, 
periit;  Uenricus  filium  post  se  reliquit  Hugonem, 
qui  avo  suo  Roberto  succe&sit  in  ducatu,  frustra  ob- 
nitente  Roberto  patruo,  tanquam  Roberti  ducis  tertio 
filio,  Si  de  Henrici  ciede  haberi  posset  demonslratio 
aliqua,  haud  dubiuro  quin  hlc  deberet  nominalus 
credi  ;  mors  Hugonis  quomodo  contra  Haganonem 
iEduensem  causas  turbarum  dare  poluerit  non  ap- 
paret,  nisi  hic  ex  Nivemensi  familia  fuerit  ;  et  ipse 
Hugo  non  tam  praelio  caesus  quam  fraudc  mala  fueril 
interemptus. 

(126)  Parriccium  vulgo  Parcd,  m  Cenomanis, 
trans  Sartam  tluvium,  in  coniiniis  ducatus  Andcga- 


D 


summus,  Urbanus  secundus  [{it^)*  Qui  legalione 
transmissa^  invenit,  juxta  viri  Dei  verbum,  non  Wir 
lencum  obiisse,  sed  Orium. 

11.  Sabina  quoque,  sanctimonialis  virgo  in  Jo- 
trensi  (130)  monasterio  testimoni  singularis,  vidit 
Matrem  misericordiae  cum  glorioso  beatorum  ag- 
mioe.  Vidit  et  subsellium  candidum  decenter  orna- 
tum  agmini  illi  interesae,  audivitque  quia  Hugo 
abbas  Cluniacensis  in  eo  debebat  abire.  Sabina  vi- 
sionem  retulit,  nec  mullo  post  nuntius  venit,  dicens 
migrasse  sanctum,  quem  visio  dicta'signaverat  abi- 

vensis. 

(127)Roclenus  concilio  Cabiionensi  praetuit  anno 
1073,  juxta  velus  Chronicon  Matisconense  apud 
Sammartbanos  ;  ex  quo  conslat  Aicardum  supra 
memoratum  non  diu  supervixisse  Jlduensi   concilio. 

(128)  In  diploraale  Paschalis  II,  an.  1109,  col.  569 
bibliothecae,  Nanloacura,  inler  prioralus  Cluniacensi 
abbati  subditos,  primo  loco  nominatur  :  an  apud 
Ruthenos.ubioppidumiVayrcvulgari  nomlne  signant 
geographi  ? 

(129)  Odo,  episcopus  Ostiensis  creatus  circa  an. 
1077,  paulo  post  papa  ;  Italis  Ottho  scribitur. 

(130)  Jotrum  vulgo  Jouarre  in  dioecesi  Meldensi, 
sanctimonialibus  sub  regula  S.  Columbani  victuris 
conditum  ab  Adone,  S.  Audocni  fratre,  posleaordi- 
nisRenedictini. 


m 

iarQm.    Sio  sanctud 

revelationum  sacrameotis  prsnnoDstratus,  in  medio 
iiiiorum  corpore  defuoctus,  sanctitate  perpetuus, 
mundo  decessil,  Domino  virit,  diqne  sepultus  in 
Ciuniaco  jacet ;  sed  institutionum  ejus  sanctimooia 
permanet,  sed  ordinis  diciplina  quam  docuit  usque- 
quaque  viget,  sed  in  coelestibus  roerilorum  ejus 
eorona  refujget.  Hugo  iste,  anno  vitae  15  monachos 
factus,  25  abbas  sacralus,  85  defunctus,  iii  Ka- 
lendas  Maii  quievit  ia  Domino,  anno  incarnati  Vcrbi 
1109  (131). 

CAPUT  m. 

Ex  collectione  anonymi  in  prcenotata  bibliotheca. 

i%.  Ille  Willelmus  (132)  Anglorum  princeps,   S. 
Hugonem  plurimum  diligens,  antequam  ejus  collo- 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


m 


et   miraculis   approbatns,    et  A  tarum  textus,  et  gcmmarum  serles  ;  inferias   aulem 

ondique  tintinnabula  resonantia  (135),  ipsaqueaurea 
pendent ;  regina  aulemplanetam,  plaaedignisaiiiiaai 
mittente  e(  accipientibus,  quia  sic  rigidam,uipiicari 
non  posset. 

13.  Rex  idem  Anglorum  Willelmus,  vir  magnifi- 
cus  et  in  armis  strenuus,  el  infinitia  optbus  ac  viribos 
potentissimus,  cum  praefatse  regioois  potiri  cfBpisset 
ejusqoe  conHiam  regni  bello  obtinuisset,  Toleiis 
digne  episcopalus  el  abbatias  lerr»  illius  ordinare, 
roisit  liettras  iUustriasimo  abbati  S.  Hugonl,  et 
mandavil  ei  suppticando,  nt  sex  ei  persoiias  dirige* 
ret  ex  fratribos  nostris,  quorum  consilio  agere  poa- 
sel,  qutdquid  illi  de  Ecclesiia  ordinandis  foret 
agendum,  eisque  rectoribos  conslitotis  securus  esaet 


quia  froi  potuisset,  cum  absentis  benediclionem  per  B  ^*^®^»*^'»»  custodiendia  atque  regendia.  Adfjecit  quo- 

legatum  ejus,  dominum  scilicet  Warraundum,   qui 

postmodum  ex  abbatias  Dolensis  (133)  gradu,   ad 

Viennensem  archiepiscopaturoconcendit  (134),   au- 

disset,  atque  suscepisset  ab  ilto  donum  socieiatis  ejus, 

pileuro  regalero  deposuit,  et  caput  tanta  humilitate 

submisit,  ac  si  per  angeluro  divinie  grattae  investi- 

tus  rounere  fuisset.  Curoque  satrapsB  ejus  stuper^nt, 

quia  rem  cemerent  roiraro,  ejusque  cervicem   alias 

inflexibilero  viderent  nimis  huroiliatam,  putarentque 

inquirenduro  qu»  fuisset   causa,   cur   nihil  visibil} 

accipiens,  erga  personaro  talem  nil  triboentero  ita 

roajestatem  regiaro  exinanisset,  respondit,    dicens  : 

•  Nolite  mirari  quod  me  tam   devote   inelinaverim, 

tamque  humillime,  quia  causa  tantse  benediciionis 


que  se  daturum  pro  siogulis  argenti  libras  contiim 
quotannis  Cluniaco,  sub  titulo  amicitifls  et  gratiae, 
ne  forte  esset  grave  sacro  loco  carere  personis  suis, 
et  earum  fructum  perdere.  Sed  qui  emptor  fieri 
voluit,  non  poluit,  quia  roonacborom  nen  ioTeni^ 
venditorem.  Respondit  entm  pbilosophos  Chrisli, 
qui  aniroabus  fratrum  nil  censebat  oomparandom  - 
c  Pelitio,  inqoil,  vestra,  domine  rez,  deseendit  ex 
bona  voluntate,  qui  vullis  gentem  vobis  a  Deo  tra- 
ditaro  ad  salutem  soaro  ordinare.  Yeram  siGat  di- 
gnoro  est  vestne  majeslati  quod  poscitis,  ita  qood 
injungitis,  mcongruum  est  nostr»  sahiti  ut  animas, 
quas  in  periculo  animse  meie  et  capitis  mei  soscepi, 
vendam  terreni  mercimonii  cupiditate,    et  mittam 


ct  investitur»  specialiter  exegit,  ut  facerem   quod  Q  ^"  perdilionem,  aut  generalem  aut  specialem,  vide- 


faciendum  judicavi.  Non  enim  tantura  munus  un- 
quaro  soscepi,  nec  ipso  die  taro  grande  aliquid  me 
acquisisse  putetis^  quo  hujus  regni  coronaro  obti. 
uui,  quia  cunctis  quse  habeo  terroinus  erit  relin- 
quendis,  sicut  initiuro  fuit  capiendis  ;  coslestis  autera 
glori»,  cujus  arrharo  quodaromodo  suscepi,  quando 
sancto  collegio  ine  Cluniacensi  roiscui,  finis  esse  oon 
poterit.  >  Ila  prudens  Willelroi  philosophatus  de 
thesauro  cordis  sui,  stuporero  suoruro  raajori  admi- 
ratione  compescuity  et  oculos  ssculariom  mentium 
60  dirextt,  ut  cognoscerenl  quanti  habendus  esset 
Hugo  sanctus  prsesens,  qui  tanti  habitus  a  tanto 
fuisset  absens.  Ille  nerope  rex  attendebat  in  ejus 
legatione  quid  ponderis  esset,  qoid  commodi,  quid 
lucri  animae  suffi  provenirel,  si  per  conniventiam  t^ 
reverendi  capitis,  posset  comrounionero  tanti  cor- 
poris  promereri.  Tunc  misit  rex  domno  abbati  et 
sacro  conventui  cappam  pene  aurearo  tolam,  in  qua 
vix  nisi  aurum  apparet,  vel  electrum  vel   margari- 

(131)  Notabatur  quidera  in  edilis  annusilOS  :  sed 
cumcerturasit  S.  llugonem  raorluum  esse  post  S. 
Anselmum,  el  quidera  in  hebdomade  paschali  ;  Pa- 
scha  aulem  anno  1108  celebratora  fuerit  5  Aprilis 
evidens  apparet  hic  esse  mendura  quod  propterea 
correxiraus. 

(132)  Guillelraus  I,  ob  regnura  armis  occupatum 
Conquescor  dictus,  regnavit  ab  anno  1066,  ad  1087, 
et  successorem  h£u[)uit  filium  secundo  genitum,  co- 
gnomento  Rufum,  de  cujus  morte  actum  supra  io 
vila.  . 


licet  ubi  aut  orones  aut  aliqui  eorum  pereant,  et 
egopro  illis  raiionem  Deo  r^daro,  apud  qoem  nihil 
valel  aorom,  nibilque  prodest  argeotum,  aut  argo- 
menturo  vanae  excusationis.  Quoroodo  ergo  faeiam 
pro  uHo  monere,  quod  si  facerem  pro  tolo  roundo, 
mihi  parom  esflet,  cum  pro  unocx  eisperdilo  peri- 
rera  ?  Quid  enim  proficit  bomini  si  universum  mun- 
dum  lucretur,  seipsum  aolem  perdal,  et  delriinen- 
tum  sui  faciat  ?  {Matth,  xvi,  26.)  Igitor,  charissime 
domine,  hoc  nolite  a  me  quserere,  quod  faoere  nisi 
cum  perdilione  mea  non  possuro,  quia  nullo  pretio 
volo  aniroam  roearo  venorodare,  quaro  profecto  vena- 
lem  darera,  si  unum  ex  fratribus  mibi  commissis 
mitterem  ubi  illum  perderem,  et  libentios  ego  pecu- 
niaro  darero  pro  comparandis  monachis,  quibus 
valde  indigeo  per  diversa  loca  a  me  ordinanda,  quam 
pro  eorura  vcndilione  acciperem.  Quod  enim  capi- 
tulum  nostrum  in  partibus  iUis  temerent,  obi  nulium 
viderent  nostrum   monasterium,  ad  cnjus  portum 

(133;  Dolcnsis  seu  Burgidolensis  abbatia,  in  Bilu- 
rigibus  ad  fluvium  Andriam,  sa^culo  superiori  fun- 
dala  fuerat,  abbalem  auterahunc  Wannundumacce- 
pcrat  circa  annum  1074. 

(131)  Idem  anno  1077  faclus  Viennensis  archieiH- 
scopus,  superruit  usciue  ad  an.  1083. 

(135)  Hujusmodi  tintinnabula  adhuc  videre  licet  in 
antiquioribus  Aquis^nensis  ecclesise  cappis,  ob 
solius  vetustatis  ffistimationem  et  ostensionem  ha- 
ctenusreservatis. 


925 


VITA. 


926 


applicare  valerent  vel  coostriDgi  possent?  AliudA 
itaque  jubete,  et  sustinele  boc  patieoter,  si  non  po- 
lest  iieri  cnm  salule  amici  vestri,  qaod  pelistis. 
Yalete.  Hoc  rescripsit  pius  Pater  regi  illi  eximio. 
Qui  primo  vehementer  indignatus  pro  eo  quod 
esset  repudiatus  in  prece  sua  cum  tanto  munere, 
post  furorem  rediit  ad  mentem,  cognovitque  hunc 
hominem  Dei  vere  cunctis  prseferendum ;  cui  nollus 
appetitus  rerum  temporalium  dominabatur^  quique 
aoimaram  salutem  omni  auro  incomparabilem  cen- 
sebat,  ideoque  ipsum  nuUi  omnino  potestatis  alicu- 
jus  personsB  comparabilem,  quia  nulla  cupiditate  a 
recto  calle  flexibilem  se  aut  mutabilem  praebebat. 
Gonvertit  ergo  se  ab  indignatione  ad  admirationem, 
repulsam  videlicet  suam  msjoris  faciens,  quam  su- 
sceptionem  fecissset,  si  exauditus  fuisset.  Repressit  ^ 
igitur  iram  quse  irruet-at,  acquievitque  rationi,  quam 
cogitavit  poslquam  recessit  perlurbatio  mentis. 

14.  Tempore  quodam  (136)  necesse  fuit  sancto 
viro  pro  tuendis  filiis  ad  Ecclesiam  matrem  recur- 
rere,  et  Romanae  sedis  patrocinium  advocare.  Qua- 
propter  urbis  illius  refugium  petens,  magno  labore 
et  difficultate  a  latere  papae  avulsum  domnum  P.e- 
trum,  Hostiensem  videlicet  episcopum,  cognomento 
Damianum,  obtinuit,  ut  sibi  daretur  pro  magno 
Petro  prdeliaturus,  et  adversarios  prostraturus  mi- 
robili  sua  prudentia  atque  facundia  (137).  Erat  nam- 
que  vir  ille  abstinentiae  siDguIaris  usu,  et  ferreorum 
vinculorum  nexu  undique  sic  attritus,  ut  vix  posset 
inveoiri  modus,  quo  ejus  corporis  imbecillitas  fove- 
retur,  ad  equitandi  onus  grave  ulcumque  loleran- 
dum  (138).  Et  quia  levi  plerumque  scandalo  offendi  ^ 
poterat,  oecesse  babebat  saepe  aliqua  satisfactione 
placari.  Ad  quam  rem  venerabilis  Hugo  ita  se  incli- 
nabat,  ut  ejus  animum  reforroaret  ad  tranquillita- 
tem,  ac  si  alter  Martinus  esset,  qui  nihil  putaret 
indignum,  quod  humilitas  agendum  suaderet.  Gum 
ergo  venisset  Gluniacum  alter  ille  Gregorius,  per 
eloquentiae  ubertatem,  non  tamen  per  apostolicae 
vitae  sequalitatem,  vidissetque  humanitatem  ei  disci- 
plioam,  virgamque  et  baculum  coDtuIisset,  caepit 
haerere  ac  stupere,  qualiter  sancti  esse,  aut  sanctos 
institutores  habere  possent,  qui  tantis  abundarent 
bonis ;  et  rursum  quomodo  non  sancti  esse  possent 
aut  perire,  qui  tam  devote  sustinerent  tam  grave 
pondus  laboris  el  custodiam  monastics  disai- 
plinae.  D 


15.  Aliquando  sane  judicabat  ciborum  copiarai 
aliquando  mirabatur  hanc  jejunantibus  deesse  gra- 
tiam,  quam  ilios  habere  videbat.  Yerumtatem  si 
iieri  posset,  sicut  ipse  diccbat,  ut  utraque  virtus  obe- 
dientise  et  abstinentiae  sociaretur  in  eis,  tum  pro- 
fecto  nihil  apostolic»  deftuturum  perfectiouis.  Qua 
de  re  conveniens  domnum  abbatcm  obsecrabat,  ut 
a  sagimine  duabus  saltim  feriis  se  suspenderent,  qui 
in  caeleris  tam  perfecti  essent,  ut  anachoretis  nibil 
deberent.  Gui  venerandus  Hugo,  discretionis  custos 
egregius  :  «  St,  inquit,  Pater  charissime,  vuitis 
augere  nobis  coronam  mercedis  per  additamentum 
jejunii,  tentate  prius  nobiscum  pondus  laboris  vd 
per  octo  dierum  spatium,  et  deinceps  sestimabitia 
qaid  adjiciendum  censere  debeatis.  Nam  quandtu 
Don  gustaveritis  pulmentum,  nescire  poteritis  quod 
exigat  condimentum  salis,  et  si  non  adhibueritis  sal- 
tem  roinimum  digitum  vestrum,  neqaaquam  judicare 
de  onere  fratemo  discrete  ac  digne  valebitis.  »  Qui- 
bus  ille  anditis,  seDtiens  fascis  hujusmodi  gravitatem 
suis  viribus  importabilem,  cessavita  petitione  ingra- 
vandi  ponderis,  et  semetipsum  coepit  repercutere, 
imde  alios  ferire  voluit,  quia  sagittam  ad  eos  sine 
suo  vulnere  nequivit  dirigere,  inlelligens  magnum 
esse  pensum  illud,  ac  debere  sufficere  quod  appre- 
hendere  ipse  non  posset,  qui  in  tanto  videbalur  stare 
virtutum  cuimine.  Eruditus  itaque  praesul,  malto 
eruditior  rediit  quam  venit,  magnumqae  thesaumm 
fogiendae  inanis  gloriae  et  capessendae  verae  humili- 
tatis  secum  reportavit. 

16.  Yenerabilis  Hugo,  hujus  sancti  Gluniacensis 
coenobii  abbas,  non  modo  in  monastica  religione, 
veram  etiam  in  divinis  officiis,  per  Dei  gratiam  ad 
metiora  provehendis,  tota  animi  industria  solerter 
invigilans,  decrevit  cum  communi  fratram  con- 
silio,  ut  in  die  sancto  Pentecostes,  hymnus,  Veni 
Creator  Spiritut  (189),  in  hora  terlia  decantaretur, 
qui  videlicet  miniroe  antea  canebatur,  quo  scilicet 
ejusdem  Paracleti,  id  est,  cansolaioris  visitatione 
compungi,  amore  inflammari  et  gratia  mereamur 
illustrari.  Utque  huic  tam  saluberrimae  orationi  bo- 
Dum  eleemosynae  suffragaretur,  constituit,  ut  ipso  die 
abundans  refectio  a  magistro  ecclesiae  custode  pau- 
peribus  exhiberetiu*,  de  pane,  vino  et  carae,  tall  ra- 
tione  ut  quanlus  in  festivitate  fuerit  oumems  fra- 
tmm,  tot  etiam  pauperes  reficereDtur.  Sio  vero  ou- 
meram  fratram  per  se  scire  oeqoiverit,  a  mioistro 


(136)  Ad  aonum  1062  haec  refert  Barooius,  et  cau- 
sara  molae  coDtra  Giuniacenses  controversiae  fatelur 
ignorare;  conjectat  autem  Gaufredum  comitem  An- 
cTegavensem  turbamro  auctorem  fuisse,  citans  vitam 
S.  Hugonis.  Sed  huic  nihil  negotii  cum  Gluniacen- 
sibus  fuit  :  S.  Martini  Turonensis  monasterium 
petebat.  Rem  totam  explicat  Bibliolbeca  Gluniac» 
col.  309,  enarrans  controversiam,  inler  Droconem 
Matisconensera  et  Hugonem  Cluniacensero  coram 
Petro  Damiano  agilatam,  eo  suecessu,  ut  Droco, 
qui  Gluniacenses  excommunicare  jpraesumpserat, 
coaclus  sit  se  purgare  ignorantia  privilegioram  Apo- 
stolicam  anno  1063,  coram  concilio  CatiloDeosI, 
ob  eam  caosam  coovocato. 


(137)  Mulla  de  hac  S.  Petri  legatiooe  diceoda  hic 
forent,  nisi  id  actum  esset  ante  ipsius  Yitam,  23 
Feb.§5. 

(138)  Quaoti  deiode  fecerit  disciplioae  Gluoiaceo- 
sis  praesiaDtiam,  testari  poterunt  ejus  epistolae,  post 
redilum  in  Italiam,  ad  conventum  ipsumque  abbatem 
ejus  Huffooem  datae,  quae  propterea  etiam  io  biblio- 
theca  colleetae  exhibeotur. 

(139)  HuDC  ritum  Romaoa  Ecclesia  poslmodum 
snscepit,  et  apud  orooes  Romaoo  breviario  uteo^ea 
perseverat. 


927 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


928 


refectorii,  vel  a  eustode  infirmoram,  eorum  Dume-  A 
rum  discat.  Et  ut  tam  boni  operis  pnemium  a  Do- 
mino  consequeretur,  decretum  est  ut  ipso  die  ad 
majorem  misnam,  post  primam  collectam  missas 
familiaris,  omnipotens  iempiteme  Deus^  pro  eo  sub 
silentio  dicatur  a  sacerdote.  Hujus  itaque  prse- 
cepti  roboratoribus  atque  observatoribus  pax,  salus, 
et  gratia  a  Deo  Patre,  et  Jesu  Cbristo  Filio  ejus,  et 
Spiritu  sancto  paracleto.  Contemptoribus  vero  ac 
yiolatoribus,  ni  cito  pocnituerint,  ira  ejusdem  omni- 
potentis  et  seterni  Judicis,  ignis  etiam  inexstingui- 
biiis  «tema  damnatio.  Decretum  esl  etiam  ab  eodem 
Patre  cum  consensu  fratrum,  generale  oificium  fieri 
singnlis  annisi  feria  v  post  octavos  Pentecosles,  pro 
cunetia  in  coeraetorio  bujus  loci  quiescentibus,  ita  r* 
ut  sicut  iu  festivitatc  Omnium  Sanctorum  agitur, 


dicto  vespera  omnia  signa  pulsentur  pro  vesperis, 
ac  post  ccenam  pro  (oflicio,  et  in  sequenti  die  pro 
missa  in  qua  tractus,  De  profundis^  a  duobus  can- 
toribus  canatur,  cunctique  sacerdotes  qui  illo  die 
cantaverint  missBm^  Deus  cujus  miseratione^  specia- 
liter  pro  iilis  cantent,  et  allii  psalmos  septem,  ac 
duodecim  pauperes  reficiantur,  et  quidquid  eadem 
die  de  refectione  remanserit,  eleemosynae  tribuatur, 
Sed  et  per  omnia  loca  buic  laco  subjccta,  hoc  idem 
agi  pro  cujusque  loci  caemeterii  defunetis  sancitum 
est,  videticet  ut  iu  monasteriis,  ubi  congregatio  fra- 
trum  est,  nec  minus  hoc  perficiatur.  Sed  in  cellis 
ubi  noQ  plus  quam  quinque  aut  tres  commorantur, 
si  tot  pauperes  reficere  nequeunt,  saltem  vel  quol 
8UDt  fratres,  tot  paflC4intur. 


SANCTI    HUGONIS   EPISTOLiE. 


EPISTOLA  PRIMA. 

AD  WILLELMUM    1  ANGLORUM  AEGBM. 

Regi  supplicando  peienti  ut  sex  ad  eum  monachos, 
sub  annua  pro  sxngulo  cenium  argenli  librarum 
pensione^  mitterety  respondet  petitionem  ejus^  ut 
venalem  et  qwui  Simoniacamj  omnino  reiiden" 
dam. 

(Annoi078.) 
[Bibliotheca  Cluniacensis,  p.  453. | 
Petitio  vestra,  domine  rex,  descendit  ex  bona 
voluntate,  qui  vultis  gentem  vobis  a  Deo  traditam  ad 
salulem  suam  ordinare.  Yerum  sicut  dignum  est 
vestrae  majestati  quod  poscilis  ita  quod  injungitis, 
incongruam  est  nostrae  saluti,  ut  animas  quas  in  pe- 
riculo  anima;  meae,  et  capitis  met  suscepi,  vendam 


EPISTOLA  11. 

AD  MOISIAGBNSBS  FRATRES. 

(Anno  1078.) 
[Mabill.  AnnaLBened.  V,  130. J. 

Dulcissimis  et  amantis^imis  fralribus  ac  filiis,  sab 
patrocinio  beatorum  apostolorum  Petri  et  Paoli  apud 
Moisiacum  degentibus,fralri  HuNALDoabbati,  salutem 
animarum  ct  corporum  et  sBternam  benedictionem, 

Noveritis,  filii  charissimi,  qualiter  vos  semper  di- 
leximus,  quamque  spcciali  amore  locum  illum  prae 
omoibus  congregationis  nostne  locis  habuimus  et 
honoravimus.  Hoc  namque  privilegium  vobis  et  loco 
vestro  sempcr    cessimus     et  concedimus,    ut    in 


terreui  mercimonii  cupiditate,  et  mitUim  in  perdi-  Q  ^^^^^  ^^   honore    atque    memoria  congregatioois 


tionem,  aot  generalem  aut  specialera,  videlicet  ubi 
aut  orane8,aut  aliqui  eorum  pereant,  et  ego  pro  illis 
rationem  Deo  reddam,  apud  quem  nihil  valetaurum, 
nihilque  prodest  argenium,  aut  argumenlum  vanse 
excusationis.Quomodo  ergo  faciam  pro  ullo  munere, 
quod  si  facerem  pro  loto  mundo,  mihi  parum  esset, 
cum  pro  uno  ex  eis  perdito  perirera  ?  Quid  enim 
proficit  homini  si  universum  mundum  lucrctury 
seipsum  autem  perdat,  et  detriraentum  sui  facial  ? 
Igilur,  charissirae  domine,  hoc  nolite  a  rae  quaerere 
quod  facere  oisi  cum  perditione  mea  non  possum 
qoia  nullo  pretio  volo  animam  meam  venundare, 
quam  profecto  venalem  darem,  si  unum  ex  fratribus 
mihi  commissis  roitterem  ubi  illum  perderem ;  et  li- 


noslrse  epeciales  sitis.  Unde,  filii,  rogamus,  ut  nostri 
memores,  Dorainura  super  omnia  diligatis,  timeatis, 
honoretis,  eique  gralias  super  beneiiciia  suis  agalis. 
Licet  enim  vobis  plures  supen^enerint  anxietates, 
ejus  tamen  misericordia  non  defuit  vobis,  in  bonis 
augraentum  praestans,  et  in  necessitatibus  solatium. 
Idcirco,  charissirai,  ipsum  in  omnibus  et  super  om- 
nia  prsB  oculis  habetote;  dominis  nostris  summis 
apostolis  servire  non  cessate ;  ordinem  vestruro  et 
sacram  religionem,  sanctamque  obedientiam  cum 
summa  diligentia  custodite.  Pensate  quam  nihil  sit 
quidquid  in  mundo  ceraitis.  Cogitate  cum  quanto 
sudore  laborandum,  ut  possit  illud  evadi  terribile 
judiciura,  et  perveniri  ad  gaudium  nuquara  finien- 


bentius  ego  pecuniam  darem  pro  comparandis  mo-  ^  dum.  Dominus  abbas,  quem  vobis  prsefecimus,  vir 


nachis  quibus  valde  indigeo,  per  diversa  loca  a  me 
ordinanda,  quam  pro  eorum  venditioneacciperem. 
Quod  enim  capitulum  nosUrum  in  partibus  illis  ti- 
merent,  ubi  nullum  viderenl  nostrum  monasterium, 
ad  cujus  portum  applicare  valerent  vel  constriiigi 
possent  ?  Aliud  itaque  jubete,  et  sustinete  boc  pa- 
lienter,  si  non  potest  lieri  cum  salute  amici  veatri 
quod  petislis.  Yalete. 


boose  intentionis  et  religiosus,  nobis  et  fratribus 
noslris  non  parum  charus,  satis  se  laudat  de  vobis. 
Unde  gaudemus,  et  ut  magis  magisque  ipsum  dili- 
gatis,  hooorelis  eique  devote  obediatis,  utpote  lam 
glorioso  viro,  volumus  et  admonemns.  De  caetero 
commendamus  vos  omnipotenti  Deo,  qui  vos  bene< 
dicat,  et  adjuvet,  et  prolegat,  et  ab  omoibus  pcccatis 
absolvat,  vobisque  persevertntia  el  ia  sancta   reli- 


929 


EPISTOrjS. 


930 


gione  triboat  ;  et  post  hanc  vitara,  precibus  et  me-*  A 
rilis  summorum  aposlolorum,  quibns  deservilis,  vos 
ad  aetemam  perducat,  amen.  Bt  quia  vos  corporali 
aspectu  videre  non  possumus,  spirituali  nos  videa- 
mus.  Orate  pro  nobis  el  pro  fratribus  noslris. 
EPISTOLA  III. 

AD  ANASTASIUM    EJiBMITAM. 

Uiad  mona$terium  redeathortatur. 

(Anno  1086.) 
[Mabill.  Act.  Bened.  IX,  p.  491.] 
Dilectissimo  filio  Awastasio,  f  ralrer  HuGO,  peccator, 
salutem,  et  in  bcatam  resurreclionem,   gloriosam 
electorum  societatem. 
Miror,  eharissime  fili,  quod  jam  diu  de  vobis  nihil 


EPISTOLA  VIII. 

AD  PHILIPPUM  RBGBM. 

Ex  singulari  famWtaritate,  regem,  ut  abdicato  regno 

monasticam  tntam  arripiatf  adhortatur, 

(Anno  H06.) 

[AcHBRT  SpiciL,  t.  II,  p.  401.] 

Domino  Philippo,  Dei  gratia   Franoorum   regi, 

frater  Hugo,  Cluniacensis  abbas,  coelestis  regoi  di- 

gnilalem  et  gloriam. 

Sicut  vestrae  sublimilatis  prudentia  recognoscit, 
sponteque  fatetur,  nullo  unquam  tempore,  vel  di- 
gnitati,  vel  coronae,  vel  amplitudini  vestrs  contraire 
conati  sumus,  ncc  honorem  vestram,  aut  gloriam, 
autmsjestatem,  in  quoqoam  minui  seu  defraudari 
optavimus,  sed  ea  potius  quse  istis  conlraria   sunt, 


audivi,  nullamque  de  vestra  vita  cognilionem  accepi  •  ..  •  .  .  i  v- 

auuiYi,  uu  a   4        ,.,    ..     .     .  ^.  ,       ^   „•  j^L,  o  quibusve  ists  corrumpi  possunt,  longe  a  vobis  sem- 

undc  mando  vesln»  dilect.om,  ut  si  bonum  videlur  B  ;*_  ^_  ^^^  _  a.JJ^ !.  ..L...  .. .. 

vobis,  descendatis  ad  visitandos  fratres,  ut  sicut  dixi 


desiderabilis  prsesentia  veslra  coiToborel  el  exhor- 
tetur  eos  (140). 

EPISTOLA  17. 

AD  URBANUM   II  PAPAM. 

Advernu  Robertum^  abbatem  5.  Remigiu 
(Anno  1097.) 
[Martbne,  Amplus.  ColUetio,  t  iV,  p.  999.] 
Amantissimo  et  reverendissimo  Patri  sanct®  atque 
apoatolice  sedissummopontifici  domino  papse  Ur- 
BANO,  frater  Huoo  Cluniacensis  cum  tota  congrega- 
tione  vestra  continuas  et  devotissimas  devotionis 
orationes  et  perpetuam  pacem. 
Muiti,  0  domine  Pater,  justis  ac  necessariis  causis 


per  fore  fide  non  ficta  et  optamus  assidue  et  oramus: 
et  si  quid  horum,  vidclicet  contrariorum  ac  corrum 
pentium  ex  humana  vobis  tentatione  alque  infirmi- 
tate  inh^esit,  illud  Deus  amoveat,  illo  vos  purget,: 
illo  vos  ad  plenum  eroundet.  Quia  vero  mansuetudo 
vestra  ex  multa  qua  vos  praeditum  scimus  humilitate 
ad  hoc  se  non  dedignatur  inclinare,  ut  quod  restat 
temporis,  nobiscum  se  unanimen  ac  concorde  vivere 
velie  fateatur,  suamque  nobis  benevolentiam  offe- 
rens,  nostram  devote  reposcat,  id  gratulanter  am- 
plectimur,  et  super  hoc  corde  benevolo  exsnltamus, 
dicentes  :  Gloria  in  excelsii  Deo^  et  in  terra  pax  ho- 
minibus  bonas  voluntatis. 

Et  quoniam  Deus  januam  nobis  dulcis  familiari- 
tatis  ad  vos  de  se  alloquendum  aperuit,  nunc   vobis 


existentibus,  cupiont  dignam  vestram  adire  prsesen-  G  primum  aperimus,  quod  de    vobis  non  nunc    pri 


tiam,  sed  impedientur  variis  difiicultatibus  obsisten- 
libus.  Unde  et  nliqui  eorum  saltem  ad  nos  veniunt, 
quasi  ad  domesticos  vestros,  si  quomodo  eis  consu- 
latur  vel  subveniatur  illorum  necessitatibus.  Inter 
quos  domnus  Manasses  Remorum  ponlifex,  vester 
humilis  fiiius,  noster  quoque  devotus  amicus,  quem 
el  in  alia  epistola  vobis  commendavimus,  conquestus 
est  nobis  de  Majori-Monasterio,  in  ecclesia  B.  Re- 
migii  se  quemdam  monachum  ordinasse,  et  longe 
aliter  quam  sperabat  de  ejus  irreligione  maximum 
in  loco  damnum  provenisse.  Petiit  autem  ut  inter- 
pellaremus  inde  vos  ;  sed  quia  domnus  Huoo  Lugdu. 
nensis  archiepiscopus  omnem  ordinem  rerum  vobis 
significavit,  sicut  audivimus,  reverentiae  suggerimus 


mum  cogitare  coepimus  et  optare  :  ut  propensiorem 
affectum  et  intentionem  majorem  amodo  habetis  ad 
bonum,  ad  verum  dico  bonum,  ad  summam  bonum, 
quod  Deus  est.  0  magne  amice,  recordamini  quia 
me  aliquando  interrogastis  analiquis  unquam  be  re- 
gibus  factus  fuerit  monachus.  Respondi,  etiam .  Sed 
etsi  de  nuUo  alio  certi  essemaa,  solias  sancti  Gun- 
tranni  Francorum  regis  exemplom  safficeret,  qai, 
relictis  s^uli  pompis,  et  vanitatibus,  et  iliecebriB, 
factus  est  monachus  imitana  illum  qai,  cum  divea 
esset,  pauper  pro  nobis  factus  est,  ut  sua  nos  pau* 
pertate  ditaret,  Igitur  si  vos  regnum  delectat,  et  po- 
testas,  et  dignitas,  imitamini  quod  auditis  :  quia  sio 
et  vererex,  et  vere  potens,  et  vere  dignitatis,  com 


ut  si  ad  vos  venerit   idem  monachus^  prudentiam  D  pos,  et  perenniter  dives  esse  poteritis.  Moveat  etiam 


vestram  nullis  circumveniat  calliditatibus,  sed  fa. 
ciatls  ei  secundum  sapientiam  quam  a  Deo  habetis. 
Reverentissimam  ac  dileclissimam  nobis  patemita. 
tem  vestram  Dominus  Christus  sanam  et  incolumem 
nobis  conservetet  universse  Ecclesi». 

EPISTOL^  V-VIL 

AD  S.  ANSBLMUM. 

{Exstant  interepistolasS.Anselmi,  epp.  17, 79,80, 
libri  lYy  hujusvoluminiscolL  210  ettii.) 

(140)  Hic  desant  aliquot  verba  qus  IeginoDpotu&« 
root. 


vos  ac  perterreat  contemporalium  vicinorumque  ve- 
strorum,  Willelmi  (141),  dico,  Anglorum  regis,  etHen- 
rici  imperatoris  (142),  lamentabilis  casus  plangen- 
dusque  interitus  :  quorum  alter  unitus  sagittae  ictu, 
non  in  bello,  sed  in  bosco  sub  momento  temporis 
^nteriit.  Alter  inler  multos  angores  gravesque  aemm- 
nas,  quas  diu  sustinuerat,  nuper,  sicut,  vos  audi- 
visset  jam  credimus,  defecit.  Qui  quomodo  nunc  se 
habeant,  quidve  sustineont,  quis  hominum  novit? 
Profiter  quod,   o  rex  amicabilis,  apprehendite  jam 

(141)  Willelmi  Ruzi. 

(142)  Henrioi  IV,  _  ^, 


931 


S.  HUGO  ABBAS  CLUNIACENSlS. 


932 


ad  plenum  Umorem  Domini,  assumite  sanum  et  lu-  A  stolorum,  judices  imperatorum  el  regum,  et  orbis, 

bcalus  Petrus  et  Paulus,  parati  sunt  recipere  voa  io 
domum  suam  hanc,  quam  Patresnostri  asylum  poe- 
nitentium  nominaverunl.  Et  nos  parati  sumus  vos 
ut  regem  habere,  ut  regem  traclere,  ut  regi  servire, 
et  pro  vobis  regi  regum  devotius  supplicare,  ut  vos 
propter  se  ex  regemonaehum,exmonachoia  regem 
per se reslituat ;  non  jamin  brevisaimo  atque  pau 
perculo  terrae  angulo,  tempore  modico  dominantem, 
sed  in  amplissima  ac  felicissinm  cceli  latitudine  se- 
cumsine  regnantem.Amen, 


tum  consilium  animae  vestrae ;  ne,  quod  Deusavertat, 
contigat  vobis,  sicut  praefatis  regibus  contigisse 
dolemus.  Sunt  enim  casus  vitae  humanae  innumeri, 
innumerabilia  mortium  genera.  Et  horrendumest  in- 
eiderein  manus  Dei  viveniis  (Heb.  x .  31).  Igitur  mu- 
tate  vitam,  corrigite  more,  appropinquate  Deo  per 
veram  penitentiam,  vel  conversionem  perfectam. 
Quam  videlicet  paenitentiam,  vel  conversionem,  nec 
faciliori,  ut  credimus,  nec  certiori  via  potestis  ap- 
prehendere,  quam,  quod  multum  volumus  et  opta- 
mus,  monachica  professione.  Ecce  principes  apo- 


EPISTOLiE  DIVERSORUM  AD  S.  HUGONEM. 


S.  PBTRI  DAIIIAM. 

{Vide  Pairologim  tom.  CXLIV.) 
II. 

S.  GREOOan  PAPJS. 

{VidePatrologiag  tom.   CXLVllI,  RegistH  lib.  f, 
epp.  14,  6S  ;  /.   ii,  49  ;  /.  v,  ep.  %i  ;  L   vii, 
epp.  17,  33  ;l.  yni^ep.  2.) 
III. 

llRBAIfl  II  PAPA. 

{Vide  Patrologiatom.   CLL) 
IV. 

GOPPRIDI  ABBATIS  VIDOGINBNSIS. 

{Videtomum  CLVII.) 
V. 

PASCHALI  11  PAPiB. 

{Videinfraadan.  1118.) 
VI. 

HBMRIGI  llfPRRATORlS  COGNOMBKTO  MlGRl. 

Graiias  habei  Hugani  de  restituia  ejus  oraiionibus 

sanitate.  Regat  abbaiem  ui  e  sacro  fonte  filium 

luscipiat. 

\Spieil.  ubi  supra,  p.  S%.] 

Hbnricus,  Dei  gratia  Romanorum  imperator  Au- 
gustus,  HuGONi,  venerabili  abbati  Gluniacensi,  gra- 
tiam  et  salutem. 

Visis  sanctitatis  tU8B  litteris,  admodum  gavisi 
sumus.  Tuas  tanto  libentius  suscepimus,  quanto 
ferventiori  studio  divinss  contemplationi  te  inhsBrere 
novimus.  In  quibus  quoniam  te  dixisti  nimium 
exsultasse  de  reddita  nobis  sanitate,  de  concessa 
coelilus  filii  adoptiono,  grates  patemitati  tuae  referi- 
mus,  grates  ex  intimo  corde  persolvimus.  Id  etiam 
noa  tam  summopere  mandamus  quam  humiliter 
deposcimus,  ut  tua  apud  clementisaimum  Dominum 
nostrum  jugiter  non  desit  oratio,  pro  reipublicae 
commodo,  pro  totius  regni  honore,  pro  nostra  no- 
strommque  salute,  ut  divinitus  nobis  collata  prospe- 
ritas.  Ecclesiaram  et  populi  totius  pax  possit  esse  et 
tranquillitas.  Quis  enim  sapiens  tuam  orationem, 


B  tuoramque  non  exoptet  ?  Quis  insolubili  charitatis 
vinculo  retinere  non  arobiget  ?  qaoram  oratio  tanto 
purior,  quanto  ab  actibus  sflsculi  remotior,  tanto 
dignior  qoanto  divinis  conspectibus  exstat  piopin- 
quior.  Quod  autem  te  pro  longiaquitate  intineris 
negasti  potuisse  venire,  sicut  jussirotts,  quanqaam 
gratanter  taum  suscepissemus  adventum,  eo  igno- 
scimus  tenore  ut  in  Paseba  ad  noa  Coloniam  veiiias, 
si  est  fieri  possibile,  quatenus,  si  audemos  dicera, 
eumdem  pueram  de  quo  ita  Is&tatus  es  de  sacro 
fonte  susciperes,  et  spiritualis  paier  tvm  benedictio- 
nis  manere  sigoares,  sicque  simul  expiati  femiento 
delictoram  Paschali  solemnitate  mereamur  perfhii 
azymis  ccelestis  glorie. 

G  ^"' 

IMPERATMCIS  A6NBT1S,  HBNRICI  NlGRl  UXORIS. 

Orat  ut  pro  defuncto  imperatore  preces  Deo  offerat. 
{SpiciL  ibid.  p.  397.) 

DilecUssimo  Patri  et  omni  acceptione   digno  Hu- 

GONi  abbati quaeque  raodo  Deo  jubenle  fit,  salu- 

tero  etdevotum  obsequium. 

Quia  in  luctum  versa  est  eithara  mea,  gaudio 
gemitum,  pro  exsultatione,  quam  litterse  vestrae 
fecerant,  refero  lamentabile  planctum.  Gor  tamen 
mcerore  labidum  refugit  ex  tolo  referre.  Quapropter 
et  quia  velox  fama  malorum,  utcredo,  meum  vobis 
dolorem  nuntiavit,  precor  ut  dominum  meum,  quem 
diutius  in  carae  servare  nolubtis,  saltem  orando 
cam  vestro  conventu  defunctum  Deo  comroendeUs, 
filiumque  vestram  diu  sibi  haeredem  fore  ac  Deo 
^  dignum  obtineatis,  et  turbas  si  quse  contra  eam  ia 
veslris  vicinis  partibus  regni  sui  oriuntur,  etiam 
consilio  sedare  studeatis.  Vale,  Pater. 

vm. 

BBNRIGI  IV  llfPBRATORlS  PRJKCBDBNTlUlf  PlUl. 

Abbatem  precaiur,  utillum  invisat,  quopaceminire 

possii  cwn  summo  poniiftce. 

[SpieiL  ubi  sopra,  p.  $97.] 

Hbnricus,  Dei  gratia  Romanorum  imperator,  An- 

gustus,  HuGONis  reverendo  abbati^quodfiliusPatri. 


U33 


EPISTOLiE  DIVERSORUM. 


934 


Dhi  ett,  domne  ac  Paler,  quod  infinnuin  vestram  A 
sicut  solebatis  oon  visiiaslis,  et  quod  adhortalionum 
et  coDaolationam  fomentis  contritum  vestrum  non 
curaslia.  Sed  proinde  pietati  vestr»  non  ©slimaraus 
deroganduro,  sed  totum  iniquitatibua  nostris  impu- 
tandum,  quia  fortasse  Spiritos  Domini  prohibuit,  ne 
propter  infructuosam  arborem  sanctitas  vestra  fati- 
gari  debuerit.  Verum  quooiam  tempus  est  omni  rei 
sub  cobIo,  et  sicut  tempus  csl  ir«  Doraiui,  ita  et 
miserico^ise  ejus;  quam  vicisaitudinem  saepios  in 
Israelitico  populo  animadvcrtere  possumus,  qui  pec- 
cans  a  Domiao  poniebatur,  poenitens  dignus  venia 
judicabatur,  sicot  plane  factum  est  quando  a  Nabu- 
chodonoflor  muri  Jerosalem  destructi  eunt,  templum 
Domini  dirntum,  populus  captivus  duclus  cit,  quando 


Quia  tuam  seraper  pietalem  et  palemam  erga  nog 
soUicitudinem  benigne  experti  sumus,  ita  ut  de 
multis  sepe  periculis  tuis  saoctis  orationibus  cre- 
damus  nos  liberatos,  idcirco,  Pater  cbarissime,  ad 
te  posl  Deum  quasi  ad  singulare  refugium  necessi- 
tatis  noslrse  recurrimus,  et,  ut  apud  te  saltem  mise- 
riarum  nostrarum  solatium  inveniamus,  humiliter 
exposcimus.  Ei  utinam  nobis  contingeret  faciem 
tuam  angelieam  corporaliter  videre,  ut  tuis  aflusi 
genibus  caput  nostrum,  quod  de  fonte  salutari 
suscepisti,  in  sinum  sanctitatis  tuae  famillariter 
possemus,  reclinare,  ibique  peccata  noslra  deflendo 
multitudinem  tribulalionum  nostrarum  per  ordinem 
enarrare  !  Sed  quia  talem  nobis  consolationem  invi- 
dent  non  solnm  longa  terrarum  inteijecta  spatia, 


filia  Ston  seditper  septuaginla  annos  sine  rege,  sine  q  sed  etiammira  ssevientium  inimicorum  odia,  tuam 


saceidote,  sine  sacrificio.  Sed  rursum  quando  coeli 
distiUaverunt  misericordiam  Dei,  sub  Cyro  rege 
Persanim  laxata  est  captivitas,  rediit  populus,  Jeru- 
aaiem  resBdificata,  templum  reparaturo,  et  cseremo- 
nittrum  ritua  ex  integro  est  restitutus.  Si  ergo^  sicat 
Apostolas  loquitur,  toc  amnia  infigura  cofitingebant 
illU,  nos  qui  similem  in  destroctiono  ecclesiasticee 
religionis,  Domini  diu  sustinoimus  iram,  quare  in 
reparalione  ejusdem  religionis  simiiem  non  spere- 
mus  misericordiam  ?  Hoc  iUque  exemplo  animati 
notom  facimus  serenilati  vestr»  quod,  pro  repara- 
tione  ecclesiaram,  quae  nostris  temporibus  nostris 
peccatis,  heu  l  corrucront,  omnibus  roodis,  prout 
Deus  vires  dederit,  volumus  laborare  et  sanis  con- 
siliis  omnium  bonoram  amodo  acquiescere,  si  qoo  ^ 
modo  valeamus  disperaa  coUigere,  et  hiantia  cuneo 
schismatis,  onionis  glotino  coadunare,  atqueroinani 
Eeclesise,  quae  per  nos  facta  esl,  pacis  el  justiti» 
instauratione  recompenaare. 

Praeterea  significamus  vobisquod,  siDeb  propitio 
regnum  et  saccrdotium  in  unum  recoUigere  poteri- 
mus,  post  confirmatam  pacem,  ire  Jerusalem  dispo- 
nimus,  et  videre  sanctam  lerram  in  qua  Dominus 
noster  in  carne  visus  est,  et  cum  hominibus  con- 
versalus  esl:  ipso  propitio  valde  desideramus,  ut  ibi 
expressius  eum  adorcmus,  ubi  eum  alapas,  sputa, 
flagella,  crucera,  mortem,  sepulturam,  passum  esse 
pro  nobis  cognoviraus.  H«c  aulera  orania  propterea 
sanctitati  veslrae  indicamus,  ut  enixius,  pro  nobis 


pateraitatem  omni  devotione  obsecramus,  quate- 
nns  nostrae  homilitatis  litteras  nihil  falsitatis  aut 
simulationis,  Deo  teste,  continentes,  non  dedigneris 
suscipere,  et  altente  et  misericorditer  intelligere, 
monstram  inauditae  traditionis  nostrse.  Quam  qui- 
dem  ut  magis  mirandum  sit,  non  tam  domestica  vel 
inimica  manus  (nara  ai  is  qui  oderat  me  super  me 
magna  locutus  fuissei,  abscondissem  me  forsitan  ab 
eo)  quam  etiam  filius  uteri  nostri  unice  nobis  dile- 
ctus,  impie,  inhumane,  et  indigne  in  nos  ezercuit, 
ita  ut  non  absque  dolore  vel  ingenti  adrairatione 
possimus  clamare  ad  Deum  voce  illa  Psalraistm 
regis,  a  facie  non  dissimilis  filii  fugientis  :  Domine^ 
quid  multipHcali  sunt  qui  tribulant  me  f 

Scire  enim  te  credimus,  quia  audisse  non  dobita- 
mus,  quanta  affectione,  ei  intima  cordis  dilectione, 
contra  voluntatem  muItorara,eumdemfiliumno8trum 
exaltavimus  usque  ad  rcgni  soliura,  qui  in  ipsa  ele- 
clione  sua  nobis  juravit  Moguntiae  vitam  et  salutem 
personae  nostrae ;  et  quod  de  regno  et  omni  honore 
nostro,  et  de  omnibus  quae  habebamus,  vel  habituri 
eraraus,  nullomodo  se  intromitteret,  me  vivente, 
contra  voluntatem  et  praeceplum  nostrom,  Idem 
qooque  super  crucera  et  Dominicum  davum  com 
lancea,  coram  onmibos  principibus,  nobis  joiavity 
cum  intronizatus  fuisset  Aquis.  Verum  hia  omnibus 
posthabitis  et  oblivioni  traditis,  consilio  perfidorom. 
et  perjuratoram  mortaliumque  inimicoram  noatro* 
ram   ita  a  nobis  separatus  est  ut,  omniroode  nos 


oretiSy  et  nos  Deo  eum  sancto  collegio  fratrara  ^  persequi  tam  in  rebus  quam  in  persona  cupiena,  nos 


vestrorum  allenlius  commcndetis,  ut  ipse  qui  nos 
bonae  voluntatis  praevenit  misericordia,  ad  fractuo- 
sum  effeclum  nostra  dirigere  dignelur  opera. 

tx. 

HENRICI  HIPERATORISPItEDICTORUMFlLII. 

Conqueniur  defiUo  quod  in  illsm  imurrexerit. 

HBrucDS,  Dci  gratia  Romammm  imperator,  Au- 
gostns,  chariiflimo  atque  dilecliasimo  Patri  fiooom, 
et  universia  aanctis  fratribus  Clunlacensis  coenobii, 
dulcem  filii  affectum»  ae  detotum  fratris,  imo  servi 
obseqoiom. 


privare  regno  et  vita  ab  ea  hora  semper  intenderet. 
Coepit  enim  castra  nostra  obsidere»  et  praedia  nostra 
usorpare,  quotquot  potuit,  tam  de  familia,  quam  et 
alios  sibi  contra  nos  sacramento  alligavit.  Proh  do« 
lor  !  cum  de  diein  diem  ezspectaremus,  ut  tactus 
dolore  cordis  intrinsecus  humiliatos  resipiscereti 
magis  ac  magis  furore  perfidi»  accensus,  nihili  pen- 
dens  Dei  timorera  et  pateraara  reverentiam,  non 
dobitavit  nos  de  civitate  in  civitatem  persequi,  et 
omnia  nostra  pro  posse  invadere. 

Sic  venimus  Coloniam.  Proinde  cum  ipse  in  proxi- 
ma  Nativitate  Domini  disposuisset  colloquioffl  tpud 
Moguntiam,  congregatis  fidelibos  noslris  ccepimui 


m 


S.  HUGO  ABBAS  CLUNlACBNSlS. 


936 


illuc  ascendere.  Quo  audilo,  occurrit  nobis  obviam  A  qaod  liberatioois  nosiraB  nullum  esset  eonftiliom 


in  locum  qui  dicitur  Gonfluentia  ;  ibi  cum  nihil  vi 
contra  nos  posset  agere  coepit  laborare  astulia,  dolo 
et  oroni  arte.  Misit  Namque  nobis  nuntios  suos  ut 
secum  loqueremur ;  nos  autem,  accepto  consilio 
nostrorum  fidelium,  annuimus.  Postquam  vero  iliuc 
convenimus,  statim  procidens  ad  pedes  ejus  coepi- 
mus  pro  solo  Deo  et  anima  sua  affecluoaissime 
rogare,  ut  vellet  jam  cessare  ab  inhumana  patris 
persecutione.  Ille  autem  econtra  sub  specie  et  vela- 
mine  pacis  et  conventionis,  provolutus  ad  pedes 
uostros  lacrymando  rogabat  et  obsecrabat  nos,  ut 
fidei  et  animiesuaenos  committentes,  que...  (143)  no- 
strum  et  caro  noslra  erat,  non  dubitaremus  com  eo 
ad  praefatum   coUoquium...  Moguntiam,   illuc  nos 


nisi  extemplo  daretur  et  crux  et  lancea,  ceteraqae 
regalia  inaignia.  Cum  ergo  indubitanter  intelleximus 
nos  nullatenus  aliter  quam  boc  modo  liberari  posae, 
mandavimus  illis  qui  erant  in  caslello  ubi  regalia 
habebantur,  ut  saltem  hoc  modo  vilam  nobis  redi* 
merent.  Qui  periculum  vitas  nostrse  intelligantes, 
praefatam  crucem  et  lanceam  cum  aliis  insigDibas, 
licet  inviti,  tradiderunt. 

His  ita  (posthabito  Deo,  et  omni  jure  ei  justitia) 
inhomane  peractis,  eduxeroni  nos  de  horribili  car- 
cere  in  locum,  qut  diciiur  Ingilheim,  juxta  Mogun- 
Uam,  quo  venit  filius  noster  cum  mortaliboa  ini- 
micis  nostris,  et  eorum  muliiiadine,  releetis  ferme 
omnibus  fidelibas  nostria  Moguniiae,  ea  spe  qood 


ipse  ducei  et  omni  certiiudine  securitatis,  et  cum  g  nos   illuc  ad  eos  deberet  ducere.   Qaibos  omniboB 


principibus,  quanto  fidelibus  posset,  dc  bonore 
noslro  solliciie  tractaret,  et  inde  nos,  peracto  ne- 
gotio  velinfecto,  ad  locum  quem  vellemas  securis- 
sime  reduceret.  Uis  omnibus  auditis  ei  intellectis, 
coUaudantibus  nostris,  commisimus  nos  fidei  et 
animae  ejus,  dicentea  :  Commitiimus  nos  animae 
tuae  sub  ea  fide  qua  Deus  voluit  filium  diligere  pa- 
trem.  IUe  vero  data  dcxtra  sub  eadem  fide  salutis 
et  honoris  nostri  nos  securos  reddidii.  Hac  igitur 
fiducia  nihil  dubitantes,  rembimus  nosiros  ut  ad 
praefatum  coUoquium  redireni  ;  mandando  etiam 
caeteris  fidelibas  nosiris  ui  ibidem  nostris  occurre^ 
rent,  eisic  cum  iUo  profecti  sumua. 
Cum  autem  essemus  in  media  via,   nuntiatum  est 


hac  spe  deceptis,  in  praefaio  looo  iieram  producti 
aumas  ad  cradeliaaimaa  qoaestiones,  et  iniqoaa 
exaclionea,  praesenie  nuntio  papae,  obi  multa  ineoa- 
venieniia,  non  iam  zelo  rectitudinia  quam  »todio 
nostrae  damnalionis,  aont  nc^is  ab  inimicis  nostris 
objecta,  quaeounque  aciUoei  saloti  ei  honori  nostro 
potoerunt  esse  contraria.  Ai  vero  nos  cum  postula- 
remus  ut  licerei  nobis  reapondere  et  de  omnibus 
objectis»  digna  ratione  saiisfaeere»  iUi  pro  imperio 
renaerani,  qaod  etlam  barbari  aUeoi  senro  noa  fa« 
cereni.  Cum  eigo  videremus  nobis  violentiam  et 
praejudiciam  fieri,  ionc  provoluti  ad  pedes  eorom 
coepimus  suppliciter  implorare,  cum  pro  Deo,  tom 
pro  suo  honore,  ut  hujusmodi  quaestionea  et  obje- 


nobis  privatim  quod  iraderemur.  Hoc  cum  ipse  ^  ctiones  differrent  osqae  ad  apostolicam  sedem,  con- 

>.^;^^«    MAW.a»   WAlAlivrM     AffiA       itmnil        1I1**««*A        Af     ^AlAOtan     ^^    ^^mm»         «MtAMMn         Mol^Sa         ^.«MkalAlA        MmAWMMk        IZWAMAmlZa 


sciret  nobis  relatum  esse,  coepit  jurare  et  detestari 
nuUomodo  esse  verum,  recipiens  nos  iterom  sub 
praefata  fide.  Deinde  in  sequenti  die  circa  noctem 
pervenimos  in  locum  qui  dicitur  Binga.  Mane  auiem 
facto  circumventt  nos  armorum  strepitu,  et  omni 
genere  terroris,  dicens  se  nos  noUe  ducere  Mogun- 
tiara,  sed  ad  castrum  quoddam.  Cum  igitur  provol- 
yeremur  ad  pedes  tam  soos  quam  aliorum,  ut,  se- 
cundum  fidem  datam,  nos  duceret  Moguntam,  vel 
nos  dimitteret  Hberos  abire,  reditures  in  iermino 
quem  disponerei  omni  certitudine  securitaiis,  re-* 
sponsum  esi  nobis  qood  nihil  altud  liceret  nobis 
facere  quam  ad  praefaium  castellom  ire.  Quid  plu- 
ra  ?  Contra  omnem  volontatem  nostramcaptivos  nos 
doxerunt,  ibique,  retrusi  arciissima  cusiodia,   tra 


cessa  interim  nobis  dignitate  propriae  libertatis, 
usqoe  ad  locum  praefatae  sedis,  sibi  praesente  Roma- 
no  clero  et  popolo,  remoto  odio  et  invidia,  et  ccie- 
ris  quae  jusiitiae  suni  conlraria,  liceret  de  objeciis 
vel  digne  purgare,  vel  humiUter  salisfacere.  At  cum 
id  quoque  nobis  inhumane  denegareiur,    et  nos 

deinde  mise  (144) reremus,  si  qua  spes  vitae  aut 

salutis,  vel  quae  tandem  essei copia  liberationis. 

Tum  nobis  responsum  est  quod  a  gravi  captivitate 

ita possemus,  si  ea  exsequi  veUemus,qu8enobis, 

licet  contra  jus  et  honorem  nostrum,  proponeban- 
tur,  id  est,  ut  secundum  eorum  voluntatem  redde- 
remus  imperii  coronam.  Quid  plura  ?  Posiquam  ? 
nobis  omnia  pro  voluntaie  et  imperio  extorserunt, 
abeuntes  Moguntiam,  in  eodem  loco  nos  sine  ho- 


diti  sumos  mortalibus    nosiris  inimicis,  exclusis  D  Qore  reliquerunt,  eum  ecce  mandatum  est  nobis 


omnibus  nostris  praeter  tres  laicos,  nec  etiam 
reUcius  est  nobis  sacerdos,  cum  de  viia  nostra  de- 
speraremus,  a  quo  possemus  corpus  et  sanguinem 
Domini  pro  viatico  accipere,  et  cuipossemuspecca- 
iorum  nostrorum  confessionem  facere.  Ubt  etiam 
afflicti  somus  fame  ei  sili,  et  oroni  genere  contu- 
meliae  et  terroris,  osque  ad  ipsum  articulum  mortis, 
ita  ut  certissimura  nobis  esset  nos  ulterius  non 
posse  yivere,  qoantum  in  ipso  erai,  nisi  volontaii 
ejos  satisfaceremus.    Interea  mandaium  est  nobis 


qood,  nisi  aeiemam  caplivitatem  subire  veUemus, 
quantocius  discedererous.  Quapropter  locum  ipsum 
detesianies,  navim  conscendimus.  Coloniam  festi- 
nanter  venimos,  et  sic  gratoita  misericordia  divinae 
majestatis  a  crudeUbixs  inimicorom  manibus  vix 
liberati  surous. 

Sed  jam  iempos  est  tam  long»  miseriaram  no- 
strarom  tragoediae  finem  imponere  ;  qoam  idcirco 
tuae»  Pater  amantiasime,  pietati  deflere  curaTimus, 
qoia  in  Deo  ei  in  te  magna  et  singularis  spes  est 


(i43)  Hio  corrosae  metnbranae. 


(144)  Hic  eiiam  corrosa  memlHana« 


937  EPISTOL^   DIVKRSORUM. 

nobisconstUietauxiiiijSalutiset  liberatioais  nostrae.  A 
Unde  quod  hactenus  facere  distulimus,  nunc  toto 
affectu  et  desiderio  aniroi  totum  consilium  nostrum 
tuae  fidei  committimus,  et  quidquid  de  nostra  cum 
apostolico  reconciliatione,  quidquid  de  pace  et  uni- 
tate  sancUe  Roman»  Ecclesise,  salvo  bonore  nostro, 
faciendum  esse  decreveris,  totum  nos  facturos  sioe 
dubio  Deo  ubique  promiltimus.  Fcslina  ergo,  Pater 
charissime,  nobis  consulere,  nec  te  poeniteat,  quse- 
sumus,  etsi  non  pro  filii  liberatione,  quia  peccavi- 
mus  in  eoelum  et  coram  te,  saltem  pro  mercenarii 
tui  salute  laborare.  Praeterea  conquerimus  pietati 
tusB  quod  filius  noster  litteris  suis  mandat  ubique 
regalia  omnia  sponte  nos  reddidisse,  quod  noverit 
sanctilas  tua  omnino  verum  non  esse. 


938 


XI. 


X. 

BJUSDBM. 

Rogat  Nugonemut  arbiter  essevelii  Ulum  inter  et 

papam, 

ISpicil  t.  IT,  p.  395.1 

Hbnkicus,  Dei  gratia  Romanorum  imperator  Au- 
guslus,  HuGONT,  venerabili  Cluniacensi  abbatiiquid- 
quid  licct  peccator,  tamen  spiritalis  filius,  devotius 
el  bumilius  suo  desiderantissimo  et  dilecto  Patri. 

Etsi  per  familiares  monachos  et  fratres  vestros 
tribulationis,  et  a  saeculo  inauditae  horribilis  tradi- 
tionis  nostrae  omnem  ordinem  vobispropriislitteris, 
sicut  conligit,  significare  et  mandare  disposuimus, 
tamen  noluimus  praetermittere  quin  per  hos  nuntios 


ALPHONSI    BEGIS    HISPANIABUM. 

Gratiis  de  Hohertoad  semisso  actis,  ut  ejusammce 
curamgerat  abbasy  et  censum  annuum,  jam  ipsi  a 
Patreconcessum,  recipere  velil  rex  expostulat, 

[Spicil.  t.  VI,  p.  445.) 
HuGONi  venerabili  et  excellentissimo  abbali  Ciu- 
niacensium,  virlutum  floribus  claro,  fomite  divino 
sufFuIto,  atque  cunctae  dulcedinis  mellifluo  seniori, 
quem  sua  dignitatis  clarificat  gradus,  nec  non  cunclae 
nobilissimae  congragalioni  apostolorura  Petri  el  Pau- 
li,  Aldephonsus  gratia  Dei  Hispaniarum  rex,  cum 
omni  devotione  mentis  et  corporis,  suum  slillare 
fascem,  veraeque  charitatis  custodiam,  vitaeque  aeter- 
nae  gaudia,  atque  perpeUiam  prosperitatem  et  Falu- 
B  tem,  nec  non  quidquid  sublimius,  ex  inlimo  oorde, 
amplexibili  dilectione,  in  Domino  Jesu  Christo. 

Quanta  te,  gloriosissime  Pater,  devolione  diligam, 
melius,  ut  deputo,  ipse  cognoscis,  quam  aliquis  do- 
ctor  in  charla  scribere  possit.  Robertum,  quem  su- 
per  omnes  monachos  teneo  excellentiorem  et  cha- 
riorem,  vestrumque  ex  intimo  corde  fidelissimum 
confratrem,  scientem  qualiter  tuus  amor  factus  est 
mihi  velut  ignis  tota  die  et  nocte  ardens  in  corde 
meo,  unde  si  omnia  mihi  dedisses  quae  in  mundo 
habere  potes,  pulo  nihil  esse  ad  comparationem 
illius  boni,  quod  causa  mei  particulara  tui  gregis, 
quem  spirituali  fovisli  manu,  in  noslris  partibus 
misisli.  Quapropter  gratia  Domini  te  illuminante, 
egoservus  servorum  Dei,  omnino  tuae  subjectus  pie- 


vestrae  paternitatis  sanctitatem,  ut  publicanus  pec-  Q  tati.magisacmagisluamdeprecorpaternilatem,  utin 


catorum  suorum  refugium,  cl  naufragans  salulis 
portum,  desiderantissima  dcvotione  deposceremus . 
Rogamus  igitur,  venerande  Pater,  veslrae  sanctilalis 
memorabilcm  probitatem,  quatenus,  audita  el  intel- 
lecla  nostrae  monstniosae  tradilionisdetestabili  mise- 
ria,  ita  charitas  Dei  quae  in  vobis  est  accendatur  pro 
solo  Deo  ad  defensionem  exsecrabilis  injuriae  nostne, 
quod  manifeste  appareat  sanctitatem  vestrae  pater- 
uitatis  solo  divino  respectu  sollicitari  pro  inauditis 
tribulationibus  nostris.  Nos  enim  coram  Romano 
nuntio,  dc  causa  quae  est  inter  nos  el  papam,  con- 
silio  religiosorura  virorum  voluimus  plenitcr  agere ; 
verum,  quia  disposuerant  nos  omnino  de  hac  vita 
perdere,  nullo  modo  voluerunt  nos  recipere.  Iterum 
tamen  quaiitercunque  traclati  simus,  ponimus  nos  j^ 
in  consilio  vestro  Patris  nostri,  aliorumque  religio- 
sorum  viroruffl,  quos  ad  hoc  habere  vultis,  ita  ut 
salvo  honore  nostro  totum  papae  faciam  quod  dis- 
posueritis.  De  caetero  orationibus  vestria  mc  com- 
mitto,  venerande  Pater,  et  per  vos  sanctae  congre- 
gationi  vesU^  praesentari  rogamus,  et  eorum  ora- 
tioni  devotissime  commendari. 


bono  quod  coepisti  perseveres,  quatenus  aliquos  tuae 
sanctissiraae  religionis  domesticos  mittere  digneris, 
et  ut  illum  nostrum  et  veslrum  locum,  quem  tuo 
sanclissimo  fonle  inccepisti  rigare,  repleant  tua 
dulcedine,  dum  in  hoc  fragili  moveor. 

Adhoc  scito,sanclissime  Pater,censum(145)'quem 
pator  meus  illo  sanctissimo  loco  Cluniacensi  solitus 
erat  dare,  ego,  annuenle  Deo,  in  diebus  vitae  meae 
duplicabo,  cl  scricm  testaraenti  composui  coram 
testibus,  ut  quisque,  qui  hoc  regimen  post  excessum 
vitae  meae  accepturus  erit  quod  teneo,  quomodo  hoc 
censum,  quod  sanctis  apostolis  Petro  et  Paulo,  vo- 
bis  et  sanctissimaevestraecongregationi  tribuo,  qua- 
tenus  ipse  similiter  qui  hoc  regnura  habuerit  debito 
persolvat  illo  sanctissimo  loco ;  sin  autem  noluerit, 
quomodopotestate  Dei  ct  precibus  beatorum  apo- 
stolorum  Petri  et  Pauli  ipso  regno  careat.  Idcirco, 
egregie  Paler,  veslram  deprecor  fraternitatem,  ut 
hoc  censura,  quod  vobis  addidi,  propter  triticum 
venundetur,  et  inde  acquiratur,  ut  illa  sanctissima 
congregatio  vilam  suam  sustentare  valeat.  Et  qui- 
cunque  hoc  censura  (quod  doranus  Robertus  noster 
amicus,  vester  autem  aoimo  et  corpore  familiaria, 
mihi  die  ac  nocte  addere  suasit)  in  alio  loco  mise- 
rit,  nisi,  sicut  supradictum  est,  et  ut  ipse  proprio 
orevobis  dixerit,  cum  Juda  traditore  in  infemo 


(i4K)  De  hoc  censu  agitar  in  Vita  S.  Hug.,  supra. 


Pataol.  CLDL 


io 


930 


S.  HUGONIS  ABBA  CLUNIACENSIS. 


940 


sQstineat  poenas,  et   a   fronte  suis   eareat  lucerois.  A  Atrebatenais,  simulque  instinctu  qnoramdam  prin- 

Quapropter,  egregie  Paier.   supplici  devotione       *  ^  "^ 

tuam  deposco  clementiam,  huic  deprecalioni  me« 
benigno  sinu  favcns,  quam  a  le  petere  ad  praesens 
cnpio,  yellem  admodum,  si  gratia  tui  essel,  dom- 
num  Roberlum  omnino  in  nostris  partibus  adesse, 
quem  summum  atque  charissimum  pro  omnibusre- 
bus  habeo,  qua  de  causa  vellem  eum  mecum  esse  in 
vita  et  in  morte,  quoniam  illius  suffulcior  (446),  ejus- 
que  dulcissimis  verbis  foveor.  Nam  scilis  pro  certo 
vestro  usui  esse  omne  consilium  quod  agilur  erga 
me,  ideoque  ut  curam  mei  habeatis  rogo,  ul  nullius 
causaimpedimenti  dimittatis  quin  in  nostris  parli- 
bus  omnino  eum  sinatis  habitare. 

DeRomano  antem  oflScio  quod  tua  jussione  acce- 


cipum,  quos  ad  hoc  mecum  disponendum  alacriori 
quidero  concilio  convocavi.  juzta  petitionem  ipsius 
abbatis  atque  voluntatem  mihi  ccelitus  in^iratam, 
monasterium  Beati  Bertini,  omoiaque  ad  ipsum 
pertinentia,  tam  exterius  quam  interius,  et  qoidquid 
ad  nos  ac  antecessores  nostro  ex  eodem  hactenua 
attinebat  Deo  et  sancto  Petro,  vobis  qaoqae,  ac 
successoribus  vestris  per  concessionem  dioecesani 
episcopi  libenter  concedimns,  et  per  prssentis 
pagim»  tradilionem  jure  perpetuo  donamus,  atque 
pro  redemptione  animas  meae,  ac  SQCcessorum  meo- 
rum,  pro  salute  quoquedomini  mei  Roberti  eomitis, 
de  cigus  voluntate  atque  assensu  super  hoc  negotio, 
si  forte  divina  pietas  eum  reduxeril,certis8imesaam 


pimus,  scialis  noslram  lerram  admodum  desolatam  g  locum  illum  secundum  tenorem  litlcrarum  donmi 
esse :  unde  vestram  deprecor  palemilatem,  quatenus  '^^*       ''"*'  -'^"-  -'-  -'■*  *■*- - 

faciatis  ut  domnus  papa  nobis  suum  mittat  cardina- 
lero,  videlicet  domnum  Giraldum,  ul  ea  quae  sunt 
emendanda  emendet,  et  ea  quae  sunt  corrigenda 
corrigat.  Vale. 

XII. 

CLBMBIfTIJS  COMITISSiS  PLANDRIA. 

Invilat  Wum  ad  reformandum  monasterium  S.  Ber- 

tini,  quod  Cluniaceniiomnino  subjiciendumprO' 

mittit. 

(MAaxENB,  Thetaur.  Anecd.,  L  I,  p.  309.) 

In  nomine  Palris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancU. 
Domno  Hugoni  sanctce  Cluniacensis  Ecclesi»  ab- 
bati,  Clbmbntia  Flandrensium  comilissa,  bealam 
cum  dextr»  partis  ovibus  portionem. 

Quoniam  de  pietalis  vestrae  visceribus,  Pater  re- 
verende,  plurimum  praesumo,  idcirco  pro  religione 
in  partibus  nostris  per  vos  conslroenda,  nonc  scri- 
ptis,nuncintcmuntiis,  fiducialiter  ad  raisericordiam 
vestram  recurro.  NuUum  enim  opus  gratius  Crea- 
tori  nostro  fore  existimo  quam  ut  hic  operam  de- 
mus,  quatenus  locus,  qui  huc  usque  plane  erat  ec- 
clesia  malignanliam,  cx  supemi  respectus  immuta- 
tione  fiat  gloriosa  habitalio  Deo  servientium  et 
regulariter  ac  pie  insiraul  viventium.  Et  quoniam 
sancta  prudentia  vestra  mihi  scripsit,  ut,  juxla  cu- 
jusdam  superius  diclum,  plus  rerom  exilus  quam 
initium  attenderem,  voaque  discordias  procerom, 
ac  ipsius  ioci  fratrom  vereri,  ad  id  primum  audaci- 
ter  respondeo  quod  in  hoc  meo  proposilo,  omnino  jj 
firma,  imo  constantissima,  Deo  teste,  perseverabo, 
nec  pro  dissensionc  procerom  quae  nulla  erit,  cum 
maxime  cordi  sit  omnibus,  nec  pro  controvcrsiis 
seu  conlradictionibus  fratrom,  quas  omnimodis  ad 
nihilum  redigemus,  a  tam  sanclo  opere,  taraque  pia 
intentione,  quoad  vixero,  unquam  declinabo.  Ego 
igilor  aemenlia,  gratia  Dei  Flandrensis  comilissa, 
eadem  potestate  ac  stabilitate  qaa  dominus  meua, 
dum  adhuc  in  terra  sua  esset,  quflecunque  juris  raei 
sunt  ordinans  atque  disponens,  consilioepiscoporam 
meoram,  Joannis  videlicet  Morinensis,  et  Lamberti 

(146)  Drcat  veriaam  aliquod. 


papse  perfecte  vobis  subjiciemus,  ita  etiam  ot  abbas 
a  vobiB  ibidem  ordinatus,  si,  secundum  Regoiam 
sancti  Benedicti,  et  saeras  institutiones  vestr»  GIu- 
niacensis  Ecdesise,  non  vixerit,  liberam  facoltatem 
removendi,  alteramque  substituendi  habeatis,  prs- 
sertim  cum  non  aliunde,  nisi  de  Cluniaco,  quem- 
quam  deinceps  ibidem  liceat  praeesse.  Hsec  autem 
omnia  concessa  et  firmiter  collaudata  sunt  sub 
testiraonio  episcoporam  supramemoratoram,  Joan« 
nis  Taraavensis,  et  Lamberti  Atrebatensis,  ac  opti- 
matura  raeorara,  scilicet  Roberti  dcBethunia,  ipsius 
abbatise  advocati,  atque  fialduirai  ejusdem  villae 
castellani,  nec  non  Baldrici  magnae  probitatis  viri. 
Ad  vestram  ergo  pradentiam  atque  sanctitatem  spe- 
ctat  locum  illum  pra  amore  Dei  ei  vestris  religiosis 
^  personis  ac  honestis  viris  quibus  abundatis  sic  ordi- 
nare,  quatenus  malitia  inibi  diutias  jam  inolita  pe- 
nitus  exstirpetur,  atque  in  vita  moramqoe  honestate 
ibidem  conversantiura  nomen  Domini  per  omnia  ab 
omnibus  glorificetur.  Amen. 

XIII. 

aOTGBIUI  COMITIS  FUXBNSI8. 

Concedit  Hugoni  locum  Sancti  Satumini  Fredela» 
eemis  monasticis  instituiis  informandum. 

(Martbnb,  ibid.y  col.  311.) 
Domno  Hugoni  abbati  Clnniacensi,  Rotgxiius 
comes  de  Foys,  et  uxor  ejas  AncA,  et  omnino 
servi  pro  posae  sui  a  Salvatore  suo,   salutem  et 
opem. 

Notum  est  nobis,  Pater  et  magister  animaranque 
pastor,  tesle  homano  genere  passim  quotidie  obeunte, 
non  nos  sempcr  carporaliter  vivere  posse.  Ideo  con- 
silio  inito  inter  nos  ad  remedium  et  nostrorum  sa- 
lutem  aniraarum,  remissioneroque  quae  egimus  pec- 
catoram,  ex  haereditate,  quam  in  prsesentiaram 
possidere  videraur,  transitoria,  dare  vobis  partem 
jam  disposuimus,  ut  perpetuam  mereamur  cum  Do- 
mino  mercedemi  qaapostcorporumfinemnostroram 
incoelesti  feliciter  vivamas  requie.  Quod  qaoque 
vestri  ordinis  meritis  et  precibus  credimus  acquirere 
superabundanter  quam  petimua  Chriati  misericor- 


9ii 


EPISTOLiE    DIVERSORUM. 


m 


diae  afflaenlia  desuper  nobis  pie  lapsura,  cui  in  nobis  A     Inter  spem  meluroque  positi,  dum  hanc  labilem 


vos  inducialiter  cum  prsedicta  donatione  committe 

mus.  Verbi  gratia  Domino  Deo  Creatori  ac  Redem- 

ptori  nostro  Jesu  Christo,  genitricique  ipsius  sancl» 

Virgini  Mariae  et  apostolis  sanctis  Cluniacensis  coe- 

nobii  Petro  et  Paulo,  nec  non  tibi^   Hugo,  sancte 

^iventi,  famosissimo  per  orbem  Cluniacensi  abbati, 

ego  R.  et  conjux  mea  pro  acquisitione  vitse  setemse 

concedimus,  cum  omuibus  ad  se  pertineutibus,  cum 

assensu  et  ultroneo  consensu  comitis  Tolosani,  lo- 

cum  Sancti  Antonini,  qui  vulgo  vocatar  Fredeleiz, 

quatenus  ibi  roonastici  habitus,  te  statuente,  regu- 

laris  inseratur  ordo,    ad  proveclum  profectumque 

noslrarum  omniumque  fidelium  animarum. 

XIV. 

wiGoms  conms. 

H^noremde  yUiliaipsi  concessum  fuisse  scriHt,r(h 

gatgue  pro  adversariis  indulgentiam. 

(Martbn.,  t^.) 

Seniori  suo  dilectissimo  domino  HuGONi,  Clunia- 

censi  videlicet  abbati  sanctissimo,  dominoruroque 

meorum  fratrum  CIuniacenFium  sanctissimo  conven- 

tui,  ego  WiGO,  ut  dicitur,  comes,  fidelia  famulamina. 

Sanctitatem  vestram  scire   volo  quia  honor  de 

Visilia,  qui  vobis  a  prsedeccssoribus  meis  jamdudum 

fuerat   datus,  nunc  a  me,  cum    consilio  procerum 

meoruro  prudentiorumque  canonicorum  Gratiano- 

politanorum,  assensu  scilicet    Rostagni,  WigoniSy 

qui  multum  pro  vobis  in  hoc  negotio  laboraverunt, 

multaque  ab   adversariis  vestris  adversa  perpessi 


vitam  agimus,  auxilio  Dei,  consulluque  suorum  fide- 
lium  de  salute  anima;  aliquid  pro  pos^e  disponere 
volumus,  quatenus  in  futuro  remissionem  delictorum 
et  vitam  perpetuam  percipere  mereamur.  Est  nobis 
in  prsedio  proprio  in  vilia,  qusB  vulgo  dicitur  Ma- 
gnus  Vicus^  capella  quaedam  in  honore  Christi  mar- 
tyris   Christophori  constructa,  quam  procurat  qui- 
dam  monachus,  Walterius  dictus,  asserens  se  vestras 
subjectionis  esse  per  omnia.  Inibi,  Deo  cooperante, 
per  merita  praedicti  martyris  plurima  fiunt  miracuia. 
Jam  ibi  contradidimus  tantum  araturse  terrae,  quan- 
turo  polest  octo  bobus  ad  arandum  sufficere.  Dedi 
huic  ecclesiae  unam  salinam  sedem,  et  unam  patel- 
lam ;  uxorque  roea  onam  patellam  perpetuo  jure,  et 
B  dabimus  adhuc,  nostrique  successores.  Non  parum 
vobis  videatur,  damus  ecclesias  Cluniacensi  annua- 
tim,  festo  sancti  Andreae,  carratam  salis,  et,  si  Deus 
rem  multiplicaverit,  emendabimus  et  nos  vobis  in 
donis.  Oramus  sanctitatem  vestram  ut  praefatum 
locum  velitis  in  cura  vestra  et  subjectione  pro  Dei 
amore  suscipere,  ut  per  vos  nomen  Domini  laudetur 
ubique.  Jam  enim  in  praefato  loco  monachilia  habi- 
tacula  honeste  sunt  inccepta,  quae  perficientur,  Deo 
annaente»   instanti  cura.   Mittimus  litteras  nostra 
parte  beatitudini  vestrae,  ut  notificetisnobis  quid  super 
hoc  velitis  facere.  Nolumus  enim  usque  pactionem 
ex  hac  re  facere,  donec  rescierimus  si  nos  velitis  in 
hac  petitione  exaudire.  Hoc  sciat  pielas  vestra,  quo- 
niam,  si  vobis  placuent  suscipere,  nuUum  jus,  seu 


sunt,  nec  non  et  aliorum,  videlicet  Adonis,  Acardi  q  advocationem,  nec  ego,  nec  posteritas  nostra,  vola- 


et  Adalberti,  qui  hoc  donum  constanter  laudaverunt, 
in  praesentia  quoque  fratrum  vestrorum  de  domina 
vobis  perfectius  est  debilus,  monachis  quippe  vestris 
ibi  positis,  adversarii  vestri,  qui  fraudulenter  prae- 
fatum  honorem  sibi  rapuerant,  inde  expulsi  sunt. 
Quamobrem  pietatem  vestram  votis  omnibus  exoro, 
ut  patris  mei  adversum  vos  offensam  absolvere  co- 
retis,  cgusquememoriam,  sicut  sibi  esse  necessarium 
scitis,  et  vos  habere  dignemini,  et  monasteriis  ve- 
stri»,  quemadmodum  de  vestris  monachis  haben- 
dam  perdpiatis.  Pro  me  autem  vos  Dominum  de- 
precari  admodiim  exposco,  quatenus  de  sublimitatis 
honore  mihi  commisso  sibi  placere  merear.  Uli  vero 
duo  milites  fratres  AmaldQa  et  Wigo,  sub  quorum 
potestate  praedictus  honor  habetur,  qui  vobis  olim 
de  eo  resistere  videbantur,  nonc  autem  plenius  im- 
pendunt,  et  se  impensuros  monachis  de  vestris 
ibidem  commoraturis  pollicentur,  nihilominus  ut 
ipsis  culpam  dimittere,  et  de  patris  et  matris  eorom 
memittisse  debeatts.  Valete. 
XV. 

WIDRXCI  DANOBRIBNsiS. 

Offert  iUi  eellam  S.  Christophori  de  Magno-Vieo. 
(Maatbnb,  iM.,  col.  312.) 
Venerabili  abbati,  ac  totius  religionis  decore 
adomato  Patri  HuGONi  Cluniacensi.senior  Widrigus 
Dano^riensis,  et  Gbpa  coqjux  ejus,  atque  ipsorum 
duo  filii,  Balduinus  et  RAmRALDUB,  devotom  famu- 
lamen  atque  aetemA  felicitatis  munos. 


mus  retinere.  Alioquin,  si  nolueritis,  consilium  quae- 
remus  in  aliis  locis,  sed  iibentius  apud  vos  conver- 
sio  esset  nobis.  Valete  semper. 

XVI. 

AMELn  ABBATIS  AURILIACBNSIS. 

Commiltit  ei  cellam  Cariacum  reformandam, 
(Martenb,  ibid.f  col.  S13.) 

Summae  felicitatis,  ac  totius  prudentiae  fulgore 
clarissimo,  quin  etiam  venerabi4is  disciplinae  studiis 
eruditissimo,  domno  videlicet  Hugoni  jure  juris  ab- 
bati  Cluniacensium,  utinam  suorum  minimus  mona- 
chorum  Ahblius,  licet  indignus,  abbas  Aureliacen- 
sium,  munus  seteruitatis  optimum  ac  divinom  prae- 
sidium  I 
-^  Cum  videarous,  Pater  charissime,  totius  orbis- 
suae  redintegrationis  gratia,  coenobia  consurgere,  de 
nostri  quondam  sanctitate  famosi  contritione  con- 
querimur  quam  maxime.  Caeterum  cum  ad  plenum, 
quod  majus  est,  nostrum  coenobium  reparare  nequi- 
mos,  saltem  qoamdam  ex  nostris  celiulam,  quaa 
Cariacus  dicitur,  tuae  ditioni  committimus,  eo  temore 
sciiicet  ut  jam  praedictae  cellulae  fratres  ex  tuis  regu- 
lares  adhibeas,  qui  ibi  hactenus  fratribns  enormiter 
viventibus  studia  disciplinae  regularis  exhibeanty  ac 
ordinem  bene  vivendi  altentius  expediant,  quatenos 
tua  gratia  ibi  fralram  degentium  animae  post  hugus 
vitee  terminum  folurae»  statim  prospera  mereantur 
accipere.  Qood  siquidem  tu  times,  ut  aut  egO|  aut 


943 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNUC. 


944 


quilibet  de  praBsentibus,  ac  de  futuris  noslri  coeno-  A  vitute  et  ditionem  io  munem,  cum  omnibus  omnino 


biorum  fratribus  de  tua  disciplina  (quod  quidem 
absit  I)  quandoque  aliquid  defraudare  tentaTerint, 
tuo  totum  per  quod  ab  illa  prsesumplione  resipi- 
scant,  committimus  examini.  Quod  si  facere  renue- 
rint,  sicut  tu  temet  decrevisti...  ac  si  sancimus 
perenniter,  quo  jam  praedictae  illius  cellae  fratres, 
aut  priores  aliqui,  Romanum  adeant  pontificem,  ut 
quod  per  te  successoremque  tuum  charitative  emen- 
dare  voluerint,  licet  inviti,  suo  judicio  emendare 
non  desinant.  Vale.  Vale. 

XVU. 

THEOBALDI  GOMITIS  CAMPANIJB. 

Offert  Theobaldut  cofnet  filium  ut  aquit  talutari" 
but  B*  Hugoabluat, 

{SpUil.  t.  VI,  449.) 

In  nomine  sanctae  et  individu»  Trinitatis,  et  san- 
ctomm  apostolorum  Petri  et  Pauli,  Hvgoni  venera- 
bili  abbati,  etCluniacomonasterio  atque  Cosseiensi, 
domnoque  Gozbcbino  reverendissimo  ejos  loci  pne- 
posito,  eorumque  successoribos,  Tbtbaldus  Dei 
gratia  Francomm  comes,  et  uxor  ejus  Adblaidis, 
cum  filiis  suis  in  perpetuum . 

Quoties  omnipotenti  Deo  bonoram  omnium  largi- 
tori  quaedam,  licet  pauca,  laudis  suse  usibus  profu- 
tura  conferimus,  sua  sibi  reddimus,  non  nostra  lar- 
gimor,  quatenus  haec  agentes  simus  non  de  nostris 
muneribus  elati,  sed  acceptis  a  Deo  muneribus  non 
ingrati ;  nihil  qoidem  magis  ingratum  est,  et  a  Chri- 
stiana  pietate  constat  penitus  alienum  quam  ei  non 
saUem  in  minimis  pro  parte  aliqua  ministrare,  a  quo  n 
Don  solum  praesentibus  temporalium  rerum  corpore 
aumus  effecti  sublimes,  verum  futurorum  bonorum 
per  ipsius  largissimam  misericordiam  in  fetemum 
optamus  fieri  hsredes. 

Scientes  ergo  quia  fiducia  magna  est  apud  Deum 
eleemosyna  facientibus  eam,  eo  inspirante  et  do- 
nante,  amicos  nobis  in  prsesenti  facere  cogitamus, 
a  quibtts  post  hanc  vitam  in  setema  tabemacula 
recipi  mereamor.  Quapropter  ego  Tetbaldus,  et  uxor 
mea  Adelaidis,  sanctitatis  et  religionis,  quae  penes 
sanctum  vestram  collegium  noslris  temporibus  di- 
yina  gratia  largiente  potior  celebriorque  habetur, 
fide  et  devotione  permoli,  imo  Dei  inspiratione  com- 
moniti,  Odonem  filium  nostmm  sacnf  regeneratio- 
nis  my&teriis  innovandum  a  vestra  pateraitate  de- 


ad  eam  juste  pertinentibus,  id  est,  terris  cultis  et 
incultis,  pratis,  silvis,  aquis  aquaramque  excursi- 
bus  circumquaque  de  jure  ipsius  potestatis  existen- 
tibus ;  servis  quoqoe  et  ancillis,  capitecensis,  vel 
aliter  se  habentibus,  caeterisque  redditibos  conctis, 
atque  consuetudinibus  justis  et  actionibos,  noUo 
prorsos  ad  nos  respeau  oonsuetudineve  letenta, 
aut  debita  servitutis  aliqua  pensione  aive  exactione, 
modo  quolibet  exhibenda,  quatenus  uniyersay  tam  a 
nobis  quam  a  ministerialibus  et  servientibos  nostris 
in  tota  illa  possessione,  ciyuslibet  oppressionis  aot 
inquietudinis  occasio  modis  omnibus  amputetor  ; 
Deo  autem  inibi  militantes  cum  omni  pace  et  tran- 
quilitate  libera  Domini  servitute  fruantor.  Quibus 
Q  insuper  auxiliarem  manum  nostram  ubiconqoe  et 
adversus  quoscunque  indigerint,  yel  ratio  postula- 
verit,  tam  praesentiasime  qoam  homanissime  sem- 
per  promittimos  affutoram. 

XVIII. 

BAYMUNDl  GALLOEajS  BT  HBKRICI  POBTUGAUJJI 
COIIITUM. 

Mittunt  exemplar  fafderitamicitim  inter  te  init^j 
et  pactorum  deoartienda  suecettione  toceri  tui 
AlphontiCattellas  acLegionit  regit. 
{SpiciL  t.  III,  p.  122.) 

Domino  atque  reverentissimo  Cluniacensi  abbati 
HuGONi,omnique  beati  Petri  congregatiooi.RAmuifDus 
comes  ejosque  filius,  et  Hbnricus  comes  ejus  fami- 
liaris,  cum  dileclione  salutem  in  Christo. 

Sciatis,  charissiroe  Pater,  quod  postquam  vestram 
vidimus  legatom,  pro  Dei  omnipotentis  atqoe  beati 
Pelri  apostoli  timore  vestrseque  dignitatis  leveren- 
tia,  quod  nobis  mandastis  in  manu  domni  Dalmatii 
Gcret  feeimus. 

Innomine  Patrit  et  Filii  et  Spiritut  t  anc/i.Pignns 
integrae  dilectionis,  quo  conjuncti  sunt  in  amore 
Raimundus  comes,  comesque  Henricus^  et  hoc  jora- 
mento. 

Ego  quidem  Henricus  absqne  ulla  divortii  falsitale 
tibi  comiti  Raymundo  membroram  tuoram  sanita- 
tem,  tuaeque  vitae  integram  dilectionem,  tuique 
carceris  invitam  mihi  occursionem  juro.  Juro  etiam 
quody  post  obitum  regis  Ildephonsi,  tibi  omni  modo 
contra  omnem  hominem  atque  mulierem  hanc  totam 
terram  regis  Ildephonsi  defendere  fideliter  ut  do- 


stinavimus,  rati,  snpernadispensante  clementia.  sibi  ^  mino  singulari  atque  acquirere  prasparatus  occor 


non  inane  futuram  religiosiores  quam  ditiores  in 
Ghristo  habuisse  parentes,  ad  ctgus  gratiae  et  de- 
fensionis  nostrae  propensiorem  effectom,  efficacio- 
remque  profectum,  nostroram  etiam  redemptionem 
peccatorom,  in  servitium  et  gloriam  Domini  nostri 
Jeso  Christi,  sanctoramqoe  apostolorom  Petri  et 
Pauli,  sanetae  pateraitati  vestrae,  et  monasterio 
Cloniaco,  voto  ac  traditione  solemni  perpeioaliter 
concedimus  et  donamus  quamdam  in  nostro  allodio 
villam,  quae  Cossiacus  dicitur,  cum  ipso  allodto,  eo 
per  omnia  quo  nos  eam  hactenos  jore  et  potestate 
tenuimus,  ab  omniscilicet  aliquoram  hominam  ser- 


ram.  Juro  etiam  si  thesaurum  Toleti  prius  te  ha- 
buero,  duas  parles  tibi  dabo,  et  tertiam  mihi  reti- 
nebo.  Amen. 

Bt  ego  comes  Raymundus  libi  comiti  Henrico  tuo- 
ram  membroram  sanitatem,  tuaeque  vitae  integram 
dilectionem,  tuique  carceris  invitam  mihi  occursio- 
nem  juro.  Juro  etiam  quod,  post  mortem  regis  Ilde- 
phonsi,  me  tibi  datoram  Toletum  terramqoe  totam 
subjacentem  ei,  totamque  terram,  quam  obtines 
modo  a  me  concessam,  habeas  tali  paeto  ut  sis 
inde  meus  homo^  et  de  me  eam  habeas  domino,  et 
postquam  illas  tibi  dederOi  dimittaa  Riihi  omses 


915 


STATUTA 


946 


lcrras  de  Leonet  de  Caslella  ;  el  si  aliquis  mihi  vel  A     Si  ego  comes  Raymundus  non  possum  libi  comiti 

tibi  obsislere  volueril,   el  injuriam  nobis   fecerit,      -  - 

guerram  simul  ineum  vel  eum  unusquisque  per  se  inea- 

mus,  usquequo  terram  illam   mihi  vel   tibi  pacifice 

dimittat,  et  postea  tibi  eam  praebeam.  Juro  etiam  si 

Ihesaurum  Toleti  prius  te  habuero,   tertiam  partem 

tibi  dabo,  et  duas  remancntes  mihi  scrvabo. 

PiducUm  quam  comes  Raymundut  fecii  in  ma- 
num  domini  Dalmatii  Geret : 


Henrico  dare  Toletura  ut  promisi,  dabo  libi  Galloe- 
ciam,  tali  pacto  ut  lu  adjuves  mihi  acquerere  totam 
terram  de  Leon  et  de  Castella  ;  et  postquam  indc 
dominus  paciiice  fuero,  dabo  tibi  Gallceciaro,  ut 
postquam  eam  tibi  dedero,  dimittas  mihi  terras  de 
Leon  et  de  Castclla.  Igitur,  Deo  jubenle,  sic  quo- 
que  sancta  Dei  Ecclesia  piis  orationibus  interveniat. 
Amcn. 


STATUTA  SANCTI  HUGONIS 

ABBATIS  CLUNIACENSIS 
Pro  Alphonsp  rege  Hispaniarum,  tanquam  insigni  benefactore. 


Omnibus  fratribus  ac  filiis  nostris  in  Cluniacensi 
coenobio  Domino  in  fide  recta  servientibus,  tam 
praBsenlibus  quam  futuris,  frater  Huoo  abbas, 
ccelestis  regni  premia  et  wtemae  felicitatis  gaudia. 

CoQvenil,  dilectissimi,  ut  sicut  nos  Patrum  no- 
atrorum  praecedentium  inslituta,  etsi  noa  ad  ple- 
num,  tamen,  prout  possumus,  fideliter  observamus, 
ita  etiam  et  vos  ea  quae  pro  communi  utilitate  fieri 
decernimus,  et  devote  suscipiatif ,  et  salubriler  con- 
servelis.  qoalenus  et  vobis  meritum  obedientiae,  et 
illis  pro  quibus  talia  proecipiuntur,  praemium  sem- 
piternsB  salutis  accrescat. 

Notum  itaque  sit  fratemitati  vestrae,  praecepisse 
nos  de  domno  Alpbonso  Hispaniarum  rege,  nostro 
fideli  amico,  qui  tanta  ac  talia  bona  nobis  fecit,  et 
adbuc  indesinenler  facit,  ut  nemincm  regum  vel 
principum  sive  priscis  seu  moderois  temporibus,  ei 
comparare  possimus,  quod  scilicet  in  omnibus  bonis 
quae  Domino  largiente  in  nostro  loco,  vel  in  aliis 
nostro  juri  subditis  acta  fuerint,  specialem  babeat 
participationem  tam  in  vita  quam  post  mortem. 

Praeterea  dedimus  ei  in  vita  sua  unum  psalmum, 
id  est,  Exaudiat  te  Dominust  ad  horam  tertiam  sine 
intenxiissione  cancndum,  et  ad  majorera  missam 
unam  collectam,  id  est,  QucesumuSf  omnipotens 
Deus,  simili  modo,  quandiu  vixerit.  Decrevirous 
quoque  ut  in  die  Coenae  Domini  tringinta  paupcres 
pro  eo  mitlantur  ad  mandatum.  Et  in  die  sancto 
Paschae  centum  nihilominus  pauperes  a  camerario 
jpro  eo  reficiantur.  Et  soper  haec  omnia   statuimus. 


B  ut  praebeodam  quotidianam  habeat  in  refectorio  ad 
majorem  mensam,  quasi  si  nobiscum  epulaturos 
sederet,  quae  uni  pauperum  Christi  semper  tribua- 
tur  pro  salute  animae  ejus,  tam  in  vita  quam  in 
morte. 

Huic  quoque  mensurae  bonae,  confertae,  simul  et 
coagitatae  supereffluentiam  addere  cupientes,  dedi- 
mus  ei  rn  ecclesia  beatorum  apostolorom  Petri  et 
Pauli  nova,  quam  ipse  de  propris  facultatibus  con- 
struiisse  videtur,  unum  altare  de  praecipuis,  quo 
fcilicet  divina  mystena  ibidem  celebrata  saluti  ejus 
valeant  sufifragari.  Cuni  vero  hujus  temporalis  vitae 
cursum  debito  fine  compleverit,  ezceptis  officiis, 
missis,  alque  eleemosynis,  quae  pro  illo  agenda 
sunt,  uno  auno  in  supradicto  altari  missa  speciali- 

G  ter  quotidiepro  illo  canatur.  Anniversaria  vero  dies 
ipsius  ita  per  omnia  agatur,  sicut  pro  domno  Hen- 
rico  imperatore  Augusto  ;  ad  vesperas  scilicet,  ad 
officium,  et  ad  missam  omnia  signa  tangantur, 
tractus  in  cappis  canatur,  eadem  missa  ad  ejus 
altare  decantetur,  duodecim  pauperes  reficiantur, 
septcm  diebus  justitia  detur,  ezcepta  quotidiana 
praebenda,  quae  in  majori  missa  semper  ponitur, 
abundans  refectio  a  custode  ecclesiae  fratribus  prae- 
paretur.  In  his  aulem  omnibus  quae  de  illo  vel  pro 
illo  agi  decrevimus,  in  his,  inquam,  omnibus  et 
reginam  ejus  conjugem  devotissimam  fieri  volumus 
participem.  Insuper  duodecim  pauperes  et  in  Coena 
Domini  concessimus,  et  in  anniversarium  ejus,  sicut 
imperairicis  Agnetis  agi  censuimus. 


STATUTA  EJUSDEM. 

RecipU  Lambertum  abbaiem  S.  Bertini  veluti  proprium  Cluniaci  tnonachum. 


HuGO,  divina  gratia  Gluniacensis  ccenobii   abbas, 
cunctts  fratribus  ac  filiis  oostris,  tam  praesenlibns 


quam  futuris,  post  sanctae  conversationis   insignia, 
beatae  vitae  gaudia. 


947 

Noveritcharitas  vestra,  dilcctissimi  fllii,  quod 
domnus  Lambertus  abbas  S.  Bertini  veniens  ante 
praBsenliam  hurailitatis  nostrae,  inter  alia  magnae 
suae  devotionis  munera,  quod  etiam  commissam  sibi 
abbatiam  non  dubitavit  relinquere,  nobisque  ad 
ordinandam  offerre,  noster  quoque  monachus  ac 
professus  existere.  Cum  ad  ea  quae  devote  postula- 
bat  nostne  voluntatis  assensum  nullo  pacto  cemeret 
inclinari,  rogatus  a  nobis  propriam  compulsus   est 


S.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


948 

A  repetere  abbaliam,  ea  scilicet  tntentione  ut  in  nostra 
obedienlia,  quandiu  vixerit,  devote  permaneat,  et 
ut  monachus  noster  ac  professus  ab  omni  congre- 
gatione  ametur  et  excolatur.  Gum  vero  expleto  bujus 
vitae  curriculo  debitum  cunctis  mortalibus  cxsolvc- 
rit  flnem,  tricenarius  in  hoc  loco  pro  illo  celebre- 
tur,  ejusque  anniversaria  dies  annatim  cclebritcr 
agatur. 


SANCTI  HUGONIS 

EXHORTATIO 

Ad  sanctimoniales  apud  Marciniacum  Deo  servientes. 
(Bibliolheca  Cluniac .,  p.  491.) 


Dulcissimis    filiabus    sororibusque  amantissimis  B  esse  securae,  sed  die  noctuque  suspectie,  et  de    ani- 


saeculi  pompa  exutis,  et  Marciniaci  ad  honorcm  et 
laudem  sancta^  et  individuie  Trinitatis  sub  patrocinio 
B .  Mariae  semper  Virginis,  et  sanctorum  apostolorum 
Petri  et  Pauli  congregalis,  frater  Hugo  abbas  Clu- 
niacensis,  salulem,  gratiam  et  benedictionem  et 
nunc  et  in  perpetuum. 

Non  lateat,  o  filiap,  pra^cordialem  charitatem  ve- 
stram,  quia  ex  quo  illum  locum  divina  praecuncte  et 
cooperante  clementia  fundavimus,  evidentissime 
Dei  omnipotentis  propitiationem  piumque  respe- 
ctum  ibi  adesse  scnsimus  et  experti  sumus,  qui  sua 
gralia  locum  ipsum  et  spirilualibus  promovit  incre- 
mentis,  et  temporalibus  beneficiis  aliquantisper  am- 
pliavit.  Cum  enim  primitus  Deo,  sicut  credimus, 
ordinante,  paucas  inibi  posuissemus  sorores,  et  illae  Q 
cbaritatis  ac  religionis  fervore  vitiorumque  morti- 
ficatione  pollere  coepissent,  benignus  animarum 
Creator  et  amator  alias  paulatim  atque  alias  unde- 
canque  ibi  aggregare,  unumque  ovile  speciosum  et 
quasi  quoddam  candidarum  columbarum  agmen 
inslaurare  dignatus  cst.  Quarum  nonnullas  jam 
de  tentationibus  hujus  s^culi  glorioso  fine  eduxit, 
et  ad  beatffi  remunerationis  gaudia  felicilcr,  ut 
speramus,  evexit.  Nonnullas  vero,  vos  scilicet,  qus 
nunc  superestis,  adhuc  miseratus  exspectat,  donec 
suae  complaccat  dignalioni,  ut  ab  hujus  exsilii  mise- 
rabili  aerumna  propitius  vos  cripiat,  et  ad  illarum 
felix  perducat  consortium.  Ad  vos  igitur,  o  filiae,  hic 
specialiter  noster  sermo  dirigitar,  per  quem  vestram 
patemo  affectu  unanimitatem  convenimus,  obse- 
crantes  in  Domino,  et  propter  Domioum,  ut  illuc 
suspiretis,  illuc  totam  animi  intentionem  transfe- 
ratis,  quidquid  in  saeculo  cemitur,  tanquam  nihilum 
et  inane,  et  quasi  nebularo  pertranseeuntem  repu- 
tate.  Et  quia  neque  diem  neque  horam,  qua  ad  ve- 
stram  vocationem  Domiuus  veniat,   noslis,  nolite 


D 


maram  vestrarum  salute  sollicite  praeparate  tbala- 
mos  cordium  vestrorum  ad  amplcxus  sponsi  vestri, 
illius  scilicet  magni  regis,  cui  fidem  promisistis, 
procurantes  alteutius  ne  quid  in  vobis  reperiat 
qaod  suae  displiceat  majestati.  Cogitate  itaque  quid 
fecistis,  recogitate  quid  vovistis  ;  et,  si  aliqaam  ve- 
stmm  propria  remordet  conscientia  in  aliquo  exces- 
sisse,  cogitando  videlicet,  loquendo,  operando,  seo 
fortassis  indebite  dando  aut  accipiendo,  vel  aliad 
professioni  vestra;  contrarium  agendo,  redeat  ad 
cor,  recurrat  ad  fontem,  suoque  priori  vice  nostra 
rem  humiliter  manifestet,  et  veraciter  confiteatur, 
sicque,  quantum  humana  permittil  fragilitas,  cam 
Dei  adjutorio  de  caetero  ab  hujusmodi  caveat.  Quid- 
quid  ergo  boni,  quidquid  cbaritatis,  hamilitatis, 
patientiae,  obedientiie,  sanctae  compunctionis,  et 
confcssionis  varae,  vel  etiam  corporalis  exercitii,  sea 
ante  Dei  solius  oculos,  sive  ad  nos  invicem  egeritis, 
totum  vobis  ex  parle  Dei  injungimua  in  remissio- 
nem  peccalorum  vestrorum,  Et  nunc  qnia  vestra 
sancta  poscit  devotio  ut,  quoniam  et^aetatis  gravi- 
tate,  infirmitatis  imbecillilate  impediente  corpo- 
ralem  praesentiam  nostram  jam  vos  visuras  non 
speratis,  tradamus  vobis  aliquod  memoriale,  in  quo 
et  vcstram  consolationem,  el  nostrse  memoriae  ba- 
beatis  representationem,  vestrum  approbantes  dc- 
siderium,  per  prseseatem  cpistolam  quod  oplatis 
implemus,  volentes  ut  penes  vos  rescrvelur,  vs- 
bisque  in  quinque  praecipuis  festiviuitibusincapitulo 
recitetur.  Supplex  ergo  ct  corde  prostratus  Domi- 
num  omnipotentem,  Patrem  et  Filium  et  Spiritum 
S.  invoco,  ut  meritis  et  precibus  beatae  Marise  sem- 
per  Virginis,  et  SS.  apostoloram  Petri  et  Pauli,  et 
H .  Benedicti,  omniumque  SS.  vos  benedicat,  et  ab 
omnibus  peccatts  quaecunque  in  anima  et  corpore 
commisistis  absolvat,  in  sancto  confirmet  proposito, 


949 


COMMONITORIUM. 


950 


et  ad  beatum  fiaem  deducat,  ubi  recipiatis  de  manu  A  tionem  vobis  largiri  digoetur.  Aroen.  Omnes  etiam 


ipsius  quod  ocalus  non  vidit,  nec  auris  audivit, 
nec  in  cor  hominis  ascendit,  quse  praeparavit  Deus 
diligentibus  se.  Sed  et  boc  ejusdem  Dei  petimus 
clementiam  ut  quolies  hsc  vobis  recitabitur  epi- 
stola  pienissimam  benedictionis  gratinm,  et  absola- 


qui  vos  secundum  Dominum  dilexerint,  et  adjuverint, 
vestramque  sustentaverint  teneriludinem,  adjuvet 
ipse,  et  sua  gratta  dignos  efficiat.  Amen.  Jam  nunc, 
quaeso,  o  filiae,  mementote  mei  peccatoris,  et  hic,  et 
ante  Dominum.  Amen. 


SANGTI    HUGONIS 
COMMONITORIUM 

Ad  successores  suos  pro  sanctimonialibus  Marciniacensibus. 

{Ibid.) 


Quandiu  misericordia  Christi  annuerit,  ut  ejus  B  ut  praemissum  est,  viri  peccatores  fuerantcoDsecuti^ 


obsequium,  religio  et  disciplina  regularis  in  confes- 
sione  SS.  sit  apostolorum,  et  in  monasterio  GIu- 
niaco,  ad  omnes  qui  ejusdem  loci  rectores  et  guber- 
natores  esse  meruerint,  scriptum  est  hoc  commoni- 
torium  domni  Hugonis  abbatisy  quod  ipse  quidem 
extrema  sua  omnino  suspicatus,  ita  fieri  fratrum 
collaudante  suffragio  decrevit  et  instituit. 

0  domini,  o  Palres,  quos  Dominus  ille  ccelestis, 
et  coelestis  Pater  elegit  et  promovit  utgregemsuum 
pascere  debealis,  roisericorditerquae^o,  etdiligentur 
audite  quod  in  istis  litteris  commendatur  notiiiae  et 
memoriae  vestrae,  ut  in  memoria  eeterna  cum  justis 
mereamini,  et  in  illo  die  ab  auditione  mala  non 
timere.  Quamvis  enim  non  mediocriter  peccator 


femiuffi  quoque  peccatrices  ipso  auctore  per  opera 
mediocritatis  nostrae  consequerentur,  illisque  spe^ 
cialiter  delegavimus  locum  illum  Marciniacum,  quem 
in  honore  sancte  et  individuae  Trinitatii  fundantes 
sedificavimus,  non  de  nostris  sumptibos,  necde  no- 
stris  facultatibus  qui  Christi  pauperes  nihil  proprium 
habuimus,  sed  de  hoc  tantum  quod  ipsius  largitudo 
dignata  est  impertiri.  £t  nunc  quia  in  boc  mundo 
ea  est  omnium  vicissitudo  ut  quidam  hominum  sint 
nascentes,  quidam  viventes,  quidam  in  sepulcris, 
secundum  quodsacra  Scriptura  loquitur,  dormientes. 
Ego  vero  quantum  videtur,  nativitatis  et  vitae  tem- 
pora  jam  peregi,  et  ad  ultimam  sortem  deveni,  ad 
illam,   inquam,  sortem,   quam    nullus  roortalium 


fuerim,  et  indignusut  vel  solum  parvitatis  meaevo-  n  quantumlibet  sit  sanus,   quantumlibet  sit  potens 


cabulum  in  audientia  vestra  recitetur,  tamen  de 
opinione  pietatis  vestrae  praesumpsi,  ut  auderem 
mandare  vobis  et  acribere,  quod  et  vobis  Deo  vo- 
lente  non  erit  inutile,  si  ipse  dederit  ut  ioquela  hu- 
militatis  meae  brevis  et  modicadignationem  vestram 
mereatur.  Igitur  quanquam,  ut  prsemissum  est,  in- 
dignus  fuerim,  et  non  aliud  quam  omnem  eztremi- 
tatem  meruerim,  tamen  Deus  aut  voluit,  aut  per- 
misit  ut  nomen  et  officium  pnelati  esset  super 
bominem  hujusmodi.  Kt  iUe  qui  in  hunc  mundum 
venit  magispropeccatoribus  quam  pro  justis,  modo 
quoquemirificavit  roisericordiam  suam,  ut  in  diebus 
nostrispeccatores  sui,  suique  poenitentes  de  lantis 
et  tam  diversis  regionibus  ad  coenobium  SS.  apo- 
stolorum  confluerent,  ipsaque  Ecclesia   apostolico 


evadere  potest.  Et  de  caetero  si  quae  Christi  paupe- 
res  ibidem  de  qua  agitur  fuerunt  congregatae,  quid- 
quid  eis  evenerit,  quaecunque  necessitas  temporalis 
eis  incubuerit,  non  exspectaut,  ot  sibi  jam  veniat 
soiatium  visitatioois  oostrae,  vel  iibertatis.  (^oantum 
in  me  esse  potoit,  patema  soUicitudo,  et  benevo- 
lentia  paterna  eis  non  defoit.  Nunc  autero,  juxta 
iilud  prophetae  Jeremiae :  Pupiliae  factae  sunt  absque 
paire,  nisi  vobis,  domini  mei,  quos  hic  appello, 
Deus  inspiraverit  pro  ipsius  amore,  vicarii  esse  di-* 
gnemini  patris  et  procuratoris  amissi.  Ergo  qui- 
cunque  estis,  qui  nomine  et  officio  mifai  succeditis, 
vestrae  misericordiae  vicero  nostram  commendo,  ve- 
slrae  misericordiae  pro  vice  nostra  supplico,  ot  de 
praefato  loco  quod  ego  pro  posse  nostro  facerem  si 


nomini  et  honori  in  Christo  dicata  crescendo  pro-  ^  superessem,  vos  modo  faciatis,  qui  facere  potestiSc 

Placeat,  quaeso,  beatitudini  vestrae,  ut  quod  Christus 
voluit  per  peccatorem  suum  aliquo  modo  plantari, 
per  successionem  vestram  debeat  rigari,  ut  Deus 
quoque  incrementum  iribuat,  et  vobis  valeat  ad 
recompensationero  salutis  aetemae.  Priroo  sit  ea 
causa  principaiis,  quam  et  ipse  Dominus  in  Evangelio 
praecipuc  commendat  de  regno  Dei  et  justitia  ejus, 
ut  quae  oltrojugum  Christi  susceperunt»  earum 
quoque  vita  sit  religiosa,  si  ordinatai  et  nunquam 


cessisset,  et  fratmm  multitudine,  et  rerum  tempo- 
ralium  compendiis.  Sed  si,  utdictum  est,peccatores 
non  solum  apud  nos,  sed  etiam  in  aliis  locis  inve- 
niunt  quo  ad  salvandas  animas  suas  confugere 
potuerant,  infirmior  sexus,  el  si  qua  femina  vita 
saeculari  abrenuntiata  Deo  servire  voluit,  non  sibi 
opportunum  locum  ad  hoc  facile  inveniunt.  Yisum 
est  nobis  Deo  non  displicere,  imo  ejus  voluntati 
obedire,  si  opportunitatem  sibi    serviendi,  quam, 


961 


w^.  HUGONIS  ABBATIS  CLUNIAC. 


952 


absque  ea  disciplina,  quse  non  solum  feminis,  sed  A 
etiam  vifis  niultum  est  necessaria.  £t  locus  ea  sem- 
per  permancat  conditione  qua  nos  eum  inchoayi- 
mus,  ettenuimus,  ut  in  ipso  nunquam  ad  habitum 
sanctilatis  puerilis  setas  recipiatur,  nec  alia  quam 
in  qua  possit  probari  spirilus  si  ex  Deo  sit,  et  si  non 
ultra,  tamen  omnino,  vel  usque  ad  xx  annum  jam 
pervenerit.  Quod  si  qua  estsetatis  lascivioris,  ethoc 
ad  cerlum  fuerit  compertum,  ne  huic  feminarum 
collegio  debeat  coadunari,  ex  parte  Dei  omnipoten- 
tis,'  ex  parte  beatissimae,  et  intemeratse  Virginis  et 
Dei  genilricis  Mariae,  et  ex  parte  SS.  aposlolorum 
Pelri  et  Pauli,  contradicimus,  interdicimus,  et  ana- 
thematizamus.  Et  hoc  decrelum  et  praeceplum,  ut 
eo  majorem  sestimationem  et  stabilitatem  obtineat, 
confirmamus,  corroboramus  cum  auctoritate  totius  B 


Ecclesise  nofitrae,  etcum  Yotoet  consensu  omnium 
fratrum  nostronim,  el  in  Christo  commilitonum . 
Jesu  bone,  Jesu  clementissirae,  qui  Mariam  iilacn 
peccatricem  post  sordes  et  inquinaraenta  corporis 
ita  honorasti,  ita  glorificasti,  ut  in  resurrectione  ina 
ipsa  apostolorum  apostoJa  esse  mereretur,  et  prima 
testis  iieri  resurrectionis  tuse,  tu  largire,  tu  annue, 
utcum  eadem  Mariainilio  die  partem  et  societatem 
habeat,  quicunque  istis  peccatricibus  tuisque  spoa- 
taneis  paupcribus  solatium  et  adjutorium  in  tuo 
nomine  praerogabit.  £t  si  quia  eis  contrarius  alif]uo 
modo  exstiterit,  et  ne  in  tranquillitate  tibi  servire 
possint  impedierit,  si  non  resipiscens  satisfactione 
digna  corrcxerit,  te  ultorem,  te  vindicem  experiatur 
in  boc  sseculo,  et  in  futuro. 


IMPRECATIO  B.  HUGONIS  ABBATIS. 


Charissimis  amantissimisque  fratribus,  et  filiis 
filiabusque  prsesentibus  et  absentibus,  frater  Hugo 
peccalor  abbas,  in  Domino  Jesu  sempiternum  gau- 
dium. 

Dilectissimi  filii  et  amici  mei,  tam  prsesentes 
quam  futuri,  vestrse  innotescere  charitati  dignum 
duximus,  quod  benignus  Deus,  qui  vocat  quse  non 
sunt  tanquam  ea  quse  sunt,  me  quemdam  peccalo- 
rem,  reum,  multisque  lubricitatibus  obligatum  in 
juventute  mea,  quam  prava  expendebam,  sola  saa 
misericordia  dignatus  fuit  saeculari  veste  exuere« 
sanctseque  religionis  habitu  induere,  atque  intra 
hujus  loci  gregem  aggregare,  ubi  tunc  paires  ac 
fratres  nostri  meipsum,  licet  indignum,  licet  irreli- 


valde  timendas  ego  cognoscens,  emendare  sicut  di- 
gnum  esset  negiexi  ;  quidam  autem  praecipitiis 
obniti,  nonnulli  ctiam  aquis  sive  ignibus  suflbeati, 
aut  quampluribus  aliis  periculis  subito  intercepti, 
de  hac  miseria  exierunt  vita.  Et  quia  tam  istos  quam 
eliam  cseteros  adhuc  superstites,  aut  jam  defunctos, 
non  sicut  debuissem  correxi,  eosque  in  plurirais 
remis5ius  habui,  admonendum  timco  ne  ipsis  ad 
seternum  prspmium  fiat  impedimfntum,  mihtque 
forlassis  ad  setemam  gloriam  reputetur  adversum. 
In  quibus  omnibus  Deus  nobis  propitius  ac  miseri- 
cors  adesse  dignetur,  vosque  pro  animse  mee  reme- 
dio  deprecaturos  pius  exaudiat,  et  tam  vobis  quam 
omnibus  Christianis  mei  memoriam   agentibas,  in 


giose  atque  lascive  viventem,  licet  etiam  satis  recla-  ^^  magni  judicii  die  indeBcientis  mercedis  recompen- 

^«.^_,     •  ..: .•,•      r\         •.        j«  »  •!•  ^      -» •    —     »-    1 «j .  . :     u    j*^    ••- 


mantem,  huic  ovili,  Deo  ita  disponente,  opilionem 
clegerunt,  hancquc  tandem  gravissimam  sarcinam 
coUo  meo  imposuerunt.  Yerumtamen,  sicut  in  prse- 
sentiarum  videlur,  omnipolens  Deus  non  nostris 
meritis,  sed  sua  immensa  clementia,  istum  satis 
circumquaque  ampliavit  locum,  et  tam  fratribug 
quam  possessionibus  ditavit.  Nec  solum  in  hac  no- 
stra  regione,  verum  etiam  in  Italia,  in  Lotharingia, 
in  Anglia,  Normannia,  francia,  Aquilania,  Gua- 
sconia,  Provincia  atque  Hispania  ipsum  dilatavit. 
Unde,  fiiii  charissimi,  quanto  major  locorumfra- 
tromque  habetur  numerus,  tanto  mihi  peccatori 
pro  eorum  excessibus  gravissimus  tremor  incutitur, 
nisi  magna  Dei  pietas,  animse  mese,  vestris  inter- 
venientibus   eleemosynis  etprecibus,  misereri   di 


set  prsemium.  In  hac  equidem  lam  gravi  obedientia, 
jam  sexaginta  annorum  cursnm  et  aliquid  aroplius, 
vestris,  ut  credo  suffultus  orationibus,  utcunque 
explevi.  Quod  si  forlealiquotiescorporis  inBrmitate, 
sive  alio  quolibet  laboravi  incommodo,  vestrse  mihi 
non  defuerunt  orationes,  veslrseque  ad  Deum  peti- 
tiones.  Vestram  denique  erga  me  bonaro,  et  devc- 
tam  charitatem,  veramque  obedtentiam,  meus  enar- 
rare  sermo  non  sufficit.  Quapropter,  prout  Deus 
administraverit,  vos  diligero  studui,  vos  modcste 
tractavi,  vos  sicut  charos  amplexus  sum  Hlios.  In 
qua  videlicet  indulgentia  si  quidpeccavi,  ignoscat 
mihi  Deus.  Et  nunc,  filii,  quandiu  in  hac  cadura 
vita  parlim  pro  vobis  omnibas,  pro  nostris  propriis 
necessitatibus    agonlzavi,  jamque  in   diebus  meis 


gnetur.  Cujus  naroque  aermo,  quantum  reus  tenear,  ^  processi,  exilus  mei  ignorans  articulura,   quamdam 


expiicare  sufficit,  qui  cum  tot  tantisque  propriis 
constriclus  existam  delictis,  de  tantorum  mihi  cora- 
missorum  negligenliis  in  conspectu  Domini  rationem 
redditurus  sum  ?  Alii  enim  eorum  prseventi  morie, 
absque  confessione,  et  corporis  sanguinisque  Do- 
mini  perceptione,    alii  vero,  quorum  negligentiaa 


mihielegi  obedientiunculam,  nomine  Berziacum,  ut 
cum  Hnis  eursus  mei  erenerit.  ex  ipsa  in  perpetuum, 
juxta  temporis  opportunilalem,  cuncta  quae  in 
cibo  vel  potu  fuerint  necessaria,  tn  die  anniversarii 
mei  fralribus  in  conventu,  sea  in  domo  infirmorum 
morantibus,  mei  peccatoris  memoriam  recoleotibos 


933 


NARRATIO  AD  FRATRBS. 


954 


abunde  administrentur.  Qaam  scilicet  obedieotiam ,  A  cet  enim  usque  ad  nostra  terapora  feminarum  con- 


satis  panperem  peneqne  destructam,  cuidam  filio 
nostro  domno  Seguino  reformandam  commisimus. 
Hic  vero  esm  aliquantulum  cum  quodam  fratre 
Fulcherio,  quem  sibi  ad  hoc  concesseraraus,  sedifi- 
cavit,  ibique  vineas  et  terrulas,  prout  potuit,  acqui- 
rere  studuit.  Qua  jam  tandem  restituta,  et  tamexterius 
quam  interius  restructa»  deinceps  ad  cameram  re- 
spondebit.  Nos  ergo  volnmus  ac  praecipimus  ut 
quicunque  hanc  tenuerit  obedientiam,  in  die  anni- 
versarii,  sicut  jam  diximus,  perpetue  plenam 
conventui  exsolvat  refectionem.  Cuidam  etiam  fratri 
nostro,  domno  videlicet  Petro  Glocensi,  qui  pro  hu- 
jus  loci  utilitate  plurimum  laboravit,  hoc  in  eadem 
obedientia  concessimus,  ut  in  die  anuiversarii  sui 


gregatio  minime  haberetur  in  hujus  loci  consortio, 
istas  tamen  prius  quidem  non  raultas,  postea  vero 
adeo  rauitiplicatas,  nostris  diebus  ad  sacrae  religio- 
nis  habitum  suscepimus,  locumque  sedificavimus  ; 
quarum  quicunque  misertus  fuerit,  misereatur  ei 
Deus,  hic  et  in  futuro.  Ipsum  etiara  domnura  scilicet 
abbatem  per  eumdem  Deum,  et  Dominum  nostrura 
supplex  deprecor,  gemens  coraraoneo,  ut  vos,  qui 
mihi  supervixeritis,  benigne,  paterne,  charitative 
tractare,  et  diligere  dignetur,  vos  autem  omnes  in 
Ghristo  filii  mei  filiseque  tara  prsesentes  quam  ab- 
s'  ntes,  quicunque  nostris  teroporibus  ad  hunc  sa- 
crum  ordinera  venientes,  pro  vestrarura  salule 
animarum^  mihi  qualicunque  peccalori  vos    ipsos 


plenaria  in  omnibua  adminislratio  ex  ipsa  fratribns  g  tradidiatis,   nostroque  arbitrio  corpora  et  animas 


praeparetur,  unde  a  posteris  nostris  fratribus  pre- 
cario  deposoiraus,  ne  ibidem  ssepius  hospitando, 
aliave  consueta  servitia  exinde  requirendo,  locellus 
ille  devasletur.  Quod  enim  parum  esl,  ut  vulgo  dici- 
tur,  de  parvo  dolet.  Quod  si  fratri  res  suae  super 
hoc  abundaverint»  charitatis  officia  impendere  non 
recuset.  Aliud  etiam  jam  olim  ordinaveraraus,  ut 
scilicet  de  obedientia  S.  Hippolyti  refectio  fratrura 
conventui  in  cathedra  S.  Petri,  qui  fuit  dies  conse* 
crationis  nostrse,  quandiu  viverem,  aDnnatim  prse- 
beretnr,  sed  post  decessum  anniversario  nostro  de- 
putaretur.  Verumtamen  quia  de  hoc  jam  aliter 
disposuimus,  volumua  ut  in  eadem  die  cathedra  sci- 
licet  B.  Petri,  semper  hsec  administratio  fralribus 
offeratur.   Dom  num  autem  abbatera  succe^sorera 


vestras  supposuistis,  absolvat  vos  et  nos  omnipoteus 
Deus  ab  omnihus  peccatis,  prseteritis^  prsesenlibus, 
et  futuris.  Absolvat  vos,  inquam,  omnipotens  Pater, 
omnipotens  Filiun,  omnipotens  Spiritus  sanctus,  tri- 
nus  et  unus  Deus.  Quem  ego  confiteor,  et  confessus 
sura,  trinum  personaliter,  unum  naturaliter,  atque 
poteotialiter.  Cui  oranipotenti  Deo,  ego  reua  et  pec- 
cator,  confiteor  me  nimis  et  nimis  peccasse  in  cogi- 
tatione,  loculione,  etopere.  Hea  culpa.  Ipsius  mise- 
ricordise  vos  commendo,  euraque  genu  lenus  invoco 
ut  vos  beoedicat,  vosque  dextera  sua  protegat,  et 
meritis  ac  precibus  beatissimae  Dei  genitricis  Marise, 
beatorum  apostoiorura  dominorum  nostrorum  Petri 
et  Panli,  quibus  ligandi  atque  solvendi  jus  permisit, 
omniumque  sanctorum  suorura  intercessionibus  vos 


noslrura,  Patrem  ac  dorainuro    meum,  qucm  divina  ^  et  nos  ad  vitam  perducat  seternam.  Ubi  tandem  nos 

misericordia  ex  alto  cum  grege  sibi  credito  visitet  et 

protegat,  gemens  deprecor,  humiliterque  in  Deo,  ac 

per  Deum,  et  propter  Deum  obsecro,  quateous  illas 

Dei  famulas  mundana  pompa  exutas.  pro  suarum 

aalute  animarum,  ad  Dei  laudes  Marciniaci  congre- 

gatas,  ipse  fovere,  amplecti,  sustentare,  locumque 

psum  cum  omni  charitate  informare  dignetur.  Li- 


de  vobisy  vosque  de  nobis  gaudere  in  perpetuum 
niereamur,  Ipso  prsestante  qui  in  Trinitate  perfe- 
cta  vivit  et  gloriatur  Deus,  per  infioita  sseculorum 
ssecula.  Haec  autera  scedula  domino  futuro  abbati 
corsm  «!onventu  recitetur,  postquam  Deo  volente, 
sedera  regimcnque  cum  pace  suscepcrit. 


Quid  beatus  Hugo  narraverit  in  capitulo  vigilia  Natalis  Domini. 
{Ex  Petro  Venerabilij  lib,  i  Mirac.,  cap»  15.) 


Mos  est  eju^dem  monasterii  (Gluniacensis)  nativi- 
tatem  Salvatoris  cseteris  solemnitatibus  singulari 
affectu  de  votius  agere,  et  caotaum  melodiis,  lectio- 
num  prolixitatibns,  cereorum  moltiplicium  accen- 
siooibus,  et,  quod  longe  prsestantius  est,  speciali 
devotione,  multaque  lacrymarum  profusione,  cum 
angelieisspiritibus  alacriter  solemnizare.  Qua  lempo- 
ris  revolutione  redeunte,  fratres  more  solito  se 
suaque  omnia  paraveront,  et  ecclesias  ornando  alia- 
que  monasterii  loca  aplius  componendo,  intus  et 
extra  festivi  apparere  satagcbant.  Supererat  adhuc 
beatus  ille  iic  venerabilis  pater  Hugo,  ultimo  aenio 
morti  quideni  corporese,  sed  et  vitae  post  et  mortem 


Dseteroffi  vicious.  Qui  jam  instanle  ipsa  solemnitate, 
capitulum  ubi  fratres  convenerant  in:ressus,  hsec 
ad  omnes  protulit  verba  :  Noveritis,  fralres,  Jesom 
benignum  salvalorem  noslrom  suse  nativitatis  ve- 
strseque  liberationis  solemniis  interesse  disposuisse, 
ve?lrseque  devotionis  obsequium  multo  cum  gaudio 
prsestolari  At  contra  sciatis  nequam  hostem  vestrse 
felicitati  invidenlem  laborare,  quatenus  aliquas  te- 
nebrarum  suanim  nebulas  tanto,  si  pos^it,  splendori 
intermiceat,  tantseque  festivitatis  gloriam  saltem 
quantulumcunque  irominuat.  Frater  enim  (ait)  qui- 
dam,  se  utique  dans  iotelligi,  hac  ipsa  nocte  vi- 
dit  ip^ius  misericordiae  matrem,   perpetuam  [a(. 


955 


S.  HUGO  ABBAS  CLUNIAG. 


956 


perpetuo]  Virginem,  Filiam  quem  prsesenti  nocte 
genuit,  dulcissimo  gremio  continere,  eique  sancto- 
rum  angelorum  multitudinem,  cum  immenso  lumine 
astare.  Laetabatur  autem  idem  Oeus  puer,  et  im- 
menso  gaudio  exsultabal,  alque  cordis  Iffititiam 
gestu  gloriosi  corporis,  et  ipsarum  plausu  manuum 
deroonstrabat.  Et  conversus  ad  Matrem,  aiebat  ad 
illam  :  «  Cernis,  Mater,  noctem  quse  imminet,  mese 
natiyitatis  gaudiis  illnstrandam,  in  qua  et  prophe- 
tamm  oracula  et  angelorum  prseconia  renovabuntur, 
et  meo  de  te  exortu  omnia  simul  coBlestia  atque  ter- 
restria  laetabuntur  ?  Ubi  est  nunc  hostis  damnati  per- 
fidia,ubi  ejus  potesta8,qua  ante  hoc  singulare  gaudium 
mundo  dominabatur?  »  Quoille  impudens  audito,  de 
latibulo  suo  egressus  a  longe  se  praesentabat,  et  igno- 
miniose  deturpatus,  cum  multo  planctu  atque  eju- 
latUy  ut  admitteretur  orabat.  Quod  eo  yolo  dicebat, 
ut  tantae  claritatis  gaudia  quibus  invidebat,  suo 
more  vel  in  aliquo  obfuscare  valeret.  «  Et  si,  ait,  in 
nulla  ecclesiseparte  admiltor,  in  aliquo  saltem  reliqua- 
rum  offlcinarum  loco  suscipiar.  —  Yade,  ait,  Filius 
Virginis,  furcifer,  et  ne  te  mea  potentia  prsejudica- 
tum  lamenteris,  lenta  qood  poteris.  •  At  ille  solutus, 
arcum  capituli  petiit,  et  ingredi  conatus  non  potuit. 
In  tantum  namque  et  se  tumidum,  et  capituli  intro- 
itumangustum  invenit,  ut  nuUatenusintrarevaleret. 
Vere  vetusta  superbia  peste  iuilatus,  per  humilem 
adituni  transire  non  poserat,  quia  non  idem  aditus 
superbum  erectum  et  bumilem  capit  inclinatum. 
Inde  ad  fratrum  dormitorium  gressum  convertit,  et 


A  phantasiis  solitis  eos  se  posse  inquietare  confideos, 
introire  tentavit.  Sed  eadem  grossitudioe  sua  ab 
ostio  repulsus  recessit.  Postremum  ad  refectorium 
nocendi  spem  conlulit,  ibi  propter  aliquantam  cor- 
porum  curam,  majorem  suspicatus  mentium  incu- 
riam.  Ibi  etiam  tot  obices  divinorum  ex  lectiooe 
verborum,  tot  trabes  ez  devotionibus  auditorum,  lot 
repagula  offendit  ex  cbarilate  sibi  servientium,  ut 
nullo  modo  ulta  procedere  praevalens,  retro  eoge- 
retur  redire.  Sic  quoque  ab  omnibus  monasterii  offi- 
cinis  rejectus,  a  conspectu  piisaimi  Redemptoris  et 
gloriosfle  Virginis  Matris,  cam  ea  qua  dignus  est 
confusione,  pestifer  ille  recessit.  Cauti  igitur  ettote, 
et  immensas  gratias  omnipolenti  ac  miaericordissimo 
Salvatori  agite,  qui  et  nequissimum  hostem  a  vobis 

n  expulit,  et  ipse  nobiscom  [al,  vobiscumj  festum 
suum  celebraturus  remansit*  Haec  a  sancto  viro  fra- 
tribus  dicla,  furentium  adversus  locum  ipsum  mali- 
gnorum  spirituum  ostendunt  nequitiam,  ac  Domini 
eumdem  protegeotis  clementiam.  Qui  nequam  hostes 
quamvis  universis  generaliter  insidiarentur,  noviler 
tamen  conversis  amplius  infesti  instabant.  Dolebant 
quidem  veteranorum  profectibos  invidentes,  sed 
tironum  auperaddita  conversioDe,  qaasi  recenti  sus- 
cepto  vulnere,  acrius  indtgnabantur»  Et  velat  longi 
temporis  desperatione,  prioris  praedae  spolia  postpo- 
nentes,  contra  ea  quae  ab  oculis  rapiebantur,  looge 
vebementius  accendebantur.  Hinc  adversus  novitios 
bella  valida  commovebant,  hinc  tentaraentorum  di- 
versis  telis  armati,  totis  eis  conatibus  insistebant. 


DONATIONES  PLE 

CLUNIACENSIBUS  FACTiE  SUB  REGIMINE  SANCTI  HUGONIS. 


I. 
Ckarta  P(mtiicomUitdeabbatiaMoisincensi  Cluniaco 
subjicienda, 
(Circa  an.  1060.) 
[Gall.  Chr.  nov.,  Inslrum.  I,  p.  37.] 
Quamvis  apostolica  pronuntient  verba  quod  non 
sit  nisi  a  Deo  potestas,  aliqua  tamen  de  reprobis 
sermo  divinus  per  prephetam  indicat,  diceos  :  Ipsi 
regnaueruntf  sed  non  ex ;  me  principes  exstiterunt, 
et  non  cognovi,  Idcirco  Pontius  Tolosanae  urbis  co- 
raes,  ne  in  numero  male  regnantium  a  justo  arbitro 
Deo  districte  quasi  nonab  eo  agnilus  dijudicer ;  com- 
muni  ac  salubri  consilio  uzoris  meae  Adalmodis  comi- 
tissfie,  ac  principum  mibi  subditorum,  veoerabilis  sci- 
licet  Bemardi  Caturcensisepiscopt,necnon  Gausberti 
abbatis  nominati,  Willelmi  quoque»  ac  Fulconis  fra- 
tris  ejus  consultu  decrevi  ut  abbatia  S.  Petri  Moisia- 
censis  coinobii,  qoam  ego  hactenus,  et  parentes 
mei,  seu  praedecessores  mei  comites  Tolosaniy  de 
manibus  regum  Francorum  visi  sumus  in  (ori  jure 
{labere  et  possidere,  deinceps  in  Dei  servitio  rectius 


G  diligentiusque  custodiatur.  Quapropter  volo  nt  con- 
ctis  meis  successoribus  patescat,  quod  ego  prseno- 
minatam  abbatiam  S.  Petri  Moisiacensis  ccenobii 
omnipotenti  Deo,  et  sanctis  apostolis  Petro  et  Paulo 
dimitto,  necnonet  seniori  charissimo  domno  Hugoni 
abbati  Cluniensi,  sive  cunctis  suceessoribos  suis 
in  loco  Cluniacen$>i  futuris,  secundum  Regulam  S. 
Benedicti  ordinandam  in  perpetuum  trado  coram 
testibus.  Si  quis  autem  parentum  vei  successorom 
meorum,  aut  quicunque  bominum  post  finem  meum, 
^ive  post  diicessom  Gauzberti  principis  illius,  qui 
secundus  a  me  in  abbatia  illa  nunc  esse  videtur,  et 
abbas  vocatur,  hanc  meam  cossionem  disrumpere 
quocunque  modo  adtentaverit,  quod  fieri  omnino 
sub  obteslatione  judicii  Dei  prohibeo,  omnipotentis 

^  Dei  virtule  examinandum,  et  papse  Roroano,  necnon 
et  Francorum  regi  ad  qoorum  tuitionem  prsefatus 
locus  Moisiacus  pertinet,  distringendum  reliuquo. 
Bgo  vero  hanc  inscriptionem  cessionis  in  manu  jam 
dicti  abbatis  domni  Hugonis,  adslante  omni  coo- 
ventu  ejusdem  monasterii,  cut  prsest,  mea  electio- 


957 


DIVERSORUM  DONATIONES  ?IJE  PRO  CLUNIAC. 


958 


ne,  et  prsnominati  Bemardi  Caturcensis  episcopi  A  venerit.  Eo  tenore  ut  hanc  donationem    el  traditio- 


nem  omnea  successores  mei  confirment  et  hanc 
cartam  laudent  et  auctorizent,  et  haec  traditio  no- 
stra,  ut  stabilis  et  inconvulsa  permaneat,  apostoUca 
auctoritate  firmetur.  Quod  si  ego  aut  successorum 
meorum  aliquis  hanc  traditionem  infringere  aut 
contradicere  voluerit,  iram  Dei  omnipotentis  et  ana- 
thema  perpetuum  incurral,  et  prsefatus  Hugo  abbaa 
et  successores  ejus  apud  ejusdem  civitatis  episco- 
pum  et  omnes  Christianos  et  praecipue  apud  aposto- 
licam  sedem  habeat  potestatem  reclamandi. 

Facta  est  autem  haso  traditio  in  urbe  eadem  Le- 
movicensi  anno  Incamationis  Dominic»  1062,  in- 
dictione  xv,  regnante  Philippo  Francorum  rege, 
anno  ii.  Cujus  traditionis  confirmatores    et  consi- 


ad  cujus  dioecesim  attinet  locus  iste  consecratione. 
Durannus  abbas  etmonachus  Cluniacensis  in  dieso- 
lemnitatis  sanctorum  principuro  aposlolorum  Petri 
et  Pauliy  manu,  ore,  corde  confirmo  atque  cori'o- 
boro. 

Bemardus  episcopus  Gaturcensis  firmavit. 

Adalmodis  comitissas  firmavit, 

Gauzbertus  abba  firroavit. 

Willelmus  cognoroento  M iscens-malum  firmavit. 

Fulco  frater  ejus  confirroavit. 

Datum  sub  die  iii  Kalendas  Junii,  iii  feria,  Phi- 
lippo  rege  Francorum. 

11. 
Ademarus  vUecomes   Lemovicensis  et  Humberaa 

ejusuxor  donant  abbatiam  Sancli  MartialisHu-  p  cmatores  et  testes  hii  sunt: 

goni  akbati  Cluniacensi.  '^^ 

(Anno  1062.) 
[Balcz.  Miscell.^  ed.  Luc,  1, 123.] 

Noverint  omnea  sancts  matris  Ecclesiffi  filii  ac 
fldeles,  lam  praesentis  quam  fnturi  temporis,  quod 
ego  Ademams  vicecomes  Lemovicencis  donoHugoni 
abbati  Cluniacensis  roonasterii  oronibusque  succes- 
soribusejusabbatibus  qui  idem  monasterium  Qu- 
niaeense  regulariter  guberoabunt  dono  et  trado 
abbatiam  Sancti  Martialis  Lemovicensis  cum  con. 
sensu  et  auctoritate  domni  Iterii  ejusdem  civitatis 
episcopi  canonicorumque  ejus  necnon  et  conjugis 
roeae  UmbergsB  filiorumque  meoruro  et  optimatum 
ob  indulgenliam  peccatomm  nostroram  et  parenturo 
nostrorum,  et  maxiroe  eomro  quae  de  eadem  abbatia  Q 


In  primis  Iterius  episcopus  aignavit. 
Ademams  vicecoroes  signavit  cum  quatuor  flliis 
suis,  et  uxor  ejus  Umberga. 

III. 
Eraclius  episcopus  et  Bemardus  eomes   monasle' 
rium  Beaii  Felicis  et  Sancti  Licerii  Cluniacensi 
monasterio  concedunt, 

(Anno  1064.) 
[Balcz.  MiscelL^,  ed.  Luc,  III,  48.] 

Ego  EsACMUS,  Dei  gratia  Bigorrensis  Ecclesias 
episcopus,  et  Bernardus  Bigorrensis  comes,  desi- 
deramus  et  rogamus  omnes  Christifidelestaro  futu- 
ros  quara  prsesentes  ut  sint  testes  et  fautores  ne- 
gotii  quod  in  pncflentiamm  dicturi  sumus, 

Ex  haereditate  parentum  nostrorum  devolutum  est 


contraxirous,  consentientes  roonachos  ibidero  de- 
gentes  non  secundum  regulam  sancti  Benedicti  vi- 
vere,  et  aniroamro  regiroen  Sirooniace  emenlibus 
abbatibus  vendentes.  Quam  hseresim  cum  ab  initio 
nascentis  EcclesisB  beatus  Petms  apostolomm  prin- 
ceps  in  ipso  suo  capite  exstinxerit,  nuper  tamen 
sanctns  Leo  papa  et  omnes  deinceps  ejus  successo- 
res  perpetuo  anathemate  damnavemnt ;  poenitens 
igitur  prseteritomm  excessuuro  roeomm,  et  confi- 
dens  ejusdem  abbatis  successomm  ejus  industria 
earodem  ahbatiam  Sancti  Martialis  ad  regularero 
tramitem  posse  rednci,  et  detestabilem  haeresim 
Simoniacam,  Deo  abjuvante,  funditus  expelli,  dono 
et  trado  praedictam  abbaliam  praedicto  Hugoni  abbati 


ad  possessionem  nostram  monasterium  in  territo  rio 
Bigorrensi  situm,  quod  est  constmctum  in  honore 
beati  Felicis  martyris  et  beati  Licerii  confessoris  et 
episcopi.  In  hoc  ex  multo  tempore  congregatio  fuit 
monachomro.  Sed  pro  peccatis  nostris  per  incuriam 
nostram  et  aliaram  personaram  ad  quarum  curam 
et  dispositionem  idem  monasterium  pertinoit  non 
ita  valebat  ibi  regularis  disciplina  et  ordo  monasticus 
ut  vel  Deo  placeret  vel  nobis  ad  salutem  animaram 
nostraram  ezpediret.  Visum  est  ergo  nobis  quaerere 
consiiiuro  et  auxilium  domni  Hugonis  reverendi 
abbatis  et  regeotis  illud  reverendum  coUegium  mo- 
nachorum  Gluniaco  congregatorum,  per  hujus  loci 
abbates  cum  pleraqne  monasteria  restaurata  sint 


omnibusque  successoribns  cjus  abbatibus   regulari-  t^  et  meliorata,  per  charitatem,  quae,  ut  Apostolus  ait, 


ter  virentibus  deioceps  perpetuo  possidendam,  et 
abbates  qoos  eidero  loco  tam  ipse  quam  successores 
ejus  praefecerint,  si,  qood  absit,  pro  roala  conversa- 
tione  removendi  fuerint,  ipse  et  successores  ejus 
submoveant  eos,  et  meliores  substituant  absque 
conlradictione  ullius  bominis,  nifail  in  eadem  abba- 
tia  neque  egooeque  soccessores  mei  retinendo,  ex- 
ceptis  his  consuetudinis,  oc  solidis  ad  vindemiam 
colligendam  in  festivilate  sancti  Aredii  reddendis  et 
^agmario  in  hostem  praestando  cum  faroolo  :  qui 
Mgmariua  hoste  transacta  monasterio  reddaiur,  et 
uno  recepto  comitis  Piclavensis  per  jussionem  vice- 
comitis,  et  justitia  pania  et  vini,  com  in  bancvillam 


omnia  superat,  aifectavirous  nos  quoque  simile  be- 
neficium  eomm  sanctilatis  obtinere.  Hujus  rei 
gralia  pro  salute  animaruro  nostramm  et  parentora 
nostrorura  facirons  ipsius  pnedicti  roonasterii  tra- 
ditionem  et  omnium  reram  ad  hoc  quolibet  modo 
pertinentium  Domino  Deo  et  sanctis  ejus  apostolis 
Petro  et  Paulo  ad  locom  cujus  supra  meminimus 
Cluniacum,  eo  tenore  ut  Cluniacensis  congregatio 
perpetuo  jore  illod  habeat  et  possideat,  et  hojus 
congregationis  abbas,  videlicet  Cloniacensis,  secun*' 
do  loco  post  se  comroittat  cui  velit  et  quomodo  velit 
curam  monasterii,  et  boc  seroper  fiat  sine  omnium 
roartalium  contradictione.  Yolurous  quoque  utlibe* 


959 


S.  HUGO  ABBAS  CLUNIAC. 


960 


inim  8it  et  absolutam  ab  omni  senritio  et  posteris  A  dicta  abbatia  in  dominicatura  quam  ibi  habemus  el 


noBtris  et  cuilibet  sxculari  vel  ecclesiasticse  pote- 
Btati .  Et  hoc  si  manifestum  et  indubitatum  quod 
nostra  est  voluntas  et  nostra  petilio  ut  hsec  eadem 
Dostra  traditio  per  Romanum  pontificem  confirme- 
tur,  ut  quicunqueeam  violare  et  infringere  tempta- 
veritf  seiat  se  per  ejus  auctoritatem  excommunica- 
tum  el  a  sancta  Dei  separatum  ticclesia. 

Hsec  autem  charta  scripta  esl  in  ipso  Bigorrensi 
castro  et  data  xi  Kal.  Decembris,  anno  Dominicse 
Incarnationis  millesimo  sexagesimo  quarto,  regni 
Philippi  regis  Francorum  qnarlo,  indictione  se- 
cunda. 

Signnrodomni  Braclii  Bigorrensis  episcopi. 

Signum  domni  Bemardi  Bigorrensis  comitis,  qui 
hanc  chartam  dederunt. 

Signum  domni  Stepbani  Oloronensis  episcopi. 

Signum  domni  Durandi  Tolosani  episcopi. 

Signum  Gregorii  Lacurrensis  episcopi. 

Signuro  Petri  Aturrensis  episcopi. 

Signum  domoi  Bernardi  Dormaniacensis  co- 
mitis. 

IV. 


Almodiscomiiistaetfilius  abbatiam  Sancii  /Egidii 
et  sibi  pertinentia  concedunt. 

(Anno  1066.) 
[Baluz.  Miscell.  lU,  48.] 
Deum  Patrem  omnipotentero  totius  creatune  crea- 
torem  ejusque  Unigenitum  Dominum  nostrum  Je- 
8um  Christam,  per  quem  omnia,  et  Spiritum  san- 
ctum  viviflcantem  ab  utroque  procedentero,  unum 
Deum  credere  magnum  est,  operari  autem  quod 
praecipit  non  roiDimum,  ipsum  vero  spemere  pericu- 
losum.  Quapropter  eum  fideliter  crcdere,  perfecte 
diligere,  huroiliter  obedire  est  omnibus  necesse. 
Praecipue  tamen  illis  convenit  istud  quos  sacri  lavit 
unda  fluroinis,  redemit  unda  sanguinis,  peranxit 
]iquor  chrismatis.  Ad  hoc  enim  facti  sumus  ut  Deo 
Bdeliter  servientes  semincmus  lerrena  ut  metamus 
coclestia,  Scriptura  dicente :  Qucecunqueseminaverit 
homOj  hcBC  et  metet,  Qualiter  autem  Deus  inveniri 
possit  ipse  in  Bvangelio  ait :  Date  eleemosynam^  et 
ecce  mundasuniomnia  vo^i^.  Quibus  plane  verbis 
ostenditur  quia  nihit  eo  miserius  quem  iniquae  acqui- 
sitiones  deprimunt,  quemlocupletem  fraudes  ct  ra- 


usus  et  usaticos  rciinearaus,  excepto  quia  neque 
abbatem  nec  monachos  posthac  distringemus  neque 
debonestabirous,  sed  potestas  et  dislrictio  et  ordina- 
tio  abbatum  et  monachomm  Sancli  iEgidii  et  eomm 
quse  soliti  sunt  tenere  in  domni  Hugonis  abbatis  el 
succcssomm  ejus  potestate  consistat,  quatenus  ipse 
et  successores  ejus  locum  praedictum  et  omnia  loca 
perlinentia  pro  posse  suo  et  voluntate  secuadum 
Rcgulam  sancti  Benedicti  regulariter  ordinent  et 
tencant  in  flelernum.  Ut  vero  nostri  parentumque 
nostrorum  memoria  Cluniaco  perenniter  habeatur, 
hoc  indonoabbatiaeprsedictaesolummodo  retinemus 
ut  successores  prsedicti  abbatisa  nobis  vel  asucces- 
soribus  nostris  donuni  praedictae  abbatise  absque  uUo 
3  lucro  etpretioaccipianl.  Quod  si  successores  co- 
stri  succesioribus  domni  abbatis  praedicti  expedite, 
ut  diximus,  dare  noluerint,  nihil  abbatibus  obsistat, 
sed  locum  et  omnia  quae  praediximus  ipsis  in  Dei 
servitio  possidentibus  donum  nostrum  integrem  in- 
violatumque  perenniter  maneat.  Hoc  autem  omiii- 
bus  notum  sit  locum  priedictum  et  abbatiam  prae- 
dictam  alodium  esse  sancti  Pelri,  quaeque  dono 
domni  papae  Roroani  tenemus,  quaeque  denuo  prse- 
dicto  abbatiHugoniet  ejus  successoribus  salva  fide- 
litate  Romanae  Ecclesiae  et  domni  papaa  tradimos 
perenniter  habendnm  et  regulariter  ordinandam,  ita 
tamen  nt  ceosus  x  solidoram  debitus  omnibus  annis 
Romanae  Ecclesiae  pernolvatur. 

Facla  est  auti*m  haec  donatio  anno  1066  Domi- 
C  nicae  Incarnalionis,  octavo  x  Kal.  Januarii  juxta 
Nemausum  civitatcm  secus  ecclesiam  Sancti  Bau- 
dilii,  regnante  Philippo  rege  Francorum,  videnlibui 
atque  laudanlibus  episcopis,  scilicet  domno  Rairo- 
baldo  Arolatensi  archiepiscopo  alque  Romanae  Ec- 
clesiae  vicario,  el  domno  Durando  Tolosano,  el 
Hugone  Uzclicensi,  et  Rostagno  Avinionensi,  Ber- 
tranno  Magalonensi,  abbalibus  Bernardo  Massiliensi, 
Frotardo  Tomeriensi,  Bernardo  Vabrensi,  Petro 
clerico  Romanae  Ecclesiae  subdiacono,  Nemosensibus 
clericis  Salomone  el  Berlranno,  militibus  Ponlio 
Geraldi  Gerundensi  vicecomile,  Tridmundo  Eliiiar- 
ni,  Willelmo  et  Emenone  fralre  ejus  de  Sabran, 
Petro  Aquiniensi,  Rostagno  de  Poskeriis  et  fratre 
ejus  Rainone,  Rainoardo  de  Medenis,  Bertranno  de 


pioa,  faciunt.  Et  quo^am  ill«  nobis  a„,bie„da,  sunl  D  ^«^^^^f^i^r':^  SL''^^^- 


diviliae  quae  nos  ornare  possuut  et  munire,  a  mundo 
disterminare,  animas  nostras  ditare  atque  nobili- 
tare,  ideo  in  Dei  nomine  ego  Almodis  nutu  Dei  co- 
mitissa,  et  filius  meus  Raimundus  comes  Rutenensis 
et  Nemosensis  Narbonensiumque  nobilissimus,  pro 
domni  Pontti  comitis  remedio,  et  pro  remissione 
peccatorum  nostrorum  atque  parentum  vivorum  ac 
defunctorum,  atque  saluto  tidelium  nostromm  opti- 
matum,  abbatiam  Sancti  iEgidii  et  locum,  omnia- 
que  sibi  pertinentia  Deo  at  domno  Hugoni  praesenti 
abbati  Gluniensi  et  ejus  successoribus  tradimus  et 
donamus  atque  concedimus,  ita  tamen  ut  in  prae- 


guis,  et  Segario  Salomonis,  ac  Willelmo  Betlii-oti, 
Umberlo  Gauzberli,  insuper  volenle  et  laudante 
nobili  Adala  Sustanlionense  comitissa,  etaliis  quam- 
plurimis  bonis  hominibus  Deo  cognitis. 

Si  quis  vero  cujuslibet  ordinis  seu  digaitatis  con- 
tra  hanc  donationem  venerit  ad  iarumpendum  vel 
ad  inquietandum  aut  contradioendo,  omnipotenus 
Dei  iram  terribilem  atque  tremendam  incurrat,  at- 
que  cum  Juda  pertidissimo  tradilora  et  cum  Datban 
etAbiron  in  inferao  iaferiori  cracietur»  omnibus 
insuper  poenis  quibusilli  craoiantar  qui  recedunt  a 
Deo  puniantur  et  illi  et  eorum  conseDtanei  qui  huic 


961 


DIVERSORUM  DONATIONES  PLiE  PRO  CLUNIAC. 


962 


donatioDi  resistere  Toluerial,  nisi  resipueriDt  et  ad  A 
emendationem  venerint. 

Signum  domnae  Almodis  comiliss€e,  et  signum 
domni  Ratmundi  comitis  fiiii  ejus»  qui  banc  char- 
tam  donationis  scribere  jussimus  et  testes  firmare 
rogavimus. 

S.  Rostagni  de  Poskeris. 

S.  Adalberli  Guitardi  Barcbinonensis. 

S.  Berengerii  de  Barbarano. 

S.  Elisiari  Dalmatii. 

S.  Joannis  Gerundensis  Capiscolii. 

S.  Beroardi  capellani  Sancti  ^gidii. 

S.  Rainardi  Amati. 

S.  Pontii  de  Nozeto. 

S.  Fredelani  Raimundi. 

Bemardus  monachus  Auxiensis  scripsit  jussus  die  j^ 
annoque  quo  supra. 

Datum  per  manus  Henrici  monachi  ad  vicem  can- 
cellarii. 

V. 
Liitercg  Aimerici  Ausciorum  eomilis  et  Bernardi 

ejus  fratris  filiorum    Villelmi^  quibus  dant  S. 

Hugoni  abbati  Cluniacensi  monasterium  Sancli 

OrCsntii  ordinandum, 

(Anno  1068.) 
[Gall.  chr.  I,  nov.  Instr.,  471.] 
Noverint  omnes  quod  ego  Aimericus  Auscensis 
comes,  et  frater  meus  Bemardus  pro  peccatis  no- 
stris  et  Willelmi  patris  nostri^  donamus  Deo  et  sancto 
Petro  Gloniacensi  in  manu  domini  Hugonis  abbatis, 
et  suis  successoribus  ordinandum  et  disponendum 
monasterium  S.  Orientii,  et  quidqoid  modo  possidet,  G 
ac  in  futurum  possidebit,  etc.  Hoc  donum  fecit  si- 
mul  Raimondus  avunculus  meus,  etc.  Actom  in 
claustro  S.  Orientii  in  prsesentia  domni  Hugonis 
abbatis  Cluniacensis,  et  aliorum.  S.  domni  Hugonis 
ftbbatis.  S.  domni  Dnrandi  Tolosani  episcopi.  S. 
domni  Wilielmi  episcopi  Convenarum.  S.  domni 
Raimundi  episcopi  Lacturensis.  S.  domni  ...  abba- 
tis  S.  Genii.  S.  domni  Willelmi  abbatis.  S.  Martini, 
fr.  Malleavus.  Actum  Alexandro  papa ,  Philippo 
Francorum  rege,  anno,  ut  puto^  1068,  in  synodo 
Auscensi  hoc  anno  habita. 


VI. 

Diploma  pro  ecclesia  Sancti  Michaelis  de  Monte-Alto, 
(Anno  1069.) 
[Chronique  d^Auch,  lu*  part.,  p.  68.] 
In  Domine  Dei  summi  omnipotentis ,  Patris  et 
Filii  el  Spiritus  sancti,  ego  Wilhelmus,  filius  Ber- 
Dardi  et  archiepiscopus  Auxiorum ,  et  fratres  mei 
Raymundus,  et  Oddo,  et  Otgerius,  et  Giraldus,  et 
Bertrandus  pro  peccatis  nostris  et  parentum  nostro- 
rum  donamus  Deo  Domino  et  sanctis  apostolis  ejus 
Petro  et  Paulo  ad  locum  Gluniacum ,  cui  domnus 
Hugo  abbas  prseesse  videlur,  ecclesiam  Sancti  Mi- 
chaelis  de  Monte-AIto,  cum  appendentibus  quinque 
ecclesiis  et  vineis,  campia^  et  absque  his  quae  pater 
meus  ibi  dedit  in  vita  sua,  dedimus  nos  unum  mo- 
lendioum  in  alveo  Archo  nomine  et  decem  denaratas 


D 


de  vinea  indominicali,  et  medietatem  silvae  quae 
vocatur  NigrsG  Yallis,  et  maternostra  similiter  medie- 
tatem  ecciesiae  quae  est  in  viila  quse  vocator  Ulmus,  et 
dominationem  allerius  ecclesise  in  villa  quae  vocatur 
Cazeras ;  hae  duae  sunt  in  Leomania  :  unde  rogamus 
per  omnipotentem  Deum  omnes  prsesenles  et  succe- 
dentes,  ut  boc  donum  collaudent,  et  integrum  illiba- 
tum  custodiant,  ct  gratiam  Dei  acquirant,  et  in  so- 
cietate  Cluniacensium  fratrum,  quam  pro  hoc  dono 
suscepimus,  participes  fiant.  Si  quis  autem  hoc  ca- 
lumniare  vel  lemerare  praesumpserit,  quod  appetit 
non  perficiat,  insuper  iram  Dei  omnipotenlis  incur- 
rat,  et  cum  Dathan  ct  Abiron  absorplus  intereat. 

Facla  est  haec  charla  mense  Decembris,  in  prae- 
sentia  domni  Hug()nis  abbatis  Ciuniacensis,  et  Du- 
ranni  Tolosani  episcopi,  el  Wilhelmi  episcopi  Con- 
venarum,  et  Ra^mundi  abbatis  Sancti  Lupercul 
Helizonse  civilatis,  et  alioram  piurimorum,  apostoli- 
cam  sedem  domno  Aiexandro  summo  pontifice, 
Pbilippo  rege  Francorum,  gubernante;  eo  desuper 
regnante,  cujus  regnum  et  imperiom  sine  fine  per* 
manet  in  ssecula  sseculorum. 

S.  Wilhelmi  archiepiscopi  et  fratrum  ejas. 

S.  Amaldi  Lupi  et  fratrum  ejus. 

S.  Raymundi  de  Algipoi. 

S.  Floriani  et  fratrum  cjus. 

S.  Araaldi  de  Argano. 

S.  Bernardi  Guermundi. 

VII. 

Donatio  ecclesice  S.  Maria:  de  Arombodio  Clunin^ 
eensi  monasterio. 
(Anno  1070.) 
[Chronique  de  VEglise  d^Auch,  part.  ii«,  p.  55.] 
Notum  sit  omnibus  tam  praesentibus  quam  futuris 
amicis  et  domesticis  nostris,  quod  ego  Bernardus, 
filius  Guillelmi  et  Brachilse  uzoris  ejus  pro  remedio 
animae  meae  et  parentum  meoram ,  per  consilium 
uxoris  mese  Anselinae  et  patris  ejus  Oddonis  vice- 
comitis  Leomaniae,  el  Bernardi  comitis  Armaniaci  et 
monachi  Cluniacensis ,  cognomento  Turaaquelletii, 
et  aliorum  amicoram  nostrorum,  donamus  Deo,  S. 
Joanni  de  S.  Moote,  et  domino  Hugoni  abbati  CIu- 
niacensi,  et  monachis  ibidem  Deo  devote  servienti- 
bus  ecclesiam  S.  Mariae  de  Arombodio  cum  suis  ap- 
pendiciis,  etc.  Et  si  quis  illud  infregerit,  a  Deo  ma- 
ledictus  erit,  nisi  emendaverit,  et  bonum  S.  Petri 
soluturas  siL  Post  mortem  igitur  Sanzionis  presby- 
teri  donamos  aliam  ecclesiam  de  S.  Martino  de  Ri- 
can  :  hoc  est,  duas  partes,  et  senioratum  terrae,  ut 
inibi  die  noctuque  Deo,  a  monachis  et  aliis  catholicis 
serviatur.  Si  quis  hoc  donum  calumniaverit  vel  con- 
tradixerit,  nisi  poenituerit,  cum  Juda  Iscarioth  et 
aliis  damnatis  demergatur  in  profundum  inferai. 

Facta  est  haec  cartula  mense  Octobri,  fer.  v,  luna 
zxx,  scripta  publice  apud  S.  Montem,  regnante  Phi- 
lippo  rege,  et  Guillelmo,  duce  Aquitaniae,  dominante 
provinciam  Vasconise,  et  Auscitana  civitas  a  domno 
Guillelmo  archiepiscopo  tunc  patrocinabatur.  Hoc 
autem  factum  est  inpraesentiadomni  GuidoniaPicta- 


963 


S.  HUGO  ABBAS  CLUNIAC. 


954 


yiensis  eomitis  toUnsque  Gaftsconise,  qui  propria  A  naldo,  qui  paternae  jure  hsereditati    successerant. 


manu  bonum  suum  tribuit :  similiter  in  praesentia 
domni  Bemardi  Tumapaillerii  avunculi  mei,  et  D. 
Amaldi  Agginensis  episcopi,  denique  Raymundi  de 
Albio  Gondomiensis  abbatis.  Testes  et  visitores  hujus 
rei  sunt  hi  : 

Oddo  yicecomes  Leomaniensis , 

Gaillardus  de  Yillera , 

Bemhardus  de  Gailhardo , 

Oddo  dePondenaso, 

Oddo  de  Pa^iellano ,  et  alii  quamplurirai  pro- 
ceres. 

Signum  Fortis  comitis  Augisiensis  [Auseiensis]. 

S.  Geraldi  comitis,  et  Amaldi  Beraardi  fratris  ejus. 

vni. 


Prsefati  namque  comes  et  comitissa  coelestis  ritx 
dulcedinem  adamantes,  transitorias  contempsenmt 
diyitias,  et  in  monasterio  Cluniacensi,  cui  reveren- 
dissimus  Hugo  abbas  tunc  praeerat,  sanctae  religionis 
habitum  suscepemnt,  sedificantes  praedictum  Sancli 
Hontis  monasterium  in  honorem  sancti  Joannis 
Baptistae,  pro  redemptione  peccatomm  suorum  vel 
reraedio  animarum  parentum  suorara,  tamqui  de 
saeculo  praesenti  decesserant,  quam  et  eoram  qui 
adhuc  successuri  erant.  Primum  igitur  praenomina- 
tus  locus,  utpote  Ciuniaco  legitime  donatus  et  tra- 
ditus,  beati  Petri  novella  possessio  erat,  et  nos, 
licet  tndigni,  ejusdem  principis  apostoloram  lega- 
tione  fungebamur.  Rogati  sumua  ab  ejosdem  loci 


Bemardus  et  uxor  monasierium  Sancii  Joannis  n  priore  Adhemaro  et  reliqub  iratribus  ut  beati  Petri 


Bapiiilas  ad  Sancium  Moniem  vocaium  Clunia 

cemtifus  dant, 

(Anno  107...) 
[Baluz.  MiscelL,  ed.  Luc,  III,  44.] 

Notam  sit  omnibas  hominibus  quod  ego  Beraar- 
dus  comea  et  uxor  mea  Brmengardis  et  fiiii  nostri 
Arnaldus  atque  Geraldus  donamus  Domino  Deo  et 
sanctis  ejus  apostolia  Petro  et  Pauio  ad  locum  Clu- 
niacum,  cui  domnus  abba  Hugo  magis  prodesse 
quam  praeesse  videtur,  quoddam  monasterium  juris 
nostri  ad  sanctum  Joannem  Baptistam  in  Sancto 
Monte  vocatam  cum  omnibus  ibi  pertinentibus  nunc 
et  quaecunque  ibi  in  perpetuum  pertinebunt,  ut  fa- 
ciant  rectorea  ejusdem  loci  quidqoid  facere  volue- 
rint  amodo  et  usqae  in  saeculum  saeculi  aine  ulla  ^^^ 
contradicUone.  Si  quis  vero,  quod  absit,  hanc  no-  C  b^^l^^perri^banni  reum 
stram  donationem  contradicere  vel  irritam  facere 
volueriti  quod  infringere  cupit  non  vindicet,  sed  sit 
super  eum  ira  Dei  omnipotentis  et  beati  Joannis 
Baptistae  et  aanctoram  apostoloram  Petri  et  Pauli ; 
veniantque  super  eum  omnes  maledictiones  Veteris 
et  Novi  Testamentiy  nisi  resipuerit  et  ad  emenda- 
tionem  venerit.  Ut  autem  haec  charta  firma  atque 
atabiiis  permaneat,  manu  propria  firmavi,  testibus- 
que  firmandam  tradidi. 

Signum  domni  Bernardi  comitis,  qui  hanc  dona- 
tionem  fecit. 

S.  filioram  ejus  Arnaldi  atque  Geraldi. 

S.  Ermengardia  comitissae. 


IX. 

Notitia  d§  monasterio  Saneti  Montis. 

(Anno  1073.) 
[Baluz.,  Miseell,^  edit.  Luc,  III,  43.] 
GsaALDus,  Dei  gratia  Osliensia  episcopos,  cardi- 
nalia  et  apostolicae  sedis  legatus,  omnibus  catholicae 
Ecdesiae  filiis  perpetuam  in  Domino  salutem. 

Cum  ex  praecepto  domini  papae  Alexandri  11  per 
Gasconiam  iter  agentes,  in  Hispanias  tenderemus, 
in  monasterio  Sancti  Hontis  hospitati  sumus.  Bst 
autem  Sanctus  Hons  monasterium  pertinens  ad 
Cluniacense  coenobium,  constractum  a  venerabili 
Beraardo  comite  et  religiosa  conjuge  ejus  Brmen' 
garda  et  filio  ejus  Oeraido  et  altero  cjua  filio  Ar- 


tutelam  et  defensionem  omnibns  monasterii  posses- 
sionibus  imponeremus.  Quoram  precibua  acquie- 
scentes,  omnia  ad  idem  monasterium  loca  perti- 
nentia,  ecclesias,  praedia,  villas,  cum  omnibus  juste 
acquisitis  vel  acqmrendis,  auctoritate  apostoUca 
beati  Petri  tuitione  muniro  statuimua,  at  nuUa 
deinceps  persona  vel  eccleaiastica  vel  saecularis 
rebus  praelibati  loci  vioientiam  aut  torturam  Inferre 
praesumat  aut  iniquaa  conauetodines  imponere 
aodeat.  Praeterea  salvamentum  quod  infra  limites 
constitutos  ad  securitatem  eorom  et  immunitatem 
qui  inhabitant  vel  ad  id  confugerint,  sub  banno  beali 
Petri  firmamus  et  corroboramus,  ut  qaiconque 
temero  et  audacter  terminos  illoa,  id  eat  cracesy 
infiingere  aut  violaro  praeaumpserit  aut  invadere, 
et  auctoritate  apoatolica, 
nisi  resipuerit,  excommonicatum  se  cognoacat : 
insuper  si  quid  banni  intulit,  infira  qoindecim  dies 
plene  restituat  et  componat,  tum  etiam  aatisfactiones 
et  leges  quas  ecclesiasticae  praecipiant  sancttones, 
id  eal  nongentos  solidos  persolvat.  Qaiconque  vero 
inpraedicti  monaslerii  coemeterio  sepeliri  se  fecerint, 
et  de  peccatis  suis  puram  confessionem  Deo  obta- 
lerint,  veramque  poenitenliam  susceperint  et  ege- 
rint,  eos  apostolica  auctoritate  absolvimua  et  fra- 
teraaram  orationum  atque  elecmosynaram  partici- 
pea  esse  laudamus.  Hanc  autem  cartam,  ut  firmior 
habeatur,  sobtus  propria  manu  nostra  in  boc  libro 
seu  in  tarta  signavimus ;  conservatoribus  ejua  prae- 
mia  sempiterna,  contemptoribus  autem  et  infracto- 
D  ribus  supplicia  sempiteraa  et  damnataram  animanim 
tormenta. 

figo  G«raldas  Ostiensia  episcopas  et  aedts  aposto. 
licae  legatus  relegi  et  subscripsi  anno  Incarnataonis  . 
Dominic»  1073,  indictione  xi. 

X, 

Unaldi  abhatis  Moisiacensis  testamentum  dedeci 

mationibus  a  variissagcularibusabeoredempiis. 

(Anno  1073.) 

[Gall.  Christ.,  nov.  Instr.  I,  p.  37.] 

Pax  origo  universis  Deus,   scilicet  majestatls, 

eraditorum  cogitationum  provisor,   et  consiliorum 

propagator,  bonoramque  factoram  patrator,  cigoa 


965 


DIVERSORUM  DONATIONES  Pl^  PRO  CLUNIAC. 


966 


nutu   reguntur  aniversa,    gubematar  quidquid  est  A  tem,  pro  hoc  [ad]  succurreadum  monachus  efifecUis, 


quod  habet  esse  a  Deo,  saluti  providet  humanae,  ut 
humanis  casibus  condescendat  propria  lege.  Qua- 
propter  si  suorum  facta  fidelium  ad  posteritatis  me- 
morium  traduntur  aliquo  modo,  quod  actum  vel  de- 
liberatum  est  simplici  oculo,  non  debet  argui  a 
subsannantibus  ex  improviso :  quod  enim  commnni 
proficit  utilitati,  omnium  sine  dubio  expedil  memo- 
ria  teneri.  Cum  igitur  saecuiarium  testamenta  vim 
rnnltam  obtineant  ad  rerum  deliberandarum  indagia, 
rnagis  credi  oportet  religiosorum  quorumcunque 
fidelium  ad  coraparationem  istorum  valere  exempla. 
Certus  itaque  redditus  hnjusmodi  allegalionibus,  ob 
multorum  profectum  filiorum,  ergo  Unaldus  abbas 
dictus  eoenobii  Moisiacensis,  cum   consilio   fratrum 


relinquendo  firmavit:  de  vineis  scillicet  Falqueti  et 
Armulfi.  Pro  hac  eadem  causa  Stephano  de  illa 
Yalleta  similiter  dedimus  unum  equum,  et  ipse  dedit 
infra  hors  lerminos,  sicut  slrala  publica  duae  ducit 
ad  orientem,  et  determinatur  cum  terris  Willelmi 
Siccarii  de  omnibus  quflB  ipse  vel  alii  per  eum  tenere 
videbitur,  et  ita  firmavit  ipse,  et  filius  ejus  Bemar- 
do,  seu  Hugoni,  et  fratribusejus  de  Anazago,  nona- 
ginta  solidos,  omnem  suam  quam  babebant  par- 
tam  decimationis  dederunt  Deo,  et  S.  Petro  jure 
perpetuo  possidere,  quantum  in  parochia  S.  Mi- 
chaelis,  et  alii  per  eos  habere  videbantur.  Similiter 
Gaufredus  de  Belpoi  omnem  decimationem  quam 
habebal  ipse,  vel  per  eum  in  parochia  S.  Michaelis 


Dominum  timentiam,  egi  modis  quibuscunque  potui  jg  proanima  sua,  ipse  et  filii  ejus  dederunt  S.  Petro, 


datis  maneribus  omnem  decimationem,  quam  hacte- 
nusprimetes  vel  provinciales  milites  juste  aut  inja- 
ste  possidere  visi  sunt,  in  nostram  ducere  diUonem  : 
hoc  tamen  non  ob  avaritise  qusetum  multiplicandum ; 
sed  reslitoendam,  quod  Deo  jure  debetur  censum. 
Olim  qoippe  ex  legis  prsBcepto  non  solum  decimas, 
sed  el  primitias  omnium  rerom  Deo  ferre  populus : 
indignus  etenim  judicabatur  ejus  conspectui,  quis- 
quis  boc  auderet  praetergredi.  Unde  ipse  Salvator 
Pharissos  arguit  in  Evangelio  {Math.  xxiu,  23) 
applaodentas  de  sua  justitia,  quod  haec  quidem  im- 
plentes  mioima,  relinquerent  quse  legis  essent  gra- 
viora,  decimas,  inquiens,  mentam  et  anetum  et  ci- 
roinam,  et  omne  olus.  Hoc  idcirco  non  dicimus  quod 
ab  Judaicae  legis  ritum  Chrislianitatis  velimus  trans- 


Simili  modo  Pontius  Faber  in  infjrmitale  positus, 
omnem  decimationem  suam  ipse  et  filius  ejus  dede- 
mnt  8.  Petro,  Raymundos  Geraldus  et  frater  ejus 
omnem  decimationem  suam  quam  habebat  in  paro- 
chia  S.  Micbaelis,  totam  ab  integro  dedit  S.  Petro  et 
nobis,  sicut  et  suprascripti  alii,  et  dedimua  et  inde 
triginta  solidos.  Pro  hac  autem  digna  eorum  mer- 
cede  socios  fratemitatis  nostne,  et  participes  om- 
nium  benefactorum  nostrorum  dignos  judicavimos 
esse:  non  solum  vero  illos,  sed  et  posteros  eorum 
per  omne  jugiter  sevum.  Decrevimus  etiam  pro 
animabus  eoram  post  finem  vitie  fieri  generalem 
memoriam,  officium  scilicet  decantandum,  missam 
quoque  celebriter  peragendam  omnibus  annis  in 
vigilia  S.  Michaelis.  Facta  autem  hujus  cessionis  vel 


docere  cultum;  sed  ot  fidelium  populus  de  majori  ^  donationis  charta,  anno  Incarnationis  1073,  regnante 


justitia  sollicitus,  de  minori  non  audeat  contra  glo- 
riari  inimicus.  Gimi  ergo  ita  sint,  et  non  tantum 
divinis,  sed  etiam  humanis  promulgatum  constet 
legibus,  dubium  non  est  reatu  constringi  praevarioa- 
tionis,  qoi  ex  industria  tollere  conatur  res  Deo  sa- 
cratas  ausu  nefarise  temeritatis.  Qua  de  re  ego  jam 
denominatus  abbas  Unaldus,  ob  bujusmodi  coem- 
ptionem,  largitus  sum  Bertranno  abbati  saeculari  tri- 
ginta  solidos,  simili  modo  Willelmo  cognominato 
siccarii  pro  hoc  adipiscendo  duos  equos,  et  unam 
unciam  auri,  ac  solidos  sexdecim;  et  contulit  nobis 
intra  hos  terminos,  scilicet  ab  ipsa  Barta,  sicut  flu- 
men  Tarni  discurrit,  et  sicut  parochia  S.  Michaelis 
determinatur,  et  ab  alia  parte  subtus  stratam,  quae 


Phiiippo  rege  Francorum,  in  maoibn  s  domini  Hu- 
gonis  Cloniensium  abbatis,  et  domini  Unaldi 
abbatis,  cujus  providentia  et  dispositione  haec  om- 
nia  acta  noscuntur,  et  aliomm  fratrum  plurimo- 
mm  in  ipso  Moisiaco  Deo  famulantium.  Nomina 
autem  eomm,  qui  hanc  donationem  firmaveronti 
h&ecsunt: 

Bertrannus  abbas  saecularis  firmavit. 

Bernardus  Hugo,  et  fratres  ejus  firmaverunt. 

Willelmi  Siccarrii,  uxor  et  filii  ejus  firmaveront. 

Raymundus  de  Podiolo,  et  alii  multi  firmave- 
mnt. 

Si  quis  autem  hanc  chartam  joris  oessionis  adver- 
sariorum,  vel  certe  filioram,  illorum  qui  eis  hsredi- 


ducit  ad  S.  Laurentium,  sicut  ipsa  parochia  S.  Lau-  D  tate  successuri  sunt,  post  obilum  violare,  seo  depra- 


rentii  determinatur;  et  parochia  S.  Ausberti,  ita 
dedit  de  omnibus,  quae  infra  hos  terminos  ipse  vel 
alii  per  eum  tenere  videbantur  ;  et  firmavit  ipsey 
et  uxor  ejus,  et  filii  ejus  Raimundus  et  Siquerius. 
Badem  quoque  ratione  Raimundo  de  Podiolo  dedi- 
mus  unum  equum,  et  dedit  infra  hos  terminos  ad 
ipsa  Barta,  et  ipsam  tapiam  descendendo,  et  in 
hac  villa  quidquid  ipse  vei  alii  per  eum  habere 
videbantur,  et  ita  firmavit,  et  debet  iacere  fratri 
suo  eodem  modo  firmare.  Qui  videlicet  Stephanus 
veniens  ad  mortem>  cum  consilio  fratris  sui  ejosdem, 
Raimundi  scilicet,  omnem  suam  decimationis  par* 


vare  vel  corrumpere,  sive  etiam  loca  eadem  congredi 
aut  deprsedari  tentaverit,  hac  sorte  multetur:  Non 
discedat  a  domo  ejus  plaga  lepree,  famisetpestilen- 
tiae,  gladii  ac  mortis  horrendae. 
XI. 
AbbaHa  tancH  Amulfi  CrispeienHi  datur  Hugoni 
obbaH  Cluniacensi. 
(Annol076.) 
[Gall.  Chr.  X,  Si07,  ex.  chartul.  Gluniacensi.l 
Yenerando  abbati  HcGom  et  omni  congregationi 
Cluniacensis  coenobii,  SmoN  comes  vestraesanctitatis 
servulos,  salatem. 


9e7  S.  HUGO  ABBAS  CLtJNIAC.  9e8 

Notomsilvestracclsitudim,beali88imePaier,meABcitiardi  m  Guillclmi,    cojm 

viventes  in      studio  hoc  factum  est,  ct  Vitalis  clerici,   anno  ab 


Yos  plusquam  omnes  homines  in  came 
Deum  diligere ;  alque  proficuum  el  bonorem  vestrura 
in  quanlum  valeo  quaerere.  Concedo  itaquc  vobis  et 
omnibus  successoribus  vestris  abbatiam  Sancli  Ar- 
nulfi  quae  construcUi  est  in  castello  qui  vocatur 
Crispi,ui  omnino  subjecla  cil  vobis,  et  ut  ibi  abba- 
tem  de  vestris  monacbis  eligatis,  qui  secundum 
Deum  et  regulam  beati  Benedicti  illud  monasterium 
regere  possit.  Volo  ergo  ut  scialis  me  fecisse  cum 
consilio  et  cum  voluntate  meorum  hominum,  scilicet 
roajorum,  necnon  et  regem  hanc  meo  deprecalu 
firmasse  chartulam,  Philippo  videlicel  aslante, 
et  conccdente  Silvanectensi  pontifice  Ivone.  Testes 
Simon   dapifer    Simonis    comitis,  Milo,   Orfanus. 

Factum  in  domo  Sancta  Maria  Parisiensis,  die  B 
festivitatis  OmniumSanctorum. 
i^  Sign.  Philippi  regis. 
XII. 
Charta  Fidis  comitissas  Narbonensisde  dono  ecclesias 
S.  Petri  de  Sermur  facio  Hugoni  Cluniacensi  et 
Vnaldoabbati  Moisiac»snsi. 

(Anno  1077.) 
.  [Ml.  Chr.  nov.  I,  Instr.  38.] 
Noverint  lam  prsesentes  quam  futuri,  quod  ego 
vicecomitissa  Narbone  nomine  Fidis,  in  Dei  nomi- 
DC  sub  hac  descriptione  dono  Domino  Deo  et  SS. 
apostolis  Petro  et  Paulo,  et  Hugoni  abbati  Clunia- 
censi,  et  Unaldo  abbati  Moissiaci,  et  cunctis  ejus 
succcdentibus,  et  monasterio  Moissiaco,  et  omnibus 
ibi  Deo  servientibus,  quandiu  locus  ipse  in  Dei  scr-  ^ 
vitio  perstiterit,  ecclesiam  illam,  quae  fundata  est 
in  hooorc  B,  apoatoli  Petri,  in  loco  qui  vulgo  voca- 
tur  Sermur  super  flumen  Biauri,  in  episcopatu  Ru- 
thenensi,  ut  habeant  ct  possideant  ipsam  ecdesiam 
cum  omnibus  ad  eam  ibi  pertinentibus  in  perpe- 
tnum.  Dooo  etiam  et[concedo  ego  supradicta  Fidis 
vicecomitissa  totum  niontem  usque  in  collum  alte- 
rius  montis,  qui  vocatur  de.1  Poieth,  a  partc  supc- 
riori  a  rivo  Naosa,  usque  in  Biaur,  sicut  ambo  clau- 
duntambos  monles,  alodem  et  fevum,  et  vicariam 
undiquc  silvam  quse  monti  adjacet ;  vineas,  hortos, 
domos,  molendinos,  piscarias,  fontes,  ingressua  et 
egressus.  Similiter  dono  caput  mansum  deCesai- 
rent.  HaBcigitur  donationem,  ut  firma  ac  stabilis 
perteveret  facio,  cum  auctoritate  domini  Pctri  Rn- 


incamatione  Domini  millcsimo  scptuagcaimoseptimoy 
regnante  Philippo  rege,  sedis  Romae  pontifieatam 
tcnentc  domno  Alexandro  papa  (147). 

Signum  Fidis  vicccomitissae,  quie  hanc  ebartam 
lieri  jussit,  ct  teslibus  firmare  rogavit. 

Signnm  Petri  episcopi  RutkcncDsis,  ct  Pontii  de 
Gasaanas,  et  Pontii  de  Panat. 

Signum  Hugonis  Stephani.  AmcD. 
XUI. 

Charta  Huganis  Stephani^  mresbyteriy  dedonaUone 

eisdem  facta. 

(Anno  1077.) 

[Histoire  de  Languedoe,  II,  PreaTCs,  p.  S95.| 

Noverint  omncs,  etc.,  quod  cgo  in  Dei  nomine  di- 

ctus  Hogo  Stephani  presbyter,  dono  sub  hac  descri- 

pta  attesUtione  Cluniaco  coenobio  atque  abbati  ipsios 

loci  domno  Hugoni simuique  monasterio    Mois* 

siaci....  ecclesiam  illam  quse  fundata  cst  in  honore 
beati  apostolorum  principis  Petri,  in  loco  ubi  Tulgo 
dicitur  Scrmur  super  fluvium  Biauriy  in  cpiac4>patn 
Ruthcnnesi...  hancigitur  mcam  donatioocm  nt  firma 
ac  stabilis  persevercl,  cum  auctoritate  facio  domni 
Pctri  Ruthencnsis  episcopi,  simulque  cum  consilioet 
voluntatc  Fidis  vicccomittssae  cujua  alodiom  crat 
locus  ipsc,  ct  com  conscnsu  simnlqoe  ezhibitiooc 
Pontii  de  Cassanas,  ac  Pontii  de  Panat  et  fratris  sai 
atque  nepotum  meorum  omnium,  Aicfredi  quoque 
Berengarii  et  fratris  illius,  qui  honorem  ipsom  in 
fevum  possidebant.  Conccdo  etiam  ego  ipse  prsno- 
minatus  Hugo  cum  omnibus  supradictia  militibus, 
etc,  anno  Incamationis  Domini  1077,regnante  Phi- 
lippo,  Francorum  rege,  domno  Alczandrol/.  Grego- 
rio]  Romano  pontifice,  S.  Fidis  vicccomitiss»,  el 
Pontii  de  Cassanias,  etc. 

XIV. 

Charta  Bernardi  comilis  Bisuldunensis  Campi-Bo- 
tuudi^Arulensem^  et  S.  Pauii  de  oU^  aobatias 
Hugoni  abbati  Cluniacensis  in  mann  Unaidi  ab- 
batis  Moisiacensis  consobrini  sui  reformandus  sub- 
jicientis. 

(Anno  1078.) 

[GalL  Chr.noy.  I,  Instr.  39.  | 

Omnibos  in  ffiternum  manifestum  sit  quoniam 

ego  Bbrnardus  comes  Biauldunensis  videns  quaedam 

monasteria,  quae  mihi  succedcbant  ex  propinquitate 


thcnensis  episcopi,  et  consilio,  et  voluotate.  Si  quis  ^  antecessorum  mcorum,  a  monastico  ordine,  et  regu- 

lari  vita  penitus  deviasse,  pro  remissione  peccato- 
rum  meorum,  atque  rcmedio  animarum  patris  mei 
et  matris  meae  in  mclius  ordinare  diaposui.  fioc 
igitur  salubri  consilio  accepto,  auctoritate  meorum 
hominura  dono  sublegaiidescriptoomnipotcntiDco, 
sanctisquc  apostolis  ejus  Petro  et  Paulo  loco  Clu- 
Diaco  atque  abbati  venerando  domno  Hogoni,  et 
omnibas  ejus  succcssoribus,  quandiu  iocos  Clunia. 
CU8  in  ordine  perstiterit ;  dectionem,  et  dominatio- 


vero  Dostrse  vel  cujuslibet  propinquitatis  hanc  no- 
atram  donationem  quam  egofacio  propeccatismeis, 
et  redemptione  animae  patris  mei,  etmatris,  et  om- 
nium  parentum  meorum,  violare,  aut  alienarc  prae- 
aumpserit ;  in  primis  iram  Dei,  et  omnium  sancto- 
rum  incurrat ;  dcindc  domni  papee  illius  temporis  et 
cunctorum  fidelium,  quousque  resipiscat  et  satisfa- 
ciat  auctoritate  et  potestate  damnentur.  Faclado- 
natio  ista  in  manibua  supradictorum  abbatum  et 

(147)  Error  eatmanifestus  in  bajusce  charUe  dd- 
mericis  ootis,  nam  Alexander  papa  anno  1077  Ro- 
man»  non  prseerat  ficcicaiae,  quam  mortcreliquerat 


Gregorio  VII 1073.  Itaque  pro  1077  legcndum  forte 
1067. 


969 


DIVEHSORUM  DONATIONES  PLC  PRO  CLUNIAG. 


970 


nem  monasterii  S.  Petri  Campi-Rolundi  in   Gerun-  A  cui  domnus  Hugo  noster  gcrmanas  prseesse  videtur, 


dcnsi  territorio,  atque  monasterii  B.  Harise  quod 
dicitur  Arulas,  in  Eleoensi  confiDio  :  simulque  mo- 
nasterii  S.  Pauli  in  valle  Oley,  in  Narbonensi  pago; 
ut  teneant  et  ordinent  prsedicta  monastcria,  secun- 
dum  regulam  S.  Benedicti  in  perpetuum .  Ut  autem 
hsec  mea  cessio  stabilis  permaneat^  abbatiam  S. 
MariflB  de  Arulis  de  illis  qui  in  fevum  acquisierant 
redemi;  scilicet  a  Guifredo  Narbonensi  archiepi- 
scopo  centum  uncias  auri,  et  ab  Arnaldo  Arnaldi 
centum  uncias  auri,  et  in  vita  sua  dimisi  ei  de  ipso 
honore  cappellaniam  in  ecclesia  S.  Petri  de  Albania, 
atque  omnes  fevos  militum,  quos  in  Bisuldunensi 
confinio  S.  Maria  habebat  absque  fevo  Bernardi 
Adalberti,  e(  Wilielmi  Sagarii.  Similiter  etiam  ab- 


aliquam  partem  ex  rebus  meia,  quse  sitae  sunt  in 
pago  Augustodunensi,  et  in  villa  quie  vocatur  Mar- 
ciniacus,  ecclesiam  scilicel,  quam  pro  reJemplione 
peccaminum  meorum  ab  ipsis  fundamentis  sedificarc 
cupio,  in  peppeluum  trado,  necnon  tres  meas  conde- 
minas  atque  boscum  meum,  simulque  parum,  ter- 
ramque  lotam  cultam  et  incultam,  quam  ibi  videor 
habere  dominicam.  Hanc  donationem  dono  Deo 
supradictoque  loco  pro  remedio  animae  meae  et  pa- 
renlum  meorum,  annuente  comile  Telbaldo,  fralri- 
busque  mei,  Andrea  et  Dalmalio,  cunctisque  meis 
fidelibus  astipulantibus. 

XVL 
Litterce  Guarini  comitis  Rosnacensis  de  Eccle4a 


batiam  S.  Pauli  a   Petro   vicecomite   Fenolensium,  B    Sanct(B  Margaretce  data  monasterio  Cluniacensi. 

quam    in   levo  acquisierat    redimi    centum  uncias 

auri,  et  dum  vixerit  dimisi  ei   de   ipso  honore   S. 

Pauli  villam  quse  dicitur  Mauri  ,  insuper  omnes  ma- 

las  consuetudines,  botaticos,  albergas,  atque  tragi- 

nas,  et  omnes  torturas,   quas   ego  haclenus,    vel 

omnes  anlecessores  mei  in  ipsis  honoribus  prsedicto- 

rum  monasteriorum  inquirere  videbamur,    funditus 

dimitto.  Istam  siquidem  donationem,sicutjam  dixi, 

ita  jure  perpetuo  tenendam  esse   volo  ;  ut  si   quis 

eam,  quod   absit,  violare    tentaverit,    sub    judicio 

Romani  pontificis  examinandum  esse  relinquo.    Fa- 

ctum  est  autem  hujus  meae   concessionis   testamen- 

tum  in  manibus  charissimi  mei   consobrini  domni 

Hunaldi  abbatis  Moisiacensis,  anno  Dominicse  Incar- 


f  Anno  1082.) 
[Baluz.,  Miscell.  edit.  Luc,  III,  55.J 
In  nomine  sancts  et  individuae  Trinitatis.  Omni- 
bus  sanctae  catholicae  Ecclesiae  fiiiis  praesentibus 
alque  futuris  notissimum  volo  fieri,  ego  Guarinus 
dictus  comes  Rosnacensis  tcrritorii,  quod  propter 
gratiam  ejusdem  honoris  transitorii,  dum  essera 
filius  saeculi,  cogitavi  ut  in  aiimoniam  filiorum  Dei, 
qui  pro  paccatis  meis  et  totius  populi  creduntur 
orare  pielatem  Dommi,  donarem  partem  allodii  mei 
et  illud  quod  habebam  in  ecclcsia  Sanctae  Marga- 
retae  Domino  el  sancto  Petro  Cluniacensis  ccenobii, 
quod  praecogitatum  Doraino  volente  perfeci,  consti- 
tutis  inibi  fratribus  qui  sub  proposito  regulari  Do- 


nationis4078,  ajrancxvi,  GregorioYnpapapontifi-CminodeservirentetsanctaVirgini.  Sed   altare   et 


catum   Romae  tenente,  Philippo  Francorum    rcge 
regnante. 

Testium  vocabula,  qui  hoc  afHrmaverunt  subtus 
sunt  scripta. 

Ego  Bertrandus  comes  affirmo,  ac  propriis  mani- 
bus  ita  consigno, 

f  S.  Pontii  Bledger. 

S.  Udalardi  vicecomitis. 

S.  AdalbertiGausberti. 

S.  Arnaldi  Geraldi. 

S.  Petri  Gausberli. 

S.  Gausberti  Petri. 

XV. 
Ckarta  Gaufridi  militis,  fratris  S.  Hugonis  de  Mar- 
ciniaco  in  pago  Augustodunensi. 
(Gircaannum*  1080.) 
[Martbnb,  Anecdot.  I,  243.] 

Divinis  decretis  bumana  temeritas  prsejudicium 
facere  non  debet,  praejudicium  etenim  fit,  cum  pro 
bonis  mala  redduntur.  Bona  siquidem  cuncta  divina 
largitasnobisabundepraesentat.  Quae  sinon  aequalia 
et  ut  dignum  est,  tamen  a  suo  plasmate  cui  omnia 
contulit,  pro  multis  non  dedignatur  recipere  bre- 
viora.  Quo  exemplo,  si  non  ut  decet,  tamen  juxta 
capacitatem  mei  intellectus,  ego  Gaufredus  aliqua 
ex  parte  percitus,  ponationem  facio  Deo  apostolorum- 
que  principi  beato  Petro,  in  cujus  honore  et  reve- 
rentia  Cluniacum  constat  oedificatum  essecoenobium, 


quartam  partem  ipsius  ccclesiae  tunc  temporis  pos- 
sidebant  fratres  Dervensis  monasterii,  ubi  honori- 
fice  requiescil  corpus  venerabilis  Bercharii.  Ut  ergo 
praedictam  ecclesiara  ex  integro  haberent  Clunia- 
censes  monachi,  consilio  habito  cum  domno  apo- 
stolico  Hildebranno  nomine,  in  papatu  autem  dicto 
Gregorio,  ut  morerer  mundo  et  viverem  Deo,  in 
remissionem  omnium  delictorum  et  ad  salutem 
antecessorum  meorum,  cum  benedictione  aposto- 
lica,  el  cum  licentia  episcopi  mei  domni  Hugonia 
Trecasini,  et  cum  favore  Theobaldi  comitis  pala- 
tini,  cum  laudc  etiam  propinquorum  meorum,  dedi 
me  cum  allodiis  meis  principibus  apostolorum  Petro 
et  Paulo,  venerabili  quoque  Berchario,  in  praesentia 
]3  domni  abbatis  Bruoonis  et  mooachorum  fideiiumque 
suorum.  Itaque  jam  dictus  abbas  et  monachi  annue- 
runt  Cluniacensibus  altare  et  quartam  partem  supra 
memoratfie  ecclesiae,  acceptis  sibi  alodiis  quse  erunt 
liborae  conditionis,  el  absque  jugo  ullius  advocaiio- 
nis,  sine  aiicujus  judiciaria  poteslate  sive  banno, 
ad  postremum  sinc  aliqua  redhibilione  omnis  ho- 
minis.  Haec  igitur  sunt  aiodia  quae  tradidi  Deo  et 
sanctis  apostolis  Petro  et  Paulo,  beato  quoque  Ber- 
chario,  monacbisque  suis  perpetualiter  habenda. 
Roserias,  Muctium,  Juncbereium,  cum  appendiciis 
suis,  videlicet  scrvis  et  anciliis,  terris  cultis  et 
incultis,  siivis,  pralis,  aquis,  aquarumque  decursibus. 
Ul  autem  hoc  meum  donum  eidem  ecclesie  et  fra-* 

31 


971 


S.  HDGO  ABBAS  CLDNIAC. 


972 


tribus  inibi  Deo  servientibus  perpeluo  habendum  A 
remaneaty  et  ut  nullius  calumniatoris  injusta  inra- 
sione  rescindi  valeat,  domnum  Hugonem  Lugdu- 
nensem  arcbiepiscopum  et  apostilicae  sedis  legatum 
prseceptojamdictidomniapostolici  Gregorii  rogavi 
ut  £acta  excommunicatione  hanc  chartam  confir- 
maret  sub  testimonio  et  laude  omnium  episcopo- 
rum,  abbatum,  et  cxterorum  Dei  fidelium  concilio 
Meldensi  astantium.  Ipsevero  libentissime  annuens 
petitioni  meae  assensum  praebuit,  et  communi  dc- 
cretototius  sancti  Concilii  ut^petieram  confirmavit 
sub  districtione  hujus  anathematis.  Auctoritate  Dei 
omnipotentis  et  beatorum  apostolorum  Petri  et 
Pauli  excommunicamus,  et  a  liminibus,  matris 
ecclesiae  separamus  et  removemus,  setema  quoque 
damnatione  percutimus  et  damnamus  eos  quicun-  3 
que  de  rebus  supradictorum  alodiorum  comitis 
Guarini  aliquam  fraudem  vel  injustitiam  fecerint 
ecclesise  Dervensis  monasterii,  nisi  resipiscentes  et 
eidem  ecclesise  satisfacientes  dignum  poenitentiae 
fructum  egerint. 

Signum  Hugonis  Diensis  episcopi. 

S.  Amati  vicarii  pap»  Gregorii. 

S.  Richardi  archiepiscopi  Bituricensls. 

S.  Hugonis  TrecBsini  episcopi. 

S.  Rogeri  Cathalaunensis  episcopi. 

S.  Rorici  Ambianensis  episcopi. 

8.  Hugonis  Grannopolitani  episcopi. 

S.  Hugonis  Lingonensis  episcopi. 

^,  Haganonis  Augustidunensis  episcopi. 

S.  Hugonis  Nivemensis  episcopi.  p 

S.  Amulphi  Suessionensis  episcopi. 

S.  Landrici  Matisconensis  episcopi. 

Comes  etiam  Tebaldus,  et  uxor  cjus  Alaidis  no- 
mine,  et  Odo  filius  ejus  laudavemnt  et  sua  signa 
feccrunt. 

S.  Tebaudi  comitis.  Alaidis  uxoris  ejus. 

S.  Odonis  filii  ejus. 

xvn. 

ChariafundationismonastetiisubiusBrunechildum 

castrum  inpago  CaturcinOy  Hunaldo  abbati  Moi- 

Hacensi  et  Hugoni  Ciuniacensi  subjecti, 

(Anno  1082.) 

[Gall.    Christ.y  nov.   I,  Instr.   39.] 

Legibus  instmcti  divinis,  atque  ccclesiasticse  san- 

ctionis  roborati  exemplis  credimus  ,  et  confitemur 

impietates,  atque  delicta  humanis  excessibus  com-  Q 

missa,  eleemosynamm  Isrgitate  simulque  bonomm 

opemm   assiduitale  per  Dei  dispositionem    posse 

ledimi  atque  mundari  :  ipsa  verilate  quaeDeus  est 

attestate,  quse  ait  :  Date  eleemosynamy  et   omnia 

munda  sunt vobis  {Lue.  xi,  41) .  Etitemm Scriptura  : 

Filiy  inquit,  benefac  semper^  etDeo  dignas  oblationes 

offer  :  memor  esto,  quoniam  mors  non  tardat,  et 

testamentuminferorummanilestabitur  tibi  (Eccli. 

XIV»  14 ,  12^.  His  etiam,  alioramque  divinomm  eloquio- 

rum  admonitionibus  provocati,  nos  videlicet  Artmati- 

nuB  et  Ademarius  vicecomites  cognoniinati,  auxi- 

liante  Domino  providemuSy  atque   disponimus  pro 


omnibus  peccatis  nostris  ex  facultatibus  propriis 
novitcr  monasterium  conctruere,  ad  hooorem  ipsius 
omnipotentis  Dei,  et  memoriam  beatissimomm  Petri 
et  Pauli  aposlolomm  principum,  quibus  a  Domino 
collata  est  polestas  ligandi  atque  solvendi,  procui 
dubio  pro  defensione  et  melioratione  nostroram 
tam  corporum  quam  animarum,  siroulque  pro  reme- 
dio  animamm  parentum  nostromm  atque  oroxrinm 
tam  vivomm  quam  defunctomm  fidelium.  Igitur 
instinctUy  et  consilio  multoram  nobilissimomm  vi- 
rorum,  nos  praenominati  vicecomites  Ademaras 
scilicet,  atque  Artmannusconcedirous,  atque  dona- 
musjureperpeluseconcessionisDomino  Deo,  sanctse 
scilicet  et  individuae  Trinitati,  sanctissimisque  ejus 
aposloiis  Petro  et  Paulo  in  locis  ipsomm  Cluniaco 
atque  MoisiacOi  simulque  abbatlbus  venerandis 
domno  Hugoni,  et  domno  Dnaldo,  et  omnibus  eoram 
successoribus  abbatibus  et  monachis  in  supradictis 
locis  Domino  in  perpetuum  servientibus,  locum  ad 
hffic  pra^erectum  atque  constilutum.  £t  est  locus 
ipse  in  Caturcensi  pago,  in  territorio  subtus  ipsum 
Brunechildum  caslmm  ;  inter  flumina  Verae  el  Ava- 
rionis,  ipsum  locum  cum  universis  appenditiis  et 
adjacentiis  suis,  quidquid  ibi  vel  alias  ad  hoc  opus 
designavimus  et  donavimus,  vel  adhuc  datori  su- 
mu8,  et  quodcunque  ipsius  loci  habitatores,  cum 
Dei  auxilio,  inibi  acquirere  potuerint,  ut  ita  teneant 
et  possideant  coBnobiomum  supradictorum  Clunia- 
censium  et  Moisiacensium  habilatores,  in  proprio 
alode  jure  perpeluo.  Damus  eliam,  et  sub  legali 
descriplo,  et  firma  corroboratione  illum  mansum 
no&tram  dictum  de  Monte  Argillo  in  dominicatura 
propria,  cum  omnibus  finibus  suis,  ingressibus  et 
egressibus  in  proprio  alodio  possidendum.  Hsc  au- 
tem  omnia  cum  universis  reditibus  suis,  quantum  a 
nobis  demonstratum  est,  vel  quantum  in  futuro, 
Deo  annuente,  acquisitum  ibi  fuerit ;  scilicet  in 
terris,  vineis,  aquis,  silvis,  pratis,  cultis  sive  incul- 
tis,  totum  ab  integro  cum  ingressibus  et  egressibus 
suis,  ita  cedimus  et  donamus  firma,  et  stabiii  ces- 
sione  supradictomm  monasleriomm  habitatoribus, 
absque  ullla  omnino  retentatione  :  ut  ita  habeant, 
teneant  et  possideant  fideliler  per  cuncta  succe- 
dentia  tempora,  tali  quoque  conditione,  ut  neque 
nos,  neque  ullus  unque  amhomo  noslrss  vel  alicujus 
generationis,  potestatem  aliquam  in  supradictis  ho- 
noribus  requirat,  neque  justiliam,  neque  vicariaro, 
aut  aliquam  violenliam  ioferre  prsesumat  ipsius  loci 
habitatoribus,  quanturo  infra  ipsos  terminos  desi- 
gnaturo  cst ;  sed  libera  atque  quietahaec  omoia  bu- 
pradicla  servis  Doi  in  aetemum  permaneanl.  Lauda- 
mus  etiaro  et  donamus,  ut  quicunque  de  beneficiis, 
et  de  fevis  quse  dc  nobis  tenent  aliquid  dare  volue- 
rint,  ejusdem  loci  in  perpetuum  teneant  et  possideant 
habitatores. 

Yolumus  etiam  atque  rogamus  de  his  omnibus 
privilegium  fieri  a  domno  papa  Romanae  EccIesIaG^» 
ut  firroa  et  stabilis  haec  nostra  cleeroosyna  semper 
permaneat,  quam  si  quis  violare  prsesompscrit,  vei 


o::i 


DIVERSORU.M  DONATIONES  PliE  PRO  CLUMAC. 


9T4 


aliquo   modo  invadere  tenlaverit,   sentiat  sc  esse  A  tibus,   aslipulanlibus,  constituo  de  praefalo  censu 


damnaodum  elminc,  etin  perpeluum. 

HflBC  autem  facla  sunt  cum  consilio  et  auctoritale 
domui  Geraldi  Calurcen»  EcclesiaB  pontiHcis,  anno 
scilicet  Dominica)  Incarnationis  1083,  regnante  Phi- 
lippo  rege  Francorum,  domno  Gregorio  Vllponlifi- 
catum  Romanae  Ecclesiae  lenente  anno  x,  mense 
Septembrio,  feriain,id  eslNonas  ipsiusmen8is,luna 
XIX,  indictione  vi,  sera  mcxxi. 

Sigf  num  Armanni  et  Ademari  vicecomitum . 

Sigfnum  Remundi  Amelii. 

Sigf  num  Pontii  Matfredi. 

Sigfnum  Raterii. 

Sigfnum  Matfredi  Amelii. 

Sigf  num  Amelii  Justini. 

Sigf  num  Bemardi   filii 
sui. 

Sigf  num  Arnaldi  de  Mairaco,  et  filiorum  ejus. 

Sigfnum  Pelri,  Slephani,  etfratrum  ejus. 

Sigf  num  Bernardi  Hugonis,  et  fralrum  ejus. 

xvni. 

Testamentum  domni  Adefonsi  regis  Hispaniarumad 

Cluniacum, 

(Anno  1090.) 

[Baluz.  MiscelL,  HI,  44.] 

In  nomine  Dei  omnipotentis  Patris  et  FiliielSpi- 
ritus  sancti.  Adbfonsus,  divina  favente  cleroentia, 
Hispaniarum  rex. 

Convenil  majestati  regiae  praedecessorum  regum 
virtuics  et  bene  acta  imitari,  per  quod  et  apud 
Deum  ct  apud  homines  inveniat  gratiam,  et  in 
posteros  amabilem  nominis  sni  transmiltat  mcroo- 
riam.  Subiit  ilaque  mihi  regi  Adefonso  in  menlem 
quid  egregium  inter  caetera  egeral  patcr  meus  rex 
Fredelandus  pia  recordalione  semper  commemoran- 
dus.  Comperla  namque  coenobii  Cluniacensis  tam 
celebri,  tam  probata  tam  sancta  rcligione,  divino 
mox  timore  compunclus  et  amore  socieiatem  fra- 
trum  Deo  et  sancto  Petro  ibidem  militantium 
humiliter  expetiit,  devotus  accepil,  fidelissime 
quoad  vixit  retinuit,  non  inanitcr  credens  se  parti- 
cipem  fore  ineorum  spirituaIibus,sidesuatemporali 
abundantia  indigentiae  servorum  Dei  fuisset  munifi- 
cus.  Unde  censum  annualem,  millc  videlicet  aureos, 
quos  vulgo  mancales  appellant,  conventui  Clunia- 
censi  ad    vestiarium  proprie  dedit ;  quem  censum 


sui,   et  Hugonis  fralris  g  Deo,   a  regno   Dei  se 
divino  exhaeredandum. 


duplicato  Cluniacensibus  meis  fratribus  charissimis 
regiae  aucloritalis  praeceplum,  a  meipso  quoad 
vixere  firmissime  tenendum,  omnibasque  succe- 
dentibus  per  saecula  ventura  in  regno  Hispaniae 
regibus  perpelua  lege  servandum.  Hanc  autem 
conslilulionem  facio  pro  aniraae  mcae  remedio,  pro 
animabus  patris  mei  etmatris  ac  fratrum  meorum, 
pro  uxore  ac  liberis  meis,  ut  et  vivis  prosit  ad 
promerendam  aeternalcm  vitam  et  defunctis  profi- 
ciat  adpossidendam  requiera  serapilernam.  Si  quis 
vcro  successorum  meorum  regum  praecepti  hujus, 
quod  absil,  temerator  existens  aut  violator  censum 
Cluniacensibus  conslitutum  sive  ex  tolo  abnegare 
sive  minoere  lenlaveril,  sicut  ego  fido  ioDomino 
noverit  alienum  et  judicio 
nisi  velociter  resipiscat  el 
abnegatas  vel  diminutas  census  condigna  satisfa- 
ctione  restituat  pehsiones.  Ut  autem  inviolabile 
teneatur  hoc  meum  praeceptum  banc  chartam  fieri 
conscriptionis  jussi,  quam  regia  manu  et  auctorilale 
subtus  firmavi  et  corroboravi,  atque  firmandum 
seque  principibus  ac  fidelibus  meis  consequenter 
mandavi.  Impetravi  etiam  a  Cluniacensi  abbate 
patre  meo  domno  Hugone  tunc  temporis  mecum  in 
civitate  Burgis  commanente,  nt  omnibus  super- 
ventuiis  abbatibus  suis  successoribus  constituat 
praeceptum  de  commemoratione  vel  obsequioquod 
pro  nobis,  videlicel  pro  palre  meo,  pro  matre,  pro 
fratiibus  meis,  pro  me,  pro  uxorc mea  regina,  et 
p  liberis  ipse  domus  Hugo  abbas  apposuit  et  ordi- 
navit  tam  pro  vivis  quam  pro  defunctis  semper 
agendum . 

Acta  sunt  Burgis  in  civitate. 

Dala  apud  Burgis  civitatem  anno  ab  Incama- 
tione  Domini  1090,  indictione  xiii,  Paschae   diebus. 

XIX. 

LitferxepiscopiSilvanecfensis  de  abbatia  Crispeii. 

(Anno  circiter  1095.) 

\Gall.  Chr.  X,  Instrum.  207.] 

Hugo,  Dei  gratia  Silvanectensis  episcopus,  domino 
et  charissimo  sibi  Ilugoni  Cluniacensis  monasterii 
abbati,  salutem  ct  scrvitium.  Notum  fieri  volumus 
vestrae  benignissimae  et  nobis  dilectissimae  sancti- 
tati,  libenti  animo  assensum  praebuisse  petilioni 
domni  Hugonis   comitis   de  Crispeio  super  abbatia 


eodem   modo  per  successores  suos  praefato   loco  ^  Sancti  Arnulfi,  favenle  conventu  canoniconim  san 


annuatim  reddendum  instituit  ct  firmavit.  Quia  vero 
placuit  omnipotentiae  Creatoris  in  regno  Hcsperidum 
roborare  solium  meum,  ego  Dei  gratia  rex  Adefon- 
sus,  sicut  haeres  patemae  dignitatis,  ita  quoque 
bonae  successor  voluntatis,  pactum  fratemae  socie- 
tatis  cum  meis  Cluniacensibus  inii,  statui,  firmavi, 
censom  quoque  largitatis  paternae  duplicavi,  duo 
millia  mancales  in  censu  annuali  Cluniaco  persol- 
vens .  Gommunicato  etiam  eum  nxore  roea  regina 
consilio,  et  primum  Toletano  archiepiscopo  et 
eaeteris  episcopis  mei  et'  primoribus  regni  mei 
fidelibas  meis  volentibns,  consentientibus,   lau^fan- 


ctac  sedis  Silvanectcnsis.  Concedimus  itaque  ut 
monastenum  Sancti  Arnulfi  de  Crispeio  sub  vestrae 
sanctissimae  dominationis  vestraeque  religiosissimae 
sanclitatis  omnibus  modis  subdaturimperio.  Et  quia 
exoptamus  nobis  afiinitatem  vestrae  bonitatis,  in 
ditione  vestra  situm  sit  ponendi  et  auferendi  cujus- 
cunque  personae  volucritis,  et  hoc  quandiu  vita  ista 
fruemini.Concedimuspraeterea  gratia  vestri,  at  post 
decessum  vestrum  successor  vester  abbas,  videlicet 
Cluniacensis,  babeat  potestatem  ponendi  abbatem 
in  supradicta  ecclesia,  secundum  electionem  Glu- 
niacensis  capituli   :  ila   tamcn  nt    Silvancctensif 


975 


S.  HUGO  ABBAS  CLUNIAC. 


976 


Ecclesia  et  ejusdem  episcopas,  ea  quas  secundum  A  pisci  dono  ejus  qui  iavestitus  est   poterit,  senebit 


Deum  et  auclorilalem  SS.  Palrum  obtinere  debeant, 
noQ  amittanl ;  verum  ea  secundum  quod  canonicus 
ordo  postulayeril,  obtineanl.  Ne  quid  autem  g^rave 
videatur  Yestrae  benignissimae  patemitati  in  hujus- 
modi  constitutione,  mandamus  quia  dum  prsesentia- 
liter  insimul  loculi  fuerimus,  Deo  voiente,  secundum 
discretionis  vestr»  consilium  quod  emendandum 
fuerit  emendabimus  ;  vos  autem  inprassentiecclesiae 
consulite. 

XX. 

Acta  concordio!  inita  in  concilio  Claromontano  tn- 
ter  Hugonem  abbatem  Cluniacenfem  ei  Pontium 
abbatem  Casce-Dei. 

(Anno  1096.) 
IBaluz.,  MiscelLy  III,  56.] 
Noverint  omnes  Ecclesiae  Dei  fideles,  tam  prae- 
sentes  quam  posteri,  qualiter  domnus  Hugo  ab- 
bas  Cluniacensis  et  domnus  Pontius  abbas  Casae- 
Dei,  fratresque  eorum  in  Claromontensi  concilio 
pcr  manum  domini  papae  Urbani  secundi  el  venera- 
bilium  arcbiepiscoporum  domini  Hugonis  Lugdu- 
nensis  et  domini  Aldeberti  Bituricensis  aliorumque 
muUorum  religiosorum  virorum,  sopita  omni  siraul- 
tale  quae  intereosex  quibusdam  occasionibus  emer- 
serat,  in  pacem  et  concordiam  redierint.  Sciendum 
est  itaque  quia  domnus  abbas  Pontius  etfratres 
Casae-Dei  concesserunt  domno  Hugoni  abbati  et 
fratribus  Cluniacensibus  Boorlense  monasterium 
et  ecclesiam  de  Amberlo,  ecclesiam  quoque  Sancti 
Stepbani  de  Castello  et  ecclesiam  Digneio,  alque  ^ 
ecclesiam  de  Cosanti,  ecclesiamque  de  Vongeio,  et 
ecclesiam  de  Prisceio,  atque  ecclesiam  de  Sni- 
reiaco,  cumomnibus  earum  appendiciis,  taminterris 
et  possessionibus  quam  in  decimis  caeterisque  red- 
ditibus,  et  partem  decimae  de  ecclesia  Cosiaci,  par- 
tem  quoque  decimae  quam  babebant  in  £cclesia  de 
Judaeis,  ut  habeant  deinceps  hsec  omnia  in  perpe- 
tuum.  E  converso  domus  abbas  Cluniacensis  et 
fratres  ejus  concesserunt  domno  abbali  Casae-Dei 
etfratribus  ejus  obedientiam  de  Caslellione  juxta 
castrum  Corziacum  et  ecclesiam  de  Casa  Mediana 
cum  omnibus  ad  eas  perlinentibus  ut  possideant  ea 
omnia  iu  perpetuum,  ita  tamen  ut  in  Casa  Mediaoa 
habitantes  monacbi  praeter  duos  aut  tres  non  ha- 


eam  in  pace,  nec  quiiibet  alterius  congregationis 
vim  aut  calumniam  inferre  poterit,  nec  acquirendi 
vei  aedificandi  ecclesiam  in  ipsa  parrochia  licentiam 
vel  facultatem  habebit.  Ciericorum  autem  vel  mili- 
tum  quisquis  in  extremis  positus,  cuicunque  loco 
eorum  sese  ad  sepeliendum  destinaverit,  ibisine 
calumnia  sepelietur,  et  quaecunque  dederit  locus 
ipse  in  pace  retinebit,  etiamai  se  vel  sna  prius  alteri 
parti  devoverit,  excepto  qaod  si  aliqua  aliis  cum 
investitura  primum  dedit,  non  licebit  ea  nisi  ipsis 
qui  inde  investiti  fucranl  habere.  Cupientium  venire 
ad  monaslicum  ordinem  et  habitum,  nulli  susci- 
piendi  aditus,  quocunque  ire  velit,  ab  altero  {«'ohi- 
bebitur,  eliamsi  se  eipriraum  devoverit.  £t  ii  qua 
Q  tunc  largilus  fuerit,  locus  ipse  quem  ingreditarin 
pace  possidebit,  exceptis  his  quae  cum  investitura 
aliis  primum  contulit.  Suscepti  ad  habitum  transire 
ab  uno  ad  alterum  monasterium  non  poterunt,  nisi 
forte  cum  licenlia  abbatissui. 

Actum  publice  apud  Clarum-mootem  et  laudatum 
atque  confirmatum  auctoritate  domni  papae  Ur- 
bani  II,  ut  sic  ab  utrisque  ioconvulse  teneatur,  anno 
ab  Incarnatione  Domini  1095.  Kal.  Decerobris,  in- 
dictione  iv. 

XXI. 

Raunundi  vicecomitis  Cadurcensis  vitam  monasti- 
cam  in  Moisiacensiccsnobio  amplectenlis,  et  duas 
ecclesias  Ansquitilio  abbati  condonantis. 

(Anno  1101.) 

[CalL  Chr.y  nov.  Instr.40.] 

Cum  manifestum  sit  beatius  esse  dare  quam  ac- 
cipere(^c^xx,35),  et  modeat  unumquemque  Scri- 
ptura  :  Miserere  animm  tuce placens  Deo  (Eccli.  xxx, 
24),  ego  inDeinomineRAiuuNousvicecomes  dictus, 
qui  toties  ab  aliis  male  acceperam  tandemaliquando 
bene  dare  dispono,  atque  miserae  animse  meae  inspi- 
ratione  divina  misereri  eligo.  Nam  vitammeamqua 
tam  inique  vivebara,  ut  Christianis  omnibus  audire 
tantum  nefarium  sit,  relinquens  omnia,  religione 
monastica  commutavi.  £cclesias  vero  quae  dicuntur 
de  Calzada,  quas  parentes  et  anteceasores  mei  per 
Simoniacara  haeresim  prave  dis'raxerant,  ut  obla- 
tiones  earum,  non  per  manus  pauperum,  sed,  quod 
turpe  erat,  per  manus  concubinarum,  dislribueren- 


beantur,  habitanles  autem  in  castello  quod  vocatur  D  ^"r>  ^^  dispositione  Deo   servientium   ordinatione 


Castellutium  habeant  facultalem  sepeliendi  vel  in 
coemeterio  capellae  ipsius  castelli  vel  in  ecclesia  de 
Auzac,  quae  est  parochialis.  Caetera  vero  omnia 
quae  eo  die  in  quo  haec  concordia  facta  est  aliqua 
investitura  tam  fratres  Cluniacenses  quam  fralres 
Casae-Dei  tenebant  fmienint  sibi  in  perpelua  pace, 
nec  sibi  deinceps  ea  ad  invicem  calumniabuntur. 
Convenerunt  etiaminter  se  ut  quaecunque  decaetero 
terrae  vcl  possessiones  sibi  darentur  ab  illis  qui  eas 
aliqua  investitura  tenerent,  fratres  illi  qui  inde  qua- 
lecunque  donum  susceperint,  eas  sibi  sinecalum- 
nia  et  quaestione  aliorum  habeant.  In  Ecclesiis  vero 
acquirendiSi  quiciuique  eorum  primum  partem  adi- 


divina  constitui  atque  composui.  Has  igitur  eccle- 
sias  quae  in  Calurcensi  pago  constructae  videntur, 
major  in  honore  et  nomioe  B.  Mariae  semper  virgi- 
nis  ;  minor  vero  in  honore  sancli  Audoeni  confes- 
soris  ;  cura  suis  coeraeteriis  et  oblationibusy  terris, 
vineis,  aquis,  moIendiniS;  seu  omni  ecclesiastico 
honore,  et  oranibus  ubique  ad  ipsas  pertinentibus 
ego  Bupradictus  Raimundus,  simulque  filii  mei 
Pontius  et  Petrus,  donamus  et  relinquimus  Domino 
Deo  universorum,  et  beatissimis  aposlolis  ejus  Petro 
et  Paulo,  in  locis  venerabilibus  Cluniaco  et  Mois- 
siaco,  abbatibus  quoque  praesentibus  domno  Hugoni 
et  domno  Asquitilio,  cunctisque  eorum  successori- 


97T 


DIVBRSORUM  DONATIONES  PI^  PRO  CLUNIAG. 


OU 


bus,  tam  abbatibus  quam  mODacliis  in  ipsis  locis  A 
Deo  servienlibus,  ut  habeant,  teneant  et  possideant 
in  perpetuum  alodum  orani  tempore,  quandiu  cce- 
lum  imroinet  terrse.  Hsbc,  inquam,  admonitione  ct 
industria  summi  et  illustris  viri  domni  Geraldi 
nostri,  id  est  Caturcensis  ponti6cis  :  instantia  vero 
atque  diutumis  ad  Deum  orationibus  venerandi  ab- 
batis  Asquitilii,  cunctaeque  congregationis  Moissia- 
censis,  exhortalione  quoque,  et  ut  ita  dicam,  partim 
violentia  filiorum  suorum  Petri  et  Pontii,  consilio 
etiani  et  voluntate  amicorum  meorum,  ac  multorum 
nobilium  virorum,  tali  tantaque  devolione  peregi. 
Si  quis  itaque  hanc  nostram  donationcm  irrumpere, 
violare,  aut  in  aliquo  miouere  tentaverit,  io  primis 
iram  Dei  viventis  iocurrat,  ac  cum  Dathan  et  Abiron 
damoatione  perpetua  damnandum  se  sentiat  in  in-  q 
femum.  Cui  autem  melior  apparuerit  filius,  aut 
propinquus  meus,  potentia  sua  totum  ab  integro 
restituat  sancto  Petro  in  supradicto  loco  Moissiaco, 
ut  participes  bujus  mese  eleemosynae  sit  et  haeredi- 
tatis  meae  hseres  Jegalis  permaneat ;  scilicei,  ul 
quod  de  manu  laicali,  ubi  hactenus  erat,  in  omni- 
potentis  Dei  et  servorum  ejus  stipendia  commuta- 
mus  atque  transducimus,  absque  perturbatioue  et 
inquietudine  ratum  sit,  et  inconvulsum  consislat 
omni  tempore. 

Facta  cessio  descriptionis  hujus  auctoritate  et 
consilio  domni  Geraldi  sanctse  Caturcenae  Ecclesiae 
episcopi,  ac  clericorum  ejus,  anno  Dominicae  Incar- 
uationis  1101,  indictione  mona,  praesidente  in  Ro- 
mana  Ecclesia  Paschale  secundopapa,  regnanlePhi-  p 
lippo  Francorum  rege,  in  praesentia  et  coiTobo- 
ratione  multorum  testium. 

Ego  ipse  Raimundus  supradictus  vicecomes,  etfilii 
mei  Pontius  et  Petms  vicecx)mites,  ita  firmamus  et 
corroboramus  tenendum  in  perpetuum. 

Ego  Ademarus  Ramo  dictus^  qui  ipsas  persucces- 
sionem  parenlum  meorum  male  teneban  et  iojusto 
possidebam,  ita  libere  et  absolute  dono  atque  dere- 
linquo,  simul  cum  filio  meo  iu  manibus  et  praesentia 
supradicti  abbalis  domni  Asquitilii,  atque  aliorum 
multomm  testium,  tam  monachorum  quam  iaico- 
rum. 

Signum  Aimonis  Eliae. 

Signum  Gauffredi  militis  de  Calszeda. 

Signum  Petri  Araelii. 

Signum  Sicardi. 

Signum  Hugonis  vicarii. 
XXH. 

ConciliumMassiliense  confirmat  placHumquod\fecit 

Norgaudusepiscopus  jEduensis  cumdomno  ahbate 

Hugone  et  monachis  Cluniacensibus, 
(Anno  1103.) 

[Marten.  Tkes.  Anecd.y  IV,  125,  ex  chartario 
Cluniacensi.] 

In  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis,  Patris, 
et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  amen.  Omaes  sanctae 
universitatis  Ecclesiae  fiiios  volumus  scire  quam  pa' 
cem  quamve  coQCordiam,  iEduensis  episcopus  Nor- 


D 


gaudus  domno  llugoni  Cluniacensium  venerandoab- 
bati  filiisque  cjus  Cluniacensibus  fratribus  tandem 
post  diutinam  controversiam  fecerit,  qua  litlerave 
factara  corroboraverit.  Querimoniae  inter  Cluniacen- 
ses  fratrcs  et  praedictum  iEduensem  episcopum  N. 
pro  illatis  ab  eodem  episcopoinjuriisexortaefuemnt, 
et  inter  caetera  injuriarum  damna  idem  episcopus, 
nec  non  et  Matiscensis  praesul  domnus  Berardus 
quaedam  nova  fecemnt  privilegia,  quae  videbantur 
contraria  quaedam  contra  Cluniacensis  Ecclesiae  pri- 
vilegia  continere.  Ut  autem  domnus  Paschalis  II  papa 
hoc  comperit  amore  domni  Patris  Hugonis  et  Clu- 
niacensium  fratrum  charitate  excitug,  scriptis  suis 
illa  contraria  quae  memorata  jam  dictorum  episco- 
porum  privilegia  continebant  damnare  curavit ;  et 
ad  haec  damnanda,  atque  simul  Romanae  Ecclesiae 
neo^otia  peragenda  et  pertractanda  Praenestinum 
episcopum  domnum  Milonem,  tolius  Galliae  lega- 
tione  iujunclB,  ad  Gallias  mittere  studuit.  Idem 
vero  legatus  Cluniacum  venieos,  certio  die  inter 
praefatum  episcopum  fratresque  Cluniacenses  placi- 
tum  denominatum  statuit,  in  quo  placito,  quidquid 
supradictorum  privilegia  episcoporum  contrarium 
adversum  Cluniacensis  Ecclesiseprivilegiasonabant, 
praecepto  Domini  papae  in  praesentia  episcoporam 
quos  subintitulabimus,  et  cunctomm  qui  aderant 
exclusit  ac  damnavit,  ecclesiaeque  Cluniacensis  pri- 
vilegia  firmavit  et  corroboravit,  Inboc  quoque  pla- 
cito  praememoratus  iEduensis  episcopus  N.  decreto 
et  litteris  domini  papae  Paschalis  II  commonitus, 
justitiaque  quam  in  ecclesiiis  subnominatis  fratres 
Cluniacenses  habebant  exigente,  domno  Patri  Hu- 
goni  fratribusque  Cluniacensibus  donavit,  concessit 
ac  laudavit  ecclesiam  de  Carrellis,  et  Bcclesias  de 
castro  de  Lorma,  scilicet  ecclesiam  S.  Albani,  et 
capellam  ejusdem  castri,  ecclesiamque  de  Molinis, 
etecclesiam  de  Trevello.  Ecclesiam  autem  deMon- 
cellis  simiii  modo  donavit,  similiter  concedit  et 
laudavit.  Statutum  est  tamen  ut  pro  hac  ipsa  eccle- 
sia  duomm  soiidomm  census  aonuatim  reddatur. 
De  hac  iterum  eadem  ecclesia  haec  convenientia  ha- 
betur,  ut  si  a  Corbiniacensibus  monaehis  fratres 
Cluniacenses  inlerpellati  de  rectitudine  fuerint,  ubi 
Cluniacenses  testificatorem  suum  poterint  ha- 
bere,  non  differant  in  curia  memorati  episcopi 
iEduensis  N.  Justitiam  exsequi  retitudinis.  Omoes 
etiam  ecclesias  quas  vel  praedecessoris  sui  domni 
Aganonis  tempore  teouerant,  vel  de  quibus  donum 
vel  investituram,  aut  assensum  habuerant  laudavit. 
Praeceptum  est  quoque  domini  papae  Paschalis  prse- 
cepto  et  praefixum  ac  per  pnefatum  Romanae  sedis 
legatum  Praenestinae  episcopum  domum  Milonem 
corroboratum,  ut  sicut  in  praefati  papae  Paschalis 
videlicet  II  privilegio  Cluniaco  impertito  continetur, 
tam  ecclesiae  quam  presbyteri  ecclesiamm  et  res 
Cluniacensium  universaesine  inquietudine  liberae  et 
inviolalae  permaneant.  Haecvero  de  Vizeliacensi  ab- 
batia  statuta  sunt  et  praefixs.  Statutum  est  et  prae- 
ceptumut  ^duensis  episcopus  a  Yizeliacensi  abbate 


979 


S.  IIUGO  ABBAS  CLrNIAC. 


980 


professionem  vel  obedientiam  non  exigat,  nec  abbas  A  mei  Cononis  comilis  et  reliquorum  parentum  meo- 

ei  ullo  roodo  faciat.  Fratres  vcro  Yizeliacenses  sa- 

cros  ordines  ab  ipso  suscipient,  si  tamen   episcopus 

canonice  ordinatus  fueril.  Quod  si  eos  ordinare  re- 

Duerit,  a  quolibet  alio  episcopo  canonice   ordinato 

ordinabuntur.  Presbyteris  quoque  qui  eidem  abba- 

ti80  deserviunt,  chrisraa  largielur  absque  aliqua  re* 

irac*atione. 

Anno  ab  Incaroatione  Domini  1103  acta  sunt  haec 
apud  Massiliam  per  manum  domni  Milonis  Praene- 
slini  episcopi  et  S.  R.  E.  sedis  legali  in  praesentia 
episcoporum,  scilicet  Matiscensis  B.  qui  cum  tunc  cpi- 
Bcopatu  suo  Lugdunensis  archiepiscopi  domni  Hu- 
[gonis]  vices  agebat,  et  hujus  prsefati  iEduensis 
episcopi  N.  in  prsesentia  quoque  archiepiscopi  de 
Evroic  domni  Gerardi,  et  episcopi  de  Tilfort  domni  B 
Herberti,  et  cpiscopiCestrensis  dorani  Roberli,  ac 
episcopi  Belensis  domni  Poncii>  boc  placitum  et  has 
conventiones  donorura  praefalus  iEduensis  episcopus 
N.  sicut  in  prsesentia  supradictorum  episcoporum 
per  manum  domni  M.  cardinalis  ssepedicli  firmave- 
rat,  sic  Cluniaci  in  communi  capituio  fratrum  Hr- 
roavit,  laudavit  et  corroboravit,  prsesente  Vizelia- 
censi  abbate  domno  Artaldo,  domnoque  Gaufredo 
priore  claustri,  et  domno  Bernardo  camerario,  pra3- 
sente  etiam  conventu. 

XXIII. 
Charta  Willelmi  Bnrgundionum  et  Matiscemium  co- 
mitii^  qua  donationes  antecessorum  suorum  C/u- 
niacofaetas  confirmat^aliasquedesuoaddit,  com- 
memorans  progenitoresetantecessores  suos, 

(Anno  1107.)  C 

[Mabill.  Annal,  Bened,^  V,  511.] 

Notum  sit  cunctis  amantibus  veritatem  et  pacem, 
quod  ego  Willelmus,  Burgundionura  comes  et  Ma- 
thicensium,  laudo  et  confirmo  ad  Cluniacura  orones 
donatioaes  quas  antecessores  mei  Burgundionum 
coraites  et  comites  Mathicensium  loco  illi  vencrabili 
usque  hodie  contulerunt :  videlicet  Rainaldus  pater 
meus,  filius  Willelmi  ;  et  ipse  Willelmus,  filius  al- 
terius  Rainaldi  ;  et  ipse  Rainaldus,  filius  alterius 
Willelrai  ;  et  quae  illic  dedit  Slephanus  comes,  pa- 
truusraeus.  Possessionem  quoque  inpagoLeodiensi, 
quara  Aywaliiara  vocanl,  quam  matcr  mea  Regina, 
quae  fuit  uxor  Rainaldi  Mathicensium  comitis  dedit 
ad  Marciniacum,  ubi  et  ipsa  multis  jara  annis  in 


rum,  etc. 

Actum  publice  apud  Berziacom  villam  (Vcrzy) 
in  raanu  domni  Hugonis  Cluniacensis  abbatis,  anno 
Dominicaelncaroationis  1107,  indictione  xv,  anno 
domini  Paschalis  papae  secundi  vin,  anno  ii  iien- 
riciregisquarti,  anno  vero  ordinationis  domni  Hu- 
gonis  abbalis  Cluniactmsis  lix  (148). 

XXIV. 

Charta  donationis  pro  monasterio  Cluniacensi  a 

Willelmo  et  uxore sua  Adeleyda, 
[Baluze,  Histoire  d'Auvergne,  tom.II,  preuv.  p.  30.) 

Cura  divinae  nobis  Scriplurae  per  Salomonem 
testetur  aucloritas,  divitioi  oiri  redemptio  anim(g 
ejus,  elc,  has  divinse  admonitionis  sententias  coq- 
siderantes,  ego  Willelmus  et  uxor  mea  Adeleyda 
ob  remedium  aniraarum  nostrarum  et  antecessonim 
nostrorum  de  araplitudine  praediorum  quae  dedit 
nobis  Deus  bealis  aposlolis  ejus  Petro  et  Paulo  ad 
raonaslerium  Cluniacense,  cui  venerabilis  abbas 
Hugo  praeesse  videtur,  donare  aliquid  statuimus  in 
pago  Liraagniae,  terram  scilicet  Caurossam  cum 
continentia  sua  et  finibus  suis,  ea  ratione  ut  jus 
alodiale  et  quidquid  proprietatis  aut  dominica- 
turae  in  ea  possideo  praedicto  loco  et  monachis  ibi 
Deo  famulantibus  delegem  et  transfundam  perpe- 
tualiter  obtinendum.  Et  ut  haec  traditionis  cbarta 
firma  et  inviolabilis  permaneat  nostra  auctoritate 
roboravimus,  et  Melium  Doslrorum  assensu  laudari 
et  astipulari  fecimus. 

S.  Willelmi  filii  ejus. 

S.  Stephani  fratris  ejus. 

XXV. 

Chartadonatioms  Willelmi  de  Thiemo  eidem 
Cluniacensi  monasterio. 

[Histoire  d^Auvergne,  ibid.] 

Dum  coustet  cerlissimura  fore  cunctis  recte  sa- 
pientibus  quod  vidclicet  oranis  praesenlis  saeculi  glo- 
ria  sive,  ul  verius  dicatur,  vana  et  deceptoria  fal- 
iacia  totatransit,  etc.  Haecigitur  ego  Willelmus  de 
Thierno  mente  versans  simulque  raultitudinem  pec- 
catorum  in  quibus  nunc  usque  sura  diversatos  la- 
cryraoso  corde  considerans,  ralum  duxi  ut  juxta 
Danielis  consiliura  peccata  mea  eleemosynis  redi- 


aanctimoniali  habitu  servit  Deosub  disciplina domni  ^  merem,  et  quia  a  viriditatebonaeactionis,  heu   proh 


ac  venerabilis  Hugonis  abbatis.  Nam  de  raca  parte 
dono  ad  pnefatum  locum  Cluniacum  quidquid  jure 
hsereditario  a  majoribus  meis  mihi  obvcnit  apud 
Bellum  montera,  qui  locus  est  in  episcopatu  Lau- 
sanensi,  et  insulam  proximam,  quam  dicum  Insu- 
lam  comitum,  quantum  ad  me  res  ipsa  pertinet  in 
bominibus,  in  terris,  in  vineis,  in  piscariis,  vei 
caeteris  redditibus.  Sic  laudo,  sic  offerores  noraina- 
tas  pro  redemptione  animae  meae,  et  avi  ac  nutritoris 


dolor  !  pene  arui  aeslu  saecularium  voluptatum,  illos 
saitcm  sustentarcm  quorum  pia  vita  fructum  offert 
bonarura  jugiter  virtuturo,  eo  quod  a  Cbristo  velut 
lignum  fructiferum  Bint  plantatae  juxta  fluenta  san- 
ctarum  Scripturarura.  Dura  enira  me  senliam  fasci- 
busiuiquilatum  racarurairaraersum,  cunctis  pietatis 
eispoliatum  esseplumis,  iilorum  qut  cunctaruni 
mundi  cupiditalum  visco  exuti  assumunt  pennas  ut 
aquiiae  ct  ad  superna  indeficicnter  evolant,    mentii 


(148)  in  hac  comitum  Matisccnsium serie  observare 
licet  morem  apud  veleres  non  raro  usitatum,  ut 


ncposavi  nomen  rcferret,  ut  in   eo  avus   quodam 
modo  reviviscere  videretur. 


931 


DIVERSORUM  DONATIONES  PliE  PRO  CLUNIAC. 


m 


conleraplatione  me  confido  adregnacoBlorum  sustolli  A  ecclesioe  suprascriptse  retineo  in  domiaio  dum  yivo. 


pennis.  Hujus  ergo  rei  gralia  dono  Deo  et  sanctis 
apostolis  Pelro  et  Paulo  patrique  et  domino  meo 
Hugoni  abbati,  et  caeleris  senioribus  fratribus  CIu- 
niacensibus  qtisedara  ex  raeis  rebus,  ut  ipsi  dein- 
ceps  ea  jure  perpeluo  possideant  el  prout  Toluerint 
disponant.  Sunt  vero  haec  ;  In  primis  quidquid  in 
ecclesia  vel  viihi  de  Carmis  in  dominium  possideo, 
reddilus  videlicet,  vel  consueludines  omnes  et  vi- 
carias  omnes  ibi  pcrtinentes,  quicunque  illas  babeat 
ut  sicut  ego  huc  usque  nunc  tenui,  ita  deinceps  eas 
seniores  Cluniacenses  teneant.  Dono  etiam  villam  de 
Siurac,  sicul  eam  tcnebara,  el  consuetudines  ct  vi- 
carias  ibidem  pertinentes  similiter.  Simili  modo  vil- 
lam  de  Espentegui  cum  consuetudinibus  et  vicariis 


Post  obitum  meum  convenit  inier  nos,  ut  medietas 
operis  ipsius  ecclesise  remaneat  in  potestate  Sancti 
Stephani,  et  canonicorum  ejusdem  sedia.  Consum- 
roata  vero  fabrica  praedictae  ecciesias  roedietasom- 
nium  oblationum  preefatse  ecclesiee,  illarum  scilicet 
rerum  quse  consueverunt  dividi  inter  episcopum,  et 
opera,  et  congregationem  ejusdem  loci,  sit  Sancti 
Stephaniet  episcopi  ac  canonicorum  illius  sedis. 
Retineo  etiampastem,  quem  reciperesoleo  in  festmn 
Sancti  Satumini  sicut  constitutum  est,  et  tertiam 
partem  omnium  rerum  quae  pro  sepultura  mortuo* 
rum  pra^dictse  ecclesiae  conferentur  vel  dabuntur, 
ultra  quinque  solidos.  Retineo  similiter  mibi  dam 
vixero  omnem  honorem  prsspositurae,  decaniae,  sa- 


omnibus.  Medietatem  quoque  de  clauso   de  Yensac  3  cristaniae.  Post  obitum  meum  quidquid  ex  praedictis 


cum  vicaria  sua.  Item  quidquid  habebam  apud  san- 
ctum  Porcianum  de  Borno  cum  de  vicariis  et  consue- 
tudinibus  et  quantum  una  leuca  tenet  de  silva  de 
Bomo  in  loco  ubi  ipsi  monachi  elegeriot.  Item  qua- 
draginta  modios  debilales  de  vino  omni  anno  in 
Thiemensi  pago,  el  decem  cervisise,  et  unum  se- 
mimodium  de  melle,  et  quinquaginta  rusticos  cum 
consuetudinibus  quas  debebant,  et  quinquaginta 
porcos,  totidcmque  multones. 

Petrus  dc  Artona,  Eldinus  de  Montalegra,  Petms 
de  Terzac.  Isti  sunt  tesles  qui  hoc  viderunt  et  audie- 
mnt. 

XXVI. 


honoribus  solent  tenere  laici  per  manum  episcopi 
remaneat  Sancto  Satumino .  Retineo  et  orones  sta- 
tiones  feslivitatum  sicut  ab  antiquitus  sunt  constitut» 
fieri  apud  sedem.  Retineo  etiam  hoc  laudante  et 
conveniente  Hulnaldo  praedicto  abbate  et  congrega- 
tione  ipsius  Ioci,ut  quieunque  ez  civitate  volaerit 
sepeliri  in  coemeterio  nostrse  sedis,  sine  omni  ca- 
lumnia  et  contradictione  recipiatur  ac  sepeliatur  ibi . 
Omnia  haec  supra  scripta  ego  Isamus  episcopus  jam 
supra  nominatus,  retineo  ad  opus  Saocti  Stephani 
nostrae  sedis,  et  ad  meum  opus,  et  canonicorum 
ejusdem  opus,  et  canonicomm  ejusdem  sedis  pro- 
pler  laicalem  fevum  superias  dixi,  ut  sit  Sancti  Sa- 
turninij  et  ex  omnibub  istis  quae  mihi  et  sedi  me» 


Charta  donationiierclesia^SancaSalurm^  Tplosc^-  ^  canonicis  retineo,  convenit  inter  nos  ul  nibil 
ntClumacensimonasteriofactaablsarnoepiscopoC  «^^h"'^  ^^"'"^*°  "^  u^,  ,  w  ^  ^  uo  ui  uiun 
Tolosano, 


[Catel^  V^moiresderhist.  du  Languedoc,p.  873.] 

In  nomine  Dei  Patris  omnipotentis,  et  Fiiii,  et 
Spiritus  sancli,  in  quo  quidquid  facimus  in  verbo, 
vel  in  opere  facere  jubemur^  et  qui  totius  boni  ini- 
tium  cst  et  finis. 

Ad  notiliam  praesentium  cl  futuroram  scribitur 
haec  convenienlia,  quam  ego  Isamus  Dei  gralia  To- 
losae  episcopus  statuo  et  firmo,  cum  Hunaldo  abbate 
Moyssacensi  de  loco  Sancti  Saturnini,  quem  ego 
laudo  et  comraillo  domino  Hugoni  abbati  Clunia- 
censi,  et  Hunaldo  suprascripto  abbati,  ut  ibi  Do- 
mino  sub  raonastica  regula  orani  terapore  serviatur. 
Hoc  videlicet  pacto  quod  habendura   semper  retineo 


unquam  impediam  neque  alias  transfundam,  neque 
ullam  difficultatem  contra  sedem  meam,  etcanonicos 
ipsius  sedis*:  siroilem  conventionem  facio  de  omni- 
bus  iUis  quae  remanent  juris  Sancti  Saturnini.  Pro- 
pter  hoc  placitum,  et  propter  constitutionero  supra- 
dicti  ordinis  quod  episcopus  prsenominatus  Isarnus 
consentit  ac  permittit  institui  monasticam  regulam 
in  loco  Sancti  Saturnini,  ego  GuiUelmus  Tolosanus 
comes  dono  et  iaudo  et  firmo  ipsi  episcopo  Isarno, 
ut  propter  excommunieationem  apostolicii  vel  ejus 
legati  nunquam  contra  pellam  illi  honorem  neque 
auferam,  neque  ullam  vim  inferam,  et  propter  hoc 
idem  placitum  dono  et  firmo  illi,  ut  ab  hodierao  die 
de  nullo  clerico  accipiam  justitiam  qui  habitet  in 
suburbio  vel  in  civitate  postquam  coronam  habuerit 


quariam  partera  oranium  oblationum  Ecclesise  su-  ^  in  capite,  neque  accipiam  justitiam  de  Bajulis,   ne- 


pradicti  martyris,  el  proprium  cuslodem  altaris,  et 
viclura  ipsius  custodis  de  claustro  accipiendum,  et 
doraum  ad  opus  custodis  prope  ostium  ccclesiae  ad 
placitum  meura.  Retineo  quoque  clavem  sepulcri 
martyris  et  clavem  ante  altare  Sancti  Ascicli.  Et  de 
omnibus  qua>  in  pra^dicta  Ecclesia  acquirentur  a  po' 
pulo,  retineo  tertiam  partem  ad  opera  ecclesiae,  et 
tertiam  parlem  episcopi,  et  unum  cubitum  candelae 
episcopalem,  alium  pmepositi,  alium  decani  et  alium 
sacristae,  et  alium  ad  opera  ejusdem  ecclesiae,  et 
lurainaria  ad  prandium  mihi  necessaria,  quae  ex 
consuctudine  babere  soieo,  et  tota  opera  fabricae 


que  de  servientibus  suis  qui  sint  in  civitate,  vel  in 
burgo.  Haec  omnia  sicut  in  hac  eharta  scripta  sunt, 
ita  dono  ego  supradictus  comes,  et  laudo  et  firmo 
Deo  et  sancto  Stephano  praedictae  sedis  et  episcopo 
Isarno  praenominato,  atque  canonicb  ejusdem  sedis 
prsescntibus  et  futuris,  et  ut  nunquam  irrumpere 
possim,  sed  semper  firma  stabilitate  teneam  et  d- 
deliter  observem,  in  nomine  sancte  fldei  osculalus 
sum  praedictum  episcopum  Isarnum,  et  canonicos 
ejus  sedis.  Prseterea  conslituimus,  et  perpetua  ob- 
servatione  definimus,  ut  in  praenomioato  loco  Sancti 
Saturnini  nuoquam  instuatur  abbas,  sed  semper 


983 


S.  HUGO  ABBAS  CLLNIAC.  —  DIVKRS.  DONATIONES  PIJE  PRO  CLUNIAC. 


984 


babeat  et  teneat  illum  cum  priore  suo  suprascriptus  A 
abbas  CluniaceDsis,  ac  successores  ejus  per  manum 
episcopi,  et  canonicorum  ipsius  sedis,  exceptis  illis 
quae  superius  nominatim  expressa  relenla  sunt,  ad 
opus  episcopi  et  canonicorum  ejusdem  sedis,  salva 
auctoritdte  ipsoruni . 

Hoc  totum  factum  est  in  praesentia  Hunaldi  su- 
prascripti  abbatis,  et  Arnaldi  abbatis  sancti  Au- 
dardi,  et  Petri  prioris  Sancti  Slepkani,  et  Ramundi 
ejudem  loci  canonici,  et  Pelri  Benedicli,  et  Ber- 
nardi  Benedicti,  et  Pontii  Bernardi  de  Lavauro, 
et  Isami  Revel  et  Pontii  Ebrardi. 

xxvn. 

Charta  donationis  Ecclesias  sancti  Petri  Cetonensis 
Cluniacensi  ccenobio. 

[Bry  db  la  Clfrgerib,  Hist.  des  comtds  d'Alenfon 
et  du  Perchey  pag.  72.] 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti. 

Notum  esse  volumus  omnibus  sanctae  DeiEcclesiae 
Dei  fidelibus  tam  praesentibus  quam  sub^equenlibus, 
quod  ego  Galterius  Chcsnellus  dono  Domino  Deo 
omnipotenli,  et  sanclo  Petro  apostolo  Christi  atque 
monachis  Cluniacensibus  qui  sunt  positi  ad  sanctum 
Dionysium  in  Nogenlo  castro  de  Pertico,  Ecclesiam 
sancti  Petri  Celonensis,  cum  omnibus  ^appenditiis 
suis,  omnia  quse  deintus  vel  de  foris  videbar  ha- 
bere,  videlicct  omnem  lerram  cullam  et  incullam 
quae  Ecclesiae  videbatur  jure  pertinere,  ca»meterium 
ad  faciendum  SDdes  monachorum,  burgum  etiam  de- 
foris  ad  feciendas  domosad  quoscunque  bomines  il-  p 
iorum  et  ad  totam  voluntatem  suam  faciendam  ;  sta- 
gnum  eliamad  usus  monacborum  inibi  habilantium 
ad  piscandum,  et  in  omnes  alias  aquas  meas  pisca- 
lionem.  Yolturam  etiam  molendini  qui  in  ipso  sta- 
gno  situs  est,  de  annonis  suis  concedo  eis,  et  aream 
molendini  in  aqua  Marosaia  subtus  montem  Ted- 
barli.  Adjungo  etiam  ecclesiam  sanctissimi  Nicolai 
cumomnibus  appendiciis  suis,  terram  cultam  et  in- 
cultam,  atque  roolendini  aream  subtus  ecclesiam  ; 
posnadium  quoque  remillo  omnium  porcorum  mo- 
nachorum  et  hominum  illorum  qui  in  domo  ilii  de- 
serviunt  per  orones  saltus  meos,  exceptasola  foresla 
quae  dicitur  Corbonum.  Quod  si  in  illa  foresta  porci 
meidiscurrerinf,  similiter  quoque  in  illa  porci  mo- 
nachorum  discurrant.  Ad  aedificia  quoque  eorum 
vei  omnium  horoinum  illorum  facienda,  et  ad  cale- 
faciendum  in  omnes  saltus  meos  ligna  concedo,  ex- 
cepto  foresta  Gorbono.  Dono  etiam  omnem  partem 


meam  dccimse  de  terra  Cetonis,  et  de  omnibus  oe- 
moribus  meis  si  messes  in  eisfactae  fuerint.  Si  qui 
vero  de  feudo  meo  habuerint,  et  inde  dare  seu  eliajn 
vendere,  vol  in  vadimonium  voluerint  mittere  li- 
bentissime  concedo,  ea  scilicet  ratione,  ut  nullam 
donationem  vel  venditionem  ad  alium  locum  possint 
facere  nisi  monachis  S.  Petri  Cluniensis.  Adhuc 
etiam  addo  tantum  de  pratis  meis  ecclesiae  supra- 
dictae  Sancti  Pelri,  quantum  sufiicere  possit  herba 
uni  aratro  per  totum  annum.  Facio  hoc  donum  pro 
redemptione  animae  meae  et  patris  mei,  et  matris, 
atque  pro  omnibus  parentibus  meis,  tam  vivis 
quam  et  defunctis,  ut  Dominus,  intercedentibus  om- 
nibus  sanctis,  in  praesenti  saeculo  et  in  futuro  mi- 
sereatur  omnibus  nobis.  Facio  autem  boc  donum  una 
cum  assensu  fratris  mei  Ivonis  Chesnelli,  qui  unum 
equum  pro  laudatione  poslea  babuit,  cum  quo  ia 
Hierusaiem  perrexii.  Laudavit  etiam  Dominus  co- 
mes  Rogerius,  et  corroboravit,  alque  filiis  suis 
domno  Roberto  et  domno  Hugoni  confirmari  fccit. 
Si  quis  aulem  donum  calumniari  i-oluerit,  pietat«m 
ex  hoc  non  habebit,  et  nisi  resipuerit  et  ad  satiFfa- 
ctionem  confugerit  pereat  in  sBterna  damnalione 
cum'  diabolo  et  ejus  angelis.  Ego  quoque  expugnare 
cum  Dei  adjutorio  curabo,  quousquo  conviclus  et 
ad  nihilum  deduclus  judiciaria  potestate  co^atur,  ut 
triginla  libras  auri  persolvat.  Et  ut  haec  charU 
firma  permaneat,  inde  sunt  testes  qui  hoc  viderunt 
et  audierunt,  domnus  Hoellus  Cenomanensis  episco- 
pus,  Guicherius  decanus,  GauflFridus,et  alius  Gauf- 
fridus  archidiaconi ,  Fulcbradus  archippesbyler , 
Guandabertus  archidiaconus,  Hubertus  archipresby- 
ter,  Oddo  et  Hesgodres  canonici  Hildebertus  et 
Orricus,  Rodulfus  atque  Gradulfus  canonici.  Dom- 
nus  Rogerius  comes,  et  domnus  Robertos  atque 
domnus  Uugo  filii  ejus,  Guilielmus  Goiettus,  Gulie- 
rus  de  Vilereio,  Bemardus  de  Feritate,  Rotrocos 
de  Monteforti,  Guillelmus  Anatomus,  Guillelmus 
Guittardus,  Bladinus  praepositus,  Gerogius  de 
Ulmo,  Richerius  et  Girardus  Forcstarius,  Ivo  Pa- 
ganus,  de  Villa-perdita,  Durannus  homo  Gerogii. 

Hoc  autem  sciant  omnes  catholici,  quod  in  om- 
nibus  supradictis  donis  et  in  meo  dominio  et  in 
omnibus  quae  roei  homioes  dederunt  vel  daturi 
sunt,  dedi  et  concessi  cum  assensu  fratris  mei  Tvo 
nis  omnes  consuetudines  raeas  quas  in  eis  habebam  : 
teloneum,  scilicet,  vicariaro,  furtum,  incendium, 
raptum  et  quidquid  consuetudinis  in  bac  terra  solet 
inquiri  vel  nominari. 


ANNO  DOMINI  MGX 

VALRAMUS 

EPISCOPUS  NUMBURGBNSIS 


NOTITIA   HISTORICA 

(FABaiG.  Bibliotheea  medias  et  inf.  LatinitatiSj  t.  YI,  p.  313) 


Walramust  ab  aliis  scribitur  Waleramus,  Gualeramue,  Walrabanui,  episeopus  Numburgensis  ab  a.  1090 
ad  1110.  Ejus  8UDt  : 

1 .  Episiola  ad  Ludovieum,  ThuringiaB  LandgraviuiD,  qua  ipsum  monet  ut,  pontifice  deserto,  imperatori 
fidem  exiiibeat.  Ediderunt  eam  Dodecbinus  in  Appendice  ad  Marianum  Scotum  a.  1090  .*  Baronius  h.  a., 
n.  8 ;  Goldastus  in  Apologia  pro  Uenrico  IV,  p.  61  ;  Lunigpis  in  Spicilegio  ecclesiastico  Archivi  imperialis 
part.  n,  Append.,  p.  146 :  Leuckfeldius  in  Anticfq.  Halberstadensibus,  p.  693.  Yerum  Ludovicus,  in  respon- 
sionequam  tlerrandus  episcopus  Halberstadensis  scripsisse  dicitur,  nostrum  acerbe  refutat. 

t.  De  unitate  Ecclesug censervandaM de  schismate interimperatorem  et ponti/icem, la^enius estprimum 
ab  Ulrico  Hutteno  et  1520  Moguntiae,  in-^^'  editus  :  postea  Simon  Schardius  inseruit  collectioni  De  lurisdic- 
tione  et  auctoritate  imperii,  pnmum  illi  locum  tribuens  :  deinde  Goldastus  Apologife  pro  Henrico  IV,  p.  53. 
Yide  Jac.  Burckhardum  de  Vita  Hutieni,  part.  n,  p.  88,  et  nostrum  supra  libro  iii,  p.  420. 

3.  De  investitara  episcoporum  per  imperatores  /acienda  libellus  in  Collectione  Schardii  De  jurisdictione 
imperiali,  n.  14. 

4.  Epistolam  ejus  de  5.  Leonardo  confessore  ediderunt  Mart^ne  et  Durand  CoIIect.  amplissimtt  tom.  I, 
p.  635.  Data  est  autem  ad  serenissimam  matronam  domnam  Gertrudem,  qufls  fuit,  ut  conjiciunt  editores. 
Ecberti  marehionis  Saxonie  (yel  Misnie  potius)  fiiia,  relicta  Henrici  comitis  de  Northeim,  avia  Lotharii 
imperatoris. 

5.  Aliam  epistolam  ad  Anselmum  Cantuariensem^  qua  in  hujus  Operibos  p.  137  sqq.  exstat  additis  no- 
tis  p.  678,  supra  tomo  I,  p.  1 12,  memorat  Fabricius. 

6.  Bjus  quo^e  epistola  ad  Ecclesiam  Bambergensem,  qua  excommunicatum  aliquem  vitandum  esse 
indicat,  in  codice  Udalriciano,  tomo  II  Corporis  scriptorum  medii  aevi  Joan.  Georgii  Eccardi,  p.  263. 

Adde  de  ipso  Acta  et  Facta  praesulum  Nuenburgensium  in  Syntagmate  PaullinianO|  p.  iS3  ;  Sagittarii 
Historiam  episcoporum  Numburgensium  §  11. 


VALRAMI  EPISTOLA 

AD  LUDOVICUM  THURINGIiE  LANDGRAVIUM  CUM  REFUTATIONE 

Quam  sub  nomine  Laadgravii  edidit  Stephanus  Halverstadiensis  episcopus. 
(BAnoN.  AnnaL  ad  an.  1090,  n.  8.) 


Hoc  pariler  anno,  illustres  confessores  Catholico-  A  est  a  Valramo  Magdeburgensi  episeopo,  sic  se  ha- 

rum  propugnatores  ex  bac  vita  migrasae  Heriman-  bet : 

num  Metensem  episcopum,  et  Adalberonem  Wirce-  EPISTOLA  VALRAML 

burgensem  antistitem,  Bertboldus  afflrmat ;  Egge-  „  »*  .      ..    •  j       j    ^   t  — .^ ^  .* 

bertlm  marchionem.  nec  non  Berlholdom  du"  m  «  VALaAnus,  Dei  graba  id  quod  est,  Ludovico  se- 

pariter  ei  homanis  sublatos  sirenuos  propugnatores  renissimo  principi,  com  instantia  orationom  semet- 

Catholicorom  idem  asserit.  Unde  patuit  via  ut  Hen-  ipsam  ad  omnia  deyolissimum. 

ricus  imperator  in  Italiam  denuo  se  conferret  adver-  ^  ^     .            ^^^^  ^^  concordia,  desiderabUis 

stts  Mathildem.  Ita  «ollabentibns  m  Germania  rebus  .     . .     /*       .       .^         ^       1      uz»  .•-    » 

Catholicorum,  daU  est  occasio  Valramo  episcopo  cstjosUlia;  h«c  emm  virtus  mater  est  probiUUs,  ei 

Magdeborgensi  scribendi  liueras  ad  Ludovicum  co-  conservatio  U>tios  honesUitis.  Qoi  aotem,  mlettina 

mitem quibos  bortatus  est  eum,  ut  deficiens  a  mssando  dissensione,  ad  humani  sanguinia  alios 

Ttnuias  ei  reddilas,  quibus  leite  pnidenterqae  illiusp8rtieep8,qm,  no»lruiniaDguinemMliens,iem- 

eadem  eausa  diMeritur,  quarum  in  primis  qa«  data  per  •  eireait  qumens  quem  deforet  (i  Peir.  t).  • 


987 


VALRAMI  EPiSC.  NUMBDRG. 


988 


Tu    igitur,  gloriosissime  princops,  altendens  quo-  A  vitqne  cum,  quatenus  his   diligcnli  examinalione 


modo  «  Deus  pacis  est,  ct  non  dissensionis  (/  Cor. 
xiv)  »  quod  ex  le  esl,  pacem  cum  omnibus  habeas. 
Deus  charitas  esl,  diabolus  odium.  Tota  lex  el  pro- 
phelae  indilectione  pendent(.Va^//i.  xxii).  »  Qui  au- 
lem  odit  fralrem  suum,  homicida  cst  {/  JoanAn)y  » 
nec  habet  parlera  in  Chrisli  regno  et  Dei. 

<  Hoc  ipsa  Veritas,  hoc  discipulus  ille  Veritatis 
proteslatur,  qui  de  pectore  Dominico  Evangelii  pro- 
fundius  polatus  veritateni,  fluminis  impelu  laelificat 
abundantius  civitatem  Dei.  Sed  ille,  vas  eleclionis, 
qui  usque  ad  tertium  ccelum  rajjtus,  non  secundum 
hominem,  sed  per  revelationem  Jesu  Christi  Evan- 
geiium  suum  didicil.  «  Omnis,  inquit,  anima  pole- 
slalibus  sublimioribus  subdita  sit ;  non  enim  est  po- 
testas  nisi  a  Deo.  Qui  aulem  resistit  potestati,  Dei  -q 
ordinationi  resistil  (Rom.  xui).  ■  Sicut  amici  noslri 
inter  mu'ierculas  et  simplex  vulgiis  somniant,  re- 
gia;  poleslati  subdi  non  oportere,  falsum  esse  ergo 
quod  omnem  animam  polestati  subdi  oporteat.  Sed 
nunquid  Veritas  mendacii  argueuda  est?  An  experi- 
mentum  quaprimus  ejus  qui  io  Aposlolo  loquebalur 
Christus?  «  An  aemulamur  Dominum  ?  Nunquid  for- 
liores  illo  suraus?  (/  Cor,  x.)  »  Fortiorem  se  con- 
fidit,  qui  Dei  ordinationi  resislit,  quoniam  non  est 
potestas  nisi  a  Deo.  Sed  quid  ait  prophela?  «  Con- 
fundantur  omnes,  qui  pugnant  adversum  le,  Domine 
(Isa.  xLi).  »  Et :  «  Peribunt  viri  qui  resistunt  tibi 
{ibidem),  «  Rudolphus,  Ilildobrandus,  Eggebertus  et 
innnmcri  principes  Dci  ordinalioni  in  Ilenrico  impe- 
ratore  restiterunt,  et  ecce  quasi  non  fuerint,  perie- 
runt,  quia  profecto  necesse  est  malum  fuisse  prin- 
cipium,  quorum  finis  pessimus  subsecutus  est. 

u  Nunc  ergo  quoniam,  qui  ex  adversa  sunt  parte 
suis  adversum  nos  eminus  digladiantur  ratiocinatio- 
nibus,  veplro  judicio,  ubi  jus,  vel  eliam  in  yeslro 
judicio  conferaraus,  domicilio  lanlura  non  suo  usua- 
rio,  sed  Chrisli  et  anliquQrum  Patrum  utamur  tc- 
stimonio.  Ac  ne  forte  recuselur,  lex  hujus  esta  ocr- 
taminis,  vel  me  in  populorum  transire  senteuliam, 
vel  ex  nostro  triumpho  vos  Domino  nostro  impcra- 
tori  lucrifaciamus.  Attendatur  et  illud :  «  Si  quis 
ahter  evangehzat  praeter  quod  evangelizalum  est 
vobis,  anathema  sit  {Gal.  i). »  Hoc  analhema  non  de 
profanae  vanitalis  usuario,  scd   dc    terlio   intonuit 


perspectis,  juxta  rationem  veritatis  congrua  obvia- 
ret  responsione,  et  linguam  blasphemantis  (Rom, 
ili),  05  quoque  iniqua  proferentis  contra  justitiam 
auctoritate  sancti  Spirilus,  et  teslimonio  Scriptura- 
rum  obstrueret,  ne  amplius  contra  Ecclesiam  Dei 
lalratus  proferret  insanos,  et  fureret.  Venerabilis 
aulem  episcopus  secundum  pelitionem  comitis  sus- 
ceplis  litleris,  ac  diligenli  examinalione  perspeclis, 
vocato  notario  epistolam  dictavit,  in  qua  primum 
Valramum  episcopum  haereticum,  Simoniacum  re- 
darguit,  regem  eliam  Henricum  haereticum  et  ex- 
communicatum,  ideoque  nec  regem  dicendum  com- 
probavit,  episcopalus  pro  pecunia,  pro  gladio,  pro 
adullerio.  pro  Sodomitica  immunditia  vendentem 
declaravit.  Sed  ipsius  jam  epistolae  textus  expona- 
tur,  ut  illius  venerabiUs  viri  fervor  in  tenore  justi- 
tiae  agnoscalur. 

LUDOVICI  RESPONSIO. 

«  Comes  LuDOViGUS,  domioo  Valramo,  quidquid 
tali  vocabulo  dignum  cst. 

•  Sicut  bonus  homo  de  bono  Ihesauro  cordis  sui 
profert  bonum,  ita  malus  homo  de  malo  tbesauro 
proferl  malum.  Uude  tibi  tanla  arrogantia  ut  me  ad 
indignationem  tam  injuriosis  injuriis  provocares  *? 
Etenim  dominos  el  palres  meos,  qui  roe  in  via  jusli- 
tiae  confortant,  viros  sanguinum  similes  Satanae 
oblique  appellas,  et  monita  salutis,  quoe  suggenint, 
inler  mulierculas  et  simplex  ^'ulgus  somniare  dicis. 
Nunquid  Deus  iudiget  tao  judicio,  ut  pro  illo  loqua- 
ris  dolos?  Docoit  iniquitas  os  tuum,  et  imitaris  lin- 
guam  blasphemantiura,  ila  ut  recle  de  te  dicat 
Prophcla :  *  Noluit  inteliigere,  ut  bene  agerel,  ini- 
q  utatem  medilalus  est  in  cubili  suo  {PsaL  zxxv).  ■ 
C  Qiiamvis  crgo  quanlum  perversus,  tantum  perversa 
locutus  si,  nos  tamen  ori  nostro  cuslodiam  poncre 
decrevimus,  et  siluimus  «  cum  consisteret  peccalor 
advcrsum  nos  (Psal.  xxxviii).  •  Sed  excital  nos 
sermo  divinus,  dicens  :  «  Responde  slulto  secun- 
dura  slultitiam  suam,  ne  sibi  sapiens  videatur  (Frov. 
xxvi).  »  Nunquid  enim  faluitas  personabit,  et  sa- 
pienlia  obmutescel?  Nunquid  loquetur  mendacium, 
el  verilas  silcbit  ?  Nunquid  tenebrae  operient  terram, 
clDominus  non  orietur  ?  Imo  « lux  in  tencbris  lucet, 
et  lcnebra)  eam  non  comprebenderunt  (Joan.  i).  * 
Qua  consideratione  «  concaluit  cor  nostruna,  el  in 
nieditalione  nostra  exarsit  ignis  (PsaL  xxxvm).  • 
Loquimur  igitur  ct  claramus,  t  vulpesque  parvu- 
las,  qua^  vineas  Domini  demoliuntur  (CanL    ii),  • 


coelo.  De  istis  aulem,  quiignorantes « Dei  lustitiam,              .  .•        .             u  .• 

'  *     '='       .     .  .     ^  .                  n  quantum  possumus,  arcemus,  tmientes  prophetiam 

et  quaerentes  suam  slatuere,  justitiae  Dci  non  sunt  *-' ■■■  -                   --              ..   .    "^      . 

subjecli  (Rom.  x),  »  fiducialiler  dixerim  :  «  Malcdi- 


cent  iili,  et  tu  heaedices,  qui  insurgunt  in  me  con- 
fundantur.  Servus  autem  tuus  laetabilur  (PsaL 
cvjii),  11  quoniam,  ut  ait  Dominus  «  siac  me  nihil 
potestis  facere  (Joan.  xv),  »  nec  damnas  justum 
cum judicabilur  illi.  c.  Tu  quis  es,  qui  judicas  alienum 
servura?  Suo  domino  stat,  aut  cadit  (Rom.  xiv).  » 

Huons(|iie  litterae  Velrami,  quem  nostri  sasculi 
politici  slatuant  sibi  sui  ipsorum  dograatis  auclorem 
et  defensorem.  —  Has  sane  lilleras  (pergit  Dodechi- 
nus)  praediclus  comcs  Ludovicus  suscipiens,  vocalo 
ad  se  venerabili  Stephano  (qui  et  Herrandus)  Hab- 
verstadeusi  episcopo  eas.tradidit  legendas,  roga- 


illam  exprobrantem  :  «  Non  asccndistis  cx  adver^o» 
nec  opposuislis  murum  pro  domo  Israel,  ut  staretis 
in  prcelio  in  dic  Domini  (Ezech.  xiii). »  Audiant,  non 
tu  qui  aures  habes  et  non  audis,  qui  oculos  habcs, 
et  non  vides  (PsaL  cxiii),  qui  lumen  quod  ia  te  est, 
tenebras  fecisti :  audiant,  inquam,  omnes  cordati, 
qui  aures  audiendi  habent,  quam  alle  aut  non  iutel 
ligas,  aut  intelligere  dissimules,  neque  quid  loqua- 
ris,  neque  de  quibus  affirmes  (/  Tim.  i). 

«  Ad  subjeclionein  domini  Henrici,  quem  impera- 
loreni  dicunt,  nos  invilas,  ct  (in  quantum  intelligerc 
datur)  ut  per  omnia  suhdili  simus,  quasi  apostolico 
argamento  necessitatem  imponis,  dicens :  «  Omnis 


989 


EPIST.  AD  LUDOVIC.  THURING.  LANDGRAV. 


990 


anima  potestalibas  subUmiorlbus  subdlta  sit ;  non 
est  enim  potestas,  nisi  a  Deo.  Qui  ergo  potestali 
resislit,  Dei  ordinationi  resistit  (Rom.  xui).  »  Quam 
Apostoli  sententiam  le  male  intelligere»  pejus  in- 
terpretari,  dicimus.  Si  enim  omnis  potestas  a  Deo 
est,  ut  tu  intelligis,  quid  est  quod  de  quibusdam 
dicil  Dominus  per  prophetam  :  «  Ipsi  regnaverunt, 
ex  non  ex  me  ;  principes  exstiterunt,  et  non  cognovi 
eos  ?  n  {Ose.  vin.)Si  oronis  potestas  a  Deo  est  (ut  tu 
intelligis),  quid  est  quod  ait  Dominns  :  •  Si  oculus 
tuus  scandaliza  verit,  (e  erue  eum  ct  projice  abs  te  ? » 
(Marc.  IX.)  Quid  enim  est  potestas,  nisi  oculus  ? 
Gerle  Augustinus  in  exposilione  apostolicassententiae 
(Bom.  xiii),  c  Omnis  anima  potestatibus  sublimiori- 
bussubdilasil  :  »  Quod  si  potestas,  inquit,  aliquid 
jubeat  quod  eontra  Deum  sit,  bic  contemne  potesla- 
tem  ;  timendo  [non  limendo]  potestatem  :  alioquin, 
«  nunquid  iniquitas  apud  Dominum  ?  {Rom.  ix)  » 
nunquid  Ghristus  peccati  minister  est?  Absit  I  Quid 
ergo  dicemus  ?  Nunquid  ab  Aposlolo  diversa  senten- 
tia  prophetiffi  evulgalur  ?  Augustinus  :  Minime.  Di- 
versas  tibias  inllat  spiritus  unus. 

«  Itaque  audiamus  Apostolum  concordantem,  et 
seipsum  exponentem,  et  inimicum  ultoremque  suum 
destruentem:  «  Nou  est,  inquit,  potestas,  nisi  a 
Deo.  4  Quid  sequitur  ?  <  Qui  ergo,  inquis,  poteslati 
resistit  (/^ofn.xni),  »  et  reliqua.  Absit  !  Non  hoc 
sequitur,  sed  quid  sequitur  ?  «  Quae  autem  sunt,  a 
Deo  ordinata  sunt  (ibid.).  »  Nempe  hoc  est  quod 
quaerimus.  0  lingua  dolosa  !  o  cor  macbinans  ma- 
lum,  spiritus  vadens  et  non  rediens,  cur  mentitus 
es  Spiritui  sancto  ?  Arguat  te  conscientia  tua.  Ecce 
fugit  impius  nemine  persequente.  Gur  ut  decipercs, 
supprimere  veritatem  voluisti  ?  Cur  meduUam,  cur 
animam  bujus  sententiae  furatus  es  ?  Nam,  si  haec 
verba  de  medio  sententise  apostoIicsB  toDantur,  con- 
traria  sibi  inconveniens  etexanimis  jacebit.  Imple- 
lur  sermo  divinus :  «  Qui  parat  proximo  suo  fo- 
veam,  incidet  in  eam  (Prov,  xxvi).  *  Cerle  nec  cul- 
pam  forti  nec  pocnam  evadere  poteris.  Quid  infeiix, 
quid  judici  venturo,  cum  a  servis  negotiatoribus 
locum  [f,  lucrum]  rcquiret,  responsurus  es,  qui 
Doroinicae  pecunise  fraudator  in  medium  produxe- 
ris  ?  Quare  non  judicium  et  laqueum  proditoris  ti- 
muisti,  ne  similem  rcatum  similis  vindicta  sequere- 
tur  ?  Prsevidens  pcr  Spiritum  sanctuni  Apostolus  te, 
tuique  similes  haerelicos  in  Ecclesia  emersuros^ 
qui  bonum  malum,  et  malum  bonum  dicerent, 
qui  lenebras  lucem,  et  lucem  tenebras  ponerent 
(Isa,  v),  qui  de^ententiis  veritatis  occasionem  indu' 
cendi  erroris  captarent  cum  prsemisisset  :  «  Non 
esl  polestas,  nisi  a  Deo,  »  ut  conjecturam  rcprobi 
intellectus  amputaret  :  «  Quse  autem  sunt,  inquit,  a 
Deo  ordinata  snnt.  »  Da  igitur  potestalem  ordina- 
tam,  et  non  resistemus,  imo  dabimus  illico  manus. 

«  Miror  autem,  si  in  te  vel  gutta  sanguinis,  est, 
quod  non  erubescis  dominum  Henricum  regem  di- 
cere,  vel  ordinem  habcre.  An  ordo  tibi  videlur  jus 
dare  sceleri,  fas  nefasque  divina  et  humana  confun- 


A  dere  ?  An  ordo  videtur  tibi,  in  corpus  suum  pecca- 
re  ?  videlicet  (proh  pudor,  proh  nefas  !)  uxorem 
propriam  sceleri  omnibus  saeculis  mundi  inaudito 
lupanar  facere  ?  An  ordo  tibi  videlur,  cum  Domi- 
nus  dicat ;  «  Defendile  viduara  (Isa.i),  »  viduasju- 
dicii  aequilatem  postulanles  nefanda  contaminatione 
prostituere  ?  Haec  qui  ordinata,  qui  sana  dixeril, 
hunc  insani  capitis  esse,  iosanus  jurat  Orestes. 
Usque  ad  haec  miserrima  tempora  natura  secretum 
amavit,  sed  traditus  in  reprobum  sensum  rex  vesler 
naturae  involucrum  delexit,  qui  omnem  pudorem 
ponit  in  propatulo.  Ut  autem  illa,  quae  sine  numero 
sunl,  taceamus,  videlicet,  concremaliones  ecclesia- 
rum,  depraedationes,  homicidia,  incendia,  truncatio- 
nes,  et  his  similia,  quae  ille  potest,   nos   enumerare 

g  non  possumus  :  ea,  quae  maxime  Ecclesiam  Dei 
gravant,  loquamur.  Audi  ergo  vera,  non  fucata,  audi 
fortia,  non  faceta.  Omnis  qui  dignitates  spirituales 
vendit,  hoereticus  est.  Dominus  autem  Henricus, 
quem  regem  dicunt,  episcopatus  et  abbatias  vendit ; 
etenim  Constanliensem,  Babenbergensem,  Mogun- 
tinensem,  el  plures  alias  pro  pecunia,  Ratisponen- 
sem,  Augustensem,  Strazburgensem  pro  gladio,  ab- 
batiam  Fuldenscm  pro  aduUerio,  monasteriensem 
episcopatum(quoddicereet  audire  nefas  est)  pro 
Sodomiticaimrounditia  vendidit.  Quae  si  impuden- 
ternegare  volueris,  testeterra,  omnesetiam  afurno 
redeuntes  scioli  concludent.  Ego  dominus  Henricus 
haereticus  est.  Pro  quibus  nefandis  malis  ab  aposto* 
lica  sede  cxcommunicatus,  nec  regnum,  nec  potesta- 
tem  aliquam  super  nos,   quia  Catholici  sumus,  po« 

^  terit  obtinere. 

»  Sane,  quia  fratrum  nos  odiis  fatigas,  intellige 
nulli  nos  odium  de  inaffectione,  sed  de  pietate  in- 
tendere.  Absit  ut  dicamus:  Henricus  inter  fratres 
aut  Cbristianos  reputelur,  qui  toties  corripientem 
Ecclesiam  non  audiens,  sicut  elhnicus  et  publicanus 
habetur.  Cujns  odium  pro  magno  sacrificio  Deo 
olferimus,  dicente  cum  Psalmista  :  «  Nonne  qui 
oderunt  te,  Domine,  oderam,  et  super  inimicos  tuos 
tabescebam  ?  perfeoto  odio  oderam  illos,  et  inimici 
facli  sunl  raihi  (Psal.  cxxxvni).  »  Gujus  odii  digni- 
tatem  Veritas  commendans,  ait :  c  Si  quis  non  ode- 
rit  patrem,  et  matrem,  et  fratres  ct  sorores,  adhuc 
autem  et  animam  suam,  non  potest  meus  esse  dis* 
cipulus  (Luc.  XIV).  »  Non  ergode  odio  juste  repre- 
bendunt,  qui  animam  nostram,  cum  a  via  Dei  ex- 
orbitamus,  qui  patrem  et  matrem,  et  omnem  affec- 
tum,  qui  nobis  in  via  Dei  obstat,  odisse  praecipimur. 
Indeestquod  omnistudio,  omni  conatu  laboramus, 
ut  hostes  Ecclesiaenos  quoque  ut  adversarios  cavea- 
mus,  et  non  quia  nostri,  sed  quia  Dei  inimici  sunt, 
odio  habeamus.  Porro  quod  de  pace  cum  omnibus 
hominibus  habenda  persuadcs,  meminisse  debes, 
quia  praemisit  Aposlolus  .-«Sifieri  yoiesX  J(Itoin. 
xn).  » 

«  Fieri  autem  non  potest  ut  cum  iis  qui  Deo  con- 
trarii  sunl  pacem  habeamus.  Quis  autem  ne« 
sciat  Dominum  Salvatorem,  non  solum  pacem  com- 


D 


991 


VALRAMI  EPISC.  NUMBURG. 


mendare,  cum  dieit !  «  Pacero  meam  do  vobiSy  pa-  A  patlunturpropterjastitiam  (Matth.  v). 

cem  relinquo  yobis  (Joan.  xiv),  »  sed  etiam  ipsam 

pacem  ezistere,8icut  ait  Apostolus,  ipse  estpaz  no- 

5tra,quifecitutraque  unum  ?  {Ephes,  ii.)  Quidergo 

ait  pax  nostra  commendans  pacem  ?  «  Nolite,   in- 

quit,  arbitrari,  quia  yenimittere  pacem  in  terram  ; 

non  veni  pacem  mittere,  sed  gladium  {Matth,  z).  » 

Quid  est  hoc  f  Quare  pax  gladium  ?  quaie  pax  bel- 

lum  indicit  ?  Nimirum  ut  destruatur  pax  diaboli. 

Habetenim  etdiabolus  pacem  suam,  de  qua  Domi- 

nus  dicit :  «  Cum  fortis  armatus  custodit  atrium 

auumyin  pace  sunt  ea,  qu»  possidet  (Luc.  xii).  » 

0  quam  potenter  per  vos  satellites  suos  atrium  suum 

hoc  tempore  diabolus  custodit,   qui  scuto  falsitatis 

et  galea  perfidiae  protecti,  nulla   veritalis  jacula, 


992 

►  Jam  et  Ne- 
ronem,  quiaapostolis  Petro  et  Paulo,  jam  et  Hero- 
dem  quia  Jacobo  apostolo,  jam  et  Pilatnm  quia  Do- 
mino  Jesu  Christo  supervixerint,  beatos  aestiroas. 
Qua  opinionequid  insanius  aut  infelicius  dici  potestT 
Quapropter  et  ab  hac  biasphemia  linguam  magni- 
loquam  compesce,  nisi  forte  in  numero  illorum  te 
conslituis  qui  in  fine,  justorum  videntes  gloriam, 
seram  et  infructuosam  agentes  poenitentiam,  prae 
angustia  spiritus  gementes  dicent :  i  Hi  sunt,  quos 
aliquando  habuimus  in  derisum,  et  in  similitudinem 
improperii ;  nos  insensati  vitam  illonim  aestimaba- 
musinsaniam,et  finem  illorum  sine  honore.  Ecce 
quomodo  computali  sunt  inter  filios  Dei,  et  inter 
sanctos  sors  illorum  est.  firgo  erravimus  a  via  veri- 


nuUa  fidei  spicula  admittitis  !  Potest  tamen  Dorainus  g  tatis,  et  sol  justitiae  non  luxit  nobis.  Quid  nobis  pro- 


noster,  ulpote  fortior  armatus  superveniens,  fortem 
vestrum  vincere.  et  arma  in  quibus  confidit  aufferre. 
Non  ergo  correcle  culpamur,  si  pacem  illam  omni 
bello  crudeliorem  detestamur,  quam  ipsa  Yeritas 
superHierusalem  flendo  reprobat,  dicens:  •  Bt  qui- 
dem  in  hac  die,  quae  adpacem  tibi  {Luc,  xix). »  Et 
quam  psalmus  : «  Super  iniquos  zelavi,  pacem  pec- 
catorum  videns  {PsaL  lxxii).  • 

«Quod  vero  papam  Gregorium,  regem  RoduU 
phum,  marchionem  Bggebertum  pessimi  intcritus 
damnas,  et  dominum  tuum,  quia  illis  superstes  est, 
bonificas,  liquet  profecto  ab  omni  spirituali  te  conside- 
ratione  manerevacuum.  Nonne  beatius  est  bene  mori 
quam  male  vivere  ?  «  Beati  enim  qui  persecutionem 


fuit  superbia,  et  divitiarum  jactantia  quid  contuUt 
nobis  ?  Transierunt  omnia  velut  umbra  {Sap,  v).  > 
Quae  nosverba  in  memoria  adaroantina  scribentes, 
omnem  similitudinem  extoUentem  se  adversus  veri- 
latem  Dei  contemnimus,  et  gloriantes  in  tribulatio- 
nibus,calumniari,proscribi,  et  exlerminari,  deniqae 
occidi  possumus,  flecli  vel  vinci  non  possumus.  £t 
cum  magno  tripudio  illud,  quod  tu  puer  adolescjns, 
juvenis  frequentatus  nondum  corde  senezconcepisti, 
de  patribus  nostris  exsultamusy  qui,  contemnentes 
jussa  principum,  meruerunt  praemia  aeterna.  Porro 
sententias  tuas  diligenti  curiositate  trutinantes,  qaa- 
si  spiritualia  spirilualibus  comparare  volumus.  Sed 
sicut,  n  et  reliqua  nonpauca. 


VALRAMI EPISTOLA  AD  ECCLESIAM  BAMBERGENSEM. 


(EcGARD,  Corpus  historic.  medii  ccvi,  t.  II,  p.  263.) 


Serenissimis  domini  sanclas  Babenbergensis  Ec- 
cleBiaereverentisbimisfratribus,  G.  V.  Niumburgen- 
ais  episcopus,  cum  orationis  instantia  servile  obse- 
quium  ac  semetipsumad  omniadeditissimum. 

Fratemum  est  fratrem  adjuvare,  omnesque  bonot 
cpndecetmalignantium  violentiam  propulsare.  Noti- 
ficamos  fratemitati  vestrae  quod  H*  cum  suis  satelliti' 
bu8  meam  praaposituram  depraedatus  est.  Quem, 
quoniam  canonicis  induciis  ad  satisfactionem  vooa- 


vimus,  et  venire  non  vult,  intime  vos  rogamas,  et 
pro  eodem  fraternae  vieTssitudinis  obsequio  mone- 
mus,  quatenus  ille,  quicunque  inter  vos  hanc  babet 
potestatem,  in  sua  praelatione  notificel,  quooiam  eta 
limitibns  Ecclesiaeet  a  fidelium  coosortio  canonioe 
est  excommunicatus  ;  vos  etiam  excomrounicatum 
habetote,  et  ot  rebellem  et  blasphemum  compellite 
ad  satisfactionem . 


993 


EPIST.  DE  VITA  S.  LEONARDI. 


994 


VALRAMI  EPISTOLA 

DE  TITA  S.  LEONABDI  CONFESSORIS. 

(Martbnb,  ampL  CollecL^  I  635.) 


yALBBAMuSy  Dei  gratia  Huenburgensis  episcopus, 
serenissimae  matronae  domnse  Gbrtrudi  (1),  devo- 
tum  servitium,  instantiam  oraUonam  ac  semetipsum 
omnino  in  omnibus  deditissimum. 

Mirabilis  Deus  in  sanclis  suis  et  cujus  mens  divi- 
nitus  est  inflammala,  sadpius  divina  prsedicanda  suot 
miracula.  Optimam  partem  dicitur  Maria  eiegisse, 
quia,  tedens  secus  pedes  domini,  audiebat  verbum 
illius  ;  pro  roultiplici  administratione  corporee  re- 
fectionis  Martha  notatur  nimiuro  sollicitari,  et  erga 
plurima  turbari.  Porro,  inquit,  unum  est  necessa- 
rium,  quod  in  partes  scinditur»  ad  finem  tendil  ; 
unum  vero  summum  bonum  est  vera  seternitas  et 
beatitudo  in  idipsum.  Raptentur  insipientes  circa 
viles  hujus  sseculi  vanitales  ;  tibi  vero,  juxla  Salva- 
toris  admonitionem,  unum  videatur  necessarium,  ut 
inhabites  in  domo  Domini  omnibus  diebus  vitse  tuae, 
et  videas  voluntatem  Domini,  et  visites  templum 
ejus.  Filiae  Babylonis  quibus  ignorant  congregant 
divitias  ;  tu  vero,  thesaurizando  in  coelo,  supergressa 
es  universas.  Age  igitur  quod  agis,  operare  quod 
operaris,  domum  Christo,  sacrarium  Spiritui  sancto, 
ut  cum  terrestris  hujus  habitationis  domus  solvatur, 
domum  non  manu  factam  invenias  in  coelis,  urbem 
fortltudinis  nostrae  Sinon  salvatorem,  Jerusalem  cce- 
lestem,  cujus  participatio  ejus  in  idipsum.  Beata 
quae  credis,  quia  quod  oculis  vidisli,  operibus  exse- 
queris.  Sic  sanctus  Leonardus  in  honorem  sanctae 
Mariae  parvulam  prim  fundavit  ecclesiaro,  ubi  om- 
nibus  diebus  vitae  suae  inhabitans,  tandem  de  hac 
valle  translatus  est  ad  montem  virtutum,  ubi  sicut 
lactantium  habitatio  est  omnium.  Benedictus  Deus, 
quia  et  tu  quasi  turtur,  invenisti  nidum  altare  Do- 
mini  virtutum,  ubi,  utinam  I  per  intercessionem 
sancti  Leonardi  in  salutcm  toUus  patriae  virtutes 
fiant,  sicut  ubique  in  oratoriis  sancti  Leonardi  aspi- 
cimus,  nisi  incredulitas  omnium  obstet  virtutibus. 
Haereticorum  perversitas  adversus  Christianos  ma- 

(1)  Ipsa  est,  nt  conjicimus,  Gertrudis  Ecbertimar- 
chionis  Saxoniae  filiae,  relicta  Henrici  coroitis  de 
Nordheim,  nobis  Ottonis  Rixas  uzoris  Lotharii  im- 
peratoris,  et  Gertriidis  palatinse  comitissae  mater, 
quae  allatas  Treviris  beati  auctoris  reliquias,  in  mo- 


A  zime  temporibus  sancti  Leonardi  incanduerat,  ideo- 
que,  sicut  viva  voce  fratrum  percepirous,  eoram 
roalitia  mirifica  sancti  Leonardi  in  bac  vita,  et  opera 
penitus  sunl  abolita,  vel  sinistra  interpretatione, 
iicutin  ipso  Salvatore  nostro,  infamata.  Post  trans- 
itum  vero  ejus  eorumdem  invidia  scelus  addidi 
sceleri,  et,  ut  merooria  ejus  penitua  auferretur  de 
terra,  Yita  ejus,  ubicunque  inveniri  potuit,  est  con- 
creroata.  Quaro  roagna,  quaro  inusitata,  quam  de- 
nique  incredibilia  quotidie  per  eum  fiunt  mirabilia, 
nulla  prorsus  antiquitatis,  ut  opinor,  pandit  historia. 
Sanctus  Leonardus,  sicut  ipse  veraciter  perpendi^ad 
invoeationem  desolatoruro  seroper  est  a^jator,  cle- 
roentissirous  ia  opportnnitatibus,  in  tribulalione, 
descendens  de  coelo  vultu  instar  aolis  rutilo,  ocuiis 

jQ  stellantibus,  habitu  candidissimo,  ad  tactum  ejos 
quilibet  ferri  rigor  velut  cera  a  facie  ignis  mollitur 
sicque  captivi,  a  vinculis  absoluti,  inter  fugiendum 
fluminibus  obstantihus  divinitus  transveclantur.  Plu- 
rima  id  genus  ejus  aunt  roirabilia  fidem  exeedentia, 
sed  nuUi  prorsus  fidelium  inficenda  :  sicut  per  aan- 
cturo  Leonardum  Boamundus  de  paganorum  capU- 
vitate,  etrex  Anglicus  de  fratris  sui  tyrannide  in- 
tegre  suaro  recuperarunt  potestatero,  ita  per  eum- 
dem  mirificuro  sancturo  dilatet  etiaro  Dominus  te  ad 
orientem  et  ad  occidentem,  septentrionem  et  men- 
diem,  crescatque  vestra  probitas  in  mille  millia. 
Possideatsemen  vestruro  portas  inimicorum  suorum 
et  benedicantur  in  te  orones  tribus  Germania9  Pi- 
deliter  credas  et  nullatenus  dubites,  quia,  quod  de 
reliquiis  ipsius  mirifici  sancti  tecum  partitus  sum» 

^  auditu  ipsius  vocis  sum  adeptus,  sive  in  corpore, 
sixe  extra  corpus,  nescio,  Deus  scit.  Et  ne  falsarium 
redarguant  increduli,  confido  in  ejus  bonitate,  quo- 
modo  pro  tua  devotione  tibi  idem  continget  experiri, 
praesertiro  cum  multorum  testiroonio  coroprobatum 
sit  clementisairouro  sanctum  cum  desolatisi  quasi 
aliquem  curo  amico  suo  sermocinari. 

nasterioBrunswiciaseerecto  recondidit  anno  Chri- 
sti  1116.  £<  post  curriculum  duarum  annortim,  uti  in 
HialoriatranslationiaaGodefirido  Libnitio  edital^- 
tur,  vlam  universas  camis  v  Idus  Decembris  felieUer 
est  ingressa. 


YALRAMI   EPISTOLA 

AD  S.  ANSELMUM. 

Conqueritur  de  vamiate  C(Bremoniarum  inter  aliaris  saorifidum  varie  a  variii  <As$n)ari 

solitarum. 

(Exstat  inter  Opera  S.  Anselmi,  tractatui  De  aacramentorom  diveraittte  prsemiBaa.   Vide  Patrologitt 

tom.  CLYia. 


CIRGA  ANNUIC  DOIHNI  MCX 


GILBERTUS 

EPISCOPUS    IN    HIBERNIA   LUNICENSIS 


NOTITIA     HISTORICA 

(Fabric.  Bibliotheca  mediffi  et  iniimffi  Latinit.,  III,  57) 

Gilbertus,  episeopns  in  Hibernia  Lunicensis  [al.  Lumnicensis]  hodie  LimericenriSf  cirea  annam  If  10, 
superstesadhucanno  1139,  scripsitlibellum  D^«^a^u£(;c/en'P,  editum  ab  Usserio  in  Epistolis  Hibemicis 
p.  78,  et  Gilberto  Crispioo  perperam  tributum  a  Piiseo  p.  196.  Preemisit  Usserius  eiusdem  Gilberti  episto- 
iam  ad  episcopos  et  presbyteros  Hiberniae  p.  77,  subjuncta  88  allera  brevi   ad  Anselmum  Cantuariensem. 


GILBERTI  LUNICENSIS 

AD  EPISCOPOS  HIBERNIiE  DE  USU  ECCLESIASTICO 

(UssBRius,  Epist.  Hibem.fp.  77.) 


Episcopis  [el]  presbyteris  totius  HibemiaB,  infimus  A  facta  dispersio,  ad  unitatem  in  apostolica  homilitate 

prsesulum  GiLLB  Lunicensis  in  Christo  salutem .  ducta  esl,  sic  ordinum  per  negligcntiam  et  prae- 

Rogatu,  nec  non  et  praecepto  multorum  ex  vobis,  •    sumptionem  exorta  confusio   ad  consecratam    Ro- 

charissimi,  canonicalem  consuetudinem   in  dicendis  manse  Ecclesise  regulam   per  vestrum  studium  et 

horis  et  perdgendo  totius  ecclesiastici  ordinis  officio  humilitatem   ducenda   est.   Quanlum  ergo  debeat 

scribere  conatus  sum,  non  praDsumptivo,  scd  vestrae  morum  unitas  servari  a  fidelibus,  quamvis  ex  roultis 

cupiens  parere  piissimae  jussioni,  ut  diversi  et  schi-  locis  sacrae  Scripturae  manifestum  sit,   praesens  ta- 

smalici  illi  ordines,  quibus  Iliberniapene  totadelusa  men  Ecclesiae  depicta  imagooculis  subjecta  patenter 

est,  uni  catbolico  et  Romano  cedant  Officio.  Quid  ostendit.   Namque  omnia  Ecclesiae  membrse  uni  epi- 

enim  magis  indecens  aut  schismalicum  dici  poterit,  scopo  videlicct  Christo,  ejusque  vicario  bealo  Petro 

quam  doctissimum  unius  ordinis  in  alterius  Ecclesia  apostolo,  atque  in  cjus  sede   praesidenli   apostolico, 

idiotam  et  laicum  fleri  ?  Quicnnque  ergo  catholicae  subjici  etab  eis  manifestat  gubernari.  Haec  tandem 

membrum  se  profiteturEccIesise,  siculuna  fidc,  spe,  praemia  pro  tantulo  opere  a   vobis  omnibus  expo- 

charitate,  in  corpore  jungitur,  ita  Dcum  ore  et  or-  stulo  ;  ut,  sicut  hic  Deum  uno  corde  eft  ore  laudare 

dine  cum  caeteris  membris  laudare  jubetur.  Unde  debemus,  sic  ei,  vestris  precibus  adjutus,  UDa  vo- 
Afio&iohis:  Utunanimes  unoore  honorificetis  Deum  Qhiscum    psallere     in  coelestibus    valere    merear. 

(Rom.  XV,  6).  Sicut  igitur  linguarum  per  superbiam  Amen  (1). 

(1)  Subjiciebatur  in  mss.   quibus  hic  usi  sumus  medio  erant  komines  (scilicet  NoCj  et  familia  ejus) 

exemplaribus,  Ecclesias  depicta  imago  (cnjus  in  su-  tanquamin hoc  mundo, In  imoanimalia  et  reptilia, 

periori  prologofactaest  mentio,  etin  proximo  libello  tanquam  animoe  in  inferno.  Verum,  ob  chalcogra- 

sequitur explicatio),  hac  circumdata  icy)ptYpa^.  ilrca  phicorura   typorum  defectum,  schema  illud  coacii 

fi^guram  mundi  habuit ;  fuit  enim  tricamerata.  In  su-  sumus  hic  omittere. 
periori  parte  erant aueSf  tanquam  angeliin caslo,  In 


997 


GILBERTI  LUNICENSIS  BK  STATU  KCCLESIiE. 


998 


GILBERTI  LUNICENSIS 

LIBER 

DE  STATU  EC€LESI^. 

(UssBRius,  ibid,^  p.  78.) 


Imag^no  generalis  Ecclesie  supra  notata,  primas 
nominum  litteras  pro  ipsis  noroinibus  idcirco  con- 
tinet ;  quia  spatium  scribendi  ipsa  nomina  lota  non 
habet.  Infima  tamen  linea  tria  haec  tola  vocabula 
describil,  moniales,  canonicales,  vel  universales.  Et 
tota  quidem  imago  pyramidis  formam  praetendit ; 
quia  inferius  ampla  est,  ubi  carnales  et  conjugatos 
recipit;  superius  aulem  acuta,  ubi  arctam  viam  re- 
ligiosis  et  ordinatis  proponit.  Nec  soia  generalis 
forma  superius  arctatur  ;  sed  et  singulares  formul» 
quas  ipsa  continet,  in  supremo  acuuntur. 

Prima  ergo  pyramide  (quam  in  sinistra  parle  re- 
spicis,  P.  subscriptum)  parocAtam  nominant  ;  quae 
in  summo  sacerdotem  habet,  et  sub  ipso  diaconumj 
tertiunf  subdiaconum^  quartum  acolytum,  quinlum 
exorciitam^  sexlum  lectorcm,  seplimum  ostiarum, 
Amelarius  tamen  novem  dicit  gradus  Ecclesi»; 
addens  psalmistam  et  episcopum.  Sedtaraen  episco- 
pus^archiepiscopus^patriarcha;  et  prophetce^  gene- 
ralis  Ecclesiie  gradus  sunt ;  singularis  vcro  ideo  illis 
tantum  superioribus  perfecta  est ;  quia  in  bapslismate 
ct  corporc  Domini  veniam  largiendo,  filios  suos 
fideleB  ad  cralestem  patriam  transmittit.  Quia  vero 
quilibel  de  choro  sola  jussione  presbyteri  potest 
ofHcio  psalmistce  fungi,  psallere  scilicet  sive  cantare 
in  numero  graduum  Kcclesiee  psalmistas  non  poni- 
mus.  Septem  ergo  gradus  a  septiformi  spirilu  singu- 
lis  coUati  sunt  Ecclcsiis  ;  quia  quamvis  singulse  in 
eis  personse  non  serviant,  omnes  tamen  septem  gra- 
dus  sustinens  solus  sacerdos,  Omnipotenti  gratanter 
ministrat. 

Qui  autem  sub  his  gradibus  inlra  sinum  paro- 
chialis  Ecclesiae  continentur,  trifarie  dividuntur. 
Ex  quibus  superiores  in  pyramideora/oresintellige; 
et  quia  quidam  cx  cis  conjugati  sunt,  ideos  viros  et 
feniinas  nominavimus.  Sinistrales  vero  in  pyramide 
aratores  sunt,  tam  viri  quam  feminae.  Dexlralesquo- 
que  bellatores  sunl,  viri  alquc  feminae.  Nec  dico 
feminarum  esse  officium  orare,  arare,  aut  certe  bel- 
lare ;  sed  tamen  his  conjugal»  sunt  atque  subser- 
viunt,  qui  orant,  et  arant  et  pugnant.  Ncc  sejunctas 
ab  Ecclesia  putamus  prsesenti,  quas  Christus  cum 
matre  sua  collocat  in  coclesli.  Et  hos  tres  legitimos 
iidelium  ordincs  ab  initio  admittit  Ecclesla,  ut  pars 
in  ea  (clerus  videlicet)  orationi  vacans,  alios  ab  im- 
petu  fallacis  ioimicidefendat;  alia,  labore  desudaos^ 


A  ab  aliis  victus  penuriam  repellat  ;  tertia  milili» 
sludio  declita,  caeteros  a  corporis  hostibus  securos 
jeddat. 

Secunda  vero  pyramis  subscribitur  monasteiium  ; 
et  abbet  in  acumine  abbatem,  et  sub  ipso  sex  gra- 
dus ;  qui  ipse  sacerdos  est,  atque  sub  his  oratores 
lantum ;  quoniam  non  est  raonachorum  baptizare, 
communicare,  aut  aliquod  ecclesiaslicum  laicis  mi- 
nistrare ;  nisi  forte,  cogenle  necessitate,  imperanti 
episcopo  obediant.  Quorum  proposito  est  soli  Deo, 
reliclis  saRcuIaribus,  in  oratione  vacare. 

Has  ilaque  duas  pyraraides  (parochiam  scilicet  et 
coenobium)  subjectas  possidet  ponti/icalis  Ecclesia ; 
quae  et  ipsa,  in  modum  pyramidis,  ad  basim  daabua 
minoribus  ampla,  in  supremo  acuitur  et  sobacnbitur 
B  episcopatus^  pro  eoquodepiscopoinsummasededi- 
rigitur.  Cui,  pro  parvilate  spatii,  parvula  punctis 
nolata  supponitur  pyramis  ;  ut  declaret  episcopumin 
ecclesia  propriae  sedis  habere  sacerdoles  et  caeteros 
sex  gradus,  et  tres  supradiclos  fidelium  ordines ; 
quod  ex  numero  punclorum  patet.  Nec  idcirco  dun 
tanlum  Ecclesiae  pontifici  subjiciuntur,  quod  duabus 
possit  esse  contentus;  sedperunam  omnes parocAtax, 
et  per  alteram  omnes  abbatias,  quas  regit,  obtinere 
figuratur.  Obtinet  enim  ut  minimum  decem  ficclesias, 
ui  plurimum  vero  mille. 

IIoc  eodem  ordine  duas  sequentes  pyramides  (pa- 
rochiam  videlicet  el  monasterium)  secundo  supposi- 
tas  episcopo  constat.  Qui  rursum  duo  episcopi^  cum 
suis  Ecclesiis  uni  archiepiscopo  subjunguntur.  Cujus 
G  Ecclesia  subscribitur  diascesi :  et  habet  in  propria 
sede  septem  gradus,  et  tres  ordines  fidelium.  Habet 
ergo  extra  parochias  et  monasterium  :  et  ut  pluri- 
mum  viginli  episcopos  regit,  ut  minimum  vcro  tres. 
Ad  eumdum  modum  alii  duo  episcopi  subnectuntur 
alteri  archiepiscopo.  Sed  et  duo  archiepiscopi  cum 
suis  ecclesiis  et  episcopis  obediont  uni  primali. 
Cujus  Ecclesia  subscribitur  primatus :  ei  habet  in 
propria  sede  septem  gradus  et  tres  ordines  fidelium, 
extra  vero  parocbiam  et  monasterium ;  et  ut  plori- 
mum  obediunt  ei  sex  arcbiepiscopi,  ut  minimum 
unus.  Eodem  quoque  modo  alteri  primati  in  secunda 
pagina,  obediunt  duo  arcbiepiscopi  cum  suis  episco'* 
pis  quatuor. 

Qui  postremum  duo  primates  serviuntuni  et  sum<- 
D  mo  Romaiio  pontifici  papce^  civua  EiBclesia  aubscri^ 


9M  6ILBERTI LUNIGENSIS.  iOOO 

bitar  gifitraUSy  et  hab«t  paroehiamy  monasterium,  A  dragesim»  indttantor  difteonos  et  sabdiaeoDus  casu- 
episcopos,  et  dioeceses.  Noe  etiam  secum  in  summum      lis  in  tota  missa,  nisi  eum  legunt. 

Sacirdotum  autem  sunt  quatuordeeim  offieia, 
praeesse,  subesse,  orare,  offerre,  prsedicare,  docere, 
baplizare,  benedicere,  ezcommunicare,  reconciliare, 
ungere,  communicare,  aniroas  Deo  commendare, 
corporasepelire  :  de  quibus  singnlis  peitractandom 
est.  Profeise  ergo  sacerdotis  est ;  juste  de  singulis 
subjectis  decemere,  poenitenliam  recte  et  misericor- 
diter  injungere,  et  praecipere  mansuete.  Subesu  rero 
est,  episcopo  ez  animo  hnmiliari  et  servire.  Offerre 
autem  ejus  est ;  panem  et  vinum  cum  aqaa  singulis 
diebus  immolare,  et  in  soleroniis  Te  Beum^tXBene' 
dictut,  et  Magnifieat^  et  ante  sacrificium  tbus  super 
et  circa   altare   et  sacrificium  incendere.  Diaconus 


arc»  residet :  quia,  sicut  Noe  arcss  preerat  inter 
ondasdiJuvii,  ita  Romanus  potttifex  regit  Bcclesiam 
in  fluctibus  saeculi.  Quibus  utrisque  pneeminet  Chri- 
stus;  qoi  utriusque  Testamenti  iegislator  est,  et 
utraquefedt  unum  {Ephes.  ii,  14) ;  summus  Pater- 
fiunilias,  qui  ezcubantes  fideliter  in  hoc  tabemaculo 
honorifice  coronat  in  regno.  Conjongitur  autem  im- 
perator  papse,  rez  primati,  duz  archipontifici,  comes 
episcopo,  miles  sacerdoti,  quia  is(»  persone  pares 
llis  sttcularibus  jure  decerountur. 

Ezpeditis  ergo  in  communi  speculatione  figuris, 
et  membris  et  capite  Ecclesise,  nunc  qui  singulis 
ordinibus  conveniat  ezplicemus.  Conjungatorum  est. 


nullam  usque  in  sextam  vel  eliam  sepUmam  proge-  B  enim  ante  Evangeliom  incensat  altare.  Orare  quoque 


niem  sanguine  sibi  conjunctam,  aut  illi  quam  habuerit 
aot  quam  habuit  sibi  prozirous,  velcommstremducere 
uxorem ;  cum  quibus  enim  semel  juncta  est  Ecclesia, 
cum  eisdem  iterum  replicare  illicitum  dicit  (ducit] 
Ecclesia.  Conjugatis  etiaro  prseceptum  est,  utel  ipsi 
domum  Domini  frequentent,  ibiqueDeum  suppliciter 
adorent  et  precentur ;  primitias,  oblationes,  et  deci- 
mus  suas  fideiiter  persolvant ;  mala  solerter  devi- 
tent,  bona  desideranter  inquirant,  et  omnino  pas- 
toribus  suis  obediant. 

Osttariorum  vero  est,  certas  horas  observando 
designare,  et  ecclesiam,  curo  his  que  in  ea  reclu- 
duntur,  servare;  utnullusJudsus,  vel  gentilis,  sive 
catechumenus,  hora  sacrificii  intersity  nec  omnino 


ipsius  est ;  suppliciler  Deum  adorare  (utfacturasoa) 
et  pro  admirandis  operibus  laudare,  et  benedicere, 
pro  perceptis  beneficiis  gratias  agere,  et  pro  perd- 
piendisdeprecari.  Quod  totum  mazime  incelebrandis 
horis  et  missa  peragitur ;  de  quibus,  quia  bieviter 
non  potest,  in  sequentibus  tractabitur.  Prasdicttre 
etiam  ejus  est ;  gentiles,  Judaeos,  infideles  vel  cate- 
chumenos  ad  gratiam  baptismi  vocare,  et  hereticos 
ad  catholicam  fidem  revocare. 

Bapti%are  ejus  est ;  ezorcizatos  credentes,  et  san- 
ctaro  Trinitatem  confitentes,  sub  trina  mersione  sa- 
cro  fonii  intingeie.  Quod,  sicutet  missa,  in  ecclesia 
debet  fieri ;  nisi  prohibeat  necessitas.  Bt  aacrificiuro 
quidem  corporis  et  sanguiois  Domini  ssepe  fit,  ob 


canis  aut  aliqois  imroundus  sive  sanguinolentus  in  q  recordationem  passionis  ejus,  sicut  ipse  praecepit, 


eam  intret,  cavere,  ezcommunicatos  eliroinare.  Le- 
etorum  autem  est,aperteet  distincteinecclesiaomnia, 
praeter  Epistolam  et  Evangeliuro,  legere.  Exoreista^ 
rum  est  etiam,  fiducialiter  adjurando  et  imperando 
in  nomine  Domini,  de  obsessis  corporibus  dasroones 
eifugare;  sive  catechumeni  sint,  sive  baptizati. 
Aeolytorum  est,  luminaria  certis  horis  accendere  et 
ezstinguere ;  altaris  et  sacrificii  necessaria  ad  manum 
subdiaconi  preparata  habere.  Atque  hi  quatuor  or- 
dinesinofficiissoissolent  indui  superhomerali,  alba 
et  eingulo,  ^  tamen  possunt  perfrui  conjugio. 

Subdiaeonorum  est,  epistolnro  legere,  aquaro  et 
vioumcaliciinfundere,obIatampatene  imponere,  et 
sic  ad  allare  diacono  deferre ;  et  idcirco  castos  esse. 
Com  supradictis  autem  vestibus,  in  sinistra  manu . 
fannonem,  et  qoasi  seoparo  tergendi  altare  et  quod-  ^ 
dam  onus  Domini  leve  portant ;  et  tunicam  strictis 
manicis  in  solemniis  induunt.  IHoconorum  est  dicere : 
Exiantqui  non  eommunieant;  et :  Bumiliate  vosad 
benedictionem ;  et :  Humilitate  capita  vestra  Deo ;  et : 
ItCy  mi$sa  est;  et :  Benedicamus  Domino  ,*et  Evange- 
lium  legere  et  pronuntiarey  sacrificia  super  coipo- 
ralia  slatuere,  sacerdoti  ministrare,  paschalem  ce- 
reum  benedicere ;  et  in  absentia  presbyteri  baptizare, 
et  horas  celebrare,  stolam  etiaro  super  ainistrum 
humerum  ferre,  et  indui  dalmatica  in  solemnibus,  id 
esl,  tonica  amplis  manicis.  In  festivi  autem  Qua- 

[%)  Tide  Joreti  observat.  ad  epist.  U  Ivonis. 


dicens :  Hoc  est  eorpus  mcumy  et  sanguis  meus :  heee 
facite,  quotiescunque  sumitis,  in  meam  commemora' 
tionem{l  Cor,  xi,  24, 25).  Baptisma  vero  non  itera- 
tur,  ne  invocatio  sanctse  Trinitatis  ezinaniUi  pata- 
tur ;  quia  Christus  pro  peecatisnostrie  semel  mortuus 
est  (/  Petr.  lu,  18).  Docere  ejus  est ; baptizatos  qua- 
liter  contra  superbiaro  huroilitate,  contra  inanem 
gloriam  dejectione,  contra  invidiam  benevolentia, 
contra  iram  modestia,  contra  tristitiam  hilaritate, 
contra  avaritiam  largitate,  contra  gulam  abstinentia, 
conlra  luzuriam  castitate  muniantur,  instraere.  Hsec 
enim  octo  vitia,  et  oronia  que  ez  eis  nascuntur, 
quamvis  peccata  non  aint,  tamen  semper  peccare 
suggerunt,  ipsis  videlicet  consentire ;  qoandia  nam- 
que  non  consentit  eis  anirous,  nequaquam  transgre- 
ditur,  sed  potios  coronatur.  Docere  etiam  ejus,  sin- 
gulis  Dominicis,  quibus  in  hebdomada  diebus  absti- 
nere  et  feriare  fideles  debeant,  praedicare. 

Benedicere  potest,  presente  episcopo,  aquam  et 
sal  in  DomiDicis  sacerdos ;  etprandium,  etsponsum, 
et  sponsaro,  et  lecturoslectionesprseterEvangeliam, 
et  (2)  aquam  judicii  vel  panem  et  csetera.  In  absen- 
tia  vero  episcopi,  potest  benedicere  coronam  clerici 
et  velum  viduae,  novos  fructus,  candelas  in  Purifica- 
tione  sancte  Maris,  cineres  in  capite  jejunii,  ramos 
in  Doroinica  Palnuirom,  et  peregrinaturos,  et  lectu- 
rum  Evangelium,  etpopulumcum  dimittitor ;  aqoam 


1001 


DE  STATU  ECCLESI^. 


1002 


benedictam  aspergit,  ad  benedicendas  novas  domos  A  benedicta    aspergit    [aspersorium],  lextus    sancli 


et  csetera  nova.  Excommunicare  ^iusesiy  criminibas 
lapsos,  semel,  bis  et  terlio  revocatos ;  el  non  poeni- 
tentes  a  conimunione  iidelium  eliminare,  ut  nec  in 
victu  nec  in  loquela  quisquam  eis  communicet.  Rc^ 
^onciliare  ejus  est;  poenitentes  prope  mortem  de 
criminalibus,  cx  consensu  tanien  episcopi,  ad  uni- 
tatem  fidelium  recipere.  Ungere  potest  quemlibet  fi- 
delem  semel  in  quolibet  gravi  dolore,  quia  unctio 
sancta  non  solum  animae,  sed  et  corporis  saepe 
medelam  tribuit.  Communicare  statim  debet  bapti- 
zatos,  et  fideles  omnes  ter  in  anno  (in  Pascha,  in 
Pentecoste,  et  Natali  Domini)  et  prope  mortem  po- 
sitos,  si  quaesierint  verbo  vel  signo,  vel  teste  fideli 
quod  prius  quaesissent. 


Evangelii,  psalterium,  missale,  horarius,  manuale^ 
et  synodalis  liber,  vela,  candelabra  cum  candelis, 
arca  veslimenlorum,  pixis  cum  oblatis  el  ferrum 
eorum,  ampulla  cum  vino  et  altera  cum  aqua,  pelvis 
ad  manus  lavandas  cum  manutergio,  truncus  aut  la- 
pis  cavus  ubi  aqua  unde  sacra  lavanlur  effunditur, 
absconsa  etiam  sub  candela,  et  lecturiale  sub  libro. 
Et  superiores  quique  gradus  possunt  inferiorum 
oflScia  ministrare.  Episcopus  ergo  sacerdoti*  singula 
ministrat ;  licel,  eliam  ipso  praesente,  quasi  quoddam 
sit  proprium  sacerdotis  ofi^erre,  baptizare,  horas 
celebrare,  ungere,  communicare,  commendare,  se- 
pelire.  Sunt  praeterea  septem  praesulis  officia,  con- 
firmare,  benedicere,  absolvere,  synodum  tenere,  de- 


' Commendare  debei  orandoanimas  fideles  decor-  g  dicare,  consecrare,  ordinare.  Confirmare  ejus  est; 


poribus  egrcdientes,  et  earum  memoriam  in  missa 
el  orationibus  frequentare.  Quamvis  enim  promissa 
sit  indulgentia  peccatori  quacumque  hora  poeniteret, 
tamen  poena  peccantcm  quaclibet  exspectat ;  purga- 
torius  videlicet  ignis,  qui  corpore  statim  egressos 
et  minus  per  lamenta  poenitentiae  purgatos  ad  pleni- 
tudinem  recipit  purgandos.  Quod  ergo  pro  eis  hic  fit 
in  orationibus  et  eleemosynis,  proficit  eis  ad  purga- 
tionem,  quia  sudor  vivorum  requies  est  mortuorum. 
Sepelire  corpoi^  fidelium,  ultimum  est  sacerdotis 
ofiicium  ;  ipse  enim  tertio  terram  super  corpus  cum 
fossore  infundit,  dicendo  :  De  terra  plasmasti  me. 
Adjacent  etiam  coemeteriis  sanctorum  alia  loca,  in 
quibus  submcrsorum  et  occisorum  fidelium  corpora 
conduntur,  quia  ipsorum  animae  Deo  commendari 
non  prohibentur.  Nam  iofidelium  et  sceleratorum 
corpora  longe  sunt  a  fidelium  projicienda ;  quibus 
enim  vivis  non  communicamus ;  nec  mortuis. 


frontes  fidelium  baptizatorum  chrismate  ungere.  Be- 
nedicere  autem  dico  praesulem  ea  quae  non  sunt  uten. 
silia  eccIesiaB;  consecrare  vero  ipsa  utensilia.  Bene- 
dicit  ergo  pontifex  reginam  et  virginem  cum  vela- 
tur,  et  queralibet  fidelem  benedici  postulanlem,  et 
totum  populum  ante  pacem ;  benedicit  eliam  supra- 
memorata,  quse  non  licet  sacerdoti  in  ejus  praesenlia. 
Absolvit  pradsu]  po^iulum  de  venialibus  in  capitejeju- 
nii,  de  criminalibus  in  Coena  Domini.  Tenet  quoque 
synodum  bis  in  anno,  in  adstate  et  in  autumno.  Hoc 
modo  congregatis  omnibus  presbyteris  totius  episco- 
patus,  perscrutatur  episcopus  ne  quid  alicui  eorum 
desit  in  omni  ordine,  vel  ustensilibus  ecclesiae,  neve 
quisquam  eorum  alteri  quidquam  fecerit  injurise; 
quod  tribus  diebus  fil.  Pacatis  itaque  omnibus,  abso- 
luti  permitluntur  arbire  in  pace. 

Dedicat  etiam  pontifex  atrium,  templum,  altare, 
tabulam  altaris.  Dedicare  enim  est  locum  Deo  offerre, 


Enumeratis    autem    atque    descriptis    sacerdotis  Q  benedicere  et  sanctificare.  Consecrat  autem  episco- 


ofiiciis ;  quibus  in  his  uti  dcbeat  vestibus  perspicia- 
tnus.  Sicut  ergo  septem  gradussunt,  quibus  sacerdos 
elevatur,  ita  septem  sunt  vestes  quibus  ordinatur  : 
indumentum  quolidianum,  amicta,  alba,  cingulum, 
fannon,  stola  et  casula.  Et  caetera  quidem  omnia 
ofilcia  sine  casula,  et  cum  stola  sola  aliquando  po- 
test.  Quotidiana  ad  missam,  ut  paucissima,  sunt  qua- 
tuor,  camisia,  tunica,  femoralia,  calceamenta.  Ad- 
dunt  tamen  Romani  caligas.  Dicit  quoque  Amalarius 
sacerdotem  debere  indui  sandaliis  et  dalmatica :  sed 
pontifices  apud  nos  his  utuntur. 

Octo  sunt  ergo  quibus  sustentatur  sacerdos  :  pa- 
rochia,  mansus,  atrium,  coemeterium,  templura,  al- 
tare,  calix  cum  patena,  eorpus  cum  sanguine,  quia 


pus  utensilia  ecclesia;  (quae  fere  orania  sacerdotibus 
sunt  communia)  vestimenta  videlicet  sacerdotalia  et 
pontificalia,  altaris  velaraina,  calicem,  patenam  et 
corporalia,  vasculum  Eucharistiae,  chrisma,  oleum 
et  vas  chrismale,  thus  et  thuribulum,  baptisterium, 
arcara  vel  scrinium  reliquiarum,  cimbarium  (id  est, 
altaris  umbraculum)  crucem,  tintinnabulum  et  fer- 
rum  judiciale  (3).  Ea  enim  tantum  consecrat,  quas 
a  communi  usu  in  cultum  divinum  separantur.  Ordi' 
nat  episcopus  abbatem,  abbatissam,  sacerdotem,  et 
cseteros  sex  gradus.  Utitur  etiam  episcopus,  pro 
dignitatis  honore,  baculo  et  annulo,  chirothecis  et 
mitra,  balteo,  dalmatica,  et  sandaliis.  Oportet  autem 
eum  sacram  Scripturam  et  traditiones  Patrum  habe- 


singulse  sibi,  subjeclis  quasi  quibusdam  gradibus,  j)  re,  ut  possit  de  singulis  juste  discemere,  et  quaelibet 
honore  et  dignitate  praeferuntur,  Pardthiara  appel-      quaerenlibus  rationabiliter  respondere. 


10  populum,  primitias,  oblationes  el  decimas  persol- 
ventem.  Mansum  dico  terram  aratri,  quam  ad  minus 
debet  habere  sacerdos,  atrium  cum  domibus  suis 
clausuram.  Haee  autem  sunt  utensilia  sacerdoti  opor- 
tuna,  quae  sine  benedictione  episcopisufficiunt :  aqua 


Archiepiscopo  omnia  supradicta  conveniunt ;  insa- 
per  palUo  honoris  induitur ;  quia  ipse,  adjutus  tamen 
ab  omnibus  dioecesis  suae  episcopis,  ordinat  episco- 
pum.  Si  quis  enim  ipsorum  ordinationi  adesse  non 
possit,  litteris  suis  se  excusans  atque  legatis,  assen- 


(3)  Vide  Glossarium  Guill.  Lambardi  (praefixum  'Apx«*owfJa)  in  Ordalic.  D.  Henr.  Spelraanni,  in  /u- 
dicio  Dei.  Fr.  Pitboei,  in  Capilular.,  elc. 


PataoIm  CUX. 


2% 


1003                                     GISLEBKRTI  CRISPINI  ABB.  WESTMONAST,                                      4004 

sum  suum  in  ordinandis  facere  confirmat.  Primas  A  pos>ident,  hunc  apud  nos  primates  quodammodo 

quoque  et  ipse  archiepiscopus  est ;  nec  ipse  archi-  obtinere  videnlur;  utrique  Romano  pontifici  primo 

episcopum  ordinat.  Utrumque  enim,  archiepiscopum  gradu  supponuntur.  Sed,  quia  patriarchx  sedibos 

et  primatem,  oportet  Romee  ab  apostolico  ordinari»  praesidentapostolicis(utHt^ro^o/ymitontt«y^n(ioc^- 

aut  a  Roma  eis  a  papa  pallium  afferri,  qua  [atque  a]  vus^Alexandrinus),  idcirco archiepiscopos  ordinant, 

coepiscopis  sublimari ;  quae  tunc  tantum  datur  licen-  et  pares  quodammodo  Romano  ascribuntur.   Soli 

tia,  si  forte  infirmitatis  vel  belli  aut  aliqua  aiia  causa  tamcn  Petro  dictum  est :  7u  es  Petrus^etsuper  hane 

necessaria    intercesserit.    Eo  tantum  ergo  praeest  petramasdificaboEeclesiammeam{Matth.TS\^i9), 

primas  archiepiscopo;  quod  cummulti  sint  in  eadem  Papa  ergo  solus  universali  pra^erainet  Ecclesise ;  et 

regione  archiepiscopi,solus  ex  eis  qui  regem  ordinat;  ipse  omnes  ordinat  et  judicat;  et  ab  omnibus  ordi- 

et  iu  tribus  solemnitatibus  coronat,  et  apud  quem  natur,  quia   ex   consensu  totius  Ecclesise  Romani 

concilio  pro  veritate  peraguntur,  ipse  eorum  prima-  eum  sublimant  qui  quotidie  chlamide  coccinea  in- 

tum  tenet.  duitur,  ut  semper  martyrio  paratus  probetur. 
Loeum  itaque  quem  apud  orientales  patriarchx 


GILBERTI  EPISTOLA  AD  S.  ANSELMUM 

(Vide  supra  in  S.  Anselmo»  lib.  iv,  epist.  86.). 


IHTRA  ANKUII  MGX-lIGXVn. 


GISLEBERTVS  GRISPIINDS 


ABBAS  WESTMONASTERIENSIS 


NOTITIA  HISTORIGA  IN  GISLEBERTUM 

(FA&mc.,  hibl.  med.  et  inf.  lat.,  III,  55) 


Gislebertus,  propter  habitudinem  capillorum  Crispinus,ahBn.  G.  1084  ad  1117  abbas  Westmonasteriensis* 
ordinis  Benedictini,  scripsit  teste  Tritbemio  cap.  353,  et  II,  105,  illustr.  Benediclin.  ad  Anselmum,  Can- 
tuariensem  archiepiscopum,  altercaiionem  Christiani  cumJudcso  quodam  (quem  Judsum  eruditum  Mogun- 
tiacensem  fuisse  Baleus  et  Lelandus  cap.  152  testantur)  (f^  fide  Christiana,  interlocutoribus  Gamaliele  et 
Paulo  :  q\ue  Gisleberto  etiam  tribuitur  a  Lelando  et  Baleo,  et  in  codicibus  mss.  (1)  ex  quorum  fide  illara 
una  cum  praemissa  ad  Anseimura  epistola  (2)  edidit  Gabriei  Gerberonius,  in  prieclara  sua  Ansdmi  editione 
Paris,  an.  1675,  recusa  an.  1721,  pag.  512.  De  hoc  Gisleberto  yidendus  Joannes  Picardus  in  notis  ad  lib. 
II  Epist.  Anselmi,  episl.  16.  Altercatio  hsec  sine  nomine  auctoris  prodierat  Coion.  1537,  fol.«  et  contracta 
atque  inlerpolata  cum  prsefatione  Ad  Alexandrum  Lincolniensem  episcopum,  sub  nomine  Guilelmi  de  Cam- 
pellis  in  tomo  XX  Bibl.  Patrum  Lugd.,  pag.  1884.  Caetera  Gisleberti  scripta  laudantur  :  Commentarius  in 
isaiam  et  Jeremiam;  Homiliee  Canticum  canticorum;  De  rasu  diaboliy  De  anima,  Contra  peccata  eogi- 
iationis,  hcutionis  et  operis.  In  prologos  S,  Bieronymi  in  Biblia,  et  Wber  ad  Cantorem  Sagiensem.  Deoique 
Vita  Herluini  abbatis  Beccensis,  de  quo  Guil.  Gcmmeticensis  lib.  vii  Hist.  Northmannorum  cap.  22,  pa^. 
279  :  «  Si  quis,  inquit,  conversionem  et  conversationem  ipsius  plenius  nosse  desiderat,  librum  qui  de  Yita 
ejusdem  Patris  venerandi,  eleganti  sermone  conscriptus  est  a  viro  religioso  Gisleberto  Crispino,  postea 
abbate  Westmonasterii,  et  tam  nobilitate  generis,  quam  scientia  saeculari  et  divina  pollenti  perqnirens 
relegat,  in  quo  sufficienter  reperiet  unde  suo  desideno  satisfaciat.  »  Haec  Yita  edita  a  Dacherio  ad  calcem 
Lanlranci  Operum  Paris,  1648,  fol.  Librun  De  statu  Ecclesio!,  quem  buic  Gisleberto  Pitseus  tribuit,  Gilberti 
Lunicensis  esse,  Oudinus  tom.  II,  p.  929  et  957,  Caveus  ad  annum  1101  aliique  adnotarunt. 

Alterius,  ut  videlur,  Gillieberti  Disputatio  Ecclesiai  ei  Sinagogce  m  lucem  data  ab  Edmundo  Martene  et 
Ursino  Durando  tom.  V  Thesauri  anecdotorum,  pag.  1497, 1506. 


(1)  Labbe  Bibl.  nova  M5S,  pag.  26.  Pitseus  pag.  196. 

())  Hanc  ediderat  Joannes  Picardus  notis  ad  Anielmi  1.  0,  epist.  16. 


1005  DISPUTATIO  JUDiEl  CUM  CHRISTIANO  4006 


mnnm  mi\  m  christuno 

DE  FIDE  CHRISTIANA, 

SCRIPTA  A   DOMNO   GISLEBERTO   ABBATE  WESTMONASTERII 

(Opp.  S.  Anselmi  Caatuariensis,  curante  D.  Gerberonio,  p.  512,  inms.  bibliolb.  Remig.  B.  10,   et  ex  ms. 

Yictorino  CC.  9,  et  ex  ms.  San-Germanensi.) 


EPISTOLA  NUNCUPATORIA. 

Gisleberlus  hanc  disputaUonem  examinandam  ad  S.  Anselmum  transmiiUL 


Reverendo  Patri  el  domino  Ansblmo  sanctae  Can-  A  nio  nilcns  eadem  •  ipsi  concessu '  facilis  esse  vide- 

tuariensis   Ecclesiffi    archiepiscopo,    servus  et  filius  balur,  et  approbanda,  rogavenint  quidam,   qui  ad- 

suus  frater  Gislebbrtus,  Weslmonasterii  coenobii  erant,  ut  memoriae  darem  nostram  hanc  disceptatio- 

procurator  et  servus,  prosperam  in  hac  vita  diutur-  nem  ''forlasse  aliquibus  profuturam.  Scripsi  igitur, 

nitatem,  et  beatam  in  futura  ^  aeternitatem.  eltadto  mei  et  ipsius  nomine  scripsi  sub  persona 

Paternitati  et   prudentiaB   vestrao   *  discutiendura  Judaei  cum  Christiano  de  fide  noslra  disceptantis, 

miltolibellura,  quem  nuper  scripsi  paginaecommen-  scriptumqueet  exaratum   hoc  opus  vestraB    trans- 

dans  quae  Judseus  quidam  olim  raecum   disputans,  mitto  examinandumcensurae.  Si  resapprobanda  est, 

conlra  fidem  nostram  de  lege  sua  proferebat,  et  quae  vestro  placebit  approbata  judicio  ;  si  vero   respuenda 

ego  ad  objecta  illius  pro  fide  nostra  respondebam.  est,  seu  tota,  seu  pars  ejus  aliqua,  quidquid  respuen- 

Nescio  unde  ortus,  sed  apud  Moguntiam  lilteris  edu-  dum  erit,  accipite  amico  dictum  in  aure  ;    eft   quia 

catus,legis  et  litterarum  etiam  nostrarum  bene  sciens  soli  amico  innotuit,  silentio  supprimatur,   nec  alicui 

erat,  et  exercitalum  in  Scripturis  atque   disputatio-  haec  ad  legendum  pagina  communicetur,  salvo  qui- 

nibus  conlra  nos  ingenium  habebat.  Plurimum  mihi  dem  amore  mutuo  in  inlegra   prorsus   pace  rautua, 

familiaris  saepe  ad  me  veniebat,  tum  negotii  sui  cau-  deleatur  quidquid  delendum   esse   vobis  placuerit, 
sa,  tum  me  videndi   gratia,    quoniam  in  aliquibus  q  aut  corrigatur,  si  quid  est  quod  corrigi  *    posse  tibi 

illi  multum  necessarius  eram,  el  quoties   convenie-  visum  fuerit.  Fateor  quamlibet  protuleritis   senlen- 

bamus,  mox  de  Scripturis,  ac  de  fide  nostra  sermo-  tiam,  animo  libenti  excipiam,  et  aure  oblemperanti 

nem  amico  '  animo  habebamus.  Quadam   ergo   die  audiam.  Tamen  quidam  ex  Judaeis,  qui  tunc    Londo- 

solito  majus  mihi  et  illi  Deus  otium  ^  concessit  ;   et  niae  erant,  opitulante   misericordia  Dei,   ad   fidem 

mox  undc  solebamus  internosquaestionemcoepimus.  Christianam  se   convertit   apud  Westmonasteriumi 

Et  quoniara  quae   opponebat,  convenienter  satis  et  coram  oranibus  fidera  Christi  professus  baptismum 

conscquenler  opponebat  ;  et  ea   quse   opposuerat,  petiit,  accepit,  et  baptizatusDeo  se  inibi  seryiturum 

non  minus  convenienter  prosequendo  explicabat  ;  devovit,  et  monachus  factus  nobiscum  remansit. 
nostra  vero  responsio  vicino  satis  pede  ad  opposita         Sic  ergo  Judaeus  ille  disputator'  aliis  plunbus  in* 

illius  respondebat,  ei  Scripturarum   aeque  testimo-  terpositis,  me  provocando  adorsus  est. 

VARyE  LECTIONES. 

^Ms.Rem.etVict.Jn[uro.*Ms.  Rem.^et  S.   Ger.^  tuae.  '  Ms.  R.   omit.  amico.  *  Ms.  R.,   votum. 
•    Ms.  S.  Ger  .,  proposita  ;  Ms.  Vict.,  ad propositum.  •  Ms,  Vict.f  utens,  eidem.  ^   Ms.   R.,   concessa. 
Ms.  Yict.  S.  Ger.,  disceptatiunculara.  •  Ms.  Vict.y  resecetur...resecari. 


1007 


GISLBBBRTIGRISPINI  ABB.  WESTMONAST. 


1008 


DISPUTATIO  JUD^I  CUM  CHRISTIANO 


DE  FIDE  CHRISTIANA 


SCMPTA  A  DOMNO  GISLEBERTO  ABBATE  WESTMONASTERII. 


Quia  Cbristiani  dicant  te  litteris  eruditam  et  fa- 
cultate  dicendi  expeditum,  vellemut  toleranti  animo 
mecum  agas,  qua  ope  ratlonis  et  quo  auctoritatis 
testimonio  Judsos  culparis,  quia  legem  aDeodalam 
observamus,  et  Moysi  legislatori  obsecundamas.  Si 
enim  lex  bona,  et  a  Deo  data  est,  observanda  est ; 
cujus  enim  decretum  observandum  eril,  si  Dei  man- 
datum  non  est  observandura  ?  Si  vero  lex  observanda 
est  11 ,  cur  ejus  observatores  canibus  assimulatis 
fnstibus  extrusos  usqaequaque  inseclatis  ?  Si  vero 
eam  minime  obscrvandam  dicitis,  culpandus  est 
Moyses,  qui  nobis  eam  adeo  inani  venitatc  tradidit 
observandam.  Quod  si  partem  excipiendo,  id  obser- 
vandam  esse  dicitis,  illud  vero  minime  observan- 
dum  vel  abolendum  esse  censetis,  date  consilium 
quomodo  effugiemus  illud  indictum  a  Deo  maledi- 
ctum  :  «  Maledictus  qui  non  permanserit  io  omni- 
bus  quae  in  lege  scripta  sunt  {Deut  xxvii,  26).  » 
Legislator  nihil  excipit,  sed  universaliter  ea  omnia 
mandat  observari.  Yos  autem  ad  vestrum  arbilrium, 
legis  et  mandatorum  observantiam  determinatis. 
El,  ut  scias  quia  his  in  rebus  rationi  potius  vacare 
volo  quam  eontentioni,  ab  aliis  secedamus,  et  cui 
nostnim  favor  audientium  applaudat  omnino  recu- 
semas  *'. 

GHRIST1ANU8. 

Rationabiliter  satis  hsec  omnia  tu  requiris  et  hsec 
omnia  quseri  convenit ;  sed  a  te  vice  pari  >>  requiro 
ut  mecum  animo  palienti  agas.  Nam  si  modus  alter- 
cationis  nostrffi  is  habeatur,  ut  concedas  quiquid 
tuse  legis  pagina  testatur,  vel  ratione  tam  evidenti 
astruitur,  ut  a  te  nulla  evidentiori  refutetur,  prsesto 
sum  utde  his  tecum  agam,   et  undecunque  volueris, 


A  idque  potius  veri  causa  i^  et  tui  amore  »  facio, 
quam  sludio  disputandi,  nec  hominum  acclamatio- 
nes  curo ;  sed  vincat  cui  ratio  atlestabitur,  et  ScrL 
pturad  auctoritas  contestabitur.  Primum  itaqae  le- 
gem  bonam  et  a  Deo  datam  esse  dicimus,  tenemus, 
astruimus  ;  ac  prointe  quidquid  in  ea  scriptum  est, 
divinosensu  iniellectum,  suis  temporibus  observa- 
tum  et  observandum  esse  sancimus.  Divino  quidem 
sensu  legis  mandata  intelligenda  csse  dicimus,  quia 
si  humano  sensu  ea  omnia  et  ad  litteram  accipimus, 
muUa  sibi  invicem  adversantia  et  multum  repugnan- 
tia  videmus.  Cum  enim  peracta  creatione  mundi 
Moyses  dicat  :  «  Vidit  Deus  cuncta  quae  fecerat,  et 
erant  valde  bona  (Gen.  i,  31).  n  Quomodo  in  discre- 
tione  1«  animalium  postea  scribilhaec  munda,  et  illa 

Q  animalia  esse  immunda,  hisuti  permittit,  illa  non 
solum  non  tangere,  sed  eum  qui  tetigerit  morte 
multari  et  puniri  mandal?  Quomodo  enim  esl 
immundum  quod  est  valde  bonum  ?  Ubi  enim  cuncta 
nominavit,  et  valde  bona  esse  dixit,  neque  hoc,  ne- 
que  illud  animal  excepit.  QuomodoigiturDeuscancta 
creavit  valde  bona  animalia,  et  postea  vetal  comedi 
haec  Y^\  iila  animalia,  et  causam  reddit,  dicens  ea 
esse  immunda  animalia  ?  [it  Nec  solum  ea  prohibuit 
quae  sui  natura  homini  ad  vescendum  noxia  sunt  ; 
verum  et  multa  quae  gustu  jucunda,  et  usa  aeque 
salubria  ad  comedendum  existunt.  Aliquid  ergo  sa- 
cramenti  haec  in  se  continent,  quae,  licet  a  Deo  dicta 
sint,  tamen  a  se  invicem  ad  litteram  omoino  dissi- 
dent.  Sacramentam  sacrae  rei  latens  signum   esse 

p  dicimus.]  Item  scimus  quia  dixit  Deas  ad  Adam  : 
c  Ecce  dedi  vobis  omnem  herbam  afferentcm  super, 
terram  »  semen,  et  universa  ligna  quaa  habent  in 
semetipsis  sementem  ^*  generis  sui^  ut  sint  vobisin 


VARLB  LEGTIONES. 

^'  Vici,  nonhabetnomina  hase  interlocutorum,  Judaeas,  Christianas.  u  Ms,  Vict.^  erit.  i*  Ms.  Rem. 
etne  cui...  animo  recasemus.  m  Jf*.  Yict.,  vicem  pali.  "  Mfi.  V.  et  R.,  causa  fidei.  "  Ms,  S.  Cer. 
^*Ms.  Vict.y  distinctione  omnino.  ^^  Ms,  Vict.  S.  Ger.  omit.  uneis  inclusa.  ^*  Ms.  Vict.yin  terra.  ^  Ms. 
Viet.,  semen. 


1009 


DISPUTATIO  JUDiEI  CUM  CHRISTIANO 


1010 


escam  (Gen,  i,  29).  »  Qaa  igilur  ralione  dedit  Deas  A  rietatem  videmus  ;  nisi  ea  competeDti  sensu  iatellexe- 


primo  horoini  universa  ligna  in  escam,  et  statim 
postea  probihuit  ne  sumat  de  ligno  scientiae  boni  et 
mali  in  escam  ?  Ubi  universaliler  ligna  concessa  ho- 
roini  commendat,  nullum  exceptum  fuisse  ligoum 
insinuat.  Non  igitur  absque  mysterio  id  accipien- 
dum  est.  In  Exodo  inter  alia  praecepta  do  facicndo 
altari  Dominus  Moysi  ita  praecepit  :  «  Altare  de 
terra  facietis  mihi,  et  ofiferelis  super  illud  holo- 
causta  et  pacifica  vestra  (Exod,  xx,  24).  »  Et  de  qua 
malcria  altare  fieri  liceret,  eiquomodo  ita  subdidit: 
«I  Quod  si  de  lapidus  illud  aedificare  volueritis,  de 
non  s<fctis  lapidibus  a;dificabilis  illud  {Md.,  25).  » 
In  expletione  autem  tabernaculi,  et  vasorum,  at- 
que  utensilium   tabemaculi,   ita  legitur  :    «  Fecit 


rimus.  Discreto  itaque  et  divino  sensu  haec  intelli- 
genda  et  discutienda  sunt,  quia  fieri  non  potest  ut 
ad  litteram  sumpta  ea  omnia  impleanlur.  Si  vero 
legem  debito  sensu  accipimus,  omnia  legis  man- 
data  debita  observatione  observare  poterimus,  quse- 
dam  ad  litteram,  et  sine  ullo  figurarum  profundo, 
quaedam  figurarum  velamine  adumbi  ata  esse  intel- 
ligo.  Quaedam  ad  tempus  observari  jussa  sunt, 
qua^dam  sine  ulla  temporum  determinatione  obser- 
vanda  sunt.  Quae  enim  sacramenli  "  alicujus  prae- 
nantiativa  erant,  et  verilatis  futurae  figura,  suo 
tempore  manifesta  rei  atque  veritatis  praesentia, 
non  oportuit  ut  eorum  remaneret  praenuntiatio  et 
figura.  Num,  sicut  ipso  usu  loquendi,    verboinim 


Moyses  allare  thymiamatis  de  lignis  setim,  habens  -n  utimur  vicissitudinibus  dicendo,  erit,  quandiu  fu- 


per  quadnim  singulos  cubitos,  et  in  altitudine  duos 
(Exod.  xxxvii,  25).  •  Et  post  pauca  :  a  Fecil  et 
allare  holocausti  de  ligais  setim,  quinque  cubitorum 
per  quadrum,  et  inaItiludinetrium(£;i:o(2.  xxxvm,l).» 
Non  temerario  quidem  ausu  seu  prsesumptione  fie- 
bat,  quod  tam  discreta  dimensione  altidudinis  et 
quadraturae  fiebat.  Item  post  aliquanta: «  Fudilbases 
aeneas  in  introitu  tabernaculi,  et  altare  aeneum  cum 
craticula  sua  {Ibid,j  30)  »  Item  in  fine :  «  Candela- 
brum  stabit  cum  lucernis  suis,  et  altare  aureum,  in 
quo  adoletur  iucensum  coram  arca  testimonii  (Exod. 
XL,  5).  >»  Quomodo  ergo  jubet  Deus  ut  altare  de 
terra  faciatis,  et  auper  illud  holocausta  vestra  offe- 
ratis  ,  econtra  Moyses  altare  thymiamatis  fecit 
ligneum,  fecit  et  altare  holocausti  ligneum,  fecit 
allare  «neum,  fecit  et  aureum,  fecit  etiam  ali- 
quando  lapideum?  Multumitaque  adversum  videtur 
ut  aliud  et  aliter  quam  Dominus  per  Moysem  jubet : 
ab  ipso  Moyse  agatur  aliter  ergo  quam  littera  so- 
nat,  et  boc  accipi  oportet.  Rursum  cum  ea  omnia 
humanis  usibus  Deum  creasse  Moyses  dicat,  eaque 
omnia  homini  subdidisse  commemoret,  «  ut  praesit, 
inquit,  piscibus  maris,  volatilibus  coeli,  animan- 
tibus  terrae,  el  omni  reptili  quod  movetur  in  terra 
(Gen,  I,  26),  »  cur  postea  vetat  ne  homo  aret  in 
bove  et  asino  ?  onus  aliquod,  quodcunque  tibi  pla- 
cet,  asino  imponere  lieet,  et  ponere  jugum  bovi 
cum  asino  quare  non  licet  ?  Ad  pascua  ducere  bovem 
cum  asino  licebit,  et  in  pascuis  ea  simul  esse  et 
compasci  lex  permittit,  et  arare  ea  simul  prohibet 


turum  est,  ipsumque  ent,  prorsus  omitlentes,  in 
praesenti,  est  assamimus,  quodque  ipsum  jam 
praeteriisse  significantes ,  utimur  fuit,  sic  in  rebus 
prsenuntiativis  alicujus  sacramenti,  ubi  praesens 
manifestatur  sacramentum,  ejus  jam  superfluo  scr- 
varetur  seu  figura  seu  signum  ?  Quae  vero  alicujus 
mysterii  significativa  non  erant,  sed  aperte  seu 
fidei  veritatem  insinuant,  seu  charitatis  "  sedifica- 
tionem  commendant,  ea  et  a  nobis  et  a  vobis  non 
ad  tempus,  sed  in  perpetuum  observanda  sunt,  eo- 
rumque  transgressio  nullatenus  esse  potcst  inulta. 
Harum  quae  in  lege  erant  figurarum  veritas  tandiu 
et  per  tot  ssecula  exspectata,  tandem  erat  aliquando 
exhibenda.  Nunquid  semper  proraittendum  erat  : 
,  «  Aperiam  in  parabolis  os  meum ;  loquar  propositio- 
*  nes  ab  initio  (PiaL  Lxxvii,  2).  »  Nunquid  semper 
futurum  erat  :  «  Donec  veniat  qui  mittendus  est,  et 
ipse  erit  exspectatio  gentium  ?  i.(Gen.  xux,  10.) 
Tandem  ergo  praedestinatis  a  Deo  temporibus  venit, 
Mediator  Dei  el  hominum,  homo  Christus  Jesus  ape- 
riens  nobis  sensum,  ut  intelligeremus  Scripturas, 
dissolvens  profunda  mysteria,  quae  de  eo  in  lege  et 
propbetis  scripta  erant,  in  quem  te  oportet  cre- 
dere. 

JUDiEUS. 

Si  ad  tempus  hoc  vel  illud  sermo  Dei  servandas 
est,  eoque  tunc  annuUato,  item  alius  ad  aliud  tem- 
pus  obsen^andus  est,  sicque  per  temporum  vicissi- 
tudines,  divinae  immutantur  sanctiones,  quomodo 


et  interdicit.    Si  autom  proplerea  venit,  quia  hocDstabit«  semel  locutus  e&t  Deus  ?  »  (PiaU  lxi,  12.) 


immundum  animal  lex  dicit,  quare  circa  illud  co^tera 
quae  dicta  sunt  permittit,  solum  arare  excipit  ?  fiquus 
in  lege  immundum  animal  esse  perhibetur,  et  alia 
multa,  neo  tamen  arrare  bovem  cum  equo  vel  alio 
animah  immundo  prohibetur  in  lege.  Hanc  non  so- 
lum  in  his  quse  dicla  sunt  mandatis,  sed  etiam  in 
quamplaribus  aliis  legalibos  csremoniis  **  contra- 


Quo  pacto  ratum  erit  c  in  aetemum,  Domine,  verbum 
tuum  permanet  in  coelo  ?  »  (P$al,  cxviii,  89.)  Quid, 
quaeso,  mea  ioterest  cur  Deus  hoc  animal  mondum, 
illud  immundum  judicet  hoc  uti  permittat,  illo  uti 
prohibcat  ?  Quis  enim  ac^uvit  Spiritum  Domini,  aut 
quis  conailiarius  ejus  fuit,  ut  istud  agi  permittat. 
illud  fieri  prohibeat.  Jussit.  Obsequendam  "  igitur 


YARLE  LECTIONES. 


'*  Ms   S.  Ger,^  institutis.    '^  Ms.  S-  Qer.,  qa»dam  enim  sacramenia. 
Hm.y  observandum. 


'  Ifi,  Am.,  voritatis.    "  Ms. 


1011 


GISLEBERTl  CRISPINI  ABB.  WESTMONAST. 


iOlz 


e5t,   eique   obscqui  summa  virtus  est.   Prohibuil.  A  diebus  praBparalus  mons  doraus  Domini  ia  verticcm 


Fieri  igilur  jam  non  licet  ;  idque  si  poslea  fiat, 
peccatum  esse  dicimus,  ac  debila  pcena  punicndum. 
Ut  ergo  scrvemus  litlersB  figuram,  contemncmus 
litteram  ?  ut  servemus  altenim,  quse  ratio  est  dam- 
nare  "  allerum  ?  Servemus  litteram,  servemu*  et 
litterae  figuram.  Maneat  parvo  sensui  nostro  liltera, 
raaneat  et  vestro,  atque  addatur  spiritualis  et  con- 
cessa  nobis  ••  a  Deo  mysterii  latentis  inlelligentia. 
Abstineamus  a  porco,  quia  lex  jubet,  absiineamus 
et  ab  eo  si  quod  est  quod  per  porcum  significatur» 
peccato  *•.  Non  aremus  in  bove  el  asino,  quia  id 
legislator  prohibuit,  et,  si  qua  evitanda  intellexeris"' 
per  hanc  asini  et  bovis  copulam,  fas  est  evitare, 
imopeccatum  est  non  evitare.  Ita  et  de  caeteris.  Ita 


montium,  et  fluent  ad  eum  omnes  gentes,    et    di- 
cent :  Yenite,  ascendamus  admontem  Domini,  et  ad 
domum  Dei  Jacob  (/«a.  ii,  3).  »        Si  ergo  Chri- 
stus  jam  venit,  ubi  in  toto  orbe  terranim,  praeler 
pauculam  gentem  Judseorum,  dicitur:   «  Ascenda- 
mus  ad  domum  Dei  Jacob  ?  »  Alii  vestnim  dicont, 
eamus  ad  domum  Petri,  alii  ad  domum   Martini. 
Nulli  vero  dicunt :  Eamus  «  ad  domum  Dei  Jacob.  •* 
Audi  adhuc  de  adventu  Christi  sequentia  :    «    Et 
conflabunt  gladios  suos  in  vomeres,  et  lanccans  suas 
in  falces.  Non  levabit  gens  contra  gentem  gladium, 
nec  exercebuntur  ultra  ad  praelium  {Ibid.j  4).  »  Nun- 
quidnam  ordo  militaris  noslra  hac  stale  conflat  gla- 
dios  suos  in  vomeres,  et  lanceas  in  falces  ?  Vix  fabh 


enim  lex  adimpletur,  et  adimplenda  esse  censetur.  g  sufficiunt,  vix  ferrum  sufficit  fabricandis  militaribu^ 


Sed  ila  his  praDlibatis  ad  Christum  veniamus,  in  quo 
quaestionis  et  controversise  causa  tota  consistit ;  nam 
eum  novi  cultus,  novarum  institutionum  ac  legis 
prorsus  immutatse  dicitis  vos  habere  auctorem,  in 
quem  dicis  quiaoportet  mecredere.  Christum  credo 
prophetam  quidem  omni  virtutum  prserogativa  ex- 
cellentissimum,  etChristo  credam  ;  sed  in  Christum 
neque  credo,  neque  credam,  quia  non  credo  nisi  in 
Deum,  et  in  unum.  «  Audi,  inquit,  Israel,  Deus 
luus,  Deus  unus  est  (Deut.  vi,  4) :  »  unus,  non  Iri- 
plex,  sicut  vos  Christiani  et  negando  dictis,  et  di- 
cendo  negatis.  Dictis  enim,  Deus  est  Pater,  Deus  est 
Filius,  Deus  est  Spiritus  sanctus ;  alius  Pater,  alius 
Filius,  alius  Spiritus  sanctus ;  et  tamen  non  tres  Diit 
sed  anus  est  Dens.  Dictis  utrumque  :  qui  vult  credat 
vel  alterum,  vel  utrumque.  Israel  vero  nostra  gens 
audit  et  credit :  «  Deus  tuus,  Deus  unus  est,  >»  non 
creatus  in  tempore,  non  factus  ex  muliere,  quoniam 
si  proprie  dici  posset,  antequam  tempus  fuit,  ipsc 
fuit ;  tempus  ipse  creavit,  et  sub  teropore  coelum, 
et  terrom  et  quse  ineis  sunt  omnia  ipse  creavit.  Se- 

quitur  aliud  in  Decalogo  mendalum  :  «  Non  assumes 
nomen  Dei  tui  in  vanum  {Exod.  xx,  7).  i  In  vanum 

nomen  Dei  assumit,  qui  homini  nomeu  cultumque 

divinitatis    attribuit.  Nam  si  ■*  vaoitas  est  omnis 

homo  vivens  ;  qui  hominem  Deum  credit,  et  Deum 

appellat,  homini  nomen  cultumque  divinilatis  attri> 

buit.  Non  igitur  credo   in  Christum,   neque  spes 

mea  est  in  Cbristo,  quoniam :  <i  Beatus  vir,  cujus 

est  nomen  Domini  spes  ejus  (Psal.  xxxix,  5).  »  Sed 

Cbristum  credo^  et  Christo  credam,  cum  venerit,  ^  carne  alia,  magno  et  eodom  judice,  quisquis  no> 


arrais.  Ubi  lerrarura  inveniri  potest,  «  non  levabit 
gens  contra  gentem  gladium,  nec  exercebunlor  ultra 
ad  prselium  ?  Ubique  orbis  terrarum  vicinus  insi- 
diatur  vicino,  opprimit,  necat ;  geos  contra  gentem 
eifusis  viribus  praeliatur,  regnum  adversus  regnum 
excilatur,  et  ab  ineunte  ipsa  puerili  selate  quisqoe 
exercetur  ad  prselium.  Constat  ergo  qnia  vos  Chri- 
stiani,  longe  de  Cbristo  et  de  ejus  adventu  erratis. 

CHRISTUMS. 

Revera  semel  locutus  est  Deus,  et  nefas  est  ut 
unquam  ullus  sermo  Dei  annulletur,  divinae  sanctio- 
nes  non  immutantur  per  ullas  temponim  vicissita- 
dines,  quia  Christus  non  venit  «  legem  solvere,  sed 
,  adimplere. » — «  Amen,  inquit,  dico  vobis,  iota  unum, 
'  aut  unus  apex,  non  praeteribit  a  lege,  donec  omnia 
fiant  (Maith.  v,  18).  »  Nunquid  vult  Christus 
kgem  damnare,  qui  comminatur  inquiens,  «  iota 
unum  aut  unus  apex  non  pneteribit  a  lege  donec 
omoia  iiant  ?  »  Non  eam  igitur  vult  solvere,  sed 
adimplere.  Lex  prohibet  homicidium,  Chrislus  iram 
et  odium  ;  lex  prohibet  adulteriuro  camis,  Chhstus 
ipsum  etii»m  appetitum  cordis  *.  Vobis  lex  prohibet 
uti  porcina :  et  a  tunc  ab  eo  animante  abstinentia 
vobis  necessaria  erat  '*,  quoniam  veritalis  futurse 
figura  erat,  et  figura  servanda  erat,  donec  adesset 
ipsa  Veritas.  Nunc  autem  nobis  seu  vobis  necessaria 
non  est,  quoniam  ipsa  flgurse  veritas  jam  praesens 
adest.  Quamvis  abstinere  liceat,  et  multi  nostium 
abstineant  non  solum    ab  ea,  veruin  el  ab  omni 


quoniam  de  eo  Moyses  testatur  et  dicit  :  Prophe- 
tam  suscitabit  vobis  Deus  de  fratribus  vestris,  tan- 
quam  me  audietis  eum  {Deut.  xviii,  15).  Et  quoniam 
votis  omnibus  optandum  eral  ut  veniret,  et  quo  si- 
gno  adventus  ejus  dignosci  posset,  audi  quid  super 
hoc  Isaias  propheta  denuntiat :  «  Erit  in  novissimis 


strum  se  tuetur.  Moyses  carnem  suillam  immundam 
appellat,  uti  ea  prohibet,  et  propterea  dicitis  quia  ea 
uti  non  licet.  Moyses  non  alius,  sed  idem  ipse 
camem  suillam  dicit  mundam  et  valde  bonatn, 
et  eam  ad  vescendam  sicut  csetera  scribit  Deum 
fecisse   bonam,  et  ideo  dicimus  quia  uti  ea  licet. 


VARliE  LECTIONES. 


'*  Ms.  Yict.,  nt  damnemus.   "  Ms.  Rem.  et  S.  Ger.,  vobis.  ••  Ms.  R.,  si  quid...  peccati.   ^  Ms.  Rem 


intellexerimi  8.    '"  Ms.  S.  Ger.  omii. 
abstinentia  tunc  vobis  neceesaria  erat. 


Namsi.    ^  Ms.S.  Ger.^   carnis,    "Jfi.    vict.^  came,  etip&ius 


1013 


DISPUTAIO  JUDiEI  CUM  CHRISTIANO. 


1014 


Posiquam  enim  enunliaverat  "  Deum  creasse  uni-  A  «  scripla  sunt  aulem  ad  correplionem  noslram,  in 

versa,  pisces  maris,  volucres  coeli,  cuncta  animanlia 

terrae,  in  quibus  est  anima  vivens,  non  longe   infra 

subdidit  :  «  Vidit  Deus  cuncta  quae  fecerat,  el  erant 

valde  bona  (Gen.i,  31). »  Quod  valde  bonura  est,  ex 

nulla  pate  malum  cst.  Quod  vero  nulla  ex  parte 

malum  est,   quomodo   malum  et  immundum  est? 

Quidquid  ergo  naturae  a  Deo  factae  in  carne  suilla 

consideratur,  mundum  el  valde   bonum   esl,   atque 

uti  licet.  Quia  vero   per  hoc   animal,  voluptas   et 

immundilia  figuratur,  immundum,  propler  hoc,  hoc 

animal  esse  designatur  ["  ut  vitium  hoc  studiosius 

caveatur,  eliam  animal  ad  vescendum  interdicilur, 

per  quod  designatur],  et  ea  immundiliautinonlicet. 

Si  ergo  "  mundum  et  immundum  esse  hoc  animal 

inlelligilur,  et  eo  uti  el  non  uti  a  Deo  nobis  permit- 

tilur,  unde  et  sacra  lestatur  auctorilas  :  «  Non  quod 

intrat  in  os,  coinquinat  horoinem,   sed    quae  "   de 

corde  cxeunt  fornicationes  et  caetera,  quae   enarrat 

vilia,  ea  coinquinant  hominem   {Matih.  xv,    11).  » 

Non  itaque  caro  suilla,  quae  in  os  intrat,  coinquinat 

hominem,  sed   voluptas,  in   immunda  "  voluptatis 

cujuslibet  concupiscentia,  quse  de  corde  procedit,  ea 

coinquinat  hominem.  Propter  hoc  apostolus  quoque 

Paulus  ait  :  «  Omnia,    quae  vobis   apponuntur  ad 

vescendum,  suirite   cum  gratiarum   actione,  nihil 

interroganles  proplerconscieutiam"  (ICor.  x,  27).  • 

Eadem  ratione  hcet  arare  in  bove  et  asino,  et  prohi- 

betur  '"^  ne  aremus  in  bove  et  asino.  «  Nunquid   de 

bobus,  ut  ait  apostolus  Paulus,  cura  est  Deo  ?  »  ^/ 

Cor.  IX,  9.)  An  propter  nos  lex  hoc  dicit?  Qui  ergo 


quos  fines  saeculorum  devenerunt,  <>  sicut  dicit  Pau- 
lus  ex  vestra  genle  nosler  apostolus  (/  Cor,  x,  11). 
Fines   saeculorum    sunt  novissimi  dies,  de  quibus 
Isaias  praenuntiat,  dicens  :  «  Erit  in  novissimis  die- 
bus  praeparatus  mons    domus    Domini  in  verlice 
montium  {Isai.  ii,  2),  ■  ad  quem    revera    confluent 
omnes  gentes,  sicul  Psalmista  quoque  praedixerat : 
«  Reminiscenlur,  et  convertenlur  ad  Dominum  uni- 
versi  fines  terrae,  et  adorabunt  in   conspeclu  ejus 
universae  familiae  genlium  {PsaL  xxi,  28).  »   Uni- 
versi^fines  terrae  jam  credunl  in  Deum",  jam  ado- 
rant  Christum   universae   familiae  gentium,   una  et 
concordi  voce  dicunt :  Eamus  »  ad  montem  Domini 
et  ad  domum  Dei  Jacob  {Isai.  ii,  3),  »   non  ad  do- 
g  mum  Jacob,  sed  «  ad  domum  Dei  Jacob,  »  hoc  est, 
ad  domum  Dei  quem  coluit  Ahraham,  quem  coluit 
Isaac,  quem  colait  Jacob,  quem  coluit  Moyses  quo- 
que  et  Aaron ,  ut  ostendant  unum  Deum  esse   et 
eorum  qui  ante  legem  fideles  fuerunt,  et  eorum  qui 
sub  lege  exstiterunt,  et  eorum  qui  nunc  existunt 
credentes  in  Deum  universae  multitudinis  gentium; 
Quod  aulem  dicere  nos  arguis  :  Eamus  ad   domum 
Petri,  eamus  ad  domum  Pauli  el  ad  domum  Martini, 
nullus,  qui  sane  sapit,   hoc  ita  dictum  esse  intelli- 
git :  nullam  quippe  domum  Petroseu  Paulo  facimus, 
sed  in  honorem  atque  memoriam  Petri  seu  Pauli 
Deo  eam  condimus.  Nec  ulli  pontificum  fas  est  dicere 
in  consecrationibus  ecclesiarum  :  Tibi  Petro,  seu 
Paulo,  hanc  domum,  vel  hoc  altare  consecramus. 
[^^  Sed  tibi  Deo   in  honore  Petri   seu  Pauli  hanc 


terram  colit,  aret  in  bove  et  asino,  si   melius  non  ^  domum  vel  hoc  altare  consecramus.]  Propterea  vero 


potest,  quia  Deus  permiltit,  quia  omnia  haec  huma- 
nis  usibus  creavit.  Sed  quia  bos  ungulam  findit  et 
ruminat,  et  ad  excolendam  terram  omnino  est  ido- 
neum  animal,  rectorem  in  Ecclesia  designat  discre- 
tum,  in  his  quse  agit  sensum  habentem,  qui  rectum 
discernit  a  pravo,  et  qui  mandata  Dei,  quae  audit  et 
quae  legit,  meditatur,  et  meditando  ruminat  apud  so 
die  ac  nocte,  nec  solum  sibi  utilis  existit,  sed  alios 
aedificat,  et  docendo  instruit.  Hinc  tam  idoneo  prae- 
dicatori  non  est  associandus  ad  praedicandum  ver- 
bum  Dei  alter  moribus  indiscretus,  seu  idiota  et 
litteris  imperilus,  quia  non  solum  sibi  male  vivendo 
estinutilis,  sed  malo  suoexemplo  et  immunde  vivendo 
aliis  noxius  existit.  Porro  haec  vitia  per  asinum  de- 


haec  domus  potissimum  appellatur  «  domus  Dei  Ja« 
cob,  >  ac  specialiter  nominatur  «  Jacob,  »  quia  pri- 
mus   omnium    legitur   Jacob  Deo  instituisse  banc 
domum.  «  Erexit,  inquit,  Jacob  lapidem   in  titulum 
fundens  oleum  desuper,  et  dixit,   vere  loeus  iste 
sanctus  esi  {Gen.  xxvni,  18),  «  et  enumeratis  quae 
viderat,  ccelestibus  mysteriis  obstupefactus  addidit : 
«  Quam  terribilis  est  locus  iste,  non  est  hic  aliud 
nisi  domus Dei  et  porta  coeli  {Ibid.^  17).»  Domus  ergo 
Dei  nostri  est  domus  Dei  Jacob,  quia  Deum,   quem 
colimus,  coIuiCAbraham,  Isaac  quoque  et  Jaoob.  In 
hac  domo  Dei    quotidie  divinus  scrmo  recitatur, 
populus  fidelis,  quae  bona  appetat,  et  quae  mala  fugiat, 
edocetur,  ac  simul  quae  appetendorum  sint  praemia. 


signantur,  qui  neque  ungulam  findit,  neque   rumi-  D  et  quae  mala  quae  agunt  poena  comitetur.   Inde  et 


nat,  et  omnino  est  inertissimum  animal.  Quae  vero 
dicta  sunt  de  faciendo  allari,  et  quare  Dominus 
prohibuit  ne  homo  comederet  de  ligno  scientiae  boni 
et  mali,  profundum  in  sc  continet  mysterium,  sed 
alias  et  ad  alios  haec  discutieoda  pertinent.  «  Usec 
quidem  in  figuracontingebant,  •  el-dicebantur  vobis ; 


forenses  causae  a  Christianis  aguntur,  a  proximis 
proximorum  calumniae  audiuntur,  ac  debita  cuique 
reatui  popna  infertur.  «  Non  occides,  »  inquit  lex 
(Exod.  XX,  13)  :  «  qui  autem  ^^  occiderit|  »  imo 
sicut  Cbristus  ipse  adjecit,  «  qui  irascitur  fratri 
8U0,  reu8  erit  judicio  {Matth.  v,  22).  »  Gui  ei^o  ^ 


VARLE  LECTIONES. 

*^Ms.  S.  Ger.,  enumeravit.  "  Ms.S.  Ger.  et  V.  omit.  uneis  inclusa. "  Ms.  Rem.^  sic  ergo.  •*  Ms.  Vict. 
omii.  quae.  *'  Ms.  R.  et  S.  Ger.,  et  immnnditia.  *'  Vulg.  :  Omne  qtiod  voHs  upponitur  mandu^ 
caUf  nihil  interrogantes  propter  conscientiam.  "  Ms.  S.  Ger.,  prohibemur.  "  Ms.  S.  Ger.  omit.  Uni- 
versi.«|f*.  rtc^,Chriglara.  *•  Ms.  Vict.  amit.  uncis  inclusa.  ^  M$.  ««».,  etiam.  *•  Ms.  S.  Ger. 
amit.  cui  ergo. 


1015 


GISLEBERTl  CRISPINI  ABB.  WESTMONAST. 


1016 


ira  elodium.tollilar,  uti  gladfoet  lancea  non  per- A  crediderit  etbaptizatusfuerit,  salvuseril(/Md.,  16;,* 


mittitur.  Qui  abrenuntiat  irae  et  odio,  facilllmum 
est  ut  abrenuntiet  lanceBB  et  gladio.  Mullo  quippe 
facilius  est  conflare  gladium  suum  in  vomercm,  et 
lanceam  suam  in  falcem,  quam  tumore  cordis  sub- 
misso,  humilera  fueri  ex  superbo,  servum  ex  libero  ; 
abnegare  uxorem,  filios,  domum,  arma,  agros, 
cquos,  et  omnia  quse  possidet,  adhuc  autem  ut  se 
ipsum  abneget.  Quod  tamen  saepenumero  fieri  vide- 
mus,  videtis  et  vos,  quia  mulli  olim  in  rcbus  saeculi 
^gentes,  superbi  et  polenles,  ad  bella  instruclis- 
simi  et  pugnaces,  rapiendis  aliorum  rebus  inhiantes, 
propter  Deum  abnegatis  omnibus  pompis  saeculari- 
bus,  pauperrimi  sponte  per  diversa  peregrinantes 
loca,  sanctorum   suffragia    requirunt,  aut  quolibet 


In  quod  Eyangelio  vias  suas,  vias  novas  edocuit  Do- 
minus.  Viae  veleres  fuerunt,  «  oculum  pro  oculo, 
denlem  pro  dente  (Exod.xxiy  24).  »  Viaenovaesuat, 
ci  si  quis  te  percusseril  in  unam  maxillam,  praebe  ei 
et  alteram  ;  auferenti  tunicam,  dimitte  et  pallium 
(MaHh.y,  39).  »  Viae  veteres  fuerunt,  «diligesamx- 
cum  tuum,  et  odio  habebis  inimicum  tuum  {Ibid, 
43).  «  Viae  novae  sunl,  «  si  esurierit  inimicus  tuus, 
ciba  illum  ;  si  sitit,  potum  da  illi  {Rom.  xii,  20),  » 
Hae  sunt  vi%  Domini,  haesunt  semitae  Domini,  per 
quas  perfecti  arabulant  Christiani  [*'  hanc  Chrislia- 
nae  institutionis  vitam  licet  nunc  pauci  senenl 
Chrisliani],  quondam  servabant  reges,  et  cum  regi- 
bus  subditae  eis  nationes.  Quid  vero  si  potens  aliqui^. 


iuclusi  specu  agunt  vitam  sub  aliquo  "  praelato.  In  g  si  violentus  aliquis  prave  agit,  et  corrigil  non  vult? 


hujusmodi  vero  servorum  Dei  cohabitatione  adim- 

pletur  etiam  illud  denuntialum  per  Isaiam  prophetam 

miraculum ;  «  Vitulus,  leo  et  ovis  simul  raorabun- 

tur  :  et  puer  parvulus  minabit  eoi  (Isai.  xi,  6) .  » 

Puer  parvulus  leonem  et  ursum  cum  agno  minat, 

'  cum  in  domo  Dei  pastor  aeque   nobili   quondam   et 

ignobili,  potenti  et  impotenti,  forti  el  infirmo  impe- 

rat.  Puer  non  sensu,   sed  malitia ;   parvulus  non 

justo  rfgiminis  vigore,  sed  ab  omni  fastu  saeculari 

aut  generis  indignitate.  Utigitur  breviter  dicam,  haec 

e&t  institutio  vitae  ^^  Christianorum,  ut  quisque  dih- 

gat  proximum,  sicut  seipsum,  et  quod  sibi  fieri   non 

vult,  aliis  non  facial.  Hoc  est  vcrbum,  de  quo  ait 

aposlolus  Paulus  : «  Verbum  consummans  et  abbre- 

yians  in    aequitate  posuit    Dominus  super  terram 

{Rom.1%,  28).  »  De  hac  verbi  consummatione  Isaias 

propheta  dicit :  «  Consummatio  abbreviata  inundabit 

justitiam  {hai.  x,  22) ;  «  consummationem  euim  et 

abbrevationem  Dorainus  Deus  exercituum  facict  in 

medio    terrae.   De  hoc  etiam  Verbo  idem  prophcta 

Isaias  praedixcrat  :  «  Venite,  inquit,   ascendamus  ad 

montem  Domini,  et  ad  domuro  Dei  Jacob  ;  et  docebit 

nos  vias  suas  Dominus,  el  ambulabimus  in    scmilis 

ejus,  quia  de  Sion  exibit  lex,  et  vcrbum  Domini  de 

Jerusalem  {Isai.  ii,  3).  »  Quae,    inquam,  lex  alia  de 

Sion   exitura  praedicatur  ?  Quod,  i^quam,  verbura 

Doraini  de  Jerusalcm  exiturum  esse  praenuntiatur  ? 

lex,  quae  per  Moysen  dala  est,  non  ex  monte   Sion 

exiit,  quia  non  in  monte  Sion  data  est,  sed  in  monte 

Sinai.  Quae  igitur  lex  exiit  de  Sion,  nisi  lex   Novi 


«  Mihi  vindictam,  dicit  Dominus,  et  ego  retribuam 
{Hebr.  x,  30).  »  £t  quanta  erit  illa  divinae  animad- 
versionis  severitas  ?  Audit  Psalmistam  :  «  Deusraa- 
nifeste  vcniet,  Deus  noster,  et  non  silebit.  Ignis  in 
conspectu  ejus  exardescet,  ct  in  circuitu  ejus  tem- 
peslas  valida  (PsaL  xlix,  3,  4).  »  Tamen,  circa 
novissima  dierum  illorura,  circa  sseculi  consumma- 
tionem  haec  mala  e(  multo  duriora  praenuntiata  sunt 
a  Cbristo,  et  a  propheiis  snte  Christum.  «  Surget, 
inquit  in  Evangelio,  gens  contra  gentcm  et  regnum 
adversus  regnum,  elerunt  pestilentiae  et  fames,  et 
signa  magna  erunt  (Luc.  xxi,  10) ;  et  nisi  abbreviati 
essent  dies  illi,  non  fieret  salva^  omnis  caro  (Matth. 
XXIV,  22).  »  Unde  in  postrcma  visione  Danielis  de 
extremo  tcmporum  et  tribulatione  illa  intolcrabili 
circa  finem  saeculi  ita  lcgitur  :  «  Et  faciet  Rex  juxta 
voluntatcm  suam  et  elevabitur,  et  magniiicabitur 
adversum  omnem  Deum  ",  et  adversus  Dcura  dec- 
rum  :  loquctur  magnifica  :  et  dirigel,  donec  com- 
plealur  iracundia  (Dan.  xi,  36).  »  £t  post  pauca : 
«  Venict,  inquit,  tempus,  quale  non  fuit  ab  initio, 
usque  ad  tempus  illud  (Dan.  xii,  1).  »  De  abbrevia- 
tione  quoque  iribulationis  ita  subdidit  :  «  Usquequo 
horum  finis  mirabilium.  £t  audivi  virum,  qui  erat 
indutus  lineis,  jurantem  per  Viventem  in  a^ternum, 
quia  in  terapus,  et  lempora,  et  dimidium  temporis 
(tbid.y  6,  7). » In  novissimis  ergo  diebus,  id  esl,  ver- 
gente  mundi  vespera,  quando  vcnit  plenitudo  lem- 
poris,  in  qua  raisit  Deus  Filium  suum  in  tcrris,  pax 
illa,  superius  dicta,  in  Ecclesia  Dei  primiliva  fuit. 


Testamenti  per  Chrislum  data,  quae  de   monte  Sion  ^  diuque  longe  lateque  permansit.  Circa  vero   finera 

exiit,  quoniam  de  monteSion  Christus  coeluraascen- 

surus  discipulis  suis  Icgem  per  mundum  universum 

praedicandam  comraendavit  :  c  Euntes  ^*,  inquil,  in 

raundum  universum    praedicate  Evangeliura   omni 

creaturae  (ilfarc.  xvi,  15).  »  floc  est  "  illud  bonum 

verbura,  id  est,  Evangelium,    quod  de   Jerusalem 

exiit :  «  predicate  Kvangelium  omni  creaturae  :  qui 

VARLE   LEGTIONES. 

"M«.  Kiij^jsubditamsubquolibet.  **  Ms.  S.  Ger.  omit.  vitae.  ^  Mss.  Rem.etS.  C^r,,  dala,  quae 
ab  eis  locis  per  tolum  orbera  terrarum  annuntialur  diffusa  ?  wrfci^,  inquit,  incivitate.donec  indtiamin 
virtute  ex  alto{Luc.xxi\,  49) ;  et  inde  ascensurus  in  caelum  ait,  euntes,  elc.*'  Ms.  5.  Ger..  hoc  enim  esl. 
*^  M.  Ger.  omit.  uncis  inclusa»  *■  Ms.  Rem.,  nomen  Domini.  *•  Mss.  Yict.  et  5,  G«r.,  inferius,  . 


saeculi,  hoc  est,  circa  novissimorura  finera  dierura, 
disscnsio  illa  per  raunduro,  et  tribulatio,  quae  supe- 
rius  **  dicta  cst,  ebulliet,  et  saevissiraa  erit,  atque 
jam  ebullire  C(rpit.  Paucis  et  succincte  nunc  ad  ea, 
quae  de  adventu  Christi  proposuisti,  respondimus 
responsuri  plenius,  cum   ad  id   et  tempus  noster 


J017 


DISPUTATIO    JUD^I    CUM  CHRISTIANO. 


i0l8 


ratio  perduxeril.  Ad  Chnslum  redeamus,   in   quem  A  alque  ulrumque  populum  in  se  unum   faciens,  lapis 


dixi  et  dico  quia  oportet  te  credere 

Quamyis  enim  pace  mea  concedo  esse  dictum,  et 
salva  fidei  assertione  contestor  esse  approbandum  '", 
quia  non  debemus  credere  nisi  in  Deum  et  in  unum, 
tamen  dixi  et  dico  quia  in  Christum  te  oportet 
credere. 

Nomen  Dei  in  vanumnequaquamassumimus,  quia 
nulli  creatura;  nomen  cultumque  divinilatis  allribui- 
raus ;  et  si  quis  attribuendam  dicit  esse,  omnino 
redarguimus.  El  tamen  dixi  et  dico  quia  in  Chri- 
stum  oportet  te  credere,  quia  Christum  constat 
Deum  el  hominem  esse.  Licet  enim  credamus  Deum 
assumpsisse  hominem  in  unitatem  personae,  et  Chri- 
stum  credamus  Deum  et  homincm  es£e,  tamen  duas 
naturas  in  eo  credimus,  et  omnino  discretas  utrius-  p  ctoritate  astruemus, 
que  naturse  proprietates  asserimus.  Manens  quippe 
incommutabiliter  Deus  id  quod  erat,  assumpsit 
quod  non  erat.  Verbum  quod  erat  in  principio  apud 
Deum,  perquod  omnia  factasunt,  et  sine  quo  fa- 
ctum  est  nihil,  caro  factnm  est,  et  habitavit  in  no- 
bis  {Joan,  i,  11,  4).  Quia  ergo  Christus  Deus  est, 
Filius  Dei  est  virtute,  non  gralia,  Patri  consubs- 
tantialis,  par  et  cosetemus,  ante  omnia  ezistens  tem- 
pora,  et  in  eum  credimus.  [  "  Quia  vero  ]  faclus  in 
tempore,  homo  est,  Filius  Dei  est,  non  virtute,  sed 
gratia,  Deo  inferior,  minoratus  eliam  paulo  minus 
ab  angelis,  sub  tempore  factus,  natus  ex  muliere  ", 
et  in  eum  scilicet  hominem  assumptum  noncredimus. 
Item  :  quia  Deus  esl,  nec  mori,  nec  pali,  nec 
nasci  poluit ;  quia  homo  est,  et  mori  et  pati,  et  nasci 


pretiosus,  quia  mors  ejus  opud  Deum  tanti  exslilit, 
ut  peccata  tolius  tolleret  mundi.  Sed,  quamvis  lapis 
probatus,  aogularis,  pretiosus  fuerit,  non  in  eum, 
sed  ei  debita  observalione  credimus.  Quia  et  Deus 
est  (unde  et  consequitur  :  «  qui  crediderit  in  eum 
nonconfundetur  »)  eteiet  in  eum  debito  divinitalis 
cultu  credimus.  Quod  autem  **  dicis  et  nos  negando 
dicere,  etdicendo  negare  unum  et  triplicem  Deum, 
modis  omnibus  negamus  unum  et  triplicem  dici, 
quia  In  Deo  nullam  dicimus  triplicitatem,  sed 
unum  trinum  dicimus,  quia  in  deitatis  unitate  per- 
sonarum  crediraus  trinilalem.  Quare  autem  dioi 
non  debettriplicitas,  et  quare  dici  polest  triuitas, 
suo  loco  diceraus,  el  quod  dicemus,   ratione  et  au- 

JUD^US. 

Quae  me  ratio  ",  qufle  me  Scripturarum  cogit  au- 
ctoritas  ut  credam  quod  Deus  homo  fieri  queat,  vel 
homo  factus  jam  existat  ?  Si  nulla  apud  Deum  esl 
transmutalio,  nec  ulla  vicissitudinis  obumbralio 
(yac.i,  17),  quomodopeneseum  lanta  rerum  fieri 
potest  alteratio  "  ,  ut  Deus  homo  fiat,  Creator  crea- 
tura,  et  incorruptibilis  credatur  factus  esse  cor- 
ruptela?  Quomodo,  quaeso,  accipitur  :  « Inprincipio, 
Domine,  terram  fundasti,  et  opera  manum  tuarum 
sunt  coeii.  Ipsi  peribunl ;  tu  autera  perraanebis.  Mu- 
labis  eos,  et  mutabuntur  ;  tu  autem  semper  idem 
ipse  es?  » (Psal.  ci,  26,  27.)  Quomodo  Deus  •  sem- 
per  idem  ipse  est,  »  si  alteratus  homo  fieri  potest  ? 

,   . , ^__ si  Deus  estimmensus,  quomodo  vili et  parva  huma- 

potuit,  et  voluit  ;  et  perpassionis  suae  mysterium   a  ^  norura  diraensione  membrorura  potuit  diraensuscir- 

curascribi  ?  si  Deus  est  incircumscriptus,  quo  ar- 
gumentationis  genere  dicetur  quod  diraensione  cor- 
porea  circurascriptus  totus  sub  angusto  malris  ulero 
potuit  comprehensus  teneri  ?  Ad  haec,  si  Deus  esl 
quo  nihil  majus  sive  suflRcienlius  cogitare  potest, 
qua  necesbilate  coaclus  humanae  calamitatis  parti- 
ceps,  el  tanlorura  factus  est  consors  et  patiens  ma- 
loram  ?  Deoique  si  Deus  homo  factus  est,  quomodo 
itabit  quod  ipse  locutus  ad  Moysen  dixit  :  «  Non 
eairavidebilme  horao,  et  vivet?  »  {Exod.  xxxiii, 
20.)  Multum  repugnare  videtur  ut  Deus  homofaclus 
sit  •*  el  ab  homine  vel  ab  ipsa  raatre  sua  videri  non 
potuerit.  Absit  enim  ut  circa  Deum  aliquid  phan- 
lasticum  fuisse  dixeris  I    Unde  fatemur    quia  nuUo 


morte  nos  redemit.  Propheta  ipse  Isaias  Deum  et 
hominera  futurum  esse  Christum  praenuntians,  ait  : 
«  Kcce,  inquit  Dominus,  ponam  in  fundamentis 
Sion  lapidem  probatum,  angularem,  pretiosum  ; 
qui  crediderit  in  eum,  non  confundentur  {Isai. 
xviii,  16),  «Lapidcm  dicif,  et  aperte  subsequitur, 
«  qui  crediderit  in  eum,  non  confundelur.  »  "  Per 
lapidem  itaque  sicprobalura,  angularera,preliosum, 
sumraum  aliquem,  Christum  utique  designat  ho- 
minem.  Sed,  si  homolantum  esset,  profecto  idolo-* 
lalriam  et  profanari  propheta  suaderet,  qui  in  ho- 
mincm  credi  oportere  nos  admonet.  Quia  vero  non 
est  homo  tantum,  vcrum  et  Deus,  cai  in  psalmo 
diciiur :  «  qui  suslinent  te,  non  confundentur  (P^a/. 


XXIV.  3),  » ideo  addidit,  «    qui  crediderit    in  eum,  D  modofas  est  de  Deo  talia  excogitare,  ncdum  dicere 


non  confundetur.  »  Igitur  Christus,  quia  homo  est, 
positus  est  in  Sion  lapis  probatus,  angularis,  pre- 
tiosus,  lapis  probatus  ;  quia  peccatum  non  fecit, 
Dcc  invenlus  est  dolus  in  ore  ejus,  lapis  angularis, 
quia  circumcisionem  juslificat  ex  fide,  et  praepu- 
tium  per  fidem,  utrumque  parietem  in  se  colligens. 


aut  praedicare,  quoniam  nec  ralia  id  posse  ficri  si- 
nil,  nec  ulla  Scripturae  auctoritas  occurrit,  quae 
huic  errori  veslro  assentanea  seu  vicina  sit.  Nam 
illud  Isaiae  valicinium,  quod  ad  veslrum  accipiendo 
sensum  male  omnino  depravatis  :  •  Ecce  virgo  con- 
cipiet  et  pariet  fillium ;  et  vocabitur  nomen  ejus  Em- 


VARIiE  LECTIONES. 


*^Mss.    Vict.  et  S.  Ger.  approbatum 
Ger.,  femina.     **Ms.  Rem,  omit.  par 


"Jfw.  Rem.  et  S.  Ger.  omit.  uncis  invlusa.     **Mss.  V.  et  S. 

•*Jf«x.  Rem.  et  S.  Ger.y  quamvis  iUque  (enim)  homo  fuerit  lapis 

probatus,  angularis,  prctiosus,  et  in'eum  credimus  ;  quia,  ut  dixi,  Christum  Deum  et  hominem  esse  credi- 

mus.  Quia  et  Deusest  (unde  consequilur  :  qui  crediderit  ideum^  non   confundetur),  credcntes   in  eum, 

debito  divinitatis  cultu  non  confundenlur.  Quod  autem.     **Ms,  Bem.,  alteratio,      ^Ms.  Vict,  obumbratio, 

"Ms.  S.  Germ.,  homosit,  etc. 


1019 


GISLEBERTI  CRISPINI  ABB.   WESTMONAST. 


lOfO 


manuel,  hoc  est,  nobisciim  Deus  I  »  {Isai,  vii,  14.)  A  minusDeus  Israel  ingressusesl  per  eam,    et    clausa 


Quid  ad  rem  unde  agimus  ?  nunquid  ab  homine  nun- 
quam  corrupta,  sed  viro  nupta,  virgoadhucexisfens 
concipiel  et  pariet  filium  ?  Anirao  libenli  accipimus 
te  Christo  dictum,  «  et  vocabitur  nomen  ejus,nobis- 
cumDeus,  »hocest,  lantae  dignilalis  et  gratiae  erit 
apudDeum,utineoetpereum  Dominus,  idesl,  Do- 
mini  virtus  sit  nobiscum,  Nunquid  quoties  ad  vestra- 
rum  solemnia  missarura  dicitis  :  u  Dominus  vobis- 
cum,  »  slatemconsequiturutDeushomofial,  vel  in 
turba  homo  factus  consislal  "  ?  Prophetaigiturrem 
sacram  *•  corameraorans,  et  nascituri  Christi  emi- 
nentiam  praenuntians,  nihil  de  eo  absurdum,  nihil  de 
eo  contra  naturam  dixitesse  futurum,  nihil  prav» 
suspicalionis  relinquens  :  «  Eccc,  inquit,  virgo  con- 


erit. »  Ipse  Dorainus  Deus  Israel  ingressus  est  per 
eam,  faclus  horao  sicut  psalraus  dicit  :  «  Tanquam 
sponsus  procedens  de  thalamo  suo  {Psal.  xvni,  6-.  » 
£t  quaravis  horao,  tamen  princcps.  Et  sicut  alius 
psalmus  dicit  : « Inter  mortuos  liber  {Psal  lxxxvii, 
6)  sedebit,  ut  comedat  panem  coram  Domino 
{Ezech.  xLvi,  3).  »  Quera  panem  ?  t  raeus,  inquit, 
cibus  est,  ut  faciam  voluntatem  Patris  mei,  qui  in 
coclis  est  {Joan.  iv,  34).  »  Nobiscum  Deus,  Dontsicut 
ad  raissarura  solemnia,  dicimus,  «  Dominus  vobis- 
cum, »  sed,  sicutapertiusalibi  Isaiasdicil :  [  «  ^*  Puer 
natus  est  nobisct  filius  datus  est  nobis,  et  ]  vocabi- 
tur  nomen  ejus  Admirabilis,  Cocsiliarius,  Deus, 
fortis,  Patcr  fuluri  saiculi,  Princeps  pacis  (Isai.   ix, 


cipiet. »  Qua  ergo  lemeritalis  pra;suraplione   quis-  g  6J.  »  Quia  conceptus  ille   novus   nec   usitalus,    et 
quara  hominum  audet   scribere   quod   nullo  modo 
fuit  prophela  ausus  dicere,  quod  de  Deo  •'^  femina 
conciperet,  et  conceptum  de  eo  "  filium  pareret. 
Propheta  dixit,  «  concepit  et  peperil  filium  (Isau 
VII,  14),  >  vos  ex  vestro  sensu   conjicitis,   et   com- 
mentalum  usquequaque  divulgatis  :«  Etposl  partum 
virgo  perraansit,  »  quod  nusquara  a  prophela  diclum 
accipitis  ".  Injuriosura  igitur  cst  quod  fronte   tara 
irapudenli  uacra  phrophetarura  eloquia  ad  horainum 
voluntalera  coramentando,  interpretamini. 
cnaisTiANus. 
Nullam  in  hoc  sacramento  repugnantiam   rerum 
raetuimus,  nullam  Scripturarum  dissonantiam  vere- 
mur.  Sed  Scripturarura  interira  •"   oraitlamus   au- 


magnae  rei  mysleriura  erat ;  idcircov  propheta  piae- 
misit :  «  Propter  hoc  dabit  Dorainus  ipse  vobis 
signura  :  Ecce  virgo  concipiel,'et  pariet  filium  {Isai, 
vii,  14).  0  Illara  enira  absurditatera  sensa  vestro 
conceptara  et  adinventara,  quod  de  '  Dei  substantia 
conceperil,  nulli  fidelium  fas  est  dicere  vel  cogi- 
tare  [  '•  quia  de  Deo,  hoc  esl  potentia  '*  ,  et  virtule 
Dei  conccpit,  quoniam  non  humano  usu  ^,  nec  ullo 
viriseraineconccpil].  Qui  enira  sine  viri  seraine  ex 
nihilopriraura  creavit  horainem,  sine  viri  semine, 
ex  aliquo,  idest,  exraatris  carne  horainem  Christnm 
creare  potuit.  Et  quoniam  huraano  usu  conceptas,  a 
peccato  originali  immunis  non  fuisset,  nec  inter 
mortuos  liber,  ut  inter  raortuos  solus  liber  sit,    sicut 


ctorilates,   quibus,    Deo    adjuvante ",    omniraodis  ^  Psalraista  dicit,  et  a  peccalo  iramunis,  ideo   eura 


aslruemus  quia  Deus  homo  faclus  esl,  el  ab  homi- 
nibus  visus  est.  Nara  aperte  exclusa  omni  gequivo- 
cationis  arabiguitate,  ita  "  Jereraias  propheta  de- 
nuntiat  :  «  Hic  est  Deus  noster,  et  non  sestiraabilur 
ahus  ad  ••  eura.  Hic  adinvenit  oranera  viara  disci- 
plinas,  et  dedit  •''  eam  Jacob  puero  suo,  et  Israel 
electo  ••  suo,  [••  «  Post  haBc  in  lerris  visus  est,  etcum 
honnnibus  conversatus  est  {Baruch.  iii,  36-38).  » 
Post  hoBC,  post  legera,  inquil,  datara,  post  viara 
disciplinae  datam  Jacob  puero  suo,  et  Israel  electo 
suo.|  Deus  homo  factus  esl,  et  cum  borainibus 
conversatus  est,  natus  ex  virgine,  clauso  matris 
utero,  salva  orani  dignitalis  ''^  integritale.  Unde 
propheta  Ezechiel  dicit  :  «  El  dixit  Doraibus  ad  me  ; 
porta  haec  clausa  erit,  el  non  aperietur  ;  et  vir  non 


nasci  sine  peecato,  hoeest  sine  viri  coitu  ex  virgioe 
oportuit.  Ut  ergo  ha&c  sine  pnejudicio  dicta  sint, 
quia  Scripturarum  testimonia  suo  loco  servaraus 
ponenda,  nccessitasquoque  suraraa  etratio  exposce- 
bat  ut  Deus  horao  fieret,  et  pcr  humanitatis  soae 
mysteriura  ad  vitam  nos  restitueret.  Homo  igitur 
factus  est,  non  id  desinens  essc  quod  erat,  sed  id 
assumens  quod  non  erat.  Non  conversione  divinitatis 
in  carnem,  sed  assumptione  humanitatis  in  Deum, 
dicimus  Deum  hominera  factura.  Et  sicut  anima  ra- 
tionalis  cl  caro,  propter  unitatera  personae,  unos 
est  horao  ^* ,  quamvis  omnino  alterius  esl  naturae 
aniraa  et  alterius  caro,  nec  anima  convertitor  in 
carnera,  scuin  aniraara  caro,  sed,  manente  utraque 
natura,  personae  conservatur  unitas.  Dcus  et  homo, 


transibit  per  eam  ['*sed  Dorainus   Deus  Israel  in-  T)  propterunilatempersonae,  unus  e^t Christus  ;  quam- 


gressus  est  per  eam,  et  clausa  erit  principi,  Prin- 
ceps  ipse  sedebit  in  ea,  ut  comedat  panem  suura 
coraraDomino  {Ezech.  xliv,  3).  »  Virgoigiturcon- 
cepit,  quia  porta  clausa  erit,  et  vir  non  transibit 
per  eam].  Post  partum  virgo  permansil,  quia  «   Do- 


vis  Deus  ncc  in  hominem  conversus  fuerit,  nec  in 
Deum  homo  ;  sed  divisa^'  Dei  et  bominis  natura, 
indivisa  Dei  ethominis  personae  conversatur  "  et 
adoratur  unitas.  Neque  enim  omoia  quae  aliquo 
modo  fiunt  aliud  quam  erant,  desinunt  esse  id  quod 


VAR1.E  LECTIONES. 

••ilfs.  fim.,existat.  ^•Ms.  Vict.  etS.  Gcrm.y  sacre.  •Mf*.  San.  Ger.,  eo.  •^Ms.  Vict.  omit,  filiuni. 
"Ms.  f'tc<.,ausquainidaprophetadtctumaccipitis.  M«.  S.  Ger.,  nunquid  id  a  propheta,  etc.  •'Jf«.  Vict.j 
iterum.  **Ms.  Rem.,  annuenle.  •'Jfff#.  Vict.  et  S.  Ger.,  invocaiione.  ••Ftt/^.,  adversus.  •'Ftt/^., 
tradidit,  ••Ku/gf.,  dilecto.  **Ms.  Rem.  omit.  uncis  inclusa.  ''"Ms.  S.  Germ.^  divinitatis.  ""if*. 
Vict.y  omit.  uncis  incLusa.  ''*Ms.  Yict.y  omit.  unci^  inclusa.  ''^Ms.  Yict.^  omit.  uncis  inclusa. 
''^Ms.  Bem.,  haec  potentia  est.  ^\V#.  Hem.^  seosu.  '"Ms.  Yict.  hic  de^it.  ^Ms.  hem.y  divcrsa. 
^•jf*.   Rem.^  conservatur. 


102i 


DISPUTATIO  JUD^I  CUM  CHRISTIANO. 


1022 


eranl.  In  accidentium  enira  quorumdam  alleralione,  A  umbra,  el  nunquam  ia  eodem  slalu  permanet   {Job 


ut  cum  homo  niger  fit  albus,  seu  albus  niger,  super- 
venientealtero,  petitomninoalterum.  At  cum  homo 
fitarmatus,  sive  exarmatus,  vel  ex  nudo  indutus, 
seu  ex  induto  nudus,  nihil  prorsus  in  se  sic  altera- 
tus  homo  vel  accipit,  velamittit.  Suscepit  ergo  Deus 
faominem  in  unitatem  persodse,  ingenita  bonitate 
sua,  non  nostra,  et  roulta  necessitate,  non  sua,  sed 
nostra,  et  rationc  magna,  tibique  approbanda,  si 
audita  vis  vel  rationaliter  admittere,  vel  rationabi- 
liter  cxcludere.  Scripturarum  vero  auctoritas  exa- 
cto  "^*  sensu  interpretata,  sed  tam  evidens  tibi 
apponelur  *®,  ut  nil  excogitare  queas,  quod  contra 
apponatur  "  .  Nosti  quoniam  Genesis  apertissime 
commendat  qualiter  homo  primus  sit  conditus,   qua 


XIV,  1,2).  *  Post  hanc  denique  qualemcunque  vi- 
tam,  raorientes  quo  tunc  ibant  ?  Nemo  in  coelum, 
sed  omnes  in  infernum  ;  tamen  justi  spe  bona 
quod  ab  inferis  per  Ghristura  eruerenlur,  et  per 
Christum  ad  superos  in  coelura  revehi  raererenlur. 
Audi  Palres  eminenlissimos  id  aperta  voce  con- 
lestanles  :  «  Descendam,  inquit  Jacob  patriarcha, 
lugens  filium  meum  in  infemum  [Gen,  xxxvii,  35). » 
Et  alibi  ad  filios  suos  :  «  Deducetis  canos  meos  cum 
dolore  ad  inferos  {Gen,  xlii,  38).  »  Unde  et  beatuS 
Job,  cui,  Domino  altestante  •*  ,  vir  non  erat  in 
terrasimilis  {Job  i,  8)  :  Infernns,  inquit,  domus 
raea  est,  et  in  tenebris  slravi  lectum  meum  {Job 
XVII,   13).    »  Tamen  liberationis  spearreptus,  paulo 


dignitate  sui  praestans,  et  qua  eminentia  supra  cae-  B  post  addidit  :  ■  Scio  quod  Redemptor   raeus  vivit, 

tera  terrae  aniraantin  erat  positus.    «   Dominamini, 

inquit,  piscibus  maris,   et  volatilibus  cceli,  bestiis 

lerrae  et  omni  reptili  quod  movetur  in   lerra   [Gen, 

I,  28).  »  Unde  accepit  a  Deovetitimandatum  : «  Ex 

omni,  inquit,  ligno  paradisi  comede  ;  delignoautera 

scientiae  boni  et  mali   ne  comedas.    In   quacunque 

die  comedirisex  eo  ••,  morte  morieris  {Gen,  ii,  16, 

17).  »  Non  leviter  erat  accipiendum  quod  sub  tanto 

invectionis  maledicto   vetitum   erat.  NuIIa  tamen 

necessitate  coactus,  sed  propria  voluntate  subactus, 

morem  gerens  uxori,  obedire   maluit  uxori   quam 

praecepto  Dei.  Tetigerat  illa,  et  comederat   ;   dedil 

viro,  el  comedit   ;   et  utrique  mordendo   vetitum, 

mortis  et  damnationis  subierunt  maledictum.  Inobe- 


et  innovissimo  die  de  terra  surrecturus  sum  {Job 
XIX,  25).  «  Qui  Redemptorem  attestatur,  venunda- 
tum  seu  captivatum  sc  fuisse  *^ ,  et  redemptum  esse 
non  inficiatur.  Audi  et  beatura  David  :  «  Deus  re- 
diraet  animam  maera  de  manu  inferi,  cum  accepe- 
rit  me  (PmI.  XLvni,  16)  ;  »  et  acceptam  dicit  ab 
inferis  animara  suara  et  redi  mendara  ab  infero. 
Unde  et  alibi  exsultans  dicit  :  Doraine,  eduxisti 
ab  inferno  animam  meam,  salvasti  me  a  descen- 
dentibus  in  lacum  {PsaL  xxix,  4).  »  Cui  dicit, 
«  eduxisli,  salvasti,  »>  nisiei**  de  quo  in  alio  psalmo 
dicit:  «  Iter  facite  ei,  qui  ascendit  super  occasum| 
Dorainus  noraen  illi  {Psal^  lxvii,  5).  »  £t  quoniam 
solus  ascendere  super  occasum    noluit,   audi  quod 


diens  Deo  Adam  effectus  esl,   protinus  concessum  q  Psalmista  addidit  "  :  «  Ascendens  in  altum,   capti- 


omne  jus  amisit,  excussum  ditionis  suae  jugum  a 
caeteris  animantibus  sensit,  et  dignitatem  sui  jam 
amittendo,  nnditatem  suam  erubuit,  et  currens  ad 
folia  fici,  pudendam  membrorum  turpitudinem  ope- 
niit.  Ab  hoste  igitur  seducti,  hostique  turpitcr  sub- 
acti,  mox  de  paradiso  voluptatis,  in  quo  erant,  sunt 
expulsi,  obseratus  est  paradisi  aditus,  positus  est, 
ad  custodiendam  viam  ligni  vitae,  gladius  ille  versa- 
tilis  et  flammeus.  Gralias  Deo  quia  licet  ille  gladius 
flamroeus  "  erat,  non  tamen  in  perpetuum  fixus, 
sed  versatilis  erat,  quia  quandoque  misericordia 
Dei  erat  removendus.  Infelices  itaque  et  miseri  pa- 
rentes  genuerunt  fiiios  sub  cadem  mortis  et  mise- 
riarum  coDditione  genitos.  Ad  laborem   nascebatur 


vam  duxil  captivitatem  {Psal,  lxvii,  19  ;  Ephes.  vr, 
%),  B  Ezechias  quoque  moriturusait  :  «Ego  dixi  in 
dimidio  dierura  meorura  :  Vadara  ad  portas  inferi 
{Isai,  xxxviii,  10).  n  Etpostea  subdidil  :  aTuautem 
eruisti  aniraammeara,  ut  non  periret  {Ibid.y  17).  » 
Haec,  inquam,  spes  justorum  eral  tunc  merientiura 
nerao  ergo  in  coelum  ;  sed  omnes,  qui  tunc  morie- 
bantur,  descendebant  in  infernuro.  Originali  ita- 
que "  delicti  expialionem,  et  maiorum  tantorum 
evacuationem  fieri  aportebat,  nullo  quidem  creali 
hominis  merito,  sed  ingenita  optimi  Creatoris  bo- 
nitate  et  gratia.  Ne  ergo  in  aeternura  homo  periret, 
restitui  hominera  oportebat  :  restitui  autem  non 
poterat,  nisi  Deushominera  assuraeret,  nccessitatem 


homo,  adlaboremmoriebalur  homo   ;   in  peccatis        q^jj.^^  5^^^^^.^^^  j^^gj^j.  causidicus  contra  adversa- 


concipiebatur,  in  doloribus  parturiebatur,  miser  ad 
aerumnas  et  labores  nascebatur.  «  In  sudore  vultus 
tui,  »  dixitDominus  ad  Adam,  «  vescerispane  tuo, 
donec  revertaris  ad  terram  de  qua  sumptus  es,  quia 
^erraes,  ei  in  terram  reverteris  {Gen,  lii,  19).  » 
Unde  el  beatus  Job  ait :  «  Homo,  natus  de  muiiere, 
brevi  vivens  tempore,  repletur  mullis  miseriis  ;  qui 
quasi  flos  egreditur,   et  conteritur,  et  fugit  velut 


rium  ipse  fieret,  et  noslrae  actionis  negotium  agens, 
non  suadendo  •• ,  sed  justo  rationis  judicio  adversa- 
riura  excludens,  causara  nostrara  finiret.  Restituen- 
dus  itaquc  Deo  homo  erat,  ac  per  horainera  qui  Deo 
seraetipsum  abstulerat.  Quis  autem  hominum  de 
comrauni  raassa  perditionis  natus  id  explere  posset 
ut  reliquam  huraani  generis  massam  restitueret  ? 
Yix  enim  sibi  justitia  cigusque  sufficit ;  non  est  im- 

VARIiE  LECTIONES. 
"^  Ms.  fim.,  non   exacto.     **Ms,  Rem.^   opponentur.     "  M#.  S.    Cer.,   apponatur.      **Ms,  S,  Cdr.J 
omi/.  ex  eo.  ••  i/#.  5.  Ger.,  gladius  licet  flammeus.  •*  Ms,S,Ger.,  Deo  teste.  ••  Ms.   S,  Ger.,   capti- 
vum  se  fugisse.  ••  Ms,    Rem.,   cui.   •^  Mss,   Germ,^  subdidit.      ••    Ms»  S.  (er.,  namque.  ••  Ms.Rem.f 
non  sua  daudo. 


1023 


GISLEBERTI  CRISPINI  ABB.  WESTMONAST. 


i02i 


miinis  a  peccato  infans,  cujus  vita  est  unius  die^ 
superlerram.  Quod  si  novus,  vel  aliunde  nalus 
hemo  [  •*  seu  angelus  factus  homo|  bominem  libe- 
raret,  non  sic  ad  pristinum  "  dignitalis  ingenilae 
statum  restitui  possct.  Gum  enim  angelis  homo  par 
creatus,  non  nalura,  sed  rationis  et  concessK  liber- 
tatis  gratias,  soii  Deo  Crealori  ad  serviendum  erat 
obnoxius,  ad  eumdem  libertatis  statum,  seu  per 
hominera,seu  perangelum  restilui  non  valebat.  A 
quo  enim  quis  a  servilule  redimitur,  ei  obnoxius 
esse  ad  serviendum  judicatur.  Quiaergo  per  alium 
plena  horainis  restilutio  fieri  non  valebat,  necesse 
fuil  ut  Crealor  creaturae  subveniret,  creaturam 
Creator  subiret,  ut  per  ipsum  Creatorem  homo  resti- 
lutus,  soli  Creatori  ad  serviendum  obnoxius  rema- 
neret,  et  hoslis  jure  ditionem  supragenus  humanura 
habilara  amitteret.  Nihil  enim  in  Christo  suum 
hostis  inveneral,  qui,  neque  iu  iniquitalibus  con- 
ceptus  erat,  neque  in  peccatis  partus  fuerat,  neque 
ullam  prorsus  pcccati  raaculam  vivendo  contraxerat, 
Qua  igiturpraesumptioneinjusta  mors  in  eum  fe- 
riendo  deliquil,  in  quo  nihil  suum  repereral,  nihil 
omnino  juris  habebat,  jure  amisit  eam  jurisdiclio- 
nem,  quam  peccato  primi  homini.s  in  hominem  pri- 
mum  ejusque  posteritatem  oblinuerat.  Mors  itaque 
Christi,  et  originalis  peccati  apud  Palrem  hostia  et 
propiliatio  fuit,  atque  humani  generis  plena  integra- 
que  reslitulio  exstitit.  Reseratus  est  in  ejus  obitu 
paradisi  aditus,  remotus  est  gladius  ille  versatiUs  et 
flamraeus.  Jarain  crucispatibulo  afTixus  et  moriens 
ait  ad  Latronem  :  ,*  »  Hodie  mecum  eris  in  paradiso 
(Luc,  xxiii,  43),  »  Tunc  quoque  adimpletum  est 
quod  per  Osee  prophetam  dictum  est  :  «  0  mors, 
ero  raors  tua ;  morsus  tuus  ero  inferne  {Ose.  xiii, 
14).  n  Hujus  igitur  nostrae  restilutionis  sacramen- 
tura,  in  prophctis  habebamus  piomissum,  aliquando 
per  figuras  rerum,  aliquando  per  verborum  aeni- 
gmata,  aliquando  evidenli  promissione  et  aperta. 
Prirois  illis  temporibus  loquens  Deus  ad  Abraham 
de  hoc  sacramento  ait  :  «  In  semine  tuo  benedicen- 
lur  omnes  gentes  lerrae  {Gen.  xxvi,  4).  »>  [  •»  In 
Christo  enim,  qui  de  semine  ejus  oriundus  erat, 
benedicentur omnes  gentes  terrae.]  Quandoquidera 
universura  genus  huraanura  sub  malediclo  primi 
parentis  oppressura,  per  eum  •»  ab  illo  maledicto 
absolvitur,  et  benedictioni  atquegratiaBprioriresti- 
tuitur.  Nam  in  isaac  gens  nulla  benedicitur,  nuUa 
gens  ejus  ditioni  subacta  fuisse  legitur.  In  David 
vero  el  Salomonequi  regura  lerrae  illius  forliores 
aliis  etpotentiores  exslitere,  quomodo  omnes  genlcs 
benedicuntur  ;  cum  omnes  circumquaque  praelcr 
Judaicarn,  gentes  eis»*  adversae  et  conlra  eos  •'  di- 
micantes   semper  fuere.  De  successoribus  eorum 


A  regibus  regno  fugatis,  captivis,  exhaeredatis  fnistra 
mentio  ulla  haberetur.  In  Gbristo  itaque  restat  ut 
haec  intelligantur,  etintellectaomnibus  modis  adim- 
pleantur. 

JDD.EUS. 

Violenliam  Scripturae  infers,  et  ad  fidei  veslrae- 
assertionem  Scripturas  inlorques.  Nam  Ezechiel 
propheta  aperte  •*  portam  appellat,  et  de  porta  lo- 
quitur;tu  feminam  appellas,  el  de  femina  ad  vo- 
iuntatem  tuam  disputas.  Res  haeomnino  suntremotae, 
et  nulla  sibi  invicem  similitudine  sunt  admotae. 
Hoc  denique  ultimo  exeraplo  aper:e  tota  tua  de  Chri- 
8ti  ortu  refellitur  disputatio.  Nam  Deus  dixit  ad 
Abrahara  :  In  semine  tuo^  hoc  est,  in  Christo,  qai  de 
semine  ej us  oriendus  erat,  benedicentur  omnes  gen- 
Q  tes  ierrce{Gen,  xxii,  18).  Deus  dixit  Christum  de 
semine  Abrahaeoriendum,  tu  dicis  eum  sine  uilo  viri 
seminefuisseortum.  Sed  procere  ad  reliqua  Scri- 
pliirarumexempla,  utrum  aliqua  apertius  dista  sint 
et*^  sententiae  atque  fidei  vestrae  magis  assen- 
tanea. 

CHRISTIANUS. 

Commode  ad  opposita  respondet,  quisquis  vicino- 
pedeproscquituratque  respondet.  Dicimus  Ezechie- 
lem  prophetam  figurare  fuisse  locutum  de  porta  illa, 
quoniam  nullo  modo  ad  litteram  accipi  possunt  -quae 
locutus  esl  de  porta  illa :  «  Ct  dixit,  inquit,  Dominus 
ad  rae  :  Porta  haec  clausa  erit,  ct  non  aperietur  ;  et 
vir  non  transibit  per  eara,  qaoniara  Dominus  Deus 
Israelingressus  estpeream,  et  erit  clausa  principi. 
Q  Princeps  ipse  sedebit  in  ea,  ut  comedat  panem  coram 
Domino.  Per  viam  vestibuli  portae  ingredietur,  et  per 
viam  ejusegreditur(£;:&e(;A.  xuv,  1-3).  »  Haec  ad 
lilteram  nemo  explere  potest,  nam  si  Dominus  Deus 
Israel,  qui  per  prophetam  loquitur :  «  Coclum  mihi 
sedes  est,  et  terra  scabellura  pedura  meorum  {Isa, 
Lxvi,  1)  ;  »etalibi :  «Coelura  et  terram  ego  irapleo 
{Jer,  xxni,  24),  »  si,  inquara,  Dorainus  Deus  Isnfil 
tolus  ubique  est,  unde  ingrussus  est  per  portam,  et 
quo  egressus  est  per  portam  illam  ?  Si  Deus  estin- 
circumscriptus,  quomodo  eum  in  porta  sedere  ad 
lilterara  accipi  potest  ?  quomodo  critclausaprincipi, 
ai  princeps  ipse  Dominus  Deus  Israel  ingressus  per 
eam  sedebit  in  ea,  ut  comedat  panem  coram  Du- 
miuo  ?Quem  panera,  vel  cujusraodi  panem,  unde 
factum,  vel  unde  dalatum  comedat  Dominus  Deus 
Israel,  et  coram  Domino  ?  Quis  est  alius  iste  Domi- 
nus,  ut  coram  eo  panem  comedat  Dominus  Deus 
Israel  ?  Quia  crgo  haec  ad  iitteram  accipi  non  pos- 
suut  ;  per  portam  illud  intelligi  oportet,  ut  haec 
oronia  considcrcnlur,  et  considerata  fieri  posse  con- 
venienter  intelligantur.  Dorainus  ergo  Dens  Israe^ 
ingressus  per  portam  illam,  ad  nos  egressusexiit, 


D 


VARIiE  LEGTIONES. 


••  Ms.  Rem.  omit.  uncis  inclusa.    •*  Ms.  Rem.,  pristinae.  •»  Ms.  Rem.  omit.  unci*  inclusa.  ••  Ms.  S. 
Germ.,  ci.  •♦  Ms.  S.  Ger.,  ei.  ••  Ms.  Rem.,  omnes.  ^Ms.  S.  Ger.,  ante.   •''  Ms.  S.    Ger.    omit.  ei. 


1025 


DlSPDtATIO  JDDifil  CUtf  CHRISTIANO. 


1026 


quia  Deus  homo  factus  in  ulero  yirginis,  ex  came  A  mentio  et  sermo  habetur.  Quia  vero  Spiritus  Dei 


yirginis.  Nam  alitcr  ab  originali  peccato  non  fieret 
immunis,  sicut  in  psalmo  legitur  :  «  Tanquam  spon- 
sus  procedens  de  thalamo  suo  {Ptal.  xvui,  6).  »  Ad 
nos  homo  exiit  atque,  Jeremia  tesle, «  in  terris  visus 
est,  et  cum  hominibus  conversatus  est  (Baruchj  iii, 
38).  »  Porta  clausa  eril,  quia  viro  clausa^*  erit,  nec 
vir  transibit  per  eam.  Clausa  principi  servabitur,  ut 
per  eam  ingrediatur,  quia  Dominus  Deus  Israel  in- 
gressus  est  per  eam.  Neque  enim  ante  conceptionem 
ct  partum  Christi  mater  ejus  viro  **  cognita  fuit, 
quoniam  porla  clausa  erit,  atque  clausa  principi 
servabitur.  Et  quoniam  lotum  hoc  Incamationis 
Dominicae  mysterium  sola  virlute  divina  sine  humano 
conlagio  peractum  est,  alibi  propheta  Isaias  dicil 


non  est  alterius  substanlise  quam  Deus,  sed  unius 
ejusdemque  omnino  substantiae  est  Deus  et  Spiritus 
ejus,  compar,  cosetemus  et  consubstanlialis,  quid- 
quid  enim  de  Deo  substantiale  est,  unum  et  idem 
omnino  est ;  a  quo  enim  Deus  aliquid  a  se  diversum 
acciperet?  quia,  inquam,  ita  est,  consequilur  quia 
Deus  est  Paler,  Deus  Filius,  Deus  Spiritus  sanctus, 
et  tamen  non  tres  dii ;  sed  unus  est  Deus,  Pater,  et 
Filius,  et  Spiritus  sanctus.  Nuilam  vero  in  deitalis 
unitate  recipimus  triplicitatem,  quoniam  tripHcitas 
toUit  essentiae  simplicitatem  :  quamvis  recipiamus 
personarum  trinilatem,  quoniam  personarum  Irini- 
tas  essentiae  non  adimit  unitatem.  Commodius  vero 
dici  potest  personarum  trinitas,  quam  personarum 


Rorate,  coeli,  desuper,   et  nubes  pluant  justum  ;  g  (riplicitas ,  ne  unaquaeque  persona   subintelligatup 


aperiatur  terra,  et  germinet  Salvator  iii  {ha,  xlv, 
8).  »  Rore,  inquit,  et  nube  coelesli,  hoc  est  sola 
creatione  el  operatione  Dei,  sicut  paulo  post  sub- 
didit :  «  Ego  Dominus  creavi  eum  {Ibid.  12) :  aperta 
est  terra,  utems  videlicet  virginis,  et  protulit  Salva" 
lorem.  Princeps  ipse  sedebit  in  ea,  quoniam  in  ea 
quoque  humanitate,  quam  Christus  pro  nobis  assum- 
psil,  omnia  sibi  subdita  accepit.  Unde  et  in  psalmo 
dicilur  :  «  Minuisli  eum  paulo  minus  ab  angelis,  glo- 
ria  et  honore  coronasti  eum,  et  constiluisti  eum 
super  opera  manuum  tuaram  {Pgal.  vni,  6). »  Com- 
edit  panera  coram  Domino,  faciens  voluntatem  Palris 
sui,  qui  eum  misit  ad  nos.  De  hoc  Domino,  et  Do- 
mino,  in  psalmo  dicitur  :  «  Dixit  Dominus  Domino 


tripliciter  accepta.  Sed  quoniam  inter  fideles  solos 
de  unitate  deitatis  ac  personamm  trinitate  in  deita- 
tis  unitate,  sermo  habendus  est,  quia  sine  periculo 
dicitur,  quidquid  ventilaodo  ^^^  discutitur,  atque 
auctoritatis  tostimonio  dirigitur,  si  vis,  procedamus 
ad  reliqua  de  Christo  Scripturamm  tcstimonia. 
Postea  ad  haec,  prout  polerimus,  discutienda  rever- 
temur.  Quamvis  enim  hoc  mysterium  nulla  humana 
ratio  potest  comprehendere ,  tamen  «  videmus  per 
speculum  in  senigmate  (/  Cor»  xiu,  12).  »  —  « invisi- 
bilta  enim  Dei,  per  ea  quse  facta  sunt,  intellecta  coq- 
spiciuntur,  sempiterna  quoque  cjus  virtus  et  divini- 
tas  {Rom.  i,  20).  »  Illad  quoque  "•  aliud  exemplum, 
quod  refellendo  posuisli,  nihil  nos  impedit.  Si  cnim 


meo  :  Sede  a  dcxtris  me\s{Psal.  cix,  1). »  Quis Do-  q  mater  Christi,  de  cujus  carae  in  ejus  utero  Christus 

minus  hoc  dical'?  et  cui  Domino  hoc  dical?  audicvi-      -«—  «.«^«;f  ^n  corr.i«n  Ahro!.».  nr»o  f»54  a^  o«_ 

dentius  in  alio  psalmo  :  t  Dominus  dixit  ad  me  : 

Filius  mcus  es  tu,  ego  hodie  genui  te.  Postula  a  me, 

et  dabo  libf  genles  haereditatem  tuam,  et  possessio- 

nem  luam  terminos  terrae  (PsaL  ii,  7,  8).  »  Dominus 

ergo  cst  Paler,  Dominus  et  Filius.   Sed  quia  in  Dco 

nihil  cst  exlrinsecus  sumptum,  et  apud  Deum  nulla 

lemporum  vicissitudo  seu  murabilitas  est,  atque  in 

Deo  nulla  essentiae  diversitas  intelligi  potest,  quis 

enim  in  Deo  diversa  copularel?  quia  ergo  in  Deo 

nihil  horura  est,  sed  quidquid  in  eo  est,  unum  et 

idera  omnino  substanlialiter  est,  ante  omnia  exi- 

stendo,  et  post  omnia  subsistendo,  consequilur  quia 

sicut  Pater  esl  Deus,  ct  Filius  Deus  est  *••  compar, 

coaeleraus  et  consubstantialis,  non  tamcn  duo  dii, 


camera  accepit,  de  seraine  Abrahae  orta  fuit,  de  se- 
mine  Abrahse  Christus  originem  duxit,  quamvis  sine 
ullo  viri  semine  de  virgine  raatre  ortus  fuit. 

JUDJEUS. 

Si  fas  cst  Christianis  hoc  modo  Scripturas  de 
Christo  lcgcrc  et  interprctari,  multo  plura  invenictis 
quse  ita  quoquo  modo  poteritis  intcrpretari.  Nos 
vestras  litleras  nescimus,  et  fortassc  muUa  dicis  csse 
apud  vos  scripta,  quae  apud  nos  scripta  esse  non 
credimus.  Sed  si  Deus  mihi  et  tihi  vitam  prsestare 
voluerit,  majori  otio  ad  te  revertar,  libroram  con- 
feremns  apud  nos  et  apud  vos  cxcmplaria,  et  ista 
requircmus  exempla.  Ipse  quidem  fateor  summae 
incptise,  imo  dementiae  cssc,  seu  me,  scu  te  contra 
evidentia  Scripturamm  exempla  et  auctoritates  re- 


sed  unus  est  Deus,  quia  non  alterius,  sed  unius  ejus-  ^  sisterc,  et  idcirco  non  csl  opus  ad  praesens  tc  ulle- 


dera  omnino  subslanliae  est  Pater  et  Filius.  Idem  de 
Spiritu  sancto  inlelligi  ncccsse  est.  Quod  aulem  Spi- 
rilus  sanctus  sit,  raultis  Scripturarara  locis  aperte 
legis.  «  Spiritus  Domini  ferebatur  super  aquas  (Gen. 
1,  2).  »  El  alibi  :  «  Vcrbo  Domini  cceli  firmati 
sunt,  et  spiritu  oris  ejus  omnis  virtus  eomm  {Psai, 
xxxii,  6).  »  El  alibi  :  «  Sanctus  enim  Spiritus  disci- 
plinae  cffugiet  fictum  {Sap.  i,  v),  »  et  in  quampluri- 
bus  aliis  Veteris  Testamcnti  locis  de  Spiritu  sancto 


rius  disputando  proccdcre.  Nam  revera,  vos  Chri- 
stiani,  multa  profcrtis  dc  lege  ct  propbetis,  quae  non 
sunt  scripla  in  lege  ct  prophetis.  lUud  cnim  quod  de 
Jercmia  posuisti  :  «  Post  haec  in  terris  Dcus  visus 
est,  et  cum  horainibus  convcrsatus  est  {Baruch.  iii, 
38), »  multaque  alia  huic  usui  supcrius  annexa,  Jere- 
mias  non  dixit,  non  scripsit.  Quod  si  hoc  in  Jeremia 
scriptum  csse  inveneris,  caetera  vcracissime  dicta 
esse  "*  concedo.  Si  autem  in  Jcremia  non  inveneris, 

VARL^  LECTIONES. 


••  Ms   Rem.,  quia  virgo  clausa.     ••  Ms.  Rem.,  vir^o.      "*  Ms.  S.  Ger.  deest  est. 
fide.     '^**  Mi.  Rem.,  itaque.     ^  Ms.  Rem.,  verissima  csse. 


^•^  Ms.  Rem.  salva 


1017 


GISLEBERTI  CRISPINI  ABB.  WBSTMONAST. 


1028 


depone  tantam  adversum  nos  animositatem.  Erube-  A  dixeruDt,  muUa  scripserunt ;  sed  que  dixenint,  He- 


sce  conlra  nos  adtDTentam  falsitatem,  et  agnosce 
primam  apud  nos  perman^  in  lege  et  prophetis 
veritatem.  Nam  et  illud  quod  vos  universi  Cbristiani 
ore  tam  severo  adversus  nos  profertis :  <•  Ecce  virgo 
concipiet  ct  pariet  filium  (Isa.  vii,  14).  »  Isaias  non 
dixit,  non  scripsit,  sed  tantum  :  «  Ecce,  inquit,  abs* 
condita  concipiet  el  pariet  filium.  »  Tamen  si  hoc 
ipsum  dixisset  Isaias  quod  vos  dicitis,  non  tamen 
addidit  quod  ex  vestra  parte  additis,  quod  virgo  in 
conceptu  mansit  et  quia  post  partum  virgo  perman- 
sit,  Hoc  nec  Isaias  dixit,  nec  ullus  alius  propheta. 

CHRISTIANUS. 

Quia  Christus  veritas  est,  fides  Cbristi  nulla  faUi- 
tate  indigety  ncc  in  Ecclesia  Christi  uUus  est  locus 
falsitati.  Qu»  proferimus  scripta  in  lege  et  prophe- 
tis,  accepimus  a  vobia  scripta  esse  in  lege  et  pro- 
phetis.  Legem  enim  et  prophetas  Ecclesia  Ghri- 
sti  a  vobis  accepit,  et  quod  a  vobis  accepit,  im- 
mutatum  per  tot  ssecula  ad  haec  usque  conser- 
vavit  tempora.  Temporibus  Ptolomei  regis  JCgy- 
pti  septuaginta  interpretes,  veslrae  gentis  tunc  eru- 
ditissimi  doctores,  iegem  et  prophetas  ex  HeLreo 
in  Graecum  interpretati  sunt.  Nostri  autem  de 
Grasco  in  Latinumi  verbum  ex  verbo,  vel  sensum 
ex  sensu  postea  interpretati  sunt.  Ab  ipsis  exem- 
plaribus  primis  accepimus  quidquid  in  lege  et  pro- 
pbetis  scriplum  habemus.  Lege  novos,  lege  veteres 
Yeteris  Instruroenti  libros  ^^,  lege  apud  GrsecoS) 
lege  apud  Latinos,  nunquam  in  lege  aut  prophetis 
reperies  apud  nos  varietatem,  sed  eamdem  ubique 
veritatem  et  veritalis  unilatem  in  lege  et  prophelis,  ^ 
per  totum  orbem  terrarum  invenies  apud  nos.  Ulud 
quod  de  Jeremia  posui,  Jeremias  scripsit  et  dixit. 
Jeremiam  hoc  dixisse  universa  per  orbem  Ecclesia 
Christi  teslatur,  et  a  primis  temporibus  primisque 
interpretibus  vestris  haec  ita  accepit,  et  sine  ulia 
alterationis  controversia  tenuit  Ecclesia  Christi. 
Quamvis  enim  non  habeatur  in  eo  libro  qui  sub  no- 
mine  Jeremiae  titulatur,  Jeremias  tamen  hoc  dixit» 
quia  ille  qui  hoc  scripsit,  ex  ore  Jeremiae  hoc  scri- 
psit  Baruch,  qui  Jeremise  notarius  exstitit.  Unde  sic 
^n  Jercmia  legitur : «  Vocavit  ergo  Jeremias  Baruch 
filium  Nerise,  et  scripsit  Baruch  ex  ore  Jeremiae  om- 


nes  sermones  Domini  quos  locutus  est  ad  eum  ^®'  in 
volumine  libri  {Jer,  xxxvi,  4).  » 

JCDiKUS.  D 

De  istis  septuaginta  doctoribus  nihil  apud  nos  aliud 
habetur,  nisi  quod  temporibus  Moysi,  Moyses  ipse 
septuaginta  viros  elegit  senes  populi,  quos  sui  adju. 
tores,  ct  earum  quae  crant  in  populo  altercationum 
judices  esse  constituit.  Isti  nec  Scripturas  docuerunt, 
quia  nondum  erant,  nec  Scripturas  interpretati  sunt- 
Procedenle  vero  temporum  atque  rerum  terie,  apud 
noB  postea  fuerunt  David  et  prophet»,  qui  multa 


braea  lingua  dixerunt;  qnae  soripserunt,  Hebneo  stylo 
scripserunt,  et  apud  nos.  Quidquid  ergo  aliud  in 
iege  et  prophelis,  quam  apud  nos  habetur ;  et  aliter 
quam  primum  ezemplar  continet,  aliquis  interpre- 
tatus  est,  falso  interpretatus  est,  nec  alicigus  aacio- 
ritatis  esse  potest.  Videte  igitur  unde  babeatis,  quo- 
niam  a  nobis  ea  non  habetis. 

CHRISTUNUS. 

SeptuaginUi  illos  »ub  Hoyse  viros  interprates  faisse 
non  dicimus,  sed  tanUim  senes  populiatque  jadices. 
Sed  illos  fuisse   septuai^nta   interpretes   dicimus, 
quos  ad  id  officii  populus  Judaeorum  roisit  ad  Ptolo- 
meum  regem  ^gypti,  jam  subaoto  regno  JudaBorom 
ab  ^^  Antiocho  rege  MgypM.  Hi  a  vobis  Alexan- 
Q  driam  missi  sunt,  et  apud  Alexandriam  Scriptuias 
omnes,  quas  tunc  habebatis,  ex  Hebraeo  in  Graecum 
interpretati  sunt.  At  vero  nunc  ita  sit  apud  yos,  seu 
aliquo  modo  immuUitum,  vel  prorsus  de  medio  sit 
sublatum,  nescio,  sed  quoniam  lex  sanxit  quod  «  in 
ore  duorum  vel  trium  testium  stabit  omne  verbum 
{Deut,  XIX,  15),  1  plane  concedi  oportet  apud  vos, 
ut  stet  illud  verbum  quod  septuaginta  interpretes 
vestrae  gentis  approbati  testes  pari  consensu  atte- 
stantur  ^^  esse  dictum,  et  in  Jeremia  scriptum,  nec- 
dum  enim  Ghristiani  erant.  Denique  in  exordio  fidei 
nostrae  gens  vestra,  fidei  nostrae  aemula,  magnae 
adhuc   eminentiae  erat,  multos   viros   adhuc    ha- 
bebat  summae  facundiae  et  magni  ingenii,  et  utrius- 
que  linguae  Hebraeae  atque   Latinae   optime  insUru- 
ctos.    Multi    quoque  tunc  gentiles  philosophi  lit- 
teris    Graecis,    Hcbraeis  et  Latinis  aeque   instruct 
erant,  omnes  adversus  fidem  nostram  insurgebant, 
ac  quaestiones,  bella  et  sediiiones  movebant,  quae- 
stiones,  inquam,  movebant  domi,  furis  pleromqae» 
etiam  universalibus  conciliis  aniversaliter  per  pro- 
vincias  denuntiatis.  In  manus  ^^  lex    et   prophetae 
habebantur,   revolvebantur  proIaUi    testimonia,    in 
utraque  lingua  discutiebantur ;  tamen  nullus  vestrum 
hanc  praesumpsit  calumniam,  ut  falsae   interpreta- 
tionis  eos  argueret,  qua  fidem  nobis  facile  adimere 
posset.  Philosophi  ergo  gentiles,  bac  omissa  penilus 
calumnia,  propbetas  pro  vili  habebant,  dicUt  eorum 
respuebant,  sed  callida  dicendi  versutia  fidem  no- 
stram  Itedere  attentabant.  Philosophi  vestrae  geniis 
prophetas  refrilere  non  volebant  nec  valebant,  sed, 
hac  item  omissa  calumnia,  Scripturas  longe  aliter 
inteliigi  oportere  dicebant,  suo  sensu  exponebant, 
causaeque  suae  prophetas  res  atque  tempora  conter- 
minare  tentabant.  Sed  quamvis  «  astiterunt  reges 
terree,  et  principes  convenerunt  in  unum  adversas 
Dominum  et  adversus  Christum  ejus, »  frustra  «  fre- 
muerunt  gentes,  et  populi  meditati  sunt  inania  (PiaL 
n,  i,  %). »  Yerum  de  his  bactenus  Isaias  eodem  spi- 
ritu  aspiratus  quo  et  Jeremias,  idem  licet  alib  ver- 


VARLiE  LECTIONES. 


^**A£f.  i?em.,  Testamenti  codices. 
^^  Ms.  S,  Ger.f  assensu  contestantur. 


^**  Mi.  S.   Ger.,  est  Dominus  ad  eum. 
^**  Mi.  S.  Ger.^  in  rnanu* 


'**  Mi.  Am.,  sob. 


1029 


DISPUTATIO  JUDiEI  CUM  CHRISTIANO. 


i030 


bis  prcnunliat :  «  Haec  dicit  Dominus  :  Propler  hoc  A  num  (Ibid.,  14,  15).  «  ('"Siad  litterara,  elcommuni 


sciet  populus  meus  nomen  meum  in  die  illa,  qma 
ego  ipse  qui  loquebar,  ecce  adsum  [Isa,  ui,  6) ;  hoc 
est,  ipse  '*'*qui  per  Moysen  loquebar,  qui  per  alios 
prophetas  loqoebar,  per  memeiipsum  locutus,  « ecce 
adsum.  »  Adcujus  occursum  hortatur  vos  idem  pro- 
pheta  ia  alio  loco  :  «  Prsepara  te,  Israel,  in  occur- 
sum  Domini  tui,  quoniam  venil  {Amos  iv,  12)  ;  »  et 
de  quo  ejus  ad  nos  adventu  loquitur,  audi  eviden- 
tius  :  •  Habitantibus  in  regione  umbne  mortis,  lux 
orta  est  eis  {Isa.  ix,  2).  »  Quae,  inquam,  lux,  audi 
absque  ulla  aequivocationis  ambiguitate  :  «  Parvulus 
entm  natus  esl  nobis,  iilius  dalus  est  nobis  {Ibid., 
6).  n  Quis,  inquam,  parvulus  est  iste  qui  natus  est 
nobis,  filius  qui  datus  est  nobis  ?  audi  adhuc  :  «   £t 


sensu  haec  dita  accipiuntur,  quomodo  ille  puer 
comestione  butyri  et  mellis  sciet  reprobare  malum 
et  eligere  bonum  ?  ]  quam  discretionem  boni  et 
mali  dat  comestio  raellis  et  butyri  ?  Quid  ad  rem 
scribere  quod  ille  puer  cumederet  butyrum  el  mel, 
si  ad  lilteram  hajc  accipi  vellet  ?  Quod  signum,  vel 
cujus  rei  signum  esset,  quod  abscondita,  id  est  domi 
reclusa  aliquapuelia  conciperet?  Omnia  ergo  haec, 
nisi  ad  figuram  et  spiriluali  atque  mystico  sensu 
dicta  accipiantur,  puerili  omninosensu  et  inanidicta 
esseaprophetaconsiderantur,  quod  quia  credi  et  dici 
absurdum  est ;  abscondita,  hoc  est,  ab  amore  viri 
et  omni  contagione  peccati  servata  concipit,  sicut 
angelus  ad  Virginem  respondit  :  t  Quomodo,  inquit 


vocabitur  nomen  ejus,   Admirabilis,    Consiliarius,  g  illa,  fiet  istud,  quoniam  virum  non  cognosco  ?  Et 


Deus  fortis,  Pater  futuri  sseculi,  Princeps  pacis(/M<i.): 
et  cujusmodi  pacis  ?  multiplicabitur  ejus  imperium, 
et  pacis non  erit  finis  {lbid.,l)y »  quia,  sicut  sequi- 
tur,  «  amodo  et  usque  in  sempiternum  {Ibid,).  »  — 
« Ipse  ego  qui  loquebar  {Isa,  lii,  6),  qui  adinveni 
omnem  viam  disciplinse,  et  dedi  eam  Jacob  puero 
meo,  et  Israel  electo  meo  {Baruch,  ni,  37) ;  «  ecce 
adsum  {Isa,  lu,  6)  >  homo  factus,  «  cum  homini- 
bus  ia  terrisconversatus  {Baruch,  iii,  38).  »  Chri- 
stus  ergo,  quia  homo  est ; «  puer  natus  est  nobis, 
et  filius  datus  est  nobis,  »  quia  et  Deus  est,  «  vo- 
cabitur  nomen  ejus,  Admirabilis,  Consiliarius,  Deus, 
fortis,  Pater  futuri  sseculi,  Princeps  pacis,  et  pacis 
non  erit  flnis,  quia  amodo  et  usque  in  sempitemum 
erit.  >  Si  puer  iiie,  sicut  alius  quilibet,  in  iniquita-  p 
tibus  conceptus  esset,  etin  peccatis  eum  Imater  pe- 
perisset,  quid  puer  ille  ab  alio  difierret  ?  quomodo 
solus  «  inler  mortuos  liber  exisleret  ?  »  {PsaL 
Lxxxvii,  6.)  quomodo  ejus  generationem  idem  ipse 
propheta inenarrabilem  diceret :  «  Generationem,  in- 
quit,  ejus  quis  enarrabit  ?  » (/la.  liii,  8.)  Sed  super 
generationem  ejusideo  obstupuit,  et  inenarrabilem 
dixit,  quia  neque  in  iniquitate  mater  eum  concepit, 
neque  in  peccatis  mater  eum  peperit,  sed  virgo  con- 
cepit,  virgo  peperit,  et  ideo  solus  «  inler  mortuos 
liber  »  exstitit.  Iliud  deniquequod  negalis  essescnp- 
tum  in  Isaia  :  «  Ecce  virgo  concipiet  et  pariet  filium 
(Isa.  VII,  14), » septuaginta  vestri  interpretes,  fide  et 
scientiaapprobalitestes,  ita  interpretati  sunt,  et  ita 
interpretari  propheta  ipse  voluit,  dicendo  et  scri- 
bendo  :  «  Ecceabscondita,  sicut  dicitis,  concipiet  etD 
parietfilium.  »  Nam  si communi  sensu  absconditam, 
id  est,  domi  reclusam  intellexit,  et  nihil  aliud,  quid 
mirum,  quid  novum  in  eo  conceptu  ?  el  cujus  mysle- 
rii  signum  conceptum  illum  esse  voluit  ?  «  Propter 
hoc  inquity  dabit  Dominus  ipse  vobis  signum  :  Ecce, 
inquit,  abscondita  concipiet,  et  pariet  filium,  et 
vocabiturnomen  ejus  Emmanuel.  Butyrum  et  mel 
comedet,  ut  sciat  reprobare  malum,  e(  eligere  bo- 


respondens  angelus  dixil  ei :  Spiritus  sanctus  super- 
veniet  in  te,  et  virlus  Allissimi  obumbrabit  tibi 
{Luc,  I,  34,  35).  e  Umbram,  inquit,  faciel  libi  abs- 
condcndo  te  ab  omne  fervore  libidinis.  Propterea, 
t  quod  nascetur  ex  te  sanctum,  vocabitur  Filius  Dei 
{Ibid.,  55).  »  Cui  Deus  Pater  in  Psalmo  dicit :  «  Ego 
hodie  genui  te  {Psaly  ii,  7).  »  Et  quia  istud  bodie 
non  prsesentaneum  et  Iransitorium  tempus,  sed 
aeternitatis  perpeluitatem  volebat  intelligi  idcirco 
alio  in  psalmo  dicit :  «  Ante  luciferum  genui  te 
{Psal,  cix,  3).  »  Quid  igitur  :  «  Hodiegenui  te,  et 
ante  luciferum  genui  te,  ^  nbi  ante  lempus  et  tem- 
pora  ego  Deus  Pater  Deum  Filium  genui  te  coaeter- 
num,  quamvis  te  sub  tempore  et  tempori»  condi- 
tione  creaverim  hominem  ex  femina  factum  ?  Has 
duas  in  Ghristo  naturas  alio  in  psalmo  David  brevi- 
ter  commendat :  «  Yeritas,  inquit,  de  terra  orta  est 
{Psal,  Lxxxiv,  12)  quia  de  terra  ortus  est  natus 
homoex  femina  "^,  sed  quia  «  omnishomo  mendax 
PsaL  cxv,  11)  ;  »  plusquam  homo  est  qui  non  men- 
dax,  imo  veritas  ipsa  et  Deus  est.  Puer  ergo  iste 
homo  et  Deum  butyrum  et  mel  comedit,  quia,  sicut 
paulo  superius  idem  psalmus  dicit :  «  Misericordia 
et  veritas  obviaverunt  sibi,  justitia  et  pax  osculatae 
sunt  {Psal.  Lxxxiv,  11).  »  Butyrum  enim  gratiam 
unctionis  et  misericordiam  designat;mel  vero,  quod 
curandis  vuhieribus  adhibitum  edendo  sanat,  judicii 
et  veritatis  severitatem  denuntiat  ^^*,  Licet  enim 
Scriptura  dicat.  «  cui  vult  miseretur,  et  quem  vult 
indurat  (Aom.  ix,  18),  »  quia  nec  ipsum  misereri, 
nec  ipsum  indurare  ulla  in  parte  a  justitia  seu  a  ve- 
ritate  exorbitat.  Misericordiam  Dei  et  judicium  ubi- 
que  veritas  comitatur  ;  et  in  Scripturis  pro  alterutro 
veritas  saepe  babetur  :  «  Universae,  inquit,  viae  Do- 
mini,  raisericordia  et  verilas  {Psal.  xxiv,  10).  »  El 
in  alio  psaimo  :  «  Opera  manuum  ejus  verilas  et 
judicium  {Psal,  cx,  7), » quia,  seu  misereatur  cui  yult 
vultiseujudicetetpuniat  quem  vult,  verax  et  justus 


YABIM  LECTIONES. 


^**Mi^S.  Ger.f  egoipse.  ^^^Ms.  Ger.f  omU*  uncisinclusa. 
miaa.  ^^Jf«.  S.  C^.,  significat. 


^JCr.  S,Ger,t  ortaest,  hoc  est  natus  ex  fe* 


1031 


GISLEBERTI  CRISPJNI  ABB.  WESTMONAST. 


103i 


est  l"*  misericordiam  ezhibendo,   yerax  et  justus  A  lit,  «  et  dolores  nostros    ipse    portavit,   >•    hoc   est 


esi,  debitam  judicii  sententiam  inferendo].  Butyrum 
igitur  el  mel  Christus  comedet,  ut  sciat  reprobare 
malum  el  eligere  honum,  id  esl,  ut  sciri  faciat  quia 
reprobat  malnm  eteligit  bonum,  reddens  unicuique 
juxta  opera  sua,  bonos  remunerans,  et  malos  debita 
animadversionis  ultione  condemnans.  De  hoc  sacra- 
mento  Dominicae  Incamationis  videamus  qusD  in  alio 
loco  idem  prophela  dicil,  et  prophetiam  summaiim 
percurramus.  »  Domine,  quis  credidit  auditui  no- 
slro  ?  et  brachium  Domini  cui  revelalum  est  :  Et 
ascenditsicutvirgultum  coram  eo,  et  sicut  radix  de 
terra  sitienti,  et  non  est  species  ei  neque  decor,  et 
quasi  abscondilus  vultus  ejus,  et  despeclus  ;  unde 
nec  reputavimus  eum  :  vere  languores  nostros  ipse 


asportavit.  «  Ipse  enim  vulneratus  est  propter  de- 
licta  nostra,  attritus  est  propter  scelera  nostra  (hau 
Lin,  4,  5).  Unde  apostolus  Paulus  ait  :  «  Proprio 
Filio  suo  non  pepercit  ;  sed  pro  nobis  omnibas  tra- 
didit  illum  {Rom.  viii,  32) .  >  —  «  Disciplina  pacis 
nostrae  super  eum,  cujus  livore  sanati  sumus  (Isau 
Lui,  5).  0  Ipse  enim  est  Agnus  qui  tollit  peccata  mundi, 
qul  mediator  Dei  et  hominum  existens,  morte  sua  noi 
Deoreconciliavit,  quia  mors  ejus  apud  Deum  bostia 
pro  peccato  originaliatque  propitiatio  fuit.  «  Omnes 
nos  quasioves  erravimus  (/6td.,6),  •  brachiamDo- 
mini  non  cognoscendo,  quod  paravit  Dominos  in 
oculisomniumgentium,  nec  in  homine  Deom  esse 
eum  reputando.  «  Unusqoisque  nostrum  in  viam 


portavit,  et  dolores  nostros  ipse  tulit.  Ipseenim  vul-  g  suam  declinavit  (/Wd.), »  quoniam  ab  eoquiest  via, 

neratus  est  propler  delicta  nostra,  attritus  est   pro-        ---     -^  — •--    »-         ^^  .  ^     . 

pler  scelera  noslra.  Disciplina   pacis  noslrae  super 

eum  ;  cujus  livore  sanati  sumus.  Omnes  nos  quasi 

oves  erravimus,  unusquisque  nostrum  iu  viam  suam 

declinavit,    et  Dominus  posuit  in  eo  iniquitatem 

lomnium  nostrum.  Oblatus  esi,  quia  ipse  voluit,    et 

non  aperuit  os  suum.  De  angustiaetde  judiciosub- 

atus  est  ;  generationem  ejus  quis  enarrabit  ?  Pro- 

plerea  dabit  impios  pro  sepultura,   et  divitem  pro 

morte  sua,  eo  quod  iniquitatem  non  fecit,   nec  in- 

ventus  est  dolus  in  ore  ejus,  et  voluntas  Domini  in 

manuejus  dirigetur  (Isai,  Liii,  1-iO) .  •  Animos  itaque 

vesiros  ad  credendum  obstinalos  "*  vidit  propheta, 

et  ait  :  «  Domine,  quis  credidit  auditui  noslro  ?   » 

Et  demonstrat  quod  audierat,  «    et   brachium  Do- 

mini,  cui  revelatum  est  ?  »   De  hoc  brachio  idem 

ipse  alibi  ait :  «  Paravit  Dominus  brachiura  suumin 

oculis  oranium  gentium,  et   videbunt  omues  fines 

terrffi  salutareDei  nostri  (hai.  ui,  10).  »    Hoc  bra- 

chium  Domini,  hoc  salutare  Dei,  de  quo  in   psalmo 

dicitur.  «  Ponam  in  salutari,  fiducialiler  agam   in 

eo  (PsaL  xi,  6).  »  Cui  revelatum  est  ?  Vos  enim  re- 

pulislis  eum,  qui  ad  vos  missus  venerat,  sicut  ipse 

conqueritur  per  eumdem  Isaiam  prophelam  :  «    Co- 

gnovit  bos  possessorem  suum,  et  asinus  praesepe 

dominisui,  Israel  me  non  cognovit,  etpopulusmeus 

non  intellexit  me  (hai.  i,  3).  »   Unde  apertius  in 

psalmo  dicitur  :  «  Populus,  quem  non  cognovi,  ser- 

vivit  mihi,  in  auditu  auris  obedivit  mihi.  Filii  alieni 

mentiti  sunt  mihi ;  filii  alieni  inveterati  sunt,  et  clau 


veritas,  et  vita  aberravit ;  «  et  Doroinus  posuit  in 
eo  iniquitatem  omnium  nostnim  (Ibid.)  ;  »  quoniam 
pro  iniquitate  et  peccato  totius  mundi  mortem  per- 
tnlit.  «  Factus  enim  pro  nobis,  sicut  ait  Apostolas, 
maledictum  (GaL  iii,  13), »  hocest,particeps  mrrtis 
quam  primo  horaini  intulit  illud  indictum  a  Deo 
maledictum  :  «  In  quocunque  die  eomederis,  morte 
morieris  (G^n.  ii,  17),  >mortempro  nobis   pertolit, 
etmorte  sua  maledictum  illud  et  mortem  evacuavik. 
Et    quoniam  universa  hsec  propria  voluntate,   non 
coactus,  pertulit,  idcirco  addit  :  «  Oblatua  est,  quia 
ipse  voluit,  et  non  aperuit  os  suum  (hai.  lhi,  7).  • 
Hsec  quidem  assumpti  hominis  esse  videntur.  Cae- 
tera,  quse  sequuntur,  hominem  excedunt,  et    Dei 
solius  existunt.    Unde  ipse   in  ^"  Evangelio  ait    : 
«  Yenit  enim  princeps  mundi  huju5,  et  in  me  non 
habet  quidquam  (i/oan.  xiv,  30). »  Sedunde  haec  in 
eo  libertas  .^  quia  princeps  mundi  higus  nihil  suom 
in  eo  invenit,  quia  c  de  angustia  etde  judicio  sub- 
latus  est  (hai  liii,  8),    •    quia  mortuus  teneri   ab 
ipsa  morte  non  potuit.  Resurrexit  enim  a  mortuis, 
sicut  Psalmus  dicit : «  Garo  mea  requiescet  in  spe  ; 
quoniam  non  derelinques  animam  meam  in  inferno, 
nec  dabis  semen  tuum  videre  corrumptionem  (PsaL 
XV,  9,  10).  »  Unde  ergo  haec  tanta  in  homine  pote- 
stas  ?  Quiaplusquam  homo  erat ;  «  Deua  enim  erat 
in  Christo,  »,  sicutait  apostolus  Paulus,  «  mundum 
reconcilians  sibi  (// Cor.  v,  19).    •»  cujus  generatio 
estinenarrabilis  (hai.  Lin,  8).  Quomodoenim  Deus 
ex  se  consubstantialem  ante  tempora  et  aemper  gi- 


dicaverunt  a  semitis  suis  (P#o/.  xvu,  46).   »  Idcirco  D  guat  Filium,  quis  enarrabit  ?  ["•  quomodo  praede- 

eum  repulislis,  quia  homo  erat,  quia  puer  natus 

erat.  Unde  sequitur  : «  Et  ascendit  super  virgultum 

coram  eo  (hai.  liu,  2).  •  Deradice  enimJesae  vir- 

ga  exiit  ;  de  virga  virgullum  ascendit.  Virgullum 

ascendebat,  quoniam  c  Jesus  proficiebat  aetate  etgratia 

apudDeumelhomines  (Lttc.ii,  52).  »el  quia  vul- 

tus  divinitatis  ejus  sub  assumpti  nube  hominis   abs- 

conditus  erat  et  despectus  ;  nec  reputavimus  eum. 

c  Yere  languores  nostros  ipse  tulit, »  hoc  est  absla- 


stinatis  temporibus  ex  matre  aine  viri  semine  homo 
creatussit,  eteumDeus  ipse  assumpserit  in  unitate 
personae,  quis  enarrabit  ?]  Nec  illam  igitur  nec 
istam  Christi  generationem  aliquis  enarrabit.  «  Prop- 
ter  scelus,  non  quidem  suum,  sed  popuii  mei,  per- 
cussi  eum  (hai.  uii,  8). » Quid  enim  sceleris  admisit, 
quipeccatum  non  fecit,  nec  inventus  est  dolus  in 
ore ejus  ?  (llnd.^  9.)  Si  ergo  verum  esl  quod  beatus 
Job  testatur.  [^"  « Onmis  homo  mendax,  •  et  alibi]  : 


VARLE  LECTIONES. 


^^*Ms.  Rem.  omiL  unci$  inclusa.    "*Jf«.  Re/»,,  destinatos. 
omiL  uncU  inclusa,    ^^V#.  iS.  G$r.  omit.  uncis  inclusa. 


^*M.  S.  Ger.,  unde  in  ipao.    ^^*Ms.  Rem.^ 


4033 


DISPUTATIO  JODiEI  COM  CHRISTIANO 


1034 


«  Non  eslhomo  qui  non  peccei  (IIl  lieg .  vm,  46),  A  fundenlur,   sicut  testatur  Isaias  propheta.  Qui  ergo 

nec  infans  cujus  vila  est  unius  diei  super  terram.  »> 

Si    verum   est   qucd   el  bealus   David   testatur    . 

«  Omnis  homo  mendax  {Psal.  cxv,  11),  »  et  alibi: 

«  Non  justificabilur  in  conspeclu  luo  omnis  vivens 

(Psal.  cxLii,  2), »  plusquara  homo  esl  qui  peccatum 

non  facil ;  supra  horainem  praerogativa  excellenliae 

ejus  fuil,  qui  «  verbo  non  offendit  {Jac.  ni,  2),  nec 

invenlus  dolus  esl  in  ore  ejus  {Peir.  ii,  22).  »  Do 

eodem  sacramenlo  in  psahno  dicitur  :  «.  Speciosus 

forma  praefihishominum,  difFusa  est  gratia  in  labiis 

tuis  propterea  benedixit  te  Deus  in  aeleroum  {Psal. 

xuv,   3).  »  Et  continualim  eumdem  alloqueus,  ita 

subjungit :   «  Sedes  tua,  Deus,  in  sseculum  saeculi, 


virgadirectionis,  virgaregnilui(/Md.,  7),  »  ["•per- 
curre  psalraum,  et  vide  ad  unam  earadem  personam 
psalmum  huc  usque  conlinuatum.J  Deus  itaque  est, 
cui  dicilur  :  •  Sedes  tua,  Deus,  in  sseculum  saeculi, 
virga  dircctionis,  virgaregni  lui.  »  Cuiverodicitur: 
«  Sedes  tua,  Deus,  in  saeculura  saeculi,  •>  nisi  cui  su- 
perius  dixerat :  «  Speciosus  forma  prae  filiis  honii- 
num ;  dilfusa  est  gratia  in  labiis  tuis,  proplerca  be- 
nedixit  te  Deus  in  aetemum?  »  Qncm  speciosum 
forma  prae  filiis  hominum  appellat,  ab  hominis  na- 
tura  eum  non  separat,  et  homincm  esse  conslat. 
Eumdem  igilur,  quem  speciosum  forraa  prae  filiis 
hominum  appellat,  Deum  in  subscquenli  versu  aperte 
nominat,  dicens :  «  Sedes  lua,  Deus,  in  saeculum 
saeculi.  »  Ex  his  ergo  el  aliis  Scriplurarum  cxemplis 
"•  credidimus,  et  credendura  ej»se  aslruimus  quia 
Christu»  est  Deus  et  homo,  discrela  omnino  "• 
ulriusque  nalurae  essentia.  Hunc  jam  venisse  dici- 
mus  "S  quia  signa,  quae  de  ejus  adventu  pracdixe- 
runt  prophetae,  jam  subsecuta  esse  vidcmus.  Ut 
enim  de  multis  unum  assumam,  Jacob  benedicens 
Judam  fiiium  suum  ait :  <•  Non  deficiel  princeps  de 
Juda,  el  dux  de  feraoribus  ejus,  donec  vcniat  qu^ 
mitlendus  esl  ;  el  ipse  erit  exspeclalio  genlium 
(Gen.  \ux  40).  »  Quia  ergo  jam  per  millia  anno- 
rum  defecit  princeps  ex  Juda  et  dux  de  femoribus 
ejus  ac  pene  jam  ipsum  evanuit  nomen  Judaeorum, 
dicimus  quia  Christus  jam  venit  exspectatio  gen- 
tium  ;  et  in  psalmo  dicilur  :  «  Obscurenlur  oculi 
eorum,  ne  videanl  ;  et  dorsum  eorum  semper  in- 


non  crediderinl,  audi  de  gentibus  :  o  Confundantur 
omnes,  qui  adorant  sculpliiia  et  qui  glorianlur  ia 
simulacrissuis  (R^a/.  xnvi,  7). »  Audi  et  de  Judaeis: 
«  Deleantur  de  libro  vivenliura,  ct  cum  juslis  non 
scribanlur  (Psal,  Lxviii,  29).  » 

JUD.EUS. 

Ex  hac  ergo  lua  illationc  colligi  potest.  Confun- 
danlur  et  Cbrisliani,  quia  et  Cbristiani  adorant 
sculptilia,  et  gloriantur  in  siraulacris  suis ;  ipsum 
etcuim  Deum  edigiatis  aliquando  miscrum  pcnden- 
tem  inpalibulo  cruci  clavis  afTixum,  quod  ipso  etiam 
visu  horrendum  esl,  idque  adoratis,  et  circa  crucem 
effigiatis  semipuerum  solem  nescio  unde  exterrilum- 
B  et  fugionlem  lunam  seraipuellam  lugubrem,  semum 
que  lucis  suae  cornu  occultantem  ;  aliquando  autem 
Deum  effigiatis  sublirai  solio  sedentem,  raanuque 
porrecta  signantcm ;  et  circa  eum  quasi  magno  di- 
gnitatis  prsestigio,  aquilara,  et  homineni  vitulura  et 
leonem.  Has  cifigies  Christiani  exsculpunt,  fabri- 
cant  et  depingunt  unde  possunt ;  et  ubi  possunt, 
adorant  et  colunt :  quod  lex  a  Deo  dala  omnino  fieri 
vetal.  Nam  in  Exodo  ila  scriptum  est  :  «  Non  facies 
tibi  sculptile,  neque  omncm  siraililudinem  quae  est 
in  coelo  desuper,  et  quae  in  lerra  deorsum,  nec  eo- 
rum  qu«  sunl  in  aquis  ;  non  adorabis  ea,  uequo 
coles  (Exod,  XX,  4).  »  Lex  igilur  eradicat  omne 
sculptile  ;  et  eum,  qui  feceril,  horreoda  judicat 
condemnatione. 

'^*  CHRISTIANUS. 

Si  unquam  lex  omnc  ita  damnat  scuiplile,  et  nuUo 
modo  rei  alicujus  licet  fieri  simililudo,  peccavit 
Moyses,  qui  rerum  similitudines  effigiavil,  el  exscul- 
psil ;  imo  peccavit  Dominus,  qui  eas  efHgiari  et 
cxsculpi  raandavit.  Nam  in  Exodo  Dominus  ila  pra?. 
cepit  :  «  Facies  mihi  sanctuarium,  juxla  omnem 
similitudincra  tabernaculi,  quod  ostcndam  tibi,  ct 
omnium  vasorum,  in  cultum  ejus  (Exod,  xxv,  8,  9).  » 
Ilcm  post  pauca  :  «  Facies  et  larainam  ex  auro  pu- 
rissirao,  in  qua  sculpes  opere  caelaloris  sanctum 
Domino  {Exod.  xxviii,  86).  »  Itcm  :  «  Sumes  duos 
lapidcs  onychinos,  et  sculpesin  eis  nomina  filiorum 
Israel,  opere    sculptoris,  ct    caelalura    gemraarum 


curva  (Psal.txsm,  24).  »  Quia  igitur  jam  per  totura  _  {Md.,  0-11).  »  Eccererum  simihludines  eirigiaiilur 


orbem  terrarura  dorsum  vestrum  aliis  gentibus  est 
incurvalum,  jam  defecit  princeps  ex  Juda.  et  dux 
de  femoribus  ejus,  et  iJcirco  dicimus  quia  Chrislus 
jam  venit  exspectatio  gentium.  Ilem,  quia  adimple- 
tum  est  :  «  Reminiscentur,  el  converlentur  ad  Do- 
minum  universi  fines  terrae ;  et  adorabunt  in  con- 
speclu  ejus  universae  familiae  gentium  (PsaU  xxi, 
28),  «  dicimus  quia  Christus  jam  venit  exspeclalio 
gentiam  cui  honor  et  imperium  per  aeterna  saecula 
saeculorum.  Qui  ergo  crediderunt  in  eum,  non  con- 


et  effigiari  a  Domiuo  praecipiuntur.  Ecce  sculpturae 
fiunt  Domino  in  lapidibus  onychinis  et  auro.  In  iibro 
vero  Regum  legilur,  ubi  templum  Domino  aedifica- 
tur  :  «  Omnes  parietes  terapli  sculpsit  per  circuitura 
variis  caelaturis,  et  torno,  et  fecil  in  eis  cherubim, 
ct  palmas  et  picturas  varias  quasi  prominentes  de 
pariete  et  egredientes  [JU  Beg.  vi,  29).  Fecit  quo- 
que  et  marefusile  dccem  cubitorum  ;  et  slabat  super 
duodecim  boves  (///  Reg.  vii,  23-25).  »  Idem  post 
pauca  :   «  Fecit  in  oracuto  dc  lignis  olivarum  duo 


"•3/5.  Bem., 
credimus. 

Patrol. 


omU.  uncis  inclusa. 


CLIX. 


VARLE  LECTIONES. 
*"  Ms.  Rem.f  locis.    *■•  Ms.  S.  Ger,,  naraque. 


Ms.  S.  Ger. 


33 


1035 


GISLEBERTI  CRISPINI  ABB.  WESTMON.  DISPUTATIO  JUD.  CUM  CHRISTIAN. 


1036 


cherubim  decem  cubilorum  aUiludiuis  {lll  Reg.  vi,  A  libro  Regum  legimus  quod  Bersabee  adorarit  regcin 


23).  »Idem  ;  « Induxerunt  sacerdoles  arcam  foederis 
Domini  in  locum  suum,  in  oraculum  templi  in  San- 
ctum  sanctorum,  subter  alas  cherubim  {Ul  lieg. 
vni,  6).  »  Ecce  aperte  nominat  picturas  et  sculptilia, 
non  iraprobando,  sed  approbando  ca  quae  in  templo 
Doraini  facta  exislunt  sculplilia.  Nam  Deus  ipse 
omnia  quae  facta  sunt  approbando  se  insinuavit  ac- 
cepisse.  «  Et  non  poterant,  inquit,  sacerdotcs  slare 
et  ministrare,  propter  nebulam  :  irapleverat  enim 
gloria  Domini  domum  Domini  {ibid.f  H).  »>  Isaias 
propheta  dixit  :  «  lo  anno  quo  mortuus  est  rex 
Ozias,  vidi  Dominum  sedentem  super  solium  excel- 
8um  et  elevatum.  Seraphim  stabant  super  illud  ;  sex 
alaj  uni,  et   sex  alse   alteri  {Isa.   vi,  2).  »  De  illis 


David,  et  in  multis  vestrarum  Scripturarum  locis 
legimus  quod  homo  hominem  adoravit,  quamvis  io 
lege  scriptum  sit :  « Dominum  Deum  tuum  adorabis 
{Deut.  VI,  13;  x,  iO  ;  Matth.  iv,  10 ;  Luc.  iv,  8).  . 
Cum  igilur  Christianus  crucero  adorat,  diviao  re- 
ligioois  cultu  adorat  in  cruce  passionem  Christi, 
propter  hominis,  a  Deo  assumpti  in  unitatem  per- 
sonsc,  passionem,  ac  debilo  veneralionis  cultu  adorat 
crucis  effigiem,  ipsius  Dominicae  passionis  exscul- 
plam  similitudinem.  Ul  ego  paucis  et  breviter  con- 
cludam,  ^**  nuUam  omnino  Christianus  divino  cultu 
rei  alicujus  adorat  eifigiera,  debito  taroen  honoris 
cultn  sacratas  sacraruro  reruro  colit  et  honorat  effi- 
gies  et  picturas.  Recita  ergo  Scripturas,  legem  sci- 
quatuor    animalium  speciebus,   quas  derisione  in-  g  licet   et  prophelas,  videbis    ea  omnia,  quae   dixi, 


jusla  nolasti,  Ezechiel  propheta  ita  loquilur  :  «  Si 
miiitudo  vultus  quatuor  animalium,  facies  hominis^ 
et  facies  leoois  a  dexlris  ipsorum  quatuor,  [*••  facies 
vero  vituli  a  sinistris  ipsorum  quatuor ,    et  facies 
aquilae  desuper  ipsorum  quatuor  {Ezech.  i,  10.]  » 
Qaod  ergo  Isaias  vidit,  dixit  et  scripsit,  quod  Eze- 
chiel  vidit,  dixit  et  scripsil,  licet  post  eos  scribi,  et 
dici  et  picturae  aliqua  nota  signari.  Sicut  enim  lit- 
terae  quodammodo  ;fiunt  verborum  figurae  et  notae, 
ita  el  picturae  scripturarum   rerum  existunt  simili- 
tudines  et  notae.  Quid  plura  ?  sermonem  colligamus, 
ct  ad  propositaD  qucstionis  finem  accedamus.   Pro- 
hibuil  Deus  nc  fiant  sculplilia,  et  tamen,  sicut  Icgi- 
mus,  a  Deo  jussa  sunt  fieri  sculptilia.  Competcnter 
igilur  mandatum  legis  accipiendum  est,  imo  sicul 
ipse  legislator  declarat    intelligendum  est.  «  Non, 
inquit,  facies  sculptile  {Exod.  xx,  4),  »  etc,  cau- 
samquc  demonstrat  :  «  Non  adorabis  ea,  neque  coles 
{ibid,^  5).  »  Exclusa  igitur  pcrfidi  caltus  idololatria 
facla  sunt  ab  eis,  et  fieri  possunl  a  nobis  sculplilia. 
Facimus  Deo  picluras,  facimus  Deo  cajlaturas,  faci- 
mus  Dco  et  sculpluras  ;  sed  divino  cultu  nec  colimus 
eas,  nec  adoramus.  Nam  ipsam  crucem,  quam  cru- 
cem  sanctam  dicimus,  utique  lignum,  non  Deum, 
esse  dicimus,  nullamquc  in  se,  aut  ex  se,  virtutem 
habere  eara  dicimus  ;  ac  postquam  bencdictione 
pontiflcali    sanctificatur  in    memoriam   Dominic^ 
passionis,  jam  crucem  non  divino,  sed  debito  venc- 
ralionis   cultu  allollimus,    adoramus    ct   colimus  ; 
sicut  in  psalmo  dicilur :  «  Adorale  scabellum  pcdum 


scripta  esse  in  lege  aut  prophetis,  aut  eadem  verba, 
aut  eumdem  omnino  sensum  babentia.  Cogita,  in- 
quam,  et  recogita  quid  exspectatis,  et  quousque 
exspcctatis,  ctquo  signo  ezspectata  ^*^,  cum  aderunt, 
dignoscetis.  Nam  qui  promittebatur  mitleDdus, 
venit  jam  raissus,  sicut  attestantur  signa  quibus 
pracnuntiabatur  Jesu3  Christus,  exspectatio  gentium, 
cui  bonor  et  imperium  per  omnia  seecula  saeculo 
rum.  Amen. 

*■*  Reverendissimo  Alexandro,  Dei  gratia  Lincol- 
nensi  episcopo,  quidam  fidci  Christianas  propugnator 
et  servus,  in  spirilu  Dei  recta  sapere,  et  de  ejua 
semper  consolatione  gaudere.  Quam  plurimum  lilte 
ris  istis  instructus  ait,  non  solum  humanis,  sed 
etiam  divinis  legibus  cruditus,  et  personalis  gratiee 
honore  praeditus,  mitto  vobis  disputatiunculam  par- 
vam  vcslro  examinandam  judicio,  quam  nuper  cum 
quodam  Juda?o  confligens  edidi.  Quidam  mihi  cum 
cogni(U3  esset  Judaeus  cujusdam  negotii  causa,  tan- 
dem  cogente  amore  frcquenter  illi  suadebam  qua- 
tenus  Judaismo  relicto  Christianus  efficeretur ;  cui 
etiam  multimodas  erroris  sui  vias  veritatis  luce 
monslraveram,  et  quod  dicebam  sua;  legis  et  nostrae 
teslimoniis  approbabam  ;  sed  cura  obdurato  corde 
in  8ua  infidelitate  persisteret,  atque  errorcm  suum 
ineptis  quacslionibus  et  argumentationibus  tueretur, 
tandem  amicabili  conventione  convenimus,  ct  dis- 
putandi  gratia  resedimus.  Igitur  rogaverunt  me 
auditores  ut  hoc  pro  utilitate  fideis  litteris  traderem, 
quibus  Ubeoter  obediens  pro  capacitale  iogenioli 


ejus,  quoniam  sanctum  est  (Psal.  xcviii,  5}.  »  Dc-  D  mei   sub   persona  Judaei  et   Christiani   dispulantin 

apicibus  adnotavi.  In  quo  si  quid  bene  dictum,  Dei 
gratiae  tribuatur ;  si  quid  oliosum  et  inutile,  vestra 
prudentia  noverit  resecare,  sive  totum,  sive  partem, 
libentissime  feram  quidquid  vobis  placuerit  facere. 
Ergo  Judaeus  ille  plurimura  sua  lege  perilus,  nostra- 
rum  eliam  litterarum  non  inscius  sic  incoepit. 


bito  venerationis  cultu  idcirco  dicimus,  quia  alio 
modo  dicimus  :  « Christianus  coIitDeum; »  aliomodo 
dicimus  <«  colit  ruslicus  agrum.  »  Item  alio  modo 
dicimus  «  adorat  homo  Deum,  »  alio  modo  dicimus, 
«  adorat  homo  aliquem  alicujus  dignitatis  virum, 
vcl  aliquod  alicujus  dignilalis  signum.    »  Nam  in 


VARIiE  LECTIONES. 


"■  Ms.  Uem.  omit.  uncis  ificlusa.  "'  Ms.  Rem.^  exoludam.  *•*  Ms.  S.  Germ.y  exspectalo.  "•  Hjpc 
epistola,  ul  liquet,  cst  Gislcberli,  et  Imic  dibpulalioni  cral  praemittenda ;  sicut  in  ms.  Viclor.  ipsi  praeli- 
gilur  sub  hoc  litulo  :  Incipit  aUercatio  cujusdam  Christiani  et  Judcei  de  fide  catholica. 


INDEX 
EPISTOLARUM   SANCTI    ANSELMI 

ORDINE  ALPHABETICO  DIGESTUS. 


Ad»  comitisssc,  Cumvestra,  Itb.  ii,  ep.  91. 

Adalffi  comitissse,  Quamvis  me»  lib  i,  cp  77. 

Adelidi  nie\f\ad^De(loribu8p8almorum,V\b.  iv,ep.l21. 

Adriano,  Fratrem  Gifilium,\\b.  iii,  cp.  144. 

Albani(S.)  inonichiSy  Uratias ago  Z^eo,  lib.  ni,cp.54. 

Alberto  medico,  Agectum  mea  dilectionis^  lib.  i,  ep. 
28.  UeTQyNonsolum^  lib.  i,  ep.  36. 

Alexandro  regi  Sculorum,  Gratias  agimuSf  lib.  iii, 
ep.  132. 

Alfero  priori  et  monachis  S.  Eadmundi  Oratia9  ago^ 
lib.  ni,  ep.  118. 

Aneseolo,  InprincipiOy  lib.  i,  ep.  16. 

Anheli  ahBlissad,  Qualiter  etme.ub,  iii,  ep.  70. 

Anheliti  abbatisssB  et  saDCtimonialtbus,  Si  voa  mul- 
ium,  lib  IV,  cp.lO. 

Anselmo  depoti,  Quoniam  singulariter^  lib.  iv,  ep.  31. 
Itcm,  Non  ego,  lib.  iv,  p.  52.  Uem,  SoUicitudinem 
tristiam.  lib.  iv,  ep.  114. 

AnseImU8(S.)  De  corpore  et  sanguine  Domini,  iVota 
quia^  lib.  iv,  ep.  108. 

Antonio  subpriori,  Gaudeo  et  gratias  ego,  lib.  iii, 
ep.  91. 

Arnulfo,  Quodvestray  lib.  i,  ep.  30. 

Arnulfo  abbati  Troarnensi,  Litterae  quas,  lib.  iii, 
ep.   141. 

Atsero  archicpiscopo  Lundensi,  Quod  me  rogastis, 
lib.  IV,  ep.  127. 


Balderico  priori  Bec.  et  fratribus,  Nondum  vobis, 
lib.  II,  ep.  51.  Item.  Qaamvis  divina^  lib.  iii,  ep.  7. 
Ilem,  Z)eo  de  ma,  lib.  iii,ep.  8.  Ilem,  Gratia  Dei  fa- 
ciente,  lib.  iii,  ep.  15.  Ilem,  Gratias  ago,  lib.  iii,  ep.  ^7. 

Balduino  regi  Jerusalem,  Benedictus  Deus,  lib.  iv, 
ep.  9.  Item,  QaamvisDeidona,Vib.  \v,  ep.  3(3. 

Balduino  abbali,  Quamvis  de  vestra,  lib.  ii,  ep.  4. 

Basilese,  Didici  per  legatos,\\b.  \\\^  cp.  138. 

Beccenslbus  monacbis,  Sciens  et  certe  sciens,  lib.  ii, 
cp.  9.  Item,  Mittitenostras,  lib.  ii,  ep.  14.  Ilem,  Mox 
ut  de  mari,  lib.  ii,  cp.  18.  Itom,  Bene  fecistis,  lib.  ii, 
ep.  20.  Item,  Qacecumque  scripta,  lib.  iii,  ep.  1.  Ilem, 
Quod  humiliter,  lib.  iu,  cp.4.  Ilem,  Quamvis  nostrum, 
lib.  III,  ep.  39. 

Beccensibus  juvenibus  et  adoloscenlibus,  Legi  in  lit- 
teris,  lib.  iii,  ep.  17. 

Beccenses  monachi  S.  Anselmo,  Audita  concessione, 
lib.  III,  ep.  6. 

BenediotusS.  Anselmo,  Amor  scribere,V\b.  iii,  cp.  46. 

Bernardo  monacho,^adiVi  aDomino,  lib.iii,cp.50. 

Bernardo  priori  S.  Albani  et  monaiChiB, Fratres  ave- 
«tra,  lib.  iv,  ep.  103. 

Bozoni,  Mirari  poteat,  lib.  iii,  ep.  22.  Ilem,  Gratias 
ago,  lib.  iii,  ep.  25. 

Burgondio  el  Richeras.  Sciatis  quia,  lib.  iii,  cp.  43. 
Item.  Qaa/i/erme/ia6eam,  lib.  iii,  ep.  6d.Item,  Man- 
dasti  mihi,  lib.  iii,  ep.  66. 


Canluariensibus  monachis,  diploma,  Ego  Anselmus, 
lib.  III,  ep.  71.  Item,  De  reditunostro,  iib.  iii,  cp.  89. 
Item,  Scio  desfderium  veatrum,  lib.  iii,ep,  lOi.Item, 
Qwerit  vestra  Fraternitas,V\b.  iv,  ep.  55. 

Clementiie  comitisso),  Relatum  mihi,  lib.  iii,  ep.  59. 

Clerus  cl  populus  oppidi  WatatridicD  cum  rege  Mur* 
chertacho,  ct  cpiscopo  Dofnaldo  :  S.  Ansclmo,  Pater 
sancte,  lib.  iii,  ep.  165. 

Coepiscopis  ct  amicis  suis,  Condoleo  et  mentem,  lib. 
III,  ep.  122. 

Connio,  Exigit  charitas  vestra,  lib.  iii.  ep.  75. 

Cestrcnsibus  monachis,  Benedictus  Deus  in  donis 
sia,  lib.  iii,  cp.  /»9. 


DevolissimUB  S.  Anselme,  Considerata,  lib.  iii. 
ep.  170. 

Diaco  S.  Jacobi  episcopo,  Cam  semper  nos,  lib.  iv, 
ep.  19. 

Ad  dominam  quamdam,  Ubentissime,  lib.  iii,  ep. 
157.  *^ 

Donnoldo,  Donato,  elc,  Odorem  religionis,  lib.iv 
ep.  110. 

Durandua  abbas  Casae  Dei,  S.  Anselmo,  BaJocenses 
duo,  lib.  i,  cp.  61. 

Durando  abbali  Casi»  Be\,Ve9tra PaternitatisAib.  i 
ep.  62.  ' 

E 

Eadmundi  (S.)  monachis,  Laudo  vos,  lib.  iii,  op.Ol. 

Elfcro  priori  et  monachis,  S.  Eadmundi,  Misereoret 
compatior,  lib.  iv,  ep.  21.  Item  Qaod  hactenus, 
lib.  iv,op.78. 

EliflB  comili,  Gaudeo  Gratias  ago,  lib.  iv,  ep.  97. 

Episcopis  HibernisB,  Odorem  religionis,  lib.  iv,  ep. 

ErmcngardflB,  Quamvis  vos,  lib,  ii,  ep.  40. 

Ernulfo  abbati,Z>.  Nicolaus  frater,  lib.  ii,  ep.52. 

Ernulfo  priori,  elc,  QaalitermeMb.  iii,  ep.  76.  Item, 
Gratia  Dei,  lib.  iii,ep.77.  Item,Z)«  hoc,hb.  iii,  ep.80. 
Item, Z>e  salate, lib.  iii,  ep.  82.  Item,  Quod  vos,  lib. iii,  ep. 
90.  llem,  Qttod  tamdiu,  lib.  iii.  ep.  110.  Ifem,  Intimo 
cortis,  lib.  iii,  ep.  117.  llem, Priore*  litteras,  lib.iv,ep. 
32.1lem.  Benefecisti8,\ib.  i\',ep.  AO.  lif\n\,  Litteras  v«- 
strse,  lib.  iv,  ep.  41 .  Uem^Miaeritsettribulationibus,  lib. 
IV,  ep.  58.  Item,  Pro  caasa,  lib.  iv,  ep.  6t). 

Eulali»abbalissa»,etflliabussuis,Graria«a^o,Iib.iii, 
ep.  125.  —Per  quemdam  servientem,\ib.  iv,  ep.  128. 
—  Quamvis  vestrum,  lib.  iv,  ep.  129. 

Eiistachiopatri  OaufrcdimonachiBeccensis,  Domnus 
Gaufridus,  lib.  iii,  ep.  85. 

F 

Farmanno,  Orduino,  el  Benjamin,  Scio  fiUi,  lib.  iii, 
ep.  108.  ' 

Folcerado,  Copiiai^i  ipse,  lib.i,  ep.  46.  Ilem,SiZ?omi- 
nu8  abbas,  lib.iii,  ep.  21. 

Frodclina»,  Pos'quam  odorem,  lib.  i,  ep.87. 

Fudoni,  Z>ia  est  quod,  lib.  iii,  ep.  14. 

Fulconi,  Cogit  me  dulcis,  lib.  i,  ep.  52. 

Fulconi  abbati,  Filius  vester,  lib.ii,  ep.  15. 
Fulconi  cpiscopo  Belvacensi,  Audio  quod,  lib.  xi,  ep. 
41.  Item,  Scio,  mi  dulcis,  lib.  iii,  ep.  11. 

F.  abbatissee,  et  illius  congregationi,  QaamWa  ves- 
tram,  lib.  iv,  ep.  104. 

G 

G...  episcopo,Graiia«  agimuB  v9stroesanctitxti,V\b. 
IV,  cp.  124. 

Gaufrido,  Ju/iei  n«fpo«,  lib.  iii,  ep.  150. 

Gelduino  abbati  Aquicinensi  Unde  R.vestra,  lib.  iit 
ep.  63.  * 

Gernrdo  monelario  do  Atrcbato,  Venerabilis  archie" 
piscopus,  lib.  I,  cp.  13. 

Gerardo  Eboracensi  «irchiepiscopo,A^o<umfacio,Iib. 
III,  cp.  52.  Item,  Quamvis  me  talem,  Wb.  m,  ep.'60* 
Ilem,  Quamquam  prava,  lib.  iii,  cp.  l.^JI.  Ilem,  Sciai 
charitas  vestra,  Iib.  iv,  cp.  15.  Sedis  apostoUca*, 
lib.v,  ep.  'i8.  Ilcni,  Charitali  vestrse,  lib.  vi,  cp.  05.* 
Ilem,  Lator  de  vestro  bono,  lib.  iv,  op.  05. 

Gcrardus  Eboracensis  archiepiscopus,  Ttobcrlus  Co- 
slrensis,  Heribcrtus  Norwicciisiis,  PuuliilphusCiceslrcn- 
sis,  Samson  Wigorniensis,  oi  Willclmus  Winlonicnsis 
elcctus,  tf.  Anselmo,  Sustinuimus,  lib.iii,cp.  121. 

Gerardo  Morinorum  episcopo,  MuUa  propter.lib.  ii 
ep.  49.  • 

GerardusS.  Anselmo,  Mentem  vcritatis,  lib.  iv.  eo 

QQ  '  I      X* 


i039 


INDEX  EPISTOLARUM  S.  ANSELMI. 


lOiO 


Gerborto  abbali,  Sicui  Dobis,  lib.  i,  ep.  9. 

Gerontoni  abbali,  Quidam  monach.  lib.  iii,  ep.  87. 

Gervino  Ambianorum  episcopo,  Frater  illo,  lib.  iii, 
ep.  32. 

Gisleberto,  Dulcia  mibi,  Hb.  i,  ep.  75. 

Gisleberto  abbali  Westmona.sleriensi ,  Et  si  tarde, 
lib.  II,  op.  16. 

Gisleberto  abbati,  Si  velim  scribere,   lib.  ii,  ep.  36. 

Gisloberto  abbati,  et  monachis  Cadomiensibus,  Post- 
quam  a  vestra^  lib.  n,  op.  44.  Item,  Si  saiie,  si  bcDe^ 
lib.  II,  ep.  47. 

Gisleberto  Ebroicensi  episcopo,  /a  priacipio  mem, 
Ub.  iii.  ep.  10.  . 

Gisleberlo  Lunmcensi  episcopo,  Gratias  ago  R. 
vestra,  lib.  iii,  ep.  43.  «      .       , 

Gislebertus  Lnnnicensis  opiscopus ,  S.  Anselmo, 
Au(/iVi,Pater,  lib.  IV,  ep.  80. 

GofFrido  episcopo  Parisiensi,  Quamvis  aiviDa,hb,  iii, 

ep.  12. 

Gondulfo,  Cum   tibi  propoDO,  lib.  i,  cp,   4.   Item, 
/cfao  tam  amicus,  Ub.  i,  ep.  7.  Item,  iDStat  et  JDStat, 
lib.  I,  ep.    14.    Item,   iVoii   est  opus,   iib.  i,   ep.  20. 
Item,  Si  nescirem^  lib.  i,  ep.  26.  Item,  Et  meus 
OoDdulfus^  lib.   i,  ep.   33.  Item ,  OmDCS  quotquot, 
Ub.  if  op.  50.  Item,  Cum  tu  dod,  lib.  i,  ep.  59.  Item, 
ADtequam  mibi,  lib.  i,  ep.  69.  Item,  QuaDquam  diguitas 
episcopalis,\ih.  ii,  ep.  3.  Itcm,  Si  vestrm,  lib.  ii,  ep.  46. 
Itcm,  Audivi  quia^  lib.  iii,  ep.  78.  Ilem,  Primum  aratias 
agOf  lib.  in,  cp.  ^.  Item,  Gratias  ago  vobis,  fib.  iii, 
ep.  92.  Item,  Gondulfo  ep    Ernulpbo,  priori  ct  archi- 
diacono  Cantuariens.  Willelmo,  Nuper  relata,  lib.  iii, 
ep.  112.  Itom,  Notum  sity  lib.    iv,  ep.   29.    Itora,  De 
salute,  lib.  iv,  ep.  S-L   Item,  Ubi  et  qualiter,  lib.  iv, 
ep.  34,  Item,  Litteras  DomiDi,  lib.  iv,  ep.  35.  Itemy 
Quamvis  vestra,  Ub  iv,  ep.  44.  Ilem,  De  bisqueeerga 
me,  lib.  iv,  ep.  61.  Item,  Precatus  suu2,lib.  iv,  ep.  71. 
GregoriuB  papa,    S.  Anselmo,   QuoDiam   fructum^ 
lib.  II,  ep.  31. 
G uarnerio,  Pro  dilectiooe,  lib.  iii,  ep.  113. 
Gualterio  abbati,  Cum  scriptum  sit,  lib.  i,  ep.   53. 
Gualtero,  Si  cor  mcum  essct^  lib.  i,  ep.  76. 
Guallero  priori  et  monachis  S.  Wandregisili,  Dom- 
Qus  NorlhmaDDUs,  lib.  ii,  ep.  43. 
Gualiero,  Domaus  Hobertus,  lib.  ii,  ep.  48. 
Gualtero  legato  cardinali,  Quod  manducat,  lib.  tii, 
ep.  35.  Item,  Litteris  a  vestra,  lib.  iii,  ep.  36. 
Guaiterus  S.  Anselmo,  Haret  liDgua^  lib.  iii,  ep.  145. 
Gualtero,  Litteris  religiosm,  lib.  iii,  ep.  146. 
Guidoni,  Audio  quod,  iib.  iv,  ep.  72. 
GuiUelmo et  Bogerio,  DomiDUS  et  amicus^  lib.  i,  ep.  17. 
Guillelmo,  Littera  dulcis,  lib.  i,  ep.  38. 
Guillelmo  abbati,  Ex  quo  vcstra,  lib.  i,  ep.  56. 
Guillelmo,  TaDta,  mi  dilecte,  lib.  ii,  ep.  19. 
Guiilelmo,  Quod  prius,  lib.  u,  cp.  25. 
Gaillelmo  abbati  et  monachis  Beccensibus,  Gloria  in 
excelsis  Deo  et  in  Ecclcsia  Becc,  lib.  iu,   op.  16. 
Item,  Scio,  dilectissimi^  lib.  iu,  ep.  21.  Item,  Qifo- 
niam  dod  novum,  lib.  iii,  ep.  26.  Item,  Do  voto  mo- 
nacbi,  lib.  la,  ep.  154.  Iiom,  Si  cor  meum,  lib.    iii, 
ep.  156.  Item,  Quando  respondi,  lib.  iii,  cp.  159. 
Guillelmomonacho,  Quamvis  me  taIem,V\b.  m,  cp.34. 
Guillolmoarchidiacono,  SeDteatia  capitulorum,  Ub.  ni, 
ep.  62    Item,  Bona  quBB,  lib.  iv,  ep.  60. 

GuiUelmo  archiepiscopo  Hothomagensi,  Clama  imus 
et  iterum,  lib.  in,  ep.  68.  Itcm,  Clamo  et  queror, 
Ub.  IV,  ep.  20.  Item,  Pro  injuria,  lib.iv,  ep.  22.  llem, 
Cum  semper^  lib.  iv,  ep.  25.  Item,  Quamvis  DomiDus^ 
lib.  IV,  ep.  25.  Item,  Afaadatis  mibi,  lib.  iv,  ep.  89. 
GuiUelmo  Cavello,  Adhuc  te  saluto,  lib.  iv,  ep.  50. 
Guillclmus,  S.  Anselmo,  A^oii  est  aostrum,  lib.  iv, 
ep.  68. 

Guillelmo  Wintoniensi  episcopo,  Nuatius  vester, 
lib.  ut,  ep.  98.  Ilem,  Quamvis  per^  lib.  iii,  ep.  105. 
Item,  3/aii(/a/e  mibi,  lib.  iv,  ep.  7. 

Gunlerio  canouico  S.  QuinUui,  Sicut  audio,  Ub.  m, 
ep.  106. 
G.  abbali,  Dignatur  vestra,  lib.  iii,  cp.  115. 
G.  abbati,  De  corpore  ct  saaguiae  Domiui^  lib.  iv, 
ep.  IC^. 

H 

llaconi  comiti  Orcadenslum,  Audio  quia^  lib.  iv 
ep.  92.  * 

Haymoni  et  Raynaldo  consanguincis,  Cum  audivi, 
lib.  ii,  ep.  28. 

Hasrmoni  vice-comiti,  Olim  maadavi,  lib.  iv,  ep.  57. 

H«lgoto,  De  abbas  Bogeriua,  lib.  i,  ep.  49. 


Ilelgoto  abbaU  S.  Aadoeni,  Veras  amicus,  lib.  in 
cp.  129. 

Helinando,  Beaedictus  Deus,  lib.  ii,  ep.  12. 

Henrico,  Quaata,  dilectissime,  lib.  i,  ep.  5.  Item, 
Qnoniam  tesie,  lib.  i,  ep.  15.  Item,  Credo  quod,  lib.  i, 
ep-  25.  Item,  fioc  pro  ccrto,  lib,  i,ep.  32.  Item,  Qusn- 
quam  vera,  Ub.  i,  ep.  42.  Item,  fJcet  cbaritatem,  lib.  2, 
ep.  5.  Item,  Benedictus  Deus,  lib.  ii,  cp.  29. 

Henrico  priori,  Oratias  vobis  magnas,  lib.  i,  «p.  49. 
Itom,  Siper  vestrum,  lib.  i,  ep.54.  Uem,DiIectus  meus^ 
lib.  1,  ep.  58.  Ilem,  Dominus  abbas,  lib.  i,  ep.  64. 

Henrico  priori  et  monachis  Cantuarieos.  Moyses 
charissimus,  lib.  ii,  ep.  45. 

Henrico  priori,  Antonio  subpriori,  D.  Emulfo  et  D. 
Osberno,  Audlo  inter  vos  esse,  lib.  iii,  ep.  29. 

Henrico  abbali,  Lator prassentium,  lib.  u,  ep.  20. 

Henricusrex  Anglorum,  S.  Anselmo,  Seias,  Pater,  lib. 
iii,cp.  41.  Item,  Venerabilis  Pater^  lib.iu,  ep.  175.  Item, 
fndiesancti,  lib.  iu,  ep.  176.  Item,/>e itoc  quoJ,  hb.iii, 
ep.  178.  Itom,  Patcroitatiet  Sanctitati,Uh^ni,Bp.  179. 
Item,  A/a/ig^o  vobis,  lib.  ui,  ep.  185.  liem,Notam  robis 
facio,  iib.  iv,  ep.  63.  liem^  Mandovobis,  lib.  iv,  ep.  64. 
Item,  Plurium  relatione,  lib.  iv,  ep.67.  Item,  ScJat  ve- 
stra,  lib.  iv,  ep.  75.  Ilem,  Noscat,  reverende,  lib.  iv, 
ep.  77.  Uem,  Agaosce,  Pater  mi,  lib.  iv,  ep.  92. 

Henrico  regi  Angiies,  Gratias  ago  Deo,  \\b.  iii,  ep.  79. 
Item,  Gratias  magnas,  lib.  iit,  ep.  86.  llem,  Quamvis 
por  Guillelmi,  lib.  iii,  ep.  88.  Item,  /jb  liUeris  vestrte^ 
lib.  III,  ep.  95.  liem,  Ad  vospertinet,  Iib.iii,  ep.  109. 
Item,  Quia  vestra,  lib.  in,  ep.  111.  Item,  Prascipit  mibi, 
lib.  III,  ep.  lli.  Item,  Mandavit mihi,\\h.  iu.  ep.  126. 
Item,  Quod  vestra  magnitudo,  \\h.  ii^  ep.  174.  Item, 
Gratias  ago,  lib.  iii,  ep.  177.  Item,  Precor  vo8,  lib.  iv, 
ep.  5.  Item,  Gaudeo  et  gratias  ago ,  lib.  iv,  «p.  82. 
Ilem,  Gratias  ago  pro  Deo  bona,\ib.  iv.  ep.  84.  Item, 
Gratias  ago  Omntpoteati,  lib.iv,  ep.  9d.  llem,  Audivi 
quia  vos,  lib.  iv,  ep.  126. 

Hcnrico,  Cum  Bomam,  lib.  iv,  ep.  123. 

Herberto  opiscopo  Thiofordensi,  De  prtsbyteris^ 
lib.  IV,  op.  Ii3. 

Hcrluino,  fncepisti,  lib.  i,  ep.  8.  Item,  Qaamvis 
Dostram,  lib.  i,  op  27. 

Ilerluino,  Gondulfo,  Mauritto,  Quoniam  et  unam^ 
lib.  1,  ep.  43. 

Hernesto  Rovecestrensi  episcopo,  Cum  aadio,  lib.  i, 
ep.  44. 

Herno8to, //i/Erini7a^iS  tase,  lib.  iv,  ep.  120. 

Hildebertus  Cenomanorum  episcopus ,  S .  Anselmo, 
Et  dies  Imtus,  lib.  iii,  ep.  53.  Item,  Familiare  est^ 
Ub.  111,  ep.  160.  Item,  Flabellum  tibi  misi.  Ibidem. 

Hildcberio  Cenomanen,  episc.  Litterm  vestrae  sancti- 
tatis,  lib.  IV,  ep.  11. 

Hugoni  monacho,  Domino  abbate  referenle^  lib.  iv, 
ep.  111. 

Hugoni  archidiacono,  Fidetis  Det  dilectio^  Ub.  iv, 
op«  117.  ... 

Hugoni  comiU,  Lator preesentium,  lib.  iv,  ep.  81. 

Hugoni,  Littera  vestra,  lib.  i,  ep.  6. 

Hugo  Cluniaconsis  abbaa,  S.  Anselmo,  Qaoniam  rir, 
Ub.  IV,  ep.  17.  Item,  Quoniam  noreramus ,  \ih.  iv, 
ep.  79.  Item,  Postquam  a  nobis,  lib.  iv,  ep.  80. 

Hugoni  Lugdunonsi  archiepiscopo,  Si  velim  scribere, 
lib.  II.  ep.  11.  Item,  Pondus  vestrm,  Ub.  ii,  ep.  17. 
Item,  Sj  omnia  facienda,  lib.  ui,  ep.  Si.  Item,  QaiJ 
fecerim,  lib.  in,  ep.  123.  Item,  Gaudendo  gratias 
aginus,  lib.  iv,  ep,  18. 

Hugo  Lngdun.  archiepisc,  S.  Anselmo,  Sanctitati 
vestra:,  lib.  m,  op.  64.   Ilem,  Meminit  Sanctiths 
vestrsy  lib.  in,  ep.  124. 
Hugoni  incluso,  Duo  viriy  \\b.  ii,  ep.  22. 
llumfrido,  Primam  gratias  ago^  lib.  i,  cp.  71, 

I 

Id»  comiUssSB,  Ut  taceam  atia,  lib.  i,  ep.  73.  Item, 
Gratias  agere,  lib.  ii,  ep.  24.  Item,  Sicat  veras  amor, 
ib.  11,  ep.  37.  Item,  Scio  et  c6rtas  sam,  Ub.  iii,  ep.  18. 
lltem,  Cbarissima  vos  salulatf  Ub.  iii,  ep.  56.  Item, 
Gratiasagoy  Ub.  lu,  ep.  58. 


Joannt  priori  canonicorum  de  Monte  S.  Eligii,  Cle- 
ricus  iste,  lib.  iv,  ep.  8. 

Joanni  cpis:cpo  Tusculanensi,  et  Joanni  cardiaali, 
Dominum  Balduinum,  Ub.  iv,  ep.  48. 

Joanni,  Ad  litteras  quas,  lib.  ii,  ep.  35. 

Joanni  et  Bozoni,  Qaamvis  delectabites,  \\b.  u,  ep.  50. 

Joanni  priori  et  monachis  congregat.  Baleiuii, 
DominuB  ioaiknes,  lib.  iiiy  ep.  151. 


1011 


INDEX  EPISTOLARUM  S.  ANSELMI. 


Jolseranno  archiepiscopo  Lugdunensi, QuodveracAa- 
ritaSf  lib.  iv,  ep.  87. 


1042 


O.=;berno  opiscopo    Exoniensi,    Episcopalem   decet, 
hb.  iii,  cp.  20. 


Lamberlo  episcopoAlpebatensi,  Precor  aanctitatem 

taam,  lib.  iv,*»p.  118.  Itom,  Gratiasago,  lib.  iv,ep.  119. 

LaraborloetFolceraldo,  Utinam  infegendo,  lib.  i,  cp. 

18.  Ilera,  Quamvisno.i,  lib.  i,  ep.  45. 
Lamberlo,  Tanta  mihiy  lib.  ii,  cp.  39. 
Lamberto  abbali,  Frater  iste,  lib.  iii.ep.  88. 
Lamberlo    abbati  saacti     Uertiui,     Qu''a    Eccleaise 

Remensis,  lib.  in,  ep.  ir». 

Lanfronco  archiepiscopo  Canlu^uMcnsi,  Gloria  in 
exceUia  Deo,  hh.  i,  cp.  1.  Ilem  Gratias  magnaa,  lib. 
i.i^p,  12.  Ifem,  Gra^ias   Palernee  vestrae,    lib.    i,    ep. 

19.  Item,  Qaotiens  vo6i8,  lib.  i.  ep.  24.  Ilem,  Si  tam 
facile,  lib.  i,  ep.  U.  Ilem.  Sicutpatema,  lib.i,  ep.  41. 
llcm,  Sicut  Zacharitas,  lib.  i,  op,  48.  Ilcm,  Ucet 
raria$  qaam,  b'b.  i,  op.  57.  Item,  Opasculam  illud, 
lib.  I,  ep.  ti;L  Iiem,  Quod  solius,  lib.  i,  cp.  67.  Item, 
Gratias  «mmonsai, lib.  i,  cp.68.  Item,  Gratias  semper, 
lib.ii,ep.  1.  Ilem  Gratias  maynoa,! ib.ii,  cp.  2.  Item,  De 
domo  Gisleb^rto,  lib.  ii,ep.  13.  Item,  Detegritudine, 
lib.  II,  ep.  53.  liem,  Quoniam  agenda,  iio.  iv,  ep. 
102.  Itom,  Quonitim  scienth  lib.  ii,  ep.  122. 

Lanfraiicus,  Lanfranco  el  Guidoni,  Quia  divinitusXib. 

I,  cp.  23. 

Lanfranconcpoli  Lanfranci   archiep.  Quotiena   ves- 
trsBy  lib.  I,  ep.  06. 
Lanfranco  monacho,  ego  Frater.Wh.  \\,  ep.  42. 
LaufridoabbatiS.  Ulmari,  De  petitione  veatruj  lib. 

II,  ep.  31. 

Lanzoni  monacho,  Cummeum,  lib.  i,  ep.  29. 

Lodoicus  rexFrancorum,  S.  Ansclmo,  Vestrae, Pater, 
lib.  IV,  ep.  51. 

Londonis  inDaciaarchiepiscopo,  Qaod  me  rogastis, 
lib.  IV,  ep.  9. 

M 

Mabilis  sanctiraoniali,  Diligo  te,  lib.  iii.  ep.  127. 
Mainerioabbati,  Sci^o^e  guia,  lib.  iv,  ep.  Iz5. 
Malcho  cpiscopo  Waterfodicnsi,  ^a7iVi  quodDomi- 
nasy  lib.  IV,  ep.  27. 
MathildsB  abbatissaB  Cadomieusi,  P<;^i^Sanc^i^a«,  lib. 

III,  cp.  H\. 

Math  I  laBabbatissaBVintoniensi,  et  flliabusejusi  Gra- 
tias  ayo,  lib.  iii,  ep.  30. 

Mattiildis  reginii  Anglorum  S.  Ansclmo,  Quodquo^ 
tidianum  /'-/'unium,  lib.  iii,  ep.  55.  Itcm,  Converte, 
Domine,  Iib,  iii,ep.  93.  llem,  Jndesinenti vestraBj  iib. 
111,  ep.  96.  Itcm,  Qaoiies  epistolari,  lib.  iii,  cp.  119. 
Itera,  Non  ignoret,  lib.  iv,  ep.  74,  Item,  Exsulta- 
tionis  opinalee^  lib.  iv,  ep.  78. 

MathiidisreginaAngl.  Paschali  sumrao pont.  Sanc^i- 
tatis  vestraB,  lib.  iii,  ep.  99. 

Mathildis  raarchisa  :  Paschali  sura.  pontif.  Inter 
alia,  lib.  iv,  ep.  56. 

Malhildicomilissse,  Celsitudumveilragy  Iib. iv, ep. 37. 

Mathildffi  reginee  Anglor.  Cratias  magnas  ago.  lib. 
III,  ep.  57.  I lem,  iVon  ignoret,  lib.  iii.ep.  81.  Ilcm, 
Gratias  ago  immensas^  iib.  iii,  ep.  97.  Itcm,  Inlit- 
^c; ris,  lib.  iii,  ep.  107.  licm ^  Excel^entiavestra,  \ib. 
III,  ep.  120.  Itera,  Z.aCor/)ra;«en^iam,  lib.  iii,ep.  128. 
Ileai,  Gratiaa  ago  Dco,  bb.  iv,  ep.  12.  Iiera,  Gra^taj 
ago  magnas,  lib.  iv,  cp.  30.  I tc m,  Afaynitudinis  vns- 
traeyWb.  iv,cp.  43.  Itein,  Breviter,  sed,  lib.  iv,  op.  54. 

Mauritiomonacho.  Non  guia,  lib.  i,ep.  3'«.  Itera,  Si 
/voc0f-8c/,  lib.  i,ep.35.  Itciu,  frc^iosum  munBd,lib.  i, 
ep.  39.  Ilem,  Per/oci/»  cii/ectio  u*«,  lib.  i,ep.  51.  Item, 
Audivi quod,  \ib.  i,  ep.  55.  Itcm,  Diu  estquod,  lib.  i, 
ep.  6.  Uem,Scmpert«,lib.  i,cp.  iio.  ilcm yLicetquote, 
lib.  I,  ep.  70.  Item,  £^r^a  Fraircm,  lib.  ii,  op.  8. 

Muriardarcho  regi  Miborniai,  Gratias  ago  Deo,  lib. 
iii.  ep.  142.  Item,  Quoniam  multa,  lib.  iii,  ep.  147. 

Muriardarcbusrex  Hiberni£c,  sancto  Ansclmo,  Quam 
magnas  vobis  gratea,  lib.  iv,  ep.  85. 

N 

Nup(iis(de)  consanguiucorum,  lib.  iii,  ep.  158. 

0 

Odoni  et  Lanzoni,  Quoniam  verus amor^  lib .  i,  ep.  2. 
Odoni,  Si  vcstra,  lib.  iii,  ep.  116. 
Odoni  monacho,  i)ic:tar  ^uod,  lib.  iii,  ep.  148. 
Odoni  episcopo,  Litteras  ^a»,  lib.  iv,  ep.  60. 
Orduvino,  Gratias  ago,  Hb.  iii,  ep.  100. 
Osbornus,  S.  Anselmo,  Cumte,  charisiime,  Vib »  ui, 

■  a  i^  ^^^m^amtm^  Ub.  lu,  ep.  5. 


Paschah  summo  ponliflci.  Qaod  ad  vestram  celsL 
tudmem,  Iib.jii,  ep.  40.  Itom,  Po.<tquamrevocatus\ 
iJb.  III,  ep.  4/.  Ilf^m,  Quanto  studio,  lib.  iii.  ep.  48 
Item,  Ecclesiae  Belvacensis,  lib.  iii,  cp.  69.  Hem! 
/mpnmia  quantas,  lib.  iii,  ep.  73.  Item,  Quoniam 
fortitudo,  iib.  iii,  ep.  152.  Ilem.  A^on  debey,  lib.  iii 
ep,  181.  Itom,  Quoniam  ro6ur,  lib.  iii,  cp.  lS2.Item' 
Quoniamde  seJisapostolirap,  \ib.  w,  cp.  2.  Ilem' 
Meminit,  ut  puto,  lib.  iv,  ep.  40.  Item,  Quoniam 
causa,  hb.  ly  ep.  47.  Item,  De  ea,  qws  intcrregem, 
lib.  IV,  ep.  49.  Ilem.  De  causa  inter  regem,  lib.  iv, 
ep.    73.  Ilcm,  Quamvis  non  ex  meritis,  lib.  iv,  ep. 

Paschalissummusponl.S.  Anselmo.  Sicut  inJuriis 
Iib.  III  ep.  42.  Item,  Non  ignoras,  lib.  iii,  ep.  44,' 
Ilem,  Consulta  illa,  lib.  iii,  ep.  45.  Ilem,  Suavis- 
aimas  diiectioniatuae^  \ib.  iii,  ep.74.  Item,  Qaod^n- 
ghci  regisj  lib.  iii,  cp.  UO.Ilem  Litteras dilectionis 
lib.  iii,  ep.  153.1lcm,  Adversus  illam,  lib.  iii,  ep! 
167.  Item,  Suavissimas  dUectionia,  lib.  iii,  ep.  168. 
Item,  Fratemitatia  tuae,  lib.  iii,  cp.  169.  Ilem  De 
Ulata  tibi,  lib.  iii,  ep.  171.  Item,  Depresbyterorum, 
lib.  iii,  ep.  80.  Item,  Omnipot^nti  Deo  gratias,  lib. 
y,  ep.  83. 

Paschalissummus  pontifex  Gerardo  Flboracensi  epis- 
copo,Qoa/jgaam,Iib.  iii,  ep.l31.ItemSod/sapostolicw. 
lib.  IV,  ep.  38. 

Paschaiis  sum.  pontif.  Roberto  comiti  de  Mellento, 
Nos  te  in  familviritatem,  lib.  iv,  ep.  62. 

Paulo  abbali,  Gloria  in  excelsis,  lib.  i,  ep.  71. 

Pelroconsobrino,  Dicere  nonposaum,  lib.  i,  ep.  47. 

Pelro  abbati,  Fratremme,  lib.  ii,  ep.  25. 

Philippus  rex  Francorum,  Anselmo,  Quoniam,  Paa- 
tor  Reverende,  lib.  iv,  ep.  50. 

Pratellini  coenobii  abbas  Anselmo,  Quamws  Pater 
Venerande,  \ib .  iv,  ep.  101. 

P.  monacho  S.  Marlini  Sagii,  Audeo.  amice,  lib.  iii 
ep.  130.  ' 


Ranulfo  episcopo  Dunelmensi,  Mandatia  mihi,  lib. 
III,  cp.  183. 

Raynaldo  abbati,  Opascalum  illud,  lib.  i,  ep.  74. 

Rayualdo,  Petit diiectio  taa,  lib.  iii,  ep.  104. 

Ricardo  et  Rohaidi,  Magnaa  gratias,  lib.  ii,  ep.  6. 

Ricardo  monacho,  et  aliisde  Becco,  67  aane  ctproa- 
pere,,  lib.  ii,  ep.  7. 

Richardomonacho,  i^o^ivi,  Fratev  mi,  lib.  iii,  ep.  33. 

Rinhardo  monacho,  Comacia«,  lib.  iv,  ep.  109. 

Richerffi,  Scio,  aoror,  lib.  iii,  ep.  67. 

Roberto  monacho,  Cum  considero,  lib.  i,  ep.  3; 

Roberlo  comi»i  Flandriaj,  Quoniam  chara,  lib.  iii, 
ep.  28.  Item,  Audiviquia,  lib.  iv,  ep.  13. 

Rob.comili,et  fratri  ejus  Ernulfo  comiti  et  Radiilphode 
MorluoMari,  Ph.  do  Brajosa,  et  BernardodeNovomer. 
cato,  et  aliis  qui  terrashabent  inepisc.  degentibus  Val- 
fridi  cpiscopi,  Qaamvis  vos,  lib.  iv,  ep.  23. 

Robcrto,  Dictumest  mihi,  lib.  ii,  ep.  27. 

Rob.  abbali,  Respondens  vestras,  lib.  iii,  ep.  38. 

Roberto  ct  sororibus  suis,  Gaudco  etgratiaa  aao^ 
lib.  III,  ep.  133.  "  ' 

Roberto,  Seyl,  ctc.  Utinam  cognosceretia,  lib.  iv. 
ep.  110. 

Roberto  comiti  de  Mellento,  Voa  acitis,  lib.  ii,  ep. 
175.  Ilem,  De  causaquae  est,  lib.  iv,  op.  98. 

RobcrtoNorthmanniiB  principi,  Qualiter  Dominus, 
lib.  IV,  ep.  24. 

Rodulfo,Li^^era«i^c«^ras,lib.  i,ep.lO.  Uem,Utno^ 
tactam,  lib.  i,  cp.  11.  Item,  Reverendus  Dominua,\ib. 
I,  ep.  21.  Item,  Glnria  in  exceisia,  lib.  ii,  ep.  10. 

Rodulfo  abbaii,  De  fralre  iUo,  lib.  ni,  cp.  23. 

Rodulpho  episcopo  Cicestrensi,  Audivi  quod,  Ub.  iv. 
ep.  99. 

Rogerio,  QaodaoHua  Dei^  lib.  i,  ep.  67. 

Rogerio,  Vulgo  aolet  d^ict,  lib.  iv,  ep.  26. 

Rogeroabbati,Roberto  filio  coraitis  llugonis,  et  aliis 
mouacIiisS.  Ebrulfl,  iVimi»/)a/am  e«^lib.iv,ep.  14. 

Rogero  abbati,  Sic  nobia  invicem,  lib.  iii,  ep.  9. 

R.  Episcopo,  Mandoet  prgecipio  vobia,  lib.  iv,  ep. 

8 

Samsoni  Wirgorcnsi  episcopOi  Voa  acitia,  lib.  iv,  ep. 
95. 

Samson  Wigornensis  AxiBQlmo,  Mandaslis  mihi,  lib. 
iv,  ep.  96. 


1043 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


lOii 


Samucli  Dublinao  civitalis    episcopo,  Audivi    qnody 
lib.  III,  ep.  72. 
Slephano archidiacono,  3/andovo6i«,  lib.  ui,  ep.  51. 

T 

Theodorico,  Gratias  hahtso  tibi^  lib.  iv,  cp.  42.  Uem, 
Dulcia  sunty  lib.  iv,  ep.  70. 

Thoma'  archiepiscopo  Eboracensi, Canonicaaoc^on- 
ta$y  lib.iii,  ep.  149.  Ilem,  Tibi  Ihoma,  lib.  iii,  ep. 
155.  liemyMandastiB  mihi,hh.  iii,  ep.  186.  Ilem, Afan- 
davi  vobiSyUb.  iii.  ep.  187.  Ilem,  Mandastis  m/7i/,  lib. 
IV,  ep.  88.  Item,  Gratiaaago  vo6i«,  lib.  iii,  ep.  184. 

Turoldo  monacho,  Benedictas  Deus  in  donia  suis, 
lib.  iii»  ep.  137. 

U 

Umberlo  comili  et  Marchioni,  Litteras  a  dignitate 
vestruy  lib.  iii,  ep.  65 

Urbanus  papa  Anselmo,  R.  Hgionis  ac  icientieBy  lib. 
II,  ep.  32. 

Urbano  pap«Ora<ia«oree<corde,lib.iT,  ep.  3.1.  Ilem, 
De  Belvacensi epiacopo yWh .  ii,ep.34.Itcm,Gra^(asa^o, 
lib.iii,ep.37.Item,AW/mu«,Z)onime,iib.  iii, ep.  166. 


Valorannus  Au.-.clmo,  lib.  iii,  ep.  135. 
Valeranno,  lib.  i,  ep.  134.  Habetur  prima  parte. 
Valeranno,  lib.  iii,  ep.  136.  _ 

Vir  quidam  Anselmo,  Chari«simePa<er,lib.  iii,ep.7i. 

W 

Waleranno  olim  canloriEcclesiiB  Parisiensis,  Aad«Vi» 
amicey  lib,  iii,  ep.  13. 

Walchclino  cpiscopo  Winloniensi,  Stcundamqaod, 
lib.  II,  ep.  30. 

WallerocardinaH^Qaoniamrfeveatraff,  lib.  iv.ep.  115. 

Warnero,  Benedictus  Deus,  lib.  iii,  ep.  1C3. 

Willermo,  Expertus  «um,  lib.  iv,  ep.  112. 

Wltrico,  Philippo  et  Willeiino  fratrib.,/lacf«Vi' gaio, 
lib.  in,  ep.  102. 

Wlslano  cpiscopo  Wigorniensi,  Sanciiia«c<»ap£en- 
tia^  lib.  II,  ep.  19. 

Wlslanus  Wigornien.  episcop.  Anselmo,  Novit 
prudtnta  vestra,  lib.  iii,  ep.l64.  Ilem,  Dd  iisunde, 
lib.  IV,  ep.  3. 


11\DEX 


BGBUM    AC   VERBOBUM 

QU.E 

IN  S.  ANSELMI  OPERIBUS  LEGUNTUR. 

Bevocaiur  Lector  ad  numeros  crassiores  textui  insertos^ 


Abbatum  ckclio,  430,  431,  432.  Abbalis  electio  cx 
consensuprincipis,  367.  Monachusidabbatemassumiaut 
benedici  non  debet  sinelicentia  sui  abbalis,  357,  358. 
Elcctus  in  abbalemonusnoo  debet  fugrre  ut  susequieti 
indulgeal,406.Benedictio8euconsecriUioabbalisnhepi- 
scopo,  361,431,432.  In  eanondebet  exiginova  obodien- 
liaj  professio,  361 .  Episcopi  est  resistero  eleclioni  qua- 
auis  irreligios80  vivcns  inablalrmdatus  esf,392.Qualis 
aebet  esse  abbas,  338.  Abbas  plus  diligi  sludeat  quam 
timeri,  338.  Sitpater  etpaslor,  nontyrannusetexaclor, 
338.  Non  potest  suaauctorilaleSimoniacos  ad  ordinem 
monachicumconvcrsosabsolvere,  425.  Potesldispcnsare 
vel  commutare  vola  sinejuramenlo  factaanteprofe.<>sio- 
nem,  421.  Abbalesnonnisi  per  manus  episcoporum  de 
•roanulaicorum  Ecclesias  accipiant,  383.  Per  abbatisrc- 
gularis  preseutiam  monachicareligioreslauranda,345. 
Abbas  eligi  potost  In  episcopum,  366.  De  monachorum 
consensu,  363,  364.  Nec  oruis  debet  deponcre,  nisi  do 
consensu  fratrum,417.Nimiaabbatum  derebus  monasle- 
rii  arguiiur  soIlicitudo,dolusetavaritia,338.  Abbatisdc- 
positio,  406. 

Abbatissa  abbatiam  alii  nou  commitlat,  nisi  cum  aucto- 
ritatoprincipi.s,  archiepiscopi,  etepiscopi,etdecon$cnsu 
monialium,  307. 

Abortum  procurans  sacris  interdicitur,  374.  Aborlivi . 
Vide  In fantes. 

Ab.soiutioapeccati3perIitlerasnb  Ansclmo  data,  372, 
889,399,410,415,  420,445,  450.  Etiam  cum  impositiono 
poenitentiff^,  889.  Qui  peccalis  addit  peccataspercmissio- 
ni.s,  non  merclur  peccatorum  absohilioncm,  3i6. 

Abstinenlia  cibi,  PJl.  Monachorum  abslincnlia,  327. 
Vide  Jejunium. 

Accidens.  Accidit  aliquid  alicui,  cum  circa  illum  lit 
quod  prius  non  erat,  elab^^s^jc  potcs»,  52.  Accidentiaalia 
mutationem  efnciunt,  ut  colores,  et,  14.  Alia  nullam 
mutationem  velacccdcndo  vel  rocedendo  inducunl,  ut 
quffidam  relationes,  14.  Accidenlia  qure  rem  nonmutant, 
improprie  accidentia  dicunlur,  14.  Vide  Color. 

Actio.  Kide  Intentio,  Opcpa, 


Ada  comitissa.  Ejus  in  Anselmum  dilectio^  448.  U 
seeculo  rcnuntiot  ei  suggerit  Anselmus,  448. 

Adala  comilissa.  UtLngelhardodeGaslro-lcnislicen- 
tiamdimiltcndi  militiam  a  suofllioobtineat,  eamexorat 
Ansclmus,  340. 

Adam.  AdamflliuB  Dei,174.Quia  faclusa  Deo,  174.  i:t 
per  graliam,  174.  Nomine  Adam,  ambo,  Eva  scilicelel 
Adam  intelliguntur,  100.  Adam  de  limo  factus  est,  57. 
Deus  in  solo  Adam  naturamhumanam  fecil,  88.  Huroa- 
na  natura  erat  tota  in  Adam,  08,  101,14^.  Adam  Deus 
fecilin  eonaturam,utdeillapropagarenturhomine.s,100. 
Omuis  homo  aut  Adamcst,  aut  de  Adam,  lOI.SolaEva 
esl  de  Eolo  Adam,  lOl.OmnesJilii  de  AdamctEva.lOI. 
Drus  naturam  propagandi  sabjecit  Adflo  potestati,  utea 
uterelur  pro  sua  voluntate,  100,  104.  Adamaccepilpole- 
slalemnihil  volcndi  sineralione,  lOO.Elhancpolcslatem 
servare  potuit,  100.  Dcus  ncn  debuit  Adam  facere  nisi 
justum,  102.  Deus  fecit  Adam  simul  rationalemet  Jus- 
tum,  101. 

Adae  beatitado.  Ad8ebeatiludoinparadi80,134.BeaU- 
tudinem  Deus  ei  dedit  adejuscommodura;  juslitiaro  vero 
ad  honoremsuum,  131.  Adam  factus  est  beatus  ,  101. 

Adae pcccatam.  Omnia  bonasua  sine  uUa  difGcuUatc 
servare  poluit,  30,  101,  241.  Sed  iion  servavit,  241.  Sed 
ea  sibi  abslulit  ot  horum  contrariissesubJccit,101.Adain 
peccando  factus  est  serv-us pe-ccati  ct  miseriiB,  lOl.Debi- 
tum  reddere  nequil,  101.  Impnlpnsest  bona  p^rdila  re- 
cuperare,  101.  Servare  sua  boua  non  potuil,  nisi  illis 
quorum  generationispolcstatcmvoluntatisubdiiamacce- 
pil,101.  In  Adamipotcstaleerat  ut  quod  illc  naluralitcr 
cral,  hoc  casteri  pcr  illum  essent,  104.  Ila  in  ejus  crat 
arbitrii  libcrlatc,  ut  quolis  cral  ipsc  justilia  et  felicitale 
lalrseo.sf  ropagarct,  i04.  liona  Adumsibi  cl  poslerisscr- 
vanda  accepit,  104.  Ea  sponlc  sibi  et  posicris  perdidil, 
104.  Graliam  peccando  ainisil,174.  Onginnlomrccliludi- 
ncm  ami.sit,  cum  avcrtit  sc  abeo  quoddebuH.etconvcr- 
titse  adidquod  non  debuit,  tiG.  Propria  voluntale,  non 
natura  cxii^^enle  Adami  porsona  pcccavit,  101, 131.Eodem 
dic  quo  comedit,nioriturusdicitur;quia  dio  illanecessi- 
latemacccpit  aliquando  moriendi,  100.  In  Adam  natura 
nudata  est  ju6tilia,104.  Personanaluram  spoliiivitbono 


i045 


INDEX  IN  S.  ANSELMITM. 


1046 


justili»  in  Adam,  104.  Ad»peccalodannatura  esl  genrs 
huraanum,  100.  Cur  Adae  magis  iniputetup  quam  Ev, 
100.  Si  Adam  non  peccasset,  cjus  postoiM  ex  necessi- 
talo  jusliiiam  paritcp  haLerent  cum  rationalitale,  101. 
Quia  Adani  et  Kva  peccaverunt,  tolum,  quod  erant,  in- 
flrmalum  et  corruptum  est,  corpus  sciliccl,  et  anima, 
97,  9S.  Vida  HomOf  Peccntum. 

Adaereparatio,  Deus  erga  Adam  mi8oricops,et  eum 
adjuxit  ul  ad  gratiam  suam  rcdirel,  21i.  Creditur  pcr 
Christum  accepissc  remissionem  culparum,  92,  174, 
175.  Inter  Illios  adoplioniscssecompulatu^,  174.  Adam 
ct  Eva  ad  Christi  redemplionem  pertinuerunt,92.  Licel 
hoc  Scriplura  non  dical,  92.  Vidc  Ghrislus,  Satisfac- 
tio.  Non  nisi  de  Ariam  voluil  Deus  facerc  quod  de 
humana  natura  facturus  eral,  88.  Christus  est  do 
Adam,56,  57.  F^ide  Ilomo. 

Adoplio.  Frcqucns  erat  apud  Jud  os  conaueludo 
adoplandi,174.  Eura  genuisse  quis  recte  dicitur,  qucm 
adoptavit,  174.  Quia  beneflcio  ilium  genuit,  174. 

Adora  lio.  Vida  Crux. 

Adrianus  Cantuar.  monachus,  417,  claustrum  cum 
Aimcrto  descruit,  417. 

Adulalio.  Impinguat  caput  olcum  peccaloris,  cum 
dcmulcet  mentem  favor  adulantis,  182.  Favor  et  lau- 
dalio  viliorum  maxime  damnabilisesl,  182.  Vidohaus. 

Aduller,  adullcrium.  Felix  ha»c  adullera  mulier, 
quaj  de  pr  terilis  absolvilur,  secura  cfficitur  de  futu- 
ris,  2:U,  Adulterium  lcge  nalurali  prohibitum,  151. 

Adversila.-;.  De  adver&ilale,  191.  Tanto  judicera  cxs- 
pectamus  leniorem,  quanto  nunc  illum  palienter  susli- 
nemus  severiorcm,  318.  Advcrsa  compellunt  ad  Deum, 
181,  et  mentera  .«cparant  a  terrenis,  181.  Si  Deus  im- 
picsserit  manum,  facionda  promilliraus  ;  si  suspende- 
rit  gladiura,  promissa  non  facinius,  251.  tri  fcrit,  cla- 
mamus  ut  parcal  ;  si  paroit,  iterum  provocamus  ut 
fcriat,  251.  Si  anguslia  venit,  tempus  pelimus  poeni- 
lendi  ;  si  misericordia  nos  respexil  abutimur  patienlia 
qu.T  pepcrcit,  251 .  Suos  Deus  afflijri  permillit,  184. 
Vide  Afflictio,  Malum,  Palienlia,  Tribulatio. 

yKi^iiludo.  Vidti  M«M-bus,  Peccali  o  ii. 

ylviigma.  Cum  per  eenigmata  loquimur,  per  aliud 
signiflcaraus  id  quod  proprie  aut  nolumus  aut  non 
po.ssumus  depromere,  24  B  pc  videmus  aliquid  noa 
proprie  quemadmodum  res  ipsa  ost,  sed  pcr  aliqiiam 
simililudincm,  24.  Cum  unam  rera  non  proprie  sed  per 
simililudinem  dicimus  ve.l  videraus,  unara  carademque 
rera  dicimus  ct  non  dicimus,  videmus  ct  non  vide- 
mus,  24.  Quia  illam  dicimus,  et  videmus  per  aliud  ; 
non  dieiraus  et  nou  videmuspcr  proprielatem,  24. 

yEquanimitas.  Dc  «jquanirailate,  191  el  192.  Vide  Pa- 
lionlia. 

yElernitas.  ^lerne  esso  vcl  vivere  (St  interminabi- 
lem  vitam  simul  pcrfocte  totam  oblinere,  13.  In  seter- 
nitatc  omnia  simul  sunt  sine  motu,  125.  i^ternilas  sibi 
nnnquara  est  dissimilis,  13.  yEternitas  puncto  compa- 
ralur,  48, 01  ;  est  una,  simplex  et  indivisibilis,  48. 
y^t*»rnita8  in  ajternilnte,  seu  punclum  in  punclo,  non 
est  nisi  una  aeternila?  et  unum  pundum,  48,  61.  P.er 
tcmporale  et  locale  aliquid  potcst  intelligi  quod  SBier- 
num  est,  57.  i^frpnitaos  phircs  esse  aul  intelligi  ne- 
queunt,  48,  61 .  i^lternitatis  immutabilisprajscntia,  125. 
Priesens  «ternum  tempora  cuncta  conlinet  et  ea  quffi 
sunlin  quolibrt  lcrapore,  125.  Intclleclus  nosler  non 
potest  Iransiro  ullra  seternitatcm,  ut  quasi  de  cjus 
principio  radicel,  00.   Vid<s  Grcatura,  Tcmpus. 

ACTabililas.  Pe  afrabilitate,  192. 

Afflrmalio.  Afflrmalio  est  adsigniflcandumesse  quod 
csl,  110.  Al*firmatio  cum  si^niflcat  esse  quod  eat,  si- 
gniflcalquod  debel,  110.  Vide  Enuntiatio,  Veritas. 

Afniclio.  Vide  Advorsitas,  Malum,  Pationtia,  Tribu- 
latio. 

AiNEKTUs  frater  Girardi  monetarii  de  Alrebalo,  316. 

AiRAitDus  Cantuariensis  monachus  a  claudtro  cum 
Adriano  discessit,  418. 

Albani  (S)  c(Bnobium,  .87,451.  Egus  prior  Bernar* 
dus,  451 .  In  eo  dissentio  orta  circa  duas  in  Christo  na- 
turas.  451 . 

ALBERfcus  cardinalis,  448.  Qu»  deeo  rogatus  fuerat, 
Ansclmus  libenter  fccit,  448. 

Albkhtus  medicus  amicus  S.  Anselmi  320,  321.  Ei 
conversionem  a  sseculo  suggcrit  Anselmus,  321,  325. 
Ei  Mnuritii  laboranlis  cura  couimendatur,  321.  EjUH 
consilium  qua)riiur  in  dolorocapitis  Lanfranci  ncpolis, 
323.  Ei  gratias  agit  Anselmus  de  cura    Mauritii,    325. 

Albiiitub,  434. 

Albus  quid  signifl'^.et,  149,  150. 

Alexandeh  rex  Scotorum,  414.  Jure  hsBreditario 
fralri  suo  successil,  4U. 

Albxander  monachus  ;  Ansclmi  epistolas  defert,43G. 

Nuntius  ad  Pascbalem  II,  ab  Anselmo  mittitur,  883. 

Alfirus  prior  coenobia  S.  E  mundi,  410. 


Alimentum.  Qucd  si  alimontum corporis,  238. 

Alius.  Impossibile  est  quemquam  esso  alium,  prius 
quani  sit  hoc  quod  est,  52.  Aliquis  fit  alius  postquam 
^  existit  aliquis  flt  alius  in  exislendo,  52. 

Altare.  Ulrum  altare  molum,  ilerum  sit  consecran- 
dum,  423.  Violato  allari  principali,  tola  ccclesia  cum 
altari  consecranda  est,  42.1.  Allare  non  flt  propter 
occlesiam,  sed  ecclesia  propter  altare,  423.  Vioralo 
principali  altari,  jam  non  videlur  esse  ecclesia,  423. 
Allare  molum  a  suo  fundamento,  jam  uon  cst  altare, 
•423.  Altare  gestatorium  non  sino  fundamenlo  conse- 
crandvim,  423.  Tempore  tamcn  Ansclmi  nudi  lapides 
nusquam  afflixi  consecrabantur,  423.  Altare  fidei 
Ghristianae  vicem  tenet,  42.i.  Xon  nisi  in  altari  sacri- 
fi.:ium  nostrum  ofTeriraus,  423.  Vide  Ecclesia. 

Ambilio.  Iniquitas  est  mundanaj   vanitatis   ambitio, 

AiiBHosius.  Vide  Augustixus. 

Amicus.  Vicfe  Amor  proximi. 

Amor.  Nihil  amalur,  nisi  quod  cognoscitur,  21,  91. 
Oiiosa  et  inutilis  est  memoria  et  intelligentia  cujus- 
Iibet  rei  ;  nisi,  proul  res  exigit,  res  ipsa  ametur  aut 
rcprobelur,  20.  Ea  homo  diligit  qure  sine  trislitia  non 
amiltit,  837.  Non  melius  quam  per  diloctionem  re- 
pendi  polesr,  quod  per  dilectionem  datum  ost,  250. 
Duo  amores,  alterbonus,  aller  malus  ;  aller  dulcis, 
alter  amarus  :non  sesimul  inuno  capiuntpectore,259. 

Amor  Det.    De    amore   Dei,   227,  228.  Qui   prseter 


Diligere  Dcum  super  omnia,justum  ct  rationabile  est, 
191,  2u7.  Diligendus  Deus  ex  tolo  corde,  etc,  20,  220. 
Diiigere  Deum  nomo  potest  nisi  per  Deum,  220,  223. 
Summi  boni  amor,87.  Ad  summum  bonum  est  omni 
homini  toto  cordo  nitendura,  2(3.  Sumraum  bonum 
superomnia  diligere  non  potost  natura  nisi  justa,  87. 
Mflxima  culpa  et  maximum  malum  est  animam  uoa 
amare  suminum  bonum,  2l).  Vide  Bonum  summum, 
Deus.  Amor  erga  Deum  non  transitorius,  sed  «Dter- 
nus,  253.  Non  otiosus,  252.  Amor  Dei  castus  est,  so- 
brius  suavis,  227.  Deus  solus  et  sine  flne  amandus, 
25.  Omnia  vanitaspraeteramare  Deuro,  201.  Nunquam 
polest  quis  Deum  tantum  diligere,  quantum  debet,  224. 
Inimici  Dei  nihil  oderunt  in  homine,  nisi  quod  diligit 
Deum,  216.  Qui  summam  jnstiliamdiligit,  nihil  justum 
contemnere,  nihil  valel  injustum  admittere,  27.  Ad 
dileclionem  Dei  duo  portinent,  atfeclus,  et  opus,  230. 
Affectus  meditatione  nutpilur,  230.  Amor  Dei  crcscit 
beneflciorum  preeteritorum  recordatione,  preesentium 
expericntia,  el  consideratione  futurorum,  230.  Qui 
amatDeum  plusquam  seipsum,  Jam  incipit  tenere  quod 
in  regno  coelorum  perfecte  vult  habero,  349.  Si  vis 
esso  rex  in  ccelo,  ama  Doum  et  liominespropteripsum, 
341.  Amor  Dei  omnem  alium  amorem  exciudit,  349. 
Qui  vult  Dei  amorem  habere  perfectum,  amet  contemp- 
tum,  paupertatem,  etc.  349.  Amore  Dei  regnum  ccelo- 
rura  emitur,  349.  Perdit  quod  vivit,  qui  Dcum  non 
diligit,  228.  Qui  deo  vivere  recusat,  mortuus  est,  228. 
Anima  rationalis  sibi  inulilis  est,  sine  amore  summi 
boni,  26.  Qui  amat  Deum,  ambulat  supcr  mare,  161. 
Quantumbonura  sit  amare  Deum,  201.  QuiDeumamat, 
111  ipse  Deus,  201 .  Amor  Dei  ab  ipso  petitur,  257,  291, 
262.  Amoris  in  Deum  merces  est  beata  vita,  25.  Si  tam 
grande  est,  quod  amori  rccompensatur  ?  26.  Si  talo 
est  amoris  fulcimentum,  quale  est  amoris  emolumen- 
tum?  23.  Hepugnat  eum,  qui  juslissimus  est,  non  dis- 
ccrnere  intcr  amantera,  et  contemnentem  id  quod 
surame  amari  debet,  26  Aut  non  amare  amantem  se, 
aut  non  prodessc  ab  illo  amari,  28.  Nibil  potest  esse 
prajmium  hujus  amoris,  nisi  quod  supereminet  in 
omoibus  naturis,  2J.  Si  nihilo  dedit  rationalem csscn- 
tiam,  utamans  esset,  qui  dabit  amanti,  si  amare  non 
cesset  ?  Quid  summa  bonitas  retribuot  amanti  et  desi- 
dcranti  se,  nisiseipsam?  26.  Quidquid  aliud  tribuat, 
non  retribuit,  20.  Nec  illud  consolatur  amantem,  nec 
satiat  dosiderantem,  26.  Summa  bonitas  si  se  vult 
amari  ot  desiderari,  ul  aliud  rctribual,  non  vult  amari 
el  desidcrari  propler  ae,  sed  propteraiiud,  2o.  Et  sic 
non  vultse  amari,  sed  aliud,  26.  Hoc  cogitare  nefas 
est,  20.  Animse  Dcum  non  amantia  poena,  26.  Anima 
quo)  summi  boni  omorem  contemnit,  eetorne  misera 
oril,  20.  Non  est  ra'ionabiIo  ut  anima  quas  summum 
bonum  contemnit,  ipsum  csse  vel  vilam  perdat,  26. 
Non  justum  est  ut  post  culpam,  pro  poena  recipiat 
esse  quod  erat  ante  omnem  culpam,  26.  Vide  Anima, 
ct  Rationalis  creatura. 

Amorparentu,m  in  filios  et  filioram  in  parentet . 
De  amore  parentum  in  fllioB,  210.  Dilectioergapatrom 
et  matrem  a  Deo  prascepta,  255, 


1047 


liNDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1048 


Amor  proximi.  Nalura  docel  ut  homo  homini  facias, 
qiuxl  libi  ob  illo  vis  fleri,  84.  ProxJTmim  diliirere  sicut 
seipsuin  a  Deo  praecipiUir,  ^'J.  Qui  pi'i-\iiiium  nv;n 
amat  noc  eum,  quanlum  valt  t,  fl  ia  bono  pro  [\c"ve 
possit,  adjuval,  illum  Deus  non  amal,  nec  ad  eju* 
opera  respicit,  :248.  Non  sit  libi  inimicus  pra^ler  dia- 
bolum,  iiil.  Deo  irralius  esl  proximum  diligrre  quam 
dilipi  a  piMxinio,  418.  IMus  dfl)»^mus  sludcro  amarc 
quaui  amari,  418.  De  amore  inimicorum,  Iy2.  Ut  ami- 
cort  undccunque  acquirant  Monachi,  beni^^niialcra  im- 
rendendoaut  saltera  sern  onis  gratiam  porrii:pndo,372« 
Nunqunm  satis  se  habere  amicos  crcdjnt,  '872.  ^ed 
Bive  diviles,  fiive  pauperes,  omncs  in  amore  fralerni- 
talisconij^luiinent :  quatenu.s  hoc  suro  EccIcsiiT  et  eorum 
sahili  prollcit,  o72.  Amici  abscntia  per  obedicnliam 
suslinenda,  313,  310,  3rJ5,  3.S7. 

Amos,  id  est  honoransf  fortia,  vel  populum  avel- 
lensy  170. 

Anastasius  monachus.  Ejus  amiciliam   S.   Ansel- 
inus  rcquirit,  314. 
Anksgotus.  Excusat  se,  318. 

Angclus.  Angeli  nomen  ab  offlcio  sumplum,  43.  An- 
gclus,  id  esl,  nunlius  Dei.  43,  170.  An^^elus  esl  subs- 
tanlia,  43.  In  angelis  non  fuit  perfeclus  numeruselec- 
torum,  81,  82,  83.  Ipsi  anfrelo  dici  polost  quod  non 
habcl  nisi  qu  (I  .ijr;.>pit,  02  et  scq.  07.  Kt  non  hribuit 
quod  non  acccpit  ct  quod  ei  dalum  non  est,  70.  Ulrum 
angelus,  qui  aplus  esl  ad  volendum,  et  nondum  quid- 
quam  vult,  pos.sil  per  stj  velle  aliquid,  07.  Angelus 
nihil  velln  poterat  nisi  juslitiam,  aut  commodum,  04. 
Angolus,  nullo  praicedenle  peccato,  alicujus  mali  uon 
merueral  p&ssionem,  71. 

Angelorum  gratia,  8citntia,et  libertas,  Omnes  an- 
geli  facti  sunt  in  justitia,  04.  Vide  Juslitia,  Halicnalis 
natura.  Quandiu  angelus  reclam  habuil  voluntatem, 
in  hac  ipsa  voluntate  voluit  persevcrare,  04.  t^ciebat 
quod  posset  niutare  voluntalem,  qur  m  toneb.Tt,  71. 
Sfiebat  se  non  debere  velle  quod  praBdicando  voluit,  71. 
Sciebat  quiddeberel  vel  nondeboret  velle,71.  Id  .si  nes- 
cissel,nerjustusesset  tenendo,  nfcinjufclus  doserendo 
juslitiam,71.Ignorarenon  poiuilquodjuslepunirelur,8i 
p^ccaret,  71,72.  Sed  nequivil  comprehendere  an  Deus 
facerel^quod  jusle  facere  possel,  72.  Anj^elus  cst  ratio- 
nab'8,  71.  Non  potuil  credero  Deum  creaturam  suara 
propter  ejus  culpam  damnaturum,  72.  NuHum  cxem- 
plum  justitiffl  ulcisccntis  prfpcesseral,  72  ;  cerlus  erat 
numerum,  in  quo  facti  erant  illi  qui  Deofrui  dcberent 
non  posse  minui  et  manere  imperfeclum,  72.  Scire 
non  poluit  Deum  humanam  pro  angoUca,  aul  angeli- 
cam  pro  humana,  si  cadoret,  subsliluturum,  72, 
praescienlia  poence  non  expediebat  angolo,  72.  Boni 
angftli  poluerunt  peccare,  antequam  mali  cadereut,  04. 
Boni  angcli  polostale,  non  neccssilate  servaverunl 
justitiam,  Oi.  Vide  Liberum  arbitrium.  Ideo  merue- 
runt  a  Deo  gratiaro,  quia  sleterunt  aliiscadentibus,  04. 
Angeli  parera  debent  Deo  graliam,  70.  Angelus  qui 
Blclit,  ct  is  qui  non  sletit,  pari  scientia  prfediti.  72. 
Angflus  non  poluit  cogi  ut  cadorel,  71.  Angeli  a  Deo 
acccpcruntot  posse  tcnere,  et  posse  dcserere  justitiam, 
70.  Deus  dedil  angelis  poase  deaerere  jusliliam,  ut 
possont  sibi  eam  aliquo  modo  dare,  70.  Si  nullo  modo 
justiliara  sibi  possent  auferre,  nullo  modo  possent 
eam  sibi  dare,  Ti).  Affeclio  seu  voluntas  reclitudinis 
fuit  scparabilis  in  angelis,  133.  Vide  angclorura  pec- 
calum,  Liberum  arbilrium. 

Angelorum  perseverantia  et    beatitudo.    Angelus 
qui  stelit,  ideo  perscveravit  quia    perseverantiam    ha- 
buit,  62.  Ideo  perscveranliam  habuit,  quia  accppit,62; 
ideo  accepit  quia  Deus    dedit,    02.  Boni   angeli   magis 
volucrunt  justitiam,  quam  habebant,  quani  illud    plus 
quod  non  habobant,  04.  Ideo  illud  plus,  quod  non    ha- 
bebant  acceperunt,  64,  et  inillobono,  quod    habebanf, 
in  vcra  securitatc  permanserunt,  04.  Non  fucrunlcon- 
firmati  casu  malorum,  sed  suo  merito,  Sl.    (Jonflrmati 
essent  omnes,  si    singuli    sletissenl,   81.   Boni    angeli 
nunquam  peccaveruul,  83.    Bonus    angelus    fecil    se 
justum,non  anferendo  sibi  justitiam,  cuni  potuit,  70. 
Beatiludinemsibiipsededit,70.  Boni  Angeii  post    rui- 
nam  malorum  profeceruut,  81  Deus  pcr   Filium  suum 
beatos  anpelos  apcccalo  scrvavit,  281.  In  bono   angclo 
nulla  cst  mjustilia,  77.  Sancti  angeli  gratia    conflrma- 
tionis  non  volunt  noc  p»)ssunt  pcccarc.  04,  72,  10j<.  Islc 
abire  non  pote^l,  quia  sola  bona  volunlalc    pormansil, 
72.  Isti  non  pos  e  deserere  quod  lenuit,  esl  pra3mium 
juslitia;,  72.  Anjfclus  j.;m  liabetscientiam    quod    non 
est  ca8urus,72.  Idco  noniotcsl  pecrare,  72.    Hhic   im- 
polentia  est  angelo   ad  gloriam,    72.    Inde    laudandus 
esl  quianon  polcst  abire  a  justitia,  72.Bonus  angelus 
ad  banc  scientiam  non  ideo  profecil.  quia   malus    pec- 
cavit,  72,  sed  hanc  scientiara  exemplo  cadenlis   habuil, 
72.  bi  neuter  peccasset,  uiriquo  Deus  dodisset  eamdem 


.«?cientiam  mcrilopersevoranliaB,  70.  Majop  est  ange- 
Inrum  bonlitudo  quam  illa  quse  crat  homiDis  in  piira- 
diso^  1^)4 .  Boni  angeli  adepli  sunt  quidquid  potueruul 
\olle,  04,  ncc  videut  quid  plus  vello  pnssint,  04  et  72, 
fel  ideo  nequeunt  peccare,  04  et  72.  Nullum  bonum 
vclle  possunt  quo  non  gaudeanl,  64.  Bonus  angclus 
sempor  nger.!  Doo  gralias  debet  pro  beatitudine,  70. 
In  bono  angelo  nulla  est  injustilia,  77,  |in  malo  nulla 
est  juslitia,  77.  Augclorum  chori  sine  flno  concinunt 
Deo,  34,  242. 

.^nyerorum  pccca^a.Diabolum  peccasse  non  est  du- 
bium,  04.  Qu'-modo  angelus  peccavit,    04.    Nequidera 
ulla  suspicione  suum   casum    pra)sensisse   potuit,   71, 
72.  A  justo  Deonon  potuit    angelus    injusle    damuari, 
04.  Justilia  non  recessit  ab    angelo  ;   sud    ipse    de-se- 
ruit  eam,  73.  Ideo  eam  deseruit,  quiavolcit  quod  vcllc 
non  debuit,  73.  Nulla  causa  pra*cessit  voIuntatem,nisi 
quin  vfcllc  poluil,  l:i    Peccavil,  volendo    aliquid    quod 
vcllc  tunc  non  deboat  ;  04.  Peccavit  volcndo    commo- 
dum  quod  non  vclle  dobuit,  04.  Major    Deo    esse  vo- 
luil,  volendo  quod  Dous  illum  velle  nolcbal,  64.    Quod 
bonum  sil  quud  plus    hMbcre    mali    angcli    crnrupie- 
runl,  noscil  Ansohiius,  05.  Angeli  merito  suo   ad    ali- 
quid  boniim  puleranl  proficcro,  quod  in  crealione  uon 
acceperanl,  05.   Undo  inordinala  anj:,eli    voluntas.    An 
ab  ipso  anjjtli»,  an  a  Deo.  an  a    diabolo,    05.    Angelus 
non  nisi  quia  voluil,  voluit  quod  non    debuil,    75.     El 
h^cc  volunlas  niillam  aliam  habuilcausam.  7v{.  Hffi^vo- 
lunlas  sibi  cflicions  causa  fuitet  efleotus,  73.  Non  ideo 
non  voluil    qiod    dobnit,    quia  v(  lunJas    defecit    I»et) 
daro  doliciiMito,  04.  Sed  quia    ipsc   volcndo    quod  non 
dobuiL,  bniiam  volunlatcm  cxpulit  mala    volunlalc, 04. 
Ac«  «^pit  hal.oro  b<»naui  voluntatcm,    quousque    babuit, 
0-i.  l'oluil  aor:iporo  scmi  er  tencre  quod    deserui',    <>5. 
Dcus  <io(ioral  liiulum   vclle    el    possc    persoveranliam 
accipere,  t.3.  ir(  d  nrn  ei  dodcrat  acclpere    pcrsevcran- 
li  iin,  0:i.  \'uluit  et  potuit  persoveranliam  accipere,  03. 
N'C  lanien   acct:;pil    pcrseveranliam,    mulata    videlicet 
v«  luntdle,  03.  ?>on  ideo  n(»n    habuit    aut     non     accepit 
persivcrantiam,  quia  Deus  non  dedit,    03.    Sed    idco 
j)eu5  non  dedil,  quia    illo   non    acccpit,    04.    Et    ideo 
non  accopil,  quia  accipere  noluil,  04.    Et    idco    acci- 
pcro  noluit,  et  porscveraniiam  non  accopil,   quia    eam 
non  pervoluil,  (i3.  Sed  mutala  voluntale,   voluit    quod 
non  (lcbuil,  04.  Eiilaidco  non  accepil,  quiadeseruil,03. 
Idoo  voluit  doscrere   quod   hahcbal,    quia    non   voluil 
tenore,  04.  N(»n  vero  idco    voluit    tenere,    quia    v(»luit 
deserere,  Oi.  Sponle  dimisit    voluntalem  quam  habe- 
bal,  05.  re.cavil  inordinate    volcndo  plusquam    accc- 
pcrat,04,  71.  Pcccavit  et  v('iendo  quo(i  non  debuit,  cl 
non  volendo  quod  debuit,  04.  Non  ideo    voluil    plus- 
quam  debuit,  quia  noluil  tenere  jusliliam,Oi».    Et    idco 
jusliliam  non  tcnuit  quia  aliud    voluit,   quod    volcndo 
illam  deseruil,  04.  Angelus  hoc  ipso   voluit  inordinale 
similis  esso   Deo,    quia    propria  voluntale   voluit    ali- 
quid,  01.  .Malus  Angelus   nunc    scil    suo   experimcnlo 
quod  bonus  angolus  nunc  scit  solo   alterius    exemglo, 
72.Maloangolo  scientiasua   est   ad   conlumeliam,    /2; 
Bono  scicniia  sua  ost  ad  gloriam,  72.     Malus    angelus 
poluit  sibi  dare  justiliam,  70,  quia   potuit  sibi    auferre 
eam,  et  poluil  non   auferre,   70.    Malus  angelus    inde 
vilupcraiidus  est  quia  non  polest  rcdire  ad  juslitiam, 
72.  IUoredire   non   potest,  quia  so!a    mala   volunfatc 
abiit,    72.  Nnn  minus  debet  Deoredderequod  Dei    esl, 
70.  Sibi  abslulit  qnod  Dcus    dcdit,  el  noluil  accipero 
quod  Dcus  obtulit,70.  Non  posse  recuperare  qu(.>d  dese- 
ruit,  oslpaMiapeccati,  72.  Angoli   non    ex    nccessilate 
cociderunl,  81.  Alii  an^elipro  angclis    qui    ccciderunt, 
reslilui  nonpopsunt,  81.  Angelus,  si    jusliliam    perte- 
veranler  scrvassel,  non  peccasset  unquam,  ncc  miser 
cssoi,  04.  Dcus  malum  angclum    facit    inJustum,  non 
reddcndo  ci  justiliam,    cum  possit,  70.    Magi    angeli 
nullum  bonum  vellc  queunlquo   non    carcant,   05.    In 
malo  angelonulla  est  justitia,77.  Vide  Diabolus. 

Angeloram  cuitodia.  Angcliquamdamspiritalis  con- 
sanguinilatisparenlelauihabentnobiscum,  t71.  Et  nos 
dicuntfralressuos,  171.  Angeliofrcrunlet  exhibenl  Deo 
custitatcm  ei  patientiamChristi  proclectis,  170.  Sislent 
D«»mino  omnes  eloctos  cum  hostiis  bonoru.m  opcrum, 
170,171.  Trgent  peccatores  ad  morlera,  1(58.  Deo  pree- 
scntanl  homines  pcst  morlem,  182.  Dcus  nisit  angelos 
suos  Aduiol  ca*teris  h(»minibus,  cosadmonenlos  ulpce- 
nitcntiam  ai,'<  roni,  212,  213.  Temporales  causa»  ad  a*lcr- 
namverilatomabani^olisrefcruntur,  182.Angeli  Deo  rc- 
nunliant  cuncla  noslraopera,  eloralioncs,  108,  182,220. 
Non  ut  ipsediscatqua»  nesciebnt,182.  Sed  polcndo  quid 
erga  se  ot  crga  nos  fiat,  sivo  consuiendo  quid  faciaut, 
182  ct  108.  Angeliad  noslram  cu.stodiam  depulali,  108, 
225.  Por  angelosChrislijussunoslfffisalulisadniiniatran- 
tur  negolia,  225.  El  ad  nos  dcferunlsupremi  arcanacon- 
silii,  220.  Sanitates  per  hos  procurautur,  226.  Intor   lios 


1049 


INDKX  L\  S.  ANSELMUM. 


1050 


praecipuus  Michael,  226»  signifer  nobilis,  220.  Angeli 
8unl  opiisdivinaB  sapienlia?,2^o.E03  condi(liliiiopu>:iai- 
nisleriisui,  22G.  Angclorum  prolectio  rl  cuRtodiri,  -I^.). 
Douin  pro  nobis  exoranl,  220.  l)e  malis  conU-iplanlur, 
108.  Quod  ri.smalanoslradispb'cont,  vocatureorumlris- 
tilia,  108.   Vido  Rationolis  natura,  Spiritus. 

AnjiIia.Anglia  bellis  qualitur,  1179,  ;i80,  4.i2.  Anj,-lia 
mala,38i.Angli8Dcpi8oopideclaruntseprimnticonsilliura 
nondaluros,  ni.vi  secundumplacitumrcgis,  o81.  Anglo- 
rum  mores  corruplisbimi,  319. 

Anhelits  abbati6sa,430,  mortuum  quemdam  colebai 
prosanclo,  430.  Id  ei  Anselmus  prohibet,  430.Klinobo- 
dienti  Anselmus  minatur  suspensionem,  430.  Vide 
Sanctorum  cuitus. 

Anima,  animus.  Anima spiritualis  est,  238.  Naturaliler 
tcnditadsuperiora,238.  Animahabet  in  se  quasdam  vi- 
res,quibusutiturvelut  instiumentis  ad  usus  congruos, 
132.Estratio  inanima,132.  Ea  ulilurad  ratiocinandum, 
132.Peranimamhomodicitur  rationalis.cl  sincipsanon 
estbomo,98.  S.Augustinussentcntiam  B.  Ilivronynii  di- 
centis  quod  Deusquotidio  novasanimascreat,ncc  roci- 
pitnccreprohal,  170.  S.  Augustinus  de  origine  anima) 
nullamccrtamsenlenliamprolulit,  170.  Anima  est  sub- 
6tanta,43.  Anima  rationalis  eroinct  in  omnibus  creaturis, 
20.  Sic  Tacla  est,ut,  si  servct  id  ad  quod  est,  aliquando 
voresecuraabipsamorleet  omnialia  moles*iabcatc  vi- 
vat,25.Anima  humanasic  facta  est  ut  semper  vivat,  si 
semper  velit  facere  adquod  faclaeMl.2o.Huniana^anim8B 
nunquam  auieretur  suavita,  si  semper  studcat  amare 
sunimam  vitam,2o.  Anima  humanaest  ration;ilis  creatu- 
ra,  25.  Kacla  est  ut  amet  sumninm  essen  iam,  i'5,  20.  Kt 
utsiue  dne  illam amet, 2o.Summa  Sapicntianou  fecit ani- 
mnmrationalem  ut  aliquando  tantum  bnnum,  qiiod  cst 
summa  essentia,  autcontemnatautvolens  tcnereviolen- 
tia  aliquapcrdat,  25. 

Animanihil  continetlocali  circumscripliono,l3.  Inlel- 
loctus,  aut  ralionalitas.non  continctur  circumscriptive 
in  anima. 

Animaestlotain  singulis  membris,  32,  203.  Alioquin 
tota  nonsentiret  in  singulis,  32-  Mcns  rationalis  nullo 
corporeosensuquid.vel  quali8,vcl  quantasil,percipilur, 
9.  Majorestcorpore,  et  omni  resensibili,^.  Omnosani- 
mshumanffisunt  ejusdemnatura),26.0mnisanima  hu- 
inanae8limmorlaIis,26.0mnishumanaanimaautscmpor 
misera  eoit,  aut  aliquando  vere  beata,  20.  Animaante- 
quam  essot,  necculpamhabere,  necpoenam  sontirepo- 
toral,  26. /Egrotnt  homnis  portioproliosior  ^«cilicel  ani- 
mus,  186.  Non  .sentit  in  membris,  aul  operalur,  nisi  anima 
in  quacstvoluntas,  09.Quandiu  animaincorporcmanet, 
vivtthomo,211.Carnemanimd  deserenfe  homo  morilur, 
211.Anima  vilamcarnilribuit,  dumipsa  manet  incarne, 
211.Carovitam  tribuiianima^.dumcaroipsa  facit  opera, 
211.Domineturcarni  anima,  anim^c  ralio,  ralioni  gratia, 
228.SineanimaralionaIinonhabet  homo  volunlatcm  ra 
tional6m,99,102.  Mox  a  conceptione  fctus  non  habet 
animam  rationaIom,99,  l(i2.  Vivit  honio  secundum  ani- 
mnm,dum  voluntatcm  elpraPceptaCreatcrissuicustodit, 
S^^.Etmoritiirstcundumanimam,  quando  nonoblempe- 
rat  prspceptis  divinis,  238.  Alimenlum  animw  volnntas 
Dei,::!38.Unde  vivat  anima.29.Animojustimoxul  disce- 
ditacorpore,videtomniaonerasun,  211.  Et  videt  omnia 
bona,  211.Etideogaudet,211.  Mox  eam  accipit  angelus 
qui  eamcustodivit,  211.  Et  enm  anlothronumDei  locat, 
211.  Etoccurunt  alii  angeli,et  sancti,oi  onm  gaudcnter 
cxcipiunt,  211.  Anima  peccatoriscogilurexiredecorpo- 
re.  211.  Moxeamcxcipiunt  nngoli  Sa>anae,et  igneis  ca- 
tcnis  eam  constringentes  ad  inrerni  formenia  rapiunt, 
2ll.Animaejusiorumcorporibu8.soluifipjamassisiunlcon 
speotui  gloriflBConditoris,  158.  Demiserinanimffiinjustic 
cumfreparalur  acorpOiO8,207,  211.  Animusesl  hominis 
po  tio  pretiosior,  180.  Vide  Homo,  Mens,  Hatio,  Vita, 
\'olunta9. 

Animnl.  Deflnilio  animalis  cst  in  omnibusanimnlibus 
oadein,  117.  Omne  animalesl  rationale  aut  irrationale, 
149. 

Ansf.mii  s  (S  )  Mrdestia  Anselmi.3,  41,  42,^9,  01,  75, 
97,103,318,  334,335,389,391.  Ansolmuslaudesrespuil, 
non  dileclioncm,  139,389,391.  Professus  est  rmivorsio. 
nem  morumot  obedientiam  secundum  Rogulam  sancti 
ncuedicti,  361 .  Vovil  vivere  .seoundum  eamdem  Hogulam, 
297.QuolidianumejusJejunium,387.Nihilipsirieeralad 

{(lcnitudincmjustitiie,  cl  ad  integrilatomd(ctrina;,387. 
i^uspeclus  fuilpenotralc\irlutum,ii87.Caleslisfuil  in- 
terpres  vcrilatis, 387.IIumanainatura?  victor,  387.  EJus 
zchis  pro  tuondi  suae  Ivcolosiaedignitatc,  4i9.  Non  timet 
cx«iiium,nnnpauporialrn«,n/'ntormenta,nonmor!empro 
libcrtale Ecclesia), 394, 398,  400, 407.1^ us  reverentia  et 


obedienlia  crga  scdem  npostolicam,  385,  385,  42^^,429, 
4.U,  ii:).  Pi-Dpiprh  Hjc  tribulotionospassuh  os!,4.i8.Per 
quiluoranaoip:issii.sin  .\.n/li.i,eLp'irl)icnniu'n  ia<'Xsilio 
42J.i'crlriuiiniume.\SLilavilsub  (iuilleltnoiVirc,.i8J,i2/. 
Ejus  mansucludo,  3i3, 3i.),  351,  3.VJ,3 30.  Ejuscleeinosy- 
me,  el  cura  pauperum,  434,485,  i4'i.Ejushumililas,3l8, 
33i,3,i5,3.)'J.  Qufrilur  quod  Lanfrancus  archiopisc.  ouin 
tunc  abbatem,utdominumclpalrerasalutaverir,329. 

Dolct  se  ne;  le^^^cndi  nec  orandi  oliurti  h:ib*re,  327. 
E.Kcu3at  so  a  cura  studionim  commendati  Juvenis,318. 
Ejussenlonliadeoleomo-^yna,  ot  de  monnchoruraab-li- 
nentia,327.Manife^lante  Deocog-uovilquodde  praBsonlia, 
preedeslinalione,  gi*alia,  el  libf.ro  arbilrio  scripsit,  13i. 
Majorumnuctoritali  cedil.EJus  dictiSS.PP.et  maximo 
b.^ati  Au^iistiniscriptis  coh:civ.nl,3,  45.  Lanfranco  ar- 
chiep.  M  molOi^iummitlilcoiTij^endam, 3 15.451. .4n^elmi 
fnraa!naJ'iiLinfr.inoielGuitniondi,3l8.  XobilissimisNor- 
Ihmannorum  amiciliaconjuncli^simus.  318  Ducuitdecli- 
nationos,331.  Anselmus  priorHeoci,  319,320.  A.  Lan- 
franco  potil  Vilamot  Roi,'ulamS.  Dunslani,323,324.Po- 
tit  ol  UcdajtractalumDetemporibiis,  324.  Petit  Aphori- 
smos  cum  glossis.325  et  sSO.  Durando  abbali  Casa?Dei 
ullroconccdit  uninnemsociotatis,3:)4.Hogalsuuranomcn 
ullimnmposthujuscomonaslijriifoatruranominainscribi 
3o5.  Qua»dam  aLanfranconotatain  colibro  Anselmusau- 
ctoritate  S .  Augustini confirmat ,  337 . 

Malc  reprohenrlilur  Ansdmus  quod  juxlaGrajcos  ot 
Auj^^islinumdixeritinDeo  tres  subslanliasot  unamper- 
sonara,337,  339.NonvultMonologiuin  ineruditis  passim 
evulgaudum,.3.S9.Abbasnecconsii*,341,34:J,elc.Monachos 
Htccensos,quos  misitinAugliam,hortalurutquodhabitu 
rcligionisprolltenlu<*,moribusexhibnnt,343.Camerarium 
ebiiosumcorripit,343.In  Angliamprot1ciscitur,344.Hora 
primanavemconscendit,cthora  nonaappulit,  etvespero 
ad  Lanfrancum  pervcnit,  etin  villaejus  dicta Limingi<9 
siisceptus  est,344.Suo  nomini  in  quibusdam  opusculis 
addiditnomenabbatis,non  utpcrsonara  monstrarethono- 
ralionem,scdutnominisexcIuderetffiquivo<-ationem,345. 
Dictandi  otiumnonhabet,345.De  aegritudino  convaluit, 
340.Vila  ejusolimsfficulari  conversatione  detrita,  347. 
llngoniarchie.  Lugdunensi  Monologion  et  Proslogion 
mitlit,.345,340.  Monologii  el  Proslogii  tiiulos  corrigit, 
347.1terum  inAngliam  lransfretat,347.  Tertio  in  An- 
gliam  proflciscitur,  351,300. 

Ansolmiprecibus  soetEcclesiamet  hsereticorumcon- 
vorsionomoommondat  GrcgoriuspapaVII,353.  EJus  rc- 
ligio  et  sciontia,353.Ut  adjutorcl  consultor  iraperiti  ri 
episcopo  Bel  vacensi  adsit,  Urbanus  II  papa  ei  mandat,353. 
Jnanncm  ecclosiaj  Homanfficlericum  monachum  fecit,358. 
D*»  hoc  qu«'rela  contra  Anselm!im,353.Episcopum  Bcl- 
vaccnsem  conlra  iniquam  canonicorum  el  prcsbyterorum 
pcrsecuiionem  vindical,354,380.  MonasleriumBeccense 
ahcpiscoporumauctoritateliberumfacilsedisaposlolicae 
privilogio,354.Judicio  oJusUrbanusIIdimittitsi  Belva- 
ccnsiscpiscopus  cedcre  debol  episcopatu,354,  380.Pro- 
p(.ttit  pcribere  contra  eum  qui  dicobal  in  Deo  esse  trcs 
res,  355.  Hcspondot  quoestioni  Hoborli  abbatisde  os  qui 
pe<  care  statuens,  divinitus  impedilur,  et  se  impeditum 
gaiidtt,  .*555, 350.Lanfrancum  et  scip^^um  a  Hoscelini  cr- 
roribus  vindicat,  :^57.Anathoma  dicit  ct  qui  asseruorit 
tres  personas  inDeoessc  tres  rft8,sicut  sunttresangeli, 
357 . Lanfranci  nepatis  eleclionem  abbatemS.Wandregi- 
sili  Flue  sun  liconlia  faclam  reprobat,  357,  378.  Febre 
corripitur,358,  359.  Cum  mittere  proponitad  potendas 
mona  chorum  Cadomensiumorationes,febrisfugit,359. 

HeluctansinarciepiscopumCantu^iricnsem  electus  est 
An3elmu3,302, 306,  30 1,  374.  Pcne  exanimis  ad  Eccle- 
siam  raplus,  374.  Acquicscere  cogitur  ne  Dei  voluntati 
rcsistal,374.  Uthuiceleclioni  consontiantBeccensesmo- 
nachos  liortatuisSO^i^So^.  Huic  oleclioni  flcte  restitisse 
et  voro  illam  desidera.spo  accusatur,  303, 365, 8(»8,  869. 
A  rogerogrotanleprovectu8,et  ab  ipsoin  manu  Anselmi 
violentcr  impacta  virgapastoralis.803.  Eo  electoplures 
80  maxime regnaturos pu tabant,diccnles Anaelmum cum 
Dcosompcracturum,  ncccuralurum  rcs  Ecclesiae,3o4. 
Hex  Anglorumconsilioet  rogalu  principum,cleri  el  po- 
puli  pciitionc  otelectionc  abbati  Ansclmo  dedit  Cantua- 
riensis  Flcclesife  gubernationem,36i.Anselmus  abambi- 
tionisel  cupidilatiscalumnia  se  purffat,  365,  866, 367, 
368,3o9.  Monachum  professua  e8t.366.  De  eligendoab- 
bato  in  Bcco.cnRi  Ecclesiascribit,367,37l.Pr»w  lacrymis 
visusejus  debilitatus,  Jni.  F^jus  consecralio  prima  die 
Di.minioa  postfestumS.  Andi^eae,  pridie  vidolicetNonaB 
Decembris,.371.Ecclesiie  Becccnsiamicos  semperacqui- 
sivit, 372.EJUS dissidium conlra episcoum  Rondinensem. 
872.DeBcccensium  conversatione  soIlici!udo,873,  etc. 


1051 


INDEX  IN  S.  ANSELMDM. 


1052 


Favet  UrbanoIlpap8e,ota(lvci*«uliirOuibcrlo,37^,.ISO. 
Pcr  scx  uicnscs  posl  eleclioncrii  nihilnon  movitul  di- 
miiloi'Ctur,3S().(^on5CcraUij',i)74.1'roiiiilliipecuniamnon 
parvam  re;^i  Anp^laruniitupo  iu  iNopihmanuiam,374.^Ut 

flus  darel,rex  exigit:  etipsc  (larc  omninorecusal,374. 
nde  Anselmorexinfensus,374.EumrexapaUio  polendo 
prohibet,  374.  Pelit  a  rege  ut  conciliumconvooaretur, 
374.Eummonct  ul  qu  lun,qu;enon  rcot)  gerebat,cor- 
rigcret,  374.Ip.-e  ad  satisfaciionem  paratu.-;,  374.  Eara 
rex  respuil,  374.  IdooAnselmus  pecuniamregidarerc- 
nuit  no  arohicpiscopatum  emissc  videretur,  374,  375. 
Opponit  S2  regi  lerras  EcclesiiB  Ca  nluar.  miliiibusdanti, 
375.Aularchiepiscopalumdimittere,  autpalliurn  abUr- 
banoIl,vuit  requirere,375.ACantuarboria  elongarinon 
polest,  molu  hostium,37'J.Kex  voce  etlilteriseimandat 
ut  Gantuarboriaji  castodial,eluniiqueconvocaiijubcat 
equites  et  pedites,37J.  Ideo  non  potest  eotcmporeco- 
gere  concilium,  ut  ipsi  sua  cbit  Guallerus  nardinalis 
lcgalus,  el  ipse  habeb.tt  inanimo,37y.  Pur^atseaschi- 
smatis  caiumnia,  37'J,  380.  Sub  professione  obedicnlia 
Romani  pontitlcis  ab  cpiscopis  e:?t  consecratus,  li^O.  El 
palliummisitHom3nuspontilex,38'J.  Millit  raunusiulum 
Urbano  11,380.  Sub  onere  arcliiepiscopalu8jromit,^i80. 
Suadebilasolvicurat,  43i.DiscordiA  inierre^^em  el  An- 
solmum  qu«3  mala  pepcrit,  400.  Peiiii  a  rege  sod  non 
oblonla  licentiacundi  Romam,  deAnxHaoxit  otKomim 
vaditAnsclmu3,3Sl.  Rom3ecausamsu.imp'ui'i('.sUrbano 
11  oxposuil.Ter:ioacnoquo  deAngliacxivit,  ma'asuiet 
lotius  An;^li8BscribilPascaliII,38i.Nihil  habensoxcipi- 
lur  et  sustentalur  ab  Ilugone  Lugdun-^.nsi  archiepi acopo, 
882. IdAngliamredire  nou  vull  ni^^i  siteliiberumle 'jra 
l)oi  et  decrelii  aposlolica  praefcrre  volunlati  rej^i^,;l^2. 
El  nisi  rox  lerras  EcclesiaBreddideret,  etquidq  lidusur- 
pavit  de  archiopiscopalu  rcstit  ierit,382.  CurAuSvdinus 
regem  mo  excommunicat,3S2  Vlnm  Hrmricus  1  rex  rc- 
vocat,  382,383.  Eidereditu  gratuIjturPasjhaliill,  3S2. 
Burgundium  etejus  uxorem  sorjr^m  suam  coa.solalur 
quodeorum  liboro^ad  vitamaBlorajm  parvulos  Dcus  ra- 
puoris,  3S3.Eosut  jamorbi  Dco  serviaut  hortatur,  383. 
Radulphi  episcopicausaS.  Anselmo  deman.lalur,3S4. 
De  pluribusPaschalem  11  consulit,  384.  Rominoconcilio 
interfuit,  384.  Suos  logiitos  de  re  inleiipsum  etr^i^cm 
Romam  mittit,38i.  Pcrnovem  annosperseculionttmpa- 
titur,  3:^4.Instituit  S.  \Verburg8Bcoenobium,38o.Miuit 
ad  Hildebertum Gonomaaorum  epi ^c ipum  librutn Depro 
cessione  Spiritus  «anci/, 'J8i5 .  F  j  us  v  i g  irc  pax  regu  i  et  sa* 
cerdotii  dignitas  firmata  et  defensa,  387.  Mathildcin  in 
regis  conjugem  benedixit,  et  ad  coronam  sacravit,  3S7, 
388.  Contumeliampatilur  exlitteris  qua^ab  co  trunscri- 
ptsefalso  ferebautur,389.Moi]acl!ise:clesia}Ciuituarpar- 
tem  altaris,etman(Tiumreslituit.3U3.6aniucIcm  Dubli- 
nec  cpiscopumdelribus  corripil,303.  Pii>c'ial«'m  IIcoii- 
Bulitde  invcstituris,  393,3^4.  De  Angli  i  exilmediaa-rla- 
te,  Carnolum  pervenii,  ubi  a  cuniiuissa  regi;!  Anglia}, 
Borore,  etab  cpiscopo  ex  ipilur,.S9j.  Prae  niinioc<ilore 
io  Norlh.nanniain  regreditur,  :<95.  Becci  moratur,3'Ji5, 
398.  ludeauleAssumptionemK.Mariai  Romamprofcctu- 
rus,  398.  In  fesiivitateapudCarnolum  fuil,  398.Kepro- 
hendilurdefamiliariiatequtimliabebatcum  illis  quosrcx 
uon  diligebat,398.Ron)am  veiiit,  3y8.Roinaredi!,sedin 
Angliamuonvcnitetcur,  399,43J.  Ne  coiumunicot  cum 
episcopis  excomraunicalis,  439 .  Accusalur  quod  re  jem  et 
Robortura  episcopuniLincolnienserapersuo^  monachos 
infamaverit,4J0. Abcacalumaiabe  purgal,4U0.i\'un Lan- 
franciexcmplum,scd  Dei  10^,^0111  se  servalurum  juravii, 
400.  Accusaturquod  dum  a  rcy:c  dari  in\  estituras  proliibe- 
rel,  ipseEcclesia.Mdarellaicis,404,439.  Abislacaiumnia 
se  purgat,439.Eum  regosFriiicorumiuvitaniutiuLiai- 
liamvenia^^^O.ArchiepiscopiRothomagensiscau.-^a  An- 
selmo  committilur,  41t).Dicil  se  juras-se  nonrogis  aut 
pradecesBorumsuorumconsuetudiuem.sed  Leilcgcmse 
servaturum, 4.38, 439.  HiucRex  iratus,4o9.Kegemarguil 
quodexigeret  pccuniamapresbyterisinmuloiamviolaUo 
synodi  Loodonensis,407.Iuter  eum  et  regeuicouvnntio 
facla  inCastro,Aquila,  in  vigilia  feslivitalisii.  .Viaria) 
Magd.de  reveslicnd  >  eum,  etei  omnibujrrvi-stiluendis, 
407. In  Augliamtamen  rediro  nonvult,donccregislega- 
tus  Roma  redierit,407  et408.  F*rcsbyterorum  conjugia 
exsecralur,408.  Presbyleres  qui  lemin.\s  lenont  omm 
ecclcsidslico  bjiieucio  privat,  403,  Eos  oxcommunical, 
408.Romam  Dalilewinurn  el  GuiHclnuiui,  suos  le;^alos 
millil,4  0,  kll,4ld.E,juscharitas  ^ugaconversoad  hdem 
409.  Episcopi  Anglii»  eum  ul  cilo  rcdoat  in  An^liam, 
exoranl  el  opem  spondent, 410,411.  Testimoniumdeho- 
miue  ignolo  ferro  rocusat,  licet  a  rogina  io,;atis,  413. 
In  Angiiam,aregerevocatus,est  teversus,clabomnibu3 
cumgaudiosusceptus,413, 4i8,427.MonachosinScotiani 
misit,  4U.  InterdicilThomamelectumEboracens?mepi- 


scitpum,  422.  Impcidit  ne  huic  pallium  millatiir,i2!.  ?*e 
paliiiin  episcopo  LoiKliueusi  ci>ncedatur,U1.0ppofiit  so 
legalioni  quamarchiftpiscopo  Viennon-i  dcdt^ral  Paseha- 
hsll,  427.AnsnUni  d»i  Kogijro  abbile  S.Ebrulphi  gravis 
querela  apudarchicpiscopum  Holhomaf^ensem.cl  oinne^ 
episcopos  ct  abbales  Northmannia),  hbi.Pnpae  vuUmil- 
terelibros  CurD^us  /iamo,et  De  conceptu  virginalty  441. 

An.s£lmu.s,  S.  Auselmi  nepos.De  Anselmo  nepot?,39I, 
392,  3J"),  4.J4,  4il .  Anselmus  Ansclmi  archiepiscopi  ae- 
pos,  fllius  Bur_:unilii  et  Ricez,  3H.  Do>  a  parv*nlil>'is 
oblatus,  383. Ejus  in  Dcum  amor,  333.  Eum  Ernulpho 
Priori  Cantuariae  comraendal  Anselmus  archiepiscopus, 
3S3.  Ab  ^rammalicse  studeat,  et  plus  in  prosa  quam  in 
versibus  so  exerceat,An^cliuu8archiepiscopus  pr  cipil, 
883.Abdiuturna8QoM'itudineconvaluit,39i.Cum  Anselmo 
archicpiscopo  exsulante  Lu^duni  moratur,  382. 

ANSFHEDus.Anselmi  servieus  et  nuDlius,  375,  414.  Ez 
Anglia  Bcccum  venit,  373. 

Autichristu^^.  In  Antichristi  persejutione  nemo  ctiam 
porfectorum  non  timebit^ltiLFailaciasigoa  sou  miracuta 
Antichristi,  liJl.  Tunc  magna  teutalio,  IGl.  V»dcJudi- 
cium. 

Antiphonarium.  .Antiphonariumnotismusicis  descri- 
bendum,  319. 

ANTJNius.monichus  Cantua  jensis  subprior,S76,  403. 
Quod  suspiciosus  esset  redarguitur,  400. 

Apliorismi .  Aphorismoscum gloasis aMauricio mona- 
ch  j  iranscribondos  et  ad  se  deferendos  curat  Anselmus, 
3rj,   L3). 

Apostata.  Vids  Monachus. 

Apost  di.  Apostolipriini  ex  Judsia  crediderunt,  180. 
Christus  apostolisl^cclesiam  gubernandam  commisit,ltjU 
Thomas  aposlolusinlndiam,  158.  Barlholomsus  in  In* 
diain  missu^,  153.  Ma.thusin.-Iv.hiopiam  v'ti,ir)8.  Joan- 
nesapost  )iu-j  in  Asiam,  15»  An  iras  in  Scythiam,  108. 
Philio|jusap03t>lus  in  Scyihtim,  158.  Petras  iu  Ilaliam, 
158.  Pdulus  in  lliapa  iiarn,158.  Ex  malevolo  um  nequitia 
aposlolierant  odor  moL'tis,iJ3.Por  leoiiluJincm  apostoii 
erant  bonus  odor,  133. 

Appctitus.Naturalis  voluntas  vitandi  incommodum,auk 
habtiudicommodura,6^.3inehac  nullus  moveiur  amore 
aut  timore,OS.Appolitus  nonsunt  perse  Jusli  vel  injUdti, 
98,  13i.Druta  q  lando  appelitibu^  conseutiunt,nondtcun 
turinju;>ta,  98,134.  Appetore  quasiibet  infimas  volupu- 
tes,  nou  est  malum,  70.  Appetitus  non  auferuaiur  in  ba- 

fi  i3nio,98.  V^iJtf  Kapti?mus,  Bonum,  Concupiscentta,  Vo- 
unlas. 

Aipia.Aqua  benedicla  aspergitur,  nova  ecclesia,  423. 
ViddEoclesia.Aqua  cum  vinoinmissaappooilur,  ulaqua 
quae  cum  san^uine  de  latoreChrisii  fluxit  reprcesenletur, 
453.   Vide  Missa. 

Aquicinum.  Aquicinense  coenobium,  121.  E^usabbas 
Gclduinus,  42i. 

Aquila,castrum  :  in  eo  i*ex  Anglife  et  Anselmus  con- 
veniunt,'iO:5. 

Archidiaconus.  Archidiaconotus  Canluariensis  n  ddi- 
tus,  409.  In  elccmosyuis  'Xpfnduntur ,  409. 

Ai.isTOTi^LLsde  singularibus  astruxitomnia  esseexne 
cessitate,  9i.  Uuo  seusu  Aristoleles  dixit  grammaticam 
eorUMi  esso  quse  suntin  subjeclo, 145,1 16.  ArtstotclisCa- 
tegori»,  147. 

AKNULFus(S.)abbas6Zstinxit  calumniamqu»  Gu  .Itc- 
rumabbatem  aftldebat,  330. 

Arnulfus  monachus:  ciconsulil  Anselmusnoncligere 
uLidoccai,  seduii  doceatur,  323.  Magister  est  Mauricii 
mi)nachi,331.  Doctus  in  declinalionibus,  331.  Belvacco- 
sem  eum  salutal  Anselmus.  330. 

AR.NULPHusabbasTpoaruensis,  416.Gravi  morbolabo- 
rans,  onus  vult  dcponere,Jtl6.Quod  non  ntsi de consensu 
archicpiscopi  etfratrum  idagere  debeal,  417. 

AiipAXAD.   Vide  Caino. 

Ars.Pjclura  aul  quodvis  opus  est  in  mente  arliflcis, 
prius  piaminre  sit,35et  36.  Opus  in  monle  artiflcis  est 
viia,36.  Et  nihil  est  aliud  quam  ipsa  artiUcis  scieniia, 
od. 

Asinus  genlilem  populumsigniflcal,  180. 

Atiikliz^  abbatissa  Winloniensis,893.  Vidi  Wiulo- 
niensis. 

.\.ircbatuni.Monetari!is  do  Atrcbatofltmonachus,316. 

Avaritia.avarus.Dcuvaritia,  98.1niquitasesi  insalia* 
bilisdiviliarumavidita8,347.  Quidimi  justolabore,  scd 
iniquacupiditalcdivitiascongiCo^anl,  I8i.  Avariii  pcc- 
caia,19o.  V'i  /eDivilia..Avarusquomagispecuniamauget 
co  magis  pccunia;  siti  ai*dct,  188. 

Audirc  Sjiiritui  sancto,  est  quasi  disccre,  LD.  Audire 
nostrum  quid,  172.  Audire  Dei,  17^. 

Audoenus(S.)Coenobium  ti.  Audoeni,413.£gu<!abbas 
Holgotus,  413. 


1053 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1054 


AunusTiNus  (S.)  filius  vcriUtis,  lOS.  Ejiis  libri  in  rnmc- 
slni  ad  lilleram,  451.  Ejiis  senlcnl^a  do  popsonis  ot  subs- 
l  jnlia  Dei,337,:iC{D.  Ejus  sontentia  deoriijine  anima3,107. 
Et  dcsemine,  utrum  culpa  in  oo  sit,  107.  S.  Ambrosio 
S.  Augnstiniopponiturauctoritasquasi  dicentisculpam 
osse  in  aemine,  107. 

AuGUSTiNus  (R.)  Anglorum  aposlolus,  421. 

Azymum.  Panis  sive  azymussive  rermentatus.panisest, 
185.  Necdiffert  subslantialiler,l35.Respondelurobjectio- 
nibus  Graecorum  pro  formentato  contra  azymum,  13 J. 
AzymuspanisostdignioradfaciendamDominicicorporis 
veritatem,  13o.  Et  melius  sacrincatur  doazymo,quam  de 
fermenlato,  135, 133.  In  Scriplura  tum  veteri  lum  nova 
fermenlumsignincat  poccatum,136.Grfflci  paganisfavonl 
in  fermenlato  sacrincantes,13o.A  Grfficisanathematizan- 
tur  azymitu,  135.  Etproindo  Christus,  135.  Ghristus  non 
de  azymoc  rpus  suum  fecit,  utprsocoplum  legisdo  azy- 
mo  servarel,  135.  Sed  ul  azymilas  approbarel,  135.  In 
azymo  sacrincantesnon  judaizant,  135, 135.  Nonenim  do 
azymo  sacrincant  ut  logcm  veierem  servent,  135.  Noc  ut 
Christum  futurum  signincent,135  et  136.  Sed  ut  Dominum 
imitentur,  135.  Vetus  Pascha  in  azymis  colobratum,  135, 
133.  Esl  nostri  figura,  136.  Azymus  panis  significabal 
Christumsiiicerumetmundumfulurum,135.  Signincabat 
etnos,quimanducaturieramus  corpus  Chrisii,  inuudos 
csso  debero  ab  omni  fermento  ncquitia;,  135.  Jam  vero 
fti^mincal.  Christumsiiie  poccatovenisseielnossmopoc- 
cato  esso  debere,  136  Chrislus  non  prohibuit  ne  in  azy- 
mis  sacrittcemus,  136.  Sed  suoopero  pr«5cepit,  136.  Sivo 
azymum  sivo  fermentatum  panem  sacrincans,sacrincat, 
155.  Christus  azymum  benedixit,  135.  Coena  in  quahoc 
factum  est  hoc  exigebat,  135.  Vide  Waleranus. 

B 

Dajoconses  monachi,  318. 

Baldemus.  Vido  B.\LDwi.\us  dcTornaco. 

Baldbigus.  Baldricus-Becconsis  prior :  ab  oo'AnscImus 
in  Anglia  petit  utadso  mittat  orationem  quam  ad  S.  Ni- 
colaum  fecit,  ot  epistolam  quam  do  Incarnatione  Verbi  in- 
rhoaverat,360.  Ei  por  sanctam  obcdiontiam  pr/ccipit  ut 
prioratum  non deserat,  367. Ejus  obodientii  et  concordia 
cumabbate,  376. 

Balduinus  rex  Hierusalem,  429,  436.  Fratri  suo  suc- 
ccssit,  420.  Ei  de  provectiono  ad  regnum  Anaolmus 
gratuialur,  429. 

Balduinus  abbas:ejusregimini  committit  Anselmua 
monachoB  quos  in  Angliam  miltit,  342. 

Balduinus  monachu3Beccensis:in  Angliamab  Ansel- 
roomilittur,  3Gl.Pereum  monachi  BcccensosabAnscl- 
mo  petuul  ut,  n^jeclo  episcopitu,ad  cos  redcat,  364. 

Balduinus  doTornaco  monachus,381.  (Ubi  JSaldcmus 
malelegitur),  400,  4U,  449.  Ab  Ansolmoad  papammit- 
tiltur,3d3,  440.  Homa  rediit,  441,  4i4. 

Balsamum  prctiosissimum,  157.  Vide  Chrisma. 

Baplismussalulis  initium,  176.Prinia  EcclosiaB  .jnnna 
inbaptismo  pcr  Chrislum  aperitur,  383.  Baptismus  est 
figura  mortis  et  scpulturse,  13j.  r  it  in  aqua,136.  Baplis- 
mus  Joannis,  13o,  175.  In  aqua  flobat,  13  5.  Figuri  fuit 
nostri  baptisnii,  136.  Non  mclior  est  bapti.^mo  Christi, 
173.Aqua  de  Ghrisli  latero  Huons  aquam  bapiismi  .signi- 
flcibat,  453.  Bapiismopopulus  pcr  elTusionem  pangui- 
nis  Christi  innovatur,  455. 

Inbaplismofldes  Doopromiltilur,  213.  /Etas  triginta 
annorum  indicatbanlismi  mysleTiuro.  fldom  .«Jcilicet  Tri- 
nilalis,  etobsorvalionem  decalogi,  174.Chrislus  cst  qui 
baptizat,  454.  Anim»  Chrisliana  csl  coelesti  lavacrocan- 
didata,  dotata  Spirilu  Sancto,  in  Cnristiana  professione 
jurata,  vir^o  Christo  desp<msata,2i  )8.  In  baplism'>  dimit- 
tituroriginalisinjustitia,  131, 170.  In  eodimiitituromnis 
cnlpa  impolentiac  etcorruptionis,quam  proplcrpeccatum 

f^rimi  parentis  incurrunt,13l.Nuilum  illis  impulalur  dc- 
iclumpostbapti.smum.nisi  quod  volunlalo  rt»oerint,13l. 
Omne  peccatum  inb;iplismoaufcriur,98,131.ln  baplismo 
omniapeccataChristisanguinoIavantur,131.Inbaptismo 
culpas  deIcntursinomora,lSO.  IpsacorruDtioetappotitus 
carnis  non  statin  in  baptismo  dclentur,  lAl .  Non  promit- 
tilur  nobis  per  baplismum  ct  ndcm  Christianam  beat*  ludo 
quamhabcbat  Aciam  ante  peccatum,  131.  Cur  baplizati 
el  marlyres  nonstatim  nanlincorruplibilos,  131,  132. 

Si  homines  perbaptismum  trant^ircnt  in  incorruptio- 
nem,nullus es.s<.it  qui  ad  hanc  bcatitudiaem  Don  fcstinnrct 
lol.Per  baptismisacramcntumd  itur  frratin,?.S8.  Dolava- 
cro  as(  cndrns  nt  parliccps  rcsurreclionis  Chrisli,  170. 
Per baptismalis  ablutionem  inter  adoptionis niios  aggro- 
framur,254.Tuncprimumqui8q!iecst  niiu^  Dci,  cum  do 
bapli«?moasrcndil,173.HaptizatU8utnon  amittat  graliam 
quamuccepil,crc4corodebotperiaboremsanct90  actionis, 


Quisquis  in  Chrislo  Baptizatus  osl,apertum  ost  oi  coe- 
lum,  olDcus  desupor  paratus  est  eum  susciporo,  176. 
Qiii  bTpli«alU3esi.,  per  gradus  scalaj,  quaj  n  byijlismoad 
Deum  porrocta  esl,  dobct  asccndero,  176.  Gradus  hujua 
8caIa3Suntvirtutos,  176.  Qui  baplizalusest,nonsil  pigor, 
eed  por  viam  mandalorum  Doi  tondnt  ad  ccelcslem  pa- 
triam,  176.  Pojus  diabolo  peocat  qui  postgratiam  rege- 
noratiouis  peccat,  2d8.  Vide  Peccatum,  PoBniteotia. 

Barba.  Indecorum  est  non  habero  barbara  ^viro  qui 
debet  habere,  69.  Non  dedocet  barbam  non  habcrc  vi- 
rum  qui  nondum  habcro  debot,  69. 

Barense  concilium.  lu  oo  Anselmus  proccs.sionom 
Spiritus  saucli  a  Kilio  propugnavit,  444. 

Ba«ilia.  Mulior  piissima,  415.  Ilugonis  comitisFlan- 
drinBconjux,  333.  EamAnselmusex  Anglia  salutat,  351, 
361. 

Batailla  Monachi  de  Batailla  incivitate  Exenicnsi  plura 
gravaminaaclericishujuscivitatis  sustinent, 373.  Dehis 
apud  Kxoniensomepiscopum  conquoritur  Anselmus  ar- 
chiep.373. 

Batonsis  prior,  420. 

Beati,  Beatitudo.Bcali  dicunturqui  habenlquidqu  id 
desidorant,  160.  Ncccsse  est  aliquos  homines  ad  beatitudi- 
nem  [»ervonire,  86.  Nemo  boatus  esse  polost  habendo 
quod  non  vuIt,autnon  h:ibendoquodvuIt,68.Nomodebct 
nccpotestesse  beatus,  quinonhabctjusliim  voluntalcm, 
62,69.  Nonpotcst  perfecte  nec  laudabiliter  esso  beatus 
quivuU  quod  nec  potoat,  oec  dobet  essc,  68. 

FruentesDeo  tUii  Doietdii  vocabuntur,242,  244.Cerli 
erunt  sc  nunquam  bonum  suum  amissuros,  244.  Beati 
eruntomnipotentes  su»  voluntatis,  ut  Dous  suos,  34,242. 
Etsicut  illi  non  aliud  volontquamquodille,  ita  illevolet 
quidquid  iIlivoIent,242  et  340.  Etqui  Doofruitur,quid- 
quid  voIot,erit;  et  quod  nolet,  non  erit,  34,  234,  242, 
849.  Ibieruntbona  corporis  et  animas,840.  Qufio  ctquan- 
ta  bonasinl  fruenlibusDeo,34,242,243.  Bona  beatorum, 
200,  234,235,253,259.  Deus  a  boatis  videtiir  in  se  et  in 
creaturis,  iSi,  2:i5.  Esga  justorum  est  prssons  vultus 
Dei,  182.  VuItusDeisinedefectu  cernitura  sanctis,  182. 
Dum  vultus  Dei  sine  defectu  cernitur,  sine  flne  mens  cibo 
vita;  satiatur,  182. 

Dous  bcatos  diligit  plusquam  illi  soipsos,  34,  242. 
Boati  Ddum  diligunl,  ot  so,  et  invicom  per  illum,  242. 
UIo  vero  so  ol  illos  por  seipsum,  242  Omnibus  boatis 
una  erit  voluntas,  34, 242,340.  Quia nullaois  oritnisi  sola 
Dei  voluntas,  349.  Boatae  civitatis  gaudia,  229.  Beatorum 
gaudium  multiplicatur ox  boatitudine  et  gaudio  aliorum, 
35,243. 

Beali  tantum  pro  aliorum  bealitudine  ^audent  quaii- 


Tantumgaudobunt  quantum  amabunt ;  tantum  amabunt 
quanlumcognoscont,  35, 243.  Hoc  gaudium  nou  intrabit 
in  gaudentes,  sed  magis  gaudente.s  inirabunt  inhocgau- 
dium,  243.  Gaudiumillud  eritplenum,i243.  Talcs  orunt 
hominesin  ctjolo,  qualcs  nunc  sunt  boni  ang^Ii,  85.  In 
b'5nlitudinounU4  Dci  et  hominisamor  oritei  uaavolun- 
138,239.  In  coelo  patebit  veritas  Scripturarum,  103.  In 
electis  angolis  ol  in  Sanctis  atTectio  volendi  juslitiam  in- 
soparabilitor,  UJ.VoIunlas  sicut  e.sscntia  in  boatis  crit 
quolammodoimmutabilis,  238.  In  boitis  liberum  arbi- 
triumerit  ab  omni  maloliberatum,  238.  VtieLiberuro 
arbitrium.  Ex  commodis  constat  beatitudo,  quam  vuU 
omnis  rationalis  creatura,  64. 

Beatitudoestsufllciontiainqua  nulla  ost  indigontia, 
85.  Seu  sufflcientia  competenlium  commodorura  sine 
omni  indigentia,  134.  Bialiludo  est.ctaluscongregaiione 
omniumhonorumporfectissimus,  160.  Homini  non  suf- 
flcitnisi  Dou8,22S,  Deus  est  ipsa  vita  bcata,  203.  Ratio- 
nalis  natura  Dei  contomplationc  bcata  vcl  est,  vcl  futura 
e^t.  81,  V/ieRalionaliscreatura  Boatitudoadquamhomo 
faolusest,  in  hac  vita  haberi  non  pote!»t,  79.  Ad  illam 
pcrveniri  non  potest,  nisi  dimissis  poccatis,  79.  85.  Ho- 
rum  fldesad  salulcm  neccssaria,  79.  Voluntas  bcalitudi- 
nisnonestbeatitudo,  133.  Do  iderium  bcatitudinis,  84, 
177,349.Qua)ocelc3tis  t^eatiludinisdcsideriumpotentius 
excilant,  349.  Dolorquianondumjbiost,  timor  nonpor- 
venieiuli,81.  Nullasontiri  debet  Iffititia,  nisi  de  his  quae 
auxilium  autspemdant  perveniondi,  84. 

Beatusesso  oon  potest,qui  non  vultbcalitudincm,  68. 
Ilfficcssecommodum,  68.  Boatitudincm  volunt  omnes, 
cliam  lnjusti,S8.  Omnoi  volunt  sibi  beae  osso,  63.  Et 
malumsibi  osse  nolunt,  68.  Accepta  hacsola  voluntale, 
non  potest  croatura  rationalis  non  velle  beatitadinem, 
68.  Accepta  hffic sola  voluntale,  potest  velleid  quod  pro- 
dcsse  pulaadbeatiludinem,68.  Qui  vult  aliquidpropter 
boatitudinem,  non  aliud  vult  quam  beatiiudinem,  68, 


105$ 


INDEX  IN  S;  ANSBLMUM. 


i05€ 


Qui  solambcalitudinis  voluatatom  accepil,  non  poiuit 
aliud  vcllo.GS.  61^  Nec  potcs'  non  velle  eani  bcaliludinera 
quam  miijorem  inlel!i^'til,l.8.  Sc  i  viillossobealus,quan- 
to  allius  hoc  cssc  po^jjc  coirnosfit,  08.  Et  ita  vultesse  si- 
milis  Deo,  08.  Qui  vult  soVara  bealiludinem  (in  genere) 
comraoda  tanlum  vult,  68.  Porafroctioneracommodi.om- 
nesjusli  volunt  eBsebcali,08, 110.  Non  nmues  habetbea- 
litudinem,  quihabelejus  vohintalcm,  13.S.  Vilambonam 
vita  heatasoqiiiiur,201.  l)o  pleniludincbealitudini.«?,.i40. 
«.-ElcrnilasbealiludijHS,  211.  Solum  dominis  bonum  esl 
intrarein  gaudium  Domini,  ethuic  contempiando  as?>is- 
tere,  164.  Gorpuseritspiritalenon  nalur;i,  sed  polestate, 
34,  242.  Homineselecli  in  corporum  imraorialem  Irans- 
mutabunlur  immortalitalem,  82.  Dissolvi  a  corpore  ot 
essecum  (Jhristo  bealitudo  est,  2'jO.  Li|,Mri  a  corporo 
et  abesse  a  Chrislo.miseria  est,  2i0.  Hajc raiscria  tiraetur 
amilti,  el  haBC  bealiludo  non  dosideratur  habori,2i  '. 

Omnis  anlma  rationalissi,  ut  debet,  studcat  araando 
desiderare  surainam  beatitudinem,  illam  aliquando  per- 
cipiet,  20.  In  bealiludinequodnunc  videlur  quasi  per 
speculum  ct  in  aeni$^mate,  tunc  videbilur  facie  ad  faciein, 
2o.  El  oa  sine  fine  fruetur,  el  ajterne  benla  crit,  2J.  Ula 
fruens  nec  timore  tori|uera  poleril,  ncc  fallaci  securitate 
decipi;  nece.jusinduli^enliamjamexperta,  illam  poterit 
non  amaro,  20.  Nec  illa  summa  bonilasdeserel  amnntem 
se  ;  necaliquid  erit  poteutius  quod  eas  sop.iret  invitas, 
20.  In  beatitudinc  immutabilis  sufficientia,  20. 

Beatiludonon  ost.sinon  est  juslitia,  08,  09.  NuUus 
ad  boaliiudinem  pcrvenire  valet  cum  pcccato,  8i. 
Nulhisinjuslus  admitteluradbealitudinem,  85.  Nulhis 
ad  eam  admillilur.  nisi  in  quo  nulla  penitus  inju8titia,8."), 
8o,  129.  Nonomnibus  juslispromissaest  vila  perpcltio, 
121).  Scd  illis  tantum  (jui  sunt  jnsti  sino  omni  injiislili  i, 
129.  Bealiludoqueejustis  proniiltilnr,  erit  simihtiido  an- 
gelorum  Dei,  1-2*J.  Non  dalur  hecditudo,  ni.si  illi  ctii  peni- 
lus  dimi6sasuntpeccata,80.  Quin»nsoherit  Deo,  (piod 
dcbet,  non  poteritesse  bealus,  ^5,  80.  Qua;  aliqu.tndo 
beaise.  aut  qusB  aliquando  miserge  fulura}  sint,  compro- 
hendinonpolest  abhomine,  20.  Vide  Bonum,  Hationalis 
creatura.  Bonisapertusestparadisi  introilus,  211. 

Beccum,  Beccenscs.  Beccensis  Ecclesia  :  eam  raatrem 
suam,  etsuumnidum  vocal  Anselmus,  422.  Bcccenses 
monachi  secundum  Hegulam  Benedicli  ohcdientijm  pro- 
fltebanturS.  Anselmi  tempore,  307.  Bfccensis  coinohii 
penuria  postobitum  Horluiniabbalis,  i<41.  Signum  raa- 
gnum  ex  uno  fracto  et  uno  discordanlepost  ol;itura  ejus- 
demconftcitur,  349.  Bectjensis  coenobii  ab  ef)iscoporum 
jurisdictiononxemptionem  ab  Urbano  II.  Homano  pont. 
obtinet  Anselmus,  354. 

Boccensosmonachi,  331.  Placilare  coguntur  coram 
rcge,  Domiuira  die,  34l.Ei.s  suam  in  Angliam  prospcram 
navipfalioncmscribit  Anselrau3,et  utin^pncoel  reliy^ione 
monachica  conver3entur,3i'j.  Ei.^dem  do  allera  sua  in 
Angliamnavigaliono  scribit.  3i7.  Anschni  clt^^uioni  in 
episcopum  Gantuarionscm  consentirenohinl,303  Eosde 
orepto  sibi  Anselmo  consolalur  (iondulfus  episcupua 
Roffensis,304.  Et  eos  monetulejus  clcclioni  noii  rcsis- 
tanl,  304.  Illius  elcctioni  consentiunt,  S/i.  Ilhinc  cor.scn- 
8um  ut  pcr  litteras  ad  regem  et  ad  Anselmuni  declarent. 
mandat  .\nsoIm.i8,  304.  Tars  una  minor  eorum  in  capi- 
tulo  con^ensil,  allera  raajornon  c  »nsensit,  30~>.  l't  Giil- 
lelmum  in  abbatem  eliganl  oonsulitois  Ansclmus,  307. 
Nisi  Anselmi  inarchiopiscopumoleclioni  consonsissent, 
Iraminobal  Ecclesijc  Becccusisdcstruolio,  308.  Eis  re„is 
Anglorum  saluteraelauxiliura  Anselraus  raandat,  2/1. 
Suam  consecralionem  pridie  Nonas  Decembris  faciondam 
eis  mandat  Ausclmus,  el  ul  id  aliis  monaihisetamiois  in 
Francia  si^nificent,  i]l.  Eis  Ansclraus  dnt  in  lilteris  ab  • 
Bolutionem,  otorat  ul  Deus  illosabomnibus  peccalis  ab- 
6oI val,  372.  Ut  secundum  sua:»  admoniliones  vi « ant,  ejs 
hortalur  Anseimus,  :J78.  Ut  in  hon  >  perscverenl,  et  extra 
clau.-^lra  non  vagenlar ;  et  ut  pr  lalis,  maximo  abbati 
subjaccantetobedienlessint,  370.  Ut  preelatorum  fada 
non  judicenl,  370  et  381 . 

Abbas  Becccnsis  cura  principisNorlhmanr.orum  gratia 
eligitur,  3-37.  Becconsiprior  Baldricus.  Vide  Baldricus. 
Id  Beccensicalendarionotabantur  qui  decedebant  inmo' 
nastcrio  F\odu'phi,319.  Bocccases  mouachi  apud  Con- 
flut*ntium,  3io. 

Bed  e  traclitus  De  to-.nporibus,  3ii. 

Bollum.  Iniquitas  estcruentabellorum  confusio,  347. 
In  PVancia  tum  bella  ita  siDviebani,  ut  itineris  nulla  esset 
libcrlas  nccsecuritas,  328.  Bolla  in  .\n;^li  i,  37V),  3^0. 

Bolvacens-^s.  Belvaccnsis  episcopus.  V/rffl  Fnlo.  Bcl- 
vaceosis  Ecclesiifi  tribulationes,3J3.  Be  vacensium  ca- 
nonicorumet  presbyierorum  mores  corrupli,  3ji.  A  suo 
episcopocorripinon  fornat,  354.  Eorum  in  episcopum 
obiumetportseculio,  354.  Caaonioi  el  presbyteri  Belva- 


censes  concubinas  lenent,  354.  FiUo.s  suos  ad  eacros  or- 
dines  volunt  promf)v.M*i,  3')4.  Eis  praBbendag  suas  «}aa«t 
hajreditaria  succcssio!io  concedunt,  3")4.  Bolvaccuses 
laici  res  Ecclesi.o  invaseranl,3')4.  Thesaurarius  Belva- 
censisniius  Lan.scelini,  nomine  Hodulphus,  adolescens, 
delicatus,  pulcherrimus,  dives  el  nobilissimus  ct  immo- 
deratus  amalar  saBcuii,3i8.  Mon3L>hum  lonsura  et  habitu 
Bccci  professusest,3W  et  i50.  Bclvacensis  clcricus  fit 
moiiachus  in  Ejclesia  Ganluiriensi,  437. 

Benedicti  Hej^ula,  431,  4321.  In  professionc  secundum 
Rej^uIamS.  Bcnedicti  promiltitur  conversio  morum  el 
obedientiasecuudumeandem  Begulam,  Hol.  Re.gula  S. 
Benedicliobodientiampr»ecipit  oxhibendam  non  solum 
abbalibus.scdomui  majori,  301. 

BENEDiCTLsmonachus  de  SSancto  Petro  supra  Divam 
nonira  voluntatemabbalis  sui  apud  Pdrisium  propter 
scholas  morabaiur,3i6.  Ei  mandat  Anselmus  ut  ad  mo- 
nasterium  redoat,  3iO. 

Bk.nkdil:tus  contra  sacerdotum  el  praelalorum  3up.;r- 
biam  scribit,  384. 

Beneficia.  Dei  beneficia :  el  m-^moria  eopum  el  gratia- 
rumaclio,  214,215,  ::3i,  2)4,  235,  230.  Consideralioii<j 
dignilatissuiB  etbeneflcioruTiDoi  nimoad  Deiamor^m 
acceiidilur,  20^.  Dei  benelicium  est  quod  non  ah«orlivi 
pr?»jecli  sumus,  quod  iiilegra  mcmbra  dederit,  333,  cic. 
Quod  inter  ta!es  n:isci  nos  vnluit  per  quos  ad  fide.m  et 
sacramenta  pervenireraus,333.  Quod  educati  fuorimus 
a  pa.  jntibus  Chrislianis,  33J.  Quod  a  nullo  lccsi  ad  o>q- 
gru-^.mjetalfm  in  eju-fidc  el  b^aia  vohmtate  nulriti  su- 
mus.  -233.  Qui  sui  non  est  immeraor,  quomfMlo  oblivi.sci- 
tur  cjus  a  qjoomnia  acccpd,  237.  Peccator  Dei  beneficiis 
in  Deum  pugnat,  et  Dei  slipcndiisin  diabolo  contra  Deum 
mililat,  1214,215.   V/c/c^iraiiarum  actio,  Gratiludo. 

Bi:nj.\min  monachus  Canluaria)  petit  ab  Anselmo  li- 
ccnliain  ipsum  adeundi,  4  )o. 

B  :nNAi5r)rs(S.)  abbas  ClarcvciI.Spiritus  sancti  orga- 
nuin,  lUo. 

B::uNAUDrs  do  Novo  Mercato,   433. 

Bkii.naudt  s  prior  S.  Albani,  431. 

Bkunaudus  monachus  coenobii  S.  \Verburg50,S8t5. 

Behnardus  scrviena  domini  Pelri  Gamrrari  summi 
Ponliticis,421. 

Berlinus.  S.  Bertini  coenobium,416.  l^us  abbas  Lam- 
bertus,  4IG.  Abbati  Cluniacensi  eratsubditis,  416.  Vide 
Lnmbcrtus. 

Bonum.  Plurimabona  essesensibuscorporis  etratione 
mentisdiscernimus,  4.  Non  appetimus  nisiea  qua»  twna 
putamus,  i.  Oinnc  bonum  esl  essculia,  t5L  Et  omnis  es- 
s^nlia  esl  bona,  G2.  Nihil  solcl  pulari  bonum  nisi  aut 
ulile,  ui  salus,etc.,aul  honestum,  ut  puichritudo,  etc,  4. 
Ulilc  etbonestumsi  bonasunt,  per  idipsum  suot  bona, 
quodcuncla  bona  sunt,  4.  Omnid  alia  bcna,  quam  illud 
per  quod  cuncta  sunt bona,sunl  bona per aliud quam  quod 
ipsa  sunl,  4.  Ipsum  est  simpliciler  meliusquam  ipsum,9. 
Nonipsumesl  secundum  quid  melius  quam  ipsura,  y. 
Mulla  sunlrolaliva,  quorum  ipsum  non  est  simplicilcr 
meliusquam  non  ipsum.y.  Nihil  volumus  nisi  quod  jua- 
tum  auL  commodum  put3mu9,64.  Duplcx  bonum :  unum 
bonumquodcst  justitia;  alt»*rum,  quod  dicinir  commo- 
dum,  04,  ttfi,12ti.NulIateuus  cst  bonum,per  quod  muta- 
lur  vclcorrumpiturgummum  bonum.  Non  esl  simplex 
bonuin,  cujus  voIuntaLeorit  sumnum  bonum,  10. 

Sumnwm  bnnum.  Quodaummum  bonuro  non  est,  rai- 
nus  cst  aliquo,  45.  t^ummura  bonum  est  aumraa  essentia, 
(32.  Vido  bcatitudo,  Bonuin,  Hationalis  creatura.  Omnia 
sunt  bona  por  unura  aliquid  quod  idemsit  in  diversts  bo- 
nis,  4.  Illudperquod  cunctasuntbona,  est  magnum  bo- 
num,  el  ipsum  solum  est  bonum  per  scipsum,  i,  25.  Nal- 
lum  bonum  quod  per  aliud  est,estaB]uaIeaut  majus  eo 
quod  esl  per  se  honum,25.  lllul  itaquc  est  summe  bonum 
quodsolumcslpersebonum,  2.").  (juod  esl  summo  bo- 
num,  est  suramemagnum,  25.  Esl  igilur  unum  aliquid 
suinmc  magnura,  et  surame  bonum.  id  est,  summum 
omuium  qusB  sunt,  25. 

Ojimiabonasuatb'^na  perunumaliquid  quod  est  bo- 
num  perse,  4,5, i5.  Vide  Dous  bonus,l)euscausa  rerum. 
Est  una  sola  naiura,  qu»  est  summum  bonum,  25.  Sum- 
mu  n  ens,  2.>.  OmniaaIiabonahibet,qui  illumbonumha- 
bet,  lilS.Amabilis  ot  laudabiiis  est,qui  sludet  bonu^  csse, 
378.vVii.Ii)r  csl  qui  banis  elmalis  bonusost,  quari.  quilw> 
nis  lantumestbonus.ol,  2,  32.  Mclior  e^i  q»ii  malis  ct 
punicndu  et  parcendo  oslbonu  ^,  quam  qui  parccndo  taa- 
tum,32.  In  creatur  snonest  eademessentia.quaeboniUs 
et  quSBpoteniia,  233.  Vide  Deusbonus,  Finis. 

Bos  Judaicura  populum  notat,  180. 

Boso  monachus  Beccensis,  el  Anselmi  in  eum  amor, 
374,  375. 

Bruta.  Voluntas  brulorum  voluptatesappeten3,nouest 
mala,70.Quiairrationalis  est,  70.  Brutorum  appotitus, 
70.  Vidc  Appetiius,  Concupisceutia,  Voluntas. 


4057 


INDEX  IN  S.  ANSfiLMUM. 


ms 


BuRGUNDius,Riccz3,  soropis  Anselmi,  niaritus,  382. 
Filiusejus  Anselinas:cum  Dco  ofTert,  383.  Vide  Auselmus 
nepos.  Caelcri  ejus  libcri  pan'uli  decedunt,  883.  Hoc  Dei 
gratiam  computare  debel,  383.  Burgundius  et  uxor  ejus 
Hichcra  Anselmi  soror,  390, 391.  Kos  Ansclmus  hortatur 
utsuum  flnem  quotidic  ob  oculos  ponant,  391.  Et  utad 
eumnon  veniant,  391  et392.  Hurgundius  conjux  Richerae 
])roponitireHierosoIymam,991.  Ui  so  generali  confessio- 
nc  prseparct  Anselmas  prsescribili  391 . 


Cadomensesmonachi,  exquibus  Ernulphus,  proQte- 
bantur  Regulam  S.  Benedicti,  361 .  Vide  Ernulphus. 

CsBcitas.  Cscus  diciturnon  tantumquipcrdiditvisuro, 
sed,quicumdebetbabere,nonhabet,S7.  Cscitas  nonest 
aliud  quamnon  visus.autabsentia  visus,  ubi  visus  debet 
esse,  3A4,99.  Vid«  Privatio. 

Cain AN .  De  Cainan  et  Arphaxad  Moyses  in  Nenesi  nihil 
habet,  174, 175. 
Calix,  Vide  Missa. 

Calormagnus  estsineomni  frigore,  134. 
CaIumniffipatienter6U8tinendffi,330,  331.  Vide  luju- 
ri©,Ira,Vindicta. 
Canon,  WdoMissa. 

Canonicus  legitime  absens  prasbend®  fructus  integroa 
potest  recipere,  388.  Do  Canonicorum  regularium  rcli- 
gione  AnselmuBnihilnisisolamdileclionem  meruit,  4£9. 
Canonici  regulares  de  montc  3.  Eligii,  4!^. 

Canticum  novum  et  carnemDeocantare,  cstnovi  homi- 
nisviasincedcre,  et  gaudia  patrise  coelestis  rccogitaro, 
fiUO. 

CanluaricnsiBEccIesia  dicitur  Dorobernensis,  .S9J.  Can- 
tuariensisEcclesia,  apostoli  Petri  bencflcio  a  prmcipio 
8anctiflcata,3G3- Gregorii  sludionobiliter  fundata,  303. 
SS.  Doniracii,  Honorati,Agathonis,etc.,sinKulari  privile- 
giodonata,3t)3.  PrimalusEcclcsiee  Cantuariensis,  et  il- 
fius  jura,  373, 421,449.  AschiepiscopusCanluarionsisest 
sedisapostoliceeletcalus  inAn(^Iia,427.  Est  abbas  cceno- 
bii  Canluarion8i8,377.  Episcopi  Angliaeplacilumnonpos- 
Buntconstitueresino  archiepiscopo  Cantuariensis,  437. 
Cantuariensi  archicpiscopo  obedicntiam  prtesi  ant  episco- 
pi  Eboracenscs,  49S.  Anglio)  regcm  primas  archlepiscopus 
Canluaricnsis  debet  coronare,  S9S. 

Cantuariensis  arcbiepiscopusjushabetdedicandi  Eccle- 
.siasvillarum  suarum,  etsi  in  alterius  dioecesi  silum, 
373, 4%.  Archiepiscopus  et  monnchi  Cantuaricnses,  non 
duo,  sed  unumcorpus,39G.  IlliusEccIesiae  monacbi  An- 
selmus  oratorium  et  mancrium  restituit ,  31^3.  Monachi 
Caniuaricnsesstilibilitatcmin  profcssionopromiltebant, 
418. Pluresex illis in  sacrisScripturisoruditi,  404.  Ab  eis 
rexAngIi8epecuniamexigit,441.  MultapatiunturproAn- 
solmo,  404.  ipse  eos  ad  paticntiam  ctcaetcras  vitutes  horta* 
lur,  CantuarienseB  monachi  inobedientes  corripiunturab 
Anselmo,  377.  Claricus  Belvaccnsis  flt  monachus  in  Eccle- 
sia  Cantuariensi,  437.  Canluariensis  archidiaconatus  rcd- 
ditusin  eleemosynis  expendendi,  409.  Canluariensis  Ec- 
clesise  terras  rcx  dat  militibus,  375. 
Caput.  Vebemonsdolor  capitis  describitur,323. 
Carnotensis  cpiscopus  Ivo,  /iOo. 
Carnotcnse  monasterium,  398. 

Carnolensis  comitissa,  Hcorici  regisAnglorumsoror, 
Uhb.  Pereamrexel  Anselmus  convcnerunt,  cl  rcx  An- 
selmumrevestivit,  Uhf^,  Ejus  erga  legatos  papaj  obser- 
vantia^AIiO.  Iter  eam  et  Ecclesiam  Carnotensem  dissi- 
dium,  hhO. 

Carnolumivit  Anselmum  Romam  tendens,  k3h.  Ibiab 
episcopoctacomitissa  susceptus.  /i3/i.  Eorum  consilio 
pr»  calore  nimio  Beccum  rediit,  hSh .  Vide  Anselmus. 

Caro.  Unde  vivatcaro,  Sll,  elc.  Caroquasi  naturaliter 
ad  inflrma  tendit,  S3B.  Carnem  vocal  Apostolus  omnem 
vitiosummotum,i«15.  Qui  sccuodum  desidcriacariiisvi- 
▼it,  non  Dei  imagincm,  sed  figuram  pccudis  habet,  S38. 
Sccundumcarnem  ambulare,  cstcarni  voluntateconcor- 
dare, /il5.  Vido  Concupiscentia. 
Casfie  Dei  abbas  Durandus,  33/i,  335. 
Castellum  duplici  sensu,  178.  Castellum  Mariam  signi- 
ficat,178. 

Castitas.  Dccastilate,  191.  Vide  Concupiscentia,  For- 
nicalio,  Pudicilia,  Virginitas,  Voluptas. 

Calegoriae.  Una  ci  eadem  res  non  potestsub  diversis 
peni  categoriis,  l/»9.  Vide  Aristoteles.  Deus  substan- 
tia. 

Causa.  Ex  quocunque  flt  aliquid,  idcausaest  ejusquod 
ex  86  tll,  7.  Quomodoex  nihilo  aliquid  efflciatur,  7.  Om- 
niscausa  aliquodadesscntiameffecti  prsebet  adjumen- 
tum,  7.  Itelligi  non  potest  ut  ex  eo  quod  penitus  non 
est,  flat  aliquid,  7.  Sed  vox  omnium  est,  nihil  de  nihilOf 


7.  Tribusmodis  substantia  dici  potest facla  ex  nihilo,  7. 
Dicimur  rcm  facere,  1 .  Cum  rem  facimus,  5.  Cum  pos- 
sumus  facere  ut  non  sil,  ct  non  faciraus,  70.  Quod  dicitur 
essepcr  aliquid,  videturesse  aut  per  efflciens,  aut  per 
materiam,  aut  peraliquod  instrumentum,  6.  Quidquid  est 
aulperefflciens,  aiitpcr  materiam,  aut  per  aliquod  in- 
strumentum,  per  aliudcst,  H,  et  posterius  el  aliquomodo 
minusesteoperquodhabetutsit,  Oet  15.  Informis,  seu 
confusa  nalura  elomentorum  vidcturesse  materia  om- 
niumcorporumsuisformisdiscpetorum,6.  Undesitmate- 
ria  informiselemontorum.G.  Materia  corporeae  universi- 
tatisnonpotestessccxalia  malcria  quim  vel  ex  sum- 
ma  natura,  vel  cx  seipsa,  vel  ex  aliqua  terlia  essentia,6. 
Tertia  essentia  non  cst  preeter  summam  naturam  quae  est 

fier  se,  ct  universitatcm  eorum  quae  sunt  per  ipsam,  6. 
deoex  quadam  lerlia  essftntia  non  potest  esse  rerum 
universitas,  6.  Rerum  universitas  ex  seipsa  esse  non  po- 
test,6.  .\iioquium  noncssetperid  per  quodsunt  cunctai 
6.  El  esset  scij»sa  prior  et  posterior,  6.  Vide  Elemen' 
tum. 

Omnequodest  materia.exalioesl,  et  eoposterius,  6. 
Nihil  est  aliud  ascipso,  vel  seipso  posterius,  6,  15.  Nihil 
est  matorialilcr  ex  soipso,  6.  Ninil  rationabiiitcr  ab  aliquo 
fll,  nisi  in  facientis  ratione  prfficcdal  aliquod  rei  faciend» 
exemphim,  siveforma.  velsimilitudo,  velregula,7.  Vide 
Ideae.  Faberfacturusaliquodsuffiartis  opus,  prius  illud 
inlra  se  dicitmcntisconceptione,  8H  17.  Esse  peraliquid 
etessecxaliquo,  non  somper  habeeundem  sensum,  6. 
Quod  osl  ex  aliquo,  esteliam  pcripsum;  et  quod  est 
pcr  aliquid,  est  Ptiamcx  eo,  5.  Quotl  ct  ex  matcria  et 
per  artilicem,  potest  dici  esse  per  roateriam  et  ex  artiflce, 
5.  Aliter  tamen  estex  materia  quam  per  artiflcem,5.NuIlo 
modo  intelligi  polest  ut  quod  aliquia  est  sit  pcr  nihil,  6. 
Quidquidesl,  perunum  aliquidest,  5;  omne  quod  est, 
aul  e«lpcr  aliquid,  aut  per  nihil,  5.  Nihil  pcr  seipsum 
fleripolesl,  15.  Quidquid  flt  posterius  esl  eo  per  quod 
flt,  15.  llle  dfl  quoestaliquis,  non  potest  esse  ilfe  qui  do 
sc  est  rnccille  qui  de  aliquo  esl  valet  esse  is  de  quo 
est,  50, 51,  61.  Quidquid  ex  aliquo  vel  per  aliquod  incipit 
essr,  non  cstidemillicx  quo  et  per  quod  esse  incipit, 
10.  Nulla  reseslperillud  cui  date8se,5.  Id  de  quo  ali- 
quid  est,eoprincipaIius  cst  etdignius,  60,  non  sic  ost 
in  Diviuis,  00.  Polesl  intelligi  aliquis  alius  ab  aliquo, 
prisquamsit  illius,  51.  Et  si  alicujus  nequit  osse,  nisi 
sit  alius,  51 .  Quo.i  fit  per  aut  post  aliquid  quod  prius 
fleri  dcbcl;  proptcr  illud  fieri  dicitur,  78.  Si  id,  per 
quod  plures  naturcc  sunt  «quales,  aliud  estquam  quod 
ipso  sunt  minorcs  suntquamid  perquodffiqualiter  ma- 
gn®  sunt,  5. 
Ccdrus  celsitudine  omnesarbores  superat,  156. 
Cellariusobingravcscentem  CBlatem  munus  commis- 
sum  non  debet  dimittere,/»19. 

Cenomanni.  Cenomannorum  episcopus  Heldebertus. 
Vide  Hildcbortus. 
Ceremoniffl.  Vide  Missa. 

Ccr(UsChrislumsigniflcat,171.VidtfMapi®puriflcatio. 
Charilas.  Christus  dilcctionem  gignit  non  turpem,  sed 
pulchram  ;  nonlibidinosam,sed  ca.stam.l58.  SapienUa, 
quffi  Chrislus  est,  materestpuIchrffidileclioni8,158.  Est 
mater  timoris  filialis,158.  Qui  separari  valet  a  cbaritate 
Chrisli,  in  ejus  mente  Christus  radicesnon  misit,  15b. 
Deus,  qui  chari tas  est,  est  hffiredi tas  Christianorum,  lAl . 
Quo  latius  charitas  difTunditur,  tanto  uberior  dividenti 
rcmanct  etaugetur,  1/»1.  Qui  flagrat  chariUle,  non  ne- 
cesse  cst  ei  pra^cipiatur,  180.  Vide  Amor. 

Chrisma.  Pro  chrismate  dota  pecunia,  448.  Chrisma 
balsamumestconsecratum,  157.  Chrismateomnes  Chri- 
tiani  ungunlur,  157.  Christum  el  ejus  unclionem  signi- 

^^GiuasTLs,  Chrisliani.  Christusffiternaet  incommutabi. 
lis  veritas,  101 .  Christus  est  ipse  Filius  Dei,  «t  «»'"8  ^ »/- 


bei, aller  Eilius  Virginis,  507,  Christus  es  Creator  fa- 
ctus  creatura,2,S9 ;  diciturSapientia  '^^^^^?l^>^^r^lP^^^ 
pientia  secundum  humanitalem  crcata,  156.  In  Chrislo 
?eraest  humanilalis  nnlura,  217.  Chr.slumDeumetho- 
minemconntrmur,  Ol.Una  persona  Verbi  ct  assumptj 
SniM7,  r>:^,77,9],  m  451,  455.  Q«ia."«J,««^ 
Verbiet  hominisassumpli  proprictatum  concclio,fc/.m 
una  Chrisli  persona,  du®  nalurffi,  divma  el  humana,  D4, 

^Vchrlsfo,  duffl  naturffi,  divina  et  humana  sunt  una 
persona,  47.  Vi^iias.per.onffi^^^^^^^^ 


1059 


INDEX  IN  S.  AN9ELMUM. 


lOJO 


tera  persona  a  Verbo,  licet  naturam  a  divina  dislantcm 
habeal,  267.  Quidquid  de  Christodicitur^velsecundum 
Deum  vel  secundum  hominem  vere  dicitur,  47.  Deus  ct 
homoinunum  ilaconveniunl,  ut^servatainle^Titateutpi- 
usque  natursB,  idem  sil  homo  qui  Deus,  92.  In  Ghristo  di- 
versitas  nalurarum,  cl  unitas  personaj,94, 100.  Ulquod 
humana  nonpossel  natura,  faceret  divina,  el  quod  divinaj 
non  convenirel,  hocexhiberol  huraana,  94.  Non  alius  el 
aliu8,8edidemipse  homo  et  Dcus,94.  Ut  per  humanam 
Bolverct  quodilladebebal,9i.E8tnaturaUlcrunusidem- 
que  communisFiliusDei  et  Mariae,  581.452.  Jcsus  Chri- 
stus  est  Dcus  vcrus  et  verus  homo,  77.  Idem  Deus  et 
homo,88,93,94.SialiusessetDeus  etalius  homo,  neu- 
ler  8atisfacereposset,88.  Necesseest  utde  Adam  el  Eva 
assumatur  homo,  per  quem  reslaurelur  gcnus  Adaj,  88, 
101.Chri8tu8e8tdeAdam,50,  57,  esl  ctiam  de  limo  de 
quo  faclus  csl  Adam,  7.  Christus  secundum  semen  non 
inanilerdicilurluisse  in  Abraham,  David,  clc,  101.  De 
Svnagoga  Dominus,8ccundumcarnem,  origin«mduxil, 
172.Christussecundum  carncm  Judajus,  180.  Nihil  con- 
venienlius  quam  ut  de  femina  sine  viro  Dcus  facerel 
hunc  hominem,  38.  De  Virgine  debuit  nasci,  :\S.  Chri- 
8tum  Dcus  fecit  de  sola  femina,100.  Christusex  Virgine 
assumptuB  egt,  93,  94.  Lucasascondendo.Malthffius  de- 
scendendo  narrat  Christi  gonealoijiam.  174.  Gcnealo- 
gia  Chrislidescendendo  significatpeccalorum  noslrorum 
susceptionema  Christo:asccndendo  signillcat  poccalo- 
pumabolitionom,  174.  De  massa  peccatrico  assumptus 
est  sedabsque  pcccaio,  94,97,  elc,  usque  ad  lO.i. 

ChriBti  innoceniia,  virtus,  gratia  et  aanctitoB.  [n 
Chri8loplcnitudovirtulum,justilia)etsancliLali8,ir>5,157 
165.  SolusFiliusVirginisdiversomodoabaliisinAdam 
fUil,104.  Aliiin  Adara  fuerunt,  idest,inejuspolestaleut 
de  illo  essenl,  104 .  In  Adam  quando  pcccavit,  fuil  quidem 
unde  iste  futurus  erat,  sed  in  Adam  non  fuit  ut  isle  de 
illocssct,  104.  Sicut  non  erat  in  limo  utde  illoprimus 
homo  e8.set ;  ncc  de  Adam,  ut  Eva  de  illo  sic  esset  ut 
faclaest,  104.  Solus  FiliusVirginis  in  Adamsoladivina 
virtute,  non  hominis natura  ct  volunlate, procreatur,  104. 
AdsB  mala  adhominem  de  Virgincconccptum  nonper- 
transeunt,  101.  F^ilius  Virginisnonsubjacel  peccalo  Adae 
161.  Omnino  futsincpecc.alo  ipso  per  seipsum,  92.  Ipso 
a  se  etnon  a  matre  mundus  fuil  92.  Necoriginalis  nec 
personalis  injustitia  fuit  in  Chrislo,10'}.  Humananatu- 
ra  nunquam  in  illo  sinc  divina  fuil,  108.  Illius  anima 
nunquam  aggravata  contra  voluntalcm  fuit,  aut  impcdila 
corpore  corruplibili,  108.  Tolus  ille  homo  et  Verbum  Dei, 
Deus,  una  semper  persona  cxstitil,  108.  Ideoilliusani- 
ma  nunquam  sine  perfecta  juslitia,  et  sapicntiaelpole- 
state  fuit,  108.  Sedeam,socundum  personam,  sicutDeus, 
habuit,  103.  Natura  humana  in  Chrislo  a  divina,  quod  ha- 
buit,  accepit,  108.  In  Chrislo  nullum  pcccalum,  l.V».  Pa- 
ler  in  Chrislo  dclectabiliter  quievil,  155.  Kx  quo  homo 
illefuil,  plenusDcosemporutscipso  fuit,  91.  Nunquam 
fuit  sincDcipolcntia,  ct  fortitudinc,  el  sapiontia,  01. 

Christisapientiaetacientia.ChrM  summa  sapicntia, 
91 .  Quo  sensu  Chrisius  dici Uir  profccisse  sapionlia  cl gra- 
tia  apudDeum,78.  Perr(cleomnobonumscivil,elnuliura 
malum  ignoravit,  91.  Omncm  habuit  scientia,91.  Non 
potuit  sapienter  assumcre  ignoranliam,91.  Chrislonon 
orederent  homines,  si  eum  scir^ntnescium,9l.Nullum 
honum  eritquodChrislus  ignorct,  91.  Nihil  erit  boni 
quod  non  amet,  91. 

Cfiristiveritasetjastitia.Chvisium  nemo  fallerepo- 
lest,  195,  et  ipse neminem  fallit,  195.  Christus  cst  vcritas, 
cuicontrariaeslomnisvanilas,204,  212.  Christus  justi- 
tiaro  et  veritalem  vivendo  elloquendo  indecIiMabililcr  te» 
nuit,77.Nonobaliud  Juda;iiIlumsuntper.sccuti,77.Chris- 
tusinjustitiatamfortiler  pcrscveravit,  ut  inde  mortem 
incurrerot,  77.  De  justo  Patre  secundum  divinam,  et  do 
jusla  matro8ecundumhumanamnaturam,JustU8abipsa 
origine  natus  esl,  103.  Justiliamoriginalcmbabuit,  103. 
Ex  eo  quodChristusnecvoluitpcccare  necpoluit,  non 
soquitur :  crgo  Dcus  fuit,  108.  Conslatquod  diviuitas  raa- 
xime  adjuveril  Christum  ut  non  possct  nec  vellel  peccare, 
108.  Nonestverum  deChrisloquodinipsonalurahuma- 
nasola  perse  justitiam  recuperare non  possit,  lOl.Nec 
quod  eam  sine  auxilio  graliSB  scrvare  valeal,  ncc cam  in- 
telligcre  in  infanlia,  101  ct  102.  Et  hoc  proptcr  unitatera 
personak*mnalurseassumonti8,otnalurseassumptrc,100. 
Justas  voluptas  Christinon  erat  cx  humanitato,  sed  ex 
divinitato,  78. 

Chrisii  libertas.  Vide  Christi  obodicntia,  Chri&li  mors. 
Christi  o6cdicnt*a.QuoKonsudicitquodnonvenit  fa- 
cerovoluntatemsuam,s<'dPatris,elquoddoctrina8uanon 
estsuay78.  Quo  sensu  dictum ;  Propterquodexaliavit  il^ 
Zum,  etc.,78.Quosensu  diclum :  Factua  estobediens,  etc. 
78.  QuosenBuCbnBtusdicitur  :Facta«  ob$diens,eic.f9SSL 


Discernendum  quid  fecit  Christus  exigente  obedienlia,  et 
quid  sustinuitnon  exigcnteobedientia»77.  Christusmor- 
tem  subiit,  non  ulla  eum  cogente  obedientia,  sed  potenti 
disponenlesapientia,222.  PaterChristoutmorereturnon 
cogendo  prsecepit,  222.  Sed  ille  quod  Patri placiturum,  et 
hominibus  profulurum  intellexit,  hoc  sponte  fecit,  i*:i± 
Sic  Petri  libcram  obedentiam   exhibuit,  222.   Pater  ad 
hocChrislum  cogerenon  potuit,  quodab  eo  exig-ere  non 
dobuit,:22i.  PalerpraBcepilChristomon,cumhociIlipr2e- 
cepit  undeincurritmortem,77.  Christusuthomo  Deo  Pa- 
tri  debebal,  et  Paier  ab  eo  exigebatai  justitiamindecli- 
nabiliter  in  omnibus  teneret,  77.  Christusexigenteobc- 
dicntia  justitiara  in  omnibussempertcnuil,  77.  Christus 
Bpoule  suslinuitmortcm,  nonperobedientiamdesereudi 
vitam,  sed  propter  obedientiam  servandi  justitiam,  //. 
Christus  acceptam  a  Deo  moriendi  voluntatem  indeclina- 
biliterct8ponteservavii,78.Christusdidicitobedieatiam; 
tum  quia  alios  fecit  discere  ;  tum  quia  experimenlo  dirh- 
cit,  78.  Voluntas  ChristifuitvoluntasDei,  93.    Cbnstiis 
nonobaIiudnonpoluitnonmori,nisiquia  immutabili  vo- 
luutate  voluit  mori,  93, 9A.  Quod  Pater  non  alitervoluc- 
rit  mundum  salvari  quara  permorlem  FHii,  perindefuit 
ac  si  illi  mori  prsBciperet,  78.  Oportebat  utperhominis 
obedienliam  vita  rcstilueretur,  /5. 

Christi  paapdrtaa.Chrislipaupertasacnuditasinna- 
tivitato,  in  vita,  in  morte,  postmortem  in  sepulcro,  l.'fi^, 
ihO. 

Christus  salus  nostra.  Anlt  Christum  mundas  insidiis 
oppressionibus  dsemonum  tenebris  obvolutus  jacebat, 
281.  Non  cst  nisi  Chrislus  per  quem  reconciliari  qaeal  na- 
tura  humana,  132.  Non  nisi  per  Christum  homo  salvari  po- 
tcsl,80,91.  Spcstotainpassioneet  meritis  Christi,  2i7. 
Nonpotcratanimushominisapeccati  morbo  sanari,  nisi 
medicamenlum ei  (lerct raors  ipsius raedici,l85.  Post  Adar 
peccalum  nullus  admitlitur  ad  regnum  Dei,  nisi  per mor- 
temChristi,  104.  Sine  Christi  mortenon  redditur  quod 
pro  Adae  peccato  debetur,  104.  Unus  est  Chrislus  qui 
seipsumobtulil  pronobis,  139Chri8tus  venitut  neccalo- 
rcs  vocarctad  poenilentiam,  et  morte  sua  salvos  facerel 
212,  213. 

C'/iri8/i«at/«/ac^to.  AssumpsitDeusmorlalitatcm,91, 
ea  sapicntcr,  quiautiliterususost,  91.  VitaChristi  sufn- 
cicns  fuil  ad  solvendum  pro  peccatis  totius  mundi,  etplus 
inin(lnitum,94.  Christusprosoniliil  debuit  Deosolvere, 
222.  Solvit  pro  aliis qui  quod  debebunt  rcddere  non  hahf- 
bant,222.  Christuscx  debito  mori  non  debebal,  222.  Dedit 
de  suo,  cum  vitam  sibi  auferri  propter  Juslitiam  permisil, 
222.  r retiosior  est  vita  Christi,  quam  omne quod  Deus non 
est,222.Kt  superatomne dcbitum quodpeccatores  Deosol- 
vero  dct  ent,  222.  Occisiooi,  aut  levit  cuilihot  laesioni  vitas 
hujus  hominis  nulla  immcnsitas  peccatorura  exlra  perso- 
nam  Dei  comparari  valet,91,2i2.  Vita  Chrisli  majus  est 
bonum  quam  omnia  pcccata  sint  mala,  222.  V^^ila  ista  tan- 
tum  amabilis  est  quantum  est  bona,  222.  Vita  Christi 
plusquamsunicitadsolvendumquoddcbetur  pro  pecca- 
tis  totius mundi,  222.  Sotus  Chrislus  reddit  pro  omnihus 
qui  salvanturplusquam  debcnt,;105.  Vide  Redemplio. 
Satisfaclio.  Chrisli  virtus  occulta,  221 .  Cur  Cbristus  vir- 
tutcm  suam  abscondit,  221.  Non  ut  diabolum  falleret,221. 

Chrisiivita.  Infldelcsobjiciunl  quia  Deo  fhcimusinju- 
riam,  cum  eum  dicimusnatumdefemina,  famem,sitim, 
crucem  ot  morlemsubiisse,  70.  IIumanitasChristi,cott- 
ceptio,  nativitus,et  alta  mystcria  devoleconsideraniar, 
223, 2^4.Christusin  Virginisutero,  Spiritussanctivirtule 
conceptus,  217.  Conccptio  Chrisii  muoda  fuit  ot  at^que 
carnalis  delectationis  peccato,92.  De  mundissima  Virgine 
verissime  conceptus  est,  103.  Ab  exordio  conccptionis 
plenus  Spiritu  sancto,  173, 178.  Ejus  nativitas  nec  divini* 
tatis  majestatem  in  Christo,  nec  virginitatis  integritatem 
in  matre  violavit,  217 .  De  Virgine  oatus  est Christus, ut 
praevaricatricis  naturse  corrupta  saoarct,  205.  Circumci- 
sus  cst  Christus  utomnia  peccata hominum  ascenderea 
sedeberedoceret,205.  Oblatus  et  in  templo  <tt  a  sancta 
vidua  susceptus :  etcur  hsBc,205.  A  Simcone  senesusce- 
ptus  et  laudatus :  et  cur,  205.  Christus  parentibus  subdi- 
tus  cst  forma  obedientisa,  217.  Putatarfllius  Joseph»  173, 
174.Chri8lus  in  medio doctorum,  qui  est sapientia Pa- 
tris,  217.  Christus  baptizatus,  173, 217,  non  ut  aquamun- 
daretur,  .sedutaquasmundarct,  217  et  205.  Et  per  ejus 
carncm  mundatseaqusBvirlutem  purgandipcccataassu- 
merenl,  205.  Suo  baptismo  cajlum  nobis  aperuit,  473, 
aquis  sui  baptismi  gladium  ignitum  portse  paradisi  exstin- 
xit,  173.  In  eumdcscendit  Spiritus  sanctus  sub  columbi-e 
spccie,  173.  Christi  Jejunium,  cjus  victoriacontradialK)- 
lum,ministerium  angelorum,  205, 217.  TransQguratioDo- 
mini,  162, 1G8, 1G4, 205.  Cur  Dominus  visionem  suse  ma- 
jestatis  ad  tempus  laceri  jussit,  165.  Cur  post  tgus  Ascen- 
Bionem  prSBdicata  esl,  165 .  Cur  Matth»as  et  Marcus  Chri- 


1061 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1662 


stum  transflguratum  dicunt  post  sox  dies.  Lucas  vero 
post  octo  dies,  162.  Trium  discipulorum  quiTransfigu> 
rationis  testcs  fuerunt,  mystica  iaigniflcatio,  lOi:!.  Novis- 
siniistribus  annis  majoraet  plura  gessil,  quam  in  omni 
transacto  tempore  buo/^157,  Christus  praBdicat :  vcrbis  et 
mi:'acuH8  turbas  dificat;  nocle  inslat  orationi,  205. 
Laz^irum  suscitat,  205. 

Christipassio  et  mora.  Corpus  et  sanguinem  suum 
tradidit  suis  discipulis,  et  eorum  pedes  lavit,  205.  Sa- 
crosancta  mysteria  mundis  opcribus  et  pia  mentis 
humilitate  sunt  concelebranda«205.  Christus  ludibriaet 
crucis  opprobrium  sustinuit,  205  et  218.  A  Juda  pretio 
tpaditu8,218,  genuflexu»»  pedcs  ejus  lavil,  218.  Eiomnia 
exhibuit  qufiB  coixlis  perlinaciam  emodire  potuissent, 
218.  Christus  humilitatis  el  mansuetudinis  magister, 
218.  Animse  Christi  tristilia,  218,  agonia  sudor  san- 
guineus:  oratio,  218,251. 

Christus  comprehendilur  et  ligatur,  218.  Ponliflcibus 
sistitur,  218.Verilatemconfessus,  quasi  de  blasphemia 
adjudicatue  est  morti,  218.  Sputis  inquinatur  vullus 
ejus,  colaphis  cseditur;  vclo  operilur,  etc,  218.  Extra 
civilalem,  sub  nudo  coelo  nudus  cruciflgitur,  1^9,  140. 
lla  opprobrium  hominum  factus,  ut  nec  sub  tecio^nisi 
8ub  ccelo  de  quo  ejici  non  potuit,  mori  dignus  babere- 
tur,  140.  PasB-onisseriesdescribilur,  218,^219. Chrii<tus 
comparatur  Joseph  vestem  abjicienli,  219.  Cum  dici- 
mus  Deum  aliquid  pati,  nullam  divina;  suhstantias 
signiflcamus  humilitatem,  77.  Scd  unam  Dei  ol  homi- 
nis  monstrdmus  csse  personam,  77. 

Christusmortem  suscepiinon  innatura  Deitatis,  sed 
innatura  humanitatis,2G7.  Filius  cumPalre  et  sanclo 
Spiritu  disposucrat  se  non  aliter  quam  permorlera  orani- 
potentiam  suammundoostensurum,  78.  Christus  nihil 
nisi  pia  voluntate passus  est,  103.  Deus  paternon  Chris- 
tuminvitumoccidi  pcrmisit,  aut  ad  mortem  cojgit,  77. 
Quo  sensuPalerdicitur  voluissemortem  Filii,  78.  Pater 
voluit  mortem  Filii,  quia  non  aliter  mundum  salvari,  78. 
Fiat  voluntas  tua,  id  est,  flatmor8raea,ut  mundus  tibi 
reconcilielur,78.  Pater  Filium  tradidisse  dicitur  quia 
JiUm  nonlibcravit,78.  Christus  poterat  mortem  vilare 
fivellel,79.Sedindeclinabililermorlempali  volebat,  79. 

Christus  sponle  sua  morleni  sustinuit,  /7.  Naturalem  vi- 
im  appetitum  habuit,78.  In  Christo  humanacaro  dolorem 
moriis  fugiebal,  78.  xNonaliquanecessilascoegitDeumul 
se  hura^liaret,  222.  Christus  nulla  necessilate,  sed  libera 
voluntate  mortuus  est,  79.  Quia  sua  voluntate  ct  sua  po- 
lestate  est  mortuus,  79.  Quod  Christus  sua  potcstalo  ct 
suavoluntatefacit,  nullatenus  ad  hoccogi  dici  polcst,  79. 
Sola  volunlate,  sola  bonitale  Dcus  se  humiliavit,  222. 

Christus  potuit  semper  servare  vitam  :  sed  non  poluit 
velle  illara  semper  servare,  222.  A  scipso  habuit  ut  non 
possit  velle  non  mori,  222.  Ideo  non  nccossilate,  sed  libe- 
ra  potestate  animam  suam  posuit,  222.  FiliusDei  sponte 
voluitse  hominemfacere,  ei  eademimmutabili  voluntate 
ni0ri,93.  Christus  habuil  potestalcm  menliendi  :  sed  non 
potuit  velle  mentiri,  93.  A  seipso  habuit  ul  non  possct 
velle  mentiri  :  idcirco  desua  justilia,  qua  veritatem  ser- 
vavit,  laudandus,  93.  Necesse  fuil  necessitate  sequeiili 
non  prsecedenti  Deum  hominem  fieri,  pati ,  mori,  elc,  94. 
Voluntatcm  cjus  nulla  prsecessit  necessitas,  94.  Christus 
non  potuit  non  mari,  quia  assumpsit  hominem  ea  volun- 
tate  ut  moreretur,  93,  94.  Christus  sua  voluntate  non 
potuit  non  mori,  et  sua  voluntale  mortuus  est,  nulla 
necessitate,  sed  sua  potestate,  93  et94.  Mors  in  Christo 
fuit  sine  peccalo,  107.  Mortuus  est  propler  nos,  91. 

Christus  ex  Judseis  natus,  a  Judseis  cruciflxus,  212. 
Pro  suis  interfectoribus  Patrem  suum  rogavit,  212.  Et 
eorum  peccatum  excusavit,  213.  Antithesis  Cbristi 
morientis  el  peccatoris  qui  estcausa  hujusmoriis,  246. 
Passionis  Christi  consideratio ;  stimulus  est  amoris,  217 
ct  seq.,  223,  2.^2.  Mortis  Christi  memoria  quotidianum 
debet  esse  viaticum  Christiani,  per  quod  in  Christo 
manet  el  Christus  in  eo,  222.  Christussexla  die  Sabbati 
cruci  afflxus  cst,  162.  Septima  Sabbati  in  sepulchroquie- 
vit,162.  Graeci  et  Latini  credunt  Dominum  ad  infernum 
descendisse,  59.  In  Symbolo  Nicseno  non  diciturDomi- 
nus  ad  infernum  descendisse,  59.  An,  et  quomodo  de 
Christi  doloribus  ac  morte  gaudendum,  222. 

Christi  resurrectio  de  aMCemio.  Christus  octava  dio 
resurrexit,  102.  Nos  octava  eBtato  resurgeraus,  102. 
Christo  a  mortuis  resurgcnlo  JudaBorum  solemnitates 
completae  sunt,  vetera  transierunt,  et  nova  facta  sunt 
omnin,  172.  Anto  resurrectionem  non  Deus,  sed  homo 
tanlum  Christus  putabatur,  172.  Mulier  resurrectionis 
Christi  praenuntia,  257.  Ascensio  quadragesimo  post 
pesurrectionem  die,  259,  271.  Vldente  Virgine  Maria, 
271.  Christus  in  coelum  solus  ascendet,  160.  £t  tamen 
cum  60  electi  membra  ejus  ascendent,  160.  Caput  cum 
oorpore  suo  unos  est  Christns,  160» 


Christi  gioria  et  poteetae.  Humanitas  Christi  in 
ccelo  charilas,  165.  Solus  Jesus  est  in  gloria  Patris,  165. 
Quia  ad  Christi  comparationem  nullus  sanctorum  est 
aliquid,  105.  Christus  potest  omnia  ia  coslo,  556. 

Chrieti  amor  erga  elecios.  Chrislus  cumsuiselectiset 
propter  suos  eleclos  hic  esl  usque  adconsummationem 
sseculi,100.  Ex  neccssilate  omnia,  quse  de  Christo  credi- 
mus  fleri  oporlet,  74,  In  oxlromo  lcmpore  Christus  ad 
reliquias  Israel  reverlotur,  172.  Potcntia  divinitatis  Ghri- 
sti  hominem  fecit ;  humililas  humanitatis  ejus  hominem 
refecit,  271.  Chrisli  mundilia  purganlar  orania  peccata, 
244.  In  Christo  cruciflxo  est  omnis  «rloria  Christiani, 
217.  Christus  aequali  dilectione  nos  omnes  dilexit,  207. 
^quali  dilcclione  pro  omnibus  passionem  suscepit  : 
aequalilcr  omnibus  vilam  ajternara  pr^paravit,  267. 

Christi  epitheta.  Christi  epilheta,  2^5.  Christus  hu- 
mani  generis  advocatus,  173.  Christus  humani  generis 
judex,  173.  Doi  et  hominum  recoacilialor,  9i.  Pater  et 
fraler  noster,  217.  277,  281,  282.  Mator  fldclium,  300. 
Christus  capul,  et  noscorpus  ejus,  204.  Fundamentum, 
17r>,  176,  omnos  portat,  et  a  nullo  portatur,  175.  Chris- 
tus  pontifex  faclus  in  aBternum,  150,  173.  Deo  ministrat 
in  coeh's,  150.  Ilocest,  ostrndit  Palripro  nobis  cicatrices 
vulnerum  suaj  passionis,  156.  Sedens  in  dextera  parte 
ad  honoris  cumulum,  150.  Chrisli  cclsitudo,  150.  Chris- 
lus  jam  ioimortalis,  150.  Christi  odor,  150,  157,  1.58. 
Christus  plalano  simiUs,  157.  Cypressus  Christus,  157. 
Vitis  Christus,  157.  Etsanclipalrailes,  158.  Ad  Chrislum 
rnimflB  suspiria,  225,  220,  227.  A  Christo  habet  omnis 
creatura  quidquid  habel  decoris  ac  pretii,  225. 

Christiani.  Chrisliani  a  Christo  Ciiriatiani  dicuntur, 
171.  Corpus  et  mombra  Christi  sunt,  204.  OmnesChris- 
tiani  in  Christo  sumus  unus  Chrislus,  204.  Hoc  sunt 
Chrisliani  per  gratiam  quod  Chrislus  est  per  naturam, 
20i.  A  Christianisexigendumutcautionom  mbaptismate 
factam  inconcusse  toncant,  357.  Qua  reverentia  Chris- 
tianus  sua  membra  servaro,  et  illis  uti  debeat,  284. 
Aniraa  Chrisliana  est  sponsa  Christi ,  204.  Quaeril  ab 
illo  trahi,  204.  Christiana  religio  durabit  usque  in  mundi 
flnem,  150.  PropterGhri»tianam  religrionem  Dei  sapientia 
ab  ajterno  creala  est,  156.  Vide  Fidcles. 

Chirographum,,quod  adversum  nos  erat,  decreli  fuit 
non  diaboli,  sed  Dei,  77. 

Cicestrensis.  Episcopus  Cicestrcnsis,  450.  Archidia- 
conus  Ciceslrcnsi  s  acLcpit  plegios  super  homines  A  nselmi 
Cantuar.  pro  foris  factura  fracta)  festivitatis,  450. 

Cilicium  peccatum  significat,  175. 

Clementia  coraitissa  in  Flandria,  389.  Eam  et  virum 
ejus  Umberlum  Anselmus  laudat  quod  investituras  non 
det,  389,  eam  salulal,  391. 

Clericus  in  sororem  Dei  assumptus  est,  384.  Indig- 
num  est  ut  clericus  hominium  faciat  laico,  384.  Vide 
Hominium.  Error  ejus  qui  pulat  sibi  melius  esse  in 
habilu  clericali  religioso  vivere,  quam  in  monachico, 
340.  Clericis  licet  habilummonachicum  suscipere,  370, 
390,  457.  Episcopi  clericos  non  debent  prohibere  ab 
instituto  monachico,  370.  Id  staluit  concilium  Tolel. 
IV,  370.  Clericus  postulat  in  Ecclrsia  Cantuariae  mona- 
chus  fieri,  437.  De  clericorum  calceamonlis,  390. 

Cluniacum,  Cluniacenses.  Cluniaci  mansit  Anselmus, 
431.  Cluniacenses  monachi  in  Anglia,  446.  Cluniacensis 
monachus  in  captione  tenetur,  4'i6.  Vide  Hugo. 

Cffilum,  Caeleslia.  Consideratio  patrisB  caelestis,  214. 
Desiderium  ciclestis  palriae,  159. 

Ca;na  Domini,  nova  spiritalisscientia,  180.  IlIiuscaenaB 
tria  fercula,  180.  Christus  ad  Caenam  primo  Judaeos 
deinde  gentiles  vocavit,  180.  Qui  noiunt  vem*re  ad 
Domini  Caenam,  181.  Qui  Caenae  Domini  defuerunt  ac 
desunt,  non  servorum  ncgligenti©,  sed  suse  hoc  inobe- 
dicntiae  deputent,  181.  Qui  huic  convivio  defueril,  la- 
bescet  in  aetcrnum  fame  et  miseria,  182.  Qui  inlerfuerit, 
satiabitur  pcrenniter  omni.bus  bonis,  182. 

Cogilare,  cogilatio.  Quod  non  est  aut  non  e.sse  potest, 
cogitari  potest  non  esse.  38.  Multa  cogitamus  non  esse, 
quae  scimus  non  esse,  38.  Non  possumus  cogitare  non 
esse,  quandiu  scimus  esse,  38.  Non  possumus  cogilare 
esse  simul,  et  non  esse,  38.  Possumus  cogitarealiquidnon 
osse,  quandiu  scimus  esse,  88,  quia  simul  et  illud  pos- 
sumus,  et  istud  scimus,  88.  Cogilatio  est  vera,  cum  est 
quod  putamus  esso;  ct  falsa,  cura  non  cst,  100.  Vcritas 
cogitationis  nihil  est  aliud  quam  ejus  rcctitudo,  100. 
Qu8D  est  cum  quiscogitat  quoddebet,  100.  Vi(/eVerilas. 
Dicere  in  corde,  idera  est  ac  cogitare,  31.  Duobus  modis 
rcs  dicitur  cogitari :  Cum  vox  cam  significans  cogilatur. 
2*  Cum  ipsa  res  inlelligitur,31.  Quae  quotidie  cogitanda, 
ut  quis  non  offendat  IJeum,  194.  Perversae  cogitationes 
quomodo  fugandae,  414.  In  principio  facile  rejiciuntur, 
415.  Cogitatio  indecens  quanturo  Deo  displicet,  377. 

Cognitio.  DeUB  per  creaturaa  cognoscitur,         Vid$ 


1063 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1064 


Deus  incomprehensibilis,  Mcns,  Halionabilis  Natura, 
Scienlia. 

CoUoquium.  Incolloquendo  de  aliqua  quaestione  sSBpe 
Dcus  apcrit  quod  prius  latebal,  7.   Vide  Sermo. 

Golor.  Colorcm  aialeclici  non  aliud  queunt  inlelligcre 
quam  corpus,  42,  44.  Exislente  corpore,  colorcin  cjus 
necesse  cst  esse,  115.  Pereunte  corpore,  culorem  ejus 
roanere  impossibile  esl,  115.  Omne  auimal  est  coloralum, 
149.  Discerncudum  inter  colorem  cl  ejus  subjcclura,  43. 

Columba  felle  caret,  170.  Significat  palienliam,  170. 

Comam  nulrientes  et  tonderi  nolentes  ab  Ecclcsifiuin- 
gicssu  probibenlur,  390. 

Commodum  vult,  ct  vitat  incommodum  omnfsnatura 
quse  sentire  potesl,  66.  Nemo  vult  nisiqiiod  aliquando 
pulat  sibi  commodum,  68.  Volunlas  seu  aflectio  quaj  est 
advolendumcommodum,  nonsemper  malaesl,13J.Mala 
est  quando  consenlit  carni  concupiscenli  adversus  spiri- 
tum,  133.  Affectio  commodi.  si  sola  adsil,  non  nisi  mise- 
rum  facit,  116.  Qui  nihil  vultnisicommoda,  si  non  possil 
habercmaioraet  veriora,  non  polcst  non  vellc  quamlibot 
infirma,  68.  Propter  commoditalcm  vult  homo  arare  vel 
laborarc,  ut  habcat  unde  lueatur  vitam,  133.  Affeclio  seu 
volunlas  qujp  est  ad  volcndum  com-^nf  dum,  non  cst  quod 
ipsavull,l33.  Vic/eHeatitudo,  IJorium,  Justilia,V()lunlas. 

Gommunio.  Chrisli  carnem  et  sanguinem  honio  ore 
suo  recipit,  222.  Chrisli  morlem  qua  salvamur,  ruminct 
homo  dum  orc  suo  carncm  Chrisli  et  santruinom  rocipit, 
222.  Manducamus  corpus  Chrisli,  135.  Qui  manducant 
corpus  Christi,  debenl  mundi  esso  ab  omni  fcrmento 
maliiiae,  185.  Cum  separalim  corpus,  el  separatim  san- 
guinem  Christi  accipinius;  non  bis,  sed  semel  Christum 
accipimus  immortalem,  453.  Quare  separalim  corpus, 
et  separatim  sanguis  accipiuntur,  453. 

Gommunio  sub  utraque  spccie,  453.  /Equaliter  a  fideli 
el  ab  infldeli  sccundum  spcciem  accipitur,  453.  Fidelea 
singulari  modoChrisli  corpus  accipiunt,453.  Perassum- 
plionem  corporis  ct  sanguinisChristi  Deo  conformes  cffl- 
ciunlur.virtutcscorumaiigcntur,  liberumarbilriumcon- 
fortatur,et  immortalilateinduenlur,  453.  Ipsi  mali  veram 
substantiam  corporis  Christi  accipiunl,  453.  Non  lU  im- 
mundumsacramentum,  quiaimmundusilludaccipil,453. 
Expleta  in  baptismopurgationeveniensadecclesiamin- 
troducilur  ad  8anclumallare,nonsccrandusviclima  divi- 
naBEuchapi8liae,171.lnacceptionccorporisnon8olum  cor- 
pus,  sed  totus  ChrislusDcus  elhomosumiiur  :  et  in  ac- 
ceplioBC  sanguinis  non  sola  anima,  scd  totus  Christus  su- 
roilur,  453.  Tulius  semper  cst conscium sibi  criminis  abs- 
tinere  ab  iis  quae  placitam  Deo  per.sonam  exposcunt, 
quam  per  culpabilcm  securitalcm  praesumcrc,  140,  332. 
A  malo  sacerdotenihilminus  accipilurquam  abono,  4.5i. 
Ex  interioribus  anirase  projiciendum  omnc  quod  ad 
damnationis  periculum  nos  pcrlrahit,  ul  dignc  corpua 
Domiui  sudiamus,  265.1n  mortis  pcriculo  dc  manu  cleri 
etiam  publico  concubinariiprseslal  corpus  Domini  acci- 
pere,  quam  sine  vialico  cxirc,:{8'i.  Viilo  Viaticum.  Com- 
munio  oralionis,  318,  325,  3.S3,  334,  387,  391,  394,  395. 

Composilum.  tnum  non  flt  cx  plurlbus  nisi  aut compo- 
sitionc  partium,  aut  convcnientia  gcneris  etdiffcrentiae, 
aul  specie  el  proprielalumcollectione,  149.  Oranecom- 
positum  ut  subsistat,  indigethisexquibus  componilur : 
et  illis  debet  quod  est,  10.  Quia  pcr  illa  est,  quidquid  est; 
et  iilanon  per  illudsunt,idquodsunt,  10.  Atque  compo- 
situm  non  cst  summum,  10.  Quod  nec  actu  nec  intelleelu 
dissolvi  polest,  majus  ost  quam  quod  vcl  intellectu  est 
dissolubile,  44.  OmnocomposiLum  sallcm  cogitationc  dis- 
solvipolest,  44, 45.  Cujus  partcs  non sunt  simul,  id  etpar- 
les  ejus  possunt  cogilari  nunquamctnusquam  esse,  37. 
Quidquid  est  partibus  junctum,  non  esl  omnino  unum, 
sedquodammodopiura,  etdiversum  a  scipso,  33.  Et  aclu 
velintellectu  dissolvi  potest,  33.  Quodesl  aliudiniolo,  ct 
aliudinpartibus,  et  in  quo  estaliquid  mutabili,  non  om- 
nino  cst  quod  est,  34.  Quidquid  vcl  quale,  vcl  quaniam 
est,  non  simplcx  sed  compositum  est,10.  Simplicia  prae- 
stant  compo.sitis,  44.  Quod  est  per  parles  in  singulis  locis 
vel  teroporibus,  non  effugit  parlium  compositionem,  12. 

In  compunctionecor  intimo  dolorc  tangitur,  214.  Com- 
punclio  m  oratione,  249.  Compunctio  non  habetur,  sino 
ope  gratiae,  249. 

Inconcilioscntentiae  suntcumpraemedilalioncet  cora- 
petenti  tractatione  profcrendc,  390.  Non  sunl  mutanda&, 
et  nihil  eis  addcndum  nisi  do  consensu  cpiscoporum, 
890.  Concilium  ab  Anselmo  convocalum,  390.  Vide 
Barense,  Londincnse,  Romanum. 

Concordia,  discordia.  Qui  concordat  cum  Dco  et  cum 
hominibus  justis,  jam  incipil  rcgnarc,  349.  Mclior  est 
perfecta  concordia  quam  imperfecta,  48.  Vide  Deus 
unus.  Praestat  hominibus  non  concordare,  quam  illis 
concordando  a  Deo  discordare,  400.  Discordia  Deo 
inimica,  et  omnibos  sancUsy  249. 


Cuncubina,  concubinarius.  Vlde  Presbyteri,  Viati- 
cum. 

Concupisccntia,cupiditasConcupiscentia,voluDtascsl, 
65.  Est  bona  ct  mala  concupiscenlia,  sicut  cst  bona  ft 
mala  voluntas,  65.  Concupiscentia  .sancta  et  casta,  est 
Dei  dilectio,  259.  Aiiud  sunt  appetitus  vjliosi,  aliud  vi- 
tiosa  voluntas,  133.  Appetitus  Apostolus  vocal  carnem 
et  concupisccntiam,  134.  Voluptas  scu  concupisccntia 
carnis  est  malum  super  omnia  mala,  249.  Cum  homiue 
nascitur,  crcscit,  nec  nisi  mortuum  descril,  249.  Ip:^oA 
motus  sive  appetitusconcupiscentiaB,quibus  propter  per.- 
calum  Ada;  inviti  subjacemus.Sacra  auctoritas  oslendit 
imputari  ad  peccatum  iis  qui  non  sunt  in  Chrislo,  IJI. 
Appetitus  carnis  dicuntur  injusti  quia  sunt  in  ration.;li 
crcatura,  ubi  non  debent  esse,  134.  Non  scntire  app^ti- 
tus,  sed  cis  consentire,  pecr^itum  est,  98.  Corruptio  et 
carnis  appetitus  sunt  poena  peccati,  131 .  Post  baptismum 
non  sunt  per  se  pcccata,  131.  Appetilus  non  auferuntur 
in  baptismo,  98.  Post  baplismum  romanet  corruptio  ad 
fldci  ct  spei  merilum,  131.  Desideria  carnis  accel&sttum 
contcmplationo  impediunt,  et  in  profUndum  v.tL'rui3 
trahunt,  2(X).  Motus  carnis  et  passionum,  eos  dedi- 
gnando,  sunt  sedandi,  4 14.  Ad  peccatum  non  imputantur, 
si  nuiiatenus  eis  voluntas  sc  associal,  414.  Unicui'iue 
sua  cupiditas  est  tempestas,  161.  Lacus  miseriae  e>t 
profuudilas  cupidilalis  humanas,  205,  206.  Ut  vincas 
tuam  cupiditalem,  invrca  Christi  divinitatem,  i(>l. 
Vide  Appe.litus,  Caro,  Mortiflcatio. 

Confcftsionis  Sacramentum,  21 2.  Illud  Chrislusaperu  it, 
212.  Pcr  ojnfe^siouem  alloviaturomoeonuspeccali,21i. 
In  vcra  confessione  mundaturomnismaculadelicli.lOS, 
212.  Confcssiogeneralispcccatorum,  391.  Secreta  pecciti 
coufessio  sacerdoti  facta,  332.  Confessio  peccatorum  fa- 
cta  Deo,  248,  249,  252,  253.  Multi  potius  eligcrent  in 
mortem  usque  occultari  quam  occasiono  confossionis  in 
certi  tudinem  vel  in  suspicioncm  alicuj  us  criminis  adduci, 
liO,  3.32.  Confcssio  peccatorum,  250,  251,  265,  250,  270, 
297.  285,  31:K),  391,  410.E«5t  sacriflcium,250.  Per  confes- 
sionem  acpa>nitentiam  dimiltitur  omno  debitum  culpa- 
rum,  168.  Non  est  obslruendaconfessionis  via,  140,332. 
Vitia  cordis  revelanda,  193.  Confessio  omnium  pcccato- 
rum  sacerdotibus  facienda,185.  Mensurae  ac  quanlitates 
vitiorum  ecclesiastico  pastori  sunt  oxplicandaB,  182.  Illi 
cui  confltetur  non  statuitur  ad  pcccatum,  si  confltcnt^^m 
absquo  ejus  consensu  cessare  a  sui  ordinis^offlcio  non 
cogiU,  140,  332.  Sed  magui  criminis  reus  esse  videtur, 
si  cogit,  332.  Vidc  AbsoTutio,  Pajnlcntia. 

Contidcntia.  Lugendus  error  eorum  qui  ideo  non 
incipiunt  sequi  Christum,  quia  timcnt  ne  sua  imbeciU- 
late  dcflciant,348.Committe  te  lotum  auxilio  Doi,et  ma 
scnlies  dcfcclum  in  servitio  Dei,  248.  Gaudent  deGccre 
ut  dcllciant,  ct  timent  proflcere,  ne  deflciant,  348.  Vide 
bpcs. 

Conjugium.  Vide  Matrimonium. 

CoNMUS  Anselmi  aroicus,  394. 

Connubium.  Vide  Malrimonium. 

Consanguinei.  Proximi  sanguine  ipsius  jure  sibi 
mutuam  debent  charilatis  reverentiam,  142.  Vide  Matri< 
monium. 

Consensus.  V/Je  Concupiscentia,  Voluntas. 

Consiliura.  Decetsapientem  sapienti  uti  cousilio,  335. 
Omnia  cum  consilio  facienda,  335.  Diu  deliberandttm , 
193. 

Consortium.  Bona  consortia,  192. 

Consuetudo.  Si  unitas  charitatis  servatur  in  flde 
catholica,  nihil  offlcii  consuetudo  diversa,  139.  Consue- 
tudinum  varietates  nihil  aliud  sunt  quam  humanorum 
sensuum  diversitatos,  139. 

Cootemplatio.  ContemplatioDei,260.  Animaadconlem- 
planda  intcrna  non  perducitur,ni8i  ab  his  quae  exterius 
nuplicant,  studiose  subtrahalur,  166.  Inflrmitatis  consi- 
dcratio  est  via  ad  contemplationem,  165.  Quicunque  ad 
Dei  contemplationcm  sic  proflciunt  ut  eum  videant,  cum 
magno  metu  reverentiaB  id  faciunt,  164.  Contemplationis 
pra&mium,  videre  Deum,  159. 

Contemptus.  Vide  Mundus. 

Continentia  inter  conjuges  laudatur,  356. 

Conversio.  Nonverbasensibilia,  sed  Spiritus  sanctus 
cor  convortit,  54.  lloc  est  interficere  impium,  54.  Cum 
Spiritussanctus  cor  peccatoris  per  gratiamvi8itat,proti- 
nus  ab  omni  labe  viliorum  emundat,  250.  Non  tardanda 
conversio,210,etc.,  quibus  animaexcilaturadconversio- 
nem,  210.  Si  modo  nos  non  corrigimus,  Deus  damnabit 
nos  justissimus,  211.Nemo  seipsumcorrigerbpoteslsine 
Deo,  263.  Qui  dicunt,  Converte  no5,  Z)eus,  jamaliquate- 
nus  conversi  8unt,130.Quidiirert  suamvitam  corrigere, 
certum  pro  dubio  dimittit,et  quod  expectat  meretur  noa 
accipere,  346.  Conversio  morum,  195.  Gonversio  maja« 
est  miraculom,  quam  resurrectio,  121.  Vide  Gratia. 


1065 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1066 


Cordecredere,  128.  Non  habet  cor  reclum  qui  recte 
credil  el  recte  intelligit,  et  non  recte  vult,  128.  Cordis 
custodia,  318,  327,  355,  377.  Ad  eam  maximo  valet,  cor 
semper  habere  lectione,  aut  oratione,  aut  utili  cogitatio> 
ne  occupatum,  377.  Omnicustodiacorsuumservant,qui 
aclua  suos  omni  hora  custodiunt,  184.Gordismunditia, 
159.ReparatDciimaginem,  159.  Est  pulcbritudo  mentis, 
377.  Huic  visio  Dei  specialiter  promissa,  377.  Ad  eam 
non  nisi  per  cordis  custodiampervenilur,  377.  Cormun- 
dum  debet  ea  solum  co^itare  qu»  Dei  sunt,  et  se  divinis 
prsceptia  applicare.  lo9.  Corda  prophetarum,  apostolo- 
rum  et  evangeiistarum  fecunda  salularibus  seminibus, 
130.  Intellectus  mundis  corde  convenit,  159.  Et  datur, 
159. 

CoRNELius,  19.  Eum  adsemiltirogat  rox  Hiborni», 
419. 

CoRNBLiTJS  Cantuar.  monachus,  438.  Ejuspaterfltin 
Ecclesia  Cantuariensi  monachus,  438. 

Corpus.  Solacorporea  suntsensibilia,  31.  Sensum  circa 
corpus  et  in  corpore  sunt,  31 .  In  corpore  membra  et 
sensus,  singula  ad  suos  usus  apta,  132.  Sola  corporeasunt 
circumscripta,  82.  Vide  Locus,  Spiritus. 

Correctio.  Omnes  teoentur  corrigere  mala  quae  corri- 
gere  possunt,  417'  Melios  est  cum  omnibus  pacem  ha- 
bere,  qnam  bonainutiliterloquendooccasionem  maligno 
preebere,  314.Modus  in  culpis  corrigondis,  400.  Culpa- 
rum  etiam  leviorum  proclamatio  in  usu  apud  monachos, 
400. 

Creatura.  Nullacreaturahabet  aliquid  ase,  62.  Creatu- 
rsenonsunt  nisi  aliqua  imitatio  summ»  essentis,  16. 
Creaturse  non  habent  simplicem  absolutamque  essen- 
tiam,16.Se(l  verseessenlisB  vix  aliquam  imitationem,16, 
Intercreata  id  magisextititet  est  naturapreestantius,  quo 
estsummse  nalurfe  similius,16,17,24.Creatur8enon6im- 
pHciteretabsoIute,sed  vix  esse  dicuntur,15.Non  tamen 
omnino  non  sunt,15,30.Quidquid  aliud  est  quam  summa 
nalura,nonpor  se,  sed  peraliudest,  15.Quidquidabalio 
habet  esse,  de  esse  rcdit  ad  non  esse,  quantum  ad  Be,nisi 
suslinealurper  aliud,  15.Veritas  non  esl  in  creatura, 
161.  CrealurfiB  mutabilitersunt.lS.  Aliquando  fuerunl, 
aul  erunt,  quod  non  sunl,  15.  Sunl  quod  aliquando  non 
ftierunt,  velnon  erunt,  15.  Qoidquidfaclum  est,  estaliud 
a  Deo,56.  Omniaexnihilo  facla  esse  dicunlur,  id  est, 
quae  priusnihil  erant,  nuncsuntaliquid,7.  Quodnonest, 
nec  ruit,dici  potestfaclumexnihiIo,hoc8ensuquodpoB- 
nitus  factum  non  csl,  7.  Cuncta  quae  sunt,  prffiter  sum- 
raam  essentiam,  ex  nihilo  facta  sunl,  id  est,  non  ex  aliquo 
7, 14.  Tres  cursus  rerum,  mirabilis,  naturalis,  volunla- 
rius.  101,CursusmirabiIi8nuIli  legi  subditus  esl  101. 

Creaturre  nihil  habent,  nisi  quod  a  Deo  acceperunt,  1 01 . 
Nec  Deus  illisdedit  aliquid  nisi  sub  se,  101 .  Quod  est 
per  seipsum ,  et  id  quod  est  per  aliud,  non  eamdem  susci , 
piunl  exislendi  rationem,  6, 14.  Vide  Causa,  Exislentia. 
ExcellenliorcreataessentiaDlusdocet  quid  de  Creante 
men8ipsadebeat«e8timare,24.  Pluros  putant  omnia  si- 
mul  es8ecreata,81  .Creata,a.allemcogilaripossunthabere 
flnem,  34.  Creata,  eliam  quae  non  sunlhabitura  flnem,  de 
sua  fielernilatenondumhabenl  quod  futurum  est,  34.  Et 
jam  non  habent  quod  est  praeterituoD,  84.  Perfectio  mun- 
dansecreatursB  non  tam  est  in  numero  individuorum, 
quaminnumero  naturarum,81 .  Creatura  rationalis  ad 
vitandum  malum  facta  esl,  65.  Vide  Deus  cansa  rerum. 

Crux.  Sancta  Crux  :  ejus  virtuteset  effeclus, 274,  275, 
276.  Adoratur,  274,  275, .  Oratio  ad  S.  Grucem,  274,  275, 
276.  Vexillium  crucisin  nomine  Christi  adoratur,  220.  Ad- 
orantur  et  spinea  corona,cIavi  ,lancca,220.Crucis  lali  ludo, 
charitas  : longiludo, aeternitas,  sublimitas,  omnipotentia, 
puofunditas,inscrulabilissapientia,220.0porlebatutdia- 
holusper  lignum  crucis  vinceretur,  75.  Benedictlones 
signocrucisflunt,139.  Crux  non  gestanda  ante  episco- 

Sum,434.Crux  nonnisi  anle  archiepiscopum  pallio  con- 
rmatum  deferenda,393. 

CuUus  8anctorum,430 :  Cultissanctisdebitus,  cuidam 
mortoo  exhiberi  prohibetur  sub  interdicti  pcena,  887. 
Vide  Anhelis. 

Culpa.  Vide  Correctio. 

Cupiditas.  Vide  Concupiscentia. 

Cura.  Vide  Mundus. 

CynresBus  scmper  virens,  1 ,  7.  Fructum  fert,  7 .  Bene 
olet,  7. 


Da^mon.  Vide  Diabolus. 

Damnatio  et  mors  sterna,  248.  Deus  non  damnat  nisi 
propter lnjustitiam,98 . Qui  male  vi vit,  ei  est  aperla  dam- 
natio,  248  Pravia  apertus  est  JBtemus  intemitus211.  Qui 
de  bona  vita  gloriatur,  ei  certa  mors  et  oterna  damnatio. 


248.  Pwnadamnationisest  aeterna,  168,  189.  I)amnat« 
anim»ulutatu8,211.  Damnatis  melius  esset  si  nec  con- 
cepti  fuissent,  274.  Ex  toto  est  mortuus,  qu  i  fuerit  in  in- 
fernodamnatus,186.  Mors  damnalio  aeterna,  186.  Post 
mortcmnullapoteslinveniri  medicina,  186.  Qui  semel 
«Bternajdamnalioni  lraditusest,nunquamulierius  redem- 
ptionemconsequipote8t,186.  Peccalor  post  mortem  tra- 
ditnr  dnmonibus  in  ffiternum  possidendus,  ut  perpetuas 
luenspoenasdivinwjuslitiiBsatisfaciat,  186.  Damnatua 
nunquam  valet  debilum  reddere,  169.  Nec  potesl  per  poe- 
nitentiam  et  opera  bona  emendare  quod  male  gessit,  169. 
Et  ideo  cogitur  semper  poenas  substinere,  169.  Non  om- 
ncs  in  inferno  pariter  torqueri  merenlur,  104.  Post  diem 
Jiidiciiuulluserilangelus,authomo,  nisi  aut  in  regno 
Dei,  aut  in  inferno,  104.  In  eelema  miseria  incnnpolabilis 
mdigenlia,  26.  Damnati  pcccata  inulililer  dcflent,  191. 
Damnatio  non  pro  levi  culpa,  131 .  VWe  Infernus,  Mors. 
Peocatum.  ' 

no^l^j  ^°"^*^®"°"^®™P^^®®^  ^*"®^  ^^^  accipiendi, 
63.  Seddaresomperestcausaaccipiendi,63.  Diciturdare 
®t  q"|  sponlo  concedit,  et  qui  non  approbando  permiilit, 

David  tricenarius  regnare  coepit,  17.^. 
Debitor.  OmnishomodebitorDciest,  182.  Mre  alie- 
noquiteneturmonachumnequltproflti-ri.SlH,  319.  Ju- 
stus  ouisque  debitor  Dei,  183.  Qui  omnia  bona  ab  eo  acce- 
pit,  183. 

Decimaslicetredimerea  laicis,424.  Decimae  ab  epi- 
soopis  donat»  monasteriis,  424.  Vide  Ecclesiam  bona. 

Deflnilolegitima,  quae  necplus  nec  minus  continet, 
116, 117. 

Delectatio.  Haec  inflrma  suashabent  delectationes.suos 
amores :  sed  non  sic  deleclant  ut  Dens,  258 .  Vide  Com- 
modum,  Voluptas. 

DelicifB.  SpirituaIe8deIici«B,180.  Spirituales  delici» 
cnmhabentur,  indesideriosunt,  l^. 
Dens.  Theomino  dente,  rodere,  SStO. 
Desiderium  bonum  est  a  Deo,  228.   Vide   Beatitudo- 
Bonum,  Concupiscentia,  intentio,VoIuntas. 

Detractio  seu  maledicentia,192.  Est  grave crimcn,  192. 
Damnat  detrahentes  et  audientes,  192. 
Desperatio.  Vide  Confldentia,Spe8,Deimi8ericordia. 
Devotio.  Magna  vox  intelligitur  quaB  devola  magis  quam 
clamosaest,!^. 

Deus  est  nomen  substantis,  45.  In  solam  summam  es- 
senliam  omnis  homo  debet  credere,  27. 

Dei  exiitentia.XJnaim  summam  ualuram  existere,plora. 
que  alia,  quae  de  Deo  credimus,  sola  ratio  magna  ex  parte 
persuaderc  potest,,4 .  In  promplu  est  ralionaii  menli  Deum 
maxime  omnium  esse,  30.  De  Deo  non  Scriplurie  aucto- 
ritate,  sedrationummomentis  disserendum  suscipitur,3. 
Persuadet  ralioaliquam  naturamsiccaeterissuperemine- 
re,  ut  nonhabeat  aesuperiorem,5.  Demonstratur  id,  quo 
majus  cogilari  non  polest,  in  re  necessario  exislere,  37, 
88,  ^,  40.Quomajus  coffitari  non  potest,  vere  inlelligi- 
tur,  etprointeestininlellectuot  cogitatione,  37.  Si   id 
quomaJu8COgitarinequit,polestcogitariesse,necesseest 
illud  esse,  37,  38.  Proprium  est  Deo  non   posse  cogitari 
non  esse,  28.  Necesse  est  unum  illud  esse,  per  quoa  sunt 
cuncta   quffi  sunt  5,   14.   Ipsum  unum  est    per    se- 
ipsum,  14  et8.  Existilaliquid   quo  majus  cogitari  non 
valet,  et  in  inlellectu  et  in  re,   30.  Non  potesl   cogitari 
non  existere  id  quo   majus  cogitari  nequit,  30,  31,  38. 
Potest  cOffitari  esse  aliquid,  quod  non  possit  cogitari  non 
esse,  30.  Majus  est  id  quod  non  potest  cogitarinon  esse, 
quam  id  quod  non  esse  cogitari  potest,  30.  Id  quo   majus 
cogitari  nequit,nonest  idquomajuscogitarinonpotest.si 
id  quo  majus  nequit  cogitari,  potest  cogitarinonesse,  30. 
Deus  est  id  quo  majus  co^itari  nequit,  30,  31,  32,  36, 
40.  Et  quod  nonpotest  cogitari  nonesse, .  0,  Qui  cogitat 
quomajosnon  possitcogitari,  cogitatquod  non  possitnon 
esse,  40  Omnia  possunt  cogitari  non  esse,  prseterid  quod 
summe  est,  28.  Convictur  etiam  insipiens    esse   saltem 
in  intellectu  aliquid  ({uo  nihil  majus  cogitari  potest,  30. 
Deus  potest  cogitari    non    esse,    sccundum  voccm  : 
secundum  rem,  nonpotest,  31.    Nemo    intelligens   id 
qaod  Deu8  est,  potest  cogitare  quia  non  est,  31. 

Deus  ne  quidem  cogilationem  polest  non  esse,  31. 
Deum  non  es8enemopotestintelligere,30.  Id  quomajus 
cogitari  nequit,  siest,  nec  actu,  nec  intellectu  potest  non 
esse,  37.  Quidquidpotestcogitari,  etnon  est,  si  esset, 
Don  essot  id  quo  majus  nequit  cogilari,  37,  38.  Quid- 
quid  cogitari  potestnon  esse,  si  est,  non  estquomajua 
nequit  cogitart,  38.  Nec  potest  non  esse,  nec  cogitari 
non  es8e,38.  Quodmajus  est  omnibus,  non  propterea 
est  qao  majus  cogitari  nequit,  38,  39.  Nec  ideo 
probatur  esse  in  re,  quia  est  intellectu,  39.  Id 
qao  majus  cogitari  nequit,  non  potest  esse  in. 
8olo   intellecta,    30.    Et  si     non    posset     intelllgi, 


ioe7 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1068 


quo  majus  cogilari  nequil,  nihilominus  conilaw  possel, 
tiuo  majus  nequil  cogiUri,  39.  Quo  majus  nequit  cogi- 
lari,  eo  ipso  prabatur  existere^  quia  cogitalur  in  iniel- 
ligitur,  30,  38,  39, 40.  Quidquid  absoluio  cogilari  po- 
lesi  melius  esse  quam  non  esse,  hoc  credimus  de divina 
substantia,  40.  Quod  Dous  vere,  30.  Non  eat  aliqua 
nalura  quia  nihil  majus  possitcogilari  :  quia  insipiens 
dixit  in  corde  suo  :  noncaf  D<fa«, 30.  Quodsiiquiddam' 
oplimum  el  maximum  et  summum  omnium  qu»   sunt, 

4.  Exislii  unum  aliquid  summe  magnum,  4.  Est  ali- 
quid  quod  sive  substanlia,  sive  essentia,  sivc  natura 
dicatur,oplimumei  maximum  est,el  omQium  qu»  sunt,  5. 
Quod  csi  per  se,  maxime  omnium  eslc  5.  Kst  una  sola 
quaidam  nalura,  que  est  per  se  bona  el  magna ;  et  per 
se  est  id  quod  est,  el  pcr  quam  esl  quidquid  vere  aut 
bonum,  aut  magnum,  autaliquid  esi.  5,  14,  21,  22,40, 
Verius  exislii  crealrix,  quam  reala  essenlia,  17. 

Deus  solus  vere  esl,  15,  50,  203,  238.  Quia  quod 
modois  est,  semper  est,  288.  SolusDeusest  quodesi ; 
et  solus  ipse  esi  qui  est,  34.  Nulla  res  vel  inlellectu 
praecessii,  per  quam  summa  natura  essel  ex  nihilo,  6. 
aumma  essenlia  non  est  ex  nihilo  per  se,  6.  Nec  est  ex 
niliilo  per  aliud,  6.  Summa  uatura  nuUatenus  est  per 
aliud,  nec  posterior  aul  minor  est  seipsa,  aui  aliqua 
alia  re,  6.  Nec  proinde  a  scipsa  esl,  ianquam  ab  eili- 
ciente,  aui  ianquam  a  materia,  iut  ianquam  a  maieria, 
aui  a  anquam  ab  instrumento,  0.  Non  tamen  per  nihil, 
aui  ex  nihilo  esl,  6.  Nulla,  ubi  de  Deo  accurale  agi- 
lur,  negligenda  dileclio,  36,  Argumenta  tonlra  Deiexis- 
lenliam  ex  insula)  llgmenlo,  30,  37,  38,  39.  Summa  na- 
iura  ex  seipsa  ct  perseipsam  esso  dicilur,6,  Eomodu 
quo  lux  lucere  et  lucens  esse  ex  seipsa  ei  per  seipsum 
inlelligiiur,  0.  Nihil  aliud  est,  vcl  fuit  nisi  summa  es- 
sentia    ei   quffi    facla   sunt  ab  illa,  7,  15. 

Lei  esseniia.  Dcus  esi  una  iudividua  ei  simplex 
nalura,  et  ires  personeB,  45.  Rationibus  Palrum  et 
maxime  S.  Augutjlini  idprobalum  est,  45.  Et  in  ioto 
Monologio  et  Proslogio  S.  Anselmi,  45.  Summa  nalura 
esi,  secundum  essentiam,  quidquid  omnino  est  sim- 
pliciter  melius  est,  quam  non  ipsum,  9,  31.  Ipsa  sola 
cst,  qua  penilus  nihil  esi  melius,  et  quse  melior  est 
omnibus  qute  nonsunlquodest  ipsa,  31.  De  summa 
essenlia  qua^renti  unde  cst,  redc  responderi  poiest, 
de  nihilo  :  id  est,  ncquaquam  facta  est,  7.Non  incepii 
per  se  nec  ex  se,  nec  por  aliud  nec  ex  aiio,  nec  per 
nihil,  nec  ex  nibilo,  10.  £st  cx  seipsa,  alia  autem  ez  ilia 

5,  6,  22.  Non  esi  alia  essentia  qua:'  esi  per  se  ei  ex  se,  ei 
alia  per  quam  elex  qua  ipsa  esi,  10.  Quomodo  summa 
nalura  est  per  se  0,  ipsa  semper  esi  per  se,  19.  Ipsa 
esi  per  seipsam  quidquid  eM,  6, 12,  14,  15,  22,  51  52. 
Omnia  alia  sunt  per  illam  quidquid  suni,  32. 

Deus  esl  quiddam  majus  quam  possit  cogiiari,  33. 
Nec  Deus  cst  sine  persona,  nec  persona  sine  Deo,  Ul. 
Summa  essenlia  dicilur  subslantia  non  nisi  sumendo 
subslanliam  pro  essentla,  14.  Ipsa  est  exira  et  supra 
omnem  bubslanliam,  14,  27.  Non  habei  nisi  nomen 
commune  cum  crealuris,  cujus  esivalde  diversa  sigui- 
ficalio,  14.  Summa  natura  non  continetur  in  communi 
aliarum  naturarum  tractaiu,  14.  Ipsa  nec  in  plures 
substantias  se  dividit,  ut  nalura  comniuuis,  14.  Nec 
cum  alia  se  essenlifls  communione  colligit  ut  nalura 
individua,  14.  Libera  esl  a  naluraet  lege  omnium  quaa 
ipsa  fecii  denihilu,  13.  Essentia  Dei  quam  diversa  a 
creata  esscnlia,  00.  Non  habel  Deus  aliud  in  semelipso 
quam  Deum,  58.  Nec  Dcus  est  extra  Dtum,  58.  Nec 
Deus  est  dissimilis  Deo,  58.  Deus  nullo  indigel,  45, 
84.  248.  Dei  naiura  oulla  praistaniior,44.  Deus  nonesl 
niajor  Deo,58.  Deud  est  summus  spirilus,  31. 

Dtu8  summas.Qucd  non  esi  summum  omnium, 
minus  est  quam  quod  possit  cogitari,3l.Summaes8en- 
iia  non  est  aliquid  eorum  quibus  est  aiiquid  superius, 
9.  Bcd  e&t  quodlibet  eorum quibus omne  aliud inferius esi , 
9.  Deus  esi  summc  et  summum  omuium,  5,  9,  331.  Vide 
mfra,Deiatlribula.Ipsccstsummaessentia,8ummavila, 
elc.  quod non  est  aliud,  quam summe  ens,  summe  vivens, 
ct  alia  simililer,  10.  Deus  super  omuia  magnus,  Buper 
omnia  bonus,  super  omnia  spcciosus  ei  potens,  ^OJ. 
Omnia  magna  sunt  magna  per  unum  aliquid  quod  ma- 
gnum  perse,  4,  5.  Quod  aliquominus  est,nullatetenus 
esiDcns,  45.  Omne  qucdaliudesi  quam  summa  natura 
minus  est  ipsa,G.  Nihil  potcslessepar  summo  Spiritui, 
luisisummus  bpiriius,  21.  Impossibile  cst  summo  bono 
inesFc  aliquid  imperfectum,  48. 

Deu8  incomprehensibilia.  Quid  lam  mcomprehen- 
sibile,  Inm  ineilabile,  quam  id  quod  supra  omnia  esl, 
24.  Majestalis  Dei  celsitudinem  scieniia  nulia  compre- 
hendit,  164.  A  creatura  non  cognoscitur  Deus,  nisi 
quanlum  vuli  se  rcvclaro«  164.  De  Deo  nihil  poiesi 
lutelli^i,  nisi  pcr  Dei  lucem  ei  vcritatem,  32.  Nequo 
pcr  seipsum  :ncquc  pcr  similem  speciem.  Deus  potesi  cc- 
gitari,  36.  Ad  incomprehensibilem  Deiiaiis  proprietaicm 
aepirarenonpotesibumana  ratio,15i.  OculusanimaB  qu«- 
rentia  Deum  tenebratur  inilrmilatesua.  ctreverberatur 


fulgore  Dei,  33,  242.  Obscaratur  eaa  brevitate,  ct 
obruiiur  Dei  immenailatate,  242.  Quid  purilalis,  quid 
simplicitaiis,  quid  ceriitudinis  et  splendoria  in  liea 
sii,  a  creatura  non  valei  inielligi,  242.  De  summa  na- 
tura  nihil  percipi  poiest  per  suam  proprietateaiv  sed 
per  aliud,  24.  KiaeDei  cogniiio.  MenSyHaiionaliscrealara. 
Quomodo  illa  summa  naiura  sii  incomprehensibiliB  et 
inefTabilis,  et  iamen  verum  sit  quod  de  iUa  disputatum 
ei  expUciium  esi,  24. 

Deu$  ineffabilis,  Cum  de  summa  naiura  aliquid 
verbis  diciiur,  verba  comrounia  auni  aliis  naturis  ;  sed 
sensus  nullatenus  communis  est,  21.  Dici  poteat  ineira- 
bile  ;  et  cogitari  potest  non  cogilabile,  29.  Dici  tamea 
non  potesi  id  quod  ineffabile  est  ;  nec  cogitari  id  quod 
est  non  cogitabile  29.  Summa  nalura  inelTabiiis  est, 
quia  per  verba  nullaienus  valei  intimari  aicuti  est,  %\. 
Falsum  tamen  non  est  si  quid  de  illa,per  aliud,  velut 
in  asnigmatc,  «b  ^limaiur,  24.  Mirum  si  poasit  in  nominibus 
vel  verbis,  qua;  apiamusrebua  faciis  exnibilo,  repereri 
quod  digne  dicaiur  de  creatice  aubstantia,  9.  Nomina 
per  que)  de  Deo  proprio  loquamur  non  habemos,  151. 
Cognitio  Dei,  Mens  humana  se  el  sununam  esaeo- 
iiam  inlelligere  potest,  16.  AUoquim  nequaquam  se  ei 
illam  ab  irrationalibus  creaiuria  discerneret,  16.  Modu^ 
iavesiigandi  summam  naturam  promptissimus»  40. 
Deus  summe  sensibilis  est,  31.  Exminori  bono^majus 
bonum  cognoscitur,  39.  Ex  bonis  creatis  iUud  co^os- 
citur,  quu  majus  cogitari  non  poiest,  39.  Per  iilad 
magis  adsummam  natur®  cognitionemacceditur,  quod 
iili  magis  per  similitudinem  propinquat,  24.  Manifes- 
ium  est  quid  omnium  sil,  eiquidomniumnoasitsum- 
ma  natura,  9. 

Dei  nomina.  Quaecunquo  nomina  de  summa  naiara 
dicuntur,  non  tam  iUam  exprimunt  per  proprietatem, 
quam  per  8imilitudinem,24.  Ei  valde  minus  aUquid, 
imo  longe  aliud  in  niente  constituuut,  quam  sit  illud 
quodmens  conatur  inteUigere,  24.  Vidtf^nigma.  Nec 
nomen  sapieuliae  sufUcit  ostendero  illud  per  quod  om- 
nia  facla  suni  denihilo,  et  8ervaniuranihito,24.  Nomen 
esseniiie  non  vaiei  exprimere  illud  quod  longe  est 
supra  omnia  et  valde  esi  extra  omnia,  ti.  Nomen  Dei 
soli  summee  esseniiffi  proprie  assignatur,  28.  Dei  nomine 
nou  inielligiturniBi  subslantia  qu»  censeiur  supra  om- 
nem  naiuram,  28.  Nomen  Deus  esl  Bigniflcativum  ipsius 
essenii»,  57. 

Dei  attr,hu;ta.  QuodUbei  illorum  qusa  de  summa 
nalura  dicuntur,  idem  esl  quod  omnia,  sive  singola, 
10, 3;$,  34.  Cum  diciiur  Jusiitia,  vel  esseniia,  idem 
signiflcat  quod  alia,  vel  omnia,  vel  singula,  34.  Unum 
estquidquid  essenlialiler  desummasubstaniiadicitur, 
10.  bumma  naiura  uno  modo  ei  una  consideratiooe  est, 
quidquid  est  esseniiaUter,  10,  33.  Quidquid  aliquo 
modo  essentialiier  est,  hoc  est  toium  quod  ipsa  est,  10. 
Quoddesumma  naiura  relative  dicitur.  non  est  signi- 
llcalivum  ejus  substanli®,  nec  ejus  naluralem  designat 
essenliam,  91.  8i  nuUum  eorum  asset,  non  summa 
nec  major  esset,  91.  Nec  tamen  ipsa  minus  intellige- 
retur  el  esset  id  tolum  quod  est,  91.  Summa  natura 
potesi  noiura  poiesi  non  inteliigi  isumma,  seu  maJor,et 
maxima,  91 .  tiummum  non  esi  simpliciier melius,  quam 
non  summum  :  einon  summum  non  est  inaliquome- 
lius,  quam  summum.  Vicfd  Deus  summus.  In  aBmma 
natura  quidquid  est  preeter  rolativa,  aut  ipsum  meiius 
est  quam  uon  ipsum,  aut  non  ipsum  in  aUquo  melius 
esl  quam  ipsum,  91.  Deus  estquidquidsimpliciter  me- 
lius  esiquam  non  ipsum,  9,  31,  32«  Cum  diciiurjusia, 
magna  vel  quid  aliud  8imiIe;non  ostenditur  qualis,aut 
quania  sit,  sed  quid  sit,  10,  Ipsa  non  per  aliud,  sed 
per  se  est  quidquid  est,  6, 10,  12,  14,  15»  22,  31  32. 
iSummanaiura  est  Jusia,  non  quia  habet  justitiam  : 
sed  ruia  ipsa  cst  JustiUa  eiita  de  aUis  qu«  de  Deo  dicun- 
iur,  11,  32.  Deusest  vita  ipsa,  iux,  sapieniia,  bonitas, 
SBierna  beaUludo,  beata  asierniias  et  omne  bonum,  32, 
242.  Et  hoc  est  ubique  et  semper,32.  Est  vivens  sapieus, 
potens  et  omnipoiens,  verax,  Jusius,  beaius,  aBteruus,  9, 
31  32.  Vita  sapieniis,  et  aUaaittributa  non  sunt  ejus 
partes,  sed  omnia  sunt  unum,  33.  Unumquodque  horum 
est  iotum  quod  Deus  est,  et  quod  sunireliqua  omnia, 
32.  bumnia  iamcn  naiura  quai  iotbona  e8t,nonestex 
his  composita,  10,  14,  15,  33,  34.  Hsec  non  sOnt  piura 
bona,  scd  unum  bonum  pluribusnominibus  siguifiea- 
tum,  34.  Vide  Dei  simplicitas.  Sununce  substanliafti 
proprieiates  invesUgantur,  13.  Summa  natura  suo 
Bingulari  modo  est,  vivit,  seniit,  et  rationaUs  est,  16.  Est 
sensibilis,  omnipotens,  misericors,  impassibiUs,  31,  32. 
QuomodoDeusestsensibilis,  sinonest  corpus  ;omnipOo 
tens,Bi  non  omnia  polesi;auimisertcors,Biimpas8ibiIis,31. 
DeusROD  cor/)aa,aed  ajDiritoa.Summaessentia  eslspi- 
ritus,non  corpus  nec  aliquid  sensibile.  9, 14,  31 .  Noo  ha- 
bet  membrum,  aut  partem  uUam,  56,  Non  corporeo  sen- 
su  cognoBcit,31  Jdem  est  summa  natai«  esse  et  vivere,iS. 
Den»  immortaliB  etincorruptibUisSi  summaaiMiitia 


1069 


INDEX  IN  8.  ANSELMUM. 


1670 


finem  habitura  est,  non  eat  samoie  tmmortalis  et  summe 
incorruplibilis,  10.  Nec  volens,  nec  nolens  Qnem  habebit, 
10.  Si  nolens  peritura  ostf  non  est  summe  potens,  10.  Si 
summanatura  flnem  haberet  vol  principium,  ipsa  non  es- 
setvera  seternitas,  11.  Non  est  8imp1exbonum,cujus  vo- 
lunlate  perit  summum  bonum,  10.  Vide  Deus  setemus. 
Deas  umia.UnusestDeus,  15,48.45.46, 50,  228.  Sum- 
ma  essentia  est  omnino  individuus  bpiritus,  14.Nee  divi- 
di  potest,  %fd.  Plures  esse  non  possunt  summse  essentiae, 
14,  21.  Unus  est  Deus  non  solum  natura  sod  et  numero, 
43.  Non  sunt  plura  summa  bona,  sed  unum  solum  sum* 
mum  bonum,  45,  46.  Veritas  omnimodo  excludit  plura 
esse,  per  quse  cuncta  sunt,  5.  Ut  plura  per  se  invicem 
sint,  nuUa  patitur  ratio,  5.  Id  por  quod  sunl  cuncta  quae 
sunt,  aut  est  unum  aut  plura,  5.  Si  sunt  plura,  aut  ipsa 
referuntur  ad  unum  aliquid,  per  quod  sunl :  aut  eaaem 
plura  singula  ip.sa  sunt  per  unum  :  aut  ipsa  sunt  per 
se  :  aut  ipsa  sunt  per  se  invicem,  5.  Si  plura  sant  per 
unum,  jam  non  sunt  omnia  per  plura,  sed  per  ilUd 
unum  per  quod  hoc  plura  sunt,  5.  Si  plura  singula  sunt 
per  se,  est  una  aliqua  vis  vel  natura  existendi  pcr  se, 
qua  habent  ut  per  se  sint,  5.  Nam  per  idipsum  unum 
sunt  per  quod  habent  ut  sint  per  se,  5.  Ergo  verius  per 
ipsum  unumcuncla  sunt,  quam  per  plura,  quae  sine  eo 
unoessenon  p0dsunt,5.  Dignior  natura  quxin  perfectam 
convenit  unitatom,  quam  qu»  sui  admittit  pluralitatem, 
48.  Ubi  pluralitas,  ibi  diversitas,  48.  Ubi  diversitas  est, 
non  est  perfecta  concordia,  48.  Perfecta  concordia  est 
qus  in  unam  idcntitatem  convenit,  48.  Deus  in  Deo  non 
addit  numerum  Deo,  nec  est  nisi  unus  Deus,  48,  61. 
Non  est  alius  Deus  pr  ter  eum,  245.  Unitas  simplici- 
tasque  communis  naturae  summs  commendatur,  19. 

Deus  sinopiex,  Natura  Dei  est  simplex  et  nullo  modo 
composita,  lO,  44.  Dous  tolus  esl,  quidquid  est,  10,  83, 
91.  Summa  essentia  cst  verum  et  simpfex  bonum,  10. 
Nefas  estdicereiUam  essecompositamexpluribus  bonis; 
seu  ea  quaeomni  composito  conveniunt,  in  illam  incidere, 
10, 12,  33,  44, 45.  Viae  Compositum.  Si  Deus  est  compo- 
situs,  aliquid  majus  Deo  potest  intelligi,  44.  NuUx  sunt 
partes  in  Deo,  33,  34, 51,  61.  Deus  est  ipsa  unilas,  nullo 
inlellectu  diyisibilis,  14,  33.  Libera  est  ab  omni  lego 
loci  et  iemporis,  et  compositionis  partium,  47,  48. 

Deas  immutabilis,  Summa  essentia  nullo  modo  est 
mutabilis,  14. 165.  Melius  est  bonum  quod  non  mutatur 
vel  movetur,  39.  Summa  essentia  nultis  subjacet  acciden* 
tibus,  27.  Quod  nuUis  sit  mutabilis  accidentibus,  14,  27. 
Accidenla  qua  rem  non  mutant,  de  summa  natura  dici 
possunt,  14.  Veritas  semper  immutabilis  est,  93. 

Deusverus.  Deus  est  ipsaveritas,  93.  Est  summa  veri- 
tas,  10,  U.Deus  mentiri  nequit,91.Summa  veritasperse 
subsistensnuUius  rei  est,  115.  Sed  eumaliquidsecundum 
illam  est,  tunndicitur  veritas  vel  rectitudo  iUius  rei,  115. 
Deu8  immensus.  De  Dei  immeisitate,  228.  Deust  est 
ubique,9, 11, 168.  Etper  omnia  et  in  omnibus,  169.  Deus 
estubique  totus,  36,  203,228.  Ubique  preesens  et  cuncta 
videns,  195.  Deus  coelum  et  terram  et  omnia  implet, 
227,  228.  Ubi  creatrix  essentia  non  est.  nihil  est,  9.  Ipsa 
non  est  deierminatc  in  aliquo  loco  vel  tempore,  f  1, 12. 
Quod  ipsa  non  sit  per  se  determinale  in  aliquo  loco  vel 
tempore,  otper  potentiam  ubicunque  et  quandocunque 
aUquid  es,  li.SicutDei  potesta8,ita  ipsaUei  subsiantia 
est  semper  et  ubique,  4o.  Summa  natura  non  est  tota 
uno  tempore  in  singuUs  loci8,12.  Nectotain  singulis  lo- 
cis,  diversis  temporibus.  12.  Nec  uUo  modo  est  tota  in 
singulis  omnibu8loci8,12.  In  nullo  loco  vel  tempore,  seu 
nusquam  et  nunquam  est,  12, 13, 33.  Est  in  omni  loco  ei 
tempore,  hocest  ubique  et  semper,  11,  12,  13,  32,  45. 
Quo  seniu  summa  essentia  sit  in  omniet  innuUo  loco  et 
tempore,  12, 13.  Nun  est  ila  tota  in  omnibus  locis  et  tcm- 
poribus,  ut  per  partes  sit  in  singulis,  12.  Impossibile  est 
ut  creatrix  essentia  sit  ubique  et  semper,  seu  in  omni 
tempore  et  loco,  12.  Gum  dicitur  esse  in  loco  vel  tem- 
pore,  intelligitur  quia  prssens  eat,  non  nuia  contine- 
tur,  13.  Convenientius  diccretur,  esse  cum  loco  vel  tem- 
porequam  in  loco  vel  tempore,13.  Ipsaest  in  omnibus  quiB 
Bunt,et  est  totasimul  in  8ingulis,13.  Aptius  dicitur  esse 
ubique,8euinomnibus  quKsunt,  quaminomnibus  locis, 
13.  Deus  est  super  omnia,  omnia  sustinet,  omnia  excedit, 
omiiia  continet,  203.  Nihil  Deum  continet :  sed  ipse  con- 
tinet  omnia,  33.  In  Deo  suoiomnia,  33.  Ipsa  cunota  alia 
portat  et  superat,  claudii  et  penetrai,  9,18.  Creatura  nul- 
latenus  exire  valet  Creantis  ei  conserrantis  immensiia- 
temi  9.  Creans  et  conservans  essentia  nequaquam  valet 
excedere  reram  creaiarum  universitaiem,  9.  Nallum 
bonum  nec  penitus  allqnid  esi  sine  ea,  seu  ubi  ipsa  non 
est,  11, 12.  Summa  veriias  naUam  localis  vel  iemporalis 
exienaionis  magniindinem  suscipii  vel  parvitatem,  13. 
SolttsDeusesiiQcircamseripiUBy  32. 0eas  in  omnibuslo- 


cis  sine  loco,  sine  motu  et  situ,  228.  Deus  est  sine 
spatio  magnus,  34. 

Dem  seternus.  iCternitas  Dei  esi  interminabilis  vita 
simul  perfecte  tola  existens,  14,  15.  Summa  natura  est 
sine  principio  et  flne.  10, 11,  12.  13.  14,  15.  Vide  Veri- 
ias.  Deus  nuUo  modo  potest  cogitari  habere  flnem  aui 
aliquandonon  esse,34.  Dei  aBtcrnitasestipsi  lota  praesens, 
33,  34.  Melius  bonum  est  quod  flne  caret.  89,  et  isto  me- 
lius  est  quod  principio  caret  et  flne,  89.  Quo  majus  cogi- 
tari  non  potest,   nequit   cogitari  nisi   sine  initio,  5/, 

33.  Id  quo  maJus  nequit  cogitari  semper  et  ubique 
totum  est,  37.  Deus  est  ante  et  ultra  omnia  ,  etiam 
qus  flnem  non  habebunt,  33.  Quia  illa  sine  Deo  esse 
non  possunt;  et  Deus  esset,  eliamsi  illa  non  essenl, 

34.  Deus  quidquid  aliguando  aut  aliquomodo  est.  hoc 
totus  et  semper  est,  34.  iElernilas  soll  creatrici  es- 
sentis,  non  rebus  creatis,  convenit,  14,  15,  32,  et  sola 

Erincipio  et  flne  caret,  32.  iCtemitas  Dei  non  est  pars 
>ei,  33.  Summse  naturs  leternitas  nihil  est  aliud  quam 
ipsa,  12,  13,  14,  33,  48.  Deus  est  sternitas,  61 ;  extra 
aetemiUtem  non  est  aliquid,  61.  Et  extra  Deum  nihil  est, 
61.  E;ju8  ntasnihil  est  aliud  quam  ejus  aeteraitas,  12, 13. 
Nihil  Deum  prscessii  aut  secuturum  esi  :  hoc  est,  nihil 
tuli  ante  ipsum ;  et  post  ipsum,  nihU  erit,  11.  Deus  sem- 
per  fuit,  et  est,  et  erit,  11.  In  Deo,  fuit,  et  erit,  esse 
non  pos8unt,16i.  Duplax  sensus  hujus  enuntiaiionis,  ni- 
hil  fuit  ante  summam  essenUam,  11.  Deus  semper  ftiit, 
hoc  esi  nunquam  fuii  guando  non  fuerit,  328.  Hmc  vox, 
semper.cumde  Deodicitursigniflcat  potius  ntemitatem, 
quam  totum  tempus,13.  Summa  natura  non  est  distincto 
et  separatim  tota  in  singulis  temporibus,  12.  Summa  na- 
tura  non  est  partibus  extensa  per  temporum  paries,  12, 
13,  15,  33.  Non  habet  praeteritum,et  futurum  nec  labile 
prae3en{>,33  et  161.  Sed  tantum  praesens  esse,  34.  iCter- 
niias  Dei  esi  ^seculum,  propter  indivisibilem  unitaiem ;  et 
esi  ssecula  propter  interminabilem  immensitatem,  34. 

Deusomnipotens.  Deiomttipotentia,228. 250.  Summn 
natura  omni  paleosesi,  10.  Summse  esseutiaepoteniia  ni- 
hil  est  aliud  quam  ipsa  summa  e88entia,ll,13,45.  Deu8 
idem  omnipotens,  (juia  quidquid  vult  facere  potesi,  250. 
Deus  potest  per  seipsum,  qnod  vult,34, 242.  Sua  poien- 
iia  cuncta  a  se  facta  sub  se  continendo  concludit,13, 47. 
Polestas  non  est  Deo  accidentalis,  45.  Nec  enim  sine  po- 
testate  Deus  esse  aut  intelligi  potest.  45.  Potesias  esi 
Deo  substantiaiis,  45.  Ipsa  non  est  pars  substantiae  Dei, 
45.  Idem  est  esse  Dei.etpotestas  ejU8,45.  Potestas  Dei 
semperet  ubique  est.  45.  Omnia  si  perirent,  possei,  sicut 
ea  fecit,  restituere,  84.  Non  est  impotenUa,  sed  potentia 
in  Deo  quod  non  possiiesse  melioraul  ditior,  248.  Deaa 
nonpotest  mentiri  autcorrumpi ;  nec  facere  ut  verum  sit 
falsum,  etc,3i,  67.  Non  quia  impotens,  sed  quia  esi  om- 
nipotens,  67.  Cum  dicimus  quod  necesse  esiDeumsem- 

Eer  verum  dicere,  et  necesse  eat  eum  nunquam  mentiri, 
oc  est.  nuUa  res  potesi  facere  ut  verum  non  dicat,  aut 
ut  menUatur,  94.  Quoniam  parvum  inconveniens  in  Deo 
est  impossibile,  46,  79,  84.  Cum  dicitur  Deus  non  posse, 
nuUa  nogatur  in  eo  poteslas,  sed  insuperabilis  signiflca- 
tur  potentia  et  forlitudo,  9j.CumdiciturDeu8  non  posse, 
inteiUgiturquodnulIa  res  efTicere  potest  ut  Deus  iaagai, 
93.  Cum  factum  est  aliquid,  jam  non  potest  non  esse  fa- 
ctum,  sod  semper  vcrum  est  factum  esse,  93.  Non  recto 
dicitur  impossibile  Deo  esse  ut  faciat  guod  praaterium 
est,  non  esse  prseteriium,  93.  Dicitur  Deus  non  posais 
aliquid  sibi  adversum  aut  perversum,  67.  Deus  sic  est 
poiens  inbeaUtudine  et  justiUa.  ut  nulla  ros  ei  possii  no* 
core,  67.  Deus  nuUus  legi,  nullus  subjacei  judicio,  79. 
Deua  ideo  verius  esi  omnipotens,  quia  nihil  potesi  per 
impotenUam,  ei  nihil  potest  contra  ipsum,  312.  Per  ef* 
fectum  Dei  omnipotonUa  explicaiur,  151.  Deus  impro- 
prie  dicitur  aliquid  non  posse,  63. 

Deus  impassibilis.  Divinana(iiraimpa88ibiU8,77.Neo 
pote«i  humiUari,77.Nec  laborat  in  eo  quod  fecit,  77.Di- 
▼ina  natura  humiliari  non  eguit  nec  potuit.  222.  Deum 
impossibile  est  honorem  suum  perdere,  80.  Aut  ejus  ho- 
norem  minui  vel  augeri,  80.  Ipse  sibi  honor  est  incor- 
ruptibilis  et  nullo  modo  mntabilis,  80.  NuUa  res  nocere 
poiest  summo  bono,  67.  Vide  Deus  immortalis.  Deum, 
quantum  in  ipso  est,  nullus  potest  honorare  vel  exhono- 
rare,  81.  Deum  quis  honorai  quanlum  in  se  est,cum  vo- 
luntatem  suam  voIuntaU  ojus  subjicit,  81.  Deum  quia 
inhonorat,  cum  voluniaiem  suam  voluniati  ejus  sub- 
irahit,  81.  Divina  natura  in  ChrisU  morte  non  eat 
hnmiliata,  sed  hamana  e$t  exaltata,  222. 

Deus  sapiens.  Summa  sapieniia  nihil  esl  aliud,  quam 
8ummu8  spiriius,  16.  Summa  aapientia  semper  sapit  per 
se,  19.  Summe  simplex  natura  non  est  aliud  quam  sua 
intelUgenUa,  et  est  idem  quod  sua  8BpienUa,15.8umme 
magnam  non  diciiar  apAlio,  at  corpas,  sed  8apioQiia,4» 


1071 


INDEX  IN  S.  ANSELVDH. 


i07« 


Melius  et  dignasoBtesse  magnam  sapientia  quamspatio, 
4.  Non  decet  Deum  aliquid  injuste  aut  inordinate  facere, 
80.  Deum  non  decet  aliquid  in  suo  regno  inordinatum  di- 
millere,  72,  79,  84.  In  Deo  quamlibet  parvum  inconve- 
niena  sequilur  impossibilitas,  46,79,  bA.  In  Deo  quam- 
libet  parvam  ralionem,  si  majori  non  vincitur,  comitalur 
necessitas,  79.  Hoc  ipsum  quod  qois  perverse  vult  et 
agit,  in  universitatis  ordinem  Dei  sapientia  convertit,  80. 
Dei  sapientia  in  bonum  universi  convertit  ipsa  peccata, 

80.  Sapientia  Dei  etiam  mala  bene  ordinat,  76.  Impos- 
sibile  est  ut  sit  in  ordine  universi  deformilas,  80.  Im- 
possibiio  ut  Deus  in  sua   dispositione^  deflciat,  80,  86. 

Deu9  omnisciaB .  Summse  sapiontiSB  inest  scire  et intel* 
ligere,  23.  Ad  summSB  naturee  essentiam  pertinetscientia 
etinteiligentia,  ^.  Summus  Spiritus,  sicut  estaetemus, 
ila  seterne  sui  memor  est,  et  se  intelligit,  26,  20.  Sum- 
ma  sapientia  sui  memor  esse  negari  non  potest,  20. 
Etiamsinibilesset  praeter  summam  essentiam,  ipsa  seip- 
sam  iotelligeret,  16.  Summus  Spiritus  tantum  tui  me- 
nor  est  ct  se  intelligit,  quanta  est  cjus  essentia,  21. 
^temaeincommutabilisque  scientiaj,  et  intelligentise  na- 
turale  cat  id  semper  praesens  iQtucri  quod  scit  et  intelli- 
git,  23.  Dicere  et  Scientia  Creatoris  longe  superior et  ve- 
rior  est  creatis  substantiis,  17.  Omne  verum  ct  non  nisi 
Yorum  est  praesens  in  seiernitate,  125.  Veritas  Dei  im- 
monsa  uno  intuitu  vidct  qusecunquo  facta  sunt,  el  a  quo 
ot  per  quem,  et  quommodo  de  nibilo  facla  sunt,  38. 
Deus  scit  omnem  veritatera,  124,  etnon  scit  nisi  Yorita- 
tem,  124  et  125, 127.  Deus  nibil  ignorat,  182.  Negari  ne- 
quitDoum  sciro  qusd  vultet  facit,  et  praescire  quae  volet 
ut  laciet,  125.  Deus,  sicut  sunt,  spontanea  vei  nccossaria 
videt,  124,  125,  127,  et  sicut  videt  ita  sunt,  124.  Doum 
nosse  est  perfccte  scire,  245.  Sumroe  omnia  cognoscil, 

81.  Deus  omniaprsscit,  126.  Vide  Proedestinatio.  PrsB- 
scientia.  Si  Deus  a  rebns  babet  scieutiam,  res  illfie  prius 
sunt  quam  cjus  scienlia,  et  sic  a  Deo  non  sunt,  126. 
A  Deo  revesse  ncqueunt  nisi  pcr  ejus  scientiam,  126. 
Summus  Spiritus  eodem  modo  scit  omnia  quse  scit, 
quo  ea  dicit,  17.  Comprebendi  non  potest  ab  homine 
quomodo  summus  Spiritus  dicat  vel  sciat  ea  quae  facta 
bunt,  17,  24,  228.  Scientia  Dei  est  inenarrabilis,  228. 
Deus  non  corporeo  sensu  cognoscil,  81. 

jDeaa  sui  amaTia,  SuramusSpirilus,  sicutsuimeminit 
et  80  intelligit,  ita  seamat,  20.  Deus  semper  meminitsui, 
80  intelligit  et  amat,  203.  Summus  Spiritus  non  ideo  sui 
memor  estet  se  intelligit,  quia  se  amat,  21.  Sed  ideo  se 
amat  quia  sui  meminit  et  se  intellt^it,  21.  SummusSpiri- 
tus  se  tantum  diligit,  quantum  sui  meminit  et  se  intelli- 
git,  21.  Ipsum  omnino  est  quod  amat  vel  amatur  in 
Patre,  et  quod  in  Filio,  21.  Necesse  est  ut  pari  amore 
uterque  (Pater  et  Filius)  se  diligat  et  alterum,  21. 
Tanlus  est  amor  summi  Spiritus»  quantus  ipse,  est,  21, 

Z)eas6ona«.£stunum  aliquid  8ummebonum,4;  cunc- 
ta  bona  sunt  bona  per  unum  aliquid  quod  est  bonum 
per  seipsum,  4.  Deus  est  illud  unum  bonum,  in  quo  est 
omne  bonum,  84,  242.  Quodiibet  bonum  summa  natura 
sit,  summe  illud  est,  10.  Ideo  deflcere  non  potest,  10. 
Quam  delectabile  sit  illud  bonum,  10.  Jucundus  est 
omnibus  bonis  creatis,  10.  Summa  natura  est  bona 
per  se,  et  nihil  aliud  est  bonum  nisi  por  illam,  25.  Dei 
essentia  non  est  aiiud  quam  bonitas,  2:^.  Deus  a  se  ipBO 
aeternaliter  et  essentialiter  bonus,  238,  248.  NuUum  bo- 
num  potest  intelligi  anle  illud  bonum,sine  quo  nihii  est 
bonum,6.  Summanaturaest  bonum,  sine  quo  nuUumest 
bonum,  6.  Deus  nec  esse  nec  velle  potest  aliud,  quam 
esse  bonus,  238.  Deus  est  bonum  ad  quod  non  potest  ac- 
cedere  ullum  malum,  212.  Deus  nunquam  nisi  bonus  est, 
212.  Deo  nihil  majus  aut  mefius  est,  80, 196.  Deus  non 
potest  esse  aut  iutelligi  melior,  32, 248.  Si  mens  aliqua 
posset  cogiiare  aliquid  meliusDeo,  ascenderet  crealura 
super  Creatorem,  30.  Nullum  bonum  deest  summo  hono, 
per  quod  cst  omne  bonum,  31.  Dei  bonitas  incompro- 
ucnsibilis,  31.  Deus  est  bonum  sibi  omnino  sufflciens, 
31.  Nemo  bonus  nisi  solus  Deus,  228.  Deus  nullus  eget, 
87.  Deus  magnus  sine  quam  ilate,  bonus  sine  qualitate  : 
et  ideo  vere  et  summe  bonus,  228.  Deus  est  omnia  bona, 
210.  In  se  habet  harmoniam,  odorem,  saporem,  Fevitatem, 
ot  pulchritudinem,  33,  242.  Cur  haec  in  Deo  anima 
non  sentit,  242.  Infiestimabiiis  bonilas  Creatoris  ergt 
hominem,  237.  Deus  minus  bonus  esset,  si  nulli  mauo 
benignus  esset,  31 .  Vide  Deus  misericors.  Malis  parcit 
quia  totus  summe  bonus  081,31.  Deus  est  noster  finis 
ultimus,  177.  Deus  esl  summum  bonum,  31 ,  45, 196.  Deus 
esl  bOQum  incommutabile  quo  creatura  rationalis  b«ata 
llat,  182.  Vide  Beatitudo,  Bonum,  Rationalis  creatura. 

Deu9ja8tu$.  Deijuslilianoneetaliud  quam  ipso  Deus, 
80.  Summa  natura  non  est  justa,  nisi  per  justiUam,  10. 
Nec  jttsta  esse  poiett,  oisi  per  to,  10.  bttmma  nalurA  Mi 


ipsa  jostiUa,  10.  Cam  dicitur  esse  juata  per  justitiam, 
idem  est  ac  joxta  per  se,  10.  Et  idem  est  de  iUa  did 
quod  sit  jusU,  et  quod  sit  justiUa,  10.  Si  qusratar,  quid 
sitsumma  natura ;  nihil  verius  respondetur,  quam  justt- 
tia,  10.  Beatitudo  et  justiUa  non  sunt  in  Deo  diYersa,  sed 
u&um  bonum,  67.  De  summa  natura  non  proprie  dicitur 
quod  habeat  justitiam,  sed  quod  sit  jusUtia,  10.  Justnm 
est  Deum8icesseju8tum,utju8tiornequeat  cogitari,d2 
Deus  e8t  summe  justuB  et  totus  ja8tU8,s4.  Nihil  justios, 
quam  Dei  justiUa,  80.  Summe  juslOB  non  facil  aliquid 
nonju8lum,31.Nihilinju8Uu8toleratarquamtttcreatura 
creatori  nou  solvat  quod  aofert ,  86.  Deus  nihil  joslius  ser- 
vat  quam  suum  bonorem,  80.  Neces«e  est  ulablatnsDeo 
honoraolvatur,  autpoenasequatur,  80.  Nihil  jusUusquam 
ut  boni  bona,  et  mali  mala  recipiant,  81,  Summe  justus 
Creator  neminem  eo  bono,  ad  quod  faclus  est,  iniusle 
privat,  26.  Non  decet  ut  DeoB  peccatorem  impunitum 
dimiltai,80.  Si  peccaium  imponitum  dimitUtar,  similiter 
apud  Deum  erit  peccanti  et  non  peecanU,  79.  Deo  non 
convenit  ot  apod  eum  BtmiUter  sit  peccanU  et  nonpec- 
canU»  79.  JusUtia  non  nisi  poenam  reddi  permiltitpropter 
peccatum,  86.  Si  peccatum  nec  solvitur,  nec  ponitur 
nulli  legi  su^acel,  79.  Et  liberior  esl  injostitaa  quam 
josUlia,  79.  Et  injusUUa  facit  shnilem  Deo,  79. 

Deu8  punit  peccatores  ut  honorem  quem  sponte  red- 
dere  nolueruni,  abinvitis  exigat,  etne  quid  inordinatum 
8it  in  regno  suo,  99.  Deus  se  dominum  peccaloris  osten- 
dit,  dum  eum  inventum  torquendo  sibi  sobjicit,  80  Et  ei 
auferl  quod  hominis  est,  80.  Qu»  jasUUa  est  merenU 
mortem  seteraam  dare  vitam  sempiteraam,  31.  Non  re- 
pugnat  Deum  juste  punire  et  jusie  parcere,31.  Jostas 
DominusinomnibuB  viissuis,  etsi  y'm  Domini,  misericor- 
dia  et  venlas,  32.  Jostum  est  ut  Deus  malos  poniat.  32 
Etjustumest  ulmalisparcal,32.  Cum  punit,  jastum  eBl! 
quia  meriUs  convenitpeccaloris,  82.  Cum  parcit.  jusiuni 
est,  qoia  buir  bonitati  condecet,  32.  Daus  paroendo  malis. 
jusius  est  aecondum  8e,sed  non  secundom  noa,  32.  Ju- 
stus  est  Deus  Beoundom  se,  et  cum  punit  et  cum  par- 
cit,  32.  Quos  vult  punire,  non  est  justom  salvari,  et  qui- 
buB  vult  parcere,  non  est  justum  damnari,  82.  Quod  nou 
jusle  flt,  non  debet  fleri ;  et  quod  non  debel  fleri,  iajuste 
fit,32.  Deus  josios  jodex  maiis  operibus  tormentairro- 
gat,  210.  Reaipiscentes  a  malis,  el  bona  facientes  eieraa 
mercede  remunerat,  210.  Deus  bonisbona  ei  malis  mala 
ex  bonitate,  et  Umen  ex  jusUUa  retribuit.  81.  Daus  jus- 
tossalvat,  jusUtia  comiUnte  :  peccatorea  iiberat  justiUa 
dominante,  32.  Illos,  meriUs  adjuvanUbos,  istos.  me- 
ritis  repugnanUbus,  32.  Illoe,  bona  qun  dedit  coimo- 
Bcendo;  islos,  mala  qu«  odit,  ignoscendo,  82,  Vide 
DanmaUo,  Deua  misericom,  Intemos,  Peccati  poena 

Deue  mUericore,  Dei  misericordia,  212  et  Btq.  Mirom 
quomodoDeos  qui  somme  justus  est,mal{8parcit.nee 
eos  punit,  aed  eis  bona  tribuit,  31,  82.  Qoomodo  Deos 
malis  non  modo  parcit,  sed  bona  triboit,  32.  Videtor 
unde  Deus  sit  misericors,  et  non  pervidetur  :  cemitur 
unde  fluvios  miBericordisB  manat  et  non  perspieitor 
fons  onde  hic  flovius  nascitor,  31.  In  Becrettssino 
boniUtis  Dei  latet  unde  sit  misericors,  34.  Dei  miseri- 
cordia  non  adversatur  joatiUe :  imo  nulla  eat  sine  josti- 
Ua,  32.  DeuB  idcirco  misericors  est,  qoia  summe  jostoB 
est,  32.  Quia  ideo  misericorB  est,  qoia  summe  bonus, 
32.  Et  summe  bonus  non  esi,  nisi  quia  somme  JostoB 
est,  32.  Dei  miserioordia  ex  ^os  nascitur  jostitia,  3«. 

DeuB  est  misericors  secondum  nos,  qui  BenUmos  mise- 
ricordiBeffectum,  31, 32.  Non  esl  miBorloors  secundomse 
qoi  non  senUt  compassionis  afl;M;lam,32.  DeoBeBtmisel 
ricors,  qoia  miseros  salvat^ei  peocatoribos  parcil  31.  El 
misericors  non  est,  qoia  nolla  miBeri«  compassione  afflci- 
tor,  31.  SiDeos  non  debet  misereri,  injuste  miseretor. 
82.  Hocdicinefaaest,^.  ErgoDeusjusUmiseretor.Ss! 
Deo  nihil  benignioB,  79.  Miserioordia  Dei  nos  fecit,  cum 
non  es8emas,213.  Misericordia  ei  pieUs  non  esl  neces- 
sana,  ubi  nonest  miseria  aut  indigenUa,  190.  Mlrabilior 
Deus  viscenb.  pieUUs,  252.  PieUsRedemptorissuperal 
malitiam  peocaloris,  209, 247.  Qoanto  gravior  infelidUs 
peccatoriB,  lanto  mirabilior  pieUa  induTloris,  293.  De  islo 
est  Ulem  misericordiam  Deo  attribuere  qo»  ideo  dimiltat 
homini  quia  homo  reddere  non  poteBt,  86.  MiBericordis 
hec  faceret  hominem  beatum  propUr  peocatoin,  96  El 
esset  nimiB  contraria  jobUU»,  86.  Imp<»8ibile  estD^om 
essB  hocmodomi8erioordem,86  BonignilaBnondieenda 
bbL  qoe  aliqoid  Deo  indeoens  operaror,  80.  Deos  non 
rM  morUm,  aed  voli  oonTersionem  peccaloriB,  209, 
ai2.  DeuB  bonum  inoipit  in  nobis  propUr  noB ,  non 

nUr  se,  87.  Deus  solus  de  immoadts  mondos  fscil 
I  peccatonboB  justos,  968.  Vide  Deiis  bonos. 
Dn  amor  m  noi,  Nisi  Deos  diligerei  non  diligentem 
dUigenUm  noneiacerel, 2i4. Deueprior  di^t  hm,  »4. 


1073 


INDEX  IN  S.  ANSELMDM. 


1074 


Bonam  quod  se  super  omnia  amari  exigtt,  non  minus  se 
ab  amanle  desiderari  cogit,  26.  Summe  bonas  Creator 
omnemnaiuram  se  vere  amantem  amat,  25.  Deidilectio 
et  pietas  erga  nos,  7i .  Dei  amor  erga  peecatores,  210. 
Vide  Deus  bonus.  Deus  misericors. 

Dei  voluntat.  Divina  naturasioe  voluntate  etpotestate 
inteliigi  non  potest,  45.  Voluntas  Dei  quatuor  modis  acci- 
pilur:  pro  scientia  Dei,  et  ordinatione  omnia  sapienter 
dlsponente:  pro  volaulate  sanctorum:  pro  ralione  hu- 
mana:  propr£ecoptisdivinis,  151.  Quo  sensu  Deusvult 
peccatum,  v.  g.  adulterium,  hoc  est  praescit,  preevidtt, 

151.  Deus  non  vult  peccatum,  v.  g.  adulterium,  hocest 
non  prcBcipit,  vel  non  inspirat,  151.  Quidquid  Deus  ab 
CBterno  facturum  se  ordinavit,  nihil  inexpletum  reiiquit, 
151. 

Voluntas  Dei  sumitur  secundum  quemdam  arTectum  mi- 
sericordiie  Dei,  151.  Quo  sensu  Deus  vult  omnes  homines 
salvosfleri,  116, 151,  152.  Deus  vultomnes  salvos  fieri, 
hocest,  facit  sanctos  velle  ut  omnes  salvi  flant,  151.  Et 
hoc  ipse  Yult,  quia  hocdisposuit,  151.  Efflciens  in  Doo 
volunlas  facit  quidquid  vult,  1 16, 152.  Et  secundum  eam 
dictum  est,  omnia  quescunque  voiuil  fecit :  et,  cui  vult 
roiseretur,  116.  Secundum  voluntalem  approbantem  dici- 
tur  quia  Deus  vult  omnem  hominem  salvum  fleri,  hoc  est, 
placet  illi  ut  si  justi  essent  sin^uli  homines,  singuli  salvi 
flerent,  116.  Secundum  permiltendem  voluntatem  dici- 
tur  quia  quem  vult  indurat,  116. 

Voluntas  Dei  alia  est  efflciens,  que  facit  quidquid  vult : 
alia  approbans,  qusaliquid  approbat;  etquaDeusvult 
omnes  nominea  salvos  fleri  alia  concedens,  quai  concedit 
ut  aliquid  flat,  qua  Deus  vult  ut  homo  qui  melius  non  pro- 
posuit,  uxoremdicat:  alia  permittens,  qusB  aliquid  flori 

SermittitquodquandoquemaIumest,hacDeusveIIe  mala 
icitur,  152.  Voluntas  Dei  dicitur,  quam  ipse  facit  in  cor- 
dibus,152.  Dous  facil  sanctos  suos  aliquando  id  vello  quod 
ipse  non  vult,  152.  Sancti  aliquando  pie  sancteque  inspi- 
ratiidvoluntetoraniquod  Deus  non  vult,  152.  Deusali- 
quando  non  faci  t  id  quod  or  ant  sancti  ab  ipso  inspirati,152. 
Deus  fecitomnia,etiam  futura,qua)voIuit  voluntate quo) 
prffisciontia  esi,  152.  Deus  vult  omnes  hominessalvosfle- 
ri,  id  est  nulli  salvanlur  nisi  (]Uos  vult  salvari,  vel,  de 
omni  genore  hominum  aliqui  salvantur  ;  vol,  neminem 
cogitutdamnetur,  152.  Sicut  bonomalouti,malumost ; 
sicut  malo  bene  uti,  bonum  est,  152. 

Voluntas  Dei  semper  bona  est,  2^.  Id  solum  justum 
est,  quodDeus  vult;  et  non  justumquodnon  vult,  82. 
Nihil  est  rectum  aut  decens,  nisi  quod  Deus  vult,  79. 
Quod  vult,justumesl  ;qaodnonvult,justumnonest,80. 
Cum  dicitur,  si  Deus  velii  mentiri,  jusium  est  menda* 
cium:duoimpossibiHadicuntur,  80.  Si  Deus  vellet  ali- 
quodinconvenien8,nonideojustum  e8set,quiaipse  vult, 
80.  Nonsoquiiur,si  DeusvoIilmentiri,Justume8semen- 
tiri  ;sed  poiius  Deum  illumnon  esse,  80.  De  illis  solis 
verum  esi  dicere,  si  Deus  hoc  vul  t,  j  ustum  esi ;  quee  Deum 
vellenonesi  inconvenien8,8Q.Sufflcere  debot  ad  ratio- 
nem  voIuntasDei,  cum  aliquid  facit,  licei  nonvideamus 
curitaveiit,77.  VoluntasDeinuoquamest  irraiionabilis, 
77.  In  Deo  non  est  aliud  volunias,  aliud  reciiludo,  114. 
Ei  in  Deo  non  esi  aliud  potestas,  quam  diviniias,  114. 
Benein  Deo  dicitur  rectiiudo  volunlatis,  aul  voluniaria 
rectiludo,  seu  rectavoIunlas,114.Sicutdicilur  potestas 
divinilatis  seu  poiens  divinilas,  114.  Dei  voluntas  eat 
opus ;  ei  velle  illius  esi  posso,  228,  236.  Necesse  esi 
esse  quidquid  Deus  vult ;  ei  qaodvuli  Deus  non  potest 
non  esse,  84,  124,242.  SoUusDeiest  propria  voluntaie 
regi,  64.  Aliquando  laudabile,  ei  aliquando  damnabile 
eslcohffirereDei  voluntati,  seaveilequodvuIiDeus,  151, 

152.  Tunctaniumestbona  voluniashumana,  quando  vult 
illudquud  Deus  vuliillam  velie,  152.  Volunias Dei magi- 
sireesthumana),  152.  Esi  incomprehen8ibilis,152.Non 

Srseter  voluniatem  Dei  flt,  (^uod  contra  voluntaiom  Dei 
i,  152.  Nec  nisi  volens  sinil  Deus,  nec  sineret  bonum 
fleri  male,  nisiposseietde  malofacerebene,152.  Divina 
instiiulio  uon  improprie  appellaiur  volunias  Dei,  152. 
Voluntatem  Deiappellamus  quidquidinnobisipsemise- 
rtcorditer  operatur,  152.  Volantas  quoque  diciiurpoDua 
et  reprobatio  quorumdam  Dei  occulta  districiione  facta 
justiii®,  152.  Volunias  Dei  e8tquidquiddi,utinvenitur 
fleri  in  creaiuris,  152. 

Dei  libertai,  Dei voluntas  nuIlaftogtiurnecessilaie,et 
nulli  subditar  necessiiati,  93, 12,  94.  Omnis  necessitas 
subjacf^.  Dei  voluniaii,  94.  Necesse non est  Deum  velle 
qaod  vult,  93,  1£4.  Nihilest  necessarium,  nisi  quia  ita 
vult,  93.  NuUa  necessitas  priBcedii  Dei  velle  et  nolle,  93. 
94.  Deusesijusius,  necessitate^noncoactione,  123. Non 
quiacogitur,sedquia  nulla  ros polcst  faceroutsii  inju- 
stu8,12;:i.Dousomniaqaffi  vuIlfacit,etnon  nisiqufe  vuli 
facit,9S,  91.  Deus  nihil  facit  necessitate,  87,93.  Quia 


nullo  modo  cogitur  aut  prohebilur  aliquid  facere»  93. 
Vide  Dcuscausarerum.Dous  improprie  dicituraliquid 
nocessitate,  facere,  93.  In  Deo  aliquid  faciendi  necossiias, 
non  estaliud  quamspontanea  ojusimmutabilitas,93,94. 
QuodDeusproponitimmutabilitersefacturum,antequam 
fiat,  non  potest  non  esse  fulurum,  93, 94.  Non  tamen  ulla 
estineofaciondinecessiias,  aut  non  faciendi  impossibi- 
litas,  91.  Quia  sola  in  eo  operatur  voluntas,  94. 

Deus  facit  aliquid  necessitate vitandi  inhonestatem,  id 
ost,  necessilateservand«)honestatis,87.  Heac  neceasitas 
non  est  aliud,  quam  immutabilitas  honestatis  quam  a  sei- 
pso  habot,87.  Heec  immutabilitas  improprie  dicitur  ne- 
cessita8,87.  Deus  muliavult  immulabiliter,  etfacit,  93, 
94.  Deus  proposilum  in  sQternitate  immutabile  est,125. 
Sed  in  ipsis  hominibus  ex  libertate  arbitrii  aliquando  csi 
muiabile,  125.  Quod  in  setemilaie  mutarinequit,  in  iem- 
pore  aliquandopor  liberam  voluntatem,  antequam  sit, 
est  mulabile,  12o,  127.  QuidDeusfaciondum  disposuit, 
jaminejusconspectufactum  est,156.  Deusopera  mutat, 
sed  non  mutai  consilium,  227.  Deum  non  poBnitet  boni 
quodfocit,83.  Deus  creando  hominem,  sponte  uiince- 
ptum  bonum  perflceret,  se  obligavit,  87. 

Deu8  caasarerum. Quidquid est,  persummam essen- 
tiamesi,  7.  Preeter  aummam  ossentiam  nlhilesi,  nisi  ea 
facienle,7.  Omne(|uidesi,  aut  estCreator,  aut  creaiura, 
62.  Sivecreator,  sivecreatura,  nonpotesthaberinisi  ab 
ipso  Creatore,  62.Solus  asehabetquidquidhabet,62.0m- 
nia  alia  nonnisi  ab  illo  habenialiquid,  62 .  Et  ab  ipso  non 
habent  nisi  aliquid,  62.  Quo  sensu  non  esse  autaesinere 
seu  nihil  sii  a  Deo,  61.  Qui  poiest  facere  ai  non  bii  aliquid, 
einon  facit,dicitur  facere  esse,  62.  Qui  potesi  facere  ut 
aliquld  sit,  et  nonfacit,diciiurfacerenon  esse,  62.  Hoc 
sensu  Deusdicilurmullafacere  quse  non  facit,  62.  Ideo 
id  quod  erat,  redii  in  non  esse,  quia  Deus  cessai  flacere 
esse,  62.  Non  esse  non  a  DeoBod  a  se,  creatura  habet, 
62.  Ei  cum  redii  in  non  esse,  non  in  aliquid  quod  Dei 
sii,  sed  inid  quod  suum  esi  redii,62.  A  summo  bono 
non  est  nisi  bonum,  62.  Et  omne  bonum  esi  a  summo 
bono,  62.  A  summaesseniia  non  esinisi  essentia,  62. 
Et  omnis  essentia  est  a  samma  essentia,  62  ei  99,  126, 
127.  Queecunque  vigenl,  per  unum  aliquid  vigent,  8. 
Ipsum  solum  vigei  per  seipsum,  ei  alia  per  aliud.  8. 

Nihil  facium  est,  nisi  per  creairicem  prfiesentem  essen- 
iiam,  8,  9,  28,  62.  Nihil  vigei  ei  esse  perseverat  nisi 
per  ejusdem  servairicem  Doteniiam,  62.  Deus  ioiam 
subsiantiam  denihilofecii,  7,120.  Et  eam  poiest  redi- 
gore  in  nihilum,  120.  Deus  ex  nihilo  fecit  omnia  qu» 
sunt,  238.  Summa  essenlia  nihil  omnino  facere  potuii 
por  aliudfVelinstrumenlumvoIadjumentum,  quamper 
seipsam,  7.  Omne  quod  summa  nalura  fecit,  sine  du- 
bio  aui  fecii  ex  aliquo,  velut  ox  maieria;  aut  ex  nihi- 
lo,  7.  Essentia  omnium,  qua;  sunt,  a  summa  essentia 
facta  est,  etquidemexnuUamateria,  7.  E  summan^iiu* 
ra,  sicui  et  per  ipsam  esse  dici  possuni,  quaecunque 
suni,  5.  NuIIa  mmor  natura  est  materialiter  ex  sum- 
ma  nalura,  6,  7.  Si  ex  summee  naturas  materia  polest 
essealiquidminus  ipsa,  summum  bonum  muiarieicor* 
rumpi  potest,  6.  Rerum  universitas  non  polest  esse 
ex  summ»  naturse  materia,  6.  Nec  ex  se,  nec  ex  alio,  7.  Igi- 
tur  cxnulia  materia  est,  7.  Summa  subaianiia  non  per 
aliudquam  per  semelipsamomniafecit,  8,15,  17. 

Deus  sola  voluntate  ex  nibilo  omnia  fecit,  28,  101, 
228.  Ipsa  estex  qua,  ei  perquam,  ei  inqua  omnia,91, 
28.  Res  non  sunt  a  summa  naiura,  tanquam  ab  adju- 
vante  seu  insirumenlo,  6.  QuaBCunque  summus  Spirilus 
facit,  eadem  et  Verbum  ejuB  facii,  17.  Et  qu«  Verbum 
summi  Spirilus  facit,  cadem  ipse  summus  Spiritua  fa- 
cit,  17.  Quidquid  per  aliud  est,  minus  esi  quam  illud 
^er  quod  cuncla  alia  sunl,  et  quod  solum  est  per  se,  5, 
4.  A  Deo  ei  in  Deo  omnia  bona,  240.  Deus  bona  ope- 
ra  facit  sua  sola  bonitate,  134.  Quia  creat  volunlalem 
cumlibero  arbiirio,etdatilli  jusiiiiamper  quam  opera- 
iar,  134. 

Deusmalafecii  sola  culpa  hominnm,  134.  Quia  ea  non 
faceret,si  hoinoilla  facere  nonvellet,  184.  Deusfaciiin 
malis hocquod sunt,  134 .  Quia  condidit  in  homine  volun- 
tatem  cum  libertate  arbiirii,  134.  Deus  habet  in  bonis  ei 
quodbonasuniper  es8eniiam,etquod  bonasunt  per  ju- 
Biiiiam,  134.  Inmalis  Deus  habet  solummodo  quod  bona 
suniperessentiam,  nonquod  malasuni  pcr  absenliam 
debiiaejustitiffi,  ISI.Solus  Deusest,  per  quem  cuilibet, 
et&ine  quo  nnlli  bene  est,  28.  Omnia  Deo  indigeni  ut 
Bint,  ei  ut benesint,  34.  Sine  Deo  malo  esi  nobis,  30, 242. 
Queedam  facit  sola  Dei  poiestas  et  voluntas,  qusdam 
creata  naiura,  queedam  volunias  creaiurfie,  101.  Creata 
natura  per  se  nihil  facere  poiesi,  nisi  quod  a  voluntate 
Dei  accepil,  101.  Voluntas  creaturfie  nequii  perse  quid- 
quamoperari,  nisi  quodnaiuraadi[uvatautconcedit,101. 
A  Deo  nihil  eslinjuslum,  99, 126.Creaturam  Dcus  non 


?i 


1075 


INDEX  IN  S.  ANSELMOM. 


i076 


'facit iiguslani,  nUi  cum  non facitjustam, 70»  127 .  Et  dat 
malam  voluntatem,  eam  non  prohibdndo,  cumpotest,70, 
73.  ADeo  nihil  eat  niBibonum,  99.  Deusomnem  creatu- 
ram  fecit  bonam,  88. 

Deusfacitomniaopera  bona  etmala,t26.  Inboniafacit 
quodauntet  quodbona8unt,126,127.  Inmalisfacitquod 
santfSednonquodmalasunt,  126,127.  Voluntalemueus 
non  fecitvitiosam  etpronamad  malum,133.  Nihil  facit 
voluntas,  quodDeusnonfaciatinbonissuagratia,  inma- 
lis  nonsua  sed  voluntatis  culpa,  127 .  IUe  diciturverius 
facere  omnequodfecitnaturaaut  volunta8;quiracitna> 
turam,  et  instrumentum  volendicum  afTectionibusBUis, 
l^.  Densfacit  singulasaciionesetiam  qus  flunt  mala 
voluntate,70.  Deus  fecit  omnesnaturas  substantiales  et 
aocidentales,  universales  et  individuas,  70.  Eliam  qun 
fiunlinjttstavolunlale  etinhonesta  actione,70.  Quodali- 
quid  est,  k  Deo  flt  etDeiest,  70,  73.  Quod  malum  seu 
nihil  est,  ab  injusto  flt  et  ej  us  est,  70 .  Deus  non  est  auctor 
mali,necilludracerepolest,  228.  Peccatanon  fecil,215. 
Facit  malum,  quod  est  incommodum  seu  aliquid,l  16.Non 
facitmalum,  quodexinjustitia  seu  nihil,116.  Deusideo 
facit  omnes  acliones  et  omnes  motus ;  (juia  facit res  a  qui- 
bus. etex  quibuB,  et  per  quas,  et  in  quibus  flunt,  116.  Et 
nnlla  rcs  habet  uUam  potestatem  volendi  aut  faciendi,nisi 
illo  dante,  116.  neusmala,qu8e  non  facit,  diciturfacere, 
quiapermittit,116.  Deusdiciturhominemindurarecum 
nonemollil,!  27.Deu8dicitur  inducere  in  tentationem  cum 
non  liberat,  62,  70, 167.  Deus  dat  cum  permittit  rapi,73. 
Cum  diabolus  voluit  quod  non  debuit,  hoc  accepit  a  Deo ; 
quia  Deu8  permisil,  70, 73.  Et  non  accepit,  quia  Deus  non 
consensit,  YO.Deusmirabilisinoperibus  Buis,252.  Deus 
creavit  omnes,  155.  Jushabetin  omnibus,  155.  Omoibus 
dominatur,  28 .  Necesse  est  ut  Deus  perflciatquod  incepit, 
83,  86,  87,88.  Propterimmutabilemsuam, 87.  Quicrea- 
Tit  primum  hominem,  creat  etiam  eos  qui  per  creatam  ab 
illofluntpropagandinaturam,  101.  Jussio  Deiestvirlus 
efQcicn8,16i .  Incomprehensibile  est  quomodo  summa  sa- 
pientiasciateaqufls  fecit,  23.  Secundum  dignitatem  ope- 
rit  laudaturet  predicatur  sapientia  artiflcit,  131  .NuUum 
malum  in  rogno  omoipotenlis  sa  pientiie  inordinatnm  re- 
manet,  72,  79,  84.  In  Deo  vivimus,  movemur  et  sumus, 
203.HomoDeo  totum  debet  quod  e8t,  quod  sapit,  quod 
movet,216.  DiaboluB  ethomo  non  sunt  ni8iD«i,et  intra 
ejuspolestalem.  72.  Deus  nulli  quidquam  debet,  84.  Sed 
omni8creaturadebet,84.  Nau  expedithomini  utagai  cum 
Deo,  velut  par  cumpari,  84.  Vide  Crealura. 

Dn  vieio,  Dei  visio,  30,  241.  In  hac  terramorien- 
tium  Deusvideri  non  potest  morlalibus  occulis,  260. 
Deum  nuIIuB  hominum  vidit  aut  videre  potest,  228.  Deum, 
oui  lux  e8t,anima  non  omnino  videt,propter  tenebras  suas 
83,  242.  Lux,  quam  Deus  inhabilat,  inaccessibilis  est 
viribus,  nostris,  sed  accediturad  eam  muneribusdivi* 
nis,  164.  Lux  est  inaccessibUis,  inquaDeu8habiiat,82, 
33, 242 .  Cur  hanc  non  videmus.  nec  sentimus,  cum  ubi- 
que  Bit,  242.  DeuB  lux  eet  etcaligo,242,116.  Qui  Pilium 
aut  Patremvidet,  videt  etSpiritom  aanctum,  58.  Qui 
Dei  essenliam  videt,  non  potest  videre  unam  de  tribus 
personis  sine  duabus  aliis,  58.  Recedet  doclrina  legis 
et  Prophetarum,  ubimanifestatiodivinfle  visionissanctis 
apparuerity  164. 

Deicaltiu.  VideLzus,  NihH  tam  pro  sua  dignitate 
yenerandum,  et  pro  qualibetredeprecandum,  quam  sum- 
roe  bonus  el  eumme  potens  Spiritus,  28,  quamoptabile 
Jngiter  in  peo  esse,  208.  Deum  habere,  vita  fleterna,  253 .  A 
Deo  separari,  mors  flQtorna,  253.  Manere  inDeo,etDeum 
in  nobis  manere  quam  beatum  ,203.  Dulce  est  in  Deo  vitam 
habere,  203.  Absentia  Deiabanima  grave  malum,  239, 

240.  Dolor  auimee  de  absentia  Dei,  2$),  240,  241 .  Omnia 
prwter  Deum  excludenda  ab  eo  qui  Deum  auerit,  29, 

241 .  Deum  occidere  nuUus  homo  scienter  velle  pnsset, 
91.  Diabolusnonfuil  in  veritate,  nec  deseruit  veritalem 
ni8ivoIuntate,110.PeccavU  in  coelonuUosuadepte,  85. 
Inveritate  et  rectitudine  fuit,  quandiu  voluil  quod  de- 
buil,110.Cum  voluitquod  non  debuit,  rectitudinem  et 
veritatem  deseruit,  110.  Spontedimisit  velle  quod  de- 
bebat,  64.  Justeami8itquouhabebat,64.  Diabolusinimi- 
cus hominis,  210.  E^jus  fallaciflB,  2  0 .  Incensus  invidia  ho- 
minipeccatum8ua8it,83,85.Diabolus  ethomo  in  Filium 
Deispecialiuspeccasse  videnlur,47.  Homopuniridebuit 
ab  iUo  cui  consenserat  ut  peccaret,  76  Homo  j  aste  a  dia* 
bolo  torquetur  post  peccatum,  76,  77.  Diabolus  tamen 
hominem  injuste  torquet,77.  Diaboli  merilum  uullum 
eral  ut  puniret,  76.  Homo  non  peccavit  adversus  diabo- 
lum,  sed  adversus  Deum,  22S.  Nec  homo  diaboli  erat,  sed 
homo  et  diabolus  Dei  erant,  222.  Homo  post  peccatum 
diabolo  nlhil  debebat,  222.  Diabolus  vexabal  hominem, 
non  zelojustiiiflB,  sed  nequili»)  ;  nec  jubcnte  Deo,  scd 
pormittente ;  non  diaboli,  8ed  Deijusliliaexigente,  76, 
l22.NihUeratindiaboIocur  Deus  adversus  eumadsal- 


vandum  hominem  celare  aut  differe  deberet  snam  forti- 
tudinem,  222.  Diab3lo  Densnon  debebat  nisipoenam  ;  ei 
homo  nisi  vicem,  hoc  est,  ut  diabolum  vinc^ret.  229. 
Plures  sunt  dflsmones  quam  oa  die,  qua  Christus,  est  mor- 
tuus,  viverent  homineB  de  puibus  est  resturandus  nu- 
merus  eorum,  92.  Honorat Deum  (^ui  vincit  diabolum,  do, 
Inhonorat  Deum  qui  a  diabolo  vmcitur,  85.  Satanasin 
Buis  viribus  extremo  tempore  contra  justos  relaxabitur, 
161.0facium  dflDmonumestreprobos  torquere,  169.  Ma> 
lus  homo  diabolus  vocalur,  98.  Vide  Angelus. 

DiDAcus.  S.  Jacobi  episcopus,  342.  Milites  ab  Aosel- 
mo  petit  contra  Saracenos,  842. 

DialecUcorumratio  est  in  imaginationibuscorporali- 
bus  obvoluta,  43,  44.  Dialectici  prorsos  a  spiritoalium 
queeslionum  disputaUone  sunt  exsufflandi,  42.  Dialec* 
ticorum  errores,  42,  43, 44. 

Dialogus.  Qu8B  per  interrogationem  et  responsionem 
invesligantur,  multis  et  maxime  tardis  plus  placentct 
ma^spatont,  75. 

DifTorre.  Booum  est  differre  ut  melioB  flat,  8i  certum 
est,  346.  Vide  Conversio. 

DioNYSius  (S.)de  luce  et  divina  caligine,  164. 

Discere  quid  est  nisi  scientiam  accipere,  55. 

Discordia.   Vide  Concordia,  Pax . 

Discretio.  De  discretione,  177,  193.  Vide  Rationalis 
creatura. 

Di8pensaUoIegitima,384.  SS.  Patres  et  AposloU  di- 
spensaUonibususi  sunt,  384. 

Disputalio.  Dc  disputatione,  183. 

Dis8aisiri,435,  4.S6. 

Divites.diviUfle.Divilessemperraiseri,  196.  Morsdivi- 
tum,  196.  Divitum  vitia,  19;3.  Divitias  Deussacpe  datira* 
tus,198.  Eiiamimpiihasc  bona  possident,  198.  Nec  pro- 
indebonasunt,  198.  Vani1asdivitiarum,196.  Iniquumest 
ut  alius  divitiis  superabundet,  alius  egeat,  184.  Vida 
Avaritia. 

Docere.  Priuadoceri  quam  docere appeteodum,  323. 

Dolor  est  aliquid,  73. 

Dona.  VidtfBeneflcia.  Dona  aeu  operationesSpirilus 
sancU,  159. ,  etc.  Congruunt  septem virtuUbus  seu  beaU- 
tudinibus,  159. 

DoNATUs  EcclesisD  Dublinensis  episcopus,  393.  Et  li- 
broset  ornamenta  dedit  Lanfrancus  archiep.  393.  Ei 
8uccessitSamueIeJusnepos,393.  Viie  DublinensiF  Sa- 
mud. 

Dorobornensis  Ecclesia.  Vide  CantuariensisEcclaBta. 

Dublinffi  episcopusDonatus,  S93.  Suoceasit  eiSamuel 
^iusnepos,  393,  4s4.  Eum  corripit  Anselmus  quod  t)ona 
Ecclesifls  male  expenderet,  et  quod  monachos  in  ea  £c- 
desta  Deo  servientes  voxaret,  393.  El  quod  crucem  anie 
se  deferri  faceret,  393.  In  Bcdesia  Dublinensi  monachi, 

393,  434.  Ei  bona  dedit  Lanfrancus  archiep.,  434. 
DuNSTANuslS.).  Ejusmiracula,298.  Angeloram  cum 

eo  colloquia,  298.  EorumcflinUcis  recreatus,  298.  Abeis 
in  coelurodeducilur,  298.  Ipse  prflDdixitsuaemorfisdiem, 
298.  ObUnetmortisdUationemnesuo  populo  pastor  de- 
6it  in  festo  Ascensionis,  298.  S.  Dunstano  apparuit  ^. 
Petrus,  ei  tradens  gladium  verbo  Dei  inscriptum,  364. 
Hoc  ipsum  Cantuaria)  archiepiscopum  futurum  praefi- 
guravit,  364.  S.  Dunstanus  regulam  vitflo  monasticfle 
instituil,  32:).  l^us  vitam  et  insUtuta  legenda  quflerit 
Anselrous,  323,  324. 

DunANDUs  abbas  Casfle  Dei  AnselmimeditaUoneslau- 
dat,334.  Unitalem  societaUscum  AnselmicongregaUone 
pottulai,  334.  AbeodcposcitS.  Pauii  Epistoias,  334. 
E 

Eadmehus  et  Alexander,  monacht  Cantuarienses,  accu- 
saniur  regem  infamasse,  400. 

Eadmerus,  seuEdmetus,  seu  Ermoraa,  seu  Eimeras, 
seu  Almerui,  318,  334.  Monachus  Becceosis,  baculos 
senectuUs  Anselmi,  375.  Transcribil  libros,  Car  I>eu9 
homo^  375. 

Eadmundi  (S.)  ccenobium,  389,  392,  410,  4S1,  432, 
438.  Ipsiusmonachis  proelecUone  vis  infertur  a  Rogero 
abbate,  et  a  Hoberto  monacho  S.  Ebrulphi,  431,  432, 
Ji33.  Est  in  archiepiscopatu  Cantuariensi,  423.  Ulius 
abbas  debet  consecrari  a  Cantuaricnsi  archiepisoopo, 
438.  Rogerus  abbasS.  Ebrulphi  Robertum  juTenemsui 
monasterii  monachum,inordinate  viventem,  conaturio- 
trudcre  in  hujusce  coenobii  abbatero,  43^.  Hiocmona- 
chi  passi  persecutionem,  433.    Vide  Elpherus. 

Eboracensis  episcopus  possossionom  obedienliae  ar- 
chicpiscopo  Canluariensi  debct  facere^42l,  422.  Ab  eo 
consecrari,  422  et  420.  Pallio  honoran  consuevil,  428. 
Archiepiscopus  Eboracensis  et  alii  duo  episcopi  regis 
Iogati,mendaces  et  perjuri,393,394.  Excommunicantur, 

394.  MenUunlur.  Homauum  pont.  nou  prohiborc  in- 
vesUturas,necoxcommuiiicalurum  regem  sieas  faceret. 
391.  S.  Anselmumutinvestiturasregiconcederetmeoda- 
ciotraherepertentant.  393,394.  Viie  Thomas. 


1077 


INDEX  IN  S.  AN9ELMUM. 


1078 


Ebrietas.  Immoddratam  bibendi  voluptatem  qui  valt, 
perdit  gratiam,  129. 

Ebrulphus(S.)  abbasetmonach  1,431,432.8.  Ebrulphi 
abbas  monachum  juvenem  inordinate  viventemdeditin 
abbalem  Ecclesiee  S.  Eadmundi,392.  De  quo  Anselmus 
graviterconquerilur,392.  Kirf«  Edmundus,  S.  Ebrulphi 
monachi  Regulam  S.  Benedicti  profltentur,  431. 

Ecclesia  esl  civitas  Doi,15B.  Incceloetin  ierra,idest, 
in  aogelis  et  hominibus,  150.  Ecclesia scdcs  maiestalis 
Chri8ti,161.  Dominus  inEccIesia  semper  est,  184.  Do- 
minus  cum  Ecclesia  se  esse  usque  ad  consummatiunem 
ssculi  promitlit.  41.  Kideles  membra  et  corpus  Christi 
sunt,  169,  170,  171,  184.  Qun  de  iUisOunt,  deipsofleri 
reole  dicuntur,  169,  170,  171.  Gorpus  Ghristi,  quodest 
Ecclesia  vocatur  christus,169.Univer8ifideloscumcapite 
Buo  suni  Ghristus,169.  Purgatione  Ghristi  corpus  indiget : 
sednon  Ghristus,  1h9.  VtaeEcclesia.  Deus  extraEccle- 
siaminvenirinonpotest,172.  Ecclesiapernaviculam  figu- 
rata,  160.  Ecclesia potest  fluctibus  turbari,  mergi  non  po- 
te8t,160.  QuiaGhristusorat,  160.  Ecclesiadconsuetudines 
velle  convellere,  genus  esthseresis,  141.  Guilibet  Eccle- 
siaBr  qu0  velper  regnum  dilatatur,  licetaliquidsecun- 
dum  rectam  fldem  constituere,  quod  in  conventu  populi 
utililer  legaturaut  cantelur,  59.  Ecclesislibertas,  384, 
429,  430,  440.  Nihil  Deus  magis  diligit  in  hoc  mundo, 
quam  Ecclesi«e  liberiatem,  440.  Divina  in  nulHus  bonis 
sunt,  384.  Ecclesia  rcgibus  et  principibus  commendata 
ad  tutclam,nondata  in  bsoreditariam  aominationem,389, 
391,  429,  430. 

Eccle$iae  bona.  Decimas  et  bona  Ecclesia  principes 
autlaici  retinere  nondebent,  433.  Sed  restituere  tenen- 
tur,  si  nolunl  a  Dei  regno  excludi,  433.  Episcopus  ferre 
non  debet  ut  rex  boua EccIesisBauferat,  et  dct  militibus 
375.  Licelbona  Ecclesiee  locis  dare  ad  firmam,  404.  Licet 
a  laicis  redimeredecimaset  alia  bona  E 'clcsiee,  424.  Ec- 
clesise  defensio,  388,  389,  39t. 

Eccle$ise  consecratio.  Gonsecratio  Ecclesiee  et  altaris, 
423.  Si  aliqua  parsecclesi;*)  destructa  reflcitur  aut  nova 
flt,  immotoaltari,  non  consecranda,  sed  solumaquabene- 
dicta  aspergenda  est  ecclesia,  423. 

Edit  virgo,  414. 

Edmerus.  Vide  Eaduerus. 

Edulphus  Wintonieosis  monachus  a  Mathilda  rogina 
pro  parte  sua  nominalurinabbatem  Malmesburiensem, 
410,  mitlitadADselmum8cyphum,cum  liltcrisqunejus 
conflrmationem  poscebant,  410.  Ideo  Anselmus  eum 
cotiflrmare  recusat,  410. 

Eijeetas.  Vide  Indigenlia,  Paupertas. 

Elecli.  In  angclis  nonfuit  perfectus  numorus  eleclo- 
rum,  81,  82,  83.  Ulrum  plures  homines  cligendi  sinl, 
quam  sint  angeli  perditi,an  non  :quidquid  inde  sentia- 
lur,  nullumeslanimeBpericuIum,  83.  Hominr^s  electinon 
gaudentde  casu  angelorum,  82.  Tot  homines  assuraentur 
ad  gloriam,  quot  in  ea  remanserunt  angeli,  83.  Nullum 
unqaam  tempus  sineGhristi  electisfuit^qui  per  eum  ab 
originali  culpa  fuerint  libcrati,  175.  Pfures  sunl  elecli 
homines  quamquimorluisGhrisli  temporeerant,92.Ele- 
ctorum  Ecclesi^e  partesDcisunt,  156.  Hereditas  DeiEle- 
clorummuIiitudo,155.  Electisunt  membraGhri3ti,157, 
168.  PIus  flniendo  pcragunt,  quam  inchoando proponunt, 
158.  Omes  electi  non  solum  unum,  sed  etiam  unus  recte 
dici  possunt,158.  Nullus  estelcclorumqui  autinordine 
confe8.sorum,  aut  in  ordine  martyrum  non  computetur 
170.Mundus  renovabiturstatim  postquam  corapletus  fue- 
ritnumerus  electorum,  83.  Non  in  omnibus,  sed  in  his 
qui  prffiscili  sunt,  Dousmoralnr  etperseverantor  requie- 
scit,  155.  Inillis  quiad  tempus  cr^duntnon  moraturDei 
sapientia,  155.    Vide  Pr^edestinatio. 

Electio.  Principis  etlaiciclectioni  episcoporum  se  non 
immisceant,394.  Ab  ecclesiasticis  electionibusarcendos 
889cnlaresprincipesdecrcverunt  concilia,  383.  Videab- 
bas,  Episcopus,  Pmlatus. 

Eieemosyna,  193.  Anselmi  senteniia  de  cleemosyna, 
327.  Pereieemosynamperveniluradeeternam  vitam,2S7. 
Quidivitiasindigenti  pauperi  non  distribuit,  illi  eas  lol- 
lit,l84.Divitiflesuntiniquitatis,184.  Eleemosyna  paupe- 
rumnon  minuenda,376.  Eleemosynse  de  divitis  iniqui- 
tati.s,  183,  184.Nonex  rapinisctusuriset  fraudibusac- 
quirere  debemus,  unde  eIeemosynasfaciamus,183  Elee- 
mosynaenon  perservientesfaciendffl,409.  FideAvaritia, 
Divitiae  Paupertas. 

Elementa.  Tota  heec  mundimoles  con8tatexterra,et 
aqua,etaere,etigne,  6.  Quatuorelementaigni8,aer,aqua, 
et  terra,pOBSuntintelIigi  sinehis  fonuis  qnas  conspici- 
mus,  6.  Vide  Gausa. 

Elias  comes  ab  Anselmo  consilia  salutis,et  absolu- 
tionem  pctit,  450. 

Eliensis  abbas  ab  cxcommunicatione,propter  repeti- 
tam  iuvestituram,  noo  absulvilur,  416. 


Eligii  (S)  deMonte  Regularescanonici,  429. 

Elinandus  Beccensis  novitius,  345.  Eum  Anselmus 
hortatur  ad  cavendas  diaboli  tontationes,  345. 

Eloquentia.  Supor  nubem  pingit  qui  pulchra  sineso- 
lida  rationedicit,  75.  Vide  Pr®dicatio. 

ELPHEHU8priorcoenobiiS.Emundi,432.  Ipso  cum  suis 
monachis  dura  palitur  eo  quod  abbalcm  vi  inlrusum  non 
recipiat,  432.  VideS,  Eadmundi  coenobium.  HuicAnsel- 
musmandatutcum  Robertocomite  communicot,  446. 

Elvredus  Hugonis  Lugdunensis  famulos,  391 .  Ab  Apu- 
lia  Lugdunum  vonit,391.  Pereum  Hngo  Anselmo  scribit, 
391. 

Engelhardus,  317. 

Enoelhardus  de  Gastro  Lenis  amicu3  Anselm,  340. 
Grandeevus  vult  dimittere  militiam,  340. 

ENocH.DilatamorletransIatus  est  in  paradisum,  175. 
Quos  si^niflcat,  175. 

Enuntiatio.  Vcra  estetrectaenuntiatio  quae  signiflcat 
esse  quod  est,  109, 110.  Idem  est  orationi  rectamct  ve- 
ram  esse,  UO.Enuntiatione^ativa  estqusesigniflcatnon 
essequodnonest,  110.  Oratio  quse  signiflcat  csse  quod 
nonest,  veritatem  et  reclitudinem  habet,  110.  Orationis 
duplex  rectitudo,  1.  cumsigniflcatquod  accepitsigniflca- 
re,  2.Gumsigniflcat  idad  quod  signiflcandum  facta  est, 
S.  Haecestimmutabilis,  el  semper  naturaliterque  inest 
orationi,  2.  Illa  estmutabilis,  nec  semper  nec  naturaliter, 
sed  accidentaliter  et  secundum  usum  est,  2.  Qusedam 
enuntiationes  habont  inseparabiiiter  has  duas  veritates 
seu  rectitudines,  2.  Multa  dicuntur  secundum  formam 
ioquendi,  quse  non  sunt  secundum  rem,  344.  KideVeri- 
tas. 

Episcopatus,  Episcopus.  Episcopatus  non  nisi  per obe- 
dientiam  suscipiendus,  416.Episcopatus  ultra  tres  men- 
ses  non  debet  manere  sine  pastore,  420.  Abbas  potest 
eligi  inepiscopum,366.  Episcopuseleclus  non  consecra- 
tusnonhabetregimenanimarum,  420.  Nec  illud  dare  po- 
test,  420.  Nec  episcopum  valet  consecrare,  420.  Episco- 
porum  conseratio  uon  ab  uno  solo  episcopo  facienda,  et 
in  locis  facienda  est  ubi  debent  ordinari,  417, 419.Epx- 
scopus  si  sine  certo  loco  constituitur,  et  ab  uno  solo  opi- 
scopo  consecratur,  tam  ordinatus  quam  ordinanssunt  de- 

f>onendi,  419.  Episcopus  nisicertam  parocbiametpopu- 
um  habeat,  non  est  ordinandus,  439.  Minus  quara  a  tribus 

episcopisordinari  nondebet,  439.  Episcopus  estEccIesia) 
suaecustos,  375. 

Episcopi  non  regum  autpredoces  sorum  consuetudines, 
scdDoilegem  servaturossejurant,  4'^.  Episcopi servant 
sibi  auctoritatem,  quandiu  concordant  Ghristo»  370.  Ipsi 
Bibi  eam  adimunt,  cum  discordantaGhristo,  370.  Omnis 
episcopus  qui  habet  vocem  Ghristi,  Ghristus  est,  370. 
Episcopus,  qui  non  habet  episcopi  mores,  se  dicit  non 
esse  episcopum,  302.  Episcopus  accusatus  septimasui 
ordinis  manu  se  debetpurgare,384.  Nisiseepiscoporum 
j  udicio  purgaverit,  ad  Hom  .pont.  est  lransmittendus,384. 
Si  eisesistere  nolucrit,  estdepellendus,  etaller  in  ejus 
locum  subrogandus,  384.  Quod  Papa absol vit,  non  potest 
episcopus  ligare,  385.Episcopus  non  potest  iransferri  siue 
assensu  archiepiscopi,etepi8COporum  provinciae,etauclo- 
ritaleapostoIica,etsine  ma^naconsideraiinne,  412.  Non 
pertinet  ad  principes,  sed  aa  episcopos,  culpam  de  viola- 
tiscanonibus  vindicare,407.  £cclesia3  0mneadebente8se 
in  opiscoporum  poteste,  383. 

Episcopus  res  Ecclesiee  utpropriaa  non  debet  distri* 
buere,  404.  Melius  eslepiscopum  possessionem terrarum 
Kcclesissusenon  tenere,  quam  illam  imminutam  tenere, 
875.  Episcopusfcrrcnon  debetutrexbona  Ecclesiaee  au- 
ferat,  375.  Gloriosum  est  episcopo  pro  justitia  spoliari  et 
expelli,  393.  Qui  episcopum  suis  rebus  spollavit,Deo  non 
potestreconciliari,  nisiilliomniasua  restituat,402.  An- 
gliffiepiseopi  declarantseconsilium  primati  non  datoros, 
nisi  sftcundum  voluntatem  regis, 381 .  Episcopi  plures  au- 
stera  quadam  dominationeet  propria  volunlate  monaate- 
ria  gravant,  354.  Episcopus  apud  sedetinere  non  potest 
monachum,invilio  abbatc,352.  Episcopus  monachos,qui- 
bus  valet,consuIendo  etadjuvando  confortare  debet,373. 
Obedientia  episcopis  dcbita.  433.  Annulum  episcopi,  si- 
gnaculumfldei,  394.  Vide  Electio,  Praelatus. 

Ehmkngarda  nobiIisfemina,356.Ip8a,viro  consentienle, 
continentiamvoverat.  Unde  eos  laudat  Anselmus,  356. 
Ipsa  lamen  virum  suum  impeditne  monachus  Uat.  Unde 
illam  Anselmus  increpat,356.Et  ut  id  vero  postulanti  per- 
miltat,  eamprecatur,356.  Nonaudol  illi  consulere,  sed 
orat  Anselmus  ut  et  ipsa  sseculo  ronuatiet,  357. 

Ernulphus  monachus  Gantuariensis,  376.  Prior  ejus- 
dem  Ecclesiae,  395,  396,  397, 899, 409.  Vir  in  sacris  litte- 
ris  eruditus,  404,  405.  Vir  spiritualis,  et  alter  Anselmus, 
405.  Anselmus  privilegium  a  papaconcossum  mittit,437. 
Ei  mandat  Anselmus  ut  accurare  transcnbi  faciat  libros 
CarDeaa  homo  QiDeconceptu  Fjry.,441.,Ab  ©o  exigun- 


1079 


INDEX  m  S.  ANSELMUM. 


10SO 


tui  nummt  dati  pro  chrismate,  434.  Vide  Anselmus, 
Cantuarienses. 

ERNULPHUsIn  abbalem  dioecesis  Bajocensis  electus, 
361.  Episcopus  Bajocensis  eam  invitat  ad  benediclio- 
nem  suscipiendam,  301.  Et  ab  eo  exigit  novam  obe- 
dientiffi  professionem,  361.  Hanc  non  esse  faciendam 
eiscribit  Anselmus,  361.  Professus  fuerat  obedientiam 
secundum  regulam  S.  Benedicli,  361.  'Ejua  frater 
domnus  Nicolaus,  361 . 

Ernulpuus  capellanus  Gondolphi  episcopi  Hofensis, 
439. 

Ernulpuus  geoer  Muriardachiregis,  447.  Proeomter- 
cedit  Anselmus,  447. 

EucHARisTiA.  De  corpore  et  sanguine  Domini  in  altaris 
eacramenlo,  452,453.  Veritascarniset  sanguinis  Christi 
in  allari  probatur, 453.  SS.  Pairum  de  hac  verilate  testi- 
monia,453.  Christuscarnem  quam  pro  nobis  suscepit, 
nobis  ad  manducandum  dedit,  el  adhuc  in  sacriflcio  altaris 
ministrarenondesinit,211.  Corporisel  sanguinis  Chrisli 
veritateminaltari  comedimusetbibimu8,264,  265,  266, 
268, 270.  Eadem  caro  manducatur,  qua  de  Virgine  sum- 
pta  est,  et  cocta  in  cruce,  et  idem  sanguis  bibitur,  qui  iu 
cnice  fiisus  est,  265, 267, 452. 

NoB  flgura,  sed  veritate  est,  corpus  Chrisli,  452,  figura 
tamen  et  sacramontum  dici  potest,  452 .  Si  flgura  est  dum 
aliud  inlelligitur,quam  quod  visu  corporali  et  gustu  senti- 
tur,452et4^.  Corporis  ct  sanguinis  sacramentum  quid 
signiflcet  453.  Christi  corpus  quod  do  Vir^ine  natum 
e8t,etc.,8acerdos  in  manibus  ienet,  266,268.  Panem  in 
corpus  Christi,  operantedivinavirtute,  sacriflcamus,135. 
Spiritussanctusoblationesnostras  efficit  corpus  etsan- 
guinemChri8ti,268.Christu8  6St  quipor  Spiritum  sanc- 
tumpaneminsuamcarnem,etvinum  facit  transfundi  in 
sanguinem,  454.  Non  inmeritoconsecraniis,  sedin  verbo 
efflciturCreatoris  ei  in  virtute  Spiritussancti,454.  De 
panecarnem  Christi  conficimus,  135.  Panis,  perconse- 
crationis  verba,  in  corpus  Christi  mutatur,463.  Necre- 
manetsubstantiapanisetvini,453.Species  tamen  roma- 
n6nt,453.  Post  consecralionem  non  esipanis,  452.  Panis 
tamen  dici  poiest,  452.  Christus  se  et  carnem  suam  panem 
vocat,  135.Quia  sicutistopane  vivithomo  temporalitcr 
ita  illo  vivit  in  «ternum,  135.  Caro  Christi  quotidie  man- 
ducatur,  ei  cjus  sanguis  quoiidie  bibiiur  a  sacerdole 
265.Gorpu8  Christi  incorruptibile  denlibus  atierilur,  et 
etiam  a-soricibus  corroditur  secundum  apecie8,433.  Non 
estquffirendumquidfiatde  eorporeChri8ti,cum  mandu- 
catumest,  453.  ChristuspercarnissutB  comesiionem,  re- 
ctamque  fldem  hominemad  integrum  reformai,  266.  Vide 
Communio. 
EuDO  Henrici  regis  dapifer,  443. 
EuLALiA  abbaiissa  in  Anglia,  412. 
EusTACHius  pater  Gaufredi  monachi,397.  Sua  uxoreex 
consensu  reclusa  alteram  duxit,  387.  Frater  domini  Ro- 
berti,397. 
EwERARDus,  437, 438, 339. 

EvA  de  solo  viro,  101.  Evaprior  peccavit.  Adam  postei 
perillampeccavii,100.  Si  sola  Eva  peccassei,  non  erai 
necessetoiumgenushumanum  perire,  8ed  soIamEvam, 
100.  VicfeAdam,Homo.  Eva  dominum,  cjus  se  fllium 
primogeniium  dicit  Anselmus,  1144.  £i  eam  ex  Anglia 
8alutat,S51,361. 

EvANGELiUM.  Lcgi  prflBferri  debeiEvangoIium,165.Ni- 
hil  esi  in  Evanffelio,  nisi  omnino  verum,  175.  Et  nisi  a 
SpiriiU8ancto,175. 

Exalialio.  Solemusinmajorum  nostrorum  exaltaiione 
congaudere.  82. 

Examen.  Recogiianda  suninon  sola  bona  ques  accopi- 
mus,  sed  ei  mala  qun  fecimus,  204, 205. 

Excommunicatio.  Deexcommunicatione,  332, 390, 394, 
436, 437.  Episeopusnon  debeiexcommunicationis  senien- 
tiam  proferre  io  causa  8ua,et  quando  excommunicaiio  con- 
temnenda  eiderideuda  prflevideiur,  382.  Excommunicatio 
in  accipientes  a  laicis  investituras,  ei  in  laicos  qui  eas  dani 
.fit  in  episcopos  qui  sicinvestitossacrant,  394,  404.  Ex- 
communicatus  si  divinis  interesse  vellii,admonendu8est 
382.  SimoniiionemrespuerJi,  agendum  juxia  excommu- 
nicationis  sententiam,  aul  apostolicus  hac  do  re  consulen- 
dus,  332.  Quomodo  vitandi  excommunicati,  400.  Excom- 
municaii  non  suni  admiliendi  ad  monachicam  profossio- 
nem,  nisi  praemissa  absolutionesui  episcopi,  42b. 

Exempium.  Bonumexemplo  efflcacius  quam  vcrboper 
suadeiur,  338. 

Exisientia.  Qui  cerioscitseesse  cogitare  non  poiest 
se  non  e88e,36.  Nulla  personuaaseipsapoiesl  existere 
52, 56.  Quodesi  in  tempore,  et  per  aliudsubsisiit,  id  non 
eslproprieetab.so1ute,34.  Quodincipitesso,  proficit  dc 
non  esse  adesse,  57.  Quodalicubi  aut  aliquandu  non  est, 
poiestcogltari nusquametnunquam es8c,37.  Vic/eCogi- 
tare,Deiexi8ioniia. 


Exoniensis  episoopuB,  Osbernus.  FiddOsbernus.Cle' 
rici  Exonienses  monachos  injuste  vexant,  373. 

EzKCHXBL  triginia  annorumeraiquando  valicinarecas- 
pit,  174. 


Facere  et  volle  sex  modis  diciiur,  116.  Faoere  late  su- 
mitur pro  non  actione,  1 16.  Vide  Causa. 

Facinus.lllenomine  facinoris  noiandus  estquiin  ac- 
tumlabitur,  aui  in  mala  voluntatedeseriiur,  356.  Non 
ilie,  qui  nec  in  opus  malum  proDcipitaiur,  ei  a  perversa 
voluntaioerui(ur,356.  Vide  Intentio. 

Fallere  Chrisiu8dicitur,cumpermitiii  ui  aliquis  Callat, 
221.  V7cteChrisiU8,Veritas. 

Faisum.  Quomodo  repugnat  falsa  intelligi,  39.  Falsa 
aliquomodoiDtelIiguntur,39.  Falsa  possunicogiLari,sed 
non  possuntintelligi,  36,  28.  Falsa  suni  in  iniellectu, 
cum  cogitaniur  ;  nec  iameninre  suni,  35,  39. 

Farmannus  Cantuariensis  monachus  ex  Anglia  Bec- 
cum  ab  An5elmomiititur,373.  Peliiab  Anselmolicentiam 
cumadeundi,  406.  Pciitel  licentiam  alibi  conversandi, 
406.  Utraque  recusatur,  406. 

Februarius,  idest  purgatorius,  171.  Remani  measo 
Februarioprocesaionem  agebanifCivitaiem  quinto  anno 
lusiranies,  id  est  circumeuntes,  ei  purgantes,  171 . 

Femina.  Deus  feminamfeciiutdeutroque  eexu  mulii- 
plicareniur  homines,88.IIIam  desolo  Adam  fecit,88.Dam- 
nationisinitiumesi  afemina:saluti8  causa  nasciiur  de 
femina,  88.  Non  despereni  mulieres  se  portinere  ad  sorlem 
beatorum,  88.  Oporlebaiut  auctor  saluiis  essei  de  femina, 
75.  Feminadulccmalum,197.  FaxSaians,  197.  Rara  pu- 
dica,  197.  Fugienda.197,198.  Dejecitforliorcsviros,198. 
Mortis  origo,  198.  Mors  animfla,  198.  Feminae  luxus,  197, 
eic.  Accedil  admonachosfingenspietalem,  198. 

Festa.  Innatalitiissanctorumjucundamur  de  illorum 
gloria,  82.  Pro  fracta  feslivitate  fori8facluraexi^tttr,450. 
Fides.  Non  polestvoluntasvelle  credere  nisi  accepla 
rectiludine,  130.  Vello  cred(^re  quod  esl  credendum,  esl 
recte  vclle,  130.  Nemo  hoc  velle  poiesi,  si  nescii  quod 
credendum  est,  130.  Non  sola  ccmceplio  meniis  facit  fi- 
dem,  130.  Addita  rectitudine  volentiqueestpergraiiam, 
fli  fidesy  130.  Necessiias  fldei,  27.  Anima  amare  ani 
sperarenonpotesi  quod  non  credii,  27.  Neceesaria  tides 
uianimasummam  esseniiam  credendo,  ieudai  n  illam, 
27.  Credereinsummamesseniiam  esi  credendo  iendere 
ininam,27.  Quicreditinsummam  essentiam,  illa  omoia 
credit  quaepertineniad  tendendum  in  illam,  27.  Non 
credii  in  illam,sive qui  credit quod  ad  lendendum  in  illam 
non  perlinel-,sivequipcr  hocquod  credit,  in  illam  non 
iendit,  27.  Ideme8tcredereseutendereadilIam,oi  cre- 
deroseuiendereadiIlam,27.  Gongruentius  iamen  dici- 
iurcredere  seutendero  inillam,27.  In  summam  easen- 
iiam  iendere,  nisicreiiat  nullus potesi,  27.  Illam  credere 
nisi  tendat  in  illam,  nulli  prodesi,  27.  Inutilis  erit  fldes, 
nisi  dilectione  valeai  ei  vivai,  27« 

Fides,  quamdilectocomiiaiur,  non est oiiosa,  27.  Qun 
carel  diieclione,  non  operatur,  27.  Quorum  fides  necessa- 
riaadsalutem,  79.Quoaai)eriesequuniur  ex  his  qu»in 
Scripturis  etconciliisle^imusea  credimus.  Inteliectus 
acquiesceredebetChristi  auctoritaii  in  his  qu»  de  Dco 
ncn  capit,  47,  Vidtf  Scriptura  sacra.Homo  fidelis  non 
qusBrit  inielligere,  ut  crcdai ;  scd  credit,  ui  inielligai,  30, 
242, 74, 75, 357.  Prefunda  fldei  prius  credenda  quam  ratio- 
ne  discutienda,  75.Nefanda  temerilas  eorum  qui  disputani 
cooiraidquodfldescredii,quiaidintelIectttCdperencqu6- 
unt,42, 43,357.  Comparanlurnoctuis,  42.  Deeoquodesse 
certocognoscitur,dubilari  non  debol  quod  8it;licei  non 
poBsilcomprehendiautexpIicariquomodo  sit,24.  Raiio- 
nabile  non  est  ui  q[uis  ideo  aliquid  negetquia  nou  intelligit, 
39.PerfldeiobcdienliamadinteUeclum  provebimur,  42. 
Inteilectusest  mediusinlerfidemot  speciem,41.  Quaoto 
quis  ad  intellecium  Udei  proficil,  lanto  propiuqualspeciei, 
41.  Deusestquiddatfidei  inlelleclum,  30  aliquandoda- 
tus  intcUectus  substrahilur,  et  fides  ipsa  subvertiior, 
neglecta  bona  conscienlia,  42.  Qui  Dei  mandjia  non  quae- 
rit,fidei  inlelleclumnoninvenii,  42.  Quinon  crediderit, 
nonintelli^et,42.  Non secundum carnem  sed  secundum 
spiritumvideredebemus,  ut  profuiida  fldei  dijudicando 
di8Cutiarous,42.NcgligentiiB  argulur,  qui  quod  credit, 
inielligere  noucurat, 75.  Cordccredimus  etinteUigimus 
sicut  corde  volumus,  128.  Datum  csi  rationali  ct*eaturafs 
rectecredereetintelligore  adrectevolendum,  128.  Fides 
dicitur  et  datur  adrecie  operandum,128.  Non  diciiurha- 
berefidemnisi  mortuam,  quisecundumfidemnon  recte 
vult  operari,  128. 

Fidcs  siiie  opcribus  mortua :  fidcs  vero  mortua  fldes  doo 
est,  299.  Qui  mortuam  fidem  habet,  fldem  non  babet,  299. 
Impossibile  estsinefide,  quaBsine  lM>nis  operibus  aalla 


1081 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


108« 


cst,I)oo  placero,Sd9.  Qui  fidem  non  habet»  roortnus  est, 
SU9.  Quia  justusexOdevivil,  299.  Fides  siue  dilectione 
dicipotestmortU3,S7.Non  quia  vilam  6uam,idest,dilec- 
iionem  perdiderit,  27.  Sed  quia  non  habet,  quamsempor 
habereacbet,27.  Viva  fldes  est,  quaa  credit  in  id  quod 
credi  debet,  97.  Morlua  vero  fldes,  quee  tantumcreditinid 
quod  credidebel,  27.  Sine  flde  et  spe  nuilus  homo  ha- 
bens  intellectumregnum  Dei  mereripotesl,  131. 

Fides  et  spes  suntearum  rerumq^uae  oon  videntur,  131. 
Fidessolasineopcribus  non  sufflcit,  185.  Fide  stabilitus 
rationemfldeipotestinquirere,41.  Fides  nostra  conlra 
impios  non  contra  Christianos  ratione  defendenda  est, 
357.  Christianus  non  debet  disputare  quomodo  quod 
Kcclesia  cordo  crcdit  et  ore  confltetur,  non  sit,  4S. 
Sed  semper  fldem  tonendo,  quffirore  rationem  quo- 
modo  sit,  42.  Si  polcst  iQtelligcre,  Dco  gratias  agat  : 
si  non  potost,  non  immiitat  cornua  ad  ventilandum,  sed 
submjitat  caput  ad  venerandum,42, 357.  Inerroreslabi- 
lur  qui  vuUintelligereutcredat,/»2.  Aliter  cumChrislia- 
nis,  aliler  cuminfldeUbusdofldoagitur,3o7.Christianu8 

{)orfldemdebetadintellectumproflccre;  non  per  inlel- 
eclum  adfldem  accedcre,  357 .  Si  intelligere  non  valot, 
a  fide  non  dobet  recedere,  sed  quod  capere  non  polest, 
venerari,  357. 

Fideles.  TresinEcclesia  suntordines  fldelium :  priepo- 
siti,  conlinente,  etconjugati,  102.  Figurati  pcr  aposto- 
los  qui  transfi«rurationi  Christi  adfuorunt,  1G2.  MuUitudo 
fldeliumpopulu8honoriflcalU5,156.0mnisChrislianorum 
populus  induas  parles  dividitur,peccatorum,atquejusto- 
rum,  182.  Vide  Christiani. 

Figura  esl,  dum  aliud  intelligilur,  quam  quod  sensu 
corporalipercipitur,  Ubl.  In  leRefere  omnia  in  flgura 
fiebant,  135.  Cnristiani  auibusdam  utunturfaluris  qua) 
prceterita  representant,136.  Finis.  Homoinomni  cogiiatu 
actuquesuo  per  amorem  dobetintenderesummamnatu- 
ramutsolum  finem,  27.  Vidn  Bonum,  Facinus,  Intentio, 
Rationalis  crcaiura,  Volunlas. 

Filius  semper  similior  est  patriquam  filia,  19.  Ingene- 
ralionibus  creatisnulla  sola  perseadgignendumprolem 
sufflcit  :  nec  ulla  omnimodam  parentis  similitudinem 
exhibet,  18. 

FiLius  Dei.  Notitia  generationis  Filii  Dei,  1G4.  Filius 
estesseniia  Patris,  idem  esiac  Fiiius  est  non  differens 
essentia  doPatris  esseatia.  imo  de  Palro  cssontia,  20, 
5Kt.  Filius  est  Patris  virtus,  sapicntia,  vcritas,  Justitia, 
et  quidquid  summiSpiritusconvenit  es8ontia9,22.  Quia 
id  habeta  Palre,  22.  Filiusest  intelli^enlia  sivesapien* 
tia  memorifBpatern8e,20.  Quidquidfilius  sapit,  autintel- 
ligit;  eju8  ei  meminit,  SO.Filius  est  memoriaPatris:et 
memoria  memorite,  id  est,  memoriamcmor.  Patrisqui 
est  memoria,  20.  Sicut  esi  sapienlia  Pairis,  et  sapientia 
sapienti»  Patris,  id  estsapicntia  sapiens  Patremsapien- 
tiam,  20.  Filiusest  momoria  nala  do  memoria,  sicut  sa- 
pientia  nata  de  8apiontia,20.  Filius  dici  potcst  inteliigenlia 
8apientiaetcognitioPatri8,20.  QuiaiDtelligit,sapiletno- 
vite88entiamPatris,20.Filius  aptedicipolestveritas  Pa- 
tria,20.  Quia  non  imitatio  qusedam  imperfecta,8€Kl  integra, 
veritasesi  Pairissubstantias,  20.  Proles  quae  de  boIo  sum- 
mo  Spirilu  nata  esl,  proles  est  memoriee  illius,  20. 

Filius  est  intelligontia  intelligentiap,  scientia  scientae, 
sapienlia  sapientiae,  et  veritas  veritatis,  20.  LicelFilius 
scipso  sit  memor  ei  amet,  non  tamenestPaterautSpiri- 
ius  alicujus,  23,  24.  Quia  non  estmemoria  gignens,aut 
amor  abalio  procedens,  2li.  Sed  est  genitus,  et  a  quoSpi- 
ritusprocedit,  2J^.  Filius  est  Deus  de  Deo,  nascendo, 
Ji9,  50.Filius  Deiffiternitasnnta,  A8.  Filius  per  hoc  est 
alius  a  Patre,  quia  de  ipsoexistit  na8cendo,52,tK).  Filius 
minor  estPaire  etSpiritu  sancto,  secundum  humanila- 
tem, /(6.  Filiusnonper  aliudest  a  Patre  alius  quam  quia 
deillo  exi6tU,53.  Quod  habei  Filiusa  Patre,  nonhabei 
ab  alio  quamaseipso,  60.  Non  est  enimalius  Deus  dealio 
Deo,  bO.  Esttamen  aiius de alio, 60.  Nonrepugnat  utFi- 
lius  per  8o  subsistat,  19,  etde  Patre  habealesse,  19.  Fi- 
lius  esseutia  natiade  Patrisessenlia,  19.  Non  ideo  tamen 
alius  est  minus  perfecta  essentia  vel  sapientia,  19. 
Filius  nascens  de  Patro,  non  exil  extra  Patrem,  57, 
61.  Necloco,  nec  tempore,  nec  essentia  divisus  est  a 
Palre,61  Magis  congruit  Filium  diri  essentiam  Patris, 
quam  Patrem,  esscniiam  Filii,  20.  Filiushabet  essentiam 
a  Patre,  et  Pater  a  nuilo,  20.  A  Fatro  hebei  Spiritum 
sanctum.  5/».  Et ut  de  illo  sitSpiritus8anclu8,59, 60.  Idem 
cstesse  Patrisac  Filii,54.  Aliapersona  est  quam  Pater, 
46,  Est  Patri  per  omniasBquali8,161.  Omninoidipsumesi 
quod  Pater,  etunusidomque  Deus,  59.  Nec  major  aut 
minor,  prior  aut  posteriorest  Patre,  60,  lO/i.  Nec  habet 
aliquid  diversuma  Patrc,  lCii.  Nibil  similius  esl  alteri, 
quam  summo  Pulri  pi^olcssua,  19.Summi  parentisproles 
uonesi  filia,scd  filius,  19,49.  Est  splendor  lucis  aDicrnae, 


vcra  patris  imago,  necpor  rapinam  a&qaalis  est,  Deo,  47. 
Estperfectesumma  essenlia,  19.Perfectusper8ee8t,19. 
Singulus  Filius  est  perfecte  summus  spiritus,  19.  In- 
creatus  et  creator,  22.  Ille  summusest  quivocari  Filius 
promittetur,  160.  Nomen  Filii  non  siguiflcat,  nisi  Doua? 
qui  filius  est,  aut  relationemquareferiuradPatrem,58. 
Ex  ea  Filiusappellalur,  58.  Nativitas  Filii  dici  potestpro- 
cc88io,57.  Filiusnonnascitur  neque  procedit  de  Spiritu 
sancto,  51,  52.  Vide  Dous,  Pater,  Spiritus  sanctus,  Trini- 
las,  Verbum  Dei.  Convenienlius  est  Filium  patri,  quam 
alium  aliis  supplicare,  /»6.  Vide  Incarnatio.  Filius  Dei 
creatus  dicitur,  155,  et  ante  saBCUla  a  Patro  genilus,  155. 
Filius  Dei  carnem  puri.ssimam  et  animam  sanctissimam 
Bssumpsil,  170.  Vide  Christus,  Incarnalio.  Per  adop- 
tionem  efficimur  fllii  Dei  credendo  in  Filium  Dei,  iih, 

Flagellatio.  Vlde  Vapulatio. 

Flambardus.  VJde  Hanulphus. 

FoLCEnAHDusmonachu8,328.  Consanguineus  elconso- 
brinus  Anselmi,  3.'t8, 375.  Becci  aliquandiu  mansit,  375. 
Ei  Aupolmus  scribi  fecerat  oralioncs,  328,  Flum  Henri- 
cus  abbas  Beccum  mittereproposuil,  348.  Kstexsulpro- 
pter  Deum,  375.  Eum  salutat  Anselmus  archiepiscopus, 

FoLCERALDUssancti  Anselmi  avunculus.  VJdo  Lam- 
bortus. 

Fordwick,  U2. 

Fornicatio.  Qui  fornicatur,  Deum  ofTendit,  contaminat 
animam,  et  totam  corporis  pulcbritudinem  fcedat,  142. 
Continua  sit  fornicationis  poenitentia,  209.  Tormenta  in- 
ferni  fornicatoribus  preBparata,209.  Vide  Virginitas. 

Fortitudo.  Spiritusfortitudinisesurientibus  et  sitien- 
tibusjustitiam  convcnil,  159.  Vanitas  roboris,  197. 

Frigus  est  sine  omni  calore,  13J^.  Aliud  alio  frigus 
majus  est,  134. 

Frodelina.  Anselmus  ejus,  et  ipsa  Ansolmi  notitiam 
requirit,  325. 

Fucus.  Contra  Fucum,  197. 

FuLco .  Fulconi,  ut  oblatam  digniiatem  quantum  sine 
peccato  polesi,.  recuset ;  ita  tamen  ut  tandem  ex  obedien- 
tia  suscipiat,  .S30.  Eumabbatomexorat  Anselmusutmi- 
tius  agat  cum  apostata  monacho  poenitenle,  3li6. 

FuLCO  Balvacensis  episcopuslicetimperitusabUrba- 
no  II  ponlifice  conflrmatur  ex  Anselmi  commendatione, 
353.  Ut  AnselmuB  vel  por  sevelperaliumexsuismona- 
cbis  ei  adsit  adjutor  et  consultor  abUrbano  II  praecipi- 
tur.  Sf3.  Utonusepiscopalesuscipereteu  Anselmus  co- 
git  regis  Francorum  et  cleri  Belvacensis  instantia,  cum 
assensu  RemcnBisarchiepiscopi,354.  Gravisincumper- 
secutio  a  canonicis  pi*esbyteris,  etquibusdam  laicismO' 
velur,854.  Quia  eos  a  pravis  consuetudinibus  vultprqhi- 
bere,  354,  adit  Hom.  pontificem,  354.  Ut  remittatur  robo- 
ratus  liitcris  apostoficis  exorat  Anselmus,  354.Eumin- 
strutt  de  iis  qusi  pro  Lanfranco  ei  pro  ipso  Anselmo 
contra  Roscelinum  in  concilio  Remeosi  respondere  ha- 
bebat,  357.  Egus  in  Anselmum  amor,  369.  Vide  An- 
selmus.  ProeoAnselmus  rogatUrbanum  II.  Ut  ipsum 
pro  sua  judicet  prudentia,  SSO. 

Fur.  Homo  el  diabolus,  fures  erant,  76.  Alier,  altero 
suadf^nte,    eeipsum  Deo  furabatur,  76. 

Futurum.  Non  est  veraoratio  quaediciifuturumoBse 
aliquid,  nisi  reipsasitaliquidfuturum :  nec  aliauid  est 
futurum,  si  non  sit  in  summa  veritate,  113.  Vide  Li- 
berum  arbitrium,  Neccssitas,  Prasscientia. 

G 

Gabriel  inlerpres  Dei,  273,  284. 

Galo,  episcopus  Parisiensis,  406. 

Galo,  abbas  S.  Quintini,  392  Eligitur  in  episcopum 
Bel  vacensem,  392.  Mullis  eum  oommendat  An8eimu8,993. 

Gaudium  cBterniiatis,  182.  Vide  Beatitudo. 

Gaufrious.  Vide  Godefridus,  Goflridus. 

Gaufridus,  monachus  Beccensis,  397,  Filius  Easla- 
chii,  397. 

Gaunilo,  monacbus  Majoris  Monasterii,  auctor  libri 
pro  in8:pienie,3o.  Anselmi  raiiocinationem  confUtat, 
35,  36,  Ipsa  ejus  raiiocinaiio  refelliiur,  37,  38,  39,  40. 
Non  malevolentia  confutat  AnHelmum,  40. 

Gelduinus,  abbas  Aquicinensis,  424.  Anselmumcon- 
sulit  de  decimis  redimendis  etde  Simoniacis,  424,  425. 

Genealogia.  Scripiura^genealogias  non  texii  per  femi- 
nas,  174.  Christi  genealogia.  Vtd«Ckri8tus.  Mariaege- 
nealogia.  Vide  Mdria.  Apud  Haebreos  generaiionum  no- 
mina  modosecundum  naiuram,  modo  Becundum  legem, 
computantur,  174. 

Generatio.  Dare  vitam  esi  mortem  accipere,  91.  Propa- 
galioviridesolo  femina,  feminic  de  «olo  viro,  et  creatio 
honiinis  de  limonon  oslnaturalisautvoIuntaria,8edmi* 
rabilis,  101 .  Adam  ncn  acccpitnaturam  propagandi,  nisi 


1083 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM, 


iOS4 


per  virum  simul  et  mulierem,  101.  In  supemacivitate 
uou  geuerabunt  homines,  131 .  Hominos  generassent  ia 
paradido»  131 .  Tandiu  erit  hominum  procreatio,  donec  nu- 
merus  electorum  hominum  complealur,  83.  Eo  completo 
cessabit  hominum  generatio»  8J. 

Genlile^  quales,  181.  Vocati  ad  Christi  convivium. 
181. 

GeRARDus  electus  Eboracensis  episcopus,  385, 386, 389, 
J»10,413.  Homanum  ponl.  adit  pro pallio,  385,  eum  An- 
selmuscommendatRom.  ponliQci,  385.ThomaBsuccessit 
4SS.  Ipsi  allerThomassuccedit,  421,422.  £t  prascepit  pa- 
pa  ut  suam  professionem  AnselmoCantuar.  faciat,  413. 
Ejus  zelus  contra  EcciesiaB  mala,  443,  gravia  ex  hoc  pati- 
tur,  Jli43.  Ejussludium  circa  clericorumsuoruminlegrita» 
tem,  431.  Hegiae  iniquilati  favet,  436,  Eum  absentem 
Anselmus  absensnon  vult  judicare,  ^8.  Etipseillalum 
crimen  negat,  2i98.  Morluus  esl,  4S1. 

Gerbertus.  Erudilus  Gualleri  sub  eo  degentis  qua3S- 
tionibussatisfacere  vaiet,  3^9. 

GER0NT0,sive  Gorontiuus  abbas,  398. 

GERviNus,cpiscopus  Ambianorum,  378,  petit  ab  An- 
selmoarchiep.  utconsentiaielectioni  Norlhmanui  mona- 
chi  Canluarionsis  in  al>batem,  378.  Se  id  ei  non  posse 
concedere  respoudet  Anselmus,  378. 

GiLDA,  343. 

GiRAADUs,  43G.Seusque  ad  exsilium  adjutorem  An- 
selmi  prolilelur,  437. 

GiRARDus  Morinorum  episcopus  :  eum  rogat  Ansel- 
mus,  ut  ab  EccIesiaeS.  Vulmari  regimineexcusetquem- 
dam  monachumBeccensom,  ne  ovem  lupi  dilanitiut,  360. 

GiRARDUs  episcopus  :  testis  in  epistola  qua  Henricus 
rex  Anselmum  revocat,  38S. 

GiRAimus  de  Alrcbalo,  frater  Ainerti  eBeccensi  coeno- 
bio  revocaturpropter  debita,  316.  Eum  Lanfrancicharita- 
iicommendatAnselmus,316.  EJus  moram  Anseimusex- 
cusatapudLanfrancum,319.  AdmaredcduxitAnseimum 
cuntem  in  Angliam,  344.  Per  eumscribit  Anselmusad 
Bcccenses  de  constituendo  aLbate,  371. 

GiSLEBERTus  Beccensis  monachus,  409. Ab  auselmo  ad 
regem  AngIiffimiltitur,4U9.  Ansclmi  in  eum  amor,  339, 
355.  Gislebertus  Becccnsis :  eum  Anselmus  miltiiad  Lan- 
francumquem  precatur  ut  ipsum  breviremillat,346.  Ei 
electoin  abbatemWestmonaHteriensem  An.selmusgratu- 
latur,  3/i7.  Fuil  insanclaconversalionenutriius,  3Ii7,pro 
eo  apud  Walchelinumepiscopum  Wintonienseminterce- 
dit  Anselmus,  ^2.  Ei  abbati  Anselmus  se  febre  correplum 
Bignificat,  359.  Et  ei  Hichardumipsiusservienlemaca- 
lumnia  purgatumcommeudat,  359.  Gislebertusepiscopus 
EbroicensissuspicatusfueralAnseUnumcupiditateadar- 
chiepiscopatum  fuissealtraclum,  3u8.De  qua  calumnia  se 
purgat^apud  eum  Auselmus,  368.  Ei  Ecclesiam  Beccenscni 
paslore  dcstitutam  commendal,  368.  E^us  monachum 
Anselmus  priori  Beccensi  commeudat,  360. 

GisLEBEHTUS  cpiscopus  Luunicensis  iu  Hibernia,  417, 
447.  £^U8  opera  in  Northmannia  abbatum  et  episcoporum 
canonice  facla  electio  et  consecratio,  447.  EiAnselmus 
mittit  XXV  margaretulas,  447. 

GisLEBERTUS  abbas  CadomenBis  :deipsius  elmonacho- 
rum  Cadomensium  orationumsuccursumeditansAnsei- 
mus  a  febre  liberatus  est,358. 

GiSLKBERTus  altcr  Beccensis  monachus, /i09,  372.  Per 
cum  Guillelmus,  electus  abbas  Beccensis,  scripsit  ad  Au« 
selmumelectum  archiep.,  Cantuar.,;^72.  EumAoselmus 
miltit  ad  regem  Angli»,  J4O9. 

Gloria.  Domini  et  sanctorum  gloria  soli  comparatur, 
163.  Qualesesse  debentqui  gloriamDomiuividciedesi- 
deranl,  162,  163.  Vide  Bealitudo. 

GoDBFRiDus.  Vide  Gaufridus.  Godefridus  oe  Mel- 

LINGES,  434. 

GoDiRvirgo,  41  ii. 

GoFFRiDus.  Vide  Gaufridus,  Godefridus,  Goffridus 
Parisiensisepiscopus  Walerannum  canlorem  ecclesio} 
Parisiensis  qui  monachum  induerat  in  monasterio  h>. 
Marlinide  caaiFis,  violenter  abstraxit,  369.  Indc  An- 
selmus  eum  vebementer  increpat,  370. 

GopFBiDus  Ciuniacensis  sacrista,  431,  ab  Hugone 
abbate  millitur  in  Angliam,  431. 

Goffridus  avunculus  Juhel,  4^.  E^jns  virtuteB,ora- 
iioneset  abslinenliaB,  420. 

GoNDULPHU8monachu8,315.  In  praecipuis  amicitiseS. 
An8elmi,313,314,317,d21,324,32t9,3'42.  Ejus  benellcia 
in  Beccenses  monachos,  314, 317, 3121.  Millil  ei  Anselmus 
tres oraliones  deS.  Maria  quas  composucrat,  319.  Ei 
Mauritium  monachum  Anselmus  commendat,  321.Etab 
eo  pelit  exemplar  Aphorismorum  cum  glossis,  325, 331, 
334.Etei  de  munertbusgraiiasagit,333.  Ipso  misitmu- 
nera  Hugoni  et BasiliSB  uxori, 333,  promovetur ab  episco- 
patum  Hoffensem  :  de  quo  Anselmus  ei  gratulatur,337. 
Ei  commendat  Ansolmus  Beccenses  monacbos  quos  in  An- 


gliam  miliit,  342.  Vide  Anselmus.  Ut  ejus  judicio  Came- 
rarius  ebriosus  agat  poenitenliam,  343.  Eum  exorat  An- 
selmus  proMoyse  monacho  Cantuaricnsi  refuga  poeni- 
ienle,359.  Monachos  Becconsos  deerepto  sibi  Anselnio 
consolatur,  36ii.  Et  eosmonet  ut  ejus  electioni  consen- 
liant,  364.SuccurntAnselmoexsulanti,435,  439.  Rerum 
Anseimi  exsulantis  curam  habet,  433. 

GoNDULPHus  pater  S.  Anseimi,  613. 

GrsBci  in  Deo  dicuuttresessesubstantias,  49,45S.  La* 
tini  Ires  in  Deo  dicunt  personas,  451.  Hoc  illi  per  subsian- 
iias  inlelligunt,  quodisii  perpersonas,  452.  Vide  Trini- 
ias.  GraBci  analhematizantazymitas,  135.  Paganisfaveot, 
136.  Vide  Azymum.  Non  idemcum  Laiinis  sentiunt,  135, 
nihil  tamcn  agunt  contra  fidem,  135.  Negatur  a  Gre&cis 

3uod  Spirilus  S.  deFilioprocedal,49,50.  Necrecipiunl 
octores,  Latinos,50.  EvangeJia  tamen  venerantor,  50.  Et 
in  aliis  de  Dco  uno  et  trino  eademcreduntquaB  Latini. 
49,  50.  Vidtf  Spiritussanctus. 

Grammatica,  Grammaiicus.Grammatlca  estqualitas  ct 
in  subjecto,  14ti.  Grammaticae  studium,434.  Utrum  gram- 
maticus  sitsubslaDtia  vel  qualitas,  143.  De  hac quaBstiODe 
multum  cerlabant  dialectici  tempore  S.  Anselmi,  150. 

Gratia  alia  quao  salutem  nou  spectat,  128.  Alia  sinequa 
nullus  salvatur  homo,  128.  Omnis  crealura  gratia  exisiit, 
128,quiagratisfactaest,128.  Multa  suntdona^ratiaBBine 
quibushomosalvari  potest,128.  Quidquid  rdjuvai  libe- 
rum  arbitrium  ad  accipiendum  autad  servandumrectiia- 
dinem,  iotum  gratise  imputandum  est,  ilk.  Missio  gratia 
est;  praedicatio  gratia  est :  audituspreedicationis  estgra- 
iia  ;  intelleclus  ex  audito  ost  gratia,  et  rectitudo  volendi 
gratiaest:  etbaecoinnia  ad  fldem  necessaria  sunt,  130. 
Lex  nonjustiflcat,  171,sedoccultaSpiritusS.  graiiaper 
fldemChristi,  171.  Liltera  iubens  a  peccato  declinare^ 
peccatum  08tendit,l3j.  Sed  nisi  adjuvet  graiia,  ui  fiat 
quod  jubetur,  inobedientem  eipr»varicaloremfacil,13), 
et  esi  littera  occidens,  135.  Quod  quis  non  habei  a  se, 
sed  a  Deo,  hoc  non  tam  suum,  quam  Dei  dicero  debel,  78. 
Omnibus.  exccptosoloDeo,  dicilur:  qaid  habes  qaod 
nonacctpisti?yj%  129.  Quidquida  Deo  percipimus ;  gra- 
tife  Dei,  non  nostris  meritisascribamus,193,  S05.  Quod 
homo  retribuit  Deo,  ex  Dei  munere  est,  ±20.  Merilis  suts 
poccator  nou  potertt  ad  Deum  redire,  915. 

Gratiapraevenitmerita  nostra,2i5.  Nihil  Doo  gratum 
nisi  quod  esl  ab  eo  acceplum,  215,  210.  Deo  servire  aul 
placere  non  possumus,  nisi  ex  Dei  munere,  215,  236, 249. 
Ubi  abundavil  peccatum,  superabundavit  ^raiia ;  utubi 
abundatmiseria,  superabundat  misericordia,  315.  Per 
sancta  studiaeiporgraliam  Dei  possibileestChrislianout 
flat  sineomniinjuslitia,  129.  A  Deo  habet  creaiura  quod 
bonaesiet  quod  bona  facere  polcst,  238.  A  Dco  bonus 
est,  quicunque  est  bonus,  248.  Cumboni  sumus,  Deus 
facit  nos,  et  non  ipsi  nos,  9(53.  Sine  Deo  nihil  valemu!:, 
30, 242.  Deum  homo  quaererc  non  potest,  nisi  ipsedoceat ; 
nec  invenire,  nisi  iase  se  oslendat,  30, 2i2.  Homo  nihil 
boni  polcsiincipere  sine  Deo,  sicutnec  cusiodire  aui  con- 
summare  sine  ipso,  2ti3.  Dei  csisua  gratia  nos  prsvenire, 
385,  nostrum  est  quod  accipimus,  ejus  auxilio  studiose 
custodire,  385.  Uectitudinem  nuUus  accipit,  nisi  gratia 
prffivenienle,  129.  Nullus  eam  serval,  nisi  eadem  gralia 
sobscquente,  129.  Cuncla  bona  nostra,  Dei  dona  suot, 
23u.  Deus  solus  estreformatorcrealures,  quamsolusfor- 
mavit,  215.  Nemosuajustitia  sineDei  misericoMia  potest 
Iiborari,949.  Universasalusuostra,  magna  Dei  miseri- 
cordia,  249.  Nullusnisi  per  gratiam  valel  vilam  perpe- 
luam  conseoui,  158.  Toiavirius  anima)  eslex  Dco,  fcSO. 

Solius  voluntatis  Dci  opus  est,  cum  a  Spiritusanoio 
oorda  hominum  docentur  ea  quaBueque  perse  nequeper 
creaturam  sciimt,  lOl.NulIushomo  asehabetveriiatem 
quamdocet,  aut  Justam  voluntalem  ;  sed  a  Deo,78.  Cogi- 
iatio  hominis  mulari  per  seipsam  non  potest,  nist  gratia 
divina  subvenial,  lo7.Gratiadivinanonsubveniente,ho- 
mines  nou  sunt  nisi  muta  animalia,  procreaia  naturaiiter 
in  captivitatem,  in  interilum,  107.  Si  quid  bene  vuliani- 
ma,  donum  Dei  est,  261.  A  malodeclinareestex  mtis 
adjulorio,  213, 9a0.  Vitiasuperare  nemo  potest  absque 
divinoauxilio,  195,  nec  bonafacere,  213.  Quod  Deum  vel 
aliquid  boni  diligimus ;  non  anonis,  sed  a  Deo  habemus, 
2tj7.  Amor  el  limor  Dei,etpudor  peccati,  quibus  miseri- 
cordia  obtineatur,  non  habeutur  nisi  ex  Dei  gralia,  216. 
Velle  obedire  non  est  nisi  per  gratiam,  130.  Deigralis 
non  liberoarbitrioimputandum  quod  homo  vuli  et  corril 
129.  Non  Dei,  sed  hominis  esi  cum  graiiam  non  accipit, 
aul  acceptam  rej  icit,129.  Comparaiio  gratis  el  vestis,  U9. 

Nulla  crealurapotestadioisci  rectitudinemnisipergra- 
tiam,  70,  121,128,129,130.  Nec  polest,  cum  deseruit, 
nisi  Deoreddente,  illam  recipere,70, 121,  134.  Voluntas 
qose  deseruit  rectitudinem  peccato  servitper  impossibili- 
taiem  per  8erecuperandiillam,121, 131.  A  peccalo  nemo 
redil  nisi  per  graiiam  retrahaiur,  29(i.  liomo  a  peccaioet 


1085 


INDEX  IN  S.  ANSELMtlM. 


1086 


di 


oju9  servituto  non  nisi  per  alium  reverti  polesi,  121.  A 
rectitudine  non  nisi  per  sepotestaverti,12t.Perdita  af- 
fectione  ad  justitiam,  non  potest  volunlas  vellejustitiam, 
nisi  per  gratiamreddalur,  184.  Homoc^uispontececidit, 
nullo  modo  potest  resurgere,  nisigralia  reievetur,  131. 
Sed  merito  suode  peccato  in  peccalumdemergitur,  nisi 
misericordia  relineatur,  131.  Majus  miraculumest,  cum 
Deus,  volnntatidesertam  redditreclitudinem,  quam  cum 
mortuo  redditvitam,121.  Quiavoluntasdeserendo  recti- 
tudinemi  mereturutillasemper  indigeal,  121 .  Vida  Con- 
versio.OperaquaBChristus  in  sanctisproponendoinchoat 
honorabiliter  conaummat,  158.  Cum  Dous  facit  in  homine 
hOnum  quod  incepit,totum  gratice  debemus  imputare,87. 
DominusgratiaBsuae  donanon  desinitimpertiri,41.  Nul- 
lum  unquam  tempus  fult,  ex  quo  factus  est  homo,<absquo 
aliquo  qui  ad  Cbristi  reconciliationem  perlinere,  92. 
Acl  Christi  reconciliatrioemgratiam  pcrtinent  non  solum 
;ui  in  novotestamento  baptizantur,sed  et  illi  qui  ab  exor- 
io  mundi  in  eum  venturum  credidernnt,  175.  Redemptio 
per  Christum  proftiil  non  solum  illis  qui  eo  tempore  fua- 
runt,  sedet  aliis,  92.ExpIicaturcomparationeregis,  92. 
Vocati  sumus  per  gratiam,  caBteri  dcrelicti  per  justitiam, 
2.S3.  Hoc  enim  innumerabiIibuscstnegatum,quodnobis 
cx  gratia  concessum,  223.  Gratia  non  ex  meritis,  129,  non 
omnibas  datur,  129  ot  233.Homo  justitiam  servando,  me- 
retur  augmentum  acceptae  justitiae,  129.  Augmentum  ju- 
8titiae,et  potestas  pro  bona  voluntate,  sunt  fructus  primse 
gratife,  129.  Et  gratia  pro  gratia,  129,  Quorum  Deus  mi- 
serctur,  non  omnium  oequaliter  miscretur,  131.  Nequo 
quos  indurat,  omnosoeaualiterindurat,  131.  VJde  Obdu- 
ratio,Peccatum.  Alius  aiio  fortius  viam  coeli  scandit.sicut 
unicuique  divinitus  estdatum,  176.  Deus  gratiam  sanclis 
dat  ad  mensuram,  178.  Chrislo  sine  mensura,  178.  Vide 
Cbristus.  Conflrmans  gratia  dat  non  posse  velle  peccare, 
et  non  posse  peccare,  lz8.  Ultima  misericnrdiaea  esl  qua3 
post  hancvilam  boatum  facit  hominem,  86.  Deus  miscre- 
tur  cui  voluerit,  129,  231.  Plorcmus  et  oremus  ut  volit, 
231.  Petitio  gratiae  et  virtulum,  193,  135,  236,237. 

Gratiseeffectus,  157.  Augmentum  gratise,  129, 17o.  Ubi 
Deus  non  est  per  gratiam,  ibi  adest  per  vindictam,  2^. 
Ferme  semper  nescitur  quorum  remisssBsunt  iniquitates, 
etquorumminime,  140,332.  Gralia  rHgencrationis  amis- 
sa,  287.  Vide  Baptismus,  Poenitentfa.  Bona  gratias  nuUus 
potesi  homini  auferre,nisi  ipse  ea  sua  voluntnte  dimittat, 

Sic  gratia  subsequitur  donum  suum,ut  nunquamdese- 
rat  hominem, nisi  per  liberumarbitrium  velitaliud,  119. 
Inconveniensest  Deo  ut  quod  sponte  dedit  non  amanli,  uf 
sempcramaret  ;  idauferratvelauferrl  permitlat  amanti 
ut  ex  necessitate  non  amet,  25.  Maiumestderelinqni  in 
manu  consilii  suiet  suo  arbitrio  regi,  236, 237.  A  Deo  po- 
tilur  ut  hominem  neque  infirmitati,  aul  voluntati,  aut  ulli 
alii  c/)mmittat.  quam  Dei  dispositioni,  251, 254.  Quando- 
que  perChristi  gratiamiIIuminamur,8edcxigentibusno- 
stris  meritis  non  adjuvamur,  165.  Christus  accedit  et  tan- 
git,  cum  illuminat  ut  adjuvet,  165 ;  accedit  etnon  tangit, 
cumilluminat,  sednonadjuvat,  165.  Plerumquevidemus 
quae  agendasunt,  sed  h!Bc  non  valemusimplere,  nilimur, 
et  inflrmamur,  165 .  Pater  dando  volunf  atem,  traherc  di- 
citur  et  impellere,  78.  In  quo  tractu  vel  impulsu  nulla  in- 
telligilur  violentiae  necessitas,  78.  S^d  acceptae  bonae 
voluntatis  spontanea  et  amata  tenacilas,  78. 

Gratim  cam  lihero  arbitrio  concordia.  Liberum 
arbiirium  ad  ea  (^use  sunt  salutis,  128.  Vide  Liberum 
arbitrium.  Cumaliquiddicitsacra  Snriptura  pro  gratia, 
non  amovet liberum  arbitrium,  129  et  130.  Nequo  cum 
loguitur  pro  libero  arbitrio,  excludit  gratiam,  130.  Nec 
80la  gratia,nec  solum  liberum  arbitrium  salutem  hominis 
operatur,  IM,  130. Non  ait  Dominus  ;  nihil  valet  vobis 
vestrum  liberumarbitrium,  sed,  nihil  potest  sine  mea 
gratia,  129.Liberum  arbiirium  gratia  Dei  sustineritindi- 
7et,  139.Liberumarbitrium  simul  esse  cum  gratia,128, 

29,130,  131.  Et  cum  eo  operari,  128,132.  Gratia  in 
adultisadjuvatliberumarbitrmmnaturale,  129.Liberum 
arbitrlunisinegratianihil  valet  ad  salutem,  129.  Gratia 
multis  modis  libernm  arbitrium  adjuvat  ut  acceptam 
rcctitudinem  servet,  129.Gralia  adjuvat  liberum  arbi- 
trium,  mitigando  aut  penitus  removendo  vim  tentalionis, 
129.  Aut  augendo  affectum  roctitudinis,  129.  Non  cst 
ianlum  imputandum  libero  arbilrio  quantum  gratiae.cum 
roctitudo  servatur,  129.  Oleo  graiia  comparatur,  157. 

Graiianim  actio,  gratitudo.  Hominis  erga  hominem 
benefacientcm  amor  et  obsequium  gratitudo,257.  Vide 
Beneflcia. 

Greoorius  I  (S.),  388. 

OnKooRii  .**  VU  papSB  so  ct  Ecclesiam  pr<»cibu8  Ansolmi 
abbatis  commcndat,  353.  Et  Ansclmo  mandat  ut  faciat  ju- 
gtitiam  cuidam  convei*so  suo  coram  Huberto,  S55..Huber- 
ium  Eocles.  Rom.  subdiaconum  in  Angliam  misit,  353. 
Vide  Hubertus. 


f; 


Gualterus  monachu8,418, 441 .  De  eo  Ansolmus  rogai 
priorem,  441.  Magister  et  Anselmi  nepoiis,  441.  Eum  ro- 
gat  Anselmus  ut  Kobertum  de  Briodna  recensconversum 
inspiritu  lenitatrs  instruat  et  corriniat,  359,  360.  Gual- 
terius  abbas  calumnian  patitur,  330.  Ei  scribit  Ansel- 
mus  ut  ad  monastcrium  redeal,  nec  esse  oves  deserendas 
propter  calumniam,  330. 

Gualterus  sub  abbate  Gerberto  consulit  Anselmum 
de  quibusdam  quaBslionibus,  339  Anselmo  iis  scripto 
non  vult  respondere,  339. 

Gualterus  prior  monasterii  S.  Wandregisilii,  358. 

GuALTERUs  Albanensis  episcopus,  cardinalis  legalus 
Rom.  Eccl.  379,  380.  Cum  Anselmo  vult  agere  do 
cogendo  in  Anglia  concilio  :  sed  frustra,  proplerbella, 
379.  Ipse  ad  Anselmum  pallium  detulit,  379, 380.  Rogai 
Anselmum  ut  monachos  Ecclosiae  Caniuariensis  quiete 
possidere  res  suas  permitiai,  380. 

GuARNERius  vir  litleratus  in  vitoe  poriculo  proponii 
monachus  fleri,  405.  F^it  novitius  Cartuariensis,  408. 

GuiBERTus  antipapa,  374.  Huicadversalur  Anselmus, 
374. 

GuiDO  Boccensis  noviiius,  320.  Magisterio  puerorum 
addicitur,  823.  E^jus  virtules ;  obedientia  et  humilitas, 
325.  Eum  in  Anglia  commorantem  salutat  Anselmus, 
834  ei  336.  Et  eum  hortatur  ad  profectum,  3.i6.  De 
Anglia  in  Northmanniam  redit,  434.  Eum  ul  familiarem 
Anselmus  commendat  archiepiscopo  Rothom .  434.  Ipse 
per  litleras  peiit  ab  An.selmo  absoluiionem,  445. 

GuiLLELMUs  archiepiscopus  Hothomagensis,  392,432, 
434.  Anselmi  amicus,  354.  Monachis  dominari  nonquos- 
rebat,354.  Ansclmout  onus  suscipiat  archiepiscopatus 
Caotuar.  prsecipit,  367,  868,  374.  Apud  eum  Anselmus 
graviter  conqueritur  de  abbato  S.  Ebrulphi,  432,  433. 
Promisit  se  revocaturum  monachum  quem  iste  abbas 
intruscrat,  4.*^.  Nondum  promissa  implevit,  433.  De 
ejus  causa  scribit  Anselmusad  papam,454.  F^juscausam 
papa  Ansclmo  demandat,  416.  Vide  Anselmus. 
GuiLLELuu.c  canonicaseidecanusEccIesiae  Rothom.433. 
Electus  episcopus  Winloniensis,  382,  393,  403,  410,  429. 
Ab  episcopispropter  investituras  excommunicatis  conse- 
crari  recusat,  433  ^jus  pro  veritale  coiistantia  laudatur, 
403,  405.  Rebus  spoliatur  suis,  et  expellitur,  393,  433. 

GuiLLELMus  rex  Anglorumelectioni  Anselmi  in  archie- 
piscopum  Cantuarioe  consen  ti  1,363,364.  .^grotans  etlecto 
occumbens  ei  virgam  pastoralem  quamvis  renitenti 
tradit,  363.  Dana  ei  Ecclesioe  Cantuariensis  guberna- 
iionem,  364.  Anselmo  ad  archicpiscopatum  proveclo, 
rex  convaluil,  et  ex  fero  miiis  facius,  303.  Ipse  petita 
Hoberto  comiie  Northmannorum,  etaGuillelmo  archie- 
piscopo  Roihom., ut  Anselmi electioni coosentiant, 365. 
Anselmo  sacrato,  multam  ab  eo  pecuniam  exigit,  374. 
Eam  dare  nolenti  irascitur,  374.  Nonvuit  ui  Ansolmus 
pallium  petat,  374.  Neque  ui  concilium  cogai,  374.  In 
Anselmum  verba  profert,  375.  Quasdam  ierras  arcbie- 
piscopatus  Cantuariensis  militibus  dat,  375  et  381.  Ad 
placiiandum  de  his  vuli  Anselmum  cogere,  381.  Con* 
iendit  hujusmodi  terras  ab  Ecclesia  Canluariensi 
inilites  Anglos  olim  tenuisse,  381.  Hi  cum  sine  haere- 
dibus  moriui  sint,  posse  se  dicit  quos  vult,  oorum 
heeredes  conslitucre,  381.  Fgus  odium  in  Anselmum, 
375.  Voceei  litieris  Anselmo  commisitcusiodiam  Can- 
iuarberiee  contra  hostes,  379.  Nuntiummiliii  adarchie- 
piscopum  Lugd.  pro  causa  suaconira  Anselmum,381. 
&ino  sua  jussione  nolebat  apostolicum  recipi  aut  ap- 
pellari  in  Anglia,  381 .  Nec  volebat  ut  Anselmus  ad 
papam  scriberet  aut  a  papa  epistoIasreciperet,aut  ejus 
decreiis  obediret,  331.  Rex  per  trodecim  annos  nullum 
concilium  celebrari  permisii,  381 .  Pro  petita  licentia 
eundi  Roman  in  Anselmum  oITensus,  38l .  Hanc  licen- 
tiam  negat,  ct  prohibet  ne  Anselmus  cam  dehinc  peteret, 
381.  Mox  ut  Anselmus  de  Anglia  exivit.  rex  taxai 
victum  et  vcslitum  monachorum  Cantuariensis  EcclesiaB, 
381.  Et  totum  archiepiscopatum  in  proprios  usus  con- 
vertit,  381.Monetur  a  papa.scd  non  rcsipiscit,  382.  Rex 
Guillelmus  mortuus  esl,  382,  427.  Huic  s  iccessit  Hcnr. 
427.  Vide  Henricus.  Pro  morte  Guillelmi  reeis  circa 
regnum  Angliae  totus  orbis  concussus  est,  427.  ^us  vio- 
lenlia  per  triennium  ab  Anglia  exsulavit  Anselmus,  427. 
Flambardum  Simoniacum  evexitad  episcopatum,  427. 

GuiLLELMUS  de  Warenne  Henrici  regis  Anglorum  con- 
sanguineus,  427.  Ei  filiam  suam  spoponderai  rex,  427. 

GuiLLELMUS  Beccensis  monar.hu8prior  apud  Pexeium» 
digniorab  Ansol.  judicatur  qui  in  ejus  locum  abbas  Bcc 
censis  oligalur,  867,371.  Ei  Anselmus  per  sanciamobe- 
dientiam  prabcipii  utsi  electus  fuerit,  hoc  onus  subeai, 
367.  Ipso  in  abbatem  Beccensem  elcctus  est,571.Unde 
ei  graiulatur  Anselmus,  371.  Ui  non  concedat  monachis 


1087 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1088 


extra  clanstra  Tagari,  ut  nihil  minuat  de  pauperum 
eleemosyna,  monet  Anselmus,  376.  De  eo  alia,  421, 
422,  423. 

GuiLLELMus  monachus  sub  Roberlo  abbate ;  pro  eo 
abbas  Anselmum  consulit,  355. 

GuiLLELMus  monachus  claustrum  deseruit,  404.  E^us 
pcenilentia,  404. 

GuiLLELMus  Galvellus  mercalum  Ecclesiae  Cantua- 
riensis  abslulit,  442.  443.  Ei  Anselmus  minatur  excom- 
municationem,  nisi  reslituat,  443. 

GuiLLELMUs  de  Wareswalt,  Henrici  I  Anglorum  reg. 
legatus  apud  Rom.  pont.,  385,  428,  435,  439,  440,443, 
446.  Vide  Warelwast. 

OuiLLKLMUs  Eoclesiae  Gantuariensis  archidiaconus, 
.340,  303.  Contumacespresbyterosquifeminastenebant, 
excommnnicaty  408.  Ejus  senteuliam  Ansolmua  con- 
firmat,  408.  Eum  Anselmus  arguit  quod  Petrum  et 
Salomonera  Ecclesia:  hostes  insua  domo  exclperet,  443. 

GuiLLELMus  frater  Gaufridi,  444.  Se  et  fralremsuum 
Anselmi  orationibus  commendat,  4/i4. 

GuiLLELMus  flhus  Godefridi  de  Mollinges,  454.  Vide 
Godefridus. 

GuiLLELMUs  deMoteslanta,  3^. 

GuiLLELMUS  flUus  Hionis,  434. 

GuiLLELMO  militi  suadet  Auselmusrenuniaremilitias 
8(BCuIi,  et  dare  nomen  militiae  Christi,  347,  348, 350. 

GuiLLELMUS  camerarius,  448.  Duxil  consanguineam, 
448. 

GuiLLELMus,  Rodulphi  filius ;  ab  Emulpho  priore 
Cantuariensi  exigit  pecuniam,  quaB  fuerat  data  pro 
chrismate,  443.  Vide  Ernulphus,  Rodulphus. 

GuiMUNDUS  homo  Haimonis  vicecomitis,  393. 

GUITMUNDUS  (D.).  318. 

GuNFRiDUS  Cadomensis,  f^ater  Rogerii  abbalis,  32j. 
Commendatur  Helgoto  priori,  326.   Vide  Helgotus. 

GuNTERius  sancii  Quintini  Belvaceosis  canonicus, 
406.  In  Odonis  abbatia  locnm  ab  hujus  EccIesicB  cano- 
nicis  substituitur,  406.  Vide  Sancti  Quintini  ecclesia. 

H 

Haco  comes  Orcadensium,  448.  Eum  Anselmus 
hortatur  ut  monitis  suis  populum  suum  ad  Christianam 
religionem  attrahat,  448. 

H^DUS  duplici  sensu,  178. 

H^RETicus.  Non  est  scribendum  contra  hsereticum 
qui  ad  veritatem  rediit,  42.  Pro  haereticis  et  schisma- 
ticis  oratio,  151 . 

Haimo  et  Haynaldus  consaoguinei  Anselmi,  351  : 
352.  Beccum  vadunl  invisendi  Anselmi  ergo,  352. 
Anselmus  ex  Anglia  eos  hortatur  ut  monachicum 
habitum  Becci  induant,352. 

Haimo  vicecomes,  393.Bona  qu»dameccIosifB  Cantuar . 
usurpaverat,  et  ejus  homines  Anselmi  domum  in  Sand- 
wik  vastaverunl,  442, 443. 

Haimo  pater  Roberti,  382. 

Haimo  fllius  Vitalis,  393. 

Haimo  dapifer  Henrici  Angliie  regis  testis  est  in 
epistoia  qaa  rex  Anselmum  revocat,  &2. 

Hardus  amicus  et  familiaris  EUie  comiti8,450.  Vile 
Elias. 

Hblgotus  prlor,  319.  Ei  Anselmus  commendat  Gau- 
fridum  qui  Cadomi  morabatur,  fratrem  Rogerii  abbatis, 
326. 

Helootus  S.  Audoeni  abbas,  413.  AmicusAnselmi, 
413. 

Henricus  imperator,  Paschali  H  papse  adhoesit,  138. 

Henricus,  Guillelmi  Anglorum  regis  (rater  a  clero 
et  populo  AngliSB  rex  eligitur,  mortuo  Guillelmo,  382. 
Ansolmi  ab  oxsulanlis  suffraganeis  consecratus  est, 
382  Inde  seexcusat  ad  Anselmum,  382.  Ei  mandat  ut 
in  Angliam  redcat ;  se  oi  obviam  iturum  spondet,  382. 
Ab  eo  Anselmus  magno  cum  honore  suscipitur,4£7.  Se 
et  regnum  ejus  consiliis  committit,  427.  Kracto  sacra- 
mento  regnum  invasit,  382.  Ad  Paschalem  H  per 
Guiilelmum  legatum  suum  scribit  de  re  inter  ipsum  ot 
Anselmum,  et  ab  eo  responsum  accipit,  384,  385.  In- 

Suietat  An9oImum,39i.  Datepiscopatus  el  abbalias,  39i. 
!xigit  pecuniam  a  Caotuariensibus  monachis  absenle 
Anselmo,  39o.  SoIIicitas  est  de  Anselmo  Romam  ten- 
denle :  ad  eum  scribit,  398.  Nondum  coronalus  erat 
com  Anselmus  Roma  rediit,  399.  Conscntit  ut  Ansel- 
mus  in  Angliam  redire  nolens  inlerim  de  bonis  Eccte- 
sice  Cantuariensis  sufflcienter  habeat,  401,  402.  E^jus 
frater  Robertuscomes,  403,  inimicitite  intcr  ipsum  et 
Robertum  fratrem  eiju8,403.  Exigit  apresbvteris  Anglice 
pecuniam  tn  mulclam  violati  concilii,  407.  Tandem 
Anselmum  revestivit  de  archiepiscopatu,  el  ei  omnia 
restituit,  Ji07.  Presbylerorum  conjugia  probat,  407. 
Investituras^  sed  non  hominia,  vult  dimittere,  411. 
Anselmo  in  Angliam  regre880cominittit8uaomma,413. 
Minatur  xesumero  suas  invesiiturasy  eo  quod  iUas  daro 


conoederetur  regi  Teutonioo,  421.  Contristator  de  An- 
selmi  inflrmilate,  445.  Ut  ipsum  in  Northmannia  exs- 
pectet  et  huc  brevi  se  transiturum  mandat,  445,  446. 
Roberlum  comitem  in  captione  tenet,447.  Filiamsuara 
spoponderat  Guillelmo  de  Warenne  consanguineo  :  ea 
de  re  Anselmum  consulit,  447.  Inter  eum  et  Ludovi 
cum  Francice  regem  colloquium,  449.  Filium  et  flliam 
suam,  et  re^num  suum  Anselmo  committit,  449.  Hen- 
ricus  monachus  :  eum  de  sua  absentia  solatur  S.  An- 
seImus,313.EicommendatHerlu{num,314.QusBS.AnseI- 
mus  scribit  Gondulpho,  scripta  vult  Henrico,  315. 
Quod  oum  de  Angiia  in  Italiam  conlendere  ad  sororem 
a  servitule  liberandam  nonexpediat,317.  Ei  commendat 
Anselinus  Maurilium  monachum,  320.  £i  gratias  agit 
Anselmus  pro  Mauritio  diliffenter  curato,  323,  Prior 
CGenobii  Cantuariensi8,329,358,370.Ei  Anselmos  gratias 
a^it  pro  auro  quod  ad  ipsum  miseral,  329.  Et  proamor, 
ejus  erga  Mauriliummonachum,329.  Ab  eo  Anselmus 
veniam  petit  pro  Osberno,  319.  Calumniis  invidorum 
impetitur,  331.  Has  sque  fereodas  ei  suadet  Anselmus, 
331.  Male  erat  oum  archiepiscopo  suo  Lanfranco,  331, 
335.  Eum  salulat  AnseImus,331.Ei  commeudat  Oisber- 
num  quem  remiltit,  333,  ad  obedientiam  et  patienliam 
eum  hortatur  Anselmus,  335.  Ei  commendat  monachos 
quos  in  Angliam  millit,  342.  Is  abbas  proposuit  Beocum 
miltere  Folceraldum,  348.  Anselmus  eum  exorat  pro 
monacho  refuga,  358.  Ut  omeshujusce  coenobii  fralres 
huic  sicut  Anselmo  obediant,  proecipit  ipse  Aoselmus 
archiopiscopus,  377. 

Henricus  Bcccensis  camerarius,  ebriosuSy  343.  Ab 
Ansclmo  abbate  corripitur,  343. 

Hlnricus  de  Gornaco  :  eum  Anselmus  rogat  ut 
patienter  exspectetquapostulavit,  343.  Eteum  salutat 
ex  Aoglia,  351. 

Henuicus  comes  :  testis  est  in  epistola  Henrici  regis 
ad  Anselmum,  382. 

Henricum  amicum  dilectissimum  Anselmos  bortatur 
ad  contemptum  soeculi,  352. 

Herbbertus  Norwicencis,  410. 

Herengodus,  435. 

Herba.  Inutilos  et  noxias  herbas  terra  profert  sine 
hominis  cura  :  necessaria  non  nisi  cum  labore,  130. 

Hergas.  Ecclesia  de  Hergas,  398. 

Herluinus.  Eum  S.  Anselmus  commendat  Henrico, 
314.  Per  euin  scripsit  Gondulpho,  314.  Eum  hortatur 
ad  sceculi  odium,  315.  Eumsalutat  An8elmuB.318,325, 
380,  334.  Pro  eo  Oeum  orat  Anselmus^et  ei  Mauritinm 
monachum  commendat,  321.  Eum  ad  proflciendum 
horlatur,  327,  333.  Vidi  MauriUus. 

Hernostus,  311.  Eoiscopus  Rovecestrensis,  327. 
Doloribus  oppressus,  33^.  Eum  Anselmua  ad  patientiam 
hortatur,  328. 

Herewardus  episcopus  do  Walis,  374.  Ab  Anselmo 
interdictus,  374. 

Hernodis  immanitas  qui  multa  millia  infantum  occidit, 
217. 

HERViGus  Baocorensis  episcopus,  412. 

Hieronymi  (S.)  seutontia  de  origine  animarum,  107. 
V.  Anima,  Augustinus. 

HiLDBBERTUs  opiscopus  Cenomannorum,  336,  424, 
430.  B;jus  in  Anselmum  dilectio,  424.  Ab  eo  peUt  ei 
accipit  disputationem.  De  processioneSpiritusS.c«iolra 
Grcecos,386,424.Flabellummitiit  Anselmo,  424.EiAa- 
selmus  promittit  se  alia  exsuis  opusculis  mi8surum,430. 

Hio,  pater  Guillelmi,  434. 

Hodiernus.  Nomen  hodiernum  nonestverbum  ;  licet 
tempus  sigoificet,  147,  148. 

HoLWARDus.  E^jus  cursm  habet  Anselmus,  320. 
Anglus  et  consobrmus  Osbemi,  334,  336.  Eum  salutat 
Anselmus,  336. 

Homicidium.  Occidere  hominem  polest  aliquando  quis 
non  ir\juste,  ul  Phinees,  08.  A  sacerdotio  arcendus  est 
homicida  publicus  vel  occultus,  425. 

Hominium.  Qui  regi  hominia  de  Ecclesiis  fecerint,  non 
sunt  excommunicati,  nec  ab  ecclesiasiica  benediclione 
arcendi,  416.  Non  licel  de  terra  quas  de  uno  domino 
tenetur,  hominium  alieri  facere,  etiam  flliis  injuste 
vexet,  4'j3.  Hominium  laico  clericus  non  factat,  3/4. 

Homo.  Deilniiio  hominis,animaI  rationaIemortale,8t, 
145.  Homo  ex  duabus  naturis  constat,  ex  anima  et 
carne,  238.  In  unoquoque  homine  simul  sunt  natura 
et  persona,  97.  Homo  non  uno  modo  nec  una  consi- 
deralione  dicitur  corpus,  et  rationalis,  et  homo,  10. 
Sed  secundum  aliud  est  corpus,  secundum  aliud  ratio- 
nalis,  10.  Et  singulorum  horum  non  est  totum  id  quod 
est  homo,  10.  Cum  profertur,  homo :  natura  communis 
signiflcatur,  47.   Cum  dicitur  iste  vel   ille  homo,  vel 

Eroprio  nomine,  Jesus,  persona  dosignatur,  47.Natura 
umana  est  Dei,  171.  Quatuor  modis  petest  Deus 
facere  hominem,  88.  Nec  de  viro,  nec  de  femina, 
ut  Adam  ;  de  viro  sine  femina,  at  Evam  de  vtro 


1089 


INDEX  IH   S.  ANSELMDH. 


1090 


et  foroina,  nt  homioefl;  de  femina  sine  viro,  ut  Chris- 
tUDD,  171.  Dcus  fecit  Adam  de  limo,  101.  Homo  sexto 
die  conditus,  159.  Unusquisque  ex  Adie  posteris  est 
homo  per  creationem,  et  Adam  per  propagationem,  et 
persona  per  individuitatem,  100. 

Homo  non  habet  esse  ab  Adam,  sed  per  Adam,  100. 
HumaniB  conditionis  dignitas  et  miseria,  202.  Homo 
honorabilior  csteris  creatnris  factus,  ut  csteris  honora- 
bilis  secundum  Dei  beneplacitum  viveret,  237.  i)mnia 
in  bominis  usum  creata,  zOO.  Non  esset  homo,  nisi  Deus 
in  eo  esset:  et  nist  homo  in  Dco  esse!,  Deus  non  esset 
in  homine,  227.  Homo  se  totum  debet  Deo,  223.  De 
terra  interram  rcvertttur,  201.  Primi  parentes  origina- 
]iter  fortes  et  incorrupti  habebant  potestatem  semper 
servandt  sfne  difQcultare  justitiam,  97.  V/deAdam. 

Homo  imago  Dei,  198,  200,  202,  203,  241,  260.  Quia 
rationalis  est,  238.  Et  quia  factus  ut  Deum  cogitet 
amet,  30,  242, 247.  Vide  Imdj^,  Rationalis  natura.  Sicut 
Deus  voluntate  bonus  est :  sic  homo  ad  ejus  similitudi- 
nem,  voluntate  bonus  est,  238.  ADeo  crealus  ut  secun- 
dum  creatofis  sui  voluntatem  viveret,  237.  Homo  ideo 
bonus,  auia  imitatur  eum  qui  a  seipso  bonus  est,  238. 
Constat  hominem  esse  factum  ad  beatitudinem,  qun  in 
hac  vita  haberinon  potest,  79,80.  HiBcfldesad  salutem 
est  necessaria,  80.  Ad  regnum  Dei  factus  est  homo, 
104, 1S2.  Et  ad  videndum  Deum,  30,?41.  Et  ut  in  cor- 
lore  et  in  animafruaturb6ataimmortalitate,74.  Natura 
lumana  pro  seipsa  facta  est,  et  non  solum  pro  r«stau- 
randis  individuis  alterius  naturie,  81.  Etiarasi  angelus 
nullus  periiset,  homines  in  civitate  co^Iesti  suum  locum 
habuissent,  82.  Utrum  homines  non  sint  facti  nisi  pro 
restauratione  angelorum  perditorum,  81,  82,  83.  Utrum 
hominps  facti  ad  perflciendum  cum  aneelis  numerum 
electorum,  sntequam  angelus  caderet,  83.  Deus  propo- 
suit  ut  de  humana  natura,  numerum  angeloram  qui 
ceciderant,  restitueret,  81,  83.  Ez  homioibus  perfl- 
cienda  fuit  superna  civitas,  91.  Plures  ftituri  sunt  beati 
homines,  quam  sint  miseri  angeli,  83,  83. 

Homo  ante  peccatam.  Homo  justus  creatus  est,  85, 
97, 98,  102.  8ine  omni  peccato,  102.  Homo  creatus  est 
in  juatitia,  81,  85,  97,  98,  102.  Sine  omni  peccato,102. 
Sine  omni  indieentia,  134.  Simul  accepit  et  oeatitudinis 
voluntatem,  et  oeatitudinem,  134.  Et  voluntatem  jnsti- 
tisB,  id  eat  rectitudinen,  au»  est  ipsa  justitia  ;  et  libe- 
rum  arbitrium  sioe  qno  lustitiam  servare  non  potuit, 
184.  Positus  est  pro  Deo  inter  Denm  et  diabolum,  85. 
Ad  exeusationom  et  honorem  Dei,  et  ad  conftisionem 
diaboli»  85.  In  paradiso  habebal  quandam  immortalita- 
tem,  id  est  potestatem  non  moriendi,82.  Et  erat  potes- 
tate    immortalis,    85.  Sed  non  erat    immortali     hflsc 

Sotestas,  82.  Peccando  juste  incurrit  poenam  mortalitatis, 
5.  Hez  ftiit,  186.  Rej^um  iliius  paradisus,  185.  A  regno 
illo  per  inobedientiam  pulsus  est,  185.  Deus  sic  dedit 
homtni  justitiam  ut  illam  posset  deserere,134.  Et  ut  si 
in  illam  perseveraret,  provehi  mereretur  ad  consortium 
angelorum,  134.  Si  vero  illam  desereret,per  se  non  posset 
eam  resumere,  134.  Et  beatitudine,  quam  habebat,  pri- 
varorur,  134.  Et  beatitudinem  anffelorum  non  adipisce- 
retur,  134.  Sed  in  similitudinem  brutornm  appetitibus 
camis  subjaceret,  134.  Poterat  et  quidem  facile,  non  pec- 
cato,  85.0mnis  homosi  peccatum  nonpriBceasisset^simul 
justus  et  ralionalis,  sicut  Adam,;iasceretur,97, 98, 101. 
Homo  primuB  si  non  peccasset,  ipse  et  totum  ejus  genus 
in  bono  ita  conflrmatum  fuisset,  ut  nec  peccare  potuis- 
sent,  82, 88.  Non  nisi  Dei  servus,  et  angelis  bonis  «qua- 
lis  foret,76.  Et  cum  corpore  transmutandus  eratin  incor- 
ruptibilitatom.87.  Tolus,  id  est,  anima  ei  corpore  eeterne 
beatus  esset,87.  Homo  justitiam  semper  habere  debuit, 
184.  VoIUQtas  seu  affectio  reclitudinis  fuit  separabilis 
in  primo  homine,  133.Diabolu8  et  homo  per  rapinam  ^t 
per   falsHatem  se  voluerunt  fticere  simifes  Deo,46. 

Homo  poii  peccatam.  Omnes  inAdam  peccavtmuB, 
qui  nondum  eramus ;  guia  facla  est  necessitas  ut  cum 
esaemus,  peccarerons,  100.  In  illo  omnes  cecidimus,  in 
guo  omnes  peccavimus,  33.  In  illo  omnes  bonnm  per- 
didimus,  38.  Primus  homo  bonum  facile  tenebat,  33. 
Male  sibi  et  nobis  perdidit,  quod  cum  volumus  QpM- 
rere,  nescimus ;  cum  quflerimus,  non  invenimus,  SS.Tota 
natura  humana  in  primis  parentibus  peccavit,  82.  Qnia 
humana  natura  tota  erat  inprimisparentibuB,  82.  Tota 
in  illis  vicisBet,  si  nonpeocassent,  82.  Voluntas  sponte 
facta  est  injnsta,  134. Post  deserlam  Justitiam  manei 
necessitate  tnjostita,  et  ancilla  iiyustitiee,  134.  Per  se 
redire  ncquit  ad  justitiam,  100, 134.  Sponte  se  vinci  per* 
misit  ad  voluntatem  diaboli,  contra  voiuntatem  Dei,  85. 
Perdidtt  potestatcm  cavendi  peccatum,85.  Et  hominoB 
slne  peocato  OBse  non  possnnt,  88.  Gasns  homini8,184. 
Homo  perdidit  ad  quod  flictaB  eBt,  80,  241.  Perdidil 
baatitttcQnem  ad  quam  tBtVQM  est,  941,  184.  Et  invBnil 
BiiBerim,  propter  quam  f^ctOB  noa  aely  80.  Bona,  tpm 


perdidit,  mala,  qu»  incurrit,30,103. 237, 2A1, 242.  Homo 
deserens  Justitiam,  sic  perdidit  beatitudinem,  ut  non 
perdiderit  beatitudinis  voluntatem,  134.  Heec  voluntas 
modo  ad  falsa,  et  brutorum  animalium  eommoda  se 
convertit,  134.  Quia  vera  coromoda  rationali  naturo 
convenientia,  quss  perdidit  modo  habere  non  valet,  134. 
Homo  se  fecit  inflrmum  et  mortalem,  85.  Genus  hum»> 
num  oronino  perierat,.76.  Natura  egens  facta,  orones 
posterorum  personas  facit  peccatrices  etinjustas,  104. 
Tota  naturflB  humanBS  massa  in  primis  parentibus  eJecta 
de  paradiso  Itit,  173.  Et  ex  illo  tempore  clausa  illi  erat 
coeli  Janua,  173.  Homo  amissa  rectitudine  servus  est  et 
liber,  121.  Servns  est  peccati,  121  et122.  Et  non  potest 
non  peccare,  121.  Non  valet  semper  bonum  quod  vult 
249.  Anima  cormptione  corporis  et  ex  indigentia  bo- 
norum  qu»  perdidit ;  carnalibus  appetitibus  est  infecta 
98.  Gorpushominis  corruptioni  et  carnalibns  appelitibus 
subjacet,  ut  corpora  bratorum,  98.  Quoniam  Adam  sub- 
ditus  esse  noluit  Dei  voluntati,  natura  propagandi  non 
fUit  subdita  cgus  voluntati,  101 .  Et  grattam,  quam  pos- 
teris  servare  poterat,  illam  perdidit,  101.  Licet  adsit 
rectitudo  voluntatis,  rationalis  nalura  non  minus  habel 
quod  suum  e8t,118.  Homo  per  peccatnm  non  amisit  li* 
berum  arbitrium,  185.  Sed  habet  aptitudinem  inlelli.« 
gendi  et  volendi,  qua  potest  rectiludinem  servare  prop- 
ter  se,  cum  eam  habet,  122.  Homo  in  eo  quod  per  pec- 
catum  amisit,  rex  esse  desiit ;  in  eo  quod  relictum  est 
regulus  exstitit,  185.  Malus  homo  dicitur  diabolus,  85! 
Homo  seroper  aut  fere  semper  resistit  Dei  voluntati,  237i 
CreatursB  omnes  propter  hominem  sunt  concordes  vo- 
luntati  conditoris  sui,  2.S7.  Et  ordinem  sibi  consitutum 
inviolabiliter  servant,  240. 

Homo  reparataB.  Natura  hominis  angelica  inflrmior 
81.  Inflrmitas  natur»  human®  Deum  excusat,  et  diabo^ 
lum  confundit,  81.Homo  ad  angelorum  similitudinem 
reBtitui  debuit,  222.  Quod  impoBSibile  est  fleri.nisi  om« 
nium  prscepta  peccatorum  reroissione,  222.  VJde  satis- 
faclio.  Non  polest  imago  Dei  facere  id  ad  quod  facta 
est,  nisi  Deus  renovet  et  reformet  eam,  30.  Deum  ea 
facilitate  hominem  reformavit.  qua  cuncta  uno  verbo 
formavit216.  Mirabilius  Deus  restauravit  humanam  natu* 
ram,  guam  instauravit,  92.  Hoc  de  peocatore  contra  meri- 
tum  :  illud  non  do  peccatorenec  contra  meritum  fecit,92. 
Vide  Christus,  Rederoptio.  Flagellatio  post  reconciiia- 
tionem  remanet,  192.  A  peccatis  per  Chrislum  redimitur 
132.  Et  regno  Dei  donatur,  132.  Modo  in  flde,  quam  pro- 
mitlunt  in  baptismo,  usque  in  flnem  perseveret,  132. 

Honestas.  Ubi  crevit  pietas,  superabundavit  hones- 
tas,  142. 

HoNPRiDus,  338.  E;jus  doctrina,  338.  Ei  Anselmus 
querodam  erudiendum  commondat,  338.  Eum  ad  sscoli 
contemptum  hortatur,  338. 

Honor.  V/de  Impassibilis,  Gloria,  VanitaB.  Sublimi- 
tas  bonorum,  magnitudo  est  scelernm,  193. 

Hospites  suscipiendi  in  monasteriis,  376. 

Hoslia.  Vide  Missa. 

HuBERTus  subdiaconus  Bedis  apostolic®  legatas  in 
Anglia,  355.  Ut  Anselmus  coram  eo  Justitiam  faciat 
cuidam  converso  suo,  353.  Becci  defunctus  est  353 
Multa  ex  censu  B.  Petri  in  Anglia  collegerat,  358. 

Huoo  archiepiscopus  Lupdunensis,  3&,  347.  Ei  Mo- 
nologion  et  Proslogion  misit  Anselrous,  347.  £^'ua  pro- 
videntiSB  commendat  quoBdam  monachos  in  quoruro  mo- 
nasterio  destructa  erat  monastica  religio,  345.  Ut  AnseK 
muB  de  quibusdam  scribat,exoptat345,347.EumAnsel- 
mus  consulit  de  terris  qnas  rex  ipsi  iratus  aufert  Ec- 
clesiae  Cantuar,  et  de  pallto  petendo  ab  Urbano  resre 
reluctante,  374  et  375.  Ad  eum  rex  Angli«  nuntium 
mittit  pro  sua  causa  contra  Anselmum,  281  AnselmuB 
jam  plus  debens  quaro  habens  ab  eo  recipitur,  et  sus- 
tentalur,  382.  Hierosolyrois  reversus,  suam  domum  An~ 
selmo  fugaro  meditanti  offert,  391,  Eum  Anselmus  de 
Ecclesi»  libertate  consulit,  411.  Consulit  Anselmo  ut 
in  Angliam  redeat,  et  sum.  pont.  ordinationi  non  resis- 
tat,  391.  Ei  gratulatur  AnselmuB  de  prospero  ejus  re- 
ditu  ex  Palestina,  432.  e;jus  erga  Anselmum  amicitia 
446.  fijus  obitus  Nonis  Octobrisapud  Scusiam,  dum  ad 
conc  iret,  446.SepnItu8  est  in  abbatia  Sancti  Justi  446 

HuGO  abbas  ClnniacenBis,  431.  Anselmi  amicus*  431* 
Anselmo  Gofridum  saoristam  Cluniacensem  commen- 
dat,  431.  Hugonis  Lugdun.  obitum  Anselmo  scrfbit. 
446.  Monachos  in  Anguam  mittit,  446«  Et  eos  Ansclmo 
commendat.  446. 

Huoo  monachuB  ;  nt  prdBlati  ani  lioel  indiBctpIinatl 
onuB  par  obedientiara  Buatineat,  ai  ab  eo  diBcedendt 
ipse  non  oonceBserit  licentiara,  314. 

HuGO  induBUB  Cadom«n8iB,S25,848.Signifleat  Anselmo 
qnod  Frodelina  piisBima  ejuB  expeteret  notitiam  325 
DuoB  laieoB  ad  Anselmnm  mittit  ut  axhortationibDB  ad 
ooBlestwpatri»  amorem  acMdeNDtur^.uiper  aos  ab 


1094 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


i(m 


AnMlmo  petit  xnonita  salutis  quibus  exaudire  possit 
EaBGulares  qui  ipsum  adeunt,34B. 

HuGO  comes  in  carcere  detinet  monachum  Cluniacen- 
sem,  446.  Ut  eum  dimitfat,  et  pro  crimine  satisfaciat, 
prSBcipit  Anselmus,  446. 

HuGO  comes  de  Ce8tre,4Sl,  432.  E^us  flliua  Roberlus 
monachusS.  Ebrulphi^  432.  Vide  Bobertus. 

HuGO  et  Basilia  conjuges :  munera  Gondulphi  mona* 
cht  eis  Anselmus  prfiBsentat ;  et  ejus  eis  Utteras  legit, 
335.  VtdeBasilia. 

HuGO  fllius  Mabiliae,  455.  Terram  non  suam  vult  ven- 
dere»  455.  Vide  Mabilia. 

HuGO  defunclus,  351. 

Humilitas.  Hurailitatis  tres  spocies  seu  ^radus,  395. 
In  humilitate  quanto  quis  proficil,  tanto  aliis  virtutibus 
excellit,  378.  Sancli  quo  magis  in  Dei  visioue  proD- 
ciunt,  eo  magis  se  nibii  esse  cognoscunt,  165.  Btatum 
non  habet,  qui  se  hanle  Dei  oculos  esse  pulverem 
videt,  165.  Vilia  de  se  scntit  qui  Dei  excellentiam  co- 
gitat,  165.  Sancti  qui  intenta  mente  superois  intendunt, 
virtutes  suas  humiliant,  165.  Quia  inOei  innocentia  et 
sanctitate  vident  in  quantis  ipsi  quotidie  delinquant, 
quam  parum  de  perfeclione  sanctitalis  habeant;  et  om- 
nem  de  suis  virihus  praesumplionem  deponunt,  165. 
Omni  vilitate  contentus  sit  qui  Deo  vult  scrvire,  191. 
£x  corde  se  viliorero  reputet,  et  lingua  sua  omnibus 
inferiorem  pronuntiet,  191.  Fxc/e  Superbia. 

Hydit  virgo,  414. 
\  Hydropicus  quo  amplius  bibit,  eo  amplius  sitit,  180. 

I. 

Ida  comiti8sa,338,372,388,d89.  E^jus  charitas  in  mo- 
nachos  Beccenses  et  quoslibet,  338, 350.  ^jus  virum  salu- 
tat  AnAeImu8,350.  Eam  ad  profectum  horlalur  Anselmus, 
355.EJU8  monaslcrium,  355.  Quod  ipsa  petebat,  Ansel- 
IQUB  regi  Anglorum  detulit,  qui  non  approbavit,  355.  Eam 
sororem  et  filiam  vocat  Anselmus,  372.  Et  eis  dat  abso- 
lutionem  per  litteras,  372.  Eam,  Roberti  uxorem,  salu- 
tat,  376.  Ejus  clericus  et  capellanus  LambertuSy  872. 
Vide  Lambertus.  Idae  Anselmus  absolutionem  a  pecca- 
tis  per  epi8toIamimpertit,p(£nitentiamiDJungendOy389. 

Idea,  Ideas  divinae.  Summus  Spiritus  estsumma  ratio, 
in  qua  sunt  omnia  (|USB  facla  sunt,  17.  Ea  qusB  facta 
Bunt  ex  nihilo,  non  nihil  erant  antequam  fierent,  quan- 
tum  ad  rationem  facienlis,  7.  Priusquam  fierent  uni- 
versa,  erat  in  ratione  summae  naturse  quid,  aut  qua- 
lia,  aut  quomodo  futuraesscnt  7,  17.  CreaturSB  suntin 
aeipsiB  essentia  mutabilis,  secundum  immutabilem  ratio- 
nem  creata  :  in  creante  Spirilu  sunt  prima  essentia,  et 
prima  oxistendi  veritas,  17.  Omnia  sunt  in  scientia  Dei 
vita  et  veritas,  17.  Creatune  sunt  semper  in  summo 
Spiritu,  non  sunt  quod  in  seipsis,  sed  quod  est  idem 
ipse,  17.  Vide  Deus  causa  rerum,Creatura. 

Ignis  duplici  sensu,  178. 

Ignorantia  hominis,  et  difficultas  bene  operandi,S06. 
Homo  aliquando  non  intelli^it  quid  sit  utile,  8ii.  Decep- 
tio  non  eum  excusat  qui  scire  debuit,  394.  Ignorantia 
minuit  peccatum,  395.  Vide  Impotentia,   Peccati  pcena. 

Imago  tanto  magis  vel  minus  est  vera,  quanto  magis 
vel  minus  imitatur  rem  cujusest  sitnilitudo,  15.  Discri- 
men  imaginis  et  similitudinis,  203.  Dignior  est  imago, 
quamsimilitudo,  203.Semper  meminisse,  intelligere  et 
amare  Deum,  hoc  est  a  cgus  imaginem  esse,  203.  Quid 
est  ad  imaginem  et  similitudinem  esse  creatum,  202. 
Homo  si  concordat  cum  voluntate  Dei.  et  idem  vult 
quod  Deus,  exprimit  imaginem  Dei,  238.  Rationalis 
crealura  nihil  tantum  studere  debet  quam  hanc  imagi- 
nem  sibi  naturalitcr  impressam  per  volunlarium  effec- 
tum  exprimere,  25. 

Imago  Dei  in  homine  est  abolita  attributiooe  vitiorum, 
30,  242.  Vide  Homo,  Mens,  Raiionalis  crealura. 

Impossibile,  impotentia.  Impossibile  est,  quo  posito 
aliud  impossibile  sequitur,  123.  Non  potest  aliquid 
simul  esse  et  non  esse,  12Ii.  Vide  Existentia.  Impos- 
sibile  dicitur  quod  sine  difficultate  perficere  non  vale- 
mus,  132.  Impossibile  est  Deum  sibi  esse  contrarium, 
86.  Vide  Deus  omnipotens.  Potentia.  Impolentia  red- 
dendi  Deo  quod  debes  non  excusat  hominem,  85.  Quia 
effectus  peccati  non  excusat  peccatum  quod  facit,  85. 
ViJe  Peccatum.  Impotentiavoluntatis  servandi  rectitu- 
dinem,  non  est  ex  impossibilitate,  sed  ex  difficuUate, 
120. 

Incamatio.  Cur  Deus  bomo  factus  est,  74  et  seq.  Do 
hac  quffistione  multi  qu8Brunt,  74, 75.  HsBc  quasstio  est 
in  c(usBrendo  difficilis,  et  in  solvendo  est  omnibns  in- 
teUi^ibilis,  et  amabilis,  74.  De  ea  satis  dictum  a  SS. 
Patnbus,  74.  Ad  intelligentiam  neoessitatis  Incarnatio- 
nis,  necessaria  est  notitia  potestatis,  necessitatis  ei 
voluntatis,  75.  Incaraationem  nullus  hamanus  intellec- 
tus  valet  penetrare,  ^.  Coziatat  Deum  hominem  fleri 


oportere,  92.  Non  decebat  ut  quod  Deii'^  de  hoiuine 
proposuerat,  penitus  annihilaretur,  76.  lUud  proposi- 
tum  ad  affectum  duci  non  poterat,  nisi  genus  bumanum 
ab  ipso  Creatore  liberaretur,  76.  Haec  est  neoessaria 
ratio  cur  Deus  homo  fieri  debuit,  76.  Necesse  Aiit  ut 
Deus  assumeret  hominem  in  unilatem  personae,  94.  Ut 
qui  in  natura  solvere  debebat  et  non  peterai,  in  per~ 
sona  esset  quae  posset,  94.AntesaecuIaDeus  predesti- 
navit  ulVerbumcaro  fleret,156  Deum  incarnari  propler 
homines  aut  impotentia  aut  insipientia  est  ^entiboe,  76. 
Incarnationis  humilitas  non  repugnat  rationi,  77.  Na- 
tura  divina  non  potest  converti  in  humanam,  nac  ba- 
mana  in  divinam,  88.  Nec  possunt  illae  naturae  ita  mi- 
sceri,  ut  ex  duabus  corruptis  nna  tertia  flat,  88.  L'na 
Dei  persona  incarnata,  reUquee  duffi  non  simul  sunt 
incarnatae,  45,  46.  Plures  divinas  personas  in  eodem 
homine  incarni  est  impossibile,46.  Non  enim  possibile 
est  plures  personas  qua  sunt  aliae  ab  invicem,  esse 
unam  personam,  46.Qui  erat  incarnandusy  oratarus  erat 
pro  humano  genere,  46.  Et  pugnaturus  contra  diabo- 
Tum,  46.  Pilio  incarnato,  nuUum  sequitur  inconveaiens, 
49.  NuIIa  aUa  Dei  persooa  debuit  incamari  quam  Fi- 
lius,  46.  Sola  Filii  persona  est  incarnata,  aliis  duobus 
cooperantibus,  44.  Cur  FiUus  potius  incarnatas  sit  quam 
Pater  aut  Spiritus  sanctus,  46,  47.  Unde  et  quomodo 
Deus  assumpsit  humanam  naturam,  88.Necesse  est  has 
duas  naturas  integras  convenire  inunampersonam,88. 
Duffi  naturffi  in  unam  conveniunt  personam,  sicut  cor- 
pus  et  anima  conveniunt  in  unum  hominemy  88.  Ut  ea 
persona  esset  homo  Deus  qui  haberet  quo  superaret 
omnem  essentiam  qu®  Deus  non  est,  et  omne  debitum, 

3uod  peccatoros  solvere  debent ;  et  qai  nihil  pro  se 
eberet,  222.  Alia  natura,  non  alia  persona  aVerbo  as* 
sumpta  est,  48,  47.  Home  assumptus  a  Verbo,  non 
persona.  43.  Nec  in  unitatem  naturee,  sed  in  unitatem 
personae,  46,  47.  In  Christo  uoa  persona  esi,  plures 
nature,  et  plures  naturae  sunt  una  persona,  47.  In 
Christo  Deus  est  persona,  et  homo  est  persona ;  nec 
tamen  duae  sunt  personae,  sed  una  persona,  47.  In 
Christo  enim  Deus  et  homo  eadem  persona  est,  47.  Et 
non  est  alius  Deus,  alius  homo  in  Christo,  k7.  AJiud 
tamen  est  Deus,  Mliud  homo,  hl.  Idem  ipse  est  Deus, 
qui  et  homo,  47.  Non  idem  esthomo,et  homoassnmp- 
tus  a  Verbo,  47.  Verbum  et  simpliciter  homo  non  est 
eadem  persona,  47.  Homo  assumptus  esi  eadem  per- 
sona  quffi  Verbum  est,  47.  Hanc  tamenfacitFiliusDei, 
46.  Homo,  per  unitatem  perf  o-ia&,  FiUus  Dei  est,  46. 
Ideo  ouod  facit  homo,  Deus  seu  FilusDei  id  faceredi- 
cilur,46.  Filius  Dei  creator  dicilur  quia  homo  factas,155. 

In  incamatione  Dei  natura  non  numiUatur;  sed  na- 
tura  hominis  exaltatur,  77  Supplicatio  Filii  non  a  Di- 
vinilate  fit,  sed  ab  humanitate  ad  divinitatem,  Ii6.  In- 
caraatio  Verbi  bona  per  peccatum  amissa  restitoit,  205, 
etc.  Verbum  non  assumpsii  id  quod  noxium  erat  ad 
opus  suum,91.  Ideo  non  assumpsii  ignorantiam,  91. 
TaberDacnlumsapienUaBincarnataB,  corpus  assumptum, 
155.  Vide  Christus.  Redemptio,  Satisfaciio, 

Indigere.  Aliquia  minus  alio  habere,  non  semper  esi 
indigere,  134.  Indigcre  esi  carere  aliqua  re,  cam  eam 
haberi  oporteat,  13li.  Ubi  est  indigenUa,  ibi  esi  mise- 
ria,  13/».  Nemo  indigetea  re  quam  non  vult,  116.  Vide 
Paupertas. 

Individua  maxime  8ub3tani,id  est  subjaceni  acciden» 
tibus,  27.  Vide  Acoidens,  Substantia,  Universale. 

Induratio.  Vide  ObduraUo. 

Infantes  in  Adam  causabiliter  sive  materialiter  velut 
in  semine  fuerunt,  cum  peccavit,  t04.  In  seipsis  jam 
sunt  personaliter,  104.  11  iUonon  alii  ab  Ulo,  inse  alii 
quam  ille.  lOA.  Fuerunt  igitur  in  illo,  sed  non  ipsi; 
quia  nondum  erant  ipsi,  101».  Sic  esae  non  est  nihil  et 
inane  quoddam,  104.  Vide  Peccatum  originale.  Animffi 
infantum  nec  amantes  summum  bonum,  nec  contem- 
nenies  sunt,  26.  Qualiler  quove  merito  animiB  infan- 
tum  ad  bealitudidem  adternam  miseriamve  distribaan- 
tur,  comprehendi  non  potest,  26. 

Infans  sullum  habet  peccatum,  nisi  originale,  98.  Si 
nullum  esset  in  parvulis  originale  contagium,  nihil  mali 
vel  in  corporevel  inanima,  sub  iantajustiDeipoiestate 
paterentur,  108.  Qui  inter  viscera  maleraa  sufTocantur, 
pcBuae  videntur  concipi  nonvitie,23S.Infan8  non  portat 
peccatum  patris,  sed  suum,  105.  Quomodo  peccata  paren- 
ium  noceani  infantibus,  105.  Infans  qui  sine  baptismo 
moritur  damnatur,  98.  In  infanUbus  solagratia  operatur 
salutem  sine  illorum  libero  arbitrio,  128, 129.  Gratia  est 
quia  datur  aliis  voluntas  ut  infantibus  sua  fldesubveniant, 
113.  Fide  sua  Christiani  subveniunt  infantibas,  128.  In« 
fanles  baptisatos  admitti  ad  regnum  catholica  tenet  Eo- 
cle8ia,106.  JustitiaChristi  qui  se  dedit  pro  ilU8,et  jasti- 
tia  fldei  matrisEccieBie,qu«pro  ilUs  credidit,(|ua8i  justi 
salvantur,  106.  Impotantia  juatitiam  babendi  iUia  post  ba» 


i093 


INDEX  IN  S.  ANSKLMUM. 


1094 


plismumnon  imputatar  ad  culpam,  106.  Non  ira  Dei.sed 
gratia  est  cum  fiiios  parvulos  Deus  de  hac  vita  abripit, 
:<83.  Vide  Baptismus,  Gratia,  Impolentia,  Peccalum. 

Infernus.  De  inrerno,452. Tormentainrerni,211.HaBC 
nunquam  delebunt  peccata,  sed pcccata  semper  tormenta 
tenebunt,  296.  Vide  Damnatio,  Diabolus. 

Infldelibus  et  impiis  ostendendum  quam  irrationabi- 
liter  nos  contemnant,  357.  Vide  Fides,  Fideles. 

InQnitum.  Absurda  estgraduum  distinctio  innaturis, 
et  naturarum  inflnita  muliiludo,  5. 

Initium.  QuodpotestcoRilari  esse,  etnon  est  ;per  ini- 
tium  potestcogitaricsse,^?.  Vide  Gogitare. 

Injuria.  Remittendum  fratris  peccalum,191.  Deus  prse- 
eipit  nobis  omnino  dimittere  in  nos  peccantibus,  79.  So- 
liusDeiest  vindiclam  racere,  79,  84.  Virfe  Vindicla.  Di- 
mittere  in  nospeccantibus  debemus,  siea  quseinDeum 
peccavimus  dimitti  volumus,  167.  Libenter  converso  mi- 
noradiraittii,  quisibinovita  Domino  dimissa  ruissema- 
jora,  167.  Deuseaqua)  dimiserat,  exigel  ab  eo  qui  debi- 
tum  a  conversoexigit,167, 169.  Pcccata  per  pcenitentiam 
dimissa  redeunt,  cum  indulgentia  flratri  denegatur,  169. 
De  cordibus,  id  est  non  simulatorie,  sed  veraciter,  rc- 
mittendum estfratris peccalum,  169.  Vide  Amor  proximi. 
Quse  in  Deum  psccamus,  magna  et  multa  sunt,  lb8 .  Quao 
homines  in  nospeccant,  exigua  sunt  et  parva,  168.  Qui- 
dam  cnlparratris  8ico£fendunturutoptent  rratremsuum 
aetemis  ante  perire  suppliciis,  quam  ei  indulgcant, 
168. 
InJustilia.  Vide  Justitia. 
Injustus.  ViJe  Injustitia. 

Innocentia.  Felicior  ille  qui  innocentiam  semper  scr- 
vavit,  quam  qui  per  peccatum  naurragium  passus,  mor- 
tem  evasit,  238. 

Inscnsibilia  nec  culpam  habere  possunt,  nec  gratiam, 
117.  Vide  Justitia,  Hationalis  natura. 

Intcllectus.  Intelligeulia,  20, 21 .  Quidquid  intelligitur, 
inintellectu  e8t,30,B8.  Aliud  estremessein  intelloctu  : 
aliud  intcUigere  rem  esse,30.  Vj</eCogitare,Exi8tentia, 
Mens.  Facinus  probatur  id  quod  aliquo  modo  intelll- 
tur,  39.  IntcIIectus  nequitultra  aBternilatem  transire,  60. 
Vide  iCtemitas. 

Intentio  qualis,  tale  opus,  193.  Ad  mcmorandum,  et 
intelligendum,  atque  amandumsummum  bonum,debet 
bomo  rcrerre  totum  quod  vivit,  203.  In  Deo  moveri  est  in 
illo  et  ad  illum  dirigere  omnem  voluntatis  et  actionis  susB 
motum,  203.  lUe  qui  bonum  opus  racere  volens  prohibe- 
tur,  et  gaudet  se  prohibitum  esso,  non  estlaudandus,356. 
llle  qui  pravum  opus  agere  disponens  non  permittitur,et 
ISBlatur  se  suse  concupiscentiae  nonessetraditum,judi- 
candusest  crimenegisse  quod  voluerat,  356.  Quandiu 
aliquis  est  in  voluntate  criminis  de  crimine  judicandus 
est,  f&Q,  Magna  distantia  est  inler  illum,  quem  ira  Dei 
usque  in  reprobam  actionem  deserit ;  etillum  quem  gra- 
tia  aprsBcipitioservans  operis  in  bonam  voluntatem  re- 
8tituit,356.  Ule  nomine  racinoris  notandus  est,  qui  in 
aclumlabitur,  aut  inmala  voluntaledeseritur,  356.Non 
Ule  qui  nec  in  opus  malitiSB  prsBcipitatur,  eta  perversa 
intentione  eruitur,  356.  Vide  Bonum  summum,  Facinus, 
Hationalis  natura,  Voluntas. 

Interrogare.  Tribus  modis  Deus  nos  interrogat,  10. 
Flagelli  districtione,  20.  Prsecipiendoqu8evolumus,30. 
Aliqua    occultando  et  aliqna  aperiendo,  172. 

Investitura.  Gontra  investituras,  389,  393,  399,  404» 
421,  394,  427,  428.  Investituras  larci  darenon  debent, 
389.Teutonicus  rex  dabat  investiluras,  421 .  Id  papanon 
concedente,  sed  tolerante  propter  gentis  hujus  rerilatem, 
421.  Omncsc^ui  regi  HenricomvesUturascon8uIebant,et 
qui  easaccipiebant,  suntexcommunicati,  436. 

Invidia.  HSBc  cuncta  bonadevoral,  192.  Suumroditau- 
cturem,  192.  Invidia  hominum  urit,  urendo  tristem  ei 
cum  languore  incedere  racit,  428.  Semper  invidet  vir- 
tuti,  331.  Qui  invidise  persecuUonem  timet,  aut  locum 
ubivitioailateantinveniat,aut  virtuUbus  renunUet,  331. 
Invitus.  Vide  Liberum  arbitrium,  Necessitas,  Voiun- 
tas. 
Invocatio  sanctorum,  211 . 

Ira.  Deus  in  natura  sua  irasci  non  potest,  169.  Ira  Dei 
estejusvindicta,  169.  Deus  irritatur  malis  nostris,  169. 
Qui  Deum  non  habet  placatum,  nequaquam  evadet  ira- 
tum,  2^.  Magna  Dci  ira  est  peccatores  ad  poenitentiam 
non  vocare,sed  in  peccatis  usque  ad  mortem  relinquere, 
181.  Irasci  fratri  Buo,  gravis  estculpa,  131.  Ira  restrin* 
genda,  192.  Vide  Injuria,  PaUenUa,  Vindicla. 
Ivo  episcopus  Carnotensis,  406. 


jACOBSvpp/aiite^orinterpretatur,  155, 166.  Designat 
luotatores  qui  vitiacumlaboresapplantant,  165. 


Jannb,  id  esi,  prteparalas,  176. 
Jejunium,388.Ni8ijejuniis  erudiaris,  nonpotesten- 
tationes  vincere,  191. 
Jericho  luna  dicitur,  157. 
Jerusalem,  civitas  electaa  Domine,  436. 
Jerusalem,  id  est,  Waiopocia,  156, 17.  Ecclesiam desi- 
ffnai,  156.  Jerusalem  superna,  156.  Hex  Jerusalem,  429, 
4.36.  VideBaldwinus. 

Jesus,  id  est,  acUutaris  sive  8alvaior,il\,  176,208. 
A  Deo  missus  mundum  saWare,  171.  Jesus  redemptor 
captivorum,  salvator  peccatorum,  spes  exsulum,  etc, 
220.  Vide  Christus. 

JoANNES  sonat,  in  qaogratia,  166. 
,  Joannks-Baptista  (H.),  287.Priu8  ab  archangelolauda- 
tus,  quam  genitus  a  patre,  287.  Prius  plenus  Deo,  quam 
nalus  ex  matre,287.  Prius  noscens  Deum,  quam  natusin 
mundo,287.  Estper  miraculum  conceptus,  102.  Non  ta- 
mon  sine  peccato,  102.  Quia  per  propagationem  natura- 
lem  est  conceplus,  102. 

Joannes  (S.)apo8toiu8,  permansisse  vir^o  perhibetur, 
162.  Super  pectus  Domini  recumbens  ob  virginitatis  pri- 
vilegium,  231. 
JoANNEs  (S.)  Damascenus,  108. 
Joannes  Tusculanensis  episcopus,  440. 
JoANNEs  cardinalis,  440. 

JoANNES  episcopus  quondam  Beccensis  monachus,  se- 
disapostolicselegalus  mitUturin  Angliam,  382. 

JoANNES.  Scribit  Anselmo  de  illo  qui  dicebat  in  Deo 
tresporsonasesselresres,  355.  Brevi  Homam  eratpro- 
recturua,  355. 
JoANNES  prior  Batcnsis,  420. 

JoANNEs  prior  canonicorum  deMonte  S.  Eligu,  429. 
Ad  eum  mittit  Anselmus  unumeramiliaribus  instruen- 
dum,  429. 

JoANNEs  et  Bosomonachi  sub  abbaie  Hodulpho,  360. 
Auselmi  quaterniones  perdunt,  inde  se  excusantes  eos 
Anselmus  blandeconsoiatur,  360.  Et  spondet  se  eis  mu- 
sicam  missurum,  360. 

JoFFRiDus.  PereumGuillelmus  abbas  Beccensiselec- 
tus  scripsitad  Anselmum,  372.  Kide  Goffridus. 

JosEPH,  id  est  aagmentam,  176.  Joseph  triginia  annis 
natus,  regni  suscepit  gubernacula,  175.  Joseph  natura 
filius  Jacob ;  lege  filius  Heli,  174 .  Ei  sic  duospatres  Heli 
et  Jacob  habuisse  videtur,  174.  Joseph  propinquus  erai 
Virginis  Mariae,  174.  Mariie  genealogia  per  Joseph  des- 
cribenda,  174.  Vide  Maria. 

JoTTBRANNus  Lugduuensis  archiepiscopus,  447.  E^jus 

iribulaUo,  447. 

Jubilfldusestinlegeannns  quinquagesimus,  183. 

Judceus.  Populus  Judaicus  Bola  prSBsentis  vita^  bona 

siliebat,  180.  uor  suum  habere  nesciebat,   sed  ierrenis 

adbaBrebat,  141.  Magnagloria  estHebrmis  credentibus 

3uod  ex  eorum  genere  carnem  assumpserit  Deus,  171 . 
udffios  Deus  reprobal,18.  JudfleusadChristumconver- 
sus,  409.  Qui  racit  alia  raiione  qu0  Judei  raciuniy 
non  propterea  judaizat,  135. 

JuDAS  diabolus  a  Domino  dicitur,  83. 

Judex.  Ad  eum  non  perUnct  ulrumque,  sciltcetetque*^ 
rimoniametvindictam  racere,  382.  Ipse  peccatorem  ju- 
dicabit,  ad  cujuscontumeliamspectaiquidquid  prflBva- 
ricalor  peccat,  208.  Ipse  iudicabitqui  bonumpro  malo 
reddidii  cui  peccator  malum  probono,208.QuaIi8  judez 
erit  in  novissimo,  208. 

Judicium.  Anim»  a  corporeseparataa  qnisiaius,  207. 
Accusatur  a  dsmonibus,  usque  ad  minimam  negligen- 
tiam,  207.  Tremenda  hora  :  examen  horridum :  judex 
districtus,  adversarii  procaces,  207.  Anima  justa  tremen- 
dam  illamhoramnon  rormidabit,  207.  Kid^Anima.  Dei 
iudicii  terror,  191, 207,  234.  Horror  damnandorum,  234. 
Decor  et  InUtia  gloriflcandorum,  234.  Tempus  universa* 
lisjudiciiestomnibusincertum,  162.  Ineertaesi  singniia 
hora  sui  exitus,  162.  Sancti  in  diejudicii  suntregnampep* 
cepturi,  16i.  In  conspectuangelorumethominumuniveN 
sapeccatanostra  eliam  cogiiaUonum  maniresiahuntur, 
191,  253.  De  singulis  actibus  raUonem  reddemus,  167, 
168.  Quidauid  operamur,  ({uasi  in  libro  scribitur,  183.  Ut 
in  diejudiciicoram  Ghristo  reciietur,  183. 

In  die  judicii  non  condemnabitur  omnequod  nonruerit 
ad  Dei  voluntatem  directum,  208.  In  diejudicii  plura  quie 
nunc  aut  bona  aut  non  peccata  videniur,  peccata  appare- 
bunt,  ei  iorribiliora  his  qu»  nunc  videniur,  208.  Non 
eriiiunc  tempus  misericoraiSB,nec  psniteniia  recipieiur, 
208.  Peccator  quosjudicesei  accusaiores  habet,  299. 
Peccator  a  tol  arguetur,  quot  ei  prnbueruni  exempla  et 
monita  bene  vivendi,  253.  Innovissimo  hinc  erani  accu- 
sanUa  peccata,  inde  ierrens  jusUUa  :  subius  patenshor- 
ridum  chaos  inremi,  desuper  iratusjudex:  mtusurens 
conscientia.  foris  ardens  mundus,  eic.,  208.  Augusiio 
animaoin  die  novi8simO|206.  PeriraciandQm  qualiter  sta- 


i09S 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1096 


tuendus  sis  anU  judicem,  191 .  Qui  ad  vocem  diei  jud«cii 
non  expergiscilur  nectremit,  non  dormit,  sed  morluus 
est,  20/.  Gaudium  juslorumcum  audiont :  Ven/tp,  bene- 
dictij2Xn,  Christusinfine  sflBculi  reprobosdimiltel  ut  a 
diabolo  in  sempiternam  damnationem  rapiantur,  207. 
Vide  Animo  separatfflstatus. 

Justi  (S.)  coenobium.  In  eosepultasestHu^archi- 
episcopus  Lugdnnensis,  446. 

Justmcare.  Peccator  peccatorem  justiflcare  nequit, 
86.  Vide  Redemptio,  Satisfactio. 

Justitia,  Justus,  Injustitia,  InjusluB.  Justitia  Dei  in  re- 
gno  suo  nihil  inordinatum  relinquit.nequidemp^ccatum, 
222.  Recte  ordinare  peccatum,  pro  cpo  non  e»i  satisfac- 
tum,  cst illud  punire,  79.Peccatum  si  non  punitur  .inordi- 
nalumdimittitur,79et84.  Justilia  dat  cuique  quodsuum 
est,  171.  Justiliaestrectitudovoluntatis  propter  se  ser- 
vala,  98,  99,  114, 115,  126.128,129,183  Haec  definilio 
est  perfecta,  114, 115,  12H.  Justitia,  veritas  et  reclitudo 
voluntatis  eadem  sunt,  65.  Moz  ut  habemus  et  volumus 
voluntatis  roctitudinem,  justitia  dicenda  est,  114.Servare 
rectitudinem  voluntatis  propter  ipsam  rectitudinem  est 
vellequod  Deus  vultillum  velle,  121,  126.  Haec  est  ju- 
stilia  seu  rectitudo  voluntatis,  volnntascreaturce  rationa- 
lis  subjecta  voluntati  Dei,  79.  Voluntas  illa  justa  dicenda 
est,  quaesui  rcctitudlnem  servatpropter  ipsam  rectitudi- 
nem,  114.  Voluntas  seu  affectio  quaj  est  ad  volendum  rec- 
titudinem,  ipsa  rectitudo  est  133.  Nemopotest  velle  rec- 
titudinem,  nisi  recUtudine,  et  rectitudinem  habcns,  133. 
VoluntasjQFtitiiB  est  ipsa  ju8titia,ldd. 

Nulla  estjustitia  quffinonsit  rectitudo,  114.  Necalia 
rectitudoquam  voluntalis,  justitiadicitur,  perse,  114. 
Nonhabemusjustitiamnisivolendo,  114.  Si  eam  volu- 
mus,hoc  ipso  illam  habcmus,  114.  Eam  non  servamus, 
nisi  cum  illam  volumus,  114.  Quandiu  eam  voIurous,ser- 
.vamusetdonecservamnsvolumus,  114.  Mox  utestacce- 
pta,  esthabitaetvolumus  eam,114.  Natura  prius  estac- 
cipere  justitiam,  quam  velle  et  h9bere,sedtemporesunt 
simul,  114.  Natura  quoque  prius  est  velle  ethabere, 
quamservarejustitiam  ;  sed  tempore  simul  sunt,  114. 
Aliudest  voluntas,  aliud  rectitudo  qufls  recta  est,  126. 
Affectio  volendi  justitiam  melior  est  affectionecommodi, 
116.  Perhancomnisjuslus  Justusest,  116.  Nec  nisiper 
istamaiiquisbeatuBesse  pQtest,116.  Beataessct  anima 
soladilectione  justitiaB,  etiam  cum  absentiaalteriuscom- 
modi,il6.  Vi(/oBeatitudo,  Bonum.  Nullo  modo  volun- 
tatisrectitudo,ni8ipropter8e  servata,  justitia  est,  114, 
IS^.  Qui  solum  propter  aliud  rectitudinem  servat,  non 
justitiamdiligitysedilludpropterquodillamservat,  128. 
£:t  ideononestdicendus  Justus,  lz8.  Alia  originalis,alia 
personalisjustitia,  97.  Per8onaIisJustilia,cum  injustus 
accipit  justitiam,  quamab  origine  non  habuit,97.  Origi- 
nalis  justitia,  quam  in  ipso  sui  initio  habuerunt  Adam  et 
Eva,  §7.  Vide  Adam,  Homo  ante  peccatum.  Tribus  modis 
decernitur  Justilia,  l*cum  natureenostresua  servamus  ; 
So  cnm  proximo  facimus  auod  nobis  flerivoIumus;3*cum 
Deo,  quss  Deisunt,  persolvimus,  159. 

Justitia  non  plene  in  nobis  impletur,  donec  Deus  sit 
omnia  in  omnibus,  159.  Justitia  non  est  aliud  et  aliod 
in  diversi8,4.  Laudabilisjustitit  seu  rectitudo  nonrepo- 
ritur  nisi  inralionabili  natura,qua9  eam  cognoscit  et  vult, 
114.  Justitia  est  rectitudo  voluntatis,  non  scientiae,  aut 
operis,  114.  Qui  vult  quod  debet,  sl  nesciens  vult  quod 
debet,  nonest  laudabilis  Justitia,  114.  Vide  Rationalis 
natura.  Aquosimulaccipimuset  habere  etvelleetsor- 
varevoluntatis  rectitudinem,  abilloaccipimusjustitiam, 
114.  Solajustitiaestipsium  bonumqnobonifluntaogeli 
et  homines,  ^.  Justitia  non  estnaturalis  homini  vel  an- 
irelo,  126.  bed  ab  eis  separabilis,  126.  In  angelis  bonia 
nulla  est  injustitia,  129.  NuUus  illis  sociabitur  cum  ali- 
qua  injustia,  129.  Vide  Anffelus,  Beatitudo 

Juslitiaestveritasilla  voluntatis  in  qua  diabolus  non 
stetit  ISS.Deberehabere  Justitiam,  factum  est  ab  eo  qui 
dedit'  nonhabere,  factum  est  ab  ipso  qui  deseruit,  69. 
Non  reprehenditur  in  volunlate  quod  debeat  habere ju- 
Btitiam ;  sed  quod  eam  non  habet,  69.  Debere  habere  Ju- 
stitiam,  decorat  naturam  ;  nonhabere,  deturpat,  69.  Na- 
turam  quse  non  debethaberejustitiam,  non  deformatnon 
habere,  69.  Voluntassemper  debethabere  justitiam,127, 
134  Quod  semel accepit  justitiam,  eamsemper  habere 
debet  69.  Debitricem  fecit  voluntatem  accepia  Justitia, 
69  Deusabomnirationali  creatura  exigit,  et  hoc  illa 
Derobedientiam  dabet,utjustiam  vivendo  et  loquendo 
mdeclinabiliter  teneat,  77.  Justitiaestaliquidbonum  69. 
Rectitudo  nulliuB  mali  causa  est,  133,  heec  omnis  boni 
meriti  mater  est,  138.  H«DC  fovetspiritui  concupiscenti 
adverBUScamem,ld3.  8t  ex  illa  malumaliquandosequi 
vldetur,non  est  ex  ipsa,  sed  ex  alio,  138.  Quando  homo 
babet  rectitudinem,  nonest  Bervus  peceati,  121.  Nec  ha- 
)>et  impotentiain  noB  peecandi,181.  Rectitudo  estincre- 


mcntum  quod  dat  Deus,  130.  Essentia  non  est  rectanisi 
a  Dco,  127. 

Justitia  aut  injustitia  per  voluntalem,  64.  Tn  adultissa- 
lus  sit  por  Justitiam.128.  Justitia  gubernatur  voluntas 
hominis,73.  Justitiasbominum  est  sub  lege,  79.  Secun- 
dum  Juslitiffi  quanlitatem  mensura  relributionis  a  Deo 
recorapensatur,  79.  Non  habet  justitiam,  qui  eam  non 
servat  libera  voluntate,  127.  Beatus  esse  non  debet,qui 
non  vult  Justitiam,  68.  Vide  Beatitudo.  Justitia  non 
omnes  volunt,  68.  Rectitudo  volendi  aliquid  nulli  datur, 
nisi  intelligonti  recte  et  quodvelledebet,130.  Propler 
rectitudinemvult  homodiscere  utsciatrect6,idest,juste 
vivere,  133.  Omnis  sensus  vel  intelleclus  recliludinis,  se- 
menestrecte  volendi,  130.  Nemoasebabere  potest  re- 
ctitudinem,  nisi  volendo,  129.  Velle  illam  nemo  potest 
nisi  habcndo,  129.  NuIIo  modo  creatura  potest  a  seha- 
bere  rectitudinem,  129.  Neque  valet  eam  habere  ab  alia 
creatura,  129. 

Justitiam  nullusservat.  nisi  volendoquod  debet,  64. 
Neque  deserit,  nisi  volenao  quod  nondebet,  64.  Duo  vo- 
luntianeeessariaadjustitiam;  vellequod  dcbet,  accideo 
quia  debet,  64.VoIendo  Justitiam  nemopeccat,64.  Non 
ita  potest  voluntasper  liberum  arbitrium  velle  Justiliam, 
cumnonhabet,  sicul  valet  eamservare,  cum  habet,  134. 
Deus  non  valet  reclitudinem  auferre  a  voluntate  illam  ha- 
bonte,  120,121,126.  Deus  dicitur  auferre  rectitudinem, 
quando  non  facit ut eadem  non  deseratur,  121.  Omnis  ra- 
tionalis  creatura  tenetur  Justiliamperseveranter servare, 
77,90.  Etmagismoriquamillam  deserercj,  77,  Christus 

f)roplerhancmorluusost,77.  Justitiam  vocat  Apostolus 
egem  Dei,  quia  a  Deo  est;et  legem  mentis,  quia  per 
mentero  intelli^ilur,  98.  Voluntas  deserendo  justitiam, 
magnumaliquidnerdidit,  5, 6.Homononpote8tju8titiam 
per  se  adipisci,  70.  Non  polest  illam  peroitam  per  se  re- 
cuperare,  70, 134.  Qufficunquejustadicuntur  ad  invicem, 
non  possuntintelli^Ju.stanisiperjuslitiam,  4.Nihil  per 
se  est  Justum,  nisi justitia  ;  aut  in^ustum  vel  peccatum, 
nisiinjustitia,  98.  Anteacceptamjustitiamnunusestjtt- 
stus  vel  injustus,  70.NuIlusj)ostaccentam  justitiam  fitin- 
justus,  nisi  sponte  deBertajustilia,70.  Injustitianihiiest 
aliudquamprivatioseu  absentia  debitae  Justitiae,  65,  69, 
73, 98, 99, 12 1.  Absentia  Juslitiffi,  nullam  essentiam  ha- 
bet,  69^  126.  Absentia  Justitias,  antequam  daretur,  non 
nrat  injustitia ;  sed  ca  deserta  injustia  mcrito  vocatur, 
69. 

Solainjustitiaest  maIum,quod  malos  facit,  65,73.  In- 
justitia  non  est  nisi  in natura  quae  cum  debet  habere  Ju- 
stitiam,  nonhabet,  98.  Injustitia  estsimpliciter  malum» 
quodnihil  est,  70,73.  Natura  in  quiaest  inJustitia,  non 
estsimplicitermalum,  sedaliquid  malttm,70.  Injustitia 
non  esttalis  res  qua  inflciatur  anima,  velut  corpusveno- 
no,  99.  Injustitia  diciturmala  operafacerequiavoluntas 
ea  facitabsente  justilia  :  que  si  adesset,  prohiberet  ne 
flerent,99.  Manentejustilia,multahabetur  tranquillitas, 
66.  In  multis  nihil  aiiudvideturjustitia,quamquiescere 
a  maIo,ut  castitas,pationtia,  66.  Aliquid  diversis  conside- 
ralionibus  Justum  est,  et  inju6tum,76.1psumvelletnjii- 
stum,in  quantum  est,bonum  est,126,  et  a  Deo  est,  127. 
Idsolum  Justum  est,  quod  Deusvult;  et  non  justum, 
quod  non  vult,  32 .  Justi  dicuntur  recti  corde,  id  est  volun* 
tate,  115,  128.NuIlusintelIigiturrectus,  nisi  qui  rectam 
habetvoluntatem,  115.  Qui  proprieet  absolute  dicuntur 
Justietrccti  corde,  129.  Estaliquissecundum  aliqnidja- 
stus,etsccundum  aliquid  injustus,  ut  quicastusest  et 
invidus,129.TaIibus  non  promiltilur  beatitudo  justorum 
J29.  Filiilucis,  Justidicuntur,  183.  Sunt  justi  quinun- 
quam  magnabonaoperantur,183.Sanctihomioe8  dicun- 
turflliilsrael,sicut  el  filii  Abrahs,83.  Omnes  Juste  vi- 
ventes  suntangeliDei,  83.  Vitam  angelicam  imitantur, 
et  lequalitas  angelorum  illis  promittitur,  83.  Confes- 
sores  etiam  et  martyres  dicuntur,  83. 

Virjustus  a  virtutibuspossidetur,nec  ullum  vitium  in 
eoaliquiddominatiooishabet,  177.  Justus  Deum  in  se 
manentem  habet,203.  Virjuslus  non  fixit  mentem  ia 
amore  priesentis  seeculi,  177.  Sed  ad  futurum  siBcalam 
desideriis  et  profectus  assidne  tendit,  177.  Vide  Mundas. 
Vir  justus  quotidie  proflciendo  virtutum  gradibusfltccelo 
vicinior,  177.Vir  justuspro  novissimisobsecrat.  177.  Vir 
Jiistusffigrefertmoras  vitas  prssenlis,  177.  Virjuslus 
subtiliterdiscernitintervirtuteset  vilia,  177.  Degloria 
et  bonisanimffi  JustH)  cum  exit  decorpore,  211,  etc.  Vide 
Anima.Justis  promittiiurvitaffiterna,  128.  Vide  Beati- 
tudo.Non  ju8tU8  est  qui  facitquod  debet,8i  non  vullquod 
facit,  113.QuicoactU8autmercedeconductU8  vult  quod 
debet,  non  dicendus  est  justus,  114.  Qui  non  valtquod 
debet,  Justus  non  est,  114.  Qiii  non  reddit  quod  debet, 
injustus  est,85. 

Juramentum,  de  Juramento,  193.  Non  jural  qui  ali« 
quid  se  faoere  dicit  in  nomine  JDominiy  366. 


10»7 


INDEX  IN  S.  ANSELMDM. 


1098 


I 


Lahor.  Salvalor  elecios  suos  per  hojas  vila  labores 
ad  viiam  fiitura  beatitudinia  mlroducere  disposuit, 
162.  VicTe  Requies. 

Laerym».  l)e  Lacrymis,  191.  Lacrymarum  donum  a 
Deopetttur»  257,260.  Lugendum  pro  peccatis,  et  pro 
deaiaerio  coelestis  patrise,  159.  Illud  sordes  layat;i8tud 
aeeendit  futurfb  vit«)amatores,159.  LacryonaBJesutesles 
8peciaiisamicili«erga  Mariam,Martbamet  Lazarura,231. 

Ltttilia.  NuUa  sentiri  dcbel  laslitia  nisi  de  his  qu» 
auxiliumaul  spem  dantperveniendiad  beatitudinem»  84. 

Laicus.  Episcopus  jam  consecratus  Ecclesias  qua 
non  sunt  in  sua  parochia,  de  manu  laici  non  debet 
accipere,  383.  Si  vero  in  sua  parochia  sint,  potest  acci- 
pere,  383.  Redduntur  enim  magis  quam  danlur,  3d3» 
Vide  Episcopus,  Excommunicatio,  Inrestitura,  Late- 
ranense  concilium. 

Lambbrtus  Id«comitis88ecapelIanu3,383,eIectioni  S. 
Anselmi  adfUit,  372.  In  Anglia  moratur  pro  Idsonegotiis, 
388.  Utnihil  perdatde  praebenda  rogat  Aoselmusy  §88. 

Lajibkrtus  coBuobii  ti.  Burlini  abbas,  416,  eligilurin 
archiepibcopum  Remensem,  416.  Ut  per  soiam  obe- 
dientiaa  onus  subeat,  ot  non  contra  obedientiam  illud 
reftigiat,  ei  consulit  Aoselmus,  416.  Abbati  Clunia- 
censi  subditus  erat  S.  Bertini  abbas,  416.  Vide 
Sancti  Bertini  coenobium. 

Lambkrtus  abbas,  381.  Eum  Anselmus  ezorat  pro 
monacho  rofUga,  sed  poenitente.  381. 

Lambertus  et  Porceraldus  avunculi  Anselmi,  318, 
328.  Eos  Anselmus  deterrot  ab  amore  seculi,  328. 

Lambertus  magister  Willelmi  et  Rogorii  monacho- 
rum,  318. 

Lambbrtus  vir  nobilis  :  eum  Anselmus  ad  seculi 
contemptum  horlatur,  556. 

Lanfrancus  elecius  in  archiepiscopnm  Gantuarien- 
sem,  311.  Abbas  fuerat  Cadomi,  316.  Fuerat  et  prior 
Becc.,  316,341.  E^jus  dona  Beccensibus,  316,341.  Ejus 
modestia  in  rauneribus,  326.  Eljus  ad  subveniendum 
misericordia,  317.  Ejus  prudentia,  325.  Lanfrancum 
nepotem  suum  Beccum  misit,  319,  320.  Romam  pro- 
fectus  est,  319.  Nepotem  suum  et  Guidonem  novitios 
hortatur  ad  humilitatem,  320.  Nopolem  suum  corripit 
quod  ejus  preceptum  de  non  legendo  intra  annum, 
transgressus  sii,  320.  Quffirit  Anselmi  sententiam 
contra  quasdam  assertiones,  326.  E^us  opus  in  S. 
Pauli  Epistolas,  333.  Ei  examinandum  suum  Monolo- 
gion  misit  Anselmus,  335,  etc,  336,  3.S7.  Aoselmum 
monuit  ot  divina  auctoritate  sua  dicta  flrmaret,  et  cum 
eruditis  in  saeris  Scripturisconferret,  337.  Qu«dam  in 
Anselmi  Monologio  notavit,  337»  Viginli  libras  Bec- 
censibus  mittit  per  Hebertum  abbatem,  341.  Ad 
eosdem  misitaurum  pro  calice  conflciendo,  311.  Ejus 
judici  puniendus  camerarius  ebrosiu<>,  343.  Ei  morbo 
laboranti  condolet  Ansetmus,  et  sui  monasterii  neces- 
sitates  commendat,  361.  Hunc  mortuum  semperdolent 
Beccenses,  365.  Lanfrancus  dedicaverat  ecclesias  vil- 
larum  suarum  intra  qiamcunquedioecesim,  373.  Bona 
dederat  Ecclesis  Dublinensi,  434,  eum  post  mortom 
a  Roscelini  «^rrore  vendicat  Anselmus,  357.  Vide  An- 
selmus,  Roscelinus. 

Lanfrancub  junior  Lanfranci  archiepiscopi  nepos  : 
ob  mores  ejus  landabileseumsalutatS.  Anselmus,313, 
314.  A  Lanfranoo  archiep.  Beccum  mittitur  :  unde  An* 
selmus  multum  gratulatur,  319,  320.  Ut  per  annum 
nou  legeret  in  refectorio  vel  in  capitulo,  aut  in  mo- 
nasterio  Jussit  LanfVancus  archiep.,  3^.  Hoc  praecep- 
tum  transgressus  est,  320.  Ejus  virtutes,  323.  Dolore 
capitis  vehementi  vexatur,  323.  Anselmi  in  eum  amor, 
S3o.  Eum  ad  se  mitti  poscit  Anselmus,  335.  Rogat  An- 
selmus  ut  quam  primum  sine  incommodo  poterit, 
redeat,  336.  In  abbatem  S.  Wandregisilii  assumptus 
contra  Anselmi  abbalis  sui  voluntatem,  357,  358.  Inde 
eum  durius  increpat  Anselmus,d58.  In  monachos  S. 
Wandro^silii  crudelis  flt,  358.  Interfiiit  cum  Beccenses 
monachi  in  congregatione  requisiti  sunt  de  suo  consensu 
electioni  Anselmi  in  archiepiscopum  Cantuari»,  365. 
Vide  Anselmus,  Lanfrancus,  S.  Wandregisilii  monachi. 

Lanpridus  abbas  S.  Wimari,  377.  Ut  gregem  non 
deserat,  cuJus  sttb  eJuB  obedientia  vult  degere,  etsi 
altera  inordinate  velit  agere,  577. 

Lanzoni  monacho  sanetiorls  vit»  normam  S.  An- 
mlmus  priBscribit,  312.  Eum  monet  ut  a  diaboli  tenta- 
tionibus  caveat,  321.  Et  ut  stabilitatem  in  monasterio 
toneat,,S21,322. 

Lap6U8.  Lai>80s  necesse  est  ad  tempus  abstinere.  338. 
Vide  Commnnio,  PoBnitentia.  Garnalis  lapsus  prohibet 
a4  Baerum  ordinem  accessum.  et  reditum,  duabus 
ex  causis.  1*  Propter  culpam.  2*  Propter  sacri  ordinis 
decolorationem,  140,  832.  Vide  Ordo. 

Lateranense  consilium  snb  Paschali  II  interdicit  ne 
clerictts  hominiom  laico  fadat,  aut  de  manu  laici 
EeclMiam   val    ecdMiagtica    dona    8u«eipiaty    883. 


Lalro  usque  ad  anima  exitum  in  peceatis  fuit,  213. 
In  extremis  siia  mala  confessus  misericordlam  inve* 
nit,2l3.  Elipsodie  In  paradiso  fiiit,  211.  Latro  in 
cruce  sanotiQcatus,  274,  verius  cognovit  Christum  in 
cruce  pendentem,  quam  in  templo  docentem  aut  mira- 
cula  facientem,  274.  Lalro  in  cruce  Chrisii  coufessor  et 
martyr,  274.  Opinabantur  aliqui  latronem  hunc  fuisse 
fllium  principis  latronum,  etab  eo  mitrisua  redditum 
ftiisse  Christum  parvulumqnem  ipsi  sulTtirali  fUerant, 
230.  Fortis  et  volox  latro  ideo  malusest,  quia  moxius,  4. 

Laus.  Laudos  contomnendas,  320.  Laus  Dei,  251. 
Homo  ut  Deum  sine  flne  laudet  ereatus  est,  203.  Sanc- 
tis  proposita  regula,  laudare  Deum  ac  diligere,  103. 
ex  toto  corde  laudandus,  103,  20a.  Vide  Deus,  Honor 
A  crealura  non  intelligeate  Deum  laudari,  hoc  est  a 
ratiouali  creatura  inloUigi  Deum  eam  bonam  fecisse, 
pulchreque  ordinasse,  238. 

Laurentium  Cantuari»  archiepiscopum  paganorum 
motu  fugicntem  Petrus  apostolus  flageliavit,  364. 

Leprosi  peccalores  designant,  184. 

Lbrmendesis  comilissa.  Ab  Anselmo  Beccensibus 
commendator,  3(t4. 

Lex  vetus  lex  Dei  dicitur,  quia  a  Deo  est  ;  et  lex 
Moysi,  quia  per  Moysen  ministrata,  98.  Legi  antepo- 
nenda  evan^elica  verilas,  165.  Inimici  Dei  deputantur 
qui  legi  Det  nolunt  esse  subjecti,  389,  391.  Vide  Dei 
voluntas.  Dei  institutio  in  duo  dividi  nolest  :  in  pr«- 
cepla  divinarum  scriplurarum,  et  in  legem  natu- 
ralem,  151.  Lex  naturalis  est  Dei  institutio,  151.  Lex 
uaturalis  est  quse  insita  est  homini.  151.  Lex 
naturalis  illa  est :  Quod  tibi  fiori  nolaerie,  elteri  ne 
feceriSt  151.  Huic  Dei  legi  quicunque  obviat,  Dei 
voluntatem  non  servat,  151 .  Prcscepta  Scripturarum 
voluntas  Dei  appellantur,  151.  In  constitutionibus 
aposlolicis  ct  ecctesiasticis  lex  Dei  intellicitur,  438. 
Vide  Ecclcsia.  Recte  observaliones  Ecclesiarum  vo- 
luntas  D-^i  non  immerito  appellanlur,  151.  Quibus  qui 
non  acquiescit,  a  voluntateDei  deviat,  151.  Lexnonjus- 
tiflcat.  Vide  Gra tia .  Lexoviensis  Ecclesia,  in  Anglia,  412. 

Liberum  arbitrium.  Quid  sit  libertas  arbitrii,  117, 
etc.,  et  utrum  illam  semper  habeamua,  117.  Omnis  li* 
bertas  est  potestas,  118.  Libertas  arbitrii  est  potesUs 
servandi  rectiludinem  voluntatis  propter  ipsam  rectitu- 
dinem,  118,  122, 126,  129,  132.  Hfiec  deflnitio  perfocta 
est  ex  genere  et  diiferenliis,  122,  126.  Liberlas  arbitrii 
constat  ex  rationo  qu»  rectitudinem  valeat  cogoos- 
cere,  et  ex  voluntate,  qua  illam  tenere  possimus,  119. 
Libertas  arbitrii  non  est  potentia  peccandi  et  non  pec- 
candi,  117.  Quidam  putabant  liberlatem  arbitrii  osse, 
possepeccare  et  non  peccare,  117.  Nec  libertas,  nec 
pars  Iibertatis  est,  potestas  peccandi,  117.  Libertas 
non  est  nisi  ad  hoc  quod  expedit,  80.  Liberior  est  vo- 
luntasquSB  a  rectitudine  non  peccandi  declinare  nequit, 
quam  quas  illam  poiest  deserere,  117.  Polestas  peo- 
candi  addita  voluntati  minuit  ejus  libertatem;  et  si 
dematur,  eam  auget,  117.  Rectitudo  aervatur  per  li- 
berum  arbitrium,  l^.  Peccatur  perliberum  arbitrium, 
sed  non  perhoc  unde  liberum  est,  118.  Sed  per  potes- 
tatem  peccandi,  118.  Vide  Peccatum.  Voluntas.  Per 
liberum  arbitrium  peccatur,  cum  nonaliquarecogente, 
non  aliqua  necessitate,  sed  sponte  peccatur,   117,   118. 

Libertatis  arbitrii  alia  est  a  se,  quae  est  solius  Dei  : 
alia  a  Deo  facta  et  accepta,  qae  est  angelonim  et 
hominum,  122,  126.  Et  bSBc  alia  tenet  rectitudinem, 
alia  caret,  126.  QusB  lenet,  alia  separabiliter,  et  est 
omnium  ang^lorum  ante  casum  malorum,  et  omnium 
hominum  ante  mortem.  126.  Alia  tenet  inseparabiliter, 
et  est  electorum  angelorum  post  casum  aliorum,  et 
electorum  hominum  qosl  mortem,  126.  Que  caret 
rectitudine,  alia  caret  recuperabiliter,  est  hominum  ia 
hac  vita,  126.  Alia  irrecuperabiliter,  est  reproborum 
angelorura  post  casum  suum,  et  reprob  >rum  nominum 
post  hanc  vitam,  122.  Deus  et  angeli,  etsi  peccare 
nequeunt,  liberum  habent  arbitrium,  117. 

Liberum  arbitrium  hominum  diffort  a  libero  arbi- 
trio  Dei  et  angelorum  bonorum,  117.  Eadem  tamenestdefl- 
nitio  liberi  arbitrii  in  utrisque,  1 17.  Vide  Angelus,  Dei 
voluntas,  Homo,  Rationalis,  natura,  Voluntas,  Liberum 
arbitrium  Dei  et  angelorum  bonorum,  non  potest  peccare, 

117.  Deusdedit  rationali  creatureliberum  arbitrium,  129. 
Per  potestalem  peccandi,  etsponte,  et  per  liberum  arbi- 
trium,  et  non  ex  necessitate,  nostra  et  angelica  natura 
primitus  peccavit,  117.  Illi  peccatum  dommari  poterat, 
et  tamen  libera  erat,  117  et  118.  Angelus  et  bomo 
etiam  postquam  peccaverunt,  liberum  habent  arbitrium, 

118,  119, 12LAd  rectitttdinem  volunUtis  propter  se 
servandam  acceperunt  libertatem  arbitrii,  118.  Non 
ad  illam,  habendam  a  se,  nec  ad  illam  perditam  recuperan- 
dam  per  se,  118.  Vide  Adam.  Angelus.  Homo  Ha- 
bemus  potestatem  servandi  rectitudinem  volantatisy 
quandiu  ratio  in  nobis  est  et  voluntas,  119.  Siout 
habeinns  potestatem  vivendl,  otfl  in  tenebrit  po8iti 


1099 


INDBX  IN  S.  ANSELUUM. 


liOO 


BimUB,  aut  HgatM  oottlo«  babeattus,  vcl  non 
Sdsil  \tB  qnm  ppisll  Yideri  119.  Rationahs  na- 
tura  semper  habel  hbcrum  arbilnum,  121,  182,  l»>. 
Quia  semper  habel  potestalem  servandi  rectiludinem 
Yoluntatis,  propter  ipsam  rectitudinem,  126.  Etiam 
cum  eam  non  habet,  121.  Qu»  per  Hberum  arbitrium 
flunl,  nuUa  necessilate  proYeniunt,  123.  Mulla  flunt 
aulla  necessitate,  sed  libera  volonlate,  125.  FWe  Ne- 
cessitas.  Non  in  omnibus  hberum  habemus  arbitpium, 
126.  Nonest  idem  arbilrium,  et  libertas  qua  dicitur 
liberum,  126.  Mulla  flunl  ex  Hbera  voluntatc,  qu», 
antequam  sint,  fleri  potest  ut  nunquam  sint,  124.  Et 
tamen  quodammodo  sunl  nccessitato,  124.  Non  popu- 
gnant  necessiUs  quaedam  et  arbitrii  Hbertas,  123. 
Vide  NeccBsitas. 

Liberi  arbitrU  et prcscienti»  concordia,7J,72.  Vide 
Prajscientia.  MuUi  putant  ad  salutem  vel  damnalionem 
nihU  valere  liberum  arbitrium,  sed  solam  necessitalem 
ppoptcr  praescientiam,  126.  De  Ubertate  arbitrii  in  his 
qu»  Bunt  ad  salutem  126,  127.  Non  aliauid  facit  vis 
necessitatis,  ubi  operatur  electio  sola  voluntaUs,  126. 
Potestas  servandi  rectiludinem  est  semper  Ubera,  126. 
Hac  Ubertate  arbitrium  Hberum  et  voluntas  Ubera  di- 
citur,  126.  Ibl  est  Hberlas,ubi  non  cst  deserendi  rec- 
titudinem  neccssilas,  126.  A  UberaUtate  sna  volunlas 
nec  per  se  ncc  peraUum  potcst  jjrivari,  121.  Voluntas 
pon  operatur  necessitate,  qua,  si  non  veUet  spontc, 
non  operaretur,  12i».  Quamvis  quod  facit,  necesse  sil 
fleri,  i2J».  Vohmtas  non  cogitur  vel  prohibetor  uUa 
aUa  re,  123.  Ex  Ubertate  flt,  quod  fit  ex  voluntale,  123. 
Vide  Voluntas.  Quidquid  operante  spontanea  volunlate 
contingit,  non  flt  necessilate,  128.  Tempore  S.  Anselmi 
erant  muUi  qui  Uberum  arbitrium  esse  aliquid  peni- 
tus  desperabant,  128.  Fuerunt  qui  totam  virlulum 
efflcaciam  in  sola  Hbertale  arbitrii  consistero  arbi- 
trati  sunt,  128.  Qui  ex  necessilate  vuU  ut  non  possit 
SHud  velle,  nec  justusnec  injustus  potest  appeUari, 
69.  Deus  voluntati  sic  dedit  justitiam,  ut  excedendi 
non  amputet  potcstatem,  69.  Ut  mereatur  nunquam 
posse  veUe  quod  non  debet  velle,  69.  Neccssitate  flt 
opus  peccati  quod  vuU  homo,  quamvis  non  necessi- 
tate  veUt,  124.  Homo  nonvuU  necessitale,  124.  Pec- 
catum  voluniatis  non  flt  necessitate,  sicut  veUo  non 
est  neccssarium,  124,  Vide  Pcccatum, 

Nemo  peccat  invitus,  id  est,  nolens,  119.  Nemorec- 
litudinemdeserit,nisi  volcndo,  119,  129.  Homo  velle 
non  polest  invitus,  129.  Quia  veUe  non  polesl  nolens 
veUe,  129.  Quo  sensu  quis  dicitur  invilus  aUquid 
facere,  119.  AUa  Yoluntas  est   qua   volumus    ah*quid 

Fropter  se  :  et  aUa,  qua  aUquid  volumuspropterahud, 
19.  Invittts  facere  quis  dicitur,  cum  non  propter  se 
ot  non  nisi  propter  aliud  vuU  id  facere,  119.  Aut  cum 
nolens  est  in  angustia  utrumUbet  faciendi,  119.  Aut 
eum  non  potest  nisi  agre  et  cum  difflcuUale  hoc  non 
facere,  11§.  Et  inhis  omnibus  est  libera  voluntas,119. 
Ideo  Ubera  est  voluntas,  quia  non  nisi  volens  vuU,  119. 
Libera  est  Yoluntas,  quam  aliena  potestas  sine  suo 
asaensu,  sttbjicere  non  potest,  119.  Non  tamen  cqui 
appeUtus  Uber  est,  119.  Quia  in  equo  non  ipsa  se 
vofuntas  subjicit,  119.  Voluntas  consensum  non  natu- 
raliter,  nec  ex  necessitate,  sed  ex  se  habet,  119.  Id 
omne  liberum  cst  quod  nisi  volens  co^i  vel  prohiberi 
non  potesl,  119.  Hoc  non  permittit  hbertatem,  quod 
expugnare  nequit  invitam,  120.  In  brutis  non  est  Hbe- 
rum  arbitrium,  119.  Hsec  difflcuUas  non  pormitUt 
libertalem  voluntatis,  ll^. 

Liboro  arbilrio  homo  dimissus,  168.  Involente  et  in 
eurrente  aliquid  prodost  Hberum  arbitrium,  129.  Na- 
turalis  Ubertas  arbitrii  sine  jusUtia  oUosa  est,  13!». 
AncUla  facta  est  suae  aCtcciionis  qusd  ad  commodum 
est,  134.  Quia  remota  justitia,  nihil  potest  velle,  nisi 
quod  illa  vult.  hoc  est  commodum,  i3ii.  Libera  volun- 
tassi  libcro  arbitrio  seanimffi  junxerit,  tunc  opitulante 
graUa  carnem  sursum  elevat,  239.  Si  se  Hbero  arbilrio 
carni  junxerit,  voluntas  et  caro  animam  deorsum  tra- 
hunt,  239.  Vide  Angelus,  Dei  volunlas,  GraUa.  Homo, 
Necessilas,  Peccatura,  PraedesUnaUo,  Prascienlia,  Po- 
tenUa,  Tentatio,  Voluntas. 

Libido.  Melius  cst  mori,  quam  Ubidine  maculari, 
191.  Remedium  libidinis,  memoria  mortis,  judicii  et 
inferni,  191.  Vide  Voluptas. 

Lincolniffi  episcopus  Hobertusj  444.  Vide  Roberlus. 

Lingua.  Athlela  Dei  perfectiBsimus  cooUnet  Lin- 
guam,  etc,  191.  Lingua  poccata  :  mendacium,  de- 
tracUo,  adulatio,  214.  Vide  Adulatio,  Detractio,  Men- 
dacium,  Verba  oUosa. 

Locus  aUquid  est,  11,  12.  Unum  totum  non  potest 
eaee  simul  in  diversis  locis  tolum,  12,  13.  Quod  totum 
est  inaliquo  loco,  nihil  ejusest  quod  sil  extra  ipsum 
locum,  12.  Quod  totum  est  in  quoUbet  loco,  nihil  cyus 
est  simul  ln  alio  loco,  12.  Quomodo  ouod  totum  cst  in 
aliquo  loco,  totom  quoquo  sjmul  est  m  allo  looo,   12. 


Non  posse  simul  esse  tota  in  singulis  loetSv  de  iis  solis 
diciturquflB  loci  apatiumnon  excedunt,  12,  13.  Locns 
nonest  nisi  rei,  cujus  quantitatem  circamscribeodo 
conUnet,  et  conUnendo  circumscribit,  13.  Vide  An- 
gelns,  Anima,  Corpus,  Spiritus. 

Locus  a  loco  sic  dislinguitur,  ut  singula  loca  sint, 
12.  Id  guodtotumestinunoloco,  sic  aistinguitar  ab 
eo  quodeodem  tempore  tolum  est  in  alio  looo,  at  sin- 
gula  tota  sint,  12.  Incircumscriptum  est  qaod  aimul 
est  ubique  totum,  32.  Circumscriptum  simul  et  incir- 
cumscriptum  est  quod  sic  est  aUcubi  totum,  ut  potest 
simul  esse  totum  alibi,  sed  non  ubique,  52.  Circums- 
criptum  est  quod  cum  alicubi  totum  est,  non  potest 
simul  esse  alibi,82.  Quod  clauditur  loco  aut  tempore, 
mlnus  est  quam  quod  nulla  lex  loci  aut  temporis  co«r- 
oet,  32.  Localia  Yerba(ubi,  ibi,etc.),  sape  attribuun- 
turrebus,  quffi  ncc  loca  sunt,  neo  circamseriptione 
localicontinentur.  32. 

Londinensis.  Concilium  Londinenso  sab  Anselmo, 
407.  Violatura  prcsbvteris,  407.  ConciUum  ii  Londi- 
nense  8ubAn8eImo,431.  Deejus  capitulis  nihil  rela- 
xandum,  431.  Conciliumui  Londoniensesub  Anselmo, 
lt37.  Non  vult  Anselmus  illud  publicom  fleri,  donee 
episcopatum  consilio  retractetur.  Londinensis  epis- 
copus  ecclesias  villarum  quse  intra  saam  dioecesim 
erant  sita?,  sed  ad  Cantuariensis  episoopi  proprio  jure 
perUnent,  dedicare  vult.  372.  Huicse  opponit  Ansel- 
mus,  372.  Episcopus  Londinensis  pallium  nunquam 
habuerat,  421 .  Clericus  Londinensis  fll  Ecclesi»  Can- 
tuariensis  monachus,  Jl»37. 

Loquimur  Deo,  cum  ejus  faciem  per  desideriom 
postulamus,  172. 

LucAS  evangelista  seeutus  est  Septaaginta  interpre- 
tum  editionem,  175.  Lucas  aDavid  usque  adChristam 
plures  successiones,  MaUhieus  pauciores  refer,  174. 

LuDovicus,  rex  Francorum,  440  Anselmo  compati- 
tar,  et  eum  invitat  ut  in    Galliam   veniat,  440    Ejus 
cum  Henrico  Anglorum  rege  coUoquiam,  449.    Angl. 
regi  hostagios  dedit,  449. 
Lumen  id  lumine.  unum  tantum  lumen  est,  61. 
Lundonis  Ecclesiffi  archiepiscopus  in  Dania   amieus 
Alberici  cardinalis,  448.  Eum  Anselmus  ro^t  at  alie- 
nigenas  ad  ecclesiasticos  ordines  non   suscipiat,    448. 
Lustrare  ost  circaire  et  purgare,  171. 
LuvERiM  virgo,  414. 

Lux.  Lucis  ei  lucentis  comparaUo  cum  Bamnia 
essenUa  et  summo  ente,  6. 

LuxuB   in    «diflciis,  198,  199.    In    hortis,  199.    In 
Ycste  et  omatu,  19.  In  mensa,  199. 
M 
Mabilia  sancUmonlalis,  412.  Ut  a  Baculariam   oon- 
Ycrsatione  abstineat  eam  Anselmus  hortatur,  412. 
Mabilia  roater  Hugonis,  435. 

Maglorii  (S.)  monaslerinm  Parisiis,  346.  In  eo  mo- 
nachi  propter  scholas,  3Ji6. 

Magnum.  Quidquid  per  aliud  est  magnum,minaa  est 
quam  id  per  quod  esl  magnum,  minus   est   q^aem    id 
perquod  est  magnum,  b.Vide  Deus  summus. 
Majestatis  nomine  papavocatur,  354.   Vide  Papa. 
Malchus  episcopus  Waterfordiensis,  434. 
MalmesberiR?   abbaUa,    410.    Committitur  Edulpho 
Wintoniensi  monacho.  410.  Vide  Edulphus. 

Malum  non  eet  aliua  quod  non  bonum,  aut  absentia 
debiU  boni,  67,  99.  NihU  est,  65,  66,  73,  99,  126,  52.^ 
544.  Simalum  nihU  est,  quomodo  nomen  ^us  allquia 
signiflcat,  343, 344.  Non  repugnat  malum  nihil  esae,  et 
mali  nomen  aliquid  sifipiflcare,  66, 343,  344.  M«lum  et 
nihil  signiflcant  aliquid,  sed  quod  signiflcatur,  non  est 
malum  aut  nihil,  66.  Nomine  maU  et  nihil  signiflcatar 
aliquid  non  secundum  rem,  sed  secundum  formam 
loquendi,  66.  Duplex  malum  :  unum  est  injusUtia  : 
altcrum  dicitur  incommodum,  68,  73,  126.  VuU  Bo- 
num.  Malum  quodesl  inncommoditas,  aliqaando  nihi) 
est,  ut  ctficitas  ;  allquando  est  aliquid,  ut  tristiiia,  73, 
99.  Malum  non  aliud  est  quam  absenlia  jusliti»  dere- 
lictea  in  voluntate,  aut  in  aUqua  re  propter  malam 
Yolttnlatem.  70.  Malum,  quod  est  incommoditas,  sem- 
per  odiohabemu8.73.  Illud  estquod  horremus,  audito 
nomino  maU,  73.  Posse  malum  facere,  non  est  potanUa 
sed  impotenUa,  qu»  deorsum  trahit,  248.  Malom  sua 
culpa  quis  facit,  quia  sua  voluntale  Idfacit,  129.  Qaod 
est  simpliciter  malum  non  cst  Dei  ;  sed  volenUs,  sen 
moventiB  volontatem,  70,  73.  Homo  habet  in  bonis 
quod  mala  non  sunt,  134.  Quia  cum  posset  deserere 
ju8UUam,non  deseruit,  13&.  In  malishomoBolummodo 
habct  quod  mala  sunt,  134.  Quia  ea  solaproprio,id  est, 
injusta  voluntate  facit,  134.  In  unaquaoue  gente  malti 
Bunt  oui  perverse  vivant,  et  paociqai  beneagai&t,  155. 
Non  debemuB  facere  mala,  ut  veniant  bona,  400. 

Mammona.  Bapere  res    alienas,    mommona    iniqai- 
latiB  est,  183.  Vtde  AvariUa,  DiviUia. 
Mansuetudo.  De  mansaetadine,  i&9«  1' 


1101 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1102 


da,  Ittl.  HajuB  magisler  est  Christns,  l&B.  Hec  possi- 
det  veram  terram,  159.  Vida  Injuria,lra»  PatieDlia. 

MARDOcHiBUs  in  flliam  adoptavitEslher  flliamfratrls 
sni,  174. 

Maria  Vlrgo  (B).  Ipsa  virffo  ab  Adam  sicut  omnes  alii, 
producta  est,  104.  Hanc  in  miquitatibus  conceptam  et 
cum  originali  peccato  natam  profert  Anselmus,  91.  Et 
ipsam  inAdam  pcccasse,  91.NistVirgo  munda  fuisset, 
Christus  de  illa  esse  non  potuisset,  92,  93.  B.  Virgode 
illis  fuit,  qui  anle  Christi  nativitalem  per  cum  mundati 
sunt  a  peccatis,  92.  Ipsius  mundilia  non  fuit  nisi  a 
Christo,  9t.  Pcr  ejus  morlem  fuluram  manda  fuit,^. 
Si  Christus  moriturus  non  esset,  Virgo  munda  non 
fuisset,  92,  Munda  esse  nequaoruam  valuit,  nisi  veram 
Christi  mortem  credendo,  92, 9«.  Per  hanc  fldem  mortis 
Christi  certo  tvLiuvm  B.  Virgo  mondata  cst,  93, 94.  Virgo 
non  credidit  Christnm  esse  moHturum  nisi  quia  ipse 
vellet,  W.Vcra  fUit  fldes  Virginis  de  Christi  morlefu- 
tara,  94.  Fidei  tamen  hujus  veritas  non  causa  fuit  at 
ille  sponfe  moreretur,  94.  Sed  quia  hoc  futurum  erai, 
vera  hiit  fides,  94.  Deus  pater  unicum  Pilium  Virgini 
dedit,  ut  naturaliter  essot  unus  idemgue  communis  Dei 
Patris  et  Virginis  Filius.  103.  Ipse  Filius  sobstantiali- 
ter  facere  sibi  matrem  Mariam  elegit,  108.  Spiritas 
sanctUB  volcbat  ut  de  Maria  Virgine  eonciperetur  et 
nasceretur  ille  de  quo  procedebat,  103. 

Virgo,  antequam  Christum  conciperet,  per  fldem 
mundata  fuit,  IC^,  Etiam  si  in  tota  Virginis  essentia 
peccatum  essct,  per  fldem  munda  fleripotuit,  utChris- 
tum  conciperet,  103.  Decebat  ut  conceptio  hominis  Dei 
fleret  de  matre  purissima,  103.  B.  Virgo  de  sancto  Spi- 
ritu  concipere  digna  fuit,  169.  Purgatione  non  eguit, 
169,  170.  In  B.  virgine  nec  voluntas  creaturae prolem 
seminavit  nec  nalura  germinavit,  104.  Sed  Spiritus 
sanctus  de  Virgino  virum  mirabiliter  procreavit,  104. 
Vide  Incarnatio.  Nullus  unquam  ad  eam  accessit  sensa 
libidinis,  178.  Decebat  at  ea  puritate,  gua  major  sub 
Deo  nequit  intelligi,  Virgo  illa  niteret,  103. 

B.Virginishumilitas,  178,179.  In  ea  nec  superbavlr- 
ginitas,  nec  inquinata  humilitas  178.  Humilisvirginitas, 
et  Vlrgo  humilitas,  178.  Mari»  sublimttas,  i79.  Maris 
VirginiB  encomia,27.J,  276,  277,  278,  279.  281,  282,  288, 
284, 286.  Orationes  ad  B.  V.  Mariam,  276,  277, 278,  279, 
280,282,283,284.  285,  286.  Apparens  quidam  servo  suo 
affenti  in  extremis,  dixit  se  esse  malrem  misericordin, 
278.  Mater  Dei  est  mater  nostra,281.  Maria,  mediatrix 
nostra,283.  Maria  sineulariter  fuil  mater  simuletvirgp, 
179.  Inopossibile  est  aliam  simul  esse  matrero  ot  virgi- 
nem,  179.  Per  fldem  Christus  intravit  Mariam,  179.  Jesus 
non  violavit  Virginis  clauslrum,  179.  B.  VirginisMario 
virginitaB,^,^,^^^,^^^,^^^,  279.  B.  Maria  Virgo  et 
mater,276,  277,278,  283.  Nova  el  intemerata  virgo  fa- 
cinus  antique  viraginis  expiavit,  276.  Maria  tacente, 
nullus  sanctorum  orabil,  nullus  juvabit:  ipsa  orante, 
omnes  orabunt,  omnes  juvabunt,  277.  Sine  ipsa  nihil 
que  bonitatis  est,  quiamater  estvirtutum  omnium,277. 
Deus  omnia  creavit,  et  Maria  Deum  §[enuit,  281.Deu8, 
qui  omnia  fecit,  ipse  se  ex  Maria  fecit,  281.  Deas  est 
Pater  rerum  creaturum,  et  Maria  mater  rerum  recrea* 
tarum,  281.  Sicut  ne«:e88eest  utomnisaMaria  aversus 
et  despectas  intereat,  ita  omnis  ad  Mariam  conversus 
et  abea  respectus  impossibiie  est  utpereat,  281.  Vlrgo 
Maria  in  contemplativa  vita  et  In  activa  singularis,  179. 
^us  erga  Christum  offlcia,  179.  Quomodo  turbata  est, 
179.  Mari»  contemplatio,  179.  E^jus  sapientia,  179.  Dei 
sapientia  et  virtus  in  ea,  179.  Omnes  thesauri  sapiontia»  et 
BCienticQ  inMaria,179.  Divinitatem  fllio  suo  inessescie- 
bat,  179.  Exaltata  est  super  cboros  Angelorum,  179.  Per 
fecunditatem  Marl»  mundus  peccator  est  iustiflcatus ; 
damnaius,  salvatus;  exsul,  reductus,  281.  Nihil  est 
eequale  Marin;nihil,  ni8iDeus,majusMaria,  281.Sicut 
per  Evam  venit  inquinatio,  sic  per  Mariam  reverlitur 
emundatio,  170.  Maria  singularis,  178,  170.  Jesa  ge- 
nitrix,  170. 

Marim  NativUat.  NativitatiB  sancta  Virginis  festum 
cum  octava,  386.  Octavao  Nativitatis  B.  Maria  in  pluri- 
bus  Ecclesiis  Jam  flebant,  438.  Ut  flerent  In  Ecclesia 
Cantuariensi,  plures  rogabant.  4'^. 

Maria  prmsentatio  in  iempto.  Beata  Vir^  voto  virgi- 
nitatis sigillata, 217.  Hooprimum virginitatis  votum,^!?. 

Marim  Annuntiatio,  Beata  Maria  cubiculum  ngressa 
libros  quibus  virffinis  partas  ot  Christi  prophetabatar 
addventus,  evoIvebat,2S0.  Ab  angelo  Balatatar,2S0.Deum 
concipit.  Visitat  Elisabeth.  Parit  Chnstum,  hnc  et  alia 
^jus  myBteria  pie  oon8iderantar,230.  Annuntiatio  Incar- 
nationis,  284.  JesaB  est  de  Adam  et  Eva  per  Martiam, 
101.  JeaaB  ost  de  sola  Maria.  Maria  de  Adam  et  Eva, 
101.  In  B.  Virgine  nec  volantas  creaturie  prolem  se- 
minavH,  nec  natura  germinavit,  104.  bed  Spiri- 
tuB  S.  de  Virgine  Tirum  mirabiliter  procreavit,  104« 


Ipsa  de  Spiritu  sancto  Christam  conoepit,  174.  Et  ip- 
sam  Spiritus  sanclus  ab  initio  puriflcaverai,  170.  Plena 
fUit  gratia  anteqaam  Spiritus  S.  superveniret,  108.  Nec 
in  ipsa  peccatum  aut  fomes  pecitati  eratquando  Spiri- 
tus  sanctuB supervenit,  108.  Super  abunaans  gralia  in 
B.  V.  per  SpirituB  sancti  superventionem,  108.  Obum 
bratur  Virgo,  quia  res  in  sacramento  erat.  108.  Incar- 
nationem  soIaperseTrinilas  in  sola  et  cum  sola  virgine 
operari  voluit,  108.  Vide  Incarnalio.  Soli  virgini  datum 
est  nosse  Incarnattonis  mysterium,  cui  soli  datum  est 
experiri,  108.  Semen  sumptum  de  Virgine  fuit  mun- 
dum,  quamvis  essel  de  massa  peccatrice,  102.  Nulla 
potuit  esse  peccati  macula  in  eo  quod  Filius  Dei  in 
personam  suam  assumpsit  de  Virgine,  100, 101.  Semen 
assumplum  deVirginenulIam  traxit  peccatum  habendi 
necessitatem,  100, 101,  102.  Llem  est  Filius  Patris,  et 
Filius  Virj?inis,  452.  Beata  Virgo  ttoro»»;  creditur,  267. 

Marim  Parificatio.  Festivitas  puriflcationis  B.  Marin, 
169.  puriflcatio  B.Mariffi,285.EccIesi<emosut  fldelesin 
festo  Puriflcatioois  cereos  Bive  candelas  portent,  171. 
Processio  fleri  solita  in  festo  Puriflcationis,  171. 

Marim  Asiamptio.  E^jus  assumpiionis  gloria  et  feli- 
citas,  285. 

Maria  iCGYPTiA.  De  gratiao  in  oa  opcribus  exsultat 
Ecclesia.  286. 

Maria  bt  Martha,  due  sorores,  Dominum  diligebant. 
Earum  offlcia,280,231. 

Martinus  (S.)  abbas  monachis  fuit  ablatus,  etEeele- 
siapraalatus  est,d66. 

Martini  (S)  de  Campis  mona8terium,S59.  Ab  eo  epis^ 
copus  ParisiensiB  violenter  abstrahit  Walerannum  ca- 
nicum  et  cantorom  PariBiensiB  Ecclesi»,  gui  mona- 
chicum  institatum  ibi  susceperat,  359.  Vide  WallcranuB. 

Martini  (S.)  Sagiensiscoenobium,413.Ibi  promitteba« 
tur  a  profltenlibus  stabilitas  in  monasterio-  413. 

Martyr.  Quisque  pro  Justitia  mortuus,  exemplo  vel 
memorJa  susb  mortis,  interrogat  et  convenit  singulorum 
conscicntias,  ulrum  Jastitiam  et  vitam  perennem  dili- 
gant,  au  aolis  temporalibas  deleclentur,  177. 

Maler.  Vera  matermavultfllium  suum  in  alieno  sinu 
vivere,  ({uam  in  suo  mortuum  fovere,  398.  Privandus 
est  patrimonio  qoi  matrem  poUuii  adulierio,  ^.  Qui 
peccat  in  fllium,  irritat  matrem ;  nec  offendit  matrem 
sine  injaria  fllii,  280. 

Materia.  Vide  Causa,  Elementa. 

Mathilda  Gadomonsis  abbatissa,  397.  Vult  onus  de- 
ponore  propter  SBtatiset  inflrmitatisimbecillitatem,397. 
Consulit  Anselmum,  397. 

Mathildis  regina  Anglorum,  887,888,396,  401.  402. 
Anselmum  nt  quotidianum  relaxet  Jegunium  hortatur, 
387,  388.  Anselmi  benedictione  in  matrimonium  et  in 
Reginam  8acrata,d87, 388.  E^us  in  Anselmum  et  Anselmi 
in  eam  reverentia  et  dilectio,  387,  388.  Eam  ad  Eccle- 
sin  amorem  et  defensionem  AnBelmasexcitat,388.  Eam 
ad  glori»  mundi  contemptum,  et  ut  eum  regi  conBuIat» 
hortatur  AnBcImus,  396.  Enixe  precatur  Anselmum  ut 
inAngliam  redeat,401.Eju8deAnselmi  ad  eam  scripta 
epistola  exsultatio,  402.  Pro  Anselmi  reditu  Bcribit  ad 
Rom.  pont.,  403.  Ei  ffratias  de  bona  voluntate  agit 
Anselmus,  406.An8elmi  scripta  laudat,  410.  Abbatiam 
Malniesberiee  committit  Ednlpho  Wintoniensi  monacho, 
410.  Eam  hortatur  Anselmus  ui  regem  avertat  a  con- 
siliis  principum,  qua)  Deus  reprobat,  450.  Ei  eonsulit 
Anselmus  ut  paci  Ecclesiarum  provideat,  434.  Ei  gra- 
tias  agit  Anselmus  de  susce^tis  eju^  muneribus,  434. 
Eam  Anselmus  hortatur  nt  sit  materEccle6iarum,441. 
Ab  Anselmo  exulanteconsolationem  petit,  445.  Ejus  de 
Anselmi  reditu  et  valetudine  soUicitudo,  445.  Vide 
Anselmus. 

MATHiLDismarcissa,442.Papa8cribitproAaselmo,442. 

Matrildis  abbatissa  Wintoniensis,  377.  Ei  mandat 
Anselmus  archiep.  ut  Osmuudo  epifcopo  obedientiam, 
Bicut  decet,  exhibeat,377. 

Mathildis  comitissa,436.Sai8mandat  Qt  Anselmam 
exciperent,  et  tuto  deducerent,  436.  Ansolmus  consu- 
lil  ut  velum  saltem  in  extromiB  suscipiat,  et  paratum 
pones  se  teneat,  436. 

Matrimonlum.Utriusque  sexus  eomraissio  non  injuste 
flt,  ut  in  conjugio.  et  in  brutis,  98.  Nuptis  sancts,  et 
cubile  immaculatum  qu»Iegilime  etcum  timore  Deice- 
lebrantur,  142, 198.  Absorbent  poenalem  turpitudinem, 
142.^NubenteB  efflciuntur  unus  spiritus,  142.  Et  flunt 
uoa  caro,142.  Lex  nataralis  aCfectus  de  non  revelanda 
turpitudine  apud  Judeos  vix  tertium  gradam  consangui- 
nitatis  transiDat,142.  Abraham,Isaac  et  Jacob.et  Otho- 
niel  honestiB  decausls,  proximas  san^uinfssui  duxerunt, 
142.  Nuptia  consanguineorum  prohibii»,  141, 142,447« 
Quo  gradu,  447,448.  Kationemhujusprscepti  nullibi  le- 
git  Anselmus  141 .  In  hoo  simplex  et  pura  ratio  ost 
obedire  auctoriuti,  et  EccIeBi»  sequi  consoetudinem, 


1103 


INDGXmS.  ANSELMUH. 


1104 


141 .  PraBoeptam  esl  commane  iadeis  et  Christianis,  non 
accedere  ad  proxiroas  sanguinis,  141.  Qu»  et  quarum 
turpidudo  non  esl  revelanda.  149.  Connubia  in  sanguini- 
tale  connubii,  si  miBla  sunt,  dirimenda  sunt,  141.  In 
populo  JudaBorum  connubia  de  tribu  in  tribum  miscere 
non  licebal,'141.  Ne  bonadividerentur,141.  Aliaralione, 
scilicet  charitatis.Christianapielasprohibet  inlra  plures 
graduB  connubiaconsanguineorum,141.Usquo  ad  sex- 
tum  gradum  cx^nsanffuinitalis  Cbistiania  rcligio  connu- 
bia  prohibet,  141, 142.  Huncgradum  violare etiam apud 
barbaros  nefas  ducitur,  142.  Conjugia  in  Hibernia  pa- 
lam  et  impune  flebant  inter  cognatos,  417.  £t  viriliberi 
commutabant  uxores,  417.  419.  Consanguinoam  duxit 
Guillclmus  Camerariu8,448.  Crimen  est  damnabile  vi- 
rum,  uxoro  sua  ex  conscnsu  reclusa,  alteram  ducere, 
397.  Onera  malrimonii,  198.  Que  marilus  a  malauxore 
limoat,  198. 

MATTHiEus  evangelista  tres  prsetermisit  generationes, 
17&. 

Mauritius  monachus  Beccensis,  320.  Capile  laborat 

320,  321.  Mittitur  ad  Lanfrancum  arch.  320,  :iii.  Cui 
eum  Anselmus  commendat,  321.  Rogat  Anselmus  ut 
curetur  ab  Alberto  medico,  321.  Henrioo  monacbo,  321. 
Eum  Anselmus,  commendat  GonduIpho,S21.  Herluino, 

321.  Alberlo  mcdico,321  De  sanilale  ei  restituta  gratu- 
latur  Anselmus,  S24.  Beccum  redire  cogitat,  324.  Ei 
Anselmus  injungil  ut  redicns  alTerat  quod  scribere  po- 
tuerit  de  Aphorismis  et  de  glossis,  325,  .^.  Ei  Ansel- 
mus  gralias  agitpro  muneribus  ab  eo  missis,  326.  Pro- 
ponit  describere  libellum  de  PuUibaa,  330.  DecUnandi 
scienliam  eum  docuit  Anselmus,  331 .  Anselmi  episto- 
las  habebat,361.  Anselmi  in  eum  amor,  329,  330,  331, 
334,337.  Omnibus  est  amabilis,  334.  Unus  erat  eorum 
quorum  instanlia  Anselmus  scripsit  Monologium.  335, 

336.  A  Lanrranco  suum  Monologium  correclum  ei  tradi 
pelit  Anselmus,  336.  Speratur  in  proximo  rediturus 
Heccum,330.  Cum  vull  Lanfrancus  non  vult  dimitlere, 

337.  Ad  Anselmum  scripsit  de  monacho  qui  in  curia 
^gis  morabatur,  343.  £i  Anselmua  miltit  scriplum 
suum  de  malo,  343. 

Meditalio.  Meditalione  assidua  homo  ad  sui  cognitio- 
nem  illuminatur,  214.  Meditalio  parit  scientiam,  soicn- 
tia  compunctionem,  compunclio  de\otionem,  214.  Mcdi- 
tatio  Dei,  cibus  suavis,  253.  Oralionessivemeditatiqnes 
ad  Dei  amorem,  ac  timorem,  et  ad  sui  discussionem 
scripin,  202.  Non  sunt  legend«  in  tumultu ;  neccursim, 
202.  Vide  Cootomplatio. 

Mellento  (Robbrtus  comes  de),  443,  444,  445.  Liber- 
tati  Ecclesi»  contrarius,  408.  Regin  praviiati  favens 
auctoritate  apostolica  excommunicatur,  332,  408,  436. 
Spondet  se  couaturum  ut  rex  pap»  obediat,  408.  Inde 
ab  Anselmo  absolvitur,  408, 445,  446.  Eju»  eodem  An- 
selmus  petit  contra Thomam  Eborac,  450.  Vide Robertus. 

Mombra  et  sensus  per  se  nihil  volunt,  99. 

Memoria.  Qus  suut  in  humans  menlismemoria,non 
Bunt  ipsa  nostra  memoria,  20.  De  mcmoria,  20, 21.  Vid« 
Cogitare,  Mens,  PaterSBternus. 

Mendacium.-Omne  mendacium  est  peccatum,  193.  In 
mentiendo  due  potestates,  unam  volendi  mentiri,  alte- 
ram  mentiendi,  93.  Nequaquam  potest  velle  menliri 
voluntus,  nisi  quse  corrupta,80.  Aliquando  plus  opere 
quam  verbo,  Uo.  Plus  aliquando  quis  menlitur  opere 
quam  verbo,  113. 

Mens  rationalis  maxime  propinquat  siimmm  naturfiB, 
25.  Mens  rationalis  et  htpc  sola  summam  naturam  valet 
indagare,  16,  24.  Mens  rationalis  per  seipsam  maxime 
potest  summam  naturam  cognoscere  et  invenire,  24, 
25.  Quanto  studiosius  ad  se  discendum  intendit,  tanto 
efflcacius  ad  summs  naturn  cognitionem  ascendit,  25. 
£t  quaolo  se  intueri  ne^ligit,  tanto  ab  ^us  cogniiione 
recedit,  25.  £t  cst  ipsa  sibi  velut  speculum  in  qua  spe- 
culetur  imaginem  Dei,  26.  Ipsa  et  quidem  sola  Dei  et 
sui  memor  et  inlelligons  et  amans  esse  potest,  20,  25. 
Ideo  vera  imagoestTrinitatis,  25,30.  KidaAnima,  Deus 
incomprehensibilis,  Dei  cognitio,  Rationalis  natura. 
Meniis  human®  instabilitas,  239. 

Merces  sanctorum,  193.  Vide  Beatitudo. 

Meritum.  £x  affectione  seu  voluntate  commodi,  aut 
rectitudinis,  descendit  omne  meritum  hominis,  sive  bo- 
num,  sive  malum,  i3:i, 

Micelei.  De  Micelei  monachus,  428.  Hunc  Anselmus 
Henrico  regi  commendal,  428. 

MicuABL  (S.)  S.  Michaelis  restum,434, 437.  S.  Michael, 
prseposilus  paradisi,  270.  Vide  Angelus. 

Miracula.  Quffi  solus  Deus  facit,  semper  roiranda  sunt, 
101.  Multa  de  creaturis  Deus  operatur,  qu»  illie  secun- 
dum  suum  usum  et  propositum  nequaquam  fticereat, 
lOl.Solius  voluntalis  Dei  opus  est,  cum  aqua  subitoin 
vinum  convertitur,  101.  Solius  voluntatis  Dei  est  opas, 
cum  mare  stccom  iter  populo  prAbet,  101.  Miracala 
periecutionum  procalUs  cedant,  160. 


Misericordia  eeu  eompassio  miserorum,  159.  Ez  aliis 
virtutibus  nascitur,  159.  Justitin  lumen  miserieordia  : 
miserioordiaB  virtusjuslitiaest,  159.  Esse  miscricordejn 
est  miserum  habere  cor  ex compassione  miseri,  31.  Spi- 
ritus  consilii  misericordibus  coavenit,  159.  Nemo  misere- 
tur,  nisi  spiritu  consilii  regatur,  ut  cui  roiserendam  sit 
videat,  159.  Fons  misericordi»  nuUis  iniquitalibus  «x- 
haurilur,  nuUis  sceleribus  poUaitur,  213.  Peccata  noa 
possunt  vinccre  Dei  bonilatem,  212,  213.  Sola  miaeri- 
cordia  Deum  peccala  diraittere  non  decet,  79,  Vidm  Dei 
justiLia.  Sola  misericordia  dimitlere  peccatum,  noo  est 
aliud  quam  oon  punire,79.  Deus  non  vult  mnrtem  pec> 
catoris,  sed  vitam,  250.  Hancorationem:  Afisarer*  me», 
Z>ea«,  elc,  inspiravit  Spirilus  sanctus,  249.  Vide  Deus 
miserioors,  Spes. 

Missa.  Missarum  solemnia,  268,  Christus  ia  altari  est 
sacriflcium  et  Sacerdos,  268.  Sacrifleium  oorporia  et 
sanguinis  Domini  est  omnium  i>eccatorum  remisaio  vi- 
vis  ot  dcfuncLis,  267,  StiO.  Quotidie  immolatur  Chria- 
tus,  quia  quotidie  peccamus,  454.  Ipsa  hora  sacrificii 
corpons  et  sanguinis  Christi  non  dubiles  angelos  adease, 
et  sui  Crealoris  carni  et  sanguini  cum  magna  reve- 
renUa  inefTabile  ob8e(|uium  deferrre,  267,  isk.  Omnes 
sancli  suas  redemotionis  pretium  in  terra  oelebrari 
conspiciuot,  267.  Cibus  non  sumendus  priusquam 
Missa  audita  sit,  78. 

Varielas  modi  quocelebrantur  mysteria.cohsretcam 
flde,  139.  Si  per  universamEcclesiam  uoo  modosacra- 
mcnta  celebrarenlur,  bonum  esset  et  laudabile,139.  Di- 
versiiales  ha^  celebrandi,  non  in  substanlia  sacramenti 
neque  in  virlute  ejus,  autfide  discordant,  139.  Neqoe 
omnes  in  unam  consueludinem  possunt  colligi,  13tf. 
Ideo  hm  potius  in  paco  concorditer  sunt  tolerand», 
quam  discorditer  cum  scandalo  damnand»,  139.  Alli  in 
sacriflcando  corpore  in  sanguine  Domini  singalas  cni* 
ces  singulis  faciunt  ab  initio  in  Canone,  13B).  Alii  so* 
lummouo  ubi  singulatim  nominatur  panis  vel  corpns, 
et  siugulaUm  calix  vel  sanguis,  139. 

In  missa  sacriflcalur  corpus  el  sanguis  Domiai,139. 
Canon  sacrificii,  139.  Una  est  oblatio  et  una  hostta  ia 
pane  et  vino,  quam  offerimus,  139.  Qui  unam  crucem 
ambolus  faciuni,  a  Christo  discordant,  139.  Sed  sine 
offensione,  139.  Qui  calicem  post  coenam  non  saTifi- 
cant,  nequo  semper  ad  vesperam,  a  Christo  diaoordant, 
139.  In  celebralione,  servata  rei  veritate,  possumos 
esse  dissimiles  sine  reprehensione,  139.  Christasaactor 
sacriflcii  quod  celebramus,  139.  ConvenienUus  una  cruce 
panis  et  vinum  notantur  ad  h«c  verba,  Hmc  doaa,  etc., 
139.  Cum  plures  res  simul  benedicuntur,  non  BiaguUs 
singulsB  cruces  assigaanlur,  139.  Varietas  in  operiendo 
calice  inter  sacriflcandum,  139.  AUi  panno,  allii  corpo- 
rali  operiuat  caUcem  ab  iaiUo,  139.  Kladitaa  Cbrtsti  ia 
morte  uon  exigit  ut  in  sacrtflcio  calix  ab  iniUo  discoo- 
periatur,  139, 140.  Varietas  in  signandis  crucibus  super 
panem  et  vinum  in  missa,  139.  Vide  Azymum. 

Missio.  Spirilus  saactus  mitUtFiliam  sicut  Pater,  se- 
cuadum  hominem,54.  Quia  una  Patris  etSpiritussancU 
votuntale  in  mundo  KiUus  apparuit,  54.  In  missione  Pa- 
tris,  missio  iolelli^eada  est  FiUi,54.  Uoa  et  eadem  est 
missio  Palris  et  Filii,54.  QuidestPatrem  mittereSpiri- 
tum  sanctum  in  nomiueFilii,5d,5i.  Eumdem  Spiritam 
sanctum  quem  mitUt  Pater,  mitUtetFUias,54.  NecPa- 
ter  milUt,  nisi  cum  Filius  mitUt,  nec  FiUus  mittit,nisi 
cum  Pater  milUt,  5i.  FiUus  non  miltit  FiUum, 5S. rufo 
Spiritus  sanctus,  Trinitas. 

MoUiUes  Aigienda,  191.  Nativitatis  Christi,  humili- 
tas  et  paupertas  damnant  deUciaa  ia  moUibus  vivea- 
tium,217.  Vide  VolupUs. 

Moaachica  coaversatio  qu»  debetesse,  420.  Claustra- 
lis  cooversalio  monacbici  proposiU,  quidam  est  hujas 
vita»  paradisus,  415.  Monachus  ea  ^ue  sunt  saecaU  non 
debet  mente  recolere,  415*  Monachis  et  sanctimoniali- 
bus  fUgienda  saecularium  conversatio,  412.  Mores  vcri 
monachi,  195.  Qualis  debeat  esse  monachus,  194.,  etc. 
Vide  ObservanUa.  Non  tonsura  sed  virtus  facit  mona- 
chum,  194.  Concordia  inter  monachos,  420. 

Monachus.  £rror  est  clertcalem  vitam  prostare  mona- 
chic«,  346.  moaachicaB  vitas  propositum  pnnstat  cleri- 
cali  cooversatiooi,  346.  Clericus  potest  fieri  monachns, 
870. 

Cogitaodi  se  ad  reliffiosam  vitam  convertere  muUa  ao 
opponunt,  158.  EvanffeUcam  perfecUonem  magis  impleri 
in  proposito  monachtco  saacti  Patres  iatellexerunt,  970. 
Propositi  monachici  bona,  370.  B.  Gregoriua  man- 
dat  Desiderio  episcopo  ut  clericum  a  proposito  mona- 
chic»  conversationis  non  impediat,  970.  Horreodam 
est  eUam  aodilu  ut  quos  Gnristus  elegit  de  mundo 
episcopus  religet  iu  muado,  ot  quosChristus  trahit  ad 
portum  de  procelUs  mundi,  hos  episcopos  retrahat 
portu  iu  taroiaes  mttndi.  etc.,  S70. 

Animam  prohiber»  i  eqaiGhriatiooiisiliam(nioikacIiieiim 


1105 


INDEX  IN  S.  ANSBLMUM. 


1106 


insti(utum)estanimeB  ftigienda  porsecutio,  S70.  AUquem 
ab  instiluto  monachico  rcvocare,  grave  peccatum  est, 
370.  Onus  vitas  monachica  non  esl  impottabile,346.  Pa- 
rentes  societali  monachorum  fllium  ex  Dci  inspiratione 
tradunt,  272.  JEre  alienoqui  tenetur,monachum  ncquil 
proflteii,  316,  319.  Excommuuicati  non  admittentur  ad 
monachicam  professionem,  425.Non  soli  monachi  ad  salu- 
tem  perveniunt,  %2.  Sed  illi  ccrtius  et  altiut  perve- 
nium  ad  salutem  qui  solum  Deum  conanlur  amare,352. 
Est  etiam  in  ordinemonachorum  periculunQ,352.  Melius 
sperandum  de  iis  qui  in  sancta  conversatione  sunl  nu- 
trili  quam  de  iis  quorum  vita  fuit  8»culari  conversa- 
tione  delrita,  347. 

Monachi  virtutes,  obedientia,humilitd8,  Regule  obser- 
vanlia,  200.  Monachi  cxercilia,  lectio,  labor,  et  oratio, 
195.  Monacbus  sludioscholarum  vitam  nondebet  impen- 
dere,  323.  Non  licet  monacho  exlra  suum  mouasterium, 
ctiam  ad  studia  el  in  alio  monasterio  conversari,  nisi  de 
abbalis  sui  liceatia,  340.  Monachus  inregiscuria  mora- 
ri  prohibetur,343.Pcrmonachicamprofessionem  solvun- 
tur  omnia  alia  vota  minora  anteafacta,  378«  Votaoundi 
Homam  el  Hierosolymamcomplenturinprofessionemo- 
nachica,  409.  Monachis  prohibctur  ire  Hierosolymam, 
413.  Aliorum  mores  aut  loci  consuetudines,  si  contra  di- 
vtna  praecopta  non  sunt,  monachus  non  dgudicet,  322. 

Monachi  suo  priori,  aut  cui  ipse  conces8erit,peccata 
conflteantur,  410.  Monacho  peccanti  et  non  poenitenti 
Deus  gravius  irascitur,  352.  Deusbenignius  suscipit  mo- 
jiachum  poenitentemquiadpropositumsuumrodit :  quam 
non  monachum  quiad  idem  propositumnon  venit,352. 
Meliuscst  etinnoceniibus  et  poenilenlibus  ad  vilam  mo- 
nachicam  venire  et  rcdire,quam  absistore,  352.  Mona- 
chis  sua  signa  secundum  suumordinempulsare  nonest 
prohibcndum,  373.  Monachi  in  cooventu  populi  auxilium 
ad  ecdesis  su^e  constructioncm  poslulare  non  sunt 
prohibendi,  373.  Monachi,  qui  claustra  monasterii  liben- 
ter  exeuni,  sibi  el  aliis  nocent,  376.  Abbas  non  conccdere 
debel  monachis  licentiam  exeundi  extra  claustra,  376. 
Monachus  manere  debet  in  eo  mouasterio  in  quo  priorem 
professionem  emisit,398.Qui  inuno  monasterio  volum  mo- 
nachi  libere  fecit,  deinde  in  altero,  lenelur  in  priori 
mancro,  349.  Siabilitas  in  monasterio,  nisi  tale  sil  ut 
monaclius  ibi  malum  invitus  facore  cogatur,  322.  Amo- 
naslerio  non  recedendum  nisi  malum  facere  ibi  cogatur, 
322.  Inopia  bonorum  corporis  et  animsd  monachi  de  li- 
centia  episcopi  e  inonasterio  discedunt,  345.  Monachus 
cum  prelato  indisciplinatodiscordans,  ab  eode  ejusli- 
centia  recedere  cousulitur,  314.  Si  licenliam  non  con- 
cesserit,  ejus  onus  sustinondum  est  per  obediontiam, 
314.  Monachus  e  monasterio  exire  non  debet  eliambono 
proposito,  nisi  per  abbatis  sui  licsntiam,  322.  Et  nisi  ut 
regulariter  sub  abbatisalicujusobodici.ia  degat,  323. 
Qui  monachicum  habitum  publice  portavit,  elsi  non  le^e- 
rit  professionem,  tonelur  coram  Deo  in  sanctoproposito 
ol  habitu  sempor  vivere,  423.  Et  si  dimiserit,  apostata 
judicatur,  423.  Vide  Novilius.  Clericus  qui  monachi- 
cum  suscepit  institutum,  si  ad  clericatum  redit  eliam 
sui  episcopi  auctoritate,  poccat  damnabiliter,  370. 

Monachi  refugce,  437.  Monachus  incorrigibilisexcom- 
municalur,  437  Monachus  apostata  ost  excommunica- 
tU8,418.  Necabea  excommunicatione  aquoquamsolvi 
potest,  nisi  redeat  ad  monasterium.  418.  A  muriente 
monachicussumilur  habitus,  319.  IUiusmortuinomen, 
et  dies  obitu8  nolanturin  monachorum  calendario,  si 
benediclionem  assumpsit,  319.  Tenlationes  monachis 
maxlme  noviliis  cavends,  321,  322,  3'i4,  345.  Vide 
Nuvilius.  ApoBtalas  monachos  poenitentes  diabolus  per 
verecundiam  dejicit,  404. 

Monialis.  Mulicrem  velatam  incoujugiumsibi  copu- 
lare  nefas  est,  386. 

Morbus.  Volunlas  nunquam  ita  affecta  esl,ut  aliquan- 
do  velit  ffiffritudinem,  132.  Morbi,  199,  200.  ^gritudo 
carnem  vulnerat,  mcntem  casliffal,  191.  Per  morbos 
semper  sancti  profecorunt,  417.  In  morbis  gratia  sem- 
per  au^etur,  si  bona  voluntas  non decrescit,  417. 

Morianna  vallis,  398. 

Mors.  Sapientiffi  ot  justiti»  Dei  repugnat  hominem 
mori,  si  sil  sine  culpa«  87. Si  homonunquam  pecdasset, 
nunqiiam  moreretur,  77,  87.  Morsex  peccato,  30,241. 
Culpa  Ada;  mors  in  omnes  dominatur,  217.  Nihil  in- 
certius  morte,  214.  Nihil  bora  mortis  incertius,  214, 183. 
Cui  vita  estoneri,  mundus  fastidio,  caro  dolori,  huic 
mors  est  desiderio,  234.  Mortem  non  timere  ob  cons- 
cientise  serenitatem,  omnibus  bujus  vitnbonis  pradstal, 
23&.  Tria  mortis  timorem  auferunt,  coQKcienlia)  sere- 
nitas,  fldei  flrmitas,  speicertitudo,  233.  Morsestprin- 
cipium  quietis,  laborum  meta,  peremptoria  vitiorum, 
23&. 

Mors  eleclorum  pretiosa,  234 :  angeli  asstsiunt  morti 
electoruia  :  el  eoruro  ho8ti|)08  sese  opponuat,  et  eorum 


animam  in  loco  pacis  collocant,  234.  Mors  impiorum  : 
pessimi  spiritus  eorum  aniraam  de  corporo  extrahunt, 
et  suppliciis  Iradunt,  231.  Vide  Animu,  Damnatio,  Ju- 
dicium.  Ideo  a  corpore  dissolvi  timetur,  quia  utrum 
cum  Christo  esse  contingat  dubitalur,  240.  Hominem 
invitum  mori,  mi.serura  esl,  77.  Mors  nuUi  parcit,  199. 
Cur  magis  et  pejus  moritur  qui  morlcanimBBmorilur, 
quam  qui  carnismorte  moritur,  299,  3X).  Vide  Anima. 
Quanta  pace  obdormiunt,  qui  obdonniunt  in  Domino, 
294.  NuIIavis  quemquara  do  hac  vila  expcllere  potest 
quoadusque  Deo  placuerit,  264.  Finis  saBCuIi  est  uni- 
cuique  hora  obitus  sui,  169.  Admonitio  morient',  194. 
Proccs  pro  inflrmo  morti  proximo,  194.  Kalendarium 
morluorum,  319.  In  eo  nomen  el  dicsobitussignantur, 
319.  Corpiis  post  mortem  qualc  sit  describitur,  206. 
Oratio  pro  defunctis,  245,  255.  Merilis  peccatoris  non 
debetur  nisi  mortis  s&ierne  supplicium,  215.  Vide 
Damnatio. 

Mortiflcatto.  Qui  secundum  carnom  vivit,  carnalis  et 
animalis  est,  noc  percipit  ea  ^uae  sunt  Spiritus  Dei,42. 
Qui  spirilu  facta  carnis  mortiflcat,  spiritualis  efflcitur, 
42.  El  omnia  judicat  et  ipse  a  nemine  judicatur,  A2. 
Corporis  afilictiones  temperand&B,  si  in  ffigritudinem 
vertunt,  420.  Exerciiium  corporis  bonum  ost,  420.  Sed 
Deus  magis amat  cor plenum  pietate,  dilectiono,  etc,  420. 

MoYSES est  veridicus,  175.  Quinquelibri  Moysis,  181. 
MoyscB  laudatur  cx  mansuetudine,  159.  Movsesmona- 
chus  Cantuariciisis  :  claustrum  descruit,  358,359.  Sed 

Sostea  poenitens  ad  Beccense  monasterium  conftigit, 
nSf  359.  Ansclmus  proeo  Gondulphum  abbatem  Wost- 
Monast.  ot  Honricum  priorem,  totamque  congregatlo- 
ncm  exorat,  paratus  pro  ipso  satisfacere,  359. 

Mortuus  mundo  non  habet  spem  in  co,  178.  Quiamat 
saeculum,  absorbetur  a  s«ecuIo,  161.  SaBcuIum  amatores 
suos  vorare  novil,  non  portare,  161.  Amor  sseculi  et 
carnis  anxius  est,  258.  Cum  mundus  tibiridet,  nolliilli 
arridere  :  non  adhoc  ridet,  ut  in  flne  rideas,sed  ut  sub 
principe  suo  irridente.  cum  ipso  lugente  lugeas,  etc, 
312,  315.  Mundus  non  est  diligendus,  312.  Mundusha- 
bet  aurum  in  cornu,  sed  fenum  in  cauda,  312.  Saecu- 
laribus  noffotiis  non  implacari,  23J.  CursB  mundi  abji- 
ciendH3,  193.  Despicienda  sunl  lemporalia  et  caduca, 
191.  Ccelestia  appetenda,  191.  Quo  quisquo  viteecoeles- 
tis  dulcedinem  ^ustat,  eo  magis  fastidit  omnia  quee 
placebant  in  inflmis,  16i.  Visa  Dei  el  sanctorum  gloria, 
repente  mens  cuncta  terrena  obliviscitur,  164.  Mortuus 
mundo,  193.  Hanc  mundi  molcs  in  melius  est  renovanda, 
52.  In  mundi  renovatione  ulraque  natura,  ralionalis  et 
noo  rationalis  simul  perflcietur,  82.  Et  fieterne  Dco  jo- 
cundabit,  82.  Vide  Judicium. 

Munditia.  Vide  Cor. 

Mundus  antcquam  flcrot,  nihil  erat,  67.  Mundus  nihil 
potuit,  antequam  essot, 67.  Etitanon  potuit  esse.ante- 
quam  esset,  67.  Et  possibile  fUit  et  impossibile  ut 
mundus  osset,  antequam  esset,  67.  Possibile  Deo,  in 
cujus  potostate  crat  ut  fleret,  67.  Impossibile  illi  in 
cu^us  potestate  non  erat,  ut  osset,  67.  Ideo  est  mundos, 
quia  Deus  prius  mundum  facero  potuit,  quam  fleret,  67. 
Non  quia  ipse  mundus  prius  poluit  esso,  67.  Vidc  Po- 
lentia.  Mundus  non  est  tolus  ubi(^ue,  sed  perpartes, 
37.  Henuntiandum  sasculo,  193.  OdmmsfiecuIi,3l5, 338. 
Quos  allicildulcedosaeculi,  cos  occupat  aeterna  amari- 
tndo,  315.  Mundus  non  favel  iitfoveat,  scdut  sufTocel, 
338.  Amicus  ssdculi  hujus  est,  quicunque  sascularis 
delectalioniH  amicus  esl,  315.  Mundus  irridendus  cum 
ridet,  312, 315.  Mundi  gloria  non  est  gloria  sed  ignis 
vorans,  331  Quem  demuleet  claritato,  postea  torquet 
usliono,  203.  Coutemplus  mundi,  159.  Huic  jure  eter- 
na  promittuntur,  159.  Conlemptus  mundi  noscilur  ex 
timoro  Domini.  149.  Vanitas  mundi,  honoris  et  divi- 
tiarum,  19*),  19G,  197,  198,  199,  200,  SOl.  Hic  mundus 
spon^ia  inanis  esl  et  omnis  concupiscentia  ejus  aceto 
amanor,  9SQ.  Qui  saeculi  gloriam  abjecit,  mortuum  se 
mundo  esse  comprobavil,  178. 

MuRiARDARCiius  HibomiaB  rex,  417,  419.  Eum  de 
regni  ojuspace  .\n8elmus  laudat,  417,  419.  Anselmi 
ad  eum  exoortatiode  corrigendis  regni  malis,  417,419. 
Anselmo  gratia  agit,  447.  £|jus  gener  Emulphus,  447. 

MusiccB  librum  Anselmus  prflsstitit  priori  uadomensi, 
360. 

Mutabile.  Lex  qumlibet,  si  mutabilis  est,  non    vere 
est,  161.  Non  est  enim  verum  esse,  ubi  est  ot  non  esse, 
161.  Vide  Deu8  immutabilis.  Existentia. 
N 

Nasci.  Mulla  dicuntur  nasci  exaliquo,  cnmquonon 
habcnt  similitudinem,  ut  poma  exarbore,  18.  Vide  Ge- 
neratio. 

Nalura.  Idem  est  naiura  ac  cssentia,5.  Naturacaete- 
ris  Buperior,  seu  qu£B  nulli  08t  inferior,  aut  sola  est, 
8Ut  plures  soli  »quale8,5,  46.  Plures  natarcr  aequales 


IIOT 


INDeX  IN  S.  ANS£LMUM. 


iios 


non  poBBunt  per  dJTeriia,  scd  per  uniim  idem,  5. 

Quaedam  naturas  magis  minusve  sunt  quam  aliiB,  16. 
Vids  Dei  exislentia.  Non  omnes  natureo  sunt  pares 
dignitate,  sed  aliis  alie  sunt  meliores,  5.  Ulud  unum 
idem,  per  quod  plures  naturse  suntsequaliter  magne, 
aut  est  idipBum  quod  ipsee  sunt,  id  est,  ipsa  earum 
essentia ;  aut  est  aliud  quam  quod  ips»  sunt,  5.  Vide 
Deus  unus.  Si  illud  unum,  per  quod  ptures  naturn 
sunt  aBquales,  est  ipsa  earum  essentia  :  nonsunt  pla- 
res  essentiSB,  sed  una  essentia  seu  una  natura  in  plu- 
ribus,  5.Naluraj  viventes  preestant  non  viventibus,8en- 
tientesnonsentienlibus,  rationales  irrationalibus,  61. 

Necessitas.  Omnis  necessitas  est  aut  coactio  autpro- 
hibitio,  93.  H»  du»  necessitates  couverluntur  conlra- 
rie,  sicut  necesse  et  impossibile,  93.  Quidquidcogitur 
esse,  prohibetur  non  esse,  93.  £t  quod  cogitur  non 
esse,  probibetur  csse,  93.  £t  quod  necesse  eslesse,  im- 
possibile  est  non  esse,  93.  Quod  necesse  est  non  esse, 
impossibile  est  esse,  93.  Non  omnis  necessitas  est 
coactio  aut  probibitio,-123. 

Esl  necessilas  praicedens,  qaee  est  causa  ut  res  sit : 
et  necessitas  sequens,  quam  res  facit,  94.  Ubicunque 
est  necessitas  pr»cedens,  est  et  sequens;  non  autem 
ubi  sequens,  ibi  statim  et  precedens,  94.  Est  necessi- 
tas,  eui  subjacet  invitus  homo,  et  qufie  benefacienti 
gratiam  aufert  autminuit,  87.  Estnecessitas^quam  quis 
non  invitus  sed  volens  sustinet,  et  qua  major  benefa- 
cienli  gratia  deberelur,  87.  Hsec  non  est  dicenda  ne- 
cessitas,  sedgratia,  87.  Quianall^cogenteeam  servat, 
87.  Promissum  et  necessitas  illud  servandi  non  minait 
beneflcium,  87.  Vide  Votum.  Cum  futurum  dicitur  de 
re,  non  propterea  rea  necessilate  est,  quamvis  sil  fu- 
tura,  124.  Potesl  enim  fleri  ut  non  sit.  otiamsi  est  fu- 
tura,  124.  Non  ex  necessitate  est  quod  sola  sequenti 
necessitate  futurum  asseritur,  124.  Necessitas  prsco- 
dens,  necessitas  sequens,  127.  Necessilas  priecedens 
facit  rem  esse,  124.  Non  omnis  res  futura  est  neces- 
aitato  futura,  127.  Omnis  res  futura,  necessitale  est  fu- 
tura,  124.  Vide  Liberum  arbitriam.  Omnis  neccssitas 
et  impossibilitas  Dei  suhjacet  voluntati,  222. 

Ne^atio  idem  est  ac  remotio  alicujus  rei,  66.  Negatio 
alicujus  rei  signiflcari  non  potest,  nisi  cum  signiflca- 
tione  ipsius  cujus  signiflcatur  remotio,  66.  Multa  di- 
cantur  esse  secundum  formam  Ioqaendi,qu8Bnon8unt 
aecundum  rem,  66.  Qui  negat  aliquid,  intelligit  nega- 
tionem  quam  facit  et  omnes  eJus  parles,  40.  Hec  vox, 
non  aliquid,  omne  quod  est  aliquid  ab  intellectu  re- 
movet,  66. 

Nihil.  Voz  non  aliquid,  seu  nihil,  signiflcat  aliqaid 
removendo,  sea  negando :  et  aigniflcat  nmil  constituen- 
do,  66.  Nonaltc^uid  et  nihil  non  difrenint,  66.  Non  po- 
teat  dici  qaid  sit,  quod  non  eat  aliquid.  66.  Non  repa- 
gnant  signiflcare  ninil,  el  aliquid,  o6.  Diversa  signifl- 
cationis  consideratione  nomen,  nihil,  pou  non  aiiqatd 
signiflcat  nihil  et  aliquid,  66.  Sic  vox,  nihil,  seu  non 
aliqaidy  omne  quod  est  ali(}uid,  intellectu  removendum 
aigniflcat,  344.  Nomen,  nihil,  non  probat  nihil  esse  ali- 
quid,  66.  Nomen  mali  non  probat  malumesse  aliquid, 
S/i4.  Nihil  neque  est,  neque  essentia  est,  neque  bonum 
est,  62.  Nihil  est  per  nihil,  5.  Nihil  nec  venit  nec  re- 
cedit,  73.  Uade  venit  nihil  in  aliquid,  73.  Quod  nihil 
est,  nihil  habet,  67.  Nihili  nulla  potestas,  67. 

Nobilitas.  Qui  virtutibus  studet,  clarum  ac  celebre 
nomen  possidet,  177.  Vanitas  nobilitatis,  197, 200.  Vera 
nobilitas  est  quo)  virtute  refulget,  197. 

Nomen.  Appellativum  nomen  rei  eat,  quo  res  ipsa 
usu  loquendi  appellalur,  146.  Scepeduobus  nominious 
unus  homo  vocabatur,  174 

NoRMANNUs  monachus  Cantuarlensis  Anselmum  ro- 
gavit  ut  ad  Guallerum  priorom  S.  Wandregisilii  con- 
solatoriam  epislolam  scriberel,  358.  Anselmo  archiep. 
Cant.  et  monachis  Cantuariens.  Ecclesis  insciis  trans 
mare  abiit,  378.  In  abbatem  eleclus  est  in  dioecesi  Am- 
bianensi,  378.  Huic  ejus  electioni  assentiri  non  vult 
nec  debet  Anselmu;,  378. 

Novissima.  Qui  de  novissimis  cogitat,  non  facile  pec- 
cat,  211, 212.  Vide  Damnaiio,Inferaas,Judicium,  Mors. 

Novitius  debet  secundum  Regulam  conversari  in  mo- 
nasterio  ante  proressionem,  ad  stabilitalis  probalionem, 
849.  Novitius  tempore  probationis  cogi  non  potest  ad 
remanendum,  sed  libera  ei  conceditur  potestas  addis- 
cendum,  349.  Peccat  tamen,  si  acceptam  bonam  volun- 
tatem  deserat  *  et  coram  Deo  mendacii  arguiiur,  si 
exhorreat  quod  siepius  ore  bene  promisit,  349.  Vide 
Monachus,  Volum. 

Numerus.  Ternarius  numerus  175.  Namerus  quater- 
narius,  175.  Denarius,  158.  Undonarius  numerus 
trans^ressionem  denarii  signiflcat,  175.  Denarius  est 
Justiti»  numerus,  175.  BealitUdinem  signiflcat,  175. 
Numerus  triginta  Iria,  170.  Toropus  fldei  signiflcat, 
170.Quadragenariu8  numerus,  169.  Quinauagenarius 
Bumerus  poenitentiam  et  remissionem,   18S.  Numerus 


septuaginta  septem  quid  signiflcat,  175,  Carseptaagies 
septies  remittenda  offensa,   175.  dentenariaa  nameras 
perfeclionem  desiffnat,  182.  Millenarius  nameruSf  16S. 
Nuptin.  VJde  Matrimoniam. 


Obduratio  et  obcncratio  peccatoria,  296.  Vide  Gralla. 
Peccati  poena. 

Obedientia,  inobedtentia .  De  obedientia,  886,  412. 
Velle  obedire  est  recte  velle,  190.  Deo  obedire,  et  sibi 
praBceptum  ordinem  servare,  80.  Creatara  rationalis 
cum  vult  quod  debet,  Deum  honorat,  80.  Cum  non  Talt 
quod  debet,  Deum  inhonorat,  80.  Omnis  voluntaa  cre^ta 
subjecta  esse  debet  voluntati  Dei,  79.  Hocest  debitum 
quod  solvendo  nullus  peccat,  79.  Et  quod  omnis  qui 
nonsolvit,  peccat,  79.  Hicest  honorquem  Deo  debe- 
mus,  79.  Deo  jubenti,  homo  totum  quod  est,  et  quod 
habet,  et  quodpotest,  debet,  84.  In  obedientia  homo 
nihil  dat  Deo,  auod  illi  nondebeat,  84.  Hancbooorem 
qui  Deo  non  reddit,  aufert  Deoquod  suum  est,  et  Deam 
exhonorat,  84.  Volantas  Deo  subjecta  fadt  opera  Deo 
placita ;  si  potest  operari.  79.  Si  non  potest,  ipsa  sola 
per  seplacet,  79.8ine  illa  nullam  opus  Deo  placet, 
79.  Juste  agit  omnis  liomoaui  obtemperat  Deo,  171. 
Tanc  est  vera  et  simplex  obedienlia,  cum  rati^nalis 
natura  nonnece8sitale,sedsponte  sorvat  voluntatem  a 
Deo  acceptam,  78.  Hffic  est  perfectaet  libernma  nature 
humanae  obedientia,  cum  voluntatem  suam  liberam 
sponte  voluniati  Dei  subdit,  222.  Et  cum  acceptam  bo- 
nam  voluntatem,  spontanea  Hbertate,  sine  omni  ezac- 
tione,  opere  perflcit,  222.  Majori  auetoritati  cedendam, 
83.  Auctoritati  cedendum  in  oonis,  193.  Non  inmalis, 
193. 

Obcdientta  cam  sola  impellit  hominem  in  pericola, 
aut  defendit  bominem  a  peocato  :  aut,  si  peccat,  valde 
veniale  est,  si  comitatur  semper  poenitentia,  416.  Qai 
vivit  in  inobedientia,  nullum  facitsinemacula,  416.  Ma- 
lum  facere  jussus  non  acquiescas,  416.  Obedieutia  non 
attendit  quid  agat,  385,  412.  Sine  obedientia  non  per- 
venitur  ad  regnum  coelorum,  385.  Inobedientia  bominem 
ejecitde  paradiso,  385,  412.  Obedientia  secandum  Re- 
gulam  S.  Benedicti  non  solam  abbatibus,  sed  omnibas 
majoribus  debelur,  361,  366.  i4Slemo  regi  militataros 
propris  voluutati  debet  abrenuntiare,  191.  Majoris 
meriti  est  opus  quod  ez  obedientia  fit,  quam  quod  fil 
ex  voluntate,  386.  Obedientiie  merces  vita  «etema,  206. 
Dinie  non  ezauditur  aninia  quiB  non  obedivit,  289. 

Oblatio.  QuodDeo  semel  oblalum  esl,  in  alienos  usas 
non  ezpedit  usurnari,  384.  Vide  Missa. 

Observantia.  Monachir^  observantiiBvigor,995,4I2. 
Observantia  in  minimis,  377,  386,  387,  412,  420,  452. 
Deceplio  eslminimis  ezcessibus  nuUam  esse  culpam, 
377.  Monastica)  disciplinm  vigor  custoditur  observan- 
tia  in  minimis,  385,  ^7.  Qul  modica  non  deapictt,  non 
dico  paulatim,  scd  efllcaciter  proflcit,  420. 

Oculi  Christiani  sunt  oculi  Christt,  201.  Non  debent 
vanitates  aspicere,  204. 

Odium  proximt^  19S.  Odtum  nec  martvrio  expiatnr, 
192.  Vide  Amor  proximi,  Injuria,  Ira,  Vindicta. 

Odo  6piscopas,444. 

Odo  S.  Qutntini  abbas  merito  deponitur,  406,  Vide 
S.  Quiniini  coenobium. 

Odo,  312,  409.  Eum  ut  converti  non  differat  hortatar 
Anselmus,  409.  Eum  antiquum  amicum,  etnovamcom- 
militonemAnselmusex  Anglia  salutat,  351. 

Odo  monachus  et  cellerarius,  419.  Vult  propter  aeta- 
tem  dimittere  ofQcium,  419. 

<.)Do  Londoniensip,  442,  4J^d.  Vide  Londoniensis. 

Oifensa.  Kicle  Injuria,  Ira  Peccatum. 

Offlcia  divina.  Divina  per  ea,  qus  digniora  oo^os- 
cimus,  exsequi  debemus,  136. 

Oliva  pacis  nuntia,  157.  Per  eam  misericordia  signi- 
flcatnr,  157. 

Opera.  Litterie  quas  scribimus  actiones  noalrc  sunt, 
quas  divin»  memoriie  assignamus,  sive  bonas,  sive 
mala.s  383.  Tota  vita  aut  in  peccatoeldamnabilis  :ant 
inn<uctuos8,  ot  contcraplibilis,  207.  Vita,  si  estinfruo- 
tuosa,  est  et  damnabilis,  207.  Si  sterilis  bonoram  ope* 
rum,  mortuus  est ;  fertilis  malorum  quanto  magis  est 
mortuus,  299.  Necesse  est  in  maKs  operibus  Dco  dis- 
plicere,  299.  Vlde  Poccalum.  Qui  plura  bona  quam 
mala  merila  habet,  potest  gaudere  :  qui  plura  mala, 
quam  bona  mcrila  habet,  debct  timere,  990,  Omne 
opus  quod  secundum  Christum  fit,  caret  peccato»  158. 
Bonaopera  elevant  sui^sum  el  ducanl  in  coBlum,  tii. 
Malaopera  demergunt  deorsum,  211.  Et  trabunt  in  tn- 
fernum,  211.  Sine  bonis  operibus  ad  oontemplandam 
Conditoris  sui  majestatem  nemo  valet  pervenire,  162. 
Qui  post  poenitentiam  securi  in  bonis  operibos  non  se 
ezercent,  185.  Vide  Fides,  Intentio.  Voluntas. 


1109 


INOEX  IN  S.  ANSBLMUM. 


1110 


Opiaio.  Diveraa  seDtiri  podtaat  de  quibusdam  absque 
aniina  periculo,  83. 

Oralio  est  Dei  doDam,216.  DeasillamDOD  frustra  dat, 
216.  Deu8  exoraadus  et  adoraDdpSi  28.  Aaolo  Deo  pro« 
spera  auDt  speraada :  et  ad  eum  solumabadversis  fttgieo- 
dum,  28.  Soli  Deo  pro  gravi  re  8upplicaDdum,28.  Prope 
est  Deus  omDibus  iavocaDtibus  eum  io  veritate,  245.  lo- 
vocare  Deam  io  veritate  eat  Patrem  iavocare  ia  Filio, 
245.  Qoid  dulcius  quam  Geaitorem  io  oomiae  Uoigeoili 
exorare,  Patrem  io  recordatiooe  Filti  ad  pietatem  flecte- 
re,  245, 12.  Hoc  ipsum  pertiDet  ad  peccati  soluliooem  ut 
peccator  supplicet,  84.  Noa  ficta  oraodi  devotio  qoo  plus 
oratiooi  ioteDdit,  plus  acceoditur,  295. 

Oratio  ooo  dimittcoda  propter  vaoas  aut  malas  cogita- 
tiones,  414.  Sioe  spe  veoi»  Dei  noo  supplicatur,  215.  Di- 
ffnenoo  exaudiluraoimaqua»  oooobedivit,  2)&.  Oratio 
&equen8, 191 .  Surgere  perooctcm  ad  orationes,  191.  Non 
incooveoieoter  Ouot  io  Ecclesia  oratiooes  a  saoctis  pro 
scbismaticis  et  h(Breticis,  Judffiis  etGeotilibus,  151.  la 
oraliooe  Domioica  petimus  septem  dooa  Sptrilus  saocti, 
159.  Vi(/e  Cootemplatio,  Laus,  Meditatto. 

Orcadensium  populus  in  Chrisliana  religione  minas 
eruditus,  defeclu  episcopi,  448. 

Ordo  sacer,  140,  382.  Usus sacri  ordinis  placitam  Deo 
I>er80oam,  exposcit,  149, 332.  Mi^s  suscipieodi  sacerdo- 
liuro,  174.  MiBS  trigiotaaoDorum  estetas  assumeodi  do- 
ctoris  et  sacerdotis  digoitatis  offlcium,  174.  Sibi  cooscius 
crimiois  abstioere  a  sacris  semper  potest,  Deo  dod  impro- 
baote,  140,  332,  presumere  ooo  potest,  oisi  Deo  appro- 
baote,3ii2.  Vide  Lapsus.  Saoctorum  Patrumseoteottade 
lapsis  siciatelligeoda  utaperte  lap8os  a  sacris  prohibeaot, 
occulte  vero  lapsoa  postdigoam  poBoiteDtidm  ad  sacra  ac- 
cedere  coocedaot,  140, 332.  lo  tali  re  cuique  tutius  est  co- 
ram  Deo  sibi  plus  timere  quam  eoafidere,  332.  Lapsi  oc- 
culti  qui  sacrosordioes  habeot,  si  spoote  et  secrele  fue- 
riatcoofessi  cumcordis  cootritiooe,  uli  possuotsuisor* 
dioibus,  140,  332,  juxta  epistolam  Calixti  papfe,  et  epis- 
tolam  S.  Gregorii  ad  Secuodioum,  332.  Noo  decoloratur 
apud  homioes  sacri  ordiois  digoitas  propter  persooam, 
cujus  peccatum  ipsi  ooa  cogooscuQt,  140, 332.  Ordioatus 
ab  episcopo  iDtei*(dicto,  uli  ooodebetsusceptisordiDibus, 
nec  ab  ullo  episcopo  debet  reordioari,  374.  Qui  mulieri 
dedit  herbas  ad  virum  ioterflcieodum,  ad  sacros  ordioes 
oon  dobet  promoveri,  si  vir  istefuerit  his  herbis  inter- 
factus,  374.  Vide  Abortus,  Homicidiam. 

OiiDuviNus  moDachus  quffirit  qmd  Anselmi  obtrectato- 
ribusrespoDdeat,404.Petit  liceotiamadeuodi  Aosel.406. 

Origioalisjustitia.  K/deAdam,  Aogclus,  Homo,  Jus- 
tilia. 

Origioale  peccatum .  Vide  lofaotes,  Origioale. 

Os  Christiaoi  est  os  Christi,  204,  ooo  ad  detractiooes, 
ooo  ad  meodacia,  ooo  ad  otiosos  sermooes,  sed  ad  laudes 
Dei,  el  ad  eedificatiooem  proximi  debet  aperiri,204. 

OsBEBNus  defUnctus  :  cujus  aoimam  commeodatAo- 
selmus,313,314,444. 

OsBEBNus  Exooieosis  episcopus,  373,  male  prohibet 
mooachos  sigoa  sua  pulsare  secundum.ordioemsuum, 
373.  Uode  Aoselmus  archiep .  cooqueritur, et  eum  mooet 
ulmooachos  cootraclericorum  suorum  ^ravamioa  pro- 
tegat  ;  et  ul  eossigoa  sua  secundum  ordioem  suam  pul- 
sare,  et  in  conventu  populi  auxilium  poslulare  ad  eccle- 
si/e  suee  constructiooera  ooo  prohibeat,  373. 

OsBBBNusalter  monachus  Caotuarieosi8,376,cum  Gon- 
dulpho  degeos  salulnturab  S.  Aoselmo,  314,  318.  Becci 
dogeDs  virtule  ac  scieotia  crescit.  323.  Vertigioe  dire 
vexatur,  323.  Heec  «"jus  ioflrmitas  ae8cribilur,3i23.  Dum 
Becci  moralur  proeoveoiamcujusdamcuIpsADselmus 
petit  ab  Heorico  priore,  329.  Eum  rerailtlt  Anselmus, 
jussu  Lanflranci  archiepisc,  333.  Morum  ejus  emondatio, 
333.  Aoselmum  eleclum  io  archiepisc.  Cantuariae  iavitat 
el  suadet  ut  oous  subeat,  363.  Hortatur  eura  ut  suam  ac- 
celerct  iDaugurationem,365.  Tredecim  aonos  Anselmum 
jam  laudaverat,  365.  Morluum  Lanfrancum  semper  dole- 
bit,  365. 

OsMUNDUs  episcopus  Wiutoniensis,  377.  Ut  ipsi  abba- 
tissa  Mathildis  obediat,pr8eciptt  Ansclmus  archiep.,377. 
Vide  Mathildis,  Wiotooia. 

Otiositas  vitaoda,  195,  385.  Otiositas  iaimioa  aoim», 
opera,  388.  Vidt<  Pides,  Opera. 


Palladii  libeb  de  rusticatione,  107. 

Pallium  aoie  coosecratiooem  duHus  debethabere,  448. 
Episcopus  metnipoHtaous  intra  aonam  pallium  debet  re- 
quirere,  375.  Pecunia  pro  pallio  Romam  mitteoda,  448. 
Paltium  habet  Eboraceosis  arch.,  428. 

Paois.  Vide  Azymam,  Eacharistia. 

Papa  titalomajestatif  infigBitas,  354, 439.  Fidef  Cbri* 


stiaoa  custodieoda,  et  Ecclesia  regeoda  summo  pootiflci 
a  Deo  commissa  est,  41.  Huic  refereodum,  si  quid  cootra 
catholicam  fldemoritur  io  Ecclesia,  ut  ejus  auctoritate 
corrigatur,  41.  De  apostolicse  sedis  auctoritate  peodoot 
flliorum  Ecclesi»  directiooes  et  coosilia,  427.  Obedieotia 
Romaoo  pootiflci  debita,  430.  Non  est  episcopi  ligare 
quod  Romaous  pootifex  absolvit,  385.  Apostolica  decreta 
prxfereoda  suot  voluotati  regis,  382.  lo  Aoglia  apostoli^ 
CU8  (id  estpapa)  oecrecipitur  oec  oomiaatur,  sioeregis 
Jussiooe,  381. 

Parabola.  lo  Scriptur»  paraboUs  dod  omoia  suot  si- 
milia,  55. 

Paradisus.  NuUa  aoima,  aote  Chrisli  mortem,  paradi- 
sumcoelestemiagredi  potuit,  92.  Paradisumpromittitqai 
peodet  io  ligoo,  24,  874.  Vt^eLatro.  Paradisus  est  ubi 
Christas  est :  et  esse  cum  Christo,  est  esse  in  paradiso, 
274.  Booisapertusest  paradisus,211.  Vide  Beatitudo. 
Paralyticus  acoepit  peccatorum  remissionem,  quam 
Doo  prscesserat  (v>Dfessio,  oec  meruerat  satisfactio,  nec 
exigebat  contritio,  231.  Gorporis  salutem  petebat  noo 
animeo,  et  salutem  corporis  et  aoimcB  recepit,  231. 
Parisieasis.  Vide  Galo.  Goifridas. 
Pascha.  Vide  Azymum. 

PaschalisII  Romaouspoatifex,381.Ei  Aoselmusmalt 
AagIieBScribiL381,  gratulatur  Aoselmo  de  ipsius  io  Au- 
gliam  reditu,  SB2.  De  oeosu  B.  Petri  restilueodo  scribit 
Aoselmo,  382.  Et  ut  pacem  compooat  ioter  regem  Ao- 
irliiB  et  comitem  Nortbmaoni»,  382^  conflrmat  Ecclesiae 
Gaotuarieosis  primatum,383.Coocedit  ut  re^oum  Aoglia* 
nullius  legati,  sed  sedis  apostolic»  subsit,  judicio,  »83. 
Aoselmi  coosaltaliooirespoodet,  383,384.Radulphiepi- 
Bcopi  causam  Aoselmo  demaodat,  384,  eum  Aoselmus 
coosulit  de  iovestitaris,  393.  De  his  respoodel  Aoselmo, 
S94,praBcipitAD8eImo  at  oallam  commuoiooem  habeat 
cum  his  qai  de  manu  regis  iovestitaras  acceperuot,  399, 
400, 408.  E;jus  electio  canooica  defeoditur,  409,  ejus  ad- 
versarius  nullam  habeat  electionem,  sed  invasor  erat, 
409.  Excommaoicat  comitem  de  Melleoto,  et  alios  re^ 
pro  iovestituris  faveotes,  445.  Absolviteos  qui  io  Aoglia 
lovestituras  acceperaot  aut  iovestituris  beoedixeraot,aul 
homioia  feceraot,  416.  Henrico  Aogloram  regi  coods- 
8ceodit,416.  Eos,  qui  regi  faveraot  et  postea  pro  Eccle- 
siSBlibertate  laboraveruat  absolvit,  416.  Anseimocom- 
mittit  causamarohiepisoopiRothomageasis,  416.  Aosel- 
mo  exulante  legationem  in  Aoglia  archiepisc.  VieimeDBi 
dederat,  427.  Gerardum  Eboraceosem,  quodregicootra 
Ao8elmumfaveret,acrilercorripit,  436.  Ei  Aaselmuspro 
Guillelmi  archiep.Rothomag.  causa  scribit,  445.  Sub  Pa- 
schalis  II  regimioe  pax  EccTesi»  restituta,  139. 

Passio.Recordatiomysteriorum  el  passionis  Christi,* 
255, 256,  271 .  Vide  Christus.  Patri  expoDuatur  oppro- 
bria,  dolores  etmors  Filii,246. 

Pater.  Pater  slerauB.  Nomeo  PatrissigoificatDeum 
qui  est  Patfjr,  et  relatiooem  ejusad  Pilium,  50.  Ex  ea  oo- 
meo  Patris  habet,  58.  Magis  cooveoit  summo  Spiritui 
dici  patrem,  quam  matrem,  19.  Quia  prima  et  priocipalis 
causa  prolis  semper  est  io  Patre,  19.  NuUis  rebus  tam 
coDvenieDter  videtur  aptari  habitudo  pareotis  et  prolis 
quaro  summo  Spiritui  et Verbo  ejus,  18, 19.  Proprium  il- 
lius  esse  verissimum  pareotem,  isttos  esse  verissimam 
prolem,  19,  illeeat  verissimepater;  hoc  vero  verissime 
ulius,  19.  Noo  hic  mater,  aeque  hoc  fllia  dici  debet,  19, 
49.  Licet  hicsitveritas,  et  hocsit  8apientia,  49.  Nihil 
competentius  qaam  io  memoria  pater,  sicut  in  verbo  fl* 
lius,  iotelligitur,  90.  Memoria  oomeo  pareotia  aptissi- 
me  suscipit,  20. 

Pater  est  memoria  vel  sapieotia  de  oullo  oata,  20,  sic 
est  memorsui,ut  sua  ipse  sit  memoria,  20.  Est  perfecte 
summaesseolia,  19.  Perfectus  per  se  est,  19,  persuam 
esseotiam  est,  persaamsapieotiamsapit,  per  suamvitam 
vivit,  19.  Ipsa  substaotia  Patris  est  intelligeotia,  scieo- 
tia,  sapieotia  et  veritas,  20.  Quamvis  Pator  sit  iotelli- 
geotia  et  amor,  doo  tameo  est  Filius,  aut  alicujus  Spiri- 
tus,  23, 24.  Quia  noo  est  iotelligentiageDlla,  oec  amor 
ab  aliquo  procedeos,  24.  Sed  est  taolum  gigoeos,  eta 
quo  alius  procedit,  24.  Singulus  Pater  est  perfecte  sum- 
mus  Spiritus,  19.  locreatus  etcreator,  22.  Patrem  ouUus 
facil,ci*eataut  ffignit,  22.  Aut  Paterestde  Filio,  autPi- 
lius  de  Patre,  51.  Filium  Pater  solus  gignit,  sed  non  fa- 
cit,  22.  Deus  Pater  unicum  Filiam  suum  de  corde  suo 
8Dqualem  sibi  geouit,  103.  Os  patris  apo  est  aliud  quam 
esseotia  ojus,  54.  lo  eo quod seipsam oicit  summa  essen- 
tia,  geoerat  Pater  et  geoeratar  Filius,  24. 

Filtushabetesse  dePatre,  60.  Pater  datFilio  esseo- 
tiam,  et  sapieotiam,  et  vitam  io  aemelipso  habere,  19.  Ut- 
per  8uam  esseotiam,  sapieotiam,et  vitam  subsistat,  sapimt 
et  vivat,  19.  Noo  est  alias  Deus  Pater,  et  alius  Deus  ft- 
lias,  eO.Sed  aliusest  Pater,aliu8  Filios,  19,  60.  Pater 
noneftmagis  Deos  quam  Fllias,  60.  Ea  qusf  sant  Patrif 


iiii 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1112 


Filii  quoqae  sant,  60.  Impossibilt  est  aliad  esse  geni- 
torem,  qnam  quod  est  genitua  ;  seu,  aliud  essepalrem, 
quam  quod  est  filius,  19.  Idem  est  esse  Patris  et  Filii, 
19,20. 

Pater  recte  dici  polest  essenlia  Filii ;  et  Filius,  essen- 
tia  Patris,  19.  Et  quod  alterhabeat  essentiam  alterius, 
19,  W.  Non  quasi  alter  nonper  se,  sed  per  alterum  exis- 
tat,  19.  Uterque  per  se  est,  et  per  se  sapit,  19.  Non  est 
aliud  Patri  et  Filio  habere  essentiam,  quam  essentiam 
esse,  19,  20.  Pater  et  Filius  sunt  essenlialiter  spiriius; 
sed  non  suntalicujus  spiritus,  22, 49.  Tanto  verior  est 
parens,  et  Verbum  proles  ;  quantu  magis  ille  ad  hajus 
nativitatis  perfectioDem  sufucit,  et  quod  nascilur  ejus 
similitudinem  exprimit,  18.  Solusille,  cujusestVer- 
bum,  dici  debet  genilor  et  ingenitus,  22.  Quia  solus  est 
Pater,  et  nullo  modoab  alio  est,  22. 

Pater  et  Filius  sie  sunt  oppositi  relationibus,  ut  alter 
Bunquam  recipiat  quod  est  proprium  alterius,  19.  Sic 
sunt  concordes  natura,  utalter  semperteneatessentiam 
alterius,  19.  Una  Patris  et  Filii  est  essentia,  19.  Alie 
sunt  ab  invicem,patemitasetflliatio,43.  Relationes  Pa- 
triset  Filii  plures  sunt,  21.  Et  alia  est  relatio  Palris, 
alia  Filii,  21 .  Patris  aut  Filii,  secundum  paternitatemet 
flliataonem,  non  est  uUa  voluntas  aut  potentia,  44.  lUe, 
cujus  est  verbura  aut  imago,  neo  imago  nec  verbum 
est,  18.  Pater  el  Filius,  secundum  propria,  non  sontuna 
res  sed  du»,  43.  Non  substantia  sed  relationibus,  43. 
Paltr  et  Filias  non  sunt  unus,  sed  duo,  19,  43.  Sed  la- 
tet  quid  duo  sint,  19.  In  Palre  et  Filio  anum  est  com- 
mune,  id  est  Deus :  et  duo  propria,  quas  sunt  Pater  et 
Filius,  43.  NuUi  in  illissexusdiscretio,  19,49.  Quomo- 
donulla  omnino  persona  etiam  increata  novit  Filinm, 
nisi  Pater ;  neque  Patrem,  nisi  Filius,  aut  cui  voluerit 
Pilius  revelare,  56.  Amat  se  Pater,  amat  se  Filius,  et 
alter  altenim,  21.  Sui  meminit,  et  se  intelligit  Pateret 
Filius  et  alter  alterum,21. 

Patressanctinon  omnia  dixerunt,  qu»  dici  possenl, 
tl.Nibil  dixit  Anselmus  quod  non  cobe&reat  diclis  8S. 
Patrum.  Vide  Anselmos. 

Patientia,  impatientia.De  patientia,  192.  Patientia  non 
estnisi  In  tribalalione,331.  Patientia  mala  ferre  potius 
quam  referre,  192.  Cum  meritus  punitar,  exsecranda 
est  im^tientia,  nenocens  infelicias  damnetur,  335.  Cum 
immeritus  afnigitur,  servanda  estpatientia,  ut  innocons 
felieias  coronetur,  335.  Pecc^itis  suis  imputet  quisque 
mala  qu»  patitur,  390.  Ex  incommodorum  paesione 
gratia  nobis  operatur  incorruptibilitatem,  71.  bpiritus 
patientis  pacincis  convenit,  159.  In  iis  nullus  molus 
estrebellis,  159.Filii  Deivocabuntur,160.  Vide  Adver- 
•itas,  lojarta,  Ira.  Mansuetudo,  Vindicta. 

Paulus  (8.)  Miietinonim  atque  Ephesiorum  fletibua 
irroratus,  364.  Eos  tamen  deseruit  utad  exteras  gentea 
tnsnsmlgraret,  364.  Omnes  alios  apostolos  tempore  se- 
quens,  fabore  et  efflcacia  praecessit,  298.  S.  Paulus  est 
mater  et  nutrix  Christianornm,  300.  Quis  Christianus 
doctrinaPauli  non  est  in  flrie  natus  et  conflrmatusT  300. 

Paulus  eledns  AbbasS.  Albani :  ei  Anselmusde  ele- 
ctionegratulatur:  et  qualiter  gerere se debeat, prcscri- 
bit,  337, 838.  Ut  exempio  doceat  quos  verbo,  propter  lin- 
guartUB  diversitatem,  docere  non  poterat,  ^saS. 

Paupertas.  Beati  pauperes  spiritu  qui  non  necessitate, 
sed  devota  voluntate  conlemptis  omnibus  Deo  vivunt, 
159.  Paupertasevanffelicaduas  habetpartes :  abdicatio- 
nem  rerum,  etiam  ad  opus  pietatis  :  contritionem  8|>iri- 
tus,  qua  seipsum  abdicet,  159.  Paupertas  jure  prima 
virtus  ponitur,  159.  Ea  non  pracedente  non  valent  qua 
sequuntur,  159.  Ipsa  promeretur  auxilio  divinse  gra- 
ti»  beatitudinem,  159.  Paupcrtatisbona,  196. 

Pax  diligenda,  192. 

Peccator  nondesinitesse  FiliusEcciesi«,  2i0.  Qui  fa- 
cit  peccatum,  servus  esipeccati,  240.  Vide  Homopost 
peceatum.  Deus  non  potost  hominem  peccatorem  impu- 
nitum dimittere,  240.  Vide  Deus  justus.  Homopeccator 
comparatur  margariliB  in  coeno  poUul»,  83.  Tolerabi- 
lioscanis  pulridus  fOBlethominibtts;  quam  anima  pec- 
catrix  Deo,  207.  Peceatori  non  restat  nisi  ut  in  tola  vita 
sua  ploreltotam  vilam  suam,  207.  Qui  Dei  prssceptis  non 
acquiescit,  a  volanlate  Dei  deviat,  sed  ab  ordine  prn- 
scientia  ejas  non  exorbital,  151.  Peccator,  licetdivinae 
Yoluntati  subjacere  nolit,  noo  eam  fugere  valet,  80.  Si 
vultfugere  de  sab voluntate  jubonte,  currit  sub  volunla- 
tem  punientem^  80.  Sicut  qui  sub  coelo  non  potost  fuge- 
re  coelum,  nisi  appropinquando  coelo,  80.  Omnis  pec- 
cator  est  tar,  72.  Inter  peccalorem  et  peccatorem  est 
magna  dilferentia;  id  est  interilluro  qui  plus  peccat,  et 
enm  qui  minos,  213.  Sunt  peccatores  qui  correcti  etpoe- 
niieotes  mira  operantur,  183.  Famosa  peccatriz  etprior 
vidit  gloriam  resurrectionis,  eteamaposlolis  nuntiavit. 
224. 


Peccatum.  Peccati  definiHo  •  Peccatam  est  legis  trans- 
gressio,  175.  Peccare  non  est  aiiud,  quam  Deo  non  red- 
deredebitum,79.  Peccare  est  Deum  exhonorare,  seuilli 
auferre  quod  suum  est,  79,  222.  Peceata  vocari  solail 
debita,  iKt.  Peccatam,  nomenhorrendum,  res  detestabi- 
lis,  296.  Plus  vitanda  est  peccali  ftsditas,  quam  qualibet 
tormentorumimmanitas,  196.  in  peccatoestiigustitia,  in 
tormentis  justitia,  196.  Peccare,  mala  et  amara  res  est, 
288.  Peceata  faciles  aditus,  difflciles  exitus  habent,  2M, 
299.  Omne  peccatamestinjastitia,98,  injustitiaomnioo 
nihil  est,  seu  nuUam  habet  essentiam,  9^  126.  Deum 
volumus  servare  quod  promisit ;  et  non  timemos  noo  ob- 
servare  quod  jusserit,  251.  Vic/e  Justitia.  Peocatum  dici 
potcst  quaedam  corruptio  virtatis,  107. 

Peccati  divieio.  Uniuscujusque  peccatam  est  in  nala* 
ra  et  persona,  97.  Peceatom,  quoa  qaisque  Irabit  ctim 
nalura  in  ipsaorigine,  vocaturoriginale,v7.Pote8teliam 
didnaturaie,  97,  peccaluroquod  quisque  facit,personale 
potest  nominari,  quia  vitio  person»  fit,  97.  Peccaiumco- 
gitationis,  170.  Propter  illudanima  jodicator  indigna  ao- 
cictate  angclorum,  170.  Peccare  in  voluntate  non  eet 
aliud  quam  velle  quod  non  debet,  124.'Actiones,  qnas 
facit  injusta  voluntas,  vocantur  peceata,  quia  involnn- 
tate,  qua  flunt,  est  peceatum,  99.  Aliud  inielligitur,  cum 
ipsa  actio:  aliudcum  utrum  juste  flatvel  tnjusteoonei- 
deralur,  99.  Peocati  quod  scienter  flt,  el  ejus  quod  por 
ignorantiam  flt  difrerentia,91.  Pec^^atum  per  ignorantiam 
fltveniale,  91.  QuKdam  non  possunt  nisi  injnste  fleri, 
98.  Sola  injuBlitia  esl  per  se  peccatum,  131.  Qas  sequ- 
untur  injustitiam,  indicantur  peccata,  donec  ipsa  remit- 
tatur,  131. 

PecoHti  gravitoi.  Omne  peccatum  Deumexhonorat, 
208.  Deum  exhonorare  non  debet  homo,  etiamsi  necesse 
esset  quidquid  est,et  Deus  non  est,  perire,  222.  Pecca- 
tum  nullum  debet  reputari  parvum,  i03,  412.  Aliud  alio 
majusest,412.  Graviter  peocamas,  quotiescunquescien- 
ter  aliquid  quamlibet  parvum  contra  volontatem  Dei 
f^cimus,  84.  lpsesemperpra)cipitnepeccemas,84.  Praes- 
latquidquidnon  est  Deus,  perire,  quam  leve  peccatum 
oommilti,84,  222.  Horror  mirabilis,  perversa  volontas : 
mtraculum  mirabile,  voluntaria  perversitas,  209.  Pec- 
cata  plushorreutplusconsiderata,  21H).  Peccata  tantom 
sunt  odibilia,  quantum  sunl  mala,  91. 

Peccati  causa.  Qui  malum  polest  et  faeit,  suo  malo 
hoc  potest  et  facit,  248.  Homini  colpa  est  non  habere 
quod  debot  habere,  248.  Culpa  ost  habere  quod  debet  non 
babere,  248.  Culpa  esthomini  non  habore  potestatem, 
qnam  accepit,  ut  possctcavere  peccatum,  85.Nusquam 
est  in  hominis  natura  proter  voluntatem  peccatum,  108. 
Kectiludinpm  voluntatis  acceptam  per  gratiamnemode- 
serit  dftflciente  polestate  eam  .servandi,l^f2.  Scd  deflciente 
voluntato  eam  servandi,  182.  Ad«  posteri  naturali  peccant 
necessitate,  104.  Hanc  nec«ssitatem  meruil  propria  et 
por  sonalis  Ada)  voluntas,  104.  Nemo  e&t  qui  sine  ali- 
cuJus  peccati  attaclu  vivere  quoat  super  terram,  79,85, 
169, 170,  454.  Haec  fldes  est  ad  salutem  necessaria,  79. 
Quae  impotenlia  excusat  peccatam,  85.  Vide  Impotentia, 
Infantes.  Homo  ex  se  habet,  unde  in  culpam  cadat ;  sed 
ex  so.  non  habet,  unde  ad  veniam  resurgat,  168.  Obse- 

Suium  mundi  peccatum,  225.  Tributum  peccati  triplex, 
electatio,conseusus,  consuotudo,  225.  Hocsolviturcor- 
de,  ore  et  opere,  2ifi. 

PeccatifffactoB.  Omnia  peccala  animamlsBduot,  142. 
Sed  corpus  non  deturpant,  122.  Justitia  aboletur  justi 
ruentis,z52.  Poenitentiaruit  in  Idipsum  revertentis,252. 
Tanto  magisa)grotat,  quantolicentius  quis  percaf,  186. 
Qui  sponte  pecoat,  in  mfinitum  cadit,si  nonpermiseri- 
cordiam  relineatur,293.  Peccata  dum  attrahunt,  dulcia 
promittuni;  cum  pertrahunt,  amaritudine  perfandunl. 
Dum  suadent,  ungunt ;  postquam  suaserunt,  VLs<fue  ad 
mortem  animampungunt,  299.  Peccata  conscientiamdi- 
sccrpunt,  279.  Rocedente  iustitia,  crudelis  aoiroam  oc- 
copat  afTectus,  66.  Hic  facit  hominem  turpium  et  labo- 
riosorum  openim  cura  sollicitum)  66.  Peccata  sspe  non 
delenlur,  actione  deleta  et  saspedelcntur,  opere  nonde- 
lelo,  991. 

Peccati  jfHjsna.  Per  peccatum  moritur  homo,  etsiall- 
quatenus  vivat,  250.  Abyssus  peccatorum  invocat  ab^s 
sum  judiciorum  etsuppIiciorum,296.  Qui  previsapceoa 
peccat,  lanto  magispuniendus  est,72.  Si  peccatumnihil 
est,  cur  punitDeushomiuem  pro  peccato,  99.  Deosnon 
punit  peccatores  ivisipro  peccato ;  nec  tamen  pro  nihilo 
sed  propter  aliquid,  99.  Homo,  qui  sponte  peccavit,  nec 
peccatum  nec  poenam  peccati  per  se  vitare  potest,  77. 
Qui  peccat,  impunitus  non  debet  dimitti  nisi  roisericor- 
diapareat,77.  VideDeus  miseriuors.  Homopeccandora- 
pit  quod  Dei  est,80.  Deuspuniendo  aufert  quod  bomi- 
nis  est,  80.  Et  in  hoc  se  ^*us  dominumprobat»  80.  Hu- 


1113 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1114 


mananatura  quando  primumpeccavii,  hacpoenaflagei- 
iata  eal,  utnunquam  prolem  naturaliif^r  nisi  lalem,  quales 
videmus  infanlea  naaci,  generaret,  132.  Ac  postliancvi* 
tam  in  inrerno  a  regno  Dei,  ad  quod  Tacta  est,  in  perpo- 
tuum  cxularet,  13S.  Post  Adsepeccalumremansilinna- 
tura  debitum justitiffi  integrx,  quamaccepit,  98.  El  dobi- 
tum  satisfaciendi,  quia  eam  deseruit,  99.  Et  corruptio, 
quampropterpeccatumincurrit,99.  Si  non  peccasset  hu- 
mana  natura,  qualis  a  Deo  facta  est,  talis  propagaretur, 
98.  Post  peccalum,  qualem  so  fecit  peccando,  talis  propa- 
gatur,  9o.  Vida  Adam,  Homo.  Inlirma  quoque  facla  est 
ad  volendum  ju8titiamde8ertam,13l.  Propter  peccalum 
primi  parentispalilurhomo  innumerabilia  incommoda, 
71.  Quod  natura  humana  minorataest  a  primse  coiidi- 
tionis  dignitate,  fortiludineatquepulchritudino,  illi  ad 
cuipam  imputatur,131.  Quiaper  hoc  minoravil  honorem 
el  laudem  Dei.131. 

NostriB  naiurs  corru^lio  aliquando  est  poena  peccati, 
non  peccatum :  ut  morbi  et  alisB  incommoditates,  et  mors 
ipsa  qufrt  in  sanctis  hominibus  sunt  sine  peccato,  107, 
Quanto  natura  humana  pretiosum  opus  Dei  in  se  minora- 
vit  atque  fGe(iavit;tanto  sua  culpa  Deum  exbonoravit, 
131 .  Hoc  iili  ad  tantum  sta  tuitur  peccatum,  u t  non  nisi  per 
mortem  Dei  d6leatur,131.0bstructi  suntsensus  anim« 
nostrie  velusto  languore  peccati,  33.  De  pa)oa  peccati 
est  non  posse  hocbonum  facere,  qaod  datumestcognos- 
cere,  165.  Peccati  pcena  est  peccandi  necessitas,  107. 
Morbi,  mors,  etc.,  pcnnasuntpeccati,  107.  Vide  Morbus. 
Mor8expeccato,et  poenapeccatiy  30,85,241.  Vide  Mors. 
Natura  bumana  propter peccatum  incurrit  corruplionem 
•t  appetilus  brutorum,  13J.  Homo  peccando  non  perdi- 
dit  omnino  quod  faotus  erat,  133.  Ut  esset  qui  puniretur, 
cui  Deua  mtsereretur,  133.Hominis  inpoccalo  miseria, 
S23.  Tormenta  peccatis  debiU,  293,  !t96.  Non  est  levis 
iCulpa,  quammortissequitur  damnatio,  131.  Par  poena 
non  sequitur  imp«ria  peccata,  lOA.  Eoacrior  erit  vin- 
dicta,  quodiutumior  vita  ad  poenilentiam  dilatata,  S40.  A 
quocuDque  removetur  poena  peccati,  ab  eodem  et  pecca- 
tum  removetur :  sed  non  econverso,  108.  Cur  doleto  pec- 
cato  in  nobis  poena  peccati  remanet,  131.  Vide  Baptis- 
mus.  Concupiscentia.  Crimenquoda  L)eo  non  imputatur, 
■ec  abomnibusesse  putatur,  nonreprobaineque  decolo- 
rat,lJiO,  333.  Apud  Deum  non  reprooalur  alicujusofflci- 
umpropterculpam,  quam  ipse  ignoscit,l&0,332.  Petitio 
venia^  pro  peccatis,  23J.  Peceata  per  poenitentiam 
dimissa  redeunt  cum  indulgentia  fratri  denegatur,  169. 
VJdo  Injuria ;  Vide  Concupiscentia,  Homo postpeccatum 
Ignorantia,  Impoteutia,  Juslitia,  Libcrum  arbitrium, 
Poenitentia,  Voluotas. 

Peccetum  originele.  Deoriginali  peccato,9&,  97,  etc., 
8S3.  Est  peccatum  a  natura  seu  naturale  seu  originale, 
104.  Est  peccatum  a  persona  sea  porsonale,  lOli.  Ori^inale 
aboriffine  denominatur,97.  Oricrinale  pcccalura  dicitnr 
autquia  ab  illis  descendat  insingulos,  aquibus  habent 
uaturaa  originem  ;  autab  origine,  hoc  est  ab  initio  cujus- 
qne  personse  quouiam  inipsa  ejus  trahitur  origine,97.  De 
peocatriceparenlejustaproles  pol6Stna8ci,103.De  Adam 
etEvaquornmpeccatuminomnes  homines  propagatum 
est,  88.  PeccatumAdfBpersonalein  omnes  ejusposteros 
transit,  lOA.  Eiest  iu  Alis  originalesive  naturale,  lOJ». 
Sicut  personale  transit  ad  naturam  :  ila  naturaleadper- 
sonam,  104.  Pec^alum  trahitquisquispernaturam  pro- 
pagatur,  101 .  Nulli  personai  de  be  propagat»  Adamma- 
la  transmittere  potuit ;  in  cujus  generatione  nec  natura 
illi  dala  est  propagandi,  nec  voluntas  quidquam  operari 
valuil,  101.  Apeccato  Ade  non  liber  fuit  nisi  solus 
homo  qui  8ine  viri  semine  factus  est,  82.  Solus 
inter  homines  Filius  Virginis  in  ultro  matris,  ct  nas- 
censdematre  sine  peccato,  98.  VicfeChristu8,infantes, 
Maria. 

Omnes  filii  Ado:,  prseterChristum,originalem  habent 
injustitiam,  103.  Omnes  peccatores,  el  fllii  iree,  103. 
Unusquiaque  Adae  peccatogravatur  et  est  debili  reus,100, 
101.  Non  quia  estbomo, nec  quiaestpersona,  sod  quia 
estpeccator  Adam,  et  deillopeccalorepropagalur,  101. 
Peccatum  Adae  in  infantes  descendit,  103,  101».  Non 
tanten  illi  pro  hoc  sic  debeut  puniri  ac  si  ipsi  illud  per- 
sonaliterfecissent,  104.  Nullus  lamen  eorum  nascitur 
sine  peccato  quod  sequilur  damnatio,  104.  Homo  in 
tenebris  et  peccato  jam  concipitur  ot  nascitur,  33,  85, 
98,  100,  10.*«.  Corruplio  uaturas  tranttil  in  omnes  qui 
paternogignuntursemine,  107.  Ipsa  est  poena  peccati,  et 
habet  causam  inpeccato  primi  parentis,  107.  Semen  a 
parenlibustrahiturcum  necessitale  pcccati  futuri  cum 
fUeritanimatum  anima  raiionali,  100.  Qoomodo  semen 
iinmuodum,  100.  Et  quomodo  infana  in  peccatia  concipi 
Jicatur,  100.  lu  seniiiio  non  ost  immunditia  peccali, 
sea  peccatum  ante   animam  rationalem,  100,  101  102. 


Sed  ab  ipso  semine  et  ipsa  conceplione,  ex  qua  incipit 
homo  esse,  accipit  necessitatem  habendi  immundiliam 
peccali,  cum  habebit  animam  rationalem,  102.  Non  magts 
est  in  semine  culpa,  quam  in  sputo  vel  sanguine,  cum 
emittitur,  100,  107  et  108.  Quia  in  eis  nulla  est  volun- 
tas,  108.  Non  statim  ab  ipsa  concepliooe  esl  in  infantibus 
peccatum,  100.  Nonestin  infante,  antcquam  habeatani- 
mam  rationalem,  98.  Cum  infans  rationali8est,humana 
natura  non  habet  in illo  justiliam,  quam  accepit  in  Adam, 
etqaamsemperdebethabere,  lOS.Ideoorigiuale  pecca- 
lumhabet,  103.  Natura  huraana  in  infantibus  nascitur 
cum  debito  satisfacieodi  pro  peccato  Adee,  98,  100.  Et 
cum  debito  habendi  originalem  justiliam,  98  Ideo  in 
peccato  nascitur,  98, 100.  Inomnibus  infantibus  natu- 
raliler  genitis,  cum  peccato  et  flagellata  nascitur  humana 
natura,  132. 

Originalepeccatumessevldetur  debitum  satisfaciendi 
pro  primo  peoc4ito,  et  recuperandi  justitiam,  98.  Nonest 
nisi  in  anima  et  natura  rationaIi,96.Peccatuminfante8non 
expersona,  sed  ex  naturasua  trahunt.  104.  Nec  eorum 
voluntaSfSednaturalisegestas  facit,104.Persona3  infan- 
tium  facit  peccatriceB,104.Licet  tota  massa  ^eneria  huma- 
nidlcatur  peccatrix ;  peccatum  non  ost  nisi  in  voluntate, 
102.  Originalopeccaturaosl  absolute  pec^atum,  98.  Est 
inju8titia,98.  Impotentia  non  excusatnaturam  humanam 
in  ipsis  infantibus  a  debito  satisfaciendi  proprimo  pecca- 
to,  etadebitohabendijustitiam,  98,  103,131.  Quiaipsa 
sibi  fecit  eam,  181.  Deus  homini  concepto  et  nato  in  pec- 
cato  nihil  nisi  poenam  debet,  199.  Personalis  et  origina- 
lispeccaliestsimilis  damnatio,  101».  Excludunt  aregno 
Dei,  iOh.  Damnat  Deus  propter  originale  peocatum,  98. 
Peccatum  originalenon  tam  graveest,  103,104.  Obcseca- 
vit  hominem,905.  Utrum  peccata  proximorum  parentnm 
computentur  in  originali  peccato,  98.  Vide  Adam,  Ba- 
ptismus,  Homo,  Infantes. 

Peregrinatio.  De  peregrinatione,  409.  Peregrinationis 
votum,  376. 

Periculum.  Non  rationabile  consilium  est,  utquia  nbi- 
qnenericulum  est,  ibi  eligas  manere,  nbi  majus  estpe- 
riculum,  352. 

Perjurium  et  qundam  alia  non  nominanda  nuoquam 
poBSunt  nisi  injuste  fieri,  98. 

Persecutio  forlitersuiftinenda  propter  justitiam,  liOO. 
Si  persecutio  oorporis  fUgienda  est :  quanto  magis  perse* 
cutio  animae,  370. 

Perseverantia,  perseverare.  Perseverare  est  perflcere  : 
unde  perseverare  in  dncendo,  dicimus,  perducere,  63. 
Perseverare  in  volendo  est  pervellc,  63.  Perseverantia 
an^elorum .  Vida  Angelus.  Non  semper  prius  est  non 
vefle  tenera,  quam  non  relle  deserere,  63,  64.  Aliquan- 
dopriusest  velledeserere,  quam  nonvelle  tenere,  64. 
Cum  aliquid  propter  8e  nolumus  tenere  ;  prius  est  non 
velle  tenere,  quam  velle  doserere,  63.  Ideo  enim  id  de- 
serimus,  quia  tenere  nolumus,  63.  Cum  maglsvis  aliud, 
quod  nonpoio^  babere,  nisi  descras  quod  tenos  ;  tunc 
pritts  est  velle  deserere,  quam  non  velle  tenere,  63,  64. 
Virtus  boni  operis,  perseverantia  ost,957.  Ncmo  inbono 

Rerseverat  qui  non  sit  ex  flliiscoelestis  Hierusalem,  185. 
fon  nisi  perseverantibus  salustribuitur,  253.  Certa  Salus 
est  illi  quidum  solum  Deum  nititur  amare,  servat  propo- 
situm  usque  inflnem,S52.Si  perseveratin  inju8titia,to- 
iussimiliteriB  terne  miser  erit,  87. 

Persona.  Omnis  individuus  homa  persona  est,  431. 
Personaest  natura  collectionem  habens  proprietatum, 
quibushomo  flt  singulus  etabillisdistinguitur,47.  Per- 
sona  non  dicitur  nisi  de  individua  rationali  natura,  27. 
Subslantia  principaliter  et  magis  propria  dicitur  de 
individuis,  27.  In  hominibus,  tot  sunt  substantiae,  quot 
personee,  27.  In  hominibus  si  plures  personas,  plures 
quoque  sunt  homipe8,61.Homiuum  peraoniB  per  hocdi- 
vei-frdBsunt,  quia  proprictatum  collectio  uon  est  eadem, 
61 .  Diversarum  per.sonarum  non  potest  esse  una  eadem 
proprietalum  collectio,  47.  Natura  subsistit  in  personis : 
et  persona)  non  funt  Bine  natura,  104. 

Petrus,  idest agnoaceDS,  166.  Petrus,  161.Signiflcal 
ordinem  prsedicalorum,  161.  Bigniflcat  electos.  163.  Prae- 
positos«lG2.  S.  Petrus  princeps  apostolorum,  270,  288, 
289.  Prius  in  ordine,  273.  Petrus  aposlolus  Antiochiai 
sedit,  deinde  Romae,  364,  366.  Non  peccavit  deserendo 
Antiochenam  8edem,8tudio  majoris  profectua,  366.Petri 
primatus,  162. 

pETnus  camerarius  summi  pontiflcis,  421.Monacha8 
deS.  Petrosupra  Divam,  34S.  S.  Potri  monasterium 
Carnotense,  3^. 

Petrub  consobrinas  Anselmi,  328. 

Philippus  rex  Prancerum,  44.  Anselmo  omnem  opem 
spondet,  et  eum  invitatutveniat  in  Galliam,  440. 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


1115 

Philippus  do  Prajosa,  483- 

Philippus  monachas  claustrum  deseruit,  404.  E^jus  pos- 
nitentia,  404. 

P ielas.  Christiana  pietas  nihil  vuU  honestum judicare, 
quodfaciatcontrahonestatem  naturfiB,142.  Spirituspie- 
talis  mitibosconvenit,  159. 

Poena.  KideDamnatio.Infernuf,  Peccali  pcena,  Satis- 
factio»  Poenitentia,  voluntas. 

Poenrtentia.  Vera  poenilentia,  veraque  confessio  est 
perpetrata  mala  plangere,etplangendaamplia8  non  ad- 
mitlere,  250.  Peecata  plangere,  191 .  Per  poenitentiam  et 
confessionemmundanlur  peccala,209,  211.  Sinelabore, 
eontritione,  confessione,  ac  etiam  oratione  nunquamre- 
mittunturpeecala,331.  Nullum  est  lam  grave  peceatum 

auodnonpossitperpoenilentiam  deleri,  219.  Miseretur 
•eusomnibus  per  poenitentiam  et  opera  bona  suasmali- 
tias  mnndantibuB,  250.  Cerli  esse  debent  peccatores  se 
▼eniam  obtinere,  sipeccatasua  curentdimiltere,  et  poe- 
niLentiam  agere,  213.  Quotiespeccatorredierit  cum  di- 
gna  poBnilenlia,recipitur,222.  Sed  htBcpoenitentiapec- 
canti  nonpromitlitur,  222.Gravisdolorae  gratia  prim» 
justificationisamissa,  287,  288.  EstopusSpiritussancti 
quod  peccalorisua  facinoradisplicent,  et  ea  agere  sata- 
git  (|u»Deoplaccnt,250.  Hocnonvalet  suisviribus;  nisi 
Spiritus  sancti  gratia  ill  ominatus,  250. 

Poenitentia  secundum  qnam  discretionem  danda,  390. 
Poena  publica  pro  peccatis  occul  tis  non  est  invi  lo  impo- 
nenda,  140.  No  via  confessionis  obstruatur,  140.  Vide 
Lapsus.  Prohiberiinvilusnondebetqui  occultum crimen 
bumili  oonfessione  sponte  et  occulte  detegit,  140,  332. 
Vide  Lapsus.  Ad  hocmisit  Deus  patriarchas  etprophe- 
tasutpoenitentiampradicarent,  212.  Poenitentia  ruitin 
idipsum  revertentis,  252.  Vide  AbsoluticConfeasio,  Con- 
versio,  LapsusOrdOySatisfactio. 

Poenitentishabitus,  191.  Poenitentis  oralio,  214,  et  aeq. 
115etseq.  Inconfessionepeccatapurganturpropler  poe- 
nitentiamquamacturisuntpoenilonles,  185.  Exquoten- 
dentes  ad  confessionem  et  pcenitentiam,  tota  delibera- 
tione  meatis  peocata  sua  damnant  et  deserunt,  liberantur 
abeisin  conspectu  interui  iDpocloris,  185.  Pervenien- 
dum  tamen  ad  sacerdotes,  et  ab  eis  quffirenda  solulio,  185. 
Utquijam  coramDeosuutmundati,  sacerdotumjudicio 
etiam  hominibus  oslendantur  mundi,  185.  Hoc  ipsura 
mrtinet  adpeccalisolulionemat  peccalor  supplicet,  84. 
Poeniteuliam  pro  pocealis  a  sacerdole  accinere,  250. 
£mendaiionempromittere,aceiiamjarare,  250.  Satisfa- 
etio  pro  peccatis,  390. 

Possibile.  VideDeuspotens,  Impotenlia,  Impossibile, 
Mundus.  Potentia. 

Possiaere.  Majorestqni  possidel  quam  quod  posside- 
tur,  58. 

Potentia,  potestas.  Dicitur  aliquando  qui  posse,  non 
quia  est  in  ipso  sedquiain  alioestpotcntia,  93.  Sic 
homo  dicitur  possevinci  quemalius  potestvincere,  93. 
Aliquando  <]uisdiciturnon  posse,  cum  ineo  est  poten- 
tia  et  in  aliononest,  93.  Sic  homo  dicitur  non  posse 
vinci,  in  quotanla  estforlitudoutaliuseumvincerenon 
nossit,  93.  Posse  vinci  non  potestas  est,  sed  impotontia, 
93.  Vinci  non  pos8e,non  impotentia,  sed  potestas,  93. 
Omne  quod  est,  eo  ipso  quia  est,  potest  esse  67.  Non 
omne  quodest,potuile8seantequam  esset,  67.  Necesse 
est  si  voluntas  vult,  ul  possit  velle,  67.  Por  so  posse 
velle  vel  agere,  esl  habere  ea  omnia  quae  ad  volendum 
velagendum8ufQciunt,67.  Quid  nihil  habct,  quod  non 
accepit,  nihil  polest  per  se,  67.  Duplex  potestas  :  una, 
quae  rempreecedit ,  allera  quae  flt  cum  re,  67. 

Potestas  est  aptitudoadfaciendum,  116.  Elomnisapti- 
tndo  adfacieijdumestpotestas,116.  Aliudeslapiitudoad 
faciendum,et  aliudaptitudo  faciendi,  116.  Deflnitiopo- 
tosiaiis  est  legitiraa,  116.  Nullam  potestatem  habemus 
qu8esolasibisufQciatadactum,118.Cum  ea  de.sunt,8ine 
quibus  adactumnonperducunturnoslrflB  potestates,  non 
minuseashaberedicimur,  118.  Sic  qui  visumhabet,po- 
testatem  faabet  videndi  moatem;qui  iamensiabsit  aut 
nonadsitlux,viderinonpotest.  118.  Quatuor  potcslaies 
ad  actum  concurrere  debent :  !•  in  agento ;  2*  in  objecto  ; 
3«in  roedioadJuvanle;4*  inmcdionon  impcdiente,  118. 
Multa4icuntur  nosse,  non  suased  alicua  potc8talc,67. 
Multanonpossedicunturnonsua,  sed  aliena  impoleutia, 
67.  Pluribusmodisdividi  potestpoteotia,  vel  impotcntia, 
67.  Sajpe  dicimus  rcm  posse,  non  quod  iHa  possit,  sed 
quoniam  alia  respotest,67.  Et  rem,  quepotest,  non  pos- 
se,  quoniamatia  resnou  potest,67.  Quidquid  non  est, 
anteouam  sit,8ua  polestate  esse  non  pote8t,67.  Sed  si 
res  alia  Dotest  faeere  ut  sit,  aliena  poiestate  potestesse, 
67.  Videlmpossibile.  Inservando  vitam  dijiaB  potestates  : 
unavolendi  servarevitam ;  alternavitamservandi,93.  Ali- 
coju8essedicitur,quod  in  ejuspotestateest  ul  habeat. 


ill6 


80.  Potentia  improprie  aliquandodicitar  pro  impotaniia , 

81.  Faeere  pro  non  facore,  31.  Impotentia  c|UK  non  est 
ex  culpa,  aliquatenus  excusat,  85.  lmpotentiaqo»habet 
cuipam,nonlevigatnecexcusatpeccalum,  85.  Homo  qui 
sua  culpa  dejecitse  in  impotentiam  non  peccandi,et  sol- 
vendi  quod  peccavit,  inexcusabiliseal,  8o.  Isia  impoten- 
iia  culpa,  est,  85.  Impotentia,  quae desoendit ex  calpa,  non 
excusatimpotentem,  culpa  manente,  131 .  Nonsolum  im- 
potentiajustitiamhabendi,  sed  eiiara  impotentia  ipsam 
mtelligendi  in  nonbaptizatisimputaturadpeccatam,  131. 
Quiadeseenditapeccato,  131.  Kuie  Impetentia.  Quan«iia 
homo  habet  hanc  impotentiam  sine  8atisfactione,pecca- 
tumestilli,86.  Vide  Peccatum.  Qui  propterculpamsuam 
verbum  Dei  suscipere  nequeunt,  recte  sunt  arguendi, 
131.  Quod  siqui  nitentes  non  proQciunt  aut  deficiunt, 
hoc  non  est  impossibilitate  sed  ex  difficultate  fit,  IS2. 
Neque  hoc  negatliberum  arbilriumvalere,132.Corrum- 
pi  au t  mentiri  posse,  aut  posse  facere  ut  verum  sit  falsom, 
vel  ut  ^uod  fSictum  estnonfueritfactum,  non  estpoien- 
tia  sed  impotentia,  31 .  Impotentia  est  possevelle  men- 
tiri,autflgiIlere,autmutarevoIuntatem,  94.  Terren»  po- 
testatesad  vindiciam  sumendamordinata  suntaDeo, 
79.  Etcumvindicant,  Detts  est  qui  vindicat,  79. 

Preeceplor.  V/ctePrudentia. 

Preeceptttm.  Vide  Ecclesia,  Lex. 

Predestinatio  in  Deo  non  dicitar  proprie,  127.  Deo  ni- 
hil  est  anle  vel  posl,  127.  Sed  omnia  sunt  illi  simul  pr»* 
senlia,  127.  Inlieo  pr®sentia,  praBdostinatio,  vocatio, 
Justiflcatio,gloriflcatio8unt  simul  in  8eteniapr»senti,125. 
Etnihil  horumpriusaut  posierius  apud  Deumest,  125. 
Prsedestinatioetpi^aRscientia  non  dtscordant,  127.  Sicnt 
Deus  praescit,  ita  et  praedestinat,  197.  Prede^tinantur 
qusdam  per  liberum  arbitrium  futura,  127.  Deus  non 
prsedcilnequepraedestinatquemquamjustum  fUtunimex 
necessitate,  127.  Preedestinatio  non  mutatur,  127.  Non 
prsdestinat  Dcus,  nisi  sicut  estin  prsscientia,  127.  Nec 
preedestinatio  excludit  liberum  arbitrium,  nec  liberum 
arbitriumadversatur  prffideslinaiioni,  127. 

PrJBdestinatio  idem  estquod  prjBordinatio,  sivepraesti- 
tutio,  127.  Praedeslinare  estpraeordinareetsiatuere  fu- 
turum  esse,  127.  Praedestinationon  solum  bonorum,  sed 
el  malorumpotestdici,  127.  Nec  esl  inconveniens  si di- 
cimus  Deum  praedcstinare  malos  et  eorum  mala  opera, 
quandoeosetcorum  mata  opera  noncorrigil,  127.  Deus 
bona  specialius  pra&scire  ol  pra^lestinare  dieitur,  127. 
Necesseestfleri  quse  prae^ciuntur  etquft  praedestinantur 
127.  QusedamlamenpraBscita  et  prsedesiinata  non  eve- 
niunt necessitate  quae  rem  praecedit,  sed  ea  quae  rem  se- 
quilur,  127.  Deuspra&desitnando,  voiuntatem  noncogil, 
aut  voluntatiresistit:sedeam  in  sua  pntestale  dimittit, 
127.  Deusamandusest  qui  so  adamnata  societate  prae- 
destinandodiscrevit,  vocandoseparavil,ju8liflcandopu- 
riflcavil,  234.  Ralionalis  naturainquodamrationabiliel 
perfeclonumoroprsBscitaesta  Dco,  811.  Necmajornec 
minor  ille  numerus  esse  potest,  8tl.  Quod  pauci  sint 
electicerti  sumus,  Veritate  dicente;qaam  pauci  sint,  in 
certisumus,Veritale  taccnte,  312,327,372.  Qui  non  vi- 
vil  utpauci,reprobationemtimea  1,372.  Nullus  novitaut 
certus  esse  dobet  se  esse  de  numero  electorum,  372. 
Capi  nonpotestcur  do  malishosmagis  salvetDeusquam 
illos  :  etcur  illos  magisdamnet,  quamiste8.32. 

Praedicatio,  prfiedicator.Christum  adpeccatoresducil, 
quicum  poccatoribuspraBdicat,  182.  Rarus  estquiChri* 
stum  praedicat,  181 .  Sapientia  praBdicanllumpraBdicanti- 
bus  subjecla 081,173. Sapientiapraedicantium  velmagis- 
trorum.  Ghristus  est,  173.  Angeli,  id  est,  nuntii  Dei  vocan- 
tu  r,  qui  Christum  loquuntur,  176.  Ordo  praedicatorum, 
servus  ille  est  quidicitinvilatisutveniant,18I.  Minori- 
bus  mioora  prsedicari  debenl,  et  majoribusmajora,I67. 
Unusquisquejuxta  modum  capacitrtissua)  docealur,167. 
Fidei  priedicatio  agriculturae  comparaiur,  130.  Fideles 
sunt  agricullura  Dei,  130.  Deus  non  dal  incrementum 
omni  semini,130.Tamen  pr»ecipit  agricolis  suis  in  spe 
instantissimeverbura  suum  8cminare,l30.Nonsuperva- 
caneumest  hominesad  flderaChristi  et  ad  ea  quefldes 
haecexigit,  invilare,  i30.Quamvisnonomneshancinvi- 
tationem  suscipian»,  130.  GurarguunturquiverbumDei 
non  suscipiunt,  130,  131 .  Cum  hoc  facere  nequoanl,  nfsi 
gratiaeorumvoluntates  dirigente,  131.  Boni  moresinta- 
cente  diliguntur,  et  facundia  in  iorpente  contemnilar, 
338.  Pra-dicatores  in  Petroclaves  regnicoelommaccepo- 
runt,  171 .  Absolvunt  et  benedicuntfidelem  morientem, 
171.  Et  orant  ut  hinc  migrans  in  coelis  suscipialur,  171 

Praelatus.Electusinepiscopum,  tantum  onus  fUgere 
debel,  409.  Fugiens  magis  cogidebetutenus  suscipiat, 
409.  Praelatio  est,  quantumsinepeccatofieri  polest,re- 
fligionda,  330.  Est  tamen,  si  obedientia  coegerit,  susci- 
pienda,  330.  Per  solum  Christum  EcclesiaB  pastor  est  oon- 


un 


ESDEX  IN  S.  ANSBLMHTM. 


1118 


8tituendu8,  388.  Non  intrat  p«r  GhriBlum  qui  non  in- 
trat  per  veritalem,  858.  Non  inlrat  per  veriUtem,  qui 
non  mtrat  per  rectitudinem,  3D8.  Non  intrat  per  recti- 
tudinem,  qui  non  intratper  reg:ularumclectionem,858. 
Huno  facit  prsslatum  non  ChristuB,  sed  eua  cupiditas, 
et  eorum  qui  non  percipiunt  qua  Uei  sunt,  temeritas, 
358. 

PriHlatns  sic  so  ezhibeat  ut  neque  justitiam  gratia, 
neqne  gratiam  justitia  qualiet  un^uam  privata  subrep- 
tione  excludat,  371.  Mullum  nocuit  inflrmis  in  Eccle- 
8ia  Dei  opinio  alicujus  vitii,  sive  vera  sive  falsa  sit, 
maxime  de  pr«Blati8/S69.  Prfielatuscommissumgregem 
desorere  non  debet,  etsi  non  omnes  sub  eo  in  Domino 
proflciant,  377.  Abbas  non  polest  onus  imposilum 
deponere  nisi  de  licenlia  archiepiscopi  et  episcopii  377, 
37o.  Kt  padtor  commissum  gregem  deserere  non  debet 
propter  calumniam,  350.  Vide  Paslor.  A  prffilatione 
per  mortem  deponitar  pra3positus,182.Pa8tor  ab  Eccle- 
sia  revocandus,  in  qua  nonpotesl  cum  paceconsislere, 
noc  malis  pr»valere,  360.  Pastor  anxius  de  imposilo 
onere,  236.  Petit  graliasetvirtutessibineces8aria8,2d6. 
Prnlati  de  peccatissuisanxietas,  302.SiBpe  Deus  magis 
operatur  per  vitam  illiteratorum  (pr8Blatorum)quaBren- 
tium  qucB  Dei  sunt;  quam  per  aslutiam  lilteratorum, 
quaerentium  quffi  sua  sunt,  354.  Sincere  obediendum 
pr»la(is,376.  Subditi  facla  pnelatorum  uon  dijudicent, 
876,  881. 

Prselali  ordmationes,  velut  a  Deo  inspirat»,  susci- 
piantur,  381.  Quandiu  prselatus  non  cogit  a  bono  in 
roalum  divertere,  ejus  subjeclio  non  est  deserenda, 
314.  A  prnlato  indisciplinato,  etiam  si  majoribus  bonis 
obstet,  non  est  recodendum,  314.  Pravitas  el  emenda- 
tio  prupositi  Ecclesin,  181, 183.  Prslati,  qui  de  bonis 
Dei  non  eJus  lucra  sed  sua  quffirunt,  et  nocent  (juibus 
prodesse  debuerant,  182.  Multi  prelati  quasi  sollicili  ne 
destruatur  res  Dei  in  manibus  eorum,  agunt  ut  dissi- 
peturlex  Dei  in  cordibus  eorum,  338.  Pralatus  bona 
Ecclesi»  dissipans,  182.  Prfelati  mala  exempla,  182. 
An^eli  Deo  reountianl  roala  opera  prelatorum,  182.  In 
novissimo  facta  priBpositorum  per  semetipsum  Dumi- 
nus  examinat,  182.  Qui  quotidie  per  prsQposiios  actio- 
nea  subditorum  judicat,  182.  Contra  sacerdotum  ot 
pmlatorum  superbiam  scribit  Benedictus,  384.  Vide 
Uenedictus.  Yillicus  rectorem  Ec^lesiit)  designat,  182. 
Virga  e^iscopi  pastoralitatis  signum,  894. 

PriBscientia.  iVon  aliud  est  pr®scire,c[uam  scire  futu- 
rum,  124.  Deus  quedam  prsescit  ex  libera  rationalts 
creaturse  voluntate  futura,  124,  127.  PraBscientia  est 
cum  cerla  ratione  aliquid  intelligitur,71.  Hancsequi- 
tur  necessitas  rei,  71.  Prsescientia  Dei  non  proprie 
dicitur  priescientia,  71, 127.  Sed  prffisenlium  scieutia^ 
127.  Non  praB8citDeu8,nisiverum,127.  PrSddcientiaDei 
non  fallitur,  127.  Non  priescitur  nisi  quod  futurum  est, 
12^.  Deus  preMcit  omnia  futura,  128,  124.  Quffi  Deus 
prsscit,  necesse  est  futura,  124, 125.  Non  omma  qus 
proscit,  sunt  ex  necessitate,  124.  Queedam  prflBscit, 
qun  flunt  ex  libertate  voluntatis,  124,127.  NonpraBcit 
cuncta  futura  necessitate,  124.  Quod  pr8Bscit  Deus,  ne- 
cessitate  futurum  est  sicut  prffiscitur,  124.  Si  aliquid 
eal  futurum  sine  nece^sitate,  necesse  est  aliquid  esse 
fUturum  sine  omni  necessitate,  124.  Non  prflBscit  sim- 
pliciler  Deus  aliquem  peccaturum,  velnonpeccaturum, 
124.  Sedprescit  peccaturum,  velnon  peccatorum  sine 
necessitate  et  aola  voluntate,  124.  Et  slitnt  siroul  prsBS- 
cienlia  Dei,  et  libertas  arbitrii,  711,123, 124, 125,  126, 
127.  Pereunt  qui  unam  partem  defendunt,  el  alleram 
negant,71.  Necessitas  qua  res  liberaB  qunprflBsciuniur, 
futurflB  sunt,  descendlt  de  libera  voluntate,  124, 125. Si 
prflBscit  Deus  aliquid,  necesse  est  essefuturum  :  idem 
est  ac  si  dicam,  si  erit,  ex  necessitate  erit,  124.  Hivc 
necessitas  sequitur  rei  posilionom,  124.  Necessitas  se- 
quens  non  cogit  nec  prohibet  rem  esse  vel  non    esse, 

124.  Nec  aliud  signiflcat  nisi  quia  quod  erit  non  poterit 
simul  non  esse,  124.  Quod  est  futurum,  non  potest 
simul  non  esse  futurum,124.  Hem  fuluram  necosse  est 
esse  futuram,  124.  Actio  aliqua,  antequam  sit,  non  ne- 
ce88itate  fUlura  esl,  124.  Qoia  fleri  potest  ut  non  sit 
futura,  124.  Vide  Fulnrom.  Quidquid  de  hisqu£dlibero 
flunt  arbitrio  ut  necessarium  Scriptura  pronunlial,  se- 
cundum  flelernitatem  loquilur  non  secundum  tempus, 

125.  Vis  Sdtemitatis  facil  utpraescientia  Dei  et  liberum 
arbitrium  non  repugnent,  ife.  Deum  non  latuil  auid 
homo  facturus  erat,  cum  illum  fecit,  87.  Ab  ordine  aivi- 
nad  prflBscientiflB  nemo  valet  exorbitare,  151. 

Prssentia  Dei.  Semper  in  conspeclu  Dei  8umu8,84. 
Dei  pr®sentit  cohibet  peccata,  193. 

Prsesumptio.  Vide  Gonfldentia,  Misericordia,  Spes. 

Pratellis  (abbas  de),  451. 

Presbvten*  De  PreAbytoria  qui  uxores  habebanl  In 
AngUa»  190.  Presbyterorum  cqnjiigia  a  condlio  sub 
Lanf^anco  damnata,  407.  Eta  reprobat  Anselmus,  407, 
*      prolMU  W.  FrtibytMi  femiBas 


tenentes  beneflciis  privantur,  408.  Excommunicantur, 
408.  Contra  presbyteros  concubinarios,  140,  332,  438. 
Ab  ois  nec  baptismus  suscipiendus,  si  adsint  alii  sive 
clerici  sive  laici,  438.  Non  debent  fldeles  adstare  cele- 
brantibus  presbytoris  aperta  libidine  fcBlentibus,  140, 
332.  Ut  vel  hominum  detestatione  repulsi  sacra  conta- 
minare  non  audeant,  332.  Quas  ii  tractant,  non  sunt 
proinde  contemnenda,  332.  Sed  ipsi  exsecrandi,  332. 
Ipsi,  quantum  ad  se,  sacra,  altaria  commaculant  332. 
De  presbyterorum  et  concubinarum  flliis,  383.  Filii 
presbyterorum  a  nreebendis  patrum  et  ab  ordinibus 
sacris  removendi,  s54. 

Principes  diligere  debent  justitiam,  376.  Vide  Rex. 
Principes  non  domini  £ccIesiSB,  sed  advocati,  389,  391 . 
VidfS  Ecclesia,  Rex.  Principes  mala  subditorum  emen- 
dare  maxime  tenentur,  417.  Vide  Correclio. 

Principium  videlur  non  nisi  rei  incipientis  esse,  W, 
Causa  non  videtur  nisi  effectus  alicujus,  57.  Nomen 
effectus  convenit  rei  quse  flt,  57.  Vide  Causa. 

Prior.  Prius.  Prior  cum  abbate  debet  concordare, 
876.  Qua&dam  natura  prius,  quAB  sunt  simul  tempore, 

Privatio.  Absentia  ejus  quod  c8taliquid,non  estali- 
qoid,  67.  Cacilas  dicitur  afiquid,  secundum  formam  lo- 
quendi,  67.  Non  est  aliquid  secundum  rem,  67.  Hanc 
habere  non  est  aliquid  habere,  sed  carere  aliciuo,  67. 
CaBiitas  non  est  aliud  quam  non  visus,  ubi  visus  de- 
bet  esse,  67.  Absentia  visus  non  magis  est  aliquid  ubt 
visus  debet  esse,  quam  ubi  non  debet  esse,  67.  Quo 
sensu  dicitur  injustitia  vel  caBcitas  facore  aliquid,  73. 

Privile^ium,  437.  Fic{«  Beccensis. 

Prodigium.  Signaaliquid  praesentialiter  signiflcant: 
prodigia  aliquid  futurum  poriendunt,  186.  Prodigia, 
quasi  por^a  dicia,  186  Vide  Miracula. 

Profectus.  Quandiu  vivit  homo,  non  facit  nisi  ire« 
415.  Semper  aut  ascendit,  aut  descendit ;  aut  ascendit 
in  cfiBlum  bene  vivendo,  autdescendit  ininfernum  male 
vivendo,415,452.l8lea8census  vel  descensus  luncco§[- 
noscitur  ab  anima,cum  exit  de  corpore,415.  Qui  bonis 
moribusascondit,in  coelo  colIocabitur:qul  malis  moribus 
de8cendit,in  inferno  sepelielur,415.  Diligenter  attendat 
anima  Christiana  si  ascendat,  aut  si  descendat,  415, 
Ascendunt  qui  proflciunt  :  descendunl  qui  deflciunt, 
175.  Sludium  proflciendi,  312,  321,  327,  355,  372,378. 
SoUicitade  suoprofectudiscu.ssio,  312,327,452.  Justus 
novum  augmentum  semper  adipisci  studet,  176. 

Professlo  monachica,  423.  Olim  solo  habitu  et  con- 
versione  monacbica  flebat,  428.  Monachi  deditio  seu 
obligatio  pcr  spontaneam  cucuUflB  acceptionem  flebat, 
350.  Vide  Monachus,  Votum.  Spiritus  prophelarum 
prophetis  subjectus  est,  ne  eorum  arbitriorepugnaret, 
173. 

Prosperitas,  191,  192.  Ventus  contrariusnon  ssculi 
adversitas,  sed  prosperitas,  161.  Et  tuncmaximeinvo- 
candus  Deus,  161.  Magn»  virtutis  est  cum  felicitate 
luctari,  161.  Vida  Adversitas,  Afflictis,  Tribulatio. 

Providentia.  Non  ab  alio  quam  a  Deo  cuncta  regno- 
tur,  28.  Non  casu,  sed  multa  ratione  cuncta  reguntur, 
28.  Deo  est  cora  de  omnibus,  245.  Quia  Dominus  om- 
nium  e8t,245.0mnia  subJacent  Dei  dispositioni,  129. 
Plus  est  attendendum  nobis  quid  facit  de  nobis  Domi- 
nus,  cujus  sumus;  quam  quod  nos  volumus,  qui  nostri 
non  sumus,  813.  Sivo  vivimus,  sive  morimur,  non 
nostri,  sed  Domini  sumus,  318.  Vide  Deus  sapiens, 
Dei  voluntas.  Deus  causa  rerum. 

Prudentia.  Pars  prima  prudentin  estipsam,  cuipris» 
cepturus  est,  sBstimare  personam,  107. 

Pudicitia,  impudicitia.  ImpursB  cogitationes  etmotos 
impudici,  249,^.  Vide  Concupiscentia,  Virginitas. 

Pulchrltudo.  Vanitas  pulchritudinis,  197,  198.  Vide 
Fucus,  Mulier.  , 

Pulsus.Liber  de  pulsibus:  ejus  scientia  non  adeo 
utilis,  380.  Hunc  Mauritius  transcribere  Btatuerat,8d0. 
Vide  Mauritius. 

Punctus  additus  puncto,  non  est  nisi  unus  punctus, 

61. 

Puritas.  VicfeCordis  munditia,  Pudicitia. 

Pusillanimitaa.  Vide  Confldentia,  Deoa  misericora, 
Spes. 

Q 

QuflBrere.  Hocqusritur,quod  latel  nec  habetur,  155. 

QaintinL(S.)  Belvacensis  ecclesia,  406.Huja8canrai- 
cns  Ganterios,  406.  Odo  hojas  EcdesiflB  abbaa,  406. 
Deponitur,  406.  Vide  Gunterius,  Odo. 


Radulphus,  neposepiscopi  Gundulpht,  893. 
Radulphus  Cicestrenais,  410. 
Rainaldus  Anselmi  consanguineus,  351,  852. 
RAiNALDVsRemenais  archiepiicopas ;  conciUum  cogit 


1119 

adversus  Roscelini  clerici  blaspbeiDiis,  S57.  Vido  Roscc- 
linas. 

lUiNALDUs  abbas,  839.  Ad  eum  Anseimus  rogatus 
millit  Monologium,  3S9. 

Hainaldus  monacbus  Bccccnsis :  eum  Anselmus  sa- 
lutat,  374. 

Raixaldus,  episcopatum,  in  quem  invilus  male  in- 
trusus  fuerat,  pro  verilate  rejocit,  405. 

Rainrrus  abbas  de  MonteS.  Trinitatis,  352. 

Rainerus  clericus  id»  comittissae  adfuit  Ansclmi  eleo- 
tioni  in  archiepiscopum,  572. 

Ranulphus  episcopus  a  rege  restitutus  in  episcopa- 
tum,  jussu  Paschalis  II,  384.  De  gravissimis  criminibus 
apud  Rom.  pont.  accttsalur,})84.  E^jus  causes  discussio 
Anselroo  demandatur  a  Paschali  II,  384. 

Ranulphui  FlambarduB  sacerdos  infamissimus  pa- 
blicamorum  princeps,  427.  Hicsimoniacus  adepiscopa- 
lum  a  Guillelmo  Anglorum  rege  ereclus  est,  427.  Ab 
Heurico  rege  pi*o  pecunia  captu8est,428.  Ad  eum  Anscl- 
mus  quatuor  episcopos  misit,  428.  Postea  clam  fugitin 
Nortmanniam,428 .  Dominum  piratarum  se  constiluit,428. 

Ratio  princopsetjudexomniuinesse  debet  quvsuBt 
inhoifiino,  43.  Ratio  quee  cstinstrumentum  ratiooinandi, 
una  esi  in  homine,  iaS.  Sicut  bestiarum  est  nihii  vello 
cum  ralione  :  ila  hominum  est  niUil  velle  sine  raiiono, 
100.  Homines  semper debent  nihil  velle  sine  ratione,  100. 
E^usdem  i*ei  plures  possunt  esse  rationes  :  quarum  una- 
qucsque  sola  possilsufflcere,  97.  Deus  incipit ralionem 
ponere  quando  per  inflrmiiatem  ad  lecium  et  ad  mor- 
tem  perirahii,  lt>7,  lt)8. 

Rationalis  natura  non  est  nifii  Deus,  ot  angelus,  et  ani- 
mahominis,98.  Nihil  pretiosius  Densfccit,quamraiio- 
nalem  naiuram,  87.  Deus  naturam  ralionalcm  fecit  ad 
gaudendum  de  se,  87.  Rationalis  creatura  Justa  facta 
est,  77,  8(5,  87.  Et  ad  hoc  utDeo  fruendo  beata  essei, 
87.  Greatura  rationalis  non  potest  habere  a  se  pri- 
mam  voluntatem,  68.  Natura  rationalisnequojusia  ne- 
que  beata  esse  potuit,  sine  Voluntaie  jusiiliae  et  beaii- 
tudinis,  133.  Deusvoluitnaturamralionalem  facerojus- 
tam  et  beatam  ad  fruendum  8e,133.  Eamad  intelligen- 
dum  et  amandum  se  Deus  creavit,  134.  Sola  mens  ra- 
tionalis  summam  naturam  valei  indagare,  24.  Natura 
ideo  rationalis  facta  est  ui  discornat  inter  bonumet  ma- 
lum,  inter  majus  bonum  et  minusbonum,  25, 86.  Acce- 
pit  potcstaiem  discernendi,  ut  odisset  el  vitaret  malam ; 
ac  amaret  et  eligeret  bonum.  8(3.  Atque  ut  maius  bonum 
magis  diligeret  et  eligeret,  86,27.  Frustradiscernit,  si 
secundum  discretionem  non  amei  et  vitet,  25,  87.  Ad 
hoc  facta  est  ut  summum  bonum  super  omnia  amet  et 
eligat,87.  Imo  ut  nihil  ametnisi  illudautpropterillud, 
87.  Qui  propter  aliud  amat  summum  bonum,  non  ipsum 
8edaliudamat,87.  Vide  Amor,  Bonum,Finis,  Homo,Vo- 
luntas. 

Rationali  creaturte  naturaliter  nihil  datum  est  lam  pr»- 
cipuuro,  iamcjuo  simile  summs  sapieniiae,  quani  quia 
poiest  reminisci,  ei  inlelligere  ol  amare  id  quod  opli- 
mum  el  maximum  est  omnium,  25.  Nihil  ahud  esl  in- 
ditum  alicui  creatur»  qu>  d  sic  prieferat  imogincm  (!rea- 
ioris,  25.  Kide  Imago.  Deum  noniatelligitcreaturanisi 
ralionalis,  238.  Cur  a  Deo  natura  nitionalis  facta  est, 
qu<e  posseifacere  malum  ad  quod  vilandum  facln  esl, 
65.  Non  rst  ulla  nalura  dcbiirix  Jusliti»,  nisi  raliona- 
Us,  98.  NuIIa  nalura  suscoptibiiis  cst  Jusiiliro  prfieler 
rationalem,  98.  Non  ipsa  sibi  bonum  est  quo  beafa  flat, 
482.  Natura  ralionalis  est  creata  in  juslitia,  101.  Nec 
Deus  potest  eam  creare  injustam,  103.  Deonon  convonit 
uleam  cogat  sine  culpa  esse  miseram,  scu  alicui  malo 
subditam,  77, 102,  103.  Hocqui  non  cognoscit»  non  co- 
gnoscii  quid  Dco  non  conveniat,  102.  Ideo  Dcus  earo  non 
fecit  sine  culpa  picecedenle  miseram,  134.  Eanpcnilus 
perire  Deus  non  sinet,  87.  Croatura  rationalis  naluram 
non  intclligeniem  debel  disponcre  ad  Doi  voluntaiem, 
238.  Nulia  ros  ratir-ne  carens  velad  pec.^alum  incitare 
potesl,  vel  ad  virlutem,  107.  Quod  conveniontius  et  ra- 
tionabiliusest,  necesse  est  esse,  92. 
Rcctitudo.  Vide  Justitia. 

Redemplio.  Reslauraiio  human»  naiur»  non  debuit 
remanere,  94.  Redemptio  hominis  non  poluit  fleri  per 
aliam,  quam  perDei  personam,76.  Aomoservusest  illius 

Ser  quem  redimiiur,  76.  Homo  restaurari  debuii  in  eam 
igniiaiem  quam  habilurus  erat,  si  non  peccassei,  76. 
Homo  quem  Deus  de  massapeccalrice  generis  humani, 

auinullum  haberet  peccatum,  non  posset  peccatores  re- 
imere,  102.  Ad  alios  redimendos  non  sufucil  homo  non- 
Deus,  102.  Iropossibilefuilroundum  alitersalvari  quam 
per  moriemhominis-Dei,  74,  79.  Miindumsalvare  alius 
non  poterai,  quam  lllius  Dei,  78.  Salvari  mundus  nisi 
morteChristinonpoieratI64.  Non  egebai  Deus  ulmorte 
suamundumredimerei,  223.  Sed  humana  natura  indige- 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


112» 


bat  ul  homo  hoc  modo  Deo  8aii8facerel,222.  Hununn 
naturae  per  Cbristumredemptio,22I,  222,  223.Peccator 
nonpotostalitcr  adviiam  redire  nisi  rcdcmptus  sangui- 
ne Christi, 213.  Vialus  salvationis  peccatorum,  est  virtas 
Chribli,221.  Virtus  Christi  mundum  redimeniis,  est  for- 
titudo  abscondita,  celata  potestasi  virius  occulia,  222. 
Quid  delinquere  potest  homo,  quod  non  redemerit  Dei 
Filius  factus  homo,  247.  MorleChristi  non  semcl  redi- 
mitur  homo:  sedqaoties  cum  digna  poenitentia  redierit, 
222.  Vide  Christus,  Gralia,  Incariiatio,  Salus,  Satisfactio. 
Refordiensis  episcopusvir  admodumin  occlesiasticis 
disciplinis  eruditus,  428.  Electus  cst  in  locum  archie- 
piscopi  Eboracensid,  428.  Ne  eipalliumdeiur,  prohibei 
rex,  428.  Ui  ei  detur,  rugat  Anselmus,  428. 

Regnum  Dei  intra  nos  est,  203.  Regnum  ccalorum 
Deus  clamat  se  habere  venale,  349.  Non  querit  pro  eo 
nisi  amorem :  sine  quo  dari  non  debet,  349.  Da  ergo  amo- 
rem,  et  accipe  regnum:  ama,  et  habe,  349.  Regnare  la 
coeloestunam  voluniatemcum  Deo  ei  aogeUs  el  homi« 
nibus  sanctis  per  dilectionem  habere,  et  omnes  una  po- 
leslate  uli,  349.  Violentia  nimiaa  virluiis  reffnum  coe- 
lerum  rapitur,  167.  Regna  malis,  sceleri  esi  doaata  po- 
ieslas,  198.  Vide  Rex. 
Roffula.  Vide  S.  Dcnedictu8,S.  Dunstanus. 
Relalio,  relaiivum.  NuIIum  relativum  est  substantia- 
leiltide  quo  relalive  diciiur,  91.  Nequidem  ipsa  rela- 
liva,  aulipse  relationes  sunt  per  invicem  :sed  persab- 
jecla,  5.  Nulla  est  relaUo  pairis,  sinc  relatione  fllii, 
sicut  nihil  eal  rolatio  fllii,  sine  relatione  patris,  53.  Vide 
Filius,  Pater.  Plures  relationes  in  Deo,  43.  Relationes 
in  divinis  non  imittunt  unitati  pluralitatem  suam  ;  nec 
unilas  relationibus  singularitatem,  61.  Quando  substan- 
tia  habet  esse  de  subslantia,  dustluntibi  relationesin- 
sociabiles,  50.  Vido  Accidens,  Filius,  Pater,  Trinitas. 
Roligiosus.   Vide  Monachus. 

Remcnsis.  Conciiium  RemensesubRainaldo  archiep. 
conlra  Roscelini  errore8,357. 

Remissio.  Vide  Injuria,  Redemptio,  Salisfactio,  Vin- 
dicta. 

Renerius,  430.  Eum  Anselmas  commcndat  Balduino 
regi,  430.  De  nutritura  regts  Balduini  erat,  430. 
Heuovatio.  Vide  Christus,  Gratia,  Rederoptio« 
Hequies.  Deo  requiem  negat,  qui  a  malis  non  cessal, 
155.  Ruid  sit  Deum  requiem  querere,  155.  Deua  labo- 
rare  se  dicit,  cum  duras  bominum  pravitates  tolerat, 
155.  Dous  in  carnemortali  laboravit  exnostra  infirmi- 
tate,  155.  Dcus  requiem  invenit  in  his  qui  peccare  de- 
sierunt,  ei  sancte  ac  juste  vivunt,  155.  Post  laborem 
requies  solei  qusri,  155.  lo  hac  vita  non  est  petenda 
requios,  162.  Vide  Labor. 

Res  Dicimusrom  quidquidaliquo  modo  dicimus  esse 
aliquid,  43.  Utrum  in  Deo  sint  tres  res.  Vide  Roscelious, 
Trinitas.     ' 

Respondere.  non  semper  facile  est,  insipienti  aapien- 
ter  respondero,  73.  Sa-po  apta  interrogatio  expedii  re- 
sponsionem,  et  inepta  reddit  impodiiiorem,  73.  Respon* 
dore  Doi,  est  occuitis  iospirationibus  oum  orudire  qai 
se  nescientcm  humiliter  cognoverit,  172.  Deus  respon- 
detloquentibus,  cum  nobis  se  amanlibus  apparet,  172« 
Resurrectio.  Futura  mortuorum  resurrectio,  87.  Ho- 
mo  cumcorpore  suo  restaurabilur,  87.  Talis  debei  homo 
rostitui,  qualis  Aiiurus  erat,  si  non  peccasset,  87.  Ro- 
surrectio  corporum,  134.  Hanc  oxspectant  beatff  ani- 
m»,  134.  Corpus  in  flne  resurget,  178.  Solius  voiunta- 
tis  Dei  opus  est,  cum  morlui  resurgunt,  101.  Rex  non 
doroiuus  sed  tuior  esi  EcclesiaB,  429.  Rex  esi  advociius 
Ecclesi8B,429, 375.  Mulli  mali  rc^ffesEccIesiamsibiquasl 
dominio  datam  putant,  429.  Vide  Ecclesia.  Rex  atten- 
dat  quem  nominat  ad  EccIesiSB  dignitates.  428.  la  his 
Donaudiai  consiliarios  infldeles,  428.  NuIIi  homini  ma- 
gisexpedit  quam  regi,  se  subdet*e  legi  Dei,  402.  Nullus 
periculosius  se  subirahii  a  le^e  ejus,  402.  Non  leve  pec- 
C4itum  est  regi  episcopum  suis  rebus  spoliare,  402,  408. 
Quales  se  roges  exhibere  debeant,  414.  Tunc  reges  be- 
neregnant,  cum  superse  ipsoSre^nant,414.  Nee  vitiis 
sesubjiciunt,  sed  ey  constanii  fortitudine  superant,414. 
Tunc  vere  reges  sumus,  slmotus  nostros  inordiuatos  re-> 
gimus,  et  ad  volunlatem  Creaioris  revocamus,  211.  A- 
nima  nostra  flt  reginA,cum  Christo  menie  estcopalata, 
211.  Reges  ac  potentes  curis  ac  metu  tabescuni,  196. 
Homo  post  peccatum  regulus,  185.  Regis  curonaiio,  S98. 
Reges  Francorum  S.  Anselmo  faveni  ei  ei  scribunt. 
Vide  Ludovicus.  Philippus. 

RiCHARDus.  monachus  eum  Gondulphus  electosepi- 
Bcopus  sibi  in  minislerium  adjungit,  337.  Eum  Ansel- 
mus  Qondulpho  commendat,  337.  Beccumestventuroa, 
343. 

RicHARDUsmonachuiBecceD8i8,342,343,378.Anlequam 
monachus  esset,  in  aBgritudine  vovit  8e  ilurum  ad  S.  iEgi« 
dium,  378.  Eum  noa  boc  teneri  ▼oto  post  monasticua 


1121 


INDEX  IN    S.  ANSEOIOM. 


im 


profesBioDtm  ei  scribit  Anselmus,  378.  Eumqueabhoe 
voto  absolvit,  378.  Instituilur  primus  abbas  coenobii 
S.  Werburg»,  885.  Vide  S.  Werburg»  coenobium. 

RicHARDUs  Serviens  Gislebertis  abbatis  West-Mo- 
nasteriensis,  859.  Eum  Deus  ipse  ab  impacto  crimioe 
excnsavit,  S^9.  Hichardus  abbas  de  Pratellis  :  ejus  in 
librum  Gcneseos  commenlaliones.  451. 

RicHEZA  seu  Richera,  soror  Anselmi,  et  uxor  Bur- 
ffuodii,  382,  892.  £am  hortatur  Anselmus  ut  cum  con- 
jugesoli  Deo  serviat  orbata  liboris,  883. 

RoRERTus  episcopus  Lincoln^ensis,  401,  444. 

RoBERTus  episcopus  Cestrensis,  410. 

RoBERTUs  abbas  Anselmum  consutit  de  eo  qui  pec- 
care  proponens,  divinitus  impeditur,  355. 

RoBERTus  clericus  cancellarii  regis,  444.  Robertus 
clericus  cum  Anselmo  exsulante  erat,  488,  489. 

RoBERTUs  monachus  :  ejus  precibus  Anselmus  se 
eommendat,  312.  Is  instat  ut  Anselmus  Gondulphogra- 
tias  referat  beneflciorem,  814.  Per  eum  Lanfranco  An- 
selmuB  comroondat  Girardum,  816.  Per  eum  scribit 
Anselmus  Lanfranco,  320.  Per  eum  Anselmus  snum 
Monologium  Lanfranco  mittit,  836.  Huic  commissil 
Anselmus  placita  tenere,  351.  Monasterium  Becconse 
deserit;  et  ab  Anselmo  revocatur,  351.  £jus  instanlia 

Sro  Gisleberto  apud  Walchelinuoi  episcopum  interce- 
it  Anselmus,  352. 

RoBERTUS  monachus  Cantuariensis,  895,  438.  Do- 
mum  archiepiscopicustodit,  Ansel.  Romam petente,8$^. 

RoBBRTus  de  Briodna  monachus,  359.  t^ua  mores, 
360.  Eum  Anselmus  Gnalteri  mansuetudini  commen- 
dat,  359. 

RoBBRTus  filiusHugoniscomitis,  monachus  S.  Ebrul- 
phi,  431,  439.  Vi  intrusus  abbas  ^.  Eadmundi,  48S. 

RoRERTus  Norlhmanniffi  comes,  367,  368,  A03,  446. 
Totius  NorthmanniM  princeps,  413.  Henrici  Anglorum 
regis  frater,  403.  446.  In  Asian»  EocIesiiB  liberatione 
laboravit,  382.  Conqueritur  Anglorum  regem  fracto 
sacramento  regnum  invasisse,  881.  Excusat  se  quod 
non  recte  senserit  aut  dixerit  de  accepla  ab  Anselmo 
ipsius  electione  in  archiep.  Cant.  371.  Ab  Anselmo 
consiiium  petit  de  abbate  Beccensi  constituendo,  371 . 
Anselmus  ei  scribitGuillelmum  priorem  de  Pexeio  eli- 
gendum  esse  in  Becci  Abbatem,  371.  Cam  ejus  gratia 
eligitur  abbas  Beccensis,  867.  Injuste  vexat  Guillol- 
mum  WintoniSB  episcopum,  4()3.  Ab  eo  rex  exigebatut 
ipsi  de  Castello  quod  ae  Roberto  comite  tenebat,  ho- 
minium  faceret,  403.  In  captione  a  rege  tenelur,  447. 
Consanguineam  in  uxorem  duxeral,  447. 

RoBERTus  FlandriiB  comes  el  princops,  376,  430.  Ut 
justitiam  magis  ac  magis  diligat,  e jm  hortatur  Ansel- 
mus,  376.  Pratres,  quos  in  Flandriam  Anselmusmittit, 
ei  commendat,  376.  Electionem  regularem  abbatum 
concessit,  480. 

RoBERTus  comes,  Irater  Ernulphi  comitis,  433. 

ROBBRTO  comiti  de  Mellento,  quod  regi  pro  investi- 
turis  faveat,  Papa  iram  Dei  comminatur,  443.  Is  pro- 
miserat  se  apucl  regem  acturum  ut  investituras  dimitp> 
Uret,  443.  Vide  Mellentum. 

RoBERTus  de  Leminges,  487.  Si  fiat  monachus,  uxori 
cjus  terras  quas  de  Ecclesia  Cantuar.  tenebat,  AnseU 
mus  concedit,  437. 

RoBERTUs  de  Monte-Forti,  398.  Dominus  Robertus 
frater  Eustachii,397.  Per  eum  Cadomensis  abbatissa 
Anselmum  consulit,  397.  Cum  Anselmo  Romam  eunte 
ftiit,  398. 

RoBERTUs  filius  Haimonis  :  tostis  est  in  epistola  ; 
qua  Henricus  Angli»  rex  Anselmum  revocat,  882. 

RoBERTUs  filius  Warsonis,  393. 

RoBERTus  ex  Jud»o  christianus,  409.  Eam  Ansel- 
mus  commendat  eleemosvnis  Ernulphi  prioris,  et  Guil- 
lelmi  archidiaconi,  403.  Eum  Gondulpho  episcopo  et 
Ernulpho  priori  Anselrous  commendat,  444. 

RoBERTUS  mioister  pauperum,  487. 

RoBERTUS  curam  habet  ancillarum  Dei,  414,  415. 

RoDULPHus  episcopus  Cicestrensis  :  apud  eum  An- 
selmus  queritur  de  ^jus  archidiacono,  450. 

RoDULPHus  abbas,  330.  Eum  salutat  Anselmus,  3i30. 

RoDULPHus  abbas  Sagiensis  Anselmum  consulit  do 
monacho  qui  ab  opiscopo  interdicio  ordinatus  est :  et 
de  monacho  qui  herbas  queesivitmulieri,  quibusvirum 
suum  interflcerot,374. 

RoDULPHus  monachus  :  quod  nunquam  Beccensis 
congregatio  dixerit  se  etnonpr8BStituturam]ibro8,S15.y 
etc.  Excusat  se  Anselmus  quod  dominum  eumvocave^ 
ril :  eum  de  sua  absentiaconso]atur,316.  Eum  ad  offi- 
cii  sui  munus  subeundum  hortatur,  316.  Obtestatur 
eum  Ansetmus  ut  notis  musicis  antiphonarium  des- 
cribat,  319.  Liber  ex  charitale  commodandi,  315.,  etc. 
Rodulphus  roonachus  cnm  famulis  captus  est,  equis 
ablatis  a  militibus,  328.  Quod  ipse  mandavit  de  equo  suo 
$i  de  monacho  S.  Gormani,  Anselmni  scribit  utfiaty  346. 


RoDULPHusnovitius  Beccensis,S44.  Eide  conversione 
gratulatur  Ansolmus,  344.  Eum  monet  Anselmus  de 
cavendis  diaboli  tentationibus,  344  et  835.  Bellovacen- 
sis,  356.  Socius  olim  Lamberti  viri  nobilis,  356. 

RooERius  Bajocensis  monachus,  318. 

RoGERius  roonachus  aliquos  monachos  prsemisit  Bec- 
cum,  3.%.  Eum  ut  promiserat  ventorum  prSBstoIalur 
Ansolmus,  386.  Rogero  abbati  Anselmus  de  sua  sepa- 
ratione  alfllctos  Beccenses  cororoendat,  368.  Eique  se 
nulla  cupidilnte  sed  charitateacobcdientia  onusarchie- 
piscopatus  suscepisse  proteslatur,  368. 

RoHERus  roonachus  Cadomensis,  336.  Hunc  salutat 
Anselrous,  336. 

.RoGERus  abbas  S.  Ebrulphi  in  Northmannia,  326, 
431,  432.  Vim  infert  elcctioni  abbalis  S.  Eadmundi  in 
Anglia,  432.  Vide  S.  Eadmundi  ctenobium.  Ab  Ansel- 
mo  petiit  ut  fratrem  suum  Helgoti  prioriscommendaret 
charitali,  3i6. 

RoGERus  Anselmi  et  Guillelmi  Wintoniensis  episco- 
pus  amicus,483. 

ROOERUS   PUNTEL,  438. 

RoHAiDis  domma,  ejus  in  Beccenses  beneflcia,  842. 
Petit  ab  Anselmoutin  Angliam  monachos  mittat^ipse 
eos  mittit  et  ejus  charitali  commeDdat,  349. 

Romana  Ecclesir^.  Qui  Ecclesiae  Romanee  suaaufert, 
Ecclcsiis  omnibus  sacrilegii  reus  est,  388. 

Romanuro.  Concilium  Homanum  sub  Urbano  Ilcon- 
tra  investituras,  394,  457,  498,  499.  Excoromunicat 
re^em  et  laicos  orones  qui   dant  investituras,  et    illos 

2ui  eas  accipiunt,  et  ipsorum  homines  flunt,  394,  428, 
29.  Huic  intcrfuit  Ansclmus,  429.  C^jus  decreta  contra 
investituras,  429.  Hsbc  recipere  recusant  Anglie  rex 
et  episcopi,  499.  Concilium  Rom.  sub  Paschah  11,  436, 
44t.  Investiluras  consulentessicutetaccipientesoxcom- 
municavit,  486.  In  quadragesima  celebratum,  436. 

Romascol,  sive  censusB.  Petri  in  Anglia,  353,  382, 
398,  484. 

RosGELiNi  error  et  ratiocinatio,  412,  43  et  seqq,  355, 
357.  Confutatur,  43  et  seqq.  Docebat  in  Deo  plurali- 
tatem  substantis,  qualem  habent  plures  Angeli  vel 
plures  animiBy  41,  42, 43,  357.  Dicebat  quod  aut  sunt 
tres  res  in  Deo,  aut  Pater  et  Spiritus  sanctus  fieque 
sunt  incarnali  ac  Filius,  41,  42,  43,  44,  45,  etc  ,  357. 
Rainaldus  archiep.  Rhemensis  cogit  conciliuro  contra 
Roscelinum,  41,  357.  In  concilio  hunc  errorem  flcte 
ejuravitsolo  metu  morfis,  41,  42.  Ipse  in  suo  errore 
perseverat,  49.  Plures  in  Roscelini  quxstione  tunc  la- 
oorabant,  4?.  Comparalio  ista,  sicuttre»Angeli,eic,, 
non  est  Roscelini,  sed  ejus  qui  quffistionem  ejusman- 
davil  Ansclmo,  44.  Roscelini  ratiocinalio  aut  cum  Sa- 
bellio  negat  tresesse  in  Deo  personas;  autinducistres 
Deos,  44.  Deslruit  fldem  nostram,  44.  Pro  Roscelino 
respondct  has  tros  res  non  ease  tres  Deos^  44.  Osten- 
ditur  quod  si  sunl  Ires  res,  sunt  tres  dii,  44.  Rosce- 
linus  utroque  pede  claudicat  in  Incarnatione  Verbi,  46. 
Somnial  hominem  a  Verbo  magis  esse  assumptum  in  na- 
turae  unitalera  quam  in  unilatem  person»,  46.  Non  ne- 
gabat  tres  esse  in  Deo  p^rsonas,  nec  Filium  esse  in- 
carnatum,  45,46.  Dicebjt  Lanfrancum  et  Anselroum  ia 
sua  esse  sententia,  357 .  Epistola  Anselmi  contra  dicta 
Roscelioi  incboata  antequam  Anselmus  in  Angliamse- 
cundo  navigaret,  360. 

Rumesei,cOBnobium  monialium,  386.  Ibi  mortuusqui- 
dam  ut  sanctus  colebatur,  386  Anselmus  prohibet,  306. 

8 

Sacerdos,  sacerdotium.  Sacerdos  est  medius  inter 
Deum  et  populum,  298.  Qui  saoerdos  dicitur,  et  offl- 
cium  sacerdotis  opcribus  dignis  non  tmplet,  super  om- 
nia  formidare  debet  de  hujusofQcii  dignitate,  955.  Sa- 
cerdotii  diffnitas  est,plusquam  «stimari  possit  di^a, 
961.  Sacerdotii  ministerium  seu  corporis  et  sangumis 
Ghristi  mysleriam  quanla  reverentia,  guam  pura  cons- 
cienlia  sit  agendum,  264,  265,  266,  967,  968,  969.  Al- 
taris  servitium  res  est  valde  salubris  bono  sacerdoli, 
264.  Sed  valde  periculosa  hanc  indigne  tractanti,  964. 
Salubre  consilium  est  a  peccatis  cessare ;  et  servitium 
altaris  Deo  reddere,  964.  Prsestat  Deo  servire  inaltari, 
quam  propterformidinem  peccati  ejus  servitium  dimtt- 
tere,  et  in  peccatorumdamnationeaecuriusjacere,  964, 
969.  Melius  est  ut  Deus  nos  verberet  propter  aliquam 
offensionem  sui  servitit,  et  tamen  suum  servitium  fa- 
cientes,  quam  nos  damnet  propter  timorem  peccati 
suum  servitium  facere  nolenles,  964.  Si  peocatn  sa- 
cerdotis  sunl  criminalia  ;  utilius  est  ei  ab  immolatione 
sacriflcii  humilitar  cessare,  quam  per  presumptionem 
immolandi  majorem  damnaUonem  incurrere;  donec 
inehoata  vel  peracta  poenitentia  possit  ad  altaris  ser- 
▼itium  secunus  accedere,  964.  Asaoerdotio  quiaccen- 
di,  496. 
Sacrillcium.  A  Baoerdote  flt  Inimolktio  8acriflcii|  964. 


1123 


LNDEX  IN  $.  ANSELMUM. 


ilfll 


Sacriflclum  corporis  et  sangQinis  Domini  in  altari,  906, 
«67,  268,  269.  Sacriflciam  de  pane,  wve  azymo,  sive 
fermentato,  fleri  debet,  136.  Sacriflcium  noetrum  non 
nisi  in  alUri  ofTertur,  423.  Utrum  utiiius  sit  alUris 
offlcium  dimitlere,  an  facere,  264,  etc.  Vide  Azymum, 
Eucharistia,  Missa,  Sacerdos. 

Saeculum,  ssBcuIaria.  Vide  iCtemitas,  Mundus. 

Sagiense  coenobium,  413. 

Salathiel  duos  patres  habuisse  videtur,  174. 

Salus.  Creatura  nequit  crealuram  salvare,  199.  Ncc 
ei  dare  unde  salvetur,  129.  Salus  nostra  ex  Deo,  231. 
Non  est  in  alio  salus,  quam  in  Christo,  176.  Qui  vult 
salvus  esse,  mullo  plura  bona  merita  quaro  mala  debei 
habere,  390.  Ex  adultis  quicunque  salvantur,  per  jus- 
titiam  salvantur,  198.  Vide  Incarnatio,  Redemptio,  Sa- 
tisfactio.  .  , 

Salvinus  monachus,  amicus  Gondulphi,  Becci  mo- 
ratur,  et  cujusdam  culpie  veniam  obtinet  ab  Henrico 
priore,  8^. 

Samson  episcopus  Wigomiensis,  AIO,  449.  Eyusau- 
xilium  implorat  Anselmus  contra  Thomae  electi  Ebo- 
racensis  episcopi  superbiam,  449.  Suam  opem  omnem 
promittit  Anselmo,  £50. 

Samuel  Dublin»  episcopus,  393,  431.  Donatoavun- 
culo  successit,  393.  Monacbos  suib  Ecclesi»  injuste 
eiicit,  393.  Crucem  ante  se  porUri  facit,  393.  ResEc- 
clesiffi  tanquam  proprias  distribuit,  393. 

Samuel  monachus  Gadomensis,  336.  Hunc  salutat 
Anselmus,  336. 

Sanctimonialis  virgo  habitnm  sanctum  abjecit,  422, 
423.  Non  potest  salvari,  nisiad  habitum  et  propositum 
afatjectum  redierit,  423. 

Sanctorum  cultus,  430.  Vide  Anhelitz. 

Sandowik  (domus  de),  44ii. 

Sapientia.  De  sapientia,  198.  Sapientia  Dei.  Vide 
Deus.  Filius  Dei.  Dei  participatione  sapiens  efflcitur 
creatura  rationalis,  182.  Sino  Deo  sapere,  desipereest, 
2/i5.  Ut  discamus  sapientiam  flde  mundandum  est  cor, 
J^2.  Et  per  prspceptoram  obedientiam  illuminandi  sunt 
oculi,  ^.  Et  per  obedientiam  testimoniorum  Dei  de- 
bemus  fleri  parvuli,  42.  Spirltus  sapienti»  est  melle 
dulcior,  158.  Dialectici  non  aliud  queunt  intelligere 
sapientiam  hominis,  quam  animam,  42. 

Satisfactio.  Quandiu  qui  non  solvit  quod  rapuit,ma- 
net  in  culpa,  79.  Natura  humana,  quandiu  non  satisfa- 
cit  pro  AdSB  peccato,  peccat,  100.  Solvi  quis  non  potest 
a  peccato,  nisi  solvat  quod  rapuit  peccando,  84,  qui 
satisfacit  debet  esse  ejusdem  generis  ac  ille  qui  pecca- 
vit,  88.  Remissio  peccati  nun  flt,  nisi  reddito  debito, 
et  facta  integra  satisfactione  juxta  magnitudincm  pec- 
eati,  86,  222.  lyei  justilia  exigit  ut  homo    reddat   Deo 

giod  abstulit,  85.  Aut  peccator  solvit  quod  debet,  aut 
eus  ab  invito  accipit,  80.  Nocesse  est  ut  omne  pec- 
eatum  satisfactio  aut  poena  sequatur,  81. 

Homo,  post  peccalum,  non  potest  sine  peccati  satis* 
ftictione  saivan,  83,  86.  Nec  levari  ad  nqualitatem  an- 
ffeloram,  83.  Nec  resMtui  bonis  ad  qu8Bfactu8e8t,103. 
Nec  erui  a  malis  in  quee  cecidit,  103.  Deus  de  natura 
humana  perflciet  quoid  incepit,  hoc  est,  eam  ad  beati- 
tudinem  perducet,  87,  88,  91.  Hoc  flerit  nequit,  nisi 
per  peccati  satisfoctionem,  87,  88,  91.  Et  nisi  sit  qui 
solvat  Dco  aliquid  majus,  quam  omne  quod  praetor 
Deum  est,  87.  Hanc  satisfactionem  nullus  peccator  f^- 
cere  potest,  87.  NuIIus  eam  facere  potest  nisi  Deus, 
88.  El  nemo  illam  facere  debet  ntsi  homo,  88.  Nihil  est 
supra  omne  quod  Deus  non  est  nisi  Deus,  88.  Necesse 
est  ut  eam  satifactionem  faciat  Deus  homo,  88,91.  Na- 
tura  humana  per  Be  nec  satisf^re  valet  pro  peccato, 
nec  justitiam  derelictam  recuperare  ;  maxime  m  infan- 
tibus,  98.  Quidquid  Deus  non  est,  non  poteratsufflcere 
ad  satis.raciendum  Deo,  SSS.  Nihil  creatnm  potest  Deo 
satisfacere  pro  minimo  peccato,  84.  Homo  Deo  reddere 
nequit  quod  ei  debet  pro  peccato,  86.  Extra  fldem 
ehristianam  inveniri  non  potest  peccati  satisfactio,  86. 
Deus  non  exigitab  ullopeccatoreplusquamdebet,10b. 
NuIIus  peccator  potest  reddore  quantum  debet,  10i(». 

Satisfactio  quam  omnispeccatordebet  facere,  79,84. 

Ad  integram  satisfactionem  oportet  ut  peccator  aut 
aliquid  pro  eo  det  aliquid  de  suo  quod  Deo  debitum 
non  sit,  et  ab  eo  non  possit  exigt,  79.  Et  quod  superet 
omne  quod  Deus  non  est,  85,  222.  Et  quod  majus  sit 
quam  id  pro  quo  peceare  non  debuerat,  222.  Non  suf- 
llcit  reddere  quod  ablatum  est ;  sed  pro  contumelia  il- 
lata  peccator  plus  debetreddere  qaam  abstulit,  79.nie 
dat  ex  debito  qui  dat  quod  a  se  non  habet,  84.  Non 
debet  compntare  pro  debito,  quod  debet  pro  peccato^ 
84.  Secundum  mensuram  peocati  oportet  esse  satisnic 
tionem,  84.  SatisflBctiones  quas  homo  Deosolvit,  84.  Pa^ 
nitentta,  eor  contritnm,  abslinentia,  labores  oorporis, 
mlserieordia  dandi   et  dimittendi,    et   obedientia,  84. 


Homo  badc  omnia  Deo  debet,  etsi  non  peceaTft,  84. 
HomoDeosatisf^cere  non  potest,  nisi  vincendo  diabo- 
lum,  85.  Hoc  ipsum  pertinet  ad  peccati  solntionem,  ut 
peccator  suppiicet,  84.  Quinniversa,  qus  male  egit, 
emendat,  et  deinceps  religiose  vivit,  omnia,  quie  debe- 
batDomino,  reddit,  169.  Vuitf  Christus,  Injuria,  Pce- 
nitentia,  Rodemptio. 

Savl.  Quomodo  unius  annl  dicitur,   et  dnobus  tan- 
tum  annis  regnasse,  175. 

ScHisMA.Duo  de  papatu  contendunf,  444.    Sehisma 
Urbanum  inter  et  Gutlbertum,d74.  Vid^  Haeretici. 

Sgikntia.  De  scienlta,  193.  Spiritus  scientiae  oonve- 
nit  lugentibus,  159.  De  luce  Dei  micat  omne  verum, 
quod  ralionali  Iucet,33.Insanit  qui  astruit  esse  impos- 
sibile  quod  nescit  quomodo  sit,  86.  Quod  necessaria 
ratione  veraciter,  esdo  colligitur,  in  nullum  debet  de- 
duci  dubium,  eisi  raiio  quomodo  sit,  nonpertipit,  86, 
91 .  Quod  non  esse  potest,  esse  certa  ratione  ncn  potest 
colligi,  71 .  Scientia  non  est  nisi  veritas,  123.  Creatnree 
alitersunt  in  seipsis,  quam  in  nostra  scientia,  17.  In 
seipsis  sunt  persuam  essentiam,  17.  In  nostra  sden- 
tia  non  sunt  earum  essentias  sed  similitudinea,  17.  Ve- 
rius  sunt  in  seipsis,  quam  in  nostra  scientia,  17.  Vide 
Existentia,  Idea,  Inteliectus.  Bonum  nemo  perfecte  no- 
vit,  nisi  quia  illud  a  malo  scit  discernere,  81.  Diflcer- 
nere  bonum  a  malo  nemo  potest,  qui  malum  ignorat, 
9i.  Multa  tenentur  memoria  et  intelliguntur,  qiue  non 
amantur.  21.  Vide  Amor.  Inutilis  est  memorta  et  in- 
telligenlia  rei,  nisi  ros  ipsa  ametur  aut  reprobetur,  20. 
Rectum  intellectum  habere  non  dicendus  est,  qui  se- 
cundum  ilium  non  recte  vult,  128.  Qui  apponit  scien- 
tiamj  apponit  et  dolorem,  314.  Scire  luum  nihil  est, 
si  quale  sit  hoc  sciat  alter,  218.  Scientiae  vanitas,  199. 
Scriptura  sacra.  Nihil  utiliter  j>rsdicamu8  quod  sa- 
cra  ScripturanonprotuIerit,aut  intrase  non  contineat, 
130.  Ipsa  sicul  nulli  adversatur  veritati,  ita  nulli  flavet 
falsitali,  130.  Quod  Scripturs  sacrs  apertecontradicit, 
falsum  est,  83.  Seepe  divina  Scriptura  asserit  aliqnid 
esse  quod  modo  non  est,  idcirco  quia  certo  fUturum  est^ 
100.  Qusedam  in  Scripturis  dicuntur,  non  historialiter 
sed  spiritualiter,  186.  In  Scriptura  sacra  res  una  sa&pe 
diversa  signiflcat,178.In Scripturis aliquando  pars anno- 
rumamitlitur,175.SicSauI  uniusanni  dicitur,et  duobuj 
tantum  annts  regnasse,  175.  Non  est  respondendum 
auctoritate  sacr»  Scrtpturae,  illi  qui  eam  perverso 
sensu  interpretatur;  aut  non  et  credit,  432.  Sed  ra« 
tione  error  demonstrandos  est  el  qui  Scripturam  sa- 
cram  non  audit,  432.  Quae  in  Scripturis  tacentur,  quo- 
modo  intelligenda  sunt,  58. 

Hoc  ipso  quod  Scriptura  sacra  non  negat  quod  ra- 
tione  dicitur,  ejus  auctoritate  suseipitur,  ISJ.  Quod 
aperta  ratione  ex  ea  oolligiiur,  eijns  auctoritate  suseipi- 
tur,  130.  Si  ipsa  nostro  sensui  indubitanter  repngnat, 
ratio  nostra  nulla  veritate  fulciri  credenda  est,  130.  Sa- 
cra  Scriptnra  omnis  veritalis,  quam  ratio  colligit,  auc- 
toritatem  continet,  cum  illam  aut  aperte  afflrmat,  aut 
nullatenus  neffat,  130.  Sacras  Scriptur»  studium  in 
primis  injungitur,  312.  OmneB  adsacriBpa^n»  ques- 
tiones  cautissime  accedere  debent,  42.  Qui  pie  vivere 
quarit,  sanctam  Scripturam  meditatur,  159.  Et  quod 
nondum  intelligit  non  reprehendit,  Quanto  magis  nu* 
trtmur  in  sacra  Scriptura  ox  his  qu»  obedientiam  pas- 
cunt  tanto  sublimius  provehimur  ad  ea  qu«  per  intel- 
lectum  satiant,  42.  Qui  Dei  testimonia  non  meditatur, 
fldei  intellectum  non  obtinet,  42.  Vide  Fides. 

Secretum.  Bonum  propositum  non  ost  propalandum, 
846. 
Seit  virgo,  414. 

Semen.  Semeniequivoce  dicitur :  pro  eoquodspenna 
est,  et  pro  iis  qui  sunt  ex  semine,  107.  Semen,  cum 
dicitur  maledictum  et  nequam,  sumitur  pro  iisqui  sunt 
ex  semine,  seu  pro  genere,  1(X7.  Esse  et  reputari  in 
semine  non  est  vanum  et  inane  quoddam,  104.  Reivere 
sunt  in  seminibus  antequam  sint  in  semetipsis,  104. 
Quod  culpa  non  sint  iu  semine,  107.  Semen  homini^non 
est  Busceptibile  Justitin,  priusquam  fiat  homo,  98.  In 
Semine  non  est  fomes  peccati  neccorruptio  naturae»  107. 
Quod  nec  culpam  potest  habere,  nec  laudem  :  non  po- 
tesl  esse  fomes  peccati,  vel  virtutis.  Vide  Peceatum 
originale.  Pmdicatio. 
Senectutis  incomraoda,  197. 

Sensus,  sensibile,  sentire.  Sensus  cirea  corpus,  el 
tncorpore  sunt,  31.  Sola  corporea  sunt  sensibilm,  31. 
Dicipotest  sentire,  qui  aliquo  modo  cognoscit,  31. 
Sentire  non  est  nisi  cognoscere,  aut  ad  cognoscen* 
dum,  31. 

Septuagtntalnterprefes.Septnaginta  senioresa  tem- 
pore  MoYsi  magistermmin  synagoga  tenebant,  175.  Stde 
Bpiritu  Mojrsi  acceperunt,  175.  Ac legem  ez  ipsii»  Mofsi 
tentatione  didicerant,  175.£t  si  quid  pretermbsum  easet, 


im 


INDBX  IN  S.  ANSELMUM. 


1126 


et  suppleri  poflset,  vel  aliter  interpretari  novenl,  175. 
Seplua^ta  Interpretes  non  errant,  etiam  dum  quod 
HepraBi  silent,  ipsi  dicunt,  175. 

Sermo.  Qualis  de.bet  esse  serroo,  192.  De  Deo  loqui, 
plena  refectio  est,  253.  Vide  CoUoquium. 

Severitas.  De  severitate,  193. 

Sevbbus  (S.).  Monaaterium  de  S.  Severo,  392. 

Sexus.  In  naturis  qusB  sexus  habent  differentiam, 
roelioris  sexus  est  patrem  esse  vel  fllium,  19.  Mtnoris 
veroi  esse  matrem  vel  flliam,  19.  In  quibusdam  femi- 
neus  sexus  semper  major  et  validior  est ;  masculinus 
vero,  minor  et  infirmior,  19. 

SiMEON,  id  est,  exaadiiiOf  sive  aodiena  <rM^i^/nm,170. 

Similitudo.  Velle  Deo  similem  esse,  non  est  malum, 
70.  Fiiius  Dei  vult  esse  similis  Patri,  70.  An  injusta 
esset  ista  voluntas,  qu»  veilet  esse  similis  Deo,  66. 
Vide  Imago. 

Simoniaa  vel  suspicio  vilanda,  403,  410.  Simonise 
radix  est,  sseculanbus  placere  ut  Ecclesi»  honores 
percipiantur,  383.  Non  licet  accipere  a  rege  ecclcsiam 
pro  terris  allerius  ecclesise  quas  rex  occupat,  384. 
bimoniaci,  etsi  ad  ordinom  monachicum  transeunt,  non 
possunt  ab  abbate  restitui,  425. 

Simplex.  Falsum  est  nullam  naturam  esse  simplicem, 
45.  Vide  Compositum. 

Sion.  Sion  sptcula  seu  specalatio,  156.  Mons  Sion 
Ecclesia  sanctorum,  156. 

Sitis.  Amatores  veri  boni  semper  sitiunt,  159. 

Sodoma.  Sodomiticum  peccalum  in  Anglia  orat  pn- 
bUcum,  390. 

Sol  duplici  sensu,  178.  Sole  nihil  darius,  163. 

Somnus.  Voluntasnunquamitaeffecta  est,  utaliquando 
velit  nunquam  dormire,132.  SomnusetvigiliaB  saDClo- 
mm,  166.  Qui  exterioribus  obdormiunt,  et  in  interio- 
ribus  evigilant,  intema  mysteriorum  penelrant,  166. 

Spes.  Pnnter  amorem  Dei  necessaria  est  spes,  26. 
Sancta  spesest  adipiscendi  regnumDei  et  justitiamejus^ 
158.  Spem  de  sanctis  rebus  non  nisi  Christus  gignit,  158. 
Spes  tota  in  Christi  passione  et  moritis,  247.  Deusspe- 
rantes  in  se  non  derelinquit,  236.  De  Dei  misericordia 
nunquam  desperandum,  212  et  seq.  250.  A  quo  separa- 
tur,  si  a  Deo  desperatur,  300.  Sic  spera  misericordiam,  ut 
metuas  justitiam,  191 .  Qui  peccat  spe  remissionis,  non 
meretur  remissionem,  346.  Vide  Deus  misoricors. 

Spiritus.  Non  nosciturdignioressentia,  quamspirilus 
et  corpus,  14.  Spiritus  estessentia  dignior,  quamcorpus, 
14,31.  Fide  Aniraa,  Corpus,  Mens.  Crcati  spiritus  sunt 
circumscripti  et  incireumscripti,  32.  Vide  Anima,  Lo- 
cus  Creati  spirilus  sunt  aliqua  ratione  incircumscripti 
et  ffiterni,  32.  Vide  iCternilas,  Locus. 

Spiritussanctus.  Si  nihil  unquam  aliud  esset  quamsum- 
mus  Sniritus ;  Pater  et  Filius  nihilominus  seipsos  et  in- 
vicem  diligerent,  211  Amor  summi  Spiritus,  est  summus 
Spiritus,  21, 22,  bic  amor  unus  et  communis  est  Pairi  et 
Filio,  34.  AmorPatrisetFilii  non  est  imparPatri  ot  Fi- 
lio,  34.  Quia  Pater  et  Filius  tantum  amant  se,  quantum 
bonum  sunt,  34.  Spiritus  sanctua  non  est  aliud  a  Patre  et 
Filio,  34.  Quia  de  summa  simplicitate  non  potesl  proce- 
dere  aliud,  quam  quod  hoc  de  quo  procedit,  34.  Amor  est 
Patris  et  Fihi  Spiritus,  el  ab  ntroque  suo  quodam  inenar- 
rabili  modo  spirante  procedit,  22.  Amor  estcommunio 
Patris  et  Filii^  22.  Ideonoroen  ipsis  commune  quasi  pro- 
prium  assumit,  32.  Hoc  nomine  spiritus,  indicatur  quod 
amor  idipsum  scit  quodPateretFiIiu8,22«PatrisetFi- 
lii  amor  est  summasapientia,  8ummaverita8,8ummum 
bonum.  et  quidquid  de  summi  Spiritus  substantia  dici 
potest,  22.  Amor  8ummi  Spiritus  non  est  aliud,  sed 
idem  ipsum  quod  est  Pater  et  Fitius,  quod  est  summa  es* 
8entia,21,22,56.  Bummi  Spiritus  amor  ex  eo  procedit 
quia  8ui  memor  eat;  et  seipsum  intelligit,  211.  Amor 
ineffabiliter  ab  incommutabili  essentia  procedit,  non 
discedendo  ab  illis,  sed  existendo  de  ilfa,  22.  Solus 
amor  Patris  et  Filii,  nec  genitus,  nec  ingenitus,  22. 
Quia  nec  Filius  est,  nec  omnino  non  est  ab  alio,  22. 
Summa  essentia  non  videtnr  aptius  posse  dici  emittere 
amorem,  quam  spirando,  22.  Summ»  essentiao  amor 
convenienler  appellari  potest  spirilus  cgus,  22, 

Spiritus  sancti  nomen  non  estalienum  a  Patre  et  Filio, 
43.  Quia  uterque  est  spiritus,  et  saoctus,  43.  Singulus 
amor  est  increatus  et  creator,  22.  Spiritus  Patriset  Filii 
est  essentia,  sapientia,  virtus  Patris  et  Filii,  22.  Quia  Spi- 
ritUB  habet  omnino  eamdem  essentiam,  sapientiam  et  vir* 
tutem,  quam  habent  Pater  et  Fiiius,  22.  Deus  non  est  ma- 
jor  Spiritu  sancto,  58.  Spiritus  sanctus  est  alicujusspiri- 
tu8, 49.  Nomen  Spiritussancti  pro  relativo  nomine  jponi* 
tur,  49.  Et  signiflcat  alicujus  spiritnm,  49.  Nomine  Spiri- 
tus  sanctinon  absolule  intelliffitur  spiritus,  sed  spiritus 
Dei,49.  Spiritus  sanctus  est  Deos  de  Deo,  prooedando, 
49, 50, 53.  Dun  poasunt  dici  Spiritos  sanctiproQassiones : 
1*  Qua  ezisUt  de  Patre.  2«  Qoa  datnr  vel  mittitur,  53. 

Spiritus  Dei  est  de  essentiaDei,  et  de  divinaessentia 


procedit,  54, 57,  65.  Spirittis  sanetus  est  spirilus  oria, 
et  spirilus  labiorum  Domini,54,55.  Et  de  illo  procedit, 
cuius  oris  autlabiorumspiritus  est,55.Spiritus8anctus 
a  Patre  non  datur  Filio,  tanquam  indigenti  aut  minus 
perfeclo,  54.  Non  ex  relationibus,  sed  ex  ipsa  sua 
essentia  Pater  et  Filius  omittunt  amorem,  21,  57,  58. 
Spiritus  sanctus  non  est  de  relatione,  53,  56,  Spiritus 
sanctus  de  deitate  Patris,  non  de  paternitate  procodit, 

56.  Non  eat  de  hoc  unde  Patcr  et  Filius  sunt  alii  ab 
invicem,  sed  de  divina  essentia  in  qua  unum  sunt,  57. 
Episcopus  quidam  Graecis  favens  sensit  Spiritum  S.  hoc 
quod  est  non  habere  a  Patre,  52,  is  non  parve  aucto- 
ritalis  eratinter  8uos,52.  Curhuicnon  statim  respon- 
derit  Anselmus,  52. 

Spiritus  sanctus  est  unus  idemque  Deus,  qui  Pater, 
52,  60.  Spiritus  sanctus  non  prius  fuit,  quam  fuerit 
alius  a  Patre,  52.  Spiritus  sanctus  si  est  ex  nuUo,  non 
est  alius  a  Patre,et  duaD  sunt  tantum  in  Deo  person», 
52.  Spiritus  sanctus  non  inde  alius  est  a  Patre,  quia 
Pater  habet  Filium,  ipse  non  habet,  52.  Nec  quia  de 
aliquo  procedit,  Pater  autem  de  nuUo,  52.  Sed  nee  quia 
spiritus  est  Patris,  si  de  illo  non  habet  esse,  52.  Per 
hoc  tamen  probari  potest  quia  alii  sunt  ab  invicem,  52. 
Per  hoc  tamen  probari  potest  quia  alii  sunt  ab  invicem, 
52.  Si  Spiritus  sanctusnonestde  Patre,invenirinequit 
unde  sit  alius  a  Patre,  5<,  60,  61.  Per  processionem 
habet  es^se  do  Palre,  et  per  hoc  est  alius  a  Patre,  53. 

Spiritus  sanctus  non  est  aiiud  a  Patre,  nisi  quia  ab 
illo  habet  esse  quod  est,  52,  61.  Fiiius  et  Spiritus 
sanctus  habent  esse  a  Patre,  51.  Sed  diverso  modo 
alter  nascendo,  alter  procedendo,  51,  f)0.  Filius  est  de 
Deo  nascendo,  Spiritus  sanctus  procedendo,  57.  Si  per 
aliudnon  essent  piures  Filius  et  Spiritussanctus;  per 
hoc  solum  essent  diversi  quod  hic  procedendo  ille 
nascendo  est,  51,  60.  Filius  et  Spiritus  sanctus  ipsa 
diversitate  nativitatis  et  processionis  refemntur  ad 
invicem,  ut  diversi  et  alii  ab  invicero,  50.  Alio  modo 
intelligitur  Filius  esse  de  Patre,  aliter  Spiritus  sanctus, 
50.  Filius  est  de  Deo  qui  est  Pater  ejus,  50.  Spiritus 
sanctus  non  est  de  Deo  Patre  sao,  sed  de  Deo  qui  est 
Pater,  50. 

Spiritus  sanctus  seu  amor  summi  Spiritus  a  Patre  Fi- 
lioque  procedit,  21.  34,  49.  Spiritus  sanctus  aternitas 
procedens,  48.  Amordum  a  Patre  et  Filioprooederein- 
telligitur,  non  statimexhibetimaginemejus  ex  quoest, 
21 .  Ideo  non  est  eorum  fllius,  21 .  Si  amor  Patris  et 
Filli  ost  proles  eorum;  aut  altererit  pater,  alter  mater ; 
aut  uterque  pater  sive  mater  erit,21.RepugnatPatrem 
et  Filium  dici  duos  patres,  aut  unum  patrem  et  aJte- 
rnm  matrem  esse  amoris,  21.  Licet  Spiritus  sit  memoria 
et  intelligentia,  non  tamen  est  Pater  aut  Filius,  23,24. 
Quia  non  est  memoria  gignens,  aut  intelligentia  genitay 
24.  Sed  quidqnid  est  procedit,  24.  Pater  et  Filius  non 
faciunl,  neque  gij^nunt;  sed  spirant  suum  amorem,  22. 
Nomen  Nativitatis  processio  Spiritussanctinonrecipit, 

57,  61 .  Amor  a  summo  Spiritu  exiens  nou  omnino  est 
ingenitus;  nec  est  proprie  geuitus,  ut  Verbum,  22. 
Amor  a  Patre  et  Filio  procedens,  non  est  Filiua  Patris 
aut  Filii,  21,  22.  Spiritus  sanctus  nequit  esse  Filius, 
50, 51,  60.  Tum  quia  Spiritus  sanctus  esl  de  Patre 
procedendo,  Filiusnascendo,  60.  Tum  quia  ipse  procedit 
de  Filio,  51,  60.  Omnino  negamus  Spiritum  esse 
Filium,  53. 

Spiritus  sanctus  procedit  a  Patre  et  Filio,  nec  tamea 
est  Filitts,  49,  50.  Nec  ille,  de  auo  est,  pater  ejus,  50. 
Spiritus  dicitur  Spiritus  Dei,  49,  58,  59.  Quia  de  Deo 
procedit,  59,  est  Spiritus  Patris,  59, 60.  Quia  de  Patre 
procedit,  49,  58,  59.  Dicitur  et  creditur  Spiritu8  Filii, 
49,  51,  54,  58, 59,  60.  Grceci  dicunt  Spiritum  sanctum 
ideo  esse  Spiritum  Filii,  quia  daiur  a  Filio,  59.  Sed 
noc  in  nulla  scriptura  legitur,  nec  ex  ulla  scriptura  con- 
sequitur,  59. 

Spiritus  sanctua  nondicitur  Spirilus  Dei,  sicut  pos- 
sessio,  aut  sicut  membrum,  ^.  Processio  Spiritna 
sancli  de  Filio,  exprimilur;  cum  Spiritus  sanctus 
dioitur  Spiritus  Filii,  58.  Spiritus  sanctus  non  magis 
est  Filii,  quam  Kilius  est  Spiritussancti,  si  non  est  de 
Filio,  56,  60.  Spiritus  sanctus  ideo  est  Spiritus  Filii, 
quia  ex  ipso  est,54.  Spiritus  sancti  processio  de  Filio 
probatur,  51  et  sea.  Aut  de  Spiritu  sancto  Pater,  aut 
Spiritus  sanctus  de  Patre,  51 .  Aut  Filius  do  Spirita 
sancto  est.  aut  Spiritus  sanctus  est  de  Fiiio,  51,  etc, 
52.  Aut  Filius  est  de  Spirilu  sancto  sicut  estdePatre : 
aut  Spiritus  sanctusest  de  Filio,sicut  de  Patree8t,51, 
60.  Per  hoo  quod  Spiritus  sanctua  est  Deus  de  Deo, 
probatur  quod  sit  de  Filio,  52,  53.  Spiritus  sancti 
processio  de  Patre,  importat  ejus  processionem  de 
Filio,  53,  55.  Quod  prooedit  ex  deitate  Patris,  procedit 
et  ex  deitate  Filii,  59.  Spiritus  sanctus  est  de  essentia 
Patris  et  Filii,  56, 57.  Hao  easentia  est  ipsa  essentia 
6piritu8  sancti,  57.  Nec  tamen  ipse  est  de  BeipsOi  57. 


nn 


INDEX  IN  S.  ANSELMUM. 


112« 


S«d  tantum  do  Patre  el  Filio»  57.  Hoc  onde  est  Spiri- 
tu8  sanctus,  non  magis  est  Pater  quam  Piliua,  57,  58. 
Proinde  intelligi  nequit  curmagia  sit  de  Patre  quara  de 
Pilio,  57.  Non  est  positum  in  Symbolo  quod  Spiritus 
sanclua  ait  Deua  de  Deo,  53.  Amor  summi  Spiritusnon 
ez  eo  procedit  in  quo  plnres  sunt  Pater  et  Filiua,  sed 
ez  eo  m  quo  unum  sont,  21,  57.  58,  59.  Essentia  Spi- 
ritua  sancli  est  de  essenlia  Palris,  58.  Undenecesse  est 
otSpiritus  sanctus  sitdeFiIio,58.IdeoSpiritussanctus 
procedit  de  Patre  et  Filio ;  quia  procedit  de  uno  solo 
▼ero  Deo  qui  Pater  est  et  Filius,  53,  etc.  Propter  hoc 
solum  quod  Spiritus  sanctus  est  de  Filio,  Filius  non 
potest  esse  de  Spiritu  sancto,  60.  Non  magis  proprie 
Filius  procedit  dePatrc,quam  SpiritusS.  de  Filio,57. 
Ideo  Filius  non  est  de  bpiritu  sancto,  quia  Bpiritus 
sanctus  est  de  Filio,  61.  Et  ideo  Spirit.us  sanctus  est 
de  Filio,  quia  Filius  non  esl  de  ipso,  61 .  Non  aliter  se 
habet  ad  Pntrem  Spiritus  sanctus,  et  aliter  ad  Pilium, 
54.  Nec  magis  est  unius,quam  alterius,54.  Impossibile 
est  ostenderc  quomodo  Spiritus  sanctus  non  procedat 
ab  utroque,  54.  Si  Spiritus  sanctos  non  est  ab  utrouue 
non  eum  mittit  uterque,  54.  Et  is  non est utriu8qoe,54. 
Nec  magis  eum  dat  Filius,  quam  ipse  Filium,  54.  Non 
magis  Spiritus  sanctus  est  Filii,  quam  Filius  Spiritus 
sancti,  54. 

Spiritus  sanctos  com  prooedit  a  Patre  per  Filium, 
procedit  et  a  Filio,  56,  67.  Spiritus  sanctus  non  est 
inter  ea  quee  sunt  per  Filium,  56.  Spiritus  sanctus  ac- 
eipiendo  solentiam  a  Filio,  accipit  ab  eo  essentiam,5f). 
Hoc  est  habet  essentiam  de  essentia  Filii,  55.  InsufHa- 
tio  Domini  in  diacipulos  nihil  aptius  siffniflcat,  quam 
Spiritum  sanctum  ae  ipso  procedere,  54, 53.  Sicut lacus 
est  de  rivo  et  fonle,  ita  Spiritus  sanctus  est  de  Patre 
et  Filio,  57.  Cum  dicitor,  qui  a  Patre  procedit,  non 
excIuditurFilius,  58.  Si  verum  non  est  Spiritom  sanc- 
tom  procedere  de  Filio,  fldes  Christiana  et  Dei  aucto- 
ritas  destroitor,  60.  Si  verom  est,  moltas  indocit 
veritates,  00.  In  illis,  qos  credil  Ecclesia,  continetur 
et  ex  illis  sequitur  Spiritum  8.  de  Filio  procedere,  58, 
50,  60.  Divina  auctorilas  hanc  processionem  satis 
afflrmat,  cum  illa  asserit  undo  probetur;  et  nibildocet 
ande  negetur,  60.  Omnos  gentes  ot  omnia  regna,  qu» 
latinis  utunlur  litteris,  pariler  concordant  quod  Spiritua 
sanctus  procedat  de  Filio,  59.  Ipsis  Graecorum  argu- 
mentis  probatur  processio  Spiritus  sancti  de  Filio,  49. 
Grsci  non  negant  Spiritum  sanetum  esso  spiritom 
Filii,  49,  58.  Griecorum  fldes  de  Spiritu  sancto,  49, 50, 
52,  57,58,  60.  Gr»ci  confltenturSpiritumsanctumesse 
Spiritum  Dei»  Spiritum  Patris,  et  Spiritum  Filii,  58. 
Grflsci  asserunt  Spiritum  sanctum  procedere  de  Patre 
per  Filium,  56,  id  non  probant,  56.  Grsci  concedunt 
spiritum  sanctom  esse  de  Patre  et  de  Filio  :  ot  lacos 
est  defonte  et  de  rivo,57.  Desolonomine  processionis 
contendont,  57.  Groci  Latinos  reprehendont  qood  ad* 
ditom  sil  in  Symbolo ;  Filioqae,  52,  59.  Alia  Sym  bolo 
addita,  82,  53,  59.  Pater  et  Filios  non  du»  causs»,  sed 
una  causa  sunt  Spiritus  sancti,  57.  Neque  duo  ejus 
principia,  sed  unum,  57,59.  Nec  de  illis  quasi  de  duobus 
lontibus,  sed  de  uno  fonte  procedil,  59.  Non  est  magis 
aut  principaliter  Spiritus  sanclus  de  Patre,  quam  de 
Filio,  59,  60. 

Spiriloi  sanctos  principaliter  est  a  Patre,  id  est, 
Filios  habet  a  Patre  ol  de  ipso  sit  Spiritus  sanetus,60. 
Non  est  prios  de  Patre,  qoam  de  Filio,  57,  59,  nec  de 
Filio,  qnam  de  Patre,  69.  Nec  major  aut  minor  est 
existensde  Patre,  quam  existensde  Filio,  59.  Nec  magis 
nec  minos  est  de  ono,  quam  de  altero,  59.  Sed  semel 
totus  est  de  toto  uno  et  simplici  Deo,  59  Amor  non 
aliter  procedit  a  Patre,  quam  a  Filio,21.PateretFilios 
eamdem  omnino  habent  habitudinem  ad  amorem,21.  A 
iingolo  Patre  manat  totos  amor  sommi  Spiritos,  21.  A 
singolo  Filio  totus,  21.  A  Patre  et  a  Filio  non  duo 
toti,  sed  unos  idemqoe  amor  totos,  21.  Utrum  sintduo 
amores,  unus  a  Patre  procedens,  «Iter  a  Filio,  21 .  An 
onos  non  totus  sed  parlim  procedensa  Patre,  etpartim 
a  Filio,  21.  An  unus  totus  et  idem  a  singulis,  21.Non 
est  idem  a  Palre  accipere  essontiam,  de  qua  procedit 
Spiritus  sanctus,  etacciperea  Patre  Spiritum  sanctum, 
64.  Spiritus  S.nonexit  extra  Doum,  com  de  Deopro- 
cedit,  61.  Non  est  extra  Patrem  et  Filiom;  nec  Pater 
et  Filios  cxtra  Spiritum  sanctom,  58.  Non  est  alios  k 
Patre,  pr»cise  qoia  mittitor,  52,  53.  Est  a  Patre,ante 
creatoram.  53.  A  Filio  mittitor,  etdator  sicota  Patre, 
62,  53, 60.  Non  dator  vel  mittitor  nisi  creatore,  52. 
Non  aocedit  Spiritoi  sancto  dari  vel  milti,  52.  Est 
ubiqoeet  immoiabilis,  52.  Circa  Spiritom  sanctom 
nihii  fit  qood  prios  non  erat,  52,  Missio  Spiritos  in 
nomioe  Filii  et  a  Filio,  conflrmat  proeessionem  ejos 
de  Filio,  53,  54. 

Spiritos  sancti  scientia  non  e8tni8Jessentiaejo8,56. 
Ab  iUo  habet  essentiam,  a  quoaudit  ea  qoQloqoitoret 


qun  docet,56.  Spirilus  sanctosab  aliofaabet  scieDtiam 
eoromquee  loquitur,56.  Audire  Spiritot  S.estqnasi  di- 
scere,55.Impiomestopinart  quod  Spiritoa  sanctas  dob 
oognoscat  Patrem  et  Filiom,  55.  Spiritos  saoctusnun- 
quam  incipil  esse,  nec  est  effectos  alicujos,  57.  Qood 
non  est  divina  essentia,  infra  Spiritom  sanctom  est,  55. 
Spiritus  sanctus  non  accipit  aliquid  de  hoc  qnod  infra 
se  est,  55.  Spiritus  sancti  nomina,  256.  Aquis  signifl- 
catur  Spiritus  sanctus,  259.  Nihil  delectabilius  in  Pati« 
et  Filio  contemplandum  invenitur,  quam  motui  amoris 
affectus,  20.  Loqui  Spiritum  sanctum,  id  est,  docere,55. 
Spirilus  sanciua  docet  omnem  veritatem,  58.  Spiritus 
sanctus  non  locet  sine  Palre  et  Filio,  68.  Qoia  per  hoc 

3uod  unum  est  cum  Patre  et  Filio,  docet,  68.  Septem 
ona  Spiritus  sancti  in  oratione  Dominica  netuntur,  150. 
Spiritus  saoclus  vadit  et  recedit,  58.  Vide  Deus,  Filios 
Dei,  Paier,  Trinilas,  Verbum. 

Stabilitas  in  monasterio  a  monaohis  in  professione 
promiilitur,  513. 

Stephanus  (S.)  pro  Ghrislo  primus  animam  suam 
posuit,  161. 

Stbphanus  monachus  de  Monte  sancla  Trinitatis 
Walchelino  episcopo  Vintoniensi  ad  tempus  ab  abbate 
concessus  repetitur,  352. 

Stbphanus  archidiaconus  Anseimi,  386. 

Stioandus  Canluar.  archiep.  428.  Villas  donavit 
EcclesiflB  Cantuariensi,  428. 

Subsiantia.  Omnis  substantia  est  prima  aut  secunda, 
146.  Omnis  substantia  aut  est  universalis,  hoc  est 
pluribus  essenlialiter  communis  :   aut  est  individoa, 

?oiB  com  aliis  oniversalem  essentiam  communem  habet, 
4.  Mult»  sunt  essenti»  prAler  illam  qa«  proprie 
dicitur  substantia,  65.  Non  omnis  esseniia  est  substan- 
tia,  65.  Omnis  substantia  est  susceptibilis  differentiaruffl 
et  motalionis  accidenlium.  14.  Graect  hoc  sigoiflcant  in 
Deu  per  sobstantiam,  quoa  nos  perpersonam.  3.  Omnis 
essentia,  in  quantum  est,  in  tanlum  est  simihs  summa 
essenlifle,  24.  Qu»  singnlatim  assumpla  quamlibet  es- 
sentiam  ad  minus  et  minus  esse  detrabendo  dedocunl ; 
eadem  ordinatim  assumpta  constituendo  illam  ad  magis 
et  magis  esse  perducunt,  16.  Sensibili  et  rationali 
sobstanti»  si  vel  cogitatione  detrahator  qood  sit  ratio- 
nalis,  dein  qood  sit  seosibilis,  dein  quod  vivit,  demum 
quod  existit ;  hasc  subatanUa  ad  non  esse  dedocitur,  16. 

Summum.  Summum  illod  esl  quod  sic  supereminet 
aliis  ut  nec  par  habeat,  nec  prfiistantius,  14,  46.  Sum* 
mum  bonum  muiari  velcorrumpi  non  potest,  63.  Qui 
propter  aliod  amat  aommom  bonom,  non  ipsom  sed 
aliod  amat,  87.  Vide  Bonum,  Finis,  Intenfto,  Ratio- 
nalis  nalura,  Voluntas. 

Superbia.  Superbia)  tresspecies,  1.  In  asstimatione,  2. 
In  voluntate,  3.  In  opere,  394,  tj9b.  Qusd  est  in  aolo 
opere,  levior  est,  395.  Quib  in  sola  voluntate,  damna- 
bilior,  395.  Qu»  in  SDstimatione,  insanabilior,  895.  De 
superbia,  191,  248,  249.  QuSBrit  landes,  248.  Vel  dum 
laudes  fugit,  inde  gloriatur,  248.  Non  laudantes  opera 
sua,  quasi  nihil  scienles  despicit,  248.  Deus  exsecratar 
superbiam,  248.  Superbi»,  flli»  ira.  impatientia,  dis- 
cordia,  indignatio,  rancor  animi  tedium  mentis,  vtora- 
citas  gultt,  murmuratio,  avaritia,  rapacitas,  249.  8«ptt 
contingit  ut  qui  diuvirtulumoperibu8insodavit,inanis 

flori»  typo  moveatur,  178.  Inanis  gloria  non  solom 
ominem  malis  operibos  macolat,  sed  etiam  de  bonis 
operibus  jugulat,  247,  248.  HsBc  progenita  est  a  su- 
perbia,  quaeprimum  hominem  prostravit,  248.  Virto- 
tem  diligendt  Deum  et  proximum  ascendit.  Superbia 
primom  homioem  prostravit,  vulneravit,  a  felicitate 
expulit,  247.  Contra  inanem  gloriam,  invidiam  et  su- 
perbiam,  247.  Excepta  superbia  nihil  refert  ut  quis 
vocetur  servus  vel  liber,  317.  Nihil  miserius  homine 
qui  se  de  bono  opere  extollit,  248.  Superbia  in  inferno 
jacet,  248.  Humilitas  in  coelo  manet,  248.  Superbis 
certa  damnatio,  248.  Vide  Humilitas. 

Suspensio  a  divini8,430.  Confessionis  pmnitere  oom- 
pellit,  et  plures  horrere  confessionem  facit,  <^oi  invitQm 
cessare  a  soi  ordinis  offlcio  cogit  pro  peccatis  ocooltis, 
140,  33i.  ^^ 

Symbolom  NicsBoom  aGraecis  et  aLatinissuseipitor, 
59.  Noo  omoia  qu»  fldes  cr4dit  io  eo  posita  sont,  58. 
In  eo  ncn  est  prolata  processioSpiritussanctideFilio, 
58.  Nec  nomen  personss;  vel  Trinltatis,  59.  Cur  in 
Svmbolo  Nicssno  a  Latinia  additom  est  Filioqme^  69. 
Vide  Spiritas  sanctus.  Gur  sine  Gra»corum  consensa 
bSBc  additio  posita  est,  59.  Additio  hnc  non  est  cor- 
ruptio.  69.  Symbolum  :  Qaicunqae  vu!t  ealvue  euc, 
etc.,  357. 

T 

Talentum  maximum  est  inter  omnia  ponderam  ffaiiera, 
168.  Talentis  a  Deo  datis  otendom,  3d6. 

Te  Deum  hymotts  cantatur  inelectione  archieplsoopi. 


11*9 


INDEX  IN  S.  ANSELMtM. 


1130 


Tedfordiensis  epiacopusy  449. 

Tempeslas  est  unicuique  sua  cupidilas,  161.  Vicfe 
CupidiUB. 

Tempus  ipsum  aliquid  cst,  11,  12.  Tempus  uon  est 
nisi  rei,  ci^us  diuturnilatem  metiendo  terminat,  et 
terminando  metilur,  13.  Etsi  non  esset  hsc  vel  illa 
res,  non  minus  esse  idem  tempus,  115.  Non  ideo  dici- 
tur  tempus  hujus  vel  iilius  rei,  quia  tempus  est  in 
ipsis  rebus,  115.  Sed  quia  ips»  sunt  in  tempore,  115. 
Non  est  tempus,  quando  non  est  aliquid,  11.  Tempus 
non  est  totum  semper,  sed  per  partes,  '37.  Aliquid 
totum  non  potest  simul  esse  in  smgulis  temporibus, 
12.  Cum  ipsa  tempora  siraul  non  sint,  12.  Tempus  est 
sibi  in  aliquo  non  simile,  13.  Prsesens  temporale,  125. 
Tempus  seBculi  sez  xtatibus  constat,  162.  Tres  tem- 
poris  differtntifls  :  1»  AnteLegem.  2*  SubLege.3*Sub 
Gratia,  181. 

Tenlatio  non  cogit  nisi  voluntatem,  119,  121,  126. 
Nulla  proinde  tentatio  proprie  dici  potest  vincere  reo- 
tam  voluntatem,  120.  Vis  tentalionis  voluntatem  non 
avertit  a  rectitudine,  si  ipsa  non  vult  quod  suggerit 
tentatio,  120,  129.  Tentationes  cavend»,  345,  etc.  Ten- 
tationes»  el  diaboli  suggestiones  quae  inopinato  se  in- 
gerunt,  dili^enler  abigend»,  i»24.  Diabolus  non  potest 
tentare  hommem,  nisi  Deo  permittente,  .83.  Honorat 
Deum  qui  vincit  diabolum,  85,  inhonorat  Deum,  qui 
a  diabolo  vincilur,  85.  Vide    Vincere.    Christus    non 

?atietur  electos  tenlari  supra  id  quod  facere  polerunt, 
61.  In  tentatione  clamemus  ad  Christum,  161.  Nulta 
tentatio  etiam  interior  animam,  quam  Deus  derendit, 
poterit  superarc,  256.  Voluntas  a  tentatione  vincitur, 
nonquiaminus  fortis  est,  sed  quia  minua  fortiter 
vult  rectitudinem,  120,  121. 

Terra,  terrena.  Grandis  labor  esl  terrenis  desideriis 
ffistuare  ;  et  grandis  requies,  terrena  non  desiderare, 
157.  VideMundus. 

Teso  monacflus  :  Per  eum  Anselmum  Beccenses 
rogant  ut  episcopatum  non  accipiat,  sed  ad  eos  redeat, 
36;».  Per  eumdem  voce  signiilcanl  se  ejus  electioni 
consentire,  364. 

Testamentum.  Lex  et  prophetiB  concordant  cum 
Evangelio  et  unum  sunt,  166,  167.  In  Novo  VetusTea- 
lamentum  continetur,  167. 

TufiAJiDusexclerico  monachus  Cluniacensis,  J^46.  Cau- 
samejusAnselmo  commendat  Hugo  CIuniac.abba8,446. 

Theodorigus  monachus,  438, 444.  Libros  scribit,  444. 
Ei  Anselmus  mandat  integram  Apostoli  sententiam 
ponendam  in  capite  quarto  libri  sui  De  conceptu 
virgin.,  438. 

TuEODORUS  monachus,  441  • 

Tbeophilus,  diabolo  per  chirographum  addictus  per 
Mariam  liberatur,  286. 

Theonino  dente  corrodere,  320. 

TuoMAS  Eboracensis  episcopus,  Ii]3, 422.  Professio- 
nem  fecit  Lanfranco  Cantuari»  archiep.  JussuAIexan- 
drwHv  4^-  £i  Buccessit  Gerardus,  422.   Vide  Gerardus. 

TuoMAS  alter  Eboracensis,    successor   Girardi,  420, 

421,  422.  Ab  archiepiscopo  Cantuaria)  debot  consecrari, 

422.  Favore  Anselmi  eiectus  archiepiscopus,  449. 
Bis  Majores  ordines  Anselmi  jussione  suscepit,  449. 
per  clericos  et  tertio  per  duos  episcopos  ab  Anselmo 
monitus  ut  ab  ipso  consecrationem  acciperet,  A49.  Id 
negligit,  449.  Nondum  consecratus  vult  consecrare 
episcopum  S.  Andrece  in  Scolia,  Ii20.  Ei  Anselmus 
indicat  quintumKal.  Octob.  diem  Dominicum  ad  ejus 
consecrationem,  41»8.  Neei  nondum  consecrato  pallium 
mittatur,  impeditAnselmus,  421.  Eteuminterdicit,  422. 

TmERius  familiaris  PaschalisII.  Ab  eo  mittitur  in 
Anffliam,  382.  Per  eum  papa  scribitadAnselmum,398. 

inmor  Dei,  249,  262.  Radix  sapientis  est  timere 
Deum,  156.  Timor  fllialis,  159.  De  quo  dicilur,  initium 
sapientiSB  timor  Domini,  159.  Timor  caslus  ex  chari- 
tate  est,  158  Castum  Dei  timorem  gignit  pulchra  di- 
lectio,  158.  Deus  timendus  est  ut  Dominus,  amandus 
utPater,  253.  Timor  sanctus  permanet,  253.  Quia 
sanctos  permanere  facit,  253.  Nihil  deest  timentibus 
Deum,  253.  Timor  Dei  fortissimus,  216.  Timor  Domini 
expellil  peccatum,  156.  Non  est  honestum  solo  odio 
poene  non  peccare,  72.  Qui  peccatum  timore  poene 
cavet,  non  est  justus,  72.  Ad  non  peccandum  inutile 
est  odium  poenad,  ubi  solua  amor  justitise  sufflcit,  72. 
Laudabilior  est  qui  stat  nuUam  videns  pmnam,  quam 
qui  poenam  aspiciens  stat,81.  Per  timorem  pervenilur 
ad  amorem,  240,  253. 

Tribulatio.  Dei  servus  non  tribulationem  putet  quod 
tribulatio  non  est,  337.  Tribulalio  non  est  quod  neo 
corpus  nec  animam  Issdit,  337.  Ibi  etiam  Christiani 
nonnunouam  turbantur  do  contritione  rerum  humana- 
rum,  160.  Non  a  Deo  fleri  hanc  arbitrantur,  sed  ab 
boste,  160.  Aqu»  tribulationes  et  populos  signiflcant, 
161.  W<f«  Adversitas,  Malum,  Patientia,  Prosperitas. 
TriaitM.  Fidet  S.  TriniUtis, 27.  In  Scripturis nontegi- 

PatjioIi.  GUX. 


mus  Deum  unum  esse  tres  penonas,  aut  unom  Deum 
esse  Trinitatem,  aut  Deum  de  Deo,  58.  Sed  ex  his 
apertissime  sequuntur,  58,  Et  ideo  ea  credimus,  58. 
Non  erralur  sine  periculo  in  rebusTrinitatis,  45.  Tres 
divinsa  personSB  non  sunt  tres  res,  sed  una,  45.  Trina 
et  simpla  divinilas,  225.  Quomodo  indivisibilis  unitas, 
et  insociabilis  pluralitas  in  Deo,  30,  51.  Omni  homini 
expedit  ut  credat  in  trinam  Unitatem,  et  unam  Trini  • 
tatem,  27.  In  Deo  tria  dtcuntur  de  uno,  et  unum  de 
tribus,  47.  48.  Hoc  intellectus  non  capit,  JS.  Creden- 
dum  est  in  Patrem  et  Fiiium  et  eorum  Spiritum,  et  in 
singulos,  et  simul  in  tres,  27.  Unum  esse  Deum,  et 
ipsum  esse  tres  personas,  44.  Nec  ulla  res  est  Deus, 
nisi  idem  Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus,  50.  Deus 
non  est  Pater  aut  Filius  autSpiritus  alicujus  nisi  Dei, 
50.  Pater  est  Deus,  Filius  est  Deus.  Spiritus  sanctus 
est  Deus,  et  tamen  non  tres  Dii,  sednnus  est  Deus,47. 
Impium  est  dicere  quod  singula  qu»que  persona  non 
est  Deus,  44. 

Tres  personsd  divin®  non  dicunlur  accidentaliter, 
Deus,  45.  Tres  in  Deo  personae  non  habent  nomen  Dei 
per  potestalem  et  voluntatem,  45.  Solus  summus  Spi- 
ritus  est  Deus  inefTabiliter  trinus  et  unus.  Una  trinitas 
sive  trina  unitas  dici  potest  una  essentia,  et  tres  per- 
sonsB,  sive  tres  substanti»,  27.  In  Deo  una  natura  et 
plures  person»  ;  et  plures  personae  sunt  una  natura, 
47.  Bingulus  Pater,  et  singulus  Filius,  et  singulus 
eorum  Spiritus  est  summa  essentia,  27.  Simul  Pater 
et  Filius  et  eorum  Spiritus  sunt  una  eadem  summa 
essentia,  27,  21,  32,  51,  57.  Pater  est  Deus,  Filius  est 
Deus,  et  Spiritus  saoctus  est  Deus,  50,  45.  Sed  esse 
unum  Deum  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum, 
45,  50,  177,  452.  Hi  tressunt  unus  increatus  et  unus 
creator,  22.  Non  est  alius  Deus  Pater,  alius  Deus 
Filius,  alius  Spiritus  sanctus,  68.  Summa  Trinitas 
potest  dici  tres  subsiantisB,  Juxta  Grfiecos,  3.  Grasci 
tres  substantias  in  una  essentia,  sicut  nos  tres  perso- 
nas  in  una  substantia,  confltentur,  3,  339.  QuMin  Deo 
tria  sunt,  Latinidicuntpersonas,  Grceci  subslantias,49. 
Idipsumsigniflcantper  substantiam,  quod  nosper  per- 
sonam,  49.  Nec  a  nobis  in  flde  aliquatenus  discrepant,  49. 

Scripturse  nusquam  dicunt  Palrem  et  Filium  et  Spi- 
ritum  sanctum  esse  tres  personas,  ant  tres  substan- 
tias,  452.  De  Deo  non  dici  proprie  tres  personas,  ut 
tres  substantias,  339.  Pater  et  Filius  et  eorum  Spiritus 
non  sunt  tres  personiB,  id  est  tres  individueo  subs- 
tanties,  17.  Sola  indigentia  nominis,  quo  pluralitas  in 
essentia  una  signiflcetur,  dicimus  esse  in  summa  na- 
tura  tres  personas,  sive  subslantias,  17.  Si  tres  per- 
sono  in  Deo  sunt  tres  res  separat®  ;  consequitur  tres 
esse  Deos,  45.  In  Deo  non  dicuntur  tres  personsD,  quia 
sint  tres  res  separats,  47.  Sed  quia  similitudinem 
habent  quamdam  cum  tribus  separatis  personis,  47. 
Si  tres  res  sunt  in  Deo,  Deus  tribus  ex  rebus  compo- 
situs  est,  44.  Nemo  negat  in  Deo  tres  personas  esse 
tres  res  ;  si  res  islas  inlelligit  tres  relationes,  355. 
Christianus  non  est  qui  esserit  tres  personas  esse  in 
Deo  tres  res,  sicut  sunt  tres  anffeli,  357.  Eadem  deitas 
et  essentia  estPatris  et  Filii,  5§,  57.  Non  aliud  est 
Pater,  aliud  Filius,  241.  Non  est    aliud  amor,    quam 

?uod  est  Paler  et  Fllius,    240.    Non  est   alius  Deua 
*ater,  de  quo  est  Filius,  57.  Nec  alius  Deus  Pater   et 
Filius,  de  quo  est  Spirilus  sanclus,  57. 

Deus  totus  est  Pater,  Deus  lotus  est  Filius,  Deua 
totusestSpiritussanctus,  61.  Quodest  singulus  quis- 
que,  hoc  est  tota  Trinitas  simul,  Pater,  et  Filius  et 
Spiritus  sanctus,  34.  Singulus  quisque  non  est  aliud, 
quam  summe  simplex  unitas,  et  summe  una  simpli- 
citas,  34.  Pater  et  Filius  et  eorum  Spiritus  non  sunt 
tres  dicentes,  licet  singulus  sit  dicens,  23.  Nec  sunt 
plura  quae  dicuntur,  cum  unusquisque  seipsum  et 
aiios  duos  dicil,  23.  Non  enim  ibi  nisi  eorum  essentia 
dicitur  quao  una  est,  23.  Pater  et  Filius  et  eorumSpi- 
ritus,  unusquisque  seipsum  et  alios  ambos  dicit,  sicut 
se  etalios  intelligit,  S3.  Quod  de  una  persona  divina 
singulariter  dicitur,  de  tribus  intelligitur,  57,  58,  61 . 
Nisi  cum  id  ei  atlribuitur  por  quod  non  est  unum  cum 
aliis,  61.  Quidquid  summ»  naturce  inest  essentialiter, 
licet  dicalur  de  singulis  tribus  personii,  non  admiltit 
pluralitatem,  23,  43,  44,  id  quod  sunl,  sicutest  unum  ; 
ut  nec  de  singulis  nec  de  tribus  simul  pluraliler  dioi 
possit,  24,  43,  44.  Quidquid  de  uno  Deo  dicitnr,  de 
toto  Deo  Patre,  et  de  Fiiio  elde  Spiritusanctodicilur, 
50,  Quomodouna  sittrium  inDeopersonarum  volunlas 
et  potestas,  43,  44,  45.  In  Deo  semper  propris  discreta 
intelliguntur  a  communibus,  et  communia  a  discretis, 
45.  Unaqueeque  persona  in  Deo  est  hoc  quod  cst  aliis 
commune  ;  et  est  hoc  quod  sibi  cst  proprium,  43. 

iEtemus  est  Pater,  «lemusestFilius,  steraus  est  Spi- 
ritus  sanctus,  50.  Etsive  tres  simul,  sin^uli  non  sunt  nisi 
unus  fieteraas,50.  Similis  est  consequentia  de  cunctis  qu» 
de  Dep  dlqunturi  nbi  non  obYiatoriginiircUtio,50.Di< 

9« 


1131. 


INOEX  IN  S.  ANSBLMUM. 


113S 


vinis  personis  communia,  ut  omnipotens,  «ternug,  in 
Dei  nomine  intellic[untur,  42.  Singulis  propria,  ut  ^- 
nitor  et  verbum,  his  nominibus  Patris  et  I*  ilii  signifl- 
cantur,  43.  Non  est  idem  esse  Deum,  quod  est  esse 
Patrem  aut  Filium,49.  Nec  idem  significat  nomen  Pa- 
tris  aut  Filii,  quod  nomen  Dei,  49.  Non  magis  est 
Pater  Deus,  quam  Filius,  53.  Non  est  Deus  de  Deo 
nisi  aut  nascendo,  ut  Filius  ;  aut  procedendo,  ut  Spi- 
ritus  sanctus,  51,  61.  Non  alius  est  Deusqui  nascitur, 
quam  de  quo  nascitur,  49.  Et  qui   procedil    quam   de 

Sio  procedit,  49.  Plures  tamen  sunt,  secundum  quod 
ii  sunt  ab  invicem  is  de  quo  quis  nascitur  et  proce- 
dit,  et  is  qui  nascitur  et  is  qui  procedit,  49,  50.  Quod 
nascitur  el  quod  procedit,  in  Deo  est  idem  ipsum  de 
quo  est  nascens  et  procedens,  60.  Unus  tantum  est  in 
summa  essentia  Pater,  unus  Filius,  unus  Spiritus,  et 
non  tres  Patres,  aut  Filii,  aut  Spiritus,  23,  24. 

Pater  non  est  Filius  aut  Splritus  sanctus  ;  nec  Fi- 
lius  est  Pater  aut  Spiritus  sanctus  ;  nec  Spiritus  sanc- 
tus  Pater  aut  Filius,  60.  Sed  alii  ab  invicem,  etplures 
sunt  Pater,  Fiiius,  et  Spirilu8|  50.  Intelligitur  in  me- 
moria  Pater,  in  intelligentia  Filius,  in  amore  ulriusque 
Si>iritu8, 2S.  Solacausa  pluralitatis  in  Deo  est  relatio 
ori^inis,  60.  Sola  bsc  probibet  illos  de  se  invicem 
dici,  et  propria  sinffulorum  aliis  attribui  ;  50.  In  divi- 
nis  persona  sunt  oistincttt,  quia  proprietatum  collectio 
non  est  eadem,  61.  Quomodo  unitatis  Dei  consequen- 
tiam  restringat  relatio»  50,  51.  Quod  nascitur  vel  pro- 
cedit  de  Deo  non  est  eztra  id  de  quo  nascitur  vel  pro- 
cedit  48.  Sed  est  proles  in  parente,  et  parens  in  prole, 

48.  Et  procedens  manet  in  us  a  quibus  procedit,  48. 
Non  potest  dici  propter  quid  Pater  et  Filius  et  eorum 
Spiritus  sint  tres,  27. 

Palerest  alicujus  Pater,  et  Filius  estalieujusFilius, 
44,  Impossibile  est  Patrem  e8seillum,cujus  est  Pater ; 
et  Filium  esse  illum  Patrem,  cujus  esi  Filius,  44,  50. 
Sed  alius  est  Pater,  et  alius  cujus  est  Pater,  similiter 
alius  est  Filius,  et  alius  cujus  est  Filius,  44.  Alioquin 
in  Deo  non  esset  Pater  nec  Filius,  44.  Person®  in 
Deo  idcirco  suht  plures,  quia  ali»  sunt  ab  invicem, 
46.  Non  suntali»  substantias,  nec  plures  res  secun- 
dum  subslantiam,  sed  sunt  una  substantia,  46. 

In  divinissunt  tre8person»,non8icutinhominibU8, 
Bl.Inhoc  quod  Deus  relative  est,  admitlit  personarum 
pluralitatem,  61.  In  hoc  quodperse  est,  servatsingu* 
laritalem,  61.  Pater  et  Fihus  et  Spiritus  sanclus  ideo 
sunt  plures  seu  tres  persons,  quia  alii  sunt  ab  invi- 
cem,  neo  de  invicem  dici  queunt,  46, 17,  48.  Non  sunt 
aliee  aubstantifle,  nec  plures  secundum  substantiam» 
sed  unum,  sed  una  substantia,  48.  Secundum  relatio- 
nes  habent  pluralitatem,  48.  Cum  dicitur  Deus,  Paler, 
si^ificatur  esse  de  quoaliquisnascitnr,  49.  Cum  no- 
minalur  Filius,  intelligilur  esse  qui  de  aliquo  nascitur, 

49.  Et  quando  nominatur  Spiritus  sanctus,  monstra- 
tur  esse  qui  de  aliquo  procedit,  49.  Pater  est   princi- 

Sium  Filii,  57.  Et  Pater  et  Filius  principium  Spiritus 
.,  57.  Quia  Spiritus  8.  est  dePatre  et  Filio,  et  Filius 
est  de  Patre,  57.  Ideo  Filius  est  de  Patre,  quia  Pater 
non  est  de  illo,  60.  Et  pater  ideonon  est  de  Filio,  quia 
Filius  est  dePatre  60.  Spiritus  sanctus  ideo  est  de 
Patre,  quia  Pater  non  est  de  illo,  61.  Et  Paterideo 
non  est  de  Spiritu  sancto,  quiaSpiritusaanctus  est  de 
illo,  61.  Trinitasexplicatur  comparatione  rivi,  fontis, 
etlacus,  48,  56,  57.  Longe  aliter  intelligeoda  est  in 
divinis  nativitas  sive  processio,  quara  increatis,  60,61. 
In  divinis  processionibus  nihil  ost  natura,  aut  tem- 
pore.  autin  aliquo  prius  aut  posterius.  60.  Sed  totum 

2uoa  est  idem  sibi  ipsi,  et  per  se  sibi  ipsi  omnino  suf- 
ciens,  60.  Nec  nascitur  vet  procedit  ibi  aliquid,  quasi 
de  non  esse  proflciens  ad  esse,  60.  Intellectus  noster 
non  potest  de  hac  nalivilate  et  processione  judicare, 
00.  Nativitas  Filii  etprocessio  Spiritos  sanctisunt  sine 
principio,  48.  Filius  et  Spiritus  sanctus  sunt  de  Patris 
essenlia,  51 .  Impossibile  est  ut  Deus  de  Deo  sit  ut 
totusde  parte,  aot  ut  pars  de  toto,  aut  ut  parsdeparle, 
51.  Qui  Deus  est  Deo,  totus  est  de  toto,  51.  Sex  sunt 
diCTerentisB  Patriset  Filti  et  Spirilus  sancti,  61.  Sin- 
gulus  quisque  habet  unam  propriam,  quae  difTert  ab 
aliis  ;  et  duas  ita  communes  et  proprias,  ut  qua  oom- 
municat  uni,  ea  dififerat  ab  altcro,  61. 

Patcr  solus  habet  Filium,  61.  Quo  ab  aliis  duobus 
difTert,  61.  Habet  Spiritum  S.  quod  est  illi  commune 
cum  Filio  ;  etquo  differt  a  Spiritu  sancto,  61.  Palrem 
autem  non  habet,  sicut  nec  Spiritus  S.  et  in  hoc 
dififert  a  Filio,  61.  Solus  Filius  habet  Patrem,  61.  In 
quo  differt  a  Patre  et  Spiritu  sancto,  61.  Habet  Spiri- 
tum  sanctum,  sicut  et  Pater,  in  quo  divisus  est  a  Spi- 
ritusancto,  61.  Caret  autem  Fiho,  sicut  et  Spiritua 
8anctus,et  in  hoc  discrepata  Patre,  61 .  Spiritus  sano- 
tus  solos  est  de  quo  alius  non  procedit,  61.  Non  habet 
Patrom,  quod  est  illi  eommune  cum  Patrei   et  in  quo 


differt  a  Filio,  61.  Non  habet  Filiam,  quod  conveni, 
et  Filio,  et  in  quo  Patri  non  concordat,  61 .  Solos 
pater  est  de  mullo,  et  de  quo  sunt  alii  duo,  61.  Solos 
Spirilus  sanctUB  est  de  duobus  et  de  quo  nuUus  :  so- 
lus  Filius  de  uno,  et  de  quo  unus,  61.  Et  est  tribas 
commune  ad  duos  habere  relationem,  61. 

Singulis  personis  aliquando  tribuimus  quod  est  pro- 
prium  uoius,  61.    Et   aliquando    uni,    quod    est   sin- 

gults  commune,  61.  In  Deo  qoxque  persona  aut  est 
eus,  de  q^p  Deus  ;  aut  est  Deus  de  Deo,  60.  Pater 
est  Dens  de  quo  est  Deus  ;  sed  non  Deus  de  Deo,  60. 
Filius  est  Deus  de  Deo,  et  Deus  de  quo  est  Dens,  60. 
Spiritus  sanctuB  est  Deus  de  Deo,  sed  non  est  Deus, 
de  qoo  est  Dous,  60.  Deus  de  quo,  est  Deus,  et  Deus 
qui  est  de  Deo,  non  sunt  duo  Dii,  sed  unus  idem  Dens, 
60.  Pater  tantum  ingenitns,  Filius  tantum  genitns, 
Spiritus  sanctus  nec  genitus,  nec  ingenitus,  49.  Paler 
est  Deus  gignens,  Fihus  est  Deus  genituB,  Spiritus 
sanctus  est  Deusineffabili  modo  procedens,  57.  Pater 
non  esl  Pater  nisi  Filii,  50.  Et  Fuius  non  est  Filios 
nisi  Patris,  50.  Et  Spiritus  sanctus  non  est  Spiritus, 
nisi  Patris  et  Filiii,  55.  Gradua  dignitatis  non  sunt 
in  Deo,  55.  Nec  sunt  inter  personas  intervalla,  55. 
Pater  non  est  prior  aut  posterior  Filio  aut  m^or  aot 
minor,  nec  unus  magis  aut  minus  est  Deus,  quam 
alter,  59.  Filius  nec  minor  nec  posterior  est  Patre, 
quamvis  de  illo  sit,  54.  Spiritus  sanctus  nec  minor  nec 
posterior  Filio,  etsi  de  illo  procedit,  55,  56.  Trinitas 
comparatur  soli,  splendori,  calori,  55,  56. 

Pater  et  Filius  et  utriusque  Spirilus  anntin  se  in- 
vicem  tanta  asqualitate  ut  nullus  allum  excodat,  22.  £t 
nullus  sit  sine  alio,  22.  Unusqnisqueeorumestsumma 
essentia,  etomnes  tres  simul  non  sunt  nisi  essentia 
una  summa,  qu»  necsime  se  vel  extra  se,  nec  major 
vei  minor  seipsaessepotest,  22,  27 .  Unusquisque  non 
minus  in  aUis  est  quam  in  seipso,  23. 

Totus  Pater  est  m  Filio  et  communi  Spiritu,  22. 
Filius  tolus  est  in  Patre  et  eodem  Spiritu,  22.  Idem 
Spiritus  est  totus  in  Patre  et  Filio,  22.  Quia  memoria 
summas  essentiiB  tola  est  in  cjus  intelligentia,  et  in 
amoro,  22.  Et  intelligentia  tota  ost  in  c^ns  memoria  et 
in  amore,  22.  Et  amor  in  memoria  et  in  intelligentia» 
22.  Totam  quippe  suam  memoriam  Bummus  Spiritns 
intelligit  et,  amat.  22.  Et  totius  inlelligenti»  meminity 
et  totam  amat,  22.  Et  totius  amoris  meminit,  et  totum 
intelligit,  !^.  Sic  Pater  intelligitur  memoria.  Fiiius 
intelligentia.  Spiritus  amor  ut  neuter  altero  indigeal 
ad  se  memorandum,  intelligendum  vel  amandum,  22, 
84.  Singulusenim  qutsque  est  summa  essenlia  qua 
per  se  memor  est,  et  intelligit  et  amat,  S4.  Adeo  ut 
singulus  quisque  sit  essentialiter  et  memoria  et  intel- 
ligentia  et  amor,  et  quidquid  aummse  esBontiae  inest, 
92,  23.  Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus  sunt  unum 
principium  creaturas,  seu  unus  creator,  non  tria  prin- 
cipia,  non  tres  creatores,  57.  Quia  non  per  hoc  unde 
tres  sunt,  sed  per  hoe  in  quo  sunt  unum,  sunt  crea- 
turae  principium,  57.  Et  tamen  Pater  est  principium, 
Filius  est  principium,  Spirilus  sanctusest  princi^ium, 
57.  Quod  Pater  revelat,  revelant  et  Filius  et  Spiritus 
sanclus,  58.  Quod  novit  Pater,  novit  et  Filios,  novit  et 
Spiritus  6anctus,58,  61.  Revelare  et  nosse  est  tribus 
personis  commune,  61.  Quia  revelant  et  oognoscunt 
perhocquod  sunt  unum,  61.  Trinitas  declaratur  in 
Christi  baptismo,  173.  Vide  Deua,  Filius  Dei,  Pater 
aoternus,  Relatio,  Spiritussanctus»  Verbum  Dei. 

Triticum  virtutes  et  spiritualia  charismata  designat, 
183. 

Troamensis  abbas  Arnulphus»  416.  Fi</e  Amnlphus. 

TuDO.  Ei  Anselmus  Ecclesiam  Beccensem  pastore 
destilutam  commendat,  371. 

TuROLDus  Beccensis  monachus,  415.  De  ^ns  con* 
versione  a  saeculo  congratulatur  ei  Anselmaa,  415. 

Turpe.  turpitudo.  Turpe  est  ubi  pars  parti  non  oon* 
yemt,  142.  In  corpore  humano  ante  peccatum  nUiil 
erat  turpe,  nihii  dissonnm,  142.  Deo  anima»  anima 
corpus  per  omnia  subditnm  erat,149.  Sed  animn  Doo 
rebelli  corpus  destitit  esse  obediens,  142.  SoluU  iU« 
in  primis  hominibus  harmonia,  fticta  est  turpitudo 
non  minima  originalis  pttnai  l^.  H»c  turpitndo  cum 
originali  pecoalo  transitin  posteros,  142.  Vide  Pecca* 
tum  originale,  Peccati  pOBua.  Membra  corporis  pu- 
denda  et  velamen  exigentia,  142. 

Turtnraviscastissima  etsocio  fidelissima,  170. 

Tusculanensis  episcopus.  440. 

Tutum.  Faciendum  quod  tatius  est,  140»  8SS.  Vid^ 
Periculum. 

U 

Umdertbs  comes  et  marchio,  891.  Anselmi  oonsan- 
guineus,  391.  Excipit  Ansehnum  Homam  petentena,  el 
ei  necessaria  impendit,  391.  Eom  a4  BooiMi»  defea* 
aionemAnMlmoshortttari  881« 


1133 


INDEX  IN  S.  ANSBLHnM. 


1134 


Univeraale.  Qui  non  intelligit  quomodo  plares  homl- 
nes  in  specie  sant  anus  homo,  non  comprehendit  quo- 
modo  plures  person»,  quarum  sin^la  quseque  Deus 
ost,  sunt  unus  Deus,  4d.  Dialectict,  imo  dialectioeh»- 
retici,  non  nisi  flalum  vocis  putant  esse  universales 
Bubslantias;  42.  Kide  Dialeclici,  Substantia. 

Urdanus.  Sub  Urbano  II  et  Guiberlo  schisma,  874. 
Urbani  11  partes  tenet  Anselmus,  374,  380.  Urbanus  11, 
papa  successor  et  vicarius  Petri  apostoli,  135.  Episco- 
patum  Belvacensem  cuidam  imperito  Anselmi  et  alio- 
rum  precibus  invitus  concedit,  353,  354.  Mandat  An- 
selmo  ufc  episcopo  Belvacensiimperitiori  adsitadjutor, 
monitor,  corrector  et  consultor,  per  se  vel  per  alium 
ex  suis  monacbis,  353.  Ut  Romanam  sedem  adeat  in- 
tra  annum,  353.  Ut  que  Huberlus  moriens  apud  Bec- 
censes  dimiserat,  ad  Homanam  sedem  citius  Anselmus 
destiuet,  353.  Episcopi  Belvacensis  innocentiam  decla- 
rat,  S54.  Sed  eum  persecutioni  canonicorum  imparem 
judicat,  354.  Et  consulit  ut  epiBr.opatu  cedat,  354.  Cu- 
jus  tamen  rei  judicium  Anselmi  arbitrio  dtmittit,  354. 
Anselmus  eum  peccatur  ut  de  isto  episc.  Fulcono  pro 
8ua  prudentia  judicet,  380.  Et  ad  eum  mittit  munus- 
culum,  380.  Urbanus  legatum  misit  in  Angliam,  et  per 
eum  Anselmo  pallium  misit,  380. 

Urso,  sive  Ursus,  sive  Ursio,  amicus  Anselmi,  322. 
Goegit  Anselmum  ut  ad  Lanzonem  monachum  admoni- 
tionem  scriberet,  322.  Se  convaluisse  Anselmusei  vult 
siffniflcari  346.  Petitionemetvotum  monachi  fecitBecci, 

349,  350.  Postea  alibi  sub  Petro  abbate    petitionem  et 
votum  monachi  victus  importunitate  precanlium  fecil^ 

350.  Quod  stare  debeat    in   prima    promissione,  350. 
Hunc  propterea  volentem  rettnet  Anselmus,  350. 

Ursio  prior  coBnobii  S.  Martini  de  campis,  370.  Ami- 
cus  Anselmi,  370.  Eo  priore  WalerannusEcclesieBPa* 
risiensis  canonicus  et  cantor  ibi  institutum  monacho- 
rum  suscepit,  370.  Vid«  Walerannus. 

V 

Vanitas.  Fallaz  est  quidquid  amor  hujus  mundi 
parturit,  214.  Aliabona  sine  summo  bono,  non  sunt 
nisi  vanitas,  212.  Vanitas  glori®  hujus  mundi,  212. 
Vsnitas  vitte,  197,  199. 

Vapulatio  monachorum  cujus  sit  meriti,  386. 

Verbum  non  nisi  alicujus  verbum  ost  aut  imago,  18« 
Omne  verbum  alicujus  rei  verbum  est,  16,  17.  Si  nun- 
quam  creatura  esset,  nullum  ejus  esset  verbum,  16. 
Verbum  hoc  ipsum  quod  verbum  est  aut  ima^e,  ad  al- 
terum  est,  13.  Non  tam  inbserendum  est  verbis  quam 
veritati,  62.  Verbum  est  vox  consigniflcans'  tempus, 
147,  148.  Verbum  est  semen,  130.  Sine  quo  nemo  po- 
test  converti,130.  Qui  audit  et  non  obedit.  diciturnon 
audire,  130.  Vide  Prssdicatio.  Verbum  quod  est  semen, 
per  se  fructum  non  producit,  130.  Sed  est  sine  ger- 
mine,  quandiu  hominisvoluntatem  non  convertitDeus 
ad  volendum  conversionem,  130.  Verba  otiosa,  19,251. 
Scire  el  intelligere  non  est  aliud  quam  dicere,  23. 

VerbamDei.  Dicere  idemest  summo  Spiritui,  quod 
quasi  cogitando  inlueri,  23.  Summi  Spiritus  locutio, 
seu  verbum,  nthil  altud  est  quam  ejusdem  Spiriius 
intelligentia,  15,  17.  Non  est  aliud  quam  summa  es~ 
sentia,  8,  16.  Verbum  est  ipsa  existendi  veritas,  16. 
Summa  sapientia  cum  se  dicendo  intelligit,  gignil  con- 
substantialem  sibi  similitudinem  suam,  id  est  verbum 
suum,  17.  Verbum  summa$  veritatis  ipsum  est  summa 
veritas,  16.  Summi  tipirituslocutiononpotestessecrea- 
tura,  15.  Summi  Spiritus  locutio  est  illi  consubs- 
tantialis,  15,  16,  17.  Etiam  si  nulla  alia  existeret  es- 
sentia.  necesse  est  esse  verbum  summi  Spirilus,  16.  Et 
esse  illi  co»temum,  16,  17.  Si  summus  Spiritus  ®ter- 
ne  se  intelligit,a3teme  sedicit44,20.  Si  summus  Spirilus 
ceteme  se  dicit,  fidteme  est  verbum  eg  us  apud  ipsum,  20. 
Locutio  summi  Spiritus  per  se  fleri  non  poluit,  15. 
Ille  cujus  est  verbum,  non  potest  esse  suum  verbom, 
18.  Verbum  ncn  potest  esse  ille,  cujus  estverbum,  18. 

Ineffabilis  est  i^luralitas  verbi  et  ejjus  cujus  est  ver- 
bum,  18.  Necessitas  cogit  ut  duo  stnt;  nec  potestex- 
primi  quid  duo  sint,  18.  Proprium  verbi  est  esse  seu 
nasci  ex  altero ;  proprium  illius  ciijus  est  verbum,  est 
alterum  esse  seu  nasci  ex  illo,  18.  verbum,  et  ille  cu- 
jus  est  verbum,  iu  eo  quod  sunt  substantialitervelad 
creaturam,  individuam  tenent  unitatem,  18.  In  eo  quod 
ille  non  odt  ex  isto,  hoc  autem  est  ex  illo,  ineffabilem 
admittunt  pluralitatem,  18.  Verbum  summi  Spiritus 
non  est  ex  eo,  quemadmodum  ea  qusB  ab  illo  facla 
sunt,  18.  Sed  sicut  creator  de  creatore,  summum  de 
summo,  18.  Non  sic  est  ab  eo,  ut  flat  ab  eo.  18.  Est 
ex  summo  Spirita,  sicat  idem  ipsum  de  eodem  ipso, 
18.  Tic  est  ex  summo  Spiritu  ut  perfectam  ejus,  quasi 
proles  {NirentiSp  leneat  similitadinem,  18.  Convenieop- 
tius  ex  illo  non  potest  esse,  quam  nascendo,  18. 

De  memoria  nasci  verbum  videtur,  20.  In  samma  es- 
■entia  non  poteit  esse  aliud  TorbamprflBter  illad,  quod 


evra  Qjus  dici  potest  imago,  23.  Verbum  est  imago  ^» 
Filius  ejus.  cujns  est  verbum,  23.  Non  potest  dic 
ihago  aut  Filius  suimet,  aut  procedentis  a  se  Spiritus 
23.  Non  enim  seipsum  aut  procedentem  a  se  exislendo 
imitatur,  23.  Verbum  illius  solius  est  de  quo  nascen- 
do  habet  esse,  el  ad  cujus  omnimodo  similitudinom 
existit,  24.  Quod  sit  Verbum  aut  imago,  ita  est  pro- 
prium  verbi,  ut  nequaquara  conveniat  alteri,  18. 

Vcrbum  summi  Spirilus  est  perfecta  similitodo, 
imago,  flgura,  et  character  cjus,  17,  21.  Idoo  conve- 
nientissime  est  verbum  ejus,  17.  Et  proles,  seu  Filius* 
21.  Solum  verbum  dici  debet  genitum,  22,  49.  Quia  so 
lus  est  Fiiius,  49.  Nihil  est  in  Patre  dicente,  quodnon 
sit  in  Verbo,  quo  seipsum  dicit,  34.  Quia  verbum  Pa- 
tris  est  verax,  sicut  ipse  Pater  verax,  ost,  34.  Deus  sic 
est  simplex  ul  de  ipso  non  possit  nasci  aliud,  quam 
quod  ipse  est,  34. 

Omnia  qum  sunt  in  summo  Spiritu,  eadem  eteodem 
modo  sunt  in  Verbo  ejus,  17.  Una  estsapientia  qu» 
in  illis  tribus  dicit,  et  una  substantia  que  dicitur,2S. 
Qttomodo  in  summa  essentia  non  sunt  tot  verba,  quot 
sunt  dicentes,  et  quot  sunt  qui  dicuntur,  23.  Non  ta* 
men  nlura  sunt  verba,  sed  unum  est  verbum,  23,  15, 
12.  Inoc  verbum  illud  est  trium,  sed  unius  eorum, 
23,  24.  Dei  locutio  est  summe  siemplex,  15.  Secrelum 
(generationis  Verbi)  transcendit  omnem  aciem  intellec- 
tus  humani,  24.  Etcontinendus  est  conalus  explicandi 
qualiter  hoc  sit,  24.  Explicari  minima  potest  quomodo 
summa  sapienlia  sciat  aut  dicat  seipsam,  24.  De  ea 
nihit  aut  vix  aliquid  ab  homine  sciri  possibile  est,  24. 
Forma  rerum  quee  in  summeB  naturte  ratione  res  crean- 
das  prsBcedit,  nihil  aliud  est  quam  rerum  quaedam  in 
ipsa  ratione  locutio,  8.  Verbum  seu  locutiorerum  fUit 
in  summa  substantia,  antequam  essent,  ut  per  eam 
flerent,  8.  Et  est,  cum  facta  sunt,  ut  per eam  sciantur, 
8.  Crealur»  verius  sunt  in  verbo  seu  in  intelligentia 
creatoris,  quam  in  seipsis,  17.  Quidquid  factum  est 
sive  vivat  sive  non  vivat,  quomodocunque  sit,  est  in 
verbo  ipsa  vila  et  verilas,  17.  Vide  Idea.  Per  natura- 
lem  et  intimam  locutionem  fecit  omnia,  uno  verbo  h®o 
dicendo,  8,  15,  17.  Utrum  uno  eodem  cerbo  summus 
Spiritus  dicat  seipsum  et  creaturas,  16,  17. 

Deus  consubstantiali  sibi  Verbo  dicit  seipsum  et  ea 
qu8B  facit,  16.  Una  et  substantia  Verbi ;  quo  summus 
Spirilus  se  dicit ;  et  verbi,  quo  dicit  qu8B  facit,  16. 
Nont  sunt  duo  verba,  quo  summus  Spiritus  seipsum 
dicit,  et  quo  creaturam  dicit,16.  Sed  uno  eodem  vorbo 
se  et  eam  dicit,  17.  Summus  Spiritus  non  dicit  crea- 
turam  verbo  creaturs,  17.  Quidquidsummus  Spiritus 
dicit,  suo  verbo  dicit,  17.  An  verbum,  perquodomnia 
facta  sont,  sit  verbum  creaturarum,  16,  IV.Anverbum 
quo  dicuntur  et  facta  suntomnia,  sitsimilitudo  eorum 
qnas  per  ipsum  facta  sunt,  15,  16.  Verbum  non  est 
creaturarum  simililudo,  sed  vcra  simplexque  essentia, 
16.  Vcrbum  non  est  magis  vel  minus  est  simile  crea- 
quod  magis  vel  minus  verum,  secundum  quod  magis 
turis,  16.  Quidquid  summus  Spirilus  est  ad  creaturam, 
hoc  est  verbum  ejus  est;et  similiter,  18. 

Summus  est  Spiritus  et  verbum  ejus  non  sunt  duse 
creatrices  summee  essentis,  18.  Nec  sunt  duo  creato- 
res,  aut  duo  rerum  principia  ;  sed  unus  creator,  et 
unum  principium,  18,  19.  Necduo  verba  nec  duse  ima- 
gines.  Nec  duo  Patres,  nec  duo  Fiiii,  19.  Locutionis 
summi  Artiflcis  cum  fabri  locutione  comparatio,  8.  In- 
ter  locutionem  summi  Artiflcis  et  locutionem  fabri  tri- 
plex  disparitas,  8.  Locutio  creatricib  substantias  nec 
assumpta  aut  adjuncta  aliunde,  sed  prima  et  solasuf- 
flcit  ad  opus  perficiendum  ;  non  sic  locutio  fabri,  8. 
Qu»  facta  sunt  a  Patre  per  Verbum,  factasuntabipso 
Verbo,  56.  Vide  Deus,  Gausa  rerum.  Verbum  caro  fac- 
tum  lapsosnosad  Deum  reducit,  184.  Vide  Chrlstus, 
Deus,  FiliuB  Dei,  Pater,  Trinilas.  Deus  suis  loquitur 
aut  per  intomam  inspirationem,autper8cripturas,  aut 
per  prffidicatores.  161. 

Verbum  mentis.  Montis  sive  rationis  locutio  non  est, 
cum  voces  rerum  si^iflcativ®  cogitantur,  8.  Sed  cum 
res  ips89  vel  jam  extstenles  mente  conspiciuntur,  8. 
Rem  unam  tripliciter  loqui  possumus,  8.  Tribus  his 
locutionis  generibus  sua  verba  conveniunt,  8.  Nostraa 
mentis  loculio  nihil  aliud  est  quam  cogitantis  inspec- 
tio,  23.  Quidquid  mens  cogitat,  ejus  similitudinem  ex- 
primit,  17.  IUa  similitudo  qusainaciementisremipsam 
cogitantis  eyprimitur,  est  verbum  mentis,  8.  Mens 
quanto  verius  similitudinem  exprimit,  tanto  verius 
cogitat,  17.  Verbum  est  imago  rei  ex  co^itatione  for- 
mato,  17.  Seu  ipsa  cogitatio  ad  ejus  simililudinem  ex 
memoria  formaU,20.  Illa  est  maxime  proi)rium  et 
principale  rei  vorbum,  8.  Omnia  verba,  quibus  res 
mente  dicimus,  id  est  cogitamus,  suntsimilitudines  et 
Imagines  rerum,  quamm  verba  sunt,  15.  Verba  men- 
tis  sunt  veriora»  quia  rebus  8untmagi88imiUa,8.Men8 
rationalis  cum  se  cogitando  intelligit,   imagiaem  seu 


il38 


INDBX  IN  S.  aNSELMUM. 


1136 


verbum  sui  ex  ie  pfoducit,  17.  Ipsa  cogitatio  sui,  est 
■ua  imago,  17.  Verbum  mentis  pationafis  ab  ipsa  non 
nisi  ratione  valet  separari,  17. 

Cum  cogilatur  aliquid  quod  extra  mentem  est,  non 
nascitur  verbum  rei  cogit»  ex  ipsa  re,  25.  Sed  ex  rei 
imagine  qum  est  in  cogitantis  memoria,  vel  qua  per 
corporeum  sensum  ex  re  prsBsenli  allrahilur,  28.  Verba 
menlis  naturalia  sunt  eadem  apud  omnes  gentes,  8. 
Ubi  hsBc  verba  sunt,  nullum  aliud  est  ad  remcognos- 
cendam  nocessarium,  8.  Et  ubi  haec  esse  non  possunt 
Cmne  aliud  ost  inutile  ad  rem  deroonstrandan,  8.  Tot 
8unt  verba  unius  rei,  quot  sunt  illam  cogitantes,  23. 
Quia  in  singulorum  cogilationibus  verbum  hujus  rei 
est,  23.  Tot  sunt  verba  in  mento  cogitantis,  quot  sunt 
res  cogitataB,  28. 

Veritas  est  rectitudo  sola  mente  perceptibilis,  113. 
HiBC  definitio  esl  adaBquala,  113.  Verilas  et  rectitudo, 
•t  justitia  idem  sunt,  et  seso  invicem  deflniunl,  113. 
Harum  unamqui  noverit,  alias  nescire  non  polest,  113. 
Duobus  nominibus,  reclitudinis  et  verilatis,  una  res 
signiflcatur,  qua)  genus  est  justitiae,  115.  Diabolusnon 
Btetit  in  veritate,  id  est,  justitia  seu  reclitudine,  133. 
In  quacunque  resitveritas,  non  estaliudquam  rectitudo, 
115.  Etsi  plures  sunt  verilates,  secundum  plures  res, 
non  plures  tamen  sunt  reclitudines  115.  Etsi  res  ips», 
in  quibus  sunt  variantur,  non  sic  tamen  rectitudines 
varias  essenecesse  est,  115.  Veri  verilas  in  ipso  vero 
est,  110.  Est  una  eadem  immulabilis  rectitudo  et  yeri- 
tas  in  omnibus  veris,  115.  Res  sunt  verius  alicubi  per 
•uam  essentiam,  (^uam  per  suam  simililudinem,  17. 
Non  potest  cogitari  quod  veritas  principium  vel  finem 
habeat,  11,  109,  113.  Si  veritas  habet  principium,  an- 
tequam  ipsa  inciperet,  verum  erat  quia  non  erat  veri- 
tas,  113.  Et  sic  erat  viritas,  anlequam  esset  veritas, 
113.  Si  veritas  habebit  flnero,  postquam  finita  erit, 
verum  erit  quia  nonest  veritas,  113.  Etita  erit  veritas 
nostquam  flnita  erit  veritas,  113.  Veritas  nullum  faUit, 

Veritas  non  omnibus  se  manifestat,  222.  Nullitamen 
80  negat,  222.  Summa  veritas  est  rectitudo,  113.  In 
veritale  Dei  et  omne  quod  verum  est,  et  extra  ipsum 
non  nisi  nihil  et  falsum  est,  33.  Qui  vidit  lucem  et  ve- 
ritatem,  vidit  Deum,  32.  Et  qui  non  vidit  Deum,  non 
vidit  lucem  et  veritalem,  32. 

Summa  veritas  non  ideo  est  rectitudo  quia  debet 
Bliquid,  113.  Omnia  ilU  debent :  ipsa  nulU  quidquam 
debet,  113.  Summa  veritas  seu  recUtudo,  est  causa 
omnium  aliarum  veritatum  et  rectitudinum ;  et  nihil 
est  causa  illius,  113.  Vide  JusliUa,  Reclitudo.  In  ve- 
ritate,  qua)  manet,  mutatio  non  est,  nec  preteritum, 
nec  futurum,  sed  solum  prsBsens,  161 .  Veritas  non  est 
in  crealura,  161.  Nihil  est  verum  nisi  participando 
veritatem,  110.  In  veritaUbus  creaUs,  quaedam  sunt 
tantum  effecta  ;  quasdam  sunt  effecta  unius  veritatis, 
•t  causa  alteriuB,  113.  Rectiludo  quse  est  in  rebus  cor- 
poreis,  non  est  veritas ;  et  differt  a  prffidictis  rectitu- 
dinibus,  113.  Reclitudo  corporum  sensu  corporeo  per- 
cipitur,  istee  sola  raUone,  113.  De  una  et  eadem  re 
non  estvera  simul  afflrmatio  et  ejus  negatio,  44. 

Veritas  sTve  oralionis  sive  cogitaUonis,  sive  volun- 
tatis,  sive  actionis,  ideo  est  rectitudo  quia  signiflcant 
aut  cogitanl  aut  volunt,  aut  agunt  quod  debent,  113. 
Rectitudo,  qoa  si^iflcaUo  recta  dicitur,  nonhabet  esse 
aut  non  esse  pcr  signiflcationem,  115.  Verilas  improprie 
dicitur  hujus  vel  illius  rei  esse,  115.  Quia  veritas  non 
in  rebus,  aut  ex  ipsis  aut  per  ipsas  est,  115,  Sedips&e 
per  iUam  et  secundum  illam,  115.  Sivo  uno,  siveplu- 
ribus  argumenUs  verilas  inexpugnabilitor  monstretur, 
sequaliler  ab  omni  dubitatione  defenditur,  85.  Estve- 
ritas  acUonis,  110.  Omnis  veritas  a  Deo  docetur,  58. 
Vide  Justitia. 

Vestis.  Deus  seipso  vestit  et  ornat  animam  fldelem, 
203,  S04.  De  vesUbus  pretiosis  CBterna  supplicia,  191. 

ViaUcum.  Presbyten  qui  in  extremo  articulo  positis 
viaticum  negaverunt,  tanquam  animarum  homicida 
puniantur,  384.  Vide  Communio. 

Vigilia.  Mente  vigiles  ad  lucem  supernaB  visionis 
elevantur,  163.  Nox  duodecim  horas  habet,  160.  Et 
qualuor  militares  vigilias,  162.  Tres  horas  unicuique 
viffiUa)  deputantur,  162. 

Vincere.  Rectitudinem  velle  persoveranler,  est  vo- 
luntali  vincerc,  119.  Velle  quod  non  debct,  est  illi  vinci 
119.  Vide  Honorare.  Homo  Deo  non  saUsfacil,  nisi 
diabolum  vincat,  85. 

Vindicta.  Processio  repercuticnUs  cst  injusta,  76. 
Percussus  vindicare  se  non  debet,  76.  Ad  hominem 
non  pertinet  vindicta,  84.  Quia  nec  qui  vindicat,  suus 
est,  nec  de  quo  vindictam  sumit,  ilUus  est ;  sed  uter- 
que  servus  est  Domini,  84.  Si  de  conservo  suo  se  vin- 
dicat,  judicium  quod  proprium  Domini  et  omnium  ju- 
dicif  Mtsuperbe  prsaumit,  84.Dei8oliuae8t  vindicta, 


84.  Quidam  culpam  fratris  sio  offenduntur,  nt  optent 
fi^alrem  suum  o-ternisante  perire  suppliciis,  quam  ei 
indulgeant,  168.  Vide  Injnria. 

Vinum.  Votum  nusquam  bibendi  vinum,  421. 

Virginitas  perditur  irrecuperabiliter,  quffi  servari 
debet  interminabiliter,  908.  Quae  virginitatem  foroica- 
tione  amisit,  est  perflda  Deo,  perjura  Dei,  aduitera 
Christi,  209.  Abjecla  Deo,  projecta  diabolo:  imo  abji- 
ciens  Deum,  amplectens  diabolum,  209.  Deploratio  male 
amissae  virginitatis,  scu  fomicationis  poenitentia,  208, 
etc.  Post  amissam  virginiiatem  plures  Deo  plus  pla- 
cucrunt  per  poenitentiam  in  casUtate,  quampluresalia 
(^uamvis  sanctse,  in  vir^nitate,  423.  Virginitatem,  cum 
Iibido  non  possit,  solet  impugnare  superbia,  178. 

VraoiT  virgo,  414. 

Virgo  (B )  Vide  Maria.  Virgines  Deo  ab  episcoi» 
conaecrandee,  423.  Virgo  lapsa  ad  poenitentiam  ezci- 
Utur,  4S2,  423. 

Virtus.  Nemo  virtutem  aliquam  nisi  per  Christum 
habere  polest,  158.  Virtutes  a  Deopetuntur,  25i,  252, 
253,  254.  Qui  nimis  austerum  et  impossibtle  putat  ca- 
rere  voluptale  saeculi,  et  in  exerciiio  virtutum  perse- 
verare,  non  gustavit  quantum  laudabile  et  deleclabile 
sil  non  servire  vitii.s,  sed  imperare  per  amorem  regni 
coelesUs,  345.  Virlotibus  consuromatus,  in  futuri  sae- 
culi  fecilitale  dedicaiur,  177.  Gradua  virtutum,  159. 
Designari  in  nominibus  Palrum,  176,  177,  178. 

Visus  est  inslrumentum  videndi,  132.  Plures  habet 
aptttudines,  183.  Et  homo  qoi  videt,  et  visus  auo  videt, 
^dere  dicuutur,  134.  Visu  reguntor  pedes,  73. 

Vita.  Quod  vivit,  vel  senUt,  vel  raUonale  est,  magis 
estsimile  summse  naturas,  quam  id  quod  nullatenus 
vivit,  nec  senlit,  nec  raUonis  est  capax,  16.  Quod  ali- 
quid  operatur,  inesse  sibi  vilam  ostendit,  27.  Nec  iocus 
tempus  aliquem  excusat  quin  po8setbenevtvere,3Ji3. 
Quanto  diutius  vixit  aliquis,  tanto  breviusvicturus  est, 
312,321.  SpaUum  bene  vivendi  unicuique  qaotidie 
decrescit,  312,  321.  Spes  vivendi  propositum  sanctae 
vitae  exsUnguit,  312,  321.  Vitse  praesentis  seu  potlus 
miseriffi  aroor,  240.  Dare  vilam  est  mortem  accipere. 
912.  Vita  prssens,  via  est,  415.  Vila  est  tentaUo  et 
milita,  495.  Quid  magnum  est  longa  vita,  nisi  sit  a 
molestiarum  incursione  vere  secura  ?  Quisquis  dam 
vivit,  aut  timendo  aut  patiendo  moIesUis  suhjacet,  aut 
falsa  securitate  fallitur,  quid  nisi  misere  vivit  7  25. 
Qui  ab  his  liber  vivit,  beatevivit,  25.  Malahujusvite, 
220.  Vita  quot  curis.  vitiis  et  morbis  obnoxia,  199.  Va- 
niUs  vits,  197,  199,  200,  201 .  Martha  activam  viUm 
signiflcat,'  179.  Maria  contemplaUvam,  179.  Vilao  con- 
templativae  offlcia,  179.  Vitee  activae  offlcia,  179. 

ViTALis  monachua  Cadomensis,  336.  Hunc  salutat 
Anselmus,  336. 

ViTALis  dux,  352.  Eljus  gratia  erga  Henricum  ami- 
cum  Anselmi,  359. 

Viiium.  Solent  etiam  post  multa  virtutum  exercitia, 
pulsare  mentem  aliquam  vitiorum  contamina,  177.  Vita 
species  vitii  facit  vitiosum,  non  una  species  virtutis 
facit  virtuosum,  395.  Singulorum  vitiorum  exstinctio 
a  Deo  petitur,  952,  253.  vide  Virtus.  Imago  Det  dele- 
tur  vitns,  30,  942.  Vide  Imago. 

Vocatio.  Vocare  Dei,  est  nos  amando  et  eligendo 
respicere,  172.  Respondere  nostrum,  est  amore  Ulius 
bonis  operibus  parere,  179.  Deua  vocat,  cum  peregri- 
tudinis  molcstiam  ad  mortem  urget,  182.  Si  omnes 
Judasi  credidissent,  gentes  tamen  vocarentur,  89.  Ju- 
dasorum  tamen  conteraptus  fuit  occasio  ut  ad  gentes 
apostoli  converterenlur,  89.  FirfeGraUa,Pr»desUnatto. 

Voluntas  est  in  anima,  132.  Ea  utitur  ad  volendom. 
139.  Rationalis  voluntas  non  est  tola  anima,  132.  Ratio 
seu  voluntas  est  aliauid  in  anima,  132.  Vide  Anima. 
Voluntas  squivoce  dicitur,  116,  120,  139,  133,  1S4. 
Voluntas,  quffi  est  instrumentum  volendi ;  voluntas, 
quffi  est  affecUo  seu  aptitudo  ejusdem  instrumenti  qua 
promptum  est  ad  volendum :  voluntas,  qu»  est  opus 
seu  usus  instrumenU,  134.  Voluntas  mstrumentum 
naturale  est  anim»,  134.  Affectiones  voluntaUs  du» 
sunt  principales  :  affectio  volendi  commodum  ;  affectio 
volendi  justiliam,  134.  Affectio  volendi  commodum 
semper  et  inseparabiliter  inest  voluntaU  instrumento, 
116,  133.  Alia  est  voluntas  instrumentum,  alia  voluntaa 
affectio,  alia  voiuntas  usus,  132, 133.  Voluntatem,  qucB 
est  instrumenlura  volendi,  semper  habemus,  139.  Vo 
luntalem,  qu»  est  affectio  seu  aptitudo  volendi,  habe- 
mus,  etiam  cum  dormimus,  132.  Voluntatem  quie  est 
usus,  non  habemus  nisi  cum  volumus,  139,  133.  In 
hominejusto  est  voluntas  seu  affecUo  justiti»,  etiam 
cum  dormit,  132. 

Volunias,  qua  est  instrumentum.  una  et  in  homine, 
133.  Ex  affectione  commodi  velex  affectione  justitinvo* 
lumus  quidquid  volumus,  116, 133.  MulUplez  voluntalis 
divitio,  116.  Voluntas  alia  effloieiUi  alia  approb«os,clia 


I13T 


INDEX  IN  S. 


permiUens,  116.  Kfflcicns,  qusB  efBcit  quod  vult;  et 
qu89  efflceret  si  posset,  IIG.  Approbans  quae  approbat 
quod  esl,  el  quae  approbaret  si  esset,  116.  Pormittens, 
quiB  permittit  esse  quod  velle  dicitur  si  cst ;  et  quee 
permilteret,  si  essct.  116.  Efflciensest  et  approbanset 

Permiltens,  116.  Approbans  est   el  permiitens,   116. 
ermiltens  solum,  necefQciens  est  necapprobaus,116. 
Vide  Dei  voluntas. 

Nihil  vult  voluntas  nisi  aut  commoditatem,  aut  rec- 
tttudinem,  133.  Quidquid  aliud  vult,  aut  proptcr 
commoditatem,  aut  proptor  rectitudinem  vult,  133.  Et 
ad  has,  eliamsi  fallitur,  putat  sereforrequod  vull,  183. 
Per  affectionem,  qu»  est  ad  volendum  commodilatem, 
semper  vulthomo  beatitudinemetbeatus  esse,  133.  Per 
affoctionem,  quee  est  ad  volendum  rectiludincm,  recti- 
tudinom  vult,  et  rectus,  id  est,  justus  esRO,  133.  Deus 
voluntatcs  hominis  sic  ordinavit  ut  volunlas  instru- 
.  menlum  uteretur  voluntate  seu  aiTectione,  qxxad  est 
justitia,  ad  imperium  et  regimen,  134.  £t  uteretur 
Toluutate,  quse  est  ad  commodum,  ad  obediendum  sine 
omni  incommoditate,  134.  Voluntas  instrumentum  quod 
vuit,  et  a£feclio  qua  vult,  dicuntur  velle,  134.  Vellenon 
est  aliud,  quamuti  potestate  volendi,  73.  Voluntasins- 
trumentum  movet  alia  omnia  insirumenta,  quibus 
spoute  utimur,  133.  Et  facit  omnes  voluntarios  motus, 

133.  Ipsa  se  suis  affectionibus  movet,  133.  Dici  potest 
instrumentum  seipsum  movens,  133.  Volunlas  instru- 
mentum  nihil  sine  suis  aiff^tionibus  facit,  133,  131. 
Aliud  est  voluntas,  quso  esivisanimas  qua  animavull; 
et  aliud  justitia ;  et  aliud  voluntatis  afTecliones  sou  usus, 
38.  Aifectio  volendi  justiliam,  nec  sempor  nec  insepa- 
rabiiiter  est  in  volunlate,  116,  133.  Voluntas  recta  facta 
est,  65.  Voluntas  recla,  id  est  conversa  ad  hoc  quod 
velle  debuit,  65. 

Voluntas  et  ejus  conversio  sunt  aliquid,  seu  aliquae 
essentiffi ;  sed  non  sunl  substantieB,  Go.  Voluntas  ost 
quasi  media  inter  animam  etcarncm,  238.  Qu89  meliora 
sunt  in  potestate,  ea  ma^isessodebentin  voluotate,  25. 
Voluntale  quisque  ad  id  quod  indcclinabililer  vult, 
trabitur,  78. 

Voluntas  moveri  aut  aliquid  velle  non  potest,  nisi 
Deo  permittente,  70.  Quidquid  se  movet  ad  volenduro, 
prius  se  vult  ila  movere,  i^.  Quisquis  vult,  voluntate 
se  movetad  alias  voluntatcs,  6S.  Quodnihil  vuIt,nulIo 
modo  potest  se  movero  ad  volendum,  68.  NuUus  vult 
quod  velle  potest  idoo  quia  potost,  sine  alia  causa,  73. 
Quamvis  nunquam  velit  quod  non  potest.  73. 

Omnis  voluntas  vult  propter  aliquid,  114.  Voluntas 
non  magis  recta  esse  debet,  voleodo  quod  debet,quam 
volendo  propter  quod  debet,  114.  Voluntas  non  vnlt 
recte  nec  vult  rectitudinem,  nisi  quia  recta  est,  128. 
Voluntas  non  ost  recta,  quiavult  recte;  sed  reclevult, 
quia  ost  recta,  128.  Cum  vult  rectiludinem,  recto  vult, 
128.  Nec  vuU  rectitudinem,  nisi  quia  rectitudinem 
habet,  129.  RectevuU  cum  vult  quod  debet,  130.  Vo- 
luntas  recia  vult  reclitudinem  quam  nondum  habet ; 
quando  vult  majorem  quam  habeai,  129.  Hecte  velle 
nemo  potest,  nisl  habeat  rectitudinem  voluntatis,  130. 
Vcritas  voluntatis  non  est  aliud,  quam  ejus  rectitudo 
qua  quis  vult  quod  debot,  110.  NuUa  voluotas  est  ma- 
lum,  etiam  cum  desorit  juslitiam  ;  sed  bonum  est  et 
opus  Dei,  in  quantum  est,  70,  73.  Voluntas  non  est 
mala,  nisi  in  quantum  inJusta,  70.  Potestas  volendi 
quidlibet  a  Deo  est,  70,  73.  Bona  voluntas  non  magis 
estaliquid  quam  mala  volunta3,65.  Necestista  magis 
malum,  quam  illa  bonum,  65.  Bona  voluntas  non  est 
ipsum  bonum,  quod  bonos,  facit,  ti5.  Mala  voluntasnon 
est  ipsum  malum,  quod  malos  facit,  65.  Vide  Justiiia 
el  injustitia. 

Nequidem  voluntas,  in  cjua  esljustitiavel  injuslitia, 
dicitur  per  se  justa  vel  injusta,  98. 

Voluntas  nihil  velle  debel,  nisi  juste,  134.  Quidquid 
volunlas  vult  sine  rectiludine,  vuU  injuste,  134.  Vo- 
luntas  injusta  ea  ost  qu»  non  habet  justitiam,  quam 
debet  habere,  69.  In  voluntate  non  reprehendilur  nisi 
injustitia,  69.  Voluntas  beatitudinis,  quidquid  veIit,non 
est  malum,  antequam  accipiat  justitiam,  70.  Justitia 
sicut  et  injustitia  non  potest  esse  nisi  in  voIuntate,98, 
99.  Nihil  dicilur  justum  vel  injustum,  nisi  voluotas, 
aut  propter  voluntatem  Justam  vel  iigusiam,  98,  99, 
126.  Nulla  res  mala  dicitur  nisi  aut  mala  vuluntas,  aut 
propler  malam  voluntatem,  70.  Voluntasinsirumenlum 
faola  est  bona,  justa  ot  fortis  ad  servandam  Justitiam, 

134.  Facta  est  mala  per  liberum  arbitrium,  134.  Vo- 
luntas  commodi  est  condita  bona,  134.  Injustafacta  est 
quia  non  est  subdita  JuatitieB,  134.  Sine  Justitia  nihil 
velle  debet  voluDtas  commodi,  134.  Vide  Commodum, 
Justitia. 

Omnls  actio  ez  voluntate  habet  laudem  vel  reprehen- 
sionem,  414.  NuIIa  actio  per  se  injusta  dicitur,  sed 
propter  injustam  voluntatem,  98,126,127.  Omnis  actio 
quer  (It  recta  voluntate  recta  eet ;  et  qusB  flt  non  recta 


ANSELMDM.  nas 

voluntate,  non  recta  est,  44.  Justa  voluntate  dicitur 
homo  justus,  et  injusta  voluntate  dicitur  injustus,  44. 
Illa  voluntas  pro  cerlo  est  rocta,  qu(B  subjacet  volun- 
tati  Dei,  44.  Nulla  est  Justa  voluntas,  nisi  quae  vult 
quod  Deus  vult  ilUm  velle,  120.  QuiC  hoc  non  vult 
plane  injusla  est,  121.  Vyde  Justiiia.  An  voluntas  qu:D 
non  post^el  vello  nisi  commoda  inflma  et  immunda, 
esset  injusta  et  vituporabilia,  68.  Cum  voluntas  resistit 
appelitibus,  tunc  est  jusla  voluntas,  68.  Voluntas  tunc 
bona  est,quando  vuit  illud  quod  Deus  vult  illam  veile, 
152.  Quo  sensu  non  semper  bonum  est  velle  quod 
Deus  vuU,  151.  Voluntas  deserendo  veritatem  corrum- 
pitur,  80. 

De  actionibus  volunlalis,  quae  injuste  flunl,  non 
debent  argui  membra  et  sensus  quibus  flunt,  99.  Deua 
membra  et  sensus  subjecit  voluniati,  99.  Ad  voluntatis 
imporium  membra  et  sensus  non  possunt  so  non 
movere,  et  non  facere  quod  vult,  99.  Ipsa  voluntas 
movel  membra  et  sonsus  velutinstrumentaaua,  etfacit 
opera  quw  facere  videntur,  99.  Quidquid  faciunl,totum 
imputandum  est  voluntati,  99.  Non  punitur  nisi  volun- 
tas;  etiam  dum  membra  et  sonsus  puniuntur,  99.  Nihil 
est  poena,  nisi  quod  ost  conlra  voluntatem,  99.  Nulla 
res  posnam  sentit,  nisi  quae  habet  voluntatem,99.Sicut 
volunias  in  membris  et  sensibus  operatur;  ita  in  illia 
ipsa  torquoiur  et  delectatur,  99.  Homo  non  eat  Justus 
vol  injustus  quia  sentit,sedinju8tua  estquia  voluotati) 
cum  non  debet,  consentit,98. 

Nullus  velle  potest  quod  prius  corde  non  concipit, 
130.  Voluntasse  converiit  ad  id  quodfortius  vult,121. 
Recta  voluntas  non  per  se  deflcit,  sed  alia  voluntate  eam 
expellente,  132.  Voluntas  ssepe  et  multumimpeditmen- 
tem  ab  intelloctu  rectitudinis,  104.  Deus  opera  non 
exigit  ultra  possibilitatem,  ubi  honsd  voluntatis  et 
bonorum  morum  conspisit  integritatem,  345. 

Vo}untati$  Ubertcts.  Tentaiio  voluntaiem  non  nisi 
▼olentem  cogere  potest,  119, 121, 126.  Ideo  voluntaa  est 
libera  ad  servandam  rectitudinem;  etliberaad  reslaten- 
dum  pcccato  et  tentaitoni,  119,  126.  Voluntas  non  alia 
vincitur  poteslate,  sed  sua,  119,  Si  vult  homo  peccare, 
necesseest  eum  peccare,  124.  Sednecessitatesequente, 
124.  Libera  voluntas  poiest  non  veUe  antequam  velit, 
124.  Quia  libera  est,  124.  Cum  vult,  non  potest  non 
velle,  sed  eam  velle  necesse  est,  121.  Quia  impossibile 
est  voluntati  idipsum  simui  et  velle  ei  non  velle,  124. 
Datumest  voluntali  ut  quod  vult  sit,  et  quod  non  vult 
non  sit,  12i.  Opus  voluuiatis,  voluntarium  sive  spon- 
taneum  est,  124.  Quia  spontanea  voluntate  flt,  19t.  Est 
et  necessarium  bifariam,124.Necessitates  quibus  aciio 
dicitur  noccssaria,  facit  libertas,  124.Necesse  est  esse 
quod  bonum  vult,  in  his  qu»  si  vult  flunt,  ai  non  vult 
non  flunt,  124.  VVdt;  Liberum  arbitrium. 

Volantas  propria.  Propria  voluntas  eat,  qu»  nulli 
alii  est  subdiia,  46.  Solius  Dei  eat  propriam  habero 
voluntatem,  46.  Ei  voUealiquid  propria  voluntate,  46. 
Si  enim  alia  est  voluntas  cju»  nuUi  alii  subdita  sit; 
voluntas  Dei  non  est  ommbus  prsBlata,  46.  Nec  sola 
qu«  nulii  subsit,  aut  cui  nulla  alia  prsesit,  46.   Qui 

Bropria  utilur  voiuntate  per  rapinam  se  facit  similem 
eo,  46.  Et  Deum  propria  dignitate  et  singulari  excel* 
lentia  privat,  quantum  in  ipso  est,  46,  147.  Propria 
voluntas  est,  qua*  est  contra  Dei  voluntatem,  46.  Cum 
vultaliquis  quod  Deus  prohibet  velle,  nuLJum  enim 
habet  auclorem  hujus  8UsevoIuntatis,ni8i8eipsum,46. 
Qui  voluntatem  suam  alterius  hominis  voluntati  subdit, 
propria  tamen  est,  si  contra  Deum  est,  46.  Quia  seip- 
sum  habet  auctorem  ut  sic  eam  subdat,  46.  Unusquia- 
aue  coram  Deo  Judicatur  de  propria  voluntate,  414. 
Vid(*  Angelus,  Anima,  Appetitus,  Concupiscentia,  Dei 
voluntas,  Liberum  arbitrium,  Peccatum. 

Voluplascarnalis,  422.Lutumf6ecis  estfetor  eamalis 
voIuptati9, 205,206.  Vide  Caro,  Concupiscentia,  Pudi- 
citia.  Virginilas. 

Votum.  Sine  consideratione  virium  nihil  vovendum, 
193.  Voto  80  ligare  ad  faeiendum  bonum,  laudabile 
est,  346.  Qui  bene  vovet,  ipso  voto  Deo  placet,  316.  Qui 
aliquid  boni  vovit,  festinet  reddere  quod  vovit  ut  plus 
placeat  Dco,  346.  Voium,  seu  sanclM  conversationis 
proposilum,  non  minuit  ^ratiam  boni  operis,  87.  Qui  non 
invitus  Bervat  quod  vovit,  non  minus  sed magis gratus 
est  Deo,  quam  si  vovisset,  87.  Nec  sancte  vivere  dicen- 
dus  e9t  necessilate,  sed  eadem,  qua  vovit,  libertate,  87. 
Non  solum  communem  vitam,  sed  eUam  ejus  licentia 
Bibi  propler  Deum  abnegavit,  87.  Vota  monachica,346, 
349,  350.  Vota  monachica  flunt  coram  testibus,  349. 
Vota  reddenda,  195.  Grave  peccatum  est  vovere  Deo 
quod  non  visreddere.  195.  MembraChristiquodvovent, 
reddtmt ;  quod  promittunt,  faciunt,  158.  Infideles  £mnt 
qui  non  implent  quod  voverunt,  193.  In  turpe  votum, 
muta  dccretum,  193.  Volum  casUialis,  397.  In  mona- 
chica    profeasione   complentur  alia   omnia  vota  8ina 


1189 


ORDO  RERUM. 


1110 


Bacramcnto  facta,  409»  421.  Maxime  in  ordine  Glunia* 
censi,  421.  Et  pralatus  ea  mulare  potest,  421.  Votum 

Eeregrinationis  ad  S.  iCgidium,  378.  Votum  n«squam 
ibendi  vinum,  421. 
Vox.  Vocesnon  signiflcant  nisi  res,  148. 

W 

Walfridus  episcopus  de  sancto  David,  433. 

Walchelinus  episcopus  Vintoniensis,  3.52.  Quod 
Stephanum  monachum  de  Monte  Sanctee  Trinitatis  ad 
tempus  ab  Rainero  abbate  concessum  non  possit  reti- 
nere  invito  et  reclamante  abbate,  852.  Apud  eum  An- 
selmuB  instantia  Roberti  monachi  intercedit  pro  Gisle- 
berto,  352. 

Waldricus  Henrici  regis  cancellarius,  443, 445,  446. 

Waleranni  Newmburgonsis  episc.  quaBstionibus  re- 
spondet  S.  Anselmus,  135,  etc.  Hunc  non  8nlutat,ld5. 
Quia  eum  putabat  favere  Henrico  imperatori,  contra 
Urbanum  11,  papam,  135.  Ad  eum  misit  Anselmus 
tractatum  De  proce»aione  Spiritaa  sancti  contra 
GrsBCOSy  135.  Ei  scripsit  Epistolam  de  fermentalo,  140. 
Walerannus  cum  Paschali  H  papa  pacem  habuit,  138, 
139.  Hunc  propterea  salutat  Anselmus,  137. 

Walerannus  canonicus  et  cantor  eccIesisB  Parisiensis 
flt  monachus  in  monasterio  Sancti  Martini  de  campis, 
S69,  370.  Inde  eum  vi  retraxit  episcopus  Parisiensis, 
870.  Eum  jam  non  posse  in  clericatu  manere  sine 
graviculpa  et  certo  animsi  periculo,  etiamsi  auctoritate 
6ui  episcopi  id  faciat,  monet  Anselmus,  370. 

Walterus.  Vide  Gualterus, 

Wandregisilii  (S.)  ccenobii  prior  et  monachi,  358. In 
eorum  abbatem  eligilur  Lanfrancus  ncpos,  invilo  An- 
selmo  ejus  abbate,  357, 358.  Ab  illo  dura  patiuntur  358. 
£os  consolatur  Anselmus,  358. 

Warelwast  (Willelmus  de),382,  398, 435.  RomcB  ex 
parte  regis  fuit  simul  cum  Anselmo,  399  et  435,  443, 
446.  Consulit  Ansalmo  ut  si  in  Angliam  rediro  velit, 
regi  assentiat,  399. 


Warnerius.  Vide  Guabnerivs. 

Wcrburgae  (S.)  coenobium,  385,  886.  lllud  iHBtituit 
S.  Anselmus,  385. 

Wigornienses  epTScopi,375.  Vide  Wlstanus  Wigor- 
niensis  episcopus,  '428. 

WiLLELMus  abbas  consulit  Anselmum  de  comile 
excommunicato,  el  do  presbyteris  concubinariis,  et  da 
lapsis  sacros  ordines  habentibus  reconciliandis,  332. 

WiLLELMUS  et  RoGERius  monachus,  318  Willelmum 
Anselmus  hortatur  ut  germen  bonas  volunlatis  quod  in 
eo  coepit  gcrminare,  non  arescat  per  amorem  SMCuli, 
326.  Bajocenses  illi  duo,  et  litteris  imbuti,  334.  De  An- 
selmi  religione  et  pietate  Durando  abbaii  Ca8a&  Dei 
plura  retulerunt,  334. 

WiLLELMUs  monachus  :  ex  Anglin  Beccum  Tenit, 
375.  Murmuraliones  inter  monachos  Cantuarienses 
fovet,  377.  Et  indulgetur  ei  propter  infirmitatem  ^us, 
et  propter  Lanfranci  memoriam,  377. 

WiLLELMus  monachus  Cestrensis  :  carmen  Anselmi 
landes  eo  vivente  composuifc,  378.  Eum  ut  magis  semper 
proflciat  Anselmus  hortatur,  378.  Vide  Guillelmas. 

WiMUNDus.  Vide  Guimundus. 

Wintoniensis  episcopus  Guillelmus,  393.  Vide  Guil- 
lelmus.  Winloniee  episcopus  a  Cantuaria  archiepisco- 
pus  consecrandus,  429.  Wintoniensis  abbatissa,  Alte- 
lis,  893. 

Wlfricus  monachus  claustrum  deseruit,  404.  ^us 
poenitentia,  404. 

Wlgarus  de  Liminges  Anselmi  serriens,  438,  439. 

Wlstanus  Wigorniensis  episcopus,  428.  Ab  eo  An- 
selmus  archiepisc.  consiliumetauxiliumquaBrit  contra 
episcopum  Londinensem,  373. 


Zacharias.  Silentium  Zacbaris  non  credentis,  180. 
ZoROBABEL.  Secuudum  naluram  ortus  ex  Phadaia  et 
seoundum  legem  fllius  Salatbiel,  174. 


ORDO  RERUM 
QVM  IN  HOG  TOIHO  COIVTIIVEIVTUR. 


OPERUM  SANCTI  ANSELMI  TERTIiE  PARTIS 
CONTINUATIO. 

EPISTOLARUM  libsr  tertius  eas  continens  quas 
scripsit  Cantuariensis  archiepiscopus. 

Epist.  I. —  Anselmus  ad  monachos  Beccenses.  —  Se 
quantumvis  reluctantem  electum  esseCantuariae  archie- 
piscopum.  Cui  electioni  ut  consentiant  ipse  suadet.    1 

Epist.  II. —  Osberni  ad  Anselmum.  —  Ei  consulithu- 
militer  subire  onus  Cantuariensis  archiepiscopi .       11 

Epist.  III.—  Goodulfl  episcopi  admonacnosBeccenses 
—  Ut  non  tristentur  de  ereptosibi  abbate  AnscImo.l7 

Epist.  IV.  — Anselmi  admonachos  Beccenses.— Ut 
ipsi  Anselmo  et  regi  scribant  se  ultro  consentire  elec- 
tioni  illius  in  archiepiscopum  Cantuariensem.  18 

Epist.  V.  —  Osberni  ad  Anselmum.  —  Utacceleret 
suam  inaugurationem.  18 

Epist.  VI.  —  Monachorum  Becconsium  ad  Ansel- 
mum.—  Beccenses  Anselmum  concedunt  EccIesiaB 
Cantuariensi.  19 

Epist.  VII.  —  Anselmi  ad  monachos  Beccenses.  — 
.^gerrine  fert  se  a  Beccensibus  esse  distractum,  noc 
iuxta  quorumdam  malevolorum  calumnias  flcta  humi- 
litate  recusasse  archiepiscopatum.  20 

Epist.  VIII.  —  Anselmi  ad  monachos  Beccenses.  — 
Ut  Guillclmum  qui  apud  Pexeium  prior  fuil  in  abbatem 
eli^ant ;  et  ut  hanc  curam  suscipiat,  ei  praecipit ; 
Baldrico  autem  ne  prioratum  dimittat,  ipse  inhibet.26 

Epist.  IX.  —  Anselmi  ad  Rogerum  abbatem.  Com- 
mendatio  Beccensium.  27 

Epist.  X.  —  Anseimi  ad  Gislebertum  Eboracensem 
episcopum.  —  Se  non  honoris  aut  alicujus  rei  terre- 
nBd  cupiditato  suscepisse  onus  archiepiscopi.  29 

Epist.  XI.  -^  Anselmi  ad  Fulconem  episcopum  Bel- 
vacensem.  —  Ejusdem  est  argumenti  ac  praecedens.  32 

Epist.  XII.  —  Anselmi  ad  Gofh<idum  episcopum  Pa- 
risiensem.  —  Ut  cantorem  EcclesiSB  Parisiensis  quiin 
monasterio  Sancti  Martini  de  campis  habitum  monachi 
suscepturus,  inde  vi  ab  eo  fuerat  abstractus,  liberum 
dimitteret ;  nec  religaret  in  munda  qui  Christum  ele- 
gerat.  35 

Epist.  XIII.  —  Anselmi  ad  Walerannum  cantorem 


Parisiensis  Ecclesi».  —  Ut  arreptnm  vits  propositam 
strenue  persequatur.  37 

Epist.  XIV.—  Anselmi  ad  Fridonem  —  Ut  Eodesi» 
Beccensi  prsBflciatur  domnus  Guillolmus  jam  se  rea- 
pondisse  signiflcat,  et  Ecclesiam  Beccensem  egas  cba- 
ritali  commendal.  88 

Epist.  XV.  —  Anselmi  ad  monachos  Beccenses.  De 
suavissimis  litteris  Roberti  Northmannorum  ducls  ad 
se  missis;  et  quod  egusconsecrationf^turaessetpridie 
Nonas  Decembris.  39 

Epist.  XVI.  —  Anselmi  ad  monachos  Beocenses.  — 
Ips  sbbati  a  Beccensibus  in  suum  locum  subrogato 
gratulatur,  prmcipiens  ut  monachis  sit  pater,  et  at 
monachi  ipsi  obediant  ut  fllii.  43 

Epist.  XVII.  — Anselmi  ad  monachos  Beccenses. 
—  Horum  litteris  respondens  eos  oonsolator  de  sua 
absentia ;  eosque  absoivit  a  peccatis,  ut  petierant.  4i 

Epist.  XVIH,  —  Anselmi  ad  comitissam  Idam-  — 
Hortatur  comitissam  ad  sanctimeniie  perseverantiam.  4S 

Epist.  XIX.  —  Anselmi  al  Wulstannm  WigomieD- 
som  episcopum.  —  Petit  consilium  contra  Londonian- 
sem  episcopum,  qui  intra  suam  dioecesim  dedicare 
volebatecclesiasviflarum  archiepiscopi  Cantuariensis.  44 

Epist.  XX.  —  Anselmi  ad  Osbernum  Ezoniensem 
episcopum.  — >  Ut  Exonienses  olerici  nonsint  monachis 
graves,  eosque  sinat  episcopus  divina  campanaruffl 
sono  distineuere.  47 

Epist.  XXI.  —  Anselmi  ad  Willelmam  abbatom  et 
ad  monachos  Becci.  —  Qui  valeat,  ex  ore  nunlioram 
accipiendum  esse.  48 

Epist.  XXII.  —  Anselmi  ad  Bosonem.  —  Non  esse 

mtin  vertendumquod  ad  ipsum  litteras  non  dederit.48 

Epist.  XXIII.  —  Anselmi  ad  Rodulfum  abbatem  et 
ejus  monachos.  —  Monachus,  qui  ab  episcopo  inter- 
dicto  ordinatus  fterat,  perpetuo  interdicto  subjicilar.Et 
quodis  qui  mulieri  qunsivitherbasqaibusvirumsuom 
interflceret,  si  ilUs  interfectus  est,  nunquam  debeat 
ordinari.  51- 

Epist.XXIV.— Anselmi  ad  Hugonem  Lugdunensem  ar, 
chiepiscopum. -Quid  in  multis  ad  versis  suis  faciosit  opus. 
consulit  Lugdunensem  primatem.  De  scbismate  inter  Ur 


pigri 
Ep 


.J 


lUl 


QUiE  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


1142 


baaum,  cui  favebat,  ©l  Guiboptum.  Promittit  pegi 
multam  pecuniam,  quam,  Deo  miserante,  non  solvit ; 
unde  pex  irascilur.  53 

ECpist.  XXV.— Anselmi  ad  Bosonem.— Quod  non  scribat 
frequentius  ob  iram  dissidiumque  regium.  El  de  libro, 
Gup  Deus  homo,  quom  Eadmerus  transcribebat.        56 

Epist.  XXVI.— Ad  Willolmum  abbatom  etfratresBec- 
eenses.  —  Ut  pro  eo  indesinenter  orentf  et  in  sancto  pro- 
posito  constan  ter  perseverent  ,mazime  vero  ex  tra  claustra 
non vageniur.  Ut  eleemosynam  minui  non  permitlat.    56 

Epist.  XXVII.  —  Ad  Baldricum  priorem.  —  Laudat 
ob  bonam  famam,  et  serio  prohibet  ne  subdit  facta 
prcelatorum  dijudioent.  58 

Epist.  XXVIII.  —  AdRobertum  Flandrise  comitem,— 
Hoptatur  ad  justiliam  magis  magisque  sectandam.    58 

Epist.  XXIX.  —  Ad  Henricum  priorom,  Antonium 
Bubpriorem,  Ernulftim,  Osbernum  et  alios  monachos 
Cantuarienses.  —  Ut  Cantuarienses  ccBnobitSB  sic  obe- 
diant  priori  et  subpriori  ac  sibi.  59 

Epist.  XXX.—  AdMathildam  abbatissametmoniales 
Wintonienses.  —  Obsecrat  preces  suo  inchoatas  nomine 
perpetuari  et  moniales  pietati  assidue  vacare.  60 

Epist.  XXXI —  Ad  Lanfridum  abbatem  ccenobii  S.  Wl- 
mari.—  Ut  grefem  non  desera  t  ob  varias  molestias.    62 

Epist.  XXXII.  —  Ad  Gervinum  Ambianensem episco- 
pum.  —  Non  posse  monachum  in  abbatem  ordinari, 
qui  dam  inscio  prselato  abscesserit.  64 

Epist.  XXXIII.  —  Ad  Ricardum  monachum.  — 
Monachum  professum  non  teneri  voto  peregrinationis 
a  se  facto  in  ssecuio.  64 

Epist.  XXXIV.—  Profltetur  se  non  esse  tantum  virtule 
quantum  carminibus  eum  monachus  depinxerat.       65 

Epist.  XXXV.  — Ad  Walterum  cardinalem.  Se  cum 
illo  de  EccIosiSB  necossitatibus  non  posse  sine  ejus 
assensu  et  aliorum  episcoporum  consilio  agere  aut  eis 
providere,  eo  maxime  temporo  quo  hostes  in  Angliam 
trruerent.  66 

Epist.  XXXVI.  —  Ad  eumdem.  —  Galumnias  im- 
posilas  excutit,  et  se  nec  schismati  favero,  nec  rebus 
Ecclesi»  tunc  posse  consullere  signiflcat.  67 

Epist.  XXXVII.  —  Ad  Urbanum  papam.  —  Cur 
hactenus  papam  non  adierit,  quidque  facto  sit  opus  ab 
eodem  moneri  supplicat.  71 

Epist.  XXXVIII.  —  Ad  Lambertum  abbatem.  —  Ut 
profugum  monachum  recipiat  poenitentem.  72 

Epist.  XXXIX.  —  Ad  monachos  Beccenses.  —  Bec- 
censes  in  ordinis  observantia  stabiles  collaudat.  Et  ut 
prSBlati  facta  non  judicenl  pr»  cateria  horlatur.       73 

Epist.  XL.  —  Ad  Paschalem  papam.  —  Excusal  se 
quod  nondum  per  litteras  eum  salut^vorit,  et  calamita- 
tibus  suis  expositis  causas  reddit  cur  ez  Anglia  abierit, 
et  ut  in  Angliam  non  rodeat  nisi  rebus  omnibus 
Ecclesiae  restUutis  supplex  obtestatur.  Lugduni  interim 
ab  archiepiscopo  sustentari  se  declarat.  74 

Epist.  XLI.  — Henrici  regis  Anglorum  ad Anselmum. 

—  Excusat  se  inauguratum  ab  aliis  episcopis  ob  in- 
gpuentes  hostos ;  ut  in  Angliam  citissime  reveptatur 
supplicat.  75 

fepiST.  XLII.  —  Paschalis  papae  ad  Anselmum.  — 
Ut  EcclesiSB  Cantuariensi  restitulus  jam  det  opepam 
AnglioansB  Ecclesin  pestauralioni,  et  Anglorum  regem 
cum  Northmanniae  comite  conciliet.  76 

Epist.  XLIII.  —  Anselmi  ad  Burgundium  et  Ricezam 
uxorem  egus.  —  Gralulatur  nepotem  suum  Deo  in  ser- 
vitutem  esse  dicatum,  quodque  Dous  juniores  eorum 
liberos  rapuerit,  ut  jam  liberius  ipsi  Deo  tota  mente 
servirent.  76 

Epist.  XLIV.  —  Paschalis  papa)  ad  Anselmum.  Ut 
constanter  se  gepat  in  tuenda  Eoclesiee  Anglicana 
libeptate.  77 

Epist.  XLV.  —  Ejusdem  ad  eumdem.  —  Anselmo 
cum  de  aliquot  dubiis  coaanlenti  pespondet.  77 

Epist.  XLVI.  ^Benedicti  ad  Anselmum.  —  Conso- 
latopia  est  et  amicis  condita  afTectibus.  77 

Epist.  XLVIl.  —  Anselmi  ad  Paschalem  papam.—  Au- 
ditis  decpetis  Romani  ooncilii,  cui  Ansolmus  intepfueral, 
rex  de  illis  summum  pontiflcem  requirit;  quid  autem 
papa  judicaverit,  sibi  signiflcari  Anselmus  petit.       78 

Episl.  XLVIIl.  —  Anselmi  ad  eumdem.  —  Consilium 
in  adversis  qun  Jam  pep  novem  annos  passus  est 
exspectat.  Ppecatupque  ut  pallium  electo  Ebopacensi 
eptscopo  concedat.  79 

Epist.  XLIX.  —  Anselmi  ad  monachos  Cestpenses. 

—  De  suorum  monachorum  ppofectu  gaudet,  et  ad 
aceupatam  etiam  inminimis  obsepvantiam  hoptatup.    79 

Epist.  L.  -^  Anselmi  ad  Bernapdum  monachum.— 
Ploris  esse  unicam  vapulationem  ex  obedientia,  quam 
inQameras  ex  proprio  senau.  81 


Epist.  LI.  —  Anselmi  ad  Stephanum archidiaconum. 

—  Ut  abbalissam  et  sanctimoniales  Rumesei  a  supeps- 
titioso  hominis  defuucli,  quem  ppo  sancto  habeoant, 
cultu  prohibeat.  gg 

Epist.  LII.  —  Anselmi  ad  Gepardum  apchiepiscopum 
Ebopacensem.— Docetinducias  suo  assensu  fuisse  datas 
sacrilego  qui  mulieremvelatamin  uxoremduxerat.    85 

Epist.  LIII.  —  Hildeberti  Cenomanensis  episcopi  ad 
Anselmum.  —  Grates  persolvit  ob  tractatum  De  pro- 
cessione  Spiritus  sancti  contra  Grfficos  scriplum  et  ad 
se  missum.  84 

Epist.  LIV.  —  Ad  monachos  Albanensos.  Hortatur 
monachos  ad  continuam  suae  regula)  observantiam.    87 

Epist.  LV.  —  Mathildis  regins  Anglorum  ad  Ansel- 
mum. — Ut  modice  quotidianum  relaxetjejunium.    88 

Epist.  LVI.  —  Anselmi  ad  Idam  coraitissam. —  De 
fllio  a  se  commonito  et  de  prsbenda  Lamberti  sui  ca- 
pellani.  90 

Epist.  LVII. —  Anselmi  ad  Mathildam  reginamAn* 
glorum.  —  Habet  gratias  pro  muneribus  et  amica 
commenitione.  00 

Epist.  LVIII.  —  Anselmi  ad  Idem  comitissam.  — 
Gratias  agit  pro  liberalitate  suis  legatis  exhibita;  et 
ejus  timorem  in  re  salutis  laudat,  eamque  a  peccatis 
absolvit,  injuncta  poenitentia.  92 

Epist.  LIX.  —  Anselmi  ad  Clementlam  comitissam . 

—  Comitem  laudat  quod  nullam  daret  investituram, 
quod  comitisB»  consiiio  et  prudentia  factum  celebrat. 
Et  ut  eadem  viro  suo  semper  ipsa  consulat  Anselmus 
hortatur.  92 

Epist.  LX.  —  Anselmi  ad  Gerardum  Eboracensem 
archiepiscopum.  —  Se  non  scripsisse  litteras  unde. 
Angliffi  episcopi  ipsum  criminabantur.  93 

Epist.  LXI.  —  Anselmi  ad  monachos  S.  Eadmundt. 

—  Inflractam  monachorum  in  adversis  conslantiam 
ppaedicat.  93 

Epist.  LXII.  —  Anselmi  ad  Willelmum  apchidiaco- 
num.  —  De  non  evulgandis  actis  concilii  I..ondinensi8) 
nisi  ppius  et  itepum  episcopis  illa  communicapit.  Capi- 
tulorum  interim  senleniias  aliquas  suggerit.  94 

Epist.  LXIII.  —  Anselmi  ad  Burg:undium  et  uxorem 
ejus  Richezam.  —  Utfutupee  vit»  sint  memopes,  et  ad 
illius  amorem  sese  invicem  accendant.  98 

Epist.  LXIV.  —  Hugonis  Lugdunensis  archiepiacopi 
ad  Anselmum.  De  incolumi  suo  reditu  ex  Hieroso- 
lymis.  101 

Epist.  LXV.  —  Anselmi  ad  Humbertum  comitem  et 
marchionem. — Gaudet  de  acceptis  ejus  litteris,  simulque 
beneflcia  ab  illo  in  se  coilata  perslringit.  Et  utEccIesiam 
tueatur,  non  vero  ilii  dominetur,  admonet.  102 

Epist.  LXVI.  — Anselmiad  BurgundiumetRichezam 
uxoremejus. —  Hierosolvmamprorecturum,  quid  sitac- 
turus.  monet.Ut  generalem  omnium  abinfantia  pecca- 
torum  confessionem  praemiltat,  et  ita  res  suas  disponat 
ut  uxorem  non  sine  auxilio  et  consilio  relinquat.     104 

Epist.  LXVII. — Anselmi  ad  Richezam.  —  Quod  neo 
in  Angliam  tuta  conscientia  pedipe  possit,  nec  in  ea  pa- 
cifice  vivepe.  Quodque  fllius  ejus,  nepos  suus,  sacpatua 
sit.  105 

Epist.  LXVIII.  —  Anselmi  ad  Guillelmum  archiepis- 
copum  Rothomagensem.  —  Ut  pevocel  abbalem  S. 
Edmundi  ab  abbate  S.  Ebpulfl  intpusum;  et  ilUEccIe- 
sifid  pes  et  homines,  quibus  injusle  spoliata  est,  resti- 
tuantup.  106 

Epist.  LXIX.  —  Anselmi  ad  Paschalem  papam.    106 

Epist.  LXX.  —  Anselmi  ad  Atheliz  abbatissam  Win- 
toniensem.  —  Non  esse  tristandum  de  Wintonlensi 
episcopo  propter  Justitiam  expulso.  108 

Epist.LXXI. — OratoriivillffiquesuburbanaBmonachis 
Cantuariensibus  ab  Anselmo  reddita  diploma.         108 

Epist.  LXXII.  —  Anselmi  ad  Samuelem  Dublino 
civitatis  episcopum.  —  Ipsum  reprehendit  quod  res 
Ecclesi»  Bu»  pro  libito  det  extraneis,  et  monet  ut  eas 
restituat.  109 

Epist.  LXXIII.  •—  Obnixe  deprecatur  ut  flat  certior 
de  ratione  investiturarum  ecclesiasticarum.  110 

Epist.  LXXIV.  — Paschalis  papse  ad  Anselmum. 

Ad  prsscedentem  responsio.  11 1 

Epist.  LXXV.  —  Anselmi  ad  Connium  amicum  suum. 

—  Tres  superbiffi  modos  explicat  et  subdividit.       112 
Epist.  LXXVI.  —  Anselmi  ad  Ernulfum  priorem  et 

monachos  Cantuarienses.  —  Carnoti,  ubi  a  comitissa 
et  ab  episcopo  exceptus  est ,  scribit  de  itinepis  sui 
ppospepitate,  et  Cantuarienses  ut  religioai  instituti  sint 
tenaces,  hortatup.  113 

Epist.  LXXVII.  —  Anselmi  ad  eosdem. «  E^jasdem 
apgumenti  cum  pp^cedente. 

Epist.  LXXVIII.— Anselmi  ad  GondulAxm  arshiepisco- 


ius 


ORDO  RfcRUM 


114t 


pum.  —  R«^em  non  debere  a  monachis  aut  Ecclesia 
pecuaiam  exigere.  115 

Epist.  LXXIX.  —  Anselmi  ad  Henricum  regem  Anglo- 
rum.  —  Horlatur  regem  ut  coelesli  regi  obediat.     116 

Epist.  LXXX.  —  Anselmi  ad  Ernulram  et  monachos 
Cantuarienses.  —  De  clericis  in  monachos  recipiendis. 

116 

Efist.  LXXXL  —  Anselmi  ad  Mathildem  re^nam. 

—  De  sua  ineolumilate,  et  designato  tempore  itineris 
Romani.  117 

Epist.  LXXXH  .  —  Anselmi  ad  Arnulfum  ot  monachos 
Cantuarienses.  —  Ut  Cantuarienses  monachi  non  tnrben- 
tur,  sod  auiete  Doo  serviant,  quidquid  rex  egerit.    118 

Epist.  LXXXHL  —  Anselmi  ad  Eustachium.  —  Is, 
uxore  ex  ejus  consensu  reclusa,  alleram  sibi  adjunxe- 
rat;  de  quo  peccato  illum  corripit.  118 

Epist.  LXXXIV.  —  Anselmi  ad  Mathildam  abbatissam 
Cadomensem,  —  Hsbc  se  debiliorem  prsssentiens  con- 
sulit  Anselmum  an  onus  deponere  debeat.  Resnondet 
ipse  quod  ex  consensu  comitis  et  archiepiscopi  Kotho- 
magensis  ac  sanctimonialium  laudabiliter  possit ;  sin 
autem,  partiatur  onera  sua,  et  ea  sapientioribus  sorori- 
bus  committat  quae  explere  ipsa  non  sufncit.  119 

Epist.  LXXXv.  —  Anselmi  ad  Gondulfum  episcopum 
Rofensem.  — Eum  de  Cantuariensis  Ecclesise  negotiis 
sOlIicitum  laudat.  Episcopum  Eboracensem  non  vult 
inaudilum  ct  cbsenlem  damnare.  i20 

Epist.  LXXXVL  —  Anselmi  ad  Henricum  regem 
Anglorum.  —  Gratulatur  regi  de  se  sollicito.  i2S 

Epist.  LXXXVIL  —  Anselmi  ad  Gerontonem  abba- 
tem.  —  Clericus  in  duabus  Ecclesiis  obstrictus  sacra- 
mento  religionis,  in  qua  deboat  manere  ?  Expedit  prop- 
ter  plures  causas  eum  Carnoti  remanere  quam  ad 
Gerontonem  remeare.  123 

Epist.  LXXXVHL  —  Anselmi  ad  Henricum  regem 
Anglorum.  —  Quid  responderit  papa  ad  consultum  de 
eacerdoliorum  collatione;  quodque  Anselmus  papae  sit 
pariturus.  124 

Epist.  LXXXIX.  —  Anselmi  ad  fratres  Cantuarienses. 

—  De  Buo  reditu  in  Angliam  a  Cantuariensibus  mona- 
chis  peroplato. 

Epist.  XC.  —  Anselmi   ad   Ernulfum.  —  E^jasdem 

argumenti.  127 

Epist.  XCI.  —  Anselmi  ad  Antonium  subpriorem. 

—  Eum  laudat  et  admonet.  180 
Epist.   XCII.  —  Anselmi  ad  Gondulfum.  —  Grates 

pcrsolvit  episcopo  de  se  bcne  meri^o.  1% 

Epist.  XCIII.  —  Mathildis  reginn  Anglorum  ad 
Anselmum.  —  Regiodigna  pectore  et  sanctis  aftectibus 
plena.  181 

Epist.  XCIV.  —  Henrici  re^is  An^lorum  ad  Ansel- 
mum.  —  Dolet  Anselmum  sibi  pertinacitor  reluctari. 
Misisse  se  ad  apostolicum  signiflcat,  et  se  interim 
eonsentire  ut  de  beneficio  Cantuariensls  Ecclesiao 
conyenienter  habeat.  185 

Epist.  XCV.  —  Anselmi  ad  Henricum.  —  Est  ad 
praecedentem  rescriptum.  133 

Epist.  XCVI.  —  Mathildis  reginao  Anglorum  ad 
Anselmum.  Quantum  se  Anselmi  lilter»  exhilararint 
exponit.  134 

Epist.  XCVII.  —  Anselmi  ad  Mathildom  reginam. 
Proximis  respondet  litteris.  13(> 

Epist.  XCVIII.  —  Anselmi  adGuillelmum  episcopum 
Wintoniensem.  —  Quod  non  possit  nocere  adversarlo 
comiii  ob  injurias  sibi  ab  eodem  illatas.  137 

Epist.  XCIX.  — Malhildis  reginee  An^lorum  ad  Pas- 
chalem  II  papam.  —  Gratias  agit  pro  htteris  hortato- 
riis  ad  conjugem  datis.  138 

Epist.  C.  — -  Anselmi  ad  Orduvinum.  —  Gratulatur 
monacho  suse  flrmse  studioso ;  quidque  obtretatoribus 
BUis  respoodeat  suggerit.  138 

Epist.  CI.  —  Anselmi  ad  fratres  Gantuarienses.  — 
Quo  debeant  esse  animo  Cantuarienses  monachi  in  cala- 
mitatibus  quas,  se  absente,  lolerant.  139 

Epist.  CII.  —  Anselmi  ad  quosdam  monachos  apos- 
tatas.  —  Apostatas  monachos  in  claustrum  reversos 
monet  ut  non  verecundia  pGenitentiam  abjicianl.     140 

EptST.  CIII.  —  Anselmi  ad  Warnerura.  —  Ut  sanc- 
tum  propositum  non  despiciat  quod  timore  mortis  in- 
coepit,  se  sancto  amore  in  illo  proflciat,  eum  curse  ac 
consiliis  Ernulphi  prioris  committiti  consulitquo  ut 
legat  suam  ad  Lanzonem  epistolam.  141 

Epist.  CIV.  —  Anselmi  ad  Raynaldum.  —  Solatur 
pium  vexatum,  qui  episcopatum  in  quem  invitus  iniru- 
8US  fuerat,  pro  veritate  rejicit.  141 

Epist.  CV. —  Ad  Guillelmum  Wintoniensem  episco- 

fmm. —  Hortatur  eum  ut  qua  coeperat  animi  flrmitate 
n  ecclesiasticarum  sanctionum  observatione  perse- 
▼eret.  148 


Epist.  CVI.  —  Anselmi  ad  Gunlcriu tn  canonicum 
S.  Quintini.  —  Eum  licet  quielis  amantissimum,  ta- 
men,  si  elcctus  est,  dobere  fralribus  per  obedientiam 
aervire  et  abbatis  onus  subfre.  144 

Epist.  CVII.  —  Anselmi  ad  Mathildem  reginam  Aa- 
glorum.  —  De  benevolo  re^inn  erga  se  animo.       144 

Epist.  CVIII.  —  Anselmi  ad  Farmannum,  Orduvi- 
num  et  Benjamin.  —  Cur  eis  non  possit  concederA  vtt 
ad  ipsum  veniant.  Bingulis  autem  eorum  difflcultati- 
bua  respondet.  114 

Epist.  CIX.  —  Anselmi  ad  Henricum  regem  AngIo> 
rum.  —  Corripit  regem  quod  pecuniam  inique  exigerei 
a  prcsbyteris  AngliSB  violatorious  concilii  Londinensis 
ab  Anselmo  habiti,  ciim  hanc  culpam  vindicare  non 
pertineat  nisi  ad  episcopos.  148 

Epist.  CX. — Anselmi  ad  Emulfum  priorem  etfratres 
Cantuarienses.  —  Excusat  se  quod  tardius  eos  certiores 
fecerit  de  conventu  inter  se  et  regem,  in  quo  rex  reve- 
stivit  eum  de  archiepiscopatu,  rebus  Ecclesie  Cantua- 
riensis  omnibus  reslitutis.  Nec  tamen  Anselmus  in 
Angliam  intrare  vult  donec  legatus  regis  Roma  redierit. 
Inlerim  reddita  usus  potestate  privat  omni  beoeflcio 
ecclesiastico  omnes  sacerdotes  aui  feminas  tenebant. 
Et  comiti  de  Mellento,  (|ui  ecclesia)  suum  favorem 
promiserat,  ecclesia  introitum  permittit.  148 

Epist.  CXI.  —  Anselmi  ad  Henricum  regem  Anglo- 
rum.  —  Non  displicere  sibi  longiorem  regii  legati 
moram  ultra  datum  tempus  Rom»  faetam,  sed  suam 
a  grege  diuturniorem  absentiam;  maxime  cum  rex 
nullum  prcestituat  tcrminum.  149 

Epist.  CXII.  —  Anselmi  ad  Gondulfum  episcopum, 
Ernulfum  priorem,  etc.  —  Conflrmat  anathema  in 
presbyteros  feminas  habentes  juste  a  suo  archidiacono 
pronuntiatum.  150 

Epist.  CXIII.  —  Anselmi  ad  Guarnerium.  —  Eam 
laudat  ob  sanctum  patemi  reditus  desideriam,  simul- 
que  monet  esse  ordinis  observantissimum.  151 

Epist.  CXIV.  —  Anselmi  ad  Henricum  regem  An- 
glorum.  —  Ad  regem  mittit  Gislebertum  Beocensem, 
cui  tuto  possit  credere  sibi  renuntianda.  Paschalcm 
pronuntiat  canonice  electum,  et  alteram  esse  sedis 
apostolic®  invasorem.  151 

Epist.  CXV.  —  Anselmi  ad  G...  abbatem.  —  Electo 
in  episcopum  consulit  ut,  servata  obedientia,  animus 
ejus  tantum  onusfugiat.  lis  vero  qui  hunc  elegemnl, 
cobsulit  ut  ipsum  quia  dignior  cst,  cogant  ad  onus 
suscipiendum.  152 

Epist.  CXVI.  —  Anselmi  ad  Odonem.  —  Ipsum  »d 
purioris  vit«  genus  sectandum,  jam  accensttm  magis 
accendit.  Vota  euodi  Romam  vel  Hierosolymam  oom- 
plentur  in  professione  monastica.  152 

Epist.  CXVII.  —  Anselmi  ad  Emuirum  priorem  et 
Willelmum  archidiaconum.  —  Ut  Robertom,  reliclo 
Judaismo,  amplectentem  Christianismum  perbeniffne 
excipiant  et  Juvent.  15  o 

Epist.  CXVIII.  -^  Anselmi  ad  Alferum  priorem  et 
monachos  Sancti  Eadmundi.  —  Invictum  in  adversis 
animum  laudat.  Et  ut  priori  sua  peccata  conflteantur  et 
omni  custodia  servent  cor  suum,  adbortatur.  155 

Epist.  CXIX.  —  Malhildis  reginm  Angloram  ad 
Anselmum. — Quanti  faciat  Anselmi  litteras.  Quodque 
Edulfo  abbatiam  Malmesberiad  concesserit,  salvls  om- 
nibus  archiepiscopi  Juribus.  15G 

Epist.  CXa.  ~  Anselmi  ad  Mathildem.  —  Rdulfam 
conflrmare  in  abbatem  noluit,  quia  scyphum  ad  eum 
cum  litteris  per  legatos  miserat.  156 

Epist.  CXXI.  —  Gerardi  Eboracensis  archiepiscopi, 
Roberti  Ceslrensis,  Hereberti  Norwicensis,  RadulO 
Cicestrensis ,  Samsonis  Wifforniensis  et  Willelmi 
Wintoniensis  eiecti  ad  Anselmum.  —  Anselmum  in 
Angliam  invitant,  pollicentos  opem  suam.  157 

Epist.  CXXII.  —  Aselmi  ad  episcopos  suos.  —  De 
eccIesisB  Anglicanee  et  episcoporum  miseria  dolel  laeta- 
turque  de  ope  ab  eisdem  sibi  promissa.  158 

Epist.  CXXIII.  —  Ad  Hugonem  archiepiscopum 
Lugdunensem.  —  Rogat  flrmari  se  pmdentibus  archie- 
piscopi  responsis.  159 

Epist.  CxXIV.  —  Hugonis  Lagdanensis  archiepis- 
copi  ad  Anselmum.  —  Respondet  ad  pr«cedentem.    160 

Epist.  CXXV.  —  Anselmi  ad  Ealafiam  abbatissam.  — 
Gratissimas  habet  antislaB  flliarumque  preces.  Et  ut 
obedientes  et  in  minimis  fldeles  siut^  adhortatur.     161 

Epist.  CXXVL— Anselmi  ad  Henrieiim  Anglorum  ro- 
gem.  —  Quod  translatio  episcopi  non  debeat  fieri  sine 
consensu  archiepiscopi  et  episcoporum  provinciaB,etcuin 
magna  consideratione  et  auctoritate  apostolica.        162 

Epist,  CXXVII.  —  Anselmi  ad  Mabiiiam  sanctimo- 
nialem.  —  Ut  Deo  sacrata  saacularium  abslineat 
conversatione.  1C3 


1145 


QU^  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


1146 


ERiST.  CXXVIII.  —  Anselmi  ad  Maibildom  reginam 
Anglorum.  —  De  homlne  sibi  ignoto  teBtimonium  per- 
bibere  recusat,  Uoet  a  regina  rogatns.  164 

Epxst.  GXXlX,  —  Anselmi  ad  Helgotam  abbatem  S. 
Audoeni .  Quo  pacto  res  sibi  in  An^iam  reverso  ha- 
beant  ezponit  amico»  id  aciendi  cupidisFimo.  164 

EpiST.  CXXX.  —  Anselmi  ad  P...  monacbumS.  Mar- 
tinii  Sagii.  —  Mouachi  Hierosolymam  ire  co^itantis  de- 
siderium  improbat,  Juxta  apostolici  sententiam,  quam 
ab  eo  ipse  audierat.  1G5 

Epist.  CXXXI  —  Paschaiis  II  pap<e  ad  Gerardum 
Eboraccnsem  episcopum.  —  Ut  fidelitatem  pro  antiaua 
consuetudine  Anselmo  faciat.  166 

Epist.  CXXXII.  —  Anselmi  ad  Alexandrum  Scoto- 
rumregem. — Gratulatur  regi  in  paternum  soliumeTeclo. 

Epist.  CXXXIII.  —  Anselmi  ad  Hobertum  et  sorores 
etfllias  suas. —  Petitammiltit  exhortationem,  (fum  eas 
ad  bene  vivendum  accendat :  Ut  bonam  in  omnibus  vo- 
luntatem  babeant :  ut  importnnas  cogiiationes  et  moius 
involuntarios  contemnendo  vincere  studeant,  ne  illis 
perturbentur.  167 

Epist.  GXXXIV.  —  Anselmi  ad  Valerannum.      169 

Epist.  GXXXV.  —  Valeranni  ad  Anselmum.        169 

Epist.  CXXXVI.  ^  Anselmi  ad  Valerannum.        169 

Epist.  GXXXVII.  —  Anselmi  ad  Turoldum  Beccen- 
sem  monachum.  —  Quod  mundo  vale  dixerit,  vehe- 
menter  gaudet.  169 

Epist.  GXXXVIII.  —  Ansolmi  ad  Basiliam.  —  Mu- 
lieri  huic  piissimoe  epistolam  scribit  admodum  piam. 
Quodhomo  semper  autincoelum  ascendat,  aut  in  infer- 
num  descendat.  Etquod  hoc  maxime  attendero  debeat.  170 

Epist.  GXXXIX.  —  Ad  Lambertum  abbatem  S.  Ber- 
tini.  —  Suadet  oblatum  regimen  assumere.  171 

Epist.  CXL.  —  Pascbalis  pap»  ad  Anselmum.  —  Plu- 
rimum  gaudet  quod  Henricus  ecclesiasticis  obsecunda- 
rit  prsceptis ;  Anselmum  absolvit  ab  excommunica- 
tione  quam  se  incurrisse  timebat  propter  investituras 
rec[is  ;  dat  ei  poteslatem  alios  qui  investilia  rege  fuerint 
et  ipsum  regem  absolvendi,  excepto  Eliensi  abbate.  17S 

Epist.  CXLI.  —  Anselmi  ad  Amulfum  abbalem  Troar- 
nensem.  —  £x  morbo  laboranti  coUaborat,  et  petitum 
de  adjicienda  pr8B{>ositura  consilium  prwbet,  ut  eam 
dimittat,  si  conseniiant  archiepiscopus  et  flratres.     172 

Epist.  CXLII.  Auselmi  ad  Muriardachum  regem  Hi- 
berniaB.  —  Hunc  regem  deprsedicat  ob  pacati  regni  fe- 
licitatem.  Et  eum  admonet  ut  qusB  corrigenda  sunt 
corrigat,  maxime  cognatorum  con^ugia  et  irregularium 
episcoporum  ordinationes.  178 

Epist.  GXLIII.  —  Anselmi  ad  Gislebertuin  Lunicen- 
sem  episcopum.  —  Gratiam  habet  prssuli  gaudenti 
quod  suis  auspiciis  res  EcclesisB  bene  verleret.       174 

Epist.  GXLIV.—  Ad  monachum  apostatam.»  Prasce- 
ptis,  consiiiis  et  minis  errantes  duas  oves  ad  gregem 
revocat.  175 

Epist.  CXLV.  —  Walteri  ad  Anselmum.—  Exultat 
de  felici  Anselmi  in  Angiiam  reditu,  simulque  ab  eo 
quidpiam  expetit  piaB  consolationis.  176 

Epist.  CXLVI.  —  Anselroi  ad  Wallerum.  —  Est 
rescriptum  ad  antepositas  litteras.  177 

Epist.  GXLVIL—  Anselmi  ad  Muriardachum  Hibemia 
regem.  —  Etiam  atque  etiam  ro^at  mederi,  aut  curare 
medendum  pestilentibus  sui  reffni  moribus.  Ne  amplius 
viri  uxores  suas  alioram  uxoribns  commutent,  et  epis- 
copus  non  nisi  in  uno  certo  loco  constituatur,  nec  nisi 
a  pluribus  episcopis  ordinetur.  178 

Epist.  GXLVIII.  —  Anselmi  ad  Odonem  monachum. 
-^  Ut  non  deserat  manus  sibi  commissum  ob  ingraves- 
centem  letalem.  180 

Epist.  CXLIX.  —  Anselmi  ad  Thomam  Eboraoensem 
archiepiscopum .  —  Eoclesia  ultra  tres  menses  sine  pas- 
tore  non  debet  csse,  unde  ipsi  prffiscribit  ut  viii  Idus 
Septembris  CantuarisB  se  sistat  ab  eo  consecrandum. 
Et  ne  ipse  electum  episcopum  S.  AndreSB  de  Scotia 
nondum  consecratus  consecrare  prsBsumal.  181 

Epist.GL.  —  Anselmt  ad  GoffHdum.Virum  probum 
a  vita  iutegritate  laudat,  etaquo  sibi  caveat  monet,  ma- 
xime  ne  aliorum  facta  discernens  eos  contemnat.      182 

Epist.  GLI. — Anselmi  ad  Joannem  priorem,  etCongre- 
gationem  Batensem. —  Eos  Dei  domum  et  templam  fu- 
turos,  si  muiuam  servent  concordiam ;  et  in  minimis  ob- 
servanliam  teneant-  183 

Epist.  GLII.  —  Anselmi  ad  Paschalem  II  papam.  — 
Ut  non  mittat  pallium  archiepiscopo  Eboracensi  non- 
dum  consecrato ;  nec  Londoniensi  episcopo,  qui  illud 
nunqaam  habuit,  ne  EcclesiSB  Cantuariensis  primatus 
a  sua  dignitate  excidat,  quod  pati  neuliquam  potest.  In- 
qairit  et  tttrumregi  Teutonicoram  permitttt  dare  in* 


vestiluras,  sicut  rex  Angli»  audient.  181 

Epist.  CLIII.  —  Paschalis  papfle  ad  Anselmum.  — 

Praecedenli  respondetse  nullatenusdignitati  ejuseccle- 

siSB  derogaturum,  nec  usquam  tolerasse  a  roge  Teuto- 

nico  dari  investituras.  185 

Epist.  GLI V.  —  Anselmi  ad  Willelmum  abbatem  Bec- 

censem.  —  Vota  nuncupata  ante  monasticam  professio- 

nem  in  prslati  manent  dispositione.  214 

Epist.  CLV. —  Anselmi  ad  Thomam  archiepiscopum 

Eboracensem.  —  Universis  archiepiscopi  muniis  Interdi- 

cit  ante  promissam  sibi  fldelitatem  pro  more  veteri.187 
Epist.  GLVI.  —  Anselmi  ad  Willelmum  abbatem  et 

congregationem  Beccensem.  ^   Se  nihil  habere   illis 

antiquius,  eorumque  oblituram  non  esse,  nisi  cum  de  - 

sierit  esse.  188 

Epist.  CLVII.  —  Anselmi  ad  qaamdam  dominam.  189 
Epist.  GLVlII.  —  De  nuptiis  consanguineorum.  194 
Epist.  GLIX.  —  Anselmi  ad  Willeimum  abbatem.  194 
Epist.  GLX.  —  Hildeberti  episcopi    Cenomanensis 

ad  Anselmum.  195 

Epist.  GLXI.  —  Ejusdem  ad  Anselmum.  196 

Epist.  GLXII.  — E^jusdem  ad  Anselmum.  197 

Epist.  CLXIII.  —  Anselmi    ad  Geldainum  abbatem 

Aquicinensem.  198 

Epist.  ClXIV-GIJCXXVIII.  —  Habenturin  Historia 

NovoramEadmeri.  198 

LiBBR  quartus,  epitolas  continens  qua  hactenus  sunt 

inedita. 
Epist.  I.  —  Lanftranci  ad  Lanflrancum  etGuidonem  flra- 

tres.  199 

Epist.  II.  —  Anselmiad  Paschalem  papam.  201 
Epist.  III.  — Vulstani  episcopi  WigorniensisadAn- 

solmum.  202 

Epist.  IV. —  Anselmi  ad  Paschalem  papam.  204 

Epist.  V.  —  Anselmi  ad  Henricum  regem  Anglorum. 

208 
Epist.  VI .  —  Anselmi  ad  Paschalem  papam.  204 
Epist.  VII.  —  Anselmi  ad  Guillelmum  Wintonia)  ele- 

ctum  episcopum.  205 

Epist.  VIII.  —  Anselmi  ad  Joannempriorem.  205 
Epist.  IX.  —  Anselmiad  Balduinum  regem  Hierasa- 

tem.  206 

Epist.  X.  —  Anselmi  ad  Anhelitem  abbatissam  cgUs- 

que  sanotimoniales .  207 

Epist.  XL  — Anselmi  ad  Hildebertum  Genomanensem 

episcopum.  207 

Epist.  XII.  —  Anselmi  ad  Mathiidem  reginam  An- 

glorum.  207 

Epist.XIII.  —  Anselmi  ad  Robertum  comitemFlan- 

driSB.  208 

Epist.  XI V.  —  Anselmi  ad  Hogerum,  Robertum  alios- 

que  abbates.  209 

EpisT.  XV.  —  Anselmi  ad  Gerardum  Eboracensem 

archiepiscopum .  209 

Epist.  XVI.  —  Anselmi  ad  eomdem.  210 

Epist.  XVII.  —  Hugonis  abbatis  Cluniacensis  ad  An- 

selmum.  210 

Epist.  XVIII.  —  Anselmi  ad  Hugonem  Lugdunensem 

archiepiscopum,  211 

Epist.  XIX.  »  Anselmi  ad  Diacum  S.  Jacobi  episco- 

pum.  212 

Epist.  XX.  -^Anselmi  ad  Gaillelmum  Rothomagen- 

sem  archiepiscopum.  912 

Epist.  XXI.  —  Anselmt  ad  Elfernm  et  alios  mona- 

chos.  213 

Epist.  XXII.  —  Anselmi  ad  Guillelmum  Rothoma- 

gensem  archiepiscopum.  213 

Epist.  XXIII.  —  Anselmi  ad  Robertum,   Eraulfum, 

RadalfunL,  Philippum,  Bernardum  et  olios.  214 

Epist.  XXIV.  —  Anselmi  ad  Robertum  Northman- 

niaB  principem .  214 

Epist.  XXV.  —  Anselmi  ad  Guillelmum  Rothomagen- 

sem  archiepiscopum.  215 

Epi8T.XXVI.-AnseImiadRogeriamsaamamicam.216 
Epist.  XXVII.  —  Anselmi  ad  Malchum  Waterfordien- 

sem  episcopum.  216 

Epist.  XXVIIL  —  Anselmi  ad  Guillelmum  Rothoma- 

gensem  archiepiscopum.  216 

Epist.  XXIX.  —  Anselmi  adGondulfum  episcopnm.9I6 
Epist.  XXX.  —  Anselmi  ad  Mathildem  reginam.  217 
Epist.  XXXI.  —  Anselmi  ad  Anselmum  nepotem.  217 
Epist.  XXXII.  —  Anselmi  ad  Ernulfum    priorem  et 

alios  Ecclesi»  Cantaariensis.  218 

Epist.  XXXIIL  —  Anselmi  ad  Gondulfkim  Rofensem 

episcopamr  219 

Epist.  XXXIV.  —  Anselmi  ad  eumdem.  219 

Epist.  XXXV.  —  Anselmi  ad  eumdem.  220 

Epist.  XXXVI.  —  Anselmi   ad  Baldainam    regom 


IU7 


ORDO  RERUM 


1148 


H«rosol7mitaniim.  tti 

ErisT.XXXVII.— Anselmi  adMalhildtm  eomltiaMm. 

2S1 
Epist.  XXXVIII.—  Paaehalia  papn  II  ad  Garardum 

Eboracenaem  epiaoopum.  222 

Epist.  XXXIX.  —  Girardi  ad  Anaelmum.  222 

EpieT.  XL.  —  Anaelmi  ad  Emulfum  priorem*  222 
Epxst.  XLI.  —  Anaelmi  ad  eumdem.  223 

EpiaT.  XLIL  —  Anaelmi  ad  Theodericum.  225 

EpiaT.XLIII.  <—  Anselmi  ad  Mathildem  reginamAn- 

glorum.  225 

Epi8t.  XLIV.  —  Anaelmi  ad  Gondulftxm  episoopum. 

226 
Epmt.  XLV.  — -Anaelmi  ad  Adrninum  chariaaimum. 

227 
EpiaT.  XLVI.  — Aneelmi  ad  Paachalem  papam.  228 
Epibt.  XLVII.  —  Anaelmi  ad  eumdem.  229 

Epibt.  XLVIII.  —  Anaelmi  ad  ^oannem  Tuaeulanen- 

aem  et  Joannem  cardinalem. 
Epi8t.  XLIX.  —  Anselmi  ad  Pascbalem  papam.  229 
Epi8t.  L.  —  Philippua  rea  Francorum  ad  Anaelmum. 

230 
Epibt.  LI. — LndoYicua  rex  Prancorum  ad  Anaelmum. 

230 
EpiaT.  LII.  —  Anaelmi  ad  nepotem  suum.  230 

Epist.  LIII.  —  Anaelmi  ad  G.  canonicum  S.  Quin- 

tini.  231 

Epibt.  LIV.  —  Anselmi  ad  Mathildem  reginam  An- 

glorum.  232 

Epist.  LV.  —  Anselmi  ad  priorem  et  fratrea  eecle* 

aias  Cantuaris.  S32 

Epibt.  LVI.  —  Mathildia  marcia»  ad  Paachalemll 

papam.  233 

Epibt.  LVII.  —  Anselmi  ad  Haimonem  ▼icecomitem. 

233 
Epi8t.  LVIII. — Attselmi  ad  ErnulfUm  priorem.  233 
Epi8T.  LIX.  —  Anselmi  ad  Guillelmum  CalTellum. 

234 
Epist.  LX.  —  Anaelmi  ad  Guillelmum  arehidiaco- 

num.  234 

Epi8t.  LXL  —  Anselmi  ad  Gondulfum  epiaoopum.  255 
Epi8t.  LXII.  —  Paachalia  pap«  ad  Roberlum  comi- 

tem  de  Mellento.  235 

Epist.  LXIII.  —  Henrici  regis  Anglorum  ad  Ansel- 

mum.  285 

Epist.  LXIV.  —  Ad  eumdem.  235 

Epi8t.  LXV.  «  Anaelmi  ad  Gerardum  Eboracenaem. 

236 
Epist.  LXVI.  —  Anaelmi  ad  EmulfUm  priorem  et 

filios  Ecclesia  Cantuarieoais.  236 

Epist.  LXVII.  —  Henrici  regia  Anglorum  ad  AnaeU 

mum.  236 

Epibt.  LXVIII.  —  Guillelmi  ad  Anaelmum.  237 
Epist.  LXIX.—  Anselmi  ad  Odonemepi80opum.237 
Epist.  LXX.  —  Anaelmi  ad  Theodericum.  238 

Epibt.  LXXI.  —  Anaelmi  alGondulfum  epiaeopum. 

238 
Epist.  LXXII.  —  Anselmi  ad  Guidonem.  238 

Epist.  LXXIII.  —  Anselmi  ad  Paschalem  papam.  239 
Epist.  LXXIV.  —  Mathildia  Aglorum  reginn  adAn- 

aelmum.  240 

Epibt.  LXXV.  —  Henrici  regia  Anglorum  ad  Ansel- 

mum.  240 

Epist.  LXXVI.  —  Mathildis  regin»  ad Anselmum.  240 
Epi8t.  LXXVII.  —  Henrici  regia  Anglorum  ad  Ansol- 

mum.  240 

Epist.  LXXVIII.  —  Anselmi  ad  Elferum  priorem  et 

monachoa  S.  Edmundi.  241 

Epist.  LXXIX.  —  Hugonia  Gluoiaeensis  abbatia  ad 

Anaelmum.  241 

Epist.  LXXX.  -»  Hugonis  ad  eumdem.  241 

Epist.  LXXXL*— Anaelmi  ad  Hogonem  comitem.242 
Epist.  LXXXII.  **  Anaelmi    ad   Henricum  regem 

Anglorum.    -  242 

ElpiaT.  LXXXUI.  —  Paachalia  II  pape  ad  Anaelmum. 

243 
Epist.  LXXXIV.  — >  Anaalmi  ad  Henricum  regemAn- 

glorum.  24S 

Epibt.  LXXXV.  —  Muriardaohi  regis  Hiberniae  ad 

Anaelmum.  243 

Epibt.  LXXXVI.  —  Gialebert  Lunicensia  ad  Ansel- 

raum.  244 

Epist.  LXXXVU.—  Anselmi  ad  Jotaerannum  ar- 

ohiepiseopum  Lugdunenaem.  244 

Epist.  LXXXyIII.  —  Anselmi  ad  Thomam  Ebora- 

eensem  archiepisoopum.  244 

EpiaT.  LXXXIX.  —  Anaelmi  ad  Guillelmum  Rotho> 

magenaam  arehiepiaeopum.  245 


Epibt.  XG.  «-•  Anaalmi  ad  arebiepiaeopmn  Londo- 

nenaem.  845 

Epist,  XCI.  —  Anaelmi  ad  Idam  eomitisaam.      245 

Epist.  XCII.  -^  Anselmi  ad  Haeonemcomitem.  246 

Epist.  XCIII.  —  Henrici  Anglorum  regia  ad  Anael- 

mum.  246 

Epist.  XCIV.  —  Anaelmi  ad  Henrioum  regem  An- 

glorum.  247 

EPI8T.  XCV.  ^  Anaelmi  ad  Paachalem  papam.    248 

Epist.  XCVL—  Anselmi  ad  Samaonem  wigomien- 

aem  episeopum.  248 

EptST.  XGVII.  —  Samsonia  Wigomienaia  ecclesias 

aacerdolia  ad  Anselmum.  249 

Epist.  XCVIII.  —  Anaelmi  ad  EUam  oomiUm.   249 

Epi8t.  XCIX.  —  Anaelmi  ad  Robertum  eomitem.250 

Epist.  C.  —  Anselmi  Ad  Roduiftim  Cieealrensem 

epiacopum.  2S0 

Epist.  CI.  —  Anaelmi  ad  R.  epiacopum.  250 

Epist.  CII.  —  Cujuadam  ad  Anaelmum.  251 

Epist.  CIII.  —  Anselmi  ad  Lanfrancum.  —  Ei  opns 

auum  quod  Monologium  inseribitur,  eorrigendum  val 

approbandum  mittil.  252 

Epist.  CIV.  -*   Anaelmi  ad  Bomardum  cjosaue 

monachoa.  252 

Epist.  CV.  —   Anselmi  ad  abbatisaam  F.  ^oaque 

eoogregationem.  254 

Epist.  CVI.  —  Ad  Gislebertam.  —  De  aacramenlo 

alUris  254.  254 

Epist.  CVII.  —   Sanctua  Anaelmus,  Cantuariensis 

archiepiBoopus,  de  corpore  et  sanguine  Domini.      255 

Epist.  C VIII.  —  Gisleberli  abbatisad  Anselmum.  258 

Epist  .  CIX .  —  Aneelmi  ad  R  ichardum  monaehum.  — 

Richardum  Beooensem  monachum  hortatur  utindiscretia 

corporis  sui  vexationibus  obedientiam  anteponat.  257 

Epist.  CX.  —  Aaelmi  ad   Robertum,  Seyt,  edit.  — 

HorUtur  ad  observantiam  in  minimis,  et  ut   angelos 

aibi  semper  astantea  eogiUnt   eorumque  converaatio- 

nem  imttentar.  257 

Epist.  CXI.  —  Anselmi  ad  Hugonem.  —  Hugonem 

monaohum,  a  quo  ae  multum  amari  audierat,  horUtur 

ut  culpas  auas  nec  celet,    nec  defendat,  ut  cor  auum 

abbati  suo  paUre  8emper  velit,  et  proprioa  Bensna  obe- 

dientispost  habeat.  ^ 

Epist.  CXII.  —  Anaelmi  ad  Willermttm.  —  Willei^ 

mum  amicum  suum  monel  ut  Deo  sit  semper  pnesens, 

et  sic  servel  suam  dilectionem,  ut  omni  atudio  oonetur 

cavere  Dei  oifenaionem.  2G0 

Epist.  CXIII.  —  Anselmi  ad  Herbertum  Tbioforden- 

sem  episoopnm.  —  Herbertum  episeopum  Thiotordea- 

aem  hortatur  ut  presb^Uroa  ooncilio  inobedientea,  et 

qui  feminas  noUent  dimitlere,  a  sacria  prohiheret,  et  ad 

ecclesiastica  munia  alioa  seu  clericos  seu  monacbos 

illis  aubstitueret.  260 

Epist.  CXIV.  -^  Anselmi  ad  nepoUm.  —  Anaelmo 

nepoti  800  commendat  bonos  mores,  ac  studiosiUUm, 

et   Latinaa  lingun  perpeluum  usum.  De   sorore  sua, 

eju8  malre,  nuntiat  admissam  illam  Marciniaei  a  mo- 

nialibus,  sed  cum  eam  reposceret,  sibi  negaUm.      261 

Epist.  CXV.  —  Anselmi  ad  WalUrum  cardinalem. 

Walterum   cardinalem  episcopum  Albanenaem.  aoos- 

lolioum    in  Anglia  legatum  rogat  ut,  ad  suslinendum 

opus  sui  archiepiacopatue,  opem  sibi  ae  aubaidium  a 

pontiflee  Romano  acceraat.  862 

Epist.  CXVI.  —  Anselmi  ad  Donnaldum,  Donatum 

et  alios  episoopos.  —  Episcopoa  Hiberniffi  rogat  ut  pro 

ae  multis  «rumnis  preaso  Deum   inUrpellent,  aimnl 

admoneuB  ut  aui  quiBque  officii  partes  Impleant,  ac  si 

quid  inter  eos  controversi»  ortum  fuerit»  rem  illi  to- 

tam  ad  se  deferant.  262 

Epist.  CXVII.  —  Anselmi  ad  Hugonem  arehidiaeo- 

nom.  —  Signiflcat  quanto  cum  honore  et  muni&cenlia 

ab  omnibus  in  exBilio  suo  suaceptua  fuerit.  263 

Epist.  CXVIII.  —  Anaelmiadf  Lambertum  Atreba- 

Unsem  episcopnm.  ^64 

Epist.  GXIa.  —  Anselmi  ad  eumdem.  265 

Epist.  CXX.  —  Anselmi  ad  Hemoatum.  265 

Epist.  CXXI.  —  Anselmi  ad  Adelidam.  266 

Epist.  CXXII.  —  Anselmi  ad  Lannrancum.         266 

EpiaT.  CXXIII.  —  Anselmi  ad  Henricum.  267 

Epist.  CXXIV.  —  Anselmi  ad  G.  epiacopum.       268 

Epi8t.CXXV.-~  Anselmi  ad  Maineriumabbatera.268 

Epist.  CXXVI.  -^  Anselmi  ad  Henricum  regemAn- 

glorum.  *68 

EP18T.  CXXVII.—  Anaelmi  ad  Ataerum  Lundensem 

archiepiseopum.  M9 

Epist.  CXXVIII.  —  Anaelmi  adEulaliara  ejuaque  san- 

ctimonialea.»  UtUraB  quaa  ab  eo  deaideraverat  mitUns» 

horUtur  ut  iiBeerara  erga  le  dileetionam  ia  amore  Dei  el 


ii49 


QUJS  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


1150 


aliis  piis  ooeribus  faryendo  demonstret.  269 

Epist  .  CxXIX .  —  Anselmi  ad  easdem.  —  Horiatar  eas 

ad  perfectionem  et  ne  minima  spernant.  270 

APPENDIX  SPURIORUM. 

DIAGOLUS  BEATiG  MARIiC  ET  ANSELMI  DE 

PASSIONE  DOMINI.  271 

CAP.l.  —  De  traditione  Chriati  acQJus  oratione  in 

horto.  271 

GAP.  2. —  De  Christi  cemprehensione.  278 

CAP.  3.  —  De  Christi  deduclionead  Annam,  et  Pelri 

negatione.  275 

CAP.  4.  —  De  Christi  deductione  adCaipham.  276 
CAP.  5.  —  De  Christi  ad  Pilatum  deductione.  277 
GAP.  6.  —  De  abductione  ad  Herodem,  et  reductione 

ad  Pilatum.  278 

CAP.  7.  —  De  flagellatione  et  corona  spinea  ac  voci- 

ferationibus  Judeeorum.  279 

CAP.  8.  —  De  damnatione  Chrisli,  et  cruois  bajula- 

tione.  281 

CAP.  9.  —  De  Christi  et  matris  hypapante.  282 
CAP.  10. —  De  cruciflxione,  et  crucis  orectione.  282 
CAP.  11. —  De  Christi  in  cruce  opprobriis.  283 

GAP.  12.  — De  verbi  Chrislis  incruce.  284 

CAP.  13.  —  De  Christi  morte,  et  eam  consecutis  mi- 

rabilibus.  285 

CAP.  14.  »  Luctus  matris  pro  filii  morte.  285 

CAP.  15.  —  De  animiB  Christi  ad  limbum  descenau.  286 
CAP.  16.  —  Decorporis  Christi  depositione  de  eruce 

ac  sepultura.  286 

DE  MENSURATIONE  CRUCIS    LIBER,    in    illud 

Christi :  Si  quU  vult  venire  post  me,  etc. 
CAP.  1.  —  Expendunlur  primffi  particulffi,  $i   quie, 

nbi  de  radicibus  et  remediis  pusillanimilatis.  290 


GAp.  2.  —  De  libertate  et  eJusillicibusad  perfectio- 
sententia. 


nem ;  expositio  particul» 


in   proposita    Christi 


CAP.  8.— >De8equentibusparticuli8,v«7U^e/}oa/m«.  293 
CAP.  4.  —  Quod  non  simus  nostri  sedDei,  ad  illud: 

Abneget  aemelipaam.  294 

CAp.  5.  -^  Excutiuntur  verba  illa  :    tollat  crucem 

$uam.  297 

CAP.  6.  — De  perseverantia  in  cruce  :adiUud.aaO' 

Hdie.  300 

GAP.  7.  —  Expensio  postremorum  verborum,  et  $e~ 

qucUur  me.  802 

TRACTATUS  DE  CONCEPTIONE  B.  MARLE 

VIRGINIS.  311 

8ERM0  DECONCEPTIONE  BEATiE  MARl.^;.  319 
MIRACULUMDE  CONGEPTIONE  SANCTiE 

MARIiE.  323 

PAS8I0  68.  GUNERLFINGARIS,  PRALiEET 

SOCIORUM. 
CAp.  1.  —  Sancti  Patricii  prsdicatio  in  Hibemia  et 

Fingaris  principis  conversio.  325 

CAP.  2.  —  Fingaris  ao  sociorum  pro  flde  exsilium .  326 
CAP.  8.  —  Occasio  secessus  Fingaris  a  saculo.  327 
CAP.  4.  —  Regressus  Fingaris  in  patriam,  et  regni 

recusatio.  328 

CAP.  5.  —  Rursus  Fingar  solumpatriumdeseritcum 

insignieomitatu.  329 

CAP.  6.  —  Appulsus  in  Cornubiam.  330 

CAP.  7.  — Martyrium  Fingaris  et  sociorum.  330 
CAP.  8.  —  Sepultura  sanctorum  martyrum.  332 

CAP.  9.  —  Basilica  in  eorumdem  honorem,  et  mira 

ibidem  divinitus  edita.  382 

CAP.  10.  —  IUata  coelitus  supplioia  in  sacrilegos.  833 
JUDICIUM  DE  STABILITATEMONACHIINLOCO 

QUEM  POSUIT.  335 

MIRACULUM  SANCTI  JACOBI.  885 

MIRACULUM  GRANDE  SANCTI  JACOBI.       337 

ALIBNA. 
Elocidiarnm  sive  dialogus  complectens  summam  to- 

tius  Christianaa  theologiaa.  341 

Disputatio  Jud«i  cum  Christiano  auctore  Gisleberto 

abbate  Westmonasteriensi.  342 

Annulus  sive  Dialogus  Christtani  et  Judaei  de  fldei 

sacramentis,  auctore  Ruperto  abbate  Tintiensi.      342 
EADMERUS  CANTUARIENSI8  MONACHUS. 
Notitia  historioa.  341 

PraBl^lio  in  Eadmeri  opera.  345 

VITA  8.  ANSELMI.  345 

HISTORIA  NOVORUM. 

Pr»fatio.  847 

Liber  primos.  847 

Liber  secundus.  889 

Liber  tertius*  423 

Liber  qnartus.  447 

Liber  quintas.  485 


Liber  sextus.  517 

Joannis  Seldeni  in  Eadmeri  Historia  Novorum  notso. 

528 

DE  EXCELLENTIaVIRGINISMARLE  LIBER.  567 
CAP.  1.  —  Quod  Maria  excellit  omnes  creaturas.  558 
CAP.  2.—  De  origine  Virginis  Mariae.  659 

CAP.  8.  —  De  annuntiatione  angelica.  560 

CAP.  4.  —  De  amore  Virginis  ad  filium.  562 

CAP.  5.  —  De  compassione   beatae   Mariae  pro   fllio 

cjuciflxo.  566 

CAP.  6.  —  De  gaudio  resurrectionis.  567 

CAP.  7.  —  De  gaudio  beatsMari»  in  fllii  asccnsione. 

570 
CAP.  8.  —  De  assumptione  beata  Dei  genitricis  Ma- 

riffl.  572 

CAP.9.  —  Quantum  proftiit  beata  Virgo  Maria  na- 

tursd  humann.  573 

GAP.  10.  *-  Quantum  proftiit  omni  crealur»,   etiam 

prsBler  humanam.  576 

GAP.  11  — De  eodem.  577 

CAP.  12.  —  Oratio  ad  beatissimam  VirginemMariam. 

578 
DE  QUATUOR  VIRTUTIBUS  QU^  FUERUNT  IN 

BEATA  MARIA  EJUSQUE  SUBUMITATE. 
GAP.  1 .  —  De  his  virtulibus  generatim.  679 

CAP.  2.  —  De  juslitia  et  ^us  appenditiis.  581 

CAP.  8.  —  De  prudentia  et  cgus  sequacibus.  582 
CAP.  4.  —  De  fortitudine  et  c^us  sequacibus.  582 
CAP.  5.  -^  De  temperantia  et  ojus  sequacibus.  582 
GAP.  6.—  Has  sanct®  Mari»  virtutes  Chrislus  con- 

firmavit.  583 

CAp.  7.  —  Non  potuisse  Deum  ex  aliavirgme  homi- 

nemefflci.  584 

CAP.  8.  —  Sublimitas  beat»  Virginis  explicatur,  584 
LIBER  DE  BEATITUDINE  CCELE8TIS    PATRI^. 

587 
Prologus.  5^ 

CAP.  1.  —  De  pulchritudine  corporumbeatopum.  589 
CAP.  2  —  De  velocitate.  589 

CAP.  8.  —  Defortitudine.  590 

CAP.  4.  —  De  liborUte.  590 

CAp.  5.  —  De  impassibilitate.  591 

CAP.  6.  —  De  voluptate.  592 

CAP.  7.  —  De  vitffl  fflternitate.  ^3 

GAp.  8.  —  De  sapientia.  593 

CAP.  9.  —  De  amicitia.  596 

CAp.  10.  —  Deconcordia.  596 

GAP.  11.  —  De  potestate.  597 

GAP.  12.  —  De  honore.  597 

GAP.  13.  —  De  securitate.  w9 

GAP.  14.  —  De  gaudio.  599 

GAP.15. —  De  miseria  reproborum.  600 

LIBER  DE  SANCTI  ANSELMI  SIMILITUDINIBUS. 
GAP.  1.  —  De  triplici  voluntate.  605 

CAP.  %  —  Similitudo  inter  mulierom  et  voluntatem 

605 
CAP.  8.  —  De  sensibus  animffl.  605 

CAP.  4.  —  De  sensibus  corporis.  606 

CAP.  5.  —  De  obedientia.  606 

GAP.  6.  —  De  inobedientia  et  propria  volantate.  607 
CAP.  7.  —  De  superbia.  _^  607 

CAP.  8.»Ouod  propria  voluntaa  soli  Deo  conveniat. 

607 
GAP,  9.  —  Similitudo  inter  propriam  voluntatem  et 

fontem.  .  .       ,     .  ^ 

CAP.  10.  —  De  tribus  generibus  propnavoluntatis. 

608 
CAP.  11.  —  De  delocUtione.  608 

CAP.  12.  —  Dc  quinque  corporum  sensibus.  608 
CAP.  13.—  De  generibus  delectetionis  mal».  608 
CAP.  14.  —  De  quinque  simplicibus  generibas.  608 
CAP.  15.—  De  decem  duplicibus.  608 

GAP.  16,  —  De  decem  triplicibus.  609 

CAP.  17.  —  De  quinque  quadrunlicibus.  010 

CAP.  18.—  De  ultimogeneredelectationismale.610 
19.  —  P^or  est  delectatio  quao  pluribus    aut 


gravioribus  delectatur 
CAP.  20.  —  De  animwdelectalione, 
CAP.  2i.  —  De  generibus  exaltationis. 
CAP.  22.  —  De  quatuor  simpitcibus. 
CAP.  23.  —  De  sex  duplicibus. 
CAP.  24.  —De  quatuor  Iriplicibus. 
CAP.  25.  —  De  uno  quadruplici 


611 
611 
612 
612 
612 
618 
613 


CAP.  26.  —  De  curiosiiaU  et  sexdecim  ejas  genen- 
bus.  014 

CAP.  27.  —  De  quinque  slmplicibus.  614 

CAP.  «8.  —  De  sex  duplicjbus.  614 

CAP.  29.  —  De  quatuor  tnplicibus.  615 


ll&i 


ORDO  RERUM 


it5« 


GAP.  SO.  —  De  uno  quadruplici*  615 

CAP.  31.  —  De  octo  et  viginli  generibus  curioeilatis. 

615 
CAP.  32.  —  De  IribuB  simplicibns.  615 

CAP.  33-  —  De  novem  duplicibus.  615 

CAp.  34.  —  De  decem  triplicibus.  616 

CAP.  85.  —  De  quinque  Iriplicibus.  *  617 

CAP.  86.  —  De  ultimo  ^enere  curiositatis.  617 

CAP.  37.  —  Similitudo  inter  propriam  voluntatem,  et 

adulteram  rcginam.  618 

CAP.  38.  —  Similitudo  inter  propriam  voluntatem  «1 

venenosam  herbam.  619 

CAP.   39.  —  Ostensio   quomodo   proprifie  voluntali 

omnia  vitia  militenl  scu  descrviant.  619 

CAP.  40.  —  Simililudo  inler  suggeslionem,  delccla- 

tionem,  consensum  ot  canem.  620 

CAp.  41.  —  Similitudo  inlercor  humanum  etmolen- 

dinum.  621 

CAP.  42.  —  Similituilo  intcr  molantes  et  laborantes. 

622 
CAP.  43.  —  Quod  bonitas  cujusque  fldelis  Dco  et 

omnibus  bonis  sil  ulilis.  623 

CAP.  44.  —  Commendatio  supernae  Hierusalem.  624 
CAP.  45.  —  Quod  bonitas  boni  hominis  damnatis  et 

dffimonibus  sit  muCilis.  624 

CAP.  46.  —  De  similitudine  inter  Deum  et  quemlibet 

regem  suosjudicantcm.  625 

CAP.  47.  —  De  quatuordecim  beatiludinibus  corpo- 

ris  et  animee.  626 

CAP.  48.  —  Hce  sunt  quatuordecim  partes  beatitudi- 

nis.  627 

CAP.  40.  —  Hffi  Bunt  quatuordecim  partes  miserise. 

6^8 
CAp.  50.  —  De  pulchriludine  et  lurpitudine.  6^J8 
CAP.  51.  —  De  agilitate  ot  ponderositate.  629 

CAP.  52.  —  De  fortitudine  et  imbecillitate.  680 

CAP.  53.  —  De  libertale  et  servllule.  631 

CAP.  54.  —  De  sanilate  et  inflrmitate.  631 

CAP.  55.  —  De  voluptale  et  anxietale.  6.S3 

CAp.  56.  —  Similitudo  ferri  igniti.  633 

CAP.  57.  —  De  duabuB  beatitudinibus  totidcmque  mi- 

seriis.  633 

CAP.  58.  —  De  iongffivitate  et  vit»  brevitate.  634 
CAp.  59.  —  Do  sapientia  et  insipicntia.  634 

CAP.  60.  —  Quod  peccata  singulorum  singulis  patcant. 

635 
CAp.  61.  -^AItercatiointerhominemjustum  etange- 

}um.  636 

CAP.  62.  —  De  aroicitia  et  inimicitia.  638 

CAP.  63 .  —  Dc  concordia  et  discordia .  638 

CAP.  64.  —  Quod  omnes  justi  idem  vclint.  039 

CAP.  65.  —  De  bonore  et  dedecore.  639 

CAP.  66.  —  De  paupcre  in  regnum  adoptato.  640 
CAP.  67.  —  Similitudo  inter  Deum  el  ignem.  640 
CAP.  68.  —  De  potenlia  et  impoteutia.  641 

CAP.  69.  —  Do  securilate  ct  timore.  642 

CAP.  70.  —  Quod  nullus  amiltat  bona  scmel  adepla. 

642 
CAP.  71.  —  De  gaudio  et  tristilia.  642 

CAP.  72.  —  De  cupiditate  mundani  honoris.  Qh'4 
CAP.  73.  —  Similitudoinier  Deumet  aliqucm  domi- 

num.  644 

CAP.  74.  —  Similitudo  inter  diabolum  et  improbiim 

placitatorem.  645 

CAp.  75.  —  Similitudo  inter  Deum  et  quemlibct  rc- 

gem.  647 

CAP.  76.  —  De  regno  et  villa  et  castello  et  dungeo- 

ne.  647 

CAP.  77.  —  Similfiudo  inicr  monachum  et  potionem, 

et  abbatem  et  medicum.  648 

CAP.  78.  —  Contenlio   inter  monachos  conversos  et 

nutritos.  649 

CAP.  79.  ^  Similitudo  intermonachos,  et  angclcs  et 

Deum.  650 

CAp.  80.  —  Similitudo  inter  Deum  et  quemlibet  im- 

peratorem.  651 

CAp.  81.  —  Quod  monacbo  prosit,  si  aliquod  bonum 

invitus  faciat.  652 

CAp.  82.  —  Quam  ma^aspes  monachi  profes8i.653 
CAP.  83.  — Similitudo  mter  monachum  peccanicm  et 

laicum.  654 

CAP.  84.  —  Simililudo  inter  monachum  ot  arborem. 

655 
CAP.  85.  —  Similitudo  inter  matronam  ct  divinam 

Toluntatem.  657 

CAP.  86.  —  Dc  flliabus  matronffi.  657 

CAP.  87.  —  De  ancillis  ejus  bonis.  657 

CAP.  88.  —  De  ancilla  latrone.  657 


CAP.  89.  —  Deobedientia,  licentia  etinobeuieutia .  t>58 
CAP.  90.  —  Similitudo  inter  monachum  cl  denarium. 

6-*iy 

CAP.  91.  —  De  similitudine  inter  corrigiam  et  salu- 
tarem  et  inter  ordinem  faclitium  et  naturalem.        6-''l 
CAP.  92.  —  De  vestibus  monachi.  VnM 

CAP.  93.  —  De  corona  et  tonsura  monachi.  G^>l 

CAP.  94.  — Despiritualisacriflcio  monachorum.  0G2 
CAP.  95.  —  Similitudo  inler  monachatum  et  ignem. 

CAP.  96.  —  De  interiori  virtute  et  exteriori.  6ii3 

CAP.  97.  —  Similitudo  inter  monachum  et  hortula- 

num.  6'>i 

CAp.  98.  —  De  fiediflcante  domum.  6G4 

CAp.  99.  —  Quod  superbia  sit  vallismaxima  bcstiis 

vitiorum  plena.  665 

CAP.  100.  —  Do  monte  humilitatis  ot  septem  gradi- 

bus  cjus.  6ij5 

GAP.  101.  —  Primus  ^radus  humilitatis.  Oiio 

CAP.  102.  —  Quod  qui  in  Deum  peccat  omnem  crea- 

turam  contra  se  excilat.  GGG 

CAP.  103.  —  Secundus  gradus  humilitatis.  66j> 

CAP.  104.  —  Tertius  gradus  humilitatis.  667 

CAP.  105.  —  Quartus  gradus  humilitatis.  6ti7 

CAP.  106.  —  Quintus  gradus  humilitatis.  608 

CAP.  107.  —  Sextus  gradus  humilitatis.  6t)8 

CAp.  108.  —  ReplimUB  gradus  humilitatis.  6»5S 

CAP,  109.  — Recapilulalio  graduum  humilitatis.  6C3 
CAP.  110. —  Quomodounusquisquese  minorem  om- 

nibus  putet.  6^/9 

CAP.  111.  — Quod  obsitconsideralioalterius  peccati. 

669 
CAP.  112. —  De  duobussororibushuncmontem  cus- 

todientibus.  670 

CAP.  113.  — De  verecundia  quffi  est  apud  Dcum.  6T0 
CAP.  114.  —  De  verccundia  quae  est  apud  hominem. 

670 
CAP.  115.  —  De  consultatione  duarum  praedictaruin 

sororum .  671 

CAP.  116.  —  Quod  non  semper  misericordia  Dei  de- 

bcat  cogilari,  67i 

GAP.117.  — Qusecomparatiositinter  ascendentes.  67i 
CAP.  118.  —  Simililudo  inter  coenovexiam  et  chari- 

tatem.  673 

CAP.    119.  —  Simililudo  inter  qualitates  corporis  et 

animae.  674 

CAP.  120.  —  De  cordis  immunditiis.  675 

CAP.  121.  —  Similitudo  inter  corporis  et  aoimae  in- 

firmitates.  67a 

CAP.  122.  —  De  appetitu  et  quid  intersit  inler  appc- 

titum  et  voluntatem.  673 

CAP.  123.  —  Similitudo  inler  aquam  ethumanam  na- 

turam .  670 

CAP.  124.  —  Quodquatuor  modls  pax  agatur.  677 
CAP.  125.  —  De  quadripartito  statu  humans  naturs. 

678 
CAP.  126.  —  Similitudo  intcr  hominis  obsequium  et 

pra^mium.  678 

CAP.  127.  —  De  tribus  hominum  generibus  seu  or- 

dinibus.  679 

CAP.  128.  —  Exemplum  ovium,bottra  etcanum.  679 
CAP.  129.  —  De  mendacio.  680 

CAP.  180.  —  Exemplum  de  medico.  680 

CAP.  131.  — De  septem  donis  Spiritus  sancti.  68t 
CAP.  132.  —  De   donis  Spiritus  sancli ;  quinque  ad 

activam,  duo  vero  ad  contemplativam  vitam  pcrtioent. 

681 
CAP.  133.  —  De  qualitatibus  animaeet  moribus.  681 
CAP.  134.  —  Mores  alii  boni,  et  mali  alii  sunt.  682 
CAP.  135.  —  De  virlute  el  vilio.  682 

CAP.  136.  —  De  sapientia  et  stuUitia  quandoqoe  in 

eodcm  convenienlibus.  682 

CAP.  137.  —  De  odio  et  amore  peccati.  682 

CAP.  138.  —  De  humilitate  et  superbia.  682 

CAp.  139.  —  Dc  tribus  verccundiae  generibus.  683 
CAP.  140.  —  De  tribus  quse  notantur  in  juvene.  683 
CAP.  141.  — Similitudoinier  diversa  alimenta  etprs- 

cepU.  684 

CAp.  142.  —  Exemplumnovi  vasis  semel  imbuti.  684 
CAQ.  143.  —  Exemplum  cultri.  684 

CAp.  144.  —  Exemplum  de  aqua  quieta  et  solis  radiis. 

685 
CAP.  145.  —  De  poenilentia  sicca  et  humida,  685 
CAP.  146.  —  Exemplum  arborem  magnam  succidero 

volentis.  685 

CAP.  147.  —  De  detractione.  685 

CAP.  148.  —  De  tribus  homicidii  generibus.  685 
CAP.  149.  —  Exemplum  igniset  venti    et  hamanffi 

mentis. 


^ 


QUiE  IN  HOG  TOMO  COTINENTUR. 


iiSS 

GAP.  i50.  —  Detrftctionis  descriptio.  686 

CAp.  151.  —  Commendatio  chantaiis.  686 

CAP.  152.  —  Quid  noceat  detractio  et  quid  prosit  bo- 
num  audire.  687 

CAP.  153.  —  De  scionlia,  voluntato  etusu.  687 

CAP.  154.  —  Exemplum  citharistee.  688 

CAP.  155.  —  Similitudo  inter  desides  et  peccanles. 688 
CAP.  156.  — SimilitudointerpaupereSyStulosetnegli- 
gentes.  689 

CAP.  157.  —  De  scientia  et  tribus  partibus  ejus.  689 
CAP.  158.  —  De  doctrina.  689 

CAP.  159.  —  De  experimento  el  ratione.  690 

CAP.  160.  —  Quod  non  semper  debemus  velle  quod 
Deus  velut.  690 

CAP.  161.  —  De  usu.  690 

CAP.  162.  —  Quodbonushomodeomnibussibibonum 
facit.  691 

CAP.  163.  —  Ratio  quoraodo  inimicidiligipos8int.691 
CAP.  164.  —  De  intellectu,  amore  et  usu  691 

GAP.  165.  —  Similitudo  inter  Deum  et  solem.  692 

CAP.  166.  —  SimilitudointerignemetDeiamorem.692 
CAP.  167.  —  Quomodo  sancli  I)eum  videbunt.        692 
CAP.  168.  —  De  quatuormodisprcecipiendiettoiidem 
obediendi.  692 

CAp.  169.  —  De  timore,  commodo  el  amore.  693 

OAP.  170.  —  De  ratione,  voluntaie  ei  appetitu.  693 
CAP.  171.  —  Desuggestione,delectationeetcoasensu. 

694 
CAP.  172.  —  De  nominibus  anim».  694 

CAP,  173.  —  Desordido  exemplum.  694 

CAP.  174.  —  Dequadrato  lapide.  694 

CAP.  175.  —  De  peccato.  695 

CAP.  176.  —  De  similitudine  cerao.  695 

CAP.  177.  —  De  conatu  diaboli  contra  novitium.  695 
CAP.  178.  —  De  puerisplantae  comparatis.  696 

CAp.  179.  —  Exemplum  delamina  auri.  696 

CAP.  180.  —  De  charitate.  69? 

CAP.  181.  —  Ex  tribuscausis  omnis  resomatar.  697 
CAP.  182.  — Quodtribusmodi8diligendassitDea8.697 
CAP.  183.  —  Detribus  libcrtatibus.  698 

CAT.  184.  —  De  venatione  diaboli.  698 

CAP.  185.  —  Quod  Deus  non  horreat  peccatum.  698 
CAP.  186.  —  Visio  Anselmi  de  fluvio.  699 

CAP.  187.  —  De  veromonachalu.  699 

CAP.  188.  —  De  securitate  etpaceinreligione.  699 
CAP.  189.  —  Exemplum  de  lepore.  700 

CAP.  190.  —  Exemplum  de  avicula.  701 

CAP.  191.  -^  Dcmalitiaet  foeditate  peccati.  701 

CAP.  192.  —  De  verbis  defuncti.  702 

GAP.  193.  —  Similitudo  militis.  702 

GAP.  194.  —  Similitudo  cellerarii.  707 

VITA  S.  Wilfridi.  709 

Prologus.  713 

Incipit  Vita.  713 

VITA  B.  BREGWINI.  753 

VITA  S.  OSWALDI.  761 

VITA  S.  DUNSTANI.  785 

Prologus.  785 

IncipitVita.  787 

VITA  S.  ODONIS.  789 

EPISTOLA  AD  GLADSTONIENSES.  789 

EPISTOLA  AD  MONACHOSWIGORNIENSES.  807 
Nicolai  epistola  ad  Eadmerum  de  primatu  sedis  Ebo- 
racensis  in  Scoiia.  809 

GUNDULFUS  ROFFENSIS  EPISCOPUS. 
Notitia  historica.  809 

Vita  Gundulphi  auctore  monacho  Roffensi  coeetaneo. 
Prologus.  813 

Incipit  Vita.  813 

Pars  prima,  815 

Pars  II.  816 

Pars  III.  819 

EPISTOLiEDUiE.  855 

Epist.  I.  — Admonachos  Beccenses.  —  Ut  nontris- 
tentur  de  erepto  sibi  abbate  Anselmo.  836 

Epist.  II. — Ad  Anselmum  Lugduni  degentem.  — 
Ut  Ecclesiam  Cantuariensem  multimodis  tribalatioai- 
bu8  afflictam  praBsentia  sua  relevet. 

PHIUPPUS  FRANCORUM  REX. 
Notitia  historica.  857 

EPISTOLiE.  857 

I.  —  Philippi  regis  epistola  ad  Bernardum,  Majoris 
Monasterii  abbatem.  —  Ut  perditissimos  Farensis  par- 
thenonis  mores  reformet,  hortalur.  857 

II.  —  Philippi  regis  epistola  ad  eumdem.  —  Illi 
monasterium  S.  Maglorii  Parisiensis  conmiittit  in  me- 
liorem  statum  restituendum.  839 

lU.  —  Philippi  regisepiftola  adS.  AnieliQumLugdu- 


iiS4 

nt  exsnlantem.  —  Galliam  risitare  dignetur.  840 

DIPLOMATA.  841 

I.  —  SigillumPhilippiregis  de  Sancto  Germano.  — 
Ad  augmentum  fundationis  cell«  S.  Germani  in  Laia 
nova  concedit  prsdia.  8Jil 

II.  —  Philippuslrex  Francorum  jubet  boua  episcopo- 
rum  Carnutensivm  defunatorum  intacta  servari.       842 

Epilaphium  triplex.  843 

SANCTUS  HUGO  ABBAS  CLUNIACENSIS 
Viia  sancti  Hugonis  auctore  Hildeberto  Cenomanensi 
opiscopo.  845 

Commentarius  preevius.  845 

8  1.  —  Decessores  ejus,  astas,  discipuli,  amici  memora- 
bifes.  845 

{  2.  —  Imperatorum  ac  regum  erga  S.  Hugonem  ob- 
servantia  singularis.  850 

2  3.  —  Fundatio  Marciniacensis.  Cultus  S«Hagoni8. 
Scriptores  Vit».  855 

Prologus.  857 

Incipit  Vita.  860 

CAP.  1  >-  NatalesS.  Hugonis,  susceptio  habitus  mo- 
nastici,  dignitasabbatialis  etvirtuies  io  ea.  860 

CAP.  2.  —  Gratiaapud  Henricum  secundum  imperalo- 
rem  ;  legatio  pro  pontiflce  in  Hungaria  obita ;  concilium  ' 
Remensecelebratum  ;  Alphonsus  rex  Hispaniarum  e  car- 
cereliberatus;c(BnobiumMarciniacense  ftindatum.  864 

CAP.  3.  — Arcana  ab  eo  animorum  inspecta  et  fUtura 
prffidicta.  869 

GAP.  4.  —  Varii  morbi  ab  eo  curati.  873 

CAP.  5.  —  Tutela  angelorum  qu^edam  ab  eo  mala  depul- 
8a,malevoIi  divini  tas  puniti.Liberalitas  ejus  compensata. 

878 

CAP.  6.  —  Multi  ad  melioremetmonasticamvitam  ab 
eo  inducli,  templum  Cluniacense  ampliflcatum.  883 

GAP.  7.  —  Mors  pmscita  etpie  obita,  receptioincoB- 
luro  revelata.  887 

Alia  Vita,  auctore  Raynaldo,  abb.  Vezeliacensiydeinde 
archiep.  Lugdunensi.  893 

Prologus.  893 

GAP.  1 .  —  Adolescentia  pie  transacta ;  tirociniumTits 
monasticae,  dignitas  abbaiialis,liberalitas  inpauperes,!^* 
miliaritas  cum  Christo,  potestas  in  dsmones.  893 

GAP.  2.  —  Defunctus  a  poenis,  asgri  a  morbis  liberati. 
Templa  ac  ccenobia  exstructa  aut  reformata.  896 

CAP.  3.  —  Secreta  animorum  cognita,futura  prsedicta. 
morbi  curati.  900 

CAP.  4.  — Concilium  Remense  concelebratum,compo- 
situm  schisma  :  pius  obitus.  iGSi 

Synopsis  Vitae  metrica.  906 

Epitome  Vito  ab  Ezelone  atqae  Gilone  Glaniacensi- 
bus  monachis.  909 

Analecta. 

GAp.  1.  -^  Ex  epistola  Hugonis  monachi  ad  Pontiam 
abbaiem.  917 

GAP.  2.  —  ExvitapereamdemHugonemscripta.  920 

CAP.  3.  —  Excollectione  anonymi  mpranotatabiblio- 
theca.  923 

EPISTOLiE. 

Epist.  I.  —  Ad  Willelmum  I  Anglorum  regem.  -^ 

Regi  suppiicando  petenti  ut  sex  ad  eum  monacho,  sub 

annua  pro  singulo  centum  argenti  librarum  pensione, 

mitteret,  respondet  pelitionemejus,  ut  yenalemetqaasi 

Simoniacam,  omnino  rejiciendam.  927 

Epist.  II.  —  Ad  Moisiacenses  fratres.  923 

Epist.  III.  —  Ad  Anastasinm  eremitam.  —  Ut  mo- 

nasterium  redeat  hortatur.  929 

Epist.  IV.  —  Ad  Urbanum  Ilpapam.  -^  Adversus 

Robertum  abbatem  S.  Remigii.  929 

Epist.  —  V-VII.  — ■  Ad  S.  Anselmum.  929 

Epist.  VIII.  —  Ad  Philippum  regem.  —  Ex  singa- 

lari  familiaritate,  regem,  abdicato  regno   monasticam 

vitam  arripiat,  adhortatur.  950 

EPISTOL.E  DIVERSORUM  AD  S.  HUGONEM. 

I.  —  S.  Petri  Damiani.  96i 

II.  —  8.  Gregori  papas.  931 

III.  —  Urbant  II  papas.  931 

IV.  —  Goflridi  abbatis  Vindocinensia.  031 

V.  —  Paschalis  II  papae.  931 

VI.  —  Henrici  imperatorisco^omento  Nigri.  — -  Gra- 
tiashabet  Hugoni  de  resiituta  ejus  orationibus  sanitate. 
Roeatabbatem  ute  sacro  fonte  fllium  suscipiat.       931 

VII. — Imperatricis  Agaetis,Henrici  Nign  uxoris.  — 
Orat  ut  pro  defuncto  imperatore  preces  Deo  oflSerat.     938 

VIII. — Henrici  IV  imperatoris  praecedentium  fllii.  -^ 
Abbatem  precaturutilluminvisat,  quopaceminirepo»- 
sit  camsummo  pontifice.  982 

IX.  —  Henrici  imperatoris  prsdietoram  flliU  — >Con- 
qaeritur  de  ftUo  qood  in  iUom  umrresarit,  933 


ii55 


ORDO  RBRDM  QUM  IN  HOC  TOHO  GONTINENTUR. 


ii56 


X.  —  ^jiiidem.  —  Rogat  HugOQam  ut^  arbittr  esse 
velit  illam  inter  et  papam.  937 

XI.  —  Alphonsi  regis  Hiepaniarum.— Gratisde  Ro- 
berto  ad  ae  mieso  aciis,  ut  ejus  anlm»  curam  gerat 
abbas,  et  censum  annuum,  jam  ipsi  a  Patre  concfs- 
Bum,  recipere  ▼elit  rex  ezpostulat.  938 

XII.  —  Glementin  comitiss«B  Plandri».  —  Invitat 
iUum  ad  reformandum  monasterium  S.  Bertini,  quod 
Gluniacensi  omnino  subjiciendum  promitlit.  939 

XIII.  —  Bodgerii  comitisFuxensis.  —  Goncedit  Hu- 

Sni  locum  Bancti  8aturnini  Fredelacensis  monasticis 
ititutis  informandum.  940 

XIV.  —  Wigonis  comitis.  —  Honorsm  de  Visilia 
ipsi  concessum  fUisae  scribit,  rogalquepro  adrersariis 
indulgentiam.  941 

XV.  —  Vidrici  Danobriensfa.  —  Offert  illi  cellam  8. 
Gbristophori  de  Magno-Vico.  941 

XVL  —  Ameli  abbatis  Aureliacensis.  —  Gommittit 
ei  cellam  Gariaeum  reformandam.  949 

XVII.  —  Theobaldi  comitis  eampania. — Offert  Theo- 
balduB  comesfllium  utaquis  salutaribusB.  Hugo  abluat. 

943 

XVIU.  —  Raymundi  Gall«ciflB  et  Henrici  PortugallifB 
comitum.  —  Mittunt  exemplar  fcederis  amicitln  inter  se 
inili»,  et  pactorum  de  partienda  successione  soceri  sui- 
Alphonsi  uastelln  ac  Leirionis  regis.  944 

STATUTA  PRO  ALPHONSO  HISPANIARUM  REGE. 

8TATUTA  PROLAMBERTO  8.  BERTINI  ABBATE. 

945 

EXHORTATIO  AD  SANGTIMONIALES.  947 

GOMMONITORIUM  AD  SUGGESSORES  6U0S.  949 

IMPREGATIO.  951 

Quid  beatus  Hugo  narraTeritincapitulo  VigiliaNata- 
b'8  Domini.  953 

DON ATIONES  PliE  GluniacenBibufl  ttclm  snb  regi- 
mine  saneti  Hugonis. 

I.  —  Charta  Fontii  comitis  de  abbatit  Moisiacensi 
Gluniaco  subjicienda.  955 

II.  —  Ademarus  Ticecomes  LemoTicensis  et  Hum- 
berga  ^us  uxor  donant  abbatiam  Sancti  Martialis  Hu- 
goni  abbati  Gluniacensi.  957 

UL  —  Eraclius  episcopus  et  Bemtrdus  comes  mo- 
nasterium  Beati  Felicis  et  Sancti  Licerii  Cluniacensi 
monasterio  ooncedunt.  958 

rv.  —  Almodis  comitissa  et  fllius  abbatiam  Sancti 
iCgidii  et  sibi  pertinentia  concedunt.  960 

Y,  -^  Littem  Aimerici  Ausciorum  comitis  et  Ber- 
aardi  cgus  fratris  flliorum  Willelmi,  quibus  dant  8. 
Hugoni  abbati  Gluniacensi  monasterium  Sancti  Oriendi 
ordmandom.  961 

VI.  —  Diploma  pro  ecclesia  Sancti  Michaelis  do 
Monte-Alto.  961 

YII.  —  Donatio  ecclesiad  SanctaB  Marin  de  Arombo- 
dio  Gluniacensi  monasterio.  9^ 

VIII.  —  Bemardus  et  uxor  monasterium  Sancti 
Joannis  Baptist«  ad  Sanctum  Montem  Tocatum  Glunia- 
consibus  dant.  9^ 

IX.  —  Notitia  de  monasterio  Sancti  Montis.        96S 

X.  —  Unaldi  abbatis  Moisiacensis  teslamentum  dede- 
cimationibus  a  viris  sscularibus  ab  eo  redemptis.  964 

XI.  —  Abbatia  Sancti  Arnulfl  Crispeiensis  aatur  Hu- 
goni  abbati  Gluniacensi.  966 

XII.  —  Gharta  Fidis  comitissa  Narbonensis  dedono 
ecolesiad  8.  Petri  de  Semur  faclo  Hugoni  Gluniacensi 
et  Unaldo  abbati  Moisiacenai.  967 


XIII.  —  Gharta  Hugonia  Stepbampreabyteri,  de  dona- 
tione  eisdem  facta.  968 

XIV.— Gharia  Bemardi  comitisBisuldnnensis  Gampi 
Rotundi  Arulensem,  et  S.  PauH  de  oleis  abbatias  Hu* 
goni  abbati  Cluniacensi  in  manu  Unaldi  abbatis  Moista- 
censis  consobrini  sui  reformandas  subjicientis.        968 

XV.  —  Gharta  Gaufridi  militis,  fratris  S.  Hugonis, 
de  Marciniacoin  pago  Au^ustodanensi.  969 

XVI.  — Litterm  Guarini  comiltisRosnaccnsisde  eccle- 
sia  sancta  Margaret»  data  monasterio  Giuniacensi .    970 

XVII.  — Gharta  fundationismonasteriisubtusBrune- 
childum  castrum  in  pago  Gadurcino,  Hunaldo  abbati 
Moisiacensi  et  Hugoni  Cluniacensi  subijccti.  971 

XVIII .  —  Testamentum  domni  Adefonsi  regis  Hisps- 
niarumad  Gluniacum.  OTS 

XIX.  ^LitterflB  episcopi  SilTanectenaia  de  abbatia 
Crispeii.  974 

XX.  —  Acta  C3ncordi«  initi»  in  concilio  Glaromon- 
tano  inter  Hugonem  abbatem  Cluniaceneem  et  Pontium 
abbatem  Gas«-Dei.  975 

XXI.  —  Raimundi  Ticeeomitis  Caduroensis  Titam 
monasticam  in  Moisiacensi  ccenobio  amplectentis,  et 
duas  ecclesias  Ansquitilo  abbati  condonantis.         976 

XXII.  —  Concilium  Massiliense  conflrmat  pladtum 
quod  fecit  Norgaudos  episcopus  iCduensis  cam  domno 
abbate  Hugone  et  monachis  Cluniacensibus.  977 

XXIII.  ^  Charta  Willelmi  Burgundionum  et  Matis- 
censum  comitis,  qua  donationes  anlecessorum  suorum 
Gluniaco  factas  conflrmat,  aliasque  do  suo  addit,  com- 
memorans  progenitores  et  antecessores  suos.  979 

XXIV.  —  Gharta  donationis  pro  monasterio  Clunia- 
censi  a  Willelmoet  uxore  sua  Adeleyda.  980 

XXV.  •—  Gharta  donationis  WiUelmi  de  Thierno 
eidem  Glnniacensi  monasterio.  980 

XXVI.  —  Charta  donationisecolesiaeSanctiSaturaini 
TolosauiCluniacensimonasterio  facta  ab  laamoepiscopo 
Tolosano.  961 

XXVII.  •—  Gharta  donationis  sancti  Pelri  Getonensis 
Gluniacensi  coenobio.  9S^ 

WALRAMU8  EPlSCOPUSNUMBURGEmiS. 
Notitia  historica.  985 

EPISTOLA  AD  LUDOVIGUM  THURINGLE  LAN- 

DGRAVIUM  cum  refutatione.  965 

Epistola  Valrami.  986 

LudoTici  responsio.  988 

EPI8T0LA  AD  EGGLESJAM  BAMBERGENSEM.991 

DE  VITA  S.  LEONARDI  GONFESSORIS.  9SS 

EPI8T0LAADS.  ANSBLMUM.  —  CoDqoeritorde 

Tarietate  caremoniarum  inter  altaris  sacriflcium  Tsm  a 

Tariis  obsenrari  solitamm.  90S 

GILBEBTUS  EPISCOPUSIN  HIBERNIA  LUCh 

NENSIS, 
DE  USU  ECCLESIASTIGO.  995 

DE  STATU  EG(XESIi4S.  998 

EPISTOLA  AD  8.  ANSELMUM.  1003 

GJSLEBERTUS  CRJSPINUS  ABBAS  WESTMO- 
NASTERIENSIS. 

Notitia  hostorica.  1009 

DISPUTATIO  JUDiEI  GUM  GHRISTIANO  DEPIDE 
GHRISTIANA. 
Epislola  nuncu^atoria.  1005 

Incipit  dispulatio.  1007 

Imdbz  epistolarum  sancti  Ansolml.  1087 


PlNIS  TOMI  GENTESIMI  QUINQUAGESIMI  NONI. 


5503    029 


Pteiguevz.  -  Imp.  do  te  Dordogiio# 


ThiS  VCLUME 
COES  NOT  CIRCUL^TE 
OUTSILt  TliE  LIBRATiY 


3  2044  054  760  178